Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ aham zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutaM zrImatsudharmakhAmigaNabhRdRbdhaM / zrImatsUtrakRtAGgam / 1001 zeTha nagInadAsa jIvaNajI navasArI 500 bAi pAravatI te zA dalachArAma vakhatacaMdanI vidhayA / 601 zeTha lallubhAi kevaladAsa kapaDavaMja amadAvAda 501 zeTha maganalAla dIpacaMda mANasA 500 bAi moMdhIbAi zeTha lallabhAi cunIlAlanI dhnniiyaannii| 501 zA nathubhAi lAlacaMdanI dIkarI bAra parasana kapaDavaMja surata 500 jhaverI kasturacaMda jhaveracaMda surata 500 zeTha sobhAgyacaMda mANekacaMda suratavaMdara prakAzayitrI-pUrvoktamahAzayAnAM saMpUrNadravyasahAyenAgamodayasamitiH shresstthivennicndrsuurcndrdvaaraa| vIrasaMvat 2443. vikramasaMvat 1973. krAiSTasya san 1917. pratayaH 1000] vetanaM 2-12-0 [Rs. 2-12-0] in Education international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge at the Nirnaya-sagar Press, 29, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venichand Surchand for Agamodaysamiti, Mohesana, For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // zrImadgaNadharavarasudharmakhAminirmitam / zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutam / zrIsUtrakRtAGgam / svaparasamayArthasUcakamanantagarmaparyayArthaguNakalitam / sUtrakRtamaGgamatulaM vivRNomi jinAnamaskRtya // 1 // vyAkhyAtamaGgamiha | | yadyapi sUrimukhyabhaktyA tathApi vivarItumahaM yatiSye / kiM pakSirAjagatamityevagamya samyak , tenaiva vAJchati pathA zalabho na gaMtum // 2 // ye mayyavajJA vyadhuriddhabodhA, jAnanti te kiJcana taanpaasy| matto'pi yo mandamatistathArthI, tasyopakArAya mamaiSa 1 sadRzapAThAH 2 zabdaparyAyAH 3 abhidheyaguNAH 4 pakSirAjagatamapyavagamyeti pra0 5 tbhau jau gau vasantatilakA (chando'nuzAsane a0 2 sU0 231) sUtraka.1 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only natuww.jainelibrary.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 samayAdhyayane upoddhAtaH 1 sUtrakRtAGgaM yatnaH // 3 // ihApasadasaMsArAntargatenAsumatA'vApyAtidurlabhaM manujatvaM sukulotpattisamagrendriyasAmagryAdhupetenArhaddarzanam azezIlAGkA- Sakarmocchittaye yatitavyam , karmocchedazca samyagvivekasavyapekSaH, asAvapyAptopadezamantareNa na bhavati, AptazcAtyantikAddoSakSacAryAyavR yAt , sa cAhanneva, atastatpraNItAgamaparijJAne yatno vidheyaH, Agamazca dvAdazAGgAdirUpaH, so'pyAryarakSitamitrairaidaMyugInapuruSAttiyutaM nugrahabuddhA caraNakaraNadravyadharmakathAgaNitAnuyogabhedAccaturdhA vyavasthApitaH, tatrAcArAGgaM caraNakaraNaprAdhAnyena vyAkhyAtam , adhunA'vasarAyAtaM dravyaprAdhAnyena sUtrakRtAkhyaM dvitIyamaGgaM vyAkhyAtumArabhyata iti / nanu cArthasya zAsanAcchAstramidaM, zAstrasya cAzeSapratyUhopazAntyarthamAdimaGgalaM tathA sthiraparicayArtha madhyamaGgalaM ziSyapraziSyAvicchedArtha cAntyamaGgalamupAdeyaM tacceha 18 nopalabhyate, satyametat , maGgalaM hISTadevatAnamaskArAdirUpam , asya ca praNetA sarvajJaH, tasya cAparanamaskAryAbhAvAnmaGgalakaraNe prayojanAbhAvAca na maGgalAbhidhAnaM, gaNadharANAmapi tIrthakuduktAnuvAdikhAnmaGgalAkaraNaM, amadAdyapekSayA tu sarvameva zAstraM | maGgalam / athavA niyuktikAra evAtra bhAvamaGgalamabhidhAtukAma Aha titthayare ya jiNavare suttakare gaNahare ya NamiUNaM / sUyagaDassa bhagavao NijjuttiM kittaissAmi // 1 // II gAthApUrvArddhaneha bhAvamaGgalamabhihitaM, pazcArddhana tu prekSApUrvakAripravRttyartha prayojanAditrayamiti, taduktam-"uktArtha jJAtasaMbandhaM, |zrotuM zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH, sambandhaH spryojnH||1||" tatra sUtrakRtasyetyabhidheyapadaM, niyukti kIrtayiSye iti 1 tau jau gAvindravajrA (chando0 2-154 ) 2 ihApArasaMsAreti pra0 3 zrotAraH / 4 uktaprayojanaM 5 cAndramatena NijantAtkarttaryAtmanepadabhAvAnna parasmaipaditvAdasAdhuH prayogo'yamiti zakyam / khaparasamayasUcanArthatvAtsUtrakRtazabdasya nAbhidheyatve'sya kSatiH, khakRtyapekSayA niyukti kIrtayiSya iti prayojanoktiH / eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayojanapadaM, prayojanaprayojanaM tu mokSAvAptiH, sambandhastu prayojanapadAnumeya iti pRthak noktaH, taduktam-"zAstraM prayojanaM ceti, sambandhasyAzrayAvubhau / taduktyantargatastasmAdbhinno noktaH prayojanAt // 1 // " iti samudAyArthaH // adhunA'vayavArthaH / kathyate tatra tIrtha dravyabhAvabhedAdvidhA, tatrApi dravyatIrtha nadyAdeH samuttaraNamArgaH, bhAvatIrtha tu samyagdarzanajJAnacAritrANi, 18 saMsArArNavAduttArakatvAt , tadAdhAro vA saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrthaGkarAstAnatveti kriyA / tatrAnyeSA-1 mapi tIrthakarakhasaMbhave tadvayavacchedArthamAha-'jinavarAni ti rAgadveSamohajito jinAH, evaMbhUtAzca sAmAnyakevalino'pi bhavanti, tadvayavacchedArthamAha-varA:-pradhAnAH caturviMzadatizayasamanvitatvena, tAnnakheti, eteSAM ca namaskArakaraNamAgamArthopadeSTralenopakArikhAt , viziSTavizeSaNopAdAnaM ca zAstrasya gauravAdhAnArtha, zAstuH prAdhAnyena hi zAstrasyApi prAdhAnyaM bhavatIti bhAvaH / arthasya | sUcanAtsUtra, tatkaraNazIlAH mUtrakarAH, te ca khayaMbuddhAdayo'pi bhavantItyata Aha-gaNadharAstAMzca nakhe ti, sAmAnyAcAryANAM gaNadharakhe'pi tIrthakaranamaskArAnantaropAdAnAdgautamAdaya eveha vivkssitaaH| prathamazcakAraH siddhAdhupalakSaNArtho dvitIyaH samuccitau / kkhApratyayasya kriyA'ntarasavyapekSakhAtAmAha-svaparasamayasUcanaM kRtamaneneti sUtrakRtastasya,mahArthavavAdbhagavAMstasya,anena ca sarvajJapraNItakhamAveditaM bhavati / 'niyukti kIrtayiSye' iti yojanaM yuktiH-arthaghaTanA, nizcayenAdhikyena vA yuktiniyuktiH-samyagarthapra-12 kaTanamitiyAvat ,niryuktAnAM vA-sUtreSveva parasparasambaddhAnAmarthAnAmAvirbhAvanaM,yuktazabdalopAniyuktiriti, tAM 'kIrtayiSyAmi' abhidhAya iti / / iha sUtrakRtasya niyukti kIrtayiSye ityanenopakramadvAramupakSiptaM,tacca 'ihApasade'tyAdineSadabhihitamiti, tadanantaraM 1 samaH samuttaraNamArgaH pra. 2 jinetyanuktvA jinavarAniti varatvayuktajinetyupAdAnaM 000000000000000000000 Jain Education Internaconal For Personal & Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cA-yavattiyutaM // 2 // nikSepaH, sa ca trividhaH, tadyathA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti / tatraughaniSpanne nikSepe'Gga, nAmaniSpanne samayAtu nikSepe sUtrakRtamiti // 1 // tatra 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye'tyataH paryAyapradarzanArtha niyuktikRdAha dhyayane sUyagaDaM aMgANaM bitiyaM tassa ya imANi nAmANi / sUtagaDaM suttakaDaM sUryagaDaM ceva goNNAI // 2 // sUtrakRtpasUtrakRtamityetadaGgAnAM dvitIyaM, tasya cAmUnyakArthikAni, tadyathA-stam-utpannamartharUpatayA tIrthakujhyaH tataH kRtaM grantharacanayA / yoyA: gaNadharairiti, tathA 'mUtrakRta'miti sUtrAnusAreNa tatvAvabodhaH kriyate'sinniti, tathA 'sUcAkRta'miti khaparasamayArthasUcanaM sUcA sAsinkRteti, etAni cAsya guNaniSpannAni nAmAnIti // 2 // sAmprataM mUtrakRtapadayonikSepArthamAha vvaM tu poNDayAdI bhAve suttamiha sUyagaM nANaM / saNNAsaMgahavitte jAtiNivaddhe ya katthAdI // 3 // nAmasthApane anAdRtya dravyasUtraM darzayati-poNDayAi'tti poNDagaM ca vanIphalAdutpannaM kArpAsikaM, AdigrahaNAdaNDajavAlajAdegrahaNaM, bhAvamUtraM tu 'iha' asinnadhikAre sUcakaM jJAnaM-zrutajJAnamityarthaH, tasyaiva svaparArthasUcakalAditi / tacca zrutajJAnasUtraM caturkI bhavati, tadyathA-saMjJAsUtraM saMgrahamUtra vRttanibaddhaM jAtinibaddhaM ca, tatra saMjJAmUtraM yat svasaMketapUrvakaM nibaddhaM, tadyathA"je chee sAgAriyaM na seve, savvAmagaMdhaM pariNAya NirAmagaMdho parivae" ityAdi, tathA loke'pi-pudgalAH saMskAraH kSetrajJA ityAdi / saMgrahasUtraM tu yatprabhUtArthasaMgrAhaka, tadyathA-dravyamityAkArite samastadharmAdharmAdidravyasaMgraha iti, yadivA 'utpAdavya-12 1sUyAgaDamiti vAcye dIrghahakhAviti bandhAnulomyena hasvatA, tathA ca na paryAyaikyaM / 2 bhAvasUtreNa sUtrAnusAreNa nirvANapatho gamyate cU0 / 3 yazchekaH sa sAgArikaM (maithunaM ) na seveta, sarvamAmagandhaM parijJAya nirAmagandhaH pariprajet (AmaM vizodhi gandhamavizodhi) 4 ubhae jaM sasamae parasamae ya cU0 / 2099999999900 For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadhauvyayuktaM saditi, vRttanibaddhasUtraM punaryadanekaprakArayA vRttajAtyA nibaddhaM tadyathA - buddhiati tiuTTijetyAMdi, jAtinibaddhaM tu caturddhA, tadyathA-kathanIyaM kathyamuttarAdhyayanajJAtAdharmakathAdi, pUrvarSicaritakathAnakaprAyatvAttasya, tathA gadyaM brahmacaryA - dhyayanAdi, tathA padyaM--- chandonibaddhaM, tathA geyaM yat svarasaMcAreNa gItikAprAyanibaddhaM tadyathA kApilIyamadhyayanaM 'aMdhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe' ityAdi // 3 // idAnIM kRtapadanikSepArthaM niryuktikRdbhAthAmAha karaNaM ca kArao ya kaDaM ca tipi chakkanikkhevo / dabve khitte kAle bhAveNa u kArao jIvo // 4 // iha kRtamityanena karmopAttaM, na cAkartRkaM karma bhavatItyarthAtkarturAkSepo dhAtvarthasya ca karaNasya, amISAM trayANAmapi pratyekaM nAmAdiH SoDhA nikSepaH, tatra gAthApazcArddhenAlpavaktavyakhAttAvatkaraNamatikramya kArakasya nikSepamAha, tatra nAmasthApane prasiddhakhAdanAdRtya dravyAdikaM darzayati - 'davve' iti dravyaviSaye kArakazcintyaH, sa ca dravyasya dravyeNa dravyabhUto vA kArako dravyakArakaH, tathA kSetre bharatAdau yaH kArako yasmin vA kSetre kArako vyAkhyAyate sa kSetrakArakaH, evaM kAle'pi yojyam, 'bhAvena tu' bhAvadvAreNa cintyamAno jIvo'tra kArako yasmAtsUtrasya gaNadharaH kArakaH, etacca niryuktikRdevottaratra vakSyati 'Thiha aNubhAve' tyAdau // 4 // sAmprataM karaNavyAcikhyAsayA nAmasthApane muklA dravyAdikaraNa nikSepArthaM niryuktikRdAha davvaM paogavIsasa paogasA mUla uttare caiva / uttarakaraNaM vaMjaNa attho u uvakkharo samvo // 5 // 1 budhyeteti troTayet / 2 vittabaddhaM silogAdibaddhaM vA cU0 / 3 adhruve'zAzvate saMsAre duHkhapracuratAyAm ( duHkhapracure ) / 4 saNNAkaraNaM gosaNyA karaNaM ca kaDakaraNaM addhAkaraNaM pelukaraNAdi cU0 / For Personal & Private Use Only w
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 3 // 'dravye dravyaviSaye karaNaM cintyate, tadyathA-dravyasya dravyeNa dravyanimittaM vA karaNam-anuSThAnaM dravyakaraNaM, tatpunardvidhA-41samayAprayogakaraNaM visrasAkaraNaM ca, tatra prayogakaraNaM puruSAdivyApAraniSpAdyaM, tadapi dvividhaM-mUlakaraNamuttarakaraNaM ca, tatrottarakaraNaM 8 dhyayane ka raNanikSepaH gAthApazcArddhana darzayati-uttaratra karaNamuttarakaraNaM-karNavedhAdi, yadivA tanmUlakaraNaM ghaTAdikaM yenopaskareNa-daNDacakrAdinA abhivyajyate-svarUpataH prakAzyate taduttarakaraNaM, kaSurupakArakaH sarvo'pyupaskArArtha ityarthaH // 5 // punarapi prapaJcato mUlotarakaraNe pratipAdayitumAhamUlakaraNaM sarIrANi paMca tisu karaNakhaMdhamAdIyaM / davidiyANi pariNAmiyANi visoshaadiihiN||6|| mUlakaraNamaudArikAdIni zarIrANi paJca, tatra caudaurikavaikriyAhArakeSu trighUttarakaraNaM karNaskandhAdikaM vidyate, tathAhi'sIsaimuroyara piTTI do bAhU UruyA ya ahaMga'tti trayANAmapyetanniSpattimalakaraNaM, karNaskandhAdhaGgopAGganiSpattistUttarakaraNaM, kArmaNataijasayostu svarUpaniSpattireva mUlakaraNam , aGgopAGgAbhAvAnottarakaraNaM, yadivA audArikasya karNavedhAdikamuttarakaraNaM, vaiki-|| yasya tUttarakaraNam-uttaravaikriya, dantakezAdiniSpAdanarUpaM vA, AhArakasya tu gamanAdyuttarakaraNaM, yadivA audArikasya mUlottarakaraNe gAthApazcArddhana prakArAntareNa darzayati-'dravyendriyANi' kalambukApuSpAdyAkRtIni mUlakaraNaM, teSAmeva pariNAminAM viSA-10 SadhAdibhiH pATavAdyApAdanamuttarakaraNamiti // 6 // sAmpratamajIvAzritaM karaNamabhidhAtukAma Aha 1 upakArasamartha bhavati saMskaraNAdityarthaH cU0 / 2 kaNNavehamAIyamiti TIkAkRdhArdam / 3 kAlena saMghAtanAdi cintA vistareNa cUNau~ u0 bR0 vat 4 zIrSamura | | udaraM pRSThiH dvau bAhU urU cASTau aGgAni / / For Personal & Private Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha saMghAyaNe ya parisADaNA ya mIse taheva paDiseho / paDasaMkhasagaDathUNAuddatiricchAdikaraNaM ca // 7 // saMghAtakaraNam-AtAnavitAnIbhUtatantusaMghAtena paTasya, parisATakaraNaM-karapatrAdinA zaGkhasya niSpAdanaM, saMghAtaparisATakaraNaM-zakaTAdeH, tadubhayaniSedhakaraNaM-sthUNAdervatirazcInAdyApAdanamiti // 7 // prayogakaraNamabhidhAya visrasAkaraNA| bhidhitsayA''ha khaMdhesu duppaesAdiesu anbhesu vijumAIsu / NiphaNNagANi vvANi jANa taM vIsasAkaraNaM // 8 // visrasAkaraNaM sAdhanAdibhedAdvidhA,tatrAnAdikaM dharmAdharmA''kAzAnAmanyo'nyAnuvedhenAvasthAnam , anyo'nyasamAdhAnAzrayaNAcca satyapyanAditve karaNakhAvirodhaH, rUpidravyANAM ca dvayaNukAdiprakrameNa bhedasaMghAtAbhyAM skandhakhApattiH sAdikaM karaNaM, pudgaladravyANAM ca dazavidhaH pariNAmaH, tadyathA-baMdhanagatisaMsthAnabhedavarNagandharasasparzaagurulaghuzabdarUpa iti, tatra bandhaH snigdharUkSa|tvAt , gatipariNAmo-dezAntaraprAptilakSaNaH, saMsthAnapariNAmaH-parimaNDalAdikaH paJcadhA, bhedapariNAmaH-khaNDaprataracUrNakAnutaTikotkarikAbhedena paJcadhaiva, khaMDAdisvarUpapratipAdakaM cedaM gAthAdvayam , tadyathA-'khaMDehi khaMDabheyaM payarambheyaM jahabbhapaDalassa / cuNNaM cuNiyabheyaM aNutaDiyaM vaMsavakkaliyaM // 1 // durdumi samArohe bhee ukkeriyA ya ukkaraM / vIsasapaogamIsagasaMghAyavioga 1 vidhiviparyaye'nyathAbhAvaH vividhA gatirvA cU0 / 2 acittA kAcidvidyuditi lakSyate'nena / 3 khaNDAnAM khaNDabhedaH pratarabhedo yathA'apaTalamA / caurSapUrNi| tabhedo'nutaTikA vaMzavalkalikA // 1 // zuSkataDAge samArohe bhede utkarikA cotkIrNaH / vidhasAprayogamizrasaMghAtaviyogato vividho gamaH ||2||4buNdNsiiti kASThaghaTano bunda iti vi0p0| / Jain Education Bonal For Personal & Private Use Only S a nelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM vivihgmo||2|| varNapariNAmaH paJcAnAM zvetAdInAM varNAnAM pariNatistadvayAdisaMyogapariNatizca, etatsvarUpaM ca gAthAbhyo'vaseyaM, 1samayAzIlAGkA- tAzcemAH-'jaI kAlagamegaguNaM sukilayapi ya havija bahuyaguNaM / pariNAmijai kAlaM sukkeNa guNAhiyaguNeNaM // 1 // jai sukkilame- dhyayane kacAryAyavR- gaguNaM kAlagadavvaM tu bahuguNaM jai ya / pariNAmijai sukaM kAleNa guNAhiyaguNeNaM // 2 // jai sukaM ekaguNaM kAlagadacvaMpi ekaguNa-12 raNanikSepaH ttiyutaM KO meva / kAvoyaM pariNAmaM tullaguNateNa saMbhavai // 3 // evaM paMcavi vaNNA saMjoeNaM tu vaNNapariNAmo / ekattIsaM bhaMgA savvevi ya te munne||4 // yavvA // 4 // emeva ya pariNAmo gaMdhANa rasANa tahaya phAsANaM / saMThANANa ya bhaNio saMjogeNaM bhuvigppo||5|| ekatriMzadbhaGgA evaM pUryante-daza dvikasaMyogA daza trikasaMyogAH paJca catuSkasaMyogA ekaH paJcakasaMyogaHpratyeka varNAzca paJceti / agurulaghupariNAmastu paramANorArabhya yAvadanantAnantapradezikAH skandhAH sUkSmAH, zabdapariNAmastatavitataghanazuSirabhedAcaturdA, tathA tAlvoSTapuTavyApArAdyabhinivartyazca, anye'pi ca pudgalapariNAmAzchAyAdayo bhavanti, te cAmI-'chAyA ya Ayavo vA ujjoo tahaya aMdhakAro ya / esou puggalANaM pariNAmo phaMdaNA ceva ||1||siiyaa NAipagAsA chAyA NAicciyAbahuvigappA / uNho puNappagAso NAyavvo Ayavo nAma // 2 // 1 yadi kAlakamekaguNaM zuklamapi ca bhavet bahukaguNam / pariNamyate kAlakaM zuklena guNAdhikaguNena // 1 // yadi zuklamekaguNaM kAlakadravyaM tu bahuguNaM yadi ca / pariNamyate zuklaM kAlakena guNAdhikaguNena // 2 // yadi zuklamekaguNaM kAlakadravyamapyekaguNameva / kApotaH pariNAmaH tulyaguNatvena saMbhavati // 3 // evaM paJcApi | varNAH saMyogena tu varNapariNAmaH / ekatriMzadbhanAH sarve'pi ca te muNitavyAH // 4 // evameva ca pariNAmo gandhayo rasAnAM tathaiva sparzAnAm / saMsthAnAnAM ca bhaNitaH saMyogena bahuvikalpaH // 5 // 2 chAyA cAtapo vodyotastathaivAndhakArazca ca / eSa eva pudgalAnAM pariNAmaH spandanaM caiva // 1 // zItA nAtiprakAzA chAyA anAdityikA bhuviklpaa| uSNaH punaH prakAzo jJAtavya Atapo nAma // 2 // Seeeeeeeeeeeeeera edecemesesenekeeeeeeeee // 4 // For Personal & Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ navi sIo navi uNho samo pagAsoya hoi ujjoo / kAlaM mailaM tamaMpi ya viyANa taM aMdhayAraMti // 3 // davvassa calaNa paphaMdaNA u sA puNa gaI u niddiTTA / vIsasapaogamIsA attapareNaM tu ubhaovi // 4 // ' tathA'bhrendradhanurvidyudAdiSu kAryeSu yAni pudgaladravyANi pariNatAni tadvisrasAkaraNamiti // 8 // gataM dravyakaraNam , idAnI kSetrakaraNAbhidhitsayA''ha Na viNA AgAseNaM kIrai jaM kiMci khettamAgAsaM / vaMjaNapariyAvaNaM ucchukaraNamAdiyaM bahuhA // 9 // __ 'kSi nivAsagatyoH' asAdadhikaraNe TranA kSetramiti, taccAvagAhadAnalakSaNamAkAzaM, tena cAvagAhadAnayogyena vinA na kizci dapi kartuM zakyata ityataH kSetre karaNaM kSetrakaraNaM, nityakhepi copacArataH kSetrasyaiva karaNaM kSetrakaraNaM, yathA gRhAdAvapanIte kRta-18 || mAkAzamutpAdite vinaSTamiti, yadivA 'vyaJjanaparyAyApannaM' zabdadvArA'dhyAtam 'ikSukaraNAdika miti ikSukSetrasa karaNam-lAGga-18 lAdinA saMskAraH kSetrakaraNaM, tacca bahudhA-zAlikSetrAdibhedauditi // 9 // sAmprataM kAlakaraNAbhidhitsayA''hakAlo jo jAvaio jaM kIrai jaMmi jaMmi kaalNmi| oheNa NAmao puNa karaNA ekkArasa havaMti // 10 // __kAlasyApi mukhyaM karaNaM na saMbhavatItyaupacArikaM darzayati-'kAlo yo yAvAniti' yaH kazcid ghaTikAdiko nalikAdinA vyavacchidya vyavasthApyate, tadyathA-SaSTayudakapalamAnA ghaTikA dvighaTiko muhUrtastriMzanmuhUrtamahorAtramityAdi, tatkAlakaraNamiti, 1 nApi zIto nApyuSNaH samaH -prakAzo bhavati codyotH| kAlaM malinaM tamo'pi ca vijAnIhi tadandhakAra iti||3|| dravyasya calanaM praspandanA tu sA punargatistu nirdiSTA / vidhasAprayogamizrAdAtmaparAbhyAM tUbhayato'pi // 4 // 2 sAhUhiM acchamANehiM gAmo khettIkao cU0 / Jain Education in For Personal & Private Use Only roi nelibrary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryAMyavRciyutaM cereeceaesecemesesercecececeaeserce yadvA-yat yasin kAle kriyate yatra vA kAle karaNaM vyAkhyAyate tatkAlakaraNam , etadoghataH, nAmatasvekAdaza karaNAni // 10 // 1 samayAtAni cAmUni dhyayane ka2 baMva ca bAlavaM ceva, kolavaM tettilaM thaa| garAdi vaNiyaM ceva, viTThI havai sattamA // 11 // sauNi cau-18 raNanikSepaH ppayaM nAgaM kiMsugdhaM ca karaNaM bhave eyaM / ete cattAri dhuvA anne karaNA calA satta // 12 // cAuddasi rattIe sauNI paDivajjae sadA karaNaM / tatto ahakkama khalu cauppayaM NAga kiMsugdhaM // 13 // etadgAthAtrayaM sukhoneyamiti // 11 // 12 // 13 // idAnIM bhAvakaraNapratipAdanAyA''habhAve paogavIsasa paogasA mUla uttare ceva / uttara kamasuyajovaNa vaNNAdI bhoannaadiisu||14|| bhAvakaraNamapi dvidhA prayogavisrasAbhedAt , tatra jIvAzritaM prAyogika malakaraNaM pazcAnAM zarIrANAM paryAptiH, tAni hi paryAptinAmakarmodayAdaudayike bhAve vartamAno jIvaH svavIryajanitena prayogeNa niSpAdayati / uttarakaraNaM tu gAthApazcArddhanAha-uttarakaraNaM 8 kramazrutayauvanavarNAdicatUrUpaM, tatra kramakaraNaM zarIraniSpattyuttarakAlaM bAlayuvasthavirAdikrameNottarottaro'vasthAvizeSaH, zrutakaraNaM tu| vyAkaraNAdiparijJAnarUpo'vasthAvizeSo'parakalAparijJAnarUpazceti,yauvanakaraNaM kAlakRto vayo'vasthAvizeSo rasAyanAdyApAdito veti, 1 thIviloyaNaM pra0 / 2 pakkhatihio duguNiA durUvahINA ya sukkapakkhaMmi / sattahie devasiyaM taM ceva rUvAhiyaM rati // 1 // iti gAthAnusAreNa karaNayojanA | 4428-26+(viSTi) + (vaNik)-102, 206+1=7 (va. vi.)| dain Education Bonal For Personal & Private Use Only IITa jalnelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA varNagandharasasparzakaraNaM viziSTeSu bhojanAdiSu satsu yadviziSTavarNAdyApAdanamiti, etacca pudgalavipAkitvAdvarNAdInAmajIvAzritamapi draSTavyamiti // 14 // idAnIM visrasAkaraNAbhidhitsayAhavaNNAdiyA ya vaNNAdiesu je kei viissaamelaa|te huMti thirA athirA chAyAtavaduddhamAdIsu // 15 // 'varNAdikA' iti rUparasagandhasparzAH te yadA'pareSvapareSAM vA kharUpAdInAM milanti te varNAdimelakA visrasAkaraNaM, te ca melakAH sthirA-asaMkhyeyakAlAvasthAyinaH, asthirAzca-kSaNAvasthAyinaH, sandhyArAgAbhrendradhanurAdayo bhavanti, tathA chAyAkhenAtapakhena ca / 4 pudgalAnAM visrasApariNAmata eva pariNAmo bhAvakaraNaM dugdhAdezca stanapracyavanAnantaraM pratikSaNaM kaThiNAmlAdibhAvena gamanamiti || // 15 // sAmprataM zrutajJAnamadhikRtya mUlakaraNAbhidhitsayA''ha12 mUlakaraNaM puNa sute tivihe joge subhAsubhe jhANe |.ssmysuenn pagayaM ajjhavasANeNa ya suheNaM // 16 // 'zrute' punaH zrutagranthe mUlakaraNamidaM 'trividhe yoge' manovAkAyalakSaNe vyApAre zubhAzubhe ca dhyAne vartamAnairgrantharacanA | kriyate, tatra lokottare zubhadhyAnAvasthitairgrantharacanA vidhIyate, loke khazubhadhyAnAzritairgranthagrathanaM kriyata iti, laukikagranthasya karmabandhahetukhAt karturazubhadhyAyikhamavaseyam , iha tu sUtrakRtasya tAvatvasamaiyakhena zubhAdhyavasAyena ce prakRtaM, yasmAdgaNadharaiH zubhadhyAnAvasthitairidamaGgIkRtamiti // 16 // teSAM ca grantharacanAM prati zubhadhyAyinAM karmadvAreNa yo'vasthAvizeSastaM darzayitukAmo niyuktikRdAha1 samayena pra0 / 2 samayatveneti pAThe yogasamuccayAya anyathA khasamayasamuccayaH,zubhacyAnasamuccayo'pyubhayatra / 3 ridamajhIkRta iti pra0 / 20203030828800008092002020 Jain Education HEX For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyutaM tikA sAtAsAtA''yUMpyanudIrayanita sUcanAtsUtramiti kSAyopazAma // 6 // ThiiaNubhAve baMdhaNanikAyaNanihattadIhahassesu / saMkamaudIraNAe udae vede uvasame ya // 17 // 41samayAtatra karmasthitiM prati ajaghanyotkRSTakarmasthitibhirgaNadharaiH mUtramidaM kRtamiti, tathA'nubhAvo-vipAkastadapekSayA mandAnubhAvaiH, dhyayane zrute tathA bandhamaGgIkRtya jJAnAvaraNIyAdiprakRtIrmandAnubhAvA banadbhiH tathAnikAcayadbhirevaM nidhattAvasthAmakurvadbhiH tathA dIrghasthi- mUlakaraNaM tikAH karmaprakRtIIsIyasIrjanayadbhiH, tathottaraprakRtIbadhyamAnAsu saMkrAmayadbhiH, tathodayavatAM karmaNAmudIraNAM vidadhAnairapramattaguNasyaistu sAtAsAtA''yUMSyanudIrayadbhiH, tathA manuSyagatipaJcendriyajAtyaudArikazarIratadaGgopAGgAdikarmaNAmudaye vartamAnaiH, tathA | vedamaGgIkRtya puMvede sati,tathA 'uvasametti sUcanAtsUtramiti kSAyopazamike bhAve vartamAnairgaNadhAribhiridaM sUtrakRtAGgaM dRbdhamiti || // 17 // sAmprataM svamanISikAparihAradvAreNa karaNaprakAramabhidhAtukAma Aha soUNa jiNavaramataM gaNahArI kAu takkhaovasamaM / ajjhavasANeNa kayaM sUttamiNaM teNa sUyagaDaM // 18 // __'zrukhA' nizamya jinavarANAM-tIrthakarANAM matam-abhiprAya mAtRkAdipadaM 'gaNadharaiH' gautamAdibhiH kRkhA 'tatra' grantharacane kSayopazama, tatprativandhakakarmakSayopazamAddattAvadhAnairitibhAvaH, zubhAdhyavasAyena ca satA kRtamidaM mUtraM tena mUtrakRtamiti // 18 // idAnI kasin yoge vartamAnaistIrthakRdbhirbhASita ? kutra vA gaNadharaidRbdhamityetadAhavaijogeNa pabhAsiyamaNegajogaMdharANa sAhaNaM / to vayajogeNa kayaM jIvassa sabhAviyaguNeNa // 19 // tatra 'tIrthakRdbhiH kSAyikajJAnavartibhirvAgyogenArthaH prakarSeNa bhASitaH prabhASito gaNadharANAM, te ca na prAkRtapuruSakalpAH 1 mAtRkApadAdikaM pra0 Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ akkharaguNamAtIna teSAM guNa:-anantagaTanA akSaraguNamatisaMghaTanA, yA kiM khanekayogadharAH, tatra yoga:-kSIrAzravAdilabdhikalApasaMbandhastaM dhArayantItyanekayogadharAsteSAM, prabhASitamiti mUtrakRtAGgApekSayA napuMsakatA, sAdhavazcAtra gaNadharA eva gRhyante, taduddezenaiva bhagavatAmarthaprabhASaNAditi, tato'rtha nizamya gaNadharairapi vAgyo| genaiva kRtaM, tacca jIvasya 'svAbhAvikena guNeneti' skhasin bhAve bhavaH svAbhAvikaH prAkRta ityarthaH, prAkRtabhASayetyuktaM bhavati, na punaH saMskRtayA laliTzAprakRtipratyayAdivikAravikalpanAniSpannayeti // 19 // punaranyathA mUtrakRtaniruktamAha__ akkharaguNamatisaMghAyaNAe~ kammaparisADaNAe ya / tadubhayajogeNa kayaM suttamiNaM teNa sUttagaDaM // 20 // ___ akSarANi-akArAdIni teSAM guNaH-anantagamaparyAyavattvamuccAraNaM vA, anyathArthasya pratipAdayitumazakyakhAt , mateH-matijJAnasya saMghaTanA matisaMghaTanA, akSaraguNena matisaMghaTanA akSaraguNamatisaMghaTanA, bhAvazrutasya dravyazrutena prakAzanamityarthaH, akSa| raguNasya vA matyA-buddhyA saMghaTanA racanetiyAvat tayA'kSaraguNamatisaMghaTanayA, tathA karmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM parizATanA-jIvapradezebhyaH pRthakkaraNarUpA tayA ca hetubhUtayA, sUtrakRtAGgaM kRtamiti saMbandhaH, tathAhi-yathA yathA gaNadharAH sUtrakaraNAyodyama kurvanti | tathA tathA karmaparizATanA bhavati, yathA yathA ca karmaparizATanA tathA tathA grantharacanAyodyamaH saMpadyata iti, etadeva gAthApazcA dhaina darzayati-'tadubhayayogeneti' akSaraguNamatisaMghaTanAyogena karmaparizATanAyogena ca, yadivA vAgyogena manoyogena ca kRtamidaM / | sUtraM tena sUtrakRtamiti // 20 // ihAnantaraM sUtrakRtasya niruktamuktam , adhunA sUtrapadasya niruktAbhidhitsayA''ha sutteNa suttiyA ciya atthA taha sUiyA ya juttA y| to bahuvihappaiuttA eya pasiddhA aNAdIyA // 21 // 1 protAH 2 yujyamAnAH 3 caubiheNa jAibaMdheNa paMcAvayavavizeSeNa vA cU0 sUtrakR. 2 Jain Education inMallanal For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRttiyutaM // 7 // arthasya sUcanAtsUtraM tena sUtreNa kecidarthAH sAkSAtsUtritA - mukhyatayopAttAH, tathA'pare sUcitA - arthApatyAkSiptAH sAkSAdanupAdAne'pi dadhyAnayanacodanayA tadAdhArAnayana codanAvaditi, evaM ca kRlA caturdazapUrvavidaH parasparaM SaTsthAnapatitA bhavanti, tathA coktam - " akkharalaMbheNa samA UNahiyA huMti mativisesehiM / te'viya maIvisesA suyaNANa maMtare jANa // 1 // " tatra ye sAkSAdupAttAstAn prati sarve'pi tulyAH, ye punaH sUcitAstadapekSayA kazcidanantabhAgAdhikamarthaM vetyaparo'saMkhyeyabhAgAdhikamanyaH saMkhyeyabhAgAdhikaM tathA'nyaH saMkhye yA saMkhyeyAnantaguNamiti, te ca sarve'pi 'yuktA' yuktyupapannAH sUtropAcA eva veditavyAH, | tathA cAbhihitam - "te'viya maIvisese" ityAdi, nanu kiM sUtropAntebhyo'nye'pi kecanArthAH santi / yena tadapekSayA caturdazapU| rvavidAM SaTsthAnapatitattramuddhuSyate, bADhaM vidyante, yato'bhihitam - " paNNarvaNijA bhAvA anaMtabhAgo u aNabhilappANaM / paNNavaNiANaM puNa anaMtabhAgo sunibaddho // 1 // " yatazcaivaM tataste arthA Agame bahuvidhaM prayuktAH - sUtrairupAttAH kecana sAkSAtkecidathapacyA samupalabhyante, yadivA kacidezagrahaNaM kacitsarvArthopAdAnamityAdi, yaizva padaiste arthAH pratipAdyante tAni padAni praka|rSeNa siddhAni prasiddhAni na sAdhanIyAni, tathA'nAdIni ca tAni nedAnImutpAdyAni, tathA ceyaM dvAdazAGgI zabdArtharacanAdvAreNa videheSu nityA bharatairAvateSvapi zabdaracanAdvAreNaiva prati tIrthakaraM kriyate anyathA tu nityaiva / etena ca 'uccaritapradhvaMsino varNA' | ityetannirAkRtaM veditavyamiti // 21 // sAmprataM sUtrakRtasya zrutaskandhAdhyayanAdinirUpaNArthamAha 1 akSaralAbhena samA UnAdhikA bhavanti mativizeSaiH / tAnapi ca mativizeSAn zrutajJAnAbhyantare jAnIhi // 1 // 2 prajJApanIyA bhAvA anantabhAga evAna| bhilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaranantabhAgaH zrutanibaddhaH // 1 // For Personal & Private Use Only 1 samayAdhyayane sUtraniruktam // 7 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ do ceva suyakkhaMdhA ajjhayaNAIca huMti tevIsaM / tettisudesaNakAlA AyArAo duguNamaMgaM // 22 // dvAvatra zrutaskandhau, trayoviMzatiradhyayanAni, trayastriMzaduddezanakAlAH, te caivaM bhavanti-prathamAdhyayane cakhAro dvitIye trayastRtIye cakhAraH evaM caturthapaJcamayodvauM dvau tathaikAdazakhekasarakeSvekAdazaiveti prathamazrutaskandhe, tathA dvitIyazrutaskandhe saptAdhyayanAni teSAM saptaivoddezanakAlAH, evamete sarve'pi trayastriMzaditi, etaccAcArAGgADviguNamaGgaM, ptriNshtpdshsrprimaannmityrthH||22|| sAmprataM sUtrakRtAGganikSepAnantaraM prathamazrutaskandhasya nAmaniSpanna nikSepAbhidhitsayA''ha- . nikkhevo gAhAe caubviho chaviho ya solasasu / nikkhevo ya suyaMmi ya khaMdhe ya caubviho hoi // 23 // ihAyazrutaskandhasya gAthASoDazaka iti nAma, gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yasmin zrutaskandhe sa tatheti, tatra gAthAyA nAmasthApanAdravyabhAvarUpazcaturvidho nikSepaH, nAmasthApane prasiddhe, dravyagAthA dvidhA-Agamato noAgamataca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya'mitikRkhA, noAgamatastu tridhA-jJazarIradravyagAthA bhavyazarIradravyagAthA tAbhyAM vinirmuktA ca| "sattatarU visame Na se hayA tANa chaha Naha jalayA / gAhAe pacchaddhe bheo chahotti ikakalo // 1 // " ityAdilakSaNalakSitA | patrapustakAdinyasteti, bhAvagAthApi dvividhA-AgamanoAgamabhedAt , tatrA''gamato gAthApadArthajJastatra copayuktaH, noAgamatasvi-| dameva gAthAkhyamadhyayanam , AgamaikadezavAdasya / poDazakasyApi nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAma 1 sapta taravaH (.caturmAtrA gaNAH ) aSTamaH (guruH ) viSame na (jagaNaH,) tasyAghAtakAstAsAM SaSThe nahI ( caturlaghavaH) jo vA / gAthAyAH pazcArthe bhedaH SaSTha ekakala iti // 1 // 2000000000029 9929899393029 Jain Education Internal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM sthApane kSuNNe, dravyaSoDazakaM jJazarIrabhavyazarIravinirmuktaM sacittAdIni SoDaza dravyANi, kSetrapoDazaka SoDazAkAzapradezAH, kAla 1samayAzIlAGkA SoDazakaM poDazaM samayAH etatkAlAvasthAyi vA dravyamiti , bhAvaSoDazakamidamevAdhyayanaSoDazakaM, kSAyopazamikabhAvavRttikhA-||dhyayane acAryAyavR. 18| diti / zrutaskandhayoH pratyekaM caturvidho nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate // 23 // sAmpratamadhyayanAnAM dhyayanAthoMpratyekamAdhikAraM didarzayiSayA''ha dhikArAH sasamayaparasamayaparUvaNA ya NAUNa bujjhaNAM ceva / saMbuddhassuvasaggA thIdosavivajA~ ceva // 24 // // 8 // uvasaggabhIruNo thIvasassa Naraesu hoja uvaao| eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejAha // 25 // paricattanisIlakusIlasusIlasaviggasIlavaM ceva / NAUNa vIriyadugaM paMDiyavIrie payaTTei (pyhijo)||26|| dhammo samAMhi maggo samosaDhA usu savvavAdIsu / sIsaguNadosakahaNA 'gaMthaMmi sadA gurunivAso // 27 // AdANiya saMkaliyA AdANIyaMmi AyacaritaM / apparagaMthe piMDiyavayaNeNaM hoi / ahigAro // 28 // tatra prathamAdhyayane khasamayaparasamayaprarUpaNA, dvitIye khasamayaguNAn parasamayadoSAMzca jJAkhA skhasamaya eva bodho vidheya iti, | tRtIyAdhyayane tu saMbuddhaH san yathopasargasahiSNurbhavati tadabhidhIyate, caturthe strIdoSavivarjanA, paJcame layamarthAdhikAraH, tadyathA-10 upasagosahiSNoH strIvaMzavartino'vazyaM narakedhUpapAta iti, SaSThe punaH 'evamiti' anukUlapratikUlopasagesahanena svIdoSavajenana ca bhagavAn mahAvIro jetavyasya karmaNaH saMsArasya vA parAbhavena jayamAha tatastathaiva yatnaM vidhatta yayamiti ziSyANAmupadezo dIyate 1 strIvazagasya pra. dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptame khidamabhihitaM, tadyathA-niHzIlA-gRhasthAH kuzIlAstu-anyatIrthikAH pArzvasthAdayo vA te parityaktA yena sAdhunA sa parityaktaniHzIlakuzIla iti, tathA suzIlA-udyuktavihAriNaH saMvinAH-saMvegamanAstatsevAzIlaH zIlavAn bhavatIti, aSTameza khetatpratipAdyate, tadyathA-jJAlA vIryadvayaM paNDitavIrye prayatno vidhIyata iti, navame arthAdhikArastvayaM, tadyathA-yathA'vasthito dharmaH kathyate, dazame tu samAdhiH pratipAdyate, ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAritrAtmako mokSamArgaH kathyate, dvAdaze khayamarthAdhikAraH, tadyathA-'samavastA' avatIrNA vyavasthitAzcaturyu mateSu kriyAkriyA'jJAnavainayikAkhyeSvabhiprAyeSu triSaTyuttarazatatrayasaMkhyAH pApaNDinaH svIyaM svIyamartha prasAdhayantaH samutthitAstadupanyastasAdhanadoSodbhAvanato nirAkriyante, trayodaze khidamabhihitaM, tadyathAsarvavAdiSu kapilakaNAdAkSapAdazauddhodanijaiminiprabhRtimatAnusAriSu kumArgapraNetRkha sAdhyate, caturdaze tu granthAkhye'dhyayane'yamarthAdhikAraH, tadyathA-ziSyANAM guNadoSakathanA, tathA ziSyaguNasampadupetena ca vineyena nityaM gurukulavAso vidheya iti, paJcadaze | tvAdAnIyAkhye'dhyayanAdhikAro'yaM, tadyathA-AdIyante-gRhyante upAdIyante ityAdAnIyAni-padAnyarthA vA te ca prAgupanyasta| padairathaizca prAyazotra saMkalitAH, tathA AyataM caritraM-samyakcaritraM mokSamArgaprasAdhakaM taccAtra vyAvarNyata iti, SoDaze tu gAthAkhye'lpagranthe'dhyayane'yamoM vyAvayete, tadyathA-paJcadazabhiradhyayanairyo'rtho'bhihitaH so'tra 'piNDitavacanena' saMkSiptAbhidhAnena pratipAdyata iti // 28 // 'gAhAsolasagANaM piMDattho vaNNio samAseNaM / itto ikvikaM puNa ajjhayaNaM kittyissaami||1|| 1 guNAnurUpagu0 pra02 gAthASoDazakAnAM piNDArthoM varNitaH (samudAyArthaH) samAsena / ita ekaikaM punaradhyayanaM kIrtayiSyAmi // 1 // 3 cUrNigAthA Jain Education M o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya-yattiyutaM // 9 // tatrAdyamadhyayanaM samayAkhyaM, tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramaNamuSakramyate vA'nena zAstra nyAsadeza- 1 samayAnikSepAvasaramAnIyata ityupakramaH,sa ca laukiko nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedena SaDUpa AvazyakAdiSveva prapazcitaH,zAstrIyo- dhyayane a|'pyAnupUrvInAmapramANavaktavyatArthAdhikArasamavatArarUpaH SoDaiva,tatrAnupUrvyAdInyanuyogadvArAnusAreNa jJeyAni tAvadyAvatsamavatAra, nuyogadvA rANi tatraitadadhyayanamAnupUrvyAdiSu yatra yatra samavatarati tatra tatra samavatArayitavyaM, tatra dazavidhAyAmAnupUA gaNanAnupUrdhyA samavatarati, | sApi tridhA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ceti, tatredamadhyayanaM pUrvAnupUrdhyA prathamaM pazcAnupUrvyA SoDazam anAnupUrdhyA tu cintyamAnamasyAmevaikAdikAyAmekottarikAyAM SoDazagacchagatAyAM zreNyAmanyo'nyAbhyAsadvirUponasaMkhyAbhedaM bhavati / anAnupUrdhyA hai tu bhedasaMkhyAparijJAnopAyo'yaM, tadyathA-'ekAdyA gacchaparyantAH, prsprsmaahtaaH| rAzayastaddhi vijJeyaM, vikalpagaNite phalam || // 1 // prastArAnayanopAyasvayam-"puvANuputi hehA samayAbheeNa kuNa jahAjehaM / uvarimatulaM purao naseja puvakamo sese // 1 // " tatra-'gaNite'ntyavibhakte tu, labdhaM zeSairvibhAjayet / AdAvante ca tat sthApyaM, vikalpagaNite kramAt // 1 // ' ayaM zlokaH ziSya-18 |hitArtha viviyate-tatra sukhAvagamArtha SaT padAni samAzritya tAvata zlokArtho yojyate, tatraivaM123456 SaT padAni sthApyAni, eteSAM | | parasparatADanena sapta zatAni viMzatyuttarANi gaNitamucyate, tasin gaNite'ntyo'tra SaTkaH tena bhAge hRte viMzatyuttaraM zataM labhyate, taca | | SaNNAM paGkInAmantyapatau SaTakAnAM nyasyate, tadadhaH paJcakAnAM viMzatyuttarameva zatam , evamadho'dhazcatuSkatrikadvikaikakAnAM pratyeka viMzatyuttarazataM nyasyam, evamantyapatau sapta zatAni viMzatyuttarANi bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyAyA Adirucyate, saMthA yacar3izatyuttaraM zataM labdhaM, tasya ca punaH zeSeNa paJcakena bhAge'pahRte labdhA caturvizatiH, tAvantastAvantazca paJcakacatuSkatrikavikaikakA: SO9099298999999999 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ hau, zeSaM pUrvavataekakAH, punaH pUrvanyAyana kakana bhAge hate SaT lakSya pUrNAni bhavanti, ekA sakhyaH sa se 14, 1243, 2143, 1433, zepamajhadayaM kramotkramAbhyAM vyavasthApya bhimAtri keza bhAge hate dvau labhyete, tAvanma pratyeka pazcamapalo nyasyAH yAvadvizatyuttaraM zatamiti, tadadho'grato nyastamakaM mukkhA ye'nye teSAM yo yo mahatsaMkhyaH sa so'dhastAccatu-12 viMzatisaMkhya eva tAvat nyasyo yAvatsapta zatAni viMzatyuttarANi paJcamapatrAvapi pUrNAni bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyayaivAnyo|'bhidhIyate, evamanayA prakriyayA caturviMzateH zeSacatuSkakena bhAge hRte SaT labhyante, tAvantazcaturthapatau catuSkakAH sthAyAH, tadadhaH SaT trikAH, punardvikA bhUya ekakAH, punaH pUrvanyAyena patiH pUraNIyA, punaH SaTkasya zeSatrikeNa bhAge hate dvau labhyete, tAvanmAtrau triko tRtIyapaktI, zeSaM pUrvavat , zeSapatidvaye zeSamaGkadvayaM kramotkramAbhyAM vyavasthApyamiti 1234, 2134, 1324, 3124, |2314, 3214, 1243, 2143, 1423, 4123, 2413, 4213, 1342, 3142, 1432, 4132, 3412, 4312, |2341, 3241, 2431, 4231, 3421, 4321 / tathA nAmni SaDvidhanAmyavatarati, yatastatra SaD bhAvAH prarUpyante, zrutasya ca kSAyopazamikabhAvavartikhAt / pramANamadhunA-pramIyate'neneti pramANaM, tat dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdA, tatrAsthAdhyayanasya kSAyopaza-10 || mikabhAvavyavasthitakhAdbhAvapramANe'vatAraH, bhAvapramANaM ca guNanayasaMkhyAbhedAtridhA, tatrApi guNapramANe samavatAraH, tadapi jIvAjIvabhe-18 dAd dvidhA, samayAdhyayanasya ca kSAyopazamikabhAvarUpakhAt tasya ca jIvAnanyakhAjIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi jJAnadarzanacAritrabhedAtrividhaM, tatrAsya bodharUpakhAt jJAnaguNapramANe samavatAraH, tadapi pratyakSAnumAnopamAnAgamabhedAcaturddhA, tatrAsyAgamapramANe samavatAraH, so'pi laukikalokottarabhedAd dvidhA, tadasya lokottare samavatAraH, tasya ca sUtrArthatadubhayarUpatvAtraividhyaM, // (asya triparUtvAt ) triSvapi samavatAraH, yadivA-AtmAnantaraparamparabhedAdAgamastrividhaH, tatra tIrthakRtAmarthApekSayA''tmAgamo gaNadharANAmanantarAgamastacchiSyANAM paramparAgamaH, sUtrApekSayA tu gaNadharANAmAtmAgamastacchiSyANAmanantarAgamastadanyeSAM paramparAgamaH, Jain Education Halal For Personal & Private Use Only || ( Mainelibrary.org
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANi sUtrakRtAGgaM guNapramANAnantaraM nayapramANAvasaraH, tasya cedAnIM pRthakkhAnuyoge nAsti samavatAro, bhavedvA puruSApekSayA, tathA coktam "maMDhanaiyaM suyaM / |1samayAzIlAGkA- kAliyaM tu Na NayA samorayaMti ihaM / apuhutte samoyAro Natthi puhutte samoyAro // 1 // " tathA "Asanja u soyAraM nae nayavisA- dhyayane acAryAyavR | rau bUyA," saMkhyApramANaM khaSTadhA-nAmasthApanAdravyakSetrakAlaparimANaparyavabhAvabhedAt , tatrApi parimANasaMkhyAyAM samavatAraH, sApi nuyogadvAttiyutaM | kAlikadRSTivAdabhedAt dvidhA, tatrAsya kAlikaparimANasaMkhyAyAM samavatAraH, tatrApyaGgAnaGgayoraGgapraviSTe samavatAraH, paryavasaM-| // 10 // | khyAyAM tvanantAH paryavAH, tathA saMkhyeyAnyakSarANi saMkhyeyAH saMghAtAH saMkhyeyAni padAni saMkhyeyAH pAdAH saMkhyeyAH shlokaaH| |saMkhyeyA gAthAH saMkhyeyA veDhAH saMkhyeyAnyanuyogadvArANi / sAmprataM vaktavyatAyAH samavatArazcintyate-sA ca khaparasamayatadubha16|| yabhedAtridhA, tatredamadhyayanaM trividhAyAmapi samavatarati / arthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhya| yanArthAdhikArobhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu gAthAntaritaM niyuktikRdvakSyati / sAmprataM nikSepAvasaraH, sa ca tridhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, tatraughaniSpanne'dhyayanaM, tasya ca nikSepa AvazyakAdau prabandhenAbhihita eva, nAmaniSpane tu samaya iti nAma, tanikSepArtha niyuktikAra AhanAma ThavaNoM davie~ khette kAle kutitthasaMgAre / kulaMgaNasaMkaragaMDI" boddhavvo bhAvasamae ya // 29 // II // 10 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlakutIrthasaMgArakulagaNasaMkaragaNDIbhAvabhedAt dvAdazadhA samayanikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyasa-12 1 vastunaH paryAyANAM saMbhavatAM nigamanaM / 2 mUDhanayikaM (nayazUnyaM) zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH |||1||3aasaady tu zrotAraM nayAn nayavizArado bUyAt // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayo dravyasya samyagayanaM-pariNativizeSaH khabhAva ityarthaH, tadyathA-jIvadravyasyopayogaH pudgaladravyasya mUrtalaM dharmAdharmAkAzAnAM gatisthityavagAhadAnalakSaNaH, athavA yo yasya dravyasthAvasaro-dravyasyopayogakAla iti, tadyathA-'varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso ghRtaM vasante guDazcAnte // 1 // kSetrasamaya:-kSetram-AkAzaM tasya samayaH-khabhAvaH, yathA 'eMgeNavi se puNNe dohivi puNNe sayaMpi mAejA / lakkhasaeNavi puNNe koDisahassapi mAejA // 1 // yadivA devakuruprabhRtInAM kSetrANAmIdRzo'nubhAvo yaduta tatra prANinaH surUpA nityasukhino nirvairAzca bhavantIti, kSetrasya vA parikarmaNAvasaraH kSetrasamaya iti, kAlasamayastu suSamAderanubhAvavizeSaH, utpalapatrazatabhedAbhivyaGgayo vA kAlavizeSaH kAlasamaya iti, atra ca dravyakSetrakAlaprAdhAnyavivakSayA dravyakSetrakAlasamayatA draSTavyeti, kutIrthasamayaH pAkhaNDikAnAmAtmIyAtmIya AgamavizeSaH taduktaM vA'nuSThAnamiti, saMgAraH-saMketastadrUpaH samayaH saMgArasamayaH, yathA siddhArthasArathidevena pUrvakRtasaMgArAnusAreNa gRhItaharizavo baladevaH pratibodhita iti, kulasamayaH-kulAcAro yathA zakAnAM pitRzuddhiH AbhIrakANAM manthanikAzuddhiH, gaNasamayo yathA mallAnAmayamAcAro-yathA yo hyanAtho mallo mriyate sa taiH saMskriyate, patitazcodbhiyata iti, saMkarasamayastu saMkaro-bhinnajAtIyAnAM mIlakastatra ca samayaH-ekavAkyatA, yathA vAmamArgAdAvanAcArapravRttAvapi guptikaraNamiti, gaNDIsamayo-yathA zAkyAnAM bhoja 1 kAlao bhamaroM sugaMdhaM caMdaNAdi titto niMbo kakkhaDo pAhANo cU0 / 2 ekenApi sa pUrNo dvAbhyAmapi pUrNaH zatamapi mAyAt / lakSazatenApi pUrNaH koTI|sahanamapi mAyAt // 1 // aeectioeaeeeeeeeeeeeeese Jain Education A nal For Personal & Private Use Only wom.jainelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkA cAryIya tiyutaM // 11 // nAvasare gaNDItADanamiti bhAvasamayastu noAgamata idamevAdhyayanam anenaivAtrAdhikAraH, zeSANAM tu ziSyamativikAsArthamupanyAsa iti // 29 // sAmprataM prAgupanyastoddezArthAdhikArAbhidhitsayA''ha mahapaMcabhUya eka pae ya tajjIvatassarIre ya / tahaya agAragavAtI attacchaTTo aphalavAdI // 30 // bIe niryaivAo aNNANiya tahaya nANavAIo / kammaM cayaM na gacchai cauvvihaM bhikkhusamayaMmi // 31 // taie AhAkammaM kaDavAI jaha ya te ya vAIo / kicuvamA ya cautthe parappavAI aviraesu // 32 // asyAdhyayanasya catvAra uddezakAH, tatrAdyasya SaDarthAdhikArA AdyagAthayA'bhihitAH, tadyathA pazca bhUtAni - pRthivyaptejovAkhAkAzAkhyAni mahAnti ca tAni sarvalokavyApikhAt bhUtAni ca mahAbhUtAni ityayameko'rthAdhikAraH / tathA cetanAcetanaM sarvame - vAtmavivarta ityAtmA'dvaitavAdaH pratipAdyata ityarthAdhikAro dvitIyaH / sa cAsau jIvazca tajjIvaH kAyAkAro bhUtapariNAmaH, tadeva | ca zarIraM jIvazarIrayoraikyamitiyAvaditi tRtIyo'rthAdhikAraH / tathA'kArako jIvaH sarvasyAH puNyapApakriyAyA ityevaMvAdIti caturtho'dhikAraH / tathA''tmA SaSTha iti paJcAnAM bhUtAnAmAtmA SaSThaH pratipAdyata ityayaM paJcamo'rthAdhikAraH / tathA'phalavAdIti - na vidyate kasyAzcit kriyAyAH phalamityevaMvAdI ca pratipAdyata iti SaSTho'rthAdhikAra iti / dvitIyodezake cakhAro'rthAdhikArAH, tadyathA - niyativAdastathA'jJAnikamataM jJAnavAdI ca pratipAdyate, karma cayam-upacayaM caturvidhamapi na gacchati 'bhikSusamaye ' zAkyA| game iti caturtho'rthAdhikAraH / cAturvidhyaM tu karmaNo'vijJopacitam - avijJAnamavijJA tayopacitam, anAbhogakRtamityarthaH, yathA mAtuH stanAdyAkramaNena putravyApattAvapyanAbhogAna karmopacIyate, tathA parijJAnaM parijJA - kevalena manasA paryAlocanaM, tenApi Jain Education thenational For Personal & Private Use Only besedesesta 1 samayA dhyayane u dezArthAdhi kArAH // 11 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kasyacitprANino vyApAdanAbhAvAt karmopacayAbhAva iti, tathA IraNamIryA-gamanaM tena janitamIryApratyayaM tadapi karmopacayaM na gacchati, prANivyApAdanAbhisandherabhAvAditi, tathA svapnAntika-svapnapratyayaM karma nopacIyate, yathA vanabhojane tRptyabhAva iti / | tRtIyoddezake khayamarthAdhikAraH, tadyathA-AdhAkarmagatavicArastadbhojinAM ca doSopadarzana miti, tathA kRtavAdI ca bhaNyate, tadya thA-IzvareNa kRto'yaM lokaH, pradhAnAdikRto vA, yathA ca te pravAdina AtmIyamAtmIyaM kRtavAdaM gRhIkhotthitAstathA bhaNyanta iti dvitIyo'dhikAraH, caturthoddezakAdhikArasvaya, tadyathA-avirateSu-gRhastheSu yAni kRtyAni-anuSThAnAni sthitAni tairasaMyamapradhAnaiH kartavyaiH 'parapravAdI' paratIrthika upamIyata iti / idAnImanugamaH, sa ca dvedhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, tatra niyuktyanugamatrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugama upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamazca / tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugataH, oghanAmaniSpannanikSepayorantargatakhAt, tathA ca vakSyamANasya sUtrasya nikSepyamAnakhAt / upodghAtaniryuktyanugamastu SaDviMzatidvArapratipAdakAdgAthAdvayAdavaseyaH, taccedam-' uddese niddese ya' ityAdi / sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtre sati saMbhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApta eva, tatrAskhalitAdiguNopetaM mUtramuccAraNIyaM, taccedam 9700808086802820000000000028 1-pasthitAH pra.2 uddese nidese ya niggame khitta kAla purise ya / kAraNa pacaya lakkhaNa nae samoyAraNANumae // 1 // kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM kiciraM havai kAlaM / kaisaMtaramavira hi bhavAgarisa phAsaNa niruttI // 2 // uddezo nirdezazca nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNa pratyayo lakSaNaM nayaH samavatAro'numatam // 1 // kiM katividhaM kasya va keSu kathaM kiyaciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavA AkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // 3 prasUtinirgamanamityarthaH,-meghacchanne yathA candro, na rAjati nabhastale / upodghAtaM vinA zAstraM, tathA na bhrAjate vidhau // 1 // 4 saMhitA lakSitA 'saMhiyA ya payaM ceva payastho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI ya SOCae Jan Educa For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM 1samayAdhyayane bandhapraznottare // 12 // bujjhijjatti tiuddijjA, baMdhaNaM prijaanniyaa| kimAha baMdhaNaM vIro, kiMvA jANaM tiuddaI ? // 1 // | asya saMhitAdikrameNa vyAkhyA-budhyetetyAdi, sUtramidaM sUtrakRtAGgAdau vartate, asya cAcArAGgena sahAyaM saMbandhaH, tadyathAAcArAne bhihitam-'jIvo chakkAyaparUvaNA ya tesiM vaheNa baMdhotti' ityAdi tatsarva budhyetetyAdi, yadiveha keSAzcidvAdinAM jJAnAdeva muktyavAptiranyeSAM kriyAmAtrAt , jainAnAM tUbhAbhyAM niHzreyasAdhigama ityetadanena zlokena pratipAdyate / tatrApi jJAnapUrvikA kriyA phalavatI bhavatItyAdau budhyatetyanena jJAnamuktaM troTayedityenena ca kriyoktA, tatrAyamartho-'budhyeta' avagacchet bodhaM vidadhyAdityupadezaH, kiM punastabudhyetAta Aha-'bandhana' badhyate jIvapradezairanyo'nyAnuvedharUpatayA vyavasthApyata iti bandhanaM-jJAnAvara| NAdyaSTaprakAraM karma taddhetavo vA mithyAtvAviratyAdayaH parigrahArambhAdayo vA, na ca bodhamAtrAdabhilapitArthAvAptirbhavatItyataH kriyAM darzayati-tacca baMdhanaM parijJAya viziSTayA kriyayA-saMyamAnuSThAnarUpayA'troTayed' apanayedAtmanaH pRthakkuryAtparityajedvA, evaM cAbhihite jambUsvAmyAdiko vineyo bandhAdivarUpaM viziSTaM jijJAsuH papraccha-'kimAha' kimuktavAn bandhanaM 'vIra' tIrthakRt ?, kiMvA 'jAnan' avagacchaMstadvandhanaM troTayati tato vA truTyati ?, iti zlokArthaH // 1 // bandhanapraznakharUpapraznanirvacanAhi-. cittamaMtamacittaM vA, parigijjha kisAmavi / annaM vA aNujANAi, evaM dukkhA Na muccai // 2 // iha bandhanaM karma taddhetavo vAbhidhIyante, tatra na nidAnamantareNa nidAnino janmeti nidAnameva darzayati, tatrApi sarvArambhAH chabvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // " iti vyAkhyAlakSaNe tasyA evAdau pratipAdanAt / / 1 ekAntaparokSe cU0 2 karmaNo bandhanatvapakSe // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeereceio // 12 // Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakR. 3 darzayati, tatrApi sarvArambhAH karmopAdAnarUpAH prAyaza AtmAtmIyagrahotthAnA itikRtvA''dau parigrahameva darzitavAn, cittamupayogo jJAnaM tadvidyate yasya taccittavat - dvipadacatuSpadAdi, tato'nyadacittavat - kanakarajatAdi, tadubhayarUpamapi parigrahaM parigRhya kRzamapi stokamapi tRNatuSAdikamapItyarthaH, yadivA kasanaM kasa:- parigrahagrahaNabuddhyA jIvasya gamanapariNAma itiyAvat, tadevaM svataH parigrahaM parigRhyAnyAnvA grAhayitvA gRNhato vA'nyAnanujJAya duHkhayatIti duHkham - aSTaprakAraM karma tatphalaM vA asAtodayAdirUpaM tasmAnna mucyata iti, parigrahAgraha eva paramArthato'narthamUlaM bhavati, tathA coktam - " mamAhamiti caiSa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prazAntyunnayaH / yazaH sukhapipAsitairayamasAvanathattaraiH parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 1 // " tathA ca " dveSasyAyatanaM dhRterapacayaH kSAnteH pratIpo vidhirvyAkSepasya suhRnmadasya bhavanaM dhyAnasya kaSTo ripuH / duHkhasya prabhavaH sukhasya nidhanaM pApasya vAso nijaH, prAjJasyApi parigraho graha iva klezAya nAzAya ca // 2 // " tathA ca parigrahedhvaprAptanaSTeSu kAGkSAzokau prApteSu ca rakSaNamupabhoge cAtRptirityevaM parigrahe sati duHkhAtmakAdbandhanAnna mucyata iti // 2 // parigrahavatazcAvazyaMbhAvyArambhastasmiMzca prANAtipAta iti darzayitumAha sayaM tivAyae pANe, aduvA'nnehiM ghAyae / haNaMtaM vA'NujANAi, veraM vaDai appaNo // 3 // jasa kule samupapanne, jehiM vA saMvase nare / mamAi luppaI bAle, aNNe aNNehi mucchie // 4 // yadivA - prakArAntareNa bandhanamevAha - 'sayaM tItyAdi', sa parigrahavAnasaMtuSTo bhUyastadarjanaparaH samarjitopadravakAriNi ca For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 13 // dveSamupagatastataH 'vayam' AtmanA "tribhyo manovAkAyebhya AyurbalazarIrebhyo vA 'pAtayet' cyAvayet 'prANAn' prANinaH, 1samayAakAralopAdvA atipAtayet prANAniti, prANAzcAmI-'paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsanizvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite 8 dhyayane khabhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // tathA sa parigrahAgrahI na kevalaM khato vyApAdayati aparairapi ghAtayati natazcAnyAn / samaya: samanujAnIte, tadevaM kRtakAritAnumatibhiH prANyupamardanena janmAntarazatAnubandhyAtmano vairaM' vardhayati, tatazca duHkhaparamparArUpAda bandhanAnna mucyata iti / prANAtipAtasya copalakSaNArthatvAt mRSAvAdAdayo'pi bandhahetavo draSTavyA iti||3|| punarbandhanamevAzrityAha'jassi' mityAdi, yasmin rASTrakUTAdau kule jAto 'yairvA' sahapAMsukrIDitairvayasyairbhAryAdibhirvA saha saMvasennaraH, teSu mAtRpitR-15 | bhrAtRbhaginIbhAryAvayasyAdiSu mamAyamiti mamakhavAn snihyan 'lupyate vilupyate, mamakhajanitena karmaNA nArakatiryazmanuSyAmaralakSaNe saMsAre bhramyamANo bAdhyate-pIbyate / ko'sau ?-'bAlaH' ajJaH, sadasadvivekarahitakhAd, anyeSvanyeSu ca 'mUrchito gRddho'dhyupapanno, mamakhabahula ityarthaH, pUrva tAvanmAtApitrostadanu bhAryAyAM punaH putrAdau snehavAniti // 4 // sAmprataM yaduktaM prAk-18 'kiM vA jAnana bandhanaM troTayatIti,' asya nirvacanamAhavittaM soyariyA ceva, satvameyaM na tANai / saMkhAe jIviaMcevaM, kammuNA u tiudRi // 5 // / // 13 // 'vittaM' dravyaM, tacca sacittamacittaM vA, tathA 'sodaryA' bhrAtRbhaginyAdayaH, sarvamapi ca 'etada' vittAdikaM saMsArAntargatasyAsumato'tikaTukAH zArIramAnasIrvedanAssamanubhavato na 'trANAya rakSaNAya bhavatItyetat 'saMkhyAya' jJAkhA tathA 'jIvi-10 1 aSTaprakAra karma cU0 / 2 dvAbhyAmAkalitaH cU0 / 3 0nasavedanAH pr0| Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM ca' prANinAM khalpamiti saMkhyAya-jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA tu sacittAcittaparigrahaprANyupaghAtasvajanasnehAdIni | bandhanasthAnAni pratyAkhyAya 'karmaNaH sakAzAt 'truTyati' apagacchatyasau, turavadhAraNe, truTyedeveti, yadivA-'karmaNA' kriyayA saMyamAnuSThAnarUpayA bandhanAtruTyati, karmaNaH pRthagbhavatItyarthaH // 5 // adhyayanArthAdhikArAbhihitakhAtvasamayapratipAdanAnantaraM parasamayapratipAdanAbhidhitsayA''ha| ee gaMthe viukkamma, ege samaNamAhaNA / ayANaMtA viussittA, sattA kAmehi mANavA // 6 // / 'etAn ' anantaroktAn granthAn vyutkramya ' parityajya kharuciviracitArtheSu grantheSu saktAH 'sitAH' baddhAH, eke, na sarve iti saMbandhaH / granthAtikramazcaiteSAM taduktArthAnabhyupagamAt, anantaragrantheSu cAyamartho'bhihitaH tadyathA-jIvA| stile sati jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanaM, tasya hetavo mithyAkhAviratipramAdAdayaH parigrahArambhAdayazca, tatroTanaM ca samyagda| rzanAdyupAyena, mokSasadbhAvazcetyevamAdikA, tadevameke 'zramaNAH' zAkyAdayo bArhaspatyamatAnusAriNazca brAhmaNAH 'etAn' arha duktAn granthAnatikramya paramArthamajAnAnA vividham-anekaprakAram ut-prAbalyena sitA-baddhAH skhasamayeSvabhiniviSTAH / | tathA ca zAkyA evaM pratipAdayanti, yathA-sukhaduHkhecchAdveSajJAnAdhArabhUto nAstyAtmA kazcit , kiMtu vijJAnamevaikaM vivartata iti, | kSaNikAH sarvasaMskArA ityAdi, tathA sAMkhyA evaM vyavasthitAH-sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAn , mahato'ha 1 parivrAjakAdayaH athavA samaNaliMgatthA mAhaNA samaNovAsagA samaNA eva maahnnaa| 19289030909098990000000000 JainEducationa For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 kAraH, tasmAdgazca SoDazakaH, tasmAtpoDazakAdapi pazca bhUtAni, caitanyaM puruSasya kharUpamityAdi, vaizeSikAH punarAhuH-dravyagu-18|samayAsUtrakRtAGgaM zIlAGkA NakasAmAnyavizeSasamavAyAH SaT padArthA'iti, tathA naiyAyikA:-pramANaprameyAdInAM padArthAnAmanvayavyatirekaparijJAnAniH- IRdhyayane pacA-yavR. zreyasAdhigama iti vyavasthitAH, tathA mImAMsakAH-codanAlakSaNo dharmo, na ca sarvajJaH kazcidvidyate, muktyabhAvazcetyevamAzritAH, rasamyeSu ciyutaM cArvAkAstvevamabhihitavanto, yathA-nAsti kazcitparalokayAyI bhUtapaJcakAvyatirikto jIvAkhyaH padArtho, nApi puNyapApe sta| cArvAkA ityAdi / evaM cAGgIkRtyaite lokAyatikAH 'mAnavAH puruSAH 'saktA' gRddhA adhyupapannAH 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu, tathA // 14 // cocuH-'etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, ydvdntybhushrutaaH||1|| piba khAda ca sAdhu zo bhane / , yadatItaM varagAtri ! tanna te / nahi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 2 // " evaM te tatrAntarIyAH khasa18 mayArthavAsitAntaHkaraNAH santo bhagavadarhaduktaM granthArthamajJAtaparamArthAH samatikramya skhakIyeSu grantheSu sitAH-saMbaddhAH kAmeSu ca | saktA iti // 6 // sAmprataM vizeSeNa sUtrakAra eva cArvAkamatamAzrityA''ha saMti paMca mahabbhUyA, ihamegesimAhiyA / puDhavI Au teU vA, vAu AgAsapaMcamA // 7 // // ee paMca mahanbhUyA, tebbho egotti AhiyA / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 8 // 'santi' vidyante mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni, sarvalokavyApitvAnmahattvavizeSaNam , anena ca bhUtA1 loko'yaM / A - . - - - 1 4 // For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvavAdinirAkaraNaM draSTavyam, 'iha' asin loke 'ekeSAM' bhUtavAdinAm 'AkhyAtAni' pratipAditAni tattIrthakRtA | tairvA bhUtavAdibhirvArhaspatyamatAnusAribhirAkhyAtAni-svayamaGgIkRtAnyanyeSAM ca pratipAditAni / tAni cAmUni, tadyathA| pRthivI kaThinarUpA, Apo dravalakSaNAH, teja uSNarUpaM, vAyuzcalanalakSaNaH, AkAzaM zuSiralakSaNamiti, tacca pazcamaM yeSAM | tAni tathA, etAni sAGgopAGgAni prasiddhakhAt pratyakSapramANAvaseyakhAca na kaizcidapotuM zakyAni / nanu ca sADyAdibhirapi bhUtAnyabhyupagAtAnyeva, tathAhi sAMkhyAstAvadevamUcuH-sattvarajastamorUpAtpradhAnAnmahAn , buddhirityarthaH, mahato'haGkAraH-ahamitipratyayaH, tasmAdapyahaGkArAtSor3azako gaNa utpadyate, sa cAyam-paJca sparzanAdIni buddhIndriyANi, vA pANipAdapAyUpastharUpANi paJca karmendriyANi, ekAdazaM manaH, paJca tanmAtrANi, tadyathA-gandharasarUpasparzazabdatanmAtrA-81 khyAni, tatra gandhatanmAtrAtpRthivI gandharasarUpasparzavatI, rasatanmAtrAdApo rasarUpasparzavatyaH, rUpatanmAtrAttejo rUpasparzavat , sparzatanmAtrAdvAyuH sparzavAn, zabdatanmAtrAdAkAzaM gandharasarUpasparzavarjitamutpadyata iti / tathA vaizeSikA api bhUtAnyabhihitavantaH, tadyathA-pRthivIkhayogAtpRthivI, sA ca paramANulakSaNA nityA, ghaNukAdiprakramaniSpannakAryarUpatayA khanityA, caturdazabhirguNa rUparasagandhasparzasaMkhyAparimANapRthakkhasaMyogavibhAgaparatvAparakhagurukhavakhavegAkhyairupetA, tathA'pvayogAdApaH, tAzca rUparasasparzasaMkhyAparimANapRthakkhasaMyogavibhAgaparakhAparakhagurukhasvAbhAvikadravakhasnehavegavatyaH, tAsu ca rUpaM zuklameva raso madhura eva sparzaH zIta eveti, tejasvAbhisaMbandhAttejaH, tacca rUpasparzasaMkhyAparimANapRthakvasaMyogavibhAgaparakhAparakhanaimittikadravatvave1 AgopAlAnA pr.| jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 15 // gAkhyairekAdazabhirguNairguNavat, tatra rUpaM zuklaM bhAkharaM ca, sparza uSNa eveti, vAyutvayogAdvAyuH, sa cAnuSNazItasparzasaMkhyA- 1samayAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvavegAkhyairnavabhirguNairguNavAn hRtkampazabdAnuSNazItasparzaliGgaH, AkAzamiti pAribhA- dhyayane paSikI saMjJA ekatvAttasya, tacca saMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgazabdAkhyaiH SabhirguNairguNavat zabdaliGgaM ceti, evamanyairapi rasamayeSu vAdibhirbhUtasadbhAvAzrayaNe kimiti lokAyatikamatApekSayA bhUtapaJcakopanyAsa iti ?, ucyate, sAMkhyAdibhirhi pradhAnAtsAhakArika cAvoMkaH tathA kAladigAtmAdikaM cAnyadapi vastujAtamabhyupeyate, lokAyatikaistu bhUtapaJcakavyatiriktaM nAtmAdikaM kizcidabhyupagamyate ityatastanmatAzrayaNenaiva sUtrArtho vyAkhyAyata iti // 7 // yathA caitat tathA darzayitumAha-'ee paMca mahanbhUyA' ityAdi, 'etAni' anantaroktAni pRthivyAdIni pazca mahAbhUtAni yAni 'tebhyaH' kAyAkArapariNatebhyaH 'eka' kazciccidrUpo bhUtAvyatirikta AtmA bhavati, na bhUtebhyo vyatirikto'paraH kazcitparaparikalpitaH paralokAnuyAyI sukhaduHkhabhoktA jIvAkhyaH padArtho'stItyevamAkhyAtavantaste, tathA(te)hi evaM pramANayanti-na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti, tadgrAhakapramANAbhAvAt , pramANaM cAtra pratyakSameva,nAnumAnAdikaM,tanendriyeNa sAkSAdarthasya saMbandhAbhAvAdyabhicArasaMbhavaH, sati ca vyabhicArasaMbhave sadRze ca bAdhAsaM|| bhave tallakSaNameva dUSitaM syAditi sarvatrAnAzvAsaH, tathA coktam- "hastasparzAdivAndhena, viSame pathi dhAvatA / anumAnapradhAnena, 18| // 15 // vinipAto na durlabhaH // 1 // " anumAna cAtropalakSaNamAgamAdInAmapi, sAkSAdarthasaMbandhAbhAvAddhastasparzaneneva pravRttiriti / || tasmAtpratyakSamevaikaM pramANaM, tena ca bhUtavyatiriktasyAtmano na grahaNaM, yattu caitanyaM teSUpalabhyate, tadbhUteSveva kAyAkArapariNateSvabhi-12 1 hRti0 pra0 haraNamityarthaH / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ereereaderseseseseseseseseisesesesen vyajyate, madyAGgeSu samuditeSu madazaktivaditi, tathA-na bhUtavyatiriktaM caitanyaM, tatkAryatvAt , ghaTAdivaditi / tadevaM bhUtavyatiriktassA''tmano'bhAvAdbhUtAnAmeva caitanyAbhivyaktiH, jalasya budabudAbhivyaktivaditi / keSAzcillokAyatikAnAmAkAzasyApi bhUtatvenAbhyupagamAdbhUtapaJcakopanyAso na doSAyeti / nanu ca yadi bhUtavyatirikto'paraH kazcidAtmAkhyaH padArtho na vidyate, kathaM | tarhi mRta iti vyapadeza ityAzakyAha-athaiSAM kAyAkArapariNatau caitanyAbhivyaktau satyAM tavaM teSAmanyatamasya 'vinAze | apagame vAyostejasazcobhayo 'dehino devadattAkhyasa 'vinAzaH' apagamo bhavati, tatazca mRta iti vyapadezaH pravartate, na punarjIvApagama iti bhUtAvyatiriktacaitanyavAdipUrvapakSa iti // atra pratisamAdhAnArtha niyuktikRdAha paMcaNhaM saMjoe aNNaguNANaM ca ceynnaaigunno| paMciMdiyaThANANaM Na aNNamuNiyaM muNai aNNo // 33 // | _ 'paJcAnAM' pRthivyAdInAM bhUtAnAM 'saMyoge' kAyAkArapariNAme caitanyAdikaH AdizabdAt bhASAcaGkramaNAdikazca guNo na & bhavatIti pratijJA, anyAdayastvatra hetutvenopAttAH, dRSTAntasvabhyUhyaH, sulabhakhAttasya nopAdAnaM / tatredaM cArvAkaH praSTavyaH-yade-18 tadbhUtAnAM saMyoge caitanyamabhivyajyate tatki teSAM saMyoge'pi svAtaMtrya evA''hovitparasparApekSayA pAratatrye iti ?, kiMcAtaH 1,| na tAvatsvAtantrye, yata Aha-'aNNaguNANaM ceti caitanyAdanye guNA yeSAM tAnyanyaguNAni, tathAhi-AdhArakAThinyaguNA pRthivI dravaguNA ApaH paktaguNaM tejaH calanaguNo vAyuH avagAhadAnaguNamAkAzamiti, yadivA prAgabhihitA gandhAdayaH pRthivyAdInAmekaikaparihAnyA'nye guNAzcaitanyAditi, tadevaM pRthivyAdInyanyaguNAni, cazabdo dvitIyavikalpavaktavyatAsUcanArthaH, caitanyaguNe sAdhye pRthivyAdInAmanyaguNAnAM satAM caitanyaguNasya pRthivyAdInAmekaikasyApyabhAvAna tatsamudAyAccaitanyAkhyo gunnH| al Educatio n al For Personal & Private Use Only .jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcArya yavatiyutaM // 16 // bese siddhyatIti, prayogastvatra -- bhUtasamudAyaH khAtacye sati dharmilenopAdIyate, na tasya caitanvAkhyo guNo'stIti sAdhyo dharmaH, pRthivyAdInAmanyaguNakhAt, yo yo'nyaguNAnAM samudAyastatra tatrApUrvaguNotpattirna bhavatIti, yathA sikatAsamudAye snigdhaguNasya tailasya notpattiriti, ghaTapaTasamudAye vA na stambhAdyAvirbhAva iti, dRzyate ca kAye caitanyaM, tadAtmaguNo bhaviSyati na bhUtAnAmiti / asminneva sAdhye hekhantaramAha - 'paJcindiyaThANANaM' ti paJca ca tAni sparzanarasanaprANacakSuH zrotrAkhyAnIndriyANi teSAM sthAnAni - avakAzAsteSAM caitanyaguNAbhAvAnna bhUtasamudAye caitanyam, idamatra hRdayaM -- lokAyatikAnAM hi aparasya draSTuranabhyupagamAdindriyANyeva draSTRNi, teSAM ca yAni sthAnAni upAdAnakAraNAni teSAmacidrUpatvAnna bhUtasamudAye caitanyamiti, indriyANAM cAmUni sthAnAni, tadyathA-- zrotrendriyasyAkAzaM suSirAtmakatvAt, ghrANendriyasya pRthivI tadAtmakatvAt, cakSurindriyasya tejastadrUpakhAt evaM rasanendriyasyApaH sparzanendriyasya vAyuriti / prayogazcAtra - nendriyANyupalabdhimanti teSAmacetanaguNArabdhakhAt, yadyadacetanaguNArabdhaM tattadacetanaM, yathA ghaTapaTAdIni, evamapi ca bhUtasamudAye caitanyAbhAva eva sAdhito bhavati / punarhekhantaramAha'Na aNNamuNiyaM muNai aNNo' tti ihendriyANi pratyekabhUtAtmakAni tAnyevAparasya draSTurabhAvAd draSTRNi, teSAM ca pratyekaM svaviSayagrahaNAdanyaviSaye cApravRtternAnyadindriyajJAtamanyadindriyaM jAnAtIti, ato mayA pazcApi viSayA jJAtA ityevamAtmakaH saMkalanApratyayo na prApnoti, anubhUyate cAyaM tasmAdekenaiva draSTrA bhavitavyam, tasyaiva ca caitanyaM na bhUtasamudAyasyeti, prayogaH punarevaM-na | bhUtasamudAye caitanyaM, tadArudhendriyANAM pratyekaviSayagrAhile sati saMkalanApratyayAbhAvAt, yadi punaranyagRhItamapyanyo gRhNIyAd | devadattagRhItaM yajJadattenApi gRhyeta, na caitad dRSTamiSTaM veti / nanu ca svAtatryapakSe'yaM doSaH, yadA punaH parasparasApekSANAM saMyo For Personal & Private Use Only 1 samayAdhyayane pa rasamayeSu cArvAkaH // 16 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gapAratatryAbhyupagamena bhUtAnAmeva samuditAnAM caitanyAkhyodharmaH saMyogavazAdAvirbhavati, yathA kiNvodakAdiSu madyAGgeSu samuditeSu pratyekamavidyamAnApi madazaktiriti, tadA kuto'sya doSasthAvakAza iti?, atrottaraM gAthopAttacazabdAkSiptamabhidhIyate-yattAvaduktaM yathA-'bhUtebhyaH parasparasavyapekSasaMyogabhAgbhyazcaitanyamutpadyate,' tatra vikalpayAmaH-kimasau saMyogaH saMyogibhyo.bhinno'bhinno vA, bhinnazcetpaSThabhUtaprasaMgo, na cAnyat paJcabhUtavyatiriktasaMyogAkhyabhUtagrAhakaM bhavatAM pramANamasti, pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamAt , 18 tena ca tasyAgrahaNAt , pramANAntarAbhyupagame ca tenaiva jIvasyApi grahaNamastu, atha abhinno bhUtebhyo saMyogaH, tatrApyetaccinta nIyaM-kiM bhUtAni pratyekaM cetanAvantyacetanAvanti vA ?, yadi cetanAvanti tadA ekendriyasiddhiH, tathA (ca) samudAyasya | paJcaprakAracaitanyApattiH, athAcetanAni, tatra cokto doSo, na hi yadyatra pratyekamavidyamAnaM tattatsamudAye bhavadupalabhyate, sikatAsu tailavadityAdinA / yadapyatroktaM-yathA madyAGgeSvavidyamAnApi pratyekaM madazaktiH samudAye prAdurbhavatIti, tadapyayuktaM, yatastatra kiNvAdiSu yA ca yAvatI ca zaktirupalabhyate, tathAhi kiNve bubhukSApanayanasAmarthya bhramijananasAmarthya ca udakasya tRDapanayanasAmarthyamityAdineti, bhUtAnAM ca pratyeka caitanyAnabhyupagameM dRSTAntadAAntikayorasAmyaM / kiMca-bhUtacaitanyAbhyupagame | maraNAbhAvo, mRtakAye'pi pRthvyAdInAM bhUtAnAM sadbhAvAt , naitadasti, tatra mRtakAye vAyostejaso vA'bhAvAnmaraNasadbhAvaH ityazikSitasyollApaH, tathAhi-mRtakAye zophopalabdhena vAyorabhAvaH, kothasya ca paktikhabhAvasya darzanAnAneriti, atha sUkSmaH kazcidvAyuvizeSo'gnirvA tato'pagata iti matiriti, evaM ca jIva eva nAmAntareNAbhyupagato bhavati, yatkiJcidetat / tathA na bhUtasamudAyamAtreNa caitanyAvirbhAvaH, pRthivyAdiSvekatra vyavasthApiteSvapi caitanyAnupalabdheH, atha kAyAkArapariNatau satyAM tadabhivyaktiri Careeeeeeeeeeeeeeee lain Education For Personal & Private Use Only Nainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryAyavRttiyutaM 1samayAdhyayane parasamayeSucAvoMka: // 17 // pyate, tadapi na, yato lepyamayapratimAyAM samastabhUtasadbhAve'pi jaDakhamevopalabhyate / tadevamanvayavyatirekAbhyAmAlocyamAno nAyaM 8 caitanyAkhyo guNo bhUtAnAM bhavitumarhati, samupalabhyate cAyaM zarIreSu, tasAt pArizeSyAt jIvasyaivAyamiti khadarzanapakSapAtaM vihAyAGgIkriyatAmiti / yaccoktaM prAk-'na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti, tadgrAhakapramANAbhAvAt , pramANaM cAtra pratyakSa-| mevaika'mityAdi, tatra pratividhIyate-yattAvaduktaM 'pratyakSamevaikaM pramANaM nAnumAnAdika'mityetadanupAsitagurorvacaH, tathAhi| arthAvisaMvAdakaM pramANamityucyate, pratyakSasya ca prAmANyamevaM vyavasthApyate-kAzcitpratyakSavyaktIrdharmilenopAdAya pramANayati-pramA-| NametAH, arthAvisaMvAdakakhAd, anubhUtapratyakSavyaktivat, na ca tAbhireva pratyakSavyaktibhiH svasaMviditAbhiH paraM vyavahArayitumayamIzaH, tAsAM svasaMviniSThakhAt mRkkhAca pratyakSasya, tathA nAnumAnaM pramANamityanumAnenaivAnumAnanirAsaM kuvezyAvokaH kathaM nonmattaH syAd ?, evaM hyasau tadaprAmANyaM pratipAdayet yathA-nAnumAnaM pramANa, visaMvAdakakhAd, anubhUtAnumAnavyaktivaditi, etacAnumAnam , atha paraprasidhaitaducyate, tadapyayuktaM, yatastatparaprasiddhamanumAnaM bhavataH pramANamapramANaM vA ?, pramANaM cetkathamanumAna|| mapramANamityucyate, athApramANaM kathamapramANena satA tena paraH pratyAyyate ?, pareNa tasya prAmANyenAbhyupagatakhAditi ced, tadapya| sAmprataM, yadi nAma paro mauDhyAdapramANameva pramANamityadhyavasthati, kiM bhavatA'tinipuNenApi tenaivAsau pratipAdyate ?, yo hyajJo guDameva viSamiti manyate kiM tasya mArayitukAmenApi buddhimatA guDa eva dIyate ?, tadevaM pratyakSAnumAnayoH prAmANyAprAmANye vyavasthApayato bhavatonicchato'pi balAdAyAtamanumAnasya prAmANyaM / tathA svargApavargadevatAdeH pratiSedhaM kurvan bhavAn kena pramA.1 pyeta pr.| dain Education the lonal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ seeeeeeeeeeeeeeeeeeeea Nena karoti ?, na tAvatpratyakSeNa pratiSedhaH kartuM pAryate, yatastatpratyakSa pravartamAnaM vA taniSedhaM vidadhyAnivartamAnaM vA?, na tAvatpavartamAnaM, tasyAbhAvaviSayakhavirodhAt , nApi nivartamAnaM, yatastacca nAsti tena ca pratipattirityasaMgataM, tathAhi-vyApakavinivRttau vyApyasyApi (vi)nivRttiriSyate, na cArvAgdarzipratyakSeNa samastavastuvyAptiH saMbhAvyate, tatkathaM pratyakSavinivRttau padArthavyAvRttiriti ?, tadevaM khargAdeH pratiSedhaM kurvatA cArvAkaNAvazyaM pramANAntaramabhyupagataM / tathA'nyAbhiprAyavijJAnAbhyupagamAdatra spaSTameva pramANAntaramabhyupagatam , anyathA kathaM parAvabodhAya zAstrapraNayanamakAri cArvAkeNetyalamatiprasaGgena / tadevaM pratyakSAdanyadapi pramANamasti, tenAtmA setsyati, kiM punastaditi ced, ucyate, astyAtmA, asAdhAraNatadguNopalabdheH, cakSurindriyavat , cakSurindriyaM hi na sAkSAdupalabhyate, sparzanAdIndriyAsAdhAraNarUpavijJAnotpAdanazaktyA khanumIyate, tathA''tmA'pi pRthivyAdyasAdhAraNacaitanyaguNopalabdherastItyanumIyate, caitanyaM ca tasyAsAdhAraNaguNa ityetatpRthivyAdibhUtasamudAye caitanyasya nirAkRtakhAdavaseyaM / tathA | astyAtmA, samastendriyopalabdhArthasaMkalanApratyayasadbhAvAt , paJcagavAkSAnyAnyopalabdhArthasaMkalanAvidhAyyekadevadattavat , tathA''tmA arthadraSTA nendriyANi, tadvigame'pi tadupalabdhArthamaraNAta, gavAkSoparame'pi taddvAropalabdhArthasatadevadattavat , tathA arthApatyA'pyAtmA'stItyavasIyate, tathAhi satyapi pRthivyAdibhUtasamudAye lepyakarmAdau na sukhaduHkhecchAdveSaprayatnAdikriyANAM sadbhAva iti, ataH sAmarthyAdavasIyate-asti bhUtAtiriktaH kazcitsukhaduHkhecchAdInAM kriyANAM samavAyikAraNaM padArthaH, sa cAtmeti, tadevaM pratyakSAnumAnAdipUrvikA'nyA'pyapattirabhyUhyA, tasyAsvidaM lakSaNam-pramANaSaTvavijJAto, yatrArtho nAnyathAbhavan / adRSTaM kalpa1 cArvAkdarzita0 / 2 saMsAdhyate pra0 / yAdInAM kriyANAM samaddhaHkheLAdepazyanAdakiyAthA arthaaptyaa| Jain Education For Personal & Private Use Only ICORainelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ REEReceae sUtrakRtAGgaM yedanyaM, sArthApattirudAhRtA // 1 // " tathA'gamAdapyastivamavaseyaM, sa cAyamAgamaH-"atthi me AyA uvvaaie"ityaadi| 1samayAzIlAGkA- | yadivA kimatrAparapramANacintayA ?, sakalapramANajyeSThena pratyakSeNaivAtmA'stItyavasIyate, tadguNasya jJAnasya pratyakSakhAt , jJAna dhyayane pacA-yava- | guNasya ca guNino'nanyakhAt pratyakSa evAtmA, rUpAdiguNapratyakSakhena paTAdipratyakSavat , tathAhi-ahaM sukhyahaM duHkhyevamAdya- rasamayeSu ttiyutaM // 1|| haMpratyayagrAhyazcAtmA pratyakSaH, ahaMpratyayasya svasaMvidrUpakhAditi, mamedaM zarIraM purANaM karmeti ca zarIrAdbhedena nirdizyamAnakhAd , ityA-|| cArvAkaH dInyanyAnyapi pramANAni jIvasiddhAvabhyUhyAnIti / tathA yaduktaM-'na bhUtavyatiriktaM caitanyaM tatkAryakhAt ghaTAdivaditi, et||18|| dapyasamIcInaM, hetorasiddhakhAt , tathAhi-na bhUtAnAM kArya caitanyaM, teSAmatadguNakhAt bhUtakAryacaitanye saMkalanApratyayAsaMbhavAca, | ityAdinoktaprAyam, ato'styAtmA bhUtavyatirikto jJAnAdhAra iti sthitam // nanu ca kiM jJAnAdhArabhUtenAtmanA jJAnAdbhinnenAzri| tena ?, yAvatA jJAnAdeva sarvasaMkalanApratyayAdikaM setsyati, kimAtmanA'ntargaDukalpeneti, tathAhi-jJAnasyaiva cidrUpakhAd bhUtairace tanaiH kAyAkArapariNataH saha saMbandhe sati sukhaduHkhecchAdveSaprayatnakriyAH prAduSSyanti tathA saMkalanApratyayo bhavAntaragamanaM ceti, | tadevaM vyavasthite kimAtmanA kalpiteneti ?, atrocyate, na hyAtmAnamekamAdhArabhUtamantareNa saMkalanApratyayo ghaTate, tathAhi-pratye| kamindriyaiH khaviSayagrahaNe sati paraviSaye cApravRtteH ekasya ca paricchetturabhAvAta mayA paJcApi viSayAH paricchinnA ityAtmakasya | saMkalanApratyayasyAbhAva iti, AlayavijJAnamekamastIti ceda, evaM satyAtmana eva nAmAntaraM bhavatA kRtaM syAt, na ca jJAnAkhyo // 18 // |guNo guNinamantareNa bhavatItyavazyamAtmanA guNinA bhAvyamiti // sa ca na sarvavyApI, tadguNasya sarvatrAnupalabhyamAnakhAt, ghaTa 1 asti me AtmIpapAtikaH / C dain Education onal For Personal & Private Use Only T a nelibrary.org
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vat / nApi zyAmAkatandulamAtro'GguSThaparvamAtro vA, tAvanmAtrasyopAttazarIrAvyApikhAt , khaparyantazarIravyApikhena copalabhyamAnaguNavAt , tasmAtsthitamidam-upAttazarIrabakparyantavyApyAtmeti / tasya cAnAdikarmasaMbaddhasya kadAcidapi sAMsArikasyAtmanaH kharUpe'navasthAnAt satyapyamUrtakhe mUrtena karmaNA saMbandho na virudhyate, karmasaMbandhAcca sUkSmabAdaraikendriyadvitricatuSpaJcendriyaparyAptApa| ryAptAdyavasthA bahuvidhAH prAdurbhavanti / tasya caikAntena kSaNikatve dhyAnAdhyayanazramapratyabhijJAnAdyabhAvaH ekAntanityave ca nArakatiryamanuSyAmaragatipariNAmAbhAvaH syAt tasAtsyAdanityaH syAnitya AtmetyalamatiprasaGgena // 8 // sAmpratamekAtmAdvaitavAdamuddezArthAdhikArapradarzitaM puurvpkssyitumaah| jahA ya puDhavIthUbhe, ege nANAhi dIsai / evaM bho ! kasiNe loe, vinnU nANAhi dIsai // 9 // dRSTAntavalenavArthasvarUpAvagateH pUrva dRSTAntopanyAsaH, yathetyupadarzane, cazabdo'pizabdArthe, sa ca bhinnakrama eke ityasyAnantaraM draSTavyaH, pRthivyeva stUpaH pRthivyA vA stUpaH pRthivIsaMghAtAkhyo'vayavI, sa caiko'pi yathA nAnArUpaH-saritsamudraparvatanagarasannivezAdyAdhAratayA vicitro dRzyate nimnonnatamRdukaThinaraktapItAdibhedena vA dRzyate, na ca tasya pRthivItattvasyaitAvatA bhedena bhedo bhavati, 'evam uktarItyA 'bho'iti parAmatraNe, kRtsno'pi loka:-cetanAcetanarUpa eko vidvAn vartate, idamatra hRdayaM-eka eva DAtmA vidvAna jJAnapiNDaH pRthivyAdibhUtAdyAkAratayA nAnA dRzyate, na ca tasyAtmana etAvatA''tmatattvabhedo bhavati, tathA co|ktam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " tathA 'puruSa evedaM niM Teachesterdereeeeeeeeeeeeeeeee sUtrakR.4 Jain Education a l For Personal & Private Use Only W anelibrary.org
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkaraNaM mantrakatA sarva yadbhutaM yacca bhAvyaM utAmRtakhasyezAno yadannenAtirohati, yadejati yanejati yahare yadu antike yadantarasya sarvasya yatsarvasvAstha 1samayAzIlAGkA- | bAhyataH' ityaatmaadvaitvaadH||9|| asyottaradAnAyAha dhyayane cAIya advaitanittiyutaM || evamegetti jappaMti, maMdA aarNbhnnissiaa| ege kiccA sayaM pAvaM, tivaM dukkhaM niyacchai // 10 // // 19 // _ 'eva'miti anantaroktAtmAdvaitavAdopapradarzanam 'eke' kecana puruSakAraNavAdino 'jalpanti' pratipAdayanti, kiMbhUtAste ityAha-'mandA' jaDAH samyakparijJAnavikalAH, mandavaM ca teSAM yuktivikalAtmA'dvaitapakSasamAzrayaNAt, tathAhi-yadyeka evAtmA sthAnAtmabahukhaM tato ye sattvAH-prANinaH kRSIvalAdayaH 'eke' kecana Arambhe-prANyupamardanakAriNi vyApAre ni:zritA-AsaktAH saMbaddhA adhyupapannAH te ca saMrambhasamArambhArambhaiH 'kRtvA' upAdAya 'vayam' AtmanA 'pApam' azubhaprakRtirUpamasAtodayaphalaM tIvraduHkhaM tadanubhavasthAnaM vA narakAdikaM niyacchatIti, ArSakhAdbahuvacanArthe ekavacanamakAri, tatazcAyamartho-nicayena yacchantyavazyatayA gacchanti-prApnuvanti ta evArambhAsaktA nAnya iti, etanna syAd , api khekenApi azubhe karmaNi kRte haiN| sarveSAM zubhAnuSThAyinAmapi tIvraduHkhAbhisaMbandhaH syAd , ekakhAdAtmana iti, na caitadevaM dRzyate, tathAhi-ya eva kazcidasamaJjasa- // 19 // kArI sa eva loke tadanurUpA viDambanAH samanubhavannupalabhyate nAnya iti, tathA sarvagatale Atmano bandhamokSAghabhAvaH tathA pratipAdyapratipAdakavivekAbhAvAcchAstrapraNayanAbhAvazca syAditi / etadarthasaMvAdikhAtprAktanyeva niyuktikRdgAthAtra vyAkhyAyate, tadyathA-paJcAnAM pRthivyAdInAM bhUtAnAmekatra kAyAkArapariNatAnAM caitanyamupalabhyate, yadi punareka evAtmA vyApI svAttadA Jain Education anal For Personal & Private Use Only ISLainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaTAdiSvapi caitanyopalabdhiH syAt, na caivaM, tasAcaika AtmA, bhUtAnAM cAnyAnyaguNavaM na syAd , ekasAdAtmano'bhinnakhAta, || tathA paJcendriyasthAnAnA-paJcendriyAzritAnAM jJAnAnAM pravRttau satyAmanyena jJAkhA viditamanyo na jAnAtItyetadapi na sAdhayeka evAtmA syAditi // 10 // sAmprataM tajIvataccharIravAdimataM pUrvapakSayitumAha__ patteaM kasiNe AyA, je bAlA je a pNddiaa| saMti piccA na te saMti, natthi sattovavAiyA // 11 // 8I tajjIvataccharIravAdinAmayamabhyupagamaH-yathA paJcabhyo bhUtebhyaH kAyAkArapariNatebhyazcaitanyamutpadyate abhivyajyate vA, tenaikaikaM zarIraM prati pratyekamAtmAnaH kRtlA' sarve'pyAtmAna evamavasthitAH, ye 'bAlA' ajJA ye ca 'paNDitAH' sadasadvivekajJAste sarve pRthaga vyavasthitAH, noka evAtmA sarvavyApilenAbhyupagantavyo, bAlapaNDitAdyavibhAgaprasaGgAt , nanu pratyekazarIrAzrayakhenAtmabahubamAhatAnAmapISTamevetyAzakyAha-'santi' vidyante yAvaccharIraM vidyante tadabhAve tu na vidyante, tathAhi-kAyAkArapariNateSu | bhUteSu caitanyAvirbhAvo bhavati, bhUtasamudAyavighaTane ca caitanyApagamo, na punaranyatra gacchaccaitanyamupalabhyate, ityetadeva darzayati'piccA na te saMtIti 'pretya' paraloke na 'te' AtmAnaH 'santi' vidyante, paralokAnuyAyI zarIrAdbhinnaH khakarmaphalabhoktA na kazcidAtmAkhyaH padArtho'stIti bhAvaH / kimityevamata Aha-'nathi sattovavAiyA' astizabdastiGantapratirUpako nipAto bahuvacane draSTavyaH, tadayamarthaH-'na santi' na vidyante 'sattvA' prANina upapAtena nirvRttA aupapAtikA-bhavAdbhavAntaragAmino na 1 vicaTane pr0|20 palakSyate pr0| 59098909999999999999 JainEducationniendlona For Personal & Private Use Only wimjainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIvA. sUtrakRtAGgaM bhavantIti tAtparyArthaH, tathAhi tadAgamaH-"vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyati na pretya saMjJA'stI"ti, 1 samayAzIlAGkA nanu prAgupanyastabhUtavAdino'sya ca tajjIvataccharIravAdinaH ko vizeSa iti ?, atrocyate, bhUtavAdino bhUtAnyeva kAyAkArapariNatAni dhyayane tacAIya- dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvanti, asya tu kAyAkArapariNatebhyo bhUtebhyazcaitanyAkhya Atmotpadyatebhivyajyate vA, tebhyazcAbhinna jIvataccha. ttiyutaM // // ityayaM vizeSaH // 11 // evaM ca dharmiNo'bhAvAddharmasyApyabhAva iti drshyitumaah||20|| natthi puNNe va pAve vA, natthi loe ito vre|sriirss viNAseNaM, viNAso hoi dehinno|| 12 // | _ 'puNyam' abhyudayaprAptilakSaNaM tadviparItaM pApametadubhayamapi na vidyate, Atmano dharmiNo'bhAvAt , tadabhAvAcca nAsti 'ataH' asAllokAt 'para' anyoloko yatra puNyapApAnubhava iti, atra cArthe sUtrakAraH kAraNamAha-'zarIrasya' kAyasya 'vinAzena' bhUtavighaTanena 'vinAzaH' abhAvo 'dehina' Atmano'pyabhAvo bhavati yataH, na punaH zarIre vinaSTe tasAdAtmA paralokaM galA puNyaM | pApaM vA'nubhavatIti, ato dharmiNa Atmano'bhAvAcaddharmayoH puNyapApayorapyabhAva iti, asiMzcArthe bahavo dRSTAntAH santi, tadyathA-yathA jalabududo jalAtirekeNa nAparaH kazcidvidyate tathA bhUtavyatirekeNa nAparaH kazcidAtmeti, tathA yathA kadalIstambhasya | bahisvagapanayane kriyamANe khamAtrameva sarva nAntaH kazcitsAro'sti evaM bhUtasamudAye vighaTati sati tAvanmAnaM vihAya nAntaH // 20 // sArabhUtaH kazcidAtmAkhyaH padArtha upalabhyate, yathA vAlAtaM bhrAmyamANamatadrUpamapi cakrabuddhimutpAdayati evaM bhUtasamudAyopi 1ca bhinna pr.| For Personal & Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTakriyopeto jIvabhrAntimutpAdayatIti, yathA ca khAne bahirmukhAkAratayA vijJAnamanubhUyate antareNaiva bAhyamartham , evamA|tmAnamantareNa tadvijJAnaM bhUtasamudAye prAdurbhavatIti, tathA yathA''darza svacchakhAtpratibimbito bahiHsthito'pyartho'ntargato lakSyate, na cAsau tathA, yathA ca grISme bhaumenoSmaNA parispandamAnA marIcayo jalAkAraM vijJAnamutpAdayanti, evamanye'pi gandharvanagarAdayaH svakharUpeNAtathAbhUtA api tathA pratibhAsante, tathA''tmApi bhUtasamudAyasya kAyAkArapariNatI satyAM pRthagasanneva tathA bhrAnti samutpAdayatIti / amISAM ca dRSTAntAnAM pratipAdakAni kecitsUtrANi vyAcakSate, asmAbhistu sUtrA''darzeSu cirantanaTI kAyAM | cAdRSTakhAnolliGgitAnIti / nanu ca yadi bhUtavyatiriktaH kazcidAtmA na vidyate, tatkRte ca puNyApuNye na staH, tatkathametajagadvaicitryaM ghaTate ?, tadyathA-kazcidIzvaro'paro daridro'nyaH subhago'paro durbhagaH sukhI duHkhI surUpo mandarUpo vyAdhito nIrogIti, evaMprakArA ca vicitratA kiMnibandhaneti, ? atrocyate, svabhAvAt , tathAhi-kutracicchilAzakale pratimArUpaM niSpAdyate, | tacca kuGkumAgarucandanAdivilepanAnubhogamanubhavati dhUpAdyAmodaM ca, anyasiMstu pASANakhaNDe pAdakSAlanAdi kriyate, na ca tayoH pASANakhaNDayoH zubhAzubhe staH, yadudayAtsa tAgvidhAvasthAvizeSa ityevaM svabhAvAjagadvaicitryaM, tathA coktam- "kaNTakasya ca IS tIkSNalaM, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, svabhAvena bhavanti hi // 1 // " iti tajjIvataccharIravAdimataM gatam // 12 // idAnImakArakavAdimatAbhidhitsayA''ha kuvaM ca kArayaM ceva, savaM kuvaM na vijaI / evaM akArao appA, evaM te u paganbhiA // 13 // seeeeeeeeeeeeeeeeeek JainEducation Hona For Personal & Private Use Only a w.jainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayavRciyutaM // 21 // kurvanniti khatantraH kartA'bhidhIyate, AtmanazcAmUrtakhAnnityatvAt sarvavyApitvAcca kartRlAnupapattiH, ata eva hetoH kArayitRlamapyAtmano'nupapannamiti, pUrvazvazabdo'tItAnAgatakartRtvaniSedhako dvitIyaH samuccayArthaH, tatazvAtmA na svayaM kriyAyAM pravartate, nApyanyaM pravartayati, yadyapi ca sthitikriyAM mudrAprativimbodayanyAyena [ japAsphaTikanyAyenaca ] bhujikriyAM karoti tathA'pi samasta kriyAkartRtvaM tasya nAstItyetaddarzayati- 'savvaM kuvvaM Na vijaitti 'sarvAM' parispandAdikAM dezAddezAntaraprAptilakSaNAM kriyAM kurvannAtmA na vidyate, sarvavyApitvenAmUrtatvena cAkAzasyevAtmano niSkriyatvamiti, tathA coktam- " akartA nirguNo bhoktA, AtmA sAGkhyanidarzane" iti / 'evam' anena prakAreNAtmA'kAraka iti, 'te' sAMkhyAH, tuzabdaH pUrvebhyo vyatirekamAha, te punaH sAGkhyA evaM 'pragalbhitAH' pragalbhavanto dhAvantaH santo bhUyo bhUyastatra tatra pratipAdayanti yathA - "prakRtiH karoti, puruSa upabhuGkte, tathA buddhyadhyavasitamarthaM puruSazvetayate" ityAdyakArakavAdimatamiti // 13 // sAmprataM taJjIvataccharIrAkArakavAdinormataM nirAcikIrSurAha je te u vAiNo evaM loe tesiM kao siyA ? / tamAo te tamaM jaMti, maMdA AraMbhanissiyA // 14 // tatra ye tAvaccharIrAvyatiriktAtmavAdinaH 'eva' miti pUrvoktayA nItyA bhUtAvyatiriktamAtmAnamabhyupagatavantaste nirAkriyantetatra yataistAvaduktam- 'yathA na zarIrAdbhinno'styAtme' ti, tadasaGgataM yatastatprasAdhakaM pramANamasti tacedam -- vidyamAnakartRkamidaM zarIram, AdimatpratiniyatAkAratvAt iha yadyadAdimatpratiniyatAkAraM tattadvidyamAnakartRkaM dRSTaM yathA ghaTaH, yathA vidyamAnakartRkaM For Personal & Private Use Only 1 samayAdhyayane akAraka vAdikha. // 21 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadAdimatpratiniyatAkAramapi na bhavati, yathA'kAzam , AdimatpratiniyatAkArasya ca sakartRtvena vyApteH, vyApakanivRttau vyApyasya vinivRttiriti sarvatra yojanIyam / tathA vidyamAnAdhiSThAtRkAnIndriyANi, karaNatvAt , yadyadiha karaNaM tattadvidyamAnAdhiSThAtRkaM | dRSTa, yathA daNDAdikamiti, adhiSThAtAramantareNa karaNatvAnupapattiH yathA''kAzasya, hRSIkANAM cAdhiSThAtA''tmA, sa ca tebhyo'nya iti, tathA vidyamAnA''dAtRkamidamindriyaviSayakadambakam , AdAnAdeyasadbhAvAt , iha.yatra yatrA''dAnAdeyasadbhAvastatra tatra vidya|mAna AdAtA grAhako dRSTaH, yathA.saMdaMzakAyaspiNDayostadbhinno'yaskAra iti, yazcAtrendriyaiH karaNairviSayANAmAdAtA-grAhakaH sa tadbhinna Atmeti, tathA vidyamAnabhoktRkamidaM zarIraM, bhogyatvAdodanAdivat, atra ca kulAlAdInAM mUrtatvAnityatvasaMhatatvadarzanAdAtmApi tathaiva syAditi dharmivizeSaviparItasAdhanatvena viruddhAzaGkA na vidheyA, saMsAriNa AtmanaH karmaNA sahAnyonyAnubandhataH kathaJcinmUrtatvAdyabhyupagamAditi, tathA yaduktam 'nAsti saccA aupapAtikA' iti, tadapyayuktaM, yatastadaharjAtavAlakasyaM yaH stanAbhilApaH sonyAbhilASapUrvakaH, abhilASatvAt , kumArAbhilASavat , tathA bAlavijJAnamanyavijJAnapUrvakaM, vijJAnatvAt , kumAravijJAnavat , tathAhi-tadaharjAtabAlako'pi yAvatsa evAyaM stana ityevaM nAvadhArayati tAvanoparatarudito mukhamarpayati stane iti, ato'sti bAlake vijJAnalezaH, sa cAnyavijJAnapUrvakaH, taccAnyadvijJAnaM bhavAntaravijJAnaM, tasAdasti sattva aupapAtika iti / tathA yadabhihitaM, 'vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyatI'ti,tatrApyayamoM-'vijJAnaghano vijJAnapiNDa AtmA 'bhUtebhya utthAyeti prAktanakarmavazAttathAvidhakAyAkArapariNate bhUtasamudAye taddvAreNa khakarmaphalamanubhUya punastadvinAze AtmApi tadanu tenAkAreNa || 1nAdhANAM pratiniyata AkAraH, jambUdvIpAdilokasthiti niSedhArthamAdimatvam / For Personal & Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receneeo sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavRttiyutaM // 22 // vinazyAparaparyAyAntareNotpadyate, na punastaireva saha vinazyatIti / tathA yaduktaM-dharmiNo'bhAvAttaddhamayoH puNyapApayorabhAva iti, samayA| tadapyasamIcInaM, yato dharmI tAvadanantaroktikadambakena sAdhitaH, tatsiddhau ca taddharmayoH puNyapApayorapi siddhiravaseyA jagadvaicitrya- dhyayane tadarzanAcca / yattu svabhAvamAzrityopalazakalaM dRSTAntakhenopanyastaM tadapi tadbhoktRkarmavazAdeva tathA tathA saMvRttamiti dunivAraH puNyA- jIvata| puNyasadbhAva iti / ye'pi bahavaH kadalIstambhAdayo dRSTAntA Atmano'bhAvasAdhanAyopanyastAH te'pyabhihitanItyA''tmano bhUtavyati ccharIra0 riktasya paralokayAyinaH sArabhUtasya sAdhitakhAtkevalaM bhavato vAcAlatAMprakhyApayanti ityalamatiprasaGgena / zeSa sUtraM vitriyate'dhuneti / tadevaM 'teSAM bhUtavyatiriktAtmanihnavavAdinAM yo'yaM 'loka' caturgatikasaMsAro bhavAdbhavAntaragatilakSaNaHprAk prasAdhitaH subhagadurbhagasurUpamandarUpezvaradAridyAdigatyA jagadvaicitryalakSaNazca sa evaMbhUto lokasteSAM 'kuto bhavet ? kayopapatyA ghaTeta ? Atmano'nabhyupagamAt, na kathazcidityarthaH, 'te ca' nAstikAH paralokayAyijIvA'nabhyupagamena puNyapApayozcAbhAvamAzritya yatkiJcanakAriNo'jJAnarUpAttamasaH sakAzAdanyattamo yAnti, bhUyo'pi jJAnAvaraNAdirUpaM mahattaraM tamaH saMcinvantItyuktaM bhavati, yadivA-tama || | iva tamo- duHkhasamudghAtena sadasadvivekapradhvaMsikhAdyAtanAsthAnaM tasAdU-evaMbhUtAttamasaH parataraM tamo yAnti, saptamanarakapRthivyAM 18| rauravamahArauravakAlamahAkAlApratiSThAnAkhyaM narakAvAsaM yaantiityrthH| kimiti ?, yataste 'mandA' jaDA mUrkhAH, satyapi yuktyupapanne | AtmanyasadabhinivezAsadabhAvamAzritya prANyupamardakAriNi vivekijananindite Arambhe vyApAre nizcayena nitarAM vA zritAH // 22 // saMbaddhAH, puNyapApayorabhAva ityAzritya paralokanirapekSatayA''rambhanizritA iti / tathA tajIvataccharIravAdimataM niyuktikAropi |nirAcikIrSurAha-'paMcaNha'mityAdigAthA prAgvadatrApi 33 // sAmpratamakArakavAdimatamAzrityAyamanantara(rokta)zloko bhUyo'pi For Personal & Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAyate-ye ete akArakavAdina Atmano'mUrtakhanityakhasarvavyApivebhyo hetubhyo niSkriyakhamevAbhyupapannAH teSAM ya ess| 'loko' jarAmaraNazokAkrandanaharSAdilakSaNo narakatiryamanuSyAmaragatirUpaH so'yamevaMbhUto niSkriye satyAtmanyapracyutAnutpannasthiraikakhabhAve 'kutaH' kasADhetoH syAt ?, na kathaJcitkutazcitsyAdityarthaH, tatazca dRSTeSTabAdhArUpAttamasojJAnarUpAtte tamo'ntaraM-nikRSTaM || yAtanAsthAnaM yAnti, kimiti ?, yato 'mandA' jaDAH prANyapakArakA''rambhanizritAca te iti // adhunA niyuktikAro'kArakavAdimatanirAkaraNArthamAhaI ko veeI akayaM ? kayanAso paMcahA gaI natthi / devamaNussagayAgai jAIsaraNAiyANaM ca // 34 // / Atmano'kartRvAtkRtaM nAsti, tatazcAkRtaM ko vedayate ?, tathA niSkriyakhe vedanakriyA'pi na ghaTAM prAzcati, athAkRtamapyanubhU-18 yeta tathA satyakRtAgamakRtanAzApattiH syAt , tatazca ekakRtapAtakena sarvaH prANigaNo duHkhitaH syAt puNyena ca sukhI syAditi, na caitad dRSTamiSTaM vA, tathA vyApilAnnityakhAccAtmanaH 'paJcadhA' paJcaprakArA nArakatiryamanuSyAmaramokSalakSaNA gatirna bhavet , | tatazca bhavatAM sAMkhyAnAM kASAyacIvaradhAraNazirastuNDamuNDanadaNDadhAraNabhikSAbhojinapaJcarAtropadezAnusArayamaniyamAdyanuSThAnaM, tathA || "paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra sNshyH||1||" ityAdi sarvamapArthakamAnoti tathA // | devamanuSyAdiSu gatyAgatI na syAtA, sarvavyApikhAdAtmanaH, tathA nityatvAcca visaraNAbhAvAjAtisaraNAdikA ca kriyA nopapa-18 | dyate, tathA AdigrahaNAt 'prakRtiH karoti puruSa upabhute' iti bhujikriyA yA samAzritA sA'pi na prApnoti, tasyA api kriyA-18 khAditi, atha 'mudrApratibimbodayanyAyena bhoga'iti ced, etattu nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, vAmAtrakhAt , pratibimbodayasyA dain Education onal For Personal & Private Use Only 1922anelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryayatitaM // 23 // pi ca kriyAvizeSatvAdeva, tathA nitye cAvikAriNyAtmani pratibimbodayasyAbhAvAdyatkizcidetaditi // 34 // nanu ca bhujikriyAmAtreNa prativimbodayamAtreNa ca yadyapyAtmA sakriyaH tathApi na tAvanmAtreNAsmAbhiH sakriyatvamiSyate, kiM tarhi ?, samastakriyAvatve satItyetadAzaGkaya niyuktikRdAha hu aphalathovaNicchitakAla phalattaNamihaM adumaheU / NAduddhathovaduddhattaNe NagAvittaNe heU // 35 // 'na hu' naivAphalatvaM drumAbhAve sAdhye heturbhavati, nahi yadaiva phalavAMstadaiva drumaH anyadA tvadruma iti bhAvaH evamAtmano'pi suptAdyavasthAyAM yadyapi kathaJcinniSkriyatvaM tathApi naitAvatA tvasau niSkriya iti vyapadezamarhati tathA stokaphalatvamapi na vRkSAbhAvasAdhanAyAlaM, khalpaphalo'pi hi panasAdirvRkSavyapadezabhAgbhavati, evamAtmA'pi svalpakriyo'pi kriyAvAneva, kadAcideSA matirbhavato bhavet stokakriyo niSkriya eva, yathaikakArSApaNadhano na dhanitva (vyapadeza ) mAskandati, evamAtmA'pi svalpakriyatvAdakriya iti, etadapyacAru, yato'yaM dRSTAntaH pratiniyata puruSApekSayA co (tro) pagamyate samastapuruSApekSayA vA ?, tatra yadyAdyaH pakSaH tadA siddhasAdhyatA, yataH - sahasrAdidhanavadapekSayA nirdhana evAsau, atha samastapuruSApekSayA tadasAdhu, yato'nyAn jaraccIvaradhAriNo'pekSya kArSApaNadhano'pi dhanavAneva, tathA''tmApi yadi viziSTasAmarthyopeta puruSakriyApekSayA niSkriyo'bhyupagamyate na kAcitkSatiH sAmA| nyApekSayA tu kriyAvAneva ityalamatiprasaGgena, evamanizcitAkAla phalatvAkhyahetudvayamapi na vRkSAbhAvasAdhakam ityAdi yojyaM, 1 cocyate pra0 / Jain Education onal For Personal & Private Use Only 1 samayAdhyayane a kAra kavAdinirA. // 23 // ainelibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ || evamadugdhatvastokadugdhatvarUpAvapi hetU na gotvAbhAvaM sAdhayataH, uktanyAyenaiva dArTAntikayojanA kAryeti 35 // 14 // sAmpra-181 tamAtmaSaSThavAdimataM pUrvapakSayitumAha saMti paMca mahabbhUyA, ihamegesi AhiyA / AyachaTTo puNo Ahu, AyA loge ya sAsae // 15 // 4 // __'santi' vidyante 'paJca mahAbhUtAni' pRthivyAdIni 'iha' asinsaMsAre 'ekeSAM vedavAdinA sAMkhyAnAM zaivAdhikAriNAM ca, | etad AkhyAtam AkhyAtAni vA bhUtAni, te ca vAdina evamAhuH-evamAkhyAtavantaH, yathA 'AtmaSaSThAni' AtmA SaSTho yeSAM | tAni AtmaSaSThAni bhUtAni vidyanta iti, etAni cAtmaSaSThAni bhUtAni yathA'nyeSAM vAdinAmanityAni tathA nAmISAmiti darzayatiAtmA 'lokazca' pRthivyAdirUpaH 'zAzvataH' avinAzI, tatrAtmanaH sarvavyApitvAdamUrtatvAccAkAzasyeva zAzvatatvaM, pRthivyAdInAM ca tadrUpApracyuteravinazvaratvamiti // 15 // zAzvatatvameva bhUyaH pratipAdayitumAha duhao Na viNassaMti, no ya uppajae asaM / satve'vi savahA bhAvA, niyattIbhAvamAgayA // 16 // 'te' AtmaSaSThAH pRthivyAdayaH padArthA 'ubhayata'iti nirhetukasahetukavinAzadvayena na vinazyanti, yathA bauddhAnAM svata eva | nirhetuko vinAzaH, tathA ca te UcuH-'jAtireva hi bhAvAnAM, vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvasto, nazyetpazcAtsa | kena ca // 1 // " yathA ca vaizeSikANAM lakuTAdikAraNasAnidhye vinAzaH sahetukaH, tenobhayarUpeNApi vinAzena lokAtmanone | 1 vaizeSikANAM pra. Jain Education For Personal & Private Use Only P urjainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM dini. // 24 // vinAza iti tAtparyArthaH, yadivA-'duhao'tti dvirUpAdAtmanaH svabhAvAcetanAcetanarUpAnna vinazyantIti, tathAhi-pRthivyapte- 1samayA| jovAyvAkAzAni svarUpAparityAgatayA nityAni, 'na kadAcidanIdRzaM jagadi tikRtvA, AtmA'pi nitya eva, akRtakatvAdibhyo | dhyayane A hetubhyaH, tathA coktam-"nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati maarutH||1|| tmaSaSThavA| acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // 2 // " evaM ca kRtvA nAsadutpadyate, sarvasya / sarvatra sadbhAvAd asati ca kArakavyApArAbhAvAt satkAryavAdaH, yadi ca asadutpadyeta kharaviSANAderapyutpattiH syAditi, tathA coktam-"asadakaraNAdupAdAnagrahaNAtsarvasaMbhavAbhAvAt / zaktasya zakyakaraNAtkAraNabhAvAca satkAryam // 1 // " evaM ca kRtvA | mRtpiNDe'pi ghaTosti, tadarthinAM mRtpiNDopAdAnAt , yadi cAsadutpadyeta tato yataH kutazcideva sthAt, nAvazyametadarthinA mRtpi| NDopAdAnameva kriyeta iti, ataH sadeva kAraNe kAryamutpadyata iti / evaM ca kRtvA sarve'pi bhAvAH-pRthivyAdaya AtmaSaSThAH 'niyatibhAvaM' nityatvamAgatA nAbhAvarUpatAmabhUtvA ca bhAvarUpatAM pratipadyante, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdutpattivinAzayoriti, tathA |cAbhihitam --"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi, asyottaraM niyuktikRdAha-'ko veeI'tyAdiprAktanyeva | gAthA, sarvapadArthanityatvAbhyupagame kartRtvapariNAmo na syAt , tatazcAtmano'kartRtve karmabandhAbhAvastadabhAvAcca ko vedayati , na // 24 // kazcitsukhaduHkhAdikamanubhavatItyarthaH, evaM ca sati kRtanAzaH syAta, tathA asatazcotpAdAbhAve yeyamAtmanaH pUrvabhavaparityAgenAparabhavotpattilakSaNA paJcadhA gatirucyate sA na syAt , tatazca mokSagaterabhAvAddIkSAdikriyA'nuSThAnamanarthakamApadyeta, tathAacyutAnu10 madAhyo'ya0pra0 / 2 sarvagataH pr.| For Personal & Private Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tpannasthiraikakhabhAvakhe cAtmano devamanuSyagatyAgatI tathA vismRterabhAvAt jAtisaraNAdikaM ca na prApnoti, yaccoktaM 'sdevotpdyte| tadapyasat, yato yadi sarvathA-sadeva kathamutpAdaH1, utpAdazcet na tarhi sarvadA saditi, tathA coktam-"karmaguNavyapadezAH prAgutpattene santi yattasmAt / kAryamasadvijJeyaM kriyApravRttezca kartRNAm // 1" tasmAtsarvapadArthAnAM kathaJcinityakhaM kathaJcidanityakhaM sadasatkAryavAdazcetyavadhArya, tathA cAbhihitam-"sarvavyaktiSu niyataM kSaNe kSaNe'nyasamatha ca na vishessH| satyozcityapacityorAkRtijAtivyavasthAnAt // 1 // " iti, nathA "nAnvayaH sa hi bhedakhAna bhedo'nvayavRttitaH / mRdbhedadvayasaMsargavRttirjAtyantaraM ghaTaH // 1 // " // 16 / / sAmprataM bauddhamataM pUrvapakSayanniyuktikAropanyastamaphalavAdAdhikAramAvirbhAvayannAha__paMca khaMdhe vayaMtege, bAlA u khaNajoiNo / aNNo aNaNNo NevAhu, heuyaM ca aheuyaM // 17 // 'eke' kecana vAdino bauddhAH 'paJca skandhAna vadanti' rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAH paJcaiva skandhA vidyante nAparaH | kazcidAtmAkhyaH skaMdho'stItyevaM pratipAdayanti, tatra rUpaskandhaH pRthivIdhAbAdayo rUpAdayazca 1 sukhA duHkhA aduHkhasukhA ceti | | vedanA vedanAskandhaH 2 rUpavijJAnaM rasavijJAnamityAdi vijJAnaM vijJAnaskandhaH 3 saMjJAskandhaH saMjJAnimittodvAhaNAtmakaH pratyayaH 4 saMskAraskandhaH puNyApuNyAdidharmasamudAya iti 5 / na caitebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho'dhyakSeNAdhyavasIyate, tadavya-8 |bhicAriliGgagrahaNAbhAvAt , nApyanumAnena, na ca pratyakSAnumAnavyatiriktamavisaMvAdi pramANAntaramastItyevaM bAlA iva bAlA| yathA'vasthitArthAparijJAnAt bauddhAH pratipAdayanti, tathA te skandhAH 'kSaNayoginaH paramaniruddhaH kAlaH kSaNaH kSaNena yogaH-saM sutrakR.5 For Personal & Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 25 // bandhaH kSaNayogaH sa vidyate yeSAM te kSaNayoginaH, kSaNamAtrAvasthAyina ityarthaH tathA ca te'bhidadhati - svakAraNebhyaH padArtha utpadyamAnaH kiM vinazvarasvabhAva utpadyate'vinazvarakhabhAvo vA 1, yadyavinazvarastatastadvayApinyAH kramayaugapadyAbhyAmarthakriyAyA abhAvAta | padArthasyApi vyApyasyAbhAvaH prasajati, tathAhi - yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditi, sa ca nityo'rthakriyAyAM pravartamAnaH krameNa vA pravarteta yaugapadyena vA 1, na tAvatkrameNa, yato hyekasyA arthakriyAyAH kAle tasyAparArthakriyAkaraNasvabhAvo vidyate vA na vA ?, yadi vidyate kimiti kramakaraNaM ?, sahakAryapekSayeti cet tena sahakAriNA tasya kazcidatizayaH kriyate na vA 1, yadi kriyate kiM pUrvasvabhAva parityAgenA parityAgena vA ?, yadi parityAgena tato'tAdavasthyApateranityatvam, atha pUrvasvabhAvAparityAgena tato'tizayAbhAvAtkiM sahakAryapekSayA ?, atha akiJcitkaro'pi viziSTakAryArthamapekSate, tadayuktaM yataH - 'apekSeta paraM kazvidyadi kurvIta kiJcana / yadakiJcitkaraM vastu, kiM kenacidapekSyate 1 // 1 // atha tasyaikArthakriyAkaraNakAle'parArthakriyAkaraNasvabhAvo na vidyate, tathA ca sati spaSTaiva nityatAhAniH, athAsau nityo yaugapadyenArthakriyAM kuryAt tathA sati prathamakSaNa evAzeSArthakriyANAM karaNAt dvitIyakSaNe'kartRvamAyAtaM, tathA ca saivAnityatA, atha tasya tatsvabhAvatvAttA evArthakriyA bhUyo bhUyo dvitIyAdikSaNeSvapi kuryAt, tadasAmprataM, kRtasya karaNAbhAvAditi, kiMca - dvitIyA dikSaNasAdhyA apyarthAH prathamakSaNa eva prApnuvanti, tasya tatsvabhA| vakhAt, atatsvabhAvale ca tasyAnityatvApattiriti / tadevaM nityasya kramayaugapadyAbhyAmarthakriyA virahAnna khakAraNebhyo nityasyotpAda | iti / athA nityasvabhAvaH samutpadyate, tathA ca sati vighnAbhAvAdAyAtamasmaduktamazeSapadArthajAtasya kSaNikalaM, tathA coktam- "jAtireva hi bhAvAnAM vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvasto, nazyetpazcAtsa kena ca 1 // 1 // nanu ca satyapyanityate yasya For Personal & Private Use Only 1 samayA dhyayane aphavAladibauddhAH // 25 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadA vinAzahetusadbhAvastasya tadA vinAzaH, tathA ca vavinAzakAraNApekSANAmanityAnAmapi padArthAnAM na kSaNikasamiti, etaccAnupAsitagurorvacaH, tathAhi-tena mudgarAdikena vinAzahetunA ghaTAdeH kiM kriyate ?, kimatra praSTavyam ? abhAvaH kriyate, atra ca praSTavyo devAnAMpriyaH, abhAva iti kiM paryudAsapratiSedho'yamuta prasajyapratiSedha iti ?, tatra yadi paryudAsastato'yamoM-bhAvAdanyo'bhAvo bhAvAntaraM-ghaTAtpaTAdiH so'bhAva iti, tatra bhAvAntare yadi mudrAdivyApAro na tarhi tena kizcid ghaTasya kRtami ti, atha prasajyapratiSedhastadA'yamoM-vinAzaheturabhAvaM karoti, kimuktaM bhavati ?-bhAvaM na karotIti, tatazca kriyApratiSedha 8 eva kRtaH syAt, na ca ghaTAdeH padArthasya mudgarAdinA karaNaM, tassa khakAraNaireva kRtakhAt, atha bhAvAbhAvo'bhAvastaM karotIti, tasya tucchasya nIrUpasAt kutastatra kArakANAM vyApAraH ?, atha tatrApi kArakavyApAro bhavet kharazRGgAdAvapi vyApriyeran kArakANIti / tadevaM vinAzahetorakizcitkarakhAt svahetuta evAnityatAkroDIkRtAnAM padArthAnAmutpattervighnahetozcAbhAvAt kSaNikalamavasthitamiti / tuzabdaH pUrvavAdibhyo'sya vyatirekapradarzakaH, tameva zlokapazcArdhana darzayati-'aNNo aNaNNo' iti te hi bauddhA yathA''tmaSaSThavAdinaH sAMkhyAdayo bhUtavyatiriktamAtmAnamabhyupagatavanto yathA ca cArvAkA bhUtAvyatiriktaM caitanyAkhyamAtmAnamiSTavantastathA 'naivAhuH' naivoktavantaH, tathA hetubhyo jAto hetukaH kAyAkArapariNatabhUtaniSpAdita itiyAvat tathA'hetuko'nAdyaparyavasitakhAnitya ityevaM tamAtmAnaM te bauddhA nAbhyupagatavanta iti // 17 // tathA'pare bauddhAzcAturdhAtukamidaM jagadAhurityetaddarzayitumAha puDhavI Au teU ya, tahA vAU ya ego| cattAri dhAuNo rUvaM, evamAhaMsu Avare // 18 // 392909202992989092029929899 Jan Education internalonal For Personal & Private Use Only A Mjainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ evamAhaMsu yAvareti kilalyabhimAnAnidagdhAH sanasava eva vA pUrvavAdino sUtrakRtAGgaM // pRthivI dhAturApazca dhAtustathA tejo vAyuzceti, dhArakakhAtpoSakakhAcca dhAtukhameSAm, 'egaotti' yadaite cakhAro'pyekAkArapari-I|1 samayAzIlAtA- NatiM bibhrati kAyAkAratayA tadA jIvavyapadezamaznuvate, tathA cocuH-"caturdhAtukamidaM zarIraM, na tadyatirikta AtmA'stI"ti, dhyayane cAIyavR-S'evamAhaMsu yAvaretti' apare bauddha vizeSA evam 'AhuH' abhihitavanta iti, kacid 'jANagA' iti pAThaH, tatrApyayamoM aphalavA. ttiyutaM | dibauddhAH IS 'jAnakA' jJAnino vayaM kiletyabhimAnAgnidagdhAH santa evamAhuriti saMbandhanIyam / aphalavAdilaM caiteSAM kriyAkSaNa eva kartuH sarvAtmanA naSTakhAt kriyAphalena sabandhAbhAvAdavaseyaM, sarva eva vA pUrvavAdino'phalavAdino draSTavyAH, kaizcidAtmano nityasyAvikA-18 // 26 // riNo'bhyupagatakhAt kaizcittvAtmana evAnabhyupagamAditi / atrottaradAnArtha prAktanyeva niyuktigAthA 'ko vee' ItyAdi vyAkhyAyate, | yadi paJcaskandhavyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho na vidyate tatastadabhAvAtsukhaduHkhAdikaM ko'nubhavatItyAdigAthA prAgvadyAkhyeyeti, tadevamAtmano'bhAvAdyo'yaM svasaMviditaH sukhaduHkhAnubhavaH sa kasya bhavakhiti cintyatA, jJAnaskandhasyAyamanubhava iti cet, na, tasyApi kSaNikakhAt , jJAnakSaNasya cAtimUkSmakhAt sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH, kriyAphalavatozca kSaNayoratyantAsaMgateH kRtanAzAkRtA-| bhyAgamApattiriti, jJAnasaMtAna eko'stIti cet tasyApi saMtAnivyatiriktasyAbhAvAdyatkiJcidetat , pUrvakSaNa eva uttarakSaNe vAsanAmAdhAya vinayatIti cet, tathA coktam-"yasminneva hi saMtAne, AhitA karmavAsanA / phalaM tatraiva saMdhatte, kApAse raktatA yathA | // 1 // " atrApIdaM vikalpyate-sA vAsanA kiMkSaNebhyo vyatiriktA'vyatiriktAvA, yadi vyatiriktA vAsakakhAnupapattiH, athAvya- // // 26 // |tiriktA kSaNavat kSaNakSayikha tasyAH, tadevamAtmAbhAve sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH syAd , asti ca sukhaduHkhAnubhavo, ato'styAtmeti, // 1 // anyathA paJcaviSayAnubhavottarakAlamindriyajJAnAnAM svaviSayAdanyatrApravRtteH saMkalanApratyayo na syAt , AlayavijJAnAdbhaviSyatIti || - For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int cedAtmaiva tarhi saMjJAntareNAbhyupagata iti / tathA bauddhAgamo'pyAtmapratipAdako'sti sa cAyam - " ita ekanavate kalpe, zaktyA | me puruSo hataH / tena karmavipAkena pAde viddho'smi bhikSavaH ! // 1 // " tathA " kRtAni karmANyatidAruNAni, tanUbhavantyAtmani garhaNena / prakAzanAtsaMvaraNAcca teSAmatyantamUloddharaNaM vadAmi // 1 // " ityevamAdi, tathA yaduktaM kSaNikatvaM sAdhayatA yathA 'padArthaH kAraNebhya utpadyamAno nityaH samutpadyate'nityo ve' tyAdi, tatra nitye'pracyutAnutpannasthiraikakhabhAve kArakANAM vyApArAbhAvAdatiriktA vAcoyuktiriti nityatvapakSAnutpattireva, yacca nityapakSe bhavatA'bhihitaM ' nityasya na krameNArthakriyAkAritvaM nApi yaugapadyeneti' tatkSaNikatve'pi samAnaM, yataH kSaNiko'pyarthakriyAyAM pravartamAnaH krameNa yaugapadyena vA'vazyaM sahakArikAraNasavyapekSa eva pravartate, yataH 'sAmagrI janikA na hyekaM kiJciditi tena ca sahakAriNA na tasya kazcidatizayaH kartuM pAryate, kSaNasyAvi| vekakhenAnAdheyAtizayakhAt, kSaNAnAM ca parasparopakArakopakAryakhAnupapatteH sahakAritvAbhAvaH, sahakAryanapekSAyAM ca prativizi |STakAryAnupapattiriti / tadevamanitya eva kAraNebhyaH padArthaH samutpadyata iti dvitIyapakSasamAzrayaNameva, tatrApi caitadAlocanIyaM - kiM kSaNakSayitvenAnityatvamAhokhitpariNAmAnityatayeti ?, tatra kSaNakSayile kAraNakAryAbhAvAt kArakANAM vyApAra evAnupapannaH kutaH kSaNikA nityasya kAraNebhya utpAda iti ?, atha pUrvakSaNAduttarakSaNotpAde sati kAryakAraNabhAvo bhavatItyucyate, tadayuktaM yato'sau pUrvakSaNo vinaSTo vottarakSaNaM janayedavinaSTo vA 1, na tAvadvinaSTaH, tasyAsatvAJjanakatvAnupapatteH, nApyavinaSTaH, uttarakSaNa kAle pUrvakSavyApArasamAvezAtkSaNabhaGgabhaGgApateH, pUrvakSaNo vinazyaMstUttarakSaNamutpAdayiSyati tulAntayornAmonnAmavaditi cet, evaM tarhi kSaNayoH spaSTavaikakAlatA''zritA, tathAhi - yA'sau vinazyadavasthA sAvasthAturabhinnA utpAdAvasthA'pyutpitsoH, tatazca tayorvinAzotpAdayo For Personal & Private Use Only hinelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 27 // yauMgapadyAbhyupagame taddharmiNorapi pUrvottarakSaNayorekakAlAvasthAyikhamiti, taddharmatA'nabhyupagame ca vinAzotpAdayoravastukhApattiriti / |1samayA| yaccoktam-'jAtireva hi bhAvAnAmityAdi, tatredamabhidhIyate-yadi jAtireva-utpattireva bhAvAnAM-padArthAnAmabhAve hetuH, 4 // | dhyayane tato'bhAvakAraNasya sannihitatvena virodhenAghrAtakhAdutpattyabhAvaH, athotpattyuttarakAlaM vinAzo bhaviSyatItyabhyupagamyate, tathA sati8 aphalavA| utpattikriyAkAle tasyAbhUtakhAtpazcAcca bhavananantara eva bhavati na bhUyasA kAleneti kimatra niyAmakaM?, vinAzahekhabhAva iti cet, dibauddhAH | yata uktaM-'nirhetukhAdvinAzasya svabhAvAdanubandhiteti, etadapyayuktaM, yato ghaTAdInAM mudrAdivyApArAnantarameva vinAzo bhavan | lakSyate, nanu coktamevAtra tena mudgarAdinA ghaTAdeH kiM kriyate ? ityAdi, satyamuktaM idamayuktaM tUktaM, tathAhi-abhAva iti prasajyapa yudAsa vikalpadvayena yo'yaM vikalpita : pakSadvaye'pi ca doSaH pradarzitaH so'doSa eva, yataH paryudAsapakSe kapAlAkhyabhAvAntarakaraNe ghaTasya ca pariNAmAnityatayA tadrUpatApatteH kathaM mudrAderghaTAdIn pratyakizcitkarakhaM ?, prasajyapratiSedhastu bhAvaM na karotIti kriyApratiSedhAtmako'tra nAzrIyate, kiM tarhi ?, prAgabhAvapradhvaMsAbhAvataretarAtyantAbhAvAnAM caturNA madhye pradhvaMsAbhAva evehAzrIyate, tatra ca kArakANAM vyApAro bhavatyeva, yato'sau vastutaH paryAyo'vasthAvizeSo nAbhAvamAtraM, tasya cAvasthAvizeSasya bhAvarUpatvAtpUrvopamana ca pravRttatvAdya eva kapAlAderutpAdaH sa eva ghaTAdevinAza iti vinAzasya sahetukatvamavasthitam , apica-kAdAcitkatvena // 27 // vinAzasya sahetukatvamavaseyamiti, padArthavyavasthArtha cAvazyamabhAvacAturvidhyamAzrayaNIyaM, taduktam- "kAryadravyamanAdiH syAtprAga| bhAvaspaM nihave / pradhvaMsasya cAbhAvasya, pracyave'nantatAM vrajet // 1 // sarvAtmakaM tadekaM syAdanyApohavyatikrame" ityAdi / tadevaM 1 ca bhAvasya pr.| easeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only IITORainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNikasya vicArAkSamatvAtpariNAmAnityapakSa eva jyAyAniti / evaJca satyAtmA pariNAmI jJAnAdhAro bhavAntarayAyI bhUtebhyaH kathaJcidanya eva zarIreNa sahAnyo'nyAnuvedhAdananyo'pi, tathA sahetuko'pi nArakatiryabhamanuSyAmarabhavopAdAnakarmaNA tathA tathA vikriyamANakhAt paryAyarUpatayeti, tathA''tmasvarUpApracyutenityatvAdahetuko'pIti / Atmanazca zarIravyatiriktasya sAdhitatvAta 'caturddhAtukamAnaM zarIramevedamityetadunmattapralapitamapakarNayitavyamityalaM prasaGgeneti // 18 // sAmprataM paJcabhUtAtmA'dvaitatajjIvataccha-za rIrAkArakAtmaSaSThakSaNikapazcaskandhavAdinAmaphalavAditvaM vaktukAmaH sUtrakArasteSAM khadarzanaphalAbhyupagamaM darzayitumAha|| agAramAvasaMtAvi, araNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvaNNA, sabadukkhA vimuccaI // 19 // 'agAraM' gRhaM tad 'AvasantaH' tasiMstiSThanto gRhasthA ityarthaH, 'AraNyA vA' tApasAdayaH, 'pravrajitAzca' zAkyAdayaH, apiH saMbhAvane, idaM te saMbhAvayanti yathA-'idam' asadIyaM darzanam 'ApannA' AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyante, ArSatvA| dekavacanaM sUtre kRtaM, tathAhi-paJcabhUtatajjIvataccharIravAdinAmayamAzayaH-yathedamasadIyaM darzanaM ye samAzritAste gRhasthAH santaH sarvebhyaH zirastuNDamuNDanadaNDAjinajaTAkASAyacIvaradhAraNakezollaJcananAmyatapazcaraNakAyaklezarUpebhyo duHkhebhyo mucyante, tathA cocuH-"tapAMsi yAtanAzcitrAH, saMyamo bhogavaJcanam / agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeva lakSyata // 1 // " iti, sAMkhyAdayastu 1 mokSavAdina evaM saMbhAvayanti-yathA ye'sadIyaM darzanamakartRvAtmA'dvaitapaJcaskandhAdipratipAdakamApannAH pravrajitAste sarvebhyo | 1 dagasoyariAdao cU0 taccaNiANaM ubAsagAvivajhaMti AroppagAvi aNAgamaNadhammiNoya devA tao ceva NidhaMti / Jain Educationa l For Personal & Private Use Only brary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM janmajarAmaraNagarbhaparamparAjnekazArIramAnasAtitIvratarAsAtodayarUpebhyo duHkhebhyo vimucyante, sakaladvandvavinirmokSaM mokSamAskanda- 1samayAzIlAGkAntItyuktaM bhavati // 19 // idAnIM teSAmevAphalavAdikhAviSkaraNAyAha dhyayane cAIyavR1 te NAvi saMdhiM NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa|je te u vAiNo evaM, na te ohaMtarA''hiyA // 20 // mithyAtvaciyutaM 1 te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te saMsArapAragA // 21 // |8| // 28 // 8 te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te gabbhassa pAragA // 22 // 8 te NAvi saMdhiM NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je.te u vAiNo evaM, na te jammassa pAragA // 23 // 18 te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te dukkhassa pAragA // 24 // 8 te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa|je te u vAiNo evaM; na te mArassa pAragA // 25 // te-pazcabhUtavAdyAdyAH 'nApi' naiva 'sandhi' chidraM vivaraM, sa ca dravyabhAvabhedAvadhA, tatra dravyasandhiH kuDyAdeH bhAvasandhizca | jJAnAvaraNAdikamevivararUpaH tamajJAkhAte pravRttAHNamiti vAkyAlaGkAre, yathA AtmakarmaNoH sandhirdvidhAbhAvalakSaNo bhavati tathA abu 10 // 28 // dvaiva te varAkA duHkhamokSArthamabhyudyatA ityarthaH, yathA ta evaMbhUtAstathA pratipAditaM lezataH pratipAdayiSyate ca, yadivA-sandhAna | sandhiH-uttarottarapadArthaparijJAnaM tadajJAkhA pravRttA iti, yatazcaivamataste na samyagRdharmaparicchede kartavye vidvAMso--nipuNA 'janAH' Doese For Personal & Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ teeeeeeeeeeeeeeeeees paJcabhUtAstikhAdivAdino lokA iti, tathAhi-kSAntyAdiko dazavidho dharmastamajJAbaivAnyathA'nyathA ca dharma pratipAdayanti, yatphalAbhAvAca teSAmaphalavAdilaM taduttaragranthenoddezakaparisamAptyavasAnena darzayati-'ye te tviti' tuzabdazcazabdArthe ya ityasyAnantaraM prayujyate, ye ca te evamanantaroktaprakAravAdino nAstikAdayaH, 'oghoM bhavauSaH saMsArastattaraNazIlAste na bhavantIti zlokArthaH // // 20 // tathA ca na te vAdinaH saMsAragarbhajanmaduHkhamArAdipAragA bhavantIti // 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // yatpunaste prApnuvanti tadarzayitumAha nANAvihAiM dukkhAiM, aNuhoti puNo puNo / saMsAracakkavAlaMmi, mancuvAhijarAkule // 26 // uccAvayANi gacchaMtA, gabbhamessaMti nnNtso| nAyaputte mahAvIre, evamAha jiNottame // 27 // iti bemi paDhamamajjhayaNe paDhamo uddeso samatto // 'nAnAvidhAni' bahuprakArAgi 'duHkhAni' asAtodayalakSaNAnyanubhavanti punaH punaH, tathAhi-narakeSu karapatradAraNakumbhIpAkataptAyaHzAlmalIsamAliGganAdIni tiryakSu ca zItoSNadamanAGkanatADanAtibhArAropaNakSuttRDAdIni manuSyeSu iSTaviyogAniSTasaMprayogazokAkrandanAdIni deveSu cAbhiyogyAkilbiSikakhacyavanAdInyanekaprakArANi duHkhAni ye evaMbhUtA vAdinaste paunaH 1 aTaprakAraM karma cU Jain Educatior Alone For Personal & Private Use Only thijainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAkA cAIyavRttiyutaM punyena samanubhavanti, etacca zlokArddha sarvedhUttarazlokArpeSvAyojyam , zeSaM sugama yAvaduddezakasamAptiriti // 26 // navaram 'uccA- 1samayA0 vacAnI ti adhamottamAni nAnAprakArANi vAsasthAnAni gacchantIti, gacchanto bhramanto garbhAdgarbhameSyanti yAssantyanantazo | uddezaH2 nirvicchedamiti bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha-bravImyahaM tIrthakarAjJayA, na khamanISikayA, sa cAhaM bravImi yena | niyatimayA tIrthaGkarasakAzAcchrutam , etena ca kSaNikavAdinirAso draSTavyaH // 27 // iti samayAkhyaprathamAdhyayane prathamoddezakaH samAptaH // vAda: // 29 // atha prathamAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // uktaH prathamoddezakastadanu dvitIyo'bhidhIyate, tasya cAyamabhisaMbandhaH ihAnantaroddezake khasamayaparasamayaprarUpaNA kRtA, ihApyadhyayanArthAdhikAratvAtsaivAbhidhIyate, yadivA'nantaroddezake bhUtavAdAdimataM pradarzya tannirAkaraNaM kRtaM, tadihApi tadavaziSTaniyativAdyAdimithyAdRSTimatAnyupadarya nirAkriyante, athavA prAguddezake'bhyadhAyi yathA 'baMdhanaM budhyeta tacca troTayediti tadeva ca bandhanaM niyativAdyabhiprAyeNa na vidyata iti pradazyatetadevamanekasaMbandhanAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNya sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccAraNIyaM, taccedam AghAyaM puNa egesiM, uvavaNNA puDho jiyaa| vedayaMti suhaM dukkhaM, aduvA luppaMti ThANau // 1 // assa cAnantaraparamparasUtraH saMbandho vaktavyaH, tatrAnantarasUtrasaMbandho'yam-ihAnantarasUtre idamabhihitaM, yathA 'paJcabhUtaska // 29 // Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAdivAdino mithyAtvopahatAntarAtmAno'sadgrahAbhiniviSTAH paramArthAvabodhavikalAH santaH saMsAracakravAle vyAdhimRtyujarAkule uccAvacAni sthAnAni gachanto garbhameSyantyanveSayanti vA'nantaza' iti, tadihApi niyatyajJAnijJAnacaturvidhakarmApa| cayavAdinAM tadeva saMsAracakravAlabhramaNagarbhAnveSaNaM pratipAdyate / paramparasUtraM tu 'bujjhajhe tyAdi, tena ca sahAyaM saMbandhaH-tatra budhyetetyetat pratipAditam , ihApi yadAkhyAtaM niyativAdibhistadudhyeta, ityevaM madhyasUtrairapi yathAsaMbhavaM saMbandho laganIya iti tadevaM pUrvottarasaMbandhasaMbaddhasyAsya sUtrasyAdhunArthaH pratanyate-punaHzabdaH pUrvavAdibhyo vizeSa darzayati, niyativAdinAM punarekeSAmatadAkhyAtaM, atra ca 'avivakSitakarmakA api akarmakA bhavantI'ti khyAterdhAto ve niSThApratyayaH tadyoge kartari SaSThI tatazcAyamarthaH-tainiyativAdibhiH punaridamAkhyAtaM, teSAmayamAzaya ityarthaH, tadyathA-'upapannA' yuktyA ghaTamAnakA iti, anena ca paJcabhUtatajjIvataccharIravAdimatamapAkRtaM bhavati, yuktistu lezataH prAgdarzitaiva pradarzayiSyate ca, pRthaka pRthak nArakAdibhaveSu zarIreSu veti, anenApyAtmAdvaitavAdinirAso'vaseyaH, ke punaste pRthagupapannAH, tadAha-'jIvA.' prANinaH sukhaduHkhabhoginaH, anena ca paJcaskandhAtiriktajIvAbhAvapratipAdakabauddhamatApakSepaH kRto draSTavyaH, tathA te jIvAH 'pRthaka pRthak pratyekadehe vyavasthitAH sukhaM | | duHkhaM ca 'vedayanti' anubhavanti, na vayaM pratiprANi pratItaM sukhaduHkhAnubhavaM nihumahe, anena cAkartRvAdino nirastA bhavanti, akartayavikAriNyAtmani sukhaduHkhAnubhavAnupapatteriti bhAvaH / tathaitadasmAbhirnApalapyate 'aduve ti athavA te prANinaH sukhaM duHkhaM cAnubhavanti, 'vilupyante' ucchidyante khAyuSaH pracyAvyante sthAnAtsthAnAntaraM saMkrAmyanta ityarthaH,tatazcaupapAtikatvamapyasmAbhisteSAM 1na karmApacaya pra. Sain Education For Personal & Private Use Only IYLiainelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ esese. sUtrakRtAGgaM na niSidhyate itishlokaarthH||1||tdevN paJcabhUtAstitvAdivAdinirAsaM kRtvA yatairniyativAdibhirAzrIyate tacchlokadvayena darzayitumAha || 1 samayA. uddezaH2 zolAna taM sayaM kaDaM dukkhaM, kao annakaDaM ca NaM ? / suhaM vA jaI vA dukkhaM, sehiyaM vA asehiyaM // 2 // | uddeza niyatittiyutaM // sayaM kaDaM na aNNehi, vedayaMti puDho jiyA / saMgaiaM taM tahA tesiM, ihamegesi AhiaM // 3 // vAda: // 30 // / yat taiH prANibhiranubhUyate sukhaM duHkhaM sthAnavilopanaM vA na tat 'svayam' AtmanA puruSakAreNa 'kRtaM' niSpAditaM duHkhamiti kAraNe kAryopacArAt duHkhakAraNamevoktam , asya copalakSaNatvAt sukhAdyapi grAhyaM, tatazcedamuktaM bhavati-yo'yaM sukhaduHkhAnubhavaH sa puruSakArakRtakAraNajanyo na bhavatIti, tathA kutaH 'anyena' kAlezvarasvabhAvakarmAdinA ca kRtaM bhavet 'Na'mityalaGkAre tathAhiyadi puruSakArakRtaM sukhAdyanubhUyeta tataH sevakavaNikarSakAdInAM samAne puruSAkAre sati phalaprAptivaisadRzyaM phalAprAptizca na bhavet , kasyacittu sevAdivyApArAbhAve'pi viziSTaphalAvAptidRzyata iti, ato na puruSakArAtkiJcidAsAdyate, kiM tarhi ?, niyatereveti, |etacca dvitIyazlokAnte'bhidhAsyate nApi kAlaH kartA, tasyaikarUpatvAjagati phalavaicitryAnupapatteH, kAraNabhede hi kAryabhedo bhavati nAbhede, tathAhi-ayameva hi bhedo bhedaheturvA ghaTate yaduta viruddhadharmAdhyAsaH kAraNabhedazca, tathezvarakartRkepi sukhaduHkhe na bhavataH, yato'sAvIzvaro mUrto'mUrto vA ?, yadi mUrtastataH prAkRtapuruSasyeva sarvakartRvAbhAvaH, athAmUrtastathA satyAkAzasyeva sutarAM niSkriK|| yatvam , apica-yadyasau rAgAdimAMstato'smadAdyavyatirekAdvizvasyAkateva, athAsau 'vigatarAgastatastatkRtaM subhagadurbhagezvaradaridrAdi ||ST jagadvaicitryaM na ghaTAM prAzcati, tato nezvaraH karteti, tathA svabhAvasthApi sukhaduHkhAdikartRtvAnupapattiH, yato'sau khabhAvaH Jain Education in For Personal & Private Use Only IMinelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ | puruSAdbhinno'bhinno vA ?, yadi bhinno na puruSAzrite sukhaduHkhe kartumalaM, tasAdbhinnatvAditi, nApyabhinnaH abhede puruSa eva syAt , tasya cAkartRvamuktameva / nApi karmaNaH sukhaduHkhaM prati kartR ghaTate, yatastatkarma puruSAdbhinnamabhinna vA bhavet 1, abhinna | cetpuruSamAtratApattiH karmaNaH, tatra cokto doSaH, atha bhinna tarika sacetanamacetanaM vA ?, yadi sacetanamekasmin kAye caitanyaddha yApattiH, athAcetanaM tathA sati kutastasya pASANakhaNDasyevAsvatatrasya sukhaduHkhotpAdana prati kartRkhamiti, etaccottaratra vyAsena pratipAdayiSyata ityalaM prasaGgena / tadevaM sukhaM 'saiddhikaM' siddhau-apavargalakSaNAyAM bhavaM yadivA duHkham-asAtodayalakSaNamasaiddhikaM 18 sAMsArikaM, yadivA ubhayamapyetatsukhaM duHkhaM vA, srakcandanAGganAyupabhogakriyAsiddhau bhavaM tathA kazAtADanAnAdisiddhau bhavaM |saiddhikaM, tathA 'asaiddhika sukhamAntaramAnandarUpamAkamikamanavadhAritabAhyanimittam evaM duHkhamapi jvaraziro'tizUlAdirUpamajotthamasaiddhika, tadetadubhayamapi na khayaM puruSakAreNa kRtaM nApyanyena kenacit kAlAdinA kRtaM 'vedayanti' anubhavanti 'pRthakjIvAH' prANina iti / kathaM tarhi tatteSAmabhUt ? iti niyativAdI svAbhiprAyamAviSkaroti-"saMgaiyaMti" samyaksvapariNAmena gatiH| yasya yadA yatra yatsukhaduHkhAnubhavanaM sA saMgatiH niyatistasyAM bhavaM sAMgatikaM, yatazcaivaM na puruSakArAdikRtaM sukhaduHkhAdi atastatteSAM prANinAM niyatikRtaM sAMgatikamityucyate, 'iha' asmin sukhaduHkhAnubhavavAde ekeSAM vAdinAm 'AkhyAtaM teSAmayamabhyupa| gamaH, tathA coktam- "prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi | prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1||"||3|| evaM zlokadvayena niyativAdimatamupanyasyAsyottaradAnAyAha JainEducation international For Personal & Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakatAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM 1samayA0 uddezaH 2 niyativAdimataM // 31 // 000000000000000000000000 evameyANi jaMpaMtA, bAlA paMDiamANiNo / niyayAniyayaM saMtaM, ayANaMtA abuddhiyA // 4 // evamege u pAsatthA, te bhujo vippgbbhiaa| evaM uvaDhiA saMtA, Na te dukkhavimokkhayA // 5 // 'evam' iti anantaroktasyopapradarzane 'etAni' pUrvoktAni niyativAdAzritAni vacanAni 'jalpanta: abhidadhato bAlA iva 'bAlA' ajJAH sadasadvivekavikalA api santaH 'paNDitamAnina' AtmAnaM paNDitaM mantuM zIlaM yeSAM te tathA, kimiti ta evamucyata? iti tadAha-yato niyayAniyayaM saMtamiti'sukhAdikaM kiJciniyatikRtam-avazyaMbhAvyudayaprApitaM tathA aniyatam-AtmapuruSa| kArezvarAdinApitaM sat niyatikRtamevaikAntenAzrayanti,ato'jAnAnAH sukhaduHkhAdikAraNaM abuddhikA-buddhirahitA bhavantIti,tathAhi| ArhatAnAM kizcitsukhaduHkhAdi niyatita eva bhavati-tatkAraNasya karmaNaH kasiMzcidavasare'vazyaMbhAvyudayasadbhAvAnniyatikRtamityu|cyate, tathA kiJcidaniyatikRtaM ca-puruSakArakAlezvarasvabhAvakarmAdikRtaM, tatra kathaJcitsukhaduHkhAdeH puruSakArasAdhyatvamapyAzrIyate, yataH kriyAtaH phalaM bhavati, kriyA ca puruSakArA''yattA pravartate, tathA coktam,-"na daivamiti saMcintya, tyajedudyamamAtmanaH / | anudyamena kastailaM, tilebhyaH prAptumarhati ? // 1 // " yattu samAne puruSavyApAre phalavaicitryaM dupaNakhenopanyastaM tadadUSaNameva, yatasta trApi puruSakAravaicitryamapi phalavaicitrye kAraNaM bhavati, samAne vA puruSakAre yaH phalAbhAvaH kasyacidbhavati so'dRSTakRtaH, tadapi | cAsAbhiH kAraNakhenAzritameva / tathA kAlo'pi kartA, yato bakulacampakAzokapunnAganAgasahakArAdInAM viziSTa eva kAle puSpa dain Education anal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ cenesseeeeeeeeeeeeeeeeeees phalAdyudbhavo na sarvadeti, yaccoktaM 'kAlasyaikarUpatAjagadvaicitryaM na ghaTata' iti, tadasAn prati na dUSaNaM, yato'smAbhirna kAla evaikaH 8| kartRkhenAbhyupagamyate api tu karmApi, tato jagadvaicitryamityadoSaH / tathezvaro'pi kartA, Atmaiva hi tatra tatrotpattidvAreNa sakalajagadvyApanAdIzvaraH, tasya sukhaduHkhotpattikartRvaM sarvavAdinAmavigAnena siddhameva, yaccAtra mUrtAmUrtAdikaM dUSaNamupanyastaM tadevaMbhUte-12 |zvarasamAzrayaNe dUrotsAditameveti / svabhAvasthApi kathaJcitkartRkhameva, tathAhi-Atmana upayogalakSaNasamasaMkhyeyapradezavaM pudgalAnAM ca mUrtalaM dharmAdharmAstikAyayorgatisthityupaSTambhakArikhamamUrtavaM cetyevamAdi svabhAvApAditaM, yadapi cAtrAtmavyatirekAvyatirekarUpaM duSaNamupanyastaM tadadUSaNameva, yataH khabhAva Atmano'vyatiriktaH, Atmano'pi ca kartRkhamabhyupagatametadapi khabhAvApAditameveti / tathA karmApi kartR bhavatyeva, taddhi jIvapradezaiH sahAnyo'nyAnuvedharUpatayA vyavasthitaM kathaJciccAtmano'bhinna, tadvazAccAtmA nArakatiryamanuSyAmarabhaveSu paryaTan sukhaduHkhAdikamanubhavatIti / tadevaM niyatyaniyatyoH kartRve yuktyupapanne sati niyatereva kartRkhamabhyupagacchanto nirbuddhikA bhavantItyavaseyam // 4 // tadevaM yuktyA niyativAdaM dUSayikhA tadvAdinAmapAyadarzanAyAha-'eva'miti pUrvAbhyupagamasaMsUcakaH, sarvasminnapi vastuni niyatAniyate satyeke niyatimevAvazyaMbhAvyeva kAlezvarAdernirAkaraNena nirhetukatayA niyativAdamAzritAH, turavadhAraNe, ta eva nAnye, kiMviziSTAH punaste iti darzayati-yuktikadambakAdahistiSThantIti pArzvasthAH / paralokakriyApArzvasthA vA, niyatipakSasamAzrayaNAtparalokakriyAvaiyarthya, yadivA-pAza iva pAza:-karmabandhanaM, tacceha yuktivikalaniyativAdaprarUpaNaM tatra sthitAH pAzasthAH, anye'pyekAntavAdinaH kAlezvarAdikAraNikAH pArzvasthAH pAzasthA vA draSTavyA Hassagesasa999999999999 Jain Education. comal For Personal & Private Use Only AHainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ityAdi, 'te' punarniyativAdamAzrityApi, bhUyo vividhaM vizeSeNa vA 'pragalbhitA dhASTopagatAH paralokasAdhakAsu kriyAsu 1samayA zIlAGkA- pravartate, dhASTAzrayaNaM tu teSAM niyativAdAzrayaNe satyeva punarapi tatpratipanthinISu kriyAsu pravartanAditi, te punaH 'evamapyupa- uddezaH 2 cArgIya- sthitAH' paralokasAdhakAsu kriyAsu pravRttA api santo 'nAtmaduHkhavimokSakAH' asamyakpravRttavAnnAtmAnaM duHkhAdvimocaya-niyativAttiyutaM nti / gatA niyativAdinaH // 5 // sAmpratamajJAnimataM dUSayituM dRSTAntamAha dimataM // 32 // ___ javiNo migA jahA saMtA, paritANeNa vjiaa| asaMkiyAI saMkaMti, saMkiAiM asaMkiNo // 6 // __ yathA-'javino'vegavantaH santo 'mRgA' AraNyAH pazavaH pari-samantAt trAyate-rakSatIti paritrANaM tena varjitA-rahitAH, paritrANavikalA ityarthaH / yadivA-paritAnaM-vAgurAdibandhanaM tena tarjitA-bhayaM grAhitAH santo bhayoddhAntalocanAH samA-8 kulIbhUtAntaHkaraNAH samyagvivekavikalA 'azaGkanIyAni kUTapAzAdirahitAni sthAnAnyazaGkA Ni tAnyeva 'zaGkante' anarthotpAdakalena gRhNanti / yAni punaH 'zaGkAharhANi' zaMkA saMjAtA yeSu yogyatAttAni zaGkitAni-zaGkAyogyAni vAgurAdIni tAnyazaniH teSu zaGkAmakurvANAH, 'tatra tatra' pAzAdike saMparyayanta ityuttareNa sNbndhH||6||punrpyetdevaatimohaavisskrnnaayaah__ pariyANiANi saMketA, pAsitANi asNkinno| aNNANabhayasaMviggA, saMpaliMti tahiM tahiM // 7 // 4 // 32 // NS paritrAyate iti paritrANaM tajjAtaM yeSu tAni tathA, paritrANayuktAnyeva zaGkamAnA atimUDhavAdviparyastabuddhayaH, vAtaryapi bhayamutpre1 kSamANAH, tathA 'pAzitAni' pAzopetAni-anarthApAdakAni 'azaGkinaH teSu zaGkAmakurvANAH santaH ajJAnena bhayena ca keeeeeeeeee Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saMvigga'tti samyagvyAptA-vazIkRtAH, zaGkanIyamazaGkanIyaM vA tathA paritrANopetaM pAzAdyanarthopetaM vA samyavivekenA| jAnAnAH 'tatra tatra' anarthabahule pAzavAgurAdike bandhane 'saMparyayante' sam-ekIbhAvena pari-samantAdayante yAnti vA, 18 gacchantItyuktaM bhavati, tadevaM dRSTAntaM prasAdhya niyativAdAdyakAntAjJAnavAdino dArTAntikalenA''yojyAH, yataste'pyekAntavAdino| 'jJAnikAH trANabhUtAnekAntavAdavarjitAH sarvadoSavinirmuktaM kAlezvarAdikAraNavAdAbhyupagamenAnAzaGkanIyamanekAntavAdamAzaGkante zaGkanIyaM ca niyatyajJAnavAdamekAntaM na zaGkante, 'te' evaMbhUtAH paritrANAhe'pyanekAntavAde zaGkAM kurvANA yuktyA'ghaTamAnakamana| rthabahulamekAntavAdamazaGkanIyatvena gRhNanto'jJAnAvRtAsteSu teSu karmabandhasthAneSu saMparyayanta iti // 7 // pUrvadoSairatuSyannAcAryo doSAntaraditsayA punarapi prAktanadRSTAntamadhikRtyA''ha___ aha taM paveja bajjhaM, ahe bajjhassa vA vae / mucceja payapAsAo, taM tu maMde Na dehae // 8 // 'atha anantaramasau mRgastat 'bajjhamiti' baddhaM-bandhanAkAreNa vyavasthitaM vAgurAdikaM vA bandhanaM bandhakakhAdandhamityucyate, tade| vaMbhUtaM kUTapAzAdikaM bandhanaM yadyasAvupari plavet tadadhastAdatikramyopari gacchet, tasya vAderbandhanasyAdho (vA) gacchet , tata evaM kriyamANe'sau mRgaH pade pAzaH padapAzo-vAgurAdibandhanaM tasAnmucyeta, yadivA padaM-kUTaM pAzaH-pratItastAbhyAM mucyeta, kacitpadapAzAdIti paThyate, AdigrahaNAdvadhatADanamAraNAdikAH kriyA gRhyante, evaM santamapi tamanarthapariharaNopAyaM 'mando' jaDojJAnAvRto na 'dehatI'ti na pazyatIti // 8 // kUTapAzAdikaM cApazyan yAmavasthAmavApnoti tAM darzayitumAha paeserverseerseeeeeeeeesesesa JainEducation For Personal & Private Use Only IADainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 33 // ahiappA hiyapaNANe, visamaMteNuvAgate / sa baddhe payapAseNaM, tattha ghAyaM niyacchai // 9 // sa mRgo'hitAtmA tathA'hitaM prajJAnaM - bodho yasya so'hitaprajJAnaH, sa cAhitaprajJAnaH san 'viSamAntena' kUTapAzAdiyuktena pradezenopAgataH, yadivA - viSamAnte--- kUTapAzAdike AtmAnamanupAtayet, tatra cAsau patito baddhazca tena kUTAdinA padapA| zAdInanarthabahulAnavasthAvizeSAn prAptaH 'tatra' bandhane 'ghAtaM ' vinAzaM 'niyacchati' prApnotIti // 9 // evaM dRSTAntaM pradarzya | sUtrakAra eva dArzantikamajJAnavipAkaM darzayitumAha evaM tu samaNA ege, micchadiTTI aNAriA / asaMkiAI saMkaMti, saMkiAI asaMkiNo // 10 // evamiti yathA mRgA ajJAnAvRtA anarthamanekazaH prApnuvanti, turavadhAraNe, evameva 'zramaNAH kecit pAkhaNDavizeSAzritAH ekeM na sarve, kiMbhUtAste iti darzayati - mithyA - viparItA dRSTiryeSAmajJAnavAdinAM niyativAdinAM vA te mithyAdRSTayaH, tathA 'anAryAH' ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya iti AryAH na AryA anAryA ajJAnAvRtatvAdasadanuSThAyina itiyAvat / ajJAnAvRtakhaM ca darzayati'azaGkitAni' azaGkanIyAni sudharmAnuSThAnAdIni zaGkamAnAH, tathA 'zaGkanIyAni' apAyabahulAni ekAntapakSasamAzrayaNAni, azaGkino mRgA iva mUDhacetasastattadA''rabhante yadyadanarthAya saMpadyanta iti // 10 // zaGkanIyAzaGkanIyaviparyAsamAha - 10 te'NuvAyae iti pAThamAzritya / Jain Education onal For Personal & Private Use Only 1 samayA uddezaH 2 niyativA dimataM // 33 // ainelibrary.org
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammapaNNavaNA jA sA, taM tu saMkaMti muuddhgaa| AraMbhAI na saMkaMti, aviattA akoviA // 11 // dharmasya-kSAntyAdidazalakSaNopetasya yA prajJApanA-prarUpaNA, 'tAM tu' iti tAmeva 'zaGkante' asddhrmgrruupnneymityevmdhyv|| syanti, ye punaH pApopAdAnabhUtAH samArambhAstAnAzaGkante, kimiti ?, yataH 'avyaktA' mugdhAH-sahajasadvivekavikalAH, tathA | 'akovidA' apaNDitAH-sacchAstrAvabodharahitA iti // 11 // te ca ajJAnAvRtA yannApnuvanti taddarzanAyAha___ sabappagaM viukkarasaM, savaM yamaM vihuunniaa| appattiaM akammase, eyamaha mige cue // 12 // sarvatrApyAtmA yasyAsau sarvAtmako lobhastaM vidhUyeti saMbandhaH, tathA vividha utkarSoM garvo vyutkarSo--mAna ityarthaH, tathA Ke 'NUmaM ti mAyA tAM vidhUya, tathA 'appattiyaMti krodhaM vidhUya, kaSAyavidhUnanena ca mohanIyavidhUnanamAveditaM bhavati, tadapagamA cAzeSakarmAbhAvaH pratipAdito bhavatItyAha--'akauza' iti na vidyate karmAzo'syetyakarmAzaH, sa cAkAzo viziSTajJAnAdbhavati nAjJAnAdityeva darzayati-'enamartha' karmAbhAvalakSaNaM mRga iva mRgaH-ajJAnI 'cue'tti tyajet , vibhaktipariNAmena vA asAdevaMbhUtAdarthAt cyavet-bhrazyediti // 12 // bhUyo'pyajJAnavAdinAM doSAbhidhitsayA''ha__ je eyaM nAbhijANaMti, micchadiTThI aNAriyA / migA vA pAsabaddhA te, ghaaymesNtinnNtso|| 13 // 'ye' ajJAnapakSaM samAzritA 'ena' karmakSapaNopAyaM na jAnanti' AtmIyAsadhagrahAstA mithyAdRSTayo'nAryAste mRgA iva pAza dain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM baddhA 'ghAtaM vinAzam 'eSyanti' yAsyantyanveSayanti vA, tadyogyakriyAnuSThAnAt , 'anaMtaza: avicchedenetyajJAnavAdino gatAH 41samayA0 zIlAGkA- | // 13 // idAnImajJAnavAdinAM dUSaNodvibhAvayiSayA khavAgyatritA vAdino na caliSyantIti tanmatAviSkaraNAyAha uddezaH 2 cAryAyavRttiyutaM mAhaNA samaNA ege, sabve nANaM sayaM vae / sabaloge'vi je pANA, na te jANaMti kiMcaNa ||14||niytivaaeke kecana brAhmaNavizeSAH tathA 'zramaNA' parivrAjakavizeSAH sarve'pyete jJAyate'neneti jJAnaM heyopAdeyArthA'virbhAvaka dimataM // 34 // parasparavirodhena vyavasthitaM 'khakam ' AtmIyaM vadanti, na ca tAni jJAnAni parasparavirodhena pravRttakhAtsatyAni, tasAdajJAnameva zreyaH, kiM jJAnaparikalpanayati, etadeva darzayati--sarvasinnapi loke ye 'prANAH' prANino na te kizcanApi samyagapetavAcaM(cya) | 'jAnantIti vidantIti // 14 // yadapi teSAM gurupAramparyeNa jJAnamAyAtaM tadapi chinnamUlatvAdavitathaM na bhavatIti dRSTAntadvAreNa darzayitumAha milakkhU amilakkhussa, jahA vuttANubhAsae / Na heuM se vijANAi, bhAsiaMta'NubhAsae // 15 // yathA 'mleccha' AryabhASAnabhijJaH 'amlecchasya Aryasya mlecchabhASAnabhijJasya yadbhASitaM tad 'anubhASate' anuvadati kevalaM, 4na samyak tadabhiprAyaM vetti, yathA'nayA vivakSayA'nena bhASitamiti, na ca 'hetu' nimittaM nizcayenAsau mlecchastadbhASitasya jAnA // 34 // |ti, kevalaM paramArthazUnyaM tadbhASitamevAnubhASata iti // 15 // evaM dRSTAntaM pradarya dArzantikaM yojayitumAha evamannANiyA nANaM, vayaMtAvisayaM sayaM / nicchayatthaM na yANaMti, milakkhuba abohiyA // 16 // esekseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA mlecchaH amlecchasya paramArthamajAnAnaH kevalaM tadbhASitamanubhASate, tathA 'ajJAnikAH samyagjJAnarahitAH zramaNA brAhmaNA vadanto'pi svIyaM svIyaM jJAnaM pramANatvena parasparaviruddhArthabhASaNAt nizcayArtha na jAnanti, tathAhi te khakIya tIrthakara sarvajJatvena nirjharya tadupadezena kriyAsu pravarteran , na ca sarvajJavivakSA arvAgradarzinA grahItuM zakyate, 'nAsarvajJaH sarvajJaM jAnAtIti nyAyAt , tathA coktam-"sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH / tajjJAnajJeyavijJAnarahitairgamyate katham // 1 // " evaM paracetovRttInAM duranvayatvAdupadeSTurapi yathAvasthitavivakSayA grahaNAsaMbhavAnnizcayArthamajAnAnA mlecchavadaparoktamanubhASanta eva, RI 'abodhikA' bodharahitAH kevalamiti, ato'jJAnameva zreya iti / evaM yAvadyAvajjJAnAbhyupagamastAvattAvadgurutaradoSasaMbhavaH, tathAhi-yo'vagacchan pAdena kasyacit ziraH spRzati tasya mahAnaparAdho bhavati, yastvanAbhogena spRzati tasai na kazcidaparAdhya| tIti, evaM cAjJAnameva pradhAnabhAvamanubhavati, na tu jJAnamiti // 16 // evamajJAnavAdimatamanUcedAnIM tadUSaNAyAhaannANiyANaM vImaMsA, aNNANe Na viniyacchai / appaNo ya paraM nAlaM, kuto annANusAsiuM? // 17 // 8 na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM tejJAninaH, ajJAnazabdasya saMjJAzabdakhAdvA matvarthIyaH,gaurakharavadaraNyamiti yathA, teSAmajJAninAm |-ajJAnameva zreya ityevaMvAdinAM, yo'yaM vimarzaH paryAlocanAtmako mImAMsA vA-mAtuM paricchettumicchA sA 'ajJAne' ajJAna18| viSaye 'na Niyacchati' na nizcayena yacchati-nAvatarati, na yujyata itiyAvat, tathAhi-yaivaMbhUtA mImAMsA vimarzo vA kimeta-18 jjJAnaM satyamutAsatyamiti ?, yathA ajJAnameva zreyo yathA yathA ca jJAnAtizayastathA tathA ca doSAtireka iti so'yamevaMbhUto vimarza 392000000000290920ca Jain Education inte For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavR ttiyutaM steSAM na budhyate, evaMbhUtasya paryAlocanasya jJAnarUpalAditi / apica te'jJAnavAdina Atmano'pi 'paraM' pradhAnamajJAnavAdamiti | 1 samayA0 'zAsitum' upadeSTuM 'nAlaM' na samarthAH, teSAmajJAnapakSasamAzrayaNenAjJatvAditi, kutaH punaste svayamajJAH santo'nyeSAM ziSyaleno-10 uddezaH2 pagatAnAmajJAnavAdamupadeSTumalaM--samarthA bhaveyuriti / yadapyuktaM-'chinnamUlakhAt mlecchAnubhASaNavatsarvamupadezAdikaM, tadapyayuktaM, niyativA| yato'nubhASaNamapi na jJAnamRte kartuM zakyate, tathA yadapyuktaM 'paracetovRttInAM duranvayakhAdajJAnameva zreya iti, tadapyasat , yato? dimataM | bhavataivAjJAnameva zreya ityevaM paropadezadAnAbhyudyatena paracetovRttijJAnasyAbhyupagamaH kRta iti, tathA'nyairapyabhyadhAyi-"AkArairi-12 GgitargatyA, ceSTayA bhASitena ca / netravaRvikAraizca, gRhyate'ntargataM manaH // 1 // " // 17 // tadevaM te tapakhino'jJAnina AtmanaH pareSAM ca zAsane kartavye yathA na samarthAstathA dRSTAntadvAreNa darzayitumAha vaNe mUDhe jahA jaMtU, mUDhe NeyANugAmie / dovi ee akoviyA, tivaM soyaM niyacchai // 18 // 'vane' aTavyAM yathA kazcinmUDho 'jantuH prANI dikparicchedaM kartumasamarthaH sa evaMbhUto yadA paraM mUDhameva netAramanugacchati tadA dvAvapi 'akovidau samyagrajJAnAnipuNau santau 'tIvram' asA 'sroto' gahanaM zokaM vA 'niyacchato nizcayena gacchataH prApnutaH, ajJAnAvRtakhAt / evaM te'pyajJAnavAdina AtmIyaM mArga zobhanakhena nirdhArayantaH parakIyaM cAzobhanakhena jAnAnAH svayaM mUDhAH santaH parAnapi mohayantIti / / 18 / / asinevArthe dRSTAntAntaramAha1 teSAM mate samyaktayA na jJAyate na yujyate iti bhAvaH / eeeeeeeeeeeeeees dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMdho aMdhaM pahaM Nito, dUramaddhANu gacchai / Avaje uppahaM jaMtU, aduvA paMthANugAmie // 19 // | yathA andhaH svayamaparamandhaM panthAnaM nayan 'dUramadhvAnaM' vivakSitAdadhvanaH parataraM gacchati, tathotpathamApadyate janturandhaH, athavA || paraM panthAnamanugacchet , na vivakSitamevAdhvAnamanuyAyAditi // 19 // evaM dRSTAntaM prasAdhya dArzantikamartha darzayitumAha evamege NiyAyaTThI, dhammamArAhagA vayaM / aduvA ahammamAvaje, Na te sabajuyaM vae // 20 // 'eva'miti pUrvoktArthopapradarzane, evaM bhAvamUDhA bhAvAndhAzcaike AjIvikAdayaH 'niyAyaTThIti niyAgo-mokSaH saddharmoM vA tadapArthinaH, te kila vayaM saddharmArAdhakA ityevaM saMdhAya pravrajyAyAmudyatAH santaH pRthivyambuvanaspatyAdikAyopamardaina pacanapAcanAdikriyAsu pravRttAH santastatkhayamanutiSThanti anyeSAM copadizanti yenAbhipretAyA mokSAvAptebhraMzyanti, athavA''stAM tAvanmokSAbhAvaH, ta evaM pravartamAnA 'adharma' pApamAporan , saMbhAvanAyAmutpannena liGpratyayenaitaddarzayati etadaparaM teSAmanantaraM saMbhAvyate | | yaduta vivakSitArthAbhAvatayA viparItArthAvApteH pApopAdAnamiti / apica-ta evamasadanuSThAyina AjIvikAdayo gozAlakamatAnu| sAriNo'jJAnavAdapravRttAH sarvaiH prakArairRjuH-praguNo vivakSitamokSagamanaM pratyakuTilaH sarvarjuH-saMyamaH saddharmoM vA taM sarvarjukaM te 'na vrajeyuHna prApnuyurityuktaM bhavati, yadivA-sarvarjukaM-satyaM tatte'jJAnAndhA jJAnApalApino na vadeyuriti / ete cAjJAnikAH saptapaSTibhedA bhavanti, te ca bhedA amunopAyena pradarzanIyAH, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH, sat asat sadasat avaktavyaH sadavaktavyaH asadavaktavyaH sadasadavaktavya ityetaiH saptabhiH prakArairvijJAtuM na zakyante, na ca vijJAtaiH prayojanamasti, bhAvanA eeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Eeee sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 36 // ceyam -san jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jJAtela, san jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jJAtenetyAdi, evamajIvAdiSvapi 1 samayA0 pratyeka sapta vikalpAH, nava saptakAstriSaSTiH, amI cAnye cakhAratriSaSTimadhye prakSipyante, tadyathA-satI bhAvotpattiriti ko uddezaH 2 jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayA ?, evamasatI sadasatyavaktavyA bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayeti, zeSavikalpa ajJAnavAtrayaM tUtpatyuttarakAlaM padArthAvayavApekSamato'tra na saMbhavatIti noktam , etaccatuSTayaprakSepAtsaptaSaSTirbhavati, tatra san jIva iti ko || vettItyasyAyamartho-na kasyacidviziSTaM jJAnamasti yo'tIndriyAn jIvAdInavabhotsyate, na ca taitiH kizcitkalamasti, tathAhiyadi nityaH sarvagato'mUrto jJAnAdiguNopeta etadguNavyatirikto vA tataH katamasya puruSArthasya siddhiriti ?, tasAdajJAnameva zreya | iti // 20 // punarapi tahUSaNAbhidhitsayA''ha evamege viyakAhiM, no annaM pajuvAsiyA / appaNo ya viyakAhiM, ayamaMjUhiM dummaI // 21 // ___'evam anantaroktayA nItyA eke-kecanAjJAnikA 'vitarkAbhiH' mImAMsAbhiH khotprekSitAbhirasatkalpanAbhiH 'param' a-| nyamAhatAdikaM jJAnavAdinaM 'na paryupAsate na sevante svAvalepagrahagrastAH vayameva tatvajJAnAbhijJAnAparaH kazcidityevaM nAnyaM paryupAsata iti / tathA AtmIyairvitakairevamabhyupagatavanto-yathA 'ayameva' asadIyo'jJAnameva zreya ityevamAtmako mArgaH 'aMjU riti nirdoSakhAdyaktaH-spaSTaH, parastiraskartumazakyaH, RjurvA-praguNo'kuTilaH, yathAvasthitArthAbhidhAyitvAt , kimiti (te) evamabhidadhatiH'hi'yasAdarthe yasAtte 'durmatayo viparyastabuddhaya ityarthaH // 21 // sAmpratamajJAnavAdinAM jJAnavAdI spaSTamevAnAbhidhitsayA''ha edeseeeeeeeeeeeeeeeee // 36 // For Personal & Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM takkAi sAhitA, dhammAdhamme akoviyA / dukkhaM te nAituTUMti, sauNI paMjaraM jahA // 22 // 'evaM pUrvoktanyAyena 'tarkayA' svakIyavikalpanayA 'sAdhayantaH pratipAdayanto dharma-kSAntyAdike adharme ca-jIvopamardA-18 pAdite pApe 'akovidA' anipuNA 'duHkham' asAtodayalakSaNaM taddhetuM vA mithyAvAdyupacitakarmabandhanaM 'nAtitroTayanti' atizayenaitabyavasthitaM tathA te na troTayanti-apanayantIti, atra dRSTAntamAha-yathA paJjarasthaH zakuniH paJjaraM troTayituMpaJjarabandhanAdAtmAnaM mocayituM nAlam , evamasAvapi saMsArapaJjarAdAtmAnaM mocayituM nAlamiti // 22 // adhunA sAmAnyenaikAntavAdimatadUSaNArthamAha| sayaM sayaM pasaMsaMtA, garahaMtA paraM vayaM / je u tattha viussaMti, saMsAraM te viussiyA // 23 // 'khaka khakam' AtmIyamAtmIyaM darzanamabhyupagataM 'prazaMsanto varNayantaH samarthayanto vA, tathA 'gahamANA' nindantaH parakIyAM vAcaM, tathAhi-sAGkhyAH sarvasyAvirbhAvatirobhAvavAdinaH sarva vastu kSaNikaM niranvayavinazvaraM cetyevaMvAdino bauddhAn dUSayanti, | te'pi nityasya kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirahAt sAGyAn , evamanye'pi draSTavyA iti / tadevaM 'ye' ekAntavAdinaH, turavadhAraNe | bhinnakramazca, 'tatraiva' teSvevA''tmIyAtmIyeSu darzaneSu prazaMsAM kurvANAH paravAcaM ca vigarhamANA 'vidvasyaMte' vidvAMsa ivA'caranti, | teSu vA vizeSeNozanti svazAstraviSaye viziSTaM yuktivAtaM vadanti, te caivaMvAdinaH 'saMsAraM caturgatibhedena saMsRtirUpaM vivi Receeseceseseserveesesesedesert sUtrakR.7 in Education For Personal & Private Use Only pujainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1samayA0 uddeza:2 caturvidhakarmacayAbhAva: sUtrakRtAdham-anekaprakAram ut-prAbalyena zritAH-saMbaddhAH, tatra vA saMsAre upitAH saMsArAntarvartinaH sarvadA bhvntiityrthH||23|| sAmprataM zIlAGkA- yaduktaM niyuktikAreNoddezakArthAdhikAre 'karma cayaM na gacchati caturvidha bhikSusamaya' iti, tadadhikRtyAhacAryAMyatra-I ttiyutaM ahAvaraM purakkhAyaM, kiriyAvAidarisaNaM / kammaciMtApaNaTThANaM, saMsArassa pavaDaNaM // 24 // // 37 // 'athe'tyAnantarye, ajJAnavAdimatAnantaramidamanyat 'purA' pUrvam 'AkhyAtaM' kathitaM, kiM punastadityAha-'kriyAvAdidarzanaM' kriyaiva-caityakarmAdikA pradhAnaM mokSAGgamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinasteSAM darzanam-AgamaH kriyAvAdidarzanaM, | kiMbhUtAste kriyAvAdina ityAha-karmaNi-jJAnAvaraNAdike cintA-paryAlocanaM karmacintA tasyAHpraNaSTA-apagatAH karmacintApraNaSTAH, | yataste avijJAnAdyupacitaM caturvidhaM karmabandhaM necchanti ataH karmacintApraNaSTAH, teSAM cedaM darzanaM 'duHkhaskandhasya' asAtodayapa| ramparAyA vivardhanaM bhavati, kvacitsaMsAravardhanamiti pAThaH, te hyevaM pratipadyamAnAH saMsArasya vRddhimeva kurvanti nocchedamiti // 24 // yathA ca te karmacintAto naSTAstathA darzayitumAha jANaM kAeNa'NAuddI, abuho jaM ca hiMsati / puTo saMvedai paraM, aviyattaM khu sAvajaM // 25 // yo hi 'jAnan' avagacchan prANino hinasti, kAyena cAnAkuTTI, 'kuTTa chedane AkuTTanamAkuTTaH sa vidyate yasyAsAvAkuTTI nAkughyanAkuTTI, idamuktaM bhavati-yo hi kopAdenimittAt kevalaM manovyApAreNa prANino vyApAdayati, na ca kAyena prANyavayavAnAM // 37 // For Personal & Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ chedanabhedanAdike vyApAre vartate na tasyAvA, tasya karmopacayo na bhavatItyarthaH, tathA 'abudhaH' ajAnAnaH kAyavyApAramAtreNa yaM ca | hinasti prANinaM tatrApi manovyApArAbhAvAnna karmopacaya iti, anena ca zlokArthena yaduktaM niyuktikRtA yathA-'caturvidhaM karma nopa|cIyate bhikSusamaya' iti, tatra parijJopacitamavijJopacitAkhyaM bhedadvayaM sAkSAdupAtaM, zeSaM khIryApathasvapnAntikabhedadvayaM cazabdenopAttaM, toraNamIryA-gamanaM tatsaMbaddhaH panthA IryApathastatpratyayaM karmeryApatham , etaduktaM bhavati-pathi gacchato yathAkathaJcidanabhisaMdheryatprANivyApAdanaM bhavati tena karmaNazcayo na bhavati, tathA svapnAntikamiti-svapna eva lokoktyA svapnAntaH sa vidyate yasya tatvamAntikaM, tadapi na karmabandhAya, yathA svapne bhujikriyAyAM tRptyabhAvastathA karmaNo'pIti, kathaM tarhi teSAM karmopacayo bhavatIti ?, | | ucyate, yadyasau hanyamAnaH prANI bhavati hantuzca yadi prANItyevaM jJAnamutpadyate tathainaM hanmItyevaM ca yadi buddhiH prAduSSyAd | | eteSu ca satsu yadi kAyaceSTA pravartate tasyAmapi yadyasau prANI vyApAdyate tato hiMsA tatazca karmopacayo bhavatIti, eSAmanyata| rAbhAve'pi na hiMsA, na ca karmacayaH / atra ca paJcAnAM padAnAM dvAtriMzadbhaGgA bhavanti, tatra prathamabhaGge hiMsako'pareSvekatriMzatva| hiMsakaH, tathA coktam-"prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH paJcabhirApadyate hiMsA // 1 // " kimekAntenaiva parijJopacitAdinA karmopacayo na bhavatyeva ?, bhavati kAcidavyaktamAtreti darzayituM zlokapazcAdhemAha-'puTTho'tti 18| tena kevalamanovyApArarUpaparijJopacitena kevalakAyakriyotthena vA'vijJopaciteneryApathena svapnAntikena ca caturvidhenApi karmaNA | | 'spRSTa' IpacchuptaH saMstatkarmA'sau sparzamAtreNaiva paramanubhavati, na tasyAdhiko vipAko'sti, kuDyApatitasikatAmuSTivatsparzAnantarameva parizaTatItyarthaH, ata eva tasya cayAbhAvo'bhidhIyate, na punaratyantAbhAva iti / evaM ca kRkhA tad 'avyaktam' aparisphuTaM, eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Jain Education anal For Personal & Private Use Only INMainelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1samayA sUtrakRtAGgaM khuravadhAraNe, avyaktameva, spaSTavipAkAnubhavAbhAvAt , tadevamavyaktaM sahAvayena-gaSeNa vartate tatparijJopacitAdikarmeti // 25 // zIlAGkAnanu ca yadyanantaroktaM caturvidhaM karma nopacayaM yAti kathaM tarhi karmopacayo bhavatItyetadAzaGkayAha uddezaH 2 cAryAyavR- saMtime tau AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / abhikammA ya pesA ya, maNasA aNujANiyA // 26 // || caturvidhattiyutaM kamecayA'santi' vidyante amUni trINi AdIyate-svIkriyate amIbhiH karmetyAdAnAni, etadeva darzayati--pairAdAnaH 'kriyate vidhI bhAva: // 38 // | yate niSpAdyate 'pApakaM' kalmaSaM, tAni cAmUni, tadyathA-'abhikramyeti Abhimukhyena vadhyaM prANinaM kAnvA tadghAtAbhimukhaM |cittaM vidhAya yatra khata eva prANinaM vyApAdayati tadekaM karmAdAnaM, tathAparaM ca prANighAtAya preSyaM samAdizya yatprANivyApAdanaM / / tadvitIyaM karmAdAnamiti, tathA'paraM vyApAdayantaM manasA'nujAnIta ityetattRtIyaM karmAdAnaM, parijJopacitAdasyAyaM bhedaH-tatra | kevalaM manasA cintanamiha khapareNa vyApAdyamAne prANinyanumodanamiti // 26 // tadevaM yatra svayaM kRtakAritAnumatayaH prANighAte |kriyamANe vidyante kliSTAdhyavasAyasya prANAtipAtazca tatraiva karmopacayo nAnyatreti darzayitumAha ete u tau AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / evaM bhAvavisohIe, nivANamabhigacchai // 27 // turavadhAraNe, 'etAnyeva' pUrvoktAni trINi vyastAni samastAni vA AdAnAni yairduSTAdhyavasAyasavyapekSaiH pApakaM karmopacIyata // 38 // | iti, evaM ca sthite yatra kRtakAritAnumatayaH prANivyaparopaNaM prati na vidyante tathA 'bhAvavizuddhyA' araktadviSTabudhdhyA pravartamAnasya 18! satyapi prANAtipAte kevalena manasA kAyena vA mano'bhisaMdhirahitenobhayena vA vizuddhabuddherna karmopacayaH, tadabhAvAca 'nirvANaM' | RE For Personal & Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sarvadvandvoparatikhabhAvam 'abhigacchati' Abhimukhyena prApnotIti // 27 // bhAvazuddhayA pravartamAnasya karmavandho na bhavatItyatrArthe || dRSTAntamAha| puttaM piyA samArabbha, AhAreja asaMjae / bhuMjamANo ya mehAvI, kammaNA novalippai // 28 // 'putram' apatyaM 'pitA' janakaH 'samArabhya vyApAdya AhArArtha kasyAzcittathAvidhAyAmApadi taduddharaNArthamaraktadviSTaH 'asaM| yato' gRhasthastatpizitaM bhuJjAno'pi cazabdasyApizabdArthavAditi, tathA 'medhAvyapi' saMyato'pItyarthaH, tadevaM gRhastho bhikSurvA || zuddhAzayaH pizitAzyapi 'karmaNA' pApena 'nopalipyate' nAzliSyata iti yathA cAtra pituH putraM vyApAdayatastatrAraktadviSTamanasaH karmabandho na bhavati tathA'nyasyApyaraktadviSTAntaHkaraNasya prANivadhe satyapi na karmabandho bhavatIti // 28 // saampr-| metadUSaNAyAha maNasA je paussaMti, cittaM tesiM Na vijai / aNavajamatahaM tesiM, Na te saMvuDacAriNo // 29 // icceyAhi ya diTTIhiM, sAtAgAravaNissiyA / saraNaMti mannamANA, sevaMtI pAvagaM jaNA // 30 // jahA assAviNiM NAvaM, jAiaMdho durUhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyaI // 31 // zayaH pizitAzyapi 'karmaNA pazabdasApizabdArthavAditi, tathA madhAsthAvidhAyAmApadi taduddharaNArthamaraktadviSTaH / Raeesekseeeeeeeeeeeeee in Eduen For Personal & Private Use Only 2. Tanelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyayavR tiyutaM // 39 // evaM tu samaNA ege, micchadiTThI aNAriyA / saMsArapArakaMkhI te, saMsAraM aNupariyahaMti // 32 // ( gAthA // 59 // ) tibemi / iti prathamAdhyayane dvitIyodezakaH // ye hi kutazcinnimittAt 'manasA' antaHkaraNena 'prAduSyanti' pradveSamupayAnti 'teSAM' vadhapariNatAnAM zuddhaM cittaM na vidyate, tadevaM yattairabhihitaM - yathA kevalamanaH pradveSe'pi 'anavadya' karmopacayAbhAva iti, tat teSAm 'atathyam' asadarthAbhidhAyitaM, yato na te saMvRtacAriNo, manaso'zuddhakhAt, tathAhi -- karmopacaye kartavye mana eva pradhAnaM kAraNaM, yatastairapi manorahita kevalakAyavyApAre karmopacayAbhAvo'bhihitaH, tatazca yat yasmin sati bhavatyasati tu na bhavati tattasya pradhAnaM kAraNamiti, nanu tasyApi kAyaceSTArahitasyAkAraNattramuktaM, satyamuktam, ayuktaM tUktaM yato bhavataiva evaM bhAvazuddhayA nirvANamabhigacchatI 'ti bhaNatA manasa evaikasya prAdhAnyamabhyadhAyi, tathA'nyadapyabhihitaM - "cittameva hi saMsAro, rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate || 1||" tathA'nyairapyabhihitaM - "mativibhava ! namaste yatsamatve'pi puMsAM, pariNamasi zubhAMzaiH kalmaSAMzaistvameva / narakanagavartma prasthitAH kaSTameke, upacitazubhazaktyA sUryasaMbhedino'nye // 1 // tadevaM bhavadabhyupagamenaiva kliSTamanovyApAraH karmabandhAyetyuktaM bhavati, tatheryApathe'pi yadyanupayukto yAti tato'nupayuktataiva kliSTacittateti karmabandho bhavatyeva, athopayukto yAti tato'pramattakhAdabandhaka eva, tathA coktam - " uccAliyaMmi pAe iriyAsamiyassa saMkamadvAe / vAvajjeja kuliMgI mareja taM jogamAsaja // 1 // 1 uccAlite pAde IryAsamitena saMkramArthAya / vyApadyeta kuliGgI mriyeta taM yogamAsAdya // 1 // For Personal & Private Use Only 1 samayA uddezaH 2 karmacAbhAvavAdi phalaM // 39 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ne ya tassa tanimitto bandho suhumovi desio samae / aNavajo u payogeNa savabhAvaNa so jamhA // 2 // " svamAntike'pyazuddhacittasadbhAvAdISadvandho bhavatyeva, sa ca bhavatA'pyabhyupagata eva 'avyaktaM tatsAvadya'mityaneneti / tadevaM manaso'pi kliSTassaikasyaiva | vyApAre bandhasadbhAvAt yaduktaM bhavatA 'prANI prANijJAnamityAdi tatsarve plavata iti, yadapyuktaM-'putraM pitA samArabhye'tyAdi tadapyanAlocitAbhidhAnaM, yato mArayAmItyevaM yAvanna cittapariNAmo'bhUttAvanna kazcidvayApAdayati, evaMbhUtacittapariNatezca kathamasaMkliSTatA ?, cittasaMkleze cAvazyaMbhAvI karmabandha ityubhayossaMvAdo'treti / yadapi ca taiH kaciducyate-yathA 'paravyApAdita-|| | pizitabhakSaNe parahastA''kRSTAGgAradAhAbhAvavanna doSa' iti, tadapi unmattapralapitavadanAkarNanIyaM, yataH paravyApAdite pizitabha-18 kSaNe'numatirapratihatA, tasyAzca karmabandha iti, tathA cAnyairapyabhihitam-"anumantA vizasitA, saMhartA kryvikryii| saMskartA copabhoktA ca, ghAtakazcASTa ghaatkaaH||1||" yacca kRtakAritAnumatirUpamAdAnatrayaM tairabhihitaM tajjainendramatalavAsvAdanameva taira| kArIti / tadevaM karmacatuSTayaM nopacayaM yAtItyevaM tadabhidadhAnAH karmacintAto naSTA iti supratiSThitamidamiti // 29 // adhunaiteSAM kriyAvAdinAmanarthaparamparAM darzayitumAha-'ityetAbhiH' pUrvoktAbhizcaturvidhaM karma nopacayaM yAtIti 'dRSTibhiH' abhyuvagamaiste vAdinaH 'sAtagauravani:zritAH sukhazIlatAyAmAsaktA yatkiJcanakAriNo yathAlabdhabhojinazca saMsAroddharaNasamartha 'zaraNam' idamasmadIyaM darzanam 'iti' evaM manyamAnA viparItAnuSThAnatayA 'sevante' kurvate 'pApam' avadyam, evaM vatino'pi santo janA iva janAH prAkRtapuruSasadRzA ityarthaH // 30 // asyaivArthasyopadarzakaM dRSTAntamAha-A-samantAtsravati tacchIlA vA 1 na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi diSTaH samaye / anavadyastu prayogeNa sarvabhAvena sa yasmAt // 2 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only Irellanelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM eseesese Reeeeeeeeeeeee AsrAviNI sacchidretyarthaH, tAM tathAbhUtAM nAvaM yathA jAtyandhaH samAruhya 'pAraM' taTam 'AgantuM prApnumicchatyasau, tasyAzcAsrA- 1samayA0 viNItvenodakaplutakhAt 'antarAle' jalamadhya eva 'viSIdati' vAriNi nimajati tatraiva ca pazcakhamupayAtIti // 31 // sAmprataM uddezaH3 dArTAntikayojanArthamAha-'eva'miti yathA'ndhaH sacchidrAM nAvaM samArUDhaH pAragamanAya nAlaM tathA zramaNA eke zAkyAdayo || caturvidha| mithyA viparItA dRSTiryeSAM te mithyAdRSTayaH tathA pizitAzanAnumateranAryAH svadarzanAnurAgeNa 'saMsArapArakAkSiNo' mokSA- karmacayAbhilASukA api santaste caturvidhakarmacayAnabhyupagamenAnipuNakhAcchAsanasya 'saMsArameva' caturgatisaMsaraNarUpam 'anuparyaTanti' bhAvavAda bhUyobhUyastatraiva janmajarAmaraNadaurgatyAdiklezamanubhavanto'nantamapi kAlamAsate, na vivakSitamokSasukhamApnuvanti, iti bravImIti | pUrvavaditi // 32 // iti sUtrakRtAGge samayAkhyAdhyayanasya dvitIyoddezakaH samAptaH // // 40 // kora // atha prathamAdhyayane tRtIyodezakaH prArabhyate // 000000- - dvitIyoddezakAnantaraM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-adhyayanArthAdhikAraH khasamayaparasamayaprarUpaNeti, tatroddezakadvayena khaparasamayaprarUpaNA kRtA atrApi saiva kriyate, athavA''dyayoruddezakayoH kudRSTayaH pratipAditAstadoSAzca tadihApi teSAmAcAradoSaH pradIta ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasya cakhAryanuyogadvArANi vyAvAskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam // 40 // dain Education Mentional For Personal & Private Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Leseseeeeeeeeeeeeercedesesenes jaM kiMci u pUikaDaM, saDDImAgaMtumIhiyaM / sahassaMtariyaM bhuMje, dupakkhaM ceva sevai // 1 // tameva aviyANaMtA, visamaMsi akoviyA / macchA vesAliyA ceva, udagassa'bhiyAgame // 2 // udagassa pabhAveNaM, sukaM sigdhaM tamiti u / DhaMkehi ya kaMkehi ya, AmisatthehiM te duhI // 3 // evaM tu samaNA ege, vadRmANasuhesiNo / macchA vesAliyA ceva, ghAtamessaMti NaMtaso // 4 // | asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandha-ihAnantaroddezakaparyantasUtre bhihitam , 'evaM tu zramaNA eke' ityAdi, tadihApi saMbadhyate, || eke zramaNA yatkizcitpUtikRtaM bhuJjAnAH saMsAraM paryaTantIti, paramparasUtre khabhihitaM 'bujhija' ityAdi, yatkizcitpUtikRtaM tadbudhye| teti, evamanyairapi sUtrairutprekSya saMvandho yojyaH / adhunA mUtrArthaH pratIyate-'yatkizci'diti AhArajAtaM stokamapi, AstAM | tAvatprabhUtaM, tadapi 'pUtikRtam' AdhAkarmAdisikthenApyupasRSTam , AstAM tAvadAdhAkarma, tadapi na svayaMkRtam , api tu 'zraddhA vatA' anyena bhaktimatAparAn AgantukAnuddizya 'IhitaM' ceSTitaM niSpAditaM, tacca sahasrAntaritamapi yo 'bhuJjIta' abhyaK|| vaharedasau 'dvipakSaM gRhasthapakSaM pravajitapakSaM cA''sevate, etaduktaM bhavati-evaMbhUtamapi parakRtamaparAgantukayatyarthaM niSpAditaM yadAdhA| karmAdi tasya sahasrAntaritasyApi yo'vayavastenApyupasRSTamAhArajAtaM bhuJjAnasya dvipakSasevanamApadyate, kiM punaH ya ete zAkyAdayaH khayameva sakalamAhArajAtaM niSpAdya svayameva copabhuJjate ?, te ca sutarAM dvipakSasevino bhavantItyarthaH, yadivA-'dvipakSa'miti Reseakseeeeeeeeeeeeeeeee | tAvatprabhUtaM, tadapi 'pUtikRta banyo yojyaH / adhunA mutrArthaH prazAsabhihitaM 'bujhija' ityAdi, yA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ seee sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 41 // || IryApathaH sAMparAyikaM ca, athavA-pUrvabaddhA nikAcitAdyavasthAH karmaprakRtInayatyapUrvAzcAdatte, tathA cAgamaH-"AhAkamma 1samayA0 NaM bhuJjamANe samaNe kai kammapayaDIo baMdhai ?, goyamA ! akammapayaDIo baMdhai, siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo uddezaH3 | karei, ciyAo karei, uvaciyAo karei, hassaThiiyAo dIhaThiiyAo karei' ityAdi / tatazcaivaM zAkyAdayaH paratIrthikAH khayU- AdhAkathyA vA AdhAkarma bhuJjAnA dvipakSamevA''sevanta iti suutraarthH||1|| idAnImeteSAM sukhaiSiNAmAdhAkarmabhojinAM kaTukavipAkAvi karmopabho gaphalaM rbhAvanAya zlokadvayena dRSTAntamAha-'tameva AdhAkarmopabhogadoSam 'ajAnAnA' viSamaH-aSTaprakArakarmabandho bhavakoTibhirapi || durmokSaH caturgatisaMsAro vA tasminnakovidAH, kathamepa karmabandho bhavati? kathaM vA na bhavati ? kena vopAyenAyaM saMsArArNavastIryata || ityatrAkuzalAH, tasminneva saMsArodare karmapAzAvapAzitA duHkhino bhavantIti / atra dRSTAntamAha-yathA 'matsyAH ' pRthuromANo vizAla:-samudrastatra bhavA vaizAlikAH vizAlAkhyaviziSTajAtyudbhavA vA vaizAlikAH vizAlA eva (vA) vaizAlikAHbRhaccharIrAste evaMbhUtA mahAmatsyA 'udakasyAbhyAgame' samudravelA(yAmAgatA)yAM satyAM prabalamarudvegodbhUtottuGgakallolamAlA'panunnAH | santa udakasya prabhAvena nadImukhamAgatAH punarvelA'pagame tasminnudake zuSke vegenaivApagate sati bRhattvAccharIrasya tasinneva dhunImukhe || | vilanA avasIdanta AmiSAnubhirda kar3ezca pakSivizeSairanyaizca mAMsavasArthibhimatsyabandhAdibhirjIvanta eva vilupyamAnA mahAntaM | // 41 // duHkhasamudghAtamanubhavantaH azaraNA 'ghAtaM' vinAzaM 'yAnti' prApnuvanti, turavadhAraNe, trANAbhAvAdvinAzameva yAntIti zlokada-| 1 AdhAkarma bhujAnaH zramaNaH kati karmaprakRtIbaMdhnAti ? gautama ! aSTakarmaprakRtInAti, zithilabandhanabaddhA gADhavandhanabaddhAH karoti citAH karoti upacitAH || | karoti haskhakAlasthitikA dIrghakAlasthitikAH kroti| For Personal & Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yArthaH // 2-3 // evaM dRSTAntamupadarya dArzantike yojayitumAha-yathaite'nantaroktA matsyAstathA 'zramaNA' zrAmyantIti zramaNA 'eke' zAkyapAzupatAdayaH svayathyA vA, kiMbhUtAste iti darzayati-vartamAnameva sukham-AdhAkarmopabhogajanitameSituM zIlaM yeSAM te vartamAnasukhaiSiNaH, samudravAyasavat tatkAlAvAptasukhalavAsaktacetaso'nAlocitAdhAkarmopabhogajanitAtikaTukaduHkhaughAnubhavA vaizAlikamatssA iva 'ghAtaM' vinAzam 'eSyanti' anubhaviSyanti 'anantazaH' arahaTTaghaTInyAyena bhUyo bhUyaH saMsArodanvati nimajjanonmajanaM kurvANA na te saMsArAmbhodheH pAragAmino bhvissyntiityrthH||4|| sAmpratamaparAjJAbhimatopapradarzanAyAha iNamannaM tu annANaM, ihamegesi AhiyaM / devautte ayaM loe, baMbhautteti Avare // 5 // IsareNa kaDe loe, pahANAi tahAvare / jIvAjIvasamAutte, suhadukkhasamannie // 6 // sayaMbhuNA kaDe loe, iti vuttaM mhesinnaa| mAreNa saMthuyA mAyA, teNa loe asAsae // 7 // 'ida'miti vakSyamANaM, tuzabdaH pUrvebhyo vizeSaNArthaH, 'ajJAna'miti mohavijRmbhaNam-'iha' asmin loke ekeSAM na sarveSAm | | 'AkhyAtam'abhiprAyaH,kiM punastadAkhyAtamiti? tadAha-devenopto devoptaH,karSakeNeva bIjavapanaM kRkhA niSpAdito'yaM loka ityarthaH, | devairvA gupto-rakSito devagupto devaputro vetyevamAdikamajJAnamiti, tathA brahmaNA uso brahmopto'yaM loka ityapare evaM vyavasthitAH, tathAhi teSAmayamabhyupagamaH-brahmA jagatpitAmahaH, sa caika eva jagadAdAvAsIttena ca prajApatayaH sRSTAH taizca krameNaitatsakalaM jagaditi dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM // 5 // tathezvareNa kRto'yaM lokaH, evameke IzvarakAraNikA abhidadhati, pramANayanti ca te sarvamidaM vimatyadhikaraNabhAvApana samayA. zIlAGkA- tanubhuvanakaraNAdikaM dharminopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAnavizeSavattvAditi hetuH, yathA ghaTAdiriti | uddezaH3 cAryAMyavR- dRSTAnto'yaM, yadyatsaMsthAnavizeSavattattadbuddhimatkAraNapUrvakaM dRSTaM, yathA devakulakUpAdIni, saMsthAnavizeSavaca makarAkaranadIdharAdharadharA lokakartRttiyutaM tAnirAsaH zarIrakaraNAdikaM vivAdagocarApannamiti, tasAduddhimatkAraNapUrvakaM, yazca samastasyAsya jagataH kartA sa sAmAnyapuruSo na bhvtii||42|| tyasAvIzvara iti, tathA sarvamidaM tanubhuvanakaraNAdikaM dharmilenopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharmaH, kAryatvAd ghaTAdivat , tathA sthikhA pravRttervA, vAsyAdivaditi / tathA'pare pratipannA yathA-pradhAnAdikRto lokaH, sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, sA ca puruSArtha prati pravartate, AdigrahaNAcca 'prakRtermahAn tato'haGkAraH tasAca gaNaH SoDazakaH tasmAdapi | poDazakAtpazcabhyaH paJca bhUtAnI'tyAdikayA prakriyayA sRSTirbhavatIti, yadivA-AdigrahaNAtsvabhAvAdikaM gRhyate, tatazcAyamarthaHsvabhAvena kRto lokaH, kaNTakAditaikSNyavat , tathA'nye niyatikRto loko mayUrAGgaruhavadityAdibhiH kAraNaiH kRto'yaM loko || | 'jIvAjIvasamAyukto' jIvaiH-upayogalakSaNaiH tathA ajIvaiH-dharmAdharmAkAzapudgalAdikaiH samanvitaH samudradharAdharAdika iti, || punarapi lokaM vizeSayitumAha-'sukham ' AnandarUpaM 'duHkham' asAtodayarUpamiti, tAbhyAM samanvito-yukta iti // 6 // kiMca-'sayaMbhuNA ityAdi, khayaM bhavatIti khayambhU-viSNuranyo vA, sa caika evAdAvabhUta , tatraikAkI ramate, dvitIyamiSTavAn , / taccintAnantarameva dvitIyA zaktiH samutpannA, tadanantarameva jagatsRSTirabhUda 'iti' evaM maharSiNA 'uktam' abhihitam , evaMvAdi no lokasya kartAramabhyupagatavantaH / api ca 'tena' svayaMbhuvA lokaM niSpAcAtimArabhayAdyamAkhyo mArayatIti mAro vyadhAyi, tena / // 42 // For Personal & Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ - // |mAreNa 'saMstutA' kRtA prasAdhitA mAyA, tayA ca mAyayA lokA niyante, na ca paramArthato jIvasyopayogalakSaNasya vyApattirasti, ato mAyaiSA yathA'yaM mRtaH, tathA cAyaM lokaH 'azAzvataH' anityo vinAzIti gamyate // 7 // api ca mAhaNA samaNA ege, Aha aMDakaDe jge| aso tattamakAsI ya, ayANaMtA musaM vade // 8 // 'brAhmaNA' dhigrajAtayaH 'zramaNA' tridaNDiprabhRtayaH 'eke' kecana paurANikA na sarve, evam 'AhuH uktavanto, vadanti ca yathA-jagadetaccarAcaramaNDena kRtamaNDakRtaM aNDAjAtamityarthaH, tathAhi te vadanti-yadA na kizcidapi vasvAsIt-padArthazUnyo'yaM saMsAraH tadA brahmA'skhaNDamasRjat , tasAca krameNa vRddhAtpazcAvidhAbhAvamupagatAdUrvAdhovibhAgo'bhUt , tanmadhye ca sarvAH prakRtayo'bhUvana , evaM pRthivyatejovAyvAkAzasamudrasaritparvatamakarAkaranivezAdisaMsthitirabhUditi, tathA coktam-"AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva srvtH||1||" evaMbhUte cAmin jagati 'asau brahmA, tasya bhAvastatvaMpadArthajAtaM tadaNDAdiprakrameNa 'akArSIt kRtavAniti / te ca brAhmaNAdayaH paramArthamajAnAnAH santo mRSA vadanta evaM | vadanti-anyathA ca sthitaM tattvamanyathA prtipaadyntiityrthH||8|| adhunaiteSAM devoptAdijagadvAdinAmuttaradAnAyAha| saehiM pariyAehiM, loyaM bUyA kaDeti y|tttN te Na vijANaMti, Na viNAsI kayAivi // 9 // 'svaka' svakIyaiH 'paryAyaiH' abhiprAyaiyuktivizeSaiH ayaM lokaH kRta ityevam 'abruvan' abhihitavantaH, tadyathA-devopto |||| sUtrakR.8 For Personal & Private Use Only Stainelibrary.org
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga ttiyuta brahmopta IzvarakRtaH pradhAnAdiniSpAditaH svayambhuvA vyadhAyi taniSpAditamAyayA mriyate tathA'NDajazcAyaM loka ityAdi, svakIyAbhi-18 1samayA0 zIlAGkA- rupapattibhiH pratipAdayanti-yathA'saduktameva satyaM nAnyaditi, te caivaMvAdino vAdinaH sarve'pi 'tattvaM' paramArtha yathAvasthitaloka-18 uddezaH 3 cAryAyavR- khabhAvaM 'nAbhi (na vi)jAnanti' na samyak vivecayanti, yathA'yaM loko dravyArthatayA na vinAzIti-nirmUlataH kadAcana, na / jagatkatte cAyamAdita Arabhya kenacit kriyate, api khayaM loko'bhUdbhavati bhaviSyati ca, tathAhi-yattAvaduktaM yathA 'devopto'yaM loka' tvavAda: // 43 // | iti, tadasaMgatam , yato devoptakhe lokasya na kizcittathAvidhaM pramANamasti, na cApramANakamucyamAnaM vidvajanamanAMsi prINayati, api ca-kimasau deva utpanno'nutpanno vA lokaM sRjet ?, na tAvadanutpannastasya kharaviSANasyevAsattvAtkaraNAbhAvaH, athotpannaH sRjettatki khato'nyato vA ?, yadi svata evotpannastathA sati tallokasyApi khata evotpattiH kiM neSyate ?, athAnyata utpannaH san lokakaraNAya, so'pyanyo'nyataH so'pyanyo'nyata ityevamanavasthAlatA nabhomaNDalavyApinyanivAritaprasarA prasarpatIti, athAsau ||3| | devo'nAdikhAnotpanna ityucyate, ityevaM sati loko'pyanAdirevAstu, ko doSaH ?, kiMca-asAvanAdiH sannityo'nityo vA syAt ?, | yadi nityastadA tasya kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirodhAna kartRkham, athAnityastathA sati khata evotpattyanantaraM vinAzikhAdA-18 tmino'pi na trANAya, kuto'nyatkaraNaM prati tasya vyApAracinteti ?, tathA kimamUrto mUrtimAn vA ?, yadyamUrtastadA''kAzavadakarteva, | atha mUrtimAn tathA sati prAkRtapuruSasyevopakaraNasavyapekSasya spaSTameva sarvajagadakartRkhamiti / devaguptadevaputrapakSau khatiphalgukhAdapa-18 // 43 // kaNeyitavyAviti, etadeva dUSaNaM brahmoptapakSepi draSTavyaM, tulyayogakSemakhAditi / tathA yaduktam-'tanubhuvanakaraNAdikaM vimatyadhikaraNabhAvApannaM viziSTabuddhimatkAraNapUrvakaM, kAryakhAd, ghaTAdivaditi' tadayuktaM, tathAvidhaviziSTakAraNapUrvakakhena vyAptyasiddheH, 2eceeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee 989SSSSSSSSSSSSS For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rekeseeeeeeeeeeeeeeeeeesex kAraNapUrvakakhamAtreNa tu kArya vyAptaM, kAryavizeSopalabdhau kAraNavizeSapratipattirgRhItapratibandhasyaiva bhavati, na cAtyantAdRSTe tathA pratItirbhavati, ghaTe tatpUrvakalaM pratipannamiti cet yuktaM tatra ghaTasya kAryavizeSatapratipatteH, na khevaM saritsamudraparvatAdau buddhimatkAraNapUrvakalena saMbandho gRhIta iti, nanvata eva ghaTAdisaMsthAnavizeSadarzanavatparvatAdAvapi viziSTasaMsthAnadarzanAdbuddhimatkAraNapUrvakavasya | sAdhanaM kriyate, naitadevaM yuktaM, yato na hi saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasa buddhimatkAraNapUrvakakhAvagatirbhavati, yadi tu syAt mRdvi| kArakhAdvaMlmIkasyApi ghaTavatkumbhakArakRtiH syAt , tathA coktam- "anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH kara NAtsiddhyedvalmIkasyApi ttkRtiH||1||" iti, tadevaM yasyaiva saMsthAnavizeSasya buddhimatkAraNapUrvakalena saMbandho gRhItastadarzanameva 4 tathAvidhakAraNAnumApakaM bhavati na saMsthAnamAtramiti, apica-ghaTAdisaMsthAnAnAM kumbhakAra eva viziSTaH kartopalakSyate nezvaraH, yadi punarIzvaraH syAt kiM kumbhakAreNeti ?, naitadasti, tatrApIzvara eva sarvavyApitayA nimittakAraNakhena vyApriyate, nanvevaM dRSTahAniradRSTakalpanA syAt , tathA coktam- "zastrauSadhAdisaMbandhAccaitrasya vraNarohaNe / asaMbaddhasya kiM sthANoH, kAraNalaM na kalpyate ? // 1 // " tadevaM dRSTakAraNaparityAgenAdRSTaparikalpanA na nyAyyeti, 'apica-devakulAvaTAdInAM yaH kartA sa sAvayavo'vyApyanityo dRSTaH, tadRSTAntasAdhitazcezvara evaMbhUta eva prApnoti, anyathAbhUtasya ca dRSTAntAbhAvAdvyAptyasiddhernAnumAnamiti, anayaiva dizA sthikhApravRttyAdikamapi sAdhanamasAdhanamAyojyaM, tulyayogakSemakhAditi / yadapi coktaM 'pradhAnAdikRto'yaM | loka' iti, tadapyasaMgataM, yatastatpradhAnaM kiM mUrtamamUrta vA ?, yadyamUrta na tato makarAkarAdemUrtasyodbhavo ghaTate, na hyAkAzAtkiJcidutpadyamAnamAlakSyate, mUrtAmUrtayoH kAryakAraNavirodhAditi, atha mUrta tatkutaH samutpanna?, na tAvatsvato lokasyApi tathotpatti JODSSSSSSSSSSSSSSS JainEducationKional For Personal & Private Use Only iww.jainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeseseer sUtrakRtAGga zIlAGkAcAIyavRttiyutaM jagatkarta // 44 // prasaGgAt , nApyanyato'navasthApatteriti, yathA'nutpannameva pradhAnAdyanAdibhAvenA''ste talloko'pi kiM neSyate ?, apica-satvara 1 samayA0 jastamasAM sAmyAvasthA pradhAnamityucyate, na cAvikRtAtpradhAnAnmahadAderutpattiriSyate bhavadbhiH, na ca vikRtaM pradhAnavyapadezamAska-18 uddezaH 3 ndatItyato na pradhAnAnmahadAderutpattiriti, apica-acetanAyAH prakRteH kathaM puruSArtha prati pravRttiH? yenA''tmano bhogopapattyA sRSTiH syAditi, prakRterayaM svabhAva iti cedevaM tarhi khabhAva eva balIyAn yastAmapi prakRti niyamayati, tata eva ca loko'- tvavAda: pyastu, kimadRSTapradhAnAdikalpanayeti ?, athAdigrahaNAtsvabhAvasyApi kAraNakhaM kaizcidiSyata iti cedastu, na hi svabhAvo'bhyupagamyamAno naHkSatimAtanoti, tathAhi-kho bhAvaH svabhAvaH-khakIyotpattiH, sA ca padArthAnAmiSyata eveti / tathA yaduktaM 'niyatikRto'yaM loka' iti, tatrApi niyamanaM niyatiryadyathAbhavanaM niyatirityucyate, sA cA''locyamAnA na svabhAvAdatiricyate, yaccAbhyadhAyi-'svayambhuvotpAdito loka' iti, tadapyasundarameva, yataH svayambhUriti kimuktaM bhavati ?, kiM yadA'sau bhavati tadA khatatro'nyanirapekSa eva bhavati athAnAdibhavanAtsvayambhUriti vyapadizyate ?, tadyadi svatatrabhavanAbhyupagamastadvallokasyApi bhavanaM kiM nAbhyupeyate ?, kiM svayambhuvA ?, athAnAdistatastasyAnAdikhe nityavaM, nityasya caikarUpakhAtkartRkhAnupapattiH, tathA vItarAga-1 khAttasya saMsAravaicitryAnupapattiH, atha sarAgo'sau tato'smadAdyavyatirekAtsutarAM vizvasyAkartA, mUrtAmUrtAdivikalpAzca prAgvadA-18 | yojyA iti / yadapi cAtrAbhihitaM-'tena mAraH samutpAditaH, sa ca loka vyApAdayati', tadapyakartRvasyAbhihitakhAtpralApamAtra // 44 // | miti / tathA yaduktam 'aNDAdikramajo'yaM loka' iti, tadapyasamIcInaM, yato yAsvapsu tadaNDaM nisRSTaM tA yathA'NDamantareNAbhUvan | ra tathA loko'pi bhUta ityabhyupagame na kAcidvAdhA dRzyate, tathA'sau brahmA yAvadaNDaM sRjati tAvallokameva kasAnotpAdayati ?, kima-17 For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA kaSTayA yuktyasaMgatayA cANDaparikalpanayA ?, evamastiti cet tathA kecidabhihitavanto yathA brahmaNo mukhADrAhmaNAH samajAyanta bAhubhyAM kSatriyA UrubhyAM vaizyAH padbhyAM zUdrA iti, etadapyayuktisaMgatameva, yato na mukhAdeH kasyacidutpattirbhavantyupalakSyate, athApi syAttakA sati varNAnAmabhedaH syAd , ekasAdutpatteH, tathA brAhmaNAnAM kaThataittirIyakakalApAdikazca bhedo na syAd , ekasmAnmukhAdutpatteH, evaM copanayanAdisadbhAvo na bhaveda , bhAve vA khasrAdigrahaNApattiH syAd , evamAdyanekadoSaduSTakhAdevaM lokotpatti bhyupagantavyA / tatazca sthitametat-ta evaMvAdino lokasyAnAdyaparyavasitasyordhvAdhazcaturdazarajupramANasya vaizAkha| sthAnasthakaTinyastakarayugmapuruSAkRteradhomukhamallakAkArasaptapRthivyAtmakAdholokasya sthAlAkArAsaMkhyeyadvIpasamudrAdhAramadhyalokasya mallakasamudgakAkArova'lokasya dharmAdharmAkAzapudgalajIvAtmakasya dravyArthatayA nityasya paryAyApekSayA kSaNakSayiNa utpAdavyayadhrauvyApAditadravyasatattvasyAnAdijIvakarmasaMbandhApAditAnekabhavaprapaJcasyASTavidhakarmavipramuktA''tmalokAntopalakSitasya tattvamajAnAnAH santo mRSA vadantIti / / 9 // idAnImeteSAmeva devoptAdivAdinAmajJAnikha prasAdhya tatphaladidarzayiSayA''ha__ amaNunnasamuppAyaM, dukkhameva vijaanniyaa| samuppAyamajANaMtA, kahaM nAyaMti saMvaraM ? // 10 // manonukUlaM manojJaM zobhanamanuSThAnaM na manojJamamanojJam-asadanuSThAnaM tasAdutpAdaH-prAdurbhAvo yasya duHkhasya tadamanojJa| samutpAdam , evakAro'vadhAraNe, sa caivaM saMbandhanIyaH-amanojJasamutpAdameva duHkhamityevaM 'vijAnIyAt' avagacchetprAjJaH, eta| duktaM bhavati-svakRtAsadanuSThAnAdeva duHkhasyodbhavo bhavati nAnyasmAditi, evaM vyavasthite'pi sati anantaroktavAdino'sadanuSThAno For Personal & Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM dbhavasya duHkhasya samutpAdamajAnAnAH santo'nyata IzvarAdeduHkhasyotpAdamicchanti, te caivamicchantaH 'kathaM' kena prakAreNa duHkhasya saMvaraM 1 samayA0 -duHkhapratighAtahetuM jJAsyanti, nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavati, te ca nidAnameva na jAnanti, taccAjAnAnAH kathaM 4 uddezaH3 duHkhocchedAya yatiSyante ?, yasavanto'pi ca naiva duHkhocchedanamavApsyanti, api tu saMsAra eva janmajarAmaraNeSTaviyogAdyaneka-18 kartRtvavAduHkhavAtAghrAtA bhUyo bhUyorahaTTaghaTInyAyenAnantamapi kAlaM sNsthaasynti||10||saamprtN prakArAntareNa kRtavAdimatamevopanyasyannAha__ suddhe apAvae AyA, ihamegesimAhiyaM / puNo kiDDApadoseNaM, so tattha avarajjhaI // 11 // __ iha saMvuDe muNI jAe, pacchA hoi apAvae / viyaDaMbu jahA bhujo, nIrayaM sarayaM tahA // 12 // | 'iha' amin kRtavAdiprastAve trairAzikA gozAlakamatAnusAriNo yeSAmekaviMzatisUtrANi pUrvagatatrairAzikasUtraparipATyA vyava-| | sthitAni te evaM vadanti-yathA'yamAtmA 'zuddho manuSyabhava eva zuddhAcAro bhUkhA apagatAzeSamalakalaGko mokSe apApako bhavati-apagatAzeSakarmA bhavatItyarthaH, idam 'ekeSAM gozAlakamatAnusAriNAmAkhyAtaM, punarasAvAtmA shuddhkhaakrmkkhraashi-18||45|| dvayAvastho bhUkhA krIDayA pradveSeNa vA sa tatra mokSastha eva 'aparAdhyati' rajasA zliSyate, idamuktaM bhavati tasya hi khazAsa-18 napUjAmupalabhyAnyazAsanaparAbhavaM copalabhya krIDotpadyate-pramodaH saMjAyate, svazAsananyakkAradarzanAca dveSaH, tato'sau krIDAdvepAbhyAmanugatAntarAtmA zanaiH zanairnirmalapaTavadupabhujyamAno rajasA malinIkriyate, malImasazca karmagauravAdbhUyaH saMsAre'vatarati, 92929092520SSSS // 45 // Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ eoesesecevedeoeeeeeeeeeeeel asyAM cAvasthAyAM sakarmakakhAttRtIyarAzyavastho bhavati // 11 // kiM ca-'iha' asin manuSyabhave prAptaH san pravrajyAmabhyupetya |saMvRtAtmA-yamaniyamarato jAtaH san pazcAdapApo bhavati-apagatAzeSakarmakalako bhavatIti bhAvaH, tataH svazAsanaM prajvAlya muktyavastho bhavati, punarapi svazAsanapUjAdarzanAnikAropalabdhezca rAgadveSodayAtkaluSitAntarAtmA vikaTAmbuvad-udakavannIrajaskaM | sadAtoddhatareNunivahasaMpRktaM sarajaskaM-malinaM bhUyo yathA bhavati tathA'yamapyAtmA'nantena kAlena saMsArodvegAcchuddhAcArAvastho bhUkhA tato mokSAvAptau satyAmakarmAvastho bhavati, punaH zAsanapUjAnikAradarzanAdrAgadveSodayAtsakarmA bhavatIti, evaM trairAzikAnAM rAzitrayAvasthoM bhavatyAtmetyAkhyAtam , uktaM ca-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH khayaM kRtabhavazca parArthazUrasvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " iti // 12 // adhunaitaddaSayitumAha etANuvIti medhAvI, baMbhacereNa te vase / puDho pAvAuyA save, akkhAyAro sayaM sayaM // 13 // sae sae uvaTANe, siddhimeva na annahA / aho iheva vasavattI, sabakAmasamappie // 14 // _ 'etAn' pUrvoktAn vAdino'nucintya 'medhAvI prajJAvAn maryAdAvyavasthito vA etadavadhArayet yathA-naite rAzitrayavAdino | devoptAdilokavAdinaca 'brahmacarye' tadupalakSite vA saMyamAnuSThAne 'vaseyuH' avatiSTheraniti, tathAhi-teSAmayamabhyupagamo yathA khadarzanapUjAnikAradarzanAtkarmabandho bhavati, evaM cAvazyaM taddarzanasya pUjayA tiraskAreNa vobhayena vA bhAvyaM, tatsaMbhavAcca karmopa-18 Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartRvAda sUtrakRtAGgaM || cayastadupacayAcca zuddhyabhAvaH zuddhyabhAvAcca mokSAbhAvaH, na ca muktAnAmapagatAzeSakarmakalaGkAnAM kRtakRtyAnAmapagatAzeSayathAva-18|| 1samayA0 zIlAGkA- sthitavastutattvAnAM samastutinindAnAmapagatAtmAtmIyaparigrahANAM rAgadveSAnuSaGgaH, tadabhAvAcca kutaH punaH karmabandhaH ?, tadvazAca uddezaH 3 cAyIyavR- saMsArAvataraNamityarthaH, ataste yadyapi kathaJcid dravyabrahmacarye vyavasthitAstathApi samyagjJAnAbhAvAnna te samyaganuSThAnabhAja iti trizazittiyutaM | sthitam / apica-sarve'pyete prAvAdukAH 'svakaM svakam' AtmIyamAtmIyaM darzanaM khadarzanAnurAgAdAkhyAtAraH-zobhanakhena nirAsa: // 46 // prakhyApayitAra iti, na ca tatra viditavedyenAsthA vidheyeti // 13 // punaranyathA kRtavAdimatamupadarzayitumAha-te kRtavAdinaH zaivaikadaNDiprabhRtayaH svakIye svakIye upaviSThantyasinityupasthAna-khIyamanuSThAnaM dIkSAgurucaraNazuzrUSAdikaM taminneva 'siddhim' azepasAMsArikaprapaJcarahitasvabhAvAmabhihitavanto 'nAnyathA' nAnyena prakAreNa siddhiravApyata iti, tathAhi-zaivA dIkSAta eva mokSa | ityevaM vyavasthitAH, ekadaNDikAstu paJcaviMzatitattvaparijJAnAnmuktirityabhihitavantaH,tathA'nye'pi vedAntikA dhyAnAdhyayanasamAdhi|mArgAnuSThAnAtsiddhimuktavanta ityevamanye'pi yathAkhaM darzanAnmokSamArga pratipAdayantIti, azeSadvandvoparamalakSaNAyAH siddhiprApteradhastA tu-prAgapi yAvadadyApi siddhiprAptina bhavati tAvadihaiva janmanyasadIyadarzanoktAnuSThAnAnubhAvAdaSTaguNaizvaryasadbhAvo bhavatIti darzayati |-Atmavaze vartituM zIlamasyeti vazavartI-vazendriya ityuktaM bhavati, na hyasau sAMsArikaiH svabhAvairabhibhUyate, sarve kAmA-abhilASA arpitA:-saMpannA yasya sa sarvakAmasamarpito, yAn yAna kAmAn kAmayate te te'sya sarve sidhyantItiyAvat , tathAhi-siddherArAdaSTa IS // 46 // guNaizvaryalakSaNA 'siddhirbhavati tadyathA-aNimA laghimA mahimA prAkAmyamIzikhaM vazitvaM pratighAtitvaM yatra kAmAvasAyikhamiti // 14 // tadevamihaivAmaduktAnuSThAyinoSTaguNaizvaryalakSaNA siddhirbhavatyamutra cAzeSadvandvoparamalakSaNA siddhirbhavatIti darzayitumAha Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeek Jain Education temasonal For Personal & Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceoeceaeeeeeeeeeeeeeee siddhA ya te arogA ya, ihamegesimAhiyaM / siddhimeva puro kAuM, sAsae gaDhiA narA // 15 // asaMvuDA aNAdIyaM, bhamihiMti puNo puNo / kappakAlamuvajaMti, ThANA AsurakibbisiyA // 16 // iti bemi iti prathamAdhyayane tRtIyodezakaH // gAthA graM. 75 // ye hyassaduktamanuSThAnaM samyaganutiSThanti te'sin janmanyaSTaguNaizvaryarUpAM siddhimAsAdya punarviziSTasamAdhiyogena zarIratyAgaM kRtA 'siddhAzca' azeSadvandvarahitA arogA bhavanti, arogagrahaNaM copalakSaNam , anekazArIramAnasadvandvaina spRzyante, zarIramanasorabhAvA| diti, evam 'iha' asmin loke siddhivicAre vA 'ekeSAM zaivAdInAmidam 'AkhyAtaM' bhASitaM, te ca zaivAdayaH 'siddhimeva puraskRtya' muktimevAGgIkRtya 'svakIye Azaye' svadarzanAbhyupagame 'grathitAH' saMbaddhA adhyupapannAstadanukUlA yuktIH pratipAdayanti, narA iva narAH-prAkRtapuruSAH zAstrAvabodhavikalAH svAbhipretArthasAdhanAya yuktIH pratipAdayanti, evaM te'pi paNDitaMmanyAH paramArthamajAnAnAH svAgrahaprasAdhikA yuktIrudghoSayantIti, tathA coktam-'AgrahI bata ninISati yuktiM, tatra yaMtra matirasya nivissttaa| pakSapAtarahitasya tu yuktiyatra tatra matireti nivezam // 1 // " // 15 // sAmpratameteSAmanarthapradarzanapuraHsaraM dUSaNAbhidhitsayA''ha| te hi pAkhaNDikA mokSAbhisandhinA samutthitA api 'asaMvRtA' indriyanoindriyairasaMyatAH, ihApyasAkaM lAbha indriyAnurodhena sarvaviSayopabhogAdU, amutra muktyavApse, tadevaM mugdhajanaM pratArayanto'nAdisaMsArakAntAraM 'bhramiSyanti' paryaTiSyanti khaduzcarito For Personal & Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayacitaM // 47 // pattakarmapAzAvazApi (pAzi ) tA : paunaHpunyena narakAdiyAtanAsthAneSUtpadyante, tathAhi -- nendriyairaniyamitaira zeSa dvandvapracyutilakSaNA siddhiravApyate, yA'pyaNimAdyaSTaguNalakSaNaihikI siddhirabhidhIyate sA'pi mugdhajanapratAraNAya dambhakalpaiveti, yA'pi ca teSAM bAlapo'nuSThAnAdinA svargAvAptiH sA'pyevaMprAyA bhavatIti darzayati- 'kalpakAlaM' prabhUtakAlam 'utpadyante' saMbhavanti AsurA:asurasyAnotpannA nAgakumArAdayaH, tatrApi na pradhAnAH, kiM tarhi ? - 'kilbiSikAH' adhamAH preSyabhUtA alpardhayo'lpabhogAH svalpAyuH sAmarthyAdyupetAzca bhavantIti / iti uddezaka parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 16 // 75 // iti samayAkhyAdhyayanasya tRtIyodezakaH samAptaH // atha prathamAdhyayane caturtha uddezakaH prArabhyate // uktastRtIyoddezakaH, adhunA caturthaH samArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - anantaroddeza ke'dhyayanArthakhAtsvaparasamayavaktavyatohApi saivAbhidhIyate, athavA'nantarodeza ke tIrthikAnAM kutsitAcAravamuktamihApi tadevAbhidhIyate, tadanena saMbandhenA''yAtasyA| syoddezakasyopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANyabhidhAya sUtrAnugame sutramuccAraNIyaM taccedam - ete jiyA bho ! na saraNaM, bolA paMDiyamANiNo / hiccA NaM puvasaMjogaM, siyA kiJcovarasagA // 1 // 1 tAyAta pra0 2 jattha vAle'vasIya pra0 / For Personal & Private Use Only sese 1 samayA0 uddezaH 4 kRtyopade zavi0 // 47 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ | taM ca bhikkhU parinnAya, viyaM tesu Na mucchae / aNukkasse appalINe, majheNa muNi jAvae // 2 // assa cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhastadyathA, anantarasUtre'bhihitaM-'tIrthikA asurasthAneSu kilviSA jAyanta' iti, kimiti | yata ete jitAH parISahopasargaH, paramparasUtrasaMbandhasvayam-AdAvidamabhihitaM 'budhyeta troTayecca' tatazcaitadapi budhyeta--yathaite 4 paJcabhUtAdivAdino gozAlakamatAnusAriNazca jitAH parISahopasagaiH kAmakrodhalobhamAnamohamadAkhyenAriSaDvargeNa ceti, evamanyai| rapi sUtraH saMbandha utprekSyaH / tadevaM kRtasaMbandhasyAsya sUtrasyedAnI vyAkhyA pratanyate-'eta' iti paJcabhUtakAtmatajjIvataccharIrA| divAdinaH kRtavAdinazca gozAlakamatAnusAriNastrairAzikAcaM 'jitA' abhibhUtA rAgadveSAdibhiH zabdAdiviSayaizca tathA prabalama|| hAmohotthAjJAnena ca 'bho' iti vineyAmantraNam evaM khaM gRhANa yathaite tIthikA asamyagupadezapravRttavAnna kasyaciccharaNaM bhavi-| tumarhanti na kazcitrAtuM samarthA ityarthaH, kimityevaM ?, yataste bAlA iva bAlAH, yathA zizavaH sadasadvivekavaikalyAdyatkiJcanakA| riNo bhASiNaca, tathaite'pi svayamajJAH santaH parAnapi mohayanti, evambhUtA api ca santaH paNDitamAnina iti, kacitpATho | 'jattha bAle'vasIyaha'tti 'yatra' ajJAne 'bAla:' ajJo lagnaH sannavasIdati, tatra te vyavasthitAH yataste na kasyacitrANAyeti / yacca tairvirUpamAcaritaM taduttarArddhana darzayati--'hitvA'tyakkhA, Namiti vAkyAlaGkAre, pUrvasaMyogo-dhanadhAnyaskhajanAdibhiH saMyogastaM tyaktvA kila vayaM niHsaGgAH prabajitA ityutthAya punaH sitA-baddhAH parigrahArambheSvAsaktAste gRhasthAH teSAM kRtyaM karaNIyaM pacanapAcanakaNDanapeSaNAdiko bhUtopamardakArI vyApArastasyopadezastaM gacchantIti kRtyopadezagAH kRtyopadezakA vA, yadivA-'siyA'| iti ArSakhAdbahuvacanena vyAkhyAyate 'syuH bhaveyuH kRtyaM kartavyaM sAvadyAnuSThAnaM tatpradhAnAH kRtyA-gRhasthAsteSAmupadezaH dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ eese sUtrakRtAGgaM saMrambhasamArambhArambharUpaH sa vidyate yeSAM te kRtyopadezikAH, pravrajitA api santaH kartavyairgRhasthebhyo na bhidyante, gRhasthA iva ||| samayA0 zIlAGkA- te'pi sarvAvasthAH paJcamUnAvyApAropetA ityarthaH // 1 // evambhUteSu ca tIrthikeSu satsu bhikSuNA yatkartavyaM tadarzayitumAha-'ta' uddezaH 4 cAIyavRpAkhaNDikalokamasadupadezadAnAbhirataM 'parijJAya' samyagavagamya yathaite mithyAkhopahatAntarAtmAnaH sadvivekazUnyA nAtmane hitA kRtyopadeciyutaM IAS yAlaM nAnyasai ityevaM paryAlocya bhAvabhikSuH saMyato 'vidvAn viditavedyaH teSu 'na mUrchayet' na gAya vidadhyAt , na taiH zavi0 // 48 // saha saMparkamapi kuryAdityarthaH / kiM punaH kartavyamiti pazcArddhana darzayati-'anutkarSavAniti' aSTamadasthAnAnAmanyatamenApyutsekamakurvan tathA 'apralIna:' asaMbaddhastIthikeSu gRhastheSu pArzvasthAdiSu vA saMzleSamakurvan 'madhyena' rAgadveSayorantarAlena saMcaran / 'muniH' jagatrayavedI 'yApayed' AtmAnaM vartayet , idamuktaM bhavati-tIthikAdibhiH saha satyapi kathaJcitsaMbandhe tyaktAhaGkAreNa | tathA bhAvatasteSvapralIyamAnenAraktadviSTena teSu nindAmAtmanazca prazaMsAM pariharatA muninA''tmA yApayitavya iti // 2 // kimiti te | tIrthikAstrANAya na bhavantIti darzayitumAha__ sapariggahA ya sAraMbhA, ihamegesimAhiyaM / apariggahA aNAraMbhA, bhikhU tANaM parikhae // 3 // // 48 // ___ kaDesu ghAsamesejA, viU dattesaNaM care / agiddho vippamukko a, omANaM parivajae // 4 // saha parigraheNa dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdinA vartante tadabhAve'pi zarIropakaraNAdau mRIvantaH saparigrahAH, tathA sahArambheNajIvopamodikAriNA vyApAreNa vartanta iti tadabhAve'pyauddezikAdibhojikhAtsArambhAH-tIrthakAdayaH, saparigrahArambhakakhenaiva 0000000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca mokSamArga prasAdhayantIti darzayati-'iha' paralokacintAyAm ekeSAM keSAJcid 'AkhyAtaM' bhASitaM, yathA kimanayA zirastuNDamuNDanAdikayA kriyayA ?, paraM guroranugrahAtparamAkSarAvAptistaddIkSAvAptirvA yadi bhavati tato mokSo bhavatItyevaM bhASamANAste na trANAya bhavantIti / ye tu trAtuM samarthAstAnpazcArddhana darzayati-'aparigrahAH' na vidyate dharmopakaraNAdRte zarIropabhogAya svalpo'pi parigraho yeSAM te aparigrahAH, tathA na vidyate sAvadha Arambho yeSAM te'nArambhAH, te caivaMbhUtAH karmalaghavaH svayaM yAnapAtrakalpAH saMsAramahodadherjantUttAraNasamarthAstAn 'bhikSuH'bhikSaNazIla uddezikAdyaparibhojI 'trANaM' zaraNaM pariH-samantAdjed-gacchediti // 3 // kathaM punastenAparigraheNAnArambheNa ca vartanIyamityetaddarzayitumAha-gRhasthaiH parigrahArambhadvAreNA''tmArtha ye niSpAditA odanAdayaste kRtA ucyante teSu kRteSu-parakRteSu paraniSThiteSvityarthaH, anena ca SoDazodgamadoSaparihAraH sUcitaH, tadevamudgamadoSarahitaM grasthata iti grAsaH-AhArastamevaMbhUtam 'anveSayet' mRgayet yAceyedityarthaH, tathA 'vidvAn' saMyamakaraNaikanipuNaH parairAzaMsAdoSarahitairyaniHzreyasabuddhyA dattamiti, anena SoDazotpAdanadoSAH parigRhItA draSTavyAH, tadeva mbhUte dautyadhAtrInimittAdidoSarahite AhAre sa bhikSuH 'eSaNAM' grahaNaiSaNAM 'careda' anutiSThediti, anenApi dazaiSaNAdoSAH pri|| gRhItA iti mantavyaM, tathA 'agRddhaH' anadhyupapanno'mUJchitastasinnAhAre rAgadveSavipramuktaH, anenApi ca prAsaiSaNAdoSAH paJca | nirastA avaseyAH, sa evambhUto bhikSuH pareSAmapamAnaM parAvamadarzikhaM 'parivarjayet' parityajet , na tapomadaM jJAnamadaM ca kuryAditi bhAvaH // 4 // evaM niyuktikAreNoddezakArthAdhikArAbhihitaM 'kijuvamA ya cautthe' ityetatpradarvedAnIM paravAdimatamevoddezAdhikArAbhihitaM darzayitumAha sutrakR.9 JainEducationIALI For Personal & Private Use Only Allainelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM logavAyaM NisAmijA, ihamegesimAhiyaM / viparIyapannasaMbhUyaM, annauttaM tayANuyaM // 5 // 1samayA0 zIlAGkA uddeza:4 aNaMte niie loe, sAsae Na vinnsstii| aMtavaM Niie loe, iti dhiiro'tipaasi||6|| cAyIyavR lokavAdA ttiyutaM lokAnAM-pAkhaNDinAM paurANikAnAM vA vAdo lokavAdaH-yathAkhamabhiprAyeNAnyathA vA'bhyupagamastaM 'nizAmayet' zRNu-18 & yAt jAnIyAdityarthaH, tadeva darzayati-'iha' asinsaMsAre 'ekeSAM' keSAzcididam 'AkhyAtam' abhyupagamaH / tadeva // 49 // 8| vizinaSTi viparItA-paramArthAdanyathAbhUtA yA prajJA tayA saMbhUtaM-samutpanna, tattvaviparyastabuddhigrathitamitiyAvat , punarapi vizeSa-18 yati-anyaiH-avivekibhiryaduktaM tadanugaM, yathAvasthitArthaviparItAnusAribhiryaduktaM viparItArthAbhidhAyitayA tadanugacchatItyarthaH || // 5 // tameva viparyastabuddhiracitaM lokavAdaM darzayitumAha-nAsAnto'stItyanantaH, na niranvayanAzena nazyatItyuktaM bhavatIti, tathAhi-yo yAdRgiha bhave sa tAdRgeva parabhave'pyutpadyate, puruSaH puruSa evAGganA aGganaivetyAdi, yadivA 'anantaH' aparimito nira-1 vadhika itiyAvat , tathA 'nitya' iti apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvo loka iti, tathA zazvadbhavatIti zAzvato ghaNukAdikAryadravyApekSayA'zazvadbhavannapi na kAraNadravyaM paramANulaM parityajatIti tathA na vinazyatIti digAtmAkAzAdyapekSayA / tathAnto'| sthAstItyantavAn lokaH, 'saptadvIpA vasundharati parimANokteH, sa ca tAdRparimANo nitya ityevaM 'dhIraH kazcitsAhasiko'nya- // 49 // thAbhUtArthapratipAdanAt vyAsAdirivAti pazyatItyatipazyati / tadevaMbhUtamanekabhedabhinna lokavAdaM nizAmayediti prakRtena smbndhH|| tathA 'aputrasya na santi lokA, brAhmaNA devAH, zvAno yakSA, gobhihatassa gotasya vA na santi lokA'ityevamAdikaM niyuktikaM lokavAdaM nizAmayediti // 6 // kiMca Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparimANaM viyANAI, ihamegesimAhiyaM / savattha saparimANaM, iti dhIro'tipAsaI // 7 // je kei tasA pANA, ciTuMti adu thAvarA / pariyAe atthi se aMjU , jeNa te tasathAvarA // 8 // na vidyate 'parimANam' iyattA kSetrataH kAlato vA yasya tadaparimANaM, tadevaMbhUtaM vijAnAti kazcittIrthikatIrthakRt , etaduktaM bhavati-aparimitajJo'sAvatIndriyadraSTA, na punaH sarvajJa iti, yadivA-aparimitajJa ityabhipretArthAtIndriyadarzIti, tathA coktam| "sarva pazyatu vA mA vA, iSTamarthaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya naH kopayujyate // 1 // " iti, 'iha' asi~lloke 'ekeSAM' || sarvajJApahnavavAdinAm 'idamAkhyAtam' ayamabhyupagamaH, tathA sarvakSetramAzritya kAlaM vA paricchedyaM karmatApannamAzritya saha pari-19 mANena saparimANaM-saparicchedaM dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIra ityevamasau atIva pazyatItyatipazyati, tathAhi te buvatedivyaM varSasahasramasau brahmA svapiti, tasyAmavasthAyAM na pazyatyasau, tAvanmAnaM ca kAlaM jAgarti, tatra ca pazyatyasAviti, tadevambhUto | bahudhA lokavAdaH pravRttaH // 7 // asya cottaradAnAyAha--ye kecana trasyantIti trasA-dvIndriyAdayaH 'prANAH' prANinaH sattvAH |'tiSThanti' trasakhamanubhavanti, athavA 'sthAvarAH' sthAvaranAmakarmodayAt (yAH) pRthivyAdayaste, yadyayaM lokavAdaH satyo bhavet yathA yo yAdRgamin janmani manuSyAdiH so'nyasminnapi janmani tAdRgeva bhavatIti, tataH sthAvarANAM trasAnAM ca tAdRzale sati dAnAdhyayanajapaniyamatapo'nuSThAnAdikAH kriyAH sarvA apyanarthikA Aporan / lokenApi cAnyathAkhamuktaM, tadyathA-"sa vai eSa 1 kazcittu pakSe prakRtibhAvamapIcchatIti zrIhemacandrasUryukteratra prakRtibhAvasadbhAvAnApaprayogatA / For Personal & Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 50 // zRgAlo jAyate yaH sapurIpo dahyate" tasAt sthAvarajaGgamAnAM khakRtakarmavazAt parasparasaMkramaNAdyanivAritamiti / tathA 'ananto |1samayA0 nityazca lokaH' iti yadabhihitaM, tatredamabhidhIyate-yadi khajAtyanucchedenAsya nityatAbhidhIyate tataH pariNAmAnityakhamamada-18 uddezaH 4 bhISTamevAbhyupagataM na kAcitkSatiH, athApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvalena nityakhamabhyupagamyate tanna ghaTate, tasyAdhyakSabAdhitakhAt , lokavAdana hi kSaNabhAviparyAyAnAliGgitaM kiJcidvastu pratyakSeNAvasIyate, niSparyAyasya ca khapuSpasyevAsadrUpataiva syAditi / tathA zazvadbhavanaM nirAsa kAryadravyasyA''kAzAtmAdezcAvinAzivaM yaducyate dravyavizeSApekSayA tadapyasadeva, yataH sarvameva vastUtpAdavyayadhrauvyayuktakhena nirvibhAgameva pravartate, anyathA viyadaravindasyeva vastukhameva hIyeteti / tathA yaduktam-'antavA~llokaH saptadvIpAvacchinnakhA'dityetanirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, na prekSApUrvakAriNaH, tadgrAhakapramANAbhAvAditi / tathA yadapyuktam-'aputrasya na santi |lokA'ityAdItyetadapi bAlabhASitaM, tathAhi-kiM putrasattAmAtreNaiva viziSTalokAvAptiruta tatkRtaviziSTAnuSThAnAt 1, tadyadi sattAmAtreNa tata indramahaMkAmukaga varAhAdibhirvyAptA lokA bhaveyuH, teSAM putrabahukhasaMbhavAt , athAnuSThAnamAzrIyate, tatra putradvaye | satyekena zobhanamanuSThitamapareNAzobhanamiti tatra kA vArtA, khakRtAnuSThAnaM ca niSphalamApadyatetyevaM yatkiJcidetaditi / tathA 'vAno yakSA' ityAdi yuktivirodhikhAdanAkarNanIyamiti / yadapi coktam-'aparimANaM vijAnAtI'ti, tadapi na ghaTAmiyarti, yataH satyapyaparimitajJale yadyasau sarvajJo na bhavet tato heyopAdeyopadezadAnavikalakhAnavAsau prekSApUrvakAribhirAdriyeta, tathAhi-tassa // 50 // kITasaMkhyAparijJAnamapyupayogyeva, yato yathaitadviSaye'syAparijJAnamevamanyatrApyA(pItyA)zaGkayA heyopAdeye prekSApUrvakAriNaH pravRttina / 1 antaraM-hRdayaM, vicArazUnyA iti tAtparyam / 2 kukura iti trikANDazeSaH / For Personal & Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAt , tasmAtsarvajJakhameSTavyaM / tathA yaduktaM-'vApabodhavibhAgena parimitaM jAnAtI'tyetadapi sarvajanasamAnakhe yatkiJciditi / yadapi ca kaizciducyate-yathA 'brahmaNaH svamAvabodhayorlokasya pralayodayau bhavata' iti, tadapyayuktisaMgatameva, pratipAditaM caitat | prAgeveti na pratanyate / na cAtyantaM sarvajagata utpAdavinAzau vidyate 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt / tadevamanantAdikaM &| lokavAdaM parihRtya yathAvasthitavastusvabhAvAvirbhAvanaM pazcArddhana darzayati-ye kecana trasAH sthAvarA vA tiSThantyasmin saMsAre teSAM | | svakarmapariNatyA'styasau paryAyaH 'aMjU' iti praguNo'vyabhicArI tena paryAyeNa svakarmapariNatijanitena te trasAH santaH sthAvarAH || saMpadyante sthAvarA api ca trasakhamaznuvate tathA trasAstrasakhameva sthAvarAH sthAvarakhamevA''nuvanti, na punaryo yAdRgiha sa tADagevAmutrApi 8 bhavatItyayaM niyama iti // 8 // asinnevArthe dRSTAntAbhidhitsayA''ha urAlaM jagato joMgaM, vivajAsaM paliMti ya / save akaMtadukkhA ya, aoM save ahiMsitA // 9 // eyaM khu nANiNo sAraM, janna hiMsai kiMcaNa / ahiMsAsamayaM ceva, etAvantaM viyANiyA // 10 // & 'urAla'miti sthUlamudAraM 'jagata' audArikajantugrAmasya 'yoga' vyApAraM ceSTAmavasthAvizeSamityarthaH, audArikazarIriNo hi jantavaH prAktanAdavasthAvizeSAdgarbhakalalArbudarUpAd 'viparyAsabhUtaM' bAlakaumArayauvanAdikamudAraM yogaM pari-samantAdayantegacchanti paryayante, etaduktaM bhavati-audArikazarIriNo hi manuSyAdervAlakaumArAdikaH kAlAdikRto'vasthAvizeSo'nyathA cAnyathA ca bhavan pratyakSeNaiva lakSyate, na punaryAdRk prAk tAdRgeva sarvadeti, evaM sarveSAM sthAvarajaGgamAnAmanyathA'nyathA ca bhavanaM draSTavyamiti / For Personal & Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | api ca-'sarve' jantava AkrAntA-abhibhUtA duHkhena-zArIramAnasenAsAtodayena duHkhAkrAntAH santo'nyathA'vasthAbhAjo labhyante, 1 samayA0 zIlAGkA- ataH sarve'pi te yathA'hiMsitA bhavanti tathA vidheyaM / yadivA-sarve'pi jantavaH 'akAntam' anabhimataM duHkhaM yeSAM te'kAnta- uddezaH 4 cAyIyavR- duHkhAH cazabdAt priyasukhAzca, atastAn sarvAn na hiMsyAdityanena cAnyathAkhadRSTAnto darzito bhavatyupadezazca datta iti // 9 // lokavAdattiyutaM | kimartha sattvAn na hiMsyAdityAha-khuravadhAraNe, etadeva 'jJAnino' viziSTavivekavataH 'sAraM' nyAyyaM yat kaJcana prANijAtaM nirAsa: // 51 // sthAvaraM jaGgamaM vA 'na hinasti' na paritApayati, upalakSaNaM caitat , tena na mRSA bayAnAdattaM gRhNIyAnAbrahmA''seveta na parigraha parigRhNIyAna naktaM bhuJjItetyetajjJAninaH sAraM yanna karmAzraveSu vartata iti / api ca-ahiMsayA samatA ahiMsAsamatA tAM caitAvadvi|jAnIyAt , yathA mama maraNaM duHkhaM cApriyamevamanyasyApi prANilokasyeti, evakAro'vadhAraNe, ityevaM sAdhunA jJAnavatA prANinAM | paritApanA'padrAvaNAdi na vidheyameveti // 10 // evaM mUlaguNAnabhidhAyedAnImuttaraguNAnabhidhAtukAma Aha.. vusie ya vigayagehI, AyANaM saM(samma)rakkhae / cariAsaNasejjAsu, bhattapANe a aMtasoM // 11 // etehiM tihiM ThANehiM, saMjae satataM munnii| ukkasaM jalaNaM NUmaM, majjhatthaM ca vigiMcae // 12 // || samie usayA sAhu, pNcsNvrsNvudde| siehi asie bhikkhU , AmokkhAya privejaasi||13||ttibemi||||||51|| 1 vigayagiddhI ya pra. 2 AyANIyaM sarakkhae / cU0 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividham -- anekaprakAramuSitaH - sthito dazavidhacakravAlasAmAcAryAM vyuSitaH, tathA vigatA - apagatA AhArAdau gRddhiryasyAsau vigatagRddhiH sAdhuH, evaMbhUtazcAdIyate svIkriyate prApyate vA mokSo yena tadAdAnIyaM - jJAnadarzanacAritratrayaM tatsamyag rakSayed-anupAlayet yathA yathA tasya vRddhirbhavati tathA tathA kuryAdityarthaH / kathaM punazcAritrAdi pAlitaM bhavatIti darzayati- 'caryAsanazayyAsu' caraNaM caryA - gamanaM, sAdhunA hi sati prayojane yugamAtradRSTinA gantavyaM, tathA supratyupekSite supramArjite cAsane upaveSTavyaM tathA zayyAyAM vasatau saMstArake vA supratyupekSitapramArjite sthAnAdi vidheyaM, tathA bhakte pAne cAntazaH samyagupayogavatA bhAvyam, idamuktaM bhavati --- IryAbhASaiSaNA''dAnanikSepapratiSThApanAsamitiSUpayuktenAntazo bhaktapAnaM yAvadudgamAdidoSarahita| manveSaNIyamiti // 11 // punarapi cAritrazuddhayarthaM guNAnadhikRtyAha - etAni - anantaroktAni trINi sthAnAni tadyathA - IrSyA - samitirityekaM sthAnam, AsanaM zayyetyanenAdAnabhANDamAtra nikSepaNAsamitirityetacca dvitIyaM sthAnaM, bhaktapAnamityanenaipaNAsamitirupAttA, bhaktapAnArthaM ca praviSTasya bhASaNasaMbhavAdbhASAsamitirAkSiptA, sati cAhAre uccAraprazravaNAdInAM sadbhAvAtpratiSThApanAsamitirapyAyAtetyetacca tRtIyaM sthAnamiti, ata eteSu triSu sthAneSu samyagyataH saMyata AmokSAya parivrajedityuttarazlokAnte kriyeti / tathA 'satatam' anavaratam 'muniH' samyak yathAvasthitajagatrayavettA utkRSyate AtmA darpAdhmAto vidhIyate'nenetyutkarSo - mAnaH, | tathA''tmAnaM cAritraM vA jvalayati- dahatIti jvalanaH - krodhaH, tathA 'zUma' miti gahanaM mAyetyarthaH, tasyA alabdhamadhyakhAdevamabhidhIyate, tathA AsaMsAramasumatAM madhye - antarbhavatIti madhyastho - lobhaH, cazabdaH samuccaye, etAn mAnAdIMzcaturo'pi kaSAyAstadvipAkA For Personal & Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1samayA0 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM | uddezaH4 mUlottaraguNapAlana // 52 // |bhijJo muniH sadA 'vigiMcae'tti vivecayed-AtmanaH pRthakkuryAdityarthaH / nanu cAnyatrAgame krodha AdAvupanyasyate, tathA kSapakazre- |NyAmArUDho bhagavAn krodhAdIneva saMjvalanAn kSapayati, tat kimarthamAgamaprasiddhaM kramamullaGghayAdau mAnasthopanyAsa iti ?, atrocyate, | mAne satyavazyaMbhAvI krodhaH, krodhe tu mAnaH syAdvA na vetyasyArthasya pradarzanAyAnyathAkramakaraNamiti // 12 // tadevaM mUlaguNAnuttaraguNAMcopadAdhunA sarvopasaMhArArthamAha-turavadhAraNe, paJcabhiH samitibhiH samita eva sAdhuH, tathA prANAtipAtAdipaJcamahAvatopetakhAtpazcaprakArasaMvarasaMvRtaH, tathA manovAkAyaguptiguptaH, tathA gRhapAzAdiSu sitA-baddhAH avasaktA gRhasthAsteSvasitaHanavabaddhasteSu mUrchAmakurvANaH paGkAdhArapaGkajavattatkarmaNAdihyamAno bhikSuH-bhikSaNazIlo bhAvabhikSuH 'AmokSAya' azeSakarmApagamalakSaNamokSArtha pari-samantAt bajeH-saMyamAnuSThAnarato bhavesvamiti vineyasyopadezaH / iti adhyayanasamAptau, bravImIti gaNadhara evamAha, yathA tIrthakRtoktaM tathaivAhaM bravImi, na svamanISikayeti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAsteSAmayamupasaMhAraH "saMvesipi nayANaM bahuvidhavattatvayaM nisAmittA / taM savaNayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU // 1 // " // 13 // 88 // iti sUtrakRtAGge samayAkhyaM prathamAdhyayanaM samAptam // 4 // 52 // 1 prakarSaprAptaH 2 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tatsarvanayavizuddha yacaraNaguNa (kriyAjJAna ) sthitaH saadhuH||1|| For Personal & Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvitIyAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // eeeeeeeeeeeeeeeen uktaM samayAkhyaM prathamamadhyayanaM, sAmprataM vaitAlIyAkhyaM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane khasamayaguNAH parasamayadoSAzca pratipAditAH, tAMzca jJAtvA yathA karma vidAryate tathA bodho vidheya ityanena saMbandhanA''yAtasyAsyAdhyayana|syopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhaNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhi| kArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAraH prAgeva niyuktikAreNAbhANi-'NAUNa bujjhaNA ceve'tyanena gAthAdvitIyapAdeneti, uddezArthAdhi kAraM tu svata eva niyuktikAra uttaratra vakSyati, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikRdAha| veyAliyaMmi veyAlago ya veyAlaNaM viyAlaNiyaM / tinnivi caukkagAI viyAlao ettha puNa jIvo // 36 // __tatra prAkRtazailyA veyAliyamiti 'dR vidAraNe ityasya dhAtorvipUrvasya chAndasakhAt bhAve NvulapratyayAntasya vidArakamiti kriyAvAcakamidamadhyayanAbhidhAnamiti, sarvatra ca kriyAyAmetatrayaM sannihitaM, tadyathA--kartA karaNaM karma ceti, atastaddarzayati-vidArako | vidAraNaM vidAraNIyaM ca, teSAM trayANAmapi nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturdA nikSepeNa trINi catuSkakAni draSTavyAni, atra ca nAmasthApane kSuNNe, dravyavidArako yo hi dravyaM kASThAdi vidArayati, bhAvavidArakastu karmaNo vidAryatvAt noAgamato jIva| vizeSaH, sAdhuriti // 36 // karaNamadhikRtyAha For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga 8 vvaM ca parasumAdI daMsaNaNANatavasaMjamA bhAve / vvaM ca dArugAdI bhAve kammaM viyAlaNiyaM // 37 // ravaitAlIzIlAGkA- nAmasthApane kSuNNe dravyavidAraNaM parazvAdi, bhAvavidAraNaM tu darzanajJAnatapaHsaMyamAH, teSAmeva karmavidAraNe sAmarthyamityuktaM 8 yA uddezaH cAyIyavR 1 vaitA0 ttiyutaM bhavati, vidAraNIyaM tu nAmasthApane anAdRtya dravyaM dArvAdi, bhAve punaraSTaprakAraM karmeti // 37 // sAmprataM 'betAliya'mityetasya || niruktaM darzayitumAha nikSapaH // 53 // veyAliyaM iha desiyaMti veyAliyaM tao hoi / veyAliyaM tahA vittamatthi teNeva ya NibaddhaM // 38 // ihAdhyayane'nekadhA karmaNAM vidAraNamabhihitamitikRbaitadadhyayanaM niruktivazAdvidArakaM tato bhavati, yadivA-vaitAlIyamityadhyayananAma, atrApi pravRttau nimittaM-vaitAlIyaM chandovizeSarUpaM vRttamasti, tenaiva ca vRttena nivaddhamityadhyayanamapi vaitAlIyaM, || tasya cedaM lakSaNam-vaitAlIyaM laMganaidhanAH SaDayukpAde'STau same ca lH| na samotra pareNa yujyate netaH SaT ca nirantarA yujoH | // 1 // " // 38 // sAmpratamadhyayanasyopodghAtaM darzayitumAhakAmaM tu sAsayamiNaM kahiyaM aTThAvayaMmi usameNaM / aTThANautisuyANaM soUNaM tevi pavvaiyA // 39 // // 53 // kAmazabdo'yamabhyupagame, tatra yadyapi sarvo'pyAgamaH zAzvataH tadantargatamadhyayanamapi tathApi bhagavatA''ditIrthAdhipenotpanna1 oje SaNmAtrA laMgantA yujyaSTau na yuji Sada saMtataM lA na samaH pareNa go vaitAlIyam (chando'nuzAsane a0 3-53 ) tadvaitAlIyaM chandaH yatra ragaNalaghuguruprAntAH prathamatRtIyayoH SaT dvitIyacaturthayoraSTI mAtrAH, atra samasaMkhyako laghurna pareNa guruH kArya., itavAviSamapAdayoH SaT lA nirantarA neti vaitAlIyArthaH / For Personal & Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ divyajJAnenASTApadopari vyavasthitena bharatAdhipabharatena cakravarttinopahatairaSTanavatibhiH putraiH pRSTena yathA bharato'mAnAjJAM kArayatyataH kimasmAbhirvidheyamityatasteSAmaGgAradAhakadRSTAntaM pradarzya na kathaJcijantorbhogecchA nivartata ityarthagarbhamidamadhyayanaM 'kathitaM ' pratipAditaM, te'pyetacchrutvA saMsArAsAratAmavagamya viSayANAM ca kaTuvipAkatAM niHsAratAM ca jJAtvA mattakarikarNavaccapalamAyurgirinadIvegasamaM yauvanamityato bhagavadAjJaiva zreyaskarIti tadantike sarve pravrajyAM gRhItavanta iti / atra 'uddese niddese ya' ityAdiH sarvo'pyu | podghAto bhaNanIyaH / / 39 / / sAmprataM uddezArthAdhikAraM prAgullikhitaM darzayitumAha- paDhame saMboho aniccayA ya vIyaMmi mANavajaNayA / ahigAro puNa bhaNio tahA tahA bahuviho tattha // 40 // | uddesaMmi ya tahae annANaciyassa avacao bhaNio / vajjeyabvo ya sayA suhapamAo jaijaNeNaM // 41 // tatra prathamoddezake hitAhitaprAptiparihAralakSaNo bodho vidheyo'nityatA cetyayamarthAdhikAraH, dvitIyodeza ke mAno varjanIya ityayamarthAdhikAraH, punazca tathA tathA'nekaprakAro bahuvidhaM zabdAdAvarthe'nityatAdipratipAdako'rthAdhikAro bhaNita iti, tRtIyodezake | ajJAnopacitasya karmaNo'pacayarUpo'rthAdhikAro bhaNita iti yatijanena ca sukhapramAdo varjanIyaH sadeti // 41 // sAmprataM sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam saMbujjhaha kiM na bujjhaha ?, saMbohI khalu pecca dulahA / No hUvaNamaMti rAio, noM sulabhaM puNarAvi jIviyaM // 1 // 1 yadyapi viMzatyAdyeti vacanAtsyAdatra strItvamekacanAnvitaM tathApi pratiputraM praznottarapArthakyavivakSayA'tra bahutvaM / caitramaitrAbhyAmekaviMzatI dattamitivat / For Personal & Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavR tiyutaM // 54 // | DaharA buDhA ya pAsaha gavbhatthA vi cayaMti mANavA / seNe jaha vaTTayaM hare evaM AukhayaMmi tuTTaI // 2 // tatra bhagavAnAditIrthakaro bharatatiraskArAgatasaMvegAn svaputrAnuddizyedamAha, yadivA - surAsuranaroragatirathaH samuddizya provAca yathA - 'saMbudhyatvaM' yUyaM jJAnadarzanacAritralakSaNe dharme bodhaM kuruta, yataH punarevaMbhUto'vasaro durApaH, tathAhi -- mAnuSaM janma tatrApi karmabhUmiH punarAryadezaH sukulotpattiH sarvendriyapATavaM zravaNazraddhAdiprAptau satyAM svasaMvityavaSTambhenAha - 'kiM na budhyadhva' miti, avazyamevaMvidhasAmagryavAptau satyAM sakarNena tucchAn bhogAn parityajya saddharme bodho vidheya iti bhAvaH tathAhi - " ni|rvANAdisukhaprade narabhave jainendradharmAnvite, labdhe khalpamacAru kAmajasukhaM no sevituM yujyate / vaiDUryAdimahopalaughanicite prApte'pi ratnAkare, lAtuM khalpamadIptikAcazakalaM kiM sAmprataM sAmpratam 1 || 1 ||" akRtadharmacaraNAnAM tu prANinAM 'saMbodhiH' samyagdarzanajJAnacAritrAvAptilakSaNA 'pretya' paralokagatAnAM khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt sudurlabhaiva, tathAhi - viSayapramAdavazAt sakRt dharmAcaraNAd bhraSTasyAnantamapi kAlaM saMsAre paryaTanamabhihitamiti / kiMca - hurityavadhAraNe, naivAtikrAntA rAtrayaH 'upanamanti' punaDhauMkante, na hyatikrAnto yauvanAdikAla: punarAvarttata itibhAvaH, tathAhi - "bhavakoTIbhirasulabhaM mAnuSyaM prApya kaH pramAdo me ? / na ca gataMmAyurbhUyaH pratyetyapi devarAjasya // 1 // " 'no' naiva saMsAre 'sulabhaM' suprApaM saMyamapradhAnaM jIvitaM yadivA -- jIvitam - AyukhuTitaM sat tadeva saMdhAtuM na zakyata iti vRttArthaH / saMbodhazca prasuptasya sato bhavati, svApazca nidrodaye, nidrAsaMbodhayozca nAmAdicaturddhA nikSepaH, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyabhAvanikSepaM pratipAdayituM niryuktikRdAha For Personal & Private Use Only 2 vaitAlI - yA0 uddezaH 1 AyuSI'nityatA // 54 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ davvaM niddAveo desaNanANatavasaMjamA bhAve / ahigAro puNa bhaNio nANe tavadaMsaNacaritte // 42 // iha ca gAthAyAM dravyanidrAbhAvasaMbodhazca darzitaH, tatrAdyantagrahaNena bhAvanidrAdravyabodhayostadantarvartinorgrahaNaM draSTavyaM, tatra dravyanidrA nidrAvedo, vedanamanubhavaH darzanAvaraNIyavizeSodaya itiyAvat , bhAvanidrA tu jJAnadarzanacAritrazUnyatA / tatra dravyabodho || dravyanidrayA suptasya bodhanaM, bhAve-bhAvaviSaye punarbodho darzanajJAnacAritratapaHsaMyamA draSTavyAH / iha ca bhAvaprabodhenAdhikAraH, sa ca gAthApazcArddhana sugamena pradarzita iti / atra ca nidrAbodhayordravyabhAvabhedAccatvAro bhaGgA yojanIyA iti // 42 // 1 // bhagavAneva sarvasaMsAriNAM sopakramakhAdaniyatamAyurupadarzayannAha-'DaharAH' bAlA eva kecana jIvitaM tyajanti, tathA vRddhAzca | garbhasthA api, etatpazyata yUyaM, ke te?-'mAnavA' manuSyAH, teSAmevopadezadAnArhatvAt mAnavagrahaNaM, baDhapAyatvAdAyuSaH savA khapyavasthAsu prANI prANaoNstyajatItyuktaM bhavati, tathAhi-tripalyopamAyuSkasyApi paryApyanantaramantarmuhUrtenaiva kasyacinmRtyurupatiSTha| tIti, api ca-"garbhasthaM jAyamAna" mityAdi / atraiva dRSTAntamAha-yathA 'zyena: pakSivizeSo 'vatteka' tittirajAtIya 'haret' | vyApAdayed, evaM prANinaH prANAn mRtyurapahareta, upakramakAraNamAyaSkamapakrAmeta, tadabhAve vA AyuSyakSaye 'vyati' vyava cchidyate jIvAnAM jIvitamiti zeSaH // 2 // tathA|| mAyAhiM piyAhiM luppai,no sulahA sugaI ya pecco| eyAiM bhayAiM pahiyA, ArambhA virameja suvae // 3 // |4|| 18 jamiNaM jagatI puDho jagA,kammehiM luppaMti paanninno|symev kaDehiM gAhai, No tassa mucceja puTThayaM // 4 // 802938000000002a92eoerce Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRciyutaM // 55 // kazcinmAtApitRbhyAM mohena khajanasnehena ca na dharma pratyudyama vidhatte sa ca taireva mAtApitrAdibhiH 'lupyate' saMsAre bhrAmyate, 2 vaitAlItathAhi-"vihitamalohamaho mahanmAtApitRputradArabandhusaMjJam / snehamayamasumatAmadaH kiM bandhanaM zRkhalaM khalena dhaatraa||1||" yAdhya0 tasya ca snehAkulitamAnasasya sadasadvivekavikalasya khajanapoSaNArtha yatkiJcanakAriNa ihaiva sadbhirninditasya sugatirapi 'pretya' uddezaH 1 janmAntare no sulabhA, api tu mAtApitRvyAmohitamanasastadarthe klizyato viSayasukhepsozca dugetireva bhavatItyuktaM bhavati, tadevametAni 'bhayAni' bhayakAraNAni durgatigamanAdIni 'pahiya'tti prekSya 'ArambhAt' sAvadyAnuSThAnarUpAdviramet 'suvrataH zobhanavrataH san , susthito veti pAThAntaram // 3 // anivRttasya doSamAha-'yada', yasmAdanivRttAnAmidaM bhavati, kiM tat ?-'jagati' pRthivyAM 'puDhotti pRthagrabhUtA-vyavasthitAH sAvadyAnuSThAnopacitaiH 'karmabhi:' 'vilupyante narakAdiSu yAtanAsthAneSu bhrAmyante, khayameva ca kRtaiH karmabhiH, na IzvarAyApAditaiH, gAhate narakAdisthAnAni yAni tAni vA karmANi duHkhahetUni gAhate-upacinoti, anena ca hetuhetumadbhAvaH karmaNAmupadarzito bhavati, na ca 'tasya' azubhAcaritasya karmaNo vipAkena 'aspRSTaH' / acchupto 'mucyate' jantuH, karmaNAmudayamananubhUya tapovizeSamantareNa dIkSApravezAdinA na tadapagamaM vidhatta iti bhAvaH // 4 // adhunA sarvasthAnAnityatA darzayitumAhadevA gaMdhavarakkhasA,asurA bhUmicarA srisivaa| rAyA naraseTTimAhaNA, ThANA te'vi cayaMti dukkhiyA // 5 // kAmehi Na saMthavehi giddhA, kammasahA kAleNa jNtvo| tAle jaha baMdhaNacue, evaM AukhayaMmi tutI // 6 // 1 kAme hi ya saMthave hi ya iti pu0, chando'nulomatA cAtra, navaraM TIkAkRdbhiH gRddhA ityetad vyAkhyAtaM, paraM 'ntiA aupacchandasakam' iti lakSaNaM saMgacchate iti For Personal & Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ devA-jyotiSkasaudharmAdyAH, gandharvarAkSasayorupalakSaNakhAdaSTaprakArA vyantarA gRhyante, tathA 'asurA' dazaprakArA bhavanapatayaH, ye cAnye bhUmicarAH sarIsRpAdyAH tiryazcaH, tathA 'rAjAna' cakravartino baladevavAsudevaprabhRtayaH, tathA 'narA' sAmAnyamanuSyAH 'zreSThina:' puramahattarAH brAhmaNAzcaite sarve'pi vakIyAni sthAnAni du:khitAH santastyajanti, yataH-sarveSAmapi prANinAM prANaparityAge mahaduHkhaM samutpadyata iti // 5 // kiJca-'kAmarhi' ityAdi, 'kAmaiH' icchAmadanarUpaistathA 'saMstavaiH' pUrvAparabhUtaiH 'gRddhA' adhyupapannAH santaH 'kammasaha'tti karmavipAkasahiSNavaH 'kAlena' karmavipAkakAlena 'jantavaH' prANino bhavanti, idamuktaM bhavati-bhogepsorviSayA''sevanena tadupazamamicchata ihAmutra ca kleza eva kevalaM, na punarupazamAvAptiH, tathAhi| "upabhogopAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parAhne nijacchAyAm // 1 // " naca tasya mumUrSoH | kAmaiH saMstavaizca trANamastIti darzayati-yathA tAlaphalaM 'bandhanAt' vRntAt cyutam atrANamavazyaM patati, evamasAvapi ||8|| khAyuSaH kSaye 'truTyati' jIvitAt cyavata iti // 6 // apicaje yAvi bahussue siyA,dhammiya mAhaNabhikkhue siyAabhiNUmakaDe hiM mucchie,tivaM te kammehiM kiccatI | aha pAsa vivegamuTThie,avitinne iha bhAsaI dhuvaM / NAhisi AraM kao paraM, vehAse kammehiM kiJcatI // 8 // na kSatiH, tasyApi vaitAlIyaprakaraNagatatvAnna prApratijJAvirodhaH, evamanyatrApi vikalpasamAhateH sarvajAtiyasAMkaryAbhyupagame ca nAdyapAdamAtrasya tathA vatiH 0000000000000003800a For Personal & Private Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciyutaM 8ye cApi 'bahuzrutA:' zAstrArthapAragAH tathA dhArmikA dharmAcaraNazIlAH, tathA brAhmaNAH tathA 'bhikSukA'bhikSATanazIlA: 2 vaitAlIzIlAGkA- | 'syuH bhaveyuH, te'pyAbhimukhyena. 'NUma'nti karma mAyA vA tatkRtaiH asadanuSThAnaiH 'mUrchitA' gRddhAH 'tIvram atyartha, atra || yAdhya cAIyavR- ca chAndasakhAdahuvacanaM draSTavyaM, 'te' evaMbhUtAH 'karmabhiH sadvedyAdibhiH 'kRtyante' chidyante pIbanta itiyAvat // 7 // sAmprataM uddezaH 1 jJAnadarzanacAritramantareNa nAparo mokSamArgo'stItitrikAlaviSayakhAt sUtrasyA''gAmitIrthikadharmapratiSedhArthamAha-'athe' tydhikaaraa||56|| ntare bahAdeze ekAdeza iti, 'athe'tyanantaraM etacca 'pazya' kazcittIrthiko 'viveka' parityAgaM parigrahassa parijJAnaM vA saMsAra| syA''zritya utthitaH pravrajyotthAnena, sa ca samyakparijJAnAbhAvAdavitIrNaH saMsArasamudraM titIrghaH, kevalam 'iha' saMsAre prastAve vA zAzvatakhAt 'dhruvo' mokSastaM tadupAyaM vA saMyama bhASata eva na punarvidhatte tatparijJAnAbhAvAditi bhAvaH, tanmArge| prapannasvamapi kathaM jJAsyasi 'Aram' ihabhavaM kuto vA 'paraM' paralokaM yadivA-Aramiti gRhasthakha, paramiti pravrajyAparyAyaM, athavAAramiti saMsAraM paramiti mokSaM, evambhUtazcAnyo'pyubhayabhraSTaH, 'vehAsitti antarAle ubhayAbhAvataH svakRtaiH karmabhiH 18|| 'kRtyate' pIDyata iti // 8 // nanu ca tIrthikA api kecana niSparigrahAstathA tapasA niSTaptadehAca, tatkathaM teSAM no mokSAvA ptirityetadAzaGkhyAha| jai vi ya NigaNe kise care,jaiviya bhuMjiya maasmNtso| je iha mAyAi mijaI,AgaMtA gabbhAya gaMtaso || purisorama pAvakammuNA,paliyaMtaM maNuyANa jIviyaM / sannA iha kAmamucchiyA,mohaMjaMti narA asaMvuDA 10 eeeeeeeeeeeeeeeeeeee dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi tIrthikaH kazcittApasAdistyaktabAhyagRhavAsAdiparigrahatvAt niSkiJcanatayA nagnaH vaktrANAbhAvAca kRzaH 'caret svakIyapravrajyAnuSThAnaM kuryAt , yadyapi ca SaSThASTamadazamadvAdazAditapo vizeSaM vidhatte yAvad antazo mAsaM sthikhA 'bhur3e tathApi AntarakaSAyAparityAgAna mucyate iti darzayati-'yA' tIrthika iha mAyAdinA mIyate, upalakSaNArthanAt kaSAyairyukta ityevaM paricchidyate, asau 'garbhAya' garbhArthamA-samantAt 'gantA' yAsyati 'anantazo'niravadhikaM kAlamiti, etaduktaM bhavati-akiJcano'pi taponiSTaptadeho'pi kaSAyAparityAgAnarakAdisthAnAt tiryagAdisthAnaM garbhAdgarbhamanantamapi kAlamagnizarmavat saMsAre | paryaTatIti // 9 // yato mithyAdRSTyupadiSTatapasA'pi na durgatimArganirodho ato madukta eva mArge stheyametadgarbhamupadezaM dAtumAha| 'puriso' ityAdi, he puruSa ! yena 'pApena karmaNA' asadanuSThAnarUpeNa samupalakSitastatrAsakRt pravRttakhAt tasAt 'uparama' ni| varttakha, yataH puruSANAM jIvitaM subahapi tripalyopamAntaM saMyamajIvitaM vA palyopamasyAntaH-madhye varttate tadapyUnAM pUrvakoTimi| tiyAvat , athavA pari-samantAt anto'syeti paryantaM-sAntamityarthaH, yaccaivaM tadgatamevAvagantavyaM, tadevaM manuSyANAM stokaM jIvitamavagamya yAvattanna paryeti tAvaddharmAnuSThAnena saphalaM karttavyaM, ye punarbhogasnehapake avasannA-manA 'iha' manuSyabhave saMsAre vA kAmeSu-icchAmadanarUpeSu 'mUJchitA' adhyupapannAH te narA mohaM yAnti-hitAhitaprAptiparihAre muhyanti, mohanIya vA karma | cinvantIti saMbhAvyate, etadasaMvRtAnAM-hiMsAdisthAnebhyo'nivRttAnAmasaMyatendriyANAM ceti // 10 // evaM ca sthite yadvidheyaM | taddarzayitumAha eeeeeeeeeeeeeeeeeseces For Personal & Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyuta // 57 // jayayaM viharAhi jogavaM, aNupANA paMthA duruttraa| aNusAsaNameva pakkame, vIrohiM saMmaM paveiyaM // 11 // 2 vaitAlIvirayA vIrA samuTThiyA, kohkaayriyaaipiisnnaa| pANe Na haNaMti savaso, pAvAo virayA'bhinivvuDA 12 8 yAdhya0 uddezaH 1 ___ svalpaM jIvitamavagamya viSayAMzca klezaprAyAnavabuddhya chittvA gRhapAzabandhanaM 'yatamAnaH' yatnaM kurvan prANinAmanuparodhena 'vihara' udyuktavihArI bhava, etadeva darzayati-'yogavAniti saMyamayogavAn guptisamitigupta ityarthaH, kimityevaM ?, yataH 'aNavaHsUkSmAH prANAH-prANino yeSu pathiSu te tathA te caivambhUtAH panthAno'nupayuktairjIvAnupamardena 'dustarA' durgamA iti, anena | iryAsamitirupakSiptA, asAzcopalakSaNArthakhAt anyAvapi samitiSu satatopayuktena bhavitavyam , apica 'anuzAsanameva' yathAgamameva sUtrAnusAreNa saMyama prati krAmet , etacca sarvaireva 'vIraiH' arhadbhiH samyak 'praveditaM' prakarSaNAkhyAtamiti // 11 // atha hai ka ete vIrA ityAha-'virayA' ityAdi, hiMsA'nRtAdipApebhyo ye viratAH, vizeSeNa karma prerayantIti vIrAH, samyagArambhaparityAgenotthitAH samutthitAH, te evambhUtAzca 'krodhakAtarikAdipISaNA' tatra krodhagrahaNAnmAno gRhItaH, kAtarikA-mAyA tadgrahaNAllobho gRhItaH, AdigrahaNAt zeSamohanIyaparigrahaH, tatpIpaNAH-tadapanetAraH, tathA 'prANino' jIvAn sUkSmetarabhedabhinAn 'sarvazo' manovAkAyakarmabhiH 'na nanti' na vyApAdayanti, 'pApAca' sarvataH sAvadyAnuSThAnarUpAdviratAH-nivRttAstatazca // 57 // 'abhinivRttAH' krodhAdyupazamena zAntIbhUtAH, yadivAbhinivRttA iva abhinirvRttAH-muktA iva draSTavyA iti // 12 // punarapyupadezAntaramAha For Personal & Private Use Only in Education International
