Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvayAzrayamahAkAvyam dvitIya khanDa prakAzaka: zrI sAcora (satyapUra) jainaSyatAmbara mUrtipUjakasama sAbora, ji. jAlora, rAjasthAna 343041
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22630 17-02 kalikAlasarvajJa AcAryabhagavat zrI hemacandrasUri viracitam chyAzrayamahAkAvyam dvitIya khanDa zrI abhayatilakagaNiviracitayA TokayA sametam sargA : 11-20 AzIrvacanam pUjyayAdAcAryadeva zrImad vijayaOMkArasUrIzvarA : prakAzaka : zrI sAMcora (satyapUra) jainazvatAmbara mUrtipUjaka saGghaH sAMcora, ji. jAlora, rAjasthAna 343041
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptisthAna sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapoLa, hAthIkhAnA, amadAvAda 1 sevaMtIlAla vI. jaina 20 mahAjana galI, 1 le mALe, jhaverI bajAra, muMbaI - 2 motIlAla banArasIdAsa 40 UA baMgalo roDa, dIlhI 7 megharAja pustaka bhaMDAra 219 A kIkA sTrITa, goDIjI cAla, muMbaI-2 pArzva prakAzana nizApolanA nAke jhaverIvADa amadAvAda-1 caukhambA saMskRta sIrijha ophisa vArANasI vi. saM. 2043
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ DVYAS'RAYA MAHAKAVYAM By Acharya Shri HEMCHANDRASURI PART-II With Commentary By Shri ABHAYATILAKAGANI Cantos 11 to 20 BLESSINGS FROM HIS HOLINESS PUJYA-ACHARYADEV MAHARAJA SHRIMAD-VIJAY OMKARSURISWARJI Published By SHRI SANCHORE SWETAMBAR MOORTIPOOJAK JAIN SANGH SANCHORE, Dis. JALORE (RAJASTHAN) PIN : 343041 III
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Copies Available from Saraswati Pustak Bhandar Hatikhana, Ratanpole Ahmedabad 1 Sevantilal V. Jain 20, Mahajan Galli Zaveri Bazar Bombay 400002 Motilal Banarasidas 40UA Bungalow Road, Jawaharnagar Delhi-7 Meghraj Pustak Bhandar 212, A-Kika Street Godiji Chawl Bombay-400002 Parswa Prakasan Nisha Pole Zaverivad Ahmadabad-1 Chowkhamba Sunskrit Series office Varanasi
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (zrI vijaya bhadra sUrIzvarebhyo namaH) jayau vIra saccaurI maMDaNa pUjyapAda midi-vinaya-bhadravizAla-OMkArasUrIzvare bhyo namaH vijaya OM kAra sUri Acharya Vijay Omkar soori AzIrvacana paramArAdhya mahAmaniSI pUrvAdhArya bhagapannoM kA vipula dAna hai yaha grandharAzi ! se granthoM ke paThana-pAThanakI anavarata paraMparA sadA pravAhamAna rahe isalie Ayazyaka hai aise granyokA saMzAdhana-sampAdana, pRkA. zana evaM punaH prakAzanakI, jo ki andhoM ko sadA prApya banA rasthe ; svAdhyAyakI paraMparAko akSuNNa banAye raske / kalikAla sarvajJa AcAryadeva zrImavinaya hemacandra sUrIzvarajI mahArAnake vyAzrayamahAkAvya (bhA.2)kA puna: prakAzana kara ke zrI sAMcora ana dhe.ma.pU. saMghane 'putthayalihaNaM' ke zAstrabodhita kartavyako sucAru rUpase adA kiyA hai| munipravara zrI jinacandravinayabhI, munizrI, municandravijayajI, evaM munizrI bhAgyezavinayamIkI preraNAse prakAzita yaha andharatna vidvAnoM ke payameM kalikAlasarvajJakI vANIko anuguMjina kare / yahI zubha kAmanA | AcArya vijaya OMkArabhi
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ( zrI vijaya bhadra sUrIzvarebhyo namaH) pUjyapAda sidhdi - vinaya bhadravizAla - OMkArasUrIzvarebhyo namaH prAstAvikam saMskRta vAGmaya ke anUThe isa ratna dvayAzrayamahAkAvyam-ko vidvAnoM ke karakamala meM samarpita karate Ananda hotA hai kalikAlasarvajJa AcArya deva zrImad dvijaya hemacandra sUrIzvarajI mahArAjA kI isa kRti meM cAlukyavaMza ke pramukha zAsaka mUlarAja se paramArhat kumArapAla mahArAjA taka ke gurjararASTra ke prazAsakoM kA itihAsa sucAru rUpa se guMphita kiyA gayA hai ; :- kAvyAtmakaDhaMga se siddha he mavyAkaraNa ke udAharaNoM ko carcita karate hue / isIlie to ise 'dvayAzraya mahAkAvyam' nAma se sambodhita kara diyA kRtikAra maharSine / prastuta grantha sana 1915 evaM sana 1921 meM do khaNDoM meM t VI bombe saMskRta eNDa 69 va 16 meM prakA prAkRta sIrIz2a' meM kramA zita huA thA I kaI varSoM se durlabha isa mahAkAvya ko punaH saMzodhita / sampAdita karake prakAzita kara
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAneke Azaya se pATaNa (gujarAta) sthita zrIhemacandrAcArya jJAnabhaNDAra se prAcInatama tADapatrIya hastapUna prApta karake 11 sarga takake pAhameda ullikhita kie, lekina anumavase jJAta huA ki A pAThabheda upalabdha ho rahe haiM ve zrIkAdhavaTe mahodaya dvArA sampAdita prAcIna saMskaraNa meM upalabdha pAThabheda se prAyaH samAna hI hai / mudraNa bhI saMtoSakAraka thA ukta saMskaraNa kA, so zIghrAtizIghra mudraNa Tho sake isalie Photo- zetox paddhati se mudraNa karavAne kA nirNaya huaa| sana 1983 meM zrImanapharA jainasaMgha 4 zrIvAvaanasaMgha dvArA prastuta grantha ke prathama aNDa(sarga 1-10) kA prakAzana huA hai, aura aba zrIsAMcaurajainasaMgha dvArA yaha duusr| khaNDa prakAzita kiyA jA rahA hai,A sacamuca baDe Ananda kI bAta hai| mudraNa Adi kI sucAru vyavasthA karake zrI mohanalAla amanAdAsa zAha ne apanI zunabhakti kA acchA paricaya diyA hai| mahAkAvya meM Aye Thujhe viziSTa nAmoM kI akArAdi sArtha sUci va indoM kI sUci pariziSTa meM dI hai| pUjyapAda AcArya va zrImadvijaya bhAszvarajI ke ziyarala mora 1-pAra munirAja zrI janadhana vijaya zighyANa AnapaMcamI muni municaMdra vijaya vi.saM.2053 VII
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi....Sa....yA....nu........maH ekAdazaH sargaH / kha. 2, pR. 1-61 mayaNallAyA garbhadhAraNam / dazame mAsi jayasiMhanAmnaH putrasya janma / bAlyavarNanam / jayasiMhasya rAjyAbhiSekaH / karNasya svargagamanam / devaprasAdasya svaputraM tribhuvanapAlaM jayasiMhahaste samal citaaprveshH|| dvAdazaH sargaH / kha. 2, pR. 62-114 rAkSasakRtopadravakathanAya RSINAmAgamanam / rAkSasavadhAya jayasiMhasya prasthAnam / yuddhavarNanam / rAkSasAdhipasya barbarasya tatpanI. prArthanayA mocanam / tataH svagRhAgamanam // trayodazaH sargaH / kha. 2, pR. 115-160 babarakRtamupAyanAdibhirnuparaJjanam / janazrutIH zrotuM jayasiMhasya nizi bahirnirgamanam / sarasvatIsarittaTe nAgamithunadarzanam / kanakacUDo damanakena saha saMjAtaM bhAryApaNamUSadAnena hullaDaM prati gamanena vA paNamocanaprakAraM cAkathayan / kanakacUDAya kUpAdUSaNa ghaTIM bhRtvA samarpaNam / evaM taM saMkaTAnmocayitvA jayasiMhasya svapurAbhigamanam // caturdazaH sargaH / kha. 2, pR. 161-203 anyeAstathaiva nizi carato jayasiMhasya yoginyA saha saMbhASaNam / yazovarmanRpaM mitraM kRtvA kAlikAdyA yoginIrarcayAnyathojayinI tvayA gantumazakyeti yoginyA nRpaM pratyuktiH / yazovarmanRpazcejIvanAzaM na nazyati mama sa guptibandhaM bandhyo yuSmAmistu rakSyazveccha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vissyaanukrmnnikaa| kyata iti yoginI prati rAjJa uktiH / sasainyasya rAjJaH prasthAnam / yoginIrvijitya yazovarmanRpaM gRhItvA ca taM guptAva:psIt / sImanRpatIMzvAbanAt / / paJcadazaH sargaH / kha. 2, pR. 204-261 svapurI nivRtya jayasiMho hArdikyasAmrAjyAnanyAMzca bhUpajAlmAna vijityAzikSayat / somanAthayAtrAyai gamanam / pUjayA prItaH zaMbhukhibhuvanapAlaputraH kumArapAlastvadante mAM dhariSyatIti nRpamuktvAntardadhau / yAtrAkratudevAyatanasthApanAdivarNanam / jayasiMhasya svargagamanaM ca // SoDazaH srgH| kha. 2, pR. 262-332 kumArapAlasya rAjyAbhiSekaH / kumArapAlamasamartha manyamAno'nyainaeNpaiH sameta Anno'nena saha vyaruddha / kumArapAlasyArbudagiriM pratyAgamanam / arbudAdrivarNanam / sarvartuvarNanam // saptadazaH sargaH / kha. 2, pR. 333-416 vINAM puSpoccayArtha vallabhaiH sahagamanam / varNAsAnadyAM jalakrIDAvarNanam / nizAvarNanam / suratavarNanam / sUryodayavarNanam // aSTAdazaH sargaH / kha. 2, pR. 417-490 kumArapAlAnayoryuddhavarNanam / Annasya parAbhavaH // ekonaviMzaH srgH| kha. 2, pR. 491-559 Ano jahaNAM nAma svakanyAM kumArapAlAyaM pradadau / vivAhavarNanam / kumArapAlavirodhino ballAlasya kumArapAlasenAnIkRtaparAbhavavarNanam / kumArapAlo'nyAnapyarInvijitya vasudhAM nyAyenAzAt // viza sargaH / kha. 2, pR. 560-642 kumArapAlasya khATikazAlAyAM vikretuM pazUkrayatA kenacidvAmyanareNa saMvAdaH / tata Atmano rAjye'dhikAriNAmAryAghopaNAmacIkarat / IX
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vissyaanukrmnnikaa| anyadA kumArapAlo nizItha AkhiraM zrutvA parihitanIlavAsAstatparijJAnAya bahirjagAma / taroradho rudatIM patiputrarahitAM rAjakRtadhanApahA. rabhItAM kAMciddhanavatI striyaM dRSTvA eSa rAjA na grahISyati tava dhanaM patiputrAbhyAM payo dAtuM stheyA iti tAM sAntvayitvA vadhodyamAttAM nyavartayat / gRhamAgamya cAsUnoH parAsorvittaM na grAhyamityamAtyAn nyadikSat / apareAH kedArahaveM khasarAjabhagnaM cAramukhAcchrutvA khasarAjaM saMtayaM taduddhArAya somezavezmanazvoddhArAya matriNamAdideza / AhetairdattAzIrvAdo'Nahilapure zrIdevapattanatale ca pArzvacaitye akArayat / svapne zaMbhunAdiSTaH kumArapAlo'Nahilapure kumArapAlezvarAkhyAyatanamakArayat / ante RSINAmAzIrvacanam // prathamakhaNDasya zuddhipatrakam pRSThe paGktau 25 16 39 6 40 2 41 2 424 47 13 56 17 57 4/8 183 11 183 zuddhapATha: svenoTA0 kaNTha i parapuMsthu0 mAndhAte0 saMsskata mandaM 0rAna raNAta dyo 3tra "Dityanta" samunmi0 374 376 MOCC 0 yAdhi, ninyuH parI. 0je kRtvAnvAje 0dipaM ityatra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya khanDa : vyAzrayamahAkAvye ekAdazaH sargaH / upabhuktaRtuM devImupabhuktotha bhUpatiH / jaigdhe jagdhaM tadaikasminnudyAnAntaryayA saha // 1 // 1. atha saudhagamanAnantaraM bhUpatiH karNo devIM mayaNallAmupabhukto ramitavAn / kiMbhUtAM satIm / upabhuktotikrAnta RtuH puSpakAlo yayA tAm / RtusnAtAmityarthaH / yayA devyA sahodyAnAntalopavanamadhye tadopabhogakAla ekasminnabhinne dyatesminniti jagdhaM bhojanapAtraM tatra jagdhaM karNena bhuktam / etena viziSTagarbhAdhAnaheturmithonurAgAti zaya uktaH tayorvavRta ekatra pItaM pItezitezitam / Asite cAsitaM sRptaM sRpte ca prItiyogataH // 2 // 2. tayordampatyoH prIrtiyogato mithonurAgasaMbandhAdekatrAbhinne pIte pAnapAtre pItaM jalAdipAnaM vavRte saMjAtam / tathaikatrAzite bhojanapAtre - zitaM bhojanaM tathaikatrAsita Asana AsitaM cAvasthAnaM ca tathaikatra sRpte gamanasthAne sRptaM ca gamanaM ca // 1 ru. 2e jagdhai na0. 3e mAM sa. 1 e sI DI ntaH pu0. 2 e sI 'ntalIlo. 3 enyate. 4 sI bhu0 5 sI DI 'tho rAdeg 6 e degyogito. 7 e sI DI naM pravadeg 8 e trAsite. 9 e tathekadeg 10 e Asita AsitaM pAva,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [karNarAjaH] raupyabhuktojjvalamukhI garbha devI tato dadhI ! viditvAyatata trAtuM dhyAyaM dhyAyaM sa bhImajaH // 3 // 3. tato devI garbha dadhau / kIdRksatI / garbhavazAdraupyaM rUpyasya vikAro yadbhuktaM pAtraM tadvadujvalaM zvetaM mukhaM yasyAH sA / tato bhImaja: koM viditvA garbha jJAtvA dhyAyaM dhyAyaM rakSopAyAnvicintya vicintya trAtuM garbha rekSitumayatata // bhISmavAyuvalopRcchadAzAtantupravardhanIm / devIM dohadakAryANi nandanotkaH sa nandakaH // 4 // 4. bhISmavAyvorgAGgeyavAtayoriva balaM sAmarthya yasya sa tathA nandako jagadAhrAdakaH sa karNo devI dohadakAryANyapRcchat / yato nandanotkaH putra utknntthitH| kiMbhUtAM devIm / Azaiva putramanoratha eva santAnapaTahetutvAti'ntuH sUtraM tasya pravardhanI vardhikAm / / vAkyena tasAstu samavasanyaH pANisaMya'yA / divopi kRSTai rejjveva vApyAvyaizca vastubhiH // 5 // DepyayAvyairjalAsAvyai rApyAlApyarasAzcitaiH / AcAmyairyudhyanAnAmyaH sa dohadamapUrayat // 6 // 5, 6. sa karNo dohadaM garbhAnubhAvajanitAM zraddhAM devyA apuuryt| 1 bI degyaM ca bhI. 25 degsagyayA. 3 e rajjvaiva. 4 DI degsAthai rA. . 1e kSomAyAnvicitra vicitya trA. 2 bI rakSayitu. 3 e degkSituM madeg. 4e degvAyorgA'. 5e 'yaM tasya. 6 DI notko nandane pu. 7sI kaH sa nandakapu. 85 degcantura. 9e sI DI "ssa .. 109 / kaukai.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.1.11] ekAdazaH srgH| kaiH kairityAha / vApyairvastubhirdrAkSAphalAdibhirlAvyaizvAvazyaM chedyaizca vastubhirjAtipuSpAdibhiH / tAni hi nopyantevazyaM troTyante c| tathA DepyayAvyairDepyaiH preryaiH kiMkarAdibhiryAvyaizcAtmanA saha saMbandhanIyaiH priyasakhyAdibhiH svAGgena saMbandhanIyairvastrAbharaNAdibhirvA / tathA jalAsAvyairjala AsAvyAni bhAvetra dhyaN / taistIrthasnAnairityarthaH / tathAcAmyairbhakSyaiH paramAnnAdibhiH / kiNbhuutaiH|raapyaalaapyrsaanycitai rApyA mAdhuryAdiguNopetA amI iti sAmAnyena vaktuM zakyA alApyAzcaitAvanmAtramAdhuryAdiguNA amI iti vizeSato vaktumazakyAzca ye rasA mAdhuryAdayaH / ukkaM ca / ikSukSIraguDAdInAM mAdhuryasyAntaraM mahat / tathApi ne tadAkhyAtuM sarasvatyApi pAryate // 1 // tairaJcitairyuktaiH / sarvairapyetaiH kIdRzaiH / tasyAstu devyAH punarvAkyenAmukasminphalAdau mameccheti vAcA samavasanyurmelanIyaiH / tathA divopi svargAdapi pANibhyAM sRjyate kriyate pANisA tayA rajjveva kRSTairAkRTairatiduHprA(duSprA)pairapItyarthaH / nanvanenaiSAM divopyAkRSTiH kuta ityAha / yato yudhyanAnAmyo devairapi namayituM jetumazakyaH // nApatrApyaM tvayA dAbhyo necchayAtmeti tAM bruvan / amAvAsyAyamevAmAvasyendumapRNannRpaH // 7 // 1 bI degvazyendu'. 15 karodi. 2 e yaivastrA'. 3 e sI DI sArja'. 4 e sI DI 'sAdhAni. 5 e sI DI cAnyairbha. 6 e rApAlA. 7 e sI DI kyA AlA. 8 sIt / tadA. 9 e nadA ta0. 10 e degtuM rasasva. 11 e degtiduprA0, 12 sI DI nanveSAM. 13 e vothA kR. 14 e degha / ato.. 15 sI namithituM, e degmathituM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAbhayamahAkAve [karmarAjaH 7. sa karNastAM devImapRNadohadapUraNenApoSayat / kIhaksan / tAM bruvan / kathamityAha / tvayA nApatrApyaM na lajanIyamicchayA zraddhayA kRtvAtmA tvayA na dAbhyo na vazya iti / yathAmAvasyendumamAvAsyAryamA ghRNoti / amAvAsyAyAM hi raveH sukhamaNAkhyakiraNaM labdhvA candro vardhata iti prasiddhiH // apabhukkaiH upabhuktaRtum / atra "gatyarthaH" [33] ityAdinA vA ktaH krtri|| jegdhe jagdham / azite azitam / sRte saptam / Asite Asitam / pIte pItam / bhukta upabhuktaH upabhukatum / atra "adyarthAcAdhAre" [12] ityAdhAre ko vA // viditvA / trAtum / dhyAyaM dhyAyam / atra "kravA0" [13] ityAdinA kravAtumamo bhAve jJeyAH // bhIma / bhISma / ityetau "bhIma" [14] ityAdinApAdAne sAdhU // vAyu / tantu / ityatra "saMpra0" [15] ityAdinA sNprdaanaapaadaanaabhyaamnyghonnaadyH|| __ nandana nandakaH / atra "asarUpa0"[16] ityAdinApavAdaviSaya autsargikaH pratyayo vA / asarUpa iti kim / dhyaNi yo na syAt / kAryANi // prAk keriti kim / pravardhatenayA pravardhanI / anaiSTiSaye na tiH / AzAyate tanUkriyate lAbhAdasAvityAzA / "upasargAdAtaH" [5.3.110] ityaviSaye na kiH // kAryANi / vAkyena / ityatra "RvarNa0" [17] ityAdinA dhyaN / 1e sIti xxxx prasi0. 2 DI pRNAti. 3 ekatam / . sI kakat / adeg. DI degktadeg. 4 e nA kaH. 5 e jagdhau ja0. 6 sI DI m / udeg. 7e degbhuktaka. 8 DI dhAra to. 9sI ndakaH. 10 e asvarU. 11 e degrgikapra. 12 e asvarU. 13 e naTuviSa. bI 'naTaviSa. 14 e tyadviSa. sI DI tyaGaviSa. 15 etra karNa.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.1.21] ekAdazaH sargaH / pANisargyayA / samavasamyaiH / atra " pANi0" [18] ityAdinA yaNaM // H / atra "uvarNAt 0" [19] ityAdinA dhyaNa // / jalAsAmyaiH / mAbyaiH / vaapyaiH| raupya / bhalApya / apatrApyam / Depya / vaibhyaH / AcAmyaiH paiH / AnAmyaH / atra "Asuyu0 " [20] ityAdinA dhyaN // amAvasyAmAvAsyAzabdau "vAdhAremAvasyA" [21] iti sAdhU // lAbyaiH Uce ca tukuNDapAyyasaMcAyyarAjasUyakRt / nikAyyopAyyapuNyAnAM bhAvI vizvApraNAyyakaH // 8 // devi draSTumaicchastvaM dhAyyAsAnnAyyapAvitAn / paricAyyopacAyyAnAyyasamUhyAnseMcityakAn // 9 // 8, 9. rAjoce / kimityAha / he devi yadyasmAttvaM paricAyyopacAyyAnAyyasamUhyAnagnibhedAndraSTumaicchaH / kiMbhUtAn / dhAyyA rUDhizabdatvAkAzvideva RcaH / sAnnAyyaM haviH / dvandve taiH pavitAn / tathA sacityakAMzcityenAgnivizeSeNa yuktAn / tasmAttu tava putro bhAvI bhaviSyati / kIdRk / kuNDapAyyasaMcAyyarAjasUyakRtkuNDapAyyAdiyAgavizeSakArakaH / tthaapaayypunnyaanaampaayyaan| mavidyamAnamAnAnAM puNyAnAM nikAyyo nivAsaH / tathA vizvApraNAyyako vizvasaMmato vijigISutvAdvizvAbhilASuko vetyarthaH // 1 e bI tutuNDa. 2 eSumaM 3 e stvaM dhyAyAsAdeg 4 e sajo. *deg. 1 pa sI DI N // jalAsA. 2 e 'nyaiH / vyApyaiH 3 bI rApyA / lApyA / 4 bI sI dAbhya / A 5 e sI DI 'mAvAsyA 6 sI DI 'mAvasyA". 7 sI DI 'mAvAsyA. 11 sI DI pAcitA. 10 bI "zvideva". 8 pu sAdhUH // 9mityA. 12 e sI DI 'smAttava tuk pu. 13 sI "mAnA".
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [karNarAjaH garbhavighnacchidebhUvanmuvyanAnAyyagoduhaH / saMvAhyAnau ca yAjyAbhiryaSTavyamRSayoyajan // 10 // 10. garbhavighnacchide garbhApAyacchedAya RSayo bhuvyanAnAyyagoduho nityagodohakA abhUvana / goSu hi bhuvi dugdhAsu vinA vilIyanta iti zrutiH / tathA saMvAhyAkhyAgnibhede yAjyAbhirdAnaRgbhiH kRtvA yaSTavyaM hvymRssyoyjNshcaajuhduH|| karaNIyeSvaheyeSvazeyaiH zakyeSTasiddhibhiH / prazasyaM yatyamArebhe yajyairbhajyaiH purohitaiH // 11 // 11. prazasyaM zasU hiMsAyAm / dhAtUnAmanekArthatvAtstutAvapi tene stutyaM yadvA pragataM zasyaM hiMsA yasya tatprazasyaM yatyaM garbhazAntikarmaviSayo yatnaH purohitairArebhe / yataH kiMbhUtaiH / aheyeSu dharmahetutvenAtyAjyeSu karaNIyeSu vighnacchedAdikarmasu viSaye zeyairjAgarUkaistathA mahAmAtrikatvAcchakyA zakiH svabhAvAddhAsvantarArthAnusaMhita evaM prayujyate tataH kartu zakyeSTasiddhiyastairata eva yajyaiH pUjyairbhajyaiH sevyaiH / / asahyatakyatapyoyaM yAjyazcatyo vijanyatAm / garbhaH kSemeNa bhAgyairna iti dadhyau gurustadA // 12 // 12. gurU rAjAcAryastadA garbhavRddhikAle dhyau / kimityAha / ayaM garbho nosmAkaM bhAgyaiH puNyaiH kSemeNa vijanyatAmutpadyatAm / kIdRk / 1 e sI nAmAyyadeg. 2 e zeyai za0.. 1bI navicchede. 2 e sI DI n / saM'. 3 e sI DI tvA tsutA . 4 sI "na sutyaM. 5 bI yasmAttatpra. 6 esya tvatpra. 7 emamu dviSa. 8 e sI DI degcchakyAH za. 9 e musaMpahi. 10 bI saMhasita. 11 vI bhajya se.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. 5.1.29.] ekAdazaH srgH| vizeSaNakarmadhAraye nansamAse ca asahya takyatapyo mahApratApitvAcchatrubhiranabhibhAvyonupahAsyosaMtApyazca / tathA yAjyaH pUjyastathA catyo dAnezvaratvAdyAcakaryAcya iti // saMJcAyyakuNDapAyyarAjasUyAH "saMcAyya." [22] ityAdinA nipAtyAH // praNAyya / iti "praNAkhyaH" [23] ityAdinA nipAtyate // dhAyayA / pAraya / sAnnAsya / nikAyya / ete "dhAyyA0" [24] ityAdinA nipAtyAH // paricAyyopacArayAnAyyasamUhyAn / cityai / ityete "paricAyyaH" [25] i. tyAdinA nipAtyAH // kecidAnAyyetyagnivizeSAdanyatrApyanityavizeSa icchanti / anAnAyyagoduhaH // anye saMpUrvAdUheranAveveti niyamArtha ghyaNaM nipAtayanti / agneranyatra samUhitavyamityeva / vahestu tanmatemAvapi saMvAyeti syAt // yAjyAbhiH / iti "yAjyA dAnarci" [26] iti nipAtyam // yaSTavyam / karaNIyeSu / ityatra "tavyAnIyau" [27] iti tavyAnIyau // azeyaiH / aheyeSu / ityatra "ya eJcAtaH" [28] iti ya Atazcait // zakya / takya / catyaH / yatyam / prazasyam / asahya / yajyaiH / bhaijyaiH // pavarga / tapyaH / atra "zakitaki." [29] ityAdinA yH|| yajibhajibhyAM neccha. ntyeke / yAjyaH / bhAgyaiH // mandaM gadyaM zlathaM yamyA nIvI madyaM na ca tvayA / gatirniyamyA nAyAmyau caraNAvapramAdyayA // 13 // - 1e yamyAM nI. 25 degdyayAH / / . 15 hyasakya. 2 bI 'tya / ete. 3 e haH / zepa saM. 4 bI nye tu saM. 5e anyera. 6 e nIyaiH // a. 7 e iyotpAta. 8 bI "tiyontyAta. 9bI catya / .10.e sI DI 'tya / pra. 11e bhantaiH // pa.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye na nigAdyaM na vA carya madyapAcaryabhUmiSu / nopasaryAntike caitAM varyAcAryastriyoziSan // 13 // 13, 14. varyA AptatvenopeyA yA AcAryastriyo rAjagurubhAyIstA etAM devImaziSannazikSayan / kathamityAha / devi tvayAvidyamAnaM pramAdyaM pramAdo yasyAstayApramAdyayA satyA mandaM nIcairgadyaM vAcyaM tathA nIvyadhovastragranthiH zrathaM zithilaM yamyA bandhyA tathA na ca madyaM madyapAnAdinoM na kSIbIbhAvyaM tathA gatiryAnaM niyamyA niyatIkAryA / alpaM gamyamityarthaH / tathA caraNau nAyAmyau na prasAryo / tathA madyapI - caryabhUmiSu madyapairmadyapAnArthaM sevyAsu bhUmiSu nai nigAdyaM na vAcyaM na vAcaryaM bhramaNIyaM tathopasaryAntike ca RtumatIsamIpe ca na nigAdyaM na vAcaryamiti / uccairgadanAdau hi garbhAbAdhA mattatAdau ca chalacchidrAdyanekadoSasaMbhava ityetAni niSidhyante // / 93 nItvAnavadya sAmAsAnpuNyapaNyapadaM nava / brahmakSatraryazUdrANAmaryaM prAsUta nandanam // 15 // 15. anavadyo niSpApA sA devI nava mAsAnnItvAtikramya nandanaM putraM prasUta / kIzam / puNyapaNyapadaM dharmakrayANakasthAnamata eva brahmakSatrAryazUdrANAmairya svAminam // 2 etAM caryA. 2 e 'ziSya'. 3 e 6 sI DI 'pAcArya.. 10 e sI DI tathApa. niH pApA. 13 sI dRzyam. 14 e dharma kra. 1 sUyA. 1 vInazi'. 5 e 'sAyo / ta cAca.. 9 eNIta [ karNarAjaH ] 3 e dyA mA0 . 4 bI sI 'sUdrA. mAdyo ya'. 7e na na gA. 11 e niSedhya 15 e "martha svA". 4e nAma kSI. 8 DI na 12 bI dyA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.. 5.1.34. ekAdazaH srgH| yamyA / madyam / gadyam / atra "yamamada0 (yamimadi0?)" [30] ityAdinA yaH // anupasargAditi kim / AyAmyau / aprmaadyyaa| nigAdyam // bahulavacanAnmAdyantyanena madyaM karaNepi / niyamya / ityatra sopasargAdapi // caryam / aaNcry| ityatra "care0" [31] ityAdinA yH| agurAviti kim / AcArya // varyAcAryastriyaH // upasaryA / anvdyaa| paNya / ityete "varya0" [32] i. tyAdinA nipAtyAH // varSeti strIliGganirdezAtpuMsi na syAt // anyastu puMsyapI. cchati / sAmAnya nirdezAttadapi saMgRhItam // tadA varyAzca ta AcAryAzca varyAcA. steiSAM striya evamapi samAsaH syAt // aryam / arya / ityetau "svAmi0" [33] ityAdinA nipAtyau / vareitya tato brahmodyAnuvAdyairnRpAjJayA / susatyavadyairdaivajJabhUyaM prAptairitIritam // 16 // 16. tataH putrajanmAnantaraM daivajJabhUyaM jJAnikatvaM prAptairdaivajJairiti vakSyamANamIritamuktam / kiM kRtvA / nRpAjJayA vakhairazvAdivAhanaiH kRtvaityAgatya / kIdRzaiH / zobhanaM satyavayaM satyavadanaM yeSAM taistathaikenoditenyena tasyaiva vadanamanuvAdyaM brahmodyaM jJAnabhaNanamanuvAdyamidamityamityanyairanuvAcyaM yeSAM tairmithaH saMvAdaM kRtvetyarthaH // eSorikIrtihatyAkRtvapratApAgnicityayA / utkheyadvIpabhUpAlo nirmUSodyo bhaviSyati // 17 // 1 e dhairdiva. 2 e sI bhUyaprA. 3 e degloniniSo. 1 e sI camAnmA. 2 bI AcArya. 3 e sI DI 'cAryA / va. 4e anAvadeg 5 e sI degdyA / paann| ideg. 6 e sI aryA / a0. 7 e sI DI nA vA ni0. 8 e kRtvetyA . 9bI salaM . . 2
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAbye [karNarAja] 17. eSa putro bhaviSyati / kIdRk / svapratApa evAgnicityAmezva. yenaM tayotleyadvIpabhUpAla utpATyadvIpanRpaH pratApenaivAbdhimadhyamapi sAdhayitetyarthaH / ata evArikIrtihatyAkRcchatruyazovinAzakastathA dhAmikatvAnirmaSodyo mRSodyAdasatyavacanAniSkrAntaH // vayaiH / iti "varaM karaNe" [34] iti nipAtyam // brahmodya / susatyavadyaiH / atra "nAmno vadaH kyap ca" [35] iti kyapyazca / nAnna iti kim / anuvAdyaiH // kIrtihatyA / daivajJabhUyam / ityeto "hatyA." [36] ityAdinA nipAtyau / agnicityayA / iti "agnicityA" [30] iti nipAtyam // utkheya / mRSodyaH / ityetau "kheya" [38] ityAdinA nipAtyau // sarvArthasAdhane puSyotisidhyo vaiSa bhAsyati / bhidyoddhyasnAtayugyoyaM digbhyokupyaM hariSyati // 18 // 18. eSa putro bhAsyati / kIhaksan / sarvArthasAdhane puSyaH puSyanakSatratulyotisidhyo vA puSyAdapyadhiko vA / tathA digbhyokupyaM kupyaM rUpyasvarNAbhyAmanyatkAMsyAdi na tathAkupyaM svarNa rUpyaM ca hariSyatyAneSyati / kIhaksan / bhidyoDyau hRdavizeSau tayoH snAtAni yugyAni vAhanAni yasya sa tathA / bhidyoDyau yAvagatasainya ityarthaH // 15 vaiSA mA . 2 DI lAteyu. 1 e degyamaM tadeg. 2 bI pAlaM udeg. 3 e povyAdadeg 4 bI nikAntaH, 5 bI modyaH / su.sI DI modyA su. 6 e nAmova 7 e kyaprayazca, sIDI kyapratyayazca. 8 sI cityeti nideg. 9 e degtyayetyagnicityayA / 3deg..10 e sI DI kheyaH / mR. 11 e yamakSadeg. 12 e rUpakhadeg. sI rUpAsva. 13 e yo hRda, 14 DI sa .
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.5.1.41] ekAdazaH srgH| sUryoyaM rAkSasAMjyAnAM prjaayaastissyvtpreiyH| stutyaH prAtya AdRtyo juSyazca bhavitA nRpaiH // 19 // 19. ayaM putro bhavitA bhaviSyati / kIdRk / rAkSasAjyAnAM rA. kSasaghRtAnAM sUryo vilInayitetyarthaH / tathA prajAyAstiSyavapriyaH puSya iva poSakatvAdabhISTastathA nRpaiH stutyaH prAtyaH parivArya AdRtya AdaraNIyo juSyazca / / ityodhItyaH suraiH kRcchadhyeyopeyazva ptrgaiH|| yo vizvAmitraziSyobhUddevaH sotrAvatIrNavAn // 20 // 20. sa devo rAmacandrotra putrevatIrNavAnavatAraM cakre yo vizvAmitraziSyobhUt / kIdRzaH / yaH kRcchra Apadi surairadhItyA zaraNAya smarya ityobhigamyazca / tathA pannagairadhyeyazcAsAvupeyazca sevyazcAdhyeyopeyazca / / kuMpyam / miyoddhya / sidhyaH / tidhya / puSyaH / yugyaH / AjyAnAm / sUryaH / ityete "kuMpya0" [39] ityAdinA nipAtyAH // AhatyaH / prAvRtyaH / stutyaiH / juSyaH // enIti iNikohaNam / ityaH / adhItyaH / ziSyaH / atra "hedRg0" [40] ityAdinA kyap // iNikohaNAdapaterikana na syAt / upeyaH / adhyeyaH // aAsaMkalpyavRtyosau cAriH zaMsyakRtyavit / dAnavaya'jagacchasyaM surakArya kariSyati // 21 // 15 degsAyyAnAM prayAyA'. 2 e priyA studeg. 3 bI tyazcAdR. 4 edegkRcchodhye'. 5 e bI sI kalpavR. 6 e sI DI degArizaM. 7 e sI risyati. 15 jAyasti. 2 bI yavatpoSadeg. 3 e vRtyA pa0. sI vRtya pa. 4sI DI ricAyaM. 55 cakeH yo. 6 e kuSyam / bhivayoddhaya. 7 e tipyaH / pu. hI tiSyaH / pu. 8sI yugmaM / A. 9 e kuSya . 10 elaH / jaSyaH // evIti haNideg. 11 e dRSTaga, 12 e kyA // 10.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 vyAzrayamahAkAvye [karNarAjaH] 21. asau putraH zasyaM zlAghyaM surakArya daityavadhAdi kariSyati / kIhaksan / ayaM dharmyatvena pUjyamasaMkalpyaM mahattamatvena kenApyasAdhyatvAdacintyaM vRtyaM vartanaM yasya saH / tathA cA hiMsyA arayo yena sH| tathA zaMsyakRtyavit prazasyakAryajJastathA dAnena vayaM sekyaM jagadyena sH|| nItyA vRSyA ca mRnyA ca duhyA cAnena gauriyam / brahmajApyakRtAM japye mArye vighnaM hariSyate // 22 // 22. anena putreNa ka; nItyA nyAyena kRtveyaM gauH pRthvI vRSyA ca sekyA nyAyena pravartayiSyata ityarthaH / ata evaM mRjyA ca ni. pApIkariSyata ityarthaH / ata eva duhyA ca ratnAni kSArayitavyA ca / nyAyapUtau hi pRthvI maharyupacitatvAdratnAni prasUte / tathA brahmajApyakRtAM brahmaNaH paramadhyeyasya jApyaM japanaM dhyAnaM kurvatAM yoginAM mArye rAgadveSAdimalApanayanena saMzodhye japye dhyAne vinaM daityAdyupadravonena hariSyate // jJAnaguhyamiti khyAtavatsu teSvanigohyamut / dohyA gAH pradadau jityAzatabhUmiM ca bhUmipaH // 23 // 23. ityevaMrItyA jJAnaguhyaM jJAnarahasyaM khyAtavatsUktavatsu teSu daivajJeSu bhUmipaH karNo dadau / kimityAha / dohA gA dhenUrjityAzatabhUmi ca / jityA mahAhalAni tAsAM yacchataM tasya bhUmiM ca / mahAhala1 e sI jApyaM kR. 2 DI vighnahadeg. 3 DI vastu tedeg. 1 sI dharmAtve. 2 e sI kalpaM madeg 3 e kenapya. 4 sI cintyavRtya va. 5 e degaa hisyA. 6 e degt praza0. 7 vI secyaM ba. 8 e sI kyaM tagadeg. 9e dhvInvRSA ca. 10esI va sujyA. 11 e sItA di pR. 12 sI DI dhye jApye. 13 sIkta te. 14 DI tsu dai. 159 deglAmi tA. sI lAmi tAMsa. 16 DI ni tasA ya..
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [haiM. 5.1.4.2] ekAdazaH sargaH / 13 zatena yAvatI bhUH kRSyate tAvatImityarthaH / kIdRksan / anigohyAtibahutvAtsaMvarItumazakyA mudyena saH // putre vipUyajanmAbhesinkuGkumavinIyakaiH / zreNiyA purIgRhyotsavaM cakre pragRhyavAk // 24 // 24. purIgRhyA nagaravA(bA)hyA zreNiH sajAtIyazilpisaMghaH kuGkumavinIyakaiH kuGkumAnAM kalkaiH kuGkamadravairityarthaH / utsavaM sarvatra chaTAdAnairmahaM cake / ka / vipUye muje zaravaNe janma yasya sa vipUyajanmA skaindaH / tejasvitAdiguNaistattulye sminputre / putrajanmaviSayamityarthaH / kITazI satI / gRhyA harSotkarSeNa madyapAnotthamattatayA vAsvatatrA / tathA pragRhyA svarasandhirahitA vAkpaTU etau kuGkumakSepakAvityAdikA vANI yasyAH sA / etenAsyA anyonyamutsAhanaM pANDityaM coktam // guNagRhyAH karNasUnoH zakrabhRtyAH sbhaarykaaH| saMbhRtyabhUmeH saMbhAryadivaH khe maGgalaM jaguH // 25 // 25. sabhAryakA devIyuktAH zakrabhRtyA indrapoSyA devAH khe maGgalaM jaguH / kiMbhUtAH santaH / karNasUnorguNaguMhyA guNAnAM pakSapAtinaH / yataH kiMbhUtasya / saMbhRtyabhUmeH poSyapRthvIkasya / tathA saMbhAryadivo daityanyakA(kA)rAdinA poSyasvargasya // vRtyaH / atra "R" [1] ityAdinA kyap // akRSicataca iti kim / asaMkalpya / cartya / ayaM // 1 sI DI divAHkhe. 2e vaH eva ma. 1 sImAnAM vi0. 2 e vago ja'. 3 e skanda tedeg 4 e tApidi'. 5 bI ' ja. 6 e vAzvata 7 sI hana pA. 8bI devA khe. 9sI guMyA. 10 e kAgadi. 11 e inyAdi. 12 e pivRda. 13 sI DI 'klpaa| ca. * 14 elpya / vartya / ardhyA // kR.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAce [karNarAjaH] kRtya kAryam / vRSyA varNya / mRjyA mAye / zasyaM zaMsya / guhyaM nigohya / duhyA dohyAH / japye jApya / ityatra "vRSi0" [42] ityAdinA kyap vA // jityA / vipUya / vinIyakaiH / atra "jivi." [13] ityAdinA kyap // pregRhmavAk // asvairiNi / gRhyaa| vA(bA)dyAyAm / purIgRhyA // paMkSe / puNagRhyAH / atra "pada." [44] ityAdinA kyap // bhRtyAH / atra "mRgosaMjJAyAm" [45] iti kyap // asaMjJAyAmiti kim / saMbhAryakAH // saMbhRtya saMmArya / ityatra "samo vA" [46] iti vA kyap // haraH zrInAyako dhAtA lehAH sarvemRtasya ca / daityAnbhaTabruvAjenuH karNanandanajanmani // 26 // 26. karNanandanajanmani sati haraH zrInAyako viSNurdhAtA sarvemRvasya lehAzcAsvAdakA devAzca daityAnbhaTabruvAnnindyabhaTAajurmenire // madanogAntaragrAhI sthAyI puNye budhAnvaye / kiro giro vipakSANAM jJapriyolakSi karNabhUH // 27 // .27. puNye budhAnvaye somasutavaMze sthAyI vartamAnaH karNabhUH karNaputroGgAntaramAhI zarIrAntaragrahItA madanolakSi / tathA vipakSANAM kiro vikSepako giraH saMhArakazcAlakSi / tathA jhapriyo vidvajjanavallabha - 1e tyAnbhuDabru. 2 e ajJaH ka. 3 e sAtara'. 15 yA vRj. 2 e mArge / za'. 3 sI gyeM / zaMsyaM zasyaM / gu. 4 DI zaMsyaM / gu. 5 sI bI dohya / ja. DI dohA / ja. 6 sI japya / I. 7e kRSi 8 sI kyastapvA // ji. 9e prasUjha. 10 DI pakSya / gu. 115 'ragrAhI 12e pakSakANAM, 11 e sI vipake gi'. 14 e sI vA.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.51.57.] vApasA mnH| cAlakSi / tathAvidhAkRtivizeSeNAtyantaM rUpI zUro vivAMnA bhaviSyatIti janaiH saMbhAvita ityarthaH / / nAyakaH / dhAtA / atra "NakatRcau" [18] iti gaikatRcau // haraH / atra "ac" [49] ityac // lehAH / atra "lihAdibhyaH" [50] ityac // buvAn / iti "bruvaH" [51] iti nipAtyam // nndnH(n)| madanaH / atra "nendyAdibhyonaH" [52] // grAhI / sthAyI / ityatra "grahAdibhyo Nin" [53] / dhuMdha / priyaH / kiraH / giraiH / jJa / ityatra "nAmi" [54] ityAdinA kaH / rAjavyAghragRhe prahA niSpratizyAyakaNThakAH / eyuzchAtrAH praphullAghrAH paThantaH sUtramAlakAm // 28 // 28. chAtrAH sopAdhyAyAzcaTTA rAjavyAghragRhe rAjavyAghrasya karNasya saudha eyuH / kIdRzAH santaH / prahlA vinItatvAnamrAstathA niSpratizyAyaH pratizyAyAccheSmaNo nirgataH kaNTho dhvaniryeSAM te tyA tArasvarAstathA sUtramAtRkAM putrajanmotsavocitaM pAThavizeSa paThantota eva praphullAghrA uccasitanAsikAH // gRhe / atra "gehe grahaH" [55] iti kaH / prahAH / atra "upasargAda" [56] ityAdinA DaH // azya iti kim / pratizyAya // 1bI niHprati'. 3 e sI 'zyAmaka'. 3 e yugchatrAH prapuchApAH pa. 4 bI sUtamA.. 1 sI DI 'tyanta rU. 2 e DI pak tR. 3 e nandAdibhyotaH // grA'. 4 bI budhaH / pri. 5 eraH / na / i. 6 sInA yaka // . 7 bI nipprati. 8 DI yAzleSmANo. 9 e sI ccheSmANo. 10 bI sUtamA . 11 bI moci. 22 e sI sixxx sau. DI "sikA // gR. 13 DI zyAyaH // vyA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [karNarASaH] vyAghra / AghrAH / etau "vyAghra0" [57] ityAdinA nipAtyau / mAlyajighrAH zaGkhadhamA utpshytvaannbhHpivaaH| sudhAdhayasamAH saMgItakaM cakruH kalAvidaH // 29 // 29. kalAvido gAyanAdayo vidyAvantaH saMgItakaM prekSaNaM cakruH / kiMvidhAH / zaGkhadhamAH kecicchaGkSAnvAdayantastathA kecidgAyanAdaya utpazyatvAdgAnAdAvUrdhva prekSamANatvAnnabhaHpibo vyono lehA iva / gAnAdi kurvanto hi gAyanAdayaH svabhAvAdUvaM pazyanto vyomacumbina iva lakSyante / sarvepi caite mAlyajighrAH puSpANi jighranto bhogaliGgA ityarthaH / ata eva sudhAdhayasamA gandharvadevaiH samAH // mAlyajighrAH / shngkhdhmaaH| nbhHpibaaH| sudhAdhaya / utpazya / ityatra "prAdhmA0 [58] ityAdinA zaH // mitrairmucetyairetjnmvedysaatyH| vilambAsAhayaireye vyApArAntarapArayaiH // 30 // 30. mitraireye karNasaudha Agatam / kIdRzaiH / etajanmanaH karNaputrajanmano vedayAnAM jJApakAnAM putrajanmavardhApakAnAM sAtavairmahAdAnena sukhotpaadkaiH| sAt sautro dhAtuH sukhArthe / tataH sAtataH sukhaviSayIbhavato mitrANi prayujate Nim / atazca putrajanmajJAnAnmuJcetayaiharSasyAnubhavitRbhirata eva vilambAsAhayaiH kAlakSepamasahamAnairata eva vyApArAntarapArayairanyanyApArasamApakaiH kAryAntaraM muktvetyarthaH // 1 e dhAyasamasaMdeg sI dhAyasumAH. 1e yatasta. 2 e bI prekSyamA'. 3 e 'kSyate / sa. 4 bI evaM mu. 5 e sI DI samA // mA. 6.5 degnAM jApa. 7 sI dAmena. 8 bIta: mu. .DIyuddhAte. 10 embAsahaH ye kA.sI mAsaha.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 5,1.59.] ekAdazaH srgH| aMzcalodejayaiH svaiNairakSatAmatradhArayaiH / utsAhayitRbhiH kAntyA vyomalimpairupasthitam // 31 // 31. straiNairupasthitaM karNAntikevasthitam / kiidRshaiH| akSatAmatradhArayairakSatapAtradhAribhiH / tathotsAhayitRbhiranyonyasyotsAhakaistathA kAnyAGgAlaMkArAdidyutyA vyomalimpairnabho vyApnuvadbhirityarthaH / tathAJcalodejayaiH karNasya niruJchanAya vastraprAntasya cAlakaiH / nilimpagovindasamaimudvindasyAravindakaiH / tadvezmAbhAJcalAcAlaibandhubhirbalabhUSaNaiH // 32 // 32. tadvezma karNasaudhaM bandhubhirAbhAt / kIdRzaiH / mudaH putrajanmotthaharSasya vindAni labdhaNyAsyAravindAni mukhapadmAni yeSAM taistathA jvalabhUSaNairdIpyamAnAlaMkArairata eva nilimpagovindasamainilimpairdevabhedaigovindena viSNunA ca tulyaistathA calAcAlaiH kaizciJcalaiH kaishcidclaiH| dviSaddavajvAladAvaH puNyabhAvo bhavopamaH / sarvepAmucitaM cakre raoNjJA nAyo grahazaruk // 33 // 33. rAjJAM nAyo nAyakaH karNaH sarveSAM chAtrAdInAmucitaM vastradAnAdi cakre / kIdRksan / graheruik sUryoSNatejAH / ata eva dviSanta eva davA vanAni teSu jvAladAvo jvaladdAvAnalastathA puNya audAryAdiguNaiH pavitro bhAvobhiprAyo yasya saH / ata evaM bhavopamaH zaMbhutulyaH // 15 anacalo'. 2 e maimuddhi'. 3 e 'dAka pu. 4 e degNyapuNyabhAvopa'. 5 e rAyAM tAyo. 6 e sI heruzak. 1e nyopalina'. 2 sI lipaina'. 3 e nyAguva'. 4 sI ni xxx bhAt / kI. 5 e dIpamA0. 6 e calaicalaH. 7 sI lAcale kai. DI lAcalai:. 8 eSAM sthAtrA. 9ezak. 10 eSata eta da. 11 e vo ladAvA, 12 e va bhAvo. 13 e sI tulyaM // grA.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vyAzrayamahAkAvye grAhANAmapyamAriM sa dhAnyasrAvo dhanAsravaH / prAvartayaddharmanayo harSasaMsrAvalocanaH // 34 // 2 34. sa karNo prAhANAmapi na kevalaM sthalacarANAM jalacarANAmapi matsyAdInAmapyamAriM prAvartayat / kIdRksan / harSeNa putrajanmotthAnandena saMsrAve jalaM kSarantI locane yasya saH / tathA dharmanayo dharmasya nAya - kotidhArmika ityarthaH / ata eva dhAnyasrAvo mAtsikAdiSu dhAnyAnAM dAtA / tathA dhanAsravo dravyadAtA ca // 3 [ karNarAja: ] avahArAlayAgAdhaH sovasAyopi sAgasAm / harSAzruMsaMsravottAnazI guptijuSomucat / / 35 / / 35. avahArANAM jalacarANAmAlayobdhistadvadgAdho gambhIraH sa karNo guptijuSaH kArAkSiptAnnarAnamucat / kIdRk / sAgasAmaparAdhi - nAmavasAyopi kSayakAropi / kIdRzAn / asmAkamadhunA mokSo bhAvIti harSANAM saMsravAH kSaritrya uttAnA AgAmimocakanara didRkSayordhvabhUtA dRzo yeSAM tAn // I AzvAsAmlAyahariNIpramodAkarNitaM nRpaH / nirantarAyamabhayaM vyAdhabhUSvapyaghoSayat // 36 // 36. nRpaH karNo vyAdhabhUSvapyAkheTakasthAneSvapItyarthaH / abhayaM maraNabhayAbhAvamaghoSayat / kIdRzam / auzvAsAH svAbhayazravaNAdujjIva I 1 e sI nyAmrAvo. 2 e saMzrAva N. 3 e bI saMzravo 4 e zo mukti". 1 emapi mA bI 'mamA. 'nyAzrAvo. 5e nAzravo. 8 bI saMzravAH. sI saMdhavAH 11 e IzA | AsvAsAH, 29 saMzrAve. 3 bI ko dhA 4 p 6 bI "vyasya dA. 7 sItA xxx tathAgAdho. 9 e sI DI yoI bhU. 10 bI 'SvapyaraNyeSvapI'. 12 sI AsvAsA svA.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1hai0 5.1.65.] ekAdazaH sargaH / nyota evAmlAyA hRSTA yA hariNyastAbhiH pramodenAkarNitaM tathA nirantarAMyamantaretyantarAyo vighnastasmAnirgataM pracaNDazAsanatvena kenApyanullaGghayamityarthaH // sAhayaiH / sAtayaH / vedaya / udejayaiH / cetayaiH / dhArayaiH / pArayaiH / bhatra "sAhi." [59] ityAdinA shH|| anupasargAditi kim // utsAhayitRmiH // limpaiH / vinda / ityatra "limpavindaH" [ 60 ] iti zaH / nilimpa / govinda / aravinda / ityatra "nigavAdernAgni" [6] iti shH|| jvala jvAla / claacaalaiH| dava dAvaH / nayaH naayH| bhava bhAvaH / praha prAhANAm / AsravaH AstAvaH / atra "vA jvalAdi0" [62] ityAdinA vA gaH // avahora / avasAyaH / saMsrAva / ityatra "avahR0" [63] ityAdinA naH // saMsavetyapi kazcit // uttAna / vyAdha / antarAyam / aashvaas| amlAya / ityatra "tannyadhi0"[64] ityAdinA NaH // nartakIrgAthikAH kAntyA rajakInabhasodizat / sohaHkhanakyAH zrIdevyA mahAya saha gAyanaiH // 37 // 37. sa karNohaHkhanakyA aMhasi niSputratvAdike pApe khanakyA vidAraNazilpastrItulyAyAH zrIdevyA mahAyotsavArthamadizadAjJApayat / 1 sI gathikAH. 2 e kAntyAH ra. 3 e t / sAMha: . sIt / sAhaH'. 1 e rAyAMma. sI DI rAyama. 2 5 pyamuDa'. 3 e yaiH / sotayaiH / vada'. 4 e lipaiH / vi. 5 e sI DI limpA / goM. 6 e nAmnAti'. 7 e sI DI dAva / na. 8 bI sI DI naya nA. 9 sI m / sra. 10 e AzravaH. 11 DI vaH / ma. 12 e sI DI hAraH / *. 13 e saMzraye . DI saMzrAve. 14 e vyAdhaH / a. 15 e itatra. 165 nipputra. 17 bI zilpitrI'. 18 e divAdA.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [karNarAjaH] kA ityAha / gAyanairgItazilpairnaraiH saha nartakIrtanazilpA gAthikA gAnazilpAzca vilAsinIH / kIdRzIH / kAntyAGgAbharaNAdidyutyA nabhaso rajakIrvastrasyeva nirmalIkArakatvAnnAnArAgotpAdanAdvA rajakastrItulyAH // nartakIH / khanakyAH / rajakoH / bhatre "nRtkhan0" [65] ityAdinAkaT // gAyikAH / atra "gasthakaH" [66 ] iti thakaH // gAyanaiH / atra "TanaN" [ 67 ] iti TanaN // pravakaiH sarakerApallavakai raajvllbhaiH| putranAmyudyataH sobhAddhAyanairnu suhAyanaH // 38 // 38. sa karNaH putranAmni putranAmakaraNa udyataH san rAjavallabhairantaraGgapArSadyaiH sahitobhAt / kIdRzaiH / pravakaiH putranAmakaraNotsavaharSeNa sAdhu pravamANaistathA saMrakaiH savilAsaM gacchadbhistathApallavakairhitatvAdApadAM sAdhu chedakaiH / yathA suhAyanokhilasasyaniSpattihetutvena zobhanaH saMvatsaraH pravakaiH sAdhUdacchadbhiH sarakaiH prasRmarairApallavakairduSkAlocchettRbhI rAjJAM vllbhairhaaynailohibhirbhaati / hAyanaH / hAyanaiH / atra "ha:." [ 68 ] ityAdinA TanaN // pravakaiH / sarakaiH / lavakaiH / atra "ghusa."[69] ityAdinAkaH // gAyantyo vIrabhUrantivaMdasau nandakostviti / nAma vRddhAH kumArasya jayasiMhetyatha vyadhuH // 39 // 39. atha vRddhAH kulasthavirAH kumArasya jayasiMheti nAma vydhuH| 1 sI yanyo vI. 2 bI rativa'. 3 DI vadaMsau. 1e 'dRshii| kA. 25 tra bhRtva'. 3 e ava rga'. 4 e sI lataira0. 5 e rakai sa. 65 sI TI zasya'. 75 bhanAsaM. 8 e chavokeI. 9bI kaiduSkA 10 vI cchetRmI.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.1.72. ] ekAdazaH sargaH H / 21 kiMbhUtAH satyaH / gAyantyaH / kathamityAha / vIro bhUyAdvIrabhU raMsISTa rentiH / dvandve vIrabhUrantI mahArAjavizeSau / tadvainnandako nandatAdvardhatAmityAzAsyamAnastviti / jayasiMhe tItyatrAnukAryAnukaraNayoH syAdvAdAzrayaNenAbhedavivakSAyAmarthavattvAbhAvAnna nAmasaMjJeti na vibhaktiH // 4 nandakaH / atra "AziSya kan" [ 70 ] ityan // ranti / vIraibhU / atra "tikRtau nAmni " [ 71 ] iti tikRcca // I zirolAvavadAkampakAraM tannAma zuzruvuH / durgANyamaNDayaMzvAribhUmipAlA bhayadrutAH / / 40 / / 40. spaSTaH / kiM tu zirolAvavadyathA zirazchedakasya nAmAkampakArra bhayajanakam / tannAma jayasiMhetyAkhyAm / durgANi koTTAnamaNDayannaracayan // rakSAmaracayatsUnoH zeSabhakSairnRbhirnRpaH / dharmazIlairyazaH kAmaiH zubhAcArairbahukSamaiH // 41 // 10 15 41. nRpaH karNaH zeSaM bAlabhojanAduddharitaM bhakSayanti taiH zeSabhakSanRbhirbAlahAraiH kartRbhiH sUno rakSaumaracayadakArayat / kiMbhUtaiH / yazaHkAmairekAntena svasvAmibhaktoM eta ityAdiyazovAdAbhilASibhirata eva dharmaM zIlayantyabhyasyanti ye tairdharmazIlairdhArmikairata eva zubhAcAraiH svasvAminonukUlamevAcaradbhistathA bahu kSAmyanti ye tairbahukSamaiH // E 1 bIraM taMnA 2 e nAmaM zu. 3 e sI 'no ze * 10 1 bI DI santyo gA. 2 e rantidevI. 3 sI imrAnandatA. 4 bI "rthatvA'. 5 e sI DI 'rabhU: / adeg 6 sI tikRtyau nA. 7 e 'ti'. 8 bIraM tathAkampakAra bha.. 9 sI DI khyA / du. 11 e 'duccara'. 12 e 'bhibAla'. 13 e 'kSAnara'. 15 e 'ktA ityAbhiya'. sI DI 'ktA ityAdi. 16 e mista 18 e bahuM kSA, 19 emyati tai esI rNa ze. 14 bI "mairakA". zIlidhArmi. 17 sI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] sukhapratIkSA dhAtrI taM vjrsNgaaysaamgii| kumAraM ramayAmAsAsurApI zIdhupIviyuk // 42 // 42. dhAtryupamAtA taM kumAraM ramayAmAsa / kIhaksatI / asurApyamadyapA / tathA zIdhupIviyuk / madyapAsaGgarahitA / tathA sukhapratIkSA yAvatkumArasya sukhamutpadyate tAvatpratIkSamANA / tathA kumArasya sukhotpAdanAya vakra gItavizeSa saMgAyati vakrasaMgAyI yA sAmagI madhuraM gAyantI sA / / nirvayA't / AkampakAram // vikAryAt / zirolAva // prApyAt / bhUmipAlAH / atra "karmaNoNa // " [72 ] ityaN // tannAma zuzruvuH / ityatra prApyAkarmaNonamidhAnAnasyAt / tathA bAhulakAnirvayavikAryAbhyAmapi kacinna syAt / rakSAmaracayat / durgANyamaNDayan // dharmazIlaH / yazaHkAmaiH / zeSabhakSaiH / zubhAcAraiH / sukhapratIkSau / bahukSamaiH / atra "zIlikAmi0" [3] ityAdinA NaH // sAmagI / ityatra "gAyaH0" [74 } ityAdinA Tak // anupasargAditi kim / vkrsNgaay|| surApI / zIdhupI / ityatra "surA0" [75] ityAdinA Tak // sa bhUpaputro vavRdhe vIrahAyaH parAbhavan / tantuvAyadhAnyamAyA nivovIzadAsakAn // 43 // 1sI romAzusA. 2 bI pI sIdhu. 3 e hAyapa. 4 e nitpovI. sI DI nivAdhIza. 1emayAMnase / kI. 2 e bI sI thA sIdhu'. 3 e thA mukha. 4 e sI 'sya xx mukho'. 5 vI tIkSyamA'. 6 e bI sva mukho. 7 bIgItivi'. 8 e zeSasaM. 9 bI sI rvatyAt. 10 emaNANa. 11 e bI rvatyavi'. 12 ecibhUsyAt / pakSAmapaca du. 13 bI yan / du. 14 e yat // dha. 155 kSA / . 16 e nA dak. 17 e pI / sAdhu, vI sI pI / sIdhu'.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.1.80. ] ekAdazaH sargaH / 23 43. sa bhUpaputro vavRdhe / kIdRksan / vIrahnAyo bAlakayuddhAya subhttd|rkaanssprdhmaakaaryNstthaa tantuvAyadhAnyamAyArbhAniva kuvindava * NigbAlakAnivorvIzadArakAnparAbhavan / bhUpa / ityatra "bhAta 0" [ 76 ] ityAdinA hai: / ahvAvAma iti kim / vIrAyaH / tantuvAya / dhAnyamAya // harigasaMkhyadAyAdo gopyAkhyo bAhyabhUmiSu / yathA tathaiko reme sa pathiprajJoribhIpradaH // 44 // 44. saM kumAro bAhyabhUmiSu sarasvatItaTAdiSveko reme / yathA gosaMkhyA gopAlA dAyAdA gotriNo yasya saH / tathA gopIrAkhyAtyAcaSTe vA gopyAkhyo gopAvasthAH sannityarthaH / harirbAhyabhUmiSu yamunAtaTAdiveko reme / yataH kIdRksa harizca / pathiprajJaH / prAjJatvAnmArgajJastathArimIpradaH zatrubhayapradotiparAkramItyarthaH // / 97 12 1 14 gosaMkhya / ityatra "samaH khyaH" [ 77 ] iti DaH // dAyAdaH / gopyAkhyaH / atra "dazcAGaH" [ 78 ] iti DaH // pathiprajJaH / bhIpradaH / atra " praud jJazva" [ 79 ] iti DaH // krozahaH sorihokrIDatklezA pahatamopahe / kumAraghAtI gAndhAryA iva sArakhe taTe // 45 // 93 1 erisyaisaM. 2 e dAya: do. 3 e kroha:. 4e vIrgAdhAyAM ha N. 5 e svame ta. 1e yo...yu. 2 bI mAryArbhA 3 e NitpAla'. 4 sI DI 'nivAdhIza'. 6 e bI hAya / ta 7 e * 5 bIDaH // AhA. sI DI Da: // hA N. "mAyaH // 8 e sa krumA 9 sI goghRtA dA ka. 12 e rizvApa. 13 e risIpra. 15 e bI sI prAza. 10 e tadAdi. 11 eme / yena 14 e samAkhyaH iti jJaH // dAgmadaH .
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ jayasiMhaH ] 9 45. sa jayasiMhaH klezApahatamopahe mahAtIrthatvene rAgadveSAbhinivezAnAmapahantaryajJAnasyApaddaintari ca sArakhate taTekrIDat / yathA gAndhAryAH kauravamAtuH kumAraghAtI kumArANAM duryodhanAdInAM hantA bhImaH sArasvate taTe reme / mImo hi kaumAre kurukSetrasthAyAH sarasvatyAstaTe bahudhA krIDitavAn / kIdRksa mImazca / kiMcidvAlyAtikrameNa prauDhatvAkoza hanti gacchati krozahota evArIn vadhyAdityAzAsyamAnorihaH // zIrSaghAtI pAdaghAtaH zartabhyAdi samaiH saha / I 90 sobhyAsyadariSu kSetuM patinImiva kanyakAm // 46 // 24 svAzrayamahAkAvye 93 46. yathA kazcitpatighnImapalakSaNayuktAmityarthaH / kanyakAmariSu kSipati vivAhena nyasyati tathA sa kumAraH zatadhyAdizaktipramukhaM zastrajAtamariSu kSeptumabhyAsyat / kaiH saha / samaiH savayobhaTaiH / kIdRksan / zIrSaghAtI pAdaghAtazcAbhyAsacikIrSayA kASThamayazatatryAdizastreNa vayasyAnAmeva "zIrSANi pAdazca nan // 1 sokRtabhairajAyAbhairabrahmaghnnairnaraiH samam / bAhumoraH kapATamo hastino mallatAM yayau // 47 // 47. hastighno baliSThatvAddhastinamapi hantuM zaktaH sa kumAro malatAM yayau mallavidyAkuzalo bhUdityarthaH / kIdRksan / bAhughnoraH kapATaghno bAhu 2 pa sI 'tayAdi 3e samai saM 4kSepa. 1 bI 'taH sata. 5 ebhairahmamairna'. 8 7 e 1 e "siMha ke. 2 e Mna................ni N. 3 e hata. e hatari azAnasyApahaMtari ca. 4 e nyAya kau. 5 e haya bhI 6 e sI hi kumA.. 'sthAyA sa 8 e svade . 9 sI DI lyAdika10 ekroza. 11 e cchanti ko 12 eNamuktA. 13 e 'heva nya 14 e samai sevayomedaiH / 15 sI DI zIrSakANi. 16 sI DI 'dAMzcAnna'. 1o.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.1.87. ] ekAdazaH sargaH / 25 muraH kapATaM ca hantuM zakto bAhuyuddhamuroyuddhaM ca kartuM zakta ityarthaH / kaiH 1 1 / saha / naraiH savayobhaTaiH samam / kiMbhUtaiH / akRtannaiH sajjanatvAtkRtajJaistathAjAyAnnaiH puNyapuruSatvAcchubha lakSaNopetairityarthaH / tathAbrahmannaidharmikatvAdbrAhmaNAnaghnadbhiH / / zApakajJApitA vidhayo hyanityA ityuraH kapATametyatra kapATAntAdapi parasya hanteSTak // arihaH / atra "AziSi hanaH " [ 80 ] iti DaH // gatAvapIti kazcit / krozahaH : u 8 klezApahartamopahe / atra "kleza 0 " [ 1 ] ityAdinA DaH // kumAraghAtI / zIrSaghAtI / irtyatra "kumAra0" [ 82 ] ityAdinA Nin // zataghnI / ityatra "acitte Tak" [ 83 ] iti Tak // pAdaghAtaH // acitta iti kim / ajAyAnaiH yaH / patinIm / atra " jAyA 0 " [ 84 ] ityAdinA Tak // abrahmannaiH / akRtanaiH / atra " brahmAdibhyaH " [ 85 ] iti Tak // * hastinaH / bAhuna / uraH kapATana (naH) / ityatra " hasti0 " [ 86 ] ityA dinA TaM // vyAlAnnagaraghAtAnsodamayaMtrastamIkSitaH / rAjadhairnagaramairdvipreSyaiH pANighatADayaiH // 48 // 48. sa jayasiMho nagaraghAtAnmadonmattatvena nagaropadravakAriNo 2 esI kSita | rA. 1 bI 'yatrasta'. 4 sI DI 'ri 5 bI maiT"i 6 e 'dvijyeSTe pA'. 1e 'rai: saha sa e'. 5 etanopa". 9 bI sI hunnaH / udeg 0. 4 3 bI 'jana' sI 'jana. 4 e zabdaH // 2 e "maidhArmi". 3 e 'zimiha". 6 e 'tyatraH ku 7 ekAyA. * DI akR. 10 e k // vyolA. 11 e nagharadeg 12 bI 'dotkaTatve'. o
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] vyAlAnduSTagajAnadamayatkhedanAdinA vazIcakre / kIdRksan / dviTpreSyaiH zatrucaraikhastamevaMvikramosAvasmatsvAmino nUnaM parAbhaviSyatIti samayamIkSitaH / kiMbhUtaiH / rAjadhairnRpAnaM nadbhirnagaranaiH purANi vinAzayadbhizvarakarmaNi nipuNairityarthaH / etairhi guptacaraprayogeNa rAjAno nagarANi ca vizvastAnyajJAtaM ghAtyante tathA pANighatADaghairAtmagopanAya pANighatADaghazilpivizeSaveSadhAribhiH // nagaranaiH / atra "nagarAdagaMje" [ 87 ] iti Tak // agaja iti kim / nagaraghAtAn // rAjadhaiH / iti "rAjadhaH" [ 88 ] iti nipAtyam // pANighatADauH / atra "pANidha." [89] ityAdinA pANitADAbhyAM karmabhyAM parAddhanteSTak dhAdezazca nipAtyaH // pANinoM tADena hantIti karaNAdapi kecit // rodaiHkukSibhariH kIrtyA daanairdiinodrNbhriH| anAtmabharitAM bheje pUjAhI karNanandanaH // 49 // 49. karNanandanaH pUjAhI sarvalokaprazasyAmanAtmabharitAM bheje / anekalokAdhArobhUdityarthaH / kIDaksan / dAnairdInodaraMbhariyAdhidaurgatyAdyupadrutAnAmudarapUrakota eva kIrtyA rodaHkukSibhariH // 1e rodaku. 2 bI bharatAM. 3 eritA bhe. 4 e jArhA ka. 1 e sI dvighevyaiH. 2 e meva vikramobhAva 3 e minA nU. 4 en ghadbhi. 5 e degNi vi. sI DI degNi vizvavi. 6 e sI DI stAnAzA. 7 e sItmanopa. 8 e tADigha. 9 e garaje. 10 sI degNibhaya I. DI degNi tA. 11 e idyAdi. 12 e degNitoDA 13 bI sI bhyAM pa0. 14 sI 'nA bADe'. 15 e jArhA sa. 16 e bharatAM. 17 e bharagyASi'. 18 bI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.1.92. ] kukSiMbhariH / anAtmaMbharitAm / udaraMbhariH / atra "kukSi" [90] ityA dinA khiH // : pUjArhAm / atra "arhoc" [91] ityac // ekAdazaH sargaH H / lAGgalagrahatulye sminpUrNAkarSaghaTagrahe / dhanurgrahe dhanugrahaH ko bhUdRSTigrahazca kaH // 50 // 50. asminkumAre dhanugrahe sati ko dhanurgrAhobhUtkazca RTigrahaiH khaDgagrAhyabhUnna kopItyarthaH / kIdRze / lAGgalagrahatulye mahAbalatvAdbalabhadrasame / ata evAkRSyatene nAkarSo dhanvAbhyAsayatraM yatra bhUtaghaTAdinA saMbaddhaprAntA rajjurAMkRSyate pUrNenAkarNAntaM prAptaguNenAkarSeNa ghaTagrahastasmin / dhanurdharA hi sthApita pUrvI dayayarthaM kodaNDacaturbhujAkhyadhanurvedoktasvarUpantaHzuSirastambhayatracchidrasthAM lAlitarpUrvI dAdyarthaM vairarucidhanurvedoktasvarUpoSTrapRSThAkAra kASThayatracchidrasthAM ca rajjubaddhagrIvavAlukAdimRtaghaTAdinA saMbaddhapraiauntAM rajjumAkarNAntamAkarSanti yAvadvaTAdi vAmahastanikaTaM syAt // 20 yaSTigrahaH zaktigrahaH sosidhenutse rugrahaH / tomaragraha AsItpatriMzaddaNDagrahopi vA // 51 // 27 1 DI 'tsarA'. 2 e sI grahAH / . 5 1 sI DI 'nAtmabha' 2 bI 'nugrAho. 3 bI 'haH SajJa. 4 zraM yaMtra. yadAdi sI 'tayaH dAdi 6 e baddhaprA. 7e rASya. 8 sI rNAntaprA. 10 e bI dADhyAdya'. 11 DI 'nurbhujAkhyadhanurve. 12 e' dokurU N, 13 sI DI 'rU. 14 e pAmbhaH zu. 15 e "biraMstabhaya'. 9 e sI DI pUrvA dA 16 e 'pUrvADhyA' sI 'pUrvAdya' DI 'pUrvAdA'. 19 e 'stAM ca ruNujju . 18 e vara:rudeg. "prAntAr'. 17 sI ' tarurucirdhanu. 21 e sI 20 bI 'zrIvAvA'.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvyAzrayamahAkAvye (jayasiMhaH] 51. spaSTaH / kiM tu yaSTirdaNDaH / sabai muSTiM gRhNAti tsaragrahaH / asidhenoH khaDgasya samagrahosidhenutsarugrahaH / tomaraM zavalA / vA yadvA kiM bahunokne netyarthaH / padatriMzadaNDagrahopyAsIn / daNDAnAyudhAni gRhNAti sAmAnyena vAkyaM kRtvA tato vizeSeNa SaTtriMzatA daNDaidaNDagrahaH svapopaM puSNAtItivan / patriMzaddaNDazcaiite / cakra 1 dhanuH 2 vA 3 khaga 4 kSurikA 5 tomara 6 kunta 7 trizUla 8 zakti 9 parazuM 10 makSikA 11 bhalli 12 bhindimAla 13 muSTi 14 luNThi 15 zaGku 16 pAza 17 paTTiza 18 RSTi 19 kaNaya 20 kampana 21 hala 22 muzala 23 gulikA 24 kartarI 25 karapatra 26 taravAri 27 kuddAla 28 dusphoTa 29 gophaNi 30 DAha 31 Dasa 32 muMdara 33 gadA 34 ghana 35 karavAlikA 36 iti / / / zikSAsUtragraho vyAle tathAsItsoGkuzagrahaH / yathA zazadharAsyA na tresurambhoghaTIgrahAH // 52 // 52. sa jayasiMho vyAle duSTagajepi tathA gADhamarmatodanAdivazIkAraprakAreNAGkuzagraha AsIdyathAmbhoghaTIgrahAH pAnIyahArikAH zazadharAsyA nAyikA na tresuH / yataH kIdRzaiH / sUtraM gRhNAti pAThArthAva - 1 e sIsoGka. 1 e degNDaH / sarumu. 2 e siveno kha. 3 bI ra srvraa| vA. DI ra sarvalA. 4 bI NDAnAM budvAni gRhNAtIti. 5 bI "zeSaNaM / 5. sI zeSaNa. 6 e degNDAzcato / ca. 7 sI dhanu 2. 8 e kumbha 7. 9 sI DI zu 10 gakSi. 10 sI DI li 12 kuddAla 13 mi. 11 sI luTi 16 za. 12 sI degri 28 duspoTa. DI ri 28 duHspoTa. 13 sI muDara. 14 vI manoda. 15 e AzIdyAbhogha. bI AzIdya. 16 sI DI nAyakA. 17 bI dRka / sU. 18 bI vAtIti.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ haiM. 5.1.93] ekAdazaH sargaH / gamAbhyasamAdatte sUtragraha : zikSAyAH polakApyAdigajazikSAzAstrasya sUtraprahaH // dhanurdharo daNDadhAraH karNadhArastarImiva / duSTAzvAnkavacaharovA hayatsa manoharaH / / 53 / / 53. spaSTaH / kiM tu daNDadhAraH kazAyaSTiM dhaarynsnnvaahydvaahyaalikaayaambhrmyt| kavacaharastaruNa ityarthaH / ata eva manoharaH / yathA caurAdyupadravarakSArthaM dhanurdharaH kavacaharazca karNadhAro niryAmako daNDadhAra: kUpastambhadhArI saMstarIM veDAM samudre vAhayati // sa vidyAMzaharaH puSpAharANAM samadarzayat / dRptestrahAre zaktiM svAM sarpe vipaharImiva // 54 // 54. sa kumArostrahAre varuNAdidaivatazastradhareta eva hapte darpiSThe zatrau viSaye svAM zaktiM pratipakSedaivatAstrapreraNarUpaM vidyAbalaM samadarzayat / yathA sarpe viSaye viSaharI viSaharIti yathArthAbhidhAnAM maNi sa samadarzayat / yataH sa puSpAharANAM puSpAharaNazIlAnAM vidyAdharANAM vidyAMzaharo vidyayA kRtvAMzaharo gotrI || 3 dhnurprhe| daNDagrahaH / tsarugrahaH / lAGgalagrahaH (ha) / aGkuzagrahaH / RSTigrahaH / yaSTigrahaH / zaktigrahaH / tomaragrahaH / ghaTagrahe / "nAmagrahaNe liGgaviziSTasyApi grahaNam" [nyA0 16. ] iti ghaTIgrahAH / atra "dhanur0" [ 92] ityAdinAc // aNapItyeke dhanurgrAha iti codAharanti // 1 DI 'tesyahA". 4 DI "re vAru. 1 e sI 'bhyAsada'. bI bhyAsAda . 2 bI DI pAlikA . e canu. 6 e. ra: kapa'. 7 vI 10 sI SayaM viSaharAMti. 29 9 bI 'deva'. 12 bI puSpAhArAdeg. 13 e ha: / zaragra. 3 e "zipyAsA". beDAM. 8 bI 11 e 'harAti ya0.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 vyAzrayamahAkAvye sUtraprahaH / atra " sUtrAddhAraNe" [93] ityac // dhanurdharaH / atra " Ayudha0" [ 94] ityAdinAc // AdigrahaNAt zazadhara // adaNDAderiti kim / daNDadhAraH / karNadhAraH // vayasi / kavacaraH // anudyame / aMzaharaH / manohara (raH) / atra "haMgaH " [95] ityAdinAc // saMjJAyAM TopIti kazcit / viSaharIm / vayonudyama iti kim / anahAre // puSpAharANAm / atra "aMGaH zIle" [96 ] ityac // saMrebhe nAlpasAre sa sAgasyapi mahAmanAH / harirnAtha harirna hyutpatetiharau zuni // 55 // 12 55. sa kumAro mahAmanA mahecchaH sansAgasyapi sAparAdhepyalpasAre stokavale zatrau ne saMrebhe nAbhiSeNanAdyATopaM cakre / dRSTAntamAha / hi yasmannAthaM prabhuM samarthaM gajadiM harati vidAryAtmasamIpaM prApayati nAthaharirhariH siMho dRtiharau khallasyApahartari zuni viSaye notpa tenna vidAraNAya phAlAM dadyAt // 914 16 * dRtiharau / nAthahariH / antra " iti 0" [97] ityAdinA - iH // amalagrahicetAH sa gurupAdarajograhiH / sevanIyaH satAM jajJe phalegrahiriva drumaH // 56 // 1 e zuniH // . [ jayasiMhaH ] 2 enIya sa. 3 e graheriva drumA || 2 bIraH / a N. asaha'. 6 e sI hara / ma'. 9degyAM yepI DI 'yAMmapI'. 12 bI sI DI hiryasmA'. hari siM0. 16 bI 've. e a. 1 bI sUtraddhA". 5e degme / 8 DI hRgetyAdeg. 11 e na sare. ' jAdi ha. 15 3 e aDADAde'. 4 bI 'haraM / 7 bI 'haraM / a' . 10 e sI ADAzI". 13 e prabhusa.. 14 e sI 17 edegrau / mAthadeg.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.1.99 ] ekAdazaH sargaH / 31 56. phalegrahirduma iva phalitataruriva sa satAM sevanIyo jajJe / kIdRk / na mailagrahi pApapaGkilaM ceto yasyai sota~ eva gurupAdarajograhivinItatvAtpraNAmakAle pUjyAnAM pAdadhUliM gRhNan // rajograhiH / phalegrahiH / malagrahi / ityatra " rajaH 0" [98] ityAdinA-iH // munirdevApivAtApijiccharatsamaye yathA / yathA stambakarivrIhiH saM tadAsIttathodayI // 57 // 57. sa jayasiMhastadA tasminyauvanakAla udayyudita AsIt / yathA devApivAtApijiddaityatvAjjigISayA devAnApnoti devApiryo vAtApirevanAmA daityastajjetA muniragastyaH / yadi punardevApirapyagastyena jitaH kazciddaityobhUtsa mama na prasiddhaH / yatha stambakaristhuDakRdrIhizca zaratsamaya udayyudgataH syAt // agastyena hi vipropadravakArI vAtApi - daityaH saMskRtapazurUpaH zrAddhe bhakSayitvA nirjarita iti prasiddhiH // yathA' zakRtkariM bAlA vatsaM svacchandacAriNam / yatkaraM tatkaraM vA tamanvayuH kiMkarAstathA // 58 // 58. kiM kutsitaM karma kurvanti kiMkarAH sevakAstaM kumAraM tathAnva - 13 93 14 yuryathA zakRtkariM viSThAkAriNaM vatsaM bAlAH kautukenAnuyAnti / kIdRzaM santa'm / ` taM vatsaM svacchandacAriNamata eva yatsvamanobhIpsitaM karoti yastaM 10 1 e sattadA . 2 ethA dvAkukkariM bI 'dhA sakra'. 1 eduI sI grahiduI 3 e maligra 4 sI DI pApaM padegi DI sya sana tathA gu. 7e ta va 10 sI 0 vrIhizva. 'tkaraM vi.. 14. e 3. DI 'karibalA. 2 sI ' san / mUladeg DI 'k san / ma. 5 e degGkile ce'. 6 sI degsya san tathA gu. 8 e sI 'gasyena ka. 9 e 'thA karistuGa ' . 11 e karaNahAkA. dRzasataM tava 12 e dvA za. 13 sI DI 15 bI m / vadeg. 16 e yasvamanAbhI'.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ jayasiMhaH ] 32 2 yatkaraM tadanyAbhIpsitaM karoti yastaM tatkaraM vA / yadrocate tatkurvANa mityarthaH // vyAzrayamahAkAvye kIrterbahukaro yacchansvamasaMkhyAkarorthiSu / tribhUtmartheSu tejasA sotyahaskaraH / / 59 / / 59. sa jayasiMhastrInkaroti trikarobhUn / keSu viSaye / trikara iti vizeSAkAGkSAyAM pumartheSu dharmArthakAmeSu / dharmArthakAmAMstrInapi yathAvasaraM siSetra ityarthaH / kIdRzaH / asaMkhyAkaro mayA kiyaddattamiti gaNanAmakurvansannarthirpu svaM dravyaM yacchaMstathA tejasA kRtvAtyahaskarota eva kIrterbahukaraH / bahuzabdotra guNavacano guNivacanazca / bahutvaM hrIM vA bhUtAM kurvan // nizA~karakulottaMsaH sotibhAskarajaH sadA / prabhAkarodaye tAtaM divAkaramivArnamat // 60 // 60. spaiSTaH / kiM tvatibhAskarajo bhAskarajo manuH karNo vA nyAyadAnAdiguNaistAvatikrAntota eva nizAkarakulottaMsaH // svavaMzAdika prIta kSapAkara vibhAkarau / eSa bhaktikarokArSIccitrakaryA guNazriyA / / 61 // 1 sI DI kIrtibahu . 2 e tpunarthe 3 sI zAvarakalo.. 5 sI 'da tA'. DI 'daSe tAM dideg. 6 e 'nasat. ha bI kAryA. 4 e rovaye. 1 sI DI yastatkadeg. 2 e staM yatkaraM tanyAbhIpsitaM karoti yastaM tatkaraM vA / . 6 e sI DI dhu 10 e spaSTA kiM. 3 eca. 4 e trikArobhUSkeSu. 5 enaDipu. svadradeg 7 sI DI kIrtibahu 8 vI hu bahutvaM. 9e prasUtAM 11 sI 'rakalo..
