Sutrakritangasutram

SR No.: 600218
Original Sutra Author: Shilankacharya
Publisher: Agamoday Samiti
Publication Year: 1917
Total Pages: 856
Language: Sanskrit
Classification: Manuscript & agam_sutrakritang
File Size: 16 MB

Page 454

सूत्रकृताङ्गं घट इति, वैधोदाहरणं यदनित्यं न भवति तदुत्पत्तिमदपि न भवति यथाऽऽकाशमिति, तथा न तथेति वा पक्षधर्मोपसंहार शीलाङ्का- उपनयः, तद्यथा-अनित्यः शब्दः कृतकखाद् घटवत्तथा चायं, अनित्यखाभावे कृतकलमपि न भवत्याकाशवत् न तथाऽयमिति, सरणाध्य चार्यायवृ. प्रतिज्ञाहेखोः पुनर्वचनं निगमनं, तस्मादनित्य इति, ते चामी पश्चाप्यवयवा यदि शब्दमात्रं ततः शब्दस्य पौगिलकखात्पुद्गलानां | नैयायिकत्तियुत
चाजीवग्रहणेन ग्रहणान पृथगुपादानं न्याय्यम्, अथ तज्जं ज्ञानं ततो जीवगुणखात्. जीवग्रहणेनैवोपादानमिति, ज्ञानविशेषप-16 तत्वनिरासः ॥२२६॥
दार्थताऽभ्युपगमे च पदार्थबहुखं स्याद्, अनेकप्रकारखाज्ज्ञानविशेषाणामिति । संशयाचं भवितव्यताप्रत्ययः सदर्थपर्यालोचना-18 |त्मकस्तर्कः, यथा भवितव्यमत्र स्थाणुना पुरुषेण वेति, अयमपि ज्ञानविशेष एव, न च ज्ञानविशेषाणां ज्ञातुरभिन्नानां पृथक् प-18 दार्थपरिकल्पनं समनुजानते विद्वांसः । संशयतर्काभ्यामुत्तरकालभावी निश्चयात्मकः प्रत्ययो निर्णयः, अयमपि प्राग्वन ज्ञानाद-18 तिरिच्यते, किञ्च-अस्य निश्चयात्मकतया प्रत्यक्षादिप्रमाणान्तर्भावान पृथग् निर्देशो न्याय्य इति । तिस्रः कथाः-वादो जल्पो वितण्डा चेति, तत्र प्रमाणतर्कसाधनोपालम्भः सिद्धान्ताविरुद्धः पञ्चावयवोपपन्नः पक्षप्रतिपक्षपरिग्रहो वादः, स च तत्त्वज्ञाना
थे शिष्याचार्ययोर्भवति, स एव विजिगीषुणा साधं छलजातिनिग्रहस्थानसाधनोपालम्भो जल्पः, स एव प्रतिपक्षस्थापनाहीनो 19 वितण्डेति, तत्रासां तिसृणामपि कथानां भेद एव नोपपद्यते, यतस्तत्त्वचिन्तायां तत्त्वनिर्णयार्थ वादो विधेयो, न छलजल्पादिना ॥
तत्त्वावगमः कर्तुं पायेते, छलादिकं हि परवञ्चनार्थमुपन्यस्यते, न च तेन तत्त्वावगतिः इति सत्यपि भेदे नैवासां पदार्थता, यतो यदेव परमार्थतो वस्तुवृत्त्या वस्वस्ति तदेव परमार्थतयाऽभ्युपगन्तुं युक्तम् , वादास्तु पुरुषेच्छावशेन भवन्तोऽनियता वर्तन्ते(तत्) न | तेषां पदार्थतेति, किञ्च-पुरुषेच्छानुविधायिनो वादाः कुक्कुटलावकादिष्वपि पक्षप्रतिपक्षपरिग्रहेण भवन्त्यतस्तेषामपि तत्त्वप्राप्तिः
वरच्यते, किञ्च-अस्य निश्चयात्मकता सिद्धान्ताविरुद्धः पञ्चावयवानोपालम्भो जल्पः, स