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Navi tA ahameva luppae, luppaMtI loaMsi paanninno| evaM sahiehiM pAsae, aNihe se puDhe ahiyAsae 13 dhuNiyA kuliyaMva levavaM,kisae dehamaNAsaNA ih|avihiNsaamev pavae, aNudhammo muNiNA pavedito 14|| | parISahopasargA etadbhAvanApareNa soDhavyAH, nAhamevaikastAvadiha zItoSNAdiduHkhavizeSaiH 'lupye' pIDye api khanye'pi 'prANi na' tathAvidhAstiryaGmanuSyAH asilloke 'lupyante' atiduHsahairduHkhaiH paritApyante, teSAM ca samyagvivekAbhAvAnna nirjarAkhyapha|lamasti, yataH-'kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM tyaktaM na saMtoSataH, soDhA duHsahatApazItapavanaklezA na taptaM tpH| dhyAtaM vittamaharnizaM niyamita dvandvairna tattvaM paraM, tattatkarma kRtaM sukhArthibhiraho taistaiH phalairvazcitAH // 1 // tadevaM klezAdisahanaM sadvivekinAM saMyamAbhyupagame sati guNAyaiveti, tathAhi-kArya kSutprabhavaM kadannamazanaM zItoSNayoH pAtratA, pAruSyaM ca ziroruheSu zayanaM mahyAstale kevale / etAnyeva gRhe vahantyavanati tAnyunnatiM saMyame, doSAzcApi guNA bhavanti hi nRNAM yogye pade yojitAH // 1 // ' evaM sahito jJAnAdibhiH khahito vA AtmahitaH san 'pazyet' kuzAgrIyayA buddhyA paryAlocayedanantaroditaM, tathA nihanyata iti nihaH na nihoniha:-krodhAdibhirapIDitaH san sa mahAsattvaH parISahaiH spRSTo'pi tAn 'adhisaheta' manaHpIDAM na vidadhyAditi, yadivA 'aniha' iti tapaHsaMyame parISahasahane vAnigRhitabalavIryaH, zeSa pUrvavaditi // 13 // apica 'dhuNiyA' 1 adhikaM pRthagjanAn pazyatIti cU. For Personal & Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ cApIyavR sUtrakRtAGgaM ityAdi, 'dhUtvA' vidhUya 'kuliyaM' kaDaNakRtaM kubyaM 'lepavat salepa, ayamatrArthaH-yathA kuDyaM gomayAdilepena salepaM jAgha- 12 vaitAlIzIlAGkA- dhyamAnaM lepApagamAt kRzaM bhavati, evam anazanAdibhirdehaM 'karzayet' apacitamAMsazoNitaM vidadhyAt , tadapacayAcca karmaNo'pa- yAdhya cayo bhavatIti bhAvaH, tathA vividhA hiMsA vihiMsA na vihiMsA avihiMsA tAmeva prakarSeNa vrajet , ahiMsApradhAno bhavedityarthaH, uddezaH 1 ciyuta anugato-mokSaM pratyanukUlo dharmo'nudharmaH asAvahiMsAlakSaNaH, parISahopasargasahanalakSaNazca dharmo 'muninA' sarvajJena 'praveditaH' // 58 // | kathita iti // 14 // kizca1 sauNI jaha paMsugaMDiyA,vihuNiya dhaMsayaI siyaM ryN| evaM daviovahANavaM,kammaM khavai tvssimaahnne||15|| uTThiyamaNagAramesaNaM, samaNaM ThANaThiaMtavassiNaM / DaharA vuDDA ya patthae,avi susse Na yataM labheja No16 / / 'zakunikA' pakSiNI yathA 'pAMsunA' rajasA 'avaguNThitA' khacitA satI ajhaM 'vidhUya' kampayitvA tadrajaH 'sitam' || avabaddhaM sat 'dhvaMsayati' apanayati, evaM 'dravyo' bhavyo muktigamanayogyo mokSaM pratyupa-sAmIpyena dadhAtIti upadhAnam-8 anazanAdikaM tapaH tadasyAstItyupadhAnavAn , sa caivambhUtaH 'karma jJAnAvaraNAdikaM 'kSapayati' apanayati, 'tapakhI' sAdhuH 'mAha // 58 // 'tti mA vadhIriti pravRttiryasya sa prAkRtazailyA mAhaNetyucyata iti // 15 // anukUlopasargamAha-'uTThiyetyAdi, agAraMgRhaM tadasya nAstItyanagAraH tamevambhUtaM saMyamotthAnenaiSaNAM pratyutthitaM-pravRttaM, zrAmyatIti zramaNastaM, tathA 'sthAnasthitam' uttarottaraviziSTasaMyamasthAnAdhyAsinaM 'tapakhinaM viziSTataponiSTaptadehaM tamevambhUtamapi kadAcit 'DaharA' putranaptrAdayaH 'vRddhA' pi For Personal & Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ eceaeoeceaeseeseseseedeser tRmAtulAdayaH uniSkAmayituM 'prArthayeyuH' yAceran , ta evamUcuH-bhavatA vayaM pratipAlyA na khAmantareNAsAkaM kazcidasti khaM vA'smAkam eka eva pratipAlyaH, (iti) bhaNantaste janA api 'zuSyeyuH' zramaM gaccheyuH, na ca taM sAdhuM viditaparamArtha 'labheran // | naivA''tmasAtkuryuH-naivA''tmavazagaM vidadhyuriti // 16 // kizca| jai kAluNiyANi kAsiyA,jai royaMti ya puttkaarnnaa|dviyN bhikkhU samuTThiyaM,No labhaMti Na sNtthvitte|| jaiviya kAmehi lAviyA,jai NejAhiNa baMdhiuM gharAjai jIviya nAvakaMkhae,NolabbhaMti Na saMThavittae18|| yadyapi te mAtApitRputrakalatrAdayastadantike sametya karuNApradhAnAni-vilApaprAyANi vacAMsyanuSThAnAni vA kuryuH, tathAhiIfNAhapiyakaMtasAmiya aivallaha dullaho'si bhuvarNami / tuha virahammi ya nikiva ! suNNaM sarvapi paDihAi // 1 // seNI gAmo gohI gaNo va taM jattha hosi sNnnihito| dippai sirie supurisa ! kiM puNa niyayaM gharadAraM? // 2 // " tathA yadi 'royaMti yati rudanti 'putrakAraNaM' sutanimittaM, kulavardhanamekaM sutamutpAdya punarevaM kartumarhasIti / evaM rudanto yadi bhaNanti taM bhikSu rAgadveSarahi-|| | tatvAnmuktiyogyatvAdvA dravyabhUtaM samyaksaMyamotthAnenotthitaM tathApi sAdhu 'na lapsyante' na zaknuvanti pravrajyAto bhraMzayituM | bhAvAcyAvayituM nApi saMsthApayituM-gRhasthabhAvena dravyaliGgAcyAvayitumiti // 17 // apica-'jaivi' ityAdi, yadyapi te || 1 nAtha kAnta priya khAmin ativallabha durlabho'si bhavane / tava virahe ca niSkRpa !, zUnyaM sarvamapi pratibhAti ||1||shrennimo goSThI gaNo vA tvaM yatra bhavasi | sannihitaH / dIpyate zriyA supuruSa ! kiM punarnijaM gRhadvAram ? // 2 // Reseeeeeeeeeeeeeeeser dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIyatiyutaM // 59 // nijAstaM sAdhuM saMyamotthAnenotthitaM 'kAmai:' icchAmadanarUpaiH 'lAvayanti' upanimantrayeyurupalo bhayeyurityarthaH, anenAnukUlopasargagrahaNaM, tathA yadi nayeyurbadhdhvA gRhaM Namiti vAkyAlaGkAre / evamanukUlapratikUlopasargairabhidruto'pi sAdhuH - 'yadi jIvitaM lanAbhikAGkSata' yadi jIvitAbhilASI na bhavet asaMyamajIvitaM vA nAbhinandet tataste nijAstaM sAdhuM 'No labbhaMti'tti na bhante na prApnuvanti AtmasAtkartuM 'Na saMThavittae 'tti nApi gRhasthabhAvena saMsthApayitumalamiti // 18 // kiJca - sehaMti ya NaM mamAiNo, mAya piyA ya suyA ya bhAriyA / posAhi Na pAsao tumaM, loga paraMpi jahAsi posaNo anne annehiM mucchiyA, mohaM jaMti NarA asaMvuDA / visamaM visamehiM gAhiyA, te pAvehiM puNo pagabbhiyA 20 te kadAcinmAtApitrAdayastamabhinavapravrajitaM 'sehaMti'tti zikSayanti 'Nam' iti vAkyAlaGkAre- 'mamAiNo' tti mamAyamityevaM snehAlavaH, kathaM zikSayantItyata Aha-pazya 'naH' asmAnAtyantaduHkhitAMstvadarthaM poSakAbhAvAdvA, khaM ca yathAvasthitArthapazyakaHsUkSmadarzI, sazrutika ityarthaH, ataH 'naH asmAn 'poSaya' pratijAgaraNaM kuru anyathA pravrajyA'bhyupagamenehalokastyakto bhavatA asmatpratipAlanaparityAgena ca paralokamapi taM tyajasi iti duHkhitanijapratipAlanena ca puNyAvAptireveti, tathAhi - ' yA gatiH klezadagdhAnAM gRheSu gRhamedhinAm / bibhratAM putradArAMstu, tAM gatiM vraja putraka ! // 1 // " // 19 // evaM tairupasargitAH kecana 1 lAbiyA uvanimaMtaNA cU0 For Personal & Private Use Only 2 vaitAlIyAdhya0 uddezaH 1 // 59 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ AS kAtarAH kadAcidetatkuTuMrityAha-'anne' ityAdi, 'anye' kecanAlpasattvAH 'anyaiH mAtApitrAdibhiH 'mUJchitA' adhyupapannAH samyagdarzanAdivyatirekeNa sakalamapi zarIrAdikamanyadityanyagrahaNaM, te evambhUtAH asaMvRtA narAH 'mohaM yAnti' sadanuSThAne muhya nti, tathA saMsAragamanaikahetubhUtakhAt 'viSamaH' asaMyamastaM 'viSamaiH' asaMyatairunmArgapravRttakhenApAyAbhIrubhiH rAgadveSairvA anAdi18 bhavAbhyastatayA duzcchedyakhena viSamaiH grAhitA-asaMyama prati vartitAH, te caivambhUtAH 'pApaiH karmabhiH punarapi pravRttAH 'pragalbhi18| tAH' dhRSTatAM gatAH pApakaM karma kurvanto'pi na lajanta iti // 20 // yata evaM tataH kiM kartadhyamityAha tamhA davi ikkha paMDie, pAvAo virte'bhinnibudde| paNae vIraM mahAvihi, siddhipahaM NeAuyaM dhuvN|| 21 // veyAliyamaggamAgao, maNavayasAkAyeNa sNvuddo| ciccA vittaM ca NAyao, AraMbhaM ca susaMvuDe cre||22|| ttibemi iti vaitAlIyAdhyayanasya prathamoddezakaH (gAthAgram 120) yato mAtApitrAdimRJchitAH pApeSu karmasu pragalbhA bhavanti tasmAd dravyabhUto bhavyaH-muktigamanayogyaH rAgadveSarahito vA | san 'IkSakha' tadvipAkaM paryAlocaya 'paNDitaH' sadvivekayuktaH 'pApAt' karmaNo'sadanuSThAnarUpAt 'virataH' nivRttaH krodhAdiparityAgAcchAntIbhUta ityarthaH tathA 'praNatA' pravIbhUtAH 'vIrAH karmavidAraNasamarthAH 'mahAvIthiM' mahAmArga, tameva vizinaSTi"siddhipathaM jJAnAdimokSamArga tathA mokSaM prati 'netAraM prApakaM 'dhruvam' avyabhicAriNamityetadavagamya sa eva mArgo'nuSTheyaH, nAsadanuSThAnapragalbhairbhAvyamiti // 21 // punarapyupadezadAnapUrvakamupasaMharannAha-'veyAliyamagga' ityAdi, karmaNAM vidAraNamArga For Personal & Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryIyavRciyutaM // 60 // mAgato bhUkhA taM tathAbhUtaM manovAkkAyasaMvRtaH punaH 'tyaktvA' parityajya 'vittaM' dravyaM tathA 'jJAtIMzca' svajanAMzca tathA sAvadyArambhaM ca suSThu saMvRta indriyaiH saMyamAnuSThAnaM carediti bravImIti pUrvavat // 22 // iti vaitAlIyadvitIyAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // atha dvitIyAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // prathamAnantaraM dvitIyaH samArabhyate - asyaM cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarodezake bhagavatA svaputrANAM dharmadezanA'bhihitA, tadihApi saivAdhyayanArthAdhikAratvAt abhidhIyate, sUtrasya sUtreNa saha saMbandho'yam - anantaroktasUtre bAhyadravyasvajanArambhaparityAgo'bhihitaH, tadihApyAntaramAnaparityAga uddezArthAdhikArasUcito'bhidhIyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyodezakasyAdisUtraM - tayasaM va jahAi se rayaM, iti saMkhAya muNI Na mjjii| goyannatareNa mAhaNe, ahaseyakarI anesI iMkhiNI 1 | jo paribhavai paraM jaNaM, saMsAre parivattaI mehaM / adu iMkhiNiyA upAviyA, iti saMkhAya muNI Na bhajjaI // 2 // 1 nesi. 2 ciraM pA0 For Personal & Private Use Only 2 vaitAlI - yAdhya0 uddezaH 2 // 60 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA uragaH khAM khacaM avazyaM parityAgArhakhAt 'jahAti parityajati, evamasAvapi sAdhuH raja iva rajA-aSTaprakAraM karma tadakaSAyikhena parityajatIti, evaM kaSAyAbhAvo hi karmAbhAvasa kAraNamiti 'saMkhyAya' jJAkhA 'muniH kAlatrayavedI 'na mAdyati' madaM na yAti, madakAraNaM darzayati-'gotreNa' kAzyapAdinA, anyataragrahaNAt zeSANi madasthAnAni gRhyanta iti, 'mAhaNa'tti sAdhuH, pAThAntaraM vA 'je viutti yo vidvAn-vivekI sa jAtikulalAbhAdibhiH na mAdyatIti, na kevalaM khato |mado na vidheyaH, jugupsA'pyanyeSAM na vidheyeti darzayati-'atha' anantaraM asau 'azreyaskarI' pApakAriNI 'iMkhiNi'tti | nindA anyeSAmato na kAryeti, 'muNI na majaI' ityAdikasya sUtrAvayavasya sUtrasparza gAthAdvayena niyuktikRdAha tavasaMjamaNANesuvi jai mANo vajio mahesIhiM / attasamukkarisatthaM kiM puNa hIlA u annesiN||43|| jai tAva nijaramao, paDisiddho aTThamANamahaNehiM / avisesamayahANA parihariyavvA payatteNaM // 44 // 'veyAliyassa NitruttI sammattA' tapaHsaMyamajJAneSvapi AtmasamutkarSaNArtham-utsekArtha yaH pravRtto mAnaH yadyasAvapi tAvada | 'varjitaH tyakto 'maharSibhiH' mahAmunibhiH, kiMpunarnindA'nyeSAM na tyAjyeti / yadi tAvanirjarAmado'pi mokagamanahetuH pratiSiddhaH 'aSTamAmathanaH arhadbhiravazeSANi tu 'madasthAnAni jAtyAdIni 'prayatnena' sutarAM pariharttavyAnIti gAthAdvayArthaH // 43-44 // 1 // sAmprataM paranindAdoSamadhikRtyAha-'jo paribhavaI' ityAdi, yaH kazcidavivekI 'paribhavati'avajJayati, 'paraM janaM' anya lokam AtmavyatiriktaM sa tatkRtena karmaNA 'saMsAre' caturgatilakSaNe bhavodadhAvaraghaTTaghaTInyAyena 'parivartate' | 1 nirjarAvizeSaNam / For Personal & Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 61 // bhramati 'mahadU' atyarthaM mahAntaM vA kAlaM, kacit 'ciram' iti pAThaH, 'adu'tti athazabdo nipAtaH nipAtAnAmanekArthatvAt ata ityasyArthe vartate, yataH paraparibhavAdAtyantikaH saMsAraH ataH 'iMkhiNiyA' paranindA tuzabdasyaivakArArthakhAt 'pApikaiva' doSavatyeva, athavA svasthAnAdadhamasthAne pAtikA, tatreha janmani sudharo dRSTAntaH, paraloke'pi purohitasyApi zrAdipUtpattiriti, ityevaM 'saMkhyAya' paranindAM doSavatIM jJAtvA munirjAtyAdibhiH yathA'haM viziSTakulodbhavaH zrutavAn tapasvI bhavAMstu matto hIna iti na mAdyati // 2 // madAbhAve ca yadvidheyaM taddarzayitumAha je yAvi aNAyage siyA, jeviya pesagapesae siyA / je moNapayaM uvaTTie, No lajje samayaM sayA yare // 3 // sama annayarammi saMjame, saMsuddhe samaNe parivae / je AvakahA samAhie, davie kAlamakAsi paMDie // 4 // yazcApi kazcidAstAM tAvat anyo na vidyate nAyako'syetyanAyakaH - svayaMprabhucakravartyAdiH 'syAt' bhavet, yazcApi preSyasyApi preSyaH - tasyaiva rAjJaH karmakarasyApi karmakaraH, ya evambhUto maunIndraM padyate gamyate mokSo yena tatpadaM - saMyamastam upa- sAmIpyena sthitaH upasthitaH - samAzritaH so'pyalajjamAna utkarSamakurvan vA sarvAH kriyAH - parasparato vandana prativandanAdikA vidhatte, idamuktaM bhavati - cakravartinA'pi maunIndrapadamupasthitena pUrvamAtmapreSyapreSyamapi vandamAnena lajjA na vidheyA itareNa cotkarSa ityevaM 'samatA' samabhAvaM sadA bhikSuzcaret saMyamodyukto bhavediti // 3 // ka punarvyavasthitena lajjAmadau na vidheyAviti darzayitumAha 1 sia vRttiH / For Personal & Private Use Only 2 vaitAlI yAdhya0 uddezaH 2 // 61 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sameti samabhAvopetaH sAmAyikAdau saMyame saMyamasthAne vA paTsthAnapatitakhAt saMyamasthAnAnAmanyatarasin saMyamasthAne chedopasthApanIyAdau vA, tadeva vizinaSTi-samyakzuddhe samyakazuddho vA 'zramaNaH' tapasvI lajjAmadaparityAgena samAnamanA vA 'parivrajet' saMyamodyukto bhavet , syAt-kiyantaM kAlam ?, yAvat kathA-devadatto yajJadatta iti kathAM yAvat , samyagAhita AtmA jJAnAdau yena sa samAhitaH samAdhinA vA-zobhanAdhyavasAyena yuktaH, dravyabhUto-rAgadveSAdirahitaH muktigamanayogyatayA vA bhavyaH, sa evambhUtaH kAlamakArSIt 'paNDitaH' sadasadvivekakalitaH, etaduktaM bhavati-devadatta iti kathA mRtasyApi bhavati ato 18| yAvanmRtyukAlaM tAvallajjAmadaparityAgopetena saMyamAnuSThAne pravartitavyamiti syAt // 4 // kimAlambyaitadvidheyamiti, ucyate dUraM aNupassiyA muNI, tItaM dhammamaNAgayaM thaa| puDhe parusehi~ mAhaNe, avi haNNU samayaMmi riiyi||5|| piNNasamatte sayA jae, samatAdhammamudAhare munnii|suhume usayAalUsae,No kujjhe No mANi maahnne||6|| | dUravartivAt dUro-mokSastamanu-pazcAt taM dRSTvA yadivA dUramiti dIrghakAlam 'anudRzya' paryAlocya 'muniH' kAlatrayavettA , 4 darameva darzayati-atItaM 'dharma' svabhAvaM-jIvAnAmuccAvacasthAnagatilakSaNaM tathA anAgataM ca dharma-svabhAvaM paryAlocya lajjAmadau na vidheyau, tathA 'spRSTA chuptaH 'paruSaiH' daNDakazAdibhirvAgbhirvA 'mAhaNetti muniH 'avi haNNU'tti api mAryamANaH 1 samayAhiyAsae pA0 / 2 paNhasamatthe pA0 90000000000SceredOOOOODece eeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Se sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 62 // skandakaziSyagaNavat 'samaye saMyame 'rIyate taduktamArgeNa gacchatItyarthaH, pAThAntaraM vA 'samayA'hiyAsae'tti samatayA | 2 vaitAlIsahata iti // 5 // punarapyupadezAntaramAha-prajJAyAM samAptaH prajJAsamApta:-paTuprajJaH, pAThAntaraM vA 'paNhasamatthe praznaviSaye | yAdhya0 pratyuttaradAnasamarthaH 'sadA sarvakAlaM jayet , jeyaM kaSAyAdikamiti zeSaH / tathA samayA-samatA tayA dharmam-ahiMsAdilakSaNam | uddezaH 2 'udAharet' kathayet 'muniH'yatiH sUkSme tu-saMyame yatkartavyaM tasya 'alUSakaH' avirAdhakaH, tathA na hanyamAno vA pUjyamAno vA krudhyennApi 'mAnI' garvitaH syAt 'mAhaNo' yatiriti // 6 // apicabahujaNaNamaNami saMvuDo, sabaTehiM Nare aNissie / harae va sayA aNAvile, dhamma pAdurakAsi kAsavaM 7 bahave pANA puDho siyA, patteyaM samayaM samIhiyA |jo moMNapadaM uvaTrite, viratiM tattha akAsi pNddie|||||| bahUn janAn AtmAnaM prati nAmayati-pravIkaroti tairvA namyate stUyate bahajananamano-dharmaH, sa eva bahubhirjanairAtmIyAtmI| yAzayena yathA'bhyupagamaprazaMsayA stUyate-prazasyate, katham ?, atra kathAnakaM rAjagRhe nagare zreNiko mahArAjaH,kadAcidasau catu| vidhabudhdhyupetena putraNa abhayakumAreNa sArdhamAsthAnasthitastAbhistAbhiH kathAbhirAsAJcake, tatra kadAcidevambhUtA kathA'bhUt , tadyathA| iha loke dhArmikAH bahavaH utAdhArmikA iti ?, tatra samastaparSadAbhihitam-yathAvAdhArmikA bahavo lokA dharmaM tu zatAnAmapi madhye kazcidevaiko vidhatte, tadAkAbhayakumAreNoktaM yathA prAyazo lokAH sarva eva dhArmikAH, yadi na nizcayo bhavatAM parIkSA SasaseSS9eSA // 62 // 1 uvehiyA pr0| For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyatAM parSadA'pyabhihitam - evamastu tato'bhayakumAreNa dhavaletaraprAsAdadvayaM kAritaM, ghoSitaM ca DiNDimena nagare, yathA-yaH kazcidiha dhArmikaH sa sarvo'pi dhavalaprAsAdaM gRhItabaliH pravizatu, itarastvitaramiti, tato'sau lokaH sarvo'pi dhavalaprAsAdameva praviSTo nirgacchaMtha kathaM tvaM dhArmikaH 1 ityevaM pRSTaH kazcidAcaSTe - yathA'haM karSakaH anekazakunigaNaH maddhAnyakaNairAtmAnaM prINayati khalakasamAgatadhAnyakaNabhikSAdAnena ca mama dharma iti, aparasvAha - yathA'haM brAhmaNaH SaTkarmAbhirataH tathA bahuzaucakhAnAdibhirvedavihitAnuSThAnena pitRdevAMstarpayAmi, anyaH kathayati - yathA'haM vaNikkulopajIvI bhikSAdAnAdipravRttaH, aparastvidamAha-yathA'haM kulaputrakaH nyAyAgataM nirgatikaM kuTumbakaM pAlayAmyeva, tAvat zvapAko'pIdamAha - yathA'haM kulakramAgataM dharmamanupAlayAmIti mani zrayA ca bahavaH pizitabhujaH prANAn saMdhArayanti, ityevaM sarvo'pyAtmIyamAtmIyaM vyApAramuddizya dharme niyojayati, tatrAparamasitaprAsAdaM zrAvakadvayaM praviSTaM tacca kimadharmAcaraNaM bhavadbhyAmakArItyevaM pRSTaM sat sakRnmadyanivRttibhaGgavyalIkamakathayat, tathA sAdhava evAtra paramArthato dhArmikA yathAgRhItapratijJA nirvAhaNasamarthAH asmAbhistu - 'avApya mAnuSaM janma, labdhvA jainaM ca zAsanam / kRkhA nivRttiM dyasya, samyak sA'pi na pAlitA // 1 // anena vratabhaGgena, manyamAnA adhArmikam / adhamAdhamamAtmAnaM, kRSNaprAsAdamAzritAH // 2 // ' tathAhi - 'lajjAM guNaughajananIM jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvarttamAnAH / tejakhinaH sukhamasunapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 3 // varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM, nacApi bhanaM cirasaMcitavratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhacetaiso, nacApi zIlaskhalitasya jIvitam // 4 // " iti, tadevaM prAyazaH sarvo'pyAtmAnaM dhArmikaM manyata itikRtvA 1 AdhArasyApi karmatvavivakSayA, gatyarthatvena vizaH kartari ka iti na prathamAzaGkA / 2 jAtipakSIyA mavipuleyam / 3 karmaNo / pra0 For Personal & Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM bahujananamano dharma iti sthitaM, tasiMzca 'saMvRtaH samAhitaH san 'nara' pumAn 'sarvArthaH bAhyAbhyantarairdhanadhAnyakalatramamakhA-18 2 vaitAlIzIlAGkA- dibhiH 'anizritaH' apratibaddhaH san dharma prakAzitavAnityuttareNa saha sambandhaH, nidarzanamAha-hada iva khacchAmbhasA bhRtaH yAdhya. cAyIya sadA 'anAvila.' anekamatsyAdijalacarasaMkrameNApyanAkulo'kaluSo vA kSAntyAdilakSaNaM dharma 'prAdurakArSIt' prakaTaM kRtavAn , uddezaH 2 ttiyutaM yadivA evaMviziSTa eva kAzyapaM-tIrthaGkarasaMbandhinaM dharma prakAzayet , chAndasakhAt vartamAne bhUtanirdeza iti // 7 // sa bhujnn||63|| | mane dharme vyavasthito yAdRk dharma prakAzayati tadarzayitumAha-yadivopadezAntaramevAdhikRtyAha-'bahave'ityAdi, 'bahavaH' ana ntAH 'prANA:dazavidhaprANabhAkvAttadabhedopacArAt prANinaH 'pRthag' iti pRthivyAdibhedena sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptanarakagatyA| dibhedena vA saMsAramAzritAH teSAM ca pRthagAzritAnAmapi pratyeka samatAM-duHkhadveSivaM sukhapriyavaM ca 'samIkSya' dRSTvA, ydi-|| vA-'samatAM' mAdhyasthyamupekSya(tya) yo 'maunIndrapadamupasthitaH' saMyamamAzritaHsa sAdhuH 'tantra' anekabhedabhinnaprANigaNe duHkha* dviSi sukhAbhilApiNi sati tadupaghAte kartavye viratim akArSIt kuryAdveti, pApADDInaH-pApAnuSThAnAt davIyAn paNDita iti || // 8 // apicadhammassa ya pArae muNI, AraMbhassa ya aMtae tthie|soNyNti yaNaMmamAiNo, No labbhaMti NiyaM pariggahaM 97 // 63 // // ihalogadahAvahaM viU. paraloge ya daha dahAvaha viddhaMsaNadhammameva taM iti vijaM ko'gAramAvase? // 10 // dharmasya-zrutacAritrabhedabhinnasya pAraM gacchatIti pAragaH-siddhAntapAragAmI samyakcAritrAnuSThAyI veti, cAritramadhikRtyAha Vaca90SSESO eceneceaeoeseeeeeeeeeeeserce For Personal & Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'Arambhasya' sAvadyAnuSThAnarUpasya 'ante' paryante tadabhAvarUpe sthito munirbhavati, ye punavaM bhavanti te akRtadharmAH maraNe duHkhera vA samutthite AtmAnaM zocanti, Namiti vAkyAlaGkAre, yadiveSTamaraNAdau arthanAze vA 'mamAiNoti mamedamahamasya svAmItyevamadhyavasAyinaH zocanti, zocamAnA apyete 'nijam' AtmIyaM pari-samantAt gRhyate-AtmasAkriyata iti parigrahaH-hira-18 NyAdiriSTasvajanAdirvA taM naSTaM mRtaM vA 'na labhante' na prApnuvantIti, yadivA dharmasya pAragaM munimArambhasyAnte vyavasthitamenamA gatya 'khajanA mAtApitrAdayaH zocanti 'mamatvayuktAH' snehAlavaH, na ca te labhante nijamapyAtmIyaparigrahabuddhyA gRhItamiti, & // 9 // atrAntare 'nAgArjunIyAstu' paThanti "soUNa tayaM uvaDiyaM, kei gihI viggheNa uhiyaa| dhammami aNuttare muNI, taMpi jiNijja imeNa pNddie||1||" etadevAha-'iha' asinneva loke hiraNyasvajanAdikaM duHkhamAvahati viutti vidyAHjAnIhi, tathAhi-'arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigartha duHkhabhAjanam // 1 // ' tathAhi| 'revApayaH kisalayAni ca sallakInAM, vindhyopakaNThavipinaM svakulaM ca hikhA / kiM tAmyasi dvipa! gato'si vazaM kariNyAH, sneho nibndhnmnrthprmpraayaaH||1|| paraloke ca hiraNyakhajanAdimamakhApAditakarmajaM duHkhaM bhavati, tadapyaparaM duHkhamAvahati, tadu-1 pAdAnakarmopAdAnAditi bhAvaH, tathaitadupArjitamapi 'vidhvaMsanadharma vizarArusvabhAvaM, gavaramityarthaH, ityevaM 'vidvAn' jAnan kA sakarNaH 'agAravAsa' gRhavAsamAvaset ?, gRhapAzaM vA'nubanIyAditi, uktaM ca-"dArAH paribhavakArA bandhujano bandhana viSaM viSayAH / ko'yaM janasya moho? ye ripavasteSu suhRdAzA // 1 // "10 // punarapyupadezamadhikRtyAha 1 tripadabahuvrIhiratra, anUsamAsAntazca dvipadAdeva / 2 zrukhA tamupasthita kecidgRhiNo vinAyottiSTheyuH / dharme'nuttare munistAnapi jayedanena paNDitaH // yaM janasa mAhavAsamAvaset ., gRhavidhvaMsanadharma vAtakarmajaM duHkhaM bha For Personal & Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | mahayaM paligova jANiyA, jAvi ya vaMdaNapUyaNA ihN| suhame salle duruddhare, viumaMtA payahija saMthavaM // 11 // || 2 vaitAlIzIlAkA- ege care(ra) ThANamAsaNe, sayaNe ege(ga)samAhie siyaa| bhikkhU uvahANavIrie,vaigutte ajjhattasaMvuDo123 yAdhya cAryAyavR uddezaH 2 ttiyutaM ___ 'mahAntaM' saMsAriNAM dustyajakhAnmahatA vA saMrambheNa parigopaNaM parigopaH dravyataH paGkAdiH bhAvato'bhiSvaGgaH taM 'jJAtvA svarUpataH tadvipAkato vA paricchidya yA'pi ca prabajitasya sato rAjAdibhiH kAyAdibhirvandanA vastrapAtrAdibhizca pUjanA tAM // 64 // |ca 'iha' asin loke maunIndre vA zAsane vyavasthitena karmopazamajaM phalamityevaM parijJAyotseko na vidheyaH, kimiti ?, yato 8 | garvAtmakametatsUkSmaM zalyaM varttate, mUkSmakhAca 'duruddharaM' duHkhenoddhartuM zakyate, ataH 'vidvAn' sadasadvivekajJastattAvat 'saMstavaM' || | paricayamabhiSvaGgaM 'parijahyAt' parityajediti / nAgArjunIyAstu paThanti-"palimaMtha mahaM viyANiyA, jA'viya vaMdaNapUyaNA | ihaM / suhumaM sallaM duruddharaM, taMpi jiNe eeNa paMDie // 1 // " asya cAyamarthaH-sAdhoH svaadhyaaydhyaanprssaikaantniHspRhss| yo'pi cAyaM paraiH vandanApUjanAdikaH satkAraH kriyate asAvapi sadanuSThAnasya sadgatervA mahAn palimantho-vinaH, AstAM tAva-15 cchabdAdiSvabhiSvaGgaH, tamityevaM parijJAya tathA sUkSmazalyaM duruddharaM ca atastamapi 'jayed' apanayet paNDitaH 'etena' vakSyamANe| neti // 11 // 'ekaH' asahAyo dravyata ekaillavihArI bhAvato rAgadveSarahitazcaret , tathA 'sthAnaM' kAyotsagoMdikam eka eva | 3020302020009890000000000 1 AstAM tAvat pra* taM tAvat pra0 / 2 palimanthaM ( vighnaM ) mahAntaM vijJAya yA'pica vandanApUjaneha / sUkSma zalyaM duruddharaM, tadapi jayedevena pNdditH||1|| | 3 prAkRte khArthe chapratyayAgame ekAla iti jAte prasiddhatvAdanukaraNametat / Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuryAt, tathA Asane'pi vyavasthito'pi rAgadveparahita eva tiSThet evaM zayane'pyekAkyeva 'samAhitaH' dharmAdidhyAnayuktaH 'syAt' bhavet, etaduktaM bhavati - sarvAsvapyavasthAsu caraNasthAnAsanazayanarUpAsu rAgadveSavirahAt samAhita eva syAditi, tathA bhikSaNazIlo bhikSuH upadhAnaM tapastatra vIryaM yasya sa upadhAnavIryaH - tapasyanigUhitabalavIrya ityarthaH, tathA 'vAraguptaH' suparyAlocitAbhidhAyI 'adhyAtmaM' manaH tena saMvRto bhikSurbhavediti // 12 // kiJca - | No pIheNa yAvapaMguNe, dAraM sunnagharassa sNje| puTThe Na udAhare vayaM, Na samucche No saMthare taNaM // 13 // jatthatthamie aNAule, samavisamAI muNI'hiyAsae / caragA aduvAvi bheravA, aduvA tattha sarIsivA siyA // 14 // kenacicchayanAdinimittena zUnyagRhamAzrito bhikSuH tasya gRhasya dvAraM kapATAdinA na sthagayenApi taccAlayet yAvat 'na yAvapaMguNe' ti nodghATayet, tatrastho'nyatra vA kenaciddharmAdikaM mArga vA pRSTaH san sAvadyAM vAcaM 'nodAharet' na brUyAt, Abhigrahiko jinakalpikAdirniravadyAmapi na brUyAt, tathA 'na samucchindyAt' tRNAni kacavaraM ca pramArjanena nApanayeta, nApi zayanArthI kazcidAbhigrAhikaH 'tRNAdikaM saMstaret' tRNairapi saMstArakaM na kuryAt, kiM punaH kambalAdinA ?, anyo vA zuSiratRNaM na saMstarediti // 13 // tathA bhikSuryatraivAstamupaiti savitA tatraiva kAyotsargAdinA tiSThatIti yatrAstamitaH, tathA'nAkulaH samudrava1 prAktano'piH zayanAdisamuccayAya ayaM tUrdhvasthAnAdisamuccayAya / For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 65 // nakrAdibhiH parISahopasargairakSubhyan 'samaviSamANi' zayanAsanAdInyanukUla pratikUlAni 'muniH' yathAvasthitasaMsArasvabhAvavettA | samyag - araktadviSTatayA'dhisaheta, tatra ca zUnyagRhAdau vyavasthitasya tasya carantIti carakA - daMzamazakAdayaH athavApi 'bhairavA' | bhayAnakA - rakSaH zivAyaH athavA tatra sarIsRpAH syuH ' bhaveyuH, tatkRtAMzca parISahAn samyak adhiSaheteti // 14 // sAmprataM trividhopasargAdhisahanamadhikRtyAha - | tiriyA maNuyA ya divagA, uvasaggA tivihA'hiyAsiyA / lomAdIyaM Na hArise, sunnAgAragao mahAmuNI | No abhikaMkheja jIviyaM, no'viya pUyaNapatthae siyA / abbhatthamuviMti bheravA, sunnAgAragayassa bhikkhuNo 'tairazvAH' siMhavyAghrAdikRtAH tathA 'mAnuSA' anukUlapratikUlAH satkArapuraskAradaNDakazAtADanAdijanitAH, tathA 'divvagA' iti vyantarAdinA hAsyapradveSAdijanitAH, evaM trividhAnapyupasargAn 'adhisaheta' nopasagairvikAraM gacchet, tadeva darza| yati- 'lomAdikamapi na harSet' bhayena romodgamamapi na kuryAt, yadivA - evamupasargAstrividhA api 'ahiyAsiya'tti adhisoDhA bhavanti yadi romodgamAdikamapi na kuryAt, AdigrahaNAt dRSTimukhavikArAdiparigrahaH, zUnyAgAragataH, zUnya gRhavyavasthitasya copalakSaNArthatvAt pitRvanAdisthito vA 'mahAmuniH' jinakalpikAdiriti / / 15 / / kiJca sa tairbhairavairupasargairudIrNaistotudyamAno'pi jIvitaM na abhikAGkSata, jIvitanirapekSeNopasargaH soDhavya iti bhAvaH, na copasargasahanadvAreNa 'pUjAprArthakaH' prakarSAbhilASI 'syAt' bhavet, evaM ca jIvitapUjAnirapekSeNAsakRt samyaka sahyamANA bhairavA - bhayAnakAH zivApizAcAdayo'bhyastabhAvaM For Personal & Private Use Only 2 vaitAlI - yAdhya0 uddezaH 2 // 65 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ | svAtmatAM upa-sAmIpyena yAnti-gacchanti, tatsahanAcca bhikSoH zUnyAgAragatasya nIrAjitavAraNasyeva zItoSNAdijanitA upa|sargAH susahA eva bhavantIti bhAvaH // 16 // punarapyupadezAntaramAhauvaNIyatarassa tAiNo, bhayamANassa vivikmaasnnN| sAmAiyamAhu tassa jaM, jo appANa bhae Na dse|| usiNodagatattabhoiNo,dhammaTTiyassa munnisshiimto| saMsaggi asAhurAihiM,asamAhIu tahAgayassavi hai| 18| upa-sAmIpyena nItaH-prApito jJAnAdAvAtmA yena sa tathA atizayenopanIta upanItatarastasya, tathA 'tAyinaH' parAtmo18 pakAriNaH trAyiNo vA-samyakpAlakasya, tathA 'bhajamAnasya' sevamAnasya 'viviktaM' strIpazupaNDakavivarjitam Asyate sthI-|| 18 yate yasminniti tadAsanaM-vasatyAdi, tasyaivambhUtasya muneH 'sAmAyikaM samabhAvarUpaM sAmAyikAdicAritramAhuH sarvajJAH, 'yad' | yasmAt tatazcAritriNA prAgvyavasthitakhabhAvena bhAvyaM, yazcAtmAnaM 'bhaye' pariSahopasargajanite'na darzayet' tadbhIruna bhavet tasya sAmAyikamAhuriti sambandhanIyaM // 17 // kiJca-muneH 'uSNodakataptabhojina' tridaNDodvattoSNodakabhojinaH, yadivAuSNaM sanna zItIkuryAditi taptagrahaNaM,tathA zrutacAritrAkhye dharme sthitasya 'hImato'tti hI:-asaMyama prati lajjA tadvato'saMyamajugupsA|vata ityarthaH, tasyaivambhUtasya mune rAjAdibhiH sArddha yaH 'saMsargaH' sambandho'sAvasAdhuH anarthodayahetukhAt 'tathAgalasyApi' | yathoktAnuSThAyino'pi rAjAdisaMsargavazAd 'asamAdhireva' apadhyAnameva syAt, na kadAcit khAdhyAyAdikaM bhavediti // 18 // || parihAryadoSapradarzanena adhunopadezAbhidhitsayA''ha ececececececerceeseeeeeeeeee 9200000000000000000000002020 JainEducation For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAIyavRttiyutaM eeseeeeeeeeeeeeeee ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, vayamANassa pasajjha dAruNaM / aTe parihAyatI bahu, ahigaraNaM na kareja paMDie | 2vaitAlI yAdhya0 sIodage paDi duguMchiNo, apaDiNNassa lvaavsppinno| uddezaH 2 sAmAiyamAhu tassa jaM, jo gihimatte'saNaM na bhuMjatI // 20 // adhikaraNaM-kalahastatkaroti tacchIlazcetyadhikaraNakaraH tasyaivambhUtasya bhikSoH tathA'dhikaraNakarI dAruNAM vA bhayAnakA 4 vA 'prasahya prakaTameva vAcaM bruvataH sataH 'artho mokSaH tatkAraNabhUto vA saMyamaH sa bahu 'parihIyate' dhvaMsamupayAti, idamuktaM bhavati-bahunA kAlena yadarjitaM viprakRSTena tapasA mahatpuNyaM tatkalahaM kurvataH paropaghAtinI ca vAcaM buvataH tatkSaNameva dhvaMsamupayAti, tathAhi-' ajiyaM samIkhallaehiM tavaniyamabaMbhamaiehiM / mA hu tayaM kalahaMtA chaDDeaha sAgapattehiM // 1 // ityevaM malA | manAgapyadhikaraNaM na kuryAt 'paNDitaH sdsdvivekiiti||19|| tathA zItodakam -aprAsukodakaM tatprati jugupsakasyAprAsuko-14 | dakaparihAriNaH sAdhoH na vidyate pratijJA-nidAnarUpA yasya sopratijJo'nidAna ityarthaH,lavaM-karma tasAt avasappiNottiavasarpiNaH yadanuSThAnaM karmabandhopAdAnabhUtaM tatparihAriNa ityarthaH, tasyaivambhUtasya sAdhoryasmAt yat 'sAmAyikaM' samabhAvalakSaNa // 66 // mAhuH sarvajJAH, yazca sAdhuH 'gRhamAtre' gRhasthabhAjane kAMsyapAtrAdau na bhuGkte tasya ca sAmAyikamAhuriti saMbandhanIyamiti // 20 // kiJca1nIodapaDi0 / 2 suki0 / 3 yadarjita kaSTaiH ( zamIpatraiH) taponiyamabrahmacaryamayaiH / mA tat kalahayantaH tyASTa zAkapatraiH // 1 // eceaeeeeeeeeeeeeeeeeeceae For Personal & Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ edeceasedeseseseeeeeeeeeees Naya saMkhayamAhujIviyaM,tahaviya bAlajaNo pagabbhAbAle pApehiM mijatI, iti saMkhAya muNINa mjtii|| chaMdeNa pale imA payA, bahumAyA moheNa paauddaa| viyaDeNa paliMti mAhaNe, sIuNhaM vysaa'hiyaase||22|| ___'na ca' naiva 'jIvitam' AyuSkaM kAlaparyAyeNa truTitaM sat punaH 'saMkhaya'miti saMskartuM tantuvatsaMdhAtuM zakyate ityevamAhustadvidaH, tathA'pi evamapi vyavasthite 'bAla' ajJo janaH 'pragalbhate' pApaM kurvan dhRSTo bhavati, asadanuSThAnaratopi na lajjata iti, sa caivambhUto bAlastairasadanuSThAnApAditaH 'pApaiH karmabhiH 'mIyate' tadyukta ityevaM paricchidyate, bhriyate vA meyena dhAnyAdinA prasthakavaditi, evaM 'saMkhyAya' jJAkhA 'muniH' yathAvasthitapadArthAnAM vettA 'na mAdyatIti' teSvasadanuSThAneSvahaM zobhanaH kartetyevaM pragalbhamAno madaM na karoti // 21 // upadezAntaramAha-'chandaH' abhiprAyastena tena khakIyAbhiprAyeNa kugatiga| manaikahetunA 'imAH prajAH' ayaM lokastAsu gatiSu pralIyate, tathAhi-chAgAdivadhamapi svAbhiprAyagrahagrastA dharmasAdhanamityevaM | pragalbhamAnA vidadhati, anye tu saMghAdikamuddizya dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahaM kurvanti, tathA'nye mAyApradhAnaiH kukuTairasakRdu| prokSaNazrotrasparzanAdibhirmugdhajanaM pratArayanti, tathAhi-'kukkuTasAdhyo loko nAkukuTataH pravartate kizcit / tasAllokasyArthe | | pitaramapi sakukuTaM kuryAt // 1 // ' tatheyaM prajA 'bahumAyA' kapaTapradhAnA, kimiti ?-yato mohaH-ajJAnaM tena 'prAvRtA' AcchA| ditA sadasadvivekavikaletyarthaH, tadetadavagamya 'mAhaNe'tti sAdhuH 'vikaTena' prakaTenAmAyana karmaNA mokSe saMyame vA prakarSaNa 1 bastAdIti pra0 / 2 kurukucaiH iti pra0 / sUtrakR. 12 Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ |2 vaitAlIyAdhya0 uddezaH 2 sUtrakRtAGgaM lIyate-pralIyate, zobhanabhAvayukto bhavatIti bhAvaH, tathA zItaM ca uSNaM ca zItoSNaM zItoSNA vA-anukUlapratikUlaparISahAzIlAGkA- stAn vAcA kAyena manasA ca karaNatrayeNApi samyagadhisaheta iti // 22 // apicacAryAyavRciyutaM 18 kujae aparAjie jahA, akkhehiM kusalehiM diivyN| kaDameva gahAya No kaliM,no tIyaM no ceva dAvaraM // 23 // 1 evaM logaMmi tAiNA, buie je dhamme annuttre| taM giNha hiyaMti uttama, kaDamiva sesa'vahAya pNddie||24|| // 67 // kutsito jayo'syeti kujayo-yUtakAraH, mahato'pi dyUtajayasya sadbhirninditakhAdanarthahetukhAca kutsitakhamiti, tameva vizinaSTiaparAjito dIvyan kuzalakhAdanyena na jIyate akSaH vA-pAzakaiH dIvyan-krIDaMstatpAtajJaH kuzalo-nipuNaH, yathA asau dyUtakAro'kSaiH-pAzakaiH kapardakairvA ramamANaH 'kaDameva'tti catuSkameva gRhIlA tallabdhajayakhAt tenaiva dIvyati, tato'sau tallabdhajayaH sanna 'kaliM' ekakaM nApi 'traitaM' trikaM ca nApi 'dvAparaM' dvikaM gRhAtIti // 23 // dArzantikamAha-yathA dyUtakAraH prAptajaya-| khAt sarvottamaM dIvyaMzcatuSkameva gRhNAti evamasin 'loke' manuSyaloke tAyinA trAyiNA vA-sarvajJenokto yo'yaM 'dharma' kSAntyAdilakSaNaH zrutacAritrAkhyo vA nAsottaraH-adhiko'stItyanuttaraH tamekAntahitamitikRtA sarvottamaM ca 'gRhANa visrotasikArahitaH svIkuru, punarapi nigamanArtha tameva dRSTAntaM darzayati-yathA kazcit dyUtakAraH 'kRtaM' kRtayugaM catuSkamityarthaH 'zeSam' ekakAdi 'apahAya'tyakkhA dIvyan gRhNAti, evaM paNDito'pi-sAdhurapi zeSa-gRhasthakuprAvacanikapArzvasthAdibhAvamapahAya sampUrNa mahAntaM sarvottamaM dharma gRhNIyAditi bhAvaH // 24 // punarapyupadezAntaramAha SSSSSSSSSSSS // 67 // For Personal & Private Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98290090ferseaseseeneraepseen uttara maNuyANa AhiyA, gAmadhammA(mma)ii me aNussuyaM / / jaMsI viratA samuTThiyA, kAsavassa aNudhammacAriNo // 25 // je eya caraMti AhiyaM, nAeNaM mahayA mhesinnaa| te uTTiya te samuTTiyA, annonnaM sAraMti dhammao // 26 // // uttarAH-pradhAnAH durjayakhAt , keSAm ?-upadezAhabAnmanuSyANAm anyathA sarveSAmeveti, ke te?-'grAmadharmAH' zabdAdiviSayA || maithunarUpA veti, evaM grAmadharmA uttaralena sarvajJairAkhyAtAH, mayaitadanu-pazcAcchrutaM, etacca sarvameva prAguktaM yacca vakSyamANaM tannA| bheyenA'ditIrthakRtA putrAnuddizyAbhihitaM sat pAzcAtyagaNadharAH sudharmasvAmiprabhRtayaH skhaziSyebhyaH pratipAdayanti ato mayaitadanuzrutamityanavayaM, yasminnitikarmaNi lyablope pazcamI saptamI veti yAn grAmadharmAnAzritya ye viratAH, paMcamparthe vA saptamI, yebhyo vA viratAH samyaksaMyamarUpeNotthitAH samutthitAste 'kAzyapasya' RSabhasvAmino vardhamAnakhAmino vA sambandhI yo dharmastadanucAriNaH, tIrthakarapraNItadharmAnuSThAyino bhavantItyarthaH // 25 // kizca-ye manuSyA 'ena' prAguktaM dharma-grAmadharmaviratilakSaNaM 'caranti' kurvanti AkhyAtaM 'jJAtena' jJAtaputreNa 'mahaye ti mahAviSayasya jJAnasyAnanyabhUtakhAt mahAn tena, tathA'nukUlapratikUlopasargasahiSNukhAt 'maharSiNA' zrImadvardhamAnasvAminA AkhyAtaM dharma ye caranti te eva saMyamotthAnena-kutIrthikaparihAreNotthitAH tathA nihavAdiparihAreNa ta eva samyak-kumArgadezanAparityAgena utthitAH samutthitA iti, nAnye kuprAva1 samyaktvamArgadezanA'pari0 pra0 / Education internal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ see 2 vaitAlIyAdhya0 uddezaH 2 ttiyutaM sUtrakRtAGgaM canikA jamAliprabhRtayazceti bhAvaH, ta eva ca yathoktadharmAnuSThAyinaH 'anyo'nyaM parasparaM 'dharmato dharmamAzritya dharmato vA zIlAGkA- || bhrazyantaM 'sArayanti' codayanti-punarapi saddharme pravartayantIti // 26 // kizcacAryAMya mA peha purA paNAmae,abhikaMkhe uvahiM dhunnitte|je dUmaNa tehiM No NayA, te jANaMti smaahimaahiy||27|| &No kAhie~ hoja saMjae, pAsaNie Na ya sNpsaare|ncaa dhammaM aNuttaraM, kayakirie NayAvi maame||28|| // 68 // durgatiM saMsAraM vA praNAmayanti-pravIkurvanti prANinAM praNAmakAH-zabdAdayo viSayAstAn 'purA' pUrva bhuktAn 'mA prekSakha' mA sara, teSAM saraNamapi yasAnmahate'nAya, anAgatAMzra nodIkSeta-nA''kAzaditi, tathA 'abhikAGgret' abhilaSed anArataM cintayedanurUpamanuSThAnaM kuryAt , kimarthamiti darzayati-upadhIyate-Dhaukyate durgatiM pratyAtmA yenAsAvupadhiH-mAyA aSTaprakAra | vA karma tad 'hananAya' apanayanAyAbhikA diti sambandhaH, duSTadharma pratyupanatAH kumArgAnuSThAyinastIrthikAH, yadivA-'dUmaNa'tti duSTamanaHkAriNa upatApakAriNo vA zabdAdayo viSayAsteSu ye mahAsattvAH 'na'natA' na prahIbhUtAH tadAcArAnuSThAyino na bhavanti 'te' sanmArgAnuSThAyino 'jAnanti' vidanti 'samAdhi' rAgadveSaparityAgarUpaM dharmadhyAnaM ca 'Ahitam' Atmani vyavasthitam , A-samantAddhitaM vA ta eva jAnanti nAnya iti bhAvaH // 27 // tathA 'saMyataH pravajitaH kathayA carati kAthikaH gocarAdau na bhavet , yadivA-viruddhAM paizUnyApAdanI syAdikathAM vA na kuryAda, tathA 'praznena' rAjAdikiMvRttarUpeNa darpaNAdipraznanimi 98060900909820292908820 // 68 // For Personal & Private Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarUpeNa vA caratIti prAzniko na bhavet , nApica 'saMprasArakaH' devavRSTyarthakANDAdisUcakakathAvistArako bhavediti, kiM kRleti | darzayati-'jJAtvA' avabuddhya nAsyottaro vidyata ityanuttarastaM zrutacAritrAkhyaM dharma samyag avagamya, tasya hi dharmasyaitadeva phalaM yaduta-vikathAnimittaparihAreNa samyakriyAvAn syAditi, taddarzayati-kRtA-khabhyastA kriyA-saMyamAnuSThAnarUpA yena sa kRtakriyastathAbhUtazca nacApi 'mAmako' mamedamahamasya svAmItyevaM parigrahAgrahI bhavediti // 28 // kizca 4 channaM ca pasaMsa No kare,na ya ukkosa pagAsa maahnne|tesiN suvivegamAhie, paNayA jehiM sujosiaNdhuyN||29|| 8 aNihe sahie susaMvuDe, dhammaTTI uvhaannviirie|vihrej samAhiiMdie,attahiaM khuduheNa lbbhi||30|| ___ 'channaM'ti mAyA tasyAH khAbhiprAyapracchAdanarUpakhAt tAM na kuryAt , cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, tathA prazasyate-sarvairapyavigAnenAdriyata iti prazasyo-lobhastaM ca na kuryAt , tathA jAtyAdibhirmadasthAnalaghuprakRti puruSamutkarSayatItyukarSako-mAnastamapi na kuryAditi sambandhaH, tathA'ntarvyavasthito'pi mukhadRSTibhrUbhaGgavikAraiH prakAzIbhavatIti prakAzaH-krodhastaM ca 'mAhaNe' tti sAdhuna kuryAt , 'teSAM kaSAyANAM yairmahAtmabhiH 'viveka' parityAgaH 'Ahito' janitasta eva dharma prati praNatA iti, | yadivA teSAmeva satpuruSANAM suSTu vivekaH parijJAnarUpa AhitaH prathitaH prasiddhiM gataH ta eva ca dharma prati praNatAH 'yaiH' mahA| satvaiH suSTu 'juSTaM sevitaM dhUyate'STaprakAraM karma tadbhUtaM saMyamAnuSThAnaM, yadivA-yaiH sadanuSThAyibhiH 'sujosiaMti suSTu kSipta Poesesetseseseeeeececemercedesese Jain Education For Personal & Private Use Only ONainelibrary.org
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyuta 2 vaitAlIyAdhya uddezaH 2 // 69 // dhUnanAhakhAt 'dhUtaM' karmeti // 29 // api ca snihyata iti snihaH na snihaH asnihaH-sarvatra mamakharahita ityarthaH, yadivA- parISahopasagairnihanyate iti nihaH na niho'nihaH-upasagairaparAjita ityarthaH, pAThAntaraM vA 'aNahe'ti nAssAghamastItyanagho, | niravadyAnuSThAyItyarthaH, saha hitena vartata iti sahitaH sahito-yukto vA jJAnAdibhiH, svahitaH-Atmahito vA sadanuSThAnapravRtteH, tAmeva darzayati-suSTu 'saMvRta' indriyanoindriyairvisrotasikArahita ityarthaH, tathA dharmaH-zrutacAritrAkhyaH tenArthaH-prayojanaM sa eva vA'rthaH tasyaiva sadbhiryamANakhAt dharmArthaH sa yasyAstIti sa dharmArthI tathA upadhAnaM tapastatra vIryavAn sa evambhUto 'viharet' | saMyamAnuSThAnaM kuryAt 'samAhitendriyaH' saMyatendriyaH, kuta evaM ?-yata AtmahitaM duHkhenAsumatA saMsAre paryaTatA akRtadharmAnuSThAnena 'labhyate' avApyata iti, tathAhi "na punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // 1 // " tathAhi-yugasamilAdidRSTAntanItyA manuSyabhava eva tAvat durlabhaH, tatrApyAryakSetrAdikaM durApamiti, ata | AtmahitaM duHkhenAvApyata iti mantavyam , apica-bhUteSu jaGgamakha tasin paJcendriyasamutkRSTam / tasmAdapi mAnuSyaM mAnuSye'| pyAryadezazca // 1 // deze kulaM pradhAnaM kule pradhAne ca jAtirutkRSTA / jAtau rUpasamRddhI rUpe ca balaM viziSTatamam // 2 // bhavati bale cAyuSkaM prakRSTamAyuSkato'pi vijJAnam / vijJAne samyaktraM samyakkhe zIlasaMprAptiH, // 3 // etatpUrvavAyaM samAsato mokSasAdhanopAyaH / tatra ca bahu samprAptaM bhavadbhiralpaM ca saMprApyam // 4 // tatkurutodyamamadhunA maduktamArge samAdhimAdhAya / tyaksA saGgamanArya kArya sadbhiH sadA shreyH||5|| iti // 30 // etacca prANibhirna kadAcidavAptapUrvamityetaddarzayitumAha1sa tadarthaH pra0 / For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na hi guNa purA aNussutaM, aduvA taM taha No samuTTiyaM / muNiNA sAmAiAhitaM, nAeNaM jagasavadasiNA // 31 // evaM mattA mahaMtaraM, dhammamiNaM sahiyA bahU jnnaa| guruNo chaMdANuvattagA, virayA tinna mahoghamAhitaM // 32 // tibemi // (gAthAgram 152) || zAyAta athavA zrutamapi tatsAmAbhAmiti // 31 // punarapyupAsA, yadivA 'mahaM yadetat 'muninA' jagataH sarvabhAvadarzinA jJAtaputrIyeNa sAmAyikAdi 'Ahitam' AkhyAtaM, tat 'nUna' nizcitaM 'na, hi' naiva 'purA' pUrva jantubhiH 'anuzrutaM' zravaNapathamAyAtaM athavA zrutamapi tatsAmAyikAdi yathA avasthitaM tathA nAnuSThitaM, pAThAntaraM / | vA 'avitahanti avitathaM yathAvannAnuSThitamataH kAraNAdasumatAmAtmahitaM sudurlabhamiti // 31 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha'evam' uktarItyA''tmahitaM sudurlabhaM 'matvA' jJAkhA dharmANAM ca mahadantaraM dharmavizeSa karmaNo vA vivaraM jJAkhA, yadivA 'mahaMtati manuSyAryakSetrAdikamavasaraM sadanuSThAnasya jJAkhA 'enaM' jaina 'dharma' zrutacAritrAtmaka, saha hitena vartanta iti sahitAjJAnAdiyuktA bahavo janA laghukarmANaH samAzritAH santo 'guroH' AcAryAdestIrthaGkarasya vA 'chandAnuvarttakAH' taduktamArgAnu pA0 aduvA'vitahaM No aNuhi / Jain Education in A For Personal & Private Use Only Mm.jainelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA zIlAGkA- cAIyattiyutaM ThAyino 'viratAH' pApebhyaH karmabhyaH santastIrNA mahaudham apAraM saMsArasAgaramevamAkhyAtaM mayA bhavatAmaparaizca tIrthakRdbhiranye-12||2 vaitAlIpAm , itizabdaH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 32 // vaitAlIyasya dvitIyoddezakaH smaaptH||2|| yAdhya uddezaH3 // atha vaitAlIyAdhyayanasya tRtIyoddezakasya prArambhaH // // 70 // 00000 ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate assa cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakAnte viratA ityuktaM, teSAM |ca kadAcitparIpahAH samudIryerannatastatsahanaM vidheyamiti, uddezArthAdhikAro'pi niyuktikAreNAbhihitaH yathA'jJAnopacitasya karmaNo'pacayo bhavatIti, sa ca parISahasahanAdevetyataH parISahAH soDhavyA ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyoddezakasyAdi sUtrasaMvuDakammassa bhikkhuNo, jaM dukkhaM puTuM abohie|tN saMjamao'vacijaI, maraNaM heca vayaMti paMDiyA // 1 // 18 // 7 // je vinavaNAhi'josiyA, saMtinnehiM samaM viyaahiyaa| tamhA uiMti pAsaho, adakkhu kAmAi rogavaM // 2 // 1 tiriyaM ahe tahA iti pA0 / Jain Education Monal For Personal & Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvRtAni-niruddhAni karmANi-anuSThAnAni samyagupayogarUpANi vA mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogarUpANi vA / yasya 'bhikSo' sAdhoH sa tathA tassa yat 'duHkham' asadveSaM tadupAdAnabhUtaM vA'STaprakAraM karma 'spRSTamiti baddhaspRSTanikAcita| mityarthaH, taccAtra 'abodhinA' ajJAnenopacitaM sat 'saMyamato' maunIndroktAt saptadazarUpAdanuSThAnAd 'apacIyate' pratikSaNaM kSayamupayAti, etaduktaM bhavati-yathA taTAkodarasaMsthitamudakaM niruddhAparapravezadvAraM sadAdityakarasamparkAt pratyahamapacIyate, evaM 18 saMvRtAzravadvArasya bhikSorindriyayogakaSAyaM prati saMlInatayA saMvRtAtmanaH sataH saMyamAnuSThAnena cAnekabhavAjJAnopacitaM karma kSIyate, %8| ye ca saMvRtAtmAnaH sadanuSThAyinazca te 'hitvA' tyakkhA 'maraNaM' maraNasvabhAvamupalakSaNakhAt jAtijarAmaraNazokAdikaM tyaktA mokSaM vrajanti 'paNDitAH' sadasadvivekinaH, yadivA-'paNDitAH sarvajJA evaM vadanti yat prAguktamiti // 1 // ye'pica tenaiva | bhavena na mokSamApnuvanti tAnadhikRtyAha-'ye' mahAsattvAH kAmArthibhirvijJApyante yAstadarthinyo vA kAminaM vijJApayanti tA, vijJApanAH-striyastAbhiH 'ajuSTA' asevitAH kSayaM vA-avasAyalakSaNamatItAste 'santIrNai: muktaiH samaM vyAkhyAtAH, atIrNA api santo yataste niSkiJcanatayA zabdAdiSu viSayeSvapratibaddhAH saMsArodanvatastaTopAntavartino bhavanti, tasAd 'U|miti' mokSaM yoSitparityAgAdvordhvaM yadbhavati tatpazyata yUyaM / ye ca kAmAn 'rogavadU' vyAdhikalpAn 'adrAkSuH' dRSTavantaste |saMtIrNasamA vyAkhyAtAH, tathA coktam-"pupphaMphalANaM ca rasaM surAi maMsassa mahiliyANaM ca / jANatA je virayA te dukkarakArae 1 jhoSo'vasAnam / 2 staTAntarva0 pra0 / 3 puSpaphalAnAM ca rasaM surAyA mAMsasya mahelAnAM ca / jAnanto ye viratAstAn duSkarakArakAn vande // 1 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Jain Education na For Personal & Private Use Only HOW ainelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18 vaMde // 1 // " tRtIyapAdasya pAThAntaraM vA 'uDe tiriyaM ahe tahA' Urdhvamiti-saudharmAdiSu, tiriyamiti-tiryakloke, adha 18 2vaitAlIzIlAGkAiti-bhavanapatyAdau, ye kAmAstAn rogavadadrAkSurye te tIrNakalpA vyAkhyAtA iti // 2 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha yAdhya0 cAryAyavR uddezaH 3 ttiyutaM 18 aggaM vaNiehiM AhiyaM, dhAratI rAINiyA ihaM / evaM paramA mahatvayA, akkhAyA u sarAibhoyaNA // 3 // |6|| // 71 // je iha sAyANugA narA, ajjhovavannAkAmehiM mucchiyaa| kivaNeNa samaM pagabbhiyA, na vi jANaMti samAhimAhitaM // 4 // 'agraM vayaM pradhAnaM ratnavastrAbharaNAdikaM tadyathA vaNigbhirdezAntarAd 'AhitaM' DhaukitaM rAjAnastatkalpA IzvarAdayaH 'iha' asinmanuSyaloke 'dhArayanti' vinati, evametAnyapi mahAvratAni ratnakalpAni AcAryaiH 'AkhyAtAni' pratipAditAni niyojitAni 'sarAtribhojanAni' rAtribhojanaviramaNaSaSThAni sAdhavo bibhrati, tuzabdaH pUrvaratnebhyo mahAvrataratnAnAM vizeSApAdaka 6 iti, idamuktaM bhavati-yathA pradhAnaratnAnAM rAjAna eva bhAjanamevaM mahAvrataratnAnAmapi mahAsattvA eva sAdhavo bhAjanaM nAnye || iti // 3 // kiJca-ye narA laghuprakRtayaH 'iha' asmin manuSyaloke sAta-sukhamanugacchantIti sAtAnugAH-sukhazIlA zaaihikAmuSmikApAyabhIravaH samRddhirasasAtAgauraveSu 'adhyupapannA' gRddhAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'mUchitA' kAmo-18 |tkaTatRSNAH kRpaNo-dIno varAkaka indriyaiH parAjitastena samAH tadvatkAmAsevane 'pragalbhitA' dhRSTatAM gatAH, yadivA-kimanena seeeeeeeeeeeeeeee // 71 // For Personal & Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ seeeeeeeeeeeeeeeees stokena doSeNAsamyakapratyupekSaNAdirUpeNAsatsaMyamasya virAdhanaM bhaviSyatyevaM pramAdavantaH kartavyeSvavasIdantaH samastamapi saMyama paTavanmaNikuTTimavadvA malinIkurvanti, evambhUtAzca te 'samAdhi' dharmadhyAnAdikam 'AkhyAtaM' kathitamapi na jAnantIti // 4 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha* vAheNajahA va vicchae, abale hoi gavaM pcoie| se aMtaso appathAmae, nAivahai abale visIyati 5|| evaM kAmesaNaM viU, aja sue payaheja saMthavaM / kAmI kAme Na kAmae, laddhe vAvi aladdha knnhuii||6|| / 'vyAdhena' lubdhakena 'jahA vatti yathA 'gavanti mRgAdipazurvividham-anekaprakAreNa kUTapAzAdinA kSataH-paravazIkRtaH zramaM vA grAhitaH praNodito'pyabalo bhavati, jAtazramasAt gantumasamarthaH, yadivA-vAhayatIti vAhaH-zAkaTikastena yathAvadavahan gaurvividhaM pratodAdinA kSataH-pracodito'pyabalo-viSamapathAdau gantumasamartho bhavati, 'sa cAntazaH' maraNAntamapi | yAvadalpasAmo nAtIva voDhuM zaknoti, evambhUtazca 'abalo' bhAraM voDamasamarthaH tatraiva paGkAdau viSIdatIti // 5 // dArTAntika| mAha-'evam' anantaroktayA nItyA kAmAnAM-zabdAdInAM viSayANAM yA gaveSaNA-prArthanA tasyAM karttavyAyAM 'vidvAn' nipuNaH kAmaprArthanAsaktaH zabdAdipaGke magnaH sa caivambhUto'dya zvo vA 'saMstava' paricayaM kAmasambandhaM prajahyAt kileti, evamadhyavasAyyeva S|| sarvedA'vatiSThate, naca tAn kAmAn abalo balIvardavat viSamaM mArga tyaktumalaM, kizca-na caihikAmuSmikApAyadarzitayA kAmI || | 1 pyacAlo pra0 / 2 yA'nveSaNA pra0 / 3 bAlo / nabala0 pra0 / 4 naivai0 pra0 / Eeeeseseeeeeeeeeeeeees to'pyabalo-jantumasamarthaH, yaSikAreNa kuTapAzAna Jain Education a l For Personal & Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcArgIyaciyutaM // 72 // Dee ceseeeeeeeeeeeeeeeeeee | khopanatAnapi 'kAmAn zabdAdiviSayAn vairakhAmijambUnAmAdivadvA 'kAmayeta' abhilapediti, tathA kSullakakumAravat 2vaitAlIkutazcinimittAt 'suGagAiya'mityAdinA pratibuddho 'labdhAnapi' prAptAnapi kAmAn alabdhasamAn manyamAno mahAsattvatayA yAdhyaka tanispRho bhavediti // 6 // kimiti kAmaparityAgo vidheya ityAzaGkayAha uddezaH 3 mA paccha asAdhutA bhave, accehI aNusAsa appgN|ahiyN ca asAhu soyatI, se thaNatI paridevatI bahuM iha jIviyameva pAsahA,taruNa evA(Ne vA)sasayassa tutttttii|ittrvaase ya bujjhaha,giddhanarA kAmesu mucchiyA / | mA pazcAt-maraNakAle bhavAntare vA kAmAnuSaGgAd 'asAdhutA' kugatigamanAdikarUpA 'bhavet prApnuyAditi, ato viSayAsaGgAdAtmAnam 'atyehi tyAjaya, tathA AtmAnaM ca 'anuzAdhi' Atmano'nuzAstiM kuru, yathA he jIva! yo hi 'asAdhuH' asAdhukarmakArI hiMsAnRtasteyAdau pravRttaH san durgatau patitaH adhikam-atyarthamevaM zocati, sa ca paramAdhArmikaiH kadaryamAnastiryakSu vA kSudhAdivedanAgrasto'tyartha 'stanati' sazabda niHzvasiti, tathA 'paridevate' vilapatyAkrandati subahiti-hA mAtarmiyata iti trAtA naivAsti sAmprataM kazcit / kiM zaraNaM me syAdiha duSkRtacaritasya pApasya ? // 1 // ityevamAdIni duHkhAnyasAdhukAriNaH prApnu // 72 // | vantItyato viSayAnuSaGgo na vidheya ityevamAtmano'nuzAsanaM kurviti sambandhanIyaM // 7 // kizca-'iha' asin saMsAre AstAM tAvadanyajjIvitameva sakalasukhAspadamanityatA''ghAtaM AvIcimaraNena pratikSaNaM vizarArukhabhAvaM, tathA-savAyuHkSaya eva vA 1 dubbala vA0 cuu0| Feeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeek dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'taruNa eva' yuvaiva varSazatAyurapyupakramato'dhyavasAnanimittAdirUpAdAyuSaH 'truvyati' pracyavate, yadivA-sAmprataM subahapyAyavarSa* zataM tacca tasya tadante truTyati, tacca sAgaropamApekSayA katipayanimeSaprAyakhAt isaravAsakalpaM vartate-stokanivAsakalpamityevaM budhyadhvaM yUyaM, tathaivambhUte'pyAyuSi 'narAH' puruSA laghuprakRtayaH 'kAmeSu' zabdAdiSu viSayeSu 'gRhA' adhyupapannA muuchitaaH| | tatraivA''saktacetaso narakAdiyAtanAsthAnamApnuvantIti zeSaH // 8 // apica je iha AraMbhanissiyA, aatdNddaa(dd)egNtluusgaa| gaMtA te pAvalogayaM, cirarAyaM AsuriyaM disN||9|| &Naya saMkhayamAhu jIvitaM, tahavi ya bAlajaNo pgbbhii| paJcuppanneNa kAriyaM,ko daTuM paraloyamAgate ? // 10 // ye kecana mahAmohAkulitacetasaH 'iha' asminmanuSyaloke 'Arambhe' hiMsAdike sAvadyAnuSThAnarUpe nizcayena zritAH-saMbaddhA adhyupapannAste AtmAnaM daNDayantItyAtmadaNDakAH, tathaikAntenaiva jantUnAM lUSakA-hiMsakAH sadanuSThAnasya vA dhvaMsakAH, te evambhUtA 'gantAro' yAsyanti 'pApaM lokaM' pApakarmakAriNAM yo loko narakAdiH 'cirarAtram' iti prabhUtaM kAlaM tanivAsino bhava|nti, tathA bAlatapazcaraNAdinA yadyapi tathAvidhadevakhApattistathA'pyasurANAmiyamAsurI tAM dizaM yAnti, aparapreSyAH kilvi-18 pikA devAdhamA bhavantItyarthaH // 9 // kiJca-'na ca' naiva truTitaM jIvitamAyuH 'saMskA ' saMdhAtuM zakyate, evamAhuH sarvajJAH, tathAhi-daMDakaliyaM karintA vaccaMti hu rAio ya divasA ya / AuM saMvellaMtA gayA yaNa puNo niyattaMti // 1 // " 'tathApi evamapi / 1 daNDakalitaM kurvattyo brajanti rAtrayazca divasAzca / AyuH saMvelayantyaH gatAzca punarna nivartante // 1 // satrakra.13 For Personal & Private Use Only nelbaryo
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcakRtAGgaM vyavasthite jIvAnAmAyuSi 'bAlajanaH' ajJo loko nirvivekatayA asadanuSThAne pravRttiM kurvan 'pragalbhate' dhRSTatAM yAti, asada- 2 vaitAlIzIlAGkAnuSThAnenApi na lajjata ityarthaH, sa cAjJo janaH pApAni karmANi kurvan pareNa codito dhRSTatayA alIkapANDityAbhimAnenedamuttara yAdhya0 cAryAyavR | mAha-'pratyutpannena' vartamAnakAlabhAvinA paramArthasatA atItAnAgatayovinaSTAnutpannakhenAvidyamAnakhAt 'kArya' prayojanaM, uddeza:3 ttiyutaM prekSApUrvakAribhistadeva prayojanasAdhakakhAdAdIyate, evaM ca satIhaloka eva vidyate na paraloka iti darzayati-kaH paralokaM dRssttve||73|| hAyAtaH, tathA cocuH-"pitra khAda ca sAdhu zobhane !, yadatItaM varagAtri! tanna te / nahi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM | kalevaram // 1 // " tathA-"etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadbadantyabahuzrutAH // 2 // " iti // 4 // 10 // evamaihikasukhAbhilASiNA paralokaM niDhuvAnena nAstikena abhihite satyuttarapradAnAyAha6 adakkhuva dakkhuvAhiyaM,(ta)sadahasu adkkhudNsnnaa!|hNdi hu suniruddhadaMsaNe,mohaNijeNa kaDeNa kammuNA | 18 dukkhI mohe puNo puNo, niviMdeja silogapUyaNaM / evaM sahite'hipAsae, AyatulaM pANehiM saMjae // 12 // || pazyatIti pazyo na pazyo'pazyaH-andhastena tulyaH kAryAkAryAvivecikhAdandhavattasyA''mantraNaM he'pazyavad-andhasadRza ! << pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamena kAryAkAryAnabhijJa pazyena-sarvajJena vyAhRtam-uktaM sarvajJAgamaM 'zraddhakha' pramANIkuru, pratyakSasyai-1 // 73 // | vaikasyAbhyupagamena samastavyavahAravilopena hanta hato'si, pitRnibandhanasyApi vyavahArasyAsiddheriti, tathA apazyakasya-asarvajJa-10 1 kaH paralokaM darzayati, kaH para06. 2 vadanti pA0 For Personal & Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceoececececececkeweseserveseicercel &syAbhyupagataM darzanaM yenAsAvapazyakadarzanastasyA''mantraNaM he'pazyakadarzana ! khatorvAgdI bhavAMstathAvidhadarzanapramANazca san kAryA kAryAvivecitayA'ndhavadabhaviSyat yadi sarvajJAbhyupagamaM nAkariSyat , yadivA adakSo vA anipuNo vA dakSovA-nipuNo vA yAdRzastAdRzo vAJcakSurdarzanamasyAsAvacakSurdarzana:-kevaladarzanaH-sarvajJastasmAdyadavApyate hitaM tat zraddhasva, idamuktaM bhavati-anipuNena nipuNena vA sarvajJadarzanoktaM hitaM zraddhAtavyaM, yadivA-he 'adRSTa' he arvAgadarzana! draSTrA-atItAnAgatavyavahitasUkSmapadArthadazinA yayAhRtam-abhihitamAgame tat zraddhasva, he adRSTadarzana adakSadarzana ! iti vA-asarvajJoktazAsanAnuyAyin ! tamAtmIya|mAgrahaM parityajya sarvajJokte mArge zraddhAnaM kurviti tAtparyArthaH, kimiti sarvajJokte mArge zraddhAnamasumAna karoti ? yenaivamupadiS| zyate, tannimittamAha-'haMdItyevaM gRhANa, huzabdo vAkyAlaGkAre suSTu-atizayena niruddham-AvRtaM darzana-samyag avabo| dharUpaM yasya sa tathA, kenetyAha-mohayatIti mohanIyaM-mithyAdarzanAdi jJAnAvaraNIyAdikaM vA tena svakRtena karmaNA niruddhadarzana: prANI sarvajJokta mArga na zraddhatte atastanmArgazraddhAnaM prati codyate iti // 11 // punarapyupadezAntaramAha-duHkham-asAtavedanI-| yamudayaprAptaM tatkAraNaM vA duHkhayatIti duHkhaM tadasyAstIti duHkhI san prANI paunaHpunyena mohaM yAti sadasadvivekavikalo bhavati, | idamuktaM bhavati-asAtodayAt duHkhamanubhavannA? mRDhastattatkaroti yena punaH punaH duHkhI saMsArasAgaramanantamabhyeti, tadevambhUtaM | mohaM parityajya samyagutthAnenotthAya 'nirvidyeta' jugupsayet pariharedAtmazlAghAM stutirUpAM tathA 'pUjanaM vastrAdilAbharUpaM pariharet , 'evam anantaroktayA nItyA pravarttamAnaH saha hitena vartata iti sahito jJAnAdiyukto vA saMyataH pravajito'paraprANibhiH secevecececececca sececececece Jain Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM sukhArthibhiH 'AtmatulA AtmatulyatAM duHkhApriyakhasukhapriyakharUpAmAdhekaM pazyet , AtmatulyAn sarvAnapi prANinaH pAla-| 2 baitAlIzIlAGkAyediti // 12 // kizca yAdhya0 cArSIyavR- gAraMpiaAvase nare,aNuputvaM pANehiM saMjae / samatA savattha suvate, devANaM gacche salogayaM // 13 // 7 // uddezaH 3 ttiyutaM 3 socA bhagavANusAsaNaM,sacce tattha krejuvkmN| savattha viNIyamacchare, uJchaM bhikkhu visuddhamAhare // 14 // // 74 // ___ 'agAramapi' gRhamapyAvasan-gRhavAsamapi kurvan 'naro' manuSyaH 'AnupUrva'miti AnupUrvyA-zravaNadharmapratipattyAdi| lakSaNayA prANiSu yathAzaktyA samyaka yataH saMyataH tadupamardAnivRttaH, kimiti ? yataH 'samatA' samabhAvaH AtmaparatulyatA | 'sarvatra' yatau gRhasthe ca yadivaikendriyAdau 'zrUyate' abhidhIyate AIte pravacane, tAM ca kurvan sa gRhastho'pi suvrataH san | 'devAnAM purandarAdInAM 'loka' sthAnaM gacchet , kiM punaryo mahAsattvatayA paJcamahAvratadhArI yatiriti // 13 // apica jJAnaKe zvaryAdiguNasamanvitasya bhagavataH-sarvajJasya zAsanam-AjJAmAgama vA 'zrutvA' adhigamya 'tatra' tasminnAgame tadukte vA | saMyame sadbhyo hite satye laghukarmA tadupakrama-tatprApyupAyaM kuryAt, kimbhUtaH?-sarvatrApanIto matsaro yena sa tathA soraktadviSTaH kSetrava(vA)stUpadhizarIraniSpipAsaH, tathA 'uchaMti bhaikSyaM vizuddhaM-dvicavAriMzaddoSarahitamAhAraM gRhNIyAdabhyavaharedveti // 74 // // 14 // kiJca16] 1zramaNa0 pra02. vanopa0 pra0 For Personal & Private Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ / savaM naccA ahiTThae, dhammaTThI uvahANavIrie / gutte jutte sadAjae, Ayapare paramAyataTTite // 15 // vittaM pasavo ya nAio, taMbAle saraNaM ti mnni| ete mama tesuvI ahaM, no tANaM saraNaM na vijaI // 16 // ___ 'sarvam etaddheyamupAdeyaM ca jJAkhA sarvajJoktaM mArga sarvasaMvararUpam 'adhitiSThet Azrayet , dharmeNArtho dharma eva vA'rthaH paramArthenAnyasyAnartharUpakhAt dharmArthaH sa vidyate yasyAsau dhamArthI-dharmaprayojanavAn , upadhAnaM tapastatra vIrya yasya sa tathA anigrahitabalavIrya ityarthaH, tathA manovAkAyaguptaH, supraNihitayoga ityarthaH, tathA yukto jJAnAdibhiH 'sadA sarvakAlaM yatetA''tmani parasiMzca / kiMviziSTaH san ? ata Aha-parama-utkRSTa Ayato-dIrghaH sarvakAlabhavanAt mokSastenArthikaH tadabhilASI pUrvoktavizeSaNaviziSTo bhavediti // 15 // punarapyupadezAntaramAha-'vittaM' dhanadhAnyahiraNyAdi 'pazavaH' karituragagoma-12 | hiSyAdayo 'jJAtayaH svajanA mAtApitRputrakalatrAdayaH tadetadvittAdikaM 'bAla' ajJaH zaraNaM manyate, tadeva dazaryati-mamaite || vittapazujJAtayaH paribhoge upayokSyante, teSu cArjanapAlanasaMrakSaNAdinA zeSopadravanirAkaraNadvAraNAhaM bhavAmItyevaM bAlo manyate, |na punarjAnIte yadartha dhanamicchanti taccharIramazAzvatamiti, apica-"riddhI sahAvataralA rogajarAbhaMguraM hysriirN| dohaMpi gama-18 NasIlANa kiciraM hoja saMbaMdho? // 1 // " tathA "mAtApitRsahasrANi, putradArazatAni c| pratijanmani vartante, kasya mAtA pi eroesesecevececeoceaesesectice | 1RbhdhiH khabhAvataralA rogajarAbhaGguraM itakaM zarIram / dvayorapi gamanazIlayoH kiyaciraM bhvetsNbndhH| // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya ciyutaM 11 64 11 tA'pi vA 1 // 1 // " etadevAha - 'no' naiva vittAdikaM saMsAre kathamapi trANaM bhavati narakAdau patato, nApi rAgAdinopadrutasya kaciccharaNaM vidyata iti / / 16 / / etadevAha - | abbhAgamitaMmi vA duhe, ahavA ukkamite bhavaMtie / egassa gatI ya AgatI, vidumaMtA saraNaM Na mannaI // 17 // | sabai sayakamma kappiyA, aviyatteNa duheNa pANiNo / hiMDaMti bhayAulA saDhA, jAijarAmaraNehi'bhidutA 18 pUrvopAttAsAta vedanIyodayenAbhyAgate duHkhe satyekAkyeva duHkhamanubhavati, na jJAtivargeNa vittena vA kiJcitkriyate, tathAca - "sayaNassavi majjhagao rogAbhihato kilissai ihego / sayaNoviya se rogaM, na viraMcai neva nAsei / / 1 / / " athavA upakrama| kAraNairupakrAnte svAyuSi sthitikSayeNa vA bhavAntare bhavAntike vA - maraNe samupasthite sati ekasyaivAsumato gatirAgatizca bhavati, 'vidvAna' vivekI yathAvasthita saMsArasvabhAvasya vettA ISadapi tAvat zaraNaM na manyate, kutaH ? sarvAtmanA trANamiti, tathAhi|" ekasya janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhavAvarte / tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // aiko karei kammaM phalamavi tassikao samaNuhavai / ekko jAyai marai ya paraloyaM ekao jAi // 2 // " // 17 // anyacca - sarve'pi saMsArodara vivaravatinaH prANinaH saMsAre paryaTantaH svakRtena jJAnAvaraNIyAdinA karmaNA kalpitAH - sUkSmavAdaraparyAptakAparyApta kai kendriyAdibhedena 1 svajanasyApi madhyagato rogAmihataH klizyati ihekaH / khajano'pi ca tasya rogaM na virecayati (hasayati) naiva nAzayati // 1 // 2 ekaH karoti karma phalamapi tasyaikakaH samanubhavati / eko jAyate mriyate ca paralokamekako yAti // 1 // For Personal & Private Use Only 2 baitAlI yAdhya0 uddezaH 3 1104 11
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavasthitAH, tathA tenaiva karmaNaikendriyAdyavasthAyAm 'avyaktena' aparisphuTena ziraHzUlAdyalakSitasvabhAvenopalakSaNArthakhAt pravyatena ca 'duHkhena' asAtAvedanIyasvabhAvena samanvitAH prANinaH paryaTanti-araghaTTaghaTIyatranyAyena tAsveva yoniSu bhayAkulAH zaTha-18 karmakArikhAt zaThA bhramanti jAtijarAmaraNairabhidrutA-garbhAdhAnAdibhiduHkhaiH pIDitA iti // 18 // kiJcaiNameva khaNaM viyANiyA,No sulabhaM bohiM ca AhitaM / evaM sahie'hipAsae,Aha jiNe iNameva sesagA19 abhaviMsu purAvi bhikkhuvo,AesAvi bhavaMti suvvtaa| eyAiM guNAI Ahute,kAsavassa annudhmmcaarinno|| ___ idamaH pratyakSAsannavAcisAta ima-dravyakSetrakAlabhAvalakSaNaM 'kSaNam' avasaraM jJAkhA taducitaM vidheyaM, tathAhi-dravyaM jaGgamatvapazcendriyatnasukulotpattimAnuSyalakSaNaM kSetramapyAryadezAdhaSaDviMzatijanapadalakSaNaM kAlo'pyavasarpiNIcaturthArakAdiH dharmapratipattiyogyalakSaNaH bhAvazca dharmazravaNatacchraddhAnacAritrAvaraNakarmakSayopazamAhitaviratipratipayutsAhalakSaNaH, tadevaMvidhaM kSaNamavasaraM parijJAya tathA 'bodhi ca' samyagdarzanAvAptilakSaNAM no sulabhAmiti, evamAkhyAtamavagamya tadavAptau tadanurUpameva kuryAditi zeSaH, akRtadharmANAM ca punardurlabhA bodhiH, tathAhi-"laddhelliyaM ca bohiM akareMto aNAgayaM ca pattheto / annaM dAI bohiM labbhisi kayareNa molleNaM ? // 1 // " tadevamutkRSTato'pArddhapudgalaparAvartapramANakAlena punaH sudurlabhA bodhirityevaM sahito jJAnAdibhiradhipazyat-bodhisudurlabhatvaM paryAlocayet , pAThAntaraM vA 'ahiyAsae'tti parISahAnudIrNAn samyagadhisaheta / etaccA''ha 10khyAtA0 pra0 2 labdhAM ca bodhimakurvan anAgatAM ca prArthayamAnaH / anyAM (tadA) bodhi lapsya se katareNa mUlyena ? // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyuta sUtrakRtAGgaM I'jino'rAgadveSajetA nAbheyo'STApade khAn sutAnuddizya, tathA'nye'pi idameva zeSakA jinA abhihitavanta iti||19|| etadAha- 2 vaitAlIzIlAGkA he bhikSavaH-sAdhavaH!, sarvajJaH skhaziSyAnevamAmatrayati, ye'bhUvan-atikrAntA jinAH' sarvajJAH 'AesAvitti AgamiSyAzca | yAdhya0 ye bhaviSyanti, tAn vizinaSTi-'suvratAH' zobhanavratAH, anenedamuktaM bhavati-teSAmapi jinatvaM suvratatvAdevAyAtamiti, te uddezaH 3 sarve'pyetAn-anantaroditAn guNAn 'AhuH' abhihitavantaH, nAtra sarvajJAnAM kazcinmatabheda ityuktaM bhavati, te ca 'kAzyapasya // 76 // RSabhakhAmino varddhamAnakhAmino vA sarve'pyanucIrNadharmacAriNa iti, anena ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eka eva mokSamArga ityAvaditaM bhavatIti // 20 / / abhihitAMzca guNAnuddezata AhativiheNavi pANamA haNe,Ayahite aNiyANa sNvudde| evaM siddhA aNaMtaso,saMpai je a annaagyaavre||21|| evaM se udAhu aNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA nAyaputte bhagavaM vesAlie | viyaahie||22||ttibemi // iti zrIveyAliyaM bitIyamajjhayaNaM samattaM // (gAthAgraM. 174) / 'trividhena' manasA vAcA kAyena yadivA-kRtakAritAnumatibhirvA 'prANino' dazavidhaprANabhAjo mA hanyAditi, prathamamidaM | 4 // 76 // | mahAvratam , asya copalakSaNArthatvAt evaM zeSANyapi draSTavyAni, tathA''tmane hita AtmahitaH, tathA nAsya khagovAptyAdilakSaNaM ni-1 dAnamastItyanidAnaH, tathendriyanoindriyairmanovAkAyairvA saMvRtastriguptigupta ityarthaH, evambhUtazcAvazyaM siddhimavApnotItyetaddarzayati For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeeeeex 'evam anantaroktamArgAnuSThAnenAnantAH 'siddhA' azeSakarmakSayabhAjaH saMvRttA viziSTasthAnabhAjo vA, tathA 'samprati vartamAne kAle siddhigamanayogye sidhyanti, apare vA anAgate kAle etanmArgAnuSThAyina eva setsyanti, nAparaH siddhimArgo'stIti bhAvArthaH // 21 // etacca sudharmasvAmI jambUsvAmiprabhRtibhyaH skhaziSyebhyaH pratipAdayatItyAha-evaM se ityAdi 'evam' uddezakatra|| yAbhihitanItyA 'sa' RSabhakhAmI khaputrAnuddizya 'udAhRtavAn' pratipAditavAn , nAsyottaraM-pradhAnamastItyanuttaraM tacca ta|jjJAnaM ca anuttarajJAnaM tadasyAstItyanuttarajJAnI tathA'nuttaradarzI, sAmAnyavizeSaparicchedakAvabodhasvabhAva iti, bauddhamatanirAsadvAreNa jJAnAdhAraM jIvaM darzayitumAha-'anuttarajJAnadarzanadhara' iti kathaJcidbhinnajJAnadarzanA''dhAra ityarthaH, 'arhana' surendrAdipUjA) jJAtaputro varddhamAnakhAmI RSabhasvAmI vA 'bhagavAn' aizvaryAdiguNayukto vizAlyAM nagaryA varddhamAno'smAkamAkhyAtavAn , RSabhasvAmI vA vizAlakulodbhavakhAdvaizAlikaH, tathA coktam-"vizAlA jananI yasya, vizAlaM kulameva vA / vizAlaM pravacanaM cAsya, tena vaizAliko jinaH // 1 // " evamasau jina AkhyAteti / itizabdaH parisamAptyartho, bravImIti uktArtho, nayAH pUrvavaditi // 22 // tRtIya uddezakaH samAptaH, tatsamAptau ca samAptaM dvitIyaM vaitAlIyamadhyayanaM // 1(vacanaM) yasya pra. dain Education Mentonal For Personal & Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // zIlA 3 upasacAIya rgAdhya. ttiyutaM uddezaH 1 uktaM dvitIyamadhyayanam , adhunA tRtIyamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM khasamayaparasamayaprarUpaNAbhihitA, tathA // 77 // 18 parasamayadoSAn svasamayaguNAMzca parijJAya skhasamaye bodho vidheya ityetaccAbhihitaM, tasya ca pratibuddhasya samyagutthAnenotthitasya 8| sataH kadAcidanukUlapratikUlopasargAH prAdurbhaveyuH, te codIrNAH samyak soDhavyA ityetadanenAdhyayanena pratipAdyate, tato'nena | sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthA-1 || dhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAraH 'saMbuddhassuvasaggA' ityAdinA prathamAdhyayane pratipAditaH, uddezArthAdhikAraM tUttaratra svayameva || niyuktikAraH pratipAdayiSyatIti, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikadAha uvasaggaMmi ya chakkaM vve ceyaNamaceyaNaM duvihaM / AgaMtugo ya pIlAkaro ya jo so uvassaggo // 45 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt upasargAH poDhA, tatra nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya dravyopasarga darzayati-'dravye' drvy-18|||77|| | viSaye upasargo dvedhA, yatastadravyamupasargakartR cetanAcetanabhedAt dvividhaM, tatra tiryamanuSyAdayaH svAvayavAbhighAtena yadupasarga18 yanti sa sacittadravyopasargaH, sa eva kaasstthaadinetrH| 'tattvabhedaparyAyAkhye'ti, tatropasarga upatApaH zarIrapIDotpAdanamityAdi 392909200000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ |paryAyAH, bhedAzca tiryaGmanuSyopasargAdayaH nAmAdayazca tattvavyAkhyAM tu niryuktikRdeva gAthApazcArddhena darzayati - aparasmAddivyAdeH AgacchatItyAgantuko yo'sAvupasargo bhavati, sa ca dehasya saMyamasya vA pIDAkArIti // kSetropasargAnAha khettaM bahuoghapayaM kAlo egaMtadUsamAdIo / bhAve kammanbhudao, so duviho oghuvakkamio // 46 // yasmin kSetre bahUnyoghataH-sAmAnyena padAni -- krUra caurAdyupasargasthAnAni bhavanti tatkSetraM bahoghapadaM, pAThAntaraM vA 'badoghabhayaM' bahUnyoghato bhayasthAnAni yatra tattathA, tacca lADhAdiviSayAdikaM kSetramiti, kAlastvekAntaduSpamAdiH, AdigrahaNAt yo yasmin | kSetre duHkhotpAdako grISmAdiH sa gRhyata iti, karmaNAM - jJAnAvaraNIyAdInAmabhyudayo bhAvopasarga iti, sa ca upasargaH sarvo'pi | sAmAnyena aughikaupakramikabhedAt dvedhA, tatrauSiko zubhakarmaprakRtijanito bhAvopasargo bhavati, aupakramikastu daNDakazAzastrA| dinA'sAtAvedanIyodayApAdaka iti // tatraudhika pakramikayorupasargayoraupakramikamadhikRtyAha uvakkamio saMyamavigdhakare tatthuvakkame pagayaM / davve caubviho devamaNuyatiriyAyasaMvetto // 47 // upakramaNamupakramaH, karmaNAmanudayaprAptAnAmudayaprApaNamityarthaH, etacca yaddravyopayogAt yena vA dravyeNA sAtAvedanIyAdyazubhaM karmodIryate yadudayAccAlpasattvasya saMyamavighAto bhavati ata aupakramika upasargaH saMyamavighAtakArIti, iha ca yatInAM mokSaM prati pravRttAnAM saMyamo mokSAGgaM vartate tasya yo vighnahetuH sa evAtrAdhikriyata iti darzayati-tatra - aughikaupakramikayoraupakramike For Personal & Private Use Only 167w.jainelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeee 3 upasagAdhya0 uddezaH 1 sUtrakRtAGgana 'prakRtaM' prastAvaH tenAtrAdhikAra itiyAvat , sa ca 'dravye dravyaviSayazcintyamAnazcaturvidho bhavati, tadyathA-daiviko mAnuSazIlAGkA- stairazca AtmasaMvedanazceti // sAmpratameteSAmeva bhedamAhacAIyavRttiyutaM ekkeko yacauviho aTTaviho vAvi solasaviho vaa|ghddnn jayaNA va tesiM ettovocchaM ahi(hI) yAraM(rA) 48 / ___ ekaiko divyAdiH 'caturvidhaH' caturbhedaH, tatra divyastAvat hAsyAt pradveSAt vimarzAt pRthagvimAtrAtazceti, mAnuSA api // 78 // | hAsyataH pradveSAdvimarzAt kuzIlapratisevanAtazca, tairazcA api caturvidhAH, tadyathA-bhayAt pradveSAd AhArAdapatyasaMrakSaNAt, Atma| saMvedanAH caturvidhAH, tadyathA-ghaTTanAto lezanAtaH-aGgulyAdyavayavasaMzleSarUpAyAH stambhanAtaH prapAtAcceti, yadivA-vAtapittazle| SmasaMnipAtajanitazcaturdheti, sa eva divyAdizcaturvidho'nukUlapratikUlabhedAt aSTadhA bhavati, sa eva divyAdiH pratyekaM yazcaturdhA prAgdarzitaH sa caturNA catuSkakAnAM melApakAt SoDazabhedo bhavati, teSAM copasargANAM yathA ghaTanA-sambandhaH prAptiH prAptAnAM cAdhisahanaM prati yatanA bhavati tathA'ta Urddhamadhyayanena vakSyate ityayamatrAdhikAra iti bhAvaH // 4 // uddezArthA|dhikAramadhikRtyAha paDhamaMmi ya paDilomA hu~tI aNulomagA ya vitiyaMmi ( biieNAIkayA ya annulomaa)| taie ajjhattavisohaNaM ca paravAdivayaNaM ca // 49 // heusarisehiM aheuehiM samayapaDiehiM NiuNehiM / sIlakhalitapaNNavaNA kayA cautthaMmi uddese // 50 // aora00000000202012900raon // 78 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathame uddezake 'pratilomAH pratikUlA upasargAH pratipAdyanta iti, tathA dvitIye 'jJAtikRtAH svajanApAditA anulomA-anukUlA iti, tathA tRtIye adhyAtmaviSIdanaM paravAdivacanaM cetyayamarthAdhikAra iti, caturthoddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA-'hetusadRzaiH' hekhAbhAsairye'nyatairthikaiyudrAhitAH-pratAritAsteSAM zIlaskhalitAnAM-vyAmohitAnAM prajJApanA-yathAvasthitArthaprarUpaNA svasamayapratItainipuNabhaNitairhetubhiH kRteti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramucAraNIyaM, tacedam sUraM maNNai appANaM, jAva jeyaM na passatI / jujhaMtaM daDhadhammANaM, sisupAlo va mhaarhN||1|| payAtA sUrA raNasIse, saMgAmaMmi uvaTThite / mAyA puttaM na yANAi, jeeNa parivicchae // 2 // kazcillaghuprakRtiH saGgrAme samupasthite zUramAtmAnaM manyate-nistoyAmbuda ivAtmazlAghApravaNo vAgbhirvisphUrjan garjati, tadyathAna matkalpaH parAnIke kazcit subhaTo'stIti, evaM tAvadgarjati yAvat puro'vasthitaM prodyatAsiM jetAraM na pazyati, tathA coktam"tAvadgajaH prasutadAnagaNDaH, karotyakAlAmbudagarjitAni / yAvana siMhasya guhAsthalISu, lAGgalavisphoTaravaM zRNoti // 1 // " | dRSTAntamantareNa prAyo lokasyArthAvagamo bhavatItyatastadavagataye dRSTAntamAha-yathA mAdrIsutaH zizupAlo vAsudevadarzanAspAka AtmazlAghApradhAnaM garjitavAn , pazcAcca yudhyamAnaM-zastrANi vyApArayantaM dRDhaH-samarthoM dharma:-svabhAvaH saGgrAmAbhaGgarUpo yasa se | tathA taM, mahAn ratho'skheti mahArathaH, sa ca prakramAdatra nArAyaNastaM yudhyamAnaM dRSTvA prAggarjanApradhAno'pi kSobhaM gataH, evamala For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavR tiyutaM // 79 // dAntike'pi yojanIyamiti / bhAvArthastu kathAnakAdarvaseyaH, taccedam-vasudevasusAeN suo damaghosaNarAhiveNa maddIe / jAo | caunbhuoDabbhuyabala kalio kalahapattaho || 1 || dahUNa tao jaNaNI caunbhuyaM puttamanyamaNagdhaM / bhayaharisavinhayamuhI pucchaha | mittiyaM sahasA // 2 // NemittieNa muNiUNa sAhiyaM tIi haTThahiyayAe / jaha esa tubbha putto mahAbalo dujjao samare || 3 || | eyassa ya jaM dahUNa hoi sAbhAviyaM bhruyAjuyalaM / hohI tao ciya bhayaM sutassa te Natthi saMdeho // 4 // sAvi bhayaveviraMgI | puttaM daMsei jAva kaNhassa / tAvacciya tassa ThiyaM payaitthaM varabhuyAjuyalaM // 5 // to kaNhassa piucchA puttaM pADei pAyapIDhaMmi / avarAhakhAmaNatthaM soci sayaM se khamissAmi // 6 // sisuvAlo vi hu juvvaNamaeNa nArAyaNaM asambhehiM / vayaNehiM bhaNai sovihu | khamai khamAe samatthovi // 7 // avarAhasae puNNe vArijaMto Na ciTThaI jAhe / kaNheNa tao chinnaM cakeNaM uttamaMgaM se // 8 // sAmprataM sarvajanapratItaM vArtamAnikaM dRSTAntamAha - 'payAyA' ityAdi, yathA vAgbhirvisphUrjantaH prakarSeNa vikaTapAdapAtaM ' raNazi 1 vasudevaskhasuH suto damaghoSanarAdhipena mAyAH / jAtazcaturbhujo'dbhuta balakalitaH prAptakalahArthaH // 1 // dRSTvA tato jananI caturbhujaM putramadbhutamanardham / bhayaharSaMvepirAGgI pRcchati naimittikaM sahasA || 2 || naimittikena muNitvA sAdhitaM tasyai hRSTahRdayAye / yathaiSa tava putro mahAbalo durjayaH samare // 3 // etasya ca yaM dRSTvA bhavet svAbhAvikaM bhujayugalam / bhaviSyati tata eva bhayaM sutasya te nAsti saMdehaH // 4 // sA'pi bhayavepirAGgI putraM darzayati yAvat kRSNAya / tAvadeva tasya sthitaM prakRtisthaM varabhujayugalam / / 5 / / tataH kRSNasya pitRSvasA putraM pAtayati pAdapIThe / aparAdhakSAmaNArtha so'pi zataM tasya kSamiSye / / 6 / / zizupAlo'pi yauvanamadena nArAyaNamasabhyaiH / vacanairbhaNati so'pi ca kSamate kSamayA samartho'pi // 7 // aparAdhazate pUrNe vAryamANo'pi na tiSThati yadA / kRSNena tatarichannaM cakreNottamAGgaM tasya // 8 // For Personal & Private Use Only 3 upasa gadhya0 uddezaH 1 // 79 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rasi' saMgrAmamUrdhanyagrAnIke yAtA-gatAH, ke te?-'zUrAH zUraMmanyAH-subhaTAH, tataH saGgrAme samupasthite patatparAnIkasubhaTa-18 muktahetisaGkAte sati tatra ca sarvasyAkulIbhUtakhAt 'mAtA putraM na jAnAti' kaTIto bhrazyantaM stanandhayamapi na samyak prati-| jAgartItyevaM mAtAputrIye saGgrAme parAnIkasubhaTena jetrA cakrakuntanArAcazaktyAdibhiH pariH-samantAt vividham-anekaprakAra kSato-hatazchinno vA yathA kazcidalpasattvo bhaGgamupayAti dIno bhavatItiyAvaditi // 2 // dArzantikamAha. evaM sehevi appuDhe, bhikkhaayriyaaakovie| sUraM maNNati appANaM, jAva lUhaM na sevae // 3 // jayA hemaMtamAsaMmi, sItaM phusai svgN| tattha maMdA visIyaMti, rajjahINA va khattiyA // 4 // 'eva'miti prakrAntaparAmarzArthaH, yathA'sau zUraMmanya utkRSTisiMhanAdapUrvakaM saGgrAmazirasyupasthitaH pazcAjjetAraM vAsudevamanyaM vA 8 yudhyamAnaM dRSTvA dainyamupayAti, evaM 'zaikSakaH' abhinavapravrajitaH parISahai: 'aspRSTaH' acchuptaH kiM pravrajyAyAM duSkaramityevaM garjan 'bhikSAcaryAyAM' bhikSATane 'akovidaH' anipuNaH, upalakSaNArthavAdanyatrApi sAdhvAcAre'bhinavapravajitakhAdapravINaH, sa eva-18 mbhUta AtmAnaM tAvacchizupAlavat zUraM manyate yAvajjetAramiva 'rUkSaM saMyamaM karmasaMzleSakAraNAbhAvAt 'na sevate' na bhajata iti, tatprAptau tu bahavo gurukarmANo'lpasattvA bhaGgamupayAnti // 3 // saMyamassa rUkSakhapratipAdanAyAha-'jayA hemaMte' ityAdi, 'yadA' | kadAcit 'hemantamAse' pauSAdau 'zItaM' sahimakaNavAtaM 'spRzati' lagati 'tatra' tasinnaso zItasparze lagati sati eke For Personal & Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 upasargAdhyaka uddezaH 1 sUtrakRtAGgaM 'mandA' jaDA gurukarmANo 'viSIdanti' dainyabhAvamupayAnti 'rAjyahInA' rAjyacyutAH yathA-kSatriyA rAjAna iveti // 4 // zIlAGkA- uSNaparISahamadhikRtyAhacAryAyavR- puDhe gimhAhitAveNaM, vimaNe supivaasie| tattha maMdA visIyaMti, macchA appodae jahA // 5 // ttiyutaM sadA dattesaNA dukkhA, jAyaNA duppnnolliyaa| kammattA dubbhagA ceva, iccAhaMsu puDhojaNA // 6 // // 8 // 'grISme jyeSThApADhAkhye abhitApastena 'spRSTaH' chupto vyAptaH san 'vimanA' vimanaskaH, suSTha pAtumicchA pipAsA tAM prApto nitarAM tRDabhibhUto bAhulyena dainyamupayAtIti darzayati-tatra tasinnuSNaparISahodaye 'mandA' jaDA azaktA 'viSIdanti' yathA parAbhaGgamupayAnti, dRSTAntamAha-matsyA alpodake viSIdanti, gamanAbhAvAnmaraNamupayAnti, evaM sattvAbhAvAtsaMyamAt bhrazyanta | iti, idamuktaM bhavati-yathA matsyA alpakhAdudakasya grISmAbhitApena taptA avasIdanti, evamalpasattvAcAritrapratipattAvapi jalla& malakledaklinnagAtrA bahiruSNAbhitaptAH zItalAn jalAzrayAn jaladhArAgRhacandanAdInuSNapratikArahetUnanusarante-vyAkulitacetasaH | saMyamAnuSThAnaM prati vipIdanti // 5 // sAmprataM yAcyAparISahamadhikRtyAha-'sadA datte' ityAdi, yatInAM 'sadA sarvadA danta|zodhanAdyapi pareNa dattam eSaNIyam-utpAdAgheSaNAdoSarahitamupabhoktavyamityataH kSudhAdivedanArtAnAM yAvajjIvaM paradattaiSaNA duHkhaM bhavati, apiceyaM 'yAcyA' yAcyAparISaho'lpasattvairduHkhena 'praNodyate' tyajyate, tathA coktam-"khijai muhalAvaNaM 18|| 1kSIyave mukhalAvaNyaM vAcA gilati (ghUrNati) kaNThamadhye / kahakahakahita hRdayaM dehIti para bhaNataH // 1 // Rececenecececeneces For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai vAyA gholei kaMThamajhami / kahakahakahei hiyayaM dehitti paraM bhaNaMtassa // 1 // gatibhraMzo mukhe dainya, gAtravedo vivarNatA / maraNe yAni cihnAni, tAni cihnAni yaacke||1||" ityAdi, evaM dustyajaM yAcyAparISahaM parityajya gatAbhimAnA mahAsattvA jJAnAdyabhivRddhaye mahApuruSasevitaM panthAnamanuvrajantIti / zlokapazcArddhanA''krozaparISahaM darzayati'-pRthagajanA' prAkRtapuruSA anAryakalpA | 'ityevamAhuH' ityevamuktavantaH, tadyathA-ye ete yatayaH jallAviladehA luzcitazirasaH kSudhAdivedanAgrastAste ete pUrvAcaritaiH karmabhirArtAH pUrvakhakRtakarmaNaH phalamanubhavanti, yadivA-karmabhiH-kRSyAdibhirArtAH-tatkartumasamarthA udvignAH santo yatayaH | saMvRttA iti, tathaite 'durbhagA: sarveNaiva putradArAdinA parityaktA nirgatikAH santaH pravrajyAmabhyupagatA iti // 6 // ete sadde acAyaMtA, gAmesu Nagaresu vA / tattha maMdA visIyaMti, saMgAmaMmiva bhIruyA // 7 // appege khudhiyaM bhikkhu, suNI DaMsati lUsae / tattha maMdA visIyaMti, teupuTThA va paanninno||8|| ___'etAn' pUrvoktAnAkrozarUpAn tathA cauracArikAdirUpAn zabdAn sohumazaknuvanto grAmanagarAdau tadantarAle vA vyavasthitAH 'tatra' tasin Akroze sati 'mandA' ajJA laghuprakRtayo 'viSIdanti' vimanaskA bhavanti saMyamAdvA bhrazyanti, yathA bhIravaH18 | 'saMgrAme' raNazirasi cakrakuntAsizaktinArAcAkule raTatpaTahazaGkhajhallarInAdagambhIre samAkulAH santaH pauruSaM parityajyAyazaHpaTa- 18 hamaGgIkRtya bhajyante, evamAkrozAdizabdAkarNanAdalpasattvAH saMyame viSIdanti // 7 // vadhaparISahamadhikRtyAha-'appege' ityA For Personal & Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM di, apiH saMbhAvane, ekaH kazcicchAdiH lUpayatIti lUSakaH prakRtyaiva krUro bhakSakaH, 'khudhiya'ti kSudhitaM-bubhukSitaM bhikSAmaTantaM 3.upasazIlAGkA | bhikSu 'dazati' bhakSayati dazanairaGgAvayavaM vilumpati, 'tatra' tasin zvAdibhakSaNe sati 'mandA' ajJA alpasattvatayA 'viSI- gAMdhya0 cAryAyavR18 danti' dainyaM bhajante, yathA 'tejasA' agninA 'spRSTA' dahyamAnAH 'prANino' jantavo vedanArtAH santo viSIdanti-gAtraM uddezaH 1 ttiyutaM saMkocayantyArtadhyAnopahatA bhavanti, evaM sAdhurapi krUrasattvairabhidrutaH saMyamAd bhrazyata iti, duHsahatvAdrAmakaNTakAnAm // 8 // // 81 // punarapi tAnadhikRtyAha appege paDibhAsaMti, paDipaMthiyamAgatA / paDiyAragatA ete, je ete eva jiivinno||9|| appege vai juMjaMti, nagiNA piMDolagAhamA / muMDA kaMDaviNaTuMgA, ujallA asamAhitA // 10 // 9 apiH saMbhAvane, 'eke' kecanApuSTadharmANa:-apuNyakarmANaH 'pratibhASante' yuvate, pratipatha:-pratikUlakhaM tena caranti prAtipanthikAH-sAdhuvidveSiNastadbhAvamAgatAH kathazcitpratipathe vA dRSTA anAryA etad bruvate, sambhAvyata aitadevaMvidhAnAM, tadyathA-pratIkAraH-pUrvAcaritasya karmaNo'nubhavastameke gatAH-prAptAH svakRtakarmaphalabhogino 'ya ete' yatayaH 'evaMjIvina' iti 81 paragRhANyaTanti ato'ntaprAntabhojino'dattadAnA luJcitazirasaH sarvabhogavazcitA duHkhitaM jIvantIti // 9 // kiJca-apyeke || // 81 // kecana kumRtiprasRtA anAryA vAcaM yuJjanti-bhASante, tadyathA-ete jinakalpikAdayo nagnAstathA 'piMDolaga'tti parapiNDaprAIN 1 jujjhitaM pra0 jhajhiyaM cU0 2 taddAraveyaNije te cU0 3 piMDesu dIyamAnesu ulleti adhamA adhamajAtayaH cU0 4 ujjAtAH naSTAH cu0 dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ rthakA adhamAH-malAvilakhAt jugupsitA 'muNDA' luzcitazirasaH, tathA-kacitkaNDakRtakSatai rekhAmiLa vinaSTAGgAvikRtazarIrAH, apratikarmazarIratayA vA kvacidrogasambhave sanatkumAravadvinaSTAGgaH, tathodgato jalla:-zuSkaprakhedo yeSAM te ujallAH, tathA 'asamAhitA' azobhanA bIbhatsA duSTA vA prANinAmasamAdhimutpAdayantIti // 10 // sAmpratametadbhASakANAM vipAkadarzanAyAha__evaM vippaDivannege, appaNA u ajaannyaa| tamAo te tamaM jaMti, maMdA moheNa pAuDA // 11 // puTTho ya daMsamasaehiM, taNaphAsamacAiyA / na me diTTe pare loe, jai paraM maraNaM siyA // 12 // 'evam' anantaroktanItyA 'eke' apuNyakarmANo 'vipratipannA:' sAdhusanmArgadveSiNaH 'AtmanA' svayamajJAH, tuzabdAdanyeSAM ca vivekinAM vacanamakurvANAH santaste 'tamasaH' ajJAnarUpAdutkRSTaM tamo 'yAnti' gacchanti, yadivA-adhastAdapyadhastanI gatiM gacchanti, yato 'mandA' jJAnAvaraNIye nAvaSTabdhAH tathA 'mohena' mithyAdarzanarUpeNa 'prAvRtA' AcchAditAH santaH khiDaprAyAH sAdhuvidveSitayA kumArgagA bhavanti, tathA coktam-"eka hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatiIi-18 tIyam / etad dvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'dhastasyApamArgacalane khalu ko'praadhH||1||"||11|| daMzamazakaparISahamadhikRtyAha-kacitsindhutAmralipsa koGkaNAdike deze adhikA daMzamazakA bhavanti tatra ca kadAcitsAdhuH paryaTastaiH spRSTazca' bhakSitaH tathA niSkiJcanakhAt tRNeSu zayAnastatsparza soDhumazanuvana ArttaH san evaM kadAcicintayet , tadyathA-paralokArthametaduSkaramanuSThAnaM cieaeseeeeeeeeeeeeesea Jain Education intento For Personal & Private Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18| kriyamANaM ghaTate, na cAsau mayA paralokaH pratyakSeNopalabdhaH, apratyakSavAt , nApyanumAnAdinopalabhyata iti, ato yadi paraM || 3 upasazIlAGkA- // mamAnena klezAbhitApena maraNaM syAt , nAnyatphalaM kiJcaneti // 15 // apica godhya0 cAyIya uddezaH 1 ttiyutaM saMtattA kesaloeNaM, bNbhcerpraaiyaa| tattha maMdA visIyaMti, macchA viTA va keyaNe // 13 // // 82 // AyadaMDasamAyAre, micchAsaMThiyabhAvaNA / harisappaosamAvannA, keI lUsaMti'nAriyA // 14 // samantAt taptAH santaptAH kezAnAM 'loca' utpATanaM tena, tathAhi-sarudhirakezotpATane hi mahatI pIDopapadyate, tayA cAlpasattvAH visrotasikA bhajante, tathA 'brahmacarya' bastinirodhastena ca 'parAjitAH' parAbhagnAH santaH 'tatra' tasin kezotpATane'tidurjayakAmodreke vA sati 'mandA' jaDA-laghuprakRtayo viSIdanti saMyamAnuSThAnaM prati zItalIbhavanti, sarvathA saMyamAd vA | bhrazyanti, yathA matsyAH 'ketane' matsyabandhane praviSTA nirgatikAH santo jIvitAd bhrazyanti, evaM te'pi varAkAH sarvakaSakAmaparAjitAH saMyamajIvitAt bhrazyanti // 13 // kiJca-AtmA daNDyate-khaNDyate hitAt bhrazyate yena sa AtmadaNDaH 'samAcAraH' anuSThAnaM yeSAmanAryANAM te tathA, tathA mithyA-viparItA saMsthitA-skhAgrahArUDhA bhAvanA-antaHkaraNavRttiryeSAM te mithyA saMsthitabhAvanA-mithyAkhopahatadRSTaya ityarthaH, harSazca pradveSazca harSapradveSaM tadApannA rAgadvepasamAkulA itiyAvat , ta evambhUtA a18| 1 kavvAlasaMThiA macchA pANIe paDiniyatte oyArijati khuNI emAdI 2 For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ // nAryAH sadAcAraM sAdhu krIDayA pradveSeNa vA krUrakarmakArikhAt 'lUSayanti' kadarthayanti daNDAdibhirvAgbhiveti // 14 // etadeva darzayitumAha appege paliyaMte siM, cAro corotti suvayaM / baMdhati bhikkhuyaM bAlA, kasAyavayaNehi ya // 15 // tattha daMDeNe saMvIte, muTThiNA adu phaileNa vA / nAtINaM saratI bAle, itthI vA kuddhagAmiNI // 16 // || ete bho ! kasiNA phAsA, pharusA durhiyaasyaa| hatthI vA sarasaMvittA, kIvA vasa gayA gihaM // 17 // || __ tibemi // iti tRtIyAdhyayanasya prathamoddezakaH samAptaH // (gAthAgaM0 191) ___ apiH saMbhAvane, eke anAryA AtmadaNDasamAcArA mithyAkhopahatabuddhayo rAgadveSaparigatAH sAdhu 'paliyaMte siM'ti anAryade& zaparyante vartamAnaM 'cAroti carojyaM 'caura' ayaM stena ityevaM malA suvrataM kadarthayanti, tathAhi-'badhnanti' rajjvAduinA saMyama| yanti 'bhikSuka' bhikSaNazIlaM 'bAlA' ajJAH sadasadvivekavikalAH tathA 'kaSAyavacanaizca' krodhapradhAnakaTukavacanainibharsaya-] ntIti // 15 // apica-tatra' tasminnanAryadezaparyante vartamAnaH sAdhuranAyeMH 'daNDena' yaSTinA muSTinA vA 'saMvIta:' prahato'thavA 'phalena vA' mAtuliGgAdinA khaDgAdinA vA sa sAdhurevaM taiH kadImAnaH kazcidapariNataH 'bAla' ajJo 'jJAtInAM'81 1 yeSAM parasparavirodhaH cU0 2 khIlo daMDapahAro vA 3 caveDA Deep00DOREas000000000000 9000020200000000000000000000000 For Personal & Private Use Only w
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 upasagodhya0 uddezaH 2 sUtrakRtAGgaM khajanAnAM sarati, tadyathA-yadyatra mama kazcit sambandhI syAt nAhamevambhUtAM kadarthanAmavApnuyAmiti, dRSTAntamAha-yathA strI zIlAGkA- kruddhA satI svagRhAt gamanazIlA nirAzrayA mAMsapezIva sarvaspRhaNIyA taskarAdibhirabhidrutA satI jAtapazcAttApA jJAtInAM parati cA-ya-12 evamasAvapIti // 16 // upasaMhArArthamAha-bho iti ziSyAmatraNaM, ya eta AditaH prabhRti daMzamazakAdayaH pIDotpAdakalena tiyuta | parISahA evopasargA abhihitAH 'kRtsnAH ' saMpUrNA bAhulyena spRzyante-sparzendriyeNAnubhUyanta iti sparzAH, kathambhUtAH ? // 83 // 'paruSAH' paruSairanAyaH kRtakhAt pIDAkAriNaH, te cAlpasatvairduHkhenAdhisahyante tAMzcAsahamAnA laghuprakRtayaH kecanAzlAghAmaGgI | kRtya hastina iva raNazirasi 'zarajAlasaMvItA' zarazatAkulA bhaGgamupayAnti evaM 'klIvA' asamarthA 'avazAH' paravazAH || karmAyattA gurukarmANaH punarapi gRhameva gatAH, pAThAntaraM vA 'tivvasahe'tti tIrairupasagairabhidrutAH 'zaThAH' zaThAnuSThAnAH saMyama parityajya gRhaM gatAH, iti bravImIti pUrvavat // 17 // upasargaparijJAyAH prathamoddezaka iti // atha tRtIyAdhyayanasya dvitIyoddezakaH prArabhyate // 18 // 83 // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihopasargaparijJAdhyayane upasargAH pratipipAda-12 1.kulAhAH pra. Educan For Personal & Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ yiSitAH, te cAnukUlAH pratikUlAca, tatra prathamoddezake pratikUlAH pratipAditAH, iha khanukUlAH pratipAdyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyA''disUtram__ ahime suhamA saMgA, bhikkhuNaM je duruttarA / jattha ege visIyaMti, Na cayaMti javittae // 1 // appege nAyao dissa, royaMti privaariyaa| posaNe tAya ! puTTho'si, kassa tAya! jahAsiNe ? // 2 // 6|| 'atha' iti Anantarye, pratikUlopasargAnantaramanukUlAH pratipAdyanta ityAnantaryArthaH, te 'imeM anantaramevAbhidhIyamAnAH pratya| kSAsannavAcikhAdidamA'bhidhIyante, te ca 'sUkSmAH prAyazcetovikArakArikhenAntarAH, na pratikUlopasargA iva bAhulyena zarIravikA-18 rakArikhena prakaTatayA bAdarA iti, 'saGgA' mAtApitrAdisambandhAH ya ete 'bhikSUNAM' sAdhUnAmapi 'duruttarA' durlaGghayA-dura-18 tikramaNIyA iti, prAyo jIvitavighnakarairapi pratikUlopasargerudIrNairmAdhyasthyamavalambayituM mahApuruSaiH zakyam, ete khanukUlopasa| rgAstAnapyupAyena dharmAcyAvayanti, tato'mI duruttarA iti, 'yatra' yeSUpasargeSu satsu 'eke' alpasavAH sadanuSThAnaM prati 'viSIdanti' zItalavihArivaM bhajante sarvathA vA-saMyamaM tyajanti, naivAtmAnaM saMyamAnuSThAnena 'yApayituM'-vartayituM tasmin vA || vyavasthApayituM zaknuvanti' samarthA bhavantIti // 1 // tAneva sUkSmasaGgAn darzayitumAha-'api: saMbhAvane 'eke' tathAvidhA 'jJAtayaH' khajanA mAtApitrAdayaH pravrajantaM prabajitaM vA 'dRSTA' upalabhya 'parivArya' veSTayikhA rudanti rudanto vadanti ca | Raeeeeeeeeeeeeeeeeee 1 yataH pra0 dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya ciyutaM // 84 // dInaM yathA - bAlyAt prabhRti tvamasmAbhiH poSito vRddhAnAM pAlako bhaviSyatIti kRtvA tato'dhunA 'naH' amAnapi tvaM 'tAta !" putra 'poSaya' pAlaya, kasya kRte - kena kAraNena kasya vA balena tAtAsmAn tyajasi ?, nAsmAkaM bhavantamantareNa kazcitrAtA vidyata iti // 2 // kiJca piyA tetherao tAta !, sasA te khuDDiyA imA / bhAyaro te saMgA tAta !, soyarA kiM jahAsi Ne ? // 3 // mAyaraM piyaraM posa, evaM logo bhavissati / evaM khu loiyaM tAya !, je pAlaMti ya mAyaraM // 4 // he 'tAta !' putra ! pitA 'te' tava 'sthaviro' vRddhaH zaitAtIkaH 'khasA' ca bhaginI tava 'kSullikA' laghvI aprAptayauvanA 'imA' purovarttinI pratyakSeti, tathA bhrAtaraH 'te' tava 'khakA' nijAstAta ! 'sodarA' ekodarAH kimityasmAn parityajasIti // 3 // tathA 'mAyara mi'tyAdi, 'mAtaraM' jananIM tathA 'pitaraM' janayitAraM 'puSANa' vibhRhi, evaM ca kRte tavehalokaH paralokazca bhaviSyati, tAtedameva 'laukika' lokAcIrNam, ayameva laukikaH panthA yaduta - vRddhayormAtApitroH pratipAlanamiti, tathA coktam- " guravo yatra pUjyante, yatra dhAnyaM susaMskRtam / adantako yatra tatra zakra ! vasAmyaham // 1 // " iti // 4 // " apica 1 savA -- vayaNa niddase ciTThati cU0 2 varSazatamAnaH For Personal & Private Use Only 3 upasa godhya0 uddezaH 2 11 68 11
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarA mahurullAvA, puttA te tAta! khuddddyaa| bhAriyA te NavA tAta!, mAsA annaM jaNaM game // 5 // ehi tAya! gharaM jAmo, mA ya kamme sahA vayaM / bitiyaMpi tAya! pAsAmo, jAmu tAva sayaM gihaM // 6 // 'uttarA' pradhAnAH uttarottarajAtA vA madhuro-manojJa ullApaH-AlApo yeSAM te tathAvidhAH putrAH 'te' tava 'tAta' putra!18 | 'kSullakA' laghavaH tathA 'bhAryA patnI te 'navA' pratyAyauvanA abhinavoDhA vA mA asau khayA parityaktA satI anyaM janaM gacchet-unmArgayAyinI syAd, ayaM ca mahAn janApavAda iti // 5 // apica-jAnImo vayaM yathA khaM karmabhIrUstathApi 'ehi' |Agaccha gRhaM 'yAmo' gacchAmaH / mA vaM kimapi sAmprataM karma kRthAH, apitu tava karmaNyupasthite vayaM sahAyakA bhaviSyAmaH| sAhAyyaM kariSyAmaH / ekavAraM tAvadhakarmabhirbhagnasvaM tAta ! punarapi dvitIyaM vAraM 'pazyAmo' drakSyAmo yadasAbhiH sahAyairbhavato bhaviSyatItyato 'yAmo' gacchAmaH tAvat svakaM gRhaM kurvetadasadvacanamiti // 6 // kizca gaMtuMtAya ! puNo gacche, Na teNAsamaNo siyaa|akaamgN parikkammaM, kote vAreumarihati ? // 7 // jaM kiMci aNagaM tAta!, taMpi savaM samIkataM / hiraNaM vavahArAi, taMpi dAhAmu te vayaM // 8 // 'tAta' putra! galA gRhaM khajanavarga dRSTvA punarAgantAsi, naca 'tena' etAvatA gRhagamanamAtreNa bamazramaNo bhaviSyasi, 'a 1 uttamA cU. 2 uttAritaM cU0 Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM kAmagaM'ti anicchantaM gRhavyApArecchArahitaM 'parAkramantaM' khAbhipretAnuSThAnaM kurvANaM kaH 'tvAM' bhavantaM 'vArayituM niSedha-18 yitum 'arhati' yogyo bhavati, yadivA-'akAmagaMti vArddhakAvasthAyAM madanecchAkAmarahitaM parAkramantaM saMyamAnuSThAna prati || gAbhyaH kasvAmavasaraprApte karmaNi pravRttaM dhArayitumarhatIti // 7 // anyacca-'tAta' putra! yatkimapi bhavadIyamRNajAtamAsIttatsarvamasAmiH | uddezaH 2 samyagvibhajya 'samIkRtaM samabhAgena vyavasthApitaM, yadivotkaTaM sat samIkRtaM-sudeyakhena vyavasthApitaM, yacca 'hiraNyaM dravyajAtaM vyavahArAdAvupayujyate, AdizabdAt anyena vA prakAreNa tavopayogaM yAsyati tadapi vayaM dAsyAmaH, nirdhano'yamiti mA kRthA | bhayamiti // 8 // upasaMhArArthamAha icceva NaM susehaMti, kAluNIyasamuTThiyA / vibaddho nAisaMgehiM, tato'gAraM pahAvai // 9 // jahA rukkhaM vaNe jAyaM, mAluyA paDibaMdhaI / eva NaM paDibaMdhati, NAtao asamAhiNA // 10 // Namiti vAkyAlaGkAre 'ityeva' pUrvoktayA nItyA mAtApitrAdayaH kAruNikairvacobhiH karuNAmutpAdayantaH khayaM vA dainyamupasthi| tAH 'taM' pravrajitaM pravrajantaM vA 'susehaMti'tti suSTha zikSayanti vyuddhAhayanti, sa cApariNatadharmA'lpasaco gurukarmA jJAtisaGga-1 // 85 // |vibaddho-mAtApitRputrakalatrAdimohitaH tataH 'agAraM' gRhaM prati dhAvati-pravrajyAM parityajya gRhapAzamanubanAtIti // 9 // kizcAnyat-yathA vRkSaM 'vane aTavyAM 'jAtam' utpanna 'mAluyA' vallI 'pratibadhnAti' veSTayatyevaM 'Na' iti vAkyAlaGkAre dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 729909000909 'jJAtayaH svajanAH 'taM' yatiM asamAdhinA prativananti, te tatkurvante yenAsyAsamAdhirutpadyata iti, tathA coktam-"amitto mittiveseNaM, kaMThe ghettUNa royai / mA mittA ! soggaI jAhi, dovi gacchAmu duggaI // 1 // " // 10 // apica vibaddho nAtisaMgahi, hatthIvAvI navaggahe / piTuto parisappaMti, suyagocca adUrae // 11 // ete saMgA maNUsANaM, pAtAlA va ataarimaa| kIvA jattha ya kissaMti, nAisaMgehiM mucchiyA // 12 // vividhaM baddhaH-paravazIkRtaH vibaddho jJAtisaGgaiH-mAtApitrAdisambandhaiH, te ca tasya tasinnavasare sarvamanukUlamanutiSThanto dhRtiall mutpAdayanti, hastIvApi 'navagrahe' abhinavagrahaNe, (yathA sa) dhRtyutpAdanArthamikSuzakalAdibhirupacaryate, evamasAvapi sarvAnukUlai-18 | rupAyairupacaryate, dRSTAntAntaramAha-yathA'bhinavaprasUtA gaurnijastanandhayasya 'adUragA' samIpavartinI satI pRSThataH parisarpati, evaM te'pi nijA utpravajitaM punarjAtamiva manyamAnAH pRSThato'nusarpanti-tanmArgAnuyAyino bhavantItyarthaH // 11 // saGgadoSadarzanAyAha'ete' pUrvoktAH sajyanta iti saGgAH-mAtRpitrAdisambandhAH karmopAdAnahetavaH, manuSyANAM 'pAtAlA iva' samudrA ivApratiSThitabhUmitalakhAt te 'atArima'tti dustarAH, evamete'pi saGgA alpasatvairduHkhenAtilacante, 'yatra ca' yeSu saGgeSu 'klIbA' asamarthAH 'klizyanti' klezamanubhavanti, saMsArAntarvatino bhavantItyarthaH, kiMbhUtAH ?-'jJAtisaGgaiH putrAdisambandhaiH 'mUchitA' gRddhA adhyupapannAH santo, na paryAlocayantyAtmAnaM saMsArAntarvartinamevaM klizyantamiti // 12 // apica1 amitraMmitraveSeNa kaNThe gRhItvA roditi / mA mitra ! sugatIryAH dvAvapi gacchAvo durgatim // 1 // Sasacassagas For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM taM ca bhikkhU parinnAya, save saMgA mahAsavA / jIviyaM nAvakaMkhijA, soccA dhammamaNuttaraM // 13 // // 3 upasazIkAGkAahime saMti AvaddA, kAsaveNaM paveiyA / buddhA jatthAvasappaMti, sIyaMti abuhA jahiM // 14 // | godhya0 cAIyavR uddeza 2 ttiyutaM 'taM ca jJAtisaGgaM saMsAraikahetuM bhikSurjaparinnayA (jJAkhA ) pratyAkhyAnaparikSayA pariharet / kimiti ?, yataH 'sarve'pi ye kecana saGgAste 'mahAzravA' mahAnti karmaNa AzravadvArANi vartante / tato'nukUlairupasagairupasthitairasaMyamajIvitaM-gRhAvAsapAzaM 1 // 86 // |'nAbhikAGket' nAbhilaSet, pratikUlaicopasargaH sadbhirjIvitAbhilASI na bhaved , asamaJjasakArilena bhavajIvitaM nAbhikAjhet / | kiM kRkhA ?-'zrutvA' nizamyAvagamya, kam ?-'dharma' zrutacAritrAkhyaM, nAsyottaro'stItyanuttaraM pradhAnaM maunIndramityarthaH // 13 // || anyacca-'athe' tyadhikArAntaradarzanArthaH, pAThAntaraM vA 'aho' iti, tacca visaye, 'ime' iti ete pratyakSAsannAH sarvajanavidi-19 / takhAt 'santi' vidyante vakSyamANA Avartayanti-prANinaM bhrAmayantItyAvartAH, tatra dravyAvartA nadyAdeH bhAvAvartAstUtkaTamohoda yApAditaviSayAbhilApasaMpAdakasaMpatprArthanAvizeSAH, ete cAvartAH 'kAzyapena' zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA utpannadivyajJAnena 'A(pra)veditA' kathitAH pratipAditAH 'yatra' yeSu satsu 'buddhA' avagatatattvAAvartavipAkavedinastebhyaH 'apasarpanti' apramattatayA tadUragAmino bhavanti, abuddhAstu nirvivekatayA yeSvavasIdanti-AsaktiM kurvantIti // 14 // tAnevAvartAn 6 darzayitumAha cieaeeeeeeeeeeeeeeeeeees dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyANo rAya'maccA ya, mAhaNA aduva khttiyaa| nimaMtayaMti bhogehi, bhikkhUyaM saahujiivinnN||15|| hattha'ssarahajANehi, vihAragamaNehi ya / bhuMja bhoge ime sagghe, maharisI! pUjayAmu taM // 16 // 8 'rAjAna: cakravartyAdayo 'rAjAmAtyAzca' mantrIpurohitaprabhRtayaH tathA brAhmaNA athavA 'kSatriyA' ikSvAkuvaMzajaprabhRtayaH, ete sarve'pi 'bhogaiH' zabdAdibhirviSayaiH 'nimantrayanti' bhogopabhogaM pratyabhyupagamaM kArayanti, kam ?-bhikSukaM 'sAdhujIviNamiti sAdhvAcAreNa jIvituM zIlamasyeti ( sAdhujIvI taM) sAdhujIvinamiti, yathA brahmadattacakravartinA nAnAvidhai| gaizcitrasAdhurupanimatrita iti / evamanye'pi kenacitsambandhena vyavasthitA yauvanarUpAdiguNopetaM sAdhu viSayoddezenopanimatraye-18 yuriti // 15 // etadeva darzayitumAha-hastyazvarathayAnaiH tathA 'vihAragamanaiH viharaNaM krIDanaM vihArastena gamanAni vihAragamanAni-udyAnAdau krIDayA gamanAnItyarthaH, cazabdAdanyaizcendriyAnukUlairviSayairupanimatrayeyuH, tadyathA-bhuta 'bhogAn' zabdAdi-12 viSayAn 'imAn' asAbhiDhauMkitAn pratyakSAsannAn zlAghyAn' prazastAn anindyAn 'maharSe' sAdho! vayaM viSayopakaraNaDhau|| kanena 'tvAM bhavantaM 'pUjayAmaH' satkArayAma iti // 16 // kizcAnyat vatthagaMdhamalaMkAraM, itthIo sayaNANi ya / bhuMjAhimAI bhogAiM, Auso ! pUjayAmu taM // 17 // jo tume niyamo ciNNo, bhikkhubhAvaMmi suvayA! / agAramAvasaMtassa, sabo saMvijae tahA // 18 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM 'vastraM cInAMzukAdi 'gandhAH' koSThapuTapAkAdayaH, vastrANi ca gandhAzca vastragandhamiti samAhAradvandvaH tathA 'alaGkAram'43 upasazIlAkA-8 kaTakakeyUrAdikaM tathA 'striyaH pratyagrayauvanAH 'zayanAni ca' paryaGkatUlIpracchadapaTopadhAnayuktAni, imAn bhogAnindriyamano'nu-8| dhya0 cAyIyavR- kUlAnasAbhiauMkitAn 'bhuta tadupabhogena saphalIkuru, he AyuSman! bhavantaM 'pUjayAmaH' satkArayAma iti // 17 // api- uddezaH 2 ca-yaskhayA pUrva 'bhikSubhAve' pravrajyAvasare 'niyamo' mahAvratAdirUpaH 'cIrNaH' anuSThitaH indriyanoindriyopazamagatena he // 87 // suvrata ! sa sAmpratamapi 'agAraM gRham 'AvasataH' gRhasthabhAvaM samyaganupAlayato bhavatastathaiva vidyata iti, na hi sukRtaduSkRtasyAnucIrNasya nAzo'stIti bhAvaH // 18 // kizca-. ciraM dUijjamANassa, doso dANiM kuto tava ? / icceva NaM nimaMti, nIvAreNa va sUyaraM // 19 // coiyA bhikkhacariyAe, acayaMtA javittae / tattha maMdA visIyaMti, ujANaMsi va dubbalA // 20 // 'ciraM' prabhUtaM kAlaM saMyamAnuSThAnena 'dUijamANassa'tti viharataH sataH 'idAnI' sAmprataM doSaH kutastava ?, naivAstIti bhAvaH,18 ityevaM hastyazvarathAdibhirvasvagandhAlaGkArAdibhizca nAnAvidhairupabhogopakaraNaiH karaNabhUtaiH 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'ta' bhikSu sA-1|| // 87 // | dhujIvinaM 'nimantrayanti' bhogabuddhiM kArayanti, dRSTAntaM darzayati-yathA 'nIvAreNa vrIhivizeSakaNadAnena 'sUkaraM' varAhaM kUIS Take pravezayanti evaM tamapi sAdhumiti // 19 // anantaropanyastavArtopasaMhArArthamAha-bhikSaNAM-sAdhUnAmudyuktavihAriNAM ececercedecesteroeaeseseseseen For Personal & Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ caryA - dazavidhacakravAlasAmAcArI icchA micchetyAdikA tathA coditAM:- preritA yadivA bhikSucaryayA karaNabhUtayA sIdantavoditAH -- tatkaraNaM pratyAcAryAdikaiH paunaHpunyena preritAstaccodanAmazaknuvantaH saMyamAnuSThAnenAtmAnaM 'yApayituM' vartayitumasa marthAH santaH 'tatra' tasmin saMyame mokSaikagamanahetau bhavakoTizatAvApte 'mandA' jaDA 'viSIdanti' zItalavihAriNo bhavanti, tamevAcintyacintAmaNikalpaM mahApuruSAnucIrNaM saMyamaM parityajanti, dRSTAntamAha - UrdhvaM yAnamudyAnaM mArgasyonnato bhAga uGkamityarthaH tasmin udyAnazirasi utkSiptamahAbharA ukSANo'tidurbalA yathA'vasIdanti - grIvAM pAtayikhA tiSThanti notkSiptabharanirvAhakA bhavantItyevaM te'pi bhAvamandA utkSiptapazca mahAvratabhAraM vodumasamarthAH pUrvoktabhAvAvartaiH parAbhannA viSIdanti // 20 // kizca - acayaMtA va lUheNaM, uvahANeNa tajjiyA / tattha maMdA visIyaMti, ujjANaMsi jaraggavA // 21 // evaM nimaMtaNaM laDuM, mucchiyA giddha itthIsu / ajjhovavannA kAmehiM, coijjaMtA gayA gihaM // 22 // tibemi // iti uvasaggapariNNAe bitio uddeso sammatto // 3-2 // ( gAthAgraM0 213 ) 'rUkSeNa' saMyamenAtmAnaM yApayitumazaknuvantaH tathA 'upadhAnena' anazanAdinA sabAhyAbhyantareNa tapasA 'tarjitA ' bAdhitAH santaH tatra saMyame mandA viSIdanti 'udyAnazirasi ' uTTaGkamasta ke 'jIrNo' durbalo gauriva, yUno'pi hi tatrAvasIdanaM sambhAvyate 1 bAdhitA iti pra0 2 taNa pra0 For Personal & Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayavRciyutaM // 88 // kiM punarjaradbhavasyeti jIrNagrahaNam, evamAvartamantareNApi dhRtisaMhananopetasya vivekino'pyavasIdanaM sambhAvyate, kiM punarAvarte| rupasargitAnAM mandAnAmiti // 21 // sarvopasaMhAramAha - ' evaM ' pUrvoktayA nItyA viSayopabhogopakaraNadAnapUrvakaM 'nimantraNaM' viSayopabhogaM prati prArthanaM 'labdhvA' prApya 'teSu' viSayopakaraNeSu hastyazvarathAdiSu ' mUcchitA' atyantAsaktAH tathA strISu 'gRddhA' dattAvadhAnA ramaNIrAgamohitAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'adhyupapannA:' kAmagatacittAH saMyame'vasIdanto'pare - | godyuktavihAriNA nodyamAnAH - saMyamaM prati protsAhyamAnA nodanAM soDhumazaknuvantaH santo gurukarmANaH pravrajyAM parityajyAlpa| sattvA gRhaM gatA - gRhasthIbhUtAH / itiH parisamAptau bravImIti pUrvavat // 22 // iti upasargaparijJA'dhyayanasya dvitIya uddezaH // atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya tRtIyodezakaH prArabhyate // upasargaparijJAyAM ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroddezakAbhyAmupasargA anukUlapratikUla bhedenAbhihitAH, taizvAdhyAtmaviSIdanaM bhavatIti tadanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdi sUtram For Personal & Private Use Only 3 upasa rgAdhya0 uddezaH 3 11 66 11
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 // jahA saMgAmakAlaMmi, piTuto bhIru vehai / valayaM gahaNaM NUmaM, ko jANai parAjayaM 1 // muhuttANaM muhuttassa, muhutto hoi taariso| parAjiyA'vasappAmo, iti bhIrU uvehaI // 2 // dRSTAntena hi mandamatInAM sukhenaivArthAvagatirbhavatItyata AdAveva dRSTAntamAha-yathA kazcid 'bhIruH' akRtakaraNaH 'saMgrAma - | kAle' parAnIkayuddhAvasare samupasthite 'pRSThataH prekSate' AdAvevApatpratIkArahetubhUtaM durgAdikaM sthAnamavalokayati / tadeva darza| yati- 'valaya' miti yatrodakaM valayAkAreNa vyavasthitam udakarahiMtA vA gartA duHkhanirgamapravezA, tathA 'gahanaM' dhavAdivRkSaiH keTisaMsthAnIyaM 'NUmaM 'ti pracchannaM giriguhAdikaM kimityasAvevamavalokayati ?, yata evaM manyate tatraivambhUte tumule saGgrAme subhaTasaGghale ko jAnAti kasyAtra parAjayo bhaviSyatIti ?, yato daivAyattAH kAryasiddhayaH, stokairapi bahavo jIyanta iti // 1 // kiJca - muhUrttAnAmekasya vA muhUrtasyAparo 'muhUrta' kAlavizeSalakSaNo'vasarastAdRg bhavati yatra jayaH parAjayo vA sambhAvyate, tatraivaM | vyavasthite parAjitA vayam 'avasarpAmo' nazyAma ityetadapi sambhAvyate asmadvidhAnAmiti bhIruH pRSThata ApatpratIkArArtha zaraNamupekSate // 2 // iti zlokadvayena dRSTAntaM pradarzya dAntikamAha 1 kaNTisaM0 pra0 2 yuddha viSayatvAt mAyopekSendrajAlAni kSudropAyA ime traya iti zrI hemacandravacanAdatra kSudropAyapara upekSi For Personal & Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM evaM tu samaNA ege, abalaM naccANa appagaM / aNAgayaM bhayaM dissa, avikappaMtimaM suyaM // 3 // 3 upasazIlAGkA goMdhya0 cAryAyavRko jANai viUvAtaM, itthIo udagAu vA / coijjaMtA pavakkhAmo, Na No atthi pakappiyaM // 4 // uddezaH 3 ttiyutaM | 'evam' iti yathA saGgrAmaM praveSTumicchuH pRSThato'valokayati-kimatra mama parAbhagnasya valayAdikaM zaraNaM trANAya syAditi ?, eva meva 'zramaNAH' prajitA 'eke' kecanAdRDhamatayo'lpasattvA AtmAnam 'abalaM' yAvajjIvaM saMyamabhAravahanAkSama jJAkhA anaagt||89|| 18| meva bhayaM dRSTvA' utprekSya tadyathA-niSkiJcano'haM kiM mama vRddhAvasthAyAM glAnAdyavasthAyAM durbhikSe vA trANAya sthAdityevamAjI | vikAbhayamutprekSya 'avakalpayanti' parikalpayanti manyante-idaM vyAkaraNaM gaNitaM jotiSkaM vaidyakaM horAzAstraM matrAdikaM vA zruta|| madhItaM mamAvamAdau trANAya syAditi // 3 // etacaite'vakalpayantItyAha-alpasattvAH prANino vicitrA ca karmaNAM gatiH |bahUni pramAdasthAnAni vidyante ataH 'ko jAnAti kaH paricchinatti 'vyApAta' saMyamajIvitAt bhraMzaM, kena parAjitasya mama | 81 saMyamAd bhraMzaH syAditi, kim 'strItaH strIpariSahAt uta 'udakAt' snAnAdyarthamudakAsevanAbhilASAd?, ityevaM te varAkAH prakalpayanti, na 'na:' asAkaM kiJcana 'prakalpitaM' pUrvopArjitadravyajAtamasti yattasyAmavasthAyAmupayogaM yAsyati, ataH 'codyamAnAH pareNa pRcchayamAnA hastizikSAdhanurvedAdikaM kuTilaiviNTalAdikaM vA 'pravakSyAmaH kathayiSyAmaH prayokSyAma ityevaM te ||2|| // 89 // hInasattvAH sampradhArya vyAkaraNAdau zrute prayatanta iti, na ca tathApi mandabhAgyAnAmabhipretArthAvAptirbhavatIti, tathA coktam 1 avakappaMtIti TIkA / 2 viyAvAta iti TIkAkRdamiprAyaH / 3 kuNTalamaNDalAdi / kuNTalaviNTalAdi / For Personal & Private Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ "upazamaphalAdvidyAbIjAtphalaM dhanamicchatA, bhavati viphalo yadyAyAsastadatra kimaddhatam / na niyataphalAH karturbhAvAH phalAnta| ramIzate, janayati khalu bIhe/jaM na jAtu yavAGkuram // 1 // iti " // 4 // upasaMhArArthamAha icceva paDilehaMti, valayA paDilehiNo / vitigicchasamAvannA, paMthANaM ca akoviyA // 5 // je u saMgAmakAlaMmi, nAyA sUrapuraMgamA / No te piTumuvehiti, kiM paraM maraNaM siyA ? // 6 // 'ityevamiti pUrvaprakrAntaparAmarzArthaH, yathA bhIravaH saGgrAme pravivikSavo valayAdikaM prati upekSiNo bhavantIti, evaM pravrajitA | mandabhAgyatayA alpasavA AjIvikAmayAbyAkaraNAdikaM jIvanopAyakhena 'pratyupekSante' parikalpayanti, kimbhUtAH-viciki tsA-cittaviplutiH-kimenaM saMyamabhAramutkSiptamantaM netuM vayaM samarthAH uta netItyevambhUtA, tathA coktam- "lukkhamaNuNhamaNiyayaM | kAlAikaMtabhoyaNaM virasaM / bhUmIsayaNaM loo asiNANaM baMbhaceraM ca // 1 // " tAM samApannAH-samAgatAH, yathA panthAnaM prati | | 'akovidA' anipuNAH, kimayaM panthA vivakSitaM bhUbhAgaM yAsyatyuta netItyevaM kRtacittaviplatayo bhavanti, tathA te'pi saMyama-16 bhAravahanaM prati vicikitsAM samApannA nimittagaNitAdikaM jIvikArtha pratyupekSanta iti // 5 // sAmprataM mahApuruSaceSTite dRSTAntamAha--ye punarmahAsattvAH, tuzabdo vizeSaNArthaH 'saGkrAmakAle' parAnIkayuddhAvasare 'jJAtA' lokaviditAH, katham ?-'zUrapuraGgamAH zUrANAmagragAmino yuddhAvasare sainyAgraskandhavartina iti, ta evambhUtAH saGgrAmaM pravizanto 'na pRSThamutprekSante' na durgA| 1 kartuM bhA0 pra0 / 2 rUkSamanuSNamaniyataM kAlAtikAntaM bhojanaM virasam / bhUmizayanaM loco'snAnaM brahmacarya ca // 1 // Restaelaeeeeeeeeeeeeeeeeo Jain Education anal For Personal & Private Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 upasa dhya0 uddezaH 3 sUtrakRtAGgaM dikamApatrANAya paryAlocayanti, te cAbhaGgakRtabuddhayaH, api khevaM manyante-kimaparamatrAsAkaM bhaviSyati, yadi paraM maraNaM zIlAGkA- syAt, tacca zAzvataM yazaHpravAhamicchatAmasAkaM stokaM vartata iti, tathA coktam-"vizarArubhiravinazvaramapi capailaH sthAsnu vAJchatA cAryAyavR- vizadam / prANairyadi zUrANAM bhavati yazaH kiM na paryAptam ? // 1 // " // 6 // tadevaM subhaTadRSTAntaM pradarzya dAntikamAhaciyutaM evaM samuTTie bhikkhU , vosijjA'gArabaMdhaNaM / AraMbhaM tiriyaM kaDu, attattAe parivae // 7 // // 9 // | tamege paribhAsaMti, bhikkhUyaM sAhujIviNaM / je evaM paribhAsaMti, aMtae te samAhie // 8 // yathA subhaTA jJAtA nAmataH kulataH zauryataH zikSAtazca tathA sannaddhabaddhaparikarAH karagRhItahetayaH pratibhaTasamitibhedino na | pRSThato'valokayanti, evaM 'bhikSurapi' sAdhurapi mahAsattvaH paralokapratisparddhinamindriyakaSAyAdikamarivarga jetuM samyak-saMya-11 motthAnenotthitaH samutthitaH, tathA coktam-"kohaM mANaM ca mAyaM ca, lohaM paMciMdiyANi ya / dujayaM cevamappANaM, sabamappe jie jiyaM // 1 // " kiM kRkhA samutthita iti darzayati-vyutsRjya' tyaktA 'agArabandhanaM' gRhapAzaM tathA 'ArambhaM' | sAvadyAnuSThAnarUpaM 'tiryakRtvA' apahastya Atmano bhAva Atmasam-azeSakarmakalaGkarahitalaM tasai AtmasAya, yadivA-A-| |tmA-mokSaH saMyamo vA tadbhAvastasmai-tadartha pari-samantAjet-saMyamAnuSThAnakriyAyAM dattAvadhAno bhavedityarthaH // 7 // 18|| niryuktau yadabhihitamadhyAtmaviSIdanaM taduktam , idAnIM paravAdivacanaM dvitIyamarthAdhikAramadhikRtyAha-'ta' miti sAdhum 'eke ye / 1 krodhaH mAnazca mAyA ca lobhaH paJcendriyANi ca / durjayaM caivAtmanAM sarvamAtmani jite jitam // 1 // 2 hastayitvA pra0 / 3 parivAdi0 pra0 / eesesesekceededesesesented Feeeeeeeeeeeeeeeesest // 9 // For Personal & Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ IS parasparopakArarahitaM darzanamApanA. ayazalAkAkalpAH, te ca gozAlakamatAnusAriNa AjIvikA digambarA vA, ta evaM| vakSyamANaM pari-samantAdbhASante / taM bhikSukaM sAdhvAcAraM sAdhu-zobhanaM paropakArapUrvakaM jIvituM zIlamasa sa sAdhujIvinamiti, 'ye' te apuSTadharmANa 'evaM' vakSyamANaM 'paribhASante' sAdhvAcAranindA vidadhati ta evaMbhUtA 'antake' paryante re 'smaadhe'| mokSAkhyAtsamyagdhyAnAtsadanuSThAnAt vA vartanta iti // 8 // yatte prabhASante taddarzayitumAhaAMI saMbaddhasamakappA u, annamannesu mucchiyA / piMDavAyaM gilANassa, jaM sAreha dalAha ya // 9 // II evaM tubbhe sarAgatthA, annamannamaNuvasA / naTusappahasabbhAvA, saMsArassa apAragA // 10 // sam-ekIbhAvena parasparopakAryopakAritayA ca 'baddhAH' putrakalatrAdisnehapAzaiH sambaddhA-gRhasthAstaiH samaH-tulyaH | kalpo-vyavahAro'nuSThAnaM yeSAnte sambaddhasamakalpA-gRhasthAnuSThAnatulyAnuSThAnA ityarthaH, tathAhi-yathA gRhasthA parasparopakAreNa mAtA putre putro'pi mAtrAdAvityevaM 'mUcchitA' adhyupapannAH, evaM bhavanto'pi 'anyo'nya' parasparataH ziSyAcAryAdyupakArakri-19 yAkalpanayA mUJchitAH, tathAhi-gRhasthAnAmayaM nyAyo yaduta-parasmai dAnAdinopakAra iti, na tu yatInAM, kathamanyo'nyaM mUrchitA 1 iti darzayati-'piNDapAtaM' bhaikSyaM 'glAnasya' aparasya rogiNaH sAdhoH yad-yasmAt 'sAreha'tti anveSayata, tathA 'dalAha || ya'tti glAnayogyamAhAramanviSya tadupakArArtha dadadhvaM, cazabdAdAcAryAdeH vaiyAvRttyakaraNAdyupakAreNa vartadhvaM, tato gRhasthasamakalpA 1 anveSayante pra. For Personal & Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. upasagodhya0 uddezaH 3 sUtrakRtAGgaM 1 iti // 9 // sAmpratamupasaMhAravyAjena dopadarzanAyAha-'evaM' parasparopakArAdinA yUyaM gRhasthA iva sarAgasthAH-saha rAgeNa 8 zIlAGkA- | vartata iti sarAgaH-svabhAvastasin tiSThantIti te tathA, 'anyo'nyaM' parasparato vazamupAgatAH-parasparAyattAH, yatayo hi ni:cAyIya saGgatayA na kasyacidAyattA bhavanti, yato gRhasthAnAmayaM nyAya iti, tathA naSTa:-apagataH satpatha:-sadbhAva:-sanmArgaH paramArthoM ttiyuta yebhyaste tathA / evambhUtAzca yUyaM 'saMsArasya caturgatibhramaNalakSaNasya 'apAragA' atIragAmina iti // 10 // ayaM taavtpuurv||91|| pakSaH, assa ca dUSaNAyAha aha te paribhAsejjA, bhikkhu mokkhavisArae / evaM tubbhe pabhAsaMtA, dupakkhaM ceva sevaha // 11 // tubbhe bhuMjaha pAesu, gilANo abhihaDaMmi yaa|tN ca bIodagaM bhoccA, tamudissAdi jaM kaDaM // 12 // 'atha anantaraM 'tAn' evaM pratikUlakhenopasthitAn bhikSuH 'paribhASeta brUyAta, kimbhUtaH ?-'mokSavizArado' mokSamArgasya-samyagajJAnadarzanacAritrarUpasya prarUpakaH, 'evam' anantaroktaM yUyaM prabhASamANAH santaH duSTaH pakSo duSpakSaH-asatpratijJAbhyupagamastameva sevadhvaM yUyaM, yadivA-rAgadveSAtmakaM pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM, tathAhi-sadoSasyApyAtmIyapakSasya samarthanAdrAgo, niSkalaGkasyApyasadabhyupagamasya dUSaNAdveSaH, athai(thavai)vaM pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM, tadyathA-vakSyamANanItyA bIjodakoddiSTakRtabhojikhAdhasthAH yatiliGgAbhyupagamAtkila prabajitAzcetyevaM pakSadvayAsevanaM bhavatAmiti, yadivA-svato'sadanuSThAnamaparaJca sadanuSThAyinAM nindanamitibhAvaH // 11 // AjIvikAdInAM paratIthikAnAM digambarANAM cAsadAcAranirUpaNAyAha-kila vayamaparigrahatayA ni eeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiJcanA evamabhyupagamaM kRtvA yUyaM bhuGdhvaM 'pAtreSu' kAMsyapAtryAdiSu gRhasthabhAjaneSu tatparibhogAcca tatparigraho'vazyaMbhAvI, tathA''hArAdiSu mUrcchA kurudhvamityataH kathaM niSparigrahAbhyupagamo bhavatAmakalaGka iti, anyacca 'glAnasya' bhikSATanaM kartumasama| rthasya yadaparairgRhasthairabhyAhRtaM kAryate bhavadbhiH, yaterAnayanAdhikArAbhAvAd gRhasthAnayane ca yo doSasadbhAvaH sa bhavatAmavazyaMbhAvIti, tameva darzayati -- yacca gRhasthaiba jodakAdyupamardenApAditamAhAraM bhuktvA taM glAnamuddizyoddezakAdi ' yatkRtaM' yanniSpAditaM tadavazyaM yuSmat paribhogAyAvatiSThate / tadevaM gRhasthagRhe tadbhAjanAdiSu bhuJjAnAstathA glAnasya ca gRhastraireva vaiyAvRtyaM kArayanto | yUyamavazyaM bIjodakAdibhojina uddezikAdikRtabhojinazreti // 12 // kiJcAnyat littA tibbAbhitAveNaM, ujjhiA asamAhiyA / nAtikaMDUiyaM seyaM, aruyassAvarajjhatI // 13 // tatte aNusiTTA te, apaDineNa jANayA / Na esa Niyae magge, asamikkhA vatI kitI // 14 // yo'yaM SaDjIvanikAyavirAdhanayoddiSTabhojikhenAbhigRhItamithyAdRSTitayA ca sAdhuparibhASaNena ca tIvro'bhitApaH - karmabandharUpastenopaliptAH - saMveSTitAstathA 'ujjhiya'tti sadvivekazUnyA bhikSApAtrAdityAgAtparagRhabhojitayoddezakAdibhojitvAt tathA 'asamAhitA' zubhAdhyavasAyarahitAH satsAdhupradveSikhAt, sAmprataM dRSTAntadvAreNa punarapi taddoSAbhidhitsayA''ha - yathA 'aruSaH ' vraNasyAtikaNDUyitaM - nakhairvilekhanaM na zreyo na zobhanaM bhavati, api tvaparAdhyati - tatkaNDUyanaM vraNasya doSamAvahati, evaM 1 prasaGgApAdanaM, taiH saMbandhamAtrasya parigrahatvAbhyupagamAt, anyathA nirmUrccha dharmopakaraNadharaNApatteH For Personal & Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA 3 upasagodhya. uddeza: 3 pratijJA rAgadveSarahitatAnA niSkincanatayopAta glAnasyA''nIyathA cAparyA bhavanto'pi sadvivekarahitAH vayaM kila niSkiJcanA ityevaM niSparigrahatayA paijIvanikAyarakSaNabhUtaM bhikSApAtrAdikamapi saMyamopa karaNaM parihRtavantaH, tadabhAvAccAvazyaMbhAvI azuddhAhAraparibhoga ityevaM dravyakSetrakAlabhAvAnapekSaNena nAtikaNDUyitaM zreyo bhavatIti cAryAyavR- bhaavH||13|| api ca-'tattvena' paramArthena maunIndrAbhiprAyeNa yathAvasthitArthaprarUpaNayA te gozAlakamatAnusAriNa AjIvittiyutaM kAdayaH boTikA vA 'anuzAsitA.' tadabhyupagamadoSadarzanadvAreNa zikSA grAhitAH, kena ?-'apratijJena' nAsya mayedamasadapi // 92 // samarthanIyamityevaM pratijJA vidyate ityapratijJo-rAgadveSarahitaH sAdhustena 'jAnatA' heyopAdeyapadArthaparicchedakenetyarthaH, kathamanuzAsitA ityAha-yo'yaM bhavadbhirabhyupagato mArgoM yathA yatInAM niSkiJcanatayopakaraNAbhAvAt parasparata upakAryopakArakabhAva ityeSa 'na niyato na nizcito na yuktisaGgataH, ato yeyaM vAg yathA-ye piNDapAtaM glAnasyA''nIya dadati te gRhasthakalpA ityeSA 'asamIkSyAbhihitA' aparyAlocyoktA, tathA 'kRtiH' karaNamapi bhavadIyamasamIkSitameva, yathA cAparyAlocitakaraNatA 4 bhavati bhavadanuSThAnasya tathA nAtikaNDUyitaM zreya ityanena prAglezataH pratipAditaM, punarapi sadRSTAntaM tadeva pratipAdayati // 14 // yathApratijJAtamAha erisA jAvaI esA, aggaveNu va krisitaa| gihiNo abhihaDaM seyaM, jiuMNa u bhikkhuNaM // 15 // dhammapannavaNA jA sA, sAraMbhA Na visohiaa|nn u eyAhiM diTThIhiM, puvamAsiM paggappiaM // 16 // yeyamIkSA vAk yathA yatinA glAnasthAnIya na deyamityeSA agre veNuvad-vaMzavat karSitA tanvI yuktyakSamasAt dubailetyarthaH, eseeeeeeeeeeeeeeee Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 900OOOOOODSO90099297 tAmeva vAcam darzayati-'gRhiNAM' gRhasthAnAM yadabhyAhRtaM tadyate ktuM 'zreyaH' zreyaskara, na tu bhikSUNAM sambandhIti, agre || tanukhaM cAsyA vAca evaM draSTavyaM-yathA gRhasthAbhyAhRtaM jIvopamardaina bhavati, yatInAM tUdmAdidoSarahitamiti // 15 // kiJca-19 dharmasya prajJApanA-dezanA yathA-yatInAM dAnAdinopakartavyamityevambhUtA yA sA 'sArambhANAM' gRhasthAnAM vizodhikA, yatayastu khAnuSThAnenaiva vizudhyanti, na tu teSAM dAnAdhikAro'stItyetat dUSayituM prakramate-'na tu' naivaitAbhiryathA gRhasthenaiva piNDadA nAdinA yatelAnAdyavasthAyAmupakartavyaM natu yatibhireva parasparamityevambhUtAbhiH yuSmadIyAbhiH 'dRSTibhiH' dharmaprajJApanAbhiH 'pUrvam' 8 Adau sarvajJaiH 'prakalpitaM' prarUpitaM prakhyApitamAsIditi, yato na hi sarvajJA evambhUtaM pariphalguprAyamartha prarUpayanti yathA-asaMya-18 8 taireSaNAdyanupayuktairlAnAdevaiyAvRttyaM vidheyaM na tUpayuktena saMyateneti, apica-bhavadbhirapi glAnopakAro'bhyupagata eva, gRhasthapreraNA-81 danumodanAcca, tato bhavantastatkAriNastatpradveSiNazcetyApannamiti // 16 // apica sabAhiM aNujuttIhiM, acayaMtA javittae / tato vAyaM NirAkiccA, te bhujovi pagabbhiyA // 17 // rAgadosAbhibhUyappA, micchatteNa abhiDutA / Ausse saraNaM jaMti, TaMkaNA iva pavayaM // 18 // te gozAlakamatAnusAriNo digambarA vA sarvAbhirarthAnugatAbhiyuktibhiH sarvereva hetudRSTAntaiH pramANabhUtarazatavantaH svapakSe AtmAnaM 'yApayitum' saMsthApayitum 'tataH tasAyuktibhiH pratipAdayitum sAmarthyAbhAvAd 'vAdaM nirAkRtya' samyaghetudRSTAntairyo vAdo-jalpastaM parityajya te tIthikA 'bhUyaH punarapi vAdaparityAge satyapi 'pragalbhitA' dhRSTatAM gatA idamUcuH, tadyathA For Personal & Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyuta sUtrakRtAGgaM | "purANaM mAnavo dharmaH, sAGgo vedazcikitsitam / AjJAsiddhAni cakhAri, na hantavyAni hetubhiH // 1 // " anyacca kimanayA | 3.upasazIlAGkA- | bahiraGgayA yuktyA'numAnAdikayAtra dharmaparIkSaNe vidheye kartavyamasti, yataH pratyakSa eva bahujanasaMmatakhena rAjAdyAzrayaNAccAyame- godhya0 cAyivR- | vArasadabhipreto dharmaH zreyAnApara ityevaM vivadante, teSAmidamuttaram-na hyatra jJAnAdisArarahitena bahunApi prayojanamastIti, uktaM uddezaH 3 ca-"eraMDakaharAsI jahA ya gosIsacaMdanapalassa / molle na hoja sariso kittiyametto gnnijNto||1||" tehavi gnnnnaa||93|| tirego jaha rAsI so na caMdanasariccho / taha niviNNANamahAjaNovi sojjhe visaMvayati // 2 // ekko sacakkhugo jaha aMdhalaKe yANaM saehiM bahuehiM / hoi varaM dadvavo gahu te bahugA apecchaMtA // 3 // evaM bahugAvi mUDhA Na pamANaM je gaI Na yANaMti / saMsA-19 ragamaNaguvilaM NiuNassa ya baMdhamokkhassa // 4 // " ityAdi // 17 // apica-rAgazca-prItilakSaNo dveSazca tadviparItalakSaNa-19 | stAbhyAmabhibhUta AtmA yeSAM paratIthikAnAM te tathA, 'mithyAtvena' viparyastAvabodhenAtattvAdhyavasAyarUpeNa 'abhidrutaa'| vyAptAH sadyuktibhirvAdaM kartumasamarthAH krodhAnugA 'AkrozAn' asabhyavacanarUpAMstathA daNDamuSTacAdibhizca hananavyApAraM 'yAnti' Azrayante / asinnevArthe pratipAdye dRSTAntamAha-yathA 'TaGkaNA' mlecchavizeSA durjayA yadA pareNa balinA khAnIkAdinAbhidU-18 yante tadA te nAnAvidhairapyAyudhairyoddhamasamarthAH santaH parvataM zaraNamAzrayanti, evaM te'pi kutIthikA vAdaparAjitAH krodhAdyupahata - // 93 // 1 eraNDakASTharAziyathA ca gozIrSacandanapalasya / mUlyena na bhavet sadRzaH kiyanmAtro gaNyamAnaH // 1 // 2 tathApi gaNanAtireko yathA rAziH sa na candanasadRzaH / tathA nirvijJAnamahAjano'pi mUlye visaMvadate // 2 // 3 ekaH sacakSuSko yathA andhAnAM zatairbahubhirbhavati varaM draSTavyo naiva bahukA aprekSamANAH / / 3 // 4 evaM bahukA api mUDhA na pramANaM ye gatiM na jAnanti / saMsAragamanavAM nipuNayorbandhamokSayozca // 4 // eecemediesesesesers Teeeeeeeeeee9a dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTaya AkrozAdikaM zaraNamAzrayante, na ca te idamAkalayya pratyAkroSTavyAH, tadyathA-"akkosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro jahuttarANaM abhAvaMmi // 1 // " // 18 // kizcAnyat__bahuguNappagappAiM, kujjA attasamAhie / jeNa'nne No virujjhejA, teNa taM taM samAyare // 19 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveiyaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 20 // saMkhAya pesalaM dhamma,, diTTimaM prinivvudde| uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejjA'si // 21 // ttibemi / iti tatIyaajjhayaNassa taIo uddeso samatto // (gAthAgaM0 234) 'bahavo guNAH' svapakSasiddhiparadoSodbhAvanAdayo mAdhyasthyAdayo vA prakalpante-prAdurbhavantyAtmani yeSvanuSThAneSu tAni bahuguNaprakalpAni-pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAdIni mAdhyasthyavacanaprakArANi vA anuSThAnAni sAdhurvAdakAle anyadA vA 'kuyAt' vidadhyAt , sa eva viziSyate-AtmanaH 'samAdhiH' cittasvAsthyaM yasya sa bhavatyAtmasamAdhikaH, etaduktaM bhavati- yena yenopanyastena hetudRSTAntAdinA AtmasamAdhiH-svapakSasiddhilakSaNo mAdhyasthyavacanAdinA vA parAnupaghAtalakSaNaH samutpadyate tat tat kuryAditi, tathA yenAnuSThitena vA bhASitena vA anyatIrthiko dharmazravaNAdau vA'nyaH pravRtto 'na virudhyeta' na virodhaM 1 AkrozahananamAraNadharmabhraMzAnAM bAlasulabhAnA (mdhye)| lAbhaM manyate dhIro yathottarANAmabhAve // 1 // eesececeaeeeeeeeeeeee yate-AtmanaH siddhilakSaNo mAdhyamavA'nyaH pravRtta For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavR 3 upasagodhya0 uddezaH 3 ttiyutaM // 94 // Decececeaeoeaeeeeeeeeeseces gacchet , tena parAvirodhakAraNena tattadaviruddhamanuSThAnaM vacanaM vA 'samAcaret kuryAditi // 19 // tadevaM paramataM nirAkRtyopasaM-12 hAradvAreNa khamatasthApanAyAha-'ima' miti vakSyamANaM durgatidhAraNAddharmam 'AdAya upAdAya gRhIkhA 'kAzyapena' zrImanmahAvIravarddhamAnakhAminotpannadivyajJAnena sadevamanujAyAM parSadi prakarSaNa-yathAvasthitArthanirUpaNadvAreNa veditaM praveditaM, cazabdAtparamataM ca nirAkRtya, bhikSaNazIlo bhikSuH 'glAnasya' apaToraparasa bhikSoyAvRttyAdikaM kuryAt , kathaM kuryAd ?, etadeva vizi-12 naSTi-khato'pyaglAnatayA yathAzakti 'samAhitaH samAdhi prApta iti, idamuktaM bhavati yathA yathA''tmanaH samAdhirutpadyate na tatkaraNena apATavasaMbhavAt yogA viSIdantIti, tathA yathA tasya ca glAnasa samAdhirutpadyate tathA piNDapAtAdikaM vidheyamiti // 20 // kiM kRtvaitadvidheyamiti darzayitumAha-'saMkhAye' tyAdi, saMkhyAya-jJAtvA ke ?-'dharma' sarvajJapraNItaM zrutacAritrAkhya| bhedabhinnaM 'pezalam' iti suzliSTaM prANinAmahiMsAdipravRttyA prItikAraNaM, kimbhUtamiti darzayati-darzanaM dRSTiH sadbhUtapadArthagatA | | samyagdarzanamityarthaH sA vidyate yasyAsau dRSTimAn yathAvasthitapadArthaparicchedavAnityarthaH, tathA 'parinirvRto rAgadveSavirahAcchAntI| bhUtastadevaM dharma pezalaM parisaMkhyAya dRSTimAn parinirvRta upasargAnanukUlapratikUlAnniyamya-saMyamya soDhA, nopasagairupasargito'|samaJjasaM vidadhyAdityevam 'AmokSAya' azeSakarmakSayaprAptiM yAvat pari-samantAt vrajet-saMyamAnuSThAnodyukto bhavet parivrajeda, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 21 // upasargaparijJAyAstRtIyoddezakaH samAptaH // 3 // // 94 // For Personal & Private Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tRtIyopasargAdhyayane caturthoddezakasya prArambhaH // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturthaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake anukUlapratikUlopasargAH pratipAditAH, taizca kadAcitsAdhuH zIlAt pracyAvyeta-tasya ca skhalitazIlasya prajJApanA'nena pratipAdyate iti, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdimaM sUtram| Ahesu mahApurisA, puTviM tattatavodhaNA / udaeNa siddhimAvannA, tattha maMdo visIyati // 1 // | abhujiyA namI videhI, rAmagutte ya jiA / bAhue udagaM bhoccA, tahA nArAyaNe risI // 2 // kecana aviditaparamArthA 'AhuH uktavaMtaH, kiM tadityAha-yathA 'mahApuruSAH' pradhAnapuruSA valkalacIritArAgaNarSiprabhRtayaH 'pUrva' pUrvasmin kAle taptam-anuSThitaM tapa eva dhanaM yeSAM te taptatapodhanAH-paJcAgyAditapovizeSeNa niSTatadehAH, taa| evambhUtAH zItodakaparibhogena, upalakSaNArthatvAt kandamUlaphalAyupabhogena ca 'siddhimApannAH' siddhiM gatAH, 'tatra' evambhUtArtha-18 18 samAkarNane tadarthasadbhAvAvezAt 'mandaH' ajJo'snAnAdityAjitaH prAsukodakaparibhogabhanaH saMyamAnuSThAne viSIdati, yadivA tatraiva zItodakaparibhoge viSIdati lagati nimajjatItiyAvat, na tvasau barAka evamavadhArayati, yathA-teSAM tApasAdivratAnuSThAyinAM Rasasa99296992029202030200 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | kutazcijAtismaraNAdipratyayAdAvirbhUtasamyagdarzanAnAM maunIndrabhAvasaMyamapratipattyA apagatajJAnAvaraNIyAdikarmaNAM bharatAdI-18 3 upasazIlAGkA- nAmiva mokSAvAptiH na tu zItodakaparibhogAditi // 1 // kiJcAnyat-kecana kutIrthikAH sAdhupratAraNArthamevamUcuH, yadivA goMdhya0 cAIyavR- khavAH zItalavihAriNa etad vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-namIrAjA videho nAma janapadastatra bhavA vaidehAH-tanivAsino uddezaH 4 ttiyutaM IS lokAste'sya santIti vaidehI, sa evambhUto namI rAjA azanAdikamabhuktvA siddhimupagataH tathA rAmaguptazca rAjarSirAhArAdikaM 'bhu||95|| 1 ktvaiva' bhuJjAna eva siddhi prApta iti, tathA bAhukaH zItodakAdiparibhogaM kRtvA tathA nArAyaNo nAma maharSiH pariNato-15 dakAdiparibhogAtsiddha iti // 2 // apica Asile devile ceva, dIvAyaNa mahArisI / pArAsare dagaM bhoccA, bIyANi hariyANi ya // 3 // || | ete puvaM mahApurisA, AhitA iha saMmatA / bhoccA bIodagaM siddhA, iti meyamaNussuaM // 4 // __ Asilo nAma maharSistathA devilo dvaipAyanazca tathA parAzarAkhya ityevamAdayaH zItodakabIjaharitAdiparibhogAdeva siddhA | iti zrUyate // 3 // etadeva darzayitumAha-ete pUrvoktA namyAdayo maharSayaH 'pUrvamiti pUrvasinkAle tretAdvAparAdau 'mahApuruSA' 81 | iti pradhAnapuruSA A-samantAt khyAtAH AkhyAtAH-prakhyAtA rAjarSitvena prasiddhimupagatA ihApi Arhate pravacane RSi bhASitAdau kecana 'sammatA' abhipretA ityevaM kutIrthikAH svayUthyA vA procuH, tadyathA-ete sarve'pi bIjodakAdikaM bhuktvA / siddhA ityetanmayA bhAratAdau purANe zrutam // 4 // etadupasaMhAradvAreNa pariharanAha 999999999999999 dain Education Ternational For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIriprabhRtInAmiva siddhi, vipadine dRSTAntamAha-bahanaM vAhava te'pi prozya saMyamabhAraM zItalapaTataH pazcAtpa tattha maMdA visIaMti, vAhacchinnA va gaddabhA / piTTato parisappaMti, piTThasappI ya saMbhame // 5 // || ihamege u bhAsaMti, sAtaM sAteNa vijjatI / je tattha AriyaM maggaM, paramaM ca smaahie(yN)||6||6|| 'tatra' tasmin kuzrutyupasargodaye 'mandA' ajJA nAnAvidhopAyasAdhyaM siddhigamanamavadhArya viSIdanti saMyamAnuSThAne, na punaretadvidantyajJAH, tadyathA-yeSAM siddhigamanamabhUt teSAM kutazcinimittAt jAtajAtisaraNAdipratyayAnAmavAptasamyagjJAnacAritrANA| meva valkalacIriprabhRtInAmiva siddhigamanamabhUta , na punaH kadAcidapi sarvaviratipariNAmabhAvaliGgamantareNa zItodakabIjAdyupabho gena jIvopamardaprAyeNa karmakSayo'vApyate, viSIdane dRSTAntamAha-vahanaM vAho-bhArodvahanaM tena chinnA:-karSitAmuTitA rAsabhA | iva viSIdanti, yathA-rAsabhA gamanapatha eva projjhitabhArA nipatanti, evaM te'pi progya saMyamabhAra zItalavihAriNo bhavanti, dRSTAntAntaramAha-yathA 'pRSThasarpiNo' bhagnagatayogyAdisambhrame satyubhrAntanayanAH samAkulAH pranaSTajanasya 'pRSThataH' pazcAtpa | risarpanti nAgragAmino bhavanti, api tu tatraivAnyAdisambhrame vinazyanti, evaM te'pi zItalavihAriNo mokSaM prati pravRttA api tu na mokSagatayo bhavanti api tu tasinneva saMsAre anantamapi kAlaM yAvadAsata iti // 5 // matAntaraM nirAkartuM pUrvapakSayitumAha'ihe'ti mokSagamanavicAraprastAve 'eke' zAkyAdayaH khayathyA vA locAdinopataptAH, tuzabdaH pUrvasmAt zItodakAdiparibhogAdvizeSamAha, 'bhASante' bruvate manyante vA kacitpAThaH, kiM tadityAha-'sAta' sukhaM 'sAtena' sukhenaiva 'vidyate' bhavatIti, tathA ca vaktAro bhavanti-"sarvANi sattvAni sukhe ratAni, sarvANi duHkhAca samudvijante / tasmAtsukhArthI sukhameva dadyAt, su For Personal & Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ se sUtrakRtAGgaM khapradAtA labhate sukhAni // 1 // " yuktirapyevameva sthitA, yataH kAraNAnurUpaM kAryamutpadyate, tadyathA-zAlibIjAcchAlyakuro 3 upasazIlAGkA- jAyate na yavAGkura ityevamihatyAt sukhAnmuktisukhamupajAyate, na tu locAdirUpAt duHkhAditi, tathA bAgamo'pyevameva vyava- goMdhya0 cAryAyavR- sthitaH-"maNuNNaM bhoyaNaM bhoccA, maNuNNaM sayaNAsaNaM / maNuNNaMsi agAraMsi, maNuNNaM jhAyae muNI // 1 // " tathA "mRdvI zayyA uddezaH 4 ttiyutaM prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM cAparAhne / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dRSTaH // 1 // " ityato // 96 // manojJAhAravihArAdezcittasvAsthyaM tataH samAdhirutpadyate samAdhezca muktyavAptiH, ataH sthitametat-sukhenaiva sukhAvAptiHna punaH kadAcanApi locAdinA kAyaklezena sukhAvAptiriti sthitaM, ityevaM vyAmUDhamatayo ye kecana zAkyAdayaH 'tatra' tasinmokSavicAra prastAve samupasthite ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryoM mArgoM jainendrazAsanapratipAdito mokSamArgastaM ye pariharanti, tathA ca18|| 'paramaM ca samAdhi' jJAnadarzanacAritrAtmakaM ye tyajanti te'jJAH saMsArAntarvartinaH sadA bhavanti, tathAhi-yattairabhihitaM kAraNAnurUpaM kAryamiti, tannAyamekAnto, yataH zRGgAccharo jAyate gomayAvRzciko golomAvilomAdibhyo dUrveti, yadapi manojJAhArAdikamupanyastaM sukhakAraNatvena tadapi vizUcikAdisaMbhavAdyabhicArIti, apica-idaM vaiSayikaM sukhaM duHkhapratIkArahetutvAta || sukhAbhAsatayA sukhameva na bhavati, taduktam-"duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhabuddhiH / / 18 // 96 // utkIrNavarNapadapaklirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // " iti, kutastatparamAnandarUpasyAtyantikaikAntikasya mokSasukhasya kAraNaM bhavati, yadapi ca locabhUzayanabhikSATanaparaparibhavakSutpipAsAdaMzamazakAdikaM duHkhakAraNatvena bhavato1 manojJaM bhojanaM bhuktvA manojJe zayanAsane / manojhe'gAre manojhaM dhyAyenmuniH // 1 // 2010 novegooooooo For Personal & Private Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ panyastaM tadatyantAlpasattvAnAmaparamArthadazA, mahApuruSANAM tu svArthAbhyupagamapravRttAnAM paramArthacintaikatAnAnAM mahAsatvatayA sarvamevaitatsukhAyaiveti, tathA coktam-"taNasaMthAraniviNNovi munivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTTIvi? | // 1 // " tathA / "duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH, kAyasyAzucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA / sarvatyAga| mahotsavAya maraNaM jAtiH suhRtprItaye, saMpadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutaH // 1 // " iti, apica-ekAntena sukhe| naiva sukhe'bhyupagamyamAne vicitrasaMsArAbhAvaH syAt , tathA vargasthAnAM nityasukhinAM punarapi sukhAnubhUtestatraivotpattiH syAt,18 tathA nArakANAM ca punarduHkhAnubhavAttatraivotpatteH, na nAnAgatyA vicitratA saMsArasya syAt , nacaitat dRSTamiSTaM ceti // 6 // ato vyapadizyate mA eyaM avamannaMtA, appeNaM lupahA bahuM / etassa (u)amokkhAe, aohAriva jUraha // 7 // pANAivAte vadaMtA, musAvAde asaMjatA / adinnAdANe vadaMtA, mehuNe ya pariggahe // 8 // 'enam' Arya mArga jainendrapravacanaM samyagdarzanajJAnacAritramokSamArgapratipAdakaM 'sukhaM sukhenaiva vidyate' ityAdimohena mohitA 'avamanyamAnAH' pariharantaH 'alpena' vaiSayikeNa sukhena mA 'bahu' paramArthasukhaM mokSAkhyaM 'lumpatha' vidhvaMsatha, tathAhi| manojJA''hArAdinA kAmodrekaH, tadudrekAcca cittAsvAsthyaM na punaH samAdhiriti, api ca 'etasya' asatpakSAbhyupagamasya 'a 1 tRNasaMstAraniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktisukhaM kutastat cakravartyapi // 1 // Deceoeseeeeeeeeecemeseser For Personal & Private Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18 mokSe aparityAge sati 'ayohArivva jUraha'tti AtmAnaM yUyaM kadarthayatha, kevalaM, yathA'sau ayaso-lohasyAhartA | 3.upasazIlAGkA- apAntarAle rUpyAdilAbhe satyapi daramAnItamitikRkhA nojjhitavAn , pazcAt svAvasthAnAvAptAvalpalAme sati jUritavAn-pazcA-18 godhya0 cAryAya zattApaM kRtavAn evaM bhavanto'pi jUrayiSyantIti // 7 // punarapi 'sAtena sAta'mityevaMvAdinA zAkyAnAM doSodvibhAvayiSayAha-18 uddezaH4 ttiyutaM prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSu vartamAnA asaMyatA yUyaM vartamAnasukhaiSiNo'lpena vaiSayikasukhAbhAsena paarmaarthi||97|| kamekAntAtyantikaM bahu mokSasukhaM vilumpatheti, kimiti, yataH pacanapAcanAdiSu kriyAsu vartamAnAH sAvadyAnuSThAnArambhatayA prASNAtipAtamAcaratha tathA yeSAM jIvAnAM zarIropabhogo bhavadbhiH kriyate tAni zarIrANi tatsvAmibhiradattAnItyadattAdAnAcaraNaM tathA gomahiSyajoSTrAdiparigrahAttanmaithunAnumodanAdabraleti tathA pravrajitA vayamityevamutthAya gRhasthAcaraNAnuSThAnAnmRSAvAdaH tathA KdhanadhAnyadvipadacatuSpadAdiparigrahAtparigraha iti // 8 // sAmprataM matAntaradUSaNAya pUrvapakSayitumAha evamege u pAsatthA, pannavaMti annaariyaa| itthIvasaM gayA bAlA, jiNasAsaNaparammuhA // 9 // jahA gaMDaM pilAgaM vA, paripIleja muhttgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA ? // 10 // 6 // 97 // jahA maMdhAdae nAma, thimiaM bhuMjatI dgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siaa?||11|| jahA vihaMgamA piMgA, thimiaM bhuMjatI dagaM / evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA! // 12 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ evamege u pAsatthA, micchadiTTI aNAriyA / ajjhovavannA kAmehiM, pUyaNA iva taruNa // 13 // tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaNArthaH, 'evamiti vakSyamANayA nItyA, yadivA prAktana eva zloko'trApi sambandhanIyaH, evamiti prANAtipAtAdiSu vartamAnA 'eke' iti bauddhavizeSA nIlapaTAdayo nAthavAdikamaNDalapraviSTA vA zaivavizeSAH, sadanuSThAnAt pArzve tiSThantIti pArzvasthAH, svayUthyA vA pArzvasthAvasannakuzIlAdayaH strIparISahaparAjitAH, ta evaM 'prajJApayanti' prarUpayanti anAryAH, anAryakarmakAritvAt, tathAhi te vadanti - "priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH 1 / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi | cetasAM // 1 // " kimityevaM te'bhidadhatItyAha - 'strIvazaM gatAH' yato yuvatInAmAjJAyAM vartante 'bAlA' ajJA rAgadveSopahata| cetasa iti, rAgadveSajito jinAsteSAM zAsanam - AjJA kaSAyamohopazamahetubhUtA tatparAGmukhAH saMsArAbhiSvaGgiNo jainamArgavidveSiNaH 'etad' vakSyamANamUcuriti // 9 // yadUcustadAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH, 'yathA' yena prakAreNa kazcit gaNDI puruSo gaNDaM | samutthitaM piTakaM vA tajjAtIyakameva tadAkRtopazamanArthaM ' paripIDya' pUyarudhirAdikaM nirmAlya muhUrtamAtraM sukhito bhavati, na ca doSeNAnuSajyate, evamatrApi 'strIvijJApanAyAM' yuvatiprArthanAyAM ramaNIsambandhe gaNDaparipIDanakalpe doSastatra kutaH syAt 1, na hye| tAvatA kledApagamamAtreNa doSo bhavediti // 10 // syAttatra doSo yadi kAcitpIDA bhavet, na cAsAvihAstIti dRSTAntena darzayati1 cakSuSeti pra0 / 2 AkopaH vi0 pa0 tadAkRto 0 pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyutaM redesee // 98 // 'yathe' tyayamudAharaNopanyAsArthaH, 'mandhAdana' iti meSaH nAmazabdaH sambhAvanAyAM yathA meSaH timitam anAloDayanudakaM / 3 upasapibatyAtmAnaM prINayati, na ca tathA'nyeSAM kiJcanopaghAtaM vidhatte, evamatrApi strIsambandhe na kAcidanyasya pIDA Atmanazca prI- rgAdhya0 Nanam , ataH kutastatra doSaH syAditi // 11 // asminnevAnupaghAtArthe dRSTAntabahukhakhyApanArtha dRSTAntAntaramAha-'yathA' yena prakA-18| uddezaH 4 reNa vihAyasA gacchatIti vihaMgamA-pakSiNI 'piMgeti kapiJjalA sA''kAza eva vartamAnAH 'timitaM nibhRtamudakamApibati, | evamatrApi darbhapradAnapUrvikayA kriyayA araktadviSTasya putrAdyartha strIsambandhaM kurvato'pi kapiJjalAyA iva na tasya doSa iti, sAmpratame teSAM gaNDapIDanatulyaM strIparibhogaM manyamAnAnAM tathaiDakodakapAnasadRzaM parapIDA'nutpAdakalena parAtmanozca sukhotpAdakalena kila | maithunaM jAyata ityadhyavasAyinAM tathA kapiJjalodakapAnaM yathA taDAgodakAsaMsparzena kila bhavatyevamaraktadviSTatayA darbhAdhuttAraNAt | strIgAtrAsaMsparzena putrArtha na kAmArtha RtukAlAbhigAmitayA zAstroktavidhAnena maithune'pi na doSAnuSaH, tathA cocuste-"dharmArtha | putrakAmasya, svadAreSvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, doSastatra na vidyate // 1 // " iti, evamudAsInakhena vyavasthitAnAM dRSTAntenaiva niyuktikAro gAthAtrayeNottaradAnAyAha jaha NAma maMDalaggeNa siraM chettU Na kassaha mnnusso| acchejja parAhatto kiM nAma tato Na ghippejjaa||53|| jaha vA visagaMDUsaM koI ghettUNa nAma tuhiko / aNNeNa adIsaMto kiM nAma tato na va marejjA // 54 // jaha nAma sirigharAo koi rayaNANi NAma ghettuNaM / acchejja parAhatto kiM NAma tato na gheppejA ? // 55 // For Personal & Private Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yathA [granthAnam 3000 ] nAma kazcinmaNDalAgreNa kasyacicchirazchittvA parAakhastiSThet , kimetAvatodAsInabhAvAvalambanena 'na gRhyata' nAparAdhI bhavet / tathA yathA kazcidviSagaNDUSaM 'gRhIbA' pIlA nAma tUSNIMbhAvaM bhajedanyena cAdRzyamAno'sau kiM | nAma 'tataH' asAvanyAdarzanAt na mriyeta? / tathA-yathA kazcit zrIgRhAd-bhANDAgArAdratnAni mahA_Ni gRhIlA parAmukhastiSThet , 19 | kimetAvatA'sau na gRhyateti ? / atra ca yathA-kazcit zaThatayA ajJatayA vA zirazchedaviSagaNDUparatnApahArAkhye satyapi doSatraye || & mAdhyasthyamavalambeta, na ca tasya tadavalambane'pi nirdoSateti, evamatrApyavazyaMbhAvirAgakArye maithune sarvadoSAspade saMsAravarddhake / kuto nirdoSateti, tathA coktam-"prANinAM bAdhakaM caitacchAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNakapravezajJAtatastathA // 1 // mUlaM || caitadadharmasya, bhavabhAvapravardhanam / tasmAdviSAnnavacyAjyamidaM pApamanicchatA // 2 // " iti niyuktigaathaatrytaatpryaarthH|| // sAmprataM sUtrakAra upasaMhAravyAjena gaNDapIDanAdidRSTAntavAdinAM doSodvibhAvayiSayAha-'eva' miti gaNDapIDanAdidRSTAntabalena nirdoSa | maithunamiti manyamAnA 'eke' strIparISahaparAjitAH sadanuSThAnAtpAghe tiSThantIti pArzvasthA nAthavAdikamaNDalacAriNaH, tuzabdAt khayathyA vA, tathA mithyA-viparItA tatvAgrAhiNI dRSTiH-darzanaM yeSAM te tathA, ArAt-dUre yAtA--gatAH sarvaheyadharmebhya | ityAryAH na AryA anAryAH dharmaviruddhAnuSThAnAt , ta evaMvidhA 'adhyupapannA' gRnava icchAmadanarUpeSu kAmeSu kAmairvA karaNabhUtaiH sAvadyAnuSThAneSviti, atra laukika dRSTAntamAha-yathA vA 'pUtanA' DAkinI 'taruNake' stanandhaye'dhyupapannA, evaM te'pyanAryAH kAmeSviti, yadivA 'pUyaNa'tti gaDDarikA AtmIye'patye'dhyupapannA, evaM te'pIti, kathAnakaM cAtra-yathA kila sarvapazUnAmapa in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRciyutaM // 99 // 999seas008 tyAni nirudake kUpe'patyasnehaparIkSArtha kSiptAni, tatra cAparA mAtaraH svakIyastanandhayazabdAkarNane'pi kUpataTaskhA rudantyastiSThanti, 18 3 upasa|| uramI khapatyAtinehenAndhA apAyamanapekSya tatraivAtmAnaM kSiptavatItyato'parapazubhyaH khApatye'dhyupapanneti, evaM te'pi // 13 // kA-18|| godhya0 mAbhiSvaGgiNAM doSamAviSkurvannAha uddeza:4 aNAgayamapassaMtA, pnycuppnngvesgaa| te pacchA paritappaMti, khINe AuMmi jovaNe // 14 // jehiM kAle parikaMtaM, na pacchA paritappae / te dhIrA baMdhaNummukkA, nAvakaMkhaMti jiiviaN|| 15 // __'anAgatam' eNyatkAmAnivRttAnAM narakAdiyAtanAsthAneSu mahat duHkham 'apazyanta:' aparyAlocayantaH, tathA 'pratyutpannaM' vartamAnameva vaiSayikaM sukhAbhAsam 'anveSayanto mRgayamANA nAnAvidhairupAyogAnprArthayantaH te pazcAt kSINe khAyuSi jAtasaM-|| vegA yauvane vA'pagate 'paritapyante' zocante pazcAttApaM vidadhati, uktaM ca-"hataM muSTibhirAkAzaM, tuSANAM kaNDanaM kRtam / yanma-18 yA prApya mAnuSyaM, sadarthe nAdaraH kRtH||1||" tathA-"vihavAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovaNamaeNaM / vayapariNAme sa-161 | riyAI tAI hiae khuDukaMti // 1 // " // 14 // ye tUttamasattvatayA anAgatameva tapazcaraNAdAvudyamaM vidadhati na te pazcAcchoca-18 ntIti darzayitumAha-'yaiH AtmahitakarvabhiH 'kAle' dharmArjanAvasare 'parAkrAntam' indriyakaSAyaparAjayAyodyamo vihito // na te 'pazcAt' maraNakAle vRddhAvasthAyAM vA 'paritapyante' na zokAkulA bhavanti, ekavacananirdezastu sautrazcchAndasakhAditi, 1 vibhavAvalepanaTitairyAni na kriyante yauvanamadena / vayaHpariNAme smRtAni tAni hRdayaM vyathante // 1 // Seren dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmArjanakAlastu vivekinAM prAyazaH sarva eva, yasAtsa eva pradhAnapuruSArthaH, pradhAna eva ca prAyazaH kriyamANo ghaTAM prAJcati, tatazca ye bAlyAtprabhRtyakRtaviSayAsaGgatayA kRtatapazcaraNAH te 'dhIrAH karmavidAraNasahiSNavo bandhanena snehAtmakena karmaNA | cot-prAbalyena muktA nAvakAkSanti asaMyamajIvitaM, yadivA-jIvite maraNe vA niHspRhAH saMyamodyamamatayo bhavantIti // 15 // anyacca jahA naI veyaraNI, duttarA iha saMmatA / evaM logaMsi nArIo, duruttarA amaImayA // 16 // jehiM nArINa saMjogA, prayaNA piTuto katA / sabameyaM nirAkiccA, te ThiyA susamAhie // 17 // yathetyudAharaNopanyAsArthaH, yathA vaitaraNI nadInAM madhye'tyantavegavAhikhAt viSamataTakhAcca 'dustarA' durlaGgayA 'evam asmibapi loke nAryaH 'amatimatA' nirvivekena hInasattvena duHkhenottIryante, tathAhi-tA hAvabhAvaiH kRtavidyAnapi svIkurvanti, | tathA coktam-"sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjA tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkSepamuktAH zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 1 // " tadevaM vaitaraNInadIvat dustarA nAryo bhavantIti // 16 // apica-'yaiH' uttamasattvaiH strIsaGgavipAkavedibhiH paryantakaTavo nArIsaMyogAH parityaktAH, tathA tatsaGgArthameva vastrAlaGkAramAlyAdibhirAtmanaH 'pUjanA' kAmavibhUSA 'pRSThataH kRtA' parityaktetyarthaH, 'sarvametat / / Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMdhyA sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yava- | ttiyutaM // 10 // strIprasaGgAdikaM kSutpipAsAdi pratikUlopasargakadambakaM ca nirAkRtya ye mahApuruSasevitapanthAnaM prati pravRttAste susamAdhinA- 3 upasakhasthacittavRttirUpeNa vyavasthitAH, nopasagairanukUlapratikUlarUpaiH prakSobhyante, anye tu viSayAbhiSvaGgiNaH syAdiparISahaparAjitA aGgAroparipatitamInavadrAgAgninA dahyamAnA asamAdhinA tiSThantIti // 17 // khyAdiparISahaparAjayasya phalaM darzayitumAha- uddezaH4 ete oghaM tarissaMti, samudaM vavahAriNo / jattha pANA visannAsi, kiccaMtI sayakammuNA // 18 // taM ca bhikkhU pariNNAya, suvvate samite cre| musAvAyaM ca vajijA, adinnAdANaM ca vosire // 19 // uDDamahe tiriyaM vA, je keI tasathAvarA / savattha viratiM kujjA, __ya ete anantaroktA anukUlapratikUlopasargajetAra ete sarve'pi 'oghaM' saMsAraM dustaramapi tariSyanti, dravyoSadRSTAntamAha| 'samudraM lavaNasAgaramiva yathA 'vyavahAriNaH' sAMyAtrikA yAnapAtreNa taranti, evaM bhAvaughamapi saMsAraM saMyamayAnapAtreNa yt| yastariSyanti, tathA tIrNAstaranti ceti, bhAvaughameva vizinaSTi-'yatra' yasin bhAvaughe saMsArasAgare 'prANAH' prANinaH strIviSa- 2|| // 10 // yasaMgAdviSaNNAH santaH 'kRtyante' pIDyante 'svakRtena' AtmanA'nuSThitena pApena 'karmaNA' asadvedanIyodayarUpeNeti // 18 // sAmpratamupasaMhAravyAjenopadezAntaraditsayAha-tadetadyatprAguktaM yathA-vaitaraNInadIvat dustarA nAryo yaiH parityaktAste samAdhi| sthAH saMsAraM taranti, strIsaGginazca saMsArAntargatAH khakRtakarmaNA kRtyanta iti, tadetatsarva bhikSaNazIlo bhikSuH 'parijJAya' heyo-18 eeeeeeeeeeeese For Personal & Private Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeseces pAdeyatayA budhdhvA zobhanAni vratAnyasya suvrataH paJcabhiH samitibhiH samita ityanenottaraguNAvedanaM kRtamityevaMbhUtaH 'caret' saMyamAnuSThAnaM vidadhyAt , tathA 'mRSAvAdam' asadbhUtArthabhASaNaM vizeSeNa varjayet , tathA 'adattAdAnaM ca vyutsRjedU' dantazodha|namAtramapyadattaM na gRhNIyAt , AdigrahaNAnmaithunAdeH parigraha iti, tacca maithunAdikaM yAvajjIvamAtmahitaM manyamAnaH pariharet // 19 // || | aparavratAnAmahiMsAyA vRttikalpakhAt tatprAdhAnyakhyApanArthamAha-UrdhvamadhastiyakSvityanena kSetraprANAtipAto gRhItaH, tatra ye kecana || vasantIti trasA-dvitricatuHpaJcendriyAH paryAptAparyAptakabhedabhinnAH, tathA tiSThantIti sthAvarAH-pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinnA iti, anena ca dravyaprANAtipAto gRhItaH, sarvatra kAle sarvAkhavasthAkhityanenApi kAlabhAvabhedabhinnaH prAgAtipAta upAtto draSTavyaH, tadevaM caturdazaskhapi jIvasthAneSu kRtakAritAnumatibhirmanovAkAyaiH prANAtipAtaviratiM kuryAdityanena pAdonenApi zlokadvayana prANAtipAtaviratyAdayo mUlaguNAH khyApitAH, sAmpratameteSAM sarveSAmeva mUlottaraguNAnAM phalamuddezenAha saMti nivANamAhiyaM // 20 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 21 // saMkhAya pesalaM dhamma, diTTimaM parinivuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejAsi // 22 // hai| ttibemi / iti uvasaggaparinnANAmaM taiyaM ajjhayaNaM sammattaM // [gAthA 256 ] OMesesecseeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciyutaM sUtrakRtAGgaM 'zAntiH' iti karmadAhopazamastadeva ca 'nirvANa' mokSapadaM yad 'AkhyAtaM' pratipAditaM sarvadvandvApagamarUpaM tadasyAvazyaM | 3 upasazIlAGkA- | caraNakaraNAnuSThAyinaH sAdhorbhavatIti // 20 // samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha-'imaM ca dhammamityAdi, 'ima' miti pUrvoktaM gargAdhya0 cAyIyavR mUlottaraguNarUpaM zrutacAritrAkhyaM vA durgatidhAraNAt dharmam 'AdAya' AcAryopadezena gRhIkhA kimbhUtamiti tadeva vizinaSTi- uddezaH4 18'kAzyapena' zrImanmahAvIravardhamAnasvAminA samutpannadivyajJAnena bhavyasattvAbhyuddharaNAbhilASiNA 'praveditam' AkhyAtaM sama-18| // 101 // dhigamya 'bhikSuH sAdhuH parISahopasagairatarjito glAnasyAparasya sAdhoyAvRttyaM kuryAt , kathamiti ?, svato'glAnatayA yathAzakti | 'samAhita' iti samAdhi prAptaH, idamuktaM bhavati-kRtakRtyo'hamiti manyamAno vaiyAvRttyAdikaM kuryAditi // 21 // anyacca'saMkhyAyeti samyak jJAkhA khasammatyA anyato vA-zrukhA 'pezalaM'ti mokSagamanaM pratyanukUlaM, kiM tad-'dharma' zrutacAritrAkhyaM | 'dRSTimAn' samyagdarzanI 'parinirvRta' iti kaSAyopazamAcchItIbhUtaH parinirvRtakalpo vA 'upasargAn' anukUlapratikUlAn | samyag 'niyamya' atisahya 'AmokSAya' mokSaM yAvat pari-samantAt 'vrajet' saMyamAnuSThAnena gacchediti, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat , nayacarcApi tathaiveti // 22 // upasargaparijJAyAH samAptazcaturthoddezakaH, tatparisamAptau ca tRtIyamadhyayana| miti / graMthAnaM 775 // // 10 // 1 sahasanmaleti tAtparya prAkRtAnukaraNaM cedam / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturthaM strIparijJAdhyayanaM prArabhyate // uktaM tRtIyamadhyayanaM, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane upasargAH pratipAditAH, teSAM ca prAyo'nukUlA duHsahAH, tato'pi svIkRtAH, atastajjayArthamidamadhyayanamupadizyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cavAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato.dhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanAdhikAraH prAgvat niyuktikRtA 'thIdoSavivajjaNA ceve'tyanena svayameva pratipAditaH, uddezArthAdhikAraM tUttaratra niyuktikRdeva bhaNiSyati, sAmprataM nikSepaH, sa caughanAmasUtrAlApakabhedAtridhA, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne 'strIparijJeti nAma, tatra nAmasthApane kSuNNakhAdanAtya strIzabdasya dravyAdinikSepArthamAha davvAbhilAvaciMdhe vede bhAve ya itthiNikkhevo / ahilAve jaha siddhI bhAve veyaMmi uvutto||56|| tatra dravyastrI dvedhA-Agamato noAgamatazca, AgamataH strIpadArthajJastatra cAnupayuktaH, anupayogo dravyamitikRkhA, noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA tridhA, ekabhavikA baddhAyuSkAbhimukhanAmagotrA ceti, ciyate-jJAyate'neneti cihnaM-sta1 vytiriktbhedaaH| sAmanA in Educ a tors For Personal & Private Use Only " ww.jainelibrary.org
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ect sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRciyutaM 4 khIparijJAdhya. uddezaH 1 nanepathyAdikaM, cihnamAtreNa strI cihnastrI apagatastrIvedazchamasthaH kevalI vA anyo vA strIveSadhArI yaH kazciditi, vedasvI tu puruSAbhilASarUpaH strIvedodayaH, abhilApabhAvau tu niyuktikRdeva gAthApazcArddhanAha-abhilapyate ityabhilApaH strIliGgAbhidhAnaH zabdaH, tadyathA-zAlA mAlA siddhiriti, bhAvastrI tu dvedhA-Agamato noAgamatazca, AgamataH strIpadArthajJastatra copayuktaH, 'upayogo bhAva' itikRtA, noAgamatastu bhAvaviSaye nikSepe 'vede' strIvedarUpe vastunyupayuktA tadupayogAnanyavAdbhAvasvI bhavati, yathA'nAvupayukto mANavako'gnireva bhavati, evamatrApi, yadivA-strIvedanirvartakAnyudayaprAptAni yAni karmANi teSu 'upayukte'ti tAnyanubhavantI bhAvastrIti, etAvAneva striyo nikSepa iti, parijJAnikSepastu zastraparijJAvad draSTavyaH // sAmprataM strIvipakSabhUtaM puruSanikSepArthamAha__NAmaM ThavaNAdavie khette kAle ya pjjnnnnkNme| bhoge guNe ya bhAve dasa ee purisaNikkhevA // 7 // // 102 // Seeeeeeeeeeeeeet eseeeeeeeeeeeeeeeeeeeee. // 102 // 'nAma' iti saMjJA tanmAtreNa puruSo nAmapuruSaH-yathA ghaTaH paTa iti, yasya vA puruSa iti nAmeti, 'sthApanApuruSa' kASThAdinivertito jinapratimAdikaH, dravyapuruSo jJazarIrabhavyazarIravyatirikto noAgamata ekamaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazceti, dravyapradhAno vA mammaNavaNigAdiriti, yo yasmin surASTrAdau kSetre bhavaH sa kSetrapuruSo yathA saurASTrika iti, yasya vA yat kSetra-18 |mAzritya puMsvaM bhavatIti, yo yAvantaM kAlaM puruSavedavedyAni karmANi vedayate sa kAlapuruSa iti, yathA-'purise NaM bhaMte ! purisotti | kAlao kevacciraM hoi ? go0, jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM jo jammi kAle puriso bhavai, jahA koi egaMmi pakkhe puriso egaMmi | For Personal & Private Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ napuMsago'tti / prajanyate'patyaM yena tatprajananaM ziznam-liGgam tatpradhAnaH puruSaH aparapuruSakAryarahitakhAt.prajananapuruSaH, karmaanuSThAnaM tatpradhAnaH puruSaH karmapuruSaH-karmakarAdikaH, tathA bhogapradhAnaH puruSo bhogapuruSaH-cakravAdiH-tathA guNAHvyAyAmavikramadhairyasattvAdikAstatpradhAnaH puruSo guNapuruSaH, bhAvapuruSastu puvedodaye vartamAnastadvedyAni karmANyanubhavanniti, ete hai| daza puruSanikSepA bhavanti / sAmprataM prAgulliGgitamuddezArthAdhikAramadhikRtyAha paDhame saMthavasaMlavamAihi khalaNA u hoti sIlassa / vitie iheva khaliyasa avasthA kammabaMdho ya // 18 // prathame uddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA-strIbhiH sArdhaM 'saMstavena' paricayena tathA 'saMlApena' bhinnakathAdyAlApena, AdigrahaNAdaGgapratyaGganirIkSaNAdinA kAmotkocakAriNA bhavedalpasattvasya 'zIlasya cAritrasya skhalanA tuzabdAttatparityAgo veti, | dvitIye khayamarthAdhikAraH, tadyathA-zIlaskhalitasya sAdhoH 'ihaiva' asinneva janmani svapakSaparapakSakRtA tiraskArAdikA viDa-18 mbanA tatpratyayazca karmabandhaH, tatazca saMsArasAgaraparyaTanamiti, kiM strImiH kazcit zIlAt pracyAvyAtmavazaH kRto yenaivamucyate ?, kRta iti darzayitumAha sUrA mo mannatA kaitaviyAhiM uvahippahANAhiM / gahiyA ha abhayapajjoyakUlavAlAdiNo bahave // 59 // bahavaH puruSA abhayapradyotakUlavAlAdayaH zUrA vayamityevaM manyamAnAH, mo iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH, 'kRtrimAbhiH4 || sadbhAvarahitAbhiH strIbhistathA upadhiH-mAyA tatpradhAnAbhiH kRtakapaTazatAbhiH 'gRhItA' AtmavazatA nItAH kecana rAjyAdapare |8|| eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAt pracyAvyehaiva viDambanA prApitAH, abhayakumArAdikathAnakAni ca mUlAdAvazyakAdavagantavyAni, kathAnakatrayopanyAsastu ||9| 4 svIpazIlAGkA- yathAkrama atyantabuddhivikramatapasvikhakhyApanArtha iti // yata evaM tato yatkartavyaM tadAha | rijJAdhya. pAyivR- tamhA Na u vIsaMbho gaMtavvo Niccameva itthiisuN| paDhamuddese bhaNiyA je dosA te gaNaMteNaM // 6 // | uddezaH 1 ttiyutaM ___ yasAt striyaH sugatimArgArgalA mAyApradhAnA vaJcanAnipuNAstasAdetadavagamya naiva 'vizrambho' vizvAsastAsAM vivekinA // 10 // 'nityaM sadA 'gantavyo' yAtavyaH, kartavya ityarthaH, ye doSAH prathamoddezake asyopalakSaNArthakhAt dvitIye ca tAn 'gaNayatA' paryAlocayatA, tAsAM mUrtimatkapaTarAzibhUtAnAmAtmahitamicchatA na vizvasanIyamiti // apica susamatthA'va'samatthA kIraMtI appasa ttiyA purisA / dIsaMtI sUravAdI NArIvasagA Na te sUrA // 1 // __ parAnIkavijayAdau suSTu samarthA api santaH puruSAH strIbhirAtmavazIkRtA 'asamarthA bhratkSepamAtrabhIravaH kriyante-alpasA vikAH strINAmapi pAdapatanAdicATukaraNena niHsArAH kriyante, tathA 'dRzyante' pratyakSeNopalabhyante zUramAtmAnaM vadituM zIlaM 4 // yeSAM te zUravAdino'pi nArIvazagAH santo dInatAM gatAH, evambhUtAzca na te zUrA iti, tasAta sthitametad-avizvAsAH striya iti, uktaM ca-"ko pIsaseja tAsi kativayabhariyANa dudhiyaDDANaM ! / khaNarattavirattANaM dhiratthu itthINa hiyayANaM // 1 // 18|| aNNaM bhaNaMti purao aNNaM pAse NivajamANIo / annaM ca tAsiM hiyae jaM ca khamaM taM kariti puNo // 2 // ko eyANaM NA // // 103 // 1 ko vizvasyAttAsu kaitavabhRtsu durvidagdhAsu / kSaNaraktaviraktAsu ghigastu strIhRdayAnAM // 1 // 2 anyad bhaNaMti purato'nyatpAve niSIdayansaH / anyattAsAM hRdaye yaca kSamaM tatkurvanti punH||1|| 3 ka etAsAM jJAsyati vetralatAgulmagupilahRdayAnAM / bhAvaM bhagnAzAnAM tatrotpannaM bharNatInAM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ HaSSSSSSSSSSSSSS hii vettalayAgummaguvilahiyayANaM / bhAvaM bhaggAsANaM tatthuppanna bhaNaMtINaM // 3 // mahilA ya rattamettA ucchukhaMDaM ca sakkarA ceva / sA puNa virattamittA NibaMkUre visesei // 4 // mahilA dija kareja va mArija va saMThevija va maNussaM / tuTThA jIvAvijA ahava paraM vaMcayAvejA ||5||nnvi rakkhaMte sukayaM Navi NehaM Navi ya dANasammANaM / Na kulaM Na puvayaM AyatiM ca |sIlaM mhiliyaao||6|| mA vIsaMbhaha tANaM mahilAhiyayANa kavaDabhariyANaM ||nninnehniyaannN aliyavayaNapaNarayANaM // 7 // mArei jiyaMtaMpihu mayapi aNumarai kAi bhattAraM / visaharagaiva cariyaM kavivaka mahelANaM // 8 // gaMgAe vAluyA sAgare || jalaM himavao ya parimANaM / jANaMti buddhimaMtA mahilAhiyayaM Na jANaMti // 9 // rovAvaMti ruvaMti ya aliyaM japaMti pattiyAvaMti / / | kavaDeNa ya khaMti visaM maraMti Naya jaMti sabbhAvaM // 10 // ciMtita kajamaNaM aNNaM saMThavai bhAsaI aNNaM / ADhavai kuNai aNNaM mAivaggo NiyaDisAro // 11 // asayAraMbhANa tahA savesi logagarahaNijjANaM / paralogaveriyANaM kAraNayaM ceva itthIo // 12 // 1 mahilA ca raktamAtrebhukhaMDeva zarkareva ca / sA punarviraktamAtrA niMbAkura vizeSayati // 1 // 2 mahilA dadyAtkuryAdvA mArayedvA saMsthApayedvA mAnuSyaM / tuSTA jIvApayet atha ca naraM vaMcayet // 1 // 3 saMthavija pra0 saMvaheja pra0 / 4 nApi rakSati sukRtaM nApi snehaM nApi dAnasanmAne ca / na kulaM na pUrvajaM nAyatiM ca zIlaM | mahilAH // 1 // 5 mA vizvasa teSAM mahilAhRdayAnAM kapaTabhRtAM / niHsnehanirdayAnA alIkavacanajalpanaratAnAm // 1 // 6 mArayati jIvantamapyeva mRtamapyanumriyate | kAcidbhartAraM / viSadharagatiriva caritaM vajhavivakaM mahelAnAM // 1 // 7 gaMgAyAM vAlukAH sAgare jalaM himavatazca parimANaM jAnaMti buddhimanto mahilAhRdayaM na jAnanti // 1 // 8 rodayanti rudanti ca alIkaM jalpanti pratyAyayanti / kapaTena khAdati viSaM mriyate na ca yAnti sadbhAva ||1||9cintyti kAryamanyadanyat saMsthApayati | bhASate'nyat / Arabhate karotyanyanmAyivargoM nikRtisAraH // 1 // 10 asadAraMbhANAM tathA sarveSAM lokagaINIyANAM / paralokavairikANAM kAraNaM caiva striyaH // 1 // 990992992989929 For Personal & Private Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ahavA ko juvaINaM jANai cariyaM sahAvakuDilANaM / dosANa Agaro ciya jANa sarIre vasai kaamo||13|| mUlaM duzcariyANaM 4 svIpazIlAGkA- havai u Narayassa vattaNI viulA / mokkhassa mahAvigdhaM vajeyavA sayA nArI // 14 // dhaNNA te varapurisA je rijJAdhya. cAryAMya- IS| ciya mottUNa NiyayajuvaIo / pavaiyA kayaniyamA sivamayalamaNuttaraM pattA // 15 // " adhunA yAdRkSaH zUro bhavati tAdRkSaM || uddezaH 1 ciyutaM drshyitumaah||104|| dhammaMmi jo daDhA maI so sUro sattio ya vIro yANahu dhammaNirussAho puriso sUro subalio'vi // 62 // KI 'dharma' zrutacAritrAkhye dRDhA-nizcalA matiryasya sa tathA evambhUtaH sa indriyanoindriyArijayAtzUraH tathA 'sAttviko mhaa|| sattvopeto'sAveva 'vIra' khakarmadAraNasamartho'sAveveti, kimiti ?, yato naiva 'dharmanirutsAhaH sadanuSThAnanirudyamaH satpuruSAcI-18 181NemArgaparibhraSTaH puruSaH suSTu balavAnapi zUro bhavatIti / etAneva doSAn puruSasambandhena strINAmapi darzayitumAha __ ete ceva ya dosA purisasamAevi itthIyANaMpi / tamhA u appamAo virAgamagaMmi tAsiM tu // 63 // kA ye prAk zIlapradhvaMsAdayaH strIparicayAdibhyaH puruSANAM doSA abhihitA eta evAnyUnAdhikAH puruSeNa saha yaH samAya:sambandhastasmin strINAmapi, yasmAddoSA bhavanti tasmAt tAsAmapi virAgamArge pravRttAnAM puruSaparicayAdiparihAralakSaNo'pramAda | // 104 // 1 athavA ko yuvatInAM jAnAti caritaM khabhAvakuTilAnAM / doSANAmAkaracaiva yAsAM zarIre vasati kAmaH // 1 // 2 mUlaM duzcaritAnAM bhavati tu narakasya vartanI Q! vipulA / mokSasya mahAvighnaM varjayitavyA sadA nArI // 1 // 3 dhanyAste varapuruSA ye caiva muktvA nijakayuvatIH / pranajitAH kRtaniyamAH zivamacachamanuttaraM praaptaaH||1|| eeeeeees dain Education abonal For Personal & Private Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sa900a0a999999999800900 eva zreyAniti / evaM yaduktaM 'strIparije'ti tatpuruSottamadharmapratipAdanArtham, anyathA 'puruSaparijJe'tyapi vaktavyeti, sAmprataM sUtrA|nugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedamje mAyaraM ca piyaraM ca, vippajahAya puvasaMjogaM / ege sahite carissAmi, AratamehuNo vivittesu // 1 // suhumeNaM taM parikamma, channapaeNa ithio mNdaa| uvvAyapi tAu jANaMsu jahA lissaMti bhikkhuNo ege||2|| ___ asya cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA-anantarasUtre'bhihitam , AmokSAya parivrajediti, etaccAzeSAbhiSvaGgavarjitasya bhavatItyato'nena tadabhiSvaGgavarjanamabhidhIyate, 'yaH kazciduttamasattvo 'mAtaraM pitaraM' jananI janayitAram, etadgrahaNAdanyadapi bhrAtRputrAdikaM pUrvasaMyogaM tathA zvazrUzvazurAdikaM pazcAtsaMyogaM ca 'viprahAya' tyaktA, cakArau samuccayArthI, 'eko mAtApitrAdha| bhiSvaGgavarjitaH kaSAyarahito vA tathA sahito jJAnadarzanacAritraiH khasmai vA hitaH svahitaH-paramArthAnuSThAnavidhAyI 'cariSyAmi' saMyama kariSyAmItyevaM kRtapratijJaH, tAmeva pratijJA sarvapradhAnabhUtAM lezato darzayati-'Aratam' uparataM maithunaM-kAmAbhilASo | yasyAsAvAratamaithunaH, tadevambhUto 'vivikteSu' strIpazupaNDakavarjiteSu sthAneSu cariSyAmItyevaM samyagutthAnenotthAya viharatIti, kacitpATho 'vivittesitti' 'viviktaM'-strIpaNDakAdirahitaM sthAnaM saMyamAnuparodhyeSituM zIlamasya tatheti // 1 // tasyaivaM 6 kRtapratijJasya sAdhoryadbhavatyavivekistrIjanAttadarzayitumAha-'muhumeNaM' ityAdi, 'taM' mahApuruSa sAdhu 'sUkSmeNa' aparakAryavyapadezabhUtena 'channapadene ti chadmanA-kapaTajAlena 'parAkramya' tatsamIpamAgatya, yadivA-'parAkramyeti zIlaskhalanayogyatApattyA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM 18 abhibhUya, kAH ?-'striyaH' kUlavAlukAdInAmiva mAgadhagaNikAdyA nAnAvidhakapaTazatakaraNadakSA vividhavibbokavatyo bhAva-94 strIpazIlAGkA- 18 mandAH-kAmodrekavidhAyitayA sadasadvivekavikalAH samIpamAgatya zIlAt dhvaMsayanti, etaduktam bhavati-bhrAtRputravyapadezena || rijJAdhya. cAya sAdhusamIpamAgatya saMyamAd bhraMzayanti, tathA coktam-"piyaputta bhAikiDagA NattUkiDagA ya sayaNakiDagA ya / ete jovaNaki- 18 uddezaH 1 DagA pacchannapaI mahiliyANaM // 1 // " yadivA-channapadeneti guptAbhidhAnena, tadyathA-"kAle prasuptasya janArdanasya, meghAndhakArAsu // 105 // ca zarvarISu / mithyA na bhASAmi vizAlanetre!, te pratyayA ye prathamAkSareSu // 1 // " ityAdi, tAH striyo mAyApradhAnAH pratAraNo-2 pAyamapi jAnanti-utpannapratibhatayA vidanti, pAThAntaraM vA jJAtavatyaH, yathA 'zliSyante' vivekino'pi sAdhava eke tathAvidhakarmodayAt tAsu saGgamupayAnti // 2 // tAneva mUkSmapratAraNopAyAn darzayitumAhapAse bhisaMNisIyaMti abhikkhaNaM posavatthaM prihiti| kArya ahevi daMsaMti, bAhU uDu kkkhmnnuvje||3|| sayaNAsaNehiM jogehiM ithio egatA nnimNtNti| eyANi ceva se jANe, pAsANi virUvarUvANi // 4 // 'pArzve' samIpe 'bhRzam' atyarthamUrUpapIDamatisnehamAviSkurvantyo 'niSIdanti' vizrambhamApAdayitumupavizantIti, tathA kAmaM puSNAtIti poSaM-kAmotkocakAri zobhanamityarthaH tacca tadvastraM poSavastraM tad 'abhIkSNam' anavarataM tena zithilAdivyapadezena paridadhati, svAbhilASamAvedayantyaH sAdhupratAraNArtha paridhAnaM zithilIkRtya punarnibadhnantIti, tathA 'adhaHkAyam' UrvAdikamana1 priyaputrabhrAtRkrIDakA naptRkrIDakAzca khajanakrIDakAzca ete yauvanakrIDakAH prAptAH pracchannapatayo mahilAnAM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ GgoddIpanAya ' darzayanti' prakaTayanti, tathA 'bAhumuddhRtya ' kakSAmAdarzya 'anukUla' sAdhvabhimukhaM 'vrajet' gacchet / sambhAvanAyAM liG, sambhAvyate etadaGgapratyaGgasandarzakatvaM strINAmiti // 3 // api ca- 'sayaNAsaNe' ityAdi, zayyate'sminniti zayanaM - paryaGkAdi tathAsssyate'sminnityAsanam - AsaMdakAdItyevamAdinA 'yogyena' upabhogArheNa kAlocitena 'striyo' yoSita 'ekadA ' iti vivikta dezakAlAdau nimantrayanti' abhyupagamaM grAhyanti, idamuktaM bhavati - zayanAsanAdyupabhogaM prati sAdhuM prArthayanti, 'etAneva' zayanAsena nimantraNarUpAn sa sAdhurviditavedyaH paramArthadarzI 'jAnIyAd' avabudhyeta strIsambandhakAriNaH pAzayanti - badhnantIti pAzAstAn 'virUparUpAna' nAnAprakArAniti / idamuktaM bhavati - striyo hyAsannagAminyo bhavanti, tathA coktam - "aMcaM' vA niMbaM vA avabhAsaguNeNa Aruha vallI / evaM itthItovi ya jaM AsannaM tamicchanti // 1 // " tadevambhUtAH striyo jJAkhA na tAbhiH sArdhaM sAdhuH saGgaM kuryAt, yatastadupacArAdikaH saGgo duSparihAryo bhavati, taduktam - "jaM icchasi ghettuM je puviM taM AmiseNa giNhAhi / AmisapAsa nibaddho kAhi karja akajjaM vA // 1 // " // 4 // kiJca - no tAsu cakkhu saMdhejA, noviya sAhasaM samabhijANe | No sahiyaMpi viharejA, evamappA surakkhio hoi 5 AmaMtiya ussaviyA bhikkhu AyasA nimaMtaMti / etANi ceva se jANe, sahANi virUvarUvANi // 6 // 1 0 sanAdini0 pra0 / 2 AmraM vA nimbaM vAbhyAsaguNenArohati vallI / evaM striyo'pi ya evAsannastamicchati // 1 // 2 yAn gRhItumicchasi tAnAmiSeNa pUrva gRhANa / yadAmiSapAzanibaddhaH kariSyati kAryamakArya vA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga 'no' naiva 'tAsu' zayanAsanopanimantraNapAzAvapAzikAsu strISu 'cakSuH netraM sandadhyAt sandhayedvA, na tadRSTau svadRSTiM ni- 4 strIpazIlAGkA- | vezayet , sati ca prayojane ISadavajJayA nirIkSeta, tathA coktam-"kArye'pIpanmatimAnirIkSate yoSidaGgamasthirayA / asnigdhayA | rijJAdhya. cAryAyava- dRzA'vajJayA dhakupito'pi kupita iva // 1 // " tathA nApi ca sAhasam-akAryakaraNaM tatprArthanayA 'samanujAnIyAt' prati-18 uddezaH 1 ttiyutaM | pota, tathA ghatisAhasametatsatrAmAvataraNavadyannarakapAtAdivipAkavedino'pi sAdhoryoSidAsaJjanamiti, tathA naiva strIbhiH sArdha // 106 // grAmAdau 'viharet gacchet , apizabdAt na tAbhiH sArdha viviktAsano bhavet , tato mahApApasthAnametat yatInAM yat strIbhiH saha sAGgatyamiti, tathA coktam-"mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muyati // 1 // " evamanena strIsaGgavarjanenAtmA samastApAyasthAnebhyo rakSito bhavati, yataH-sarvApAyAnAM strIsambandhaH kAraNam,18| | ataH svahitArthI tatsaGgaM dUrataH pariharediti // 5 // kathaM caitAH pAzA iva pAzikA ityAha-'AmaMtiya' ityAdi, striyo hi | svabhAvenaivAkatevyapravaNAH sAdhumAmaya yathA'hamamukasyAM velAyAM bhavadantikamAgamiSyAmItyevaM saGketaM grAhayikhA tathA 'ussaviya'tti saMsthApyoccAvacervizrambhajanakairAlApairvizrambhe pAtayikhA punarakAryakaraNAyAtmanA nimantrayanti, Atmanopabhogena sAdhumabhyupagamaM kArayanti / yadivA-sAdhorbhayApaharaNArtha tA eva yoSitaHprocuH, tadyathA-bhartAramAmadhyApRcchacAhamihA''yAtA, tathA saMsthApya-bhojanapadadhAvanazayanAdikayA kriyayopacarya tatastavAntikamAgatetyato bhavatA sarvA madbhartajanitAmAzAM parityajya nirbha-18| // 106 // | yena bhAvyamityevamAdikaicobhirvizrambhamutpAdya bhikSumAtmanA nimantrayante, yuSmadIyamidaM zarIrakaM yAdRkSasya kSodIyaso garIyaso K vA kAryasya kSamaM tatraiva niyojyatAmityevamupapralobhayanti, sa ca bhikSuravagataparamArthaH etAneva 'virUparUpAn' nAnAprakArAn For Personal & Private Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zabdAdIn' viSayAn tatsvarUpanirUpaNato jJaparijJayA jAnIyAt , yathaite strIsaMsargApAditAH zabdAdayo viSayA durgatigamanaikahetavaH sanmArgArgalArUpA ityevamavabudhyeta, tathA pratyAkhyAnaparijJayA ca tadvipAkAvagamena pariharediti // 6 // anyaccamaNabaMdhaNehiM NegehiM, kaluNa vinniiymuvgsittaannN| adu maMjulAI bhAsaMti, ANavayaMti bhinnakahAhi // 7 // sIhaM jahA va kuNimeNaM, nibbhayamegacaraMti pAseNaM / evitthiyAu baMdhati, saMvuDaM egatiyamaNagAraM // 8 // ___ mano badhyate yaistAni manobandhanAni-maJjalAlApasnigdhAvalokanAGgapratyaGgaprakaTanAdIni, tathA coktam-"NAha piya kaMta sA| miya daiya jiyAo tuma maha piotti / jIe jIyAmi ahaM pahavasi taM me sarIrassa // 1 // " ityAdibhiranekaiH prapaJcaiH karuNAlApavinayapUrvakaM 'uvagasittANaM'ti upasaMzliSya samIpamAgatya 'artha' tadanaMtaraM 'maJjulAni' pezalAni vizrambhajanakAni | kAmotkocakAni vA bhASante, taduktam-"mitamahuraribhiyanaMpullaehi IsIkaDakkhahasiehiM / savigArehi varAgaM hiyayaM pihiyaM || mayacchIe // 1 // " tathA 'bhinnakathAbhI' rahasyAlApaimaithunasambaddhairvacobhiH sAdhozcittamAdAya tamakAryakaraNaM prati 'AjJApayanti' || pravateyanti, khavazaM vA jJAkhA karmakaravadAjJA kArayantIti // 7 // apica-'sIhaM jahe' tyAdi, yatheti dRSTAntopadarzanArthe yathA.. bandhanavidhijJAH siMha pizitAdinA''miSeNopapralobhya 'nirbhayaM' gatabhI nirbhayakhAdeva ekacaraM 'pAzena' galayatrAdinA bannanti 1 nAtha kAnta priya svAmindayita ! jIvitAdapi tvaM mama priya iti jIvati jIvAmi ahaM prabhurasi tvaM me zarIrasya // 1 // 2 iyaya Au taM pra0 / 3 tamaM pr.| |4 mitmdhurribhitjlpaardairiisstkttaaksshsitaiH| savikArairvarAkaM hRdayaM pihitaM mRgAkSyAH // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEA sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAIyattiyutaM // 10 // &| baddhA ca bahuprakAraM kadarthayanti, evaM striyo nAnAvidhairupAyaiH pezalabhASaNAdibhiH 'egatiyanti' kazcana tathAvidham 'ana- 4 strIpa gAraM' sAdhuM 'saMvRtamapi manovAkAyaguptamapi 'badhnanti' svavazaM kurvantIti, saMvRtagrahaNaM ca strINAM sAmopadarzanArtha, tathAhi- rijJAdhya. | saMvRto'pi tAbhirbadhyate, kiM punaraparo'saMvRta iti // 8 // kizca uddezaH 1 aha tattha puNo NamayaMtI, rahakArovaNemi aannupuviie| baddhe mie va pAseNaM, phaMdaMte viNa muccae tAhe // 9 // aha se'NutappaI pacchA, bhoccA pAyasaM va vismissN| evaM vivegamAdAya, saMvAso navi kappae davie // 10 // &| 'artha' iti khavazIkaraNAnantaraM punastatra-khAbhiprete vastuni 'namayanti' prahaM kurvanti, yathA-'rathakAro vardhakiH 'nemi| kASThaM cakrabAhyabhramirUpamAnupUrdhyA namayati, evaM tA api sAdhu svakAryAnukUlye pravartayanti, sa ca sAdhugavat pAzena baddho mo-18|| kSArtha spandamAno'pi tataH pAzAna mucyata iti // 9 // kizca-'aha se ityAdi, athAsau sAdhuH strIpAzAvabaddho mRgavat kU| Take patitaH san kuTumbakRte aharnizaM klizyamAnaH pazcAdanutapyate, tathAhi-gRhAntargatAnAmetadavazyaM sambhAvyate, tadyathA-"ko hAyao ko samacittu kAhovaNAhiM kAho dijau vitta ko ugghADau parihiyau pariNIyau ko va kumArau paDiyato jIva khaDa|| pphaDehi para baMdhai pAvaha bhaaro||1||" tathA yat-"mayA parijanassArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI tena do'haM, gatAste || || // 107 // phlbhoginH||1||" ityevaM bahuprakAraM mahAmohAtmake kuTumbakUTake patitA anutapyante, amumevArtha dRSTAntena spaSTayati-yathA || 1 krodhikaH kaH samacittaH kathaM upanaya kathaM dadAtu vittaM kaH udghATakaH parihRtaH pariNItaH ko vA kumArakaH patito jIvaH khaNDaspheTaiH prabadhnAti pApabhAra // 1 // 2 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ kazcidvipamizraM bhojanaM bhukkhA pazcAttatra kRtAvegAkulito'nutapyate, tadyathA-kimetanmayA pApena sAmpratakSiNA sukharasikatayA vipAkakaTukamevambhUtaM bhojanamAsvAditamiti, evamasAvapi putrapautraduhitajAmAtRsvasabhrAtRvyabhAgineyAdInAM bhojanaparidhAnapariNayanAlaGkArajAtamRtakarmatayAdhicikitsAcintAkulo'pagatasvazarIrakartavyaH pranaSTaihikAmuSmikAnuSThAno'harnizaM tadvyApAravyAkulitamatiH paritapyate, tadevaM anantaroktayA nItyA vipAkaM khAnuSThAnasya 'AdAya' prApya, vivekamiti vA kacitpAThA, tadvipAkaM viveka Ke vA 'AdAya'-gRhIkhA strIbhizcAritraparipanthinIbhiH sArdhaM 'saMvAso' vasatirekatra 'na kalpate' na yujyate, kamin-'dravyabhUte muktigamanayogye rAgadveSarahite vA sAdhau, yatastAbhiH sArdha saMvAso'vazyaM vivekinAmapi sadanuSThAnavighAtakArIti // 10 // strIsambandhadoSAnupadaryopasaMharannAhatamhA u vajae itthI, visalittaM va kaMTagaM nccaa|oe kulANi vasavattI, AghAte Na sevi nniggNthe||11||4|| je eyaM uMchaM aNugiddhA, annayarA hu~ti kusiilaannN|sutvssievi se bhikkhU, no vihare saha nnmitthiisu|12| __yasAt vipAkakaTuH strIbhiH saha samparkastasmAtkAraNAt striyo varjayet tuzabdAttadAlApamapi na kuryAt , kiMvadityAha-viSo palisa kaNTakamiva 'jJAtvA' avagamya striyaM varjayediti, apica-viSadigdhakaNTakaH zarIrAvayave bhagnaH sannanarthamApAdayet stri| yastu saraNAdapi, taduktam-"viSasya viSayANAM ca, dUramatyantamantaram / upabhuktaM viSaM hanti, viSayAH saraNAdapi // 1 // " Poe0099999000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 strIparijJAdhya. uddezaH 1 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyiyaciyutaM // 10 // tathA-"vari visa khaiyaM na visayasuhu ikkasi visiNa maraMti / visayAmisa puNa dhAriyA para Naraehi paDaMti // 1 // " tathA'oja' ekaH asahAyaH san 'kulAni' gRhasthAnAM gRhANi gakhA strINAM vazavartI tanirdiSTavelAgamanena tadAnukUlyaM bhajamAno dharmamAkhyAti yo'sAvapi 'na nirgrantho na samyak pravrajito, niSiddhAcaraNasevanAdavazyaM tatrApAyasambhavAditi, yadA punaH kAcitkutazcinnimittAdAgantumasamarthA vRddhA vA bhavettadA'parasahAyasAdhvabhAve ekAkyapi galA aparastrIvRndamadhyagatAyAH puruSasamanvitAyA vA strInindAviSayajugupsApradhAnaM vairAgyajananaM vidhinA dharma kathayedapIti // 11 // anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sugamo bhavatItyabhiprAyavAnAha-'je evaM uMcha' mityAdi, 'ye' mandamatayaH pazcAtkRtasadanuSThAnAH sAmpratakSiNa etad-anantarotam uMchanti jugupsanIyaM gahyaM tadatra strIsambandhAdikaM ekAkistrIdharmakathanAdikaM vA draSTavyaM, tadanu-tatprati ye 'gRddhA' adhyupapannA mUrcchitAH, te hi 'kuzIlAnAM pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandarUpANAmanyatarA bhavanti, yadivA-kAthikapazyakasamprasArakamAmakarUpANAM vA kuzIlAnAmanyatarA bhavanti, tanmadhyavartinaste'pi kuzIlA bhavantItyarthaH, yata evamataH 'sutapa vyapi vikRSTataponiSTaptadeho'pi 'bhikSuH sAdhuH Atmahitamicchan 'strIbhiH samAdhiparipanthinImiH saha 'na viharet 4 kacidgachennApi santiSThet , tRtIyArthe saptamI, Namiti vAkyAlaGkAre, jvalitAGgArapuJjavaharataH striyo varjayeditibhAvaH // 12 // katamAbhiH punaH strIbhiH sAdhaM na vihartavyamityetadAzakyAha-- 1 varaM viSaM jagdhaM na viSayasukhaM ekazo viSeNa mriyte| viSayAmiSaghAtitAH punarnarA narakeSu patanti // 1 // // 108 // For Personal & Private Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ avi dhUyarAhi suNhAhiM,dhAtIhiM aduva daasiihi| mahatIhi vA kumArIhiM,saMthavaM se na kujjA anngaare||13|| | adu NAiNaM ca suhINaM vA, appiyaM daha egatA hoti| giddhA sattA kAmehiM, rakkhaNaposaNe maNusso'si 14 || ___ apizabdaH pratyekamabhisambadhyate, 'dhUyarAhitti duhitRbhirapi sAdhaM na viharet tathA 'snuSAH' sutabhAryAstAbhirapi sAdhaM na | viviktAsanAdau sthAtavyaM, tathA 'dhAtryaH' paJcaprakArAH stanyadAdayo jananIkalpAstAbhizca sAkaM na stheyaM, athavA''satAM tAvada| parA yoSito yA apyetA 'dAsyo' ghaTayopitaH sarvApasadAstAbhirapi saha samparka pariharet , tathA mahatIbhiH kumArIbhirvAzabdAlla-18 | vIbhizca sArdhaM 'saMstavaM paricayaM pratyAsattirUpaM so'nagAro na kuryAditi, yadyapi tasyAnagArasya tasyAM duhitari snuSAdau vA na | cittAnyathAkhamutpadyate tathApi ca tatra viviktAsanAdAvaparasya zaGkotpadyate atastacchaGkAnirAsArtha strIsamparkaH parihartavya iti | // 13 // aparasya zaGkA yathotpadyate tathA darzayitumAha-'adu NAiNam' ityAdi, viviktayoSitA sArdhamanagAramathaikadA dRSTvA | yoSijAtInAM suhRdAM vA 'apriyaM' cittaduHkhAsikA bhavati, evaM ca te samAzaGkaran , yathA-sattvAH-prANina icchAmadanakAmaiH 'gRddhA' adhyupapannAH,tathAhi-evambhUto'pyayaM zramaNaH strIvadanAvalokanAsaktacetAH parityaktanijavyApAro'nayA sAdha nihIMkastiSThati, | taduktam-"muNDaM ziro vadanametadaniSTagandhaM, bhikSAzanena bharaNaM ce hatodarasya / gAtraM malena malinaM gatasarvazobhaM, citraM tathApi | manaso.madane'sti vAJchA // 1 // " tathAtikrodhAdhmAtamAnasAzcaivanacuryathA-rakSaNaM poSaNaM ceti vigRhya samAhAradvandvastasin | 1mikSATanena pra0 / 2 vihito. vihato / For Personal & Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | rakSaNapoSaNe sadA''daraM kuru yatasvamasyAH 'manuSyo'si' manuSyo vartase, yadivA yadi paraM vayamasyA rakSaNapoSaNavyApRtAsvameva || svIpazIlAGkA- | manuSyo vartase, yatasvayaiva sArdhamiyamekAkinyaharnizaM parityaktanijavyApArA tiSThatIti // 14 // kizcAnyat || rijJAdhya. cAIyavR uddezaH 1 ttiyutaM samaNaMpi daTThadAsINaM, tatthavi tAva ege kuppNti|aduvaa bhoyaNehiM NatthehiM, itthIdosaM saMkiNohoti 15 // 18 kuvaMti saMthavaM tAhiM, panbhaTThA smaahijogehiN| tamhA samaNA Na sameMti, AyahiyAe saNNisejjAo // 16 // // 109 // / zrAmyatIti zramaNaH-sAdhuH apizabdo bhinnakramaH tam 'udAsInamapi' rAgadveSavirahAnmadhyasthamapi dRSTvA, zramaNagrahaNaM tapaHkhinnadehopalakSaNArtha, tatraivambhUte'pi viSayadveSiNyapi sAdhau tAvadeke kecana rahasyastrIjalpanakRtadopakhAtkuSyanti, yadivA pAThAntaraM "samaNaM dadRNudAsINaM" 'zramaNaM' pravrajitaM 'udAsInam' parityaktanijavyApAra striyA saha jalpantaM 'dRSTvA' upalabhya tatrApyeke kecana tAvat kupyanti, kiM punaH kRtavikAramitibhAvaH, athavA strIdoSAzaGkinazca te bhavanti, te cAmI strIdoSAH 'bhojanaiH nAnAvidhairAhAraiH 'nyastaiH' sAdhvarthamupakalpitairetadarthameva saMskRtairiyamenamupacarati tenAyamaharnizamihAgacchatIti, yadivA-bhojanaiH zvazurAdInAM nyastaiH ardhadattaiH sadbhiH sA vadhaH sAdhyAgamanena samAkulIbhUtA satyanyasmin dAtavye'nyaddadyAt , tataste strIdoSAza-|| I // 109 // | kino bhaveyuryatheyaM duHzIlA'nenaiva sahAsta iti, nidarzanamatra yathA--kayAcidvadhvA grAmamadhyaprArabdhanaTaprekSaNaikagatacittayA patizvazurayorbhojanArthamupaviSTayostaNDulA itihakhA rAikAH saMskRtya dattAH, tato'sau zvazureNopalakSitA, nijapatinA kruddhena tADitA, anyapuruSagatacittetyAzaGkaca svagRhAnirdhATiteti // 15 // kiJcAnyat-'kuvvatI'tyAdi, 'tAbhiH' strIbhiH-sanmArgArgalAbhiH ece4 For Personal & Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ saha 'saMstavaM tadhagamanAlApadAnasamprekSaNAdirUpaM paricayaM tathAvidhamohodayAt 'kurvanti vidadhati, kimbhUtAH-prakarSaNa bhraSTAH| skhalitAH 'samAdhiyogebhyaH samAdhiH-dharmadhyAnaM tadartha tatpradhAnA vA yogA-manovAkkAyavyApArAstebhyaH pracyutAH zItala-| | vihAriNa iti, yasmAt strIsaMstavAtsamAdhiyogaparibhraMzo bhavati tasmAtkAraNAt 'zramaNAH satsAdhavo 'na samenti' na gacchanti, sat zobhanA sukhotpAdakatayA'nukUlakhAniSadyA iva niSadyA strIbhiH kRtA mAyA, yadivA strIvasatIriti, 'AtmahitAya' svahitaM manyamAnAH, etacca strIsambadhapariharaNaM tAsAmapyahikAmuSmikApAyaparihArAddhitamiti, kacitpazcArddhamevaM paThyate-"tamhA samaNA u | jahAhi ahitAo sannisejjAo" ayamasyArthaH-yamAtstrIsambandho'narthAya bhavati, tasAt he zramaNa!-sAdho !, tuzabdo vizeSaNArthaH, vizeSeNa saMniSadyA strIvasatIstatkRtopacArarUpA vA mAyA AtmahitAddhetoH 'jahAhi' parityajeti // 16 // kiM kecanAbhyupagamyApi pravrajyA strIsambandhaM kuryuH ?, yenaivamucyate, omityAhavahave gihAI avahaTu, missIbhAvaM patthuyA ya ege|dhuvmggmev pavayaMti, vAyAvIriyaM kusIlANaM // 17 // suddhaM ravati parisAe, aha rahassaMmi dukkaDaM kreNti| jANaMti, ya NaM tahAvihA, mAille mahAsaDhe'yaMti // 18 // Receneseleseseseseseaeseseseces 1 saditi zobhanaH pA0 / 2 paNNatA pA0 / Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavattiyutaM 4 strIparijJAdhya. uddezaH 1 // 110 // 20000000000000029929929 __ 'bahavaH' kecana gRhANi 'apahRtya' parityajya punastathAvidhamohodayAt mizrIbhAvaM iti dravyaliGgamAtrasadbhAvAdbhAvatastu | gRhasthasamakalpA ityevambhUtA mizrIbhAva 'prastutAH' samanuprAptA na gRhasthA ekAntato nApi pravrajitAH, tadevambhUtA api santo dhruvo-mokSaH saMyamo vA tanmArgameva pravadanti, tathAhi-te vaktAro bhavanti yathA'yamevAsadArabdho madhyamaH panthAH zreyAn , tathA | hi-anena pravRttAnAM pravrajyAnirvahaNaM bhavatIti, tadetatkuzIlAnAM vAcA kRtaM vIrya nAnuSThAnakRtaM, tathAhi-te dravyaliGgadhAri No vAmAtreNaiva vayaM pravrajitA iti bruvate natu teSAM sAtagaurava viSayasukhapratibaddhAnAM zItalavihAriNAM sadanuSThAnakRtaM vIryamastI|ti // 17 // apicasa kuzIlo vAGmAtreNAviSkRtavIryaH 'parSadi' vyavasthito dharmadezanAvasare satyAtmAnaM 'zuddham' apagata| doSamAtmAnamAtmIyAnuSThAnaM vA rauti' bhASate athAnantaraM 'rahasye ekAnte 'duSkRtaM pApaM tatkAraNaM vA'sadanuSThAnaM 'karoti' | vidadhAti, tacca tasyAsadanuSThAnaM gopAyato'pi 'jAnanti' vidanti, ke ?-tathArUpamanuSThAnaM vidantIti tathAvidaH-iGgitAkAra| kuzalA nipuNAstadvida ityarthaH yadivA sarvajJAH, etaduktaM bhavati-yadyapyaparaH kazcidakartavyaM teSAM na vetti tathApi sarvajJA vida|nti, tatparijJAnenaiva kiM na paryAptaM ?, yadivA-mAyAvI mahAzaThazcAyamityevaM tathAvidastadvido jAnanti, tathAhi-pracchannAkA|yakArI na mAM kazcijjAnAtyevaM rAgAndho manyate, atha ca taM tadvido vidanti, tathA coktam-"na ye loNaM loNijjai Na ya| | tuppijjai ghayaM va tellaM vA / kiha sako vaMceuM attA aNuhayakallANo // 1 // " // 18 // kizcAnyat 10vedA pra0 / 2 na ca lavaNaM lavaNIyate na prakSyate ghRtaM ca tailaM ca / kiM zakya vaMcayituM AtmA'nubhUtAkalyANaH // 0 3 sakA pra0 / // 110 // For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ nya maithunAbhilApa jAte, tathA coktam saya poSayantI sayaM dukkaDaM ca na vadati, AiTThovipakatthati vaale| veyANuvIi mA kAsI, coijaMto gilAi se bhujo 19 // 3|| osiyAvi itthiposesu, purisA itthiveykhednnaa| paNNAsamannitA vege, nArINaM vasaM uvakasati // 20 // / 'khayam' AtmanA pracchannaM yaduSkRtaM kRtaM tadapareNAcAryAdinA pRSTo 'na vadati' na kathayati, yathA ahamasyAkAryasya kArIti, sa ca pracchannapApo mAyAvI svayamavadan yadA pareNa 'AdiSTa:' codito'pi san 'bAla:' ajJo rAgadveSakalito vA 'prakatthate | AtmAnaM zlAghamAno'kAryamapalapati, vadati ca-yathA'hamevambhUtamakArya kathaM kariSye ityevaM dhASTrayAtprakathate, tathA-vedaHS| puMvedodayastasya 'anuvIci' AnukUlyaM maithunAbhilASaM tanmA kArkIrityevaM 'bhUyaH' punaH codyamAno'sau 'glAyati' glAnimupa| yAti-akarNazrutaM vidhatte, marmaviddho vA sakhedamiva bhASate, tathA coktam-"sambhAvyamAnapApo'hamapApenApi kiM mayA ? | ni-19 | vipasyApi sarpasya, bhRzamudvijate janaH // 1 // " iti // 19 // apica striyaM poSayantIti strIpoSakA-anuSThAnavizeSAsteSu / 'uSitA api' vyavasthitA api 'puruSA' manuSyA bhuktabhogino'pItyarthaH, tathA-'strIvedakhedajJA strIvedo mAyApradhAna || ityevaM nipuNA api tathA prajJayA autpattikyAdibudhdhyA samanvitA-yuktAapi 'eke mahAmohAndhacetaso 'nArINAM strINAM saMsA-18 rAvataraNavIthInAM 'vazaM tadAyattatAmupa-sAmIpyena 'kaSanti' brajanti, yadyadyattAH svapnAyamAnA api kAryamakArya vA bruvate || tattatkurvate, na punaretajjAnanti yathaitA evambhUtA bhavantIti, tadyathA-"etA hasanti ca rudanti ca kAryahetovizvAsayanti ca 1 striyaH pr| For Personal & Private Use Only w