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ - [hai0. 5.1.99.] ekAdazaH srgH| 61. eSa jayasiMhaH pUjyeSu bhaktikaraH saMzcitrakaryAzcaryakAriNyA guNazriyA kRtvA kSapAkaravibhAkarau prItAvakArSIt / kiMbhUtau / svavaMzAdikarAMvAtmIyavaMzasyAdikarAvAtmIyaprathamajanmakartArau / ilo nAma rAjA sUryavaMzyaH sa ca mRgayArthamumAvanaM praviSTaH sannumAzApAtstrItvaM prApa / sA ca strI budhena somavaMzyenoDhA / tato yAvAnvaMza utpannastAvataH sarvasya dvAvapi somasUryAvAdikarau ghaTete // antakare kartRkare kSaNadAkarazekhare / abhUddhalikaro nAndIkaraH kArakarazca saH // 62 // 62. sa jayasiMhaH kSaNadAkarazekhare zaMbhau viSayebhUt / kIdRg / balikaraH pUjopahArakArako nAndIkaro dvAdazavidhatUryavAdaka ityarthaH / kArakarazca kArasya namaskArAdikriyAyAH kartA ca / kIdRze / antakare jagatsaMhArakArake tathA kartAraM kriyAkArakaM puruSaM karoti kartRkarastasmin / IzvareNa hi kartA kriyate / yaduktam / anyo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva vA // iti / etenAsya jagatsRSTirapi sUcitA / mRtyorlipikaraH patraM tasyAkANDepyudakSipat / yasminbAhukaraH sobhUdaruSkaradhanuSkaraH // 63 // 1e zepare. 29 degkara kA. . 15 degyakari . 2 e rAdAtmI0. 3 bI syAdiH pra. 4e karapra. 5 sI rAdAtmI0. 6 e zyevoDhA. 75 karo gha. 8 e zeSare. 9e kara ghU. 10 e katAM ca. 11 e va.. ti // . DI va ca // .
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 63. sa jayasiMho yasmin zatrau viSayebhUt / kIdRk / bAhukaro bAhumupacArAdvAhukArya zaurya kartA / tathAruSkarokhatraNakartA yo dhanuSkaro dhanugrahItetyarthaH / soruSkaradhanuSkarazca tasya patramamukodyAtrAneya iti varNopetaM patraM parNa mRtyorlipikaraH pArigrahikazcitraguptokANDepyudakSipadu. spaiTati smAsamayepi sa mRta ityarthaH // raNe kSetrakarAJjaGghAkarAnkurvannabhUca saH / nAno livikaro doSAkare dinakaropamaH // 64 // 64. sa jayasiMho doSAkare candra AdhAre nAno libikaro lekhakobhUca / kalaGkavyAjena candraprazastipaTTikAyAM svanAma lilekhetyarthaH / yAvaccandrastAvadasau jagatrayepi prasiddhanAmAbhUditi paramArthaH / yataH kIdRk / raNe yuddhArtha * kSetrakaroMtraNabhUmiracakAndobalAvalepAtsanAmArambhiNaH parAnityarthaH / jaGghAkarAnparAjayojaGghAkarmaNaH palAyanasya kartRnkurvastathA dinakaropamaH pratApAdinA // karNaH kSmAdivasakarastaM netrarajanIkaram / anyedhurAjuhAvAtha bhaktyanantakaraM sutam // 65 // 65. spaSTaH / kiM tu divasakaraH sUryaH / anantAmaparyavasAnAM karoyanantakaro bhakteranantakaro #ktayanantakarastam // 'devApi / vAtApi / ityatra "deva." [99] ityAdinA-iH // 1e Na kSmA'. 1 sI nurgRhI. 2 bI DI nugRhI. 3 e deg manukotrAdyAvAne. 4 sI petapaNa. 5e paNaM. DI patraM mR. 6 e tyolipi0. 7 bI degraH parigrAhideg 8 DI paThati. 9 e degmayopi. 10 e rtha kSatra. 11 DI rAnRNa. 12 e degyAjaghAka. 13 e sI pama pra. 14 bI 'tyatranta. 15DI makya. 16 e bhaktAna'. sI bhakSyana.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [60 5.1.103.] ekAdazaH sargaH / 35 zakRtkeriM vatsam / stambakarivrIhiH / atra "zakRt0" [100] ityAdinA-iH // kiMkarAH / yatkaram / tatkaram / bahukaraH / bhanna " kiM0 [101] ityAdinA-aH // saMkhyAkaraH / trikaraH / ahaskaraH / divAkaram / vibhAkarau / nizAkara / prabhAkara / bhAskartuM / citrakaryA / kartRkare / Adikarau / antakare / anantakaram / kArakaraH / bAhukaraH / arupkara / dhanuSkaraH / nAndIkaraH / lipikaraH / libikaraH / balikaraH / bhaktikaraH / kSetrakarAn / jaGghAkarAn / kSapArkera / kSaNadAkara / rajanIkaraMm / doSAkare / dinakara / divasakaraH / atra " saMkhyA 0" [ 102 ] ityAdinA TaH // 12 AjJAkaro harSarkaraH kumAropi pitustataH / bheje sevAkaraH pAdAnsamasyA zlokakAraivat / / 66 / 15 15 66. tataH kumAropi pituH pAdAnbheje samasyA lokakAravat / samasyate mIlyate padai: "zikyAsya 0 " ( ? ) ityAdinA ye samasyA / aparipUrNacchandaH pUraNAyaikapAdAdyuccAraNam / tathA lokakAronuSTupkartA yathA pAdAn zlokacaturthAMzAnsevate samasyApUraNAyAzrayati / kIdRksan / pituH sevAkaraH sevAkaraNazIlo vinIta ityarthaH / tathAjJAkara AdezakaraNenukUlota eva rSakaraH pramodakaraNe hetuH // 21 sUtrakArAvairakArairmatrakAraiH sa saMvadan / smAhAkalahakAraM taM rAjeti padakAravA // 67 // 1 esI kara ku. 2 bI karaM pAdeg 3 e rat. 1 e sI DI tkari va 2 e sI rivrIhiH . sI zat. 4 e aska 0.5 e sIDI raH / vi. 6 bI degra / zcitra. 7 bI sI DI SkaraH / dha. 8 e nAdIka 9 e bI DI livika 10 sI DI karaH / kSadeg 11 e ra / do. 12 sI diva 13 bI 'kare dideg DI 'kara: di. 14 e 'je senasyA'. 15 e DI deg te padaiH . 16 sI pAdai zi. 17 sI kapUrNapA bI 'kapadA 18 e sI 'STuSkartA. 19 'turthazA. DI 'turkhAzA' 20 DI harSaka 21 sI DI 'raNahe'.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH 67. sa rAjA karNokalahakAraM kalivarjitaM taM kumAramiti vakSyamANarItyAha sma / kIhaksan / padakArasyeva vaiyAkaraNasyeva vAg yasya sa vAgmI tathA mantrakArairmatribhiH saha saMvadaMstadanumatiM gRhNannityarthaH / yataH kiMbhUtaiH / sUtrakArairnItisUtrakAribhiH zukrAdibhiH saMhAvairakArestatkRtanItisUtrapAThAnna kalahAyamAnairnItijJairityarthaH // gAthAkAraiH zabdakAreracATukAravRttibhiH / munibhirbhUbhadrakArakSemakArapriyaMkaraiH // 68 // kSemaMkarA bhadraMkarA priyakArI ca kIrtitA / vRttiH karmakarIbhUtadviSAM matpUrvajanmanAm // 69 // teSAM tu madrakArANAM yathA madrakarobhavam / pUrvatIrthaMkarapathenAnyatIrthakaro yathA // 70 // 68-70. he kumAra karmakarIbhUtadviSAM matpUrvajanmanAM madIyapUrvajAnAM vRttiAyena pRthvIpAlanAdirUpa AcAro munibhiH kIrtitA prazaMsitA / yataH kiMbhUtA / kSemaMkarA bAzirIrasya dhanakanakAde rakSA kSemaM tatkI tI bhadraMkarAntarasyAGgasya rakSA bhadraM tatkI tathA priyakArI ca sarvalokavAJchitAnAM kI ca / kiMbhUnaiH / gAthAkAraiH kavibhistathA zabdakAravaiyAkaraNaistathA na cATukArI vRtti]pAM tainiHspRherapItyarthaH / tathA bhUbhadrakArakSemakArapriyaMkaraiH sarvathA pRthvyA hitairityarthaH / 1 e degdrakarANAM mathA. 2 sI madraka'. 1e kaleva. bI kalahava. 2 e degkArAsye vai0. 3 e tyathaM / ya'. 4 e rainIti0.5 sI DI saha vai0.6 DI nairnitideg. 7 e degttinyAye. 8 e 'hyasya za0. 9 pa rakakSA. 10 DI thA bhadraM . 11 eGgasyaM rakSa bhadeg. 12 eraveMyAkaraNaHsta. 13 e 'tyartha tathabhUtabha. 14 e vyA hatai'.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 hai0 5.1.1.3.] ekAdazaH sargaH / matpUrvajA mahAmunInAmapi zlAghyA abhUvannityarthaH / madrakArANoM kSemakArANAM teSAM pUrvajanmanAM yathA tu pRthvInyAyapAlanAdirUpamArgeNa kRtvA punarahamapi madraMkaraH sarvalokakalyANakAryabhavaM yathA pUrvatIrthaMkarapaMthena prathamAIdupadiSTadayAmUrlamArgeNAnyatIrthakaroparohanmadraMkaraH syAt / / atha vidheyamAha // tIrthakAravratI meghaMkaroM nu bhyNkre| muktAhAravihArohamRtiMkarAbhayaMkaraH // 71 // prayate muktaye cettvaM priyaMvada vazaMvadaH / dvipaMtapamidaM rAjyaM tadgRhANa paraMtapaH // 72 // 71,72. he priyaMvadAnukUlavAdin kumAra cettvaM vazaMvado vazaM vadasi yadahaM vacmi yadi tanmanyasa ityarthaH / tadA tvaM dviSaMtapamidaM rAjyaM gRhANa / yataH paraMtapotipratApitvAcchatrusaMtApako rAjyadhurAdharaNakSama ityarthaH / ahaM tu muktaye prayata udyacchAmi / kIhaksan / ti sthaNDile gati satyatAM vA karomi Rtikaro yobhayaMkaraH sarvajIvAnAM mRtyubhayAbhAvasya kartA saH / tathA muktAhAravihArastyaktabhojanavicaraNaH / yathA tIrthakAravratyAhato munitikarAbhayaMkarota eva bhayaMkare mahAvRSTayoM mISaNe meghaMkaroM varSAkAlenekajIvavadhAzaGkayA muktAhAravihAraH sanmuktaye prayatate // 1 sI tIrthakara. 2 sI DI karA" nu. 3 e ratoM na. 3 e roya. 4 sI mRtaka. DI mRtaMka. . 1 e sI zlAghA adeg. 2 DI NAM te. 3 e sI DI degthA nu pR. 4 sI tIrthaka. 5 e sI DI padena. 6 bI ladharmarUpamA'. 7 e mAre ce'. 8 sIDI 'mi ta'. 9 e dAtuM di. 10 sI Rta stha. DI RtaM sthadeg. 11 sI Rtaka. DI RtaMkadeg. 12 e mRtyabha. e nirati . 13 bI niRtiM. sI nikataMka. 14 DI brataMkaro bha. 15 sI TyAdinI . DI 'TayAdimI.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] hetau / harSakaraH / tacchIle / sevAkaraH / anukUle / AjJAkaraH / 1 a " hetu 0 " [103] ityAdinA TaH // zabdAdiniSedhaH kim / zabdakAraiH / zlokakaura / kalahakAram / gAthAkAraiH / vairakAraiH / cATukAra / sUtrakAra / mantrakAraiH / / padakAra // e karmakarI / ityatra "bhRtau karmaNaH " [ 104 ] iti TaH // kSemaMkarA / kSemakAra / priyaMkaraiH / priyakArI / mahakeraH / maiMdrakArANAm / bhadrakairA | bhadrakAra / ityaMtra " kSema 0 " [105 ] ityAdinA khANau // ebhya iti 93 14 kim | tIrthakaraH / hetvAdipu TaH // tIrthaMkara tIrthakAra ityapi kazcit // meghaMkara / RtiMkara | bhayaMkare / abhayaMkaraH / atra " megharti 0 " [106 ] ityAdinA khaH // priyaMvada | vazaMvadaH / atra "priya 0" [ 107 ] ityAdinA khaH // dviSaMtapam / paraMtapaH / ityetau " dvipaMtapa0" [108] ityAdinoM nipAtyau // 18 jayenkumAraH zAntyarSInalpaM pacamitaMpacAn / nakhaMpacayavAgUM nu vAcamUce rujAchidam // 73 // 23 22 23 73. kumAro nakhaMpacayavAgUM nu atyuSNazrANAmiva rujAchidaM kaSTaniHspRhatAntaraGgabhaktiyuktibandhuratayAhnadikAmityarthaH cchedinIM 1 "kumA. * I 1 e DI harSaka 2 e 'dineSe 0. 3 sI DI 'kAraH / kadeg 4 e DI raiH / cA'. sI rai | cA 5 e kAraH / sU~. 6 DI maikArI. 7 e 'karAH / kSe. 8 e kSemaMkaraH / pri. sI DI kSemaMkara. 9 e sI DI kara / ma 10 esI madrakA'. DI madraMkarA. 11 DI kara / bhadeg 12 e trakSama. 13 sI tIrthaka". 14 sI tIrthaka N . 15 sI DI RtaMka 16 sI atra. 17 e sI DI 'vadaH / va'. 18 bI 'tyeto dvideg 19 e 'nA na nideg 20 e rucAchi. 21 bI 'chidraM ka. 22 sI cchedanI nispR. 23 e dinI ni: deg 24 bI "lhAdakA',
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.1.111.] ekAdazaH sargaH / 39 vAcamUce / nakhapaMcayavAgUrapi pathyatvAdrogacchitsyAt / yataH kIdRk / zAntyendriyejayenAlpaMpacamitaMpacAn / alpazabdotra parimANavizeSavAcakaH / alpaM paMcato mitaM stokaM pacatazca gADhataponiSThAnapItyarthaH / RSIJ jayan // alpaMpaca / mitaMpacAn / nakhaMpaca / ityatra " parimANa 0 ' " dinA khaH // kUlaMka pezagambhIra vaktuM nAhaM tvayIzvaraH / na karISakeSA vAtyA prabhurabhraMka girau // 74 // 74. he kUlaMkapezagambhIra samudravadalabdhamadhya tvayi viSaye nAhaM vaktumIzvaraH samudragambhIratvAttava / dRSTAntamAha / abhraMkaSetyucaistvavyospRzi girau viSaye karISaMkaSA vAtyAlpatvAcchAgaNa (?) rajauMcchAlikA vAtyA vAtaugha na prabhucAlanAdyarthaM na samarthaH syAt // kUlaMkaSA / abhraMkaSe / karISaMkaSA / ityatra " kUlAbhra0 " [ 110 ] ityAdinA khaH // ko mAM sarvakaSaH prAhAbhaktaM vizvaMbharApate / sarvaMsahopi yattvaM bhUvaliMda maivamAdizaH / / 75 / / [109] ityA / / 75. spaSTaH / kiM tu sarvaMkaSaH khalaH / he bhUbaliMdama bhUmau pAlakatvAdviSNo / evaM rAjyaM gRhANeti duSTAdezaprakAreNa // zatruMtapazatruMsahadhanaMjayasamaH svayam / karotu rAjyaM tAtorthipradattAbdhipatiMvaraH // 76 // 1 e tvamIzvadeg 2 e sI kathA vA 0. 1 bI pAya. 2 esI naye. 5 sI DI 'masparza gi.. 6 bI 'pAlpa'. 9 kiMtuH sa. 3 e kaSa prA. 3 e pacito. 7deg utsAli'. 4 e 'stvAvyomaspazi. 8 sI gho nu pra.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] ___ 76. arthibhyo yAcakebhyaH pradattAbdheH patiMvarA kanyA lakSmIryena sa tathA saMstAtaH svayaM rAjyaM karotu / yataH zatrutapazava'sahI kaucinRpau dhanaMjayorjunastaiH samaH / balapratApAdiprakarSaNAdyApi rAjyadhurAdharaNakSama ityarthaH / / rathaMtarakalAlApa vasuMdharApuraMdara / brUhi tanme yadAgastvAM bhagaMdara ivAdunot // 77 // 77. spaSTaH / kiM tu he rathaMtarakailAlApa rathaM taratyullaGghate rathena vA taratyullaGghate pAThakaM rathasthairya na paThyata ityarthaH / rathaMtaraM sAma tadvanmadhuradhvane / AgoparAdhaH / bhagaMdaro rogavizeSaH // [sarvakaSaH / sarvasahaH / atra "sarvAtsahazca" [111] iti khaH // vizvaMbharA / patiMvarA / dhanaMjaya / rathaMtara / zatapa / baliMdama / zatrusaha / ityatra "bhRva0" [112] ityAdinA khaH // kecittu rathena tarati rathaMtaraM sAmetyakarmaNopIcchanti // vasuMdharA / ityatra "dhArerdharca" [13] iti khaH-dhara(ra) ityAdezazca // puraMdarabhagaMdarazabdau "puraMdara0" [114] ityAdinA nipAtyo / yogyamAnI mamAyogyaMmanyasya snehatosi cet / rAjavAcaMyama tathApItyAjJA meGgamejayA // 78 // 78. rAjA sanvAcaMyama RSistadA manasA RSIbhUtatvAt / he rAjavAcaMyamAsi tvaM snehatopatyasnehAccedyadyapyayogyamanyasya rAjyAnahamAtmAnaM manyamAnasya mama yogyamAnI mAM rAjyayogyaM manyase tathApI 1e sI karAlApa. 2 e sI DI daraH. 3 DI gastvA bha. 4 e rAjA vA'. 15 degtapaHsarbusahai kau. sI tapaHsag. 2 sI degmaH dhanApra. DI maH dhanapra. 3 bI sI karAlApa. 4 e sarvotsa'. 5 e jayaH / .6 e sI 'tya vRvR0. 7 bI vRtyA. 8 e ca i.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [605.1.119. ] 41 tyAjJA rAjyaM gRhANetyAdezo meGgamejayA zarIraM kampayitrI rAjyadhurAdharaNakSameNApi pitrAsmai bhayAdrAjyaM dattamityAdilokApavAdava zrapAtahetutvena mayi mahAbhayotpAdayitrItvAt // ekAdazaH sargaH : / 33 vAcaMyama / iti "vAcaM0 [115] ityAdinA nipAtyam // " yogyamAnI / ityatra "manyANNin " [ 116 ] iti Nin // ayogyaMmanyasya / ityatra " kartuH khaz" [117] iti khaz // , aGgamejayA / ityatrai "aijeH" [118] iti khaz // " mudhaivAsyaMdhI dRSTyA mAtA tatra stanaMdhaye / puSpaMdhayacalaH sImojjhedyaH kUlaMghayaughavat / / 79 / / 79. tatra stanaMdhaye mAtA putrasya prasAdena vayaM sukhino bhaviSyAma ityanurAgAddRSTyA mudhAsyaMdhayI mukhapAyikA mukhAlokiketyarthaH / yaH puSpaMdhayacalo bhramaravaccapalasvabhAvaH san kUlaMghayaughavatkUlaghAtakapravAha iva sIma maryAdAM pitari sati rAjyAgrahaNarUpAmujjhedyaH pitari sati rAjyaM gRhNIyAdityarthaH // zuniMdhayA mudhayA ye varaM tepi na nvaham / vaco nADiMdhamaM nADiMdhayaM zroteti tApakRt // 80 // 9 80. ye zuniMdhayAH kuMku (ku) rAstathA ye mukhaM tRNavizeSaM dhayanti pibanti khAdaintItyarthaH / muJjaMdhayA mRgAstepi varaM zreSThA ahaM nvahaM 1 bI DI meM mADiM'. 1 sI 'ti Nana . DI 'ti pan. 2 bI 'jaya i0 3 etra paririti 4 sI eriti 5 bI ye putre mA0 . 6 sI DI 'sya pra0. 7 sI DI pAyakA. 8 DI pustake samAme- ujjhedityatra doMc chedane saptamI yAt iti likhitam. 9 sI DI jjhedyadi pa. 10 e sI DI kukurA 0. 11 bI 'dayantI.. 6
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 byAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] punariti pUrvoktaM rAjyaM gRhANeti vacaH zrotA sanna varaM na zreSThaH / yataH kIdRzam / tApakRdasukhakaramata eva nADiMdhamaM zirANAM saMtApakaM tathA nADiMdhayaM saMtApAtirekotpAdena zirANAM grAsakam / etaddhi vaca:zravaNaM pitaryabhaktisUcakaM teccAhaM kurvANaH zvAdibhyopi nikRSTastepi hi svamAtApitrobhaktAH syurityarthaH / / ghaTiMdhamamuSTiMdhamanAsikaMdhamanistrapAH / lubhyanti pitRrAjyetivAtaMdhayakhariMdhayAH / / 81 // 81. pitRrAjye lubhyanti / ke ka ityAha / ghaTiMdhamA dardaravAdakA muSTiMdhamA muSTivAdakA bhaNDavizeSA evaM nAsikaMdhamA api tadvannitrapA nirlajjA narAstathA nirvivekatAdyatizayena vAtaMdhayAnsarpAnmRgAnvA khariMdhayAMzca gardabhAnatikrAntAzca / / nAsikaMdhayamuSTiMdhayAMmbAstanaghaTiMdhayaH / / ahaM tedyApi ziSyomi naitadvAtaMdhamaM vacaH // 82 // 82. he tAtAdyApyahaM te ziSyonuzAsyaH zikSaNIyosmi varte yato nAsikaMdhayI snehAtirekAnmadIyanAsAcumbinI muSTiMdhayI manmuSTicumbinI yAmbA mAtA tasyA yo stanau tAbhyAM ghaTiMdhayo ghaTatulyastanapAyItyarthaH / kSIrakaNTha iti vAkyArthaH / kSIrakaNTho hi zikSaNIyaH syAt / etadvacaH ziSyosmIti vacanaM vAta iva vAtaH phalgurarthastaM dhamati vakti vAtaMdhamaM nAsti satyamevedaM vaca ityarthaH // 1e pAH / tulyanti. 2 e vAtidha. 3 e bI sI dhayA / pi. 4 e nAzikaM. 5 e sI pyAndhAstadeg. 6 bI dhayAH / 1e sI kama. 2 e sI tanvAhaM. 3 bI pi sva0. 4 e mAtrApideg. 5 sI bhaktyA syu. 6 DI ke I. 7 e nAzikaM. 8 sI dhayAa gadeg DI dhayAzca. 9 e yAMa ga'. 10 e degnmuSTiM vuvinI. sI DI 'nmuSTiM cu0. 11 bI pAnItya. 12 DI kaNTho hi. 13 sI DI gIya syA. 14 e vApta i0.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.1.119.] ekAdazaH srgH| khariMdhamo nu dugdhArthI pazcAttAparakaraMdhamaH / bhuvaH karaMdhayaH sanyAM tvayi pANiMdhayaH sati // 83 // 83. tvayi sati rAjyadhurAdhaureye vidyamAnepi pANiMdhayo bAlakaH san yadi bhuvaH karaMdhayo rAjagrAhyabhAgagrAhI rAjAhaM syAM tadA pazcAttApAdrAjyapratipAlanAnalaMbhUSNutvAdyutthAki mayA tadA pitA pravrajanna nivArita iti rUpAtkaraMdhamo hastayormardakaH syAM yathA dugdhArthI dugdhapAnamicchannaraH khariMdhamo gardabhI duhansana pazcAttApAtkarau mRdgAti mahAkaSTadohyatvAdohanepi dugdhasyAtivirasatvenApeyatvAt // pANidharmahAmAtraiH kuJjaraiH kUlamudrujaiH / kUlamudvahasindharmirayairgobhirvahalihaiH // 84 // rathairabhraMlihehemAbahuMtudayugairapi / dvipAmaraMtudai tyaistilAnAM nu tilaMtudaiH // 85 // tairlalATaMtapaiH shtroryshovidhuvidhuNtudaiH| zardhajahAnasaMpuSTairvegavAtamajairhayaiH // 86 // dArairasUryapazyaizceraMmadadyutibhUSaNaiH / anugraMpazya kiM me cenna pazyeyaM tavAnanam // 87 // 84-87. anugraMpazya saumyavilokaka cettavAnanamahaM na pazyeyaM 1 sI DI pAkara'. 2 e kariMdha'. 3 e dhamamahA. 4 e vahali'. 5 e dviSAM ma. 6 sItudaiH / te'. 7 e DI stilAMnAM. 8 sI DI dhubhU. 9e sI DI 'nugrapa. . 1bI ye tvayi vi. 2 e tAnava'. 3 bI ityarU. 4 e maidakaH. 5 e sI DI bhI du. 6 sI DI hohitepi. 7 e amugraM. 8 sI DI graM sau'. 9 DI nama.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] tadA me pANiMdhamairha stinAmupazA(sA)ntvanAdyarthaM pRSThAghAtena pANiM vaadydbhiH| hastizikSAnie'NairapItyarthaH / mahAmAtrairha stipakaiH kiM na kiMcidityarthaH / tathA phUlamudrujairmadonmattatvAnnadItaTotpATakaiH kuJjaraiH kim / tathA gobhivRpaiH kim / kiMbhUtaiH / kUlamuhAyA nadyA AkUlaM jalapUrNatvena taTasparzinyo yAH sindhUrmayo nadIkallolAsta dvadrayo vego yeSAM taiH / tathA vahalihairjAtisvabhAvAjihvayA skandhAnspRzadbhiH / tathA rathairapi kim / kiMbhUtaiH / abhraMlihairuccaistvAdvyoma spRzadbhiH / tathA haimAni svarNamayAni yAnyabahuMtudAni mRdutvAtsthUlatvAdiguNopetatvAnna bahvatizayene tudanti vRSAzvAdiskandhAnpIDaiyanti yugAni yeSAM taihaiMmAbahuMtudayugaiH / tathA bhRtyaiH kim / kiMbhUtaiH / tilAnAM tilaMtudairnu yathA tilaMtudo ghaJcikAH kAkA vA tilAnAmaraMtuIH pIDAH syurevaM dvipAmaruMtudairmarmAvidbhiH / tathA hayaiH kim / kIdRzaiH / taiH sujAtyatvAdinA prasiddhastathA zatrorarijoterlalATaMtapaiH pratApitvAtsaMtApakairata eva zatroryazovidhuvidhutudaiH kIrticandre rAhubhiH / tathA zardhajahA mA~SA yAnyannAni bhakSyANi taiH puSTaistathA vegavAtamajaivegena vAtamajairmagairiva / tathA dAraiH kim / kidRzaiH / asUryapazyairatiguptasthAnasthatvAtsUryamapyapazyadbhistatherayA jalena mAdyatIraMmado vidyuttasyeva dyutiryeSAM tAni bhUSaNAni yeSAM taiH // 23 2 . 1e mehasti. 2 DI zAntanA'. 3 e stini zi. 4 e puNaiH ra'. 5 e kiMcadi. 6 e lavudru. 7 bI "tpAdakaiH. 8 bI sI mivRSaiH. 9 e sI DI hA nadyA. 10 e dbhiH / sta. 11 bI 'na tuMda'. 12 e Danti. 13 DI taihemA . 14 e bahutu. 15 e degdA caJci. 16 DI marutu. 17 sI dAH syu'. 18 e kAH sphureva dvi'. 19 e mamAvi . 20 DI hayai ki. 21 sI thA vegatamajaimUMgairiva / . 22 bI jAtila'. 23 e miH / sta. 24 DI mASayonya. 25 e bhakSANi. 26 DI jairmu. 27 e 'iyairiti', 28 DI cutatasye'.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai05.1.128.] 45 1 zuniMdhayAH / stanaMdhaye / muJjayAH / kRlaMdhaiya / bhAsyaMdhayI / puSpaMdhaya / ityatraM "zunIstana0" [119] ityAdinA khan // DakAroGayarthaH / AsyaMdhayI // nADiMrdhamam / nADiMdhayam / ghaTiMghama / ghadhiyaH / khariMrdhamaH / khariMdhaMyAH / muSTiMghama / muSTidhaya / nAsikaMdhama / nAsikaMdhaya / vAtaMrdhamam / vAtaMdhaya / ityatra "nADI0" [120] ityAdinA khaz // 1 pANidhamaiH / kairaMdhamaH / atra " pANikarAt " [ 121 ] iti kheza // pANikarA (dra)derapIti kazcit / pANidhayaH / karaMdheyaH // 1 1 rn ekAdazaH sargaH H / 3: kUlamudujai: / kUlamudvaha / ityatra "kUlAdr0" [122] ityAdinA khaz // bahalihaiH / atraM lihaiH / atra "vaha 0" [123] ityAdinA khaz // bahutuda / vidhuMtudaiH / bharuMtudaiH / tilaMtudaiH / atra " bahu 0 " [ 124 ] ityAdinA khaz // : lalATaMtapaiH / vAtamajaiH / zadhajaha / ityatra " lalATa0" [125] ityAdinA khaz // asUryapaizyaiH / anugraMpazya / ityatra "asUrya 0" [126] ityAdinAM khaz // iraMmada / ityayam "iraMmadaH " [127] iti nipAtyaH // : priyaMbhaviSNuryonyo vADhyaMbhaviSNurvadediti / apriyaM bhAvukonADhyaMbhAvukaH sopi me mataH // 88 // 88. anyastvatta itaraH / tvaM tu pitRtvAdyedapi tadapi vadanmama pUjya eveti bhAvArtha: / aparastu ya iti pitRrAjyaM gRhANeti vadet / 22 1 sI 'viSNuM vade". 2 e DI 'SNuvade'. 3 DI mamataH. 1 e 'nikyA: 2 sI 'dhayA / kU'. DI 'dhayoH / kR. 3 e dhayaH / A. sI DI 'yA / A. 4 sI DI ' nI'. 5 e sI DI 'dhayam / ghadeg. 6 sI dharayaH / mu N. 7 e sI DI 'dhayaH / mu. 8 e sI DI 'dhamaH / muSTiyaH / nA'. 9 e sI dhayaH / bA N. 10 e 'dhamaH / vA' sI 'dhamam / nAsikaMdhaya / vA'. DI dhaya / i. 11 e kariMtha 12 sI 'dhama / a. 14 sI 'dhayam / kR. 15 DI 'jai: / kUlamudraH / kR. ali. 18 bI bahetyA. 19 sI DI pazye / a'. 21 e sI dyadyapi DI 'dyapi . 22 bI theH / pa. 13 sI DI khaza / pA. 16 e kUladU. 17 DI 20 sI DI 'nA i.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 1 kIdRksan / priyaMbhaviSNurvalabhIbhavannADhyaMbhaviSNurvezvarIbhavanvA / sopi svamanasA priyIbhavannapyAyIbhavannapi vA pumAnne na priyopriyo bhavetyapriyaMbhAvukonADhyaMbhAvuko daridrIbhavaMzca matastasyAmaprasannaH sarvasvApahArakazca syAmityarthaH // palitaMbhAvukaH sthUlaMbhAvukAndhaMbhaviSNudhIH / karmaitadanumene ko bhAvukaninditaH // 89 // I 89. komAtyAdi retatkarma mayi rAjyadAnarUpAM kriyAmanumene / kITaksan / palitaMbhAvukaH palita maMsyAsti / abhrAditvAdaH [ 7.2.46] apalitaH palito bharvannativRddhota eva sthUlaMbhAvuko (kA) tIkSNA sUkSmArthAnabhijJAta evAndhaMbhaviSNuH kAryAkAryavicArAzaktatvAdandhIbhavantIva dhIryasya sa tathAta eva ca namaMbhAvukanindito bAlakairapi jugupsitaH || 10 andhaMbhAvukapalitaMbhaviSNurapi kaH sutam / prauDhamapyekakaM muJcenanaMbhaviSNubAlavat // 90 // 90. spaSTaH / kiM tvaindhaM bhAvukapalitaMbhaviSNurapi vizeSaNakarmadhAraye ativRddhopi / prauDhamapi vayasA guNaizca samarthamapyekakamekAkinaM 14 sutaM kaH pitA muzcet / yathA nanaMbhaviSNumatilaghutvena vastrAparidhAyakatvAnnamIbhavantaM bAlaM na kopi muvati // 16 1 eka. 2 DI nagnabhA'. 3 e sutIm. sanna sa. 1 DIpI'. 2 e sI pyAyIbha 3 DI mAnma na. 4 DI 'yo bha. 5 e sI DI 'vanpriyaM . 6 e bI "nniti. 9 vArdIbha 10 bI tvandhebhA'. DI tvadhaM bhAdeg. 13 sI DI 15 sI DI 'bhavaM bA. 16 e pi vaJca N. ntI ghI 0 buka : pa. 7e manyAsti. 8 e 11 DI bAlukai. 12 sI 14 sIDI taM kapi.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.1.128.] ekAdazaH srgH| subhagaMbhAvukaH sthUlabhaviSNU rAjyasaMpadam / subhagaMkaraNI sthUlaMkaraNImapi nArthaye // 91 // 91. ahaM rAjyasaMpadaM nArthaye necchAmi / kIdRzIm / asubhagaH subhagaH kriyatenayA tAM subhagaMkaraNImapi / apiratrApi yojyaH / saubhAgyahetumapi tathA sthUlaMkaraNImapi yathecchabhojyasaMpattyopacayahetumapi yatohaM subhagaMbhAvukaH pUjyapAdaprasAdAtsarvalokAnAM vallabhIbhavaMstathA sthUlaMbhaviSNurupacitIbhavaMzca / yadyasya na syAtsa tatprArthayate / ahaM tu yuSmaitpAdaprasAdena rAjyasaMpadaM vinApi subhaMgaH sthUlazcatImAM necchAmItyarthaH // Uce smitena subhagaMbhaviSNu dyotayanamaH / ADhyIbhavitabuddhiM taM priyaMkaraNavaoNgnRpaH // 92 // 92. nRpaH karNa ADhyIbhavitavuddhiM sphItIbhavanmatiM kumAraM subhagaM. bhaviSNu yuktiyuktatvAnmadhuratvAca manohAri yathA syAdevamUce / kIdRksan / smitena putrasadbhaktivAkyazravaNotthAnandodbhavena hAsyena nabho dyotayaMstathA priyaMkaraNavAgAhrardikavANIkaH // yathoce tathAha // palitaMkaraNI nagaMkaraNyandhaMkaraNyatha / anADhyaMkaraNI buddhe rApyaGgaM grasiya'te // 93 // 1 DI viSNu na. 2 sI DI raNIsth'. 2 DI vitubu. 4 e tRSuddhi ta priM. 5 e vAnRpaH. 6 bI dhyati / he. 1 DI gaH ki. 2e NIyama. 3 bImatprasA. 4 e bhagasthUla zre. 5 sI botaMsta. 6 e bI hAdikAvA'.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ .48 vyAzrayamahAkAvye [ jayAseMhaH] 93. he kumAra jarApyaGgaM prasiSyate / kIhaksatI / palitaMkaraNI palitahetustathA namaMkaraNyacaitanyasyotpAdayitrItvAtparidhAnAsaMgrAhaheturatha tathAndhI(ndhaM)karaNyAndhyahetustathA buddheH karmaNonADhyaMkaraNI kSayahetuH / / tayA nagnIkaraNyA tatsvaM jJo nagnIkarotu kaH / AMzitaMbhavamAtrA kazvecchedAzitaMbhavam // 94 // 94. tattasmAddhatornagnIkaraNyA tayA jarayA kRtvA jJaH paNDitaH sankaH svaM nagnIkarotuM / nanu jJAtamevedaM ya'jarA namIkaroti / paramevaMvidhA rAjyazrIH kathaM mucyata ityAha / AzitaMbhavauzitasya bhavanaM tRpti kazvecchen / kayAkRtvArzitastRpto bhavatyanenAzitaMbhavaM tadevAzitaMbhavamAtraM svargApavargazrINAmapekSayAtitucchatvena bhojanamAtratulyA yA RddhI rAjyazrIstayA / tasmAdahaM svargApavargoM sAdhayiSyAmItyarthaH / / nagnaMbhaviSNu / nagnaMbhAvukaH(ka) / palitaMbhaviSNuH / palitaMbhAvukaH / priyaMbhaviSNuH / apriyaMbhAvukaH / andhaMbhaviSNu / andhbhaavukH(k)| sthUlaM bhaviSNuH / sthuulNbhaavukH(k)| subhagaMbhaviSNuH (pnnu)| subhagaMbhAvukaH / aatyNbhvissnnuH| anADhyaMbhAvukaH / atra "nana" [128 ] ityAdinA khissnnukhuknau| acveriti kim / mAnyIbhavitR / ngnkrnnii| palitaMkaraNI / priyaMkaraNa / andhakaraNI / sthUlaMkaraNIm / 1 sI AsitaM. DI AsitaM'. 1e 'rApAyaM prasippage / kI'. 2 e 'tutathA. 3 e sI DI saMgAha. 4 sI DI tureva ta'. 5 e rava ta. 6 e thAntvakaraNIyaM Andhya. sI DI thAdhaka. 7 e ttasamajhe. 8 DI thA kR. 9 DI tu / zA. 10 DI yajJarA. 11 e rAjya ka. sI DI rAjyA kathamu'. . 12 e ha / azi'. 13 sI mAtra sya. 24 sI DI yA tvA. 15 e tatRpto. 16 e rAjazrI. 17 e viSNuH / namamA'. sI DI 'viSNuH / palitaMbhA'. 18 e viSNu / priyabhA. sI viSNuM pri. DI viSNuH / pri. 19 DI vuka / a. sI bukaH / sam. 20 e bI sI "viSNuH / a. 21 sI DI 'buka / a. 22 sI raNa / ma. 23 DINI / palitaMkaraNa / pri. 33
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 5.1.132.] ekAdazaH sargaH / 49 subhagaMkaraNIm / anADhyaM karaNI / ityatra "kRgaH0" [ 129] ityAdinA khanada // averiti kim // nagnIkarotu tayA kaH // kecitravyantapUrvAdapi khanaTamichanti / nagnIkaraNyA tayA // AzitaMbhavam / AzitaMbhava / ityatra "bhAve ca0 " [130] ityAdinA khaH // bhujaMgamezorubhujaM devaM bhujagatalpagam / bhujaMgajidvihaMgAGka vihagendraprabhAmbaram / / 95 // sugIkRtasvargadurga tAvaMdyAtuM kSaNo mama / na jaroraMgamI yAvaddazedAtmavihaMgamam // 96 // 95,96. yAvajaroraMgamI jaraiva mRtyuhetutvAtsarpiNyAtma vihaMgamamAtmAnamevAniyatASyitvAdinA pakSiNaM na dazenna khAdettAvadevaM hariM dhyAtuM mama kSaNovasaraH / kiMbhUtam / bhujaMgamezorabhujaM zeSarAjavatpralambabAhuM tathA bhuMjagatalpagaM bhujagaH zeSo yattalpaM tatra zayAnaM tathA bhujaMgajidyo vihaMgaH pakSI gaIH soGkazcidraM yasya taM tathA vihagendraprabhAmbaraM gaDaMvatsvarNavarNavastraM tathA sugIkRtaM rAgAdicaraTocchedena sugamIkRtaM svarga eva duHkhena gamyatvAddurga viSamabhUmiryena tam // khai / bhujaMga / vihaMga // Da / bhujaMga / vihaga // kha / bhujaMgama / vihaMgamam / atra "nAmnaH0" [131] ityAdinA khaDDakhAH // vihAyasUzabdasya gha vihA. dezaH // uraMgamItyapi kazcit // 1 DI "mezAra. 2 bI gadvidvi'. 3 e dvihagA'. 4 sI DI bhAvara'. 5 sI DI 'vadyAt kSa'. 6 DI roraga". 7 e zennAtma. sI DI zenAtma. 1 DINI / aM. 2 sI khaTra. 3 bI rityeva / na. 4 e vyaGgatapU. 5 sI DI 'nti / ana'. 6 sI. DI AsitaM. 7 e sI DI vetyA'. 8 bI zrayatvA. 9 DI gamazazeSa. 10 sI mezazepa. 11 e 'zomabhu. 12 e 'bhujaMga'. 13 e sI DI vihagaH. 14 DI DaH zoGka. 15 sI vihaMge'. 16 sI DI dRzca svarNa. 17 e bhujaga. 18 e g| kho bhu. sI DI gama / vihaM.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye suMgI / durgam / ityetau "suga0" [ 132 ] ityAdinA nipAtyaiau // svarganirgocitaM kuryAtkiM hi zambarastadA / ArtyA pArzvazayaH pRSThazayottAnazayo yadA // 97 // 50 [ jayasiMhaH ] 97. tadA pumAnakiMcitkaratvAdanukampyatvAca zambara iva mRgabheda iva | puMzambaro hi sphuTaM svarganirgocitaM svargadezayogyaM saddharmAnuSThAnaM kiM kuryAnna kimapi yArsA jarApIDayA pArzvazayaH pRSThazaya uttAnazayaH pAzvabhyAM pRSThenottAnazca zete // yogenordhvazayA dhanyA bhikSAcaravanecarAH / ahRcchayA anAdAyacarAH svaM sAdhayanti ye // 98 // 98. te bhikSAcaravanecarAstApasA dhanyAH zrAdhyAH / kiMbhUtAH / yogena dhyAnena kRtvA na tu nidrayordhvazayA UrdhvA eva zayAnA UrdhvasthA eva santo yogaparamakASThayAM zayAnavanizveSTA ityarthaH / ye svaM sAdhayanti / kIdRzAH santaH / ahRcchayA niSkAmAstathAnAdAyacarA anAdAnaM kRtvA caranto niSparigrahA ityarthaH // 1 senAcarAgresaraistvaM vRto dhuryapuraHsaraH / dhehi tadbhUdhurAM yena syAM vivekyagrataH saraH / / 99 / 99. tattasmAddhetostvaM bhUdhurAM dhehi dhAraya / kIdRksan / senayA caranti gacchanti senAcarAH sainikA stepAmagresarairmukhyairvRtastathA dhuryapura: 1 bI puMsaMvara 2 e bI sI 'noza' 3 DI 'rAH / AhR. 4e 'rAH svasA. 5 e stvaM dhRto. 6 DI 'taH / ta' 1 bI sI DI muga / du. 2 sI DI 'yaH pAdeg 3 bI 'tAnAza'. 4 sI DI 'pasAH 5 esA hA 6 e genAdhyA. 7 e rdhvAza e. 8 e sI UrddhasthA. 9 sI DI yAzrayAn va. 10 e theH / samAca. 11 bI rAM pRthvIbhAraM ghe.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai0 5.1.143.] ekAdazaH srgH| saraH kAryadhurAdharaNakSamepu praSThaH / yena yathAhaM vivekyaprataHsaro muniSu mukhyaH syAm // nirga / ityayaM "nirgo deze" [ 133 ] iti nipAtyaH // zambaraH / atra "zamo nAnyaH" [134 ] ityaH / pArzvazayaH / pRsstthshyH(y)| atra "pAzrvAdibhyaH zIGaH" [135] ityaH // UrdhvayAH / uttAnazayaH / atra "UrdhvAdibhyaH kartuH" [ 136] ityaH // hRcchayAH / atra "AdhArAt" [137] ityaH // vanecarAH / atra "careSTaH" [138 ] iti TaH // bhikSAcara / senAcara / anAdAyacarAH / atra "bhikSA." [139] ityAdi nA ttH|| puraHsaraH / aMgrataHsaraH / agresaraiH / atra "puraH0" [140 ] ityAdinA TaH // sAtapatre dvipArUDhe rAjJAM pUrvasare tvayi / bhavaM tarAmi yogastho nadISNa iva nimnagAm // 10 // 100. spaSTaH / kiMtu nadISNo nadItaraNakuzalaH // pUrvasare / atra "pUrvotkartuH" [14] iti TaH // yogasthaH / dvipa / nadISNaH / sAtapatre / atra "sthApA." [142] ityA. dinA kaH // kathaM sa zokApanudaH putraH stamberamorgapi / apyatundaparimRjastyaktakaNejapopi ca // 101 // 1e ninnagA'. 2 bI DI putrasta'. 3 bI tudaMpa. 4 DI mRjyasya. 1 DIbhyaH krIGaH. 2 e zIi I. 3 e zayaH / u.. DI zaya / u'. 4 e dibhyaketuH I. 5 sI DI crH| se. 6 e sI DI cara / aM. 7 bI bhikSyetyA. 8 sI DI agre. 9 sI DI kirtuH. 10 sI DI dI sA. e diite| sA.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH AjJAdhUmUlavibhujanetrapaGkeruhe gurau / bhavetkAmadudhA bhaktiH pAdabhAjopi yassaM na // 102 // 101,102. sa putraH kathaM zokApanuda AnandakaraH syAt / kIdRzaH / stamveramorgapi gajavadalipThopi / atundaparimRjopi nirAlasyopi / tyaktakarNejapopi satsaGgaratatvAttyaktadurjanopi / yasya putrasya pAdabhAjopyAstAM yo durvinItatvena samIpepi nAyAti kiM tvativinItatvena pAdasevakasyApi sataH kAmadughA manorathapUrikA bhaktirAjJApAlanarUpA na bhavet / ka viSaye / gurau pitari / kiMbhUte / AjJAyai bhruvoH sambandhitvena mUlavibhuje mUla Adau vibhujantI kuTilIbhavantI netrapaGkeruhe yasya tasmiMzcAlitabhrUmUlanetrasaMjJayAjJAM dadAna ityarthaH / AjJApAlanameva hi gurau bhaktistaMJcettvaM mayi satyaM bhaktastadA rAjyaM gRhANetyarthaH // zokApanudaH / sundaparimRjaH / stambarama / karNejapaH / ityete "zokA." [143] ityAdinA nipAtyAH // mUlavibhuja / pakeruhe / ityAdayo "mUla0" [144] ityAdinA nipAtyAH // kAmadudhA / ityatra "duherdughaH" [145] iti dughaH // pAdamAjaH / atra "bhajo viN" [146] iti viz // agregAvA zubhaMyAM sothAzvatthAmopamaM sutam / doSNi dhIvA sudhIvoA jAgahemAsane nyadhAt // 103 // 1 e sI DI sya saH // sa. 2 sI 'zvasthAmo'. 1 bIndakaH syA. e ndakara syA. 2 e sI mogepi. 3 sI DI pi jagada. 4 DI pipi sadeg 5 bI "pi kAdeg 6 sI vibhaMjadeg. DI vibhaMjantI ku. 7DI netre saM. 89degstacettvaM. sI 'staccetrattvaM. 9edegheIgha iti DughaH.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai0 5.1.148.] ekAdazaH srgH| 53 103. atha sa karNozvatthAmopamaM balavIryAdinA droNaputrasamaM sutaM jayasiMha hemAsane siMhAsane nyadhAdpAvezayan / kIdRksana / zubhaMyAM zreyaHkarmakAriNAM madhyeNegAvAgresarastathoAH sudhIvA muSTa popakastathA jAgairihalokaparalokahiteSu sarvakAryeSu jAgarUkota eva doSi(hiNa) vAhI dhIvA putrasya dhArako balAdrAjye nivezanAya putraM bAhau gRhItvetyarthaH / / man / azvatthAma / kvacidrahaNAtkevalAdapi / hema // van / agregAvA // kvanip / sudhIvA // kevalAdapi / dhIvA // vic / zubhaMyAm // kevalAdapi / jAgaH / atra "manvan0" [147] ityAdinA manvankvanivicaH // sobhiSekacikIH sUnoH kIrapAM diviSatsamaH / puNyamUkumbhahastobhAjiSNurviSNornu goduhaH // 104 // 104. sa karNobhAt / kITaksan / diviSatsamastadAnIM hokapadvepavizeSAJca devatulyastathA sUnorabhiSekacikI rAjyAbhiSekaM cikIpurata eva puNyasUrmaGgalyatvAtkalyANAnAM janayitA kumbho hemakalazo haste yasya sH| tathAta eva cApAM jalAnAM kIH kSeptA / yathA goduho goparUpadhAriNo viSNorabhiSekacikIH puNyasUkumbhahastopAM kIH saJ jiSNurindrobhAt / viSNohi gopasya rAjyAbhiSekamindrazcakAreti purANam // . aghabhitkRtya vidviijitsa pratyUhacchidaMdruhaH / senAnIvAjiyugmukhyAnsamrAT sUnAvanAmayat // 105 // 1 e 'dagrahaH. 1 e sI DI atra sa. 2 sI DI svimyAmo'. 3 bI dupatre'. 4 bI degga iha. 5 sI zvasthAma. DI 'zvasthAne / ka. 6 sI DI pAMdepa. 7 e sI DI jaya . 8 e sI DI zo ya. 9 sI 'sya sa ta e'.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH) 105. spaSTaH / kiM tu sa krnnH| adruha AbhijAtyAdiguNairajighAMsUn / senAnyo daNDanAyakAn / vAjiyugmukhyAMzcAzvavArapravarAnsAdhanAdhipAn // RtvigdhuryastataH samyagupNigdadhRkpurohitaH / zaGkaspRgudakasparzo matraspRgmagalaM vyadhAt // 106 // 106. tato rAjyAbhiSekAnantaramRtvigdhuryoM yAyajUkazreSThaH purohitaH samyak zAstroktavidhinA maGgalaM mantrapUtodakAkSatAdinyAsarUpAM maGgalakriyA vyadhAt / kIDaksan / uSNigdadhRguSNihi chandovizeSe pragalbhastathA zaGkhasmRgudakasparzaH zaGkhasthamudakaM spRzan / tathA mantraspRgmatreNa kumAraM spRzaMzca / / abhiSekacikIH / kevalAdapi / kIH / atra "kvip" [348] iti kvi / sadisUdvipadruhaduhayujavidamidachidajinIrAjibhyazca / diviSat / puNyasU / dvida / adruhaH / gorduhaH / vAjiyuk / kRtyavit / aghamit / pratyUhacchit / dvijit / senAnI / samrAT / aJjaH / samyak / tathA Rtvik / dazk / uSNim // zaGkhapRg / mantrasTag / ityatraM "spRzonudakAt" [349] iti kvim / karmopapadAdevecchantyanye / tanmate mantrasmRgiti na syAt / anudakAditi kim / udksprshH|| eSonnAdAniva vyARnyAdAnapi zAtravAn / tyAdRzAnasadRgjeSyatyevaM vAgabhavadivi // 107 / / --- - 1bI druhaH abhi'. 2 sI DI degnA vipA'. 3 e dhimAn. 4 sI DI 'dinA'sa'. 5 sI DI kamdha. 6 sI 'pi| cikI / . DI 'pi / cikI:. 7 e 'tra kaviti kic / sa. 8 sI DI 'duha / vA. 9 DI t / pra. 1. DI'tra smRgityatra smR.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.1:150.] ekAdazaH srgH| 107. vAg daivI vANI divyAkAzebhavat / kathamityAha / asadRk pratApAdiguNairnirupama eSa jayasiMhastyAdRzAndurjeyatvena prasiddhAn kravyAkravyAdAnapyAmamAMsabhakSAnpakamAMsabhakSAMzcApi zAtravAn zatrUna rAkSasAnapItyarthaH / annAdAniva manuSyAniva helayaivetyartho jedhyatyevam / / tyAdRkSamaGgalaistAdRgvAcA dRSTotha tAdRzam / tamananyAdRzaM sAha karNastAkSayA girA // 108 // 108. atha karNastaM jayasiMha tAdRzyA tatkAlocitayA girA zikSApradhAnavANyAha sma / kIdRzam / tAdRzaM rAjyAbhiSekazrIsamalaMkRtaM tAnanyAdRzaM zobhAtizayena nirupamam / kIhaksan / tyAdRkSamaGgalaiH purohitakRtAbhiSekocitamaGgalakarmabhistAdRkSavA(dRgvA)cA ca divyavANyA ca hRSTaH // nAnyAdRkSAM sadRkSI kiM tvAdyAnAmudvahansthitim / mitrabhASI snigdhadarzI viprAdIna rakSitA bhava // 109 // 109. he vatsa tvaM viprAdInvarNacatuSTayI rakSitA pAlanazIlo bhava / kIhaksan / nAnyAdRkSAM pUrvapuruSasthitisakAzAnna viparItAM kiMtu sadRkSImAdyapuruSasthiteH sadRzImAdyAnAM pUrvajAnAM sthitiM vyavasthAmudvahaMstathA mitrabhASI sakhevAlapana snigdhadarzI sAnurAgaM darzanazIlaH / / bhUyA madbhAtRje devaprasAde vAnuyAyini / sAdhukArI cArudAyI sarvadA ca prasAdavAn // 110 // 1 e DI dRzAM ta. 2 e tarAna'. 3 e 'dRkSI sa. 4 sI n varNa'. 1vI the,jyeSya 2 e sI DI va // . 3 e 'NyAmAha ssa / kI. sIDI 'NyAsmAha / kI. 4 e thAmanyA'. sI DI 'thA anyA. 5 DI nirUpa'. 6 e sI DI 'n ananyA. 7 sI rAgada.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 110. spaSTaH / kiMtu anuyAyini tavAtyantaM bhakta ityarthaH / cArudAyI cAru yathA syAdevaM purAdi dadat / / "adonannAt" [150] ityasya AmAt ityAdi pravRttyudAharaNam annAdAna iti vyAvRtyudAharaNopadarzanenaiva darzitaM jJeyaM pravRttimantareNa vyAvRtterabhAvAt // kravyAMkravyAdazabdau "kravyAt' [151] ityAdinA sAdhU // tyadAdi / tyAdRzAn / tyAdRkSa / tAdRzam / tAdRkSayA / tAdRk // anya / ananyAdRzam / anyAdRkSAm / ananyAdRzam // smaanH(n)| sadRk / ityatra "tyadAdi0" [152] ityAdinA Taksako kvica / kecitsakamapi TitaM manyante / sahakSIm // mitrabhASI / ityatra "kartuNin" [153] iti Nin // snigdhadarzI / ityatra "ajAteH zIle' [ 154 ] iti Nin / ajAteriti prasajyapratiSedhAdasattvavAcinopyupasargAdbhavati / anuyAyini / ajAteriti kim / viprAdIn rakSitA // sAdhukArI / cArudAyI / ityatra "sAdhau" [155] iti Nin / brahmavAdI harismArI bhUtvA sthnnddilvy'tho| prApAgniSTomayAjIva sa purI jambhavidvipaH // 111 // 111. atho sa karNo jambhavidviSa indrasya purIM prApAgniSTomayAjIva yathAgniSTomena svargaphalena yAgavizeSeNeSTavAnyajamAno jambhavidvipaH purIM prApnoti / kIhaksansaH / sthaNDilavartI sthaNDile muniyogye bhUvizeSe vratAdU vartamAno bhUtvA brahmavAdI paramatatvaM vedAnvA brAhmaNAnvA vadaMstathA harismAryabhIkSNaM hariM smaran / 1 e sI DI purI ja'. 1e sI DI "deva pu. 2 e sI DI degdA i. 3 bI vyAkravyA. 4 sI DI inA. 5 e dRzan. 6 sI DI degn / tAdR. 7 e 'dRzAM tAdeg. 8 e dRkSam. 9 vI anyA. 10 bI 'mAnaM sa. 11 e sI DI nyate / sa. 12 e sI DI kssii||. 13 e jAto zI0. 14 sI purI prA. 15 DI NDile vadeg. 16 sI DI vA pa. 17 e sI DI kSNaM ma.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai0 5.1.159.] ekAdazaH sargaH / brahmavAdI / ityatra "brahmaNo vadaH" [156] iti Nin / sthaNDilavartI / harimArI / ityatra "vrata." [157] ityAdinA Nin // agniSTomayAjI / ityatra "karaNAd" [158] ityAdinA Nin // sa somavikrayibhrUNahabrahmahAtmaghAtinaH / varjayaJ jayasiMhotha pitRkAryepRNadvijAn // 112 // 112. spaSTaH / paraM somaM somavallIrasaM vikrItavantaH somavikrayiNa evamAdidvijAnmahApApiSThatvAdvarjayananyAndvijAnapRNadbhojanAdidAnairatarpayat // bhUvRtramotha sukRtaH zrutvA tAM puNyakRdgatim / devaprasAdaH padakRttamUce darzayansutam // 113 // 113. atha sukRtaH kRtapuNyasya bhUvRtraghno mahIndrasya' karNasya tAM gati svargaprAptilakSaNAM zrutvA devaprasAdastaM jayasiMhamUce / kIdRksan / puNyakRtkRtadharmAta eva padakRdupArjitasvargarUpasthAnastathA sutamAtmIyaM putraM jayasiMhasya darzayan / / yadUce tadAha / apApakRtribhuvanapAla eSostu te sutH| karmakRnmatrakRcchAdhyastIrthakRtsomasutpriyaH // 114 // 114. eSa pratyakSo matputrastribhuvanapAlanAmA te sutostu / putravadayaM tvayA pAlanIya ityarthaH / kIdRg / apApakRdata evaM karmakRnmatra 1e puNa. bI priNa'. 2 e sI ti / . 3 e sI DI sAda padeg. 4 e nsutAm. 5 e degdhyakRstI'. 6 e masyutpri. DI degmastutpri. 1sI dinAnai'. . 2 DI degtaHpu0. 3 bI mahendra. 4 e degsya tAM. 5 e sI DI dhAta. 6 bI DI degtmIyapu. 7bI degmA su. 8bI pAlya i. 99 va aka.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH) kRcchAdhyaH sevakaiH kRtamatrairmunibhizca prazasyastathA sarvadarzanabhaktatvAttIrthakRtorhantaH somasutazca somaM sutavanto yajvAnazca priyA yasya sa tathA / somavikrayI / ityatra "nindye." [159] ityAdinA-in / AsmaghAtinaH / atra "hano Nin" [160] iti Nin / brahmaha / bhrUNaha / vRtrainaH / atra "brahma0" [16] ityAdinA kim // sukRtaH / puNyakRt / apApakRt / karmakRt / mantrakRt / padakRt / ityatra "kRgaH su0" [162] ityAdinA kkie / ebhya eva bhUte kRgaH kviSiti dhAtuniyamo neSyate / tena tIrthakRt // somasut / ityatra "somAtsugaH" [163] iti kim // ityuktvaitya nadI brAhmIM sognicitkaGkacicitAm / svargadRzvAbhavatkarNasahakRtveva bhaktimAn // 115 // 115. saM devaprasAdaH karNe bhaktimAnsansvargadRzvA citApravezena svarga dRSTavAnabhavat / kiM kRtvA / iti pUrvoktamuktvA tathA brAhmIM nadI sarasvatImetya kAlakaraNAyAgatya / kiMbhUtAm / agnicidagniM citavatI devaprasAdArthamagnisaMbhRtetyarthaH / kaGkacitkaGkAkhyapakSibhedavaccitA kaGkAkAreNa racitetyarthaH / citA yasyAM tAm / atazca tatkSaNameva svargagamanarUpaikakAryakaraNAdutprekSyate / karNasa~hakRtveva karNasahakArIva // 1e cinvitam. 1e traimuni'. 2 bI ninde i. 3 bI sahaH / bhrU. 4 sI traghna / adeg. 5 sI DI / pu. 6 e 'kRta / pu. 7 sI DI t / madeg. 8 DI sansva. 9 bI 'mAnsva. 10 e kakAkhya. 11 e cintA ya. 125 sI DI prekSate. 13 bI sakR. 14 bI rNasya sa.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.1.164.] ekAdazaH srgH| 59 rAjaMkRtvA rAjayudhvA shyudhvaanmaahve| AtmAnujamivApazyatsojadRgbhrAtRjaM nRpaH // 116 // 116. sa nRpo jayasiMho bhrAtR tribhuvanapAlamAtmAnujamivAtmAnamanu jAtaM laghusodaramivApazyadajJAsIt / kIDaksan / abjadRk prasannatvAtpadmAkSastathA rAjakRtvA tribhuvanapAlaM rAjAnaM kRtavAn / kIdRzam / Ahave sahayudhvAnaM saha jayasiMhasya sahAyIbhUya yuddhavantam / nanu jayasiMho yuddhakRdeva na bhaviSyati tatkathamasau sahayudhvetyAha / rAjayudhvA rAjJo yuddhavAn / antarbhUtagayarthatvAt yodhitavAn / dvijAjAtAnkSatriyajAnsonyAnapyanujAniva / abrahmajyo janAnmitrahakIrtipaTahonvazAt // 117 // 117. spaSTaH / kiMtvanyAnapi vaizyazUdrAn / abrahmajyo na brahmaNi paramajJAne jInavAna hInavAn / mitraho mitrANyAkArayankIrtipaTaho yasya sH|| sa mAM payodhiparikhAM dharaNIvarAMhaH puMsAnujo nu bhpternupraajvaarcH| khAnAM jayAdatijaranmakhayajva(tvA doSNonatena dhRtavAnvijitArivargaH // 118 // 118. sa jayasiMha unnatena zatruvijayAtsarvottamena doSNA 1e jatvA rA'. 2 e sI DIpaH // nR. 3 e degTazonva. 4 e sI 'rAha 0. 5 ercaH / khanAM. 6 e sutva do'. 1 DI rAjo yu. 2 DI jJAnajI'. 3 en / mi. 4 bI mitrAho. 5 e sI DI yakIrtideg.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] bAhunA kRtvA payodhiparikhAmabdhiparyantAM kSmAM dhRtavAnpAlitavAnityarthaH / kIhaksan / dharaNIvarAho bhUbhAravahanakSamatvAtpRthvyAmAdizUkaratulyastathA saumyatvAdinA bhapaterindoH puMsAnujo nu puMsA karaNenAnu pazcAjAtaH puMsAnujonantaronuja ivendutulya ityarthaH / bhrAtA hi sadRzo bhavati / tathA nRparAjavAoM nRpeSu rAjahaMsatulyastathA khAnAmindriyANAM jayAdazIkArAdatijaran vRddhamatikAntastathA makheSu yAgeSu yajvanAmatvijAM sutvA yajamAno yAgAnAM kArayitetyarthaH / tathA vijitaarivrgH|| anicit / ityetra "agnezveH" [165] iti kvip // kaGkacit / ityatra "karmaNi" [165] ityAdinA kim // svargadRzvA / ityatra "dRzaH kvanip" [166] iti kvanip // sahakRtvA / sahayuvAnam / rAjakRtvA / rAjayudhvA / ityatra "saha." [167] ityAdinA kvanip // AsmAnujam / atra "ano0" [168] ityAdinA DaH // akha / ityatra "saptamyAH " [169] iti DaH // bhrAtRjam / atra "ajAteH paJcamyAH" [170] iti DaH // ajAteriti kim / dvijAjAtAn // ukkAnnAnnonyatopi / dvirjAtAndvijAn // akrmnnopi| anujAna // jAterapi / kSatriyajAn // uktAddhAtoranyatopi / brahmaNi jInavAnbrahmajyaH / uktAnAmno dhAto. 15 ghisvAma'. 2 bI disUka. 3 e degtirajan. 4 bI yajanA. 5. sI DI 'tya a. 6 e sI DI svarbhadR. 75 dhvAna / rA'. 8 vI degja / a. 9 DI jAjAtA. 10 e sI DI degn / u.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.1.174.] ekAdazaH sargaH / I 1 zcAnyatopi / varamAhatavAn varAhaH // uktAnAmno dhAtoH kArakAccAnyatopa parikhAm // nAmadhAtukAlAnyatve / mitraM hvayati mitrahnaH / aNopavAdo DaH // dhAtukArakAnyatve / paTe hanyate sma paTahaH // dhAtukAlAnyatve / vori carati ghArcaH // nAmakArakAnyatve / puMsAnu jAtaH puMsAnujaH // nAmAbhAva uktadhAtukAlAnyatve ca / bhAnti bhAni nakSatrANi // nAmAbhAva uktadhAtukAlakArakAnyatve ca / khanyamanAnAM khAnAm / eteSu sarveSu " kvacit" [ 171] iti GaH // sutvA / yajva / ityatra "su0" [172] ityAdinA Gkanip // jaran / ityatra "jRSotRH" [173] ityatRH // vijita | unnatena / dhRtavAn / ityatra " kta 0" [ 174] ityAdinA ktaktavat / vasantatilakA chandaH // saptadazaH pAdaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanavyAzrayavRttAvekAdazaH sargaH // 1 bI pi / parikhAtAM pa 0 . mAnAM. 61 2 DI bAvira". 3DI nti naM. 5 e DI 'tRH / vi sI tR / vi. 6 bI degti ji. * 4. e
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAzrayamahAkAvye dvAdazaH sargaH / smRtimeSa zuzrAva yazozRNotvaM niSasAda nItau vyaSadanna jAtu / zamamadhyuvAsopaguru nyavAtsI dapathaM babhajvAnpapurANazaktiH // 1 // 1. eSa jayasiMhaH papurANAH pUritAH pAlitA vA zaktayaH prabhutvotsAhamatrazaktayo yena sa tathA sannupagurvAcAryasamIpe nyavAtsIddharmazuzrUSayopAvikSat / ata eva smRtiM dharmazAstraM zuzrAva / ata eva ca nItau niSasAda tasthau / tathA na jAtu vyaSadanmahAvyasanasaMbhavepi na viSaNNobhUt / tathA zamamadhyuvAsAzritavAn / tathApathaM kumArga babhajvAnirloThivAn / ata evaM svaM yazo lokairudgIyamAnamazRNot // zuzrAva / niSasAda / adhyuvAsa / ityatra "zrusada." [1] ityAdinA parokSA / vA~vacanAdyathAsvakAlamadyatanI zastanI ca / azRNot / vyapadat / nyavAtsIt // babhajvAn / papurANa / ityatra "tatra." [2] ityAdinA kasukAnau / sargesinkekiravaM chandaH / syau syau kekiravam // 1 e degghasIda. 2 etau viSa. sI tau varSa. DI tau vayaSa. 3 e madhyavA. 1 e eca. 2 e pi niviSiNNo'. 3 pa Na bha. 4 e DI cAnata. 55 degva svayaM ya. 6 e sI naM / zu. 7 e vAca. 89 rANya / 60.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.2.4.] dvAdazaH srgH| 63 sa tatheyuSenAzuSa Azvadatta draviNAnyanUcAnakulAya viirH| na yathAbhyagAdyAcitumanvavagvA na yathA yarthI nAza tadanyagehe 2 2. vIro dAnavIraH sa jayasiMhonUcAnakulAyAnUcAnAH sAGge pravacanedhItinasteSAM vRndAya tathA bAhulyenAzu yAtrAyAH prAgeva draviNAnyadatta / yatonAzuSe vrataniSThatvAdyatra tatraM zUdrAdigRhebhuktavate nisvatvAdbhojanarahitAya vA / tatheyupe yAcituM dUradezAdAgatAya / yathA tadanUcAnakulamanyagehe jayasiMhagehAdanyasminaM gehe yAcituM nAbhyagAt / yathAnyagehe yAcituM nAnvavagvA dehIti nAvocacca yathAnyagehe nAza vo nAbhukta ca // IyuSe / anAzuSe / anUcAna / ityete "veyivadU." [3] ityAdinA vA nipAtyAH // vAvacanAtpakSedyatanyAdayopi / abhyagAt / nAza / anvavak // RSayonyadAbhyetya tamityavocanagamAma yA yAsu payAMsyapAma / nirabhukSmahi hyodya ca yAtudhAnA upardudruvustAstava strshaalaaH||3|| 3. anyadA RSayastaM jayasiMhamabhyetyetIdamavocain / yathA rAjastAH satrazAlAH satrAya sadAdAnAya gRhANi yAtudhAnA rAkSasA upadudruvurbabharyA vayamagamAma tathA yAsu vayaM payAMsi dugdhAnyapAma 1enAMzu. 2 DI vIrAH / na. 3 e mannava. DI manveva. 4 DI thA zra tadeg. 5 e nAca tadeg. sI nAzu ta?. 6 bI nirubhu. 7 sI duduvu. 8 e sI DI trasAlA:. 1 e sI DI ra: ja. 2 e deglAdyAnUnAcAnA sA. 3 sI nUcAmAsA. DI nUnAvA sA. 4 bI yAJcAyAH. 5 bI va sUdrA0. 6 bI nizvatvA. 7 e tathoyu. 8 DI dUrede. 9 bI degn gRhe . 10 e nAzivAnAbhu0 11 DI zacAzavanvAbhu. 12 sI vAnnAbhu. 13 DI degcat / ya0. 14 e sI DI sAlAH. 15 e duduI0. sI duduvu. 16 e varSa pa0.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] pItavantastathA yAsu hyodya ca co vArtho hya ityato jnyeyH| adya kalpe vA nirabhukSmahi nizcitaM bhuktAH // avocan / ityatra "adyatanI" [5] ityadyatanI // agamAma yaaH| payAMsyapAma / vyAmizre / adya hyazca nirabhukSmahi / ityatra "vizeSA." [5] ityAdinAdyatanI // bhayavAnihAvAtsamihAvasaM caityavadanmithaH prazna uSAvazeSe / aviSuptasuptA baTavo yadeSAmaruNatkSapATAdhipatiH pracAram // 4 // 4. yadyasmAdye(de)SAM baTUnAM pracAra prasaraM kSapATAdhipatI rAkSasezvaroruNaTuMddhavAMstasmAddhetoruSAvazeSe rAtrezcaturthe yAmeviSumasumA dvandve avaskandabhayena kecidaviSuptA atinidrAlutvAca kecitsumA baTavo mithaH prazne / ka bhavAnuSita iti pRcchAyAM satyavadan / krimityAha / bhayavAnkSapATebhyo bhItaH sannahamiha sthAnevAtsamuSitastathAhamihAvasaM ceti / aviSuptA ihAvAtsamityavadansuptAstvihAvasamityavaMdannityarthaH / etenaiSAM vaiyAkaraNarUpatoktA / etadrodhe ca kSapATAdhipatermahApApitA suucitaa| baTUnAM bahutvepi bhayavAnihAvAtsamityAdAvekavacanamekaikasya vAsApekSayA // ihAvAtsam / atra "rAtrI0" [6] ityAdinAdyatanI // rAjyantayAme tu muhUrtamapi svApe hAstanyeva / ihAvasam // avadan / ityatra "anadyatane bastanI" [7] // iti zastanI // 1 e degtsamahA.. 2 bI tyadavanmi... 3 e degvacanmi. 1 e yAstu hmodya. 2 DI su tvaudya. 3 e yoM hma i. 4 e vyAnimi. 5 bI nirubhu. 6 e druhavAM. 7 sI DI degvAMsatasmA. 8 e ndacaye. 9 DI hamaha. 109 degvani. 11 e degdrodha ca. 12 e sI DI nI // adeg.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai.5.2.11.] -- dvAdazaH srgH| 65 aruNarakSapoTAdhipatiH pracAram / ityatra "khyAte dRzye" [8] iti yastanI // smarasIza yasminvihariSyasi tvaM smarasIdamArAyadakhela eNaiH / smarasIdamarciSyasi yacca viprAnyadu dAsyase tanirabhaJji tIrtham 5 5. u he Iza smarasi yasmiMstIrthe viha riSyasi vAlye krIDAtha vicaritavAMstathA yasmiMstvameNaiH sahArAnnaikaTyena nikaTIkRtyetyarthaH / yadakhelo vAlyekrIDa idaM smarasi tathA yasmiMstvaM yaJca viprAnarciSyasi pAdaprakSAlanAdinA pUjitavAn yaddAsyase ca viprebhyo dAnaM dattavAMzcedaM smarasi tattIrtha zrIsthalapurAkhyaM saMprati siddhapuretyAkhyayA prasiddha nirabhaji // smarasIza yasminviharipyasi / ityatra "ayadi." [9] ityAdinA bhavipyantI // ayadIti kim / smarasIdaM yasminyadakhela eNaiH // smarasIdaM yasminnayisi / yacca viprAnya hAsyase / atra "vAkAGkSAyAm" [10] iti bhaviSyantI vA // atrArcA lakSaNaM dAnaM lakSyamiti lakSyalakSaNasaMbandhe prayokturAkAGkSA syAt / pakSodAharaNaM jJeyam // na vibho kaliGgAJjagamAnRtaM tadvilalApa supto yaditi buvANaH / sa parIkSito yatra nizi tvayA prAktadupAcarairAyatanaM vikIrNam 6 1e sI DI syate tadeg. 2 DI gamonR. 3 e sI DI naM prakI. 1e NakSapA. 2 sI DI pAyadhi0. 3 e titi hyauM. 4 bI vicAri. 5 e sI DI thA tasmi0. 6 e kATye. 7 DI si taMthA, 8 DI prAbhaciM. 9 e sI DI kSAlAdi0. 10 sI DI yadadAsya. 11 DI rA. khyansaMpra: 12 e khyaM pra. 13 e sI DI degSyasIti / ya. 14 e sI DI kAjhyA . 15 e ndI // a. 16 bI dAnalakSami. 17 e t / yakSo. sI DI t / vyakSo.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 9 6. tadAyatanaM svayaMbhUrudramahA kAladevagRhaM saMprati loke rudramahAlayeti nAmnA prasiddharmuSAcarai rAkSasairvikIrNaM bhagnaM yatra sa kazcidvivakSitaistavAsmAkaM ca pUrvatvena prasiddho dvijo nizi prAk prAci kAle tvayA parIkSitaH / kIdRksan / bruvANaH / kimityAha / na vibho kaliGgAJjagameti / aho dvija tvayA kaliGgeSu dvijo hata iti tvayorttaMH / kila kaliGgeSu hi gatamAtropi dvijati nindyatvAccaNDAla iva dvijapaGkterbAhyaH syAtkiM punarmatsadRzo brAhmaNaghAtItyatitarAM nindAbhayAtkaliGgagamanamapyapahnutrAna Aha / he vibho nAhaM kaliGgAn brAhmaNIbhUtacaNDAlakAndezabhedAJ jagama gata eva na / evaM ca trahmahatyA dUrApAstaiva / nanu mayA kaliGgeSu brAhmaNo hata iti tvayA suptena pralapitaM tatkathamidamucyata ityAha / suptohaM yatkaliGgeSu trA hmaNasya hananaM vilalApa tadanRtamiti // to yadvilalApa / na kaMliGgAJjagama / ityatra " kRta 0 " [11] ityAdinA parokSA // nicakAra viprAMnha jaghAne zazvadubhuje sa yadvalavaNo yathA vA / itihanyahaJzazvadabhuta lokAnsa kharastathA kiM na vivedithainam 7 7. tathA tAdRzaM dvijAllokAMca ghnantaM bhuJjAnaM cainaM kSapATAdhipaM kiM tvaM na viveditha nAjJAsIryadvadyathA sa prasiddho lavaNo nAma dAnavo viprAnnicakAra parAbhUtavAn / ha iti saMbodhane hanana kriyAyAM 1DI kAraM vi'. 2 e prAnjaghA'. 3 DIna va 4 e lokhAnsa. 1 sI DI ti pra . 2 e 'mukhAcadeg. 3 DI 'tattvA". 4 bI ca sa pU. 5 e 'ti trayodeg 6 bI 'ktaH / ka. 7 bI pi Ate. 8 e jo iti 9 e sI kalaGgA.. 10 e bhujAnaM. 11 DI praddho.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai* 5.2.14.] dvAdazaH srgH| kSepedyotako vaa| jaghAna ca tathA zazvadrubhuje bhakSitavAMzca / yathA vA sa prasiddhaH kharo nAma rAkSasaH / itiheti nipAtasamudAyaH pravAdapAramparye / lokAnyahaJ zazvadabhuta ca // kimavevametatsmarasIza yasyAmitihApaThAmopaguru trivedIm / sarasIha zazvavyavasAma yasyAM rajanIcaraiyApi sarasvatI saa||8|| 8. he Iza etattvaM kimavedajJAsIH / yatsA sarasvatI nadI rajanIcarairvyApi / smarasi yasyAmupagurUpAdhyAyasamIpe trivedI trInvedAnitiha gurvAmnAyenApaThAma tvaM vayaM cAdhItavantastathA smarasi yasyAmiha gurusamIpe zazvavyavasAmoSitAH // nicakAra viprAlavaNaH / atra "parokSa" [12] iti parokSA // itiha nyahan / ha jaghAna / zazvadabhuta / zazvahubhuje // pracchaye / kimave. tvametat / kiM na vivedithainam / atra "hazazvad" [13] ityAdinA hya. stanI // parokSe vetyeva kRte bhUtAna/tanamAtrabhAvinyA hastanyAH pakSe siddhau hastanI vidhAna smRtyarthayogepi hastanyeva yathA syAca bhaviSyantyevamartham / tena sarasIza yasyAmitihApaThAma / sarasIhe zazvavyavasAma // avasaca durvAsaRSiH sa yasminsa purA nyavAtsIdatha maNDumUnuH / avasanpurAnyepyaSayo vanaM tadalitaM tadA kazvana na harakSIt // 9 // 9. spaSTam / kiM tu tadvanaM sarasvatItaTastha aashrmvishessH| tadA dalanakAle // 1 e payodyo'. 2 DI siddho kha. 3 e degtinipA. 4 DI pAraH parye. 5 DI kAnanyaha. 6 DI kivameda. 7 bI kSeti. 8 DI ha ja. 9e DI je // prAcya / ki. 10 e sI DI ghanatamA . 11 DI vinA gha. 12 sI DI stanIvi'. 13 e degnaM satya. 14 sI DIha sava'. 15 sI DI spaSTaH / /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] na rarakSa naH kopi tadA tadA ca rajanIcaroM ghnanti tudanti ca sma / kimakaddamIzaM nanu kurmahe bho iti vAdibhiH sArdhamupasthitAstvAm 11 2 0 11 10. tadA vanadalanakAle nosmAnna kopi rarakSa / ata eva tadA ca rajanIcarA no ghnanti jannurityarthaH / tudanti sma cApIDayannata eva tvAmupasthitAH zaraNAyopAMgatAH / kaiH saha / iti vAdibhirmanasA tvAmIzaM kRtvaivaMvadanazIlairbaTubhiH sArdham / tadevAha / aho yUyaM kimIzaM rakSakamakRDhuM kRtavanta iti prazne / nanu kurmahe bhoH / nanviti pRSTasya prativacane / he pRcchakA vayamIzaM kRtavanta evetyartha iti // avasadurvAsaRSiH / atra "avivakSite " [14] iti hyastanI // / nyavAtsItpurA / avasanpurA / tadA na hyarakSIt / tadA na rarakSa / ityatra "vAdyatanI0" [ 15 ] ityAdinAdyatanI vA // tudanti sma / tadA manti / ityatra "sme ca0" [16] ityAdinA vartamAnau // kimakRDUmIzaM nanu kurmahai bhoH / atra "nanau 0" [17] ityAdinA vartamAnA // samidhocchidaH kiM bata nacchinatri kuzamacchidaH kiM bhRzamacchidaM na / kimadarza AH kravyabhujo nu pazyAmyuTajeSu no vAgiti nAdunotkam 3 // 11 // 11. nosmAkamuTajeSu vAgdInatvAtkaM nAdunonnAduHkhayat / kIdRzI / batetyAmantraNe / he mune tvaM kiM samidhocchida iti prazne / Aha / nacchinadma nacchinnavAn / tathA tvaM kuzaM darbhajAti sI DI 'rAghanti 2 sI 'ze yaH kradeg DI 'zeyAH kra. * 1e rAti tu 0 . 3 DI degti nomA 1kSIta / . 2 e sI vA // mudadeg 3 e nA // kama 4e hetoH / adeg. 5 sI 'tvA nAdeg DI 'tvA kiM nAdeg. 6 DI 'vA taM ku. 7 e sI thA taM ku..