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyuta // 11 // | naraM na ca vizvasanti / tasAnnareNa kulazIlasamanvitena, nAryaH zmazAnaghaTikA iva varjanIyAH // 1 // " tathA "samudravIcIva | 4 strIpacalakhabhAvAH, sandhyAbhrarekheva muhUrtarAgAH / striyaH kRtArthAH puruSaM nirarthakaM, niSpIDitAlaktakavattyajanti // 2 // " atra ca strI-18 rijJAdhya. khabhAvaparijJAne kathAnakamidam-tadyathA-eko yuvA svagRhAnirgatya vaizikaM kAmazAstramadhyetuM pATaliputraM prasthitaH, tadantarAle | uddezaH 1 anyataragrAmavartinyaikayA yoSitAbhihitaH, tadyathA-sukumArapANipAdaH zobhanAkRtisvaM ka prasthito'si ?, tenApi yathAsthitameva tasyAH kathitaM, tayA coktam-vaizikaM paThikhA mama madhyenAgantavyaM, tenApi tathaivAbhyupagatam , adhItya cAsau madhyenAyAtaH, tayA ca snAnabhojanAdinA samyagupacarito vividhahAvabhAvaizcApahRtahRdayaH saMstAM hastena gRhNAti, tatastayA mahatAzabdena pUtkRtya janAgamanAvasare mastake vArivardhanikA prakSiptA, tato lokasya samAkule evamAcaSTe yathA'yaM gale lagnenodakena manAka na mRtaH, tato mayodakena sikta iti / gate ca loke sA pRSTavatI-kiM khayA vaizikazAstropadezena strIsvabhAvAnAM parijJAtamiti ?, evaM strIcaritraM | durvijJeyamiti nAtrAsthA kartavyeti, tathA coktam- "hRdyanyadvAcyanyatkarmaNyanyatpuro'tha pRSThe'nyat / anyattava mama cAnyat strINAM | sarva kimapyanyat // 1 // " // 20 // sAmpratamihaloka eva strIsambandhavipAkaM darzayitumAhaavi hatthapAdachedAe, aduvA vaddhamaMsaukaMte |avi teyasAbhitAvaNANi, tacchiyakhArasiMcaNAI ca // 21 // || // 11 // adu kaNNaNAsaccheda, kaMThacchedaNaM titikkhNtii| iti ittha pAvasaMtattA, naya biMti puNo na kAhiMti // 22 // strIsamparko hi rAgiNAM hastapAdacchedAya bhavati, 'apiH' sambhAvane sambhAvyata etanmohAturANAM strIsambandhAddhastapAdacche 909098SSSSS0020 For Personal & Private Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAdikam , athavA vardhamAMsotkartanamapi 'tejasA' agninA 'abhitApanAni' strIsambandhibhiruttejitai rAjapuruSairbhaTitrakANyapi | kriyante pAradArikAH, tathA vAsyAdinA takSayikhA kSArodakasecanAni ca prApayantIti ||21||apic-ath karNanAsikAcchedaM tathA | kaNThacchedanaM ca 'titikSante' svakRtadoSAtsahante iti, evaM bahuvidhAM viDambanAm 'asminneva' mAnuSe ca janmani pApena-pApa karmaNA saMtaptA narakAtiriktA vedanAmanubhavantIti na ca punaretadevambhUtamanuSThAnaM na kariSyAma iti bruvata ityavadhArayantItiyA-12 | vat , tadevamaihikAmuSmikA duHkhaviDambanA apyaGgIkurvanti na punastadakaraNatayA nivRtti pratipadyanta iti bhAvaH // 22 // kizcAnyat| sutametamevamegesiM, itthIvedeti hu suyakkhAyaM / evaMpi tA vadittANaM, aduvA kammuNA avakareMti // 23 // annaM maNeNa ciMteti, vAyA annaM ca kammuNA annN| tamhA Na saddaha bhikkhU , bahumAyAo ithio NaccA24 __ 'zrutam' upalabdhaM gurvAdeH sakAzAllokato vA 'etad' iti yatpUrvamA khyAtaM, tadyathA-durvijJeyaM strINAM cittaM dAruNaH strIsa|mbandhavipAkaH tathA calakhabhAvAH striyo duSparicArA adIrghaprekSiNyaH prakRtyA laghvyo bhavantyAtmagarvitAzca 'iti' evamekeSAM khAkhyAtaM bhavati lokazrutiparamparayA cirantanAkhyAyikAsu vA parijJAtaM bhavati, tathA striyaM yathAvasthitakhabhAvatastatsambandhavipAkatazca vedayati-jJApayatIti strIvedo vaizikAdikaM strIsvabhAvAvirbhAvakaM zAstramiti, taduktam- "durgAcaM hRdayaM yathaiva vadanaM Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM yaddapaNAntargataM, bhAvaH parvatamArgadurgaviSamaH strINAM na vijJAyate / cittaM puSkarapatratoyataralaM naikatra santiSThate, nAryo nAma viSAGka-1 4 strIpazIlAGkA- |rairiva latA doSaiH samaM vrdhitaaH||1||" apica-"suTTavi jiyAsu sudRvi piyAsu sudRviya laddhapasarAsu / aDaIsu mahiliyAsu || rijJAdhya. cAIyavRya vIsaMbho neva kAyavo // 1 // unbheu~ aMgulI so puriso sayalaMmi jIvaloyammi | kAmaMtaeNa nArI jeNa na pattAI dukkhaaii| uddezaH1 ttiyutaM // 2 // aha eyANaM pagaI savvassa kareMti vemaNassAI / tassa Na kareMti NavaraM jassa alaM ceva kAmehiM // 3 // " kishc-akaary||112|| | mahaM na kariSyAmItyevamukkhApi vAcA 'aduva'tti tathApi karmaNA-kriyayA 'apakurvanti' iti virUpamAcaranti, yadivA agrataH pratipadyApi zAsturevApakurvantIti // 23 // sUtrakAra eva tatsvabhAvAviSkaraNAyAha-pAtAlodaragambhIreNa manasA'nyaccintayanti | tathA zrutimAtrapezalayA vipAkadAruNayA vAcA anyadbhASante tathA 'karmaNA' anuSThAnenAnyanniSpAdayanti, yata evaM bahumAyAH | striya iti, evaM jJAkhA 'tasmAt tAsAM 'bhikSuH sAdhuH 'na zraddadhIta' tatkRtayA mAyayAtmAnaM na pratArayet , dattAvaizikavat, atra caitatkathAnakam-dattAvaizika ekayA gaNikayA taistaiH prakAraiH pratAryamANo'pi tAM neSTavAn , tatastayoktam-kiM mayA || daurbhAgyakalaGkAGkitayA jIvantyA prayojanam ?, ahaM khatparityaktA'gniM pravizAmi, tato'sAvavocat-mAyayA idamapyasti vaizike,181 tadA'soM pUrvasuraGgAmukhe kASThasamudayaM kRkhA taM prajvAlya tatrAnupravizya suraGgayA gRhamAgatA, dattako'pi ca idamapi asti vazike, // 112 // 10sUkSmamArga vi0 / 2 suSTha vijitAsu sunupi prItAsu suSupi ca labdhaprasarAsu aTavISu mahilAsu ca vizrambho naiva kAryaH // 1 // 3 Urdhvayatu aMguliM sa puruSaH sakale 10jIvaloke kAmayatA nArIyena na prAptAni duHkhAni // 1 // 4 asAvetAsAM prakRtissarveSAmapi kurvanti vaimanasyAni tasya na kurvanti navaraM yasyAlaM caiva kAmaiH // 1 // Preseekerseeeeeeeeeeeer For Personal & Private Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ easabasaceae900000000 9 ityevamasau vilapannapi vAtikaizcitAyAM prakSiptaH, tathApi nAsau tAsu zraddhAnaM kRtavAn , evamanyenApi na zraddhAtavyamiti // 24 // kizcAnyatjuvatI samaNaM bUyA,vicittalaMkAravatthagANi prihittaa| viratA carissahaM rukkhaM,dhammamAikkhaNe bhayaMtAro | adu sAviyA pavAeNaM, ahamaMsi sAhammiNI ysmnnaannN| jatukuMbhe jahA uvajjoI,saMvAse vidU visIejjA 8 'yuvatiH' abhinavayauvanA strI vicitravastrAlaGkAravibhUSitazarIrA mAyayA zramaNaM brUyAt , tadyathA-viratA ahaM gRhapAzAt na mamAnukUlo bhartA mahyaM vA'sau na rocate parityaktA vA'haM tenetyetat 'cariSyAmi' kariSyAmyahaM 'rUkSa miti saMyama, maunamiti vA kacitpAThaH tatra munerayaM maunaH-saMyamastamAcariSyAmi, dharmamAcakSva 'Ne'tti asmAkaM he bhayatrAtaH!, yathA'hamevaM duHkhAnAM bhAjanaM na bhavAmi tathA dharmamAvedayeti // 25 // kizcAnyat-athavA'nena 'pravAdena' vyAjena sAdhvantikaM yoSidupasat| yathA'haM zrAviketikRkhA yuSmAkaM zramaNAnAM sAdharmiNItyevaM prapaJcena nedIyasIbhUtA kUlavAlukamiva sAdhu dharmAddhaMzayati, etaduktaM bhavati-yoSitsAnidhyaM brahmacAriNAM mahate'nAya, tathA coktam- "tajjJAnaM tacca vijJAnaM, tattapaH sa ca saMyamaH / sarvamekapade bhraSTaM, sarvathA kimapi striyaH // 1 // " asminnevArthe dRSTAntamAha-yathA jAtuSaH kumbho 'jyotiSaH' agneH samIpe vyavasthita 1 dhUtaiH vi0 pa0 / Maxaco eacoceae For Personal & Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyuta sUtrakRtAra18 upajyotirvI 'vilIyate' dravati, evaM yoSitAM 'saMvAse' sAnnidhye vidvAnapi AstAM tAvaditaro yo'pi viditavedyo'sAvapi dha-18 4 strIpazIlAGkA-4AnuSThAnaM prati 'viSIdeta' zItalavihArI bhavediti // 26 // evaM tAvatstrIsAnnidhye doSAn pradarya tatsaMsparzajaM doSaM darzayitumAha- rijJAdhya. cAryAyavR uddezaH 1 1 jatukuMbhe joiuvagUDhe, Asu'bhitatte nnaasmuvyaai|evitthiyaahiN aNagArA, saMvAseNa nnaasmuvyNti||27|| || // 113 // 1 kuvaMti pAvagaM kammaM, puTThA vegevmaahiNsu| no'haM karemi pAvaMti, aMkesAiNI mamesatti // 28 // yathA jAtupaH kumbho 'jyotiSA' agninopagUDhaH-samAliGgito'bhitapto'gninAbhimukhyena santApitaH kSipraM 'nAzamupayAti' | dravIbhUya vinazyati, evaM strIbhiH sArdha 'saMvasanena' paribhogenAnagArA nAzamupayAnti, sarvathA jAtuSakumbhavat vratakAThinyaM pari| tyajya saMyamazarIrAd bhrazyanti // 27 // apica-tAsu saMsArAbhiSvaGgiNISvabhiSaktA avadhIritaihikAmuSmikApAyAH 'pApaM kameM' | methunAsevanAdikaM 'kuventi' vidadhati, paribhraSTAH sadanuSThAnAda 'eke' kecanotkaTamohA AcAryAdinA codyamAnA evamAhuH' | vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-nAhamevambhUtakulaprasUtaH etadakArya pApopAdAnabhUtaM kariSyAmi, mameSA duhitakalpA pUrvam aGkazayinI AsIta , tadeSA pUrvAbhyAsenaiva mayyevamAcarati, na punarahaM viditasaMsArasvabhAvaH prANAtyayepi vratabhaGgaM vidhAsya iti // 11 // | // 28 // kiJca 1mamaiSikA pr.| 000raeaso9000000000002 For Personal & Private Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlassa maMdayaM bIyaM, jaM ca kaDaM avajANaI bhujo / duguNaM karei se pAvaM, pUyaNakAmo visannesI // 29 // saMlokaNijjamaNagAraM, AyagayaM nimNtnnennaahNsu| vatthaM ca tAi ! pAyaM vA, annaM pANagaM paDiggAhe // 30 // NIvAramevaM bujjhejA, No icche agAremAgaMtuM / baddhe visayapAsehi, mohamAvajjai puNo maMde // 31 // ttibemi / iti itthIparinnAe paDhamo uddeso samatto // 4-1 // (gAthAgra. 287) 'bAlasya' ajJasya rAgadveSAkulitasyAparamArthadRza etadvitIyaM 'mAncha' ajJakham , eka tAvadakAryakaraNena caturthavatabhaGgo dvitIyaM tadapalapanena mRSAvAdaH, tadeva darzayati-yatkRtamasadAcaraNaM 'bhUyaH' punarapareNa codyamAnaH 'apajAnIte' apalapati-naitanmayA kRtamiti, sa evambhUtaH asadanuSThAnena tadapalapanena ca dviguNaM pApaM karoti, kimarthamapalapatItyAha-pUjanaM-satkArapuraskArastatkAmaH-tadabhilASI mA me loke avarNavAdaH syAdityakArya pracchAdayati viSaNNaH-asaMyamastamepituM zIlamasyeti viSaNNaiSI // 29 // kiJcAnyat-saMlokanIyaM-saMdarzanIyamAkRtimantaM kaJcana 'anagAraM' sAdhumAtmani gatamAtmagatam AtmajJamityarthaH, tadevambhUtaM kAzcana svairiNyo 'nimantraNena' nimantraNapuraHsaram 'AhuH uktavatyaH, tadyathA--he trAyin ! sAdho vastraM pAtramanyadvA pAnAdikaM yena kenacidbhavataH prayojanaM tadahaM bhavate sarva dadAmIti magRhamAgatya pratigRhANa khamiti // 30 / / upasaMhArArthamAha-etadyoSitAM 10mAvati pAThAntarasaMbhavaH / 90002888888829002020 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavaciyutaM // 114 // vastrAdikamAmantraNaM nIvArakalpaM 'budhyata jAnIyAt , yathAhi nIvAreNa kenacidbhakSyavizeSeNa sUkarAdivazamAnIyate, evamasAvapi | 4 strIpatenAmatraNena vazamAnIyate, atastannecched 'agAraM' gRhaM gantuM, yadivA gRhamevAvarto gRhAvarto gRhabhramastaM 'necchet nAbhilapet , rijJAdhya. | kimiti ?, yato 'baddho vazIkRto viSayA eva zabdAdayaH 'pAzA' rajUbandhanAni tairbaddhaH-paravazIkRtaH snehapAzAnapatroTayituma-15 uddezaH 2 samarthaH san 'mohaM' cittavyAkulakhamAgacchati-kiMkartavyatAmUDho bhavati paunaHpunyena 'mandaH' ajJo jaDa iti / itiH prismaaptau| bravImIti pUrvavat // 31 // iti strIparijJAyAM prathamoddezakaH smaaptH||4-1|| atha caturthopasargAdhyayane dvitIyodezakasya prArambhaH // // 114 // uktaH prathamoddazakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake strIsaMstavAcAritraskhalanaIS muktaM, skhalitazIlasya yA avasthA ihaiva prAdurbhavati tatkRtakarmabandhazca tadiha pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddeza | kasyAdisUtram dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ oe sayANa rajjejA, bhogakAmI puNo virjjejaa|bhoge samaNANa suNeha, jaha bhuMjaMti bhikkhuNo ege||1|| | aha taM tu bhedamAvannaM,mucchitaM bhikkhaM kAmamativahA palibhiMdiyA NaM to pacchA,pAduddha? muddhi phnnNti||2|| | ___ asya cAnantaraparamparasUtrasambandho vaktavyaH, sa cAyaM sambandho-viSayapAzairmohamAgacchati yato'ta 'oja' eko rAgadveSaviyutaH | strISu rAgaM na kuryAt , paramparasUtrasambandhastu saMlokanIyamanagAraM dRSTvA ca yadi kAcidyoSit sAdhumazanAdinA nIvArakalpena || pratArayet tatraujaH sanna rajyeteti, tatraujo dravyataH paramANuH bhAvatastu rAgadveSaviyutaH, strISu rAgAdihaiva vakSyamANanItyA nAnA-|| vidhA viDambanA bhavanti tatkRtazca karmabandhaH tadvipAkAcAmutra narakAdau tIvrA vedanA bhavanti yato'ta etanmakhA bhAvaujaH san 'sadA sarvakAlaM tAsvanarthakhaniSu strISu na rajyeta, tathA yadyapi mohodayAt bhogAbhilASI bhavet tathApyahikAmuSmikApAyAn parigaNayya punastAbhyo virajyeta, etaduktaM bhavati-karmodayAtpravRttamapi cittaM heyopAdeyaparyAlocanayA jJAnAGkuzena nivartayediti, tathA zrAmyanti-tapasA khidyantIti zramaNAsteSAmapi bhogA ityetacchRNuta yUyaM, etaduktaM bhavati-gRhasthAnAmapi bhogA viDambanAprAyA yatInAM tu bhogA ityetadeva viDambanAprAyaM, kiM punastatkRtAvasthAH, tathA coktam- "muNDaM zira" ityAdi pUrvavat, tathA | yathA ca bhogAn 'eke' apuSTadharmANo 'bhikSavo yatayo viDambanAprAyAn bhuJjate tathoddezakasUtreNaiva vakSyamANenottaratra mahatA prabandhena darzayiSyati, anyairapyuktam-"kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalaH, kSudhAkSAmo jINe: piTharakaikapAlArdita 10lArpitagalaH pra. vi.p.| For Personal & Private Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 44 strI re sUtrakRtAGgaM 18 galaH / vraNaiH pUyaklinnaiH kRmikulazatairAvilatanuH, zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva mdnH||1||" ityAdi, // 1 // bhoginAM zIlAGkA- viDambanA darzayitumAha-'athe' tyAnantaryArthaH tuzabdo vizeSaNArthaH, strIsaMstavAdanantaraM 'bhikSu' sAdhu 'bhedaM' zIlabhedaM cAritra rijJAdhya. cAIyavR| skhalanam 'ApannaM prApta santaM strISu 'mUJchitaM' gRddhamadhyupapanna, tameva vizinaSTi-kAmeSu-icchAmadanarUpeSu mateH-buddhermanaso uddezaH 2 ttiyutaM vA varlo-vartanaM pravRttiryasyAsau kAmamativartaH-kAmAbhilASuka ityarthaH, tamevambhUtaM 'paribhidya' madabhyupagataH zvetakRSNapratipattA // 115 // madazaka ityevaM parijJAya yadivA-paribhidya-parisAryAtmakRtaM tatkRtaM coccAryeti, tadyathA-mayA tava luJcitaziraso jallamalAvilatayA durgandhasya jugupsanIyakakSAvakSobastisthAnasya kulazIlamaryAdAlajjAdharmAdIn parityajyAtmA dattaH khaM punarakizcitkara ityAdi / / bhaNikhA, prakupitAyAH tasyA asau viSayamUJchitastatpratyAyanArtha pAdayonipatati, taduktam- "vyAbhinnakesaravRhacchirasazca siMhA, nAgAzca dAnamadarAjikRzaiH kapolaiH / medhAvinazca puruSAH samare ca zUrAH, strIsannidhau paramakApuruSA bhavanti // 1 // " tato viSayeSvekAntena mUJchita iti parijJAnAt pazcAt 'pAdaM' nijavAmacaraNama 'uddhatya' utkSipya 'mUrdhni' zirasi 'praghnanti' tADayanti, evaM viDambanAM prApayantIti // 2 // anyaccajai kesiANaM mae bhikkhU, No vihare saha nnmitthiie| kesANaviha lucissaM, nannattha mae crijjaasi||4|| // 115 // aha NaM se hoI uvaladdho, to pesaMti tahAbhUehiM / alAucchedaM pehehi, vagguphalAiM AharAhitti // 4 // 10zata pra0 / 2 nipatitaH praa| For Personal & Private Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezA vidyante yasyAH sA kezikA Namiti vAkyAlaGkAre, he bhikSo! yadi mayA 'striyA' bhAryayA kezavatyA saha no viha| resvaM, sakezayA striyA bhogAn bhuJjAno vrIDAM yadi vahasi tataH kezAnapyahaM vatsaGgamAkATiNI 'luzciSyAmi' apaneSyAmi, AstAM tAvadalaGkArAdikamityapizabdArthaH, asa copalakSaNArthavAdanyadapi yad duSkaraM videzagamanAdikaM tatsarvamahaM kariSye, vaM punarmayA rahito nAnyatra careH, idamuktaM bhavati-mayA rahitena bhavatA kSaNamapi na sthAtavyam, etAvadevAhaM bhavantaM prArthayAmi, ahamapi yadbhavAnAdizati tatsarva vidhAsya iti // 3 // ityevamatipezalairvizrambhajananairApAtabhadrakairAlApairvizrambhayikhA yatkurvanti tadarzayitumAha-'athe' tyAnantaryArthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, vizrambhAlApAnantaraM yadA'sau sAdhurmadanurakta ityevam 'upalabdho' bhavati-AkArairiGgitaizceSTayA vA madazaga ityevaM parijJAto bhavati tAbhiH kapaTanATakanAyikAbhiH strIbhiH, tataH tadabhiprAyaparijJAnAduttarakAlaM 'tathAbhUtaiH karmakaravyApArairaipazadaiH 'preSayanti' niyojayanti yadivA tathAbhUtairiti liGgasthayogyairvyApAraiH preSayanti, tAneva darzayitumAha-'alAu'tti alAbu-tumba chidyate yena tadalAbucchedaM-pippalakAdi zastraM 'pehAhitti prekSata nirUpaya labhaskheti, yena pippalakAdinA labdhena pAtrAdermukhAdi kriyata iti, tathA 'valyUni' zobhanAni 'phalAni' nAlikerAdIni alAbukAni vA kham 'Ahara' Anayeti, yadivA-cAkphalAni ca dharmakathArUpAyA vyAkaraNAdivyAkhyAnarUpAyA vA | vAco yAni phalAni-vastrAdilAbharUpANi tAnyAhareti // 4 // apica 10zabdaiH pra. kheTaM pApamapazadamiti haimaH / For Personal & Private Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | dArUNi sAgapAgAe, pajjoo vA bhavissatI raao| pAtANi ya me rayAvehi, ehi tA me piTuomade // 5 // 4 strIpazIlAtA- 18| vatthANi ya me paDilehehi, annaM pANaM ca aahraahitti|gNdhNc raoharaNaM ca, kAsavagaM ca me samaNujANAhi 6/8|| rijJAdhya. cAya ___ tathA 'dArUNi' kASThAni zAkaM TakkavastulAdikaM patrazAkaM tatpAkArtha, kacid annapAkAyeti pAThaH, tatrAnam-odanAdikaciyutaM uddezaH 2 miti, 'rAtrau' rajanyAM pradyoto vA bhaviSyatItikRkhA, ato aTavItastamAhareti, tathA- [granthAnam 3500] 'pAtrANi' pt||116|| drahAdIni 'raJjaya' lepaya, yena sukhenaiva bhikSATanamahaM karomi, yadivA-pAdAvalaktakAdinA raJjayeti, tathA-parityajyAparaM karma tAvad 'ehi Agaccha 'me' mama pRSThim ut-prAbalyena mardaya bAdhate mamAGgamupaviSTAyA ataH saMbAdhaya, punaraparaM kAryazeSa kariSyasIti // 5 // kiJca-'vastrANi ca' ambarANi 'me' mama jIrNAni vartante'taH 'pratyupekSava' anyAni nirUpaya, yadivAmalinAni rajakasya samarpaya, madupadhiM vA mUSikAdibhayAtpratyupekSakheti, tathA annapAnAdikam 'Ahara' Anayeti, tathA 'gan,' koSThapuTAdikaM granthaM vA hiraNyaM tathA zobhanaM rajoharaNaM tathA locaM kArayitumahamazaktetyataH 'kAzyapaM nApitaM macchiromuNDanAya zramaNAnujAnIhi yenAhaM bRhatkezAnapanayAmIti // 6 // kizcAnyat| adu aMjaNiM alaMkAraM, kukkayeyaM me pycchaahi|loddhN ca loddhakusumaM ca, veNupalAsiyaM ca guliyaM ca // 7 // | kuTuM tagaraM ca agalaM, saMpiTuM samma usireNaM / tellaM muhabhiMjAe, veNuphalAiM sannidhAnAe // 8 // // 116 // 1 gaMdha iti syAtpAThAntaram / 2 ghargharamiti vi0pa0 / 3 bhiNDalijAe pra0 / aasee9999999see secevedeoeeeeeeesesecenes bRhatkezAnapanayAmItijAharaNaM tathA locaM kArayitumahamAnAdikam 'Ahara' Anayeti, tthaadivaa| Jain Echication anal For Personal & Private Use Only w
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ athazabdo'dhikArAntarapradarzanArthaH pUrva liGgasthopakaraNAnyadhikRtyAbhihitam , adhunA gRhasthopakaraNAnyadhikRtyAbhidhIyate, tadyathA-'aMjaNimiti aJjaNikAM kajalAdhArabhUtAM nalikAM mama prayacchakhetyuttaratra kriyA, tathA kaTakakeyUrAdikamalaGkAraM vA, tathA 'kukkayayaMti khuMkhuNakaM 'meM mama prayaccha, yenAhaM sarvAlaGkAravibhUSitA vINAvinodena bhavantaM vinodayAmi, tathA lobhraM ca | lodhrakusumaM ca, tathA 'veNupalAsiyaMti vaMzAtmikA zlakSNakhaka kASThikA, sA dantarvAmahastena pragRhya dakSiNahastena vINAvadvAdyate, tathauSadhaguTikAM tathAbhUtAmAnaya yenAhamavinaSTayauvanA bhavAmIti // 7 // tathA kuSTham-utpalakuSThaM tathA'garaM tagaraM ca, ete dve 6 api gandhikadravye, etatkuSThAdikam 'uzIreNa' vIraNImUlena sampiSTaM sugandhi bhavati yatastattathA kuru, tathA 'tailaM' lodhrakuGkumA-18 dinA saMskRtaM mukhamAzritya 'bhiliMjae'tti abhyaGgAya Dhokayaskha, etaduktaM bhavati-mukhAbhyaGgArtha tathAvidhaM saMskRtaM tailamupAhareti, 18| yena kAntyupetaM me mukhaM jAyate, 'veNuphalAiMti veNukAyoNi karaNDakapeTukAdIni sannidhiH sannidhAnaM-vastrAdervyavasthApanaM tadartha mAnayeti // 8 // kizca naMdIcuNNagAiM pAharAhi, chattovANahaM ca jANAhi / satthaM ca sUvacchejjAe, ANIlaM ca vatthayaM ryaavehi||9|| hai suphaNiM ca sAgapAgAe,AmalagAiM dagAharaNaM c| tilagakaraNimaMjaNasalAgaM,piMsu me vihUNayaM vijaannehi|| hai| 'nandIcuNNagAIti dravyasaMyoganiSpAditoSThamrakSaNacUrNo'bhidhIyate, tamevambhUtaM cUrNa prakarSaNa-yena kenacitprakAreNa 'Ahara' 1 kukkuiyaM pra. / 2 bhijAe / bhiMDaliMjAe. pra. / ceseeeeeeeeeeeeeeerce Lessestseeeeeeeeesta For Personal & Private Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyutaM // 117 // eeeeeeeeeeeeeeeee Anayeti, tathA''tapasya vRSTevA saMrakSaNAya chatraM tathA upAnahau ca mamAnujAnIhi, na me zarIramebhirvinA vartate tato dadakheti, 4 strIpatathA 'zastraM' dAtrAdikaM 'sUpacchedanAya' patrazAkacchedanArtha Dhaukayakha, tathA 'vastram' ambaraM paridhAnArthaM gulikAdinA raJjaya ||8| rijJAdhya. yathA AnIlam-IpannIlaM sAmastyena vA nIlaM bhavati, upalakSaNArthakhAdraktaM vA yathA bhavatIti // 9 // tathA-suSTu sukhena vA| uddezaH 2 | phaNyate-kAthyate takrAdikaM yatra tatsuphaNi-sthAlIpiTharAdikaM bhAjanamabhidhIyate tacchAkapAkArthamAnaya, tathA 'AmalakAni' dhAtrIphalAni snAnArtha pittopazamanAyAbhyavahArArtha vA tathodakamAhiyate yena tadudakAharaNaM-kuTavardhanikAdi, asya copalakSaNArthavAd ghRtatailAdyAharaNaM sarva vA gRhopaskaraM Dhaukayaskheti, tilakaH kriyate yayA sA tilakakaraNI-dantamayI suvarNAtmikA vA zalAkA yayA gorocanAdiyuktayA tilakaH kriyata iti, yadivA gorocanayA tilakaH kriyate (iti) saiva tilakakaraNItyucyate, tilakA vA kriyante-piSyante vA yatra sA tilakakaraNItyucyate, tathA aJjanaM-sauvIrakAdi zalAkA-akSNoraJjanArtha zalAkA aJjanazalAkA tAmAhareti / tathA 'grISme' uSNAbhitApe sati 'me' mama vidhUnakaM' vyajanakaM vijAnIhi // 10 // evaMsaMDAsagaM ca phaNihaM ca,sIhalipAsagaMca aannaahi|aadNsgN ca payacchAhi, daMtapakkhAlaNaM pavesAhi // 11 // pUyaphalaM taMbolayaM, sUIsuttagaM ca jaannaahi| kosaM ca moyamehAe, suppukkhalagaM ca khAragAlaNaM ca // 12 // // 117 // OM 'saMDAsakaM nAsikAkezotpATanaM 'phaNihaM' kezasaMyamanArtha kaGkatakaM, tathA 'sIhalipAsagaM'ti vINAsaMyamanArthamU GkaNaM ca 'Anaya' Dhaukayeti, evam A-samantAdRzyate AtmA yasin sa AdarzaH sa eva AdarzakastaM 'prayaccha' dadakheti, tathA Jain Educativa For Personal & Private Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ dantAH prakSAlyante-apagatamalAH kriyante yena taddantaprakSAlanaM-dantakASThaM tanmadantike pravezayeti // 11 // pUgaphalaM pratItaM 'tAmbUlaM nAgavallIdalaM tathA sUcI ca sUtraM ca sUcyartha vA sUtraM 'jAnIhi dadakheti, tathA 'kozam' iti vArakAdibhAjanaM tat mocamehAya samAhara, tatra mocaH-prasravaNaM kAyiketyarthaH tena mehaH-secanaM tadartha bhAjanaM Dhaukaya, etaduktaM bhavati-bahirgamanaM kartumahamasamarthA rAtrau bhayAd, ato mama yathA rAtrau bahirgamanaM na bhavati tathA kuru, etaccAnyasyApyadhamatamakartavyasyopalakSaNaM // draSTavyaM, tathA 'zUrpa' tandulAdizodhanaM tathodUkhalaM tathA kizcana kSArasya-sarjikAdergAlanakamityevamAdikamupakaraNaM sarvamapyAna-18| yeti // 12 // kizcAnyatcaMdAlagaM ca karagaM ca, vaccagharaM ca Auso ! khaNAhi / sarapAyayaM ca jAyAe, gorahagaM ca sAmaNerAe // 13 // | ghaDigaM ca saDiMDimayaM ca, celagolaM kumaarbhuuyaae|vaasN samabhiAvaNNaM, AvasahaM ca jANa bhattaM ca // 14 // ___ 'candAlakam' iti devatArca nikAdyartha tAmramayaM bhAMjanaM, etacca mathurAyAM candAlakalena pratItamiti, tathA 'karako jalAdhAro madirAbhAjanaM vA tadAnayeti kriyA, tathA 'varcIgRhaM' purIpotsargasthAnaM tadAyuSman ! madartha 'khana' saMskuru, tathA zarA-iSavaH pAtyante-kSipyante yena taccharapAtaM-dhanuH tat 'jAtAya' matputrAya kRte Dhaukaya, tathA 'gorahagaM'ti trihAyaNaM balIvadaM ca daukayeti, 'sAmaNerAe'tti zramaNasyApatyaM zrAmaNistasai zramaNaputrAya khatputrIya gacyAdikRte bhaviSyatIti // 13 // tathA ghaTikA 1 zrAmaNiputrAya pra. / 2 khaputrAya pra0 / eeeeeeeeeeeeeeeeeeeer Jain Education.intemational For Personal & Private Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 strIpa sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya ttiyuta rikSAdhya. uddezaH 2 // 118 // mRnmayakullaDikA 'DiNDimena' paTahakAdivAditravizeSeNa saha, tathA 'celagolaM'ti vastrAtmakaM kandukaM 'kumArabhUtAya kSullakarUpAya rAjakumArabhUtAya vA matputrAya krIDanArthamupAnayeti, tathA varSamiti prAvRTakAlo'yam abhyApanna:-abhimukhaM samApanno'ta 'AvasathaM' gRhaM prAvRTkAlanivAsayogyaM tathA 'bhaktaM ca tandulAdikaM tatkAlayogyaM 'jAnIhi' nirUpaya niSpAdaya, yena sukhenaivAnAgataparikalpitAvasathAdinA prAvRTkAlo'tivAhyate iti, taduktam-"mAsairaSTabhirahnA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tatkartavyaM manuSyeNa, yasyAnte sukhamedhate // 1 // " iti // 1 // AsaMdiyaM ca navasuttaM, pAullAiM saMkamaTTAe / adu puttadohalaTAe, ANappA havaMti dAsA vA // 15 // jAe phale samuppanne, geNhasu vA NaM ahavA jahAhi / ahaM puttaposiNo ege, bhAravahA havaMti uTTAvA // 16 // __ tathA 'AsaMdiya' mityAdi, AsandikAmupavezanayogyAM maJcikA, tAmeva vizinaSTi navaM-pratyagraM sUtraM valkavalitaM yasyAM sA | navasUtrA tAm upalakSaNArthavAdvadhracarmAvanaddhAM vA nirUpayeti vA evaM ca-mauje kASThapAduke vA 'saMkramaNArtha' paryaTanArthe nirUpaya, yato nAhaM nirAvaraNapAdA bhUmau padamapi dAtuM samartheti, athavA-putre garbhasthe dauhRdaH putradauhRdaH-antarvartI phalAdAvabhilASavizepastassai-tatsampAdanArtha strINAM puruSAH svavazIkRtA 'dAsA iva' krayakrItA iva 'AjJApyA' AjJApanIyA bhavanti, yathA dAsA alajjitairyogyakhAdAjJApyante evaM te'pi varAkAH snehapAzAvapAzitA viSayArthinaH strIbhiH saMsArAvataraNavIthIbhirAdizyanta iti 1 anAgate parikalpitaM yadAvasathAdi tena / 2 antarvatnI prAramudrite, phalasya putravAcitA upariSTAtspaSTA / Keeeeeeeeeeeeeeeees | // 11 // For Personal & Private Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuda, tanme manasi vatanamanauzIraM, hAmabhogAH phalaM teSA 200009068009002020 // 15 // anyacca-jAtaH-putraH sa eva phalaM gRhasthAnAM, tathAhi-puruSANAM kAmabhogAH phalaM teSAmapi phalaM-pradhAnakArya putrajanmeti, // 3 // taduktam-"idaM tatsnehasarvakhaM, samamADhyadaridrayoH / acandanamanauzIraM, hRdayasyAnulepanam // 1 // yattacchapaniketyuktaM, baalenaavyktbhaassinnaa| hilA sAMkhyaM ca yogaM ca, tanme manasi vartate // 2 // " yathA 'loke putrasu(mukhaM nAma, dvitIyaM su(mukhamAtmanaH' ityAdi, tadevaM putraH puruSANAM paramAbhyudayakAraNaM tasin 'samutpanne' jAte taduddezena yA viDambanAH puruSANAM bhavanti tA darzayati-amuM dArakaM gRhANa kham , ahaM tu karmAkSaNikA na me grahaNAvasaro'sti, athacainaM 'jahAhi parityaja nAhamasya vArtAmapi pRcchAmi evaM kupitA satI brUte, mayA'yaM nava mAsAnudareNoDhaH khaM punarutsaGgenApyudvahan stokamapi kAlamudvijasa iti, dAsahaSTAntasvAdezadAnenaiva sAmyaM bhajate, nAdezaniSpAdanena, tathAhi-dAso bhayAdudvijannAdeza vidhatte, sa tu strIvazago'nugraha manyamAno muditazca tadAdezaM vidhatte, tathA coktam- "yadeva rocate mahyaM, tadeva kurute priyA / iti vetti na jAnAti, tatpriyaM yatkarotyasau // 1 // dadAti prArthitaH prANAn , mAtaraM hanti tatkRte / kiM na dadyAt na kiM kuryAtstrIbhirabhyarthito naraH // 2 // dadAti zaucapAnIyaM, pAdau prakSAlayatyapi / zleSmANamapi gRhNAti, strINAM vazagato naraH // 3 // " tadevaM putranimittamanyadvA yatki| cinimittamuddizya dAsamivAdizanti, atha te'pi putrAn poSituM zIlaM yeSAM te putrapoSiNa upalakSaNArthavAccAsya sarvAdezakAriNaH 'eke' kecana mohodaye vartamAnAH strINAM nirdezavartino'pahastitaihikAmuSmikApAyA uSTrA iva paravazA bhAravAhA bhavantIti // 16 // kizcAnyat 1 etacchlokadvayamapi vratanaSTena dharmakIrtinA bhASitamiti vi0 pa0 / Skeetaceaeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlAGkA sUtrakRtAGgaM ha rAovi uThThiyA saMtA, dAragaM ca saMThavaMti dhAI vaa| suhirAmaNA vi te saMtA, vatthadhovA havaMti haMsA vA 17/4/4 khIpacAIya18 evaM bahuhiM kayaputvaM, bhogatthAe je'bhiyAvannA / dAse miiva pese vA, pasubhUteva se Na vA keI // 18 // | rijJAdhyA uddezaH 2 ttiyutaM rAtrAvapyutthitAH santo rudantaM dArakaM dhAtrIvat saMsthApayantya nekaprakArairullApanaiH, tadyathA-"sAmiosi Nagarassa ya Nakaura ssa ya hatthakappagiripaTTaNasIhapurassa ya uNNayassa ninnassa ya kucchipurassa ya kaNNakuJja AyAmuhasoriyapurassa ya" ityevmaadibhi||119|| | rasambaddhaiH krIDanakAlApaiH strIcittAnuvartinaH puruSAstat kurvanti yenopahAsyatAM sarvasya vrajanti, suSTu vhI:-lajjA tasyAM mana:| antaHkaraNaM yeSAM te suvhImanaso-lajjAlavo'pi te santo vihAya lajAM strIvacanAtsarvajaghanyAnyapi karmANi kurvate, tAnyeva sUtrAvayavena darzayati-'vastradhAvakA' vastraprakSAlakA haMsA iva-rajakA iva bhavanti, asya copalakSaNArthakhAdanyadapyudakavahanAdikaM kurvanti // 17 // kimetatkecana kurvanti yenaivamabhidhIyate ?, vADhaM kurvantItyAha-'eva' miti pUrvoktaM strINAmAdezakaraNaM putrapoSaNavastradhAvanAdikaM tadbahubhiH saMsArAbhiSvaGgibhiH pUrva kRtaM kRtapUrva tathA pare kurvanti kariSyanti ca ye 'bhogakRte' kAmabhogAthemaihikAmuSmikApAyabhayamaparyAlocya Abhimukhyena-bhogAnukUlyena ApannA-vyavasthitAH sAvadyAnuSThAneSu pratipannA itiyAvat, tathA yo rAgAndhaH strIbhirvazIkRtaH sa dAsavadazaGkitAbhistAbhiH pratyapare'pi karmaNi niyojyate, tathA vAgurApatitaH pr-9||119|| vazo mRga iva dhAryate, nAtmavazo bhojanAdikriyA api kartuM labhate, tathA 'preSya iva' karmakara iva krayakrIta iva vrcHshodhnaa| 1 khAmyasi nagarasya ca nakapurasya ca hastikalpagiripattanasiMhapurasya unnatasya nimnasya kukSipurasya ca kAnyakubjapitAmahamukhazaurya purasya ca // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAvapi niyojyate, tathA-kartavyAkartavyavivekarahitatayA hitAhitaprAptiparihArazUnyakhAt pazubhUta iva, yathA hi pazurAhAramaya| maithunaparigrahAbhijJa eva kevalam , evamasAvapi sadanuSThAnarahitakhAtpazukalpaH, yadivA-sa strIvazago dAsamRgapreSyapazubhyo'pyadha| makhAnna kazcit , etaduktaM bhavati-sarvAdhamakhAttasya tattulyaM nAstyeva yenAsAvupamIyate, athavA-na sa kazciditi, ubhayabhraSTakhAt, tathAhi-na tAvatpravajito'sau sadanuSThAnarahitakhAt, nApi gRhasthaH tAmbUlAdiparibhogarahitakhAllocikAmAtradhArikhAcca, yadivA aihikAmuSmikAnuSThAyinAM madhye na kazciditi // 18 // sAmpratamupasaMhAradvAreNa strIsaGgaparihAramAha9 evaM khu tAsu vinnappaM, saMthavaM saMvAsaM ca vjejaa| tajAtiA ime kAmA, vajakarA ya evamakkhAe // 19 // 3 eyaM bhayaMNa seyAya, ii se appagaM nirNbhittaa|nno itthiM No pasuM bhikkhU, No sayaM pANiNA NilijejA20 _ 'etat pUrvoktaM khuzabdo vAkyAlaGkAre tAsu yat sthitaM tAsAM vA strINAM sambandhi yad vijJaptam-uktaM, tadyathA--yadi sakezayA mayA saha na ramase tato'haM kezAnapyapanayAmItyevamAdikaM, tathA strIbhiH sArdha 'saMstavaM paricayaM tatsaMvAsaM ca strIbhiH | sahakatra nivAsaM cAtmahitamanuvartamAnaH sarvApAyabhIruH 'tyajet jahyAt , yatastAbhyo-ramaNIbhyo jAtiH-utpattiryeSAM te'mI kAmAstajjAtikA-ramaNIsamparkotthAstathA 'avayaM pApaM vajaM vA gurukhAdadhaHpAtakakhena pApameva tatkaraNazIlA avadyakarA vajrakarA vetyevam 'AkhyAtAH' tIrthakaragaNadharAdibhiH pratipAditA iti // 19 // sarvopasaMhArArthamAha-'evam' anantaranItyA bhayahetukhAt strIbhirvijJaptaM tathA saMstavastatsaMvAsazca bhayamityataH strIbhiH sAdha samparko na zreyase asadanuSThAnahetukhAttasyetyevaM parijJAya Poesceneseekeesesekcese. tikA ramaNIsapattemAnaH sarvApAyAyAmItyevamAdika, For Personal & Private Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavR ttiyutaM // 120 // sa bhikSuravagatakAmabhogavipAka AtmAnaM strIsamparkAnnirudhya sanmArge vyavasthApya yatkuryAttaddarzayati-na striyaM narakavIthIprAyAM nApi pazuM 'lIyeta' Azrayeta strIpazubhyAM saha saMvAsaM parityajet 'strIpazupaNDakavivarjitA zayyetivacanAt, tathA svakIyena 'pANinA' hastenAvAcyasya 'na Nilijjeja' tti na sambAdhanaM kuryAt, yatastadapi hastasambAdhanaM cAritraM zabalIkaroti, yadivAstrIpazvAdikaM khena pANinA na spRzediti // 20 // api ca | suvisuddhalese mehAvI, parakiriaM ca vajjae nANI / maNasA vayasA kAyeNaM, sabaphAsasa he aNagAre // 21 // | iccevamAhu se vIre, dhuarae dhuamohe se bhikkhU / tamhA ajjhatthavisuddhe, suvimukke AmokkhAe parivaejjA si // 22 // ttibemi // iti zrIitthIparinnA caturthAdhyayanaM samattaM // ( gAthAgra0 309 ) suSThu - vizeSeNa zuddhA - strIsamparkaparihArarUpatayA niSkalaGkA leiyA - antaHkaraNavRttiryasya sa tathA sa evambhUto 'medhAvI' maryAdAvartI parasmai khyAdipadArthAya kriyA parakriyA - viSayopabhogadvAreNa paropakArakaraNaM pareNa vA''tmanaH saMbAdhanAdikA kriyA | parakriyA tAM ca 'jJAnI' viditavedyo 'varjayet' pariharet, etaduktaM bhavati-viSayopabhogopAdhinA nAnyasya kimapi kuryAnnApyAtmanaH | striyA pAdadhAvanAdikamapi kArayet, etacca parakriyAvarjanaM manasA vacasA kAyena varjayet, tathAhi - audArikakAmabhogArthaM mana| sA na gacchati nAnyaM gamayati gacchantamaparaM nAnujAnIte evaM vAcA kAyena ca, sarve'pyaudArike nava bhedAH, evaM divye'pi 1 pA0 vihare AmukkhAe / For Personal & Private Use Only 4 strIparijJAdhya. uddezaH 2 // 120 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava bhedAH, tatazcASTAdazabhedabhinnamapi brahma vibhRyAt , yathA ca strIsparzaparISahaH soDhavya evaM savonapi zItoSNadaMzamazakatRNAdi| sparzAnadhisaheta, evaM ca sarvasparzasaho'nagAraH sAdhurbhavatIti // 21 // ka evamAheti darzayati-'iti' evaM yatpUrvamuktaM tatsarva sa vIro bhagavAnutpannadivyajJAnaH parahitaikarataH 'Aha' uktavAn , yata evamato dhUtam-apanItaM rajaH-strIsamparkAdikRtaM karma | yena sa dhUtarajAH tathA dhRto moho rAgadveSarUpo yena sa tathA / pAThAntaraM vA dhRtaH-apanIto rAgamArgo-rAgapanthA yasin strIsaM stavAdiparihAre tattathA tatsarva bhagavAn vIra evAha, yata evaM tasAt sa bhikSuH 'adhyAtmavizuddhaH suvizuddhAntaHkaraNaH suSTu 18 rAgadveSAtmakena strIsamparkeNa muktaH san 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvatpari-samantAtsaMyamAnuSThAnena 'vrajet gacchetsaMyamogho-18 | gavAn bhavediti, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 22 // iti caturtha strIparijJAdhyayanaM parisamAptam / / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM narakavibhaktyadhyA uddezaH1 ||ath paJcamaM narakavibhaktyadhyayanaM prArabhyate // zIlAGkAcAyIyavRttiyutaM uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAye adhyayane khasamayaparasamayaprarUpaNAbhihitA, tadanantaraM svasamaye bodho vidheya ityetadvitIye'dhyayane'bhihitaM, sambuddhena cAnukUlapratikUlA upasargAH samyak soDhavyA ityetttR||12|| | tIye'dhyayane pratipAditaM, tathA sambuddhenaiva strIparISahazca samyageva soDhavya ityetaccaturthe'dhyayane pratipAditaM, sAmpratamupasargabhIroH strIvazagasyAvazyaM narakapAto bhavati tatra ca yAdRkSA vedanAH prAdurbhavanti tA anenAdhyayanena pratipAdyante, tadanena sambandhenAyA| tasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatropakramAntargato'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra | uddezArthAdhikArazca tatrAdhyayanArthAdhikArI niyuktikAreNa prAgevAbhihitaH, tadyathA-'uvasaggabhIruNo thIvasassa naraesu hoja uvavAoM ityanena, uddezArthAdhikArastu niyuktikRtA nAbhihitaH, adhyayanArthAdhikArAntargatakhAditi / sAmprataM nikSepaH, sa ca trividhaH, oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu narakavibhakti 1 1 riti dvipadaM nAma, tatra narakapadanikSepArtha niyuktikRdAha Nirae chakaM davvaM NirayA u iheva je bhave asubhaa| khettaM NiraogAso kAlo Niraesa ceva ThitI // 64 // bhAve uNirayajIvA kammudao ceva nnirypaaogo| soUNa NirayadukkhaM tavacaraNe hoi jaiyavvaM // 65 // // 121 // For Personal & Private Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra narakazabdasya nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyanaraka Agamato noAgamataca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaH 'ihaiva' manuSyabhave tiryagbhave vA ye kecanAzubhakaIS makArikhAdazubhAH sattvAH kAlakasaukarikAdaya iti, yadivA yAni kAnicidazubhAni sthAnAni cArakAdIni yAca narakana tirUpA vedanAstAH sarvA dravyanarakA ityabhidhIyante, yadivA karmadravyanokarmadravyabhedAd dravyanarako dvedhA, tatra narakavedyAni | yAni baddhAni karmANi tAni caikamavikasya baddhAyuSkasyAbhimukhanAmagotrasya cAzritya dravyanarako bhavati, nokarmadravyanarakasvihaiva ye'zubhA rUparasagandhavarNazabdasparzA iti, kSetranarakastu 'narakAvakAzaH' kAlamahAkAlarauravamahArauravApratiSThAnAbhidhAnAdinarakANAM caturazItilakSasaMkhyAnAM viziSTo bhUbhAgaH, kAlanarakastu yatra yAvatI sthitiriti, bhAvanarakastu ye jIvA narakAyuSkamanubhavanti | tathA narakaprAyogyaH karmodaya iti, etaduktaM bhavati-narakAntarvartino jIvAstathA nArakAyuSkodayApAditAsAtAvedanIyAdikarmodayAzcaitad dvitayamapi bhAvanaraka ityabhidhIyate iti, tadevaM 'zrukhA' avagamya tIvramasahyaM 'narakaduHkhaM' krakacapATanakumbhIpAkAdikaM | paramAdhArmikApAditaM parasparodIraNAkRtaM svAbhAvikaM ca 'tapazcaraNe' saMyamAnuSThAne narakapAtaparipanthini svargApavargAgamanaikahetAvA-18 tmahitamicchatA 'prayatitavyaM' parityaktAnyakartavyena yatno vidheya iti // sAmprataM vibhaktipadanikSepArthamAha___NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso u vibhattIe Nikkhevo chavviho hoi // 66 // vibhakternAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAmavibhaktiryasya kasyacitsacittAdevyasya vibhaktiriti 1 narakAstu pra. / 2 rUpaM mUrtiH (AkAraH) / lAvaNyaM vA / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM nAma kriyate, tadyathA-khAdayo'STau vibhaktayastibAdayazca, sthApanAvibhaktistu yatra tA eva prAtipadikAddhAtorvA pareNa sthApyante narakavizIlAGkA- pustakapatrakAdinyastA vA, dravyavibhaktijIvAjIvabhedAd dvidhA, tatrApi-jIvavibhaktiH sAMsAriketarabhedAdvidhA, ttraapysaaNsaarik-8|| bhaktyadhya. cAIyavR- jIvavibhaktirdravyakAlabhedAt dvedhA, tatra dravyatastIrthAtIrthasiddhAdibhedAtpaJcadazadhA, kAlatastu prathamasamayasiddhAdibhedAdanekadhA, ISM | uddezaH 1 18 sAMsArikajIvavibhaktirindriyajAtibhavabhedAtridhA, tatrendriyavibhaktiH-ekendriyavikalendriyapazcendriyabhedAtpazcadhA, jaativi||122|| 9 bhaktiH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasabhedAt poDhA, bhavavibhakti rakatiryamanuSyAmarabhedAcaturdhA, ajIvadravyavibhaktistu ruupyruu|| pidravyabhedAd dvidhA, tatra rUpidravyavibhaktizcaturdhA, tadyathA-skandhAH skandhadezAH skandhapradezAH paramANupudgalAca, arUpidravya vibhaktirdazadhA, tadyathA-dharmAstikAyo dharmAstikAyassa dezo dharmAstikAyasya pradezaH, evamadharmAkAzayorapi pratyekaM tribhedatA draSTavyA, addhAsamayazca dazama iti, kSetravibhaktizcaturdhA, tadyathA-sthAnaM dizaM dravyaM svAmilaM cAzritya, tatra sthAnAzrayaNAdUrvAdhastiyegvibhAgavyavasthito loko vaizAkhasthAnasthapuruSa iva kaTisthakarayugma iva draSTavyaH, tatrApyadholokavibhaktI ratnaprabhAyAH | sapta narakapRthivyaH, tatrApi sImantakAdinarakendrakAvalikapraviSTapuSpAvakIrNakavRttavyasracaturasrAdinarakasvarUpanirUpaNaM, tiyeglokavibhaktistu jambUdvIpalavaNasamudradhAtakIkhaNDakAlodasamudretyAdidviguNadviguNavRddhyA dvIpasAgarasvayambhUramaNaparyantasvarUpanirUpaNaM, UrdhvalokavibhaktiH saudharmAcA uparyuparivyavasthitA dvAdaza devalokAH nava graiveyakAni paJca mahAvimAnAni, tatrApi vimAnendrakAva-IST likApraviSTapuSpAvakIrNakavRttavyasracaturasrAdivimAnakharUpanirUpaNamiti, digAzrayaNena tu pUrvasyAM dizi vyavasthitaM kSetramevamaparA 1iti pra. rA For Personal & Private Use Only ___
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ khapIti, dravyAzrayaNAcchAlikSetrAdikaM gRhyate, svAmyAzrayaNAcca devadattasya kSetraM yajJadattasya veti, yadivA-kSetravibhaktirAryAnArya kSetrabhedAd dvidhA, tatrApyAryakSetramardhaSaDviMzatijanapadopalakSitaM rAjagRhamagadhAdikaM gRhyate, "rAyagiha magaha caMpA aMgA taha tAma|| litti vaMgA ya / kaMcaNapuraM kaliMgA vANArasI ceva kAsI ya // 1 // sAkeya kosalA gayapuraM ca kuru soriyaM kusaTTA ya / ke pillaM paMcAlA ahichattA jaMgalA ceva // 2 // bAravaI ya suraTThA mihila videhI ya vaccha kosaMbI / naMdipuraM saMdigbhI bhaddilapurameva malayA ya // 3 // vairADa maccha varaNA acchA taha mittiyAvai dasaNNA / suttImaI ya'cedI vIyabhayaM siNdhusoviiraa||4|| mahurA ya sUraseNA pAvA bhaMgI ye mAsapuricaTTA / sAvatthI ya kuNAlA, koDIvarisaM ca loDhA ya // 5 // seyaviyAviya Nayari 18|| keyayaaddhaM ca AriyaM bhaNiyaM / jatthuppatti jiNANaM cakkINaM rAmakiNhANaM // // 6 // " anAryakSetraM dharmasaMjJArahitamanekadhA, tadu-11 tam-"sagai javaNa sabara babbara kAyamuruMDo dugoNapakkaNayA / akkhAgahUNaromasa pArasakhasakhAsiyA ceva // 1 // duvilayala|vosa bokasa bhillaMdai puliMda koMca bhamara rUyA / koMboya cINa caMcuya mAlaya damilA kulakkhA ya // 2 // kekaya kirAya hapa-| rAjagRhaM magadhe caMpAGge tAmraliptirvaGge kAJcanapuraM kaliMge vANArasI kAzyAM // 1 // sAketaM kauzale gajapuraM ca kuruSu saurikaM ca kuzAttai kAMpilyaM paMcAlAyAM ahicchatraM jaMgalAyAM caiva // 2 // dvAravatI surASTrAyAM mithilA videheSu vatse kauzAmbI naMdIpuraM sANDilye bhadrilapuraM malaye // 3 // vairATaM vacche varaNe acchA mRttikAvatI dazANe zuktimatI cedike vItabhayaM sindhau sauvIre // 4 // mathurA ca zUrasene pApAyAM bhaMga mAsA puryA zrAvastizca kuNAlAyAM koTIvarSa ca lATe ca // 5 // | zvetAmbikApi ca nagarI kaikeyyarddha cArya bhANitaM yatrotpattirjinAnAM cakriNAM rAmakRSNAnAM // 6 // 2 vArANasI pra0 / 3 zakayavanazabarabarbarakAyamuruDaduigauDapakkaNikAH AkhyAkahuNaromAH pArasakhasakhAsikAzcaiva // 1 // 4 dvivalazcalausabukkasAH bhillAMdhrapuliMdaucabhramararukAH krauMcAzca cInacaMcukamAlavadra milakulAkhyAca // 1 // 5 milaMdha pr.| kocA ya pra. / kaikeyakirAtahayamukhakharamukhAH gajaturagaDhamukhAya hayakarNA gajakarNAH anye ca anAryA bahavaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM // muha kharamuha gayaturagameDhagamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // 3 // pAvA ya caMDadaMDA~ aNAriyA Ni- narakavizIlAGkA gghiNA giraNukaMpA / dhammotti akkharAiM jesu Na Najjati suviNevi // 4 // " kAlavibhaktistu atItAnAgatavartamAnakAlabhe-18|| bhakyadhya. cAIyavR dAtridhA, yadivaikAntasuSamAdikakramaNAvasarpiNyutsarpiNyupalakSitaM dvAdazAraM kAlacakra, athavA-"semayAvaliyamuhuttA divasa-1 uddezaH 1 ciyutaM | mahoratta pakkha mAsA ya / saMvaccharayugapaliyA sAgara ussappi pariyaTTe // 1 // " tyevamAdikA kAlavibhaktiriti, bhAvavibhaktistu // 123 // jIvAjIvabhAvabhedAvidhA, tatra jIvabhAvavibhaktiH audayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikasAnnipAtikabhedAt paTsa kArA, tatraudayiko gatikaSAyaliGgamithyAdarzanAjJAnAsaMyatAsiddhalezyAzcatuzcaturUyekaikaikaikaSaDbhedakrameNaikaviMzatibhedabhinnaH, tathaupazamikaH samyakkhacAritrabhedAd dvividhaH, kSAyikaH samyakkhacAritrajJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryabhedAnavadhA, kSAyopazami-1 kastu jJAnAjJAnadarzanadAnAdilabdhayazcatusvitripaJcabhedAH tathA samyakkhacAritrasaMyamAsaMyamabhedakrameNASTAdazadheti, pAriNAmiko jIvabhavyAbhavyakhAdirUpaH, sAnnipAtikastu dvikAdibhedAt SaDviMzatibhedaH, saMbhavI tu SaDvidho'yameva gatibhedAtpazcadazadheti / | ajIvabhAvavibhaktistu mUrtAnAM varNagandharasasparzasaMsthAnapariNAmaH amRrtAnAM gatisthityavagAhavartanAdika iti, sAmprataM samastapadApekSayA narakavibhaktiriti narakANAM vibhAgo vibhaktistAmAhapuDhavIphAsaM aNNANuvakkama NirayavAlavahaNaM ca / tisu vedeti atANA aNubhAgaM ceva sesAsu // 67 // // 123 // 1 taha pra0 / 2 pApAcaMDadaMDAH anAryA nighRNA niranukaMpAH dharma iti akSarANi yaina jJAyate khapne'pi // 1 // 3. ruddA pra0 / 4 niraNutAvI pra0 / 5 samaya | | AvalikA muhUrtaH divaso'horAtraM pakSo mAsazca saMvatsaraM yugaM palyaM sAgara utsarpiNyavasarpiNyau pudgalaparAvartaH // 1 // Sesasa9089999999 dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnanubhavanti, tathA narakapAlaiH-19 mbhApAkAdikaM vadhamanubhava khakRtakarmaphalabhujo nArakA ' a pRthivyAH-zItoSNarUpAyAstItravedanotpAdako yaH sparzaH-samparkaH pRthivIsaMsparzastamanubhavanti, tameva vizinaSTi-anyenadevAdinA upakramitum-upazamayituM yo na zakyate sojnyAnupakramastam , aparAcikitsyamityarthaH, tamevambhUtamaparAsAdhyaM pRthivI-2 sparza nArakAH samanubhavanti, upalakSaNArthavAccAsya rUparasagandhasparzazabdAnapyekAntenAzubhAnnirupamAnanubhavanti, tathA narakapAlaiHpaJcadazaprakAraiH paramAdhArmikaiH kRtaM mudrAsikuntakrakacakumbhIpAkAdikaM vadhamanubhavantyAdyAsu 'tima ratnazarkarAvAlukAkhyAsu pRthivISu khakRtakarmaphalabhujo nArakA 'atrANA' azaraNAH prabhUtakAlaM yAvadanubhavanti, 'zaSAsucatamaSu pRthivISu padhRmatamomahA| tamaHprabhAkhyAsu anubhAvameva paramAdhArmikanarakapAlAbhAve'pi khata eva tatkRtavedanAyAH sakAzAdyastIvrataro'nubhAvo viSAko veda-15 nAsamudghAtastamanubhavanti parasparodIritaduHkhAzca bhavantIti / sAmprataM paramAdhArmikAnAmAdyAsu tisapu pRthivISu vedanotpAdakAn khanAmagrAhaM darzayitumAha aMbe aMbarisI ceva, sAme ya sabalevi ya / roddovarudda kAle ya, mahAkAlettiAvare // 68 // asipatte dhaNuM kuMbhe, vAlu veyaraNIvi ya / kharassare mahAghose, evaM paNNarasAhiyA // 69 // gAthAdvayaM prakaTArtham , evaM te cAmbaityAdayaH paramAdhArmikA yAdRkSAM vedanAmutpAdayanti prAyo'nvarthasaMjJakhAcAdRzAbhidhAnA eva draSTavyA iti, sAmprataM khAbhidhAnApekSayA yo yA vedanAM parasparodIraNaduHkhaM cotpAdayati tAM darzayitumAhadhADeMti ya hADeMti ya haNaMti viMdhati taha NisuMbhaMti / muMcaMti aMbaratale aMbA khalu tattha NeraiyA // 7 // gaMdha rasa iti pr.| Jain Education Internat For Personal & Private Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR 5narakavibhaktyadhya. uddezaH1 ciyutaM aMgamaMgANi UrUbAhApayaMDaema ya payaMti / kumAtiya Neraie mahakAlApAlA // // 124 // ohayahaye ya tahiyaM Nissanne kappaNIhi kappati / vidulagacaDDulagachinne aMbarisI tattha Neraie // 71 // sADaNapADaNatoDaNa baMdhaNaraJjullayappahArehiM / sAmA raiyANaM pavattayaMtI apuNNANaM // 72 // aMtagayaphiphphisANi ya hiyayaM kAleja phupphuse vakke / sabalA ratiyANaM kaDeti tahiM apunnANaM / / 73 // asisattikotatomarasUlatisUlesu sUiciyagAsu / poyaMti ruddakammA u NaragapAlA tahiM roddA // 74 // bhaMjaMti aMgamaMgANi UrUbAhUsirANi karacaraNe / kappeMti kappaNIhiM uvaruddA pAvakammarayA // 75 // mIrAsu suMThaesu ya kaMDUsu ya payaMDaema ya payaMti / kuMbhIsu ya lohiemu ya payaMti kAlA uNeratie // 76 // kappaMti kAgiNImaMsagANi chiMdaMti sIhapucchANi / khAvaMti ya Neraie mahakAlA pAvakammarae // 77 // hatthe pAe UrU bAhusirApAyaaMgamaMgANi / chiMdaMti pagAmaM tU asi raie nirayapAlA // 78 // kaiNNohaNAsakaracaraNadasaNaDhaNaphuggaUrubAhnaNaM / cheyaNabheyaNasADaNa asipattadhaNUhi pADaMti // 79 // kumbhIsu ya payaNesu ya lohiyasu ya kaMdulohikuMbhIsu / kuMbhI ya NarayapAlA haNaMti pADaM(ya)ti Naraesu // 8 // taDataDataDassa bhajaMti bhajaNe kalaMbuvAlugApaTTe / vAlUgA NeraDyA lolaMtI aMbaratalaMmi // 81 // pUyaruhirakesaDhivAhiNI klkletjlsoyaa| veyaraNiNirayapAlA jeraie U pavAhaMti // 82 // kappeMti karakaehiM tacchiti paropparaM parasuehiM / siMbalitarumAruhatI kharassarA tattha raie // 83 // ' 1 vohaNa TIkA / 2 kaMTTha0 pra0 / 3 pUoru0 pra0 / // 124 // For Personal & Private Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIe ya palAyaMte samaMtato tattha te NiruMbhaMti / pasuNo jahA pasuvahe mahaghosA tattha raie // 84 // tatrAmbAbhidhAnAH paramAdhArmikAH svabhavanAnnarakAvAsaM gakhA krIDayA nArakAn atrANAn sArameyAniva zUlAdiprahAraistudanto | 'dhADeti'tti prerayanti-sthAnAt sthAnAntaraM prApayantItyarthaH, tathA 'pahADeMti'tti khecchayetazcetazcAnAthaM bhramayanti, tathA ambaratale prakSipya punarnipatantaM mudgarAdinA pranti, tathA zUlAdinA vidhyanti, tathA 'nisuMbhaMti'tti kRkATikAyAM gRhIkhA bhUmau pAtayanti | adhomukhAn , tathotkSipya ambaratale muzcantItyevamAdikayA viDambanayA 'tatra' narakapRthivISu nArakAn kadarthayanti / kiJcAnyatupa-sAmIpyena mudgarAdinA hatA upahatAH punarapyupahatA eva khagAdinA hatA upahatahatAstAnArakAn 'tasyAM narakapRthivyAM 'niHsaMjJakAn' naSTasaMjJAna mUJchitAnsataH karpaNIbhiH 'kalpayanti' chindantItazcetazca pATayanti, tathA 'dvidalacaTulakacchinnAniti madhyapATitAn khaNDazazchinnAMzca nArakAMstatra-narakapRthivyAmambarSinAmAno'surAH kurvantIti, tathA-'apuNyavatA' tIvrAsAtodiye vartamAnAnAM nArakANAM zyAmAkhyAH paramAdhArmikA etaccaitacca pravartayanti, tadyathA-'zAtanam' aGgopAGgAnAM chedanaM, tathA | 'pAtanaM' niSkuTAdadho vajrabhUmau prakSepaH tathA 'pratodanaM zUlAdinA todanaM vyadhanaM, (granthAnam 3750) sUcyAdinA nAsikAdau vedhastathA rajjvAdinA krUrakarmakAriNaM badhnanti, tathA tAgvidhalatAprahAraistADayantyevaM duHkhotpAdanaM dAruNaM zAtanapAtanavedhanavandhanAdikaM bahuvidhaM 'pravartayanti' vyApArayantIti, apica-tathA-sabalAkhyA narakapAlAstathAvidhakarmodayasamutpannakrIDApariNAmA || apuNyabhAjA nArakANAM yatkurvanti taddarzayati, tadyathA-atragatAni yAni phipphisAni-atrAntarvartIni mAMsavizeSarUpANi tathA kUSmANDavadAyataM chitvA yattiryak chidyate vi0 pr0|2 vyadhanaM tathA / vyathanaM tthaa| taeeeeeeeeeeeeee easooras20000000000000000002020 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyayaciyutaM // 125 // hRdayaM pATayanti tathA tadgataM 'kAlejja' ti hRdayAntarvarti mAMsakhaNDaM tathA 'phupphuse tti udarAntarvatIMnyatravizeSarUpANi tathA 'valkalAn' vardhAn AkarSayanti, nAnAvidhairupAyairazaraNAnAM nArakANAM tIvrAM vedanAmutpAdayantIti / apica - tathA anvarthAbhidhAnA raudrAkhyA narakapAlA raudrakarmANo nAnAvidheSvasizaktyAdiSu praharaNeSu nArakAnazubhakarmodayavartinaH protayantIti / tathA| uparudrAkhyAH paramAdhArmikA nArakANAmaGgapratyaGgAni zirobAhUrukAdIni tathA karacaraNAMzca 'bhaJjanti' moTayanti pApakarmANaH kalpanIbhiH 'kalpayanti' pATayanti, tannAstyeva duHkhotpAdanaM yatte na kurvantIti / apica - tathA kAlAkhyA narakapAlAsurA | 'mIrAsu' dIrghaculISu tathA zuNThakeSu tathA kandukeSu pracaNDakeSu tIvratApeSu nArakAn pacanti, tathA 'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu tathA 'lohiSu' AyasakavalliSu nArakAn vyavasthApya jIvanmatsyAniva pacanti / apica - mahAkAlAkhyA narakapAlAH pApakarmaniratA | nArakAnnAnAvidhairupAyaiH kadarthayanti, tadyathA - 'kAkiNImAMsakAni' zlakSNamAMsakhaNDAni 'kalpayanti' nArakAn kurvanti, tathA 'sIhapucchrANi'tti pRSThIvardhAstAMzchindanti, tathA ye prAk mAMsAzino nArakA Asan tAn svamAMsAni khAdayantIti / api caasinAmAno narakapAlA azubhakarmodayavartino nArakAnevaM kadarthayanti tadyathA - hastapAdorubA huziraH pArzvAdInyaGgapratyaGgAni chindanti 'prakAmam' atyarthaM khaNDayanti, tuzabdo'paraduH khotpAdanavizeSaNArtha iti / tathA - asipradhAnAH patradhanurnAmAno narakapAlA asipatravanaM bIbhatsaM kRtvA tatra chAyArthinaH samAgatAn nArakAn varAkAn asyAdibhiH pATayanti, tathA kerNoSThanAsikAkaracaraNadazanastanasphiMgUrubAhUnAM chedanabhedanazAtanAdIni vikurvitavAtAhata calitatarupAtitAsipatrAdinA kurvantIti, tadu1 kiMca pra0 / 2 kaNThoSTha0 pra0 / 3 pUtau sphijau kaTi prothau haimaH / For Personal & Private Use Only 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 1 // 125 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeees tam-"chinapAdabhujaskandhAzchinnakarNISThanAsikAH / bhinnatAlaziromeNdA, bhinnAkSihRdayodarAH // 1 // " kizcAnyatakumbhinAmAno narakapAlA nArakAnnarakeSu vyavasthitAn nighnanti, tathA pAcayanti, keti darzayati-'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu / tathA 'pacaneSu' kaDillakAkRtiSu tathA 'lauhIpu' AyasabhAjanavizeSeSu kandulohikumbhISu kandukAnAmiva ayomayISu kumbhISukoSThikAkRtiSu evamAdibhAjanavizeSeSu pAcayanti / tathA-vAlukAkhyAH paramAdhArmikA nArakAnatrANAMstaptavAlukAbhRtabhAjane caNakAniva taDataDitti sphuTataH 'bhajaMti' bhRjanti-pacanti, ka? ityAha-kadambapuSpAkRtivAlukA kadambavAlukA tasyAH pRSThamuparitalaM tasin pAtayitA ambaratale ca lolayantIti / kizcAnyat-vaitaraNInAmAno narakapAlA vaitaraNI nadI vikurvanti, sA ca pUyarudhirakezAsthivAhinI mahAbhayAnakA kalakalAyamAnajalazrotA tasyAM ca kSAroSNajalAyAmatIva bIbhatsadarzanAyAM nArakAn pravAhayantIti / tathA kharakharAkhyAstu paramAdhArmikA nArakAnevaM kadarthayanti, tadyathA-krakacapAtairmadhyaM madhyena stambhamiva sUtrapAtAnusAreNa kalpayanti-pATayanti, tathA parazubhizca tAneva nArakAn 'parasparam' anyo'nyaM takSayanti sarvazo dehAvayavApanayanena tanUna kArayanti, tathA 'zAmalIM vajramayabhISaNakaNTakAkulAM kharakharai AraTato nArakAnArohayanti punarArUDhAnAkarSayantIti / apica-mahAghoSAbhidhAnA bhavanapatyasurAdhamavizeSAH paramAdhArmikA vyAdhA iva parapIDotpAdanenaivAtulaM harSamudvahantaH krIDayA nAnAvidhairupAyai rakAn kadarthayanti, tAMzca bhItAn prapalAyamAnAn mRgAniva 'samantataH' sAmastyena 'tatraiva' pIDotpAdanasthAne 'nirumbhanti' pratibannanti 'pazUn' bastAdikAn yathA pazuvadhe samupasthite nazyatastadvadhakAH pratibanantyevaM tatra narakAvAse nArakAniti // gato nAmaniSpanna nikSepaH, adhunA sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam 20SAPOS999999 For Personal & Private Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRciyutaM 5narakavibhaktyadhya. uddezaH1 // 126 // pucchissa'haM kevaliyaM mahesiM, kahaM bhitAvA NaragA puratthA ? / ajANao me muNi brUhi jANaM, kahiM nu bAlA narayaM uviMti ? // 1 // evaM mae puTe mahANubhAve, iNamo'bbavI kAsave Asupanne / pavedaissaM duhamaTThaduggaM, AdINiyaM dukkaDiyaM puratthA // 2 // . jambUskhAminA sudharmasvAmI pRSTaH, tadyathA-bhagavan ! kiMbhUtA narakAH ? kairvA karmabhirasumatAM teSUtpAdaH kIdRzyo vA tatratyA vedanA ? ityevaM pRSTaH sudharmakhAmyAha-yadetadbhavatA'haM pRSTastadetad 'kevalinam' atItAnAgatavartamAnasUkSmavyavahitapadArthavedinaM | | 'maharSim ugratapazcaraNakAriNamanukUlapratikUlopasargasahiSNuM zrImanmahAvIravardhamAnasvAminaM purastAtpUrva pRSTavAnahamami, yathA | 'kathaM kimbhUtA abhitApAnvitA 'narakA narakAvAsA bhavantItyetadajAnato 'me' mama he mune 'jAnan' sarvameva kevalajJAnenAvaga|cchan 'brUhi kathaya, 'kathaM nu' kena prakAreNa kimanuSThAyino nuriti vitarke 'bAlA' ajJA hitAhitaprAptiparihAravivekarahitAsteSu narakedhUpa-sAmIpyena tadyogyakarmopAdAnatayA 'yAnti' gacchanti kimbhUtAzca tatra gatAnAM vedanAH prAduSSyantItyetacAI 'pRSTavAniti // 1 // tathA 'evam anantaroktaM mayA vineyenopagamya pRSTo mahAzcatustriMzadatizayarUpo'nubhAvo-mAhAtmyaM yasya sa tathA, praznottarakAlaM ca 'idaM vakSyamANaM, mo iti vAkyAlaGkAre, kevalAlokena parijJAya matpraznanirvacanam 'abravIt' ukta1.nubhAgo. pr.| // 126 // dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAn ko'sau ?-'kAzyapo vIro vardhamAnakhAmI AzuprajJaH sarvatra sadopayogAt , sa caivaM mayA pRSTo bhagavAnidamAha-yathA yade6 tadbhavatAM pRSTastadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmyagrato dattAvadhAnaH zRNviti, tadevAha-'duHkham' iti narakaM duHkhahetukhAt | asadanuSThAnaM yadivA-narakAvAsa eva duHkhayatIti duHkhaM athavA asAtAvedanIyodayAt tIvrapIDAtmakaM duHkhamiti, etaccArthataH| paramArthato vicAryamANaM 'durga' gahanaM viSamaM durvijJeyaM asarvajJena, tatpratipAdakapramANAbhAvAdityabhiprAyaH, yadivA-'duhamaTThadu gaM'ti duHkhamevArtho yasin duHkhanimitto vA duHkhaprayojano vA sa duHkhArtho narakaH, sa ca durgo-viSamo duruttarakhAt taM pratipAda| yiSye, punarapi tameva vizinaSTi-A-samantAddInamAdInaM tadvidyate yasminsa AdInika:-atyantadInasattvAzrayastathA duSTaM kRtaM | duSkRtam asadanuSThAnaM pApaM vA tatphalaM vA asAtAvedanIyodayarUpaM tadvidyate yasminsa duSkRtikastaM, 'purastAdU' agrataH pratipAda-15 yiSye, pAThAntaraM vA 'dukkaDiNaM ti duSkRtaM vidyate yeSAM te duSkRtino nArakAsteSAM sambandhi caritaM 'purastAt pUrvasin janmani narakagatigamanayogyaM yatkRtaM tatpratipAdayiSya iti // 2 // yathApratijJAtamAha je kei bAlA iha jIviyaTThI, pAvAI kammAiM karaMti ruddA / te ghorarUve tamisaMdhayAre, tivAbhitAve narae paDaMti // 3 // tivaM tase pANiNo thovare ya, je hiMsatI AyasuhaM paDuccA / 1 asarvajJasya narakajJAnakArakatAdRzajJAnAbhAvAt / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAI je lUsae hoi adattahArI, Na sikkhatI seyaviyassa kiMci // 4 // 5narakavizIlAkA bhaktyadhya. cA-yavR __ ye kecana mahArambhaparigrahapaJcendriyavadhapizitabhakSaNAdike sAvadyAnuSThAne pravRttAH 'bAlA' ajJA rAgadveSotkaTAstiryagmanuSyA 'iha' 18 uddezaH 1 aminsaMsAre asaMyamajIvitArthinaH pApopAdAnabhUtAni 'karmANi' anuSThAnAni 'raudrA' prANinAM bhayotpAdakalena bhayAnakAH // 127 // hiMsAnRtAdIni karmANi kurvanti, ta evambhUtAstIvrapApodayavartino 'ghorarUpe atyantabhayAnake 'tamisaMdhayAre'tti bahalatamo'ndha kAre yatrAtmApi nopalabhyate cakSuSA kevalamavadhinApi mandamandamulUkA ivAhni pazyanti, tathA cAgamaH-"kiNhalese NaM bhaMte ! Ne| raie kiNhalessaM Nerai paNihAe ohiNA sabao samaMtA samabhiloemANe kevaiyaM khettaM jANaI ? kevaiyaM khettaM pAsai 1, goyamA! No bahuyayaraM khettaM jANai No bahuyayaraM khettaM pAsai, ittariyameva khettaM jANai ittariyameva khettaM pAsaI" ityAdi tathA tIvro-du:| sahaH khadirAGgAramahArAzitApAdanantaguNo'bhitApaH-santApo yasin sa tIvrAbhitApaH tasmin evambhUte narake bahuvedane apari-18 18 tyaktaviSayAbhiSvaGgAH khakRtakarmaguravaH patanti, tatra ca nAnArUpA vedanAH samanubhavanti, tathA coktam-"acchaDDiyavisayasuho paDai avijjhAyasihisihANivahe / saMsArodahivalayAmuhami dukkhAgare nirae // 1 // pAyakaMtoratthalamuhakuharucchaliyaruhiragaM // 127 // 1 kRSNalezyo bhadanta ! nairayikaH kRSNaleiyaM nairayikaM praNidhAyAvadhinA sarvataH samantAt samabhilokayan kiyatkSetraM jAnAti kiyatkSetraM pazyati ?, gautama ! no bahutaraM kSetra jAnAti no bahutaraM kSetraM pazyati itvarameva kSetra jAnAti itvarameva kSetraM pshyti| 2 atyaktaviSayasukhaH patati avidhyAtazikhizikhAnivahe / saMsArodadhiva layAmukhe duHkhAkare niraye // 1 // 3 mahe pr0| 4 pAdAkrAntorasthalamukhakuharocchalitarudhiragaMDUSe karapatrotkRttadvidhIbhAgavidIrNadehAdhaM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ise / karavattukkattaduhAvirikkaviviINNadehaddhe // 2 // jaMtaterabhijjaMtucchalaMtasaMsaddabhariyadisivivare / DajhaMtuSphiDiyasamucchalaMtasIsahisaMghAe // 3 // mukkakaMdakaDAhukkaDhaMtadukkayakayaMtakammaMte / mUlavibhinnukkhittuddhadehaNiTuMtapabbhAre // 4 // sadhayAraduggaMdhabaMdhaNAyAraduddharakilese / bhinnakaracaraNasaMkararuhiravasAduggamappavahe // 5 // giddhamuhaNiddaukkhittabaMdhaNomuddhakaMvirakabaMdhe / daDhagahiya| tattasaMDAsayaggavisamukkhuDiyajIhe // 6 // tikkheGkusaggakaDDiyakaMTayarukkhaggajajjarasarIre / nimisaMtaraMpi dullahasokkhe'vakkhevaduk khami // 7 // iyaM bhIsaNaMmi Nirae paDaMti je vivihasattavahanirayA / saccanbhaTThA ya narA jayaMmi kayapAvasadhAyA // 8 // " ityaadi||3|| kizcAnyat-tathA tIvram' atiniranukampaM raudrapariNAmatayA hiMsAyAM pravRttaH, trasyantIti trasAH-dvIndriyAdaya|stAn , tathA 'sthAvarAMzca pRthivIkAyAdIn 'yaH kazcinmahAmohodayavartI 'hinasti' vyApAdayati 'AtmasukhaM pratItya' svaza-| |rIrasukhakRte, nAnAvidhairupAyairyaH prANinAM 'lUSaka' upamardakArI bhavati, tathA adattamapahartuM zIlamasyAsAvadattahArI-paradravyApa* hArakaH tathA 'na zikSate' nAbhyasyati nAdatte 'seyaviyassatti sevanIyasyAtmahitaiSiNA sadanuSTheyasya saMyamasya kiJciditi, // 4 etaduktam bhavati-pApodayAdviratipariNAma kAkamAMsAderapi manAgapi na vidhatte iti // 4 // tathA 1 nu0 pra0 / 2 yaMtrAntarbhidyaducchalatsaMzabdabhRtadigvivare dhymaanotsphittitocchlcchiirssaasthisNghaate||1|| 3 muktAnaMdakaTAhotkavyamAnaduSkRtakRtAntakaunte zUlavibhinnotkSiptordhvadehaniSThaprAgbhAre // 1 // 4 zabdAndhakAradurgandhabandhanAgAradurdharakleze / minnakaracaraNasaMkararudhiravasAdurgamapravAhe // 1 // 5 gRdhramukhanirdayotkSiptabandhanonmUrdhakandatkabandhe / dRDhagRhItataptasaMdazakAgraviSamotpATitajihve // 1 // 6 0baMdhaNe pra0 / 70kaMdira0 pr0| 8 adhomukhakrandan kabandho yatra vi0 pr0| 9 tIkSNAkuzAgrakarSitakaMTakavRkSAgrajarjarazarIre nimeSAntaramapi durlabhasaukhye'vyAkSepaduHkhe // 10 iti bhISaNe niraye patanti vividhasattvavadhaniratAH / satyabhraSTAzca | narA jagati kRtpaapsNghaataaH||1|| For Personal & Private Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya pAgabbhi pANe bahuNaM tivAti, ativate ghAtamuveti baale| Niho NisaM gacchati aMtakAle, ahosiraM kahu uvei duggaM // 5 // haNa chiMdaha bhiMdaha NaM daheti, sadde surNitA parahammiyANaM / te nAragAo bhayabhinnasannA, kaMkhaMti kannAma disaM vyaamo!||6|| 5 narakavibhakyadhya. uddezaH 1 ciyutaM 9000000000000002 // 128 // 'prAgalbhyaM dhArtha tadvidyate yasya sa prAgalbhI, bahUnAM prANinAM prANAnatIva pAtayituM zIlamasya sa bhavatyatipAtI, etaduktaM | bhavati-atipAtyapi prANinaH prANAnatidhASTadvidati yathA-vedAbhihitA hiMsA hiMsaiva na bhavati, tathA rAjJAmayaM dharmo yaduta || AkheTakena vinodakriyA, yadivA-"na mAMsabhakSaNe doSo, na maye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA | // 1 // " ityAdi, tadevaM krUrasiMhakRSNasarpavat prakRtyaiva prANAtipAtAnuSThAyI 'anivRtaH' kadAcidapyanupazAntaH krodhAgninA| | dahyamAno yadivA lubdhakamatsyAdivadhakajIvikAprasaktaH sarvadA vadhapariNAmapariNato'nupazAnto hanyante prANinaH khakRtakarmavipAkena yasmin sa ghAto-narakastamupa-sAmIpyenaiti--yAti, kaH ?-'bAla' ajJo rAgadveSodayavartI saH 'antakAle' maraNakAle 'niho tti nyagadhastAt 'NisaM ti andhakAram , adho'ndhakAraM gacchatItyarthaH, tathA khena duzcaritenAdhaHziraH kRtA 'durga' viSamaM 1 pariNAmato pr.| // 128 // 9092e For Personal & Private Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtanAsthAnamupaiti, avAzirA narake pttiityrthH||5|| sAmprataM punarapi narakAntarvatino nArakA yadanubhavanti taddarzayitamAha-tiryamanuSyabhavAtsattvA narakeSUtpannA antarmuhUrtena nilnANDajasannibhAni zarIrANyutpAdayanti, paryAptibhAvamAgatAzcAti-| bhayAnakAn zabdAn paramAdhArmikajanitAn zRNvanti, tadyathA-'hata' mudgarAdinA 'chinta' khaDgAdinA 'bhinta zUlAdinA 'dahata' murmurAdinA, NamitivAkyAlaGkAre, tadevambhUtAn karNAsukhAn zabdAn bhairavAn zrukhA te tu nArakA bhayoddhAntalocanA bhayenabhItyA bhinnA-naSTA saMjJA-antaHkaraNavRttiryeSAM te tathA naSTasaMjJAzca 'kAM dizaM vrajAma:' kutra gatAnAmasAkamevambhUtasyAsya mahAghorArabadAruNasya duHkhasya trANaM sthAdityetatkAsantIti // 6 // te ca bhayoddhAntA dikSu naSTA yadanubhavanti tadarzayitumAha iMgAlarAsiM jaliyaM sajotiM, tattovamaM bhuumimnnukmNtaa| te DajjhamANA kalluNaM thaNaMti, arahassarA tattha ciradvitIyA // 7 // jai te suyA veyaraNI bhiduggA, Nisio jahA khura iva tikkhsoyaa| taraMti te veyaraNI bhiduggAM, usucoiyA sattisu hammamANA // 8 // 'aGgArarAziM' khadirAGgArapuJja 'jvalitaM' jvAlAkulaM tathA saha jyotiSA-udyotena vartata iti sajyotirbhUmiH, tenopamA yasyAH sA tadupamA tAmaGgArasannibhAM bhUmimAkramantaste nArakA dandahyamAnAH 'karuNaM' dInaM 'stananti' Akrandanti, tatra bAda1 avAG pra0 / 2 ni naromANo'NDajA iva / dain Education International For Personal & Private Use Only Hal.jainelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ seA sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavattiyutaM // 129 // rAgnerabhAvAttadupamA bhUmimityuktam , etadapi digdarzanArthamuktam , anyathA nArakatApassehatyAgninA nopamA ghaTate, te ca nArakA 14/5 narakavi4|| mahAnagaradAhAdhikena tApena dahyamAnA 'arahakharA' prakaTakharA mahAzabdAH santaH 'tatra' tasinnarakAvAse ciraM-prabhUtaM kAlaM18 bhaktyadhyaH sthitiH-avasthAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-utkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi jaghanyato dazavarSasahasrANi tisstthntiiti||7|| apica uddezaH 1 sudharmakhAmI jambUvAminaM pratIdamAha-yathA bhagavatedamAkhyAtaM yadi 'te' khayA zrutA-zravaNapathamupAgatA 'vaitaraNI' nAma kSAroSNarudhirAkArajalavAhinI nadI Abhimukhyena durgA abhidurgA-duHkhotpAdikA, tathA-nizito yathA kSurastIkSNo bhavatyevaM tIkSNAni-zarIrAvayavAnAM kartakAni srotAMsi yasyAH sA tathA, te ca nArakAstaptAGgArasannibhAM bhUmi vihAyodakapipAsavobhitaptAH | santastApApanodAyAbhiSiSikSavo vA tAM vaitaraNImabhidurgA taranti, kathambhUtAH-iSuNA-zareNa pratodeneva coditaaH-preritaaH| zaktibhizca hanyamAnAstAmeva bhImAM vaitaraNI taranti, tRtIyArthe saptamI // 8 // kizca kIlehiM vijhaMti asAhukammA, nAvaM uviMte saivippahaNA / anne tu sUlAhiM tisUliyAhiM, dIhAhiM viddhRNa ahekaraMti // 9 // // 129 // kesiM ca baMdhittu gale silAo, udagaMsi bolaMti mhaalyNsi| kalaMbuyAvAlaya mummure ya, lolaMti paJcaMti a tattha anne // 10 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAMzca nArakAnatyantakSAroSNena durgandhena vaitaraNIjalenAbhitaptAnAyasakIlAkulAM nAvamupagacchataH pUrvArUDhA 'asAdhukarmANa' 8 paramAdhArmikAH 'kIleSu kaNTheSu vidhyanti, te ca vidhyamAnAH kalakalAyamAnena sarvasroto'nuyAyinA vaitaraNIjalena naSTasaMjJA api sutarAM 'smRtyA vihINA' apagatakartavyavivekA bhavanti, anye punarnarakapAlA nArakaiH krIDatastAnaSTAMstrizalikAbhiH zulAbhiH 'dIrghikAbhiH' AyatAbhirvidhvA adhobhUmau kurvantIti // 9 // apica keSAMcinnArakANAM paramAdhArmikA mahatIM zilAM gale baddhA mahatyudake 'bolaMti'tti nimajayanti, punastataH samAkRSya vaitaraNInadyAH kalambukAvAlukAyAM murmurAmau ca 'lola yanti' atitaptavAlukAyAM caNakAniva samantato gholayanti, tathA anye 'tatra' narakAvAse khakarmapAzAvapAzitAnnArakAn suNTha18|| ke protakamAMsapezIvat 'pacanti' bharjayantIti // 10 // tathA AsUriyaM nAma mahAbhitAvaM, aMdhaMtamaM duppataraM mahaMtaM / uDe aheaM tiriyaM disAsu, samAhio jatthAgaNI jhiyAI // 11 // jaMsI guhAe jalaNe'tiudde, avijANao Dajjhai luttpnnnno| sayA ya kaluNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhamma // 12 // na vidyate sUryo yasmin saH asUryo-narako bahalAndhakAraH kumbhikAkRtiH sarva eva vA narakAvAso'sUrya iti vyapadizyate, 1 karttavyAkartavya0 pra0 / 2 iyatta0 pra0 / 3 protamAM0 pra0 / 4 asUriyaM pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavR narakavibhaktyadhya. | uddezaH 1 ttiyuta // 130 // tamevambhUtaM mahAbhitApam andhatamasaM 'duSprataraM duruttaraM 'mahAntaM' vizAlaM narakaM mahApApodayAdjanti, tatra ca narake Urdhvamadha- stiryak sarvataH 'samAhitaH samyagAhito vyavasthApito'gnijvalatIti, paMThyate ca 'samUsiojatthagaNI jhiyAI yatra narake | samyagUrdhva zritaH-samucchrito'gniH prajvalati taM tathAbhUtaM narakaM varAkA vrajanti iti // 11 // kizcAnyat-'yasmin naraketi| gato'sumAn 'guhAyA' mityuSTrikAkRtau narake pravezito 'jvalane agnau 'ativRttaH' atigato vedanAbhibhUtakhAtvakRtaM duzcaritama jAnan 'luptaprajJaH' apagatAvadhiviveko dandahyate, tathA 'sadA' sarvakAlaM punaH karuNaprAyaM kRtsnaM vA 'dharmasthAnam' uSNasthAnaM | tApasthAnamityarthaH, 'gADhaM'ti atyartham 'upanItaM' DhaukitaM duSkRtakarmakAriNAM yat sthAnaM tatte vrajanti, punarapi tadeva vizinaSTi-atiduHkharUpo dharmaH-svabhAvo yasminniti, idamuktaM bhavati-akSinimeSamAtramapi kAlaM na tatra duHkhasya vizrAma iti, taduktam - "acchiNimIlaNamettaM Natthi suhaM dukkhameva paDibaddhaM / Nirae NeraiyANaM ahoNisaM paccamANANaM // 1 // " // 12 // apica cattAri agaNIo samArabhittA, jahiM kUrakammA'bhitaviMti bAlaM / te tattha ciTuMta'bhitappamANA, macchA va jIvaMtuvajotipattA // 13 // saMtacchaNaM nAma mahAhitAvaM, te nArayA jattha asaahukmmaa| hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, phalagaM va tacchaMti kuhADahatthA // 14 // 1 jAjvala0 pra0 / 2 pacyate pra0 / 3 akSinimIlanamAtraM nAsti sukhaM duHkhameva pratibaddhaM niraye nairayikANAM aharnizaM pacyamAnAnAm // 1 // // 130 // dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ catasRSvapi dikSu caturo'nIn 'samArabhya' prajvAlya 'yatra' yasminnarakAvAse 'krUrakarmANo' narakapAlA AbhimukhyenAtyartha tApayanti - bhaTitravatpacanti 'bAlam' ajJaM nArakaM pUrvakRtaduzcaritaM te tu nArakajIvA evam 'abhitapyamAnAH kadarthyamAnAH svakarmanigaDitAstatraiva prabhUtaM kAlaM mahAduHkhAkule narake tiSThanti dRSTAntamAha-yathA jIvanto 'matsyA' mInA 'upajyotiH ' agneH samIpe prAptAH paravazatvAdanyatra gantumasamarthAstatraiva tiSThanti, evaM nArakA api, matsyAnAM tApAsahiSNuvAdanAvatyantaM duHkhamutpadyata ityatastagrahaNamiti // 13 // kiJcAnyat-sam - ekIbhAvena takSaNaM santakSaNaM, nAmazabdaH sambhAvanAyAM yadetatsaMtakSaNaM tatsarveSAM prANinAM 'mahAbhitApaM' mahAduHkhotpAdakamityevaM sambhAvyate, yadyevaM tataH kimityAha - te 'nArakA' narakapAlA 'yatra' narakAvAse svabhavanAdAgatAH 'asAdhukarmANaH krUrakarmANo niranukampAH 'kuThArahastAH' parazupANayastAnnArakAnatrANAn hastaiH pAdaizva 'baddhA' saMyamya 'phalakamiva' kASThazakalamiva 'takSNuvanti' tanUkurvanti chindantItyarthaH // 14 // api ca ruhire puNo vaccasamussiaMge, bhinnuttamaMge varivattayaMtA / payaMti NaM Neraie phuraMte, sajIvamacche va ayokavale // 15 // no caiva te tattha masIbhavaMti, Na mijjatI tivvabhiveyaNAe / tamANubhAgaM aNuvedayaMtA, dukkhaMti dukkhI iha dukkaDeNaM // 16 // For Personal & Private Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM XI te paramAdhArmikAstAnArakAnkhakIye rudhire taptakavalyA prakSipte punaH pacanti, varcaHpradhAnAni samucchritAnyatrANyaGgAni vA yeSAM ||5narakavizIlAGkA- te tathA tAn bhinna-cUrNitam uttamAGga-ziro yeSAM te tathA tAniti, kathaM pacantItyAha-'parivartayantaH uttAnAnavAjhukhAn vA bhakyadhya. cAIyavR uddezaH 1 kurvantaH Namiti vAkyAlaGkAre tAn-'sphurata' itazcetazca vihalamAtmAnaM nikSipataH sajIvamatsyAnivAyasakavalyAmiti // 15 // ttiyutaM tathA-te ca nArakA evaM bahuzaH pacyamAnA api 'no' naiva 'tatra' narake pAke vA narakAnubhAve vA sati 'maSIbhavanti' naiva bh||13|| masAdbhavanti, tathA tattIvAbhivedanayA nAparamagniprakSiptamatsyAdikamapyasti yanmIyate-upamIyate, ananyasadRzIM tIvra vedanAM vAcAmagocarAmanubhavantItyarthaH, yadivA-tIvrAbhivedanayA'pyananubhUtasvakRtakarmakhAnna mriyanta iti, prabhUtamapi kAlaM yAvattattAdRzaM / zItoSNavedanAjanitaM tathA dahanacchedanabhedanatakSaNatrizUlAropaNakumbhIpAkazAlmalyArohaNAdikaM paramAdhArmikajanitaM parasparo-19 dIraNaniSpAditaM ca 'anubhAgaM karmaNAM vipAkam 'anuvedayantaH samanuvedayantaH samanubhavantastiSThanti, tathA svakRtena 'duSkR-10 | tena' hiMsAdinA'STAdazapApasthAnarUpeNa satatodIrNaduHkhena duHkhino 'duHkhayanti' pIDayante, nAkSinimeSamapi kAlaM duHkhena | mucyanta iti // 16 // kizcAnyattahiM ca te lolaNasaMpagADhe, gADhaM sutattaM agaNiM vayaMti / 18 // 131 // na tattha sAyaM lahatI bhidugge, arahiyAbhitAvA tahavI tarviti // 17 // Sasasesa9a%ase%%999999 1 arnbhiyaa0pr0| For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ eesercedeceaeeeeeeeroesea se succaI nagaravahe va sadde, duhovaNIyANi payANi tattha / udiNNakammANa udiNNakammA, puNo puNo te sarahaM duheti // 18 // 'tasmiMzca' mahAyAtanAsthAne narake tameva vizinaSTi-nArakANAM lolanena samyak pragADho-vyApto bhRtaH sa tathA tasinnarake atizItArtAH santo 'gADham' atyarthaM suSTha taptam agniM vrajanti, 'tatrApi agnisthAne'bhidurge dahyamAnAH 'sAtaM sukhaM manAgapi 2 | na labhante, 'arahito' nirantaro'bhitApo mahAdAho yeSAM te arahitAbhitApAH tathApi tAnnArakAMste narakapAlAstApayantyatyartha / taptatailAgninA dahantIti // 17 // apica sezabdo'thazabdArthe, 'artha' anantaraM teSAM nArakANAM narakapAlai raudraiH kadaryamAnAnAM | bhayAnako hAhAravapracura Akrandanazabdo nagaravadha iva 'zrUyate' samAkarNyate, duHkhena pIDayopanItAni-uccAritAni karuNApradhA nAni yAni padAni hA mAtastAta ! kaSTamanAtho'haM zaraNAgatastava trAyakha mAmityevamAdInAM padAnAM 'tatra' narake zabdaH zrUyate, & udIrNam udayaprApta kaTuvipAkaM karma yeSAM te tathA teSAM tathA 'udIrNakarmANo' narakapAlA mithyAkhahAsyaratyAdInAmudaye varta-18 mAnAH 'punaH punaH' bahuzaste 'sarahaM ( duheM )ti' sarabhasaM-sotsAhaM nArakAn 'duHkhayanti'atyantamasamaM nAnAvidhairupAyairduH| khamasAtavedanIyamutpAdayantIti // 18 // tathA- . pANehi NaM pAva viojayaMti, taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / daMDehiM tatthA sarayaMti bAlA, savvehiM daMDehi purAkaehiM // 19 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 132 // 5 narakavibhakyadhya. uddezaH 1 te hammamANA Narage paDaMti, punne durUvassa mahAbhitAve / te tattha ciTuMti durUvabhakkhI, tudaMti kammovagayA kimIhiM // 20 // 'Namiti' vAkyAlaGkAre, 'prANaiH' zarIrendriyAdibhiste 'pApA'pApakarmaNo narakapAlA 'viyojayanti' zarIrAvayavAnAM pATanAdibhiH prakArairvikartanAdavayavAn vizleSayanti, kimarthamevaM te kurvantItyAha-'tad' duHkhakAraNaM 'bhe' yuSmAkaM 'pravakSyAmi yAthAtathyena' avitathaM pratipAdayAmIti, daNDayanti-pIDAmutpAdayantIti daNDA-duHkha vizeSAstai rakANAmApAditaiH 'bAlA | nirvivekA narakapAlAH pUrvakRtaM sArayanti, tadyathA-tadA hRSTasvaM khAdasi samutkRtyotkRtya prANinAM mAMsaM tathA pibasi tadrasaM madyaM ca gacchasi paradArAn , sAmprataM tadvipAkApAditena karmaNAbhitapyamAnaH kimevaM rAraTIpItyevaM sarvaiH purAkRtaiH 'daNDaiH' | duHkhavizeSaiH sArayantastAdRzabhUtameva duHkhavizeSamutpAdayanto narakapAlAH pIDayantIti // 19 // kizca-'te' varAkA nArakA 'hanyamAnAH' tADyamAnA narakapAlebhyo naSTA anyasin ghoratare 'narake narakaikadeze 'patanti' gacchanti, kimbhUte narake ?-'pUrNe bhRte duSTaM rUpaM yasya tarUpaM-viSThAsRgmAMsAdikalmalaM tasya bhRte tathA 'mahAbhitApe' atisantApopete 'te' nArakAH khakarmA-12 vabaddhAH 'tatra' evambhUte narake 'dUrUpabhakSiNaH' azucyAdibhakSakAH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, tathA 'kRmibhiH' narakapAlApAditaiH parasparakRtaizca 'svakarmopagatA' svakarmaDhaukitAH 'tudyante' vyathyante iti / tathA cAgamaH-"chaTThIsattamAsu NaM puDhavIsu 1 SaSThasaptamyoH pRthvyo rayikA atimahAnti raktakunthurUpANi vikuLa anyonyasya kAyaM anuhanyamAnAstiSThanti / / // 132 // For Personal & Private Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ neraiyA pahU mahaMtAI lohikuMthurUvAI viuvittA annamannassa kArya samaturaMgemANA samaturaMgemANA aNughAyamANA aNughAyamANA ciTThati " // 20 // kizcAnyat sayA kasiNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhamma / aMdUsu pakkhippa vihattu dehaM, veheNa sIsaM se'bhitAvayaMti // 21 // chiMdati bAlassa khureNa nakaM, uTTevi chiMdaMti duvevi kaNNe / jibbhaM viNikassa vihatthimittaM, tikkhAhiM sUlAhi'bhitAvayaMti // 22 // 'sadA sarvakAlaM 'kRtsnaM saMpUrNa punaH tatra narake 'dharmapradhAna' uSNapradhAnaM sthitiH-sthAnaM nArakANAM bhavati, tatra hi pralayAtiriktAgninA vAtAdInAmatyantoSNarUpakhAta , tacca dRDhaH-nidhattanikAcitAvasthaiH karmabhirnArakANAm 'upanItaM' DhaukitaM, punarapi, | vizinaSTi-atIva duHkham-asAtAvedanIyaM dharma:-svabhAvo yasya tattathA tasiMzcaivaM vidhe sthAne sthito'sumAn 'anduSu' nigaDeSu | dehaM vihatya prakSipya ca tathA zirazca 'se' tasya nArakasya 'vedhena' randhrotpAdanenAbhitApayanti kIlakaizca sarvANyapyaGgAni vita-16 |tya camevata kIlayanti iti // 21 // apica-te paramAdhArmikAH pUrvadazcaritAni smarayikhA 'bAlasya' ajJasya-nirvivekasya prA-16 | 1 bahU pra0 / 2 samacauraMge0 pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 133 // yazaH sarvadA vedanAsamudghAtopagatasya kSurapreNa nAsikAM chindanti tathauSThAvapi dvAvapi kau~ chindanti, tathA madyamAMsarasAbhilipso- 18|5narakavimaSAbhASiNo jihAM vitastimAtrAmAkSipya tIkSNAbhiH zUlAbhiH 'abhitApayanti' apanayanti iti // 22 // tathA bhaktyadhya. uddezaH 1 te tippamANA talasaMpuDaMva, rAiMdiyaM tattha thaNaMti baalaa| galaMti te soNiapUyamaMsaM, pajoiyA khaarpiddhiyNgaa|| 23 // jai te sutA lohitapUapAI, bAlAgaNI teaguNA pareNaM / kuMbhI mahaMtAhiyaporasIyA, samUsitA lohiyapUyapuNNA // 24 // 'te' chinnanAsikoSThajitAH santaH zoNitaM 'tipyamAnAH' kSaranto yatra-yasmin pradeze rAtriMdinaM gamayanti, tatra 'bAlA' ajJAH 'tAlasampuTA iva' pavaneritazuSkatAlapatrasaMcayA iva sadA 'stananti' dIrghavikharamAkrandantastiSThanti tathA 'prdyotitaa'| vahinA jvalitAH tathA kSAreNa pradigdhAGgAH zoNitaM pUrya mAMsaM cAharnizaM galantIti // 23 // kiJca-punarapi sudharmakhAmI jambU-18| | khAminamuddizya bhagavadacanamAviSkaroti-yadi 'te' khayA 'zrutA' AkarNitA-lohitaM-rudhiraM pUrya-rudhirameva pakaM te dve api // 133 // paktuM zIlaM yasyAM sA lohitapUyapAcinI-kumbhI, tAmeva vizinaSTi-'bAla' abhinavaH pratyagro'gnistena teja:-abhitApaH sa eva 1 stananto pr0| % For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNo yasyAH sA bAlAgritejoguNA 'pareNa' prakarSeNa taptetyarthaH, punarapi tasyA evaM vizeSaNaM 'mahatI' bRhattarA 'ahiyaporusIye ti puruSapramANAdhikA 'samucchritA' uSTrikAkRtirUvaM vyavasthitA lohitena pUyena ca pUrNA, saivambhUtA kumbhI samantato'gninA prajvalitA'tIva bIbhatsadarzaneti // 24 // tAsu ca yakriyate tadarzayitumAha pakkhippa tAsu payayaMti bAle, adRssare te kaluNaM rsNte| taNhAiyA te tautaMbatattaM, pajijamANA'taraM rasaMti // 25 // appeNa appaM iha vaMcaittA, bhavAhame puvasate shsse| ciTuMti tatthA bahukUrakammA, jahA kaDaM kamma tahAsi bhAre // 26 // samajiNittA kalusaM aNajjA, iTehi kaMtehi ya vippahUNA / te dubbhigaMdhe kasiNe ya phAse, kammovagA kuNime AvasaMti // 27 // ttibemi // iti nirayavibhattie paDhamo uddeso samatto // (gAthAgraM0 336) 'tAsu' pratyagrAgnipradIptAsu lohitapUyazarIrAvayavakilviSapUrNAsu durgandhAsu ca 'bAlAn' nArakAstrANarahitAn ArtavarAn / karuNaM-dInaM rasataH prakSipya prapacanti, 'te ca' nArakAstathA kadarthyamAnA virasamAkrandantastRDArtAH salilaM prArthayanto madyaM te 920000292992989290920292020 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ttiyutaM atIva priyamAsIdityevaM sarayitA taptaM pAyyante, te ca taptaM vapu pAyyamAnA ArtataraM 'rasanti' rAraTantIti // 25 // uddezakA- 5 narakavizIlAGkArthopasaMhArArthamAha-'appeNa' ityAdi, 'iha' asinmanuSyabhave 'AtmanA' paravaJcanapravRttena svata eva paramArthata AtmAnaM vaJcayitA bhakyadhya. cAIyavR- 'alpena' stokena paropaghAtasukhenAtmAnaM vazcayikhA bahuzo bhavAnAM madhye adhamA bhavAdhamAH-matsyabandhalubdhakAdInAM bhavA-za uddezaH 1 stAn pUrvajanmasu zatasahasrazaH samanubhUya teSu bhaveSu viSayonmukhatayA sukRtaparAzukhakhena cAvApya mahAghorAtidAruNaM narakA | vAsaM 'tatra' taminmanuSyAH 'krUrakarmANaH' parasparato duHkhamudIrayantaH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, atra kaarnnmaah||134|| | 'yathA' pUrvajanmasu yAdRgbhUtenAdhyavasAyena jaghanyajaghanyatarAdinA kRtAni karmANi 'tathA' tenaiva prakAreNa 'se' tasya nArakajantoH 'bhArA' vedanAH prAdurbhavanti svataH parata ubhayato veti, tathAhi-mAMsAdAH khamAMsAnyevAgninA pratApya bhakSyante, tathA mAMsara-1 sapAyino nijapUyarudhirANi taptatrapraNi ca pAyyante, tathA matsyaghAtakalubdhakAdayastathaiva chidyante bhidyante yAvanmAyenta iti,18 tathA'nRtabhASiNAM tatsmArayikhA jihvAzcecchidyante, (granthAnam 4000) tathA pUrvajanmani parakIyadravyApahAriNAmaGgopAGgAnyapahiyante tathA pAradArikANAM vRSaNacchedaH zAlmalyupagRhanAdi ca te kAryante evaM mahAparigrahArambhavatAM krodhamAnamAyAlobhinAM ca janmAMtarakhakRtakrodhAdiduSkRtasAraNena tAdRgvidhameva duHkhamutpAdyate, itihakhA suSTucyate yathA vRttaM karma tAdRgabhUta eva teSAM tatka mavipAkApAdito bhAra iti // 26 // kizcAnyat-anAryA anAryakarmakArikhAddhisAnRtasteyAdibhirAzravadvAraiH 'kaluSaM' pApaM / IST'samajye' azubhakarmopacayaM kRkhA 'te' krUrakarmANo 'darabhigandhe narake AvasantIti saMTaGkaH, kimbhUtAH?-'iSTe:' zabdAdibhi-18 (24 // 1. viSayaiH 'kamanIyaiH kAntairvividhaM prakarSaNa hInA vinamuktA narake vasanti, yadivA-yadartha kaluSa samajeyanti taimotAputrakala 2920201290999990909 easeeeeeeeeeeeeeeeesea For Personal & Private Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAdibhiH kAntaizca viSayairvipramuktA ekAkinaste 'durabhigandhe' kuthitakalevarAtizAyini narake 'kRtsle saMpUrNe'tyantAzubhasparza // ekAntodvejanIye'zubhakarmopagatAH 'kuNime tti mAMsapezIrudhirapUyAtraphipphisakazmalAkule sarvAmadhyAdhame bIbhatsadarzane hAhAravA9 krandena kaSTaM mA tAvadityAdizabdabadhiritadigantarAle paramAdhame narakAvAse A-samantAdutkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi yAva-19 dyasyAM vA narakapRthivyAM yAvadAyustAvad 'vasanti' tiSThanti, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 27 // iti narakavibhakteH prathamoddezakaH samAptaH // atha paJcamAdhyayanasya dvitIyoddezakaH prArabhyate // Beestseeeeeeeeeeeeesecsh uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake yaiH karmabhirjantavo narakedhUtpa-8 dyante yAdRgavasthAzca bhavantyetatpratipAditam , ihApi viziSTataraM tadeva pratipAdyate, ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnu|game askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam ahAvaraM sAsayadukkhadhamma, taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / bAlA jahA dukaDakammakArI, vedaMti kammAI purekaDAiM // 1 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 135 // 9999960902 hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, udaraM vikattaMti khurAsiehiM / 5narakavigiNhittu bAlassa vihattu dehaM, vaddhaM thiraM piTTato uddharaMti // 2 // bhaktyadhya. uddezaH 2 'artha' ityAnantarye 'aparam' ityuktAdanyadvakSyAmItyuttareNa sambandhaH, zazvadbhavatIti zAzvataM-yAvadAyustacca taduHkhaM ca zAzvataduHkhaM taddharma:-svabhAvo yasmin yasya vA narakasya sa tathA tam , evambhUtaM nityaduHkhasvabhAvamakSinimeSamapi kAlamavidyamAna-18 sukhalezaM 'yAthAtathyena' yathA vyavasthitaM tathaiva kathayAmi, nAtropacAro'rthavAdo vA vidyata ityarthaH, 'bAlA' paramArthamajAnAnA| | viSayasukhalipsavaH sAmpratakSiNaH karmavipAkamanapekSamANA 'yathA' yena prakAreNa duSTaM kRtaM duSkRtaM tadeva karma-anuSThAnaM tena vA duSkRtena karma-jJAnAvaraNAdikaM taduSkRtakarma tatkartuM zIlaM yeSAM te duSkRtakarmakAriNaH ta evambhUtAH 'purAkRtAni janmAntarA||rjitAni karmANi yathA vedayanti tathA kathayiSyAmIti // 1 // yathApratijJAtamAha-paramAdhArmikAstathAvidhakarmodayAt krIDAyamAnAH tAnnArakAn hasteSu pAdeSu baddhodaraM 'kSuraprAsibhiH' nAnAvidhairAyudhavizeSaiH 'vikartayanti' vidArayanti, tathA parasya bAlasyevAkiJcitkaratvAdvAlasya lakuTAdibhirvividhaM 'hataM' pIDitaM dehaM gRhIlA 'vardha' carmazakalaM 'sthiraM' balavat 'pRSThataH pRSThideze 'uddharanti' vikartayantyevamagrataH pArzvatazceti // 2 // api ca // 135 // bAhU paikattaMti ya mUlato se, thUlaM viyAsaM muhe ADahati / 1 pakappaMti smuu0pr0| For Personal & Private Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahaMsi juttaM sarayaMti bAlaM, Arussa vijhaMti tudeNa piTe // 3 // ayaMva tattaM jaliyaM sajoi, taUvamaM bhuumimnnukmNtaa| te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, usucoiyA tattajugesu juttA // 4 // 'se tasya nArakasya tisRSu narakapRthivISu paramAdhArmikA aparanArakAca adhastanacatasRSu cAparanArakA eva mUlata Arabhya bAhUn 'prakartayanti' chindanti tathA 'mukheM' vikAzaM kRkhA 'sthUlaM' bRhattaptAyogolAdikaM prakSipanta A-samantAdahanti / tathA 'rahasi' ekAkinaM 'yuktam upapannaM yuktiyuktaM svakRtavedanAnurUpaM tatkRtajanmAntarAnuSThAnaM taM 'bAlam' ajhaM nArakaM sArayanti, | tadyathA-taptatrapupAnAvasare madyapastamAsIstathA svamAMsabhakSaNAvasare pizitAzI khamAsIrityevaM duHkhAnurUpamanuSThAnaM sArayantaH kadarthayanti, tathA-niSkAraNameva 'ArUSya' kopaM kRkhA pratodAdinA pRSThadeze taM nArakaM paravazaM vidhyantIti // 3 // tathAtaptAyogolakasannibhAM jvalitajyotirbhUtAM tadevaMrUpAM tadupamA vA bhUmim 'anukrAmantaH' tAM jvalitAM bhUmiM gacchantaste dahyamAnAH 'karuNaM' dInaM-visvaraM 'stanaMti' rAraTanti tathA tapteSu yugeSu yuktA galibalIvardA iva iSuNA pratodAdirUpeNa vidhyamAnAH stanantIti // 4 // anyacca bAlA balA bhUmimaNukamaMtA, pavijalaM lohapahaM ca tattaM / For Personal & Private Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryaya triyutaM // 136 // sI'bhiduggaMsi pavajamANA, peseva daMDehiM purAkaraMti // 5 // te saMpagADhaMsi pavajjamANA, silAhi hammaMti nipAtiNIhiM / saMtAvaNI nAma ciradvitIyA, saMtappatI jattha asAhukammA // 6 // 'bAlA' nirvivekinaH prajvalitalohapathamiva taptAM bhuvaM 'pavijjalaM 'ti rudhirapUyAdinA picchilAM balAdanicchantaH 'anukramyamANAH preryamANA virasamArasanti, tathA 'yasmin' abhidurge kumbhIzAlmalyAdau prapadyamAnA narakapAlacoditA na samyaggacchanti, tataste kupitAH paramAdhArmikAH 'preSyAniva' karmakarAniva balIvardavadvA daNDairhalA pratodanena pratudya 'purataH ' agrataH kurvanti, na te svecchayA gantuM sthAtuM vA labhanta iti / / 5 / / kiJca - 'te' nArakAH 'sampragADha' miti bahuvedanamasAM narakaM mArga vA prapadyamAnA gantuM sthAtuM vA tatrAzaknuvanto'bhimukhapAtinIbhiH zilAbhirasurairhanyante, tathA santApayatIti santApanI -kumbhI sA ca | cirasthitikA tadgato'sumAn prabhUtaM kAlaM yAvadativedanAgrasta Aste yatra ca 'santapyate' pIDyate'tyartham 'asAdhukarmA' janmAntarakRtAzubhAnuSThAnaM iti // 6 // tathA kaMdU pakkhippa paryaMta bAlaM, tatovi daDDhA puNa uppayaMti / te uDDakA ehiM pakhajamANA, avarehiM khajaMti saNaSphaehiM // 7 // For Personal & Private Use Only 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 2 // 136 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ samUsiyaM nAma vidhUmaThANaM, jaM soyatattA kaluNaM thaNaMti / ahosiraM kahu vigattiUNaM, ayaMva satthehiM samosaveMti // 8 // taM 'bAlaM' varAkaM nArakaM kanduSu prakSipya narakapAlAH pacanti, tataH pAkasthAnAt te dahyamAnAcaNakA iva bhRjyamAnA Urdhva patantyutpatanti, te ca UrdhvamutpatitAH 'uDDhakAehiMti droNaiH kAkairvakriyaiH 'prakhAdyamAnA' bhakSyamANA anyato naSTAH santo:paraiH 'saNapphaehiM ti siMhavyAghrAdibhiH 'khAdyante' bhakSyante iti // 7 // kizca-samyagucchritaM-citikAkRti, nAmazabda: sambhAvanAyAM, sambhAvyante evaMvidhAni narakeSu yAtanAsthAnAni, vidhUmasya-agneH sthAnaM vidhUmasthAnaM yatprApya zokavitaptAH 'karuNaM' dInaM 'stananti' AkrandantIti, tathA adhaHziraH kRtA dehaM ca vikAyovat 'zastraiH' tacchedanAdibhiH 'samosaveMti'tti khaNDazaH khaNDayanti // 8 // api ca samUsiyA tattha visUNiyaMgA, pakkhIhiM khajaMti aomuhehiM / saMjIvaNI nAma ciraTritIyA, jaMsI payA hammai pAvaceyA // 9 // tikkhAhiM sUlAhi nivAyayaMti, vasogayaM sAvayayaM va laddhaM / . 1 bhitAvayaMti prH| 20eeeeeeeeeeeeeeseseseksee dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM te sUlaviddhA kaluNaM thaNaMti, egaMtadukkhaM duhao gilANA // 10 // 5narakavizIlAGkA | 'tatra' narake stambhAdau UrdhvabAhavo'dhaHziraso vA zvapAkairvastavallambitAH santaH 'visUNiyaMga'tti utkRttAGgA apagatavacaH bhaktyadhya. cAyivRpakSibhiH 'ayomukhaiH' vajracakSubhiH kAkagRdhrAdibhirbhakSyante, tadevaM te nArakA narakapAlApAditaiH parasparakRtaiH svAbhAvikairvA | uddezaH 2 ciyutaM chinnA bhinnAH kathitA mUrchitAH santo vedanAsamudghAtagatA api santo na mriyante ato vyapadizyate saJjIvanIvat snyjiivnii||137|| IS jIvitadAtrI narakabhUmiH, na tatra gataH khaNDazazchinno'pi mriyate vAyuSi. satIti, sA ca cirasthitikotkRSTatastrayastriMzat yAva |sAgaropamANi, yasyAM ca prAptAH prajAyanta iti prajAH-prANinaH pApacetaso hanyante mudgarAdibhiH, narakAnubhAvAca mumUrSavo'| pyatyantapiSTA api na niyante, apitu pAradavanmilantIti // 9 // apica-pUrvaduSkRtakAriNaM tIkSNAbhirayomayIbhiH zUlAmiH narakapAlA nArakamatipAtayanti, kimiva ?-vazamupagataM zvApadamiva kAlapRSThasUkarAdika khAtadhyeNa labdhvA kadarthayanti, te nAra-1K kAH zUlAdibhirviddhA api na mriyante, kevalaM 'karuNaM' dInaM stananti, na ca teSAM kazcitrANAyAlaM tathaikAntena 'ubhayataH' antabahizca 'glAnA' apagataprabhodAH sadA duHkhamanubhavantIti // 10 // tathAsayA jalaM nAma nihaM mahaMtaM, jaMsI jalaMto ara 18 // 137 // ciTuMti baddhA bahukUrakammA, arahassarA kei ciradvitIyA // 11 // 10mabhitApayanti pra0 / 2 kAlapRSThoM mRgabhede (haimH)| dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciyA mahaMtIu samArabhittA, chanbhaMti te taM kaluNaM rasaMtaM / AvadRtI tattha asAhukammA, sappI jahA paDiyaM joimajjhe // 12 // dr 'sadA' sarvakAlaM 'jvalat dedIpyamAnamuSNarUpakhAt sthAnamasti, nihanyante prANinaH karmavazagA yasmin tanniham-AghAta sthAnaM tacca 'mahadU' vistIrNa yatrAkASTho'gnirbalannAste, tatraivambhUte sthAne bhavAntare bahukrUrakRtakarmANasta dvipAkApAditena pApena baddhAstiSThantIti, kimbhUtAH?-'arahakharA' bRhadAkrandazabdAH 'cirasthitikA' prabhUtakAlasthitaya iti // 11 // tathA-mahatIzcitAH samArabhya narakapAlAH 'taM' nArakaM virasaM 'karuNaM' dInamArasantaM tatra kSipanti, sa cAsAdhukarmA 'tatra' tasyAM citAyAM gataH san 'Avartate' vilIyate, yathA-'sarpi:' ghRtaM jyotirmadhye patitaM dravIbhavatyevamasAvapi vilIyate, na ca tathApi bhavAnubhAvAtprANairvimucyate // 12 // ayamaparo narakayAtanAprakAra ityAha sadA kasiNaM puNa dhammaThANaM, gADhovaNIyaM aidakkhadhammaM / hatthehiM pAehi ya baMdhiUNaM, sattuvva DaMDehiM samArabhaMti // 13 // bhaMjaMti bAlassa vaheNa puTThI, sIsaMpi bhiMdaMti aoghaNehiM / te bhinnadehA phalagaMva tacchA, tattAhiM ArAhiM NiyojayaMti // 1 // eoeoeoeoeoeoeoeoeseeneseseoco Jan Education Interrara For Personal & Private Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRttiyutaM // 138 // 'sadA' sarvakAlaM 'kRtsnaM' sampUrNa punaraparaM 'dharmasthAnaM' uSNasthAnaM dRdairnidhattanikAcitAvasthaiH karmabhiH 'upanItaM' DhaukitamatIva duHkharUpo dharmaH svabhAvo yasmiMstadatiduHkhadharmaM tadevambhUte yAtanAsthAne tamatrANaM nArakaM hasteSu pAdeSu ca baddhA tatra prakSipanti, tathA tadavasthameva zatrumiva daNDaiH 'samArabhante' tADayanti iti / / 13 / / kiJca - 'bAlasya' varAkasya nArakasya vyathayatIti vyatho - lakuTAdiprahArastena pRSThaM 'bhaJjayanti' moTayanti, tathA ziro'pyayomayena ghanena 'bhindanti' cUrNayanti, apiza|bdAdanyAnyapyaGgopAGgAni drughaNaghAMtavarNayanti 'te' nArakA 'bhinnadehAH' cUrNitAGgopAGgAH phalakamivobhAbhyAM pArzvAbhyAM kraka| cAdinA 'avataSTAH' tanUkRtAH santastaptAbhirArAbhiH pratudyamAnAstaptatrapupAnAdike karmaNi 'viniyojyante' vyApAryanta iti // 14 // kiJca -- abhijuMjiyA rudda asAhukammA, usucoiyA hatthivahaM varhati / egaM durUhitu duve tato vA, Arussa vijjhati kakANao se // 15 // . bAlA balA bhUmimaNukamaMtA, pavijjalaM kaMTailaM mahaMtaM / vivaddhatahiM vivaNNacitte, samIriyA koTTabaliM kariMti // 16 // 1 0pAtai0 pra0 / For Personal & Private Use Only 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 2 // 138 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ raudrakarmaNyaparanArakahananAdike 'abhiyujya' vyApArya yadivA-janmAntarakRtaM 'raudraM sattvopaghAtakAryam 'abhiyujya' mA1 rayikhA asAdhUni-azobhanAni janmAntarakRtAni karmANi anuSThAnAni yeSAM te tathA tAn 'iSucoditAn zarAbhighAtapreritAn | hastivAhaM vAhayanti narakapAlAH, yathA hastI vAhyate samAruhya evaM tamapi vAhayanti, yadivA-yathA hastI mahAntaM bhAraM vahatyevaM tamapi nArakaM vAhayanti, upalakSaNArthavAdasyoSTravAhaM vAhayantItyAdyapyAyojyaM, kathaM vAhayantIti darzayati-tasya nArakasyoparyeka dvau trIn vA 'samAruhya' samAropya tatastaM vAhayanti, atibhArAropaNenAvahantam 'AruSya' krodhaM kRkhA pratodAdinA 'vidhya|nti' tudanti, 'se' tasya nArakasya 'kakANaotti marmANi vidhyantItyarthaH // 15 // apica-bAlA iva bAlAH paratatrAH, |picchilAM rudhirAdinA tathA kaNTakAkulAM bhUmimanukrAmanto mandagatayo balAtpreryante, tathA anyAn 'viSaNNacittAn' mUrchitAMstarpakAkArAn 'vividham' anekadhA baddhA te narakapAlAH 'samIritAH' pApena karmaNA coditAstAnArakAn 'kudRyitvA' khaNDazaH kRtA 'baliM karititti nagarabalivaditazcetazca kSipantItyarthaH, yadivA koTTabaliM kurvantIti // 16 // kizca vetAlie nAma mahAbhitAve, egAyate pavvayamaMtalikkhe / hammati tatthA bahukUrakammA, paraM sahassANa muhuttagANaM // 17 // saMbAhiyA dukkaDiNo thaNaMti, aho ya rAo pritppmaannaa| 1 marmaNi pra0 / 2 baliM kurvati itazvetazca kSipaMtItyarthaH, yadivA kohabali kurvatIti, kurvati ngrvliN-pr.| keeeeeeeeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayavR ciyutaM // 139 // egaMtakUDe narae mahaMte, kUDeNa tatthA visame hatA u // 18 // nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyate etannarakeSu yathA'ntarikSe 'mahAbhitApe' mahAduHkhaikakArye ekazilAghaTito dIrghaH 'veyAlie'tti vaikriyaH paramAdhArmikaniSpAditaH parvataH tatra tamorUpatvAnnarakANAmato hastasparzikayA samAruhanto nArakA 'hanyante' pIDyante, bahUni krUrANi janmAntaropAttAni karmANi yeSAM te tathA, sahasrasaMkhyAnAM muhUrtAnAM paraM prakRSTaM kAlaM, sahasrazabdasyopalakSaNArthakhAtprabhUtaM kAlaM hanyanta itiyAvat // 17 // tathA sam- ekIbhAvena bAdhitAH pIDitA duSkRtaM pApaM vidyate yeSAM te duSkRtino mahApApA: 'aho' ahani tathA rAtrau ca 'paritapyamAnA' atiduHkhena pIDyamAnAH santaH karuNaM dInaM 'stananti' Akrandanti, tathaikAntena ' kUTAni' duHkhotpattisthAnAni yasmin sa tathA tasmin evambhUte narake 'mahati' vistIrNe patitAH prANinaH tena ca | kUTena galayantrapAzAdinA pASANasamUhalakSaNena vA 'tatra' tasminviSame hatAH tuzabdasyAvadhAraNArthalAt stanantyeva kevalamiti // 18 // apica bhaMjaMti NaM puvamarI sarosaM, samuggare te musale gahetuM / te bhinnadehA ruhiraM vamaMtA, omuddhagA dharaNitale paDaMti // 19 // aNAsiyA nAma mahAsiyAlA, pAgabbhiNo tattha sayAyakovA / khajaMti tatthA bahukUrakammA, adUragA saMkaliyAhi baddhA // 20 // For Personal & Private Use Only 5 narakavibhaktyadhya. uddezaH 2 // 139 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ xi 'Nam' iti vAkyAlaGkAre pUrvamaraya ivArayo janmAntaravairiNa iva paramAdhArmikA yadivA-janmAntarApakAriNo nArakA apare|pAmaGgAni 'saroSaM sakopaM samudrANi musalAni gRhIlA 'bhaJjanti' gADhaprahArairAmardayanti, te ca nArakAstrANarahitAH zastraprasarbhinadehA rudhiramudvamanto'dhomukhA dharaNitale patantIti // 19 // kizca-mahAdehapramANA mahAntaH zRgAlA narakapAlaviku-8 vitA 'anazitA' bubhukSitAH, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyata etannarakeSu, 'atipragalbhitA' atidhRSTA raudrarUpA nirbha| yAH 'tatra teSu narakeSu sambhavanti 'sadAvakopA nityakupitAH tairevambhUtaiH zRgAlAdibhistatra vyavasthitA janmAntarakRtabahukUrakarmANaH zRGkhalAdibhirbaddhA ayomayanigaDanigaDitA 'adUragAH' parasparasamIpavartino 'bhakSyante' khaNDazaH khAdyanta iti // // 20 // apica sayAjalA nAma nadI bhiduggA, pavijalaM lohavilINatattA / jaMsI bhiduggaMsi pavajamANA, egAya'tANukkamaNaM kareMti // 21 // eyAiM phAsAiM phusaMti bAlaM, niraMtaraM tattha ciradvitIyaM / Na hammamANassa u hoi tANaM, ego sayaM paJcaNuhoi dukkhaM // 22 // 1troTayante pra. Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only For Personal & Private Use only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIkAGkA sadA-sarvakAlaM jalam-udakaM yasyAM sA tathA sadAjalAbhidhAnA vA 'nadI' sarid 'abhidurgA' ativiSamA prakarSeNa vivi- 5 narakavi dhamatyuSNaM kSArapUyarudhirAvilaM jalaM yasyAM sA pravijalA yadivA 'pavijale ti rudhirAvilakhAt picchilA, vistIrNagambhIrajalA || bhakyadhya. cAryAMya- vA athavA pradIptajalA vA, etadeva darzayati-agninA taptaM sat 'vilInaM' dravatAM gataM yalloham-ayastadvattaptA, atitApavilI-18| uddezaH 2 ttiyutaM nalohasadRzajaletyarthaH, yasyAM ca sadAjalAyAM abhidurgAyAM nadyAM prapadyamAnA nArakAH 'egAya'tti ekAkinovANA 'anukramaNaM | tasyAM gamanaM plavanaM kurvantIti // 21 // sAmpratamuddezakArthamupasaMharan punarapi nArakANAM duHkhavizeSa darzayitumAha-'ete' ana-1 // 140 // ntaroddezakadvayAbhihitAH 'sparzAH' duHkhavizeSAH paramAdhArmikajanitAH parasparApAditAH svAbhAvikA veti atikaTavo rUparasagaMdhasparzazabdAH atyaMtaduHsahA bAlamiva 'bAlam' azaraNaM 'spRzanti' duHkhayanti 'nirantaram' avizrAmaM 'acchinimIlaya'mityAdipUrvavat 'tatra' teSu narakeSu ciraM-prabhUtaM kAlaM sthitiryasya bAlasyAsau cirasthitikastaM, tathAhi-ratnaprabhAyAmutkRSTA sthitiH sAgaropamaM, tathA dvitIyAyAM zarkaraprabhAyAM trINi, tathA vAlukAyAM sapta, paGkAyAM daza, dhUmaprabhAyAM saptadaza tamaHprabhAyAM | dvAviMzatirmahAtamaHprabhAyAM saptamapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamANi utkRSTA sthitiriti, tatra ca gatasya karmavazApAditotkRSTasthitikasya / parairhanyamAnasya khakRtakarmaphalabhujo na kiJcitrANaM bhavati, tathAhi-kila sItendreNa lakSmaNasya narakaduHkhamanubhavatastatrANo, dyatenApi na trANaM kRtamiti zrutiH, tadevameka:-asahAyo yadartha tatpApaM samarjitaM te rahitastatkarmavipAkajaM duHkhamanubhavati, na // 14 | kazciduHkhasaMvibhAgaM gRhNAtItyarthaH, tathA coktam- "mayA parijanasyArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI tena do'haM, gatAste K! phlbhoginH||1||" ityAdi // 22 // kizcAnyat 9890099999990s For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaM jArisaM putvamakAsi kamma, tameva Agacchati sNpraae| egaMtadukkhaM bhavamajaNittA, vedati dukkhI tamaNaMtadukkhaM // 23 // etANi soccA NaragANi dhIre, na hiMsae kiMcaNa svloe| egaMtadiTThI apariggahe u, bujjhija loyassa vasaM na gacche // 24 // evaM tirikkhe maNuyAsu (ma)resuM, caturanta'NaMtaM tayaNuvivAgaM / sa sabameyaM iti vedaittA, kaMkheja kAlaM dhuyamAyarejja // 25 // ttibemi / iti zrInarayavibhattInAmaM paMcamAdhyayanaM samattaM // (gAthAyaM0 361) 'yat' karma 'yAdRzaM' yadanubhAvaM yAdRsthitikaM vA karma 'pUrva janmAntare 'akArSIt' kRtavAMstattADageva jaghanyamadhyamotkRSTasthityanubhAvabhedaM 'samparAye' saMsAre tathA tenaiva prakAreNAnugacchati, etaduktaM bhavati-tIvramandamadhyamairbandhAdhyavasAyasthAnA zairyabaddhaM tattADageva tIvramandamadhyameva vipAkam-udayamAgacchatIti, ekAntena-avazyaM sukhalezarahitaM duHkhameva yasinnarakAdike bhave 18|| sa tathA tamekAntaduHkhaM 'bhavamarjayitvA' narakabhavopAdAnabhUtAni karmANyupAdAyakAntaduHkhinastat-pUrvanirdiSTaM duHkham-asAtaveda- nIyarUpamanantam-ananyopazamanIyamapratikAraM 'vedayanti' anubhavantIti // 23 // punarapyupasaMhAravyAjenopadezamAha-'etAna' Saeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeet dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18 pUrvoktAnarakAn tAsthyAttavyapadeza itihakhA narakaduHkhavizeSAn 'zrutvA' nizamya dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIro-buddhimAn 95narakavizIlAGkA- prAjJaH, etatkuryAditi darzayati-sarvasinnapi trasasthAvarabhedabhinne 'loke' prANigaNe na kamapi prANinaM 'hiMsyAt' na bhaktyadhya. cAryAyavRvyApAdayet, tathaikAntena nizcalA jIvAditattveSu dRSTiH-samyagdarzanaM yasya sa ekAntadRSTiH niSprakampasamyaksa ityarthaH,18 uddezaH2 ttiyutaM tathA na vidyate pari-samantAtsukhArthaM gRhyata iti parigraho yasyAsau aparigrahaH, tuzabdAdAdhantopAdAnAdvA mRSAvAdAdattAdA-18 // 14 // namaithunavarjanamapi draSTavyaM, tathA 'lokam' azubhakarmakAriNaM tadvipAkaphalabhujaM vA yadivA-kaSAyalokaM tatvarUpato 'budhyeta' jA nIyAt , na tu tasya lokasya vazaM gacchediti // 24 // etadanantaroktaM duHkha vizeSamanyatrApyatidizannAha-'evam' ityAdi, evamazubhakarmakAriNAmasumatAM tiryamanuSyAmareSvapi 'caturantaM' caturgatikam 'anantam aparyavasAnaM tadanurUpaM vipAka 'sa' buddhimAn / sarvametaditi pUrvoktayA nItyA 'viditvA' jJAkhA 'dhruvaM' saMyamamAMcaran 'kAlaM' mRtyukAlamAkAMkSet , etaduktaM bhavati-caturgati kasaMsArAntargatAnAmasumatAM duHkhameva kevalaM yato'to dhruvo-mokSaH saMyamo vA tadanuSThAnarato yAvajjIvaM mRtyukAlaM pratIkSeteti, itiH ka parisamAptau, bravImIti pUrvavat // 25 // narakavibhaktyadhyayanaM paJcamaM parisamAptamiti // // 141 // seeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha zrIvIrastutyAkhyaM SaSThamadhyayanaM prArabhyate // uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, assa cAyamabhisambandhaH-atrAnantarAdhyayane narakavibhaktiH pratipAditA, sA, ca zrImanmahAvIravardhamAnasvAminAbhihitetyatastasyaivAnena guNakIrtanadvAreNa caritaM pratipAdyate zAsturgurukhena zAstrasya garIyasvamitikRkhA, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro mahA-18 | vIraguNagaNotkIrtanarUpaH / nikSepastu dvidhA oghaniSpanno nAmaniSpannazca, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu mahAvIra| stavaH, tatra mahacchabdasya vIra ityetasya ca stavasya ca pratyekaM nikSepo vidheyaH, tatrApi 'yathoddezastathA nirdeza' itikRkhA pUrva mahacchabdo nirUpyate, tatrAstyayaM mahacchabdo bahukhe, yathA-mahAjana iti, asti bRhattve, yathA-mahAghoSaH, astyatyarthe, yathA-mahAbhayamiti, asti prAdhAnye, yathA mahApuruSa iti, tatreha prAdhAnye vartamAno gRhIta ityetanniyuktikAro darzayitumAha pAhanne mahasado dave khette ya kAlabhAve ya / vIrassa uNikkhevo cauktao hoi nnaayvvo|| 83 // tatra mahAvIrastava ityatra yo mahacchabdaH sa prAdhAnye vartamAno gRhItaH, teca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA prAdhAnyaM, nAmasthApane kSuNNe, dravyaprAdhAnyaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAt tridhA, sacittamapi dvipadacatuSpadA1 paryAyalAttattvatastasyaivAmidhAnaM yathA bhASAbhidhAnaM vAkyazuddhau vAkyanikSepe / For Personal & Private Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrastutya. sUtrakRtAGgaM | padabhedAt tridhaiva, tatra dvipadeSu tIrthakaracakravartyAdikaM catuSpadeSu hastyazvAdikamapadeSu pradhAnaM kalpavRkSAdikaM, yadivA-ihaiva ye 6zrImahAzIlAGkA- pratyakSA rUparasagandhasparzarutkRSTAH pauNDarIkAdayaH padArthAH acitteSu vaiDUryAdayo nAnAprabhAvA maNayo mizreSu tIrthakaro vibhUSita cAryAMyavR- iti, kSetrataH pradhAnA siddhirdharmacaraNAzrayaNAnmahAvidehaM copabhogAGgIkaraNena tu devakurvAdikaM kSetraM, kAlataH pradhAnaM khekAntasuciyutaM SamAdi, yo vA kAlavizeSo dharmacaraNapratipattiyogya iti, bhAvapradhAnaM tu kSAyiko bhAvaH tIrthakarazarIrApekSayaudayiko vA, tatreha dvayenApyadhikAra iti / vIrasya dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA nikSepaH, tatra jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyavIro dravyArtha sdbhaa||142|| | mAdAvadbhutakarmakAritayA zUro yadivA-yatkiJcit vIryavad dravyaM tat dravyavIre antarbhavati, tadyathA-tIrthakRdanantabalavIryo lo-|| kamaloke kandukavat prakSepnumalaM tathA mandaraM daNDaM kRkhA ratnaprabhAM pRthivIM chatravadvibhRyAt , tathA cakravartino'pi balaM 'dosolA ba-16 18||ttIsA', ityAdi, tathA viSAdInAM mohanAdisAmarthya miti, kSetravIrastu yo yasmin kSetre'dbhUtakarmakArI vIro vA yatra vyAvaNyete, |evaM kAle'pyAyojyaM, bhAvavIro yasya krodhamAnamAyAlobhaiH parIpahAdibhizcAtmA na jitaH, tathA coktam-"kohaM mANaM ca mAyaM ca,8 lobhaM paMceMdiyANi ya / dujayaM ceva appANaM, sabamappe jie jiyaM ||1||jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / ekaM ji-12 Neja appANaM, esa se paramo jao // 2 // tathA-eko paribhamau jae viyarDa jiNakesarI salIlAe / kaMdappadudADhI mayaNo || viDDArio jeNaM // 3 // " tadevaM vardhamAnakhAmyeva parISahopasagairanukUlapratikUlaraparAjito'dbhutakarmakArikhena guNaniSpannakhAt bhA // // 142 // | 1 krodho mAnazca mAyA ca lobhazca paJcendriyANi ca durjayaM caivAtmanaH sarvamAtmani jite jitaM // 1 // yaH sahasraM sahasrANAM saGgrAme durjaya jayet / eka jayedAtmAnaM eSa tasya paramo jayaH // 2 // ekaH paribhrAmyatu jagati vikaTaM jinkesrii| khalIlayA kandarpaduSTadaMSTraH madano vidArito yena // 3 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeees eeseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee vIro yasa kadhAdisAmarthyamiti, prathivI chatravaniyAntarbhavati, tayathA tAIcyA For Personal & Private Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ eesereeeeeeeeeeeeeeeeeee vato mahAvIra iti bhaNyate, yadivA-dravyavIro vyatirikta ekabhavikAdiH, kSetravIro yatra tiSThatyasau vyAvaya'te vA, kAlatos| pyevameva, bhAvavIro noAgamato vIranAmagotrANi karmANyanubhavan , sa ca vIravardhamAnaskhAmyeveti // stavanikSepArthamAha thuiNikkhevo cauhA AgaMtuabhUsaNehiM dvvthutii| bhAve saMtANa guNANa kittaNA je jahiM bhaNiyA // 84 // _ 'stute' stavasya nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatra nAmasthApane pUrvavat , dravyastavastu jJazarIrabhavyazarIravyatirikto yaH kaTakakeyUra| sakacandanAdibhiH sacittAcittadravyaiH kriyata iti, bhAvastavastu 'sadbhUtAnAM vidyamAnAnAM guNAnAM ye yatra bhavanti tatkIrtanamirUti // sAmprataM AdyasUtrasaMsparzadvAreNa sakalAdhyayanasambandhapratipAdikAM gAthAM niyuktikRdAha| pucchiMsu jaMbuNAmo aja suhammA tao kahesI ya / eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejAhi // 85 // jambUsvAmI AryasudharmavAminaM zrImanmahAvIravardhamAnasvAmiguNAn pRSTavAn , ato'sAvapi bhagavAn sudharmakhAmyevaMguNaviziSTo| mahAvIra iti kathitavAn , evaM cAsau bhagavAn saMsArasya 'jayam' abhibhavamAha, tato yUyamapi yathA bhagavAn saMsAraM jitavAn / | tathaiva yatnaM vidhatteti // sAmprataM nikSepAnantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam - pucchissu NaM samaNA mAhaNA ya, agAriNo yA paratitthiA y| se kei NegaMtahiyaM dhammamAhu, aNelisaM sAhU samikkhayAe // 1 // kahaM ca NANaM kaha daMsaNaM se, sIlaM kahaM nAyasutassa AsI ? / SO90020999999999994 For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6zrImahAsUtrakRtAGgaM jANAsi NaM bhikkhu jahAtaheNaM, ahAsutaM brUhi jahA NisaMtaM // 2 // vIrastutya. zIlAGkAcAIyavR- asya cAnantarasUtreNa sahAya sambandhaH, tadyathA-tIrthakaropadiSTena mArgeNa dhruvamAcaran mRtyukAlamupekSatetyuktaM, tatra kimbhU-|| ttiyutaM to'sau tIrthakRt yenopadiSTo mArga ityetat pRSTavantaH 'zramaNA' yataya ityAdi, paramparasUtrasambandhastu buddhyeta yaduktaM prAgiti, IS etacca yaduttaratra praznaprativacanaM vakSyate tacca buddhateti, anena sambandhenA''yAtasyAsya sUtrasya saMhitAdikrameNa vyAkhyA pratanyate, // 143 // | sA ceyam-anantaroktAM bahuvidhAM narakavibhaktiM zrukhA saMsArAdudvignamanasaH keneyaM pratipAditetyetat sudharmakhAminam 'aprAkSuH' | pRSTavantaH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yadivA jambUsvAmI sudharmasvAminamevAha-yathA kenaivaMbhUto dharmaH saMsArottAraNasamarthaH pratipA|dita ityetadbahavo mAM pRSTavantaH, tadyathA-'zramaNA' nirgranthAdayaH tathA 'brAhmaNA' brahmacaryAdyanuSThAnaniratAH, tathA 'agAriNaH || kSatriyAdayo ye ca zAkyAdayaH paratIrthikAste sarve'pi pRSTavantaH, kiM taditi darzayati-sa ko yo'sAvenaM dharma durgatiprasRtajantudhA-18 rakamekAntahitam 'Aha' uktavAn 'anIdRzam ananyasadRzam atulamityarthaH, tathA-sAdhvI cAsau samIkSA ca sAdhusamIkSAIS yathAvasthitatattvaparicchittistayA, yadivA sAdhusamIkSayA-samatayoktavAniti // 1 // tathA tasyaiva jJAnAdiguNAvagataye praznamAha-'kathaM' kena prakAreNa bhagavAna jJAnamavAptavAn ?, kimbhUtaM vA tasya bhagavato jJAna-vizeSAvavodhakaM ?, kimbhUtaM ca 'se| // 143 // | tasya 'darzana' sAmAnyArthaparicchedakaM ? 'zIlaM ca' yamaniyamarUpaM kIdRk ? jJAtA:-kSatriyAsteSAM 'putro' bhagavAn vIravardhamAna 10mevamAha pra0 / 2 nirgranthAH pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAmI tasya 'AsIda' abhUditi, yadetanmayA pRSTaM tat 'bhikSo! sudharmasvAmin yAthAtathyena khaM 'jAnIrSe samyagavagacchasi | 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tadetatsarvaM yathAzrutaM khayA zrukhA ca yathA 'nizAnta' mityavadhAritaM yathA dRSTaM tathA sarva 'brUhi' AcakSve-12 ti // 2 // sa evaM pRSTaH sudharmakhAmI zrImanmahAvIravardhamAnasvAmiguNAn kathayitumAha kheyannae se kusalAsupanne (0le mahesI), aNaMtanANI ya annNtdNsii| jasaMsiNo cakkhupahe Thiyassa, jANAhi dhammaM ca dhiiM ca pehi // 3 // uddhaM aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya paannaa| se NiccaNiJcehi samikkha panne, dIve va dhamma samiyaM udAhu // 4 // saH-bhagavAn catustriMzadatizayasametaH khedaM-saMsArAntarvartinAM prANinAM karmavipAkajaM duHkhaM jAnAtIti khedajJo duHkhApanoda-18 nasamarthopadezadAnAt , yadivA 'kSetrajJo' yathAvasthitAtmasvarUpaparijJAnAdAtmajJa iti, athavA-kSetram-AkAzaM tajjAnAtIti kSetrajJo lokAlokasvarUpaparijJAtetyarthaH, tathA bhAvakuzAn-aSTavidhakarmarUpAn lunAti-chinattIti kuzalaH prANinAM karmocchittaye / nipuNa ityarthaH, Azu-zIghraM prajJA yasyAsAvAzuprajJaH, sarvatra sadopayogAd, na chadmastha iva vicintya jAnAtIti bhAvaH, maharSi riti kacitpAThaH, mahAMzcAsAvRSizca maharSiH atyantogratapazcaraNAnuSThAyikhAdatulaparISahopasargasahanAcceti, tathA anantam-avinA& zyanantapadArthaparicchedakaM vA jJAna-vizeSagrAhakaM yasyAsAvanantajJAnI, evaM sAmAnyArthaparicchedakalenAnantadarzI, tadevambhUtasya dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM | bhagavato yazo nRsurAsurAtizAyyatulaM vidyate yasya sa yazasvI tasya, lokasya 'cakSuHpathe locanamArge bhavasthakevalyavasthAyAM sthi-|| 6zrImahAzIlAGkA- | tasya, lokAnAM sUkSmavyavahitapadArthAvirbhAvanena cakSurbhUtasya vA 'jAnIhi avagaccha 'dharma' saMsAroddharaNasvabhAvaM, tatpraNItaM vA varistutya. cAryAyavR- | zrutacAritrAkhyaM, tathA tasyaiva bhagavatastathopasargitasyApi niSprakampAM cAritrAcalanakhabhAvAM 'dhRti saMyame ratiM tatpraNItAM vA 'prekSakha' samyakkuzAgrIyayA buddhyA paryAlocayeti, yadivA-taireva zramaNAdibhiH sudharmasvAmyabhihito yathA vaM tasya bhagavato yaza khinazcakSuSpathe vyavasthitasya dharma dhRtiM ca jAnISe tato'smAkaM 'pehitti kathayeti // 3 // sAmprataM sudharmasvAmI tadguNAn kthyi||144|| tumAha-UrdhvamadhastiryakSu sarvatraiva caturdazarajjvAtmake loke ye kecana trasyantIti trasAstejovAyurUpavikalendriyapazcendriyabhedAt 9 | tridhA, tathA ye ca 'sthAvarAH pRthivyambuvanaspatibhedAt trividhAH, eta ucchavAsAdayaH prANA vidyante yeSAM te prANina iti, // anena ca zAkyAdimatanirAsena pRthivyAyekendriyANAmapi jIvasamAveditaM bhavati, sa bhagavAMstAn prANinaH prakarSaNa kevalajJAni-4 * khAt jAnAtIti prajJaH [ granthAgram 4250 ] sa eva prAjJo, nityAnityAbhyAM dravyArthaparyAyArthAzrayaNAt 'samIkSya' kevalajJAne|| nArthAn parijJAya prajJApanAyogyAnAhetyuttareNa sambandhaH, tathA sa prANinAM padArthAvirbhAvanena dIpavat dIpaH yadivA-saMsArANa-|| vapatitAnAM sadupadezapradAnata AzvAsahetukhAta dvIpa iva dvIpaH, sa evambhUtaH saMsArottAraNasamartha 'dharma' zrutacAritrAkhyaM samyak 4 // itaM-gataM sadanuSThAnatayA rAgadveSarahitakhena samatayA vA, tathA coktam-"jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthaI" ityAdi, | samaM vA-dharmam ut-prAbalyena Aha-uktavAn prANinAmanugrahArthaM na pUjAsatkArArthamiti // 4 kizcAnyat 1 yathA pUrNasya kathyate tathA tucchasya kathyate / Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesese For Personal & Private Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ se savadaMsI abhibhUyanANI, NirAmagaMdhe dhiimaM ThitappA / aNuttare savvajagaMsi vijaM, gaMthA atIte abhae aNAU // 5 // se bhUipapaNe aNieacArI, ohaMtare dhIre aNaMtacakkhU / aNuttaraM tappati sUrie vA, vairoyaNiMde va tamaM pagAse // 6 // 'sa' bhagavAn sarva-jagat carAcaraM sAmAnyena draSTuM zIlamasya sa sarvadarzI, tathA 'abhibhUya' parAjitya matyAdIni cakhAryapi jJAnAni yadvartate jJAnaM kevalAkhyaM tena jJAnena jJAnI, anena cAparatIrthAdhipAdhikasamAveditaM bhavati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti 4 kRkhA tasya bhagavato jJAnaM pradarzya kriyAM darzayitumAha-nirgataH-apagata AmaH-avizodhikovyAkhyaH tathA gandho-vizodhiko-18 TirUpo yasmAt sa bhavati nirAmagandhaH, mUlottaraguNabhedabhinnAM cAritrakriyAM kRtavAnityarthaH, tathA'sahyaparISahopasargAbhidruto'pi niSprakampatayA cAritre dhRtimAn tathA-sthito vyavasthito'zeSakarmavigamAdAtmasvarUpe AtmA yasya sa bhavati sthitAtmA, etacca jJAnakriyayoH phaladvAreNa vizeSaNaM, tathA-nAsyottara-pradhAnaM sarvasinnapi jagati vidyate (yaH) sa tathA, vidvAniti sakalapadArthAnAM karatalAmalakanyAyena vettA, tathA bAhyagranthAt sacittAdibhedAdAntarAcca karmarUpAd 'atIto' atikrAnto granthAtIto-nirgrantha 1 tasya paramAneDitamityAdivadavayavavAcitvena sssstthii| For Personal & Private Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyavR ttiyutaM // 145 // pravRddhaprajJaH zAntu zIlamakhAsAvaniyatavArIdhA ananta-neyAna tathA yathA sUryaH ananta evaM prajvalitalAva indra ityarthaH, tathA na vidyate saptaprakAramapi bhayaM yasyAsAvabhayaH samastabhayarahita ityarthaH, tathA na vidyate caturvidhamapyAyuryasya sa bhava-18 6 bhImahAtyanAyuH, dagdhakarmabIjalena punarutpatterasaMbhavAditi // 5 // apica-bhUtizabdo vRddhau maGgale rakSAyAM ca vartate, tatra 'bhUtiprajJA vIrastutya. pravRddhaprajJaH anantajJAnavAnityarthaH, tathA-bhUtiprajJo jagadrekSAbhUtaprajJaH evaM sarvamaGgalabhUtaprajJa iti, tathA 'aniyatam' apratibaddhaM pari-18 grahAyogAcarituM zIlamasyAsAvaniyatacArI tathaugha-saMsArasamudraM tarituM zIlamasya sa tathA, tathA dhI:-buddhistayA rAjata iti || dhIraH parISahopasargAkSobhyo vA dhIraH, tathA anantaM jJeyAnantatayA nityatayA vA cakSuriva cakSu:-kevalajJAnaM yasyAnantasya vA lokasya padArthaprakAzakatayA cakSurbhUto yaH sa bhavatyanantacakSuH, tathA yathA-sUryaH 'anuttaraM sarvAdhikaM tapati na tasAdadhikastApena kazcidasti, evamasAvapi bhagavAn jJAnena sarvottama iti, tathA 'vairocanaH' agniH sa eva prajvalitakhAt indro yathA'sau tamo'panIya prakAzayati, evamasAvapi bhagavAnajJAnatamo'panIya yathAvasthitapadArthaprakAzanaM karoti // 6 // kiJca aNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM, NeyA muNI kAsava Asupanne / iMdeva devANa mahANubhAve, sahassaNetA divi NaM visittre||7|| se pannayA akkhayasAgare vA, mahodahI vAvi aNaMtapAre / // 145 // aNAile vo akasAi mukke, sakkeva devAhivaI juImaM // 8 // 1.bhUti.pra. / 2 yA pra0 / 3 mikkh / For Personal & Private Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsyottaro'stItyanuttarastamimamanuttaraM dharma 'jinAnAm' RSabhAditIrthakRtAM sambandhinamayaM muniH' zrImAn vardhamAnAkhyaH 'kAzyapaH' gotreNa 'AzuprajJaH' kevalajJAnI utpannadivyajJAno 'netA' praNeteti, tAcchIlikastUn, tadyoge 'na lokAvyayaniche' ( pA0 2-3 - 69 ) tyAdinA SaSThIpratiSedhAddharmamityatra karmaNi dvitIyaiva, yathA cendro 'divi' kharge devasahasrANAM 'mahAnubhAvo' mahAprabhAvavAn 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tathA 'netA' praNAyako 'viziSTo' rUpabalavarNAdibhiH pradhAnaH evaM bhagavAnapi sarvebhyo viziSTaH praNAyako mahAnubhAvazceti // 7 // apica - asau bhagavAn prajJAyate'nayeti prajJA tayA 'akSayaH' na tasya jJAtavye'rthe buddhiH pratikSIyate pratihanyate vA, tasya hi buddhiH kevalajJAnAkhyA, sA ca sAdyaparyavasAnA kAlato dravyakSetrabhAvairapyanantA, sarvasAmyena dRSTAntAbhAvAd, ekadezena vAha - yathA 'sAgara' iti, asya cAviziSTatvAt vizeSaNamAha- 'mahodaghiriva' svayambhUramaNa ivAnantapAraH yathA'sau vistIrNo gambhIrajalo'kSobhyaca, evaM tasyApi bhagavato vistIrNA prajJA svayambhUramaNAnantaguNA gambhIrA'kSobhyA ca, yathA ca asau sAgaraH 'anAvila:' akaluSajalaH, evaM bhagavAnapi tathAvidhakarmalezAbhAvAdakaluSajJAna iti, tathA -- kaSAyA vidyante yasyAsau kaSAyI na kaSAyI akaSAyI, tathA jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanAdviyukto mukta:, | bhikSuriti kacitpAThaH, tasyAyamarthaH - satyapi niHzeSAntarAyakSaye sarvalokapUjyale ca tathApi bhikSAmAtrajIvitAt bhikSurevAsau, nAkSINamahAnasAdilabdhimupajIvatIti, tathA zakra iva devAdhipatiH 'dyutimAn ' dIptimAniti // 8 // kiJca 1 sthityapekSayA jJeyApekSayA tu dravyAdivadanAdyanantakAlagocaraiva / For Personal & Private Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIrastutya. sUtrakRtAGgaM se vIrieNaM paDipunnavIrie, sudaMsaNe vA nngsbsetthe| zIlAGkA surAlae vAsimudAgare se, virAyae NegaguNovavee // 9 // cAyattiyutaM sayaM sahassANa u joyaNANaM, tikaMDage paMDagavejayaMte / se joyaNe NavaNavate sahasse, uddhassito heTu sahassamegaM // 10 // // 146 // ___ 'sa' bhagavAn 'vIryeNa' aurasena balena dhRtisaMhananAdibhizca vIryAntarAyasya niHzeSataH kSayAt pratipUrNavIryaH, tathA 'sudarza18 noM' merurjambUdvIpanAbhibhUtaH sa yathA nagAnAM-parvatAnAM sarveSAM zreSThaH-pradhAna tathA bhagavAnapi vIryeNAnyaizca guNaiH sarvazreSTha iti, | tathA yathA 'surAlayaH' svargastannivAsinA 'mudAkaroM harSajanakaH prazastavarNarasagandhasparzaprabhAvAdimirguNairupeto 'virAjate' | zobhate, evaM bhagavAnapyanekairguNairupeto virAjata iti, yadivA-yathA tridazAlayo mudAkaro'nekairguNairupeto virAjata iti eva| masAvapi meruriti // 9 // punarapi dRSTAntabhUtameruvarNanAyAha-sa meruyojanasahasrANAM zatamuccaisvena, tathA trINi kaNDAnyasyeti | trikaNDaH, tadyathA-bhaumaM jAmbUnadaM vaiDUryamiti, punarapyasAveva vizeSyate-'paNDakavaijayanta' iti, paNDakavanaM zirasi | vyavasthitaM vaijayantIkalpa-patAkAbhUtaM yasya sa tathA, tathA'sAvRrdhvamucchrito navanavatiryojanasahasrANyadho'pi sahasramekamavagADha iti // 10 // tathA1vAdi0 pr0| 2900000000020200 // 146 // For Personal & Private Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA bhUmiM cAvagAya sthita iti vayA'sau 'hemavarNo' niSTatajAmakhalAyA hai| puDhe Nabhe ciTTai bhUmivahie, jaM sUriyA aNuparivayaMti / se hemavanne bahunaMdaNe ya, jaMsI ratiM vedayatI mahiMdA // 11 // se pavae sahamahappagAse, virAyatI kaMcaNamaTThavanne / aNuttare girisu ya pavadugge, girIvare se jalieva bhome // 12 // 'nabhasi 'spRSTo' lagno nabho vyApya tiSThati tathA bhUmi cAvagAhya sthita iti UrdhvAdhastiryakalokasaMsparzI, yathA 'ya' mere 'sUryA' AdityA jyotiSkA 'anuparivartayanti' yasya pArzvato bhramantItyarthaH, tathA'sau 'hemavarNo niSTaptajAmbUnadAbhaH, tathA bahUni cakhAri nandanavanAni yasya sa bahunandanavanaH, tathAhi-bhUmau bhadrazAlavanaM tataH paJca yojanazatAnyAruhya mekhalAyAM nandanaM tato dviSaSTiyojanasahasrANi paMcazatAdhikAnyatikramya saumanasaM tataH SaTtriMzatsahasrANyAruhya zikhare paNDakavanamiti, tadevamasau caturnandanavanAdyupeto vicitrakrIDAsthAnasamanvitaH, yasmin mahendrA apyAgatya tridazAlayAdramaNIyataraguNena 'rati ramaNakrIDAM 'vedayanti' anubhavantIti / / 11 // apica-saH-mekhyo'yaM parvato mandaro meruH sudarzanaH suragirirityevamAdibhiH zabdaimahAn prakAzaH-prasiddhiryasya sa zabdamahAprakAzo 'virAjate' zobhate, kAzcanasyeva 'mRSTaH' zlakSNaH zuddho vA varNo yasya sa | tathA, evaM na vidyate uttaraH-pradhAno yasyAsAvanuttaraH, tathA giriSu ca madhye parvabhiH-mekhalAdibhirdaSTrAparvatairvA 'durgo' viSamaH181 09990008292029999 | vamansanaM tato dviSaSTiyojanasahanAni yasa sa bahunandanavamasa pArvato dhamantItyati UrdhApattiryakulokasabhA For Personal & Private Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 147 // sAmAnyajantUnAM durAroho 'girivaraH' parvatapradhAnaH, tathA'sau maNibhirauSadhIbhitra dedIpyamAnatayA 'bhauma iva' bhUdeza iva jvalita iti // 12 // kiJca - mahI majjhami Thite NagiMde, pannAyate sUriyasuddhale se / evaM sirIe u sa bhUvinne, maNorame joyai acimAlI // 13 // sudaMsaNasseva jaso girissa, paccaI mahato pavayassa / tova samaNe nAyaputte, jAtIjasodaMsaNanANasIle // 14 // 'mahyAM' ratnaprabhApRthivyAM madhyadeze jambUdvIpastasyApi bahumadhyadeze saumanasa vidyutprabhagandhamAdanamAlyavantadaMSTrA parvatacatuSTayopazobhitaH samabhUbhAge dazasahasravistIrNaH zirasi sahasramekamadhastAdapi daza sahasrANi navatiyojanAni yojanaikAdazabhAgairdazabhira| dhikAni vistIrNaH catvAriMzadyojanocchritacUDopazobhito 'nagendraH' parvatapradhAno meruH prakarSeNa loke jJAyate sUryavatzuddhalezyaHAdityasamAnatejAH, 'evam' anantaroktaprakArayA zriyA tuzabdAdviziSTatarayA saH - meruH 'bhUrivarNaH' anekavarNo anekavarNaratnopazobhitakhAt manaH - antaHkaraNaM ramayatIti manoramA 'arcimAlIva' Aditya iva svatejasA dyotayati dazApi dizaH prakAzayatIti / / 13 / / sAmprataM merudRSTAntopakSepeNa dArzantikaM darzayati - etadanantaroktaM 'yazaH' kIrtanaM sudarzanasya merugireH mahAparvatasya For Personal & Private Use Only 6 zrImahAvIrastutya. // 147 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ aeoeceaeeeeeeeeeeceaesed procyate, sAmpratametadeva bhagavati dAAntike yojyate-eSA-anantaroktopamA yasya sa etadupamaH, ko'sau ?-zrAmyatIti | zramaNastaponiSTaptadeho jJAtA:-kSatriyAsteSAM putraH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmItyarthaH, sa ca jAtyA sarvajA timadbhyo yazasA azeSayazasvibhyo darzanajJAnAbhyAM sakaladarzanajJAnibhyaH zIlena samastazIlavadbhyaH zreSThaH-pradhAnaH, akSaraghaTanA tu jAtyAdInAM kRtadvandvAnAmatizAyane arzaAdikhAdacpratyayavidhAnena vidheyeti // 14 // punarapi dRSTAntadvAreNaiva bhagavato vyAvarNanamAha girIvare vA nisahA''yayANaM, ruyae va seTe valayAyatANaM / taovame se jagabhUipanne, muNINa majjhe tamudAhu panne // 15 // aNuttaraM dhammamuIraittA, aNuttaraM jhANavaraM jhiyaaiN| susukkasukaM apagaMDasukaM, saMkhiMduegaMtavadAtasukaM // 16 // ___ yathA 'niSadho' girivaro girINAmAyatAnAM madhye jambUdvIpe anyeSu vA dvIpeSu dairyeNa 'zreSThaH' pradhAnaH tathA valayA-10 yatAnAM madhye rucakaH parvato'nyebhyo valayAyatakhena yathA pradhAnaH, sa hi rucakadvIpAntarvartI mAnuSottaraparvata iva vRttAyataH | 1 makharthIyAt acpra0 pr0| 2 vRttAyato'saM0 pra0 nacaitadyuktaM / in Education memoral For Personal & Private Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavR. ciyutaM // 148 // eeeeeeeeeeeeeeseces saGkhyeyayojanAni parikSepeNeti, tathA sa bhagavAnapi tadupamaH yathA tAvAyatavRttatAbhyAM zreSThau evaM bhagavAnapi jagati-saMsAre 6zrImahA vIrastutya. bhUtiprajJA-prabhUtajJAnaH prajJayA zreSTha ityarthaH, tathA aparamunInAM madhye prakarSeNa jAnAtIti prajJaH evaM tatkharUpavidaH 'udAhuH udAhRtavanta uktavanta ityarthaH // 15 // kizcAnyat-nAsyottaraH-pradhAno'nyo dharmo vidyate ityanuttaraH tamevambhUtaM dharma 'ut' prAbalyena | 'IrayitvA' kathayitA prakAzya 'anuttaraM pradhAnaM 'dhyAnavaraM' dhyAnazreSThaM dhyAyati, tathAhi-utpannajJAno bhagavAn yoganirodha-IST kAle sUkSmaM kAyayogaM nirundhan zukladhyAnasya tRtIyaM bhedaM sUkSmakriyamapratipAtAkhyaM tathA niruddhayogazcaturtha zukladhyAnabhedaM vyupara-19 takriyamanivRttAkhyaM dhyAyati, etadeva darzayati-suSTha zuklavatzuklaM dhyAnaM tathA apagataM gaNDam-apadravyaM yasya tadapagaNDaM ni>SArjunasuvarNavat zuklaM yadivA-apagaNDam-udakaphenaM tattulyamiti bhAvaH / tathA zavenduvadekAntAvadAtaM-zubhraM zuklaM-zukladhyAnottaraM bhedadvayaM dhyAyatIti // 16 // apica aNuttaraggaM paramaM mahesI, asesakammaM sa visohaittA / siddhiM gate sAimaNaMtapatte, nANeNa sIleNa ya daMsaNeNa // 17 // // // 148 // rukkhesu NAte jaha sAmalI vA, jassi ratiM veyayatI suvnnaa| vaNesu vA NaMdaNamAhu seDheM, nANeNa sIleNa ya bhUtipanne // 18 // eeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA'sau bhagavAn zailezyavasthApAditazukladhyAnacaturthabhedAnantaraM sAdhaparyavasAnAM siddhigatiM pazcamI prAptaH, siddhigatimeva vizinaSTi-anuttarA cAsau sarvottamakhAdayyA ca lokAgravyavasthitabAdanuttarAgyA tAM 'paramA pradhAnAM 'maharSiH' asAvatyantogratapovizeSaniSTatadehakhAd azeSaM karma-jJAnAvaraNAdikaM 'vizodhya apanIya ca viziSTena jJAnena darzanena zIlena ca kSAyikeNa siddhigati prApta iti mIlanIyam // 17 // punarapi dRSTAntadvAreNa bhagavataH stutimAha-vRkSeSu madhye yathA 'jJAta' prasiddho devakuruvyavasthitaH zAlmalIvRkSaH, sa ca bhavanapatikrIDAsthAnaM, 'yatra' vyavasthitA anyatazcAgatya 'suparNA' bhavanapativizeSA 'rati' ramaNakrIDAM 'vedayanti' anubhavanti, vaneSu ca madhye yathA nandanaM vanaM devAnAM krIDAsthAnaM pradhAna evaM bhagavAnapi 'jJAnena' kevalA-18 khyena samastapadArthAvirbhAvakena 'zIlena' ca cAritreNa yathAkhyAtena 'zreSThaH' pradhAnaH 'bhUtiprajJaH' pravRddhajJAno bhagavAniti // 3 // 18 // apica . thaNiyaM va sahANa aNuttare u, caMdo va tArANa mahANubhAve / gaMdhesu vA caMdaNamAhu seTheM, evaM muNINaM apaDinnamAhu // 19 // jahA sayaMbhU udahINa seTTe, nAgesu vA dharaNiMdamAhu sette| khoodae vA rasa vejayaMte, tavovahANe muNivejayaMte // 20 // 20edecesseseseseseseaeoesesen For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 zrImahAvIrastutla. mUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAMyattiyutaM // 149 // eeeeeeeeeeeeeeeee yathA zabdAnAM madhye 'stanitaM' meghagarjitaM tad 'anuttaraM pradhAna, tuzabdo vizeSaNArthaH samuccayArthoM vA, 'tArakANAM ca' nakSatrANAM madhye yathA candro mahAnubhAvaH sakalajananivRttikAriNyA kAntyA manoramaH zreSThaH, 'gandheSu' iti guNaguNinorabhedAnmatublopAdvA gandhavatsu madhye yathA 'candanaM gozIrSakAkhyaM malayajaM vA tajjJAH zreSThamAhuH, evaM 'munInAM' maharSINAMmadhye bhagavantaM nAsya pratijJA ihalokaparalokAzaMsinI vidyate ityapratijJastamevambhUtaM zreSThamAhuriti // 19 // apica-khayaM bhavantIti khayambhuvo| devAH te tatrAMgatya ramantIti khayambhUramaNaH tadevam 'uddhInAM samudrANAM madhye yathA svayambhUramaNaH samudraH samastadvIpasAgarapa| ryantavartI 'zreSThaH' pradhAnaH 'nAgeSu ca bhavanapativizeSeSu madhye 'dharaNendra' dharaNaM yathA zreSThamAhuH, tathA 'khoodae' iti ikSu| rasa ivodakaM yasya sa ikSurasodakaH sa yathA rasamAzritya 'vaijayantaH' pradhAnaH svaguNairaparasamudrANAM patAkevopari vyavasthitA evaM 'tapaupadhAnena viziSTatapovizeSeNa manute jagatastrikAlAvasthAmiti 'muni: bhagavAn 'vaijayantaH' pradhAnaH, samastalokasya mahAtapasA vaijayantIvopari vyavasthita iti // 20 // hatthIsu erAvaNamAhu NAe, sIho migANaM salilANa gNgaa| pakkhIsu vA garule veNudevo, nivANavAdINiha NAyaputte // 21 // johesu NAe jaha vIsaseNe, pupphesu vA jaha araviMdamAhu / // 149 // For Personal & Private Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ eaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee ___ khattINa seTe jaha daMtavakke, isINa seDhe taha vaddhamANe // 22 // 'hastiSu' karivareSu madhye yathA 'airAvaNaM zakravAhanaM 'jJAta' prasiddhaM dRSTAntabhUtaM vA pradhAnamAhustajjJAH, 'mRgANAM ca zvApadAnAM madhye yathA 'siMha' kesarI pradhAnaH tathA bharatakSetrApekSayA 'salilAnAM madhye yathA gaGgAsalilaM pradhAnabhAvamanubhavati // 7 // 'pakSiSu' madhye yathA garutmAn veNudevAparanAmA prAdhAnyena vyavasthitaH, evaM nirvANaM-siddhikSetrAkhyaM karmacyutilakSaNaM vA svarUpa| tastadupAyaprAptihetuto vA vadituM zIlaM yeSAM te tathA teSAM madhye jJAtA:-kSatriyAsteSAM putraH-apatyaM jJAtaputraH-zrImanmahAvIravardhamAnavAmI sa pradhAna iti, ythaavsthitnirvaannaarthvaadikhaadityrthH|| 21 // apica-yodheSu madhye 'jJAto vidito dRSTAntabhUto vA vizvA-hastyazvarathapadAticaturaGgabalasametA senA yasya sa vizvasenaH-cakravartI yathA'sau pradhAnaH, puSpeSu ca madhye yathA aravinda pradhAnamAhuH, tathA kSatAt trAyanta iti kSatriyAH teSAM madhye dAntA-upazAntA yasya vAkyenaiva zatravaH sa dAntavAkyA-cakravartI | yathA'sau zreSThaH / tadevaM bahUn dRSTAntAn prazastAn pradazyAMdhunA bhagavantaM dArzantikaM svanAmagrAhamAha tathA RSINAM madhye zrI-18 |mAn vardhamAnakhAmI zreSTha iti // 22 // tathA dANANa seDhe abhayappayANaM, saccesu vA aNavajaM vayaMti / tavesu vA uttama baMbhaceraM, loguttame samaNe nAyaputte // 23 // 1.tyabhiprAyaH pr.| keeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6zrImahAvIrastutya. sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAyAyattiyutaM // 150 // eesesekseeeeeeeeeeeeest ThiINa seTThA lavasattamA vA, sabhA suhammA va sabhANa seTA / nivANaseTA jaha sabadhammA, Na NAyaputtA paramatthi nANI // 24 // tathA khaparAnugrahArthamarthine dIyata iti dAnamanekadhA, teSAM madhye jIvAnAM jIvitArthinAM trANakAritAdabhayapradAnaM zreSTha, taduktam-"dIyate mriyamANasya, koTiM jIvitameva vA / dhanakoTiM na gRhNIyAt , sarvo jIvitumicchati // 1 // " iti, gopAlAGgAnAdInAM dRSTAntadvAreNArtho buddhau sukhenArohatItyataH abhayapradAnaprAdhAnyakhyApanArtha kathAnakamidaM vasantapure nagare aridamano | nAma rAjA, sa ca kadAciccaturvadhUsameto vAtAyanasthaH krIDAyamAnastiSThati, tena kadAcicauro raktakaNavIrakatamuNDamAlo raktapari| dhAno raktacandanopaliptazca prahatavadhyaDiNDimo rAjamArgeNa nIyamAnaH sapatnIkena dRSTaH, dRSTvA ca tAbhiH pRSTaM-kimanenAkArIti !, | tAsAmekena rAjapuruSeNA''veditaM yathA-paradravyApahAreNa rAjaviruddhamiti, tata ekayA rAjA vijJapto yathA-yo bhavatA mama prAya varaH pratipannaH so'dhunA dIyatAM yenAhamasyopakaromi kizcit , rAjJA'pi pratipanna, tatastayA snAnAdipuraHsaramalaGkAreNAlakato dInArasahasravyayena paJcavidhAn zabdAdIn viSayAnekamahaH prApitaH, punardvitIyayA'pi tathaiva dvitIyamaho dInArazatasahasravyayena lAlitaH, tatastRtIyayA tRtIyamaho dInArakoTivyayena satkAritaH, catujhaM tu rAjAnumatyA maraNAdrakSitaH abhayapradAnena, tato'sAvanyAbhihesitA nAssa khayA kizciddattamiti, tadevaM tAsAM parasparabahapakAraviSaye vivAde rAjJA'sAveva cauraH samAhUya pRSTo yathA | kena tavaM bahUpakRtamiti, tenApyamANi yathA-na mayA maraNamahAbhayabhItena kizcit snAnAdikaM sukhaM vyajJAyIti, abhayapradAnAkarNa seoeseseroeserceeeeeeeeeeeek // 150 // dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ nena punarjanmAnamivAtmAnamavaimIti, ataH sarvadAnAnAmabhayapradAnaM zreSThamiti sthitam / tathA satyeSu ca vAkyeSu yad 'anavadyama' | apApaM parapIDAnutpAdakaM tat zreSThaM vadanti, na punaH parapIDotpAdakaM satyaM, sadbhyo hitaM satyamitikRtA, tathA coktam-"loke'pi zrUyate vAdo, yathA satyena kauzikaH / patito vadhayuktena, narake tIvravedane // 1 // " anyacca-"taheva kANaM kANatti, paMDagaM |paMDagati vA / vAhiyaM vAvi rogitti, teNaM corotti no vade // 1 // " tapassu madhye yathaivottamaM navavidhabrahmagupyupetaM brahmacarya ra pradhAnaM bhavati tathA sarvalokottamarUpasampadA-sarvAtizAyinyA zakyA kSAyikajJAnadarzanAbhyAM zIlena ca 'jJAtaputro bhagavAn / zramaNaH pradhAna iti // 23 // kizca-sthitimatAM madhye yathA 'lavasattamAH' paJcAnuttaravimAnavAsino devAH sarvotkRSTasthiti| vartinaH pradhAnAH, yadi kila teSAM sapta lavA AyuSkamabhaviSyattataH siddhigamanamabhaviSyadityatolavasattamAste'bhidhIyante, 'sabhAnAM ca' parSadAM ca madhye yathA saudharmAdhipaparSacchreSThA bahubhiH krIDAsthAnairupetakhAttathA yathA sarve'pi dharmA 'nirvANazreSThAH' mokSapradhAnA bhavanti, kuprAvanikA api nirvANaphalameva khadarzanaM truvate yataH, evaM 'jJAtaputrAt vIravardhamAnakhAminaH sarvajJAt sakAzAt 'paraM' pradhAnaM anyadvijJAnaM nAsti, sarvathaiva bhagavAnaparajJAnimyo'dhikajJAno bhavatIti bhAvaH // 24 // kizcAnyat puDhovame dhuNai vigayagehI, na saNNihiM kuvati aasupnne|| tariuM samudaM va mahAbhavoghaM, abhayaMkare vIra aNaMtacakkhU // 25 // For Personal & Private Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya tiyutaM // 151 // kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM cautthaM ajjhatthadosA / eANi vaMtA arahA mahesI, Na kubaI pAva Na kAravei // 26 // sa hi bhagavAn yathA pRthivI sakalAdhArA vartate tathA sarvasaccAnAmabhayapradAnataH sadupadezadAnAdvA sacvAdhAra iti, yadivAyathA pRthvI sarvasahA evaM bhagavAn parISahopasargAn samyak sahata iti, tathA 'dhunAti' apanayatyaSTaprakAraM karmeti zeSaH, tathA'vigatA' pralInA sabAhyAbhyantareSu vastuSu 'mRddhiH' gAmabhilASo yasya sa vigatagRddhi:, tathA sannidhAnaM sannidhiH, sa ca dravyasannidhiH dhanadhAnyahiraNyadvipada catuSpadarUpaH bhAvasannidhistu mAyA krodhAdayo vA sAmAnyena kaSAyAstamubhayarUpamapi saMnidhiM na karoti bhagavAn, tathA 'AzuprajJaH sarvatra sadopayogAt na chadmasthavanmanasA paryAlocya padArthaparicchittiM vidhatte, sa evambhUtaH tarinA samudramivApAraM 'mahAbhavaughaM' caturgatikaM saMsArasAgaraM bahuvyasanAkulaM sarvottamaM nirvANamAsAditavAn, punarapi | tameva vizinaSTi - 'abhayaM' prANinAM prANarakSArUpaM svataH paratazca sadupadezadAnAt karotItyabhayaMkaraH, tathA'STaprakAraM karma vizeSeNerayati - prerayatIti vIraH, tathA 'anantam' aparyavasAnaM nityaM jJeyAnantatvAdvA'nantaM cakSuriva cakSuH - kevalajJAnaM yasya sa tatheti // 25 // kizvAnyat - 'nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatI 'ti nyAyAt saMsArasthitezca krodhAdayaH kaSAyAH kAraNamata etAn adhyAtmadoSAMzcaturo'pi krodhAdIn kaSAyAn 'vAntvA' parityajya asau bhagavAn 'arhan' tIrthakRt jAtaH, tathA maha For Personal & Private Use Only 6 zrImahAvIrastutya. // 151 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarSiH, evaM paramArthato maharSitaM bhavati yadyadhyAtmadoSA na bhavanti, nAnyatheti, tathA na khataH 'pApaM sAvadyamanuSThAnaM karoti nApyanyaiH kArayatIti // 26 // kizcAnyat kiriyAkiriyaM veNaiyANuvAyaM, aNNANiyANaM paDiyacca ThANaM / se savvavAyaM iti veyaittA, uvaTTie saMjamadIharAyaM // 27 // se vAriyA itthI sarAibhattaM, uvahANavaM dukkhakhayaTyAe / logaM vidittA AraM paraM ca, savaM pabhU vAriya savvavAraM // 28 // soccA ya dhammaM arahaMtabhAsiyaM, samAhitaM aTThapadovasuddhaM / taM saddahANA ya jaNA aNAU, iMdA va devAhiva AgamissaMti // 29 // ttivemi (gAthA0 390) iti zrI vIratthutInAma cha?majjhayaNaM samattaM // tathA sa bhagavAn kriyAvAdinAmakriyAvAdinAM vainayikAnAmajJAnikAnAM ca 'sthAna' pakSamabhyupagatamityarthaH, yadivA-sthIyate'sinniti sthAnaM-durgatigamanAdikaM 'pratItya paricchidya samyagavabudhyetyarthaH, eteSAM ca svarUpamuttaratra nyakSeNa vyAkhyAkhA teeeeeeeeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only Riww.jainelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayaSTaciyutaM // 152 // maH, lezatastvidaM - kriyaiva paralokasAdhanAyAlamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH teSAM hi dIkSAta eva kriyArUpAyA mokSa ityevamabhyupagamaH, akriyAvAdinastu jJAnavAdinaH, teSAM hi yathAvasthitavastuparijJAnAdeva mokSaH, tathAM coktam - "paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rataH / zikhI muNDI jaTI vApi, siddhyate nAtra saMzayaH // 1 // " tathA vinayAdeva mokSa ityevaM go| zAlakamatAnusAriNo vinayena carantIti vainayikA vyavasthitAH, tathA'jJAnamevaihikAmuSmikAyAlamityevamajJAnikA vyavasthitAH, ityevaMrUpaM teSAmabhyupagamaM paricchidya - svataH samyagavagamya samyagavabodhena, tathA sa eva vIravardhamAnakhAmI sarvamanyamapi bauddhAdikaM yaM kazcana vAdamaparAn sattvAn yathAvasthitataccopadezena 'vedayitvA' parijJApyopasthitaH samyagutthAnena saMyame vyavasthito na tu yathA anye, taduktam - "yathA pareSAM kathakA vidagdhAH, zAstrANi kRtvA laghutAmupetAH / ziSyairanujJAmalinopacArairva kRtkhadoSA| stvayi te na santi // 1 // " iti 'dIrgharAtram' iti yAvajjIvaM saMyamotthAnenotthita iti // 27 // avica - sa bhagavAn vArayitvA - pratiSidhya kiM tadityAha - 'striyam' iti strIparibhogaM maithunamityarthaH, saha rAtribhaktena vartata iti sarAtribhaktaM, upalakSaNArthavAdasyAnyadapi prANAtipAtaniSedhAdikaM draSTavyaM tathA upadhAnaM tapastadvidyate yasyAsau upadhAnavAna - taponiSTatadehaH, kima| rthamiti darzayati - duHkhayatIti duHkham - aSTaprakAraM karma tasya kSayaH - apagamastadarthaM, kizca - lokaM viditA 'Aram ihalokAkhyaM 'paraM' paralokAkhyaM yadivA - AraM - manuSyalokaM pAramiti - nArakAdikaM svarUpatastatprAptihetutazca viditvA sarvametat 'prabhuH ' bhagavAn 'sarvavAraM bahuzo nivAritavAn etaduktaM bhavati - prANAtipAtaniSedhAdikaM svato'nuSThAya parAMzva sthApitavAn, na hi svatossthitaH parAMzca sthApayitumalamityarthaH, taduktam- " bruvANo'pi nyAyyaM svavacanaviruddhaM vyavaharan parAnnAlaM kazciddamayitu Jain Education national For Personal & Private Use Only 6 zrImahAvIrastutya. // 152 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ madAntaH khayamiti / bhavAnizcityaivaM manasi jagadAdhAya sakalaM, svamAtmAnaM tAvaddamayitumadAntaM vyavasitaH // 1 // " iti, tathA"titthayaro caunANI suramahio sijjhiyatvayadhUyaMmi / aNigRhiyabalavirao savvatthAmasu ujjamai // 1 // ityAdi" // 28 // sAmprataM sudharmakhAmI tIrthakaraguNAnAkhyAya khaziSyAnAha-'socA ya' ityAdi, zrukhA ca durgatidhAraNAddharma-zrutacAritrAkhyamaIdbhirbhASitaM samyagAkhyAtamarthapadAni-yuktayo hetavo vA tairupazuddham avadAta sayuktika saddhetukaM vA yadivA athaiH-abhidheyaiH padaizca-vAcakaiH zabdaiH upa-sAmIpyana zuddha-nirdoSa, tamevambhUtamarhadbhirbhASitaM dharma zraddadhAnAH, tathA'nutiSThanto 'janA' lokA 'anAyuSaH' apagatAyuHkarmANaH santaH siddhAH, sAyuSazcendrAdyA devAdhipA AgamiSyantIti / itizabdaH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // 29 // iti vIrastavAkhyaM SaSThamadhyayanaM parisamAptamiti // 1 tIrthakarazcaturjJAnI suramahitaH sedhayitavye dhruve, anigUhitabalavIryaH sarvasthAnodyacchati // 1 // dan Education International For Personal & Private Use Only vw.jainelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha saptamaM adhyayanaM prArabhyate // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyIyavRttiyutaM 7 kuzIlaparibhASA. // 153 // uktaM SaSThamadhyayanaM, sAmprataM saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane mahAvIrasya guNotkIrtanataH suzIlapa| ribhASA kRtA, tadanantaraM tadviparyastAH kuzIlAH paribhASyante, tadanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi vyAvarNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-kuzIlA:-paratIrthikAH pArzvasthAdayo vA svayUthyA azIlAzca gRhasthAH pari-samantAt bhASyante-pratipAdyante tadanuSThAnatastadvipAkadurgatigamanatazca nirUpyanta iti tathA tadviparyayeNa kacitsuzIlAzceti, | nikSepastridhA-oghanAmasUtrAlApakabhedAta, tatrauSaniSpanna nikSepe'dhyayanaM,nAmaniSpanne kuzIlaparibhASeti, etadadhikRtya niyuktikRdAha sIle caukka davve pAuraNAbharaNabhoyaNAdIsu / bhAve u ohasIlaM abhikkhamAsevaNA ceva // 86 // / 'zIle' zIlaviSaye nikSepe kriyamANe 'catuSka'miti nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya 'dravyam' iti dravyazIlaM prAvaraNAbharaNabhojanAdiSu draSTavyaM, asthAyamarthaH-yo hi phalanirapekSastatvabhAvAdeva kriyAsu pravartate sa tacchIlA, tatreha prAvaraNazIla iti prAvaraNaprayojanAbhAve'pi tAcchIlyAnityaM prAvaraNasvabhAvaH prAvaraNe vA dattAvadhAnaH, evmaabhrnnbhojnaa-18||153|| | dizvapi draSTavyamiti, yo vA yasya dravyasya cetanAcetanAdeH khabhAvastad dravyazIlamityucyate, bhAvazIlaM tu dvidhA oghazIlamA| bhIkSNyasevanAzIlaM ceti // tatraughazIlaM vyAcikhyAsurAha eseseeeeeeeeeeeecenese Jain Education international For Personal & Private Use Only w
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ohe sIlaM viratI virayAviraI ya aviratI asIlaM / dhamme NANatavAdI apasattha ahammakovAdI // 87 // tatraughaH - sAmAnyaM sAmAnyena sAvadyayogavirato viratAvirato vA zIlavAn bhaNyate, tadviparyasto'zIlavAniti, AbhIkSNyasevA - yAM tu-anavaratasevanAyAM tu zIlamidaM, tadyathA - 'dharme' dharmaviSaye prazastaM zIlaM yadutAnavaratApUrvajJAnArjanaM viziSTatapaHkaraNaM vA, AdigrahaNAdanavaratAbhigrahagrahaNAdikaM parigRhyate, aprazasta bhAvazIlaM khadharmapravRttirbAhyA AntarA tu krodhAdiSu pravRttiH, AdigrahaNAt zeSakaSAyAcauryAbhyAkhyAna kalahAdayaH parigRhyanta iti / sAmprataM kuzIlaparibhASAkhyasyAdhyayanasyAnvarthatAM darzayitumAhaparibhAsiyA kusIlA ya ettha jAvaMti aviratA keI / sutti pasaMsA suddho kutti durguchA aparisuddho // 88 // pari - samantAt bhASitAH - pratipAditAH 'kuzIlA H ' kutsitazIlAH paratIrthikAH pArzvasyAdayazca cazabdAt yAvantaH keca| nAviratA asminnityata idamadhyayanaM kuzIlaparibhASetyucyate, kimiti kuzIlA azuddhA gRhyante ityAha- surityayaM nipAtaH prazaMsAyAM zuddhaviSaye vartate, tadyathA - saurAjyamityAdi, tathA kurityayamapi nipAto jugupsAyAmazuddhaviSaye vartate, kutIrtha kugrAma | ityAdi / yadi kutsitazIlAH kuzIlAH, kathaM tarhi ? paratIrthikAH pArzvasthAdayazca tathAvidhA bhavantItyAha aphAsuyapaDiseviya NAmaM bhujo ya sIlavAdI ya / phAsuM vayaMti sIlaM aphAsuyA mo arbhujaMtA // 89 // astyayaM zIlazabdastatvAbhAvye, tathAhi - yaH phalanirapekSaH kriyAsvAbharaNAdikAsu pravartate sa ceha dravyazIlakhena pradarzitaH, astyupazamapradhAne cAritre, tathAhi - tatpradhAnaH zIlavAnayaM tapasvIti, tadviparyayeNa duHzIla iti, sa ceha bhAvazIlagrahaNenopAtta | iti, iha ca yatInAM dhyAnAdhyayanAdikaM muklA dharmAdhArazarIratatpAlanAhAravyApAraM ca muktvA nAparaH kathivyApAro'stItyatasta For Personal & Private Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ GENE sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyattiyutaM // 154 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeet dAzrayaNenaiva suzIlalaM duHzIlakhaM ca cintyate, tatra kutIrthikaH pArzvasthAdirvA aprAsukaM-sacittaM pratisevituM zIlamasya sa bhavatya-1|| 7 kuzIlaprAsukapratisevI nAmazabdaH sambhAvanAyAM 'bhUyaH' punardhAAcchIlavantamAtmAnaM vadituM zIlaM yasya sa zIlavAdI, kimityevaM ?-yataH paribhASA. 'prAsukam' acetanaM zIlaM vadanti, idamuktaM bhavati yaH prAsukamudgamAdidoSarahitamAhAraM bhukte taM zIlavantaM vadanti tajjJAH , tathAhi-yatayo prAsukamudgamAdidoSaduSTamevAhAramabhuJjAnAH zIlavanto bhaNyante, netara iti sthitaM, mozabdasya nipAtanAvadhAraNArthakhAditi // aprAsukabhojilena kuzIlakha pratipAdayituM dRSTAntamAha jaha NAma goyamA caMDIdevagA vAribhaddagA ceva / je aggihottavAdI jalasoyaM je ya icchaMti // 9 // ___ yatheti dRSTAntopakSepArtha, nAmazabdo vAkyAlaGkAre, 'gautamA' iti govratikA gRhItazikSaM laghukAyaM vRSabhamupAdAya dhAnyAdyarthe / pratigRhamaTanti, tathA 'caMDIdevagA' iti cakradharaprAyAH evaM 'vAribhadrakA' abbhakSAH zaivalAzino nityaM snAnapAdAdidhAvanAbhi| ratA vA tathA ye cAnye 'agnihotravAdinaH' agnihotrAdeva svargagamanamicchanti ye cAnye jalazaucamicchanti bhAgavatAdayaste sarva-161 pyaprAsukAhAramojikhAt kuzIlA iti, cazabdAta ye ca svayathyAH pArzvasthAdaya udgamAdyazuddhamAhAraM bhuJjate te'pi kuzIlA iti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpane nikSepa askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedaM // 154 // puDhavI ya AU agaNI ya vAU, taNa rukSa bIyA ya tasA ya paannaa| je aMDayA je ya jarAu pANA, saMseyayA je rasayAbhihANA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ eseseseeeeeeeeeeeee eyAiM kAyAiM paveditAI, etesu jANe paDileha sAyaM / eteNa kAeNa ya AyadaMDe, etesu yA vippariyAsuviMti // 2 // 'pRthivI' pRthivIkAyikAH sattvAH cakAraH svagatabhedasaMsUcanArthaH, sa cAyaM bhedaH-pRthivIkAyikAH sUkSmA bAdarAzca, te 4ca pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedena dvidhA, evamapkAyikA api tathA'gnikAyikA vAyukAyikAzca draSTavyAH, vanaspatikAyikAn bhe-18 dena darzayati-'tRNAni' kuzAdIni 'vRkSAzca' azvatthAdayo 'bIjAni' zAlyAdIni evaM vallIgulmAdayo'pi vanaspatibhedA draSTavyAH, trasyantIti 'trasA' dvIndriyAdayaH 'prANA: prANinaH ye cANDAjAtA aNDajAH-zakunisarIsRpAdayaH 'ye ca jarAyujA' jambAlaveSTitAH samutpadyante, te ca gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, tathA saMskhedAjAtAH saMkhedajA yUkAmatkuNakRmyAdayaH 'ye ca rasajAbhidhAnA' dadhisauvIrakAdiSu rUtapakSmasannibhA iti // 1 // nAnAbhedabhinnaM jIvasaMghAtaM pradAdhunA tadupaghAte doSaM prada zayitumAha-ete' pRthivyAdayaH 'kAyA' jIvanikAyA bhagavadbhiH 'praveditA: kathitAH, chAndasakhAnapuMsakaliGgatA, 'eteSu ca | pUrva pratipAditeSu pRthivIkAyAdiSu prANiSu 'sAtaM' sukhaM jAnIhi, etaduktaM bhavati-sarve'pi sattvAH sAtaiSiNo duHkhadviSazceti jJAlA || 'pratyupekSaskha' kuzAgrIyayA buvA paryAlocayeti, yathaibhiH kAyaiH samArabhyamANaiH pIbyamAnairAtmA daNDyate, etatsamArambhAdAtmada| NDo bhavatItyarthaH, athavaibhireva kAyairye 'AyatadaNDA' dIrghadaNDAH, etaduktaM bhavati-etAn kAyAn ye dIrghakAlaM daNDayantipIDayantIti, teSAM yadbhavati taddarzayati-te eteSveva-pRthivyAdikAyeSu vividham-anekaprakAraM pari-samantAd Azu-kSipramupa teacseseseseaesesestaeoet For Personal & Private Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 kuzIlaparibhASA. sUtrakRtAGgaM 18 sAmIpyena yAnti-vrajanti, teSveva pRthivyAdikAyeSu vividhamanekaprakAraM bhUyo bhUyaH samutpadyanta ityarthaH, yadivA-viparyAsozIlAGkA- 18 vyatyayaH, sukhArthibhiH kAyasamArambhaH kriyate tatsamArambheNa ca duHkhamevAvApyate na sukhamiti, yadivA kutIthikA mokssaarthmetaiH| cAyIyavR- kAyairyA kriyAM kurvanti tayA saMsAra eva bhavatIti // 2 // yathA cAsAvAyatadaNDo mokSArthI tAn kAyAn samArabhya tadviparyayAt ttiyutaM saMsAramApnoti tathA drshyti||155|| jAIpahaM aNuparivahamANe, tasathAvarehiM viNighAyameti / se jAti jAti bahukUrakamme, jaM kuvatI mijati teNa bAle // 3 // assi ca loe aduvA paratthA, sayaggaso vA taha annahA vaa| saMsAramAvanna paraM paraM te, baMdhati vedaMti ya duniyANi // 4 // jAtInAm-ekendriyAdInAM panthA jAtipathaH, yadivA-jAtiH-utpattirvadho-maraNaM jAtizca vadhazca jAtivadhaM tad 'anuparivartamAnaH' ekendriyAdiSu paryaTan janmajarAmaraNAni vA bahuzo'nubhavan 'traseSu' tejovAyudvIndriyAdiSu 'sthAvareSu' ca pRthivyambuvanaspatiSu samutpannaH san kAyadaNDavipAkajena karmaNA bahuzo 'vinighAtaM' vinAzameti-avApnoti 'sa' AyatadaNDo'sumAn 'jAtiM jAtim utpattimutpattimavApya bahUni krUrANi-dAruNAnyanuSThAnAni yasya sa bhavati bahukrUrakarmA, sa evambhUto nirvivekaH sadasadvivekazUnyakhAt bAla iva bAlo yasyAmekendriyAdikAyAM jAtau yatprANyupamardakAri karma kurute sa tenaiva karmaNA 'mI // 155|| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ yate' bhriyate pUryate yadivA 'mI hiMsAyAM' mIyate hiMsyate athavA-bahukrUrakarmeti cauro'yaM pAradArika iti vA ityevaM tenaiva | karmaNA mIyate-paricchidyata iti ||3||||k punarasau taiH karmabhirmIyate iti darzayati-yAnyAzukArINi karmANi tAnyasinneva | janmani vipAkaM dadati, athavA parasin janmani narakAdau tasya karma vipAkaM dadati, ekaminneva janmani vipAkaM tInaM dadati 9 |'zatAgrazo veti bahuSu janmasu, yenaiva prakAreNa tadazubhamAcaranti tathaivodIyate tathA-'anyathA veti, idamuktaM bhavati|| kizcitkarma tadbhava eva vipAkaM dadAti kizcicca janmAntare, yathA-mRgAputrasya duHkhavipAkAkhye vipAkazrutAGgazrutaskandhe | kathitamiti, dIrghakAlasthitikaM khaparajanmAntaritaM vedyate, yena prakAreNa sakRttathaivAnekazo vA, yadivA'nyena prakAreNa sakRtsahasrazo |vA zirazchedAdikaM hastapAdacchedAdikaM cAnubhUyata iti, tadevaM te kuzIlA AyatadaNDAzcaturgatikasaMsAramApannA arahaTTaghaTI| yatranyAyena saMsAraM paryaTantaH 'paraM paraM' prakRSTaM prakRSTaM duHkhamanubhavanti, janmAntarakRtaM karmAnubhavantazcaikamArtadhyAnopahatA aparaM | badhnanti vedayanti ca, duSTaM nItAni durnItAni-duSkRtAni, na hi svakRtasya karmaNo vinAzo'stItibhAvA, taduktam-'mA hohi re visano jIva ! tuma vimaNadummaNo dINo / Nahu ciMtieNa phiTTai taM dukkhaM jaM purA raiyaM // 1 // jaii pavisasi pAyAlaM aDaviM va dariM guhaM samudaM vA / puvakayAu na cukkasi appANaM ghAyase jaivi // 2 // " // 4 // evaM tAvadoghataH kuzIlAH pratipAditAH, tadadhunA pApaNDikAnadhikRtyAha 1mA bhava re viSaNNo jIva ! khaM vimanA durmanA dInaH / naiva cintitena spheTate tadduHkhaM yatpurA racitaM // 1 // 2 yadi pravizasi pAtAla aTavIM vA darI guhAM samudraM vA / pUrvakRtAnnaiva bhrazyasi AtmAnaM ghAtayasi yadyapi // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyAyattiyutaM // 156 // 7 kuzIlaje mAyaraM vA piyaraM ca hiccA, samaNabae agaNiM smaarbhijjaa| paribhASA. ahAhu se loe kusIladhamme, bhUtAI je hiMsati AyasAte // 5 // ujAlao pANa nivAtaejjA, nivAvao agaNi nivaayvejaa| tamhA u mehAvi samikkha dhamma, Na paMDie agaNi samArabhijjA // 6 // 'ye' kecanAviditaparamArthA dharmArthamutthitA mAtaraM pitaraM ca tyakkhA, mAtApitrordustyajakhAt tadupAdAnamanyathA bhrAtaputrAdikamapi tyaktveti draSTavyaM, zramaNavrate kila vayaM samupasthitA ityevamabhyupagamyAgnikArya samArabhante, pacanapAcanAdiprakAreNa kRtakAri| tAnumatyaudezikAdiparibhogAccAgnikAyasamArambhaM kuryurityarthaH, atheti vAkyopanyAsArthaH, 'Ahu' riti tIrthakudgaNadharAdaya eva-18 muktavantaH yathA so'yaM pASaNDiko loko gRhasthaloko vA'gnikAyasamArambhAt kuzIla:-kutsitazIlo dharmo yasya sa kuzIladhA, ayaM kimbhUta iti darzayati-abhUvan bhavanti bhaviSyantIti bhUtAni-prANinastAnyAtmasukhArtha 'hinasti' vyApAdayati, tathAhi-pazcAgnitapasA niSTaptadehAstathA'gnihotrAdikayA ca kriyayA pASaNDikAH khargAvAptimicchantIti, tathA laukikAH pacanapAcanA| diprakAreNAgnikArya samArabhamANAH sukhamabhilaSantIti // 5 // agnikAyasamArambhe ca yathA prANAtipAto bhavati tathA darzayitu- // 15 |mAha-tapanatApanaprakAzAdihetuM kASThAdisamArambheNa yo'gnikArya samArabhate so'gnikAyamaparAMzca pRthivyAdyAzritAn sthAvarAMsvasAMzca prANino nipAtayet , tribhyo vA manovAkAyebhya Ayurbalendriyebhyo vA pAtayenipAtayet (tripAtayet ), tathA'gnikAyamudakAdinA eaeeeeeeeeeeeeekerseseses diprakAreNA niSTatadehAstathAjamahAmanti bhaviSyantIti Jain Education Memonal For Personal & Private Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nirvApayan vidhyApayaMstadAzritAnanyAMzca prANino nipAtayetripAtayedvA tatrocAlakanirvApakayoryo'nikAyamujjvalayati sa bahUnAmanyakAyAnAM samArambhakaH, tathA cAgamaH-"do bhaMte ! purisA annamantreNa saddhiM agaNikAyaM samArabhaMti, tattha NaM ege pu| rise agaNikAyaM ujAlei egeNaM purise agaNikArya nivavei, tesiM bhaMte ! purisANaM kayare purise mahAkammatarAe kayare vA purise | appakammatarAe ?, goyamA! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAlei se NaM purise bahutarAgaM puDha vikAyaM samArabhati, evaM | AukAyaM vAukAyaM vaNassaikAyaM tasakAyaM appatarAgaM agaNikAyaM samArabhai, tattha NaM je se purise agaNikAyaM nivAvei se gaM | purise appatarAgaM puDhavikAyaM samArabhai jAva appatarAgaM tasakAyaM samArabhai bahutarAgaM agaNikArya samArabhai, se eteNaM aTeNaM 3 | goyamA! evaM vuccaI" // api coktam-"bhUyANaM esamAghAo, havvavAho Na saMsao" ityAdi / yasAdevaM tasmAt 'medhAvI' sadasadvivekaH sazrutikaH samIkSya dharma pApADDInaH paNDito nAgnikArya samArabhate, sa eva ca paramArthataH paNDito yo'gnikAyasamArambhakRtAt pApAnivartata iti // 6 // kathamagnikAyasamArambheNAparaprANivadho bhavatItyAzaGkayAha puDhavIvi jIvA AUvi jIvA, pANA ya saMpAima saMpayaMti / saMseyayA kaTTasamassiyA ya, ete dahe agaNi samArabhaMte // 7 // hariyANi bhUtANi vilaMbagANi, AhAra dehA ya puDho siyaaii| 1 bhUtAnAmeSa AghAto havyavAho na saMzayaH // Keeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyatiyutaM // 157 // je chiMdatI Ayasu paDucca, pAgabbhi pANe bahuNaM tivAtI // 8 // jAtiM ca buddhiM ca viNA - yaMte, bIyAi assaMjaya AyadaMDe / ahAhu se loeN aNajadhamme, bIyAi je hiMsati AyasAte // 9 // gabhAi mijjati buyAbuyANA, NarA pare paMcasihA kumArA / juvANagA majjhima theragA ya, ( pAThAMtare porusA ya ) cayaMti te Aukhae palINA // 10 // na kevalaM pRthivyAzritA dvIndriyAdayo jIvA yApi ca pRthvI - mRllakSaNA asAvapi jIvAH, tathA Apazca- dravalakSaNA jIvAstadAzritAzca prANAH 'sampAtimAH' zalabhAdayastatra sampatanti, tathA 'saMkhedajAH ' karISAdiSvindhaneSu ghuNapipIlikAkRmyAdayaH kASThAdyAzritAzca ye kecana 'etAn' sthAvarajaGgamAn prANinaH sa dahed yo'gnikAryaM samArabheta, tato'gnikAyasamArambho mahAdoSAyeti // 7 // evaM tAvadagnikAyasamArambhakAstApasAH tathA pAkAdanivRttAH zAkyAdayazcApadiSTAH, sAmprataM te cAnye vanaspatisa| mArambhAdanivRttAH parAmRzyante ityAha- 'haritAni' dUrvAGkurAdInyetAnyapyAhArAdervRddhidarzanAt 'bhUtAni' jIvAH tathA 'vila - | mbakAnIti' jIvAkAraM yAnti vilambanti - dhArayanti, tathAhi -- kalalArbudamAMsapezIgarbha prasavabAlakumArayuvamadhyamasthavirAvasthAto manuSyo bhavati, evaM haritAnyapi zAlyAdIni jAtAnyabhinavAni saMjAtarasAni yauvanavanti paripakAni jIrNAni parizu| SkANi mRtAni tathA vRkSA apyaGkurAvasthAyAM jAtA ityupadizyante mUlaskandhazAkhAprazAkhAdibhirvizeSaiH parivardhamAnA yuvAnaH For Personal & Private Use Only 7 kuzIlaparibhASA. // 157 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 potA ityupadizyanta ityAdi zeSAsvapyavasthAsvAyojyaM, tadevaM haritAdInyapi jIvAkAraM vilambayanti, tata etAni mUlaskandhazA-18 khApatrapuSpAdiSu sthAneSu 'pRthak pratyekaM 'zritAni vyavasthitAni, na tu mUlAdiSu sarveSvapi samuditeSu eka eva jIvaH, etAni ca bhUtAni saGkhyeyAsaGkhyeyAnantabhedabhinnAni vanaspatikAyAzritAnyAhArArtha dehopacayA) dehakSatasaMrohaNArtha vA''tmasukhaM 'pratItya' Azritya yacchinatti sa 'prAgalbhyAt dhAviSTambhAdahUnA prANinAmatipAtI bhavati, tadatipAtAca niranukrozatayA na dharmo nApyAtmasukhamityuktaM bhavati // 8 // kizca-'jAtim' utpattiM tathA aGkurapatramUlaskandhazAkhAprazAkhAbhedena vRddhiM ca vinAzayan bIjAni ca tatphalAni vinAzayan haritAni chinattIti, 'asaMyataH' gRhasthaH pravajito vA tatkarmakArI gRhastha eva, sa ca haritacchedavidhAyyAtmAnaM daNDayatItyAtmadaNDaH, sa hi paramArthataH paropaghAtenAtmAnamevopahanti, athazabdo vAkyAlaGkAre | 'AhuH' evamuktavantaH, kimuktavanta iti darzayati-yo haritAdicchedako niranukrozaH 'saH' asin loke 'anAryadharmA' krUrakarmakArI bhavatItyarthaH, sa ca ka evambhUto yo dharmApadezenAtmasukhArtha vA bIjAni asya copalakSaNArthavAt vanaspatikAyaM / hinasti sa pASaNDikaloko'nyo vA'nAryadharmA bhavatIti sambandhaH // 9 // sAmprataM haritacchedakarmavipAkamAha-iha vanaspatikAyopamaIkAH bahuSu janmasu garbhAdikAsvavasthAsu kalalArbudamAMsapezIrUpAsu niyante, tathA 'bruvanto'bruvantazca' vyaktavAco'vyaktavAcazca tathA pare narAH paJcazikhAH kumArAH santo niyante, tathA yuvAno madhyamavayasaH sthavirAzca kacitpATho 'majjhimaporusA ya'tti tatra 'madhyamA' madhyamavayasaH 'porusA yatti puruSANAM caramAvasthA prAptA atyantavRddhA evetiyAvat , tadevaM sarvA 3900000000000000000 Jain Education For Personal & Private Use Only ma.jainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ khapyavasthAsu bIjAdInAmupamaIkAH svAyuSaH kSaye pralInAH santo dehaM tyajantIti, evamaparasthAvarajaGgamopamaIkAriNAmapyaniyatAyusUtrakRtAeM 37kuzIlazIlAGkAkasamAyojanIyam // 10 // kizcAnyat paribhASA. cAIyavR- . saMbujjhahA jaMtavo! mANusattaM, daTuM bhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMtadukkhe jarie va loe, saciyutaM kammuNA vippariyAsuvei // 11 // ihega mUDhA pavayaMti mokkhaM, AhArasaMpajaNavajaNeNaM / ege // 158 // ya sIodagasevaNeNaM, hueNa ege pavayaMti mokkhaM // 12 // pAosiNANAdisu Natthi mokkho, khArassa loNassa aNAsaeNaM / te majamaMsaM lasaNaMca bhoccA, annattha vAsaM parikappayaMti // 13 // udageNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAyaM udagaM phusaMtA / udagassa phAseNa siyA ya siddhI, sinjhisu pANA bahave dagaMsi // 14 // he ! 'jantavaH' prANinaH ! sambudhyadhvaM yUyaM, na hi kuzIlapANDikalokatrANAya bhavati, dharma ca sudurlabhalena sambudhyadhvaM, 18 tathA coktam- "mANussakhettajAI kularUvAroggamAuyaM buddhI / savaNoggahasaddhA saMjamo ya logaMmi dulahAI // 1 // " tadevama-18 // 158 // kRtadharmANAM manuSyabamatidurlabhamityavagamya tathA jAtijarAmaraNarogazokAdIni narakatiryakSu ca tIbraduHkhatayA bhayaM dRSTvA tathA18| 1mAnuSyaM kSetraM jAtiH kulaM rUpaM ArogyaM AyuH buddhiH zravaNamavagrahaH zraddhA saMyamazca loke durlabhAni // 1 // For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bAlizena' ajJena sadasadvivekasyAlambha ityetaccAvagamya tathA nizcayanayamavagamya ekAntaduHkho'yaM jvarita iva 'loka' saMsAriprA-11 |NigaNaH, tathA coktam-"jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti pANiNo / // 1 // " tathA-"taNhAiyassa pANaM kuro chuhiyassa bhujjae tittI / dukkhasayasaMpauttaM jariyamiva jagaM kalayalei // 1 // " iti, atra caivambhUte loke anAryakarmakArI svakarmaNA 'viparyAsamupaiti' sukhArthI prANyupamaI kurvan duHkhaM prApnoti, yadivA mokSArthI saMsAraM paryaTatIti // 11 // uktaH kuzIlavipAko'dhunA taddarzanAnyabhidhIyante-'ihe'ti manuSyaloke mokSagamanAdhikAre vA, eke | | kecana 'mUDhA' ajJAnA''cchAditamatayaH paraizca mohitAH prakarSeNa vadanti pravadanti-pratipAdayanti, kiM tat ?-'mokSaM mokSAvApti, keneti darzayati-Ahiyata ityAhAra-odanAdistasya sampad-rasapuSTistAM janayatItyAhArasampajjananaM-lavaNaM, tena yA-12 hArasya rasapuSTiH kriyate, tasya varjanaM tenA''hArasampajananavarjanena-lavaNavarjanena mokSaM vadanti, pAThAntaraM vA 'AhArasapaMcayavajaNeNa' AhAreNa saha lavaNapaJcakamAhArasapaJcaka, lavaNapazcakaM cedaM. tadyathA-saiMdhavaM sauvacelaM biDaM raumaM sAmudraM ceti, lavaNena hi saverasAnAmabhivyaktirbhavati, tathA coktam-"lavaNavihUNA ya rasA cakkhuvihUNA ya iMdiyaggAmA / dhammo dayAya rahio sokkhaM saMtosarahiyaM no // 1 // " tathA 'lavaNaM rasAnAM tailaM snehAnAM ghRtaM medhyAnA'miti, tadevambhUtalavaNaparivajenena rasapari-18 1 karmodayasaMpAditasukhAdipariNAmAnAM tanmate duHkharUpalAt / 2 janma duHkhaM jarA duHkhaM rogAzca maraNaM ca aho duHkhaH eva saMsAraH yatra klizyanti jantavaH / / || 3 tRSNArditasya pAnaM kUraH kSudhitasya bhuktau tRptiH duHkhazatasamprayukta jvaritamiva jagatkalakalati // 1 // 4 lavaNavihInAtha rasAzcakSurvihInAcendriyaprAmAH / / dharmoM dayayA rahitaH saukhyaM santoSarahitaM na // 1 // rieeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM tyAga eva kRto bhavati, tatyAgAca mokSAvAptirityevaM kecana mUDhAH pratipAdayanti, pAThAntaraM vA 'AhArao paMcakavajaNeNaM'||7 kuzIlazIlAGkA- AhArata iti lyablope karmaNi paJcamI AhAramAzritya paJcakaM varjayanti, tadyathA-lasuNaM palANDuH karabhIkSIraMgomAMsaM madyaM cetye-18| paribhASA. cAyIyavR- tatpaJcakavarjanena mokSaM pravadanti, tathaike 'vAribhadrakAdayoM bhAgavatavizeSAH 'zItodakasevanena' sacittApakAyaparibhogena mokSaM ciyuta pravadanti, upapattiM ca te abhidadhati-yathodakaM bAhyamalamapanayati evamAntaramapi, vastrAdezca yathodakAcchuddhirupajAyate evaM baay||159|| zuddhisAmarthyadarzanAdAntarApi zuddhirudakAdeveti manyante, tathaike tApasabrAhmaNAdayo hutena mokSa pratipAdayanti, ye kila svargAdi| phalamanAzaMsya samidhAghRtAdibhirhavyavizeSairhatAzanaM tarpayanti te mokSAyAgnihotraM jubati zeSAstrabhyudayAyeti, yuktiM cAtra te AhuH| yathA hyagniH suvarNAdInAM malaM dahatyevaM dahanasAmarthyadarzanAdAtmano'pyAntaraM pApamiti // 12 // teSAmasambaddhapralApinAmuttaradAnA1 yAha-'prAtaH snAnAdiSu nAsti mokSa' iti pratyUSajalAvagAhanena niHzIlAnAM mokSo na bhavati, AdigrahaNAt hastapAdAdi prakSAlanaM gRhyate, tathAhi-udakaparibhogena tadAzritajIvAnAmupamaIH samupajAyate, na ca jIvopamardAnmokSAvAptiriti, na caikAnte| nodakaM bAhyamalasyApyapanayane samartham , athApi syAttathApyAntaraM malaM na zodhayati, bhAvazuddhyA tacchuddheH, atha bhAvarahitasyApi tacchuddhiH syAt tato matsyabandhAdInAmapi jalAbhiSekeNa muktyavAptiH syAta, tathA-kSArasya' paJcaprakArasthApi lavaNasya 'anazanena' aparibhogena mokSo nAsti, tathAhi-lavaNaparibhogarahitAnAM mokSo bhavatItyayuktikametat na cAyamekAnto lavaNameva rs-18||159|| puSTijanakamiti, kSIrazarkarAdibhirvyabhicArAt, apicAsau praSTavyaH-ki dravyato lavaNavarjanena mokSAvAptiH uta bhAvataH 1, yadi | 10kAdereveti pra0 / 2 pAribhASikalavaNamAtrapratipattinirAsAya kSAreti, ata eva paJcaprakArasyApIti vRttiH / 3 caNakAderapi kSArAdimattvAlavaNeti / eeeeeeeeeeeeee 999099689990sase mAsti, tathAhi-lavaNaparibhogaratyavAptiH syAt, tathA kSArasya paJcAkAde, atha bhAvarahitasyApi For Personal & Private Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dravyatastato lavaNarahitadeze sarveSAM mokSaH syAt, na caivaM dRSTamiSTaM vA, atha bhAvatastato bhAva eva pradhAnaM kiM lavaNavarjaneneti, tathA 'te' mUDhA madyamAMsaM lazunAdikaM ca bhukvA 'anyatra' mokSAdanyatra saMsAre vAsam - avasthAnaM tathAvidhAnuSThAnasadbhAvAt samyagdarzanajJAnacAritrarUpamokSamArgasyAnanuSThAnAcca 'parikalpayanti' samantAnniSpAdayantIti // 13 // sAmprataM vizeSeNa parijihIrSurAha| tathA ye kecana mUDhA 'udakena' zItavAriNA 'siddhiM' paralokam 'udAharanti' pratipAdayanti - ' sAyam' aparAhne vikAle vA 'prAtazca' pratyuSasi ca AdyantagrahaNAt madhyAhne ca tadevaM sandhyAtraye'pyudakaM spRzantaH snAnAdikAM kriyAM jalena kurvantaH prANino | viziSTAM gatimApnuvantIti kecanodAharanti etaccAsamyak yato yadyudakasparzamAtreNa siddhiH syAt tata udakasamAzritA matsyabandhAdayaH krUrakarmANo niranukrozA bahavaH prANinaH siddhayeyuriti yadapi tairucyate - bAhyamalApanayanasAmarthyamudakasya dRSTamiti tadapi vicAryamANaM na ghaTate, yato yathodakamaniSTamalamapanayatyevamabhimatamapyaGgarAgaM kuGkumAdikamapanayati, tatazca puNyasyApanayanA| diSTavighAtakRdviruddhaH syAt, kiJca yatInAM brahmacAriNAmudakasnAnaM doSAyaiva, tathA coktam - " snAnaM madadarpakaraM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, na te snAnti dame ratAH // 1 // " apica - "nodakaklinnagAtro hi, snAta ityabhidhIyate / sa snAto yo vratasnAtaH, sa bAhyAbhyantaraH zuciH // 1 // " // 14 // kiJca - macchAya kummAya sirIsivA ya, maggU ya uTThA (hA) dagarakkhasA ya / aTThANameyaM kusalA vayaMti, 1 anyeSAmapi bhAvAzuddhayApAdakAnAM varjanIyakhAt, madyamAMsAdibhojitvaM vakSyatyaye / For Personal & Private Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7kuzIlaparibhASA. ciyutaM sUtrakRtAGgaM udageNa je siddhimudAharaMti // 15 // udayaM jai kammamalaM harejA, evaM suhaM icchAmittameva / zIlAGkAcAryAMya aMdhaM va NeyAramaNussarittA, pANANi cevaM viNihaMti maMdA // 16 // pAvAiM kammAiM pakuvato hi, siodagaM tU jai taM harijA / sijjhisu ege dagasattaghAtI, musaM vayaMte jalasiddhimAhu // 160 // // 17 // huteNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAyaM agaNiM phusaMtA / evaM siyA siddhi havejja tamhA, agaNiM phusaMtANa kukammiNaMpi // 18 // yadi jalasamparkAtsiddhiH syAt tato ye satatamudakAvagAhino matsyAzca karmAzca sarIsRpAzca tathA madgavaH tathoSTrA-jalacaravize|SAH tathodakarAkSasA-jalamAnuSAkRtayo jalacaravizeSA ete prathamaM siddhyeyuH, na caitadRSTamiSTaM vA, tatazca ye udakena siddhisudAharantyetad 'asthAnam' ayuktam-asAmprataM 'kuzalA' nipuNA mokSamArgAbhijJA vadanti // 15 // kizcAnyat-yadhudakaM karmama| lamapaharedevaM zubhamapi puNyamapahareta, atha puNyaM nApaharedevaM karmamalamapi nApahareta. ata icchAmAtramevaitabaducyate-jalaM kamopahArIti, evamapi vyavasthite ye snAnAdikAH kriyAH sAtamArgamanusarantaH kurvanti te yathA jAtyandhA aparaM jAtyandhameva netAramanu mRtya gacchantaH kupathazritayo bhavanti nAbhipretaM sthAnamavApnuvanti evaM mAtamArgAnusAriNo jalazaucaparAyaNA 'mandA' ajJAH 4 kartavyAkartavyavivekavikalAH prANina eva tanmayAn tadAzritAMzca pUtarakAdIn 'vinimnanti' vyApAdayanti, avazyaM jalakriyayA eeeeeeeeeeeeeees // 16 // For Personal & Private Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ enesesecotoseso prANavyaparopaNasya sambhavAditi // 16 // apica-'pApAni pApopAdAnabhUtAni 'karmANi prANyupamardakArINi kurvato'sumato | yatkarmopacIyate tatkarma yAdakamapaharet yadyevaM syAt tarhi hiH yasAdarthe yasmAtprANyupamardaina karmopAdIyate jalAvagAhanAcApagaccha ti tasAdudakasattvaghAtinaH pApabhUyiSThA apyevaM siddhyeyuH, na caitadRSTamiSTaM vA, tasAdye jalAvagAhanAsiddhimAhuH te mRSA vadanti / 4 // 17 // kizcAnyat-'agnihotraM juhuyAt svargakAma' ityamAdvAkyAt 'ye' kecana mUDhA 'hutena' agnau havyaprakSepeNa 'siddhiM sugatigamanAdikAM khargAvAptilakSaNAm 'udAharanti pratipAdayanti, kathambhUtAH?-'sAyam aparAhne vikAle vA 'prAtazca pratyupasi agni 'spRzantaH yatheSTehavyairagniM tarpayantastata eva yatheSTagatimabhilaSanti, AhuzcaivaM te yathA-agnikAryAtsyAdeva siddhiriti, tatra ca yadyevamagnisparzana siddhirbhavet tatastasmAdagniM saMspRzatAM 'kukarmiNAm aGgAradAhakakumbhakArAyaskArAdInAM siddhiH khAt, yadapi ca mantrapUtAdikaM tairudAhiyate tadapi ca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, yataH kukarmiNAmapyagnikArya bhasApAdanamagnihotrikAdInAmapi bhasmasAtkaraNamiti nAtiricyate kukarmibhyo'grihotrAdikaM karmeti, yadapyucyate-agnimukhA vai devAH, etadapi yuktivikalakhAt vAmAtrameva, viSThAdibhakSaNena cAgnesteSAM bahutaradoSotpatteriti // 18 // uktAni pRthak kuzIladarzanAni, ayamaparasteSAM sAmAnyopAlambha ityAha aparikkha diTuM Na hu eva siddhI, ehiMti te ghAyamabujjhamANA / bhUehiM jANaM paDileha sAtaM, vijaM gahAyaM tasathAvarehiM // 19 // thaNaMti luppaMti tasaMti kammI, puDho jagA parisaMkhAya bhi 9cestseeroeseeeeeeeeeeeeeeeeerat For Personal & Private Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 161 // kkhU / tamhA viU virato Ayagutte, daTTu tase yA paDisaMharejA // 20 // je dhammalanDaM viNihAya bhuMje, viyaDeNa sAhaddu ya je siNAI / je dhovatI lasayatIva vatthaM, ahAhu se NAgaNiyassa dUre // 21 // kammaM parinnAya dagaMsi dhIre, viyaDeNa jIvijja ya AdimokkhaM / se bIyakaMdAi abhuMjamANe, virate siNANAisu itthiyAsu // 22 // yairmumukSubhirudakasamparkeNAgnihotreNa vA siddhirabhihitA taiH 'aparIkSya dRSTametat' yuktivikalamabhihitametat kimiti ? yato 'nahu' naiva 'evam' anena prakAreNa jalAvagAhanena agnihotreNa vA prANyupamarddakAriNA siddhiriti, te ca paramArthamabuddhyamAnAH | prANyupaghAtena pApameva dharmabuddhyA kurvanto ghAtyante - vyApAdyante nAnAvidhaiH prakArairyasmin prANinaH sa ghAtaH - saMsArastameSyanti, akAyatejaH kAyasamArambheNa hi trasasthAvarANAM prANinAmavazyaM bhAvI vinAzastadvinAze ca saMsAra eva na siddhirityabhiprAyaH, | yata evaM tato 'vidvAna' sadasadvivekI yathAvasthitatatvaM gRhItvA trasasthAvarairbhUtaiH - jantubhiH kathaM sAmprataM sukhamavApyata itye| tat pratyupekSya jAnIhi -avabuddhyakha, etaduktaM bhavati - sarve'pyasumantaH sukhaiSiNo duHkhadviSo, na ca teSAM sukhaiSiNAM duHkhotpAdakalena sukhAvAptirbhavatIti yadivA - 'vijjaM gahAya'tti vidyAM jJAnaM gRhIlA vivekamupAdAya sasthAvarairbhUtairjantubhiH krnnbhuutaiH| For Personal & Private Use Only 7 kuzIlaparibhASA. // 161 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sAtaM' sukhaM 'pratyupekSya' paryAlocya 'jAnIhi ' avagaccheti, yata uktam- "paDhamaM nANaM tayo dayA, evaM ciTThaha saba saMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA NAhI cheyapAvagaM // 1 // ityAdi " ||19|| ye puna: prANyupamarddena sAtamabhilaSantItyazIlAH kuzIlAzca te saMsAre evaMvidhA avasthA anubhavantItyAha - tejaHkAyasamArambhiNo bhUtasamArambheNa sukhamabhilaSanto narakAdigatiM gatAstIbaduH khaiH pIDyamAnA asahyavedanAghrAtamAnasA azaraNAH 'stananti' rudanati kevalaM karuNamAkrandantItiyAvat tathA 'luppaMtI' ti chidyante khaDgAdibhirevaM ca kadarthyamAnAH 'trasyanti' prapalAyante, karmANyeSAM santIti karmiNaH - sapApA ityarthaH, tathA pRthak 'jaMgA' iti jantava iti, evaM 'parisaGkhyAya' jJAlA bhikSaNazIlo 'bhikSuH' sAdhurityarthaH, yasmAtprANyupamardakAriNaH saMsArAntargatA vilupyante tasmAt 'vidvAna' paNDito virataH pApAnuSThAnAdAtmA gupto yasya so'yamAtmagupto manovAkkAyagupta ityarthaH, dRSTvA ca trasAn cazadAtsthAvarAMca 'dRSTvA' parijJAya tadupaghAtakAriNIM kriyAM 'pratisaMharet' nivartayediti // 20 // sAmprataM svayUthyAH kuzIlA abhidhIyanta ityAha-'ye' kecana zItalavihAriNo dharmeNa - mudhikayA labdhaM dharmalabdhaM uddezakakrItakRtAdidoSarahitamityarthaH, tadevambhUtamapyAhArajAtaM. 'vinidhAya' vyavasthApya sannidhiM kRtvA bhuJjante tathA ye 'vikaTena' prAsukodakenApi saGkocyAGgAni prAsuka eva pradeze dezasarvatrAnaM kurvanti tathA yo vastraM 'dhAvati' prakSAlayati tathA 'lUSayati' zobhArthaM dIrghamutpATayitvA dakhaM karoti hakhaM vA sandhAya dIrghaM karoti evaM lUpayati, tadevaM svArthaM parArthaM vA yo vastraM lUSayati, athAsau 'NAgaNiyassa' tti nirgranthabhAvasya saMyamAnuSThAnasya dUre vartate, na tasya saMyamo bhavatItyevaM tIrthaMkaragaNadharAdaya Ahuriti // 21 // uktAH kuzIlAH, tatpratipakSa 1 prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyateSu ajJAnI kiM kariSyati kiM vAjJAsyati chekapApakaM // For Personal & Private Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtAH zIlavantaH pratipAdyanta ityetadAha-dhiyA rAjate iti dhIro-buddhimAn 'udagaMsitti udakasamArambhe sati karmabandho bhava 7 kuzIlasUtrakRtAGgaM paribhASA. zIlAGkA- ti, evaM parijJAya kiM kuryAdityAha-vikaTena' prAsukodakena sauvIrAdinA 'jIvyAt' prANasaMdhAraNaM kuryAt , cazabdAt anyecAryAyavR- nApyAhAreNa prAsukenaiva prANavRttiM kuryAt , AdiH-saMsArastasAnmokSa AdimokSaH (ta) saMsAravimuktiM yAvaditi, dharmakAraNAnAM ttiyutaM vA''dibhUtaM zarIraM tadvimuktiM yAvat yAvajjIvamityarthaH, kiM cAsau sAdhu/jakandAdIn abhuJjAnaH, AdigrahaNAt muulptrphlaa||16|| | ni gRhyante, etAnyaMpyapariNatAni pariharan virato bhavati, kuta iti darzayati-smAnAbhyaGgodvartanAdiSu kriyAsu niSpratikarmazarI-| | ratayA'nyAsu ca cikitsAdikriyAsu na vartate, tathA strISu ca virataH, bastinirodhagrahaNAt anye'pyAzravA gRhyante, yshcaivmbhuutH||4|| |sarvebhyo'pyAzravadvArebhyo virato nAsau kuzIladopaiyujyate tadayogAca na saMsAre bambhramIti, tatazca na duHkhitaH stanati nApi| nAnAvidhairupAyairvilupyata iti / / 22 // punarapi kuzIlAnevAdhikRtyAha je mAyaraM ca piyaraM ca hiccA, gAraM tahA puttapasuM dhaNaM ca / kulAI je dhAvai sAugAI, ahAhu |4|| se sAmaNiyassa dUre // 23 // kulAiM je dhAvai sAugAI, AghAti dhammaM udarANugiddhe / ahA // 162 // 8|| hu se AyariyANa sayaMse, je lAvaejjA asaNassa heU // 24 // Nikkhamma dINe parabhoyaNaMII mi, muhamaMgalIe udarANugiddhe / nIvAragiddheva mahAvarAhe, adUrae ehii ghAtameva // 25 // eeeeeeeeeeeeeee Jain Education Interational For Personal & Private Use Only wwwbar og
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ annassa pANassihaloiyassa, aNuppiyaM bhAsati sevamANe / pAsatthayaM ceva kusIlayaM ca, ni__ ssArae hoi jahA pulAe // 26 // ye kecanApariNatasamyagdharmANastyaktA mAtaraM ca pitaraM ca, mAtApitrordustyajakhAdupAdAnaM, ato bhrAtRduhitrAdikamapi tya| kvetyetadapi draSTavyaM, tathA 'agAraM' gRhaM 'putram' apatyaM 'pazu hastyazvarathagomahiSyAdikaM dhanaM ca tyakkhA samyak pravrajyosthAnenotthAya-paJcamahAtabhArasya skandhaM dattvA punahIMnasattvatayA rasasAtAdigauravagRddho yaH 'kulAni' gRhANi 'svAdukAni' | khAdubhojanavanti 'dhAvati' gacchati, athAsau 'zrAmaNyasya' zramaNabhAvasya dUre varttate evamAhustIrthakaragaNadharAdaya iti // 23 // |etadeva vizeSeNa darzayitumAha-[granthAnam 4750] yaH kulAni svAdubhojanavanti 'dhAvati' iyarti tathA galA dharmamAkhyAti bhikSArtha vA praviSTo yadyasai rocate kathAnakasambandhaM tattasyAkhyAti, kimbhUta iti darzayati-udare'nugRddha udarAnugRddhaH-udarabharaNa| vyagrastundaparimRja ityarthaH, idamuktaM bhavati-yo hyudaragRddha AhArAdinimittaM dAnazraddhakAkhyAni kulAni gavA''khyAyikAH katha| yati sa kuzIla iti, athAsAvAcAyeMguNAnAmAryaguNAnAM vA zatAMze vartate zatagrahaNamupalakSaNaM sahasrAMzAderapyadho vattete iti yo 4 pannasya hetu-bhojananimittamaparavastrAdinimittaM vA AtmaguNAnapareNa 'AlApayet' bhANayet, asAvapyAryaguNAnAM sahasrAMze varta-18 18|te kimaGga punaryaH svata evA''tmaprazaMsAM vidadhAtIti // 24 // kiJca-yo hyAtmIyaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM tyaksA niSkA-18 ||nto niSkramya ca 'parabhojane parAhAraviSaye 'dInoM dainyamapagato jihendriyavazA? bandivata 'mukhamAGgaliko' bhavAta For Personal & Private Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyavRttiyutaM // 16 // eseseseeeeeeeeeeeeese | mukhena maGgalAni-prazaMsAvAkyAni IdRzastAdRzasvamityevaM dainyabhAvamupagato vakti, uktaM ca-"so eso jassa guNA viyaraMta-|| 7 kuzIla|nivAriyA dasadisAsu / iharA kahAsu succasi paccakkhaM ajja diTTho'si // 1 // " ityevamaudarya prati gRddhaH adhyupapannaH, kimiva ?-||4|| paribhASA 'nIvAraH' mUkarAdimRgabhakSyavizeSastasin gRddha-AsaktamanA gRhIkhA ca svayUthaM 'mahAvarAho' mahAkAyaH sUkaraH sa cAhAramA-12 tragRddho'tisaMkaTe praviSTaH san 'adUra eva' zIghrameva 'ghAtaM vinAzam 'eSyati' prApsyati, evakAro'vadhAraNe, avazyaM tasya vinAza eva nAparA gatirastIti, evamasAvapi kuzIla AhAramAtragRddhaH saMsArodare paunaHpunyena vinAzamevaiti // 25 // kiMcAnyat , sa kuzIlo'nnasya pAnasya vA kRte'nyasya vaihikArthasya vastrAdeH kRte 'anupriyaM bhASate' yadyasya priyaM tattasya vadato'nu-pazcAdbhASate anubhASate, prati| zabdakavat sevakavadvA rAjAdyuktamanuvadatItyarthaH, tameva dAtAramanusevamAna AhAramAtragRddhaH sarvametatkarotItyarthaH, sa caivambhUtaH sadAcArabhraSTaH pArzvasthabhAvameva vrajati kuzIlatAMca gacchati, tathA nirgataH-apagataHsAra:-cAritrAkhyo yasya sa niHsAraH, yadivA| nirgataH sAro niHsAraH sa vidyate yasyAsau niHsAravAn , pulAka iva niSkaNo bhavati yathA-evamasau saMyamAnuSThAnaM niHsArIkaroti, evaMbhUtazcAsau liGgamAtrAvazeSo bahUnAM svayUthyAnAM tiraskArapadavImavApnoti, paraloke ca nikRSTAni yAtanAsthAnAnyavAnoti // 26 // uktAH kuzIlAH, tatpratipakSabhUtAn suzIlAn pratipAdayitumAha // 163 // aNNAtapiMDeNa'hiyAsaejA, No pUyaNaM tavasA AvahejA / saddehiM rUvehiM asajamANaM, savehi 1 sa eSa yasya guNAH vicarantyanivAritA dazadizAsu itarathA kathAsu zrUyate pratyakSaM adya dRSTo'si // 1 // SO90099999999 For Personal & Private Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmehi viNIya gehiM // 27 // savAI saMgAI aicca dhIre, savAI dukkhAI titikkhamANe / akhile agiddhe aNi yacArI, abhayaMkare bhikkhu aNAvilappA // 28 // bhArassa jAtA muNi bhuMjaejjA, kaMkheja pAvassa vivega bhikkhU / dukkheNa puTTe dhuyamAiejjA, saMgAmasIse va paraM damejjA // 29 // avi hammamANe phalagAvataTTI, samAgamaM kaMkhati aMtakassa / NidhUya kammaM Na pavaMcuvei akkhakkhae vA sagaDaM tibemi // 30 // iti zrIkusIlaparibhAsiyaM sattamamajjhayaNaM samattaM // ( gAthAgra0 402 ) " ajJAtazcAsau piNDazcAjJAtapiNDaH antaprAnta ityarthaH, ajJAtebhyo vA - pUrvAparA saMstutebhyo vA piNDo'jJAtapiNDo'jJAtoJchavRtyA labdhastenAtmAnam 'adhisahet' vartayet - pAlayet etaduktaM bhavati - antaprAntena labdhenAlabdhena vA na dainyaM kuryAt, nApyutkRSTena labdhena madaM vidadhyAt nApi tapasA pUjanasatkAramAvahet, na pUjanasatkAranimittaM tapaH kuryAdityarthaH, yadivA pUjAsatkAranimittatvena tathAvidhArthivena vA mahatApi kenacittapo muktihetukaM na niHsAraM kuryAt, taduktam - "paraM lokAdhikaM dhAma, tapaH zrutamiti dvayam / tadevArthikhanirlutasAraM tRNalavAyate // 1 // " // yathA ca raseSu gRddhiM na kuryAt evaM zabdAdiSvapIti | darzayati- 'zabdaiH' veNuvINAdibhirAkSiptaH saMsteSu 'asajana' Asaktimakurvan karkazeSu ca dveSamagacchan tathA rUpairapi manojJetarai For Personal & Private Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 kuzIlaparibhASA. hoyacacandriyanirodho vidheya atAtya' tyaktA 'dhAnidarzanacAritraiH sampUrNavilo' viSayakapAyivAhaNArtha || sUtrakRtAGgaM rAgadveSamakurvan evaM sarvairapi 'kAmaiH icchAmadanarUpaiH sarvebhyo vA kAmebhyo gRddhi 'vinIya' apanIya saMyamamanupAlayediti, sarvazIlAGkA- IS thA manojJetareSu viSayeSu rAgadveSaM na kuryAt , tathA coktam- "saddesu ya bhayapAvaesu, soyavisayamuvagaesu / tuDheNa va ruTeNa va, cAIyavR- samaNeNa sayA Na hoyatvaM // 1 // ruvesu ya bhaddayapAvaesu, cakkhuvisayamuvagaesu / tuTeNa va ruTeNa va samaNeNa sayA Na hoyatvaM | ttiyutaM // 2 // gaMdhesu ya bhaddayapAvaesu, ghANavisayamuvagaesu / tuTeNa // 3 // bhaikkhesu ya bhaddayapAvaesu, rasaNavisayamuvagaesu / tuTTeNa va | ruTeNa va, samaNeNa sayA Na hoyatvaM // 4 // phAsesu ya bhaddayapAvaesu, phAsavisayamuvagaesu / tuTeNa va ruTeNa va, samaNeNa sayANa ho-18 // 16 // | yatvaM // 5 // " // 27 // yathA cendriyanirodho vidheya evamaparasaGganirodho'pi kArya iti darzayati-sarvAn 'saGgAn' saMbandhAn AntarAn snehalakSaNAn bAhyAMzca dravyaparigrahalakSaNAn 'atItya' tyaktA 'dhIro' vivekI sarvANi 'duHkhAni zArIramAnasAni tyakkhA parISahopasargajanitAni 'titikSamANaH adhisahan 'akhilo' jJAnadarzanacAritraiH sampUrNaH tathA kAmeSvagRddhastathA 'a-2 niyatacArI' apratibaddhavihArI tathA jIvAnAmabhayaMkaro bhikSaNazIlo bhikSuH sAdhuH evam 'anAvilo' viSayakaSAyairanAkula AtmA yasyAsAvanAvilAtmA saMyamamanuvartata iti // 28 // kizcAnyat-saMyamabhArasya yAtrArtha-paJcamahAvatabhAranirvAhaNArtha 'muniH' kAlatrayavettA 'bhuJjIta' AhAragrahaNaM kurvIta, tathA 'pApasya karmaNaH pUrvAcaritasya 'viveka' pRthagbhAvaM vinAzamAkAGket 'bhikSuH sAdhuriti, tathA-duHkhayatIti duHkha-parIpahopasargajanitA pIDA tena 'spRSTo' vyAptaH san 'dhUtaM' saMyama mokSaM vA 1 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu tuSTena vA ruSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyaM / 2 rUpeSu0 cakSuH / 3 gaMdheSu0 ghrANaH / 4 bhakSyeSu rasanA / 5 sparzeSu sprshn| aaeeeeeeeeeeepercedeo // 164 // For Personal & Private Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'AdadIta' gRhNIyAt , yathA subhaTaH kazcit saGgrAmazirasi zatrubhirabhidrutaH 'paraM' zatru damayati evaM paraM-karmazatru parISahopa| sargAbhidruto'pi damayediti // api ca-parISahopasagairhanyamAno'pi-pIDyamAno'pi samyak sahate, kimiva?-phalakavadapakRSTaH | yathA phalakamubhAbhyAmapi pArzvabhyAM taSTaM-ghaTTitaM sattanu bhavati araktadviSTaM vA saMbhavatyevamasAvapi sAdhuH sabAhyAbhyantareNa tapasA | niSTaptadehastanuH-durbalazarIroraktadviSTazca, antakasya-mRtyoH 'samAgamaM prAptim 'AkAGkSati' abhilapati, evaM cASTaprakAraM | karma 'nirdhUya' apanIya na punaH 'prapaJca jAtijarAmaraNarogazokAdikaM prapazyate bahudhA naTavadyasin sa prapazcaH-saMsArastaM 'nopaiti' na yAti, dRSTAntamAha-yathA akSasya 'kSaye vinAze sati 'zakaTaM' gacyAdikaM samaviSamapatharUpaM prapaJcamupaSTambhakAraNAbhAvAnopayAti, evamasAvapi sAdhuraSTaprakArasya karmaNaH kSaye saMsAraprapaJca nopayAtIti, gato'nugamo, nayAH pUrvavad , itizabdaH parisamAptyarthe | bravImIti pUrvavat // 30 // samAptaM ca kuzIlaparibhASAkhyaM saptamamadhyayanaM / eectestretstecccceededesese For Personal & Private Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha aSTamaM zrIvIryAdhyayanaM prArabhyate // 8 vIryA dhyayanaM. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 165 // Eeeeeeeeeeeeeeeeeeserceder uktaM saptamamadhyayanaM, sAmpratamaSTamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane kuzIlAstatpratipakSabhUtAzca suzIlA pratipAditAH, teSAM ca kuzIlalaM suzIlakhaM ca saMyamavIryAntarAyodayAttatkSayopazamAca bhavatItyato vIryapratipAdanAyedamadhyayanamupadizyate, tadanena saMbaMdhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatrApyupakramAntargato'AdhikAro'yaM, tadyathA-bAlabAlapaNDitapaNDitavIryabhedAtrividhamapi vIrya parijJAya paNDitavIrye yatitavyamiti, nAmaniSpane tu nikSepe | vIryAdhyayanaM, vIryanikSepAya niyuktikRdAha virie chakkaM davve sacittAcittamIsagaM ceva / dupayacauppayaapayaM evaM tivihaM tu sacittaM // 11 // vIrye nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAta poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyavIrya dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAtridhA vIrya, sacittamapi | dvipadacatuSpadApadabhedAta trividhameva, tatra dvipadAnAM arhaccakravartibaladevAdInAM yadvIrya strIratnasya vA yasya vA yadvIya tadiha | dravyavIyekhena grAhya, tathA catuSpadAnAmazvahastiratnAdInAM siMhavyAghrazarabhAdInAM vA parasya vA yadvoDhavye dhAvane vA vIrya taditi, tathA'padAnAM gozIrSacandanaprabhRtInAM zItoSNakAlayoruSNazItavIryapariNAma iti // acittavIryapratipAdanAyAha acittaM puNa viriyaM AhArAvaraNapaharaNAdIsu / jaha osahINa bhaNiyaM viriyaM rasavIriyavivAgo // 92 // // 165 // zItoSNakAlayoruSNazItavIparamAdInAM vA parasa vA yadvoDhavya dhAyala vA yadIrya tadiha 4 For Personal & Private Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNe kavayAdI cakkAdIyaM ca paharaNe hoMti / khittaMmi jaMmi khette kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 93 // acittadravyavIryaM tvAhArAvaraNapraharaNeSu yadvIryaM taducyate, tatrA''hAravIryaM 'sadyaH prANakarA hRdyA, ghRtapUrNAH kaphApahAH' ityAdi, oSadhInAM ca zalyoddharaNasaMrohaNaviSApahAramedhAkaraNAdikaM rasavIrya, vipAkavIryaM ca yaduktaM cikitsAzAstrAdau tadiha grAhyamiti, tathA yoniprAbhRtakAnnAnAvidhaM dravyavIryaM draSTavyamiti, tathA AvaraNe kavacAdInAM praharaNe cakrAdInAM yadbhavati vIrya taducyata | iti / adhunA kSetrakAlavIryaM gAthApazcArdhena darzayati-kSetravIryaM tu devakurvAdikaM kSetramAzritya sarvANyapi dravyANi tadantargatAnyutkRSTavIryavanti bhavanti, yadvA durgAdikaM kSetramAzritya kasyacidvIryollAso bhavati, yasminvA kSetre vIryaM vyAkhyAyate tatkSetravIryamiti, evaM kAlavIryamadhye kAntasuSamAdAvAyojyamiti, tathA coktam - " varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmala - karaso, ghRtaM vasante guDavAnte // 1 // " tathA " grISme tulyaguDAM susaindhavayutAM meghAvanaddhe'mbare, tulyAM zarkarayA zaradyamalayA | zuNThyA tuSArAgame / pippalyA zizire vasantasamaye kSaudreNa saMyojitAM puMsAM prApya harItakImiva gadA nazyantu te zatravaH || 1||" bhAvavIryapratipAdanAyAha - bhAvo jIvassa savIriyassa viriyaMmi laddhi'NegavihA / orassiMdiyaajjhappiesa bahuso bahuvihIyaM // 94 // | maNavaikAyA ANApANU saMbhava tahA ya saMbhavve / sottAdINaM saddAdiesa visaesa gahaNaM ca // 95 // 'savIryasya' vIryazaktyupetasya jIvasya 'vIrye' vIryaviSaye anekavidhA labdhiH, tAmeva gAthApazcArddhena darzayati, tadyathA - urasi 1 For Personal & Private Use Only w
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8vIryA dhyayanaM. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyutaM // 166 // weceaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee | bhavamaurasyaM zArIrabalamityarthaH, tathendriyabalamAdhyAtmikaM balaM bahuzo bahuvidhaM draSTavyamiti / etadeva darzayitumAha-AntareNa vyA| pAreNa gRhIkhA pudgalAn manoyogyAn manasvena pariNamayati bhASAyogyAn bhASAkhena pariNamayati kAyayogyAn kAyakhena AnApA-1 nayogyAn tadbhAveneti, tathA manovAkAyAdInAM tadbhAvapariNatAnAM yadvIya-sAmarthya tadvividhaM-sambhave sambhAvye ca, sambhave tAva-13 tIrthakRtAmanuttaropapAtikAnAM ca surANAmatIva paTUni manodravyANi bhavanti, tathAhi tIrthakRtAmanuttaropapAtikasuramanaHparyAyajJAnipraznavyAkaraNasya dravyamanasaiva karaNAt anucaropapAtikasurANAM ca sarvavyApArasyaiva manasA niSpAdanAditi, sambhAvye tu yo hi yamartha paTumatinA procyamAnaM na zaknoti sAmprataM pariNamayituM sambhAvyate kheSa parikarmyamANaH zakSyatyamumartha pariNamayitumi-18 |ti, vAgvIryamapi dvividhaM-sambhave sambhAvye ca, tatra sambhave tIrthakRtAM yojananihAriNI vAk sarvakhasvabhASAnugatA ca tathA'nye pAmapi kSIramadhvAsravAdilabdhimatAM vAcaH saubhAgyamiti, tathA haMsakokilAdInAM sambhavati kharamAdhurya, sambhAvye tu sambhAvyate | || zyAmAyAH striyA gAnagAdhurya, tathA coktam- "sAmA gAyati mahuraM kAlI gAyati kharaM ca rukkhaM ce"tyAdi, tathA sambhAva-| | yAmaH-enaM zrAvakadArakam akRtamukhasaMskAramapyakSareSu yathAvadabhilaptavyeSviti, tathA sambhAvayAmaH zukasArikAdInAM vAco mA-||| || nuSabhASApariNAmaH, kAyavIryamapyaurasyaM yadyasya balaM, tadapi dvividhaM-sambhave sambhAvye ca, saMbhave yathA cakravartibaladevavAsudevA dInAM yadbAhubalAdi kAyabalaM, tadyathA-koTizilA tripRSThena vAmakaratalenoddhRtA, yadivA-'solasa rAyasahassA' ityAdi yAvadapa-18| || rimitabalA jinavarendrA iti, sambhAvye tu sambhAvyate tIrthakaro lokamaloke kaNdukavat prakSepnu tathA meruM daNDavagRhIkhA vasudhAM cha-13 trakavaddha miti, tathA sambhAvyate anyatarasurAdhipo jambUdvIpaM vAmahastena chatrakavaddhartumayatnenaiva ca mandaramiti, tathA sambhAvyate || vyate tIrthakaro lotalenovRtA, yadizAca, saMbhave yathAvA For Personal & Private Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeeeee ayaM dArakaH parivardhamAnaH zilAmenAmuddhattuM hastinaM damayitumazvaM vAhayitumityAdi, indriyabalamapi zrotrendriyAdi skhaviSayagrahaNasamartha paJcadhA ekaikaM, dvividhaM-sambhave sambhAvye ca, sambhave yathA zrotrasya dvAdaza yojanAni viSayaH, evaM zeSANAmapi yo yasya viSaya iti, sambhAvye tu yasya kasyacidanupahatendriyasya zrAntasya kruddhasya pipAsitasya pariglAnasya vA arthagrahaNAsamarthamapi indriyaM sadyathoktadoSopazame tu sati sambhAvyate viSayagrahaNAyeti / sAmpratamAdhyAtmika vIya darzayitumAha ujjamadhitidhIrattaM soMDIrattaM khamA ya gaMbhIraM / uvaogajogatavasaMjamAdiyaM hoi ajjhppo||96|| AtmanyadhItyadhyAtma tatra bhavamAdhyAtmikam-AntarazaktijanitaM sAttvikamityarthaH, taccAnekadhA-tatrodyamo jJAnatapo'nuSThAnAdipUtsAhaH, etadapi yathAyogaM sambhave sambhAvye ca yojanIyamiti, dhRtiH saMyame sthairya cittasamAdhAnamiti(yAvata), dhIratvaM parIpahopasargAkSobhyatA, zauNDIrya tyAgasampannatA, paTkhaNDamapi bharataM tyajatazcakravartinona manaH kampate,yadivA''padyaviSaNNatA, yadivA| viSame'pi kartavye samupasthite parAbhiyogamakurvan mayaivaitatkartavyamityevaM harSAyamANo'viSaNNo vidhatta iti, kSamAvIrya tu parairAkruzyamAno'pi manAgapi manasA na kSobhamupayAti, bhAvayati (ca tattvaM,) taccedam-"AkruSTena matimatA tattvArthagaveSaNe matiH kaaryaa| yadi satyaM kaH kopaH syAdanRtaM kiM nu kopena? // 1 // " tathA "akosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro jahuttarANaM abhAvaM (lAbha) mi // 1 // " gAmbhIryavIrya nAma parISahopasagairadhRSyavaM, yadivA yat manazcamatkArakAriNyapi khAnuSThAne 1mAkozahananamAraNadharmabhraMzAnA bAlasulabhAnA lAbhaM manyate dhIro yathottarANAmabhAve // 1 // kartavye samupasthite parAbhimAnatA, pakhaNDamapi bharataM tyajatazcakavAtinAlaya cittasamAdhAnamiti(yAvat), dhIratvapazapa Pr" tathA saca tacedam - "AvaSaNNo vidhatta madyaviSaNNatA, va parIpa For Personal & Private Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8vIyo. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRciyutaM // 167 // SPOROSSOSO900 anauddhatyaM, uktam ca-"cullucchaleI jaM hoi UNayaM rittayaM kaNakaNei / bhariyAI Na khubhaMtI supurisavinANabhaMDAI // 1 // " upayoga-18 vIrya sAkArAnAkArabhedAt dvividhaM, tatra sAkAropayogo'STadhA'nAkArazcaturdhA tena copayuktaH svaviSayasya dravyakSetrakAlabhAvarUpasya dhyayanaM. paricchedaM vidhatta iti, tathA yogavIrya trividhaM manovAkAyabhedAt , tatra manovIryamakuzalamanonirodhaH kuzalamanasazca pravartanaM, manaso vA ekakhIbhAvakaraNaM, manovIryeNa hi nirgranthasaMyatAH pravRddhapariNAmA avasthitapariNAmAzca bhavantIti, vAgvIryeNa tu bhASamANo'pu-1 naruktaM niravadyaM ca bhASate, kAyavIrya tu yastu samAhitapANipAdaH kUrmavadavatiSThata iti, tapovIrya dvAdazaprakAraM tapo yadalAdaglAyan vidhatta iti, evaM saptadazavidhe saMyame ekakhAdyadhyavasitasya yadalAtpravRttistatsaMyamavIrya, kathamahamaticAraM saMyame na prApnuyAmi| tyadhyavasAyinaH pravRttirityevamAdyadhyAtmavIryamityAdi ca bhAvavIryamiti, vIryapravAdapUrve cAnantaM vIrya pratipAditaM, kimiti ?, yato'-|| nantArtha pUrva bhavati, tatra ca vIryameva pratipAdyate, anantArthatA cAto'vagantavyA, tadyathA-"savarNaINaM jA hoja vAluyA gaNaNamAgayA santI / tatto bahuyatarAgo attho egassa puvassa // 1 // sabasaimuddANa jalaM jaipatthamiyaM havija saMkaliyaM / etto bahuyatarAgo attho || 8| egassa puvassa // 2 // " tadevaM pUrvArthasthAnantyAdvIryasya ca tadarthavAdanantatA vIryasyeti / sarvamapyetadvIrya vidheti pratipAdayitumAhasavvaMpiya taM tivihaM paMDiya bAlaviriyaM ca mIsaM ca / ahavAvi hoti duvihaM agAraaNagAriyaM ceva // 97 // // 167 // sarvamapyetadbhAvavIrya paNDitabAlamizrabhedAt trividhaM, tatrAnagArANAM paNDitavIrya bAlapaNDitavIrya khagArANAM gRhasthAnAmiti, tatra || 1 chuicchulei pr.| 2 udgirati yadbhavatyUna rikta kaNakaNati bhRtAni na kSubhyante supuruSavijJAnabhANDAni // 1 // 3 sarvAsA nadInA yAvantyo bhaveyurvAlukA || gaNanamAgatAH satyaH tato bahutaro'rtha ekasya pUrvasya // 1 // 4 sarvasamudrANAM jalaM yatipramitaM tat bhavetsaMkalitaM tato0 // For Personal & Private Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Detecticeaesereotoececeedeces | yatInAM paNDitavIrya sAdisaparyavasitaM, sarvaviratipratipattikAle sAditA siddhAvasthAyAM tadabhAvAtsAntaM, bAlapaNDitavIrya tu dezaviratisadbhAvakAle sAdi sarvaviratisadbhAve tadaMze vA saparyavasAnaM, bAlavIrya khaviratilakSaNamevAbhavyAnAmanAdyaparyavasitaM bhavyAnAM khanAdisaparyavasitaM, sAdisaparyavasitaM tu viratibhraMzAt sAditA punarjaghanyato'ntarmuhUrtAdutkRSTato'pArddhapudgalaparAvartAt viratisadbhAvAt A sAntateti, sAdyaparyavasitasya tRtIyabhaGgakasya khasambhava eva, yadivA-paNDitavIrya sarvaviratilakSaNaM, viratirapi cAritramohanIya kSayakSayopazamopazamalakSaNAtrividhaiva, ato vIryamapi tridhaiva bhavati / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanu sUtrAnugame'skhalitAdigu-18 NopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedaM duhA veyaM suyakkhAyaM, vIriyaMti pavuccaI / kiM nu vIrassa vIrattaM, kahaM ceyaM pavuccaI ? // 1 // kammamege pavedeti, akammaM vAvi suvayA / etehiM dohi ThANehiM, jehiM dIsaMti macciyA // 2 // dve vidhe-prakArAvasyeti dvividhaM-dviprakAra, pratyakSAsannavAcikhAt idamo yadanantaraM prakarSaNocyate procyate vIrya tavibhedaM suSThAkhyAtaM svAkhyAtaM tIrthakarAdibhiH, vA vAkyAlaGkAre, tatra 'IraM gatipreraNayoH' vizeSeNa Irayati-prerayati ahitaM yena tadvIya jIvasya zaktivizeSa ityarthaH, tatra, kiM nu 'vIrasya subhaTasya vIrakhaM?, kena vA kAraNenAsau vIra ityabhidhIyate, nuzabdo vitarkavAcI, etadvitarkayati-kiM tadvIya ?, vIrasya vA kiM tadvIrakhamiti // 1 // tatra bhedadvAreNa vIryasvarUpamAcikhyAsurAha-karma-kriyAnuSThAnamityetadeke vIryamiti pravedayanti, yadivA-kASTaprakAraM kAraNe kAryopacArAt tadeva vIryamiti pravedayanti, tathAhi-audayikabhAvaniSpanna JOBSB989eSSSSSS For Personal & Private Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekeserve 8 vIyo- .. // dhyayanaM. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyIya ttiyutaM // 168 // Reseseeeeeeeeeeeers karmetyupadizyate, audayiko'pi ca bhAvaH karmodayaniSpanna eva bAlavIrya, dvitIyabhedasvayaM na vidyate karmAsyetyakarmA-vIryAntarAya- kSayajanitaM jIvasya sahaja vIryamityarthaH, cazabdAt cAritramohanIyopazamakSayopazamajanitaM ca, he suvratA ! evambhUtaM paNDitavIrya | jAnIta yUyaM / AbhyAmeva dvAbhyAM sthAnAbhyAM sakarmakAkarmakApAditavAlapaNDitavIryAbhyAM vyavasthitaM vIryamityucyate, yakAbhyAM ca || yayorvA vyavasthitA maryeSu bhavA mAH 'dissaMta' iti dRzyante'padizyante vA, tathAhi-nAnAvidhAsu kriyAsu pravartamAnamutsAhabalasaMpannaM mayaM dRSTvA vIryavAnayaM martya ityevamapadizyate, tathA tadAvArakakarmaNaH kSayAdanantabalayukto'yaM martya ityevamapadizyate | dRzyate ceti // 2 // iha bAlavIrya kAraNe kAryopacArAtkamaiva vIryavenAbhihitaM, sAmprataM kAraNe kAryopacArAdeva pramAdaM karmalenApadizannAha pamAyaM kammamAhaMsu, appamAyaM tahA'varaM / tabbhAvAdesao vAvi, bAlaM paMDiyameva vA // 3 // satthamege tu sikkhaMtA, ativAyAya pANiNaM / ege maMte ahijaMti, pANabhUyaviheDiNo // 4 // // pramAdyanti-sadanuSThAnarahitA bhavanti prANino yena sa pramAdo-madyAdiH, tathA coktam-"majaM visayakasAyA NiddA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / esa pamAyapamAo Nidivo vIyarAgehiM // 1 // " tamevambhUtaM pramAdaM karmopAdAnabhUtaM karma 'AhuH | 1 vIryatraye'syaivodayaniSpannakhAt , zeSaM banyathetyuttarabhede / 2 madyaM viSayAH kaSAyA nidrA vikathA ca paMcamI bhaNitA (ete paMca pramAdA nirdiSTA ) eSa pramAdapramAdo nirdiSTo vItarAgaiH // 1 // // 18 // For Personal & Private Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktavantastIrthakarAdayaH, apramAdaM ca tathA'paramakarmakamAhuriti, etaduktaM bhavati-pramAdopahatasya karma badhyate, sakarmaNazca yatkriyAnuSThAnaM tadbAlavIrya, tathA'pramattasya karmAbhAvo bhavati, evaMvidhasya ca paNDitavIrya bhavati, etacca bAlavIrya paNDitavIryamiti vA pramAdavataH sakarmaNo bAlavIryamapramattasyAkarmaNaH paNDitavIryamityevamAyojyaM, 'tabbhAvAdesao vAvI'ti tasya-bAlavIryasya karma18 Nazca paNDitavIryasya vA bhAvaH-sattA sa tadbhAvastenA''dezo-vyapadezaH tataH, tadyathA-bAlavIryamabhavyAnAmanAdiaparyavasitaM bha-18 vyAnAmanAdisaparyavasitaM vA sAdisaparyavasitaM veti, paNDitavIrya tu sAdisaparyavasitameveti // 3 // tatra pramAdopahatasya sakarmaNo yadvAlavIrya taddarzayitumAha-zastraM-khaDgAdipraharaNaM zAstraM vA dhanurvedAyurvedAdikaM prANyupamaIkAri tat suSTu sAtagauravagRddhA | 'eke' kecana 'zikSante' udyamena gRhNanti, tacca zikSitaM sat 'prANinAM' jantUnAM vinAzAya bhavati, tathAhi-tatropadizyate evaMvidhamAlIDhapratyAlIDhAdibhirjIve vyApAdayitavye sthAna vidheyaM, taduktam-"muSTinA''cchAdayellakSya, muSTau dRSTiM nivezayet / hataM lakSyaM vijAnIyAdyadi mUrdhA na kampate // 1 // " tathA evaM lAvakarasaH kSayiNe deyo'bhayAriSTAkhyo madyavizeSazceti, tathA evaM caurAdeH zUlAropaNAdiko daNDo vidheyaH tathA cANakyAbhiprAyeNa paro vaJcayitavyo'rthopAdAnArtha tathA kAmazAstrAdikaM codyamenAzubhAdhyavasAyino'dhIyate, tadevaM zastrasya dhanurvedAdeH zAstrasya vA yadabhyasanaM tatsarva bAlavIya, kizca eke kecana pApodayAt mantrAnabhicArakAnA(te)tharvaNAnazvamedhapuruSamedhasarvamedhAdiyAgArthamadhIyante, kimbhUtAniti darzayati-prANA' dvIndriyAdayaH 'bhUtAni' pRthivyAdIni teSAM 'vividham' anekaprakAraM 'heThakAn' bAdhakAn RkasaMsthAnIyAn matrAn paThantIti, tathA coktam-"paT zatAni For Personal & Private Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya tiyutaM // 169 // niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhistribhiH // 1 // |" ityAdi // 4 // adhunA 'satya' mityetatsU - trapadaM sUtrasparzikayA niryuktikAraH spaSTayitumAha satthaM asimAdIyaM vijjAmaMte ya devakammakayaM / patthivavAruNaaggeya vAU taha mIsagaM ceva // 98 // zastraM-praharaNaM tacca asiH- khaGgastadAdikaM, tathA vidyAdhiSThitaM matrAdhiSThitaM devakarmakRtaM divyakriyA niSpAditaM taca paJcavidhaM, tadyathA- pArthivaM vAruNamAgneyaM vAyavyaM tathaiva vyAdimizraM ceti / kiJcAnyat mAika mAyA ya, kAmabhoge samArabhe / haMtA chettA pagabbhittA, AyasAyANugAmiNo // 5 // maNasA vayasA caiva, kAyasA caiva aMtaso / Arao parao vAvi, duhAvi ya asaMjayA // 6 // 'mAyA' paravaJcanAdi (tmikA buddhiH sA vidyate yeSAM te mAyAvinasta evambhUtA mAyAH - paravaJcanAni kRlA ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdeva krodhino mAnino lobhinaH santaH 'kAmAn' icchArUpAn tathA bhogAMca zabdAdiviSayarUpAn 'samArabhante' sevante pAThAntaraM vA 'AraMbhAya tivahaha' tribhiH manovAkkAyairArambhArthaM varttate, bahUn jIvAn vyApAdayan babhana apadhvaMsayan AjJApayan bhogArthI vittopArjanArthaM pravarttata ityarthaH, tadevam 'AtmasAtAnugAminaH' khasukhalipsavo duHkhadviSo viSayeSu gRddhAH kaSA| yakaluSitAntarAtmAnaH santa evambhUtA bhavanti, tadyathA - ' hantAraH ' prANivyApAdayitArastathA chettAraH karNanAsikAdestathA prakarta| yitAraH pRSThodarAderiti // 5 // tadetatkathamityAha - tadetatprANyupamardanaM manasA vAcA kAyena kRtakAritAnumatibhizca 'antazaH ' For Personal & Private Use Only 8 vIryA dhyayanaM. // 169 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyenAzakto'pi tandulamatsyavanmanasaiva pApAnuSThAnAnumatyA karma banAtIti, tathA ArataH paratazceti laukikI vAcoyuktirityevaM paryAlocyamAnA aihikAmuSmikayoH 'dvidhApi' svayaMkaraNena parakaraNena cAsaMyatA-jIvopaghAtakAriNa ityarthaH // 6 // sAmprataM jIvopaghAtavipAkadarzanArthamAha verAiM kubaI verI, tao verehiM rjtii| pAvovagA ya AraMbhA, dukkhaphAsA ya aMtaso // 7 // saMparAyaM NiyacchaMti, attadukkaDakAriNo / rAgadosassiyA bAlA, pAvaM kuvaMti te bahuM // 8 // vairamasyAstIti vairI, sa jIvopamaIkArI janmazatAnubandhIni vairANi karoti, tato'pi ca vairAdaparaiHrairanurajyate-saMbadhyate, vairaparamparAnupaGgI bhavatItyarthaH, kimiti ?, yataH pApaM upa-sAmIpyena gacchantIti pApopagAH, ka ete ?-'ArambhA' sAvadyAnuSThAnarUpAH 'antazo' vipAkakAle duHkhaM spRzantIti duHkhasparzA-asAtodayavipAkino bhavantIti // 7 // kizcAnyat'samparAyaM NiyacchaMtI'tyAdi, dvividhaM karma-IpithaM sAmparAyikaM ca, tatra samparAyA-bAdarakapAyAstebhya AgataM sAmparAyika | tat jIvopamaIkakhena vairAnuSaGgitayA 'AtmaduSkRtakAriNaH svapApavidhAyinaH santo 'niyacchanti' bananti, tAneva vishinsstti-|||| 'rAgadveSAzritAH kaSAyakaluSitAntarAtmAnaH sadasadvivekavikalakhAt bAlA iva bAlAH, te caivambhUtAH 'pApam' asadvedha 'bahu' | anantaM 'kurvanti' vidadhati // 8 // evaM bAlavIya pradaryopasaMjighRkSurAha evaM sakammavIriyaM, bAlANaM tu paveditaM / itto akammaviriyaM, paMDiyANaM suNeha me // 9 // kI bhavatItyarthaH, duHkhaM spRzantIti SSSSSSSSSS99999 ca, tatra sampara For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 17 // eceaeeeeeeeeeeee dabie baMdhaNummukke, sabao chinnabaMdhaNe / paNolla pAvakaM kamma, sallaM kaMtati aMtaso // 10 // 8 vIryA dhyayanaM. ra 'etat yat prAk pradarzitaM, tadyathA-prANinAmatipAtArtha zastraM zAstraM vA kecana zikSante tathA pare vidyAmantrAn prANivAdhakA nadhIyante tathA'nye mAyAvino nAnAprakArAM mAyAM kRkhA kAmabhogArthamArambhAn kurvate kecana punarapare vairiNastatkurvanti yena vairaira-2 nubadhyante (te) tathAhi-jamadagninA svabhAryA'kAryavyatikare kRtavIryo vinAzitaH, tatputreNa tu kArtavIryeNa punarjamadagniH, jamada-12 nisutena parazurAmeNa sapta vArAn niHkSatrA pRthivI kRtA, punaH kArtavIryasutena tu subhUmena triHsaptakalo brAhmaNA vyApAditAH, | tathA coktam-"apakArasamena karmaNAna narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kuru vai(teja)riyAtanAM dviSatAM jAtamazeSamuddharet // 1 // " | tadevaM kaSAyavazagAH prANinastatkurvanti yena putrapautrAdiSvapi vairAnubandho bhavati, tadetatsakarmaNAM bAlAnAM vIrya tuzabdAtpramAdava| tAM ca prakarSeNa veditaM praveditaM pratipAditamitiyAvat , ata UrdhvamakarmaNAM-paNDitAnAM yadvIyaM tanme-mama kathayataH zRNuta yUya| miti // 9 // yathApratijJAtamevAha-'dravyo' bhanyo muktigamanayogyaH 'dravyaM ca bhavya' iti vacanAt rAgadveSavirahAdvA dravyabhUto'| kapAyItyarthaH, yadivA vItarAga iva vItarAgo'lpakaSAya ityarthaH, tathA coktam-"kiM sakA vottuM je sarAgadhammami koi akasAyI / saMtevi jo kasAe nigiNhai so'vi tattullo // 1 // " sa ca kimbhUto bhavatIti darzayati-bandhanAt-kaSAyAtmakAnmukto bandha-18 // 17 // eseeeeeeeeeeeeeeeeeeeee ol 1ki zakyA vaktuM yatsarAgadhamma ko'pyakaSAyaH / sato'pi yaH kaSAyAbhigRhAti so'pi tattulyaH // 1 / / For Personal & Private Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ nonmuktaH, bandhanavaM tu kapAyANAM karmasthitihetuvAt , tathA coktam-"baMdhaTTiI kasAyavasA" kaSAyavazAt iti, yadivA-bandhano-10 nmukta iva bandhanonmuktaH, tathA'paraH 'sarvataH sarvaprakAreNa sUkSmavAdararUpaM 'chinnam' apanItaM 'bandhana' kaSAyAtmakaM yena sa chi-18 nabandhanaH, tathA 'praNudya' preya 'pApa' karma kAraNabhUtAnvA''zravAnapanIya zalyavacchalyaM zeSakaM karma tat kuntati-apanayati antazo-niravazeSato vighaTayati, pAThAntaraM vA 'salaM kaMtai appaNotti zalyabhUtaM yadaSTaprakAraM karma tadAtmanaH sambandhi kRntati-chinattItyarthaH // 10 // yadupAdAya zalyamapanayati taddarzayitumAha neyAuyaM suyakkhAyaM, uvAdAya samIhae / bhujo bhujo duhAvAsaM, asuhattaM tahA tahA // 11 // // ThANI vivihaThANANi, caissaMti Na saMsao / aNiyate ayaM vAse, NAyaehi suhIhi ya // 12 // nayanazIlo netA, nayatestAcchIlikastRn , sa cAtra samyagdarzanajJAnacAritrAtmako mokSamArgaH zrutacAritrarUpo vA dharmo mokss-||% nayanazIlakhAt gRhyate, taM mArga dharma vA mokSaM prati netAraM suSThu tIrthakarAdibhirAkhyAtaM svAkhyAtaM tam 'upAdAya' gRhIlA 'sa-18 myak mokSAya Ihate-ceSTate dhyAnAdhyayanAdAvudyamaM vidhatte, dharmadhyAnArohaNAlambanAyAha-'bhUyo bhUyaH' paunaHpunyena yadbhAlavIrya ra tadatItAnAgatAnantabhavagrahaNe-(gra05000) Su duHkhamAvAsayatIti duHkhAvAsaM vartate, yathA yathA ca bAlavIryavAn narakAdiSu duHkhAvAseSu paryaTati tathA tathA cAsyAzubhAdhyavasAyikhAdazubhameva pravardhate ityevaM saMsArasvarUpamanuprekSamANasya dharmadhyAnaM pravartata iti 1 bandhasthitI kaSAyavazAt // 2 aniie ya saMvAse iti pATho vyAkhyAkRnmataH, evaM ca cakArA vityAdena saMgatiyAkhyApAThasya / Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayaciyurta // 171 // // 11 // sAmpratamanityabhAvanAmadhikRtyAha - sthAnAni vidyante yeSAM te sthAninaH, tadyathA - devaloke indrastatsAmAni katrAyastriMzatpArSadyAdIni manuSyeSvapi cakravartibaladevavAsudeva mahAmaNDalikAdIni tiryakSvapi yAni kAnicidiSTAni bhogabhUmyAdau sthAnAni tAni sarvANyapi vividhAni - nAnAprakArANyuttamAdhamamadhyamAni te sthAninastyakSyanti, nAtra saMzayo vidheya iti, tathA cotam - " azAzvatAni sthAnAni sarvANi divi ceha ca / devAsuramanuSyANAmRddhyazca sukhAni ca // 1 // " tathA'yaM 'jJAtibhiH' bandhubhiH sArdhaM sahAyaizca mitraiH suhRdbhiryaH saMvAsaH so'nityo'zAzvata iti, tathA coktam - " sucirataramuSilA bAndhavairviprayogaH, suciramapi hi rankhA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi vicintyo dharma ekaH sahAyaH // 1 // " iti cakArau dhanadhAnyadvipadacatuSpadazarIrAdyanityatvabhAvanArthau (rtha ) azaraNAdyazeSabhAvanArthaM cAnuktasamuccayArthamupAttAviti // 12 // api ca evamAdAya mehAvI, appaNo giddhimuddhare / AriyaM uvasaMpajje, savadhammamakovi (500 ) yaM // 13 // saha saMmaie NaccA, dhammasAraM suNettu vA / samuvaTTie u aNagAre, paJcakkhAyapAva // 14 // anityAni sarvANyapi sthAnAnItyevam 'AdAya' avadhArya 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasadvivekI vo AtmanaH sambandhinIM 'gRddhiM gA mamatvam 'uddhared' apanayet mamedamahamasya svAmItyevaM mamalaM kacidapi na kuryAt, tathA ArAdyAtaH sarva 1 suguptaM / 2 nedaM pra0 / For Personal & Private Use Only 8 vIryA dhyayanaM. // 171 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ deyadharmebhya ityAryo-mokSamArgaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaH, AryANAM vA-tIrthakadAdInAmayamAryo-mArgastam 'upasampadyata' adhitiSThet samAzrayediti, kimbhUtaM mArgamityAha-sarvaiH kutIrthikadhamaiH 'akopito' aSitaH svamahimnaiva dUpayitumazakyakhAta pratiSThAM gataH (taM), yadivA-sarvaidhaH-svabhAvairanuSThAnarUpairagopitaM-kutsitakarttavyAbhAvAt prkttmityrthH|| 13 // sudharmaparijJAnaM ca yathA bhavati taddarzayitumAha-dharmasya sAraH-paramArthoM dharmasArastaM 'jJAtvA' avabuddhya, kathamiti darzayati-saha sanmatyA khamatyA vA-viziSTAbhinibodhikajJAnena zrutajJAnenAvadhijJAnena vA, svaparAvabodhakakhAt jJAnasya, tena saha, dharmasya sAraM | jJAkhetyarthaH, anyebhyo vA tIrthakaragaNadharAcAryAdibhyaH IlAputravat zrukhA cilAtaputravadvA dharmasAramupagacchati, dharmasya vA sAraM-| 18 cAritraM tatpratipadyate, tatpratipattau ca pUrvopAttakarmakSayArtha paNDitavIryasampanno rAgAdibandhanavimukto bAlavIryarahita uttarottaragu Nasampattaye samupasthito'nagAraH pravardhamAnapariNAmaH pratyAkhyAtaM-nirAkRtaM pApaka-sAvadyAnuSThAnarUpaM yenAsau pratyAkhyAtapApako 18 bhavatIti // 14 // kizcAnyat jaM kiMcuvakama jANe, Aukkhemassa appaNo / tasseva aMtarA khippaM, sikkhaM sikkheja paMDie // 15 // 1 // jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAiM medhAvI, ajjhappeNa samAhare // 16 // __ upakramyate-saMvartyate kSayamupanIyate Ayuryena sa upakramastaM ya kaJcana jAnIyAt , kasya ?-'AyukSemasya' khAyuSa iti, ida 1 saddharma0pra0 / 2 khamatyapekSayA / 9000000000000000000000000 cAritraM tatpratipadyate, natAdhikaragaNadharAcAryAdibhyaH IlAputravata navA, svaparAvabodhakatvAt jJAnasya, For Personal & Private Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 929 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavaciyutaM // 172 // muktaM bhavati-svAyuSkasya yena kenacitprakAreNopakramo bhAvI yasmin vA kAle tatparijJAya tasyopakramasya kAlasya vA antarAle 8 vIyoMkSipramevAnAkulo jIvitAnAzaMsI 'paNDito' vivekI saMlekhanArUpAM zikSA bhaktaparijJeGgitamaraNAdikAM vA zikSet, tatra grahaNazi- dhyayana. kSayA yathAvanmaraNa vidhi vijJAyA''sevanAzikSayA khAseveteti // 15 // kiJcAnyat-'yathe tyudAharaNapradarzanArthaH yathA 'kUrma:' kacchapaH khAnyaGgAni-zirodharAdIni khake dehe 'samAharedu' gopayed-avyApArANi kuryAd 'evam' anayaiva prakriyayA 'medhAvI' maryAdAvAn sadasadvivekI vA 'pApAni' pAparUpANyanuSThAnAni 'adhyAtmanA' samyagdharmadhyAnAdibhAvanayA 'samAharet' upasaMharet , maraNakAle copasthite samyak saMlekhanayA saMlikhitakAyaH paNDitamaraNenAtmAnaM samAharediti // 16 // saMharaNaprakAramAha--|| sAhare hatthapAe ya, maNaM paMceMdiyANi ya / pAvakaM ca parINAma, bhAsAdosaM ca tArisaM // 17 // aNu mANaM ca mAyaM ca, taM paDinnAya paMDie / sAtAgAravaNihue, uvasaMte Nihe care // 18 // pAdapopagamane iGginImaraNe bhaktaparijJAyAM zeSakAle vA kUrmavaddhastau pAdau ca 'saMhareda' vyApArAnivartayet , tathA 'mana' anta:karaNaM taccAkuzalavyApArebhyo nivartayet , tathA-zabdAdiviSayebhyo'nukUlapratikUlebhyoraktadviSTatayA zrotrendriyAdIni pazcApIndri-1 | yANi cazabdaH samuccaye tathA pApakaM pariNAmamaihikAmuSmikAsArUpaM saMharedityevaM bhASAdopaM ca 'tAdRzaM' pAparUpaM saMharet , ISI // 17 // manovAkAyaguptaH san durlabhaM satsaMyamamavApya paNDitamaraNaM vA'zeSakarmakSayArtha samyaganupAlayediti // 17 // taM ca saMyame parA 1 upasaMharet pra For Personal & Private Use Only w
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramamANaM kazcit pUjAsatkArAdinA nimantrayet, tatrAtmotkarSo na kArya iti darzayitumAha - cakravartyAdinA satkArAdinA pUjya - mAnena 'aNurapi' stoko'pi 'mAnaH' ahaGkAro na vidheyaH, kimuta mahAn ?, yadivottamamaraNopasthitenogra taponiSTatadehena vA aho - 'hamityevaMrUpaH stoko'pi garyo na vidheyaH, tathA paNDurAryayeva stokA'pi mAyA na vidheyA, kimuta mahatI ?, ityevaM krodhalo| bhAvapi na vidheyAviti, evaM dvividhayApi parijJayA kapAyAMstadvipAkAMzca parijJAya tebhyo nivRttiM kuryAditi pAThAntaraM vA 'ai| mANaM ca mAyaM ca taM pariNNAya paMDie' atIva mAno'timAnaH subhUmAdInAmiva taM duHkhAvahamityevaM jJAlA pariharet, idamuktaM bhavati - yadyapi sarAgasya kadAcinmAnodayaH syAttathApyudayaprAptasya viphalIkaraNaM kuryAdityevaM mAyAyAmapyAyojyaM, pAThAntaraM vA 'suyaM me ihamegesiM, eyaM vIrassa vIriyaM' yena balena saGgrAmazirasi mahati subhaTasaMkaTe parAnIkaM vijayate tatparamArthato vIryaM na bhavati, api tu yena kAmakrodhAdIn vijayate tadvIrasya - mahApuruSasya vIryam 'ihaiva' asminneva saMsAre manuSyajanmani vaikeSAM tIrthakarAdInAM sambandhi vAkyaM mayA zrutaM, pAThAntaraM vA 'AyataGkaM suAdAya evaM vIrassa vIriyaM' Ayato - mokSo'paryavasitAvasthAnalAt sa cAsAvarthazca tadartho vA tatprayojano vA samyagdarzanajJAnacAritramArgaH sa AyatArthastaM suSThuAdAya - gRhIkhA yo dhRtibalena kAmakrodhAdijayAya ca parAkramate etadvIrasya vIryamiti, yaduktamAsIt 'kiM tu vIrasya vIratva' miti tadyathA bhavati tathA vyAkhyAtaM, kiJcAnyat - sAtAgauravaM nAma sukhazIlatA tatra nibhRtaH - tadarthamanuyukta ityarthaH, tathA krodhAgnijayAdupazAntaH - zItIbhUtaH zabdAdi viSayebhyo'pyanukUla pratikUlebhyo raktadviSTatayopazAnto jitendriyatvA tebhyo nivRtta iti, tathA nihanyante prANinaH saMsAre yayA sA nihA - mAyA na vidyate sA yasyAsAvaniho mAyAprapaJcarahita ityarthaH, tathA mAnarahito lobha For Personal & Private Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM | varjita ityapi draSTavyaM, sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAnaM 'caret' kuryAditi, tadevaM maraNakAle'nyadA vA paNDitavIryavAn mhaavrtessuudytH||4 |8vIryAzIlAGkA-12 syAt / tatrApi prANAtipAtaviratireva garIyasItikRkhA tatpratipAdanArthamAha-"uDmahe tiriyaM vA je pANA tasathAvarA / savattha 8 dhyayanaM. cAIyavR || viratiM kujjA, saMti nivANamAhiyaM // 1 // " ayaM ca zloko na sUtrAdarzaSu dRSTaH, TIkAyAM tu dRSTa itikRtA likhitaH, uttA-18|| ttiyutaM nArthazceti // 18 // kishc||173|| pANe ya NAivAejA, adinnaMpiya NAdae / sAdiyaM Na musaM bUyA, esa dhamme vusImao // 19 // // 3 // atikammati vAyAe, maNasA vi na patthae / savao saMvuDe daMte, AyANaM susamAhare // 20 // prANapriyANAM prANinAM prANAnnAtipAtayet , tathA pareNAdattaM dantazodhanamAtramapi 'nAdadIta' na gRhNIyAt, tthaa-shaadi-1|| nA-mAyayA varttata iti sAdikaM samAyaM mRSAvAdaM na brUyAt , tathAhi-paravazvanAtha mRSAvAdo'dhikriyate, sa ca na mAyA mantareNa bhavatItyato mRSAvAdasya mAyA AdibhUtA varttate, idamuktaM bhavati-yo hi paravazcanArtha samAyo mRSAvAdaH sa parihiyate // || yastu saMyamaguptyartha na mayA mRgA upalabdhA ityAdikaH sa na doSAyeti, eSa yaH prAk nirdiSTo dharma:-zrutacAritrAkhyaH svabhAvo 4 vA 'vusImau'tti chAndasakhAt, nirdezArthasvayaM-vastUni jJAnAdIni tadvato jJAnAdimata ityarthaH, yadivA-vusImautti vazyasya Atmavazagasya-vazyandriyasvetyarthaH // 19 // apica-prANinAmatikrama-pIDAtmakaM mahAvratAtikramaM vA mano'vaSTabdhatayA parati-18 // 17 // raskAraM vA ityevambhUtamatikramaM vAcA manasA'pi ca na prArthayet, etadvayaniSedhe ca kAyAtikramo dUrata eva niSiddho bhavati, tadevaM 1 a0 3 u04 gAthA0 20 navaraM je keItti / For Personal & Private Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAyakalpaiH kRtamanuSThita pApabhogaparihAreNeti bhAvaH, yadapyAtmAnaM manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca navakena bhedenAtikramaM na kuryAt , tathA sarvataH-sabAhyAbhyantarataH saMghRto guptaH tathA indri| yadamena tapasA vA dAntaH san mokSasya 'AdAnam' upAdAnaM samyagdarzanAdikaM suSThUyuktaH samyagvisrotasikArahitaH 'Aharet' AdadIta-gRhNIyAdityarthaH // 20 // kizcAnyatkaDaM ca kajjamANaM ca, AgamissaM ca pAvagaM / savaM taM NANujANaMti, AyaguttA jiiMdiyA // 21 // je yAbuddhA mahAbhAgA, vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesi parakaMtaM, saphalaM hoi savaso // 22 // | sAdhuddezena yadaparairanAryakalpaiH kRtamanuSThitaM pApakaM karma tathA vartamAne ca kAle kriyamANaM tathA''gAmini ca kAle yatkariSyate tatsarva manovAkAyakarmabhiH 'nAnujAnanti' nAnumodante, tadupabhogaparihAreNeti bhAvaH, yadapyAtmArtha pApaka karma paraiH kRtaM kriyate kariSyate vA, tadyathA-zatroH zirazchinnaM chidyate chetsyate vA tathA cauro hato hanyate haniSyate vA ityAdikaM parAnuSThAnaM 'nAnujA|| nanti' na ca bahu manyante, tathA yadi paraH kazcidazuddhenAhAreNopanimatrayettamapi nAnumanyanta iti, ka evambhUtA bhavantIti darza-28 / yati-AtmA'kuzalamanovAkAyanirodhena gupto yeSAM te tathA, jitAni-vazIkRtAni indriyANi-zrotrAdIni yaiste tathA, eva mbhUtAH pApakarma nAnujAnantIti sthitam // 21 // anyacca-ye kecana 'abuddhA' dharma pratyavijJAtaparamArthA vyAkaraNazuSkatarkAdiparijJAnena jAtAvalepAH paNDitamAnino'pi paramArthavastutattvAnavabodhAdabuddhA ityuktaM, na ca vyAkaraNaparijJAnamAtreNa samyaktavyatirekeNa tattvAvabodho bhavatIti, tathA coktam-"zAstrAvagAhaparighaTTanatatparo'pi, naivAbudhaH samabhigacchati vastutattvam / / Reckewececeaeeeeeeeeeeeeee 'nAnujA-18 For Personal & Private Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyayanaM. sUtrakRtAGga zIlAGkAcA-yavRttiyutaM // 174 // nAnAprakArarasabhAvagatA'pi darvI, svAdaM rasasya sucirAdapi naiva vetti // 1 // " yadivA'buddhA iva bAlavIryavantaH, tathA mahAntazca 8 vIyoMte bhAgAzca mahAbhAgAH, bhAgazabdaH pUjAvacanaH, tatazca mahApUjyA ityarthaH, lokavizrutA iti, tathA 'vIrAH' parAnIkabhedinaH subhaTA iti, idamuktaM bhavati-paNDitA api tyAgAdibhirguNairlokapUjyA api tathA subhaTavAdaM vahanto'pi samyaktavaparijJAnavi| kalAH kecana bhavantIti darzayati-na samyagasamyaka tadbhAvo'samyakvaM tadraSTuM zIlaM yeSAM te tathA, mithyAdRSTaya ityarthaH, teSAM ca | bAlAnAM yatkimapi tapodAnAdhyayanayamaniyamAdiSu parAkrAntamudyamakRtaM tadazuddha avizuddhikAri pratyuta karmabandhAya, bhAvopahatakhAt sanidAnakhAdveti kuvaidyacikitsAvadviparItAnuvandhIti, tacca teSAM parAkrAntaM saha phalena-karmabandhena vartata iti saphalaM 'sarvaza' iti sarvA'pi takriyA tapo'nuSThAnAdikA karmabandhauyevati // 22 // sAmprataM paNDitavIryiNo'dhikRtyAha jeya buddhA mahAbhAgA, vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakaMtaM, aphalaM hoi sabaso // 23 // | tesipi tavo Na suddho, nikkhaMtA je mhaakulaa| janne vanne viyANaMti, na silogaM pavejjae // 24 // appapiMDAsi pANAsi, appaM bhAseja subae / khaMte'bhinituDe daMte, vItagiddhI sadA jae // 25 // jhANajogaM samAhaddu, kAyaM viuseja sbso| titikkhaM paramaM NaccA, AmokkhAe parivaejAsi // 26 // 9 // // // 17 // (gAthAgaM0 446) tibemi iti zrIvIriyanAmamamamajjhayaNaM samattaM // 1 mahAntazceti nAgAzca / mahAntazca te nAgAzca pra0 / 2 mudyamaH kRtastaH / toessesecseeeeeeeeeeeeeeekeek For Personal & Private Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye kecana svayambuddhAstIrthakarAdyAstacchiSyA vA buddhabodhitA gaNadharAdayo 'mahAbhAgA' mahApUjAbhAjo 'vIrAH karmavidAraNasahiSNavo jJAnAdibhirvA guNairvirAjanta iti vIrAH, tathA 'samyaktvadarzina:' paramArthatattvavedinasteSAM bhagavatAM yatparAkrAntaMtapo'dhyayanayamaniyamAdAvanuSThitaM tacchuddham avadAtaM niruparodhaM sAtagauravazalyakaSAyAdidoSAkalaGkitaM karmavandhaM prati aphalaM bhavati-taniranubandhanirjarArthameva bhavatItyarthaH, tathAhi-samyagdRSTInAM sarvamapi saMyamatapaHpradhAnamanuSThAnaM bhavati, | saMyamasya cAnAzravarUpakhAt tapasazca nirjarAphalakhAditi, tathA ca paThyate-"saMyame aNaNhayaphale tave vodANaphale" iti / | // 23 // kizcAnyat-mahatkulam -ikSvAkAdikaM yeSAM te mahAkulA lokavizrutAH zauryAdibhirguNairvistIrNayazasasteSAmapi | pUjAsatkArAdyarthamutkIrtanena vA yattapastadazuddhaM bhavati, yacca kriyamANamapi tapo naivAnye dAnazrAddhAdayo jAnanti | tattathAbhUtamAtmArthinA vidheyam , ato naivAtmazlAghAM 'pravedayet' prakAzayet , tadyathA-ahamuttamakulIna ibhyo vA''saM sAmprataM punastaponiSTaptadeha iti, evaM svayamAviSkaraNena na svakIyamanuSThAnaM phalgutAmApAdayediti // 24 // apica-alpa| stokaM piNDamazituM zIlamasyAsAvalpapiNDAzI yatkiJcanAzIti bhAvaH, evaM pAne'pyAyojyaM, tathA cAgamaH- "he jaM va taM va 8 | AsIya jattha va tattha va suhovagayaniho / jeNa va teNa (va) saMtuTTa vIra! muNiosi te appA // 1 // tathA "aDakukkuDiaMDa-18 1 mahAnAgAH pra0 / 2 saMyamo'nAzravaphalaH tapo vyavadAnaphala miti / 3 yadvA tadbA azilA yatra tatra vA sukhopagatanidraH yena tena vA santuSTaH (asi) he vIra ! SkhayAtmA jJAto'sti // 1 // 4 aSTakukkaTyaNDakapramANAnkavalAnAhArayannalpAhAro dvAdazakavalairapArdhAvamodarikA SoDazabhirdvibhAgA prAptA caturvizalyA avamodarikA | triMzatA kavalaiH pramANaprAptaH dvAtriMzatkavalAH sampUrNAhAra iti // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8vIryAdhyayanaM. ttiyutaM sUtrakRtAGgaM gamettappamANe kavale AhAremANe appAhAre duvAlasakavalehiM avaDDomoyariyA solasahiM dubhAge patte cauvIsaM omodariyA tIsaM zIlAGkA pamANapatte battIsaM kavalA saMpuNNAhAre" iti, ata ekaikakavalahAnyAdinonodaratA vidheyA, evaM pAne upakaraNe conodaratAM vidacAIya dhyAditi, tathA coktam-"thovAhAro thovabhaNio a jo hoi thovaniddo a / thovovahiuvakaraNo tassa hu devAvi paNamaMti // 1 // " tathA 'suvrataH sAdhuH 'alpaM' parimitaM hitaM ca bhASeta, sarvadA vikathArahito bhavedityarthaH, bhaavaavmaudrymdhik||175|| tyAha-bhAvataH krodhAdyupazamAt 'kSAntaH kSAntipradhAnaH tathA 'abhinivRto lobhAdijayAtrirAturaH, tathA indriyanoindriya| damanAt 'dAnto' jitendriyaH, tathA coktam-"kaSAyA yasya nocchinnA, yasya nAtmavazaM manaH / indriyANi na guptAni, pravrajyA | tasya jIvanam // 1 // " evaM vigatA gRddhirviSayeSu yasya sa vigatagRddhiH-AzaMsAdoSarahitaH 'sadA sarvakAlaM saMyamAnuSThAne 'yateta' yatnaM kuryAditi // 25 // apica-'jhANajogam' ityAdi, dhyAna-cittanirodhalakSaNaM dharmadhyAnAdikaM tatra yogo vizi8STamanovAkAyavyApArastaM dhyAnayogaM 'samAhRtya' samyagupAdAya 'kArya' dehamakuzalayogapravRttaM 'vyutsRjet parityajet 'sarvataH' sarveNApi prakAreNa, hastapAdAdikamapi parapIDAkAri na vyApArayet , tathA 'titikSA kSAnti parIpahopasargasahanarUpAM 'paramA' pradhAnAM jJAkhA 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvat 'parivrajeri'ti saMyamAnuSThAnaM kuryAsvamiti / itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat // 26 // samAptaM cASTamaM vIryAkhyamadhyayanamiti // 920309999000000000000 // 175 // 1 stokAhAraH stokabhaNitaH stoka nidrazca yo bhavati / stokopadhikopakaraNastasmai ca devA api praNamanti // 1 // Jain Educentemanona For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha navamaM adhyayanaM prArabhyate // 6 aSTamAnantaraM navamaM samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane bAlapaNDitabhedena dvirUpaM vIryaM pratipAditaM, atrApi tadeva paNDitavIryaM dharmaM prati yadudyamaM vidhatte ato dharmaH pratipAdyata ityanena sambandhena dharmAdhyayanamAyAtaM, asya catvAryanuyogadvArANi upakramAdIni prAgvat vyAvarNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-dharmo'tra pratipAdyata iti tama| dhikRtya niryuktikRdAha dhammo yogeso bhAvadhammeNa ettha ahigAro / eseva hoi dhamme eseva samAhimaggoti // 99 // durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH prAk dazavaikAlikazrutaskandhaSaSThAdhyayane dharmArthakAmAkhye uddiSTaH - pratipAditaH, iha tu bhAvadharmeNAdhikAraH, eSa eva ca bhAvadharmaH paramArthato dharmo bhavati, amumevArthamuttarayorapyadhyayanayoratidizannAha - eSa eva ca bhAva| samAdhirbhAvamArgazca bhavatItyavagantavyamiti, yadivaiSa eva ca bhAvadharmaH eSa eva ca bhAvasamAdhireSa eva ca tathA bhAvamArgo bhavati, na teSAM paramArthataH kazcidbhedaH, tathAhi - dharmaH zrutacAritrAkhyaH kSAntyAdilakSaNo vA dazaprakAro bhavet, bhAvasamAdhirapyevaMbhUta eva, tathAhi - samyagAdhAnam - AropaNaM guNAnAM kSAntyAdInAmiti samAdhiH, tadevaM muktimArgo'pi jJAnadarzanacAritrAkhyo bhAvadharmatayA vyAkhyAnayitavya iti / sAmpratamatidiSTasyApi sthAnAzUnyArtha dharmasya nAmAdinikSepaM darzayitumAha For Personal & Private Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9dharmA. sUtrakRtAGgaM NAmaMThavaNAdhammo davvadhammo ya bhAvadhammo ya / sacittAcittamIsagagihatthadANe daviyadhamme // 10 // zIlAGkA- nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturdhA dharmasya nikSepaH, tatrApi nAmasthApane anAtya jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyadharmaH saci-18|| dhyayanaM. cAIyavR tAcittamizrabhedAt tridhA, tatrApi sacittasya jIvaccharIrasyopayogalakSaNo 'dharmaH' svabhAvaH, evamacittAnAmapi dharmAstikAyAdInAM | ttiyutaM yo yasya svabhAvaH sa tasya dharma iti, tathAhi-"gailakkhaNao dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM sacadavANaM, nahaM avgaah||176|| lakkhaNaM // 1 // " pudgalAstikAyo'pi grahaNalakSaNa iti, mizradravyANAM ca kSIrodakAdInAM yo yasya svabhAvaH sa taddhamatayA'vaga ntavya iti, gRhasthAnAM ca yaH kulanagarapAmAdidharmo gRhasthebhyo gRhasthAnAM vA yo dAnadharmaH sa dravyadharmo'vagantavya iti, tathA coktam-"agaM pAnaM ca vastraM ca, AlayaH zayanAsanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiH, puNyaM navavidhaM smRtam // 1 // " bhAvadharma svarUpanirUpaNAyAha1 loiyalouttario duviho puNa hoti bhAvadhammo u| duvihovi duvihativiho paMcaviho hoti NAyavyo // 101 // ||4|| bhAvadharmo noAgamato dvividhaH, tadyathA-laukiko lokottarazca, tatra laukiko dvividhaH-gRhasthAnAM pAkhaNDikAnAM ca, lokottaratrividhaH-jJAnadarzanacAritrabhedAt , tatrApyAbhinibodhAdikaM jJAnaM paJcadhA, darzanamapyaupazamikasAsvAdanakSAyopazamikavedakakSA- // 176 // yikabhedAta pazcavidha, cAritramapi sAmAyikAdibhedAta paJcadhaiva | gAthA'kSarANi khevaM neyAni, tadyathA-bhAvadhI lokiklo||! kottarabhedAdvidhA, dvividho'pi cAyaM yathAsamayena dvividhastrividhaH, tatraiva laukiko gRhasthapAkhaNDikabhedAt dvividhA, lokottaro-11% For Personal & Private Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ |'pi jJAnadarzanacAritrabhedAt trividhaH, jJAnAdIni pratyekaM trINyapi paMcadhaiveti // tatra jJAnadarzanacAritravatAM sAdhUnAM yo dharmastaM darzayitumAha pAsatthosaNNakusIla saMthavo Na kira vahatI kAuM / sUyagaDe ajjhayaNe dhammaMmi nikAitaM evaM // 102 // sAdhuguNAnAM pArzve tiSThantIti pArzvasthAH tathA saMyamAnuSThAne'vasIdantItyavasannAH tathA kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlAH etaiH pArzvasthAdibhiH saha saMstavaH - paricayaH sahasaMvAsarUpo na kila yatInAM varttate kartum, ataH sUtrakRte'Gge dharmAkhye'dhyayane etat 'nikAcitaM' niyamitamiti / / gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam - kayare dhamme akkhAe, mAhaNeNa matImatA ? / aMju dhammaM jahAtacaM jiNANaM taM suNeha me // 1 // | mAhaNA khattiyA vessA, caMDAlA adu bokkasA / esiyA vesiyA suddA, je ya AraMbhaNissiyA // 2 // | pariggahanividvANaM, veraM tesiM pavaDaI | AraMbhasaMbhiyA kAmA, na te dukkhavimoyagA // 3 // AghAyakiccamAheuM, nAio visaesiNo / anne haraMti taM vittaM, kammI kammehiM kiJcatI // 4 // jambUsvAmI sudharmasvAminamuddizyedamAha - tadyathA - ' kataraH' kimbhUto durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH 'AkhyAtaH ' pratipAdito 'mAhaNeNaM' ti mA jantUn vyApAdayetyevaM vineyeSu vAkpravRttiryasyAsau 'mAhano' bhagavAn vIravardhamAna svAmI tena ?, tameva vizinaSTi-manute - avagacchati jagatrayaM kAlatrayopetaM yayA sA kevalajJAnAkhyA matiH sA asyAstIti matimAn tena - utpannakevala For Personal & Private Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 177 // eeeeeeeeeeeeeeese jJAnena bhagavatA, iti pRSTe sudharmakhAmyAha-rAgadveSa jito jinAsteSAM sambandhinaM dharma 'aMjum' iti 'Rju' mAyAprapaJcarahitakhA-49 dharmAdavakraM tathA-'jahAtacaM meM' iti yathAvasthitaM mama kathayataH zRNuta yUyaM, na tu yathA'nyaistIrthikairdambhapradhAno dharmo'bhihitastathA // dhyayana. bhagavatA'pIti, pAThAntaraM vA 'jaNagA taM suNeha meM jAyanta iti janA-lokAsta eva janakAsteSAmAmatraNaM he janakAH! taM dharma zRNuta yUyamiti // 1 // anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sUkto bhavatItyato yathoddiSTadharmapratipakSabhUto'dharmastadAzritAMstAvaddarzayitumAhabrAhmaNAH kSatriyA vaizyAstathA cANDAlAH atha bokasA-avAntarajAtIyAH, tadyathA brAhmaNena zUdyA jAto niSAdo brAhmaNenaiva vaizyAyAM jAto'mbaSThaH tathA niSAdenAmbaSTyAM jAto bokasaH, tathA eSituM zIlameSAmiti eSikA-mRgalubdhakA hastitApasAzca mAMsahetomagAn hastinazca eSanti, tathA kandamUlaphalAdikaM ca, tathA ye cAnye pAkhaNDikA nAnAvidhairupAyairbhekSyameSantyanyAni vA viSayasAdhanAni te sarve'pyeSikA ityucyante, tathA 'vaizikA' vaNijo mAyApradhAnAH kalopajIvinaH, tathA 'zUdrA' kRSIvalAdayaH AbhIrajAtIyAH, kiyanto vA vakSyanta iti darzayati-ye cAnye vApasadA nAnArUpasAvadya 'Arambha(mbhe)nizritA' yatra|pIDananirlAJchanakarmAGgAradAhAdibhiH kriyAvizeSairjIvopamaIkAriNaH teSAM sarveSAmeva jIvApakAriNAM vairameva pravardhata ityuttarazloke | kriyeti // 2 // kiJca-pari-samantAt gRhyata iti parigraho-dvipadacatuSpadadhanadhAnyahiraNyasuvarNAdiSu mamIkArastara 'ni-18| // 177 // viSTAnAm' adhyupapannAnAM gAya gatAnAM 'pApam' asAtavedanIyAdikaM teSAM prAguktAnAmArambhanizritAnAM parigrahe niviSTAnAM prakarSeNa 'varddhate' vRddhimupayAti janmAntarazateSvapi durmocaM bhavati, kacitpAThaH 'veraM tesiM pavaDhaI'tti tatra yena yasya For Personal & Private Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAtakRtyaM tadA &seeeeeeeeeeeeeeeeeeee || yathA prANina upamardaH kriyate sa tathaiva saMsArAntarvartI zatazo duHkhabhAk bhavatIti, jamadagnikRtavIryAdInAmiva putrapautrAnugaM| vairaM pravarddhata iti bhAvaH, kimityevaM ?, yataste kAmeSu pravRttAH, kAmAcArambhaiH samyagra bhRtAH saMbhRtA-ArambhapuSTA ArambhAzca jIvo| pamardakAriNaH ato na te kAmasambhRtA ArambhanizritAH parigrahe niviSTAH duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karma tadvimocakA bhavanti-tasthApanetAro na bhavantItyarthaH // 3 // kizcAnyat-Ahanyante-apanIyante vinAzyante prANinAM daza prakArA api prANA yamin sa AghAto-maraNaM tasai tatra vA kRtam-agnisaMskArajalAJjalipradAnapitRpiNDAdikamAghAtakRtyaM tadAdhAtum-AdhAya kRtA pazcAt 'jJAtayaH svajanAH putrakalatrabhrAtRvyAdayaH, kimbhUtAH ?-viSayAnanveSTuM zIlaM yeSAM te'nye'pi viSayaiSiNaH santastasya / | duHkhArjitaM 'vittaM' dravyajAtam 'apaharanti' svIkurvanti, tathA coktam-"tatastenArjitaivyairdAraizca parirakSitaiH / krIDantyanye IS narA rAjan , hRSTAstuSTA hlngktaaH||1||" sa tu dravyArjanaparAyaNaH sAvadyAnuSThAnavAn karmavAn pApI svakRtaiH karmabhiH saM-1|| sAre 'kRtyate' chidyate pIDyata itiyAvat // 4 // vajanAzca tadravyopajIvinastatrANAya na bhavantIti darzayitumAha mAyA piyA NhasA bhAyA, bhajjA puttA ya orasA / nAlaM te tava tANAya, luppaMtassa skmmunnaa||5|| 8 eyamaTuM sapehAe, paramANugAmiyaM / nimmamo nirahaMkAro, care bhikkhU jiNAhiyaM // 6 // ciccA vittaM ca putte ya, NAio ya pariggahaM / ciccA Na aMtagaM soyaM, niravekkho parivae // 7 // mAnanvaSTuM zIlaM tathA cokta ||1||"s chadhate pIDyA For Personal & Private Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ||8| puDhavI u agaNI vAU, taNarukkha sabIyagA / aMDayA poyajarAU, rasasaMseyaubbhiyA // 8 // zIlAGkAcAryAyavR 'mAtA' jananI 'pitA' janakaH 'snuSA' putravadhUH 'bhrAtA sahodaraH tathA 'bhAryA' kalatraM putrAzcaurasAH-svaniSpAditA ciyutaM ete sarve'pi mAtrAdayo ye cAnye zvazurAdayaste tava saMsAracakravAle svakarmabhirvilupyamAnasya trANAya 'nAlaM' na samarthA bhavantIti, | ihApi tAvate trANAya kimutAmutreti, dRSTAntazcAtra kAlasaukarikasutaH sulasanAmA abhayakumArasya sakhA, tena mahAsatvena , // 178 // svajanAbhyarthitenApi na prANiSvapakRtam , api khAtmanyeveti // 5 // kizcAnyata-dharmarahitAnAM svakRtakamavilupyamAnAnaumahikAmu-16 |Smikayona kazcitrANAyeti enaM pUrvoktamartha sa prekSApUrvakArI 'pratyupekSya vicAryAvagamya ca paramaH-pradhAnabhUto (artho) mokSaH | saMyamo vA tamanugacchatIti tacchIlazca paramArthAnugAmukaH-samyagdarzanAdistaM ca pratyupekSya, kvApratyayAntasya pUrvakAlavAcitayA | kriyAntarasavyapekSakhAt tadAha-nirgataM mamakha bAhyAbhyantareSu vastuSu yasAdasau nirmamaH tathA nirgato'haGkAraH-abhimAnaH pUrve-18 |zvaryajAtyAdimadajanitastathA tapaHsvAdhyAyalAbhAdijanito vA yasAdasau nirahaGkAro-rAgadveparahita ityarthaH, sa evambhUto bhikSu-12 jinairAhitaH-pratipAdito'nuSThito vA yo mArgo jinAnAM vA sambandhI yo'bhihito mArgastaM 'cared' anutiSThediti // 6 // a| pica-saMsArakhabhAvaparijJAnaparikarmitamatirviditavedyaH samyak 'tyaktvA ' parityajya kiM tad-'vittaM dravyajAtaM putrAMzca tyaktA, | // 178 // | putreSvadhikaH sneho bhavatIti putragrahaNaM, tathA 'jJAtIn' svajanAMzca tyaktA tathA 'parigrahaM cAntaramamakharUpaM NakAro vAkyAla|kAre antaM gacchatItyantago duSparityaja ityarthaH antako vA vinAzakArItyarthaH Atmani vA gacchatItyAtmaga Antara ityarthaH taM | SaSSSSS3000200 For Personal & Private Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeees tathAbhataM 'zoka' saMtApaM 'tyaktvA ' parityajya zroto vA-mithyAkhAviratipramAdakaSAyAtmakaM karmAzravadvArabhUtaM parityajya, pAThAntaraM vA-'ciccA Na'NaMtagaM soyaM' antaM gacchatItyantagaM na antagamanantagaM zrotaH zokaM vA parityajya 'nirapekSaH' putradAradhanadhAnyahiraNyAdikamanapekSamANaH san AmokSAya pari-samantAt saMyamAnuSThAne 'vrajet parivrajediti, tathA coktam-"chaliyA avayakkhaMtA nirAvayakkhA gayA aviggheNaM / tamhA pavayaNasAre nirAvayakkheNa hoyatvaM // 1 // bhoge avayakkhaMtA paDaMti saMsArasAgare ghore / bhogehi niravayakkhA taraMti saMsArakaMtAraM // 2 // " iti // 7 // sa evaM prabajitaH suvratAvasthitAtmA'hiMsAdiSu vrateSu prayateta, tatrAhiMsAprasiddhyarthamAha-'puDhavI u' ityAdi zlokadvayaM, tatra pRthivIkAyikAH sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinAH tathA'prakAyikA agnikAyikA vAyukAyikAzcaivambhUtA eva, vanaspatikAyikAn lezataH sabhedAnAha-'tRNAni' kuzavaccakAdIni 'vRkSAH' cUtAzokAdikAH saha bIjaivartanta iti sabIjAH, bIjAni tu zAligodhUmayavAdIni, ete ekendriyAH pazcApi / kAyAH SaSThatrasakAyanirUpaNAyAha-aNDAjAtA aNDajAH-zakunigRhakokilakasarIsRpAdayaH tathA potA eva jAtAH potajA-hazastizarabhAdayaH tathA jarAyujA ye jambAlaveSTitAH samutpadyante gomanuSyAdayaH tathA rasAt-dadhisauvIrakAderjAtA rasajAstathA saMkhedAjAtAH saMkhedajA-yUkAmatkuNAdayaH 'udbhijjAH' khaJjarITakadardurAdaya iti, ajJAtabhedA hi duHkhena rakSyanta ityato bhedenopanyAsa iti // 8 // .1 chalitA apekSamANA nirapekSamANA gatA avinena tasmAtpravacanasAre (jJAte) nirapekSeNa bhavitavyam // 1 // 2 bhogAnapekSamANAH patanti saMsArasAgare |ghore / bhogeSu nirapekSAstaranti saMsArakAntAraM // 1 // 3 bandhakA0pra0 / 200020201290090sasraemar202010ce For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 dharmAdhyayanaM. sUtrakRtAGgaM / etehiM chahiM kAehiM, taM vijaM parijANiyA / maNasA kAyavakkeNaM, NAraMbhI Na pariggahI // 9 // zIlAGkAcAka-18|musAvAyaM bahiddhaM ca, uggahaM ca ajAiyA / satthAdANAiM logaMsi, taM vijaM parijANiyA // 10 // ttiyuta paliuMcaNaM ca bhayaNaM ca, thaMDillassayaNANi yA / dhRNAdANADaM logaMsi. taM vijaM parijANiyA // 1 // // 179 // || dhoyaNaM rayaNaM ceva, batthIkammaM vireyaNaM / vamaNaMjaNa palImaMtha, taM vijaM parijANiyA // 12 // ___ 'ebhiH' pUrvoktaH paibhirapi 'kAyaiH trasasthAvararUpaiH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinna rambhI nApi parigrahI syAditi | sambandhaH, tadetad 'vidvAna' sazrutiko jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA manovAkAyakarmabhirjIvopamardakAriNamArambhaM parigrahaM ca pariharediti // 9 // zeSavratAnyadhikRtyAha-mRSA-asadbhUto vAdo mRSAvAdastaM vidvAn pratyAkhyAnaparijJayA pariharet tathA 'bahirmoti maithunaM 'avagrahaM' parigrahamayAcitam-adattAdAnaM, [graM05250] yadivA bahiddhamiti-maithunaparigrahI a|| vagrahamayAcitamityanenAdattAdAnaM gRhItaM, etAni ca mRSAvAdAdIni prANyupatApakArikhAt zastrANIva zastrANi vartante / tathA''dI-1 yate-gRhyate'STaprakAraM karmaibhiriti ( AdAnAni ) karmopAdAnakAraNAnyasin loke, tadetatsarva vidvAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 10 // kizcAnyat-paJcamahAvratadhAraNamapi kaSAyiNo niSphalaM syAdatastassAphalyApAdanArtha kaSAyanirodho vidheya iti darzayati-pari-samantAt kuzyante-vakratAmApAdyante kriyA yena mAyAnuSThAnena tatpalikuzcanaM eeeeeeeeeeeeeeeeeer grahaM ca pariharAvAta maithunaM 'avA gRhItaM, etAni karmApAdAnaka // 179 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyeti bhaNyate, tathA bhajyate sarvatrAtmA prahIkriyate yena sa bhajano-lobhastaM, tathA yadudayena hyAtmA sadasadvivekavikalavAt sthaNDilavadbhavati sa sthaNDila:-krodhaH, yasmiMzca satyUrva zrayati jAtyAdinA dadhmAtaH puruSa uttAnIbhavati sa ucchrAyo-mAnaH, chAndasakhAnapuMsakaliGgatA, jAtyAdimadasthAnAnAM bahukhAt tatkAryasyApi mAnasya bahukhamato bahuvacanaM, cakArAH khagatabhedasaMsUcanArthAH samuccayArthA vA, dhUnayeti pratyeka kriyA yojanIyA, tadyathA-palikuJcanaM-mAyAM dhUnaya dhUnIhi vA, tathA bhajanaM lobha, tathA sthaNDilaM-krodhaM, tathA ucchrAyaM-mAnaM, vicitrakhAt sUtrasya kramollaGghanena nirdezo na doSAyeti, yadivA-rAgasya dustya18 jakhAt lobhasya ca mAyApUrvakakhAdityAdAveva mAyAlobhayorupanyAsa iti, kaSAyaparityAge vidheye punaraparaM kAraNamAha-etAni 8 palikuJcanAdIni asina loke AdAnAni vartante, tadetadvidvAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta // 11 // punarapyuttaraguNAnadhikRtyAha-dhAvanaM-prakSAlanaM hastapAdavastrAde raJjanamapi tasyaiva, cakAraH samuccayArthaH, evakAro'vadhAraNe, tathA | bastikarma-anuvAsanArUpaM tathA 'virecanaM' nirUhAtmakamadhovireko vA vamanam-UrdhvavirekastathA'JjanaM nayanayoH, ityevamAdikamanya-12 dapi zarIrasaMskArAdikaM yat 'saMyamapalimanthakAri' saMyamopaghAtarUpaM tadetadvidvAn svarUpatastadvipAkatazca parijJAya pratyAcakSIta , // 12 // apicagaMdhamallasiNANaM ca, daMtapakkhAlaNaM tahA / pariggahitthikammaM ca, taM vijaM parijANiyA // 13 // 1 nirUho nizcite tarke bastibhede iti haimaH / ce For Personal & Private Use Only aniww.janelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14/9 dharmA dhyayanaM. sUtrakRtAGgaM 18 uddesiyaM kIyagaDaM, pAmiccaM ceva AhaDaM / pUrva aNesaNijaM ca, taM vijaM parijANiyA // 14 // lAGkA AsUNimakkhirAgaM ca, giddhuvaghAyakammagaM / uccholaNaM ca kakaM ca, taM vijaM parijANiyA // 15 // cAryAyavRttiyutaM // saMpasArI kayakirie, pasiNAyataNANi ya / sAgAriyaM ca piMDaM ca, taM vijaM parijANiyA // 16 // // 18 // 'gandhAH' koSThapuTAdayaH 'mAlyaM jAtyAdikaM 'slAnaM ca' zarIraprakSAlanaM dezatA sarvatazca, tathA 'dantaprakSAlanaM kadambakASThAdinA tathA 'parigrahaH' saccittAdeH khIkaraNaM tathA striyo-divyamAnuSatairathyaH tathA 'karma' hastakarma sAvadyAnuSThAnaM vA | tadetatsarva karmopAdAnatayA saMsArakAraNakhena parijJAya vidvAn parityajediti // 13 // kizcAnyat-sAdhvAdyuddezena yaddAnAya | vyavasthApyate taduddezikaM, tathA 'krItaM' krayastena krItaM-gRhItaM krItakrItaM 'pAmicaMti sAdhvarthamanyata udyatakaM yadgRhyate tattadu cyate cakAraH samuccayArthaH evakAro'vadhAraNArthaH, sAdhvartha yagRhasthenAnIyate tadAhRtaM, tathA 'pUrya'miti AdhAkarmAvayavasampRktaM | zuddhamapyAhArajAtaM pUti bhavati, kiMbahunoktena ?, yat kenaciddoSeNAneSaNIyam-azuddhaM tatsarva vidvAn parijJAya saMsArakAraNatayA nispRhaH san pratyAcakSIteti // 14 // kiJca-yena ghRtapAnAdinA AhAravizeSeNa rasAyanakriyayA vA azUnaH san A-samantAt zUnIbhavati-balavAnupajAyate tadAzUnItyucyate, yadivA AmUNitti-zlAghA yataH zlAghayA kriyamANayA A-samantAt zUnavacchUno laghuprakRtiH kazciddadhmAtasAt stabdho bhavati, tathA akSNAM 'rAgoM' raJjanaM sauvIrAdikamaJjanamitiyAvat , evaM raseSu zabdAdiSu / | viSayeSu vA 'gRddhiM' gAya tAtparyamAsevA, tathopaghAtakarma-aparApakArakriyA yena kenacitkarmaNA pareSAM jantUnAmupadhAto bhavati // 18 // For Personal & Private Use Only wwwainelibrary.org
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receceaeeseeeeeeeeeeeee tapaghAtakarmetyucyate, tadeva lezato darzayati-'uccholanaM'ti ayatanayA zItodakAdinA hastapAdAdiprakSAlanaM tathA 'kalkalo- 8 dhrAdidravyasamudAyena zarIrodvartanakaM tadetatsarva karmabandhanAyetyevaM 'vidvAn paNDitojJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 15 // apica-asaMyataiH sAdhaM samprasAraNaM-paryAlocanaM pariharediti vAkyazeSaH, evamasaMyamAnuSThAnaM pratyupadezadAnaM, | tathA 'kayakirio' nAma kRtA zobhanA gRhakaraNAdikA kriyA yena sa kRtakriya ityevamasaMyamAnuSThAnaprazaMsanaM, tathA praznasya-Ada praznAdeH 'Ayatanam AviSkaraNaM kathanaM yathAvivakSitapraznanirNayanAni, yadivA-praznAyatanAni laukikAnAM parasparavyavahAre / mithyAzAstragatasaMzaye vA prazne sati yathAvasthitArthakathanadvAreNAyatanAni-nirNayanAnIti, tathA 'sAgArikaH' zayyAtarastasya piNDam-AhAraM, yadivA-sAgArikapiNDa miti mUtakagRhapiNDaM jugupsitaM vApasadapiNDaM vA, cazabdaH samuccaye, tadetatsarva vidvAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 16 // kizcAnyat aTTAvayaM na sikkhijA, vehAIyaM ca No ve| hatthakammaM vivAyaM ca, taM vijaM parijANiyA // 17 // pANahAo ya chattaM ca, NAlIyaM vAlavIyaNaM / parakiriyaM annamannaM ca, taM vijaM parijANiyA // 18 // uccAraM pAsavaNaM, haripasu Na kare muNI / viyaDeNa vAvi sAhaTu, NAvamaje(yamejA) kayAivi // 19 // paramatte annapANaM, Na bhuMjeja kyaaivi| paravatthaM acelo'vi, taM vijaM parijANiyA // 20 // For Personal & Private Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yava ttiyutaM // 18 // aryate ityartho-dhanadhAnyahiraNyAdikaH padyate-gamyate yenArthastatpadaM-zAstra arthArtha padamarthapadaM cANAkyAdikamarthazAstraM tanna 'zikSet' nAbhyasyet nApyaparaM prANyupamardakAri zAstraM zikSayet , yadivA-'aSTApadaM'dyUtakrIDAvizeSastaM na zikSeta, nApi pUrvazi dhyayanaM. kSitamanuzIlayediti, tathA 'vedho' dharmAnuvedhastasAdatItaM saddharmAnuvedhAtItam-adharmapradhAnaM vaco no vadet yadivA-vedha iti vastravedho dyUtavizeSastadgataM vacanamapi no vaded AstAM tAvatkIDanamiti, hastakarma pratItaM, yadivA 'hastakarma' hastakriyA parasparaM hasta-20 vyApArapradhAnaH kalahastaM, tathA viruddhavAda vivAda zuSkavAdamityarthaH, caH samuccaye, tadetatsarvaM saMsArabhramaNakAraNaM jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta // 17 // kizca upAnahau-kASThapAduke ca tathA AtapAdinivAraNAya chatraM tathA 'nAlikA dyUtakrIDAvizeSastathA vAlaiH mayUrapicchai; vyajanaka, tathA pareSAM sambandhinI kriyAmanyo'nya-parasparato'nyaniSpAdyAmanyaH karotyaparaniSpAdyA cApara iti, caH samuccaye, tadetatsarva 'vidvAn' paNDitaH karmopAdAnakAraNakhena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAna| parijJayA pariharediti // 18 // tathA uccAraprasravaNAdikAM kriyAM hariteSUpari bIjeSu vA asthaNDile vA 'muniH' sAdhune kuryAt // tathA 'vikaTena' vigatajIvenApyudakena 'saMhRtya' apanIya bIjAni haritAni vA 'nAcameta' na nirlepanaM kuryAt , kimutAvikaTe-| | netibhAvaH // 19 // kizca parasya-gRhasthasyAmatraM-bhAjanaM parAmatraM tatra puraHkarmapazcAtkarmabhayAt hRtanaSTAdidoSasambhavAcca anna || // 181 // | pAnaM ca munirna kadAcidapi bhuJjIta, yadivA-patagRhadhAriNazchidrapANeH pANipAtraM parapAtraM, yadivA-pANipAtrasyAcchidrapANerji nakalpikAdeH patagRhaH parapAtraM tatra saMyamavirAdhanAbhayAna bhuJjIta tathA parasya-gRhasthasya vastraM paravastraM tatsAdhuracelo'pi san | | pazcAtkarmAdidoSabhayAt hRtanaSTAdidoSasambhavAcca na bibhRyAt , yadivA-jinakalpikAdiko'celo bhUkhA sarvamapi vastraM paravaskhamiti Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRkhAna vibhRyAd , tadetatsarva parapAtrabhojanAdikaM saMyamavirAdhakalena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // tathA AsaMdI paliyaMke ya, NisijaM ca gihtre| saMpucchaNaM saraNaM vA, taM vijaM parijANiyA // 21 // | jasaM kittiM saloyaM ca, jA ya vaMdaNapUyaNA / sabaloyaMsi je kAmA, taM vijaM parijANiyA // 22 // || jeNehaM Nivahe bhikkhU , annapANaM tahAvihaM / aNuppayANamannesiM, taM vijaM parijANiyA // 23 // | evaM udAhu niggaMthe, mahAvIre mahAmuNI / aNaMtanANadaMsI se, dhamma desitavaM sutaM // 24 // 'AsandI'tyAsanavizeSaH, asya copalakSaNArthakhAtsarvo'pyAsanavidhirgRhItaH, tathA 'paryaka' zayanavizeSaH, tathA gRhasyAnta| madhye gRhayorvA madhye niSadyA vA''sanaM vA saMyamavirAdhanAbhayAtpariharet , tathA coktam-"gaMbhIra sirA ete, pANA duppaDile| hagA | aguttI baMbhacerassa, itthIo vAvi saMkaNA // 1 // " ityAdi, tathA tatra gRhasthagRhe kuzalAdinacchanaM AtmIyazarIrAvayavapraccha(puJcha)naM vA tathA pUrvakrIDitasaraNaM cetyetatsarvaM 'vidvAn viditavedyaH sannanAyeti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparikSayA pariharet // 21 // apica bahusamarasaGghanirvahaNazauryalakSaNaM yazaH dAnasAdhyA kIrtiH jAtitapobAhuzrutyAdijanitA zlAghA, tathA yA __ 1 gaMbhIravijayA iti da0 a0 6 gA0 56 aprakAzAzrayA iti vRttiH / 2 etAni gambhIracchidrANi prANA duSpratilekhyAH / aguptibrahmacaryasya triyo vApi zaMkanaM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAca surAsurAdhipaticakravartibaladevavAsudevAdibhirvandanA tathA taireva satkArapUrvikA vastrAdinA pUjanA, tathA sarvasminnapi lokeza 9 dharmAzIlAGkA- icchAmadanarUpA ye kecana kAmAstadetatsarva yaza-kIrti(zlokAdika)mapakAritayA parijJAya pariharediti // 22 // kizcAnyat-'yena' dhyayana. cAryAMya- annena pAnena vA tathAvidheneti suparizuddhena kAraNApekSayA khazuddhena vA 'iha' asmin loke idaM saMyamapAtrAdikaM durbhikSarogAta kAdikaM vA bhikSuH nirvahet nirvAhayedvA tadannaM pAnaM vA 'tathAvidhaM' dravyakSetrakAlabhAvApekSayA 'zuddha' kalpaM gRhnniiyaattthaitessaam||182|| annAdInAmanupradAnamanyasai sAdhave saMyamayAtrAnirvahaNasamarthamanutiSThet , yadivA-yena kenacidanuSThitena 'ima' saMyama 'nirvhet'| nirvAhayed asAratAmApAdayettathAvidhamazana pAnaM vA'nyadvA tathAvidhamanuSThAnaM na kuryAt , tathaiteSAmazanAdInAm 'anupradAnaM' gRhasthAnAM paratIthikAnAM svayathyAnAM vA saMbamopaghAtakaM nAnuzIlayediti, tadetatsarvaM jJaparijJayA jJAkhA samyak prihrediti||23|| | yadupadezenaitatsarvaM kuryAttaM darzayitumAha-'evam anantaroktayA nItyA uddezakAderArabhya 'udAhutti udAhRtavAnuktavAn nirgtH| | sabAhyAbhyantaro grantho yasAtsa nirgrantho 'mahAvIra' iti zrImadvardhamAnakhAmI mahAMzvAsau munizca mahAmuniH anantaM jJAnaM darzanaM / ca yasyAsAvanantajJAnadarzanI sa bhagavAn 'dharma' cAritralakSaNaM saMsArottAraNasamartha tathA 'zrutaM ca' jIvAdipadArthasaMsUcakaM 'dezitavAn' prakAzitavAn // 24 // kizcAnyat bhAsamANo na bhAsejA, Neva bapheja mammayaM |maatittraannN vivajejA, aNuciMtiya viyAgare // 25 // // 182 // tathimA taiyA bhAsA, jaM vdittaa'nnutpptii| jaM channaM taM na vattavaM, esA ANA NiyaMThiyA // 26 // eeeeeeeeeeeeeeese &cesseeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 029092020908050000000000000000 holAvAyaM sahIvAyaM, goyAvAyaM ca no vade / tumaM tumaMti amaNunnaM, sabaso taM Na vattae // 27 // 3 // akusIle sayA bhikkhU , Neva saMsaggiyaM bhae / suharUvA tatthuvassaggA, paDibujjheja te viU // 28 // || / yo hi bhASAsamitaH sa bhASamANo'pi dharmakathAsambandhamabhASaka eva syAt, uktaM ca-"vayaNavihattIkusalo vaogayaM bahuvihaM viyANato / divasaMpi bhAsamANo sAhU vayaguttayaM patto // 1 // " yadivA-yatrAnyaH kazcidratnAdhiko bhASamANastatrAntara eva8 sazrutiko'hamityevamabhimAnavAnna bhASeta, tathA marma gacchatIti marmagaM vacona 'vaMpheja'tti nAbhilaSet , yadvacanamucyamAnaM tathyamatathyaM / vA sadyasya kasyacinmanaHpIDAmAdhatte tadvivekI na bhASeteti bhAvaH, yadivA 'mAmaka' mamIkAraH pakSapAtastaM bhASamANo'nyadA vA 'na baphejati' nAbhilapet , tathA 'mAtRsthAna' mAyApradhAnaM vaco vivarjayet , idamuktaM bhavati-paravaJcanabuddhyA gUDhAcArapradhAno bhASamANo'bhASamANo vA'nyadA vA mAtRsthAnaM na kuryAditi, yadA tu vaktukAmo bhavati tadA naitadvacaH parAtmanorubhayorvA bAdhakamityevaM prAgvicintya vacanamudAharet , taduktam-"putviM buddhIeN pehittA, pacchA vakkamudAhare" ityAdi // 25 // apica-satyA asatyA | satyAmRSA asatyAmRSetyevaMrUpAsu catasRSu bhASAsu madhye tatreyaM satyAmRSetyetadabhidhAnA tRtIyA bhASA, sA ca kizcinmRSA | | kizcitsatyA ityevaMrUpA, tadyathA-daza dArakA asinnagare jAtA mRtA vA, tadatra nyUnAdhikasambhave sati saGkhyAyA vyabhi 1 vacanavibhaktikuzalo vacogataM bahuvidhaM vijAnan / divasamapi bhASamANaH sAdhurvacanaguptisamprAptaH // 1 // 2 tahAvi da.a0 ni| 30 nyadA vA pr.| 4 pUrva buddhyA prekSayilA pazcAd vAkyamudAharet / esecessetteseeeeeeea For Personal & Private Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ || cArAtsatyAmRSAtvamiti, yAM caivarUpAM bhASAmudikhA anu-pazcAdbhASaNAjanmAntare vA tajanitena doSeNa 'tapyate' pIDyate kleza-||9 dharmAsUtrakRtAGgaM bhAgbhavati, yadivA-anutapyate kiM mamaivambhUtena bhASitenetyevaM pazcAttApaM vidhatte, tatazcedamuktaM bhavati-mizrApi bhASA doSAya kiMdhyayanaM. zIlAtAcAIyavR punarasatyA dvitIyA bhASA samastArthavisaMvAdinI, tathA prathamApi bhASA satyA yA prANyupatApena doSAnuSaGgiNI sA na vAcyA, ttiyutaM | caturthyapyasatyAmRSA bhASA yA budhairanAcIrNA sA na vaktavyeti, satyAyA api doSAnuSaGgikhamadhikRtyAha--yadvacaH 'channaM ti 'kSaNu | hiMsAyAM' hiMsApradhAnaM, tadyathA-vadhyatAM cauro'yaM lUyantAM kedArAH damyantAM gorathakA ityAdi, yadivA-'channanti pracchannaM yllo||183|| kairapi yatnataH pracchAdyate tatsatyamapi na vaktavyamiti, 'eSA''jJA' ayamupadezo nirgrantho-bhagavAMstasyeti // 26 // kiJca-holekityevaM vAdo holAvAdaH, tathA sakhetyevaM vAdaH sakhivAdaH, tathA gotrodghATanena vAdo gotravAdo yathA kAzyapasagotre vaziSThasamotre veti, ityevaMrUpaM vAdaM sAdhunoM vadet , tathA 'tumaM tumati tiraskArapradhAnamekavacanAntaM bahuvacanocAraNayogye 'amanojJaM manaHpratikUlarUpamanyadapyevambhUtamapamAnApAdakaM 'sarvazaH' sarvathA tatsAdhUnAM vaktuM na vartata iti / / 27 // yadAzrityoktaM niyuktikA| reNa tadyathA-"pAsatthosaNNakusIla saMthavo Na kila vaTTae kAuM" tadidamityAha-kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH sa ca pArzvasthA dInAmanyatamaH na kuzIlo'kuzIlaH 'sadA sarvakAlaM bhikSaNazIlo bhikSuH kuzIlo na bhavet , na cApi kuzIlaiH sArdha 'saMsarga K sAGgatyaM 'bhajeta' seveta, tatsaMsargadoSodvibhAvayiSayA''ha-'sukharUpAH' sAtagauravasvabhAvAH 'tatra' tasmin kuzIlasaMsarge saMyamopa // 183 // ghAtakAriNa upasargAH prAduSSyanti, tathAhi-te kuzIlA vaktAro bhavanti-kaH kila prAsukodakena hastapAdadantAdike prakSAlyamAne doSaH syAt , tathA nAzarIro dharmo bhavati ityato yena kenacitprakAreNAdhAkarmasanidhyAdinA tathA upAnacchatrAdinA ca zarIraM eaeoeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dharmAdhAraM vartayet , uktaM ca-"appeNa bahumesejA, eyaM paMDiyalakkhaNaM" iti, tathA-"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prayatnataH / zarI rAt sravate dharmaH, parvatAtsalilaM yathA // 1 // " tathA sAmpratamalpAni saMhananAni alpadhRtayazca saMyame jantava ityevamAdi kuzIloktaM || zrukhA alpasattvAstatrAnuSajantIti 'vidvAn' vivekI 'pratibudhyeta' jAnIyAt buddhA cApAyarUpaM kuzIlasaMsarga pariharediti // 28 // kizcAnyat nannattha aMtarAeNaM, paragehe Na nnisiiye| gAmakumAriyaM kiDaM, nAtivelaM hase muNI // 29 // aNussuo urAlesu, jayamANo parivae / cariyAe appamatto, puTTo tatthAhiyAsae // 30 // hammamANo Na kuppeja, vuccamANo na saMjale / sumaNe ahiyAsijA, Na ya kolAhalaM kare // 31 // laddhe kAme Na patthejjA, vivege evamauhie / AyariyAiM sikkhejA, buddhANaM aMtie sayA // 32 // tatra sAdhurbhikSAdinimittaM grAmAdau praviSTaH san paro-gRhasthastasya gRhaM paragRhaM tatra 'na niSIdet ' nopavizet utsargataH, asthApavAdaM darzayati-nAnyatra 'antarAyaNe'ti antarAyaH zaktyabhAvaH, sa ca jarasA rogAtaGkAbhyAM sAt , tasiMzcAntarAye satyupavizet yadivA-upazamalabdhimAn kazcitsusahAyo gurvanujJAtaH kasyacittathAvidhasya dharmadezanAnimittamupavizedapi, tathA grAme kumArakA grAmakumArakAsteSAmiyaM grAmakumArikA kA'sau ?-'krIDA' hAsyakandarpahastasaMsparzanAliGganAdikA yadivA vaTTakandukAdikA tAM munirna 1 alpena bahu eSayet etat paNDitalakSaNaM / 2 pApaM pra. / 3 esamAhie pr.| For Personal & Private Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasva | 9 dharmAdhyayana. sttavi sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavattiyuta // 184 // va saMyamAnuSThAnAdayazca eteSUdAreSu dRSTeSu zruSA se cakravAdInAM zabdAdi kuryAt , tathA velA-maryAdA tAmatikrAntamativelaMna haset , maryAdAmatikramya 'muniH sAdhuH jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmabandhanabhayAna haset , tathA cAgamaH-"jIve NaM bhaMte ! hasamANe(cA) usmUyamANe vA kai kammapagaDIo baMdhai 1, goyamA!, sattavihabaMdhae vA aDhavihabaMdhae vA" ityAdi // 29 // kiJca-'urAlA' udArAH zobhanA manojJA ye cakravAdInAM zabdAdiSu viSayeSu kAmabhogA vastrAbharaNagItagandharvayAnavAhanAdayastathA AjJaizvaryAdayazca eteSUdAreSu dRSTeSu zruteSu vA notsukaH syAt , pAThAntaraM vA na nizrito'nizritaHapratibaddhaH syAt , yatamAnazca-saMyamAnuSThAne pari-samantAnmUlottaraguNeSu udyama kurvan 'vrajet saMyama gacchet tathA 'caryAyAM bhikSA|dikAyAm 'aprattamaH syAt' nAhArAdiSu rasagAr2yA vidadhyAditi, tathA 'spRSTazca' abhidrutazca parIpahopasargastatrAdInamanaskaH karmanirjarAM manyamAno 'viSahet' samyak sahyAditi // 30 // parISahopasargAdhisahanamevAdhikRtyAha-'hanyamAnoM' yaSTimuSTilakuTAdibhi rapi hatazca 'na kupyet' na kopavazago bhavet , tathA durvacanAni 'ucyamAnaH AkruzyamAno nirbhaya'mAno 'na saMjvalet' na pratIpaM | vadet , na manAgapi mano'nyathAtvaM vidadhyAt, kiMtu sumanAH sarva kolAhalamakurvanadhisaheteti // 3 // kizcAnyat-'labdhAn' prAptAnapi 'kAmAn' icchAmadanarUpAn gandhAlaGkAravastrAdirUpAnvA vairasvAmivat 'na prArthayet nAnumanyeta na gRhNIyAdityarthaH, yadivAyatrakAmAvasAyitayA gamanAdilabdhirUpAn kAmAMstapovizeSalabdhAnapi nopajIvyAta , nApyanAgatAn brahmadattavatprArthayed , evaM |ca kurvato bhAvavivekaH 'AkhyAta' AvirbhAvito bhavati, tathA 'AryANi' AryANAM kartavyAni anAryakartavyaparihAreNa yadivA- AcaryANi-mumukSuNA yAnyAcaraNIyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni 'buddhAnAm' AcAryANAm 'antike samIpe 'sadA' sarva|| 1jIvo bhadanta ! hasan utsukAyamAno vA katIH karmaprakRtInAti, gautama ? saptavidhabandhako vA'STavidhabaMdhako vA / // 18 // For Personal & Private Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ oeos200cceae83809200000 kAlaM 'zikSeta abhyaspediti, anena hi zIlavatA nityaM gurukulavAsa AsevanIya ityAveditaM bhavatIti // 32 // yaduktaM paddhA-15 nAmantike zikSettatvarUpanirUpaNAyAha sussasamANo uvAsejA, sappannaM stvssiyN| vIrA je attapannesI, dhitimantA jiiMdiyA // 33 // gihe dIvamapAsaMtA, purisAdANiyA narA / te vIrA baMdhaNummukkA, nAvakakhaMti jIviyaM // 34 // agiddhe saddaphAsesu, AraMbhesu aNissie / savaM taM samayAtItaM, jametaM laviyaM bahu // 35 // aimANaM ca mAyaM ca, taM pariNAya paMDie / gAravANi ya savANi, NivANaM saMdhae muNi // 36 // |6|| (gAthA 482) ttivemi // iti zrIdhammanAma navamamajjhayaNaM samattaM // gurorAdezaM prati zrotumicchA zuzrUSA gurvAdevaiyAvRttyamityarthaH tAM kurvANo gurum 'upAsIta' seveta, tasyaiva pradhAnaguNadvayadvAreNa vizeSaNamAha-suSTu zobhanA vA prajJA'syeti suprajJaH-khasamayaparasamayavedI gItArtha ityarthaH, tathA suSTu zobhanaM vA sbaahyaabhy-gaa| ntaraM tapo'syAstIti sutapasvI, tamevambhUtaM jJAninaM samyakcAritravantaM guruM paralokArthI seveta, tathA coktam-"nANassa hoi bhAgI, thirayarao dasaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1" ya evaM kurvanti tAn darzayati-yadivA 1jJAnasya bhavatI bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muzcanti // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 185 // | ke jJAninastapakhino vetyAha- 'vIrAH ' karmavidAraNasahiSNavo dhIrA vA parISahopasargAkSobhyAH, dhiyA buddhyA rAjantIti vA dhIrA ye kecanAsannasiddhigamanAH, Aso - rAgAdivipramuktastasya prajJA - kevalajJAnAkhyA tAmanveSTuM zIlaM yeSAM te AptaprajJAnveSiNaH sarvajJoktAnveSiNa itiyAvat, yadivA - AtmaprajJAnveSiNa AtmanaH prajJA-jJAnamAtmaprajJA tadanveSiNaH AtmajJakhA (prajJA) nveSiNa Atmahi - tAnveSiNa ityarthaH, tathA dhRtiH - saMyame ratiH sA vidyate yeSAM te dhRtimantaH, saMyamadhRtyA hi pazca mahAvratabhArodvahanaM susAdhyaM bhavatIti, tapaH sAdhyA ca sugatirhastaprApteti, taduktam - " jaissa dhiI tassa tavo jassa tavo tassa suggaI sulahA / je adhiimaMta purisA tavo'vi khalu dullaho tesiM // 1 // " tathA jitAni - vazIkRtAni svavipayarAgadveSavijayenendriyANi - sparzanAdIni yaiste jitendriyAH, zuzrUSamANAH ziSyA guravo vA zuzrUSamANA yathoktavizeSaNaviziSTA bhavantItyarthaH // 33 // yadabhisaMdhAyinaH pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhavanti tadabhidhitsurAha - 'gRhe' gRhavAse gRhapAze vA gRhasthabhAva itiyAvat 'dIvaM' ti 'dIpI dIptauM' dIpayati -- prakAzayatIti | dIpaH sa ca bhAvadIpaH zrutajJAnalAbhaH yadivA - dvIpaH samudrAdau prANinAmAzvAsabhUtaH sa ca bhAvadvIpaH saMsArasamudre sarvajJoktacAritralAbhastadevambhUtaM dIpaM dvIpaM vA gRhasthabhAve 'apazyantaH' aprApnuvantaH santaH samyak pravrajyotthAnenotthitA uttarottaraguNalA bhenaivambhUtA bhavantIti darzayati- ' narAH puruSAH puruSottamatvAddharmasya naropAdAnam, anyathA strINAmapyetadguNabhAkvaM bhavati, athavA | devAdivyudAsArthamiti, mumukSUNAM puruSANAmAdAnIyA - AzrayaNIyAH puruSAdAnIyA mahato'pi mahIyAMso bhavanti, yadivA1 yasya dhRtistasya tapo yasya tapastasya sugatissulabhA / ye'dhRtimantaH puruSAstapo'pi khala durlabhaM teSAM // 1 // For Personal & Private Use Only 9 dharmAdhyayanaM * // 185 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdAnIyo-hitaiSiNAM mokSastanmArgo vA samyagdarzanAdikaH puruSANAM-manuSyANAmAdAnIyaH puruSAdAnIyaH sa vidyate yeSAmiti vigRhya makharthIyo'rzaAdibhyo'jiti, tathA ya evaMbhUtAste vizeSeNerayanti aSTaprakAraM karmeti vIrAH, tathA bandhanena sabAhyAbhyantareNa putrakalatrAdisneharUpeNot-prAbalyena muktA bandhanonmuktAH santo 'jIvitam' asaMyamajIvitaM prANadhAraNaM vA 'nAbhikAvaMti' nAbhilaSantIti // 34 // kizcAnyat-'agRddhaH' anadhyupapanno'mRJchitaHka-zabdasparzeSu manojJeSu AdyantagrahaNAnmadhyagrahaNamato manojJeSu rUpeSu gandheSu raseSu vA agRddha iti draSTavyaM, tathetareSu vAdviSTa ityapi vAcyaM, tathA 'ArambheSa' sAvadyAnuSThAnarUpeSu 'anizritaH' asambaddho'pravRtta ityarthaH, upasaMhartukAma Aha-'sarvametad adhyayanAderArabhya prati dhyatvena yat lapitam-uktaM mayA bahu tat 'samayAdU' AhetAdAgamAdatItamatikrAntamitikRkhA pratiSiddhaM, yadapi ca vidhidvAre-18 zaNoktaM tadetatsarva kutsitasamayAtItaM lokottaraM pradhAnaM vartate, yadapi ca taiH kutIrthikairbahu lapitaM tadetatsarva samayAtItamitikRtA nAnuSTheyamiti // 35 // pratiSedhyapradhAnaniSedhadvoraNa mokSAbhisandhAnenAha-atimAno mahAmAnastaM, cazabdAttatsahacaritaM krodhaM ca, tathA mAyAM cazabdAttatkAryabhUtaM lobhaM ca, tadetatsarvaM 'paNDito' vivekI jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharet , ISI tathA sarvANi 'gAravANi' RddhirasasAtarUpANi samyag jJAlA saMsArakAraNatvena pariharet , parihatya ca 'muniH sAdhuH 'nirvANa-101 m' azeSakarmakSayarUpaM viziSTAkAzadeza vA 'sandhayet' abhisandadhyAt prArthayeditiyAvat / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat 18| // 36 // samAptaM dharmAkhyaM navamamadhyayanamiti // Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dazamaM zrIsamAdhyadhyayanaM prArabhyate // 10 samAdhyadhyayana sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavattiyutaM // 186 // navamAnantaraM dazamamArabhyate-assa cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmo'bhihitaH, sa cAvikalaH samAdhau sati bhavatItyato'dhunA samAdhiH pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatropakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-dharme samAdhiH kartavyaH, samyagAdhIyate vyavasthApyate mokSaM tanmArga vA prati yenAtmA dharmadhyAnA-18 dinA sa samAdhiH-dharmadhyAnAdikaH, sa ca samyag jJAkhA sparzanIyaH, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikRdAhaAyANapadeNA''ghaM goNaM NAmaM puNo samAhitti / NikkhiviUNa samAhiM bhAvasamAhIi pagayaM tu||103 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso u samAhIe Nikkhevo chaviho hoi // 104 // | paJcasu visaesu subhesu davvaMmi ttA bhave smaahitti| khettaM tu jammi khette kAle kAlo jahiM jo uu||105|| bhAvasamAhi caubbiha dasaNaNANe tave caritte ya / caumuvi samAhiyappA saMmaM caraNahio sAhU // 106 // AdIyate-gRhyate prathamamAdau yattadAdAnam AdAnaM ca tatpadaM ca-subantaM tiGantaM vA tadAdAnapadaM tena 'AghaMti nAmAsyAdhyayanasya, yasmAdadhyayanAdAvidaM mUtram-'AghaM maImaM maNuvIi dhamma'mityAdi, yathottarAdhyayaneSu caturthamadhyayanaM pramAdApramAdAbhidhAyakama| pyAdAnapadena 'asaMkhaya'mityucyate, guNaniSpanaM punarasyAdhyayanasya nAma samAdhiriti, yasmAtsa evAtra pratipAdyate, taM ca samAdhi // 186 // Jan Education international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ // // nAmAdinA nikSipya bhAvasamAdhineha 'prakRtam' adhikAra iti / samAdhinikSepArthamAha-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt eSa tu samAdhinikSepaH pavidho bhavati, tuzabdo guNaniSpannasyaiva nAmno nikSepo bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanArtha iti, nAmasthApane sugamakhAdanAdRtya dravyAdikamadhikRtyAha-pazcakhapi zabdAdiSu manojJeSu viSayeSu zrotrAdIndriyANAM yathAkhaM prAptau satyAM yastuSTivizeSa: sa dravyasamAdhiH, tadanyathA khasamAdhiriti, yadivA dravyayordravyANAM vA sammizrANAmavirodhinAM satAM na rasopaghAto bhavati apitu rasapuSTiH sa dravyasamAdhiH, tadyathA-kSIrazarkarayordadhiguDacAturjAtakAdInAM ceti, yena vA dravyeNopabhuktena samAdhipAnakAdinA samAdhirbhavati tadravyaM dravyasamAdhiH, tulAdAvAropitaM vA yat dravyaM samatAmupaitItyAdiko dravyasamAdhiriti, kSetrasamAdhistu | yasya yasmin kSetre vyavasthitasya samAdhirutpadyate sa kSetraprAdhAnyAt kSetrasamAdhiH yasminvA kSetre samAdhiAvaNyata iti, kAlasamAdhirapi yasya yaM kAlamavApya samAdhirutpadyate, tadyathA-zaradi gavAM naktamulUkAnAmahani balibhujAM, yasya vA yAvantaM kAlaM samAdhibhavati yasinvA kAle samAdhirvyAkhyAyate sa kAlaprAdhAnyAt kAlasamAdhiriti / bhAvasamAdhi khadhikRtyAha-bhAvasamAdhistu darzanajJAnatapazcAritrabhedAcaturdA, tatra caturvidhamapi bhAvasamAdhi samAsato gAthApazcArdhenAha-mumukSuNA caryata iti caraNaM tatra samyakacaraNe-cAritre vyavasthitaH-samudyuktaH sAdhuH munizcatulapi bhAvasamAdhibhedeSu darzanajJAnatapazcAritrarUpeSu samyagAhito-vyavasthApita AtmA yena sa samAhitAtmA bhavati, idamuktaM bhavati-yaH samyakcaraNe vyavasthitaH sa caturvidhabhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, yo vA bhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, sa samyakcaraNe vyavasthito draSTavya iti, tathAhi-darzanasamAdhau vyavasthito jinavacana| bhAvitAntaHkaraNo nivAtazaraNapradIpavana kumativAyubhirdhAmyate, jJAnasamAdhinA tu yathA yathApUrva zrutamadhIte tathA tathA'tIva bhAva-18 Seeeeeeeeeeeeeeee Coerceaerseekeeceneseroen For Personal & Private Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAI zIlAGkAcAryAMyavR ttiyutaM // 187 // samAdhAvudhukto bhavati, tathA coktam-"jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamauvaM / taha taha palhAi muNI NavaNavasaMve- 10 samAgasaddhAe // 1 // " cAritrasamAdhAvapi viSayasukhaniHspRhatayA niSkiJcano'pi paraM samAdhimApnoti, tathA coktam-"teNasaMthAra- dhyadhyayanaM, Nisano'vi muNivaro bhadvarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM katto taM ckkvttttiivi?||1|| naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva deva-18 rAjasya / yatsukhamiheva sAdhorlokavyApArarahitasya // 2 // " ityAdi, tapAsamAdhinApi vikRSTatapaso'pi na glAnirbhavati tathA kSuttRSNAdiparISahebhyo nodvijate, tathA abhyastAbhyantaratapodhyAnAzritamanAH sa nirvANastha iva na sukhaduHkhAbhyAM bAdhyata ityevaM caturvidhabhAvasamAdhisthaH samyakcaraNavyavasthito bhavati sAdhuriti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdigu|NopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedaM AghaM maImaM maNuvIya dhammaM, aMjU samAhi tamiNaM sunneh|apddinn bhikkhU u samAhipatte, aNiyANa bhUtesu parivaejjA // 1 // uDDhe ahe yaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / hatthehi~ pAehi~ ya saMjamittA, adinnamannesu ya No gahejjA // 2 // suyakkhAyadhamme vitigi | // 187 // cchatipaNe, lADhe care Ayatule payAsu / AyaM na kujjA iha jIviyaTThI, cayaM na kujjA sutavassi 1 yathA yathA zrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyutamapUrva / tathA 2 prahAdate munirnavanavasaMvegazraddhayA // 1 // 2 tRNasaMstAraniviSTo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH | yatprApnoti muktisukhaM kutastat cakravartyapi // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhU // 3 // saviMdiyAbhinivvuDe payAsu, care muNI savato vippmukke| pAsAhi pANe ya puDhovi satte, dukkheNa ahe paritappamANe // 4 // assa cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA-azeSagAravaparihAreNa mu (graM0 5500) nirnivANamanusandhayedityetadbhagavAnutpannadivyajJAnaH samAkhyAtavAn etacca vakSyamANamAkhyAtavAniti, 'AghaMti AkhyAtavAn ko'sau ?-'matimAn mananaM ISI |matiH-samastapadArthaparijJAnaM tadvidyate yassAsau matimAn kevalajJAnItyarthaH, tatrAsAdhAraNavizeSaNopAdAnAttIrthakud gRhyate, asA|vapi pratyAsattervIravardhamAnakhAmI gRhyate, kimAkhyAtavAn ?-'dharma' zrutacAritrAkhyaM, katham ?--'anuvicintya' kevalajJAnena | jJAkhA prajJApanAyogyAn padArthAnAzritya dharma bhApate, yadivA-grAhakamanuvicintya kasyArthasyAyaM grahaNasamarthaH 1 tathA ko'yaM puruSaH kazca nataH ? kiMvA darzanamApanna ? ityevaM paryAlocya, dharmazuzrUSavo vA manyante-yathA pratyekamasadabhiprAyamanuvicintya bhagavAn dharma | 8 bhASate, yugapatsarveSAM svabhASApariNatyA saMzayApagamAditi, kiMbhUtaM dharma bhASate ?-'Rjum' avakaM yathAvasthitavastukharUpanirUpa-18 Nato, na yathA zAkyAH sarva kSaNikamabhyupagamya kRtanAzAkRtAbhyAgamadoSabhayAtsantAnAbhyupagamaM kRtavantaH tathA vanaspatimacetanakhenAbhyupagamya svayaM na chindanti tacchedanAdAvupadezaM tu dadati tathA kArSApaNAdikaM hiraNyaM khato na spRzanti apareNa tu tatparigrahataH krayavikraya kArayanti, tathA sAGkhyAH sarvamapracyutAnutpannasthiraikakhabhAvaM nityamabhyupagamya karmabandhamokSAbhAvaprasaGgadopa| bhayAdAvirbhAvatirobhAvAvAzritavanta ityAdikauTilyabhAvaparihAreNAvakaM tathyaM dharmamAkhyAtavAn , tathA samyagAdhIyate-mokSaM tanmArga 299999-8890200303 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyIyavRciyutaM // 188 // vA pratyAtmA yogyaH kriyate vyavasthApyate yena dharmeNAsau dharmaH samAdhistaM samAkhyAtavAn , yadivA-dharmamAkhyAtavAMstatsamAdhi ca // 10 samAdharmadhyAnAdikamiti / sudharmasvAmyAha-tamimaM-dharma samAdhi vA bhagavadupadiSTaM zRNuta yUyaM, tadyathA-na vidyate aihiphAmuSmikarUpA 1 dhyadhyayanaM. pratijJA-AkAGkSA tapo'nuSThAnaM kurvato yasyAsAvapratijJo, bhikSaNazIlo bhikSuH turvizeSaNe bhAvabhikSuH, asAveva paramArthataH sAdhuH, dharma dharmasamAdhiM ca prApto'sAveveti, tathA na vidyate nidAnamArambharUpaM 'bhUteSu' jantuSu yasyAsAvanidAnaH sa evambhUtaH sAvadyAnuSThAnarahitaH pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'bajedU' gacchediti, yadivA-anidAnabhUtaH-anAzravabhUtaH karmopAdAnarahitaH suSTu parivrajet | suparivrajet , yadivA-anidAnabhUtAni-anidAnakalpAni jJAnAdIni teSu parivrajet , athavA nedAnaM hetuH kAraNaM duHkhasyAto'nidAnabhUtaH kasyaciduHkhamanupapAdayan saMyame parAkrameteti // 1 // prANAtipAtAdIni tu karmaNo nidAnAni vartante, prANAtipAto'pi dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA, tatra kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-sarvo'pi prANAtipAtaH kriyamANaH prajJApakApekSayodhrvamadhasti|yeka kriyate, yadivA-UrdhvAdhastiryakrUrUpeSu triSu lokeSu tathA prAcyAdiSu dikSu vidikSu ceti, dravyaprANAtipAtasvayaM-trassantIti trasA-dvIndriyAdayo ye ca 'sthAvarAH' pRthivyAdayaH, cakAraH svagatabhedasaMsUcanArthaH, kAlaprANAtipAtasaMsUcanArtho vA divA rAtrau vA, 'prANAH' prANinaH, bhAvaprANAtipAtaM khAha-etAn prAguktAn prANino hastapAdAbhyAM 'saMyamya' baddhA upalakSaNArthakhAdasyAnyathA vA kadarthayikhA yatteSAM duHkhotpAdanaM tanna kuryAt , yadivaitAn prANino hastau pAdau ca saMyamya saMyatakAyaH sanna 188 // hiMsyAt , cazabdAducchAsanizvAsakAsitakSutavAtanisargAdiSu sarvatra manovAkAyakarmasu saMyato bhavan bhAvasamAdhimanupAlayet, tathA ! parairadattaM na gRhNIyAditi tRtIyavratopanyAsaH, adattAdAnaniSedhAcArthataH parigraho niSiddho bhavati, nAparigRhItamAsevyata iti || For Personal & Private Use Only w
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ maithunaniSedho'pyuktaH, samastavratasamyakpAlanopadezAcca mRSAvAdo'pyarthato nirasta iti // 2 // jJAnadarzanasamAdhimadhikRtyAhasuSThAkhyAtaH zrutacAritrAkhyo dharmo yena sAdhunA'sau khAkhyAtadharmA, anena jJAnasamAdhirukto bhavati, na hi viziSTaparijJAnamantareNa | vAkhyAtadharmasamupapadyata iti bhAvaH, tathA vicikitsA-cittaviplutirvidvajjugupsA vA tAM [vitIrNaH'-atikrAntaH 'tadeva ca niHzakSaM yajjinaH pravedita'mityevaM niHzaGkatayA na kaciccittaviplutiM vidhatta ityanena darzanasamAdhiH pratipAdito bhavati, yena kenacitprAsukAhAropakaraNAdigatena vidhinA''tmAnaM yApayati-pAlayatIti lADhaH, sa evambhUtaH saMyamAnuSThAnaM 'caredU' anutiSThet , tathA prajAyanta iti prajAH-pRthivyAdayo jantavastAkhAtmatulyaH, AtmavatsarvaprANinaH pazyatItyarthaH, evambhUta eva bhAvasAdhurbhavatIti, | tathA coktam-"jaha mama Na piyaM dukkhaM, jANiya emeva savvajIvANaM / Na haNai Na haNAvei ya, samamaNaI veNa so samaNo // 1 // " || yathA ca mamA''kruzyamAnasyAbhyAkhyAyamAnasya vA duHkhamutpadyate evamanyeSAmapItyevaM malA prajAkhAtmasamo bhavati, tathA ihAsaMyamajIvitArthI prabhUtaM kAlaM sukhena jIviSyAmItyetadadhyavasAyI vA 'Aya' karmAzravalakSaNaM na kuryAt , tathA 'cayam' upacayamAhAropakaraNAderdhanadhAnyadvipadacatuSpadAdervA parigrahalakSaNaM saMcayamAyatyartha suSTu tapakhI sutapasvI-vikRSTataponiSTaptadeho bhikSurna kuryAditi // 3 // kiJcAnyat-sarvANi ca tAni indriyANi ca sparzanAdIni tairabhinirvRtaH saMvRtendriyo jitendriya ityarthaH, ka ?-'prajAsu' | strISu, tAsu hi paJcaprakArA api zabdAdayo viSayA vidyante, tathA coktam-"kalAni vAkyAni vilAsinInAM gatAni ramyANyava|| lokitAni / ratAni citrANi ca sundarINAM, raso'pi gandho'pi ca cumbanAni // 1 // " tadevaM strISu paJcendriyaviSayasambhavAttadviSaye / 1 yathA mama na priyaM duHkhaM jJAlA evameva sarvasattvAnAM / na hanti na ghAtayati ca samamaNati vena sa zramaNaH // 1 // yasaga2920299999999999 For Personal & Private Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyuta // 189 // saMvRtasarvendriyeNa bhAvyam , etadeva darzayati-'caret saMyamAnuSThAnamanutiSThet 'muniH sAdhuH 'sarvataH' sabAhyAbhyantarAt saGgAdvize-18 10 samASeNa pramukto vipramukto niHsaGgo muniH niSkiJcanazcetyarthaH, sa evambhUtaH sarvabandhanavipramuktaH san 'pazya avalokaya pRthak pRthak 8 dhyadhyayana. pRthivyAdiSu kAyeSu sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinnAn 'sattvAn' prANinaH apizabdAvanaspatikAye sAdhAraNazarIriNo'nantAnapyekakhamAgatAna pazya, kiMbhUtAn ?-duHkhena-asAtavedanIyodayarUpeNa duHkhayatIti vA duHkham-aSTaprakAraM karma tenArtAnpIDitAn pari-samantAtsaMsArakaTAhodare svakRtenendhanena 'paripacyamAnAn' kAthyamAnAn yadivA-duSpraNihitendriyAnArtadhyA-12 nopagatAnmanovAkAyaiH paritapyamAnAn pazyeti sambandho laganIya iti // 4 // apica etesu bAle ya pakuvamANe, AvadRtI kammasu pAvaesu / ativAyato kIrati pAvakamma, niuMjamANe u karei kammaM // 5 // AdINavittIva kareti pAvaM, maMtA u egaMtasamAhimAhu / buddhe samAhIya rate vivege, pANAtivAtA virate ThiyappA // 6 // savaM jagaM tU samayANupehI, piyamappiyaM kassai No karejA / uTThAya dINo ya puNo visanno, saMpUyaNaM ceva siloyakAmI // 7 // AhAkaDaM ceva nikAmamINe, niyAmacArI ya visaNNamesI / itthIsu satte ya puDho ya vAle, pariggaraM ceva pakuvamANe // 8 // // 18 // For Personal & Private Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' eteSu ' prAGgirdiSTeSu pratyekasAdhAraNaprakAreNUpatA pakriyayA bAlavat 'bAlaH' ajJazvazabdAditaro'pi saGghaTTana paritApanApadrAvaNA|dikenAnuSThAnena 'pApAni karmANi prakarSeNa kurvANasteSu ca pApeSu karmasu satsu eteSu vA pRthivyAdijantuSu gataH saMstenaiva | saMghaTTanAdinA prakAreNAnantaza: ' Avartyate ' pIDyate duHkhabhAgbhavatIti pAThAntaraM vA 'evaM tu bAle' evamityupapradarzane yathA cauraH pAradAriko vA asadanuSThAnena hastapAdacchedAn bandhavadhAdIMcehAvAmotyevaM sAmAnyadRSTenAnumAnenAnyo'pi pApakarmakArI ihAmutra ca duHkhabhAgbhavati, 'AuTTati 'tti kacitpAThaH, tatrAzubhAn karmavipAkAn dRSTvA zrutvA jJAtvA vA tebhyo'sadanuSThAnebhya 'Auhati 'tti nivartate, kAni punaH pApasthAnAni yebhyaH punaH pravartate nivartate vA ityAzaya tAni darzayati- 'atipAtataH ' prANAtipAtataH prANavyaparopaNAddhetostaccAzubhaM jJAnAvaraNAdikaM karma 'kriyate' samAdIyate, tathA parAMzca bhRtyAdIn prANAtipAtAdau 'niyojayan' vyApArayan pApaM karma karoti, tuzabdAnmRSAvAdAdikaM ca kurvan kArayaMzca pApakaM karma samuccinoti // 5 // kizcAnyat-A- samantAdInA - karuNAspadA vRttiH - anuSThAnaM yasya kRpaNavanIpakAdeH sa bhavatyAdInavRttiH, evambhUto'pi pApaM karma karoti, pAThAntaraM vA AdInabhojyapi pApaM karotIti, uktaM ca- "piMDolageva dussIle, garagAo Na muccai" sa kadAci - cchobhanamA hAramalabhamAno'jJalAdArtaraudradhyAnopagato'dhaH saptamyAmapyutpadyeta, tadyathA - asAveva rAjagRhanagarotsava nirgata janasamUha| vaibhAragirizilApAtanodyataH sa daivAtsvayaM patitaH piNDopajIvIti, tadevamAdInabhojyapi piNDolakAdivajjanaH pApaM karma karo - tItyevaM 'matvA' avadhArya ekAntenAtyantena ca yo bhAvarUpo jJAnAdi samAdhistamAhuH saMsArottaraNAya tIrthakaragaNadharAdayaH, dravya1 piNDAvalagakospi duHzIlo narakAnna mucyate // For Personal & Private Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 19 // eeeeeeeeeeeeeeeeee samAdhayo hi sparzAdisukhotpAdakA anekAntikA anAtyantikAzca bhavanti ante cAvazyamasamAdhimutpAdayanti, tathA coktam- 10 samA"yadyapi niSevyamANA manasaH parituSTikArakA viSayAH / kimpAkaphalAdanavadbhavanti pazcAdatidurantAH // 1 // " ityAdi, tadevaM dhyadhyayanaM. | 'buddha' avagatatattvaH sa caturvidhe'pi jJAnAdike rato-vyavasthito 'viveke vA' AhAropakaraNakaSAyaparityAgarUpe dravyabhAvAtmake rataH sannevabhUtazca syAdityAha-prANAnAM dazaprakArANAmapyatipAto-vinAzastasmAdvirataH sthitaH samyagmArgeSu AtmA yasya saH pAThAntaraM vA 'Thiyacitti sthitA zuddhasvabhAvAtmanA aciH-lezyA yasya sa bhavati sthitArciH, suvizuddhasthiralezya ityarthaH // 6 // kiJca-'sarva carAcaraM 'jagat prANisamUha samatayA prekSituM zIlamasya sa samatAnuprekSI samatApazyako vA, na kazcitniyo nApi dveSya ityarthaH, tathA coktam-"natthi ya si koI visso pio va savesu ceva jIvesu" tathA-'jaha mama Na piyaM dukkhamityAdi, | samatopetazca na kakhacitpriyamapriyaM vA kuryAniHsaGgatayA vihared, evaM hi sampUrNabhAvasamAdhiyukto bhavati, kazcittu bhAvasamA|dhinA samyagutthAnenotthAya parISahopasargastarjito dInabhAvamupagamya punarviSaNNo bhavati viSayArthI vA kazcidgArhasthyamapyavala-18 mbate rasasAtAgauravagRddho vA pUjAsatkArAbhilASI syAt tadabhAve dInaH san pArzvasthAdibhAvena vA viSaNNo bhavati, kazcittathA sampUjanaM vastrapAtrAdinA prArthayet 'zlokakAmI ca' zlAghAbhilASI ca vyAkaraNagaNitajyotiSanimittazAstrANyadhIte kazciditi | // 7 // kizcAnyat-sAdhUnAdhAya-uddizya kRtaM niSpAditamAdhAkarmetyarthaH, tadevambhUtamAhAropakaraNAdikaM nikAmam-atyartha | // 190 // | yaH prArthayate sa nikAmamINetyucyate / tathA 'nikAmam' atyartha AdhAkarmAdIni tanimitaM nimantraNAdIni vA sarati-carati | 1 nAsti tasya ko'pi dveSyaH priyazca sarveSu caiva jIveSu // Receceneedeeseeteeeera rIpahopasargastAjitasaGgatayA vihare, esabesa ceva jIvasudhI samatApazyako vAyaralezya ityarthaH saH karmatyarthaH kAmam' maiM caiva jI For Personal & Private Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ toeserveeeeeeeeeeeee tacchIlazca sa tathA, evambhUtaH pArzvasthAvasannakuzIlAnAM saMyamodyoge viSaNNAnAM viSaNNabhAvameSate, sadanuSThAnaviSaNNatayA saMsArapa-18| kAvasanno bhavatItiyAvat , apica 'strISu ramaNISu 'AsaktaH' adhyupapannaH pRthak pRthak tadbhApitahasitavibokazarIrAvayaveSviti, K bAlavad 'bAla' ajJaH sadasadvivekavikalaH, tadavasaktatayA ca nAnyathA-dravyamantareNa tatsamprAptirbhavatItyato yena kenacidupAyena tadupAyabhUtaM parigrahameva prakarSeNa kurvANaH pApaM karma samucinotIti // 8 // tathA verANugiddhe NicayaM kareti, io cute sa ihamaduggaM / tamhA u medhAvi samikkha dhamma, care muNI sabau vippamukke // 9 // AyaM Na kujA iha jIviyaTThI, asajjamANo ya privejaa| NisammabhAsI ya viNIya giddhiM, hiMsanniyaM vA Na kahaM karejA // 10 // AhAkaDaM vA Na NikAmaejA, NikAmayaMte ya Na saMthavejjA / dhuNe urAlaM aNuvehamANe, ciccA Na soyaM aNavekkhamANo // 11 // egattameyaM abhipatthaejjA, evaM pamokkho na musaMti pAsaM / esappamokkho amuse varevi, akohaNe saccarate tavassI // 12 // yena kena karmaNA-paropatAparUpeNa vairamanubadhyate janmAntarazatAnuyAyi bhavati tatra gRddho vairAnugRddhaH, pAThAntaraM vA 'AraMbhasatto'tti Arambhe sAvadyAnuSThAnarUpe sakto lagno niranukampo 'nicayaM dravyopacayaM tanimittApAditakarmanicayaM vA 'karoti' Streereaceaeseseseseseeteach Jan Education Internaronal For Personal & Private Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM sUtrakRtAGgaM 18| upAdatte, 'sa' evambhUta upAttavairaH kRtakarmopacaya 'itaH asmAtsthAnAt 'cyuto' janmAntaraM gataH san duHkhayatIti duHkha-narakAdi-18|| 10 samAzIlAGkA- yAtanAsthAnamarthataH-paramArthato durga-viSamaM duruttaramupaiti, yata evaM tattasAt 'medhAvI' vivekI maryAdAvAn vA sampUrNasamAdhiguNaM cAyIyavR jAnAno 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'samIkSya' AlocyAGgIkRtya 'muniH' sAdhuH 'sarvata' sabAhyAbhyantarAtsaGgAt 'vipramuktaH apagataH saMyamAnuSThAnaM muktigamanaikahetubhUtaM 'cared' anutiSThet , syArambhAdisaGgAdvipramukto'nizritabhAvena vihareditiyAvat // 9 // // 19 // | kizcAnyat-AgacchatItyAyo-dravyAdelAbhastannimittApAditoSTaprakArakarmalAbhovA tam 'iha' asin saMsAre 'asaMyamajIvitAthI' bhogapradhAnajIvitArthItyarthaH, yadivA-AjIvikAbhayAt dravyasaJcayaM na kuryAt , pAThAntaraMvAchandaNaM kujA ityAdi, chandaH-prArthanAbhilASa indriyANAM svaviSayAbhilASo vA tat na kuryAt , tathA 'asajamAnaH saGgamakurvan gRhaputrakalatrAdiSu 'parivrajet' udyukta|vihArI bhaveta tathA 'gRddhi' gAyeM viSayeSu zabdAdiSu 'vinIya' apanIya 'nizamya' avagamya pUrvottareNa payolocya bhApako bhavet , || tadeva darzayati-hiMsayA-prANyupamardarUpayA anvitAM-yuktAM kathAM na kuryAt , na tat brUyAt yatparAtmano ubhayovo bAdhakaM vaca iti || | bhAvaH, tadyathA-aznIta pibata khAdata modata hata chinta praharata pacatetyAdikathAM pApopAdAnabhUtAM na kuryAditi // 10 // apica8 sAdhUnAdhAya kRtamAdhAkRtamauddezikamAdhAkarmetyarthaH, tadevambhUtamAhArajAtaM nizcayenaiva 'na kAmayet' nAbhilapet tathAvidhAhArAdikaM 81 ca 'nikAmayataH' nizcayenAbhilaSataH pArzvasthAdIMstatsamparkadAnapratigrahasaMvAsasambhASaNAdibhiH na saMsthApayet-nopabRMhayet tairvA // 19 // sAdha saMstavaM na kuryAditi, kizca-'urAlaM'ti audArikaM zarIraM vikRSTatapasA karmanirjarAmanuprekSamANo 'dhunIyAt' kRzaM kuryAt , | yadivA 'urAlaM'ti bahujanmAntarasazcitaM karma tadudAraM-mokSamanuprekSamANo 'dhunIyAd' apanayet , tasiMzca tapasA dhUyamAne kRzI For Personal & Private Use Only w
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavati zarIrake kadAcit zokaH syAt taM tyakkhA yAcitopakaraNavadanuprekSamANaH zarIrakaM dhunIyAditi smbndhH||11|| kizcApekSetetyAha-ekakham-asahAyakhamabhiprArthayed-ekakhAdhyavasAyI syAt , tathAhi-janmajarAmaraNarogazokAkule saMsAre svakRtakarmaNA vilupyamAnAnAmasumatAM na kazcitrANasamarthaH sahAyaH syAt , tathA coktam-"ego me sAsao appA, NANadaMsaNasaMjuo / sesA 1 me bAhirA bhAvA, save saMyogalakkhaNA // 1 // " ityAdikAmekakhabhAvanAM bhAvayed, evamanayaikakhabhAvanayA prakarSeNa mokSaH pramokSo-19 vipramuktasaGgatA, na 'mRSA' alIkametadbhavatItyevaM pazya, eSa evaikakhabhAvanAbhiprAyaH pramokSo vartate, amRSArUpaH-satyazcAyameva / & tathA 'varo'pi' pradhAno'pyayameva bhAvasamAdhirvA, yadivA yaH 'tapasvI' taponiSTaptadeho'krodhanaH, upalakSaNArthavAdasyAmAno | nirmAyo nirlobhaH satyaratazca eSa eva pramokSa 'amRSA' satyo 'vara' pradhAnazca vartata iti // 12 // kizcAnyat itthIsu yA Araya mehuNAo, pariggahaM ceva akubamANe / uccAvaesu visaesu tAI, nissaMsayaM bhikkhu samAhipatte // 13 // araiM raiM ca abhibhUya bhikkhU , taNAiphAsaM thsiiyphaasN| uNhaM ca daMsaM cAhiyAsaejjA, subhi va dubhi va titikkhaejjA // 14 // gutto vaIe ya samAhipatto, lesaM samAhaGa parivaejjA / gihaM na chAe Navi chAyaejjA, saMmissabhAvaM payahe 1 eko me zAzvata AtmA jJAnadarzanasaMyutaH zeSA me bAhyA bhAvAH sarve saMyogalakSaNAH // 1 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 samA dhyadhyayana. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyattiyutaM // 192 // Seeeeeeeeeeeeeeeet payAsu // 15 // je kei logaMmi u akiriyaAyA, anneNa puTThA dhuyamAdisati / AraMbhasattA gaDhitA ya loe, dhamma Na jANaMti vimukkhaheuM // 16 // divyamAnupatiryagrUpAsu trividhAsvapi strISu viSayabhUtAsu yat 'maithunam' abrahma tasA A-samantAna rata:-arato nivRtta ityarthaH, tuzabdAtprANAtipAtAdinivRttazca, tathA pari-samantAgRhyate iti parigraho dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdisaMgrahaH tathA AtmA''tmIyagrahastaM caivAkurvANaH satruccAvaceSu-nAnArUpeSu viSayeSu yadivocA-utkRSTA avacA-jaghanyAsteSvaraktadviSTaH 'trAyI' apareSAM ca trANabhUto viziSTopadezadAnato 'niHsaMzayaM nizcayena paramArthato 'bhikSuH sAdhurevambhUto mUlocaraguNasamanvito bhAvasamAdhi prApto bhavati, nAparaH kazciditi, uccAvaceSu vA viSayeSu bhAvasamAdhi prApto bhikSurna saMzrayaM yAti nAnArUpAn viSayAn na saMzrayatItyarthaH // 13 // viSayAnanAzrayan kathaM bhAvasamAdhimAnuyAdityAha-sa bhAvabhikSuH paramArthadarzI zarIrAdau niHspRho mokSagamanaikapravaNazca yA saMyame'ratirasaMyame ca ratirvA tAmabhibhUya etadadhisaheta, tadyathA-niSkizcanatayA tRNAdikAn sparzAnAdigrahaNAnimnonnatabhUpradezasparzAzca | samyagadhisaheta, tathA zItoSNadaMzamazakakSutpipAsAdikAn parIpahAnakSobhyatayA nirjarArtham 'adhyAsayedU' adhisaheta tathA gandhaM surabhimitaraM ca samyak 'titikSayet' sahyAta , cazabdAdAkrozavadhAdikAMzca paripahAnmumukSustitikSayediti // 14 // kizcAnyat| vAci vAcA vA gupto vAggupto-maunavratI suparyAlocitadharmasambandhabhASI vetyevaM bhAvasamAdhi prApto bhavati, tathA zuddhAM 'lezyAM | taijasyAdikAM 'samAhRtya' upAdAya azuddhAM ca kRSNAdikAmapahRtya pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'bajet' gacchediti, kizcAnyat eaeeeeeeeeeeeeeeeeeeee // 192 // For Personal & Private Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gRham - AvasathaM svato'nyena vA na chAdayedupalakSaNArtha khAdasyAparamapi gRhAderuragavatparakRtabilanivAsitvAtsaMskAraM na kuryAt, anyadapi gRhasthakartavyaM parijihIrSurAha - prajAyanta iti prajAstAsu tadviSaye yena kRtena sammizrabhAvo bhavati tatprajahyAt, etaduktaM bhavati - pratrajito'pi san pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvan kArayaMzca gRhasthaiH sammizrabhAvaM bhajate, yadivA - prajAH - striyastAsu tAbhirvA yaH sammizrIbhAvastamavikalasaMyamArthI 'prajahyAta' parityajediti / / 15 / / apica - ye kecana asmin loke akriya | AtmA yeSAmabhyupagame te'kriyAtmAnaH sAGkhyAH, teSAM hi sarvavyApitvAdAtmA niSkriyaH paThyate, tathA coktam - " akartA nirguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane" iti, tuzabdo vizeSaNe, sa caitadvizinaSTi - amUrtakhavyApitvAbhyAmAtmano'kriyatvameva budhyate, te cAkriyAtmavAdino'nyenAkriyakhe sati bandhamokSau na ghaTete ityabhiprAyavatA mokSasadbhAvaM pRSTAH santo'kriyAvAdadarzane'pi 'dhUtaM' mokSaM tadabhAvam (ca) 'Adizanti' pratipAdayanti te tu pacanapAcanAdike snAnArthaM jalAvagAhanarUpe vA 'Arambha' | sAvadye 'saktA' adhyupapannA gRddhAstu loke mokSaikahetubhUtaM 'dharma' zrutacAritrAkhyaM na jAnanti' kumArgagrAhiNo na samyagavagacchantIti // 16 // kiJcAnyat puDho ya chaMdA iha mANavA u, kiriyAkirIyaM ca puDho ya vAyaM / jAyassa bAlassa pakuva dehaM pavaDatI veramasaMjatassa // 17 // AukkhayaM ceva abujjhamANe, mamAti se sAhasakAri maMde | aho rAo paritappamANe, aTTesu mUDhe ajarAmareva // 18 // jahAhi vittaM pasavo ya For Personal & Private Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM 10 samAdhyadhyayanaM. // 19 // savaM, je baMdhavA je ya piyA ya mittA / lAlappatI se'vi ya eI mohaM, anne jaNA taMsi haraMti vittaM // 19 // sIhaM jahA khuDDamigA caraMtA, dUre caraMtI parisaMkamANA / evaM tu mehAvi samikkha dhamma, dUreNa pAvaM parivajaejA // 20 // pRthaka nAnAM chandaH-abhiprAyo yeSAM te pRthakchandA 'iha' asinmanuSyaloke 'mAnavA' manuSyAH, turavadhAraNe, tameva nAnAbhiprAyamAha-kriyAkriyayoH pRthakvena kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritAH, tadyathA-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " ityevaM kriyaiva phaladAyikhenAbhyupagatA, kriyAvAdamAzritAH, evametadviparyayeNAkriyAvAdamAzritAH, etayozcottaratra svarUpaM nyakSeNa vakSyate, te ca nAnAbhiprAyA mAnavAH kriyAkriyAdikaM pRthagvAdamAzritA mokSahetuM dharmamajAnAnA ArambheSu saktA indriyavazagA rasasAtAgauravAbhilASiNa etatkurvanti, tadyathA-'jAtasya utpannasya 'bAlasya' ajJasya sadasadvivekavikalasya sukhaiSiNo 'dehaM zarIraM 'pakuvvatti khaNDazaH kRkhA''tmanaH sukhamutpAdayanti, tadevaM paropaghAtakriyAM kurvato'saMyatasya kuto'pyanivRttasya janmAntarazatAnubandhi vairaM parasparopamardakAri prakarSeNa vardhate, pAThAntaraM vA-jAyAe~ bAlassa pagabbhaNAe-'bAlasya' ajJasya hiMsAdiSu karmasu pravRttasya niranukampasya yA jAtA 'pragalbhatA dhAya tayA vairameva pravardhata iti sambandhaH // 17 // apica-AyuSo-jIvanalakSaNasya kSaya AyuSkakSayastamArambhapravRttaH chinnaidamatsyavadudakakSaye sati abudhyamAno'tIya // 193 // Jain Eduen For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 'mamAi'tti mamatravAn idaM me ahamasya khAmItyevaM sa 'mandaH' ajJaH sAhasaM kartuM zIlamasyeti sAhasakArIti, tadyathA-kazcidvaNiya mahatA klezena mahAryANi ratnAni samAsAdyojayinyA bahirAvAsitaH, sa ca rAjacauradAyAdabhayAdrAtrau ratnAnyevamevaM ca pravezayidhyAmItyevaM paryAlocanAkulo rajanIkSayaM na jJAtavAn , aGkatheva ratnAni pravezayan rAjapuruSa ratnebhyazyAvita iti, evamanyo'pi kiMka-1|| |tavyatAkulaH khAyuSaH kSayamabudhyamAnaH parigraheSvArambheSu ca pravartamAnaH sAhasakArI syAditi, tathA kAmabhogatRSito'ti rAtrau // 7 // ca pari-samantAta dravyArthI paritapyamAno mammaNavaNigvadAtedhyAyI kAyenApi klizyate, tathA coktam-"ajarAmaravadvAla:, klizyate dhanakAmyayA / zAzvataM jIvitaM caiva, manyamAno dhanAni ca // 1 // " tadevamAtedhyAnopahataH kaiyA vaccai sattho? kiM | bhaMDaM kattha kittiyA bhUmI'tyAdi, tathA 'ukkhaNai khaNai NihaNai rattiM na suyai diyAvi ya sasaMko'ityAdicittasaMklezAtsuSTu mUDhojarAmaravaNigvadajarAmaravadAtmAnaM manyamAno'pagatazubhAdhyavasAyo'harnizamArambhe pravartata iti // 18 // kizcAnyat-'vittaM' dravyajAtaM tathA 'pazavo' gomahiSyAdayastAn sarvAn 'jahAhi' parityaja-teSu mama mA kRthAH, ye 'bAndhavA' mAtApitrAdayaH ||4| zvazurAdayazca pUrvAparasaMstutA ye ca priyA 'mitrANi' sahapAMsukrIDitAdayaste ete mAtApitrAdayona kizcittasya paramArthataH kurvanti, so'pi ca vittapazubAndhavamitrArthI atyarthaM punaH punarvA lapati lAlapyate, tadyathA-he mAtaH ! he pitarityevaM tadartha zokAkula: pralapati, tadarjanaparazca mohamupaiti, rUpavAnapi kaNDarIkavat dhanavAnapi mammaNavaNigvat dhAnyavAnapi tilakaSThivad ityevamasAvapyasamAdhimAn muhyate(ti), yacca tena mahatA klezenAparaprANyupamardenopArjittaM vittaM tadanye janAH 'se' tasyApaharanti jIvata eva / 1 kadA brajati sArthaH kiM bhANDaM kva ca kiyatI bhUmiH / 2 utkhanati khanati nihanti rAtrau na khapiti divApi ca sazaMkaH // 1 // Peekeeeeeeeeeeeeeeeasa JainEducation A onal For Personal & Private Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayatiyutaM // 194 // | mRtasya vA, tasya ca kleza eva kevalaM pApabandhazvetyevaM malA pApAni karmANi parityajettapazcarediti // 19 // tapazcaraNopAyamadhikRtyAha-yathA 'kSudramRgA' kSudrATavyapazavo hariNajAtyAdyA: 'carantaH' aTavyAmaTantaH sarvato vibhyataH parizaGkamAnAH siMhaM vyAghraM vA AtmopadravakAriNaM dUreNa parihRtya 'caranti' viharanti evaM 'medhAvI' maryAdAvAn, turvizeSaNe, sutarAM dharma 'samIkSya' | paryAlocya 'pApa' karma asadanuSThAnaM dUreNa manovAkkAyakarmabhiH parihRtya pari-samantAdrajet saMyamAnuSThAyI tapazcArI ca bhavediti, dUreNa vA pApaM - pApahetukhAtsAvadyAnuSThAnaM siMhamiva mRgaH svahitamicchan parivarjayet parityajediti // 20 // apica -- saMbujjhamANe. u Nare matImaM, pAvAu appANa nivaTTaejjA / hiMsappasUyAI duhAI mattA, verANubaMdhINi mahabhayANi // 21 // musaM na bUyA muNi attagAmI, NivANameyaM kasiNaM samAhiM / sayaM na kujjA na ya kAravejjA, karaMtamannapi ya NANujANe // 22 // suddhe siyA jAe na dUsaejA, amucchie Na ya ajjhovavanne / dhitimaM vimukke Na ya pUyaNaTTI, na siloyagAmI ya parivaejA // 23 // nikkhamma gehAu nirAvakakhI, kAyaM viusejja niyANachinne / No jIviyaM No maraNAbhikakhI, carejja bhikkhU valayA vimukke // 26 // ttibemi // ( gAthAgraM0 580 ) / iti samAhinAma dasamamajjhayaNaM samattaM // For Personal & Private Use Only 10 samAdhyadhyayanaM. // 194 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ mananaM matiH sA zobhanA yasyAstyasau matimAn, prazaMsAyAM matup tadevaM zobhanamatiyukto mumukSurnaraH samyakuzrutacAritrAkhyaM dharma bhAvasamAdhiM vA 'budhyamAnastu' vihitAnuSThAne pravRttiM kurvANastu pUrvaM tAvanniSiddhAcaraNAnnivarteta atastat darzayati- 'pApAt' hiMsAnRtAdirUpAtkarmaNa AtmAnaM nivartayet, nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatItyato'zeSakarmakSayamicchannAdAveva AzravadvArANi nirundhyAdityabhiprAyaH, kiM cAnyat-hiMsA - prANivyaparopaNaM tayA tato vA prasUtAni jAtAni yAnyazubhAni karmANi tAnyatyantaM narakAdiSu yAtanAsthAneSu duHkhAni - duHkhotpAdakAni vartante, tathA vairamanubadhnanti tacchIlAni ca vairAnubandhIni - janmazatasahasradurmocAni, ata eva mahadbhayaM yebhyaH sakAzAttAni mahAbhayAnIti, evaM ca matkhA matimAnAtmAnaM pApAnnivartayediti, pAThAntaraM vA 'nivANabhUe va parivaejA' asthAyamarthaH - yathA hi nirvRto nirvyApAratvAtkasyacidupaghAte na vartate evaM sAdhurapi sAvadyA| nuSThAnarahitaH pari-samantAd vrajediti // 21 // tathA Apto- mokSamArgastaddbhAmI - tadgamanazIla AtmahitagAmI vA Apto vA prakSINadoSaH sarvajJastadupadiSTamArgagAmI 'muniH' sAdhuH 'mRSAvAdam' anRtamayathArthaM na brUyAt satyamapi prANyupaghAtakamiti, 'etadeva' mRSAvAdavarjanaM ' kRtsnaM' saMpUrNa bhAvasamAdhiM nirvANaM cAhuH, sAMsArikA hi samAdhayaH snAnabhojanAdijanitAH zabdAdiviSayasaMpAditA vA anaikAntikAnAtyantikakhena duHkhapratIkArarUpatvena vA asaMpUrNA vartante / tadevaM mRSAvAdamanyeSAM vA vratAnAmaticAraM khayamAtmanA na kuryAnnApyapareNa kArayettathA kurvantamapyaparaM manovAkkAyakarmabhirnAnumanyeta iti // 22 // ucaraguNAnadhikRtyAha - udgamo - |tpAdanaiSaNAbhiH 'zuddhe' nirdoSe 'syAt' kadAcit 'jAte' prApte piNDe sati sAdhU rAgadveSAbhyAM na dUSayet uktaM ca For Personal & Private Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyuta // 195 // "bAyAlI sesaNasaMkaDaMmi gahaNaMmi jIva ! nahu chalio / iNhi jaha na chalijasi bhuMjato rAgadosehiM // 1 // " tatrApi rAgasya prAdhAnyakhyApanAyAha-na mUrchito'mUrcchitaH sakRdapi zobhanAhAralAbhe sati gRddhimakurvannAhArayati, tathA anadhyupapannastamevAhAraM paunaHpunyenAnabhilaSamANaH kevalaM saMyamayAtrApAlanArthamAhAramAhArayet, prAyo viditavedyasyApi viziSTAhArasannidhAvabhilASAtireko jAyata ityato mUrchito'nabhyupapanna iti ca pratiSedhadvayamuktam uktaM ca - "bhuttabhogo purA jo'vi, gIyattho'vi ya bhAvio / saMtesAhAramAIsu, so'vi khippaM tu khumbhai // 1 // " tathA saMyame dhRtiryasyAsau dhRtimAn, tathA sabAhyAbhyantareNa granthena vimukta:, tathA pUjanaM vastrapAtrAdinA tenArthaH pUjanArthaH sa vidyate yasyAsau pUjanArthI tadevaMbhUto na bhavet tathA zloka:zlAghA kIrtistagAmI na tadabhilASukaH parivrajediti, kIrtyarthI na kAJcana kriyAM kuryAdityarthaH // 23 // adhyayanArthamupasaMjiSTakSurAha - gehAnniHsRtya 'niSkramya ca' pravrajito'pi bhUkhA jIvite'pi nirAkAGkSI 'kArya' zarIraM vyutsRjya niSpratikarmatayA | cikitsAdikamakurvan chinnanidAno bhavet, tathA na jIvitaM nApi maraNamabhikAGget 'bhikSuH' sAdhuH 'valayAt' saMsAravalayAkarmabandhanAdvA vipramuktaH saMyamAnuSThAnaM caret itiH parisamAtyarthe, bravImIti pUrvavat // 24 // iti samAdhyAkhyaM dazamamadhyayanaM samAptaM // " 100000 1 dvicatvAriMzadeSaNAdoSasaMkaTe gahane jIva ! naiva chalitaH / idAnIM yadi na chalyase bhuJjan rAgadveSAbhyAM ( tadA saphalaM tat ) // 1 // 2 bhuktabhogaH purA yo'pi gItArtho'pi ca bhAvitaH / satkhAhArAdiSu so'pi kSiprameva kSubhyati // 1 // For Personal & Private Use Only 10 samAdhyadhyayanaM. // 195 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha ekAdazaM zrImArgAdhyayanaM prArabhyate / cercedesesecticedeseesesesesesea uktaM dazamamadhyayanaM, tadanantaramekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane samAdhiH pratipAditaH, sa ca jJAnadarzanatapazcAritrarUpo vartate, bhAvamArgo'pyevamAtmaka evetyato mArgo'nenAdhyayanena pratipAdyate ityanena saMbandhenAyAtasthAsyAdhyayanasa cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatrApyupakramAntargatooNdhikAro'yaM, tadyathA-prazasto jJAnAdiko bhAvamArgastadAcaraNaM cAtrAbhidheyamiti, nAmaniSpanne tu nikSepe mArga ityasyAdhyayanasya nAma, tanikSepArtha niyuktikRdAhazaNAmaM ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu maggassa ya Nikkhevo chabbiho hoi // 107 // phalagalayaMdolaNavittarajjudavaNabilapAsamagge ya / khIlagaayapakkhipahe chattajalAkAsavvaMmi // 108 // khettaMmi jaMmi khette kAle kAlo jahiM havai jo u / bhAvaMmi hoti duviho pasatya taha appasattho ya // 109 // duvihaMmivi tigabhedo otassa(u) viNicchao duviho|sugtiphlduggtiphlo pagayaM sugtiiphlennity||110|| duggaiphalavAdINaM tinni tisaTThA satAi vAdINaM / kheme ya khemarUve caukkagaM maggamAdIsu // 111 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAnmArgasya SoDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane sugamavAdanAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatirikta dravyamArgamadhikRtyAha-phalakairmArgaH phalakamArgaH yatra kardamAdibhayAt phalakairgamyate, latAmArgastu yatra latAvalambena gamyate, Prasacaenerade8800000000002007 in Educat or For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 11 mArgAdhyayanaM mAnikSepAH | andolanamArgo'pi yatrAndolanena durgamatilaGghayate, vetramArgo yatra vetralatopaSTambhena jalAdau gamyate iti, tadyathA-cArudatto zIlAGkA- vetralatopaSTambhena vetravatI nadImuttIrya parakUlaM gataH, rajjumArgastu yatra rajvA kiJcidatidurgamatilaGghayate, 'davanaMti yAnaM cAryAMya- tanmArgo davanamArgaH, bilamArgo yatra tu guhAdyAkAreNa vilena gamyate, pAzapradhAno mArgaH pAzamArgaH pAzakUTavAgurAnvito mArga ttiyutaM ityarthaH, kIlakamArgo yatra vAlukotkaTe marukAdiviSaye kIlakAbhijJAnena gamyate, ajamArgo yatra ajena-bastyena gamyate, tt||196|| | yathA suvarNabhUmyAM cArudatto gata iti, pakSimArgo yatra bhAruNDAdipakSibhirdezAntaramavApyate, chatramArgo yatra chatramantareNa gantuM na 9 18|| zakyate, jalamArgo yatra nAvAdinA gamyate, AkAzamArgo vidyAdharAdInAm , ayaM sarvo'pi phalakAdiko 'dravye' dravyaviSaye'vaga-18 ntavya iti|| kSetrAdimArgapratipAdanAyAha-kSetramArge paryAlocyamAne yasmin 'kSetre' grAmanagarAdau pradeze vA zAlikSetrAdike vA kSetre | yo yAti mArgo yasminvA kSetre vyAkhyAyate sa kSetramArgaH, evaM kAle'pyAyojyaM / bhAve khAlocyamAne dvividho bhavati mArgaH, tadyathAprazastoprazastazceti / prazastAprazastabhedapratipAdanAyAha-'dvividhe'pi' prazastAprazastarUpe bhAvamArge pratyekaM trividho bhedo bhavati, tatrAprazasto mithyAkhamaviratirajJAnaM ceti, prazastastu samyagdarzanajJAnacAritrarUpa iti, 'tasya' prazastAprazastarUpasya bhAvamAgesya 'vi| nizcayo' nirNayaH phalaM kArya niSThA dvedhA, tadyathA-prazastaH sugatiphaloprazastazca durgatiphala iti / iha tu punaH 'prastAva: adhikAra: 'sugatiphalena' prazastamArgeNeti // tatrAprazastaM durgatiphalaM mArga pratipipAdayiSustatkavRnirdidikSurAha-durgatiH phalaM yasya sa durgatiphalastadvadanazIlA durgatiphalavAdinasteSAM prAvAdukAnAM trINi triSaSTyadhikAni zatAni bhavanti, durgatiphalamArgopadeSTutvaM ca teSAM // 19 For Personal & Private Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAlopahatadRSTitayA viparItajIvAditattvAbhyupagamAt, tatsaMkhyA caivamavagantavyA, tadyathA - asiyasayaM kiriyANaM akiriyavA - INa hoi culasII / aNNANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsaM // 1 // teSAM ca svarUpaM samavasaraNAdhyayane vakSyata iti // sAmprataM mArga bhaGgadvAreNa nirUpayitumAha, tadyathA - ekaH kSemo mArgastaskarasiMhavyAghrAdyupadravarahitatvAt tathA kSemarUpazca samatvAttathA chAyApuSpaphalava| vRkSopetajalAzrayAkulakhAcca 1, tathA paraH kSemo nicauraH kiMlakSemarUpa upalazakalAkulagirinadIkaNTakagartAzatAkulalena viSamakhAt, tathA'paro'kSemastaskarAdibhayopetatvAtkSemarUpazcopalazakalAdyabhAvatayA samakhAt, tathA'nyo na kSemo nApi kSemarUpaH siMhavyAghra - taskarAdidoSaduSTatvAttathA garbhApASANa nimnonnatAdidoSaduSTatvAcceti, evaM bhAvamArgo'pyAyojyaH, tadyathA - jJAnAdisamanvito dravyaliGgopetaca sAdhuH kSemaH kSemarUpazca tathA kSemokSemarUpastu sa eva bhAvasAdhuH kAraNikadravyaliGgarahitaH, tRtIyabhaGgakagatA nihavAH, paratIrthikA gRhasthAzramabhaGgakavartino draSTavyAH / evamanantaroktayA prakriyayA 'catuSkakaM' bhaGgakacatuSTayaM mArgAdiSvAyojyaM, AdigrahaNAdanyatrApi samAdhyAdAvAyojyamiti / samyagmithyAttamArgayoH svarUpanirUpaNAyAha sammappaNio maggo NANe taha daMsaNe carite ya / caragaparivvAyAdIciNNo micchattamaggo u // 112 // irisasAyaguruyA chajjIvanikAyaghAyanirayA (ya) / je uvadisaMti maggaM kumaggamaggassitA te u // 113 // | tavasaMjamappahANA guNadhArI je vayaMti sanbhAvaM / savvajagajjIvahiyaM tamAhu sammappaNIyamiNaM // 114 // | paMtho maggo NAo vihI~ ghitI~ sugatI hiyaM (taha) suhaM ca / patthaM seyaM Nivvui NivvANaM sivakaraM caiva // 115 // 1 azItizataM kriyAvAdinAmakriyAvAdinAM bhavati caturazItiH ajJAnikAnAM saptaSaSTirvainayikAnAM ca dvAtriMzat // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rece sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 197 // samyagjJAnaM darzanaM cAritraM cetyayaM trividho'pi bhAvamArgaH 'samyagdRSTibhiH' tIrthakaragaNadharAdibhiH samyagvA-yathAvasthitavastu| tattvanirUpaNayA praNItastaireva(ca) samyagAcIrNa iti, carakaparivrAjakAdibhistu 'AcIrNaH' Asevito mArgo mithyAtvamArgo'prazasta- dhyayanaM bhA|mArgo bhavatIti / tuzabdo'sya durgatiphalanibandhanakhena vizeSaNArtha iti // svayathyAnAmapi pArzvasthAdInAM SaDjIvanikAyopamarda-| vamArgAH kAriNAM kumArgAzritavaM darzayitumAha-ye kecana apuSTadharmANaH zItalavihAriNaH RddhirasasAtagauraveNa 'gurukAH' murukarmANa AdhAkarmAdyupabhogAbhyupagamena SaDjIvanikAyavyApAdanaratAzca aparebhyo 'mArga mokSamArgamAtmAnucIrNamupadizanti, tathAhizarIramidamAcaM dharmasAdhanamiti malA kAlasaMhananAdihAnezcAdhAkarmAdyupabhogo'pi na doSAyetyevaM pratipAdayanti, te caivaM pratipAdayantaH kutsitamArgAstIrthikAstanmArgAzritA bhavanti / tuzabdAdete'pi svayathyA etadupadizantaH kumArgAzritA bhavantIti kiMpunastIrthikA iti // prazastazAstrapraNayanena sanmArgAviSkaraNAyAha-tapaH-savAhyAbhyantaraM dvAdazaprakAraM tathA saMyamaH-saptadazabhedaH paJcAzravaviramaNAdilakSaNastAbhyAM pradhAnAstapaHsaMyamapradhAnAH, tathA'STAdazazIlAGgasahasrANi guNAstaddhAriNo guNadhAriNo ye satsAdhavasta evaMbhUtA yaM 'sadbhAva paramArtha jIvAjIvAdilakSaNaM 'vadanti pratipAdayanti. kiMbhataM! sarvasmin jagati ye jIvAstebhyo hitaM-pathyaM 4 tadrakSaNatasteSAM sadupadezadAnato vA taM sanmArga samyamArgajJAH 'samyaga' aviparItakhena praNItam 'AhuH uktavanta iti // sAmprataM || sanmArgasyaikArthikAn darzayitumAha-dezAdvivakSitadezAntaraprAptilakSaNaH panthAH, sa ceha bhAvamArgAdhikAre samyakkhAvAptirUpo'va-13 // 197 // gantavyaH 1, tathA 'mArga' iti pUrvamAdvizuddhyA viziSTataro mArgaH, sa ceha samyagajJAnAvAptirUpo'vagantavyaH 2, tathA 'nyAya' iti | 1 cAritrA0 pr0| dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekeseakseseekerseakseseel nizcayenAyanaM-viziSTasthAnaprAptilakSaNaM yasmin sati sa nyAyaH, sa ceha samyakcAritrAvAptirUpo'vagantavyaH, satpuruSANAmayaM nyAya |eva yaduta avAptayoH samyagdarzanajJAnayostatphalabhUtena samyakcAritreNa yogo bhavatItyato nyAyazabdenAtra cAritrayogo'bhidhIyata | iti 3, tathA 'vidhi riti vidhAnaM vidhiH samyagrajJAnadarzanayoyauMgapadyenAvAptiH 4, tathA 'dhRti riti dharaNaM dhRtiH samyagdarzane sati cAritrAvasthAnaM mASatuSAdAviva viziSTajJAnAbhAvAdvivakSayaivamucyate 5, tathA 'sugati riti zobhanA gatirassAt jJAnAccAritrAceti sugatiH, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti nyAyAtsugatizabdena jJAnakriye abhidhIyete, darzanasya tu jJAnavizeSakhAdatraivAnta rbhAvo'vagantavyaH 6, tathA 'hita miti paramArthato muktyavAptistatkAraNaM vA hitaM, tacca samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamavagantavyamiti 7, atra ca saMpUrNAnAM samyagdarzanAdInAM mokSamArgale sati yadvayastasamastAnAM mokSamArgatvenopanyAsaH sa pradhAnopasarjanavivakSayA na doSAyeti, tathA 'sukha'miti sukhahetukhAtsukham-upazamazreNyAmupazAmakaM pratyapUrvakaraNAnivRttibAdarasUkSmasaMparAyarUpA guNatrayAvasthA 8, tathA 'pathya'miti pathi-mokSamArge hitaM pathyaM, tacca kSapakazreNyAM pUrvoktaM guNatrayaM 9, tathA 'zreya' ityupazamazreNimastakAvasthA, upazAntasarvamohAvasthetyarthaH 10, tathA nirvRtihetukhAnivRtiH kSINamohAvasthetyarthaH, mohanIyavinAze'vazyaM nivetisadbhAvAditibhAvaH 11, tathA 'nirvANa miti ghanaghAtikarmacatuSTayakSayeNa kevalajJAnAvAptiH 12, tathA 'zivaM mokSapadaM tatkaraNazIlaM zailezyavasthAgamanamiti 13, evametAni mokSamArgakhena kizcidbhedAd bhedena vyAkhyAtAnyabhidhAnAni, yadivaite paryAyazabdA ekArthikA mokSamArgasyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam kayare magge akkhAe, mAhaNeNaM maImatA ? / jaM maggaM uju pAvittA, ohaM tarati duttaraM // 1 // ekseeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyattiyutaM // 198 // taM maggaM zuttaraM suddhaM, savvadukkhavimokkhaNaM / jANAsi NaM jahA bhikkhU !, taM No brUhi mahAmunI // jai No ke pucchijjA, devA aduva mANusA / tesiM tu kayaraM maggaM, Aikkhejja ? kahAhi No // 3 // saths pucchA, devA aduva mANusA / tesimaM paDisAhijA, maggasAraM suNeha me // 4 // vicitratvAtrikAlaviSayatvAcca sUtrasyAgAmukaM pracchakamAzritya sUtramidaM pravRttam, ato jambUsvAmI sudharmasvAminamidamAha, tadyathA- 'kataraH' kiMbhUto 'mArga' apavargAvAptisamartho'syAM trilokyAm 'AkhyAtaH' pratipAdito bhagavatA trailokyoddharaNasamathenaikAntahitaiSiNA mA hanetyevamupadezapravRttiryasyAsau mAhanaH - tIrthakuttena, tameva vizinaSTi - matiH- lokAlokAntargatasUkSmavyavahitaviprakRSTAtItAnAgatavartamAna padArthAvirbhAvikA kevalajJAnAkhyA yasyAstyasau matimAMstena, yaM prazastaM bhAvamArga mokSagamanaM prati 'RjuM' praguNaM yathAvasthitapadArthasvarUpanirUpaNadvAreNAvakraM sAmAnyavizeSanityAnityAdisyAdvAdasamAzrayaNAt, tadevaMbhUtaM mArga jJAnadarzanatapazcAritrAtmakaM 'prApya' labdhvA saMsArodaravivaravartI prANI samagrasAmagrIka : 'ogha' miti bhavaughaM saMsArasamudraM taratyatyanta - dustaraM, taduttaraNasAmagryA eva duSprApakhAt, taduktam - "mANussakhetajAIkularuvArogamAuyaM buddhI / savaNoggahasaddhAsaJjamo ya loyaMmi dulahAI // 1 // " ityAdi // sa eva pracchakaH punarapyAha-yo'sau mArgaH sacvahitAya sarvajJenopadiSTo'zeSakAntakauTilyavakra (tA) rahitastaM mArga, nAsyottara:- pradhAno'stItyanuttarastaM zuddhaH - avadAto nirdoSaH pUrvAparavyAhatidoSApagamAtsAvadyAnuSThAnopadezAbhAvAdvA tamiti, tathA sarvANi-azeSANi bahubhirbhavairupacitAni duHkhakAraNakhADuHkhAni - karmANi tebhyo 'vimokSaNaM' - vimocakaM tamevaMbhUtaM mArgamanuttaraM 1 mAnuSyaM kSetraM jAtiH kulaM rUpamArogyamAyuH buddhiH zravaNamavagrahaH zraddhA saMyamazca loke durlabhAni // 1 // For Personal & Private Use Only 11 mArgAdhyayanaM. // 198 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nirdoSa sarvaduHkhakSayakAraNaM he bhikSo! yathA tvaM jAnIye 'Na'miti vAkyAlaGkAre tathA taM mArga sarvajJapraNItaM 'na:' asmAkaM he mahA mune! 'brUhi kathayati // 2 // yadyapyamAkamasAdhAraNaguNopalabdheryuSmatpratyayenaiva pravRttiH syAt tathApyanyeSAM mArgaH kiMbhUto | mayA''khyeya ityabhiprAyavAnAha--yadA kadAcit 'naH' asAn 'kecana' sulabhabodhayaH saMsArodvignAH samyagmArga pRccheyuH, ke te ?-'devAH' caturnikAyAH tathA manuSyAH-pratItAH, bAhulyena tayoreva praznasadbhAvAttadupAdAnaM, teSAM pRcchatAM kataraM mArgamaham | 'AkhyAsye' kathayiSye, tadetadasmAkaM tvaM jAnAnaH kathayeti // 3 // evaM pRSTaH sudharmasvAmyAha-yadi kadAcit 'va:' yuSmAn kecana devA manuSyA vA saMsArabhrAntiparAbhagnAH samyagamArga pRccheyusteSAM pRcchatAm 'ima'miti vakSyamANalakSaNaM paDjIvanikAyapratipAdanagarbha tadrakSApravaNaM mArga 'paDisAhije ti pratikathayet , 'mArgasAram' mArgaparamArtha yaM bhavanto'nyeSAM pratipAdayiSyanti tat 'me' mama kathayataH zRNuta yayamiti, pAThAntaraM vA "tesiM tu imaM maggaM Aikkheja suNeha meM'tti uttAnArtham // 4 // punarapi mArgAbhiSTavaM kurvansudharmasvAmyAha aNuputreNa mahAghoraM, kAsaveNa paveiyaM / jamAdAya io puvaM, samudaM vavahAriNo // 5 // 18|atariMsu taraMtege, tarissaMti annaagyaa| taM soccA paDivakkhAmi, jaMtavo taM suNeha me // 6 // || puDhavIjIvA puDho sattA, AujIvA tahA'gaNI / vAujIvA puDho sattA, taNarukkhA sabIyagA // 7 // For Personal & Private Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 11 mArgAdhyayanaM. sUtrakRtAGgaM | ahAvarA tasA pANA, evaM chakkAya AhiyA / etAvae jIvakAe, NAvare koi vijaI // 8 // zIlAGkA yathA'ham 'anupUrveNa' anuparipATyA kathayAmi tathA zRNuta, yadivA yathA cAnupUrvyA sAmayyA vA mArgo'vApyate tacchaNuta, cAryAyavRttiyutaM tadyathA-'paMDhamillugANa udae' ityAdi tAvadyAvat 'bArasavihe kasAe khavie uvasAmie va jogehiM / labbhai carittalaMbho" | ityAdi, tathA 'cattAri paramaMgANI'tyAdi / kiMbhUtaM mArga ?, tameva vizinaSTi-kApuruSaiH saMgrAmapravezavat duradhyavaseyakhAt | // 199 // 'mahAghoraM' mahAbhayAnaka 'kAzyapo' mahAvIravardhamAnakhAmI tena 'praveditaM' praNItaM mArga kathayiSyAmIti, anena khamanI | pikAparihAramAha, yaM zuddhaM mArgam 'upAdAya' gRhIlA 'ita' iti sanmArgopAdAnAt 'pUrvam AdAvevAnuSThitatvAhustaraM saMsAraM mahApuruSAstaranti, asminnevArthe dRSTAntamAha-vyavahAraH-paNyakrayavikrayalakSaNo vidyate yeSAM te vyavahAriNaH-sAMyAtrikAH, yathA te | viziSTalAbhArthinaH kizcinnagaraM yiyAsavo yAnapAtreNa dustaramapi samudraM taranti evaM sAdhavo'pyAtyantikaikAntikAbAdhasukhaiSiNaH | samyagdarzanAdinA mArgeNa mokSaM jigamiSavo dustaraM bhavaughaM tarantIti // 5 // mArgavizeSaNAyAha-yaM mArga pUrva mahApuruSAcIrNamavyabhicAriNamAzritya pUrvaminnanAdike kAle bahavo'nantAH sattvA azeSakarmakacavaravipramuktA bhavaugha-saMsAram 'atArSaH' tIrNavantaH, sAmpratamapyeke samagrasAmagrIkAH saMkhyeyAH sattvAstaranti, mahAvidehAdau sarvadA siddhisadbhAvAdvartamAnatvaM na virudhyate, tathA' 1 ittAva eva pra. / 2 dRzyamAneSu bhussvaadshessu nAvare vijjatI kAe ityeva pATha upalabhyate, prAG mudrite tveSa IdRzaH, kvacit nAvare vijjatI kaetti pAThaH | chando'nulomyena kAyasya syAddhakhatA cennAsundaraH sH| 3 prAthamikAnAmudaye / 4 dvAdaza vidheSu kaSAyeSu kSapiteSUpazamiteSu vA yogaiH / labhate cAritralAbhaM // 5 calAri paramAGgAni / 6 bhavata iti gamyaM / 7 samAsAntAgametyAdineTo'nityatvaM / seneesereeroececesereeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAminaM nizrIkRtyAnmApAdanArthamevamupanyAsa iti jIvAH pRthvIjIvA caturma nAgate ca kAle aparyavasAnAtmake'nantA eva jIvAstariSyanti / tadevaM kAlatraye'pi saMsArasamudrottArakaM mokSagamanaikakAraNaM prazastaM bhAvamArgamutpannadivyajJAnaistIrthadbhipadiSTaM, taM cAhaM samyak zrukhA'vadhArya ca yuSmAkaM zuzrUSaNAM 'prativakSyAmi' pratipAdayiSyAmi, sudharmasvAmI jambUskhAminaM nizrIkRtyAnyeSAmapi jantUnAM kathayatItyetadarzayitumAha-he jantavobhimukhIbhUya taM cAritramArga mama kathayataH zRNuta yUyaM, paramArthakathane'tyantamAdarotpAdanArthamevamupanyAsa iti // 6 // cAritramArgasya prANAtipAtaviramaNamUlakhA| ttasya ca tatparijJAnapUrvakabAdato jIvakharUpanirUpaNArthamAha-pRthivyeva pRthivyAzritA vA jIvAH pRthvIjIvAH, te ca pratyekazarIrakhAt 'pRthak pratyekaM 'sattvA' jantavo'vagantavyAH, tathA Apazca jIvAH, evamagnikAyAzca, tathA'pare vAyujIvAH, tadevaM caturma hAbhUtasamAzritAH pRthaka sattvAH pratyekazarIriNo'vagantavyAH, eta eva pRthivyaptejovAyusamAzritAH sattvAH pratyekazarIriNaH, vakSya18 mANavanaspatestu sAdhAraNazarIrakhenApRthakkhamapyastItyasyArthasya darzanAya punaH pRthaksattvagrahaNamiti / vanaspatikAyastu yaH sUkSmaH 4 sa sarvo'pi nigodarUpaH sAdhAraNo bAdarastu sAdhAraNo'sAdhAraNazceti, tatra pratyekazarIriNo'sAdhAraNasya katicidbhedAnnirdidikSurAha-tatra tRNAni-darbhavIraNAdIni vRkSAH-cUtAzokAdayaH saha bIjaiH-zAligodhUmAdibhirvartanta iti sabIjakAH, ete & sarve'pi vanaspatikAyAH sattvA avagantavyAH, anena ca bauddhAdimatanirAsaH kRto'vagantavya iti / eteSAM ca pRthivyAdInAM jIvAnAM jIvana prasiddhisvarUpanirUpaNamAcAre prathamAdhyayane zastraparijJAkhye nyakSeNa pratipAditamiti neha pratanyate // 7 // SaSThajIvanikAyapratipAdanAyAha-tatra pRthivyaptejovAyuvanaspataya ekendriyAH sUkSmabAdaraparyAptAparyAptakabhedena pratyekaM caturvidhAH, | 'artha' anantaram 'apare' anye vasantIti trasAH-dvitricatuSpaJcendriyAH kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdayaH, tatra dvitricaturi dain Education Intl For Personal & Private Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ndriyAH pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedAtpaDvidhAH, paJcendriyAstu saMjyasaMjJiparyAptakAparyAptakabhedAccaturvidhAH / tadevamanantaroktayA | 11 mArgAzIlAGkA- nItyA caturdazabhUtagrAmAtmakatayA SaD jIvanikAyA vyAkhyAtAstIrthakaragaNadharAdibhiH, 'etAvAn etadbhedAtmaka eva saMkSepato dhyayanaM. cAIyavR- 'jIvanikAyo' jIvarAzirbhavati, aNDajodbhijasaMskhedajAderatraivAntarbhAvAnAparo jIvarAzirvidyate kazciditi // 8 // tadevaM SaDciyutaM | jIvanikAyaM pradarya yattatra vidheyaM tddrshyitumaah||200|| savAhi aNujuttIhi, matimaM paDilehiyA / save akaMtadukkhA ya, ato save na hiMsayA // 9 // hai eyaM khu NANiNo sAraM, jaM na hiMsati kaMcaNa / ahiMsA samayaM ceva, etAvaMtaM vijANiyA // 10 // &uDhe ahe ya tiriyaM, je kei tasathAvarA / savattha viratiM vijA, saMti nivANamAhiyaM // 11 // pabhU dose nirAkiccA, Na virujjheja keNaI / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aMtaso // 12 // NI sarvA yAH kAzcanAnurUpAH-pRthivyAdijIvanikAyasAdhanakhenAnukUlA yuktayaH-sAdhanAni, yadivA asiddhaviruddhAnaikAntikaparihA-|| reNa pakSadharmavasapakSasattvavipakSavyAvRttirUpatayA yuktisaMgatA yuktayaH anuyuktayastAbhiranuyuktibhiH 'matimAna' sadvivekI pRthivyAdi-18| // 2001 // jIvanikAyAn 'pratyupekSya' paryAlocya jIvakhena prasAdhya tathA sarve'pi prANinaH 'akAntaduHkhA' duHkhadviSaH sukhalipsavazca manyAno matimAn sarvAnapi prANino na hiMsyAditi / yuktayazca tatprasAdhikAH saMkSepeNemA iti-sAtmikA pRthivI, tadAtmanAM vidrumalava BreeSA For Personal & Private Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ |NopalAdInAM samAnajAtIyAkurasadbhAvAd, arthovikArAGkuravat / tathA sacetanamambhaH, bhUmikhananAMdavikRtasvabhAvasaMbhavAd, darduravat / tathA sAtmakaM tejaH, tadyogyAhAravRddhyA vRddhyupalabdheH, bAlakavat / tathA sAtmako vAyuH, aparApreritaniyatatirazcInagatimattvAt , govat / tathA sacetanA vanaspatayaH, janmajarAmaraNarogAdInAM samuditAnAM sadbhAvAt , strIvat , tathA kSatasaMrohaNAhAropAdAnadauhRdasadbhAvasparzasaMkocasAyAhnavApaprabodhAzrayopasarpaNAdibhyo hetubhyo vnspteshcaitnysiddhiH| dvIndriyAdInAM tu punaH kRmyAdInAM spaSTameva caitanyaM, tadvedanAzcaupakramikAH svAbhAvikAzca samupalabhya manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca navakena bhedena tatpI| DAkAriNa upamardAnivartitavyamiti // 9 // etadeva samarthayannAha-khuzabdo vAkyAlaGkAre'vadhAraNe vA, 'etadeva' anantaroktaM prANAtipAtanivartanaM 'jJAninoM jIvasvarUpatadvadhakarmabandhavedinaH 'sAraM' paramArthataH pradhAnaM, punarapyAdarakhyApanArthametadevAha| yatkaJcana prANinamaniSTaduHkhaM sukhaiSiNaM na hinasti, prabhUtavedino'pi jJAnina etadeva sArataraM jJAnaM yatprANAtipAtanivartanamiti, jJAnamapi tadeva paramArthato yatparapIDAto nivartanaM, tathA coktam-"kiM tAe paDhiyAe? payakoDIe palAlabhUyAe / jatthittiyaM Na NAyaM parassa pIDA na kAyavA // 1 // " tadevamahiMsApradhAnaH samaya-AgamaH saMketo vopadezarUpastamevaMbhUtamahiMsAsamayametAvanta| meva vijJAya kimanyena bahunA parijJAnena?, etAvataiva parijJAnena mumukSorvivakSitakAryaparisamApterato na hiMsyAtkaJcaneti // 10 // 18 sAmprataM kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-Urdhvamadhastiryak ca ye kecana trasA:-tejovAyudvIndriyAdayaH tathA sthAvarA:-pRthivyAdayaH, kiM bahunoktena ?, 'sarvatra' prANini trasasthAvarasUkSmavAdarabhedabhinne 'viratiM prANAtipAtanivRttiM 'vijAnIyAt kuryAt , para manAdhikRta / nanAviSkRta0 pra0 / 1 kintayA paThitayA padakovyApi palAlabhUtayA yatraitAvanna jJAtaM parasya pIDA na kartavyA // 1 // 12909929999999999 For Personal & Private Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha // 11 // kizcAnyat-indriyANA prabhuH dUSayantIti DhoSA-mithyA trividhenApi yogena sUtrakRtAGgaM mArthata evamevAsau jJAtA bhavati yadi samyak kriyata iti, eSaiva ca prANAtipAtanivRttiH pareSAmAtmanazca zAntihetukhAcchAntivatate, 11 mArgA zIlAGkA- 1 yato viratimato nAnye kecana bibhyati, nApyasau bhavAntare'pi kutazciddhibheti, apica-nirvANapradhAnaikakAraNakhAnirvANamapi / dhyayana. cAIyavR- prANAtipAtanivRttireva, yadivA zAntiH-upazAntatA nivRtiH-nirvANaM viratimAMzcAtaraudradhyAnAbhAvAdupazAntirUpo nirvRtiyuta tibhUtazca bhavati // 11 // kizcAnyat-indriyANAM prabhavatIti prabhuzyendriya ityarthaH, yadivA saMyamAvArakANi karmANyabhibhUya // 201 // mokSamArge pAlayitavye prabhuH-samarthaH, sa evaMbhUtaH prabhuH dUSayantIti doSA-mithyAkhAviratipramAdakaSAyayogAstAn 'nirAkRtya' apanIya kenApi prANinA sAdhaM 'na virudhyeta' na kenacitsaha virodhaM kuryAt , trividhenApi yogeneti manasA vAcA kAyena / caivAntazo-yAvajjIvaM, parApakArakriyayA na virodhaM kuryAditi // 12 // uttaraguNAnadhikRtyAhasaMvuDe se mahApanne, dhIre dattesaNaM care / esaNAsamie NicaM, vajjayaMte aNesaNaM // 13 // bhUyAiM ca samAraMbha, tamuhissA ya jaM kaDaM / tArisaM tu Na giNhejA, annapANaM susaMjae // 14 // pUIkammaM na sevijA, esa. dhamme vusiimo| jaM kiMci abhikaMkhejA, savaso taM na kappae // 15 // // haNaMtaM NANujANejA, Ayagutte jiiMdie / ThANAiM saMti saDDINaM, gAmesu nagaresu vA // 16 // // // 201 // | 1 bhUyAI samAraMbha samuhissA ya jaM kaDaM smgressvaadshessu dRzyamAneSu pAThaH, TIkAyAM tu na tathA / eeeeeeeeeeeeeeeeeeees jain Education A nal For Personal & Private Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receeeeeeeeeeeeeeeeeeek AzravadvArANAM rodhenendriyanirodhena ca saMvRtaH sa bhikSurmahatI prajJA yasyAsau mahAprajJo-vipulabuddhirityarthaH, tadanena jIvAjIvAdipadArthAbhijJatAveditA bhavati, 'dhIraH' akSobhyaH kSutpipAsAdiparISahaina kSobhyate, tadeva darzayati-AhAropadhizayyAdike khasvAminA tatsaMdiSTena vA datte satyepaNAM carati eSaNIyaM gRhNAtItyarthaH, eSaNAyA eSaNAyAM vA gaveSaNagrahaNagrAsarUpAyAM trividhAyAmapi samyagitaH samitaH, sa sAdhunityameSaNAsamitaH sannaneSaNAM 'varjayan' parityajansaMyamamanupAlayet , upalakSaNArthavAdasya zeSAbhirapIryAsamityAdibhiH samito draSTavya iti // 13 // aneSaNIyaparihAramadhikRtyAha-abhUvan bhavanti bhaviSyanti ca prANinastAni bhUtAni prANinaH 'samArabhya' saMrambhasamArambhArambhairupatApayikhAtaM sAdhum'uddizya'sAdhvartha yatkRtaM tadupakalpitamAhAropakaraNAdikaM 18|| 'tAdRzam AdhAkarmadoSaduSTaM 'susaMyataH sutapasvI tadannaM pAnakaM vA na bhuJjIta, tuzabdasyaivakArArthakhAnnaivAbhyavahared , evaM tena | mArgo'nupAlito bhavati // 14 // kizca-AdhAkarmAdyavizuddhakoTyavayavenApi saMpRktaM pUtikarma, tadevaMbhUtamAhArAdikaM 'na seveta' nopabhuJjIta, eSaH-anantarokto dharmaH kalpaH svabhAvaH 'vusImao'tti samyaksaMyamavato'yamevAnuSThAnakalpo yadutAzuddhamAhArAdikaM pariharatIti, kizca yadapyazuddhavenAbhikAGket-zuddhamapyazuddhatvenAbhizaGketa kizcidapyAhArAdikaM tat 'sarvazaH' sarvaprakAramapyAhAropakaraNapUtikarma bhoktuM na kalpata iti // 15 // kizcAnyat-dharmazraddhAvatAM grAmeSu nagareSu vA kheTakarbaTAdiSu vA 'sthA nAni' AzrayAH 'santi' vidyante, tatra tatsthAnAzritaH kazciddharmopadezena kila dharmazraddhAlutayA prANyupamardakAriNI dharmabuddhyA 9 kUpataDAgakhananaprapAsatrAdikAM kriyAM kuryAt tena ca tathAbhUtakriyAyAH kartA kimatra dharmo'sti nAstItyevaM pRSTo'pRSTo vA tadupa 1 kalpakhabhAvaH pra. brUmaH / Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyaciyuta diprazne // 202 // Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee rodhAdbhayAdvA taM prANino nantaM nAnujAnIyAt , kiMbhUtaH san ?-'AtmanA' manovAkAyarUpeNa gupta AtmaguptaH tathA 'jite. 11 mArgAndriyoM' vazyendriyaH sAvadyAnuSThAnaM nAnumanyeta // 16 // sAvadyAnuSThAnAnumatiM parihartukAma Aha dhyayane kutahA giraM samArabbha, asthi puNNaMti No vae / ahavA Natthi puNNaMti, evameyaM mahabbhayaM // 17 // pataTAgAdANaTTayA ya je pANA, hammati tsthaavraa| tesiM sArakkhaNaTTAe, tamhA athitti No vae // 18 // maunAdi. jesiM taM uvakappaMti, annapANaM tahAvihaM / tesiM lAbhaMtarAyaMti, tamhA Nasthitti No vae // 19 // je ya dANaM pasaMsaMti, vahamicchaMti pANiNaM / je ya NaM paDisehaMti, vitticcheyaM karaMti te // 20 // kenacidrAjAdinA kUpakhananasatradAnAdipravRttena pRSTaH sAdhuH-kimasadanuSThAne asti puNyamAhosvinnAstIti , evaMbhUtAM giraM / | 'samArabhya' nizamyAzritya asti puNyaM nAsti vetyevamubhayathApi mahAbhayamiti makhA doSahetutvena nAnumanyeta // 17 // kimartha / / nAnumanyeta ityAha-annapAnadAnArthamAhArasudakaM ca pacanapAcanAdikayA kriyayA kUpakhananAdikayA copakalpayet, tatra yasAd 'hanyante' vyApAdyante trasAH sthAvarAzca jantavaH tasmAtteSAM 'rakSaNArtha rakSAnimittaM sAdhurAtmagupto jitendriyoja bhavadIyAnuSThAne puNyamityevaM no vadediti // 18 // yadyevaM nAsti puNyamiti brUyAt , tadetadapi na brUyAdityAha-'yeSAM' jantUnAM kRte 'tad' // 202 // annapAnAdikaM kila dharmabuddhyA 'upakalpayanti' tathAvidhaM prANyupamardadoSaduSTaM niSpAdayanti, taniSedhe ca yasAt 'teSAm' AhArapAnArthinAM tat 'lAbhAntarAyo' vighno bhavet , tadabhAvena tu te pIDyeran , tasAtkUpakhananasatrAdike karmaNi nAsti puNya cierseseeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ mityetadapi no vadediti // 19 // namevArthaM punarapi samAsataH spaSTataraM vibhaNipurAha -- ye kecana prapAsatrAdikaM dAnaM bahUnAM | jantUnAmupakArItikRtkhA 'prazaMsanti' zlAghante 'te' paramArthAnabhijJAH prabhUtataraprANinAM tatprazaMsAdvAreNa 'vadhaM' prANAtipAtamicchanti, taddAnasya prANAtipAtamantareNAnupapatteH, ye'pi ca kila sUkSmadhiyo vayamityevaM manyamAnA AgamasadbhAvAnabhijJA: 'pratiSedhanti' niSedhayanti te'pyagItArthAH prANinAM 'vRtticchedaM' vartanopAyavimaM kurvantIti // 20 // tadevaM rAjJA anyena vezvareNa kuuptddaagyaa| gasatradAnAdyudyatena puNyasadbhAvaM pRSTairmumukSubhiryadvidheyaM taddarzayitumAha duhaovi te Na bhAsaMti, asthi vA natthi vA puNo / AyaM rayassa heccA NaM, nivANaM pAuNaMti te 21 | nivANaM paramaM buddhA, NakkhattANa va caMdimA / tamhA sadA jae daMte, nivANaM saMdhae muNI // 22 // vujjhamANANa pANANaM, kiccaMtANa sakammuNA / AghAti sAhu taM dIvaM, patiTTesA paccaI // 23 // Ayagutte sayA daMte, chinnasoe aNAsave / je dhammaM suddha makkhAti, paDipunnamaNelisaM // 24 // yadyasti puNyamityevamUcustato'nantAnAM saccAnAM sUkSmavAdarANAM sarvadA prANatyAga eva syAt prINanamAtraM tu punaH svalpAnAM | svalpakAlIyamato'stIti na vaktavyaM nAsti puNyamityevaM pratiSedhe'pi tadarthinAmantarAyaH syAdityato 'dvidhApi' asti nAsti vA puNyamityevaM 'te' mumukSavaH sAdhavaH punarna bhASante, kiMtu pRSTaiH sadbhirmonaM samAzrayaNIyaM nirbandhe tasmAkaM dvicakhAriMzaddoSavarjita 1 vapraprAkArarodhasoH / Jain Education Innal For Personal & Private Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ diprazne sUtrakRtAGgaM AhAraH kalpate, evaM vidhaviSaye mumukSUNAmadhikAra eva nAstIti, uktaM ca-"satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pIkhA prakAmaM, 11 mArgAzIlAGkA- vyucchinnAzeSatRSNAH pramuditamanasaH prANisArthA bhavanti / zoSaM nIte jalaughe dinakarakiraNairyAntyanantA vinAzaM, tenodAsInabhAvaM 81 dhyayane kUcAryAyavR-15 vrajati munigaNaH kUpavaprAdikArye // 1 // " tadevamubhayathApi bhASite 'rajasaH' karmaNa 'Ayo' lAbho bhavatItyatastamAyaM rajaso pataTAgAttiyutaM maunenAnavadyabhASaNena vA 'hitvA' tyakkhA 'te' anavadyabhASiNo ' nirvANaM mokSaM prApnuvantIti // 21 // apica nivRtinirvANaM maunAdi. // 203 // tatparamaM pradhAnaM yeSAM paralokArthinAM buddhAnAM te tathA tAneva buddhAn nirvANavAdikhena pradhAnAnityetadRSTAntena darzayati-yathA / 'nakSatrANAm azvinyAdInAM saumyakhapramANaprakAzakabairadhikazcandramAH, evaM paralokArthinAM buddhAnAM madhye ye svargacakravartisaMpanidAnaparityAgenAzeSakarmakSayarUpaM nirvANamevAbhisaMdhAya pravRttAsta eva pradhAnA nApara iti, yadivA yathA nakSatrANAM candramAH pradhAna-| bhAvamanubhavati evaM lokasya nirvANaM paramaM pradhAnamityevaM 'buddhA' avagatatattvAH pratipAdayantIti, yasAca nivANaM pradhAnaM tasmA-18 | kAraNAt 'sadA sarvakAlaM 'yataH' prayataH prayatnavA(graM0 6000)n indriyanoindriyadamanena dAnto 'muniH' sAdhuH 'nirvANamabhisaMdhayet' nirvANArtha sarvAH kriyAH kuryAdityarthaH // 22 // kizcAnyat-saMsArasAgarasrotobhirmithyAkhakaSAyapramAdAdikaiH 'uhyamAnAnAM tadabhimukhaM nIyamAnAnAM tathA khakarmodayena nikRtyamAnAnAmazaraNAnAmasumatAM parahitaikarato'kAraNavatsalastIrtha-18 kRdanyo vA gaNadharAcAryAdikasteSAmAzvAsabhUtaM 'sAdhu zobhanaM dvIpamAkhyAti, yathA samudrAntaHpatitasya jantorjalakallolAkulitasya mumUrSoratizrAntasya vizrAmahetuM dvIpaM kazcitsAdhurvatsalatayA samAkhyAti, evaM taM tathAbhUtaM 'dvIpaM samyagdarzanAdikaM saMsArabhra-2 | maNavizrAmahetuM paratIthikairanAkhyAtapUrvamAkhyAti, evaM ca kRtvA pratiSThAnaM pratiSThA-saMsArabhramaNaviratilakSaNaiSA samyagdarzanA Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeee dyavAptisAdhyA mokSaprAptiH prakarSeNa tattvajJaiH 'ucyate' procyata iti // 23 // kiMbhUto'sAvAzvAsadvIpo bhavati? kIgvidhena vA'sA| vAkhyAyata ityetadAha --manovAkAryarAtmA gupto yasya sa AtmaguptaH, tathA 'sadA sarvakAlamindriyanoindriyadamanena dAntovazyendriyo dharmadhyAnadhyAyI vetyarthaH, tathA chinnAni-troTitAni saMsArasrotAMsi yena sa tathA, etadeva spaSTataramAha-nirgata | AzravaH-prANAtipAtAdikaH karmapravezadvArarUpo yasAtsa nirAzravo ya evaMbhUtaH sa 'zuddha' samastadoSApetaM dharmamAkhyAti, kiMbhUtaM , dharma ?-'pratipUrNa' niravayavatayA sarvaviratyAkhyaM mokSagamanaikahetum 'anIdRzam' ananyasadRzamadvitIyamitiyAvat // 24 // evaMbhUtadharmavyatirekiNAM doSAbhidhitsayA''hatameva avijANaMtA, abuddhA buddhamANiNo / buddhA motti ya mannaMtA, aMta ete samAhie // 25 // te ya bIodagaM ceva, tamuhissA ya jaM kddN| bhoccA jhANaM jhiyAyaMti, akheyannA'[a]samAhiyA // 26 // 18 // jahA DhaMkA ya kaMkA ya, kulalA maggukA sihI / macchesaNaM jhiyAyaMti, jhANaM te kalusAdhamaM // 27 // 2 evaM tu samaNA ege, micchadiTTI annaariyaa| visaesaNaM jhiyAyaMti, kaMkA vA kallusAhamA // 28 // | / tamevaMbhUtaM zuddhaM paripUrNamanIdRzaM dharmamajAnAnA 'aprabuddhA' avivekinaH 'paNDitamAnino' vayameva pratibuddhA dharmatattvamityevaM manyamAnA bhAvasamAdheH-samyagdarzanAkhyAdante-paryante'tidUre vartanta iti, te ca sarve'pi paratIrthikA draSTavyA iti // 25 // | kimiti te tIthikA bhAvamArgarUpAtsamAdhere vartanta ityAzaGkayAha-'te ca' zAkyAdayo jIvAjIvAnabhijJatayA 'bIjAni' For Personal & Private Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyattiyutaM // 204 // zAligodhUmAdIni, tathA 'zItodakam' aprAsukodakaM, tAMcoddizya tadbhaktairyadAhArAdikaM 'kRtaM' niSpAditaM satsarvamavivekitayA | te zAkyAdayo 'bhuktvA' abhyavahRtya punaH sAtarddhirasagauravAsaktamanasaH saMghabhaktAdikriyayA tadavAptikRte Arta dhyAnaM dhyAyanti, dhyayana na baihikasukhaiSiNAM dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahavatAM dharmadhyAnaM bhavatIti, tathA coktam- "grAmakSetragRhAdInAM, gavAM preSyajanasya ca / yasminparigraho dRSTo, dhyAnaM tatra kutaH zubham ? // 1 // " iti, tathA-"mohasyAyatanaM dhRtarapacayaH zAnteH pratIpo vidhiyAkSepasya suhRnmadasya bhavanaM pApasya vAso nijaH / duHkhasya prabhavaH sukhasya nidhanaM dhyAnasya kaSTo ripuH, prAjJasyApi pari| graho graha iva klezAya nAzAya ca // 1 // " tadevaM pacanapAcanAdikriyApravRttAnAM tadeva cAnuprekSamANAnAM kutaH zubhadhyAnasya saMbhavaH? | iti / apica-te tIthikA dharmAdharmaviveke kartavye 'akhedajJA' anipuNAH, tathAhi-zAkyA manojJAhAravasatizayyAsanAdikaM | rAgakAraNamapi zubhadhyAnanimittatvenAdhyavasyanti, tathA coktam-'maNuNNaM bhoyaNaM bhucce'tyAdi, tathA mAMsaM kalkikamityupadizya | saMjJAntarasamAzrayaNAnirdoSa manyante, buddhasaGghAdinimitaM cArambhaM nirdoSamiti, taduktam - "maMsanivattiM kAuM sevai daMtikagati 81 dhaNibheyA / iya caiUNAraMbha paravavaesA kuNai bAlo // 1 // " na caitAvatA tannirdoSatA, na hi lUtAdikaM zItalikAdyabhidhAnA|ntaramAtreNAnyathAsaM bhajate, viSaM vA madhurakAbhidhAneneti, evamanyeSAmapi kApilAdInAmAvirbhAvatirobhAvAbhidhAnAbhyAM vinAzo-18 tpAdAvabhidadhatAmanaipuNyamAviSkaraNIyaM / tadevaM te varAkAH zAkyAdayo manojJoddiSTabhojinaH saparigrahatayA''rtadhyAyino'samAhitA S 204 // mokSamArgAkhyAdbhAvasamAdherasaMvRtatayA dUreNa vartanta ityarthaH // 26 // yathA caite rasasAtAgauravatayA''rtadhyAyino bhavanti tathA 1 mAMsanivRttiM kRtvA sevate idaM kalkikamiti dhvanibhedAdevaM tyaklArambhaM paravyapadezAtkaroti bAlaH // 1 // 2 madhuraM viSe ityuke eeeeeeeeeeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only Homjainelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dRSTAntadvAreNa darzayitumAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH 'yathA' yena prakAreNa 'DhaGkAdayaH pakSivizeSA jalAzayAzrayA AmiSajIvino| matsyaprAptiM dhyAyanti, evaMbhUtaM ca dhyAnamAtaraudradhyAnarUpatayA'tyantakalupamadharma ca bhavatIti // 27 // dArzantikaM darzayitumAha| 'eva'miti yathA DhaGkAdayo matsyAnveSaNaparaM dhyAnaM dhyAyanti tayAyinazca kaluSAdhamA bhavanti evameva mithyAdRSTayaH zramaNA 'eke' zAkyAdayo'nAryakarmakArikhAtsArambhaparigrahatayA anAryAH santo viSayANAM-zabdAdInAM prAptiM dhyAyanti tayAyinazca kaGkA iva kaluSAdhamA bhavantIti // 28 // kizca suddhaM maggaM virAhittA, ihamege u dummatI / ummaggagatA dukkhaM, ghAyamesaMti taM tahA // 29 // jahA AsAviNiM nAvaM, jAiaMdho durUhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyati // 30 // evaM tu samaNA ege, micchaTThiI annaariyaa| soyaM kasiNamAvannA, AgaMtAro mahabbhayaM // 31 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / tare soyaM mahAghoraM, attattAe parivae // 32 // 'zuddham avadAtaM nirdoSa 'mArga' samyagdarzanAdikaM mokSamArga kumArgaprarUpaNayA 'virAdhya' dUSayitvA 'iha' asinsaMsAre mo-17 kSamArgaprarUpaNaprastAve vA 'eke' zAkyAdayaH khadarzanAnurAgeNa mahAmohAkulitAntarAtmAno duSTA pApopAdAnatayA matiryeSAM te duSTamatayaH santa unmArgeNa-saMsArAvataraNarUpeNa gatAH-pravRttA unmArgagatA duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karmAsAtodayarUpaM vA tahaHkhaM ghAtaM cAntazaste tathA-sanmArgavirAdhanayA unmArgagamanaM ca 'eSante' anveSayanti, duHkhamaraNe zatazaH prArthayantItyarthaH For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 188 // 29 // zAkyAdInAM cApAyaM didarzayiSustAbadRSTAntamAha-yathA jAtyandha 'AsrAviNIM zatacchidrAM nAvamAruhya pAramAga-| 11mArgAzIlAGkA- ntumicchati, na cAsau sacchidratayA pAragAmI bhavati, kiM tarhi ?, antarAla eva-jalamadhya eva viSIdati-nimajjatItyarthaH // 30 // 1 // dhyayanaM. cAryAyavR dArzantikamAha-evameva zramaNA 'eke' zAkyAdayo mithyAdRSTayonAryA bhAvasrotaH-karmAzravarUpaM 'kRtlaM' saMpUrNamApannAH santattiyutaM |ste 'mahAbhayaM paunaHpunyena saMsAraparyaTanayA nArakAdikhabhAvaM duHkham 'AgantAra' AgamanazIlA bhavanti, na teSAM sNsaaro||205|| dadherAstrAviNI nAvaM vyavasthitAnAmivottaraNaM bhavatIti bhAvaH // 31 // yataH zAkyAdayaH zramaNAH mithyAdRSTayo'nAyoH kRtsnaM srotaH samApannAH mahAbhayamAgantAro bhavanti tata idamupadizyate-'imamiti pratyakSAsannavAcikhAdidamo'nantaraM vakSyamANalakSaNaM sarvalokaprakaTaM ca dugatiniSedhena zobhanagatidhAraNAt 'dharma' zrutacAritrAkhyaM, cazabdaH punaHzabdArthe, saca pUrvasAvyatireka dazeyati, | yasmAcchauddhodanipraNItadharmasyAdAtAro mahAbhayaM gantArobhavanti, imaM punardharmam 'AdAya gRhIkhA 'kAzyapena' zrIvardhamAnakhAminA ! 'praveditaM' praNItaM 'taret' lavayedbhAvasrotaH saMsAraparyaTanasvabhAvaM, tadeva vizinaSTi-'mahAghoraM' duruttarakhAnmahAbhayAnakaM, tathAhitadantarvArtano jantavo garbhAdgarbha janmato janma maraNAnmaraNaM duHkhAdduHkhamityevamaraghaTTaghaTInyAyenAnubhavanto'nantamapi kAlamAsate / / tadevaM kAzyapapraNItadharmAdAnena satA AtmanastrANaM-narakAdirakSA tamai AtmatrANAya pariH-samantA(draje) parivrajetsaMyamAnuSThAyI bhavedityarthaH, kacitpazcArdhasyAnyathA pAThaH-'kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie' 'bhikSuH sAdhuH glAnasya vaiyAvRtyam // 205 // 'aglAnaH' aparizrAntaH kuryAtsamyaksamAdhinA glAnasya vA samAdhimutpAdayanniti // 32 // kathaM saMyamAnuSThAne parivrajedityAha virae gAmadhammahiM, je keI jagaI jagA / tesiM attuvamAyAe, thAma kuvaM parivae // 33 // (c) cottoaocaooooco@. Jain Education i n For Personal & Private Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ aimANaM ca mAyaM ca, taM parinnAya paMDie / savameyaM NirAkiccA, NivANaM saMdhae muNI // 34 // | saMdhae sAhudhamma ca, pAvadhamma NirAkare / uvahANavIrie bhikkhU, kohaM mANaM Na patthae // 35 // | je ya buddhA atikatA, je ya buddhA aNAgayA / saMti tesiM paiTTANaM, bhUyANaM jagatI jahA // 36 // grAmadharmAH-zabdAdayo viSayAstebhyo viratA manojJetareSvaraktadviSTAH santyeke kecana 'jagati' pRthivyAM saMsArodare 'jagA' iti jantavo jIvitArthinasteSAM duHkhadviSAmAtmopamayA duHkhamanutpAdayan tadrakSaNe sAmarthya kuryAt tat kurvazca saMyamAnuSThAne parivrajedi|ti // 33 // saMyamavighnakAriNAmapanayanArthamAha-atIva mAno'timAnazcAritramatikramya yo vartate cakArAdetaddezyaH krodho'pi parigRhyate, evamatimAyAM, cazabdAdatilobhaM ca, tamevaMbhUtaM kaSAyanAtaM saMyamaparipanthinaM 'paNDito' vivekI parijJAya sarvamenaM saMsArakAraNabhUtaM kaSAyasamUhaM nirAkRtya nirvANamanusaMdhayet , sati ca kaSAyakadambake na samyak saMyamaH saphalatAM pratipadyate, taduktam-"sAmaNNamaNucaraMtassa, kasAyA jassa ukkaDA hoti / maNNAmi ucchupuSpaM va, nipphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // " tanniSphalakhe ca | na mokSasaMbhavaH, tathA coktam-"saMsArAdapalAyanapratibhuvo rAgAdayo me sthitAstRSNAbandhanabadhyamAnamakhilaM kiM vetsi nedaM jagat ? ||* mRtyo ! muzca jarAkareNa paruSa kezeSu mA mA grahIrahItyAdaramantareNa bhavataH kiM nAgamiSyAmyaham ? // 1 // " ityAdi / tadevamevaMbhU-12 | takaSAyaparityAgAdacchinnaprazastabhAvAnusaMdhanayA nirvANAnusaMdhAnameva zreya iti // 34 // kiJca-sAdhUnAM dharmaH kSAntyAdiko da 1 zrAmaNyamanucarataH kaSAyA yasyotkaTA bhavanti / manye ikSupuSpamiva niSphalaM tasya zrAmaNyaM // 1 // keeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesea Jain Educationfernmebonal For Personal & Private Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyatrattiyutaM // 206 // zavidhaH samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo vA tam 'anusaMdhayet' vRddhimApAdayet , tadyathA-pratikSaNamapUrvajJAnagrahaNena jJAnaM tathA zaGkAdidoSaparihAreNa samyagjIvAdipadArthAdhigamena ca samyagdarzanam askhalitamUlottaraguNasaMpUrNapAlanena pratyahamapUrvAbhigrahagrahaNena 11 mArgA dhyayana (ca)cAritraM(ca) vRddhimApAdayediti, pAThAntaraM vA 'saddahe sAdhudhammaM ca' pUrvoktavizeSaNaviziSTaM sAdhudharma mokSamArgakhena zraddadhItaniHzaGkatayA gRhNIyAt , cazabdAtsamyaganupAlayeca, tathA pApaM-pApopAdAnakAraNaM dharma prANyupamardaina pravRttaM nirAkuryAt , tathopadhAnaM tapastatra yathAzaktyA vIrya yasya sa bhavatyupadhAnavIryaH, tadevaMbhUto bhikSuH krodhaM mAnaM ca na prArthayet na vardhayedveti // 35 // athaivaMbhUtaM bhAvamArga kiM vardhamAnasvAmyevopadiSTavAn utAnye'pItyetadAzaGkayAha-ye buddhAH-tIrthakRto'tIte'nAdike kAle'nantAH samatikrAntAH te sarve'pyevaMbhUtaM bhAvamArgamupanyastavantaH, tathA ye cAnAgatA bhaviSyadanantakAlabhAvino'nantA eva te'pyevamevopanyasiSyanti, cazabdAdvartamAnakAlabhAvinazca saMkhyeyA iti / na kevalamupanyastavanto'nuSThitavaMtazcetyetadarzayati-zamanaM zAntiH| bhAvamArgasteSAmatItAnAgatavartamAnakAlabhAvinAM buddhAnAM pratiSThAnam-AdhAro buddhavasyAnyathAnupapatteH, yadivA zAntiH-mokSaH sa | teSAM pratiSThAnam-AdhAraH, tatastadavAptizca bhAvamArgamantareNa na bhavatItyataste sarve'pyenaM bhAvamArgamuktavanto'nuSThitavantazca (iti) gamyate / zAntipratiSThAnakhe dRSTAntamAha-'bhUtAnAM sthAvarajaGgamAnAM yathA 'jagatI' trilokI pratiSThAnaM evaM te sarve'pi buddhAH zAntipratiSThAnA iti // 36 // pratipannabhAvamArgeNa ca yadvidheyaM tadarzayitumAha // 206 // | aha NaM vayamAvannaM, phAsA uccAvayA phuse / Na tesu viNihANejjA, vAeNa va mahAgirI // 37 // // || For Personal & Private Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvuDe se mahApanne, dhIre dattesaNaM cre| nivvuDe kAlamAkaMkhI, evaM (yaM) kevaliNo mayaM // 38 // tibemi / iti mokSamArganAmakaM ekAdazamadhyayanaM samAptam // ( gAthA 546) 'artha' bhAvamArgapratipattyanantaraM sAdhuM pratipannavataM santaM sparzAH-parISahopasargarUpAH 'uccAvacA' gurulaghavo nAnArUpA vA |'spRzeyu: abhiveyuH, sa ca sAdhustairabhidrutaH saMsArakhabhAvamapekSamANaH karmanirjarAM ca na tairanukUlapratikUlairvihanyAt, naiva saMyamA|nuSThAnAnmanAgapi vicalet , kimiva ?, mahAvAteneva mahAgiriH-meruriti / parISahopasargajayazcAbhyAsakrameNa vidheyaH, abhyAsavazena hi duSkaramapi sukaraM bhavati, atra ca dRSTAntaH, tadyathA-kazcidgopastadaharjAtaM tarNakamutkSipya gavAntikaM nayatyAnayati ca, tato'sAvanenaiva ca krameNa pratyahaM pravarddhamAnamapi vatsamutkSipannabhyAsavazAvihAyUnaM trihAyaNamapyutkSipati, evaM sAdhurapyabhyAsAt shnaiH| | zanaiH pariSahopasargajayaM vidhatta iti // 37 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSuruktazeSamadhikRtyAha-sa sAdhuH evaM saMvRtAzravadvAratayA 18 saMvarasaMvRto mahatI prajJA yasyAsau mahAprajJaH-samyagdarzanajJAnavAn , tathA dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIraH parISahopasargAkSobhyo vA sa! evaMbhUtaH san pareNa datte satyAhArAdike eSaNAM caretrividhayApyeSaNayA yuktaH san saMyamamanupAlayet , tathA nirvRta iva nirvRtaH kapA| yopazamAcchItIbhUtaH 'kAlaM' mRtyukAlaM yAvadabhikAGkeca 'etat yat mayA prAk pratipAditaM tat 'kevalinaH' sarvajJasya tIrthakRto mataM / | etacca jambUsvAminamuddizya sudharmaskhAmyAha / tadetadyattvayA mArgasvarUpaM praznitaM tanmayA na khamanISikayA kathitaM, kiM tarhi ?, kevalino matametadityevaM bhavatA grAhyaM / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 38 // iti mArgAkhyamekAdazamadhyayanaM samAptam // aesenticesesesesesearciseseet Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvAdazaM zrIsamavasaraNAdhyayanaM prArabhyate // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM 12 samavasaraNAdhya0 samavasaraNanikSepAH // 207 // eeeeeeeeeeeeeeeeees uktamekAdazamadhyayanaM, sAmprataM dvAdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane mArgo'bhihitaH, sa ca kumArgavyudAsena samyagmArgatAM pratipadyate, ataH kumArgavyudAsaM cikIrSuNA tatsvarUpamavagantavyamityatastatsvarUpanirUpaNArthamidamadhyayanamAyAtam, asya copakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-kumArgAbhidhAyinAM kriyAkriyA'jJAnikavainayikAnAM cakhAri samavasaraNAnIha pratipAdyante, nAmaniSpanne tu nikSepe samavasaraNamityetanAma tanikSepArtha niyuktikRdAhasamavasaraNe'vi chakkaM saccittAcittamIsagaM dave / khettaMmi jaMmi khette kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 116 // bhAvasamosaraNaM puNa NAyabvaM chabvihaMmi bhAvaMmi / ahavA kiriya akiriyA annANI ceva veNaiyA // 117 // atthitti kiriyavAdI vayaMti Natthi akiriyavAdI ya / aNNANI aNNANaM viNaittA veNaiyavAdI // 118 // samavasaraNamiti 'mR gatA' vityetasya dhAtoH samavopasargapUrvasa lyuDantasya rUpaM, samyagra-ekIbhAvenAvasaraNam-ekatra gamanaM | melApakaH samavasaraNaM tasminnapi, na kevalaM samAdhau, paDvidho nAmAdiko nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyaviSayaM puna: sa // 207 // en Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavasaraNaM noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAtrividhaM, sacittamapi dvipadacatuSpadApadabhedAtrividhameva, tatra dvipadAnAM sAdhuprabhRtInAM tIrthakRjjanmaniSkramaNapradezAdau melApakaH, catuSpadAnAM gavAdInAM nipAnapradezAdau, apadAnAM tu vRkSAdInAM khato nAsti samavasaraNaM, vivakSayA tu kAnanAdau bhavatyapi, acittAnAM tu dyaNukAdyabhrAdInAM tathA mizrANAM senAdInAM samavasaraNasadbhAvo'vagantavya iti / kSetrasamavasaraNaM tu paramArthato nAsti, vivakSayA tu yatra dvipadAdayaH samavasaranti vyAkhyAyate vA samavasaraNaM yatra tatkSetraprAdhAnyAdevamucyate / evaM kAlasamavasaraNamapi draSTavyamiti / idAnIM bhAvasamavasaraNamadhikRtyAhabhAvAnAm audayikAdInAM samavasaraNam-ekatra melApako bhAvasamavasaraNaM, tatraudayiko bhAva ekaviMzatibhedaH, tadyathA-gatizcaturdhA kaSAyAzcaturvidhAH evaM liGgaM trividhaM, mithyAkhAjJAnAsaMyatakhAsiddhakhAni pratyekamekaikavidhAni, lezyAH kRSNAdibhedena pavidhA bhavanti / aupazamiko dvividhaH samyakkhacAritropazamabhedAt / kSAyopazamiko'pyaSTAdazabhedabhinnaH, tadyathA-jJAnaM matizrutAvadhimanaHparyAyabhedAcaturdhA ajJAnaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgabhedAtrividhaM, darzanaM cakSuracakSuravadhidarzanabhedAtrividhameva, labdhi nalAbhabhogopabhogavIryabhedAtpaJcadhA, samyakvacAritrasaMyamAsaMyamAH pratyekamekaprakArA iti / kSAyiko navaprakAraH, tadyathA-kevalajJAnaM kevalada-18 rzanaM dAnAdilabdhayaH paJca samyakvaM cAritraM ceti / jIvanabhavyakhAbhavyakhAdibhedAtpAriNAmikastrividhaH / sAnnipAtikastu dvitri| catuSpaJcakasaMyogairbhavati, tatra dvikasaMyogaH siddhasya kSAyikapAriNAmikabhAvadvayasadbhAvAdavagantavyaH, trikasaMyogastu mithyAdRSTisamya-1|| radRSTyavirataviratAnAmaudayikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdavagantavyaH, tathA bhavasthakevalino'pyaudayikakSAyikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdvijJeya iti, catuSkasaMyogo'pi kSAyikasamyagdRSTInAmaudayikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAt , MS vadhidarzanaprakAraH, tathA sAnipAtikATisamya- 1 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRciyuta // 208 // tathaupazamikasamyagdRSTInAmaudayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAceti, paJcakasaMyogastu kSAyikasamyagdRSTInAmupa-|| 12 samavazamazreNyAM samastopazAntacAritramohAnAM bhAvapazcakasadbhAvAdvijJeya iti, tadevaM bhAvAnAM vikatrikacatuSkapaJcakasaMyogAtsaMbhavinaH |saraNAdhya. sAnnipAtikabhedAH SaD bhavanti, eta eva trikasaMyogacatuSkasaMyogagatibhedAtpazcadazadhA pradezAntare'bhihitA iti / tadevaM SaDvidhe bhAve bhAvAnAM bhAvasamavasaraNaM-bhAvamIlanamabhihitam , athavA anyathA bhAvasamavasaraNaM niyuktikRdeva darzayati-kriyAM-jIvAdipadArtho'stItyA-1 kriyAdidikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, etadviparyastA akriyAvAdinaH, tathA ajJAnino-jJAnanihnavavAdinaH tathA 'vainayikA' vAdinAMvA vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH, epAM caturNAmapi saprabhedAnAmAkSepaM kukhA yatra vikSepaH kriyate tadbhAvasamavasaraNamiti, samavasaraNaM | etacca khayameva niyuktikAro'ntyagAthayA kathayiSyati / sAmpratameteSAmevAbhidhAnAnvarthatAdarzanadvAreNa svarUpamAviSkurvannAha-jIvA-18 | dipadArthasadbhAvo'styevetyevaM sAvadhAraNakriyAbhyupagamo yeSAM te astIti kriyAvAdinaH, te caivavAdikhAnmithyAdRSTayaH, tathAhi-yadi jIvo'styeve ve'stikhameve tyevamabhyupagamyate, tataHsAvadhAraNatvAnna kathazcinnAstItyataH svarUpasattAvatpararUpApattirapi syAd , evaM ca nAne jagat syAt , nacaitadRSTamiSTaM vA / tathA nAstyeva jIvAdikaH padArtha ityevaMvAdino'kriyAvAdinaH, te'pyasadbhUtArthapratipAdanAnmithyAdRSTaya eva, tathAhi-ekAntena jIvAstitvapratiSedhe karturabhAvAnnAstItyetasyApi pratiSedhasyAbhAvaH, tadabhAvAca sarvAstitvamanivAritamiti / tathA na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM te'jJAninaH, te hyajJAnameva zreya ityevaM vadanti, ete'pi mithyAraSTaya eva, tathAhi-| // 208 // ajJAnameva zreya ityetadapi na jJAnamRte bhaNituM pAryate, tadabhidhAnAcAvazyaM jJAnamabhyupagataM tairiti / tathA vainayikA vinayAdeva kevalAtsvargamokSAvAptimabhilaSanto mithyAdRSTayo, yato na jJAnakriyAbhyAmantareNa mokSAvAptiriti / eSAM ca kriyAvAdyAdInAM dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ seae08092000ceae002029290800 svarUpaM tannirAkaraNaM cAcAraTIkAyAM vistareNa pratipAditamiti neha pratanyate / sAmpratameteSAM bhedasaMkhyAnirUpaNArthamAha- . asiyasayaM kiriyANaM akiriyANaM ca hoi culasItI / annANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsA // 119 // & tesi matANumaeNaM pannavaNA vaNiyA iha'jjhayaNe / sambhAvaNicchayatthaM samosaraNamAhu teNaM tu // 120 // sammaddiTTI kiriyAvAdI micchA ya sesagA vAI / jahiUNa micchavAyaM sevaha vAyaM imaM sacaM // 121 // kriyAvAdinAmazItyadhikaM zataM bhavati, taccAnayA prakriyayA, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH paripAcyA sthApyante, tadadhaH svataH parata iti bhedadvayaM, tato'ppadho nityAnityabhedadvayaM, tato'pyadhastAtparipATyA kAlakhabhAvaniyatIzvarAtmapadAni paJca vyavasthApyante, 'jIvaH tatazcaivaM cAraNikAprakramaH, tadyathA-asti jIvaH khato nityaH kAlataH, tathA'sti jIvaH khato nityaH kAlata eva, svataH parataH evaM parato'pi bhaGgakadvayaM, sarve'pi ca cakhAraH kAlena labdhAH , evaM svabhAvaniyatIzvarAtmapadAnyapi pratyekaM catura nityaH anityaH eva labhante, tatazca pazcApi catuSkakA viMzatirbhavanti, sA'pi jIvapadArthena labdhA, evamajIvAdayo'pyaSTau || kAlaH svabhAvaH niyatiH Izvara AtmA pratyekaM viMzatiM labhante, tatazca nava viMzatayo mIlitAH kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM 18 bhavatIti / idAnImakriyAvAdinAM na santyeva jIvAdayaH padArthA ityevamabhyupagamavatAmanenopAyena caturazItiravagantavyA, tadyathA-jIvAdIn padArthAn saptAbhilikhya tadadhaH svaparabhedadvayaM vyavasthApyaM, tato'pyadhaH kAlayadRcchAniyatikhabhAve zvarA| tmapadAni paD vyavasthApyAni, bhaGgakAnayanopAyasvayaM-nAsti jIvaH svataH kAlataH, tathA nAsti jIvaH parataH kAlataH, dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharUpa sUtrakRtAGgaM evaM yadRcchAniyatisvabhAvezvarAtmabhiH pratyekaM dvau dvau maGgako labhyete, sarve'pi dvAdaza, te'pi ca jIvAdipadArthasaptakena | 12 samavazIlAGkA- 18 guNitAzcaturazItiriti, tathAcoktam-"kAlayadRcchAniyatikhabhAvezvarAtmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamate na santi bhAvAH || raNAdhya0 cAyIyavR 1 vaparasaMsthAH // 1 // " sAmpratamajJAnikAnAmajJAnAdeva vivakSitakAryasiddhimicchatAM jJAnaM tu sadapi niSphalaM bahudoSavaccetye-12 kriyAdittiyutaM vamabhyupagamavatAM saptaSaSTiranenopAyenAvagantavyA-jIvAjIvAdIn nava padArthAn paripATyA vyavasthApya tadadho'mI sapta bhaGgakAH vAdinI // 209 // saMsthApyAH-sat asat sadasat avaktavyaM sadavaktavyaM asadavaktavyaM sadasadavaktavyamiti, amilApasvayaM-san jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAtena ! 1, asan jIvaH ko vetti ? kiMvA tena jJAtena ? 2, sadasan jIvaH ko veti ? kiM vA tena jJAtena! 3, avaktavyo jIvaH ko vetti? kiM vA tena jJAtena? 4, sadavaktavyo jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena ? 5, asadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAtena 16, sadasadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAtena ? 7, evamajIvAdiSvapi sapta bhaGgakAH, sarve'pi militAtriSaSTiH, tathA'pare'mI cakhAro bhaGgakAH, tadyathA-satI bhAvotpattiH ko vetti? kiM vA'nayA jJAtayA? 1, asatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vA'nayA jJAtayA? 2, sadasatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vA'nayA jJAtayA? 3, | avaktavyA bhAvotpattiH ko vetti kiMvA'nayA jJAtayA? 4, sarve'pi saptaSaSTiriti, uttaraM bhaGgakatrayamutpannabhAvAvayavApekSamiha bhA-18 votpattau na saMbhavatIti nopanyastam , uktaM ca-"ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiH sadasavedhA- // 209 // 'vAcyA ca ko vetti ? // 1 // " idAnIM bainayikAnAM vinayAdeva kevalAtparalokamapIcchatA dvAtriMzadanena prakrameNa yojyAH, tadyathA-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu manasA vAcA kAyena dAnena (ca) caturvidho vinayo vidheyaH, sarve'pyaSTau catuSkakAra W For Personal & Private Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ | militA dvAtriMzaditi, uktaM ca-"vainayikamataM vinayazcetovAkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRSu sadA // 1 // " sarve'pyete kriyAkriyA'jJAnivainayikavAdibhedA ekIkRtAstrINi triSaSTyadhikAni prAvAdukamatazatAni bhavanti / tadevaM vAdinAM matabhedasaMkhyAM pradAdhunA teSAmadhyayanopayogilaM darzayitumAha-'teSAM pUrvoktavAdinAM matam-abhiprAyastena yadanumataMpakSIkRtaM tena pakSIkRtena pakSIkRtAzrayaNena 'prajJApanA' prarUpaNA 'varNitA' pratipAditA 'iha' asinnadhyayane gaNadharaiH, kimarthamiti | darzayati-teSAM yaH sadbhAvaH-paramArthastasya nizcayo-nirNayastadartha, tenaiva kAraNenedamadhyayanaM samavasaraNAkhyamAhurgaNadharAH, tathAhi-vAdinAM samyagavasaraNaM-melApakastanmatanizcayArthamasinnadhyayane kriyata ityataH samavasaraNAkhyamidamadhyayanaM kRtamiti // idAnImeteSAM samyagramithyAkhavAdilaM vibhAgena yathA bhavati tathA darzayitumAha-samyag-aviparItA dRSTiH-darzanaM padArthapari cchittiryasyAsau samyagdRSTiH, ko'sAvityAha-kriyAm-astItyevaMbhUtAM vadituM zIlamasyeti kriyAvAdI, atra ca kriyAvAdItyetad 18 'atthitti kiriyavAdI' tyanena prAk prasAdhitaM sadanUdya niravadhAraNatayA samyagdRSTitvaM vidhIyate, tasyAsiddhatvAditi, tathAhi-asti || lokAlokavibhAgaH astyAtmA asti puNyapApavibhAgaH asti tatphalaM svarganarakAvAptilakSaNaM asti kAlaH kAraNatvenAzeSasya jagataH prabhavavRddhisthitivinAzeSu sAdhyeSu tathA zItoSNavarSavanaspatipuSpaphalAdiSu ceti, tathA coktam-'kAlaH pacati bhUtAnI"-12 tyAdi, tathA'sti svabhAvo'pi kAraNatvenAzeSasya jagataH, vo bhAvaH svabhAva itikRtvA, tena hi jIvAjIvabhavyatvAbhavyatvamUrtakhAmUrttavAnAM svasvarUpAnuvidhAnAt tathA dharmAdharmAkAzakAlAdInAM ca gatisthityavagAhaparakhAparakhAdivarUpApAdanAditi, tathA coktam-"kaH kaNTakAnA" mityAdi / tathA niyatirapi kAraNakhenAzrIyate, tathA tathA padArthAnAM niyatereva niyatakhAt, tathA Receeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee : astyAtmA asti puNyapAvarSavanaspatipuSpaphalAdiSu ceti vA, tena hi jIvAjIvabhavyatvAmana, tathA / nAzeSu sAdhyeSu tathA zoSasya jagataH, kho bhAva samAtisthityavagAhaparavAparatAyatareva niyatakhAt , tathA dan Education International For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM kharUpaM // 21 // ecemeseeeeeeeeeeeeeeeee coktam-"prAptavyo niyatibalAzrayeNe" tyAdi / tathA purAkRtaM, tacca zubhAzubhamiSTAniSTaphalaM kAraNaM, tathA coktam-"yathA yathA |12 samava| pUrvakRtasya karmaNaH, phalaM nidhAnasthamihopatiSThate / tathA tathA pUrvakRtAnusAriNI, pradIpahasteva matiHpravartate // 1 // " tathA "khakarmaNA raNAdhya. yukta eva, sarvo khutpadyate janaH / sa tathA''kRSyate tena, na yathA svayamicchati // 1 // " ityAdi / tathA puruSakAro'pi kAraNaM, kriyAdiyasAna puruSakAramantareNa kizcitsidhyati, tathA coktam-"na daivamiti saMcintya, tyajedudyamamAtmanaH / anudyamena kastailaM, tile vAdinAM bhyaH prAptumarhati ! // 1 // " tathA-"udyamAcAru citrAGgi, naro bhadrANi pshyti| udyamAtkRmikITo'pi, bhinatti mahato drumAn // 2 // " tadevaM sarvAnapi kAlAdIn kAraNalenAbhyupagacchan tathA''tmapuNyapApaparalokAdikaM cecchan kriyAvAdI samyagdRSTilenAbhyupagantavyaH / zeSakAstu vAdA akriyAvAdAjJAnavAdavainayikavAdA mithyAvAdA ityevaM draSTavyAH, tathAhi-akriyAvAdyatyantanAstiko'dhyakSasiddhaM jIvAjIvAdipadArthajAtamapahuvan mithyAdRSTireva bhavati, ajJAnavAdI tu sati matyAdike heyopAdeyapradarzake jJAnapaJcake'jJAnameva zreya ityevaM vadan kathaM nonmattaH syAt ?, tathA vinayavAdyapi vinayAdeva kevalAt jJAnakriyAsAdhyAM sidvimicchannapakarNayitavyaH, tadevaM viparItArthAbhidhAyitayaite mithyAdRSTayo'vagantavyAH / nanu ca kriyAvAdyapyazItyuttarazatabhedo'pi | tatra tatra pradeze kAlAdInabhyupagacchanneva mithyAvAdikhenopanyastaH tatkathamiha samyagdRSTilenocyata iti, ucyate, sa tatrAstyeva |jIva ityevaM sAvadhAraNatayA'bhyupagamaM kurvan kAla evaikaH sarvasyAsya jagataH kAraNaM tathA svabhAva eva niyatireva pUrvakRtameva puruss-18|||210|| kAra evetyevamaparanirapekSatayaikAntena kAlAdInAM kAraNalenAzrayaNAnmithyAvaM, tathAhi-astyeva jIva ityevamastinA saha jIvasya | sAmAnAdhikaraNyAt yadyadasti tattajIva iti prAptam , ato niravadhAraNapakSasamAzrayaNAdiha samyakkhamabhihitaM, tathA kAlAdInAmapi dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ | samuditAnAM parasparasavyapekSANAM kAraNakhenehAzrayaNAtsamyaksamiti / nanu ca kathaM kAlAdInAM pratyekaM nirapekSANAM mithyAkhakhabhAvakhe sati samuditAnAM samyaksasadbhAvaH, na hi yatpratyekaM nAsti tatsamudAye'pi bhavitumarhati, sikatAtailavat , naitadasti, pratyeka | padmarAgAdimaNiSvavidyamAnApi ratnAvalI samudAye bhavantI dRSTA, na ca dRSTe'nupapannaM nAmeti yatkizcidetat , tathA coktam-"kAlo | sahAva NiyaI puvakayaM purisa kAraNegaMtA / micchattaM te ceva u samAsao hoMti saMmattaM // 1 // savevi ya kAlAI iha samudAyeNa sAhagA bhaNiyA / jujaMti ya emeva ya samma savassa kajassa // 2 // na hi kAlAdIhiMto kevalaehiM tu jAyae kiMci / iha mu|ggaraMdhaNAdivi tA save samuditA heU // 3 // jaha NegalakkhaNaguNA veruliyAdI maNI visaMjuttA / rayaNAvalivavaesaM Na lahaMti | mahagghamudAvi / / 4 // taha NiyayavAdasaviNicchiyAci aNNo'gNapakkha niravakkhA / sammaIsaNasaI save'vi NayA Na pAviti // // 5 // jaha puNa te ceva maNI jahA guNa visesabhAgapaDibaddhA / rayaNAvalitti bhaNNai cayaMti pADikasaNNAo // 6 // taha sabe NayavAyA jahANurUvaviNiuttavattavA / sammaiMsaNasaI labhaMti Na visesasaNNAo // 7 // tamhA micchadiTTI savaci gyaa| 1 kAlaH khabhAvo niyatiH pUrvakRtaM puruSakAraH kAraNaM ekAntAt mithyAtvaM samAsato bhavati samyaktvaM // 1 // 2 sarve'pi ca kAlAdaya iha samudAyena sAdhakA | bhaNitAH / yujyate ca evameva samyak sarvasya kAryasya // 1 // naiva kAlAdibhiH kevalaistu jAyate kiMcit / iha mudgaraMdhanAdyapi tatsarve'pi samuditA hetavaH // 2 // yathAnakalakSaNaguNA baDhyodayo maNayo visaMyatAH / ratnAvalIvyapadezaM na labhante mahAghamalyA api // 3 // tathA nijakavAdasuvinivitA api anyA'nyapakSAnarapakSAH samyagdazanazabda sarve'pi nayA na prApnuvanti // 4 // yathA punaste caiva maNayo yathA guNavizeSabhAgapratibaddhAH / ratnAvalIti bhaNyate yajanti pratyekasajJAH // 5 // tathA sarve'pi nayavAdA yathAnurUpa viniyuktavaktavyAH / samyagdarzanazabdaM labhante na vizeSasaMjJAH // 6 // tasmAnnidhyAdRSTayaH sarve'pi nayAH khapakSapratibaddhAH / anyo'nyanizritAH punarbhavanti samyak sadbhAvAt // 7 // For Personal & Private Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 samavasaraNAdhya. sUtrakRtAGgaM | sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNanissiyA puNa havaMti sammatta sambhAvA // 8 // " yata evaM tasmAtyakkhA mithyAkhavAda-kAlAdipratyezIlAGkA- 18| kaikAntakAraNarUpaM 'sevadhvam' aGgIkuruvaM 'samyagvAda' parasparasavyapekSakAlAdikAraNarUpam 'ima' miti mayoktaM pratyakSAsannaM 'satyacAIyavR- m' avitathamiti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedamttiyutaM cattAri samosaraNANimANi, pAvAduyA jAiM puDho vayaMti / kiriyaM akiriyaM viNiyaMti taiyaM, // 21 // annANamAhaMsu cautthameva // 1 // aNNANiyA tA kusalAvi saMtA, asaMthuyA No vitigicchatinnA / akoviyA Ahu akoviyehiM, aNANuvIittu musaM vayaMti // 2 // saccaM asaccaM iti ciMtayaMtA, asAhu sAhutti udaahrNtaa| jeme jaNA veNaiyA aNege, puTThAvi bhAvaM viNaiMsu NAma // 3 // aNovasaMkhA iti te udAhU, aTTe sa obhAsai amha evN| lavAvasaMkI ya aNAgaehi, No kiriyamAhaMsu akiriyavAdI // 4 // // 21 // asya ca prAktanAdhyayanena sahAyaM saMbandhaH, tadyathA-sAdhunA pratipannabhAvamArgeNa kumArgAzritAH paravAdinaH samyak parijJAya parihartavyAH, tatvarUpAviSkaraNaM cAnenAdhyayanenopadizyate iti, anantarasUtrasyAnena sUtreNa saha saMbandho'yaM, tadyathA-saMvRto For Personal & Private Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAprajJo 'vIro dattaiSaNAM carannabhinirvRtaH san mRtyukAlamabhikAGkSad etatkevalino bhASitaM, tathA paratIrthikaparihAraM ca kuryAta etacca kevalino matam , atastatparihArArthaM tatvarUpanirUpaNamanena kriyate / 'catvArI'ti saMkhyApadamaparasaMkhyAnivRttyartha / S'samavasaraNAni' paratIrthikAbhyupagamasamUharUpANi yAni prAvAdukAH pRthak pRthagvadanti, tAni cAmUni anvarthAbhidhAyibhiH |saMjJApadainirdizyante, tadyathA-kriyAm-astItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, tathA'kriyAM-nAstItyAdikAM vadituM | zIlaM yeSAM te'kriyAvAdinaH, tathA tRtIyA bainayikAzcaturthAstvajJAnikA iti // 1 // tadevaM kriyAkriyAvainayikAjJA navAdinaH sAmAnyena pradAdhunA tahUpaNArtha tanmatopanyAsaM pazcAnupUrvyapyastItyataH pazcAnupUrvyA kartumAha, yadi18 vaiteSAmajJAnikA eva sarvApalApitayA'tyantamasaMbaddhA atastAnevAdAvAha-ajJAnaM vidyate yeSAmajJAnena vA carantItyajJA | nikAH AjJAnikA vA tAvatpradarzyante, te cAjJAnikAH kila vayaM kuzalA ityevaMvAdino'pi santaH 'asaMstutA' ajJAnameva // zreya ityevaMvAditayA asaMbaddhAH, asaMstutakhAdeva vicikitsA-cittaviplatizcittabhrAntiH saMzItistAM na tIrNA-nAtikrAntAH,18 || tathAhi te UcuH-ya ete jJAninaste parasparaviruddhavAditayA na yathArthavAdino bhavanti, tathAhi-eke sarvagatamAtmAnaM vadanti ta-18 thA'nye asarvagataM apare aMguSThaparvamAnaM kecana zyAmAkatandulamAtramanye mUrtamamUrta hRdayamadhyavartinaM lalATavyavasthitamityAdyAtmapadArtha eva sarvapadArthapuraHsare teSAM naikavAkyatA, na cAtizayajJAnI kazcidasti yadvAkyaM pramANIkriyeta, na cAsau vidyamAno'pyupalakSyate|gdarzinA, 'nAsarvajJaH sarva jAnAtIti vacanAt , tathA coktam-"sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH / 1 dhIro pra0 / 2 dUSaNArtha pra0 / 3 vyAkhyAsamiti zeSaH / 4 asaMbaddhabhASiNaH / For Personal & Private Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM tajjJAnajJeyavijJAnazUnyairvijJAyate katham // 1 // " na ca tasya samyak tadupAyaparijJAnAbhAvAtsaMbhavaH, saMbhavAbhAvazcetaretarAzrayakhAt, 12 samavazIlAGkA- | tathAhi-na viziSTaparijJAnamRte tadavApyupAyaparijJAnamupAyamantareNa ca nopeyasya viziSTaparijJAnasyAvAptiriti, na ca jJAnaM jJeyasya || saraNAdhya0 cAyivR | svarUpaM paricchettumalaM, tathAhi yatkimapyupalabhyate tasyAgmidhyaparabhAgairbhAvyaM, tatrAgbhiAgasyaivopalabdhirnetarayoH, tenaiva vyavahita-10 ciyutaM khAt, arvAgbhAgasyApi bhAgatrayakalpanAttatsarvArAtIyabhAgaparikalpanayA paramANuparyavasAnatA, paramANozca khabhAvaviprakRSTakhAdavoM-16 // 212 // |gdarzaninA nopalabdhiriti, tadevaM sarvajJasyAbhAvAdasarvajJasya ca yathAvasthitavastukharUpAparicchedAtsarvavAdinAM ca parasparavirodhena p-118|| hadArthakharUpAbhyupagamAt yathottaraparijJAninAM pramAdavatAM bahutaradoSasaMbhavAdajJAnameva zreyaH, tathAhi-yadyajJAnavAn kathazcitpAdena | | zirasi hanyAt tathApi cittazuddhene tathAvidhadoSAnupaGgI syAdityevamajJAnina evaMvAdinaH santo'saMbaddhAH, na caivaMvidhAM cittavi18|| plarti vitINo iti / tatraivaMvAdinaste ajJAnikA 'akovidA' anipuNAH samyakaparijJAna vikalA ityavagantavyAH, tathAhi-yattara || bhihitaM 'jJAnavAdinaH parasparaviruddhArthavAditayA na yathArthavAdina' iti. tadbhavakhasarvajJapraNItAgamAbhyupagamavAdinAmayathArthavAdikheM, kAna cAbhyupagamavAdA eva bAdhAyai prakalpyante, sarvajJapraNItAgamAbhyupagamavAdinAM tu na kacitparasparato virodhaH, sarvajJakhAnyathAnupa5 patteriti, tathAhi prakSINAzeSAvaraNatayA rAgadvepamohAnAmanRtakAraNAnAmabhAvAna tadvAkyamayathArthamityevaM tatpraNItAgamavatA na virodhavAdikhamiti / nanu ca syAdetada yadi sarvajJaH kazcitsyAta.na cAsau saMbhavatItyuktaM prAka, satyamuktamayuktaM tUkta, tathAhi // 212 // yattAvaduktaM 'na cAso vidyamAno'pyupalakSyateogdarzineti tadayuktaM, yato yadyapi paracetovRttInAM duranvayakhAtsarAgA vItarAgA || iva ceSTante vItarAgAH sarAgA ityataH pratyakSeNAnupalabdhiH, tathApi saMbhavAnumAnasya sadbhAvAttadvAdhakapramANAbhAvAca tadastikhama zirasi hanyAvatabhAva yathottaraparijJAninA bhravAdasarvajJasya ca yathAvAsyA 8/bhihitaM 'zAmA iti / tatraivavAdinane tathAvidhadopAnA bahutaradoSasaMbhavAvastukharUpAparicchedA paramANozca svabhA For Personal & Private Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivArya, saMbhavAnumAnaM khida-vyAkaraNAdinA zAstrAbhyAsena saMskriyamANAyAH prajJAyA jJAnAtizayo jJeyAvagamaM pratyupalabdhaH, tadatra kazcittathAbhUtAbhyAsavazAtsarvajJo'pi syAditi, na ca tadabhAvasAdhakaM pramANamasti, tathAhi-na tAvadagdarzipratyakSeNa sarvajJAbhAvaH sAdhayituM zakyaH, tasya hi tajjJAnajJeyavijJAnazUnyavAd , azUnyakhAbhyupagame ca sarvajJatvApattiriti / nApyanumAnena, tadavyabhicA-18 riliGgAbhAvAditi / nApyupamAnena sarvajJAbhAvaH sAdhyate, tasya sAdRzyabalena pravRtteH, na ca sarvajJAbhAve sAdhye tAdRgvidhaM sAha18| zyamasti yenAsau sidhyatIti / nApyarthApattyA, tasyAH pratyakSAdipramANapUrvakatvena pravRtteH, pratyakSAdInAM ca tatsAdhakatvenApravarta-18 nAt tasyA apyapravRttiH / nApyAgamena, tasya sarvajJasAdhakatvenApi darzanAt , nApi pramANapaJcakAbhAvarUpeNAbhAvena sarvajJAbhAvaH sidhyati, tathAhi-sarvatra sarvadA na saMbhavati tadgrAhaka pramANamityetadarvAgdarzino vaktuM na yujyate, tena hi dezakAlaviprakRSTAnAM || puruSANAM yadvijJAnaM tasya grahItumazakyatvAt , tadgrahaNe vA tasyaiva sarvajJatvApatteH, na cAgdirzinAM jJAnaM nivartamAna sarvajJAbhAvaM || | sA~dhayati, tasyAvyApakatvAt , na cAvyApakavyAvRttyA padArthavyAvRttiyukteti, na ca vastvantaravijJAnarUpo'bhAvaH sarvajJAbhAvasAdhanAyAlaM, vastvantarasarvajJayorekajJAnasaMsargapratibandhAbhAvAt / tadevaM bAdhakapramANAbhAvAtsaMbhavAnumAnasya ca pratipAditatvAdasti sarvajJaH, tatpraNItAgamAbhyupagamAcca matabhedadoSo durApAsta iti, tathAhi-tatpraNItAgamAbhyupagamavAdinAmekavAkyatayA zarIramAtra vyApI saMsAryAtmA'sti, tatraiva tadguNopalabdheriti, itaretarAzrayadoSazcAtra nAvataratyeva, yato'bhyasyamAnAyAH prajJAyA jJAnAtizayaH IS 1 zAstrAbhyAse karaNalAtRtIyA yadvA'bhyAsAbhyasyayoraikyaM / 2 buddhitAratamyopalabdhervizrAntisiddhiH / 3 bhAvayati pra. / 4 ghaTajJAne hi paTAbhAvapratItiryathA / 5 viSayitAniyamAbhAvAt / For Personal & Private Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 21 // eeroeceaeaseseseserecedeseen khAtmanyapi dRSTo, na ca dRSTe'nupapannaM nAmeti / yadapyabhihitaM tadyathA 'na ca jJAnaM jJeyasya svarUpaM paricchettumalaM, sarvatrArvAgbhAgena / 12 samavavyavadhAnAt , sarvArAtIyabhAgasya ca paramANurUpatayA'tIndriyatvAditi, etadapi vAmAtrameva, yataH sarvajJajJAnasya dezakAlasvabhAva-18 saraNAdhya0 vyavahitAnAmapi grahaNAnnAsti vyavadhAnasaMbhavaH, agdirzijJAnasyApyavayavadvAreNAvayavini pravRtternAsti vyavadhAnaM, na hyavayavI 8 | svAvayavairvyavadhIyata iti yuktisaMgatam , apica-ajJAnameva zreya ityatrAjJAnamiti kimayaM paryudAsa AhovitprasajyapratiSedhaH 1, tatra yadi jJAnAdanyadajJAnamiti tataH paryudAsavRttyA jJAnAntarameva samAzritaM syAt nAjJAnavAda iti, atha jJAnaM na bhavatItyajJAnaM tuccho nIrUpo jJAnAbhAvaH sa ca sarvasAmarthyarahita iti kathaM zreyAniti / apica-ajJAnaM zreya iti prasajyapratiSedhena jJAnaM zreyo / na bhavatIti kriyApratiSedha eva kRtaH syAd, etaccAdhyakSabAdhitaM, yataH samyagjJAnAdartha paricchidya pravartamAnorthakriyArthI na visaM| vAdyata iti / kiMca-ajJAnapramAdavadbhiH pAdena ziraHsparzane'pi svalpadoSatAM parijJAyavAjJAnaM zreya ityabhyupagamyate, evaM ca sati | pratyakSa eva syAdabhyupagamavirodho, nAnumAnaM pramANamiti / tathA tadevaM sarvathA te ajJAnavAdinaH 'akovidA' dharmopadezaM pratya| nipuNAH svato'kovidebhya eva skhaziSyebhya 'AhuH kathitavantaH, chAndasatvAccaikavacanaM sUtre kRtamiti / zAkyA api prAyazo'jJAnikAH, avijJopacitaM karma bandhaM na yAtItyevaM yataste'bhyupagamayanti, tathA ye ca bAlamattasuptAdayo'spaSTavijJAnA abandhakA // 213 // ityevamabhyupagamaM kurvanti, te sarve'pyakovidA draSTavyA iti / tathA'jJAnapakSasamAzrayaNAccAnanuvicintya bhASaNAnmRSA te sadA bada1 vivakSitaM niSedhyaM jJAnamatra, tathA cAnyasyApi jJAnatve na kSatiH / 2 kiriyaM akiriyamityAdyagAthAyAmekavacanasya samAdhAnamidamAbhAti / For Personal & Private Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ to jJAne sati bhavati banayikavAdaM nirAcikA evaM vicintaya mRpAvAditvamiti vAyabhUto vA saMyamAvAlyo mokSamArgaH satyatayA vinayapratipasyA nti / anuvicintya bhASaNaM yato jJAne sati bhavati, tatpUrvakatvAcca satyavAdasya, ato jJAnAnabhyupagamAdanuvicintya bhASaNAbhAvaH, tadabhAvAcca teSAM mRSAvAditvamiti // 2 // sAmprataM vainayikavAdaM nirAcikIrSaH prakramate-sadbhyo hitaM 'satyaM paramArtho yathAvasthitapadArthanirUpaNaM vA mokSo vA tadupAyabhUto vA saMyamaH satyaM tadasatyam 'iti' evaM 'vicintayanto manyamAnAH, evamasatyamapi satyamiti manyamAnAH, tathAhi-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgaH satyastamasatyatvena cintayanto vinayAdeva mokSa ityetadasatyamapi satyatvena manyamAnAH, tathA asAdhumapyaviziSTakarmakAriNaM vandanAdikayA vinayapratipattyA sAdhum 'iti' evam 'udAharantaH pratipAdayanto na samyagyathAvasthitadharmasya parIkSakAH, yuktivikalaM vinayAdeva dharma ityevamabhyupagamAt , ka ete ityetadAha-ye 'imeM buddhyA pratyakSAsannIkRtA 'janA iva' prAkRtapuruSA iva janA vinayena caranti vainayikA-vinayAdeva kevalAtsva mokSAvAptirityevaMvAdinaH 'aneke' bahavo dvAtriMzadbhedabhinnatvAtteSAM, te ca vinayecAriNaH kenaciddharmArthinA pRSTAH santo'piza-118 bdAdapRSTA vA "bhAvaM' paramArtha yathArthopalabdhaM vAbhiprAya vA vinayAdeva vargamokSAvAptirityevaM 'vyanaiSuH' vinItavantaHsarvadA sarvasya sarvasiddhaye vinayaM grAhitavantaH, nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, saMbhAvyata eva vinayAtsvakAryasiddhiriti, taduktam"tasAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinaya" iti // 3 // kiMcAnyat-saMkhyAnaM saMkhyA-paricchedaH upa-sAmIpyena saMkhyA upasaMkhyA-samyagyathAvasthitArthaparijJAnaM nopasaMkhyA'nupasaMkhyA tayA'nupasaMkhyayA-aparijJAnena vyAmUDhamatayaste vainayikAH khAgraha astA iti etad-yathA vinayAdeva kevalAtsvargamokSAvAptirityudAhRtavantaH, etacca te mahAmohAcchA1 samuccayArthatvAttacchabdenAnuvicintya bhASaNaparAmarzaH / 2 0kAriNaH / 3 . lambhaM pra0 / eeeeeeeeeeeeeeeeeesel For Personal & Private Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyattiyutaM // 214 // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee ditA 'udAhu' udAhRtavantaH yathaivaM sarvasya vinayapratipattyA svo'rthaH-svargamokSAdikaH asAkam 'avabhAsate' Avirbhavati || 12 samavaprApyate itiyAvat , anupasaMkhyodAhRtizca teSAmevamavagantavyA, tadyathA-jJAnakriyAbhyAM mokSasadbhAve sati tadapAsya vinayAdevaika-|| saraNAdhya sAttadavAptyabhyupagamAditi, yadapyuktaM 'sarvakalyANabhAjanaM tadapi samyagdarzanAdisaMbhave sati vinayasya kalyANabhAkkhaM bhavati naikakasyeti, tadrahito hi vinayopetaH sarvasya prabatayA nyatkAramevApAdayati, tatazca vivakSitArthAvabhAsanAbhAvAtteSAmevaMvAdi|nAmajJAnAvRtatvamevAvaziSyate, nAbhipretArthAvAptirityuktA vainyikaaH|| sAmpratamakriyAvAdidarzanaM nirAcikIrSuH pazcArdhamAha-lavaMkarma tasmAdapazaGkitum-apasatuM zIlaM yeSAM te lavApazaGkino-lokAyatikAH zAkyAdayazca, teSAmAtmaiva nAsti kutastatkriyA tajanito vA karmabandha iti, upacAramAtreNa tvasti bandhaH, tadyathA-'baddhA muktAzca kathyante, muSTigranthikapotakAH / na cAnye dravyataH santi, mussttigrnthikpotkaaH||1|| tathAhi-bauddhAnAmayamabhyupagamo, yathA-'kSaNikAH sarvasaMskArA' iti 'asthitAnAM [ca] || kutaH kriye' tyakriyAvAditvaM, yo'pi skandhapaJcakAbhyupagamasteSAM so'pi saMvRtimAtreNa na paramArthena, yatasteSAmayamabhyupagamaH, tadyathA-vicAryamANAH padArtho na kathaJcidapyAtmAnaM vijJAnena samarpayitumalaM, tathAhi-avayavI tattvAnyasvAbhyo vicAryamANo na ghaTAM prAJcati, nAppavayavAH paramANuparyavasAnatayA'tisUkSmatvAjjJAnagocaratAM pratipadyante, vijJAnamapi jJeyAbhAvenAmUrtasya nirAkAratayA na svarUpaM vibharti, tathA coktam-"yathA yathArthAzcintyante, vivicyante tathA tthaa| yadyetatsvayamarthebhyo, rocate tatra ke vayam ? // 1 // " iti, pracchannalokAyatikA hi bauddhAH, tatrAnAgataiH kSaNaiH cazabdAdatItaizca vartamAnakSaNasyAsaMgatene kriyA, nApi ca 1lavAvazakinaH / agre'pi atra gAthAyAM / 2 tattvA'tattvAbhyAM pra0 / 3 avayavebhyo'bhinnasvetarAbhyAM / / nAppapadArza na kathaJcidaSyAmikAbhyupagamasteSAM soapa saMcA- 'aNikAH sarvasaMskapotakAH / na cAnya tvajaH B214 // For Personal & Private Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ oea00000aceaee0a0200092e tajanitaH karmabandha iti / tadevamakriyAvAdino nAstikavAdinaH sarvApalApitayA lavAvazaGkinaH santo na kriyAmAhuH, tathA akriya AtmA yeSAM sarvavyApitayA te'pyakriyAvAdinaH sAMkhyAH, tadevaM te lokAyatikabauddhasAMkhyA anupasaMkhyayA-aparijJAneneti-etat | pUrvoktamudAhRtavantaH, tathaitattvajJAnenaivodAhRtavantaH, tadyathA-asmAkamevamabhyupagame'rtho'vabhAsate-yujyamAnako bhavatIti, tadevaM zloka-| pUrvArddha kAkAkSigolakanyAyenAkriyAvAdimate'pyAyojyamiti // 4 // sAmpratamakriyAvAdinAmajJAnavijRmbhitaM darzayitumAha sammissabhAvaM ca girA gahIe, se mummuI hoi aNANuvAI / imaM dupakkhaM imamegapakkhaM, AhaMsu chalAyataNaM ca kammaM // 5 // te evamakkhaMti abujjhamANA, virUvarUvANi akiriyvaaii| je mAyaittA bahave maNUsA, bhamaMti saMsAramaNovadaggaM // 6||nnaaicco uei Na asthameti, Na caMdimA vaddhati hAyatI vaa| salilA Na saMdaMti Na vaMti vAyA, vaMjho Niyato kasiNe haloe // 7 // jahAhi aMdhe saha jotiNAvi, rUvAi No passati hINaNette / saMtaMpi te evamakiriyavAI, kiriyaM Na passaMti niruddhapannA // 8 // svakIyayA girA-vAcA svAbhyupagamenaiva 'gRhIte tasminnarthe nAntarIyakatayA vA samAgate sati tasyA''yAtasyArthasya girA pra1 lokAyakitA bauddhAH sAMkhyAH pra. / lateseatseeeeeeeeeeeeeeser dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIya tiyu // 215 // tiSedhaM kurvANAH 'sammizrI bhAvam' astitvanAstitvAbhyupagamaM te lokAyatikAdayaH kurvanti, vAzabdAtpratiSedhe pratipAdye'stitvameva pratipAdayanti, tathAhi - lokAyatikAstAvatsvaziSyebhyo jIvAdyabhAvapratipAdakaM zAstraM pratipAdayanto nAntarIyakatayA''| tmAnaM kartAraM karaNaM ca zAstraM karmatApannAMzca ziSyAnavazyamabhyupagaccheyuH, sarvazUnyatve tvasya tritayasyAbhAvAnmizrIbhAvo vyatyayo | vA / bauddhA api mizrIbhAvamevamupagatAH, tadyathA - "gantA ca nAsti kazcidgatayaH SaD bauddhazAsane proktAH / gamyata iti ca gatiH syAcchutiH kathaM zobhanA bauddhI 1 // 1 // " tathA - 'karma [ca] nAsti phalaM cAstI' tyasati cAtmani kArake kathaM SaGgatayaH ?, jJAna| santAnasyApi saMtAnivyatirekeNa saMvRtimattvAt kSaNasya cAsthitatvena kriyA'bhAvAnna nAnAgatisaMbhavaH, sarvANyapi karmANyabandha| nAni prarUpayanti svAgame, tathA paJca jAtakazatAni ca buddhasyopadizanti, tathA - ' mAtApitarau hatvA buddhazarIre ca rudhiramutpAdya / arhadvadhaM ca kRtvA stUpaM bhittvA ca paJcaite // 1 // AvIcinarakaM yAnti / evamAdikasyAgamasya sarvazUnyatve praNayanamayuktisaMgataM syAt, tathA jAtijarAmaraNarogazoko ttamamadhyamAdhamatvAni ca na syuH, eSa eva ca nAnAvidhakarmavipAko jIvAstitvaM kartRtvaM karmavattvaM cAvedayati, tathA 'gAndharvanagaratulyA mAyAsvanopapAtaghanasadRzAH / mRgatRSNAnIhArAmbucandrikAlAtacakrasamAH // 1 // iti bhASaNAcca spaSTameva mizrIbhAvopagamanaM bauddhAnAmiti / yadivA - nAnAvidhakarmavipAkAbhyupagamAtteSAM vyatyaya eveti, tathA coktam - "yadi zUnyastava pakSo matpakSanivArakaH kathaM bhavati ? / atha manyase na zUnyastathApi matpakSa evAsau // 1 // " ityAdi, tadevaM bauddhAH pUrvoktayA nItyA mizrIbhAvamupagatA nAstitvaM pratipAdayanto'stitvameva pratipAdayanti / tathA sAMkhyA api sarva| vyApitayA akriyamAtmAnamabhyupagamya prakRtiviyogAnmokSasadbhAvaM pratipAdayantaste'pyAtmano bandhaM mokSaM ca svavAcA pratipAdaya For Personal & Private Use Only 12 samava saraNAdhya0 // 215 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ nti, tatazca bandhamokSasadbhAve sati svakIyayA girA sakriyale gRhIte satyAtmanaH sammizrIbhAvaM vrajanti yato na kriyAmantareNa bandhamokSau ghaTete, vAzabdAda kriyatve pratipAdye vyatyaya eva-sakriyatvaM teSAM svavAcA pratipadyate / tadevaM lokAyatikAH sarvAbhAvAbhyu| pagamena kriyA'bhAvaM pratipAdayanti bauddhAzca kSaNikatvAtsarvazUnyatvAccAkriyAmevAbhyupagamayantaH svakIyAgamapraNayanena coditAH santaH sammizrIbhAvaM svavAcaiva pratipadyante, tathA sAMkhyAzcAkriyamAtmAnamabhyupagacchanto bandhamokSasadbhAvaM ca svAbhyupagamenaiva sammizrI - bhAvaM vrajanti vyatyayaM ca etatpratipAditaM / yadivA bauddhAdiH kacitsyAdvAdinA samyagdhetudRSTAntairvyAkulIkriyamANaH san samyagutaraM dAtumasamartho yatkiJcanabhASitayA 'mummuI hoi'tti gadgadabhASitvenAvyaktabhASI bhavati, yadivA prAkRtazailyA chAndasatvAccAyamartho draSTavyaH, tadyathA-- mUkAdapi mUko mUkamUko bhavati, etadeva darzayati- syAdvAdinoktaM sAdhanamanuvadituM zIlamasyetyanuvAdI tatpratiSedhAdananuvAdI, saddhetubhirvyAkulitamanA maunameva pratipadyata iti bhAvaH, ananubhASya ca pratipakSasAdhanaM tathA'dUSayitvA ca svapakSaM pratipAdayanti tadyathA - 'idam' asmadabhyupagataM darzanamekaH pakSo'syeti ekapakSamapratipakSatayaikAntikama viruddhArthAbhidhAyitayA niSpratibAdhaM pUrvAparAviruddhamityarthaH, idaM caivaMbhUtamapi sadi (tkami) tyAha- dvau pakSAvasyeti dvipakSaM - sapratipakSamanaikAntikaM pUrvAparaviruddhArthAbhidhAyitayA virodhivacanamityarthaH, yathA ca virodhivacanatvaM teSAM tathA prAgdarzitameva, yadivedamasmadIyaM darzanaM dvau pakSAvasyeti dvipakSaM -- karmabandhanirjaraNaM prati pakSadvayasamAzrayaNAt, tatsamAzrayaNaM cehAmutra ca vedanAM caurapAradArikAdInAmiva, te hi karacaraNanAsikAdicchedAdikAmihaiva puSpakalpAM svakarmaNo viDambanAmanubhavanti amutra ca narakAdau tatphalabhUtAM vedanAM samanubhavantIti, evaMmanyadapi karmobhayavedyamabhyupagamyate taccedaM 'prANI prANijJAna' mityAdi pUrvavat, tathedamekaH pakSo'syetyeka For Personal & Private Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyutaM // 216 // Deseeseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee pakSaM ihaiva janmani tasya vedyatvAt , taccedam-avijJopacitaM parijJopacitamIryApathaM svapnAntikaM ceti / tadevaM syAdvAdinA'bhiyuktAH 12 samava| khadarzanamevamanantaroktayA nItyA pratipAdayanti, tathA syAdvAdisAdhanokto chalAyatanaM--chalaM navakambalo devadatta ityAdi / saraNAdhya0 'AhuH uktavantaH, cazabdAdanyacca dUSaNAbhAsAdika, tathA karma ca ekapakSadvipakSAdikaM pratipAditavanta iti, yadivA SaDAyatanAni-upAdAnakAraNAni AzravadvArANi zrotrendriyAdIni yasya karmaNastatpaDAyatanaM karmetyevamAhuriti // 5 // sAmpratametaddUSaNAyAha-'te' cArvAkabauddhAdayokriyAvAdina evamAcakSate, sadbhAvamabudhyamAnA mithyAmalapaTalAvRtAtmAnaH paramAtmAnaM ca vyudgrAhayanto 'virUparUpANi nAnAprakArANi zAstrANi prarUpayanti, tadyathA-'dAnena mahAbhogAzca dehinAM suragatizca zIlena / bhAvanayA ca vimuktistapasA sarvANi sidhyanti // 1 // tathA pRthivyApastejo vAyurityetAnyeva catvAri bhUtAni vidyante, naaprH| kazcitsukhaduHkhabhAgAtmA vidyate, yadivatAnyapyavicAritaramaNIyAni na paramArthataH santIti, svagnendrajAlamarumarIcikAnicayadvicandrAdipratibhAsarUpatvAtsarvasyeti / tathA 'sarva kSaNikaM nirAtmaka' 'muktistu zUnyatAdRSTestadarthAH zeSabhAvanA' ityAdIni nAnA-18 | vidhAni zAstrANi vyudgrAhayantyakriyAtmAno'kriyAvAdina iti / te ca paramArthamabudhyamAnA yaddarzanam 'AdAya' gRhItvA bahavo ra manuSyAH saMsAram 'anavadagram' aparyavasAnamarahaTTaghaTInyAyena 'bhramanti' paryaTanti, tathAhi-lokAyatikAnAM sarvazUnyatve prati-|| pAye na pramANamasti, tathA coktam-"tattvAnyupaplutAnIti, yuktyabhAve na sidhyati / sA'sti cetsaiva nastattvaM, tatsiddhau sarvamastu // 216 // | sat // 1 // " na ca pratyakSamevaikaM pramANam , atItAnAgatabhAvatayA pitRnibandhanasyApi vyavahArasyAsiddhaH, tataH sarvasaMvyavahAro 1nAsti pr0| For Personal & Private Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchedaH syAditi / bauddhAnAmapyatyantakSaNikalena vastukhAbhAvaH prasajati, tathAhi-yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH sat, na ca kSaNaH krameNArthakriyAM karoti, kSaNikabahAneH, nApi yogapadyena, [tatkAryANAM] ekaminneva kSaNe sarvakAryApatteH, na caitadRSTamiSTaM vA, naca jJAnAdhAramAtmAnaM guNinamantareNa guNabhUtasya saMkalanApratyayasya sadbhAva ityetacca prAguktaprAyaM, yaccoktaM-'dAnena mahAbhogA' 18 ityAdi tadAhatairapi kathazcidiSyata eveti, na cAbhyupagamA eva bAdhAyai prakalpyanta iti // 6 // punarapi zUnyamatAvirbhAvanAyA-1 ha-sarvazUnyavAdino hyakriyAvAdinaH sarvAdhyakSAmAdityodgamanAdikAmeva kriyAM tAvanirundhantIti darzayati-Adityo hi sarva|| janapratIto jagatpradIpakalpo divasAdikAlavibhAgakArI sa eva tAvanna vidyate, kutastasyodgamanamastamayanaM vA ?, yacca jAjvalya-18 mAnaM tejomaNDalaM dRzyate tad bhrAntamatInAM dvicandrAdipratibhAsamRgatRSNikAkalpaM vartate / tathA na candramA vardhate zuklapakSe, nApyaparapakSe pratidinamapahIyate, tathA 'na salilAni' udakAni 'syandante' parvatanijharebhyo na sravanti / tathA vAtAH satatagatayo na vAnti / kiM bahunoktena ?, kRtsno'pyayaM loko 'vandhyaH ' arthazUnyo 'niyato' nizcitaH abhAvarUpa itiyAvat , sarvamidaM yadupalabhyate tanmAyAkhapnendrajAlakalpamiti // 7 // etatparihartukAma Aha-yathA hyandho jAtyandhaH pazcAdvA 'hInanetraH' apagatacakSuH18 | 'rUpANi' ghaTapaTAdIni 'jyotiSApi' pradIpAdinApi saha vartamAno 'na pazyati' nopalabhate, evaM te'pyakriyAvAdinaH sadapi ra ghaTapaTAdikaM vastu tatkriyAM cAstikhAdikAM parispandAdikAM vA [kriyAM] na pazyanti / kimiti ?, yato niruddhA-AcchAditA jJAnAvaraNAdinA karmaNA prajJA-jJAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-AgopAlAGganAdipratItaH samastAndhakArakSayakArI kamalAkarodghA-2 TanapaTIyAnAdityodgamaH pratyahaM bhavannupalakSyate, takriyA ca dezAddezAntarAvAptyA'nyatra devadattAdau pratItA'numIyate / candramAzca dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyava ciyutaM // 217 // pratyahaM kSIyamANaH samastakSayaM yAvatpunaH kalAbhivRddhyA pravardhamAnaH saMpUrNAvasthA(sthAM)yAM yAvadadhyakSeNaivopalakSyate / tathA saritazca 12 samava|prAvRSi jalakallolAvilAH syandamAnA dRzyante / vAyavazca vAnto vRkSabhaGgakampAdibhiranumIyante / yaccoktaM bhavatA-sarvamidaM | saraNAdhyaka mAyAkhamendrajAlakalpamiti, tadasat, yataH sarvAbhAve kasyacidamAyArUpasya satyasyAbhAvAnmAyAyA evAbhAvaH syAt , yazca mAyAM 8 pratipAdayet yasya ca pratipAdyate sarvazUnyale tayorevAbhAvAtkutastavyavasthitiriti ?, tathA svapno'pi jAgradavasthAyAM satyAM vyavasthApyate tasyA abhAve tasyApyabhAvaH sAttataH svapnamabhyupagacchatA bhavatA tannAntarIyakatayA jAgradavasthA'vazyamabhyupagatA bhavati, tadabhyupagame ca sarvazUnyabahAniH, na ca svapno'pyabhAvarUpa eva, svapne'pyanubhUtAdeH sadbhAvAt , tathA coktam-"aNuhUyadiTThaciMtiya suyapayaiviyAradevayA'NUyA / sumiNassa nimittAI puNNaM pAvaM ca NAbhAvo // 1 // " indrajAlavyavasthA'pyaparasatyale sati bhavati, tadabhAve tu kena kasya cendrajAlaM vyavasthApyeta ?, dvicandrapratibhAso'pi rAtrau satyAmekasizca candramasyupalabhakasadbhAve ca ghaTate na 8|sarvazUnyale, na cAbhAvaH kasyacidapyatyantatuccharUpo'sti, zazaviSANakUrmaromagaganAravindAdInAmatyantAbhAvaprasiddhAnAM samAsapra| tipAdyasyaivArthasyAbhAvo na pratyekapadavAcyArthakheti, tathAhi-zazo'pyasti viSANamapyasti kiM satra zazamastakasamavAyi viSANaM nAstItyetatpratipAdyate, tadevaM saMbandhamAtramatra niSidhyate nAtyantiko vasvabhAva iti, evamanyatrApi draSTavyamiti / tadevaM vidyamA-| nAyAmapyastItyAdikAyAM kriyAyAM niruddhaprajJAstIrthikA akriyAvAdamAzritA iti // 8 // aniruddhaprajJAstu yathAvasthitArthave-18 // 217 / / dino bhavanti, tathAhi-avadhimanaHparyAyakevalajJAninatrailokyodaravivaravartinaH padArthAn karatalAmalakanyAyena pazyanti, samasta1 anubhUtadRSTacintitazrutaprakRtivikAradevatAnUpAH / svapnasya nimittAni puNyaM pApaM ca nAbhAvaH // 1 // 2 vendrajAlaM pra0 / BOSS0000000000099999 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29999000000000000 zrutajJAnino'pi AgamabalenAtItAnAgatAnarthAn vidanti, ye'pyanye'STAGganimittapAragAste'pi nimittabalena jIvAdipadArthaparicchedaM vidadhati, tadAha saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca, nimittadehaM ca uppAiyaM ca / aDhaMgameyaM bahave ahittA, logaMsi jANaMti aNAgatAiM // 9 // keI nimittA tahiyA bhavaMti, kesiMci taM vippaDieti NANaM / te vijabhAvaM aNahijjamANA, AhaMsu vijAparimokkhameva // 10 // te evamakkhaMti samiJca loga, tahA tahA (gayA)samaNA mAhaNA yAsayaM kaDaM NannakaDaM ca dukkhaM, Ahesu vijAcaraNaM pamokkhaM // 11 // te cakkhu logaMsiha NAyagA u, maggANusAsaMti hitaM pyaannN| tahA tahA sAsayamAhu loe, jaMsI payA mANava! saMpagADhA // 12 // 'sAMvatsara' miti jyotiSa svapnapratipAdako granthaH svapnastamadhItya 'lakSaNaM' zrIvatsAdikaM, cazabdAdAntarabAbabhedabhinnaM, 'nimittaM' vAkprazastazakunAdikaM dehe bhavaM dehaM-maSakatilakAdi, utpAte bhavamautpAtikam-ulkApAtadigdAhanirghAtabhUmika|mpAdikaM, tathA aSTAGgaM ca nimittamadhItya, tadyathA-bhaumamutpAtaM svapnamAntarikSamAjhaM kharaM lakSaNaM vyaJjanamityevaMrUpaM navamapUrvatatIyAcAravastuvinirgataM sukhaduHkhajIvitamaraNalAbhAlAbhAdisaMsUcakaM nimittamadhItya loke'sinnatItAni vastuni anAgatAni ca 120000000000000000000000 wijainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 'jAnanti' paricchindanti, na ca zUnyAdivAdeSvetad ghaTate, tasAdapramANakameva tairabhidhIyata iti // 9 // evaM vyAkhyAte sati | S| 12 sabhavazIlAGkA- Aha paraH-nanu vyabhicAryapi zrutamupalabhyate, tathAhi-caturdazapUrvavidAmapi SaTsthAnapatisamAgama ughuSyate kiM punaraSTAGganimitta- saraNAdhya0 cAIyavR zAstravidAm ?, atra cAGgavarjitAnAM nimittazAstrANAmAnuSTubhena chandasArdhatrayodaza zatAni sUtraM tAvantyeva sahasrANi vRttistAva-| ciyutaM |tpramANalakSA paribhASeti, aGgasya tvardhatrayodazasahasrANi sUtraM, tatparimANalakSAvRttiraparimitaM vArtikamiti, tadevamaSTAGganimittavedi-18 // 218 // nAmapi parasparataH SaTsthAnapatitatvena vyabhicAritvamata idamAha-'keItyAdi, chAndasatvAtprAkRtazailyA vA liGgavyatyayaH, kAnicinimittAni 'tathyAni' satyAni bhavanti, keSAzcittu nimittAnAM nimittavedinAM vA buddhivaikalyAttathAvidhakSayopazamAbhAvena tat |nimittajJAnaM 'viparyAsaM' vyatyayameti, ArhatAnAmapi nimittavyabhicAraH samupalabhyate, kiM punastIthikAnAM?, tadevaM nimittazAstrasya // vyabhicAramupalabhya 'te' akriyAvAdino 'vidyAsadbhAvaM' vidyAmanadhIyAnAH santo nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatIti matvA te | 'AhaMsu vijApalimokkhameva' vidyAyAH zrutasya vyabhicAreNa tasya parimokSaM-parityAgamAhuH uktavantaH, yadivA-kriyAyA || abhAvAdvidyayA-jJAnenaiva mokSaM-sarvakarmacyutilakSaNamAhuriti / kaciccaramapAdasyaivaM pAThaH, 'jANAmu logaMsi vayaMti maMda'tti, |vidyAmanadhItyaiva khayameva lokamasin vA loke bhAvAn svayaM jAnImaH, evaM 'maMdA' jaDA vadanti, na ca nimittasya tathyatA, | tathAhi-kasyacitkacitkSute'pi gacchataH kAryasiddhidarzanAt , sacchakunasadbhAve'pi kAryavidhAtadarzanAd, ato nimittblenaadeshvi-1|||218|| dhAyinAM mRSAvAda eva kevalamiti, naitadasti, na hi samyagadhItasya zrutasyArthe visaMvAdo'sti, yadapi SaTsthAnapatitakhamudghopyate 4 1 bodhavaikalyAt yadvA nimittazabdena nimittazAstrANi tena tadviSayakabuddhivaikalyAt / For Personal & Private Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nasya, evaM suvivecitaM niyamApa vyabhicAro, na hi suvivecita kAlasaMgato bhavati ?, na hi ma-18 tadapi puruSAzritakSayopazamavazena, na ca pramANAbhAsavyabhicAre samyakpramANavyabhicArAzaGkA kartu yujyate, tathAhi-marumarIcikAnicaye jalagrAhi pratyakSaM vyabhicaratItikRkhA kiM satyajalagrAhiNo'pi pratyakSasya vyabhicAro yuktisaMgato bhavati ?, na hi ma-16 zakavartiragnisiddhAvupadizyamAnA vyabhicAriNIti satyadhUmasyApi vyabhicAro, na hi suvivecitaM kArya kAraNaM vyabhicaratIti, tata-16 zva pramAturayamaparAdho na pramANasya, evaM suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicaratIti, yazca kSute'pi kAryasiddhidarzanena vyabhicAraH | zakyate so'nupapannaH, tathAhi-kAryAkUtAt kSute'pi gacchato yA kAryasiddhiH sA'pAntarAle itarazobhananimittabalAtsaMjAtetyevamava18 gantavyaM, zobhananimittaprasthitasyApItaranimittabalAtkAryavyAghAta iti, tathA ca zrutiH-kila buddhaH skhaziSyAnAhUyoktavAn , yathA-18 'dvAdazavArSikamatra durbhikSaM bhaviSyatItyato dezAntarANi gacchata yUyaM te tadvacanAdgacchantastenaiva pratiSiddhAH, yathA 'mA gacchata yUyam, ihAcaiva puNyavAn mahAsattvaH saMjAtastatprabhAvAtsubhikSaM bhaviSyati' tadevamantarA'paranimittasadbhAvAttadyabhicArazaGketi sthitam // // 10 // sAmprataM kriyAvAdimataM duSayiSustanmatamAviSkurvannAha-ye kriyAta eva jJAnanirapekSAyAH dIkSAdilakSaNAyA mokSamicchanti te evamAkhyAnti, tadyathA-'asti mAtA pitA asti sucIrNasya karmaNaH phala miti, kiM kRtAta evaM kathayanti ?-kriyAta eva sarva sidhyatIti svAbhiprAyeNa 'lokaM sthAvarajaGgamAtmakaM 'sametya jJAkhA, kila vayaM yathAvasthitavastuno jJAtAra ityevamabhyupagamya sarva mastyevetyevaM sAvadhAraNaM pratipAdayanti, na kathazcinnAstIti, kathamAkhyAnti ?-'tathA tathA' tena (tena) prakAreNa, yathA yathA kriyA tathA tathA svarganarakAdikaM phalamiti, te ca zramaNAstIrthikA brAhmaNA vA kriyAta eva siddhimicchanti, kiJca-yat kimapi saMsAre | // duHkhaM tathA sukhaM ca tatsarva khayamevAtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA, na caitadakriyAvAde ghaTate, tatra hyakriyakhAdAtmano'kRtayo For Personal & Private Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya ciyuta // 219 // reva sukhaduHkhayoH saMbhavaH syAt, evaM ca kRtanAzAkRtAbhyAgamau syAtAm, atrocyate, satyamastyAtmasukhaduHkhAdikaM, na vastyeva, tathAhi - yadyastyeva ityevaM sAvadhAraNamucyate tatazca na kathaJcinnAstItyApannam evaM ca sati sarva sarvAtmakamApadyeta, tathA ca sarvalokasya vyavahArocchedaH syAt, na ca jJAnarahitAyAH kriyAyAH siddhiH, tadupAyaparijJAnAbhAvAt na copAyamantareNopeyamavApyata iti pratItaM, sarvA hi kriyA jJAnavatyeva phalavatyupalakSyate, uktazce- "paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThati sahasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA nAhI cheyapAvayaM / / 1 / / " ityato jJAnasyApi prAdhAnyaM nApi jJAnAdeva siddhiH, kriyArahitasya jJAnasya paGgo|riva kAryasiddheranupapatterityAlocyAha- 'AhaMsu vijjAcaraNaM pamokkhaM'ti, na jJAnanirapekSAyAH kriyAyAH siddhiH, andha| syeva, nApi kriyAvikalasya jJAnasya paGgoriva, ityevamavagamya 'AhuH' uktavantaH, tIrthakaragaNadharAdayaH, kamAhuH 1, mokSaM, kathaM ?, vidyA ca-jJAnaM caraNaM ca kriyA te dve api vidyete kAraNatvena yasyeti vigRhyArzaAditAnmatvarthIyo'ca, asau vidyAcaraNo - | mokSaH - jJAnakriyAsAdhya ityarthaH, tamevaMsAdhyaM - mokSaM pratipAdayanti / yadivA'nyathA pAtanikA, kenaitAni samavasaraNAni pretipAditAni ? yaccoktaM yacca vakSyate ityetadAzaGkayAha- 'te evamakkhaMtI' tyAdi, aniruddhA - kacidapyaskhalitA prajJAyate'nayeti prajJA| jJAnaM yeSAM tIrthakRtAM te'niruddhaprajJAH, ta 'evam' anantaroktayA prakriyayA samyagAkhyAnti - pratipAdayanti 'lokaM' caturdazaraujvAtmakaM sthAvarajaGgamAkhyaM vA 'sametya' kevalajJAnena karatalAmalakanyAyena jJAkhA tathAgatAH - tIrthakarakhaM kevalajJAnaM ca gatAH, 1 prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati kiMvA jJAsyati chekapApakaM // 1 // jJAnasya jJAninAM caiva nindApradveSamaHsaraiH / upaghAtaizva vimaizva, jJAnanaM karma badhyate // 2 // keSucidAdazaiSu dRzyate zloko'yamazubhakriyAyA jJAnapUrvikAyAH phalavattAjJApanAya na tadA virodhaH 2 'praNItAni' ityapi / For Personal & Private Use Only 12 samavasaraNAdhya0 // 219 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ |'zramaNA' sAdhavo 'brAhmaNAH saMyatAsaMyatAH, laukikI vA vAcoyuktiH, kimbhUtAsta evamAkhyAntIti sambandhaH, tathA tatheti vA kacitpAThA, yathA yathA samAdhimArgo vyavasthitastathA tathA kathayanti, etacca kathayanti-yathA yatkizcitsaMsArAntargatAnAmasumatAM duHkham-asAtodayakhabhAvaM, tatpratipakSabhUtaM ca sAtodayApAditaM sukhaM, tatsvayam-AtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA kRtamiti, tathA coktam-"sebo puvakayANaM kammANaM pAvae phalavivAgaM / avarAhesuguNesu ya NimittamittaM paro hoi ||1etccaahustiirthkrgnndhraadyH, tadyathA-vidyA-jJAnaM caraNaM-cAritraM kriyA tatpradhAno mokSastamuktavanto, na jJAnakriyAbhyAM parasparanirapekSAbhyAmiti, tathA coktam- "kriyAM ca sajjJAnaviyoganiSphalAM, kriyAvihInAM ca vibodhasampadam / nirasyatA klezasamUhazAntaye, khayA zivAyAlikhiteva pddhtiH||1||" // 11 // kizca-'te' tIrthakaragaNadharAdayo'tizayajJAnino'sin loke cakSuriva || cakSurvartante, yathA hi cakSuryogyadezAvasthitAn padArthAn paricchinatti evaM te'pi lokasya yathAvasthitapadArthAviSkaraNaM kArayanti, tathA'smin loke te nAyakAH-pradhAnAH, tuzabdo vizeSaNe, sadupadezadAnato nAyakA iti, etadevAha-'mArga jJAnAdikaM mokSamArga 'anuzAsati' kathayanti prajanA-prajAyanta iti prajAH-prANinasteSAM, kimbhUtaM ?, hitaM, sadgatiprApakamanarthanivAraka ca, kizca-caturdazarajjvAtmake loke pazcAstikAyAtmake vA yena yena prakAreNa dravyAstikanayAbhiprAyeNa yadvastu zAzvataM tattathA 8 'ta AhuH uktavantaH, yadivA loko'yaM prANigaNaH saMsArAntarvartI yathA yathA zAzvato bhavati tathA tathaivAhuH, tadyathA-yathA | yathA mithyAdarzanAbhivRddhistathA tathA zAzvato lokaH, tathAhi-tatra tIrthakarAhArakavAH sarva eva karmabandhAH sambhAvyanta iti, 1 nedaM prtyntre| 2 sarvaH pUrvakRtAnAM karmaNAM prApnoti phalavipAkaM / aparAdheSu guNeSu ca nimittamAtra paro bhavati // 1 // Eeeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 samavasaraNAdhya. sUtrakRtAGgaM tathA ca mahArambhAdibhizcaturbhiH sthAnIvA narakAyuSkaM yAvanivartayanti tAvatsaMsArAnuccheda iti, athavA yathA yathA rAgadveSAzIlAGkA-6 divRddhistathA tathA saMsAro'pi zAzvata ityAhuH, yathA yathA ca karmopacayamAtrA tathA tathaiva saMsArAbhivRddhiriti / duSTamanovAkAyA- cAryAyavR bhivRddhau vA saMsArAbhivRddhiravagantavyA, tadevaM saMsArasyAbhivRddhirbhavati / 'yasmiMzca' saMsAre, prajAyanta iti 'prajAH' jantavaH, he ciyuta mAnava !, manuSyANAmeva prAyaza upadezArhakhAnmAnavagrahaNaM, samyagnArakatiryaGnarAmarabhedena 'pragADhA' prakarSeNa vyavasthitA iti // 22 // // 12 // lezato jantubhedapradarzanadvAreNa tatparyaTanamAha je rakkhasA vA jamaloiyA vA, je vA surA gaMdhavA ya kAyA / AgAsagAmI ya puDhosiyA je, puNo puNo vippariyAsuveti // 13 // jamAhu ohaM salilaM apAragaM, jANAhi NaM bhavagahaNaM dumokkhaM / jaMsI visannA visayaMgaNAhiM, duhao'vi loyaM aNusaMcaraMti // 14 // na kammuNA kamma khati bAlA, akammuNA kamma khaveMti dhIrA / medhAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakareMti pAvaM // 15 // te tIyauppannamaNAgayAiM, logassa jANaMti thaagyaaiN| NetAro annesi aNannaNeyA, buddhA hu te aMtakaDA bhavaMti // 16 // // 220 // For Personal & Private Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ eaoneroceaeaseeeeao2000000 'ye kecana vyantarabhedA rAkSasAtmAnaH, tadgrahaNAca sarve'pi vyantarA gRhyante tathA yamalaukikAtmAnaH, a(mbAmba)mbAdayastadupalakSaNAtsarve bhavanapatayaH tathA ye ca 'surA' saudharmAdivaimAnikAH, cazabdAjjyotiSkAH sUryAdayaH, tathA ye 'gAndharvA' vidyAdharA vyantaravizeSA vA, tadgrahaNaM ca prAdhAnyakhyApanArtha, tathA 'kAyAH pRthivIkAyAdayaH SaDapi gRhyanta iti / punaranyena prakAreNa | sattvAnsaMjighRkSurAha--ye kecana 'AkAzagAmina' saMprAptAkAzagamanalabdhayazcaturvidhadevanikAyavidyAdharapakSivAyavaH, tathA ye |ca 'pRthivyAzritAH pRthivyaptejovanaspatidvitricatuSpaJcendriyAste sarve'pi khakRtakarmabhiH punaH punarvividham-anekaprakAraM paryAsaM parikSepamarahaTTaghaTInyAyena paribhramaNamupa-sAmIpyena yAnti-gacchantIti // 13 // kizcAnyat--'yaM' saMsArasAgaram AhuH-u|ktavantastIrthakaragaNadharAdayastadvidaH, kathamAhuH ?-khayambhuramaNasalilaughavadapAraM, yathA svayambhuramaNasalilaudho na kenacijalacareNa sthalacareNa vA lavayituM zakyate evamayamapi saMsArasAgaraH samyagdarzanamantareNa lavayituM na zakyata iti darzayati-'jAnIhi' | avagaccha Namiti vAkyAlaGkAre, bhavagahanamidaM-caturazItiyonilakSapramANaM yathAsambhavaM saGgyeyAsayeyAnantasthitikaM duHkhena mu cyata iti durmokSaM-duruttaramastivAdinAmapi, kiM punarnAstikAnAm ?, punarapi bhavagahanopalakSitaM saMsArameva vizinaSTi-'yatra' | yasin saMsAre sAvadyakarmAnuSThAyinaH kumArgapatitA asatsamavasaraNagrAhiNo 'viSaNNA' avasaktA viSayapradhAnA aGganA viSayAGganAstAbhiH, yadivA viSayAzcAGganAzca viSayAGganAstAbhirvazIkRtAH sarvatra sadanuSThAne'vasIdanti, ta evaM viSayAGganAdike paGke viSaNNA 'dvidhA'pi' AkAzAzritaM pRthivyAzritaM ca lokaM, yadivA sthAvarajaGgamalokaM 'anusaMcaranti' gacchanti, yadivA-'dvidhA SO902030204039392002292009 dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciyuta sUtrakRtAGgaM 'pi' iti liGgamAtrapravrajyayA'viratyA (ca) rAgadveSAbhyAM vA loka-caturdazarajjvAtmakaM khakRtakarmapreritA 'anusazcaranti' bambhra 12 samavazIlAkA- 18 myanta iti // 14 // kizcAnyat-te evamasatsamavasaraNAzritA mithyAvAdibhirdorairabhibhUtAH sAvadyetaravizeSAnabhijJAH santaH / saraNAdhya0 cAIyavR karmakSapaNArthamabhyudyatA nirvivekatayA sAvadyameva karma kurvate, na ca 'karmaNA' sAvadyArambheNa 'karma' pApaM 'kSapayanti' vyapanayanti, ajJAnavAdAlA iva bAlAsta iti, yathA ca karma kSipyate tathA darzayati-'akarmaNA tu Azravanirodhena tu antazaH zailezyavasthAyAM // 22 // karma kSapayanti 'vIrAH' mahAsattvAH sadvaidyA iva cikitsayA''mayAniti / medhA-prajJA sA vidyate yeSAM te medhAvinaH-hitAhita prAptiparihArAbhijJA lobhamayaM-parigrahamevAtItAH parigrahAtikramAllobhAtItAH-vItarAgA ityarthaH, 'santoSiNaH' yena kenacitsantuSTA avItarAgA apIti, yadivA yata evAtItalobhA ata eva santoSiNa iti, ta evaMbhUtA bhagavantaH 'pApam' asadanuSThAnApAditaM karma 'na kurvanti' nAdadati, kacitpAThaH, 'lobhabhayAdatItA' lobhazca bhayaM ca samAhAradvandaH, lobhAdvA bhayaM tasAdatItAH santo-12 || piNa iti, na punaruktAzaGkA vidheyeti, ato (vidheyAtra yato)lobhAtItakhena pratiSedhAMzo darzitaH, santoSiNa ityanena ca vidhyaMza |2|| iti, yadivA lobhAtItagrahaNena samastalobhAbhAvaH saMtoSiNa ityanena tu satyapyavItarAgale notkaTalobhA iti lobhAbhAvaM darzayannaparakaSAyebhyo lobhasya prAdhAnyamAha, ye ca lobhAtItAste'vazyaM pApaM na kurvanti iti sthitam // 15 // ye ca lobhAtItAste // 22 // kimbhUtA bhavanti ityAha-'te' vItarAgA alpakaSAyA vA 'lokasya' paJcAstikAyAtmakasa prANilokasya vA'tItAni-anyajanmAcaritAni utpannAni vartamAnAvasthAyIni anAgatAni-ca bhavAntarabhAvIni sukhaduHkhAdIni 'tathAgatAni' yathaiva sthitA-10 For Personal & Private Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ ni tathaiva avitathaM jAnanti, na vibhaGgajJAnina iva viparItaM pazyanti, tathAhyAgama: - " aNagAre NaM bhaMte ! mAI micchAdiTThI rAyagihe Nayare samohae vANArasIe nayarIe ruvAI jANai pAsaha 1, jAva se se daMsaNe vivajjAse bhavatI" tyAdi, te cAtItAnAgata| vartamAnajJAninaH pratyakSajJAninazcaturdaza pUrvavido vA parokSajJAninaH 'anyeSAM' saMsArotitISUNAM bhavyAnAM mokSaM prati netAraH sadupadezaM vA pratyupadeSTAro bhavanti, na ca te svayambuddhalAdanyena nIyante tatrAvabodhaM kArya ( dhavantaH kriyanta ityananyaneyAH, hitAhitaprAptiparihAraM prati nAnyasteSAM netA vidyata iti bhAvaH / te ca 'buddhAH' svayaM buddhAstIrthakaragaNadharAdayaH, huzabdazvazabdArthe vizeSaNe va, tathA ca pradarzita eva, te ca bhavAntakarAH saMsAropAdAnabhUtasya vA karmaNo'ntakarA bhavantIti // 16 // yAvadadyApi bhavAntaM na kurvanti tAvatpratiSedhyamaMzaM darzayitumAha te va kuvaMti Na kAravaMti, bhUtAhisakAi duguMchamANA / sayA jatA vippaNamaMti dhIrA, vi tti (NNA ) dhIrA ya havaMti ege // 17 // Dahare ya pANe buDDhe ya pANe, te Attao pAsai savvaloe / ubbehatI logamiNaM mahaMtaM, buddhe'pamattesu parivaejA // 18 // je Ayao para 1 anagAro bhadanta | mAyI mithyAdRSTiH rAjagRhe nagare samavahataH vArANasyAM nagaryA rUpANi jAnAti pazyati ?, yAvatsa tasya darzanaviparyAso bhavati / 2 tadA svayaM padArthAnAM jJAtAraste iti svayamityAdi / 3 tatvAvabodhakArya ta itya0 pra0 / 4 ca pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyayavR ciyutaM // 222 // o vAvi ccA, alamappaNo hoMti alaM paresiM / taM joibhUtaM ca sayAvasejjA, je pAukujjA aNuvIta dhammaM // 19 // attANa jo jANati jo ya logaM, gaI ca jo jANai NAgaIM ca / jo sAsa jANa asAsayaM ca, jAtiM (ca) maraNaM ca jaNovavAyaM // 20 // 'te' pratyakSajJAninaH parokSajJAnino vA viditavedyAH sAvadyamanuSThAnaM bhUtopamardAbhizaGkayA pApaM karma jugupsamAnAH santo na | svataH kurvanti, nApyanyena kArayanti, kurvantamapyaparaM nAnumanyante / tathA svato na mRSAvAdaM jalpanti nAnyena jalpayanti nA| pyaparaM jalpantamanujAnanti, evamanyAnyapi mahAvratAnyAyojyAnIti / tadevaM 'sadA' sarvakAlaM 'yatAH saMyatAH pApAnuSThAnAnnivRttA vividhaM - saMyamAnuSThAnaM prati 'praNamanti' prahIbhavanti / ke te !-' dhIrAH ' mahApuruSA iti / tathaike kecana heyopAdeyaM vijJAyApizabdAtsamyakparijJAyai tadeva niHzaGkaM yajJjinaiH praveditamityevaMkRtanizcayAH karmaNi vidArayitavye vIrA bhavanti, yadivA parISahopasargAnIka vijayAdvIrA iti pAThAntaraM vA 'viSNattivIrA ya bhavaMti ege' 'eke' kecana gurukarmANo'lpasattvAH vijJaptiH| jJAnaM, tanmAtreNaiva vIrA nAnuSThAnena, na ca jJAnAdevAbhilaSitArthAvAptirupajAyate, tathAhi - " adhItya zAstrANi bhavanti mUrkhA, yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi, na jJAnamAtreNa karotyarogam ||1|| || 17 || kAni punastAni 1 jugupsantaH pra0 jugupsAM kurvanta iti nAmadhAtoH caiva zatari / 2 cakAro'pizabdArthe yadvA dhIrAvi iti bhaviSyati / 30ya vA ta0 pra0 / For Personal & Private Use Only 12 samavasaraNAdhya0 // 222 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtAni ? yacchaGkayA''rambhaM jugupsanti santa ityetadAzakyAha-ye kecana 'Dahare'tti laghavaH kunthvAdayaH sUkSmA vA, te sarve'pi prANAH-prANinaH ye ca vRddhAH-bAdarazarIriNastAnsarvAnapyAtmatulyAn-Atmavatpazyati-sarvasminnapi loke yAvatpramANaM mama tAvadeva kunthorapi, yathA vA mama duHkhamanabhimatamevaM sarvalokasyApi, sarveSAmapi prANinAM duHkhamutpadyate, duHkhAdvodvijanti, tathA cAgamaH- "puDhavikAe NaM bhaMte ! akaMte samANe kerisayaM veyaNaM veei !" ityAdyAH sUtrAlApakAH, iti makhA te'pi nAkramitavyA18na saMghaTTanIyAH, ityevaM yaH pazyati sa pazyati / tathA lokamimaM mahAntamutprekSate, SaDjIvasUkSmabAdarabhedairAkulakhAnmahAntaM, yadi vA'nAdyanidhanakhAnmahAn lokaH, tathAhi-bhavyA api kecana sarveNApi kAlena na setsyantIti, yadyapi dravyataH SaDdravyAtmakatvAt kSetratazcaturdazarajjupramANatayA sAvadhiko lokastathApi kAlato bhAvatazcAnAdyanidhana khAtparyAyANAM cAnantakhAnmahAn lokastamutprekSata iti / evaM ca lokamutprekSamANo buddhaH-avagatatattvaH sarvANi prANisthAnAnyazAzvatAni, tathA nAtrApasade saMsAre sukhale| zo'pyastItyevaM manyamAnaH 'apramatteSu' saMyamAnuSThAyiSu yatiSu madhye tathAbhUta eva pariH-samantAdvajet parivrajet , yadivA | buddhaH san 'pramatteSu' gRhastheSu apramattaH san saMyamAnuSThAne parivrajediti // 18 // kiJca-'yA' svayaM sarvajJa Atmanastrailokyo|daravivaravartipadArthadarzI yathA'vasthitaM lokaM jJAkhA tathA yazca gaNadharAdikaH 'parataH' tIrthakarAderjIvAdIn padArthAn vidikhA pa-|| | rebhya upadizati sa evaMbhUto heyopAdeyavedI 'AtmanastrAtumalaM' AtmAnaM saMsArAvaTAtpAlayituM samartho bhavati, tathA pareSAM ca | 1 saMbandhe SaSTI apinA dezAdivyavacchedaH / 2 upacaritasarvalavyavacchedAya, bhinnaM vA vAkyametat / 3 pRthvIkAyiko bhadanta ! AkrAntaH san kIdRzI vedanAM vedayati ? / 4. varvANi sthAnA. pr.| Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeer For Personal & Private Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18 sadupadezadAnatastrAtA jAyate, 'taM' sarvajJaM svata eva sarvavedinaM tIrthakarAdikaM paratovedinaM ca gaNadharAdikaM 'jyotirbhUtaM' padArthapra 12 samavazIlAGkA- kAzakatayA candrAdityapradIpakalpamAtmahitamicchan saMsAraduHkhodvignaH kRtArthamAtmAnaM bhAvayan 'satatam' anavaratam 'Avaset / saraNAdhya. cAryAyavR-1 seveta, gurvantika eva yAvajjIva vaset , tathA coktam-"nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe ciyutaM gurukulavAsaM Na muMcaMti // 1 // " ka evaM kuryuH ? iti darzayati--ye karmapariNatimanuvicintya "mANussakhettajAi" ityAdinA // 223 // durlabhAM ca saddharmAvApti saddharma vA zrutacAritrAkhyaM kSAntyAdidazavidhasAdhudharma zrAvakadharma vA 'anuvicintya' paryAlocya jJAnA vA tameva dharma yathoktAnuSThAnataH 'prAduSkuyuH prakaTayeyuH te gurukulavAsaM yAvajIvamAsevanta iti, yadivA ye jyotirbhUtamAcArya satatamAsevanti ta evAgamajJA dharmamanuvicintya 'loka' paJcAstikAyAtmakaM caturdazarajjvAtmakaM vA prAduSkuryuriti kriyA // 19 // kiMcAnyat-yo hyAtmAnaM paralokayAyinaM zarIrAvyatiriktaM sukhaduHkhAdhAraM jAnAti yazcAtmahiteSu pravartate sa AtmajJo bhavati / yena cAtmA yathAvasthitasvarUpo'haMpratyayagrAhyo ni to bhavati tenaivAyaM sarvospi lokaH pravRttinivRttirUpo vidito bhavati, sa | eva cAtmajJo'stItyAdikriyAvAdaM bhASitumarhatIti dvitIyavRttasyAnte kriyA / yazca 'loka' carAcaraM vaizAkhasthAnasthakaTisthakarayugmapuruSAkAraM cazabdAdalokaM cAnantAkAzAstikAyamAnaM jAnAti, yazca jIvAnAm 'Agatim' AgamanaM kutaH samAgatA nArakAstiyazco manuSyA devAH ? kairvA karmabhirnArakAdikhenotpadyante ? evaM yo jAnAti, tathA 'anAgatiM ca' anAgamanaM ca, kutra 8 // 22 // | gatAnAM nAgamanaM bhavati ? cakArAttadgamanopAyaM ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka yo jAnAti, ttraanaagtiH-siddhirshesskrmcyu| 1 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // 2 0bhijJAto pra0 / dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ tirUpA lokAgrAkAzadezasthAnarUpA vA grAhyA, sA ca sAdiraparyavasAnA / yazca 'zAzvataM nityaM sarvavastujAtaM dravyAstikanayAzrayAd 'azAzvataM' vAnityaM pratikSaNavinAzarUpaM paryAyanayAzrayaNAt , cakArAnnityAnityaM cobhayAkAraM sarvamapi vastujAtaM yo jAnAti, tathA hyAgamaH-'NeraiyA davaTTayAe sAsayA bhAvaTTayAe asAsayA" evamanye'pi tiryagAdayo draSTavyAH / athavA nirvANa-12 zAzvataM saMsAraH-azAzvatastadgatAnAM saMsAriNAM khakRtakarmavazagAnAmitazcetazca gamanAditi / tathA 'jAtim' utpattiM nAraka-1 tiryaanuSyAmarajanmalakSaNAM 'maraNaM ca' AyuSkakSayalakSaNaM, tathA jAyanta iti janAH-sattvAsteSAmupapAtaM yo jAnAti, sa ca nArakadevayorbhavatIti, atra ca janmacintAyAmasumatAmutpattisthAnaM yonirbhaNIyA, sA ca sacittA'cittA mizrA ca tathA zItA uSNA mizrA ca tathA saMvRtA vivRtA mizrA cetyevaM saptaviMzatividheti / maraNaM-punastiryamanuSyayoH, cyavanaM-jyotiSkavaimAnikAnAm udvartanA-bhavanapativyantaranArakANAmiti // 20 // kizca aho'vi sattANa viuddaNaM ca, jo AsavaM jANati saMvaraM ca / dukkhaM ca jo jANati nijaraM ca, so bhAsiumarihai kiriyavAdaM // 21 // saddesu rUvesu asajjamANo, gaMdhesu rasesu adussamANe / No jIvitaM No maraNAhikaMkhI, AyANagutte valayA vimukke // 22 // ttibemi / iti zrIsamavasaraNAdhyayanaM dvAdazamaM samattaM // (gAthAgra0 568) 1 nairayikA dravyArthatayA zAzvatA bhAvArthatayA azAzvatAH / For Personal & Private Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Daeseses sUtrakRtAGgaM __ 'sattvAnAM' khakRtakarmaphalabhujAmadhastAnnArakAdau duSkRtakarmakAriNAM vividhAM virUpAM vA kuttttnaa-jaatijraamrnnrogshokk-19|| 12 samavazIlAGkA- | tAM zarIrapIDA, cazabdAttabhAvopAyaM yo jAnAti, idamuktaM bhavati-sarvArthasiddhAdArato'dhaHsaptamI narakabhuvaM yAvadasumantaH sa-|| saraNAdhyaka cAIyavR kamoNo vivartante, tatrApi ye gurutarakoNaste pratiSThAnanarakayAyino bhavantItyevaM yo jAnIte / tathA AzravatyaSTaprakAraM karma yena | ciyutaM sa AzravaH sa ca prANAtipAtarUpo rAgadveSarUpo vA mithyAdarzanAdiko veti taM tathA 'saMvaram AzravanirodharUpaM yAvadazeSayo-|| 18 ganirodhakhabhAvaM, cakArAtpuNyapApe ca yo jAnIte tathA 'duHkham' asAtodayarUpaM tatkAraNaM ca yo jAnAti 'sukhaM ca tadvipa-| // 224 // yeyabhUtaM yo jAnAti, tapasA yo nirjarAMca, idamuktaM bhavati yaH karmabandhahetUn tadviparyAsahetUMzca tulyatayA jAnAti, tathAhi| "yathAprakArA yAvantaH, saMsArAvezahetavaH / tAvantastadviparyAsA, nirvANAvezahetavaH // 1 // " sa eva paramArthato 'bhASituM vaktumarha-18 |ti, kiM tad ? ityAha-kriyAvAdam, asti jIvo'sti puNyamasti pApamasti ca pUrvAcaritasya karmaNaH phalamityevaMrUpaM vAdamiti / / | tathAhi-jIvAjIvAzravasaMvarabandhapuNyapApaMnirjarAmokSarUpA navApi padArthAH zlokadvayenopAttAH, tatra ya AtmAnaM jAnAtItyanena | |jIvapadArthaH, lokamityanenAjIvapadArthaH, tathA gatyanAgatiH zAzvatetyAdinA'nayoreva khabhAvopadarzanaM kRtaM, tathA''zravasaMvarau kharU-18|| peNevopAtto, duHkhamityanena tu bandhapuNyapApAni gRhItAni, tadavinAbhAvibAhuHkhasya, nirjarAyAstu svAbhidhAnenaivopAdAnaM, tatpha-za |labhUtasya ca mokSasyopAdAnaM draSTavyamiti, tadevametAvanta eva padArthAstadabhyupagamena cAstItyAdikaH kriyAvAdo'bhyupagato bhavatI-18 | ti, yazcaitAn padArthAn 'jAnAti' abhyupagacchati sa paramArthataH kriyAvAda jAnAti / nanu cAparadarzanoktapadArthaparijJAnenaM samya-18|rA 1 AdinA'zAzvataM / 2 ajIvapakSe'nAgatiH sthitiH yadvA jIvAnAM te ajIvakRte iti / 3 vaiSayikamukhasya duHkharUpalAna duHkhasya puNyAvinAbhAvakhAnupapattiH / 4 jJAnAcchUddhA tataH prarUpaNeti samyagvAdilazakA / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ gavAditvaM kamAnAbhyupagamyate , taduktapadArthAnAmevAghaTamAnakhAt , tathAhi-naiyAyikadarzanena tAvatpramANaprameyasaMzayaprayojanaha STAntasiddhAntAvayavatarkanirNayavAdajalpavitaNDAhelAbhAsacchalajAtinigrahasthAnAnItyete SoDaza padArthA abhihitAH, tatra heyopAdeya18 (nivRtti) pravRttirUpatayA yena padArthaparicchittiH kriyate tatpramIyate'neneti pramANaM, tacca pratyakSAnumAnopamAnazAbdabhedAccaturdA, tatrendriyArthasaMnikarSotpannaM jJAnamavyapadezyamavyabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSaM, tadatrendriyArthayoryaHsaMbandhastasmAdyadutpannaM, nAbhivyataM, jJAnaM, na sukhAdikam , avyapadezyamiti vyapadezyale zAbdaprApteH, avyabhicAri taddhi dvicandrajJAnavadyabhicaratIti, vyavasAyAtmakamiti nizcayAtmakaM pratyakSaM, tatrAsya pratyakSatA na budhya(yujya)te, tathAhi-yatrAtmArthagrahaNaM prati sAkSAyApriyate tadeva pratyakSaM, taccAvadhimanaHparyAyakevalAtmakam , etacAparopAdhidvAreNa pravRtteranumAnavatparokSamiti, upacArapratyakSaM tu syAt , na copacArastattvacintAyAM vyApriyata iti / anumAnamapi pUrvavaccheSavatsAmAnyatodRSTamiti vidhA, tatra kAraNAtkAryAnumAnaM pUrvavat kAryAtkAraNAnumAnaM zeSavat sAmAnyatodRSTaM tu cUtamekaM vikasitaM dRSTvA puSpitAztA jagatIti yadivA devadattAdau gatipUrvikA sthAnAt sthAnAntarAvApti dRSTvA''dityepi gatyanumAnamiti, tatrApyanyathAnupapattireva gamikA, na kAraNAdikaM, tayA vinA kAraNasya kArya prati vyabhicA. rAt, yatra tu sA vidyate tatra kAryakAraNAdivyatirekeNApi gamyagamakabhAvo dRSTaH, tadyathA-bhaviSyati zakaTodayaH, kRttikAdarzanAditi, taduktam-"anyathA'nupapannakha, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathA'nupapannakha, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // " apicapratyakSasyAprAmANye tatpUrvakasyAnumAnasyAprAmANyamiti / prasiddhasAdhAtsAdhyasAdhanamupamAnaM, yathA gaurgavayastathA, atra ca sajJAsa1 janAnAM yAtmA jJAnakharUpa itIndriyAdinA'bhivyajyate jJAnaM teSAM tUtpadyate / 2 sukhasyApIndriyArthotpannatvAt / / indriyArthItthaM / dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sa sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyuta // 225 // zarIrandriyArthabuddhimanaHpravRtievAsAbhiriti, zarIra mA buddhirityetaca jJAna jJisaMbandhapratipattirupamAnArthaH, atrApi siddhAyAmanyathA'nupapattAvanumAnalakSaNavena tatraivAntarbhAvAtpRthakpramANasamanupapannameva, atha || 12 samavanAstyanupapattistato vyacicArAdapramANatopamAnasya / zAbdamapi na sarva pramANaM, kiM tarhi 1, AptapraNItasyaivAgamasya prAmANyaM, na || saraNAdhya. cAhadyatirekeNAparasyAptatA yuktiyukteti, etaccAnyatra nirloThitamiti / kiJca-sarvamapyetatpramANamAtmano jJAnaM jJAnaM cAtmano gunnH| naiyAyika(guNazca) pRthakpadArthatayA'bhyupagantuM na yukto, rUparasAdInAmapi pRthakpadArthatA''patteH, atha prameyagrahaNenendriyArthatayA te'pyAzritAH, tatvanirAsaH | satyamAzritAH, na tu yuktiyuktAH, tathAhi-dravyavyatirekeNa teSAmabhAvAt tadgrahaNe ca teSAmapi grahaNaM siddhameveti na yuktaM pRthagupAdAnam / prameyaM khAtmazarIrendriyArthabuddhimanaHpravRttidoSapretyabhAvaphaladuHkhApavargAH, tatrAtmA sarvasya draSTopabhoktA ce(sa )cchAdveSaprayalasukhaduHkhajJAnAnumeyaH, sa ca jIvapadArthatayA gRhIta evAsAbhiriti, zarIraM tu tasya bhogAyatanaM, bhogAyatanAnIndriyANi, bhoktavyA indriyArthAH, etadapi zarIrAdikaM jIvAjIvagrahaNenoktamasAbhiriti / upayogo buddhirityetacca jJAnavizeSaH, sa ca jIvaguNatayA jIvopAdAnatayo(neno)pAtta eva / sarvaviSayamantaHkaraNaM yugapajjJAnAnutpattiliGga manaH, tadapi dravyamanaH paudgalikamajIvagrahaNena gRhItaM, bhAvamanasvAtmaguNakhAjIvagrahaNeneti / AtmanaH sukhaduHkhasaMvedanAnAM nirvartanakAraNaM pravRttiH, sApi pRthakpadArthatayA nAbhyupagantuM yuktA, | tathAhi-pravRttirityAtmecchA, sA cAtmaguNa eva, AtmAbhiprAyatayA jJAnavizeSakhAd, AtmAnaM dUSayatIti doSaH, tadyathA-asyAtmano nedaM zarIramapUrvam , anAdikhAdasya, nApyanuttaram , anantakhAtsantateriti, (zarIre pUrvatayA sAntatayA vA)yo'yamAtmano'dhyava // 225 // |sAyaH sa dopo, rAgadveSamohAdiko vA doSaH, ayamapi doSo jIvAbhiprAyatayA tadantarbhAvIti na pRthgvaacyH| pretyabhAvaH-paralokasadbhAvo'yamapi sasAdhano jIvAjIvagrahaNenopAttaH, phalamapi sukhaduHkhopabhogAtmakaM, tadapi jIvaguNa evAntarbhavatIti na pRthagupadeSTa For Personal & Private Use Only w