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.2.18.] dvAdazaH srgH| kimacchida iti proM / Aha / bhRzamatyarthaM nAcchidamahaM samidhaH kuzAMzca / yattvaM nAcchidastatkimAH kaSTa kravyabhujo rAkSasAMstvamadarza iti prshne| Aha / nu iti pRSTaprativacane / pazyAmyadarzamityevaMvidhA / / kimadarza uccararuNaM nvadarzamudayannasAvasti virAjamAnaH / samudeSyadrarkAgra iti buvANAH kSaNadAM kSapAmaH kSaNadAcarAtAH 12 12. vayaM kSaNadAM rAtri kSapAmaH / kiMbhUtAH santaH / truvANAH / kimityAha / aho tvaM kimaruNaM sUryasArathimaruNodayamadarza iti prshne| Aha / nvadarzama / kAsAvamaga ityAha / samudeSyadarkAgra udeSyato rakheH prathamaM virAjamAnoruNimnA zobhamAnosau pratyakSoruNa udayannastIti / yataH kSaNadAcarArtAH / rAtriMcarA hi rAtrA upadravantItyaruNodayaM kAGkSanta ityarthaH // vayamatsyamAnA rajanIcaraizcediha mAzrayanto vata mA stuvAnAH / yadi nItividvAnsamayaM vidaMstAnyajamAnahanyAH pavamAnajIjAH 13 13. cedyadi vayaM rajanIcarairatsyamAnA grasiSyAmahe tadA bateti khede / iha tvayyAdhAre vayaM mAzrayanto mAzrayaNaM kurvantastathA mA stuvAnA mA stavanaM kurvantastadA tavAzrayaNaM stavanaM ca niSphalamityarthaH / tasmAdyadi tvaM nItividvAn nItizAstrepu kovidaH samayaM siddhAntaM vidaMzca jAnanasi tadA he yajamAna yajJasvAmistAn rajanIcarAnhanyAH / yataH pavamAnajaujA hanUmAniva baliSThaH // samidhocchidaH kiM nacchinadi / kuzamaMcchidaH kimacchidaM na / kimadarzaH 1bI 'macchada. 2 e sI DI kSamAstva'. 3 sI DI rza yati. 4 e vidhAH // . 5 bI "tri kSipA. 6 e sI degdaye kA. DI dayo kA. 7sI hata i. 8 vI zrayaM ku. 9 sI tathAzra. 10 sI DI macchadaH.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] kravyabhujo nu pazyAmi / kimadarzIruNaM nvadarzam / atra "nanvorvA" [18] iti vA vrtmaanaa|| asti / kSapAmaH / atra "sati" [19] iti vartamAnA / udayan / virAjamAnaH / bruvANAH / samudeSyat / atsyamAnAH / atra "zatR." [20] ityAdinA zatrAnazau bhaviSyantIviSayerthe ca syasaMhitau // mAzrayantaH / mA stuvAnAH / atra "tau0" [21] ityAdinA zanAnazau // vidvAn / vidan / ityatra "vA vetteH kasuH" [22] iti vA kvasuH // pavamAna / yajamAna / ityatra "pU." [23] ityAdinA zAnaH // culukeSu cUlAM vahamAna aibhaM dalamAna AtmAnamarzasamAnaH / iha dhArayankSmAvalayaM sa ko yaH sa na pAti siddhAntamadhIyatomAn // 14 // 14. siddhAntamadhIyatokRcchreNa paThatosmAnyo na pAti sma na rarakSa sa iha pRthvyAM culukepu madhye cUlAM zikhAM vahamAnopi / apiradhyAhAryaH / voDhuMbayA api bAlopi kaH / caulukyo bAlopyasmAn rrkssetyrthH| kIhaksan / mahApuruSatvAdAtmAnamazaMsamAnozlAghanazIlastathAtivikrAntatvAdaibhaM gajaughaM dalamAno vidArayituM zaktota eva kSmAvalayaM dhArayannakRcchreNa pAlayannityarthaH / yadadhIyatemUnapi dhArayanti bata kRcchratomI nRpa sunvadarhan / anayaM dviSaMstAnanayaM vidhAtRnmanujAnazitRRnbhava tannihantA // 15 // 15. bata he nRpa sunvadarhan sunvatsu yajamAneSvahana zreSThatvena pUjAI yadyasmAdamI asmallakSaNA janAH kRcchrato rAkSasabhayAtkapTenA 1 vI sti / kSipA. 2 bI 'Syan / a. 3 e DI kasu / 5. sI kasuH pa0. 4 e yasmA. sI DI yadayasmA'.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.2.28. ] dvAdazaH sargaH / ghIryate paThantyasunapi prANAnapi kRcchrato dhArayanti tattasmAdanayaM vidhAtRnkaraNazIlAMstAnmanujAna zitainbhakSaNadharmAtrAbhasAnnihantA sAdhu hiMsitA bhava yatastvamanayaM dviSan / manujAnazitRniti pAThasthAnezitRnmanuSyAniti manujAzituMstvamiti vA pATho yadi syAttadA chandobhaGgo na syAt / yAvaddRSTapratiSu ca manujAnazitRnityeva pAThaH // cUlAM vahamAnaH / aibhaM dalamAnaH / AtmAnamazaMsamAnaH / atra "vaiyaH 0 " [ 24 ] ityAdinA zAnaH // 'vArayan / adhIyataH / atra "dhArI 0" [25] ityAdinAtRza // bhakRcchra iti kim / kRchrato dhArayanti / kRcchratodhIyate // sunvat / dviSan / arhan / ityatra "sug0" [26] ityAdinAtRz // vidhAtRn / manujAnazitRRn / nihantA / ityatra "tRn 0 " [27] ityAdinA tRn // 71 prajaniSNurociSNuradaprabhAbhiH khamalaMkariSNuH kSitiposahiSNuH / pracariSNurakSAMsi nirAkariSNurnijagAda bhrAjiSNurapatrapiSNuH 16 16. kSitipo jayasiMho munInijagAda / kIdRksan / apatrapiSNurmunivacaH zravaNAlajjAlurata eva pracariSNurakSAMsi prasRmarAnrAkSasAnasahiSNurata eva nirAkariSNustathA prajaniSNurociSNuradaprabhAbhiruddhaviSNudIpradantakAntibhiH kRtvA khamalaMkariSNurata eva bhrAjiSNuH || nanu zAntivartiSNubhirutpadiSNuH prabhaviSNuvardhiSNubalonmadiSNuH / jagadutpaciSNurviyadutpatiSNurmayi jiSNubhUSNau kimupaikSiM sarvaiH 17 17. jiSNubhUSNau jiSNorindrAdbhUSNu rarjunastattulye mayi sati na1 e 'rAdhAra'. 2 edeg kSita sarvoH // . 1 bI yante pa 0 . 2. 3 bI 'jAsituM. 4 sI DI va i.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ .72 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH nvityakSamAyAm / zAntivartiNubhiH kSamAyAM sthAsnubhiH sadbhiH savairapi bhavadbhiH kSapATAdhipaH kimupaijhyupekSitaH / iyanti dinAni mamAgresau kimiti nokta ityarthaH / kIdRksan / prabhaviSNuvardhiSNubalonmadiSNurata eva viyadvyomotpatiSNurutplavanazIlastathA jagadutpaciSNuH saMtApanazIlaH sannatpadiSNurudbhavanazIlaH / / bhrAjiSNuH / alaMkariSNuH / nirAkariSNuH / prabhaviSNuH(pNu) / asahiSNuH / rociSNu / vartiSNubhiH / vardhiSNu / pracariSNu / prajaniSNu / apatrapiSNuH / atra "bhrAji0" [28] ityAdinA-iSNuH // utpaciSNuH / utpatiSNuH / utpadiSNuH / unmadiSNuH / atra "udaH patri." [29] ityAdinA-iSNuH // bhUSNau / jissnnuH(pnnu)| atra "bhUjeH pNuk" [30] iti pNuk // parimANubhiH sthASNu(snu)manobhiraglA snubhirAtmanA pakSNutayA bhvdbhiH| sthitamApadi mlAnubhiradya yAva ddhigadhi(dhR)SNukaM kSeSNuvalaM tato mAm // 18 // 18. tatastasmAddhetormA dhik / kiMbhUtaM santam / adhRSNukaM kutsitaaprglbhmprcnnddmityrthH| tathA kSeSNubalaM kSayaNazIlaparAkramam / - 1e sI DI degmAkSNubhiH. 2 sI DI sthitimA . 1 bI sthASNubhiH. 2 e sI DI bNuH / adeg. 3 e sI DI viSNuH / 4. 4 e sI DI biSNuH / pra. 5 e sI DI riSNuH / pra0. 6 e sI. DI niSNuH / adeg. 7 e bI piSNu / adeg. 8 bI sI degtpadi0. 9e ONuH / a. 10 e sI satam. 11 e adhUSNu. bI aghiSNu'.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.2.31.] dvAdazaH srgH| 73 yasmAdbhavadbhiH sthAsnumanobhiH sthiracittaiH sadbhiradya yAvanmlAsnubhirdharmAnuSThAnavinAtparimlAnamukhaiH sadbhirApadi kaSTe sthitam / kiMbhUtaiH / parimANubhistIrthajaleSu snAnenAtmano vishodhkaiH| tathAtmanA pakSNutayA svayaMpAkitayAglAsnubhirdharmArthitvena harSAtsvayaMpAkibhirityarthaH / yadyahaM pracaNDokSINabalazcAbhaviSyaM tadA yUyaM naivamApadyapatiSyata / tasmAnme dhikkArostvityarthaH // nididikSavaH kSipNava Azu no yattadu vindavastrasnukagRbhukaM mAm / yaza icchurAzaMkhazarArubhikSUnanu vomi vandArurasadbudAruH // 19 // 19. u he munayo yadyUyamAzu mAM no nididikSavaH kSapAcaravadhAya nAjJApayitumicchavobhavata / na ca kSipNavaH preraNazIlA abhavata tanmanye mAM trasnukagRnukaM vizeSaNakarmadhAraye kutsitaMbhIraM(ru ?) kutsitalobhinaM ca yUyaM vindavo jJAtArobhavata / na ca vAcyaM vayamidaM satyaM vindava iti / yato nanvityAmatraNenunaye vA / asmyahaM yaza icchuH sanvo yuSmAn vandArurabhivAdakaH / etena svasyAgRdhrutoktA / tathAsadrurakhidyamAnaH sandAruH pAlayitA ca / etena cAtrasnutoktA / yataH kiMbhUtAnvaH / AzaMsavo dharmavidyArnupaghAtAdimicchavozarAravaH svayamahiMsanazIlAzca ye bhikSavo bhikSAcarAstAn / / janadhAruseruH svayameSa zadruH patayAluko dIrghataraM zayAluH / iti vA bhavadbhiH sa upaikSi dharmagRhayAluzraddhAla~dayAlucitaiH // 20 // 1 e sI DI ruzeruH. 2 sI DI 'gRhAlu'. 3 DI luci. 1 sI DI sthASNuma'. 2 e sI DI 'vanmASNumi'. 3 DI 'mASNubhi. 4 bI tatastasmA. 5 e bI sI dhikkAro0. 6 e sI DI dheH / midi. 7 e sI DI no midi. 8pa deglukaM gR. 9bI taloM. 10 e bI nukA .
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] 20. eSa kSapATezaH svayameva zaguH svapApaireva kSayaM yAsyati tathA pattayAluru(luka u)ccapadAtpatiSyati tathA dIrghataraM zayAlumariSyati ca / "satsAmIpye sadvadvA" [5. 4. 1.] iti bhaviSyatyapi pratyayAH / kIhaksan / janadhAruserurjanAnbhakSayanbadhnaMzca / iti veti heto sa kSapATAdhipo bhavadbhirupaijhyupekSitaH / yataH kiMbhUtaiH / dharma gRhayAlUni grahaNazIlAni zraddhAlUni zraddhAzIlAni dayAlUni ca cittAni yeSAM taiH // mRgayAlvanidrAlucarairatandrAlubhirastu no yairidamapyabodhi / dhigvAvahiH zrIspRhayAlvahaM doryadu sAsahicAcalipaoNpatiM tam // 21 // 21. atandrAlubhirnirAlasyaigayAlvanidrAlucarairmRgayAlavaH sakalapRthvyAcaraNAnveSaNazIlA ata evAnidrAlavo jAgarUkA ye carAstairastu sRtam / yaizcarairidamapi rAkSasakRtaM yuSmAkamupadravaNamapi no abodhi mama na jJApitam / athaitasya doSasya mUlakAraNaM svameva nindati / u he munayohameva dhikRtaH / kIDaksan / zrIspRhayAlu vijayalakSmyA abhilASukaM dorbAhuM vAvahiratyarthaM dhArayitA / yadyasmAdahaM taM kSapATAdhipaM sAsahirazikSaNenAtyantaM sahanazIlobhavam / kiMbhUtaM tam / cAcalipApatiM yuSmAkamupadravAyAtyarthaM calanazIlaM dhATyAtyarthaM pAtukaM ca // 1 e yAluni. 2 e sI DI vahi zrI . 3 e pAti ta. 1 e SiSyapi. sI DI 'viSyepi. 2 sI kSanvadhazaM / I. DI kSanvadhaMza / I. 3 e yanvadhaMzca / . 4 sI DI gRhAlU. 5 sI ni da. 6 e eva, ni?. 7 sIma zA. 8 bI haM kSa. 9e sI DI kSaNAnnAtya. 10 sI degtaM cA. 11 sI 'yaM pAtu. DI thaM pA. 12 bI pAtakaM.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai05.2.39] dvAdazaH srgH| sthAsnu / aglAsnumiH / mlAmumiH / pakSNu / parimANumiH / kSeSNu / atra "sthAglA." [31] ityAdinA suH // tramuka / gRbhukam / aSNukam / kSipNavaH / atra "si." [32] ityAdinA kH // nididikSavaH / rbhikSUn / AzaMsu / ityatra "san" [33] ityAdinA-uH // vindavaH / icchuH / ityeto "vindvicchU" [34] iti nipAtyau / zarAru / vandAru(ruH) / ityatraM "zR0" [35] ityAdinA-AruH // dAruH / dhAru / seruH / zaguH / asaduH(du) / atra "dAdhA (dhe0)" [36] ityAdinA ruH // zayAluH / zraddhAlu / nidrAlu / atandrAlubhiH / dayAlu / patayAlukaH / gRhayA~lu / spRhayAlu / ityatra "zIG" [ 37 ] ityAdinA-AluH // sAsahiH / vAhiH / cAcali / pA~patim / ete "Dau0 (Dau ?)" [38] ityAdinA nipAtyAH // vinayaM dadhau nemyupacakrisasrau kSitibhRdgaNe yanna hi janyadhijyam / zaravarSakaM tanmama dhanva tasminnabhibhAvukasthAyukaghAtukestu // 22 // 22. taddhanva tasminkSapATAdhipe zaravarSakamastu / yanaH kiMbhUte / abhibhAvuko munyAdInAmabhibhavanazIlo yaH sthAyukeSu rogAdinAjaGgameSu ghAtukastasmin / yanmama dhanva kSitibhRdgaNe nRpaughaviSaye na hi 1e jajJadhi. 1 sI DI 'mAkSNubhiH. 2 DI sthAmlA I. 3 e sI DI nAmnuH / atra. 4 sI DI adhvaSNu. 5 bI kuH / nadi. 6 e bhikSNUn. sI DI bhikSNun. 7 DI'tra zI. 8 e Aru / dAraH / dhA. 9 e sI seru / za. 10 bI dAdhityA. 11 e drAluH / aM. 12 sI gRhAlu. 13 e 'yAluH / sR. 14 e sI vahi / cA. 15 e pata / e'. sI DI pati / e'. 16 e sthAyu:ke. bI sthAyike.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] naivAdhijyaM jajJi bhavanazIlaM yato mama vinayamabhyutthAnAdi dadhau kartari tathA nemyupacakrisasrau nesau nantaryupacakrAvurpakartari sasro gantari mAM sevitarItyarthaH // ripuzAruko me jayalakSmikArmukyabhilASukosAvupapAdukosiH / abhigAmukotpAtukarAkSasAstraiH kSitimaNDano madbhujabhUSaNostu // 23 // ___23. asau madbhujabhUSaNosirabhigAmukA balAvalepAtsaMmukhAgAmina utpAtukA utpatanazIlA ye rAkSasAsteSAmau raktaiH kRtvA kSitimaNDanostu galadbhiH zoNitavindubhirbhUmi bhUSayatvityarthaH / kIdaksan / me jayalakSmikAmukyabhilApuko jayazrIkAminyA icchurata eva ripuzArukaH zatrUNAM hiMsrota eva copapAduko yuktaH zreSTha ityarthaH // na na kopanaH krodhana eva teSu na na gardhanaH saMlapaNo jayasya / saraNomi tasmiJjavanehayarityabhidhAya sotijvalanobhyudasthAt // 24 // 24. atijvalanaH kopena pratApena vAtidIpraH sansa nRpobhyudasthAt / kiM kRtvA / abhidhAya / kimityAha / asmyahaM javanaivegavadbhihayaiH kRtvA tasmin rAkSasezavipaye saraNaH sAdhu gantA / kIhaksan / jayasya na na gardhano lipsuH kiM tu saMlaSaNo liturevAta eva teSu rAkSasepu na na kopanaH kiM tu krodhana eveti // 1 e sI DI mukAmi'. 2 e pATuko'. 3 DI ricaya. __ 1 e to sama vi. 2 e sI DI padhAka. 3 e sI DI ujIvana'. 4 e sI DI 'n / vija'. 5 e sI DI mukomi'. 6 bI zArakaH. 7 e rA-za. sI DI rAkSasavi'. 8 gantaH / kI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.2.42.] dvAdazaH srgH| avizocanairApatanaiH samaM taizcalanaH sa lIlApadanaH pratasthe / avikampanaH sajitazabdanebhAn vaNAzvamainyAnvaditA campAn // 25 // 25. sa nRpaH pratasthe / kIDaksan / nirbhIkatvAdavikampanota eva lIlApadano lIlAyAH sevitA savilAsa ityarthaH / tathAvizocanairnRpeNAzvAsitatvAcchokarahitairApatanai rAkSasAndarzayituM sAdhvAgacchadbhistaistApasaiH samaM rakSovadhAya calanota eva camUpAnvaditAkArayitA / kiMbhUtAn / sajitAH praguNIkRtAH zabdanA jayasUcakatvAlaiMhitakaraNazIlA ibhA yaistAn / tathA ravaNaM jayasUcitvAddheSaNazIlamazvasainyaM yeSAM tAn / sasrau / upacakri / dadhau / jajJi / nemi / ityete "sani." [39] ityA. dinA nipAtyAH // zArukaH / kAmukI / amigAmuka / dhaatukH(ke)| varSakam / abhibhAvuka / sthAyuka / ityatre "zakama0" [40] ityAdinokaNa // amilASukaH / utpAtuka / upapAdukaH / ityatra "laSa0" [41] ityAdino. kam // bhUSaNaH / maNDanaH / krodhanaH / kopanaH / javanaiH / saraNaH / gardhanaH / jva. lanaH / avizocanaiH / saMlaSaNaH / ApatanaiH / paideriditvAduttareNaiva siddhe saka maikArtha vacanam / lIlApadanaH / atra "bhUSA." [12] ityAdinA-anaH // 1 e zabditA ja. DI zabdinA jaM. 2 DI raNAzI'. 3 sI mukA / a. 4 bI sI vukaH / sthA'. 5 cI 'tra sUka. 6 e pATuke / I. sI DI 'pAduke / i. 7 bI vizauca. 8 sI DI pari . 9 DI reNeva,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 dhyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] calanaH / avikampanaH / zabdana / ravaNa / ityatra "cAla." [13] ityAdinA-anaH // akarmakAditi kim / campAnvaditA // anivartanaspardhanacetanA drAgarjugupsanA bhAvayitAra Ajau / abhimUditayitadIpitAro raNadIkSitArosya babhuzcamUpAH // 26 // 26. asya rAjJazcamUpAH senAnyo babhuH / kiMbhUtAH santaH / anivartanAH kulInatvAcchUratvAcca raNAnna nivartanazIlAH spardhanAH zatrubhiH saha spardhanazIlAzcetanA jJAtAraH kalAkuzalA ityrthH| eSAM vizeSaNakarmadhArayaH / ata eva raNadIkSitAro raNosmAbhiH kArya eveti raNaviSaye gRhItavratA ata evAjAvajugupsanAH zlAghanAH santo drAgbhAvayitAraH prApaNazIlA ata eva cAbhisUditAraH zatrUnhisitAraH kUyitAraH siMhanAdaM kartAro dIpitArastejasA dIpAzca // spardhana / anivartana / ityatra "iGita." [44] ityAdinA-arneH // Neratazca viSaya eva lope vyaJjanAntatvAdihApi syAt / citiN / cetanAH / ajugu psanAH // bhAvayitAraH / klUyita / sUditR / dIpitAraH / dIkSitAraH / atra "na Nitya." [55] ityAdinA nAnaH // balapRSThabhUcaGkamaNA bhayena bhavaMdAzramohandramaNaH ka sodha / ka nu yAyajUkeSu sa dandazUkaH ka nu jaJjapUkeSu sa dandahUkaH 27 anijAgaMdUkeSvapi tApasodheSviti vAvadUkA ripupampazUkAH / abhipApayUkA yudanAnazUkA jayajAgarUkAH subhaTA vavalguH 28 1 e 'jugapsa. 2 e DI degvatAzra.. 3 e bI ka na yA. 4 e sI DI gar3ake. 1 e DI 'tra bhAla. 2 e evajA. bI eva cAjA'. 3 sI 'nAna / Ne. DI nAna Norita. 4 bI naH / gaira0. 5 e sI DI NityA.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.2.49.] dvAdazaH srgH| 28. subhaTA vavalguyuddhAya nanRtuH / kIdRzAH santaH / anijArgadUkeSvapi rakSobhayAdatyarthamavadanazIleSvapi tApasauMdheSu viSaya itIdaM vAvadUkA atyarthaM vaktAro yathA bhayena rakSobhItyA he balapRSThabhUcaGkramaNAH sainyAtpazcAdbhUbhAge kuTilaM gantAro bhavadAzramohandramaNo yuSmadAzramepUprAbalyena vinAzanecchayA kuTilaM gamanazIlaH sa kSapATezodya kAsti / tathA yAyajUkeSu viSaye dandazUko mRtyuhetutvAdinAhitulyaH sa ke nu / tathA jaJjapUkeSu rakSobhayAdgarhitaM japatsu yogiSu viSaye dandahUko nirdayaM dahana gardA dahanazIla: sa ka nviti / tathA jayajAgarUkA vijaya udyaminota eva yudanAnazUkA raNAdanaMSTArota eva ca ripupampazUkAH zatrUNAmatyarthaM bAdhanazIlA ata eva cAbhipApayUkA ayivayipayItyAdidaNDakadhAtuH / kuTilaM saMmukhaM gantAraH / uddandramaNaH / caMkramaNAH / atra "dama0" [ 46] ityAdinA-anaH // yAyajUkeSu / janapUkeSu / dandazUkaH / vAvadUkAH / atra "yaji0" [ 47 ] ityAdinokaH // anyebhyopIti kecit / dandahUkaH / abhipApayUkAH / anijAgeMdUkeSu / anAnazUrkoH / pampazUkAH // jAgarUkAH / atra "jAguH" [ 48 ] ityUkaH // zamidamyanunmAdiSu yogiSUccairna tamI klamI zramyajani bhramI vA / kSamibhAgiNi tyAgini rAgiNi mAbhuji vIkSya taM dveSivadhAya yatnam // 29 // --- -- 1bI guryadvAya. 2 e sI DI gaDUke'. 3 e sI DI eca. 4 DI yAjagjUke. 5 DI ka tadeg. 6 bI 'rdayadahanAdgahya . 7 e sI DI la: ka. 8 bI ndramANa:. 9 DI cakrama. 10 DI yAjagjUke. 11 sI kaH / . 12 DI anipA. 13 e sI DI gaDUke. 14 sI DI kAH / jA.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] ____29. zamipu jitendriyeSu damiSu tapaHklezasaheSvanunmAdiSu nirahaMkAreSu yogieN muniSu madhye kopi nAjani / kIdRk / tamI rakSobhayena manaHpIDAvAn / klamI dhAtvapacayavAn / zramI khedavAn / bhramI vA mUrchAvAnvA / kiM kRtvA / kSmAbhuji jayasiMhe dveSivadhAya taM yatnamAdaraM vIkSya / kiMbhUte / kSamibhAgiNi kSamiNo munInAyitari tathA tyAgini dAtari tathA rAgiNi muniSvanurAgiNi / / atha dopiNAM drohyavaneH sa bhogI yamunA nu dohI harirApagAMtAm / bhRzamApadAkrIDyupatIrthamAmoSyabhisarpadabhyAdikaghAtyupATAm 30 30. yathA dohI dohanazIlo gopaveSadhArI hariviSNuryamunAmApattathAvaneogI rakSitA sa jayasiMhastAM rAkSasAkrAntatvenoktAmApagAM bhRzamApat / kIdRksan / doSiNAmanyAyinAM rakSasAM drohI jighAMsurata evopatIrthamavatArasamIpa AkrIDI rantA sarasva-stIthe prApetyarthaH / kiMbhUtAm / AmoSiNazcaurA abhisarpantobhimukhaM gacchantobhyAdikaghAtinobhyAghAtinobhimukhamAhantAra uSATA rAkSasA yasyAM tAm // zami / dmi| tmii| zramI / bhramI / kSami / anunmAdiSu / lamI / ityanna "zama." [59 ] ityAdinA ghinaN // 1e dighAtyuSaSTAm. 1 sI pu ma. 2 sI DI mI sveda'. 3 bI 'stAM rakSa. 4 e mIpI Adeg. sI DI mIpaM A. 5 sI svatyAM tIthe. DI svatyAM tIrtha prA0 6 e tyA tItheM. 7e "rA Ami'. 8 DI nobhyAghAtinobhi'. 9e uTATA. 1. e yasyA tA, bI yasyAm // . 11e bI piniN. sI ghineN.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.2.52.] dvAdazaH srgH| 81 yogiSu / bhogI / bhAgiNi / tyAgini / rAgiNi / dvepi / dossinnaam| drohii| dohI / abhyAghAtI / ityatra "yujabhuja." [ 50 ] ityAdinA ghinaN // ___ aakroddii| AmoSi / ityatra "AGaH" [51 ] ityAdinA ghinaN // nyavasatsa AyAmibhujaH prayAmI zaminAmanAyAsibaloprayAsI / dviSatAM pramAthI rabhasapralApivyapazaGkavidrAvibaTau tttesyaaH||31|| 31. sa jayasiMhosyAH sarasvatyAstaTe nyavasat / kIdRk / AyAmibhujo dIrghabAhustathA zaminAM yatInAmapi madhye prayAmI prakarSaNa saMyamI tathAnAyAsibalokhilasainyocitabhakSyapeyopetabhUbhAgatvenAkhi. dyamAnasainyota evAprayAsyakhidyamAnota evaM ca dviSatAM pramAthI / kIze taTe / rabhasena harSAdautsukyena pralApino vadanazIlA vyapazaGkA nirbhayA ata eva vidrAviNo vicariSNavo baTavo yatra tasmin // . tadudekSyapradrAvi balaM prasAri parisArinAgAli visArivAham / munindasaMpaki nizAcaraiH saMtvaribhiH krudhA saMjvarimiHkSaNena 32 __32. spaSTam / kiM tvapradrAvi sthAsnu / prasAri prasRmaram / kSaNena zIghra krudhA saMjvaribhirAtmAnaM saMtApayadbhirata eva saMtvaribhiryuddhAyAsmAnaM saMtvaraiyitRbhiH // parivAdi saMjvAri visargisaMsaryanuvAdi saMvAdi vivAdi cocaiH| kathitaM pravAdi kSaNadAcarestairatha tadanaM bairakAya netre // 33 // 1 enAyA. 2 e giMpUsa . DI rgisvaMsa. 3 DI vara. 4 bI kA. 1e hI / vAhI. 2 e ghiniNa. 3 e bI ghiniNa. 4 e sI DI nyavAvizat. 5 e mAno. 6 bI va dvi'. 7 DI dRziM tadeg. 8 DI rase'. 9e zIlopyapa. 10 e bI yA tadeg. 11 DIn // yadu. 12. sI DI TaH / . 13 e raya. 11
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 33. atha tadbalaM te rAkSasaibarbarakAkhyAya netre svasvAmine kathitam / kiMbhUtam / parivAdi rakSasAM dUSaNazIlaM saMjvAri kopena saMtapanazIlaM tathA visargisaMsargi tyAgibhiryuktam / etena vRttyavicchedabhaNanena svAmikArya eva tatparatvaM sUcitam / tathAnuvAdyekatra sthAna evamevaM rAkSasA haniSyanta ityAdau kaizcidbhaTairuktenu pazcAdvadanazIlamekatra ca sthAne saMvAdi rakSovadhAyupAyaviSaye mithaH saMvadanazIlaM kutrApi cocairatyantaM vivAdi cAho bhavadbhiH kathamukta rAkSasA hantuM na zaikyante yataste mamAgre ka ityAdivivadanazIlaM kutrApi pravAdi daryAtprakarSeNa vadanazIlaM siMhanAdaM katrityarthaH // prayAmI / bhAyAmi / aprayAsI / anAyAsi / ityatra "prAJca0" [52] ityAdinA dhini(na) // pramAthI / pralApi / ityatra "mathelapaH" [53] iti ghinaN // vidraavi| pradrAvi / ityatra "vezca droH" [54 ] iti dhini(na) // visAra / parisAri / prasAri / ityatra "vipari0" [55 ] ityAdinA dhini(na) // saMparki / saMjvAri / ityatraM "samaH" [56 ] ityAdinA ghini(na) // keciNNyantAdapIcchanti / saMjvarimiH // tvarayaterapi kazcit / saMtvarimiH // saMsargi / visargi / ityatra "saMveH sRjaH" [57 ] iti dhinaN // saMvAdi / parivAdi / anuvAdi / vivAdi / pravAdi / ityatra "saMpari0" [58 ] ityAdinA ghini(na) // 1 e sI DI ghedekadeg. 2 e degzcidbhATairakte'. sI degzcidbhATai'. 3 bI za. kSyante. 4 bI di va. 5 e sI DI thayapaH. 6 e sI DI ghiniNa / vi. 7 DI vi / i. 8 DI ri / pra. 9sI ri / I. 10 sI DI'tra mathayapa iti nA. 11 e DI dhiniNa. sI ghiN. 12 sI dideg / adeg.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.2.59.] dvAdazaH sargaH / avivekidhuryotha sa tAnvikatthI pravikAsivizrambhiMvilAsinIyuk / pravikApidraSTro nyadizadvighAtI samitervilASI nRpalApalApI // 34 // 34. pravikAsinyo rUpAdinA sAdhu zobhamAnA vizrambhiNyo vizvAsasthAnaM yA vilAsinyaH sAtizayavilAsA nAyikAstAbhiryug yuktokutobhayatvAdatisukhAvagADha ityarthaH / nRpalApalApI naramAMsAbhilASI rAkSasaH sa barbarakothAgataMbalazravaNAnantaraM tAmrAkSasAnyadizadraNAyAjJApayat / kITaksan / avivekidhuryota eva vikatthyAtmabahumAnItyarthaH / tathA vighAtI zatrUnhantAta eva samite raNasya vilASIcchurata eva kopAvezAtpravikApiNyo mitho gharSaNazIlA daMSTrA yasya sa tathA // samarAbhilApI saritIha saMvAsthayamasturANmRtyupathapravAsI / itivAdinaste dadhireticAryavyabhicArisaMcAryapacAriNotram 35 35. te barbarAdiSTA rAkSasA astraM dadhire / kIdRzAH / aticAriNo hiMsAdipApakarmakAriNovyabhicAriNaH svAminyadrohiNaH saMcAriNazca mithaH prItatvAtsahacAriNo yepacAriNopakRSTamunivadhAdyanuSThAnAste tathA / tathetivAdinaH / tathA hi samarAbhilASyata eveha sariti 1 DI vistambhi'. 2 e 'mbhilA. 3 e deglApalA. 1bI kAzinyo. 2 bI visrambhi. 3 e degnaM pA vi. sI naM thopA vi. DI naM SoSA vi. 4 e sI DI nAyakA'. 5 bI ryukto'. 6 e sI DI sAnAdi. 7 DI raNesya. 8 e degcchuH sa e. sI DI cchu sa e. 9e degdRzAti'. sI dRzauti . DI 'dRzoti'.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] sarasvatyAM saMvAsI sthAtAyaM rAD jayasiMho mRtyupathapravAsI yamamArgAvasthAyyastviti // abhicAriNo vizvavirodhisaMrodhyavarodhinaH khAmyanurodhinaste / paridAhivakAgnividAhino drAkparimodyapistIparidevinomuH 36 36. te rAkSasA drAgaMbhicAriNo raNAyAbhimukhamAgantAraH sa. ntobhuH / kiMbhUtAH / vizvavirodhinAM samastavairiNAM ye saMrodhinoti. baliSThatvAtpratibandhakAsteSAmapyavarodhinaH pratibandhakAstathA svAmyanurodhinaH svAminyanukUlAstathA divyazaktyupetatvAtparidAhinA sAmastyA. dahanazIlena vakAgninA mukhAniHsaratA vahninA vidAhinastathA parimohinyaH svabhartRsnehalA yA RSikhiyastAsAM paridevinastatpativadhena vilApayitAraH // aviveki / vikatthI / vina(zra)mbhi / pravikASi / pravikAsi / vilA. sinI / vighAtI / ityatra "vervica." [59 ] ityAdinA ghinaN // vilASI / aplaassii| amilASI / ityatra "vyapa0" [60 ] ityAdinA ghinaN // saMvAsI / pravAsI / ityatraM "saMprAdvasAt" [6] iti ghinaN / saMcAri / aticAri / apacAriNaH / amicAriNaH / avyabhicAri / ityatra "samati0" [62 ] ityAdinA dhinaN // 1e degdhyaviroM'. 1 e sI ntAra sadeg DI 'ntAraM sa'. 2 eziyape'. 3 sI TI syAdaha. 4 e saritA. 5 e DI sambhiH / pra. 6 sI kAsi / vi. 7 e bI piniNa. ebI ghiniNa. 9etra vervicetyAdinA ghiniN / saMvAsI / pravAsI / ityatra saMprA. 10 e bI ghiniN. 11e apa'. 12 e ghiniNa.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 5.2.66.] dvAdazaH srgH| 85 saMrodhi / anurodhinaH / virodhi / avarodhinaH / atra "samanu0" 3] ityAdinA ghinaN // vidAhinaH / atra "verdahaH" [64 ] iti cinaN // paridevinaH / parimohi / paridAhi / ityatra "pare0" [ 65 ] ityAdinA ghinaN // rajasA parikSepyanilo drupaNaiH parirATibhirdAkparirATakotha / parivAdako dyorvayasAM parikSepakahiMsakaklezakaikhAdakobhUt // 37 // 37. atha rAkSasAnAM raNAyAbhimukhagamanAnantaramanilo vAyu gabhUt / kIdRk / rajasA parikSepI tIvratvena sarvataH kSeptA / tathA parirATibhistIbavAtavazena kharasvaratvAdrakSasAM rATiM dadAnairiva drupaNaiH kRtvA parirATako rATidAnazIla iva tathA coryomnaH parivAdako vaMnayitA tathA vayasAM pakSiNAM parikSepakahiMsakaklezakakhAdakaH / rakSasAmariSTasUcako vAyurvAta ityarthaH / / prcurlumpkaasyknindkvyaadikbhaapkaistiirthvinaashkairbhuuH| paridevakAkrozakayuddhakaNDUyitRbhirnizATairacalacaladbhiH // 38 // ___38. nizATaizcaladbhiH sadbhirbhUracalaccakampe / kIdRzaiH / praculumpakA munInAmucchedinosUyakA matsariNo nindakAzca ye vyAdikabhASakA vyAbhASakA viruddhavAdinastaiH / tathA tIrthavinAzakaistathA paridevakAnAM hA devAdhunA kathaM bhaviSyAma iti vilApinAM bhiiruunnaamityrthH| Akro1 DI kasvAda. 2 e lupakA'. 3 e DI stIrthavi. 1 e bI ghiniNa. 2 e bI ghiniNa. 3 e bI ghiniNa. 4 DI rATiM dA. 5 e sI DI dyonyomnaH. 6 DI dhvaniyi'. 7 bI bhASikA. 8 DI degthA pa0. 9e DI vAnAdhu.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] zakA AkSeptAro ye yuddhakaNDUyitAro raNe kaNDUyAvanto raNecchava itya rthastaiH : / rakSasAmariSTasUcI bhUmikampobhUdityarthaH // parikSepI / parirATibhiH / atre " kSiparaTaH " [ 66 ] iti dhana 1 I 11 4 parivAdakaH / parikSepakaH (ka) / parirATakaH / atra "vAdezva NakaH " [ 67 ] iti kaH // nindaka / hiNsaik| klezaka / khAdakaH / vinAzakaiH / vyAbhASakaiH / asUya~ka | praculumpaka / ityatra " nindahiMsa0 " [ 68 ] ityAdinA NakaH // anekasvaratvAdeva siddhesUyagrahaNaM kaNDvAdinivRtyartham / tena kaNDUyitRbhiH // devR / devIti dIvyaterdevatervA Nyantasya ca / parideveka / Akrozaka / ityatra "upasargAd0" [ 69 ] ityAdinA NakaH // 12 ka nu sosti jalpAkavarAkabhikSAkasakhodya luNTAka iti bruvANaiH / niravarSi kuTTAkabhujaistadA taiH prasaviprajanyatyayibhiH zilaughaH 39 39. tadA tai rAkSasaiH zilaugho niravarSi / kiMbhUtaiH sadbhiH / bruvANaiH / kimityAha / jalpAkA vAcAlA varAkA akiMcitkarA ye mikSAkA munayasteSAM sakhA sa jayasiMho luNTAkarodya kanvasti / adya na jIvatyevetyarthaM iti / tathA kuTTAkabhujaistathA prasavinaH zi 1 DI vANaH / nideg. 2 DI "vyatyeyi'. 3 e yiniH ziloghaH . 2 e sI DI ' kSapadeg 3 e bI ghiniN. 4 DI "rirA'. sakhAdayakaH. 6 e degzakaH / svAda' sI 'zakaH / sakhAda'. DI zakaH / 7 DI 'yakaH / pra'. 8 DI "deka sideg. 9e devI. DI 'vedova'. 11 e sI DI 'vakA / A. 12 DI gadinA. -- barAkA ki. sI DI vAlA. vA 1 eNDUyA. 5 DI 'sakaH / ke ' * * 15 10 e 13 e 14 bI 'khA jadeg. 15 e roTTa ka nva.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.2.74.] dvAdazaH srgH| lAdipreraNazIlAnprajavinazca vegavatazca bhaTAnatiyantyatiprerakatvAdativegavatvAccAtizerata itizIlA ye taiH // paribhavyanAdaryasamAkSayitviDvamivakrajayyabhyamigharaistaiH / pizitA rairavyathibhidrupaiNDaM sRmaraiH saridvizrayi cAtra muktam // 40 // 40. taiH pizitA raisibhakSakai rAkSasaiH saridvizrayi sarasvatItaTasthaM drupaiMNDaM vRkSaughotra jayasiMhabalopari muktam / kiMbhUtaiH sadbhiH / paribhaviSvariSvanAdariNovajJAparA asamAkSayiNokSINabalA asthAnavo vA tviDvamivakrAzvAgnijvAlAmocimukhAzca ye jayyabhyamighasmarA jayino jiSNUnapyabhyamanti jayAya sAdhvabhimukhaM gacchanti ye teSAmapi ghasmarA atibaliSThatvAtkSayaM netArastairata evAvyathibhiH zatrubhyobhIrubhirata eva ca sRmaraiH prasaraNazIlaiH // varAka / bhikSAka / luNTokaH / jalpAka / kuTTAka / atra "vRddhi(zi?). kSi." [ 70 ] ityAdinA TAkaH // prasavi / prajavi / ityatraM "prAtsUjorin" [1] itIn // jayi / atyayibhiH / anAdari // kSIti kSikSitorgrahaNam / asamAkSayi / vizrayi / paribhavi / vami / abhyami / avyathibhiH / atra "jINDakSi0" [72 ] ityAdinA-in / sRmaraiH / ghasmaraiH / anaraiH / atra "sRghasi." [ 73 ] ityAdinA marak // avibhaGgurAnbhAsuramedurAGgA viduzchalAnAM nRbhaTAnnizATAH / bhiduretarAnacchidurA abhIrUnavibhIlukA bhiiruktaamnaissuH||41|| 1 e mivikra. 2 e smarostaH / pideg. sI DI smarausteH / pi0. 3 bI sI DI rAsthalA'. * bI pustake samAse 'kha' iti pradarzitaM tadeva yuktam / 15 degtiprerakatvAdative'. 2 e ca ja ye. 3 e sI DI TAka / ja. 4 patra pUtsajo.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 41. nizATA nRbhaTAnnaro ye bhaTAstAna bhIrukatAM bhayamanaiSuH prApayan / kiMbhUtAH / bhAsuramedurAGgAstejasvisthUlakAyA baliSThA ityarthaH / tathAcchidurA mitho vicchedarahitAH saMhatA ityarthaH / yadvA zastravidyAnaipuNena zastrANAmAgacchatAM vaJcakatvAcchaskRtacchedarahitA ityarthaH / tathAvibhIlukA nirbhIkAH / nRbhaTAnapi kiMbhUtAn / avibhaGgurAn na svayaM bhaGgazIlAJ zUratvena raNAdanaMSTran baliSThatvena na jIrNakASThavaniHsArAnvA tathA bhiduretarAnsvayaM bhedanazIlebhyonyAn mithaH saMhatAnprahAravaJcakAnvetyarthaH / tathApIrUn / nanvevaM samAnaguNatvAnRbhaTA nizATaiH kathaM bhItiM prApitA ityAha / yatazchalAnAM mAyAprayogANAM vidurA jJAtAraH / / avibhaGgurAn / bhAsura / medura / ityatra "bhaJji0" [74 ] ityAdinA dhurH|| vidurAH / acchidurAH / midura / ityatra "vetti0" [75 ] ityAdinA kidurH|| abhIrUn / bhIrukatAm / avibhIlukAH / atra "bhiya." [76 ] ityAdinA rurukalukAH // abhisRtvarairjitvarahiMsradIprairavikamrakampretvaranazvarAstaiH / nRbhaTA yazaH meramajasrapuSTaM parigatvaraM nAgaNayanvinamrAH // 42 // 42. nRbhaTAH smeraM vikasvaramajasrapuSTaM nAnAvadAtaiH sadA poSitaM yazA(zaH) parigatvaraM vinazvaraM sannAgaNayan / kiMbhUtAH santaH / 1e hitA saMhitA. sI DI hitA I. 2 bI puNyena. 3 e abha. 4 sI bhaGganazI. DI bhaGgenazI. 5 bI J sUradeg. 6 sI DI tasthalA. 7 bI yazo ga.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.2.80. ] dvAdazaH sargaH / 89 avikamramamanojJaM kampraM bhayena saMkampaM ca yathA syAdevamitvarA gamanazIlA ye nazvarA naMSTrAraste tathA / kaiH kRtvA / tai rAkSasaiH / kiMbhUtaiH / jitvarANAM jiSNUnAM hiMsrA ata eva dIprAstejasvinastairata evAbhisRtvaraiH prasRmarairata eva kiMbhUtA vinamrA lajjayAdhomukhAH || abhisRtvaraiH : / jitvara / itvara / nazvarAH / bhantra "sRji0" [ 77 ] ityAdinA kit dvarap // parigatvaram / iti "gatvaraH " [ 78 ] iti nipAtyate / smeram | ajasra / hiMsra / dIpraiH / kampra | avikamra / vinamrAH / atra "smyajasa0 [ 79 ] ityAdinA raH // "" asutRSNajaH svamagadhRSNajaH svezvarabhAsvarasthAvarakI rtikArye / avikasvarAH pekharakaM pramadvaratayA na vAsopi dadhurnRvIrAH // 43 // 43. nRvIrAH pramadvaratayA pramAditayA bhayAkulatvenetyarthaH / pekharakamajJAtaM pAtukaM sadvAsopyadhovastramapi na dadhuH nAvASTanan / evaM nAmAtyaiautsukyena nezuryAvatA vastramapi pataddhartuM na zekurityarthaH / kiMbhUtAH santaH / asutRSNajaH prANeSu sAbhilASA ata eva svasyAtmIyasyezvarasya prabhorjayasiMhasya bhAsvarAmalA sthAvarA sthirA yA kIrtirvijayotthaM yazastadrUpaM yatkAryaM tatra svapnagavRSNajaH svajaH zayAlavo yedhRSNajopragalbhA asamarthA ityarthaste tathAta evAvikasvarA mlAnamukhAH // - tRSNajaH / adhRSNajaH / svamag / ityatra " tRSi0 " [ 80 ] ityAdinA naji // 1 e sI DI 'kIrtakA'. 1 e sI DI sarpakaM ca. 2 e 'jasraM / hiM', sI DI ja hiM. 3 e sI DI 'yaulukye". 4 bI 'pnagaH za. 12
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] sthAvara / Izvara / bhAsvara / pesvarakam / avikasvarAH / atra "stheza." [81] ityAdinA varaH // pramaderapIti kazcit / pramadvaratayA // tadudIkSya yAyAvaramAzu sainyaM trijagaddadRddidyuduSAcarebhyaH / ajuhUravAkprADapaz2aradhIzrIrabhavatparivrAijana AyatastUH // 44 // ____44. AyataM stotyAyatastUryAyajUkaH paribADjano munilokobhavat / kIhak / ajuhUrbhayAtirekeNa juhUnAM pAtAjjuhUbhiH sunbhiryajJopakaraNabhedai rahitastathAvAkprADavAksanpRcchakotibhayAddhastAdisaMjJayA kimabhUditi praSTetyarthaH / tathApakRSTaM jAnudantabhaGgAdinA ninditaM yathA syAdevaM javati dhAvatyapajUstathAdhIzrIvuddhizobhArahitaH kiMkartavyatAmUDho dInazcetyarthaH / kiM kRtvA / tatsainyaM jayasiMhakaTakamudIkSya / kiMbhUtam / trijagato dadRto vidAraNazIlA didyuto vijayena dyotanazIlA ya uSAcarA rAkSasAstebhya Azu yAyAvaraM naizyadityarthaH / / kariNAM kaTapUrna mado druvAM sUstadanUrgavibhrAvibhu bRMhitaM na / apatanpavitrAsurabhitsvayaMbhuprabhuzaMbhusabhusmaraNAzca yodhAH // 45 // 45. druvAM nazyatAM kariNAM mado na khUna sravati bhayena madaH zuSka ityarthaH / kITak / kaTebhyo gaNDebhyaH pravate nirgacchati kaTaprUH pUrva pravAheNa vahannapItyarthaH / tathA kariNAM tadyatpUrvamUrjaskhalaM tAraM ca sadvitvA(?)sIttadapItyarthaH / bRMhitaM zabditaM na vibhu na vyApakamabhUn / kITaksat / anUbhayenAnUrjasvalamata evAvibhrADatAram / tathA yodhA apataMzca bhUmau patitAH / kiMbhUtAH santaH / pavitro bhagavAnahana 1e sI DI racchitsva'. 1 e bI ti pRSTaM. 2 bI zrIbuddhi'. 3 e sI DI to vaH namyadi. 5 bI ne praba. 6 bI dvittAsI'. 4 bI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.2.86.] dvAdazaH srgH| 91 asuradviti(bhidvi?)SNuH svayaMbhurbrahmA prabhuzaMbhuH svAmizaMkaraH saMbhavo mAtApitaro dvandve etAnsmaranti ye ramyAditvAdanaH [5. 3. 126] / te tathA // yAyAvaram / iti "yAyAvaraH" [ 82] iti nipAtyam // didyut / dahat / jagat / juhUH / vAk / prAT / ghI / zrIH / duvAm / sraH / apajUH / AyatastUH / kaTaH / parivAda / bhrAjAdi / avibhrAT / anUge / ityete "didyud" [ 83 ] ityAdinA nipAtyAH // zaMbhu / saMbhu / svayaMbhu / vibhu / prabhu / ityatra "zaMsaM0" [ 84 ] ityA. dinA DuH // pavitra / ityatra "puva0" [ 85 ] ityAdinA-itraH // vivizuH pavitreSvRSayaH pavitrAH susahitracAritrajuSotha kecit / susavitrakAritradhuvitradaNDairapare vahitraiH salilebdhavitraiH // 46 // 46. atha tathA kecidRSayaH pavitreSu darbheSu vivizurbhayenAntahitAH / kiMbhUtAH / suSTu sahyate kSamyatenena susahitaM yaccAritraM caritrameva prajJAdyaN [ 7. 2. 165] / vRttaM tajjuSota eva pavitrA nairmalyahetavaH / tathApara RSayo vahitrairyAnapAtraiH kRtvA salile sarasvatIjale vivizuH / kiMbhUtaiH / pUtpreraNe / sUyate preryate jalamebhiH savitrANyajJAnAni savitrANi savitrakANi yAnyaritrANi koTipAtrANi savitrakAritrANi tathA dhUyata itastataH kSipyate jalamebhidhuvitrA 1 bI re bAhe'. 2 sI DI leSvavi'. 1bI yaMbhU'. 2 bI tarau da. 3 e juhU | vA. sI DI juha / vA. 4 e zrI / du. 5 vI zaMbhuH / saM. DI zaMbhu / sva. 6 e yorvahi . bI yo bahi'. 7 e sI DI leSu sa. 8 e sI DI degleSu vi. 9 DI ityataH.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] ye daNDA hastagrAhye madhyabhAge sUkSmA ubhayozcAntayoH pRthulA varacchIti nAmnA prasiddhA yaSTibhedAste dhuvitradaNDA dvandve zobhanAH savitrakArivadhuvitradaNDA yeSu taistathAndhavitrairjalakSepaNaiH // zirasAM lavitrairvapuSAM khanirbhayanetrayotraiH kSaNadATazastraiH / atitotrasetrAlaghuyokranadrisravimer3hakAH patrahayAH praNezuH // 47 // 47. kSaNadATazauhetubhiH patrahayA rathA azvAzca praNezuH / yataH zirasAM lavitrairvapuSAM khanitrairata eva bhayanetrayotrairbhayasya netraiH prApa. gaiyautrezca saMyojanezca / kiMbhUtAH santaH / totrasetrANi prAjanarainitikrAntA bhayenAtipalAyanAdavajJAtavantotitotrasetrAstathAlaghavotizInaM palAyanena bandhAnAM zithilIbhAvAtpralambamAnA yokrANAM yotrANAM nadbhayo dhrikA yepu te tthaa| bAhulakAtsamAsAntavidheranityatvAvA kajabhAve hrasvotra / tathA sravo bhayena mUtramastyeSAM sravINi medANi liGgAni yeSAM te tathA / eSu vizeSaNakarmadhArayaH // atidAnadaMSTraratipotravaH pizitAzanaiH stotravalaivaleSu / anudhAtri naSTeSu nRpazcakopa vijayakapAtraM zaraseRdhanvA // 48 // 48. zarANAM sekaM araNaM dhanuryasya' sa tathA mahAdhanurdhara ityarthaH / ata eva vijayaikapAtraM nRpo jayasiMho valeSu viSaye cukopa / yatonudhAnyAmalakItarUNAM samIpe naSTeSu / kairhetubhiH / pizitAzanai rAkSasaiH ! kiMbhUtaiH / atidAtrA dAtrebhyopi vakrA draSTyA yeSAM taista 1 bI 'rIti. 2 bI 'dA dhu'. 3 e sI DI dhAsvavi. 4 e sI DI 'narAzana. 5 bI imIratideg. 6 bI vadhikA. 7 DI dvAja. 8 bI traNama. 9 vI degNi meMdA. 10 e degsya ta. 11 e sI DI SAM te tathA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.2.92.] dvAdazaH srgH| thAtipotrANi potrANi halamukhAni zUkaramukhAni vAtikrAntAni vakrANi yeSAM taistathA stUyatetmAnena stotramAtmastutikAraNaM balaM yeSAM taiH // pavitrA RSayaH / pavitreSu / ityatra "RSi.'' [ 86 ] ityAdinA-itraH // lavitraiH / dhuvitra / savitraka / khanitraiH / cAritra / susahitra / aritra / ityatra "lUdhU0" [ 87 ] ityAdinA-itraH // dhUnoterapi kazcit / dhavitraiH // vaherapi kazcit / vahitraiH // netra / dAtra / zastraiH / yotraiH / yoka / stotra / totra / setrAH / sek| mer3hakAH / patra / pAtram / nadi / ityatra "nIdAv(pa?)." [88] ityAdinA brada // potra / ityatra "hala0" [ 89 ] ityAdinA trada // dNssttraiH| atra "dazesvaH' [ 90 ] iti traH // dhAtri / iti "dhAtrI" [ 91 ] ityanena nipAtyam // dyusadAmapi jJAtamatArcito rADviditeSTasaMpUjitamAdadevam / tRSitaH sa kI? ruSitaH svasainye cirazIlite vAyubalo bhavAmaH // 49 // 49. sa rAD jayasiMhotramAdade / kITaksan / vAyubalo vAtavadaliSThotta eva bhavAbho haratulyota eva dyusadAmapi jJAtaH prasiddho matobhISTorcitaH pUjitazca / tathA kItauM tRSitaH spRhayAlustathA cirazIlite kulakramAgatatvAtsadA paricite svasainye ruSitaH krudhyaMzca / 1 bI saMkhyeji0. 2 e sI DI tau RSi. 1 e sI DI degNi hauM. 2 e sI DI ni STaka'. 3 bI tmanastu 4 bItra / khadeg. 5 sI DI dhUnera. 6 e DI dAtraM / za. sI dAtraH / za. 7 bI yokaH / sto'. 8 sI DA spRhAlu.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH kIdRzamastram / viditeSTasaMpUjitaM viditaM nAnAjayazrIhetutvena sarvatra prasiddhamata eveSTaM vallabhamata eva ca [saM]pUjitaM puSpopahArAdinArcitam // jJAnArtha / jJAta / vidita // icchArtha / iSTa / mata // arcArtha / arcitaH / pUjitam // nIt / tRpitaH // zIlyAdi / zIlite / ruSitaH / atra "jJAna." [ 92 ] ityAdinA satyarthe ktaH / vAyu / bhava / cira / ityatra "uNAdayaH" [ 93 ] iti satyartha uNAdayaH // aSTAdazaH pAdaH // samaraMgamI tvaM pratirodhyatho cedvizikhaizca vRSTo vijayazca jAtaH / prajaniSyate kIrtiritIritosau munibhiH sakaSTai rathamAruroha // 50 // 50. asau jayasiMho rathamAruroha / kITaksan / sakaSTaiH saduHkhairmunibhirIrita uktaH / kathamityAha / he rAjastvaM cedyadi samaraMgamI gamiSyasyatho tathA cettvaM pratirodhI zatrUn rotsyasi tathA tvaM cedvizikhairbANairvRSTazca varSiSyasi tadA vijayo jAto janiSyate kIrtizca prajaniSyata iti // kaipitadviSosyAha bhaTAnma vetrI ka gamiSyatha zvopi yamaH prahartA / na mariSyatha zvodya kadAjipAraM vrajitAstha pAdAniti yanidhattha // 51 // 51.. kaSitadviposya jayasiMhasya vetrI bhaTAnAha sma / yathA re bhaTA yUyaM ka gamiSyatha mRtyubhayena naMSTvA ka yAsyatha / yataH zvopi kalyapi yuSmAnyamaH prahartA tatazcAdya zvo vA na mariSyatha kiM tvadya 19 degzca pRSTo. DI kathita'. 1 e degda / mRSi0. 2 e sI DI te / RSi0. 3 bI miritIri . 4 e 'na naSkA ka yA . 5 e sI DI harati ta. - -
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.3.7.] dvAdazaH srgH| kalye vA mariSyathaiva / tathA yUyaM kadAjipAraM raNaparyantaM brajitAstha yAsyatha / yaditi raNapRSThadAnaprakAreNa pAdAnnidhattha nikSipatha // gamI / pratirodhI / ityeto "vasya'ti0" [.] ityAdinA bhaviSyati sAdhU // vizikhairvRSTazcedvijayo jAtaH kIrtiH prajaniSyate / atra "vA hetu." [2] ityAdinA bhaviSyati vA ktaH // kaSTaiH / atra "kaponiTaH" [3] iti bhaviSyati ktaH / satyapi kazcit // aniTa iti kim / kaSita / kRcchragahanayorabhAvAtseTtvamatra // gamiSyatha / ityatra "bhaviSyantI" [ 4 ] iti bhaviSyantI // zvopi prahatA / ityatra "anadyatane zvastanI" [5] iti zvastanI // anadyatana iti bahuvrIhiH kim / vyAmizre mA bhUt / mariSyatha zvodha // kadAjipAraM vrajitAstha pAdAniti yannidhastha / ityatra "paridevane" [1] iti zvastanI // ayazaH purA vostyapayAtha yAvatsamayaH kadA vA bhavatIdRzo vH| bhavitA kadA cetananikrayo vAtha kadA bhaviSyatyucitaM kulasya // 52 // 52. yAvadyAvatkAlamapayAtha raNAnaDyatha tAvatkAlaM vo yuSmAkamayazaH purAsti bhaviSyati / vA yadvA vo yuSmAkamIdRzaH samayo yatrAyaM raNosti se prastAvaH kadA bhavati bhaviSyati / ziSTaM spaSTam // yudhi karhi yAmoriSu kahi bhAtAsa u toSayiSyAma inaM ca kahi / katamo dadAtyAjimu dAsyati svaH suyazazva dAtetyuditAni dhigvaH // 53 // 1eDIsa tato. 1 DI SitaM / kR. 2 e sI DI 'hantA / 30. 3 vI ra prava.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] 53. vo yuSmAkamuditAni vacanAni dhiggAmahe / kAnItyAha / yudhi kahi~ kasminnanadyatane kAle vayaM yAmo yAsyAmastathAripu madhye karhi bhAtAsmo vijayena zobhiSyAmaheta eva u iti saMvodhane / kahInaM svAminaM toSayiSyAmastathA u he bhaTAH katamo bhaTosmAkamAji dadAti dAsyati tathA katamaH svardAsyati / raNe hi mRtAH svarga yAntIti raNe nipAtyAsmAkaM svarga dAsyatyata eva katamaH suyazazca dAteti // purAsti / yAvadapayAtha / ityatra "purA." [7] ityAdinA vartamAnA bhaviSyati // kadA bhaviSyati / kadA bhavitA / karhi yAmaH / karhi toSayiSyAmaH / kahi bhAtAsmaH / atra "kadA." [ 8 ] ityAdinA bhaviSyati vA vartamAnA / pakSe bhaviSyantIzvastamyau // katamo dadAtyAjim / dAsyati svaH / suyazo dAtA / ityatra "kiM." [9] ityAdinA vA vrtmaanaa|| abhayaM pradatte zaraNaM pradAtA vidhureSu yo dAsyati cAsubhikSAm / zrayati zriyaM dyAM zrayitA zrayiSyatyamRtaM sa evaM vadathAdya kiMtu // 54 // 54. spaSTam / kiMtu pradatte dAsyati / vidhureSu sakapTeSvAdasmAsu viSaye / asubhikSAmasavaH prANAsta eva bhikSA tAM jIvitavyam / zrayati zrayiSyati / amRtaM mokSam // yobhayaM pradatte / asumikSAM dAsyati / zaraNaM pradAtA / sa zriyaM zrayati / amRtaM zrayiSyati / dhAM zrayitA / ityatra "lipsyasiddhau" [10] iti vA vrtmaanaa|| 1 bI Su ka. 2 e DI sI vitA. 3 sI DI nA va. 4 bIeH / kiM.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.3.13. ] dvAdazaH sargaH / yadi mRtyuretyatsyati hiMsitA mA bata nazyatAthordhvamarInmuhUrtAt / abhiyAti cetsaMprahareta hantA parijeSyatIzaH sudRDhAstadAdhvam 55 ___55. yadi mRtyuryamopi yuSmAnetyAgamiSyati tathAtsyati bhakSayidhyati tathA hiMsitA haniSyati / atha tasmAdvata he bhaTA mA nazyata / tathA muhUrtAddhaTikAdvayAdUz2a cedyadIzo jayasiMha evArInabhiyAtyabhimukhaM yAsyati tathA saMprahareta prahariSyati hantA haniSyati parijejyati ca / tattasmAtsudRDhAH susthAH santo yUyamAdhvaM tiSThata / / __ yadi mRtyureti / atsyati / hiMsitA / atha mA nazyata / ityatra "paJcamI." [11] ityAdinA bhaviSyati vA vrtmaanaa| atra bhAvimRtsvAgamanAdi nAzAbhAvaviSayasya preSasyAtisargasya prAptakAlatAyAzca heturbhavati // UvaM muhUrtAdIzazvetsaMprahareta / abhiyAti / parijeSyati / hantA / sudRDhAstadAdhvam / ityatra "saptamI ca." [12] ityAdinA saptamI vartamAnA ca vA // abhiyoddhamAghAtaka eSa jeSyan vrajati prabhuo ripushaantikaarH| zubhamApako dharmamathoddhariSya iti doryugaM pazyati kIrtaye ca 56 56. eSa pratyakSo vo yuSmAkaM prabhurbrajati / kimarthamityAha / abhiyoddhaM zatrubhiH sahAbhiyotsya iti / tathAghAtakorInha niSyAmIti / tathA jeSyannarIjeSyAmIti / tathA ripuzAntikAro jitvA ripUNAM zAnti kariSya iti / atha tathA doryugaM pazyati / kimarthamityAha / doryugenAmunA zubhaM zatrujayotthaM kalyANamApaka ApsyAmIti / atha tathA dharmamuddhariSya iti / kIrtaye ca kIrtayiSye svasya kIrtimutpAdayiSya iti ca // 1 sI DI ti yatsaM0. 1 sI DI hari0. 13
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] amiyoddham / AghAtakaH / jepyanbajati / ityatra "kriyAyAM." [13] ityAdinA bhaviSyati tum-gakac-bhavipyantyaH / sasyasya zaturbhaviSyantyA tulyAthatayA bhaviSyantIgrahaNena grahaNAjepyaciti bhaviSyantyudAharaNaM jJeyam // ripuzAntikAraH / atra "karmaNoN" [14] iti bhaviSyatyaN // bahulAdhikArANNakacbhaviSyantyAvapi / zubhamApako dharmamuddharipya iti doryugaM pshyti|| kIrtaye doryugaM pazyati / ityatra "bhAvavacanAH'' [15] iti bhaviSyati ktiH|| iti vezavadyudhyapapAdasaGgamiha sAravajalpati kAryasAram / atisArakisparzasarogavacca svamathAbhinindanvavale bhaTaughaH // 57 // 57. ityevaMprakAreNeha vetriNi kAryasAraM kAryasya sthiramartha yuddhAbhimukhavalanarUpaM kAryarahasyaM sAravadvalayuktaM yathA syAdevaM jalpatyathAnantaraM bhaTaugho yudhi yaddhArtha vavale / katham / atizIghraM valanAdapagataH pAdasaGgo bhUmyA saMhAMhisaMbandho yatra tadyathA syAdvezavadyathA veze vezyApATakaviSaye saharpatvAdapapAdasaGga valate / kIhaksan / AtmAnamabhinindan / atisArakisparzasarogavadyathAtisArakyatisArarogavAn sparzena vyAdhivizeSeNa sarogo vyAdhitazcAtiduHkhitatvAdAtmAnaM nindataH // abhajadvisArAlayavannarendramatha vAhinI vairipacapratApam / dviSi dAyabhIH prAsabhRdujjhitAdhyAyatapasvyupAdhyAyyabhinandhamAnA // 58 // 1 sI DI Ggamati sA. 2 e sI DI degndaccacale. 1 bI sI DI khacala'. 2 sI lpati tathA. DI lpanti tathA. 3 DI 0rtha cacale. 4 e sI DI sasyAdi. 5 DI vezyA0. 6 e sI DI cala.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 hai. 5.3.19.] dvAdazaH srgH| 58. atha vairiNaH pacati santApayati / lihAyaci [5. 1. 50.] vairipacaH pratApo yasya taM narendra jayasiMhaM vAhinI senAbhajat / kIhaksatI / prAsabhRtkunvadhAriNyata eva dviSyarijAtau dAyA dAtavyA bhIryayA sAta evojjhitAdhyAyA bhayAnmuktapAThA yAstapasvyupAdhyAyyastapasvinazcopAdhyAyyazca tAbhirabhinandyamAnA visArAlayavadyathA visArANAM matsyAnAmAlayamabdhi vAhinI nadI bhajati // pRtanAjyupAdhyAya RtaM dizantI divi shaarniishaarmiaastrbhaabhiH| nRpamanvagAdudyatamAzu zArogranizATaniSpAvadalAbhilAve // 59 // 59. zAro vAyustadvadugrA ye nizATAsta evogatvAnniSpAvadalAni vallapatrANi teSAmabhilAve cheda udyataM nRpaM pRtanA senAzvanvagAt / kIdRksatI / AjyupAdhyAyA raNetipravINA vAkhabhAbhiH kRtva RtaM satyaM yathA syAdevaM zAraH kayravarNo yo nIzAraH prAvaraNaM tamiva divyAkAze dizantI dadatI nAnAratnasvarNakhacitatvena nAnAvarNakAntI. nyAyudhAni bibhratItyarthaH // pAda / rog| veza / sparza / ityatra "padaruja." [16] ityAdinA ghaJ // sthire / sAram // vyAdhyAdau / atisAra / sAravat / visAra / ityatra "sateH." [ 17 ] ityAdinA ghan // vAhinItyatra vAhe / pratApam / ityatraM ca "bhAvAkoMH " [10] iti gham // asaMjJAyAmapi / dAya // ujjhita / ityatra bahulAdhikArAca syAt // mAvAkoriti kim / vairipaca // 1 e sI DI vAsvabhA. 1e siMhiM vA. 2 e DI bhinindha. sI minendha. 3 sI ninala. 4 sI ucaMtaM. 5 e sI DI thAsvabhA0. 6bI nIsAraH, 7bI va bhA'. 8 vI 'yAmiti / dA.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 DhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] adhyAya / upaadhyaayii| upaadhyaayaa| ityatra "iGaH" [19] ityAdinA ghaJ // TidvidhAnasAmarthyAtniyAM ktirbAdhyate // zAre / zAra / nIzAra / ityatra "zro vAyu0" [20] ityAdinA ghaJ // niSpAva / amilAve / bhatra "nirabheH pUlvaH" [ 21 ] iti ghan // karabhAbhirAvebharavAzvarAvaprabhavena zatrupraghasaM shryntii| kSitipaprabhAvAzrayatotha saamugnighsaamipnyaadkRtobhitsthau||6|| 60. atha kSitipaiprabhAvAzrayato jayasiMhapratApAzrayaNAtsA senAsRgnighasAmiSanyAdakRto raktapAnamAMsabhakSaNakAriNo rAkSasAnabhitasthAvabhimukhaM DuDhauke / kIdRksatI / karabhAbhirAvebharavAzvarAvaprabhavenoSTrazandagajazabdAzvazabdAnAmutpattyA kRtvA zatrupraghasaM zatrUNAM bhakSaNamiva zrayantyatiduHkhakRt // abhirAva / ityatra "ro0" [ 22 ] ityAdinA ghaJ // upasargAditi kim / rava // rAva / ityatra bAhulakAdvaJ // prabhavena / AzrayataH / praghasam / atra "bhUbhyadola" [23] ityat // bAhulakAtprabhAva // nyAda / ityayaM "nyAdo na vA" [24] iti vA nipAtyaH // pakSe / nighasa // viyamI viyAme niyamI niyAmetha yathA ca saMyAmyurusaMyame vA / nRpa udyataH kIeNpayAma evaM vijayazriyazcopayame vabhAse // 61 // __61. nRpo babhAse / kIdRksan / kIryupayAme vijayotthakIrti 1bI 'me'vabhA'. 1e ra / nI. 2 bI nIsAra. 3 e patrapra. 4 bI khakatvAt. 5 bI ghasaH // vi. 6 vI po'vabhA. 7 e sI DI kIrti'.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.3.26 ] dvAdazaH sargaH / 101 vadhvAH pANigrahaNa udyatota evaivamuktarItyA vijayazriyazcopayama udyataH / upamAnAnyAha / ahiMsA sasyamasteyaM brahmAkiMcanatA yamAH / ta eva viziSTA viyamAstadvAnviyamI yathA viyAme viziSTayamedhvathAtha vA yathA niyamI / snaanmaunopvaasejyaasvaadhyaayopsthitigrhaaH| niyamA guruzuzrUSA zaucAcArakSamA daza / / yadvA niyamAH zaucasaMtoSaH(pau ?) svAdhyAyatapasI api / devatApraNidhAnaM ca / iti / tadvAnyathA niyAme vAtha vA yathA ca saMyAmI paJcAsravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH caNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedastadvAMzcorusaMyama udyataH syAt / / saMyame saMyAmI / niyamI niyAme / viyamI viyAme / upayame upayAme / atra "saMnivi0" [25] ityAdinAlvA // dhanuSAM ninAdaininadairiSUNAM nigadairnRNAM kravyabhujAM nigaadaiH| rathanikhanaistatpratinikaNaizca jagadekanikANamayaM tadAbhUt // 62 // 62. spaSTam / kiM tu tatpratinikaNaisteSAM dhanurninAdAdInAM vyo. mAdiSu pratizabdaiH // atha cAraNA vikaNivallakIkA ativaiNavikANanipAThayuktAH / nipaThaiH sunikhAnacayaizca sUtAH stavamAdarAnnirmamire bhaTAnAm63 1 bI ripUNAM. 2 bI nizvanai0. 3 e mamare. 1 bI sthitana. 2 e bI DI zaucaM saMdeg. 3 bI cAvA. 4 bI yaH daNDa. 5 e yame / u0. 6 e saMtyA. 7 sI DI 'nityA. 8 DI nAdI.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 63. atha cAraNA bandivizeSA bhavAnAM stavamAdarAnnirmamire / kiMbhUtAH santaH / vikkaNivallakIkAH zabdAyamAnavINAH / cAraNA hi vINA vAdayanti / tathA vaiNo vINAyAM bhavo yo vivANaistaM mAdhuryAdinAtikrAnto yo nipAThaH kAvyapaThanaM tena yuktAH / tathA sUtAzca bhaTAzca sunisvAnacayairmadhurazabdasaMtAnairnipaThaiH kAvyapaThanaiH kRtvA bhaTAnAM stavaM nirmamire // 102 T nRvarai raNe cArudhanurgrahaistaiH zaravarSabhAgbhirvivazo bhayArtaH / rajanIcaraughopagamo babhUva samajaH pazUnAM nu vRkodajena // 64 // 64. nRvarairmahAbhaTanRpaiH kRtvA rajanIcaraugho babhUva / kIdRk / bhayAtata evApagamo gatirahitota eva ca vigato vazaH prabhutvaM yasmAtsa vivazo niHsahaH / yataH kiMbhUtaiH / cArudhanurgrahairniHpra (niSpra)kampadhanurgrahaNaistathA zaravarSabhAgbhiH / yathA vRMkodajena vRkANAM preraNena pazUnAM samajazchAgaugho bhayArtopagamo vivazazca syAt // 11 ninadaiH ninaadaiH| nigadaiH nigAdaiH / nipaThaiH nipITha / nisvanaiH nisvAna | nikkaNaiH nivANa / ityatra " nernada0 " [ 26 ] ityAdinA vAla // vikkaNivallakIkAH vaiNavikaNa / atra "vaiNe vaNaH [ 27 ] iti vA "" // cayaiH / stavam / cairaiH / AdarAt / vivazaH / raNe / apagamaH // zR / zara / . - grahaiH / bhatra "yuvarNa 0 [ 28 ] ityAdinA // 39 1 kR. vA. 2 sI DI hi vA. 5 eThai: kR. 6 e rmamare. 9e vRkSoda. 10 e DI vRkSANAM. 12 bI niHpA. 13 sI vAn / vayau- sarvAvarai ... vazaH . vayau savAvarai... .... vazaH. 4 sI DI nipAThaiH . 8 DI 'tisahi". sI DI nipAThe ni.. 'kANa: / a 15 e vayau sarvAvAre... vaza:. DI / 3 eNamA. 7 e sI DI nRpaM 11 e nipA pAThe / ni'. 14 bI 16 sI l /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.3.34.] varSa / bhaya / ityetau "varSAdayaH klIce" [ 29 ] iti nipAtyaiau // samajaH pazUnAm / vRkodajena / ityatra "samudojaH pazau" [30] ityala // kitavo glahaM nUdadhadatramAgAvanipAtitAptopasarodarotha / pramadADhyanRJzAkapaNaM nu bhoktuM yudhi barbaraH saMmadakRnnijAnAm 65 dvAdazaH sargaH : / 3 65. atha pramadAdvyanRnvijayena saharSonnarabhaTAn zAkamuSTimiva bhoktuM barbaro nAma rAkSasAdhipo yudhyAgAt / kIdRksan / astramuddadhadutpATayan yathA kitavo dyUtakAro glahamakSANAM gRhItAnpAzakAnityarthaH / dyUtaphalake pAtanAya tasmAduddadhAti / tathopasaro garbhagrahaNArthaM strIpu prathamaM saraNam / atra copacArAttadutpAdyo garbha ucyate / AptaH prApta upasaro yakAbhistA garbhiNyo dhvaninA siMhanAdena pAtitAni bhayAtirekotpAdena bhraMzitAnyAptopasaMrANAmuMdarANyupacArAdudarasthA garbhA yena sa tathAta eva nijAnAM rakSasAM saMmadakRt // upeMsara / glaham / antra " sRglahaH 0 " [ 31 ] ityAdinA // zAkapaNam / atra "paNermAne " [ 32 ] ityala // I saMmada / premada / ityetau "saMmada0" [ 33 ] ityAdinA nipAtyau // yamabhISmavezmapraghaNe mukhentarghaNarAjamantardhanapAnujaM ca / nidadhatsaha prATa raNapraghANe nRbhuguddhasaMghaiH sa nighonAMsaiH // 66 // 1 e nidapraghA. 1 pa sI DI rSAnu zAdeg 2 e sI DI 'tpAdayadeg 5 e sI DI pAzikA. 4 bINAM grahI. 7 sI DI sitA sI DI 'pasaMtyA. 8 e sI DI saraNA. 11 bI pramAda. 103 9 6 3 sI DI ki... gRhI .. sI DI maH ... ninA. mudAraNyapa 10 e
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 66. sa nRbhupAkSaso varvaro raNapraghANe raNa eva kAtarabAlairduladhyatvAtpraghANo dvArAlindakastatra prATa vabhrAma / kIdRk / yamasya yaddhISma raudraM vezma tasya praghaNe dvArAlindakatulye mukhe vakrentarghaNarAjamantarghaNAkhyadezabhedanRpamantarghanapAnujaM cAntarghanadezarAjalaghubhrAtaraM ca nidadhannikSipastathoddhasaMghairuddhAnAM prazasyAnAM mahAbhaTAnAM saMdhaiH samUhaiH saha sahitaH / kIdRzaiH / nivizeSeNa hanyante jJAyante nighAstulyArohapariNAhAstathoddhanyanta eSvityuddhanA yatracchedanAya kuTTanArthaM vA kASThAnyAdhIyante tattulyA ativaliSThA anekazastraghAtAGkitAzcetyarthaH / aMsAH skandhA yeSAM taiH // agamannRpopaghnamathAbhigarjansa ghanaM ghanoccApaghano ghano nu / ' vidhanaiH khagaiH sUcitadurnimitto dughnogrdNssttrormyodhnaaNsH||67|| 67. atha drughanogradaMSTraH kuThAraraudradADhastathAyoghano ghanastadvannibiDAvaMsau skandhau yasya sa tathA sa barbaro nRpopannaM jayasiMhasamIpamaraM zIghramagamat / kIdRksan / vayaH pakSiNo hanyante yaistairvighanaiH khagaigaMdhrAdipakSibhiH sUcitadurnimitta uparibhramaNena jJApitAriSTaH / tathA ghano nu megha iva ghanA niviDA uccA utplavanenonnatA apaghanA agAvayavA yasya saH / tathA ghanaM nirantaramabhigarjan // antarghana / antarghaNa / ityeto "hanaH" [34] ityAdinA nipAtyau / praghaNe / praghANe / ityetau "praghaNa." [35] ityAdinA nipAtyau // 1 DI nodhanastada. 1 bI sI DI 'khe svava. 2 e sI DI 'nade'. 3 sI DI nirvize'. 4 bI aMzAH ska'. 5 sI DI yaivi. 6 bI naM bahutarama . 7bI tyau / nigha / u.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.3.4..] dvAdazaH sargaH / nigha / uddha / saMdhaiH / uddhana / apaghanaH / upannam / ityete "nighoddha." [36] ityAdinA nipAtyAH / / ghane / ghanam / dhanaH / ete "mUrti0" [ 37 ] ityAdinA nipAtyAH // vidhanaiH / ayodhana / dudhana / ityete "vyayaH" [30] ityAdinA nipAtyAH // nijaghAna sa stambaparanamuSTI rathavAjinaH stambahananya RthyA / asimagrahItstambaghanaM nu muSTyA nRpa uttaraMstambapadAdihetyA 68 68. stambaH sthuDaM hanyatenena stambaghno matAntare tu stambanA muSTiryasya sa stambaparanamuSTirmahAbalaH sansa barbaraH stambahananyA RSTyA khaGgena kRtvA rathavAjino jayasiMharathAzvAnnijaghAna / tatazcottaratrathAdavarohannRpaH stambapadAdihetyA stambo hanyate yayA tayA stambahetyA muSTyA kRtvAsimagrahIt / kIdRzam / mahAbharatvAtstambadhanaM nu pracaNDadaNDamiva // stambaMna / stambaMdhanam / etau "stambAd ghanazca" [39] iti nipaatyau| striyAM tu paratvAdanaDeva / stambahananyA // kecittu kapratyaye nipAtanaM kRtvA striyAmapi stambanA itIcchanti / tadapi stambaparanamuSTirityatra vAkyakAle prakaTi. tam // anye tu stambapUrvasyApi hanteH sAtihetIti nipAtanAtstambahetyetI. cchanti // pariSaddhajo barbarakAhayenaM vihavonmukhaH sopahavena tena / nihavonmukhazvAbhihavonmukhena sa samAhvaye tvAhavamUmaMdIvyat 69 1 e sI DI na niha'. 2 ena / vihadeg. sI DI degna / vahadeg. 1 bI tyAH / vighanaiH. 2 e degnam. 3 e vA jadeg. sI DI zvAnjaghA'. 4 e degte ta. 5 bI hAbhAra. 6 sI DI degmbanaM nu. 7 DI mbaghnaM / stadeg. 8 sI DI mbaghnaM / e. 14
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] 69. samAhUyante prANinotreti samAhvayaH kukkuTAdiyuddhadyUtaM kautukArthilokamelApakahetutvAdaGgAGgamahAyuddhahetutvAcca tattulya AhavamUrdhni raNamastake sa nRpo barbarakAhvayena sahAdIvyayuddhakrIDayAkrIDat / kIdRk / parighantAvargale ivAcarantau bhujau yasya sa tathA / tathA vihavonmukhaH spardhAyAmabhimukho nihavonmukhazca siMhanAdAbhimukhazca san / kIdRzA satA / sopahavena saspardhenAbhihavonmukhena ca siMhanAdecchunA ca // parigha / ityayaM "pareghaH' [ 40 ] iti nipAtyaH // samAhvaye / Ahvayena / ityeto "haH." [ 41 ] ityAdinA nipAtyau // nihava / abhihava / upahavena / vihava / ityatra "nyabhi0" [12] ityA. dinAla / vAzabdazcokAraH syAt // Ahava / ityatra "ADo yuddhe" [ 43 ] ityala / vAzabdazvokAraH // japakRyadhAhAvasadRgradAlerhavaka rAhAyakRdunmadasya / gatayAmaturye yamavadvadhecchurnRpatiLadhAnmUya'sinAsya ghAtam // 70 // 70. nRpatirasya barbarasya mU_sinA ghAtaM vyadhAt / kIhaksan / AhvAyakRtspardhAvAMstathAsya vadhecchuryathA gatayAmasya yAtayAmasya vRddhasya turye vRddhAvasthAyAzcaturthe bhAge yamo vRddhasya vadhecchuH syAt / yataH kIdRzasyAsya / japakRtAM munInAM vyadho hiMsA yataH sA tathAhAvasahakkAhAvo nipAnaM yasya pArzvabhAge jalAvaSTambhAya kASThAni pASANA vA badhyante tadvatsthUlonnatA ca radAlidantapatiryasya tasya tathonmadasya balAdyavalepena mattasyAta eva havakartuH spardhAkRtaH // - 1 e sI DI dhennu . 1 e nmukhena ca. 2 sI DI zca san. 3 bI sya mU. 4 bI dhayaMsta. 5 sI DI tatho0. spa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.3.44.] dvAdazaH srgH| hasakRttviSA hAsakRtosya mUrdhni kaNavAnasiH kANavati dvidhAbhUt / nRpa utsvanaH svAnakRtAtha tena yuyudhe bhujAbhyAM vihitAravAbhyAm // 71 // ___ 71. tviSA kAntyA kRtvA hasakRddhasannivAsirjayasiMhakhagosya barbarasya kANavati khaDgaghAtena sazabde mUrdhni kaNavAn zilAtulye mUAspha(sphA?)lanAdbhaGgAca sazabdaH sandvidhA dvikhaNDo babhUva / "vicAle ca" [7. 2. 105] ini dhA / ata eva kIdRzosya / hAsakRta upahAsakAriNaH / athAsibhaGgAnantaraM nRpa utsvana udgatasiMhanAdaH sansvAnakRtA tena barbareNa saha vihitAravAbhyAM mithaHsaMghaTena kRtazabdAbhyAM bhujAbhyAM kRtvA yuyudhe / / nRbhujastadArAvyasRgAplavaM sojanayadbhujapraMgrahabandhamUDhAt / nRpatirjalAplAvamavagrahAstaM jaladAdavagrAhajayI graho nu // 72 // 72. tadA nRpatirnUbhujo barbarAdArAvI saMbhAreNa pAtAtsazabdo yosRgAplavo raktaughastamajanayadudapAdayat / yataH kiMbhUtAt / bhujAveva vandhahetutvAtpragraho rajjustulAsUtraM vA tena go bandhastena mUDhAnmUrchitAt / yathAvagrahAstaM vRSTipratibandhena ruddhaM jalAplAvaM vRSTimavagrAhajayI vRSTiMpratibandhasya jetA grahaH sUryAdirjaladAjanayati // prayAhavAnprAvaradasradhArocchrAyasya tasya pravaratprabhauSaH / prAvAravadrAgbhujayoH samucchrayyudyAvamudrAvakarokarodrAT // 73 // 1 e sI DI tAva tedeg. 2 e degpragRhadeg. 1 sI DI GgAt sa. 2 e bI bhUve khaNDe ba. 3 sI kRbhujAbhyAM sa. zabdAbhyA kRtvA. DI kRbhujAbhyA sazabdAbhyAM kRtvA. 4 e sI DI tirbhUbhu. 5 bI praba.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 73. samucchrayI mahApuruSatvAdunnatastathA pravarenbAhulyenAGgasyAcchAdakatvazobhAhetutvAdinA vastravizeSa ivAcaranprabhaughastejaHpUro yasya sa tathA rAD jayasiMhastasya barbarasya bhujayorudyAvaM mIlanaM bandhaM drAgakarot / kIDaksan / pramAhavAnbarbarabandhanAya gRhItarajjustatho yete bandhanAyo/kriyete udrAvau karau pANI yena saH / kiMbhUtasya tasya / prAvaran raktatvAtsaMtatIbhUtatvAcca vastrabhedavadAcarannasradhAro. cchrAyo raktapravAhaunatyaM yasya tasya / prAvAravaditi / yathA pravAhavAMstulAsUtravAnvaNikprAvArasya vastrasyodyAvaM mIlanaM karoti / kITaksan / bhujayoH samucchrayI vastrasya bhUmilagane malinatvasya bhayena bAhoraunatyavAnudrAvakarazca // nigrAhaste stAdavagrAha ityudAhaM svasinviyanutpAva satyam / mukprAheNATadArthadvijAnAM rAjJetyuktvAbandhi sNgraahvtsH||74|| 74. sa barbaraH saMgrAhavanmuSTiriva rAjJAbandhi baddhaH / kiM kRtvA / uktvA / kimityAha / re anutpAvApavitra sukpraprAheNa dakSiNAdilipsayA yajJopakaraNAGgIkAreNATadarthidvijAnAM caratAM yAcakAnAM brAhmaNAnAmudrAhaM bhaNanaM zApamityarthaH / svasminsatyaM mayaivaM bandhanAdavitathaM viddhi jAnIhi / kiMbhUtamudrAham / re barbarAvagrAhorAtyAdeH sakAzAtparAbhavastathA niprAhastItradaNDazca te stAdityevaMvidhamiti // AhAva / ityayam "AhAvo nipAnam" [ 44 ] iti nipAtyaH / haba / isyatra "bhAve." [15] ityAdinAla // anupasargAditi kim / bhAr3Aya // - 1bI sukprAgrA. 1bI ratvAvAhu. 2 e sI DI ratprabhau'. 3 bI tatvIbhU. 4 sI hI rayasya. 5 bI yaiva ba. 6 sI DI vidhimi. 7bI te / ahA.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.3.59.] dvAdazaH sargaH / vadha dhAtam / atra "hano vA vadh ca" [46 ] ityala vA tatsaMniyoge ca vadhAdezosya // vyadha / japa / unmadasya / ityatra "vyadha0" [ 47 ] ityAdinAla / kaNa kANa / yama yAma / hasa hAsa / utsvanaH svAna / ityatra "na vA kaNa." [ 48 ] ityAdinA vAl // AravAbhyAm ArAvi / Aplavam AplAvam / atra "ADo ruploH" [ 49] iti vAl // avagraha avagrAha / ityatra "varSa." [50 ] ityAdinA vAl // pragraha pravAhavAn / ityatra "prAdazmi0" [51] ityAdinA vAla // pravarat prAvAravat / ityatra "vRgo vane" [52 ] iti vAla / "dhanyu. pasargasya bahulam" [ 3. 2. 86 ] iti prasya dIrghaH // anye tu prAparva eva vRNotiH svabhAvAdvastra vizeSe vartate / tena vAravat prAvarat iti syAt // samucchrayI ucchrAyasya / ityatra "udaH zreH [53 ] iti vAla // udyAvam / anutpAva / udrAva / ityatra "yupUdIrgha" [ 54 ] iti ghaJ // uddAham / atra "grahaH" [ 55 ] iti ghaJ // nigrahaH / avagrAhaste stAt / ityatra "nyavAcchApe" [56 ] iti gham // mukpragrAheNa / ityatra "prAlipsAyAm" [57 ] iti dhaj // saMgrAhavat / ityatra "samo muSTau" [58 ] iti ghana // zAlinI chandaH // doHsaMyAvAdAvasaMdAvamAptesinkravyAdA dAvasaMdrAvayAvAt / nezuzvAhRSyaMzca viprAH surAjJastejonAyAnidravA nirdavAste // 75 // 1 sI DI saMdrAva. 1 bI degsa / svana / svA. 2 e sI DI Aravi. 3 e sI DI varSe I. 4 e sI DI prAGyapUrva. 5 e sI DI prAvara. 6 sI DI va / adeg. 7 e J / zAli'. 8 e sI ha / a. 99 grAha / a.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ jayasiMhaH ] ddhetoH 1 75. dAvasaMdrAvayAvAtparAbhavotthakaSTena saMtApasvedayoH saMbandhA: kravyAdA zuzca / va sati / asminbarbare / kIdRze / do: saMyAvAdvAhvorbandhanAdrAvasaMdAvaM drAvamAyAsajaM svedaM saMdAvaM saMtApaM cApte | tathA surAjJaH kartari SaSThI / pUjitanRpeNa jayasiMhena yastejonAyo vijayotthapratApaprAptistasmAddhetoste pUrvoktA viprA ahRSyaMzca / kiMbhUtAH santaH / nirdravAH khedAbhAvAnniHsvedA nirdavA niHsaMtApAzca // bhayo yarvAtpiGgalikAsya patnI kRtAJcalonnAyanayonnayoce / jitastvayAsau svabhujAvanAyAd dyUtIva zArIpariNAyaghAtAt 76 110 vyAzrayamahAkAvye 76. asya barbarasya piGgalikAkhyA patnI bhiyo bhartRmRtyubhayasya yavAtsaMbandhAddheto rAjJoma Uce / kIdRksatI / kRtAJcalonnAyena niruJchanAya vastraprAntocchrAyeNa nayasya strIjainocitasya bhaktyupacArarUpanyAyasyonnaya ucchrAyo yayA sA tathA / yadUce tadAha / he rAjannasau barbarastvayA svabhujAvanAyAtsvabhujAbhyAM kartRbhyAM yovanAyo bartrarasya bandhanaM tasmAjjitaH / yathA zArINAM pariNAyena samantAnnayanena hananAtI dyUtakAro jIyate // saMyAvAt / saMdAvaim / saMdrAva / ityatra "yududroH " [ 59 ] iti ghaJ // naya nAyAt / yavAt yAvAt / nirdavAH dAva / nirdravAH dvAva / ityatra "niyazva0" [ 60 ] ityAdinA vA ghaJ // unnAya uccayA / ityatra "vodaH " [ 61] iti ghaJ vA // 1 'vAtpali sI DI 'vAtpanna'. 1 e sI DI 'dAvasaM. DI pathAti'. 6 e sI bhattya'. 2 e sI DI 4 e sI DI prA Ahe. 7 sI DI va / saM 3 e sI pathAstista. yonupra.. 5e 'janeci. sI DI 'janecata'.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai.5.3.64] dvAdazaH srgH| avanAyAt / ityatra "bhavAt" [12] iti gham // zArIpariNAya / ityatra "pare te" [ 63 ] iti gham // upajAnizchandaH // saMstAvaparigrAhabhAgRSINAmaparibhavaH paribhAvameSa cakre / tatkSAntvAsau mucyatAM patirme prastAve te pattitAM hi katA 77 77. eSa barvaro na vidyate zatrubhyaH paribhavo yasya sa tathA san paribhAvaM nyakkAraM ckre| keSAm / sametya stuvanti yasmindeze chandogAH sa yajJadezaH saMstAvastasya yaH parigrAhaH svIkArastaM yadvA saMstAvaM ca parigrAhaM ca vederyajJAGgabhUtAyA prahaNavizeSa bhajante ya RSayaneSAm / tadRSINAM paribhavarUpaM kukarma / ziSTaM spaSTam // aupachandasikAparAntikA chandaH // apradrAvAH prastArabhAjaH sahAjyapresrAvairvahiSprastaraizcAtra tIre / rAjavistAre sallatAvistaredya drAkurvantvete yajJamRgvistareNa // 78 // 78. adya sAMpratamatra sArasvate tIra eta Rtvija RgvistareNa RcAM matravizeSANAM vistIrNatayA drAgyajJaM kurvantu / kiMbhUte / sahAjyaprasrAvairhavyaghRtakSaraNayuktaiH qhugbhyaH kSaritena ghRtena yuktarityarthaH / barhiSNastarairdarbhasaMstaraNaiH kRtvA rAjadvistAre zobhamAnavistIrNatve tathA santaH zobhanA latAnAM vistarAzchAdanAni yasmiMstatra latAmaNDapopete / kiMbhUtAH santaH / apradrAvA bhayAbhAvAtpalAyanarahitAstathA prastA 1 e apadrA'. 2 e sI DI prastAvai. 1bI ticchandaH. 2 e sI DI 'ribhAvo. 3 e sI DI 'vasuruprayaH. 4 sI DI vaM pa. 5 bI rigrahaM. 6 e degcchadaHsakA. sI DI degcchandasakA. 7 e sI DI tIre ta. 8 e sI DI prastAvai . 9e srupyaH kSa0. sI supya kSa. DI supyakSAri0. 10bI rairbhavamaM0 11e sI DI vistArA'.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] rabhAjaH prastAraM sAmagaNanAGgabhUtAnAmudumbarakASThakuzAnAM racanAvizeSa bhajantaH // paribhAvaM paribhavaH / atra "bhuvovajJAne vA" [ 64 ] iti vA dham // parigrAha / ityatra "yajJe grahaH'' [ 65] iti ghaJ // saMstAva / ityatra "saMmnoH" [ 66 ] ini ghaJ // presrAvaiH / apradrAvAH / prastAve / atra "prAtsrudrustoH' [ 67 ] iti ghaJ // prastAra / ityatra "ayajJe svaH" [ 68 ] iti ghaJ / prastAro hi sAmargaNanAGgaM na tu yajJAGgamiti ghaJ // ayajJa iti kim / behi prastaraiH // vistAre / atra "ve0" [ 69] ityAdinA ghaJ // prathana iti kim / latAvistare // azabda iti kim / RgvistareNa // vaizvadevI chandaH // viprA viSTArAstArapaGmayAdigItervizrAvodgArAnkurvatAM nirnigArAH / nIvArotkArAcyAmakAnAM nikArAMcocairvikSAvA nirbhayA nirkhanantu // 79 // 79. viprA nirnigArA nigArAdrakSobhakSaNAnirgatAH santo vizrAvodgArAn vizrAvAnvividhazravaNAnyudgArAMzvoccAraNAni ca kurvatAM kurvantu / kasyAH / viSTArAstArapaGktyAdigIterviSTArAstArAbhyAM pare ye pakSI te AdI yasyAH sA yA gItizchandastasyA viSTArapatyAkhyasyAstArapakyAkhyasya ca chandasa ityarthaH / yadvA / yasyA Adau viSTArapaGkirAstArapaGktizvacchandovizeSau stastasyA gIteH sAmavizepasyetyarthaH / tathA nIvArotkArAnvanavrIhisamUhAJ zyAmakAnAmAraNyakadhAnyabhedAnAM ca nikArAMzca rAzIMzca nirgunantu / kiMbhUtAH santaH / nirbhayA rakSobhayarahitA ata evoccairudAtto vikSAvaizchikkA yeSAM te // 1 e sI DI gaNAnA. 2 e sI DI ribhAvaH. 3 e sI DI prastAvaiH. vDI gaNAnA. 5 e sI bahiSpra. 6 bI bhayAni. 7 sI DI vasthikkA.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.3.75.] dvAdazaH srgH| viSTArapati / ityatra "chandonAmni" [7] iti ghana // kecittu veranyatopIcchanti / bhaastaarpti|| vizrAva / vikSAvAH / atra "kSuzroH"[1] iti gham // nigArAH / udgArAn / ityatra "nyudo graH" [ 72 ] iti gham // zyAmakAnAM nikArAn / nIvArotkArAn / ityatra "kiro dhAmye" [3] iti ghaJ // nIvAra / ityatra "neSuH" [74 ] iti ghaJ // nyAyaM zrayiSyati na tu nyayamasya nantuM paryAya AzramavizAya ihAvanAya / rAjopazAyavaditIha paribruvatyAM rakSaHpatiM tamamucajayasiMhadevaH // 80 // 80. jayasiMhadevastaM rakSaHpatimaimucat / kasyAM satyAm / iha piGgalikAyAM parizruvatyAm / kimityAha / he rAjanbarbaro nyAyaM nIti zrayiSyati na tu nyayaM nikRSTamayanaM nyayonyAyastaM na zrayiSyati / yatosya barbarasya nantuM tvAM munIMzca praNantuM paryAyovasarastathAsyeha nadItIrevanAya munInAM rakSArthamAzramavizAya AzrameSu munisthAneSu kramaprAptaM paryAyasAdhyaM zayanaM rAjopazAyavadyathAsya rAjJovainAya rAjani jayasiMha upazAyaH samIpe zayituM pryaayH| yatosau tvAM munIMzca nasyati rakSArtha samIpAvaMsthAnena seviSyate cAto yuSmAkaM zikSayAnyAyamasau na karijyatItyartha iti // 1 bI gAra / u.. 29 nervapaririti. sI nepariniti. DI nertupariti. 3 DI mamuMca. 4 sI DI staMzra. 5 e sI DI muzci. 6 e sI DI yanI rA. 7 e banIya. 8 e sI DI te vAto.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] nyAyam / atra "iNope" [75] iti ghaJ // abheSa iti kim / nyayam // paryAyaH / atra "pareH kame" [ 76 ] iti ghaJ // asthAzramavizAyaH / rAjopazAya / atra "nyupAcchIGaH" [ 77 ] iti paJ // vasantatilakA chandaH // puSpAvacAyasuphaloccayapallavAdyo JcAyairacAryakusumAvacaye vane taiH| AkAyacidbhiRSibhirvihitAtithayaH sthitvA nRpo nijanikAyamagAtsukAyaH // 81 // 1. sukAyaH zobhanamUrtirnRpo nijanikAyaM svAvAsamagAt / kiM kRtvA / caurANAmucchedAdavidyamAnazcauryeNa kusumAnAmavacayasroTanaM yatra tasminvane sthitvoSitvA / yata AkAyaM yajJAgnibhedaM cinvantyAhutibhirupacitIkurvanti ye tairyAyajUkairityarthaH / taiH prasiddhaiSibhirvihitAtitheyaH kRtAtithyaH / kaiH kRtvA / puSpAvacAyasuphaloccayapallavAdyoccAyairbhAvAnayane dravyAnayanamityavacIyamAnaiH puSpairuccIyamAnaiH suphalairuccIyamAnaiH pallavAdyaiH pallavapatrAdibhizcetyarthaH // puSpAvacAya / pallavAdyoccAyaiH / atra "hasta." [ 78] ityAdinA ghaJ // udo necchantyanye / phalocaya / asteya iti kim / aMcauryakusumAvacaye // bhAkAya / sukAyaH / nikAyam / atra "citi." [79] ityAdinA gham / AdeH kazca // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrA. bhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttau dvAdazaH sargaH samarthitaH // 1bI dbhiRSi'. 2 bI theya sthi'. 1em / nyAya. 2 bI zAyaH / a. sI DI zAyaH / ityatra. 3 e sI ruSi'. bI daiRSi'. 4 DI lavapa. 5bI cayaH / .DI cayaM / . 6e acorya.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAzrayamahAkAvye trayodazaH sargaH / rAjJo rakSonikAyezo rainikAyAnapUrayat / / mANikyanika(ca)yAMzcaikadRSannizcAyalIlayA // 1 // 1. rakSonikAyezo rAkSasaughasvAmI barbaro rainikAyAnsvarNAnAmuparyupari rAzIkaraNAni mANikyanicayAMzca prabhUtAnmaNibhedAMzca rAjJopUrayaddadau / kayA / eko dRSadA yo nizcAyo mAnavizeSastasya lIlayA sukhenetyarthaH // anicchurannasaMgrAhepyavighnaM pattisaMsthayA / sa nandadhukRte bhUpamakRtrimamasevata // 2 // 2. sa barbaro nandathukRte rAjJa AhlAdanAyAvighnaM sadetyarthaH / akRtrimaM sadbhAvenetyarthaH / bhUpamasevata / kyaa| pattisaMsthayA / padAtivyavasthayA / kIhaksan / annasaMgrAhepi dhaanymussttaavpynicchubhojnmaatrmpyvaanychnnityrthH|| yajJarakSNe synobhuutsvpnepyprshnyaacthuH| rAkSaso yatprasAdaM rAT tenAyAcitrimaM vyadhAt // 3 // 3. yadyasmAdrAkSaso barbaro yajJarakSNe yAgarakSAyAM sayatna AdatobhUt / kIhaksan / svapnepi cittepItyarthaH / na vidyate praznasya kiM 1e nizcayAMnaikavarSamnazcA. sI 'nizcayAMnaikarSanni. DI nizcayAMnaikavarSanni'. 1DI rainikA. . sI do / edeg. 3 e DI dau / e0. 4 e khenane. 5sIt / sva.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] yakSarakSAM karomi na veti kathaM vA karomItyAdipRcchAyA yAcathuryAcA yasya sa tathA svayamevetyarthaH / tena hetunA rAD jayasiMhoyAcitrimaM yAbryAnirvRttaM svAbhAvikaM prasAdaM barbarasya vyaidhAt / / raiMnikAyAn / ityatra "citi0" [ 79 ] ityAdinA ghaJ / Adezva kaH // rakSonikAya / ityatra "saMghenUrdhva" [ 80 ] iti ghaJ kazvAdeH // saMgha ini kim / mANikyanicayAn / bahutvamAtramatra vivakSitaM na saMgha iti vyAvRttiH // 1 ekadRSannizcAya / azva saMgrAha ( hai ) / ityatra " mAne" [ 1 ] iti ghaJ // saMsthayA / avighnam / ityatra " sthAdibhyaH kaH " [ 82 ] iti kaH // nandathu / ityatra "dvitothuH " [ 83 ] ityathuH // akRtrimam / ayAcitrimam / atra "jitaH 0" [ 84 ] ityAdinA trimakU // vidyAciriti kazcit / yAcathuH // yajJa / svame / raNe / yatraH / prazna / ityatra " yajisvapi 0 " [ 85] ityAdinA naH // sa vizvavidhinAndhyAdAvapi sAntadhirAjJayA / tyaktasaMkuTanosAMkoTinaM nRpamaraJjayat // 4 // 4. sa barbarodhyAdAvapi samudranadyAdAvapi viznavidhinA pravezakaraNena hetunAsAMkoTinamakuTilaM nRpamaraJjayat / kIdRksan / tyaktasaMkuTano su~ktakauTilyAta evAjJayA nRpAdezena sAntardhirmatrAdi zaktyAdRzyaH // 1 e degyA / rakta'. 1e dinApR. 2 bI 'nivRttaM . to: / a. 5 e bI yazaH DI mukuTaka 3 e vyavadhA'. 4 sI tothaH / adeg / sva. 6 sI DI 'saMkaTa'. 7 esI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 [ hai. 5.3.93.] trayodazaH srgH| vizna / ityatra "viccho na" [ 86 ] iti naG // Adau / vidhinA / ityatra "upasargAdaH kiH" [87 ] iti kiH // abdhi / ityatra "vyApyAdAdhAre" [ 88 ] iti kiH // antardhiH / "antarSiH" [ 89 ] iti nipAtyate // saMkuTanaH / asAMkoTinam / atra "ami0" [ 90 ] ityAdinAnajinau // nItipratizrutA zrotuM rAjaikAkI janazrutIH / sAtInAM cArdiko hat kadAciniragAnizi // 5 // 5. kadAcidekAkI satrAjA nizi nigarAt / kiM kartum / janazrutIrlokavArtAH zrotum / kayA hetunA / nItipratizrutA / rAjA lokacarAcaritaparijJAnAya pracchanna ekAkI rAtrau carediti rAjanIteraGgIkAreNa / tathA sArtInAM rogaparAbhavAdinA pIDitAnAmadikAM pIDAM hartuM ca // nIti / ityatra "striyAM tiH" [ 91 ] iti ktiH // zrutIH / sArtInAm / ityatra "zvAdibhyaH" [ 92 ] iti ktiH // vakSyamANaiH vivAdimiH saha samAvezArtha vacanam / tena pratizrutA / ardikAm / ityAdyapi syAt // sAsutInAM mitho yUtyA jUtyA vAksamitiM nRpaH / bhAvajJaptyai kApyapazyatkIrtIpmutisAtimAn // 6 // 6. nRpaH kApi sthAne sAsutInAmAsutyA madyenAnvitAnAM madyapAnAM bhAvajJaptyA abhiprAyaM jJAtuM teSAM mitho vAksamiti vAgyuddhamapazyat / kayA kRtvA / mitho yUtyA jUtyA mitho yUtyA saMparkeNa 1 e sI DI kIrtipsudeg. 1 sI DI saM Ta. 2 e sI DI vArtAzro. 3 e sI DI rAjalo'. 4 e sI DI zrutInA.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH yA jUtirgatistayA sAsutibhiH saha militvA gamanenetyarthaH / kIdRk / kIrtIpsustathA hetInAmastrANAM sAtiH piMgu bndhne| sIyate sAtiH saMbaMndhastadvAn / saMpItyA mattasaMgItau kacitsvaguNakIrtanAm / zRNvannanAsthayA cakre nAnapaktimavasthitim // 7 // 7. saMpItyA sahapAnena kRtvA mattAnAM madyapAnAM saMgItiH saha. gAnaM yatra tasminmattasaMgIto kacitsthAnennapaktiM yAvatA kAlenAnapAkaH syAttAvantamapi kAlamavasthiti rAjA na cakre / kIhaksan / svaguNakIrtanAM zRNvan / kayA nAsthAt / anAsthayA mahApuruSatvena svaguNeSvavahelayA // samitim / sAsutInAm / atra "sam0" [ 93 ] ityAdinA ktiH // sAti / heti / yUtyA / jUtyA / jaya / kIrti / ityete "sAti." [ 94 ] ityAdinA nipAtyAH // kIrtanAm / ityapi kazcit // saMgItau / saMpItyA / paktim / atra "gApA0" [ 95] ityAdinA ktiH // avasthitim / anAsthayA / atra "stho vA" [ 96 ] iti vA ktiH / / pravrajyejyAjuSAmAsyAsamajyAkhaDyayA ca saH / vidyAbhRtyAn kacitpazyanmene caryAphalaM mahat // 8 // 8. sa rAjA caryAphalaM mahanmane / kIhaksan / kacidvidyaiva bhRtyA vetanaM yeSAM tAnvidyAbhRtyAnyajJavidyopajIvino mahAyAjJikAnityarthaH / pazyan / kayA / aTyayA bhramaNena / kAsu / pravrajyejyAjuSAM pravrajyAM dIkSAvizeSamijyAM ca yAgaM ca sevamAnAnAM yajJopAdhyA 1 e sI DI tiH pigR. 2 sI DI baddhasta. 3.sI DI pAvakaH. 4 sI DI gaM se'.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.3.100.] trayodazaH srgH| yAnAmAsyAsamajyAsvAsyAyAyupavezanAya samajyAsu sabhAsu yajJapATakesvityarthaH / yadIdRzAH puNyAtmAno vidyAbhRtyA mayA dRSTAstena ca. ryAyAH phalaM mahajajJa ityajJAsIdityarthaH / nipadyAyAM niSadyAnipatyAzayyAjuSazvarAn / sojJAsIcchadmasutyopaH sthiramanyetyayA kacit // 9 // 9. kacitsa nRpazcarAn zatruherikAnajJAsIt / kiMbhUtAn / nipadyAyAM rAjamArge niSadyA haTTAstA evAtyuccatvAnnipatyA bhairavapAtabhUmayastAsAM zayyA racanAvizeSAstajuSaH / tathA chadmanA kila vayaM yAgArtha sutyAvikrAyiNo dvijA iti vyAjena sutyAM somAdhAnapAtraM pAnti ye tAMzchadmanA vallIrasapAtradhArakAnityarthaH / evaMvidhAnapi kathamajJAsIdityAha / sthiramanyetyayA sthirA manyA kandharA yatra sA yetyA gatistayA kRtvA / tAn kSudratayA janAnAM rAjavArtA kurvatAM sAvadhAnatvAnizcalagrIvayA zrAvaM zrAvaM gacchato dRSTvA / carA eta iti rAjAjJAsI dityrthH|| AsyA / avyayA / pravajyA / ijyA / ityatra "AsyaTi0" [ 97 ] ityAdinA kyap // bhRtyAn / atra "bhRgo nAmni" [ 98 ] iti kyap // samajyAsu / nipatyA / nipadyAyAm / niSadyA / zaThayA / sutyA / vidyaa| caryA / manyA / ityayA / ityatra "samaja." [ 99 ] ityAdinA kyap // janecchAkRtye jijJAsuH kApi gUDhAkRtikriyaH / tRSNAM yAJcAM kRpAM zraddhA bhAntardhA ca sa nirmame // 10 // 1 sI DI tyApa sthi. 2 bI 'ddhAM cAnta. 1 e sI DI 'truhari . 2 sI DI nipadyA. 3 DI kSuprata. 4 e sI DI vAniya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH) 10. spaSTaH / kiM tu janecchAkRtye lokAnAmabhiprAyaM ceSTAM ca / gUDhe AkRtikriye AkAragamanAdiceSTe yasya sa tathA bhAntardhA bhAyA rAjyazobhAyA antardhA gopanaM ca // mRgayAparisaryecchurivacchannapadaH kacit / paricaryAkRtoTATyAM jajJeTATAM parasya ca // 11 // 11. kacicca rAjA paricaryAkRto bhaktasyATATyAM gatiM jajJe niHzaGkatvAdiguNaiAtavAn / parasya ca zatrozcATATAM gatiM sAzaGkatvAdinA jajJe / kIdRksan / channAvalakSitau pAdau pAdanyAsau yasya sojJAta ityarthaH / mRgayAkheTestadarthaM parisaryA parigamanaM tadicchurlubdhako yathA channapadaH syAt // kriyaH kRtye / atra "kRgaH za ca vA" [10] iti zo vA cakArAkyap ca // pakSe / AkRti / mRgayA / icchA / yAtrAm / tRSNAm / kRpAm / bhaa| zraddhAm / antardhAm / ete "mRgayecchA." [10] ityAdinA nipAtyAH // . parisaryA / paricaryA / ityatra "pareH0" [ 102 ] ityAdinA maH // aTATyAm / aTATAm / atra "vATATyAt" [103 ] iti vA yaH // jAgaryayA nizArdhasya jJAtvehAM jAgarAvatAm / prazaMsAM ca jugupsAM ca kurvansa niragAtpurAt // 12 // 12. spaSTaH / kiM tu prazaMsAM vidyAbhRtyAdeH / jugupsAM cacchaavatAM carAdInAm / / - jAgaryayA / jAgarA / isyanna "jAgurazca" [104 ] iti / yazca // .1e tvArigu. 2 bI Takastadeg. 3 e guruzca. sI DI gurezca. 4 bI aH / azva.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. 5.3.107.] trayodazaH srgH| 121 prazaMsAm / jugupsAm / atra "zaMsi." [105] ityAdinA-aH / / IhAm / atra "keTaH0" [ 106 ] ityAdinA-aH // kSamAM bhidAcchidAbhIpAM sosibhUpo vyalaGghayat / pUrvAdbhutakathAcintAcarcApUjAspRhAparaH // 13 // 13. sa nRpo bhidAcchidAbhISAM pazumatsyAdividAraNadvidhAkaraNa raudrAM kSamA pUrvAhyacaNDAlamAtsikAdisaMbandhibhUmi vyalaGghayat / kIdRk / asinA bhUSA yasya sosibhUpastathA pUrveSAM rAmAdInAmadbhutA yAH kathAstAsAM yA cintA smaraNaM carcA manasi vicAraH pUjA vahumAnaH spRhecchA tatparaH // adolAtolacittaH sopramAH kumbAzca laGghayan / citrakAmanayA prApa nadI brAhmImavedanaH // 14 // 14. sa rAjA citrakAmanayAzcaryAbhilASeNa brAhmIM nadI sarasvatI prApa / kIhaksan / na dolAyAH preGkhAyAstolA sAmyaM yasya tacittaM yasya saH / sAtvikatvAnnizcalacittota evAvedano bhayotthaduHkharahitota evApramAH pramANarahitA asaMkhyAH kumbAzca na kevalaM bhidAcchidAbhISAM kSamA sugahanA yajJavRttI(tI?)zca laGghayan / / vandanopAsane kRtvA soJjaligranthanAdibhiH / pAdAbhighaTTanodurmizranthanAmuttatAra tAm // 15 // 15. sa rAjAJjaligranthanAdibhiraJjaliracanAsnAnAdibhiH kRtvA 1 e tvA tAM nadI. 1 e po sidA. 2 bI 'raNAdvi'. 3 DI raNe sai0. 4 bI mAtsyakA'. 5 e sI DI bhUmimabhyala'. 6 bI degsya saH. 7 DIn / canda. 8 DI 'tvA canda'.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] vandanopAsane kRtvA tAM nadImuttatAra / kiMbhUtAm / pAdAbhighaTTanayA pAdAkramaNenoducchalantyUmizranthanA kallolaracanA yasyAM tAm / / kSamAm / atra "Sitoi" [ 107 ] ityaG // bhidAcchide / "bhidAdayaH" [ 108 ] iti sAdhU // bhIpAm / bhUSaH / cintA / puujaa| kathA / kumbAH / carcA / spRhA / tola / dolA / ityatra "bhISi0" [ 109] ityAdinAG // apramAH / atra "upasargAdAtaH" [ 110 ] ityaG // kAmanayA / avedanaH / upAsane / anyanAm / abhighaTanA / vandanA / ityatra "Nivetti" [ 111] ityAdinAnaH // grantherapItyanye / granthanA // AzcaryAnvaipaNeSTyA cArtaparyeSaNayA ca saH / parISTyAdhyepaNAbhAjAM cATattIrenadhISTikRt // 16 // 16. sa rAjA tIre nadItaTa ATadabhrAmyat / kairhetubhiH / AzcaryAnveSaNezyA cAzcaryavilokanecchayA cArtaparyeSaNayA ca pIDitAnAM vilokanena ca / tathAdhyeSaNAbhAjAM satkArapUrvo vyApArodhyeSaNA / tadbhAjAM munInAM parISTayA ca zuzrUSaNayA ca / na ca vAcyamasau dravyecchayA kasyApicchalaM vIkSitumatrATadyato nAdhISTiM yAnAM karotyanadhISTikRnirlobhatvAtkasyApi kimapyagRhNannityarthaH // anveSaNA / ityatra "iyonicchAyAm" [ 112 ] ityanaH // anicchAyAmiti kim / iSTayA // 1 DI cAzcaryavi. 1 e bhUSa / ci0. 2 bI kathAH / ku. DI kathAM / ku. 3 sI DI kumbA / ca. 4 vI 'nthanaM / a. 5 e sI DI 'nA / vedanA. 6 vI degSaNAya ca. 7 DI ghyA adhye. 8 em / iSTayA.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.3.115. ] trayodazaH sargaH / 123 paryeSaNayA / parISTyA / adhyeSaNA / anadhISTi / ityatra "paryadhervA" [ 113] 1 1 iti vAnaH // krudhA kAkayududdhUke kuJjethAbhIH sa bhItide | samasaMpadvipadbhUpa iti dInaM vacozRNot // 17 // 17. atha sa rAjA kule vanagahanamadhya iti vakSyamANaM dInamArtaM vacozRNot / kIdRksan / same tulye saMpadvipadau yasya sa tathA mahApurupatvAtsaMpadyahRSyanvipadi cAvipAdItyarthaH / ata evAbhIH / kiMbhUte kuje / bhItide bhayapradepi / yataH kudhA hetunA kAkayudhi kAkaiH : saha raNa ududyatA ghUkA yatra tasmin // / yadvacozRNottadAha / nAthojjhasi kimIma hInaM tyaktvA mayA kRtAm | vyAvabhASIM vyatIhAM ca vyatIkSAM cAsmaraniva // 18 // 18. he nAthAvidyamAnA hrIrmatyAgaviSayA lajjA yasya sohI: saMstvaM hrItiM lajjAM tyaktvA mAM kimityujjhasi / kIdRgiva / asmaranniva / kAm / mayA kRtAM vyAvabhASI vinimayena premAlApaM tathA vyatIhAM vinimayena nakhakSatAdismaraceSTA ca tathA vyatIkSAM ca vinimayena kaTAkSairIkSaNaM ca / ekAntAnuraktAM svapreyasIM mAmajAnannivetyarthaH // krudha / yut / saMpat / vipat / ityatra "OMt 0 " [ 114 ] ityAdinA kvip // 1 e sI DI 'hImAM hI 2 pa sI DI 'tIkSA ca. 1e adhyaiSa. 2 e sI DI 'lApAM ta'. 3 bISTAMta. 4 sI DI 5 e sI DI 'dhA / yat. 'raktAsva'.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 dhyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] abhIH nIti / ataH hItim / atra "bhyAdibhyo vA" [15] ini vA vip // ghyAvabhApIm / atra "vyatihAre." [ 196] ityAdinA naH // anIhA. dibhya iti kim / vyatIhAm / vyatIkSAm // adyaivAjIvanimestu yAvadvIkSe varAkyaham / glAnihAnI na te nAtha mlAnijyAnI kulasya ca // 19 // 19. he nAthAhaM varAkI kRpApAtraM yAvatte glAnihAnI harSakSayAGgakSayau kulasya tava vaMzasya mlAnijyAnI tvanmRtyunA mAlinyaM kSayaM ca na vIkSe tAvanmedyevAjIvanirmRtyurastu // ajIvaniH / atra "namoniH zApe" [ 117 ] ityaniH // glAnihAnI / jyAnI / atra "glAhAjyaH" [118] ityaniH // mlAni / ityapi kazcit // kA kAriH kAnta karpUre kastUryA kA ca kArikA / kA kRtizcandane kRtyA kAgarI sakSu kA kriyA // 20 // iti pRSTasya pratyekaM sarvetyuktaM purA tava / / smaranyAmyahaM vahnivezikAM kAsikAdya me // 21 // 20, 21. ahaM vahnivezikAmagnau pravezamarhAmi / kAsikAdya me kodya mamAvasthAtuM paryAyaH / kIhaksatyaham / smarantI / kimityAha / he kAnta kapare / nimittasaptamIyam / yathA zaradi puSpainti(?) / Atape klAmyatIti / karpUranimittA kapUrahetukA yA kArivilepanamaNDana 1 sI DI kAguro. 1bI ni / a. 2 bI vIkSye tA... 3 e hAni / kA. 4 e sI DI pante / A.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.2.119. ] trayodazaH sargaH / 125. kezavastragRhavAsanAdikA kriyA sA kaa| korthaH / karpUrahetukaM kiM vilepanaM kriyate maNDanaM vA kezAdivAsanA vetyAdiH / evaM kastUryAM kA ca kArikA / candane kA kRtistathAgarau kA kRtyA kriyA tathA srakSu puSpamAlAsu ca kA kriyetyevaMprakAreNa purA pUrvaM mayA pRSTasya tava pratyekamekaM karpUrAdi prati sarvA vilepanAdikA samasta kAri(riH) kArikA kRti: kRtyA kriyA cetyevaMvidhaM premAtizayotthamuktaM vacanam // 5 mokSako tpede dhArayAmIkSubhakSikAm / 3 8 yAM te tAM muJca mentAya yattvadApadviSUcikA // 22 // 22. yadyasmAttvadApadvipUcikA tavApadeva vipUcikA maraNAnta udaramahArogastvajjIvitAyA mentAya mRtyuheturasti tasmAnmamaidhobhakSikA kASThabhakSaNamutpedevazyakartavyatayA saMpannetyarthaH / mRtyutAvupasthite hi sattvAdhikAH kASThabhakSaNAdi kurvanti / tasmAdyAmikSubhakSikAmikSubhakSaNaM te tubhyaM dhArayAmi tAM muJca / anRNIbhUyaiva hi kASThabhakSaNaM kriyata iti sthitiH // arocakaH kArikAyAM jIvite bhASaNe ca me / payaHpAnaM sukhaM pretya kariSyAmi tvayA saha // 23 // 23. me mama kArikAyAM bhojanAdikriyAyAM jIvite bhASaNe ca viSaye na rocatetrArocako rogavizeSorucirityarthaH / tasmAtpretya bha 1 e mamedho. 2 e sI DI yAMta tAM. 3 sI DI metAya. 4 bI 'dvizUci.. 1 bI kesava". 2 bI sI DI 'tyAdi / 4 e sI DI tatra pradeg 5 bI sI DI degrikA kR. vizuci .. 8 e sI DI metAya. bInmameobha. . 3 sI DI yAgurau. 6 bI 'dvizUci. 7 bI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 DhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] pAntaraM gatvA tvayA saha sukhaM tvayAvirahitatvenaiva sukhakAri payaHpAnaM dugdhapAnaM kariSyAmi / eSA hi nAgabhAryA / nAgAnAM ca dugdhameva priyamityuktaM payaHpAnaM kariSyAmIti / / rAjAcchAdanavastrA prAgnandanI ramaNISu yA / prasAdakAraNAtte sA yAyAM prapatanaM na vA // 24 // 24. yAhaM prAkprAci kAle te tava prasAdakAraNAtprasAdAddheto ramante kAnteSu ramaNyastAsvanyabhAryAsu madhye nandanI samRddhA mukhyetyarthaH / abhUvam / kITaksatI / rAjAcchAdanAni rAjabhiH paridheyAnyatizreSThAnItyarthaH / vastrANi yasyAH sA sAhaM te prapatanaM jhampAdAnasthAnaM na vA yAyAM kAkA kiM tu yAtumarhAmi / "zakAhe kRtyAzca" [5. 4. 35 ] ityaheM sptmii| tvayA sahAsmyapi jhampAM dAsyAmItyarthaH // bhojanAcchAdane lubdhA prApte praskandanaM tvayi / idhmatrazcanagodohanIbhRtsthAsyAmi kiM vaham // 25 // 25. tvayi praskandanaM kUpe patanAya tattaTaM prApte sati bhojanAcchAdane bhojane vastre ca lubdhA satI kiM nvahaM sthAsyAmi / kIdRzI / idhmavrazcanagodohanIbhRtkASThabhArAnayanAya gavAM dohanAya ca parazupArikAdhAriNI / idamuktaM syAtpatiM vinA hi rkhiyA bhojanAyAcchAdanAya ca kASThabhArAnayanagodohanAdinIcakarmANyeva kAryANi tAnyahaM patimanugacchantI naiva kariSyAmItyarthaH / 1 vI nAM hi du. 2 e sAdAddhe. 3 e samudrA mukhetya. sI DI samudrA mu. 4 bIddhA sugvetya. 5 bI sAhaM. 6 DI striyo bho'.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 [ hai0 5.3.130.] trayodazaH srgH| kA kAriH / kA kArikA / kA kriyaa| kA kRtyA / kA kRtiH // aakhyaane| sarvA kAriH / sarvA kArikA / sarvA kriyaa| sarvA kRtyA / sarvA kRtiH / atra "prazna." [119] ityAdinA veJ // kaasikaa| agni(vati?)vaizikAmAmi / ikSubhakSikA te dhArayAmi / mamaidhobhakSikotpede // prazne / kA kArikA // AkhyAne / sarvA kArikA / ityatra "paryAya." [ 120 ] ityAdinA NakaH // vipUcikA / arocakaH / atra "nAmni puMsi ca" [ 121] iti NakaH // kArikAyAm / atra "bhAve" [ 122 ] iti NakaH // jIvite / atra "klIbe ktaH" [ 123 ] iti ktaH // bhASaNe / atra "anaT" [ 124 ] ityanada // payaHpAnaM sukham / rAjAcchAdanavasvA / ityatra "yatkarma " [125] ityAdinAnada // ramaNISu / nandanI / ityatra ramyAditvAdanada [ 126 ] // kAraNAt / iti "kAraNam" [ 127 ] iti sAdhu // bhojanAcchAdane / prapatanam / praskandanam / atra "bhuji0" [28] ityAdinAnada // idhmavazcana / godohanI / ityatra "karaNAdhAre" [ 129 ] ityanaT // USAkare plvaanPSsNcregocrvyje| vahAbhaskandhavajrAsyamakSikAvajasaMkule // 26 // khalasya mRtyornigame kUpessinnApadApaNe / tvaM vekSyasyahamIkSiSye dhik striyo bakaceSTitAH // 27 // 1 e sI DI hAruska. 1 DI kArikA. 2 sI DI zvezakA. 3 bI vizUci. 4 bI sAdhuH // bhodeg. 5 DI tanIm.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 dvyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH 26, 27. asminkUpe tvaM vekSyasi pravekSyasyahamIkSiSyetazca bakaceSTitA bakavRttIH striyo dhiggaheM / yadi khiyo bakavanmAyAvinyo nAbhaviSyaMstadAhaM strI tava prANebhyopyatipriyA tvatpura eva kUpe prA. vekSyamityarthaH / kiMbhUtesmin / USAkare dravarUpakSAradravyavizepasya sthAne tathA plavAnaheM tisaMkIrNatvAtplavenoDupena tarItumazakya ityarthaH / tathA nAsti saMcaraH pravezamArgo yatra tasmiMstathAtinimnatvAdatyandhakAravattvAnmakSikAtivyAptatvAccAgocaroviSayodRzya ityarthaH / vyaja UpAkarSaNAya rajjubaddhaghaTyAdInAM nikSepamArgo yatra tasmiMstathA vahAbhA goskandhadezatulyAH skandhA yAsAM tAstathA vajrAsyA vajravattIkSNapracaNDavakrA yA makSikAstAsAM vrajena samUhena saMkule vyApteta evApadApaNe krayANakavatsuprApyatvAdvipadA haTeta eva ca khalasya mRtyornigame mArgatulye pattanatulye vA // sattvAkapo dhInikaSo mamAsau kulayoH kaSaH / subhagopasthitApace jvalanipakadAruNA // 28 // 28. he subhaga nipacantyanena nikaH kulAlabhANDapAkasthAnam / jvalanyosau nipakastadvadAruNA saMtApikAsau pratyakSA te tavopasthitApanmama sattvAkapaH sattvasya parIkSopalastathA dhInikaSo buddhiparIkSopalastathA kulayormAtApitRpakSayoH zvazurapitRpakSayorvA kapaH / asyAM vipadi tvadanugamanena niyUMDhAyA mama sattvAdIni pramANIbhaviSyantIti bhAvaH // 1 e sI DI vezAni. 2 DI pAkAre. 3 bI thAni'. 4 e tvAgo'. sI DI tvAdago. 5 e sI DI vajrA. 6 DI deglye vA. 7 DIga vipa. 8 DI degna vipa. 9 e DI pakasta. sI paGkastadeg. 10 vI zvasura . 11 e 03: / kAra.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.3.133.] trayodazaH sargaH / 129 karaNe / plava // AdhAre / Akare / atra "nAmni ghaH" [130 ] iti ghH|| gocara / saMcare / vaha / baja / vyaje / khalasya / bhApaNe / nigame / baka / subhaga / kaSaH / AkaipaH / nikapaH / ete "gocara0" [131] ityAdinA nipAtyAH // nipaka / ityapi kazcit // dazAvatAryA aaraamaanndyuttaarevtaarbhaaii| ceSTyavastArayugmA gAdvighnaH kopItyathoccala // 29 // 29. athAtha vA kiM bahUktenetyarthaH / uccala mayA saha kUpe pravezAya zIghraM pracala / kasmAt / iti hetoH / tamevAha / avatarati viSNureSvityavatArA matsyAdaya eSAM pUjArthaM pratikRtayopyavatArA matsyAdInAM pratimAH / dazAvatArAH samAhRtA dazAvatArI tadarthaM bhavanamapyupacArAdazAvatArI tasyA dazAvatArIbhavanasya saMvaddhAtsarasvatInikaTavartina ArAmAdudyAnAtsakAzAnnAttAre nadyAstIrthevatArabhAgavatarankopi naro mA gAnmA yAsIt / kIdRk / cepTeMntenena ceSTo balamasyAsti ceSTI tathAvastRNanyanenAvastAraH paTabhedastena yugyuktazca san / vighno balena grahaNAdvastreNa vandhanAcca tvAmanugacchantyA mama kuupprveshentraayhetuH|| karaNe / ceSTI // AdhAre / ArAmAt / ityatra "vyaJjanAdra" [ 132 ] iti gharSa // 1 e sI DI k / veSTaya. 2 e DI calaH / a. 1 DI re / a. 2 e sI kaSa / Adeg. 3 e kaSa / ni0. sI katha / ni. 4 sI DI rIma'. 5 DI Tatene'. 6 sI J / badeg.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] avatAryAH / avastAra / ityatra "avAttRstRbhyAm" [133 ] iti ghan // bahulAdhikArAdasaMjJAyAmapi / avatAra / bhAvetra ghaJ / utpUrvAdapi / uttAre // zuksaMhAraH kRpAdhAro guNAvAyotha bhUpatiH / vacaH kuJja latodyAve zrutvetyabhisasarpa saH // 30 // 30. atha sa bhUpatirjayasiMha iti pUrvoktaM vacaH zrutvA latodyAva udyUyante tilAdayosminnudyAvo yajJapAtraM latAnAmudyAva iva vallInAmAdhAra ityarthaH / kuJja vanagahanebhisasAbhimukhaM yayau / yataH kIdRk / zucaH zokasya saMhAro madhuravacanAdinA pralayakAlatulyastathA kRpAdhAraH kRpAluH / kRpAdhAropi yadi zauryAdiguNahInaH syAttadA tatra gantuM na zaknuyAdityAha / guNAvAya etya vayantyatrAvAyestantuvAyazAlA guNAH zauryAdaya eva guNAstantavasteSAmAvAya iva // tatra khadArasaMtuSTo nyAyAdhyAyo dadarza saH / ajAraceSTitaM dvandvamavahArAlayopamaH // 31 // 31. avahArAlayo grAhAkarobdhistenopamA yasya sa tathAbdhigambhIraH sa rAjA tatra kuje dvandvaM strIpuruSamithunaM dadarza / kIdRzam / na jArANAM ceSTitaM cauryaratavyaJjikA vyAkulatvAdiceSTA yasya tat / na ca vAcyamasau kAmavAsanayA strIdarzanAbhilASeNetaddadarza / yataH svadArasaMtuSTaH / etadapi kuta ityAha / nyAyAdhyAyo nyAyasyAdhyAya iva mUrta nItizAstramivetyarthaH // nyAyaM / AvAyaH / adhyAyaH / udyAve / saMhAraH / avahAra / bhAdhAraH / dAra / jAra / ityete "nyAya." [134 ] ityAdinA nipAtyAH // 1e vAttusta . bI vAtRstRbhyA . 2 sI yazA'. 3 e sI DI guNA zau'. 4 bI NAH sauryA'. 5 bI nyAyadhyA'. 6 bI ya / avA. 7 sI DI degdhyAya / u. 8 e bI sI hAraH / A.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.3.135.] trayodazaH srgH| Uce zuSkAkharAnAyagatamInAturaM naram / kSaratsudhodakarasopamamitabhRtAkhanaH // 32 // 32. rAjA naramUce / kIdRksana / sudhodacyatenena sudhodakastasya rasaH sudhaiva kSaranyaH sudhodakarasastenAtyAhlAdakatvAdupamA yasya tattathA yasmitamISaddhAsyaM tena bhRtA AkhanAH khAnakAni yena sa tathA / kiMbhUtaM naram / zuSkAkharaH zuSkAkhAnakamAnAyo jAlaM dvandve tayorgataH patito yo mInastadvadAturamAkulam / / yadUce tadAha / udakodazcanI kastvamatrAkha viSame taTe / svabhAsAkhanikavakAn vyomAkhAnaM ca pUrayan // 33 // 33. AkhaviSame khAnakairviSametra taTe kUpatIre kastvam / kIdRk / svabhAsA svakAntyAkhanikavakAnkhAnakAni vyomAkhAnaM cAkAzameva khAnakaM ca pUrayaMstathodakodaJcanyudakodaJcanayuktaH / / sulabhApadi dezeminmahAkhanikadurgame / zucimlAyatikhedInAM viSayaH kA nviyaM ca te // 34 // 34. asmindeze pradeze te tava saMbandhinIyaM pratyakSA strI ca kA nu kA / kiMbhUte / mahAsanikairdurgamaM duHkhena gamanaM yatra tasminnata eva sulabhena sukhaprAptyA pradhAnA Apado yatra tasmin / kiMbhUteyam / zucimlAyatikhedInAM zucIti mlAyatIti khedIti zabdAnAM viSayaH zuc-mlA-khid-dhAtUnAM zocati mlAyati khidyata ityAdiprayogeSu ka1 bI hAkhAni'. 2 bI ciplAkya. 1 sI DI dhoducya. 2 e sI DI zuSkakha'. 3 e sI DI zuSkakhA. 4 DI kAni. sI kAnvana. 5 e sI DI nI pra. 6 sI cate mlA.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] trItvena gocara ityarthaH / yadvA zuciH zoko mlAyatirlAniH khedidainyaM dhAtvarthAsteSAmAdhAratvena viSayaH // yaccAnIpatkaraM kRtyaM tatrApISadvacaM tvayA / suvacaM durvacamapi sajanairhi satAM puraH // 35 // 35. anISatkaraM ca na kevalaM sukhasAdhyaM duHkhasAdhyaM ca yatkRtyamAste tatrApi viSaye tvayeSadvacamanAyAsena vaktavyaM duHsAdhyamapi niHzaGkamucyatAmityarthaH / hi yasmAdurvacaimapi kaSTahetutvAduHkhena vAcyamapi satAM sAdhUnAM puraH sajjanaiH suvacamubhayeSAmapi sAdhutvenaikyAt // ISanmalAnaMbhavaM svAtaibhavaM vA duHsthiraMbhavam / kasAttvayA tvadA, yadIpadAkarosmyaham // 36 // 36. yadyasmAttvadAA kAhamISadAIkaronAyAsenArdracittIkriyetipIDya ityarthaH / tasmAdaho nara tvaM vadetigamyate / kasmAddhetostvayeSanmlAnaMbhavamISadanAyAsena mlAnIbhUyate svArtabhavaM vA sukhenArtIbhUyate ca / duHsthiraMbhavaM vA vimanaskatvenAtra duHkhena sthirIbhUyate c|| suviklavaMkaraH kccidsidurviklvNkraiH| dvidbhiduHzAsanairduryodhanairdurdarzanairatha // 37 // 37. kaccidiSTapariprazne / asi tvaM dviDiH zatrubhiratha kiM suviklavakaraH sukhena viklavIkriyase paribhUyasa ityarthaH / kiMbhUtaiH / durda 1 e sI DI dhyaM ca. 2 DI yeSadeg. 3 e sI DI 'canama0. 4 bI sI DI dAdraka. 5 e sI DI svAtAMbha. 6 e sI DI ca / dusthi. 7e sI DI se bhU.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 5.3.137.] trayodazaH sargaH / 133 zanairatitejasvitvAdduHkhenAvalokyaistathA duHzAsanairbaliSTatvAdduHkhena zikSaNIyairata eva duryodhanairantarbhUtaNigardhatvena duHkhena yodhanIyairata eva ca duHkhenAvikuMvA viklavAH kriyante ye tairdurabhibhavanIyairityarthaH // anISacchAsano durdharSaNo durmarpaNopi ca / mayA suzAsanasterirdurutthAnaM na tattvayA / / 38 / / 38. terirmayA suzAsanaH sukhena zikSaNIyaH / kiMbhUtopi / anIbacchAsanopi tathA durdharSaNo durabhibhavanIyopi durmarpaNopi ca duHsahyapi ca / tattasmAttvayA na durutthAnaM kiM tu sukhena tvayodetavyamityarthaH // 3 ISadAnaM mayAnISadAnepi tvatkRte sakhe / suyAnamasuyAnepi durjJAnaM tadvadehitam // 39 // 39. he sakhenISaddAne duHkhena deyepi vastuni vipaye tvatkRte tvadarthaM mayeSadAnaM sukhena dIyate tathAsuyAnepi mahAkUpAdau suyAnaM sukhena gamyate tattasmAddurjJAnaM durjJeyamIhitaM svAbhiprAyaM vada / tejodurdarzadurdharSamUce sopIti bhUpatim / zRNu duHzAsa duryodha durmarSAzeSamAvayoH // 40 // 40. spaSTaH / kiM tvAvayoH saMbandhyazeSaM samastamarthAdvRttAntam // udaGka / iti '"udaGkotoye" [ 135 ] iti nipAtyam // atoya iti kim / udakodaJcanI // AnAya / iti "AnAyo jAlam " [ 136 ] iti nipAtyam // 2 sI No naM. DI gopi. 3 DI te sukhe. 1 pa durma. hinAM / he. 1 e sI DI havAH kri, 2 DI 'gopi ca. 4 DI 3 sI nI / anA..