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyamiti, duHkhamityetadapi vividhabAdhanayogarUpamiti na phalAdatiricyate, janmamaraNaprabandhocchedarUpatayA sarvaduHkhaprahANalakSaNo mokSaH, sa cAsAbhirupAtta eveti / kimityanavadhAraNAtmakaH pratyayaH saMzayaH, asAvapi nirNayajJAnavadAtmaguNa eveti, yena prayuktaH pravartate tatprayojanaM, tadapIcchAvizeSakhAdAtmaguNa eva, avipratipattiviSayApanno'rtho dRSTAntaH, asAvapi jIvAjIvayoranyataraH, na caitAvatA'sya pRthakpadArthatA yuktA, atiprasaGgAd , avayavagrahaNena ca tasyottaratra grahaNAditi / siddhAntazcaturvidhaH, tadyathA| sarvatatrAviruddhastatre'dhikRto'rthaH sarvatantrasiddhAntaH 1, yathA sparzanAdInIndriyANi sparzAdaya indriyArthAH pramANaiH prameyasya grahaNamiti | 1, samAnatatrasiddhaH paratatrAsiddhaH pratitantrasiddhAnto yathA sAGkhyAnAM nAsata AtmalAbho na ca sataH sarvathA vinAza iti, tathA coktam-"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" iti 2, yatsiddhAvanyasyArthasyAnuSaGgeNa siddhiH so'dhikaraNasiddhAntaH |3, yathendriyavyatirikto jJAtA''tmA'sti darzanasparzanAbhyAmekArthagrahaNAditi, tatrAnuSaGgiNoK 1 indriyanAnAvaM 2 niyataviSayANIndriyANi 3 khaviSayagrahaNaliGgAni ca 4 jJAtu nasAdhanAni 5 sparzAdiguNavyatiriktaM dravyaM 6 guNAdhikaraNa 7 maniyataviSayAzcetanAH 8 iti, pUrvArthasiddhAveteAH sidhyanti, naitairvinA pUrvArthaH saMbhavatIti 3, aparIkSitArthAbhyupagamAttadvizeSaparIkSaNamabhyupagamasiddhAntaH4, tadyathA, kiM zabda iti vicAre kazcidAha-astu dravyaM zabdaH, sa tu kiM nityo'thAnityaH ?, ityevaM vicAraH, sa cAyaM caturvidho'pi siddhAnto na jJAnavizeSAdatiricyate, jJAnavizeSasyAtmaguNakhAdguNasya ca guNigrahaNena grahaNAd na pRthagupAdAnamiti4 / athAvayavAH-pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAni, tatra sAdhyanirdezaH pratijJA, yathA nityaH zabdo'nityo veti, hinoti-gamayati pratijJAtamarthamiti hetuH, tadyathA-utpattidharmakakhAt, sAdhyasAdharmyavaidharmyabhAve dRSTAntaH udAharaNaM, yathA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ghaTa iti, vaidhodAharaNaM yadanityaM na bhavati tadutpattimadapi na bhavati yathA''kAzamiti, tathA na tatheti vA pakSadharmopasaMhAra zIlAGkA- upanayaH, tadyathA-anityaH zabdaH kRtakakhAd ghaTavattathA cAyaM, anityakhAbhAve kRtakalamapi na bhavatyAkAzavat na tathA'yamiti, saraNAdhya cAryAyavR. pratijJAhekhoH punarvacanaM nigamanaM, tasmAdanitya iti, te cAmI pazcApyavayavA yadi zabdamAtraM tataH zabdasya paugilakakhAtpudgalAnAM | naiyAyikattiyuta cAjIvagrahaNena grahaNAna pRthagupAdAnaM nyAyyam, atha tajjaM jJAnaM tato jIvaguNakhAt. jIvagrahaNenaivopAdAnamiti, jJAnavizeSapa-16 tatvanirAsaH // 226 // dArthatA'bhyupagame ca padArthabahukhaM syAd, anekaprakArakhAjjJAnavizeSANAmiti / saMzayAcaM bhavitavyatApratyayaH sadarthaparyAlocanA-18 |tmakastarkaH, yathA bhavitavyamatra sthANunA puruSeNa veti, ayamapi jJAnavizeSa eva, na ca jJAnavizeSANAM jJAturabhinnAnAM pRthak pa-18 dArthaparikalpanaM samanujAnate vidvAMsaH / saMzayatarkAbhyAmuttarakAlabhAvI nizcayAtmakaH pratyayo nirNayaH, ayamapi prAgvana jJAnAda-18 tiricyate, kiJca-asya nizcayAtmakatayA pratyakSAdipramANAntarbhAvAna pRthag nirdezo nyAyya iti / tisraH kathAH-vAdo jalpo vitaNDA ceti, tatra pramANatarkasAdhanopAlambhaH siddhAntAviruddhaH paJcAvayavopapannaH pakSapratipakSaparigraho vAdaH, sa ca tattvajJAnA the ziSyAcAryayorbhavati, sa eva vijigISuNA sAdhaM chalajAtinigrahasthAnasAdhanopAlambho jalpaH, sa eva pratipakSasthApanAhIno 19 vitaNDeti, tatrAsAM tisRNAmapi kathAnAM bheda eva nopapadyate, yatastattvacintAyAM tattvanirNayArtha vAdo vidheyo, na chalajalpAdinA // tattvAvagamaH kartuM pAyete, chalAdikaM hi paravaJcanArthamupanyasyate, na ca tena tattvAvagatiH iti satyapi bhede naivAsAM padArthatA, yato yadeva paramArthato vastuvRttyA vasvasti tadeva paramArthatayA'bhyupagantuM yuktam , vAdAstu puruSecchAvazena bhavanto'niyatA vartante(tat) na | teSAM padArthateti, kiJca-puruSecchAnuvidhAyino vAdAH kukkuTalAvakAdiSvapi pakSapratipakSaparigraheNa bhavantyatasteSAmapi tattvaprAptiH varacyate, kiJca-asya nizcayAtmakatA siddhAntAviruddhaH paJcAvayavAnopAlambho jalpaH, sa For Personal & Private Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAna caitadiSyata iti / asiddhAnaikAntikaviruddhA hekhAbhAsAH, hetuvadAbhAsanta iti hekhAbhAsAH, tatra samyagdhetUnAmapi na tattvavyavasthitiH kiM punastadAbhAsAnAM ?, tathAhi-iha yanniyataM vasvasti tadeva tatvaM bhavitumarhati, hetavastu kacidvastuni sAdhye hetavaH kvacidahetava ityaniyatAsta iti / atha 'chalam' arthavidhAto'rthavikalpopapattyeti, tatrArthavizeSe vivakSite'bhihite vakturabhiprA| yAdarthAntarakalpanA vAkachalaM, yathA navakambalo'yaM devadattaH, atra ca navaH kambalo'syeti vakturabhiprAyo vigrahe ca vizeSo na sa|| mAse, tatrAyaM chalavAdI nava kambalA asyetyetadbhavatAbhihitamiti kalpayati, na cAyaM tathetyevaM pratiSedhayati, tatra chalamityasakA darthAbhidhAnaM, tadyadi chalaM na tarhi tattvaM, tattvaM cenna tarhi chalaM, paramArtharUpalAttattvasyeti, tadevaM chalaM tattvamityatiriktA vAcoyu ktiH / dUSaNAbhAsAstu jAtayaH, tatra samyagradUSaNasyApi na tattvavyavasthitiH, aniyatakhAt, aniyatatvaM ca yadevaikasmin samyagradUSaNaM tadevAnyatra dUSaNAbhAsaM, puruSazaktyapekSakhAcca dUSaNadUSaNAbhAsavyavasthiteraniyatasamiti kutaH punardUSaNAbhAsarUpANAM jAtInAm , avAstavatcAttAsAmiti / vAdakAle vAdI prativAdI vA yena nigRhyate tanigrahasthAnaM, tacca vAdino'sAdhanAGgavacanaM prativAdinastado(zca tattadoSodbhAvanaM vihAya yadanyadabhidhIyate naiyAyikaistatpralApamAtramiti, tacca pratijJAhAniH pratijJAntaraM pratijJAvirodha ityAdikam , etacca vicAryamANaM na nigrahasthAnaM bhavitumarhati, bhavadapi ca puruSasyaivAparAdhaM kartumalaM, na khetattatvaM bhavitumarhati, vaktRgu NadoSau hi parArthe'numAne'dhikriyete na tu tattvamiti, tadevaM na naiyAyikoktaM tattvaM tattvenAyituM yujyate, tasyoktanItyA sadoSakhA|| diti // nApi vaizeSikoktaM tattvamiti, tathAhi-dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAstattvamiti, tatra pRthivyatejovAyurAkAzaM kAlo | 18|| digAtmA mana iti nava dravyANi, tadatra pRthivyaptejovAyUnAM pRthagdravyakhamanupapanna, tathAhi-ta eva paramANavaH prayogavisrasA For Personal & Private Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga 18|| bhyAM pRthivyAditvena pariNamanto'pi na khakIyaM dravyatvaM tyajanti, na cAvasthAbhedena dravyabhedo yuktaH, atiprasaGgAditi / AkA-18| 12 samavazIlAGkA- 18| zakAlayozcAsmAbhirapi dravyatvamabhyupagatameva, dizastvAkAzAvayavabhUtAyA anupapannaM pRthagdravyatvamatiprasaGgadoSAdeva, Atmanazca sva- saraNAdhya0 cAyIyavR- zarIramAtravyApina upayogalakSaNasyAbhyupagatameva dravyatvamiti, manasazca pudgalavizeSatayA pudgaladravye'ntarbhAva iti [paramANuvat ], vaizeSikatattiyutaM bhAvamanasazca jIvaguNatvAdAtmanyantarbhAva iti / yadapi tairabhidhIyate, yathA pRthivItvayogAtpRthivIti, tadapi svaprakriyAmAtrameva, tvanirAsaH // 227 // yato na hi pRthivyAH pRthagbhUtaM pRthivItvamapi yena tadyogAtpRthivI bhaved , apitu sarvamapi yadasti tatsAmAnyavizeSAtmakaM nara| siMhAkAramubhayasvabhAvamiti, tathA coktam-"nAnvayaH sa hi bhedatvAnna bhedo'nvayavRttitaH / mRdbhedadvayasaMsargavRttijA (rjA) tyantaraM ghttH||1||" tathA-"na naraH siMharUpatvAnna siMho nrruuptH| zabdavijJAna kAryANAM, bhedAjAtyantaraM hi sH||1||" ityAdi / atha rUparasagandhasparzA rUpidravyavRttevizeSaguNAH, tathA saGkhyAparimANAni pRthakkhaM saMyogavibhAgau parakhAparakhe ityete sAmAnyaguNAH | sarvadravyavRttikhAt, tathA buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskArA AtmaguNAH, guruvaM pRthivyudakayodbhavalaM pRthivyudakAmiSu sneho'mbhasyeva vegAkhyaH saMskAro mUrtadravyeSveva AkAzaguNaH zabda iti / tatra saGkhyAdayaH sAmAnyaguNA rUpAdivadravyakhabhA(vAmA)vatvena paropAdhikatvAdguNA eva na bhavanti, athApi syustathApi na guNAnAM pRthaktvavyavasthA, tatpRthaktvabhAve dravyasvarUpahAneH 'guNa // 227 // paryAyavad dravya (tattvA0a05 mU0)mitikRtvA ato nAntarIyakatayA dravyagrahaNenaiva grahaNaM nyAyyamiti na pRthagbhAvaH / kic-tsy| bhAvastattvamityucyate, bhAvapratyayazca yasya guNasya hi bhAvAd dravye zabdanivezastadabhidhAne 'tvatalA' vityanena bhavati, tatra ghaTo rakta udakasyAhArako jalavAn savaireva ghaTa ucyate, atra ca ghaTasya bhAvo ghaTatvaM raktasya bhAvo raktatvaM AhArakasya bhAva AhArakatvaM For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeees jalavato bhAvo jalavattvamityatra ghaTasAmAnyaraktaguNakriyAdravyasaMvandharUpANAM guNAnAM sadbhAvAt dravye pRthubunAkAra udakAdyAharaNakSama kuTakAkhye zabdasya ghaTAderabhinivezastatra tvatalau, iha ca raktAkhyaH ko guNo? yat sadbhAvAt , kataraca tad dravyaM yatra zabdanivezo yena bhAvapratyayaH syAditi ? / kimidAnIM raktasya bhAvo raktatvamiti na bhavitavyaM ?, bhavitavyamupacAreNa, tathAhi-rakta ityetadravyatvenopacarya tasya sAmAnya bhAva iti raktatvamiti, na copacArastattvacintAyAmupayujyate, zabdasiddhAveva tasya kRtArthatvAditi / | zabdazcAkAzasya guNa eva na bhavati, tasya paudgalikatvAd, AkAzasya cAmUrtatvAditi / zeSaM tu prakriyAmAtraM na sAdhanaSa NayoraGgam / kriyApi dravyasamavAyinI guNavatpRthagAzrayituM na yukteti / atha sAmAnyaM, tadvidhA-paramaparaM ca, tatra paraM mahAsattAkhyaM dravyAdipadArthavyApi, tathAcoktam-"saditi yato dravyaguNakarmasu sA sattA" aparaM ca dravyatvaguNatvakarmatvAtmakaM, tatra na tAvanmahAsattAyAH pRthakpadArthatA yujyate, yatastasyAM yaH saditi pratyayaH sa kimaparasattAnibandhana uta svata eva ?, tat | yadyaparasattAnibandhanastatrApyayameva vikalpo'to'navasthA, atha svata eva tatastadvad dravyAdiSvapi svata eva satpratyayo bhaviSyatIti kimapairasattayA'jAgalastanakalpayA vikalpitayA ?, kizca-dravyAdInAM kiM satAM sattayA satpratyaya utAsatAM ?, tat yadi satAM svata eva satpratyayo bhaviSyati kiM tayA ?, asatpakSe tu zazaviSANAdiSvapi sattAyogAtsatpratyayaH syAditi, tathA coktam| "svato'rthAH santu sattAvatsattayA kiM sadAtmanAm ? / asadAtmasu naiSA syaatsrvthaatiprsnggtH||1||" ityAdi / etadeva dUSaNamaparasAmAnye'pyAyojyaM, tulyayogakSematvAt / kiJca-asAbhirapi sAmAnyavizeSarUpatvAdvastunaH kathaJcittadiSyata eveti, tasya ca 1 samAnakhabhAvo bhAvaH / 2 guNasya padArthakharUpalAnna pRthakpadArthatA / 3 dravyAdibhinnayA / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM kathazcittadavyatirekAd dravyagrahaNenaiva grahaNamiti / atha vizeSAH, te cAtyantavyAvRttibuddhihetutvena parairAzrIyante, tatredaM cintyate- 12 samavazIlAGkA- IS yA teSu vizeSabuddhiH sA nAparavizeSahetakA''zrayitavyA, anavasthAbhayAt , svataH samAzrayaNe ca tadvad dravyAdiSvapi vishessbuddhiH||4|| saraNAdhya0 cAryAMya- | syAtki dravyAdivyatiriktairvizeSairiti ?, dravyAvyatiriktAstu vizeSA asAbhirapyAzrIyante, sarvasya sAmAnyavizeSAtmakatvAditi / vaizeSikatattiyutaM etattu prakriyAmAtra, tadyathA-nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAH, nityadravyANi ca caturvidhAH paramANavo muktAtmAno muktamanAMsi | tvanirAsa: // 228 // |ca, iti niyuktikatvAdapakarNayitavyamiti / samavAyastu-ayutasiddhAnAmAdhArAdheyabhUtAnAM ya iha pratyayahetuH sa samavAya ityu|cyate, asAvapi nityazcaikazcAzrIyate, tasya ca nityatvAtsamavAyino'pi nityA Aporan , tadanityatve ca tasyApyanityatvApattiH // tadAdhArarUpatvAttasya, tadekatvAca sarveSAM samavAyinAmekatvApattiH, tasya cAnekatvamiti / kiJca-ayaM samavAyaH saMbandhaH, tasya || ca dviSThatvAd guMtasiddhatvameva daNDadaNDinoriva, vIraNAnAM ca kaTotpattau tadrUpatayA vinAzaH kaTarUpatayotpattiranvayarUpatayA vyavasthAnamiti dugdhadanorivetyevaM vaizeSikamate'pi na samyak padArthAvasthitiriti / sAmprataM sAGkhyadarzane tattvanirUpaNaM prakramyate-tatra prakRtyAtmasaMyogAtsRSTirupajAyate, prakRtizca sattvarajastamasAM sAmyAvasthA tato mahAn mahato'haGkAraH ahaGkArAdekAdazendriyANi paJcatanmAtrANi tanmAtrebhyaH paJca bhUtAnIti, caitanyaM puruSasya svarUpaM, sa cAkartA nirguNo bhokteti / tatra parasparaviruddhAnAM | // 228 // sattvAdInAM guNAnAM prakRtyAtmanAM niyAmakaM guNinamantareNaikatrAvasthAnaM na yujyate, kRSNasitAdiguNAnAmiva, na ca mahadAdivi| 1 vakSyamANaM / 2 etannirUpaNaM / 3 aparavizeSabhAvayordoSAt / 4 yugmayominnatvena / 5 pRthagbhUtA varNA prAhyAH, varNamayAni dravyANi, teSAM guNAnAM vA khayaM dravyAntareNa yathA nAvasthAnaM viruddhAnAM / seeeeeeeeeeeeeeees eeeeeeeeeeeeeeeeed dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAre janye prakRtivaiSamyotpAdane kazciddhetuH, tadyatiriktavasvantarAnabhyupagamAd, AtmanazcAkartRkhenAkizcitkarakhA , svabhAvavaiSamyAbhyupagame tu nirhetukabApaternityaM sattvamasattvaM vA syAditi, uktaM ca-"nityaM sattvamasattvaM vA'hatoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM, kaadaacitkkhsNbhvH||1||" apica-mahadahaGkArau saMvedanAdabhinnau pazyAmaH, tathAhi-buddhiradhyavasA-18 | yo'haGkArazcAhaM sukhyahaM duHkhItyevamAtmakaH pratyayaH, tayozcidrUpatayA''tmaguNavaM, na jaDarUpAyAH prakRtervikArAvetAviti / apica|| yeyaM tanmAtrebhyo bhUtotpattiriSyate, tadyathA-gandhatanmAtrAtpRthivI rasatanmAtrAdApaH rUpatanmAtrAttejaH sparzatanmAtrAdvAyuH zabda-II | tanmAtrAdAkAzamiti, sA'pi na yuktikSamA, yato yadi bAhyabhUtAzrayeNaitadabhidhIyate, tadayuktaM, teSAM sarvadA bhAvAt , na kadAci|danIdRzaM jagaditikRkhA, atha pratizarIrAzrayaNAdetaducyate, tatra kila khagasthi kaThinalakSaNA pRthvI zleSmAsRg dravalakSaNA ApaH paktilakSaNaM tejaH prANApAnalakSaNo vAyuH zuSiralakSaNamAkAzamiti, tadapi na yujyate, yatovApi keSAzciccharIrANAM zukrAmRkprabhavotpattiH, na tatra tanmAtrANAM gandho'pi samupalakSyate, adRSTasyApi kAraNakhakalpane'tiprasaGgaH syAt , aNDajodbhijAGkurAdInAmapyanyata evotpattirbhavantI samupalakSyate, tadevaM vyavasthite pradhAnamahadahaGkArAdikotpattiryA sAMkhyaiH khaprakriyayA'bhyupagamyate tattainiyuktikameva svadarzanAnurAgeNAbhyupagamyata iti / AtmanazcAkartRkhAbhyupagame kRtanAzo'kRtAgamazca syAt bandhamokSAbhAvazca, | nirguNale ca jJAnazUnyatApattirityato bAlapralApamAtra, prakRtezcAcetanAyA AtmArtha pravRttiyuktivikaleti / atha bauddhamataM nirUpyate-16 tatra hi padArthA dvAdazAyatanAni, tadyathA-cakSurAdIni paJca rUpAdayazca viSayAH paJca zabdAyatanaM dharmAyatanaM ca, dharmAH-sukhAdayo / 1 vaidhA0 pra0 / 2 gandhaH saMbandhalezayoH / 3 tanmAtrApaJcakasva / 4 mAnasamiti zabdAntaraM, tasya zabdamayavicArAtmakatvAt / eeeeeeeeeeeeeeer For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM dvAdazAyatanaparicchedake pratyakSAnumAne dve eva pramANe, tatra cakSurAdI(didravye)ndriyANyajIvagrahaNenaivopAttAni, bhAvendriyANi tu 12 samakazIlAGkA- jIvagrahaNeneti, rUpAdayazca viSayA ajIvopAdAnenopAttAna pRthagupAdAtavyAH, zabdAyatanaM tu paudgalikabAcchabdasyAjIvagrahaNena gRhI. saraNAdhya. cAryAya | taM, na ca prativyakti pRthakapadArthatA yuktisaMgateti, dharmAtmakaM sukhaM duHkhaM ca yadyasA(tAsA)todayarUpaM tato jIvaguNakhAjIve'ntarbhAvaH | ttiyutaM atha tatkAraNaM karma tataH paugalikakhAdajIva iti / pratyakSaM ca tenirvikalpakamiSyate, taccAnizcayAtmakatayA prvRttinivRtyornngg||229|| | mityapramANameva, tadaprAmANye tatpUrvakakhAdanumAnamapIti, zeSasvAkSepaparihAro'nyatra suvicArita iti neha pratanyata ityanayA dizA mImAMsakalokAyatamatAbhihitatattvanirAkaraNaM svabuddhyA vidheyaM, tayoratyantalokaviruddhapadArthAnAM zrayaNAnna sAkSAdupanyAsaH |kRta iti / tasmAtpArizeSyasiddhA ahaMduktA nava sapta vA padArthAH satyAH tatparijJAnaM ca kriyAvAde hetuH nAparapadArthaparijJAna| miti // 21 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSuH samyagvAdaparijJAnaphalamAdarzayannAha-'zabdeSu' veNuvINAdiSu zrutisukhadeSu 'rU| peSu ca' nayanAnandakAriSu 'AsaGgamakurvan' gAyaMmakurvANaH, anena rAgo gRhItaH, tathA 'gandheSu kuthitakalevarAdiSu 'raseSu | ca' antaprAntAzanAdiSu aduSyamANo'manojJeSu dveSamakurvan , idamuktaM bhavati-zabdAdiSvindriyaviSayeSu manojJetareSu rAgadveSAbhyA-12 IS| manapadizyamAno 'jIvitam asaMyamajIvitaM nAbhikA t , nApi parISahopasagairabhidruto maraNamabhikAGkeca , yadivA jIvitamara-17 | NayoranabhilASI saMyamamanupAlayediti / tathA mokSArthinA''dIyate gRhyata ityAdAnaM saMyamastena tasinvA sati gupto, yadivA- // 229 // mithyAvAdinA''dIyate ityAdAnam-aSTaprakAraM karma tasinnAdAtavye manovAkAyairguptaH samitazca, tathA bhAvavalayaM-mAyA tayA | vimukto maayaamuktH| itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadeva // 22 // samAptaMsamavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanamiti // For Personal & Private Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha trayodazaM zrIyAthAtathyAdhyayanaM prArabhyate // Merever samAtaM samavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanaM, tadanantaraM trayodazamArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane paravAdimatAni nirUpitAni tanirAkaraNaM cAkAri, tacca yAthAtathyena bhavati, tadiha pratipAdyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramadvArAntargatooNdhikAro'yaM, tadyathA-ziSyaguNadIpanA, anyacca-anantarAMdhyayaneSu dharma-19 samAdhimArgasamavasaraNAkhyeSu yadavitathaM yAthAtathyena vyavasthitaM yacca viparItaM vitathaM tadapi lezatotra pratipAdayiSyata iti / nAmaniSpanne tu nikSepe yAthAtathyamiti nAma, tadadhikRtya niyuktikRdAha NAmatahaM ThavaNatahaM davatahaM ceva hoi bhAvatahaM / vvatahaM puNa jo jassa sabhAvo hoti dabvassa // 122 // || bhAvatahaM puNa niyamA NAyavvaM chavihami bhAvaMmi / ahavA'vi nANadaMsaNacarittaviNaeNa ajjhappe // 123 // jaha suttaM taha attho caraNaM cAro tahatti NAyavvaM / saMtaMmi [ya] pasaMsAe asatI pagayaM duguMchAe // 124 // AyariyaparaMparaeNa AgayaM jo u cheyabuddhIe / kovei cheyavAI jamAlinAsaM sa NAsihiti // 125 // .. |Na kareti dukkhamokkhaM ujjamamANo'vi sNjmtvesuN| tamhA attukkariso bajeabbo jatijaNeNaM // 126 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ asthAdhyayanasya yAthAtathyamabhiprAyaH iha yathAzavedhayAMza eva pradhAnabhAvamadada caturdhA, tatra nAmamApane tayathA upayogala-18 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyattiyuta // 230 // POSSSSS99999 l asyAdhyayanasya yAthAtathyamiti nAma, taca yathAtathAzabdasya bhAvapratyayAntasya bhavati, tatra yathAzabdollaGghanena tathAzabdasya 13 yAthA | nikSepaM kartaniyuktikArasthAyamabhiprAyaH-iha yathAzabdo'yamanuvAde vartate, tathAzabdazca vidheyArthe, tadyathA-yathaivedaM vyava-13 tathyAdhya sthitaM tathaivedaM bhavatA vidheyamiti, anuvAda vidheyayozca vidheyAMza eva pradhAnabhAvamanubhavatIti, yadivA-yAthAtathyamiti tathyamatastadeva nirUpyata iti / tatra tathAbhAvastathyaM yathAvasthitavastutA, tannAmAdi caturdhA, tatra nAmasthApane sugame, dravyatathyaM / | gAthApazcArdhena pratipAdayati, tatra dravyatathyaM punaryo 'yasya' sacittAdeH svabhAvo dravyaprAdhAnyAdyadyasya svarUpaM, tadyathA-upayogalakSaNo jIvaH kaThinalakSaNA pRthivI dravalakSaNA Apa ityAdi, manuSyAdervA yo yasya mArdavAdiH khabhAvo'cittadravyANAM ca go-18 zIrSacandanakambalaratnAdInAM dravyANAM svabhAvaH, tadyathA-uNhe karei sIyaM sIe uNhattaNaM puNa karei / kaMbalarayaNAdINaM esa sahA| vo muNeyavo // 1 // bhAvatathyamadhikRtyAha-bhAvatathyaM punaH 'niyamataH' avazyaMbhAvatayA paDvidhe audayikAdike bhAve jJAtavyaM, tatra karmaNAmudayena nivRtta audayikaH karmodayApAdito gatyAdyanubhAvalakSaNaH, tathA karmopazamena nivRtta aupazamikA-karmAnudayalakSaNa ityarthaH, tathA kSayAjjAtaH kSAyikaH-apratipAtijJAnadarzanacAritralakSaNaH, tathA kSayAdupazamAca jAtaH kSAyopaza| miko-dezodayopazamalakSaNaH, pariNAmena nivRttaH pAriNAmiko jIvAjIvabhavyakhAdilakSaNaH, pazcAnAmapi bhAvAnAM dvikAdisaM| yogAniSpannaH sAnipAtika iti / yadivA-'adhyAtmani AntaraM caturdhA bhAvatathyaM draSTavyaM, tadyathA-jJAnadarzanacAritravina- // 230 // yatathyamiti, tatra jJAnatathyaM matyAdikena jJAnapaJcakena yathAsvamavitatho viSayopalambhaH darzanatathyaM zaGkAdyaticArarahitaM jIvA1 uSNe kurvanti zItaM zIte uSNatvaM punaH kurvanti / kambalaranAdInAM eSa khabhAvo jJAtavyaH // 2 jJAnAdyanugatalAna vIryAdeH pRthagupAdAnaM / taeeeeeeeeeeeeeeeroesea dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ ditattvazraddhAnaM cAritratathyaM tu tapasi dvAdazavidhe saMyame saptadazavidhe samyaganuSThAnaM, vinayatathyaM dvicakhAriMzadbhedabhinne vinaye jJAnadarzanacAritratapaaupacArikarUpe yathAyogamanuSThAnaM, jJAnAdInAM tu vitathA''sevanenAtathyamiti / atra ca bhAvatathyenAdhikAraH, yadivA bhAvatathyaM prazastAprazastabhedAdvidhA, tadiha prazastenAdhikAraM darzayitumAha - 'yathA' yena prakAreNa yathA paddhacyA sUtraM vyavasthitaM ' tathA ' tenaiva prakAreNa 'artho' vyAkhyeyo'nuSTheyazca, etadarzayati- 'caraNam' AcaraNamanuSThAtavyaM, yadivA siddhAntasUtrasya cAritramevAcaraNam ato yathA sUtraM tathA cAritrametadeva cAnuSTheyametacca yAthAtathyamiti jJAtavyaM / pUrvArdhasyaiva bhAvArtha gAthApazcArdhena darzayitumAha-yadvastujAtaM ' prakRtaM ' prastutaM yamarthamadhikRtya sUtramakAri tasminnarthe 'sati' vidyamAne yathAvadvyAkhyAyamAne saMsArottAraNakAraNatvena prazasyamAne vA yAthAtathyamiti bhavati, vivakSite kharthe 'asati' avidyamAne saMsArakAraNakhena vA jugupsAyAM satyAM samyagananuSThIyamAne vA yAthAtathyaM na bhavati, idamuktaM bhavati - yadi [ yathA ] sUtraM yena prakAreNa vyavasthitaM tathaivArtho yadi bhavati vyAkhyAyate 'nuSThIyate ca saMsAranistaraNasamarthazca bhavati tato yAthAtathyamiti bhavati, asati kharthe'kriyamANe ca saMsArakA| raNakhena jugupsite vA na bhavati yAthAtathyamiti gAthAtAtparyArthaH / etadeva dRSTAntagarbhaM darzayitumAha - AcAryA :- sudharmakhAmi - jambUnAmaprabhavAryarakSitAdyAsteSAM praNAlikA - pAramparyaM tenAgataM yadvyAkhyAnaM -sUtrAbhiprAyaH, tadyathA - vyavahAranayAbhiprAyeNa kriyamANamapi kRtaM bhavati, yastu kutarkadarpAdhmAtamAnaso mithyAtopahatadRSTitayA 'chekabuddhyA' nipuNabuddhyA kuzAgrIyazemuSIko'hami 1 jJAne'STau darzane cAritre ca tapasi vinayasya vidheyakhAdekAdaza aupacArike saptabhedarUpe yadvA krameNa pazcaikasaptadazadvAdaza saptamedarUpe / For Personal & Private Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 231 // tikRtvA 'kopayati' dUSayati-anyathA tamartha sarvajJapraNItamapi vyAcaSTe - kRtaM kRtamityevaM brUyAt, vakti ca-na hi mRtpiNDakriyAkA - la eva ghaTo niSpadyate, karmaguNavyapadezAnAmanupalabdheH, sa evaM 'chekavAdI' nipuNo'hamityevaMvAdI paNDitAbhimAnI 'jamAlinAzaM' jamAlinihnavavat sarvajJamatavikopako 'vinayati' arahaTTaghaTIyantranyAyena saMsAracakravAle baMbhramiSyatIti, na cAsau jAnAti varAko yathA ayaM loko ghaTArthAH kriyA mRtkhananAdyA ghaTa evopacarati, (tasvataH) tAsAM ca kriyANAM kriyAkAla niSThAkAlayorekakAlakhAt kriyamANameva kRtaM bhavati, dRzyate cAyaM vyavahAro loke, tadyathA - adyaiva devadatte nirgate kAnyakubjaM devadatto gata iti vyapadezaH, (lokoktyA) tathA dAruNi chidyamAne prastha ko'yaM (iti) vyapadeza ityAdi / sAmpratamanyathAvAdino'pAyadarzanadvAreNopadezaM dAtukAma Aha-yo hi durgRhItavidyAlavadarpAdhmAtaH sarvajJava canaikadezamapyanyathA vyAcaSTe sa evaMbhUtaH san saMyamatapassUdyamaM kurvANo'pi zArIramAnasAnAM duHkhAnAmasAtodayajanitAnAM mokSaM vinAzaM na karoti AtmagarvAdhmAtamAnaso, yata evaM tasmAdAtmotkaSaHahameva siddhAntArthavedI nAparaH kazcit mattulyo'stItyevaMrUpo'bhimAno varjanIyaH - tyAjyo 'yatijanena' sAdhulokena, aparo'pi | jJAninA jAtyAdiko mado na vidheyaH kiM punarjJAnamadaH 1 tathA coktam - "jJAnaM madadarpaharaM mAdyati yastena tasya ko vaidyaH 1 / agado yasya viSAyati tasya cikitsA kathaM kriyate 1 // 1 // " gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame sa cAvasaraprAptaH ataH sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM | sUtramuccAraNIyaM taccedam-- For Personal & Private Use Only 13 yAthA tathyAdhya0 // 231 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhattahIyaM tu paveyaissaM, nANappakAraM purisassaM jAtaM / sao a dhammaM asao asalaM, saMti asaMtiM karissAmi pAuM // 1 // aho ya rAo a samuTTiehiM, tahAgaehiM paMDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajosayaMtA, satthAramevaM pharusaM vayaMti // 2 // visohiyaM te aNukAhayaMte, je AtabhAveNa viyAgarejjA / aTTANie hoi bahUguNANaM, je NANasaMkAi musaM vadejjA // 3 // je yAvi puTThA paliuMcayaMti, AyANamaTTaM khalu vaMcayittA (yanti ) / asAhuNo te iha sAhumANI, mAyaNi esaMti anaMtaghAtaM // 4 // asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhaH, tadyathA - valayAvimuktetyabhihitaM bhAvavalayaM rAgadveSau, tAbhyAM vinirmuktasyaiva yAthAtathyaM bhavatItyanena saMbandhenAyAtasyAsya sUtrasya vyAkhyA pratanyate - yathAtathAbhAvo yAthAtathyaM tattvaM paramArthaH, tacca paramArthaci - ntAyAM samyagrajJAnAdikaM, tadeva darzayati- 'jJAnaprakAra' miti prakArazabda Adyarthe, AdigrahaNAcca samyagdarzanacAritre gRhyete, tatra samyagdarzanam - aupazamikakSAyikakSAyopazamikaM gRhyate, cAritraM tu vratasamitikaSAyANAM dhAraNarakSaNanigrahAdikaM gRhyate, | etatsamyagjJAnAdikaM 'puruSasya ' jantoryajAtam - utpannaM tadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmi, tuzabdo vizeSaNe, vitathAcAri| NastaddoSAMzcAvirbhAvayiSyAmi, 'nAnAprakAraM ' vA vicitraM puruSasya svabhAvam - uccAvacaM prazastA prazastarUpaM pravedayiSyAmi / nAnA For Personal & Private Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM prakAraM khabhAvaM phalaM ca pazcArdhena darzayati-'sataH' satpuruSasya zobhanasya sadanuSThAyinaH samyagdarzanajJAnacAritravato 'dharma' zruta-18 13 yAthA zIlAGkA- cAritrAkhyaM durgatigamanadharaNalakSaNaM vA tathA 'zIlam' udyuktavihArivaM tathA 'zAnti' nirvRtimazeSakarmakSayalakSaNAM 'karissAmi tathyAdhya cAIyavR- pAu'tti prAduSkariSye prakaTayiSyAmi yathAvad udbhAvayiSyAmi, [granthAnaM.7000] tathA 'asataH azobhanasya paratIrthikasya gRhasthasya ttiyuta vA pArzvasthAdervA, cazabdasamuccitamadharma-pApaM tathA 'azIlaM' kutsitazIlamazAntiM ca-anirvANarUpAM saMmRti prAdurbhAvayiSyAmIti / // 232 // atra ca sato dharma zIlaM zAnti ca prAduSkariSyAmi, asatazcAdharmamazIlamazAnti cetyevaM padaghaTanA yojanIyA, anupAttasya [ca || cazabdenAkSepo draSTavya iti // 1 // jantorguNadoSarUpaM nAnAprakAraM khabhAvaM pravedayiSyAmItyuktaM tadarzayitukAma Aha-'ahorA-|| ||trm' aharnizaM samyagutthitAH samutthitA sadanuSThAnavantastebhyaH zrutadharebhyaH, tathA 'tathAgatebhyo' vA tIrthayo 'dharma' zruta| cAritrAkhyaM pratilabhya-saMsAraniHsaraNopAyaM dharmamavApyApi karmodayAnmandabhAgyatayA jamAliprabhRtaya ihAtmotkarSAttIrthakadAdyA khyAtaM 'samAdhi' samyagdarzanAdikaM mokSapaddhatim 'ajoSayantaH' asevantaH samyagakurvANA nidavA boTikAzca svaruciviracita| vyAkhyAprakAreNa nirdoSa sarvajJapraNItaM mArga vidhvaMsayanti-kumArga prarUpayanti, bruvate ca-asau sarvajJa eva na bhavati yaH kriyamANaM kRtamityadhyakSaviruddhaM prarUpayati, tathA yaH pAtrAdiparigrahAnmokSamArgamAvirbhAvayati, evaM sarvajJoktamazraddadhAnAH zraddhAnaM kurvanto' // 232 // pyapare dhRtisaMhananadurvalatayA yathA''ropitaM saMyamabhAraM voDamasamarthAH kacidviSIdanto'pareNAcAryAdinA vatsalatayA coditAH santa| staM 'zAstAram' anuzAsitAraM codakaM puruSa vadanti 'karkazaM' niSThuraM pratIpaM codayantIti // 2 // kiJca-vividham-anekapraR 1 ivA0 pra0 / 2 vAtmanepadamanityaM tena parasmAyapi siveH, dhvanitaM cedaM dhAtupArAyaNe jag dIptau ityAdau / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraM zodhitaH-kumArgaprarUpaNApanayanadvAreNa nirdoSatAM nIto vizodhitaH samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgastamevaMbhUtaM | mokSamArga 'te' khAgrahagrahagrastA goSThAmAhilavadanu-pazcAdAcAryaprarUpaNAtaH kathayanti-anukathayanti / ye caivaMbhUtA AtmotkarSAtkharuciviracitavyAkhyAprakAracyAmohitA 'AtmabhAvena' svAbhiprAyeNAcAryapAramparyeNAyAtamapyartha vyudasyAnyathA 'vyaagRnniiyu| vyAkhyAnayeyuH, te hi gambhIrAbhiprAyaM sUtrArtha karmodayAtpUrvApareNa yathAvatpariNAmayitumasamarthAH paNDitamAnina utsUtraM pratipAdayanti / AtmabhAvavyAkaraNaM ca mahate'nAyeti darzayati-'sa' evaMbhUtaH svakIyAbhinivezAd 'asthAnikaH' anAdhAro bahUnAM jJAnAdiguNAnAmabhAjanaM bhavatIti, te cAmI guNA:-"sussUsai paDipucchai suNei geNhai ya Ihae Avi / tatto apohae vA dhArei karei vA sammaM // 1 // " yadivA guruzuzrUSAdinA samyagrajJAnAvagamastataH samyaganuSThAnamataH sakalakarmakSayalakSaNo mokSa ityevaMbhUtAnAM guNAnAmanAyatanamasau bhavati, kacitpAThaH-'aTThANie hoMti bahUNivesa'tti asthAyamarthaH-asthAnam-abhAjanamapAtramasaubhavati samyagrajJAnAdInAM guNAnAM, kiMbhUto?-bahu:-anarthasaMpAdakakhenAsadabhinivezo yasya sa bahunivezaH, yadivA-guNAnAmasthAnikaH-anAdhAro bahUnAM doSANAM ca nivezaH-sthAnam Azraya iti, kiMbhUtAH punarevaM bhavantIti darzayati-ye kecana durgu-10 hItajJAnalavAvalepino jJAne-zrutajJAne zaGkA jJAnazaGkA tayA mRSAvAdaM vadeyuH, etaduktaM bhavati-sarvajJapraNIte Agame zaGkAM kurvanti, ayaM tatpraNIta eva na bhaved anyathA vA'syArthaH syAt , yadivA jJAnazaGkayA pANDityAbhimAnena mRSAvAdaM vadeyuryathA'haM 1 zuzrUSate pratipRcchati zRNoti gRhNAti Ihate cApi / tato'pohate vA dhArayati karoti vA samyak // 1 // 2 jnyaanhiintvaavirbhaavshngkyaa| Jan Education Internal For Personal & Private Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyuta sUtrakRtAGgaM bravImi tathaiva yujyate nAnyatheti // 3 // kizcAnyat-ye kecanAviditaparamArthAH khalpatayA samutsekino'pareNa pRSTAH-kasAdA- 13 yAthA zIlAGkA- cAryAtsakAzAdadhItaM zrutaM bhavadbhiriti, te tu svakIyamAcArya jJAnAvalepena niDhuvAnA aparaM prasiddha pratipAdayanti, yadivA mayaivaita- tathyAdhya cAIyavR- 1 khata utprekSitamityevaM jJAnAvalepAt 'paliuMcayaMtitti nihuvate, yadivA-sadapi pramAdaskhalitamAcAryAdinA''locanAdike | avasare pRSTAH santo mAtRsthAnenAvarNavAdabhayAnihuvate / ta evaM palikuJcikA-nihavaM kurvANA AdIyata ityAdAnaM-jJAnAdikaM // 233 // mokSo vA tamartha vazvayanti-bhraMzayantyAtmanaH, khaluravadhAraNe vazcayantyeva / evamanuSThAyinazcAsAdhavaste paramArthatastattvacintAyAm | 'iha' asin jagati sAdhuvicAre vA 'sAdhumAnina' AtmotkarSAta sadanuSThAnamAnino mAyAnvitAste 'eSyanti' yAsyanti 'anantazo' bahuzo 'ghAtaM vinAzaM saMsAraM vA anavadagraM saMsArakAntAramanuparivartayiSyantIti, doSadvayaduSTakhAtteSAm , ekaM tAva18 svayamasAdhavo dvitIyaM sAdhumAninaH, uktaMca-"pAvaM kAUNa sayaM appANaM suddhameva vAharai / duguNaM karei pAvaM bIyaM bAlassa | maMdattaM // 1 // " tadevamAtmotkarSadoSArodhilAbhamapyupahatyAnantasaMsArabhAjo bhavantyasumanta iti sthitam // 4 // mAnavipAkamupadAdhunA krodhAdikapAyadoSamudbhAvayitumAhaje kohaNe hoi jagaTThabhAsI, viosiyaM je u udiirejaa| aMdhe va se daMDapahaM gahAya, avi 4 // 23 // osie dhAsati pAvakammI // 5 // je viggahIe annAyabhAsI, na se same hoi ajhaMjhapatte / 1 tucchatayA / 2 jJAtaM / 3 pApaM kRtvA vayaM AtmAnaM zuddhameva vyAharati dviguNaM karoti pApaM dvitIyaM bAlasya maMdasam // 1 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ u(o)vAyakArI ya harImaNe ya, egaMtadiTThI ya amAirUve // 6 // se pesale suhume purisajAe, jacannie ceva suujuyAre / bahuMpi aNusAsie je tahaccA, same hu se hoi ajhaMjhapatte // 7 // je Avi appaM vasumaMti mattA, saMkhAya vAyaM aparikkha kujA / taveNa vAhaM sahiutti mattA, aNNaM jaNaM passati biMbabhUyaM // 8 // yo hyaviditakaSAyavipAkaH prakRtyaiva krodhano bhavati tathA 'jagadarthabhASI' yazca bhavati, jagatyarthA jagadarthA ye yathA | vyavasthitAH padArthAstAnAbhASituM zIlamasya jagadarthabhASI, tadyathA-brAhmaNaM DoDamiti brUyAttathA vaNijaM kirATamiti zUdramAbhIramiti zvapAkaM cANDAlamityAdi tathA kANaM kANamiti tathA khajaM kubjaM vaDamamityAdi tathA kuSTinaM kSayiNamityAdi yo yasya doSastaM tena kharaparuSaM brUyAt yaH sa jagadarthabhASI, yadivA jayArthabhASI yathaivA''tmano jayo bhavati tathaivAvidyamAnamapyartha bhASate tacchIlazca-yena kenacitprakAreNAsadarthabhASaNenApyAtmano jayamicchatItyarthaH / 'viosiyaMti vividhamavasitaMparyavasitamupazAntaM dvandvaM-kalahaM yaH punarapyudIrayet , etaduktaM bhavati-kalahakAribhirmithyAduSkRtAdinA parasparaM kSAmite'pi tattad brUyAyena punarapi teSAM krodhodayo bhavati / sAmpratametadvipAkaM darzayati-yathA hyandhaH-cakSurvikalo 'daNDapathaM' godaNDamArga [ laghumArga] pramukhojjvalaM 'gRhItvA' Azritya vrajan samyagakovidatayA 'dhRSyate' kaNTakazvApadAdibhiH pIvyate, evamasAvapi kevalaM liGgadhAryanupazAntakrodhaH karkazabhASyadhikaraNoddIpakaH, tathA 'aviosie'tti anupazAntadvandvaH pApam-9 dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyattiyutaM // 234 // anArya karma-anuSThAnaM yasyAsau pApakarmA dhRSyate caturgatika saMsAre yAtanAsthAnagataH paunaHpunyena pIDyata iti // 5 // kizzA-18 13yAthA nyat-yaH kazcidaviditaparamArtho vigraho-yuddhaM sa vidyate yasyAsau vigrahiko yadyapi pratyupekSaNAdikAH kriyA vidhatte tathApi yuddha- tathyAdhya priyaH kacidbhavati tathA'nyAyyaM bhASituM zIlamasya so'nyAyyabhASI yatkiJcanabhASyasthAnabhASI gurvAdyadhikSepakaro vA yazcaivaMbhUto nAsau 'samo' raktadviSTatayA madhyastho bhavati, tathA nApyajhaJjhAM prAptaH-akalahaprApto vA na bhavatyamAyAprApto vA, yadivA ajha jhAprAptaH-akalahaprAptaH samyagdRSTibhirasau samo na bhavati yataH ato naivaMvidhena bhAvyam , api khakrodhanenAkarkazabhASiNA copazAntayuddhAnudIrakeNa nyAyyabhASiNAjhaJjhAprAptena madhyasthena ca bhAvyamiti / evamanantaroddiSTadoSavarjI sannupapAtakArI-AcArya-18 | nirdezakArI-yathopadezaM kriyAsu pravRttaH yadivA 'upAyakAritti sUtropadezapravartakaH, tathA hIH-lajjA saMyamo mUlottaraguNa-18 | bhedabhinnastatra mano yasyAsau hImanAH, yadivA-anAcAraM kurvannAcAryAdibhyo lajjate sa evamucyate, tathaikAntena tattveSu-jIvA|diSu padArtheSu dRSTiryasyAsAvekAntadRSTiH, pAThAntaraM vA 'egaMtasahi'tti ekAntena zraddhAvAn maunIndroktamArge ekAntena zraddhAlurityarthaH, cakAraH pUrvoktadoSaviparyastaguNasamuccayArthaH, tadyathA-jJAnApalikuzcako'krodhItyAdi tAvadajhaJjhAprApta iti, khata evAha|'amAirUvetti amAyino rUpaM yasyAsAvamAyirUpo'zeSacchArahita ityarthaH, na gurvAdIn chadmanopacarati nApyanyena kenacisAdhaM chadmavyavahAraM vidhatta iti // 6 // punarapi sadguNotkIrtanAyAha-yo hi kaTusaMsArodvignaH kacitpramAdaskhalite satyAcAryA // 234 // dinA bahapi 'anuzAsyamAnaH codyamAnastathaiva-sanmArgAnusAriNyarcA-lezyA cittavRttiryasya sa bhavati tathAH, yazca zikSA grAhyamANo'pi tathA! bhavati sa 'pezalo miSTavAkyo vinayAdiguNasamanvitaH 'sUkSmaH sUkSmadarzikhAtsUkSmabhASi(vi)bAdvA sUkSmaH For Personal & Private Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa eva puruSajAtaH sa eva paramArthataH puruSArthakArI nAparo yonAyudhatapakhijanaparAjitenApi krodhena jIyate, tathA'sAveva 'jAtyanvitaH sukulotpannaH, sacchIlAnvito hi kulIna ityucyate, na sukulotpattimAtreNa, tathA sa eva suSTu-atizayena Rju:saMyamastatkaraNazIla:-RjukaraH, yadivA 'ujucAre'tti yathopadezaM yaH pravartate na tu punarvakratayA'cAryAdivacanaM vilomayatipratikUlayati, yazca tathArcaH pezala: sUkSmabhASI jAtyAdiguNAnvitaH kacidavakraH 'samo' madhyastho nindAyAM pUjAyAM ca na ruSyati nApi tuSyati tathA ajhaMjhA-akrodho'mAyA vA tAM prApto'jhaMjhAprApta yadivAjhaMjhAprAptaH-cItarAgaiH 'samaH' tulyo bhavatIti // 7 // prAyastapakhinAM jJAnatapo'valepo bhavatItyatastamadhikRtyAha-yacApi kazcillaghuprakRtiralpatayA''tmAnaM vasu-dravyaM tacca || paramArthacintAyAM saMyamastadvantamAtmAnaM malA'hamevAtra saMyamavAn mUlottaraguNAnAM samyagavidhAyI nAparaH kazcinmattulyo'stIti, | tathA saMkhyAyante-paricchidyante jIvAdayaH padArthA yena tajjJAnaM saMkhyetyucyate tadvantamAtmAnaM malA tathA samyak-paramArthamaparIkSyAtmotkarSavAdaM kuryAt tathA tapasA-dvAdazabhedabhinnenAhamevAtra sahito-yukto na mattulyo vikRSTataponiSTaptadeho'stItyevaM makhA'' tmotkarSAbhimAnIti 'anyaM janaM sAdhulokaM gRhasthalokaM vA 'bimbabhUtaM' jalacandravattadarthazUnyaM kUTakArSApaNavadvA liGgamAtradhAriNaM // puruSAkRtimAtraM vA 'pazyati' avamanyate / tadevaM yadyanmadasthAnaM jAtyAdikaM tattadAtmanyevAropyAparamavadhUtaM pazyatIti // 8 // | kizcAnyat egaMtakUDeNa u se palei, Na vijatI moNapayaMsi gotte / je mANaNaTeNa viuksejjA, vasumanna mAnaM malAvatItyatastatA jhApA padavakA khA'hamevAtajjJAna mahato yuktAvattadarthazanya For Personal & Private Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyIyavRttiyutaM // 235 // tareNa aghujjhamANe // 9 // je mAhaNo khattiyajAyae vA, tahuggaputte taha lecchaI vA / je pavva- 13 yAthA Ie paradattabhoI, gotte Na je thabbhati (thaMbhabhi) mANabaddhe // 10 // na tassa jAI va kulaM va tANaM, tathyAdhya. NaNNattha vijAcaraNaM suciNNaM / Nikkhamma se sevai'gArikammaM, Na se pArae hoi vimoyaNAe // 11 // NikiMcaNe bhikkhu sulUhajIvI, je gAravaM hoi salogagAmI / AjIvameyaM tu abujjhamANo, puNo puNo vipariyAsuveti // 12 // kUTavatkUTaM yathA kUTena mRgAdirbaddhaH paravazaH sannekAntaduHkhabhAgbhavati evaM bhAvakUTena snehamayenaikAntato'sau saMsAracakravAlaM | | paryeti tatra vA prakarSeNa lIyate pralIyate-anekaprakAraM saMsAraM baMbhramIti, tuzabdAtkAmAdinA vA mohena mohito bahuvedane saMsAre pralIyate, yazcaivaMbhUto'sau 'na vidyate' na kadAcana saMbhavati munInAmidaM maunaM tacca tatpadaM ca maunapadaM-saMyamastatra maunIndre vA pade-16 sarvajJapraNItamArge nAsau vidyate, sarvajJamatameva vizinaSTi-gAM-vAcaM trAyate-avisaMvAdanataH pAlayatIti gotraM tasin samastAgamAdhArabhUta ityarthaH, uccairgotre vA vartamAnastadabhimAnagrahagrasto maunIndrapade na vartate, yazca mAnanaM-pUjanaM satkArastenArthaH-18 // 235 / / prayojanaM tena mAnanArthena vividhamutkarSayedAtmAnaM, yo hi mAnanArthena-lAbhapUjAsatkArAdinA madaM kuryAnnAsau sarvajJapade vidyata / iti pUrveNa saMbandhaH, tathA vasu-dravyaM tacceha saMyamastamAdAya tathA'nyatareNa jJAnAdinA madasthAnena paramArthamabudhyamAno mAdyati 9202920209088600000000000 For Personal & Private Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ paThannapi sarvazAstrANi tadartha cAvagacchannapi nAsau sarvajJamataM paramArthato jAnAtIti // 9 // sarveSAM madasthAnAnAmutpatterArabhya jAtimado bAhyanimittanirapekSo yato bhavatyatastamadhikRtyAha-yo hi jAtyA brAhmaNo bhavati kSatriyo vA-ikSvAkuvaMzAdikaH, tadbhedameva darzayati-'ugraputraH kSatriyavizeSajAtIyaH tathA 'lecchaItti kSatriyavizeSa eva, tadevamAdiviziSTakulodbhUto yathAvasthitasaMsArasvabhAvaveditayA yaH 'pravrajitaH' tyaktarAjyAdigRhapAzabandhanaH parairdattaM bhoktuM zIlamasya paradattabhojI-samyaksaMyamAnuSThAyI 'gotre' uccairgotre harivaMzasthAnIya samutpanno'pi naiva 'stambhaM' garvamupayAyAditi, kiMbhUte gotre ?-'abhimAnabaddhe' abhimAnAspade iti, etaduktaM bhavati-viziSTajAtIyatayA sarvalokAbhimAnyo'pi prabajitaH san kRtazirastuNDamuNDano bhikSArthaM paragRhANyaTan kathaM hAsyAspadaM garva kuryAta ?, naivAsI mAnaM kuyoditi taatpyothaiH|| 10 // na cAsau mAnaH kriyamANo guNAyeti darzayitumAha-na hi 'tasya laghuprakRterabhimAnoddharasya jAtimadaH kulamado vA kriyamANaH saMsAre paryaTatastrANaM bhavati, na hyabhi| mAno jAtyAdika aihikAmuSmikaguNayorupakArIti, iha ca mAtRsamutthA jAtiH pitRsamutthaM kulam , etaccopalakSaNam , anyadapi , | madasthAnaM na saMsAratrANAyeti, yatpunaH saMsArottArakalena trANasamarthaM taddarzayati-jJAnaM ca caraNaM ca jJAnacaraNaM tasmAdanyatra saMsA-18 rottAraNatrANAzA na vidyate, etacca samyakkhopabRMhitaM sat suSTu cIrNa sucIrNa saMsArAduttArayati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti vaca-18 nAt , evaMbhUte satyapi mokSamArge 'niSkramyApi' pravrajyAM gRhIkhApi kazcidapuSTadharmA saMsAronmukhaH 'sevate anutiSThatyabhyasyati / paunaHpunyena vidhatte agAriNAM-gRhasthAnAmaGga-kAraNaM jAtyAdikaM madasthAnaM, pAThAntaraM vA 'agArikammati agAriNAM karma| anuSThAnaM sAvadyamArambhaM jAtimadAdikaM vA sevate, na cAsAvagArikarmaNAM sevako'zeSakarmamocanAya pArago bhavati, niHzeSakarmakSa For Personal & Private Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM cAIya bhavanopAnimajatItyaya yamityAha-vAdI, paDi 18 yakArI na bhavatIti bhAvaH / dezamocanA tu prAyazaH sarveSAmevAsumatAM pratikSaNamupajAyata iti // 11 // punarapyabhimAnadoSAvirbhAva-8| 13 yAthA zIlAGkA- 18|nAyAha-bAhyenArthena niSkiJcano'pi bhikSaNazIlo bhikSuH-paradattabhojI tathA suSTha rUkSam-antaprAntaM vallacaNakAdi tena jIvi- tathyAdhya. tuM-prANadhAraNaM kartuM zIlamasya sa surUkSajIvI, evaMbhUto'pi yaH kazcidgauravapriyo bhavati tathA 'zlokakAmI' AtmazlAghAbhilASI ciyutaM bhavati, sa caivaMbhUtaH paramArthamabudhyamAna etadevAkizcanavaM surUkSajIvikhaM vA''tmazlAghAtatparatayA AjIvam-AjIvikAmA-18 tmavartanopAyaM kurvANaH punaH punaH saMsArakAntAre viparyAsaM-jAtijarAmaraNarogazokopadravamupaiti-gacchati, taduttaraNAyAbhyudyato // 236 // vA tatraiva nimajatItyayaM viparyAsa iti // 12 // yasmAdamI doSAH samAdhimAkhyAtamasevamAnAnAmAcAryaparibhASiNAM vA tasAdamIbhiH ziSyaguNairbhAvyamityAha je bhAsavaM bhikkhu susAhuvAdI, paDihANavaM hoi visArae ya / AgADhapaNNe suvibhAviyappA, annaM jaNaM pannayA parihavejA // 13 // evaM Na se hoi samAhipatte, je pannavaM bhikkhu viukksejaa| ahavA'vi je lAbhamayAvalitte. annaM jaNaM khiMsati bAlapanne // 14 // pannAmayaM ceva tavomayaM ca, NinnAmae goyamayaM ca bhikkhU / AjIvagaM ceva cautthamAhu, se paMDie uttamapoggale se // // 236 // // 15 // eyAiM mayAiM vigiMca dhIrA, Na tANi sevaMti sudhiirdhmmaa| te savagottAvagayA mahesI, uccaM agottaM ca gatiM vayaMti // 16 // eseseeeeeeeeeeeeceaer For Personal & Private Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ tayA gAvavAdItyarthaH tathA pratibhA pratisAdAnasamarthaH yadivA dharmakathAvazAradaH' arthagrahaNa bhASAguNadoSajJatayA zobhanabhASAyukto bhASAvAn 'bhikSuH sAdhuH, tathA suSTu sAdhu-zobhanaM hitaM mitaM priyaM vadituM zIlamasyetya-12 sau susAdhuvAdI, kSIramadhvAzravavAdItyarthaH tathA pratibhA pratibhAnam-autpattikyAdibuddhiguNasamanvitakhenotpannapratibhakhaM tatpratibhAnaM | || vidyate yasyAsau pratibhAnavAn-apareNAkSiptastadanantaramevottaradAnasamarthaH yadivA dharmakathAvasare ko'yaM puruSaH kaM ca devatAvizeSaM || praNataH kataradvA darzanamAzrita ityevamAsannapratibhatayA ( 'vetya ) yathAyogamAcaSTe, tathA 'vizAradaH' arthagrahaNasamartho bahuprakArArthakathanasamartho vA, cazabdAca zrotrabhiprAyajJaH, tathA AgADhA-avagADhA paramArthaparyavasitA tattvaniSThA prajJA-buddhiryasyAsAvAgADhaprajJaH, tathA suSTu vividhaM bhAvito-dharmavAsanayA vAsita AtmA yasyAsau suvibhAvitAtmA, tadevamebhiH satyabhASAdibhi-18 guNaiH zobhanaH sAdhurbhavati, yazcabhireva nirjarAhetubhUtairapi madaM kuryAt , tadyathA-ahameva bhASAvidhijJastathA sAdhuvAdyahameva ca na | mattulyaH pratibhAnavAnasti nApi ca matsamAno'laukikaH lokottarazAstrArthavizArado'vagADhaprajJaH subhAvitAtmeti ca, evamAtmo|tkarSavAnanyaM janaM khakIyayA prajJayA 'paribhavet avamanyeta, tathAhi-kimanena vAkuNThena durdurUDhena kuNDikAkAsakalpena khamUcinA kAryamasti ? kacitsabhAyAM dharmakathAvasare veti, evamAtmotkarSavAn bhavati, tathA coktam-"anyaiH svecchAracitAnarthavizepAn zrameNa vijJAya / kRtsnaM vAGmayamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 1 // " ityAdi // 13 // sAmpratametadoSAbhidhitsayA''ha'evam' anantaroktayA prakriyayA paraparibhavapuraHsaramAtmotkarSa kurvannazeSazAstrArthavizArado'pi tattvArthAvagADhaprajJo'pyasau 'samA- dhiM' mokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpaM dharmadhyAnAkhyaM vA na prApto bhavati, uparyevAsau paramArthodanvataH plavate, ka evaMbhUto bhavatIti || darzayati-yo hyaviditaparamArthatayA''tmAnaM sacchemuSIkaM manyamAnaH khaprajJayA bhikSuH 'utkarSed' garva kuryAt , nAsau samAdhi secticestreatreeseeeeeeeseaks For Personal & Private Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantrakatA zIlAGkAcAyIyavRttiyutaM // 237 // prApto bhavatIti prAktanena saMbandhaH, anyadapi madasthAnamuddhaTTayati-'athave'ti pakSAntare, yo hyalpAntarAyo labdhimAnAtmakRte ||4|| 13 yAthA paramai copakaraNAdikamutpAdayitumalaM sa laghuprakRtitayA lAbhamadAvalipto bhavati, tadavaliptazca samAdhimaprApto bhavati, sa caivaMbhUto'- tathyAdhya nyaM janaM karmodayAdalabdhimantaM 'khiMsaI'tti nindati paribhavati, vakti ca-na mattulyaH sarvasAdhAraNazayyAsaMstArakAdyupakaraNotpAdako vidyate, kimanyaiH khodarabharaNavyagratayA kAkapAyaiH kRtyamastItyevaM 'bAlaprajJo mUrkhaprAyo'parajanApavAdaM vidadhyAditi, | // 14 // tadevaM prajJAmadAvalepAdanyasmin jane nindyamAne bAlasadRzairbhUyate yato'taH prajJAmado na vidheyo, na kevalamayameva na vidheyaH anyadapi madasthAnaM saMsArajihIrSuNA na vidheyamiti taddarzayitumAha-prajJayA-tIkSNabuddhyA madaH prajJAmadastaM ca, tapomadaM ca nizcayena | nAmayennirnAmayed-apanayed, ahameva yathAvidhazAstrArthasya vettAtathA'hameva vikRSTatapovidhAyI nApi ca tapaso glAnimupagacchA|mItyevaMrUpaM madaM na kuryAt , tathA uccairgotre ikSvAkuvaMzaharivaMzAdike saMbhUto'hamityevamAtmaka gotramadaM ca nAmayediti / / A-samantAjjIvantyanenetyAjIvaH-arthanicayastaM gacchati-AzrayatyasAvAjIvagaH-arthamadastaM ca caturtha nAmayet, cazabdAcche|pAnapi madAnAmayet , tannAmanAccAsau 'paNDitaH' tattvavettA bhavati, tathA'sAveva samastamadApanodaka uttamaH pudgala--AtmA bhavati, pradhAnavAcI vA pudgalazabdaH, tatazcAyamarthaH-uttamottamo-mahato'pi mahIyAn bhavatItyarthaH // 15 // sAmprataM madasthAnA-18 nAmakaraNIyakhamupadazyopasaMjihIrgharAha-'etAni' prajJAdIni madasthAnAni saMsArakAraNakhena samyaka parijJAya 'vigicatti pRtha- // 237 // kuryAdAtmano'panayeditiyAvat , dhI:-buddhistayA rAjanta iti dhIrA-viditavedyA naitAni jAtyAdIni madasthAnAni sevanti-anu|tiSThanti, ke ete ?-ye sudhIraH-supratiSThito dharmaH-zrutacAritrAkhyo yeSAM te sudhIradharmANaH, te caivaMbhUtAH parityaktasarvamadasthAnA eeeeeeeeeeeeseseseseseroen For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ maharSayastapovizeSazoSitakalmaSAH sarvamAduccairgotrAderapagatA gotrApagatAH santa uccAM-mokSAkhyAM sarvottamA vA gatiM vrajantigacchanti, cazabdAtpaJcamahAvimAneSu kalpAtIteSu vA brajanti, agotropalakSaNAccAnyadapi nAmakarmAyuSkAdikaM tatra na vidyata iti draSTavyam // 16 // kiJcabhikkhU muyacce taha diTThadhamme, gAmaM ca NagaraM ca aNuppavissA / se esaNaM jANamaNesaNaM ca, annassa pANassa aNANugiddhe // 17 // arati ratiM ca abhibhUya bhikkhU , bahUjaNe vA taha egacArI / egaMtamoNeNa viyAgarejA, egassa jaMto gatirAgatI ya // 18 // sayaM sameccA aduvA'vi soccA, bhAseja dhammaM hiyayaM payANaM / je garahiyA saNiyANappaogA, Na tANi sevaMti sudhIradhammA // 19 // kesiMci takkAi abujjha bhAvaM, khuddapi gaccheja asadahANe / Aussa kAlAiyAraM vaghAe, laddhANumANe ya paresu aTe // 20 // sa evaM madasthAnarahito bhikSaNazIlo bhikSuH, taM vizinaSTi-mRteva snAnavilepanAdisaMskArAbhAvAdA-tanuH zarIraM yasya sa || mRtArcaH yadivA modanaM mut tadbhUtA zobhanArcA-padmAdikA lezyA yasya sa bhavati mudarcaH-prazastalezyaH, tathA dRSTaH-avagato | For Personal & Private Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 yAthA tathyAdhya0 mUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRciyutaM // 238 // yathAvasthito dharmaH-zrutacAritrAkhyo yena sa tathA, sa caivaMbhUtaH kacidavasare grAma nagaramanyadvA maDambAdikamanupravizya bhikSArtha-18 masAvuttamadhRtisaMhananopapannaH sanneSaNAM-gaveSaNagrahaNaiSaNAdikAM 'jAnan' samyagavagacchannaneSaNAMca-udgamadoSAdikAM tatparihAra | vipAkaM ca samyagavagacchan annasya pAnasya vA 'ananugRddhaH' anadhyupapannaH samyagviharet , tathAhi-sthavirakalpikA dvicakhAriMzaddoSarahitAM bhikSAM gRhNIyuH, jinakalpikAnAM tu paJcakhabhigraho dvayorgrahaH, tAzcemAH-'saMsahamasaMsaTThA uddhaDa taha hoti appalevA ya / uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // 1 // ' athavA yo yasyAbhigrahaH sA tasyaiSaNA aparA khaneSaNetyevameSaNAneSaNAbhijJaH kacitpraviSTaH sannAhArAdAvamUrchitaH samyak zuddhAM bhikSAM gRhNIyAditi // 17 // tadevaM bhikSoranukUlaviSayopalabdhimato'| pyaraktadviSTatayA tathA dRSTamapyadRSTaM zrutamapyazrutamityevaMbhAvayuktatayA ca mRtakalpadehasya sudRSTadharmaNa eSaNAneSaNAbhijJasyAnapAnAdAva| mUrchitasya sataH kacid grAmanagarAdau praviSTasyAsaMyame ratiraratizca saMyame kadAcitprAduSSyAt sA cApanetavyetyetadAha-mahAmunera| pyasnAnatayA malAvilasyAntaprAntavallacaNakAdibhojinaH kadAcitkarmodayAdaratiH saMyame samutpadyata tAM cotpannAmasau bhikSuH saMsArakhabhAvaM parigaNayya tiryanArakAdiduHkhaM cotprekSamANaH svalpaM ca saMsAriNAmAyurityevaM vicintyAbhibhaved , abhibhUya cAsAvekAnta| maunena vyAgRNIyAdityuttareNa saMbandhaH, tathA ratiM ca 'asaMyameM sAvadhAnuSThAne anAdibhavAbhyAsAdutpannAmabhibhavedabhibhUya ca saMyamodyukto bhavediti / punaH sAdhumeva vizinaSTi-bahavo janAH-sAdhavo gacchavAsitayA saMyamasahAyA yasya sa bahujanaH, tathaika eva carati tacchIlazcaikacArI, sa ca pratimApratipanna ekallavihArI jinakalpAdirvA syAt , sa ca bahujana ekAkI vA kenacitpa1 saMsRSTA'saMsRSTA uddhRtA tathA bhavatyalpalepA ca / udgahItA pragRhItA ujjhitadharmA ca saptamikA // 1 // ciedeoekeseeeeeeeeeeeeeeeeA // 238 // For Personal & Private Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ To'pRSTo vaikAntamaunena-saMyamena karaNabhUtena vyAgRNIyAt dharmakathAvasare, anyadA saMyamAvAdhayA kizcitdharmasaMbaddhaM brUyAta , ki parigaNayyaitatkuryAdityAha, yadivA kimasau brUyAditi darzayati-'ekasya' asahAyasya jantoH zubhAzubhasahAyasya 'gatiH' gamanaM para-| loke bhavati, tathA AgatiH-AgamanaM bhavAntarAdupajAyate karmasahAyasyaiveti, uktaM ca-"ekaH prakurute karma, bhunaktyekazca tatphalam / / | jAyate mriyate caika, eko yAti bhavAntaram // 1 // " ityAdi / tadevaM saMsAre paramArthato na kazcitsahAyo dharmamekaM vihAya, eta-18 dvigaNayya munInAmayaM maunaH-saMyamastena tatpradhAnaM vA brUyAditi // 18 // kizcAnyat - 'svayam AtmanA paropadezamantareNa 'sametya' jJAkhA caturgatikaM saMsAraM tatkAraNAni ca mithyAkhAviratipramAdakaSAyayogarUpANi tathA'zeSakarmakSayalakSaNaM mokSaM tatkAraNAni ca samyagdarzanajJAnacAritrANyetatsarva khata evAvabudhyAnyasmAdvA''cAryAdeH sakAzAcchukhA'nyasai mumukSave 'dharma' zrutacAri-16 trAkhyaM bhASeta, kiMbhUtaM ?-prajAyanta iti prajAH-sthAvarajaGgamA jantavastebhyo hitaM sadupadezadAnataH sadopakAriNaM dharma brUyAditi / | upAdeyaM pradarya heyaM pradarzayati-ye 'garhitA' jugupsitA mithyAkhAviratipramAdakapAyayogAH karmabandhahetavaH saha nidAnena vartanta iti sanidAnAH prayujyanta iti prayogA-vyApArA dharmakathAprabandhA vA mamAsAtsakAzAkkizcit pUjAlAbhasaMskArAdikaM bhaviSyatItyevaMbhUtanidAnA''zaMsApAstAMcAritravighnabhUtAn maharSayaH sudhIradharmANo 'na sevante' nAnutiSThanti / yadivA ye garhitAH sanidAnA vAkprayogAH, tadyathA-kutIrthikAH sAvadyAnuSThAnaratA niHzIlA nivratAH kuNTalaveNTalakAriNa ityevaMbhUtAn paradoSodghaTTanayA marmavedhinaH sudhIradharmANo vAkkaNTakAn 'na sevante na buvata iti // 19 // kizcAnyat-keSAzcinmithyAdRSTInAM kutIrthikabhAvitAnAM khadarzanA''grahiNAM 'tarkayA' vitarkeNa svamatiparyAlocanena 'bhAvam abhiprAyaM duSTAntaHkaraNavRttikhamabuvA kazcitsAdhuH zrAvako vA se For Personal & Private Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAryAyavR-1 ttiyutaM // 239 // svadharmasthApanecchayA tIrthikatiraskAraprAyaM vaco brUyAt , sa ca tIrthikastadvacaH 'azraddadhAnaH' arocayanapratipadyamAno'tikaTukaM || 13 yAthA | bhAvayan 'kSudratvamapi gaccheda' tadvirUpamapi kuryAt , pAlakapurohitavat skandakAcAryasyeti / kSudrakhagamanameva darzayati-sa tathyAdhya. nindAvacanakupito vakturyadAyustasyAyuSo 'vyAghAtarUpaM parikSepasvabhAvaM kAlAticAra-dIrghasthitikamapyAyuH saMvartayet , etaduktaM | bhavati-dharmadezanA hi puruSavizeSa jJAkhA vidheyA, tadyathA-ko'yaM puruSoM rAjAdiH ? kaM ca devatAvizeSa nataH ? kataradvA darzanamAzrito'bhigRhIto'nabhigRhIto vAdhyamityevaM samyak parijJAya yathArha dharmadezanA vidheyA, yazcaitadabuddhA kiJciddharmadezanAdvAreNa paravirodhakRdvaco brUyAt sa parasAdaihikAmuSmikayomaraNAdikamapakAraM prApnuyAditi, yata evaM tato labdhamanumAnaM yena parAbhiprAyaparijJAne sa labdhAnumAnaH 'pareSu' pratipAyeSu yathAyogaM yathApratipacyA 'arthAn' saddharmaprarUpaNAdikAn jIvAdIn vA svaparopakArAya brUyAditi // 20 // api ca kammaM ca chaMdaM ca vigiMca dhIre, viNaija u sabao(hA) AyabhAvaM / rUvehi~ luppaMti bhayAvahehiM, vijaM gahAyA tasathAvarehiM // 21 // na pUyaNaM ceva siloyakAmI, piyamappiyaM kassai No karejA / save aNaTe parivajayaMte, aNAule yA akasAi bhikkhU // 22 // AhattahIyaM samupehamANesavehiM // 239 // pANehiM NihAya daMDaM / No jIviyaM No maraNAhikaMkhI, parivaejA valayAvimukke [ mehAvI valayavippamukke] // 23 // ttibemi||iti zrIAhattahiyaMnAma trayodazamadhyayanaM samattaM // (gAthA0 591) eeeeeeeeeeeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhIraH' akSobhyaH saduddhyalaGkato vA dezanAvasare dharmakathAzrotuH 'karma' anuSThAnaM gurulaghukarmabhAvaM vA tathA 'chandam' abhi-|| prAyaM samyak 'vivecayet' jAnIyAt , jJAkhA ca parSadanurUpAmeva dharmakathiko dharmadezanAM kuryAt sarvathA yathA tasya zroturjIvAdi| padArthAvagamo bhavati yathA ca mano na dRSyate, api tu prasannatAM vrajati, etadabhisaMdhimAnAha-vizeSeNa nayed-apanayet parSadaH 'pApabhAvam' azuddhamantaHkaraNaM, tuzabdAdviziSTaguNAropaNaM ca kuryAt , 'AyabhAvaM' ti kacitpAThaH, tasyAyamarthaH-'AtmabhAvaH' anAdibhavAbhyasto mithyAkhAdikastamapanayet , yadivA''tmabhAvo-viSayagRdhnutA'tastamapanayediti / etadarzayati-'rUpaiH' | nayanamanohAribhiH strINAmaGgapratyaGgArddhakaTAkSanirIkSaNAdibhiralpasattvA 'vilupyante' saddharmAdvAdhyante, kiMbhUta rUpaiH ?-'bhyaavhai|' | bhayamAvahanti bhayAvahAni, ihaiva tAvadrUpAdiviSayAsaktasya sAdhujanajugupsA nAnAvidhAzca karNanAsikAvikartanAdikA viDambanAH || prAdurbhavanti janmAntare ca tiryaDnarakAMdike yAtanAsthAne prANino viSayAsaktA vedanAmanubhavantItyevaM 'vidvAn' paNDito dharmadeza| nAbhijJo gRhIkhA parAbhiprAyaM-samyagavagamya parSadaM trasasthAvarebhyo hitaM dharmamAvirbhAvayet // 21 // pUjAsatkArAdinirapekSeNa ca sarvameva tapazcaraNAdikaM vidheyaM vizeSato dharmadezanetyetadabhiprAyavAnAha-sAdhurdezanAM vidadhAno na pUjanaM vastrapAtrAdilAbharUpama| bhikAGkenApi zlokaM-zlAghAM kIrtim AtmaprazaMsAM 'kAmayed' abhilaSet , tathA zroturyatpriyaM rAjakathAvikathAdikaM chalitakathA| dikaM ca tathA'priyaM ca tatsamAzritadevatAvizeSanindAdikaM na kathayed, araktadviSTatayA zroturabhiprAyamabhisamIkSya yathAvasthitaM dharma samyagdarzanAdikaM kathayet , upasaMhAramAha-'sarvAnanAn' pUjAsatkAralAbhAbhiprAyeNa svakRtAn paradUSaNatayA ca parakRtAn | 'varjayana' pariharan kathayed 'anAkula' sUtrArthAdanuttaran akaSAyI bhikSurbhavediti // 22 // sarvAdhyayanopasaMhArArthamAha eceaestroesekeseseeeee dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAMyatrattiyutaM 'AhattahIya' mityAdi, yathAtathAbhAvo yAthAtathya-dharmamArgasamavasaraNAkhyAdhyayanatrayoktArthatattvaM sUtrAnugataM samyaktvaM cAritraM | 13yAthA vA tat 'prekSamANaH' paryAlocayan sUtrArtha sadanuSThAnato'bhyasyan 'sarveSu' sthAvarajaGgameSu sUkSmabAdarabhedabhinneSu pRthivIkAyAdiSu / tathyAdhya0 daNDyante prANino yena sa daNDaH-prANavyaparopaNavidhistaM 'nidhAya' parityajya, prANAtyaye'pi yAthAtathyaM dharma nollaGghayediti / etadeva darzayati-'jIvitam' asaMyamajIvitaM dIrghAyuSkaM vA sthAvarajaGgamajantudaNDena nAbhikAsI syA(kSe)t parISahaparAjito | vedanAsamudghAta(samava)hato vA tadvedanAma(bhi)sahamAno jalAnalasaMpAtApAditajantUpamardaina nApi maraNAbhikAhI syAt / tadevaM | | yAthAtathyamutprekSamANaH sarveSu prANikhUparatadaNDo jIvitamaraNAnapekSI saMyamAnuSThAnaM cared-udyuktavihArI bhavet 'medhAvI' maryAdAvyavasthito viditavedyo vA valayena-mAyArUpeNa mohanIyakarmaNA vA vividhaM prakarSeNa mukto vipramukta iti / itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat // 23 // samAptaM ca yAthAtathyaM trayodazamadhyayanamiti // // 24 // Beersereeeeeeeesercedercedes // 24 // For Personal & Private Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha granthanAmakaM caturdazamadhyayanaM praarbhyte|| gaMtho pubudihA vAdaviho gahaNe AsevaNaNa yA mUlaguNe paMcAvato duviho gahaNe uktaM trayodazamadhyayanaM, sAmprataM caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane yAthAtathyamiti samyakacAritrama| bhihitaM, tacca bAhyAbhyantaragranthaparityAgAdavadAtaM bhavati, tatyAgazcAnenAdhyayanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyaya| nasya cakhAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-sabAhyAbhyantaragranthaparityAgo vi-18 | dheya iti / nAmaniSpanne tu nikSepe AdAnapadAdguNaniSpannakhAcca grantha iti nAma, taM granthamadhikRtya niyuktikRdAha gaMtho pubuddiTTo duviho sisso ya hoti NAyavyo / pavvAvaNa sikkhAvaNa pagayaM sikkhAvaNAe u // 127 // |so sikkhago ya duviho gahaNe AsevaNAya NAyavyo / gahaNaMmi hoti tiviho sutte atthe tadubhae ya // 128 // AsevaNAya duviho mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe paMcaviho uttaraguNa bArasaviho u // 129 // Ayario'viya duviho pavAvaMto va sikkhavaMto ya / sikkhAvaMto duviho gahaNe AsevaNe ceva // 130 // gAhAvito tiviho sutte atthe ya tadubhae ceva / mUlaguNa uttaraguNe duviho AsevaNAe u // 131 // grantho dravyabhAvabhedabhinnaH kSullakanairgranthyaM nAma uttarAdhyayaneSvadhyayanaM tatra pUrvameva saprapaJco'bhihitaH, iha tu granthaM dravyabhAvabhedabhinnaM yaH parityajati ziSya AcArAdikaM vA granthaM yo'dhIte'sau abhidhIyate, sa ziSyo 'dvividho' dviprakAro jJAtavyo bhava For Personal & Private Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ esed ttiyutaM mUtrakRtAGgaM |ti, tadyathA-pravrajyayA zikSayA ca, yasya pravrajyA dIyate zikSA vA yo grAhyate sa dviprakAro'pi ziSyaH, iha [tu] punaH zikSAzi-18 14 granthAzIlAGkA dhyeNa 'prakRtam' adhikAro yaH zikSAM gRhNAti zaikSakaH tacchikSayeha prastAva ityrthH|| yathApratijJAtamadhikRtyAha-yaH zikSA gRhNAti | dhyayanaM. cAryAyavR- zaikSakaH sa dvividho-dviprakAro bhavati, tadyathA-grahaNe prathamamevAcAryAdeH sakAzAcchikSAM-icchAmicchAtahakArAdirUpAM gRhNAti | | zikSati, tathA zikSitAM cAbhyasyati-aharnizamanutiSThati sa evaMvidho grahaNAsevanAbhedabhinnaH ziSyo jJAtavyo bhavati, tatrApi 1 grahaNapUrvakamAsevanamitikakhA''dAveva grahaNazikSAmAha-zikSAyA 'grahaNe' upAdAne'dhikRte trividho bhavati zaikSakaH, tadyathA-1 // 24 // sUtre'rthe tadubhaye ca, mUtrAdInyAdAveva gRhNan mUtrAdizikSako bhavatIti bhAvaH // sAmprataM grahaNottarakAlabhAvinImAsevanAmasAdhikRtyAha-yathAvasthitamUtrAnuSThAnamAsevanA tayA karaNabhUtayA dvividho bhavati zikSakaH, tadyathA-'mUlaguNe' mUlaguNaviSaye Aseva-18| &| mAnaH samyagmUlaguNAnAmanuSThAnaM kurvan tathA 'uttaraguNe ca' uttaraguNaviSayaM samyaganuSThAnaM kurvANo dvirUpo'pyAsevanAzikSako bhavati, tatrApi mUlaguNe paJcaprakAraH-prANAtipAtAdiviratimAsevamAnaH paJcamahAvratadhAraNAtpaJcavidho bhavati mUlaguNeSvAsevanA-|| zikSakaH, tathottaraguNaviSaye samyapiNDavizuddhyAdikAn guNAnAsevamAna uttaraguNAsevanAzikSako bhavati, te cAmI uttaraguNAH'piMDassa jA visohI samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAviya uttaraguNamo viyANAhi // 1 // ' yadivA setsvapyanyeghUttaraguNeSu pradhAnanirjarAhetutayA tapa eva dvAdazavidhamuttaraguNavenAdhikRtyAha-'uttaraguNe' uttaraguNaviSaye tapo dvAdazabhedaminnaM // 24 // // 24 // | yaH samyag vidhatte sa AsevanAzikSako bhavatIti // ziSyo hyAcAryamantareNa na bhavatyata AcAryanirUpaNamA(NAyA)ha-ziSyApekSayA 1 piNDasya yA vizodhiH samitayo bhAvanAstapo dvividham / pratimA abhiprahA api cottaraguNA (iti) vijAnIhi // 1 // 2 satkhapyete pra0 / Erseeeeeeeeeeect 99292000000000sal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ hi AcAryo 'dvividho dvibhedaH, eko yaH pravrajyAM grAhayatyaparastu yaH zikSAmiti, zikSayannapi dvividhaH-eko yaH zikSAzAstraM grAhayati-pAThayatyaparastu tadartha dazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnataH sevayati-samyaganuSThAnaM kArayati / tatra sUtrArthatadubhayabhedAd grAhayannapyAcAryastridhA bhavati / AsevanAcAryo'pi mUlottaraguNabhedAdvividho bhavati / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM kastaM / sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam gaMthaM vihAya iha sikkhamANo, uhAya subaMbhaceraM vsejaa| ovAyakArI viNayaM susikkhe, je cheya vippamAyaM na kujjA // 1 // jahA diyApotamapattajAtaM, sAvAsagA pavitraM mannamANaM / tamacAiyaM taruNamapattajAtaM, DhaMkAi avvattagamaM harejjA // 2 // evaM tu sehaMpi apuTTadhamma, nissAriyaM vusimaM mannamANA / diyassa chAyaM va apattajAyaM, hariMsu NaM pAvadhammA aNege // 3 // osANamicche maNue samAhi, aNosie gaMtakariti nnccaa| obhAsamANe daviyassa vittaM, Na Nikase bahiyA Asupanno // 4 // | 'iha' pravacane jJAtasaMsArakhabhAvaH san samyagutthAnenotthito grathyate AtmA yena sa grantho-dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadAdi18|'vihAya' tyakkhA pravrajitaH san sadutthAnenotthAya ca grahaNarUpAmAsevanArUpAM ca zikSA [ca] kurvANaH samyagAsevamAnaH suSTu taeeeeeeeeeeeeeeeeees OM99999999990SSAGAR For Personal & Private Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM mUtrakRtAGgaM || zobhanaM navabhibrahmacaryaguptibhirguptamAzritya brahmacarya 'vaset tiSTheta , yadivA 'subrahmacarya miti saMyamastad Avaset-taM samyak 14 granthAzIlAGkA| kuryAt , AcAryAntike yAvajIvaM vasamAno yAvadabhyudyatavihAraM na pratipadyate tAvadAcAryavacanasyAvapAto-nirdezastakAryavapAtakA dhyayanaM. cAyIyavR rI-vacananirdezakArI sadA''jJAvidhAyI, vinIyate-apanIyate karma yena sa vinayastaM suSTha zikSed-vidadhyAt grahaNAsevanAbhyAM | vinayaM samyak paripAlayediti / tathA yaH 'cheko' nipuNaH sa saMyamAnuSThAne sadAcAryopadeze vA vividhaM pramAdaM na kuryAt , yathA // 242 // hi AturaH samyagvaidyopadezaM kurvan zlAghAM labhate rogopazamaM ca evaM sAdhurapi sAvadyagranthaparihArI pApakarmabheSajasthAnabhUtAnyAcA ryavacanAni vidadhadaparasAdhubhyaH sAdhukAramazeSakarmakSayaM cAvApnotIti // 1 // yaH punarAcAryopadezamantareNa svacchandatayA gacchA| nirgatya ekAkivihAritAM pratipadyate sa ca bahudoSabhAga bhavatItyasyArthasya dRSTAntamAvirbhAvayannAha-'yatheti dRSTAntopapradarzanArthaH |'yathA' yena prakAreNa 'dvijapotaH' pakSizizuravyaktaH, tameva vizinaSTi-patanti-gacchanti teneti patraM-pakSapuTaM na vidyate patra | jAtaM-pakSodbhavo yasyAsAvapatrajAtastaM tathA khakIyAdAvAsakAt-svanIDAta plavitum-utpatituM manyamAnaM tatra tatra patantamupalabhya 18| taM dvijapotaM 'acAiyaMti pakSAbhAvAdgantumasamarthamapatrajAtamitikRkhA mAMsapezIkalpaM 'DhakAdayaH' kSudrasatvAH pizitAzinaH 'a-12 vyaktagama' gamanAbhAve naMSTumasamartha 'hareyuH' cazvAdinotkSipya nayeyurvyApAdayeyuriti // 2 // evaM dRSTAntaM pradazya dASTAntika pradazeyitumAha-'eva' mityuktaprakAreNa, tuzabdaH pUrvamAdvizeSa darzayati, pUrva hyasaMjAtapakSakhAdavyaktatA pratipAditA iha khapuSTadha| matayetyayaM vizeSo, yathA dvijapotamasaMjAtapakSaM khanIDAnnirgataM kSudrasattvA vinAzayanti evaM zikSakamabhinavapravajitaM suutraathaanisspnn-18|| magItArtham 'apuSTadhANaM' samyagapariNatadharmaparamArtha santamaneke pApadharmANaH pApaNDikAH pratArayanti, pratArya ca gacchasamudrAniH ceneleeeeeeeeeeeee // 242 // zabdaH pUrvamAdvizI navavyApAdayeyuriti dayaH' kSudrasacAH pibantamupalabhya For Personal & Private Use Only w
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArayanti, niHsAritaM ca santaM viSayonmukhatAmApAditamapagataparalokabhayamasmAkaM vaizyamityevaM manyamAnAH yadivA 'busima'nti cAritraM tad asadanuSThAnato niHsAraM manyamAnA ajAtapakSaM 'dvijazAvamiva' pakSipotamiva DhaGkAdayaH pApadharmANo mithyAkhAvirati| pramAdakaSAyakaluSitAntarAtmAnaH kutIrthikAH khajanA rAjAdayo vA'nake bahavo hRtavanto haranti hariSyanti ceti, kAlatrayopalakSaNArthaM bhUtanirdeza iti, tathAhi - pASaNDikA evamagItArthaM pratArayanti, tadyathA - yuSmaddarzane nAgniprajvAlanaviSApahArazikhAcchedAdikAH pratyayA dRzyante, tathA'NimAdyaSTaguNamaizvaryaM ca nAsti, tathA na rAjAdibhirbahubhirAzritaM, yA'pyahiMsocyate bhavadAgame jIvAkulatvAllokasya duHsAdhyA, nApi bhavatAM snAnAdikaM zauca mastItyAdikAbhiH zaThoktibhirindrajAlakalpAbhirmugdhajanaM pratArayanti, | svajanAdayazcaivaM vipralambhayanti, tadyathA - AyuSman ! na bhavantamantareNAsmAkaM kazcidasti poSakaH poSyo vA tvamevAsmAkaM sarvakhaM, tvayA vinA sarvaM zUnyamAbhAti, tathA zabdAdiviSayopabhogAmantraNena saddharmAcyAvayanti evaM rAjAdyo'pi draSTavyAH, tadevamapuSTadharmANamekAkinaM bahubhiH prakAraiH pratAryApahareyuriti // 3 // tadevamekAkinaH sAdhoryato bahavo doSAH prAdurbhavanti ataH sadA gurupAdamUle sthAtavyamityetaddarzayitumAha - 'avasAnaM' gurorantike sthAnaM tadyAvajjIvaM 'samAdhiM' sanmArgAnuSThAnarUpam 'icched' abhilaSet 'manujo manuSyaH sAdhurityarthaH, sa eva ca paramArthato manuSyo yo yathApratijJAtaM nirvAhayati, tacca sadA gurorantike vyavasthitena sadanuSThAnarUpaM samAdhimanupAlayatA nirvAhyate nAnyathetyetaddarzayati - gurorantike 'anuSitaH' avyavasthitaH svacchandavidhAyI samAdheH sadanuSThAnarUpasya karmaNo yathApratijJAtasya vA nAntakaro bhavatItyevaM jJAtvA sadA gurukulavAso'nusartavyaH, tadra 1 samAptAvitistena na prathamA / For Personal & Private Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14anyAdhyayana sUtrakRtAGgaM ||sh hitasya vijJAnamupahAsyaprAyaM bhavatIti, uktaM ca-"na hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAga zIlAGkA- pazyata nRtyaM mayUrastha // 1 // " tathA'jAM galavilagnavAlukAM pANiprahAreNa praguNAM dRSTvA'paro'nupAsitagururajJo rAjJI saMjAtagalacAIyavR- | gaNDAM pANiprahAreNa vyApAditavAn , ityAdayaH anupAsitagurorbahavo doSAH saMsAravardhanAdyA bhavantItyavagamyAnayA maryAdayA ciyutaM gurorantike sthAtavyamiti darzayati-'avabhAsayan' udbhAsayan samyaganutiSThan 'dravyasya' muktigamanayogyasya satsAdho raagdvessr||243|| hitasya sarvajJasya vA vRttam-anuSThAnaM tatsadanuSThAnato'vabhAsayed, dharmakathikaH kathanato vodbhAsayediti / tadevaM yato gurukulavAso |bahUnAM guNAnAmAdhAro bhavatyato 'na niSkaset na nirgacchet gacchAdgurvantikAdvA bahiH, khecchAcArI na bhaved, 'AzuprajJa' iti kSipraprajJaH, tadantike nivasan viSayakaSAyAbhyAmAtmAnaM hiyamANaM jJAtA kSipramevAcAryopadezAtvata eva vA 'nivartayati' satsamAdhau vyavasthApayatIti // 4 // tadevaM pravrajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsamAvasan sarvatra sthAnazayanAsanAdAvupayukto bhavati tadupayuktasya ca guNamudbhAvayannAha je ThANao ya sayaNAsaNe ya, parakkame yAvi susAhujutte / samitIsu guttIsu ya Ayapanne, viyAgarite ya puDho vaejjA // 5 // sadANi soccA adu bheravANi, aNAsave tesu parivaejjA / nidaM ca bhikkhU na pamAya kujjA, kahaMkahaM vA vitigicchatinne // 6 // DahareNa vuDDheNa'NusAsi eeeeeeeeeeeeeeeseces // 24 // For Personal & Private Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ e u, rAtiNieNAvi samavaeNaM / sammaM tayaM thirato NAbhigacche, NijjaMtae vAvi apArae se // 7 // viuTTiteNaM samayANusiDhe, DahareNa vuDDeNa u coie ya / aJcuTTiyAe ghaDadAsie vA, agAriNaM vA samayANusiDhe // 8 // | yo hi nirviNNasaMsAratayA pravrajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsataH 'sthAnatazca sthAnamAzritya tathA zayanata AsanataH, ekazcakAraH samuccaye dvitIyo'nuktasamuccayArthaH cakArAdgamanamAzrityAgamanaM ca tathA tapazcaraNAdau parAkramatazca, (su) sAdhoH-udyuktavihAriNo ye samAcArAstaiH samAyuktaH susAdhuyuktaH, susAdhurhi yatra sthAnaM-kAyotsargAdikaM vidhatte tatra samyak pratyupekSaNAdikAM kriyAM karoti, kAyotsarga ca meruriva niSprakampaH zarIraniHspRho vidhatte, tathA zayanaM ca kurvan pratyupekSya saMstArakaM tadbhuvaM kAyaM coditakAle gurubhiranujJAtaH svapet , tatrApi jAgradiva nAtyantaM niHsaha iti / evamAsanAdiSvapi tiSThatA pUrvavatsaMkucitagAtreNa khAdhyAyadhyAnaparAyaNena susAdhunA bhavitavyamiti, tadevamAdisusAdhukriyAyukto gurukulanivAsI susAdhurbhavatIti sthitam / apica-gurukulavAse nivasan paJcasu samitiSvIryAsamityAdiSu pravicArarUpAsu tathA tisaSu ca guptiSu pravicArApravicArarUpAsu 4 AgatA-utpannA prajJA yasyAsAvAgataprajJaH-saMjAtakartavyAkartavyavivekaH svato bhavati, parasyApi ca 'vyAkurvan kathayan pRthak || pRthagguroH prasAdAtparijJAtakharUpaH samitiguptInAM yathAvasthitakharUpapratipAlanaM tatphalaM ca 'vadet' pratipAdayediti // 5 // IryA weeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGga zIlAGkAcAyayatiyutaM // 244 // | samityAdyupetena yadvidheyaM taddarzayitumAha - 'zabdAn' veNuvINAdikAn madhurAn zrutipezalAn 'zrutvA' samAkarNyAthavA 'bhairavAn' bhayAvahAn karNakaTUnAkarNya zabdAn Azravati tAn zobhanatvenAzobhanakhena vA gRhNAtItyAzravo nAzravo'nAzravaH teSvanukU| leSu pratikUleSu zravaNapathamupagateSu zabdeSvanAzravo - madhyastho rAgadveparahito bhUkhA pari-samantAd vrajet parivrajet saMyamAnuSThAyI bhavet, tathA 'nidrAM ca' nidrApramAdaM ca 'bhikSuH ' satsAdhuH pramAdAGgatvAnna kuryAt, etaduktaM bhavati - zabdAzravanirodhena viSayapramAdo niSiddho nidrAnirodhena ca nidrApramAdaH, cazabdAdanyamapi pramAdaM vikathAkapAyAdikaM na vidadhyAt / tadevaM gurukulavAsAt sthAnazayanAsana samiti guptiSvAgataprajJaH pratiSiddhasarvapramAdaH san gurorupadezAdeva kathaM kathamapi vicikitsAM - cittavipluti| rUpAM [vi]tIrNaH - atikrAnto bhavati, yadivA maGgRhIto'yaM paJcamahAvratabhAro'tidurvahaH kathaM kathamapyantaM gacched ?, ityevaMbhUtAM cicikitsAM guruprasAdAdvitIrNo bhavati, athavA yAM kAJciccittaviplutiM dezasarvagatAM tAM kRtsnAM gurvantike vasan vitIrNo bhavati anyeSAmapi tadapanayanasamarthaH syAditi // 6 // kiJcAnyat - sa gurvantike nivasan kacit pramAdaskhalitaH san vayaHparyAyAbhyAM kSullakena - laghunA 'coditaH' pramAdAcaraNaM prati niSiddhaH, tathA 'vRddhena vA' vayo'dhikena zrutAdhikena vA 'anuzAsitaH' abhihitaH, tadyathA - bhavadvidhAnAmidamIdRk pramAdAcaraNamAsevitumayuktaM, tathA 'ratnAdhikena vA' pravrajyAparyAyAdhikena zrutAdhikena vA samavayasA vA 'anuzAsitaH' pramAdaskhalitAcaraNaM prati coditaH kupyati yathA ahamapyanena dramakaprAyeNottamakulaprasUtaH sarvajanasaMmata ityevaM codita ityevamanuzAsyamAno na mithyAduSkRtaM dadAti na samyagutthAnenottiSThati nApi tadanuzAsanaM samyak sthirataHpunaHkaraNatayA'bhigacchet-pratipadyeta, coditazca praticodayed, asamyak pratipadyamAnazcAsau saMsArasrotasA For Personal & Private Use Only 14 granthAdhyayanaM * // 244 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nIyamAna' uhyamAno'nuzAssamAnaH kupito'sau na saMsArArNavasya pArago bhavati / yadivA''cAryAdinA sadupadezadAnataH pramAdaskhalitanivartanato mokSaM prati nIyamAno'pyasau saMsArasamudrasya tadakaraNato'pAraga eva bhavatIti // 7 // sAmprataM svapakSacodanAnantarata:(raM)svaparacodanAmadhikRtyAha-viruddhotthAnenotthito vyutthitaH-paratIthiko gRhastho vA mithyAdRSTistena pramAdaskhalite coditH| svasamayena, tadyathA-naivaMvidhamanuSThAnaM bhavatAmAgame vyavasthitaM yenAbhipravRtto'si, yadivA vyutthitaH-saMyamAddaSTastenAparaH sAdhuH skhalitaH san khasamayena-arhatpraNItAgamAnusAreNAnuzAsito mUlottaraguNAcaraNe skhalitaH san 'codita' AgamaMpradAbhihitaH, | tadyathA-naitatcaritagamanAdikaM bhavatAmanujJAtamiti, tathA anyena vA mithyAdRSTyAdinA 'kSullakena' laghutareNa vayasA vRddhena vA kutsitAcArapravRttacoditaH, tuzabdAtsamAnavayasA vA tathA atIvAkAryakaraNaM prati utthitA atyutthitAH, yadivA-dAsIkhena atyantam|tthitA dAsyA api dAsIti, tAmeva vizinaSTi-'ghaTadAsyA' jalavAhinyApi codito na krodhaM kuryAt , etaduktaM bhavati-atyu|sthitayA'tikupitayApi coditaH svahitaM manyamAnaH susAdhune kupyet, kiM punaranyeneti ?, tathA 'agAriNAM gRhasthAnAM yaH 'samaya: | anuSThAnaM tatsamayenAnuzAsito, gRhasthAnAmapi etanna yujyate kartuM yadArabdhaM bhavatetyevamAtmAvamenApi codito mamaivaitacchreya ityevaM manyamAno manAgapi na mano dUpayediti // 8 // etadevAha Na tesu kujjhe Na ya pavahejA, Na yAvi kiMcI pharusaM vdejaa| tahA karissaMti paDissaNejA, seyaM khu meyaM Na pamAya kujjA // 9 // vaNaMsi mUDhassa jahA amUDhA, maggANusAsaMti hitaM payANaM / teNeva (teNAvi) majjhaM iNameva seyaM, jaM me buhA samaNusAsayaMti // 10 // aha teNa mUDheNa taeaceaeseiserseseseeeeeeeeeeeee Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAIyavRttiyutaM // 245|| amUDhagassa, kAyava pUyA svisesjuttaa| eovamaM tattha udAhu vIre, aNugamma atthaM uvaNeti 14 granthAsammaM // 11||nnetaa jahA aMdhakAraMsi rAo, maggaM Na jANAti apassamANe / se sUriassa dhyayanaM. abbhuggameNaM, maggaM viyANAi pagAsiyaMsi // 12 // . __ 'teSu' khaparapakSeSu skhalitacodakeSvAtmahitaM manyamAno na krudhyed anyasmin vA durvacane'bhihite na kupyed evaM ca cintayet // 3 // 'AkruSTena matimatA tattvArthavicAraNe matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopaH syAdanRtaM kiM nu kopena? // 1 // tathA nApyapareNa || svato'dhamenApi codito'rhanmArgAnusAreNa lokAcAragatyA vAbhihitaH paramArtha paryAlocya taM codakaM prakarSeNa 'vyathet' daNDAdiprahAreNa pIDayet na cApi kizcitparuSaM tatpIDAdikAri 'vadet' brUyAt , mamaivAyamasadanuSThAyino doSo yenAyamapi mAmevaM coda-18 | yati, coditazcaivaMvidhaM bhavatA asadAcaraNaM na vidheyamevaM vidhaM ca pUrvarSibhiranuSThitamanuSTheyamityevaMvidhaM vAkyaM tathA kariSyAmItyevaM 4 madhyasthavRttyA pratizRNuyAd anutiSThecca-mithyAduSkRtAdinA nivarteta, yadetaccodanaM nAmaitanmamaiva zreyo, yata etadbhayAtkacitpunaH pramAdaM na kuryAtnavAsadAcaraNamanutiSThediti // 9 // asyArthasya dRSTAntaM darzayitumAha-'vane gahane mahATavyAM digbhrameNa kasyacivyAkulitamaternaSTasatpathasya yathA kecidapare kRpAkRSTamAnasA 'amUDhAH' sadasanmArgajJAH kumArgaparihAreNa prajAnAM 'hitam' aze- // 245|| pApAyarahitamIpsitasthAnaprApakaM 'mArga' panthAnam 'anuzAsanti pratipAdayanti, sa ca taiH sadasadvivekibhiH sanmArgAvataraNamanuzAsita AtmanaH zreyo manyate, evaM tenApyasadanuSThAyinA coditena na kupitavyam , apitu mamAyamanugraha ityevaM mantavyaM, yade For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ tad buddhAH samyaganuzAsayanti-sanmArge'vatArayanti putramiva pitaraH tanmamaiva zreya iti mantavyam // 10 // punarapyasyArthasya puSTyarthamAha-'athe' tyAnantaryArthe vAkyopanyAsArthe vA, yathA tena' mUDhena sanmArgAvatAritena tadanantaraM tasya 'amUDhasya satpathopadetuH pulindAderapi paramupakAraM manyamAnena pUjA vizeSayuktA kartavyA, evametAmupamAm 'udAhRtavAn' abhihitavAn 'vIra / tIrthakaro'nyo vA gaNadharAdikaH 'anugamya' buvA 'artha' paramArtha codanAkRtaM paramopakAraM samyagAtmanyupanayati, tadyathA-ahamanena mithyAkhavanAjanmajarAmaraNAdyanekopadravabahulAtsadupadezadAnenottAritaH, tato mayA'sya paramopakAriNo'bhyutthAna vinayAdibhiH pUjA vidheyeti / asinnarthe bahavo dRSTAntAH santi, tadyathA-'gehami aggijAlAulaMmi jaha NAma DajjhamANami / jo|| |bohei suyaMta so tassa jaNo paramabaMdhU ||1||jh vA visasaMjuttaM bhattaM niddhamiha bhottukAmassa / jovi sadosaM sAhai so tassa ||4 || jaNo paramabaMdhU // 2 // " // 11 // ayamaparaH sUtreNaiva dRSTAnto'bhidhIyate-yathA hi sajalajaladharAcchAditabahalAndhakArAyAM rAtrau | 'netA' nAyakoSTavyAdau svabhyastapradezo'pi 'mArga' panthAnamandhakArAvRtakhAtsvahastAdikamapazyanna jAnAti-na samyak paricchi-12 natti / sa eva praNetA 'sUryasya' AdityasyAbhyudgamenApanIte tamasi prakAzite dikcakre samyagAvibhUte pASANadarinimnonnatAdike 8 mArga jAnAti-vivakSitapradezaprApakaM panthAnamabhivyaktacakSuH paricchinatti-doSaguNavicAraNataH samyagavagacchatIti // 12 // evaM dRSTAntaM pradarya dArTAntikamadhikRtyAha 1gehe'mijvAlAkule yathA nAma dahyamAne / yo bodhayati suptaM sa tasya janaH paramabAndhavaH // 1 // yathA vA viSasaMyuktaM bhaktaM nigdhaM dada bhoktukAmasya yo'pi || sadoSaM sAdhayati ca tasya paramabandhurjanaH // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavR ttiyutaM // 246 // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeese evaM tu sehevi apuTudhamme, dhammaM na jANAi abujjhamANe / se kovie jiNavayaNeNa pacchA, 14 granthA dhyayanaM. sUrodae pAsati cakkhuNeva // 13 // urdU aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvarA je ya pANA / sayA jae tesu parivaejjA, maNappaosaM avikaMpamANe // 14 // kAleNa pucche samiyaM payAsu, AikkhamANo daviyassa vittaM / taM soyakArI puDho pavese, saMkhA imaM kevaliyaM samAhiM // 15 // assiM suThiccA tiviheNa tAyI, eesu yA saMti nirohamAhu / te evamakkhaMti tilogadaMsI, Na bhujjameyaMti pamAyasaMgaM // 16 // yathA hyasAvandhakArAvRtAyAM rajanyAmatigahanAyAmaTavyAM mArga na jAnAti sUryodgamenApanIte tamasi pazcAjAnAti evaM tu | | 'ziSyakaH' abhinavapravrajito'pi sUtrArthAniSpannaH apuSTaH-apuSkala: samyagaparijJAto dharmaH-zrutacAritrAkhyo durgatiprasRtajantu-18 | dharaNasvabhAvo yenAsAvapuSTadharmA, sa cAgItArthaH-sUtrArthAnabhijJakhAdabudhyamAno dharma na jAnAtIti-na samyaka paricchinatti, sa%81 | eva tu pazcAdgurukulavAsAjinavacanena 'kovidaH' abhyastasarvajJapraNItAgamakhAnipuNaH sUryodaye'pagatAvaraNazcakSuSeva yathAvasthitAn // 246 // | jIvAdIn padArthAn pazyati, idamuktaM bhavati-yathA hi indriyArthasaMparkAtsAkSAtkAritayA parisphuTA ghaTapaTAdayaH padArthAH pratI| yante evaM sarvajJapraNItAgamenApi sUkSmavyavahitaviprakRSTasvagopavargadevatAdayaH parisphuTA niHzaGka pratIyanta iti / apica kadAcicca Keecheeroeseeeeeeeeeeerce For Personal & Private Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSuSA'nyathAbhUto'pyartho'nyathA paricchidyate, tadyathA - marumarIcikAnicayo jalabhrAntyA kiMzukanicayo'yAkAreNApIti / naca sarva| jJapraNItasyAgamasya kacidapi vyabhicAraH, tadvyabhicAre hi sarvajJatvahAniprasaGgAt, tatsaMbhavasya cAsarvajJena pratiSeddhumazakyatvAditi // // 13 // zikSako hi gurukulavAsitayA jinavacanAbhijJo bhavati, tatkovidazca samyak mUlottaraguNAn jAnAti, tatra mUlaguNAna|dhikRtyAha - Urdhvamadhastiryag dikSu vidikSu cetyanena kSetramaGgIkRtya prANAtipAta viratirabhihitA, dravyatastu darzayati - trasyantIti trasA:- tejovAyU dvIndriyAdayazca tathA ye ca sthAvarAH - sthAvaranAmakarmodayavartinaH pRthivya vanaspatayaH, tathA ye caitadbhedAH sUkSmabAdaraparyAptakA paryAptakarUpA dazavidhaprANadhAraNAtprANinasteSu, 'sadA' sarvakAlam, anena tu kAlamadhikRtya viratirabhihitA, yataH | parivrajet - parisamantAdvajet saMyamAnuSThAyI bhavet, bhAvaprANAtipAtaviratiM darzayati - sthAvarajaGgameSu prANiSu tadapakAre upakAre vA manAgapi manasA pradveSaM na gacched AstAM tAvadurvacanadaNDaprahArAdikaM, teSvapakAriSvapi manasA'pi na maGgulaM cintayed, 'avikampamAnaH saMyamAdacalan sadAcAramanupAlayediti, tadevaM yogatrikakaraNatrikeNa dravyakSetra kAlabhAvarUpAM prANAtipAtaviratiM samyagaraktadviSTatayA'nupAlayed, evaM zeSANyapi mahAvratAnyuttaraguNAMzca grahaNAsevanAzikSAsamanvitaH samyaganupAlayediti // 14 // gurorantike vasato vinayamAha sUtramarthaM tadubhayaM vA viziSTena - praSTavya kAlenAcAryAderavasaraM jJAtvA prajAyanta iti prajA - jantavastAsu prajAsu-jantuviSaye caturdazabhUtagrAmasaMbaddhaM kazcidAcAryAdikaM samyagitaM - sadAcArAnuSThAyinaM samyak vA samantAdvA jantugataM pRcchediti / sa ca tena pRSTa AcAryAdirAcakSANaH zuzrUSayitavyo bhavati, yadAcakSANastaddarzayati-muktigamanayogyo bhavyo dravyaM rAga1sarvajJapraNItAgamoktapadArthasaMbhavasya sarvajJasaMbhavasyeti vA / 2 zatrorupakAre bAhye vA durAyatike svasya, anyathopakAre dveSAsaMbhavAt / For Personal & Private Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 granthAdhyayanaM. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 247 // dveSavirahAdvA dravyaM tasya dravyasya-vItarAgasya tIrthakarasya vA vRttam-anuSThAnaM saMyamaM jJAnaM vA tatpraNItamAgamaM vA samyagAcakSA NaH saparyayA'yaM mAnanIyo bhavati / kathamityAha-'tad' AcAryAdinA kathitaM zrotre-karNe kartuM zIlamasya zrotrakArI-yathopadezakArI AjJAvidhAyI san pRthak pRthagupanyastamAdareNa hRdaye pravezayet-cetasi vyavasthApayet , vyavasthApanIyaM darzayati-'saMkhyAya' samyak jJAkhA 'ima' miti vakSyamANaM kevalina idaM kaivalikaM-kevalinA kathitaM samAdhi-sanmArga samyagjJAnAdikaM mokSamArgamAcAryAdinA kathitaM yathopadezaM pravartakaH pRthag-viviktaM hRdaye pRthagvyavasthApayediti // 15 // kiMcAnyat-'asmin gurukulavAse nivasatA yacchrutaM zrukhA ca samyak hRdayavyavasthApanadvAreNAvadhAritaM tasin samAdhibhUte mokSamArge suSTu sthikhA 'trividheneti manovAkAyakarmabhiH kRtakAritAnumatibhirvA''tmAnaM trAtuM zIlamasyeti trAyI jantUnAM sadupadezadAnatastrANakaraNazIlo vA | tasya khaparatrAyiNaH, eteSu ca samitigutyAdiSu samAdhimArgeSu sthitasya zAntirbhavati-azeSadvandvoparamo bhavati tathA nirodhamazeSakarmakSayarUpam 'AhuH tadvidaH pratipAditavantaH, ka evamAhurityAha-trilokam UrdhvAdhastiryaglakSaNaM draSTuM zIlaM yeSAM te | trilokadarzinaH-tIrthakRtaH sarvajJAste 'evam' anantaroktayA nItyA sarvabhAvAn kevalAlokena dRSTvA 'AcakSate pratipAdayantIti / etadeva samitiguptyAdikaM saMsArottAraNasamartha te trilokadarzinaH kathitavanto na punarbhUya etaM (na) 'pramAdasajhaM madyaviSayAdika saMvandhaM vidheyakhena prtipaaditvntH||16|| kizcAnyatnisamma se bhikkhu samIhiya, paDibhANavaM hoi visArae ya / AyANaaTThI vodANamoNaM, | // 247|| dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvecca suddheNa uveti mokkhaM // 17 // saMkhAi dhammaM ca viyAgaraMti, buddhA hu te aMtakarA bhavaMti / te pAragA doNhavi moyaNAe, saMsodhitaM paNhamudAharaMti ||18||nno chAyae No'viya lUsaejjA, mANaM Na seveja pagAsaNaM ca / Na yAvi panne parihAsa kujjA, Na yA''siyAvAya viyAgarejA // 19 // bhUtAbhisaMkAi duguMchamANe, Na Nivahe maMtapadeNa goyaM / Na kiMci micche maNue payAsuM, asAhudhammANi Na saMvaejjA // 20 // | sa gurukulavAsI bhikSuH dravyasya vRttaM 'nizamya' avagamya svataH samIhitaM cArtha-mokSArtha buddhA heyopAdeyaM samyak parijJAya nityaM gurukulavAsataH 'pratibhAnavAn' utpannapratibho bhavati / tathA samyak khasiddhAntaparijJAnAcchotRRNAM yathAvasthitArthAnAM 'vizArado bhavati' pratipAdako bhavati / mokSArthinA''dIyata ityAdAnaM-samyagjJAnAdikaM tenArthaH sa eva vA'rthaH AdAnArthaH sa vidyate yasyAsAvAdAnArthI, sa evaMbhUto jJAnAdiprayojanavAn vyavadAnaM-dvAdazaprakAraM tapo maunaM-saMyama AzravanirodharUpasta| devametau tapAsaMyamAvupetya prApya grahaNAsevanarUpayA dvividhayApi zikSayA samanvitaH sarvatrapramAdarahitaH pratibhAnavAn vizAra-|| dazca 'zuddhena' nirupAdhinA udgamAdidoSazuddhena cAhAreNAtmAnaM yApayannazeSakarmakSayalakSaNaM mokSamupaiti 'na uvei mA ti kaci-| |tpAThaH, bahuzo priyante khakarmaparavazAH prANino yasin sa mAraH-saMsArastaM jAtijarAmaraNarogazokAkulaM zuddhena mArgeNAtmAnaM Receneceaeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM vartayan na upaiti, yadivA maraNaM-prANatyAgalakSaNaM mArastaM bahuzo nopaiti, tathAhi-apratipatitasamyaksa utkRSTataH saptASTau vA 14 granthAzIlAGkA- bhavAn mriyate nova'miti // 17 // tadevaM gurukulanivAsitayA dharme susthitA bahuzrutAHpratibhAnavanto'rthavizAradAzca santo yatkurvanti dhyayanaM. cAryAyavR- tadarzayitumAha-samyak khyAyate-parijJAyate yayA sA saMkhyA-sadbuddhistayA svato dharma parijJAyApareSAM yathAvasthitaM 'dharma' zruta ttiyutaM cAritrAkhyaM 'vyAgRNanti' pratipAdayanti, yadivA svaparazaktiM parijJAya parSadaM vA pratipAdyaM cArtha samyagavabudhya dharma prtipaad||248|| yanti / te caivaMvidhA buddhAH-kAlatrayavedino janmAntarasaMcitAnAM karmaNAmantakarA bhavanti anyeSAM ca karmApanayanasamarthA bhavantIti darzayati-te yathAvasthitadharmaprarUpakA 'dvayorapi' parAtmanoH karmapAzavimocanayA snehAdinigaDavimocanayA vA karaNabhUtayA | | saMsArasamudrasya pAragA bhavanti / te caivaMbhUtAH ? 'samyak zodhitaM' pUrvottarAviruddhaM 'praznaM' zabdamudAharanti, tathAhi-pUrva buddhyA | paryAlocya ko'yaM puruSaH kasya cArthasya grahaNasamartho'haM vA kiMbhUtArthapratipAdanazakta ityevaM samyak parIkSya vyAkuryAditi, athavA | pareNa kazcidartha pRSTastaM praznaM samyag parIkSyodAharet samyaguttaraM dadyAditi, tathA coktam-"AyariyasayosA va dhArieNa attheNa jhariyamuNieNaM / to saMghamajjhayAre vavahariuM je suhaM hoti // 1 // " tadevaM te gItArthA yathAvasthitaM dharma kathayantaH svaparatArakA bhavantIti // 18 // sa ca praznamudAharan kadAcidanyathApi brUyAdatastatpratiSedhArthamAha-'sa' praznasyodAhartA sarvArthAzrayakhAdratna-||4|| 248 // II 1 abhavA u carite iti vacanAcAritrayutaM samyaktvaM para pratipAti taditi apratipatitasamyakla iti, jaghanyArAdhanayA vA janmabhiraezyakaH iti vacanAt , | saptASTAviti manuSyakAyasthityapekSa, samyaklabhavAstu palyopamAsaMkhyabhAgamitAH / 2 AcAryasakAzAd avadhAritenArthena smArakeNa jJAtrA ca tataH saMghamadhye vyavaha tuM sukhaM bhavati // 1 // celeseseaeeseseeeeseceicer oe For Personal & Private Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNDakalpaH kutrikApaNa kalpo vA caturdazapUrviNAmanyataro vA kazcidAcAryAdibhiH pratibhAnavAn - arthavizAradastadevaMbhUtaH kutazcinnimittAt zrotuH kupito'pi sUtrArtha 'na chAdayet' nAnyathA vyAkhyAnayet svAcArya vA nApalapet dharmakathAM vA kurvannArthaM chAdayed AtmaguNotkarSAbhiprAyeNa vA paraguNAnna chAdayet tathA paraguNAnna lUSayet na viDambayet zAstrArthaM vA nApasiddhAntena vyAkhyAna - yet tathA samastazAstravettA'haM sarvalokaviditaH samastasaMzayApanetA na mattulyo hetuyuktibhirarthapratipAdayitetyevamAtmakaM mAnam| abhimAnaM garva na seveta, nApyAtmano bahuzrutatvena tapakhikhena vA prakAzanaM kuryAt, cazabdAdanyadapi pUjAsatkArAdikaM pariharet, | tathA na cApi 'prajJAvAn' sazrutikaH 'parihAsa' keliprAyaM brUyAd, yadivA kathaJcidabudhyamAne zrotari tadupahAsaprAyaM parihAsaM na vidadhyAt tathA nApi cAzIrvAdaM bahuputro bahudhano [ bahudharmo ] dIrghAyustvaM bhUyA ityAdi vyAgRNIyAt, bhASAsamitiyuktena bhAvyamiti / / 19 / kiMnimittamAzIrvAdo na vidheya ityAha-bhUteSu jantuSUpamardazaGkA bhUtAbhizaGkA tayA''zIrvAda 'sAvadhaM ' sapApaM jugupsamAno na brUyAt tathA gAstrAyata iti gotraM - maunaM vAksaMyamastaM 'mantrapadena' vidyApamArjana vidhinA 'na nirvAhayet' na niHsAraM kuryAt / yadivA gotraM - jantUnAM jIvitaM 'mantrapadena' rAjAdiguptabhASaNapadena rAjAdInAmupadezadAnato 'na nirvAhayet' nApanayet etaduktaM bhavati-na rAjAdinA sArdhaM jantujIvitopamardakaM matraM kuryAt, tathA prajAyanta iti prajAH - jantavastAsu prajAsu 'manujo' manuSyo vyAkhyAnaM kurvan dharmakathAM vA na 'kimapi' lAbha pUjAsatkArAdikam 'icched' abhilaSet, tathA kutsi tAnAm asAdhUnAM dharmAn vastudAnatarpaNAdikAn 'na saMvadet' na brUyAd yadivA nAsAdhudharmAn bruvan saMvAdayed athavA | dharmakathAM vyAkhyAnaM vA kurvan prajAkhAtmazlAghArUpAM kIrtiM necchediti // 20 // kiJcAnyat For Personal & Private Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14granthAdhyayanaM. sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAIyavRttiyutaM // 249 // hAsaM pi No saMdhati pAvadhamme, oe tahIyaM pharusaM viyANe / No tucchae No ya vikaMthaijA, aNAile yA akasAi bhikkhU // 21 // saMkeja yA'saMkitabhAva bhikkhU, vibhajavAyaM ca viyaagrejaa| bhAsAduyaM dhammasamuTTitehiM, viyAgarejA samayA supanne // 22 // aNugacchamANe vitahaM vijANe, tahA tahA sAhu akakkaseNaM / Na katthaI bhAsa vihiMsaijjA, niruddhagaM vAvi na dIhaijjA // 23 // samAlavejjA paDipunnabhAsI, nisAmiyA samiyAaTTadaMsI / ANAi suddhaM vayaNaM bhiuMje, abhisaMdhae pAvavivega bhikkhU // 24 // yathA parAtmanohAsyamutpadyate tathA zabdAdikaM zarIrAvayavamanyAn vA pApadharmAn sAvadyAnmanovAkAyavyApArAn 'na saMdhayet na pidadhyAt , tadyathA-idaM chinddhi bhinddhi, tathA kuprAvacanikAn hAsyaprAya notprAsayet, tadyathA-zobhanaM bhavadIyaM vrataM, tadyathA-'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparAhne / drAkSAkhaNDaM zarkarA cAdharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dRssttH||1|| ityAdikaM paradoSodbhAvanaprAyaM pApabandhakamitikRkhA hAsyenApi na vaktavyaM / tathA 'ojo rAgadveSarahitaH savAhyAbhyantaragranthatyAgAdvA niSkiJcanaH san 'tathya' miti paramArthataH satyamapi paruSaM vaco'paracetovikAri jJaparijJayA vijAnIyAtpratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet , yadivA rAgadveSavirahAdojAH 'tathyaM paramArthabhUtamakRtrimamapratAraka 'paruSa' karmasaMzleSAbhAvA eseseseseseeeeeeeeeeeeee // 249 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmamalAdalpasatvairduranuSTheyakhAdvA karkazamantaprAntAhAropabhogAdvA paruSa-saMyama 'vijAnIyAt tadanuSThAnataH samyagavagaccheta, tathA svataH kaJcidarthavizeSa parijJAya pUjAsatkArAdikaM vA'vApya 'na tuccho bhavet nonmAdaM gacchet , tathA 'na vikatvayet' nAtmAnaM zlAghayet paraM vA samyaganakbudhyamAnaH 'no vikatthayet' nAtyantaM camaDhayet , tathA 'anAkulo vyAkhyAnAvasare dharmakathAvasare vAjnAvilo lAbhAdinirapekSo bhavet , tathA sarvadA 'akaSAyaH kaSAyarahito bhaved 'bhikSuH sAdhuriti // 21 // sAmprataM vyAkhyAnavidhimadhikRtyAha-'bhikSuH sAdhurvyAkhyAnaM kurvanarvAgdarzivAdarthanirNaya prati azaGkitabhAvo'pi 'zaGketa' auddhatya pariharannahamevArthasya vettA nAparaH kazcidityevaM garva na kurvIta kiMtu viSamamartha prarUpayan sAzaGkameva kathayed, yadivA parisphuTamapyazaGkitabhAvamapyartha na tathA kathayet yathA paraH zaGketa, tathA vibhajyavAda-pRthagarthanirNayavAdaM vyAgRNIyAt yadivA vibhajyavAdaH-sthAdvAdastaM sarvatrAskhalitaM lokavyavahArAvisaMvAditayA sarvavyApinaM svAnubhavasiddhaM vadeda, athavA samyagarthAn vibhajyapRthakkRkhA tadvAdaM vadet , tadyathA-nityavAdaM dravyArthatayA paryAyArthatayA khanityavAdaM vadeta , tathA khadravyakSetrakAlabhAvaiH sarve'pi | padArthAH santi, paradravyAdibhistu na santi, tathA coktam-"sadeva sarva ko necchetsvarUpAdicatuSTayAt ? / asadeva viparyAsAna cenna vyavatiSThate // 1 // " ityAdikaM vibhajyavAdaM vadediti / vibhajyavAdamapi bhASAdvitayenaiva brUyAdityAha-bhASayoH-AdyacaramayoH satyAsatyAmRSayoki bhASAdvikaM tadbhApAdvayaM kacitpRSTo'pRSTo vA dharmakathAvasare'nyadA vA sadA vA 'vyAgRNIyAt bhASe ta, kiMbhUtaH san ?-samyak-satsaMyamAnuSThAnenotthitAH samutthitAH-satsAdhava udyuktavihAriNo na punrudaayinRpmaarkvtkR| trimAstaiH samyagutthitaiH saha viharan cakravartidramakayoH samatayA rAgadveSarahito vA zobhanaprajJo bhASAdvayopetaH samyagdharma vyAgRNI edeseadoedescseseoeoeoesemea eeeeeeeeeeeeeeeeee padArthAH santi, paradravyA idayathA- nityavAdaM dravyAvasaMvAditayA sarvavyApakhAdaM pRthagarthanirNayavAdakameva kaSayed, yadivAkara na vyavatiSThate // 1 // mista na santi, tathApAcatayA paryAyArthatayA khAnakhAnubhavasiddhaM badad, athavyAgRNIyA For Personal & Private Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14granthAdhyayanaM. sUtrakRtAGgaM yAditi // 22 // kizcAnyat-tasyaivaM bhASAdvayena kathayataH kazcinmedhAvitayA tathaiva tamarthamAcAryAdinA kathitamanugacchan samyazIlAGkA gavabudhyate, aparastu mandamedhAvitayA vitatham-anyathaivAbhijAnIyAt , taM ca samyaganavabudhyamAnaM tathA tathA-tena tena hetUdAhacAyIyavR // raNasadyuktiprakaTanaprakAreNa mUrkhasvamasi tathA durdurUDhaHkhamUcirityAdinA karkazavacanenAnirbhartsayan yathA yathA'sau budhyate tathA tathA ttiyutaM 'sAdhuH suSThu bodhayet na kutracitkruddhamukhahastauSThanetravikArairanAdareNa kathayan manaHpIDAmutpAdayet , tathA praznayatastadbhASAmapazabdA didoSaduSTAmapi dhim mUrkhAsaMskRtamate! kiM tavAnena saMskRtena pUrvottaravyAhatena vocAritenetye 'na vihiMsyAt' na tiraskuryAd // 25 // asaMbaddhodghaTTanatastaM praznayitAraM na viDambayediti / tathA niruddham arthastokaM dIrghavAkyairmahatA zabdadardudareNArkaviTapikASTikAnyAyena na kathayet niruddhaM vA-stokakAlInaM vyAkhyAnaM vyAkaraNatarkAdipravezanadvAreNa prasaktyAnuprasaktyA 'na dIrghayet' na dIrghakAlikaM kuryAt , tathA coktam-'so' attho vattavo jo bhaNNai akkharehi thovehiM / jo puNa thovo bahuakkharehiM so hoi | nissAro // 1 // " tathA kiMcitsUtramalpAkSaramalpArtha vA ityAdi caturbhaGgikA, tatra yadalpAkSaraM mahArtha tadiha prazasyata iti // 23 // apica-yatpunarativiSamalAdalpAkSarairna samyagavabudhyate tatsamyagra-zobhanena prakAreNa samantAtparyAyazabdoccAraNato bhAvArthakathanata|zcAlapeda-bhASeta samAlapet, nAlpairevAkSarairukkhA kRtArtho bhaved, apitu jJeyagahanArthabhASaNe saddhetuyuktyAdibhiH zrotAramapekSya pratipUrNabhASI syAd-askhalitAmilitAhInAkSarArthavAdI bhavediti / tathA''cAryAdeH sakAzAdyathAvadartha zrukhA nizamya avagamya ca samyag-yathAvasthitamartha yathA gurusakAzAdavadhAritamartha-pratipAdyaM draSTuM zIlamasya sa bhavati samyagarthadarzI, sa evaMbhUtaH saMstIrtha1 so'rtho vaktavyo yo bhaNyate'kSaraiH stokaiH / yaH punaH stoko bahubhirakSaraiH sa bhavati nissAraH // 1 // // 250 // For Personal & Private Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Resereeeeeeeeeeeeee karAjJayA sarvajJapraNItAgamAnusAreNa 'zuddham avadAtaM pUrvAparAviruddhaM niravayaM vacanamabhiyuJjItotsargaviSaye sati utsargamapavAdaviSaye cApavAdaM tathA vaparasamayayoryathAkhaM vacanamabhivadet / evaM cAbhiyuJjan bhikSuH pApaviveka lAbhasatkArAdinirapekSatayA kAGgamANo nirdoSa vacanamabhisandhayediti // 24 / / punarapi bhASAvidhimadhikRtyAha ahAbuiyAiM susikkhaejjA, jaijjayA NAtivelaM vadejjA / se diTTimaM didi Na lUsaejA, se jANaI bhAsiuM taM samAhi // 25 // alUsae No pacchannabhAsI, No suttamatthaM ca kareja taaii| satthArabhattI aNuvIi vAyaM, suyaM ca samma paDivAyayaMti // 26 // se suddhasutte uvahANavaM ca, dhammaM ca je viMdati tattha tattha / Adejavake kusale viyatte, sa arihai bhAsiuM taM samAhiM // // 27 // tibemi // iti granthanAmayaM caudasamajjhayaNaM samattaM // (gAthAgraM 518) yathoktAni tIrthakaragaNadharAdibhistAnyaharnizaM 'suSTu zikSeta' grahaNazikSayA sarvajJoktamAgamaM samyag gRhNIyAd AsevanAzi|| kSayA banavaratamudyuktavihAritayA''seveta, anyeSAM ca tathaiva pratipAdayed , atiprasaktalakSaNanivRttaye khapadizyate, sadA grahaNAseva nAzikSayordezanAyAM yateta, sadA yatamAno'pi yo yasya kartavyasya kAlo'dhyayanakAlo vA tAM velAmatilaGghaya nAtivelaM vade| adhyayanakartavyamaryAdA nAtilaGghayetsa(dasa)danuSThAnaM prati vrajedvA, yathAvasaraM parasparAbAdhayA sarvAH kriyAH kuryaadityrthH| sa evaMguNa-| | eroeseeoceaeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 25 // jAtIyo yathAkAlavAdI yathAkAlacArI ca 'samyagdRSTimAn yathAvasthitAn padArthAn zradadhAno dezanAM vyAkhyAna vA kurvan 181 14granthA'dRSTiM samyagdarzanaM 'na lUSayet na dUSayet , idamuktaM bhavati-puruSavizeSa jJAkhA tathA tathA kathanIyamapasiddhAntadezanApari dhyayanaM. hAreNa yathA yathA zrotuH samyakvaM sthirIbhavati, na punaH zaGkotpAdanato dRSyate, yazcaivaMvidhaH sa 'jAnAti avabudhyate 'bhASituM' prarUpayituM 'samAdhi samyagdarzanajJAnacAritrAkhyaM samyavittavyavasthAnAkhyaM vA taM sarvajJoktaM samAdhi samyagavagacchatIti // // 25 // kiMcAnyat-'alUsae' ityAdi, sarvajJoktamAgamaM kathayan 'no lUSayet nAnyathA'pasiddhAntavyAkhyAnena dUSayet , tathA 'na pracchannabhASI bhavet siddhAntArthamaviruddhamavadAtaM sArvajanInaM tatpracchannabhASaNena na gopayet , yadivA pracchannaM vArthamapariNatAya na bhASeta, taddhi siddhAntarahasyamapariNataziSyavidhvaMsanena doSAyaiva saMpadyate, tathA coktam-"aprazAntamatau zAstrasadbhAvapratipAdanam / doSAyAbhinavodIrNe, zamanIyamiva jvare // 1 // " ityAdi, na ca mUtramanyat khamativikalpanataH khaparatrAyI kurvI| tAnyathA vA mUtraM tadartha vA saMsArAbhAyI-trANazIlo jantUnAM na vidadhIta, kimityanyathA mUtraM na kartavyamityAha-parahitaikarataH zAstA tamin zAstari yA vyavasthitA bhaktiH-bahumAnastayA tadbhaktyA anuvicintya-mamAnenoktena na kadAcidAgamabAdhA sthAdityevaM paryAlocya vAdaM vadeta , tathA yacchrutamAcAryAdibhyaH sakAzAttattathaiva samyakkhArAdhanAmanuvartamAno'nyebhya RNamokSaM pratipadya // 25 // |mAnaH 'pratipAdayet' prarUpayena sukhazIlatAM manyamAno yathAkathaMcittiSThediti // 26 // adhyayanopasaMhArArthamAha-'sa' samyagdarzanasyAluSako yathAvasthitAgamasya praNetA'nuvicintyabhASakaH zuddham-avadAtaM yathAvasthitavastuprarUpaNato'dhyayanatazca sUtraM-prava-8 canaM yasyAsau zuddhasUtraH, tathopadhAnaM-tapazcaraNaM yadyasya sUtrasyAbhihitamAgame tadvidyate yasyAsAvupadhAnavAn , tathA 'dharma' zrutacAri syamapariNataziSyA sArvajanInaM tatpracchannabhASa nAnyathA'pasiddhAntavyAkhyAnAtIti / eeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only w
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAkhyaM yaH samyak vetti vindate vA-samyag labhate 'tatra tatre ti ya AjJAgrAhyo'rthaH sa AjJayaiva pratipattavyo hetukastu samyagdhetunA yadivA svasamayasiddho'rthaH skhasamaye vyavasthApanIyaH para(samaya)siddhazca paramin athavotsargApavAdayorvyavasthito'rthastAbhyAmeva | | yathAkhaM pratipAdayitavyaH, etadguNasaMpannazca 'AdeyavAkyo' grAhyavAkyo bhavati, tathA 'kuzalo' nipuNaH AgamapratipAdane | sadanuSThAne ca 'vyaktaH' parisphuTo nAsamIkSyakArI, yazcaitadguNasamanvitaH so'hati-yogyo bhavati 'taM sarvajJoktaM jJAnAdikaM vA bhAvasamAdhi 'bhASituM pratipAdayituM, nAparaH kazciditi / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat , gato'nugamo, nayAH praagvyaakhyeyaaH|| 27 // samAptaM caturdazaM granthAkhyamadhyayanamiti // Saeeeeeesesteeeeeee Seeeeeeeeeeeeeee iti zrIsUtrakRtAGge granthanAmakamadhyayanaM samAptam // For Personal & Private Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha AdAnanAmakaM paJcadazamadhyayanaM prArabhyate // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR 15AdAnIyAdhya0 ttiyutaM // 252 // atha caturdazAdhyayanAnantaraM pazcadazamArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane sabAhyAbhyantarasya granthasya parityAgo vidheya ityabhihitaM, granthaparityAgAcAyatacAritro bhavati sAdhuH tato yAdRgasau yathA ca saMpUrNAmAyatacAritratAM pratipadyate tadanenAdhyayanena pratipAdyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-AyatacAritreNa sAdhunA bhAvyaM / nAmaniSpanne tu nikSepe AdAnIyamiti nAma, mokSArthinA'zeSakarmakSayArtha | yajjJAnAdikamAdIyate tadatra pratipAdyata itihakhA AdAnIyamiti nAma saMvRttaM / paryAyadvAreNa ca pratipAditaM sugrahaM bhavatItyata | AdAnazabdasya tatparyAyasya ca grahaNazabdasya nikSepaM kartukAmo niyuktikRdAha AdANe gahaNaMmi ya Nikkhevo hoti doNhavi caukko / egaTuM nANaTuM ca hoja pagayaM tu AdANe // 132 // | jaM paDhamassaMtimae vitiyassa u taM haveja Adimi / eteNAdANijjaM eso anno'vi pajAo // 133 // NAmAdI ThavaNAdI davAdI ceva hoti bhaavaadii| vAdI puNa dabvassa jo sabhAvo sae ThANe // 134 // AgamaNoAgamao bhAvAdI taM bahA uvdisNtii| NoAgamao bhAvo paMcaviho hoi nnaayvvo|| 135 // Agamao puNa AdI gaNipiDagaM hoi bArasaMgaM tu / gaMthasilogo padapAdaakkharAiMca tatthAdI // 136 // // 252 // dain Education For Personal & Private Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ athavA 'jamatIya'ti asAdhyayanasya nAma, taccAdAnapadena, AdAvAdIyate ityAdAnaM, tacca grahaNamityucyate, tata AdAnagrahaNayonikSepArtha niyuktikRdAha-'AdANe' ityAdi, AdIyate kAryArthinA tadityAdAnaM, karmaNi lyuT pratyayaH, karaNe vA, AdIyate-15 gRhyate svIkriyate vivakSitamanenetikRkhA, AdAnaM ca paryAyato grahaNamityucyate,tata AdAnagrahaNayonikSepo(pe) bhavati dvau catuSko, tadyathA-nAmAdAnaM sthApanAdAnaM dravyAdAnaM bhAvAdAnaM ca, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyAdAnaM vittaM, yasAllaukikaiH parityaktA-19 nyakartavyairmahatA klezena tadAdIyate, tena vA'paraM dvipadacatuSpadAdikamAdIyata itihakhA, bhAvAdAnaM tu dvidhA-prazastamaprazastaM ca, | tatrAprazastaM krodhAyudayo mithyAkhAviratyAdikaM vA, prazastaM tUttarottaraguNazreNyA vizuddhAdhyavasAyakaNDakopAdAnaM samyagjJAnAdikaM vetyetadarthapratipAdanaparametadeva vA'dhyayanaM draSTavyamiti, evaM grahaNe'pi nAmAdikazcaturdhA nikSepo draSTavyaH, bhAvArtho'pyAdAnapadasyeva draSTavyaH, tatparyAyakhAdasyeti / etacca grahaNaM naigamasaMgrahavyavahArarjumUtrArthanayAbhiprAyeNAdAnapadena sahAlocyamAnaM zakrendrAdivadekArtham-abhinnArtha bhavet , zabdasamabhirUDhetthaMbhUtazabdanayAbhiprAyeNa ca nAnArtha bhavet / iha tu 'prakRtaM' prastAva 'AdAne' | AdAnaviSaye yata AdAnapadamAzrityAsyAbhidhAnamakAri, AdAnIyaM vA jJAnAdikamAzritya nAma kRtamiti // AdAnIyAbhidhAna-| syAnyathA vA pravRttinimittamAha-yat padaM prathamazlokasya tadardhasya ca ante-paryante tadeva padaM zabdato'rthata ubhayatazca dvitIyazlokasyAdau tadardhasya vA''dau bhavati etena prakAreNa-AdyantapadasadRzakhenAdAnIyaM bhavati, eSa AdAnIyAbhidhAnapravRtteH 'paryAya abhiprAyaH anyo vA viziSTajJAnAdi AdAnIyopAdAnAditi / kecittu punarasyAdhyayanasyAntAdipadayoHsaMkalanAtsaMkaliketi nAma 1 karmakaraNayorbhedAt , yadvA dhAtubhedenArthabhedAt , sAmAnya grahaNaM AdAvAdAnAdAdAnamiti vA bhedaH / For Personal & Private Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRttiyutaM // 253 // mutpadyate sa sImA, na ca dharmo dharmiNamantama kSaNamAtraM vastu to ekena svabhAvena kurvate, tasyA api nAmAdikazcaturdhA nikSepo vidheyaH, tatrApi dravyasaMkalikA nigaDAdau bhAvasaMkalanA tUttarottaraviziSTAdhyavasAya- 15AdA. saMkalanam , idameva vA'dhyayanam , AdyantapadayoH saMkalanAditi / yeSAmAdAnapadenAbhidhAnaM tanmatenAdau yatpadaM tadAdAnapadam , nIyAdhya ata AdenikSepaM kartukAma Aha-AdernAmAdikazcaturdhA nikSepaH, nAmasthApane sugamakhAdanAdRtya dravyAdiM darzayati-dravyAdiH | punaH 'dravyasya paramANvAderyaH 'khabhAvaH' pariNativizeSaH 'svake sthAne' svakIye paryAye prathamam-Adau bhavati sa dravyAdiH, dravyasya dadhyAderya AdyaH pariNativizeSaH kSIrasya vinAzakAlasamakAlInaH, evamanyasyApi paramANvAdevyasya yo yaH pariNativizeSaH prathamamutpadyate sa sarvo'pi dravyAdirbhavati / nanu ca kathaM kSIravinAzasamaya eva dadhyutpAdaH ?, tathAhi-utpAda vinAzau bhAvAbhAva| rUpI vastudhauM vartete, na ca dharmo dharmiNamantareNa bhavitumarhati, ata ekasminneva kSaNe taddharmiNordadhikSIrayoH sattA'vApnoti, etacca dRSTeSTabAdhitamiti, naiSa doSaH, yasya hi vAdinaH kSaNamAtraM vastu tasyAyaM doSo, yasya tu pUrvottarakSaNAnugatamanvayi dravyamasti | tasyAyaM doSa eva na bhavati, tathAhi-tatpariNAmidravyamekaminneva kSaNe ekena svabhAvenotpadyate pareNa vinazyati, anantadharmAtma-19 kakhAdvastuna iti yatkiMcidetat / tadevaM dravyasya vivakSitapariNAmena pariNamato ya AdyaH samayaH sa dravyAdiriti sthitaM, dravyasya prAdhAnyena vivakSitakhAditi // sAmprataM bhAvAdimadhikRtyAha-bhAvaH-antaHkaraNasya pariNativizeSastaM 'buddhAH' tIrthakaragaNadharAdaH|yo 'vyapadizanti' pratipAdayanti, tadyathA-Agamato noAgamatazca, tatra noAgamataH pradhAnapuruSArthatayA cintyamAnakhAt 'paJcavi-16 // 253 // ||dhaH paJcaprakAro bhavati, tadyathA-prANAtipAtaviramaNAdInAM pazcAnAmapi mahAvratAnAmAdyaH pratipattisamaya iti, tathA 'Agama-% o' ityAdi, AgamamAzritya punarAdirevaM draSTavyaH, tadyathA-yadetadgaNinaH-AcAryasya piTakaM sarvasvamAdhAro vA taddvAdazAGgaM bhava For Personal & Private Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ ti, tuzabdAdanyadapyupAGgAdikaM draSTavyaM, tasya ca pravacanasyAdibhUto yo granthastasyApyAdyaH zlokastatrApyAdyaM padaM tasyApi prathamamakSaram , evaMvidho bahuprakAro bhAvAdiSTavya iti / tatra sarvasyApi pravacanasya sAmAyikamAdistasyApi karomIti padaM tasyApi kakAro, dvAdazAnAM khaGgAnAmAcArAGgamAdistasyApi zastraparijJAdhyayanamasyApi ca jIvoddezakastasyApi 'surya'ti padaM tasyApi su| kAra iti, asya ca prakRtAGgasya samayAdhyayanamAdistasyApi AyuddezakazlokapAdapadavarNAdirdraSTavya iti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaramaskhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam__ jamatItaM paDupannaM, AgamissaM ca NAyao / savaM mannati taM tAI, dasaNAvaraNaMtae // 1 // aMtae vitigicchAe, se jANati aNelisaM / aNelisassa akkhAyA, Na se hoi tahiM tahiM // 2 // tahiM tahiM suyakkhAyaM, se ya sacce suAhie / sayA sacceNa saMpanne, mittiM bhUehi~ kappae // 3 // bhUehiM na virujjhejA, esa dhamme busImao / busimaM jagaM parinnAya, assi jIvitabhAvaNA // 4 // asya cAnantarasUtreNa saMbandho vaktavyaH, sa cAyaM, tadyathA-AdeyavAkyaH kuzalo vyakto'rhati tathoktaM samAdhi bhASituM, yazca | yadatItaM pratyutpannamAgAmi ca sarvamavagacchati sa eva bhApitumarhati nAnya iti / paramparasUtrasaMbandhastu ya evAtItAnAgatavartamAna-| kAlatrayavedI sa evAzeSabandhanAnAM parijJAtA troTayitA vetyetadudhyetetyAdikaH saMbandho'parasUtrairapi svabuddhA laganIya iti / tadevaM pratipAditasaMbandhasyAsya sUtrasya vyAkhyA prastUyate--yatkimapi dravyajAtamatItaM yacca pratyutpannaM yaccAnAgatam-eSyatkAlabhAvi For Personal & Private Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo sarvathApi yathAvastinAgatavartamAnakAnana viziyopavezcanapratyaH, ta 15AdAnIyAdhya0 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavRciyutaM // 254 // tasyAsau sarvasyApi yathAvasthitasvarUpanirUpaNato 'nAyaka' praNetA, yathAvasthitavastukharUpapraNetRkhaM ca parijJAne sati bhavatyatastadu-18 padizyate-'sarvam atItAnAgatavartamAnakAlatrayabhAvato dravyAdicatuSkasvarUpato dravyaparyAyanirUpaNatazca manute-asau jAnAti | samyak paricchinatti tatsarvamavabudhyate, jAnAnazca viziSTopadezadAnena saMsArottAraNataH sarvaprANinAM trAyyasau-trANakaraNazIlaH, | yadivA-'ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' vityasya dhAtorghaJpratyayaH, tayanaM tAyaH sa vidyate yasyAsau tAyI, 'sarve gatyarthA | jJAnArthI' itikRkhA sAmAnyasya paricchedako, manute ityanena vizeSasya, tadanena sarvajJaH sarvadarzI cetyuktaM bhavati, na ca kAraNamantareNa kArya bhavatItyata idamapadizyate-darzanAvaraNIyasya karmaNo'ntakaH, madhyagrahaNe (na)tu ghAticatuSTayasyAntakRd draSTavya iti // 1 // yazca ghAticatuSTayAntakRtsa IdRgbhavatItyAha-vicikitsA-cittaviplatiH saMzayajJAnaM tasyAsau tadAvaraNakSayAdantakRta saMzayaviparya| yamithyAjJAnAnAmaviparItArthaparicchedAdante vartate, idamuktaM bhavati-tatra darzanAvaraNakSayapratipAdanAt jJAnAd bhinnaM darzanamityuktaM | bhavati, tatazca yeSAmekameva sarvajJasya jJAnaM vastugatayoH sAmAnyavizeSayoracintyazaktyupetakhAtparicchedakamityepo'bhyupagamaH so'nena | pRthagAvaraNakSayapratipAdanena nirasto bhavatIti, yazca ghAtikarmAntakRdatikrAntasaMzayAdijJAnaH saH 'anIdRzam' ananyasadRzaM % jAnIte na tattulyo vastugatasAmAnyavizeSAMzaparicchedaka ubhayarUpeNaiva vijJAnena vidyata iti, idamuktaM bhavati-na tajjJAnamita| rajanajJAnatulyam , ato yaduktaM mImAMsakaiH--sarvajJasya sarvapadArthaparicchedakakhe'bhyupagamyamAne sarvadA sparzarUparasagandhavarNazabdaparicche - dAdanabhimatadravyarasAsvAdanamapi prApnoti, tadanena vyudastaM draSTavyaM, yadapyucyate-sAmAnyena sarvajJasadbhAve'pi zeSahetorabhAvAdahatyeva saMpratyayo nopapadyate, tathA coktam-"aha(ruha)n yadi sarvajJo, buddho netyatra kA pramA? / athobhAvapi sarvajJau, matabhedastayoH pAmekameva sarvajJasya jJAna tAti, yazca ghAtikamapaNava vijJa // 254 // For Personal & Private Use Only w
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sasraeo200000000000000000 katham? // 1 // " ityAdi, etatparihArArthamAha-'anIdRzasya ananyasadRzasya yaH paricchedaka AkhyAtA ca nAsau 'tatra tatra' |darzane bauddhAdike bhavati, teSAM dravyaparyAyayoranabhyupagamAditi, tathAhi-zAkyamuniH sarva kSaNikamicchan paryAyAnevecchati na dravyaM, dravyamantareNa ca nirbIjakhAt paryAyANAmapyabhAvaH prApnotyataH paryAyAnicchatA'vazyamakAmenApi tadAdhArabhUtaM pariNAmi dravyameSTavyaM, tadanabhyupagamAca nAsau sarvajJa iti, tathA apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvasya dravyasyaivaikasyAbhyupagamAdadhyakSAdhyavasIya| mAnAnAmarthakriyAsamarthAnAM paryAyANAmanabhyupagamAnniSparyAyasya dravyasyApyabhAvAtkapilo'pi na sarvajJa iti, tathA kSIrodakavadabhinayodravyaparyAyayo denAbhyupagamAdulUkasyApi na sarvajJakham / asarvatrakhAca tIrthAntarIyANAM madhye na kazcidapyanIdRzasya-ananyasa-10 dRzasyArthasya dravyaparyAyobhayarUpasyAkhyAtA bhavatItyahanevAtItAnAgatavartamAnatrikAlavartino'rthasya vAkhyAteti na tatra tatreti sthi| tam // 2 // sAmpratametadeva kutIthikAnAmasarvajJasamarhatazca sarvajJavaM yathA bhavati tathA sopapattikaM darzayitumAha-tatra tatreti vIpsApadaM yadyattenArhatA jIvAjIvAdikaM padArthajAtaM tathA mithyAkhAviratipramAdakavAyayogA bandhahetava itikRkhA saMsArakAraNakhena tathA samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti mokSAGgatayetyetatsarva pUrvottarAvirodhitayA yuktibhirupapannatayA ca suSThAkhyAtaM khAkhyAtaM, tIrthikavacanaM tu 'na hiMsyAdbhUtAnIti bhaNikhA tadupamardakArambhAbhyanujJAnAtpUrvottaravirodhitayA tatra tatra cintyamAnaM | niyuktikakhAnna khAkhyAtaM bhavati, sa cAviruddhArthasyAkhyAtA rAgadveSamohAnAmanRta kAraNAnAmasaMbhavAt sadbhyo hitakhAca satyaH 'svAkhyAtaH tatsvarUpavidbhiH pratipAditaH / rAgAdayo hyanRtakAraNaM te ca tasya na santi ataH kAraNAbhAvAtkAryAbhAva itikRtA tadvaco bhUtArthapratipAdaka, tathA coktam-"vItarAgA hi sarvajJA, mithyA na buvate vacaH / yasAttasmAdacasteSAM, For Personal & Private Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15AdAnIyAdhya sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yava ttiyutaM | // 255 // bhUtArthahitakAriNA sadA satyatA na syAt , satyo vA saMta sAd" iti sarvatrAnAzvAsaH, tyAparijJAnA SOSORORSEEDSSSS tathyaM bhUtArthadarzanam // 1 // " nanu ca sarvajJavamantareNApi heyopAdeyamAtraparijJAnAdapi satyatA bhavatyeva, tathA coktam-"sarva | pazyatu vA mA vA, tattvamiSTaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya naH kopayujyate // 1 // ityAzajhyAha-'sadA sarvakAlaM 'satyena' avitathabhASaNatvena saMpanno'sau avitathabhASaNalaM ca sarvajJa sati bhavati, nAnyathA, tathAhi-kITasaMkhyAparijJAnA-18 saMbhave sarvatrAparijJAnamAzayata, tathA coktam-"sadRze bAdhAsaMbhave tallakSaNameva dUSitaM syAd" iti sarvatrAnAzvAsaH, tasmAtsarvajJavaM 4 | tasya bhagavata eSTavyam , anyathA tadvacasaH sadA satyatA na syAt , satyo vA saMyamaH santaH-prANinastebhyo hitakhAd atastena | tapaHpradhAnena saMyamena bhUtArthahitakAriNA 'sadA sarvakAlaM 'saMpanno' yuktaH, etadguNasaMpannazcAsau 'bhUteSu' jantuSu 'maitrI' tadrakSaNaparatayA bhUtadayAM 'kalpayet' kuryAt , idamuktaM bhavati-paramArthataH sa sarvajJastattvadArzatayA yo bhUteSu maitrI kalpayet , tathA coktam-[ "mAtRvatparadArANi, paradravyANi loSTavat / ] AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati // 1 // " // 3 // yathA | bhUteSu maitrI saMpUrNabhAvamanubhavati tathA darzayitumAha-'bhUtaiH sthAvarajaGgamaiH saha 'virodhaM na kuryAt tadupadhAtakAriNamArambhaM | tadvirodhakAraNaM dUrataH parivarjayedityarthaH sa 'eSaH anantarokto bhUtAvirodhakArI 'dharmaH' svabhAvaH puNyAkhyo vA 'busImao'tti tIrthakRto'yaM satsaMyamavato veti / tathA satsaMyamavAn sAdhustIrthakadvA 'jagat' carAcarabhUtagrAmAkhyaM kevalAlokena sarvajJapraNItAgamaparijJAnena vA 'parijJAya' samyagavabudhya 'asmin jagati maunIndre vA dharme bhAvanAH paJcaviMzatirUpA dvAdazaprakArA vA yA 1 tathA bhUtArtha0 pra0 / 2 nAsti kvacidapi Adarza Meeeeeeeeeeeeeeesercer // 255 // For Personal & Private Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhimatAstA 'jIvita bhAvanA' jIvasamAdhAnakAriNIH satsaMyamAGgatayA mokSakAriNIrbhAvayediti // 4 // sadbhAvanAbhAvitasya | yadbhavati taddarzayitumAha bhAvaNAjogasuddhappA, jale NAvA va AhiyA / nAvA va tIrasaMpannA, savadukkhA tiu // 5 // tiuI u medhAvI, jANaM logaMsi pAvagaM / tuhaMti pAvakammANi, navaM kammamakuvao // 6 // ao vaM Natthi, kammaM nAma vijANai / vinnAya se mahAvIre, jeNa jAI Na mijaI // 7 // mijjaI mahAvIre, jassa natthi purekaDaM / vAuva jAlamacceti, piyA logaMsi itthio // 8 // bhAvanAbhiryogaH - samyak praNidhAnalakSaNo bhAvanAyogastena zuddha AtmA - antarAtmA yasya sa tathA sa ca bhAvanA yogazuddhAtmA | san parityaktasaMsArasvabhAvo nauriva jaloparyavatiSThate saMsArodanvata iti, nauriva - yathA jale nimajjanakhena prakhyAtA evama sAvapi | saMsArodanvati na nimaJjatIti / yathA cAsau niryAmakAdhiSThitA'nukUlavAteritA samastadvandvApagamAttIramAskanda tyevamAyatacAritravAn jIvapotaH sadAgamakarNadhArAdhiSThitastapomArutavazAtsarvaduHkhAtmakAtsaMsArAt 'truTyati' apagacchati mokSAkhyaM tIraM sarvadvandvo| paramarUpamavApnotIti // 5 // apica - sa hi bhAvanAyogazuddhAtmA nauriva jale saMsAre parivartamAnastribhyo - manovAkkAyebhyo'zubhebhyastruTyati, yadivA atIva sarvabandhanebhyasuyyati - mucyate atitruTyati - saMsArAdativartate 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasa| dvivekI vA'smin 'loke' caturdazarajjvAtmake bhUtagrAmaloke vA yatkimapi 'pApakaM karma sAvadhAnuSThAnarUpaM tatkArya vA aSTaprakAraM For Personal & Private Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 256 // karma tat jJaparijJayA jAnan pratyAkhyAnaparijJayA ca tadupAdAnaM pariharan tatasruyyati, tasyaivaM lokaM karma vA jAnato navAni karmAvyakurvato niruddhAzravadvArasya vikRSTatapazcaraNavataH pUrvasaMcitAni karmANi truTyanti nivartante vA navaM ca karmakurvato'zeSakarmakSayo bhavatIti // 6 // keSAJcitsatyAmapi karmakSayAnantaraM mokSAvAsI [tathApi ] khatIrthani kAradarzanataH punarapi saMsArAbhigamanaM bhavatI (tI) damAzaGkayAha-tasyAzeSakriyArahitasya yogapratyayAbhAvAtkimapyakurvato'pi 'navaM' pratyayaM karma jJAnAvaraNIyAdikaM 'nAsti' na bhavati, kAraNAbhAvAtkAryAbhAva itikRkhA, karmAbhAve ca kutaH saMsArAbhigamanaM 1, karmakAryatvAtsaMsArasya, tasya coparatAzeSadvandvasya khaparakalpanA'bhAvAdrAgadveSarahitatayA khadarzananikArAbhinivezo'pi na bhavatyeva, sa caitadguNopetaH karmASTakAramapi kAraNatastadvipAkatazca jAnAti, namanaM nAma - karmanirjaraNaM tacca samyak jAnAti, yadivA karma jAnAti tannAma ca, asya copalakSaNArthakhAttadbhedAM prakRtisthityanubhAvapradezarUpAn samyagavabudhyate, saMbhAvanAyAM vA nAmazabdaH, saMbhAvyate cAsya bhagavataH karmaparijJAnaM vijJAya ca karmabandhaM tatsaMvaraNanirjaraNopAyaM cAsau 'mahAvIraH' karmadAraNasahiSNustatkaroti yena kRtenAsmin saMsArodare na punarjAyate tadabhAvAcca nApi mriyate, yadivA - jAtyA nArako'yaM tiryagyoniko'yamityevaM na mIyate na paricchidyate, anena ca kAraNAbhAvAtsaMsArAbhAvAvirbhAvanena yatkaizciducyate- 'jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvaryaM caiva dharmazva, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // " ityetadapi vyudastaM bhavati, saMsArasvarUpaM vijJAya tadabhAvaH kriyate, na punaH sAMsiddhikaH kazcidanAdisiddho'sti tatpratipA| dikAyA yukterasaMbhavAditi // 7 // kiM punaH kAraNamasau na jAtyAdinA mIyate ityAzaGkayAha- asau mahAvIraH parityaktAzeSakarmA na jAtyAdinA 'mIyate' paricchidyate, na mriyate vA, jAtijarAmaraNarogazokairvA saMsAracakravAle paryaTan na bhriyate na pUryate, For Personal & Private Use Only 15AdAnIyAdhya0 // 256 //
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ kimiti ?, yatastasyaiva jAtyAdikaM bhavati yasya 'puraskR (rAkRtaM ' janmazatopAttaM karma vidyate, yasya tu bhagavato mahAvIrasya niruddhAzravadvArasya 'nAsti' na vidyate puraska (rAka) taM, puraskR ( rA ) takarmopAdAnAbhAvAcca na tasya jAtijarAmaraNairbharaNaM saMbhAvyate, tadAzra | vadvAranirodhAd, AzravANAM ca pradhAnaH strIprasaGgastamadhikRtyAha - vAyuryathA satatagatirapratiskhalitatayA 'agnijvAlAM' dahanAtmikAmadhyatyeti - atikrAmati parAbhavati, na tayA parAbhUyate, evaM 'loke' manuSyaloke hAvabhAvapradhAnatvAt 'priyA' dayitAstatpriyakhAcca duratikramaNIyAstA atyeti- atikrAmati na tAbhirjIyate, tatsvarUpAvagamAt tajjayavipAkadarzanAcceti, tathA coktam - "smitena bhAvena madena laJjayA, parAGmukhairarghakaTAkSavIkSitaiH / vacobhirIyakalahena lIlayA, samastarbhAvaiH khalu bandhanaM striyaH // 1 // tathAstrINAM kRte bhrAtRyugasya bhedaH, saMbandhibhede striya eva mUlam / aprAptakAmA bahavo narendrA, nArIbhirutsAditarAjavaMzAH || 2 ||" ityevaM tatsvarUpaM parijJAya taJjayaM vidhatte, naitAbhirjIyata iti sthitam / atha kiM punaH kAraNaM strIprasaGgAzravadvAreNa zeSAzravadvAropalakSaNaM | kriyate na prANAtipAtAdineti ?, atrocyate, keSAJcidarza ninAmaGganopabhoga AzravadvArameva na bhavati, tathA cocuH- "na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA || 1 ||" ityAdi, tanmatavyudAsArthamevamupanyastamiti, yadivA madhyamatIrthakRtAM caturyAma eva dharmaH, iha tu paJcayAmo dharma ityasyArthasyAvirbhAvanAyAnenopalakSaNamakAri, athavA parANi | vratAni sApavAdAni idaM tu nirapavAdamityasyArthasya prakaTanAyaivamakAri, athavA sarvANyapi vratAni tulyAni, ekakhaNDane sarvavi|rAdhanamiti kRtvA yena kenacinnirdezo na doSAyeti // 8 / / adhunA strIprasaGgAzravanirodhaphalamAvirbhAvayannAha-- 1 strIzatAphalasya narakAdeH darzanAt yadvA strINAM vazavartI na bhavatIti prAguktaM, asaMbhavi cenna, tatkharUnetyAdi, anarthakAritvAvagamAd viratiH, tatra pramANaM kAmajayalabhyaphaladarzanam jayopAyasya bhogajanyadAruNa vipAkasya ca jJAnAdvA / 2 samantapAzaM pra0 / For Personal & Private Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyattiyutaM // 257 // io jeNa sevaMti, AimokkhA hu te jaNA / te jaNA baMdhaNummukkA, nAvakaMkhaMti jIviyaM // 9 // jIvitaM pio kiccA, aMtaM pArvati kammuNaM / kammuNA saMmuhIbhUtA, je maggamaNusAsaI // 10 // aNusAsaNaM puDho pANI, vasumaM pUyaNAsu ( sa ) te / aNAsae jate daMte, daDhe ArayamehuNe // 11 // vAre va Na lIejA, chinnasoe aNAvile / aNAile sayA daMte, saMdhiM patte aNelisaM // 12 // | ye mahAsattvAH kaTuvipAko'yaM strIprasaGga ityevamavadhAraNaM [ta]yA striyaH sugatimArgArgalAH saMsAravIthIbhUtAH sarvAvinayarAjadhAnyaH kapaTajAlazatAkulA mahAmohanazaktayo 'na sevante' na tatprasaGgamabhilapanti ta evaMbhUtA janA itarajanAtItAH sAdhava AdauprathamaM mokSaH - azeSadvandvoparamarUpo yeSAM te AdimokSAH, huravadhAraNe, AdimokSA eva te'vagantavyAH, idamuktaM bhavati - | sarvAvinayAspadabhUtaH strIprasaGgo yaiH parityaktasta evAdimokSAH - pradhAnabhUtamokSAkhyapuruSArthodyatAH, Adizabdasya pradhAnavAcikhAt, na kevalamudyatAste janAH strIpAzabandhanonmuktatayA'zeSakarmabandhanonmuktAH santo 'nAvakAGkSanti' nAbhilapanti asaMyamajIvitam | aparamapi parigrahAdikaM nAbhilaSante yadivA parityaktaviSayecchAH sadanuSThAnaparAyaNA mokSaikatAnA 'jIvitaM ' dIrghakAlajIvitaM | nAbhikAGkSantIti // 9 // kiMcAnyat- 'jIvitam' asaMyamajIvitaM 'pRSThataH kRtvA' anAdRtya prANadhAraNalakSaNaM vA jIvi| tamanAdRtya sadanuSThAnaparAyaNA: 'karmaNAM ' jJAnAvaraNAdInAm ' antaM' paryavasAnaM prApnuvanti, athavA 'karmaNA' sadanuSThAnena jI| vitanirapekSAH saMsArodanvato'ntaM - sarvadvandvoparamarUpaM mokSAkhyamAzuvanti, sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamaprAptA api karmaNA - vizi For Personal & Private Use Only 15 AdAnIyAdhya0 // 257 //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeseseseseseseseeeeeeee STAnuSThAnena mokSasya saMmukhIbhUtA-ghAticatuSTayakSayakriyayA utpannadivyajJAnAH zAzvatapadasthAbhimukhIbhUtAH, ka evaMbhUtA ityAhaye vipacyamAnatIrthakRnnAmakarmANaH samAsAditadivyajJAnA 'mArga mokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpam 'anuzAsanti' sattvahitAya prANinAM pratipAdayanti khatazcAnutiSThantIti // 10 // anuzAsanaprakAramadhikRtyAha-anuzAsyante-sanmArge'vatAryante sadasadvive| kataH prANino yena tadanuzAsanaM-dharmadezanayA sanmArgAvatAraNaM tatpRthak pRthak bhavyAbhavyAdiSu prANiSu kSityudakavat svAzayavazAdanekadhA bhavati, yadyapi ca abhavyeSu tadanuzAsanaM na samyak pariNamati tathApi sarvopAyajJasyApi na sarvajJasya doSaH, teSAmeva svabhAvapariNatiriyaM yayA tadvAkyamatabhUtamekAntapathyaM samastadvandvopaghAtakAri na yathAvat pariNamati, tathA coktam-"saddharmabIjavapanAnaghakauzalasya, yallokabAndhava ! tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu, sUryAzavo madhukarIcaraNAvadAtAH // 1 // " kiMbhUto'sAvanuzAsaka ityAha-vasu-dravyaM sa ca mokSaM prati pravRttasya saMyamaH tadvidyate yasyAsau vasumAn , pUjanaM-devAdikRtamazokAdikamAkhAdayati-upabhuta iti pUjanAsvAdakaH, nanu cAdhAkarmaNo devAdikRtasya samavasaraNAderupabhogAtkathamasau | satsaMyamavAnityAzavAha-na vidyate AzayaH-pUjAbhiprAyo yasyAsAvanAzayaH, yadivA dravyato vidyamAnepi samavasaraNAdike bhAvato'nAkhAdako'sau, tadgatagAAbhAvAt , satyapyupabhoge 'yataH prayataH satsaMyamavAnevAsAvekAntena saMyamaparAyaNakhAt , kuto? yata indriyanoindriyAbhyAM dAntaH, etadguNo'pi kathamityAha-dRDhaH saMyame, Aratam-uparatamapagataM maithunaM yasya sa Aratamaithuna:-aMpagatecchAmadanakAmaH, icchAmadanakAmAbhAvAca saMyame dRDho'sau bhavati, AyatacAritrakhAca dAnto'sau bhavati, indriyanoindriyadamAca prayataH, prayatnavacAcca devAdipUjanAnAkhAdakaH, tadanAkhAdanAcca satyapi dravyataH paribhoge satsaMyamavAnevAsAviti // 11 // atha | faceaenecesectsepeseaeeseaera dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR ttiyutaM // 258 // eeeeeeee kimityasAvuparatamaithuna ityAzaGkayAha-nIvAra:-mUkarAdInAM pazUnAM vadhyasthAnapravezanabhUto bhakSyavizeSastatkalpametanmaithunaM, yathA 4 15AdAhi asau pazurnIvAreNa pralobhya vadhyasthAnamabhinIya nAnAprakArA vedanAH prApyate evamasAvapyasumAn nIvArakalpenAnena strIprasaGgena / nIyAdhya0 vazIkRto bahuprakArA yAtanAH prApnoti, ato nIvAraprAyametanmaithunamavagamya sa tasin jJAtatattvo 'na lIyeta' na strIprasaGgaM kuryAt , kiMbhUtaH sannityAha-chinnAni-apanItAni srotAMsi-saMsArAvataraNadvArANi yathAviSayamindriyapravartanAni prANAtipAtAdIni / vA AzravadvArANi yena sa chinnasrotAH, tathA 'anAvilaH' akaluSo rAgadveSAsaMpRktatayA malarahito'nAkulo vA-viSayApravRtteH / svasthacetA evaMbhUtazcAnAvilo'nAkulo vA 'sadA sarvakAlamindriyanoindriyAbhyAM dAnto bhavati, IdRgvidhazca karmavivaralakSaNaM bhAvasaMdhim 'anIdRzam' ananyatulyaM prApto bhavatIti // 12 // kizca___ aNelisassa kheyanne, Na virujjhija keNai / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva cakkhumaM // 13 // se hu cakkhU maNussANaM, je kaMkhAe ya aMtae / aMteNa khuro vahatI, cakaM aMteNa loTatI // 14 // __ aMtANi dhIrA sevaMti, teNa aMtakarA iha / iha mANussae ThANe, dhammamArAhiuM NarA // 15 // NiTiyaTA va devA vA. uttarIe iyaM sayaM / sayaM ca meyamegesiM. amaNassesa No tahA // 16 // // 258 // 'anIdRzaH' ananyasadRzaH saMyamo maunIndradharmo vA tasya tasmin vA 'khedajJo' nipuNaH, anIdRzakhedajJazca kenacitsAdhu na || virodhaM kurvIta, sarveSu prANiSu maitrI bhAvayedityarthaH, yogatrikakaraNatrikeNeti darzayati-'manasA' antaHkaraNena prazAntamanAH, Keeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ paca huravadhAraNe, sa eva prAnakAyA antako viSayamA nApitopakaraNaM tadantanAtmakamohanIyAnta evApa tathA 'vAcA' hitamitabhASI tathA kAyena niruddhaduSpraNihitasarvakAyaceSTo dRSTipUtapAdacArI san paramArthatazcakSuSmAn bhavatIti // 13 // apica-huravadhAraNe, sa eva prAptakarmavivarojnIdRzasya khedajJo bhavyamanuSyANAM cakSuH-sadasatpadArthAvirbhAvanAnnetrabhUto vartate, kiMbhUto'sau ?, yaH 'kAGkSAyAH' bhogecchAyA antako viSayatRSNAyAH paryantavartI / kimantavartIti vivakSitamartha sAdhayati?, sAdhayatyevetyamumartha dRSTAntena sAdhayannAha-'antena paryantena 'kSuro' nApitopakaraNaM tadantena vahati, tathA cakramapirathAGgamantenaiva mArge pravartate, idamuktaM bhavati-yathA kSurAdInAM paryanta evArthakriyAkArI evaM viSayakaSAyAtmakamohanIyAnta evApasadasaMsArakSayakArIti // 14 // amumevArthamAvirbhAvayannAha-'antAn' paryantAn viSayakaSAyatRSNAyAstatparikarmaNArthamudyAnAdInAmAhArasya vA'ntaprAntAdIni 'dhIrAH' mahAsacA viSayasukhaniHspRhAH 'sevante' abhyasyanti, tena cAntaprAntAbhyasanena 'antakarAH' saMsArasya tatkAraNasya vA karmaNaH kSayakAriNo bhavanti, 'ihe'ti manuSyaloke AryakSetre vA, na kevalaM ta eva tIrthaGkarAdayaH anye'pIha mAnuSyaloke sthAne prAptAH samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka dharmamArAdhya 'narAH' manuSyAH karmabhUmigarbhavyutkrAntijasaMkhyeyavarSAyuSaH santaH sadanuSThAnasAmagrImavApya 'niSThitArthA' uparatasarvadvandvA bhavanti // 15 // idamevAha-niSThitArthAH' kRtakRtyA bhavanti, kecana pracurakarmatayA satyAmapi samyakkhAdikAyAM sAmagryAM na tadbhava eva mokSamAskandanti apitu saudharmAdyAH paJco| (zcAnu)ttaravimAnAvasAnA devA bhavantIti, etallokottarIye pravacane zrutam-AgamaH evaMbhUtaH sudharmasvAmI vA jambUsvAminamuddi zyaivamAha-yathA mayaitallokottarIye bhagavatyahatyupalabdhaM, tadyathA-avAptasamyakkhAdisAmagrIkaH sidhyati vaimAniko vA bhavatIti / 18 manuSyagatAvevaitannAnyatreti darzayitumAha-'surya me' ityAdi pazcAI, tacca mayA tIrthakarAntike 'zrutam' avagataM, gaNadharaH skhazi-18 For Personal & Private Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 259 // SyANAmekeSAmidamAha - yathA manuSya evAzeSakarmakSayAtsiddhigatibhAgbhavati nAmanuSya iti, etena yacchAkyairabhihitaM, tadyathA| deva evAzeSakarmaprahANaM kRtvA mokSabhAgbhavati, tadapAstaM bhavati, na hyamanuSyeSu gatitrayavartiSu saccAritra pariNAmAbhAvAdyathA manuSyANAM tathA mokSAvAptiriti // 16 // idameva khanAmagrAhamAha aMta karaMti dukkhANaM, ihamegesi AhiyaM / AghAyaM puNa egesiM, dullabhe'yaM samussae // 17 // io vidvaMsamANassa, puNo saMbohi dullabhA / dulahAo tahaccAo, je dhammaTuM viyAgare // 18 // je dhammaM sukhamakkhaMti, paDipunnamaNelisaM / aNelisassa jaM ThANaM, tassa jammakA kao ? // 19 // kao kayAi medhAvI, uppajjaMti tahAgayA / tahAgayA appaDinnA, cakkhU logassaNuttarA // 20 // na manuSyA azeSaduHkhAnAmantaM kurvanti, tathAvidhasAmayyabhAvAt, yathaikeSAM vAdinAmAkhyAtaM, tadyathA - devA evottarottaraM sthAnamAskandanto'zeSaklezaprahANaM kurvanti, na tatheha - Arhate pravacane iti / idamanyat punarekeSAM gaNadharAdInAM svaziSyANAM vA gaNadharAdibhirAkhyAtaM, tadyathA-yugasa milAdinyAyAvAptakathaJcitkarma vivarAt yo'yaM zarIrasamucchrayaH so'kRtadharmopAyairasumadbhirmahAsa - | mudraprabhraSTaratnavatpunardurlabho bhavati, tathA coktam- " nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatA1 iSTito'vadhAraNa vidherbhavatItyasyAprato yojanaivakArasya, tathA cAsaMbhavavyavacchedAyaivakAro'tra, anyathA buddhasyApi manuSyatvAdanirmokSaprasaGgaH / 2 zarIrameva pugalasaMghAta tvAtsanucchrayaH 'ussaya samussae vA' iti vacanAt samucchraya eva vA devAcakaH zarIrazabdastu vizeSaNaM / For Personal & Private Use Only 15AdAnIyAdhya0 // 259 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilasitapratimam // 1 // " ityAdi // 17 // apica-' itaH' amuSmAt manuSyabhaMvAtsaddharmato vA vidhvaMsamAnasyAkRtapuNyasya punarasmin saMsAre paryaTato 'bodhiH' samyagdarzanAvAptiH sudurlabhA utkRSTataH apArdhapudgalapUrAvarta kAlenaM yato bhavati, tathA 'durlabhA ' durApA tathAbhUtA - samyagdarzanaprAptiyogyA 'arcA' lezyA'ntaHkaraNapariNatirakRtadharmaNAmiti, yadivA'ca manuSyazarIraM tadapyakRtadharmabIjAnAmAryakSetra sukulotpattisakalendriyasAmagryAdirUpaM durlabhaM bhavati, jantUnAM ye dharmarUpamarthaM vyAkurvanti, ye dharmapratipattiyogyA ityarthaH teSAM tathAbhUtAca sudurlabhA bhavatIti // 18 // kiJcAnyat-ye mahApuruSA vItarAgAH karatalAmalakavatsakalajagadraSTAraH ta evaMbhUtAH parahitaikaratAH 'zuddham' avadAtaM sarvopAdhivizuddhaM dharmam 'AkhyAnti' pratipAdayanti svataH samAcaranti ca 'pratipUrNam' AyatacAritrasadbhAvAtsaMpUrNa yathAkhyAtacAritrarUpaM vA 'anIdRzam' ananyasadRzaM dharmam AkhyAnti anutiSThanti (ca) / tadevam 'anIdRzasya' ananyasadRzasya jJAnacAritropetasya yat sthAnaM - sarvadvandvoparamarUpaM tadavAptasya tasya kuto janmakathA ?, jAto | mRto vetyevaMrUpA kathA svapnAntare'pi tasya karmabIjAbhAvAt kuto vidyata iti, tathoktam -- " dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati | nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkuraH // 1 // ityAdi // 19 // kiMcAnyat-- karmabIjAbhAvAt 'kutaH' kasmAtkadAcidapi 'medhAvino' jJAnAtmakAH tathA apunarAvRttyA gatAstathA gatAH punarasmin saMsAre'zucinigarbhAdhAne samutpadyante ?, na kathaJcitkadAcitkarmopAdAnAbhAvAdutpadyanta ityarthaH, tathA 'tathAgatAH' tIrthakRdgaNadharAdayo na vidyate pratijJA-nidAnabandhanarUpA yeSAM te'pratijJA - anidAnA nirAzaMsAH sattva hitakaraNodyatA anuttarajJAnakhAdanuttarA 'lokasya' jantugaNasya sadasadartha1 vAntasamyaktvadharmasyaitAvatA'vazyaM samyaktvasya punaH prApteH / For Personal & Private Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyayavRtiyutaM // 260 // | nirUpaNakAraNatazcakSurbhUtA hitAhitaprAptiparihAraM kurvantaH sakalalokalocanabhUtAstathAgatAH sarvajJA bhavantIti // 20 // kiJcAnyataNuttare ThANe se, kAsaveNa pavedite / jaM kiccA NivvuDA ege, niTTaM pArvati paMDiyA // 21 // paMDie vIriyaM laDu, nigghAyAya pavattagaM / dhuNe puDhakaDaM kammaM, NavaM vA'vi Na kuvatI // 22 // kuvatI mahAvIre, aNupubakaDaM rayaM / rayasA saMmuhIbhUtA, kammaM heccANa jaM mayaM // 23 // jaM mayaM savasAhUNaM, taM mayaM salagattaNaM / sAhaittANa taM tinnA, devA vA abhaviMsu te // 24 // abha ipurAdhI (vI) rA, AgamissAvi sutA / dunnibohassa maggassa, aMtaM pAukarA tine // 25 // timi / iti panarasamaM jaMmaiyaM nAmajjhayaNaM samattaM // ( gAthA 643 ) I na vidyate uttaraM-pradhAnaM yasmAdanuttaraM sthAnaM tacca tatsaMyamAkhyaM 'kAzyapena' kAzyapagotreNa zrImanmahAvIravardhamAnakhAminA 'praveditam' AkhyAtaM, tasya cAnuttaratvamAvirbhAvayannAha - 'yad' anuttaraM saMyamasthAnaM 'eke' mahAsattvAH sadanuSThAyinaH 'kRtvA' anupAlaya 'nirvRtAH' nirvANamanuprAptAH, nirvRtAzca santaH saMsAracakravAlasya 'niSThA' paryavasAnaM 'paNDitAH pApADDInAH prApnuvanti, tadevaMbhUtaM saMyamasthAnaM kAzyapena praveditaM yadanuSThAyinaH santaH siddhiM prApnuvantIti tAtparyArthaH // 21 // apica - 'paNDi taH' sadasadvivekajJo 'vIrya' karmoddalanasamarthaM satsaMyamavIryaM tapovIryaM vA 'labdhvA' avApya, tadeva vIryaM vizinaSTi - niHzeSakarmaNo For Personal & Private Use Only 15 AdAnIyAdhya0 // 260 //
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ raM karma tatsarva hatyattarajasaivopAdIyate, sa ca tatvAvaratipramAdakapAyayogairyatkRta narAdhAnna karotyasAviti ||2vne / 'niryAtAya' nirjaraNAya pravartakaM paNDitavIrya, tacca bahubhavazatadurlabhaM kathazcitkarma vivarAdavApya 'dhunIyAda' apanayet pUrvabhaveSvane-| keSu yatkRtam-upAttaM karmASTaprakAraM tatpaNDitavIryeNa dhunIyAt 'navaM ca' abhinavaM cAvanirodhAnna karotyasAviti // 22 // kiJca-'mahAvIra' karmavidAraNasahiSNuH sannAnupUryeNa mithyAkhAviratipramAdakapAyayogairyatkRtaM rajo'parajantubhistadasau 'na karo ti' na vidhatte, yatastatprAktanopAttarajasaivopAdIyate, sa ca tatprAktanaM karmAvaSTabhya satsaMyamAtsaMmukhIbhUtaH, tadabhimukhIbhUtazca 18| yanmatamaSTaprakAraM karma tatsarva 'hitvA' tyaktA mokSasya satsaMyamasya vA sammukhIbhUto'sAviti // 23 // anyacca-'jammaya-18 | mityAdi, sarvasAdhUnAM yat 'matam' abhipretaM tadetatsatsaMyamasthAnaM, tadvizinaSTi zalyaM-pApAnuSThAnaM tajanitaM vA karma tatkartayati-chinatti yattacchalyakartanaM tacca sadanuSThAnaM udyuktavihAriNaH 'sAdhayitvA' samyagArAdhya bahavaH saMsArakAntAraM tIrNAH, apare tu sarvakarmakSayAbhAvAt devA abhUvan , te cAptasamyaktvAH saccAritriNo vaimAnikakhamavApuH prApnuvanti prApsyanti ceti // 24 // sarvopasaMhArArthamAha-'purA' pUrvasinnanAdike kAle bahavo 'mahAvIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH 'abhUvan' bhUtAH, tathA vartamAne ca kAle karmabhUmau tathAbhUtA bhavanti tathA''gAmini cAnante kAle tathAbhUtAH satsaMyamAnuSThAyino bhaviSyanti, ye kiM kRtvntH|| kurvanti kariSyanti cetyAha-yasya durnibodhasya-atIva duSprApasya(mArgasya)jJAnadarzanacAritrAkhyasya 'antaM paramakASThAmavApya tasyaiva | mArgasya 'prAduH prAkAzyaM tatkaraNazIlAH prAduSkarAH khataH sanmArgAnuSThAyinojyeSAM ca prAdurbhAvakAH santaH saMsArArNavaM tIrNAstaranti | tariSyanti ceti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAH, teca prAgvat drssttvyaaH| itiradhyayanaparisamAptau, bravImIti pUrvavat // 25 // iti AdAnIyAkhyaM paJcadazAdhyayanaM samAptam / / Sataraeeseceae For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM atha SoDazaM zrIgAthAdhyayanaM prArabhyate // 16 gAthAzIlAGkA dhyayanaM. cAryAyavRttiyutaM ___ uktaM paJcadazamadhyayanaM, sAmprataM SoDazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarokteSu paJcadazasvapyadhyayaneSu yeA abhihitA | // 26 // vidhipratiSedhadvAreNa tAn tathaivAcaran sAdhurbhavatItyetadanenAdhyayanenopadizyate, te cAmI arthAH, tadyathA-prathamAdhyayane svasamayapa| rasamayaparijJAnena samyakkhaguNAvasthito bhavati dvitIyAdhyayane jJAnAdibhiH karmavidAraNahetubhiraSTaprakAraM karma vidArayan sAdhurbha| vati tathA tRtIyAdhyayane yathA'nukUlapratikUlopasargAn samyak sahamAnaH sAdhurbhavati caturthe tu strIparIpahasya durjayakhAttajayakArIti | | paJcame tu narakavedanAbhyaH samudvijamAnastatprAyogyakarmaNo virataH sansAdhukhamavApnuyAt SaSThe tu yathA zrIvIravardhamAnasvAminA | karmakSayodyatena caturjJAninApi saMyama prati prayatnaH kRtastathA'nyenApi chadmasthena vidheya iti saptame tu kuzIladoSAn jJAkhA tatpari hArodyatena suzIlAvasthitena bhAvyam aSTame tu bAlavIryaparihAreNa paNDitavIryodyatena sadA mokSAbhilASiNA bhAvyaM navame tu yathoktaM sAkSAntyAdikaM dharmamanucaran saMsArAnmucyata iti dazame tu saMpUrNasamAdhiyuktaH sugatibhAgbhavati ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAri-|| // 26 // trAkhyaM sanmArga pratipanno'zeSaklezaprahANaM vidhatte dvAdaze tu tIrthikadarzanAni samyagguNadoSavicAraNato vijAnanna teSu zraddhAnaM vidhatte trayodaze tu ziSyaguNadoSavijJaH sadguNeSu vartamAnaH kalyANabhAgbhavati caturdaze tu prazastabhAvagranthabhAvitAtmA visrotasikArahito bhavati paJcadaze tu yathAvadAyatacAritro bhavati bhikSustadupadizyata iti / tadevamanantarokteSu paJcadazavadhyayaneSu For Personal & Private Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ yeAH pratipAditAstetra saMkSepataH pratipAdyanta ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi bhavanti / tatropakramAntargato'rthAdhikAro'nantarameva saMbandhapratipAdanenaivAbhihitaH / nAmaniSpanne tu nikSepe gAthApoDazakamiti nAma / tatra gAthAnikSepArthaM niyuktikRdAha___NAmaMThavaNAgAhA davvagAhA ya bhAvagAhA ya / potthagapattagalihiyA sA hoI dabvagAhA u // 137 // hoti puNa bhAvagAhA sAgAruvaogabhAvaNipphannA / mahurAbhihANajuttA teNaM gAhatti NaM ciMti // 138 // gAhIkayA va atthA ahava Na sAmuddaeNa chNdennN| eeNa hoti gAhA eso anno'vi pajjAo // 139 // paNNarasasu ajjhayaNesu piMDitatthesu jo avitahatti / piMDiyavayaNeNa'tthaM gaheti tamhA tato gAhA // 140 // 18 solasame ajjhayaNe aNagAraguNANa vaNNaNA bhaNiyA / gAhAsolasaNAmaM ajjhayaNamiNaM vvdisNti||14|| tatra gAthAyA nAmAdikazcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya dravyagAthAmAha-tatra jJazarIrabhavyazarIravyati-10 riktA dravyagAthA patrakapustakAdinyastA, tadyathA-jayati NavaNaliNakuvalayaviyasiyasayavattapattaladalaccho / vIro gaiMdamayagalasula-18 liyagayavikkamo bhagavaM // 1 // athaveyameva gAthASoDazAdhyayanarUpA patrakapustakanyastA dravyagAtheti / bhAvagAthAmadhikRtyAhabhAvagAthA punariyaM bhavati, tadyathA-yo'sau sAkAropayogaH kSAyopazamikabhAvaniSpanno gAthAM prati vyavasthitaH sA bhAvagAthetyu 1 gAthaiva SoDazaM gAthASoDazaM tadeva gAthASoDazakaM gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yatra tattathA vaa| 2 jayati navanalinIkuvalayavikasitazatapatrapatraladalAkSaH / vIro gala-nmadagajendrasulalitagativikramo bhagavAn // 1 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyIyavR-1 ttiyutaM // 262 // 90000000000000000000000000 cyate, samastasyApi ca zrutasya kSAyopazamikabhAve vyavasthitakhAt , tatra cAnAkAropayogasyAsaMbhavAdevamabhidhIyate iti / punarapi 16gAthA| tAmeva vizinaSTi-madhuraM-zrutipezalamabhidhAnam-uccAraNaM yasyAH sA madhurAbhidhAnayuktA, gAthAchandasopanibaddhassa prAkRtasya madhu- dhyayanaM. rakhAdityabhiprAyaH, gIyate-pakhyate madhurAkSarapravRttyA gAyanti vA tAmiti gAthA, yata evamatastena kAraNena gAthAmiti tAM yuvate / Namiti vAkyAlaGkAre enAM vA gAthAmiti / anyathA vA niruktimadhikRtyAha-'gAthIkRtA' piNDIkRtA vikSiptAH santa ekatra mIlitA arthA yasyAM sA gAtheti, athavA sAmudreNa chandasA vA nibaddhA sA gAthetyucyate, taccedaM chanda:-'anibaddhaM ca yalloke, | gAtheti tatpaNDitaiH proktam" / 'eSaH anantarokto gAthAzabdasya 'paryAyo' niruktaM tAtparyArtho draSTavyaH, tadyathA-gIyate'sau | gAyanti vA tAmiti gAthIkRtA vArthAH sAmudreNa vA chandaseti gAthetyucyate, anyo vA khayamabhyUhya niruktavidhinA vidheya iti / | piNDitArthagrAhikhamadhikRtyAha-paJcadazasvapyadhyayaneSu anantarokteSu 'piNDitaH' ekIkRto'rtho yeSAM tAni piNDitArthAni teSu sarveSvapi ya evaM vyavasthito'rthastam 'avitathaM yathAvasthitaM piNDitArthavacanena yasAd grazcAtyetadadhyayanaM poDazaM 'tataH' piNDi-18 tArthagrathanAdgAthetyucyata iti / 'tatvabhedaparyAyAkhye tikatA tatvArthamadhikRtyAha-poDazAdhyayane anagArAH-sAdhavasteSAM guNA:-kSAntyAdayasteSAmanagAraguNAnAM paJcadazasvapyadhyayaneSvabhihitAnAmihAdhyayane piNDitArthavacanena yato varNanAbhihitA uktA'to gAthASoDazAbhidhAnamadhyayanamidaM 'vyapadizanti pratipAdayanti / ukto nAmaniSpanna nikSepaniyuktyanugamaH, tadanantaraM // 262 // | sUtrasparzikaniyuktyanugamasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, asAvappavasaraprApta evAto'skhalitAdiguNopetaM sUtrAnugame mUtramuccAraNIyaM, taccedam dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ sensooneseac0000000000000000 ahAha bhagavaM-evaM se daMte davie vosaTakAetti vacce mAhaNetti vA 1 samaNetti vA 2 bhikkhUtti vA 3 NiggaMthetti vA 4 paDiAha-bhaMte! kahaM nu daMte davie vosaTakAetti vacce mAhaNetti vA samaNetti vA bhikkhUtti vA NiggaMthetti vA ? taM no brUhi mhaamunnii!||itivire savapAvakammehiM pijadosakalaha0 abbhakkhANa. pesunna0 paraparivAya0 aratirati0 mAyAmosa0 micchAdaM saNasallavirae samie sahie sayA jae No kujjhe No mANI mAhaNetti vacce 1 // 'athe' tyayaM zabdo'vasAnamaGgalArthaH, AdimaGgalaM tu budhyetetyanenAbhihitaM, ata AdyantayormaGgalakhAtsarvo'pi zrutaskandho maGgalamityetadanenAveditaM bhavati / Anantarye vA'thazabdaH, paJcadazAdhyayanAnantaraM tadarthasaMgrAhIdaM SoDazamadhyayanaM prArabhyate / athAnantaramAha-'bhagavAn'utpannadivyajJAnaH sadevamanujAyAM parSadIdaM vakSyamANamAha, tadyathA-evamasau paJcadazAdhyayanoktArthayuktaH sa sAdhudanti indriyanoindriyadamanena dravyabhUto muktigamanayogyakhAt 'dravyaM ca bhavye' iti vacanAt rAgadveSakAlikApadravyarahitakhAdvAjAtyasuvarNavat zuddhadravyabhUtastathA vyutsRSTo niSpratikarmazarIratayA kAyaH-zarIraM yena sa bhavati vyutsRSTakAyaH, tadevaMbhUtaH san pUrvoktA dhyayanArtheSu vartamAnaH prANinaH sthAvarajaGgamasUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinnAn mA haNatti pravRttiryasyAsau mAhano navabrahmacarya& guptigupto brahmacaryadhAraNAdvA brAhmaNa ityanantaroktaguNakadambakayuktaH sAdhurmAhano brAhmaNa [granthAnam 8000] iti vA vAcyaH, tathA SEEEEEEEErseseeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAMya ttiyutaM // 263 // zrAmyati-tapasA khidyata itikRkhA zramaNo vAcyo'thavA sama-tulyaM mitrAdiSu mana:-antaHkaraNaM yasya sa samanAH sarvatra vAsIca-18 16 gAthAndanakalpa ityarthaH, tathA coktam-"Natthi ya si koi veso" ityAdi / tadevaM pUrvoktaguNakalitaH zramaNaH san samamanA vA ityevaM 1 dhyayanaM. vAcyaH sAdhuriti / tathA bhikSaNazIlo bhikSurbhinatti vA'STaprakAraM karmeti bhikSuH sa sAdhurdAntAdiguNopeto bhikSuriti vAcyaH / tathA sabAhyAbhyantaragranthAbhAvAnnigranthaH / tadevamanantaroktapaJcadazAdhyayanoktArthAnuSThAyI dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyazca [sa] | nirgrantha iti vAcya iti / evaM bhagavatokte sati pratyAha tacchiSyaH-bhagavan !-bhadanta ! bhayAnta ! bhavAnta ! iti vA yo'sau | dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyaH san brAhmaNaH zramaNo bhikSurnigrantha iti vAcyaH tadetatkathaM ? yadbhagavatoktaM brAhmaNAdizabdavA| cyakha sAdhoriti, etanna:-asmAkaM 'brUhi Avedaya 'mahAmune ! yathAvasthitatrikAlavedina // 1 // ityevaM pRSTo bhagavAn brAhma|NAdInAM caturNAmapyabhidhAnAnAM kathazcidbhedAdinAnAM yathAkramaM pravRttinimittamAha-'iti' evaM pUrvoktAdhyayanArthavRttiH san 'virato' nivRttaH sarvebhyaH pApakarmabhyaH-sAvadyAnuSThAnarUpebhyaH sa tathA, tathA prema-rAgAbhiSvaGgalakSaNaM dveSaH-aprItilakSaNaH kalaho-dvandvAdhikaraNamabhyAkhyAnam-asadabhiyogaH paizunyaM (karNejapakhaM) paraguNAsahanatayA taddoSodghaTTanamitiyAvat parasya parivAdaH kAkA paradoSApAdanaM aratiH-cittodvegalakSaNA saMyame tathA ratiH-viSayAbhiSvaGgo mAyA-paravaJcanA tayA kuTilamatamRSAvAdaH-asadAbhidhAnaM gAmazvaM truvato bhavati, mithyAdarzanam-atattve tattvAbhinivezastatve vA'tacamiti, yathA-paitthi // 263 // Na Nico Na kuNai kayaM Na veei patthi NivANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchattassa ThANAI // 1 // ityAdi, etadeva zalyaM 1 nAsti tasya ko'pi dveSpaH / 2 nAsti na niyo na karoti na kRtaM vedayati nAsti nirvANaM / nAsti ca mokSopAyaH paNmibhyAlasya sthAnAni // 1 // dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tasmiMstato vA virata iti, tathA samyagitaH samitaH - IrSyA samityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH samita ityarthaH, tathA saha hitenaparamArthabhUtena vartata iti sahitaH, yadivA sahito - yukto jJAnAdibhiH tathA 'sadA' sarvakAlaM 'yataH ' prayataH satsaMyamAnuSThAne, tadanuSThAnamapi na kaSAyairniHsArIkuryAdityAha - kasyacidapyapakAriNo'pi na krudhyeta - AkruSTaH sanna krodhavazago bhUyAt, nApi mAnI bhaveduSkRSTatapoyukto'pi na garvaM vidadhyAt, tathA coktam - "jaii so'vi nijaramao paDisiddho aTTamANa mahaNehiM / avasa | mayaTTANA parihariyavA payatteNaM // 1 // " asya copalakSaNArthalAdrAgo'pi mAyAlobhAtmako na vidheya ityAdiguNakalitaH sAdhurmAhana iti niHzaGkaM vAcya iti // 2 // sAmprataM zramaNazabdasya pravRttinimittamudbhAvayannAha - etthavi samaNe aNissie aNiyANe AdANaM ca ativAyaM ca musAvAyaM ca bahiddhaM ca kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lohaM ca pijjaM ca dosaM ca icceva jao jao AdANaM appaNo paddosaheU o o AdANAto puDhaM paDivirate pANAivAyA siAdate davie vosaTukAe samaNetti bacce 2 // etthavi bhikkhU aNunnae viNIe nAmae daMte davie vosaTTakAe saMvidhuNIya virU 1. yadi so'pi nirjarAmadaH pratiSiddho'STamAnamathanaiH / avazeSANi madasthAnAni parihartavyAni prayatnena // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM varUve parIsahovasagge ajjhappajogasuddhAdANe uvaTThie ThiappA saMkhAe paradattabhoI bhikkhUtti 16 gAthAzIlAGkA dhyayanaM. vacce 3 // cAIya ttiyutaM atrApyanantarokte viratyAdike guNasamUhe vartamAnaH zramaNo'pi vAcyaH, etadguNayuktenApi bhAvyamityAha-nizcayenAdhikyena // 264 // vA 'zrito' nizritaHna nizritonizritaH-kaciccharIrAdAvapyapratibaddhaH, tathA na vidyate nidAnamaskhetyanidAno-nirAkAso'zeSaka| makSayArthI saMyamAnuSThAne pravarteta, tathA''dIyate-svIkriyate'STaprakAraM karma yena tadAdAnaM-kaSAyAH parigrahaH sAvadyAnuSThAnaM vA, tathA tipAtanamatipAtaH, prANAtipAta ityarthaH, taM ca prANAtipAtaM jJaparijJayA jJAkhA pratyAkhyAnaparijJayA parihared , evamanyatrApi kriyA 18|| yojanIyA / tathA mRSA-alIko vAdo mRSAvAdastaM ca, tathA 'bahiddhaMti maithunaparigrahau tau ca samyaka parijJAya pariharet / uktA || mUlaguNAH, uttaraguNAnadhikRtyAha-krodham-aprItilakSaNaM mAnaM-stambhAtmakaM mAyAM ca-paravazcanAtmikAM lobhaM-mUsvibhAvaM 8 | tathA prema-abhiSvaGgalakSaNaM tathA dveSa-skhaparAtmano dhArUpamityAdikaM saMsArAvataraNamArga mokSAdhvano'pavaMsakaM samyak parijJAya pariharediti / evamanyasAdapi yato yataH karmopAdAnAd-ihAmutra cAnarthahetorAtmano'pAyaM pazyati pradveSahetUMca tatastataH prANA tipAtAdikAdanarthadaNDAdAdAnAt pUrvameva anAgatamevAtmahitamicchan prativirato bhavet-sarvasAdanarthahetubhUtAdubhayalokaviru- // 26 // ddhAdvA sAvadyAnuSThAnAnmumukSurviratiM kuryAt / yazcaivaMbhUto dAntaH zuddho dravyabhUto niSpratikarmatayA vyutsRSTakAyaH sa zramaNo vAcyaH // 3 // sAmprataM bhikSuzabdasya pravRttinimittamadhikRtyAha-'atrApI'ti, ye te pUrvamuktAH pApakarmaviratyAdayo mAhanazabdapravRttihetavotrApi || dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeeee bhikSuzabdasya pravRttinimitte ta evAvagantavyAH, amI cAnye, tadyathA-na unnato'nunataH, tatra dravyomataH zarIreNocchritaH bhAvonatasvabhimAnagrahagrastaH, tatpratiSedhAttaponirjarAmadamapi na vidhatte / vinItAtmatayA prazrayavAn yataH, etadevAha-vinayAlaGkatogurvAdAvAdezadAnodyate'nyadA vA''tmAnaM nAmayatIti nAmakaH-sadA gurvAdau graho bhavati, vinayena vA'STaprakAraM karma nAmayati, vaiyAvRttyodyato'zeSaM paapmpnytiityrthH| tathA 'dAntaH' indriyanoindriyAbhyAM, tathA 'zuddhAtmA' zuddhadravyabhUto niSpratikarmatayA 'vyusRSTakAyazca' parityaktadehazca yatkaroti taddarzayati-samyak 'vidhUya' apanIya 'virUparUpAn' nAnArUpAnanukUlapratikUlAn-u-15 cAvacAn dvAviMzatiparIpahAn tathA divyAdikAnupasargAzceti, tadvidhUnanaM tu yatteSAM samyak sahana-tairaparAjitatA, parISahopasargAzca | vidhyAdhyAtmayogena-supraNihitAntaHkaraNatayA dharmadhyAnena zuddham-avadAtamAdAnaM-cAritraM yasya sa zuddhAdAno bhavati / tathA samyagutthAnena-saccAritrodyamenotthitaH tathA sthito-mokSAdhvani vyavasthitaH parISahopasagairapyadhRSya AtmA yasya sa sthitAtmA, tathA 'saMkhyAya' parijJAyAsAratAM saMsArasya duSprApatAM karmabhUmerbodheH sudurlabhalaM cAvApya ca sakalAM saMsArottaraNasAmagrI satsaMyamakaraNodyataH paraiH-gRhasthairAtmArtha nirvartitamAhArajAtaM tairdattaM bhoktuM zIlamasya paradattabhojI, sa evaMguNakalito bhikSuriti vAcyaH // 3 // tathA'trApi guNagaNe vartamAno nirgrantha iti vAcyaH, amI cAnye apadizyante, tadyathA etthavi NiggaMthe ege egaviU buddhe saMchinnasoe susaMjate susamite susAmAie AyavAyapatte viU duhaovi soyapalicchinne No pUyAsakAralAbhaTTI dhammaTTI dhammaviU NiyAgapaDivanne dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcA-yavattiyutaM yadivA'smin sobhAvato'pi, pANakArI sahA // 265 // sami(ma)yaM care daMte davie vosaTakAe niggaMthetti vacce 4 // se evameva jANaha jamahaM bhayaMtA // 16 gaathaaro|| ttibemi / iti solasamaM gAhAnAmajjhayaNaM samattaM // paDhamo suakkhaMdho samatto // 1 // SoDazakA dhyayanaM. _ 'eko' rAgadveSarahitatayA ojAH, yadivA'smin saMsAracakravAle paryaTanasumAn svakRtasukhaduHkhaphalamAkkhenaikasyaiva paralokagamana tayA sadaikaka eva bhavati / tatrodyatavihArI dravyato'pyekako bhAvato'pi, gacchAntargatastu kAraNiko dravyato bhAjyo bhAvatasvekaka & eva bhavati / tathaikamevAtmAnaM paralokagAminaM vettItyekavit,na me kazciduHkhaparitrANakArI sahAyo'stItyevamekavit , yadivaikAntavid| ekAntena viditasaMsArakhabhAvatayA maunIndrameva zAsanaM tathyaM nAnyadityevaM vettItyekAntavita , athavaiko-mokSaH saMyamo vA taM vettI-18 ti, tathA buddhaH-avagatatattvaH samyak chinnAni apanItAni bhAvasrotAMsi-saMvRtakhAtkarmAzravadvArANi yena sa tathA, suSTu saMyataH| karmavatsaMyatagAtro nirarthakakAyakriyArahitaH susaMyataH, tathA suSTu paJcabhiH samitibhiH samyagitaH-prApto jJAnAdikaM mokSamArgamasau. | susamitaH, tathA suSTu samabhAvatayA sAmAyika-samazatrumitrabhAvo yasya sa susaamaayikH| tathA''tmanaH-upayogalakSaNasya jIvasyAsaMkhyeyapradezAtmakasya saMkocavikAzabhAjaH svakRtaphalabhujaH pratyekasAdhAraNazarIratayA vyavasthitasya dravyaparyAyatayA nityAnityAdhana // 265 // |ntadharmAtmakasya vA vAda AtmavAdastaM prApta AtmavAdaprAptaH, smygythaavsthitaatmkhtttvvediityrthH| tathA 'vidvAn' avagatasarvapadArthakhabhAvo na vyatyayena padArthAnavagacchati / tato yat kaizcidabhidhIyate, tadyathA-eka evAtmA sarvapadArthakhabhAvatayA vizvavyApI zyAmAkataNDulamAtro'GguSThaparvaparimANo vetyAdiko'sadbhUtAbhyupagamaH parihato bhavati, tathAvidhAtmasadbhAvapratipAdakasa pramANa dain Education M onal For Personal & Private Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAbhAvAdityabhiprAyaH / tathA 'dvidhA'pIti dravyato bhAvataca, tatra dracyasrotAMsi yathAkhaM viSayeSvindriyapravRttayaH bhAvasrotAMsi tu zabdAdiSvevAnukUlapratikUleSu rAgadveSodbhavAstAnyubhayarUpANyapi srotAMsi saMvRtendriyatayA rAgadveSAbhAvAcca paricchinnAni yena sa paricchinnasrotAH, tathA no pUjAsatkAralAbhArthI kiMtu nirjarApekSI sarvAstapazcaraNAdikAH kriyA vidadhAti, etadeva darzayatidharma:-zrutacAritrAkhyastenArthaH sa eva vArtho dharmArthaH sa vidyate yasyAsau dhamArthIti, idamuktaM bhavati-na pUjAdyartha kriyAsupravatate apitu dharmArthIti / kimiti ?, yato dharma yathAvattatphalAni ca svargAvAptilakSaNAni samyak vetti, dharma ca samyag jAnAno yatkaroti tadarzayati-niyAgo-mokSamArgaH satsaMyamo vA taM sarvAtmanA bhAvataH pratipannaH niyAgapaDivannotti, tathAvidhazca yatkuryAt tadAha-sami(ma)yaMti samatAM samabhAvarUpAM vAsIcandanakalpAM 'caret satatamanutiSThet / kiMbhUtaH san ?, Aha-dAnto dravyabhUto | vyutsRSTakAyazca, etadguNasamanvitaH san pUrvoktamAhanazramaNabhikSuzabdAnAM yat pravRttinimittaM tatsamanvitazca nirgrantha iti vAcyaH / | te'pi mAhanAdayaH zabdA nirgranthazabdapravRttinimittAvinAbhAvino bhavanti, sarve'pyete bhinnavyaJjanA api kathazcidekArthA | iti // 5 // sAmpratamupasaMhArArthamAha-sudharmasvAmI jambUsvAmiprabhRtInuddizyedamAha-'se' iti tadyanmayA kathitamevameva jAnIta yUyaM, nAnyo madvacasi vikalpo vidheyaH, yasAdahaM sarvajJAjJayA bravImi / na ca sarvajJA bhagavantaH parahitaikaratA bhayAtrAtAro rAgadvepamohAnyatarakAraNAbhAvAdanyathA bruvate, ato yanmayA''ditaH prabhRti kathitaM tadevamevAvagacchateti / itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamAdayaH sapta, naigamassa sAmAnyavizeSAtmakatayA saMgrahavyavahArapravezAtsaMgrahAdayaH pad, samabhirUDhetthaMbhUtayoH zabdanayapravezAnnaigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdAH paJca, naigamasyApyantarbhAvAcakhAro, For Personal & Private Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR 16 gAthASoDazakA dhyayanaM. ttiyutaM // 266 // vyavahArasyApi sAmAnyavizeSarUpatayA sAmAnyavizeSAtmanoH saMgraharjumUtrayorantarbhAvAtsaMgrahaNusUtrazabdAstrayaH, 'te ca dravyAstikaparyAyAstikAntarbhAvAvyAstikaparyAyAstikAbhidhAnau dvau nayau, yadivA sarveSAmeva jJAnakriyayorantarbhAvAt jJAnakriyAbhidhAnau dvau, tatrApi jJAnanayo jJAnameva predhAnamAha, kriyAnayazca kriyAmiti / nayAnAM ca pratyeka mithyAdRSTilAjjJAnakriyayozca parasparApekSitayA mokSAGgakhAdubhayamatra pradhAnaM, taccobhayaM sakriyopete sAdhau bhavatIti, tathA coktam-NAyammi givhiyatve agihiyavaMmi ceva atthaMmi / jaiyatvameva iti jo uvaeso so nao nAma // 1 // saMvesipi NayANaM bahuvihavattatvayaM NisAmettA / taM satvanayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU ||2||"tti, samAptaM ca gAthAkhyaM poDazamadhyayanaM, tatsamAptau ca samAptaH prathamaH zrutaskandha iti // [ granthAnam 8106] ASTRASTRAMESTERESTRAMETASTERESTRA-STREENA-SRAATRASTRA // iti zrImacchIlAGkAcAryaviracitavivaraNayutaH sUtrakRtAGgIyaH prathamaH shrutskndhH|| 4 // 266 // 8. 1 te'pi c| 2 phalasAdhakaM, anyathA pramANavAkyatApAtAt / 3 jJAte grahItavye'grahItavye caivArthe yatitavyameveti ya upadezaH sa nayo nAma // 1 // 10 // 4 sarveSAmapi nayAnA bahuvidhAM vaktavyatAM nizamya tatsarvanayavizuddhaM yaccaraNaguNasthitaH saadhuH||1|| For Personal & Private Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namaH zrIvItarAgAya // atha zrIdvitIye sUtrakRtAMge dvitIyaH shrutskndhH| "prathamazrutaskandhAnantaraM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarazrutaskandhe yo'rthaH samAsato'bhihitaH asA|| vevAnena zrutaskandhena sopapattiko vyAsenAbhidhIyate, ta eva vidhayaH susaMgRhItA bhavanti yeSAM samAsavyAsAbhyAmabhidhAnamiti, || yadivA pUrvazrutaskandhokta evArtho'nena dRSTAntadvAreNa sukhAvagamArtha pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsya zrutaskandhasya sambandhIni sapta mahAdhyayanAni pratipAdyante, mahAnti ca tAnyadhyayanAni, pUrvazrutaskandhAdhyayanebhyo mahattvAdeteSAmiti, tatra mahacchabdAdhyayanazabdayonikSepArtha niyuktikRdAhaNAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu mahataMmi nikkhevo chabbiho hoti // 142 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu ajjhayaNe nikkhevo chavviho hoti // 143 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle ya gaNaNa saMThANe / bhAve ya ahame khalu Nikkhevo puMDarIyassa // 144 // jo jIvo bhavio khaluvavajjikAmo ya puMDarIyaMmi / so vvapuMDarIo bhAvaMmi vijANao bhaNio // 145 // dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pauNDarIkAdhya. puNDarIkanikSepAH vRttI sUtrakRtAGge egabhavie ya baddhAue ya abhimuhiyanAmagoe ya / ete tinnivi desA davvaMmi ya poMDarIyassa // 146 // 2zrutaska- tericchiyA maNussA devagaNA ceva hoMti je pavarA / te hoMti puMDarIyA sesA puNa kaMDarIyA u|| 147 // ndhe zIlA- jalayara thalayara khayarA je pavarA ceva hoMti kaMtA ya / je a sabhAve'NumayA te hoMti puMDarIyA u|| 148 // kIyAyAM arihaMta cakkavaTTI cAraNa vijAharA dasArA ya / je anne iDDimaMtA te hoMti poMDarIyA u||||149|| |bhavaNavaivANamaMtarajotisavemANiyANa devANaM / je tesiM pavarA khalu te hoMti puMDarIyA u|| 150 // // 267 // | kaMsANaM dUsANaM maNimottiyasilapavAlamAdINaM / je a acittA pavarA te hoMti poMDarIyA u // 151 // jAI khettAI khalu suhANubhAvAI hoti logaMmi / devakurumAdiyAI tAI khettAI pvraaiN|| 152 // jIvA bhavahitIe kAyaThitIe ya hoti je pavarA / te hoMti poDarIyA avasesA kaMDarIyA u // 153 // gaNaNAe rajjU khalu saMThANaM ceva hoMti cauraMsaM / eyAiM poMDarIgAiM hoMti sesAI iyarAiM // 154 // || odaie uvasamie khaie ya tahA khaovasamie a / pariNAmasannivAe je pavarA tevi te ceva // 155 // ahavAvi nANadaMsaNacarittaviNae taheva ajjhappe / je pavarA hoti muNI te pavarA puMDarIyA u|| 156 // etthaM puNa ahigAro vaNassatikAyapuMDarIeNaM / bhAvaMmi a samaNeNaM ajjhayaNe puMDarIaMmi // 157 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAtmako mahati SaDvidho nikSepo bhavati, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyamahadAgamato noAgamaacitta mIsagemuM davvesuM je ya hoMti pavarA u / te hoMti poMDarIyA, sesA puNa kaMDarIyA u // 1 // iti pratyantare'dhikA gAthA // GOSSSSSSSSSSSEasasabase // 267 // Jain Education I onal For Personal & Private Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ tazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktA, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAtridhA, tatrApi sacitadravyamahat audArikAdikaM zarIraM, tatraudArika yojanasahasraparimANaM matsyazarIraM, vaikriyaM tu yojanazatasahasraparimANaM, taijasakAmaNe tu lokAkAzapramANe, tadetadaudArikavaikriyataijasakArmaNarUpaM caturvidhaM dravyasacittamahad, acittadravyamahata samastalokavyApyacittamahAskandhaH, mizraM tu tadeva matsyAdizarIraM, kSetramahat lokAlokAkAzaM, kAlamahatsarvAddhA, bhAvamahadaudayikAdibhAvarUpatayA SoDhA, tatraudayiko bhAvaH sarvasaMsAriSu vidyata itikRtA bahvAzrayakhAnmahAn bhavati, kAlato'pyasau trividhaH, tadyathA-anAdyapayavasito'bhavyAnAmanAdisaparyavasito bhavyAnAM sAdisaparyavasito nArakAdInAmiti, kSAyikastu kevalajJAnadarzanAtmakaH sAdyaparyavasitakhAtkAlato mahAn , kSAyopazamiko'pyAzrayabahukhAdanAdyaparyavasitalAca mahAniti, aupazamiko'pi darzanacAritramohanIyAnudayatayA zubhabhAvalena ca mahAn bhavati, pAriNAmikastu samastajIvAjIvAzrayakhAdAzrayamahattvAnmahAniti, sAnipAtiko'pyA|zrayabahukhAdeva mahAniti / uktaM mahad, adhyayanasyApi nAmAdikaM poDhA nikSepaM darzayituM niyuktikRdAha-adhyayanasya nAmAdikA poDhA nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate, atra ca zrutaskandhe sapta mahAdhyayanAni, teSAmAyUmadhyayanaM pauNDa|rIkAkhyaM, tasya copakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi prarUpaNIyAni, tatropakrama AnupUrvInAmapramANavaktavyatAthAdhikArasamavatAra| bhedAtpoDhA, tatra pUrvAnupUrvyA prathamamidaM pazcAnupUrdhyA tu saptamamanAnupUrvyA tu saptagacchagatAyAH zreNyA anyo'nyAbhyAsena dvirUpone | sati paJcAzacchatAnyaSTatriMzadadhikAni bhavanti, nAmni tu SaNNAgni, tatrApi kSAyopazamike bhAve, sarvasyApi ca zrutasya kSAyopaza| mikakhAt, pramANacintAyAM jIvaguNapramANe, vaktavyatAyAM sAmAnyena sarveSvadhyayaneSu khasamayavaktavyatA, arthAdhikAraH pauNDarIkopa eeeeeeeeeeeeeeeeeee dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pauNDarIkAdhya. puNDarIkanikSepAH vRttI sUtrakRtAGge mayA svasamayaguNavyavasthApana, samavatAre tu yatra yatra samavatarati tatra tatra lezataH smvtaaritmeveti| upakramAnantaraM nikSepaH, sa ca 2zrutaska- nAmaniSpanne nikSepe pauNDarIkamityasyAdhyayanasya nAma, tanikSepArtha niyuktikRdAha-'nAma'mityAdi, pauNDarIkasya nAmasthApanAdravyakSendhe zIlA- trakAlagaNanAsaMsthAnabhAvAtmakoSTadhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNavAdanAdRtya dravyapauNDarIkamabhidhitsurAha-'jo ityAdi, yaH kIyAyAM kazcitprANadhAraNalakSaNojIvobhaviSyatIti bhavyaH, tadeva darzayati-'utpatitukAmaH' samutpitsustathAvidhakarmodayAt 'pauNDarIkeSu' zve tapadyeSu vanaspatikAyavizeSeSvanantarabhave bhAvI sa dravyapauNDarIkaH, khaluzabdovAkyAlaGkAre, bhAvapauNDarIkaM khAgamataH paunnddriikpdaarth||268|| jJastatra copayukta iti|etdev dravyapauNDarIkaM vizeSataraM darzayitumAha-'ege'tyAdi,ekena bhavena gatenAnantarabhava eva pauNDarIkeghUtpatsyate sa ekabhavikaH, tathA tadAsannataraH pauNDarIkeSu baddhAyuSkastato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro'nantarasamayeSu yaH pauNDarIkeSatpadyate, ete anantaroktA trayo'pyAdezavizeSA dravyapauNDarIke'vagantavyA iti, "bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tadrvyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // " iti vacanAt , iha ca puNDarIkakaNDarIkayoAtrormahArAjaputrayoH sadasadanuSThAnaparAyaNatayA zobhanAzobhanakhamavagamya tadupamayA'nyadapi yacchobhanaM tatpauNDarIkamitarattu kaNDarIkamiti / tatra ca narakavAsu tisRSvapi gatiSu || ye zobhanAH padArthAste pauNDarIkAH zeSAstu kaNDarIkA ityetatpratipAdayannAha-'tericchiye'tyAdi kaNThyA, tatra tiyakSu pradhAnasya pauNDaparIkakhapratipAdanArthamAha-jalacaretyAdi, jalacareSu matsyakarimakarAdayaH sthalacareSu siMhAdayo balavarNarUpAdiguNayuktA uraHparisapeSu ma NiphaNino bhujaparisapeMSu nakulAdayaH khacareSu haMsamayUrAdayaH ityevamanye'pi khabhAvena' prakRtyA lokAnumatAste ca pauNDarIkA iva pradhAnA bhavanti / manuSyagatau pradhAnAviSkaraNAyAha-'arihaMte'tyAdi, sarvAtizAyinI pUjAmahantItyarhantaH, te nirupamarUpAdiguNopetAH, tathA eseseeeeeeeeeeeeeeeeees // 26 // For Personal & Private Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ DeeoSSRCasses8003800 |cakravartinaH SaTkhaNDabharatezvarAH tathA cAraNazramaNA bahuvidhAzcaryabhUtalabdhikalApopetA mahAtapakhinaH tathA vidyAdharA vaitAThyapurAdhipatayaH tathA dazArA harivaMzakulodbhavAH, asya copalakSaNArthavAdanye'pIkSvAkAdayaH parigRhyante, etadeva darzayati-ye cAnye mahadhimanto mahebhyAH koTIzvarAste sarve'pi pauNDarIkA bhavanti, tuzabdasyAnuktasamuccayArthakhAt, ye cAnye vidyAkalAkalApopetAste pauNDarIkA iti / sAmprataM devagatau pradhAnasya pauNDarIkalaM pratipAdayannAha-'bhavaNe'tyAdi, bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAM caturNA devanikAyAnAM madhye ye pravarAH-pradhAnA indrendrasAmAnikAdayaste pradhAnA itikakhA pauNDarIkAbhidhAnA bhavanti / sAmpratamacittadravyANAM yatpradhAnaM tasya pANDarIkakhapratipAdanAyAha-'kaMsaNA'mityAdi, kAMsyAnAM madhye jayaghaNTAdIni dRSyANAM cInAMzukAdIni maNInAmindranIlavaiDUryapadmarAgAdIni ratnAni mauktikAnAM yAni varNasaMsthAnapramANAdhikAni, tathA zilAnAM madhye pANDukambalAdayaH zilAstIrthajanmAbhiSekasiMhAsanAdhArAH, tathA pravAlAnAM yAni varNAdiguNopetAni, AdigrahaNAjAtyacAmIkaraM tadvikArAcAbharaNavizeSAH parigRhyante, tadevamanantaroktAni kAMsyAdIni yAni pravarANi tAnyacittapauNDarIkANyabhidhIyanta iti / mizradravyapauNDarIkaM tu tIrthakRcakravodaya eva pradhAnakaTakakeyUrAyalaGkArAlaGkatA iti, dravyapauNDarIkAnantaraM kSetrapauNDarIkAbhidhitsayA''ha-'khittAnI'tyAdi, yAni kAnicidiha devakurvAdIni zubhAnubhAvAni kSetrANi tAni pravarANi pauNDarIkAbhidhAnAni bhavanti // sAmprataM kAlapauNDarIkapratipAdanAyAha-'jIvAH' prANino bhavasthityA kAyasthityA ca ye 'pravarAH' pradhAnAste pauNDarIkA bhavanti, zeSAsvapradhAnAH kaNDarIkA iti, tatra bhavasthityA devA anuttaropapAtikAH pradhAnA bhavanti, teSAM yAvadbhavaM || zubhAnubhAvakhAt , kAyasthityA tu manuSyAH zubhakarmasamAcArAH saptASTabhavagrahaNAni manuSyeSu pUrvakoTyAyuSkeSvanuparivAnantarabhave || dan Education international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAyAM vRttI // 269 // tripalyopamAyuSkaSatpAdamanubhUya tato deveSUtpadyanta itikRkhA tataste kAyasthityA pauNDarIkA bhavanti, avaziSTAstu kaNDarIkA 1 poNDaiti / kAlapauNDarIkAnantaraM gaNanAsaMsthAnapauNDarIkadvayapratipAdanAyAha-gaNanayA-saGkhyayA pauNDarIka cintyamAnaM dazaprakArasya rIkAdhya. gaNitasya madhye 'rajju' rajugaNitaM pradhAnakhAtpauNDarIkaM, dazaprakAraM tu gaNitamidaM-"parikamma 1 ratnu 2 rAsI 3 vavahAre 4 taha puNDarIkakalAsavaNNe 5 ya / puggala 6 jAvaM tAvaM 7 ghaNe ya 8 ghaNavagga 9 vagge ya 10 // 1 // " SaNNAM saMsthAnAnAM madhye samacaturasraM nikSepAH saMsthAnaM pravarakhAtpauNDarIkamityevamete dve api pauNDarIke, zeSANi tu parikarmAdIni gaNitAni nyagrodhaparimaNDalAdIni ca saMsthAnAni 'itarANi' kaNDarIkAnyapravarANi bhavantItiyAvat // sAmprataM bhAvapauNDarIkapratipAdanAbhidhitsayA''ha-'odaI'tyAdi, audayike bhAve tathaupazamike kSAyike kSAyopazamike pAriNAmike sAnnipAtike ca bhAve cintyamAne teSu teSAM vA madhye ye 'pravarA' pradhAnAH 'te'pi' audayikAdayo bhAvAH 'ta eva' pauNDarIkA evAvagantavyAH, tathaudayike bhAve tIrthakarA anuttaropapAtikasurAstathA'nye'pi sitazatapatrAdayaH pauNDarIkAH, aupazamike samastopazAntamohAH, kSAyika kevalajJAninaH, kSAyopazamike vipulama|tizcaturdazapUrvavitparamAvadhayo vyastAH samastA vA, pAriNAmike bhAve bhavyAH, sAnnipAtike bhAve dvikAdisaMyogAH siddhAdiSu | khabuddhyA pauNDarIkalena yojanIyAH, zeSAstu kaNDarIkA iti / sAmpratamanyathA bhAvapauNDarikapratipAdanAyAha-'ahavAvI'tyAdi athavApi bhAvapauNDarIkamidaM, tadyathA-samyagrajJAne tathA samyagdarzane samyazcAritre jJAnAdike vinaye tathA 'adhyAtmani ca // 269 / / dharmadhyAnAdike ye 'pravarAH' zreSThA munayo bhavanti te pauNDarIkabenAvagantavyAstato'nye kaNDarIkA iti / tadevaM sambhavinamaSTadhArI 1 parikarma rajuH rAziH vyavahArastathA kalAsavarNazca / pudgalAH yAvattAvat bhavaMti ghanaM ghanamUlaM vargaH vargamUlaM // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pauNDarIkasya nikSepaM pradarzyAdhuneha yenAdhikArastamAvirbhAvayannAha - ' atra' punardRSTAntaprastAve 'adhikArI' vyApAra: sacittatiryagyo| nikai kendriyavanaspatikAyadravyapauNDarIkeNa jalaruheNa, yadivA audayikabhAvavartinA vanaspatikAyapauNDarIkeNa sitazatapatreNa, tathA bhAve 'zramaNena ca' samyagdarzanacAritravinayAdhyAtmavartinA satsAdhunA'sminnadhyayane pauNDarIkAkhye'dhikAra iti / gatA nikSepani yuktiH, adhunA sUtrasparzikaniryukteravasaraH, sA ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApto'to'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM tacedaM suyaM me AusaMteNa bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu poMDarIe NAmajjhayaNe, tassa NaM ayamaTThe paNNatte se jahANAmae pukkhariNI siyA bahuudgA bahuseyA bahupukkhalA laddhaTThA puMDarikiNI pAsAdiyA darisa - NiyA abhiruvA paDirUvA, tIse NaM pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapoMDarIyA buiyA, aNupucchuTTiyA UsiyA ruilA vaNNamaMtA gaMdhamaMtA rasamaMtA phAsamaMtA pAsAdiyA darisaNiyA abhirUvA paDiruvA, tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe ege mahaM paumavarapoMDarIe buie, aNupuvvuhie ussite ruile vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte pAsAdIe jAva paDirUve / savvAvaMti ca NaM tIse pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapoMDarIyA vujhyA aNupuvvuTThiyA UsiyA ruilA jAva paDivA, savvAvati ca NaM tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe evaM mahaM paramavarapoMDarIe buhae aNupuvvuTThie jAva paDirUve // 1 // aha purise puritthimAo disAo Agamma taM puMkkhariNIM tIse For Personal & Private Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAGkIyAyAM vRttI 02020000 1270 // pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupubuTTiyaM UsiyaM jAva paDirUvaM / tae 1 pauNDaNaM se purise evaM vayAsI-ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDita viyatte mehAvI abAle maggatthe magga IrIkAdhya. viU maggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTha iti vuyA se purise abhikkameti taM pukkhariNI, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe, aMtarA pokkhariNIe seyaMsi nisaNNe paDhame purisajAe ! // 2 // ahAvare doce purisajAe, aha purise dakSiNAo disAo Agamma taM pukkhariNaM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM ega paumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTTiyaM pAsAdIyaM jAva paDirUvaM taM ca ettha egaM purisajAtaM pAsati pahINatIraM apattapaumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi NisannaM, tae NaM se purise taM purisaM evaM vayAsI-aho NaM ime purise akheyanne akusale apeDie aviyatte amehAvI bAle No maggatthe No maggaviU No maggassa gatiparakkamaNNU jannaM esa purise, ahaM kheyanne kusale jAva paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmi, No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM esa purise manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe magga- // 27 // viU maggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTha iti vacA se purise a. bhikkame taM pukkhariNiM, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM 0000002020 For Personal & Private Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ apatte pamavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisanne doce purisajAne // 3 // ahAvare tacce purisajAte, aha purise paJcatthimAo disAo Agamma taM pukkhariNiM tIse pukrakhariNIe tIre ThicA pAsati taM evaM mahaM paumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM jAva paDirUvaM, te tattha donni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe jAva seyaMsi Nisanne, tae NaM se purise evaM vayAsI - aho NaM ime purisA akheyannA akusalA apaMDiyA aviyattA amehAvI bAlA No aritraso maggassa gatiparakkamaNNU, jaM NaM ete purisA evaM manne amhe e taM pamavarapoMDa - hi uNNakkhisAmo, no ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkhatavyaM jahA NaM ee purisA manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe maggavika maggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paramavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTu iti buccA se purise abhikkame taM pukkhariNiM jAvaM jAvaM caNaM abhikkame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see jAva aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisanne, tace purisajAe // (sU 4) // ahAvare cautthe purisajAe, aha purise uttarAo disAo Agamma taM pukkharirNi, tIse pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM evaM paramavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM jAva paDirUvaM, te tattha tini purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte jAva seyaMsi Nisanne, tae NaM se purise evaM vayAsI - aho NaM ime purisA atreyannA jAva No maggassa gatiparakkamaNNU jaNNaM ete purisA evaM manne amhe evaM pauma For Personal & Private Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 1 puNDarIkAdhya dRSTAntaH // 27 // tattha pattAsAraNa tIsa tIrahI kheyAna caNaM mahate janmakkhissAmi varapoMDarIyaM unnikkhissAmo No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi purise kheyanne jAva maggassa gatiparakkamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittika iti vuccA se purise taM pukkhariNiM jAvaM jAvaM ca NaM abhikkame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see jAva Nisanne, cautthe purisajAe // (sUtraM 5) // aha bhikkhU lUhe tIrahI kheyanne jAva gatiparakkamaNNU annatarAo disAo vA aNudisAo vA Agamma taM pukkhariNaM tIse pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM jAva paDirUvaM, te tattha cattAri purisajAe pAsati pahINe tIraM apatte jAva paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe aMtarA pukkhariNIe seyaMsi Nisanne, taeNaM se bhikkhU evaM vayAsI-ahoNaM ime purisA akheyannA jAva No maggassa gatiparakkamaNNU, jaM ete purisA evaM manne amhe eyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmo, No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkhetavvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva maggassa gatiparakkamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM uNNikkhissAmittikaTTha iti vuccA se bhikkhU No abhikkame taM pukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA saI kujjAuppayAhi khalu bho paumavarapoMDarIyA ! uppayAhi, aha se uppatite paumavarapoMDarIe // (sUtraM 6) // assa cAnantarasUtreNa saha sambandho vAcyaH, sa cAyaM-se evameva jANaha jamahaM bhayaMtAro'tti tadetadeva jAnIta bhayasya trAtAraH, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam, AdisUtreNa ca saha sambandho'yaM, tadyathA-yadbhagavatA''khyAtaM // 27 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayA ca zrutaM tadudhyetetyAdikaM, kiM tadbhagavatA''khyAtamityAha-'iha' pravacane sUtrakRvitIyazrutaskandhe vA khaluzabdo vAkyA laGkAre pauNDarIkAbhidhAnamadhyayanaM pauNDarIkeNa-sitazatapatreNAtropamA bhaviSyatItikRtA, ato'syAdhyayanasya pauNDarIkamiti nAma kRtaM, tasya cAyamarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, 'prajJaptaH' prarUpitaH, 'sejaha'tti tadyathArthaH, sa ca vAkyopanyAsArthaH, nAmazabda: sambhAvanAyAM, sambhAvyate puSkariNIdRSTAntaH, puSkarANi-padmAni tAni vidyante yasyAmasau puSkariNI 'syAdu' bhavedevambhUtA, tadyathA| 'bahu' pracuramagAdhamudakaM yasyAM sA bahudakA, tathA bahuH-pracuraH sIyante-avabadhyante yasinnasau seyaH-kardamaH sa yasyAM sA bahuseyA-3 pracurakardamA bahuzvetapadmasadbhAvAt khacchodakasaMbhavAcca bahuzvetA vA, tathA 'bahupuSkalA' bahusaMpUrNA-pracurodakabhRtetyarthaH / tathA labdhaH-prAptaH puSkariNIzabdAnvarthatayA'rtho yayA sA labdhArthA, athavA''sthAnamAsthA-pratiSThA sA labdhA yayA sA labdhAsthA, tathA pauNDarIkANi-zvetazatapatrANi vidyante yasyAM sA pauNDarIkiNI, pracurArthe mabarthIyotpatterbahupotyarthaH / tathA prasAdaH-prasannatA , | nirmalajalatA sA vidyate yasyAH sA prasAdikA prAsAdA vA-devakulasannivezAste vidyante yasyAM samantataH sA prAsAdikA, darza-||4| nIyA zobhanA satsaMnivezato vA draSTavyA darzanayogyA, tathAbhimukhyena sadA'vasthitAni rUpANi-rAjahaMsacakravAkasArasAdIni | gajamahipamRgayUthAdIni vA jalAntargatAni karimakarAdIni vA yasyAM sAbhirUpeti, tathA pratirUpANi-pratibimbAni vidyante | | yasyAM sA pratirUpA, etaduktaM bhavati-svacchakhAttasyAH sarvatra pratibimbAni samupalabhyante, tadatizayarUpatayA vA lokena tatpratibi mbAni kriyante(iti) sA pratirUpati, yadivA-'pAsAdIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUva'tti paryAyA ityete catvAro'pya| 1 puSkalastu pUrNe zreSThe ityanekArthokteH, bahurvA'tra prtyyH| For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge shtishyrmnniiyvkhyaapnaarthmupaattaaH| tasyAzca puSkariNyAHNamiti vAkyAlaGkAre 'tatra tatretyanena vIpsApadena pauNDarIkaiApaka-18 khamAha, 'deze deze' ityanena khekaikapradeze prAcuryamAha, 'tasmiMstasminnityanena tu nAstyevAsau puSkariNyAH pradezo yatra tAnina 2 zrutaska 1 puNDarI kAdhya0 ndhe zIlA- | santIti, yadivA-'deze deze ityetatpratyekamabhisambadhyate 'tatra tatreti, ko'rthaH 1-deze deze tasiMstasinniti ca, ko'rthaH 1, SdRSTAntaH kIyAvRttiH 1 dezaikadeza iti, yadivA-atyAdarakhyApanAyaikArthAnyevaitAni trINyapi padAni, teSu ca puSkariNyAH sarvapradezeSu bahUni-pracurANi // 272 // padmAnyeva 'varANi' zreSThAni pauNDarIkANi padmavarapauNDarIkANi, padmagrahaNaM chatravyAghravyavacchedArtha, pauNDarIkagrahaNaM zvetazatapatratra18|tipayartha, varagrahaNamapradhAnanivRttyartha, tadevambhUtAni bahUni padmavarapauNDarIkANi 'buiya'tti uktAni-pratipAditAni vidyante itya | the, 'AnupUyeNa' viziSTaracanayA sthitAni, tathocchritAni paGkajale atilaGghayopari vyavasthitAni, tathA 'ruci' dIlistAM | kalAnti-Adadati rucilAni-saddItimanti, tathA zobhanavarNagandharasasparzavanti, tathA prAsAdIyAni-darzanIyAni ani rUpANi pratirUpANi / tasyAzca puSkariNyAH sarvataH padmAvRtAyAH Namiti vAkyAlaGkAre 'bahudezamadhyabhAge' nirupacaritamadhyadeze ekaM mahatpavarapoNDarIkamuktamAnupUryeNa vyavasthitamucchritaM rucilaM varNagandharasasparzavata tathA prAsAdIyaM dazenI abhirUpa taraM pratirUpa[tara miti / sAmpratametadevAnantaroktaM sUtradvayaM 'savvAvaMti ca NaM tI'tyanena viziSTamaparaM mUtradvayaM draSTavyam, asyAyamartha:-'sabbAvaMtitti sarvasyA api tasyAH puSkariNyAH sarvapradezeSu yathoktavizeSaNaviziSTAni bahUni padmAni, tathA sarvasyAca tasyA bahumadhyadezabhAge yathoktavizeSaNaviziSTaM mahadekaM pauNDarIka vidyata iti, ubhayatrApi caH samuccaye, Namiti vAkyAlaGkAre / | iti // 1 // 'artha' anantaramevambhUtapuSkariNyAH pUrvasyA dizaH kazcidekaH puruSaH samAgatya tAM puSkariNI tasyAva 'tIra' vaTA 92000000000000002020 9002020009098292020020 For Personal & Private Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sthikhA tadetatpadhra prAsAdIyAdipratirUpAntavizeSaNakalApopetaM sa puruSaH pUrvadigbhAgavyavasthitaH 'eva' miti vakSyamANanItyA 'vadet brUyAt-'ahamaMsi'tti ahamasmi puruSaH, kimbhUtaH ?-'kuzalo' hitAhitapravRttinivRttinipuNaH, tathA pApADImA 1 paNDito dharmajJo dezakAlajJaH kSetrajJo 'vyakto bAlabhAvAniSkrAntaH pariNatabuddhiH 'medhAvI' plavanotplavanayorupAyajJA, tathA 18 'abAloM' madhyamavayAH SoDazavarSoparivartI 'mArgasthaH' sadbhirAcIrNamArgavyavasthitaH tathA sanmArgajJaH, tathA mArgasya yA gatirmama / / | vartate tayA yatparAkramaNaM-vivakSitadezagamanaM tajjAnAtIti parAkramajJaH, yadivA-parAkramaH-sAmarthya tajjJo'hamAtmajJa ityarthaH, tadeva-8 mbhUtavizeSaNakalApopeto'ham 'etat pUrvoktavizeSaNakalApopetaM padmavarapauNDarIkaM puSkariNImadhyadezAvasthitamahamutkSepsyAmItikalehAgataH 'iti' etatpUrvoktaM tat pratIyokkhA'sau puruSastAM puSkariNImabhimukhaM kAmet-abhikAmet tadabhimukhaM gacchet , yAvayAbaccAsau tadavataraNAbhiprAyeNAbhimukhaM kAmettAvattAvacca Namiti vAkyAlaGkAre tasyAH puSkariNyA mahadagAdhamudakaM tathA mahAMtha 'seyara | kardamaH, tato'sau mahAkardamodakAbhyAmAkulIbhUtaH prahINaH-sadvivekena rahitastyakkhA tIraM suvyatyayAdvA tIrAtpahINa:-prabhraSTaH | aprAptazca vivakSitaM padmavarapauNDarIkaM tasyAH puSkariNyAstasyAM vA yaH seyaH-kardamastasinniSaNNo nimama AtmAnamuddhartumasamarthaH, tasAca tIrAdapi prabhraSTaH, tatastIrapadmayorantarAla evAvatiSThate, yata evamataH 'no havAe'tti nArvAktaTavartyaso bhavati 'no pArAe'ti nApi vivakSitapradezaprAptyA pAragamanAya vA samartho bhavati / evamasAvubhayabhraSTo muktamuktolIvadanAyaiva prabhavatItyayaM prathamaH puruSaH, puruSa eva puruSajAtaH-puruSajAtIya iti // 2 // 'artha' prathamapuruSAdanantaram 'aparo' dvitIyaH puruSajAta:-puruSa iti / athaveti | vAkyopanyAsArthe, atha-kazcitpuruSo dakSiNAdigbhAgAdAgatya tAM puSkariNIM tasyAzca puSkariNyAstIre sthikhA tatrasthazca pazyati dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 273 // mahadekaM padmavarapauNDarIkamAnupUrvyeNa vyavasthitaM prAsAdIyaM yAvatpratirUpam 'atra ca ' asmiMzca tIre vyavasthitaH taM ca pUrvavyavasthi - tamekaM puruSaM pazyati, kimbhUtaM ? - tIrAtparibhraSTamanavAptapadmavarapauNDarIkamubhaya bhraSTamantarAla evAvasIdantaM dRSTvA ca tamevamavasthaM puruSaM tato'sau dvitIyaH puruSaH taM prAktanaM puruSamevaM vadet- 'aho' iti khede, sarvatra Namiti vAkyAlaGkAre draSTavyo, yo'yaM kardame nimanaH puruSaH so'khedajJo'kuzalo'paNDito'vyakto'medhAvI bAlo na mArgastho no mArgajJo no mArgasya gatiparAkramajJaH, akuzalalAdike kAraNamAha- 'yad' yasmAdeSa puruSa etatkRtavAn, tadyathA - ahaM khedajJaH kuzala ityAdi bhaNilA padmavarapauNDarIkamutkSepsyAmItyevaM pratijJAtavAn na caitatpadmavarapauNDarIkam 'evam' anena prakAreNa yathA'nenotkSetumArabdhamevamutkSeptavyaM yathA'yaM puruSo manyata iti // tato'hamevAsyotkSepaNe kuzala iti darzayitumAha - 'ahamaMsItyAdi jAva doghe purisajAe'tti, sugamaM // 3 // tRtIyaM puruSajAtamadhikRtyAha - 'ahAvare tacce' ityAdi sugamaM, yAvaccaturtha: puruSajAta iti // 4-5 // sAmpratamaparaM paJcamaM tadvilakSaNaM puruSajAtamadhikRtyAha - 'athe' tyAnantarye, caturthapuruSAdayamanantaraH puruSaH tasyAmUni vizeSaNAni - bhikSaNazIlo bhikSuH- pacanapAcanAdisAvadyAnuSThAnarahitatayA nirdoSAhAra bhojI, tathA 'rUkSo' rAgadveSarahitaH, tau hi karmabandhahetutayA snigdhau yathA hi snehAbhAvAdrajo na lagati tathA rAgadveSAbhAvAtkarmareNurna lagati, atastadrahito rUkSa ityucyate, tathA saMsArasAgarasya tIrArthI, tathA kSetrajJaH khedajJo vA, pUrvaM vyAkhyAtAnyeva vizeSaNAni yAvanmArgasya gatiparAkramajJaH, sa cAnyatarasyA dizo 'nudizo vA''gatya tAM puSkariNIM tasyAtha tIre sthitvA samantAdavalokayan bahumadhyadezabhAge tanmahadekaM padmavarapauNDarIkaM pazyati, tAMzca caturaH puruSAn 1 vadedvikarmakatvAdanyaM pratyuccAre'pi vAkyasya karmaNi dvitIyA'trApi, ayamityAdinA nAmnA nirdezo'pyasyaivaM na doSAya / For Personal & Private Use Only 1 puNDarI kAdhya0 dRSTAntaH // 273 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ eaeseseseeeeeeeeeeeees pazyati, yatra ca vyavasthitAniti, kimbhUtAn ?-tyaktatIrAn aprAptapadmavarapuNDarIkAn paGkajalAvamagnAn punastIramapyAgantumasama n, dRSTvA ca tAMstadavasthAn tato'sau bhikSuH 'eva' miti vakSyamANanItyA vadet , tadyathA-aho iti khede Namiti vAkyAlakAre, ime puruSAzcakhAro'pi akhedajJA yAvanno mArgasya gatiparAkramajJAH, yasmAtte puruSA evaM jJAtavanto yathA vayaM padmavarapauNDarIkamunikSepyAmaH-utkhaniSyAmo, na ca khalu tat pauNDarIkamevam-anena prakAreNa yathaite manyante tathotkSeptavyaM / api sahamasi mila rUkSo yAvadgatiparAkramajJaH, etadguNaviziSTo'hametatpauNDarIkamutkSepyAmi-utkhaniSyAmi-samuddhariSyAmItyevamukkhA'sau nAbhikA|met tAM puSkariNIM na pravizet , tatrastha eva yatkuryAttaddarzayati-tasyAstIre sthikhA tathAvidhaM zabdaM kuryAt , tadyathA-Urdhvamutpatotpata, khaluzabdo vAkyAlaGkAre he padmavarapauNDarIka ! tasyAH puSkariNyA madhyadezAt evamutpatotpata, 'artha' tacchabdazravaNAdana|ntaraM tadutpatitamiti // 6 // tadevaM dRSTAntaM pradarya dArzantikaM darzayitukAmaH zrImanmahAvIravardhamAnasvAmI svaziSyAnAha kihie nAe samaNAuso!, aDhe puNa se jANitabve bhavati, bhaMtetti samaNaM bhagavaM mahAvIraM niggaMthA ya niggaMdhIo ya vaMdati namasaMti vaMdettA namaMsittA evaM vayAsi-kihie nAe samaNAuso!, aTTha puNa se Na jANAmo samaNAusotti, samaNe bhagavaM mahAvIre te ya bahave niggaMthe ya niggaMdhIo ya AmaMtettA evaM vayAsI-haMta samaNAuso! AikkhAmi vibhAvemi ki|mi pavedemi saaTuM saheuM sanimittaM bhujjo bhujjo uvadaMsemi se bemi // (sUtraM 7) // 'kIrtite' kathite pratipAdite mayA'sin 'jJAte. udAharaNe he zramaNA AyuSmanto'rthaH punarasya jJAtavyo bhavati bhavadbhiH, eta Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 274 // 92909096999000009098 |duktaM bhavati-nAsyodAharaNasya paramArtha yUyaM jAnItha, evamukte(ktA) bhagavatA te bahavo nirgranthA nirgranthyazca taM zramaNaM bhagavantaM 1 puNDarImahAvIraM te nirgranthAdayo vadante kAyena namasyanti-tatpravaiH zabdaiH stuvanti vanditA namasyitA caivaM-vakSyamANaM vadeyuH, tadyathA | kAdhyadA'kIrtitaM' pratipAditaM 'jJAtam' udAharaNaM bhagavatA, artha punarasya na samyaka jAnIma ityevaM pRSTo bhagavAn zramaNo mahAvIrastA STrontikadanirgranthAdInevaM vadet-'hante'ti saMpreSaNe, he zramaNA AyuSmanto! yadbhavadbhirahaM pRSTastatsopapattikamAkhyAmi bhavatA, tathA 'vibhAva- rzanAya saM| yAmi' AvirbhAvayAmi prakaTArtha karomi, tathA 'kIrtayAmi' paryAyakathanadvAreNeti tathA 'pravedayAmi' prakarSeNa hetudRSTA-1 bodhanaM ntaizcittasaMtatAvAropayAmi, athavaikArthikAni caitAni / kathaM pratipAdayAmIti darzayati-sahArthena-dArzantikArthena vartata iti | sArthaH puSkariNIdRSTAntastaM, tathA saha hetunA-anvayavyatirekarUpeNa vartata iti sahetustaM tathAbhUtamartha pratipAdayiSyAmi yathA te 4 puruSA aprAptaprArthitArthAH puSkariNIkardame duruttAre nimagnA evaM vakSyamANAstIthikA apAragAH saMsArasAgarasya tatraiva nimajantI| tyevarUpo'the: sopapacikaH pradarzayiSyate, tathA saha nimittena-upAdAnakAraNena sahakArikAraNena vA vateta iti sanimirca-sakA-18 raNaM dRSTAntArtha bhUyo bhUyo'parairaparhetudRSTAntarupadarzayAmi so'haM sAmpratameva bravImi zRNuta yUyamiti // 7 // tadadhunA bhagavAn / pUrvoktasya dRSTAntasya yathAkhaM dArzantikaM darzayitumAha loyaM ca khalu mae appAhaTTa samaNAuso! pukkhariNI buiyA, kammaM ca khalu mae appAhaTTa samaNAuso se // 27 // udae buie, kAmabhoge ya khalu mae appAhaddha samAuso! se see buhae, jaNajANavayaM ca svastu mae a-| ppAhamu samaNAuso! te bahave paumavarapoMDarIe buie, rAyANaM ca khalu mae appAhaDa samaNAuso' se ege| For Personal & Private Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahaM pamavarapoMDarI bujhe, annautthiyA ya khalu mae appAhaDDa samaNAuso ! te cattAri purisajAyA buiyA, dhammaM ca khalu mae appAhaDDa samaNAuso ! se bhikkhU vuie, dhammatitthaM ca khalu mae appADa samaNAuso ! se tIre buie, dhammaka ca khalu mae appAhaDDa samaNAuso ! se sadde bujhe, nivvANaM ca khalu mae appAhaDchu samaNAuso ! se uppAe buie, evameyaM ca khalu mae appAhaDDa samaNAuso ! se evameyaM buiyaM // (sUtraM 8) // lokamiti manuSyakSetraM, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, khaluriti vAkyAlaGkAre, mayetyAtmanirdezaH, yo'yaM loko manuSyAdhArastamAtmani 'AhRtya' vyavasthApya apAhRtya vA he AyuSman ! zramaNa AtmanA vA mayA''hRtya na paropadezataH, sA puSkariNI padmAdhArabhUtoktA, tathA karma cASTaprakAraM, yaddhalena puruSapauNDarIkANi bhavanti tadevaMbhUtaM karma mayA''tmanyAhRtya AtmanA vA Ahatya apAhRtya vA, etaduktaM bhavati - he zramaNa ! AyuSman sarvAvasthAnAM nimittabhUtaM karmAzritya tadudakaM dRSTAntasenopanyastaM, karma cAtra dArzantikaM bhaviSyati, tatrecchAmadanakAmAH zabdAdayo viSayAste eva bhujyanta iti bhogAH, yadivA kAmA- icchArUpA madana kAmAstu bhogAstAn mayA''tmanyAhRtya 'seyaH' kardamo'bhihitaH, yathA mahati paGke nimayo duHkhenAtmAnamuddharatyevaM viSayeSvapyAsakto nAtmAnamuddhartumalamityetatkardamaviSayayoH sAmyamiti, tathA 'janaM' sAmAnyena loka, tathA janapade bhavA jAnapadA viziSTAryadezotpannA gRhyante, te cArddhaSaDviMzatijanapadodbhavA iti, tAMzca samAzritya mayA dAntikakhenAGgIkRtya tAni bahUni - padmavarapauNDarIkANi dRSTAntakhenAbhihitAni tathA rAjAnamAtmanyAhRtya tadekaM padmavarapauNDarIkaM dRSTAntalenAbhihitaM tathA'nyatI For Personal & Private Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 275 // thiMkAn samAzritya te catvAraH puruSajAtA abhihitAH, teSAM rAjapauNDarIkoddharaNe sAmarthyavaikalyAt, tathA dharma ca khalvAtmanyAhRtya zramaNAyuSman ! sa bhikSuH rUkSavRttirabhihitaH, tasyaiva cakravartyAdirAjapadmavarapauNDarIkoddharaNe sAmarthya sadbhAvAt, dharmatIrthaM ca khalvAzritya mayA tattIramuktaM, tathA saddharmadezanAM cAzritya mayA sa bhikSusaMbandhI zabdo'bhihitaH, tathA 'nirvANa' mokSapadamazeSakarmakSayarUpamISatprAgbhArAkhyaM bhUbhAgoparyavasthitakSetrakhaNDaM vA''tmanyAhRtya sa padmavarapauNDarIkasyotpAto'bhihita iti / sAmprataM samastopasaMhArArthamAha- 'evaM' pUrvoktaprakAreNa etallokAdikaM ca khalvAtmanyAhRtya - Azritya mayA zramaNAyuSman ! 'se' etatpuSkariNyAdikaM dRSTAntatvena kiJcitsAdharmyAdevametaduktamiti // 8 // tadevaM sAmAnyena dRSTAntadAntikayoryojanAM kRtvA'dhunA vizeSeNa pradhAnabhUtarAjadAntikaM [ taduddharaNArthatvAtsarvaprayAsaMsyeti ] darzayitumAha iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtaMgatiyA maNussA bhavaMti aNupubveNaM logaM ubabannA, taMjahA - AriyA vege aNAriyA vege uccAgottA vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege rahassamaMtA vege suvannA vege dubvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM maNuyANaM ege rAyA bhavai, mahayAhimavaMtamalayamaMdaramahiMdasAre accaMtavisuddharAyakulavaMsappasUte niraMtararAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUie savvaguNasamiddhe khattie mudie muddhAbhisitte mAupiusujAe dayappie sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare masside jaNavayapiyA jaNavayapurohie seukare keukare narapavare purisapavare purisasIhe purisaAsI 1 dvAdazAnaM zAsanaM vA / 2 rAjadArzantikayojane hetudarzanAya TIppaNamidamityAbhAti / For Personal & Private Use Only 1 puNDarIkAdhya0 upanayaH // 275 //