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] bhAkha / bhAkhara / Akhanika / AkhanikavakAn / aakhnH| bhAkhAnam / atra "khano 10" [ 137 ] ityAdinA Da-Dara-ika-ikavaka-gha-ghaJ-pratyayAH // khedInAm / zuci / mlAyati / ityatra "iki." [138] ityAdinAiMkistivaH // bhAve / durgame / sulabha / ISadvacaM tvayA // karmaNi / durvacam / suvacam / anISatkaram / atra "duHsu." [ 139 ] ityAdinA khal // duHsthiraMbhavam / svAtaMbhavam / ISanmlAnaMbhavam / durviklavaM kairaH / suviklavaM]karaH / iNpdaadNkrH| atra "racyarthe." [ 140 ] ityAdinA khal // duHshaasnaiH| suzAsanaH / anISacchAsanaH / duryodhnaiH| durdarzanaiH / durdharSaNaH / durmarSaNaH // Adanta / bhAve / durutthAnam / suyAnam / ISaddAnam // karmaNi / durjJAnam / asuyAne / anISadAne / atra "zAsa(sU? )yudhi0" [141] ityAdinAnaH // AdantavarjitebhyaH kecidvikalpamicchanti / tanmate duHzAsa / duryodhaH(dha) / durdarza / durdharSa[m / durmarSa / iti // ekonaviMzaH pAdaH // martyalokAtkadAyAta eSa AyAmi nanvaham / gamiSyasi kadA tatra gacchAmyayamahaM nanu // 41 // AyAntaM pazya yAntaM maamitynyonyoktishaalibhiH| nAge ramyAsti pAtAle nAmnA bhogavatI purI // 42 // 41, 42. aho tvaM martyalokAtkadAyAta Agama iti prazne / ekaH kazcitpratyAha / nanviti prativacane / eSa AyAmyadhunavAgA 1 e myahaM. 2 e DI 'tyanyokti". 1 DI kharanika / AkhAnika / A. 2 bI AkhAnaH. 3 e iti kiztivaH. 45 varaM / I. 5 DIm / I. 6 DI durma'.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai05.4.2.] trayodazaH srgH| 135 mityarthaH / aparastvAha / AyAntaM pazyAdhunaivAgataM jAnIhItyarthaH / tathAho tatra martyaloke kadA tvaM gamiSyasIti prazna ekaH pratyAha / nanvayamahaM gacchAmyadhunaiva gamiSyAmItyarthaH / aparastvAha / yAntaM mAM pazyAdhunaiva gamiSyantaM jAnIhItyarthaH / ityevaMvidhA yA anyonyamuktayastacchAlibhiH / ziSTaM spaSTam // kadAgA ayamAgAM kaSyasyeSyAmyasau vibho / itIzAlApavAstatra ratnacUDosti nAgarAT // 43 // 43. tatra bhogA(ga)vatyAM ratnacUDo nAma nAgarADasti / kIdRk / Izasya vAsukerAlApaH saMbhASaNA tadvAn / AlApamevAha / aho kadAgAH sevArtha matpArzve kasyAM velAyAmAyAsIriti prazne pratyAha] / he vibho ayamAgAM tavA(thA)ho kaheM (pe)Syasi / adhunA maspAdgitaH punaH kadAgamiSyasIti prazna Aha / asAveSyAmIti / atimAnyasvAdvAsukitvakaNa (kistaM kSaNa?)mapi su(sva?)pArdhAnmoktuM necchtiityrthH|| kadAyAtaH / eSa AyAmi / AyAntaM pazya / kadA gamiSyasi / ayaM gacchAmi / yAntaM pazya / ityatra "sat" [1] ityAdinA vartamAnAvatpratyayAH / vAvacanAdyathAprAptaM ca / kadAgA ayamAgAm / kaddeSyasi epyAmyasau // zaGkhapAlakulottaMsa tvamAyAsI raNe yadi / daityAnajaiSamityUce svayaM vAsukinApi yH||44|| 44. spaSTaH / kiM tu / AyAsIrAgamiSyasi / ajaiSaM jeSyAmi / yo ratnacUDaH / etenAsyAtivikrAntatvoktiH // 1e kaheMSyasyeSyA . 2 enajISa. 1 sI ajeSaM. 25 degsyA vi0.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] yadyadhIpe prahaSyAma iti nityaM prshaasituH| nAnA kanakacUDohaM putrastasya mahaujasaH // 45 // 45. spaSTaH / kiM tu he putra yadi tvamadhISe paThiSyasi tadA vayaM prahRSyAmo harSiSyAma ityevaMprakAreNa prazAsituH zikSayituH / tasya ratnacUDasya // yadyeSyati guruzchandodhyeSye cecchorameSyati / zvodhyeSye tarkamapyAzvityuktyA tAtamarSayaH(maharSayam ?)46 46. spaSTaH / kiM tu gururupAdhyAyaH / chandazchandaHzAstram / cecvaH kalye / gururaraM zIghrameSyati / tadAhaM tarkamapi na kevalaM chandaH // yadyAdekSyasyathAzaMsedhIyIya mi(ni)khilAgamAn / tvaM cetprasannaH siddhA me vidyeti gurumastavam // 47 // 47. ahaM gurumupAdhyAyamastavam / kathamityAha / he guro tvaM yadyAdekSyasyAjJApayiSyasi / athAnantaraM tadetyarthaH / ahamAzaMse saMbhAvaye nikhilAgamAnadhIyIya paThiSyAmItyarthaH / yatastvaM cetprasanno mayi prasannIbhaviSyasi tadA me vidyA siddhA setsyatIti / raNe yadi tvamAyAsIdaityAnajaiSam / yavadhI prahRSyAmaH / atra "bhUtavaccAzaMsye vA" [2] iti bhUtavatsadvaca pratyayAH // pakSe yadyeSyati guruzchandodhyeSye // kSiprArthe / cecchorameSyati / zvodhyeSye tarkamapyAzu // AzaMsAthai / yadyAdekSyasyathAzaMsedhIyIya nikhilAgamAn / ityatra "kSipra." [3] ityAdinA bhaviSyantIsaptamyau // kSiprArthate na(rtha ete neti ?) vaktavye bhaviSyantIvacanaM kha(zva)stanIviSayepi bhaviSyantI yathA syAdityevamartham // 1 sI DI yasi / zvo'. 2 e 'tyuktato / tama'. 3 sI tAtema. 1 sI DI sanna.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.7.] trayodazaH srgH| 137 tvaM cetprasannaH siddhA meM vidyA / ityatra "saMbhAvane siddhavat" [4] iti siddhavatpratyayAH // adya yAvaddhRzamadA yAvajIvaM ca daasyti(si)| prItiM mameti saMtuSTo gurumA paryapAThayat // 48 // 48. kIDaksana / saMtuSTaH saMtoSavAkyaM bhaNannityarthaH / kathamityAha / adya yAvadadyatanaM dinaM yAvadbhazamatyartha mama prIti vinayAdinA pramodamadAstathA yAvajIvaM ca dAsyasi / yAvajjIvasi tAvadAsyasi ceti // atItA yASTamI tasyAmani(na)dhyAyojaniSTa yat / yApi cAgAminI tasyAmani(na)dhyAyo bhaviSyati // 49 // tadntAvA ya AvezmAsyAvarArdhapi saMhitAm / guNayiSyAmi tAtaivaM bruvan gurumaraJjayam // 50 // 49, 50. spaSTau / kiM tu tattasmAdanadhyAyasya bhUtatvAdbhaviSyatvAcca hetorAvezma vezma yAvadyodhvA mArgo gantA(ntA) mayA yAsyate karmaNi zvastanI / asyAdhvanovarArdheyarvAgbhAgepi saMhitA saptazatapramANaM granthabhedaM guNayiSyAmyanadhyAyadvayeguNanena zAstrANAM vismaraNabhayAdyathA sarveSAM zAstrANAM guNanaM syAditi saMhitAM prayanme (ne)na zIghraM guNayidhyAmItyarthaH / he tAta guro // adya yAvadRzaM prtii(priiti)mdaaH| yAvajIvaM prItiM dAsyasi // Asattau / atItA yASTamI tasyAmanadhyAyojani[8] / yApi cAgAminI tasyAmanadhyAyo bhaviSyati / ityatra "nAnadyatanaH0" [5] ityAdinA hyastanIsva(va) stanyau na / gantAvA ya AvezmAsyAvarAdhepi saMhitAM guNayiSyAmi / ityatra "eSyati." [6] ityAdinA zvastanI na / 1 sI DI naM yA'. 2 sI DI zma yA0. 3 e yamnena. 4 bI 'nA svasta'. 18
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] yoyaM hemanta AgAmyAgrahAyaNyAstatovare | puSpiSyanti mamodyAne lavalyaH sarvatopi hi // 51 // AgAmI pauSamAso yo dazarAtrasya yovaraH / tatra kartAsmahe yuktA mitrairudyAM nikotsavam // 52 // triMzadrAtro ya AgAmyavare tasyArdhamAsi tu / zrotAsmi dvigurorvyAkhyAM pRthagvyAkhyA hiM tanmama // 53 // triMzadrAtro ya uktosyAvare paJcadazAha ke | naM svaptAsmIti damanaH sahAdhyAyyAbravInmama // 54 // 2. 51-54. mama sahAdhyAyI damano nAma nAgakumAro mamAgrebravIt / kimityAha / yoyamityAdi / spaSTam / kiM tu / ayamaiSamastanaH H / tatastatra hemante / AgrahAyaNyA mArgazIrSyAH sakAzAdavarervAgbhAge / lavatyo latAvizeSAH / dazAnAM rAtrINAM samAhAro dazarAtrovarorvAgbhAgarUpaH / udyAnaM viSayatayAsta (stya ? ) syAH krIDAyA udyAnikA tasyA utsavaM kartAsmahe lavalIpuSpoccayanAdyarthaM kariSyAmaH / tathA triMzadrAtrastriMzadrAtrasamAhArarUpo mAsorthAtkArtika AgAmI tasyAvarebagbhAgavartinyardhamAsi tvardhamAse punarahaM gurorupAdhyAyAt / dvau vArAvasyA dvirvyAkhyAM zrotAsmi / paupAdyadazarAtre hyudyAnikotsavena vyAkhyAbhaGgo bhAvItyatra dve vyAkhyAne bhaNiSyAmItyarthaH / tattasmAddhetohiM sphuTaM mama pRthaganyasahAdhyAyibhyo bhinnA vyAkhyA bhaviSyati / / tri. 3 e sI DI 1 e sI DI 'dyAnako . na suptA 1 e sI DI dhAsikA. DI 'drAtra 4 sI mAse. 2 sI DI hi tAnmanaH 2 . tAsAhe va sI DI 'sAhe. 5 bI vasyAM dvi0, 3 e sI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.7.] prayodazaH srgH| 139 tathA yastriMzadrAtraH kArtika uktaH pUrvamAgAmitayA bhaNitastasyAvare paJcadazAhakervAgbhAgavartiSu paJcadarzasu dineSvahaM na svaptAsmi vyAkhyAdvayabhaNanacintanavyApRtatvena svApavelAyA abhAvAnna zayiSya iti / ayamAgAmimAsasya parataH parvavAsarAt / paThitvA bhavitA siddho lavalIdarzayiSyati // 55 // adarzayiSyo lavalIstvaM takSakakulAgya cet / atyAzcarya na kasyodapAdayiSyaH sacetasaH // 56 // dRSTastvaM kuhakasyArthI tadAtAnyazca bhikSukaH / apyadrakSyatsa cedapyAmnAsyadRSTo na tu tvam // 57 // pratyaSThAsyaH kathaM mithyaitadvigarhAmahe vayam / kathaM pratIyAcchraddhattenyopi ceti tama (ba)vam // 54 // 55-58. ityevamupahAsaprakAreNAsatyavAditvaprakAreNa ca taM damanakamahamabru(ba)vam / prakAramAha / aho ayaM damanaka AgAmimAsasya kArtikasya saMbandhinaH parvavAsarAtpUrNimAdinAtparataH pazcAtpaThitvAnekavidyA adhItya siddho vidyAsiddho bhavitA bhaviSyati / tato vidyAprabhAvena lavalIdarzayiSyati / tathA he takSakakulAgya cettvaM lavalIradarzayiSyastadA kasya sacetasotyAzcarya nodapAdayiSyo hemante lavalyo na puSpantyeveti / tatra lavalIH puSpitA na darzayiSyasi na ca kasyApyAzcarya kariSyasItyarthaH / hemante lavalyaH puSpantyeva paramasau hemante lavalyo na puSpanyeveti bhrAntyA jAnanevaM vakti / tathA u he damanaka mayA tvaM kuhakasyendrajAlAzcaryasyArthIdaSTastadAtA kuhakasya __ 1 DI vikSo la. 2 e sI DI bruvAm 1 e uktaM pU. 2 bI zadi0, 3 sI DI yAdyadhI'. 4 bI sI 'viSya'. 5 sI yA tu ku0.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 3 dAtAnyazca bhikSuko dRSTaH / paraM sa bhikSukazcettvamapyakSyadvADhaM dRSTavAnabhaviSyattadA tvAmAnnAsyatkuhaka vidyAmapAThayiSyat / na tu tvaM bhikSukeNa dRSTastasmAdasatIlavalIstvaM darzayituM nAlaM bhaviSyasItyarthaH / atazcaitaddhemante lavalInAM puSpodbhavanaM mithyAlIkaM kathaM tvaM pratyaSThAsyaH sthApitavAnna kathamapItyarthaH / vA yadvA yadi tvaM mithyaitatpratiSThitavAM - stadA pratitiSTha paramityarthaH / anyopi na kevalamahamaparopi janaH kathamalIkametatpratIyAtpratItavAMstathA kathaM zraddhatte saMbhAvitavAnna kathamapItyarthaH / tasmAdetadvisphuTaM gamaha iti // yoyaM hemanta AgAmyAgrahAyaNyAstatovare puSpiSyanti lavalyaH / atra "kAlasya0" [ 7 ] ityAdinA na zvastanI // anahorAtrANAmiti kim / AgAmI pauSamAso yo dazarAtrosya yovarastatra kartAsmaha udyA nikotsavam / triMzadvAtro ya AgAmyavare tasyArdhamAsi zrotAsmi vyAkhyAm / triMzadvAtro ya uktosyAvare paJcadazAha ke na svataHsmi / iti trividhepyahorAtre mA bhUt // ayamAgAmimAsasya parataH parvavAsarAlavalIrdarzayiSyati / bhavitA siddhaH / atra "pare vA" [ 8 ] iti na zvastanI vA // cellavalIradarzayiSyotyAzvaryaM kasya nodapAdayiSyaH / atra " saptamyarthe 0 " [ 9 ] ityAdinA kriyAtipattiH // lavalIdarzanaM heturAzcaryotpAdanaM phalaM cAtra saptamyarthaH // dRSTasvaM kuhakasyArthI taddAtAnyazca mikSukaH / apyakSyatsa cepyAnnAsyadRSTo na tu kham / atra "bhUte" [ 10 ] iti kriyAtipattiH // 1 bI drakSadvA'. 2 e tvAnnAmnAdeg sI tvAnAmnA DI tvAmnA 3 bI "bhaM pra'. 4 sI 'nAva'. 5 bI drakSatsa. 6 DI 'dasya. 8 e te kriyA i bI 'te kri'. 78 yAnnAsya.. *
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai05.4.11.] trayodazaH srgH| 141 pratyaSThAsyaH kathaM mithyaitadrhAmahe vayam / atra "votAnAk" [1] iti vA kriyAtipattiH // vAvacanAdyathAprAptaM ca / kathaM pratIyAt / kathaM zraddhatte garhAmahe / sopi mAmabravIdevaM jAtu tvaM durjanAyase / api tvaM vibravISyamAnaho gahomahe vayam // 59 // 59. spaSTaH / kiM tu jAtvapI kSepadyotakau // api tvaM vibravIpyamAn / jAtu tvaM durjanAyase / atra "kSepepi." [12] ityAdinA kAlatrayepi vartamAnA // nindasi / nindeiSyasi / ninditavAn / durjanAyase / durjanAyiSyase / dujarnAyitavAn / evamanyatrApi bhAvanA kAryA // kathaM hasenyakuruSe marmAspAkSIrupArujaH / parityakSyasi sAdhutvaM daurjanyaM zrayitAsi dhik // 60 // 60. kathaM kimiti tvaM hasermAmupahasestathA kathaM tvaM nyakkuruSa upahAsena mAM parAbhavasi / kAlatraye prayogAvimau / tathA kathaM marmAspAkSIdRSTastvaM kuhakasyArthItyAdinA mama marmodaghaTTayastathA kathamupA jo marmodbaTTanena mAmapIDayota eva kathaM tvaM sAdhutvaM ziSTatAM parityakSyasi / ata eva ca kathaM daurjanyaM zrayitAsi / ata eva ca tvaM dhigdhikkRtaH // kathaM haseH / kathaM nyakuruSe dhik / ityatra "kathami." [13] ityAdinA sarvakAleSu saptamIvartamAne // vAvacanAdyathAprAptaM ca / marmAspAkSIH / upaarujH| zrayitAsi / parityakSyasi dhik // 1 bI degdeva jA. 2 e sI DI kSIrapArujA / pa. 1 DI tmAptaM. 2 e sI DI degndita'. 3 e sI DI yitadeg. 4 DI sestadeg. 5 e sI DI vidhau / ta. 6 e sI DI rujA ma.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] bhujaMgamaH sa ko nAma yomAndviSyAddhasiSyati / na zraddadhe na kSame vAsmAnvi(vA vi?)rotsyati miSeca yaH // 61 // 61. nAmetyAkSepe / kaH sa bhujaMgamo yosmAndviSyAttathA yosmAnhasiSyati / tathA na zraddadhe na vA kSame yadyosmAnvirotsyati vigrahISyati / tathA yosmAnmipreca spardheta / kAlatrayepyamI prayogAH / sarvepi bhujaGgA asmatto hInA iti kIdRgekastvaM ya evamasmAsu dveSopahAsavirodhaspardhAH karoSItyarthaH / spardhamAnaH sa kRSNamityAdAvivAsAnmidityatra sakarmakatvam // na zraddadhe na kSame vA purAhamapi durmate / kiM bhavAnevamassAsu brUyAcceSTiSyatetha vA // 62 // 62. he durmate kuTilAzaya kiM bhavAnevamupahAsAdiprakAreNAsmAsu viSaye brUyAdbhASeta / atha vaivamupahAsAdi ceSTiSyate cakSurbhUvikSepavizeSAdinA kariSyati / kAlatraye prayogAvimau / idamahaM purA pUrva na zraddadhepi na kSamepi vA / "purAyAvatorvartamAnA" [5. 3. 7.] ityatIte vartamAnA / tava mAyinatrikAlaviSaye evaM vacanaceSTe parairukte apyahaM saralAzayatvAtpurA na saMbhAvitavAnapi na ca soDhavAnapItyarthaH // bhujaMgamaH sa ko nAma yomAndiSyAsiSyati / ityatra "kiMvRtte." [14] ityAdinA saptamIbhaviSyantyau // na zraddadhe na kSame vA yosAnimadvirotsyati ca // kiMvRttepi / na zraddadhe na 1bI ghyasi / na. 1e sI DI pyAssA. 2 sI. durgate. 3 e sI DI riti. 4 sI DI gheSi vA. 5 DI pyatetha.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.17.] trayodazaH srgH| 143 kSame vA purA kiM bhavAnevamasmAsu brUyAceSTipyatetha vA / ityatra "azraddhA." [15] ityAdinA saptamIbhaviSyantyau // na zraddadhe na ca sahe lavalIdarzayiSyati / hemante kiMkiletyuktidorjanyavyaJjikA tava // 63 // 63. aho kanakacUDetyevaMvidhA tavoktidIjanyavyaJjikA / ke. tyAha / na zraddadhe na ca sahe yadaho damanaka / kiMkileti vAkyAlaMkAre prasiddhidyotane vA / puSpitatvena loke prasiddhAH puSpitA ityarthaH / lavalIhemante bhavAndarzayiSyati kAlatraye prayogoyaM na kadApi darzitavAnna ca darzayiSyati na ca darzayatItyartha iti // bhAryA metra paNo yanna zraddadhe na kSamepyaham / asti loke sa yo mAM hi vivAdena vijeSyate // 64 // 64. atra lavalIpuSpAdarzane bhAryA me paNo yadi hemante puSpitA lavalIna darzayAmi tadA bhAryAM hArayAmItyarthaH / yadyasmAddhetohi sphuTaM yo mAM vivAdena vijeSyate jitavAjeSyati jayati vA sa loke jagatyastIdamahaM na zraddadhe nApi kSame na kopyastItyarthaH // na zraddadhe na ca sahe lavalIdarzayiSyati hemante kiMkila / na zraddadhe na kSamepyahamasti loke sa yo mAM vijepyate / atra "kiMkila." [16] ityAdinA bhaviSyantI // athAhamabu(ba)vaM caivaM na zraddadhe na ca kSame / miSetkopi mayA jAtu gavI vA vivadeta yat // 65 // 1 sI DI na kSa. 1 sI DI na kiM. 2 e sI DI deglI hema'. 3 DI bhAryA hA. 4 vI degti sa. 5 sI DI me naiko.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] bhaveyadi vivAdI tvaM hArayeyamahaM yadA / tadaGgIkRta evAyaM tvatpaNena paNo mayA // 66 // 65, 66. atha damanasyaivaMbhaNanAnantaramahaM cAhamapyevamantru(ba)dham / yathAhaM na zraddadhe na kSame ca yatkopi kazcidapi garvI garviSThaH saJjAtu kadAcidapi mayA saha miSedvivadeta vA / paraM yadi tvaM vivAdI bhavestathA yadAhaM hArayeyaM harantaM paNaM prApnuvantaM tvAmanukUlAcaraNena prayuJjIya / kAlatrayemI prayogAH / tattadA tvatpaNena kRtvAyameva bhAryAlakSaNa eva paNo mayAGgIkRtaH / bhavehArayeyamityatrApi na zraddadhe na ca kSama iti yojyam / yatosau damanasyApi vAditvaM khasya hArakatvaM cAzraddadhAnokSAmyaMzvAha // na zraddadhe na kSame miSetkopi mayA jAtu / garvI vA vivadeta yat / hArayeyamahaM yadA / bhaveryadi vivAdI svam / ityatra "jAtu0" [17] ityAdinA sptmii|| dhigyatretyAkSipenastvaM tarjervA yacca yatra vA / pragalbhethA jayeryacca na kSame zraddadhe na tat // 67 // 67. he damana yatra nimittasaptamyarthe tatra pU(bhU?)toyamoM yenAsatyalavalIpuSpasamarthanarUpeNa nimittena nosmAniti jAtu tvaM durjanAyasa ityAdiprakAreNAkSipenindestathA yaJca tarjervA / yacceti kriyAvizeSaNaM bhAryA maitra paNa iti yaddaNDamAviSkuryAzca taddhignindAmastathA yatra vA yasmiMzca haimanalavalIpuSpadarzanaviSaye tvaM pragalbheyA dhArzva 1 e sI DI haM cAha. 1 sI DI tatvadA tvatpaNyena. 2 e thetratra. 3 sI DI me padeg. 4 sI DI na he damana la'. 5 DI galbhapA. 6 e sI DI degthA nakSame na addadhe tat / itya'.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.20.] trayodazaH srgH| 145 kuryA yacca jayestanna kSame na zraddadhe cAlIkatvAt / kAlatrayemI prayogAH // dhigyacca tarjeH / yatretyAkSipenastvam / yacca jayeH / yatra pragalbheyAH / na kSame na zraddadhe tat / ityatra "kSepepi(ca!)." [ 18 ] ityAdinA saptamI // citraM yatraivaM jalpestvaM kupyeyacetivAdibhiH / khainiSiddhau kalerAvAM pratijJAya paNaM sthitau // 68 // 68. AvAM paNaM bhAryApaNaM pratijJAya sthitau vAkalahAnivRttau / yataH khaiH svajanaiH kalervAkkalahAniSiddhau / kiMbhUtaiH sadbhiH / itivAdimiH / yathA citramAzcaryaM yatra deze kAle prayojane vA tvamapyevaM sAdhvanucitaM jalperyaJca tvamapi kupyeH / kAlatraye prayogAviti // citraM yaccaivaM kupyestvam / yatraivaM jalpeH / atra "citre" [19] iti saptamI // citramandhodrimArokSyatyayaM yadi jayeddhi naH / evamAvAM prajalpantau tato nijagRhaM gatau // 69 // 69. tatonantaramAvAM nijagRhaM gatau / kiMbhUtau santau / hi sphuTaM citramAzcaryaM yadyayaM nosmAJjayettadA citramandhodrimArokSyati / kAlatraye prayogau / evaM jalpantau // citramandhogimArokSyati / ityatra "zeSe." [ 20 ] ityAdinA bhvissyntii| ayadAviti kim / citramayaM yadi jayeddhi naH / atrAzraddhApyastIti "jAtubabadAyadau saptamI" [17] iti saptamI // 1 sI traiva ja. 1 sI DI svaiH ka. cavamA0. 2 e sI DI ti // ya. 3 bI bhUto hi. .4 DI 19
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 vyAzrayamahAkAvye eSopi hArayenota hArayeyaM mRzanniti / tenAhUtonyadodyAne lavalIrdraSTumabhyagAm // 70 // 70. ahamanyadA hemante tena damanenAhUta udyAne lavalIrdraSTumabhyagAm / kIdRksan / mRzaMzcintayan / kimityAha / eSa damanopi vADhaM hArayettathata bADhamahaM na hArayeyaM damanogrepi vADhaM hAritavAn hArayatyatodhunApi hArayiSyati / nAhaM tvevamityartha iti // [ jayasiMhaH ] uta hArayeyam / api hArayet / ityatra "saptamI 0" [21] ityAdinA saptamI // lavalyAH prekSya puSpANItyadhyAyaM hanta mAyyasau / pradarzayedapi phalAnyapi kalpadrumAnayet // 71 // kariSyatyanyadapyeSa zakto damanakazchalam / saMbhAvayAmi yAceta peNaM mlAniM ca dAsyati // 72 // 71, 72. lavalyAH puSpANi prekSyetyadhyAyamacintayaM yathA mAyI kuhaka vidyayA dAmbhikosau damanopi labailAni lavalIphalAnyapi darzayettathApi kalpadrumAnayet / mAyAbalenAsau trikAlavipayepi lavalAnAmapi darzane kalpadrorapyAnayane zaktaH saMbhAvyata ityarthaH / tathaiSa darmenakonyadapyatyasaMbhAvyamaparamapicchalaM mAyAM kariSyati / yata: zatazchale samarthIta eva saMbhAvayAmi paNamapi yAceta zaktoyamadhunA paNa 1 DI 'valyo : pre'. 2 e sI DI paNamlA'. * anayA vyAkhyayA 'darza 1 e bADhama'. 2 e pretya.. 3 e dAbhiko. yedapi lavalAnyapi kalpadrumAnayet' iti mUlena bhAvyamiti bhAti. 4 e sI DI 'manonya. 5 bI lena sa.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.4.24.] trayodazaH srgH| 147 mapi yAciSyate yAcate yAcitavAneveti saMbhAvayAmItyarthaH / ata evaM ca saMbhAvayAmi zaktosau mlAnimapi dAsyati / athoce damanaH saMbhAvayAmi lavalAni yat / pazyerdAtuM paNaM cecchena mAM ninditumicchasi // 73 // 73. spaSTaH / kiM tu lavalAni lavalIpuSpANi pazyeH zaktastvaM pazyasi drakSa(kSya)syapazyazcetyarthaH // tathAhInsAha kopyetya yAtrAM vAJchati hullaDaH / vAJchedAgamanaM votra yasya vAraH sa gacchatu // 74 // 74. spaSTaH / paraM yAtrAM pUjAvizeSam / hullaDo nAma phaNI / vo yuSmAkaM svapArzva AgamanaM vAJchati / atraiteSu yuSmAsu madhye yasya vAro gamanaparyAyaH // zakyasaMbhAvane / api phalAni pradarzayet // azakyasaMbhAvane / api kalpadrumAnayet / atra "saMbhAvane." [22] ityAdinA saptamI // tadarthAnuktAviti kim / kariSyatyanyadapyeSa zaktaH // saMbhAvayAmi yAceta paNam / atra "ayadi0" [23] ityA dinA vA sptmii| pakSe yathAprAptam / mlAniM dAsyati // dadAti / adAt / iti svayaM jJeyam // ayadIti kim / saMbhAvayAmi lavalAni yatpazyeH / pUrveNa nitya saptamI // iccheH / icchasi / vAJchet / vAJchati / ityatra "satIcchArthAt" [2] iti vA saptamI // 1 bI iyedAtupa0. 2 e degnaM cotra. sI naM vAtra. DInaM cAtra. 1 e sI DI yAcite. 2 e nevave. 3 sI DI va saM. 4 sI DI ne ityA. 5 DI icchadeg.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 vyAzrayamahAkAvye nAgairdamana AhUyAthoce vArastavaiSamaH / yadi gacchedbhavAMstatra jIvennAgakulaM tataH / / 75 / / [ jayasiMhaH ] 75. spaSTaH / kiM tvaiSamasminvarSe / tatra hullar3apArzve yadi bhavAna gacchedyAsyati / tatastadA nAgakulaM jIvejjIviSyati / yadvA kAlatraye prayogAvetau // mAM sopyacetra cetraM yAsyasi mokSA ( kSyA) mi te paNam / himanaM vAnayasyUSaM cettatopi tyajAmyaham / / 76 / / 76. spaSTaH / kiM tu sopi damanazca / atra hullaDapArzve // cennAjaiSIrna mAdikSastanme zraddhAnayam | USaM kaccitpaNaM muJcasyuktvetyatrAhamAgamam // 77 // G 77. atra sthAnehamAgamam / kiM kRtvA / uktvA / kimityAha / u he damana cettvaM mAM nAjaiSIstadA mA mAM nAdilo hullaDayAtrAyAmUSAnayane vA nAjJApayastattasmAcchraddhAbhilASo ma UpamahamAnayeyamadhunAneSyAmyAnayAmyAnItavAnevaM cetyarthaH / paraM kaJcidiSTapariprazne / tvaM paNaM muJcasIti // yadi gacchedbhavAMstatra / jIvennAgakulaM tataH / atra "vartsyati 0" [ 25 ] ityAdinA vA saptamI // pakSe / cetvaM yAsyasi / mokSyAmi te paNam // kecittu sarveSu kAleSu sarvavibhaktyapavAda vA saptamIM manyante / tena pakSe AnayasyUSaM cecatopi tyajAmi | cennAjaiSIrna mAdikSa ityapi // 1 1 e sI 'nAmaku. 2 e laM sataH. 3 eSImadideg sI DI 'dharmadi. 1 DI 'miSyAmyA'. 2 e sI ttvaM mA nAdeg 3 bI 'dA mAM. 4 bI So U0. 5 e sI 'hamamA 6 e sI DI va detya'. 7 bI vartsati. 8 sI DI nA sa 9 bI mokSAmi. 10 e padaM sadeg. DI 'padaM. 11 bI sI 'daM sadeg. *
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.4.28.] trayodazaH srgH| 149 zraddhAnayeyam / atra "kAma." [26] ityAdinA saptamI // akacitIti kim / kaJcitpaNaM muJcasi // tadicchAmyanumanyethAH prArthaye gaccha saMprati / atroSArtha pravekSyAmi kUpe vajrAsyamakSike // 78 // 78. tattasmAdicchAmyahaM he puruSa vamanumanyethAH kUpapravezenumatiM dadyAstathAhaM prArthaye tvaM saMprati svasthAnaM gaccha / ziSTaM spaSTam / / __ icchAmyanumanyethAH / prArthaye gaccha / ityatra "icchArthe." [27 ] ityAdinA saptamIpaJcamyau // sahaiva naya mAM kuryAH prsaadmitivaadinii| kUpapravezavighnoyaM vallabhA me sulocanA // 79 // 79. nAnA sulocanA / ziSTaM spaSTam / / saMdhyAmarcatvinaM cAcedihAsItAtha gacchatu / rAjyantessinbhavAnki me cintayA hi mumUrSataH // 80 // 80. asminnidAnIMtane rocyante rAtriparyavasAne bhavAnsaMdhyAM prabhAtasaMdhyAmarcatvinaM cAdityaM cArcettathehAsminsthAna AsIta tiSThedathAtha vA gacchatu / hi yasmAnmumUrSato me cintayA kiM na kiMcit / maiccintAM muktvA tvaM saMdhyArcanAdisvArthaM kurvityarthaH // atha bhUpastamityUce rakSeH khaM rakSa ca priyAm / kuryAM hullaDayAtrAM kimutoSaM terpayANyaham / / 81 // 81. spaSTaH / kiM tUtAtha vA / te tubhyam // AkhyAhi hullaDaH koyaM brUyAstasya ca ceSTitam / dhehi svAsthyaM na bhIdhaiyA dadhyAzvAnumato mudam // 82 // 1 e sI DI svAsthAM na. 1 DI manye . 2 e DI rAtrAnte. 3 bI mama cintAM.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 150 dhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 82. pUrvAdha spaSTam / tvayA bhIrdamanAdbhItirna dheyA na dhAryA kiM tu svAsthyaM dhehi / tvaM hi preSitonujJAtastavAvasarazca bhiyodhAraNe sva. sthatAdhAraNe ca / tathAnumato mayAnujJAtaH saMstvaM mudaM dadhyAzca / / vidhau / prasAdaM kuryAH naya mAm // nimantraNe / ina cArcetsaMdhyAmarcatu // aamtrnne| ihAsItAtha gacchatu // adhiissttau| rakSeH svaM rakSa ca priyAm // saMprazne / kuyAM hullaDayAtrAM kimutopaM terpayANi // prArthane / brUyAzceSTitamAkhyAhi hulaDaH koyam / ityatra "vidhi0" [28] ityAdinA saptamIpaJcamyau // bhIrna dheyA dhehi svAsthyam / atra "praiSa0" [29] ityAdinA kRtyapacamyau / anujJAyAM saptamImapi kecidAhuH / dadhyAzvAnumato mudam // Urca muhUrtAnmaddattaM prApnuyAstvaM svamIpsitam / gaccha svavezma draSTavyaH skhalokastaM sa nandaya // 83 // 83. spaSTaH / kiM tUrdhva muhUrtAddhaTikAdvayAnantaraM mahattaM svamAtmI. yamIpsitamUSaM tathA smaH prAkaTye / utsavena prakaTaM yathA syAdevaM taM valokaM nandaya / tvaM hi preSitonujJAtastavAvasarazca khepsitaprAptau khavezmagamane svalokadarzananandanayozca // adhvaM muhUrtAdIpsitaM prApnuyAH / skhaloko draSTavyaH / svavezma gaccha / ityatra "saptamI ca0" [30] ityAdinA saptamI kRtyAH paJcamI ca // Urdhva muhUrtAttaM sa nandaya / ityatra "sme paJcamI" [31] iti paJcamI // nAgothoce smai zRNvetatkAlo me zaMsituM tvayi / yathAbhUtsamayo gantuM nAgAnAM hullaDaM prati // 84 // 7 1 sI DI lokaM taM sma. 2 e degndayaH / spa. sI degndayaM / spa'. 3 vI sma sRNve. 1sI degstathAva. 2 e sI DI Ne ca. 3 e sI DI dikR. 4 sI ndayaM / tvaM. 5 DI pitAnujAtastathAva. 6 sI DI mI kR. 7 e sI DI ttviM sma.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.35.] trayodazaH srgH| 151 84. atha nAgaH kanakacUDa Uce / yathA / aho mahApuruSa tvayi viSaye mama zaMsituM vaktuM kAlaH prastAvastasmAdyathA hullaDaM prati gantuM nAgAnAM samayobhUttathA zRNu sma prakaTamAkarNaya // nAgAnplAvayituM velA jayasyeti vicintayan / pracetovaradRptogAtpAtAlaM hullaDaH phaNI // 85 // 85. hullaDaH phaNI pAtAlamagAt / kIhaksan / pracetovaradRpto varuNadattaplAvanaviSayaprasAdadarpiSThota eva nAgAnlAvayituM mama velA jayasya ca nAgaparAbhavasya ca veleti vicintayan / / zRNu ma / ityatra "adhISTau" [ 32 ] iti paJcamI // kAlaH zaMsitum / plAvayituM velA / samayo gantum / atra "kAla." [33] ityAdinA tum // vAvacanAdyathAprAptaM ca / velA jayasya // UcunarnAgAstametyeti kAloyaM yajayedbhavAn / samayo yadavenazca na velA yanimajayet // 86 // 86. spaSTaH // kAloyaM yajayegavAn / na velA yanimajayet / samayo yadavet / ityatra "saptamI yadi" [34 ] iti saptamI // tvamevAhazca zaktazca bhAro vAhyastvayaiva naH / tvamevAjJApayeramAMstadAdiza kRtaM krudhA // 87 // 87. he hullaDa tvamevAhazca zaktazcAsmAkaM bhAravahana AjJApane ca yogyaH samarthazca / tasmAnnosmAkaM bhAraH kAryaprAgbhArastvayaiva vAhyasta 1 e sI DI vAhaMzca. 1 sI DI ti ci. 2 bI degn / ve'. 3 DI mevAhaMzca. 4 e sI 'vAhaMzca. 5 sI DI mAkaM.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] thA tvamevAsmAnAjJApayerAdizestvakikarA vayamityarthaH / tattasmAdAdiza kRtaM sRtaM kSudhA // tvayaiva bhAro vAhyaH / tvamevAjJApayeH / tvamevAhazca zaktazca / ityatra "zakta." [35] ityAdinA kRtyAH saptamI ca // hullaDaH mAha kazmIreSvavazyaM sthAyino mama / uttarAyaNamahe gAmyA dAyyanuhAyanam // 88 // avazyageyo gAthAnAM gItergeyazca bhaktimAn / vAreNaikostu vo no cetplAvayiSye rasAtalam // 89 // 88, 89. he nAgA mamottarAyaNamahe gAmyavazyaM gantAnuhAyanaM pratisaMvatsaramA dAyI RNAdAtA ca vo yuSmAkaM madhya eko nAgo vAreNAstu / kIdRzasya / kazmIreSu dezeSvavaizyaM sthAyinastiSThataH / kIhaksan / bhaktimAMstathA gAthAnAM mavarNanApradhAnAryANAmavazyageyo nizcayena gAyaMstathA gItezchandovizeSasya geyazcAdhamAdgAyaM. zva / no cedyadyevaM na tadA rasAtalaM plAvayiSye // Avazyake / avazyaM sthAyinaH / avazyageyaH // Adhamarye / acI daayii| gItergeyaH / atra "Nin ca." [36] ityAdinA Nin kRtyAzca // voDhA tvamasadarcAyA jIyA jIvetivAdinaH / hullaDastAnvisRjyAgAtkazmIrAnhimadurgamAn // 90 // 1 sI gItegeM. 2 bI sI DI vAraNaiH. 3 DI 'naH / phula'. 4 bI 'tkasmIrA. 1 sI kRta kru. DI kRtaM ku. 2 e sI DI vAhaMzca. 3 e sI DI 'tAtha vo. 4sI vazyasthAdeg. 5 sI DI nAnAma.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.41.] trayodazaH srgH| 253 90. he hullaDa tvamasmadarcAyA asmatkartRkapUjAyAH karmaNo voDhA vodumarhaH saJjIyA jIvetivAdinastAnnAgAnvisRjya mutkalayitvA / ziSTaM spaSTam / / kSmAmapyutpATayAMmaivaMvAdino ye puraahyH| mA kupaddhullaDa iti bhItA vAreSu tepyayuH // 91 // 91. spaSTaH // voDhAsmadarcAyAH / atra "aheM tRc" [ 37 ] iti tRc // jIyAH / jIva / ityatra "AziSi" [38] ityAdinAzIHpaJcamyau // kazcittu samarthanAyAM paJcamImicchati / kSmAmapyutpATayAma // mA kupat / ityatra "mAGayadyatanI" [ 39 ] ityadyatanI // mA sadhAkSIddhimaM meti himanoSAya mAdizat / damano mA ma gRhNAnme dArAnityAgamaM tviha // 92 // 92. himaM mA sma mA mAM dhAkSIdahaditi hetordamano himaghnopAya mAmAdizadahaM tu me dArAndamano mA sma gRhNAditi hetoriha sthAna Agamam // mA sa gRhNAt / mA ma dhAkSIt / ityatra "sase hyastanI ca" [40] iti hyamtanyadyatanyau // tatpatitvAtra kUpehamaprAptoSopi cAntarA / vajrAsyamakSikAkSuNNo bhaviSyAmi sukhI kSaNAt // 93 // 93. spaSTaH // makSikAkSuNNo bhaviSyAmi / ityatra "dhAto:." [41] ityAdinA kSu1 bI pyutATa', 2 sI DI yAmevaM. 3 e sI DI manauSA'. 4 e sI DI gamatvi. 1 e sI DI manISA'.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] paNeti bhUtakAlaH pratyayo bhaviSyAmIti bhaviSyatkAlena pratyayenAmisaMbadhyamAno yathAkAlamapi sAdhuH / bahuvacanAdadhAtvadhikAravihitA bhapi taddhitA dhAtu. saMbandhe sati kAlabhede sAdhavaH syuH / sukhI bhaviSyAmi // tavopaM dehi dehIti dadAmIti vadannatha / dhehi dhehIti tamadhAnnRpatiH pANinA bhuje // 94 // 94. atha he nAga tavoSaM dehi dehIti dadAmi bhRzamabhIkSNaM vA dadAmItyarthaH / iti vadannRpatistaM nAgaM bhuje pANinA ghehi dhehItyadhAtkUpe patantaM bhRzamabhIkSNaM vA dadhAra / / yAhi yAhIti yAsyanti makSikA dhvaninetyatha / rAjJA hanyasva hanyasveti jaghne taTavetasaH // 95 // 95. dhvaninA vetasAghAtazabdena makSikA bhRzamabhIkSNaM vA yAsyantIti hetoratha rAjJA taTavetasaH kUpataTasthavetasavRkSo bhRzamabhIkSNaM vA hataH // nazyata nazyatetyeva nazyathetIva taddhanau / uDDayaskhoDDayasvetyuDDayante sAtha makSikAH // 96 // 96. bhRzamabhIkSNaM vA yUyaM palAyadhvamitIvedRza iva taddhanau ve. tasAghAtarzavde satyatha makSikA bhRzamabhIkSNaM voDInAH / / tiSThata tiSThata yUyaM stheyAstetyuragaM bruvan / atrAntarekarojjhampA kUpe nirmakSike nRpaH // 97 // 97. spaSTaH / kiM tu tiSThata tiSThatetyatretizabdo vAkyasaMbandhAyA1 DI "Nino mu. 2 DI 'nyasve . 3 sI DI zyate'. 1e yaM pAlaya'. 2 DI zamabhI'. 3 e sI "tyapi ma. 4 e DInaH / ti.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.42.] trayodazaH srgH| 155 dhyAhAryaH / bhRzamabhIkSNaM vA yUyamatraiva tiSThatetyevaMprakAreNoragaM truvan / yUyamityatra yuSmadarthasya pUjyatvavivakSayA bahuvacanam // vibhRdhvaM vibhRdhvamiti vizrIdhvamitivAdinIm / bhRtvoSeNa ghaMTI bhUpo jhagityudapatattataH // 98 // 98. spaSTaH / kiM tu vibhRdhvaM vibhRdhvamiti vibhrIdhvamitivAdi. nIm / atrevovaseyaH / bharaNakAle buDabuDAravakaraNamiSeNa bhRzamabhIkSNaM vA mAmUSeNa yUyaM pUrayatetyevaMprakAreNa nRpaM bhASamANAmiva ghaTImUSeNa bhRtvA / tataH kUpAt // AdatsvAdatva ityevamAdadIdhvamiti bruvan / nAgAyoSaghaTIM sodAtsamaM tenAnyato yayau // 99 // 99. spaSTaH / kiM tu he nAga yUyaM bhRzamabhIkSNaM voSaghaTIM gRhNIdhvamiti bruvan / Adatsva itItyatra virAmavivakSayA na saMdhiH / itye. vamiti nipAtasamudAya ityarthe / dehi dehIti dadAmi / dhehi dhehItyadhAt / yAhi yAhIti yAsyanti / uDDayakhoDayasvetyuDayante / evaM bhAvakarmaNorapi / hanyasva hanyakheti jaghne taTavetasaH / tadhvamau ca tadyuSmadi / naiyata nazyatetyeva nazyatha / cakArAtprasaktasya heH pra. yogaH svayaM jJeyaH / bibhRdhvaM bibhRdhvamiti bibhrIdhvam / AdatsvAdatsva ityeva. mAdadIdhvam / evamanyAsvapi vibhaktiSu / tiSThata tiSThateti stheyAsta / atra "bhRza." [ 42 ] ityAdinA sarvavibhaktisarvavacanaviSaye histrau / tadyuSmadi 1 e sI ghaTIbhU. 1 sI DI tivA. 2 bI DArAva'. 3 e nRpabhA. 4 sI mANami. 5 sI ti yAsyati yA. 6 e degyasve. 7 bI degmau caitadeg. 8 e sI DI mAdidI.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] bahutvaviziSTe ca yuSmaMdabhidheye tadhvamau hisvau ca / dehi dehItyAdigvitizabdaH saMbandhopAdaunArthonyathAsattvabhUtArthavAcinorAkhyAtayomithaH saMbandho nAva. gamyeta // vyomATATa tiraH kUpamaTetyATuzca makSikAH / patotpata rasetyuccairayatantoSarakSikAH // 10 // 100. makSikAzca vyomATATa tiraH kUpamaTetyATuryomATustirastirazcInamATuH kUpamATurityevaMprakAreNATuMdhemustathA makSikA USarakSikA USaM raikSitumuccairatyantaM patotpata rasetyayatantApatannudapatanarasannadhvananniti prayatnaM cakruH // athAha nAgo rAjAnaM jaganjayasi rakSasi / zAssItyadhikaroSi tvaM prasIdehi rasAtalam // 101 // 101. nAgo rAjAnamathAha babhASe / athazabdasya purAdau pAThAdatIte vartamAnA / he rAjaMstvaM jagadvizvatrayaM jayasi rakSasi zAssi zikSayasi cetyevaMprakAreNa jagardadhikaroSi niyujhe sakalajagatsvAmItyarthaH / tasmAprasIda rasAtalamehi / / prasIdehItyatra "omIDi" [ 1. 2. 18] ityalluk // saMgacchasva pramodasva zlAghavetyucchasiSyati / nAgalokaH samagropi netrendau tvayyupAgate // 102 // 102. spaSTaH / kiM tu saMgacchakha pramodakha zlAghasvetyuckRsi1e byogATA'. 2 e sI DI zAsmItya. 15 sI DI madyami0. 2 bI dAnoM. 3 bI gamyate / vyo. 4e 'umemu 5 e rahitu. 6 DI nasa'. 7 sI zAsmi zi0. 8 e sI DI 'davika'. 9e DI yukte sa. sI yukte sa. 10 e sI DI 'mAhi I.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.43.] trayodazaH srgH| 157 dhyati tvayA saha saMgasyate / tvadarzanAtpramodiSyate / tvAM zlAghiyate / ityevaMprakAreNa harSAtirekAdullasiSyati / upAgate pAtAlamAyAte / / Ahate bhinta ucchinta iti varmani bAdhate / UpArtha yadi me kopi sApi hAnistavaiva hi // 103 // 103. spaSTaH / tasmAnmArge rakSArthamapi tvaM mayA saha pAtAlamAgacchetyarthaH / Ahate / atra "ADo yamahanaH svA(sve!)Gge ca" [ 3. 3. 86. ] ityAtmanepadam / ma ityasya hananAdikriyAbhivyApyatvepi saMbandhamAtravivakSayA paSThI // rAjAthetyavadayUyaM yAta sidhyata nandata / itIhadhve yadrakSArtha tatrAdekSyAmi rakSakAn // 104 // 104. atha rAjAvadat / kimityAha / tatra varmani rakSArtha rakSakAnarAnahamAdekSyAmi / yadyasmAdyUyaM yAta sidhyata nandatetIhadhve pAtAlaM gacchatha damanAyoSadAnena siddhakAryA bhavatha lakSmIkI|dinA vardhadhva evaMprakAreNa ceSTradhva iti / / AgRhIthoparundhAvarunddhati prayatadhva u / kiM mayIti vadavrakSArtha didezeti rAkSasAn // 105 // 105. rAjA rakSArthamiti vakSyamANarItyA rAkSasAnyavarAdIndidezAjJApayat / kIhaksana / vadan / kimityAha / u he nAga yUyaM mayi 15 te / atra. 2 bI degcchitta I. 3 sI di ne ko". DI di no kopi sopi hAnistathaiva. 1 bI upaga'. 2 e sI DI svAGga ca. 3 e sI DI m / ima. 4 bI sI DI miyAMpya. 5 e degdyadyasmAyUyaM. bI dyathA yUyaM. 6 e rAjara'. 7 bI n / u.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] viSaye kimityAgRhIthAgrahaM kuruthoparunddha dAkSiNye pAtayathAvaruddha pAdAdigrahaNaM kuruthetyevaMprakAreNa prayatadhve pAtAle nayanAyAtyAdaraM kurutheti // saMgacchadhvaM niSevadhvamayadhvaM ca puraH pathi / itIhadhve mayi yathA yUyaM barbarakAdayaH // 106 // saMgacchadhvaM nivedhvamayedhvaM ca purodhvani / itIhevaM tathaivAsinmitre me prANavallabhe // 107 // 106, 107. he rAkSasA yathA yUyaM mayi viSaye saMgacchadhvaM niSevadhvaM pathi puroyadhvaM cetIhadhve sevArtha saMbaddhIbhavatha tathA sevadhve tathA mArgegrato gacchatha caivaMprakAreNa ceSThadhve tathaivAsminmama prANavallabhe mitre nAgaviSaye saMgacchedhvaM niSevedhvamadhvani puroyedhvaM gaccheta cetIhedhvam // svataH samuccaye / patotpata rasetyayatanta / pakSe / jagajayasi rakSasi zAssItyadhikaroSi // sAdhanabhedena samuccaye / vyomArTa tiroTa kUpamaTetyATuH / asya ca pakSodAharaNaM svayaM jJeyam // tathA saMgacchasva pramodasva zlAghasvetyucchasiSyati / pakSe / Ahate minta ucchinta iti bAdhate // tadhvamau ca tadyuSmadi / yUyaM yAta sidhyata nandatetIhadhce / pakSe / AgRhNIthoparundAvarunddhati prayatadhve / saMgacchadhvaM niSevadhvamayadhvaM ca puraH pathItIhadhve / pakSe / saMgacchedhvaM niSeveva. 1bI purAva'. 1e degkSiNyopeta. 2 bI raddha pA. 3 e sI DI gacche". 4 sI "si zA. 5 e sI DI zA mItya. 6 DITaya tideg. 7 e sI DI ruce pra. 8 e sI DI cchadhve ni'.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.4.45.] trayodazaH sargaH / 159 mayedhvaM ca purodhvanItIhedhvam / atra "pracaye." [ 43 ] ityAdinA hisvI vA tadhvamau ca tadyuSmadi vA // khalu kSubhitvA bhItvAlamityAlApAH kSapAcarAH / parihatya sabhAyeM taM pAtAlaM prAvizannatha // 108 // 108. spaSTaH / kiM tu kSubhitvA khalu kSobheNa sRtaM bhItvAlaM bhayena mRtamitIdRgAlApo yeSAM te tathA // aminalaM viharaNena khalu sthitenA tikramya yadgaganaminduranApya cAstam / ArAdahaM saridatikramaNena ceti ___dhyAtvA nRpaH puramabhi tvaritaH pratasthe // 109 // 109. nRpaH puramabhi tvaritaH pratasthe / kiM kRtvA / dhyAtvA / kimityAha / yadyasmAddhetorgaganamatikramyollavayAstamastAcalamanApya cAlabdhvA cendurvartate gaganAtpareNAstAccAvareNendurastItyarthaH / tasmAdyasmAdahaM ca saridatikramaNena sarasvatyA ullaGghanenArAhUraM varte saritaH parastAdUrapradezehamasmItyarthaH / yasmAdrAtrizeSobhUdahaM ca purAharaM varta iti tAtparyArthaH / tasmAdalakSyapurapravezasya vighnabhUtatvenAsminnaraNye viharaNena vicaraNenAlaM sRtaM tathAsmiMsthitenAvasthAnena khalu mRtamiti / / bhItvAlam / viharaNenAlam / khalu kSubhitvA / khalu sthitena / ityatra "niSedhelaMkhalvoH ktvA" [ 44 ] iti vA ktvA // atikramya gaganaminduH / avare / astamanApyenduH / atra "parAvare" [5] iti ktvA vA // pakSe / saridatikramaNena / 1 e degriditi'. sI DI riti'.. 1 sI DI kiM kSu. 2 sI DI rade'. 3 bI ti vA ktvA pa.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] dhyAtvA / ityatra '"prAkkAle" [ 47 ] iti ktvA | arthAnulomyAtsUkrama bhaGgenedamudAharaNam / vasantatilakA chandaH // I netre nimIlya hasatAM vadatAM prakAzya dantAMzca mUlakapaNAdyapamAya yAtAm / maugdhyodyamau narapatiH pathi kacchiyUnAM pazyanyayauM nijamalakSita eva harmyam // 110 // 110. alakSita eva nRpatirnijaM harmyaM yayau / kIdRksan / kacchiyUnAM kacchonUpaprAyo dezavizeSostyeSAM te kacchinaiH kAcchikA ye yuvAnasteSAM maugdhyodyamau maugdhyaM netranimIlane hasanarUpaM dantaprakAzane vacanarUpaM ca mauryamudyamaM ca tAvatyAM velAyAM mUlakapaNAdipratidAnAya yAnaM pathi pazyan / yato netre nimIlyAjJatvena hAsyAtirekAllocanasaMkocane sati hasatAM tathAjJatvAdeva dantAMzca prakAzya dantodghATane sati vadatAM vArtayatAM tathAtyudyamitvena mUlakapaNAdi mUlakamuSTayAdi / atrAdipadAtpatrapuSpaphalAdyapamAya pratidAtumanyatra yAtAM gacchatAm // netre nimIlya hasatAm / dantAnprakAzya vadatAm / apamAya yAtAm / atra " nimIlyAdi 0 " [ 46 ] ityAdinA ktvA vA // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddha hemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttau trayodazaH sargaH // 1 eka pathi. 2 bI 'lakazchandaH . 3 sI 'naH vAtaM yathA tathAdeg sI vAtaM yathA tatyu 5 bI 'NAdyatrA'. Adi. 7e dipa kacchi'. 4 e DI 6 sI DI TyA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye caturdazaH sargaH / ityATamATa nizi karma kRtvA kRtvAdbhutaM vezmani pUrvamAyam / sa rAtriturye prathamaM prabodhamAnacaM devAn gurumagra Asam // 1 // j 1. sa nRpo devAnguruM cAnarca / kiM kiM kRtvA / ityuktanItyA ni I zyATamATamabhIkSNaM vicarya tathAdbhutaM karma nAgAya tathopadAnarUpamavadAtaM kRtvA kRtvAbhIkSNaM vidhAyeM tathA vezmani pUrvaM lokajAgaraNAprathamamAyamAgatya tathA rAtriturye rAtrezcaturthe yAme lokapravodhAtprathamaM prabodhaM jAgaritvA tathAgra AsaM devAnAM gurozca puraH sthitvA // sargesminnupajAtizchandaH / / gajaM prabhAte prathamaM prapadya pUrvaM samAruhya hayaM kadAcit / agredhiruhyAtha vazAmaTansa nAjJAyyupAsaMcarito janena // 2 // 2. sa nRpa uSAsaMcarito rAtrau caryayA bhrAnto janena nAjJAyi / yataH kIdRzaH / prabhAteTan rAjapATikayA bhrAmyan / kiM kRtvA / prathamamanyakriyAbhyaH pUrvaM gajaM prapadyAruhya kadAcitpUrvaM hayaM samAruhyAtha tathA kadAciccAgre pUrvaM vaMzAM hastinImAruhya / prabhAte svAhi rAtrau jAgaryA zakyateyaM tu jAgarUkatvAtprAtarevotthAya rAjapITikAyAmagamattenAsya rAtrau caryA na jJAtetyarthaH // 1 e mATa ni.. 1 sI kiM kR. 2 e DI thopadA. 3 sI 'vAnI. 5 e 'tu yA. 6 bI 'ticchandaH sI ticchadaM / ga. 8 bI 'TikAyAM bhrA. 9 sI yAM ha 10 21 yathA. pdeg. 4 bI sI ya 7 sI 'ritA pAdikA.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] mATamATam / kRtvA kRtvA / ityatra "raNamca0" [18] ityAdinA raNam ktvA ca // pUrvamAyam / ana Asam / prathamaM prabodham / ityatra "pUrva0" [ 49 ] ityAdinA eNam vA // pakSe / pUrva samAruhya / agredhiruhya / prathamaM prapadya // vettyanyathAkAramazeyamevaMkAraM kathaMkAramidaM raho naH / tatkopi vidyAdhara epa itthaMkAraM janai rAtrivihAryatarki // 3 // 3. eSa rAjA rAtrivihArI pracchannaM rAtrau caransannatarki zaGkitaH / kathamityAha / anyathAkAramanyathA yadi vidyAdharo na syAttadA kathaMkAraM kathaM nAma nosmAkamidaM pratyakSamanenocyamAnamazeSaM rahaH pracchannavRtamevaMkAramanena yathAvRttabhaNanaprakAreNa vetti jAnAti tattasmAdepa jayasiMhaH kopyajJAto vidyAdharaH / vidyAdhairo hi vidyAbalenAjJAyamAnazcaratrahopi jAnAtItthaMkAramanena prakAreNa // janonyathAkRtva RjUktirevaMkRtvA kathaMkRtva RtaM sukhI syAt / chalonmukhaM zAkinikAdyapItthaMkRtvA nRpo mantrakRdanvazAtsaH // 4 // 4. sa nRpazchalonmukhaM zAMkinikAdyapi kutsitazAkinIbhUtAdyapyAstAmanyAyijanAdItyapyarthaH / itthaMkRtvAnena rAtrI cArUpeNa prakAreNAnvazAnmatrairazikSayat / yato matrAnkRtavAnsAdhitavAnmanakanmAtrikaH / hetumAha / anyathAkRtvAnyathA yadi zAkinyAdyahaM nAnu 1 sI DI kRtvA . 2 sI DI khaM syAki. 3 DI po yatra. 1e khNama i'. 2 sI DI rAtravi. 3 sI takki zaMkitaM ka. DI 'takki zaMkvetaM kI. 4 DI thA ya'. 5 e degnonyamA0. 6 sI ttasevAM kA. 7 e degNavitti0. 8 DI tti / ta. 9 sI DI topi vi0. 10 DI dharA hi. 11 sI zAni. DI zAkamikA. 12 DI corU. 13 bI ziSyaya. 14 DI di pAki. 15 sI DI badahaM.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.52] caturdazaH srgH| 163 zAsiSyAmi tadetyarthaH / evaMkRtvA evaM rAtrau caryayA svayaM dRSTaprakAreNa RjUktiH saralavacano jana RtaM satyaM yathA syAdevaM kathaM. kRtvA kathaM sukhI syAditi / RjUktI janAnvacanacchalenacchalakaM zAkinyAdi mA smacchalayaditi rAtrau pracchannacaryayA tajjJAtvA matradhyAnenAzikSayadityarthaH // ___ anyathAkAram / evaMkAram / kathaMkAram / itthaMkAram / atra "anyathA0" [50 ] ityAdinA khNamvA // pakSe / anyathAkRtvA / evaM kRtvA / kathaMkaravA / itthaMkRtvA // yoginyavantyA apareyurekA yoginyazaGkaM tamavocadevam / vayaM yathAkAramaho tathAkAramapyaTAmastava kiM tvanena // 5 // 5. anye (ravantyA mAlavadezasaMbandhinyekA yoginI yoginyazavaM yoginISu viSayezakaM nirbhayaM santaM taM nRpamevamocan / yathA yUyaM kathamaTathetyevaM pRSTAsUyayA taM pratyAha / vayamityAdi spaSTam / / yathAkAramaho tathAkAramapyaTAmamtava kiMtvanena / ityatra "yathA." [5.] ityAdinA ruNamvA // kiM zAkinikArasu naH zaipeH svAdukAramattAsi na bhojyamatra / na bhokSyase bhogamatheha mRSTaMkAraM mudhAyasyasi carcayA naH // 6 // 1e paradyadeg. 2 sI DI muneH zadeg. 3 e zape svA. 4 sI sthiti gha. 5 e caryayA. 1bI tvA rA. 2 bI ktimiH sa. 3 e sataM ya . 4 DIvaM kR. 5 bI ziSyadi. 6 bI sI DI ra / e'. 7 e degm / adeg. 8 sI DI anedyaravantyAM mAnAdavAsaM. 9 e degdezaM ba. 10 bI cayat. 11 sI DI kiM kRtva. 12 DI netya'.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] 6. u he nRpa kiM kimiti nosmAJ zAkriniMkAraM zapeH zAkinIzavdamuccAryAkrozasi zAkinyo yUyamityAkrozasItyarthaH / tathA kimityatra pRthvyAM bhojyaM bhakSyaM svAduMkAraM rucyaM kRtvA nAttAsi na bhokSyase / atha tathA bhogaM vaiSayikaM sukhaM mRSTaMkAraM rucyaM kRtveha jagati kimiti na bhokSyase / tathA nosmAkaM carcayA vicAreNa kiM mudhA nirarthakamAyasyasi khidyase / vilAsinInAM pinasIha mRSTAM kRtvA na kiM gItasudhAM hatAza / kiM yoginIdarzamiha vyarAdhyastvaM vairiNIvedamivAtimUDha // 7 // 7. pUrvArdhaM spaSTam / hetimUDheha pRthvyAM yoginIdarza yAM yAM yoginImapazyasto tAM vairiNIvedamiva vairiNI jJAtveva labdhveva vicAryeva vA kimiti tvaM vyarAdhyobhyabhavaH // __ zAkiniMkAraM zapeH / atra "zApe vyApyAt" [52 ] iti khNamvA // svAduMkAram / mRSTaMkAram / atra "svAdu0" [53 ] ityAdinA vA khNam // bhadIrghAditi kim / mRSTAM kRtvA // vairiNIvedam / yoginIdarzam / atra "vidRgbhyaH0" [54] ityAdinA NamvA // yadIcchasi svasya sukhAni yAvajIvaM cirAyodarapUramAzu / taccarmapUraM nanu dehi yAvadvadaM baliM naH parikhAdinIbhyaH // 8 // 1 DI degha pyarA'. 1 bI bhakSaM svA'. 2 bI kAraM kRSyaM kR. 3 DI kAra kRtvAM kR0. sI kAraM kRstvyaM kR. 4 vI TaM kRtvA ru. ekAra ru. 5 e "ti nA bho. 6 sI DI yAM yo'. 7sI stAM vai0. 8 bI degNI vairiNI jhA. 9 DI degti zvaM virA'. 10 sI tvaM virA. 11 DI kinI kA.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 5.4.59.] caturdazaH sargaH / 165 8. nanu he rAjannAzUdarapUra miSTabhojyairudaraM pUrayitvA yAvajIvaM yAvajjIvasi tAvaJcirAya cirakAlaM svasya yadi sukhAnIcchasi tattadA yAvadvedaM yAvallabhAmahe tAvatparikhAdinIbhyo bhakSikAbhyo nosmabhyaM carmapUraM kaDinaM pUrayitvA baliM dehi / / yAvadvedam / yAvajIvam / atra "yAvataH0" [ 55 ] ityAdinA gam // carmapUram / udarapUram / atra "carma0' [ 56 ] ityAdinA Nam // ruSTAsu cAsAsvabhivarSitAbdo na sindhupUraM na ca goSpadapram / na kambalakopamaho na celakopaM ca deze tava rAjajAlma // 9 // 9. aho rAjajAlma nRpAdhamAsmAsu ruSTAsu satISu tava deze yAvatA sindhunaMdI goSpadaM ca pUryate tAvatkiMbahunA yAvatA kambalacele yete AbhivatastAvadapyabdo megho na varpitA na vaSiSyati / / goSpadapram / sindhupUram / atra "vRSTi." [57 ] ityAdinA gaimbI / UkArasya lukca vA // celanopam / kambalaknopam / atra "cela." [58 ] ityAdinA Nam // meghe ca gAtrAtpuruSAtparasthasnAyaM vRSTe svadanAya piMpan / kaH zuSkapeSaM ka u rUkSapeSaM kazcUrNapeSaM ca bhavena gAH // 10 // 10. u he rAjan hi sphuTaM svadanAya dhAnyAbhAvena bubhukSayA mriyamANatvAdatyantaM bhojanAya ko naraH zuSkapeSaM piMpaJ zuSkaM bada 1 sI DI gospada. 2 e ca gotrA'. 3 sI DI trApuruSApara'. 1e jIvasi. 2 bI rivAdi'. 3 e "m / aho. 4 sI DI gospadaM. 5 DI meghAmavakarSi'. 6 sI comevakarSi0. 7 sI DI vayiSya . 8 DI 'ti / mAspada. 9 sI gospadadeg. 10 sI NastA / okA. DI NamyA / U. 11 e mvA / okA. 12 bI sI DI ko varaH.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 vyAzrayamahAvye [ jayasiMhaH ] I rIphalAdi piMpakazva rUkSapeSaM rUkSamasnehaM kaiNTakAdi piMSankazca cUrNapeSaM cUrNa tuSabusAdi piMSansangaryo nindyo na bhavet / ka sati / meghe / kiMbhUte / gAtrasnAyaM puruSasnAyaM cAvRSTe yAvatA gAtraM puruSazca snapyete tAvatyavRSTe // gAtrasnAyam / puruSasnAyam / atra " gAtra0" [ 59 ] ityAdinA Nam // zuSkapeSam | cUrNapepam / rUkSapeSaM piMSan / ityatra "zulka 0" [ 60 ] ityAdinA Nam // karoSyadazvAkRtakAramuccairnimUlakASaM kaSasIha yannaH / mUDha jIvagrAhaM na gRhNanti yathA hi tAstvAm // 11 // 11. he rAjan yaditi kriyAvizeSaNam / yatvaM nosmAnnu (nu ) cai - riha nimUlakASaM kaSasi mantrairnirmUlaM kaSasi niHsantAnAH karoSItyarthaH / ad etadakRtakAraM karoSyakRtamakRtyaM karoSi pariNAme kaTuvipAkatvAttevedaM kartuM na yuktamityarthaH / tattasmAddheto re mUDha yoginIstoSaya mAnayetyarthaH / yathA hi sphuTaM tA yoginyastvAM jIvagrAhaM na gRhNanti yogaprabhAvabandhairbaddhA jIvantaM na gRhNantItyarthaH // 1 akRtakAraM karoSi / jIvagrAhaM gRhNanti / ityatra " [ g] grahaH 0 " [ 61] ityAdinA Nam // nimUlakASaM kaSasi / ityatra " nimUlAtkaSaH " [ 62 ] iti Nam // tadyoginI stoSaya 1 e ginI: sto'. 2 ehaM nigRhanti. 1 e sI DI kaNTikAdi piM. 4 sI DI 'zva snApye. "mAstu cai". 8 sI DI si nisa 5 e 2 e kiM te / gotra. 3 etA gotraM. 1 gotra.. 6 etra gotra. 7 sI DI 9 etadevaM ka. 10 bI kRtaya.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 05.4.62.] caturdazaH srgH| 167 samUlakA kaSituM samUlaghAtaM nihantuM dviSatosighAtam / kSamaM yazovarmanRpaM svapoSaM puSTaM ca yoginyanudattazaktim // 12 // tvaM mitrayitvArcaya kAlikAdyA etyojayinyAM puri bhaktiyuktaH / yadyAtmapoSaM dhanapoSamazvapoSaM pupukSasyatha bandhupoSam // 13 / / 12, 13. he rAjaMstvamAtmanA zarIreNa dhanenAzvairupalakSaNatvAsainyairvandhubhizva yadyAtmAnaM puSTaM kartumicchasItyarthaH / tadA tvaM bhaktiyuktaH sannAyinyAM puryetya kAlikAdyA yoginIrarcaya / kiM kRtvA / yazovarmanRpaM mitrayitvA mitraM kRtvA / anyathA hyujayinI tvayA gantumazakyetyarthaH / kiMbhUtam / yoginIbhiranvanurUpaM dattA zaktirvidyAbalaM yasya taM tathA svapoSaM puSTaM ca parAkramAdiguNaviziSTenAtmanA samartha cetyarthaH / ata eva kSamaM samartham / kiM kartum / dviSataH samUlakASaM kaSituM sAnvayAtrAjyAdunmUlayitumasighAtaM ca nihantuM khaDrena hiMsituM samUlaghAtaM nihantuM sAnvayAnhisituM cetyarthaH / anyathAtmanA zriyA sainyaibandhubhizca saha vinayasItyarthaH / tAM sAha rAjetyudapepamAjyapeSaM nu piMpansa girAtha mRyaa| kAlI karagrAhamatha svahastagrAhaM yazovarmanRpaM jighRkSuH // 14 // 14. atha sa rAjA jayasiMhastAM yoginImiti vakSyamANarItyAha sma / yataH kAlImatha tathA yazovarmanRpaM ca baddhvA svapANinA grahI 1 sI DI degm / kSemaM. 2 sI DI kAlakAdeg. 3 e jayanyAM. 4 e sI DI rAjyetyu. 1 sI cchatItya'. DI cchantItya. 2 e jayanyAM. sI DI janyAM. 3 e nAya. 4 sI DI tvA / yezo'. 5 e sI DI 'taM ni. 6 sI DI vinakSasI'. 7e 'nakSasI. 8 e rAjaja'.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 .. vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] tumicchurityarthaH / kIhaksannAha sma / mRddhyA zrUyamANakomalayArthatastu kaThorayA girA kRtvodapepamAjyapeSaM piMSannudakena ghRtena vA vartayanniva // yo vartayantraH karavatamA gandhADhyacarcAmatha hastavartam / huM vartate vaH kila hastava rakSyaH sa yupmAbhiravantinAthaH // 15 // 15. humityama / sovantinAtho yuSmAbhI rakSyaH / kileti satye / yo vo yugmAkaM hastavata vartate hastena vartate yo yuSmAkaM vazya ityarthaH / kITaksan / vo yuSmadarthama marcArthamupacArAcandanAdyapyarcA tAM karavata vartayankareNa vartayambhaktyatirekAjalAdinA saha svayaM gharSayannityarthaH / atha tathA gandhATyacarcA saurabhotkaTaM vilepanArthakarpUrAdi ca hastavarta vartayan // samUlaghAtaM nihantum / samUlakApaM kaSitum / atra "hanazca0" [63] ityAdinA Nam // asighAtaM nihantum / ityatra "karaNebhyaH' [ 64 ] iti Nam / / svapoSaM puSTam / AtmapoSam / azvapoSam / bandhupopam / dhanapoSaM purpu. kSati(mi) // snehanArthAt / udapepam / AjyapeSaM piMpan / ityatra "sva." [65] ityAdinA Nam // hastagrAham / karagrAhaM jighRkSuH / hastavartam / karavataM vartayan / hastavataM vartate / atra "hastArthAt." [ 66 ] ityAdinA Nam // 1 e 'ramataMvacA. 1 sI DI varcaya. 2 e varta'. 5 DI m / pu. 6 bI pukSyati. 3 sI DI te yu. 4 DI m / badeg.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.70.] caturdazaH sargaH / 169 sa krauJcabandhaM mama guptibandhaM bandhyo na cenazyati jIvanAzam / preSyaH sa vaiH pUruSavAhamAjJAM voDhA vRthA taM hi na yadyaveta // 16 // 16. sa yazovarmanRpazcedyadi na jIvanAzaM nanayati jIvana palAyiSyata ityarthaH / tadA sa mama mayA krauJcabandhaM bandhyaH krauJcAkAreNa bandhavizeSeNa bandhanIyastathA gupribandhaM bandhyo guptau kArAyAM bandhanIyastatazca hi sphuTaM taM yazovarmanRpaM yadi yUyaM 'nAveta mayA badhyamAnaM na rakSeta tadA sa nRpo yuSmAkaM preSyo dAsaH sanvRthA nirarthakaM yuSmAkamAjJAM pUruSavAhaM voDhA pUruSasya karturvahanaM yathA syAdevaM dhArayati puruSaH sanpreSyo bhUtvA vRthA yuSmadAjJAM vaha tiityrthH|| krauJcabandhaM bandhyaH / atra "bandhernAmni" [ 67 ] iti Nam // guptibandhaM bandhyaH / atra "AdhArAt" [ 68 ] iti Nam // jIvanAzaM nazyati / pUruSavAhaM voDhA / ityatra "kartur0" [69] ityAdinA Nam // mayA sa pUriSyata UrdhvapUraM raNe na zuSyedyadi cordhvazoSam / maMse tadA vo mahimoru pUjyAstadA ca yUyaM mama mAtRpUjam // 17 // 17. sovantIzo yadi raNe mayA sahordhvapUraM pUriSyata Urdhvasya sataH pUraNaM yathA syAdevaM pUraNIbhaviSyati / UrdhvaH sthAsyatItyarthaH / 1 e bI nakSati. 2 e vaH puru'. 3 sI DI mAnyAM vodeg. 4 e dhacetaH / ya. 1e vo nR. 2 e zaM takSati. 3 e degSyati i. 4 endhaMkrau. 5 e dhanI. 6 sI DI TaM ya0. 7e prekSo dA. 8 sI DI degmAnyAM purudeg. 9 bI sI DI 'DhA purudeg. 10 e 'nprekSyo bhUdeg. 11 e degti / pauru. sI 'ti / puru. 12 sI DI vaMzopaM. 13 bI pUrNIbha. 12
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 DhyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] tathA mayA saha raNe sati yadi sa urvazoSaM na zuSyecca madANaiH pItarakto yacUrdhva eva na zuSye dityarthaH / tadA vo yuSmAkamuru mahanmahima mAhAtmyaM maMsye jJAsyAmi / mahimazabdo napuMsakopi / tadA ca yUyaM mama mAtRpUjaM pUjyA mAtRvatpUjanIyA ityarthaH / / tadgaccha tatrAhamasAMvupaimi yUyaM na cenasyatha kAkanAzam / . lUyAdupaskAramasAvasirvastadA nasaH zrutyupadaMzamattum // 18 // 18. yadi yUyaM kAkavanna palAyiSyadhve tadAsau pratyakSosirvo yujmAkaM naso nAsikA attuM bhakSayitumupaskAraM vikSipya lUyAcchidyAt / kiM kRtvA / attuM zrutyupadaMzaM zrutibhiH karNairupadazyopadaMzaM kRtvA kevalAnAM nAsikAnAM bhakSaNAdarucau rucivizeSotpAdanAyAntarAntarA zrutIrapi jagdhe(gdhve?)tyarthaH / ziSTaM spaSTama // zrutyopadazyAtsyati no nasosirasiprahAraM ca vijeSyasesmAn / sahAsamuktaiveti radopapIDamoSThaM dazantI divi sotpapAta // 19 // 19. spaSTaH / kiM tu tavAsi!smAkaM naso nAsikAH zrutyA zravaNajAtyopadazya rocakaM kRtvAtsyati tvaM cAsmAnasiprahAraM khaGgena prehRtya vijeSyase radopapIDa kopAdantairdanteSu vopapIyauSThaM dazantI // cittoparodhaM vimRzanvidheyaM gRhNannRposiM svakaropakarSam / grAmAnurodhaM purasImarodhaM drAgmelayansainyamatha pratasthe // 20 // 1 e degsAdhupai. sI DI degsAmupaiti yU. 2 sI nakSayakA. DI nakSayakAraka'. 3 sI DI ktvepi ra. 4 sI DI drAgmaila. 1 sI DI skAravivakSi. 2 sI DI nAzikA. 3 sINAdiruci. DI NAdiru. 4sI DI nAzikA zru'. 5 DI prapadyapa vi. 6 e sI pIDyoSThaM.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.70.] caturdazaH srgH| 171 20. atha nRpo jayAsiMho drAkpratasthe / kIdRksan / vidheyaM raNaM cittoparodhaM cittena citte voparudhya saMsthApya vimRzaMstathAsiM svakaropakarSa svakareNa svakare vopakRSya samIpa AnIya gRhaMstathA grAmAnurodhaM grAmeNa grAme vAnyasainyamelanAyAnukUlaM sthApayitvaivaM purasImarodhaM ca sainyaM melayan // zailAncalaiphryupapIDamasyankurvannRpAJ zAsanakarSamagre / krozASTakotkarSamahanyahanyacchinatsa panthAnamanUnazaktiH // 21 // 21. sa rAjAhanyahani panthAnaM krozASTakotkarSa krozASTakena krozATake votkRSya paricchidyAcchida(na?)lalo / kIdRksan / anUnazaktiH zaktitrayopetota eva nRpAJ zAsanakarSamAjJayAkRSyAgre kurvannata eva ca zailAnbalairupapIDaM pIDayitvA mUrdhni zRGgeSUpapIDamasyannitastataH kSipan / / ArohiNoMseSvatha kezapatayA grAhaM bhaTA atvarayaMstAMzvAn / kroze yathA kozayugena vA vyomyutkarSamiddhodhiruroha reNuH // 22 // 22. aMseSu grAhaM skandheSu gRhItvAthAtha vA kezapatathA grAhaM skandhasthavAlapatathA gRhItvArohiNozvAnArohanto bhaTA azvavArA azvAMstathA vegenAtvarayanyatheddhaH sphIto reNuyogyadhiruroha / kiM kRtvA / kroze kozayugena votkarSamutkRSya paricchidya kroza kozau vA yAvadityarthaH / / 1sI "hiNozedyathe ke. DI hiNozedyatha. 2 DI thAsyAt / kro'. 3 sI reNaH / azeSu . DI reNaH / aroSu. 1 e dheyara. 2 sI DI Take vokRSya. 3 e bI aMzeSu. 4 DI tvAgryeNa vA. 5e sI DI rohaNodeg.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ghyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] UrdhvapUraM pUriSyate / UrvazopaM zuSyet / ityatra "UrvAtpU: zuSaH" [70 ] iti Nam // mAtRpUjaM pUjyAH // kartuH / kAkanAzaM naGgyatha / atra "vyApyAccevAt" [1] iti Nam // upaskAraM lUyAt / ityatra "upAt" [ 72 ] ityAdinA Nam // zrutyupadaMzamattum / zrutyopadazya / ityatra "dazestRtIyayA" [73] iti NamvA // asiprahAram / atra "hiMsA." [74 ] ityAdinA gamvA // pakSe / asinA prahRtyeti svayaM jJeyam // balairupapIDam / mUryupapIDam / cittoparodham / svakaropakarSam / atra "upapIDa0" [75 ] ityAdinA NamvA // pakSodAharaNAni jJeyAni // anye tUpapUrvAdeva pIDericchanti / rudhakarSAbhyAM tu kAmacAreNa / tena purasImarodham / upapUrvAdapi / cittoparodham / anyopasargapUrvAdapi / grAmAnurodham / evaM zAsanarSakam / pramANe / kozayugenotkarSam / kroza utkarSam / kozASTakotkarSam // samA.. sattau / kezapatayA grAham / aMseSu grAham / atra "pramANa." [ 76 ] ityA. dinA NamvA / pakSodAharaNAni jJeyAni // zayyAta utthAyamayuH kirAtA yatkiM ca nArohamupAsituM tam / nRpopi pathyA(bhakyA?)lapati sa tAnbhrUvikSepamutkSipya ziraH prasannaH // 23 // 1 e tamutthA . 2 e deglapitasmA tA'. 3 sI DI prapanna:. . 1 e sI DI nakSatha. 1 e azani pra. 3 sI DIm ase. 4 bI aMzeSu.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 4 [hai0 5.4.80.] caturdazaH srgH| 23. taM nRpamupAsituM kirAtAH zayyAta utthAya zayanAttvarayosthAya tathA yatkiM ca na gardabhAdikamapyArohamayurevaM nAma nRpasevArthamatvaranta yAvatA prAbhAtikamavazyakRtyamazvAdi vAhanaM ca nApekSante smetyarthaH / nRpopi [bhaktyA?] bhaktisUcakatatsaMbhramAtirekAgamanena prasannaH saMstAnkirAtAnAlapati sma / kiM kRtvA / zira utkSipyokRitya bhrUvikSepaM dhruvau tatsaMmukhaM kSiptvA ca // zaNyAta utthAryam / atra "paJcamyA0" [77 ] ityAdinA gamvA / yatkiMcanAroham / atra "dvitIyayA" [ 78 ] iti NambA // bhrUvikSepam / atra "svAGgenAdhruveNa" [ 79] iti gamvA / [a] dhruveNeti kim / zira utkSipya // hRtpeSamAyadbhiragAnpravezaM pravezamuccairviSamapravezam / vanaM vanaM vezamaraNyapAtamApAtamApAtamathApagAca // 24 // sarassaraH pAtamapazca pAdaM pAdaM prapAdaM ca taTaM taTaM drAk / drumaM drumaM skandamanadhvapAdamAskandamAskandamanApatantam // 25 // phalAdyavaskandamalaM kSaNAsaM muhuurtmausmthotphldbhiH| yAmapratarSa dRtivAH pibadbhiH sa tai harSa plavagairnu rAmaH // 26 // ___ 24-26. sa nRpo rAma iva taiH kirAtaiH pUvagairnu kapibhiriva kRtvA jaharSa / yata AyadbhiH sahAgacchadbhiH / kiM kiM kRtvetyAha / 1 sI vezmamadeg. DI vezyama. 2 sI mAtApama. DI degmApama'. 3 em / palA. 4 e tyAzama. 19 nAyattva. 2 sI tA prabhA'. 3 e degnaM cA nA. 4 sI DI pekSyante. 5 enAlipita sa. 6 pa ya / a. sI DI yam / tatra.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] hRtpeSamatibaMhIyastvenAnyonyaM saMgharSAvRdayAni piSTvA tathAgAb zailAnpravezaM pravezaM parvatavAsitvena tadArohakuzalatvAdabhIkSNaM pravizya tathocairviSamapravezaM kautukAdinA viSamaM viSamaM vanagahvarAdi pravizya viSamaM pravizya pravizyaM vA tathA vanaM vanaM tarukhaNDaM tahakhaNDaM vezaM phalAdilipsayA pravizyAtha tathAraNyapAtamAraNyapazuvadhAdyarthamaraNyamaraNyaM patitvAraNyaM patitvA patitvA vApagAzca nadIzcApAtamApAtaM tathA saraH saraH pAtamapazca jalAni ca pAdaM pAdaM pAnAdyarthamabhIkSNaM gatvA tathA drAk nadyAdInAM taTaM taTaM prapAdaM vizrAmAdyarthamAzritya tathA drumaM drumaM skandaM chAyAdisukhalipsayA gatvA tathAnadhvapAdaM mArgasya sainyaiH saMkIrNatvena duHsaMcaratvAdamArgamamArga gatvAmArga gatvA gatvA vA tathAnApatantaM zrAntatvenAnAgacchantaM janamAskandamAskandamazrAntatvena zIghragatvAdullaGghayolaGghaya tathAlamatyarthaM phalAdyavaskandaM phalapuSpAdi phalapuSpAdi muSitvA phalAdi muSitvA muSitvA vA tathotphaladbhirullaladbhiH / kiM kRtvA / kSaNAsaM kSaNamiti sUkSma kAlabhedamatikramya tathA muhUrtaM dvighaTImatyAsamatikramyotplutya kSaNaM muhUrta vA sthitvA punarutplavamAnairityarthaH / tathA yAmapratarSa praharaM pratRSya itivAH khallasthaM jalaM pibadbhizca / vAHzabda klIbepi kecit // 1 sI "za pa. 2 e maM va. 3 bI sI DI 'ruSaNDaM. 4 bI sI DI 'ruSaNDaM. 5 sI DI degNDaM ca ve'. 6 e degraH pA. 7 sI gatvAM damArgamamArga gatvA gatvA vAM tathA nA. 8 DI mArgamamArga gatvA gatvA vA. 9e sI DI zIghaM ga. 10 e durlaGghayola'. 11 e degdi mu. 12 e tvA vA. 13 sI DI tvA vA. 14 e sI DI thotpalavadbhirudbhiH . 15 e degNa madeg. 16 e dirghaTA. 17 e prakRSya. 18 e t / varSa.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 5.4.83.] caturdazaH srgH| 175 tarSa ca yAmAvaparehni nAmagrAhaM mithohAyibhiragrasainyaiH / siprApayopIyata maGgha nAmAdesaM(zaM) samA vAsabhuvo gRhItAH 27 27. aparehni yAmau praharadvayaM tarpa tarSitvAgrasainyaiH siprApaya ujayinIsamIpasthasiprAnadIjalamapIyata / kiMbhUtaiH sadbhiH / nAmagrAhaM mithohvAyibhiH / tathA maGka nAmAdezamiyaM jayasiMhasyeyaM samarasiMhasyeti nAmAnyuccAryetyarthaH / samAH samastA vAsabhuva AvAsasthAnAni gRhItAH // hRtpeSamAyadbhiH / atra "pariklezyena" [ 80 ] ini NamvA // vanaM vanaM vezam / vipamapravezam // agAnpravezaM pravezam / viSamapravezam // saraH saraH pAtam / araNyapAtam // ApagA ApAtamApAtam / araNyapAtam // taTaM taTaM prapAdam / anadhvapAdam // apaH pAdaM paadm| anadhvapAdam // drumaM dumaM skandam / phalAdyavaskandam // anApatantamAskandamAskandam / phalAdyavaska. ndam / atra "vizapata." [ 81] ityAdinA NamvA // vanaM vanaM pravizya / vanaM pravizya pravizya / ityAdI ni pakSodAharaNAni svayaM jJeyAni // yAmau tarSa payopIyata / yAmatarSa pibadbhiH / muhUrtamatyAsam / kSaNosamutpha ladbhiH / atra "kAlena." [ 82 ] ityAdinA gamvA // nAmagrAham / nAmAdezam / atra "nAmnA0" [ 83 ] ityAdinA NamvA // 1bI mainyaH / si'. 1 DI 'yaM vepateSi. 2 e deghItAni // ha. 3 em / pravezam / aM. 4 DI zaM / vi0. 5 sI DI adhvanapA. 6 DI adhvanapA. 7 e naM pradeg. 8 sI DI zya / pravizya / i. 9 sI DI yAmo tadeg. 10 sI DI degmakarSa. 11 DI tyAsamu. 12 e NAt samuptala'. 13 sI DI magrahaNam.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 byAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] prAptAgragairujayinItyanuccaiHkAraM zanaiH kRtya kimAttha tarhi / ruddhA ca sA tairnanu kazciduccaiH kRtvetyatha pratyavadannRpAgre // 28 // 28. yadyagragairujjayinI prAptA tIti prAptAgragairujayinItyetatki kimityanucaiHkAramanudAttasvareNa tathA zanaiHkRtya mandamAttha bhaNasi / uccai ma priyamAkhyeyamiti rAjJokte nanviti pRSToktau nanu sojayinI tairagragai ruddhA cetyevaMprakAreNoccaiH kRtvA kazcidvardhApako nRpAne jayasiMhAne pratyavadat // prAptAgragairujayinItyanucaiHkAram / zanaiHkRtya kimAttha tarhi / ityatra "kRgaH" [ 84 ] ityAdinA ktvANamau // aniSToktAviti kim / ruddhA dha sA tairityuccaiH kRtvA pratyavadat // drAkpRSThataHkRtya payAMsi tiryakAraM samAvAsamatho niyuktaaH| te pArzvataHkAramibhAMzca tiryakRtvAzvazAlA jagadupAya // 29 // ___ 29. atho niyuktA nRpAya jagadurAvAsAdi kRtamastItyUcuH / kiM kRtvA / payAMsi nadyAdisthajalAni drAkpRSThataHkRtya pRSThe kRtvA tathA samAvAsamAvAsanikAM tiryakAraM samApya racayitvetyarthaH / tathebhAnpArzvata:kAramAvAsapArzvabhAge kRtvA tathAzvazAlAstiyakRtya(tvA?) samApya ca // srAkpAvatobhAvamupetya nAnAbhUyAGkatobhUya ca vAravadhvaH / AvAsamabhyApatatosa nAnAbhAvaM sthitshriivdbhaanupaastyai|| 30 // 1 e "kRtaki. 2 e DI kRtyetya'. 3 e pAstau / vA. 1 DI rujjAyi0. 2 sI DI bhaNisi. 3 bI sI DI tena na. 4 bI DIt / AptA. 5 e sI DI sani. 6 bIca / zrAkpA'.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai05.4.85. ] caturdazaH sargaH / 177 30. vAravadhvo nAnAbhAvaM sthita zrIvannAnAbhAvamanekarUpIbhUya sthitA yAH zriyo lakSmyastA ivAbhAn / kiM kRtvA / AvAsamabhyApatatobhimukhamAgacchatosya jayasiMhasyopAstyai sevAyai srAgupetyAgatya tathA pArzvatobhAvaM rAjJaH pArzvayorbhUtvA tathA nAnAbhUya vepAvasthAnAdivicchittibhiranekaprakArIbhUya tathAGkatobhUya ca sakalaparicchadasya madhye bhUtvA ca // bhIrUnvinAkRtya balAni nAnAkAraM vinAkAraMmathAnyakAryam / kSAntervinAbhUya nRpaH sa nAnAkRtyAdizadbhaGkumavantivepram 31 31. atha nRpovantivapramujjayinIkoTTaM bhaGktuM nAnAkRtyAnekaprakAramAdizat / kiM kRtvA / anyakArya vinAkAraM muktvA tathA kSAtervinAbhUyai kruddhIbhUyetyarthaH / tathA bhIrUnkAtarAnvinAkRtya muktvA tathA balAni sainyAni nAnAkAramanekIkRtya // sainyAdvinAbhAvamatha dvidhAbhUya ca dvidhAkRtya ca kepi yatram / grAvNo dvidhAkAra mihAyatanta maGkSvadvidhAbhAva madhIzabhaktau 32 32. atha kepi bhaTA iha vaprabhaGgaviSaye mamayatanta / kiM kRtvA / adhIzabhaktau viSaye dvidhAbhUyai (dhAbhAvame ?) kI bhUya svAmibhaktyaikacittIbhUyetyarthaH / tathA sainyAdvinAbhAvaM kaTakaM muktvA dvidhAbhUya ca dvAbhyAM bhAgAbhyAM sthitvA ca tathA zilAH kSeptuM yatraM jAtAvekavacanaM yatrANi dvidhAkRtya ca bhAgadvayena kRtvA ce grAvNaH zilA dvidhAkAraM ca // 3 e 'dhAkR. 4 e m / glA 1 eramAdizat / . vAdvi. 2 sI DI 'vaprum. 1 DI pAsya se. 2 e bhUyAve. ca dvA. 5 DI ca / tiryakkAram / tatra. DI 23 3 sI 'tvA vA / bhI0. 4 sI
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] tiryakRtvA / tiryakAram / atra "tiryacA." [ 85] ityAdinA ktvANamau // aGkatobhUya / pArzvatobhAvam / pRSThataHkRtya / pArzvataHkAram / nAnAbhUya / nAnAbhAvam / nAnAkRtya / nAnAkAram / vinAbhUya / vinAbhAvam / vinAkRtya / vinAkAram / dvidhAbhUya / advidhAbhAvam / dvidhAkRtyai / dvidhAkAram / atra "svAGga." [ 86 ] ityAdinA ktvANamau // cakhnustathAjJAmanu kepi tUSNIMbhAvaM kuzIpANaya Azu vapram / tasthau yathA dvepijanopi tUSNIbhUyaiva tatsAhasadarzanena // 33 // ___33. kuzIpANayaH santaH kepi bhaTA AjJAmanu nRpAdezena hetunA tUSNIMbhAvaM vaprabhaGgapracchannatAtha maunena sthitvAzu tathA vapraM cakhnurvyadArayan / yathA tatsAhasadarzanena teSAM bhaTAnAM duSkarakarmAlokanena dveSijanopi tUSNIbhUyaiva tasthau / tatsAhasadarzanotthavismayAtirekAdyathA kSaNaM nirvacanakriyobhUdityarthaH // tUSNIbhUya / tUSNIMbhAvam / atra "tUSNImA" [ 87 ] iti ktvANamau // kepyekazopi prabhukAryamanvagbhAvaM vidadhyAma samepiNoyuH / amUnavemetyabhikAziNonvagbhUyAnvasarpannapare ca tUrNam // 34 // 34. kepi bhaTA ayurvaprabhaGgAya gatAH / kiMbhUtAH santaH / sameSiNa icchantaH / kimityAha / vayamekazopyekAkinopyanvambhAvaM prabhAvanukUlIbhUya prabhukArya vaprabhaGgaM vidadhyAma kuryAmeti / itiratra jJeyaH / tathApare ca bhaTA anvagbhUyAnukUlIbhUya tUrNamanvasarpanvaprabha1 sI DI kuvapraM cakhnudeg. 2 bI samiSi'. 1 DI 'nAkA'. 2 e sI DI degya / dvi'. 3 sI DI tya / aM. 4 DI bhUyeva. 5 e zamAttavi'. 6 sI DI nakSayoM. 7 sI DI degaa Ayu. 8 e bhAvAnu.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 30 5.4.90.] caturdazaH sargaH / GgAya gatAnekAkino bhaTAnanujagmuH / yato vaiyamamUnvaprabhaGgAyaikAkino gatAnbhaTAnavema sAhAyyena rakSemetyabhikAGkSiNaH // anvagbhUya / anvagbhAvam / atra "AnulomyenvacA" / [ 88 ] iti ktvA mau // vidadhyAma sameSiNaH / avemetyabhikAGkSiNaH / atra "icchArthe0 " [89 ] ityAdinA saptamI // 179 jajJezakatprArabhatAbhyadhRSNodAsIdviSe jaghaTerhati sma / mitho vilebhe khanituM samartho va bheTaugho na manAka jaglau // 35 // 35. bheTaugho vapraM khanituM jajJe koTTakhanana vidyA nipuNatvAjjJAtavAn / tathA vapraM khanituM samartho valiSThatvAtprabhurata eva khanitumabhyadhRSNodudayacchat / tataH khanitumarhati sma khanituM zakyAnAM vaprapradezAnAM prAptyA khananasAmagrI saMpattyA ca yogyobhUt / tataH khanituM . mitho vilebhenyonyaM vibhAgena sthApitavAMstatazca khanituM prArabhata tatazca khanituM jaghaTe saMbaddho bhUtsaMtataM cakhAnetyarthaH / tathA khanituMmAsItsthitaH koTTAnnipatadastrabhayena naiM naSTa ityarthaH / tathA khanituM viSehe khananaM soDhavAnna khananena zrAnta ityarthaH / ata eva khanituM manAkstokamapi na jaglau na kSINaharSobhUdata eva khanitumazakatkhananaM samAptavAnityarthaH // 1 DI bhaTogho. 1 e vacanamUtthapra'. "grIpa. 5 sI DI 'tumaza 4 2 sI DI bhaTogho. 6 e naSTa.. 3 DI kyAmAM caprade'. 4 DI 7 ekhane.. 8 bI ne zrA.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 vyAzrayamahAvye [jayasiMhaH) apArayatprakrimatAdhyavAsyadavidyatAlaM kSamate sa cApnot / aiSIdavedIyuyujevidacca saMbhASituM taM nRpatirna mamlau // 36 // 36. nRpatirjayasiMhastaM bhaTaughaM saMbhASituM sasnehamAlapitumavedIdajJAsIttathA saMbhASitumalaM samarthota eva saMbhASitumaiSIdabhyalaSadata eva saMbhASitumadhyavAsyadudayacchadata evaM ca saMbhASyabhaTasAmIpyaprAptyA saMbhASitumAnotsaMbhASaNaM bhASaNamarhati sma / ata evaM ca saMbhASituM prAkramata prArebhe / tathA saMbhASituM yuyuje saMbaddhobhUtsaMtataM saMbabhASa ityarthaH / tathA saMbhASitumavidacca lebhe na kenApi niSiddha ityarthaH / tathA saMbhASitumavidyatAsInipatadatrAdibhayaM muktvA saMbhASaNe sthirobhUdityarthaH / tathA saMbhASituM kSamate sma saMbhASaNaM soDhavAnsaMbhASaNena na zrAnta ityarthaH / ata eva saMbhASituM na mamlau saMbhASaNena na mlAnavAnityarthaH / ata eva ca saMbhASitumapArayatsaMbhASaNaM paripUrNIcakre // khanitumazakat / abhyaSNot / jajJe / prArabhata / vilebhe / viSehe / arhati / jaglau / jaghaTe / AsIt / samarthaH // saMbhASitumapArayat / adhyavAsyat / bhavedIt / prAkramaMta / avidat / kSamate / Amot / mmlau| yuyuje / avidyata / alam / icchArtheSu / e(ai)SIt / ityatra "zakaeSa0" [ 90 ] ityAdinA tum // viMzaH paadH|| 1bI prAkRma. sI tmAkama. DI pAcamavAdhya. 2 sI DI 3 bI pituM nR. sI DI degSi taM. / eSI. 1 DI Taughe saMdeg. 2 e DI "Situmai'. sI SituMmai'. 3 sI DI vAsa. 4 bI sI DI va saM. 5 sI DI SaNama. 6 sI DI va saM. 7sI DI tuM kSama. 8 e bhASiNaM. 9 DI tyarthAta e. 10 sI pe evaM saMbhAvituM a. 11 e mat / adeg, 12 bIte / prAmo'.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 [hai0 6.1.12.] caturdazaH srgH| . tattaddhitaM kartRbhirAtmabhartuH sametya vRddhairyuvabhiH kSaNAdvA / duHsthairathAvantibhaTaiH sa vaprodhyArohyabhItai raNatUryavAdyAt // 37 // ___37. athAvantibhaTairmAlavabhaTairyuvabhirvRddhairvA kSaNAtsametya militvA sa vaprodhyArohi rakSArthamadhyArUDhaH / kiMbhUtaiH sadbhiH / AtmabhartustatprasiddhaM vijayAdikaM hitamanukUlaM kartRbhirbhaktatvAtsAdhu kurvadbhistathA duHsthairvaprakhananAdinAribhirAkrAntatvAdurdazaistathA raNatUryavAdyAdraNatUryANAM vAdhaM zatrubhirvAdanaM tasmAdabhItaizca zUratvAdakSubdhaizca // taddhitamityanena "taddhitoNAdiH" [ 1 ] iti taddhitasaMjJA vRddharityanena "pautrAdi vRddham " [2] iti vRddhasaMjJA yuvamirityanena "vazya." [3-5] ityAdisUtreSuktA yuvasaMjJA duHsthairityanena "saMjJA durvA" [ 6-10] ityAdisUtroktA dusaMjJA vAdyAdityanena "vAdyAt" [11] iti sUtraM cAsUci // te preritAH paiGgalakANvajaihvA~kAtAdibhirdAritakAtayuktaiH / trAtuM purI dhAnapatIMnu rASTrapatIM tataH saupagavAH praja'huH // 38 // 38. tatonantaraM saupagavA aupagavairbhaTabhedairyuktAstevantibhaTA rASTrapatI rASTrapaterdezapateryazovarmaNa imAM purImujayinI trAtuM prajahvaH zatrubhiH saha yuyudhire / yato dhAnapatI nu dhanapaterdhanadasyeyaM dhAnapatyalakA mahadhikatvAdinA tattulyAm / kiMbhUtAH santaH / preritAH / kaiH paiGgala. kANvAH piGgalasya kAvyasyarSezchAtrA jaihvAkAtAzca jihvAcapalasya 1 sI paigalAkAtvajai. 2 bI DI galikA'. 3 bI hAkAMtAdidimi', 4 e jahaH / ta'. __1 e degthA dusyai . 2 e bI vaMza i. 3 e kA duHsaM. 4 e sI pate'. 5 e jayanIM. 6 e jahuH za. 7 e degtI bhuvana'. 8 sI terna dhana'. 9e kAvya. 10 bI sI DI kANvasya.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] kAtyarSezchAtrAstadAdibhiH paNDiteti nAmnA prasiddhaiH pradhAnaiH / kIhazaiH / hA(ha?)ritakAtyasyeme chAtrA hAritakAtAstadyuktaiH // yathA kAvyasyeme kANvA ityatra "zakalAderyajaH" [ 6. 3. 27.] ityan / tathA paiGgalakANvA ityatra "gotrottara0" [12] ityAdinAJ // ajihnAkAya'haritakAtyAditi kim / yatheheyo bhavati kAtyasya chAtrAH kAtIyAstatheha na / jaihvAkAta hAritakAta // aupagavAH / ityatra "prAgjitAdaN" [13] ityaN // dhAnapatIm / rASTrapatIm / atra "dhanAdeH patyuH" [15] ityaNa // atrAntare daityabhidastamAmodAditya [Aditya]mayuta karma / vidhAtumAdityyasamaH sabArhaspatyo nRpo vAritayAmyakarmA // 39 // __39. atrAntare daityabhidAdityodityAkhyamAturapatyaM sUryostamAprot / tatazca nRpo jayasiMha AdityamAdityadaivataM karma saMdhyAvandanAdikriyAM vidhAtumayuta saMbaddhobhUn / kIdRksan / saha bArhaspatyena bRhaspaterapatyena bRhaspatidevatena vA purohitenAbhigAkhyena saha yaH sa tathA / tathA nivAritaM yAmyaM yamadaivataM karma prANivadhAdyazubhakriyA yena sa tathA / nanu tAdRzi yuddhasaMrambhenyo nRpajana AdityaM karma smaratyapi na tatkathamasau tatkRtavAnityAha / yata Adityyasamoditirdeva 1 e sI "spato nR. 1bI kANvasye . sI kANvAsye'. 2 e tyatha zaMka'. 3 bI va saka. sI 'tra savalA. 4 e yaJ ityastathA piGga. 5 sI tyastathA. tyApai. 6 sI tyahAri. 7 bI sI theyo. 8 e na / jehA. sI na / jihvAkAtahari . 9 bI hitanAmagA'. 10 sI tena pigokhye'. 11 sI degdityAsaumediti deva.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai06.1.15. ] caturdazaH srgH| 183 tAsya mAtRtvena jye AdityaH sUryastasyApatyaM punarvya ApatyatvAbhAvAyalopA. bhAve Adityo(tyyo ?) manustena dhArmikatvAdiguNaiH samaH / / athAditIyestamayetra vAnaspatyAdivotpatya tamograsiSTa / abAhyabAhIkapadArthasArtha yAmyo nu kAleyamatho nu kiM tat // 40 // 40. atha tathAditIyerkasaktestaimayestagamane sati tamobAhyabAhIkapadArthasArthamabAhyAnAM bAhyAnAM ca sarveSAmityarthaH / padArthAnAM samUhamAsiSTAdRzyakAritvAdstavAni(vadi?)va / kiM kRtvA / atra vAnaspatyAdivotpatyAtra jagati yo vanaspatInAM samUhastasmAdvanagahanebhya ityarthaH / utplutyeva / dine hi tadvananikuJjaSvAsIdityevamAzaGkA / utprekSate / naitattamaH kiM tarhi yAmyo nu yamasyApatyamivAtho athavA kiM kAleyaM nu kalikAlasyApatyamiva kalerAgatamiva vA / kila yamo mRtyubhAvena kalizca kalibhAvena sarva vastujAtaM grasete tamopi sarva astavaMdato jJAyate yamakalyorapatyamiva pituranuhartRtvAtputrasyetyarthaH / yadvAtikRSNatvAdevamAzaGkA / kAleyamityatra matabhedena klIbatvam // AgneyarugrADatha pArthivAmapyapArthivIM nvIkSitumujjayinyAH / bahirnivezazriyamaGgarakSAvautsaudapAnAvapi varjitAgAt // 41 // 41. atha rAD jayasiMha ujjayinyA bahirnivezazriyaM bAhyapradezalakSmImIkSitumagAt / yataH pArthivAmapi pRthivyAM bhavAM jAtAM 1 bI vezezri. 2 sI zriyaM bAhya. 1 sI jyaM apa. 2 bI ApAtya'. 3 sI ditiguNaisa. 4 e degstagadeg. 5 bI dArthe sA. 6 bI ne ha tadeg. 7 sI zakya u. 8 bI sI vattato. 9 bI deze la'.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] pRthivyA imAmapatyamapi vA / evaM yathAsaMbhavamanyatrApyarthA abhyUhyAH / apArthivIM nvatyutkRSTatvAtsvargabhavAmiva / kIhaksan / autsaudapAnAvapi sadA sahacarAvutsodapAnAkhyadezayorbhavau jAtau vA / yadvotsodapAnadezarAjayorapatye aGgarakSAvapi varjitA tyajanazIla ekaakiityrthH| yata Ameyarug nirbhIkatAdiguNaiH kArtikeyasamaH // daityaH(tya) / AdityaH / Adityam / yAmya // patyuttarapada / bArhaspatyaH // aNapavAde ca / Adisyya / yAmyaH / vAnaspatyAt / ityatra "anidami0" [15] ityAdinA nyaH // anidamIti kim / AditIye / bAhIka / bhavAhya / ityatra "bahiSaSTIkaNca" [16] iti TIkaNa nyazca // kAleyam / Agneya / ityatra "kali." [17] ityAdinaiyaNa // pArthivAm / apArthivIm / atra "pRthivyA jA" [18] iti prAtrau // autsaudapAnau / ityatra "utsAderaj" [19] ityaJ // daivIM sa sauvaSkayivASkayAzvatthAmoDa(Da)lomairupayuktatIrthAm / siprAM yayau daivamasiM dadhAnaH zriyaM ca daivyAM mahimApi daivyam // 42 // 42. sa rAjA simAM yayau / kIhaksan / daivaM devairadhiSThitatvAddevAnAmimamasiM daivyAM devasaMbandhinIM zriyaM cAGgalakSmI ca daivyaM mahimApi prabhAvamapi dadhAnaH / kiMbhUtAM sitAm / daivI devairadhiSThitatvena devasaMbandhinIm / tathA sauvaSkayivASkayAzvatthAmoDulomaiH suvaSkayavaSkayAzvatthAmoDulomnAmRSINAmapatyairupayuktatIrthI saMyuktAvatArAm // 1 e sI tvAtsarga'. 2 e autsoda'. sI ausauda'. 3 e dotsauda'. 4 sI spataH / a0. 5 sI "de yaH / A. 6 e degditya / yA .bI dityyaH / yA . 7 e 'tyAdinA. 8 em / adi. 9sI hIkaH / *. 10 e 'vaM daiva. 11 em / devIM. 12 e sI 'kayavA.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.1.24.j caturdazaH sargaH / 185 vAkaya / ityatra "vaSkayAd0" [20] ityAdinAJ // asamAsa iti kim / sauvaSkayi // daivyam / daivam / ityatra "devAdyaJca" [21] iti yajanau // yamantAdajantA. caDyAM daivIm / yajantA vyAyanItyapi syAt // kecittuM nyapratyayamapIcchanti / daivyAm // azvatthAma / ityatra "bhaH sthAnaH" [22] iti-aH // uDulomaiH / atra "lognopatyeSu" [ 23 ] iti-aH // pANmAturAbho dviratharSabhAMsastrivedavandyAM taTinImaTansaH / straiNaM baliM pAzcakapAlamAkhAdayattatopazyadaMpauMsnamArAt // 43 // 43. tataH sa nRpa ArAnnikaTe straiNaM strIsamUhamapazyat / kIhak / dvayo rathayoDhirathyA vA voDhA dviratho ya RSabhastasyevAtibaliSThAvaMsau skandhau yasya sa tathAta eva pANmAturAbhaH SaNNAM mAtRNAM kRttikAnAmapatyaM pANmAturaH skandastattulyastathA trivedekhInvedAnvidvadbhiradhIyAnairvA tIrthatvAdvandyAM taTinI nadImaTansan / kiMbhUtaM khaiNam / apaustraM puruSaudharahitaM tathA pAJcakapAlaM paJcakapAlasya paJcasu kapAleSu saMskRtasya havirAderimaM balimAsvAdayadbhakSayatsat // dviratha / ityatra yapratyayasya triveda / ityatrANazca "dvigo0" [ 24 ] ityA 1e degvadyAM tadeg. 2 e daposna. 15 sI yajAjau. 2 e DyA devI'. 35 degntAddevyAdeg sI ntAdaivAyinI. 4 bI devAya'. 5 e tu na. 6 bI sI daivyam. 7sI aH / SaNmA . . 8 e yo dvirazyA vA. 9e sI. ndatattu. 10 e sI apailaM. 11 e ruSogha. 12 e sI thA paJca'. 13 e degriva saMya'. 24
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 dhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] dinA lup // anapatya iti kim / pANmAtura // adviriti kim / paJcasu kapAleSu saMskRtaM paJcakapAlaM tasyemaM pAJcakapAlam // straiNam / apaunam / ityatra0 "strI0" [ 25 ] ityAdinA nasatrau // strItvepi caugyAdatilaya puMstAstraiNe mitho jalpati tatra rAjA / tadyoginIvRndamiti vyabuddhAzRNodgiraM cetyanavadyapauMsnaH // 44 // 44. spaSTam / kiM tu strItvepi ca nArItvepyaugryAtpracaNDinA pustAstraiNe puruSatvastrItve atilaGghaya khIpuMsAvatikrAntaM prAgalbhyamAzrityetyarthaH / tatra strIsamUhe / anavadyauslo niSkalaGkapauruSaH / / straiNe strItve / paunaH puMstA / ityatra "ve vA" [ 26 ] iti vA nannanau // gavye puro darbhamayaM culukyaM kRtvA tathA kIlaya lohakIlaiH / drauggAyegAAyaNadAkSiAhavyaudazcimatrairna yathaiSa rakSyaH // 45 // 45. spaSTaH / kiM tu he gaye goH putri godevate vaa| lohakIlaiH stambhanamatrAnuviddhalohamayakIlakaiH / gargasyApatyaM pautrAdi gAgryo gArgerapi gAryo gAryasyApi gAryo gAAyaNasyApi gAryastathA gargasyApatyaM vRddhaM gAryastasyApatyaM yuvA gAAyaNa evamAdaya RssyH|| ganye / atra "goH svare yaH" [27] iti yaH // aupagavAH / daitya / autsa / eSu "sopatye" [28] iti yathAmihitama. NAdayaH // 1sI darkama. 2 bI sI drAgjArya. 3 e yaMgagyA . 4 sI bA. hinyauda. 1 e sI turaH / a0. 2 e apoMstam. 3 sI 'vye gopu. 4 sI gAryA. 5 bI 2 I. 6 sI daityaH / au..
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.1.33.] caturdazaH srgH| 187 gArtha / ityatra "AcAt" [29] ityapatyeNAdaya mAdyAtparamaprakRtereva // gAAyaNa / ityatra "vRddhAdhuni" [30] iti yUnyapatye vivakSite yaH pratyayaH sa AdyAdRddhapratyayAntAtsyAt // dAkSi / ityatra "ata iJ" [31] iti im // vAhavi / audaJci / ityatra "bAdAdibhyo gotre" [12] iti-in // tvaM saindravami saha cAkravarmaNenAjavA(bA)kAdikadhenavibhyAm / pAtAsi cedujayinIpati tatkANi kSipa brAhmaNadhenavigraH // 46 // 46. he brAhmaNaghenavigro brAhmaNadhenavermunibhedasya prAsike saindravarmimindravarmaNopatyena rAjabhedena sahitamujjayinIpatiM cetpAtAsi rakSiSyasi / kaiH saha / cAkravarmaNena nRpavizeSeNa tathAjavASkAdikaghenavibhyAmAjadhenavivASkadhenavibhyAM pradhAnAbhyAM ca saha / tattadA kANi jayasiMhaM kSipa nirasya / na khalvayaM brAhmaNadhenavAmbhI sAMbhUyibhauyI na ca naamitaujiH| naudina zAlaGkiratho ne pADivaiyAsakirnApi na vAvalivA // 47 // na baimbakirvAruTa (Da)kina saudhAtakirna naiSAda kireSa nApi / kiM tu pratApI jayasiMha eSa hantuM yatadhvaM tadihogamatraiH // 48 // 47, 48. brAhmaNaghenavAmbhI sAMbhUyibhauyI audiH zAlaGkiAgvada(Dvala ?)syApatyaM vADvaliH saudhAtakirnaiSAdakizca RSayaH / Amitaujivaiva(baimba ?)kizca nepau / tathA prasiddhAnAM SaNNAM puurvjaanaam| 1 sI tvaM sendrarvAnesa. 2 sI na khADivaiyA'. 3 e DiviyA . bI Di. vaiyA. 1 sI ivyapatyoNA. 2 sI sya grasike sedravamimidravarma'. 3 bI midravaM. 4 sI bI bhyAM ca. 5 bI nRpaH / ta'.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] patyaM SADi H puruSavizeSaH / yadvA SaNNAM kRttikAnAmapatyaM pADi : kArtikeyaH / pADirivAne kazaktiyuktatvAtpADiH kazcinnRpaH / tathA vyAsasyApatyaM vaiyAsa kiRSiH pANDavavaMzyaH kazcidrAjA vA / tathA vairuTasya gaJchakasyApatyaM vAruTakiH / ete sarvepi mahAmantrazaktyAdyupetA api yuSmAbhiichalitAH / eSa tu rAjA naitatsadRzaH kiM tu pratApI jayasiMhastattasmAdiha jayasiMhaviSaya ugramantraiH pracaNDairabhicAramantraiH kRtvA hantuM yatadhvamityarthaH // cANDAlakiM caNDi yathAtha kArmArakiM savaiyAghrakimAzitha prAk / vibhajya paunarbhavamAgnizarma kyudAra nAnAndramatho yathA vA // 49 // bhImasya pautraM jayakezinazca dauhitramenaM na tathAtsi kiM tu / hataprabhAvA pavamAnapAra straiNeyasunovi mantrajAtaiH // 50 // 49, 50. he caNDi caNDikAkhyayogini yathA prAkU cANDAlakiM caNDAlApatyaM mahAmAtrikamAzithAkhAdothAtha vA yathA savaiyAkiM vyAghrAkhyanarabhedApatyayuktaM kArmArakiM mahAmAtrikaM lohakArApatyamAzithAtho vAtha vA yathA paunarbhavaM punaH punarUDhAyA anantaramapatyamAgnizarmakyudAranAnAndramAbhizarmakyA agnizarmAhvabrAhmaNaputryAH saMbandhinamudAraM mantrabalenodbhaTaM nanAndurapatyaM vibhajyAnyayoginIbhiH saha vibhAgena kRtvAzitha / tathA bhImasya pautraM jayakezinazca mayalApitudauhitramenaM jayasiMhaM kiM tu kimiti nAtsi na khAdasi / kIdRksatI / hataprabhAveva / kairmantrajAtairmantraughaiH / kasya pavamAnapArastraiNeyasUnoH parasya strI parastrI tasyA apatyaM pArakhaiNeyaH / pavamAnasya 4 bI ntuM praya". 1 etyaM pu. 5 sI 'kiM cANDA'. 2e taka. 6 e ghAsya na. 3 e varUDhachakadeg. 7 e maMtroghaiH .
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.1.37.] caturdazaH srgH| 189 vAyoH pArastraiNeyo yaH sUnustasya hanUmataH / hanUmAnya janAmarkaTyAM parayoSiti vAyunA markaTarUpeNa saGge sati jAta iti lokoktiH / hanumadaivatamatrairhi bhUtazAkinyAdiprabhAvA hanyante / / sAryA hi naH pArazavA vi(bi ?)dAste sagAryavAtsyAzchalitAH purA ye| yadrUpa aurvAgniriva pratApI saMspRzyamAnopi dahatyasau naH // 51 // 51. spaSTaH / kiM tu nai ityatra "kRtyasya vA" [ 2. 2. 88. ] iti kartari sssstthii| asmAbhirityarthaH / pArazavAH parAH puruSAdbhinnavarNAH triyaH parasriyastAsAmapatyAni / vidA virghyapatyAni / yadyasmAddhetoH // saindravarmim / ityatra "varmaNocakAt" [33] itIj // acakrAditi kim / cAkravarmaNena // AjadhenavivASkadhenavibhyAm / atra "ajAdibhyo dhenoH"[34] itIj // brAhmaNadhenavi brAhmaNadhenava / ityatra "brAhmaNAdvA" [35] iti vA-iJ // bhauyI / sAMbhUyi / aambhii| AmitaujiH / atra "bhUyaH" [36] ityAdine sasya lopazcaiSAm // zAlakiH / audiH / SADiH / vAiliH / ityete . "zAlaki" [37 // ityAdinejantA nipAtyAH // 1e viyasta saMgA. 2 sI litA parA. 1 sI bhUtizA. 2 e nte / mAyAM hi. 3 e na rUpeNatya. 45 'titaka. 5 e striyAstA. 6 e dIpa. 7 bI AmbhIH / A. 8 e sI liH / ete.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 vyAzrayamahAkAvve (jayasiMhaH] vaiyAsakiH / vAlTakiH / saudhAtakiH / naiSAdakiH / baimbakiH / cANDAla. kim / atra "nyAsa." [38] ityAdinen / ak ityantAdezazcaiSAm // kAravyAghrAgnizarmabhyopIcchantyeke / kArmArakim / vaiyAghrakim / AgnizarmakI // paunarbhavam / pautram / dauhitram / nAnAndram / atra "punarbhU." [39] ityAdinA-aJ // pArazavAH / bhatra "para0" [40] ityAdinAJ parastrIzabdasya parazubhA. vazca // asAvarNya iti kim / pArastraiNeya / saGgakAle pavamAnasya markaTarUpatvAdasAvAbhAvaH // vidAH / aurva / ityatra "vidAde "[ 41 ] ityam // gAryavAtsyAH / bhanna "gargAderya" [ 42 ] iti yaj // sahaiva mAdhavyakakApyabaudhyabAbhravyavAtaNDyavataNDyapatyaiH / zvosau yazovarmanRpaM grahItAdhunA na cecchanutha hantumenam // 52 // 52. spaSTaH / kiM tu madhorapatyaM vRddhaM brAhmaNo mAdhavyo rAjJekhANAsamarthatvAtkutsito mAdhavyo mAdhavyaka evamAdyaiH pradhAnaistathA vataNDasyApatyaM vRddhaM scyAGgirasI vataNDI tasyA apatyaM vataNDyapatyaM tena ca pradhAnena sahaiva / asau jayasiMhaH // mAdhavya / bAbhravya / ityatra "madhu0" [ 43 ] ityAdinA yaJ // kApya / baudhya / ityatra "kapi." [ 44 ] ityAdinA yaj // 1 bI Dyacatandrapa. 2 e bI sI paM gRhI. 1e 'kiH / camba. bI kiH / bemba. 2 bI m / agni. 3 e zavaH / aM. 4 e rAjaslA'. 5 bI zastrINA'. 6 sI dhavyaH / bA. 7 sI pya / bodhya.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.1.47.] caturdazaH srgH| 192 191 * vAtaNDya / ityatra "vataNDAt" [55] iti yan // vataNDI / ityatra "striyAM lup" [ 46 ] iti yano lup // kauJjAdigANAdikayanyakauJjAyanyAdayaH kaSTamaho amUbhiH / taTetra santIti mRzansamakSIbhUyetyathAhvAsta sa tAthulukyaH // 53 // ___53. atha sa culukyaH samakSIbhUya pratyakSIbhUya tA yoginIriti vakSyamANaprakAreNAdvAsta saspardhamAkArayat / kIdRksan / mRzaMzcintayan / kimityAha / atra taTemUbhiryoginIbhihetubhiH kojAdigA. NAdikayanyakau jAyanyAdayaH kauJjAyanyaga(gA ?)NAyanyakau jAyanIprabhRtaya RSaya RSyazcAho Azcarya kaSTaM duHkhena santIti / Azcarya cAnekazaktiyuktAnAmRSINAmapyetAsAM chalanabhayena kaSTamavasthAnAt // kauJjAyanAnAM zrayathAdyaveSaM gANAyanAnAmatha mAyayA cet / zAGkhAyanAzvAyanatoM ca yAtha jJAtvA nigRhNAmi tatopyahaM vaH // 54 // 54. spaSTaH / kiM tu mAyayAlakSyatArtha chdmnaa| zAGkhAyanAvA. yanatAM ce yAtha zAGkhAyanAzvAyanamuniveSA vA bhavathetyarthaH / tatopi tadApi jJAtvA yoginya etA iti buddhiprayogeNAvagamya // kauJjAyanya / gANAyanya / ityatra "kunAdeyinyaH" [ 47 ] iti mAyanyaH // 1 bI sI kojAdi. 2 sI kaujAya. 3 sI kaujAya'. 4 bI sI degSaM gaNA'. 5 etAM ya yA. 1 sI vakSamA'. 2 sI kojAdi'. 3 bI diya'. 4 e zvAnayatAM. sI 'zvAmatatAM yathA zA. 5 bI ca yathA zA.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 byAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH kauJjAyanI / kauJjAyanAnAm / gANAyanAnAm / ityatra "strI." [ 48 ] ityAdinA-Ayanan / AzvAyanatAm / zAGkhAyana / ityatra "azvAdeH" [ 49 ] ityAyanaJ // vitrastazApAyanabandhubhAradvAjAyanAdyAzramamArasantyaH / bhArgAyaNAdyudbhayamutpatantyo yoginya eyustamAsvahastAH // 55 // 55. yoginyastaM jayasiMhameyuH / kiMbhUtAH satyaH / vistA bhItAH zApAyanasyabandhUnAM bhAradvAjAyanAdyAnAmRSINAmAzramA upacArAdAzramasthA RSaye RSyazca yatraM tadyathA syAdevamArasannyo raudraM zabdAyamAnAstathA bhArgAyaNAdInAmRSINAmududgataM bhayaM yatra tadyathA syAdevamutpatanya ucchalantyastathAsvahastAH / / zApAyana / bhAradvAjAyana / ityatra "zapa." [ 50 ] ityAdinAyanam // bhArgAyaNa / ityatra "bhargAt" [51] ityAdinAyanaJ // nADAyanairapyavitarjitA aatreyaaynnairpyhtaastpdbhiH| cArAyaNairapyavicAritAzca gAAyaNairapyavivAdhitA naH // 56 // anyaizca dAkSAyaNahAritAyanAdyairanunnAstudasIti vatryaH / kauSTAyanAAstarasAtha tAH kaidAsAyaneDyAH kSitipe prajahuH // 57 // 56, 57. spaSTe / kiM tu / tapadbhistapasyadbhiH / anenaiSAM tapa 1 sI satyaH / bhA'. 2 bI yAtraha. sI thAva ha. 3 bI vivarjideg. 4 bI tAH kauMdA. sI tAH kaiMdA. 1bI m / gaNA. 2 sI degNAthAya'. 3 e tyastrAptagadenA. 4 sI trastAH zA. 5 sI 'yatra. 6 bI 'tra yathA tadeg. 7e tatagha. 8 sI svahadeg. 9pathAvaha.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.1.52.] caturdazaH srgH| 193 zcaraNotthA anekAH zaktaya uktAH / tadyuktairapi nADAyanAdimaharSibhirakRtatarjanAhananAdyA nosmAMstudIti vatryaH / IDyAH stutyAH / tA yoginyaH // dArbhAyaNairapyuditaM smRtaM zAlaGkAyanazceti yadAgasi strIm / prazAsaMto nAMha iti saranapyucchUkamAzu prajahAra bhUpaH // 58 // 58. bhUpaM ucchUkaM strISu praharaNaM nocitamiti cintayodgataghRNaM yathA syAdevamAzu yoginISu prajahAra / kIhaksan / smarannapi jAnanapi / kimityAha / AgasyaparAdhe sati strI prazAsato yenAMhaH strIhatyotthaM pApaM na syAdityetaddArbhAyaNairapi munibhedairapyuditaM zAlaGkAyanaizca smRtamiti // kArNAyanIva kSubhitAnizarmA yaNIva rANAyanikeva kiM vaa| asIti jalpantyatha tA ninakSuH kopAdudasthAtkila tatra kAlI // 59 // 59. atha kileti satye / tatra yoginISu madhye kAlI pIThasvAminI kopAdudasthAyuddhAyodayacchan / kIdRksatI / tA yoginInina dhunaSTumicchU: pratyekaM jalpantI / kathamityAha / yathA kArNAyanyAdyA RSiputryaH kAtaratvAkSubhyanyevaM tvaM kimiti kSubhitAsIti / / kiM zaunakAyanyahamasmi zAradvatAyanI pArvatipatnyatho kim / kiM pArvatAyanyuta zaMsa jaivantAyanyatho seti jahAsa bhUpam // 60 // 1e yanaira. 2 bI to nAha. 3 e sI vA / AsI. 4 bI bhUpaH / spa. sI bhUpa / spa. 1bI citayo'. 2 bI sI yannAhaH. 3 e degnamUna'. 25
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194. byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] 60. spaSTaH / kiM tu zaunakAyanyAdyA RSiputryaH / asmi varte / pArvatipatnI pArvatecnerbhAryA / zaMsa he rAjan kathaya / sA kAlI // jaivantivadrauNivadadya tiSTha tiSTheti vatryAviranekarUpA / caulukya rAjastarasAtizaivadroNAyanaM sApidadhestravarSeH // 61 // 61. spaSTaH / kiM tu he rAjajaivantivajjIvantApatyarAjavadrauNivadazvatthAmanRpavadadya tiSThaM tiSTha mA neza ityarthaH / iti sA kAlI / atizaivadroNAyanaM zauryAdiguNai(gaH) kArtikeyAzvatthAmAvatikrAntam // kAkustha(stha)vacchaRjitA kSaNaM rADvAsiSThavadgAdhisutena cocaiH / bhaimena kAnIna ivAvadhUtaH zvAphalkadAzArhasamastathA(yA?)auH // 62 // 62. zvaphalkasyApatyaM zvAphalkondhakakSatriyabhedo dazArhANAmapatyaM dAzArho viSNuIndve tAbhyAM samo rAD jayasiMhastayA kAlyAstraiH kSaNamavadhUtaH kSiptaH / yathA kAkusthaH (tsthaH) kakustha(stha)syApatyaM kAkustho(stho) rAmo lakSmaNo vA zakrajitA rAvaNaputreNa yathA ca vAsiSThaH kAmadhenupratyAharaNavyatikare vasiSTharSiNotpAditatvAvasiSThasthApatyaM paramArAdi(parAzarAdi ?)puruSo gAdhisutena vizvAmitreNa yathA ca kAnInaH kanyAyA apatyaM karNo bhaimena bhImasya pANDorapatyena ghaTotkacenoccaiH kSaNamakhairavadhUtaH / etairupamAnairjayasiMhakartRkaH kAlyA bhAvI parAbhavosUci / kAkutsthAdibhiH pazcAcchakajidAdInAM vijayAt // 1e sI temunebhAyA. 2 e sI zvasthAma. 3 sI degSTha mA. 4 e degzAhaNA. 55 thA ka. 6 bI patyaM rA.sI patya rA. 7 e sI thA vA vaziSThaH. 8 esI vaziSTha. 9ebI daziSTha. 10 bI kusthAdideg.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [he. 6.1.60.] caturdazaH srgH| 195 yatraivaNacchAgalazoGgavaikarNAyaiH svayaM vaizravaNena cApi / sudurlabhaM rAvaNajitsamaujA mAyApnamastraM smarati sma ttsH||63 // 63. rAvaNajisamaujA rAmacandratulyabalaH sa jayasiMhastanmAyAnamanekarUpakaraNAdicchApahAryastraM smarati sma / yanmahAprabhAvatvAtraivaNacchAgalezauGgavaikarNAdyairmunibhedaiH svayaM vaizravaNena cApi dhanadenApi sudurlabham / / AtreyAyaNaiH / atra "AtreyAd" [52 ] ityAdinAyanaJ // nADAyanaiH / cArAyaNaiH / ityatra "naDAdibhya bhAyanaN" [53 ] ityAyanaN // gAAyaNaiH / dAkSAyana(ga) / atra "yajimaH" [54 ] ityAyanaN // hAritAyana / kaidAsAyana / ityatra "haritAderajaH" [55 ] ityAyanam // kauSTAyana / zAlaGkAyanaiH / atra "kroSTa." [56] ityAdinAyanaN / tayozvAntasya luk // dArbhAyaNaiH / kArNAyanI / AgnizarmAyaNI / rANAyanikA / zAradvatAyanI / zaunakAyanI / ityatra "darbhakRSNa." [57 ] ityAdinAyanaN // jaivantAyanI jaivantivat / pArvatAyanI pArvati / ityatra "jIvanta." [58] ityAdinAyanaNvA // dauNAyanam dro(do)Ni / ityatra "droNAdvA" [59 ] iti vAyane / zaiva / kAkustha(stha) / ityatra "zivAderaN" [ 60 ] ityam // 1 e degNazchAga'. sI degNasthAga'. 2 e sI zaugavai. 3 bI na vApi. 1sI tsamo rAjA. 2 ela: ja. 3 sI NasthAgadeg. 4 e deglazoga.. 5 sI zaugavai'. 6 bIna / kaiMdA. 7bI'na / ha'. 8 bI sI nii| ami. 9 eti . 10 bI N / ziva.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] RSi / vAsiSTha // vRSNi / dAzAha // andhaka / vAphalaka // kuru / bhaimena / ityatra "RSi0" [ 61 ] ityAdinAN // kAnInaH / traivaNa / ityatra "kanyA." [ 62] ityAdinANa / kanInatrivatyAdezau ca // zauGga / ityatra "zuGgAbhyA0" [ 63 ] ityAdinAm // vaikarNa / chAgala / ityatra "vikarNa0" [ 64 ] ityAdinA // vaizravaNena / rAvaNa / ityatra "Nazca0" [ 65 ] ityAdinANa tatsaMniyoge pazcAntAdezaH / NasaM niyoge vizazabdalopazcAsya vA // dvaimAturArAtisamopi kopAtsAMmAturatvena dayAM dadhAnaH / sostreNa tanApahatAnyarUpAmekAkinI mityavadatsitAsyaH // 64 // 64. uttarArdhaM spaSTam / kopAdvaimAturArAtisamopi jarAsaMdhapitrA devatAvitIrNAyAH putrotpattihetorekasyA guTikAyA mahAbhArate tu svayamAmravRkSAnnRpakare patitasya caNDakauzikarSiNA putrahetutvenopAdiSTasyaikasya paripakkasyAmraphalasyArdhamadha vibhajyAtivallabhayordvayorbhAryayordAnenArdhasyArdhasya putrasya janmato jarArAkSasyAvasaMdhAnAhayormAtrorapatyaM dvaimAturo jarAsaMdhastamyAriviSNustasya samopi / atikopyapItyarthaH / sAMmAturatvena sarvairdayAlutvAdibhirmAtaguNaiH saMgatA mAtA saMmAtA ma. yaNallA tadapatyatvena dayAM dadhAnaH / / tvaM bhAdramAturyabalAsi tatika kuryA(yA~) trapAnArmadamagna eSaH / pUrvAzca zAkuntalajAgaveyAdIMstrIvadhAki bata lajjayAmi // 65 // 65. he bhAdramAturi bhadrA prazasyA bhadrasya vA yA mAtA tasyAH 1bI vAziSTha. sI vAziSThaH / 10. 2 sI Na / tyA . 3 e hetve'. 4 bI zasya mo.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.1.66.] caturdazaH sargaH / 197 putri tvamabalA rUyasi vartase / tattasmAdeSohaM jayasiMhaH kiM kuryAm / yatastrapaivAgAdhatvAnnArmado narmadIyA nadyA apatyaM nIlAkhyo hRdastatra nimagnaH / tathA zAkuntalo bharatazcakrI jAlaveyo gAGgeyastatprabhRtInpU. vAMzca somavaMzAnpUrvajAMzca strIvadhArika lajayAmi / somavaMzyanRpatvAttvAM striyaM na hanmItyarthaH / / Uce ca sA meramukhIti jAmbavateya pitraMzaM yathA hi gItaH / paileyapailIpatisAlvamitrasAlaveyamANDUkamukhaistathAsi // 66 // 66. spaSTaH / kiM tu he jAmbavateyapitraMza jambavatyA apatyaM jAmbavateyaH zA(sA)mbakumArastasya pitA viSNustasyAMza jayasiMha paileyAdimunibhiryathA yAdRgguNastvaM gItastathA tAdRzosi / / dhyAyanti mANDUkimukhAzca mANDUkeyopamA yaM munayoparapi / tasyAsi daiteyabhide sasauparNeyasya detyadviSatovatAraH // 67 // 67. pUrvArdhaM spaSTam / tasya sasauparNa yasya garuDAsanatvAdgaruDAnvitasya daityadviSato viSNorasi tvaM daiteyabhide dAnavavinAzAyAvatAro mUrtiH // dhairyeNa sattvena ca temi hRSTA na yauvateyaH sadRzastavAsti / tvaM kAMdraveyAniva vainateyo dAneyasaiprAdinRpAnprajIyAH // 68 // 68. he rAjaste tava dhairyeNa cittAvaSTambhena sattvena ca sAhasena ca hRSTA / yatastava sadRzo dhairyAdiguNaistulyo yauvateyo yuvaterapatyaM e ca sAha. 1e yaputraM'. 2 sI degza jambavatyA. 3 e degnayoH pa0. 5 bI sI kAve. 1 e gAndhatvA. 2 bI dAna'. 3 e zca strI'. 4 bI siMhaH pai. 5 sI ha pole'. 6 bI sI torviSNo.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 byAzrayamahAkAvye [jayasiMha nAsti / ata eva ca yathA tvaM dAtteyasaiprAdinRpAn dAtteyo dattAkhyAyAH kasyAzcidrAcyA apatyaM siprAyA nadyA apatyaM saipro yshovrmnRpH| siprA hi tasya jalaiH kRtvA poSaNavapuHkSAlanAdyupacAreNa mAtRtulyA dvandve tatprabhRtInRpAnprajIyAH / yathA kAdraveyAnnAgAnvainateyo garuDo jayati // tadvainateyopama saiprakAmaNDaleyadAtteyanRpAJjaya tvamiti pAThAntaraM spaSTam / kiM tu he vainateyopama kamaNDalvA apatyaM kAmaNDaleyo nRpaH // dvaimAtura / saamaaturH(r)| bhAdramAturi / ityatra "saMkhyA0" [ 66 ] ityAdinANa mAtuzca mAturAdezaH // nArmada / zAkuntala / ityatra "adonadI." [67] ityAdinANa // adoriti kim / jAhaveya / jAmbavateya // pailI paileya / sAlva sAlveya / mANDUka mANDUki / atra "pIlA." [68] ityAdinA vANa // daiteya daitya / mANDukeya mANDUki / ityatra "ditezcaiyaNvA" [69 ] itye.. yaNvA // sauparNeyasya / vainateyaH / yauvateyaH / kAmaNDaleya / kauveyAn / bhatra "DyAyUGaH' [ 70 ] ityayaNa // dAtteya / ityatra "dvisvarAdanadyAH" [71] ityeyaNa // anadyA iti kim / saipr|| 1 bI'dvAjJA a. 2 e nyaM sipro. 3 bI mepreyo ya'. 4 sI nAdyapa. 5 e sI kAve. 6 vI sI turaH / sAM. 7 e sI 'mbate'. 8 e lve / mA0. 9 eNDakaH mAikiH / a. 10 bI ditizcaivaya". 11 sI. leyaH / kAda. 12 vI kAdavayA'.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.1.76.] caturdazaH srgH| 199 AtreyadAkSAyaNazAkaleyazaubhreyazasyAM hrsiddhimukhyaaH| kIrti pragAsyanti tavetyuditvA tirodadhe sA saha yoginIbhiH // 69 // 69. spaSTaH / kiM tvAtreyAdimunibhiH prazasyAm / harasiddhinAmnI sarvayoginIpIThasvAminI tadAdyA yoginyaH / sA kAlI / / Atreya / ityatra "itoninaH" [2] ityeyaNa // anina iti kim / dAkSAyaNa // zaubhreya / zAkaleya / ityatra "zubhrAdibhyaH' [ 73 ] ityeyam // kauSItakeyAdatha lAkSaNeyAcchayAmeyato nizyapi tannizamya / dhArAM yazovarmanRpaH savaikarNeyaH sudurga tadagAttadaiva // 70 // 70. yazovarmanRpastadaiva nizyeva tatprasiddhaM sudurga zobhanaM durga sthAnamagAt / kiM tadityAha / dhArA dhArAkhyAM purIm / kIdRk / savaikarNeyaH vaikarNeyairvikarNarapatyaiH pradhAnaiH sahitaH / kiM kRtvA / kauSItakeyAdimunibhyo nizyapi tadyoginIjayarUpaM vRttAntaM nizamya / / zyAmeyataH / lAkSaNeyAt / ityatra "zyAma0" [ 74 ] ityAdinaiyaNaM // vaikarNeyaH / kauSItakeyAt / ityatra "vikarNa0" [ 75 ] ityAdinaiyaNa // bhrauveyamukhyairapi gItakIrtiH kAlyANineyaH zibiraM svametya / saubhAgineyaiH sabhaTairakaulaTeyairuSasyujayinImabhAsIt // 71 // 71. sa jayasiMhaH svaM ziviraM sainyametyoSasi prabhAte bheTairu1 bI sI yaH sadu. 2 e degrakoladeg. 3 sI jayanI'. 1 bI zreyaH / zA. 2 sI bhanadurgasthA. 3 bI durgasthA. 4 sI dhArAkhyaM pu. 5 e sI degmya / zAme'. 6 bI va zAmadeg.. 7 bI N / vika. kaupItAyAH vaikarNeyairvikarNapadhArA dhArAkhyA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzraya mahAkAvye [ jayasiMhaH ] 3 jjayinImabhAGkSIt / kIdRk / zrauveyamukhyairapi brahmaNo bhruvorpatyaM zrauveyo maharSistadAdyairmaharSibhirAstAMmanyaH sAmAnyarSitraja ityapyarthaH / gItakIrtiH saMkIrtita yoginI vijayotthayazAstathA kAlyANineyaH kalyANyA bhadrAyA mayaNalAyA apatyam / kiMbhUtairbhaTaiH / saubhAgineyaiH / subhagAyA apatyaiH / etena zastrAdikalAzrayatoktA / saubhAgineyA eva hi pitRbhirvAbhyAcchatrakalAdi zikSyante / tathA kaulaTeyairmaharddhikakSatriya satImatallikAsu jAtatvAnna kulaTAnAM bhikSukasatInAmapatyaiH / pratijJAtanirvAhakai rityarthaH / indravajrA chandaH // dhArApraviSTamatha kaulaTineyabuddhyA drAkcATakairamiva taM caTakAripakSI / 200 jagrAha mAlavapatiM yudhi nartitA si nATerakaH sapulakabhuMlukapravIraH // 72 // 72. atha culukapravIro drAk taM mAlavapatiM jagrAha / yathA caTakAripakSI cakasya caTakAyA vApatyasya striyora (yA ari ?)rya: pakSI iyenaH / sa cATakairaM caTakasya caTakAyA vApatyaM gRhNAti / kIdRksan / sapulako vIryotkarSAdromAJcitota eva yudhi raNAya nartitosireva nartanI - yatvAnnATerako naTyA apatyaM nATakiko yena saH / kiMbhUtam / taM kaulaTine buddhayAM kulATApatyabuddhyA dhArApraviSTaM dhArAyAM durge sthitam / bhikSuka satyapatyasyaiva hi nIca kulatvAnnaMSTvA durge pravezanAdiviSayA nIcA buddhi: syAt / vasantatirlakA chandaH // 1 sI kauzaline.. 2 eka 3 sI vINaH / adeg. 1 bI sI 'pi brAhma 2 sI 'patyakiM bhUvaiyo. 3 e sI 'maha'. sI lyANA bha 5 sI 'lAzaya". 6 sI "kA". yudhe ra. sI yudhara.. 9 sI yA dhorAyAM durgasthi.. 7 bI 'yA' 10 bI lakacha'. 4 e 8 e
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.1.80.] caturdazaH srgH| 202 kANerAmbAvakrauryabhA culukyo guptAva:psIttaM yazovarmabhUpam / tAM kANeyAmbAkANadRSTiM nvakAnti dhArAM nATeyatkIrtirAzvAsayaca // 73 // 73. culukyastaM yazovarmabhUpaM guptAva:psIt / yataH krauryabhAja jayasiMhaM prati drohAbhiprAyeNa kSudracittatAM bhajantam / kANerAmbAvadyathA kANerasya kANAyA apatyasyAmbA mAtA kANA krauryabhAna kraurya kSudratAmekAkSatayA hInAGgatvaM bhajate tathA / culukyastAM dhArAmAzvAsayaJcAvantidezamAsayaccetyarthaH / kIdRksana / nATeyantI naTyapatyamivAcarantI sakalepi vizve nRtyantItyarthaH / kIrtiryasya sH| kiMbhUtAM dhArAm / akAnti niHzrIkAM kANeyAmbAkANadRSTiM nu kANeyAmbAyAH kANAyA yAsau kANA dRSTistAmiva / / bhauveya / ityatra "bhruvo bhranca' [76] iti-eyaNa dhruvAdezazca // kAlyANi neyaH / saubhAgineyaH / atra "kalyANyAde0" [77 ] ityAdinAeyaN in-cAntAdezaH // kaulaTineya akaulaTeyaiH / atra "kulaTAyA vA" [70] ityeyaN in-cAntAdezaH // cATakairam / caTakA / ityatra "caTakAd" [79] ityAdinA gairaH striyAM tu gairasya lup // kANera / kANeya / nATera / nATeyat / ityatra "kSudrAbhya eraNvA" [ 80.] iti vA-eraN / vaizvadevI chandaH // 1e vakSepsI'. 2 bI sI dRSTi nva. 3 e degyanu / cu. 1e bI vakSepsI. 2 bI sI vAzaya'. 3 e neyaH / a. 4 e lyANAde'. 5 ezaH / kola'. 6 sI neyaH a. 7 bI sI m / cATa'. 8 sI bI 'ndaH / godhA.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] gaudhAradRDhamuSTikArmukabhRto gaudheraduSTAzayAM pa(pA)kSArAnapi tatra sImanRpatIjANTArapANTAravat / sobabhAduta saurabheyavadutAho vADaveyoGya(yAva?)va dRptAna raivatikAzvapAlikasakhAn gArTeyahArTeyadhIH // 74 // 74. sa jayasiMhastatra dhArAsamIpe sImanRpatInabadhnAt / yato godhAyA apatyaM duSTaM gaudhero yohinA godhAyAM janyate / evaM gaudhAropi / tasyeva jighAMsayA duSTa Azayo yeSAM tAjighAMsUnityarthaH / kiMvadabadhnAt / jANTArapANTAravajaNTarpeNTayoH pakSivizeSayorapatye pakSibhedAvivAthA(votA?)tha vA saurabheyavadvRSabhAnivotAho atha vA vADaveyodaya(yAzva?)vadvaDavAnAM bIjasecakAna(n?) vardhitAnazvAniva / kAMzcitpakSivatkASThapaJjareSu kAMzviJca vRSabhAniva lohazRGkhalAbhirgaleSu kAMzvicAzvAniva loha nigaDaiH pAdeSu bbndhetyrthH| kiMbhUtAn / gaudhAranti sudRDhatvena gaudhArA ivAcaranti dRDhamuSTIni baliSThamuSTikAni kArmukANi bibhrati ye tAnapi yuddhAyAttAstrAnapItyarthaH / etenaite na cchalAdvaddhA ityuktam / tathA pAkSArAnapi pakSasya vargasya mahAsantAnasyApatyAnyapi vpkssshitaanpiityrthH| tathA dRptAnapi svabalAdyavalepena darpiSThAnapi naakiNcitkraanityrthH| tathA raivatikAzvapAlikasakhAnapi raivatikAva. pAlikau revatyA azvapAlyAzcApaye kaucinnapau tayoH sahAyAnapi " Da 1 sI yAnakSA. 2 e AcAra'. 1bI yanme go'. 2 e 'tyaM godharo. bI "tyaM gau'. 3 bI tAnnighAMzUnnitya'. 4 bI sI pantayoH 5 bI tye pakRtizeSayorapatye pa. 6 e senakA. 7 sI kAnAM va. 8 bI haga . 9 sI mukhIniva . 10 sI pakSyasya. 11 e degsya ma. 12 sI tyAnapi. 13 bI yoH sAhA.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.1.86.] caturdazaH srgH| 203 sAhAyyArthAgatamitrairyuktAnapItyarthaH / nanvevaMvidhAnapi nRpAnkena balenAsau babandhetyAha / yato gArTeyahATeMyau munibhedI tayoriva dhIryasya saH / sarvabalotkRSTabuddhibalopetatvAdityarthaH // gaudhAra / gaudhera / ityatra "godhAyA" [8] ityAdinA NAra eraNca // jANTAra / pANTAra / ityatra "jaNTapaNTAt" [ 82] iti NAraH // kecittu pAkSArAnityapIcchanti // saurabheya / ityatra "catuSpAnya eyaJ" [83] ityeyan // gArTeya / hArTeya / ityatra "gRSTayAdeH" [84] ityeyaJ // vADaveya / ityatra "vADaveyo vRSe" [85] iti-eyaJ eyaNa vA nipAtyaH // raivatikAzvapAlika / ityatra "revatyAderikaN" [86] itIkaN // zArdUlavikrIDitaM chandaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrA bhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttau caturdazaH sargaH // 1 e degNTa paMcATAt. 2 sI degDitacha.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAzrayamahAkAvye paJcadazaH srgH| bhrAtRvyAnsotigArgAstAnatha gArgikamatriNaH / sabhrAtrIyAnsasvastrIyAndhRtvA nivavRte ttH||1|| 1. atha sa jayasiMhastato mAlavadezAnnivavRte / kiM kRtvA / sabhrAtrIyAnsasvasrIyAnbhrAtrapatyabhaginyapatyasahitAnupalakSaNatvAtsabAndhavAnityarthaH / tathA bhrAtRvyAnbhrAturapatyAni bhrAtRvyA ekadravyAbhilApitvAdbhAtRvyA iva bhrAtRvyAstAna mahAzatrUnityarthaH / tAn yazovarmAdinRpAndhRtvA guptau kSitvA / kiMbhUtAnsataH / gArgikA gAryA apatyAni svAmine srIjanocitakumantradAnenAjJeyapitRkatvAnnindyA yuvAno matriNo yeSAM tAnata evAtigArgAne rAjyAjhaMzena svapUrvajanAnopi hAraNetinindyatvAdgAryA apatyaM nindhaM yuvAnamatikAntAn / gArgAn / gArgika / ityatra "vRddha" [87 ] ityAdinA NekaNau // bhrAtRvyAn / ityatra "bhrAturvyaH" [ 88 ] iti vyaH // bhAtrIyAn / svastrIyAn / ityatra "IyaH svasuzca" [ 89 ] itIyaH // mArgebhAttaiH samAtRSvasrIyapaitRSvaseyakaiH / paitRSvasrIyo nu hareH sotimAtRSvaseya kaH // 2 // 2. sa jayasiMhaH samAtRSvasrIyapaitRSvaseyakairmAtRbhaginInAM pitR15 sIniyA yu. 2 bI vAgAryAne'. 3 e degNe ini.sI Nepi ni. 4 bI gAryAn.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 6.1.94.] paJcadazaH sargaH / 205 bhaginInAmapatyaiH sahitaistaiH zatrubhiH kRtvA mArgebhAn / kIdRk / atimAtRSvaseyako mAtuHSvasurapatyaM zizupAlaM karagrahaNenAtikrAnto yo harerviSNoH paitRSvasrIyaH pituHSvasurapatyaM bhImaH sa iva baliSThatvAdiguNairbhImatulyaH / hareH pitA vasudevastadbhaginyA apatyaM bhIma iti hareH paitRSvastrIyo bhImamAtuzca zizupAlamAtA bhaginIti bhImasya zizupAlo mAtRSvaseyaH // 4 1 mAtRSvaseya / mAtRSvastrIya / paitRSvaseya / paitRSvastrIyaH / atra "mAtR0" [ 90 ] ityAdinA re(De)yaNIyaNau // zvazurthIbhUya rAjanyaiH sa pathi kSatriyAgraNIH / amAnuSo manuSyeSu kairna bhejetimANavaiH // 3 // 8 3. atimAnavaiH puruSeSu zreSThatvAnmANavAnmanorapatyAni kutsitAni mUDhAnyatikrAntaiH kai rAjanyai rAjJAmapatyaiH kSatriyajAtyA sa nRpaH pathi na bheje / kiM kRtvA / zvazurthIbhUya svabhaginIdAnena zvazurApatyIbhUrya zyAlIbhUyetyarthaH / yataH kIdRk / kSatriyANI: / etena sarvaguNasaMpadrAjyasaMpadoratizaya uktaH / tathA manuSyeSu manorapatyeSu nareSu madhyemAnuSomatyoM devaH / etena rUpAtizayoktiH // zvazuryabhUya / ityatra "zvazurAdyaH " [ 91 ] iti yaH // rAjanyaiH / ityatra "jAtau rAjJaH" [12] iti yaH // kSatriya / ityatra " kSatrAdiyaH " [ 93 ] itIyaH // manuSyeSu / mAnuSaH / ityatra " manor 0" [ 94 ] ityAdinoM yANau SazcAntaH // 1 bI graheNAti'. 2 e 'tuHsvasu'. 3 bI 'nISvabhI'. 5 e 'strIyaH / paitRSvastrI '. 6 sI 'seyaH / pai'. bIdityAya 8e triyA jAtyAH sa. 9 sIya zAlI'. 10 bI graNI / e. sI 'graNI / te'. 11 sIna svarUpAditi'. 12 sInA uktasta yA.. mA~. 4 e sI 'seya / dinA ya". * 7