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeleeeeeeeeeeeesea vise purisavarapoMDarIe purisavaragaMdhahatthI ahe ditte vitta vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAtarUvaratae AogapaogasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUte paDipuNNakosakoTThAgArAuhAgAre balavaM duballapaccAmitta ohayakaMTayaM niyakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM ohayasattU nihayasattU maliyasattU uddhiyasattU nijjiyasattU parAiyasattU vavagayadubhikkhamAribhayavippamukkaM rAyavannao jahA uvavAie jAva pasaMtaDiMbaDamaraM rajjaM pasAhemANe viharati / tassa NaM ranno parisA bhavai-uggA uggaputtA bhogA bhogaputtA ikkhAgAi ikkhAgAiputtA nAyA nAyaputtA koravvA koravvaputtA bhaTTA bhaTTaputtA mAhaNA mAhaNaputtA lecchai lecchaiputtA pasatthAro pasatyaputtA seNAvaI seNAvaiputtA / tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai kAmaM taM samaNA vA mAhaNA vA saMpahAriMsu gamaNAe, tattha annatareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM pannavaissAmo se evamAyANaha bhayaMtAro jahA mae esa dha. mme suyakkhAe supannatte bhavai, taMjahA-uDe pAdatalA ahe kesaggamatthayA tiriyaM tayapariyaMte jIve esa AyApajjave kasiNe esa jIve jIvati esa mae No jIvai, sarIre dharamANe dharai viNaTuMmi ya No dharai, eyaMtaM jIviyaM bhavati, AdahaNAe parehiM nijai, agaNijhAmie sarIre kavotavannANi aTThINi bhavaMti, AsaMdIpaMcamA purisA gAmaM paJcAgacchaMti, evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM asaMte asaMvijamANe tesiM taM suyakkhAyaM bhavati-anno bhavati jIvo annaM sarIraM, tamhA, te evaM no vipaDivedeti-ayamAuso! reatesetskeeeeeesese For Personal & Private Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 276 // 1 puNDarIkAdhyaprathamapuruSamataM nAstikyaM AyA dIheti vA hasseti vA parimaMDaleti vA kheti vA taMseti vA cauraMseti vA Ayateti vA chalaMsieti vA aIseti vA kiNheti vA NIleti vA lohiyahAlidde sukilleti vA sunbhigaMdheti vA dunbhigaMdheti vA titteti vA kaDueti vA kasAeti vA aMbileti vA mahureti vA kakkhaDeti vA maueti vA gurueti vA lahueti vA sieti vA usiNeti vA niddheti vA lukkheti vA, evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM suyakkhAyaM bhavati-anno jIvo annaM sarIraM, tamhA te No evaM uvalabbhaMti se jahANAmae kei purise kosIo Arsi abhinivvahitANaM uvadaMsejjA ayamAuso! asI ayaM kosI, evameva Natthi kei purise abhinivvaTTittA NaM uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise muMjAo isiyaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! muMje iyaM isiyaM, evameva natthi kei purise upadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise maMsAo ahi abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejA ayamAuso! maMse ayaM aTThI, evameva natthi ke purise uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIra / se jahANAmae kei purise karayalAo AmalakaM abhinivvahittA NaM uvadaMsejA ayamAuso! karatale ayaM Amalae, evameva Natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise dahio navanIyaM abhinivvahitANaM uvadaMsejjA ayamAuso! navanIyaM ayaM tu dahI, evameva Natthi kei purise jAva sarIraM / se jahANAmae ke purise tilahito tillaM abhinivvahitA NaM eeeeeeeeeeeeeeeeee // 276 // For Personal & Private Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMvijamANe bahattANaM uvadaMsajAya choe, evameva jAI uvadaMsejA ayamAuso! tellaM ayaM pinnAe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise ikkhUto khotarasaM abhinivadvittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso ! khotarase ayaM choe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise araNIto aggi abhinivahitANaM uvadaMsejA ayamAuso! araNI ayaM aggI, evameva jAva sarIraM / evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM suyakkhAyaM bhavati, taM0 anno jIvo annaM sarIraM / tamhA te micchA // se haMtA taM haNaha khaNaha chaNaha Dahaha payaha Alupaha vilupaha sahasAkAraha viparAmusaha, etAvatA jIve Natthi paraloe, te No evaM vippaDivedeti, taM0-kiriyAi vA akiriyAi vA mukkaDei vA dukkaDei vA kallANei vA pAvaei vA sAhui vA asAhui vA siddhIi vA asiddhIi vA niraei vA aniraei vA, evaM te virUvarUvehi kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAiM samArabhaMti bhoyaNAe // evaM ege pAgabhiyA Nikkhamma mAmagaM dhammaM pannaveMti, taM saddahamANA taM pattiyamANA taM roemANA sAhu suyakkhAe samaNeti vA mAhaNeti vA kAma khalu Auso! tuma pUyayAmi, taMjahA-asaNeNa vA pANeNa vA khAimeNa vA sAimeNa vA vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA tatthege pUyaNAe samAudisu tatthege pUyaNAe nikAiMsu // putvameva tesiM NAyaM bhavati-samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasU paradattabhoiNo bhikkhuNo pAvaM kammaM No karissAmo samuhAe te appaNA appaDivirayA bhavaMti, sayamAiyaMti annevi AdiyAti annaMpi AyataMtaM samaNujANaMti, evameva te itthikAmabhogehiM mucchiyA giddhA For Personal & Private Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlA GkIyAvRttiH // 277 // gaDhiyA ajjhovavannA laddhA rAgadosavasaTTA, te No appANaM samucchedeti te No paraM samucchedeMti te No aNNAI pANAI bhUtAiM jIvAI sattAiM samucchedeMti, pahINA puvasaMjogaM AyariyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe pArA aMtarA kAmabhogesu visannA iti paDhame purisajAe tajjIvataccharIraeti Ahie // sUtraM 9 // 'iha' asminmanuSyaloke, khalurvAkyAlaGkAre, ihAsmin loke prAcyAM pratIcyAM dakSiNAyAmudIcyAmanyatarasyAM vA dizi 'santi' vidyante eke kecana tathAvidhA manuSyAH AnupUrvyeNemaM lokamAzrityotpannA bhavanti / tAnevAnupUrvyeNa darzayati'tadyathe' tyupanyAsArthaH, ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH, tatra kSetrAryA ardhapaviMzatijanapadotpannAH, tadvyatiriktAsvanAryA eke kecana bhavanti, te cAnAryakSetrotpannA amI draSTavyAH, tadyathA - sagajavaNasabarababbara kAyamuruMDoDagoDDapakkaNiyA / arabAgahoNaromaya pArasakhasakhAsiyA caiva // 1 // DoMbilayalausabokasa bhillaMdhapuliMda koMba bhamararuyA / koMcA ya cINacaMcuyamAlava damilA kulagghA ya || 2 || kekayakirAya hayamuhakharamuha taha turagameMDhayamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // // 3 // pAvA ya caMDadaMDA aNAriyA NigviNA NiraNukaMpA | dhammoti akkharAI jeNa Na NaaMti sumiNevi // 4 // ityAdi / tathoccairgotram - ikSvAkuvaMzAdikaM yeSAM te tathAvidhA eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH, vAzabda uttarApekSayA vikalpArthaH tathA 'nIce gotra' sarvajanAvagItaM yeSAM te tathA eke kecana nIcairgotrodayavartino, na sarve, vAzabdaH pUrvavadeva, te coccairgotrA nIcairgotrAvA / kAyo - mahAkAyaH prAMzukhaM tadvidyate yeSAM te kAyavaMtaH, tathA 'mhasvavanto' vAmanakakubjavaDabhAdaya eke kecana tathAvidhanAmakarmodayavartinaH, tathA zobhanavarNAH suvarNAH- prataptacAmIkaracArudehAH, tathA durvarNA :- kRSNarUkSAdivarNA eke kecana tathA surUpA: For Personal & Private Use Only 1 puNDarIkAdhya0tajIvataccharIravAdI // 277 //
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNako yAvadupazAntADanA iti / tasya caivaMvidhaguNasaMpavAtaputrA iti, NavaraM 'lecchai'cilima, kAma mityavadhRtArthe'vatAta suvibhaktAvayavacArudehAH, tathA duSTarUpA-durUpA bIbhatsadehAH, teSAM coccairgotrAdivizeSaNaviziSTAnAM mahAn kazcidevaikastathAvidhakarmodayAdrAjA bhavati, sa vizeSyate-mahAhimavanmalayamandaramahendrANAmiva sAraH-sAmarthya vibhavo vA yasya sa tathA ityevaM | rAjavarNako yAvadupazAntaDimbaDamaraM rAjyaM prasAdhayaMstiSThatIti, tatra DimbaH-parAnIkabhRgAliko DamaraM-kharASTrakSobhaH, paryAyau vaitAvatyAdarakhyApanArthamupAttau iti / tasya caivaMvidhaguNasaMpadupetasya rAjJa evaMvidhA parSadbhava[tI]ti, tadyathA-ugrAstatkumArAzcograputrAH, evaM bhogabhogaputrAdayo'pi draSTavyAH, zeSaM sugamaM, yAvatsenApatiputrA iti, NavaraM 'lecchaitti lipsukaH sa ca vaNigAdiH, tathA prazAstAro-buddhyupajIvino matriprabhRtayaH, teSAM ca madhye kazcidevaikaH zraddhAvAn-dharmalipsurbhavati, 'kAma' mityavadhRtArthe'vadhRtametadyathA'yaM dharmazraddhAluH, avadhArya ca taM dharmalipsutayA zramaNA brAhmaNA vA 'saMpradhAritavantaH samAlocitavanto dharmapratibodhanimitvaM vadantikagamanAya, tatra cAnyatareNa dharmeNa-svasamayaprasiddhana prajJApayitAro kyamityevaM nAma saMpradhArya-taM rAjAnaM khakIyena dharmeNa prajJApayiSyAma evaM saMpradhArya rAjJo'ntikaM gadaivamUcuH, tadyathA-etadyathA'haM kathayiSyAmi 'eva'miti ca vakSyamANanItyA | bhavanto-yUyaM jAnIta bhayAtrAtAro vA 'yathA' yena prakAreNa mayaiSa dharmaH khAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / evaM tIrthakaH khadarzanA nuraJjito'nyasyApi rAjAdeH svAbhiprAyeNopadezaM dadAti // tatrAdyaH puruSajAtastajjIvataccharIravAdI rAjAnamuddizyaivaM dharmadezanAM |cakre, tadyathA-'Urdhvam upari pAdatalAdadhazca kezAgramastakAttiryak ca saparyanto jIvaH, etaduktaM bhavati-yadevaitaccharIraM sa eva jIvo, naitasAccharIrAvyatirikto'styAtmetyatastatpramANa eva bhavatyasau, ityevaM ca kukhaiSa AtmA yo'yaM kAyo'yameva ca tasyAtmanaH | rAjAntikaM pra0 / 2 etacAhaM pra0 / 3 kathayAmi pra0 / eeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 1 puNDarIkAdhyatajIvataccharIravAdI sUtrakRtAGge paryavaH 'kRtsna: saMpUrNaH 'paryAyaH' avasthAvizeSaH, tasmiMzca kAyAtmanyavApte tadavyatirekAjIvo'pyavApta eva bhavati, eSa ca kAyo 2 zrutaska- | yAvantaM kAlaM jIved-avikRta Aste tAvantameva kAlaM jIvo'pi.jIvatItyucyate, tadavyatirekAt , tathaiva kAyo yadA 'mRto' ndhe zIlA- ||vikaarbhaagbhvti tadA jIvo'pi na jIvati, jIvazarIrayorekAtmakakhAta, yAvadidaM zarIraM paJcabhUtAtmakamavyaGgaM carati tAvadeva || kIyAvRttiH jIvo'pIti, tasiMzca vinaSTe sati-ekasyApi bhUtasyAnyathAbhAve vikAre sati jIvasyApi tadAtmano vinAzaH, tadevaM yAvadetaccharIraM // 278 // | vAtapittazleSmAdhAraM pUrvasvabhAvAdapracyutaM tAvadeva tajjIvasya jIvitaM bhavati, tasiMzca vinaSTe tadAtmA-jIvo'pi vinaSTa itikRkhA 'AdahanAya' AsamantAddahanArthe zmazAnAdaunIyate yato'sau, tamizca zarIre'gninA dhmApite kapotavaNonyasthIni kevalamupalabhyante na tadatirikto'paraH kazcidvikAraH samupalabhyate yata AtmAstikhazaGkA syAta, te ca tadvAndhavA jaghanyato'pi cakhAra: AsandImaJcakaH sa paJcamo yeSAM te AsandIpazcamAH puruSAstaM kAyamagninA dhmApayikhA punaH khagrAmaM pratyAgacchanti, yadi punastatrAtmA |nijazarIrAdbhinnaH syAttataH zarIrAnnirgacchana dRzyeta, na copalabhyate. tasmAttajjIvastadeva zarIramiti sthitaM / tadevamuktanItyA'soM | jIvo'san-avidyamAnastatra tiSThana gacchaMzca 'asaMvedyamAnaH' ananubhayamAnaH yeSAmayaM pakSasteSAM tatsvAkhyAtaM bhavati, yeSAM punara nyo jIvo'nyaccharIramevaMbhUto'pramANaka evAbhyupagamaH, tasmAtte svamaDhyA pravartamAnA 'eva' miti vakSyamANaM tenaiva 'viprativeda| yanti' jAnanti, tadyathA-ayamAtmA''yuSman ! zarIrAdvahirabhyupagamyamAnaH kiMpramANakaH syAditi vAcyaM, tatra ki dadhiH-khazarIrAtprAMzutaraH uta havaH-aGgaSTazyAmAkataNDalAdiparimANo vA, tathA saMsthAnAnAM-parimaNDalAdInAM madhye kiMsaMsthAnaH, tathA // 10rAtmAnija0 pr0| 90809390000000000000000 chcceedeceaeeseeeee 278 // For Personal & Private Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kRSNAdInAM varNAnAMmadhye katamavarNavartI ?, tathA dvayorgandhayormadhye kiMgandhaH?, paNNAM rasAnAM madhye katamarasavartI, tathA'STAnAM spa zAnAM madhye katama sparze vartate / tadevaM saMsthAnavarNagandharasasparzAnyarUpatayA kathamapyasAvagRhyamANo'sannasau, tathApi kenApi prakA| reNa saMvedyamAno'pi yeSAM tatsvAkhyAtaM bhavati yathA'nyo jIvo'nyaccharIrakamityayaM pakSaH, tasAtpRthagavidyamAnakhAtte zarIrAtpRthagAtma18 vAdino naiva vakSyamANanItyA''tmAnamupalabhante / tadyathA nAma kazcitpuruSaH 'kozataH' parivArAd 'asiM' khaDgam 'abhinivetye'| | samAkRSyAnyeSAmupadarzayet , tadyathA-ayamAyuSman ! 'asiH' khago'yaM ca 'kozaH' parivAraH, evameva jIvazarIrayorapi nAstyupada zayitA, tadyathA-ayaM jIva idaM ca zarIramiti, na cAstyevamupadarzayitA kazcid ataH kAyAnna bhinno jIva iti / asmiMzcArthe | |bahavo dRSTAntAH santItyato darzayitumAha-tadyathA vA kazcitpuruSo 'muJjAt' tRNavizeSAt 'isiyaMti tadgarbhabhUtAM zalAkAM pRtha|kRtya darzayet , tathA mAMsAdasthi tathA karatalAdAmalakaM tathA dadhno navanItaM tilebhyastailaM iti tathekSo rasaM tathA'raNito'gnimabhini vartya-pRthakRtya darzayed, evameva zarIrAdapi jIvamiti, na cAstyevamupadarzayitA'to'sannAtmA zarIrAtpRthagasaMvedyamAnazceti / prayogazcAtra-sukhaduHkhabhAk paralokAnuyAyI nAstyAtmA, tilazazchidyamAne'pi zarIrake pRthaganupalabdheH, ghaTAtmavat , vyatire| keNa ca kozakhagavat , tadevaM yuktibhiH pratipAdite'pyAtmAbhAve yeSAM pRthagAtmavAdinAM khadarzanAnurAgAdetatvAkhyAtaM bhavati, 4 tadyathA-anyo jIvaH paralokAnuyAyI amUrtaH, anyacca tadbhavavRtti mUrtimaccharIram , etacca pRthaG nopalabhyate tasmAtanmithyA | | yatkaizciducyate yathA'styAtmA paralokAnuyAyIti // etadadhyavasAyI ca 'sa' lokAyatikaH svataH prANinAmekendriyAdInAM croeceaercelcersesereeseseseroeseeo For Personal & Private Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEA sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 279 // SrIravAdI eceaeseekeesecesese. 'hantA' vyApAdako bhavati, prANAtipAte doSAbhAvamabhyupagamyAnyeSAmapi prANyupaghAtakAriNAmupadezaM dadAti, tadyathA-prANinaH18 puNDarIkhaDgAdinA ghAtayata, pRthivyAdikaM khanatetyAdi sugama yAvad 'etAvAneva' zarIramAtra eva jIvaH, tataH paralokino'bhAvAnA-18 kAdhyata| sti paralokaH, tadabhAvAcca yatheSTamAsata(dhvaM), tathA coktam-"piba khAda ca sAdhu zobhane !, yadatItaM varagAtri! tanna te / na hi jIvataccha| bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " tadevaM paralokayAyino jIvasyAbhAvAnna puNyapApe staH nApi paraloka ityayaM yeSAM pakSaste lokAyatikAstajjIvataccharIravAdino naivaitadvakSyamANaM viprativedayanti-abhyupagacchanti, tadyathA-kriyAM vA sadanuSThAnAtmikAm akriyAM vA-asadanuSThAnarUpAm , evaM naiva te viprativedayanti, yadi hi AtmA takriyAvAptakarmaNo bhoktA sAttato'| pAyabhayAtsadanuSThAnacintA syAt , tadabhAvAcca satkriyAdicintA'pi dUrotsAditaiva / tathA sukRtaM duSkRtaM vA kalyANamiti vA pApamiti vA-sAdhu kRtamasAdhu kRtamityAdikA cintaiva nAsti, tathAhi-sukRtAnAM-kalyANavipAkinAM sAdhutayA'vasthAnaM duSka| tAnAM ca-pApavipAkinAmasAdhukhenAvasthAnam , etadubhayamapi satyAtmani tatphalabhuji saMbhavati, tadabhAvAcca kuto'narthako hitaahi-||9|| taprAptiparihArau syAtAM ?, tathA sukRtena-kalyANena sAdhvanuSThAnenAzeSakarmakSayarUpA siddhistadviparyayeNAsiddhiH, tathA duSkRtena-pApAnubandhinA asAdhvanuSThAnena narako'narako vA-tiryakanarAmaragatilakSaNaH syAdityevamAtmikA cintaiva na bhavet , tadAdhArasyAtmasadbhAvasthAnabhyupagamAditi bhAvaH / punarapi lokAyatikAnuSThAnadarzanAyAha-'evaM te' ityAdi 'evam' anantaroktena prakAreNa te-18| // 279 // nAstikA AtmAbhAvaM pratipadya virUpaM-nAnAprakAraM rUpaM-svarUpaM yeSAM te tathA karmasamArambhAH-sAvadyAnuSThAnarUpAH pazudhAtamAMsabhakSaNasurApAnanilAJchanAdikAstairevaMbhUtairnAnAvidhaiH karmasamArambhaiH kRSIvalAnuSThAnAdibhirvirUparUpAn kAmabhogAn 'samArabha For Personal & Private Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUyante, tadevApannA abhidA tamasAvRtadRSTyavama nte samAdadati tadupabhogArthamiti // sAmprataM tajjIvataccharIravAdimatamupasaMjighRkSuH prastAvamAracayannAha-'evaM cega' ityAdi, mUrtimataH zarIrAdanyadamUrta jJAnamAtmanyanubhUyate, tasya cAmUrtenaiva guNinA bhAvyam , ataH zarIrAtpRthagbhUta AtmA'mUrto jJAnavat tadAdhArabhUto'stIti, na cAtmAbhyupagamamantareNa tajIvataccharIravAdinaH kathaJcidvicAryamANaM maraNamupapadyate, dRzyante ca tathAbhUta eva zarIre mriyamANA mRtAca, tathA kutaH samAgato'haM kutra cedaM zarIraM parityajya yAsyAmi , tathA 'idaM me zarIraM purANaM karme tyevamAdikAH zarIrAtpRthagbhAvanAtmani saMpratyayA anubhUyante, tadevamapi svAnubhavasiddhe'pyAtmani eke kecana nAstikAH pRthagjIvAstikhamazraddadhAnAH 'prAgalbhikA' prAgalbhyena caranti dhRSTatAmApannA abhidadhati yadyayamAtmA zarIrAtpRthagbhUtaH syAt tataH saMsthAnavarNagaMdharasasparzAnyatamaguNopetaH syAt, na ca te varAkAH khadarzanAnurAgAcca tamasAvRtadRSTaya etadvidanti yathA--mUrtasyAyaM dharmo nAmUrtasya, na hi jJAnasya saMsthAnAdayo guNAH saMbhAvyante, na ca tattadabhAve'pi nAsti, ityevamAtmApi saMsthAnAdiguNarahito'pi vidyata iti, evaM yuktiyuktamapyAtmAnaM dhArthyAnnAbhyupagacchanti / tathA 'niSkramya ca khadarzanavihitAM pravrajyAM gRhIlA nAnyo jIvaH zarIrAdvidyata ityevaM yo dharmo madIyo'yamityevamabhyupagamya svato'pareSAM ca taM tathAbhUtaM dharma pratipAdayanti / yadyapi lokAyatikAnAM nAsti dIkSAdikaM tathA'pyapareNa zAkyAdinA pravrajyAvidhAnena pravrajya pazcAllokAyatikamadhIyAnasya(nAnAM) tathAvidhapariNa-|| testadevAbhirucitam , ato mAmako'yaM dharmaH (iti) svayamabhyupagacchantyanyeSAM ca prajJApayanti, yadivA-nIlapaTAdyabhyupagantuH kazcidastyeva pravrajyAvizeSa ityadoSa iti / sAMprataM tatprajJApitaziSyavyApAramadhikRtyAha-'taM saddahamANe tyAdi, 'taM' nAstikavAdyupa 1 ye maNDalavAdikAH pr.| For Personal & Private Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 280 // nyastaM dharmaM viSayiNAmanukUlaM 'zraddadhAnAH' khamatAvatizayena rocayantaH tathA 'pratipAdyantaH' avitathabhAvena gRhNantaH tathA tatra ruci kurvantaH tathA sAdhu - zobhanametadyat yathA svAkhyAto - yathAvasthito bhavatA dharmo'nyathA'sati hiMsAdiSvavarttamAnAH paralokabhayAtsukhasAdhaneSu mAMsamadhAdiSvapravRttiM kurvanto manuSyajanmaphalavaJcitA bhaveyuH, tataH zobhanamakAri bhavatA he zramaNa ! brAhmaNa ! iti vA yadayaM taJjIvataccharIradharmo'smAkamAveditaH kAmamiSTametadasmAkaM dharmakathanaM, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, he AyuSmaMstvayA vayamabhyuddhRtAH anyathA kApaTikaistIrthikairvaJcitAH syuri (syAme) ti, tasmAdupakAriNaM 'tvAM' bhavantaM pUjayAmaH, ahamapi kazcidAyuSmato bhavataH pratyupakAraM karomi / tadeva darzayati - tadyathA 'asaNeNe' tyAdi sugamaM yAvatpAdapuJchanaka mi (kene) ti / tatraike kecana pUrvoktayA pUjayA pUjAyAM vA 'samAjahiMsuti samAvRttAH - pravIbhUtAste rAjAnaH pUjAM prati pravRttAH, tadupadeSTAro vA pUjAmadhyupapannAH | santastaM rAjAdikaM khadarzanapratipannameke kecana svadarzanasthityA hitAhitaprAptiparihAreSu 'nikAcitavanto' niyamitavantaH, tathAhibhavatedaM taJjIvataccharIramityabhyupagantavyam, anyo jIvo'nyacca zarIramityetacca parityAjyam, anuSThAnamapi etadanurUpameva vidheyamityevaM nikAcitavanta iti // tatra ye bhAgavatAdikaM liGgamabhyupagatAH pazcAllokAyata granthazravaNena lokAyatAH saMvRttAsteSAM 'pUrvam' Adau pravrajyAgrahaNakAla evaitatparijJAtaM bhavati, tadyathA - parityaktaputrakalatrAH 'zramaNA' yatayo bhaviSyAmaH 'anagArA' gRharahitAH tathA 'niSkiJcanA H ' kiJcanaM dravyaM tadrahitAH tathA 'apazavo' gomahiSyAdirahitAH, paradattabhojinaH khataH pacanapAcanAdikriyArahitakhAt, bhikSaNazIlA bhikSavaH, kiyadvakSyate anyadapi yatkiJcitpApaM - sAvadyaM karmAnuSThAnaM tatsarvaM na kariSyAmI (maha) 10dyathA pra0 / For Personal & Private Use Only 1 puNDarI kAdhya0 ta jIvataccharIvAdI // 280 //
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyevaM samyagutthAnenotthAya pUrvaM pazcAtte lokAyatikabhAvamupagatA AtmanaH - khataH pApakarmabhyo'prativiratA bhavanti, viratyabhAve ca yatkurvanti taddarzayati-- pUrvaM sAvadyArambhAnnivRttiM vidhAya nIlapaTAdikaM ca liGgamAsthAya svayamAtmanA sAvadyamanuSThAnamAdadatesvIkurvanti anyAnapyAdApayanti - grAhayantyanyamapyAdadAnaM - parigrahaM svIkurvantaM samanujAnanti / evameva - pUrvoktaprakAreNa strIpra| dhAnAH striyopalakSitA vA kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAsteSu sAta bahulatayA'jitendriyAH santasteSu kAmabhogeSu mUcchitA| ekIbhAvatAmApannA gRddhAH - kAGkSAvanto grathitA - avabaddhA abhyupapannA-Adhikyena bhogeSu lubdhA rAgadveSA (pavazA) tI - rAgadve| pavazagAH kAmabhogAndhA vA, ta evaM kAmabhogeSu avabaddhAH santo nAtmAnaM saMsArAtkarmapAzAdvA samucchedayanti - mocayanti, nApi paraM sadupadezadAnataH karmapAzAvapAzitaM samucchedayanti - karmabandhAtroTayanti, nApyanyAn dazavidhaprANavartinaH prANAn prANinaH, tathA a| bhUvan bhavanti bhaviSyanti ca bhUtAni tathA AyuSkadhAraNAjIvAstAn tathA sattvAstathAvidhavIryAntarAyakSayopazamApAditavIryaguNope| tAstAn na samucchedayanti, asadabhiprAyapravRttatvAt, te caivaMvidhAstaJjIvataccharIravAdino lokAyatikA ajitendriyatayA kAmabhogAvasaktAH pUrvasaMyogAt putradArAdikAtprahINAH prabhraSTA ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo mArgaH - sadanuSThAnarUpastamasaMprAptA iti, evaM pUrvoktayA nItyA aihikAmuSmika lokadvayasadanuSThAnabhraSTA antarAla eva bhogeSu viSaNNA stiSThanti, na vivakSitaM pauNDarIkotkSepa| NAdikaM kArya prasAdhayantIti / ayaM ca prathamaH puruSastaJjIvataccharIravAdI parisamApta iti / prathamapurUSAnantaraM dvitIyaM puruSajAtamadhikRtyAha ahAvare doce purisajAe paMcamahanbhUtietti Ahijjai, iha khalu pAiNaM vA 6 saMtegatiyA maNussA, bhavaMti For Personal & Private Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 28 // 1 puNDarIkAdhya bhautikasA tehiM no vijAha bhayaMtAro ! jahA mae tattha annayareNaM dhammeNaM pannatA egatie sahA bhavati kAma aNupuSveNaM loyaM uvavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege evaM jAva durUvA vege, tesiM ca NaM mahaM ege rAyA bhavai mahayA0 evaM ceva NiravasesaMjAva seNAvaiputtA, tesiM ca NaM egatie saDDA bhavaMti kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe, tattha annayareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM panavaissAmo se evamAyANaha bhayaMtAro! jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhvti|| iha khalu paMca mahAbhUtA, jehiM no vijai kiriyAti vA akiriyAti vA sukkaDeti vA dukkaDeti vA kallANeti vA pAvaeti vA sAhuti vA asAhuti vA siddhIti vA asiddhIti vA Niraeti vA aNiraeti vA avi aMtaso taNamAyamavi // taM ca pihuddeseNaM puDhobhUtasamavAtaM jANejA, taMjahA-puDhavI ege mahabbhUte AU ducce mahAbhUte leU tacce mahanbhUte vAU cautthe mahabbhUte AgAse paMcame mahanbhUte, icchete paMca mahanbhUyA aNimmiyA aNimmAvitA akaDA No kittimA No kaDagA aNAiyA aNihaNA avaMjhA apurohitA sataMtA sAsatA AyachahA, puNa ege evamAhu-sato Natthi viNAso asato Natthi saMbhavo // etAvatAva jIvakAe, etAvatAva atthikAe, etAvatAva sabaloe, etaM muhaM logassa karaNayAe, aviyaMtaso taNamAyamadhi // se kiNaM kiNAvemANe haNaM ghAyamANe payaM payAvemANe avi aMtaso purisamavi kINittA ghAyaittA etthaMpi jANAhi Nasthitthadoso, te No evaM vippaDivedeti, taMjahA-kiriyAi vA jAva'Niraei vA, evaM te virUvarUMbehi 1 evaM pr.| // 28 // For Personal & Private Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ kammasamAraMbhehiM virUvarUvAhaM kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe, evameva te aNAriyA vippaDivannA taM saddahamANA taM pattiyamANA jAva iti, te No havAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNA, doghe purisajAe paMcamahanbhUtienti Ahie // sUtraM 10 // athazabda AnantaryArthe, prathamapuruSAnantaramaparo dvitIyaH puruSa eva puruSajAtaH pazcabhiH (bhUtaiH ) pRthivyaptejovAyvAkAzAkhyaizcarati paJcabhUtikaH paJca vA bhUtAni abhyupagamadvAreNa vidyante yasya sa pazcabhUtiko, matrarthIyaSThak, sa ca sAMkhyamatAvalambI AtmanastRNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAbhyupagamAt bhUtAtmikAyAzca prakRteH sarvatra karttRkhAbhyupagamAt draSTavyo, lokAyatamatAvalambI vA nAstiko bhUtavyatiriktanAstikhAbhyupagamAdAkhyAyate, prathamapuruSAdanantaramayaM paJcabhUtAtmavAdyabhidhIyate ceti / atra ca prathamapuruSagamena ' iha khalu pAiNaM vetyAdiko granthaH supaNNatte bhavatItyetatparyavasAno'vagantavya iti // sAMprataM sAMkhyasya lokAya| tikasya cAbhyupagamaM darzayitumAha- 'iha' asmin saMsAre dvitIyapuruSavaktavyatAdhikAre vA, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni vidyante, mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni teSAM ca sarvavyApitayA'bhyupagamAt mahattvaM, tAni ca paJcaiva, aparasya SaSThasya kriyAkartRlenAnabhyupagamAt, yairhi paJcabhirbhUtairapyupagamyamAnaiH 'naH' asmAkaM kriyA - parispandAtmikA ceSTArUpA | kriyate akriyA vA nirvyApArarUpatayA sthitirUpA kriyate, tathAhi teSAM darzanaM sattvarajastamorUpA prakRtirbhUtAtmabhUtAH sarvA | arthakriyAH karoti, puruSaH kevalamupabhuGkte, 'buddhyadhyavasitamarthaM puruSacetayate' iti vacanAt buddhizca prakRtireva tadvikAratvAt, tasyAzca prakRterbhUtAtmikAyAH sattvarajastamasAM cayApacayAbhyAM kriyAkriye syAtAmitikRtvA bhUtebhya eva kriyAdIni pravartante, tadya For Personal & Private Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAMGkIyAvRttiH // 282 // tirekeNAparasyAbhAvAditi bhAvaH / tathA suSThu kRtaM sukRtam etacca saccaguNAdhikyena bhavati, tathA duSTaM kRtaM duSkRtam, etadapi rajastamasorutkaTatayA pravartate, evaM kalyANamiti vA pApakamiti vA sAdhviti vA asAdhviti vA ityetatsaccAdInAM guNAnAmutka - | panutkarSatayA yathAsaMbhavamAyojanIyaM / tathepsitArthaniSThAnaM siddhirviparyayastvasiddhiH nirvANaM vA-siddhiH asiddhiH - saMsAraH saMsA| riNAM tathA narakaH - pApakarmaNAM yAtanAsthAnam anarakastiryamanuSyAmarANAm, etatsarvaM saccAdiguNAdhiSThitA bhUtAtmikA prakRtiviMdhatte / lokAyatAbhiprAyeNApIhaiva tathAvidhasukhaduHkhAvasthAne svarganarakAvitItyevamantazastRNamAtramapi yatkAryaM tadbhUtaireva pradhA| rUpApannaiH kriyate, tathA coktam- 'sattvaM laghu prakAzakamiSTamupaSTambhakaM balaM ca rajaH / guru caraNakameva tamaH pradIpavaccArthato vRttiH // 1 // " ityAdi / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNAtmanastRNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAllokAyatikAbhiprAyeNa tvAtmana evAbhAvAdbhUtAnyeva | sarvakArya kartRNItyevamabhyupagamaH, tAni ca samudAyarUpApannAni nAnAsvabhAvaM kAryaM kurvanti // taM ca teSAM samavAyaM pRthagbhUtapadode| zena jAnIyAt, tadyathA - pRthivyaikA kAThinyalakSaNA mahAbhUtaM tathA''po dravalakSaNA mahAbhUtaM, tathA teja uSNodyotalakSaNaM, tathA vAyurhatikampalakSaNaH, tathA'vagAhadAnalakSaNaM sarvadravyAdhArabhUtamAkAzamityevaM pRthagbhUto yaH padoddezastena kAyAkAratayA yasteSAM samavAyaH sa ekatve'pi lakSyate ityetAni pUrvoktAni pRthivyAdIni, 'saMkhyA chupAdIyamAnA saMkhyAntaraM nivartayatI 'tikRlA na nyUnAni nApyadhikAni, vizvavyApitayA mahAnti, trikAlabhavanAdbhUtAni, tadevametAnyeva paJca mahAbhUtAni 'prakRtermahAn mahato'haGkArastasmAt gaNazca SoDazakaH / tasmAdapi SoDazakAtpaJcabhyaH paJca bhUtAni // 1 // ' ityevaM krameNa vyavasthitAni, apareNa kAlezvarAdinA kenacidanirmitAni - aniSpAditAni, tathA pareNAnirmApathitavyAni tathA'kRtAni na kenacitAni kriyante, andradhanurAdi For Personal & Private Use Only 1 puNDarI kAdhya0 bhautikasAyau // 282 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvisrasApariNAmena niSpannatvAt, tathA na ghaTavatkRtrimANi, kartRkaraNavyApArasAdhyAni na bhavantItyarthaH, tathA paravyApArAbhAvatayA 'no' naiva kRtakAni, apekSitaparavyApAraH svabhAva niSpattau bhAvaH kRtaka iti vyapadizyate, tAni ca visrasApariNAmena niSpanakhAtkRta kavyapadezabhAJji na bhavanti, tathA anAdyanidhanAni, avandhyAni - avazya kAryakartRNi, tathA na vidyate 'purohitaH' kArya prati pravartayitA yeSAM tAnyapurohitAni, svatantrANi svakAryakartRtvaM pratyaparanirapekSANi, zAzvatAni nityAni vA 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt, tadevaMbhUtAni paJca mahAbhUtAnyAtmaSaSThAni punareke evamAhuH, AtmA cAkiJcitkaraH sAMkhyAnAM lo| kAyatikAnAM punaH kAyAkArapariNatAnyeva bhUtAnyabhivyakta cetanAni AtmavyapadezaM bhajanta iti / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNa 'sato' | vidyamAnasya pradhAnAdernAsti 'vinAzaH' atyantAbhAvarUpo nApyasataH zazaviSANAdeH saMbhavaH- samutpattirasti, kAraNe kAryasya vidyamAnasyaivotpattiriSTA, nAsataH, sarvasmAtsarvasyotpattiprasaGgAt, tathA coktam - "nAsato jAyate bhAvo nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi, tathA asataH kharaviSANAderakaraNAdupAdAnakAraNasya ca mRtpiNDAderghaTArthinopAdAnAdityAdibhyazca hetubhyaH kAraNe satkAryavAdaH / / tadevametAvAneva tAvaditi sAMkhyo lokAyatiko vA mAdhyasthyamavalambamAna evamAha, tadyathA asmadyuktibhirvicAryamANastA| vadetAvAneva jIvakAyo yaduta paJca mahAbhUtAni, yatastAnyeva sAMkhyAbhiprAyeNa pradhAnarUpatAmApannAni sattvAdiguNopacayApacayAbhyAM | sarvakAryakartRNi, AtmA cAkiJcitkaratvAdasatkalpa eva, lokAyatasya tu sa nAstyevetyata 'etAvAneva' bhUtamAtra eva jIvakAyaH, | tathA etAvAneva - bhUtAstitvamAtra evAstikAyo nAparaH kazcittIrthikAbhipretaH padArtho'stIti / tathA etAvAneva sarvaloko yaduta pazca | mahAbhUtAni pradhAnarUpApannAni, AtmA cAkartA nirguNaH sAMkhyasya, lokAyatikasya tu paJcabhUtAtmaka eva lokaH, tadatiriktasyAparasya | For Personal & Private Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 18 padArthasyAbhAvAditi / tathA etadeva paJcabhUtAstikhaM 'mukhaM' kAraNaM lokasya, etadeva ca kAraNatayA sarvakAryeSu vyApriyate, tathAhi-sA-1|| 1 puNDarI2 zrutaska- khyasya pradhAnAtmabhyAM sRSTirupajAyate, lokAyatikasya tu bhUtAnyeva antazastRNamAtramapi kArya kurvanti, tadatiriktasyAparasthAbhAvA kAdhyaya0 ndhe zIlA- diti bhaavH|| sa caivaMvAdyekatrAtmano'kiJcitkarabAdanyatra cAtmano'sattvAdasadanuSThAnairapyAtmA pApaiH karmabhirna badhyata iti (manyatetad) || pAJcabhaukIyAvRttiH darzayitumAha-'se kINa'mityAdi 'seti sa iti yaH kazcitpuruSaH krayArthI 'krINan kizcit krayeNa gRhaMstathA'paraM kApayaMstathA 8 tikaH // 283 // prANino man-hiMsan tathA parairyAtayan-vyApAdayan tathA pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvastathA'paraizca pAcayan , asya copalakSaNArtha- 12 khAt (anumodayan ) krINataH krApayatomato ghAtayataH pacataH pAcayatazcAparAMstathA apyantazaH puruSamapi puzcendriyaM vikrIya pAtayitA, api paJcendriyaghAte nAsti doSo'tra evaM 'jAnIhi' avagaccha, kiM punarekendriyavanaspatighAta ityapizabdArthaH / tatazcaivavAdinaH sAMkhyA bArhaspatyA vA 'no' naiva 'etada vakSyamANaM 'viprativedayanti' jAnanti, tadyathA-kriyA-parispandAtmikA sAvadyAnuSThAnarUpA | evamakriyA vA-sthAnAdilakSaNA yAvadevameva 'virUparUpaiH' uccAvacairnAnAprakArairjalasnAnAvagAhanAdikaistathA prANyupamardakAribhiH karmasamArambhaiH 'virUparUpAn' nAnAprakArAn surApAnamAMsabhakSaNAgamyagamanAdikAn kAmabhogAn samArabhante khataH, parAMzca codayanti-nAstyatra doSa ityevaM pratAryAsatkAryakaraNAya prerayanti, evaM ca te'nAryA anAryakarmakArikhAdAryAnmArgAdviruddhaM mArga pratipannAH vipratipannAH, tathAhi-sAMkhyAnAmacetanakhAtprakRteH kAryakartRvaM nopapadyate, acetanakhaM tu tasyAH 'caitanyaM puruSasya kharUpa miti || vacanAt , Atmaiva pratibimbodayanyAyena kariSyatIti cettadapi na yuktisaMgataM, yato'kartRkhAdAtmano nityakhAca pratibimbodayo na 8 yujyate, kiMca-nityakhAtprakRtermahadAdivikAratayA notpattiH syAt , apica-'nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sata' ityAdyabhyupa bhakSaNAgamyamAnAryA anAyakAtu tathA'caitanyAca prativimvAdayupa-18 Jain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamAtpradhAnAtmanoreva vidyamAnakhAnmahadahaGkArAderanutpattireva, ekakhAca prakRterekAtmaviyoge sati sarvAtmanAM viyogaHsAd ekasaMbandhe | | vA sarvAtmanAM prakRtisaMyogo na punaH kasyacittattvaparijJAnAt prakRtiviyoge mokSo'parasya tu viparyayAtsaMsAra iti, evaM jagadvaicitryaM na syAd , AtmanazcAkartRkhe tatkRtau bandhamokSau na syAtAm , etacca dRSTeSTabAdhitaM / nApi kAraNe satkAryavAdo, yuktibhiranupapadyamAnakhAt , tathAhi-mRtpiNDAvasthAyAM ghaTotpatteH prAgghaTasaMbandhinAM karmaguNavyapadezAnAmabhAvAta, ghaTArthinAM ca kriyAsu pravRterna kAraNe kAryamiti // lokAyatikasyApi bhUtAnAmacetanakhAtkartRkhAnupapattiH, kAyAkArapariNatAnAM caitanyAbhivyaktyabhyupagame ca maraNAbhAvaprasaGgaH syAt , tasmAnna paJcabhUtAtmakaM jagaditi sthitam / apica-idaM jJAnaM khasaMvittisiddhamAtmAnaM dharmiNamupasthApa18 yati, naca bhUtAnyeva dharmilena parikalpayituM yujyante, teSAmacetanatvAd, atha kAyAkArapariNatAnAM caitanyaM dharmo bhvissytiityet-1|| | dapyayuktaM, yataH kAyAkArapariNAma eva teSAmAtmAnamadhiSThAtAramantareNa na bhavitumarhati, nirhetukatvaprasaGgAt , nirhetukatve ca nityaM sattvamasattvaM vA syAditi / tadevaM bhUtavyatirikta AtmA, tasmiMzca sati sadasadanuSThAnataH puNyapApe, tatazca jagadvaicitryasiddhiriti / evaM ca vyavasthite te'nAryAH sAMkhyA lokAyatikA vA paJcamahAbhUtapradhAnAbhyupagamena vipratipannA yatkuryustadarzayitumAha-'taM sadda-1 hamANA' ityAdi, 'tam' AtmIyamabhyupagamaM pUrvoktayA nItyA niyuktikamapi zraddadhAnAH paJcamahAbhUtAtmakapradhAnasya sarvakAryANi || upagacchanti, tadeva ca satyamityevaM 'pratiyantaH pratipadyamAnAstadeva cAtmIyamabhyupagamaM rocayantastaddharmasyAkhyAtAraM prazaMsayantaH, tadyathA-vAkhyAto bhavatA dharmo'smAkamayamatyantamabhipreta ityevaM te tadadhyavasAyAH-sAvadyAnuSThAnenApyadharmo na bhavatItyadhyavasAyinaH Decemeseperseceaeeeemedeceaee dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 284 // strIkAmeSu mUrcchitA ityevaM pUrvavajjJeyaM yAvattadantare kAmabhogeSu viSaNNA aihikAmuSmiko bhaya kArya bhraSTA nAtmatrA (natrA ) NAya nApi pareSAmiti / bhavatyevaM dvitIyaH puruSajAtaH paJcamahAbhUtAbhyupagamiko vyAkhyAta iti // sAmpratamIzvarakAraNikamadhikRtyAhaahAvare tace purisajAe IsarakAraNie iti Ahijjai, iha khalu pAdINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti aNuputreNa loyaM uvavannA, taM0-AriyA vege jAva tesiM ca NaM mahaMte ege rAyA bhavai jAva seNAvaiputtA, tesiM caNaM egatIe saDDI bhavai, kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe jAva jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavai // iha khalu dhammA purisAdiyA purisottariyA purisappaNIyA purisasaMbhUyA purisapajyotitA purisaabhisamaNNAgayA purisameva abhibhUya ciTThati, se jahANAmae gaMDe siyA sarIre jAe sarIre saMbuDe sarIre abhisamaNNAgae sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammA purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae araI siyA sarIre jAyA sarIre saMbuDDA sarIre abhisamaNNAgayA sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmaevammie siyA puDhavijAe puDhavisaMbuDDhe puDhaviabhisamaNNAgara puDhavimeva abhibhUya ciTThaha evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya cidvaMti / se jahANAmae rukkhe siyA puDhavijAe puDhavisaMbuDe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya citi / se jahANAmae pukakhariNI siyA puDhavijAyA jAva puDhavimeva abhibhUya ciTTha For Personal & Private Use Only 1 puNDarI kAdhya0 IzvarakAra NikaH // 284 //
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ ti, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagapukkhale siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagabubbue siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya cittuNti||jNpiy imaM samaNANaM NiggaMdhANaM uddiTTa paNIyaM viyaMjiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDayaM, taMjahA-AyArosUyagaDojAva diDhivAto, sabamevaM micchA, Na eyaM tahiyaM, Na evaM AhAtahiyaM, imaM sacaM imaM tahiyaM imaM AhAtahiyaM, te evaM sannaM kurvati, te evaM sannaM saMThaveMti, te evaM sannaM sovaTThavayaMti, tamevaM te tajjAiyaM dukkhaM NAtiuti sauNI paMjaraM jahA // te No evaM vippaDivedaMti, taMjahA-kiriyA i vA jAva aNirae ivA, evAmeva te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAiM samAraMbhaMti bhoyaNAe, evAmeva te aNAriyA vippaDivannA evaM saddahamANA jAva iti te No havAeNo pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNetti, tacce purisajAe IsarakAraNietti Ahie (sUtraM 11) // atha dvitIyapuruSAdanantaraM tRtIya IzvarakAraNika AkhyAyate, samastasyApi cetanAcetanarUpasya jagata IzvaraH kAraNaM, pramANaM cAtrakA tanubhuvanakaraNAdikaM dharmilenopAdIyate, IzvarakartRkamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAnavizeSakhAt kUpadevakulAdivat tathA sthikhA 2 pravRtte-110 vAsyAdivat , uktaM ca-"ajJo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva vA // 1 // " ityAdi / tathA 'puruSa evedaM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvya' mityAdi, tathA coktam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte pratiSThitaH / ekadhA bahudhA everseskieseseseseeeeeeeser For Personal & Private Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ ree sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlADIyAvRttiH // 285 // caiva, dRzyate jalacandravad // 1 // " ityAdi, tadevamIzvarakAraNika AtmAdvaitavAdI vA tRtIyaH puruSajAta AkhyAyate / 'iha khalu ||1 puNDarIityAdi, ihaiva-puruSajAtaprastAve, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, prAcyAdiSu dikSvanyatamasyAM dizi vyavasthitaH kazcidevaM brUyAt , tadyathA- kAdhya rAjAnamuddizya tAvadyAvatsvAkhyAtaH suprajJapto dharmo bhavati // sa cAyam-iha khalu dharmAH-svabhAvAzcetanAcetanarUpAH puruSa-Izvara A izvarakAratmA vA kAraNamAdiryeSAM te puruSAdikA IzvarakAraNikA AtmakAraNikA vA, tathA puruSa evottaraM-kArya yeSAM te puruSottarAH, tathA NikA puruSeNa praNItAH sarvasya tadadhiSThitakhAt tadAtmakakhAdvA, tathA puruSeNa dyotitAH-prakAzIkRtAH pradIpamaNisUryAdineva ghaTapaTAdaya / | iti / te ca dharmA jIvAnAM janmajarAmaraNavyAdhirogazokasukhaduHkhajIvanAdikAH, ajIvadharmAstu mUrtimatAM dravyANAM varNagandharasa| sparzA amUrtimatAM ca dharmAdharmAkAzAnAM gatyAdikA dharmAH, sarve'pIzvarakRtA AtmAdvaitavAde vA''tmavivartAH, sarve'pyete puruSame| vAbhibhUya-abhivyApya tiSThanti / asminnarthe dRSTAntAnAvirbhAvayannAha-'se jahANAmae' ityAdi, sezabdastacchabdArthe, nAmazabdaH | saMbhAvanAyAM, tadyathA nAma gaNDaM 'syAd' bhavet , saMbhAvyate ca zarIriNAM saMsArAntargatAnAM karmavazagAnAM gaNDAdisamudbhavaH, tacca zarIre jAtaM-zarIrajAtaM zarIrAvayavabhUtaM, tathA zarIre vRddhimupagataM- zarIrAbhivRddhau ca tasyAbhivRddhiH, tathA zarIre'bhisamanvAgataM-zarIramAbhimukhyena vyApya vyavasthitaM, na tadavayavo'pi zarIrAtpRthagbhUta iti bhAvaH, tathA zarIramevAbhibhUya-Abhimukhyena pIDayitvA // 285 // tiSThati, yadivA tadupazame zarIramevAzritya tadgaNDaM tiSThati na zarIrAdahirbhavati, etaduktaM bhavati-yathA tatpiTakaM zarIraikadezabhUtaM na / yuktizatenApi zarIrAtpRthagdarzayituM zakyate, evamevAmI dharmAzcetanAcetanarUpAste sarve'pIzvarakatakA na te IzvarAtpRthakkatuM pAryante, For Personal & Private Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ || maviruddhaM, yadivaruSAtpRthagbhavitumarhanti ca zarIramevAvatiSThate, e kecana dharmAH prAduSparika yadivA sarvavyApina AtmanastrailokyodaravivaravartipadArthAtmano ye kecana dharmAH prAduSSanti te pRthakkartuM na zakyante, yathA tadgaNDaM zarIravikArabhUtaM tadapRthagbhUtaM tadvinAze ca zarIramevAvatiSThate, evameva sarve'pi dharmAH puruSAdikAH puruSakAraNikAH puruSavikArarUpA vA na puruSAtpRthagbhavitumarhanti tadvikArApagame cAtmAnamevAzrityAvatiSThante-na tasmAdahirbhavantIti, zAstre ca dRSTAntaprAcuryamaviruddhaM, yadivAsinnarthe bahavo dRSTAntAH saMbhavantIzvarakartRtvavAdasyAtmAdvaitavAdasya ca suprasiddhatvAdRSTAntabahutvamityAha-'se jahA'ityAdi, tad yathA nAmAratiH-cittodvegalakSaNA 'syAdu' bhavet , sA ca zarIrajAtA ityAdi gaNDavanneyA, dArzantike'pyevameva, sarve dharmAH puruSAdikAH puruSaprabhavA ityAdi pUrvavanneyaM / tathA tad yathA nAma valmIkaM-pRthvIvikArarUpaM syAt , tacca pRthivyA~ jAtaM pRthivIsaMbaddhaM pRthivyabhisamanvAgataM pRthivImevAbhi[saM]bhUya tiSThati, evameva yadetaccetanAcetanarUpaM tatsarvamIzvarakAraNikamAtma| vivartarUpaM vA nAtmanaH pRthagbhavitumarhati, pRthivyA valmIkavat / tathA tat yathA nAma vRkSo'zokAdikaH syAt sa ca pRthi-|| vIjAta ityAdi dRSTAntadA ntike pUrvavadAyojye, tad yathA nAma puSkariNI syAt-taDAgarUpA bhaveta, sA'pi pRthivyAmeva jAtetyAdi prAgvaccaryaH, tathA tad yathA nAma puSkalaM-pracuramudakapuSkalam-udakaprAcurya tacca taddharmatvAdudakameva yAvadudakamevAbhibhUya tiSThatyevaM dArzantike'pyAyojyaM, tathA tad yathA nAmodakabudbudaH syAd , atrApi dRSTAntadA ntike, na tasmAdavayavinaH | pRthagbhUta iti sugamam // tadevaM yadIzvarakRtatvenAbhyupagamyate tatsarvaM tathyamaparaM tu mithyA ityetadAvirbhAvayannAha-yadapi cedaM saMvyavahArataH pratyakSAsannabhUtaM 'zramaNAnAM yatInAM 'nirgranthAnAM niSkiJcanAnAmuddiSTaM tadartha praNItaM vyaJjita teSAmabhivyaktIkRtaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadyathA-AcAra ityAdi yAvadRSTivAdaH, sarvametanmithyA anIzvarapraNItakhAt svaruciviracitarathyApu eeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 286 // ruSavAkyavat , tathA naitattathya, mithyetyanenAbhUtodbhAvanatvamAviSkRtamacauracaurakhavata, naitattathyamityanena tu sadbhUtArthanihavo yathA 1 puNDarInAstyAtmeti, tathA naitadyAthAtathyam-yathA'vasthito'rtho na tathA'vasthitamiti bhAvaH, anena sadbhUtArthanihavenAsadbhUtArthAropaNamA-18 kAdhya0 |viSkRtaM, tad yathA gAmazvaM bruvato'zvaM vA gAmiti, ekAthikAni vaitAni zakrendrAdivadraSTavyAni / tadevaM yadetadvAdazAGgaM gaNi-18| IzvarakAra|piTakaM tadanIzvarapraNItakhAnmithyeti sthitam , idaM tu punarIzvarakartRkalaM nAmAtmAdvaitaM vA satyaM yathA'vasthitArthapratipAdanAt / ta-1|| NikaH thedameva tathyaM sadbhUtArthodbhAsanAt , tadevaM te IzvarakAraNikA AtmAdvaitavAdino vA 'evam' anantaroktayA nItyA sarve tanubhuva| nakaraNAdikamIzvarakAraNikaM tathA sarva cetanamacetanaM vA''tmavivartakhabhAvam , Atmana eva sarvAkAratayotpatterityevaM saMjJAnaM saMjJA tAmevaM kurvantyanyeSAM ca te svadarzanAnuraktamanasA saMjJA saMsthApayanti, tathA ta eva evaMbhUtAM saMjJAM vakSyamANena nyAyena niyuktikAmapi suSTha upa-sAmIpyena tadAgrahitayA tadabhimukhA yuktIninISavaH 'sthApayanti' pratiSThApayanti / te caivaMvAdinastamIzvarakaTTekhavAdamAtmAdvaitavAdaM vA nAtivatente, tadabhyupagamajAtIyaM ca duHkha-daHkhahetakhAhaHkhaM nAtivartante na troTayanti vA, asinnartha haSTAntamAha-yathA zakuni:-pakSivizeSo lAvakAdikaH paJjaraM nAtivatete paunaHpunyena bhrAntvA tatraiva vatete, evaM te'pyavabhUtAbhyupagamavAdinastadApAditakarmabandhanaM nAtivartante na vA troTayanti / te ca svAgrahAbhimAnagrahagrastA naitadvakSyamANaM viprativedayantina samyak jAnanti, tadyathA-iyaM kriyA-sadanuSThAnarUpeyaM cAkriyA-tadviparItetyevaM svAgrahiNo nAnyat zobhanamazobhanaM vA yaavdy-|| // 28 // manaraka ityevaM sadasadvivekarahitakhAnAvadhArayanti, evameva yathAkathaJcitte virUparUpaiH karmasamArambhaiH-nAnAprakAraiH sAvadyAnuSThAnaivyopArjanopAyabhUtairdravyamupAdAya virUparUpAnkAmabhogAnucAvacAnsamAcaranti bhojanAya-upabhogArthamityevamanAyoste viruddhaM eseeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee mArga pratipannA vipratipannA na samyagvAdino bhavanti, tathAhi sarvamIzvarakartRkamityatrAbhyupagame kimasAvIzvaraH svata evAparAn | kriyAsu pravarta(ya)te utApareNa preritaH?, tatra yadyAyaH pekSastadA tadvadanyeSAmapi svata eva kriyAsu pravRttirbhaviSyati kimantargaDunezvara parikalpanena?, athAsAvapyaparapreritaH, so'pyapareNa so'pyapareNetyevamanavasthAlatA nabhomaNDalamAlinI prasarpati / kiJca asAvIzvaro | mahApuruSatayA vItarAgatopetaH sannekAnnarakayogyAsu kriyAsu pravartayatyaparAMstu svargApavargayogyAkhiti , atha te pUrvazubhAzubhAcaritoda| yAdeva tathAvidhAsu kriyAsu pravartante, sa tu nimittamAtram , tadapi na yuktisaMgataM, yataH prAktanAzubhapravartanamapi tadAyattameva, tathA |coktam-"ajJo jantu"rityAdi, atha tadapi prAktanamanyena prAktanatareNa kAritamiti, evamanAdihetuparampareti, evaM ca sati tata eva zubhAzubhe sthAne bhaviSyataH kimIzvaraparikalpanena ?, tathA coktam-'zastrauSadhAdisaMbandhAccaitrasya vraNarohaNe / asaMbaddhassa kiM | sthANoH, kAraNalaM na kalpyate ? // 1 // " ityAdi / yaccoktaM-sarva tanubhuvanakaraNAdikaM buddhimatkAraNapUrvakaM saMsthAnavizeSakhAt deva kulAdivaditi, etadapi na yuktisaMgataM, yata etadapi sAdhanaM na bhavadabhipretamIzvaraM sAdhayati, tena sAdhaM vyApyasiddheH, devakulAdike dRSTAnte'nIzvarasyaiva kartRkhenAbhyupagamAt , na ca saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasya buddhimatkAraNapUrvakalaM sidhyati, anyathA'|nupapattilakSaNasya sAdhyasAdhanayoH pratibandhasyAbhAvAt , athAvinAbhAvamantareNaiva saMsthAnamAtradarzanAtsAdhyasiddhiH syAd, evaM ca | satyatiprasaGgaH syAt , uktaM ca-"anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH karaNAtsiddhyedvalmIkasyApi tatkRtiH // 1 // " ityAdi / na cezvarakartRle jagadvaicitrya sidhyati, tassaikarUpalAdityuktaprAyamiti / AtmAdvaitapakSasvatyantamayuktisaMgatakhA1 parAsu kriyAsu pravartate utA. pravartayate utA0 pra0 / 2 0stataH pra. / 3 kiM cA0 / 4 pUrvAzubha. nayoH bhyupagamAra, tApa sAdhana sarva tanuzvanApadhAdisaMbandhanAdihetuparampattanamapi tadA For Personal & Private Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge nAzrayaNIyaH, tathAhi-tatra na pramANaM na prameyaM na pratipAdyaM na pratipAdako na heturna dRSTAnto na tadAbhAso bhedenAvagamyate, sarva-18 1 puNDarI 2 zrutaska- syaiva jagata ekatvaM syAd AtmanobhinnatvAt , tadabhAve ca kaH kena pratipAdyate ? ityapraNayanameva zAstrasya, AtmanazcaikatvAtta kAdhyanindhe zIlA- kAryamapyekAkArameva syAdityato nirhetukaM jagadvaicitryaM, tathA ca sati-"nityaM sattvamasattvaM vAhetoranyAnapekSaNAt / apekSAto yativAdI kIyAvRttiH hi bhAvAnAM, kAdAcitkatvasaMbhavaH // 1 // " ityAdi / tadevamIzvarakartRtvamAtmAdvaitapakSazca yuktibhirvicAryamANo na kathaJcid ghaTA, // 287 // prAJcati, tathApi ete svadarzanamohamohitAstajjAtIyAhuHkhAta zakuniH paJjarAdiva nAtimucyante, vipratipannAzca tatpratipAdikA-19 bhiyuktibhistadeva svapakSaM pratiyanti zraddadhatIti pUrvavanneyaM yAvat 'No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNa'tti | ityayaM tRtIyaH puruSajAta IzvarakAraNika iti / sa hyevamAha-'yasya buddhirna lipyata, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena, // nAsau pApena lipyate // 1 // ityAdyasamaJjasabhASitayA tyaktvA pUrvasaMyogamaprApto vivakSitaM sthAnamantarAla eva kAmabhogeSu macchito viSaNNa ityavagantavyamiti // sAmprataM caturthapuruSajAtamadhikRtyAha ahAvare cautthe purisajAe NiyativAietti Ahijai, iha khalu pAINaM vA 6 taheva jAva seNAvaiputtA vA, tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai, kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya saMpahAriMsu gamaNAe jAva mae esa dhamme // 28 // suakkhAe supannatte bhavai // iha khalu duve purisA bhavaMti-ege purise kiriyamAikkhai ege purise NokiriyamAikkhai, je ya purise kiriyamAikkhai je ya purise NokiriyamAikkhai dovi te purisA tullA 999ssagacass9Secase For Personal & Private Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA paritappai vA parIvA ameyamakAsi paro vA egaTTA, kAraNamAvannA // bAle puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA ahameyamakAsi paro vA jaM dukkhai vA soyaha vA jUrai vA tippai vA pIDai vA paritappai vA paro evamakAsi, evaM se bAle sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeMti kAraNamAvanne // mehAvI puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, No ahaM evamakAsi, paro vA jaM dukkhai vA jAva paritappai vA No paro evamakAsi, evaM se mehAvI sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne, se bemi pAINaM vA 6 je tasathAvarA pANA te evaM saMghAyamAgacchaMti te evaM vipariyAsamAvajaMti te evaM vivegamAgacchaMti te evaM vihANamAgacchaMti te evaM saMgatiyaMti uhAe, No evaM vippaDivedeti, taM jahA-kiriyAti vA jAva Niraeti vA aNiraeti vA, evaM te virUvarUvehi kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe // evameva te aNAriyA vippaDivannA taM saddahamANA jAva iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNA / cautthe purisajAe NiyaivAietti Ahie // iccete cattAri purisajAyA NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAdiTThINANAruI NANAraMbhA NANAajjhavasANasaMjuttA pahINapuvasaMjogA AriyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNA // (sUtraM 12) // vAmakAsi, evaM sevAmi vA, No apane-ahamasi kAraNaM vA evaM vipara vA Feeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 288 // ___ atha tRtIyapuruSAdanantaramaparazcaturthaH puruSa eva puruSajAto niyativAdika AkhyAyate-pratipAdyate, sa caivamAha-nAtra kazci-1 aNDarIkAlezvarAdikaH kAraNaM nApi puruSakAraH, samAnakriyANAmapi kasyacideva niyativalAdarthasiddheH, ato niyatireva kAraNam , ukta kAdhyanica-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati | yativAdI na bhAvino'sti nAzaH // 1 // " ityAdi / 'iha khalu pAINaM' ityAdiko granthaH prAgvannetavyo yAvadeSa dharmo-niyativAdarUpaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / sa ca niyativAdI svAbhyupagama darzayitumAha-'iha khalu duve purisA bhavaMtI'tyAdi, 'iha' asin jagati khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvau puruSau bhavataH, tatraikaH kriyAmAkhyAti, kriyA hi dezAdezAntarAvAptilakSaNA || | puruSasya bhavati, na kAlezvarAdinA coditasya bhavati, apitu niyatipreritasya, evamakriyA'pi / yadi tAvasvatatrau kriyAvAdamakri-18| yAvAdaM ca samAzritau tau dvAvapi niyatyadhInatvAttulyau, yadi punastau svatatrau bhavatastataH kriyAkriyAbhedAnna tulyau syAtAmiti, ata ekArthAvekakAraNApannatvAditi, niyativazenaiva tau niyativAdamaniyativAdaM cAzritAviti bhAvaH / upalakSaNArthatvAcAsyAnyo'pi yaH kazcitkAlezvarAdipakSAntaramAzrayati so'pi niyaticodita eva draSTavya iti / / sAmprataM niyativAdI paramatodvibhAva-|| viSayA''ha-'bAla' ajJaH puruSakArakAlezvaravAdItyAdikA, punariti vizeSaNArthaH, tadeva darzayati-'evaM' miti vakSyamANanItyAza 'viprativedayati' jAnIte kAraNamApannaH sukhaduHkhayoH sukRtaduSkRtayorvA svakRta eva puruSakAraH kAlezvarAdivoM kAraNamityevama // 288 // 1.yatta0 pra0 / 2 punarapi niyativAdyeva khapakSamanyathA samarthayitumAha pr0|3 yuktyantaropanyAsArthaH pr0| 4 naH, kAraNamuddizya vakSyamANAca kAraNAt | niyatireva kI na puruSakArAdikamiti bhAvaH, tadeva niyativAdasamarthanakAraNaM darzayati, tadyathA-yo'haM. pr.| For Personal & Private Use Only w
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadayati'' eeeeeeeeeeeeeeeeeee bhyupapanno nAnyanniyatyAdikaM kAraNamastIti, tadevAha-tadyathA-yo'hamasi 'dukkhAmiti zArIraM mAnasaM duHkhamanubhavAmi tathA zocAmi-iSTAniSTaviyogasaMprayogakRtaM zokamanubhavAmi, tathA 'tippAmiti zArIrabalaM kSarAmi, tathA 'pIDAmitti sabAhyAbhyantarayA pIDayA pIDAmanubhavAmi, tathA 'paritappAmici paritApamanubhavAmi, tathA 'jUrAmitti anAryakarmaNi pravRttamAtmAnaM garhAmi, anarthAvAptau vimUrayAmItyarthaH, tadevaM yadahaM duHkhamanubhavAmi tadahamevAkArSa, parapIDayA kRtavAnasItyarthaH, tathA paro'pi | yahuHkhazokAdikamanubhavati mayi vA''pAdayati tatsvayameva kRtamiti, tadeva darzayati-'paro vetyAdi, tathA paropi yanmAM duHkha| yati zocayatItyAdi prAgvaneyaM tatsarvamahamakArSamityevaM dvAbhyAmAkalito'jJo vA bAla evaM 'viprativedayati' jAnIte khakAraNaM | vA parakAraNaM vA sarva duHkhAdi puruSakArakRtamiti jAnIte evaM puruSakArakAraNamApanna iti // tadevaM niyativAdI puruSakArakAraNavAdino bAlakhamApAdya svamatamAha-medhA-maryAdA prajJA vA tadvAn medhAvI-niyativAdapakSAzrayI evaM viprativedayati-jAnIte, kAraNamApanna iti niyatireva kAraNaM su(duH)khAdyanubhavasya, tadyathA-yo'hamami duHkhayAmi zocayAmi tathA 'tippAmitti |kSarAmi 'pIDAmiti pIDAmanubhavAmi 'paritappAmiti paritApamanubhavAmi, nAhamevamakArSa duHkham , api tu niyatita evaitanmayyAgataM, na puruSakArAdikRtaM, yato na hi kasyacidAtmA'niSTo yenAniSTA duHkhotpAdAdikAH kriyAH samArabhate, niyatyaivAsAva| nicchannapi tatkAryate yena duHkhaparamparAbhAgbhavati, kAraNamApanna iti pare'pyevameva yojanIyam / evaM sati niyativAdI medhAvIti sollaNThametata, sa kila niyativAdI dRSTa puruSakAraM parityajyAdRSTaniyativAdAzrayeNa mahAvivekItyevamullaNThyate, khakAraNaM parakAraNaM ca duHkhAdikamanubhavaniyatikRtametadevaM viprativedayati-jAnAti nAtmakRtaM niyatikAraNamApanaM, kAraNaM cAtraikassAsadanuSThAnaratasyApi ti niyAmatamAha medhA-mAmati jAnIte evaM prAkalito'jho vA amanubhavAmi khAdyanubhavayavAra medhAvIna iti For Personal & Private Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 289 // na duHkhamutpadyate parasya tu sadanuSThAyino'pi tadbhavatItyato niyatireva kartrIti / tadevaM niyativAde sthite paramapi yatkiJcittatsarvaM niyatyadhInamiti darzayitumAha-' se bemI' tyAdi, so'haM niyativAdI yuktito nizcitya 'bravImI'ti pratipAdayAmi ye kecana prAcyAdiSu dikSu trasyantIti trasA-dvIndriyAdayaH sthAvarAzca - pRthivyAdayaH prANAH - prANinaste sarve'pyevaM niyatita evaudArikAdizarIrasaMbandhamAgacchanti nAnyena kenacitkarmAdinA zarIraM grAhyante, tathA bAlakumArayauvanasthaviravRddhAvasthAdikaM vividhaparyAyaM niyatita evAnubhavanti, tathA niyatita eva 'viveka' zarIrAtpRthagbhAvamanubhavanti, tathA niyatita eva vividhaM vidhAnam -- avasthAvizeSaM kunakANakhaJjavAmana kajarAmaraNarogazokAdikaM bIbhatsamAgacchanti, tadevaM te prANinastrasAH sthAvarA ' evaM ' pUrvoktayA nItyA saMgatiM yAnti-niyatimApannA nAnAvidhavidhAnabhAjo bhavanti, ta eva vA niyativAdinaH 'saMgaiyaM'ti niyatimAzritya 'tadutprekSayA' niyativAdotprekSayA yatkiJcanakAritayA paralokAbhIravo 'no' naiva etadvakSyamANaM viprativedayanti - jAnanti tadyathA- kriyA| sadnuSThAnarUpA akriyA tu-asadnuSThAnarUpA ityAdi yAvadevaM te niyativAdinastadupari sarva doSajAtaM prakSipya virUparUpaiH karmasamArambharvirUparUpAn kAmabhogAn bhojanAya - upabhogArthaM samArabhanta iti / tadevameva - pUrvoktayA nItyA tenAryA virUpaM niyatimArga | pratipannA vipratipannAH, anAryakhaM punasteSAM niryuktikasyaiva niyativAdasya samAzrayaNAt, tathAhi - asau niyatiH kiM svata eva niyatisvabhAvA utAnyayA niyatyA niyamyate ? kiMcAtaH 1, tatra yadyasau svayameva tathAsvabhAvA sarvapadArthAnAmeva tathAsvabhAvalaM kiM na kalpyate ?, kiM bahudoSayA niyatyA samAzritayA ? / athAnyayA niyatyA tathA niyamyate, sA'pyanyayA sA'pyanyayetyevamanavasthA / For Personal & Private Use Only 1 puNDarIkAdhya0niyativAdI // 289 //
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA niyateH svabhAvavAniyatasvabhAvayA'nayA bhavitavyaM na nAnAsvabhAvayeti, ekakhAca niyatestatkAryeNApyekAkAreNaiva bha-18 vitavyaM, tathA ca sati jagadvaicicyAbhAvaH, na caitadRSTamiSTaM vA / tadevaM yuktibhirvicAryamANA niyatirna kathaJcid ghaTate, yadapyuktaMdvAvapi tau puruSI kriyAkriyAvAdinau tulyau, etadapi pratItibAdhitaM, yatastayorekaH kriyAvAdyaparasvakriyAvAdIti kathamanayostulyakham , athaikayA niyatyA tathAniyatakhAttulyatA anayoH, etacca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyaterapramANakhAt, apramANasaM ca prAglezataH pradarzitameva, yadapyuktaM yaduHkhAdikamahamanubhavAmi tannAhamakArSamityAdi, tadapi bAlavacanaprAyaM, yato(yat) janmAntarakRtaM zubhamazubhaM vA tadihopabhujyate, khakRtakarmaphalezvarakhAdasumatAM, tathA coktaM-'yadiha kriyate karma, tatparatropabhujyate / mUlasi teSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu jAyate // 1 // " tathA-'yadupAttamanyajanmani zubhamazubhaM vA khakarma pariNatyA / tacchakyamanyathA no 18 kartuM devAsurairapi hi // 2 // " tadevaM te niyativAdino'nAryA vipratipannAstameva niyuktikaM niyativAdaM zraddadhAnAstameva ca pratIyante , ityAdi tAvanneyaM yAvadantarA kAmabhogeSu viSaNNA iti caturthaH puruSajAtaH smaaptH|| sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'ityete' pUrvoktAstajjIvataccharIrapaJcamahAbhUtezvarakartRkhaniyativAdapakSAzrayiNazcakhAraH puruSA nAnAprakArA prajJA-matiryeSAM te tathA nAnA-bhinnazchandaH| abhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAraM zIlam-anuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnArUpA dRSTiH-darzanaM yeSAM te tathA, nAnArUpA ruciH ceto'bhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAra Arambho-dharmAnuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnAprakAreNa-parasparabhinnenAdhyavasAyana saMyuktA dharmArthamudyatAH, grahINaH-parityaktaH pUrvasaMyogo-mAtRpitRkalatraputrasaMbandho yaiste tathA, tathA ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryoM 1 parakAraNanirapekSatvena khAbhAvikakhAt / 2 ekruupyaa| For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 29 // mArgo nirdoSaH pApalezAsaMpRktastamArya mArgamasaMprAptA iti pUrvoktayA nItyA te cakhAro'pi nAstikAdayo 'No havAe' iti pari- 1puNDarItyaktakhAnmAtApitrAdisaMbandhasya dhanadhAnyahiraNyAdisaMcayasya ca naihikasukhabhAjo bhavanti, tathA 'No pArAe'tti asaMprAptatvAdA kAdhya0 yasya mArgasya sarvopAdhivizuddhassa praguNamokSapaddhatirUpasya na saMsArapAragAmino bhavanti, na paralokasukhabhAjo bhavantIti, kitva-15 bhikSuHpazcantarAla eva gRhavAsAryamArgayormadhyavartina eva kAmabhogeSu 'viSaNNA' adhyupapannA duSpArapaGkamannA iva kariNo viSIdantIti sthi maH vairAgyatam // uktAH paratIrthikAH, sAmprataM lokottaraM bhikSAvRttiM bhikSu paJcamaM puruSajAtamadhikRtyAha kharUpaM se bemi pAINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vegeNIyA goyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM jaNajANavayAiM pariggahiyAI bhavaMti, taM0 appayarA vA bhujayarA vA, tahappagArehiM kulehiM Agamma abhibhUya ege bhikkhAyariyAe samuTTitA sato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuhitA asato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTTitA, [je te sato vA asato vA NAyao ya aNAyao ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe // 29 // samuhitA] putvameva tehiM NAyaM bhavai, taMjahA-iha khalu purise annamannaM mamaTThAe evaM vippaDivedeti, taMjahAkhettaM me vatthU me hiraNaM me suvannaM me dhaNaM me dhaNNaM me kaMsaM me dRsaM me vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkha dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ eseseeseeeeeeeeeeeeek silappavAlarattarayaNasaMtasArasAvateyaM mesahA me rUvA me gaMdhA me rasA me phAsA me, ete khalu me kAmabhogA ahamavi etesiM // se mehAvI puvAmeva appaNo evaM samabhijANejA, taMjahA-iha khalu mama annayare dukkhe royAtake samuppajejjA aNiDhe akaMte appie asubhe amaNunne amaNAme dukkhe No suhe se haMtA bhayaMtAro! kAmabhogAiM mama annayaraM dukkhaM royAtakaM pariyAiyaha aNi8 akaMtaM appiyaM asubhaM amaNunnaM amaNAmaM dukkhaM No suhaM, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA imAo me aNNayarAo dukkhAo rogAtaMkAo paDimoyaha aNiTThAo akaMtAo appiyAo asubhAo amaNunnAo amaNAmAo dukkhAo No suhAo, evAmeva No laddhaputvaM bhavai, iha khalu kAmabhogA No tANAe vA No saraNAe vA, purise vA egatA putviM kAmabhoge vippajahati, kAmabhogA vA egatA puciM purisaM vippajahaMti, anne khalu kAmabhogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM kAmabhogehiM mucchAmo? iti saMkhAe NaM vayaM ca kAmabhogehiM vippajahissAmo, se mehAvI jANejjA bahiraMgametaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA-mAyA me pitA me bhAyA me bhagiNI me bhajjA me puttA me dhUtA me pesA me nattA me suNhA me suhA me piyA me sahA me sayaNasaMgaMthasaMthuyA me, ete khalu mama NAyao ahamavi etesiM, evaM se mehAvI puvAmeva appaNA evaM samabhijANejA, iha khalu mama annayare dukkhe royAtaMke samuppajejA aNiDhe jAva dukkhe No suhe, se haMtA bhayaMtAro ! NAyao imaM mama annayaraM dukkhaM royAtaMkaM pari seeneeseeeeeeeeeeeeeea For Personal & Private Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 1 puNDarIkAdhya bhikSuHpazcamaH vairAgyakharUpaM // 29 // yAiyaha aNiTuM jAva No suha, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jAva paritappAmi vA, imAo me annayarAto dukkhAto royAtaMkAo parimoeha aNiTThAo jAva No suhAo, evameva No laddhaputvaM bhavai, tesiM vAvi bhayaMtArANaM mama NAyayANaM annayare dukkhe royAtaMke samupajejA aNiDhe jAva No suhe, se haMtA ahametesiM bhayaMtArANaM NAyayANaM imaM annayaraM dukkhaM royAtaMka pariyAiyAmi aNiTuM jAva No suhe, mA me dukkhaMtu vA jAva mA me paritappaMtu vA, imAo NaM aNNayarAo dukkhAto royAtaMkAo parimoemi aNiTThAo jAva No suhAo, evameva No laddhapuSvaM bhavai, annassa dukkhaM anno na pariyAiyati anneNa kaDaM anno no paDisaMvedeti patteyaM jAyati patteyaM marai patteyaM cayai patteyaM ubavajai patteyaM jhaMjhA patteyaM sannA patteyaM mannA evaM vinnU vedaNA, iha (i) khalu NAtisaMjogA No tANAe vA No saraNAe vA, purise vA egatA pudi NAtisaMjoe vippajahati, NAtisaMjogA vA egatA purvi purisaM-vippajahaMti, anne khalu NAtisaMjogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM NAtisaMjogehiM mucchAmo ?, iti saMkhAe NaM vayaM NAtisaMjogaM vippajahissAmo / se mehAvI jANejjA bahiraMgameyaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahAhatthA me pAyA me bAhA me UrU me udaraM me sIsaM me sIla me AU me balaM me vaNo me tayA me chAyA me soyaM me cakkhU me ghANaM me jibbhA me phAsA me mamAijjai, vayAu paDijUrai, taMjahA-Auo balAo vaNNAo tayAo chAyAo soyAo jAva phAsAo susaMdhito saMdhI visaMdhIbhavai, valiyataraMge gAe // 291 // For Personal & Private Use Only w
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Secesskceseseseseeeeeees bhavai, kiNhA kesA paliyA bhavaMti, taMjahA-jaMpi ya imaM sarIragaM urAlaM AhArovaiyaM eyaMpi ya aNupuveNaM vippajahiyavaM bhavissati, eyaM saMkhAe se bhikkhU bhikkhAyariyAe samuTThie duhao logaM jANejA, taM0-jIvA ceva ajIvA ceva, tasA ceva thAvarA ceva / / (sUtram 13) yAdRkkAmabhogeSvasaktaH sannantarA no'vasIdati padmavarapauNDarIkoddharaNAya ca samartho bhavati tadetadahaM bravImIti / asya cArtha28 syopadarzanAya prastAvamAracayannAha-prAcInAdikAmanyatarAM dizamuddizyaike kecana manuSyAH santi' bhavanti, tadyathA-AryA Aryadezo-18 tpannA magadhAdijanapadodbhavAH, tathA 'anAryAH' zakayavanAdidezodbhavAH, tathA ca 'uccairgotrodbhavA' ikSvAkuharivaMzAdikulodbhavAH, tathA 'nIcairgotrodbhavA' varNApasadasaMbhUtAH, tathA 'kAyavantaH' prAMzavaH, tathA 'hakhA' vAmanakAdayaH, tathA 'suvarNA durvarNAH | surUpA dUrUpA vA eke kecana karmaparavazA bhavanti, teSAM cAryAdInAM 'Na' miti vAkyAlaGkAre kSetrANi' zAlikSetrAdIni 'vAstuni' khAtocchritAdIni tAni 'parigRhItAni' svIkRtAni bhavanti, tAnyeva vizinaSTi-'alpatarANi' stokatarANi vA prabhUtatarANi vA bhavanti / tathA te(ye)pAmeva ca janajAnapadAH parigRhItA bhavanti, te'pyalpatarAH prabhUtatarA vA bhaveyuH, teSu cAryAdivizeSaNavi-15 | ziSTeSu tathAprakAreSu kuleSvAgamyaivaMbhUtAni gRhANi gakhA tathAprakAreSu vA kuleSu 'Agamya' janma labdhvAbhibhUya ca viSayakaSAyA-19 | dIn parISahopasargAn vA samyagutthAnenotthAya pravrajyAM gRhIbaike kecana tathAvidhasattvavanto bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH samu| tthitAH tathA 'sato' vidyamAnAnapi vA eke kecana mahAsattvopetA 'jJAtIn' svajanAn (ajJAtIn-parijanAn) tathA 'upakaraNaM Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 292 // ca' kAmabhogAGgaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM vividhaM prakarSeNa 'hitvA' tyaktvA bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH, asato vA jJAtInupakaraNaM ca vigrahAya bhikSAcaryAyAmeke kecanApagatakhajanavibhavAH samutthitAH // ye te pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhikSAcaryAyAmabhyudyatAH pUrvameva - pravrajyAgrahaNakAla eva tairetajjJAtaM bhavati, tadyathA - 'iha' jagati khalurvAkyAlaGkAre anyadanyadvastU ddizya mamaitadbhogAya bhaviSyatIti, evamasau pravrajyAM pratipannaH pravivajiSurvA 'pravedayati' jAnAtyevaM paricchinatti, tadyathA - 'kSetraM' zAlikSetrAdikaM 'vAstu' khAtocchritAdikaM 'hiraNyaM' dharmalAbhAdikaM 'suvarNa' kanakaM 'dhanaM' gomahiSyAdikaM 'dhAnyaM' zAligodhUmAdikaM 'kAMsya' | kAMsyapAtrAdikaM tathA 'vipulAni' prabhUtatarANi dhanakanakaratnamaNimauktikAni 'zaMkhazila' ti muktazailAdikAH zilAH 'pravAla' vidrumaM, yadivA - 'silappavAlaM' ti zriyA yuktaM pravAlaM zrIpravAlaM varNAdiguNopetaM tathA 'rattarayaNaM' ti raktaralaM - padmarAgAdikaM tathA 'satsAraM ' zobhanasAramityarthaH zUlamaNyAdikaM, tathA 'khApateyaM' rikthaM dravyajAtaM sarvametatpUrvoktaM 'me' mamopabhogAya bhaviSyati, tathA 'zabdA' veNvAdayo 'rUpANi' aGganAdIni 'gandhAH ' koSThapuTAdayaH 'rasA' madhurAdayaH mAMsarasAdayo vA 'sparza' mRdrAdayaH, ete sarve'pi khalu me kAmabhogAH, ahamapyeSAM yogakSemArthaM prabhaviSyAmItyevaM saMpradhArya // sa medhAvI pUrvamevAtmAnaM vijAnIyAdevaM paryAlocayet, tadyathA - 'iha' saMsAre khaluzabdo'vadhAraNe, ihaiva - asminneva janmani manuSyabhave vA mamAnyataraduHkhaM - ziroveda| nAdikaM AtaGko vA''zu jIvitApahArI zUlAdikaH samutpadyate, tameva vizinaSTi-aniSTaH akAntaH apriyaH azubho'manojJo'vanAmayatItyavanAma: - pIDAvizeSakArI duHkharUpo yadivA na manAgamanAka 'me' mama nitarAmityarthaH duHkhayatIti duHkhaM, punarapi 1 0 drogAya pra0 / 2 viSayAsaktaH puruSo manute iti zeSaH / 3 dharmalAtAdikaM pra0 / 4 aghaTitarUpyasuvarNamitiparyAyaH prAcInapustake | 5 zuddhaM pra0 / For Personal & Private Use Only 5,,316,,31655 1 puNDarI kAdhya0 * bhikSuHpaJcamaH vairAgyasvarUpaM // 292 //
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Re09002929ceaee000000000000 duHkhopAdAnamatyantaduHkhapratipAdanArtha sukhalezasyApi parihArArtha ca, 'no' naiva zubhaH, azubhakarmavipAkApAditakhAditi / atra |ca yaduktamapi punarucyate tadatyAdarakhyApanArtha tadvizeSapratipAdanArtha ceti, tadevaMbhUtaM duHkhaM rogAtakaM vA 'hanta' iti khede bhayA trAtAro yUyaM kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyAdikAH parigrahavizeSAH zabdAdayo vA viSayAH tathA he bhagavantaH! kAmabhogA yUyaM | mayA pAlitAH parigRhItAzca tato yUyamapIdaM duHkhaM rogAtakaM vA 'pariyAiyaha'tti vibhAgazaH parigRhNIta yUyam , atyantapIDa| yodvignaH punastadeva duHkhaM rogAta vA vizeSaNadvAreNoccArayati-aniSTamapriyamakAntamazubhamamanojJamamanAgbhUtamavanAmakaM vA duHkhamevaitat tato'zubhamityevaMbhUtaM mamotpannaM yUyaM vibhajata ahamanenAtIva duHkhAmIti duHkhita ityAdi pUrvavanneyamiti, ato'muSmAnmAmanyataramAhuHkhAdrogAtaGkAdvA pratimocayata yUpam , aniSTAdivizeSaNAni tu pUrvavayAkhyeyAni / prathamaM prathamAntAni punardvitIyAntAni sAmprataM paJcamyantAnIti / na cAyamarthastena duHkhitena 'evameveti yathA prArthitastathaiva labdhapUrvo bhavati, idamuktaM bhavatina hi te kSetrAdayaH parigrahavizeSA nApi zabdAdayaH kAmabhogAstaM duHkhitaM duHkhAdvimocayantIti / etadeva lezato drshyti-'ih'| asmin khalu vAkyAlaGkAre te kAmabhogA atyantamabhyastA na 'tasya' duHkhitasya trANAya zaraNAya vA bhavanti, sulAlitAnAmapi kAmabhogAnAM paryavasAnaM darzayitumAha-'puriso vA' ityAdi, purizayanAtpuruSaH-prANI 'ekadA vyAdhyutpattikAle jarAjINekAle | vA'nyasminvA rAjAdyupadrave 'tAn' kAmabhogAn parityajati, sa vA puruSo dravyAdyabhAve taiH kAmabhogairviSayonmukho'pi tyajyate, sa caivamavadhArayati-'anye' matto bhinnAH khalvamI kAmabhogAH, tebhyazcAnyo'hamasmi / tadevaM vyavasthite "kimiti vayaM punaretepvanityeSu parabhUteSvanyeSu kAmabhogeSu mRcchA kurma" ityevaM kecana mahApuruSAH 'parisaMkhyAya' samyag jJAkhA kAmabhogAn vayaM 'vipra dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA yadetatkSetravAstuhiraNyasanAtaraM vartate, tadyathA-mAtA piraNAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevakhala' ityAdi 'iha' sUtrakRtAGge 2.zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 293 // kharUpaM eaeesesedesesesesecevel jahiSyAmaH' tyakSyAma ityevamadhyavasAyino bhavanti / punaraparaM vairAgyotpattikAraNamAha-'se mehAvI' sa 'medhAvI' sazrutikaH |4|1 puNDarI| etajjAnIyAt , tadyathA-yadetatkSetravAstuhiraNyasuvarNazabdAdiviSayAdikaM duHkhaparitrANAya na bhavatItyupanyastaM tadetadvAhyataraM vartate, 18 kAdhya. idameva cAnyadvakSyamANam 'upanItataram' AsannataraM vartate, tadyathA-mAtA pitA bhrAtA bhaginItyAdayo jJAtayaH pUrvAparasaMstutA ete bhikSuHpaJcakhalu mamopakArAya jJAtayo bhaviSyanti, ahamapyeteSAM snAnabhojanAdinopakariSyAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevAtmanaivaM samabhijAnI- |ma vairAgyayAdityAdi, evaM paryAlocayatkalpitavAniti vA, etadadhyavasAyI cAsau syAditi darzayitumAha-'iha khalu' ityAdi 'iha asmin bhave mama vartamAnasyAniSTAdi vizeSaNaviziSTo duHkhAtaGkaH samutpadyata tato'sau taduHkhaduHkhito jJAtInevamabhyarthayet , tadyathA-imaM mamAnyataraM duHkhAtaGkamutpannaM parigRhIta yUyamahamanenotpannena duHkhAtaGkena pIDayiSyAmI(pya i)tyato'muSmAnmAM parimo-9 cayata yUyamiti, na caitattena duHkhitena labdhapUrva bhavati, na hi te jJAtayastaM duHkhAnmocayitumalamiti bhAvaH, nApyasau teSAM || duHkhamocanAyAlamiti darzayitumAha-'tesiM vAvI'tyAdi, sarva prAgvadyojanIyaM, yAvadevameva no labdhapUrva bhavatIti, kimityevaM || nopalabdhapUrva bhavatItyAha-'aNNassa dukkha'mityAdi sarvasyaiva saMsArodaravivaravartino'sumataH svakRtakarmodayAdyaduHkhamutpadyate | tadanyasya saMbandhi duHkhamanyo-mAtApitrAdikaH ko'pi na pratyApibati, na tasAtputrAderduHkhenAsa nAtyantapIDitAH khajanA nApi 8 taduHkhamAtmani kartumalaM, kimityevamAzaGkayAha-'aNNeNa kaDa'mityAdi, 'anyena' jantunA kapAyavazagena indriyAnukUlatayA // 293 // | bhogAbhilASiNA'jJAnAvRtena mohodayavartinA yatkRtaM karma tadudayamanyaH prANI no pratisaMvedayati-nAnubhavati, tadanubhavane hyaka| tAgamakRtanAzau syAtAM, na cemau yuktisaMgato, ato yadyena kRtaM tatsarva sa evAnubhavati, tathA coktam-"parakRtakarmaNi yasmAnna Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ coeaeeeeeeeeeeeeeeeeeer krAmati saMkramo vibhAgo vA / tasmAtsattvAnAM karma yasya yattena taddedyam // 1 // " yasAtsvakRtakarmaphalezvarA jantavastasmAdetadbhavatItyAha-'patteya'mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM sarvo'pyamAn jAyate, tathA kSINe cAyuSi pratyekameva mriyate, uktaM ca-"ekasya / janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhavAvarte / tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // " iti, tathA pratyeka kSetravAstuhiraNyasuvarNAdikaM parigrahaM zabdAdIMzca viSayAn mAtApitRkalatrAdikaM ca tyajati, tathA pratyekamupapadyate-yujyate parigrahasvIkaraNatayA, * tathA pratyekaM jhaMjhA kalahastadgrahaNAtkaSAyAH parigRhyante, tataH pratyekamevAsumatAM mandatIvratayA kapAyodbhavo bhavati, tathA saMjJAnaM saMjJA-padArthaparicchittiH, sA'pi mandamandatarapaTupaTutarabhedAtpratyekamevopajAyate, sarvajJAdAratastaratamayogena matervyavasthitakhAt , tathA pratyekameva 'mannati mananaM cintanaM paryAlocanamitiyAvat , tathA pratyekameva 'viNNu'tti vidvAn , tathA pratyekameva sAtAsAtarUpa| vedanA-sukhaduHkhAnubhavaH, upasaMjighRkSurAha-'iti khalu' ityAdi, 'iti' evaM pUrvoktena prakAreNa yato nAnyena kRtamanyaH pratisaMvedayate pratyekaM ca jAtijarAmaraNAdikaM tataH khalvamI jJAtisaMyogA:-khajanasaMbandhAH saMsAracakravAle paryaTato'tyantapIDitasya taduddharaNe na trANAya-na trANaM kurvanti, nApyanAgatasaMrakSaNataH zaraNAya bhavanti, kimiti ?, yataH puruSa 'ekadA' krodhodayA-18 dikAle jJAtisaMyogAn 'viprajahAti' parityajati, 'svajanAca na bAndhavA' iti vyavahAradarzanAt , jJAtisaMyogA vaikadA tadasadAcAradarzanataH pUrvameva taM puruSaM parityajanti-khasaMbandhAduttArayanti / tadevaM vyavasthite etadbhAvayet , tadyathA-anye khalvamI jJAtisaMyogA matto bhinnA ikharA ebhyazcAnyo'hamasi / tadevaM vyavasthite kimaGga punarvayamanyairanyaiAtisaMyogaimUrchA kurmaH ?, na teSu mRrchA kriyamANA nyAyyA ityevaM 'saMkhyAya' jJAkhA pratyAkalayya vayamutpannavairAgyA jJAtisaMyogAMstyakSyAma ityevaM kRtAdhyavasA naM paryAlocanAmapaDatarabhedAtpratyekamevopajAmatAM mandatIvratayAka yujyate parigrahavAkAharaNyasu a For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 294 // yino viditavedyA bhavantIti / sAmpratamanyena prakAreNa vairAgyotpattikAraNamAha-sa 'medhAvI' sazrutika 'etad' vakSyamANaM jAnIyAt, tadyathA - bAhyatarametat yajjJAtisaMbandhanam, idamevAnyadupanItataram - AsannataraM, zarIrAvayavAnAM bhinnajJAtibhya Asannata ratvAt, tadyathA - hastau mamAzokapallavasadRzau tathA bhujau karikarAkArau parapuraMjayau praNayijanamanorathapUrakau zatruzatajIvitAntakarau yathA mama na tathA'nyasya kasyApItyevaM pAdAvapi padmagarbhasukumArAvityAdi sugamaM, yAvatsparzAH sparzanendriyaM 'mamAti' mamIkaroti, yAdRze na tAdRganyasyeti bhAvaH, etacca hastapAdAdikaM sparzanendriyaparyavasAnaM zarIrAvayavasaMbandhivena vivakSitaM yatkimapi vayasaH pariNAmAt- kAlakRtAvasthAvizeSAt 'parijUraitti parijIryate jIrNatAM yAti pratikSaNaM vizarArutAM yAti tasiMva pratisamayaM vizIryati zarIre pratisamayamasau prANI etasmAdbhazyati, tadyathA - AyuSaH pUrvanibaddhAtsamayAdihAnyA'pacIyate, AvIcImara - na pratisamayaM maraNAbhyupagamAt, tathA balAdapacIyate, tathAhi - yauvanAvasthAyAzrayavamAne zarIra ke pratikSaNaM zithilIbhavatsu saMdhibandhaneSu balAdavazyaM bhrazyate, tathA varNAccacazchAyAto'pacIyate, atra ca sanatkumAradRSTAnto vAcyaH, tathA jIryati zarIre zrotrAdInIndriyANi na samyak svaviSayaM paricchettumalaM, tathA coktam - "bAlyaM vRddhirvayo medhA vakcakSuH zukravikramAH / dazakeSu nivartante, manaH sarvendriyANi ca // 1 // " tathA ca viziSTavayohAnyA 'susaMdhitaH' subaddhaH saMdhiH - jAnukUrparAdiko 'visaMdhirbhavati' vigalitabandhano bhavatItyarthaH, tathA valitaraGgAkulaM sarvataH zirAjAlaveSTitamAtmano'pi zarIramidamudvegakRdbhavati kiMpunaranyeSAM ?, tathA coktam- "valisaMtatamasthizeSitaM, zithilasnAyuvRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntAH kamanIyavigrahAH 1 // | 1 || " | tathA kRSNAH kezA vayaHpariNAmajalaprakSAlitA dhavalatAM pratipadyante, tadevaM vayaHpariNAmApAditasanmatiretadbhAvayet, tadyathA - For Personal & Private Use Only 1 puNDarIkAdhya0 bhikSuHpaJca maH vairAgya svarUpaM // 294 //
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yadapIdaM zarIramudAraM-zobhanAvayavarUpopetaM viziSTAhAropacitam , etadapi mayA'vazyaM pratikSaNaM vizIryamANamAyuSaH kSaye viprahAtavyaM bhaviSyatItyetadavagamya zarIrAnityatayA saMsArAsAratAM 'saMkhyAya' avagamya parityaktasamastagRhaprapaJco niSkiJcanatAmupagamya sa bhikSurdehadIrghasaMyamayAtrArtha bhikSAcaryAyAM samutthitaH san dvidhA lokaM jAnIyAditi / tadeva lokadvaividhyaM darzayitumAha-18 | tadyathA-jIvAzca-prANadhAraNalakSaNAstadviparItAzcAjIvA-dharmAdharmAkAzAdayaH, tatra tasya bhikSorahiMsAprasiddhaye jIvAn vibhAgena darzayitumAha-jIvA apyupayogalakSaNA dvidhA, tadyathA-trasyantIti trasA-dvIndriyAdayaH tathA tiSThantIti sthaavraa:-pRthiviikaayaadyH| te'pi sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena bahudhA draSTavyAH, eteSu copari bahudhA vyApAraH pravartate // sAmprataM tadupamardakanyApArakartRn darzayannAha iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMgatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime tasA thAvarA pANA te sayaM samArabhaMti anneNavi samAraMbhAveMti aNNaMpi samArabhaMtaM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA te sayaM parigiNhaMti anneNavi parigiNhAveMti annaMpi parigiNhataM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, ahaM khalu aNAraMbhe apariggahe, je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, etesiM ceva nissAe baMbhaceravAsaM vasissAmo, kassa NaM taM he?, jahA puvaM tahA avaraM jahA avaraM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaM, aMjU ete aNuvarahaNAvi sAraMbhA sapariggAhANaM vA 6 jAva sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 295 // tahA puvaM, aMjU ete aNuvarayA aNuvaTThiyA puNaravi tArisagA ceva // je khalu gAratthA sAraMbhA saparigga- 1pauNDarIhA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, duhato pAvAI kuvaMti iti saMkhAe dohivi aMte- kAdhya hiM adissamANo iti bhikkhU rIejjA // se bemi pAINaM vA 6 jAva evaM se pariNAyakamme, evaM se vave paJcamasya yakamme, evaM se viaMtakArae bhavatIti makkhAyaM // (sUtraM 14) sAdhorlo___ 'iha' asmin saMsAre khalurvAkyAlaGkAre gRham-agAraM tatra tiSThantIti gRhasthAH, te ca sahArambhaNa-jIvopamardakAriNA kanizrA vartanta iti sArambhAH , tathA saha parigraheNa-dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdinA vartanta iti saparigrahAH, na kevalaM ta eva anye'pi | 'santi' vidyante eke kecana 'zramaNA:' zAkyAdayaH, te ca pacanapAcanAdyanumateH sArambhA dAsyAdiparigrahAca saparigrahAH, tathA brAhmaNAzcaivaMvidhA eva, eteSAM ca sArambhakavaM spaSTataraM sUtreNaiva darzayati ya ime prAgvyAvarNitAstrasAH sthAvarAzca prANinastAn vayameva-aparapreritA eva samArabhante, tadupamardakaM vyApAra svata eva kurvantItyarthaH, tathA anyAMzca samArambhayanti samArambhaM kurvatathAnyAn samanujAnanti // tadevaM prANAtipAtaM pradarzya bhogAGgabhUtaM parigrahaM darzayitumAha-'iha khalu' ityAdi, iha khalu gRhasthAH sArambhAH saparigrahAH santi zramaNA brAhmaNAca, te ca sArambhaparigrahatvAta kiM kurvantIti darzayati-ya ime pratyakSAH kaamprdhaanaa||||295|| bhogAH kAmabhogAH kAmyanta iti kAmAH-strIgAtrapariSvaGgAdayo bhujyanta iti bhogAH-srakcandanavAditrAdayaH, ta ete saci|ttAH-sacetanA acetanA vA bhaveyuH, tadupAdAnabhUtA vA'thAH, tAMzca sacittAnacittAnvArthAn 'te' kAmabhogAthino gRhsthaadyH| | khata eva parigRhNanti anyena ca parigrAhayanti aparaM ca parigRNhantaM samanujAnata iti // sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'iha khalu' dalin Education International For Personal & Private Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA ityAdi, iha-asin jagati 'santi' vidyante gRhasthAstathAvidhAH zramaNA brAhmaNAzca sArambhAH saparigrahA ityevaM jJAkhA sa bhikSurevama-di vadhArayed-ahamevAtra khalvanArambho'parigrahazca, ye cAmI gRhasthAdayaH sArambhAdiguNayuktAstadetannizrayA-tadAzrayeNa brahmacarya-zrAmaNyamAcariSyAmo'nArambhA aparigrahAH santaH, dharmAdhAradehapratipAlanArthamAhArAdikRte sArambhaparigrahagRhasthanizrayA pravrajyAM karipyAma ityarthaH / nanu ca yadi tannizrayA punarapi vihartavyaM kimarthaM te tyajyanta iti jAtAzaGkaH pRcchati-'kasya hetoH' kena kAraNena ? tadetadgRhasthazramaNabrAhmaNatyajanamabhihitamiti, AcAryo'pi viditAbhiprAya uttaraM dadAti, yathA-'pUrvam' Adau sArambhaparigrahavaM teSAM tathA 'pazcAdapi sarvakAlamapi gRhasthAH sArambhAdidoSaduSTAH zramaNAzca kecana yathA 'pUrva gRhasthabhAve sAra-19 mbhAH saparigrahAstathA 'aparasminnapi' pravrajyArambhakAle tathAvidhA eva ta iti, adhunobhayapadAvyabhicArikhapratipAdanArthamAha| yathA 'aparam' aparasmin pravrajyApratipattikAle tathA 'pUrvamapi' gRhasthabhAvAdAvapIti, yadivA-kasya hetostagRhasthAdyAzra yaNaM kriyate yatinetyAha-yathA 'pUrva pravajyArambhakAle sarvameva bhikSAdikaM gRhasthAyattaM tathA pazcAdapi, ataH kathaM nu nAmAnavadyA | vRttirbhaviSyatItyataH sAdhubhiranArambhaiH sArambhAzrayaNaM vidheyaM / yathA caite gRhasthAdayaH sArambhAH saparigrahAzca tathA pratyakSeNaivopa labhyanta iti darzayitumAha-'aMjU' iti vyaktametadete gRhasthAdayo yadivA-'aJjU' iti praguNena nyAyena svarasapravRttyA sAvadyAnuS|| ThAnebhyo'nuparatAH parigrahArambhAca satsaMyamAnuSThAnena cAnupasthitAH-samyagutthAnamakRtavanto ye'pi kathaJciddharmakaraNAyosthitA | ste'pyuddiSTabhojikhAtsAvadyAnuSThAnaparakhAca gRhasthabhAvAnuSThAnamanativartamAnAH punarapi tAdRzA eva-gRhasthakalpA eveti / / saamprtmu|| pasaMharati-ya ime-gRhasthAdayaste 'dvidhA'pi' sArambhasaparigrahakhAbhyAmubhAbhyAmapi pApAnyupAdadate yadivA rAgadveSAbhyAmubhA For Personal & Private Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ P sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 296 // bhyAmapi yadivA gRhasthapravrajyAparyAyAbhyAmubhAbhyAM pApAni kurvata ityevaM 'saMkhyAya' parijJAya 'dvayorapyantayoH' Arambhapari- 1pauNDarIgrahayo rAgadveSayorvA 'adRzyamAnaH anupalabhyamAno yadivA rAgadveSayoryAvantau-abhAvau tayorAdizyamAno-rAgadveSAbhAvavRttile- kAdhya0 nApadizyamAnaH sannityevaMbhUto 'bhikSuH' bhikSaNazIlo'navadyAhArabhojI satsaMyamAnuSThAne 'rIyeta' pravarteta, etaduktaM bhavati ya ime || paJcamastha jJAtisaMyogA yazcAyaM dhanadhAnyAdikaH parigraho yaccedaM hastapAdAdyavayavayuktaM zarIrakaM yacca tadAyubalavarNAdikaM tatsarvamazAzvatamani-18 sAdhorlotyaM svapnendrajAlasadRzamasAraM, gRhasthazramaNabrAhmaNAzca sArambhAH saparigrahAzca, etatsarvaM parijJAya satsaMyamAnuSThAne bhikSU rIyeteti sthi-1 kanizrA tam // sa punarapyahamadhikRtamevArtha vizeSitataraM sopapattikaM bravImIti-tatra prajJApakApekSayA prAcyAdikAyA dizo'nyatarasyAH samAyAtaH sa bhikSurdvayorapyantayoradRzyamAnatayA satsaMyame rIyamANaH san 'evam anantaroktena prakAreNa jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya ca parijJAtakarmA bhavati / punarapi 'eva'miti parijJAtakarmakhAdyapetakarmA bhavati-apUrvasyAvandhako bhavatItyarthaH, punarevamityabandhakatayA yoganirodhopAyataH pUrvopacitasya karmaNo vizeSeNAntakArako bhavatIti, etacca tIrthakaragaNadharAdibhitijJeyairAkhyAtamiti // kathaM punaH prANAtipAtavirativratAdivyavasthitasya karmApagamo bhavatItyuktaM ?, yatastatpravRttasyAtmaupamyena prANinAM pIDotpadyate, tayA ca karmabandha ityevaM sarva manasyAdhAyAhatattha khalu bhagavatA chajjIvanikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAe jAva tasakAe, se jahANAmae mama // 29 // assAyaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AuhijamANassa vA hammamANassa vA 10yeta tiSTheta pra0 / 2 0kAiyA jAva tasakAiyA pra0 / Breesesecseeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ tajjijjJamANassa vA tADijjamANassa vA pariyAvijamANassa vA kilAmijamANassa vA uddavijamANassa vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, iccevaM jANa save jIvA sa bhUtA save pANA sadhe sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AuhijamANA vA hammamANA vA tajjijjamANA vA tADijamANA vA pariyAvijamANA vA kilAmijamANA vA uddavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM naccA sadhe pANA jAva sattA Na haMtavA Na ajjAveyanvA Na parighetavA Na paritAve vANa uddaveyavA / se bemi je ya atItA je ya paDuppannA je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA sace te evamAikvaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveMti evaM parUveMti - save pANA jAva sattA Na haMtavANa ajjAdar Na parighetavA Na paritAveyavA Na uddaveyavA esa dhamme dhuve NItie sAsae samicca logaM kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAtivAyAto jAva virate pariggahAto No daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakkhAlejA No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNe No taM pariAviejA // se bhikkhU akirie alUsae akohe amANe amAe alohe uvasaMte parinivvuDe No AsaMsaM purato karejA imeNa me didveNa vA sueNa vA maNa vA vinnAeNa vA imeNa vA sucariyatavaniyamabaMbhaceravAseNa imeNa vA jAyAmAyAbuttieNaM dhammeNaM io cue peccA deve siyA kAmabhogANa vasavattI siddhe vA adukkhamasubhe etthavi siyA etthavi No siyA // se bhikkhU sadehiM amucchie rUvehiM amucchie gaMdhehiM amucchie rasehiM amucchie phAsehiM amucchie virae For Personal & Private Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 1 pauNDarIkAdhya0 ahiMsAparibhAvanA sAdhoH // 297 // ecedesercedeseeeeeeeeeeseck kohAo mANAo mAyAo lobhAo pejAo dosAo kalahAo abbhakkhANAo pesunnAo paraparivAyAo arairaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTTie paDivirate se bhikkhU // je ime tasathAvarA pANA bhavaMti te No sayaM samAraMbhai No va'NNehiM samAraMbhAveMti anne samArabhaMtevi na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvahie paDivirate se bhikkhU // je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA te No sayaM parigiNhaMti No anneNaM parigiNhAveMti annaM parigiNhataMpi Na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvahie paDivirate se bhikkhU // jaMpiya imaM saMparAiyaM kammaM kajai, No taM sayaM kareti No aNNANaM kAraveti annapi kareMtaM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo uvasaMte uvaDhie pddivirte||se bhikkhU jANejA asaNaM vA 4 assiM paDiyAe egaM sAhammiyaM samuddissa pANAI bhUtAiM jIvAiM sattAiMsamAraMbha samuddissa kItaM pAmicaM acchijaM aNisaha abhihaDaM AhaThThaddesiyaM taM cetiyaM siyA taM (appaNo puttAINaTThAe jAva AesAe puDho paheNAe sAmAsAe pAyarAsAe saMNihisaMNicao kijai ihaetesiM prANavANaM bhoyaNAe) No sayaM bhuMjai No aNNeNaM bhuMjAveti annaMpi bhuMjataM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo uvasaMte uvahie paDivirate // tattha bhikkhU parakaDaM paraNihitamuggamuppAyaNesaNAsuddhaM satthAIyaM satthapariNAmiyaM avihiMsiyaM esiyaM vesiyaM sAmudANiyaM pattamasaNaM kAraNaTThA pamANajuttaM akkhovaMjaNavaNalevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAvattiyaM bilamiva // 4 // 29 // For Personal & Private Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ pannagabhUteNaM appANeNaM AhAraM AhArejjA annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle // se bhikkhU mAyanne annayaraM disaM aNudisaM vA paDivanne dhamma Aikkhe vibhae kiDe uvaDhiesu vA aNuvaTThiesu vA susmRsamANesu pavedae, saMtiviratiM uvasamaM nivANaM soyaviyaM ajaviyaM maddaviyaM lAghaviyaM aNativAtiyaM savesiM pANANaM savesi bhUtANaM jAva sattANaM aNuvAI kihae dhammaM // se bhikkhU dhammaM kimANe No annassa heuM dhammamAikkhejA, No pANassa heuM dhammamAikkhejA, No vatthassa he dhammamAikkhejjA, No leNassa heuM dhammamAikkhejA, No sayaNassa heuM dhammamAikkhejjA, No annasiM virUvarUvANaM kAmabhogANaM he dhammamAikkhejA, agilAe dhammamAikkhejA, nannattha kammanijarahAe dhammamAikkhejA // iha khalu tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma uTThANeNaM uTThAya vIrA assiM dhamme samuTThiyA je tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma samma uhANeNaM uhAya vIrA assi dhamme samuTTiyA te evaM sabovagatA te evaM sarovaratA te evaM sabovasaMtA te evaM savattAe parinivvuDattibemi // evaM se bhikkhU dhammaTThI dhammaviU NiyAgapaDivaNNe se jaheyaM butiyaM aduvA patte paumavarapoMDarIyaM aduvA apatte paumavarapoMDarIyaM, evaM se bhikkhU pariNNAyakamme pariNNAyasaMge pariNNAyagehavAse uvasaMte samie sahie sayA jae, sevaM vayaNije, taMjahA-samaNeti vA mAhaNeti vA khaMteti vA daMteti vA gutteti vA mutteti vA isIti vA muNIti vA katIti vA viUti vA bhikkhUti vA lUheti vA tIrathIti vA caraNaka For Personal & Private Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge * raNapAraviuttibemi // (sUtraM 15) iti bitiyasuyakkhaMdhassa poMDarIyaM nAma paDhamajjhayaNaM samattaM // 2 zrutaska 'tatre'ti karmabandhaprastAve khalu vAkyAlaGkAre 'bhagavatA utpannajJAnena tIrthakRtA pajIvanikAyA hetulenopanyastAH, tadyathAndhe zIlA- | pRthivIkAyo yAvatrasakAyopIti, teSAM ca pIDyamAnAnAM yathA duHkhamutpadyate tathA svasaMvittisiddhena dRSTAntena darzayitumAhakIyAvRttiH tadyathA nAma mama 'asAtaM' duHkhaM vakSyamANaiH prakArairutpadyate tathA'nyeSAmapIti, tadyathA-daNDenAsthnA muSTinA 'lelunA' loSThena 'kapAlena' karpareNa 'AkoTyamAnasya saMkocyamAnasya hanyamAnasya kazAdibhiH taya'mAnasyAGgulyAdibhiH tADyamAnasya kuddyaa||298|| dAvabhighAtAdinA paritApyamAnasyAmyAdau anyena vA prakAreNa pariklAmyamAnasya tathA 'apadrAvyamAnasya' mAryamANasya yAvallomotkhananamAtramapi hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM ca yanmayi kriyate tatsarvamahaM saMvedayAmItyevaM jAnIhi, tathA sarve prANA jIvA bhUtAni sattvA ityete ekArthikAH kathazcidbhedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, tatraiteSAM daNDAdinA''kuTyamAnAnAM yAvallomotkhananamAtramapi duHkhaM |pratisaMvedayatAmetacca hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM cotpannaM te sarve'pi prANinaH pratisaMvedayanti-sAkSAdanubhavantIti, evamAtmopamayA pIDya-|| mAnAnAM jantUnAM yato duHkhamutpadyate'taH sarve'pi prANino na hantavyA na vyApAdayitavyA 'nAjJApayitavyA' balAtkAreNa vyA|pAre na prayoktavyAH tathA na parigrAhyA na paritApayitavyA naapdraavyitvyaaH|| so'haM bravImi, etat na khamanISikayA kiMtu sarvatIrthakarAjJayeti darzayati-'je atIe' ityAdi, ye kecana tIrthakRta RSabhAdayo'tItA ye ca videheSu vartamAnAH sImandharAdayo | ye cAgAminyAmutsarpiNyAM bhaviSyanti padmanAbhAdayaH 'arhantaH' amarAsuranarezvarANAM pUjAhA~ bhagavanta-aizvaryAdiguNakalApopetAH | sarve'pyevaM te vyaktavAcA 'AkhyAnti pratipAdayanti evaM sadevamanujAyAM parpadi bhASante, khata eva, na yathA bauddhAnAM bodhisattvapra 1pauNDarIkAdhya ahiMsAparibhAvanA sAdhoH Seeeeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA no 'aJjana sAvAnApakAsAdyapanayanAtha taM dharma mAnAya kriyA sAvadyA vidyate ityAviyate krodho askhetyA seen992eceaeo200000000000 bhAvAta kuDyAdidezanata iti, evaM prakarSeNa jJApayanti hetUdAharaNAdibhiH, evaM prarUpayanti nAmAdibhiryathA sarve prANA na hantavyA ityAdi, 'eSa dharmaH' prANirakSaNalakSaNaH prAgvyAvarNitasvarUpo 'dhruva:' avazyaMbhAvI 'nityakSAntyAdirUpeNa zAzvata ityevaM ca 'abhisametya kevalajJAnenAvalokya 'loka' caturdazarajjvAtmakaM 'khedajJaiH' tIrthakRdbhiH 'praveditaH kathita ityevaM sarva jJAsA sa bhikSurviditavedyo virataH prANAtipAtAyAvatparigrahAditi, etadeva darzayitumAha-'No daMta' ityAdi, iha pUrvoktamahAvratapA| lanArthamanenottaraguNAH pratipAdyante, tatra aparigraho-niSkiJcanaH san sAdhunoM 'dantaprakSAlanena' kadambAdikASThena dantAn prakSA layet tathA no 'aJjanaM' sauvIrAdikaM vibhUSArthamakSNordadyAt tathA no vamanavirecanAdikAH kriyAH kuryAt tathA no zarIrasya | svIyavastrANAM vA dhRpanaM kuryAt nApi kAsAdyapanayanArtha taM dhUmaM yogavartiniSpAditamApibediti // sAmprataM mUlaguNottaraguNaprastAvamupasaMjighRkSurAha-(granthAgraM 9000)sa mUlottaraguNavyavasthito bhikSurnAsya kriyA-sAvadyA vidyate ityakriyaH, saMvRtAtmakatayAsAMparAyikakarmAbandhaka ityarthaH, kuta evaMbhUtaH yataH prANinAmalUSakaH-ahiMsako'nupamardaka ityarthaH, tathA na vidyate krodho asyetyakrodhaH, evamamAno'mAyo'lobhaH kaSAyopazamAccopazAntaH-zItIbhUtastadupazamAca parinirvRta iva parinirvRtaH evaM tAvadaihikebhyaH kAmabhogebhyo virataH pAralaukikebhyo'pi virata iti darzayati-'no AsaMsaM' ityAdi, 'no' naivAzaMsAM puraskRtya mamAnena viziSTatapasA janmAntare kAmabhogAvAptirbhaviSyatItyevaMbhUtAmAzaMsAM na puraskuryAditi, etadeva darzayitumAha-'imeNa meM' ityAdi,19 asinneva janmanyamunA viziSTatapazcaraNaphalena dRSTenAmoSadhyAdinA tathA pAralaukikena ca zrutenAkadhammillabrahmadattAdInAM | viziSTatapazcaraNaphalena, tathA 'maeNa vatti 'mana jJAne' jAtisaraNAdinA jJAnena, tathA''cAryAdeH sakAzAdvijJAtena-avagatena Restaeeseeeeeeeeeeeeeeeeeee yo'lobhaH kaSAyAH yataH prANinAmalUSakaH-AhaMsA kiyA sAvadyA vidyate ityAzita mUlaguNottaraguNaprastAva-8 For Personal & Private Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaziSTaM bhaviSyatItyevaM nAzaMsAM vidadhyA janmAntare khAmahaM devaH, tatrasthasya ca na kAla ityevamAzaMsAM na sUtrakRtAGge || mamApi viziSTaM bhaviSyatItyevaM nAzaMsAM vidadhyAt, tathA'munA sucaritataponiyamabrahmacaryavAsena tathA'munA vA yAtrAmAtrAvRttinA1pauNDarI2 zrutaska- dharmeNAnuSThitena 'itaH' asAdbhavAcyutasya 'pretya' janmAntare svAmahaM devaH, tatrasthasya ca me vazavartinaH kAmabhogA bhaveyuH azeSa- kAdhya0 ndhe zIlA karmaviyuto vA siddho'duHkhaH (azubhaH) zubhAzubhakarmaprakRtyapekSayetyevaMbhUto'haM syAmAgAmini kAla ityevamAzaMsAM na vidadhyAditi, ahiMsApakIyAvRttiH yadivA viziSTatapazcaraNAdinA''gAmini kAle mamANimAlaghimetyAdikA'STaprakArA siddhirbhaviSyatItyanayA ca siddhyA siddho'ha-2 ribhAvanA // 299 // maduHkho'zubho madhyastha ityevaMrUpAmAzaMsAM na kuryAt / tadakaraNe ca kAraNamAha-etthavi' ityAdi, 'atrApi viziSTatapazcaraNe sAdhoH K satyapi kutazcinimittAduSpraNidhAnasadbhAve sati kadAcitsiddhiH syAtkadAcicca naivAzeSakarmakSayalakSaNA siddhiH syAt , tathA coktam-"je jattiyA u heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe" ityAdi / yadivA'trApyaNimAdyaSTaguNakAraNe tapazcaraNAdau siddhiH 4 syAtkadAcica na syAt-tadviparyayo'pi vA syAditi, evaM vyavasthite prekSApUrvakAriNAM kathamAzaMsA kartuM yujyate iti, siddhi-18 vASTaprakAreyaM-aNimA 1 laghimA 2 mahimA 3 prAptiH 4 prAkAmyaM 5 IzakhaM 6 pazikhaM 7 yatrakArAMvasAyikhamiti 8, tadevamai-18 hikArthamAmuSmikAtha kIrtivarNazlokAdyartha ca tapo na vidheyamiti sthitam // sAmpratamanukUlapratikUleSu zabdAdiSu viSayeSu rAgadvepAbhAvaM darzayitumAha-sa bhikSuH sarvAzaMsArahito veNuvINAdiSu zabdeSu 'amUJchitaH' agRddho'nadhyupapannaH, tathA rAsabhAdizabdeSu ra karkazeSu adviSTaH, evaM rUparasagandhasparzeSvapi vAcyamiti / punarapi sAmAnyena krodhAdyupazamaM darzayitumAha-virae kohAo // 229 // ityAdi, krodhamAnamAyAlobhebhyo virata ityAdi sugama yAvaditi 'se mahayA AyANAo uvasaMte uvaTTie paDivirae 1 icchA'namighAtaH / 2 sthAvareSvapyAjJAkAritvaM / 3 bhUmAvapyunmajananimajane / 4 satyasaMkalpatA / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ // se bhikkhutti, sa bhikSurbhavati yo mahataH karmopAdAnAdupazAntaH satsaMyame vopasthitaH sarvapApebhyazca virataH prativirata iti // etadeva ca mahataH karmopAdAnAdviramaNaM sAkSAddarzayitumAha-'je ime' ityAdi, ye kecana trasAH sthAvarAzca prANino bhavanti, tAn sarvAnapi 'no' naiva svayaM satsAdhavaH samArabhante prANyupamardakamArambhaM nArambhanta itiyAvat , tathA nAnyaiH samArambhayante na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnata ityevaM mahataH karmopAdAnAdupazAntaH prativirato bhikSurbhavatIti // sAmprataM kAmabhoganivR18 timadhikRtyAha-'je ime' ityAdi, ye kecanAmI kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAH, te ca sacittA acittA vA bhaveyuH, | tAMzca na khato gRhIyAnApyanyena grAhayet nApyaparaM gRhNantaM samanujAnIyAdityevaM karmopAdAnAdvirato bhikSurbhavatIti // sAmprataM | sAmAnyataH sAmparAyikakarmopAdAnaniSedhamadhikRtyAha-yadapIdaM saMparyeti tAsu tAsu gatiSvanena karmaNeti sAMparAyika, tacca tatpra-18 | dveSanihnavamAtsaryAntarAyAzAtanopaghAtairvadhyate, tatkarma tatkAraNaM vA na kRtakAritAnumatibhiH karoti sa bhikSurabhidhIyata iti // | sAmprataM bhikSAvizuddhimadhikRtyAha-'se bhikkhU' ityAdi sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAt 'assiM paDiyAetti | 'etatpratijJayA' AhAradAnapratijJayA yadivA 'asminparyAye' sAdhuparyAye vyavasthitamekaM sAdhu sAdharmikaM samuddizya kazcicchrAvakaH | prakRtibhadrako vA sAdhvAhAradAnArtha 'prANinaH' vyaktendriyAn 'bhUtAni' trikAlabhAvIni 'jIvAn' AyuSkadharaNalakSaNAn / 'sattvAn' sadA sattvopetAn 'samArabhya tadupamardakamArambhaM vidhAya 'samuddizya' tatpIDAM samyaguddizya, krItaM krayeNa dravyavi-18|| |nimayena 'pAmicchati udyatakam 'Acchedya' mityanyasAdAcchidya 'anisRSTa'miti pareNAnutsaMkalitam 'abhyAhRta miti sAdhvabhimukhaM grAmAderAnItam 'AhRtya upetya sAdhvartha kRtamuddezikamityevaMbhUtamAhArajAtaM sAdhave dattaM syAt , taccAkAmena tena pari Receaedeseseseeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ devIti / atha punarevaM jAnIyAdityAti yasya cArthAya' yatate vAha dipAkanivartanaM kRta sUtrakRtAle gRhItaM syAt , tadevaM doSaduSTaM ca jJAkhA khayaM na bhuJjIta nApyapareNa bhojayet na ca bhuJjAnamaparaM samanujAnIyAdityevaM duSTAhAradoSA- pauNDarI2 zrutaska-1| nivRtto bhikSurbhavatIti // atha punarevaM jAnIyAdityAdi, tadyathA-vidyate teSAM gRhasthAnAmevaMbhUto vakSyamANaH 'parAkramaH' sAmarthya-13 kAdhya0 ndhe zIlA- | mAhAranivartanaM pratyArambhastena ca yadAhArajAtaM nirvartitaM 'yasya cArthAya' yatkRte tat 'cetita'miti dattaM niSpAditaM 'syAda' ahiMsApakIyAvRttiH bhavet , yatkRte ca taniSpAditaM tatsvanAmagrAhamAha, tadyathA-AtmanaH svanimittamevAhArAdipAkanirvartanaM kRtamiti, tathA putrAdyartha ribhAvanA sAdhoH // 30 // yAvadAdezAya-Adizyate yasinnAgate saMbhrameNa parijanastadAsanadAnAdivyApAre sa AdezaH-prAghUrNakastadartha vA pRthakpraheNArtha viziSTAhAranirvartanaM kriyate, tathA zyAmA-rAtristasyAmazanamAzaH zyAmAzastadartha, prAtarazanaM prAtarAzaH-pratyUSasyeva bhojanaM tadartha | 'sannidhisaMnicayo' viziSTAhArasaMgrahasya saMcayaH kriyate / anena caitatpratipAditaM bhavati-bAlavRddhaglAnAdinimittaM pratyUSAdisamayeSvapi bhikSATanaM kriyate, tasya cAyamabhihitaH saMbhavaH, sa ca 'saMnidhisaMcaya' ihaikeSAM mAnavAnAM bhojanArthaM bhavati, tatra bhikSurudyatavihArI parakRtaparaniSThitamudgamotpAdanaiSaNAzuddhamAhAramAharet , atra ca parakRtaparaniSThite cakhAro bhaGgAH, tadyathA-tasya kRtaM | tasyaiva ca niSThitaM, tasya kRtamanyasya niSThitam , anyasya kRtaM tasyaiva niSThitam, anyasya kRtamanyasya niSThitamityayaM. caturtho bhnggH| | sUtreNopAttaH, ayaM ca zuddho dvitIyazca anyasya niSThitakhAta, tatrAdhAkarmodezikAdaya udgamadoSAH poDaza tathotpAdanAdoSA dhAtrI| ityAdikAH SoDazaiva tathaiSaNAdoSAH zaGkitAdayo daza, evamebhicikhAriMzaddoSa rahitakhAcchuddhaM, tathA zastram-amyAdikaM tenAtItaM // 30 // prAsukIkRtaM 'zastrapariNAmita miti zastreNa khakAyaparakAyAdinA nirjIvIkRtaM varNagandharasAdibhizca pariNamitaM, hiMsAM prAptaM hiM1 Adizabdasya prakArArthatvAd duhitRsnuSAH, yAvacchandazca dhAvyAdyartham / 2 0zanAsanadA0 pra0 / 3 samudAyasya / Deeeeeeeeeeeeeeeeeee ekeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeks For Personal & Private Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ sitaM virUpaM hiMsitaM vihiMsitaM-na samyak nirjIvIkRtamityarthaH, tatpratiSedhAdavihiMsitaM, nirjIvamityarthaH, tadapyeSitam-anveSitaM bhikSAcaryAvidhinA prAptaM, 'vaiSika miti kevalasAdhuveSAvAptaM na punarjAtyAdyAjIvanato nimittAdinA votpAditaM, tadapi 'sAmudAnika' samudAnaM-bhikSAsamUhastatra bhavaM sAmudAnikam , etaduktaM bhavati-madhukaravRttyAvAptaM sarvatra stokaM stokaM gRhItamityarthaH / tathA | prajJasyedaM prAjJaM-gItArthenopAttamazanam-AhArajAtaM, tadapi vedanAvaiyyAvRttyAdike kAraNe sati, tatrApi pramANayuktaM nAtimAtra, pramANa cedam-"adbhumasaNassa sarvajaNassa kujjA davassa do bhAe / vAupaviyAraNahA chabbhAgaM UNayaM kujA // 1 // " iti / etadapi na varNa|balAdyartha kiMtu yAvanmAtreNAhAreNa dehaH kriyAsu pravartate, tatra dRSTAntadvayamAha-tadyathA-akSayopAJjanam-abhyaGgo vraNasya ca lepanaMpralepastadupamayA AhAramAharet , tathA coktam-"abhaMgeNa va sagaDaM Na tarai vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio mattAe~ vihIi taM seve // 1 // " etadeva darzayati-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrAmAtrA yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA pravartate sA tathA tayA-saMyamayAtrAmAtrayA vRttiryasya tattathA, tadapi bilapravezapannagabhUtenAtmanA''hAramAharet , etaduktaM bhavati-yathAhi bilaM pravizan | tUrNa pravizati evaM sAdhunA'pyAhArastatsvAdamanAsvAdayatA zIghraM pravezayitavya iti, yadivA saNevAhAro labdhvA'svAdamabhyavahAryata | iti / tadeva cAhArajAtaM darzayitumAha-'annaM bhaktam 'annakAle' sUtrArthapauruSyuttarakAlaM bhikSAkAle prApte, puraHpazcAtkarmaparihRtaM bhavati yathoktabhikSATanena, grahaNakAlAvAptaM bhaikSaM paribhogakAle bhuJjIta, tathA pAnakaM pAnakAle, nAtivRSito bhuJjIta nA-18 1 arddhamazanasya savyaMjanasya kuryAdravasya dvau bhAgau vAtapravicAraNArtha SaSThaM bhAgamUnaM kuryAt // 1 // 2 abhyaneneva zakaTaM na zaknoti vikRti vinaiva yaH saadhuH| sa | rAgadveSarahito mAtrayA vidhinA tAM seveta // 1 // 0393929999928292000003 For Personal & Private Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 301 // pyatibubhukSitaH pAnakaM pibediti, tathA vastre vastrakAle gRhNIyAd, upabhoga vA kuryAta, tathA 'layanaM' guhAdikamAzrayastasya varSA-18| 1pauNDarIkhavazyamupAdAnam anyadA khaniyamaH, tathA zayyate'sinniti zayanaM-saMstArakaH sa ca zayanakAle, tatrApyagItArthAnAM praharadvayaM kAdhyaya0 nidrAvimokSo gItArthAnAM praharamekamiti // sa bhikSarAhAropadhizayanasvAdhyAyadhyAnAdInAM mAtrAM jAnAtIti tadvidhijJaH san anya-bhikSAvRttiH | tarAM dizamanudizaM vA 'pratipannaH' samAzrito dharmamAkhyApayet pratipAdayeta yadyena vidheyaM tadyathAyogaM vibhajed dharmaphalAni ca | kIteyeda-AvibhAvayeta, tacca dharmakathanaM parahitArthapravRttena sAdhunA samyagupasthiteSu ziSyeSu anupasthiteSu vA kautukAdipravRttaSu |'zuzrUSamANeSu' zrotuM pravRtteSu svaparahitAya 'pravedayedu' AvedayetprakathayeditiyAvata / zrotumupasthiteSu yatkathayettaddarzayitumAha'saMtiviraI' ityAdi zAntiH-upazamaH krodhajayastatpradhAnA prANAtipAtAdibhyo viratiH zAntiviratiH, yadivA zAntiH-aze-| paklezopazamarUpA tassai-tadarthe viratiH zAntiviratistAM kathayet , tathA 'upazamam' indriyanoindriyopazamarUpaM rAgadveSAbhAvajanitaM tathA 'nivRti' nivoNamazeSadvandvoparamarUpaM tathA 'soyaviyaM ti zaucaM tadapi bhAvazIcaM sarvopAdhivizuddhatA vratAmAlinyaM 'ajjavirya'ti Arjavam-amAyikha tathA mArdavaM-mRdabhAvaH sarvatra prazrayavattvaM vinayanamratetiyAvat , tathA 'lAghaviya ti karmaNAM lAghavApAdanaM karmagurovo''tmanaH karmApanayanatoladhvavasthAsaMjananaM.sAmpratamapasaMhAradvAreNa sarvazubhAnuSThAnAnAM mUlakAraNamAha-Ata| patanam-atipAtaH prANyupamardanaM tadvidyate yasyAsAvatipAtikastatpratiSedhAdanatipAtikastaM sarveSAM prANinAM bhUtAnAM yAvatsatvAnoM // 30 // dharmamanuvivicyAnuvicintya vA 'kIrtayet kathayeta , idamuktaM bhavati-sarvaprANinAM rakSAbhUtaM dharma kathayediti / / sAmprataM dharmakIrtanaM yathA nirupadhi mavati tathA darzayitumAha-sa bhikSaH parakRtaparaniSThitAhArabhojI yathAkriyAkAlAnuSThAyI zuzrUSatsu dharma | For Personal & Private Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrtayet nAnnasya hetomamAyamIzvaro dharmakathApravaNo viziSTamAhArajAtaM dAsyatItyetanimittaM na dharmamAcakSIta, tathA pAnavastrala| yanazayananimittaM na dharmamAcakSIta, anyeSAM vA virUparUpANAm uccAvacAnAM kAryANAM kAmabhogAnAM vA nimittaM na dharmamAcakSIta tathA glAnimanupagacchan dharmamAcakSIta, karmanirjarAyAzcAnyatra na dharma kathayeda, aparaprayojananirapekSa eva dharma kathayediti // dharmakathAzravaNaphaladarzanadvAreNopasaMjighRkSurAha-'iha khalu tasse'tyAdi, 'iha' asin jagati khalu vAkyAlaGkAre 'tasya' bhikSoguNavataH 'antike samIpe pUrvoktavizeSaNaviziSTaM dharma zrukhA 'nizamya' avagamya samyagutthAnenotthAya 'vIrAH' kamevidAraNasa| hiSNavo ye caivaMbhUtAste 'evaM pUrvoktavizeSaNaviziSTAnuSThAnatayA sarvasminnapi mokSakAraNe samyagdarzanAdike upa-sAmIpyena gtaaH|| sarvopagatAH, tathaiva sarvebhyaH pApasthAnebhya uparatAH sarvoparatAH tathA ta eva sarvopazAntA jitakaSAyatayA zItalIbhUtAH tathA ta eva sarvAtmatayA-sarvasAmarthyena sadanuSThAne udyama kRtavanto ye caivaMbhUtAste'zeSakarmakSayaM kRkhA pari-samantAnivRtAH parinirvRtAH aze-10 SakarmakSayaM kRtavantaH, iti bravImIti pUrvavat // sAmpratamadhyayanopasaMhArArthamAha-eva miti pUrvoktavizeSaNakalApaviziSTaH sa | bhikSuH punarapi sAmAnyato viziSyate-dharmaH-zrutacAritrAkhyastenArthI dharmArthI, yathAvasthitaM paramArthato dharma sarvopAdhivizuddhaM jAnA-% tIti dharmavit , tathA niyAgaH-saMyamo vimokSo vA kAraNe kAryopacAraM kRkhA taM pratipanno niyAgapratipannaH, sa caivaMbhUtaH paJcamapuruSajAtaH, taM cAzritya tat-yathedaM prAk pradarzitaM tatsarvamuktaM, sa ca prApto vA syAtpadmavarapauNDarIkam-anugrAhyaM puruSavizeSa |cakravartyAdikaM, tatprAptizca paramArthataH kevalajJAnAvAptau satyAM bhavati, sAkSAdyathA'vasthitavastukharUpaparicchitteH, aprApto vA syAt / |matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnairvyastaiH samastairvA samanvitaH, sa caivaMbhUtaH prAgvyAvarNitaguNakalApopeto bhikSuH pari-samantAt jJAta Eeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only MM.jainelibrary.org
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrakatA ||4|krm svarUpato vipAkatastadupAdAnatazca yena sa parijJAtakarmA, tathA parijJAtaH saGga:-saMvandhaH sabAhyAbhyantaro yena sa tathA, pari-18||1pauNDarI2 zrutaska jJAto niHsAratayA gRhavAso yena sa tathA, upazAnta indriyanoindriyopazamAt, tathA samitaH paJcabhiH samitibhiH, tathA sahakAdhyaya0 ndhe zIlA- | hitena vartata iti sahito jJAnAdibhirvA sahitaH-samanvitaH, 'sadA sarvakAlaM 'yataH saMyataH prAgvyAvarNitaniyamakalApopetaH, bhikSovRttiH kIyAvRttiH sa evaMguNakalApAnvita etadvacanIyaH, tadyathA-zrAmyatIti zramaNaH samamanA vA, tathA mA prANino jahi-vyApAdayetyevaM prvRttiH||302|| upadezo yasya sa mAhanaH sa brahmacArI vA brAhmaNaH, kSAntaH sa kSamopeto, dAnta indriyanoindriyadamanena, tathA timabhirguptibhirguptaH, tathA mukta iva muktaH, tathA viziSTatapazcaraNopeto maharSiH, tathA manute jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, tathA kRtamasyAstIti kRtI puNyavAn paramArthapaNDito vA, tathA vidvAn sadvidyopetaH, tathA bhikSurniravadyAhAratayA bhikSaNazIlaH, tathA'ntaprAntAhArakhena rUkSaH, tathA saMsAratIrabhUto mokSastadarthI, tathA caryata iti caraNa-mUlaguNAH kriyata iti karaNam-uttaraguNAsteSAM pAraM-tIraM paryantaga4 manaM tadvettIti caraNakaraNapAraviditi / itizabdaH parisamAptau / bravImIti tIrthakaravacanAdAryaH sudharmakhAmI jambUskhAminamuddizya || 8 evaM bhaNati yathA'haM na khamanISikayA bravImIti // sAmprataM.samastAdhyayanopAttadRSTAntadAAntikayostAtparyArtha gAthAbhirniyukti kRddarzayitumAhauvamA ya puMDarIe tasseva ya uvacaeNa nijuttI / adhigAro puNa bhaNio jiNovadeseNa siddhitti // 158 // // 302 // suramaNuyatiriyaniraovaMge maNuyA pahU carittammi / aviya mahAjaNaneyatti cakkavahimi adhigAro // 159 // aviya hubhAriyakammA niyamA ukkssnirytthitigaamii| te'vi hu jiNovadeseNa teNeva bhaveNa sijhaMti // 160 // For Personal & Private Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalamAlakaddamAlaM bahuvihavalligahaNaM ca pukkhariNiM / jaMghAhi va bAhAhi va nAvAhi va taM duravagAhaM // 161 // paumaM ullaMghettuM oyaramANassa hoi vaavttii| kiM natthi se uvAo jeNullaMgheja avivanno // 12 // vijjA va devakammaM ahavA AgAsiyA viuvnnyaa| paumaM ullaMghettuM na esa iNamo jiNakkhAo // 163 // suddhappaogavijA siddhA u jiNassa jANaNA vijaa| bhaviyajaNapoMDarIyA u jAe siddhigatimuveMti // 164 // iha 'upamA' dRSTAntaH 'pauNDarIkeNa' zvetazatapatreNa kRtaH, tasbehAbhyarhitakhAta, tasyaiva copacayena sarvAvayavaniSpattiryAvadviziSToho pAyenoddharaNaM, dAntikAdhikArastu punaratra bhaNitaH-abhihitazcakravartyAderbhavyasya jinopadezena siddhiriti, tasyaiva pUjyamAnakhAhai| diti / pUjyakhameva darzayitumAha-'suramaNuya' ityAdi, surAdiSu caturgatikeSu jantuSu madhye manujAzcaritrasya-sarvasaMvararUpasya prabhavaH-11 zaktA vartante, na zeSAH surAdayaH, teSvapi manujeSu mahAjananetArazcakravartyAdayo vartante, teSu prabodhiteSu pradhAnAnugAmikhAt itarajanaH supratibodha eva bhavatItyatotra cakravartyAdinA pauNDarIkakalpenAdhikAra iti / punarapyanyathA manujaprAdhAnyaM darzayitumAha'aviya hu' ityAdi, gurukarmANo'pi manujA AsaMkalitanarakAyuSo'pi-narakagamanayogyA api te'pyevaMbhUtAnjinopadezAttenaiva bhavena | samastakarmakSayAt siddhigAmino bhavantIti / tadevaM dRSTAntadAAntikayostAtparyArtha pradarzya dRSTAntabhUtapauNDarIkA'dhArAyAH puSkariNyA duravagAhilaM sUtrAlApakopAttaM niyuktikRddarzayitumAha-'jalamAle' tyAdi, jalamAlAm-atyarthapracurajalAM tathA kardamamAlAm-apratiSThitatalatayA prabhUtatarapaGkAM tathA bahuvidhavalligahanAM ca puSkariNI jaGghAbhyAM vA bAhubhyAM vA nAvA vA dustarAM puSkariNI, | dRSTyeti kriyAdhyAhAraH, kiMcAnyat-'paumaM' ityAdi, tanmadhye padmavarapauNDarIkaM gRhIkhA samuttarato'vazyaM vyApattiH prANAnAM bhaveta, For Personal & Private Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 303 // kiM tatra kacidupAyaH sa nAsti ? yenopAyena gRhIta kamalaH san tAM puSkariNImullaGghayedavipanna iti / tadullaGghanopAyaM darzayitumAha'vidyA ve' tyAdi, vidyA vA kAcitprajJatyAdikA devatAkarma vA'thavA''kAzagamanalabdhirvA kasyacidbhavet tenAsAvavipanno gRhI tapau|NDarIkaH samullaGghayettAM puSkariNIm eSa ca jinairupAyaH samAkhyAta iti / sarvopasaMhArArthamAha - 'suddhappe ' tyAdi, zuddhaprayogavidyA siddhA | jinasyaiva vijJAnarUpA vidyA nAnyasya kasyacidyayA vidyayA tIrthakaradarzitayA bhavyajanapauNDarIkAH siddhimupagacchantIti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadraSTavyA iti // samAptaM pauNDarIkAkhyaM dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayanamiti / [ granthAgram 1030 ] iti zrIsUtrakRtAGge pauNDarIkAkhyamAdyamadhyayanaM samAptam // For Personal & Private Use Only XSXSX 1 pauNDarIkAdhyaya0 bhikSorvRttiH // 303 //
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyakriyAsthAnAkhyAdhyayanasya prArambhaH // vyAkhyAtaM prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane puSkariNIpauNDarIkadRSTAntena tIrthikAH samyaGmokSopAyAbhAvAtkarmaNAM bandhakAH pratipAditAH, satsAdhavazca samyagdarzanAdimokSamArgapravRttavAnmocakAH sadupade4 zadAnato'pareSAmapIti / tadihApi yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnabadhyate yathA ca trayodazena mucyate tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH 4 pratipAdanaM kriyate, anantarasUtreNa cAyaM saMbandhaH, tadyathA-bhikSuNA caraNakaraNavidA karmakSapaNAyodyatena dvAdaza kriyAsthAnAni karmabandhakAraNAni samyak parihartavyAni, tadviparItAni ca mokSasAdhanAni AsevitavyAni, ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-karmaNAM bandho'nena pratipAdyate tadvi-18 mokSazceti / nAmaniSpanne tu nikSepe kriyAsthAnamiti dvipadaM nAma, tatrApi kriyApadanikSepArtha prastAvamAracayaniyuktikRdAhakiriyAo bhaNiyAo kiriyAThANaMti teNa ajjhayaNaM / ahigAro puNa bhaNio baMdhe taha mokkhamagge y||16|| dave kiriejaNayA ya payoguvAyakaraNijjasamudANe / iriyAvahasaMmatte sammAmicchA ya micchatte // 166 // nAma ThavaNA davie khette'ddhA uDDa uvaratI vasahI / saMjamaparagahajohe acalagaNaNa saMdhaNA bhAve // 167 // eatreeeeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 18 samudANiyANiha tao saMmapautte ya bhAvaThANaMmi / kiriyAhiM purisa pAvAie u save parikkhejA // 168 // 2 kriyA2 zrutaska- | tatra kriyanta iti kriyAstAzca karmabandhakAraNalenA''vazyakAntarvartini pratikramaNAdhyayane 'paDikamAmi terasahi kiriyAThANehi || sthAnAdhyandhe zIlA- ti asinsuutrebhihitaaH| yadivA ihaiva kriyAH 'bhaNitA' abhihitAstenedamadhyayanaM kriyAsthAnamityucyate / tacca kriyAsthAnaM kri yakriyAkIyAvRttiH yAvatsveva bhavati nAkriyAvatsu, kriyAvantazca kecidvadhyante kecinmucyante'to'dhyayanArthAdhikAraH punarabhihito bandhe tathA mokSamArge sthAnayo nikSepAH // 304 // ceti / tatra nAmasthApane sugamakhAdanAdRtya dravyAdikAM kriyAM pratipAdayitumAha-tatra dravye dravyaviSaye yA kriyA ejanatA 'eju kampane jIvasAjIvasya vA kampanarUpA calanasvabhAvA sA dravyakriyA, sApi prayogAdvisrasayA vA bhavet , tatrApyupayogapUrvikA vA'nupayogapUrvikA vA akSinimeSamAtrAdikA sA sarvA dravyakriyeti / bhAvakriyA khiMyaM, tadyathA-prayogakriyA upAyakriyA karaNIyakriyA samudAnakriyA IryApathakriyA samyakkhakriyA samyamithyAlakriyA mithyAkhakriyA ceti / tatra prayogakriyA manovAkA-18 | yalakSaNA vidhA, tatra sphuradbhirmanodravyairAtmana u~payogo bhavati, evaM vAkAyayorapi vaktavyaM, tatra zabde niSpAdye vAkkAyayordvayorapyupayogaH, tathA coktam-"giNhaI ya kAieNaM Nisirai taha vAieNa jogeNa" gamanAdikA tu kAyakriyaiva 1, upAyakriyA tu ghaTAdikaM dravyaM yenopAyena kriyate, tadyathA-mRtkhananamardanacakrAropaNadaNDacakrasalilakumbhakAravyApAryAvadbhirupAyaiH kriyate sA sarvopAyakriyA 2, karaNIyakriyA tu yadyena prakAreNa karaNIyaM tattenaiva kriyate nAnyathA, tathAhi-ghaTo mRtpiNDAdikayaiva sAmayyA kriyate na pASANasikatAdikayeti 3, samudAnakriyA tu yatkarma prayogagRhItaM samudAyAvasthaM satprakRtisthityanubhAvapradezarUpatayA 1 AcArAGgavRttiH "patre / 20yaM draSTavyA pra0 / 3 kAyayogayuktasya / 4 prayojanaM vyApAraH / 5 gRhNAti ca kAyikena nissArayati vAcikena yogena / // 304 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ aoa90093erseas0000000000000 yayA vyavasthApyate sA samudAnakriyA, sA ca mithyAdRSTerArabhya sUkSmasaMparAyaM yAvat bhavati 4, IryApathakriyA tUpazAntamohAdAra| bhya sayogikevalinaM yAvaditi 5, samyakkhakriyA tu samyagdarzanayogyAH karmaprakRtIH saptasaptatisaMkhyA yayA badhnAti sA'bhidhIyate / 6, samyamithyAkhakriyA tu tadyogyAH prakRtIzcatuHsaptatisaMkhyA yayA kriyayA badhnAti sAbhidhIyate 7, mithyAkhakriyA tu sarvAH prakRtIviMzatyuttarazatasaMkhyAstIrthakarAhArakazarIratadaGgopAGgatrikarahitA yayA badhnAti sA mithyAkhakriyetyabhidhIyate 8 / sAmprataM | sthAnanikSepArthamAha-iyaM ca gAthA''cAraprathamazrutaskandhe dvitIyAdhyayane lokavijayAkhye 'je guNe se mUlaDhANe' ityatra sthAnazabdasya sUtrasparzikaniyuktyAM prabandhena vyAkhyAteti neha pratanyate / iha punaryayA kriyayA yena ca sthAnenAdhikArastaddarzayitumAhakriyANAM madhye samudAnikA kriyA yA vyAkhyAtA, tasyAzca kaSAyAnugatakhAt bahavo bhedA yatastatastAsAM sAmudAnikAnAM kriyA-118 NAmiha prakaraNe 'tautti adhikAro vyApAraH, samyakprayukte ca bhAvasthAne, tacceha viratirUpaM saMyamasthAnaM prazastabhAvasaMdhanArUpaM ca | gRhyate, samyakprayuktabhAvasthAnagrahaNasAmarthyAdairyApathikI kriyApi gRhyate, sAmudAnikAkriyAgrahaNAcAprazastabhAvasthAnAnyapi gRhI-|| | tAni, Abhizca pUrvoktAbhiH kriyAbhiH pUrvoktAn puruSAn tadvArAyAtAnyAvAdukAMzca parIkSeta sarvAnapIti / yathA caivaM tathA khata eva sUtrakAraH 'taMjahA se egaiyA maNussA bhavaMtI' tyAdinA tathA prAvAdukaparIkSAyAmapi 'NAyao uvagaraNaM ca vippajahAya bhi-18 kkhAyariyAe samuTThiyA' ityAdinA vakSyatIti / gato niyuktyanugamaH, sAmprataM mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccArayitavyaM, |taccedam aorad200000000000000000202020 For Personal & Private Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 305 // suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu kiriyAThANe NAmajjhayaNe paNNatte, tassa NaM ayamaDhe- 42 kriyAiha khalu saMjUheNaM duve ThANe evamAhijjaMti, taMjahA-dhamme ceva adhamme ceva uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva // sthAnAdhyatattha NaM je se paDhamassa ThANassa ahammapakkhassa vibhaMge tassa NaM ayamaDhe paNNatte, iha khalu pAINaM yatrayodavA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege zakriyAkAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvaNNA vege duvaNNA vege surUvA vege durUvA vege||tesiN ca NaM imaM etArUvaM sthAnAni daMDasamAdANaM saMpehAe taMjahA-Neraiesu vA tirikkhajoNiesu vA maNussesu vA devesu vA je yAvanne tahappagArA pANA vinU veyaNaM veyaMti // tesi pi ya NaM imAI terasa kiriyAThANAI bhavaMtItimakkhAyaM, taMjahA-aTThAdaMDe 1 aNahAdaMDe 2 hiMsAdaMDe 3 akamhAdaMDe 4 diTTIvipariyAsiyAdaMDe 5 mosavattie 6 adinAdANavattie 7 ajjhatthavattie 8mANavattie 9mittadosavattie 10 mAyAvattie 11 lobhavattie 12 iriyAvahie 13 // (sUtraM 16) sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataibamAkhyAtam-iha khalu kriyAsthAnaM nAmAdhyayanaM za bhavati, tasya cAyamarthaH-iha khalu 'saMjUheNaM'ti 'sAmAnyena' saMkSepeNa samAsato dve sthAne bhavataH, ya ete kriyAvantaste sarve'pyanayoH sthAnayorevamAkhyAyante, tadyathA-dharme caivAdharme caiva, idamuktaM bhavati-dharmasthAnamadharmasthAnaM ca, yadivA-dharmAdanapetaM dharmya viparItamadhaye, kAraNazuddhyA ca kAryazuddhirbhavatItyAha-upazAntaM yattaddharmasthAnam , anupazAntaM cAdharmasthAnaM, tatropazAnte-upaza-18 SSS992989929899 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ mapradhAne dharmasthAne dharmyasthAne vA kecana mahAsattvAH samAsannottarottarazubhodayA vartante, pare ca tadviparyaste viparyastamatayaH saMsArAbhiSvaGgiNo'dho'dhogatayo vartante / iha ca yadyapyanAdibhavAbhyAsAdindriyAnukUlatayA prAyazaH pUrvamadharmapravRtto bhavati lokaH pazcAtsadupadezayogyAcAryasaMsargAddharmasthAne pravartate tathA'pyabhyarhitakhAtpUrva dharmasthAnamupazamasthAnaM ca pradarzitaM, pazcAttadviparyastamiti // sAmprataM tu yatra prANinAmanupadezataH svarasapravRttyA''dAveva sthAnaM bhavati tadadhikRtyAha-'tattha NaM' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthe 18 Namiti vAkyAlaGkAre yo'sau prathamAnuSTheyatayA prathamasyAdharmapakSasya sthAnasya vividho bhaGgo vibhaGgo-vibhAgo vicArastasyAyamartha || iti / 'iha' asmin jagati prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi 'santi' vidyante eke kecana 'manuSyAH ' puruSAH, te | caivaMbhUtA bhavantItyAha, tadyathA-ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH tadviparItAzcAnAryA eke kecana bhavanti yAva(rUpAH || surUpAzceti / 'teSAM ca' AryAdInAm 'idaM vakSyamANametadrUpaM daNDayatIti daNDaH-pApopAdAnasaMkalpastasya samAdAnaM-grahaNaM | 'saMpehAe'tti saMprekSya, tacca caturgatikAnAmanyatamasya bhavatIti darzayati-'taMjahe tyAdi, tadyathA-nArakAdiSu, ye cAnye tathAprakArAsta davartinaH suvarNadurvarNAdayaH 'prANAH' prANino vidvAMso vedanA-jJAnaM tad 'vedayanti' anubhavanti, yadivA sAtAsAtarUpAM vedanAmanubhavantIti, atra cakhAro bhaGgAH, tadyathA-saMjJino vedanAmanubhavanti vidanti ca 1 siddhAstu vidanti nAnubhava|nti 2 asaMjJino'nubhavanti na punarvidanti 3 ajIvAstu na vidanti nApyanubhavantIti 4, iha punaH prathamatRtIyAbhyAmadhikAro dvitIyacaturthAvavastubhUtAviti, 'teSAM ca nArakatiryamanuSyadevAnAM tathAvidhajJAnavatAm 'imAni vakSyamANalakSaNAni trayodaza | kriyAsthAnAni bhavantItyevamAkhyAtaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti / kAni punastAnIti darzayitumAha-'taMjahe' tyAdi, tadyathetyayamu dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 769 sUtrakRtAGge 18dAharaNavAkyopanyAsArthaH, 'AtmArthAya' svaprayojanakRte daNDo'rthadaNDaH pApopAdAnaM 1, tathA'narthadaNDa iti niSprayojanameva 2 kriyA2 zrutaska-18 sAvadhakriyAnuSThAnamanarthadaNDaH 2, tathA hiMsanaM hiMsA-pANyupamardarUpA tayA saiva vA daNDo hiMsAdaNDaH 3, tathA'kasmAd anupayu- | sthAnAdhyandhe zIlA- tasya daNDokasAddaNDaH, anyasya kriyayA'nyasya vyApAdanamiti 4, tathA dRSTeviparyAso-rajjvAmiva sarpabuddhistayA daNDo dRSTivipa-| ya01athekIyAvRttiH sidaNDaH, tadyathA-leSThukAdibuddhyA zarAdyabhighAtena caTakAdivyApAdanaM 5, tathA mRpAvAdapratyayikA, sa ca sadbhUtanivAsadbhUtA daNDakriyA // 306 // ropaNarUpaH 6, tathA adattasya parakIyasyA''dAnaM-svIkaraNamadattAdAnaM-steyaM tatpratyayiko daNDa iti 7, tathA''tmanyadhyadhyAtma tatra bhava AdhyAtmiko daNDaH, tadyathA-ninimittameva durmanA upahatamanaHsaMkalpo hRdayena dUyamAnazcintAsAgarAvagADhaH saMtiSThate 8, | tathA jAtyAdyaSTamadasthAnopahatamanAH parAvamadarzI tasya mAnapratyayiko daNDo bhavati 9, tathA mitrANAmupatApena doSo mitradoSastatpratyayiko daNDo bhavati 10, tathA mAyA-paravaJcanabuddhistayA daNDo mAyApratyayikaH 11, tathA lobhapratyayiko-lobhanimittodaNDa iti 12, tathA evaM paJcabhiH samitibhiH samitasya tisRbhirguptibhirguptasya sarvatropayuktasryApratyayikaH sAmAnyena-karmabandho bhavati |13, etacca trayodazaM kriyAsthAnamiti // 'yathoddezastathA nirdeza' itikRkhA prathamAkriyAsthAnAdArabhya vyAcikhyAsurAha paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA NAihe vA agAraheuM vA parivAraheuM vA mittaheuM vA NAgaheu vA bhUtaheuM vA jakkhaheuM vA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM 18 // 306 // sayameva Nisiriti aNNeNavi NisirAveti aNNaMpi NisiraMtaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti Ahie // (sUtraM 17) For Personal & Private Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatprathamamupAttaM daNDasamAdAnamarthAya daNDa ityevamAkhyAyate tasyAyamarthaH, tadyathA nAma kazcitpuruSaH, puruSagrahaNamupalakSaNaM | sarvo'pi cAturgatikaH prANI 'Atmanimittam AtmArtha tathA 'jJAtinimittaM svajanAdyartha tathA agAraM-gRhaM tanimittaM tathA 'parivAroM' dAsIkarmakarAdikaH parikaro vA-gRhAdevRttyAdikastannimittaM tathA mitranAgabhUtayakSAdyartha 'taM' tathAbhUtaM khaparopaghAta-19 // || rUpaM daNDaM trasasthAvareSu prANiSu svayameva 'nisRjati' nikSipati, daNDamiva daNDamupari pAtayati, prANyupamardakAriNI kriyAM karo-|| tItyarthaH, tathA'nyenApi kArayati, aparaM daNDaM nisRjantaM samanujAnIte, evaM kRtakAritAnumatibhireva tasyAnAtmajJasya tatpratyayikaM sAvadhakriyopAttaM karma 'AdhIyate saMbadhyate iti / etatprathamaM daNDasamAdAnamarthadaNDapratyayikamityAkhyAtamiti // ahAvare doce daMDasamAdANe aNahAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise je ime tasA pANA bhavaMti te No accAe No ajiNAe No maMsAe No soNiyAe evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe NahAe prahAruNie aTThIe ahimaMjAe No hiMsiMsu metti No hiMsaMti metti No hiMsissaMti metti No puttaposaNAe No pasuposaNayAe No agAraparivUhaNatAe No samaNamAhaNavattaNAheuM No tassa sarIragassa kiMci vippariyAdittA bhavaMti, se haMtA chettA bhettA luMpaittA viluMpaittA uddavaittA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati, aNahAdaMDe // se jahANAmae kei purise je ime thAvarA pANA bhavaMti, taMjahA-ikkaDA i vA kaDiNA i vA jaMtugA i vA paragA i vA mokkhA i vA taNA i vA kusA i vA kucchagA i vA pavagA i vA palAlA ivA, te No puttaposaNAe No pasupasi eeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge NAe No agArapaDihaNayAe No samaNamAhaNaposaNayAe No tassa sarIragassa kiMci vipariyAittA bhavaM. 2 kriyA2 zrutaska- ti, se haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaittA uddavaittA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati, aNaTThA- sthAnAdhyandhe zIlA-18 daMDe // se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA dahaMsi vA udagaMsi vA daviyaMsi vA valayaMsi vA NU- anarthadaNDa: kIyAvRttiH maMsi vA gahaNaMsi vA gahaNaviduggaMsi vA varNasi vA vaNaviduggaMsi vA pavvayaMsi vA pavvayaviduggaMsi vA taNAI Usaviya Usaviya sayameva agaNikAyaM Nisirati aNNeNavi agaNikAyaM NisirAveti aNNaMpi // 307 // agaNikAyaM NisiritaM samaNujANai aNahAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajanti Ahijai, docce daMDasamAdANe aNaTThAdaMDavattietti Ahie // sUtram 18 // tathAparaM dvitIyaM daNDasamAdAnamanarthadaNDapratyayikamityabhidhIyate, tadadhunA vyAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSo ninimittameva || 4 nirvivekatayA prANino hinasti, tadeva darzayitumAha-'je ime' ityAdi, ye kecana 'amI' saMsArAntarvartinaH pratyakSA bastAdayaHprANi nastAMcAsau hiMsannA-zarIraM 'no' naivArcAyai hinasti, tathA'jinaM-carma nApi tadartham, evaM mAMsazoNitahRdayapittavasApicchapu-IST cchavAlabhRGgaviSANanakhasnAyvasthyasthimajjA ityevamAdikaM kAraNamuddizya, naivAhisiSurnApi hiMsanti nApi hiMsayiSyanti mAM madIyaM || // 30 ceti, tathA no 'putrapoSaNAyeti putrAdikaM poSayiSyAmItyetadapi kAraNamuddizya na vyApAdayati, tathA nApi pazUnAM poSaNAya, | tathA'gAraM-gRhaM tasya paribRMhaNam-upacayastadartha vA na hinasti, tathA na zramaNabrAhmaNavartanAhetuM, tathA yattena pAlayitumArabdhaM 790999999990SA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ no tasya zarIrasya kimapi paritrANAya 'tat prANavyaparopaNaM bhavati, ityevamAdikaM kAraNamanapekSyavAsau krIDayA tacchIlatayA vya|sanena vA prANinAM hantA bhavati daNDAdibhiH tathA chettA bhavati karNanAsikAvikartanataH tathA bhettA zUlAdinA tathA lumpayitA | anyatarAGgAvayavavikartanataH tathA vilumpayitA ajhyutpATanacarmavikatanakarapAdAdicchedanataH paramAdhArmikavatprANinAM nirnimittameva | nAnAvidhopAyaiH pIDotpAdako bhavati tathA jIvitAdapyapadrAvayitA bhavati, sa ca sadvivekamujjhikhA''tmAnaM vA parityajya bAlava-18 hAla:-ajJo'samIkSitakAritayA janmAntarAnubandhino vairathAbhAgI bhavati, tadevaM nirnimittameva paJcendriyaprANipIDanato yathA'na-18 rthadaNDo bhavati tathA pratipAditam , adhunA sthAvarAnadhikRtyocyate-'se jahe tyAdi, yathA kazcitpuruSo nirvivekaH pathi gacchan / vRkSAdeH pallavAdikaM daNDAdinA pradhvaMsayan phalanirapekSastacchIlatayA vrajati, etadeva darzayati-je ime' ityAdi, ye kecana 'amI' pratyakSAH sthAvarA vanaspatikAyAH prANino bhavanti, tadyathA-ikkaDAdayo vanaspativizeSA uttAnArthAstadiheyamikaDA mamA-1 nayA prayojanamityevamabhisaMdhAya na chinatti, kevalaM tatpatrapuSpaphalAdinirapekSastacchIlatayA chinattItyetatsarvatrAnuyojanIyamiti, tathA| na putrapoSaNAya no pazupoSaNAya nAgArapratibRMhaNAya na zramaNabrAhmaNavRttaye nApi zarIrasya kizcitparitrANaM bhaviSyatIti, kevalameva| mevAsau vanaspati hantA chettetyAdi yAvajanmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, ayaM vnsptyaashryo'nrthdnnddo'bhihitH|| sAmpratamaNyAzritamAha-'se jahe'tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH sadasadvivekavikalatayA kacchAdikeSu dazasu sthAneSu vanadurgaparya-19 nteSu tRNAni-kuzapuSpakAdIni paunaHpunyenordhvAdhaHsthAni kRkhA 'agnikArya hutabhujaM 'nisRjati' prakSipatyanyena vA'gnikArya bahusattvApakAriNaM davArtha 'nisarjayati' prakSepayatyanyaM ca nisRjantaM samanujAnIte / tadevaM yogatrikeNa kRtakAritAnumatibhistasya For Personal & Private Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge yatkiJcanakAriNaH 'tatpratyayika davadAnanimittaM 'sAvadhaM karma mahApAtakamAkhyAtam , etacca dvitIyamanarthadaNDasamAdAnamAkhyA- 2 kriyA2 zrutaska- tamiti // tRtIyamadhunA vyAcikhyAsurAha sthAnAdhya. ndhe zIlA- ahAvare tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise mamaM vA mamiM vA annaM hiMsAdaNDa kIyAvRttiH vA anniM vA hiMsiMsu vA hiMsai vA hiMsissai vA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM sayameva Nisirati annnne||308|| Navi NisirAveti annapi NisiraMtaM samaNujANai hiMsAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahie // sUtram 19 // athAparaM tRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAyate, tadyathAnAma kazcit 'puruSaH puruSakAraM vahan khato maraNabhIrutayA 4 vA mAmayaM ghAtayiSyatItyevaM makhA kaMsavadevakIsutAn bhAvato jaghAna madIyaM vA pitaramanyaM vA mAmakaM-mamIkAropetaM parazurAmava || kArtavIrya jaghAnAnyaM vA kaJcanAya sarpasiMhAdiApAdayiSyatIti makhA sAdikaM vyApAdayati anyadIyasya vA kasyaciddhiraNyapa-18|| 18| zvAderayamupadravakArItikRkhA tatra daNDaM nisRjati, tadevamayaM mAM madIyamanyadIyaM vA hiMsitavAn hinasti hiMsiSyatItyevaM saMbhAvite || se sthAvare vA 'taM daNDaM' prANavyaparopaNalakSaNaM khayameva nisRjati anyena nisarjayati nisRjantaM vA'nyaM samanujAnIte / itye-12||30|| tattRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAtamiti // ahAvare cautthe daMDasamAdANe akasmAt daNDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA jAva vaNaviduggaMsi vA miyavattie miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee miyattikAuM annaya 0002902929892002020per Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ rassa miyassa vahAe usuM AyAmettA NaM NisirejjA, sa miyaM vahissAmittikaTTha tittiraM vA vagaM vA caDagaM vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviM vA kaviMjalaM vA vidhittA bhavai, iha khalu se annassa aTThAe aNNaM phusati akamhAdaMDe // se jahANAmae kei purise sAlINi vA vIhINi vA koddavANi vA kaMgUNi vA paragANi vA rAlANi vA NilijamANe annayarassa taNassa vahAe satthaM NisirejA, se sAmagaM taNagaM kumudugaM vIhIUsiyaM kalesuyaM taNaM chiMdissAmittikaTTha sAliM vA vIhiM vA koddavaM vA kaMguM vA paragaM vA rAlayaM vA chidittA bhavai, iti khalu se annassa aTTAe annaM phusati akamhAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaM Ahijai, cautthe daMDasamAdANe akamhAdaMDavattie Ahie // sUtram 20 // athAparaM caturthaM daNDasamAdAnamakamAddaNDapratyayikamAkhyAyate, iha cAkamAdityayaM zabdo magadhadeze sarveNApyAgopAlAGganAdinA 8 | saMskRta evoccAryata iti tadihApi tathAbhUta evoccarita iti / tadyathA nAma kazcitpuruSo lubdhakAdikaH kacche vA yAvadvanadurge vA galA mRgaiH-hariNairATavyapazubhivRttiH-varttanaM yasya sa mRgavRttikaH, sa caivaMbhUto mRgeSu saMkalpo yasyAsau mRgasaMkalpaH, etadeva darzayati-mRgeSu praNidhAnam-antaHkaraNavRttiryasya sa mRgapraNidhAnaH-ka mRgAndrakSyAmItyetadadhyavasAyI san mRgavadhArtha kacchA| diSu gantA bhavati, tatra ca gataH san dRSTvA mRgAnete mRgA ityevaM kulA teSAM madhye'nyatarasya mRgasa vadhArtham 'ipuM' zaraM 'AyAmetta'tti AyAmena samAkRSya mRgamuddizya nisRjati, sa caivaM saMkalpo bhavati-yathA'haM mRgaM haniSyAmIti iSu kSiptavAn , sa ca tene-8 puNA tittirAdikaM pakSivizeSa vyApAdayitA bhavati, tadevaM khalvasAvanyasyArthAya nikSipto daNDo yadAnyaM 'spRzati' ghAtayatti ti tadihAnimakalAdaNDapratyAbhAdANe amhIe annaM kusamAhi vA kohavarajA, se sAmA kaMgaNi For Personal & Private Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2kriyAsthAnAdhya0 akasmASTivipayA sadaNDau sUtrakRtAGge so'kasmAddaNDa ityucyate // adhunA vanaspatimuddizyAkamAddaNDamAha-'se jahe tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH kRSIvalA- 2zrutaska-15 | diH zAlyAdeH-dhAnyajAtasya 'zyAmAdikaM tRNajAtamapanayan dhAnyazuddhiM kurvANaH sannanyatarasya tRNajAtasthApanayanArtha 'zastraM ndhe zIlA-1|dAtrAdikaM nisRjeta, sa ca zyAmAdikaM tRNaM chetsyAmItikRkhA'kassAcchAliM vA yAvat rAlakaM vA chinyAdrakSaNIyasyaivAsAvakamAkIyAvRttiH cchettA bhavati, ityevamanyasyArthAya-anyakRte'nyaM vA 'spRzati' chinatti, yadivA 'spRzatI' tyanenApi paritApaM karotIti drsh||309|| yati, tadevaM khalu 'tasya' tatkartuH 'tatpratyayikam akasmAddaNDanimittaM 'sAvadya' miti pApam 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetaccaturtha | daNDasamAdAnamakamAddaNDapratyayikamAkhyAtamiti // ahAvare paMcame daMDasamAdANe diDivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purisa mAIhiMvA piIhiM vA bhAIhiM vA bhagiNIhiM vA bhajAhiM vA puttehiM vA dhUtAhiM vA suNhAhiM vA saddhiM saMvasamANe mittaM amittameva mannamANe mitte hayaputve bhavai diTThivipariyAsiyAdaMDe // se jahANAmae kei purise gAmaghAyaMsi vA NagaraghAyaMsi vA kheDa0 kabbaDa0 maDaMbaghAyaMsi vA doNamuhadghAyaMsi vA paTTaNaghAyaMsi vA AsamaghAyaMsi vA sannivesaghAyaMsi vA niggamaghAyaMsi vA rAyahANighAyaMsi vA ateNaM teNamiti mannamANe ateNe hayaputve bhavai didvivipariyAsiyAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, paMcame daMDasamAdANe dihivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahie // sUtram 21 // athAparaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsadaNDapratyayikamityAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH-cArabhaTTAdiko mAtRpitRbhrA // 309 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRbhaginIbhAryAputraduhitasnuSAdibhiH sArdhaM (saM)vasan tiSThan jJAtipAlanakRte mitrameva dRSTiviparyAsAdamitro'yamityevaM manyamAno | 'hanyAt' vyApAdayet tena ca dRSTiviparyAsavatA mitrameva hatapUrva bhavatIti ato dRSTiviparyAsadaNDo'yam // punarapyanyathA | tamevAha-'se jahe' tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH puruSakAramudvahan grAmaghAtAdike vibhrame bhrAntacetA dRSTiviparyAsAdacaurameva cauro'yamityevaM manyamAno vyApAdayet, tadevaM 'tena' bhrAntamanasA vibhramAkulenAcaura eva hatapUrvo bhavati, so'yaM dRSTiviparyAsadaNDaH, tadevaM khalu 'tasya dRSTiviparyAsavat tatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate / tadevaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsapratyayikamAkhyAtamiti // ahAvare chaThe kiriyahANe mosAvattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA NAihe vA agAraheuM vA parivAraheuM vA sayameva musaM vayati aNNeNavi musaM vAei musaM vayaMtaMpi aNNaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, chaThe kiriyaTThANe mosAvattietti Ahie // sUtram 22 // athAparaM SaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAyate, tatra ca pUrvoktAnAM paJcAnAM kriyAsthAnAnAM satyapi kriyAsthAnale praayshH|| | paropaghAto bhavatItikRkhA daNDasamAdAnasaMjJA kRtA, SaSThAdiSu ca bAhulyena na paravyApAdanaM bhavatItyataH kriyAsthAnamityeSA saMjJocyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH svapakSAvezAdAgrahAdAtmanimittaM yAvatparivAranimittaM vA sadbhUtArthanihnavarUpamasadbhUtodbhAvanakha-1 || bhAvaM vA svayameva mRSAvAdaM vadati, tadyathA-nAhaM madIyo vA kazciccauraH, sa ca cauramapi sadbhUtamapyarthamapalapati, tathA 18| paramacauraM cauramiti vadati, tathA'nyena mRpAvAdaM bhANayati, tathA'nyAMzca mRSAvAdaM vadataH samanujAnIte / tadevaM khalu tasya eseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeese eeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 310 // eceseseeeeeeeeeeee yogatrikakaraNatrikeNa mRSAvAdaM vadatastatpratyayika sAvadyaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetatpaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyAyakamAkhyAtamiti // sthAnAdhya0 ahAvare sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise AyaheDaM vA mRSAvAdAjAva parivAraheuM vA sayameva adinnaM Adiyai anneNavi adignaM AdiyAveti adinnaM AdiyaMtaM annaM dhyAtmika daNDA samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti Ahie // sUtram 23 // athAparaM saptamaM kriyAsthAnamadattAdAnapratyayikamAkhyAyate, etadapi prAgvanneyaM, tadyathA nAma kazcitpuruSa AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM paradravyamadattameva gRhNIyAdaparaM ca grAhayegRhantamapyaparaM samanujAnIyAdityevaM tasyAdattAdAnapratyayikaM karma saMbadhyate / / 4|| iti saptamaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // ahAvare aTThame kiriyaTThANe ajjhatthavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise Natthi NaM kei kiMci visaMvAdeti sayameva hINe dINe duDhe dummaNe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgarasaMpaviDhe karatalapalhatthamuhe adRjjhANovagae bhUmigayadihie jhiyAi, tassa NaM ajjhatthayA AsaMsaiyA cattAri ThANA eva- // 310 // mAhijjai (jaMti), taM0-kohe mANe mAyA lohe, ajjhatthameva kohamANamAyAlohe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, aTThame kiriyahANe ajjhasthavattietti Ahie // sUtram 24 // eseeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ athAparamaSTamaM kriyAsthAnamAdhyAtmikamiti-antaHkaraNodbhavamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSazcintotprekSApradhAnaH, tasya ca nAsti kazcidvisaMvAdayitA-na tasya kazcidvisaMvAdena paribhAvena vA'sadbhUtodbhAvanena vA cittaduHkhamutpAdayati, tathApyasau svayameva varNApasadavaddIno durgatavaddhIno duzcittatayA duSTo durmanAstathopahato'svasthatayA manaHsaMkalpo yasya sa tathA, tathA cintaiva zoka iti vA (sa eva) sAgaraH cintAzokasAgarazcintApradhAno vAzokazcintAzokaH sa eva sAgaraH tatra praviSTaH cintAzokasAgarapraviSTaH / tathA bhUtazca yadavastho bhavati taddarzayati-karatale paryastaM mukhaM yasya sa tathA'harnizaM bhavati, tathA''rtadhyAnopagato'pagatasadvivekatayA dharmadhyAnAdravatI ninimittameva dvandvopahatavaddhyAyati / tasyaivaM cintAzokasAgarAvagADhasya sata AdhyAtmikAni-antaHkaraNodbhavAni manaHsaMzritAnyasaMzayitAni vA-niHsaMzayAni cakhAri vakSyamANAni sthAnAni bhavanti, tAni caivamAkhyAyante, tadyathA-krodhasthAnaM |mAnasthAnaM mAyAsthAnaM lobhasthAnamiti / te cAvazyaM krodhamAnamAyAlomA Atmano'dhi bhavantyA(ntItyA)dhyAtmikAH, ebhireva sadbhidRSTaM | mano bhavati / tadevaM tasa durmanasaH krodhamAnamAyAlobhavata evamevopahatamanaHsaMkalpasya 'tatpratyayikam' adhyAtmanimittaM sAvA karma 'AdhIyate' saMbadhyate / tadevamaSTamametakriyAsthAnamAdhyAtmikAyamAkhyAtamiti // ahAvare Navame kiriyaTThANe mANavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise jAtimaeNa vA kulamaeNa vA balamaeNa vA rUvamaeNa vA tavamaeNa vA suyamaeNa vA lAbhamaeNa vA issariyamaeNa vA pannAmaeNa vA annatareNa vA mayaTThANeNaM matte samANe paraM hIleti nideti khiMsati garahati paribhavai avamaNNeti, ittarie ayaM, ahamaMsi puNa visiTThajAikulabalAiguNovavee, evaM appANaM samukkasse, dehacue kammabi teeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge tie avase payAi, taMjahA-gambhAo ganbhaM 4 jammAo jammaM mArAo mAraM NaragAo NaragaM caMDe thaddhe 2 kriyA2 zrutaska- cavale mANiyAvi bhavai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, Navame kiriyAThANe mANavatti- sthAnA0 ndhe zIlA- etti Ahie // sUtram 25 // mAnadaNDa: kIyAvRttiH athAparaM navamaM kriyAsthAnaM mAnapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSo jAtyAdiguNopetaH san jaatikulblruuptpHshru||31|| 18 talAbhaizvaryaprajJAmadAkhyairaSTaMbhirmadasthAnairanyatareNa vA macaH paramavamabuddhyA hIlayati tathA nindati jugupsate garhati paribhavati, etAni | caikArthikAni kathaJcidbhedaM votprekSya vyAkhyeyAnIti / yathA paribhavati tathA darzayati-itaro'yaM jaghanyo hInajAtikaH tathA mattaH kulabalarUpAdibhirdUramapabhraSTaH sarvajanAvagIto'yamiti / ahaM punarviziSTajAtikulabalAdiguNopetaH, evamAtmAnaM samutkarSayediti / 18 sAmprataM mAnotkarSavipAkamAha-'dehacue' ityAdi, tadevaM jAtyAdimadonmattaH sannihaiva loke garhito bhavati, atra ca jAtyAdipadada yAdisaMyogA draSTavyAH, te caivaM bhavanti-jAtimadaH kasyacinna kulamadaH, aparasya kulamado na jAtimadaH, parasyobhayam , aparaspAnu-10 bhayamityevaM padatrayeNASTau caturbhiH poDazetyAdi yAvadaSTabhiH padaiH SaTpaMcAzadadhikaM zatadvayamiti, sarvatra madAbhAvarUpazcaramabhaGgaH zuddha | iti / paraloke'pi ca mAnI duHkhabhAgbhavatItyanena pradazyate-svAyuSaH kSaye dehAcyuto bhavAntaraM gacchan zubhAzubhakamadvitIyaH karma-% | // 311 // 1lAbhaizvaryaikyAt yogazAstre 'jAtilAbhe'tyatra na prajJAmadaH pRthak prazamaratau ca jAtikulelyAdau naizvaryamada iti prasiddhayanurodhenAnyatarAvivakSaNAdvASTabhiriti / 2.yitumAha pra. / 3 paJcamyantasyAsmado rUpam / 4 atyantaM, 5 vakSyamANaH tadevamityAditaH zuddha iti paryantaH pATho'tratya AbhAti / paraloke'pIti vAkyaM ca // bhvtiitysyaane| caturbhiH SoDazedaH kasyacinna kulamattaH sannihaiva loke For Personal & Private Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ eocoeoeoeoeoeoeoeceoeoeoeoeoeoea | parAyattakhAdavazaH-paratatraH prayAti, tadyathA-goMdgarbha paJcendriyApekSaM tathA garbhAdagarbha vikalendriyepUtpadyamAnaH punaragarbhAdgarbhamevama-13 garbhAdagarbham etacca narakakalpagarbhaduHkhApekSAyAmabhihitam , utpadyamAnaduHkhApekSayA khidamabhidhIyate-janmana ekasAdaparaM janmAMtara brajati, tathA maraNaM mArastasmAnmArAntaraM vrajati, tathA narakadezyAt-zvapAkAdivAsAdratnaprabhAdikaM narakAntaraM brajati, yadivA narakAtsImantakAdikAduddhRtya siMhamatsyAdAvutpadya punarapi tIvrataraM narakAntaraM vrajati / tadevaM naTavadraGgabhUmau saMsAracakravAle strI| napuMsakAdIni bahUnyavasthAntarANyanubhavati / tadevaM mAnI paraparibhave sati caNDo raudro bhavati parasyApakaroti, tadabhAve hyAtmAnaM 4 vyApAdayati / tathA stabdhazcapalo yatkiJcanakArI mAnI san sarvo'pyetadavastho bhavatIti / tadevaM 'tatpratyayika' mAnanimittaM | sAvadha karma 'AdhIyate' saMbadhyate / navamametatkriyAsthAnamAkhyAtamiti // ahAvare dasame kiriyaTThANe mittadosavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise mAIhiM vA pitIhiM vA bhAIhiM vA bhaiNIhiM vA bhajAhiM vA dhUyAhiM vA puttehiM vA suNhAhiM vA saddhiM saMvasamANe tesiM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDaM nivatteti, taMjahA-sIodagaviyaDaMsi vA kArya uccholittA bhavati,usiNodagaviyaDeNa vAkAyaM osiMcittA bhavati,agaNikAeNaM kAyaM uvaDahittA bhavati, jotroNa vA vetteNa vA NetteNa vA tayAi vA [kaNNeNa vA chiyAe vA] layAe vA (annayareNa vA davaraeNa) pAsAI uddAlittA bhavati, daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA kArya AuhittA bhavati, tahappagAre purisajAe saMvasamANe dummaNA bhavati, pavasamANe sumaNA bhavati, tahappagAre purisajAe daMDapAsI daMDagurue NOraoradaeo208900000000000202xy Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 312 // daMDapurakaDe ahie imaMsi logaMsi ahie paraMsi logaMsi saMjalaNe kohaNe piDhimaMsi yAvi bhavati, evaM 2 kriyaa| khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijati, dasame kiriyaTThANe mittadosavattietti Ahie // sUtram 26 // sthAnA0 athAparaM dazamaM kriyAsthAnaM mitradoSapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH prabhukalpo mAtApitRsuhRtvajanAdibhiH sArdha mitradveSaH parivasaMsteSAM ca mAtApitrAdInAmanyatamenAnAbhogatayA yathAkathaMcillaghutame'pyaparAdhe vAcike durvacanAdike tathA kAyike hastapAdAdike saMghaTTanarUpe kRte sati svayameva-AtmanA krodhAdhmAto gurutaraM 'daNDaM' duHkhotpAdakaM 'nivartayati' karoti, tadyathA-zItodake 'vikaTe' prabhUte zIte vA zizirAdau tasya' aparAdhakartuH kAyamadho bolayitA bhavati, tathoSNodakavikaTena 'kArya' zarIra-ISL mapasiJcayitA bhavati, tatra vikaTagrahaNAduSNatelena kAJjikAdinA vA kAyamupatApayitA bhavati, tathA anikAyena ulmukena taptAyasA vA kAyamupadAhayitA bhavati, tathA yotreNa vA vetreNa vA netreNa vA 'tvacA vA' sanAdikayA latayA vA'nyatamena vA davarakeNa tADanataH 'tasya' aparAdhakartuH 'zarIrapAANi uddAlayituM' ti carmANi lumpayituM bhavati, tathA daNDAdinA kAyamupatADayitA bhavatIti / tadevamalpAparAdhinyapi mahAkrodhadaNDavati tathAprakAre puruSajAte ekatra vasati sati tatsahavAsino mAtApitrAdayo durmanasastadaniSTAzaGkayA bhavanti, tasiMzca 'pravasati' dezAntara gacchati gate vA tatsahavAsinaH sumanaso bhavanti / tathAprakArazca puru-18 pajAto'lpe'pyaparAdhe mahAntaM daNDaM kalpayatIti, etadeva darzayitumAha-daNDasya pArzva daNDapArzva tadvidyate yasyAsau daNDapArthI kha-18 |lpatayA stokAparAdhe'pi kupyati daNDaM ca pAtayati / tamapyatigurumiti darzayitumAha-daNDena guruko daNDaguruko yasya ca daNDo | mahAn bhavati asau daNDena gururbhavati, tathA daNDaH puraskRtaH sadA puraskRtadaNDa ityarthaH, sa caivaMbhUtaH khassa pareSAM ca 'asmin / For Personal & Private Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ |loke' asminneva janmani ahitaH prANinAmahitadaNDApAdanAt , tathA paraminnapi janmanyasAvahitaH, tacchIlatayA cAsau yasya kasyacideva yena kenacideva nimittena kSaNe kSaNe saMjvalayatIti saMjvalanaH, sa cAtyantakrodhano vadhabandhachavicchedAdiSu zIghrameva | kriyAsu pravartate, tadabhAve'pyutkaTadveSatayA marmodghaTTanataH pRSThimAMsamapi khAdet tattadasau brUyAt yenAsAvapi paraH saMjvalet jvali| tazcAnyeSAmapakuryAt , tadevaM khalu tasya mahAdaNDapravartayitussaddaNDapratyayika sAvA karmA''dhIyate / tadetaddazamaM kriyAsthAnaM mitradrohapratyayikamAkhyAtamiti / apare punaraSTamaM kriyAsthAnamAtmadoSapratyayikamAcakSate, navamaM tu paradoSapratyayikaM, dazamaM punaH prANattikaM kriyAsthAnamiti // ahAvare ekkArasame kiriyaTThANe mAyAvattietti Ahijjai, je ime bhavaMti-gUDhAyArA tamokasiyA ulugapattalahuyA panvayaguruyA te AyariyAvi saMtA aNAriyAo bhAsAovi paujjaMti, annahAsaMtaM appANaM annahA mannaMti, annaM puTThA annaM vAgaraMti, annaM AikkhiyatvaM annaM AikkhaMti // se jahANAmae kei purise aMtosalle taM sallaM No sayaM Niharati No anneNa NiharAveti No paDividdhaMsei, evameva niNhavei, aviudRmANe aMtoaMto riyai, evameva mAI mAyaM kaTTu No Aloei No paDikkamei No jiMdai No garahai No viuddai No visohei No akaraNAe anbhuTei No ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajai, mAI assi loe pacAyAi mAi paraMsi loe (puNo puNo) pacAyAi niMdai garahai pasaMsai Niccarai Na niyaTTai Nisi For Personal & Private Use Only
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 313 // riyaM daMDa chApati, mAI asamAhaDasuhalesse yAvi bhavai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjaMti Ahijjai, ekkArasame kiriyANe mAyAvattietti Ahie // sUtraM 27 // athAparamekAdazaM kriyAsthAnamAkhyAyate, tadyathA - ye kecanAmI bhavanti puruSAH, kiMviziSTAH ? - gUDha AcAro yeSAM te gUDhAcArAH - galakartakagranthicchedAdayaH, te ca nAnAvidhairupAyairvizrambhamutpAdya pazcAdapakurvanti, pradyotAdera bhayakumArAdivat / te ca mAyAzIlatvenAprakAzacAriNaH, tamasi kaSituM zIlaM yeSAM te tamasikASiNasta eva ca kASikAH, parAvijJAtAH kriyAH kurvantItyarthaH / te ca svaceSTayaivolUkapatravallaghavaH, kauzikapicchavallaghIyAMso'pi parvatavadgurumAtmAnaM manyante, yadivA'kAryapravRtteH parvatavanno stambhayituM zakyante, te cA'ryadezotpannA api santaH zAThyAdAtmapracchAdanArthamapara bhayotpAdanArthaM cAnAryabhASAH prayuJjate, paravyAmohArthaM svamatiparikalpitabhASAbhiraparA viditAbhirbhASante, tathA'nyathAvyavasthitamAtmAnam anyathA - sAdhvAkAreNa manyante vyavasthApayanti ca tathA'nyatpRSTA mAtRsthAnato'nyadAcakSate, yathA''mrAn pRSTAH kedArakAnAcakSate, vAdakAle vA kazcinnAtha (nyAya) vAditayA | vyAkaraNe pravINasta (NaM tarkamArgamavatArayati, yathA vA 'zaradi vAjapeyena yajete' tyasya vAkyasyArthaM pRSTastadarthAnabhijJaH kAlAtipAtArtha zaratkAlaM vyAvarNayati, tathA'nyasmiMzcArthe kathayitavye'nyamevArthamAcakSate / / teSAM ca sarvArthavisaMvAdinAM kapaTaprapaJcacaturANAM vipAkodbhavanA dRSTAntaM darzayitumAha - 'se jahe' tyAdi, tat yathA nAma kacitpuruSaH saMgrAmAdapakrAnto'ntaH - madhye zalyaM - tomarAdikaM yasya so'ntaH zalyaH, sa ca zalya ghaTTanavedanAbhIrutayA tacchalyaM na khato 'nirharati' apanayati - uddharati nApyanyenoddhArayati, nApi tacchalyaM vaidyopadezenauSadhopayogAdibhirupAyaiH 'pratidhvaMsayati' vinAzayati, anyena kenacitpRSTo vA'pRSTo vA For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 mAyApratya yikaM 11 // 313 //
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ tacchalyaM niSprayojanameva 'nihute' apalapati, tena ca zalyenAsAvantarvatinA 'aviumANe tti pIDyamAnaH 'aMto aMtotti zrI madhye madhye pIDyamAno'pi 'rIyate' vrajati, tatkRtAM vedanAmadhisahamAnaH kriyAsu pravartata ityarthaH / sAmprataM dAntikamAha'evamevetyAdi, yathA'sau sazalyo duHkhabhAgbhavati evamevAsau 'mAyI' mAyAzalyavAn yatkRtamakArya tanmAyayA nigRhayan mAyAM kRkhA na tAM mAyAmanyasmai 'Alocayati' kathayati, nApi tasmAt sthAnAtpratikrAmati-na tato nivartate, nApyAtmasAkSika tanmAyAzalyaM nindati, tadyathA-dhi mAM yadahamevaMbhUtamakArya karmodayAttat kRtavAn , tathA nApi parasAkSikaM garhati-AlocanAIsa mIpe gato nApi ca jugupsate, tathA 'no viudRti' nApi tanmAyAkhyaM zalyamakAryakaraNAtmakaM vividham-anekaprakAraM troTayati18 apanayati, yadyasyAparAdhasya prAyazcittaM tattena punastadakaraNatayA (na) nivartayatItyarthaH, nApi tanmayAdikamakArya sevikhA''locanA-18 yAtmAnaM nivedya tadakAryAkaraNatayA'bhyuttiSThate, prAyazcittaM pratipadyApi nodyuktavihArI bhavatItyarthaH, tathA nApi gurvAdibhira-18 bhidhIyamAno'pi 'yathA'ham' akAryanirvahaNayogyaM prAyaH cittaM zodhayatIti prAyazcittaM tapaHkarma viziSTaM cAndrAyaNAdyAtmakaM 'pratipadyate' abhyupagacchati / tadevaM mAyayA satkAryapracchAdako'sinneva loke mAyAvItyevaM sarvakAryeSvevAvizrambhaNakhena 'pratyAyAti' prakhyAti yAti, tathAbhUtazca sarvasyApi avizvAsyo bhavati, tathA coktam-"mAyAzIlaH puruSaH" (yadyapi na karoti kizcidaparAdhaM / sarvasyAvizvAsyo bhavati tthaapyaatmdosshtH|11) ityAdi, tathA'timAyAvikhAdasau parasmin loke janmAntarAvAptau sarvAdhameSu / | yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSu 'paunaHpunyena pratyAyAti' bhUyobhUyasteSvevAraghaTTaghaTIyatranyAyena pratyAgacchatIti / tathA nAnAvidhaiH prapaJcairvazcayikhA paraM nindati jugapsate, tadyathA-ayamajJaH pazukalpo nAnena kimapi prayojanamiti, evaM paraM nindayikhA''tmAnaM prazaM For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 314 // 12 pratyayikaM sAvayaM kamAvatAnAM bhavanti, idaM tu hama bhavaMti, taMjahA- te appa sayati, tadyathA-asAvapi mayA vazcita ityevamAtmaprazaMsayA tuSyati, tathA coktam-"yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyatI"ti / evaM 2 kriyA| cAsau labdhaprasaro'dhikaM nizcayena vA carati tathAvidhAnuSThAyI bhavatIti nizcarati / tatra ca gRddhaH saMstamAnmAtRsthAnAnna nivartate, sthAnAdhya0 tathA'sau mAyAvalepena 'daNDaM' prANyupamardakAriNaM 'nisRjya pAtayikhA pazcAt 'chAdayati' apalapati anyasya vopari prakSipati, sa | lobhakriyA |ca mAyAvI sarvadA vaJcanaparAyaNaH saMstanmanAH sarvAnuSThAneSvapyevaMbhUto bhavati-asamAhRtA-anaGgIkRtA zobhanA lezyA yena sa. | tathA ArtadhyAnopahatatayA'sAvazobhanalezya ityarthaH / tadevamapagatadharmadhyAno'samAhito'zuddhalezyazcApi bhavati / tadevaM khalu tasya 'tatpratyayika' mAyAzalyapratyayika sAvadyaM karmA''dhIyate / tadetadekAdazaM kriyAsthAnaM mAyApratyayika vyAkhyAtaM / / etAni cArtha| daNDAdIni ekAdaza kriyAsthAnAni sAmAnyenAsaMyatAnAM bhavanti, idaM tu dvAdazaM kriyAsthAnaM pAkhaNDikAnuddizyAbhidhIyate ahAvare bArasame kiriyahANe lobhavattietti Ahijjai, je ime bhavaMti, taMjahA-AranniyA AvasahiyA gAmaMtiyA kaNhuIrahassiyA No bahusaMjayA No bahupaDivirayA sabapANabhUtajIvasattehiM te appaNo sacAmosAI evaM viuMjaMti, ahaM Na hatayo anne haMtavA ahaM Na ajAveyavo anne anjAveyavA ahaM Na parighetabo anne parighetavA ahaM Na paritAveyavo anne paritAveyavA ahaM Na uddaveyavo anne uddaveyavA, evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA garahiyA ajjhovavannA jAva vAsAI caupaMcamAiM chahasamAiM appayaro vA // 314 // bhujayaro vA bhuMjittu bhogabhogAiM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu Asuriesu kibbisiesu ThANesu uvavattAro bhavaMti, tato vippamuccamANe bhujjo bhujjo elamUyattAe tamUyattAe jAimUyattAe paJcAyaMti, evaM 89999999999999 For Personal & Private Use Only
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ riyANAI davieNaM samaNa lobhapratyayikamAkhyAyata, ta heSu, tathA apare grAmAta eseseseaeeseseeeeeeeee khalu tassa tappattiyaM sAvajjati Ahijjai, duvAlasame kiriyaTThANe lobhavattietti Ahie // icceyAI duvAlasa kiriyaTThANAI davieNaM samaNeNa vA mAhaNeNa vA samma suparijANiabAI bhavaMti // sUtraM 28 // ekAdazAt kriyAsthAnAdanantaramathAparaM dvAdazaM kriyAsthAnaM lobhapratyayikamAkhyAyate, tadyathA-ya ime vakSyamANA araNye vasantItyAraNyakAH, te ca kandamUlaphalAhArAH santaH kecana vRkSamUle vasanti, kecanAvasatheSu-uTajAkAreSu gRheSu, tathA apare grAmAdi| kamupajIvanto grAmasthAnte-samIpe vasantIti grAmAntikAH, tathA 'kvacit' kArye maNDalapravezAdike rahassaM yeSAM te kacidrAhasikAH, // 4 te ca 'na bahusaMyatA' na sarvasAvadyAnuSThAnebhyo nivRttAH, etaduktaM bhavati-na bAhalyena traseSu daNDasamArambhaM vidadhati, ekendriyopajIvinasvavigAnena tApasAdayo bhavantIti, tathA 'na bahuviratA' na sarveSvapi prANAtipAtaviramaNAdiSu vrateSu vartante, kiMtu || dravyataH katipayavratavartino na bhAvato, manAgapi tatkAraNasya samyagdarzanasyAbhAvAdityabhiprAyaH, ityetdaavibhaavyitumaah| 'sabapANe'tyAdi, te hyAraNyakAdayaH sarvaprANibhUtajIvasattvebhya AtmanA-svataH aviratAH tadupamardakArambhAdaviratA ityarthaH / tathA te pASaNDikA AtmanA-khato bahUni satyA(tya)mRSAbhUtAni vAkyAni 'evaM' vakSyamANanItyA vizeSeNa 'yuJjanti prayuJjanti bruvata ityarthaH, yadivA satyAnyapi tAni prANyupamardakalena mRSAbhUtAni satyA(tya)mRSANi, evaM te prayuJjantIti darzayati tadyathA ahaM brAhmaNakhAddaNDAdibhirna hantavyo'nye tu zUdrakhAddhantavyAH, tathAhi tadvAkyaM-'zUdraM vyApAdya prANAyAma japet , kiMcidvA dadyAt , 4 tathA kSudrasattvAnAmanasthikAnAM zakaTabharamapi vyApAdya brAhmaNaM bhojaye(di)tyAdi, aparaM cAhaM varNottamakhAt nAjJApayitavyo | &'nye tu matto'dhamAH samAjJApayitavyAH, tathA nAhaM paritApayitavyo'nye tu paritApayitavyAH, tathA'haM vetanAdinA karmakaraNAya na For Personal & Private Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOOOOO 12 sUtrakRtAGge grAhyo'nye tu zUdrAgrAhyA iti, kiMbahunoktena ?, nAhamupadrAvayitavyo-jIvitAdaparopayitavyo'nye tu aparopayitavyA iti / tadevaM 12 kriyA2zrutaska- teSAM parapIDopadezanato'timUDhatayA'saMbaddhapralApinAmajJAnAvRtAnAmAtmabharINAM viSamadRSTInAM na prANAtipAtaviratirUpaM vratamasti, sthAnAdhya0 nyU zIlAI asya copalakSaNArdhakhAt mRSAvAdAdattAdAnaviramaNAbhAvo'pyAyojyaH / adhunA khanAdibhavAbhyAsAhustyajakhena prAdhAnyAt streNai lobhakriyA kIyAvRttiH IS vAbrahmAdhikRtyAha-'evameve'tyAdi, 'evameva' pUrvoktenaiva kAraNenAtimUDhakhAdinA paramArthamajAnAnAste tIrthikAH strIpradhAnAH // 315 // kAmAH svIkAmAH yadivA strISu kAmeSu ca-zabdAdiSu mUrchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH, / atra cAtyAdarakhyApanArtha prabhUtapa| ryAyagrahaNam , etacca strISu zabdAdiSu ca pravartanaM prAyaH prANinAM pradhAnaM saMsArakAraNaM, tathA coktam-"mUlameyamahammassa, mahA-8 dosasamussaya' mityAdi, iha ca strIsaGgAsaktasyAvazyaMbhAvinI zabdAdiviSayAsaktirityataH strIkAmagrahaNaM, tatra cA''saktA yAvantaM || kAlamAsate tatsUtreNaiva darzayati-yAvadvarSANi catuSpazcaSaDdazakAni, ayaM ca madhyamakAlo gRhItaH, etAvatkAlopAdAnaM ca sAmi prAyaka, prAyastIrthikA atikrAntabayasa eva pravrajanti, teSAM caitAvAneva kAlaH saMbhAvyate, yadivA madhyagrahaNAttata Urdhvamadhazca gRhyate | iti darzayati-tasAccopAttAdalpataraH prabhUtataro vApi kAlo bhavati / tatra ca te tyakkhApi gRhavAsaM 'bhuktvA bhogabhogAnaM iti strIbhoge sati avazyaM zabdAdayo bhogAH bhogabhogAstAn bhukkhA, te ca kila vayaM prabajitA iti, na ya bhogebhyo vinivRttAH, | yato mithyAdRSTitayAjJAnAndhavAtsamyagviratipariNAma [branthAnaM 9500 ] rahitAH, te caivaMbhUtapariNAmAH svAyuSaH kSaye // 315 // | kAlamAse kAlaM kRkhA vikRSTatapaso'pi santo'nyatareSvAsurikeSu kilviSikeSu sthAneghRtpAdayitAro bhavanti, te ghajJAnatapasA mRtA 1 mUle vyatyayena / 2 mUlametadadharmasya mahAdoSasamucchrayaM / For Personal & Private Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ api kilbiSikeSu sthAneghUtpatsyante, tasAdapi sthAnAdAyuSaH kSavAdvipramucyamAnAH-cyutAH kilviSabahulAstatkarmazeSeNailavanmUkA | elamakAstadbhAvanotpadyante, kilbiSikasthAnAcyutaH samanantarabhave vA mAnuSasamavApya yathailako mUko'vyaktavAna bhavati evamasAvappa vyaktavAk samutpadyata iti / tathA 'tamUyattAe'tti tamaslena-atyantAndhatamasatvena jAtyandhatayA atyantAjJAnAvRtatayA vA tathA 1 jAtimUkalenApagatavAca iha pratyAgacchantIti / tadevaMbhUtaM khalu teSAM tIthikAnAM paramArthataH sAvadyAnuSThAnAdanivRttAnAmAdhAkarmA-10 dipravRttestatprAyogyabhogabhAjAM 'tatpratyayika' lobhapratyayikaM sAvanaM karmAdhIyate / tadetallobhapratyayika dvAdazaM kriyAsthAnamAkhyA-10 tamiti // sAmpratameteSAM dvAdazAnAmapyupasaMhArArthamAha-'itiH' upapradarzane 'etAni' arthadaNDAdIni lobhapratyayikakriyAsthAnaparyavasAnAni dvAdazApi kriyAsthAnAni karmagranthidrAvaNAdravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau draviko muktigamanayogyatayA vA dravyabhUtaH zramaNaH-sAdhuH, tameva vizinaSTi-mA vadhIrityevaM pravRttiryasyAsau mAhanastenaiva etadguNa viziSTenaitAni samyagyathAvasthitavastukharUpanirUpaNato mithyAdarzanAzritAni saMsArakAraNAnItikRtA jJaparijJayA jJAtavyAni pratyAkhyAnaparizayA parihartavyAni bhavantIti // ahAvare terasame kiriyahANe iriyAvahietti Ahijjai, iha khallu asatAe saMvuDassa aNagArassa iriyAsamiyassa bhAsAsamiyassa esaNAsamiyassa AyANabhaMDamattaNikvevaNAsamiyassa uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyassa maNasamiyassa payasamiyassa kAyasamiyassa maNaguttassa vayagussassa kAyaguttassa gutiMdiyassa guttabaMbhayArissa Au gacchamANassa AuttaM ciTThamANassa AutsaM NisIdhamANassa AusaM tuyahamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 316 // yapuMchaNaM giNhamANassa vA NikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhaNivAyamavi asthi vimAyA suhamA ki 2 kriyAriyA IriyAvahiyA nAma kajai, sA paDhamasamae baddhA puTThA bitIyasamae veiyA taiyasamae NijiNNA sA IN sthAnAdhya0 baddhA puTThA udIriyA veiyA NijiNNA seyakAle akamme yAvi bhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaM 13 Iyopati Ahijjai, terasame kiriyahANe IriyAvahietti Ahijai // se bemi je ya atItA je ya paDupannA je |thikakriyA ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA satve te eyAI ceva terasa kiriyahANAiMbhAsiMsu vA bhAseMti vA bhAsissaMti vA pannaviMsu vA pannaviMti vA pannavissaMti vA, evaM ceva terasamaM kiriyaTThANaM seviMsu vA sevaMti vA sevissaMti vA // sUtraM 29 // athAparaM trayodazaM kriyAsthAnamIryApathika nAmAkhyAyate, IraNamIryA tasyAstayA vA panthA IryApathastatra bhavamIryAparthikam , etacca zabdavyutpattinimittaM, pravRttinimittaM khidaM sarvatropayuktasyAkaSAyasya samIkSitamanovAkAyakriyasya yA kriyA tayA yatkame |S | tadIyopathika, seva vA kriyA IryApathiketyucyate / sA kasya bhavati ? kiMbhatA vA? kIdRkarmaphalA vA ? ityetaddazayitumAha'iha khalu' ityAdi, 'iha' jagati pravacane saMyame vA vartamAnasya khaluzabdo'vadhAraNe'laGkAre vA Atmano bhAva AtmakhaM tadathemAtmakhArtha saMvRtasya manovAkAyaiH, paramArthata evaMbhUtasyaivAtmabhAvo'parasya basaMvRtasyAtmatvameva nAsti, sadbhUtAtmakAyaryAkaraNAt , tdev-18|||316|| . 10pathaH sa vidyate yasya sAdhorapramattasya tadIryA ( sa I-pathikaH tasyedamIryA0 ) pra0 pravRttyapekSayA sAdhvetat / eseaeoeaeeeeeeeeeeeecti Jain Education Interational For Personal & Private Use Only wwwbar og
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtmArtha saMvRtasyAnagArasyApathikAdibhiH paJcabhiH samitibhirmanovAkAyaiH samitasya tathA tisRbhirguptibhirguptasya, punarguptigrahaNametA bhireva guptibhigupto bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanAyAtyAdarakhyApanArtha veti / tathA guptendriyasya navabrahmacaryagupyupetabrahmacAriNazca sataH, tathopayuktaM gacchatastiSThato niSIdatasvakvartanAM kurvANasya tathopayuktameva vastraM patadgraha kambalaM pAdapuJchanakaM vA gRDhato nikSipato vA yAvaccakSuHpakSmanipAtamapyupayuktaM kurvataH sato'tyantamupayuktasyApi asti-vidyate vividhA mAtrA vimAtrA tadevaMvidhA | sUkSmAkSipakSmasaMcalanarUpAdikaryApathikA nAma kriyA kevalinA'pi kriyate, tathAhi-sayogI jIvo na zaknoti kSaNamapyekaM nizcalaH | sthAtum , agninA tApyamAnodakavatkArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste, tathA coktam-"kevalI NaM bhaMte ! assi samayasi | jesu AgAsapaesesu" ityAdi / tadevaM kevalino'pi sUkSmagAtrasaMcArA bhavanti, iha ca kAraNe kAryopacArAttayA kriyayA yabadhyate | | karma tasya ca karmaNo yA avasthAstAH kriyAH, tA eva darzayitumAha-'sA paDhamasamaye' ityAdi, yA'sAvakapAyiNaH kriyA tayA | yadvadhyate karma tatprathamasamaya eva baddhaM spRSTa cetikRkhA takriyaiva baddhaspRSTatyuktA, tathA dvitIyasamaye veditetyanubhUtA tRtIyasamaye nirjIrNA, etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tatsthitizca kaSAyAyattA, tadabhAvAcca na tasya sAMparAyikasyeva sthitiH, kiMtu | yogasadbhAvAdvadhyamAnameva spRSTatAM-saMzleSaM yAti, dvitIyasamaye khanubhUyate, tacca prakRtitaH sAtAvedanIyaM sthitito dvisamayasthiti| kamanubhAvataH zubhAnubhAvaM anuttaropapAtikadevasukhAtizAyi pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahuvyayaM ca, tadevaM seyopathikA kriyA 1 kevalI bhadanta ! asmin samaye yeSvAkAzapradezeSu / 2 badhyamAnasya baddhavAdAdyasya gaNanA tRtIyasya tu nijAryamANasya nirNayAnna sthitau gaNaneti uktamitthaM, | bhASye tattvArthasya tu ekasamayasthitikamiti / For Personal & Private Use Only
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 317 // esedeseseseseseses prathamasamaye baddhaspRSTA dvitIyasamaye uditA veditA nirjIrNA bhavati, 'seyakAle'tti AgAmini tRtIyasamaye tatkarmApekSayA'karma- 2 kriyA| tApi ca bhavati, evaM tAvadvItarAgasyeryApratyayika karma 'AdhIyate' saMbadhyate / tadetatrayodazaM kriyAsthAnaM vyAkhyAtaM / ye puna- sthAnAdhya0 |stebhyo'nye prANinasteSAM sAMparAyiko bandhaH, te tu yAni prAguktAnIryApathavAni dvAdaza kriyAsthAnAni teSu vartante teSAM ca 13 iyopatadvartinAmasumatAM mithyAkhAviratipramAdakaSAyayoganimittaH sAMparAyiko bandho bhavati, yatra ca pramAdastatra kaSAyA yogAzca niya |thikakriyA |mAdbhavanti, kaSAyiNazca yogAH, yoginasvete bhAjyAH, tatra pramAdakaSAyapratyayiko bandho'nekaprakArasthitiH, tadrahitastu kevala-18 | yogapratyayiko dvisamayasthitireveryApratyayika iti sthitam // etAni trayodaza kriyAsthAnAni na bhagavadvardhamAnasvAmina8 voktAni api khanyairapItyetaddarzayitumAha-'se bemI'tyAdi, so'haM bravImIti, yatprAguktaM tadvA bravImIti, tadyathA ye tetikrAntA RSabhAdayastIrthakRto ye ca vartamAnAH kSetrAntare sImandharasvAmiprabhRtayo ye cAgAminaH padmanAbhAdayo'rhanto bhagavantaH sarve'pi te pUrvoktAnyetAni trayodaza kriyAsthAnAnyabhASipuH bhASante bhASiSyante ca / tathA tatsvarUpatastadvipAkatazca prarUpitavantaH prarUpayanti | prarUpayiSyanti ca / tathaitadeva trayodazaM kriyAsthAnaM sevitavantaH sevante seviSyante ca, yathA hi jambUdvIpe mUryadvayaM tulyaprakAzaM | bhavati yathA vA sadRzopakaraNAH pradIpAstulyaprakAzA bhavanti evaM tIrthakRto'pi nirAvaraNakhAta kAlatrayavartino'pi tulyopadezA bhavanti / / sAmprataM trayodazasu kriyAsthAneSu yannAbhihitaM pApasthAnaM tadvibhaNipurAha // 317 // ___ aduttaraM ca NaM purisavijayaM vibhaMgamAikkhissAmi, iha khalu NANApaNNANaM NANAchaMdANaM NANAsIlANaM 1.raH sthititaH pra0 / 2 'mithyA na bhASAmi vizAlanetre / ' iti vatparasmai / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANAdiTThINaM NANArUINaM jANAraMbhANaM NANAjjhavasANasaMjuttANaM NANAvihapAvasuyajjhayaNaM evaM bhavai, taMjahA-bhomaM uppAyaM suviNaM aMtalikkhaM aMgaM saraM lakkhaNaM vaMjaNaM itthilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakSaNaM gayalakkhaNaM goNalakkhaNaM miMDhalakkhaNaM kukkaDalakkhaNaM tittiralakkhaNaM vagalakkhaNaM lAvayalakSaNaM cakkalakkhaNaM chattalakSaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakkhaNaM maNilakkhaNaM kAgiNilakSaNaM subhagAkaraM dubbhagAkaraM gambhAkaraM mohaNakaraM AhvaNiM pAgasAsaNiM davahoma khattiyavijaM caMdacariyaM sUracariyaM sukkacariyaM bahassaicariyaM ukkApAyaM disAdAhaM miyacakkaM vAyasaparimaMDalaM paMsuvuddhiM kesavuddhiM maMsabuDiM ruhiravuddhiM vetAliM addhavetAliM osovaNiM tAlugghADaNiM sovAgiM sovariM dAmiliM kAliMgiM goriM gaMdhAri ovanaNiM uppayaNiM jaMbhaNi thaMbhaNi lesaNiM AmayakaraNiM visallakaraNiM pakkamaNiM aMtadvANiM AyamiNiM, evamAiAo vijAo annassa heuM pauMjaMti pANassa heuM pauMjaMti vatthassa he pajati leNassa herDa pauMjaMti sayaNassa heuM pauMjaMti, annasiM vA virUvarUvANaM kAmabhogANa he pauMjaMti, tiricchaM te vijaM seveti, te aNAriyA vippaDivannA kAlamAse kAlaM kiccA annayarAiM AsuriyAI kibbisiyAiM ThANAI uvavattAro bhavaMti, tato'vi vippamucamANA bhujjo elamUyatAe tamaaMdhayAe paJcAyati // sUtraM 30 // ___ amAtrayodazakriyAsthAnapratipAdanAduttaraM yadatra na pratipAditaM tadadhunottarabhUtenAnena sUtrasaMdarbhaNa pratipAdyate, yathA''cAre pratha| mazrutaskandhe yannAbhihitaM taduttarabhUtAbhizcalikAbhiH pratipAdyate, tathA cikitsAzAstre mUlasaMhitAyAM zlokasthAnanidAnazArIraci-161 ceaeesecedeseeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtrakRtAGge 8 kitsitakalpasaMjJakAyAM yannAbhihitaM taduttare'bhidhIyate, evamanyatrApi chaMdazcittyAdAvuttarasadbhAvo'vagantavyaH, tadihApi pUrveNa 8/2 kriyA | yannAbhihitaM tadanenottaragranthena pratipAdyata iti, caH samuccaye, Namiti vAkyAlaGkAre, puruSA vicIyante-mRgyante vijJAnadvAreNA- sthAnAdhya. ndhe zIlA- nveSyante yena sa puruSavicayaH puruSavijayo vA keSAzcidalpasattvAnAM tena jJAnalavenAvidhiprayuktenAnAnuvandhinA vijayAditi, | bhaumAdinakIyAvRttiH sa ca vibhaGgavad-avadhiviparyayavadvibhaGgo-jJAnavizeSaH puruSavicayazcAsau vibhaGgazca puruSavicayavibhaGgastamevaMbhUtaM jJAna vizeSamAkhyAsyA yoktu phalaM // 318 // mi-pratipAdayiSyAmi, yAdRzAnAM cAsau bhavati tAllezataH pratipAdayitumAha-'iha khalu' ityAdi, 'iha' jagati manuSyakSetre pravacane vA nAnAprakArA-vicitrakSayopazamAt prajJAyate'nayeti prajJA sA citrA yeSAM te nAnAprajJAH, tayA cAlpAlpatarAlpatamayA |cintyamAnAH puruSAH SaTsthAnapatitA bhavanti, tathA chanda:-abhiprAyaH sa nAnA yeSAM te tathA teSAM, nAnAzIlAnAM tathA nAnA| rUpA dRSTiH-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA teSAmiti, teSAM ca trINi zatAni tripATyadhikAni pramANamavagantavyaM, tathA nAnA ruciryeSAM te nAnArucayaH, tathAhi-AhAravihArazayanAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhanagItavAditrAdiSu madhye'nyasyAnyA'nyasyAnyA rucirbhavati teSAM nAnArucInAmiti, tathA nAnArambhANAM kRSipAzupAlyavipaNizilpakarmasevAdiSvanyatamArambheNeti, tathA nAnA| dhyavasAyasaMyutAnAM zubhAzubhAdhyavasAyabhAjAmihalokamAtrapratibaddhAnAM paralokaniSpipAsAnAM viSayatRSitAnAmidaM nAnAvidhaM | % | pApazrutAdhyayanaM bhavati, tadyathA-bhUmau bhavaM bhaumaM niryAtabhUkampAdikaM, tathotpAtaM-kapihasitAdikaM, tathA svapnaM-gajavRSabhasiMhAdikaM, | // 318 // | tathA'ntarikSam-amoghAdikaM, tathA aGge bhavamAnam-akSibAhusphuraNAdikaM, tathA svaralakSaNaM-kAkasvaragambhIrakharAdikaM, tathA || | lakSaNaM-yavamatsyapadmazaGkhacakrazrIvatsAdikaM vyaJjanaM-tilakamapAdikaM, tathA strIlakSaNaM raktakaracaraNAdikaM, evaM puruSAdInAM | ' aaaaaaaaa nArucayaH, tiyeSAM te tathAnta tathA chanda HAN bhaumaM nirghAtabhUkampAdikAdaka, tathA kharalakSaNaM kAkasTama, evaM puruSAdInAM hai| dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkiNIratnaparyantAnAM lakSaNapratipAdakazAstraparijJAnamavagantavyam // tathA mantravizeSarUpA vidyAH, tadyathA-durbhagamapi subhagamAkaroti subhagAkarAM, tathA subhagamapi durbhagamAkaroti durbhagAkarAM, tathA garbhakarAM-garbhAdhAna vidhAyinI, tathA moho-vyAmoho vedodayo vA tatkaraNazIlAmAtharvaNImAtharvaNAbhidhAnAM sadyo'narthakAriNI vidyAmadhIyate, tathA pAkazAsanIm [AtharvaNIm ] indrajAlasaM|jJikA tathA nAnAvidhairdravyaiH-kaNavIrapuSpAdibhirmadhughRtAdibhirvoccATanAdikaiH kAyomo-havanaM yasyAM sA dravyahavanA tAM, tathA kSatriyANAM vidyA dhanurvedAdikAparA vA yA khagotrakrameNAyAtA tAmadhItya prayuJjate, tathA nAnAprakAraM jyotiSamadhItya vyApAra| yatIti darzayati-'caMdacariya' mityAdi, candrasya-grahapatezcaritaM candracaritamiti, taca varNasaMsthAnapramANaprabhAnakSatrayogarAhugrahA|dikaM, sUryacaritaM khida-mUryasya maNDalaparimANarAziparibhogodyotAvakAzarAhUparAgAdikaM, tathA zukracAro-vIthItrayacArAdikaH, tathA bRhaspaticAraH zubhAzubhaphalapradaH saMvatsararAziparibhogAdikazca, tatholkApAtA digdAhAzca vAyavyAdiSu maNDaleSu bhavantaH zastrA| nikSutpIDAvidhAyino bhavanti, tathA mRgA-hariNazRgAlAdaya AraNyAsteSAM darzanarutaM grAmanagarapravezAdau sati zubhAzubhaM yatra cintyate tanmRgacakraM, tathA vAyasAdInAM pakSiNAM yatra sthAnadikkharAzrayaNAt zubhAzubhaphalaM cintyate tadvAyasaparimaNDalaM, tathA pAMsukezamAMsarudhirAdivRSTayo'niSTaphaladA yatra zAstre cintyante tattadabhidhAnameva bhavati, tathA vidyA nAnAprakArAH kSudrakarmakAri-10 NyaH, tAzcemAH-vaitAlI nAma vidyA niyatAkSarapratibaddhA, sA ca kila katibhirjapairdaNDamutthApayati, tathArdhavaitAlI tamevopazamayati,18 // tathA'pa(va)svApinI tAlodghATanI zvapAkI zAmbarI tathA'parA drAviDI kAliGgI gaurI gAndhAryavapatanyutpatanI jRmbhaNI stambhanI / || zleSaNI AmayakaraNI vizalyakaraNI prakrAmaNyantardhAnakaraNItyevamAdikA vidyA adhIyate, AsAM cArthaH saMjJAto'vaseya iti, 00000000000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge navaraM zAmbarIdrAviDIkAliGgayastaddezodbhavAstadbhASAnibaddhA vA citraphalAH, avapatanI tu japana khata eva patatyanyaM vA pAtayatve-18 2 kriyA2 zrutaska- vamutpatanyapi draSTavyA / tadevamevamAdikA vidyA AdigrahaNAtprajJatyAdayo gRhyante / etAzca vidyAH pANDikA aviditaparamArthA / sthAnAdhya0 ndhe zIlA- / gRhasthA vA svayUthyA vA dravyaliGgadhAriNo'napAnAdyartha prayuJjanti, anyeSAM vA virUparUpANAm uccAvacAnAM zabdAdInAM kAma-12 adharmapakSekIyAvRttiH bhogAnAM kRte prayuJjanti / sAmAnyena vidyA''sevanamaniSTakArIti darzayitumAha-'tiriccha'mityAdi, tirazcInAm-ananukUlA 'nugAmuka tvAdyAH // 319 // sadanuSThAnapratighAtikAM te anAryA vipratipannA vidyA sevante, te ca yadyapi kSetrAryA bhASAryAstathApi mithyAkhopahatabuddhayomAryakamakArikhAdanAryA eva draSTavyAH, te ca svAyuSaH kSaye kAlamAse kAlaM kRkhA yadi kathaJciddevalokagAmino bhavanti tato'nyatareSu AsurIyakeSu kilbiSikAdiSu sthAneSUtpatsyante, tato'pi vipramuktAH-cyutA yadi manuSyeSatpadyante, tatra ca tatkarmazeSatayaiDamUkakhenAvyaktabhASiNastamastenAndhatayA mUkatayA vA pratyAgacchanti, tato'pi nAnAprakAreSu yAtanAsthAneSu narakatiyegAdiSUtpadyante // sAmprataM gRhasthAnuddizyAdharmapakSasevanamucyate se egaio Ayahe vA NAyahau~ vA sayaNahe vA agAraheuM vA parivArahe vA nAyagaM vA sahavAsiyaM vA NissAe aduvA aNugAmie 1 aduvA uvacarae 2 aduvA paDipahie 3 aduvA saMdhichedae 4 aduvA gaMThichedae 5 aduvA urambhie 6 aduvA sovarie 7 aduvA vAgurie 8 aduvA sAuNie 9 aduvA // 319 // macchie 10 aduvA goghAyae 11 aduvA govAlae 12 aduvA sovaNie 13 aduvA sovaNiyaMtie 14 // egaio ANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva aNugAmiyANugAmiyaM haMtA chetsA bhettA laMpaittA vilupaittA For Personal & Private Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammahiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egahao uvacarayabhAvaM paDisaMdhAya tameva uvacariyaM haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaitsA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio pADipahiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva pADipahe ThiccA haMtA chettA bhettA luMpaittA viluMpaittA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio saMdhichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva saMdhi chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio gaMThichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva gaMThiM chettA bhettA jAva iti se. mahayA pAvahiM kammehiM attANaM uvakkhAitsA bhavai // se egaio uranbhiyabhAvaM paDisaMdhAya urabbhaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai / eso abhilAvo savattha // se egaio soyariyabhAvaM paDisaMdhAya mahisaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio vAguriyabhAvaM paDisaMdhAya miyaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio sauNiyabhAvaM paDisaMdhAya sauNi vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio macchiyabhAvaM paDisaMdhAya macchaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio goghAyabhAvaM paDisaMdhAya tameva goNaM vA aNNayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio govAlabhAvaM paDisaMdhAya tameva govAlaM vA parijaviya dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 zrutaska sUtrakRtAGge | parijaviya haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio sovaNiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva suNagaM vA 2 kriyAannayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio sovaNiyaMtiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva sthAnAdhya0 ndhe zIlA- maNussaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM adharmapakSekIyAvRttiH uvakkhAittA bhavai // sUtraM 31 // 'nugAmukasa ekaH kadAcinistriMzaH sAmpratApekSI apagataparalokAdhyavasAyaH karmaparatayA bhogalipsuH saMsArasvabhAvAnuvattI AtmanimittaM // 320 // tvAdyAH vetyetAnyanugAmukAdInyanyakartavyahetubhUtAni caturdazAsadanuSThAnAni vidhatte, tathA-jJAtayaH-khajanAstannimittaM tathA'gAranimitta-gR hasaMskaraNArtha sAmAnyena vA kuTumbArtha parivAranimittaM vA-dAsIdAsakarmakarAdiparikarakRte tathA jJAta eva jnyaatkH-pricitstmu|| ddizya tathA sahavAsikaM vA-prAtivezmikaM nizrIkRtyaitAni vakSyamANAni kuryAditi saMbandhaH / tAni ca darzayitumAha-'aduve' tyAdi, athavetyevaM vakSyamANApekSayA pakSAntaropalakSaNArthaH, gacchantamanugacchatItyanugAmukaH, sa cAkAryAdhyavasAyena vivakSitasthAnakAlAdyapekSayA virUpakartavyacikIrSustaM gacchantamanugacchati, athavA tasyApakartavyasthApakArAvasarApekSyupacarako bhavati, athavA | tasya prAtipathiko bhavati-pratipathaM-saMmukhInamAgacchati, athavA''tmasvajanArtha saMdhicchedako bhavati-caurya pratipadyate, athavorabhaiH| mepaizcaratyaurabhrikaH athavA saukariko bhavati, athavA zakunibhiH-pakSibhizcaratIti zAkunikaH athavA vAgurayA-mRgAdibandhanarajjvA // 320 // carati vAgurikaH, athavA matsyaizcarati mAtsyikaH, athavA gopAlabhAvaM pratipadyate, athavA goghAtakaH syAd , athavA zvabhizcarati zauvanikaH zunAM paripAlako bhavatItyarthaH, athavA 'sovaNiyaMti zvabhiH pApArddhaM kurvanmRgAdInAmantaM karotItyarthaH // 4 // Eeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevametAni caturdazApyuddizya pratyekamAditaH prabhRti vivRNoti-tatraikaH kazcidAtmAdyartha aparasya gantuAmAntaraM kiJcidravyajAta-18 | mavagamya tadAditsustasyaivAnugAmukabhAvaM 'pratisaMdhAya' sahagantRbhAvenAnukUlyaM pratipadya vivakSitavaJcanAvasarakAlAdyapekSI tameva || gacchantamanuvrajati, tameva cAbhyutthAnavinayAdibhiratyantopacArairupacaryAnuvrajya ca vivakSitamavasaraM labdhvA tasyAsau hantA daNDA| dibhiH tathA chettA khaDgAdinA hastapAdAdeH tathA bhettA vajramuSTyAdinA tathA lumpayitA kezAkarSaNAdikadarthanataH tathA vilumpa-10 yitA kazAprahArAdibhiratyantaduHkhotpAdanena tathA apadrAvayitA jIvitAyaparopaNato bhavatItyevamAdikaM kRkhA''hAramAhArayatyasau, 18 Ke etaduktaM bhavati-galakartakaH kazcidanyasya dhanavato'nugAmukabhAvaM pratipadya taM bahuvidhairupAyairvizrambhe pAtayikhA bhogArthI mohAndhaH sAmpratakSitayA tasya rikthavato'pakRtyAhArAdikA bhogakriyAM vidhatte / ityevamasau mahadbhiH krUraiH karmabhiH-anuSThAnamahApAtakabhUtairvA tIbrAnubhAvaidIrghasthitikairAtmAnamupakhyApayitA bhavati, tathAhi-ayamasau mahApApakArItyevamAtmAnaM loke khyApayati, aSTaprakArairvA karmabhirAtmAnaM tathA bandhayati yathA loke tadvipAkApAditenAvasthAvizeSeNa satA nArakatiryaDnarAmararUpatayA''khyA-1|| ta iti // tadevamekaH kazcidakartavyAbhisaMdhinA parasya vApateyavatastadvaJcanArthamupacarakabhAvaM 'pratisaMdhAya' pratijJAya pazcAttaM nAnAvidhairvinayopAyairupacarati, upacarya ca vizrambhe pAtayilA tadravyArthI tasya hantA chettA bhettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevama-18 | sAvAtmAnaM 'mahadbhiH' bRhadbhiH pApaiH karmabhiH upAkhyApayitA bhavatIti // athaikaH kazcitpratipathena-abhimukhena caratIti prAtipathikastadbhAva pratipadyAparasthArthavatastadeva prAtipathikavaM kurvan pratipathe sthikhA tasyArthavato vizrambhato hantA chettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM pApaiH karmabhiH khyApayatIti // athaikaH kazcidvirUpakarmaNA jIvitArthI 'saMdhicchedakabhAvaM' a03099090090002025 Jain Education Internalonal For Personal & Private Use Only
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge khatrakhananakha pratipadyAnenopAyenAtmAnamahaM kartayiSyAmItyevaM pratijJA kRkhA tameva pratipadyate, tato'sau saMdhiM chindan-khatraM khanan 2kriyA2zrutaska- prANinAM ( hantA) chettA bhattA vilumpayitA bhavatIti, etacca kRkhA''hAramAhArayatIti, etaccopalakSaNamanyAMzca kAmabhogAn / sthAnAdhya0 ndhe zIlA- | svato bhuGkte'nyadapi jJAtigRhAdikaM pAlayatItyevamasau mahadbhiH pApaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayati // athaikaH kazcidasadanuSThAyI adharmapakSekIyAvRttiH ghughurAdinA granthicchedakabhAvaM pratipadya tamevAnuyAti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadharmakarmavRttiH urabhrA-uraNakAstaizcarati 'nugAmuka tvAdyAH // 32 // | yaH sa aurabhrikaH, sa ca tadarNayA tanmAMsAdinA vA''tmAnaM vartayati, tadevamasau tadbhAvaM pratipadyorabhraM vA'nyaM vA trasaM prANinaM |svamAMsapuSTayartha vyApAdayati, tasya vA hantA chettA bhettA bhavatIti zeSaM pUrvavat // atrAntare saukarikapadaM, tacca svabuddhyA vyAkhyeyaM, saukarikA:-zvapacAcANDAlAH khaTTikA ityarthaH // athaikaH kazcit kSudrasattvo 'vAgurikabhAvaM' lubdhakalaM 'pra tisaMdhAya' pratipadya vAgurayA 'mRgaM' hariNamanyaM vA trasaM prANinaM zazAdikamAtmavRtyarthaM svajanAdyartha vA vyApAdayati, tasya ca 4 hantA chettA bhettA bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazciddhamopAyajIvI zakunA-lAvakAdayastaizcarati zAkunikastadbhAva prati| saMdhAya tanmAMsAdyarthI zakunamanyaM vA trasaM vyApAdayati, tasya ca hananAdikAM kriyAM karotIti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadhamAdhamo mAtsyikabhAvaM pratipadya matsyaM vA'nya(vA)jalacaraM prANinaM vyApAdayet , hananAdikAH vA kriyAH kuryAt , zeSaM | sugamam // athaikaH kazcidgopAlakabhAvaM pratipadya kasyAzvidgoH kupitaH san tAM gAM 'parivicya' pRthak kRkhA tasyA hantA chettA bhettA bhUyo bhUyo bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcitkrUrakarmakArI goghAtakabhAvaM pratipadya gAmanyataraM vA trasaM prANinaM vyApAdayet , tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // athaikaH kazcijjaghanyakarmakArI 'zauvanikabhAvaM prati Deseeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ padya' sArameyapAparddhibhAvaM pratijJAya tameva zvAnaM tena vA 'paraM' mRgamUkarAdikaM trasaM prANinaM vyApAdayet tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // athaikaH kazcidanAryoM nirvivekaH 'sovaNiyaMtiyabhAvaM'ti zvabhizcarati zauvanikaH anto'syAstItyantiko-| 'nte vA caratyAntikaH paryantavAsItyarthaH, zauvanikazcAsAvAntikazca zauvanikAntika:-krUrasArameyaparigrahaH pratyantanivAsI ca | pratyantanivAsibhirvA zvabhizcaratIti, tadasau tadbhAva pratisaMdhAya-duSTasArameyaparigrahaM pratipadya, manuSyaM vA kazcana pathikamabhyAgata-| | manyaM vA mRgasUkarAdikaM trasaM prANinaM hantA bhavati, ayaM ca tAcchIlikastRn luTpratyayo vA draSTavyaH, tRci tu sAdhyAhAraM prA-8 | gvadyAkhyeyaM, tadyathA-puruSaM vyApAdayet tasya ca hantA chettA ityAdi, tRnluTpratyayau prAgapi yojanIyAviti / tadevamasau mahA-18 krUrakarmakArI mahadbhiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti // uktA'sadAjIvanopAyabhUtA vRttiH, idAnIM kacitkutazcinni-18 mittAdabhyupagamaM darzayati se egaio parisAmajjhAo udvittA ahameyaM haNAmittika? tittiraM vA vagaM vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviMjalaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM sassAI jhAmei anneNavi agaNikAeNaM sassAI jhAmAvei agaNikAeNaM sassAI jhAmataMpi annaM samaNujANai iti se mahayA pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA For Personal & Private Use Only
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 2 kriyAsthAnAdhya. naimittikAdhamavRttiH // 322 // eesekeeeeeeeeeeeeeees uhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeti anneNavi kappAveti kappaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA usAlAo vA goNasAlAo vA ghoDagasAlAo vA gaddabhasAlAo vA kaMTakaboMdiyAe paDipehittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei anneNavi jhAmAvei jhAmataMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA kuMDalaM vA maNiM vA mottiyaM vA sayameva avaharai anneNavi avaharAvai avaharaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai // se egaio keNaivi AdANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM samaNANa vA mAhaNANa vA chattagaM vA daMDagaM vA bhaMDagaM vA mattagaM vA laDiM vA bhisigaM vA celagaM vA cilimiligaM vA cammayaM vA cheyaNagaM vA cammakosiyaM vA sayameva avaharati jAva samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio No vitigiMchai taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM osahIo jhAmei jAva annapi jhAmaMtaM samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavati // se egaio No vitigiMchai, taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappei anneNavi kappAve eacepoor20090809200000 // 322 // For Personal & Private Use Only
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ ti annaMpi kappaMtaM samaNujANai // se egaio No vitigiMchai taM0- gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA usAlAo vA jAva gaddabhasAlAo vA kaMTakaboMdiyAhiM paDipehittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei jAMva samaNujANai || se egaio No vitigiMcha, taM0 - gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA jAva motiyaM vA sayameva avaharai jAva samaNujANai // se egaio No vitigiMchai taM0 - samaNANa vA mAhaNANa vA chattagaM vA daMDagaM vA jAva cammacchedaNagaM vA sayameva avaharai jAva samaNujANahU iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA NANAvihe hiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai, aduvA NaM accharAe AphAlittA bhavai, aduvA NaM pharusaM vadittA bhavai, kANavi se aNupaviTThassa asaNaM vA pANaM vA jAva No davAvettA bhavai, je ime bha vanti vona maMtA bhArakaMtA alasagA vasalagA kivaNagA samaNagA pavayaMti te iNameva jIvitaM dhijjIvitaM saMpaDibrUheMti, nAi te paralogassa aTThAe kiMcivi silIsaMti, te dukkhati te soyaMti te jUraMti te tippaMti te pihaMti te paritappaMti te dukkhaNajUraNasoyaNatiSpaNapiTTaNa paritippaNa va havaM ghaNaparikilesAo appaDivirayA bhavati, te mahayA AraMbheNaM te mahayA samAraMbheNaM te mahayA AraMbhasamAraMbheNaM virUvarUvehiM pAvakammakiccehiM urAlAI mANussagAI bhoga bhogAI bhuMjittAro bhavati, taMjahA- annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle sapuvAvaraM ca NaM pahAe kayabalikamme For Personal & Private Use Only
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 323 // kayakouyamaMgalapAyacchitte sirasA pahAe kaMThemAlAkaDe AviddhamaNisuvanne kappiyamAlAmaulI paDibaddhasarIre vagghAriyasoNisuttagamalladAmakalAve ahatavatthaparihie caMdaNokkhittagAyasarIre mahatimahAliyA - e kUDAgArasAlAe mahatimahAlayaMsi sIhAsaNaMsi itthIgummasaMparivuDe sadharAieNaM joiNA jhiyAyamANaM mahayAyanagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDupavAiyaraveNaM urAlAI mANussagAI bhogabhogAIM bhuMjamANe viharai, tassa NaM egamavi ANavemANassa jAva cattAri paMca jaNA avattA ceva anbhuti, bhaNaha devANuppiyA ! kiM karemo ? kiM Aharemo ? kiM uvaNemo ? kiM AciTThAmo ! kiM bhe hiyaM icchiyaM ? kiM me Asagassa sayai ?, tameva pAsittA aNAriyA evaM vayaMti - deve khalu ayaM purise, devasiNAe khalu ayaM purise, devajIvaNije khalu ayaM purise, annevi ya NaM uvajIvaMti, tameva pAsittA AriyA vayaMti-abhikaMtakUrakamme khalu ayaM purise atidhune aiyAyarakkhe dAhiNagAmie neraie kaNhapakkhi AgamissANaM dullahabohiyAe yAvi bhavissai // icceyassa ThANassa uTTiyA vege abhigijjhaMti aNuTTiyA vege abhigijjhati abhijhaMjhAurA abhigijjhati, esa ThANe aNArie akevale appaDipunne aNeyAue asaMsuddhe asalagattaNe asiddhimagge amuttimagge anivANamagge aNijjANamagge asavadukkhapahImagge egaMtamicche asAhu esa khalu paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 32 // ayaM cAtra pUrvasmAdvizeSaH - pUrvatra vRttiH pratipAditA pracchannaM vA prANavyaparopaNaM kuryAt, iha tu kutazcinimittAtsAkSAJjanamadhye For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 adharmapakSe bhoginaH // 323 //
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 jIlikastan lapi prANidrohakA kaH kazcitprakRyAbadAkruSTo ninditA athavA khalakhalAbhA prANivyApAdanapratijJAM vidhAyodyacchata iti darzayati / athaikaH kazcinmAMsAdanecchayA vyasanena krIDayA kupito vA parSado madhyAdabhyutthAyaivaMbhUtAM pratijJAM vidadhyAt-yathA'ham 'enaM vakSyamANaM prANinaM haniSyAmIti pratijJA kRkhA pazcAttittirAdikaM hantA bhettA chetteti tAcchIlikastRn luTpratyayo vA, tasya vA hantetyAdi, yAvadAtmAnaM pApena karmaNA khyApayitA bhavatIti / / | iha cAdharmapAkSikeSvabhidhIyamAneSu sarve'pi prANidrohakAriNaH kathaJcidabhidhAtavyAH, tatra pUrvamanaparAdhakruddhA abhihitAH, sAmpratamaparAdhakruddhAn darzayitumAha-'se egaio ityAdi, athaikaH kazcitprakRtyA krodhano'sahiSNutayA kenacidAdIyata ityAdAnazabdAdikaM kAraNaM tena viruddhaH samAnaH parasyApakuryAt , zabdAdAnena tAvatkenacidAkruSTo nindito vA vAcA virudhyeta, rUpAdAnena tu bIbhatsaM kazcana dRSTvA'pazakunAdhyavasAyena kupyeta, gandharasAdikaM khAdAnaM mUtreNaiva darzayitumAha-athavA khalasya-kuthitAdiviziSTasya dAnaM khalasya vA'lpadhAnyAderdAnaM khaladAnaM tena kupitaH, athavA surAyAH sthAlaka-kozakAdi tena vivakSitalAbhA-18 bhAvAt kupitaH gRhapatyAderetat kuryAdityAha-svayamevAgnikAyena-agninA tatsasyAni-khalakavartIni zAlibIhyAdIni 'dhmaapye| IS dahedanyena vA dAhayeddahato vA'nyAnsamanujAnIyAdityevamasau mahApApakarmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti / sAmpratamanyena prakAreNa pApopAdAnamAha-athaikaH kazcitkenacittu khaladAnAdinA''dAnena gRhapatyAdeH kupitastatsaMbandhina uSTrAdeH svayamevaAtmanA parazvAdinA 'ghUrIyA(rA)o'tti jaGghAH khalakA vA 'kalpayati' chinatti anyena vA chedayati anyaM vA chindantaM samanujA nIte, ityevamasAvAtmAnaM pApena karmaNopAkhyApayitA bhavati // kiJca-athaikaH kazcitkenacinimittena gRhapatyAdeH kupitastatsaM4bandhinAmuSTrAdInAM zAlA-gRhANi 'kaMTakaboMdiyAe'tti kaNTakazAkhAbhiH 'pratividhAya' pihitA sthagikhA khayamevAgninA eatreedesesekseeeeeeeeese 992999999900 dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge dahet / zeSaM pUrvavat // apica-athaikaH kazcitkenacidAdAnena kupito gRhapatyAdeH saMbandhi kuNDalAdikaM dravyajAtaM svayamevApa-8|2 kriyA2 zrutaska- haredavaziSTaM pUrvavat // sAmprataM pAkhaNDikopari kopena yatkuryAttaddarzayitumAha-athaikaH kazcitvadarzanAnurAgeNa vA vAdaparA- sthAnAdhya. ndhe zIlA-1 | jito vA'nyena vA kenacinimittena kupitaH sannetatkuryAdityAha-tadyathA-zrAmyantIti zramaNAsteSAmanyeSAmapi tathAbhUtAnAM adhapakSaH kIyAvRttiH | kenacidAdAnena kupitaH san daNDakAdikamupakaraNajAtamapaharet anyena vA hArayedanyaM vA harantaM samanujAnIyAt ityAdi puurv||324|| |vat // evaM tAvadvirodhino'bhihitAH, sAmpratamitare'bhidhIyante-athaikaH kazcit dRDhamUDhatayA 'no vitigiMchaitti 'na| vimarSati' na mImAMsate, yathA'nena kRtena mamAmutrAniSTaphalaM syAt , tathA madIyamidamanuSThAnaM pApAnubandhItyevaM na paryAlocayati, tadbhAvApannazca yatkiJcanakAritayA ihaparalokavirodhinIH kriyAH kuryAt , etadevoddezato darzayati-tadyathA-gRhapatyAdeninimitta| meva-tatkopamantareNaiva svayamevAtmanA'gnikAyena-agninauSadhI:-zAlivrIhyAdikAH dhmApayet-dahet tathA'nyena dAhayeddahantaM &ca samanujAnIyAdityAdi / tathehAmutra ca doSAparyAlocako nistriMzatayA gRhapatyAdisaMbandhinAM kramelakAdInAM jngghaadiinv||4|| yavAMzchindyAt // tathA zAlA dahet // tathA gRhapatyAdeH saMvandhi kuNDalamaNimauktikAdikamapaharet // tathA zramaNabrAhmaNA-18 dInAM daNDAdikamupakaraNajAtamapaharedityevaM prAktanA evAlApakA AdAnakapitasya yebhihitAsta eva tadabhAvenAbhidhAtavyA1% || iti // sAmprataM viparyastadRSTayaH AgADhamithyAdRSTayo'bhidhIyante athaikaH kazcidabhigRhItamithyAdRSTirabhadrakaH sAdhupratyanI-1| // 324 // | katayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM vA khatazca nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnamupa-10 i khyApayitA bhavatIti, etadeva darzayati-'athave'tyayamuttarApekSayA pakSAntaropagrahArthaH, kacitsAdhudarzane sati mithyAkhopahataha-15 madhyAdRSTayo'bhidhIyante athaka nAnAvidhaH pApopAdAnabhUtaH madhyAsopahataha For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ STitayA'pazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapasArayan sAdhumuddizyAvajJayA 'apsarAyA' cappuTikAyAH AsphAlayitA bhava-10 | tyathavA tattiraskAramApAdayan paruSaM vaco brUyAt , tadyathA-odanamuNDa ! nirarthakakAyaklezaparAyaNa durbuddhe'pasarAgrataH, tadasau bhrukuTiM vi-18 dadhyAdasatyaM vA brUyAt , tathA bhikSAkAlenApi 'se tasya bhikSoranyebhyo bhikSAcarebhyo'nu-pazcAtpraviSTasya sato'tyantaduSTatayA'nnAdenoM dApayitA bhavati, aparaM ca dAnodyataM niSedhayati tatpratyanIkatayA, etacca brUte-ye ime pApaNDikA bhavanti ta evaMbhUtA bhavantItyAha-1% 'vopaNa nti tRNakASThahArAdikamadhamakarma tad vidyate yeSAM te tadvantaH, tathA mAreNa-kuTumbabhAreNa poTTalikAdibhAreNa vA''krAntAHparAbhagnAH sukhalipsavo'lasA:-kramAgataM kuTumba pAlayitumasamarthAH te pASaNDavratamAzrayanti, tathA coktam-'gRhAzramaparodharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narA dhanyAH, klIvAH paassnnddmaashritaaH||1|| ityAdi, tathA 'vasalagati vRSalA-adhamAH zUdrajAtayastrivargapraticArakAH, tathA 'kRpaNAlIbA akiJcitkarAH zramaNA bhavanti-pravrajyAM gRhNantIti |saamprtmessaamgaarikaannaamtyntviprystmtiinaamsvRttmaavirbhaavynnaah-te hi sAdhuvargApavAdinaH saddharmapratyanIkA idameva 'jIvitaM' parApavAdodghaTTanajIvitaM 'dhigajIvitaM' kutsitaM jIvitaM sAdhujugupsAparAyaNaM saMpratibRMhanti, etadevAsavRttajIvitaM prazaMsantIti bhaavH| te cehalokapratibaddhAH sAdhuju gupsAjIvino mohAndhAH sAdhUnapavadamti, nApi ca te pAralaukikasvArthasya sAdhanam-anuSThAnaM 'kiJcidapi valpamapi 'zliSyanti | | samAzrayanti, kevalaM se parAn sAdhun vAgAdibhiranuSThAnairduHkhayanti-pIDAmutpAdayanti AtmanaH pareSAM ca, tathA te'jJAnAndhAstathA taskurvanti yenAdhikaM zoSante, parAmapi zocayamti-durbhASitAdimiH zoke cotpAdayanti, tathA te parAn 'jUrayanti' garhanti, tathA viSyanti-sukhAcyAvayamtyAtmAnaM parAMca, tathA te varAkA apuSTavarmANo'sadanuSThAnA khataH pIDyante parAMzca pIDayanti, tathA te pApe For Personal & Private Use Only
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 325 // | na karmaNA paritapyante antardadyanteparAMzca paritApayanti / tadevaM te'sadvRttayaH santo duHkhanazocanAdiklezAdaprativiratAH sadA bhavanti / evaMbhUtAzca santaste mahatA''rambheNa - prANivyApAdanarUpeNa tathA mahatA samArambheNa prANiparitApanarUpeNa tathobhAbhyAmapyArambhasamArambhAbhyAM 'virUparUpaizca' nAnAprakAraiH sAvadyAnuSThAnaiH pApakarmakRtyaiH 'udArAn' atyantodbhaTAn samagrasAmagrI kAn madhumadyamAMsAdyupetAn 'mAnuSyakAn' manuSyabhavayogyAn bhogebhyo'pyutkaTAn bhogabhogAn te sAvadyAnuSThAyino bhoktAro bhavanti / etadeva darza yitumAha - 'taMja' tyAdi, tadyathetyupapradarzane, annamannakAle yathepsitaM tasya pApAnuSThAnAtsaMpadyate, evaM pAnavastrazayanAsanAdikamapi / sarvametadyathAkAlaM sapUrvAparaM saMpadyate, saha pUrveNa - pUrvAhnakartavyenApareNa ca - aparAhnakartavyena yadivA pUrvaM yat kriyate snAnAdikaM tathA paraM ca yat kriyate vilepanabhojanAdikaM tena saha vartata iti sapUrvAparam idamuktaM bhavati - yadyadA prArthyate tattadA saMpadyata iti, abhilaSitArthaprAptimeva lezato darzayitumAha - tadyathA - vibhUtyA snAtastathA kRtaM devatAdinimittaM balikarma yena sa tathA, tathA kRtAni kautukAni - avatAraNakAdIni maGgalAni ca suvarNacandanadadhyakSatadUrvA siddhArthakA darzakasparzanAdIni tathA duHkhamAdipratighAtakAni prAyazcittAni yena sa kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH, tathA kalpitazcAsau mAlApradhAno mukuTazca 2 sa tathA vidyate yasya sa bhavati kalpitamAlA mukuTI, tathA pratibaddhazarIro- dRDhAvayavakAyo yuvetyarthaH, tathA ' vagghAriyaM' ti pralambitaM zroNIsUtraM - kaTisUtraM malladAma kalApazca yena sa tathA tadevamasau zirasisnAtaH nAnAvidhavilepanAvaliptazca kaNThekRtamAlastathA'parayathoktabhUSaNabhUSitaH sanmahatyAm - uccAyAM 'mahAliyAe 'tti vistIrNAyAM kUTAgArazAlAyAM tathA 'mahatimahAlaye' vistIrNe 'siMhAsane' bhadrAsane samupaviSTaH 'strIgulmena' yuvatijanena sArddhamaparaparivAreNa 'saMparivRto' veSTitaH, tathA 'mahatA' bRhattareNa prahatanATyagItavAditra For Personal & Private Use Only 2 kriyA sthAnAdhya0 adhArmika pakSaH // 325 //
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299990000000 zatacyAdiraveNodArAnmAnuSyakAn bhogabhogAnbhuJjAno 'viharati' pravicarati vijRmbhtiityrthH|| tasya ca kacitprayojane samutpanne sati ekamapi puruSamAjJApayato yAvaccavAraH paJca vA puruSA anuktA eva samupatiSThante, te ca kiM kurvANAH ?, etadvakSyamANamRcuH, tadyathA-bhaNa-AjJApaya svAmin ! dhanyA vayaM yena bhavatA'pyevamAdizyante, kiM kurma ityAdi sugama, yAvaddhRdayepsitamiti, tathA kiM ca 'te' yuSmAkam 'Asyakasya' mukhasya 'khadate' svAdu pratibhAti ?, yadivA yadevAsya-bhavadIyAsyasya sravati| nirgacchati tadeva vayaM kurma iti / tathA 'tameve'tyAdi, tameva rAjAnaM tathA krIDamAnaM dRSTvA anye'nAryA evaM vadanti, tadyathAdevaH khalvayaM puruSaH, tathA 'devasnAtako' devazreSTho bahUnAmupajIvyaH, tathA tamevaM sAmpratekSitayA'sadanuSThAyinaM dRSTvA 'AryA' vivekinaH sadAcAravanta evaM bruvate, tadyathA-abhikrAntakrUrakarmA khalvayaM puruSo, hiMsAdikriyApravRtta ityarthaH, tathA dhUyate| reNuvadvAyunA saMsAracakravAle bhrAmyate yena tadbhUtaM-karma, auNAdiko nakpratyayaH, atIva-prabhUtaM dhUtam-aSTaprakAraM karma yasya so'tidhUtaH, tathA'tIvAtmanaH pApaiH karmabhiH rakSA yasya so'tyAtmarakSaH, tathA dakSiNasyAM dizi gamanazIlo dakSiNagAmukaH, ida-18 muktaM bhavati-yo hi krUrakarmakArI sAdhunindAparAyaNastaddAnaniSedhakaH sa dakSiNagAmuko bhavati-dAkSiNAtyeSu narakatiryagmanuSyAma| reSu utpadyate, tAdRgbhUtazcAyamato dakSiNagAmuka ityuktaM, idamevAha-'neraie' ityAdi, narakeSu bhavo nArakaH, kRSNaH pakSo'syA|stIti kRSNapAkSikaH, tathA AgAmini kAle narakAdudvatto durlabhabodhikazcAyaM bAhulyena bhaviSyati, idamuktaM bhavati-dikSu madhye dakSiNA dig azastA, gatiSu narakagatiH, pakSayoH kRSNapakSaH, tadasya viSayAndhasyendriyAnukUlavartinaH paralokanispRhamateH sAdhupradveSiNo dAnAntarAyavidhAyino digAdikamazastaM darzitam , anyadapi yadazastaM tiryaggatyAdikamabodhilAbhAdikaM ca tadyojanIya a92550sasa99999929202020 0000 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge | masyeti / etadviparItasya tu viSayaniHspRhasya indriyAnanukUlasya paralokabhIroH sAdhuprazaMsAvataH sadanuSThAnaratasyAdakSiNagAmukalaM 2 kriyA2 zrutaska- sudevakha zuklapAkSikakhaM tathA samAnupakhAyAtasya sulabhabodhikhamityevamAdikaM saddharmAnuSThAyinaH sarva bhavatIti // sAmpratamupasaM-18 sthAnAdhya0 ndhe zIlA-1 | jighRkSurAha-ityetasya pUrvoktasya sthAnasya aizvaryalakSaNasya zRGgAramUlasya sAMsArikasya parityAgabuyA eke kecana viparyastamatayaH adhArmikakIyAvRttiH pApaNDikotthAnenotthitAH paramArthamajAnAnA 'abhigijjhaMtitti Abhimukhyena 'lubhyante lobhavazagA bhvntiityrthH| tathA // 326 // eke kecana sAmpratakSiNastasmAtsthAnAdanupasthitA gRhasthA eva santaH 'abhijhaMjha'tti jhaJjhA-tRSNA tadAturAH santo'rtheSva-18 18 tyartha lubhyante, yata evamato'daH sthAnamanAryAnuSThAnaparakhAdanArya mahApuruSAnucIrNa na bhavati, tathA na vidyate kevalamasminnityake|valam-azuddhamityarthaH, tathetarapuruSAcIrNakhAdaparipUrNa sadguNavirahAttucchamityarthaH, tathA nyAyena carati naiyAyikaM na naiyAyikamanayAyikam-asanyAyavRttikamityarthaH, tathA 'rage lage saMvaraNe' zobhanaM laganaM-saMvaraNaM indriyasaMyamarUpaM sallagastadbhAvaH salla| gavaM na vidyate sallagakhamasminnityasallagalam indriyAsaMvaraNarUpamityarthaH, yadivA zalyavacchalya-mAyAnuSThAnamakArya tadgAyati| kathayatIti, tacchalyagaM yatparijJAnaM tannAtretyazalyagakhamiti, tathA na vidyate siddheH-mokSasya viziSTasthAnopalakSitasya mArgo yasiMstadasiddhimArga, tathA na vidyate mukteH-azeSakarmapracyutilakSaNAyA mArgaH-samyagdarzanajJAnacAritrAtmako yasiMstadamuktimArga, | tathA na vidyate parinivRteH-parinirvANasyAtmasvAsthyApattirUpasya mArgaH-panthA yamin sthAne tadaparinirvANamArga, tathA na vidyate // 326 // | sarvaduHkhAnA-zArIramAnasAnAM prakSayamArgaH sadupadezAtmako yasmiMstadasarvaduHkhaprakSINamArga, kuta evaMbhUtaM tatsthAnamityAzaGkayAha|| 'egate'tyAdi, ekAntenaiva tatsthAnaM yato mithyAbhUtaM-mithyAkhopahatabuddhInAM yatastadbhavatyata evAsAdhu asadvRttakhAt, na hyayaM sa-118 en Education in For Personal & Private Use Only .