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] mANavaiH / iti "mANavaH kutsAyAm" [95] ityanena nipAtyate // tyaktvA bahukulInAMzvAkulInAMzca tadA dvipAn / rAjJAM bhadrakulInAnsa jagrAhopAyanIkRtAn // 4 // 4. tadA pathi gamanakAle sa nRpa upAyanIkRtAnDhaukanIkRtAnbhadrakulInAnbhadrajAtIyebhendrakulasyApatyAni rAjJAM dvipAjagrAha / kiM kRtvA / tyaktvA / kAn / bahukulInAMzca mandajAtitveneSadasaMpUrNakulApatyAni tathAkulInAMzca mRgajAtimizrajAtitvAnna kulasyApatyAni // kauleyakAnAmAcAnAM tenebhAnAM puro babhau / bahukulyo nvakulyo nu zaGke zaRdvipopi saH // 5 // 5. zaGke sarvagajotkRSTatayA prasiddhaH zakradvipopyairAvaNopi tena rAjJAttAnAM rAjabhyo gRhItAnAM kauleyakAnAM bhadrajAtIyAnAmibhAnAM puro babhau / kIdRg / bahukulyo nvISadasamAptakulApatyamivAkulyo nvakulIna iva vA / keSAMcitteSAmapekSayA hI guNatvAtkeSAMcicca hInatamaguNatvAt // prekSya jiSNuM tamAyAntaM grAmyai hukuleykaiH| dauSkuleyaiduSkulInanimnaizcAtmA kRtArthitaH // 6 // 6. spaSTaH / kiMtu kaizciddhAhukuleyakaiH kiMciddhInakulApatyaiH / kaizciJca dausskuleyairdusskulsyaaptyaiH| kaizcihuSkulInanimnazca duSkulApatyebhyo'pi nIcairatinIcakulaizcetyarthaH / AtmA kRtArthitodRSTapUrvatAhagnRpadarzanAtsvajanma saphalitamityarthaH // 1 e 'nsa prA. 29 kAnAM mattA. bIkAnAmattA'. 3 bI 'SNu tvamA 4 sI kulaH syA'. 15 pAnIya'. 2 bI yenaku. 3 bI yAmi . 4 sI nakulatvA. 55 vAda.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.1.100.] paJcadazaH srgH| 207 akulInAn / bahukulInAn / bhadrakulInAn / ityatra "kulAdInaH" [96] itInaH // akulyaH / kauleyakAnAm / bahukulyaH / bAhukuleyakaiH / atra "yaiya." [97] ityAdinA vA yaiyakanau // pksse| akulInAn / bahukulInAn // asamAsa iti kim / bhadrakulInAn // dauSkuleyaiH duSkulIna / ityatra "duSkulAdeyaNvA" [98] iti-eyaNvA // sotha mAhAkulo mAhAkulInaparivAritaH / purIM mahAkulInasvIkRtArthaH prAvizatsvakAm // 7 // 7. spaSTaH / / mAhAkulaH / mAhAkulIna / mahAkulIna / ityatra "mahA." [99] ityA. dinAjInajau vA // sozAd hArdikyasAmrAjyAnkauravyamatribhiryutAn / bhaimasenipitRvyo nu bhaimasenyapiteva vA // 8 // 8. sa jayasiMho hArdikyasAmrAjyAnhRdikasya samrAjazca rAjJorapatyAni kSatriyAnanvazAdvijityAzikSayat / kiMbhUtAn / kauravyaiH kurobrAhmaNasyApatyairmatribhiryutAn / yathA bhaimasenipitRvyo bhImApatyasya ghaTotkacasya pitRvyo yudhiSThiro bhaimasenyapiteva vA yathA vA bhImaH / pANDavairhi kauravayuddhe hArdikyasAmrAjyA jitAH // vArddhakyarisamaM bhUpAstaM lAkSmaNyabalA na ke / pitRvyaM lAkSmaNernIlavArddhakyAdyA ivAbhajan / // 9 // 1 bI degtha mahAkulo mahAkulI'. 2 bI nu bhauma'. 3 bI vyaM lakSmaNe nIla'. 4 bI IkAdyA. 1 bI sI vA yeya. 2 sI STaH / mahA. 3 e lInaH / ma. sI lIna I. 4e senapi'.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 9. yathA nIlavArddhakyAdyA nIlo nAma vAnaro vArddhakyace barddhakerapatyaM vRtrabhrAtA nalAkhyo vAnarastadAdyAH kapayo lAkSmaNerlakSmaNApatyasyAGgadasya candraketorvA pitRvyaM rAmamabhajaMstathA taM jayasiMhaM ke bhUpA nAbhajan / kiMbhUtAH / lAkSamaNyavalA lakSmaNApayatulyau jasopi / yataH kiMbhUtam / vArddhakyarisamaM varddhakerapatyaM bArddhakarvRtrastasyAririndrastattulyam // kauravyaiH / hArdikya / ityatra "kurvAdeH " [ 100 ] iti jyaH // sAmrAjyAm (n) / ityatra "samrAjaH kSatriye" [ 101] iti jyaH // bhaimaseni bhaimasenya | vArddhaki vArddhakya / lAkSmaNe ( NeH ) lAkSmaNya / ityatra "senAnta0" [ 102 ] ityAdinA iJ jyazva // sauyAmAyaniphANTAhRtAyanI maimatAyaniH / tamaprINanphANTAhRtamaimatebhyaH parepi ye // 10 // 10. sauyAmAyanyAdayo nRpAH / ziSTaM spaSTam // sauyAmAyani / ityatra " suyAmnaH 0 " [ 103] ityAdinA - AyaniJ // phANTAhRta phANTAhRtAyanI // maimatebhyaH maimatAyaniH / atra "phANTA hRti 0" [ 104 ] ityAdinA Na AyaniJca // bhAgavittAyanaM zA (sA?) kazA peyitArNa binda vim / tArNavinda vikaM zA (sAI) kezApeyikamathAparam // 11 // 3 sevAyayaNiyAmundAyanIyaM bhAgavittikam / sauyAmAryenikaM yAmundAyanikayutaM tathA // 12 // 2 e sI satvAya'. 3 e sI ttikim. 1 sI 'kasyAyaka'. "yanIya'. 1 e sI ca vArddha'. 5 e 'yani / a'. 2 e 'tulyo'. 3 vI 'kSmaNya. 6 sI 'nA A. 4 sI 4 sItAyaniH.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.1,107.] paJcadazaH sargaH / 209 sauyAmAyaniyAmundAyanivArSyAyaNIyakAn / vArSyAyaNikasauyAmAyanIyau ca mithaHzritau // 13 // taikAyanIyamukhyAMzca bhUpajAlmAnmaziSya sH| varma kedAradevasya susthaM cakre mahAbhujaH // 14 // 11-14. spaSTAH / kiM tu bhUpajAlmAn yAtrikopadravakAritvena nindyanRpAn / praziSyocchidya / susthaM nirupadravam / / bhAgavittikam bhAgavittAyanam / tArNabinda vikam tANabindavim / AkazA. peyikam AkazApeyi / ityatra "bhAgavitti0' [ 105] ityAdinA vekaNa // pakSe / bhAgavitteH "yajinaH" [ 6. 1. 54 ] ityAyanaeNN // zepayorin / sauyAmAyanIyau / sauyAmAyanikam / sauyAmAyani / yAmundAyanIyam / yAmundAyanika / yAmundAyani / vAAyaNIyakAn / vArSyAyaNika / vAryAyaNi / ityatra "sauyAmAyani0" [ 106 ] ityAdinA vA-IyekaNau // pakSe "jidArSAda. NijoH" [6. 1. 140 ] ityaNo lup // kazcitvanyabhyopIcchati / taikAyanIya / kaitavAyanitakAyanyarhe siddhapuretha sH| prAcyAstIre sarasvatyAzcake rudramahAlayam // 15 // 15. spaSTaH / kiM tu mahAtIrthatvAtkaitavAyanitaikAyanimunInAmahe vAsayogye cakre / kecittvIgito dhAtorNigartha evAtmanepadamicchanti / tanmatenAkArayadityarthaH // 1bI niyayA . 2 bI vArSAvaNi'. 3 bI nyahasi'. 1 bI sI pyocchedya. 2 e ttikim. 3 bI m / tarNa0. 4 e 'vikim / A0. 5 bI AkAza. sI AkAzApeyaka. 6 bI sI AkAzA. 7 sI naJ / ze0. 8 sI mAyAni'. 9 bI ni / yAmu. 10 e nIm . 11 sINi / varSAya'. 12 bI ka / varSAya. 13 e ANI 30. 14 bI tordhAto. 27
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] taikAyani / kaitavAyani / ityatra " tika0 " [ 107 ] ityAdinAyaniJ // dAgavyAyanikauzalyAyanicchAgyAyanInpathi / 210 sthApayanvidadhe caityaM tatraivAntyasya sorhataH // 16 // 16. sa jayasiMhastatraiva siddhapurentyasyArhataH zrImahAvIrasya caityaM vidadhekArayat / kIdRksan / dAgavyAyanyAdInbrAhmaNabhedAnpathyarhacaityamananarUpe nyAyamArge sthApayan // sa vAyaNikArmAryANi kAtraNInapi / saMbodhyArhatasaMghasya bhaktyAkArayadarhaNAm // 17 // 3 17. sa rAjArhata saMghasya jainasya sAdhusAdhvIzrAvakazrA vikAsamudAyasyArhaNAM vastrAdibhiH pUjAM bhaktyAkArayat / kiM kRtvA / vArSyAyaNyAdInapizabdAdA (ddA) gavyAyanyAdIMzca brAhmaNavizeSAnsaMbodhyArhatasaMghapU~jana IrSyataH sAntvayitvA // 1 I dAganyAyani / kauzalyAyani / kArmAryANi / chAgyAyanIn / vArSyAyaNi / ityatraM "dagu0" [ 108 ] ityAdinA yakArAdirAyaniJ // kIrtrAyaNIn / ityatra "dvisvara / daNaH" [ 109] ityAya niJ // pAJcAlIpativatpArzvAlAyanyAdyairvRtothaM saH / somanAthaM pratyacAlItpadbhyAM dAkSAyaNArthitaH // 18 // 18. sa rAjA somanAthaM prati yAtrArtha padbhyAM bhaktyutkarSAtpAdacA 1 sI "nikoza'. 2 e cchAgAya N. 3 e sI 'vAntasya. sI 'kAtrA . 5 e sI 'rhaNam. 6 sI cAlayanyAdaivRtopya saH . 1 bI rentasyA' sI 'retyasyA'. 5 sI pUjyAna I0. 4 sI 'dAya. 8 bI kAtrAya.. * 2 mA. 6 e chAgAya'. 4 e 'kAtrIya'. 3 sI saMsthasya dhu0 . 7 e bI 'tra digu
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.1.110. ] 211 reNAcAlIt / kIdRksana / pAJcAlAyanyAdyaiH pAJcAlAnAM rAjA pAJcAlastasyApatyaM pAJcAlA yanistadAdibhirnRpairvRtastathA dAkSAyaNArthito dAkSerapatyairyuvabhiR(R)SibhirmAGgalikyAya prasthAne kRtArthaH / pAJcAlIpativat / yathA pAzcAlyA draupadyAH patiyu (yu) dhiSThiraH somanAthaM prati padbhyAmacAlItsopi pAzvAlAyanyAdyairdhRSTadyumnAyaiH zyAlakairvRto dAkSAyaNArthitazca // pAJcAlayani / pAJcAlI / ityatra "avRddhAdorna vA " [10] ityAyanijvA // avRddhAditi kim / dAkSAyaNa // gArgIputrAyaNi gArgIputrizrarmiNavattadA / paJcadazaH sargaH : / cArmikAyaNivaccApi vArmiNaM vArmikAryANiH // 19 // kATyAyanavadgAreTiM ca gAreTakAyaniH / kAkakAyanivatkArkaTyaM (TyiM) ca kArkaTyakAyaniH // 20 // kAviccApi lAGkeyaM lAGkAkAyanirutsukaH / lAGkakAyanivadvA kiniM ca vAkinakAyaniH // 21 // svAnamatIkSamANAstaM saMbhramAdyAntamanvayuH / lAGkigArgI putrakAyaNyAdimArgAzrayAntare // 22 // 19-22. tadA rAjJo gamanakAle yathA gArgIputrAyaNi cArmiNa RSiranvayAttathA gArgIputriRpirjayasiMhamanvayAt / evaM sarvatra saMbandhaH kAryaH I vinItatvAdanujyeSThamRpInanuvrajanto rAjJonuyAnaisyutkaNThitatvAnnijAnapyRSInapratIkSamANAzca santaH sarvepi gArgI 1 bI 'zvAmaNiva'. 1 bI sI 'n / paJcAdeg 2 bI sI 5 bI dhRSTadyu. 6 bI 'caiH zAla'. 9 bI cAmmiNa. 10 sI ne utkadeg paivRta. 3 sI kRtyArthaH 4 e pi paJcA'. 7 bI ni / paJcA'.. 8 yaNaH / gA. 11 bI 'tvAnijA' 12 sI tIkSyamA 0.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 byAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] pucyAdyA RSaya AdarAjayasiMhamanujagmurityarthaH / yataH kiMbhUtaM tam / lAGkigArgIputrakAyaNyAdimArgAzrayAntare pUrvoktAnAM lAyAdiRSINAM ye mArga AzrayA AzramAsteSAM yadantaraM madhyaM tatra yAntam // gArgIputrAyaNim gArgIputriH / atra "putrAntAt" [21] iti vAyaniJ // cArmikAryaNi / vArmikAyaNiH / gAreTakAyaniH / kArkavyakAyaniH / kAkakA. yani / lAGkAkAyaniH / vAkinakAyaniH // putrAntAhoH / gArgIputrakAyaNi / ityatra "carmivarmi0" [112] ityAdinA-AyanicA / antyasvarAtparaH kAnta. zveSAm // pakSe / cArmiNa / vArmiNam / gAreTim / kArkavyAyana // yadA tvanyu. tpannaH kArkaTyazabdastadA pakSa ineva / kArkaTyim // kAkivat / lAGkeyam / vAkinim / gArgIputriH // laGkazabdaM kecidakArAntamicchanti / tanmate lAGkakAyani / laangki|| glucukAyaniragregAd glaucukyavarajopi ca / hastAlamba savaideho rAmadattAyanirdadau // 23 // 23. spaSTaH / kiM tu glucukAyanipavizeSaH / videhAnAM rASTrasya rAjA videhasya rAjJopatyaM vA vaidehastena yukto rAmadattAyaniH pitA putrazca nRpabhadau / hastAlambaM jayasiMhasya vAhikAM paryAyeNa daduH // glucukAyaniH glaucuki / ityatra "bhadau0" [113] ityAdinAyanirvA // bhadoriti kim / rAmadattAyaniH // AyanijantAdaNo lup // vaidehaH / atra "rASTra." [15] ityAdinA // 1 e cukAva'. 15 bI putrAdyA. 2 sI vAsta: 3 bI yaNi gA'. 4e yaNiH / gA'. 5 bI sI yaniH / lA. 6 sI niH / kAvinikAyani / pu. 7bI 'Na / kAmmiNa. 8 bI kArkATyam. 9.e ni / gA.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.1.118.] paJcadazaH srgH| 213 asya gAndhArasAlveyau vAgaH pauravamAgadhau / sauramasaH kAliGgazca padbhayAM dakSiNato yayuH // 24 // 24. gAndhArAdayo nRpAH / ziSTaM spaSTam // gAndhArasAlveyau / ityatra "gAndhAri0" [15] ityAdinA // pauravamAgadhau / kAliGgaH / sauramasaH // dvisvara / vAmaH / atra "puru0" [16] ityAdinA // audumbariH kAlakUTiH saMprAtyAthirIzmakiH / naiSadhyAmbaSThayakauravyAvantyaM vAme ca paryagAt // 25 // 25. spaSTaH / kiM tu naiSadhyAmbaSThayakauravyAvantyamityatra samAhAraH / / yayuH kauzalya AjAdyaH sapANDyo yavanaH shkH| kuntyavantIkuMrUbhartuH pRSThe tasAMhicAriNaH // 26 // 26. spaSTaH / kiM tu kuntyavantIkurUbhartuH kuntyAdirAjJInAM priyasya tasya jayasiMhasya // kauravyAyaNyatho zUrasenI madrI ca sAsurI / mAgadhyauzInarI bhArgI ceti rAjyastamanvayuH // 27 // 27. spssttH| audumbariH / prAtyaprathiH / kAlakUTiH / AzmakiH / atra "sAvAMza" [17] ityAdine // du / AmbaTya // nAdi / naiSadhya // kuru / kauravya // it / Avantyam / kauzalya / bhAjAyaH / atra "dunAdi." [18] ityAdinA nyaH // 1 sI artha gA. 2 bI degsaH kali'. 3 e lakuTi:. 4 sI prAtivi'. 5 bI rAzmikaH / nai. 6 e meSa pa. 7e kurubha'. 1 bI ra / yAGgaH. 2 e sI kurubha'. 3 e degsya siM. 4 sI tyagraMthi:. 5 e em / Adeg. sI iJ / A, 6 bI sI zalyaH / A.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 vyAzrayamahAkAvye [jayAha pANDyaH / atra "pANDoya" [19] iti vyaNa // zakaH / yavanaH / atra "zakAdibhyo Trelu" [120] iti 2H pratyayasya lup // kuntyavantI / ityatra "kunti" [21] ityAdinA nyasya Trelu // kurU kauravyANI / ityatra "kurorvA" [122] iti dreyasya lubvA // aJ / zUrasenI // bhaN / mdrii| ityatra "Tre0" [123] ityAdinAaSaNo delp // drAvanuvartamAne punardigrahaNaM bhinnaprakaraNasyApi delabartham / asurI / asurasyApatyaM strI / "rASTra." [6. 1. 114] ityAdinAJ / zakA. ditvAllopaH / "jAte." [2. 4. 54] ityAdinA DIH // saiva zastrajIvi. saMghaH strItva viziSTo vivakSitaH / svArthe "pAderaNa" [7.3.66 ] tasyApi "khiyAm" [ 6. 1. 46 ] anena lup / aprAcyabhargAderiti kim / mAgadhI / magadhaH prAcyo rASTrasvarUpaH kSatriyaH / bhargAdi / bhArgI / auzInarI // pazcAlAH pAJcAlyo lauhadhvajyA lohadhvajA api / yaskA lahyA vidAgargAstasyAMgre carcarI guH // 28 // 28. paJcAlA nRpAH / pAJcAlyo rAjhyaH / lohadhvajA eva "pUgAdamukhyakAGyo diH" [7.3.60] iti nye lauhadhvajyA arthakAmapradhAnA nAnAjAtIyAH strIpUgAH / lohadhvajA narapUgAH / yaskAdayo munibhedAH / ziSTaM spaSTam // sazyAparNA gaupavanAH sAgastIyA agastayaH / kuNDinAzca pRthAsUnostIrthayAtrAkathA vyadhuH // 29 // 1 elyo loha. 2 e degsyA carcarI jaguH. 1 bI sI ti dre pra. 2 e sI kuru ko'. 3 bI lugvA / a. 4 e sI 'paH kSitri. 5 e zInArI. 6e nye loha'.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 6.1.128 ] pazcadazaH sargaH / 215 29. sAgastIyA agastI nAmabhizchAntrairyuktA agasta yogasta (stya ? )syApatyAnyRSaya evaM zyAparNAdayopyRSayaH / pRthAsUnoryudhiSThirasya / ziSTaM spaSTam // paJcAlAH / lohadhvajAH / ityatra "bahuSvastriyAm" [ 124] iti dverlup // astriyAmiti kim / pAJcAlyaH / lauhadhvajyAH // yaskAH / lahyAH / atra "yaskAdergotre [ 125 ] iti pratyayasya lup // gargAH / vidAH / atra "yani (Ja) Ja:0" [ 126 ] ityAdinA yatratrorlup // azyA parNAntagopavanA deriti kim / gaupacanAH / iyAparNAH // kuNDinAH / agastayaH / atra "kauDinya0" [ 127 ] ityAdinA yatra RSyaNazca lup kuNDinya ( nA ? ) gasta ( stya ? ) yozca kuNDina agasti - Adezau / pratyayalupaM kRtvA dezakaraNamAgastIyA evamartham / pratyayAntAdeze hi kRtegastyazabdasyAderAkArAbhAvAd " vRddhiryasya 0" [ 6.18] ityAdinA dusaMjJA na syAttadabhAve " dorIyaH " [ 6. 3. 32] itIyopi na syAt / yadA tu pratyayasya lubvidhIyate tadA svarAdAvIyapratyaye bhAvini "na prAg0" [ 6.1. * 135 ] ityAdinA pratiSedhAtpratyayasya lunna / tathA ca sati dusaMjJatvAdIyaH siddhaH syAt // - vasiSThA gotamAH kutsA bhRgavoGgirasotrayaH / zaMsantastIrthamAhAtmyaM rAjJordhyA abhavanbhRzam // 30 // 30. spaiSTaH // bhRgavaH / aGgirasaH / kutsAH / vazi (si ) SThAH / gotamAH / atrANaH / azrayaH / ityatraiyaNazca "bhRgu0 " [ 128 ] ityAdinA lup // 1 e sI vasiSThA. 1 sI yA Aga". asyApa'. 5 sI spaSTam / bhR 2 esI 'nAmebhideg 3 e p / yadeg 4 bI sI
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] bhaktyA yudhiSThirAH kSIrakalambhA bhAgavittayaH / cArArjunayavAgre pathi kaNTakazodhanam // 31 // 31 spaSTaH / kiM tu yudhiSThirAdyA nRpabhedAH // kSIrakalambhAH / atrAta inaH / bharata / yudhisstthiraaH| atra bAhAdItaH "prAgbharate." [ 129] ityAdinA lup // apare tyAhuH / prAggrahaNaM bharatavizeSaNam / kSIrakalambhAdayo vaizyAH prAgbharatAH / yudhiSThirAdayo rAjAna udagbharatAH / tatra prAggrahaNAdudIcyabharateSu rAjasu lunna bhavati / ArjunayaH / bharatagrahaNAca prAcyeSu rAjasu na syAd bhAgavittayaH // upakairlamakA lAmakAyanaraupakAyanAH / rAsakAMstikakitavaistathojakakubhA daduH // 32 // 32. spaSTaH / / upakaiH / lamakAH / atra naDAdyAyanaNo "vopakAdeH" [130] iti vA lup // pakSe / aupakAyanAH / lAmakAyanaiH // taikAyaneyazca kaitavAya yazca taistikakitavaiH / ityatra nikAdyAyanina aubjayazca kAkubhAnobjakakubhAH / atrobjAdinaH kakubhAcchivAdyaNazca "tika0" [13] ityAdinA lup // vRkalohadhvajakuNDIdRzA vaGgAGgasa~gakAH / tAmaklezagatiM rAjJaH pazyanto vismayaM yayuH // 33 // . 33. KSTaH // 1 e sI "SThirA kSI: 2 e kalibhA bhA0. sI kalambhazApavi. 3 sI degNDIvRzA. 4 e subrahma'. 5 bI lakaH / tA. sI mgaa| tA. 6e gataM rA. 1sI labhAdayo rA . 2 e sI pakai / la'. 3 e sI 'nazca. 4 e sI'nazca. 55 ni au auM. 6 sI spaSTam / .
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.1.134. pazcadazaH srgH| vRkAH zamrAjIvisaMgho "vRkATTeNyaNa" [7. 3. 64] iti TeNyaNi vAkeNyaH / lohadhvajAH puMgAH / "pUgAd" [7. 3. 60 ] ityAdinA mye lo(lau)hadhvajyaH / kuNDIdRzA vAhIkeSu zastrajIvisaMgho "vAhIkeSu0" [7. 3. 63] ityAdinA vyaTi kauNDIdRzyo dvandve vRkalohadhvaja kuNDIdRzAH / ityatra TeNyaNAdeH vaGgAGgasuhmakAH / atra ca dvisvaralakSaNANazca "drayAdestathA" [ 132 ] iti lup // somezaH saMmukhaM nveti rAjA vA zIghra ityabhUt / vAdoGgavaGgadAkSINAM sahAGgavAGgadAkSibhiH // 34 // 34. acirAddevapattanasamIpe rAjJa AgamanAdityevaMvidho vAda uktirabhUt / ziSTaM spaSTam // aGgavaGgadAkSINAm AGgavAGgadAkSimiH / atra 'vAnyena"[ 133 ] iti dvikharalakSaNasthANo lupa (bbaa)|| rAjA gargakulAdvaidakulaM vidakulAdatha / jJAtA. gAryakulaM ceti dAnaM gacchanvivekyadAt // 35 // 35. iti pUrvoktaprakAreNa yAtrArtha gacchansanAjA dAnamadAdgargakulavidaku yoreva / kiM kRtvA / gargakulAdnAryasya gAryayorvA kulAdvaidakulaM vaidasya vaidayorvA kulaM jJAtvAtha tathA vidakulAdgAryakulaM ca jJAtvA / yato vivekI // gargakulAt gAryakulam / vidakulAt vaidakulam / atra "de(ye)keSu." [134] ityAdinA lupvA(vA) // 1e gAgrye ce. 1e pUgaH / pU. 2 bI sI NDIvRzA. 3 bI degNDIvRzyo. sI DI. vRzoda. 4 bI degNDIvRzAH. 5 sI dRshyaaH| . 6 sI cchanA'. 7 bI 'nsa rAjA. 8sIjA vAsama. 9edArgasa.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 218 vyAzrayamahAkAvye [ayasiMhaH] bhRgvnggirsikaagrgbhaargvikaavivonmudH| gArgIyAH saha phANTAhatairgAIyaizca maGkhyuH // 36 // 36. gArgIyA gargANAM chAtrA unmudo hRSTAH santo rAjJA saha maDyuH / kaiH saha / phANTAhRtasyApatyaM vRddha phANTAhRtistasyApatyaM yuvA phANTAhRtaH "phANTAhRti." [ 6. 1. 104] ityAdinA NastasyacchAtrA iti prAgjitIye svarAdau cikIrSite Nasya luptata iantAd "vRddhajaH" [ 6.3. 28 ] ityaji phANTAhRtAstairgAIyaizca gAryAyaNacchAtraizca bhRgvi(gva)GgirasikAgargabhArgavikAsviva / yathA bhRgUNAmaGgirasAM ca vivAheSu gargANAM bhRgUNAM ca vivAheSu conmudaH santo gacchanti / / / gAAyaNIyoM (hau)trIyairatiho(hau)trAyaNIyakaiH / chAtraiH prAdhyayanaM prApa bhUpatirdevapattanam // 37 // 37. bhUpatirdevapattanaM prApa / kiMbhUtam / prAdhyayanaM praarbdhvedaadipaatthm| kaiH / chAtraiH / kiNbhuutaiH| gAAyaNIyairgAAyaNasaMbandhibhistathA kaizciddho (ddhau)trIyairhotrasyApatyaM yuvA "dvisvarAdaNaH" [ 6. 1. 108] itya(tyA)yanini hautrAyaNistatsaMbandhibhistathA kaizciJcAtiho(hau)trAyaNIyakairguNAdhikyena ho(hau)trAyaNIyakAnatikrAntaizca // gArgIyAH / bhatra "na prAg" [ 135] ityAdinA gotrotpatrasya lunna / bhRgvagirasikA // ityatra kasmAniSedho na syAducyate / pratyAsatteryasya pratyayasya 1e virisi. 29 "hRtasyA. 1sI unmado. 2e tyaM yu. sI 'tyaM phA'. 3 bI tittasyA. 4 sI 'dezya . 5 e girisi. 6e sAM vivAheSu ca ga. 7 sIdhu coM' 8 e NAM vi. 9bI sI conmadaH. 10 em / pradhya. 11 e sI pIyakegA. 125 yaNisaM.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.1.139.] paJcadazaH srgH| 219 luppratividhyate tallopipratyayAntAdeva vighIyamAne svarAdau pratividhyate / atra dvandvAdvidhIyate nai lopapratyayAntAditi na pratiSedhaH / "gargabhArgavikA" ityuttarasUtraM vA niyamArtha vyAkhyAsyate / gargabhArgavikAyA anyatra dvandve vRddhe yUni vA pratiSedho na syAt // gargabhArgavikA / ityatra "gargamArgavikA" [136 ] ityaNo lupratiSedho nipAtyate // phANTAhRtaiH / ityatra yUni vihitasya gasya lup [ 137 ] // gArgIyaiH gAryAyaNIyaiH / hautrIyaiH hautrAyaNIyakaiH / atra "vAyanaN" [138 ] ityAdinA yUni vihitasyAyanaNa Ayanijazca lubvA // audumbariH purAdhyakSastataH saudumbarAyaNaH / sahataikAyanistaikAyanizcAbhimukhobhyagAt // 38 // 38. tataH purAdhyakSo nagarasya rakSArthamadhikRta audumbarirudumbarasyApatyaM "sAlvAMza0" [ 6. 1. 117 ] ityAdineji audumbaristasyApatyaM yuva RSirgaNDeti nAmnA tatra prasiddho nRpasyAbhimukhobhyagAt / kIhaksan / saudumbarAyaNa audumbarerapatyena yUnA / svabhrAtretyarthaH / yuktastathA taikAyanizca tikasyApatyaM vRddhamAryeti nAmnA tatra prasiddha RSizcopalakSaNatvAdanyopyAyauMghobhimukhobhyagAt / kIhaksan / sahataikAyanistaikAyanerapatyena yUnA yutaH saputra ityarthaH / upalakSaNatvAtsvajanAdiparivAropetaH // 1 bI sI lopapra. 2 e na topipra. 3 e nDhe yU. 4 bI sI yaiH hotrI. 5 bI yaiH hotA. sI yaiH hAtrA. 6 e mbara. 7 e pastasyA. 8 e khobhyAgA'.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye AryAgraNIrvAsiSTazca vAsiSThena sahotsukaH / avAsudevaM taM vAsudevaM vAhAtumAyayau // 39 // 39. AryApraNIrAryeSvAriye (SvAyeM ?) tyAkhyayA tatra prasiddheSvapraNIH zreSTho vAsiSTho rvasiSThasyApatyaM vRddhamRSirvAsiSThena vAsiSThasyApatyena yUnA saha saputra ityarthastaM nRpamAhvAtuM svamahAsaughevasthAnAyAmantrayitumAyayau / kIdRksana / utsukonyebhyaH pUrvamAhvAtumatitva rAvAn / kiMbhUtaM tam / vAsudevaM 'nu rUpavattvaparAkramitvAdiguNairvasudevasya vRddhamapatyamiva kAmamivetyarthaH / kiMbhUtaM vAsudevam / avAsudevaM vAsudevasya kAmasyApatyaM yuvA vAsudevoniruddhastena rahitam / etena rAjJo niSputratvoktiH // I 220 audumbari: audumbarAyaNaH / bhanna "drIJo vA" [ 139 ] iti yUnyAyanaNo lubvA // JitaH / taikAyaniH / sahataikAyaniH / atrautsargikANaH // bhaSat / vAsiSThaH / vAsiSTena / ityatrAta iJazca "jido" [ 140 ] ityAdinA yuvapratyayasya lup // vAsudevam / avAsudevam / ityatra "abrAhmaNAt " [ 141 ] iti yuvapratyayasyAta iJo lup // pailaH sapailaH zAlaGkiH sazAlaGkistvarAnvitaiH / pAnnAgAriH sa~pAnnAgArira bhUpaterdadau // 40 // 40. sapailaH putrayuktaH paila Arya evamapi / argha bhUpaterdadau / candanapuSpAkSatajalAdyarghamarghamupalakSaNatvAtpAdyAcamanIyamadhuparkAdyapi rAjJodAn / gurunRpAdayaH SaDarSyA iti hi smRtiH // ziSTaM spaSTam // 1 bI sI NIzca vAsiSTo vA . sItaH / pannA . 4 bI sapannA . [ jayasiMhaH ] 1 sIM vaziSTha.. 5 sI Azcarya. 2 e MGkisvarA'. 3 bI 'Gki rA. 3 bI sI sapannagA 3 evaM svarU'. 2 bI sI vAziSTha'. 4 bI atrotsa..
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.2.1. ] pazcadazaH sargaH / taulvaliM vailvaliM taulvalAyanaM tailvalAyanam / mahattarAnpuraskRtya saumezaM vezma sovizat // 41 // 41. spaSTaH / kiM tu mahattarAnpradhAnAni // " 9. pailaH / sapailaH / bhanna " dvisvarAdaNaH" [ 6. 109 ] ityAya ninaH zAlaGkiH haH / sazAlaGkiH / atra "yatriJaiH " [ 6.1.54 ] ityAyanaNazca "pailAdeH" [ 142 ] iti yuvapratyayasya lup // 1 pAnnAgAriH / saipAnnAgAriH / atra " yaJiJaH [ 6. 1. 54 ] ityAyanaNaH "prAcyeJaH 0" [ 143 ] ityAdinA lup // taulvalyAdivarjanaM kim / taulvaliM pitaram / taulvalAyanaM putram / tailvaliM pitaram / tailvalAyanaM putram // 1 221 ekaviMzaH pAdaiH // kausumbhaM vidrumaiH sotha padmarAgaizca lAkSikam / vajra raucanikaM kArdamikaM marakatotkaraiH // 42 // kArdamaM ca mahAnIlairmizraiH zAkalikaM ca taiH / rucolo (lo) caM nu tanvAnaiH payitvezamArcicat // 43 // 42-43. atha jayasiMha IzaM somanAthaM napayitvArcicat / kaiH / vidrumaiH pravAlaiH / kiMbhUtaiH / rucA pItakAntyA kRtvA kausumbhaM kusumbhena raktamullocaM nu candrodayamiva tanvAnaiH kurvadbhiH / evaM sarvatra yojanA kAryA / padmarAgairlohita kairmaNibhirlAkSikaM lAkSayA raktaM vatraidhRtavarNairhIrakai raucanikaM gorocanayA raktaM marakatotkaraiH kRSNavarNairazma1 bI subhaM vi. 2 bI vajre rau.. : 1e 'nAne / pailaH / a 'riH / a~. 5 bI sapannA'. < <
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] garbharatnaughaiH kArdamikaM kardamena kRSNena mRdvizeSakATadravyeNa raktaM mahAnIlairindranIlaiH kArdamaM ca kavimArge kRSNanIlavarNayoraikyena varNyatvAtkardamena raktaM mizraiH saMkIrNaistai vidrumAdibhiH zAkalikaM ca zakalena nAnAvarNena rAgadravyabhedena raktam // zAkalaiH pItakainIlairenIlairaparairapi / taM kSaumairArcayadbhUpaH karpUrIgurudhUpitaiH // 44 // 44. spaSTaH / kiM tu pItakaiH pItena kusumbhaprathamaniryAsena raktaiH / nIlainIlena rAgavizeSeNa raktaiH / anIlairnIlIraktakSaumavarjitairaparairapi kSaumaiH / nIlyA raktAni hi kSaumANi loke pavitrANi // kausumbham / atra "rAgATTo rakte" [ 1 ] ityaN // svAkSikam / raucanikam / atra " lAkSA0" [ 2 ] ityAdinA ikaN // zAkalikam zAkalaiH / kArdamikam kArdamam / atra "zakala." / ityAdinA vekaN // nIlaiH / pItakaiH / atra " nIla0 " [ 4 ] ityAdinA - bhakazca (akau ?) // liGgaviziSTagrahaNAdanIlaiH // pauSondosau nizA pauSI puSyodyApIti zaMsinaH / dvijAnvisRjya sonyAMzca samAdhAva vizadrahaH // 45 // 45. sa jayasiMho raha ekAnte samAdhau dhyAnArthamavizat / kiM kRtvA / dvijAnanyAMzca bhaTTAdiyAcakAnvisRjya dAnasanmAnAdinA mu~tka* layitvA / kiMbhUtAn / iti zaMsino vadatastadevAha / asau yatra rAjA somanAthasya yAtrAM cakAra sobdaH saMvatsaraH pauSaH puSyeNoditaguruNA I 1 e sIrapa . [ 2 ] 2 sI 'rAgaru'. 1 sI raktami . 2e thana sI pravani'. 'nIlara'. 5 bI kauzumbha.. 6 sI mutkAla .. 3 e le rA. 4 e sI 7 bI sI pauSa pu.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 [hai. 6.2.8.] paJcadazaH srgH| yuktastathAsAvanantarAgAminI nizA pauSI puSyeNa candrayuktena yuktA tathAdyAsminyAtrAhe puSyopi puSyeNa candrayuktena yuktaH kAlopi / ayaM saMvatsarohorAtrazca sarvakAryasiddhikara ityartha iti // pauSondaH / atra "udita." [5] ityAdinA // pauSI nizA / ityatra "candrayuktAt" [6] ityAdinAN / lusvaprayukta puSyoca // nizAM rAdhAnurAdhIyAM dhyAnastimitadRSTinA / japankimapi caulukyo vyaDambayanmukhendunA // 46 // 46. caulukyaH kimepyajJeyaM rahasyaM japandhyAyansan nizA vyaDambayadanvakarot / kIdRzIm / rAdhAnurAdhIyAM rAdhAnurAdhAbhirvizAkhAnurAdhA. bhizcandrayuktAbhiryuktAm / kena kRtvaa| dhyAnastimitadRSTinA samAdhinizcalAkSeNa mukhendunA vaRzreSThena / induzabdotra vyAghrAdizabdavatprazaMsAvacanaH / etena rAjJi samAdheH prakarSa uktaH / candrodayojvalanizAtulyo raajaa| rAdhAnurAdhAyuktacandratulyo rAjJo dhyaanstimitdRssttimukhenduH| yadA hi vizAkhAnurAdhayozcandraH syAttadA tayormadhyasthatvAJcandrasyaivamupamA / rAdhAnurAdhIyAM nizAm / atra "dvandvAdIyaH" [ 0] itIyaH // kaNThaprabhAnavAmbhodaiH zravaNAM darzayanniva / aGgajyotsnAbhirazvatthAM cAvirAsIdathezvaraiH // 47 // 47. athezvara AvirAsItpratyakSobhUt / kIhaksan / kaNThaprabhAnavAmbhodaiH kaNThakAntibhireva nIlatvAtprAvRSeNyamedhaiH kRtvA zravaNAmiva 1bI sI kyo vi. 2 sI zvasyAM cA'. 3 e degraH / Izva'. 1 bI ntaragA . 2 sI yuktaH kA'. 3 bI pratyukte. 4 e yukteH pu. 5 sI mapi meM. 6 vI sI zAM viDa'. 7bI vizeSAnu. 8bI zApA. 19ntire.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 dhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] zravaNena candrayuktena yuktAM pUrNimAmiva zrAvaNapUrNimAmiva darzayan / tathAGgajyotsnAbhiraGgamevAtizvetatvAjyotsnAstAbhiH kRtvAzvatthAmivAzvasthenAzvinIbhizcandrayuktena yuktAM pUrNimAmivAzvinapUrNimAmi ca da. rzayan // zravaNAm / azvatthAm / atra "zravaNa." [ 8 ] ityAdinA-aH // ityUce taM haraH sthityAnayA jayasi tApasam / bhaikSabhugyauvatAnIhaM jetaH kSaudrakamAlavIm // 48 // 48. harastamityUce / yathA kSudrakANAM mAlavAnAM ca samUhaH kSudrakamAlavyevaMnAmA(nI?) kAcitsenA tAM jetarjiSNo he jayasiMhAnayA sthityA yogijanocitAvasthAnena tAsaM tApasau.jayasi / kiMbhUtam / bhaikSabhugniHsaGgatvAdbhikSAsamUha bhuJjAnaM tathA yauvatAnIhaM jitendriyatvAAvatisamUhAnabhilASi // tApasam / atra "SaSThyAH samUhe" [9] ityaNa // bhaikSa / yauvata / ityatra "mikSAdeH" [10] ityaN // kSaudrakamAlavIm / ityatra "kSudraka0" [11] ityAdinAN // vAtsakairokSakaiH prAgapyAjakaurabhrakauSTrakaiH / zrito mAnuSyakaizvAsi vArdhakaizcAtigArgakaiH // 49 // bhaktai rAjanyakai rAjaputrakairatirAjakaH / mAnRNyAyAdhunA khasiddhyA tvaM bhava siddhirAT // 50 // 1bI bhakSyabhu. sI bhaikSAbhu. 2 sI cAtigA'. 3 e degkairA. 4 bI siddharA. 1 sI zvasthAmi'. 2 bI zvatthAvi. sI vasthemovi. 3 bI va da. 4 sI pasau. 5 bI milaSi. 6 bIN / mikSa. 7sI bhaikSya / yau'.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.2.13.] paJcadazaH srgH| 225 49-50. spaSTau / kiM tvatigArgakairjitendriyatvAdinA gargarpisamUhAnatikrAntarvArdhakaizca vRddhasamUhaizca zritastathA bhaktai rAjenyakai rAjaputrakaizca rAjanyAnAM rAjaputrANAM ca samUhaiH kRtvAtirAjako vijayena rojaughamatikrAntazca vartase he siddhirAD jayasiMha / / gotra / gaargkaiH| auksskaiH| vAtsakaiH / auSTrakaiH / vArdhakaiH / Ajaka / aurabhraMka / mAnuSyakaiH / rAjakaH / rAjanyakaiH / rAjaputrakaiH / atra "gotra0" [12 ] ityAdinAkaJ // nRpo bhakkyambukadArya guNakadArakaM sa tam / siddhikaidArikaM sAhAhAkAvacikahAstikam // 51 // 51. sa nRpastaM somanAthamAha sma / kiMbhUtam / guNakaidorakaM yathA kaidorakaM kSetraughonekadhAnyAnAM janmabhUmirevamanekaguNAnAmutpattibhUmimityarthaH / tathAhAMsi pApAnyeva kAvacika kavacinAM mahAbhaTAnAM samUhastatra hAstikaM hastinAM hastinInAM vA samUha pApacUrNakamityarthaH / ata eva siddhikaidArikamaNimAdisiddhInAmutpattibhUmimata evaM ca bhaktaya eva kaThorasyApi bhedakatvAdambUni teSAM kaidAryamiva yathAmbubhiH kedAraughaH sicyate tathAsaMkhyabhaktibhiH sekyamArAdhyamityarthaH / / 18 1 bI po bhuktya. 25 degddhikedArakaM. 1 e spaSTe / kiM. 2 bI sI kaijitai'. 3 bI haizcAzri. 4 e japu. 5 e rAjogha. 6 sItate he. 7 bI sI siddharA. 8 e kaiH / vA. 9 sI bhrakaH / mA. 10 sI thasyamA. 11 sI guNAkedA. 12 bINakedA. 13 e dArikaM. 14 e dArikaM. 15 bI sI kSetroyo'. 16 e bI 'mUha: pA. 17 bI sI va bha. 18 e dabhUmi teSAM kedA. sI dajJAni.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 dvyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] ApUpikairnu mANavyamAdhainavaM nu dhainukaiH / brAhmaNyamiva nirvAhRSTosi tvatprasAdataH // 52 // 52. tvatprasAdataH svarNasiddhidAnarUpAttvatprasAdAdaramyahaM hRSTaH yathApUpikaiH pUpikaughairmANavyaM baTukaugho hRSyati yathA vA dhenukairdhenvopairAdhainavaM na dhenavo yeSAM teghenavasteSAmogho hRSyati yathA vA nirvApaiH pitRtarpaNaiAhmaNyaM dvijaugho hRSyati // AvADavyAnmahImAgANikyAdviddhyanRNAM kRtAm / nyasya yatra vimAM sAdhayAmi khaM dehi taM sutam // 53 // 53. spaSTaH / kiM tvAvADavyAhijaughAdArabhyAgANikyAgaNikaughaM ca yAvaduttamaM janamArabhya hInaM ca yAvadityarthaH / svamAtmAnam // kaidAryam / kaidArakam / ityatra "kedArApaNyazca" [13] iti pyokaJca // kAvacika / hAstikam // acitcAt / ApUpikaiH // kedArAt / kaidArikam / bhatra "kavaci." [14] ityAdinekaN // dhenukaiH / atra "dhenoranamaH" [15] itIkaN // bhanA iti kim / bhAdhainavam / utsAdyan / anuzatikAditvAdubhayapadavRddhiH [7. 4. 27 ] // mAraNyam / mANavyam / vADavyAt / ityatra "brAhmaNa" [16] ityAdinA yH|| gANikyAd / ityatra "gaNikAyA NyaH" [17] iti NyaH // mRrdhni kaizyaM spRzaJ zaMbhuH pANinA pratyuvAca tam / bhUbhAraM kaizikamivocitArayiSurAgamaH // 54 // 1 bI nRNIM kR. 2 em / nAmA ya. 15 piko.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.2.21.] paJcadazaH srgH| 227 54. zaMbhurmUrdhni kaizyaM kezaughaM pANinA spRzannAhAdanAryacchupansaMstaM nRpaM pratyuvAca / he rAjaMstvaM bhUbhAramuttitArayiSuH svaputre nyasanena svata uttArayitumicchurAgamaH / kaizikamiva yathA kezaughamuttitArayipustvamAgamaH / somanAthayAtrAyAM hi yAtrikaiH kezA uttAryante / / kaizyam / kaizikam / atra "kezAdvA" [ 10 ] iti vA NyaH / tvaddhAtrIyatribhuvanapAlaputrosti dhUHkSamaH / kumArapAlaH sAzvIyastvadante kSmAM dhariSyati // 55 // 55. spaSTaH / kiM tu dhUHkSamo bhUmiprAgbhAradharaNakSamaH / sAdhIyozvaudhena shitH|| ityuktvAntarhite zaMbhau yAvadAcairnRpocalat / vetyAdiSTo namanpAce tAvadAgAdvibhISaNaH // 56 // 56. spaSTaH / kiM tvAzvairazvaudhaiH vetryAdiSTaH pratIhAreNa kathito naman san vibhISaNo rAvaNabhrAtA pArzve rAjJaH samIpe laGkAta AgAt / vibhISaNo hi lokairavinazvara ucyate / sAvIryaH AcaiH / atra "vAzcAdIyaH" [19] itIyo vA // pArthe / atra "pardhA iN" [20] iti DN / Uce sohInapRSThayeSu gotrAprINitakAThaka / viddhi dviTtUlavAtUla bhRtyaM mAM pUrvajanmanaH // 57 // 57. sa vibhISaNa Uce / yathAhInapRSThayeSu / ahnAM samUhA ahInAH pRSThAnAM samUhAH pRSThyAH / dvandve teSu yAgabhedepu he gotrAprINitakAThaka gosamU1 bI napuSpeSu. . 1enAida. 2 e yannupa'. 3 sI tAhite / ke. 4 bIn / kezya. 55 rabodhaiH. 6 bIyaH adhaiH.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 vyAzrayamahAkAvye (jayasiMhaH hAhAditakaThaugha he kaThebhyo dattagosahasretyarthaH / tathA he dviTtUlavAtUla zatruSvevArkatUleSu vAtaugha pUrvajanmano rAmacandrarUpasya pUrvabhavasya bhRtyaM mAM viddhi / rathakaDyAM(vyAM?) lasatpAzyAganyAM muktvAMhicAriNam / tvAmatrAyAntamAkorethyo vAtyAvadAgamam // 58 // 58. arathyo thaudharahito vAtyAvadatizIghratvAdvAtaugha ivAtrAhamAgamam / kiM kRtvA / tvAmAkarNya / kiMbhUtam / ahicAriNaM santamatrAyAntaM yAtrArthamAgacchantam / kiM kRtvA / rathakaDyA (vyAM ?) rathaudhaM muktvA / kiMbhUtAm / lasantI svarNapRSTA(SThA)dinA viccharitatvAddedIpyamAnA pAzyA pAzAnAM yotrANAM samUho yasyAH sA tathA gavyA vRSAgho yasyAM tAm / / * tadAdiza sadANDaM mAM senAgre rakSituM vibho / mahAkhalyo yathA zauvamUkinIkhalinImukhe // 59 // 59. tattasmAddhetoheM vibho sadANDaM daNDinAM daNDapraharaNavatAM samUhenAnvitaM mAM senApre rakSitumAdiza / yAsu bhUmiSu dhAnyAni vRSAdimirvigAyanta utpUyante ca tAH khalAni teSAM samUhaH khalyA / mahatI khalyA yasya sa mahAkhalyo gRhapatiryathokinIkhalinImukha UkAnAM samUha UkinI dhAnyarAzistasyA yA khalinI khalAnAM samUhastasyA mukhe kSetradvAradeze rakSituM corAdibhyo rakSArtha zauvaM kukkurodhamAdizati vyApArayati // 1 bI pAzyaga'. sI pAsyAga'. 2 e ratho vA'. sI ratho nyotyA. 1 sI 'kaThe. 2 bIsya bha'. 3 e sI rayogha. 4 e satamAyA'. 5 bI sI piSTAdi . 6e 'mUhA ya'. 75 vighAma'. 8 vI sI kSetre dA. 9sI kSitu dorA e kSituM caurA. 10 vI ku.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [jayasiMha 62. paulastyo vibhISaNo rAjJaH puro bhUtvA bhUpamidaM vakSyamA raivatakatIrthasvarUpamabravIt / kIdRksan / pauruSeyAtpuruSasaMbandhino vadhAddhiMsAyA vikArAcca hastAdyavayavacchedAdezca sakAzAtsvakAnrAkSasAvrakSanniSedhana yato bhAvavidrAjJobhiprAyajJaH / rAjJo hi rAkSasAnAmanyAyAniSedhanaM raivatakatIrthasvarUpajJAnaM cAbhipretam // __ grAmatA / janatAm / bandhutAm / gajatA / sahAyatA / ityatra "grAma0" [28] ityAdinA tala // apauruSeyam / pauruSeyaH / pauruSeyAvadhAdvikArAcca / pauruSeya / ityatra "puruSAtkRta." [29] ityAdinaiyan // asAvAzmopi vandyogirnemistepe tapotra yat / chAgebhyaH sakthimAMsebhya ivodvAhAjugupsitaH // 63 // 63. spaSTaH / kiM tvAzmozmavikAraH / nemiAviMzo jinaH / tapaH sarvasAvaMdyaviratirUpam / chAgebhyazchAgAnAmavayavavikArebhyaH / jugupsito viraktacittatayA chAgasakthimAMsebhyo rAjImatIvivAhAcca jugupsitvA nivRtta ityarthaH rajopyasya gireH puMsAmaMhazchedAya jAyate / kArIraM caitrakaM kANDe bhasma vAsakchide yathA // 64 // 64. spaSTaH / kiM tu karIrasya citrakoSadhezva kANDaM hi jalAdinA 1 e gire puM. 2 bI sI puMsAM maM. 3 bI 'deryathA. 1e zAdrAkSa. sI zAsvakA. 2 sI sAnyA'. 3 bI matAM / ja. 4 em / rAja. sIm / jagatA. 5 e petya. 6e / AsA. 7 sI hA ju. 8 bIpsitatvA. 9bI thaiH / rAjo'. 10 e raka.sya. 11 sI hitaM ja.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.1.34.] paJcadazaH srgH| 231 gharSitA praNAdau dattaM rudhiracchedAya syAdbhasma vAnaprahArAdau dattaM raktanivRttaye syAt // bhAramaH / anna "vikAre" [30] ityam // prANibhyaH / chAgebhyaH / sakthimAMsebhyaH // auSadhibhyaH / caitraka kANDam / caitrakaM bhasma // vRkSebhyaH / kArIraM kANDam / kArIraM bhasma / atra "prANi." [31] ityAdinA-aN // dhanvAnAkarSatAM tAlaM vyAdhAnA tIrthatejasA / hiMsA galantyabhiprAyA jAtupatrApupA iva // 65 // 65. atrAdau tAlaM tAlavRkSavikAraM dhanva mRgavyApAdanAbhiprAyeNa(NA)karSatAM vyAdhAnAmAkheTikAnAmapi tIrthatejasA tIrthaprabhAveNa hiMsrA hiMsanasvabhAvA abhiprAyA galanti vilIyante / ata evolekSyante jAtuSatrApuSA iva / jatuno lAkSAyAstrapuNo vAvayavA iva vikArA iva vI / te hyagnisaGgena vilIyante / / tAlaM dhanva / ityatra "tAlAddhanupi" [32] ityaN // vApuSAH / jAnuSa / ityatra "trapu0" [33 ] ityAdinA pAntazca // syaadrvypRssttshaamiilysstternirivaamutH| dhIrauSTrakapayasyopajIvinAmapi pAvanI // 66 // - 1e vAstutaH. bI vAsutaH. 2 e pi thAvinI. 3 vI pAvinI. 1 e tvA dau. 2 bI pirecche'. 3 e ma cAstra. bI sa vastre pra. 4 e AmaH / a. 5 e bhyaH / sa. 6 e sI 'bhyaH / karI. 7e m / karI'. 8 e mAkhiTi'. 9 sI pra. 10 sI kSyate jA. 11 sI vA / rA.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 DhyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] 66. auSTrakapayasyopajIvinAmapyuSTyA vikAra auSTrakaM yatpayasyaM payaso dugdhasya vikAro vitruTitadugdhAdi tadupajIvinAmapyuSTapAlAnAmapi / te hi nirdayA nirdharmAzca syusteSAmapya'muto gireH sakAzAd gamyayabapekSayA paJcamyAmamuM prApya vA pAvanI dayAdinA pavitrA dhIH syAt / yathA dordAruNo vikAraH kASThakhaNDaM dravyaM tena ghRSTA yA zAmIlA zamIvRkSAvayavo yaSTistasyAH sakAzAttAM prApya vAgniH syAt // zAmIla / ityatra "zamyA laH" [34] iti laH // payasya / dravya / ityatra "payodroryaH" [35] iti yaH // auSTraka / ityatra "uSvAdakaJ" [ 36 ] ityakaJ // sothAmucyaumakaM vAsaH paulastyenaumavAsasA / dattahastodrimadhyAsta darzitAdhvaurNakAmbaraiH // 67 // 67. spssttH| kiM tvaumakamumAyA atasyA vikAraM vAso vastraM dhautavastrikAmityarthaH / Amucya paridhIya dattahasto dattavAhikaH / etena pAdacAreNArohakathanam / aurNakamAyA vikArombaraM yeSAM taiH saurASTraH / te ghUrNavastraM paridadhati // auDNeyatvakpaTAnAM kauzeyAnyadhvadarzinAm / muktapArazaivAstrANAM datvA caitye nRpovizat // 68 // 1 bI sI auNeNe'. 2 e NaNaya'. 3 bI 'zavastrA'. 4 e zayat. 1 sInA uSTyA. 2 e ro tru'. 3 bI mapi / te. 4 sI pyamato. 5 bI pAThanI. 6 bI dro i. 7bI "strikami. 8 sI dhaiH / amu. 9e dhAyAda. 10 sI dattAvA. 11 bI aurNamU. 12 sI ttraiH| jhU.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.41.] paJcadazaH srgH| 233 68. nRpazcaitye zrIneminAthaprAsAdevizan / kiM kRtvA / kauzeyAni kozasya vikArAnpaTAMzukAni dattvA / kepAm / aurNA UrNAyA vikArA aiNeyatvacazca mRgyavayavatvacaH paTA yeSAM tepAmArNapaTAnAM saurASTrANAmaiNeyatvakpaTAnAM ca pArvatikAnAm / kIdRzAm / adhvadarzinAm / tathA parazava idaM parazayama "uvarNayugAdeyaH" [ 7. 1. 30 ] iti yaH / tasyAyaso vikAraH pArazavAni muktAni caityadvAradezaprAptatvAttyaktAni pArazavAnyastrANi parazava eva yaisteSAm / / aumakam auma / aurNakam(ka) aurNa / ityatra "umorNAdvA" [ 37 ] iti vAkaJ // aiNeyatvak / ityatra "eNyA eyaJ' [38] ityeyaJ // kauzeyAni / iti "kauzeyam" [39 ] ityanena nipAtyam // pArazava / ityatra "parazavyAdyalukca' [ 40 ] ityaNa yasya ca luk // kepi druvayamAnAbhAH kAMsaDhakA avAdayan / ghaTitA hATakeniSkaH kAhalAH kepyapUrayan // 69 // 69. kepi kAMsyaDhakkA majanArambhevAdayan / kIdRzIH / druvayamAnAbhA drordAruNo vikAro druvayaM yanmAnamaSTasetikApramANaM hArAkhyaM tadAbhAH pRthulavartulamukhAH / tathA kepi kAhalA apUrayanmukhavAtena pUritavantovAdayannityarthaH / kIdRzIH / hATakaiH svarNasya vikArainiSkaH palazatairghaTitA nirmitAH / / 1bI kAzyaDha. 2 e sI kainiSkaiH. 1esI miprasA. 2 bIrA eNe'. 3 sI vyarNa'. 4 vI sI / / eNe. 5 eNyA yeya'. 6e neneti ni?. 7 bI kAzyada'.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] kAMsya / ityatra "kasIyAyaH" [ 41] iti nyaH // hATakainipkaiH / atra "hema." [ 42] ityAdinA // duvaya / ityatra "drorvayaH" [ 43 ] iti vayaH // zatikAndvizatAnhamAtrAjatAnapi kecana / suvarNamayapadmArcAnpUrNakumbhAnasajayan // 70 // 70. kepi nRpA haimAnsvarNavikArAMstathA rAjatAnapi rUpyamayAMzca pUrNakumbhAnikSurasaghRtadugdhadadhisurabhivArisaMpUrNakalezAnasajjayan / kiMbhUtAn / zatikAndvizatAMcaM heno rajatasya vA saMbandhinaH / zatasya dvayoH zatayorvA vikArAMstathA suvarNamayAni suvarNasya vikArA yAni pAni terA pUjA yepuM tAn / sarvAnapi svarNapadmaH pihitAnityarthaH / / sauvarNa paTTake kapi dhAtakAsavAsasaH / amaNDayanvahiM maudraM tyaktvA tAlamayaM dhanuH // 71 // 71. spaSTaH / kiM tvamaNDayanvicchittyAracayan / upazAntacittatvAttAlamayaM tAlatarovikAraM dhanusyaktvA / zatikAn / ityatra "mAnAkrItavat" [ 44 ] iti krItavadvikAre pratyaya. vidhiH // vetsarvavidhisAdRzyArthaH / tena laibAdikasyApyatidezaH syAt / dvizatAn // haimAn / rAjatAn / ityatra "hemAdibhyo" [ 45 ] ityan // 1 sI varNapaTake. 2 sI savi / a. 3 sI yalamba'. 1bI yAmaH iti traH / hA'. 2 bI lasAna. 3 bI bhUn. 4 e 'zca haimnoH 5sI dvayovA. 6 bI 'ni svarNa'. 7sI pu / sa. 8 bI kAropra. 9bI vidheH / va. sI vidhi / yatma. 10 e vatsaMbandhi sA. 11 e ludivAlaka. 12 bI J / svarNa'. sI J / sauvarNa.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.2.47.] pabhvadazaH sargaH / 235 suvarNamaya / sauvarNe / atra "abhakSya 0 " [ 46 ] ityAdinA mayaDvA // abha kSyAcchAdana iti kim / maunaM balim / kArpAsavAsasaH // bhaikSyAcchAdanayormayaDabhAvapakSe ca " tAlAddhanuSi " [ 6. 2.32 ] ityAdiko vidhiH / sAvakAzorya ca suvarNamaya ityAdau / tatrobhayaprAptau paratvAdanena mayaT syAt / tAlamayaM dhanuH // keciccharamayIdarbhamayI stRNamayIH kuTIH / kUMdImayIzca gatvAhnannAcAryAM zvetavAsasaH // 72 // / 72. spaSTaH / kiM rtuM kUdImayIzva tRNavizeSavikArAn / kuTIruTajAni / Ahvan snAnadarzanAyAkArayan / girau hi prAyeNa zaramayyAdyA eva kuTyaH sulabhAH syurityuktaM zaramayI rityAdi // drAgvailva jamayAtsomamayAcca gandhavezmanaH / pAtraiH kecinmRnmayAdyairAninyuzcandanAdikam // 73 // 73. kecinmRnmayAdyairmRdvikArasvarNavikArAdibhiH pAtrairbhAjanaiH kRtvA gandhavezmano gandhapradhAnIpaNAdrAkcandanAdikamAninyuH / kiMbhUtAt / vailvajamayAtsomamayAca sulabhatvena vailvajasomAkhyatRNavizeSANAM vikArAt // 1 bI kUTIma . 2 bI sI ' sveta'. 3 sI 'gvalbaja', 2 ebhakSetyA bI 'bhakSatyA', 4 esasA / bha. bI 'savaH / bha N. 7 sI spaSTaM kiM. DAmvatva'. 11 bI 13 e valkana'. sI 'varNya / a. 1 evaNetyatra' sI 'li / kA. 1 * 3 bI 'li: / kA' 5 bI sI bhakSAcchA.. 6 bI 'yaM su N. 9 erzanayoH kA. 10 di / 'nAmANadrAgacanda'. 12 e valkana'. 8e tu kRdI. nApANA sI
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai06.2.53.] paJcadazaH sargaH / gomaya / ityatra "goH purISe" [ 50 ] iti mayaT // vrIhimayAn / ityatra "vrIheH 0 " [ 51 ] ityAdinA mayada // kumbhairyavamayotpeSagauraizcatrairivAbabhau / nemistilamayakSodasnigdha ogho nu yAmunaH // 76 // 9 76. tilamayakSodasnigdhastilavartivadarUkSakAlimaguNo nemiH kumbhaiH svarNakalazaiH kRtvAbabhau / kiMbhUtaiH / yavAnAM vikAro yavamayaM yavapiSTaM tena ya utpeSa ujjvAlanaM tena gaurairnirmalaiH / yathA tilamayakSodasnigdho yAmuna oghaH pravAho gauraiH svarNavarNaizvazcakravAkairbhAti // pujA piSTamayairgandhairyAva gaurairatailayA / udvartitaH piSTikayA sostahaiyaGgavInayA // 77 // 77. piSTikayA dalitA mudgAdayaH piSTaM tadvikAreNAtisUkSmeNa piSThena kRtvA sa zrIneminAtha udvartito rAjJojvAlitaH / kIdRzyA / gandhaiH kuSThAdibhirgandhadravyairyujA yuktayA / kiMbhUtaiH / yavasya lAkSAyA vikAro yAvolaktakastadvagauraiH pItavarNaistathA piSTamayaiH kuSThAdayaH kiMcicUrNitAH piSTaM tasya vikArairatizlakSNapiSTarUpairityarthaH / tathAtailayA tilavikAreNa snehena rahitayAta evAtirUkSatvAdastaM kSiptaM haiyaGgavInaM hyogodohasya vikAraH pratimAlamnaM snAnaghRtaM yayA tayA // tilamaya / yavamaya / ityanna "tila0 " [ 52 ] ityAdinA mayada // anAnIti kim / atailayA / yAva // 1 e yAmanuH / ti 1 bI yaM pi. 5 etaM heyaM. tyatra. 237 2 sI utprekSya udeg. 6 bI 'taM tayA ta'. 3 e sI cicUrNi 4 sI ta
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 vyAzrayamahAkAvye piSTamayaiH / atra "piSTAt" [ 53 ] iti mayada piSTikayA / atra "nAmni kaH " [ 54 ] iti kaH // haiyaGgavInayA / ityatra "hyaH 0" [ 55 ] ityAdinA-InaJ prakRterhiyaGgvAdezaH // 1 ApyaiH snAtorcito rAjJA hAraiH sommayemauktikaiH / mallikAbhirathAnyaizca puSpairmustAsugandhibhiH // 78 // 2 78. atha sa zrInemirApyairjalAnAM vikArai: kuGkumAdi sugandhidravyamizrajalavizeSaiH snAtaH san rAjJA hArairupalakSaNatvAdanyairapyAbharaNairarcitaH : / kiMbhUtaiH / ammayAni svAtivRSTameghajalakaNavikArA mauktikAni yeSu taiH / tathA mallikAbhirmallikAyA vicakilasya vikArairavayavairvA puSpairanyaizcampakAdibhizca puSpairarcitaH / kiMbhUtaiH / mustAyA vikArAvayavo vA mUlaM mustA tadvatsurabhibhiH // 5 zairIpairvANaiH pUjAM haiveraizvApya maNDayat / zvAsAnrundhansa hIverazirISa surabhInapi // 79 // [ jayasiMha ] I 79. sa rAjA zairISaiH zirISapuSpairvAraNairva raNavRkSabhedpuSpai haiM ve rairapi bAlakamUlairapi nemeH pUjAmamaNDayadvicchittyAracayat / kIdRksana / zvAsAnmukhanizvAsAnrundhannAzAtanA ( ? ) bhayena mukhaMkozakaraNAnnivArayaM / ziSTaM spaSTam // 9 1 sI somayemokti'. "dhyamuDaya.. 2 e 'yamokti', 5 et / svAsA. 3 e sI ra pU 4 bI * 1 sI mAnada. 2 bI sI 'nizcAti'. 3 e kAyA. 4e viciki.. sI vicikala .. 5 e 'pai campa'. 6 e 'stAstadva'. 7 bI sI 'haivare. 8 e bI n / svAsA. nisvAsA' sI 'nizvamA". 10 sI khazo 9 kakaH * 11 bI n / zeSaM spa
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.58.] paJcadazaH srgH| 239 atha sostauditi svAminyaH shmicchettvdnytH| vihAya badarI mUlairdhanvairaNDaiH karoti sH|| 80 // 80. spaSTaH / kiM tu tvadanyatastvattonyasmAddevAtsakAzAcchaM svargApavargAdisukhaM yo devabuddhyAzrayaNenecchet / badarI mahAsAratvena dhanudaNDayogyaM badarasya vikAraM vRkSam / yathAsAratvAderaNDavikArairmUlaidhanurna syAttathA tvattonyasmAddevAcchaM na syAdrAgadveSakaluSAtmatvenetarajanatulyatayA svargApavargasukhadAnesamarthatvAdityarthaH // bhApyai(pyaiH ) / azma(mma )ya / ityatra "apo yanvA" [56 ] iti vA yam // mallikAbhiH / mustA / ityatra "abhakSya." [ 6. 2. 56 ] ityAdinA kRtasthANo mayaTo vA "lub0" [57 ] ityAdinA lup // kvacinna syAt / dhAraNaiH / airaNDaiH // kvacidvikalpaH / zirISa zairoSaiH / hovera haiceraiH / kvacitpuppamUlAbhyAmanyatrApi / bdriim|| tvAM jambUzyAma pazyantaM karAmalakavajagat / nindatAM dhigvataM plAkSAzvatthajAmbavabhojinAm // 81 // 81. he jambUzyAma jambUtaruphalavatkRSNAGga neme plAkSAzvatthajAmbavabhojinAM mahAtapasvitvena dhAnyAnAhArakatvAtplakSapippalajambUvRkSaphalabhojinAM vanevAsitApasAnAM vrataM dhAnyAbhojanAdirUpaM duSkaraM niyama 1 bI sI nyaH sami'. 2 e laidhvanaira'. 1 bI tvAddera. 2 bI yaH / apyai. 3 bI sI asAya. 4 sI bhakSetyA. 5 e sI NaiH / era. 6 e sI 'rISaH zai'. 7 5 verI hIve. 8 bI ra hIve. 9 sI zAma. 10 e vanivA.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye jayasiMhaH ] ghigniSphalatvAdgarhAmahe yatastvAmadevabuddhyA nindatAm / kiMbhUtam / api karAmalakavatkarasthAmalakIphalamiva jagatkevalajJAnena pazyantam // 240. bhAmalaka / ityatra "phale" [ 58 ] ityaNo mayaTo vA lup // plAkSAzvattha / ityatra "lakSAderaNa" [ 59 ] ityaN // jAmbava jambU / atra "jambvA vA " [ 60 ] iti vAN / pakSe lup // tvayi bhaktastaddhita'vadbhUyopyaGgavikArataH / bhavenna hi bhave janturjagadekadayAnidhe // 82 // 4 82. he jagadekadayAnidhe tribhuvanamadhye dayAyA ekasthAna zrIneme tvayi bhakto janturaGgavikAratoGgameva yosau vikAra Atmanovibhinnatvena vikRtistena AyAditvAttasu / [72.84 ] zarIrarUpeNa vikAreNa bhUyopi bhave na hi bhavet tvadbhaktyApunarbhavAvApteH punaH saMsAre na jAyetetyarthaH / taddhitavaditi / aGketi komalAmantraNe / yathA vikArato vikArerthe kapotasya vikArovayavo vA kApotaH / kApotasya vikArovayavo vetyAdau punarapi taddhito "doraprANinaH" [ 6. 2. 49. ] ityAdinA mayaDAdistaddhitapratyayo "na dviraduvaya0" [ 6.2.61 ] ityAdinA niSedhAnna syAt // tvadAkRSyAnyatazveto nayedyaH sa kudhIH kSipet / kApitthaM drauvayAtpAtrAdrasaM bhasmani gomaye // 83 // 1 bI 'tabhUyo' sI 'tadbhU 2 e 'yogyaGga N. 3 bI sI 'ni gauma 1 sI ninditA. 2 bI 'zyantAm . 3 sI vAyopyaMgavikArita .. 4 sI zrIbhUyepi. 5e nemi tva'. 6 bI sI jAyatetya'.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.64.] paJcadazaH srgH| 241 83. yo narastvatta AkRSyAnyatonyasmindeve ceto nayetprApayetsa kudhIrdurbuddhidrauvayAd drordAruNo vikAro druvayaM mAnaM tasyApi vikArAttadbhaktvA kRtAtpAtrAtkASThabhAjanAtkApitthaM kapitthasya vikAraH phalaM kapittham aN / "phale" [ 6. 2. 58 ] lup / tasya vikAraM rasamAkRSya gomaye gomayavikAre bhasmani kSipet / satpAtre tvayi nyastaM manaH kApittharasavadvAJchitakAryasiddhaye syAt / bhasmatulyepu tu kupAtrevanyadeveSvAtmAnamapi kuvAsanayA vinAzayatItyarthaH / / taddhitavadbhUyopi vikArato na bhavedityanena "na dviH '' [ 61 ] ityAdisUtrokto niSedho jJApitaH // adruvayagomayaphalAdIti kim // drauvayAtpAtrAdgomaye bhasmani kApitthaM rasam // pitRvyA mAtulA vRddhA maataamhpitaamhaaH| hetavo bandhanasyaiva tvaM tu mokSasya kAraNam // 84 // 84. spaSTaH / kiM tu bandhanasya rAgadveSAdirUpasya bhAvabandhanasya / / pitRvyAH / mAtulAH / atra "pitR." [ 62 ] ityAdinA vyo Dulazca // pitAmahAH / mAtAmaha / ityatra "pitro mahada" [ 63 ] iti DAmahaT // saMtyajyAvimarIsAni deva tvAM draSTumAgatAH / priyAvisoDhA AbhIrA nAvisaM kilAsaran // 85 // 85. he devAvimarIsAnyajAdugdhAni saMtyajya tvAM draSTumAgatA AbhIrA ajaapaalaadyaaH| tvadrUpAmRtAsvAdatRptatvAdavidUsamajAdugdhaM kileti satye nAsmaran / kiidRshaaH| priyAvisoDhI api / apiratra jJeyaH / ajAdugdhAhAratvAdabhISTAjAdugdhA api // 1enyasmi.2 e sI kRtyatpA. 3 e sI kArapha. 4 e sI ma. 5e sI 'Sya gauma. 6 e sIt / yatpA. 7 bItakarmasi. 8 e sI tu pA. 9 e bI degna dviH. 10 e sItR tyA . 11 e gdhaM ti ki.12e DhApira. sIDhA apira'.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 byAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH] __ avisoDhAH / avidUsam / avimarIsAni / ityatra "ave0" [ 64 ] ityAdinA soDhadUsamarIsAH // zaive(ve?) rASTretha vaGgAnAmaGgAnAmAGgavAGgayoH / paratopi sphuredAjJA tasya yastvayi bhaktimAn // 86 // 86. he devaM yastvayi bhaktimAMstasyAjJA zaive zivInAM rAjJAM sakte rASTra deze tathA vaGgAnAmaGgAnAM ca rAjJAM rASTre tathAGgavAGgayoH paratopyaGgavaGgarASTrAbhyAM parasminnapi rASTre sphuren / sa sArvabhaumaH syAdityarthaH / / zaive(?) rASTre / atra "rASTre0" [ 65 ] ityAdinAN // anaGgAdibhya iti kim / aGgAnAM raassttr| vaGgAnAM rASTra // kecittvaGgAdipratiSedhaM necchanti / AGgavAGgayoH // devayAtavake rAjanyake vAsAtakepi ca / vAsAtasya parastAca zAsanaM jayatIza te // 87 // 87. he Iza tava zAsanamAjJA devayAtavAnAM rAjanyAnAM vasAtInAM ca rAjJAM rASTrepu vAsAtasya parastAcca jayati / sarveSvapi dezeSu nRpA lokAzca tavAjJAM kurvantItyarthaH // rAjanyake / devayAtavake / atra "rAjanya." [ 66 ] ityAdinAkaJ // vAsAtake vAsAtasya / ityatra "vasAtervA" [ 67 ] iti vAkaJ // nemi stutveti paulastyaM visRjyAvAtaratsamam / sa tAkSyAyaNabhaktapukAribhaktAdipArthivaiH // 88 / / 1e de gaMgAnAmAGga. 2 e to sphu. 3 e bI tAkSAyaNabhaktepu. 1 sI vidU. 2 bImAH / zauve. 3 bI vastva. 4 vI gavaGga. 55 sI yaH / zauve. 6 bI I. 7e sI / ke. 8 bIjana I.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.2.70.] paJcadazaH sargaH / 243 88. spaSTaH / kiM tu tAAyaNasya rAjJo rASTraM tAAyaNabhaktame (mai)pukArINAM rASTramaiSukAribhaktaM dvandve tadAdInAM rASTrANAM pArthivaiH samaM saha // se bhaurikividhaM bhaulikividha zaive(?)vaidize / bhoktRbhiH saha dharmajJailpaJzatruJjayaM yayau // 89 / / 89. spaSTaH / kiM tu bhaurikINAM rAjJAM rASTraM bhauriki vidhamevaM bhaulikividhaM zivInAM zivAnAM vA rAjJAM nivAsaH zaivo dezo vidizAyA adUrabhavaM vaidizaM nagaraM dvandve te ca bhoktRbhirnu paiH saha jalpandhamakathAM kurvan yato dharmajJaiH // bhaurikividham / bhaulikividham / aiSukAribhakta / tAAyaNabhakta / ityatra "bhauriki0" [ 68 ] ityAdinA yathAsaMkhyaM vidhabhaktau pratyayau / / zaiva(ba?) / vaidize / atra "nivAsa0" [ 69 ] ityAdinAN // sahaudumbarakauzAmbIdumatImadhumannRpaH / sodhyAsta visavannAthadattahastotha taM girim // 90 // 90. udumbarA vRkSA atra santyaudumbaraM puram / kuzAmbenarpiNA nirvRttA kauzAmbI purI / drumatI nadI / madhUnyatra santi madhumAndezo dvandve eSAM nRpaiH saha sa jayasiMhastaM girimadhyAsta / kIdRksan / visavAndezastannAthena rAjJA dattahastaH // 1 bI sa bhairi'. 2 bI vavedi. 3bI drumaMtI'. 4 e ri / u. sI "ri / audu. 1e tArthAya . 2 sI degNasaktaM rA'. 3 e tAzeya. 4 sI jaiH / bhUrikavi'. 5 vI rikavi'. 6 bI likavi'. 75 zAmbIpuraddha.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye audumbara / ityatra " tadatrAsti" [ 70 ] ityaN // kauzAmbI / ityatra "tena0 " [ 71 ] ityAdinA // dumatI / ityatra " nadyAM matuH " [ 72 ] iti cAturarthiko matuH // madhumat / visavat / ityatra "madhvAdeH " [ 73 ] iti cAturarthiko matuH // navatkumudvadvetakha cchAdvalinyadrimUrdhani / nAbheya caityaM sopazyada timAhiSmatIpatiH / / 91 // 244 91. sa rAjAdrimUrdhani nAbheyacaityaM zrI ( zri ? ) RSabhadevabhavanamapazyat / kiMbhUte / navanto naDAkhyatRNabhedayuktAH kumudvantaH kairavayutA vetasvanto vetasavRkSayuktAH zAGka (dva) lA zAdaH pakaiH sasyaM vA tadyuktAzca pradezA atra santi tasmin / kIdRksaH / atimAhiSmatIpatirmahiSmAndezastasyAdUrabhavA purI mAhiSmatI tasyAH patiH sahasrArjunastaM balAdinAtikrAntaH // sovizattatra ratnAMzunavalAyita bhUtale / dvAri muJcapaM kazikhAvalamahIpatI / / 92 // [ jayasiMhaH ] e 1 92. sa rAjA tatra nAbheya caityevizat / kiMbhUte / ratnAMzubhiH kRtvA navalAyitaM naDAkhyatRNabhedAnvitapradezatulyaM bhUtalaM yatra tasmin / kIdRksan / dvAri caityasiMhadvAre jighAMsayA zatrUNAM chalena pravezasya rakSArthaM zairISako grAmaH zikhAvalaM puraM tayormahIpatI muJcasthApayan // 1 bI iyaditi'. 2 bI zi. 3. bI 'khAbala'. 1 va kauzambI. sAdaH . 5 bI kaH zasyaM. " patIrmucansthA. sI pati mu. 6 2 esI bheyaM cai'. 3 e bI yuktA ku .. bI sI caitye siM. 9 e sI n / zarIdeg. 7 sI 'kSArthazai. - 4 e zva 8 bI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ~ [hai. 6.2.75.] paJcadazaH sargaH / 245 zirISikezahastena ratnaiH zArkarikeGgaNe / zArkarAdAgataH zarkarIyedaM puSpANyathArpayat // 93 // 93. zarkarIyeTa zarkarAH kSudrapASANAstadvato dezasya svAmI zirISikezahastena zirISikadezarAjapANinA kRtvA puSpANi zrInAbheyapUjArthaM jayasiMhAyArpayat / kIdRk / aGgaNe devagRhAGgaNe vartamAnaH / kiMbhUte / ratnaiH kRtvA zArkarike zarkarAvaddeza iva karkarairivaM rullala(vollasa?)dbhimaNibhirAkIrNa ityarthaH / tathA zArkarAccharkarAvaddezAdAgataH // puSpAMdyupAyanaM daivAnyepi zarkarikezavat / gahare bhUbhujastasthuradreH zArkarakAzmare // 94 // 94. zarkarikezavadyathA zarkarAvaddezasvAmI nAbheyapUjArthaM puSpAdyAdipadAdAbharaNAdi jayasiMhasya dadAvevamanyepi bhUbhujaH puSpAdi pUjArtha datvAdreH zatruJjayasya gahare gahvA duravagAhAH pradezA atra santi gahvaraM vanagahanaM tatra tasthurjayasiMhaM pratIkSamANAH sthitaaH| kiMbhUte / zArkarakAzmare zarkarAyukte pASANayukte ca / / naDvat / kumudvat / vetasvat / mAhiSmatI / ityatra "naDa0" [74 ] ityA. dinoM DinmatuH // naDvala / zAdvalini / ityatra "naDa." [75] ityAdinI DidvalaH // 1 sI T zarkarAH. 2 e pAdyapA. 2 e dattAnye'. 4 sI tvA dreH zatru. 1 sI degSANasta. 2 bI degNAta'. 3 e rISeke'. 4 bI sI kesaha. 5 e Sike de'. sI Sikide'. 6 e siMha syArpa. 7 e degva saladbhi'. sI dharulladbhiH. 8 e zAga . 9 bI siMhapratIkSyamA'. 10 e tIkSyamA . 11 e 'karikA. 12 sI kte ca. 13 sI nA ikaN-Iya-aN. 14 e bI zAGkali'. 15 e sI nA DulaH. ..