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ tpuruSasevitaH panthA yena viSayAndhAH pravartanta iti / tadayaM prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya pApopAdAnabhUtasya vibhaGgo-vibhAgo vizeSaH svarUpamitiyAvat // 57 // sAmprataM dvitIyaM dharmopAdAnabhUtaM pakSamAzrityAha ahAvare doccassa hANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijai, iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AyariyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM khettavatthUNi pariggahiyAiM bhavaMti, eso AlAvago jahA poMDarIe tahA Netavo, teNeva abhilAveNa jAva sabovasaMtA savattAe parinibuDettibemi // esa ThANe Arie kevale jAva sabadukkhappahINamagge egaMtasamma sAhu, docassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 33 // 'athe' tyadharmapAkSikasthAnAdanantaramayamaparo dvitIyasya sthAnasya 'dharmapAkSikasya' puNyopAdAnabhUtasya 'vibhaGgo' vibhAgaH // svarUpaM samAdhIyate-samyagAkhyAyate, tadyathA-prAcInaM pratIcInamudIcInaM dakSiNaM vA digvibhAgamAzritya 'santi' vidyante eke kecana kalyANaparamparAbhAjaH 'puruSA' manuSyAH, te ca vakSyamANakhabhAvA bhavanti, 'tadyathe'tyayamupapradarzanArthaH, AryA eke keca nAryadezotpannAH, tathA'nAryAH zakayavanazabarabarbarAdaya ityAdyevaM yathA pauNDarIkAdhyayane tathehApi sarva niravayavaM bhaNitavyam | 18 yAvatte 'evaM pUrvoktena prakAreNa sarvebhyaH pApasthAnebhya upazAntAH, tathA ata eva sarvAtmatayA parinirvRtA ityahamevaM bravImi // For Personal & Private Use Only
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ tipUrNAdharmayuktaM tRtIyaM sAnamAhijai, je hame malamayattAe tamUttA tadevametatsthAnaM 'kaivalikaM pratipUrNa naiyAyikamityAdi prAgvadviparyayeNa neyaM yAvadvitIyasya sthAnasya dhArmikasyaiSaH 'vibhaGgo vibhaagH|||| sUtrakRtAGge 2 kriyA2zrutaskakharUpamAkhyAtamiti // sAmprataM dharmAdharmayuktaM tRtIya sthAnamAzrityAha sthAnAdhya. ndhe zIlA ahAvare taccassa hANassa missagassa vibhaMge evamAhijjai, je ime bhavaMti AraNiyA AvasahiyA gAma- mizrapakSaba kIyAvRttiH NiyaMtiyA kaNhuIrahassitA jAva te tao vippamuccamANA bhujo elamUyattAe tamUttAe paJcAyaMti, esa- dhamepakSaH ThANe aNArie akevale jAva asabadukkhapahINamagge egaMtamicche asAha, esa khalu tacassa ThANassa mi- | // 327 // ssagassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 34 // athAparastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya 'vibhaGgo vibhAgaH svarUpamAkhyAyate / atra cAdharmapakSeNa yukto dharmapakSo mizra || 4 ityucyate, tatrAdharmasyeha bhUyiSThakhAdadharmapakSa evAyaM draSTavyaH, etaduktaM bhavati yadyapi mithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAM prANAtipA-18 tAdinivRttiM vidadhati tathApyAzayAzuddhakhAdabhinave pittodaye sati zarkarAmizrakSIrapAnavadUSarapradezavRSTivadvivakSitArthAsAdhakalAnnirarthakatAmApadyate, tato mithyAkhAnubhAvAt mizrapakSo'pyadharma evAvagantavya iti / etadeva darzayitumAha-'je ime bhavaMtI'tyAdi, |ye ime'nantaramucyamAnA araNye carantItyAraNyikA:-kandamUlaphalAzinastApasAdayo ye cAvasathikAH-Avasatho-gRhaM tena cara-| |ntItyAvasathikAH-gRhiNaH, te ca kutazcit pApasthAnAnivRttA api prabalamithyAlopahatabuddhayaH, te yadyapyupavAsAdinA mahatA // 327 // kAyaklezena devagatayaH kecana bhavanti tathApi te AsurIyeSu sthAneSu kilbiSikeSutpadyanta ityAdi sarva pUrvoktaM bhaNanIyaM yAvattatavAcyutA manuSyabhavaM pratyAyAtA elamUkalena tamondhatayA jAyante / tadevametatsthAnamanAryamakevalam-asaMpUrNamanaiyAyikamityAdi yAva tato mithyAkhAnubhAvAtyAraNyakAH kandamUlA api prabalA For Personal & Private Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ dekAnta mithyAbhataM sarvathaitadasAdhviti, tRtIyasthAnasya mizrakasyAyaM 'vibhaGgo' vibhAgaH kharUpamAkhyAtamiti // uktAnyadharmadharmama mizrasthAnAni, sAmprataM tadAzritAH sthAninobhidhIyante yadivA prAktanamevAnyena prakAreNa vizeSitataramucyate-tatrAdyamadhArmikasthAnakamAzrityAhaahAvare paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhijai-iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti-gihatthA mahicchA mahAraMbhA mahApariggahA adhammiyA adhammANuyA(NNA) adhammiTThA adhammakkhAI adhammapAyajIviNo adhammapa(vi)loI adhammapalajaNA adhammasIlasamudAyArA adhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti // haNa chiMda bhiMda vigattagA lohiyapANI caMDA ruddA khuddA sAhassiyA ukkuMcaNavaMcaNamAyANiyaDikUDakavaDasAisaMpaogabahulA dussIlA duvayA duppaDiyANaMdA asAhU savAo pANAivAyAo appaDivirayA jAvajIvAe jAva savAo pariggahAo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo kohAo jAva micchAdasaNasallAo appaDivirayA, sabAo NhANummaddaNavaNNagagaMdhavilevaNasaddapharisarasarUvagaMdhamallAlaMkArAo appaDivirayA jAvajjIvAe sabAo sagaDarahajANajuggagillithillisiyAsaMdamANiyAsayaNAsaNajANavAhaNabhogabhoyaNapavittharavihIo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo kayavikkayamAsaddhamA: sarUvagasaMvavahArAo appaDivirayA jAvajIvAe savAo hiraNNasuvaNNadhaNadhaNNamaNimottiyasaMkhasilappavAlAo appaDivirayA jAvajIvAe savAo kUDatulakUDamANAo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo DivirayApaDivirayA, saragahAo AyANaMdA For Personal & Private Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 2 kriyAsthAnAdhya0 adhamepakSavantaH // 328 // ecenecesereeeeeeeeesesesea AraMbhasamAraMbhAo appaDivirayA jAvajIvAe savAo karaNakArAvaNAo appaDivirayA jAvajIvAe savAopayaNapayAvaNAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo kuTTaNapiTTaNatajaNatADaNavahabaMdhaparikilesAo appaDivirayA jAvajjIvAe, je AvaNNe tahappagArA sAvajA abohiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA je aNAriehiM kajaMti tato appaDivirayA jAvajjIvAe, se jahANAmae kei purise kalamamasUratilamuggamAsanipphAvakulatthaAlisaMdagapalimaMthagamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaM pauMjaMti, evameva tahappagAre purisajAe tittiravadRgalAvagakavotakaviMjalamiyamahisavarAhagAhagohakummasirisivamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaM pauMjaMti, jAviya se bAhiriyA parisA bhavai, taMjahA-dAse i vA pesei vA bhayae i vA bhAille i vA kammakarae i vA bhogapurise i vA tesipi ya NaM annayaraMsi vA ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDaM nivattei, taMjahA-imaM daMDeha imaM muMDeha imaM tajeha imaM tAleha imaM aduyabaMdhaNaM kareha imaM niyalabaMdhaNaM kareha imaM haDDibaMdhaNaM kareha imaM cAragabaMdhaNaM kareha imaM niyalajuyalasaMkodhiyamoDiyaM kareha imaM hatthachinnayaM kareha imaM pAyachinnayaM kareha imaM kannachipaNayaM kareha imaM nakkaohasIsamuhachinnayaM kareha veyagachahiyaM aMgachahiyaM pakkhAphoDiyaM kareha imaM NayaNuppADiyaM kareha imaM daMsaNuppADiyaM vasaNuppADiyaM jinbhuppADiyaM olaMbiyaM kareha ghasiyaM kareha gholiyaM kareha sUlAiyaM kareha mUlAbhinnayaM kareha khAravattiyaM kareha vajjhavattiyaM kareha sIhapucchiyagaM kareha vasabhapucchiyagaM kareha davaggidaDDayaMgaM kAgaNimaMsakhAviyaMgaM // 328 // For Personal & Private Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ ececedeseseeeeeeeeeeeee bhattapANaniruddhagaM imaM jAvajjIvaM vahabaMdhaNaM kareha imaM annayareNaM asubheNaM kumAreNaM mAreha // jAvi ya se abhitariyA parisA bhavai, taMjahA-mAyA i vA piyA i vA bhAyA i vA bhagiNI i vA bhajjA i vA puttA i vA dhUtA i vA suNhA i vA, tesiMpi ya NaM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhasi sayameva garuyaM daMDaM Nivattei, sIodagaviyaDaMsi uccholittA bhavai jahA mittadosavattie jAva ahie paraMsi logaMsi, te dukkhaMti soyaMti jUraMti tippaMti piTuMti paritappati te dukkhaNasoyaNajUraNatippaNapiTTaNaparitappaNavahavaMdhaNaparikilesAo apaDivirayA bhavaMti / evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA jAva vAsAI caupaMcamAI ch|smaaii vA appataro vA bhujataro vA kAlaM bhuMjittu bhogabhogAI pavisuittA verAyataNAI saMciNittA bahaI pAvAI kammAI ussannAI saMbhArakaDeNa kammaNA se jahANAmae ayagole i vA selagole i vA udagaMsi pakkhitte samANe udagatalamaivaittA ahe dharaNitalapaihANe bhavai, evameva tahappagAre purisajAte vajabahule dhUtabahule paMkabahule verabahule appattiyavahule daMbhabahule NiyaDibahule sAibahule ayasabahule ussannatasapANaghAtI kAlamAse kAlaM kiccA dharaNitalamaivaittA ahe NaragatalapaiTTANe bhavai // sUtraM 35 // athAparo'nyaH prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya 'vibhaGgo' vibhAgaH svarUpaM vyAkhyAyate-'iha khalu' ityAdi, sugamaM yAvanma-18 nuSyA evaMsvabhAvA bhavantIti / ete ca prAyo gRhasthA eva bhavantItyAha-'mahecchA' ityAdi, mahatI-rAjyavibhavaparivArAdikA vAsAI caupacamANittA bahUI pAvavata samANe udagatavarabA Join Education Interational For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ antaHkaraNapravRttiryeSAM te maheAdhanadhAnyadvipadacatuSpalA, tatathAdharma sUtrakRtAne | sarvAtizAyinI icchA-antaHkaraNapravRttiryeSAM te mahecchAH, tathA mahAnArambho-vAhanoSTramaNDalikAgatrIpravAhakRSiSaNDapoSaNAdiko 8 kriyA. 2 zrutaska- yeSAM te mahArambhAH, ye caivaMbhUtAste mahAparigrahA:-dhanadhAnyadvipadacatuSpadavAstukSetrAdiparigrahavantaH kacidapyanivRttAH, ata Rev. kAparavAnA atAsthAnAdhya0 ndhe zIlA- evAdharmeNa carantItyAdharmikAH, tathA adharmiSThA nistriMzakarmakAribAdadharmabahulAH, tatazcAdharme kartavye anujJA-anumodanaM yeSAM / adhamepakSazrIyAvRttiH te bhavantyadharmAnujJAH, evamadharmam AkhyAtuM zIlaM yeSAM te tathA, evamadharmaprAyajIvinaH, tathA adharmameva pravilokayituM zIlaM yeSAM | vanta: te bhavantyadharmapravilokinaH, tathA adharmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyanta iti adharmapraraktAH, ralayoraikyamiti rasya sthAne lakArotra // 329 // kRta iti, tathA'dharmazIlA adharmasvabhAvAH tathA'dharmAtmakaH samudAcAro-yatkiJcanAnuSThAnaM yeSAM te bhavantyadharmazIlasamudAcArAH, K tathA'dharmeNa-pApena sAvadyAnuSThAnenaiva dahanAGkananilAJchanAdikena karmaNA vRttiH-vartanaM 'kalpayanta:' kurvANA 'viharantIti kAlamativAhayanti // pApAnuSThAnameva lezato darzayitumAha-haNa chinda bhinde'tyAdi khata eva hananAdikAH kriyAH kurvANA aparepAmapyevamAtmakamupadezaM dadati, tatra hananaM daNDAdibhistatkArayanti tathA chinddhi karNAdikaM bhinddhi zUlAdinA, vikartakAH-prA|NinAmajinApanetAraH ata eva lohitapANayaH, tathA caNDA raudrA-nistriMzAH kSudrAH kSudrakarmakArikhAt tathA 'sAhasikA' // 4 | asamIkSitakAriNaH, tathA utkuJcanavazcanamAyAnikRtikUTakapaTAdibhiH sahAtisaMprayogo-gAyeM tena bahulA:-tatpracurAste tathA, tatrordhva kuzcanaM-zUlAdhAropaNArthamutkuzcanaM vaJcanaM-pratAraNaM tat yathA abhayakumAraH pradyotagaNikAbhirdhArmikavaJcanayA vazcitaH // 329 // mAyA-vaJcanabuddhiH prAyo vaNijAmiva nikRtistu bakavRttyA kurkuTAdikaraNena dambhapradhAnavaNikzrotriyasAdhvAkAreNa paravazvanAtha galakartakAnAmivAvasthAna, dezabhASAnepathyAdiviparyayakaraNaM kapaTaM yathA ASADhabhUtinA naTenevAparAparaveSaparAvRtyA'cAryopA For Personal & Private Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ zadhyAyasaMghATakAtmArtha catvAro modakA avAptAH, kUTaM tu-kArSApaNatulAprasthAdeH paravaJcanArtha nyUnAdhikakaraNam, etairutkuJcanAdibhiH sahAtizayena saMprayogo yadivA-sAtizayena dravyeNa-kastUrikAdinA'parasya dravyasya saMprayogaH sAtisaMprayogastabahulA:-tatpradhAnA || ityarthaH, uktaM ca-"so hoI sAtijogo davaM jaM chAdiyaNNadabvesu / dosaguNA vayaNesu ya atthavisaMvAyaNaM kuNai // 1 // " ete cotkuzcanAdayo mAyAparyAyA indrazakrAdivat kathaJcitkriyAbhede'pi draSTavyAH / tathA duSTaM zIlaM yeSAM te duHzIlA:ciramupacaritA api kSipraM visaMvadanti, duHkhAnumeyA dAruNakhabhAvA ityarthaH, tathA duSTAni vratAni yeSAM te tathA yathA mAMsabhakSaNavratakAlasamAptau prabhUtatarasattvopaghAtena mAMsapradAnam, anyadapi naktabhojanAdikaM teSAM duSTa vratamiti, tathA'nyasin janmAntare madhumadyamAMsAdikamabhyavahariSyAmItyevamajJAnAndhA janmAntaravidhidvAreNa sanidAnameva vrataM gRhNanti, tathA duHkhena pratyAnandyante duSpratyAnanyAH, idamuktaM bhavati-tairAnanditenApareNa kenacitpratyupakArepsunA gomAtA duHkhena pratyAnandyante, yadivA satyapyupakAre pratyupakArabhIravo naivAnandyante pratyuta zaThatayopakAre doSamevotpAdayanti, tathA coktam-'pratikartumazaktiSThA, narAH pUrvopakAriNAm / doSamutpAgha gacchanti, madnAmiva vaaysaaH||1||" yata evamato'sAdhavaste pApakarmakArikhAta , tathA 'yAvajjIvaM' yAvatprANadhAraNena sarvasAtprANAtipAtAdaprativiratA lokanindanIyAdapi brAhmaNaghAtAderaviratA iti sarvagrahaNaM, evaM sarvasAdapi kUTasAkSyAderapativiratA iti, tathA sarvasAtstrIbAlAdeH paradravyApaharaNAdaviratAH, tathA sarvasmAtparastrIgamanAdemaithunAdaviratAH, evaM sarvasAtparigrahAdyonipoSakAdapyaviratAH, evaM sarvebhyaH krodhamAnamAyAlobhebhyo'viratAH, tathA premadveSakalahAbhyAkhyAnapaizunya| 1 sa bhavati sAtiyogo dravyaM yacchAdayitvA'nyadravyaiH doSaguNAMzca vacanairarthavisaMvAdanaM karoti // 1 // 90000000000000000 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 330 // paraparivAdAratiratimAyAmRSAvAda mithyAdarzanazalyAdibhyo 'sadanuSThAnebhyo yAvajjIvaM ye'prativiratA bhavantIti / tathA sarvasmAtsnAmonmardanavarNakavilepanazabdasparzarUparasagandhamAlyAlaGkArAtkAmAGgAnmohajanitAdaprativiratA yAvajjIvayeti, iha ca varNakagrahaNena varNavizeSApAdaka lodhAdikaM gRhyate, tathA sarvataH zakaTarathAderyAnavizeSAdikAtprativistara vidheH parikararUpAtparigrahAdaprati viratAH, iha ca zakaTarathAdikameva yAnaM zakaTarathayAnaM, yugyaM - puruSotkSiptamAkAzayAnaM 'gilli tti puruSadvayotkSiptA jhollikA 'thilli'ti vegasarAya vinirmito yAnavizeSaH tathA 'saMdmANiya'tti zibikAvizeSa eva tadevamanyasmAdapi vastrAdeH parigrahAdupakaraNabhUtAdaviratAH, tathA sarvataH - sarvasmAtkrayavikrayAbhyAM karaNabhUtAbhyAM yo mASakArdhamASakarUpakArSApaNAdibhiH paNyavinimayAtmakaH saMvyavahArastasmAdaviratA yAvajIvayeti, tathA sarvasmAddhiraNyasuvarNAdeH pradhAnaparigrahAdaviratAH, tathA kUTatulakUTamAnAderaviratAH, tathA sarvataH kRSipAzupAlyAderyatvataH karaNamanyena ca yatkiJcitkArayati tasmAdaviratAH, tathA pacanapAcanataH tathA kaNDanakuTTanapiTTanatarjanatADanavadhabandhAdinA yaH pariklezaH prANinAM tasmAdaviratAH, sAmpratamupasaMharati- ye cAnye tathAprakArAH parapIDAkAriNaH sAvadyAH karmasamArambhA abodhikAH boddhyabhAvakAriNaH tathA paraprANaparitApanakarA - gogrAhabandigragrAmaghAtAtmakA yenAyaiH krUrakarmabhiH kriyante tato'praticiratA yAvajjIvayeti // punaranyathA bahuprakAramadhArmikapadaM pratipipAdayiSurAha - 'tadyathe'tyupapradarzanArtho nAmazabdaH saMbhAvanAyAM saMbhAvyate asminvicitre saMsAre kecanaivaMbhUtAH puruSAH ye kalamamasUra tilamudgAdiSu paca|napAcanAdikayA kriyayA khaparArthamayatA - aprayatnavanto niSkRpAH krUrA mithyAdaNDaM prayuJjanti, mithyaiva- anaparAdhiSveva doSamA| ropya daNDo mithyAdaNDastaM vidadhati, tathaivameva-prayojanaM vinaiva tathAprakArAH puruSA niSkaruNA jIvopaghAtaniratAstittiravartakalA For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 adharmepakSa vantaH // 330 //
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ eedeeoeceeeeeeeeceaeeeeeee | vakAdiSu jIvanapriyeSu prANiSvayatAH krUrakarmANo mithyAdaNDaM prayuJjanti / teSAM ca krUradhiyAM "yathA rAjA tathA prajA" iti | pravAdAt parivAro'pi tathAbhUta eva bhavatIti tathA darzayitumAha-'jAvi ya se' ityAdi, yApi ca teSAM bAhyA parSadbhavati, tadyathA-'dAsa' khadAsIsutaH 'preSyaH' preSaNayogyo bhRtyadezyo 'bhRtako vetanenodakAdyAnayanavidhAyI tathA 'bhAgiko'yaH SaSThAMzA| dilAbhena kRSyAdau vyApriyate 'karmakara' pratItaH tathA nAyakAzritaH kazcidbhogaparaH, tadevaM te dAsAdayo'nyasya laghAvapyaparAdhe | gurutaraM daNDaM prayuJjanti prayojayanti ca / sa ca nAyakasteSAM dAsAdInAM bAhyaparSadbhUtAnAmanyatarasiMstathA laghAcapyaparAdhe-zabdAzravaNAdike gurutaraM daNDaM vakSyamANaM prayuGkte, tadyathA-imaM dAsaM preSyAdikaM vA sarvasvApahAreNa daNDayata yUyamityAdi sUtrasiddhaM yAvadimamanyatareNAzubhena kutsitamAreNa vyApAdayata yUyam // yApica krUrakarmavatAmabhyantarA parSadbhavati, tadyathA-mAtApitrAdikA, | mitradopapratyayikakriyAsthAnavad neyaM yAvadahito'yamasin loke iti, tathA hi Atmano'pathyakArI paraminnapi loke, tadevaM te mAtApitrAdInAM svalpAparAdhinAmapi gurutaradaNDApAdanato duHkhamutpAdayanti, tathA nAnAvidhairupAyaisteSAM zokamutpAdayanti-zoka-18 | yantItyevaM te prANinAM bahuprakArapIDotpAdakAH yAMvadvadhabandhapariklezAdaprativiratA bhavanti // te ca viSayAsaktatayA eta-|| | tkurvantItyetaddarzayitumAha-evameva pUrvoktakhabhAvA evaM te niSkRpA niranukrozA bAhyAbhyantaraparSadorapi karNanAsAvikartanAdinA | daNDapAtanasvabhAvAH strIpradhAnAH kAmAH strIkAmAH yadivA strISu-madanakAmaviSayabhUtAsu kAmeSu ca zabdAdiSu icchAkAmeSu mUJchitA & gRddhA grathitA adhyupapannAH, ete ca zakrapurandarAdivatparyAyAH kathazcidbhedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, te ca bhogAsaktA vyapagatapara-18 lokAdhyavasAyA yAvadvarSANi catuHpazca SaT sapta vA daza vA'lpataraM vA kAlaM prabhUtataraM vA kAlaM bhukkhA bhogabhogAn indriyAnukU-% For Personal & Private Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 331 // lAn madhumadyamAMsaparadArAsevanarUpAn bhogAsaktatayA ca parapIDotpAdanato 'vairAyatanAni' vairAnubandhAn anuprasUya-- utpAdya vidhAya tathA 'saMcayitvA' saMcintyopacitya 'bahUni ' prabhUtatarakAlasthitikAni 'krUrANi' krUravipAkAni narakAdiSu yAtanA - sthAneSu krakacapATana zAlmalyavarohaNa taptatra pupAnAtmakAni karmANyaSTaprakArANi vaddhaspRSTanidhattanikAcanAvasthAni vidhAya tena ca saMbhArakRtena karmaNA preryamANAstatkarmaguravo vA narakatalapratiSThAnA bhavantItyuttarakriyayA''pAdita bahuvacanarUpayeti saMbandhaH / asmi | nevArthe sarvalokapratItaM dRSTAntamAha - 'se jahANAmae' ityAdi, tadyathA nAmAyogolakaH - ayaspiNDaH 'zilAgolako' vRttAzmaza| kalaM vodake prakSiptaH samAnaH salilatalamativartya - atilaGghayAdho dharaNItalapratiSThAno bhavati / adhunA dArzantikamAha - 'evameve'tyAdi, yathA'sAvayogolako vRttatvAcchIghramevAdho yAtyevameva tathAprakAraH puruSajAtaH, tameva lezato darzayati-vajravadvatraM guru| khAtkarma tadvahulaH- tatpracuro badhyamAnakakarmagururityarthaH tathA dhUyata iti dhRtaM prAgvaddhaM karma tatpracuraH, punaH sAmAnyenAha - | paGkayatIti pa - pApaM tadbahulaH, tathA tadeva kAraNato darzayitumAha- 'vairabahulo' vairAnubandhapracuraH, tathA 'apattiyaM'ti manaso | duSpraNidhAnaM tatpradhAnaH, tathA dambho - mAyayA paravaJcanaM tadutkaTaH, tathA nikRtiH - mAyA veSabhASAparAvRtticchadmanA paradrohabuddhistanmayaH, tathA 'sAtibahula' iti sAtizayena dravyeNAparasya hInaguNasya dravyasya saMyogaH sAtistadbahulaH- tatkaraNapracuraH, tathA | ayaza: - azlAghA asadvRttatayA nindA, yAni yAni parApakArabhUtAni karmAnuSThAnAni vidhatte teSu teSu karmasu karacaraNacchedanAdiSu ayazobhAgbhavatIti, sa evaMbhUtaH puruSaH 'kAlamAse' khAyuSaH kSaye kAlaM kRtvA pRthivyAH - ratnaprabhAdikAyAstalam 'ativartya' | yojana sahasraparimANamatilaGghaya narakatalapratiSThAno'sau bhavati || narakakharUpanirUpaNAyAha For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya adhamepakSa vantaH // 331 //
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ eesekeseseseeeeeeeesesea teNaM NaragA aMto vahA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThiyA NicaMdhakAratamasA vavagayagahacaMdasaranakkhattajoisappahA mevasAmaMsaruhirapUyapaDalacikkhillalittANulevaNatalA asuI vIsA paramadunbhigaMdhA kaNhA agaNivannAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA asubhA NaragA asubhA Naraesu veynnaao||nno ceva Naraema neraiyA NihAyati vA payalAyaMti vA suI vA ratiM vA dhitiM vA matiM vA uvalabhaMte, te NaM tattha ujjalaM viulaM pagADhaM kaDDayaM kakkasaM caMDaM dukkhaM duggaM ticaM durahiyAsaM raiyA veyaNaM pacaNubhavamANA viharaMti // sUtraM 36 // Namiti vAkyAlaGkAre te narakAH sImantakAdikA bAhulyamaGgIkRtyAntaH-madhye vRttA bahirapi caturasrA adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etacca saMsthAnaM puSpAvakIrNAnAzrityoktaM, teSAmeva pracurakhAt , AvalikApraviSTAstu vRttavyasracaturasrasaMsthAnA eva bhavanti, tathA nityamevAndhatamasaM yeSu te nityAndhatamasAH, kacitpATho nityAndhakAratamasA iti, meghAvacchannAmbaratalakRSNapakSarajanIvat / tamobahulAH, tathA vyapagato grahacandrasUryanakSatrajyotiHpatho yeSAM te tathA / punarapyaniSTApAdanArthaM teSAmeva vizeSaNAnyAha-'med-4 vase'tyAdi, duSkRtakarmakAriNAM te narakAstaduHkhotpAdanAyaivaMbhUtA bhavanti, tadyathA-medavasAmAMsarudhirapUyAdInAM paTalAni-saGghAstai-18 liptAni-picchilIkRtAnyanulepanatalAni-anulepanapradhAnAni talAni yeSAM te tathA, azucayo viSThA'mRkkledapradhAnakhAd ata eva / vizrAH kuthitamAMsAdikalpakardamAvaliptakhAt , evaM paramadurgandhAH kuthitagomAyukalevarAdapi asahyagandhAH, tathA kRSNAgnivarNAbhA, rUpataH sparzatastu karkazaH-kaThino vajrakaNTakAdapyadhikataraH sparzo yeSAM te tathA, kiMbahunA ?, atIva duHkhenAdhisahyante, kimi For Personal & Private Use Only
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge ti?, yataste narakAH paJcAnAmapIndriyArthAnAmazobhanakhAdazubhAH, tatra ca sattvAnAmazubhakarmakAriNAmugradaNDapAtinAM ca vajrapracurA |2kriyA2 zrutaska| NAM tIvrA atiduHsahavedanAH zArIrAHprAdurbhavanti, tayA ca vedanayAbhibhUtAsteSu narakeSu te nArakA naivAkSinimeSamapi kAlaM | sthAnAdhya0 ndhe zIlA-18| nidrAyante, nApyupaviSTAdyavasthA akSisaMkocanarUpAmIpannidrAmavApnuvanti, na hyevaMbhUtavedanAbhibhUtasya nidrAlAbho bhavatIti darzayati, adharmapakSe kIyAvRttiH tAmujjvalAM tIvrAnubhAvenotkaTAmityAdivizeSaNaviziSTAM yAvadvedayanti-anubhavantIti // ayaM tAvadayogolakapASANadRSTAntaH | narakavA zIghramadhonimajanArthapratipAdakaH pradarzitaH, adhunA zIghrapAtArthapratipAdakamevAparaM dRSTAntamadhikRtyAha durlbhvo||332|| se jahANAmae rukkhe siyA pavayagge jAe mUle chinne agge garue jao NiNNaM jao visamaM jao duggaM dhitA ca tao pavaDati, evAmeva tahappagAre purisajAe gabbhAto gambhaM jammAto jammaM mArAo mAraM NaragAo NaragaM dukkhAo dukkhaM dAhiNagAmie Neraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullabhabohie yAvi bhavai, esa ThANe aNArie akevale jAva asavvadukkhapahINamagge egaMtamicche asAhU paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 37 // tadyathA nAma kazcidvakSaH parvatAye jAto mUle chinnaH zIghraM yathA nimne patati, ravamasAvapyasAdhukarmakArI tatkarmavAteritaH zIghra-18 | meva narake patati, tato'pyudvatto garbhAdrbhamavazyaM yAti na tasya kiMcitrANaM bhavati, yAvadAgAminyapi kAle'sau durlabhadharmapratipa-1|| // 332 // tirbhavatIti / sAmpratamupasaMharati--'esa ThANe' ityAdi, tadetatsthAnamanAyaM pApAnuSThAnaparakhAdyAvadekAntamithyArUpamasAdhu / tadevaM | prathamasyAdhapAkSikasya sthAnasya 'vibhaGgo' vibhAgaH kharUpameSa vyAkhyAtaH // ercedeseedeesesesesesesedes dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahAvare docassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijai-iha khalu pAiNaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavati, taMjahA - aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti, susIlA suvayA suppaDiyANaMdA susAha saGghato pANAtivAyAo paDivirayA jAvajIvAe jAva je yAvanne tahappagArA sAvajjA abohiyA kammatA parapANapariyAvaNakarA kajjati tato vipaDiviratA jAva - jIvAe // se jahANAmae aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA bhAsAsamiyA esaNAsamiyA AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiyA uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyA [maNasamiyA vayasamiyA kAyasamiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA guttiMdiyA guttabaMbhayArI akohA amANA amAyA alobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNicDA aNAsavA aggaMthA chinnasoyA niruvalevA kaMsapAi va mukkatoyA saMkho iva NiraMjaNA jIva iva apaDihayagatI gagaNatalaMpiva nirAlaMbaNA vAuriva apaDibaddhA sAradasalilaM va suddhahiyayA pukkharapattaM va nirUvalevA kummo iva gutiMdiyA vihaga iva vippamukkA khaggivisANaM va egajAyA bhAraMDapakkhIva appamattA kuMjaro iva soMDIrA vasabho iva jAtatthAmA sIho iva duddharisA maMdaro iva appakaMpA sAgaro iva gaMbhIrA caMdo iva somalesA sUro iva dittateyA jaccakaMcaNagaM va jAtarUvA vasuMdharA iva savaphAsavisahA suhuhuyAsaNo viva teyasA jalaMtA // Natthi NaM tesiM bhagavaMtANaM katthavi paDiyaMdhe bhavai, se paDibaMdhe cauvihe paNNatte, taMjahA- aMDae i vA poyae i vA uggahe ha vA paggahe For Personal & Private Use Only
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 333 // i vA jannaM jannaM disaM icchaMti tannaM tannaM disaM apaDibaddhA suibhUyA lahubhUyA apparagaMthA saMjameNaM tavasA appA bhAvemANA viharaMti // tesiM NaM bhagavaMtANaM imA etAkhyA jAyAmAyAvittI hotthA, taMjAcautthe bhatte chuTTe bhatte aTTame bhatte dasame bhatte duvAlasame bhatte caudasame bhatte addhamAsie bhatte mAsie bhatte domAsie timAsie cAummAsie paMcamAsie chammAsie aduttaraM caNaM ukkhittacarayA NikkhitacarayA ukkhittaNikkhittacaragA aMtacaragA paMtacaragA lUhacaragA samudANacaragA saMsaTTacaragA asaMsacaragA tajjAtasaMsaTTacaragA diTThalAbhiyA adiTThalAbhiyA puTThalAbhiyA apuTThalAbhiyA bhikkhalAbhiyA abhikkhalAbhiyA annAyacaragA uvanihiyA saMkhAdattiyA parimitapiMDavAiyA suddhesaNiyA aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA lUhAhArA tucchAhArA aMtajIvI paMtajIvI AyaMbiliyA purimaDiyA nivigaiyA ajjamaMsAsiNo No niyAmarasabhoI ThANAiyA paDimAThANAiyA ukkaDuAsaNiyA NesajjiyA vIrAsaNiyA daMDAyatiyA lagaMDasAiNo appAuDA agattayA akaMDayA aNiguhA ] ( evaM jahovavAie) dhutakesamaMsuromanahA savagAyapaDikammaviSpamukkA cirhati // te NaM eteNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNati 2 bahubahu AvAhaMsi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhanti paJcakakhAittA bahUI bhattA asaNAe chediti aNasaNAe chedittA jassahAe kIrati naggabhAve muMDabhAve aNhANabhAve adaMtavaNage achattae aNovAhaNae bhUmisejjA phalagasejjA kaTTasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese ladvA For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 dharmapakSava ntaH // 333 //
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ baladve mANA mANaNAo hIlaNAo niMdaNAo khiMsaNAo garahaNAo tajjaNAo tAlaNAo uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaM parIsahovasaggA ahiyAsijjaMti tamahaM ArAhaMti, tamahaM ArAhittA caramehiM ussAsanissAsehiM aNataM aNuttaraM nivAghAtaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaraNANadaMsaNaM samuppADeMti, samuppADittA tato pacchA sijyaMti vujjhati muJcati pariNidhAyaMti saGghadukkhANaM aMtaM kareti // egaccAe puNa ege bhayaMtAro bhavaMti, avare puNa puJcakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesa devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA - mahaDDiesa mahajjutiesa mahAparakkamesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAsukkhesute NaM tattha devA bhavaMti mahaDDiyA mahajjutiyA jAva mahAsukkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyathaMbhibhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDayalakannapIDhadhArI vicittahatthAbharaNA vicittamAlAmaulimauDA kallANagaMdhapavavatthaparihiyA kalANagapavaramallANulevaNadharA bhAsura boMdI palaMbavaNamAladharA diveNaM rUveNaM diveNaM vanneNaM digheNaM gheNaM gheNaM phAseNaM diveNaM saMghAeNaM digheNaM saMThANeNaM divAe iDIe divAe juttIe divAe bhAe divAe chAyAe dikhAe acAe digheNaM teeNaM divAe lesAe dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA ikalANA killANA AgamesibhaddayA yAvi bhavaMti, esa ThANe Ayarie jAva saGghadukkhapahINamagge egaMtasamme susAhU / docassa ThANassa dhammapakvassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 38 // For Personal & Private Use Only
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne athAparasya dvitIyasya sthAnasya 'vibhaGgo vibhAgaH svarUpam 'evaM vakSyamANanItyA vyAkhyAyate, tadyathA-'iha khlu'| 2 kiyA2 zrutaska- | ityAdi, prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi 'santi' vidyante, te caivaMbhUtA bhavantIti, tadyathA-na vidyate sAvadha Arambho sthAnAdhya0 ndhe zIlA yeSAM te tathA, tathA 'aparigrahA' niSkizcanAH, dharmeNa carantIti dhArmikA yAvaddharmeNaivAtmano vRttiM parikalpayanti, tathA 8 dharmapakSavakIyAvRttiH | suzIlAH suvratAH supratyAnandAH susAdhavaH sarvasmAtprANAtipAtAdviratA evaM yAvatparigrahAdviratA iti / tathA ye cAnye tathAprakArAH // 334 // | sAvadyA ArambhA yAvadabodhikAriNastebhyaH sarvebhyo'pi viratA iti // punaranyena prakAreNa sAdhuguNAn darzayitumAha-tadyathA nAma kecanottamasaMhananadhRtibalopetA anagArA bhagavanto bhavantIti, te paJcabhiH samitibhiH samitAH 'eva'mityupapradarzane aupapAtikamAcArAgasaMbandhi prathamamupAGgaM tatra sAdhuguNAH prabandhena vyAvarNyante tadihApi tenaiva krameNa draSTavyamityatidezaH18 | yAvadbhUtam-apanItaM kezazmazrulomanakhAdikaM yaiste tathA, sarvagAtraparikarmavipramuktA niSpratikarmazarIrAstiSThantIti // te cogravihAriNaH pravrajyAparyAyamanupAlya, avAdhArUpe rogAtaGke samutpanne'nutpanne vA bhaktapratyAkhyAnaM vidadhati, kiM bahunoktena! yatkR-| te'yamayogolakavanirAsvAdaH karavAladhArAmArgavaduradhyavasAyaH zramaNabhAvo'nupAlyate tamartha-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamArAdhya | avyAhRtamekamanantaM mokSakAraNaM kevalajJAnamApnuvanti, kevalajJAnAvAprUvaM sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamavApnuvantIti // eke punare-1|| 18| kayA'ceyA-ekena zarIreNaikasAtA bhavAtsiddhigatiM gantAro bhavanti, apare punastathAvidhapUrvakarmAvazeSe sati tatkarmavazagAH kAlaM | // 334 // | kRkhA anyatameSu vaimAnikeSu deveSUtpadyante tatrendrasAmAnikatrAyastriMzalokapAlapArSadAtmarakSaprakIrNeSu nAnAvidhasamRddhiSu bhavantIti, 18 na[granthA010000] khAbhiyogikakilbiSikAdiSviti / etadevAha-'taMjahe tyAvi, tadyathA mahAdiSu devalokeSUtpadyante / devAsve ekena zarIreNakaraNa kevalajJAnamApnuvanti, yavasAyaH zramaNabhAvo'nupAlapatyAkhyAnaM vidadhati, kiMvA svipikAdiyAmAnikavAyalina, apare punasta in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaMbhUtA bhavantIti darzayati-te NaM tattha devA' ityAdi, te devA nAnAvidhatapazcaraNopAttazubhakarmANo mahAdiguNopetA bhavantItyAdikaH sAmAnyaguNavaNekaH, tato hAravirAjitavakSasa ityAdika AbharaNavastrapuSpavarNakaH, punaratizayApAdanAthe divyarUpAdipratipAdanaM cikIrSurAha-'diveNaM sveNa' mityAdi, divi bhavaM divyaM tena rUpeNopapetA yAvaddivyayA dravyalezyayopapetA dazApi dizaH samudyotayantaH, tathA 'prabhAsayantaH' alaMkurvanto 'gatyA' devalokarUpayA kalyANA:-zobhanA gatyA vA-zIghrarUpayA prazastavihAyogatirUpayA vA kalyANAH, tathA sthityA utkRSTamadhyamayA kalyANAste bhavanti, tathA''gAmini kAle bhadrakAH zobhanamanuSyabhavarUpasaMpadupapetAH, tathA saddharmapratipattArazca bhavantIti / tadetatsthAnamAryamekAntenaiva samyagbhUtaM susAdhvitItyetadvitIyasya sthAnasya dharmapAkSikasa vibhaGga evmaakhyaatH|| ahAvare taccassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijai-iha khalu pAINaM vA 4 saMgatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appicchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva dhammeNaM ceva vitti kappemANA viharaMti susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAhU egacAo pANAivAyAo paDiviratA jAvajIvAe egacAo appaDivirayA jAva je yAvaNNe tahappagArA sAvajA abohiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajaMti tatovi egaccAo appaDivirayA // se jahANAmae samaNovAsagA bhavaMti abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaraveyaNANijarAkiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusalA asahejadevAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakiMnarakiMpurisagarulagaMdhavamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMdhAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA . zaeras202000000000000000000201203 For Personal & Private Use Only
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskadhe zIlAkIyAvRttiH 2 kriyAsthAnAdhya mizre dharmapakSe zrAva kava0 // 335 // iNameva niggaMthe pAvayaNe NissaMkiyA NikaMkhiyA nivitigicchA laTThA gahiyaTTA pucchiyaTThA viNicchiyahA abhigayaTThA ahimiMjapemmANurAgarattA ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTe sese aNaDhe usiyaphalihA avaMguyaduvArA aciyattaMteuraparagharapavesA cAuddasaTThamuddipuNNimAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlemANA samaNe niggaMthe phAsuesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM osahabhesajjeNaM pIThaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA bahahiM sIlavayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti // te NaM eyAraveNaM vihAreNaM viharamANA bahUiM vAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNaMti pAuNittA AvAhaMsi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhAyaMti bahUI bhattAiM paJcakkhAettA bahaI bhattAI aNasaNAe chedenti bahUI bhattAI aNasaNAe cheittA AloiyapaDikaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-mahaDDiesu mahajjuiesu jAva mahAsukkhesu sesaM taheva jAva esa ThANe Ayarie jAva egaMtasamme sAha / taccassa ThANassa missagassa vibhaMge evaM Ahie // avirahaM paDucca bAle Ahijai, viraI paDucca paMDie Ahijjai, virayAviraiM paDDucca bAlapaMDie Ahijai, tattha NaM jA sA savato aviraI esa ThANe AraMbhaTThANe aNArie jAva asavadukkhappahINamagge egaMtamicche asAhU, tattha NaM jA sA savato viraI esa ThANe aNAraMbhaTThANe Arie jAva sabadukkhappahINamagge egaMtasamma sAhU, tattha // 335 // For Personal & Private Use Only
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoooo NaM jA sA savao virayAviraI esa ThANe AraMbhaNoAraMbhaTTANe esa ThANe Arie jAva sabadukkhappahINamagge egaMtasamma sAhU // sUtraM 39 // athAparasya tRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgaH samAkhyAyate-etacca yadyapi mizrakhAddharmAdharmAbhyAmupapetaM tathApi dharmabhUyiSThakhAddhArmikapakSa evAvatarati, tadyathA-bahuSu guNeSu madhyapatito dopo nAtmAnaM labhate, kalaGka iva candrikAyAH, tathA bahUdakamadhyapatito mRcchakalAvayavo nodakaM kalupayitumalam , evamadharmo'pi dharmamiti sthitaM dhArmikapakSa evAyaM / 'iha' asmin jagati prAcyAdiSu dikSu eke kecana zubhakarmANo manuSyA bhavantIti, tadyathA-alpA-stokA parigrahArambheSvi&cchA-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA evaMbhUtA dhArmikavRttayaH prAyaH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhavo bhavantIti / 9 | tathaikasmAt-sthUlAtsaMkalpakRtAt pratinivRttA ekasmAcca sUkSmAdArambhajAdapratinivRttA evaM zeSANyapi vratAni saMyojyAnIti / | etasAdapi sAmAnyena nivRttA ityatidizannAha-'je yAvaNNe' ityAdi, ye cAnye sAvadyA narakAdigamanahetavaH karmasamArambhAstebhya ekasAdyatrapIDananirlAJchanakRpIvalAdernivRttA ekasAcca krayavikrayAderanivRttA iti // tAMzca vizeSato darzayitumAha-viziSTopadezArtha zramaNAnupAsate-sevanta iti zramaNopAsakAH, te ca zramaNopAsanato'bhigatajIvAjIvakhabhAvAH tathopalabdhapuNyapApAH / iha ca prAyaH mUtrAdarzapu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyante na ca TIkAsaMvAyeko'pyasAbhirAdarzaH samupalabdho'ta ekamAdarzamaGgIkRtyAsAbhirvivaraNaM kriyate ityetadavagamya sUtravisaMvAdadarzanAccittavyAmoho na vidheya iti / te zrA-11 |vakAH parijJAtavandhamokSasvarUpAH santo na dharmAcyAvyante meruriva niSprakampA dRDhamAIte darzane'nuraktAH / atra cArthe sukhapratipa ekasAna nivRttA ityatidizannAha lAca sUkSmAdArambhajAdapratinisAvatAH supratyAnandAH sAdhava 00000000203 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAle 2 zrutaska- ndhe zIlAkIyAvRttiH // 336 // tyarthaM dRSTAntabhUtaM kathAnaka, taccedaM-tadyathA-rAjagRhe nagare kazcidekaH parivrAT vidyAmatrauSadhilabdhasAmarthyaH parivasati, sa ca | | 2 kriyAvidyAdibalena pattane paryaTana yAM yAmabhirUpatarAmaGganAM pazyati tAM tAmapaharati, tataH sarvanAgarai rAjJe niveditaM yathA deva ! pratyahaM sthAnAdhya. pattanaM muSyate kenApi, nIyate sarvasAramaGganAjano'pi, yastasyAnabhimataH sona kevalamAste, tadevaM ( deva ! ) kriyatAM prasAdastada mizre dharmanveSaNeneti / rAjJAbhihitaM-gacchata yUyaM vizrabdhA bhavata avazyamahaM taM durAtmAnaM lapsye, kiMca-yadi paJcabhairahobhirna labhe cauraM vi pakSe zrAva kava0 marzayukto'pi ca tyakSyAmyAtmAnamahaM jvAlAmAlAkule vahnau, tadevaM kRtapratijJaM rAjAnaM praNamya nirgatA nAgarikAH, rAjJA ca savizeSaM niyuktA ArakSakAH / AtmanA'pyekAkI khaDgakheTakasameto'nveSTumArabdhaH, na copalabhyate cauraH, tato rAjJA nipuNataramanveSayatA paJcame'hani bhojanatAmbUlagandhamAlyAdikaM gRhNan rAtrau khato nirgatenopalabdhaH sa parivAda, tatpRSThagAminA nagarodyAnavRkSakoTarapravezena guhAbhyantaraM pravizya vyApAditaH, tadanantaraM samarpitaM yadyasya satkamaGganAjano'pIti / tatra caikA sImantinI atyantamauSa|dhibhibhauvitA necchatyAtmIyamapi bhartAraM, tatastadvidbhirabhihitaM yathA'syAH parivrATsatkAnyasthIni dugdhena saha saMghRSya yadi dIyante || tadeyaM tadAgraha muzcati, tatastatvajanairevameva kRtaM, yathA yathA cAsau tadasthyabhyavahAraM vidhatte tathA tathA tatsnehAnubandho'pati, // 2 || sosthipAne cApagataH premAnubandhaH, tadanu raktA nije bhartari / tadevaM yathA'sAvatyantaM bhAvitA tena parivrAjA necchatyaparam evaM |zrAvakajano'pi nitarAM bhAvitAtmA maunIndrazAsane na zakyate anyathAkartuma , atyantaM samyaksauSadhena vAsitakhAditi / punarapi | // 336 / / |zrAvakAn vizinaSTi-'jAva usiyaphalihA' ityAdi, ucchritAni sphaTikAnIva sphaTikAni-antaHkaraNAni yeSAM te tathA, eta-1 | duktaM bhavati-maunIndradarzanAvAptau satyAM parituSTamAnasA iti, tathA aprAvRtAni dvArANi yaiste tathA, udghATitagRhadvArAstiSThanti 99289899909999999 For Personal & Private Use Only
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA yathoktaM yathA kukhAnyatA jIvAstasAdulapaNa pRSTA aH sAdhudharma aciyattaH-anabhimato'ntaHpurapravezavatparagRhadvArapravezo'nyatIrthikapravezo yeSAM te tathA, anavarataM zramaNAnuyuktavihAriNo nimranthAn prAsukenaiSaNIyenAzanAdinA tathA pIThaphalakazayyAsaMstArakAdinA ca pratilAbhayaMtaH tathA bahUni varSANi zIlavataguNavratapratyAkhyAnapauSadhopavAsairAtmAnaM bhAvayantastiSThanti // tadevaM te paramazrAvakAH prabhUtakAlamaNuvrataguNavratazikSAvratAnuSThAyinaH sAdhUnAmauSadhavastrapAtrAdinopakAriNaH santo yathoktaM yathAzakti sadanuSThAnaM vidhAyotpanne vA kAraNe'nutpanne vA bhaktaM pratyAkhyA-18 | yAlocitapratikrAntAH samAdhiprAptAH santaH kAlamAse kAlaM kRkhAnyatareSu deveSUtpadyanta iti / etAni cAbhigatajIvAjIvAdikAni padAni hetuhetumadbhAvena netavyAni, tadyathA-yasAda bhigatajIvAjIvAstasmAdupalabdhapuNyapApAH, yasAdupalabdhapuNyapApAstasAducchritamanasaH, evamuttaratrApi ekaikaM padaM tyajadbhirekaikaM cottaraM gRhNadbhivocca, te ca pareNa pRSTA apRSTA vA etadUcuH, tadyathA| ayameva maunIndrokto mArgaH sadarthaH zeSasvanartho, yasAdevaM pratipadyante tasmAtte samucchritamanasaH santaH sAdhudharma zrAvakadharma ca 18|| prakAzayanto vizeSeNaikAdazopAsakapratimAH spRzanto viharanto'STamIcaturdazyAdiSu pauSadhopavAsAdau sAdhUna prAsukena pratilAbha-18 yanti, pAzcAtye ca kAle saMlikhitakAyAH saMstArakazramaNabhAvaM pratipadya bhaktaM pratyAkhyAyAyuSaH kSaye deveSUtpadyante / tato'pi || cyutAH sumAnuSabhAvaM pratipadya tenaiva bhavenotkRSTataH saptasvaSTasu vA bhaveSu sidhyantIti / tadetatsthAnaM kalyANaparamparayA sukhavipA-|| kamitikRtAryamiti / ayaM vibhaGgastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasyAkhyAta iti // uktA dhArmikAH, adhArmikAstadubhayarU18| pAzcAbhihitAH, sAmpratametadeva sthAnatrikamupasaMhAradvAreNa saMkSepato vibhaNiSurAha-yeyamaviratiH-asaMyamarUpA samyaktvAbhAvA-18 |nmithyAdRSTevyato viratirapyaviratireva tAM pratItya-Azritya bAlavadvAlaH-ajJaH sadasadvivekavikalakhAt ityevam 'AdhIyate' 99609009929899298990000 dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 337 // vyavasthApyate AkhyAyate vA, tathA viratiM ca 'pratItya' Azritya pApADDInaH paNDitaH paramArthajJo vetyevamAdhIyate AkhyAyate vA, tathA viratAviratiM cAzritya bAlapaNDita ityetatprAgvadAyojyamiti / kimityavirati (viratAvirati ) viratyAzreyaNa (bAla) bAla| pANDityapANDityApattirityAzaGkayAha - 'tattha Na' mityAdi, 'tatra' pUrvokeSu sthAneSu yeyaM 'sarvAtmanA sarvasmAt 'aviratiH' viratipariNAmAbhAvaH etatsthAnaM sAvadyArambhasthAnamAzraya etadAzritya sarvANyakAryANi kriyante, yata evamata etadanArya sthAnaM ni:zukatayA yatkizcana kAritvAdyAvada sarvaduH khaprakSINamArgo'yaM tathaikAntamithyArUpo'sAdhuriti / tatra ca yeyaM 'viratiH' samyaktvapUrvikA sAvadyArambhAnnivRttiH sA sthagitadvAratvAt pApAnupAdAnarUpeti, etadevAha - tadetatsthAnam anArambhasthAnaM - sAvadyAnuSThAnarahitalAtsaMyamasthAnaM, tathA caitatsthAnamAryasthAnam - ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityArya tathA sarvaduH kha prakSINamArgaH - azeSakarmakSayapatha iti, tathaikAntasamyagbhUtaH, etadevAha - 'sAdhu' riti, sAdhubhUtAnuSThAnAtsAdhuriti / tatra ca yeyaM (viratA) viratirabhidhIyate saiSA mizrasthAnabhUtA, tadetadArambhAnArambharUpasthAnam, etadapi kathaJcidAryameva, pAramparyeNa sarvaduH khaprakSINamArgaH, tathaikAntasamyagbhUtaH sAdhuceti / tadevamanekavidho'yamadharmapakSo dharmapakSastathA mizrapakSaceti saMkSepeNAbhihitaH pakSatrayasamAzrayaNena // sAmpratamasAvapi mizrapakSo dharmAdharmasamAzrayaNenAnayorantarvartI bhavatIti darzayati evameva samaNugammamANA imehiM ceya dohiM ThANehiM samoaraMti, taMjahA - dhamme ceva adhamme ceva uvasaMte va aNuvate caiva tattha NaM je se paDhamassa ThANassa adhammapaksvassa vibhaMge evamAhie, tattha NaM imAI tina tevahA pAvAdusayAiM bhavatIti makkhAyAIM (paM), taMjahA - kiriyAvAINaM akiriyAvAINaM annA For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 // 337 //
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiyavAINaM veNaiyavANaM, te'vi parinivANamAhaMsu, te'vi mokkhamAhaMsu te'vi lavaMti, sAvagA ! te'vi lavaMti sAvaittAro // sUtram 40 // 'evameva' saMkSepeNa 'samyaganugamyamAnA' vyAkhyAyamAnAH samyaganugRhyamANAH 'anayoreva' dharmAdharmasthAnayoranupatanti / kimiti 1, yato yadupazAntasthAnaM taddharmapakSasthAnamanupazAntasthAnamadharmapakSasthAnamiti / tatra ca yadadharmapAkSikaM prathamaM sthAnaM tatrA - mUni trINi triSaSTyadhikAni prAvAdukazatAnyantarbhavantItyevamAkhyAtaM pUrvAcAryairiti / etAni ca sAmAnyena darzayitumAha'tejahe 'tyAdi, tadyathetyupadarzanArthaH kriyAM - jJAnAdirahitAmekAmeva svargApavargasAdhanakhena vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, | te ca dIkSAta eva mokSaM vadantItyevamAdayo draSTavyA iti, teSAM ca bahavo bhedAH, tathA akriyAM paralokasAdhanatvena vadituM zIlaM yeSAM te tathA teSAmiti, ajJAnameva zreyaH ityevaM vadituM zIlaM yeSAM te bhavantyajJAnavAdinasteSAM tathA vinaya eva paralokasAdhane pradhAnaM kAraNaM yeSAM te tathA teSAmiti / atra ca sarvatra paSThIbahuvacanenedamAha, tadyathA - kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM akri| yAvAdinAM caturazItirajJAnikAnAM saptaSaSTivainayikAnAM dvAtriMzaditi / tatra ca sarve'pyete maulAstacchiSyAca pravadanazIlatvAtprAvAdukAH, teSAM ca bhedasaMkhyAparijJAnopAya AcAra evAbhihita iti neha pratanyate / te sarve'pyArhatA iva parinirvANam - azeSa| dvandvoparamarUpamavarNagandharasasparzasvabhAvamanupacarita paramArthasthAnaM brahmapadAkhyamatrAghAtmakaM paramAnanda sukhakharUpamAhuH - uktavantaH, | tathA te'pi prAvAdukAH saMsArabandhanAnmocanAtmakaM mokSamAhuH, pUrveNa nirupAdhikaM kAryameva nirvANAkhyamuktam, anena tu tadeva kAraNopAdhikamityayaM vizeSaH / tatra yepAmapyAtmA nAsti jJAnasantativAdinAM teSAmapi karmasaMtateH saMsAra nibandhana bhatAyA vicche For Personal & Private Use Only
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 338 // dAnmokSabhAvAvirodhaH teSAM copAdAnakSayAdanAgatAnutpatteH saMtaticcheda eva mokSaH, pradIpasyeva tailavartyabhAve nirvANamiti, tathA cAhu: - " na tasya kiJcidbhavati, na bhavatyeva kevala' miti / etacca teSAM mahAmoha vijRmbhitaM yataH - " karma cAsti phalaM cAsti, kartA naivAsti karmaNAm / saMsAramokSavAdikhamaho vyAndhyavijRmbhitam // 1 // " iti / yeSAM cAtmA'sti sAMkhyAdInAM teSAM prakRtivikAraviyogo mokSaH, kSetrajJasya paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva vidyamAnaiH pradhAnavikArairvimocanaM mokSa iti, teSAmapyekAnta nityavAditayA mokSAbhAvaH / evamanye'pi naiyAyikavaizeSikAdayaH saMsArAbhAvamicchanto'pi na mucyante, samyagdarzanAdikasyopAyasyAbhAvAd, ityabhyUhyAha - yadi na teSAM mokSaH kathaM te lokasyopAsyA bhavantItyAzaGkayAha - 'te'pi' tIrthikA 'lapanti' buvate, mokSaM prati dharmadezanAM vidadhati, zRNvantIti zrAvakAH he zrAvakA ! evaM gRhNIta yUyaM yathA'haM dezayAmi, tathA te'pi dharmazrAvayitAraH santa evaM 'lapanti' bhASante yathA'nenopAyena svargamokSAvAptiriti tadvacanaM mithyAtvopahatabuddhayo'vitathameva gRhNanti, kUTapaNya| dAyinAM viparyastamataya iveti / tadevamAditIrthikAstacchiSyAzca pAramparyeNa mithyAdarzanAnubhAvAtparAnpratArayanti, te'pi ca teSAM pratIyanti, Aha- kathamete prAvAdukA mithyAvAdino bhavantIti, atrocyate, yataste'pyahiMsAM pratipAdayanti na ca tAM pradhAnamo kSAGgabhUtAM samyaganutiSThanti katham ?, sAMkhyAnAM tAvajjJAnAdeva dharmo na tepAmahiMsA prAdhAnyena vyavasthitA, kiMtu paJca yamA ityAdiko vizeSa iti / tathA zAkyAnAmapi daza kuzalA dharmapathA ahiMsApi tatroktA, na tu saiva garIyasI dharmasAdhanalena tairAzritA / vaizeSikANAmapi 'abhisecanopavAsatrahmacaryagurukulavAsaprasthAdaoNna yajJA dinakSatramatrakAlaniyamA dRSTAH' teSu cAbhiSecanAdiSu 1 jJAnasaMtAnasya kSaNaparamparakasya vA 2 jJAnaM santAnAntyabhAgarUpaM 3 hetutvApekSayA tRtIyA, hetutvaM ca mokSasya tadavinAbhAvitvAt 4 prasthAna0 prasthAdana0 For Personal & Private Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 // 338 //
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAlocyamAneSu hiMsaiva saMpadyate / vaidikAnAM ca hiMsaiva garIyasI dharmasAdhanaM, yajJopadezAt , tasya ca tayAvinAbhAvAdityabhiprAyaH, | uktaM ca-"dhruvaH prANivadho yajJe0" / / tadevaM sarvaprAvAdukA mokSAGgabhUtAmahiMsAM na prAdhAnyena pratipadyanta iti darzayitumAha te save pAvAuyA AdikarA dhammANaM NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAdiTThI NANAI NANAraMbhA NANAjhavasANasaMjuttA egaM mahaM maMDalibaMdha kiccA save egao ciTThati // purise ya sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya te satve pAvAue Aigare dhammANaM NANApanne jAva NANAjjhavasANasaMjutte evaM vayAsI-haMbho pAvAuyA ! AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAajjhavasANasaMjuttA! imaM tAva tunbhe sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAiM bahupaDipunnaM gahAya muhuttayaM muhuttagaM pANiNA dhareha, No bahusaMDAsagaM saMsAriyaM kujA No bahuaggithaMbhaNiyaM kujA No bahu sAhammiyaveyAvaDiyaM kujjA No bahuparadhammiyaveyAvaDiyaM kujjA ujuyA NiyAgapaDivannA amAyaM kuvamANA pANiM pasAreha, iti vucA se purise tesiM pAvAduyANaM taM sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya pANiMsu Nisirati, tae NaM te pAvAduyA AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAjjhavasANasaMjuttA pANiM paDisAharaMti, tae NaM se purise te save pAvAue Adigare dhammANaM jAva NANAjjhavasANasaMjutte evaM vayAsI-haMbho pAvAduyA ! AigarA dhammANaM NANApannA jAva NANAjjhavasANasaMjuttA ! kamhA NaM tunbhe 920000000000000000000028292020 dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 kriyAsthAnAdhya0 sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 339 // SePOSSSSSCOOOOOOO pANiM paDisAharaha ?, pANiM no DahijjA, daDDa kiM bhavissai ?, dukkhaM dukkhaMti mannamANA paDisAharaha, . esa tulA esa pamANe esa samosaraNe, patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe, tattha NaM je te samaNA mAhaNA evamAtikkhaMti jAva parUveMti-save pANA jAva satvesattA haMtavA ajjAveyavA parighetavA paritAveyavA kilAmetavA uddavetavA, te AgaMtucheyAe te AgaMtubheyAe jAva te AgaMtujAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNabhavagambhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te bahaNaM daMDaNANaM bahaNaM muMDaNANaM tajjaNANaM tAlaNANaM aMdubaMdhaNANaM jAva gholaNANaM mAimaraNANaM piimaraNANaM bhAimaraNANaM bhagiNImaraNANaM bhajjAputtadhUtasuNhAmaraNANaM dAridANaM dohaggANaM appiyasaMvAsANaM piyavippaogANaM bahUNaM dukkhadommaNassANaM AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaLU cAuraMtasaMsArakaMtAraM bhujjo bhujo aNupariyahissaMti, te No sijhissaMti No bujhissaMti jAva No sabadukkhANaM aMtaM karissaMti, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe // tattha NaM je te samaNA mAhaNA evamAikkhaMti jAva parUveMti-satve pANA save bhUyA save jIvA sance sattA Na haMtavA Na anjAveyavA Na parighetavA Na uddaveyavA te No AgaMtucheyAe te No AgaMtubheyAe jAva jAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNabbhavagambhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te No bahaNaM daMDaNANaM jAva No bahUNaM muMDaNANaM jAva bahUNaM dukkhadommaNassANaM No bhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM // 339 // For Personal & Private Use Only
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ edeoecenercedeseeeeeeeeeee dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM bhujo bhujjo No aNupariyahissaMti, te sinjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karissaMti // (sUtraM 41) // pravadanazIlAH prAvAdukAH 'sarve'pi te triSaSTyuttaratrizataparimANA api AdikarA yathAvaM dharmANAM, ye'pi ca tacchiSyAste'pi | sarve nAnA-bhinnA prajJA-jJAnaM yeSAM te nAnAprajJAH, AdikarA ityanenedamAha-svaruciviracitAste na khanAdipravAhAyAtAH, nanu cAhatAnAmapi AdikhavizeSaNamastyeva, satyamasti, kiMtu anAdihetuparamparetyanAdikhameva, teSAM ca sarvajJapraNItAgamAnAzrayaNAnnibandhanAbhAvaH tadabhAvAcca bhinna parijJAnam , ata eva nAnAchandAH, chandaH-abhiprAyaH, bhinnAbhiprAyA ityarthaH, tathAhi-utpAdavya-18 yadhrauvyAtmake vastuni sAMkhyairakAntenAvirbhAvatirobhAvAzrayaNAdanvayinameva padArtha satyakhenAzritya nityapakSaM (te) samAzritAH, tathA | zAkyA atyantakSaNikeSu pUrvottarabhinneSu padArtheSu satsu sa evAyamiti pratyabhijJApratyayaH sadRzAparAparotpattivipralabdhAnAM bhavatItyetatpakSasamAzrayaNAdanityapakSaM samAzritA iti / tathA naiyAyikavaizeSikAH kepAzcidAkAzaparamANvAtmAdInAmekAntena nityakha-| meva kAryadravyANAM ca ghaTapaTAdInAmekAntenAnityavamevAzritAH / evamanayA dizA'nye'pi mImAMsakatApasAdayo'bhyUhyA iti / tathA te tIthikA nAnA zIlaM yeSAM te tathA, zIlaM-vratavizeSaH, sa ca bhinnasteSAmanubhavasiddha eva / tathA nAnA dRSTiH-darzanaM / yeSAM te tathA, tathA nAnA ruciryeSAM te nAnArucayaH, tathA nAnArUpamadhyavasAnam-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA, idamukta 9 bhavati-ahiMsAtra pradhAnaM dharmAGga, sA ca teSAM nAnAbhiprAyakhAdavikalakhena na vyavasthitA / tasyA eva sUtrakAraH prAdhAnyaM darzayitumAha-te sarve'pi prAvAdukA yathAsvapakSamAzritA ekatra pradeze saMyutA maMDalivandhamAdhAya tiSThanti, teSAM For Personal & Private Use Only
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 340 // caivaM vyavasthitAnAmekaH kazcitpuruSasteSAM saMvityartha jvalatAmaGgArANAM pratipUrNA pAtrIm-ayomayaM bhAjanamayomayenaiva 2 kriyAsaMdaMzakena gRhIkhA teSAM DhaukitavAn, uvAca ca tAn yathA-bhoH prAvAdukAH! pUrvoktavizeSaNaviziSTA idamArabhRtaM sthAnAdhya. bhAjanamekaikaM muhUrta pratyekaM vibhRta yUyaM, na cedaM (ha) saMdaMzakaM sAMsArikaM nApi cAgnistambhanaM vidadhyuH nApi ca sAdharmikA'nyadhArmikANAmagnidAhopazamAdinopakAraM kuryuriti, 'Rjavo' mAyAmakurvANAH pANiM prasArayata, te'pi ca tathaiva kuryuH, tato'sau puruSaH tadbhAjanaM pANau samarpayati, te'pi ca dAhazaGkayA hastaM saGkocayeyuriti, tato'sau tAnuvAca-kimiti pANiM pratisaMharata yUyaM ?, evamabhihitAste UcuH-dAhabhayAditi, etaduktaM bhavati-avazyamagnidAhabhayAna kazcidazyabhimukhaM pANiM dadAtItyetatparo'yaM dRSTAntaH / pANinA dagdhenApi kiM bhavatAM bhaviSyatIti ?, duHkhamiti cedyadyevaM bhavanto dAhApAditaduHkhabhIravaH sukhalipsavaH, tadevaM sati sarve'pi jantavaH saMsArodaravivaravartina evaMbhUtA evetyevam 'AtmatulayA' Atmaupamyena yathA mama nAbhimataM duHkha-181 mityevaM sarvajantUnAmityavagamyAhiMsaiva prAdhAnyenAzrayaNIyA, 'tadetatpramANaM' saiSA yuktiH 'AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa | pazyati / tadetat samavasaraNaM-sa eva dharmavicAro yatrAhiMsA saMpUrNA tatraiva paramArthato dharmaH, ityevaM vyavasthite tatra ye kecanAviditaparamArthAH zramaNabrAhmaNAdayaH 'evaM' vakSyamANamAcakSate pareSAmAtmadADhyotpAdanAyaivaM bhASante tathaivameva dharma 'prajJApayanti' vyavasthApayanti, tathA anena prANyupatApakAriNA prakAreNa pareSAM dharma 'prarUpayanti' vyAcakSate, tadyathA-'sarve prANA' ityAdi, // 340 // yAvaddhantavyA daNDAdibhiH paritApayitavyA dharmArthamaraghaTTAdivahanAdibhiH parigrAhyA viziSTakAle zrAddhAdI rohitamatsyAdaya iva tathA'padrAvayitavyA devatAyAgAdinimittaM vastAdaya ivetyevaM ye zramaNAdayaHprANinAmupatApakAriNI bhASAM bhASante (te) AgAmini sersemeseseeeeeeeeeeeeeeee dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAle'nekazo bahuzaH svazarIracchedAya bhedAya ca bhASante, tathA te sAvadyabhASiNo bhaviSyati kAle jAtijarAmaraNAni bahuni prApnuvanti / yonyAM janma yonijanma tadanekazo garbhavyutkrAntajAvasthAyAM prApnuvanti, tathA saMsAraprapaJcAntargatAstejovAyupUccairgotro dvalanena kalaGkalIbhAvabhAjo bhavanti bahuzo bhaviSyanti ca, tathA te bahUnAM daNDAdInAM zArIrANAM duHkhAnAmAtmAnaM bhAjanaM 9 kurvanti, tathA te nirvivekA mAtRvadhAdInAM mAnasAnAM duHkhAnAM tathA'nyeSAmapriyasaMprayogArthanAzAdibhirduHkhadaurmanasyAnAmAbhA-10 &| gino bhaviSyantIti / kiM bahunoktena ?, upasaMhAravyAjena gurutaramanarthasaMvandhaM darzayitumAha-'aNAdiyaM' ityAdi, naasyaadi-18|| rastItyanAdiH-saMsAraH, tadanenedamuktaM bhavati yatkaizcidabhihitaM yathA'yamaNDakAdikrameNotpAdita ityetadapAstaM, na vidyate'vada-18 graM-paryanto yasya so'yamanavadagro'paryanta ityarthaH, tadanenedamuktaM bhavati-yaduktaM kaizcidyathA pralayakAle'zeSasAgarajalaplAvanaM dvAdazAdityodgamena cAtyantadAha ityAdikaM sarva mithyeti, 'dIrgha' mityanantapudgalaparAvartarUpakAlAvasthAnaM, tathA catvAro'ntA-gatayo / yasya sa tathA, cAturgatika ityarthaH, tatsaMsAra eva kAntAraH saMsArakAntAro, nirjalaH sabhayatrANarahito'raNyapradezaH kAntAra iti / | tadevaMbhUtaM 'bhUyo bhUyaH' paunaHpunyenAnuparivartiSyante-arahaTTaghaTInyAyena tatraiva bhramantaH sthAsyantIti, ata evAha-yataste || prANinAM hantAraH, kuta etaditi cetsAvadyopadezAd , etadapi kathamiti cedantataH audezikAdiparibhogAnujJayetyevamavagantavyami-13 tyataste kuprAvacanikA naiva setsyanti-naiva te lokAgrasthAnamAkramiSyanti, tathA na te sarvapadArthAn kevalajJAnAvApyA bhotsyante, | anena jJAnAtizayAbhAvamAha, tathA na te'STaprakAreNa karmaNA mokSyante, anenApyasiddherakaivalyAvAptezca kAraNamAha, tathA parinirvRtiH | parinirvANaM-AnandasukhAvAptistAM te naiva prApsyante, anenApi sukhAtizayAbhAvaH pradarzito bhavatIti, tathA naite zArIramAnasAnAM 02020000000000000002029292020 paraH, kunai etApAnApanyenAnuparivatiyAntAraH saMsArakAntAro, navatarUpakAlAvasthAna, For Personal & Private Use Only
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAttiH // 34 // gAdi / tadevaM pUrvoktaM daNDanAratadeva pUrvoktaM samAsena mAsu No buddhiMsu duHkhAnAmAtyantikamantaM kariSyantItyanenApyapAryAtizayAbhAvaH pradarzito bhavati / 'eSA tulA' tadetadupamAnaM yathA sAvadyAnuSThA-18|2 kriyAnaparAyaNAH sAvadhabhASiNazca kuprAvacanikA na sidhyantyevaM vayUthyA apyaudezikAdiparibhogino na sidhyantIti / tadetatpramANaM-sthAnAdhya0 pratyakSAnumAnAdikaM, tathAhi-pratyakSeNaiva jIvapIDAkArI caurAdirbandhanAnna mucyate, evamanye'pIti, anumAnAdikamapyAyojyaM / tathA tadetatsamavasaraNam-AgamavicArarUpamiti, pratyekaM ca pratiprANi pratiprAvAdukametattulAdikaM draSTavyamiti // ye punarviditatattvA Atmaupamyena-AtmatulayA sarvajIveSvahiMsAM kurvANA evamAcakSate, tadyathA-sarve'pi jIvA duHkhadviSaH sukhalipsavaste na hantavyA ityAdi / tadevaM pUrvoktaM daNDanAdikaM sapratiSedhaM bhaNanIyaM yAvatsaMsArakAntAramacireNaiva te vyatikramiSyantIti // bhaNitAni kriyAsthAnAni, sAmpratamupasaMjighRkSuretadeva pUrvoktaM samAsena vibhaNiSurAha iccetehiM bArasahiM kiriyAThANehiM vaTTamANA jIvA No sijhisu No vuddhiMsu No mucciMsu No pariNivAiMsu jAva No savvadukkhANaM aMtaM kareMsu vA No kareMti vA No karissaMti vA // eyaMsi ceva terasame kiriyAThANe vaTTamANA jIvA siddhiMsu vuddhiMsu muciMsu pariNivAiMsu jAva savvadukkhANaM aMtaM kareMsu vA karaMti vA karissaMti vA / evaM se bhikkhu AyaTThI Ayahite Ayagutte Ayajoge Ayaparakkame Ayarakkhie AyANukaMpae AyanipheDae AyANameva paDisAharenjAsi ttibemi // (sUtraM 42) // iti bIyasuyakkhaMdhassa kiri // 34 // yAThANaM nAma bIyamajjhayaNaM samattaM // 1 pagamA0 kvacit kacica0 nApyAyAti0 2 AtyantikaduHkhanAzAbhAva iti / For Personal & Private Use Only
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 900082908290000000000000000202 ityeteSu dvAdazasu kriyAsthAneSvadharmapakSo'nupazamarUpaH samavatAryate, ata eteSu vartamAnA jIvA nAtIte kAle siddhA na vartamAne sidhyanti na bhaviSyati setsyanti, tathA na bubudhire na budhyante na ca bhotsyante, tathA na mumucuna muzcanti na ca mokSyante, tathA na nirvRtA na nirvAnti na ca nirvAsyanti, tathA na duHkhAnAmantaM yayurna punaryAnti na ca yAsyantIti // sAmprataM trayodazaM kriyAsthAna | dharmapakSAzritaM darzayitumAha-etasiMstrayodaze kriyAsthAne vartamAnA jIvAH siddhAH sidhyanti setsyantIti yAvatsarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti sthitaM / tadevaM sa bhikSuryaH pauNDarIkAdhyayane'bhihito dvAdazakriyAsthAnavarjakaH adharmapakSAnupazamaparityAgI dharmapakSe |sthita upazAnta AtmanA Atmano vA'rthaH AtmArthaH sa vidyate yasya sa tathA, yo hyanyamapAyebhyo rakSati sa AtmArthyAtmavAni-| |tyucyate, ahitAcArAzca caurAdayo nAtmavanto'yaM khAtmahita aihikAmuSmikApAyabhIrukhAt , tathA''tmA gupto yasya sa tathA, eta| duktaM bhavati-khayamevAsau saMyamAnuSThAne parAkramate, tathA''tmayogI Atmano yogaH-kuzalamana:pravRttirUpa AtmayogaH sa ||* yasyAsti sa tathA, sadA dharmadhyAnAvasthita ityarthaH, tathA''tmA pApebhyo durgatigamanAdibhyo rakSito yena sa tathA, durgatigamanahetunibandhanasya sAvadyAnuSThAnasya nivRttakhAditibhAvaH, tathA''tmAnamevAnarthaparihAradvAreNAnukampate zubhAnuSThAnena sadgatigAminaM 2 | vidhatta iti, tathA''tmAnaM samyagdarzanAdikenAnuSThAnena saMsAracArakAniHsArayatIti, tathA''tmAnamanarthabhUtebhyo dvAdazabhyaH kri| yAsthAnebhyaH pratisaMharet , yadivopadezaH-AtmAnaM sarvApAyebhyaH pratisaMhiyAt-sarvAnarthebhyo nivartayedityetasminmahApuruSe saMbhA| vyata iti / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadyAkhyeyAH / samApta kriyAsthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanamiti // | 1 karttariprayoge Adyadvaye karmaNa ityadhyAhAraH / For Personal & Private Use Only
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyazrutaskandhe tRtIyAdhyayanaprArambhaH // sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 3 AhAraparijJA. OCCO COCO // 342 // diesesedeeseseseseseaeeseser _dvitIyAdhyayanAnantaraM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-karmakSapaNArthamudyatena bhikSugA dvAdazakriyAsthAnarahitenAntyakriyAsthAnasevinA sadA''hAraguptena bhavitavyaM, dharmAdhArabhUtasya zarIrasvAdhAro bhavatyAhAraH, sa ca mumukSuNoddezakAdidoparahito | grAhyaH, tena ca prAyaH pratidinaM kAryamityanena saMbandhenAhAraparijJAdhyayanamAyAtam , asya cakhAyanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, | tatredamadhyayanaM pUrvAnupUrvyA tRtIyaM pazcAnupUrvyA paJcamamanAnupUrvyA khaniyatamiti, arthAdhikAraH punaratrAhAraH zuddhAzuddhabhedena nirUpyate / nikSepastrividhaH-oghAdiH, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu AhAraparikSeti dvipadaM nAma, tatrAhArapadanikSepArthamAha niyuktikAraHnAmaMThavaNAdavie khette bhAve ya hoti boddhavyo / eso khalu AhAre nikkhevo hoi paMcaviho // 169 // dave saccittAdI khette nagarassa jaNavao hoi / bhAvAhAro tiviho oe lome ya pakkheve // 170 // sarIreNoyAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoi nAyabo // 171 // oyAhArA jIvA sance appajattagA muNeyabA / pajattagA ya lome pakkheve hoi (hoMti) nAyavA // 172 // egidiyadevANaM neraiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM pakkhevo saMsAratthANa jIvANaM // 173 // // 342 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaM ca do va samae tinni va samae muhuttamaddhaM bA / sAdIyamanihaNaM puNa kAlamaNAhAragA jIvA // 174 // ekaM ca do va samae kevaliparivajjiyA aNAhArA / maMmi doNi loe ya pUrie tinni samayA u // 175 // aMtomuttamaddhaM selesIe bhave aNAhArA / sAdIyamanihaNaM puNa siddhA ya'NahAragA hoti // 176 // joeNa kammaeNaM AhAreI aNaMtaraM jIvo / teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa nipphattI // 177 // NAmaM ThavaNaparinnA dave bhAve ya hoi nAyabA / davaparinnA tivihA bhAvaparinnA bhave duvihA // 178 // nAmasthApanAdravyakSetrabhAvarUpaH paJcaprakAro bhavati nikSepa AhArapadAzraya iti, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyAhAraM pratipAdayitumAha-dravyAhAre cintyamAne sacittAdirAhArastrividho bhavati, tadyathA-sacitto'citto mizrazca, tatrApi sacittaH pavidhaH pRthivIkAyAdikaH, tatra sacittasya pRthivIkAyasya lavaNAdirUpApannasyAhAro draSTavyaH, tathA'pakAyAderapIti, evaM mizro'cittazca yojyaH, navaramanikAyamacittaM prAyazo manuSyA AhArayanti, odanAdestadrUpakhAditi / kSetrAhArastu yasinkSetre AhAraH kriyate | utpadyate vyAkhyAyate vA, yadivA nagarasa yo dezo dhAnyendhanAdinopabhogyaH sa kSetrAhAraH, tadyathA-mathurAyAH samAsanno dezaH paribhogyo mathurAhAro moDherakAhAraH kheDAhAra ityAdi / bhAvAhArasvayaM-kSudhodayAdbhakSyaparyAyApannaM vastu yadAhArayati sa bhAvA hAra iti / tatrApi prAyaza AhArasya jihvendriyaviSayasAttiktakUTukaSAyAmlalavaNamadhurarasA gRhyante, tathA coktam-"rAIbhatte 10 polikAdI sacittAgnikaNikAsvAdanaM yadvA cakorAdayo'rbhakSakA iti kiMvadantI 2 odanAdInAmaniniSpannatvenAcittAgnirUpANAM bhasmAdInAM ca tadrUpatayA pariNAmAdadhunA'cittAgnikAyatA, bhagavatIvRttau agnipariNAmavyAkhyAnamapyodanAdInAmauNyayogAdeva 3 rAtribhakaM bhAvatastikaM vA yAvanmadhuraM vA / 2000000000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 AhAra parijJA sUtrakRtAGge 18 bhAvao titte vA jAva madhure" tyAdi, anyadapi prasaGgena gRhyate, tadyathA-kharavizadamabhyavahArya bhakSya, tatrApi bASpADhya odanaH 2 zrutaska-18 prazasyate na zItaH, udakaM tu zItameva, tathA coktaM-"zaityamapAM pradhAno guNaH" evaM tAvadabhyavahArya dravyamAzritya bhAvAhAraH pratindhe zIlA-18 pAditaH, sAmpratamAhArakamAzritya bhAvAhAraM niyuktikRdAha-bhAvAhArastrividhaH-triprakAro bhavati, AhArakasya jantotribhiH prakAkIyAvRttiH rairAhAropAdAnAditi, prakArAnAha-'oe'tti taijasena zarIreNa tatsahacaritena ca kArmaNenAbhyAM dvAbhyAmapyAhArayati yaavdpr||343|| maudArikAdikaM zarIraM na niSpadyate, tathA coktam-"teeNaM kammaeNaM AhArei aNaMtaraM jIvo / teNa paraM misseNaM jAva sarIrassa | niSphattI // 1 // " tathA-oAhArA jIvA satve AhAragA apjjttaa|" lomAhArastu zarIraparyAptyuttarakAlaM bAhyayA khacA, 2 lomabhirAhAro lomAhAraH, tathA prakSepaNa kavalAderAhAraH prakSepAhAraH, sa ca vedanIyodayena caturbhiH sthAnairAhArasaMjJAsadbhAvAdbhavati, tathA coktam-"cauhiM ThANehiM AhArasaNNA samuppajjai, taMjahA-omakoTTayAe 1 chuhAveyaNijassa kammassa udaeNaM 2 |maIe 3 tayahovaogeNaM"ti / sAmpratamateSAM trayANAmapyekayaiva gAthayA vyAkhyAnaM kartumAha-taijasena kArmaNena ca zarIreNaudAri kAdizarIrAniSpattermizreNa ca ya AhAraH sa sarvo'pyojAhAra iti, kecidyAcakSate-audArikAdizarIraparyAptyA payoptako'pIndri-| yAnApAnabhASAmanaHpayoptibhiraparyAptakaH zarIreNAhArayan ojAhAra iti gRhyate, taduttarakAlaM tu tvacA sparzendriyeNa ya AhAraH sa | lomAhAra iti, prakSepAhArastu kAvalika kavalaprakSepaniSpAdita iti jJAtavyo bhavati / punarapyeSAmeva svAmi vizeSeNa vizeSamA-|| | 1 taijasena kArmaNena cAhArayatyanantaraM jIvaH tataH para mitreNa yAvaccharIrasya niSpattiH // 1 // 2 ojaAhArA jIvAH saveM AhArakA aparyAptAH // 1 // 3 caturbhiH sthAnarAhArasaMjJA samutpadyate tadyathA-vAmakoSThatayA kSudhAvedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena // 1 // // 343 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ virbhAvayannAha-yaH prAguktaH zarIreNaujasA''hArastenAhAreNAhArakA jIvAH sarve'pyaparyAptakA jJAtavyAH, sarvAbhiH paryAptibhiraparyAsAste veditavyAH, tatra prathamotpattau jIvaH pUrvazarIraparityAge vigraheNAvigraheNa votpattideze taijasena kAmaNena ca zarIreNa taptasnehapatitasaMpAnakavattatpradezasthAnAt (sthAn) pudgalAnAdatte, taduttarakAlamapi yAvadaparyAptakAvasthA tAvadojaAhAra iti, paryAptakAstvindriyA-|| dibhiH paryAptibhiH paryAptAH kepAMcinmatena zarIraparyAptakA vA gRhyante, tadevaM te lomAhArA bhavanti, tatra sparzendriyeNoSmAdinA taptazchAyayA zItavAyunodakena vA prIyate prANI garbhastho'pi, paryAptyuttarakAlaM lomAhAra eveti, prakSepAhAre tu bhajanIyAH, yadaiva prakSepaM kurvanti tadaiva prakSepAhArA nAnyadA, lomAhAratA tu vAyvAdisparzAtsarvadeveti, sa ca lomAhArazcakSuSmatAm-arvAgdRSTimatAM na dRSTipathamavatarati, ato'sau pratisamayavartI prAyazaH, prakSepAhArastUpalabhyate prAyaH, sa ca niyatakAlIyaH, tadyathA-devakurUttarakuru (vAdi) prabhavA aSTamabhaktA(dyA)hArAH, saMkhyeyavarSAyuSAmaniyatakAlIyaH prakSepAhAra iti||saamprtN prakSepAhAraM svAmivibhAgena darzayitumAhaekameva sparzendriyaM yeSAM te bhavantyekendriyA:-pRthivIkAyAdayasteSAM devanArakANAM ca nAsti prakSepaH, te hi paryApyuttarakAlaM sparza-18 ndriyeNaivAhArayantItikRkhA lomAhArAH, tatra devAnAM manasA parikalpitAH zubhAH pudgalAH sarveNaiva kAyena pariNamanti nArakANAM tvazubhA iti, zeSAstvaudArikazarIrA dvIndriyAdayastiryamanuSyAzca teSAM prakSepAhAra iti, teSAM saMsArasthitAnAM kAyasthiterevAbhAvAtprakSepamantareNa, kAvalika AhAro jihvendriyasya sadbhAvAditi, anye tvAcAyA~ anyathA vyAcakSate-tatra yo jihendriyeNa sthUla: zarIre prakSipyate sa prakSepAhAraH, yastu ghrANadarzanazravaNairupalabhyate dhAtubhAvena pariNamati sa ojAhAraH, yaH punaH sparzendriyeNe| 1 vAyusparzAlomAhArasya sArvadikatvAt , vigrahAdI vyabhicAravAraNAya prAyaza iti / For Personal & Private Use Only
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ See 3 AhAraparijJA sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 344 // vopalabhyate dhAtubhAvana(ca) prayAti sa lomAhAra iti // sAmprataM kAlavizeSamadhikRtyA'nAhArakAnabhidhitsurAha-tatra 'viggahagaimA| vannA kevaliNo samuhayA ayogI yA / siddhA ya agAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // ' assA lezato'yamarthaH-utpattikAle | vigrahagatau-vakragatAvApannAH kevalino lokapUraNakAle samudghAtAvasthitA ayoginaH-zailezyavasthAH siddhAzcAnAhArakAH, zeSAstu | jIvA AhArakA ityavagantavyaM, tatra bhavAdbhavAntaraM yadA samazreNyA yAti tadA'nAhArako na labhyate, yadApi vizreNyAmekena | vakreNotpadyate tadApi prathamasamaye pUrvazarIrasthenAhAritaM dvitIye khavakrasamaye samAzritazarIrastheneti, vakradvaye tu trisamayotpattI madhyamasamaye'nAhAraka iti itarayosvAhAraka iti, vakratraye tu catuHsamayotpattike madhyavartinoH samayayoranAhArakaH, catuHsamayotpattizcaivaM bhavati-sanADyA bahirupariSTAdadho'dhastAdvoparyutpadyamAno dizo vidizi vidizo vA dizi yadotpadyate tadA labhyate, tatraikena samayena trasanADIpravezo dvitIyenoparyadho vA gamanaM, tRtIyena ca bahiniHsaraNaM, caturthena tu vidikSutpattideze prAptiriti / | paJcasamayA tu trasanADyA bahireva vidizo vidikSutpattau labhyate tatra ca madhyavartiSu (triSu) anAhAraka ityavagantavyam , AdyantasamayayosvAhAraka iti / kevalisamudghAte'pi kArmaNazarIravartikhAta tRtIyacataHpazcamasamayeSvanAhArako draSTavyaH / zeSeSu tu AdArikatanmizrazarIravartikhAdAhAraka iti / 'muhattamaddhaM ca'tti antarmahataM gRhyate. tacca kevalI svAyuSaHkSaye sarvayoganirodha sati ikhapazcA|kSarodviraNamAtrakAlaM yAvadanAhAraka ityevamavagantavyaM / siddhajIvAsta zailezyavasthAyA AdisamayAdArabhyAnantamapi kAlamanAhA-| rakA iti // sAmpratametadeva svAmivizeSavizeSitataramAha-kevaliparivarjitAH saMsArasthA jIvA ekaM dvau vA anAhArakA bhavanti / / 1 upalakSaNAtpUrNatAsaMharaNayoH 2 tato'rvAk , sAmIpye ca saptamI / eaceaelatestaeseseserotice // 344 // For Personal & Private Use Only
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ | te ca dvivigrahatrivimahotpattau vicatuHsAmavikAyAM draSTavyAH, caturvigrahapaJcasamayotpattistu khalpasattvAzriteti na sAkSAdupAttA, tathA cAnyatrApyabhihitam-"ekaM dvau vAjnAhArakaH" (tattvA0 a02 2031), vAzabdAt kIn vA, AnupUrdhyA apyudaya utkRSTato | vigrahagatI caturaH samayAnAgamabhihitaH, te ca paJcasamayotpattau labhyante nAnyatreti / bhavasthakevalinastu samudghAte manthe tatka| raNopasaMhArAvasare tRtIyapaJcamasamayau dvau lokapUraNAccaturthasamayena sahitAtrayaH samayA bhavantIti / punarapi niyuktikAraH sAdika | maparyavasAnaM kAlamanAhArakalaM darzayitumAha-zailezyavasthAyA Arabhya sarvadA'nAhAraka: siddhAvasthAprAptAvanantamapi kAlaM yAva18| diti, pUrva tu kAbalikavyatirekeNa pratisamayamAhArakaH kAvalikena tu kAdAcitka iti / nanu kevalino ghAtikarmakSaye'nantavI-110 yakhAtra bhavatyeva kAvalika AhAraH, tathAhi-AhArAdAne yAni vedanAdIni SaT kAraNAnyabhihitAni teSAM madhye ekamapi na | vidyate kevalini tatkathamasAvAhAraM bahudoSaduSTaM gRhNIyAt , tatra na tAvattasya vedanotpadyate, tadvedanIyasya dagdharaJjusthAnikakhAt , i satyAmapi na tasa tatkRtA pIDA, anantavIryakhAt, vaiyAvRtyakAraNaM tu bhagavati surAsuranarAdhipatipUjye na saMbhAvyata eveti, || IyopathaH punaH kevalajJAnAvaraNaparikSayAtsamyagavalokayatyevAsau, saMyamastu lassa yathAkhyAtacAritriNo niSThitArthakhAnAhAra| grahaNAya kAraNIbhavati, prANavRttistu tasyAnapavartivAta AyuSo'nantavIryasAccAnyathA siddhaiva, dharmacintAvasarasvapagato niSThitArthakhAt , tadevaM kevalinaH kAvalikAhAro bahapAyakhAnna kathaJcid ghaTata iti sthitam , atrocyate, batra yattAvaduktaM 'ghAtikamakSaye kavelajJAnotpattAvanantavIryavAnna kevalino bhukti'riti, tadAgamAnabhijJasya tattvavicArarahitasya yuktihRdayamajAnato vacanaM, tathA1 antarANi saMhRtya manthIbhavanasamayaH 2 sati kAraNatAzApanAya / Zeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge hi-yadAhAranimittaM vedanIyaM kama tattasya tathaivA''ste, kimiti sA zArIrI sthitiHprAktanI na bhavAte ?, pramANa ca-asti keva-18 AhAra2zrutaskalino bhuktiH, samagrasAmagrIkatvAtpUrvabhuktivat , sAmagrI ceyaM prakSepAhArasya, tadyathA-paryAptatvaM 1 vedanIyodayaH 2 AhArapakti | parivAyAM ndhe zIlA-18 nimittaM taijasazarIraM 3 dIrghAyuSkatvaM 4 ceti, tAni ca samastAnyapi kevalini santi, yadapi dagdharajusaMsthAnikatvamucyate vedanI kevalino kIyAvRttiH muktiH yasya tadapyanAgamikamayuktisaMgataM ca, Agame yatyantodayaH sAtasya kevalinyabhidhIyate, yuktirapi-yadi ghaatikrmkssyaajjnyaanaady||345|| stasyAbhUvana vedanIyodbhavAyAH kSudhaH kimAyAtaM ? yenAsau na bhavati, na tayozchAyAtapayoriva sahAnavasthAnalakSaNo nApi bhAvA bhAvayoriva parasparaparihAralakSaNaH kazcidvirodho'stIti, sAtAsAtayozcAntarmuhUrtaparivartamAnatayA yathA sAtodaya evamasAtodayo'pItyanantavIryatve satyapi zarIrabalApacayaH kSudvedanIyodbhavA pIDA ca bhavatyeva, na cAhAragrahaNe tasya kiMcitkSIyate, kevalamAhopuruSikAmAtrameveti / yadapyucyate-vedanIyasthodIraNAyA abhAvAtprabhUtatarapudgalodayAbhAvastadabhAvAcAtyantaM vedanIyapIDA'bhAva | | iti vAmAtraM, tathAhi-aviratasamyagdRSTyAdiSvekAdazasu sthAnakeSu vedanIyasya guNazreNIsadbhAvAtprabhUtapudgalodayasadbhAvaH tataH kiM teSu prAktanebhyo'dhikapIDAsadbhAva iti, apica-yo jine sAtodayastIvaH kimasau pracurapudgalodaye neti ?, ato yatkizcidetaditi / / tadevaM sAtodayavadasAtodayo'pi kevalinyanivArita iti, tayorantarmuhUrtakAlena parivartamAnatvAt / yadapi kacitkaizcidabhidhIyatevipacyamAnatIrthakaranAmno devasya cyavanakAle SaNmAsakAlaM yAvadatyantaM sAtodaya evetyasAvapi yadi sthAna no bAdhAye, keva-12 // 345 // linI bhukteranivAritatvAt / yadapyucyate-AhAraviSayAkAGkSArUpA kSudbhavati, abhikAnA cAhAraparigrahabuddhiH, sA ca mohanIya1 AtmazaktyAviSkaraNamAtraM 2 pUrvoktavAdimiH, SaNmAsAdhikAyuSAmapi kevalAdveti / For Personal & Private Use Only
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikAraH, tasya cApagatatvAtkevalino na bhuktiriti, etadapyasamIcInaM, yato mohanIyavipAkA kSuna bhavati, tadvipAkasya pratipakSabhAvanayA pratisaMkhyAnena nivartyamAnatvAt , tathAhi-kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivartyante, tathA coktam-"uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca'javabhAveNa, lobhaM saMtuhie jiNe // 1 // " mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRttirbhAvanAkRtA pratI taiva, vedodayo'pi viparItabhAvanayA nivartate, taduktam-"kAma ! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAtkila jAyase / tatastaM na kri|| SyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // " hAsyAdiSaTkamapi cetovikArarUpatayA pratisaMkhyAnena nivartate, kSudvedanIyaM tu rogazIto mAdivajIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsanAmAtreNa nivartate'to na mohavipAkakhabhAvA kSuditi / tadevaM vyavasthite yatkaizcidA| grahagRhItairabhidhIyate, yathA-'apavartyate'kRtArtha nAyurjJAnAdayo na hIyante / jagadupakRtAvanantaM vIrya kiM gatateSo bhuktiH?||1|| tadetat plavate, yatazchamasthAvasthAyAmapyetadastIti tatrApi kimiti bhuGkte ?, tatra samastavIryAntarAyakSayAbhAvAnbhuktisadbhAva iti cet, tadayuktaM, yataH kiM tatrAyuSo'pavartanaM syAt kiM vA caturNA jJAnAnAM kAciddhAniH syAyena bhuktiriti, tasmAdyathA dIrghakAlasthite-18 rAyuSkaM kAraNamevamAhAro'pi / yathA siddhigateyuparatakriyasya dhyAnasya caramakSaNaH kAraNamevaM samyaktvAdikamapIti / anantavIryatApi tasyAhAragrahaNe sati na virudhyate, yathA tasya devacchandAdIni vizrAmakAraNAni gamananiSIdanAni ca bhavantyevamAhArakri| yApi, virodhAbhAvAt , napatra balavattaravIryavato'lpIyasI kSuditi, evaM ca sthite yatkiJcidetat / api ca-ekAdaza parISahA, | vedanIyakRtA jine prAduSSyanti, apare tu ekAdaza jJAnAvaraNIyAdikRtAstatkSaye'pagatA itIyamapyupapattiH kevalini bhuktiM sAdha-15 1 upazamena hanyAta krodhaM mAnaM mAIvatayA jayet mAyAM cArjavabhAvena lobhaM santoSato jayet // 1 // 2 moharahitasya, AkAGkAyA moharUpatvAt / eeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 346 // 3AhAraparijJAyAM kevalino bhuktiH yati, tathAhi-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAnyAratistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAjAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAraprajJAjJAnadarzanAnItyete dvAviMzatirmumukSuNA parisoDhavyAH paripahAH, teSAM camadhye jJAnAvaraNIyotthau prajJAjJAnAkhyau, darzanamohanIyasaMbha| vo darzanapariSahaH, antarAyottho'lAbhaparipahaH, cAritramohanIyasaMbhUtAstvamI-nAmyAratistrIniSadyA''krozayAjAsatkArapuraskArAH, | ete caikAdazApi jine kevalini na saMbhavanti, tatkAraNAnAM karmaNAmapagatatvAta , na hi kAraNAbhAve kacitkAryopapattiH, zeSAstvekAdaza jine saMbhavanti, tatkAraNasya vedanIyasya vidyamAnatvAta , te cAmI-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNa| sparzamalAkhyAH, ete ca vedanIyaprabhavAH, tacca kevalini vidyante, na ca nidAnAnucchede nidAnina ucchedaH saMbhAvyate, ata: | kevalini kSudvedanIyAdipIDA saMbhAvyate, kevalamasAvanantavIryatvAnna vihalIbhavati, na cAsau niSThitArtho niSprayojanameva pIDAma|dhisahate, na ca zakyate vaktum-evaMbhUtameva tasya bhagavataH zarIraM yaduta kSutpIDA na bAdhate AhAramantareNa(ca) vatete, yathA khabhAvenaiva prakhedAdirahitamevaM prakSepAhArarahitamityetaccApramANakakhAdapakarNanIyam / api ca-kevalotpatteH prAg bhukterabhyupagamAtkevalotpattAvapi tadevaudArikaM zarIramAhArAdyupasaMskAryam , athAnyathAbhAvaH kaizciducyate asAvapi yuktirahitavAdabhyupagamamAtra eveti / tadevaM dezonapUrvakoTikAlasya kevalisthiteH saMbhavAdaudArikazarIrasthitezca yathA''yuSkaM kAraNamevaM prakSepAhAropi, tathAhi-taijasazarIreNa mRdkRtasyAbhyavahatasya vyasya svaparyAptyA pariNAmitasyottarottarapariNAmakrameNaudArikazarIriNAmanena prakAreNa zududbhavo bhavati / vedanIyodaye sati, iyaM ca sAmagrI sarvApi bhagavati kevalini saMbhavati, takimarthamasau na bhule , na ca ghAti1 dIrghakAlasthitidarzanAya / 2 vizeSaNArthaH / 3 zarIrAdirUpaH / // 346 // For Personal & Private Use Only
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ | catuSTayasya sahakArikAraNabhAvo'sti yena tadabhAvAttadabhAva ityucyate / tadevaM saMsArasthA jIvA vigrahagatau jaghanyenaikaM samaya utkRSTataH samayatrayaM bhavasthakevalI ca samudghAtAvasthaH samayatrayamanAhArakaH zailezyavasthAyAM khantamuhUrta, siddhAstu sAdikamaparyantaM kAlamanAhArakA iti sthitaM // sAmprataM prathamAhAragrahaNaM yena zarIreNa karoti tadarzayati-jyotiH-tejastadeva tatra vA bhavaM tejasaM | tena kArmaNena cAhArayati, taijasakArmaNe hi zarIre AsaMsArabhAvinI, tAbhyAmeva cotpattidezaM gatA jIvAH prathamamAhAraM kurvanti, || tataH paramaudArikamizreNa vaikriyamizreNa vA yAvaccharIraM niSpadyate tAvadAhArayanti, zarIraniSpattau khaudArikeNa vakriyaNa vA''hA rayantIti sthitam // sAmprataM parijJAnikSepArthamAha-tatra nAmasthApanAdravyabhAvabhedAtparijJA caturdhA, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyaparijJA pratipAdayan gAthApazcArddhamAha-'dravyaparikSeti dravyasya dravyeNa vA parijJA dravyaparijJA, sA ca paricchedyadravyaprAdhAnyAttasya ca sacittAcittamizrabhedena traividhyAtrividheti / bhAvaparijJApi jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhedena dvividhati, zeSastvAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIravyatiriktAdiko vicAraH zastraparijJAvadraSTavyaH / gatA nikSepaniyuktiH, adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu AhArapariNANAmajjhayaNe, tassa NaM ayamaDhe-iha khalu pAINaM vA 4 savato savAvaMti ca NaM logaMsi cattAri bIyakAyA evamAhijaMti, taMjahA-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM ihegatiyA sattA puDhavIjoNiyA puDhavIsaMbhavA puDhavIvukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamA NANA 992989050899002020 For Personal & Private Use Only
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 347 // vijoNiyA puDhavI rukkhattAe vijayaMti // te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AusarIraM teusarIraM vAusarIraM vaNassaisarIraM // NANAvihANa tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariyaM sAruviyakaDaM saMtaM // avare'vi ya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviubdhitA te jIvA kammovavannagA bhavatittimakkhAyaM // ( sUtraM 43 ) || ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA ruksvasaMbhavA rukkhavukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukkamA puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhattAe viuti, te jIvA tesiM puDhavIjoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM viSpariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviubviyA te jIvA kammovavannagA bhavatItimakkhAyaM // ( sUtraM 44 ) // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovA kammaNiyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiesa rukkhattAe viuti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM For Personal & Private Use Only 3 AhAraparijJAyAM vRkSAdhi kAraH // 347 //
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraiti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti, parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avare'vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvannA jAva te jIvA kammovavannagA bhavatItimakkhAyaM // (sUtraM 45) / ahAvaraM purakhAyaM i hegaiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkha vukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiesa rukkhemu mUlattA kaMdatA khaMdhattAe tayattAe sAlattAe pavAlattAe pattattAe puSphattAe phalattAe bIyattAe viuhaMti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassai0 NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIragaM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM mUlANaM kaMdANaM khaMdhANaM tayANaM sAlANaM pavAlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAva NANAvihasarIrapuggalaviubviyA te jIvA kammovavannagA bhavatItimakkhAyaM // (sUtraM 46 ) || ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovavannagA kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiehiM rukkhehiM ajjhArohattAe viuti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrA For Personal & Private Use Only
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 348 // NANAvannA jAvamakkhAyaM // (sUtraM 47) || ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiesa ajjhArohesu ajjhArohattAe viuti, te jIvA siM rukkhajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti, te jIvA puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi yaNaM tesiM ajjhAroha joNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakkhAyaM // ( sUtraM 48 ) // ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA ajjhArohajogiesu ajjhArohattAe viuti, te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraMti puDhavisarIraM AusarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakkhAyaM // ( sUtraM 49 ) // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA ajjhArohajoNisu ajjhArohesu mUlattAe jAva bIyattAe viuti te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti jAva avare'vi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM mUlANaM jAva bIyANaM sarIrA NAppAvannA jAvamakkhAyaM ||(suutrN50)| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva NANAvihajoNiyA puDhavIsutaNattAe viuTTaMti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti jAva te jIvA kammovavannA bhavatItimakkhAyaM // (sUtraM 51) // evaM puDhavijoNiesu taNesu taNattAe viuti For Personal & Private Use Only 3 AhAraparijJAyAM vRkSAdhi kAraH // 348 //
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAvamakkhAyaM // sUtraM 52 // evaM taNajoNiesu taNesu taNattAe viudghati, taNajoNiyaM taNasarIraM ca AhArati jAvamakkhAyaM // evaM taNajoNiesu taNesu mUlattAe jAva bIyattAe viuti te jIvA jAva evamakkhAyaM // evaM osahINavi cattAri AlAvagA // evaM hariyANavi cattAri AlAvagA // sUtraM 53 // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihajoNiyAsu puDhavIsu AyattAe vAyattAe kAyattAe kUhaNattAe kaMdukattAe uvehaNiyattAe nivehaNiyattAe sachattAe chattagattAe vAsANiyattAe kUrattAe viudaMti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, tevi jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avarezavi ya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM AyattANaM jAva kUrANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva AlAvago sesA tiNNi Natthi // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udgajoNiyA udgasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihajoNiesu udaesu rukkhattAe viudaMti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakvAyaM / jahA puDhavijoNiyANaM rukkhANaM cattAri gamA ajjhAruhANavi taheva, taNANaM osahINaM hariyANaM cattAri AlAvagA bhANiyavA ekeke // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udgajoNiyA udgasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA NANAvihajoNiesu udaesu 90000000000000000000000000 yA sattA udagAvamakkhAyaM, paNa avare'vi ya bahajoNiyANa For Personal & Private Use Only
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 AhAraparijJAdhya sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 349 // udgattAe avagattAe paNagatsAe sevAlattAe kalaMbugattAe haDatAe. kaserugattAe kacchabhANiyattAe uppalattAe paumattAe kumuyatsAe naliNattAe subhagattAe sogaMdhiyattAe poMDariyamahApoMDariyattAe sayapattattAe sahassapattattAe evaM kalhArakoMkaNayattAe araviMdattAe tAmarasattAe bhisabhisamuNAlapukkhalattAe pukkhalacchibhagattAe viudghati, te jIvA tersi NANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, egoceva aalaavgo||suutrN 54 // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA tesiM ceva puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM rukkhajoNiehiM ajjhArohehiM ajjhArohajoNiehiM ajjhAruhehiM ajjhArohajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM puDhavijoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM osahIhivi tinni AlAvagA, evaM hariehivi tinni AlAvagA, puDhavijoNiehivi AehiM kAehiM jAva kUrehiM udgajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukvehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM ajjhAruhehivi tiNNi taNehiMpi tiNNi AlAvagA, osahIhiMpi tiSiNa, hariehiMpi tiNNi, udgajoNiehiM udaehiM avaehiM jAva pukkhalacchibhaehiM tasapANattAe viuti|| te jIvA tesiM puDhavIjoNiyANaM udagajoNiyANaM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahIjoNiyANaM hariyajoNiyANaM rukkhANaM ajjhA // 349 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - sahANaM taNANaM osahINaM hariyANaM mUlANaM jAva bIyANaM AyANaM kAyANaM jAva kuravA(kUrA) NaM udagANaM avagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM mUlajoNiyANaM kaMdajoNiyANaM jAva bIyajoNiyANaM AyajoNiyANaM kAyajoNiyANaM jAva karajoNiyANaM udagajoNiyANaM avagajoNiyANaM jAva pukkhalacchibhagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // sUtraM 55 // sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha-tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA tu bhagavatedamAkhyAtaM, tadyathA-AhAraparijJedamadhyayanaM, tasya cAyamarthaH-pAcyAdiSu dikSu 'sarvata' ityUrvAdho vidikSu ca 'savAvaMti'tti sarvaminnapi loke kSetre prajJApakabhAvadigAdhArabhUte'smin loke cakhAro 'bIjakAyA' bIjameva kAyo yeSAM te tathA, bIjaM vakSyamANaM, cakhAro 'bIjaprakArAH samutpattibhedA bhavanti, tadyathA-agre bIjaM yeSAmutpadyate te talatAlIsahakArAdayaH zAlyAdayo vA, yadivAgrANyevotpattau kAraNatAM pratipadyante yeSAM koraNTAdInAM te agravIjAH, tathA mUlabIjA ArdrakAdayaH, parvabIjAsvikSvAdayaH, skandhabIjAH sallakyAdayaH, nAgArjunIyAstu paThanti-"vaNassaikAiyANa paMcavihA bIjavakaMtI evamAhijai-taMjahA-aggamUlaporukkhaMdhavIyaruhA chahAvi egeMdiyA saMmucchimA bIyA jAyate" yathA dagdhavanasthalISu nAnAvidhAni haritAnyudbhavanti pabhinyo vAbhinavataDAgAdAviti / teSAM ca 2 caturvidhAnAmapi vanaspatikAyAnAM yadyasya bIjam-utpattikAraNaM tadyathAbIjaM tena vathAbIjeneti, idamuktaM bhavati-zAlyakurasya For Personal & Private Use Only
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 350 // SBSSO999999 zAlivIjamutpattikAraNam , evamanyadapi draSTavyaM, 'yathAvakAzene ti yo yasyAvakAzaH yadyasyotpattisthAnamathavA bhUmyambukAlA 3 AhArakAzabIjasaMyogA yathAvakAze gRhyante teneti, tadevaM yathAvI yathAvakAzena ca 'iha' asin jagatyeke kecana saccA ye tathA- parijJAdhya. | vidhakarmodayAdvanaspatitpitsavaH, te hi vanaspatAvutpadyamAnA api pRthivIyonikA bhavanti, yathA teSAM vanaspatibIjaM kAraNamevamAdhAramantareNotpatterabhAvAtpRthivyapi zaivAlajambAlAderudakavaditi, tathA pRthivyAM saMbhavaH-sadA bhavanaM yeSAM vanaspatInAM te tathA, idamuktaM bhavati na kevalaM te tadyonikAH tatsthitikAzceti, tathA pRthivyAmeva vividhamut-prAbalyena kramaH-kramaNaM yeSAM te pRthivyukramAH, idamuktaM bhavati-pRthivyAmeva teSAmUlakramaNalakSaNA vRddhirbhavati, evaM ca te tadyonikAstatsaMbhavAstavyukramA ityetadanUdyAparaM vidhAtukAma Aha-'kammovagA'ityAdi, te hi tathAvidhena vanaspatikAyasaMbhavena karmaNA preryamANAsteSveva vanaspati| pUpa-sAmIpyena tasyAmeva ca pRthivyAM gacchantIti karmopagA bhaNyante, te hi karmavazagA vanaspatikAyAdAgatya teSveva punarapi | vanaspatitpadyante, na cAnyatroptA anyatra bhaviSyantIti, uktaM ca-"kusumapuropte bIje mathurAyAM nAGkaraH samudbhavati / yatraiva tasya | bIjaM tatraivotpadyate prasavaH // 1 // " tathA te jIvAH karmanidAnena-kAraNena samAkRSyamANAstatra-pRthivyAM vanaspatikAye vA vyukramAH samAgatAH santo nAnAvidhayonikAsu pRthivISvityanyeSAmapi paNNAM kAyAnAmutpattisthAnabhUtAsu sacittAcittamizrAsu vA zvetakRSNAdirvaNatiktAdirasasurabhyAdigandhamRdukarkazAdisparzAdikairvikalpairvahuprakArAsu bhUmiSu vRkSatayA vividhaM vartante vivarttante, || // 350 // te ca tatrotpannAstAsAM pRthivInAM 'snehaM' snigdhabhAvamAdadate, sa eva ca tepAmAhAra iti, na ca te pRthivIzarIramAhArayantaH pRthivyAH pIDAmutpAdayanti // evamapkAyatejovAyuvanaspatInAmapyAyojyam , atra ca pIDAnutpAdane'yaM dRSTAntaH, tadyathA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNDodbhavAdyA jIvA mAturuSmaNA vivardhamAnA garbhasthA evodaragatamAhArayanto nAtIva pIDAmutpAdayanti, evamasAvapi vanaspatikAyikaH pRthivIsnehamAhArayannAtIva tasyAH pIDAmutpAdayati utpadyamAnaH, samutpannazca vRddhimupagato'sadRzavarNarasAyupetakhAt bAdhAM vidadhyAdapIti / evamapkAyasya bhaumasyAntarikSasya vA zarIramAhArayanti, tathA tejaso bhasAdikaM zarIramAdadati, evaM vAyvAderapIti draSTavyaM, kiMbahunoktena?, nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM yaccharIraM tatte samutpadyamAnAH 'acitta'miti khakAyenAvaSTabhya prAsukIkurvanti, yadivA parividhvastaM pRthivIkAyAdizarIraM kiJcitprAsukaM kiJcitparitApitaM kurvanti, te vanaspatijIvA eteSAM 8 pRthivIkAyAdInAM taccharIraM 'pUrvamAhArita'miti taireva pRthivIkAyAdibhirutpattisamaye AhAritamAsIt-svakAyalena pariNAmitamAsIt tadadhunA'pi vanaspatijIvastatrotpadyamAna utpanno vA khacA-sparzenAhArayati, AhArya ca svakAyakhena vipariNAmayati, vipariNAmitaM ca taccharIraM khakAyena saha svarUpatAM nItaM sattanmayatAM pratipadyate, aparANyapi zarIrANi mUlazAkhApratizAkhApatra| puSpaphalAdIni teSAM pRthivIyonikAnAM vRkSANAM nAnAvarNAni, tathAhi-skandhasyAnyathAbhUto varNo mUlasya cAnyAdRza iti, evaM | yAvannAnAvidhazarIrapudgalavikurvitAste bhavantIti, tathAhi nAnArasavIryavipAkA nAnAvidhapudgalopacayAtsurUpakurUpasaMsthAnAH tathA dRDhAlpasaMhananAH kRzasthUlaskandhAzca bhavantItyevamAdikAni nAnAvidhasvarUpANi zarIrANi vikurvantIti sthitaM / keSAMcicchAkyAdInAM vanaspatyAdyAH sthAvarA jIvA eva na bhavantItyatastatpratiSedhArthamAha-'te jIvA' ityAdi, 'te' vanaspatitpannA jIvA | nAjIvAH, upayogalakSaNakhAjIvAnAM, tathAhi-tepAmapyAzrayotsarpaNAdikayA kriyayopayogo lakSyate, tathA viziSTAhAropacayApacayAbhyAM zarIropacayApacayasadbhAvAdarbhakavat jIvAH sthAvarAH tathA chinnArohaNAtsvApAtsarvakhagapaharaNe maraNAdityevamAdayo hetavo-re 7S99999999990940 dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 351 // 990SSES900203 va draSTavyAH, yadatra kaizcitspaSTe'pi vanaspatInAM caitanye'siddhAnaikAntikalAdikamuktaM svadarzanAnurAgAt tadapakarNIyaM, nahiM AhArasamyagArhatamatAbhijJo'siddhaviruddhAnakAntikopanyAsena vyAmohyate, sarvasya kathaJcidabhyupagatakhAtpratiSiddhasAcceti / te ca jIvA-8 parijJAdhya. statra vanaspatiSu tathAvidhena karmaNA upapannagAH, taccedam-ekendriyajAtisthAvaranAmavanaspatiyogyAyuSkAdikamiti, tatkarmodayena tatrotpannA ityucyante na punaH kAlezvarAdinA tatrotpAdyante ityevamAkhyAtaM tIrthakarAdibhiriti / evaM tAvatpRthivIyonikA vRkSA abhihitAH // sAmprataM tadyonikeSveva vanaspatiSu apare samutpadyanta ityetaddarzayitumAha-sudharmasvAmI ziSyoddezenedamAha-athAparametadAkhyAtaM purA tIrthakareNa yadivA tasyaiva vanaspateH punaraparaM vakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-'iha' asin jagatyeke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH 'sattvAH' prANino vRkSA eva yoniH-utpattisthAnamAzrayo yeSAM te vRkSayonikAH, iha ca yatpRthivIyonikeSu vRkSeSvabhihitaM tadeteSvapi vRkSayonikeSu vanaspatiSu tadupacayakartR sarvamAyojyaM yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM vanaspatyavayavAnadhikRtyA''ha-athAparametadAkhyAtaM (yadAkhyAtaM) taddarzayati-'iha' asin jagatyeke na sarve tathAvidhakarmodayavartino vRkSayonikAH sattvA bhavanti tadavayavAzritAzca pare vanaspatirUpA eva prANino bhavanti, tathA yo hyeko vanaspatijIvaH sarvavRkSAvayavavyApI bhavati, | takha cApare tadakyaveSu mUlakandaskandhakhakzAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhUteSu dazaSu sthAneSu jIvAH samutpadyante, te ca tatrotpadyamAnA vRkSayonikA vRkSodbhavA vRkSavyutkramAzcocyante iti, zeSaM pUrvavat , iha ca prAkcaturvidhArthapratipAdakAni sUtrANyabhihitAni, // 8 // 351 // tadyathA-vanaspatayaH pRthivyAzritA bhavantItyekaM 1, taccharIraM akAyAdizarIraM vA''hArayantIti dvitIyaM 2, tathA vivRddhAstadAhAritaM zarIramacittaM vidhvastaM ca kRkhA''tmasAtkurvantIti tRtIyaM 3, anyAnyapi teSAM pRthivIyonikAnAM vanaspatInAM zarIrANi For Personal & Private Use Only
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ 792000000000039999900 malakandaskandhAdIni nAnAvarNAni bhavantIti caturtha 4, evamatrApi vanaspatiyonikAnAM vanaspatInAmevaMvidhArthapratipAdakAni catuHprakArANi sUtrANi draSTavyAnIti yAvatte jIvA vanaspatyavayavamUlakandaskandhAdirUpAH karmopapannagA bhavantyevamAkhyAtam // sAmprataM vRkSoparyutpannAn vRkSAnAzrityAha-athAparametatpurA''khyAtaM yadvakSyamANamihake satvA vRkSayonikA bhavanti, tatra yete pRthivIyonikA vRkSAsteSveva pratipradezatayA ye'pare samutpadyante tasyaikasya vanaspatermUlArambhakasyopacayakAriNaste vRkSayonikA ityabhidhIyante, yadivA ye te mUlakandaskandhazAkhAprazAkhAdikAH pUrvoktadazasthAnavartinasta evamabhidhIyante, teSu ca vRkSayonikeSu vRkSeSu karmopAdAnaniSpAditeSu uparyupari adhyArohantItyadhyAruhAH-vRkSoparijAtA vRkSA ityabhidhIyante, te ca vallIvRkSAbhidhAnAH kAmavRkSAbhidhAnA vA draSTavyAH, tadbhAve cApare vanaspatikAyAH samutpadyante vRkSayonikeSu vanaspatiSviti, ihApi prAgvaJcasAri | sUtrANi draSTavyAni, tadyathA-vRkSayonikeSu vRkSeSvapare'dhyAruhAH samutpadyante, te ca tatrotpannAH khayonibhUtaM vanaspatizarIramAhAra-18 | yanti, tathA pRthivyaptejovAyvAdInAM ca zarIrakamAhArayanti, tathA taccharIramAhAritaM sadacittaM vidhvastaM vipariNAmitamAtmasAskRtaM khakAyAvayavatayA vyavasthApayanti, aparANi ca teSAmadhyAruhANAM nAnAvidharUparasagandhasparzopetAni nAnAsaMsthAnAni zarIrANi bhavanti, te jIvAstatra svakRtakarmopapannA bhavantItyetadAkhyAtamiti prathamaM sUtram , dvitIyaM khidam-athAparaM purA''khyAtaM ye te prAgvRkSayonikeSu vRkSeSu adhyAruhAH pratipAditAsteSvevopari pratipradezopacayakartAro'dhyAruhavanaspatikhenopapadyante, te ca jIvA adhyAruhapradezeSUtpannA adhyAruhajIvAsteSAM skhayonibhUtAni zarIrANyAhArayanti, tatrAparANyapi pRthivyAdIni zarIrANi AhArayanti aparANi cAdhyAruhasaMbhavAnAmadhyAruhajIvAnAM nAnAvidhavarNakAdikAni zarIrANi bhavantItyevamAkhyAtam , tRtIyaM vidam dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge athAparaM purAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sattvA adhyAruhasaMbhaveSvadhyAruheSvadhyAruhalenotpadyante, ye caivamutpadyante te'dhyAruhayo- 3 AhAra2 zrutaska- nikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAni AhArayanti, dvitIyasUtre vRkSayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAnyapare | parijJAdhya. ndhe zIlA- adhyAruhajIvA AhArayanti, tRtIye khadhyAruhayonikAnAmadhyAruhajIvAnAM zarIrANi draSTavyAnIti vizeSaH, idaM tu caturthaka, kIyAvRttiH | tadyathA-athAparamidamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sattvA adhyAruhayonikeSvadhyAruheSu mUlakandaskandhakhakzAkhApravAlapatrapuSpaphalabI-19 // 352 // | jabhAvanotpadyante, te ca tathAvidhakarmopagA bhavantItyetadAkhyAtamiti, zeSaM tadeveti // sAmprataM vRkSavyatiriktaM zeSaM vanaspa-18 (granthAgraM 10500)tikAyamAzrityAha-athAparamidamAkhyAtaM yaduttaratra vakSyate, tadyathA-ihaike sattvAH pRthivIyonikAH pRthi18 vIsaMbhavAH pRthivIvyutkramA ityAdayo yathA vRkSeSu cakhAra AlApakA evaM tRNAnyapyAzritya draSTavyAH, te cAmI-nAnAvidhAsu pRthivIyoniSu tRNakhenotpadyante pRthivIzarIraM cAhArayanti dvitIyaM tu pRthavIyonikeSu tRNepUtpadyante tRNazarIraM cAhArayantIti | tRtIyaM tu tRNayonikeSu tRNeSatpadyante tRNayonikatRNazarIraM cAhArayantIti caturtha tRNayonikeSu tRNAvayaveSu mUlAdiSu dazaprakArepRtpadyante tRNazarIraM cAhArayanti, ityevaM yAvadAkhyAtamiti / evamauSadhyAzrayAzcakhAra AlApakA bhaNanIyAH, navaramopadhigrahaNaM || kartavyam / evaM haritAzrayAzcakhAra AlApakA bhaNanIyAH / kuhaNeSu kheka evAlApako draSTavyaH, tadyonikAnAmapareSAmabhAvAditi || bhAvaH / iha cAmI vanaspativizeSA lokavyavahArato'nugantavyAH prajJApanAto vA'vaseyA iti / atra ca sarveSAmeva pRthivIyonika 18 // 352 // // 1|| khAtpRthivIsamAzrayakhenAbhihitAH / iha ca sthAvarANAM vanaspatereva praspaSTacaitanyalakSaNakhAttasyaiva pAka pradarzitaM caitanyam , sAmpra-18 // tamapkAyayonikasya vanaspateH svarUpaM darzayitumAha-athAnantarametadvakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sacAstathAvidhakarmodayAdu dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ EPO89092eleES9000000000000 dakaM yoniH-utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodake saMbhavo yeSAM te tathA, yAvatkarmanidAnena saMdAnitAstadupakramA bhavantIti / / | te ca tatkarmavazagA nAnAvidhayonidakeSu vRkSakhena vyutkrAmanti-utpadyante / ye ca jIvA udakayonikA vRkSavenotpannAste taccharIram-udakazarIramAhArayanti, na kevalaM tadevAnyadapi pRthivIkAyAdizarIramAhArayantIti / zeSa pUrvavat neyaM / yathA pRthivIyonikAnAM vRkSANAM cakhAra AlApakA evamudakayonikAnAmapi vRkSANAM bhavantItyevaM draSTavyaM, tadutpannAnAM tvaparavikalpAbhAvAdeka evAlApako bhavati, eteSAM hi udakAkRtInAM vanaspatikAyAnAM tathA avakapanakazavalAdInAmaparasya prAguktasya vikalpasAbhAvAditi / ete ca udakAzrayA vanaspativizeSAH kalambukAhaDAdayo lokavyavahArato'vaseyA iti // sAmpratamanyena prakA| reNa vanaspatyAzrayamAlApakatrayaM darzayitumAha-tadyathA-pRthivIyonikairvRkSavRkSayonikaivRkSastathA vRkSayonikairmUlAdibhiriti, evaM | vRkSayonikairadhyAruhaistathA'dhyAruhayonikairadhyAruhaistathAdhyAruhayonikairmUlAdibhiriti / evamanye'pi tRNAdayo draSTavyAH / evamudakayonikeSvapi vRkSeSu yojanIyaM // tadevaM pRthivIyonikavanaspaterudakayonikavanaspatezca bhedAnupadAdhunA tadanuvAdenopasaMjighRkSu rAha-'te jIvA'ityAdi, te vanaspativRtpannA jIvAH pRthivIyonikAnAM tathodekavRkSAdhyAruhaNauSadhiharitayonikAnAM vRkSANAM S yAvatsnehamAhArayantItyetadAkhyAtamiti, tathA sAnAM prANinAM zarIramAhArayantyetadavasAne draSTavyamiti / tadevaM vanaspatikAyi kAnAM supratipAdyacaitanyAnAM svarUpamabhihitaM, zeSAH pRthvIkAyAdayazcakhAra ekendriyA uttaratra pratipAdayiSyante, sAmprataM trasakAyasyAvasaraH, sa ca nArakatiryaanuSyadevabhedabhinnaH, tatra nArakA apratyakSatvenAnumAnagrAhyAH-(tathAhi) duSkRtakarmaphala bhujaH 1evamanyeSvapi tRNAdiyonikeSvapi vRkSeSu yojanIyaM, tadevaM pra. 2 tathodakAnAM vRkSA0pra0 / eaceaeateeleseseeeeeeeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 353 // milakakhuyANaM, tamAma saMjoge samupajAvA mAo'yaM piusukka mAvihIo AhAramA | kecana saMtItyevaM te grAhyAH / tadAhAro'pyekAntenAzubhapudgalanirvatita ojasA na prakSepeNeti / devA apyadhunA bAhulyenAnumAna- 3 AhAra| gamyA eva, teSAmapyAhAraH zubha ekAntenaujonivartito na prakSepakRta iti, sa cAbhoganirvatito'nAbhogakRtazca, ttraanaabhogkRtH4|| parijJAdhya. pratisamayabhAvI AbhogakRtazca jaghanyena caturthabhaktakRta utkRSTatastu trayastriMzadvarSasahasraniSpAdita iti / zeSAstu tiryamanuSyAH, teSAM ca madhye manuSyANAmabhyarhitakhAttAneva prAgdarzayitumAha ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM maNussANaM taMjahA-kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakakhuyANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDAe joNie ettha NaM mehuNavattiyAe [va] NAmaM saMjoge samuppajjai, te duhaovi siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe NapuMsagattAe viuTuMti, te jIvA mAouyaM piusukkaM taM tadubhayaM saMsaha kalusaM kivisaM taM paDhamattAe AhAramAhAreMti, tato pacchA jaM se mAyA NANAvihAo rasavihIo AhAramAhAreti tato egadeseNaM oyamAhAreMti, ANuputveNa vuDDA palipAgamaNupavannA tato kAyAto abhinivadRmANA itthiM vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti NapuMsagaM vegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA mAu 4 // 353 // kkhIraM sappiM AhAreMti, ANupuveNaM vuDDA oyaNaM kummAsaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDha1 sarveSvAdaSvisti pATha eSaH, tathApi TIppaNIto'ntaHpraviSTa iti jnyaayte| 2 lomAhAro'pyatrojastayA vivakSitastena kevalaH prakSepaH pratiSiddhaH / For Personal & Private Use Only
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ visarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM maNussagANaM kammabhUmagANaM akammabhamagANaM aMtaraddIvagANaM AriyANaM milakkhUrNa sarIrA NANAvaNNA bhavaMtItimakkhAyaM // sUtraM 56 // athAnantarametat 'purA' pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-AryANAmanAryANAM ca karmabhUmijAkarmabhUmijAdInAM manuSyANAM nAnAvidhayonikAnAM svarUpaM vakSyamANanItyA samAkhyAtaM, teSAM ca strIpuMnapuMsakabhedabhinnAnAM 'yathAbIjeneti yadyasya bIjaM, tatra striyAH saMbandhi zoNitaM puruSasya zukra etadubhayamapyavidhvastaM, zukrAdhikaM satpuruSasya zoNitAdhikaM striyAstatsamatA napuMsakasya kAraNatAM pratipadyate, tathA 'yathAvakAzene ti yo yasyAvakAzo mAturudarakukSyAdikaH, tatrApi kila vAmA striyo dakSiNA kukSiH puruSasyobhayAzritaH SaNDha iti / atra cAvidhvastA yoniravidhvastaM bIjamiti cakhAro bhaGgAH, tatrApyAdya eva bhaGgaka utpatteravakAzona zeSeSu triSviti / atra ca strIpuMsayorvedodaye sati pUrvakarmanivartitAyAM yonau 'maithunapratyayiko'ratAbhilASodayajanito'gnikAraNayoraramaNikASThayoriva saMyogaH samutpadyate, tatsaMyoge ca tacchukrazoNite samupAdAya tatrotpitsavo jantavastaijasakArmaNAbhyAM zarIrAbhyAM | karmarajjusaMdAnitAstatrotpadyante / te ca prathamamubhayorapi snehamAcinvantyavidhvastAyAM yonau satyAmiti, vidhvasyate tu yoniH paJcapavAzikA (yadA) nArI saptasaptatikaH pumAn iti, tathA dvAdaza muhUrtAni yAvacchukrazoNite avidhvastayonike bhavataH tata Urdhva | dhvaMsamupagacchata iti / tatra ca jIvA ubhayorapi snehamAhArya svakarmavipAkena yathAkhaM strIpunnapuMsakabhAvena 'viudaMti'tti vartante samutpadyanta itiyAvat , taduttarakAlaM ca strIkukSau praviSTAH santaH striyA''hAritasyAhArasya niryAsaM snehamAdadati, tatsnehena ca teSAM jantUnAM kramopacayAd anena krameNa niSpattirupajAyate-'sattAhaM kalalaM hoi, sattAhaM hoi bubbuyaM' ityAdi / tadevamanena krameNa tadekadezena vA mAturAhAramojasA mizreNa vA lomabhivA''nupUryeNAhArayanti 'yathAkramam AnupUryeNa vRddhimupAgatAH santo For Personal & Private Use Only
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 sUtrakRtAGge 2 zrutaska- ndhe zIlAkIyAvRttiH 3 AhAraparijJAdhya. // 354 // garbhaparipAkaM' garbhaniSpattimanuprapannAstato mAtuH kAyAdabhinivartamAnAH-pRthagbhavantaH santastadyonernirgacchanti / te ca tathAvidha- karmodayAdAtmanaH strIbhAvamapyekadA 'janayanti' utpAdayantyapare kecana puMbhAvaM napuMsakabhAvaM ca, idamuktaM bhavati-strIpuMnapuMsa- kabhAvaH prANinAM khakRtakarmanirvatito bhavati, na punaryo yAdRgiha bhave so'muSminnapi tAdRgeveti, te ca tadaharjAtabAlakAH santaH pUrvabhavAbhyAsAdAhArAbhilASiNo mAtuH stanastanyamAhArayanti, tadAhAreNa cAnupUryeNa ca vRddhAstaduttarakAlaM navanItadadhyodanA-18 |dikaM yAvatkulmASAn bhuJjate, tathA''hArakhenopagatAMstrasAn sthAvarAMzca prANinaste jIvA AhArayanti, tathA nAnAvidhapRthivIza-| rIraM lavaNAdikaM sacetanamacetanaM vA''hArayanti, taccAhAritamAtmasAtkRtaM sArUpyamApAditaM sat 'rasAsamAMsamedo'sthimajjAzukrANi | dhAtava' iti saptadhA vyavasthApayanti, aparANyapi teSAM nAnAvidhamanuSyANAM zarIrANi nAnAvarNAnyAvirbhavanti, te ca tadyonika-18 khAttadAdhArabhUtAni nAnAvarNAni zarIrANyAhArayantItyevamAkhyAtamiti ||evN tAvadgarbhavyukrAntijamanuSyAH pratipAditAH, tadanantaraM saMmUrchanajAnAmavasaraH, tAMzcottaratra pratipAdayiSyAmi, sAmprataM tiryagyonikAH, tatrApi jalacarAnuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-macchANaM jAva suMsumArANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDA taheva jAva tato egadeseNaM oyamAhAreMti, ANuputveNaM vur3A palipAgamaNupavannA tato kAyAo abhinivadyamANA aMDaM vegayA jaNayaMti poyaM vegayA jaNayaMti, se aMDe unbhijamANe itthiM vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti napuMsagaM vegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA AusiNehamAhAreMti ANuputveNaM vuDDA vaNassatikAyaM tasathA // 354 // For Personal & Private Use Only
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ vare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM macchANaM suMsumArANaM sarIrANANAvaNNA jaavmkkhaayN||ahaavrN purakkhAyaM NANAvihANaM cauppayathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-egakhurANaM dukhurANaM gaMDIpadANaM saNapphayANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthipurisassa ya kamma jAva mehuNavattie NAmaM saMjoge samuppajai, te duhao siNehaM saMciNaMti, tantha NaM jIvA itthittAe purisattAe jAva viuddeti, te jIvA mAouyaM piusukaM evaM jahA maNussANaM ithipi vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA mAukkhIraM sappiM AhArati ANupuveNaM vuDDA vaNassaikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM egakhurANaM jAva saNapphayANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-ahINaM ayagarANaM AsAliyANaM mahoragANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisa jAva ettha NaM mehuNe evaM taM ceva, nANattaM aMDaM vegaiyA jaNayaMti poyaM vegaiyA jaNayaMti, se aMDe unbhijjamANe itthiM vegaiyA jaNayaMti purisaMpi NapuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA vAukAyamAhAreMti ANupuSveNaM vuDDA vaNassaikAyaM tasathAvarapANe, te jIvA AhAreMti puDha 39200000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3AhAra. parijJAdhya sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 355 // visarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkha. ahINaM jAva mahoragANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM bhuyaparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-gohANaM naulANaM sihANaM saraDANaM sallANaM saravANaM kharANaM gharakoiliyANaM vissaMbharANaM musagANaM maMgusANaM payalAiyANaM birAliyANaM johANaM cauppAiyANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya jahA uraparisappANaM tahA bhANiyavaM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM bhuyaparisappapaMciMdiyathalayaratirikkhANaM taM0 gohANaM jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahAcammapakkhINaM lomapakkhINaM samuggapakkhINaM vitatapakkhINaM tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe jahA uraparisappANaM, nANattaM te jIvA DaharA samANA mAugAttasiNehamAhAreMti ANupuveNaM buDDA vaNassatikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM khahacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM cammapakkhINaM jAvamakkhAyaM ( sUtraM 57) // athAnantarametadvakSyamANaM pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-nAnAvidhajalacarapaJcendriyatiryagyonikAnAM saMbandhinaH kAMzcitsvanAmagrAhamAha, || tadyathA-'macchANaM jAva susumArANa'mityAdi, teSAM matsyakacchapamakaragrAhasusumArAdInAM yathAbIjena-yasya yathA yadIjaM yathAbIjaM tena tathA yathAvakAzena-yo yasyodarAdAvavakAzastena striyAH puruSasya ca svakarmanivartitAyAM yonAvutpadyante / te ca tatrAbhivyaktA mAtu Geeeeeeeeeeeeeeeeeeee // 355 // For Personal & Private Use Only
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAhAreNa vRddhimupagatAH strIpuMnapuMsakAnAmanyatamatvenotpadyante, te ca jIvA jalacarA garbhAdvayutkrAntAH santastadanantaraM yAvad 'Dahara'tti laghavastAvadapraham - apkAyamevAhArayanti AnupUrvyeNa ca vRddhAH santo vanaspatikArya tathA'parAMzca trasAn | sthAvarAMcAhArayanti yAvatpaJcedriyAnapyAhArayanti, tathA coktam- "asti matsyastimirnAma, zatayojanavistaraH / timiGgila| gilo'pyasti, tadbhilo'pyasti rAghava ! / / 1 / / " tathA te jIvAH pRthivIzarIraM - kardamakharUpaM krameNa vRddhimupagatAH santa AhA| rayanti, taccAhAritaM satsamAnarUpI kRtamAtmasAtpariNAmayanti, zeSaM sugamaM yAvatkarmopagatA bhavantItyevamAkhyAtam // sAmprataM | sthalacarAnuddizyAha- 'ahAvara 'mityAdi, athAparametadAkhyAtaM nAnAvidhAnAM catuSpadAnAM tadyathA - ekakhurANAmityazvakharAdInAM tathA dvikhurANAM - gomahiSyAdInAM tathA gaNDIpadAnAM - hastigaNDakAdInAM tathA sanakhapadAnAM - siMhavyAghrAdInAM yathAvIjena yathAva| kAzena sakalaparyAptimavApyotpadyante te cotpannAH santastadanantaraM mAtuH stanyamAhArayantIti, krameNa ca vRddhimupagatAH santo'pareSAmapi zarIramAhArayantIti zeSaM sugamaM yAvatkarmopagatA bhavantIti / sAmpratamuraH parisarpAnuddizyAha- 'nAnAvidhAnAM' bahuprakArANAmurasA ye prasarpanti teSAM tadyathA - ahInAmajagarANAmAzAlikAnAM mahoragANAM yathAbIjakhena yathAvakAzena cotpattyA'NDajalena | potajakhena vA garbhAnnirgacchantIti / te ca nirgatA mAturUSmANaM vAyuM cAhArayanti teSAM ca jAtipratyayena tenaivAhAreNa kSIrAdineva vRddhirupajAyate, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti / sAmprataM bhujaparisarpAnuddizyAha - nAnAvidhAnAM bhujAbhyAM ye parisarpanti teSAM, tadyathA - godhAnakulAdInAM svakarmopAttena yathAvIjena yathAvakAzena cotpattirbhavati, te cANDajakhena potajakhena cotpannAstadanantaraM | mAturUSmaNA vAyunA cA''hAritena vRddhimupayAnti, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti / sAmprataM khacarAnuddizyAha- nAnAvidhAnAM For Personal & Private Use Only
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 AhAraparijJAdhya. sUtrakRtAGge khecarANAmutpattiravaM draSTavyA-tadyathA-carmapakSiNAM-camakITavalgulIprabhRtInAM tathA lomapakSiNAM-sArasarAjahaMsakAkatrakAdInAM tathA| 2 zrutaska- samudgapakSivitatapakSiNAM bahipivartinAmeteSAM yathAbIjena yathAvakAzena cotpannAnAmAhArakriyaivamupajAyate, tadyathA-sA pakSiNI| ndhe zIlA tadaNDakaM khapakSAbhyAmAvRtya tAvattiSThati yAvattadaNDakaM tadRSmaNAhAritena vRddhimupagataM sat kalalAvasthA parityajya cazcAdikAnavayavAn kIyAvRttiH 1 parisamApayya bhedamupayAti, taduttarakAlamapi mAtropanItenAhAreNa vRddhimupayAti, zeSa prAgvat // vyAkhyAtAH paJcendriyA mnussyaasti||356|| yaJcazca, teSAM cAhAro dvedhA-Abhoganirvartito'nAbhoganivartitazca, tatrAnAbhoganirvartitaH pratikSaNabhAvI Abhoganirvartitastu | yathAvaM kSudvedanIyodayabhAvIti / sAmprataM vikalendriyAnuddizyAha ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyANANAvihasaMbhavANANAvihavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM poggalANaM sarIresu vA sacittesu vA acittesu vA aNusUyattAe viudaMti, te jIvA tesiM jANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM aNusUyagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // evaM dukhvasaMbhavattAe // evaM khuradugattAe // (mUtraM 58) athAnantarametadAkhyAtaM 'iha' asmin saMsAre eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH 'sattvAH' prANino nAnAvidhayonikAH hai| karmanidAnena-svakRtakarmaNopAdAnabhUtena tatrotpattisthAne 'upakramya' Agatya nAnAvidhanasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu // 356 // For Personal & Private Use Only
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vA 'aNusUyattAe'tti aparazarIrAzritatayA paranizrayA vivartante samutpadyante itiyAvat , te ca jIvA vikalendriyAH sacitteSu / | manuSyAdizarIreSu yUkAlikSAdikatvenotpadyante,tathA tatparibhujyamAneSu mazcakAdiSvacitteSu matkuNatvenAvirbhavanti, tathA'cittIbhUteSu manuSyAdizarIrakeSu vikalendriyazarIreSu vA te jIvA anusyUtatvena-paranizrayA kRmyAditvenotpadyante, apare tu sacitte tejAkA| yAdau mUSikAditvenotpadyante, yatra cAgnistatra vAyurityatastadudbhavA api draSTavyAH, tathA pRthivImanuzritya kunthupipIlikAdayo varSAdAvUSmaNA saMkhedajA jAyante, tathodake pUtarakADollaNakabhramarikAchedanakAdayaH samutpadyante, tathA vanaspatikAye panakabhramarAdayo % jAyante / tadevaM te jIvAstAni svayonizarIrANyAhArayanti ityevamAkhyAtamiti // sAmprataM paJcendriyamUtrapurIpodbhavAnasumataH pratipAdayitumAha-'eva'miti pUrvoktaparAmarzaH, yathA sacittAcittazarIranizrayA vikalendriyAH samutpadyante tathA tatsaMbhaveSu mUtrapurIpavAntAdiSu apare jantavo duSTaM-virUpaM rUpaM yeSAM kRmyAdInAM te durUpAstatsaMbhavatvena-tadbhAvenotpadyante, te ca tatra viSThAdau dehAnirgate nirgate vA samutpadyamAnA utpannAzca tadeva viSThAdikaM skhayonibhUtamAhArayanti, zeSaM prAgvat // sAmprataM sacittazarIrAzrayAn | jantUn pratipAdayitumAha-'evaM miti, yathA mUtrapurISAdAvutpAdastathA tiryakazarIreSu 'khuradugattAe'tti carmakITatayA samutpadhante, idamuktaM bhavati-jIvatAmeva gomahiSyAdInAM carmaNo'ntaH prANinaH saMmUccharyante, te ca tanmAMsacarmaNI bhakSayanti, bhakSaya ntazcarmaNo vivarANi vidadhati, galacchoNiteSu vivareSu tiSThantastadeva zoNitamAhArayanti, tathA acittagavAdizarIre'pi, tathA 4. sacittAcittavanaspatizarIre'pi ghuNakITakAH saMmUccharyante, te ca tatra saMmUrcchantastaccharIramAhArayantIti / sAmpratamapUkArya pratipi8 pAdayiSustatkAraNabhUtavAtapratipAdanapUrvakaM pratipAdayatItyAha Coceeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeek For Personal & Private Use Only
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 AhAraparijJAdhya. sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 357 // Secedeceaseseeeeeeeeeese ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIrasu sacittesu vA acittesu vA taM sarIragaM vAyasaMsiddhaM thA vAyasaMgahiyaM vA vAyapariggahiyaM uhavAesu uDDabhAgI bhavati ahevAesu ahebhAgI bhavati tiriyavAesu tiriyabhAgI bhavati, taMjahA-osA himae mahiyA karae harataNue suddhodae, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM osANaM jAva suddhodagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA tasathAvarajoNiesu udaesu udagattAe viudghati, te jIvA tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA udgajoNiesu udaesu udagattAe viuti, te jIvA tesiM udgajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvannA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udgajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA udgajoNiesu udaema tasapANattAe viudaMti, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM jIvA AhApU viuddatidgajoNiyAdagANaM sarIrA 2 // 357 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ( sUtraM 59) athAnantarametadvakSyamANaM 'purA' pUrvamAkhyAtaM, 'iha' asmin jagatyeke savAstathAvidhakarmodayAd nAnAvidhayonikAH santo yAvakarmanidAnena 'tatra' tasminyAtayonike'pUkAye 'vyutkramya' Agatya 'nAnAvidhAnAM' bahuprakArANAM 'sAnAM darduraprabhRtInAM 'sthAvarANAM ca haritalavaNAdInAM prANinAM sacittAcittabhedabhinneSu zarIreSu tadapkAyazarIraM vAtayonikakhAdapkAyasya vAyunopAdAnakAraNabhUtena samyaka 'saMsiddhaM niSpAditaM tathA vAtenaiva samyag gRhItamabhrakapaTalAntanivRttaM tathA vAtenAnyo'nyAnugatakhAtparigataM tathordhvagateSu vAtepUrvabhAgI bhavatyapkAyo, gaganagatavAtavazAdivi saMmUrcchate jalaM, tathA'dhastAdgateSu vAteSu tadvazAdbhavatyadhobhAgI apakAyaH, evaM tiryaggateSu vAteSu tiryagbhAgI bhavatyapkAyaH, idamuktaM bhavati vAtayonikakhAdapkAyasya yatra yatrAsau tathAvidhapariNAmapariNato bhavati tatra tatra tatkAryabhUtaM jalamapi saMmUrcchate, tasya cAbhidhAnapUrvakaM bhedaM darzayitumAha-tadyathA'osa'tti avazyAyaH 'himayeti zizirAdau vAteritA himakaNA mahikAH-dhUmikAH karakAH-pratItAH 'haritaNuya'tti tRNAgravyavasthitA jalabindavaH zuddhodaka-pratItamiti / 'iha' asminbudakaprastAve eke savAstatrotpadyante khakarmavazagAstatrotpannAste jIvAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM khotpatyAdhArabhUtAnAM snehamAhArayanti, te jIvAstaccharIramAhArayanti, anAhArakA na bhavantItyarthaH, zeSa sugama yAvadetadAkhyAtamiti // tadevaM vAtayonikamapkAyaM pradaryAdhunApkAyasaMbhavamevAekArya darzayitumAhaathAparamAkhyAtaM 'iha' asin jagati udakAdhikAre vA eke saccAstathAvidhakarmodayAdvAtavazotpanatrasasthAvarazarIrAdhAramudakaM For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 358 // yoniH - utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodakasaMbhavA yAvatkarmanidAnena tatrotpatsavasvasasthAvarayoni keSUdakeSvaparodakatayA 'vivartante' samutpadyante, te codakajIvAsteSAM trasasthAvarayoni kAnAmudakAnAM snehamAhArayanti anyAnyapi pRthivyAdizarIrANyAhArayanti, tacca pRthivyAdizarIramAhAritaM sat sArUpyamAnIyAtmasAtprakurvantyaparANyapi tatra trasasthAvarazarIrANi vivartante teSAM | codakayonikAnAmudakAnAM nAnAvidhAni zarIrANi vivartante ityetadAkhyAtam // tadevaM trasasthAvarazarIrasaMbhavamudakaM yonitvena | pradarzyAdhunA nirvizeSaNamaprakAyasaMbhavamevAprakAryaM darzayitumAha- athAparametadAkhyAtaM 'iha' asmin jagatyudakAdhikAre vA eke saccAH svakRta karmodayAdudakayoniSUdakeputpadyante, te ca teSAmudakasaMbhavAnAmudakajIvAnAmAtmAdhArabhUtAnAM zarIramAhArayanti, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti / sAmpratamudakAdhArAn parAn pUtarakAdikAMstrasAn darzayitumAha- athAparametadAkhyAtamike sattvA udakeSu udakayoniSu codakeSu trasaprANitayA pUtarakAdikhena 'vivartante' samutpadyante, te cotpadyamAnAH samutpannAca teSAmudakayoni kAnAmudakAnAM snehamAhArayanti, zeSaM sugamaM yAvadAkhyAtamiti / sAmprataM tejaH kAyamuddizyAha ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA agaNikAyattAe viuti, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM agaNINaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvagA jahA udgANaM || ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tattha For Personal & Private Use Only 3 AhAraparijJAdhya. // 358 //
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ vukkamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIreSu sacittesu vA acittesu vA vAkkAyattAe viuhaMti, jahA agaNINaM tahA bhANiyavA, cattAri gamA // ( sU 30 ) // athaitadaparamAkhyAtaM 'iha' asmin saMsAre eke kecana 'sattvAH' prANinastathAvidhakarmodayavarttino nAnAvidhayonayaH prAk santaH pUrvajanmani tathAvidhaM karmopAdAya tatkarmanidAnena nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM zarIreSu sacitteSvaciteSu cAgni| vena 'vivartante' prAdurbhavanti, tathAhi - paJcendriyatirathAM dantimahipAdInAM parasparaM yuddhAvasare viSaNa saMgharSe sati agniruttiSThate, evamacitteSvapi tadasthisaMgharSAdagnerutthAnaM, tathA dvIndriyAdizarIreSvapi yathAsaMbhavamAyojanIyaM, tathA sthAvareSvapi vanaspatyupalA| diSu sacittAcitteSvagnijIvAH samutpadyante, te cAgnijIvAstatrotpannAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM snehamAhArayanti, zeSaM sugamaM yAvadbhavantItyevamAkhyAtam / apare trayo'dhyAlApakAH prAgvad draSTavyA iti / sAmprataM vAyukAyamuddizyAha - 'ahAvara'mityAdi, athAparametadAkhyAtamityAdyagni kAyagamena vyAkhyeyam / sAmpratamazeSajIvAdhAraM pRthivI kAyamadhikRtyAha ahAvaraM purakhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA NANAvihANaM tasthAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA puDhavittAe sakkarattAe vAluyattAe imAo gAhAo aNugaMtavAo - 'puDhavI ya sakkarA vAluyA ya uvale silA ya loNUse / aya tauya taMba sIsa ruppa suvaNe ya vaire ya // 1 // hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNapavAle / abbhapaDala1 dantazRGgayoH parigrahApekSayA sacittAMzayuktatvApekSayA vA acittabhedabhinnatA 2 trasotpattiyuktAH / For Personal & Private Use Only Snelibrary.org
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 AhAraparijJAdhya. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 359 // bhavAluya bAyarakAe maNivihANA // 2 // gomejae ya ruyae aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragayamasAragalle bhuyamoyaga iMdaNIle y||3|| caMdaNa geruya haMsagabbha pulae sogaMdhie ya bodhe / caMdappabha verulie jalakaMte sUrakaMte ya // 4 // eyAo eesu bhANiyabAo gAhAo jAva sUrakatattAe viudaMti, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM puDhavINaM jAva sUrakaMtANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tiNNi AlAvagA jahA udagANaM / / (sUtraM 61) // athAparametatpUrvamAkhyAtaM ihaike sattvAH pUrva nAnAvidhayonikAH svakRtakarmavazA nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu | acitteSu vA pRthivIvenotpadyante, tadyathA-sapeziraHsu maNayaH karidanteSu mauktikAni vikalendriyeSvapi zuktyAdiSu mauktikAni sthAvareSvapi veNyAdiSu tAnyeveti, evamacitteSUparAdiSu lavaNabhAvanotpadyante, tadevaM pRthivIkAyikA nAnAvidhAsu pRthivISu | zarkarAvAlukopalazilAlavaNAdibhAvena tathA gomedakAdiratnabhAvena ca bAdaramaNi vidhAnatayA samutpadyante, zepaM sugamaM yAvaccakhAro'pyAlApakA udakagamena netavyA iti // sAmprataM sarvopasaMhAradvAreNa sarvajIvAn sAmAnyato vibhaNipurAhaahAvaraM purakkhAyaM sacce pANA save bhUtA save jIvA save sattA NANAvihajoNiyA NANAvihasaMbhavA NANAvibukamA sarIrajoNiyA sarIrasaMbhavA sarIrabukamA sarIrAhArA kammoyagA kammaniyANA kammagatIyA kammaThiiyA kammaNA ceva vippriyaasmuveti||se evamAyANaha se evamAyANittA AhAragutte sahie samie // 359 // For Personal & Private Use Only
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Debese sayAja timi // ( sUtraM 32 ) // viyasuyakkhaMdhassa AhArapariNNA NAma taIyamajjhayaNaM samattaM // athAparametadAkhyAtaM, tadyathA - sarve 'prANA:' prANino'tra ca prANibhUtajIvasatvazabdAH paryAyatvena draSTavyAH kathaJcidbhedaM vAsszritya vyAkhyeyAH, te ca nAnAvidhayonikA nAnAvidhAsu yoniSUtpadyante, nArakatiryaGnarAmarANAM parasparagamanasaMbhavAt, te ca yatra yatrotpadyante tattaccharIrANyAhArayanti, tadAhAravantazca tatrAguptAstaddvArAyAtatatkarmavazagA nArakatiryaGganarAmaragatiSu jaghanyamadhyamotkRSTasthitayo bhavanti, anenedamuktaM bhavati - yo yAhi bhave sa tAdRgevAmutrApi bhavatItyetannirastaM bhavati, apitu karmopagAH karmanidAnAH karmAyattagatayo bhavanti, tathA tenaiva karmaNA sukhalipsavo'pi tadviparyAsaM duHkhamupagacchantIti // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSurAha - yadetanmayA''ditaH prabhRtyuktaM, tadyathA - yo yatrotpadyate sa taccharIrAhArako bhavati AhArA - guptazca karmAdate karmaNA ca nAnAvidhAsu yoniSu arahaTTaghaTInyAyena paunaHpunyena paryaTatItyevamAjAnIta yUyaM etadviparyAse duHkhamupagacchantIti / etatparijJAya ca sadasadvivekyAhAraguptaH paJcabhiH samitibhiH samito yadivA samyagjJAnAdike mArge itogataH samitaH tathA saha hitena vartate sahitaH san sadA sarvakAlaM yAvaducchrAsaM tAvadyateta - satsaMyamAnuSThAne prayatnavAn bhavediti / | itiH parisamAptyarthe, bravImItipUrvavat / gato'nugamaH / sAmprataM nayAH te ca prAgvad draSTavyAH // samAptamAhAraparijJAkhyaM | tRtIyamadhyayanam // 3 // iti zrIsUtrakRdaGge dvitIyazrutaskandhe AhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanaM savRttikaM samAptimagAt For Personal & Private Use Only Caesa
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga atha dvitIyazrutaskandhe caturthapratyAkhyAnAdhyayanaprArambhaH // 4 pratyA2 zrutaska-10 khyAnAdhya. ndhe zIlA-18 kIyAvRttiH tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane AhArAguptasya karmabandho'bhihito'totra tatpratyAkhyAnaM pratipAdyate, yadivottaraguNasaMpAdanArthaM zuddhatarAhAravivekArthamAhAraparijJoktA, sA cottaraguNarUpA prtyaakhyaankri||360|| | yAsamanvitasya bhavatItyata AhAraparijJAnantaraM pratyAkhyAnakriyAdhyayanamArabhyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yam , tadyathA-iha karmopAdAnabhUtasyAzubhasya pratyAkhyAnaM pratipA-13 dyata iti / sAmprataM nikSepaH, tatrApyopaniSpanne'dhyayanaM nAmaniSpanne pratyAkhyAnakriyeti dvipadaM nAma, tatra pratyAkhyAnapadanikSepArtha niyuktikRdAha NAmaMThavaNAdavie aiccha paDisehae ya bhAve ya / eso paJcakkhANassa chaviho hoi nikkhevo // 179 // mUlaguNesu ya pagayaM pacakkhANe ihaM adhIgAro / hoja hu tappaccaiyA appaccakvANakiriyA u // 180 // nAmasthApanAdravyAditsApratiSedhabhAvarUpaH pratyAkhyAnasyAyaM poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane sugame, dravyapratyAkhyAnaM tu // 360 // dravyasya dravyeNa dravyAd dravye dravyabhUtasya vA pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnaM, tatra sacittAcittamizrabhedasya dravyasya pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnaM, dravyanimittaM vA pratyAkhyAnaM yathA dhammillasya, evamaparANyapi kArakANi svadhiyA yojanIyAni, tathA dAtu Jain Education or For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ | micchA ditsA na ditsA aditsA tayA pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAna-satyapi deye sati ca saMpradAnakArake kevalaM dAturdAtu| micchA nAstItyato'ditsApratyAkhyAnaM, tathA pratiSedhapratyAkhyAnamidaM, tadyathA-vivakSitadravyAbhAvAdviziSTasaMpradAnakArakAbhAvAdvA | satyAmapi ditsAyAM yaH pratiSedhastatpratiSedhapratyAkhyAnaM, bhAvapratyAkhyAnaM tu dvidhA-antaHkaraNazuddhasya sAdhoH zrAvakasya vA mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ceti, cazabdAdetad dvividhamapi noAgamato bhAvapratyAkhyAnaM draSTavyaM, nAnyaditi / sAmprataM kriyApadaM nikSeptavyaM, tacca kriyAsthAnAdhyayane nikSiptamiti na punarnikSipyate / iha punarbhAvapratyAkhyAnenAdhikAra iti darzayitumAha-mUlaguNAH-prANAtipAtaviramaNAdayasteSu prakRtam-adhikAraH prANAtipAtAdeH pratyAkhyAnaM kartavyamitiyAvat 'iha' pratyAkhyAnakriyAdhyayaneAdhikAro, yadi mUlaguNapratyAkhyAnaM na kriyate tato'pAya darzayitumAha-pratyAkhyAnAbhAve'niyatatvAdyatkiJcanakAritayA tatpratyayikA-tanimittA bhaved-utpadyeta apratyAkhyAnakriyA-sAvadyAnuSThAnakriyA tatpratyayikazca karmabandhaH | tannimittazca saMsAra ityataH pratyAkhyAnakriyA mumukSuNA vidheyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA mUtrAnugame'skhalitAdiguNo-13 petaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu paJcakkhANakiriyANAmajjhayaNe, tassa NaM ayama? paNNate-AyA apaccakkhANI.yAvi bhavati AyA akiriyAkusale yAvi bhavati AyA micchAsaMThie yAvi bhavati AyA egaMtadaMDe yAvi bhavati AyA egaMtavAle yAvi bhavati AyA egaMtasutte yAvi bhavati AyA aviyAramaNavayaNakAyavakke yAvi bhavati AyA appaDihayaapacakkhAyapAvakamme yAvi bhavati, For Personal & Private Use Only
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4pratyAkhyAnA aviratasya pApabandhaH sUtrakRtAGge esa khalu bhagavatA akkhAe asaMjate avirate appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe ega2 zrutaskandhe zIlA tadaMDe egaMtabAle egaMtasutte, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamavi Na passati, pAve ya se | kIyAvRttiH kamme kajai // (sUtraM 63) // asya cAnantaraparamparasUtraiH saha saMbandho vaktavyaH, sa cAyam-ihAnantarAdhyayanaparisamAptAvidaM sUtram-'AhAraguptaH samitaH | // 36 // | sahitaH sadA yatete ti etanmayA zrutamAyuSmatA bhagavatedamAkhyAtam , evamanayA dizA paramparasUtrairapi saMbandho'bhyUhyaH, 'iha' asmin pravacane sUtrakRtAGge vA 'khalvi'ti vAkyAlaGkAre pratyAkhyAnakriyAnAmAdhyayanaM tasyAyamartho-vakSyamANalakSaNaH, atatItyAtmA -jIvaH prANI, sa cAnAdimithyAkhAviratipramAdakapAyayogAnugatatayA svabhAvata evApratyAkhyAnyapi bhavati, apizabdAtsa eva kutazcinimittAtpratyAkhyAnyapi, tatrAtmagrahaNamaparadarzanavyudAsArtha, tathAhi-sAGkhyAnAmapracyutAnutpannasthiraikakhabhAva AtmA, sa ca tRNakubjIkaraNe'pyasamarthatayA'kiJcitkaratvAnna pratyAkhyAnakriyAyAM bhavitumarhati, bauddhAnAmapyAtmano'bhAvAt jJAnasya ca kSaNika tayA sthiterabhAvAt kutaH pratyAkhyAnakriyeti, evamanyatrApi pratyAkhyAnakriyAyA abhAvo vAcyaH, tathA sadanuSThAnaM kriyA tasyAM | 4 kuzalaH kriyAkuzalastatpratiSedhAdakriyAkuzalo'pyAtmA bhavati, tathA''tmA mithyAtvodayasaMsthito'pi bhavati, tathaikAntenAparAn || prANino daNDayatIti daMDastadevaMbhUtazcAtmA bhavati, tathA'sAratApAdanAdrAgadvepAkulitakhArAlavadvAla AtmA bhavati, tathA suptvtsuptH,| | yathA hi dravyasuptaH zabdAdIn viSayAn na jAnAti hitAhitaprAptiparihAravikalazca tathA bhAvasupto'pyAtmaivaMbhUta eva bhavatIti, * evamavicAraNIyAni-azobhanatayA'nirUpaNIyAnyaparyAlocanIyAni manovAkkAyavAkyAni yasya sa tathA, tatra mana:-antaHkaraNaM // 36 // For Personal & Private Use Only
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAya-vANI kAyo-dehaH arthapratipAdakaM padasamUhAtmakaM vAkyamekatiG subantaM vA, tatra vAggrahaNenaiva vAkyasya gatArthatvAdyatpuna kyagrahaNaM karoti tadevaM jJApayati-iha vAgvyApArasya pracuratayA prAdhAnyaM, prAyazastatpravRttyaiva pratiSedhavidhAnayoranyeSAM pravarttanaM bhavati, tadevamapratyAkhyAnAkriyaH san AtmA'vicAritamanovAkAyavAkyazcApi bhavatIti, tathA pratihataM-pratiskhalitaM pratyAkhyAtaMnirAkRtaM viratipratipacyA pApakarma-asadanuSThAnaM yena sa pratihatapratyAkhyAtapApakarmA tatpratiSedhAdasadanuSThAnaparazcAtmA bhavatIti / | tadevameSa-pUrvokto'saMyato'virato pratihatapratyAkhyAtapApakarmA sakriyaH sasAvadyAnuSThAnaH, tathAbhUtazcAsaMvRto manovAkkAyairagupto'gutakhAcAtmanaH pareSAM ca daNDahetukhAddaNDaH, tadevaMbhUtazca san ekAntena bAlavaddhAlaH suptavadekAntena suptaH, tadevaMbhUtazca bAlasuptatayA vicArANi-avicAritaramaNIyAni paramArthavicAraNayA yuktyA vA vighaTamAnAni manovAkAyavAkyAni yasya sa tathA, yadivA parasaMbandhyavicAritamanovAkAyavAkyaH san kriyAsu pravartate, tadevaMbhUto nirvivekatayA paTuvijJAnarahitaH svapnamapi na pazyati, tasya | cAvyaktavijJAnasya svapnamapyapazyataH pApaM karma badhyate, tenaivaMbhUtenAvyaktavijJAnenApi pApaM karma kriyata iti bhAvaH // tatra caivaM vyavasthite codakaH prajJApakamevamavAdIt-atra cAcAryAbhiprAyaM codako'nUdya pratiSedhayati tattha coyae pannavagaM evaM vayAsi-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatIe pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayakAyavakkassa suviNamavi apassao pAvakamme No kajjai, kassa NaM taM heuM ?, coyae evaM bavIti-annayareNaM maNeNaM pAvaeNaM maNavattie pAve kamme kajai, annayarIe vatie pAviyAe vativattie pAve kamme kajjai, annayareNaM kAeNaM pAvaeNaM kAyavattie pAve kamme dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskanthe zIlAbIyAvRciH // 362 // 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApabandhaH 909200809200000000000000000 kajai, haNaMtassa samaNakkhassa saviyAramaNavayakAyavakkassa suviNamavi pAsao evaMguNajAtIyassa pAve kamme kajjai / puNaravi coyae evaM bavIti-tattha NaM je te evamAhaMsu-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtIyAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa suviNamavi apassao pAve kamme kajai, tattha NaM je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu // tattha pannavae coyagaM evaM vayAsI-taM sammaM jaM mae puvaM vuttaM, asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa suviNamavi apassao pAve kamme kajati, taMsamma, kassa NaM taM heuM ?, AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA chajIvaNikAyaheU paNNattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, icceehiM chahiM jIvaNikAehiM AyA appaDihayapaccakkhAyapAvakamme nicaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe, taMjahA-pANAtivAe jAva pariggahe kohe jAva micchAdasaNasalle // AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA vahae dilute paNNatte, se jahANAmae vahae siyA gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNo vA rAyapurisassa vA khaNaM nidAya pavisissAmi khaNaM lama'NaM vahissAmi pahAremANe se kiM nu hu nAma se vahae tassa gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNNo vA rAyapurisaMssa vA khaNaM niddAya pavisissAmi khaNaM laddhaNaM vahissAmi pahAremANe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA 1 tiddhAe pra0 / 2 kiNhu / 3 puttassa (TIkA ) / // 362 // For Personal & Private Use Only
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeeeeeeeee amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavati ?, evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgare coyae-haMtA bhavati // AcArya Aha-jahA.se vahae tassa gAhAvaissa vA tassa gAhAvaiputtassa vA raNo vA rAyapurisassa vA khaNaM niddAya pavisissAmi khaNaM lakSNaM vahissAmitti pahAremANe diyA vArAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, evameva bAlevi savesiM pANANaM jAva sosi sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, taM0-pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte yAvi bhavai, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamavi Na passai pAve ya se kamme kanjaha // jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa jAva tassa vA rAyapurisassa patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavai, evameva bAle savesiM pANANaM jAva savesiM sattANaM patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavai // (sUtraM 64) // 'asaMtaeNamityAdi, avidyamAnena asatA manasA'pravRttenAzobhanena tathA vAcA kAyena ca pApenAsatA tathA sacAnaghna4taH tathA'manaskasyAvicAramanovAkAyavAkyasya svapnamapyapazyataH svapnAntikaM ca karma nopacayaM yAtItyevamavyaktavijJAnasya pApaM For Personal & Private Use Only
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 363 // karma na badhyate, evaMbhUtavijJAnena pApaM karma na kriyata itiyAvat / 'kaisya hetoH ?' kena hetunA kena kAraNena tatpApaM karma badhyate ?, nAtra kazcida vyaktavijJAnakhAtpApa karmabandhaheturiti bhAvaH / tadevaM codaka eva svAbhiprAyeNa pApakarmabandhahetumAha-'annayareNa 'mityAdi, karmAzravadvArabhUtairmanovAkkAyakarmabhiH karma badhyata iti darzayati - anyatareNa kliSTena prANAtipAtAdipravRttyA manasA vAcA kAyena ca tatpratyayikaM karma badhyata iti, idameva spaSTataramAha - matassattvAnsamanaskasya savicAramanovAkkAyavAkyasya svapnamapi pazyataH praspaSTavijJAnasyaitadguNajAtIyasya pApaM karma badhyate, na punarekendriyavikalendriyAdeH pApakarmasaMbhava iti, teSAM ghAtakasya manovAkkAyavyApArasyAbhAvAt, athaitadvyApAramantareNApi karmabandha iSyate evaM ca sati muktAnAmapi karmabandhaH syAt, na caitadiSyate, tasmAnaivamasvapnAntikamavijJopacitaM ca karma badhyata iti, taMtra yadevaMbhUtaireva manovAkkAyavyApAraiH karmabandho'bhyupagamyate / tadevaM vyavasthite sati ye te evamuktavantaH tadyathA - avidyamAnairevAzubhairyogeH pApaM karma kriyate, mithyA ta evamuktavanta iti sthitam // tadevaM codakenAcAryapakSaM dUSayitvA svapakSe vyavasthApite satyAcArya Aha-tatrAcAryaH svamatamanUdya tatsopapattikaM sAdhayitumAha-'taM samma'mityAdi, yadetanmayoktaM prAg yathA'spaSTAvyaktayogAnAmapi karma badhyate tatsamyak - zobhanaM yuktisaMgatamiti, evamukte para Aha'kasya hetoH ?' kena kAraNena tatsamyagiti cedAha - 'tattha khalu' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthaM khaluzabdo vAkyAlaGkAre bhagavatA vIravarddhamAnakhAminA par3a jIvanikAyAH karmabandhahetukhenopanyastAH, tadyathA - pRthivIkAyikA ityAdi yAvatrasakAyikA 1 nodakasyaiva vAkyaM prajJApakaM prati / 2 nodakapakSe / 3 yadyevaM0 pra0 tasmAdityAdivAkyasyAyaM hetubhUtaH syAt / 4 spaSTavijJAnayuktaiH / 5 AcArya vAkyamidaM pUrvapakSe hetudarzanAya / For Personal & Private Use Only 4 pratyA khyAnA0 aviratasya pApabandhaH // 363 //
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti / kathamete paDU jIvanikAyAH karmabandhasya kAraNamityAha-'icceehi mityAdi, ityeteSu pRthivyAdiSu paDajIvanikAyeSu pratihataM vinitaM pratyAkhyAtaM-niyamitaM pApaM karma yena sa tathA, punarnasamAsenApratihatapratyAkhyAtapApakarmA ya AtmA-jantustathA| 6 tadbhAvakhAdeva nityaM-sarvakAlaM prakarSeNa zaThaH prazaThastathA vyatipAte-prANavyaparopaNe cittaM yasya sa vyatipAtacittaH svaparadaNDahetu khAddaNDaH prazaThazcAsau vyatipAtacittadaNDazceti karmadhAraya iti, etadeva pratyekaM darzayitumAha-'taMjahe'tyAdi, tadyathA prANAtipAte vidheye prazaThavyatipAtacittadaNDaH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi vAcyaM, yAvanmithyAdarzanazalyamiti / tepAmihakendriyavikalendriyAdInAmanivRttakhAnmithyAkhAviratipramAdakaSAyayogAnugatalaM draSTavyaM, tadbhAvAcca te kathaM prANAtipAtAdidoSavanto na bhavanti, prANAtipAtAdidoSavattayA cAvyaktavijJAnA api santo'svapnAdyavasthAyAmapi te karmabandhakA eva / tadevaM vyavasthite | yatprAguktaM pareNa yathA-nAvyaktavijJAnAnAmanatAmamanaskAnAM karmabandha ityetat plavate // sAmpratamAcAryaH svapakSasiddhaye dRSTAnta|mAha-'tattha khalu bhagavayA' tatreti vAkyopanyAsArthamAha, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhagavatA-aizvaryAdiguNopetena catustriMzadatizayasamanvitena tIrthakRtA vadhakadRSTAntaH 'prajJaptaH' prarUpitaH, tadyathA nAma vadhakaH kazcitsyAditi, kutazcinimittAtkupitaH san kasyacidvadhapariNataH kazcitpuruSo bhavati, yasyAsau vadhakastaM vizeSeNa darzayitumAha-'gAhAvaissa ve'tyAdi, gRhasya patigRhapatistatputro vA, anena sAmAnyataH prAkRtapuruSo'bhihitaH, tasyopari kutazcinnimittAdvadhakaH kazcitsaMvRttaH, sa ca vadhapariNAmapariNato'pi kasmiMzcitkSaNe pApakAriNamenaM ghAtayiSyAmIti / tathA rAjJastatputrasya vopari kupita etatkuryAdityAha-khaNaM nidAya' 1 yogye'vsre| 2 apAyasya / For Personal & Private Use Only
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 364 // | ityAdi, kSaNam-avasaraM "NihAya'tti prApya labdhvA vadhyasya pure gRhe vA pravekSyAmItyetadadhyavasAyI bhavati, tathA kSaNam-avasaraM / 4pratyA| chidrAdikaM vadhyasya labdhvA taduttarakAlaM taM vadhyaM haniSyAmItyevaM saMpradhArayati, etaduktaM bhavati-gRhapateH sAmAnyapuruSasya rAjJo vA khyAnA0 | viziSTatamasya kasyacidvadhapariNato'pyAtmano'vasaraM labdhvA'parakAryakSaNe sati tathA vadhyasya ca chidramapekSamANastadavasarApekSI kaMci- aviratasya | kAlamudAste, sa ca tatraudAsInyaM kurvANo'parakArya prati vyagracetAH saMstasinnavasare vadhaM pratyaspaSTavijJAno bhavati, sa caivaMbhUto'pi pApabandha: yathA taM vadhyaM prati nityameva prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evamavidyamAnairapi pravyaktairazubhaiyogairekendriyavikalendriyAdayo'spaTavijJAnA api mithyAkhAviratipramAdakapAyayogAnugatakhAtprANAtipAtAdidoSavanto bhavantIti, na ca te'vasaramapekSamANA udAsInA apyavairiNa iti, evamaspaSTavijJAnA apyavairiNo na bhavantIti, atra ca vadhyavadhakayoH kSaNApekSayA cakhAro bhaGgAH, tadyathA-18 vadhyasyAnavasaro 1 vadhakasya ca 2 ubhayo'navasaro 3 dvayorapyavasara iti 4 / nAgArjunIyAstu paThanti-'appaNNo akkhaNayAe | tassa vA purisassa chidaM alabhamANe No vahei, taM jayA me khaNo bhavissai tassa purisassa chidaM labhissAmi tayA me sa purise | avassaM vaheyatve bhavissai, evaM maNo pahAremANe'tti mUtra, nigadasiddham // sAmpratamAcArya eva svAbhipretamarthe parapraznapUrvakamAvibhAvayannAha-se kiM nu hu'ityAdi, AcAryaH khato hi nirNItArtho'yayA paraM pRcchati-kimiti paraprazne, nuriti vitake huzabdo vAkyAlaGkAre, kimasau vadhakapuruSo'vasarApekSI 'chidram' avasaraM 'pradhArayan' paryAlocayanaharnizaM supto jAgradavastho vA 'tasya' // 364 // | gRhapate rAjJo vA vadhyasyAmitrabhUto mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatyAhokhinneti ?, evaM pRSTaH paraH samatayA 1 kazcitkAraNakopAdvadhapariNato'pyA0pra0 / 2 paracittasthA yA'sUyA-yathArthe'yathArthatodbhAvanarUpA tayA hetubhUtayA / dain Education international For Personal & Private Use Only .
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyasthyamavalambamAno yathAvasthitameva vyAgRNIyAt , tadyathA-hantAcArya ! bhavatyasAvamitrabhUta itItyAdi / tadevaM dRSTAntaM pradarya dArTAntikaM darzayitumAha-yathA'sau vadhaka ityAdinA dRSTAntamanUdya dAAntikamartha darzayitumAha-'evamevetyAdi, evameveti yathAsau vadhako'vasarApekSitayA vadhyasya vyApattimakurvANo'pyamitrabhUto bhavatyevamevAsAvapi bAlavaddhAlo'spaSTavijJAno bhavatyeva, nivRtterabhAvAdyogyatayA sarveSAM prANinAM vyApAdako bhavati yAvanmithyAdarzanazalyopeto bhavati, idamuktaM bhavati-yadyapyutthAnAdikaM vinayaM kutazcinnimittAdasau vidhatte tathA'pyudAyinRpavyApAdakavadantarduSTa eveti, nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDazca yathA parazurAmaH kRtavIrya vyApAdyApi taduttarakAlaM saptavAraM niHkSatrAM pRthivIM cakAra, Aha hi- "apakArasamena karmaNA na narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kurute'riyAtanAM dviSatAM mUlamazeSamuddharet // 1 // " ityevamasAvamitrabhUto mithyAvinItazca bhavatIti / sAmpratamupasaMharan prAk pratipAditamarthamanuvadanAha-'evaM khalu bhagavayA'ityAdi, yathA'sau vadhakaH svaparAvasarApekSI sanna tAvad ghAta| yatyatha cAnivRttatvAddopaduSTa eva, evamasAvapyakendriyAdiko'spaSTavijJAno'pi tathAbhUta evAviratApratihatapratyAkhyAtAsatkriyAdi| doSaduSTa iti, zeSaM sugamaM yAvatpApaM karma kriyata iti // tadevaM dRSTAntadAAntikapradarzanena pUrvapratipAditArthasya nigamanaM kRtvA'. dhunA sarveSAmeva pratyekaM prANinAM duSTa AtmA bhavati ityetatpratipAdayitukAma Aha-yathA'sau vadhakaH parAtmanovasarApekSI tasyagRhapatestatputrasya vA'bhyarhitasa vA rAjAdestatputrasya vaikamekaM-pRthak pRthak sarveSvapi vadhyeSu ghAtakacittaM samAdAya prAptAvasaro hamenaM vairiNaM madAdhividhAyinaM ghAtayiSyAmItyevaM pratijJAya divA vA rAtrau vA supto vA jAgradvA sarvAsvavasthAsu sarveSAmeva vadhyAnAM 4 pratyekamamitrabhUto'vasarApekSitayA'nannapi mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evaM rAgadveSAkulito bAlavadvAlo 20201290000000000000202000 Join Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 365 // | jJAnAvRta ekendriyAdirapi sarveSAmeva prANinAM viraterabhAvAttadyogyatayA pratyekaM vadhyeSu ghAtakacittaM samAdAya nityaM prazaThavyatipAtacitadaNDo bhavatIti idamuktaM bhavati - yathA'sau tasmAdgRhapatirAjAdighAtAdanupazAntavairaH kAlAvasarApekSitayA vadhamakurvANo'pyaviratisadbhAvAdvairAnna nivarttate tatpratyayikena ca karmaNA badhyate evaM te'pi ekendriya vikalendriyAdayastatpratyayikena [ca] karmaNA badhyante, evaM | mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanArthavidhAnena paJcAvayavatvaM vAcyamiti, ihaivaM paJcAvayavasya vAkyasya sUtrANAM vibhAgo draSTavyaH, tadyathA - ' AyA apaccakkhANI yAvi bhavatItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajaitti itIyaM pratijJA, tatra paraH pratijJAmAtreNoktamanuktasamamitikRtkhA codayati, tadyathA - 'tattha coyae paNNavagaM evaM vayAsItyata Arabhya yAvaje te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu'ti / tatra prajJApakazcodakaM pratyevaM vadet, tadyathA - yanmayA pUrvaM pratijJAtaM tatsamyak, kasya | hetoH ? - kena hetuneti cet, tatra hetumAha - ' tattha khalu bhagavayA cha jIvanikAyA heU paNNattA ityata Arabhya yAvat micchAdaMsasalle' ityayaM hetuH, tadasya hetoranaikAntikatva vyudAsArthaM svapakSe siddhiM darzayituM dRSTAntamAha, tadyathA - ' tattha khalu bhagavayA vahae dite paNNatte ityata Arabhya yAvat khaNaM ladbhUNaM vahissAmIti pahAremANe 'tti, tadevaM dRSTAntaM pradarzya tatra ca hetoH sattAM svAbhi pretAM pareNa bhANayitumAha- 'se kiM nu hu NAma se vahae ityAderArabhya yAvaddhantA bhavati tadevaM hetordRSTAnte satvaM prasAdhya hetoH pakSadharmatvaM darzayitumupanayArthaM dRSTAntadharmiNi hetoH sattAM pareNAbhyupagatAmanuvadati - 'jahA se vahae ityata Arabhya yAvaNNicaM pasa| DhaviuvAyacittadaMDe 'tti, sAmprataM hetoH pakSadharmatvamAha - 'evameva vAle avItyAdItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajaitti / tadevaM pratijJAhetudRSTAntopanayapratipAdakAni yathAvidhi sUtrANi vibhAgataH pradarzyAdhunA pratijJAhetoH punarvacanaM nigamanamitye For Personal & Private Use Only 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApacandhaH // 365 //
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tatpratipAdayitumAha-'jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa ityAdi yAvaNNicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe'tti, etAni ca pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAnyarthataH sUtraH pradarzitAni, prayogasvevaM draSTavyaH-tatrApratihatapratyAkhyAtakriya AtmA pApAnubandhIti pratijJA, sadA paDUjIvanikAyeSu prazaThavyatipAtacittadaNDakhAditi hetuH, svaparAvasarApekSitayA kadAcidavyApAdayannapi rAjAdivadhakavaditi dRSTAntaH, yathA'sau vadhapariNAmAdanivRttavAdvadhyasyAmitrabhUtastathA''tmA'pi viraterabhAvAtsarveSvapi sattveSu | nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDa ityupanayaH, yata evaM tasmAtpApAnubandhIti nigamanam / evaM mRpAvAdAdiSvapi pazcAvayavalaM yojanIyamiti, kevalaM mRpAvAdAdizabdocAraNaM vidheyaM, taccAnena vidhinA nityaM prazaThamithyAvAdacittadaNDakhAt tathA nityaM prazaThAdattAdAnacittadaNDakhAdityAdi // tadevaM sarvAtmanA paTkhapi jIvanikAyeSu pratyekamamitrabhUtatayA pApAnubandhikhe pratipAdite paro vyabhicAraM darzayannAha____No iNaDhe samaDhe [codakaH ] iha khalu bahave pANA0 je imeNaM sarIrasamussaeNaM No diTThA vA suyA vA nAbhimayA vA vinnAyA vA jesiM No patteyaM patteyaM cittasamAyAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle (sUtraM65) AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA duve diTuMtA paNNattA, taM0-sannidiDhate ya asannidiTuMte ya, se kiM taM sannidiTuMte ?, je ime sannipaMciMdiyA pajattagA etesi NaM chajIvanikAe paDuca taM0-puDhavIkArya jAva tasakAyaM, se egaio puDhavIkAeNaM kiccaM kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM puDhavIkAeNaM For Personal & Private Use Only
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 8 // 366 // 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApabandhaH kicaM karemivi kAravemivi, No ceva NaM se evaM bhavai imeNa vA imeNa vA, se eteNaM puDhavIkAraNaM kicaM kareivi kAraveivi seNaM tAto puDhavIkAyAo asaMjayaavirayaappaDiyapaccakkhAyapAvakamme yAvi bhavai, evaM jAva tasakAetti bhANiyavaM, se egaio chajIvanikAehiM kicaM kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu chajIvanikAehiM kicaM karemivi kAravemivi, No ceva NaM se evaM bhavai-ibhehiM vA imehiM vA, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM jAva kAraveivi, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyaNavakamme taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, esa khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapacakkhAyapAvakamme suviNamavi apassao pAve ya se kamme kajjai, se taM sannidilute // se kiM taM asannidiTuMte ?, je ime asanniNo pANA taM0-puDhavIkAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA vegaiyA tasA pANA, jasiM No takkA i vA sannA ti vA pannA ti vA maNA ti vA vaI vA sayaM vA karaNAe annehiM vA kArAvettae karaMtaM vA samaNujANittae, te'vi NaM vAle sosiM pANANaM jAva sabesi sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUtA micchAsaMThiyA niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDA taM0-pANAivAte jAva micchAdasaNasalle, icceva jAva No ceva maNo No ceva vaI pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jUraNayAe tippaNayAe piTTaNayAe paritappaNayAe te dukvaNasoyaNajAvaparitappaNavabaMdhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti // iti khalu se asanniNo'vi sattA ahonisiM pANAtivAe // 366 // For Personal & Private Use Only
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ 929090982908698-9929200000 uvakkhAijjati jAva ahonisiM pariggahe uvakkhAijati jAva micchAdasaNasalle uvakkhAijaMti, [ evaM bhUtavAdI] sabajoNiyAvi khalu sattA sanniNo hucA asanniNo hoti asanniNo hucA sanniNo hoMti, hocA sannI aduvA asannI, tattha se avivicittA avidhUNittA asaMmucchittA aNaNutAvittA asannikAyAo vA sannikAe saMkamaMti sannikAyAo vA asannikAyaM saMkamaMti sannikAyAo vA sannikArya saMkamaMti asannikAyAo vA asannikAyaM saMkamaMti, je ee sanni vA asanni vA sabe te micchAyArA nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDA, taM0-pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayappacakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egaMtasutte se bAle aviyAramaNavayaNakAyavake suviNamavi Na pAsai pAve ya se kamme kajai // (sUtraM 66) // nAyamarthaH samartha iti-pratipattuM yogyaH, tadyathA-sarve prANinaH sarveSAmapi sattvAnAM pratyekamamitrabhUtA iti, tatra paraH svapakSasiddhaye sarveSAM pratyekamamitrAbhAvaM darzayituM kAraNamAha-'iha' asmiMzcaturdazarajjvAtmake loke bahavo'nantAH prANinaH sUkSmavAdara-18 paryAptakAparyAptakAdibhedabhinnAH santi, yadyevaM tataH kimityAha-te ca dezakAlakhabhAvaviprakRSTAstathAbhUtA bahavaH saMti ye prANinaH sUkSmaviprakRSTAdyavasthAH 'amunA zarIrasamucchrayeNe'tyanenedamAha-pratyakSAsannavAcitrAdidamo'nenAgdirzijJAnasamanvitasamucchra-12 | yeNa na kadAcidRSTAzcakSuSA na zrutAH zravaNendriyeNa vizeSato nAbhimatA-iSTA na ca vijJAtAH prAtibhena svayamevetyataH kathaM tadviSayastasyAmitrabhAvaH syAt ?, atasteSAM kadAcidapyavijJAtAnAM kathaM pratyekaM vadhaM prati cittasamAdAnaM bhavati, na cAsau tAn prati nityaM / Taaraa0299999000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ ececedece zidRSTAnto pattaye bhagavatA tI kaviprakuSTeSu vadhAcA pratyAkhyAnaM yugna sUtrakRtAGge prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti, zeSaM sugamam , // evaM vyavasthite na sarvaviSayaM pratyAkhyAnaM yujyate // ityevaM prativAdite // 2 zrutaska- pareNa satyAcArya Aha--yadyapi sarveSvapi sattveSu dezakAlakhabhAvaviprakRSTeSu vadhakacittaM notpadyate tathApyasAvaviratipratyayakhAtteSva- khyAnAdhya. ndhe zIlA- | muktavaira eva bhavati, asya cArthasya sukhapratipattaye bhagavatA tIrthakRtA dvau dRSTAntau 'prajJaptau' prarUpitau, tadyathA-saMjJidRSTAnto'saMkIyAvRttiH jJidRSTAntazca / atha ko'yaM saMjJidRSTAnto ?, ye kecana 'ime' pratyakSAsannAH paibhirapi paryAptibhiH paryAptAH IhApohavimarzarUpA // 367 // saMjJA vidyante yeSAM te saMjinaH, paJcendriyANi yeSAM te paJcendriyAH, karaNaparyAptyA paryAptakAH, eSAM ca madhye kazcidekaH SaDjIvanikAyAn pratItyaivaMbhUtAM 'pratijJA' niyamaM kuryAt , tadyathA-ahaM SaTsu jIvanikAyeSu madhye pRthivIkAyenaivaikena vAlukAzilopala-18| | lavaNAdisvarUpaNa 'kRtyaM kArya kuryA, sa caivaM kRtapratijJastena tasin tasmAttaM vA karoti kArayati ca, zeSakAyebhyo'haM vinivRttaH, | tasya ca kRtaniyamasyaivaMbhUto bhavatyadhyavasAyaH, tadyathA-evaM khalvahaM pRthivIkAyena kRtyaM karomi kArayAmi ca, tasya ca sAmAnyakRtaprati4jJasya vizeSAbhisaMdhiva bhavati, tadyathA-amunA kRSNenAmunA vA zvetena pRthivIkAyena kArya karomi kArayAmi ca, sa tasmAtpR-18 thivIkAyAdanivRtto'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, tatra khananasthAnaniSIdanakhagvartanocAraprazravaNAdikaraNakriyAsadbhAvAd, eva-18 maptejovAyuvanaspatiSvapi vAcyaM, tatrAprakAyena snAnapAnAvagAhanabhANDopakaraNadhAvanAdiSu upayogaH, tejAkAyenApi pacanapAcanavitApanaprakAzanAdiSu, vAyunApi vyaJjanatAlavRntoDupAdivyApArAdiSu prayojanaM, vanaspatinA'pi kandamUlapuSpaphalapatravak // 367 // | zAkhAdyupayogaH, evaM vikalendriyapaJcendriyeSvapyAyojyamiti / tathaikaH kazcit SaTsvapi jIvanikAyeSu avirataH asaMyatakhAca tairasau 'kArya' sAvadyAnuSThAnaM svayaM karoti kArayati ca tatparaiH, tasya ca kacidapi nivRtterabhAvAdevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati, tadya Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA'dattAdApa vAcyaM, tavazeSapratikSeti. zathA-evaM khalvahaM paibhirapi jIvanikAyaH sAmAnyena kRtyaM karomi, na punastadvizeSapratijJeti, sa ca teSu padasvapi jIvanikAye vasaMyato'virato'pratihatapratyAkhyAtapApakamA bhavati, evaM mRpAvAde'pi vAcyaM, tadyathA-idaM mayA vaktavyamanRtamIharabhUtaM tu na vaktavyaM, sa ca tasmAnmRpAvAdAdanivRttakhAdasaMyato bhavati, tathA'dattAdAnamapyAzritya vaktavyaM, tadyathA-idaM mayA'dattAdAnaM grAhyamidaM tu na grAhyamityevaM maithunaparigraheSvapIti / tathA krodhamAnamAyAlobheSvapi svayamabhyUhya vAcyaM / tadevamasau hiMsAdInyakurvannapyaviratakhAtatpratyayika karmAzravati, tathA cAsAvaviratipratyayikaM karma cinotIti, evaM dezakAlasvabhAva viprakRSTeSvapi jantuSvamitrabhUtosau bhavati tatpratyayikaM ca karmAcinotIti, so'yaM saMjJidRSTAnto'bhihitaH / sa ca kadAcidekameva pRthivIkArya vyApAdayati zeSeSu nivRttaH kadAcivAvevaM trikAdikAH saMyogA bhaNanIyA yAvatsarvAnapi vyApAdayatIti / sa caivaM sarveSAM vyApAdakakhena vyavasthApyate, sarva viSayArambhapravRtteH, tatpravRttirapi tadanivRtteH, yathA kazcid grAmaghAtAdau pravRtto yadyapi ca na tena vivakSitakAle kecana puruSA dRSTAstathA'pyasau tatpravRttinivRtterabhAvAttayogyatayA tadghAtaka ityucyate, ityevaM dASTontike'pyAyojyam // saMjJidRSTAntAnantaramasaMjhidRSTAntaH prAgupanyastaH so'dhunA pratipAdyate-saMjJAnaM saMjJA sA vidyate yeSAM te saMjhinaratatpratiSedhAdasaMjJino manaso ;vyatAyA abhAvAttIbAtIvodhyavasAyavizeSarahitAH prasuptamattamUJchitAdivaditi, ye ime'saMjJinaH tadyathA-pRthivI| kAyikA yAvadvanaspatikAyikAH, tathA paSThA apyeke trasAH prANino vikalendriyA yAvatsaMmUJchinaH paJcendriyAH, te sarve'pyasaMjJino yeSAM no 'to' vicAro mImAMsA viziSTavimoM vidyate yathA kasyacitsaMjJino mandamandaprakAze sthANupuruSocite deze kimayaM 1 kartavyAkartavyabhedAnapekSya bahutvaM / 2 vyApArayati pra0 / 3 na pravRttaH / 4 upayogasya bhAvamanorUpatAsvIkArAt, sa cAsti teSAM / 5 tInAH saMjhiparyAptakasvotkaTayoginaH atImastu sUkSmasaMparAyANAM / 6 guNadoSAnveSaNapurassaraH // 20292020289209283929 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantrakatA | sthANuruta puruSa ityevamAtmaka UhastakaH saMbhavati, naivaM teSAmasaMjJinAM tAH saMbhavantIti, tathA saMjJAnaM saMjJA-pUrvopalabdhe'rthe tadutta-|| 4 pratyA2 zrutaska- rakAlaparyAlocanA, tathA prajJAnaM prajJA-svabuddhyotprekSaNaM sa evAyamityevaMbhUtaM pratyabhijJAnaM ca, tathA mananaM mano-matirityarthaH, sA cAva- khyAnAdhya ndhe zIlA- grahAdirUpA, tathA praspaSTavarNA vAk sA ca na vidyate teSAmiti, yadyapi ca dvIndriyAdInAM jihvendriyagalavivarAdikamasti tathApi kiiyaavRttiH| na teSAM praspaSTavarNalaM, tathA na caiSAM pApaM hiMsAdikaM karomi kArayAmi vetyevaMbhUtAdhyavasAyapUrvikA vAgiti, tathA svayaM karomyanyairvA kArayAmItyevaMbhUto'dhyavasAyo na vidyate teSAM / tadevaM te'pyasaMjJino bAlavadvAlAH sarveSAM prANinAM ghaatnivRtterbhaavaattdyogy||368|| tayA ghAtakA vyApAdakAH, tathAhi-dvIndriyAdayaH paropaghAte pravartante eva, tadbhakSaNAdinA, anRtabhASaNamapi vidyate teSAmavi| ratakhAt , kevalaM karmaparatantrANAM vAgabhAvaH, tathA'dattAdAnamapi teSAmastyeva dadhyAdibhakSaNAt tathedamasadIyamidaM ca pArakyami| tyevaMbhUtavicArAbhAvAceti, tathA tIvranapuMsakavedodayAnmaithunAviratezca maithunasadbhAvo'pi, tathA'zanAdeH sthApanAtparigrahasadbhAvo'| pItyevaM krodhamAnamAyAlobhA yAvanmithyAdarzanazalyasadbhAvazca teSAmavagantavyaH, tatsadbhAvAca te divA rAtrau vA suptA jAgradavasthA vA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavaMti, tadeva darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, te hyasaMjJinaH kacidapi nivRtterabhAvAttatpratyayikakarmabandhopetA bhavaMti, tadyathA-prANAtipAtayAvanmithyAdarzanazalyavanto bhavanti, tadvattayA ca yadyapi te viziSTamanovA| gvyApArarahitAstathApi sarveSAM prANinAM duHkhotpAdanatayA tathA zocanatayA-zokotpAdanakhena tathA 'jUraNatayA jUraNaM-vayohAnirUpaM ||368 // tatkaraNazIlatayA tathA tribhyo-manovAkAyebhyaH pAtanaM tripAtanaM tadbhAvastayA yadivA 'tippaNayAe'tti paridevanatayA tathA 1madhyamAdhyavasAyavattvAt , cittamatrAdhyavasAyasya tAdRzasya vAcakaM bhAvamanovAcakaM vA / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'piyA'ta muSTiloSTAdiprahAreNa tathA 'tathAvidhaparitApanatayA' bahirantazca pIDayA, te cAsaMjJino'pi yadyapi dezakAlakhabhAvaviprakRSTAnAM na sarveSAM duHkhamutpAdayanti tathApi viraterabhAvAttadyogyatayA duHkhaparitApaklezAderaprativiratA bhavanti tatsadbhA vAcca tatpratyayikena karmaNA vadhyante / tadevaM viprakRSTaviSayamapi karmabandhaM pradaryopasaMjihIrSurAha - itirupapradarzane khaluzabdo vAkyAlaGkAre vizeSaNe vA, kiM vizinaSTi ? - ye ime pRthivIkAyAdayo'saMjJinaH prANinasteSAM na tarko na saMjJA na prajJA na mano na vAkU na svayaM kartuM nAnyena kArayituM na kurvantamanumantuM vA pravRttirasti, te cAharnizamamitrabhUtA mithyAsaMsthitA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA duHkhotpAdanayAvatparitApana pariklezAderaprativiratA asaMjJino'pi santo'harnizaM sarvakAlameva prANAtipAte kartavye tadyogyatayA tadasaMprAptAvapi grAmaghAtakavadupAkhyAyante yAvanmithyAdarzanazalya upAkhyAyanta iti, upAkhyAnaM cAsaMjJino'pi yogyatayA pApakarmAnivRtterityabhiprAyaH / tadevaM darzite dRSTAntadvaye tatpratibaddhamevArthazeSaM pratipAdayituM codyaM kriyate, tadyathAkimete sattvAH saMjJino'saMjJinazca bhavyAbhavyatvavanniyatarUpA evAhokhitsaMjJino bhUtvA'saMjJitvaM pratipadyante asaMjJino'pi saMjJitamityevaM codite satyAhAcArya :- 'saGghajoNiyAvi khalu' ityAdi, yadivA santyevaMbhUtA vedAntavAdino ya evaM pratipAdayanti - 'puruSaH puruSatvamazrute pazurapi pazula' miti, tadatrApi saMjJinaH saMjJina eva bhaviSyantyasaMjJino'pyasaMjJina iti, tanmatavyavacchedArthamAha'savvajoNiyAvI' tyAdi, yadivA kiM saMjJino'saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva karmaNi kurvanti kiMvA netyevamasaMjJino'pi saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva kurvantyAhokhinnetyetadAzaGkayAha - 'sabajoNiyAvI' tyAdi, sarvA yonayo yeSAM te sarvayonayaH saMvRtavivRto1 saMjJisamuScayAya / 2 aprativiratatAsadbhAvAt / 3 saMjJitvAvAptau yadvaddhaM tasmin vedyAdike / yadvA saMjJitvAvAptinimitte For Personal & Private Use Only
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 bhayazItoSNobhayasacittAcintApakSayA sarvayAnayo'pi saccAH payosvikAndrayAdayo'pi santaH patrAnmanuSyAvyabhicAraH,ye punaH kA 4 pratyAkhyAnAdhya. sUtrakRtAGge | bhayazItoSNobhayasacittAcittobhayarUpayonaya ityarthaH, te ca nArakatiryaGnarAmarA apizabdAdviziSTaikayonayo'pi, khalviti vize2zrutaska- paNe, etadvizinaSTi-tajjanmApekSayA sarvayonayo'pi sattvAH paryAptyapekSayA yAvanmanaHparyAptina niSpadyate tAvadasaMjJinaH karaNataH | ndhe zIlA-IS | santaH pazcAtsaMjJino bhavantyekasminneva janmani, anyajanmApekSayA tvekendriyAdayo'pi santaH pazcAnmanuSyAdayo bhavantIti, tathAkIyAvRttiH bhUtakarmapariNAmAt , na punarbhavyAbhavyakhavat vyavasthAniyamo, bhavyAbhavyakhe hi na karmAyatte ato nAnayorvyabhicAraH, ye punaH krm||369|| vazagAste saMjJino bhUkhA'nyatrasaMjJino bhavantyasaMjJinazca bhUkhA saMjJina iti / vedAntavAdimatasya tu pratyakSeNaiva vyabhicAraH samu| palabhyate, tadyathA-saMzyapi kazcinmUrchAdyavasthAyAmasaMjJivaM pratipadyate, tadapagame tu punaH saMzikhamiti, janmAntare tu sutarAM vyabhi cAra iti / tadevaM saMjhyasaMjJinoH karmaparatatrakhAdanyo'nyAnugatiraviruddhA, yathA pratibuddho nidrodayAtsvapiti suptazca pratibudhyate | ityevaM svApapratibodhayoranyo'nyAnugamanamevamihApIti / tatra prAktanaM karma yadudIrNa yacca baddhamAste tasmin satyeva tadavivicya-apRthakkRtya tathAvidhya-asamucchidyA'nanutApyate cAvivicyAdayazcakhAro'pyekArthikA avasthA vizeSa vA'zritya bhedena vyAkhyAtavyAH / tadevamaparityaktaprAktanakarmaNo'saMjJikAyAt saMjJikAyaM saMkrAmanti tathA saMjJikAyAdasaMjJikAyamiti saMjJikAyAtsaMjJikAyaM | asaMjJikAyAdasaMjJikAyaM yathA nArakAH sAvazeSakarmANa eva narakAduddhRtya pratanuvedaneSu tiryasUtpadyante, evaM devA api prAyazasta karmazeSatayA zubhasthAneSatpadyante ityavagantavyaM, atra ca caturbhagakasaMbhavaM sUtreNaiva darzayati / sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSuH prAkpratipannamarthaM nigamayannAha-'je ete se'tyAdi, ye ete sarvAbhirapi paryAptibhiH paryAptAH labdhyA karaNena ca tadvikalAzcApaptikAH anyo'nyasaMkramabhAjaH saMjJino'saMjJino vA sarve'pyete mithyAcArA apratyAkhyAnikhAdityabhiprAyaH, tathA sarvajIveSvapi Ercercercece celetserserseenerce // 369 // For Personal & Private Use Only
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavantItyevaMbhUtAzca prANAtipAtAyeSu sarveSvapyAzravadvAreSu vartanta iti / tadevaM vyavasthite yaduktaM codakena-'tadyathA-ihAvidyamAnAzubhayogasaMbhave kathaM pApaM karma badhyata' ityetannirAkRtya viraterabhAvAttayogyatayA pApakarmasadbhAvaM 4 darzayati-'evaM khalu ityAdi 'evaM' uktanItyA khalvavadhAraNe'laGkAre vA bhagavatA tIrthakRtetyAdinA yatprAk pratijJAtaM tadanuvadati yAvatpApaM ca karma kriyata iti // tadevamagratyAkhyAninaH karmasaMbhavAttatsaMbhavAcca nArakatiryaGnarAmaragatilakSaNaM saMsAramavagamya saMjAtavairAgyazcodaka AcArya prati pravaNacetAH praznayitumAha codakaH-se kiM kucaM kiM kAravaM kahaM saMjayavirayappaDihayapaJcakkhAyapAvakamme bhavai ?, AcArya Ahatattha khalu bhagavayA chajjIvaNikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAiyA jAva tasakAiyA, se jahANAmae mama assAtaM DaMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AtoDijamANassa vA jAva uvaddavijamANassa vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, iccevaM jANa save pANA jAva save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AtoDijamANe vA hammamANe vA tajijamANe vA tAlijamANe vA jAva uvaddavijamANe vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedaMti, evaM NaccA sacce pANA jAva save sattA na haMtavA jAva Na uddaveyavA, esa dhamme dhuve Niie sAsae samiJca logaM kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAivAyAto jAva micchAdasaNasallAo, se bhikkhU No daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakkhAlejA, No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNittaM piAite, se bhikkhU akirie alUsae kAya heU paNNatA, tAkavAleNa vA AtoDijamAva jANa save pANA khaNaNamAyA vA AtoDijamAvi hiMsAkAra jiie sAsae / For Personal & Private Use Only
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 pratyAkhyAnAdhya. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe shiilaakiiyaavRttiH| // 37 // akohe jAva alobhe uvasaMte parinivvuDe, esa khalu bhagavayA akkhAe saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme akirie saMbuDe egaMtapaMDie bhavai ttibemi (mUtraM 67) / iti bIyasuyakkhaMdhassa paccakkhANakiriyANAma cautthamajjhayaNaM samattaM // 2-4 // atha kimanuSThAnaM khataH kurvan kiM vA paraM kArayan 'kathaM vA kena prakAreNa saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA janturbhavati ?, saMyatasya hi viratisadbhAvAtsAvadhakriyAnivRttistanivRttezca kRtakarmasaMcayAbhAvastadabhAvAnnarakAdigatyabhAva ityevaM pRSTe satyAcArya Aha-'tattha khalu'ityAdi, [granthAgraM 11000] tatra-saMyamasadbhAve SaD jIvanikAyA bhagavatA hetulenopanyastAH, yathA pratyAkhyAnarahitasya SaD jIvanikAyAH saMsAragatinibandhanakhenopanyastAH evaM ta eva pratyAkhyAnino mokSAya bhavantIti, tathA coktam"je jattiyA ya heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe / gaNaNAIyA logA doNhavi puNNA bhave tullA ||1||"ityaadi, idamuktaM bhavati-yathA''tmano daNDAdyupaghAte duHkhamutpadyate evaM sarveSAmapi prANinAmityAtmopamayA tadupaghAtAnivartate, epa 'dharmaH' sarvApAyatrANalakSaNo 'dhruvaH' apracyutAnutpannasthirasvabhAvo 'nitya' iti pariNAmAnityatAyAmapi satyAM svarUpAcyavanAt tathA Adityodgatiriva zazvadbhavanAcchAzvataH-paraiH kacidapyaskhalito yuktisaMgatakhAdityabhiprAyaH, ayamevaMbhUtazca dharmaH 'sametya' avagamya 'lokaM' catudarzarajjvAtmakaM 'khedajJaiH sarvajJaiH praveditaH, tadevaM sa bhikSurnivRttaH sarvAzravadvArebhyo dantaprakSAlanAdikAH kriyAH akuvan sAvadhakriyAyA abhAvAdakiyokriyakhAcca prANinAmalUSakaH-avyApAdako yAvadekAntenaivAsau paNDito bhavati / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat , nayAH prAgvadvayAkhyeyAH // samAptaM pratyAkhyAnAkhyaM caturthamadhyayanamiti // 4 // 1ye yAvanto hetavadha bhavasya te tAvantazcaiva mokSasya / gaNanAtigA lokA dvayorapi pUrNA bhveyustulyaaH||1|| ecemeseseseseseseeeeeeeeeace // 370 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha paJcaramAcArazrutAdhyayanaprAraMbhaH / eeeeeeeeeeeeeeee sAmprataM pazcamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane pratyAkhyAnakriyoktA, sA cAcAravyavasthitasya sato bhavatItyatastadanantaramAcArabhutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA'nAcAraparivarjanena samyak pratyAkhyAnamaskhalitaM bhavatItyato'nAcArabhutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA pratyAkhyAnayuktaH sannAcAravAn bhavatItyataH pratyAkhyAnakriyA'nantaramAcArazrutAdhyayanaM tatpratipakSabhUtamanAcArazrutAdhyayanaM vA pratipAdyata ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cakhAyanuyogadvArANi bhavanti / tatropakra-|| mAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-anAcAraM pratiSidhya sAdhUnAmAcAraH pratipAdyate, nAmaniSpanne tu nikSepe AcArazrutamiti dvipadaM nAma, tadanayonikSepArtha niyuktikRdAhaNAmaMThavaNAyAre dave bhAve ya hoti nAyavo / emeva ya suttassA nikkhevo cauviho hoti // 181 // AyArasuyaM bhaNiyaM vajeyavA sayA aNAyArA / abahusuyassa hu hoja virAhaNA ittha jaiyatvaM // 182 // eyassa u paDiseho ihamajjhayaNami hoti nAyavo / to aNagArasuyaMti ya hoI nAmaM tu eyassa // 183 // tatrAcAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedabhinnazcaturdhA draSTavyaH, evaM zrutamapIti / tatrAcArazrutayoranyatrAbhihitayorlAghavArthamatidezaM kurvannAha-AcArazca zrutaM ca AcArazrutaM dvandvaikavadbhAvastadubhayamapi 'bhaNitam' uktaM, tatrAcAraH kSullikAcArakathAyAmabhihitaH zrutaM | For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge tu vinayazrute, bhAvArthastu 'varjayitavyAH parihAryAH 'sadA sarvakAlaM yAvajIvaM sAdhunA'nAcArAH, tAMzca 'abahuzrutaH' agItArtho | 5AcAra2 zrutaska- |na samyag jAnAtItyatastasya virAdhanA bhavet , huzabdo'vadhAraNe, abahuzrutasyaiva virAdhanA na gItArthasyetyataH 'atra' sadAcAre tatpa- zrutAdhya. ndhe zIlA rijJAne ca yatitavyaM, yathA hi mArgajJaH pathikaH kumArgavarjanena nApathagAmI bhavati na conmArgadopaiyujyate evamanAcAraM varjayakIyAvRttiH nAcAravAn bhavati na cAnAcAradopaiyujyata ityatastatpratiSedhArthamAha-'etasya' anAcArasya sarvadoSAspadasya durgatigamanaikahetoH // 37 // 'pratiSedho nirAkaraNaM sadAcArapratipattyartham iha-adhyayane jJAtavyaH, sa ca paramArthato'nagArakAraNamiti, tataH kessaaNcinmtenait|| sAdhyayanasyAnagArazrutamityetanAma bhavatIti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramu4|| cArayitavyaM, taccedam___ AdAya baMbhaceraM ca, Asupanne imaM vaI / assi dhamme aNAyAraM, nAyareja kayAivi // 1 // (sUtraM) asya cAnantaraparamparamUtraiH saMvandho vAcyaH, tatrAnantarasUtreNa sahAyam-ekAntapaNDito bhavati, katham ?-'AdAya brahmacarya| miti, paramparasUtrasaMvadhastvayaM-'budhyeta tathA troTayed bandhana' kiM kRkhetyAha-AdAya brahmacaryamiti, evamanyairapi sUtraH saMvandho |vAcyaH, arthasvayam-'AdAya' gRhIkhA, kiM tad, brahmacarya-satyatapobhUtadayendriyanirodhalakSaNaM tacaryate-anuSThIyate yasin tanmaunIndraM pravacanaM brahmacaryamityucyate tadAdAya 'AzuprajJA paTuprajJaH sadasadvivekajJaH, kkhApratyayasyottarakriyAsavyapekSikhAtAmAha // 371 // | 'imAM'samastAdhyayanenAbhi dhIyamAnAM pratyakSAsannabhUtAM vAcam-'idaM zAzvatameve'tyAdikAM kadAcidapi 'nAcaret' nAbhidadhyAt , | tathA'sindharma-sarvajJapraNIte vyavasthitaH sannanAcAraM-sAvadyAnuSThAnarUpaM 'na samAcaret' na vidadhyAditi saMvandhaH, yadivA''zu-18 Seseeeeeeeeeeeeeeeeeo Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ toercedesesekesekcecenercecene prajJaH-sarvajJaH pratisamayaM kevalajJAnadarzanopayogikhAttatsaMbandhini dharme vyavasthitaH 'imAM vakSyamANAM vAcam anAcAraM ca kadAcidapi nAcareditizlokArthaH // 1 // tatrAnAcAraM nAcaredityuktam , anAcArazca maunIndrapravacanAdaparo'bhidhIyate, maunIndrapravacanaM tu mokSamArgahetutayA samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM, samyagdarzanaM tu tattvArthazraddhAnarUpaM, tattvaM tu jIvAjIvapuNyapApAzravabandhasaMvaranirja-| rAmokSAtmakaM, tathA dharmAdharmAkAzapudgalajIvakAlAtmakaM ca dravyaM nityAnityakhabhAvaM, sAmAnya vizeSAtmako'nAdyaparyavasAnazcaturdazarajjvAtmako vA lokastattvamiti, jJAnaM tu matizrutAva dhimanaHparyAyakevalasvarUpaM paJcadhA, cAritraM sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhIyamUkSmasaMparAyayathAkhyAtarUpaM paJcadhaiva mUlottaraguNabhedato vA'nekadhetyevaM vyavasthite maunIndrapravacane 'na kadAcidanIdRzaM jagaditikRkhAnAdyaparyavasAne loke sati darzanAcArapratipakSabhUtamanAcAraM darzayitukAma AcAryoM yathAvasthitalokasvarUpodghaTTanapUrvakamAha aNAdIyaM parinnAya, aNavadaggeti vA guNo / sAsayamasAsae vA, iti dihi na dhArae // 2 // (sUtraM) eehiM dohiM ThANehi, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 3 // (sUtraM) nAsya caturdazarajjvAtmakasya lokasya dharmAdharmAdikasya vA dravyasyAdiH-prathamotpattirvidyata ityanAdikastamevaMbhUtaM 'parijJAya' pramANataH paricchidya tathA 'anavadagram ' aparyavasAnaM ca parijJAyobhayanayAtmakavyudAsenaikanayadRSTyA'vadhAraNAtmakapratyayamanAcAraM darzayati-zazvadbhavatIti zAzvataM-nityaM sAMkhyAbhiprAyeNApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaM svadarzane cAnuyAyinaM sAmAnyAMzamava1 pramANarUpatvAnmaunIndrAgamasyobhayanayAtmakatA / 20tmakaM pratyayaH, pratyayaM jJAnaM, pratItyasya cAdhyAhAraH / 3 mithyAtvakAraNakaM / 4 arvatArUpaM / Macratsemesedeoeseseseseeeee dan Education International For Personal & Private Use Only wwwane brary.org
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ Desesee sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 372 // nityamityevAnityameva vaitAbhyAM dvAbhyAsa, tathAhi-apracyutAnutpattaH, AmuSmike'pi nitya lambya dharmAdharmAkAzAdiSvanAdikhamaparyavasAnakha copalabhya sarvamidaM zAzvatamityevaMbhUtAM dRSTiM 'na dhArayediti evaM pakSaM na samA-18 5AcArazrayet / tathA vizeSapakSamAzritya 'vartamAnanArakAH samucchetsyantI'tyetacca sUtramaGgIkRtya yatsattatsarvamanityamityevaMbhUtabauddhadarzanAbhi- zrutAdhya. prAyeNa ca sarvamazAzvatam-anityamityevaMbhUtAM ca dRSTiM na dhArayediti // 2 // kimityekAntena zAzvatamazAzvataM vA vasvityevaMbhUtAM dRSTiM na dhArayedityAha-sarva nityamevAnityameva vaitAbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmabhyupagamyamAnAbhyAmanayorvA pakSayorvyavaharaNaM | vyavahAro-lokassaihikAmuSmikayoH kAryayoH pravRttinivRttilakSaNo na vidyate, tathAhi-apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaM sarva nityamityevaM na vyavahiyate, pratyakSeNaiva navapurANAdibhAvena pradhvaMsAbhAvena vA darzanAt , tathaiva ca lokasya pravRtteH, AmuSmikepi nityakhAdAtmano bandhamokSAyabhAvena dIkSAyamaniyamAdikamanarthakamiti ne vyavahiyate / tathaikAntAnityakhepi loko dhanadhAnyaghaTapaTAdikamanAgatabhogArthaM na saMgRhNIyAt , tathA''muSmikepi kSaNikakhAdAtmanaH pravRttina syAt , tathA ca dIkSAvihArAdikamanarthaka, | tasmAnnityAnityAtmake eva syAdvAde sarvavyavahArapravRttiH, ata eva tayonityAnityayoH sthAnayorekAntakhena samAzrIyamANayoraihi| kAmuSmikakAryavidhvaMsarUpamanAcAraM maunIndrAgamabAhyarUpaM vijAnIyAt , tuzabdo vizeSaNArthaH, kathazcinnityAnitye vastuni sati | |vyavahAro yujyata ityetadvizinaSTi, tathAhi-sAmAnyamanvayinamaMzamAzritya sthAnityamiti bhavati, tathA vizeSAMzaM pratikSaNamanyathA| ca anyathA ca navapurANAdidarzanataH syAdanitya iti bhavati, tathotpAdavyayadhrauvyANi cAhaddarzanAzritAni vyavahArAGgaM bhavati / // 372 // 1 pradhyasarUpo'bhAvaH, tena tadrUpeNetyarthaH, IryayA sAdhuritivad prakRtyA cArvitivadvA tRtIyA / 2 anarthakatayA nivRttirUpaphaladatayA / 3 sAmAnyAMzApekSayA napuM0 / 4 vizeSAMzApekSayA puMstvaM / 5 bhavanti ( vidheyatotpAdAdInAM)pra. / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA coktam- "ghaTamaulisuvarNA, nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthya, jano yAti sahetukam // 1 // ityAdi / tadevaM nityAnityapakSayorvyavahArona vidyate, tathA'nayorevAnAcAraM vijAnIyAditi sthitam ||3||tthaa'nympynaacaarN pratipejhukAma Aha samucchihiMti satyAro, save pANA aNelisA / gaMThigA vA bhavissaMti, sAsayaMti va No vae // 4 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijai / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 5 // (sUtraM) samyaka-niravazeSatayA 'ucchetsyanti' ucchedaM yAsyanti-kSayaM prApsyanti sAmastyenota-prAbalyena setsyanti vA siddhi yAsyanti, ke te?-zAstAraH-tIrthakRtaH sarvajJAstacchAsanapratipannA vA 'sarve niravazeSAH siddhigamanayogyA bhavyAH, tatazcocchinnabhavyaM jagatsyAditi, zuSkatarkAbhimAnagrahagRhItA yuktiM cAbhidadhati-jIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAdabhavyasya ca siddhigamanAsaMbhavA-| | kAlasya cA''nantyAdanArataM siddhigamanasaMbhavena tabdhayopapatterapUrvAyAbhAvAdbhavyoccheda ityevaM no vadeta , tathA sarve'pi 'prANino' | jantavaH 'anIzA' visadRzAH sadA parasparavilakSaNA eva, na kathaJcitteSAM sAdRzyamastItyevamapyekAntena no vadet , yadivA| sarveSAM bhavyAnAM siddhisadbhAve'vaziSTAH saMsAre 'anIdRzA' abhavyA eva bhaveyurityevaM ca no vadet , yukti cottaratra vakSyati / | tathA kAtmako grantho yeSAM vidyate te granthikAH, sarve'pi prANinaH karmagranthopetA eva bhaviSyantItyevamapi no vadet, idamuktaM 18| bhavati-sarve'pi prANinaH setsyantyeva karmAvRtA vA sarve bhaviSyantItyevamekamapi pakSamekAntikaM no vadet / yadivA-'granthi kA' iti granthikasattvA bhaviSyantIti, granthibhedaM kartumasamarthA bhaviSyantItyevaM ca no vadet , tathA 'zAzvatA' iti zAstAraH | 'sadA' sarvakAlaM sthAyinastIrthakarA bhaviSyanti 'nasamucchesyanti' nocchedaM yAsyantItyevaM no vadediti // 4 // tadevaM darzanAcAravA-16 For Personal & Private Use Only
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge dainiSedhaM vAmAtreNa pradAdhunA yuktiM darzayitukAma Aha-'etayoH anantaroktayordvayoH sthAnayoH, tadyathA-zAstAraH kSayaM 5AcAra2 zrutaska- yAsvantIti zAzvatA vA bhaviSyantIti, yadivA sarve zAstArastadarzanapratipannA vA setsyanti zAzvatA vA bhaviSyanti, yadivA sarve ||4|| zrutAdhya. ndhe zIlA prANino hyanIdRzAH-visadRzAH sadRzA vA, tathA granthikasattvAstadrahitA vA bhaviSyantItyevamanayoH sthAnayorvyavaharaNaM vyavahArastada-18 kIyAvRttiH stile yukterabhAvAna vidyate, tathAhi-yattAvaduktaM 'sarve zAstAraH kSayaM yAsyantI'tyetadayuktaM, kSayanibandhanasya krmnno'bhaavaatsi||373|| ddhAnAM kSayAbhAvaH, atha bhavasthakevalyapekSayedamabhidhIyate, tadapyanupapannaM, yato'nAdyanantAnAM kevalinAM sadbhAvAtpravAhApekSayA tadabhAvA-18 bhAvaH / yadapyuktam-'apUrvasyAbhAve siddhigamanasadbhAvena ca vyayasadbhAvAdbhavyazUnyaM jagat syA'dityetadapi siddhaantprmaarthaavedino| | vacanaM, yato bhavyarAze rAddhAnte bhaviSyatkAlasyevAnantyamuktaM, taccaivamupapadyate yadi kSayo na bhavati, sati ca tasmin AnanyaM na syAt , IS nApi cAvazyaM sarvasyApi bhavyasya siddhigamanena bhAvyamityAnantyAdbhavyAnAM tatsAmagryabhAvAdyogyadalikapratimAvattardainupapaciriti / tathA nApi zAzvatA eva, bhavasthakevalinAM zAstRNAM siddhigamanasadbhAvAtpravAhApekSayA ca zAzvatakhamataH kathazcicchAzvatAH kathaMci18 dazAzvatA iti / tathA sarve'pi prANino vicitrakarmasadbhAvAnnAnAgatijAtizarIrAGgopAGgAdisamanvitakhAdanIdRzAH-visadRzAsta-11 thopayogAsaMkhyeyapradezakhAmUrtakhAdibhirdharmaH kathaJcitsadRzA iti, tathollasitasavIryatayA kecidbhinnagranthayo'pare ca tathAvidhapariNA-18 mAbhAvAd granthikasattvA eva bhavantItyevaM ca vyavasthite naikAntenaikAntapakSo bhavatIti pratiSiddhaH, tadevametayoreva dvayoH sthaanyoru-18|| khAnapArA // 373 // tanItyA'nAcAraM vijAnIyAditi sthitam / apica Agame anantAnantAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu bhavyAnAmanantabhAga eva siya-% 1 darzanAnAcAravAdaniSedhaM pra0 / 2 darzanAcAraviSaye vAdasya niSedhaM / 3 yogyatA ca sAmayyAdyupetatArUpA / 4 sakalabhavyAnAM muktyanupapatteH / 2009888009000000 dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ tItyayamarthaH pratipAdyate, yadA caivaMbhUtaM tadAnantyaM tatkathaM teSAM kSayaH ?, yuktirapyatra-saMbandhizabdAvetau, muktiH saMsAraM vinA na bhavati, saMsAro'pi na muktimantareNa, tatazca bhavyocchede saMsArasApyabhAvaH syAdato'bhidhIyate nAnayorvyavahAro yujyata iti||5|| / adhunA cAritrAcAramaGgIkRtyAhaIS je kei khuddagA pANA, aduvA saMti mhaalyaa| sarisaM tehiM veraMti, asarisaMtI ya No vade // 6 // _eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 7 // (sUtraM) ye kecana kSudrakAH sattvAH-prANina ekendriyadvIndriyAdayo'lpakAyA vA paJcendriyA athavA 'mahAlayA' mahAkAyAH 'santi' vidyante teSAM ca kSudrakANAmalpakAyAnAM kunthvAdInAM mahAnAlayaH-zarIraM yeSAM te mahAlayA-hastyAdayasteSAM ca vyApAdane sadRzaM | | 'vaira'miti vajraM karma virodhalakSaNaM vA vairaM tat 'sadRzaM samAnaM tulyapradezavAtsarvajantUnAmityevamekAntena no vadet , tathA 'visaha zam' asadRzaM tadvayApattau vairaM karmabandho virodho vA indriyavijJAnakAyAnAM visadRzakhAt satyapi pradezatulyate na sadRzaM vairamityevamapi no vadet , yadi hi vadhyApekSa eva karmabandhaH syAttadA tattadvazAtkarmaNo'pi sAdRzyamasAdRzyaM vA vaktuM yujyeta, na ca tadvazAdeva |bandhaH api khadhyavasAyavazAipi, tatazca tIvrAdhyavasAyino'lpakAyasavavyApAdane'pi mahadvairam , akAmasya tu mahAkAyasattvavyA pAdane'pi svalpamiti // 6 // etadeva sUtreNaiva darzayitumAha-AbhyAmanantaroktAbhyAM sthAnAbhyAmanayorvA sthAnayoralpakAyamahA| kAyavyApAdanApAditakarmabandhasadRzakhAsadRzakhayorvyavaharaNaM vyavahAro niyuktikakhAnna yujyate, tathAhi-na vadhyasya sadRzakhamasadRzavaM 1 atra hi hakhadIrghatvavadU ghaTatadabhAvavatsattvApekSatA na tu kAryakAraNarUpeNa, tathA ca na muktimantareNa na saMsAra ityatra virodhaH / D000000002809000000000 For Personal & Private Use Only
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrakatAle caikameva karmabandhasya kAraNam , apitu vadhakasya tIvrabhAvo mandabhAvo jJAnabhAvo'jJAnabhAvo mahAvIryakhamalpavIryavaM cetyetadapi / 5AcAra2 zrutaska | tadevaM vadhyavadhakayovizeSAtkarmabandhavizeSa ityevaM vyavasthite vadhyamevAzritya sadRzakhAsadRzakhavyavahAro na vidyata iti / tathA'nayoreva zrutAdhya. ndhe zIlA- sthAnayoH pravRttasyAnAcAraM vijAnIyAditi, tathAhi-yajIvasAmyAtkarmabandhasadRzakhamucyate, tadayuktaM, yato na hi jIvavyApakIyAvRttiH cyA hiMsocyate, tasya zAzvatakhena vyApAdayitumazakyakhAda , api khindriyAdivyApacyA, tathA coktam-"paJcendriyANi trividhaM balaM | ca, ucchaasniHshvaasmthaanydaayuH| prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " ityAdi / apica bhaav||374|| | savyapekSasyaiva karmabandho'bhyupetuM yuktaH, tathAhi-vaidyasyAgamasavyapekSasya samyak kriyAM kurvato yadyapyAturavipattirbhavati tathApi na |vairAnuSaGgo bhAvadoSAbhAvAd, aparasya tu sarpabuyA rajjumapi nato bhAvadoSAkarmabandhaH, teMdrahitasya tu na bandha iti, uktaM || cAgame 'uccAliyaMmi pAe'ityAdi, taNDulamatsyAkhyAnakaM tu suprasiddhameva // tadevaMvidhavadhyavadhakabhAvApekSayA syAt sadRzakhaM | syAdasadRzakhamiti, anyathA'nAcAra iti // 7 // punarapi cAritramadhikRtyAhAraviSayAnAcArAcArau pratipAdayitukAma Aha ahAkammANi bhuMjaMti, aNNamaNNe sakammuNA / uvalitteti jANijjA, aNuvalitteti vA puNo // 8 // (sU0) | eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 9 // (sU0) sAdhuM pradhAnakAraNamAMdhAya-Azritya karmANyAdhAkarmANi, tAni ca vastrabhojanavasatyAdInyucyante, etAnyAdhAkamANi ye bhuJja-1 // 374 // 1 asaMkhyapradezatvAdinA / 2 bhavedoSA0 pr0|3 zAstraprasiddhatvArapUrva vyatirekiNaM pradarya anvayI eSa karmavandha iti / 4 bhAvadoSarahitasya / 5 uccAlite paade| Q6 mAdAya pra0 / For Personal & Private Use Only wwwbaryo
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ nte-etairupabhogaM ye kurvanti 'anyo'nyaM' parasparaM tAn svakIyena karmaNopaliptAna vijAnIyAdityevaM no vadet , tathA'nupaliptAniti vA no vadet , etaduktaM bhavati-AdhAkApi zrutopadezena zuddhamitikRkhA bhuJjAnaH karmaNA nopalipyate, tadAdhAkarmopabhogenAvazyatayA karmabandho bhavatItyevaM no vadet , tathA zrutopadezamantareNAhAragRdhyA''dhAkarma bhuJjAnasya tanimittakarmabandhasadbhAvAt | ato'nuliptAnapi no vadet , yathAvasthitamaunIndrAgamajJasya khevaM yujyate vaktum-AdhAkarmopabhogena syAtkarmabandhaH syAnneti, yata 18 uktam-"kiMcicchuddhaM kalpyamakalpyaM vA syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bheSajAyaM vaa||1||" tathA'nyairapya bhihitam-"utpadyeta hi sA'vasthA, dezakAlAmayAnprati / yasyAmakArya kArya syAtkarma kArya ca varjayed ||1||"ityaadi // 8 // kimi| tyevaM syAdvAdaH pratipAdyata ityAha-AbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmAzritAbhyAmanayorvA sthAnayorAdhAkarmopabhogena karmabandhabhAvAbhAva-18 | bhUtayorvyavahAro na vidyate, tathAhi-yadyavazyamAdhAkarmopabhogenaikAntena karmabandho'bhyupagamyeta evaM cAhArAbhAvenApi kacitsu| tarAmanarthodayaH syAt , tathAhi-kSutpapIDito na samyagIryApathaM zodhayet tatazca vajan prANyupamaImapi kuryAt mUrchAdisadbhAva| tayA ca dehapAte satyavazyaMbhAvI trasAdivyAghAto'kAlamaraNe cAviratiraGgIkRtA bhavatyArtadhyAnApattau ca tiryaggatiriti, Agamazca| "savattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejjA"ityAdinApi tadupabhoge karmabandhAbhAva iti, tathAhi-AdhAkarmaNyapi niSpA| yamAne SaDjIvanikAyavadhastadvadhe ca pratItaH karmabandha ityato'nayoH sthAnayorekAntenAzrIyamANayorvyavaharaNaM vyavahAro na yujyate, tathA |abhyAmeva sthAnAbhyAM samAzritAbhyAM sarvamanAcAraM vijAnIyAditi sthitam // 9 // punarapyanyathA darzanaM prati vAganAcAraM darzayitumAha 1 sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rakSet / eceaeeeeeeeeeeeeeeeer For Personal & Private Use Only
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge jamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca taheva ya (tameva tN)| savattha vIriyaM atthi,Natthi savattha vIriyaM ||10||(suu0) 5AcAra2zrutaska- eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 11 // (sU0) zrutAdhya. ndhe zIlA- yadivA yo'yamanantaramAhAraH pradarzitaH sa sati zarIre bhavati zarIraM ca paJcadhA tasya caudArikAdeH zarIrasya bhedAbhedaM pratihIyAvRttiH pAdayitukAmaH pUrvapakSadvAreNAha-'jamida'mityAdi, yadidaM sarvajanapratyakSamudAraiH pudgalainivRttamaudArikametadevorAlaM nissArakhAd // 375 // | etaca tiryamanuSyANAM bhavati, tathA caturdazapUrvavidA kacitsaMzayAdAvAhiyata ityAhAram , etadgrahaNAcca vaikriyopAdAnamapi draSTavyaM, tathA karmaNA nirvRttaM kArmaNam , etatsahacaritaM taijasamapi grAhyam / audArikavaikriyAhArakANAM pratyekaM taijasakArmaNAbhyAM saha yugapadupalabdheH kasyacidekakhA'zaGkA syAdatastadapanodArtha tadabhiprAyamAha-'tadeva tad yadevaudArikaM zarIraM te eva taijasakArmaNe zarIre, evaM vaikriyAhArakayorapi vAcyaM, tadevaMbhUtAM saMjJAM no nivezayedityuttarazloke kriyA, tathaiteSAmAtyantiko bheda ityevaM18 bhUtAmapi saMjJAM no nivezayet / yuktizcAtra-yadyekAntenAbheda eva tata idamaudArikamudArapudgalaniSpanna tathaitatkarmaNA nirvartitaM | | kArmaNaM sarvasyaitasya saMsAracakravAlabhramaNasya kAraNabhUtaM tejodravyaniSpannaM teja eva taijasaM AhArapaktinimittaM taijasalabdhinimi cetyevaM bhedena saMjJA niruktaM kArya ca na syAt / athAtyantiko bheda eva tato ghaTavadbhinnayordezakAlayorapyupalabdhiH syAt, na niyatA yugapadupalabdhiriti, evaM ca vyavasthite kathazcidekopalabdherabhedaH kathazcicca saMjJAbhedAr3heda iti sthitaM / tadevamaudArikAdInAM |8| // 37 // | zarIrANAM bhedAbhedau pradAdhunA sarvasyaiva dravyasya bhedAbhedau pradarzayitukAmaH pUrvapakSaM zlokapazcArddhana darzayitumAha--'savyastha 1 audArikakAryasya dharmAdharmArjanamuktyavApyAdeH prasiddhatvAnna nirdezaH / SO909999999999990930 For Personal & Private Use Only
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ keeseseakseseenecesesesesesesea vIriya'mityAdi, 'sarva sarvatra vidyata itihakhA sAMkhyAbhiprAyeNa sattvarajastamorUpasya pradhAnasyaikakhAttasya ca sarvasyaiva kAraNakhAta | ataH sarva sarvAtmakamityevaM vyavasthite 'sarvatra' ghaTapaTAdau aparasya-vyaktasya 'vIrya' zaktirvidyate, sarvasyaiva hi vyaktasya pradhAnakAyakhAtkAryakAraNayozcaikakhAd, ataH sarvasya sarvatra vIryamastItyevaM saMjJAM no nivezayet , tathA 'sarve bhAvAH svabhAvena, svasvabhAvavyavasthitA'iti pratiniyatazaktikhAna sarvatra sarvasya 'vIrya'zaktirityevamapi saMjJAM no nivezayet / yuktizcAtra-yattAvaducyate 'sAMkhyAbhiprAyeNa sarva sarvAtmakaM dezakAlAkArapratibandhAttu na samAnakAlopalabdhi'riti, tadayuktaM, yato bhedena sukhaduHkhajIvitamaraNadUrAsannamU kSmavAdarasurUpakurUpAdikaM saMsAravaicitryamadhyakSeNAnubhUyate, na ca dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sarva mithyetyabhyupapattuM yujyate, yato dRSTahA& niradRSTakalpanA ca pApIyasI / kiMca-sarvathaikye'bhyupagamyamAne saMsAramokSAmAvatayA kRtanAzo'kRtAbhyAgamazca balAdApatati, yaccaitat satvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiHpradhAnamityetatsarvasyAsya jagataH kAraNaM tannirantarAH suhRdaHpratyeSyanti, niyuktikakhAd, apica-sarvathA sarvasya vastuna ekave'bhyupagamyamAne satvarajastamasAmapyekavaM syAt , tadbhede ca sarvasya tadvadeva bheda iti / tathA yadapyucyate-'sarvasya vyaktasya pradhAnakAryakhAtsatkAryavAdAcca mayUrANDakaraNe caJcapicchAdInAM satAmevotpAdAbhyupagamAd asadutpAde cAmraphalAdInAmapyutpattiprasaGgAdityetadvAmAtraM, tathAhi-yadi sarvathA kAraNe kAryamasti na ta tpAdo niSpannaghaTasyeva, apica mRtpiNDA|vasthAyAmeva ghaTagatAH karmaguNavyapadezA bhaveyuH, na ca bhavanti, tato nAsti kAraNe kAryam, athAnabhivyaktamastIti cenna tarhi sarvAtmanA vidyate, nApyekAntenAsatkAryavAda eva, tadbhAve hi vyomAravindAnAmapyekAntenAsatAM mRtpiNDAderghaTAderivotpattiH syAt , na caitaha 1 kAryasya / 2 zaktayaH / 3 kharUpeNa / 4 vakhAdhArapadArtheSu / 5 papannaM pra0 / 299280920000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne STamiSTaM vA, apica-evaM sarvasya sarvasmAdutpatteH kAryakAraNabhAvAniyamaH syAd , evaM ca na zAlyakurArthI zAlIvIjamevAdadyAd api / 5AcAra2 zrutaska- tu yatkiJcideveti, niyamena ca prekSApUrvakAriNAmupAdAnakAraNAdau pravRttiH, ato nAsatkAryavAda iti / tadevaM sarvapadArthAnAM sattva zrutAdhya. ndhe zIlA- jJeyakhaprameyakhAdibhirdharmaH kathaJcidekakha tathA pratiniyatArthakAryatayA yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditikRkhA kathazcidbheda kIyAvRttiH iti sAmAnyavizeSAtmakaM vasviti sthitam / anena ca syAdasti syAnAstItibhaGgakadvayena zeSabhaGgakA api draSTavyAH, tatazca sarve // 376 // | vastu saptabhaGgIsvabhAvaM, te cAmI-khadravyakSetrakAlabhAvApekSayA syAdasti, paradravyAdyapekSayA sthAnAsti, anayoreva dharmayoryogapadye18|| nAbhidhAtumazakyakhAtsyAdavaktavyaM, tathA kasyacidaMzasya khadravyAdyapekSayA vivakSitakhAtkasyaciccAMzasya paradravyAdyapekSayA vivakSita-|| 18 khAt syAdasti ca syAnnAsti ceti, tathaikasyAMzasya vadravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena khaparadravyAdyapekSayA vivakSitakhAtsyAdasti 18|| cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAMzasya paradravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena khadravyAdyapekSayA vivakSitakhAt syAnnAsti cAvaktavyaM || ceti, tathaikasyAMzasya khadravyAdyapekSayA parasya tu paradravyAdyapekSayA'nyasya tu yaugapadyena svaparadravyAdyapekSayA vivakSitavAtsyAdasti ca 18 | nAsti cAvaktavyaM ceti, iyaM ca saptabhaGgI yathAyogamuttaratrApi yojanIyeti // 10 // 11 // tadevaM sAmAnyena savesyaiva vastuno % bhedAbhedI pratipAdyAdhunA sarvazUnyavAdimatanirAsena lokAlokayoH pravibhAgenAstivaM pratipAdayitukAma Aha-yadivA 'sarvatra | vIryamasti nAsti sarvatra vIryamityanena sAmAnyena vasvastikhamuktaM. tathAhi-sarvatra vastuno 'vIya zaktirarthakriyAsAmathyamantaza: khaviSayajJAnotpAdanaM, taccaikAntenAtyantAbhAvAcchazaviSANAderapyastItyevaM saMjJA na nivezayeta , sarvatra vIrya nAstIti no evaM saMjJA 1W manasaH pra. / 2 bhAvAbhAvA pra0 / 3 sarvatra vIryamityevaMrUpAM / Saeeeeeeeeeeeeeeeeeeeece sAt syAdasti ca pathakayAMzasya paradraprastha tu paradravyAyAma yojanIyeti nAstivaM pratipAdAya zaktirarthakriyAta no evaM se For Personal & Private Use Only
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivezayediti, anenAviziSTaM vastrastitvaM prasAdhitam idAnIM tasyaiva vastuna ISadvizeSitakhena lokAlokarUpatayA'stitvaM prasAdhayannAha - eft loe aloe vA NevaM sannaM nivesae / asthi loe aloe vA, evaM sannaM nivesa // 12 // Natthi jIvA ajIvA vA, NevaM sannaM nivesae / asthi jIvA ajIvA vA, evaM sannaM nivesa // 13 // (sU0 'lokaH' caturdazarajjvAtmako dharmAdharmAkAzAdipazcAstikAyAtmako vA sa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet / tathA''kAzAstikAyamAtra kastvalokaH sa ca na vidyate evetyevaM saMjJAM no nivezayet / tadabhAvapratipattinibandhanaM khidaM tadyathA - pratibhAsamAnaM vastvavayavadvAreNa vA pratibhAsetAvayavidvAreNa vA ?, tatra na tAvadavayavadvAreNa pratibhAsanamutpadyate, niraMzaparamANUnAM pratibhAsanA| saMbhavAt, sarvArAtIyabhAgasya ca paramANvAtmakatvAtteSAM ca chadmasthavijJAnena draSTumazakyatvAt, tathA coktam - " yAvadRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate / niraMzasya ca bhAgasya, nAsti chadmasthadarzanam // // ' ityAdi, nApyavayavidvAreNa, vikalpyamAnasyAvayavina evAbhAvAt, tathAhi - asau svAvayaveSu pratyekaM sAmastyena vA vartteta ? aMzAMzibhAvena vA 1, na sAmastyenAvayavibahutvaprasaGgAt, nApyaMzena pUrvavikalpAnatikrameNAnavasthAprasaGgAt, tasmAdvicAryamANaM na kathaJcidvasvAtmabhAvaM labhate, tataH sarvamevaitanmAyAsvamendrajAlamarumarIcikA vijJAnasadRzaM tathA coktam - " yathA yathArthAzcintyante, vivicyante tathA tathA / yadyete (tat) svayamarthebhyo, rocante (te) tatra ke vayam 1 || 1 ||" ityAdi / tadevaM vastrabhAve tadvizeSalokAlokAbhAvaH siddha evetyevaM no saMjJAM nivezayet / kiMtvasti loka UrdhvAdhastiryagrUpo vaizAkhasthAnasthita kaTinyastakarayugma puruSasadRzaH pazcAstikAyAtmako vA tadvyatirikta vAloko'pyasti saMbandhizabdakhAt, lokavyavasthA'nyathA'nupapatteriti bhAvaH, yuktivAtra- yadi sarva nAsti tata sarvAntaHpAtilA For Personal & Private Use Only
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 377 // tpratiSedhako'pi nAstItyatastadabhAvAtpratiSedhAbhAvaH, api ca-sati paramArthabhUte vastuni mAyAsvapnendrajAlAdivyavasthA, anyathA kimAzritya ko vA mAyAdikaM vyavasthApayediti / / apica -- " sarvAbhAvo yathA'bhISTo, yuktyabhAve na siddhyati / sA'sti vessaiva nastayaM, tatsiddhau sarvamastu sad || 1 ||" ityAdi / yadapyavayavAvayavivibhAgakalpanayA dUSaNamabhidhIyate tadapyArhatamatAnabhijJena, tanmataM svevaMbhUtaM, tadyathA - naikAntenAvayavA eva nApyavayavyeva cetyataH syAdvAdAzrayaNAtpUrvokta vikalpadoSAnupapattirityataH kathacilloko - 'styevama loko'pIti sthitam // 12 // tadevaM lokAlokAstilaM pratipAdyAdhunA tadvizeSabhUtayorjIvAjIvayorastitvapratipAdanAyAha'Natthi jIvA ajIve' tyAdi, jIvA upayogalakSaNAH saMsAriNo muktA vA te na vidyante, tathA ajIvAzca dharmAdharmAkAzapudgala kAlAtmakA gatisthityavagAhadAnacchAyAtapodyotAdivarttanAlakSaNA na vidyanta ityevaM saMjJAM - parijJAnaM no nivezayet, nAstitvanibandhanaM khidaM - pratyakSeNAnupalabhyamAnakhAjIvA na vidyante, kAyAkArapariNatAni bhUtAnyeva dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvantIti / | tathA''tmAdvaitavAdamatAbhiprAyeNa 'puruSa evedaM miM sarva' yadbhUtaM yacca bhAvya' mityAgamAt tathAM ajIvA na vidyante sarvasyaiva cetanAcetanarUpasyAtmamAtra vivarttatvAt no evaM saMjJAM nivezayet, kiMtvasti jIvaH sarvasyAsya sukhaduHkhAdernibandhanaibhUtaH khasaMvittisiddho'haMpratyayagrAhyaH, tathA tadvayatiriktA dharmAdharmAkAzapudgalAdayazca vidyante, sakalapramANa jyeSThena pratyakSeNAnubhUyamAnatvAttadguNAnAM bhUtacaitanyavAdI ca vAcyaH kiM tAni bhavadabhipretAni bhUtAni nityAnyutAnityAni ?, yadi nityAni tato'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAnna kAyAkArapariNatiH, nApi prAgavidyamAnasya caitanyasya sadbhAvo, nityatvahAneH / athAnityAni kiM teSvavidyamAnameva caitanyamutpadyate 1 sarva vastu pra0 / 2 pakSAbhyuccaye / 3 vivartti0 pra0 / 4 narUpaH pra0 / For Personal & Private Use Only 5 AcArazrutAdhya. 1120011
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhokhidvidyamAnaM ?, na tAvadavidyamAnamatiprasaGgAd, abhyupetAgamalopAdvA, atha vidyamAnameva siddhaM tarhi jIvakham / tathA'tmAdvaitavAdyapi vAcyaH-yadi puruSamAtramevedaM sarva kathaM ghaTapaTAdiSu caitanyaM nopalabhyate ?, tathA tadaikye'medanibandhanAnAM pakSahetudRSTAntAnAmabhAvAtsAdhyasAdhanAbhAvaH, tasAcaikAntena jIvAjIvayorabhAvaH, apitu sarvapadArthAnAM sthAdvAdAzrayaNAjIvaH sthAjIvaH syAdajIvaH ajIvo'pi ca syAdajIvaH svAjjIva iti, etacca sthAdvAdAzrayaNaM jIvapudgalayoranyo'jyAnugatayoH zarIrapratyakSatayA'dhyakSeNaivopala-18| mbhAdraSTavyamiti // 13 // jIvAstikhe ca siddhe tanibandhanayoH sadasatkriyAdvArAyAtayordharmAdharmayorastinapratipAdanAyAha tthi dhamme adhamme vA, NevaM sannaM nivesae / atthi dhamme adhamme vA, evaM sannaM nivesae // 14 // Nasthi baMdhe va mokkhe vA, NevaM sannaM nivesae / atthi baMdhe va mokkhe vA, evaM sannaM nivesae // 15 // (sU0 'dharmaH' zrutacAritrAtmako jIvasyAtmapariNAmaH karmakSayakAraNam , evamadharmo'pi mithyAtvAviratipramAdakapAyayogarUpaH karmabandhakAraNamAtmapariNAma eva, tAvevaMbhUtau dharmAdhauM kAlakhabhAvaniyatIzvarAdimatena na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet-kAlAdaya evAya sarvasya jagadvaicitryasya dharmAdharmavyatirekeNaikAntataH kAraNamityevamabhiprAyaM na kuryAd, yataH ta evaikakA na kAraNamapi tu samuditA eveti, tathA coktam-"na hi kAlAdIhiMto kevalaehito jAyae kiMci / iha muggaraMdhaNAivi tA so samudiyA heU ||1||"ityaadi / yato dharmAdharmAntareNa saMsAravaicitryaM na ghaTAmiyartyato'sti dharmaH samyagdarzanAdiko'dharmazca 1 abhedasiddhinibandhanAnAM / bhedanibandhanAnAmiti ced bhedajAnAmityarthaH / 2 naiva kAlAdibhyaH kevalebhyo jAyate kiMcidapi / iha mudgarandhanAdyapi tataH sarve IN samuditA hetuH // 1 // 3 nArakalAdiviziSTajIvanibandhanayoH bahumIhirvA / Feeeeeeeeeeeeeees dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5AcArazrutAdhya. sUtrakRtAGge | mithyAtvAdika ityevaM saMjJAM niveshyediti||14|| satozca dharmAdharmayodhamokSasadbhAva ityetaddarzayitumAha-bandhaH-prakRtisthityanu2 zrutaska- bhAvapradezAtmakatayA karmapudgalAnAM jIvena svavyApArataH khIkaraNaM, sa cAmUrtasyAtmano gaganasyeva na vidyata ityevaM no saMjJAM nivendhe zIlA-18 zayet , tathA tadabhAvAca mokSasyApyabhAva ityevamapi saMjJAM no nivezayet / kathaM tarhi saMjJAM nivezayedityuttarArddhana darzayati-asti kIyAvRttiH bandhaH karmapudgalaijIvasyetyevaM saMjJAM nivezayediti, yattUcyate-amRtasya mUrtimatA saMbandho na yujyata iti, tadayuktam , AkAzasya // 378 // sarvavyApitayA pudgalairapi saMbandho durnivAryaH, tadabhAve tadvyApitvameva na syAd, anyacca asya vijJAnasya hRtpUramadirAdinA vikAraH samupalabhyate na cAsau saMbandhamRte ato yatkiJcidetat / apica saMsAriNAmasumatAM sadA taijasakArmaNazarIrasadbhAvAdAtyantikamamUrttatvaM na bhavatIti / tathA tatpratipakSabhUto mokSo'pyasti, tadabhAve bandhasyApyabhAvaH syAdityato'zeSabandhanApagamakhabhAvo | mokSo'stItyevaM ca saMjJAM nivezayediti // 15 // bandhasadbhAve cAvazyaM bhAvI puNyapApasadbhAva ityatastadbhAvaM niSedhadvAreNAha Natthi puNNe va pAve vA, NevaM sannaM nivesae / atthi puNNe va pAve vA, evaM sannaM nivesae // 16 // ___Natthi Asave saMvare vA, NevaM sannaM nivesae / atthi Asave saMvare vA, evaM sannaM nivesae // 17 // (sU0) 'nAsti' na vidyate 'puNyaM zubhakarmaprakRtilakSaNaM tathA 'pApaM tadviparyayalakSaNaM 'nAsti' na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet / / tadabhAvapratipattinibandhanaM khidaM-tatra keSAzcinnAsti puNyaM, pApameva dyutkarSAvasthaM satsukhaduHkhanibandhanaM, tathA pareSAM pApaM nAsti, puNyameva hyapacIyamAnaM pApakArya kuryAditi, anyeSAM tUbhayamapi nAsti, saMsAravaicitryaM tu niyatikhabhAvAdikRtaM, tadetadayuktaM, yataH puNyapApa| 1 mUrtasyAmUrtimatA pra0 / 2 tadbhAve pra0 karmapudgalAnAmanirjaraNena mokSAbhAvAtsarveSAM kAlenAdAnAdapareSAM cAbhAvAdvandhAbhAvaH) / 3 saMbandhizabdatvAt / hAM nivezayedisatapakSabhUto mokSo'pyasti, tAriNAmasumatAM sadA taijasakAraNa hatpU bhAvI puNyasAyabhAvaH sAsakArmaNazarI asthi // 37 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdau saMbandhizabdau saMbaMdhizabdAnAmekAMzasya sattA'parasattAnAntarIyakA ato naikatarasya satteti, nApyubhayAbhAvaH zakyate vaktuM, nirnibandhanasya jagadvaicitryasyAbhAvAt, na hi kAraNamantareNa kvacitkAryasyotpattidRSTA, niyatikhabhAvAdivAdastu naSTottarANAM pAdanasArikAprAyaH, api ca-tadvAde'bhyupagamyamAne sakalakriyAvaiyarthya tata eva sakalakAryotpatterityato'sti puNyaM pApaM cetyevaM saMjJAM nivezayet / puNyapApe caivarUpe, tadyathA-"pudgalakarma zubhaM yattatpuNyamiti jinazAsane dRSTam / yadazubhamatha tatpApamiti bhavati sarvajJanirdi| STam // 1 // " iti ||16||n kAraNamantareNa kAryasyotpattirata: puNyapApayoH prAguktayoH kAraNabhUtAvAzravasaMvarau tatpratiSedhaniSedhadvAreNa darzayitukAma Aha-Azravati-pravizati karma yena sa prANAtipAtAdirUpa AzravaH-karmopAdAnakAraNaM, tathA tanirodhaH saMvaraH, etau dvAvapi na sta ityevaM saMjJAM no nivezayet , tadabhAvapratipattyAzaGkAkAraNaM khida-kAyavADmanaHkarma yogaH, sa Azrava iti, yathedamuktaM tathedamapyuktameva-'uccAliyaMmi pAe'ityAdi, tatazca kAyAdivyApAreNa karmabandho na bhavatIti, yuktirapi-kimayamAzrava Atmano bhinna utAbhinnaH ?, yadi bhinno nAsAvAzravo ghaTAdivad, abhede'pi nAzravakhaM, siddhAtmanAmapi AzravaprasaGgAt , tadabhAve ca tanirodhalakSaNasya saMvarasyApyabhAvaH siddha evetyevamAtmakamadhyavasAyaM na kuryAt / yato yattadanaikAntikalaM kAyavyApArasya 'uccAlayaMmi |pAe' ityAdinoktaM tadasAkamapi saMmatameva, yato nahyasmAbhirapyupayuktasya karmabandho'bhyupagamyate, nirupayuktasya khastyeva karma|bandhaH, tathA bhedAbhedobhayapakSasamAzrayaNAttadekapakSAzritadoSAbhAva ityastyAzravasadbhAvaH, tanirodhazca saMvara iti, uktaM ca-"yogaH 1 uccAlite pAde iriyAsamiyassa saMkamAe / vAvajina kuliMgI marija taM jogamAsajja // 1 // na ya tassa taNNimitto baMdho suhumo'vi desio samae / aNavajjo u paogeNa sA u pamAdotti niddiTThA // 2 // dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 17 // AzravasaMvarasanAtanavasae / atthi veNArayA akiriyA vA, evaM sanno saMjJAM nivazayata sUtrakRtAGge zuddhaH puNyAzravastu pApasya tadviparyAsaH / vAkAyamanoguptinirAzravaH sNvrstuuktH||1||" ityato'styAzravastathA saMvarazcetyevaM 45 AcAra2 zrutaska-18 saMjJAM nivezayediti // 17 // AzravasaMvarasadbhAve cAvazyaMbhAvI vedanAnijerAsadbhAva ityatastaM (tat) pratiSedhaniSedhadvAreNAha zrutAdhya. ndhe zIlA Natthi veyaNA NijarA vA, NevaM sannaM nivesae / asthi veyaNA NijjarA vA, evaM sannaM nivesae // 18 // kIyAvRttiH __Natthi kiriyA akiriyA vA, NevaM sannaM nivesae / asthi kiriyA akiriyA vA, evaM sannaM nivese||19|| sUtraM // 379 // vedanA-karmAnubhavalakSaNA tathA nirjarA-karmapudgalazATanalakSaNA ete dve api na vidyate ityevaM no saMjJAM nivazayat / / | tadabhAvaM pratyAzaGkAkAraNamidaM, tadyathA-palyopamasAgaropamarzatAnubhavanIyaM karmAntarmuhUrtenaiva kSayamupayAtItyabhyupagamAta , tadaktama"jaM aNNANI kamma khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihi gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA kSapakazreNyAM ca jhaTityeva karmaNo bhasmIkaraNAdyathAkramabaddhasya cAnubhavanAbhAve vedanAyA abhAvaH tadabhAvAcca nirjarAyA apItyevaM no | saMjJAM nivezayet / kimiti ?, yataH kasyacideva karmaNa evamanantaroktayA nItyA kSapaNAttapasA pradezAnubhavena ca aparasya tUdayo| dIraNAbhyAmanubhavanamityato'sti vedanA, yata Agamo'pyevaMbhUta eva, tadyathA-'puTviM ducciNNANaM duppaDikaMtANaM kammANaM veittA mokkho, Natthi aveittA" ityAdi, vedanAsiddhau ca nirjarA'pi siddhavetyato'sti vedanA nirjarA cetyevaM saMjJAM nivezayediti // 18 // 1Azrave bandhAt tato vedanA saMvarAttapastato nirjarAyA astitvaM / 2 niSedhadvAreNa pra0 / 3 jAtau bahutvaM, tathA ca koTAkovyA'nubhavopyaviruddhaH, tatra kSapaNe'pi // 379 // na vedanA'stIti hetudarzanAya / 4 yadajJAnI karma kSapayati bahukAmivarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // 5 pUrva duzcIrNAnAM duSpatiIS kAntAnAM karmaNAM vedayitvA mokSo nAstyavedayitvA / nantaroktayA banAyA abhAvaH mataNaM // 1 // pagamAt , tadura For Personal & Private Use Only
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanAnirjare ca kriyAkriyAyatte, tatastatsadbhAva pratiSedhaniSedhapUrvakaM darzayitumAha-kriyA-parispandalakSaNA tadviparyastA kriyA, te | dve api 'na sto' na vidyate, tathAhi-sAMkhyAnAM sarvavyApikhAdAtmana AkAzasyeva parispandAtmikA kriyA na vidyate, zAkyAnAM tu| kSaNikakhAtsarvapadArthAnAM pratisamayamanyathA cAnyathA cotpatteH padArthasattaiva, na tadyatiriktA kAcitkriyA'sti, tathA coktam-"bhU-18 | tiryaiSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate" ityAdi, tathA sarvapadArthAnAM pratikSaNamavasthAntaragamanAtsakriyakhamato'kriyA na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet , kiM tarhi ?, asti kriyA akriyA cetyevaM saMjJAM nivezayet , tathAhi-zarIrAtmanordezAddezAntarAvApti18|| nimittA parispandAtmikA kriyA pratyakSeNaivopalabhyate, sarvathA niSkriya cAtmano'bhyupagamyamAne gaganasyeva bandhamokSAyabhAvaH, || sa ca dRSTeSTabAdhitaH, tathA zAkyAnAmapi pratikSaNotpattireva kriyetyataH kathaM kriyAyA abhAvaH 1, api ca-ekAntena kriyA'bhAve | saMsAramokSAbhAvaH syAdityato'sti kriyA, tadvipakSabhUtA cAkriyetyevaM saMjJAM nivezayediti // 19 // tadevaM sakriyAtmani sati krodhA-18 disadbhAva ityetaddarzayitumAha Natthi kohe va mANe vA, NevaM sannaM nivesae / asthi kohe va mANe vA, evaM sannaM nivesae // 20 // ___Natthi mAyA va lobhe vA, NevaM sannaM nivesae / asthi mAyA va lobhe vA, evaM sannaM nivesae // 21 // Natthi peje va dose vA, NevaM sannaM nivesae / atthi peje va dose vA, evaM sannaM nivesae // 22 // sUtraM khaparAtmanoraprItilakSaNaH krodhaH, sa cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedena caturdhA''game paThyate, tathai& tAvadbheda eva mAno garvaH, etau dvAvapi 'na sto' na vidyate, tathAhi-krodhaH keSAMcinmatena mAnAMza eva abhimAnagrahagRhItasya | aeaenese ese eneseaeaeoeoeoeoes For Personal & Private Use Only
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 sUtrakRtAGge tatkRtAvatyantakrodhodayadarzanAt , kSapakazreNyAM ca bhedena kSapaNAnabhyupagamAt , tathA kimayamAtmadharma AhokhitkarmaNa utAnya 5AcAra2 zrutaskaspeti ?, tatrAtmadharmale siddhAnAmapi krodhodayaprasaGgaH, atha karmaNastatastadanyakaSAyodaye'pi tadudayaprasaGgAt mUrtakhAca karmaNo zrutAdhya. ndhe zIlA- ghaTasyeva tadAkAropalabdhiH syAd, anyadharmale khakizcitkarakhamato nAsti krodha ityevaM mAnAbhAvo'pi vAcya ityevaM saMjJA no kIyAvRttiH | nivezayet , yataH kapAyakarmodayavartI daSToSThaH kRtabhrukuTIbhaGgo raktavadano galatkhedabindusamAkulaH krodhAdhmAtaH samupalabhyate, na cAsau mAnAMzaH, tatkAryAkaraNAt tathA paranimittotthApitakhAceti, tathA jIvakarmaNorubhayorapyayaM dharmaH, taddharmale ca prtye||380|| kavikalpadoSAnupapattiH, anabhyupagamAt , saMsAryAtmanAM karmaNA sArddha pRthagbhavanAbhAvAttadubhayasya ca narasiMhavadvastvantarakhAdityato'sti krodho mAnazcetyevaM saMjJAM nivezayet // 20 // sAmprataM mAyAlobhayorastivaM darzayitumAha-atrApi prAgvanmAyAlobhayorabhAvavAdinaM nirAkRtyAstivaM pratipAdanIyamiti // 21 // sAmpratameSAmeva krodhAdInAM samAsenAstitvaM pratipAdayannAhaprItilakSaNaM prema-putrakalanadhanadhAnyAdyAtmIyeSu rAgastadviparItastvAtmIyopaghAtakAriNi dveSaH, tAvetau dvAvapi na vidyate, tathAhikepAzcidabhiprAyo yaduta-mAyAlobhAvevAvayavau vidyete, na tatsamudAyarUpo rAgo'vayavyasti, tathA krodhamAnAveva staH, na tatsamudAyarUpo'vayavI dveSa iti, tathAhi-avayavebhyo yadyabhinno'vayavI tarhi tadabhedAtta eva nAsau atha bhinnaH pRthagupalambhaH syAd / ghaTapaTavadityevamasadvikalpamUDhatayA no saMjJAM nivezayet , yato'vayavAvayavinoH kathaJcidbheda ityevaM bhedAbhedAkhyatRtIyapakSasamAzra M // 38 // 1 mAnakriyAyAM mAnikriyAyAM daa| 2 anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAnAM yugapatkSapaNAt saMjvalanakrodhasyApi mAnadalikeSu kSepeNa kSapaNAt / ISH 3 karmabhUtakodhasya khatantrAkAropalabdhiprasaGgAt / 4 tatkAryatacAparani pra. / eeeeeeeeeeeeeeeeese se weekewelceroeseeeeeeeeeera For Personal & Private Use Only
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNAtpratyeka pakSAzritadopAnupapattiriti evaM cAsti prItilakSaNaM premAprItilakSaNazca dveSa ityevaM saMjJAM nivezayet // 22 // sAmprataM kaSAyasadbhAve siddhe sati tatkAryabhUto'vazyaMbhAvI saMsArasadbhAva ityetatpratiSedhaniSedhadvAreNa pratipAdayitumAha Natthi cAuraMte saMsAre, NevaM sannaM nivesae / atthi cAuraMte saMsAre, evaM sannaM nivesa // 23 // thi devo va devI vA, zevaM sannaM nivesae / asthi devo va devI vA, evaM sannaM nivesa // 24 // sUtraM catvAro'ntA - gatibhedA narakatiryaGganarAmaralakSaNA yasya saMsArasyAsau caturantaH saMsAra eva kAntAro bhayaikahetutvAt sa ca catuvidho'pi na vidyate, apitu sarveSAM saMsRtirUpatvAtkarmabandhAtmakatayA ca duHkhaikahetutvAdekavidha eva, athavA nArakadevayoranupalabhyamAnatvAttiryaGmanuSyayoreva sukhaduHkhotkarSatayA tadvyavasthAnAd dvividhaH saMsAraH, paryAyanayAzrayaNAntvanekavidhaH, atazvAturvidhyaM na kathaJcid ghaTata ityevaM saMjJAM no nivezayed, apitu asti caturantaH saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayet / yattUktam - ekavidhaH saMsAraH, tannopapadyate, yato'dhyakSeNa tiryamanuSyayorbhedaH samupalabhyate, na cAsAvekavidhatve saMsArasya ghaTate, tathA saMbhavAnumAnena nArakadevAnAmapyastitvAbhyupagamAd dvaividhyamapi na vidyate, saMbhavAnumAnaM tu - santi puNyapApayoH prakRSTaphalabhujaH, tanmadhyaphalabhujAM tiryayanuSyANAM darzanAd, ataH saMbhAvyante prakRSTaphalabhujo, jyotiSAM pratyakSeNaiva darzanAd, atha tadvimAnAnAmupalambhaH, evamapi tadadhiSThAtRbhiH kaizcidbhavitavyamityanumAnena gamyante, grahagRhItavarapradAnAdinA ca tadastitvAnumitiH, tadastitve tu prakRSTapuNyaphalabhuja |iva prakRSTapApaphalabhugbhirapi bhAvyamityato'sti cAturvidhyaM saMsArasya, paryAyanayAzrayaNe tu yadanekavidhatvamucyate tadayuktaM, yataH saptapR|thivyAzritA api nArakAH samAnajAtIyAzrayaNAdekaprakArA eva, tathA tiryaJco'pi pRthivyAdayaH sthAvarAstathA dvitricatuHpaJcendriyAzca For Personal & Private Use Only
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge dviSaSTiyonilakSapramANAH sarve'pyekavidhA eva, tathA manuSyA api karmabhUmijAkarmabhUmijAntaradvIpakasaMmUrcchanajAtmakabhedamanAtyaika-18 5 AcAra2zrutaska- vidhatvenaivAzritAH, tathA devA api bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedena bhinnA ekavidhatvenaiva gRhItAH, tadevaM sAmAnyavi- zrutAdhya. ndhe zIlA | zeSAzrayaNAcAturvidhyaM saMsArasya vyavasthitaM naikavidhatvaM, saMsAravaicitryadarzanAt , nApyanekavidhatvaM sarveSAM nArakAdInAM khajAtyanakIyAvRttiH tikramAditi // 23 // 24 // sarvabhAvAnAM sapratipakSatvAtsaMsArasadbhAve sati avazyaM tadvimuktilakSaNayA siddhyApi bhvitvymi||381|| tyato'dhunA sapratipakSAM siddhiM darzayitumAha __Natthi siddhI asiddhI vA, NevaM sannaM nivese| atthi siddhI asiddhI vA, evaM sannaM nivesae // 25 // .. Natthi siddhI niyaM ThANaM, NevaM sannaM nivesae / atthi siddhI niyaM ThANaM, evaM sannaM nivesae // 26 // sUtraM siddhiH azeSakarmacyutilakSaNA tadviparyastA cAsiddhirnAstItyevaM no saMjJAM nivezayeda, api tvasiddheH-saMsAralakSaNAyAzcAturvidhye18| nAnantarameva prasAdhitAyA avigAnenAstitvaM prasiddhaM, tadviparyayeNa siddherapyastitvamanivAritamityato'sti siddhirasiddhirvetyevaM saMjJAM | | nivezayediti sthitam , idamuktaM bhavati-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakasya mokSamArgasya sadbhAvAtkarmakSayasya ca pIDopazamAdinA-| dhyakSeNa darzanAdataH kasyacidAtyantikakarmahAnisiddharasti siddhiriti, tathA coktm-"dossaavrnnyorhaaniniHshessaa'stytishaayinii| kacidyathA khahetubhyo, bahirantarmalakSayaH // 1||"ityaadi, evaM sarvajJasadbhAvo'pi saMbhavAnumAnAdraSTavyaH, tathAhi-abhyasyamAnAyAH Qaa // 38 // prajJAyA vyAkaraNAdi[nA] zAstrasaMskAreNottarottaravRddhyA prajJAtizayo dRSTaH, tatra kasyacidatyantAtizayaprApteH sarvajJatvaM syAditi saMbhavAnumAnaM, na caitadAzaGkanIyaM, tadyathA-tApyamAnamudakamatyantoSNatAmiyAnnAgnisAdbhavet , tathA 'dazahastAntaraM vyomni yo nAmo dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ tlutya gacchati / na yojanamasau gantuM zakto'bhyAsazatairapi // 1 // " iti dRSTAntadAntikayorasAmyAt, tathAhi - tApyamAnaM | jalaM pratikSaNaM kSayaM gacchet prajJA tu vivarddhate, yadivA ploSopalabdheravyAhatamagnitvaM, tathA lavanaviSaye'pi pUrvamaryAdAyA anatikramA|dyojanotplavanAbhAvaH, tatparityAge cottarottaraM vRddhyA prajJAprakarSagamanavadyojanazatamapi gacchedityato dRSTAntadAntikayorasAmyA| detannAzaGkanIyamiti sthitam, prajJAvRddhezva bAdhakapramANAbhAvAdasti sarvajJatvaprAptiriti / yadivA aJjanabhRtasamudgakadRSTAntena jIvA - kulatvAjjagato hiMsAyA durnivAratvAtsiddhyabhAvaH, tathA coktam- "jale jIvAH sthale jIvA, AkAze jIvamAlini / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikSurahiMsakaH 1 // 1 // " ityAdi, tadevaM sarvasyaiva hiMsakatvAtsiddhyabhAva iti, tadetadayuktaM, tathAhi - sadopayuktasya | pihitAzravadvArasya paJcasamitisamitasya triguptiguptasya sarvathA niravadyAnuSThAyino dvicatvAriMzaddoSarahita bhikSAbhuja IryAsamitasya kadAcidravyataH prANivyaparopaNe'pi tatkRtabandhAbhAvaH, sarvathA tasyAnavadyatvAt, tathA coktam - " uccAliyaMmi pAe, "ityAdi pratItaM, tadevaM karmabandhAbhAvAtsiddheH sadbhAvo'vyAhataH, sAmagryabhAvAda siddhisadbhAvo'pIti // 25 // sAmprataM siddhAnAM sthAnanirUpaNAyAha - ' Natthi siddhI tyAdi, siddheH - azeSakarmacyutilakSaNAyA nijaM sthAnaM-IpatprAgbhArAkhyaM vyavahArato nizvayatastu tadupari yojanakozaSaDbhAgaH, tatpratipAdaka pramANAbhAvAtsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet, yato bAdhakapramANAbhAvAtsAdhakasya cAga| masya sadbhAvAttatsattA durnivAreti / apica-apagatAzeSakalmaSANAM siddhAnAM kenacidviziSTena sthAnena bhAvyaM taccaturdazarajjvAtmakasya lokasyAgrabhUtaM draSTavyaM na ca zakyate vaktumAkAzavatsarvavyApinaH siddhA iti, yato lokAlokavyApyAkAzaM, na cAloke'paradravyasya saMbhavaH, tasyAkAzamAtrarUpatvAt, lokamAtravyApitvamapi nAsti, vikalpAnupapatteH, tathAhi - siddhAvasthAyAM teSAM vyApi - For Personal & Private Use Only
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 382 // tvamabhyupagatamuta prAgapi 1, na tAvatsiddhAvasthAyAM tadvyApitvabhavane nimittAbhAvAt nApi prAgavasthAyAM tadbhAve sarvasaMsAriNAM pratiniyata sukhaduHkhAnubhavo na syAt na ca zarIrAdvahiravasthitamavasthAnamasti tatsattAnibandhanasya pramANasyAbhAvAt, ataH sarvavyApitvaM vicAryamANaM na kathaJcid ghaTate, tadabhAve ca lokAgrameva siddhAnAM sthAnaM, tadgatizca 'karmavimuktasyordhvaM gati' ritikRtvA bhavati, tathA coktam - "lAu eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhaNuvimuke / gai puvapaogeNaM evaM siddhANaci gaIo || 1 ||" ityAdi / tadevamasti siddhistasyAzca nijaM sthAnamityevaM saMjJAM nivezayediti // 26 // sAmprataM siddheH sAdhakAnAM sAdhUnAM tatpratipakSabhUtAnAmasAdhUnAM cAstitvaM pratipipAdayiSuH pUrvapakSamAha ttha sAhU sAhU vA NevaM sannaM nivesae / atthi sAhU asAhU vA, evaM sannaM nivesa // 27 // kallA pAve vA NevaM sannaM nivesae / asthi kallANa pAve vA, evaM sannaM nivesa // 28 // sUtraM 'nAsti' na vidyate jJAnadarzanacAritrakriyopeto mokSamArgavyavasthitaH sAdhuH, saMpUrNasya ratnatrayAnuSThAnasyAbhAvAt, tadabhAvAcca tatpratipakSabhUtasyAsAdhorapyabhAvaH, parasparApekSitvAdetadvyavasthAnasyaikatarAbhAve dvitIyasyApyabhAva ityevaM saMjJAM no nivezayet, api tu asti sAdhuH siddheH prAksAdhitatvAt, siddhisattA ca na sAdhumantareNa, ataH sAdhusiddhiH, tatpratipakSabhUtasya cAsAdhoriti / yazca saMpUrNaratnatrayAnuSThAnAbhAvaH prAgAzaGkitaH sa siddhAntAbhiprAyamabudvaiva, tathAhi - samyagdRSTerupayuktasyAratadviSTasya satsaMyamavataH zrutAnusAreNA''hArAdikaM zuddhabuddhyA gRhNataH kacidajJAnAdanepaNIyagrahaNasaMbhave'pi satatopayuktatayA saMpUrNameva ratnatrayAnuSThAnamiti, 1 alAbukairaNDaphalAbhidhUmeSu dhanurmukta iSau pUrvaprayogeNa gatirevaM siddhAnAmapi gatayaH // 1 // For Personal & Private Use Only 5 AcArazrutAdhya. / / 382 //
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yazca bhakSyamidamidaM cAbhakSyaM gamyamidamidaM cAgamyaM prAsukameSaNIyamidamidaM ca viparItamityevaM rAgadveSasaMbhavena samabhAvarUpasya sAmAyikasyAbhAvaH kaizciccodyate tatteSAM codanamajJAnavijRmbhaNAt , tathAhi-na teSAM sAmAyikavatAM sAdhUnAM rAgadveSatayA bhakSyAbhakSyAdivivekaH, apitu pradhAnamokSAGgasya saccAritrasya sAdhanArtham , api ca-upakArApakArayoH samabhAvatayA sAmAyikaM na punabhakSyAbhakSyayoH samapravRttyeti // 27 // tadevaM muktimArgapravRttasya sAdhutvamitarasya cAsAdhutvaM pradaryAdhunA ca sAmAnyena kalyANapApavatoH sadbhAvaM pratiSedhaniSedhadvAreNAha-'Natthi kallANa pAve vA ityAdi, yatheSTArthaphalasaMprAptiH kalyANaM tanna vidyate, sarvA-8 zucitayA nirAtmakatvAcca sarvapadArthAnAM bauddhAbhiprAyeNa, tathA tadabhAve kalyANavAMzca na kazcidvidyate, tathA''tmAdvaitavAdyabhiprAyeNa 28 'puruSa evedaM sarva'mitikRtvA pApaM pApavAn vA na kazcidvidyate, tadevamubhayorapyabhAvaH, tathA coktam-"vidyAvinayasaMpanne, brAhmaNe | gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca, paNDitAH smdrshinH||1||" ityevameva kalyANapApakAbhAvarUpAM saMjJAM no nivezayed, api tvasti kalyANaM kalyANavAMzca vidyate, tadviparyastaM pApaM tadvAMzca vidyate, ityevaM saMjJAM nivezayet , tathAhi naikAntena kalyANAbhAvo || | yo bauddhairabhihitaH, sarvapadArthAnAmazucitvAsaMbhavAt , sarvAzucitve ca buddhasyApyazucitvaprApteH, nApi nirAtmAnaH svadravyakSetra| kAlabhAvApekSayA sarvapadArthAnAM vidyamAnatvAt paradravyAdibhistu na vidyante, sadasadAtmakatvAdvastunaH, taduktam-"svaparasattAvyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutva"miti / tathA''tmAdvaitabhAvAbhAvAtpApAbhAvo'pi nAsti, advaitabhAve hi sukhI duHkhI sarogo nIrogaH surUpaH kurUpo durbhagaH subhagorthavAn daridrastathA'yamantiko'yaM tu davIyAn ityevamAdiko jagadvaicitryabhAvo'dhya-|| kSasiddho'pi na syAt / yacca samadarzitvamucyate brAhmaNacANDAlAdiSu tadapi samAnapIDotpAdanato draSTavyaM, na punaH karmApAdita Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 383 // vaicitryabhAvo'pi teSAM brAhmaNacANDAlAdInAM nAstIti, tadevaM kathaJcitkalyANamasti tadviparyastaM tu pApakamiti / na caikAntena / 5AcArakalyANaM kalyANameva, yataH kevalinAM prakSINaghanaghAtikarmacatuSTayAnAM sAtAsAtodayasadbhAvAttathA nArakANAmapi pazcendriyatvavizi zrutAdhya. STajJAnAdisadbhAvAnnaikAntena te'pi pApavanta iti tasmAtkathazcitkalyANaM kathaJcitpApamiti sthitam // 28 // tadevaM kalyANapApayoranekAntarUpatvaM prasAdhyaikAntaM dRSayitumAhakallANe pAvae vAvi, vavahAro Na vijai / jaM veraM taM na jANaMti, samaNA bAla paMDiyA // 29 // asesaM akkhayaM vAvi, sambadukkheti vA puNo / vajjhA pANA na vajjhatti, iti vAyaM na nIsare // 30 // dIsaMti samiyAyArA, bhikkhuNo sAhujIviNo / ee micchovajIvaMti, iti dihiM na dhArae // 31 // sUtraM | kalyaM sukhamArogyaM zobhanatvaM vA tadaNatIti kalyANaM tadasyAstIti kalyANo matvarthIyAcpratyayAnto'rzaAdibhyo'jityanena, | kalyANavAnitiyAvat / evaM pApakazabdo'pi matvarthIyAcpratyayAnto draSTavyaH / tadevaM sarvathA kalyANavAnevAyaM tathA pApavAnevAyamityevaMbhUto vyavahAro na vidyate, tadekAntabhUtasyaivAbhAvAt , tadabhAvasya ca sarvavastUnAmanekAntAzrayaNena prAkprasAdhitatvAditi / | etacca vyavahArAbhAvAzrayaNaM sarvatra prAgapi yojanIyaM, tadyathA-sarvatra vIryamasti nAsti vA sarvatra vIryamityevaMbhUta ekAntiko vyavahAro na vidyate, tathA nAsti loko'loko vA tathA na santi jIvA ajIvA iti cetyevaMbhUto vyavahAro na vidyata iti sarvatra saMbandha // 383 // nIyaM / tathA vairaM-vajraM tadvatkarma vairaM virodho vA vairaM tadyena paropaghAtAdinakAntapakSasamAzrayaNena vA bhavati tatte 'zramaNA:' tIthikA bAlA iva rAgadveSakalitAH 'paNDitAH' paNDitAbhimAninaH zuSkatarkadadhmAtA na jAnanti, paramArthabhUtasyAhiMsAlakSaNasya dharma For Personal & Private Use Only
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ cieedeceaeeeeeeeeeeeeeeees syAnekAntapakSasya vA'nAzrayaNAditi / yadivA yadvairaM tatte zramaNA bAlAH paNDitA vA na jAnantItyevaM vAcaM na nisRjedityuttareNa saMbandhaH, kimiti na nisRjet ?, yataste'pi kizcijjAnantyeva / apica teSAM tannimittakopotpatteH, yaccaivaMbhUtaM vacastanna vAcyaM, yata uktam-"appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppija vA paro / savaso taMNa bhAsejA, bhAsaM ahiyagAmiNiM ||1||"ityaadi // 29 // aparamapi vAksaMyamamadhikRtyAha-'asesa'mityAdi, azeSa-kRtsnaM tatsAMkhyAbhiprAyeNa akSata-nityamityevaM na brUyAt , pratyarthaM prati| samayaM cAnyathA'nyathAbhAvadarzanAt sa evAyamityevaMbhUtasyaikatvasAdhakasya pratyabhijJAnassa lUnapunarjAteSu kezanakhAdiSvapi pradarzanAt / / 8 tathA apizabdAdekAntena kSaNikamityevamapi vAcaM na nisRjet , sarvathA kSaNikatve pUrvasya sarvathA vinaSTatvAduttarasya nirhetuka utpAdaH syAta , tathA ca sati 'nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNA'diti / tathA sarva jagahuHkhAtmakamityevamapi na brUyAt , sukhAtmakasthApi samyagdarzanAdibhAvena darzanAt , tathA coktam-'taNasaMthAranisaNNo'vi muNivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM katto taM ckkvttttiivi?||1||" ityAdi, tathA vadhyAcaurapAradArikAdayo'vadhyA vA tatkarmAnumatiprasaGgAdityevaMbhUtAM vAcaM svAnuSThAnaparAyaNaH sAdhuH paravyApAranirapekSo na nisRjet , tathA hi siMhavyAghramArjArAdInparasattvavyApAdanaparAyaNAn dRSTvA mAdhyasthyamavalambayet , tathA coktam-"maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSvi"ti, (tattvA0a07mU06) evamanyo'pi 1 aprItikaM yayA syAdAzu kupyedvA paraH sarvathA tAM na bhASeta bhASAmahitagAminI // 2 tRNasaMstArakaniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti mukti-2 sukhaM kutastat cakravartyapi // 1 // 3 vadhyakathane hiMsAdikarmaNAM avadhyakathane cauryAdikarmaNAM / 4 evamarthaprativAkye samucaye itivacanAtsamuccaye na vAcaM nisRjet | | mAdhyasthyaM ca abalambayet iti / 90000000000000000000 For Personal & Private Use Only
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge vAksaMyamo draSTavyaH, tadyathA-amI gavAdayo vAhyAna vAhyA vA tathA'mI vRkSAdayazchedyA na chedyA vetyAdikaM vaco na vAcyaM sAdhu- 5AcAra 2 zrutaska-1 neti ||30||aympro vAksaMyamaprakAro'ntaHkaraNazuddhisamAzritaH pradarzyate-'dIsaMtI'tyAdi, 'dRzyante' samupalabhyante svazAstroktena | zrutAdhya. ndhe zIlA- vidhinA nibhRtaH-saMyata AtmA yeSAM te nibhRtAtmAnaH, kacitpAThaH 'samiyAcAra'tti samyak svazAstravihitAnuSThAnAdaviparIta kIyAvRttiH AcAraH-anuSThAnaM yeSAM te samyagAcArAH, samyagvA-ito vyavasthita AcAro yeSAM te samitAcArAH, ke te ?-bhikSaNazIlA bhikSavo-18 bhikSAmAtravRttayaH, tathA sAdhunA vidhinA jIvituM zIlaM yeSAM te sAdhujIvinaH, tathAhi-te na kasyaciduparodhavidhAnena jIvanti, // 384 // tathA kSAntA dAntA jitakrodhAH satyasaMdhA dRDhavratA yugAntaramAtradRSTayaH parimitodakapAyino mauninaH sadA tAyino viviktaikAntadhyAnAdhyAsinaH akaukucyAstAnevabhUtAnavadhAryApi 'sarAgA api vItarAgA iva ceSTante' iti matvaite mithyAtvopajIvina ityevaM | dRSTiM na dhArayet-naivaMbhUtamadhyavasAyaM kuryAtrApyevaMbhUtAM vAcaM nisRjed yathaite mithyopacArapravRttA mAyAvina iti, chadmasthena hyAgdarzinaivaMbhUtasya nizcayasya kartumazakyatvAdityabhiprAyaH, te ca svayathyA vA bhaveyustIrthAntarIyA vA, tAvubhAvapi na vaktavyau sAdhu| nA, yata uktam- "yAvatparaguNaparadoSakIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum ||1||"ityaadi // 31 // kiMcAnyatdakSiNAe paDilaMbho, atthi vA Natthi vA puNo / Na viyAgareja mehAvI, saMtimaggaM ca vUhae // 32 // // 384 // icceehiM ThANehiM, jiNadituhiM sNje| dhArayaMte u appANaM, AmokkhAe parivaejAsi // 33 // ttibemi // sUtraM iti bIyasuyakkhaMdhassa aNAyAraNAma paMcamamajjhayaNaM samattaM // O202050882908820raorder20200 For Personal & Private Use Only www b rary.org
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ ST dAnaM dakSiNA tasyAH pratilambhaH-prAptiH sa dAnalAbho'smAdgRhasthAdeH sakAzAdasti nAsti vetyevaM na vyAgRNIyAt medhAvI | maryAdAvyavasthitaH / yadivA svayUthyasya tIrthAntarIyasya vA dAnaM grahaNaM vA prati yo lAbhaH sa ekAntenAsti-saMbhavati nAsti vetyevaM na |brUyAdekAntena, taddAnagrahaNaniSedhe doSotpattisaMbhavAt , tathAhi-tadAnaniSedhe'ntarAyasaMbhavastadvaicityaM ca, taddAnAnumatAvapyadhikaraNodbhava || ityato'sti dAnaM nAsti vetyevamekAntena na brUyAt / kathaM tarhi brUyAditi darzayati-zAntiH-mokSastasya mArgaH samyagdarzanajJAnacAri-18 trAtmakastamupabRhayed-vardhayet , yathA mokSamArgAbhivRddhirbhavati tathA brUyAdityarthaH, etaduktaM bhavati-pRSTaH kenacidvidhipratiSedhamantareNa deyapratigrAhakaviSayaM niravadyameva brUyAdityevamAdikamanyadapi vividhadharmadezanAvasare vAcyaM, tathA coktam-'sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na jANai visesa ityAdi // 32 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSarAha-'icceehi'mityAdi, ityetarekAntaniSedhadvAreNAnekAntavidhAyibhiH sthAnairvAsaMyamapradhAnaH samastAdhyayanokta rAgadveSarahitaijinadRSTaiH-upalabdhairna svamativikalpotthApitaiH saMyataHsatsaMyamavAnAtmAnaM dhArayan-ebhiH sthAnairAtmAnaM vartayannAmokSAya-azeSakarmakSayAkhyaM mokSaM yAvatpariH-samantAtsaMyamAnuSThAne bajeH gacchestvamiti vidheyasyopadezaH / iti parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat / nayA abhihitAH abhidhAsthamAnalakSaNAzceti // 33 // samAptamanAcArazrutAkhyaM pazcamamadhyayanamiti // // iti zrIsUtrakRtAGge dvitIyazrutaskandhe pazcamamanAcArAdhyayanaM samAptam / / 1 sAvadhAnavadyAnAM vacanAnA yo na jAnAti vizeSa / Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH 1136411 atha SaSThamadhyayanam // uktaM paJcamamadhyayanaM sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane AcAraH pratipAdito'nAcAraparihArazca, sa ca yenAcIrNaH parihRtazcAsAvadhunA pratipAdyate, yadivA'nantarAdhyayane kharUpamAcArAnA cArayoH pratipAditaM taccAzakyAnuSThAnaM na bhavatyatastadAsevako dRSTAntabhUta ArdrakaH pratipAdyata iti, athavA'nAcAraphalaM jJAlA sadAcAre prayatnaH kAryoM yathAkakkumAreNa kRta ityetaddarzanArthamidamadhyayanam / asya catvAryanuyogadvArANyupakramAdIni vAcyAni, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, | tadyathA-ArdrakakumAravaktavyatA, yathA'sAvabhaya kumArapratimAvyatikarAtpratibuddhaH tathA'tra sarve pratipAdyata iti / nikSepatridhAtatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne nikSepe tvArdrakIyaM, tatrArdrapada nikSepArthaM niyuktikRdAha nAmaMThavaNAahaM davaddaM caiva hoi bhAvaddaM / eso khalu addassa u nikkhevo caDaviho hoi // 184 // udgaddaM sAradaM chaviyadda vasadda tahA silesaddaM / eyaM davaddaM khalu bhAveNaM hoi rAgaddaM // 185 // egabhaviyabaddhAue ya abhimuhae ya nAmagoe ya / ete tinni pagArA davadde hoMti nAyavA // 986 // apure addasuto nAmeNaM adaotti aNagAro / tatto samuTThiyamiNaM ajjhayaNaM addaijjati // 187 // kAmaM duvAlasaMgaM jiNavayaNaM sAsayaM mahAbhAgaM / savajjhayaNAI tahA saGghakkharasaNNivAyA ya // 188 // For Personal & Private Use Only 6 ArdrakA dhyayana. // 385 //
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakoI atyo uppajati tammitaMmi smyNmi| putvabhaNio aNumato ahoi isibhAsiema jahA // 189 // nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturdhA''kasya nikSepo draSTavyaH, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyApratipAdanArthamAha-tatra dravyA dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya'mitikRkhA, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM yadudakena mRttikAdikaM dravyamAdrIkRtaM tadudakA, sArArdra tu yadahiHzuSkAkAramapyantamadhye sAmAste. yathA zrIparNI| sovarcalAdikaM 'chaviadaM tu yat snigdhakhagradravyaM muktAphalaraktAzokAdikaM tadabhidhIyate, vasayopaliptaM vasAI, tathA zleSA vajralepAdyupaliptaM stambhakuDyAdikaM yadravyaM tasnigdhAkAratayA zleSAdramityabhidhIyate, etatsarvamapyudakAAdikaM dravyAmevAbhidhIyate, khaluzabdasyaivakArArthakhAt / bhAvArdra tu punaH rAgaH-sneho'bhiSvaGgastenArdra yajjIvadravyaM tadbhAvAmityabhidhIyate / sAmpratamAkaku- mAramadhikRtyAnyathA dravyAI pratipAdayitumAha-ekena bhavena yo jIvaH svargAderAgatyAkakumArakhenotpatsyate tathA tato'pyAsa-18 nataro baddhAyuSkaH tathA tato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro-yo'nantarasamayamevAdrekalena samutpatsyate, ete ca trayopi prakArA dravyAke draSTavyA iti / sAmprataM bhAvAkamadhikRtyAha-ArdrakAyuSkanAmagotrANyanubhavan bhAvArdo bhavati, yadyapi zRGgaberAdI-| nAmapyAkasaMjJAvyavahAro'sti tathApi nedamadhyayanaM tebhyaH samutthitamato na tairihAdhikAraH, kiMkhAkakumArAnagArAtsamulthitamatastenaivehAdhikAra itihakhAtadvaktavyatAbhidhIyate / etadeva niyuktikRdAha-asyAH samAsenAyamarthaH-Ardrakapure nagare Ardrako nAma | rAjA, tatsuto'pyAkAbhidhAnaH kumAraH, tadvaMzajAH kila sarve'pyAkAbhidhAnA eva bhavantItikRkhA, sa cAnagAraH saMvRttaH, tasya, ca zrImanmahAvIravarddhamAnakhAmisamavasaraNAvasare gozAlakena sArddha hastitApasaizca vAdo'bhUt , tena ca te etadadhyayanArthopanyA-| taea00000000000000rasaera000 For Personal & Private Use Only
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6AIkAdhyayana. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAbIyAvRttiH // 386 // senaM parAjitA ata idamabhidhIyate-'tataH tasmAdAkAtsamutthitamidamadhyayanamAdrakIyamiti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tu | svata eva niyuktikRdAIkapUrvabhavopanyAsenottaratra kathayiSyatIti / nanu ca zAzvatamidaM dvAdazAGgamapi gaNipiTakam ArdrakakathAnakaM |tu zrIvardhamAnatIrthAvasare tatkathamasya zAzvatakhamityAzaGgyAha-'kAma'mityetadabhyupagame iSTamevaitadasAkaM, tadyathA-dvAdazAGgamapi jinavacanaM nityaM zAzvataM 'mahAbhArga' mahAnubhAvamAmoSadhyAdiRddhisamanvitakhAt na kevalamidaM sarvANyapyadhyayanAnyevaMbhUtAni, tathA sarvAkSarasannipAtAzca-melApakA dravyArthAdezAnityA eveti / nanu ca matAnujJAnAma nigrahasthAnaM bhavata ityAzaGyAha--'jaivi' | yadyapi sarvamapIdaM dravyArthataH zAzvataM tathApi ko'pyarthastasminsamaye tathA kSetre ca kutazcidAkAdeH sakAzAdAvibhAvamAskandati sa tena vyapadizyate / tathA pUrvamapyasAvartho'nyamuddizyokto'numatazca bhavati, RSibhASiteSUttarAdhyayanAdiSu yatheti / sAmprataM viziSTataramadhyayanotthAnamAha ajaddaeNa gosAlabhikkhubaMbhavatItidaMDINaM / jaha hatthitAvasANaM kahiyaM iNamo tahA bucchaM // 19 // gAme vasaMtapurae sAmaito gharaNisahito nikkhNto| bhikkhAyariyAdiTThA ohAsiyabhattavehAsaM // 191 // saMvegasamAvanno mAI bhattaM caittu diyaloe / caiUNaM addapure addasuo addao jAo // 192 // pItI ya doNha dUo pucchaNamabhayassa paTTave so'vi / teNAvi sammaddihitti hoja paDimA rahaMmi gayA // 193 // dahUM saMbuddho rakkhio ya AsANa vAhaNa plaato| pavAvaMto dharito rajaM na kareti ko anno ? // 194 // agaNito nikkhaMto viharai paDimAi dArigA vrio| suvaNNavasuhArAo ranno kahaNaM ca devIe // 195 // Seec weeccceseeeeeeeeeeeee // 386 // klio yAmabhayassa paDhava sacAkaNaM ahapUre ahasAviA ohAri For Personal & Private Use Only
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM nei pitA tIse pucchaNa kahaNaM ca varaNa dovAre / jANAhi pAyabiMbaM AgamaNaM kahaNa niggamaNaM // 196 // paDimAgatassamIve sapparIvArA abhikkha paDivayaNaM / bhogA sutANa pucchaNa sutabaMdha puNNe ya niggamaNaM // 197 // rAyagihAgama corA rAyabhayA kahaNa taisi dikkhaay|gosaalbhikkhubNbhii tidaMDiyA tAvasehi saha vAdo // 198 // vAde parAiittA saveviya saraNamanbhuvagatA te / addagasahiyA save jiNavIrasagAse nikkhaMtA // 199 // | | Na dukkaraM vA NarapAsamoyaNaM,gayassa mattassa varNami raayN!|jhaa uvattAvalieNa taMtuNA,sudukkaraM me paDihAi moyaNaM200 __AryAdrakeNa samavasaraNAbhimukhamuccalitena gozAlakabhikSostathA brahmavatinAM tridaNDinAM yathA hastitApasAnAM ca kathitamidamadhyayanArthajAtaM tathA vakSye sUtreNeti ||saamprtN sapUrvabhavamAkakathAnakaM gAthAbhireva niyuktikRdAha-'gAme ityAdi gAthASTakaM, AsAM caarthH| kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-magadhAjanapade vasantapurako grAmaH, tatra sAmAyiko nAma kuTumbI prativasati, sa ca saMsArabhayodvigno dharmaghoSAcAryAntike dharma zrukhA sapatnIkaH pravrajitaH, sa ca sadAcArarataH saMvinaiH sAdhubhiH sArddha viharati, itarApi sAdhvIbhiH saheti / kadAciccAsAvekasminnagare bhikSArthamaTantIM dRSTvA tAmasau tathAvidhakarmodayAtpUrvaratAnusmaraNena tasyAmadhyupapannaH, tena cAtmIyo'bhiprAyo ||| | dvitIyasya sAdhorniveditaH, tenApi ca tatpravartinyAH, tayA'pi tasyAH, tayA'pi cAbhihitaM na mama dezAntare ekAkinyA gamanaM yujyate, ||| ina cAsau tatrApyanubandhaM tyakSyatItyato mamAsminnavasare bhaktapratyAkhyAnameva zreyo na punavratavilopanamityatastayA bhaktapratyAkhyAna-|| | pUrvakamAtmodvandhanamakAri, mRtA cAsau agAddevalokaM / zrukhA cainaM vyatikaramasau paraM saMvegamupagatazcintitaM ca tena-tayA vratabhaGgabha 99999999999998 For Personal & Private Use Only
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgeyAdidamanuSThitaM mama khasau saMjAta evetyato'hamapi bhaktapratyAkhyAnaM karomItyAcAryasyAnivedyaivAsau mAyAvI atha ca paramasaMvegA-18|AIkA2zrutaska- 1 pannaH asAvapi bhaktaM pratyAkhyAya divaM gataH, tato'pi ca pratyAgatyApure nagare Ardrakasuta ArdrakAbhidhAno jAtaH, sApica dhyayana. ndhe zIlA devalokAcyutA vasantapure nagare zreSThikule dArikA jAtA / itaropi ca paramarUpasaMpanno yauvanasthaH saMvRttaH, anyadA'syAkapitA kIyAvRttiH rAjagRhe nagare zreNikasya rAjJaH snehAviSkaraNArtha paramaprAbhRtopetaM mahattamaM preSayati, ArdrakakumAreNAsau pRSTo yathA-kasyaitAni mhaa||387|| | hoNyatyugrANi prAbhRtAni matpitrA preSitAni yAsyantIti, asAvakathayad-yathA Aryadeze tava pituH paramamitraM zreNiko mahArAjaH | tasyaitAnIti, ArdrakakumAreNApyabhANi-kiM tasyAsti kazcidyogyaH putraH ?, astItyAha, yadyevaM matprahitAni prAbhRtAni bhavatA tasya | samarpaNIyAnIti bhaNikhA mahArhANi prAbhRtAni samAbhihitaM-vaktavyo'sau madvacanAt yathA''kakumArasvayi nitarAM snihyatIti, sa ca mahattamo gRhItobhayagrAbhRto rAjagRhamagAt , gakhA ca rAjadvArapAlanivedito rAjakulaM praviSTo, dRSTazca zreNikaH, praNAmapUrvaka 18 niveditAni prAbhRtAni, kathitaM ca yathAsaMdiSTaM, tenApyAsanAzanatAmbUlAdinA yathArhapratipacyA sanmAnitaH, dvitIye cAhArdraka- | kumArasatkAni prAbhRtAnyabhayakumArasya samarpitAni, kathitAni ca tatprItyutpAdakAni tatsaMdiSTavacanAni, abhayakumAreNApi pAriNAmikyA buddhyA pariNAmitaM-nUnamasau bhavyaH samAsannamuktigamanazca tena mayA sArddha prItimicchatIti, tadidamatra prAptakAlaM yadA ditIrthakarapratimAsaMdarzanena tasyAnugrahaH trimata iti makhA tathaiva kRtaM, mahArhANi ca preSitAni prAbhRtAnIti, uktazcAsau mahattamo | // 387 // * yathA-matprahitaprAbhRtametadekAnte nirUpaNIyaM, tenApi tathaiva pratipanna, gatazcAsAvArdrakapuraM, samarpitaM ca prAbhRtaM rAjJaH, dvitIye cA hRyAkakumAraspati, kathitaM ca yathAsaMdiSTa, tenApyekAnte sthikhA nirUpitA pratimA, tAM ca nirUpayata IhApohavimarzanena samutpanna 292999999999929290sar bhRtAnyabhayamamA bhavyaH samAsannamuktimAnava kRtaM, mahArhANi ca pA samarpitaM ca prAbhRtaM rAjanana samutpannaM / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtisaraNaM, cintitaM ca tena yathA-mamAbhayakumAreNa mahAnupakAro'kAri saddharmapratibodhata iti, tato'sAvAkaH saMjAtajAtisaraNo'cintayat-yasya mama devalokabhogairyathepsitaM saMpadyamAnastRpti bhUt tasyAmIbhistucchairmAnuSaiH khalpakAlInaiH kAmabhogaistRptirbhaviSyatIti kutastyamiti, etatparigaNayya nirviNakAmabhogo yathocitaM paribhogamakurvan rAjJA saMjAtabhayena mA kacidyAsyati | ataH paJcabhiH zatai rAjaputrANAM rakSayitumArebhe, ArdrakakumAro'pyazvavAhanikayA vinirgataH pradhAnAzvena prapalAyitaH / tatazca pratra jyAM gRhNan devatayA sopasarga bhavato'dyApIti bhaNikhA nivArito'pyasAvArdrako rAjyaM tAvanna karoti ko'nyo mAM vihAya pravrajyAM | grahISyatItyabhisaMdhAya tAM devatAmavagaNayya prvrjitH| viharananyadA'nyatarapratimApratipannaH kAyotsargavyavasthito vasantapure tayA devalokacyutayA zreSThiduhitrA'paradArikAmadhyagatayA ramantyai(mamANaya)Sa mama bharnetyevamukte satyanantarameva tatsanihitadevatayA trayoda-1 zakoTiparimANA zobhanaM vRtamanayeti bhaNikhA hiraNyavRSTirmuktA, tAM ca hiraNyavRSTiM rAjA gRhNan devatayA sadyutthAnato vidhRto'bhihita 8 ca tayA yathA etaddhiraNyajAtamasyA dArikAyAH nAnyasya kasyacidityatastatpitrA sarva saMgopitam , ArdrakakumAro'pyanukUlopasarga itimakhA''zvevAnyatra gataH, gacchati ca kAle dArikAyA varakAH samAgacchanti, pRSTau ca pitarau tayA-kimeSAmAgamanaprayojanaM ?, IN kathitaM ca tAbhyAM yathaite tava varakA iti, tatastayoktaM-tAta ! sakRtkanyAH pradIyante nAnekazaH, dattA cAhaM tamai yatsaMbandhi hira| NyajAtaM bhavadbhigRhItaM, tataH sA pitrA'bhANi-kiM tvaM taM jAnISe ?, tayoktaM-tatpAdagatAbhijJAnadarzanato jAnAmIti, tadevamasau tatparijJAnArtha sarvasya bhikSArthino bhikSAM dApayituM nirUpitA, tato dvAdazabhirvataiH kadAcicAsau bhavitavyatAniyogena tatraiva viharan samAyAtaH, pratyabhijJAtazca tayA tatpAdacihnadarzanataH, tato'sau dArikA saparivArA tatpRSThato jagAma, ArdrakakumAro'pi dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 388 // eeeeer eeseseseseeeeeeee devatAvacanaM smaraMstathAvidhakarmodayAcyAvazyaMbhAvibhavitavyatAniyogena ca pratibhagnastayA sArddha munakti bhogAn , putrazcotpannaH, 6ArdrakApunarAkakumAreNAsAvabhihitA-sAmprataM te putro dvitIyaH ahaM ca khakAryamanutiSThAmi, tayA sutavyutpAdanArtha kAsakartanamArabdhaM, dhyayana. pRSTA cAsau bAlakena-kimambaitadbhavatyA prArabdhamitarajanAcaritaM ?, tato'sAvavocad-yathA tava pitA pravrajitukAmaH tvaM cAdyApi zizurasamarthojine tato'hamanAthA strIjanocitenAninyena vidhinA''tmAnaM bhavantaM ca kila pAlayiSyAmItyetadAlocyedamArabdhamiti / tenApi bAlakenotpannapratibhayA tatkartitasUtreNaiva kAyaM madaddho yAsatIti manmanabhASiNopaviSTa evAsau pitA pariveSTitaH, tenApi cintitaM-yAvanto'mI bAlakakRtaveSTanatantavastAvantyeva varSANi mayA gRhe sthAtavyamiti, nirUpitAzca tantavo yAvad dvAdaza | tAvantyeva varSANyasau gRhavAse vyavasthitaH, pUrNeSu ca dvAdazasu saMvatsareSu gRhAnirgataH pravrajitazceti / tato'sau sUtrArthaniSpanna ekA-18 kivihAreNa viharan rAjagRhAbhimukhaM prasthitaH, tadantarAle ca tadrakSaNArtha yAni prAk pitrA nirUpitAni paJca rAjaputrazatAni tasi nazvena naSTe rAjabhayAdvailakSyAca na rAjAntikaM jagmuH, tatrATavIdurge cauryeNa vRttiM kalpitavantaH, taizcAsau dRSTaH pratyabhijJAtaca, te 8 ||ca tena pRSTAH-kimiti bhavadbhirevaMbhUtaM karmAzritaM ?, taizca sarva rAjabhayAdikaM kathitam , ArdrakakumAravacanAca saMbuddhAH pravrajitAzca / | tathA rAjagRhanagarapraveze gozAlako hastitApasAH brAhmaNAzca vAde parAjitAH / tathA''kakumAradarzanAdeva hastI bandhanAdvimuktaH, || te ca hastitApasAdaya ArdrakakumAradharmakathAkSiptA jinavIrasamavasaraNe nisskraantaaH| rAjJA ca viditavRttAntena mhaakutuuhlaapuurit-|||| 388 // hRdayena pRSTo-bhagavan ! kathaM khaddarzanato hastI nirargalaH saMvRtta iti ?, mahAn bhagavataH prabhAva ityevamabhihitaH sannAdrekakumAro'tra|vIt navamagAthayottaraM-na duSkarametadyannarapAzairbaddhamattavAraNasya vimocanaM vane rAjan ! etattu me pratibhAti duSkaraM yaccatatrAvalitena piharasau gRhavAse vyavasthita taveSTanatantavastAvantyaM mayUdo yAstIti meMca kila pAlayiSyAmavikAmaH tvaM cAyAdhaH / For Personal & Private Use Only
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ tantunA baddhassa mama pratimocanamiti / snehatantavo hi jantUnAM durucchedA bhavantIti bhAvaH / gatamArdrakakathAnakam , nAmaniSpannanikSepazca / tadanantaraM mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccArayitavyaM, taccedam purAkaDaM adda ! imaM suNeha, megaMtayArI samaNe purAsI / se bhikkhuNo uvaNettA aNege, Aikkhatihi puDho vitthareNaM // 1 // sA''jIviyA paTTavitA'thireNaM, sabhAgao gaNao bhikkhumajjhe / AikkhamANo bahujannamatthaM, na saMdhayAtI avareNa putvaM // 2 // egaMtamevaM aduvA viiNhi, do'vaNNamannaM na sameti jmhaa| sUtraM yathA gozAlakena sArddha vAdo'bhUdAkakumArasya tathA'nenAdhyayanenopadizyate, taM ca rAjaputrakamAIkakumAraM pratyekabuddhaM bhagava| samIpamAgacchantaM gozAlako'bravIt-yathA he Ardraka ! yadahaM bravImi tacchRNu-'purA' pUrva yadanena bhavattIrthakRtA kRtaM, tacceda-18 miti darzayati-ekAnte janarahite-pradeze carituM zIlamasyetyekAntacArI, tathA zrAmyatIti zramaNaH purA''sIttapazcaraNoyuktaH, sAmprataM | tUNaistapazcaraNavizeSainirbhasito mAM vihAya devAdimadhyagato'sau dharma kila kathayati, tathA 'bahUn' bhikSun 'upanIya' prabhUtazipyaparikaraM kRtA bhavadvidhAnAM ca mugdhajanAnAmidAnI pRthak pRthagvistareNAcaSTe dharmamiti zeSaH // 1 // punarapi gozAlaka eva, 'sAjIvie' tyAdyAha, yeyaM bahujanamadhyagatena dharmadezanA yuSmadguruNA''rabdhA sA''jIvikA prakarSeNa sthApitA prasthApitA, ekAkI viharaMllokikaiH paribhUyata itimakhA lokapatinimittaM mahAn parikaraH kRtaH, tathA cocyate-"chatraM chAtraM pAtraM vastraM yaSTiM ca carca-18 yati bhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSApi // 1 // " tadanena dambhapradhAnena jIvikArthamidamArabdhaM / kiMbhUtena ?-asthireNa, pUrva hyayaM mayA sArddhamekAkyantaprAntAzanena zUnyArAmadevakulAdau vRttiM kalpitavAt , na ca tathAbhUtamanuSThAnaM dan Education International For Personal & Private Use Only w ane brary.org
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 389 // sikatAkavalavannirAsvAdaM yAvajjIvaM kartumalam ato mAM vihAyAyaM bahUn ziSyAn pratAyaivaMbhUtena sphaTATopena viharatItyataH kartavye 'asthiraH' capalaH, pUrvacaryAparityAgenAparakalpa samAzrayAt, etadeva darzayati - 'sabhAyAM gataH' sadevamanujaparSadi vyavasthito 'gaNao' ti gaNazo bahuzo'nekaza itiyAvat bhikSUNAM madhye 'gato' vyavasthita AcakSANo bahujanebhyo hitaH artho bahujanyo'rthastamartha bahujana hitaM kathayan viharati etaccAsyAnuSThAnaM pUrvApareNa na saMdhatte, tathAhi - yadi sAmpratIyaM vRttaM prAkAratrayasiMhAsanAzokavRkSabhAmaNDalacAmarAdikaM mokSAGgamabhaviSyattato yA prAktanyekacaryA klezabahulA'nena kRtA sA klezAya kevalamasyeti, yadi sA karmanirjaraNahetukA paramArthabhUtA tataH sAmpratAvasthA parapratArakatvAddambhakalpetyataH pUrvottarayoranuSThAnayoH - maunatra ti kadharma dezanArUpayoH parasparato virodha iti // 2 // apica - yadyekAntacAritvameva zobhanaM pUrvamAzritatvAt tataH sarvadA'nyanirapekSaistadeva kartavyam, atha cedaM sAmprataM mahAparivAravRtaM sAdhuM manyase tatastadevAdAvapyAcaraNIyamAsId, apica dve apyete chAyAtapavadtyanta virodhinI vRtte naikatra samavAyaM gacchataH, tathA yadi maunena dharmastataH kimiyaM mahatA prabandhena dharmadezanA 1, athAnayaiva dharmastataH kimiti pUrva maunavratamanenAlalambe ?, yasmAdevaM tasmAtpUrvottaravyAhatiH / tadevaM gozAlakena paryanuyukta ArdrakakumAraH zlokapazcArddhanottaradAnAyAhapuci ihi ca aNAgataM vA, egaMtamevaM paDisaMdhayAti // 3 // samicca logaM tasathAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNe vA / AikkhamANovi sahassamajhe, egaMtayaM sArayatI tahacce ||4|| dhammaM kahaMtassa u Natthi doso, khaMtassa daMtassa jitiMdiyassa / bhAsAya dose ya vivajjagassa, guNe ya bhAsAya Nisevagassa // 5 // mahavae paMca aNuvae ya, taheva paMcAsava saMvare y| viratiM ihassAmaNiyaMmi panne, lavAvasakkI samaNettibemi // 6 // sUtraM For Personal & Private Use Only 6 ArdrakA dhyayana. // 389 //
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ eceaeeeeeeeeeeeeeee 'pUrva' pUrvasinkAle yanmaunavratikatvaM yA caikacaryA tacchadmasthatvAdghAtikarmacatuSTayakSayArtha, sAmprataM yanmahAjanaparivRtasya dharmadezanA vidhAnaM tatprAgbaddhabhavopagrAhikarmacatuSTayakSapaNodyatasya vizeSatastIrthakaranAmno vedanArtha aparAsAMcoccairgotrazubhAyu mAdInAM zubhaprakRtInAmiti / yadivA pUrva sAmpratamanAgate ca kAle rAgadveSarahitatvAdekatvabhAvanAnatikramaNAccaikatvamevAnupacaritaM bhagavAnazeSajanahitaM dharma kathayan pratisaMdadhAti, na tasya pUrvottarayoravasthayorAzaMsArahitatvAdbhedosti, ato yaducyate bhavatA-pUrvottarayoravasthayorasAGgatyaM | |tata plavata iti // 3 / / syAdetad-dharmadezanayA prANinAM kazcidupakAro bhavatyuta neti ?, bhavatItyAha-'samicca loya' mityAdi, samyagayathAvasthitaM 'loka' paidravyAtmakaM 'matvA' avagamya kevalAlokena paricchidya trasyantIti trasA:-basanAmakarmodayA dvIndriyAdayaH, tathA tiSThantIti sthAvarAH-sthAvaranAmakarmodayAtsthAvarAH pRthivyAdayasteSAmubhayeSAmapi jantUnAM 'kSemaM zAntiH rakSA tatkaraNazIlaH kSemakaraH zrAmyatIti zramaNo-dvAdazaprakArataponiSTaptadehaH, tathA mA haNatti pravRttiryasyAsau mAhano brAhmaNo vA sa evaMbhUto 'nirma-18 mo rAgadveSarahitaH prANihitArtha na lAbhapUjAkhyAtyartha dharmamAcakSANo'pi prAgvat chadmasthAvasthAyAM maunavratika iva vAksaMyata eva, utpannadivyajJAnatvAdbhApAguNadoSavivekajJatayA bhASaNenaiva guNAvApteH, anutpannadivyajJAnasya tu maunavratikatveneti, tathA devAsura-12 naratiryaksahasramadhye'pi vyavasthitaH paGkAdhArapaGkajavattaddoSavyAsaGgAbhAvAnmamatvavirahAdAzaMsAdoSavikalatvAdekAntamevAsau 'sArayati' prakhyAti nayati sAdhayatItiyAvat / nanu caikAkiparikaropetAvasthayorasti vizeSaH, pratyakSeNaivopalabhyamAnatvAt , satyam , asti vizeSo bAhyato na vAntarato'pi, darzayati-'tathA' prAgvadarcA-lezyA zukladhyAnAkhyA yasya sa tathArcaH, yadivA arcA-zarIraM / tacca prAgvadyasya sa tathAH , tathAhi-asAvazokAdyaSTaprAtihAryopeto'pi notsekaM yAti, nApi zarIraM saMskArAyattaM vidadhAti, sa hi Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only wow.jainelibrary.org
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyayana. sUtrakRtAGge | bhagavAnAtyantikarAgadveSaprahANAdekAkyapi janaparivRto'pyekAkI, na ta tayoravasthayoH kazcidvizeSo'sti, tathA coktam-"rAgadveSau / 6AdeMkA2 zrutaska- vinirjitya, kimaraNye kariSyasi ? / atha no nirjitAveto, kimaraNyekariSyasi // 1 // " ityato bAhyamanaGgamAntarameva kaSAyajandhe zIlA- | yAdikaM pradhAnaM kAraNamiti sthitam // 4 // apagatarAgadveSasya prabhASamANasyApi doSAbhAvaM darzayitumAha-tasya bhagavato'pagataghanaghAkIyAvRttiH tikalaGkasyotpannasakalapadArthAvirbhAvijJAnasya jagadabhyuddharaNapravRttasyaikAntaparahitapravRttasya khakAryanirapekSasya dharma kathayato'pi | // 39 // tuzabdasyApizabdArthatvAt nAsti kazciddoSaH / kiMbhUtasyetyAha-kSAntasya zAntisaMpannasyAnena krodhanirAsamAha, tathA 'dAntasya upazAntasyAnena tu mAnavyudAsaM, tathA jitAni svaviSayapravRttiniSedhenendriyANi yena sa jitendriyo vazyendriyo'nena tu, lobhanirAsamAcaSTe, mAyAyAstu lobhanirAsAdeva nirAso draSTavyaH, tanmUlatvAttasyAH, bhASAyA doSA-asatyAsatyAmRSA-18 | karkazAsabhyazabdoccAraNAdayastadvivarjakasya-tatparihartuMstathA bhASAyA ye guNA-hitamitadezakAlAsaMdigdhabhASaNAdayastaniSevakasya 8 |sato bruvato'pi nAsti doSaH, chadmasthasya hi bAhulyena maunavratameva zreyaH, samutpannakevalasya tu bhASaNamapi guNAyeti // 5 // | kiMbhUtaM dharmamasau kathayatItyAha-'mahabbae paMce'tyAdi, mahAnti ca tAni vratAni-prANAtipAtaviramaNAdIni tAni ca sAdhUnAM| | prajJApitavAn , pazcApi tadapekSayA'NUni-laghUni vratAni aNuvratAni pazcaiva tAni zrAvakAnuddizya prajJApitavAn , paJcAzravAn|| prANAtipAtAdirUpAn karmaNaH pravezadvArabhUtAn tatsaMvaraM ca saptadazaprakAraM saMyama pratipAditavAn , saMvaravato hi viratibhavatItyato / // 39 // viratiM ca pratipAditavAn cazabdAttatphalabhUtau nirjarAmokSau ca, 'iha' asminpravacane loke vA zramaNabhAvaH zrAmaNyaM-saMpUrNasaM| yamastamin vA vidheye mUlaguNAn-mahAvratANuvratarUpAn tathottaraguNAn-saMvaraviratyAdirUpAn 'pUrNa kRtsne saMyame vidhAtavye 'prAjJa' || Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti vA kacitpAThaH, prajJAvAnetatpratipAditavAniti / kiMbhUto'sau ?-lavaM-karma tasmAd 'avasakkai'tti avasarpaNazIlo'vasappI zrAmyatIti zramaNaH-tapazcaraNayukta ityetadahaM bravImi, svayameva ca bhagavAnpaJcamahAvratopapanna indriyanoindriyagupto viratazcAsau 9 lavAvasapI san svato'nyeSAmapi tathAbhUtamupadezaM dattavAnityetad bravImIti / yadivA''kakumAravacanamAkaNyAsau gozAlakastapratipakSabhUtaM artha vaktukAma idamAha-ityetadvakSyamANaM yadahaM bravImi tacchRNu! khamiti // 6 // yathApratijJAtamevAha gozAlaka: sIodagaM sevau bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| egaMtacArissiha amha dhamme, tavassiNo __NAbhisameti pAvaM // 7 // sItodagaM vA taha bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| eyAiM jANaM paDi sevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // 8 // siyA ya bIodaga itthiyAo, paDisevamANA samaNA bhavaMtu / agAriNo'vI samaNA bhavaMtu, sevaMti u taM'vi tahappagAraM // 9 // je yAvi bIodagabhoti bhikkhU , bhikkhaM vihaM jAyati jIviyahI / te NAtisaMjogamavippahAya, kAyovagA zaMtakarA bhavaMti // 10 // bhavatedamudrAhitaM parArthaM pravRttasyAzokAdiprAtihAryaparigrahastathA ziSyAdiparikaro dharmadezanA ca na doSAyeti yathA tathA'smAkamapi siddhAnte yadetadvakSyamANaM tanna doSAyeti / zItaM ca tadudakaM ca zItodakam-aprAsukodakaM tatsevana-paribhogaM karotu, 13 tathA bIjakAyopabhogamAdhAkarmAzrayaNaM strIprasaGgaM ca vidadhAtu, anena ca svaparopakAraH kRto bhavatItyasadIye dharme pravRttasya 'ekA|ntacAriNaH ArAmodyAnAdiSvekAkivihArodyatasya tapakhino 'nAbhisameti' na saMbandhamupayAti 'pApam' azubhakarmeti, idamuktaM 4 bhavati-etAni zItodakAdIni yadyapIpatkarmabandhAya tathApi dharmAdhAraM zarIraM pratipAlayata ekAntacAriNastapakhino bandhAya na8 khAzokAdiprAtihAzAtaM ca tadudakaM ca khaparopakAraH kRto For Personal & Private Use Only
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArdrakA dhyayana. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlA- kIyAvRttiH // 39 // | bhavantIti // 7 // etatpariha kAma Aha-'sItodaga'mityAdi, 'etAni' prAgupanyastAni aprAsukodakaparibhogAdIni prati- sevanto'gAriNo-gRhasthAste bhavanti azramaNAzca-aprajitAzcaivaM jAnIhi, yataH-'ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryamalubdhatA' ityettacchramaNalakSaNaM, taccaiSAM zItodakabIjA''dhAkarmastrIparibhogavatAM nAstItyataste nAmAkArAbhyAM zramaNA na paramArthAnuSThAnata iti // 8 // punarapyAka evaitaddUSaNAyAha-syAdetadbhavadIyaM mataM-yathA te ekAntacAriNaH kSutpipAsAdipradhAnatapazcaraNapIDitAzca tatkathaM te na tapasvina ityetadAzayAIka Aha-yadi bIjAdyupabhogino'pi zramaNA ityevaM bhavatA'bhyupagamyate evaM tarkhagAriNo'pi-gRhasthAHzramaNA bhavantu, teSAmapi dezikAvasthAyAmAzaMsAvatAmapi niSkiJcanatayaikAkivihArivaM kSutpipAsAdipIDanaM ca saMbhAvyate / ata Aha| 'sevaMti u' turavadhAraNe sevantyeva 'te'pi' gRhasthAstathAprakAramekAkivihArAdikamiti // 9 // punarapyAIko bIjodakAdibho| jinAM doSAbhidhitsayA''ha-'je yAvI'tyAdi, ye cApi 'bhikSavaH' pravrajitA bIjodakabhojinaH santo dravyato brahmacAriNo'pi bhikSAM cATanti jIvitArthinaste tathAbhUtA 'jJAtisaMyogaM svajanasaMbandhaM 'viprahAya'tyakkhA kAyAn kAyeSu vopagacchantIti |kAyopagAstadupamaIkArambhapravRttakhAt saMsArasyAnantakarA bhavantIti, idamuktaM bhavati-kevalaM strIparibhoga eva taiH parityakto'sAvapi dravyataH, zeSeNa tu bIjodakAdyupabhogena gRhasthakalpA eva te, yattu bhikSATanAdikamupanyastaM teSAM tadgRhasthAnAmapi keSAzcitsaMbhAvyate, naitAvatA zramaNabhAva iti // 10 // adhunaitadAkarNya gozAlako'paramuttaraM dAtumasamartho'nyatIthikAnsahAyAn vidhAya 1 || solluNThamasAraM vaktukAma Aha imaM vayaM tu tuma pAukuvaM, pAvAiNo garihasi savva eva / pAvAiNo puDho kiTyaMtA, sayaM sayaM dihi kareMti wereceneraeeeeeeeeeeees // 391 // For Personal & Private Use Only
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAu // 11 // te annamannassa u garahamANA, akkhaMti bho samaNA mAhaNA ya / sato ya atthI asato ya NatthI, garahAmo didi Na garahAmo kiMci // 12||nn kiMci rUveNa'bhidhArayAmo, sadihimaggaM tu karemu pAuM / magge ime kidie~ AriehiM, aNuttare sappurisehiM aMjU // 13 // uDe aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / bhUyAhisaMkAbhi duguMchamANA, No garahatI busimaM kiMci loe // 14 // (sU0) 'imAM' pUrvoktAM vAcaM tuzabdo vizeSaNArthaH kha 'prAduSkurvan prakAzayan sarvAnapi prAvAdukAn 'garhasi jugupsase, yasA-18 tsarve'pi tIthikA bIjodakAdibhojino'pi saMsArocchittaye pravarttante, te tu bhavatA nAbhyupagamyante, te tu prAvAdukAH pRthak pRthaka |svIyAM svIyAM dRSTiM pratyekaM svadarzanaM kIrtayantaH 'prAduSkurvanti' prakAzayanti / yadivA zlokapazcArddhamAkakumAra Aha-sarve'pi 8 prAvAdukA yathAvasthitaM svadarzanaM prAduSkurvanti, tatprAmANyAca vayamapi svadarzanAvirbhAvanaM kurmaH, tathAhi-aprAsukena bIjodakAdiparibhogena karmabandha eva kevalaM na saMsAroccheda itIdamasmadIyaM darzanam , evaM vyavasthite kAtra paranindA ko vA''tmotkarSa iti || // 11 // kiM ca-'te aNNamaNNasse'tyAdi, 'te' prAvAdukAH 'anyo'nyasya' paraspareNa tu khadarzanapratiSThAzayA paradarzanaM garha| mANAH khadarzanaguNAnAcakSate, tuzabdAtparasparato vyAhatamanuSThAnaM cAnutiSThanti, te ca 'zramaNA' nirgranthAdayo 'brAhmaNA'dvijAtayaH sarve'pyete vakaM pakSaM samarthayanti parakIyaM ca dUSayanti / tadeva pazcArddhana darzayati-'khata' iti khakIye pakSe svAbhyupaga-1 me'sti puNyaM tatkArya ca svargApavargAdikamasti, asvatazca-parAbhyupagamAca nAsti puNyAdikamityevaM sarve'pi tIthikAH parasparavyAghAtena pravRttAH, ato vayamapi yathAvasthitatattvaprarUpaNato yuktivikalakhAdekAntadRSTiM 'gomo'jugupsAmo-na basAvekAnto For Personal & Private Use Only
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge yathAvasthitatattvAvirbhAvako bhavatIti, evaM ca vyavasthite tattvasvarUpaM vayamAcakSANA na kaMcidgAmaH kANakuNTodghaTTanAdiprakAreNa, 6ArdrakA 2 zrutaska-18 kevalaM svaparakharUpAvirbhAvanaM kurmo, na ca vastusvarUpAvirbhAvane parApavAdaH, tathA coktam-"netranirIkSya bilakaNTakakITasarpAn , dhyayana ndhe zIlA- samyak pathA vrajati tAnparihRtya sarvAn / kujJAnakuthutikumArgakudRSTidoSAn , samyavicArayata kotra parApavAdaH // 1 // " ityaadi| kIyAvRttiH yadivaikAntavAdinAmeva-astyeva nAstyeva nityamevAnityameva sAmAnyameva vizeSA evetyAdyabhyupagamavatAmayaM-parasparagarhAkhyo doSo, | // 392 // nAsAkamanekAntavAdinAM, sarvasyApi sadasadAdeH kathaJcidabhyupagamAt / etadeva zlokapazcArddhana darzayati-vata' iti, svadravyakSetrakAlabhAvairasti, tathA 'parata' iti paradravyAdibhirnAstItyevaM parAbhyupagabhaM dUSayanto garhAmo'nyAnekAntavAdinaH, tatsvarUpanirUpaNa-18 tastu rAgadveSavirahAnna kizcidgarhAma iti sthitam // 12 // etadeva spaSTataramAha-na kazcana zramaNaM brAhmaNaM vA svarUpeNa-jugupsitAGgAvayavodghaTTanena jAtyA talliGgagrahaNodghaTTanena vA 'abhidhArayAmo' garhaNAbuddhyodghayAmaH, kevalaM 'svadRSTimArga' tadabhyupagataM darzanaM 'prAduSkurmaH' prakAzayAmaH, tadyathA-"brahmA lUnazirA haridRzi sarugvyAluptazizno haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhuka somaH kalaGkAGkitaH / kharnAtho'pi visaMsthulaH khalu vapuHsaMsthairupasthaiH kRtaH, sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi ||1||"ityaadi / etacca taireva vAgame pApaThyate vayaM tu zrotAraH kevalamiti / ArdrakakumAra eva parapakSaM dUSayikhA svapakSasAdhanArtha zlokapazcArddhanAha-ayaM 'mArgaH panthAH samyagdarzanAdikaH 'kIrtito vyAvarNitaH, kaiH ?-'AryaiH' sarvastyAjyadharmadUravatibhiH, kiMbhUto dharmo ?-nAsAduttaraH-pradhAno vidyata ityanuttaraH pUrvAparAvyAhatakhAdyathAvasthitajIvAdipadArthasvarUpanirUpaNAca, 1 brajata pra0 kriyA'bhivyAhAre tapratyayaH luDvA / 2 kANakuNTAdi / For Personal & Private Use Only
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMbhUtairAyaH ?-santazca te puruSAzca satpuruSAstaizcatustriMzadatizayopetairAvirbhUtasamastapadArthAvirbhAvakadivyajJAnaiH, kiMbhUto mArgoM ?'aMjU vyaktaH nirdoSatvAtprakaTaH RjurvA vakAntaparityAgAdakuTila iti // 13 // punarapi saddharmasvarUpanirUpaNAyAha-'ur3e ahe-18 yamityAdi, UrdhvamadhastiyakSvevaM sarvAkhapi dikSu prajJApakApekSayA bhAvadgipekSayA vA tAsu ye vasA ye ca sthAvarAH prANinaH cazabdau khagatAnekabhedasaMsUcakau, 'bhUtaM sadbhUtaM tathyaM tatrAbhizaGkayA-tathyanirNayena prANAtipAtAdikaM pAtakaM jugupsamAno garhamANo vA yadivA bhUtAbhizaGkayA prANyupamardazaGkayA sarvasAvadyamanuSThAnaM jugupsamAno naivAparalokaM kazcana 'garhati' nindati 'busimati saMyamavAniti / tadevaM rAgadveSaviyuktasya vastukharUpAvirbhAvane na kAcidgaheti, atha tatrApi gardA bhavati na targhaSNo'gniH zItamudakaM viSaM mAraNAtmakamityevamAdi kizcidvastusvarUpamAvirbhAvanIyamiti // 14 // sa evaM gozAlakamatAnusArI trairAziko nirAkRto punaranyena prakAreNAha AgaMtagAre ArAmagAre, samaNe u bhIte Na uveti vAsaM / dakkhA hu saMtI bahave magussA, UNAtirittA 'ya lavAlavA ya // 15 // mehAviNo sikkhiya buddhimaMtA, suttehi atthehi ya NicchayannA / puJchisu mA Ne aNagAra anne, iti saMkamANo Na uveti tattha ||16||nno kAmakiccA Na ya bAlakicA, rAyAbhiogeNa kuo bhaeNaM / viyAgareja pasiNaM navAvi, sakAmakicceNiha AriyANaM // 17 // gaMtA ca tatthA aduvA agaMtA, viyAgarejjA smiyaasupnne| aNAriyA daMsaNao parittA, iti saMkamANoNa uveti tattha // 18 // (sU0) For Personal & Private Use Only "
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmagAramAgantAgAtagArAdau 'na vAsA, huzabdo yasAda, hInA jAtyAdyatiri sUtrakRtAGge 2 sa vipratipannaH sannAkamekmAha-yo'sau bhavatsaMbandhI tIrthakaraH sa rAgadveSabhayayuktaH, tathAhi-asAvAgantukAnAM kArpaTi- ArdrakA2zrutaska- kAdInAmagAramAgantAgAraM tathA''rAme'gAramArAmAgAraM tatrAsau 'zramaNo' bhavattIrthakaraH, tuzabda evakArArthe, bhIta evAsau tadapa-|| dhyayana. ndhe zIlA- dhvaMsanabhayAt 'tatra' AgantAgArAdau 'na vAsamupaiti' na tatrAsanasthAnazayanAdikAH kriyAH kurute / kiM tatra bhayakAraNamiti kIyAvRttiH | cettadAha-'dakSA' nipuNAH prabhUtazAstravizAradAH, huzabdo yasAdarthe, yasAbahavaH santi manuSyAH tasmAdasau tagIto na vAsaM // 393 // tatra samupaiti-na tatra vAsamAtiSThate / kiMbhUtAH ?-'nyUnAH' svato'vamA hInA jAtyAdyatiriktA vA tAbhyAM parAjitasya mahAzchAyAbhraMza iti / tAneva vizinaSTi lapantIti lapA-vAcAlAH ghoSitAnekatarkavicitradaNDakAH tathA alapA-maunavratikA nisstthit-9|| | yogAH guDikAdiyuktA vA yadazAdabhidheyaviSayA vAgeva na pravartate tatastadbhayenAsau yuSmattIrthakRdAgantAgArAdau naiva vrajatIti 8 // 15 // punarapi gozAlaka evAha-'mehAviNo ityAdi, medhA vidyate yeSAM te medhAvino-grahaNadhAraNasamarthAH, tathA''cAryAdeH samIpe zikSA grAhitAH zikSitAH tathautpattikyAdicaturvidhabuddhyupetA buddhimantaH, tathA 'sUtre' sUtraviSaye vinizcayajJAH tathA arthaviSaye ca nizcayajJA yathAvasthitasUtrArthavedina ityarthaH / te caivaMbhUtAH sUtrArthaviSayaM mA praznaM kAryuranye'nagArA eke kecanetyevamasau zaGkamAnaH teSAM vibhyanna 'tatra tanmadhye upaiti-upagacchatIti, tatazca na RjurmArgaH, iti bhayayuktakhAttasya, tathA mlecchaviSayaM gatA na kadAciddharmadezanAM ca karoti, Aryadeze'pi na sarvatra apitu kutracidevetyato viSamadRSTikhAdrAgadveSavarlsasAviti // 16 // etadgozAlakamataM parihatukAma Ardraka Aha-sa hi bhagavAnprekSApUrvakAritayA nAkAmakRtyo bhavati, kamanaM kAmaH-icchA na kAmo'kAmastena kRtyaM kartavyaM yasyAsAvakAmakRtyaH, sa evaMbhUto na bhavati, anicchAkArI na bhavatItyarthaH, yo hyaprekSApUrvakAritayA vartate / eeeeeeeeeeeeese eeeeeeeeeeeeeees / For Personal & Private Use Only
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ so'niSTamapi svaparAtmanornirarthakamapi kRtyaM kurvIta, bhagavAMstu sarvajJaH sarvadarzI parahitaikarataH kathaM khaparAtmanornirupakArakamevaM kuryAt, tathA ca bAlasyeva kRtyaM yasya sa bAlakRtyo, na cAsau bAlavadanAlocitakArI, na parAnurodhAnnApi gauravAddharmadezanA - dikaM vidhatte apitu yadi kasyacidbhavya sattvasyopakArAya tadbhASitaM bhavati tataH pravRttirbhavati nAnyathA, tathA na rAjAbhiyogenAsau dharmadezanAdau kathaJcitpravartate, tataH kutastasya bhayena pravRttiH syAdityevaM vyavasthite kenacitkacitsaMzayakRtaM praznaM vyAgRNIyAd yadi tasyopakAro bhavati, upakAramantareNa 'na ca' naiva vyAgRNIyAd, yadivA'nuttarasurANAM manaHparyAyajJAninAM ca dravyamanasaiva tannirNayasaMbhavAdato na vyAgRNIyAdityucyate / yadapyucyate bhavatA - yadi vItarAgo'sau kimiti dharmakathAM karotIti cedityAzaGkayAha- 'khakAmakRtyena khecchAcArikAritayA'sAvapi tIrthakunnAmakarmaNaH kSapaNAya na yathAkathaMcid, ato'sAvaglAna: 'iha' asminsaMsAre AryakSetre vopakArayogye, AryANAM sarvaheyadharmadUravartinAM tadupakArAya dharmadezanAM vyAgRNIyAdasAviti // 17 // kiMcAnyat- 'gaMte' tyAdi, sa hi bhagavAn parahitaikarato gatvApi vineyAsannamathavA'pyagalA yathA yathA bhavyasattvopakAro bhavati tathA tathA bhagavanto'rhanto dharmadezanAM viddhati, upakAre sati gakhA'pi kathayantyasati tu sthitA api na kathayantItyato na teSAM rAgadveSasaMbhava iti, kevalamAzuprajJa - sarvajJa : 'samatayA' samadRSTitayA cakravartidramakAdiSu pRSTo'pRSTo vA dharma vyAgRNIyAt 'jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthaI' iti vacanAdityato na rAgadveSasadbhAvastasyeti / yatpu| naranAryadezamasau na vrajati tatredamAha-anAryAH kSetra bhASAkarmabhirvahiSkRtA darzanato'pi pari-samantAditAH - gatAH prabhraSTA iti| yAvat / tadevamasau bhagavAnityetatteSu samyagdarzanamAtramapi kathaJcinna bhavatItyAzaGkamAnastatra na vrajatIti / yadivA - aviparIta For Personal & Private Use Only
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6AdrekAdhyayana. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 394 // Caeeeeeeeeeeeeeeeeee darzanAH-sAmpratakSiNo dIrghadarzanino na bhavantyanAryAH zakayavanAdayaH, te hi vartamAnasukhamevaikamaGgIkRtya pravartante na pAralaukikama tanta na pAralaukikama- GgIkurvantyataH saddharmaparAakheSu teSu bhagavAna yAti, na punastadveSAdibuddhyeti / yadapyucyate khayA-'yathA'nekazAstravizAradaguDikAMsiddhavidyAsiddhAditIrthikaparAbhavabhayena na tatsamAje gacchatI'tyetadapi bAlapralapitaprAyaM, yataH sarvajJasya bhagavataH samastairapi prAvAdukairmukhamapyavalokayituM na zakyate vAdastu dUrotsAdita evetyataH kutastatparAbhavaH ?, bhagavAMstu kevalAlokena yatraiva svaparopakAraM pazyati tatraiva gatvA'pi dharmadezanAM vidhatta iti // 18 // punaranyena prakAreNa gozAlaka Aha pannaM jahA vaNie udayaTThI, Ayassa heuM pagareti saMgaM / taUvame samaNe nAyaputte, icceva me hoti matI viyakA // 19 // navaM na kujjA vihuNe purANaM, cicA'maI tAi ya sAha evaM / etovayA baMbhavatitti vuttA, tassodayaTThI samaNettibemi // 20 // samArabhaMte vaNiyA bhUyagAmaM, pariggaraM ceva mamAyamANA / te NAtisaMjogamavippahAya, Ayassa heuM pagaraMti saMgaM // 21 // vittesiNo mehuNasaMpagADhA, te bhoyaNaTThA vaNiyA vayaMti // vayaM tu kAmesu ajjhovavannA, aNAriyA pemarasesu giddhA // 22 // AraMbhagaM ceva parigmahaM ca, aviussiyA Nissiya AyadaMDA / tesiM ca se udae jaM vayAsI, cauraMtaNaMtAya duhAya Neha // 23 // gaMta NacaMtiva odae so, vayaMti te do viguNodayaMmi / se udae sAtimaNaMtapatte, tamudayaM sAhayai tAi NAI // 24 // ahiMsayaM savapayANukaMpI, dhamme ThiyaM kammavivegaheuM / tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te paDirUvameyaM // 25 // // 394 // For Personal & Private Use Only
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA vaNik kazcid 'udayArthI lAbhArthI 'paNyaM vyavahArayogyaM bhANDaM karpUrAgarukastUrikAmbarAdikaM gRhIkhA dezAntaraM gakhA vikrINAti, tathA 'Ayassa' lAbhasya 'hetoH' kAraNAnmahAjanasaGgaM vidhatte, tadupamo'yamapi bhavattIrthakaraH zramaNo jJAtaputra ityevaM 'me' mama matirbhavati, vitarko-mImAMsA veti // 19 // evamukte gozAlakenAIka Aha-'navaM na kujA ityAdi, yo'yaM bhavatA | dRSTAnta pradarzitaH sa kiM sarvasAdharmyaNota dezataH, yadi dezatastato na naHkSatimAvahati, yato vaNigvat yatraivopacayaM pazyati | | tatraiva kriyAM vyApArayati na yathAkathaJcidityetAvatA sAdharmyamastyeva, atha sarvasAdharmyaNa tanna yujyate, yato bhagavAn viditavedyatayA sAvadyAnuSThAnarahito 'navaM' pratyagraM karma na kuryAt , tathA 'vidhUnayati' apanayati purAtanaM yadbhavopagrAhi karma baddhaM, tathA tyaktA 'amati' vimatiM 'bAyI' bhagavAn sarvasya paritrANazIlo, vimatiparityAgena caivaMbhUta eva bhavatIti bhAvaH, tAyI vA 8 mokSaM prati, ayavayamayapayacayatayaNaya gatAvityasya rUpaM, sa eva-bhagavAnevAha-yathA vimatiparityAgena mokSagamanazIlo bhavatI tyetAvatA ca saMdarbheNa brahmaNo-mokSasya vrataM brahmavratamityetaduktaM, tasiMzcokte tadarthe cAnuSThAne kriyamANe tasyodayasyArthI18 lAbhArthI zramaNa iti bravImyahamiti // 20 // na caivaMbhUtA vaNija ityetadAkakumAro darzayitumAha-te hi vaNijazcaturda|| zaprakAramapi 'bhUtagrAma' jantusamUha 'samArabhante tadupamardikAH kriyAH pravarttayanti krayavikrayArthaM zakaTayAnavAhano STramaNDalikAdibhiranuSThAnairiti, tathA 'parigrahaM dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdikaM 'mamIkurvanti' mamedamityevaM vyavasthApayanti, te // hi vaNijo 'jJAtibhiH svajanaiH saha yaH saMyogastam 'aviprahAya' aparityajya 'Ayasya lAbhasya 'hetoH' nimittAdapareNa | |sArddha 'saGgaM saMbandhaM kurvanti / bhagavAMstu SaDjIvarakSAparo'parigrahastyaktasva janapakSaH sarvatrApratibaddho dharmA''yamanveSayan gavApi dirbhaNa brahmaNo mA masAvityaya rUpaM, sAebIlo, vimatiparityAganayani purAtanaM banavopanA bhagavAn viditave / / For Personal & Private Use Only Mr.jainelibrary.org
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 395 // || dharmadezanAM vidhatte, ato bhagavato vaNigbhiH sArdhaM na sarvasAdharmyamastIti // 21 // punarapi vaNijAM doSamudbhAvayannAha- 6 AkA'vittesiNo' ityAdi, vittaM-dravyaM tadanveSTuM zIlaM yeSAM te vittaiSiNaH, tathA 'maithune' strIsaMparke 'saMpragADhA' adhyupapanAH, dhyayana. | tathA te 'bhojanArtham ' AhArArtha vaNija itazcetazca vrajanti vadanti vA / tAMstu vaNijo vayamevaM brUmo yathaite kAmeSvadhyupa-19 pannA-gRddhAH, anAryakarmakArikhAdanAryA raseSu ca-sAtAgauravAdiSu gRddhA-mUrchitAH, na tvevaMbhUtA bhagavanto'rhantaH, kathaM teSAM taiH // // | saha sAdharmyamiti 1, dUrata eva nirastaiSA katheti // 22 // kiMcAnyat-'ArambhaM sAvadhAnuSThAnaM ca tathA parigrahaM ca 'avyutsRjya' aparityajya taminnevArambhe krayavikrayapacanapAcanAdike tathA parigrahe ca-dhanadhAnyahiraNyasuvarNadvipadacatuSpadAdike | nizcayena zritA-avabaddhA ni:zritA vaNijo bhavanti, tathA''tmaiva daNDayatIti daNDo yeSAM te bhavantyAtmadaNDA asadAcArapravRtteriti, bhAvo'pi caiSAM vaNijAM parigrahArambhavatAM sa udayo lAmo yadarthaM te pravRttAH yaM ca saM lAbhaM vadasi sa teSAM 'caturantaH' caturgatiko yaH saMsAro'nantastasai-tadartha bhavatIti, tathA duHkhAya ca bhavatIti, na cehAsAvekAntena tatpravRttasyApi bhavatIti || // 23 // etadeva darzayitumAha-'NegaMtiNacaMti ityAdi, ekAntena bhavatItyekAntikaH, tathA na, lAbhArthaM pravRttasya viparyayasyApi darzanAt , tathA nApyAtyantikaH sarvakAlabhAvI, tatkSayadarzanAt , sa teSAM udayo-lAbho'naikAntiko'nAtyantikazcetyevaM tadvido | vadanti / tau ca dvAvapi bhAvau vigataguNodayau bhavataH, etaduktaM bhavati-kiM tenodayena lAbharUpeNa yo'nakAntiko'nAtyantikazca, // 395 // yazcAnAyeti / yazca bhagavataH 'se' tasya divyajJAnaprAptilakSaNaH 'udayoM lAbho yo vA dharmadezanAvAptanirjarAlakSaNaH sa ca sAdiranantazca, tamevaMbhUtamudayaM prApto bhagavAnanyeSAmapi tathAbhUtamevodayaM 'sAdhayati' kathayati zlAghate vA / kiMbhUto bhagavAn ?-'tAyI For Personal & Private Use Only
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' vityasya daNDakadhAtoNinipratyaye rUpaM, mokSaM prati gamanazIla ityarthaH, trAyI vA AsannabhavyAnAM trANakaraNAt , tathA 'jJAtI' jJAtA:-kSatriyA jJAtaM vA vastujAtaM vidyate yasya sa jJAtI, viditasamastavedya ityarthaH / tadevaMbhUtena bhagavatA teSAM vaNijAM nirvivekinAM kathaM sarvasAdharmyamiti ? // 24 // sAmprataM devakRtasamavasaraNapadmAvalIdevacchandakasiMhAsanAdhupabhogaM kurvannapyAdhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvatkathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGkayAha| asau bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvannapyahiMsakaH, sa upabhogaM karoti, etaduktaM bhavati-na hi tatra bhagavato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, samatRNamaNimuktAloSTakAJcanatayA tadupabhogaM prati pravRtteH, devAnAmapi pravacanodvibhAvayiSUNAM kathaM nu nAma bhavyAnAM dharmAbhimukhaM pravRttiryathA syAdityevamarthamAtmalAbhArthaM ca pravartanAdato'sau bhagavAnahiMsakaH, tathA sarveSAM prajAyanta iti prajA-jantavastadanukampI ca tAnsaMsAre paryaTato'nukampate bhagavAn tacchIlazca tamevaMrUpaM dharme'paramArthabhUte vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta-AtmakalpaM kurvanti vaNigAdibhirudAharaNaiH, etaccAbodheH-ajJAnasya pratirUpaM vartate, ekaM tAvadidamajJAnaM yatsvataH kumArgapravartana dvitIyaM caitatpratirUpamajJAnaM yadbhagavatAmapi jagadvandyAnAM sarvAtizayanidhAnabhUtAnAmitaraiH samakhApAdanamiti // 25 / / sAmpratamArdrakakumAramapahastitagozAlakaM tato bhagavadabhimukhaM gacchantaM dRSTvApAntarAle zAkyaputrIyA bhikSava idamUcuHpinnAgapiMDImavi viddha sUle, kei paejjA purise imetti / alAuyaM vAvi kumAraetti, sa lippatI pANivaheNa amhaM // 26 // ahavAvi vibhrUNa milakkhu sUle, pinnAgavuddhIi naraM pejaa| kumAragaM vAvi alAvu1 AdhAkarmakRtavasateniSedho yasya sa AdhAkarmakRtavasatiniSedhakaH / Eaceaeseseeeeeeeeeeeeeeee dain Education international For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge yaMti, na lippai pANivaheNa amhaM // 27 // purisaM ca vidrUNa kumAragaM vA, mUlaMmi keI pae jaaytee| 6 ArdrakA2 zrutaska dhyayana. pinnAya piMDaM satimAruhettA, buddhANa taM kappati pAraNAe // 28 // (sU0) ndhe zIlAkIyAvRttiH yadetadvaNigdRSTAntadUSaNana bAhyamanuSThAnaM dRSitaM tacchobhanaM kRtaM bhavatA yato'tiphalguNAyaM bAhyamanuSThAnaM, Antarameva tvanuSThAnaM // 396 // 1 saMsAramokSayoH pradhAnAGgam , asatsiddhAMte caitadeva vyAvaya'te, ityetadAkakumAra bho rAjaputra! bamavahitaH zRNu zrukhA cAvadhArayeti | bhaNikhA te bhikSukA AntarAnuSThAnasamarthakamAtmIyasiddhAntAvirbhAvanAyedamAhuH-'pinnAge'tyAdi, 'piNyAkaH' khalastasya 'piNDiH' bhinnakaM tadacetanamapi sat kazcit saMbhrame mlecchAdiviSaye kenacinnazyatA prAvaraNaM khalopari prakSiptaM, tacca mlecchenAnveSTuM pravRttena | | puruSo'yamiti makhA khalapiNDyA saha gRhItaM, tato'sau mleccho vastraveSTitAM tAM khalapiNDI puruSabuddhyA zUle protAM pAvake pacet , | tathA 'alAvukaM' tumbakaM kumArako'yamiti makhA'nAveva papAca, sa caivaM cittasya duSTakhAtprANivadhajanitena pAtakena lipyate asmatsi| ddhAnte, cittamUlakhAcchubhAzubhabandhasyeti, evaM tAvadakuzalacittaprAmANyAdakurvannapi prANAtipAtaM prANighAtaphalena yujyate // 26 // | amumeva dRSTAntaM vaiparItyenAha-athavApi satyapuruSaM khalabuddhyA kazcinmlecchaH zUle protamagnau pacet , tathA kumArakaM ca lAbukabudhyAnAveva pacet , na cAsau prANivadhajanitena pAtakena lipyate'smAkamiti / / 27 // kiMcAnyat-'purisamityAdi, puruSaM vA // 396 // kumArakaM vA vidyA zUle kazcitpacet 'jAtatejasi' agnAvAruhya khalapiNDIyamiti malA 'satIM zobhanAM, tadetaduddhAnAmapi / | 'pAraNAya' bhojanAya 'kalpate yogyaM bhavati, kimutApareSAm ?, evaM sarvAsvavasthAsvacintitaM-manasA'saMkalpitaM karma cayaM na ga deceaeeeeeeeeeeeeees 992989999 909asa For Personal & Private Use Only
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchatyasatsiddhAnte, taduktam - " avijJAnopacitaM parijJAnopacitamIryApathikaM svapnAntikaM ceti karmopacayaM na yAti // 28 // punarapi zAkya eva dAnaphalamadhikRtyAha siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae bhikkhuyANaM / te punnakhaMvaM sumahaM jiNittA, bhavaMti Aroppa mahaMtasattA // 29 // ajogarUvaM iha saMjayANaM, pAvaM tu pANANa pasajjha kAuM / abohie dohavi taM asAhu, vayaMti je yAvi paDissuNaMti // 30 // u aheyaM tiriyaM disAsu, vinnAya liMgaM tasthAvarANaM / bhUyAbhisaMkAi durguchamANe, vade karejjA va kuo vihatthI ? // 31 // purisetti vinnatti na evamatthi, aNArie se purise tahA hu / ko saMbhavo ? pinnagapiMDiyAe, vAyAvi esA bujhyA asaccA // 32 // vAyAbhiyogeNa jamAvahejjA, No tArisaM vAyamudAharijA / aTThANameyaM vayaNaM guNANaM, No dikkhie bUya surAlameyaM // 33 // laddhe aTThe aho eva tugbhe, jIvANubhAge suviciMtie va / putraM samuhaM avaraM ca puDhe, uloie pANitale Thie vA // 34 // jIvANubhAgaM suviciMtayaMtA, AhAriyA annavihIya sohiM / na viyAgare channapaopajIvi, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 35 // siNAyagANaM tu dube sahasse, je bhoyae niyae bhikkhuyANaM / asaMjae- lohiyapANi se U, Niyacchati garihamiheba loe // 36 // snAtakA bodhisattvAH, tuzabdAtpazJcazikSApadikAdiparigrahaH, teSAM bhikSukANAM sahasradvayaM 'nije' zAkyaputrIye dharme vyavasthitaH kazcidupAsakaH pacanapAcanAdyapi kRtA bhojayet samAMsaguDadADimeneSTena bhojanena, te puruSA mahAsattvAH zraddhAlavaH puNyaskandhaM For Personal & Private Use Only
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge mahAntaM samAvaya' tena ca puNyaskandhenAropyAkhyA devA bhavantyAkAzopagAH(mA.), sarvottamAM devagatiM gacchantItyarthaH // 29 // tadevaM | AIkA2 zrutaska- buddhena dAnamUlaH zIlamUlazca dharmaH praveditaH, tad 'ehi Agaccha bauddhasiddhAntaM pratipadyakhetyevaM bhikSukairabhihitaH sannAIkonA- dhyayana. ndhe zIlA- kulayA dRSTyA tAnvIkSyovAcedaM vakSyamANamityAha-'ajogarUva'mityAdi, 'iha' asin bhavadIye zAkyamate 'saMyatAnA' kIyAvRttiH bhikSUNAM yaduktaM prAktadatyantenAyogyarUpam-aghaTamAnakaM, tathAhi-ahiMsArthamutthitasya triguptiguptasya paJcasamitisamitasya sataH // 397 // pravrajitasya samyagjJAnapUrvikA kriyAM kurvato bhAvazuddhiH phalavatI bhavati, tadviparyastamatestrajJAnAvRtassa mahAmohAkulIkRtAntarAsmatayA khalapuruSayorapi vivekamajAnataH kutastyA bhAvazuddhiH ?, ato'tyaMtamasAmpratametaduddhamatAnusAriNAM yatkhalabuddhyA puruSasya zUlapotanapacanAdika, tathA buddhasya pinnAkabuddhyA pizitabhakSaNAnumatyAdikamiti / etadeva darzayati-prANAnAm-indriyAdInAmapagamena tuzabdasyaivakArArthakhAtpApameva kRkhA rasasAtAgauravAdigRddhAstadabhAvaM vyAvarNayanti, etaca teSAM pApAbhAvavyAvarNanam 'abodhyai abodhilAbhArtha tayoIyorapi saMpadyate, ato'sAdhvetat / kayoyorityAha-ye vadanti piNyAkabuddhyA puruSapAke'pi pAtakAbhAvaM, ye ca tebhyaH zRNvanti, etayoyorapi vargayorasAdhvetaditi / apica-nAjJAnAvRtamUDhajane bhAvazuddhyA zuddhirbhavati, yadi ca syAtsaMsAramocakAdInAmapi tarhi karmavimokSaH syAt , tathA bhAvazuddhimeva kevalAmabhyupagacchatAM bhavatAM zirastuNDamuNDanapiNDapAtAdikaM caityakarmAdikaM cAnuSThAnamanarthakamApadyate, tasAnaivaMvidhayA bhAvazuddhyA zuddhirupajAyata iti sthitam // 30 // // 397 // S parapakSaM dUSayikhA''rdrakaH svapakSAvirbhAvanAyAha-UrdhvamadhastiryakSu yA dizaH prajJApakAdikAstAsu sarvAsvapi dikSu trasAnAM sthAvarANAM / |ca jantUnAM yatrasasthAvarakhena jIvaliGgaM-calanaspandanAGkurodbhavacchedamlAnAdikaM tadvijJAya ato 'bhUtAbhizaGkayA'jIvopamardo'tra For Personal & Private Use Only
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSyatItyevaMbuddhyA sarvamanuSThAnaM jugupsamAnaH-tadupamaI pariharan vadet kuryAdapyataH kuto'stIha-asminnevabhUte'nuSThAne kriyamANe procyamAne vA'satpakSe yuSmadApAdito doSa iti // 31 // adhunA piNyAke puruSabuddhyA asaMbhavameva darzayitumAha-'purise'tyAdi, tasyAM piNyAkapiNDyAM puruSo'yamityevamatyantajaDasyApi vijJaptireva nAsti, tasmAdya evaM vakti so'tyantaM puruSastathAbhyupaga- | mena huzabdasyaivakArArthatvena anArya evAsau yaH puruSameva khalo'yamitimakhA hate'pi nAsti doSa ityevaM vadeta , tathAhi-ka: saMbhavaH pinAkapiNDyAM puruSabuddharityato vAgapIyamIgasatyeti sattvopaghAtakakhAt , tatazca niHzaGkaprahAryanAlocako nirvivekatayA 18 bayate, tasAtpiNyAkakASThAdAvapi pravarttamAnena jIvopamaIbhIruNA sAzakena pravartitavyamiti // 32 // kizcAnyat-vAcAbhiyogo | vAgabhiyogastenApi 'yad' yasAdAvahetpApaM karma ato vivekI bhASAguNadoSajJo na tAdRzI bhASAmudAharet-nAbhidadhyAd, yata evaM || | tato'sthAnametadvacanaM guNAnAM, na hi pravrajito yathAvasthitArthAbhidhAyI etad 'udAraM' suSTu paristhUraM niHsAraM nirupapattikaM vacanaM| brUyAt , tadyathA-piNyAko'pi puruSaH puruSo'pi piNyAkaH, tathA'lAbukameva bAlako bAlaka evavA'lAbukamiti // 33 // sAmpratamArdra| kakumAra eva taM bhikSukaM yuktiparAjitaM santaM solluNThaM vibhaNiSurAha-laddhe' ityAdi, aho yuSmAbhiratha-anantaraM evaMbhUtAbhyupagame sati labdho'rtho-vijJAnaM yathAvasthitaM tattvamiti, tathA'vagataH sucintito bhavadbhirjIvAnAmanubhAga:-karmavipAkastatpIDeti, tathaivaM9 bhUtena vijJAnena bhavatAM yazaH pUrvasamudramaparaM ca spRSTaM, gatamityarthaH, tathA bhavadbhirevaMvidhavijJAnAvalokanenAvalokitaH pANitalastha | ivAyaM loka iti aho! bhavatAM vijJAnAtizayo yaduta-bhavantaH piNyAkapuruSayorvAlAlAbukayorvA vizeSAnabhijJatayA pApasya karmaNo | yathaitadbhAvAbhAvaM prAkkalpitavanta iti // 34 // tadevaM parapakSaM dUSayitA svapakSasthApanAyAha-maunIndrazAsanapratipannAH sarvajJokta Jain Education a l oral For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusAriNo jIvAnAmanubhAgam-avasthAvizeSa tadupamardaina pIDAM vA suSTu 'vicintayantaH' paryAlIcayanto'nnavidhau zuddhisUtrakRtAGge vadhA zuddhi- 6AIkA2 zrutaska m 'AhRtavanta:' svIkRtavanto dvicakhAriMzaddoSarahitena zuddhenAhAraNAhAraM kRtavanto na tu yathA bhavatAM pizitAdyapi pAtrapatitaM na dhyayana, ndhe zIlA doSAyeti / tathA 'channapadopajIvI' mAtRsthAnopajIvI san na vyAgRNIyAd 'eSaH anantarokto'nu-pazcAddharmo'nudharmastIrthakarAkIyAvRttiH nuSThAnAdanantaraM bhavatItyanunA viziSyate, 'iha' asin jagati pravacane vA samyagyatAnAM saMyatAnAM-satsAdhUnAM, na tu punarevaM vidho bhikSUNAmiti / yacca bhavadbhirodanAderapi prANyaGgasamAnatayA hetubhUtayA mAMsAdisAdRzyaM codyate tadavijJAya loktiirthaant||398|| rIyamataM, tathAhi-prANyaGgatve tulye'pi kizcinmAMsaM kiciccAmAMsamityevaM vyavahiyate, tadyathA-gokSIrarudhirAdemakSyAbhakSyavya vasthitiH, tathA samAne'pi strItve bhAryAsvasrAdau gamyAgamyavyavasthitiriti / tathA zuSkatarkadRSTyA yo'yaM prANyaGgakhAditi heturbha-4 18vatopanyasyate tadyathA- 'bhakSaNIyaM bhavenmAMsaM, prANyaGgatvena hetunA / odanAdivadityevaM, kazcidAhAtitArkikaH // 1 // so'si ddhAnaikAntikaviruddhadoSaduSTakhAdapakarNanIyaH, tathAhi-niraMzakhAdvastunastadeva mAMsaM tadeva ca prANyaGgamiti pratijJArthaMkadezAsiddhaH, tadyathA-nityaH zabdo nityakhAd, atha bhinna prANyaGgaM tataH sutarAmasiddho, vyadhikaraNakhAd, yathA devadattasya gRhaM kAkasya kAhayAt , tathA'nekAntiko'pi zvAdimAMsasyAbhakSyakhAt , atha tadapi kacitkadAcitkeSAzcidbhakSyamiti cedevaM ca satyasthyAderabhakSyakhAdanakAntikakha, tathA viruddhAvyabhicAryapi, yathA'yaM heturmAsasya bhakSyakhaM sAdhayatyevaM buddhAsthnAmapUjyakhamapi / tathA lokavi rodhinI ceyaM pratijJA, mAMsaudanayorasAmyAdRSTAntavirodhazcetyevaM vyavasthite yaduktaM prAgU yathA buddhAnAmapi pAraNAya kalpata etaditi, IS tadasAdhviti sthitam // 35 // anyadapi bhikSukoktamArdrakakumAro'nUdha dUSayitumAha-'siNAyagANaM tu' ityAdi, 'lAtakAnAM | 112 For Personal & Private Use Only
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhisattvakalpAnAM bhikSUNAM nityaM yaH sahasradvayaM bhojayedityuktaM prAk tadUSayati-asaMyataH san rudhiraklinnapANiranArya iva 'gahIM nindAM jugupsApadavIM sAdhujanAnAmihaloka eva nizcayena gacchati paraloke cAnAryagamyAM gatiM yAtIti // 36 // evaM tAvatsAvadyAnuSThAnAnumantRRNAmapAtrabhUtAnAM yaddAnaM tatkarmabandhAyetyuktaM, kiMcAnyat- . thUlaM urabhaM iha mAriyANaM, uddibhattaM ca pagappaettA / taM loNatelleNa uvakkhaDettA, sapippalIyaM pagaraMti maMsaM // 37 // taM bhuMjamANA pisitaM pabhUtaM, No uvalippAmo vayaM raeNaM / iccevamAhaMsu aNajadhammA, aNAriyA bAla rasesu giddhA // 38 // je yAvi bhuMjaMti tahappagAraM, sevaMti te pAvamajANamANA / maNaM na eyaM kusalA kareMtI, vAyAvi esA buiyA u micchA // 39 // savesi jIvANa dayaTThayAe, sAvajadosaM parivajayaMtA / tassaMkiNo isiNo nAyaputtA, uddibhattaM parivajayaMti // 40 // bhUyAbhisaMkAe~ duguMchamANA, sanvesi pANANa nihAya daMDaM / tamhA Na bhuMjaMti tahappagAraM, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 41 // niggaMthadhammami imaM samAhiM, assiM suThicA aNihe crejaa| buddha muNI sIlaguNovavee, accatthataM(o) pAuNatI silogaM // 42 // ArdrakumAra eva tanmatamAviSkurvannidamAha, 'sthUlaM' bRhatkAyamupacitamAMsazoNitamurabhram-UraNakamiha-zAkyazAsane bhikSuka| saMghoddezena 'vyApAdya ghAtayikhA tathoddiSTabhaktaM ca prakalpayitvA vika] vA tamurabhraM tanmAMsaM ca lavaNatailAbhyAmupaskRtya pAcayikhA sapippalIkamaparasaMskArakadravyasamanvitaM prakarSeNa bhakSaNayogyaM mAMsaM kurvantIti // 37 // saMskRtya ca yatkurvanti tadda eocolaeuestaeseseseoeoeoeoeoese ka) dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ palipyAmaha ityevaM dhAmAsAdikeSu gadAloraprasaMbhUtaM talama "hiMsAmUlamame sUtrakRtAGge zayitumAha-'taM bhuMjamANA'ityAdi, 'tat pizitaM zukrazoNitasaMbhUtamanAryA iva bhuJjAnA api prabhUtaM tadrajasA-pApena 6 ArdrakA2zrutaska- karmaNAna vayamupalipyAmaha ityevaM dhAopetAH procuH anAryANAmiva dharma:-svabhAvo yeSAM te tathA anAryakarmakArikhAdanAryA bAlA dhyayana. ndhe zIlA- iva bAlA vivekarahitavAdraseSu ca-mAMsAdikeSu 'gRddhA' adhyupapannAH // 38 // ityetacca teSAM mahate'nayeti darzayatikIyAvRttiH ye cApi rasagauravagRddhAH zAkyopadezavartinastathAprakAraM sthUlorabhrasaMbhUtaM ghRtalavaNamaricAdisaMskRtaM pizitaM 'bhuJjate' aznanti | // 399 // tenAryAH 'pApaM kalmaSamajAnAnA nirvivekinaH 'sevante' Adadate, tathA coktam-"hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya | yadvIbhatsaM rudhirAvilaM kRmigRhaM durgadhi pUyAdim / zukrAmRkprabhavaM nitAntamalinaM sadbhiH sadA ninditaM, ko bhuGkte narakAya rAkSasasamo |mAMsaM tadAtmadruhaH 1 // 1 // " apica-"mAM sa bhakSayitA'mutra, yasa mAMsamihAdyaham / etanmAMsasya mAMsakhaM, pravadanti manISiNaH 18| // 2 // " tathA / "yo'tti yasya ca tanmAMsamubhayoH pazyatAntaram / ekasya kSaNikA tRptiranyaH prANairviyujyate // 3 // " (granthAgraM12000)4 tadevaM mahAdoSaM mAMsAdanamiti makhA yadvidheyaM taddarzayati-tadevaMbhUtaM mAMsAdanAbhilASarUpaM mana:-antaHkaraNaM 'kuzalA' nipuNA mAMsAzikhavipAkavedinastanivRttiguNAbhijJAzca na kurvanti, tadabhilASAt mano nivartayantItyarthaH, AstAM tAvadbhakSaNaM, vAgapyeSA | yathA 'na mAMsabhakSaNe doSa ityAdikA bhAratyapyabhihitA-uktA mithyA, tuzabdAnmano'pi tadanumatyAdau na vidheyamiti, tanivRttI cehaivAnupamA zlAghA'mutra ca svargApavargagamanamiti, tathA coktam-'"zrukhA duHkhapamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgati, ye kurvanti // 399 // | zubhodayena viratiM mAMsAdanasyAdarAt / saddIrghAyuradUSitaM gadarujA saMbhAvya yAsyanti te, maryeSUdbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca ||2||"ityaadi / / 39 // na kevalaM mAMsAdanameva parihAryam , anyadapi mumukSUNAM parihartavyamiti darzayitumAha-'savesi'mi seeeeeeeeeeeeeeee bhAratyapyabhihitA-utaktam"zrukhA duHkhapanna ta, maryepUTabhogadhAmAha-'savesi bhi6 dan Education International For Personal & Private Use Only .
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAdi, sarveSAM jIvAnAM prANArthinAM, na kevalaM paJcendriyANAmeveti sarvagrahaNaM, 'dayArthatayA dayAnimittaM sAvadyamArambhaM mahAnayaM doSa ityevaM malA taM parivarjayantaH sAdhavastacchaMkino-doSazaGkinaH 'RSayo mahAmunayo 'jJAtaputrIyA zrImanmahAvIravarddha9 mAnaziSyAH 'uddiSTaM dAnAya parikalpitaM yadbhaktapAnAdikaM tatparivarjayanti // 40 // kiJca-'bhUtAnAM' jIvAnAM upama-18 | IzaGkayA sAvadhamanuSThAnaM 'jugupsamAnAH' pariharantaH, tathA sarveSAM prANinAM daNDayatIti daNDaH-samupatApastaM 'nidhAya parityajya samyagutthAnenotthitAH satsAdhavo-yatayastato na bhuJjate tathAprakAramAhAramazuddhajAtIyam eSo'nudharmaH 'iha' asmin pravacane 'saMyatAnAM yatInAM, tIrthakarAcaraNAdanu-pazcAcaryata ityanunA vizeSyate, yadivA'Nuriti stokenApyaticAreNa bAdhyate zirISapuppamiva sukumAra ityato'NunA vizeSyata iti // 41 // kiMcAnyat-'NiggaMthadhamma'mityAdi, nAssinmaunIndradharme bAhyAbhyantararUpo grantho'sAstIti nirgranthaH sa cAsau dharmazca nirgranthadharmaH sa ca zrutacAritrAkhyaH kSAntyAdiko vA sarvajJoktastaminnevaMbhUte dharma vyavasthitaH 'ima' pUrvoktaM samAdhimanuprAptaH asmiMzcAzuddhAhAraparihArarUpe samAdhau suSTha-atizayena sthikhA 'anihaH' amAyo'thavA nihanyata iti niho na nihonihaH-parISahairapIDito yadivA 'sniha baMdhane' asniha iti sneharUpabandhanarahitaH saMyamAnuSThAna caret , tathA buddho'vagatatattvo 'muniH' kAlatrayavedI 'zIlena' krodhAdyupazamarUpeNa 'guNaizca' mUlottaraguNabhUtairupapeto-yukta ityevaM guNakalito'tyarthatAM(taH)-sarvaguNAtizAyinI sarvadvandvoparamarUpAM saMtoSAtmikAM 'zlAghAM' prazaMsAM loke lokottare vA''gnoti, tathA 1 coktam- "rAjAnaM tRNatulyameva manute zakre'pi naivAdaro, vittopArjanarakSaNavyayakRtAH prApnoti no vedanAH / saMsArAntaravartyapIha 1 labhate zaM muktavanirbhayaH, saMtoSAtpuruSo'mRtakhamacirAdyAyAtsurendrArcitaH ||1||"ityaadi // 42 // tadevamAkakumAraM nirAkRtago-18 eeeeeeeeeeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArdrakAdhyayana. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAzrIyAvRttiH // 40 // zAlakAjIvakabauddhamatamabhisamIkSya sAmprataM dvijAtayaH procuH, tadyathA-bho ArdrakakumAra! zobhanamakAri bhavatA yadete vedabAhye dve | api mate niraste, tatsAmpratametadapyAhataM vedavAhyamevAtastadapi nAzrayaNAhaM bhavadvidhAnAM, tathAhi-bhavAn kSatriyavaraH, kSatriyANAM ca sarvavarNottamA brAhmaNA evopAsyA na zUdrAH, ato yAgAdividhinA brAhmaNasevaiva yuktimatItyetatpratipAdanAyAhasiNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae mAhaNANaM / te punnakhaMdhe sumaha'jaNittA, bhavaMti devA iti veyvaao|| 43 // siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae kulAlayANaM / se gacchati loluvasaMpagADhe, tighAbhitAvI NaragAbhisevI // 44 // dayAvaraM dhamma duguMchamANA, vahAvahaM dhamma psNsmaannaa| egaMpi je boyayatI asIlaM, Nivo NisaM jAti kuo surehiM ? // 45 // duhaovi dhammami samuTThiyAmo, assiM suTTiccA taha esakAlaM / AyArasIle vuieha nANI, Na saMparAyaMmi visesamatthi // 46 // tuzabdo vizeSaNArthaH, SaTkarmAbhiratA vedAdhyApakAH zaucAcAraparatayA nityaM snAyino brahmacAriNaH snAtakAsteSAM sahasradvayaM | nityaM ye bhojayeyuH kAmikAhAreNa te samupArjitapuNyaskandhAH santo devAH svarganivAsino bhavantItyevaMbhUto vedavAda iti // 43 // adhunA''kakumAra etaddUSayitumAha-'siNAyagANaM tu'ityAdi, snAtakAnAM sahasradvayamapi nityaM ye bhojayanti, kiMbhUtAnAM ?kulAni-gRhANyAmiSAnveSaNArthino nityaM yeSTanti te kulATAH-mArjArAH kulATA iva kulATA brAhmaNAH, yadivA-kulAnikSatriyAdigRhANi tAni nityaM piNDapAtAnveSiNAM paratakukANAmAlayo yeSAM te kulAlayAsteSAM-nindhajIvikopagatAnAmevaMbhUtAnAM snAtakAnAM yaH sahasradvayaM bhojayetso'satpAtranikSiptadAno gacchati bahuvedanAsu gatiSu / kiMbhUtaH san ?-'lolupai.' AmiSagR? // 40 // For Personal & Private Use Only
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasasAtAgauravAdyupapannaH jihendriyavazagaiH saMpragADho-vyApto, yadivA kiMbhUte narake yAti ?-lolupaiH-AmiSagRbhubhirasumadbhiApto yo narakastaminiti, kiMbhUtazcAsau dAtA narakAbhisevI bhavati tadarzayati-tIvraH-asahyo yo'bhitApa:-krakacapATanakumbhIpAkatapsatrapupAnazAlmalyAliGganAdirUpaH sa vidyate yasyAsau sa tIvAbhitApItyevaMbhUtavedanAbhitaptastrayastriMzatsAgaropamANi yAvadapratiSThAnanarakAdhivAsI bhavatIti // 44 // apica-dayA-prANiSu kRpA tayA varaH-pradhAno yo dharmastamevaMbhUtaM dharma 'jugupsamAno' | nindana tathA vadhaM-prANyupamaImAvahatIti vadhAvahastaM tathAbhUtaM dharma 'prazaMsan ' stuvan ekamapyazIlaM-nizzIlaM nivrataM SaDjIvakAyopamardaina yo bhojayet , kiM punaH prabhUtAn ?, nRpo rAjanyo vA yaH kazcinmUDhamatirdhArmika AtmAnaM manyamAnaH, sa varAko nizeva nityAndhakArakhAnizA-narakabhUmistAM yAti, kutastasyAsureSvapi-adhamadeveSvapi prAptiriti / tathA karmavazAdasumatAM vici-| trajAtigamanAjAterazAzvatakhamato na jAtimado vidheya iti / yadapi kaizciducyate-yathA 'brAhmaNA brahmaNo mukhAdvinirgatA bAhubhyAM || kSatriyA UrubhyAM vaizyAH padbhyAM zUdrAH' ityetadapyapramANakhAdatiphalguprAya, tadabhyupagame ca na vizeSo varNAnAM sthAda, ekasmAtpra-18| mRterbudhnazAkhApratizAkhAgrabhUtapanasodumbarAdiphalavad , brahmaNo vA mukhAderavayavAnAM cAturvarNyAvAptiH syAt , na caitadiSyate bhavadbhiH, tathA yadi brAhmaNAdInAM brahmaNo mukhAderudbhavaH sAmprataM kiM na jAyate ?, atha yugAdAvetaditi evaM ca sati dRSTahAniradRSTakalpanA syAditi / tathA yadapi kaizvidabhyadhAyi sarvajJanikSepAvasare, tadyathA-sarvajJarahito'tItaH kAlaH kAlakhAdvartamAnakAlavat, evaM ca satye1 tadapi zakyate vaktuM yathA-nAtItaH kAlo brahmamukhAdivinirgatacAturvarNyasamanvitaH kAlakhAdvarttamAnakAlavad, bhavati ca vizeSe pakSI kRte sAmAnyaM heturityataH pratijJArthaMkadezAsiddhatA nAzaGkanIyeti / jAtevAnityatvaM yuSmatsiddhAnta evAbhihitaM, tadyathA-'zu eroeseeeeeeeeeeeeee Catetecheeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge || gAlo vai eSa jAyate yaH sapurIpo dahyata ityAdinA, tathA 'sadyaH patati mAMsena, lAkSayA lavaNena ca / vyahena zudrIbhavati, bA-1| 6 ArdrakA2 zrutaska- hmaNaH kSIravikrayI ||1||'ityaadi, paraloke cAvazyaMbhAvI jAtipAtaH, yata uktam-"kAyikaiH karmaNAM doSairyAti sthAvaratAM dhyayana. ndhe zIlA naraH / vAcikaiH pakSimRgatA, mAnasairantyajAtitAm ||1||"ityaadi, guNairapyevaMvidhairna brAhmaNavaM yujyate, tadyathA-"SaT zatAni kIyAvRttiH niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pshubhistribhiH||1||"ityaadi, vedoktakhAnAyaM doSa iti cet // 40 // nanvidamabhihitameva-'na hiMsyAtsarvabhUtAnI'tyataH pUrvottaravirodhaH, tathA "AtatAyinamAyAntamapi vedAntagaM raNe / jighAMsantaM jighAMsIyAna tena brahmahA bhavet // 1 // " tathA 'zUdraM havA prANAyAma japet apahasitaM vA kuryAt yatkiJcidvA dadyAt', tathA 'anasthijantUnAM zakaTabharaM mArayitA brAhmaNaM bhojayed'ityevamAdikA dezanA vidvajjanamanAMsi na raJjayatItyato'tyarthamasamaJjasamiva lakSyate || | yuSmadarzanamiti / tadevamArdrakakumAraM nirAkRtabrAhmaNavivAdaM bhagavadantikaM gacchantaM dRSTvA ekadaNDino'ntarAle evocuH, tadyathA-bho 4 ArdrakakumAra ! zobhanaM kRtaM bhavatA yadete sarvArambhapravRttA gRhasthAH zabdAdiviSayaparAyaNAH pizitAzanena rAkSasakalpA dvijAtayo| nirAkRtAH, tatsAmpratamasatsiddhAntaM zRNu zrukhA cAvadhAraya, tadyathA-sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAMstato'haGkArasta sAdgaNazca SoDazakastasmAdapi SoDazakAtpazcabhyaH paJca bhUtAni, tathA caitanyaM puruSasa svarUpamityetattvAhatairapyAzritam , ataH paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva mokSAvAptirityato'satsiddhAnta eva zreyAnApara iti // 45 // tathA na yuSmasiddhAnto'tireNa | // 4.1 // | bhidyata ityetaddarzayitumAha-'duhao'vI'tyAdi, yo'yamasaddharmo bhavadIyazcAhataH sa ubhayarUpo'pi kathaJcitsamAnaH, tathAhiyuSmAkamapi jIvAstikhe sati puNyapApabandhamokSasadbhAvo na lokAyatikAnAmiva tadabhAve pravRttiH nApi bauddhAnAmiva sarvAdhAra-10 eeeeeeeeee 99999999999929SSS dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bhUtasyAntarAtmana evAbhAvaH, tathA'smAkamapi pazca yamAH ahiMsAdayo bhavatAM ca ta eva paJca mahAvratarUpAH, tathendriyanoindriyaniyamo'pyAvayostulya eva, tadevamubhayasinnapi dharme bahusamAne samyagutthAnotthitA yUyaM vayaM ca tasAddhameM muSTha sthitAH pUrvamin kAle vartamAne eSye ca yathAgRhItapratijJAnirvoDhAro, na punaranye, yathA vratezvarayAgavidhAnena pravrajyAM muktavanto muJcanti mokSanti ceti, tathA''cArapradhAnaM zIlamuktaM yamaniyamalakSaNaM na phalgu kalkakuhakAjIvanarUpam athAnantaraM jJAnaM ca mokSAGgatayA'bhihitaM, tacca zrutajJAnaM kevalAkhyaM ca yathAkhamAvayordarzane prasiddhaM, tathA saMparyyante svakarmabhirdhAmyante prANino yasinsa saMparAyaH-saMsAra-18 stasiMzcAvayona vizeSo'sti, tathAhi yathA bhavatAM kAraNe kArya naikAntenAsadutpadyate asAkamapi tathaiva, dravyAtmatayA nityavaM bhavadbhirapyAzritameva, tathotpAdavinAzAvapi yuSmadabhipretAvAvirbhAvatirobhAvAzrayAdasAkamapIti // 46 // punarapi ta evaikadaNDinaH sAMsArikajIvapadArthasAmyApAdanAyAhu: acattarUvaM purisaM mahaMtaM, saNAtaNaM akkhayamavayaM ca / savesu bhUtemuvi savato se, caMdo va tArAhiM samattarUve // 47 // evaM Na mijaMti Na saMsaraMtI, Na mAhaNA khattiya vesa pesA / kIDA ya pakkhI ya sarIsivA ya, narA ya satve taha devalogA // 48 // puri zayanAtpuruSo-jIvastaM yathA bhavanto'bhyupagatavantastathA vayamapi, tameva vizinaSTi-amUrtakhAdavyaktaM rUpaM-svarUpamasyAsAvavyaktarUpaH taM, karacaraNazirogrIvAdyavayavatayA svato'navasthAnAt , tathA 'mahAntaM' lokavyApinaM tathA 'sanAtanaM' zAzvataM dravyA 1 vakSyamANAnAM vizeSaNAnAM sApekSamabhyupagamApekSayA / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ va pakSaH sazrutikena mA sUtrakRtAGge || rthatayA nityaM, nAnAvidhagatisaMbhave'pi caitanyalakSaNAtmakharUpasyApracyuteH, tathA 'akSaya' kenacitpradezAnAM khaNDazaH kartumazakya- 6ArdrakA2 zrutaska- khAt , tathA 'avyayam ' anantenApi kAlenaikasyApi tatpradezasya vyayAbhAvAt , tathA sarveSvapi bhUteSu kAyAkArapariNateSu pratiza-| dhyayana. ndhe zIlA- rIraM sarvataH sAmastyAniraMzavAdasAvAtmA saMbhavati, ka iva ?-'candra iva' zazIva 'tArAbhiH' azvinyAdibhirnakSatraiH yathA kIyAvRttiH | 'samastarUpaH' saMpUrNaH saMbandhamupayAti evamasAvapi AtmA pratyekaM zarIraiH saha saMpUrNaH saMbandhamupayAti / tadevamekadaNDibhirda-| // 402 // zanasAmyAMpAdanena sAmavAdapUrvakaM svadarzanAropaNArthamAIkakumAro'bhihito, yatraitAni saMpUrNAni-nirupacaritAni pUrvoktAni vizeSaNAni dharmasaMsArayorvidyante sa eva pakSaH sazrutikena samAzrayitavyo bhavati / etAni cAsadIya eva darzane yathoktAni santi, nA''hate, ato bhavatA'pyasaddarzanamevAbhyupagantavyamiti // 47 // tadevamabhihitaH sannAkakumArastaduttaradAnAyAha-'eva'mityAdi, yadivA prAktanaH zlokaH 'avatarUva'mityAdiko vedAntavAdyAtmAdvaitamatena vyAkhyAtavyaH, tathAhi te ekamevAvyaktaM puruSamAtmAnaM mahAntamAkAzamiva sarvavyApinaM sanAtanam anantamakSayamavyayaM sarveSvapi bhUteSu-cetanAcetaneSu sarvataH-sarvAtmatayA'sau | sthita ityevamabhyupagatavanto, yathA sarvAsvapi tArAkheka eva candraH saMbandhamupayAtyevamasAvapIti / asya cottaradAnAyAha-'eva'mityAdi, | 'evaM miti yathA bhavatAM darzane ekAntenaiva nityo'vikAryAtmA'bhyupagamyate ityevaM padArthAH sarve'pi nityAH, tathA ca sati kuto // 402 // bandhamokSasadbhAvaH?, bandhAbhAvAcca na nArakatiryaGnarAmaralakSaNazcaturgatikaH saMsAraH, mokSAbhAvAca nirarthakaM vratagrahaNaM bhavatAM paJcarAtropadiSTayamaniyamapratipattizceti, evaM ca yaducyate bhavatA-yathA 'Avayostulyo dharma' iti, tadayuktamuktaM, tathA saMsArAntarga-2 tAnAM ca padArthAnAM na sAmyaM, tathAhi-bhavatAM dravyaikasavAdinA sarvasva pradhAnAdabhinnakhAtkAraNamevAsti, kArya ca kAraNAbhinnakhA tadevamabhihitaH sannAdrekakumAzAha te ekamevAvyaktaM puruSam / / Deeeeeeeeeeeeeeeeeee eeseeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ tsarvAtma nA tatra vidyate, asAkaM ca dravyaparyAyobhayavAdinA kAraNe kArya dravyAtmatayAM vidyate na paryAyAtmakatayA, apica-asAkamutpAdavyayadhrauvyayuktameva sadityucyate, bhavatAM tu dhrauvyayuktameva saditi, yAvayA virbhAvatirobhAvau bhavatocyete tAvapi notpAdavinAzAvantareNa bhavitumutsahete, tadevamaihikAmuSmikacintAyAmAvayona kathaJcitsAmyaM / kiMca-sarvavyApile satyAtmanAmavikArikhe cAtmAdvaite cAbhyupagamyamAne nArakatiryaGnarAmarabhedena bAlakumArasubhagadurbhagADhyadaridrAdibhedena vA na mIyeranna paricchioran , nApi svakarmacoditA nAnAgatiSu saMsaranti, sarvavyApikhAdekakhAdvA, tathA na brAhmaNA na kSatriyA na vaizyA na preSyA-na zUdrA nApi kITapakSisarIsRpAzca bhaveyuH, tathA narAzca sarve'pi devalokAzcetyevaM nAnAgatibhedena na bhidheran , atona | sarvavyApI AtmA, nApyAtmAdvaitavAdo jyAyAn , yataH pratyekaM sukhaduHkhAnubhavaH samupalabhyate, tathA zarIrakhaparyantamAtra evAtmA, tatraiva tadguNavijJAnopalabdheriti sthitam , tadevaM vyavasthite yuSmadAgamo yathArthAbhidhAyI na bhavati, asarvajJapraNItakhAd, asarva-19 jJapraNItakhaM caikAntapakSasamAzrayaNAditi // 49 // evamasarvajJasya mArgodbhAvane doSamAvirbhAvayannAha loyaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhammamajANamANA / NAsaMti appANa paraM ca NaTThA, saMsAra ghoraMmi / aNoraMpAre // 49 // loyaM vijANaMtiha kevaleNaM, punneNa nANeNa smaahijuttaa| dhamma samattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraM ca tinnA // 50 // 'loka' caturdazarajjvAtmakaM carAcaraM vA lokamajJAsA kevalena divyajJAnAvabhAsena 'iha' asin jagati ye tIthikA 'ajAnAnA' avidvAMso 'dharma' durgatigamanamArgasyArgalAbhUtaM 'kathayanti' pratipAdayanti te khato naSTA aparAnapi nAzayanti, ka ? Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH eeeeec yA0 // 403 // | 'ghore' bhayAnake saMsArasAgare 'aNorapAre'tti arvAgbhAgaparabhAgavarjite'nAdyanante iti, evaMbhUte saMsArArNave AtmAnaM prakSipantIti- 6ArdrakIyAvat // 49 // sAmprataM samyagjJAnavatAmupadeSTuNAM guNAnAvirbhAvayannAha--'loya'mityAdi, 'loka' caturdazarajjvAtmakaM kevalAlokena kevalino vividham-anekaprakAraM jAnanti-vidantIha-asin jagati, prakarSeNa jAnAti prajJaH, puNyahetukhAdvA puNyaM, | tena tathAbhUtena jJAnena samAdhinA ca yuktAH samastaM 'dharma' zrutacAritrarUpaM ye tu parahitaiSiNaH 'kathayanti' pratipAdayanti te mahApuruSAH svataH saMsArasAgaraM tIrNAH, paraM ca tArayanti sadupadezadAnata iti / kevalino lokaM jAnantItyukte'pi ytpunrjnyaanene-19|| tyuktaM tad bauddhamatocchedena jJAnAdhAra AtmA astIti pratipAdanArthamiti, etaduktaM bhavati-yathA dezikaH samyagmArgajJa AtmAnaM || paraM ca tadupadezavartinaM mahAkAntArAdvivakSitadezapApaNena nistArayati, evaM kevalino'pyAtmAnaM paraM ca saMsArakAntArAnistArayantIti // 50 // punarapyAkakumAra evamAha je garahiyaM ThANamihAvasaMti, je yAvi loe caraNovaveyA / udAhaDaM taM tu samaM maIe, ahAuso vippariyAsameva // 51 // saMvacchareNAviya egamegaM, bANeNa mAreu mahAgayaM tu| sesANa jIvANa dayaTThayAe, vAsaM vayaM vitti pakappayAmo // 52 // asarvajJaprarUpaNamevaMbhUtaM bhavati, tadyathA-ye kecitsaMsArAntarvartino'zubhakarmaNopapetAH-samanvitAstadvipAkasahAyA 'garhitaM' ninditaM | I n || jugupsitaM nirvivekijanAcaritaM 'sthAna' padaM karmAnuSThAnarUpamiha-asin jagatyAseva(vasa)nti-jIvikAhetumAzrayanti, tathA | ye ca sadupadezavartino loke'sin 'caraNena' viratipariNAmarUpeNopapetAH-samanvitAH, teSAmubhayeSAmapi yadanuSThAna-zobhanA nikakumAra evamAhadezapApaNena nisAdhyAmiti, etaduktaMbhAlano lokaM jAnatAnti pratipAdayanti, dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ zobhanasvarUpamapi sat tadasarvajJaiH-arvAgdarzibhiH 'sama' sadRzaM tulyamudAhRtaM-upanyastaM 'khamatyA' svAbhiprAyeNa, na punaryathAvasthitapadArthanirUpaNena, athavA''yuSman he ekadaNDin ! 'viparyAsameva' viparyayamevodAhared asarvajJo-yadazobhanaM taccho bhanakhenetaravitaratheti, yadivA viparyAsa iti madonmattapralApavadityuktaM bhavatIti // 51 // tadevamekadaNDino nirAkRtyAkakumAro | & yAvadbhagavadantikaM vrajati tAvaddhastitApasAH parivRtya tasthuridaM ca procurityAha-saMvacchareNa' ityAdi, hastinaM vyApAdyAtmano 10 vRttiM kalpayantIti hastitApasAsteSAM madhye kazcidvRddhatama etaduvAca, tadyathA-bho ArdrakakumAra! sazrutikena sadA'lpabahukhamA-18 | locanIyaM, tatra ye amI tApasAH kandamUlaphalAzinaste bahUnAM sattvAnAM sthAvarANAM tadAzritAnAM codumbarAdiSu jagamAnAmupaghAte | vartante, ye'pi ca bhaikSyeNAtmAnaM vartayanti te'pyAzaMsAdopapitA itazcetazcATAvyamAnAH pipIlikAdijantUnAM upaghAte vartante, vayaM tu saMvatsareNApi apizabdAt SaNmAsena caikaikaM hastinaM mahAkAyaM bANaprahAreNa vyApAdya zeSasattvAnAM dayArthamAtmano 'vRttiM' varttanaM tadAmiSeNa varSamekaM yAvatkalpayAmaH, tadevaM vayamalpasattvopaghAtena prabhUtatarasattvAnAM rakSAM kurma iti // 52 // sAmpratametadevAkakumAro hastitApasamataM dUSayitumAha saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA aNiyattadosA / sesANa jIvANa vaheNa laggA, siyA ya thovaM : gihiNo'vi tamhA // 53 // saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA samaNavaesu / AyAhie se purise aNaje, Na tArise kevaliNo bhavaMti // 54 // buddhassa ANAe~ imaM samAhiM, assiM suThicA tiviheNa eskseeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 404 // taaii| tariuM samudaM va mahAbhavoghaM, AyANavaM dhammamudAharejjA // 55 // ttibemi, iti addaijjaNAma chaTTha AdrekImajjhayaNaM samattaM // yA0 saMvatsareNaikaikaM prANinaM nato'pi prANAtipAtAdanivRttadoSAste bhavanti, AzaMsAdoSazca bhavatAM pazcendriyamahAkAyasattvavadhaparAyaNAnAmatiduSTo bhavati, sAdhUnAM tu sUryarazmiprakAzitavIthiSu yugamAtradRSTyA gacchatAmIryAsamitisamitAnAM dvicakhAriMzaddoSarahitamAhA| ramanveSayatAM lAbhAlAbhasamavRttInAM kutastya AzaMsAdoSaH pipIlikAdisattvopaghAto vetyarthaH, stokasattvopaghAtenaivaMbhUtena doSAbhAvo | bhavatA'bhyupagamyate, tathA ca sati gRhasthA api svArambhadezavartina eva prANino nanti zeSANAM ca jantUnAM kSetrakAlavyavahitAnAM bhavadabhiprAyeNa vadhena pravRttAH, yata evaM tasmAtkAraNAtsyAdevaM 'stoka'miti svalpaM yasAt nanti tataste'pi doparahitA iti // 53 // sAmpratamArdrakakumAro hastitApasAndUpayikhA tadupadeSTAraM dUSayitumAha-'saMvacchareNe'tyAdi, zramaNAnAM-yatInAM vratAni zramaNavratAni teSvapi vyavasthitAH santa ekaikaM saMvatsareNApi ye pranti ye copadizanti te'nAryAH, asatkarmAnuSThAyitvAt , tathA AtmAnaM pareSAM cAhitAste puruSAH, bahuvacanamArSavAt , na tAdRzAH kevalino bhavanti, tathAhi-ekasya prANinaH saMvatsareNApi dhAte ye'nye pizitAzritAstatsaMskAre ca kriyamANe sthAvarajaGgamA vinAzamupayAnti te taiH prANivadhopadeSTrabhina dRSTAH, na ca tairniravadyopAyo mAdhukaryA vRttyA yo bhavati sa dRSTaH, ataste na kevalamakevalino viziSTavivekarahitAzceti / tadevaM hastitApasAnnirAkRtya bhagavadantikaM // 404 // gaccha ntamArdrakakumAraM mahatA kalakalena lokenAbhiSTrayamAnaM taM samupalabhya abhinavagRhItaH sarvalakSaNasaMpUrNo vanahastI samutpannatathAvidhavivekocintayat-yathA'yamArdrakakumAropAkRtAzeSatIthiko niSpratyUha sarvajJapAdapadmAntikaM vandanAya brajati tathA'hamapi // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttakarNatAlastriH pradakSiNI kakumAratapo'nubhAvAdvandhanonmukta mahAdasA vanahastI tAgvidhAcchanA- yadyapagatAzeSabandhanaH syAM tata enaM mahApuruSamAkakumAraM pratibuddhataskarapaJcazatopetaM tathA pratibodhitAnekavAdigaNasamanvitaM paramayA bhaktyaitadantikaM gavA bandAmItyevaM yAvadasI hastI kRtasaMkalpa tAvatraTanaTaditi truTitasamastavandhanaH sannAkakumArAbhimukhaM pradatta karNatAlastathordhvaprasAritadIrghakaraH pradhAvitaH, tadanantaraM lokena kRtahAhAravagarbhakalakalena pUtkRtaM-yathA dhik kaSTaM hato'yamAIkaku-10 18 mAro maharSirmahApuruSaH, tadevaM pralapanto lokA itazcetazca prapalAyamAnAH (santi), asAvapi vanahastI samAgatyAkakumArasamIpaM bhakti-18 18 saMbhramAvanatAgrabhAgottamAGgo nivRttakarNatAlastriH pradakSiNIkRtya nihitadharaNItaladantAgrabhAgaH spRSTakarAgrataccaraNayugalaH supraNihita-8 manAH praNipatya maharSi vanAbhimukhaM yayAviti / tadevamAkakumAratapo'nubhAvAdvandhanonmuktaM mahAgajamupalabhya sapaurajanapadaH zreNikarAjastamAkakumAraM maharSi tattapaHprabhAvaM cAbhinandyAbhivandya ca provAca-bhagavannAzcaryamidaM yadasau vanahastI tAdRgvidhAcchavAcchedyAcchRGkhalAbandhanAyuSmattapaHprabhAvAnmukta ityetadatiduSkaramityevamabhihite ArdrakakumAraH pratyAha-bhoH zreNikamahArAja! naita-18 duSkaraM yadasau vanahastI bandhanAnmuktaH, api khetaduSkaraM yatsnehapAzamocanaM, etacca prAiniyuktigAthayA pradarzitaM / sA ceyaM-18 "Na dukaraM vA NarapAsamoyaNaM, gayassa mattassa varNami rAyaM ! / jahA u cattAvalieNa taMtuNA, sudukaraM me paDihAi moyaNaM // 1 // evamAkakumAro rAjAnaM pratibodhya tIrthakarAntikaM gavA'bhivandya ca bhagavantaM bhaktibharanirbhara AsAMcakre, bhagavAnapi tAni | pazcApi zatAni pravrAjya tacchiSyakhenopaninya iti // 54 // sAmprataM samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha-'buddhasse'tyAdi, 'buddhH||4 | avagatatattvaH sarvajJo vIravarddhamAnakhAmI tasyAjJayA tadAgamena imaM 'samAdhi' saddharmAvAptilakSaNaM avApyAsiMzca samAdhau suSTu sthitA || 81 manovAkAyaiH supraNihitendriyo na mithyAdRSTimanumanyate, kevalaM tadAvaraNajugupsAM trividhenApi karaNena vidhatte, sa evaMbhUta A taH, api khetaduSkara jahA u cattAvalizAktamaranirbhara AsAMco matyAdi, 'buddhaH' Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA0 sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH tmanaH pareSAM ca trAyI-trANazIlastAyI vA-gamanazIlo mokSaM prati, sa evaMbhUtastarItum atilaGghaya samudramiva dustaraM mahAbhavaughaM 6 ArdrakImokSArthamAdIyata ityAdAnaM-samyagdarzanajJAnacAritrarUpaM tadvidyate yasyAsAvAdAnavAn-sAdhuH, sa ca samyagdarzanena satA paratIrthikatapaHsamRyAdidarzanena maunIndrAddarzanAnna pracyavate, samyagjJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastaprAvAdukavAdanirA-1 | karaNenApareSAM yathAvasthitamokSamArgamAvirbhAvayatIti, samyakcAritreNa tu samastabhUtagrAmahitaiSitayA niruddhAzravadvAraH san tapovi-19 zeSAccAnekabhavopArjitaM karma nirjarayati khato'nyeSAM caivaMprakArameva dharmamudAhareda-vyAgRNIyAt AvirbhAvayedityarthaH / itiH parisamAptyarthe / bravImIti nayAzca prAgvadeva vAcyAH, vakSyante cottaratra // 55 // samAptaM cedamArdrakIyAkhyaM SaSThamadhyayanamiti // 6 // // 405 // Veda Manoramananews Wedness idamAIkIyAkhyaMSaSThamadhyayanaM samAptam // Sexaadoaxestostero Neeraoesk // 405 // For Personal & Private Use Only
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha saptamanAlandIyAdhyayanaprArambhaH / eleceaeeeeeeeeeeeee vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanam , adhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-iha prAgvyAkhyAtenAkhilenApi sUtrakRtAGgena khasama-18 yaparasamayaprarUpaNAdvAreNa prAyaH sAdhUnAmAcArobhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate, yadivA'nantarAdhyayane paravAdanirAkaraNaM kRkhA sAdhvAcArasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzitaH, iha tu zrAvakadharmasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNaiva pradarzyate, yadivA'nantarAdhyayane paratIrthikaiH saha vAda iha tu svayUthyairiti / anena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupavarNitavyAni upakramAdIni, tatrApi nAmaniSpanne nikSepe nAlandIyAbhidhAnamidamadhyayanam , idaM caivaM vyutpAdyate-pratiSedhavAcino nakArasya tadarthasyaivAlaMzabdasya 'DudAjU dAne' ityetasya dhAtormIlanena nAlaM dadAtIti nAlaMdA, idamuktaM bhavati-pratiSedhapratiSedhena dhAkharthasyaiva prAkRtasya gamanAtsadArthibhyo yathAbhilaSitaM dadAtIti nAlandA-rAjagRhanagarabAhirikA tasyAM bhavaM nAlandIyamidamadhyayanaM, anena cAbhidhAnena samasto'pyupodghAta upakramarUpa Avedito bhavati, tatsvarUpaM ca paryante svata eva niyuktikAraH 'pAsAvaccijje' ityAdigAthayA nivedayiSyatIti / sAmprataM saMbhavinamalaMzabdasya nikSepaM nadI parityajya kartumAha NAmaalaM ThavaNaalaM davaalaM ceva hoi bhAvaalaM / eso alasarpamiu nikkhevo cauviho hoi // 201 // pajjattIbhAve khalu paDhamo bIo bhave alaMkAre / tatito u paDisehe alasaddo hoi nAyavo // 202 // nena samatAbhyo yathAbhidhAtomIlanenabhadhAnamidamadhyAyAtasAsAdhyAsa udAharaNane pavAdanira Jain Education Inter For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7nAlandIyAdhya. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 406 // samastadravyAMkana yAti na gamyate / gatA paDisehaNagArassA itthisaddeNa ceva alasaho / rAyagihe nayaraMmI nAlaMdA hoi bAhiriyA // 203 // nAlaMdAe samive maNorahe bhAsi iMdabhUiNA u / ajjhayaNaM udagassa u eyaM nAlaMdaijaM tu // 204 // tatra amAnonAH pratiSedhavAcakAH, tadyathA-agauH aghaTa ityAdyakAraH prAyo dravyasyaiva pratiSedhavAcItyalaMdAnena sahAsya prayogAbhAvaH, mAkArasvanAgatakriyAyA niSedhaM vidhatte, tadyathA-mA kAsvimakArya mA maMsthAH saMsthA no yuSmadadhiSThitadigeva vItAyetyAdi, nokArastu dezaniSedhe sarvaniSedhe ca vartate, tadyathA-no ghaTo ghaTaikadezo ghaTaikadezaniSedhena, tathA hAsyAdayo nokaSAyAH | kaSAyamohanIyaikadezabhUtAH, nakArastu samastadravyakriyApratiSedhAbhidhAyI, tadyathA-na dravyaM na karma na guNo'bhAvaH, tathA nAkArSa na karomi na kariSyAmItyAdi, tathA'nyairapyuktaM-"na yAti na ca tatrAsIdasti pazcAnnavAMzavat / jahAti pUrva nAdhAramaho vys|nsNttiH||1||" kiMcAnyat-"gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM, gamyamAnaM tu gamyate ||"ityaadi / tadevamatra nakAraH pratiSedhavidhAyako'pyupAttaH, alaMzabdo'pi yadyapi 'alaM paryApti 'vAraNabhUSaNeSvapIti triSvartheSu paThyate, tthaapiih| pratiSedhavAcakena natrA sAhacaryAtpratiSedhArtha eva gRhyate, tatra cAlaMzabde nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturvidho nikSepo bhavati, tatra |nAmAlaM yasya cetanasya acetanasya vA'lamiti nAma kriyate, sthApanAlaM tu yatra kaciccitrapustakAdau pApaniSedhaM kurvansAdhuH sthApyate, dravyaniSedhastu noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyasya caurAdyAhRtasyaihikApAyabhIruNA yo niSedhaH kriyate sa dravya| niSedhaH, evaM dravyeNa dravyAd dravye vA niSedhaH, bhAvaniSedhaM tu svata eva niyuktikAro'laMzabdasya saMbhavinamartha darzayandhimaNipurAha-MS paryAptibhAvaH-sAmarthya tatrAlaMzabdo vartate, alaM mallo mallAya, samartha ityarthaH, lokotare'pi "nAlaM te tava tANAe vA saragAe vaa"| // 406 // For Personal & Private Use Only
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ eaeeeeeeeeeeeeeeeeeeesex anyairapyuktam- "dravyAstikarathArUDhaH, paryAyodyatakArmukaH / yuktisannAhavAnvAdI, kuvAdibhyo bhavatyalam // 1 // " ayaM prathamo'laMzabdArtho bhavati, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvitIyasvartho'laGkAre-alaGkAraviSaye bhavet , saMbhAvanAyAM liG, tadyathA-alaM kRtaM deva ! devena svakulaM jagacca nAbhimUnune'tyAdi / tRtIyasvalaMzabdArthaH pratiSedhe jJAtavyo bhavati, tadyathA-alaM me gRhavAsena, tathA 'alaM pApena karmaNA' uktaM ca-"alaM kutIthairiha paryupAsitairalaM vitarkAkulakAhalairmataiH / alaM ca me kAmaguNairnipevitairbhayaMkarA ye hi paratra ceha ca // 1 // " tadiha pratiSedhavAcinA'laMzabdenAdhikAra ityetaddarzayitumAha-satyapyalaMzabdasvArthatraye nakArasya sAnnidhyAtpratiSedhavidhAyyeveha gRhyate, tatazca niruktavidhAnAdayamarthaH-nAlaM dadAtIti nAlandA, bAhirikAyAH striyodde| zakalena vAcakalena ca nAlandazabdasya strIliMgatA, sA ca sadaihikAmuSmikasukhahetukhena sukhapradA rAjagRhanagarabAhirikA dhanaka nakasamRddhakhena satsAdhvAzrayakhena ca sarvakAmapradeti / sAmprataM pratyayArtha darzayitukAma Aha-nAlandAyAH samIpe manorathAkhye | udyAne indrabhUtinA gaNadhareNodakAkhyanirgranthapRSTena tuzabdasyaivakArArthakhAttasyaiva bhASitamidamadhyayanaM / nAlandAyAM bhavaM nAlandIyaM | nAlandAsamIpodyAnakathanena vA nivRttaM nAlandIyaM / yathA cedamadhyayanaM nAlandAyAM saMvRttaM tathottaratra "pAsAvacije" ityAdikayA sUtrasparzikagAthayA''viSkariSyate, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedaMteNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nayare hotthA, riddhisthimitasamiddhe vaNNao jAva paDirUve, tassa NaM rAyagihassa nayarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe, ettha NaM nAlaMdAnAma bAhiriyA hotthA, aNegabhavaNasayasanniviTThA jAva paDirUvA (suu068|| tattha NaM nAlaMdAe bAhiriyAe leve nAmaM gAhAvaI hotthA, Maxdea aaaaaaaa For Personal & Private Use Only
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH 1180011 aDDe ditte vitte vicchiNNavipula bhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAyarUvarajate AogapaogasaMpaunte vicchaDDiyapaurabhakttapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe bahujaNassa aparibhUe yAvi hotthaa| asya cAnantaraparamparasrutraiH saha saMbandho vAcyaH, tatrAnantarAdhyayanaparyante sUtramidam -- AdAnavAn dharmamudAharet, dharmazca sAdhu zrAvakabhedena dvidhA, tatra pUrvoktenAGgadvayena prAyaH sAdhugato vidhirabhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate / paramparasUtra saMca - | ndhastvayaM-'budhyete' tyetadAdi sUtraM, kiM tatra budhyeta 1, yadetadvakSyata iti / sUtrArthastvayaM saptamyarthe tRtIyA, yasminkAle yasmiMzcAvasare rAjagRhaM nagaraM yathoktavizeSaNaviziSTamAsIt, tasmin kAle tasmiMzca samaye idamabhidhIyate / rAjagRhameva vizinaSTi - prAsAdA: saMjAtA yasmiMstatprAsAdirtamAbhogamadvA, ata eva darzanIyaM -darzanayogyaM dRSTisukhahetutvAt tathA''bhimukhyena rUpaM yasya tadabhirUpaM, tathA'pratirUpamananyasadRzaM pratirUpaM vA pratibimbaM vA svarganivezasya, tadevaMbhUtaM rAjagRhaM nAma nagaraM 'hottha'ti AsIt, yadyapi tatkAlatraye'pi sattAM vibhartti tathApyatItAkhyAnakasamAzrayaNAdAsIdityuktaM / tasya ca rAjagRhasya bahiruttarapUrvasyAM dizi nAlandA nAma bAhirikA AsIt sA cAnekabhavanazatasanniviSTA - anekabhavanazatasaMkIrNetyarthaH / tasyAM ca lepo nAma 'gRhapatiH' kuTumbika AsIt, sa cADhyo dIptaH - tejakhI 'vittaH' sarvajana vikhyAto vistIrNa vipula bhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNo bahudhanabahujAtarUparajataH AyogA :- arthopAyA yAnapAtroSTra maMDalikAdayaH tathA prayojanaM prayogaH - prAyogikatvaM tairAyogaprayogaiH saMprayuktaH samanvitaH, tathetace 1 dIyamA0 pra0 Abhogava0 pra0 varuNacchatrayatnayoriti yatnabaddhA mUlapAThe tu paripUrNatAvat / For Personal & Private Use Only 7 nAla ndIyAdhya. 1180011
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ tazca vikSiptapracurabhaktapAno bahudAsyAdiparivRto bahujanasyAparibhUtazcAsIt / tadiyatA vizeSaNakadambakenaihikaguNA viSkaraNena dravyasaMpadabhihitA // adhunA''muSmikaguNAvirbhAvena bhAvasaMpadabhidhIyate se NaM leve nAma gAhAvaI samaNovAsae yAvi hotthA, abhigayajIvAjIve jAva viharai, niggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikaMkhie nivitigicche laDhe gahiyaTTe pucchiyahe viNicchiyaDhe abhigahiyaDhe advimiMjApemANurAgaratte, ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe ayaM ahe ayaM parama? sese aNaDhe, ussiyaphalihe appAvayaduvAre ciyattaMteurappavese cAuddasahamuddipuNNamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlemANe samaNe niggaMthe tahAviheNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe bahUhiM sIlavayaguNaviramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM appANaM bhAvemANe evaM ca NaM viharaha // (suu069)|| Namiti vAkyAlaGkAre, sa lepAkhyo gRhapatiH zramaNAn-sAdhUnupAste pratyahaM sevata iti zramaNopAsakaH, tadanena vizeSaNena | tasya jIvAdipadArthAvirbhAvakazrutajJAnasaMpadAveditA bhavati, etadeva darzayati abhigatajIvAjIvetyAdinA granthena yAvadasahAyo'pi devAsurAdibhirdevagaNairanatikramaNIyaH-anatilaGghanIyo dharmAdAcyAvanIya itiyAvat , tadiyatA vizeSaNakalApena tasya samyagjJAnikha|| mAveditaM bhavati / sAmprataM tasya viziSTasamyagdarzanikhaM pratipAdayitumAha-niggaMthe' ityAdi, 'nirgranthe' Ahete pravacane nirgatA // zaGkA dezasarvarUpA yasya sa niHzaGkaH, 'tadeva satyaM niHzaGkaM yajinaiH pravedita'mityevaM kRtAdhyavasAyaH, tathA nirgatA kAsA-anyA|| nyadarzanagrahaNarUpA yasyAsau nirAkAGkSaH, tathA nirgatA vicikitsA-cittaviplutirvidvajjugupsA vA yasyAsau nirvicikitso, yata || redaeoao2089902029202 For Personal & Private Use Only
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeseel sUtrakRtAGge | evamato labdhaH-upalabdho'rthaH-paramArtharUpo yena sa labdhArtho jJAtatattva ityarthaH, tathA gRhItaH-khIkRto'rtho-mokSamArgarUpo yena 7 nAla2 zrutaska- sa gRhItArthaH, tathA-vizeSataH pRSTo'rtho yena sa pRSTArtho, yata evamato vinizcitArthaH tato'bhigataH-pRSTanirvacanataH pratIto'rtho / ndIyAdhya. ndhe zIlA- | yena sobhigatArthaH, tathAsthimiJjA-asthimadhyaM yAvat sa dharme premAnurAgeNa raktaH atyantaM samyakkhavAsitAntazvetA itiyAvat , GkIyAvRttiH etadevAvirbhAvayannAha-'ayamAuso'ityAdi, kenaciddharmasarvaskhaM pRSTaH sannetadAcaSTe, tadyathA-bho AyuSmannidaM nairgranthaM mauniindr||408|| pravacanamarthaH-sadbhUtArthaH tathAprarUpaNatayA, tathedamevAha-ayameva paramArthaH, kapatApacchedairasyaiva zuddhakhena nirghaTitakhAt , zeSastu sarvo'pi laukikatIrthikaparikalpito'narthaH, tadanena vizeSaNakadambakena samyakvaguNAviSkaraNaM kRtaM bhavati / sAmprataM tasyaiva samya gdarzanajJAnAbhyAM kRto yo guNastadAviSkaraNAyAha-'ussiya'ityAdi, ucchrutaM-prakhyAtaM sphaTikavanirmalaM yazo ysyaasaavucchrit|| sphaTikaH, prakhyAtanirmalayazA ityarthaH, tathA prAvRtam-asthagitaM dvAraM-gRhamukhaM yasya soprAvRtadvAraH, idamuktaM bhavati-gRhaM 8 pravizya paratIrthiko'pi yadyatkathayati tadasau kathayatu na tasya parijano'pyanyathA bhAvayituM samyakkhAcyAvayituM zakyata iti-81 | yAvat , tathA rAjJAM vallabhAntaHpuradvAreSu praveSTuM zIlaM yasya sa tathA, idamuktaM bhavati-pratiSiddhAnyajanapravezAnyapi yAni sthAnAni |bhANDAgArAntaHpurAdIni teSvapyasau prakhyAtazrAvakAkhyaguNavenAsvalitapravezaH, tathA caturdazyaSTamyAdiSu tithipadiSTAsu-mahAkalyANakasaMbandhitayA puNyatithikhena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisRSvapi caturmAsakatithiSvityarthaH, evaMbhUteSu dharma // 40 // divaseSu suSTu-atizayena pratipUrNo yaH pauSadho-vratAbhigrahavizeSastaM pratipUrNam-AhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadha| manupAlayan saMpUrNa zrAvakadharmamanucarati, tadanena vizeSaNakalApena viziSTaM dezacAritramAveditaM bhavati / sAmprataM tasyaivottaraguNakhyA dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ panena dAnadharmamadhikRtyAha-'samaNe niggaMdhe ityAdi, sugama yAvat paDilAbhemANe tti, sAmprataM tasyaiva zIlatapobhAvanAtmaka dharmamAvedayannAha-'bahUhi mityAdi, bahubhiH zIlavataguNaviramaNapratyAkhyAnapauSadhopavAsaistathA yathAparigRhItaizca tapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayan , evaM cAnantaroktayA nItyA viharati-dharmamAcaraMstiSThati caH samuccaye Namiti vAkyAlaGkAre // tassa NaM levassa gAhAvaissa nAlaMdAe bAhiriyAe uttarapuracchime disibhAe ettha NaM sesadaviyA nAma udgasAlA hotthA, aNegakhaMbhasayasanniviTThA pAsAdIyA jAva paDirUvA, tIse NaM sesadaviyAe udgasAlAe uttarapuracchime disibhAe, etthaNaM hathijAme nAmaMvaNasaMDe hotthA,kiNhe vaNNao vnnsNddss||(suu.70) tassiM ca NaM gihapadesaMmi bhagavaM goyame viharaha, bhagavaM ca NaM ahe ArAmaMsi / ahe NaM udae peDhAlaputte bhagavaM pAsAvaccije niyaMThe meyaje gotteNaM jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-AusaMto ! goyamA asthi khalu me kei padese pucchiyace, taM ca Auso! ahAsuyaM ahAdarisiyaM me viyAgarehi savAyaM, bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-aviyAi Auso! socA nisamma jANissAmo savAyaM, udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vyaasii-|| (sU.71) tasya caivaMbhUtasya lepopAsakasya gRhapateH saMbandhinI nAlandAyAH pUrvottarasyAM dizi zeSadravyAbhidhAnA-gRhopayuktazeSadravyeNa kRtA zeSadravyetyetadevAbhidhAnamasyA udakazAlAyAH, sairvabhUtA''sIdanekastambhazatasanniviSTA prAsAdIyA darzanIyAbhirUpA prati18 rUpeti, tasyAzcottarapUrvadigvibhAge hastiyAmAkhyo vanakhaNDa AsIt , kRSNAvabhAsa ityAdivarNakaH // tasiMzca vanakhaNDagRhapradeze For Personal & Private Use Only
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 409 // bhagavAn gautamakhAmI zrIvardhamAnakhAmigaNadharo viharati / athAnantaraM bhagavAn gautamasvAmI taminnArAme saha sAdhubhirvyavasthitaH.|| 7 nAla'artha' anantaraM Namiti vAkyAlaGkAre udakAkhyo nirgranthaH peDhAlaputraH 'pArthApatyasya' pArzvakhAmiziSyasthApatyaM-ziSyaH pArthI- ndIyAdhya, patyIyaH, sa ca medAryoM gotreNa, yenaiveti saptamyarthe tRtIyA, yasyAM dizi yasinvA pradeze bhagavAn zrIgautamasvAmI tasyAM dizi tasinvA pradeze samAgatyedaM-vakSyamANaM provAceti / atra niyuktikAro'dhyayanotthAnaM tAtparya ca gAthayA darzayitumAha pAsAvaccijo pucchiyAio ajagoyama udago / sAvagapucchA dhamma souM kahiyaMmi uvasaMtA // 205 // pArzvanAthaziSya udakAbhidhAna Aryagautama pRSTavAn , kiM tat ?-zrAvakaviSayaM praznaM, tadyathA-bho indrabhUte ! sAdhoH zrAvakANuvratadAne sati sthUlaprANAtipAtAdiviSaye tadanyeSAM sUkSmabAdarANAM prANinAmupadhAte satyAraMbhajanite tadanumatipratyayajanitaH karmabandhaH kasAna bhavati ?, tathA sthUlaprANAtipAtavratinastameva paryAyAntaragataM vyApAdayato nAgarikavadhanivRttasya tameva bahiHsthaM vyApAdayata iva tadvatabhaGgajanitaH karmabandhaH kasAna bhavatItyetatpraznasyottaraM gRhapaticauragrahaNavimokSaNopamayA dattavAn , tacca zrAvakapraznasyaupamyaM gautamakhAminA kathitaM zrukhodakAkhyo nirgranthaH 'upazAMtaH' apagatasaMdehaH saMvRtta iti / sAmprataM sUtramanusriyate'sa' udako gautamasvAmisamIpaM samAgatya bhagavantamidamavAdIt , tadyathA-AyuSmangautama! 'asti mama vidyate kazcitpradezaH praSTavyaH' tatra saMdehAt , taMca pradezaM yathAzrutaM bhavatA yathA ca bhagavatA saMdarzitaM tathaiva mama 'vyAgRNIhi pratipAdaya / evaM pRSTaH, // 409 // | sa cAyaM bhagavAn , yadivA saha vAdena savAdaM pRSTaH sadAcaM vA-zobhanabhAratIkaM vA praznaM pRSTaH, tamudakaM peDhAlaputramevamavAdIta , For Personal & Private Use Only
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCEME tadyathA-apicAyuSmannudaka! zrukhA bhavadIyaM praznaM nizamya ca-avadhArya ca guNadoSavicAraNataH samyagahaM , taducyatA vizrabdhaM bhavatA vAbhiprAyaH 'savAyaM sadAcaM codakaH, savAdaM sadvAcaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt // Auso ! goyamA asthi khalu kumAraputtiyA nAma samaNA niggaMthA tumhANaM pavayarNa pavayamANA gAhAvaI samaNovAsagaM uvasaMpannaM evaM paJcakkhAveMti-NaNNastha abhioeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokakhaNayAe tasehiM pANehiM NihAya daMDaM, evaM NhaM paccakkhaMtANaM duppaccakkhAyaM bhavai, evaM NhaM paJcakkhAvemANANaM dupaccakkhAviyatvaM bhavai, evaM te paraM paJcakkhAvemANA atiyaraMti sayaM patiNNaM, kassa NaM taM he ?, saMsAriyA khalu pANA thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasAvi pANA thAvarattAe pacAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavajaMti, tasakAyAo vippamuccamANA thAvarakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM thAvarakAyaMsi uvavaNNANaM ThANameyaM ghattaM // (sU.72) evaM NhaM paJcakkhaMtANaM supacakkhAyaM bhavai, evaM NhaM paccakkhAvamANANaM supaccakkhAviyaM bhavai, evaM te paraM paccakkhAvamANA NAtiyaraMti sayaM paiNNaM, NaNNattha abhiogeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasabhUehiM pANehiM NihAya daMDaM, evameva sai bhAsAe parakkame vijamANe je te kohA vA lohA vA paraM paccakkhAveMti ayaMpi No uvaese No NeAue bhavai, aviyAI Auso! goyamA! tunbhaMpi evaM royai ? (sU.73) savAyaM bhagavaM goyame ! udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto ! udagA no khalu amhe evaM royai, je te samaNA vA mAhaNA vA evamAikkhaMti For Personal & Private Use Only
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7nAla sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 410 // jAva parUveMti No khalu te samaNA vA NiggaMthA vA bhAsaM bhAsaMti, aNutAviyaM khalu te bhAsaM bhAsaMti, abbhAikkhaMti khalu te samaNe samaNovAsae vA, jehiMvi annehiM jIvehiM pANehiM bhUehiM sattehiM saMjama- ndIyAdhya. yaMti tANavi te anbhAikkhaMti, kassa NaM taM heuM ?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA thAvarattAe pacAyati thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyati tasakAyAo vippamuccamANA thAvarakAyaMsi uvavajaMti thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghattaM ||(suu.74) tadyathA-bho gautama! astItyayaM vibhaktipratirUpako nipAta iti baDharthavRttirgRhItaH, tatazcAyamarthaH-'santi' vidyante kumAraputrA nAma nirgranthA yuSmadIyaM pravacanaM pravadantaH, tadyathA-gRhapatiM zramaNopAsakamupasaMpanna-niyamAyotthitamevaM 'pratyAkhyApayanti' pratyAkhyAnaM kArayanti, tadyathA-sthUleSu prANiSu daNDayatIti daNDaH-prANyupamardastaM 'nihAya' parityajya, prANAtipAta-18 | nivRttiM kurvanti, tAmevApavadati-nAnyatreti, svamanISikAyA anyatra rAjAdyabhiyogena yaH prANyupaghAto na tatra nivRttiriti / tatra kila sthUlaprANivizeSaNAttadanyeSAmanumatipratyayadoSaH syAdityAzaGkAvAnAha-'gAhAvaI'ityAdi, assa cArthamuttaratrAvirbhAvayiSyAmaH / yenAbhiprAyeNodakacoditavAMstamAviSkurvannAha-'evaM Nha'mityAdi, ehamiti vAkyAlaGkAre, avadhAraNe vA, evameva trasaprANivizeSaNabenAparatrasabhUtavizeSaNarahitalena pratyAkhyAnaM gRhNatAM zrAvakANAM duSpratyAkhyAnaM bhavati, pratyAkhyAnama // 410 // gasadbhAvAt , tathaivameva pratyAkhyApayatAmapi sAdhUnAM duSTaM pratyAkhyAnadAnaM bhavati, kimityata Aha-evaM te zrAvakAH pratyA! khyAnaM gRhNantaH sAdhavazca paraM pratyAkhyApayantaH svAM pratijJAmaticaranti-atilaGghayanti / 'kassa NaM heti prAkRtazailyA kamA madIyaM pravacanaM bhUlae prAniAvikAyA anyatra dAvAnAha mAhamati vAkyAjavati, pratyA Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ lo?, bhavatyevetyarthaH / evamapijataca tadastItyetaddarzayitumAha - 'thAvarakA sAmanA sakAye samu-18 detorityarthaH / tatra pratijJAbhaGgakAraNamAha-'saMsAriyA ityAdi, saMsAro vidyate yeSAM te sAMsArikAH, khaluralaGkAre, 'prANA jantavaH sthAvarAH 'prANinaH pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH santo'pi tathAvidhakarmodayAtrasatayA-trasabena dvIndriyAdibhAvena pratyA-15 | yAnti-utpadyante, tathA vasA api sthAvaratayeti, evaM ca parasparagamane vyavasthite satyavazyaMbhAvI pratijJAvilopaH, tathAhi-nAga-19 |riko mayA na hantavya ityevaMbhUtA yena pratijJA gRhItA sa yadA bahirArAmAdau vyavasthitaM nAgarikaM vyApAdayet kimetAvatA tasya na bhavetpratijJAvilopaH, evamatrApi yena trasavadhanivRttiH kRtA sa yadA tameva saM prANinaM sthAvarakAyasthitaM vyApAdayet kiM| | tasya na bhavetpratijJAvilopaH, bhavatyevetyarthaH / evamapi trasasthAvarakAye samutpannAnAM trasAnAM yadi tathAbhUtaM kizcidasAdhAraNaM liGga syAt tataste trasAH sthAvarakhenApyutpannAH zakyante parihartu, na ca tadastItyetaddarzayitumAha-'thAvarakAyAo'ityAdi, sthAvarakAyAtsakAzAdvividham - anekaiH prakAraiH prakarSeNa mucyamAnAH sthAvarakAyAyuSA tadyogyaizcAparaiH karmabhiH sarvAtmanA usakAye samutpadyante, tathA trasakAyAdapi sarvAtmanA vimucyamAnAstatkarmabhiH sthAvarakAye samutpadyante, tatra cotpannAnAM tathAbhUtatrasaliGgAbhAvAtpratijJAlopa ityetatsUtreNaiva darzayitumAha-'tesiM ca Na'mityAdi, 'teSAM ca' sAnAM sthAvarakAye samutpannAnAM gRhItatrasapA| NAtipAtavirateH zrAvakasyApyArambhapravRttakhenaitatsthAvarAkhyaM ghAsaM sthAnaM bhavati, tasAdanivRttakhAttasyeti // tadevaM vyavasthite | nAgarikadRSTAntena trasameva sthAvarakhenAyAta vyApAdayato'vazyaMbhAvI pratijJAvilopo yataH tata eva maduktayA vakSyamANanItyA pratyAkhyAnaM kurvatAM supratyAkhyAtaM bhavati, evameva ca pratyAkhyApayatAM supratyAkhyApitaM bhavati, evaM ca te pratyAkhyApayanto nAticaranti |khIyAM pratijJAmityetaddarzagitumAha-'NaNNatthe'tyAdi, tatra gRhapatiH pratyAkhyAnamevaM gRhNAti, tadyathA-'nasabhUteSu' vartamAnakAle dan Education Intematon For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge || sabenotpanneSu prANiSu daNDayatIti daNDaH-prANyupamardastaM 'vihAya parityajya pratyAkhyAnaM karoti, tadiha bhUtabavizeSaNAtsthA-1|| 7nAla2zrutaska- varaparyAyApanavadhe'pi na pratijJAvilopaH / tathA 'nAnyatrAbhiyogene ti rAjAdyabhiyogAdanyatra pratyAkhyAnamiti / tathA gRhapati-II ndIyAdhya. ndhe zIlA- cauravimokSaNatayeti, etaca bhavadbhiH samyaguktaM, etadapi trasakAye bhUtabavizeSaNamabhyupagamyatAmiti, etadabhyupagame'pi hi yathA kIyAvRttiH IS|| kSIravikRtipratyAkhyAyino dadhibhakSaNe'pi na pratijJAvilopaH tathA trasabhUtAH sattvA na hantavyA ityevaM pratijJAvataH sthAvarahiMsA-11 // 41 // yAmapi na pratyAkhyAnAticAraH / tadevaM vidyamAne sati 'bhASAyAH" pratyAkhyAnavAcaH 'parAkrame bhUtavizeSaNAddoSaparihArasA-18 marthya evaM pUrvoktayA nItyA sati doSapariharaNopAye ye kecana krodhAdvA lobhAvA 'paraM' zrAvakAdikaM nirvizeSaNameva pratyAkhyAyanti, teSAM pratyAkhyAnaM dadatAM mRSAvAdo bhavati, gRhNatAM cAvazyaMbhAvI vratavilopa iti, tadevamayamapi naH asadIyopadezAbhyupagamo bhUtakhavizeSaNaviziSTaH pakSaH kiM bhavatAM 'no' naiva 'naiyAyiko nyAyopapanno bhavati', idamuktaM bhavati-bhUtakhavizeSaNena hi sAn sthAvarotpannAn hiMsato'pi na pratijJAticAra iti, api caitadAyuSman gautama! tubhyamapi rocate-evametadyathA mayA vyAkhyAtam / evamabhihito gautamaH sadAcaM savAdaM vA tamudakaM peDhAlaputramevaM vakSyamANamavAdIt , tadyathA-nokhalvAyuSmannudakAsabhyametadeva yadyathA khayocyate tadrocata iti, idamuktaM bhavati-yadidaM trasakAyaviratau bhUtakhavizeSaNaM kriyate tanirarthakatayA'sabhyaM na rocata / iti / tadevaM vyavasthite bho udaka! ye te zramaNA vA brAhmaNA vA evaM bhUtazabdavizeSaNavena pratyAkhyAnamAcakSate, paraiH pRSTAsta // 41 thaiva bhASante pratyAkhyAnaM, svataH kurvantaH kArayantazcaivamiti-savizeSaNaM pratyAkhyAnaM bhASante, tathaivameva savizeSaNapratyAkhyAnapra-11 rUpaNAvasare sAmAnyena prarUpayanti, evaM ca prarUpayanto na khalu te zramaNA vA nirgranthA vA yathArthoM bhASA bhASante, apilanutApa-18 eatereaseseeta For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #825
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20120300000000000000000 yatItyanutApikA tAM, tathAbhUtAM ca khalu te bhASA bhASante, anyathAmASaNe hyapareNa jAnatA bodhitasya sato'nutApo bhavatItyato'nutApiketyucyata iti / punarapi teSAM savizeSaNapratyAkhyAnavatAmulvaNadoSodvibhAvayiSayAha-'anbhAikkhaMtI'tyAdi, te hi savizeSaNapratyAkhyAnavAdino yathAvasthitaM pratyAkhyAnaM dadataH sAdhUna gRhNatazca zramaNopAsakAnabhyAkhyAnti-abhUtadopodbhA vanato'bhyAkhyAnaM dadati / kiMcAnyat-'jehiMvi'ityAdi, yeSvapyanyeSu prANiSu bhUteSu jIveSu sattveSu viSayabhUteSu viziSya ye 18 saMyama kurvanti saMyamayanti, tadyathA-brAhmaNo na mayA hantavya ityukte sa yadA varNAntare tiryakSu vA vyavasthito bhavati tadvadhe 8 brAhmaNavadha Apadyate, bhUtazabdAvizeSaNAt , tadevaM tAnyapi vizeSavratAni sUkaro mayA na hantavya ityevamAdIni te bhUtazabdavizeSaNavAdino'bhyAkhyAnti-dUSayanti / kimityata Aha-'kassa NamityAdi kamAddhetostadasadbhUtaM dUSaNaM bhavatIti ?, yasAtsAMsArikAH khalu prANAH parasparajAtisaMkramaNabhAjo yatastatastrasAH prANinaH sthAvarakhena pratyAyAnti sthAvarAzca trasabeneti / sakAyAca sarvAtmanA vasAyuSkaM parityajya sthAvarakAye tadyogyakarmopAdAnAdutpadyante, tathA sthAvarakAyAcca tadAyuSkAdinA karmaNA | vimucyamAnAstrasakAye samutpadyante, teSAM ca trasakAye samutpannAnAM sthAnametatrasakAyAkhyamaghAtyam-aghAtAhaM bhavati, yasAttena |zrAvakeNa prasAnuddizya sthUlaprANAtipAtaviramaNaM kRtaM, tasya tIvrAdhyavasAyotpAdakakhAllokagarhitakhAceti, tatrAsau sthUlapANAti| pAtAnivRttaH, tannivRtyA ca trasasthAnamaghAtyaM vartate, sthAvarakAyAccAnivRtta iti tadyogyatayA tatsthAnaM ghAtyamiti / tadevaM bhavada|bhiprAyeNa viziSTasattvoddezenApi prANAtipAtanivRttau kRtAyAmaparaparyAyApannaM prANinaM vyApAdayato vratabhaGgo bhavati, tatazca na kasyacidapi samyagvratapAlanaM sthAdityevamabhyAkhyAtam-asadbhUtadoSodbhAvanaM bhavanto dadati / yadapi bhavadbhirvartamAnakAlavizeSa 2 dain Education International For Personal & Private Use Only Islanetbrary.org
Page #826
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge |Nakhena kilAyaM bhUtazabda upAdIyate asAvapi vyAmohAya kevalamupatiSThate, tathAhi-bhUtazabdo'yamupamAne'pi vartate, tadyathA- 7nAla2 zrutaska devalokabhUtaM nagaramidaM, na devaloka eva, tathAtrApi trasabhUtAnAM trasasadRzAnAmeva prANAtipAtanivRttiH kRtA syAt , na tu vasA-18||ndIyAdhya. ndhe zIlA- nAmiti, atha tAdarthe bhUtazabdo'yaM, yathA zItIbhUtamudakaM, zItamityarthaH, evaM trasabhUtAstrasavaM prAptAH, tathA ca sati trasazabdenaiva | kIyAvRttiH gatArthakhAtpaunaruktyaM syAd, athaivamapi sthite bhUtazabdopAdAnaM kriyate, tathA ca satyatiprasaGgaH syAt , tthaahi-kssiirbhuutvi||412|| 1 kRteH pratyAkhyAnaM karomyevaM ghRtabhUtaM me dadaskhaivaM ghaTabhUtaH paTabhUta ityevamAdAvapyAyojyamiti // tadevaM niraste bhUtazabdesatyudaka Aha savAyaM udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-kayare khalu te AusaMto goyamA ! tunbhe vayaha tasA pANA tasA Au annahA ?, savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto udagA ! je tubbhe vayaha tasabhUtA pANA tasA te vayaM vayAmo tasA pANA, je vayaM vayAmo tasA pANA te tumbhe vayaha tasabhUyA pANA, ee saMti duve ThANA tullA egaTThA, kimAuso! ime bhe suppaNIyatarAe bhavai tasabhUyA pANA tasA, ime bhe duppaNIyatarAe bhavai-tasA pANA tasA, tato egamAuso! paDikosaha ekaM abhiNaMdaha, // 412 // ayaMpi bhedo se No NeAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu-saMtegaiA maNussA bhavaMti, tersi ca NaM evaM vuttapuvaM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, sAvayaM NhaM aNuputveNaM For Personal & Private Use Only
Page #827
--------------------------------------------------------------------------
________________ cieeeeeeeeeeeeeeeeeeee guttassa lisissAmo, te evaM saMkhaveMti te evaM saMkhaM ThavayaMti te evaM saMkhaM ThAvayaMti nannattha abhioeNaM / / gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, taMpi tesiM kusalameva bhvi|| (sU075) / sadvAcaM savAdaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM-gautamamevamavAdIt , tadyathA-he AyuSman gautama ! katarAnprANino yUyaM vadatha, trasA eva ye prANAH-prANinasta eva trasAH prANA ityutAnyatheti, evaM pRSTo bhagavAn gautamastamudakaM sadAcaM peDhAlaputramevamavAdIt , tadyathA| AyuSmannudaka! yAnprANino yUyaM vadatha trasabhUtAH-trasabenAvirbhUtAH prANino nAtItA nApyeSyAH, kiM tu ? vartamAnakAla eva | trasAH prANA iti, tAneva vayaM vadAmastrasAH-trasavaM prAptAstatkAlavartina eva trasAH prANA iti, etadeva vyatyayena bibhaNiSu-19 | rAha-'je vaya'mityAdi, yAn vayaM vadAmakhasA eva prANAstrasAH prANAstAneva yUyamevaM vadatha-sabhUtA evaM prANAstrasabhUtAH181 prANAH, evaM ca vyavasthite ete anantarokte dve api sthAne ekArthe-tulye bhavato, na hyatrArthabhedaH kazcidastyanyatra zabdabhedAditi, evaM ca vyavasthite kimAyuSman ! yuSmAkamayaM pakSaH suSTu praNItataro-yuktiyuktaH pratibhAsate ?, tadyathA-trasabhUtA eva praannaastrsbhuutaaH|| prANA iti, ayaM tu pakSo duSpraNItataro 'bhavati' pratibhAsate bhavatAM ?, tadyathA-sA eva prANAstrasAH prANAH, santi caikArthatvena (sati caikArthatve ) bhavatAM ko'yaM vyAmoho? yena zabdabhedamAtramAzrityAta ekaM pakSamAkrozayatha dvitIyaM khabhinandatha / iti / tadayamapi tulye'pyarthe satyekasya pakSasyAkrozanamaparasya savizeSaNapakSasyAbhinandanamityeSa doSAbhyupagamo bhavatAM 'no naiyA-1 |yiko' na nyAyopapanno bhavati, ubhayorapi pakSayoH samAnakhAt , kevalaM savizeSaNapakSe bhUtazabdopAdAnaM mohamAvahatIti // yacca bhavatA'sAkaM prAgdoSodbhAvanamakAri, tadyathA-trasAnAM vadhanivRttau tadanyeSAM vadhAnumatiH syAt sAdhoH, tathA bhUtazabdAnu mAkUmaya bhavati prAyana zabdabhaSaNapakSayA For Personal & Private Use Only
Page #828
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 413 // pAdAne'nantarameva trasaM sthAvaraparyAyApannaM vyApAdayato vratabhaGga ityetatkucodyajAtaM parihartukAma Aha-Namiti vAkyAlaGkAre, bhaga-1 7 nAlavAngautamakhAmI, cazabdaH punaHzabdArthe, punarAha, tadyathA-'santi' vidyante eke kecana laghukarmANoM manuSyAH pravrajyA kartumasa-|| ndIyAdhya. marthAH, tadvyatirekeNaiva dharma cikIrSavaH, teSAM caivamadhyavasAyinAM sAdhodharmopadezapravaNasyAgrata idamuktapUrva bhavati, tadyathA-bhoH sAdho! na khalu vayaM zaknumo muNDA bhavituM-pravrajyAM grahItumagArAd-gRhAdanagAratA-sAdhubhAvaM pratipattuM, vayaM tvAnupUryeNa-kramazo | 'gotrasyeti gAM trAyata iti gotraM-sAdhukhaM tasya sAdhubhAvasya paryAyeNa-paripATyA''tmAnamanuzleSayiSyAmaH, idamuktaM bhavati-pUrva | dezaviratirUpatayA zrAvakadharma gRhasthayogyamanindhamanupAlayAmaH, tato'nukrameNa pazcAcchramaNadharmamiti / tata evaM te 'saMkhyAM vyavasthA | 'zrAvayanti' pratyAkhyAnaM kurvantaH prakAzayanti, tadyathA-nAnyatrAbhiyogena, sa cAbhiyogo rAjAbhiyogo gaNAmiyogo klA-18 bhiyogo devatAbhiyogo gurunigrahazcetyevamAdinA'bhiyogena vyApAdayato'pi trasaM na vratabhaGgaH / tathA gRhapaticoravimokSaNatayetyasyAyamarthaH-kasyacidgRhapateH SaT putrAH, taizca satyapi pitRpitAmahakramAyAte mahati vitte tathAvidhakarmodayAdrAjakulabhANDAgAre cauryamakAri, rAjapuruSaizca bhavitavyatAniyogena gRhItAste ityeke, pare khanyathA vyAcakSate, tadyathA-ratnapure nagare ratnazekharo nAma rAjA, tena ca parituSTena ratnamAlAgramahiSIpramukhAntaHpurasya kaumudIpracAro'nujJAtaH, tadavagamya nAgaralokenApi rAjAnumatyA | | svakIyasya strIjanasa tathaiva krIDanamanumataM, rAjJA ca nagare saDiNDimazabdamAghoSitaM, tadyathA-astamanopari kaumudImahotsave | // 413 // pravRtte yaH kazcitpuruSaH samupalabhyate nagaramadhye tasyAvijJaptikaH zarIranigrahaH kriyata iti, evaM ca vyavasthite satyekasa vaNijaH SaT putrAH, te ca kaumudIdine krayavikrayasaMvyavahAravyagratayA tAvasthitA yAvatsavitA'stamupagataH / tadanantarameva sthagitAni ca // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #829
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagaradvArANi teSAM ca tatkAlAtyayAnna nirgamanamabhUt, tataste bhayasaMbhrAntA nagaramadhya evAtmAnaM gopayitvA sthitAH, tato niSkrAnte kaumudIpracAre rAjJA''rakSikAH samAhUyAdiSTAH - yathA samyak nirUpayata yUyaM nAtra nagare kaumudIcAre kazcitpuruSo vyavasthita 1 iti, tairapyArakSikaiH samyag nirUpayadbhirupalabhya SaDvaNikputravRttAnto yathAvasthita eva rAjJe niveditaH, rAjJA'pyAjJAbhaGgakupitena teSAM SaNNAmapi vadhaH samAdiSTaH, tatastatpitA putravadhasamAkarNana guruzokavihnalo'kANDApatitakulakSyoddbhrAntalocanaH kiMkartavyatAmUDhatayA gaNitavidheyAvidheyavizeSo rAjAnamupasthito'vAdIcca gadgadayA girA -- yathA mA kRthA devAsmAkaM kulakSayaM, gRhyatAmidamasmadIyaM kulakramAyAtaM svabhujopArjitaM prabhUtaM draviNajAtaM, mucyatAM mucyatAmamI SaT putrAH kriyatAmayamasmAkamanugraha iti / evamabhihito rAjA tadvacanamanAkarNya punarapi savizeSamAdideza, asAvapi vaNiksarvavadhAzaGkI sarvamocanAnabhiprAyaM rAjAnamavetya paJcAnAM mocanaM yAcitavAn, tAnapyasau rAjA na moktumanA ityevamabhigamya caturmocanakRte sAdaraM vijJaptavAn taM tathApi rAjA tamanAdRtya kupitavadana eva sthitaH, tatastrayANAM vimocane kRtAdarastatpitA'bhUt, tAnapyamuJcantaM rAjAnaM jJAtA gaNitakhAparAdho dvayormocanaM prArthitavAn, tatrApyavajJApradhAnaM nRpatimavagamya tataH pauramahattamasameto rAjAnamevaM vijJaptavAn, tadyathAdevAkANDa evAsmAkaM kulakSayaH samupasthitaH, tasmAcca bhavanta eva trANAyAlam, ataH kriyatAmekamatputravimocanena prasAda iti bhaNikhA pAdayoH sapauramahattamaH patito, rAjJApi saMjAtAnukampena muktastadeko jyeSThaputra iti / tadevamasya dRSTAntasya dArzantikayojaneyaM, tadyathA - sAdhunA'bhyupagatasamyagdarzanamavagamya zrAvakamakhilaprANAtipAtaviratigrahaNaM prati codito'pyazaktitayA yadA na sarvaprANAtipAtaviratiM pratipadyate, yathA'sau rAjA vaNijA'tyarthaM vijJApito'pi na SaDapi putrAn mumukSati, nApi paJcacatustridvi For Personal & Private Use Only
Page #830
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 nAlandIyAdhya. sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 414 // eeeser eeeeeeeeeee saMkhyAna putrAniti, tata ekavimokSaNenAtmAnaM kRtArthamiva manyamAnaH sthito'sau, evaM sAdhorapi zrAvakasya yathAzakti vrataM gRhNata-1 stadanurUpamevANuvratadAnamaviruddhamiti, yathA ca tasya vaNijo na zeSaputravadhAnumatilezo'pyasti, evaM sAdhorapi na zeSaprANivadhAnumatipratyayajanitaH karmabandho bhavati, kiM tarhi ?, yadeva vrataM gRhItvA yAneva sattvAn bAdarAn saMkalpajaprANivadhanivRttyA rakSati tanni-| mittaH kuzalAnubandha evetyetatsUtreNaiva darzayitumAha-'tasehi mityAdi, trasyantIti trasAH-dvIndriyAdayastebhyaH sakAzAnidhAya nihAya vA parityajyetiyAvat ke ?-daNDayatIti daNDastaM parityajya, traseSu prANAtipAtaviratiM gRhItvetyarthaH, 'tadapi ca trasaprANA| tipAtaviramaNavrataM 'teSAM dezaviratAnAM kuzalahetutvAtkuzalameva bhavati // yacca prAgabhihitaM, tadyathA-tameva trasaM sthAvaraparyAyApannaM nAgarakamiva bahiHsthaM vyApAdayato'vazyaMbhAvI vratabhaGga ityetat parihatukAma Aha tasAvi vucaMti tasA tasasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvagayaM bhavai, tasAuyaM ca NaM palikkhINaM bhavai, tasakAyaTTiiyA te tao AuyaM vippajahaMti, te tao AuyaM vippajahittA thAvarattAe paccAyaMti / thAvarAvi vucaMti thAvarA thAvarasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvagayaM bhavai, thAvarAuyaM ca NaM palikkhINaM bhavai, thAvarakAyaTThiyA te tao AuyaM vippajahaMti tao AuyaM vippajahittA bhujo paraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti, te tasAvi bucaMti, te mahAkAyA te cirahiiyA // (sUtraM 76) 'trasA api' dvIndriyAdayo'pi trasA ityucyante ca trasAH trasasaMbhArakRtena karmaNA bhavanti, saMbhAro nAmAvazyatayA karmaNo eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesese // 414 // For Personal & Private Use Only
Page #831
--------------------------------------------------------------------------
________________ varasaMbhArakRtena kama iti, evaM ca vyavAmityAdi, yadA vipAkAnubhavena vedanaM, tacceha trasanAma pratyekanAmetyAdikaM nAmakarmAbhyupagataM bhavati, vasalena yatparibaddhamAyuSkaM tadyadodayaprApta bhavati, tadA trasasaMbhArakRtena karmaNA vasA iti vyapadizyante, na tadA kathaJcitsthAvarakhavyapadezaH, yadAca tadAyuH parikSINaM bhavati, Namiti vAkyAlaGkAre, trasakAyasthitikaM ca karma yadA parikSINaM bhavati, tacca jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH sAtirekasahasradvayasAgaropamaparimANaM, tadA tatastrasakAyasthiterabhAvAttadAyuSkaM te parityajanti, aparANyapi tatsahacaritAni karmANi parityajya sthAvarakhena pratyAyAnti, sthAvarA api sthAvarasaMbhArakRtena karmaNA tatrotpadyante, sthAvarAdinAma ca tatrAbhyupagataM bhavati, aparANyapi tatsaha-18 caritAni sarvAtmanA trasavaM parityajya sthAvarakhenodayaM yAnti iti, evaM ca vyavasthite kathaM sthAvarakAyaM vyApAdayato gRhItatrasakA18| yaprANAtipAtanivRtteH zrAvakasya vratabhaGga iti ? / kiMcAnyat-'thAvarAjyaM ca NamityAdi, yadA tadapi sthAvarAyuSkaM pari-18 kSINaM bhavati tathA sthAvarakAyasthitizca, sA jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTato'nantakAlamasaMkhyeyAH pudgalaparAvartA iti, tatastatkAyasthi| terabhAvAttadAyuSkaM parityajya 'bhUyaH punarapi pAralaukikalena sthAvarakAyasthiterabhAvAt trasavena sAmarthyAtpratyAyAnti, teSAM ca basAnAmanvarthikAnyabhidhAnAnyabhidhitsurAha-'te pANAvI'tyAdi, te trasasaMbhArakRtena karmaNA samutpannAH santaH sAmAnyasaMjJayA prANA apyucyante, tathA vizeSataH 'trasa bhayacalanayoriti dhAtvarthAnugamAdbhayacalanAbhyAmupapetAstrasA apyucyante, tathA mahAn kAyo yeSAM te mahAkAyAH yojanalakSapramANazarIravikurvaNAt , tathA cirasthitikA apyucyante, bhavasthityapekSayA trayastriMzatsAgaropamAyuSkasadbhAvAt , tatastrasaparyAyavyavasthitAnAmeva pratyAkhyAnaM tena gRhItaM, na tu sthAvarakAyatvena vyavasthitAnAmapIti / yastu nAgarakadRSTAnto bhavatopanyastaH asAvapi dRSTAntadAAntikayorasAmyAtkevalaM bhavato'nupAsitagurukulavAsitvamAvi. nAnyabhASataH 'basa bhayacalanaNAt , tathA cirAgAhIta, na tu sthAvarapAsitagurukulavAsi Join Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #832
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 415 // 7 nAlandIyAdhya. zrAvakAtyAkhyAnasya saviSayatA karoti, tathAhi-nagaradhayukto nAgarikaH sa ca mayA na hantavya iti pratijJAM gRhItvA yadA tameva vyApAdayati bahiHsthita |paryAyApannaM tadA tasya kila vratabhaGga iti bhavataH pakSa iti, sa ca na ghaTate, yato yo hi nagaradhamairupetaH sa bahiHstho'pi nAga|rika eva, ataH paryAyApana ityetadvizeSaNaM nopapadyate, atha sAmastyena parityajya nagaradharmAnasau vartate atastamevetyetadvizeSaNaM nopapadyate, tadevamatra trasaH sarvAtmanA trasatvaM parityajya yadA sthAvaraH samutpadyate tadA pUrvaparyAyaparityAgAdaparaparyAyApannatvAtrasa evAsau na bhavati, tadyathA-nAgarikaH palyAM praviSTastaddharmopetatvAtpUrvadharmaparityAgAca nAgarika evAsau na bhavatIti // punarapyanyathodakaH pUrvapakSamAracayitumAha savAyaM udae peDhAlaputte bhayavaM goyamaM evaM vayAsI-AusaMto goyamA! Natthi NaM se kei pariyAe jaNaM samaNovAsagassa egapANAtivAyaviraevi daMDe nikkhitte, kassa NaM taM heuM ?, saMsAriyA khalu pANA, thAvarAvi pANA tasattAe pacAyaMti, tasAvi pANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA save tasakAyaMsi uvavajjaMti, tasakAyAo vippamuccamANA satve thAvarakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaMthAvarakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM dhattaM // savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-No khalu Auso ! asmAkaM vattavaeNaM tubhaM ceva aNuppavAdeNaM atthi NaM se pariyAe je NaM samaNovAsagassa sabapANehiM sababhUehiM savajIvahiM sabasattehiM daMDe nikkhitte bhavai, kassa NaM taM heuM ?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA thAvarattAe paJcAyaMti, thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasakAyAo vippamuccamANA 415 // For Personal & Private Use Only
Page #833
--------------------------------------------------------------------------
________________ save thAvarakAyaMsi uvavajaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA save tasakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghattaM,te pANAvi vucaMti, te tasAvi bucaMti, te mahAkAyA te cirahiiyA, te bahuyaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavati, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apacakkhAyaM bhavai, se mahayA tasakAyAo uvasaMtassa uvaDhiyassa paDivirayassa jannaM tunbhe vA anno vA evaM vadaha-Natthi NaM se kei pariyAe jaMsi samaNovAsagassa egapANAevi daMDe Nikkhitte, ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // sUtraM 77 // sadvAcaM savAdaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt , tadyathA-AyuSman gautama ! nAstyasau kazcitparyAyo yasinnekaprANAtipAtaviramaNe'pi zramaNopAsakasya viziSTaviSayAmeva prANAtipAtanivRttiM kurvato daNDaH-prANyupamardanarUpo nikSiptapUrvaHparityaktapUrvo bhavati, idamuktaM bhavati-zrAvakeNa trasaparyAyamekamuddizya prANAtipAtavirativrataM gRhItaM, saMsAriNAM ca parasparagamanasaMbhavAt te ca trasAH sarve'pi kila sthAvarakhamupagatAstatazca trasAnAmabhAvAnirviSayaM tatpratyAkhyAnamiti / etadeva praznapUrvakaM darzayitumAha-'kassa NaM taM heu'mityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, kasya hetoridamabhidhIyate, kena hetunetyarthaH / sAMsArikAH prANAH parasparasaMsaraNazIlA yatastataH sthAvarAH sAmAnyena trasatayA pratyAyAnti, vasA api sthAvaratayA pratyAyAnti / tadevaM | saMsAriNAM parasparagamanaM pradAdhunA yatpareNa vivakSitaM tadAviSkurvannAha-thAvarakAyAo'ityAdi, sthAvarakAyAdvipramucyamAnAH khAyuSA tatsahacaritaizca karmabhiH sarve-niravazeSAstrasakAye samutpadyante, trasakAyAdapi tadAyuSA vipramucyamAnAH sarve sthAvarakAye For Personal & Private Use Only
Page #834
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 416 // samutpadyante teSAM ca trasAnAM sarveSAM sthAvara kAyasamutpannAnAM sthAnametad ghAtyaM vartate, tena zrAvakeNa sthAvara kAyavadhanivRtterakara - NAd, ataH sarvasya trasakAyasya sthAvarakAyatvenotpatternirviSayaM tasya zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM prApnoti, tadyathA - kenacidratamevaMbhUtaM gRhItaM yathA - mayA nagaranivAsI na hantavyaH, taccodvasitaM nagaram, ato nirviSayaM tattasya pratyAkhyAnam, evamatrApi sarveSAM trasAnAmabhAvAnnirviSayatvamiti / evamudakenAbhihite sati tadabhyupagamenaiva gautamasvAmI dUSayitumAha - sadvAcaM savAdaM vA tamudakaM peDhAlaputraM gautamasvAmyevamavAdIt, tadyathA - no khalvAyuSmannudaka ! asmAkamityetanmagadhadeze AgopAlAGganAdiprasiddhaM saMskRtamevoccAryate tadihApi tathaivoccAritamiti, tadevamasmAkaM saMbandhinA vaktavyena naitadazobhanaM kiM tarhi ?, | yuSmAkamevAnupravAdenaitadazobhanaM idamuktaM bhavati - asmadvaktavyenAsya codyasyAnutthAnameva, tathAhi--naitadbhUtaM na ca bhavati nApi kadAcidbhaviSyati yaduta - sarve'pi sthAvarA nirlepatayA trasatvaM pratipadyante, sthAvarANAmAnantyAtrasAnAM cAsaMkhyeyatvena tadAdhAratvAnupapatterityabhiprAyaH, tathA trasA api sarve'pi na sthAvaratvaM pratipannA na pratipadyante nApi pratipatsyante idamuktaM bhavati - yadyapi vivakSitakAlavartinastrasAH kAlaparyAyeNa sthAvarakAyatvena yAsyanti tathApi aparAparatrasotpacyA trasajAtyanucchedAnna kadAcidapi trasakAyazUnyaH saMsAro bhavatIti, tadevamasmanmatena codyAnutthAnameva, abhyupagamya ca bhavadIyaM pakSaM yuSmadabhyupagamenaiva parihiyate --tadeva parAbhiprAyeNa pariharati-astyasau paryAyaH - sa cAyaM bhavadabhiprAyeNa yadA sarve'pi sthAvarAstrasatvaM pratipadyante | yasminparyAye - avasthAvizeSe zramaNopAsakasya kRtatrasaprANAtipAtanivRtteH sataH trasatvena ca bhavadabhyupagamena sarvaprANinAmutpatteH taizca sarvaprANibhitrasatvena bhUtaiH - utpannaiH karaNabhUtaisteSu vA viSayabhUteSu daNDo nikSiptaH - parityaktaH, idamuktaM bhavati -- yadA For Personal & Private Use Only 7 nAla ndIyAdhya zrAvakapratyAkhyAnasya saviSa yatA // 416 //
Page #835
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarve'pi sthAvarAH bhavadabhiprAyeNa trasatvenotpadyante tadA sarvaprANiviSayaM pratyAkhyAnaM zramaNopAsakasya bhavatIti / etadeva praznapU. rvakaM darzayitumAha -'kassa NaM heu'mityAdi, sugamaM yAvatrasakAye samutpannAnAM sthAnametadadhAtyam -aghAtArha, tatra viratisabhAvAdityabhiprAyaH / te ca sA narakatiryaGnarAmaragatibhAjaH sAmAnyasaMjJayA prANino'pyabhidhIyante, tathA vizeSasaMjJayA bhayacalanopetatvAtrasA apyucyante, tathA mahAn kAyaH-zarIraM yeSAM te mahAkAyAH, vaikriyazarIrasya yojanalakSapramANatvAditi / tathA cirasthitikAH trayastriMzatsAgaropamaparimANatvAdbhavasthiteH, tathA (ca) te prANinakhasA bahutamA-bhUyiSThA yaiH zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, trasAnuddizya tena pratyAkhyAnasya grahaNAt tadabhyupagamena ca sarvasthAvarANAM trasatvenotpacerataste'lpatarakAH prANino yaiH karaNabhUtaiH zrAvakasyApratyAkhyAnaM bhavati, idamuktaM bhavati-alpazabdasyAbhAvavAcitvAnna santyeva te yeSvapratyAkhyAnamitItyevaM pUrvoktayA nItyA 'se' tasya zramaNopAsakasya mahatastrasakAyAdupazAntasya-uparatasya prativiratasya sataH supratyAkhyAnaM bhavatIti saMbandhaH, tadevaM vyavasthite Namiti vAkyAlaGkAre yadyUyaM vadathAnyo vA kazcittadyathA-nAstyasAvityAdi sugama yAvat NoNeyAue bhavaItti // sAmprataM trasAnAM sthAvaraparyAyApannAnAM vyApAdanenApi na vratabhaGgo bhavatItyarthasya prasiddhaye dRSTAntatrayamAha sesesereeroeseseseseseseroticececeA bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto! niyaMThA iha khalu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, tesiM ca evaM vuttaputvaM bhavai-je ime muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaie, esiM ca NaM AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, je ime agAramAvasaMti eesiNaM AmaraNaMtAe daMDe No Nikkhitte, keI caNaM samaNA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #836
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRciH 7nAlandIyAdhya. zrAvakAtyAkhyAnasya saviSayatA // 417 // jAva vAsAiM caupaMcamAI chaTThaddasamAI appayaro vA bhujayarovA desaM dUIjittA agAramAvasejjA ?, haMtAvasejjA, tassa NaM taM gAratthaM vahamANassa se paccakkhANe bhaMge bhavai?, No tiNaDhe samaDhe, evameva samaNovAsagassavi tasehiM pANehiM daMDe Nikkhitte, thAvarehiM pANehiM daMDe No Nikkhitte, tassa NaM taM thAvarakAyaM vahamANassa se paccakkhANe No bhaMge bhavai, se evamAyANaha? NiyaMThA!, evamAyANiyacaM // bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto niyaMThA! iha khalu gAhArvai vA gAhAvaiputto vA tahappagArehiM kulehi Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamajjA?, haMtA uvasaMkamajjA, tesiMcaNaMtahappagArANaM dhamma Aikkhiyave?, haMtA Aikkhiyace, kiM te tahappagAraM dhamma socA Nisamma evaM vaejjA-iNameva niggaMthaM pAvayaNaM sacaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM saMsuddhaM NeyAuyaM sallakattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijANamaggaM nivANamaggaM avitahamasaMdiddhaM sabadukkhappahINamaggaM, etthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivAyaMti sabadukkhANamaMtaM kareMti, tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA NisiyAmo tahA tuyadyAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhuTThAmo tahA uTThAe uThemotti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmotti vaejjA ?, haMtA vaejA, kiM te tahappagArA kappaMti pavAvittae ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti muMDAvittae, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti sikkhAvittae ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti uvaTThAvittae ?, haMtA kappaMti, tesiM ca NaM tahappagArANaM sabapANehiM jAva sabasattehiM dhamma socA jimajA, tesiM cAvaiputto vA // 417 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #837
--------------------------------------------------------------------------
________________ daMDe Nikkhitte', haMtA Nikkhitte, seNaM eyAraveNaM vihAraNaM viharamANA jAva vAsAiM caupaMcamAI chaTThaddasamAI vA appayaro vA bhujjayaro vA desaM dUijjettA agAraM vaejjA?, haMtA vaejA, tassaNaM sabapANehiM jAva savasattehiM daMDe Nikkhitte?, No iNaDhe samaDhe, se je se jIve jassa pareNaM savapANehiM jAva sabasattehiM daMDe No Nikkhitte, se je se jIve jassa AreNaM sabapANehiM jAva sattehiM daMDe Nikkhitte, se je se jIve jassa iyANiM sabapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhitte bhavai, pareNaM asaMjae AreNaM saMjae, iyANiM asaMjae, asaMjayassa NaM savapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhitte bhavai, se evamAyANaha? NiyaMThA !, se evamAyANiyacaM // bhagavaM ca NaM udAhu NiyaMThA khalu pucchiyavA-AusaMto! niyaMThA iha khalu parivAiyA vA parivAiAo vA annayarehiMto titthAyayaNehiMto Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamajjA ?, haMtA uvasaMkamajjA, kiM tesiM tahappagAreNaM dhamme Aikkhiyace ?, haMtA Aikkhiyace, taM ceva uvaTThAvittae jAva kappaMti ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, haMtA kappaMti, teNaM eyAraveNaM vihAreNaM viharamANA taM ceva jAva agAraM vaejA ?, haMtA vaejjA, te NaM tahappagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, No iNaDhe samaDhe, se je se jIve je pareNaM no kappaMti saMbhuMjittae, seje se jIve AreNaM kappaMti saMbhuMjittae, se je se jIve je iyANI No kappaMti saMbhujittae, pareNaM assamaNe AreNaM samaNe, iyANiM assamaNe, assamaNeNaM saddhiM No kappaMti samaNANaM niggaMthANaM saMbhuMjittae, se evamAyANaha? NiyaMThA !, se evamAyANiyacaM // sUtraM 78 // For Personal & Private Use Only ISMr.jainelibrary.org
Page #838
--------------------------------------------------------------------------
________________ Rece sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 418 // Namiti vAkyAlaGkAre, cazabdaH punaHzabdArthe, punarapi bhagavAn gautamaskhAmyevAha-khauddhatyapariharaNArthamaparAnapi tatsthavirAn 4 7 nAlasAkSiNaH kartumidamAha-'nirgranthA' yuSmatsthavirAH khalu praSTavyAH, tadyathA-AyuSmanto nirgranthA! yuSmAkamapyetadvakSyamANamabhima- ndIyAdhya. | tamAhokhinneti, avaSTambhena cedamAha, yuSmAkamapyetadabhipretaM yadahaM vacmi, tadyathA-zAntiH-upazamastatpradhAnA eke kecana manuSyA zrAvakAbhavanti, na nArakatiryagdevAH, kiM tarhi ?, manuSyAH, te'pi nAkarmabhUmijA nApi mlecchA anAryA vA, teSAM cAryadezotpannAnAmu- tyAkhyAnapazamapradhAnAnAm etad uktapUrva bhavati-ayaM vratagrahaNavizeSo bhavati, tadyathA ya ime muNDA bhUtvA'gArAd-gRhAnirgatyAnagAratAM sya saviSa yatA pratipannAH-pravrajitA ityarthaH, eteSAM coparyAmaraNAntaM mayA daNDo nikSiptaH-parityakto bhavati, idamuktaM bhavati-kazcittathAvidho manuSyo yatInuddizya vrataM gRhNAti, tadyathA-na mayA yAvajjIvaM yatayo hantavyAH, tathA ye ceme'gAraM-gRhavAsamAvasanti teSAM daNDo nikSipta ityevaM keSAMcid vratagrahaNavizeSe vyavasthite sati idamapadizyate-tatra kecana zramaNAH pravrajitAH kiyantamapi kAlaM | pravrajyAparyAyaM pratipAlya, tameva kAlavizeSa darzayati-yAvadvarSANi catvAri paJca vA SaDa daza vA, akha copalakSaNArthatvAdanyo'pi || kAlavizeSo draSTavyaH, tamevAha-alpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM tathA dezaM ca 'dUijitta'tti vihRtya kutazcitkarmodayAttathAvidhapa-|| |riNateragAraM-gRhavAsaM vaseyuH-gRhasthA bhaveyurityevaMbhUtaH paryAyaH kiM saMbhAvyate ? uta netyevaM pRSTA nirgranthAH pratyUcuH-hanta gRha vAsaM brajeyuH, tasya ca yativadhagRhItavratasya taM gRhasthaM vyApAdayataH kiM vratabhaGgo bhaveduta neti ?, Ahurneti, evameva shrmnnopaask-8||418|| | syApi traseSu daNDo nikSipto na sthAvareSSiti, atastrasaM sthAvaraparyAyApanaM vyApAdayatastatpratyAkhyAnabhaGgo na bhavatIti // sAmprataM punarapi paryAyApannasyAnyathAtvaM darzayituM dvitIyaM dRSTAntaM pratyAkhyAviSayagataM darzayitukAma Aha-bhagavAneva gautamaskhAmyAha, SReserseeeeeeeeeeer For Personal & Private Use Only
Page #839
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadyathA-gRhasthAH yatInAmantike samAgatya dharma zrutvA samyaktvaM pratipadya taduttarakAlaM saMjAtavairAgyAH pravrajyAM gahItvA punastathAvidhakarmodayAttAmeva tyajanti, te ca pUrva gRhasthAH sarvArambhapravRttAstadArataH prajitAH santo jIvopamaIparityaktadaNDAH punaH pravajyAparityAge sati no parityaktadaNDAH, tadevaM teSAM pratyAkhyAtRRNAM yathAvasthAtraye'pyanyathAtvaM bhavatyevaM trasasthAvarayorapi draSTavyam , | etacca 'bhagavaM ca NamudAhu'rityAdegranthasya 'se evamAyANiyavaM' ityetatparyavasAnasya tAtparya, akSaraghaTanA tu sugameti khabuddhyA , kAryA // tadevaM dvitIyaM dRSTAntaM pradAdhunA tRtIyaM dRSTAntaM paratIrthikoddezena darzayitumAha-'bhagavaM caNaM udAhu ityAdi, yAvat se evamAyANiyatvaM ti uttAnArtha / tAtparyArthastvayaM-pUrva parivrAjakAdayaH santo'saMbhogyAH sAdhUnAM gRhItazrAmaNyAH sAdhUnAM saMbhogyAH saMvRttAH punastadabhAve tvasaMbhogyA ityevaM paryAyAnyathAtvaM trasasthAvarANAmapyAyojanIyamiti // tadevaM dRSTAntatraye prathama dRSTAnte hantavyaviSayabhUto yatigRhasthabhAvena paryAyabhedo darzito dvitIye dRSTAnte pratyAkhyAtRviSayagato gRhasthayatipunargRhasthabhedena paryAyabhedaH pradarzitaH, tRtIye tu dRSTAnte paratIrthikasAdhubhAvoniSkramaNabhedena saMbhogAsaMbhogadvAreNa paryAyabhedo vyavasthApita iti / tadevaM dRSTAntaprAcuryeNa nirdoSAM dezaviratiM prasAdhya punarapi tadgatameva vicAraM kartukAma Aha bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttaputvaM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, vayaM NaM cAuddasaTTamuddipuNNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlemANA viharissAmo, thUlagaM pANAivAyaM paJcakkhAissAmo, evaM thUlagaM musAvAyaM thUlagaM adinnAdANaM thUlagaM mehuNaM thUlagaM pariggahaM paccakkhAissAmo, icchAparimANaM karissAmo, duvihaM tivi Meeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only uiww.jainelibrary.org
Page #840
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 419 // 7 nAlandIyAdhya. zrAvakatyAkhyAnasya saviSayatA eeseseseseseseeseseseenet heNaM, mA khalu mamaTThAe kiMci kareha vA karAveha vA tatthavi pacakkhAissAmo, te NaM abhocA apiccA asiNAittA AsaMdIpeDhiyAo paccAruhittA, te tahA kAlagayA kiM vattavaM siyA-sammaM kAlagatatti ?, vattavaM siyA, te pANAvi bucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te cirahiiyA, te bahutaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apaccakkhAyaM bhavai, iti se mahayAo jaNNaM tunbhe vayaha taM ceva jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttaputvaM bhavai, No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo jAva pavaittae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasahamuddipuNNamAsiNIsu jAva aNupAlemANA viharittae, vayaMNaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNAjUsaNAjUsiyA bhattapANaM paDiyAikkhiyA jAva kAlaM aNavakaMkhamANA viharissAmo, savaM pANAivAyaM paccakkhAissAmo jAva satvaM pariggahaM paccakkhAissAmo tivihaM tiviheNaM, mA khalu mamaTThAe kiMcivi jAva AsaMdIpeDhiyAo paccoruhittA ete tahA kAlagayA, kiM vattavaM siyA saMmaM kAlagayatti ?, vattavaM siyA, te pANAvi vucaMti jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-mahaicchA mahAraMbhA mahApariggahA ahammiyA jAva duppaDiyANaMdA jAva sabAo pariggahAo appaDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tato AugaM vippajahaMti, tato bhujo sagamAdAe // 419 // For Personal & Private Use Only
Page #841
--------------------------------------------------------------------------
________________ duggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi vuccaMti te mahAkAyA te cirahiiyA te bahuyaragA AyANaso, iti se mahayAo NaM jaNNaM tumbhe vadaha taM ceva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva sabAo pariggahAo paDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte te tao AugaM vippajahaMti te tao bhujjo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhvi|| bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appecchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva egaccAo pariggahAo appaDivirayA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tao AugaM vippajahaMti, tato bhujjo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AraNiyA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaNhuI rahassiyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte bhavai, No bahusaMjayA No bahupaDivirayA pANabhUyajIvasattehiM, appaNA saccAmosAiM evaM vippaDivedeti-ahaM Na hatabo anne haMtavA, jAva kAlamAse kAlaM kiccA annayarAiM AsuriyAI kicisiyAI jAva uvavattAro bhavaMti, tao vippamuccamANA bhujo elamuyattAe tamorUvattAe paccAyaMti, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA dIhAuyA eeeeeeeeeeeeeeeees dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #842
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 7nAlandIyAvya. zrAvakAtyAkhyAna sya saviSayatA // 420 // 00000000000000000000000 jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvAmeva kAlaM kareMti, karittA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te cirahiiyA te dIhAuyA te bahuyaragA, jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, jAva NoNeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA samAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te sayameva kAlaM kareMti karittA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi caMti tasAvi vucaMti te mahAkAyA te samAuyA te bahuyaragA jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavai jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA appAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvAmeva kAlaM kareMti karettA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi bucaMti te mahAkAyA te appAuyA te bahuyaragA pANA, jehiM samaNovAsagassa supacakkhAyaM bhavai, jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttaputvaM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavittA jAva pavaittae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTTamuviThThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlittae, No khalu vayaM saMcAemo apacchimaM jAva viharittae, vayaM ca NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM puratthA pAINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA etAvatA jAva savapANehiM jAva sabasattehiM daMDe Nikkhitte sabapANabhUyajIvasattehiM khemaMkare ahamaMsi, tattha AreNaM je // 420 // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #843
--------------------------------------------------------------------------
________________ Feeeeeeeeeeeeeeeo tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso jAva tesu paJcAyaMti, jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se0|| (sUtraM 79) // punarapi gautamaskhAmyudakaM pratIdamAha-tadyathA-bahubhiH prakAraistrasasadbhAvaH saMbhAvyate, tatazcAzUnyastaiH saMsAraH, tadazUnyatve 9 na nirviSayaM zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM / tadadhunA bahuprakAratrasasaMbhUtyAzUnyatAM saMsArasa darzayati-bhagavAnAha | 'santi' vidyante zAntipradhAnA vA eke kecana zramaNopAsakA bhavanti, teSAM cedamuktapUrva bhavati-saMbhAvyate ca zrAvakANAmevaM-18 | bhUtasya vacasaH saMbhava iti, tadyathA-na khalu vayaM zaknumaH pravrajyAM grahItuM, kiMtu ? vayaM Namiti vAkyAlaGkAre caturdazyaSTamIpaurNamAsISu saMpUrNa pauSadhamAhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhaM samyaganupAlayanto vihariSyAmaH, tathA sthUlaprANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahaM pratyAkhyAsyAmo 'dvividha miti kRtakAritaprakAradvayana anumateH zrAvakasyApratiSiddhatvAt tathA 'trividhene ti manasA vAcA kAyena ca, tathA 'mA' iti niSedhe 'khala' iti vAkyAlaGkAre madartha pacanapAcanAdikaM poSadhasthasya mama kRte mA koSTa, tathA pareNa mA kArayata, tatrApyanumatAvapi sarvathA yadasaMbhava tatpratyAkhyAsyAmaH, te evaMbhUtakRtapratijJAH santaH zrAvakAH abhuktApIkhAnAkhA ca pauSadhopetabAdAsandIpIThikAtaH pratyAruhya avatIyaM samyak poSadhaM gRhIkhA kAlaM. | kRtavantaH, te tathAprakAreNa kRtakAlAH santaH kiM samyaktakAlA utAsamyagiti, kathaM vaktavyaM syAditi , evaM pRssttnigrnthrv-|| |zyamevaM vaktavyaM syAt-samyakAlagatA iti, evaMca kAlagatAnAmavazyaMbhAvI teSAM devalokeSUtpAdaH, tadutpanazca trasa eva, tatazca kathaM For Personal & Private Use Only
Page #844
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge ISM nirviSayatA pratyAkhyAnasyopAsakasyeti // punaranyathA zrAvakoddezenaiva pratyAkhyAnasya viSayaM pradarzayitumAha-gautamaskhAmyevAha-tadyathA ||4|| 7 nAla2 zrutaska Smati vidyante eke kecana zramaNopAsakAH, teSAM caitaduktapUrva bhavati, tadyathA-khalu na zakumo vayaM pravrajyAM grahI, naapi| ndIyAdhya. ndhe zIlA- catazyAdiSa samyaka pauSadhaM pAlayituM, vayaM cApazcimayA saMlekhanakSapaNayA kSapitakAyA yadivA saMlekhanAjoSaNayA-sevanavA kIyAvRttiH joSitAH sevitA uttamArthaguNairityevaMbhUtAH santo bhaktapAnaM pratyAkhyAya 'kAla' dIrghakAlamanavakAGkSamANA vihariSyAmaH, idamuktaM bhavati-na vayaM dIrghakAlaM pauSadhAdikaM vrataM pAlayituM samarthAH, kiMtu cayaM sarvamapi prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAya saMlekhanayA // 421 // saMlikhitakAyAzcaturvidhAhAraparityAgena jIvitaM parityaktumalamiti, etatsUtreNaiva darzayati-'savaM pANAivAya'mityAdi, sugama, yAvatte tathA kAlagatAH kiM vaktavyametatsyAt-samyak te kAlagatA iti ?, evaM pRSTA nimranthA etadUcuH, yathA-te sanmanasa:zobhanamanasaste kAlagatA iti, te ca samyaksaMlekhanayA yadA kAlaM kurvanti tadA'vazyamanyatameSu devalokepUtpadyante, taba colpanA | yadyapi te vyApAdayituM na zakyante tathApi trasatvAtte zrAvakasya trasavadhanivRttasya viSayatAM pratipadyante // punarapyanyathA pratyAkhyAnasya viSayamupadarzayitumAha-bhagavAnAha-eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-mahecchA mahArambhA mahAparigrahA ityAdi sugama, yAvadyairyeSu vA zramaNopAsakasyAdIyata ityAdAnaM-prathamavratagrahaNaM, tata ArabhyA''maraNAntAddaNDo nikSipta:-parityakto bhavati, te ca tAgvidhAstasmAdbhavAtkAlAtyaye khAyuSaM vijahanti, tyaktvA trasajIvitaM te bhUyaH punaH svakarma-khakRtaM kilbiSa // 421 // mAdAya-gRhItA durgatigAmino bhavanti, etaduktaM bhavati-mahArambhaparigrahakhAte mRtAH punaranyatarapRthivyAM nArakatrasatvenotpadhante, || te ca sAmAnyasaMjJayA prANino vizeSasaMjJayA vasA mahAkAyAH cirasthitikA ityAdi pUrvavadyAvat 'No NeyAuetti punarapyanye-19 seeeee ecese eeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #845
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSTavyaMkA ti ete cAlpecchAdivizeSaNAnAti / kiJcAnyas-'bhagavaM cAvakA, ropapa ase // ISHna prakAreNa pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha 'bhagavaM ca NaM udAhu'rityAdi, pUrvoktebhyo mahArambhaparigrahavadAdibhyo viparyastAH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhava ityAdi sugamaM yAvat 'No NeyAue bhavaItti, ete ca sAmAgyazrAvakAra, ropi asebevAnyatareSu deveSUtpadyante, tato'pi na nirviSayaM pratyAkhyAnamiti // kizcAnyas-'bhagavaM ca NaM udAhu'rityAdi mugama pAvada // 1 // 'No NeyAue bhavaItti, ete cAlpecchAdivizeSaNaviziSTA avazvaM prakRtibhadrakatayA sadgatigAmitvena prasakAyetpayanta iti iSTavyaM // kizcAnyat 'bhagavaM ca NaM udAhu' rityAdi-gautamasvAmmeva pratyAkhyAnasa viSayaM darzayitumAha-eke kecana manuSya & evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-araNye bhavA AraNyakAH-tIrthikavizeSAH tathA AvasathikAH-tIrthikavizeSA eva, tathA grAma-18 | nimatrikAH tathA 'kaNhuIrahassiya'tti kacitkArye rahasyakAH kacidrahasyakAH, ete sarve'pi tIrthikavizeSAH, teca no bahusaM-18 yatA hastapAdAdikriyAsu, tathA jJAnAvaraNIyAvRtakhAt na bahuviratAH sarvaprANabhUtajIvasattvebhvastatsvarUpAparijJAnAttadvadhAdaviratA ityrthH| te tIrthikavizeSA bahasaMyatAH svato'viratA AtmanA satyAmRpANi vAkyAni 'eva'miti vakSyamANanItyA viyuJjanti, 'evaM vippaDivedeti' kacitpATho'syAyamartha:-evaM vidhaprakAreNa pareSAM prativedayanti-jJApayanti, tAni punarevaMbhUtAni vAkyAni | darzayati, tadyathA-ahaM na hantavyo'nye punarhantavyAH tathA'haM nAjJApayitavyo'nye punarAjJApayitavyA ityAdInyupadezavAkyAni dadati, te caivamevopadezadAyinaH strIkAmeSu mUrcchitA gRddhA adhyupapanA yAvadvarSANi catuHpazcamAni vA SaDdazamAni vA ato|'pyalpataraM vA prabhUtataraMvA kAlaM bhuktvA utkaTA bhogA bhogabhogAstAn te tathAbhUtAH kizcidajJAnatapaHkAriNaH kAlamAse kAlaM kukhA-10 jyatareSvAsurIyeSu sthAneSu kilbiSeSvasuradevAdhameSu sthAneSapapattAro bhavanti, yadivA prANyupaghAtopadezadAyino bhogAbhilASukA | keeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #846
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 422 // 'asUryeSu' nityAndhakAreSu kilbiSapradhAneSu narakasthAneSu te samutpadyante, te ca devA nArakA vA trasatvaM na vyabhicaranti teSu ca | yadyapi dravyaprANAtipAto na saMbhavati tathApi te bhAvato yaH prANAtipAtastadviraterviSayatAM pratipadyante, tato'pi ca devalokAcyutA | narakoddhRtAH kliSTapaJcendriyatiryakSu tathAvidhamanuSyeSu caiDamUkatayA samutpadyante, tathA 'tamorUvattAe'tti andhavadhiratayA pratyAyAnti, te cobhayorapyavasthayostrasatvaM na vyabhicaranti ityato na nirviSayaM pratyAkhyAnam, eteSu ca dravyato'pi prANAtipAtaH saMbhavatIti // | sAmprataM pratyakSasiddhameva viraterviSayaM darzayitumAha - 'bhagavaM ca NaM udAhu' rityAdi, bhagavAnAha - yo hi pratyAkhyAnaM gRhNAti tasmAddIrghAyuSkAH 'prANAH' prANinaH, te ca nArakamanuSyadevA dvitricatuHpaJcendriyatiryaJcazca saMbhavanti, tataH kathaM nirviSayaM pratyAkhyAnamiti ?, zeSaM sugamaM, yAvat ' No NeyAue bhavai' // evamuttarasUtramapi tulyAyuSkaviSayaM samAnayogakSematkhAdvyAkhyeyaM / // tathA'lpAyuSkasUtramapyatispaSTatvAtsUtrasiddhameva, iyAMstu vizeSo - yAvatte na mriyante tAvatpratyAkhyAnasya viSayastraseSu vA samutpannAH santo, | viSayatAM pratipadyanta iti / punarapi zrAvakANAmeva digvatasamAzrayaNataH pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha - 'bhagavaM ca NamityAdi sugamaM yAvat 'vayaM NaM sAmAiyaM desAvakAsiyaM ti deze'vakAzo dezAvakAzaH tatra bhavaM dezAvakAzikaM, idamuktaM bhavati - pUrvagRhItasya digvratasya yojanazatAdikasya yatpratidinaM saMkSiptataraM yojanagavyUtipattanagRhamaryAdAdikaM parimANaM vidhatte | taddezAvakA zikamityucyate / tadeva darzayati- 'puratthA pAyINa' mityAdi, 'purasthi' ci prAtareva pratyAkhyAnAvasare digAzritamevaMbhUtaM pratyAkhyAnaM karoti, tadyathA - 'prAcInaM' pUrvAbhimukhaM prAcyAM dizyetAvanmayA'dya gantavyaM, tathA pratIcInaM' pratIcyAmaparasyAM dizi tathA dakSiNAbhimukhaM dakSiNasyAmevamudIcyAM dizyetAvanmayA'dya paJca yojanamAtraM tadadhikamUnataraM vA gantavyamityevaMbhUtaM For Personal & Private Use Only 7 nALa ndIyAdhya. // 422 //
Page #847
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa pratidinaM pratyAkhyAnaM vidhatte, tena ca gRhItadezAvakA zikenopAsakena sarvaprANibhyo gRhItaparimANAtpareNa daNDo nikSipta:parityakto bhavati, tatazvAsau zrAvakaH sarvaprANabhUtajIva sacyeSu kSemaMkaro'hamasmi ityevamadhyavasAyI bhavati, tatra gRhIta parimANe deze ye AreNa trasAH prANA yeSu zramaNopAsakasyAdAna ityAderArabhyA''maraNAnto daNDo nikSiptaH - parityakto bhavati, te va trasAH prANAH svAyuSkaM parityajya tatraiva gRhItaparimANadeza eva yojanAdidezAbhyantara eva trasAH prANAsteSu pratyAyAnti, idamuktaM bhavati- gRhItaparimANadeze trasAyuSkaM parityajya traseSvevotpadyante tatazca teSu zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, ubhayathApi trasatkhasadbhAvAt zeSaM sugamaM, yAvat 'No NeyAue bhavati // tattha AreNa je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhite te tao AraM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaM ceva jAva thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNakkhite aTThAe daMDe Nikkhitte tesu paccAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aTThAe daMDe Nikkhite te pANAvi vucaMti te tasA te ciraTTiiyA jAva ayaMpi bhede se0 // tattha je A reNaM tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha pareNa je tasA thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe tesu paJcAyati, tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se0 // tattha je AreNaM thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe nikkhitte te tao AuM vippajahaMti vippa For Personal & Private Use Only
Page #848
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndIyAdhya. sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 423 // sececeeeeeeeeeeeeeeeeeesesece jahittA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu paJcAyaMti tesu samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se jo0 // tattha je te AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTTAe daMDe aNikkhitte aNahAe Nikkhitte, te tao AuM viSpha jahaMti vippajahittA te tattha AreNaM ceva je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikSise aNaTThAe Nikkhitte tesu paJcAyaMti, tehiM samaNobAsagassa aTThAe aNaTThAe te pANAvi jAva ayaMpi bhede se nno0|| tattha je te AreNaM thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhise aNaDAe Nikkhitte tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha pareNaM je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe. tesu paJcAyaMti tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi Ava ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti vippajahitsA tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu pacAyaMti, tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai // tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti vippajahittA tastha AreNaM je thAyarA pANA jehiM samaNobAsagassa avAe daMDe aNikkhitte aNahAe mikkhitte tesu paJcAyaMti, jehiM samaNovAsagassa aTThAe aNi seseoeoeoeoeoeoeoeoeoeceseocat te tao AupacAyati, tAhatasathAvarA // 423 // For Personal & Private Use Only
Page #849
--------------------------------------------------------------------------
________________ kkhitte aNaTThAe Nikkhitte jAva te pANAvi jAva ayaMpi bhede se No ||tsth se pareNaM tasathAvarA pAmA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti vippajahitA se satya parenaM ceva je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe. tesu paJcAyaMti, jehiM samaNo. vAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se nno0||bhgvN ca NaM udAhu Na etaM bhUyaM Na etaM bhavaM Na etaM bhavissaMti jaNaM tasA pANA vocchinjihiMti thAvarA pANA bhavissaMti, thAvarA pANAdhi vocchinjihiMti tasA pANA bhavissaMti, avocchinnehiM tasathAvarehiM pANehiM japaNaM tumbhe vA anno kA evaM vadaha-Natthi NaM se kei pariyAe jAva No NeyAue bhavai // (sUtraM 80) // evamanyAnyapyaSTa sUtrANi draSTavyAni sarvANyapi, navaraM tatra prathame sUtre tadeva yavyAkhyAtaM, taccaivaMbhUtaM, tadyathA-gRhItaparimANe deze ye trasAste gRhItaparimANadezasthAsteSveva trasepUtpadyante / tathA dvitIyaM sUtraM khArAddezavartinastrasAH ArAddezavartiSu sAvarepUspa|| dhante // tRtIye khArAddezavartinastrasA gRhItaparimANAddezAdvahirye trasAH sthAvarAzca teSUtpadyante / tathA caturthasUtraM bArAddezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva traseprUtpadyante // paJcamaM sUtraM tu ArAddezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva sthAvareSUtpadyante // SaSThaM sUtraM tu paradezavartino ye sthAvarAste gRhItaparimANasthe(paradezavarti)Su basasthAvareSUtpadyante // saptamasUtraM bidaM-paradezavartino ye trasasthAvarAste ArAddezavartiSu trasepUtpadyante // aSTamasUtraM tu paradezavartino ye trasasthAvarAste ArAddezavartiSu sthAvaretpadyante // 8 navamasUtraM tu paradezavartino ye trasasthAvarAste paradezavartiSveva trasasthAvareghUtpadyante / evamanayA prakriyayA navApi sUtrANi bhaNanI-18 rANadezasthAsteSveva trasepUtazAvahiye trasAH sthAvarAya sthAvarAste taddezavati lida paradezatino hai| mI ye khAvarAta / tathA ca zavati sArimANe masUtra tapazavati) For Personal & Private Use Only
Page #850
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 424 // yAni, tatra yatra yatra sAstatrAdAnazaH - AderArabhya zramaNopAsakenAmaraNAnto daNDastyakta ityevaM yojanIyaM, yatra tu sthAvarAstatrArthAya daNDo na nikSipto-na parityakto'narthAya ca daNDaH parityakta iti / zeSAkSaraghaTanA tu khabuddhyA vidheyeti // tadevaM bahubhirdRSTAntaiH saviSayatAM zrAvakapratyAkhyAnasya prasAdhyAdhunAtyantAsaMbaddhatAM codyasya sUtreNaiva darzayitumAha- 'bhagavaM ca NaM udAhu' rityAdi, bhagavAn gautamakhAmyudakaM pratyetadAha, tadyathA-naitadbhUtamanAdike kAle prAgatikrAnte nApyetadeSye'nante kAle bhAvyaM nApyetadvartamAnakAle bhavati ye (yat) trasAH prANAH sarvathA nirlepatayA khajAtyucchedenocchetsyanti-sthAvarA bhaviSyantIti, tathA sthAvarAca prANinaH kAlatrayespi naiva samucchetsyanti - trasA bhaviSyanti, yadyapi teSAM parasparasaMkrameNa gamanamasti tathApi na sAmastyenAnyatareSAmitaratra sadbhAvaH tathAhi na hyevaMbhUtaH saMbhavo'sti yaduta pratyAkhyAninamekaM vihAyApareSAM nArakANAM dvIndriyAdInAM tirathAM manuSyadevAnAM ca sarvadA'pyabhAvaH evaM ca trasaviSayaM pratyAkhyAnaM nirviSayaM bhavati yadi tasya pratyAkhyAnino jIvata eva sarve'pi nArakAdayastrasAH samucchidyante, na cAsya prakArasya saMbhavo'styuktanyAyeneti, sthAvarANAM cAnantAnAmanantakhAdeva nAsaMkhyeyeSu traseSUtpAda iti supratItamidaM / tadevamavyavacchinnaitrasaiH sthAvaraizca prANibhiryadvadata yUyamanyo vA kazcidvadati, tadyathA - nAstya sau paryAyo yatra zramaNopAsakasyaikatrasaviSayo'pi daNDaparityAga iti, tadetaduktanItyA sarvamazobhanamiti // sAMpratamupasaMjighRkSurAhabhagavaM caNaM udAhu AusaMto ! udagA je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA paribhAsei mitti mannati Agami - tA gANaM AgamittA daMsaNaM AgamittA caritaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogapalimaMthatae ciTTha, je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA No paribhAsaha mitti mannaMti AgamittA NANaM AgamittA For Personal & Private Use Only 7 nALa ndIyAdhya. // 424 //
Page #851
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeeeeeeeeeeeee daMsaNaM AgamittA carittaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogavisuddhIe ciTThai, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM aNADhAyamANe jAmeva disiM pAunbhUte tAmeva disiM pahArettha gamaNAe // bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto udagA ! je khalu tahAbhUtassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AriyaM dhammiyaM suvayaNaM socA nisamma appaNo ceva suhumAe paDilehAe aNuttaraM jogakhemapayaM laMbhie samANe sovi tAva taM ADhAi parijANeti vaMdati namasati sakArei saMmANei jAva kallANaM maMgalaM.devayaM ceyaM pajuvAsati // tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-etesi NaM bhaMte ! padANaM puviM annANayAe asavaNayAe abohie aNabhigameNaM adivANaM asuyANaM amuyANaM avinnAyANaM abogaDANaM aNigUDhANaM avicchinnANaM aNisiTThANaM aNivUDhANaM aNuvahAriyANaM eyama8 No saddahiyaM No pattiyaM No roiyaM, etesi NaM bhaMte ! padANaM ehi jANayAe savaNayAe bohie jAva uvahAraNayAe eyamaEUR saddahAmi pattiyAmi roemi evameva se jaheyaM tumbhe vadaha // tae NaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsIsadahAhi NaM ajjo! pattiyAhi NaM ajjo roehi NaM ajo! evameyaM jahA NaM amhe vayAmo, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte! tumbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajittA NaM viharittae // tae NaM se bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM gahAya jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA tae NaM se udae peDhAlaputte samaNaM bhagavaM mahA For Personal & Private Use Only
Page #852
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7nAlandIyAdhya. sUtrakRtAGge vIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, tikkhutto AyohiNaM payAhiNaM karittA vaMdai namasati, vA 2 zrutaska- ttA namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tumbhaM aMtie cAujAmAo dhammAo paMcamahapAiyaM samandhe zIlA- DikkamaNaM dhamma uvasaMpajjittA NaM viharittae, lae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre udayaM evaM bayAsI-ahAsuI kIyAvRttiH devANuppiyA! mA paDibaMdhaM karehi, tae NaM se udae peDhAlaputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie // 425 // cAujjAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapaDikamaNaM dhamma ughasaMpajjittA NaM viharaha ttiyemi // (sUtraM 81) / iti nAlaMdaijja sattamaM ajjhayaNaM samattaM // iti sUyagaDAMgabIyasuyakkhaMdho smtto|| graMthAgraM0 2100 / 'bhagavaM ca NaM udAhu'rityAdi gautamaskhAmyAha-AyuSmannudaka! yaH khalu zramaNaM vA-yathoktakAriNaM mAhanaM vA-sabrahmacaryopetaM 18/'paribhASate' nindati maitrI manyamAno'pi, tathA samyag jJAnamAgamya tathA darzanaM cAritraM ca pApAnAM karmaNAmakaraNAya samu tthitaH, sa khalu laghuprakRtiH paNDitaMmanyaH 'paralokasya sugatilakSaNaya tatkAraNasya vA satsaMyamasya 'palimanthAya' tadvilor3anAya tadvighAtAya tiSThati, yastu punarmahAsattvo ratnAkaravadgambhIro na zramaNAdIn paribhASate teSu ca paramAM maitrI manyate samyagdarzanajJAnacAritrANyanugamya tathA pApAnAM karmaNAmakaraNAyotthitaH sa khalu paralokavizuddhyA'vatiSThate, anena ca paraparibhASAvarjanena yathAvasthitArthasvarUpadarzanato gautamakhAminA khauddhatyaM parihRtaM bhavati, tadevaM yathAvasthitamartha gautamakhAminA'vagamito'pyudakaH peDhAlaputro yadA bhagavantaM gautamamanAdriyamANo yasyA eva dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM gamanAya saMpradhAritavAn // taM caivamabhiprAyamudakaM dRSTvA bhagavAngautamaskhAmyAha, tadyathA-AyuSmannudaka! yaH khalu tathAbhUtasya zramaNasya brAhmaNasya vA'ntike samIpe ekamapi // 425 // / For Personal & Private Use Only
Page #853
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yogakSemAya padyate-gamyate yenArthastatpadaM yogakSemapadaM, kiMbhUtam ?-Aryam AryAnuSThAnahetukhAdArya, tathA dhArmika tathA zobhanavacana IS suvacanaM sadgatihetukhAt tadevaMbhUtaM padaM zrukhA nizamya-avagamya cAtmana eva tadanuttaraM yogakSemapadamityevamavagamya sUkSmayA kuzA grIyayA buddhyA 'pratyupekSya' paryAlocya tadyathA ahamanenaivaMbhUtamarthapadaM 'lambhitaH' prApitaH sannasAvapi tAvallaukikastamupadezadAtAramAdriyate-pUjyo'yamityevaM jAnAti, tathA kalyANaM maGgalaM devatAmiva stauti paryupAste ca, yadyapyasau pUjanIyaH kimapi necchati | tathApi tena tasya paramArthopakAriNo yathAzakti vidheyam // tadevaM gautamasvAminAbhihita udaka idamAha-tadyathA-eteSAM padAnAM pUrvamajJAnatayA'zravaNatayA'bodhyA cetyAdinA vizeSaNakadambakena na zraddhAnaM kRtavAn , sAmprataM tu yuSmadantike vijJAyainamartha zraddadhe'haM // evamavagamya gautamaskhAmyudakamevAha-yathA asinnarthe zraddhAnaM kuru, nAnyathA sarvajJoktaM bhavatItimakhA, punarapyudaka evamAha-iSTamevaitanme, kiM bamuSmAcAturyAmikAddharmAtpazcayAmikaM dharma samprati sapratikramaNamupasaMpadya vihartumicchAmi // tato'sau mautamasvAmI taM gRhIkhA tIrthakarAntikaM jagAma / udakazca bhagavantaM vandikhA paJcayAmikadharmagrahaNAyotthitaH, bhagavatA'pi tasya sana-2 tikramaNaH paJcayAmo dharmo'nujJAtaH, sa ca taM tathAbhUtaM dharmamupasaMpadya viharatIti / iti parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat , sudha-za makhAmI khaziSyAnidamAha, tadyathA-so'haM bravImi yena mayA bhagavadantike zrutamiti / gato'nugamaH / sAMprataM nayAH, te cAmI-naigama1saMgraharavyavahAra3rjusUtrazabda5samabhirUDaizvabhUtA7khyAH saptaiva, teSAM ca madhye naigamAdyAzcakhA-IST ro'pyarthanayAH arthameva prAdhAnyena zabdopasarjanamicchanti, zabdAdhAstu trayaH zabdanayAH zabdaprAdhAnyenArthamicchanti / tatra naigamasyedaM 1 devatApratimArUpatvAcaityasya devatayA gatArthatvAnna pRthagnirdezaH, sUtre tu sthApanAyAH pUjyatamatvApekSayA spaSTaM pRthagnirdezaH iti bhAti / Seeeeeeeeeeeeeeeee Eieeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only
Page #854
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 nAlandIyAdhya. sUtrakRtAGge kharUpaM, tadyathA-sAmAnyavizeSAtmakasya vastuno naikena prakAreNAvagamaH-paricchedo nigamastatra bhavo naigamo, naikagamo vA naigamaH2 zrutaska- mahAsAmAnyApAntarAlasAmAnyavizeSANAM paricchedakaH, tatra mahAsAmAnyaM sarvapadArthAnuyAyinI sattA apAntarAlasAmAnyaM dravyakhajIndhe zIlA-18 vakhAjIvakhAdikaM, vizeSAH paramANavAdayastadgatA vA zuklAdayo guNAH, tadetatritayamapyasAvicchatIti, nilayanaprasthakAdidRSTAntaikIyAvRttiH ranuyogadvAraprasiddhastatsvarUpamavaseyam , ayaM ca naigamaH sAmAnyavizeSAtmakavastusamAzrayaNe'pi na samyagdRSTiH, bhedenaiva saamaanyvi||426|| zeSayorAzrayaNAt , tanmatAzritanaiyAyikavaizeSikavat / tathA saMgraho'pyevaMkharUpaH, tadyathA-samyak padArthAnAM sAmAnyAkAratayA grahaNaM saGgrahaH, tathAhi-apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvameva sattArUpaM vastasAvabhyupagacchati, sattAto vyatiriktasthAvastutvaM kharaviSANasyeva, sa ca saMgrahaH sAmAnyavizeSAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzasyaivAzrayaNAnmithyAdRSTiH, tanmatAzritasAMkhyavat / vyavahAranayasya tu svarUpamidaM, tadyathA-yathAlokagrAhameva vastu, yathA ca zuSkatArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugataM tathAbhUtaM vastu na bhavatyeva, nahi pratilakSaNamarthAnAmAtmabhedo bhavati, kiM tarhi ?, yathA yathA lokena viziSTabhUyiSThatayArthakriyAkAri vastu vyavahiyate | tathaiva tadvasvityAbAlagopAlAGganAdiprasiddhatvAdvastukharUpasyeti, ayamapyutpAdavyayadhrauvyayuktasya vastuno'nabhyupagamAt mithyAdRSTiH, | tathAvidharathyApuruSavaditi / RjusUtramataM tvidaM-Rju-praguNaM taca vinaSTAnutpannatayA'tItAnAgatavatraparityAgena vartamAnakAlakSaNabhAvi yadvastu tatsUtrayati-pratipAdayatyAzrayatIti RjusUtraH, tasyaivArthakriyAkAritayA vastukhalakSaNayogAditi, ayamapi sAmAnyavizeSobhayAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzaparityAgena vizeSAMzasyaiva samAzrayaNAcchauddhodanivanna samyagdRSTiH, kAraNabhUtadravyAnabhyupagamena tadAzritavizeSasyaivAbhAvAditi / zabdanayasvarUpaM khidaM, tadyathA-zabdadvAreNaivAsyArthapratItyabhyupagamAlliGgavacanasAdhanopa eesereceineeeeeeeeeeee // 426 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #855
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahakAlabhedAbhihitaM vastu bhinnamevecchati, tatra liGgabhedAbhihitaM vasvanyadeva bhavati, tadyathA-puSyastArakA nakSatramevaM saMkhyAbhinna | jalamApo varSA RtuH, sAdhanabhedasvayaM-ehi manye rathena yAsyasi, nahi yAtaste pitA, asthAyamarthaH-evaM tvaM manyase yathA'haM rathena | yAsyAmItyatra madhyamottamapuruSayorvyatyayaH, upagrahastu parasmaipadAtmanepadayorvyatyayaH, tadyathA-tiSThati pratiSThate ramate uparamatItyAdi, kAlabhedastu agniSTomayAjI putro'sya bhavitA, asthAyamarthaH-agniSTomayAjI agniSTomeneSTavAn, bhUte NiniH, bhaviteti bhaviSyadanadyatane luT, tatrAyamarthaH-Ninipratyayo bhavitetyasya saMbandhAdbhUtakAlatAM parityajya bhaviSyatkAlatA pratipadyate, tenedamuktaM bhavati-evaMbhUto'sya putro bhaviSyati yo'gniSTomena yakSyati / tadevaMbhUtaM vyavahAranayaM zabdanayo necchati, liGgAdyabhinnAMstu paryAyAn anekaviSayakhenecchati, tadyathA-ghaTaH kuTaH kumbhaH indraH zakraH purandara ityAdi, ayamapyarthavyaJjanaparyAyobhayarUpasya vastuno vyaJjanaparyAyasyaiva samAzrayaNAnmithyAdRSTiriti / tathA paryAyANAM nAnArthatayA samabhirohaNAtsamabhirUDho, na hyayaM ghaTAdiparyAyANAmekArthatAmicchati, tathAhi-ghaTanAd ghaTaH kuTanAtkuTaH ko bhAtIti kumbho, nahi ghaTanaM kuTanaM bhavati, tathendanAdindraH purdAraNAtpurandara ityAderapi zabdapravRttinimittasya na parasparAnugatiriti, tadayamapi mithyAdRSTiH, paryAyAbhihitadharmavadvastuno'nAzrayaNAd gRhItapratyekAvayavAndhahastijJAnavaditi / evaMbhUtAbhiprAyasvayaM-yadaiva zabdapravRttinimittaM ceSTAdikaM taminghaTAdike vastuni | tadaivAsau yuvatimastakArUDha udakAdyAharaNakriyApravRtto ghaTo bhavati, na nirvyApAraH, evaMbhUtasyArthasya samAzrayaNAdevaMbhUtAbhidhAno 18nayo bhavati, tadayamapyanantadharmAdhyAsitasya vastuno'nAzrayaNAnmithyAdRSTiH, ratnAvalyavayave pArAgAdau kRtaratnAvalIvyapadezapu10 ruSavaditi / tadevaM sarve'pi nayAH pratyeka mithyAdRSTayo'nyo'nyasavyapekSAstu samyaktvaM bhajanti / atra ca jJAnakriyAbhyAM mokSa iti For Personal & Private Use Only
Page #856
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7nAlandIyAdhya. sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH kRkhA jJAnakriyAnayayoH sarve'pyete khadhiyA samavatAraNIyAH / tatrApi jJAnanaya aihikAmuSmikayonimeva phalasAdhakatvenecchati na kriyAM, kriyAnayastu kriyAmeva na jJAnaM, paramArthastUbhayamapi samuditamanyo'nyasavyapekSaM paMgvandhavadabhipretaphalasiddhaye'la miti etadubhayayukta eva sAdhurabhipretamartha sAdhayati, uktaM ca-"savesipi NayANaM bahuvihavattatvayaM NisAmettA // taM sabaNayavisuddhaM | caraNaguNahio sAhU // 1 // " samAptamidaM nAlandAkhyaM saptamamadhyayanam // iti samApteyaM mUtrakRtadvitIyAGgasya TIkA / kRtA ceyaM zIlAcAryeNa vAharigaNisahAyena // yadavAptamatra puNyaM TIkAkaraNe mayA samAdhibhRtA / tenApetatamasko bhavyaH kalyANabhAra bhavatu // 1 // graMthAgraM (12850) // 1 sarveSAmapi nayAnA bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tat sarvanayasaMmataM yat caraNaguNasthitaH sAdhuH // 1 // // 427 // va iti zrImacchIlAGkAcAryaviracitavivRtiyute zrIsUtrakRtAGge dvitIyaH zrutaskandhaH samAptaH samAptaM ca dvitIyamaGgamevam // // 427 // For Personal & Private Use Only