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] zikhAvala / ityatra "zikhAyAH" [76] iti valaH // zirISika / zarISaka / atra "zirISAd" [77 ] ityAdinekakaNau // zArkarike / zarkarIya / zArkarAt / zarika / zArkaraka / ityatra "zarkarAyAH0" [78 ] ityAdinA-ikaN-Iya-aN cakArAdikakaNau // azmare / gahvare / atra "rozmAdeH" [79 ] iti rH|| phlkipekssitnnsaandsaakaashilaadhipH| samaM jinendramarcitvA caulukyoreravAtarat // 95 // 95. spaSTaH / kiM tu phalakayA prekSayA ca nivR()ttau phalakiprekSiNau dezau / tRNasAnadase nadyau / kAzA atra santi kAzilaM nagaram // sonvadriM vAzilArIhaNakakhANDavakAgatAn / matrAzIrvAdamukharAnkAJcanairAyadvijAn // 96 // 96. spaSTaH / kiM tu vAzAH pakSiNorIhaNA arikartAraH puruSAH 'khaNDavo bhedakA vRkSA vaiSu santi vAzilArIhaNakakhANDavakA dezA. stebhyonvadriM zatruayaM lakSyIkRtyAgatAn / prekSi / phalaki / ityatra "prekSAderin" [ 80 ] itIn // tRNasau / nadasA / ityatra "tRNAdeH sala" [1] iti sala // 1 sI sAranaMda'. 1 bI sI SakaM / aM. 2 e pAdine'. 3 e t / zArka'. 4 e bI karika. 5 bI sI rosmAde:. 6 bI sI prekSaNI. 7sI tu vazAH. 8 e pAH khANDa' sI pA SaNDa'. 9 vI kSA veSu. sIkSA beSu. 10 e nvadriza. 11 e sI ayala'. 12 e bI lakSIka. 13 bI sI saa| danasA.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 6.2.86.] paJcadazaH srgH| .247 kAzila / vAzila / ityatra "kAzAderilaH" [ 82] itIlaH / / bhArIhaNakaM / khANDavaka / ityatra "arIhaNa." [ 83 ] ityAdinA-akaN / sotra saupanthyasAMkAzyasautaGgamipuropamam / sthAnaM siMhapuraM cakre dvijAnAM maunicittijit // 97 // 97. sa jayasiMhotra zatruJjayasamIpe siMhapuraM nAma dvijAnAM sthAnaM cakrekArayat / yaddvijAnAM nimittaM purAdikaM kriyate dIyate vA tatsthAnamityucyate / kIdRzam / zobhanAH panthAnotra santi gaNapAThAnmA(nA? )game saupandhyaM saMkAzena sutaGgamena carSiNA nivRttaM sAMkAzyaM sautaGgami ca dvandve etaiH purairmaharddhikatvAdupamA yasya tat / kIhaksaH / maunicittiM municittena nirvRttaM dezaM jayati tatsvAmijayena svavazIkaroti maunicittijit // . saunthya / sAMkAzya / ityatra "supanthA(nthyA?)deyaH" [85] iti nyaH / sautaGgami / maunicitti / ityatra "sutaGgamAderij" [85] itIm // blyculyaahnsaakheysaakhidtteysNpdH|| sa sthAnAya dadau grAmAn laumapAnthAyanopamAn // 98 // 98. sa rAjA sthAnAya grAmAndadau siMhapurapratibaddhAnanekAnprAmAMzvakAretyarthaH / kiMbhUtAn / balena nirvRttaM balyaM culAnAM nimakAnAM nivAso culyamahnA nivR(1)ttamAhrametAni purANi / saukheyasAkhida 1enthyakA. 2 bI kAzyaMsau. 3 e 'pure ca. 1 sI ka / khaNDa'. 2 e kevakA. 3 sI pAvAnmAmo sau. 4 sI nivRttaM. 5 bI mikaM ca. 6 e sI cittaM mu. 7bI nivRttaM. sI nivRkSaM de'. 8 sI minaja'. 9e pathyaM / kAMzya. sI pandhyaM / sAM. 10sI nivRttaM. 11 sIjanakA. 12 e sAkhyeya.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] tteyau prAmau / dvandve etattulyazrIkAn / tathA lomAnyatra santi laumaM puraM paMthAM nivAsaH pAnthAyano grAmastayostulyAMzca // sa pAkSAyaNavAsiSThAyanikAyanidvijaiH / dattAzIH prAsthita sthAnAtsaMkarIyotkarIyabhAt // 99 // 99. sa jayasiMhaH sthAnAtsiMhapurA~tprAsthita / kIhaksan / pAkSAyaNAdidezavizeSANAM dvijairdattAzIH / kiMbhUtAtsthAnAt / saMkareNotkareNa ca nivRttau saMkarIyotkarIyau purabhedau tadvacchriyA bhAti yat "kvacid" [5.1. 171 ] iti ddH| tasmAt / / balya / culya / ityatra "valAderyaH" [ 86 ] iti yaH // Ahna / lauma / ityatra "maharAdibhyoj" [ 87 ] ityaJ // sAkheya / sAkhidatteya / ityatra "sakhyAdesyaN" [ 88 ] ityeyaN // pAnthAyana / pAkSAyaNa / ityatra "pandhyAderAyanaN" [ 89] ityAyanaN // kArNAyani / vAsiSThAyani / ityatra "karNAderAyanin" [ 90 ] ityAyaniJ // utkarIya / saMkarIya / ityatra "utkarAderIyaH" [ 91] itIyaH // naDakIyaplakSakIyakAzviIyapurezvaraiH / sonvIyamAnaH svapurI prApAriSTIyasaMpadam // 100 // 100. spaSTaH / kiM tu kRzAzvena rAjJA nirvRttaM kAzviIyam / AriSTIyasaMpadamariSTA nimbAH phenilavRkSA vAtra santyAriSTIyaM puraM tattulyarddhikA svapurI pattanam / / 1e panthA.ni. 2 e vAsAH panthA'. 3 e mastu. 4 sI rAtsa prAsthi. 5 e sthitaH / kI. 6 bI sI nivRttau. 7sI rIyau. 8 bI t| vulya. 9 bI AhaH / lo. 10 bI panthAde'.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.99.] paJcadazaH sargaH / 249 naDakIya / plakSakIya / ityatra "naDAdeH kIyaH" [ 92 ] iti kIyaH // kArzAzvIya / AriSTIya / ityatra "kRza0" [ 93 ] ityAdineya // RzyakAdazmakAdvArAhakAtpAlAzakAdapi / dezAtkumudikAdikkaTikAdAzvathikAcca ye // 101 // etya kaumudikAdanyadezAdvAtaM yyaacire| adAridyAnsa tAMzcake vrssnaassaaddhvnnRpH||102|| 101, 102. spaSTau / kiM tvikkaTikAdikkaTaoNH zUrAH puruSA vRkSabhedA vAna sentIkaTikaM dezaH puraM vA tasmAt / varSannASADhavadASADhAbhizcandrayuktAbhiryuktA paurNamAsyASADhI sA paurNamAsyasyA(Dho mAso yathA jalaM varSatyevaM dravyaM varSanda'dadityarthaH / ASADhe hi varSAsAMnidhyAnmeghA varSanti tatsaMbandhAdASADhopi varSannucyate // RzyakAt / azmakAt / ityatraM "RzyAdeH kaH' [ 94 ] iti kaH // vArAhakAt / pAlAzakAt / ityatra "varAhAdeH kaN" [ 95 ] iti kaN // kumudikAt / ikkaTikAt / ityatra "kumudAderikaH" [ 96 ] itIkaH // AzvasthikAt / kaumudikAt / atra "azvatthAderikaN" [ 97 ] itIkaN // ASADha / ityatra "sAsya." [ 98 ] ityAdinAN // caitrakArtikikAzvatthikenduvattINato jagat / AgrahAyaNikoSeva tassa kIrtiravardhata // 103 // 1 1e dassakA'. 2 epi| dazA.3 e kAtta ye. 4 e tikakA' sIrtikAkA. 1 ekIyaH / pla. 2.sI vIyaH / ApiSTI'. 3 e g / kazya. 4 bI 'rAH sUrAH. 5 sI santi ka. 6 e pADhe mA. 7 e varSAtya. 8 endadi. 9 sI paMcamucya. 10 e "te kazya. 11 bI assakA. 12 e sI degtra kazyA. 32
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 vyAzrayamahAkAnye [jayasiMhaH] 103. spaSTaH / kiM tvazvatthAzvatthenAzvinyA candrayuktena yuktA paurNamAsyasyAzvatthika AzvinamAsaH / AgrahAyaNikoSevAgrahAyaNI mArgazIrSI paurNamAsyasyAgrahAyaNiko mArgazIrSastasyoSA rAtriryathA vardhate / / caitriko jJAnyapuSTAnAM zrAvaNo bandikekinAm / sa dadatkArtikendrAbhobhAdvA:zrAvaNikatkaraH // 104 // 104. spaSTaH / kiM tu jJAnyapuSTAnoM paNDitakokilAnAm / kArtikendvAbho dAnotthayA harbandibhizvotkIrtitayA kI. kArtikacandratulyaiH / vAHzrAvaNikatkaro vArA nirantaraM dAnajalena kRtvA zrAvaNikaJ zrAvaNamAsa ivAcaran karaH pANiryasya saH // gate phAlgunike vizvadAridyadalaphAlgunaH / havibhiraindrapaiGgAkSIputrIyaiH sokarottUn // 105 // 105. phAlguMnike phAlgunamAse gate vasanta ityarthaH / sa rAjA havibhighRtAdibhirhavyaiH kratUnakarot / kiMbhUtaiH / aindrapaiGgAkSIputrIyairindradevataiH paiGgAkSIputradevataizca / kIdRg / vizvadAridyadalaphAlguno yathA phAlgunaH patrANi pAtayatyevaM vizvasyApi dAridyANAM pAtaka ityarthaH // 1 sI caitrako. 2 bI ko nyAnya. 35 bhAdAzrA'. 4 e kakaraH. 5 bI lguke. 6 bIndrapauGgAkSI. 1bI paurNimA . 2 bI tthikA A. 3 sI nAM khaNDi'. 4 bI sI lyaH / vAzrA. 5 e kakkaro. bI kakSaro. 6 bI degNivaJ. 7 bI lgunake. 8 e bI vibhighu. 9 e sIndadaiva. 10 vI taiH piGgA'. 11 e tradaiva.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.99.] paJcadazaH srgH| 251 havyaistArNabindavIyaiH zukriyaiH zatarudriyaiH / tatrAtizatarudrIyApAMnaptrIyaizca soyajat // 106 // 106. sa rAjA havyaiH kRtvA tatra Rtudhvayajadajuhot / kiMbhUtaiH / tArNabindavIyaistArNavindavadevataiH zukriyaiH zukradevataiH / zatarudriyai rudrazartadevataiH / atizatarudrIyApAnapvIyaizcAtizatarudrIyANi zatarudradevata. havyebhyotizAyIni yAnyapAnaptrIyANyapAnapAddevavizeSadevatAni taizca // aponaptrIyakaiH sUktaiH sAdhvaponaptriyaM dvijaiH / mahendriyaM mahendrIyairyajJeya juhuve haviH // 107 // 107. asya jayasiMhasya yajJe dvijairyajvabhiraponapviyamaponapAdevavizeSadevataM haviH sAdhu vidhivajuhuvenau hutam / kaiH kRtvA / aponapvIyakairaponapAdadhiSThArtRdevataiH sUktairmatraiH / tathA mahendriyaM mahendradaivataM havirmahendrIyairmahendrAdhiSThAtRdevataiH sUktairjuhuve // apAMnaptriyamAhendrakAyasaumyeSu karmasu / dvijAnAM saMzayaM jAtaM sudhIH sa svayamacchinat // 108 / / 108. spaSTaH / kiM tvapAMnapviyamAhendrakAyasaumyeSu kaH prajApatiH somazcandurdevatA yeSAM tAni kAyAni saumyAni ca tatazvatuSpade vizeSaNadvande teSu / apAMnapAdAdInuddizyokteSvityarthaH / karmasu yAgakriyAsu viSaye jAtaM saMzayam / yataH sudhIH sarvazAstrajJaH / / ___ AgrahAyaNika / Azvasthika / ityatra "AgrahAyaNI0" [ 99] ityAdinekaNa // 1 sI sojayat. 1bI vajayAda. sI vajayada. 2 e tadaiva'. 3 e naponaptIyakaiH. 4 bI sI tRdaiva. 5 sI hehavaivaM. 6 bIndravaiva. 7 e sI zcedurde'. 8 sI kaNvA / ai',
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 dvyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] caitrikaH caitra / kArtikika kArtika / phAlgunike phAlgunaH / zrAvaNikat zrAvaNaH / atra "caitrI." [ 100 ] ityAdinekaNvA // aindra / ityatra "devatA" [ 101 ] ityaNe // paiGgAkSIputrIyaiH / tArNabindavIyaiH / anna "paiGgAkSI0" [102] ityAdineyaH // zukriyaiH / atra "zukrAdiyaH" [ 103 ] itIyaH // zatarudrIya / zatarudriyaH / atra "zata." [ 104 ] ityAdinA-Iya-iyau // aponaptIyakaiH / aponaptiyam / apAMnaptrIyaiH / apAMnapliyam / atra "aponapa(pA)d" [ 105] ityAdinA-Iya-I(i)yau // mahendrIyaiH / mahendriyam / atra "mahendrAdvA" [ 106] iti vA-Iya-iyau / pakSeN / mAhendra // kAya / saumyeSu / ityatra "kasomAyaNa" [ 107 ] iti vyaN // sa dyAvApRthivIyo nu dyAvApRthivyakarmaNi / agnISomye vidhAvagnISomIyo nUdyatobhavat // 109 // 109. dyAvApRthivIyo nu dyAvApRthivIdevatapuruSa iva sa rAjA dyAvApRthivyakarmaNi dyAvApRthivyau devate uddizyoktAyAM kriyAyAM viSaya udyatobhUt / evamuttarArdhamapi vyAkhyeyam // zunAsIryANi sUktAni zunAsIrIyavacca sH| tathA vAstoSpatIyAni vAstoSpatya ivAzRNot // 110 // 1 e yo bhU. 2 bI yo mUrya'. 1elguninaH. 2 sIN // sadyA'. 3 e piGgA'. 4 e drIyaH / daza. 5 epniya / a. 6enapa . 7e yayau. 8 vI yaIyau. 9sI milyo.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.2.109.] paJcadazaH sargaH / 253 110. zuno vAyuH sIra Adityastau devate eSAM tAni zunosIryANi sUktAni matrAn yathA zunAsIrIyo vAyvAdityadevatapuruSaH zRNotyevaM sa rAjAzRNot / vAstoSpatirvAstudevatA devatA yeSAM tAni vAstoSpatIyAni / ziSTaM spaSTam // 3 karmANi gRhamedhyAni gRhamedhIyavanmudA / nRpo marutvatIyAni marutvatya ivAtanot // 111 // 111. gRhamedhyAni gRhamedhaM vAstudevatAmuddizyoktAnItyarthaH / marutvAnekonapaJcAzanmarudyuktaH zakro devatA yeSAM tAni marutvatIyAni / ziSTaM spaSTam // 1 dyAvApRthivIyaH / dyAvApRthivya / zunAsIrIya / zunAsIryANi / agnISomIyaH / agnISomye / marutvatIyAni / marutvatyaH / vAstoSpatIyAni / vAstoSpatyaH / gRhamedhIya / gRhamedhyAni / ityatra " dyAvA. [ 108 ] ityAdinAIyayau // "" vAyavyartavyapitryoSasyamauSThapadikAdibhiH / taM mAhArAjikaicaukSanmantrairavabhRthe dvijAH // 112 // 112. avabhRthe yajJAnte dvijA yajvAno matraistamaukSanmantrapUtaM snAnaM tasya cakrurityarthaH / kiMbhUtaiH / vAyavyA vAyudevatA RtavyA RtudevatAH pitRvyAH pitRdevatA uSasyAH prAtaH saMdhyAdevatAH prauSThapadikAH proSThapadAH pUrvabhadrapadA uttarabhadrapadA devatA yeSAM te tathA vizeSaNadvandve tadAdibhistathA mAhArAjikaizca mahArAjadevavizeSadevataizva // 1 bI sI kaizvokSa'. 2 sI trairivabhRte dvi'. 3 e bhRte dvi'. 1 eyuH zIra. 2 bI sI 'nAzIryA . 3 bI sI 'tivAstu. "studaivatadevatA ye'. 5 sItA ye. 6 bI 'nAzIryA'. 7 mRte . 4 bI sI 'dA de'. 9. .
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH] vAyavya / Rtavya / pitrya / uSasya / ityatra "vAtu0" [ 109] ityAdinA yaH // ma(mA)hArAjikaiH / prauSThapadika / ityatra "mahArAja." [10] i. tyAdinekaN // sUktapAGgapragAthebhyaH prAvRSeNyatkarombhasA / sodAdbhArataneteva dvijebhyastatra dakSiNAH // 113 // 113. tatra yajJAntasnIne sati sa rAjA dvijebhyo dakSiNA adAt / kIDaksan / ambhasA kRtvA prAvRDdevatAsya prAvRSeNyo varSAmeghastadvadAcarankaraH pANiryasya sH| kIdRgbhyo dvijebhyaH / sUktapAGkapragAthebhyaH patirdazAkSeracchandojAtirAdireSAM pAtA yatra dve Rcau prapaeNnthanena prakarSagAnena vA tisraH kriyante te manavizeSAH pragAthAH sUktAH suSTu bhaNitAH pAGgAH pragAthA yaistebhyaH / bhArataneteva bharatA bharatagotrodbhavA yoddhArosya yuddhasya bhArataM yuddhaM tasya neteva yudhiSThira iva / pANDavA hi bharatagotrodbhavAH / yathA yudhiSThiro yajJAnte dvijebhyo dakSiNA dadau // atItya maithilaM yuddhaM rAghavo nu kRtakratuH / prApAtetaratithyAM sa pUrta cakre mahAsaraH // 114 // 114. sa rAjA sahasraliGgAkhyaM mahAsaraH pUrta cakrekArayat / vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / ArAmAnapradAnAni pUrtamAH pracakSate // 1bI tuH / prapAtera. 1bI pitRvya / uSasa / I. sI pitryaH / u. 2 bI sI vRtyA. 3 bI kaiH / proSTha'. sI kaiH / poSTa'. 4 e bI lAte sa. 5 bI kSaraMcha. 6 sI granthyane. 7bI gAdi de'. 8 bI cakSyate. -
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.115.] paJcadazaH srgH| ke / prApAtetaratibhyAM prapAto vyatIpAto hAnistyisyoM prApAtA taditarasyAM tithau vyatIpAtaduSTayogarahitAyAM pravardhamAnAyAM vA tithau zubhatithAvityarthaH / kIhaksan / kRtaRturyathA maithilI sItA prayojanamasya tanmaithilaM yuddha rAvaNena saha raNamatItya samApya rAghavo rAmaH kRtakraturabhUt // prAvRSeNyat / ityatra "kAlAgavavat" [11] ityatidezAt "prAvRSa eNyaH" [ 6. 3. 92 ] ityeNyaH // pAGgapragAthebhyaH / ityatra "AdeH" [112] ityAdinA yathAvihita u. ssAdyaJ // bhArata / maithilaM yuddham / atra "yodR0" [ 113] ityAdinAN // prApAtetaratibhyAm / atra "bhAva." [ 114] ityAdinA NaH // pApakAkakulazyainaMpAtmayAM tattaTIbhuvi / satrazAlA nRpazcake tailaMpAtakriyAjuSAm // 115 // 115. nRpastailaMpAtakriyAjuSAM tilAnAM pAtomyAdau yasyAM kriyAyAM yajJAdikAyAM sA tathA tatse vinAM viprANAM saMbandhinIH satrazAlA dAnazAlAzcakrekArayat / ka / tattaTIbhuvi sarastIrapradeze / kIdRzyAm / pApameva kAkakulaM tatra zyainaMpAtaH zyenapAtosyAM vartate zyainaMpAtA tithi: kriyAbhUmiH krIDA vA tasyAM dharmArthatvena pApocchedikAyAmityarthaH // zyainaMpAtAyAm / tailaMpAta / ityatra "zyainaMpAtA." [15] ityAdinA monto nipAtyaH / pratyayastu pUrveNaiva siddhaH // 1 bI sIlasyainaM. 1bI ka / prapA. 2 e prApate. 3 e sI stisyAM. 4 bI sI syAM prapA 5 sI pAtedu. 6 bI pAtemyA. 7 sI dAnAca'. 8 sI mAthitte. 9 e pAtyAH / pro. bI pAtyaM / pra.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 vyAzrayamahAkAvye [jayasiMhaH ] pAdAM mithoMhisaMghaTTaiH saranti sahaDhaukinaH / tAsu chAndasanaimittamauhUrtA bhojyalipsavaH // 116 // 116. chAndasanaimittamauhUrtAzchando vedaM nimittaM zakunazAstrAdi muhUrta muhUrtavAcakajyotiHzAstraM ca vidantodhIyAnA vA dvijAstAsu satrazAlAsu mithoMhisaMghaTTairgADhasaMmardaina pAdazleSaiH kRtvA pAdAM pAdapraharaNAM krIDAM smaranti / yataH sahaDhaukinohamahamikayA yugapadAgacchantaH / etadapi kuta ityAha / yato bhojyalipsavaH / / cakre naimittiko mauhartiko naiyAyikazca saH / zaMbhoH sahasramaSTau cAyatanAni sarastaTe // 117 // 117. spaSTaH / kiM tu naimittiko mauhUrtiko naiyAyika iti vizeSaNaiH zubhe nimitte zubhe muhUrta AyatanakaraNavyayitaprabhUtadravyotpAdanAya lokAnAM gADhadaNDapAtanarUpasyAnyAyasyAkaraNe caiSAmAyatanAnAM karaNamuktamevaM caiSAmatisthiratA sUcitA // paurANikAnupadikotrAnulA(la?)kSaNikokRta / sa devInAM zataM sAgraM prAsAdAnmAtRkalpikaH // 118 // 118. sa rAjAtra sarastaTe devInAM caNDikAdInAM sAmaM zatamaSTottaraM zataM prAsAdAnakRtAkArayat / kIdRk / purANaM paJcalakSaNaM padAnyanugatamanupadaM padaniSpAdakaM niruktizAstramanurUpaM lakSaNamanulakSaNaM zabdAnuzAsanaM mAtRkalpaM mAtRvidhipratipAdakaM zAstraM ca vidannadhIyAno vA // 1bI sI mithohi. 1 bI mardana. sI mardanena. 2 sI pAtAnurU. 3 bI sI miti'. 4 sI kAnAM. 5 pa Naza. 6 bI sI vA / agni'. meva caiSA
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai 0 6.2.120.] paJcadazaH srgH| 257 AgniSTomikayAvakrItikavAsavadattikaiH / dazAvatArI prakRtavyAkhyAmatra vyadhatta saH // 119 // 119. sa rAjAtra sarastaTe dazAvatArI nArAyaNadazAvatArapratimAprAsAdaM vyadhattAkArayan / kiMbhUtAm / prakRtavyAkhyAM prArabdhavyAkhyAnAm / kairityaahai| AgniSTomikayAvakrItikavAsavadattikairagniSTo. mamagniSTomakratupratipAdakaM granthaM yavakrItaM gAyatA paThatA caikana govindenaiva pranthikenAbhineyamAkhyAnaM vAsavadattAmAkhyAyikAM ca vidvadbhiradhIyAnairvA vyAsAdibhiH // pAdAm / atra "praharaNAt" [ 116] ityAdinA NaH // mauhUrtAH / naimitta / chAndasa / ityatra "tadvettyadhIte" [117 ] ityaN / kecittu muhUrtanimittazabdo nyAyAdau paThanti tanmate / mauhUtikaH / naimittikaH // naiyAyikaH / paurANika / atra "nyAyAderikaN" [118] itIkaN // padAnta / AnupadikaH // kalpAnta / mAtRkalpikaH // lkssnnaantH(nt)| AnulakSaNikaH // Rtu / AgniSTomika // AkhyAna / yAvakrItika // AkhyAyikA / vAsavadattikaiH / atra "padakalpa." [ 119 ] ityAdinA-ikaN // sa vArttimUtrikAnkAlpamUtrAnAgamavidhikAn / sAMsargavidyAstravidyAnAGgavidyAMzca kovidAn // 120 // kSAtravidyAndhArmavidyAlo(lo)kAyi(ya)tikavidvipaH / yAjJikAnaukthikAMzcAtra cakre prINayituM maThAn // 121 // 120, 121. sa rAjA kovidAnprINayitumAzrayadAnenAhAdayitu1 bI 'yitaka. 1 bI sI ha / agni. 2 e sI deneva. 3 bI sI degNA i. 4 e 'NikaH / aM. 5 bI sI nulAkSa. bI sI tu agni'.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] matra sarastaTe maThAMzchAtrAdinilayAMzcakrekArayat / kiMbhUtAnko vidAn / vArttisUtrikAnvRttiM sUtraM ca vidatodhIyAnAnvA tathA kAlpasUtrAn / siddharUpaH prayogo yaiH karmaNAmavagamyate / te kalpA lakSaNArthAni sUtrANIti pracakSate // kalpAnsUtrANi ca vidatodhIyAnAnvA / tathAgamavidyauM tathA saMsavidyAM saMsargeNauSadhasaMparkeNa vidyAM suvarNasiddhyAdividyAM tathA vyavayavAM vidyAM trividyAM vArtAtrayIdaNDanItIstathAGgavidyAmaGgAnAM SaNNAM zikSAdInAM vidyAM yadvAGgasya zarIrasya vidyAM zarIralakSaNajJAnaM tathA kSatravidyAM daNDanItiM tathA dharmavidyAM smRtiM ca vidatodhIyAnAnvA tathA lo (lo) kAyatikavidviSo lokAyi (ya) taM cArvAkazAstraM vidantyadhIyate vA lokAyatikAstepAM vidvipo nirAkartan / tathA yAjJikAnyajJaM yajJapratipAdakaM zAstraM yAjJikyaM vA yAjJikAnAmAmnAyaM vidatodhIyAnAnvA tathaukthikAMJcokthAni kAnicitsAmAnyaukthikyaM vaukthikAnAmAmnAyaM vidatodhIyAnAnvA // vArttisUtrikAn / ityatra "akalpAtsUtrAt" [ 120 ] itIkaN // akalpAditi kim / kAlpasUtrAn // AgamavidyikAn / ityatra "adharmakSe (kSa) tra0" [ 121 ] ityAdinA iN // adharmAderiti kim / dhArmavidyAn / kSAtravidyAn / traividyAn / sAMsargavidhAn / AGgavidyAnaMM // 12 yAjJikAn / aukdhikAn' / laukAyi (ya) tika / ityete "yAjJika 0 " ityAdinA nipAtyAH // 2 bI sI 'cakSyate. 1e patrA'. 5 e dyAM vAtAtra'. 6 e kAyiti'. bI 8 e sI 'kAyiti. en / yajJi. 'n / lokA'. 12 bI "yataka'. [122] 3 sI dyAM yadvA 4 e 'thAtrAva. kAtika'. 7 e bI 'te lokA'. 10 sI yAcakAn / lokA. 11 e 1
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.2.123.] paJcadazaH srgH| anubrAhmaNyADhyaiH sazatapathikaiH paSTipathikaiH ___ kRtaadhyaayaanyaashuuttrpdikyukpuurvpdikaiH| dvipaddhUvAke(kye)bhyaH padika iva nirdhArya sa padA nyurUnkIrtistambhAniva suragRhANi vyaracayat // 122 // 122. sa rAjA suragRhANi prAsAdAna mahAkIrtihetutvenorUnmahataH kIrtistambhAnivAzu vyaracayadakArayat / kiM kRtvA / yathA padiko vaiyAkaraNo vAkyebhyaH sakAzAtpadAni vibhaktyantAdIni nirdhArayati tathA dviSadbhUvAkyebhyo dviSadbhuvaH zatrubhUmaya eva padasamUhAtmakatvAdvAkyAni tebhyaH sakAzAtpadAni devagRhasthAnAni nirdhAyeSu sthAneSu devagRhANi vidhAsyanta iti pRthakRtya zatrudezeSvapi devagRhANyakArayadityarthaH / kiNbhuutaani| kRtAdhyAyAni vihitapAThAni / kaiH / SaSTipathikaiH SaSTiH panthAno yasya sa SaSTipatho vedAdhyAyavizeSastaM vidantyadhIyate vA tairdvijaistathottarapadikayukpUrvapadikaiH samAsottarapadavidyuktaiH samAsapUrvapadavidbhizca lAkSaNikaizca / kiMbhUtaiH / anubrAhmaNyADhyaibrahmaNA prokto grantho brAhmaNaM tatsadRzo granthonubrAhmaNaM sahagarthevyayIbhAvaH / tadvidantyadhIyate vAnubrAhmaNinastairAvyairyuktaistathA sazatapathikaiH zatapathavedAdhyAyavizeSavidyuktaiH // zikhariNI chandaH // lasatpadottarapadikaiH sasAmakaiH sahAzramaistava tadapatyamatyaye / kumArapAla u avitA mahImitIzavAksmRterayatata sa khasiddhaye // 123 // 1 e sI kaiH kR. 2 bI kRtadhyA'. . 1 e bI degNi prasA. sI "Ni vidhAsyanta iti pRthakkRtya za prA. 2 bI "tutvAnArU'. 3 e nonma'. 4 sI vAkebhyaH. 5 sI ni de'. 6e vAkebhyo. 7 e degyutpUrva'. 8 bI sI TyaiAhma'. 9ebI zikhiraNI.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ jayasiMhaH ] 123. sa jayasiMhaH svasiddhayeyatata paralokasAdhanAyAnazanAdyaintyakriyAM cakAretyarthaH / kuta itIzavAksmRterevaMvidhasomanAthavacaHsmaraNamavalambya / kA vAgityAha / u he jayasiMha tavAtyaye tadapatyaM tasya tribhuvanapAlasyApatyaM kumArapAlo mahImavitA pAlayiSyati / kaiH| sahAzramairbrahmacArimukhyaiH / kiMbhUtaiH / lasantaH samyagjJAnena dedIpyamAnAH padottarapadikAH padaM cottarapadaM ca vidantodhIyAnA vA vaiyAkaraNA yeSu taistathA sasAmakaiH sAmavedajJayuktaiH // rucirA chandaH // 260 upaniSadekazikSakeSu mImAMsakapardakakramakeSvathAparedyuH / janitazugavanIpatirmaghonaH puramagamatparameSThinaH smaransaH // 124 // 124. athAparedyuH sovanIpatirjayasiMho maghonaH puramagamaddivaM gata ityarthaH / kIdRksan / janitazugvihitazokaH / keSu viSaye / upaniSadaka zikSakepUpaniSadaM yogazAstraM zikSAM varNotpattisthAnapratipAdakaM granthaM vidatsvadhIyAneSu vA / tathA mImAMsakapardakakramakeSu mImAMsAM vicAraNAzAstraM padakramau ca vedapAThabhedau vidatsvadhIyAneSu vA dvijeSu tathA parameSThinorhatsiddhAcAryopAdhyAyeM susAdhUnhariharabrahmaNazca smaran / bhanubrAhmaNi / ityatra "anu0" [ 123 ] ityAdinen // zatapathikaiH / SaSTipathikaiH / atra "zata0" [ 124 ] ityAdinA ikaT // / 1 bI zi". 2 e bI 'da'. 1 bI siMha sva. so. 5 sI 'daka'. * krameSu. 9 vidhatsva . 9 2 bI 'loke sA'. 6 bI sI vAtha ta 10 sI vasA. 3 bI sI 'dyantakri'. 4 bI 'vidhaM 7 vI sI kra. 8 sI
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.2.126. ] paJcadazaH sargaH / 261 pUrvapadikaiH / uttarapadika / padikaH / padottarapadikaiH / atra "padosara " [ 125 ] ityAdinekaH // 33 / ityatra " padakrama 0 ' padeke / kramaka / zikSakeSu / mImAMsaka / sAmakaiH [ 126 ] ityAdinAkaH // upanipacchabdAdapIcchati kazcit / upaniSadaka // aupacchandasakaM chandaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhaya tilakagaNiviracitAyAM zrIsiddha hemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanadvyAyavRttau paJcadazaH sargaH // 1 bI dikaH / pa 2 ekaH / kra. bI da ka .
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye SoDazaH sargaH / savArttikairaSTakasarvatatraiH sagautamairetya kumArapAlaH / athAbhiSiktaH kaThatANDimukhyaiH paitAmahaM rAjyamalaMcakAra // 1 // 1. atha kumArapAlaH paitAmahaM kumArapAlapitA hi tribhuvanapAlo jayasiMhasya bhrAtRjatvAtputratulya iti jayasiMha: kumArapAlasya pitAmahastatsaMbendhi rAjyamalaMcakAra / kIdRksan / kaThatANDimukhyaiH kaThena proktaM vedaM tANDyena proktaM brAhmaNaM ca vidantyadhIyate vA ye tatprabhRtibhiH purohitAmAtyAdyairetyAbhiSiktaH kRtarAjyAbhiSekaH / kiMbhUtaiH / savArttikairvRttireva vinayAditvAdikaNi [ 7. 2. 169 ] vArttikaM tena saha savArtikaM sUtraM vidantyadhIyate vA taistathASTakasarvatatrairaSTakI aSTakamaSTAdhyAyamAnaM pANinIyaM sUtraM vidantodhIyAnA vA ye sarvatatrAH sarvatantrANi sarvadarzana siddhAntAnvidantodhIyAnA vA taistathA sagautamairgotamarSiproktavedavitsahitaiH // O savArttikaiH / sarvatantraiH praH / atra " sasarva 0 " [ 127 ] ityAdinANo lup // aSTaka / anna "saMkhyA0" [ 128 ] ityAdinANo lup // gautamaiH / atra "proktAt" [ 129 ] ityaNo lup // veda / kaTha // inbrAhmaNa / tANDi / ityetau "veden0 " [ 130 ] ityAdinA betyadhIta etadviSaya eva prayujyete // sargesminnupajAtizchandaH // 1 bI pAlaM pi. 2 sI 'bandharA. 3 sI tANDena. 4 bI kASTa.. 5 etatrA'. 6 bI maigata. 7 bI sI yujyate. 8 e 'pajJAti 9 bI sI 'ticchandaH'.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai 0 6.2.131.] poDazaH srgH| 263 sthAnebhya Agatya ca vAstrapANDukambalyupArohiNa Azu vipraaH| krauJcaupagaprAgvakavAmadevyauzanodgiro maGgalamaya cakruH // 2 // 2. dvijA asya kumArapAlasya maGgalaM matrapUtacandanAkSatAdInAM mUrdhanyAropeNa mAGgalikyaM cakruH / kiMbhUtAH sntH| krauJco(cau)pagaprAgvakavAmadevyauzanogiraH krauJcenarSiNaupagavenarSiNA vAmadevenarSiNozanasA ca zukreNa dRSTAni sAmAni krauJcaupagavakavAmadevyauzanAni tadudristAnyuccArayantaH / kiM kRtvA / sthAnebhyo dvijasaMbandhipuramAmAdibhya AzvetyAgatya / yato vastreNacchannA rathA vAstrAH pANDukambalenacchannA raithAH pANDukambalino dvandve tepUpArohiNo maharddhikatvenArohaNazIlAH // auzeSvadhItozanaso nu zAtaMbhipo nu nA zAtabhiSajya AsIt / pragalbhadhI tipathe guNaizca durdharSatAdyairatizAtabhaH saH // 3 // 3. sa rAjA nItipathe rAjanItimArgaviSaye pragalbhadhIrAsIt / yathauzeSUzanasA dRSTeSu sAmasu viSayedhItamauzanasaM sAma yena sodhItauzanaso nA naraH pragalbhadhIH syAdyathA vA zAtabhipaH zatabhiSaji nakSatre jAto naraH zAtabhiSajye zatabhiSagjAtakarmaNi raudrakriyAdau viSaye pragalbhadhIH syAt / tathA sa durdharpatAdyairdurabhibhavanIyatAdibhirguNaiH kRtvAtizAtabhazca zatabhiSagjAtanaramatikrAntazvAsIt / zatabhiSaji 1 e krauJcopa. 2 bI devyoza. 3 bI girA ma. 4 bI nasA nu. sI nazo nu. 1 bI sI ropaNa. 2 e degsA zu. 3 e bI krauJcopa. 4 sI mado. vyoza. 5 e devyoza. 65 leccha'. 7 e sI rathA pA. 8 sI rAjanI'. 9bI nIyAdi
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] jAto hi naro durdharSatAdiguNopetaH syAt / nItijJo vikrAntazcArya rAjAbhUdityarthaH // vAstra / hatyatra "tena." [ 13.] ityAdinAN // pANDakambali / ityatra "pANDu0" [ 132 ] ityAdinen // krauJca / ityatra "dRSTe sAgni nAgni" [ 133 ] ityaN // aupagavaka / ityaMtra "gotrAdakaMvat" [134 ] ityatidezAdaGkethai "gotrAdaeNDa0" [ 6. 3. 169 ] ityAdinA yokaJ vihitaH sa syAt // bAmadeva(vya) / ityatra "vAma0" [ 135 ] ityAdinA yaH // auzana / ityatra yoNa vihitaH sa "DidvANa" [ 136 ] iti vA Dit // pakSe / auzanasaH // zAtabhiSaH / zAtabhiSejye / atra "vA jAte dviH" [137 ] iti jAtethe punarvihitoNa vA Dit // kecittu dvirDittvamicchanti / tanmate dvirDitvAvira* tyasvarAdilope zAtabhaH / evaM pUrvasUtrepi / auzeSu / evaM ca yogadvayepi trairUpyaM siddham // lokAtsadA nyAyyakarAbhituSTa iyepa naipopanayena vittam / kiM sthANDilaH kArparamAllakokhyabhrASTrAnabhukkAsati zUlyabhikSAm 4 4. eSa rAjA lokAtsakAzAdapanayenonyAyena sadA vittaM dravyaM neyeSa yato nyAyyo nyAyAdanapeto yaH karo rAjagrAhyo bhAgastenAbhituSTaH / arthAntaranyAsamAha / sthANDilaH sthaNDila eva zayanavato mikSuH zUlyamikSAM zUlyasya zUle saMskRtasya mAMsasya bhikSAM kiM kAti nindyatvAnnaivetyarthaH / yataH karpara uddhRtaM kArparaM mallake zarAva uddhRtaM 1 sItra yoN. 2 bI paje / a. 3 e vA ditaH / ke. 4 e terDi'. sIte dviDitvA'. 5 e nA sa. 6 sI kara u. 7 sI taM mA. 8 bI ke sarA.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.2.15.] SoDazaH srgH| 265 mAllakamukhAyAM sthAlyAM saMskRtamukhyaM bhrASTre saMskRtaM bhrASTraM ca yadannaM tasyai bhugbhoktA // mAlaka / kArpara / ityatra "tatra." [138 ] ityAdinANa // sthANDilaH / atra "sthaNDilAcchete vratI" [ 139] ityaN / bhrASTra / ityatra "saMskRte bhakSye" [ 140 ] ityaN // zUlya / ukhya / ityatra "zUlokhAyaH" [1] iti yaH // asAdhuraudazvitarucyanIzcittesya no sAdhutayA nyavAtsIt / kSaireyatA dAdhikatAM ca naudazvitkaM bhajedrAsanavedino hi // 5 // 5. asya rAjJazcittesAdhuH sAdhutayA na nyavAtsIt / yata udazviti take saMskRtaM "saMskRte bhakSye" [ 6.2. 140 ] ityaNi audazvitaM pralehastadiva rucyAbhipretA nItiAyo yasya tasya / yuktaM caitat / hi yasmAdrAsanavedino rogAdinApratihatarasanendriyatvAdrasanAgrAhyamAdhuryAdirasasaMvedinaH puMsa audazvitkamudazviti saMskRtamodanAdi kSI(jhai)reyatAM kSIre saMskRtatvaM paramAnatAM dAdhikatAM ca dani saMskRtatvaM dadhisaMskRtaudanatAM vA na bhajet / / jhareya / ityatra "kSIrAdeyaNa" [ 142 ] ityeyaN // dAdhikatAm / atra "danaH" [13] iti(tyAdinA)-ikaN // audazcikam audazvita / ityatra "vodazvitaH" [144 ] itIkagvA / rAsana / ityatra "kacit" [15] ityaN / dvAviMzaH pAdaH // 1 bI 'sya bhoktA. 2 elakA . 3 bI zUlyokhA. 4 sI degsya / athotta. SaSThazlokasamAptiparyantaM na vartate. 5 e degyA nya. 6 e skRtaM bha. 7 vI 'no rAgA. 8 bI tamauda'. 95 "zcita.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 byAbhayamahAkAvye [ kumArapAla:] nAdeyapUrAbhavalaH sa kRtyazeSepi nAzeta yatastatomum / mAheyarADrASTriyarAjamukhyA bhUpA adUretyabhuvobhajanta // 6 // 6. yato yasmAddhetoH sa rAjA kRtyazeSepi stokepi kArye nAzeta nAlasyabhUt / kIdRksan / nAdeyapUrAbhabalo nadIbhavapravAhatulyabalaH / tasmAnmahotsAharUpAddhetormayAM bhavA mAheyA mahiyaDA iti prasiddhAH kSatriyabhedAsteSAM rAgodrahadezAdhipastathA rASTre bhavA rASTriyAH kSatriyabhedAsteSAM rAjA rASTriyarAjo dvandve tadAdayo bhUpA amumabhajanta / kiMbhUtAH santaH / adUretyAH samIpabhavA bhuvo yeSAM te tathA nikaTasthA ityarthaH // zeSe / ityanena "zeSe" [ 1 ] iti sUtraM sUcitam // nAdeya / mAheya / ityatra "nadyAdereyaNa" [2] ityeyaN // rASTriya / ityatra "rASTrAdiyaH" [3] itIyaH // dUretya / isyatra "dUrAdetyaH" [ " ] ityetyaH // atho(thau)ttarAhAkhilazaivahArAvArINapArINanRpaiH sahaiva / Ano nRposinmadatotipArAvArINanAgaH sahasA vyruddh||7|| 7. athAnno nRpaH sapAdalakSadezAdhiposminkumArapAlaviSaye sahasAtarkitameva vyaruddha / jayasiMhe svargate navarAjatvena kumArapAlamasamartha manyamAno virodhakAraNAbhAvepyatarkitaM tena saha virodhaM cakAretyarthaH / kIhaksan / sahaiva sahita eva / kairityAha / auttarAhA uttarasyAM dizyuttarasmindeze vA bhavAstathAkhilA ye zaivahArAH ziva 1bI va / anno. 1 e rAgodra. 2 sI ravi'. 3 bI siMhasva. 4 e vidhaM. 'tyAhotta. 6 sIdhA pAgaNAH. 5 e
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 6.3.5.] SoDazaH srgH| 267 hArAnadIsaMbandhinaste tathAvArINama avAre prastAvAcchivahArAnadyA arvAktaTe bhavAstathA pArINAH pAre zivahArAyAH parataTe bhavA vizeSaNadvandve ete ye nRpAstaiH / yato madato balAdhavalepAdatipArAvArINanAgaH pArAvArebdhau bhavaM jAtaM vA nAgamairAvaNamatikrAntaH // prAcyaM ca va(ba?)llAlamayukta pArAtovArapArINanRpairapAcyaiH / prtiicyraattpaanninipiiddnaarthmudiicyraannniitytidivymtrii||8|| 8. udIcyarADudIcyAnAmuttaradigbhavAnAM sapAdalakSAdidezanRNAM rAjAnnaH pratIcyAnAM gUrjaratrAdipazcimadezabhavAnAM nRNAM rAT kumArapAlastasya yaH pANiH pazcAdbhAgadezastasya nipIDanArthamupadravaNArthaM prAcyamavantidezAdhipaM ballAlaM ballAladevAkhyaM nRpaM pArAtovantidezasthapArAnadyAH sakAzAdayuta ca / kaiH saha / apAcyairdAkSiNAtyairavArapArINanRpairavArapArebdhau bhavairnRpaiH / yadA kumArapAlo mayA saha yudhyate tadA yuSmAbhiretasya pazcAddezo bhajanIya ityevaM maitrIdAnasanmAnAdikaraNena preritavAnityarthaH / yato nItyatidivyamatrI nItI rAjanItiviSaye divyamatriNaM bRhaspatimapyatikrAntaH / gUrjaratrApekSayA sapAdalakSadeza uttrH| sapA. dalakSApekSayoM ca gUrjaratrau pazcimA / gUrjaratrAsapAdalakSApekSayA cAvantayaH pUrvA ityanyonyApekSayAvantyAdidezAnAM prAgdezatvAdivyavahAraH / yadvezAnato naiR()ti gacchantyAH zarAvatInadyA apekSayAvantyAdidezAnAM prAgdezatvAdivyavahAraH / tathA ca vaiyAkaraNAH / kaH punaH prAgdezo 1 bI rANItya'. 1 sI lepatoti'. 2 sI dade'. 3 e ravAdi'. 4 sI dezAnAM bha. 5 e bhavAM nR. 6 bI nRpANAM. 7 sI rAjA ku. 8 e zcArAde'. 9 e lAlAde'. 10 bI sI vairbhUpaiH, 11 sI tividi. 12 sI yA cA. . 13 bI trAsa'.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] yaH zarAvatyAH saritaH pUrvottareNa vahantyAH pUrvato dakSiNato vA bhavati yastu pazcimeta uttarato vA sa udagiti / tatazca tattaddezAdhipAnAM ballAlAdInAM prAcyatvAdyuktirupapanneti // auttarAha / ityatra "uttarAdAha" [5] ityAhaj // pArAvArINa / ityatra "pAra0" [6] ityAdinenaH // pArINa / avArINe / avArapArINa / ityatra "vyasta." [.] ityAdinenaH // divya / prAcyam / apAcyaiH / udIcya / pratIcya / ityatra "dhuprAg0" [.] ityAdinA yaH // grAmeyakAgrAmyavacaHpravINaiH kAtreyakairAhata rAjacakram / grAmINakoleyakavatsakauNDeyakaM sakauNeyakameSa dUtaiH // 9 // - 9. grAmINo grAme bhavo yaH kule zuddhAnvaye bhavo jAto vA kaulayako jAtyazvA pracaNDabalazauryAdiguNaistattulya eSa Ano dUtairnRpacakramAvatAkArayat / kiMbhUtam / sakauNDeyakaM sakauNeyakaM ca kuNDyA kuNyA ca nagayauM grAmau vA / kuNDyAndhradeze nadItyeke / tatra bhavairjAtairvA nRpaiH sahitam / kiMrbhUtairdUtaiH / kAtreyakaiH kutsitAstrayo dharmAdayo yatra taMtra katro deze bhavairjAtairvA / tathA prAmeyakamasabhyamagrAmyaM ca saMbhyaM ca yadvaco yadvA grAmeyakANAM mUrkhANAmagrAmyANAM ca viduSAM ca yadvacastatra pravINaiH sarvabhASAnipuNairityarthaH // 1bI kolIya. 1sI ti pa. 2 e mato u. 3 sI taI. 4 sI Na / . 5e divyH| prA. 6 sI le siddhA. 7e bhave jAte vA. bIbhave jAtau vA. 8 bIkaM sakauNDe. yakaM sa. 9e NDyA ca. 10 sI bhUtaiH kA. 11 sItra kAtre de'. 125 'satyama. 13 e satyaM ca. 14 bI sI bhyaM ya. 15 bI sI SAM ya.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 [hai. 6.3.9.] SoDazaH srgH| aveyakI prAsthita dIprakaukSeyakaH sa garvAdatidAkSiNAtyaH / paurastyapAzcAtyacamUniyuktavAhAyanaurdAyanasainyapAlaH // 10 // 10. sa AnaH prAsthita prasthAnaM cakre / kIdRksan / aveyakI maGgalyAya grIvAlaGkAravAnupalakSaNatvAtparihitasarvAlaMkArastathA dIpa utte. jitaH kaukSeyakaH kaGkakukSinirjIrNenAyasA kRtosiyasya sa gRhItAsirityarthaH / tathA garvAdatidAkSiNAtyo dAkSiNAtyaM dakSiNasyAM dizi bhavaM rAvaNamatikAntastathA paurastyAtanI pAzcAtyA ca pazcAdbhAgabhavA ye camvau tayozchalakapratidviSadAdikRtopadravAbhAvAya niyuktau vAhAyano vahipu deze bhavo rAjaurdAyanazcodI krIDAyAM kuzala u(U?)rdideze bhavo vA rAjA sainyapAlau yena sa tathA // sa kApizAyanyaruNekSaNaH sapArdAyanaH pazcimabhUmimicchan / garjanyayau gauriva rAvo zaGkavAyaNIM gAM duramAtyavargaH // 11 // 11 se Ano yayau pazcimabhUmi pratyacAlIt / kIdRksan / sapArdAyanaH / pardidezabhavena rAjJA sahitastathA kumantrakRttvAdduSTomAtyavargo yasya sa tathAta eva pazcimabhUmi gUrjaratrAmicchannata eva ca kApizyAM nagaryA nadyAM vA bhavA kApizAyanI drAkSA tadvagurjaratrAdhipopari kopATopenAruNe IkSaNe yasya sa tathA garjana siMhanAdaM muJcan / yathA rAGkayo raGkadeze bhavo gauvRSabho garjana vATkurvansanrAGkavAyaNIM gAM ghernu kAmAturatayA yAti // 1 bI naudAya'. 2 bI rATkavA'. 1sI nijINenA'. 2 bI vAditi . 3 bI sI 'tyo da. 4 bI rastyogre0.5 bI tyA cA pa. 6 sI lakaH pra. 7bI "nazcAdI. 8 e zcodau kI. 9 e sI pAlo ye . 10 bI sa ano. 11 bI deze bha. 12 e bI zAyinI. 13 sI bhavA gau . 14 sI rjansanrAkavA'. 15 bI n vATkunsa'.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] katyastatastyo nvasi nAmi tatratyaH kiM tvahaM nityamihatya evam / tadIya niTyAnabhivazya kazcidAviSTya aagaatprnnidhishculukym||12|| 12. kazcitpraNidhizvara AviH prAkAzye bhava AviSTayaH prakaTaH saMthulukyamAgAt / kiM kRtvA / tadIyaniSTayAnAnnasaMbandhinazcaNDAlAnabhivazyacchalayitvA / kathamityAha / aho narAsi tvaM katyaH kasmindeze pure vA bhavo nu / zaGkAmahe / tatayosi tasmAtpazcimadezAdAgatastvaM kumArapAlacarastvamityarthaH / ityukte pratyuktiryathA / nAsmi tatratyo nAhaM tasminpazcimadeze bhavaH kiM svahaM nitya mihatyosminsapAdalakSadeze bhava evaMprakAreNa // grAmINa / grAmya / ityatra "prAmAdInaJca" [9] itInaJ yazca // kAtreyakaiH / prAmeyaka / ityatra "katri0 [10] ityAdinaiyakan / kauNDeyakam / koNeyakam / atra "kuNDyA ." [1] ityAdinA-eyakaJ yalluka // kauleyaka / kaukSeyakaH / praiveyakI / ityatra "kula." [12] ityAdinAeyakarja // dAkSiNAtyaH / pAzcAtya / paurst(sty)| ityatra "dakSiNA." [13] ityAdinA tyaN // vAhAyanauyana / pArdAyanaH / kApizAyanI / ityatra "vahniH" [15] ityAdinA TAyanaN // 1bI praNaghi'. 1bI viH prakA. 2 bI 'nazcANDA'. 3 e sI ho nirA'. 4 e sI nan yaM. 5 e sI ka / kau". 6 pustakatrayepi 'kuNDetyAdinA' iti vartate. 7 bI sI yakaH / kau. 8 sI J / rAGka 9 bI yanairdA. 10 bI yanaH / kA. 11 e ya / kA'. 12 e zAyinI.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.19.] SoDazaH sargaH / 271 rAGkavAyaNIM gAm rAGkavo gauH / atra "rakoH prANini vA" [15] ini vA rAyanam // katyaH / ihatyaH / amaaty| tatratyaH / tatastyaH / atra "keha." [16] ityAdinA tyac // AviHzabdAdapi kazcit / AviSTyaH // . nityam / atra "nevuve" [17] iti tyac // niSTyAn / ityatra "niso gate" [ 18 ] iti tyac // Uce sa natveti tavaiSamastyopyanaiSamastanya ivaariraanH| dinecalad hyastana eSyati zvastane ca nUnaM tava deshsiimaam||13|| 13. sa praNidhinatvetyUce / yathA he rAjannAnno hastanetIte kalyadinecalattavAbhiSeNanAyAcAlIt / tathA nUnaM zvastane dine bhAvikalyadivase tava dezasImAmeSyati / ryaMta e(ai)pamastyopyasminsaMvatsare bhavopi nAstyaiSamastanyamidaMsaMvatsaMrabhavatAsya sonaiSamastanya ivAtiprarUDhavaireNa cirakAlIna iva tavAriH / / haste(stye) dine kAnthikakAnthakAraNyazaivarUpyeT ca spaurvshaalH| bhinnastava zvastyadinebhigantA taM cAhaDo hstydhirohnnendrH||14|| 11. he rAjaMstava saMbandhI kAnthikakAnthakAraNyazaivarUpye ca kAnthikAH kanthAyAM grAmavizeSe bhavA narAH kAnthakA varNAkhyahadasamIpasthakanthAgrAmabhavA narA AraNyA araNye bhavAH pazuvRkSAdayaH zaivarUM. pyAH zivarUpye dezabhede bhavA narA dvandve teSAmIT ca rAjA styei dinetIte 1 sI 'mAtyaH / ta'. 2 bI tratya / tadeg. 3 sI ke i. 4 e bI praNadhi'. 5 sI dine ta'. 6 bI yato eSa. 7e nAstyeSa. 8 e tsare bhadeg. 9 bI sI tA yasya sauna'. 10 e ri: / haste di. 11 bI rUpade'. sI rUpe de. 12 e jA hastye. 13 sI hyaste di0.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] kalye bhinnastvatto bhedaM gata AnaM zrita ityarthaH / kIdRk / sapaurvazAlastava pUrvasyAM zAlAyAM bhavaiH subhaTAzvAdibhiryutaH / tathA tava saMvandhI hastyadhirohaNendro hakkA (kA?)mAtreNa hastinAM vitrAsakatvAddhastyadhirohaNeSu sAdiSu(?) svAmI cAhaDaH zvastyadine tamAnnamabhigantA zrayiSyati / taM paurvamadreDaparepukAmazamobhajadgaumatataikago(gau)ThAH / vAhIkarADrImakarAT ca yAkRllomotha pATaccarazaurasenau // 15 // 15. pU(pau)rvamadreT pUrveSu madreSu dezeSu bhavAnAM nRNAM rAjA tamAmamabhajattathApareSukAmazamazcAparepukAmazamIgrAmasya rAjAcAbhajatathA gaumatataikago(gau)SThA gomatyA nadyA rAjA taikyA goSThayAzca vAhIkeSu prAmayonaeNpau dvande te cAbhajastathA vAhIkarauDromakarAT ca vAhIke deze romake prAgdezaprAme ca bhavAnAM nRNAM naeNpau yAkRllomazca yakRlloyudagnAme bhavo rAjA cAtha tathA pATacaraMzaurasenau paTaJcare prAggrAme zUraseneSu dezeSu ca bhavau nRpau cAbhajana // naiketayukzAkalakANvadAkSacaiGkIyakAzIyamukhaiH sa vetti / bhAvatkavRttiM bhavadIyapuryAM carairvasadbhirjanakIyavRtyA // 16 // 16. eSa Anno naiketI vAhIkagrAmastatra bhavA naiketAstairyujo yuktA ye zAkalakAdayaH zakalasya kaNvasya dakSasya carSezciGkasya prAcya 1 e bI taM pUrva. 2 e sI paraipu. 3 bI rasaura. 4 sI 'zaM caurai'. 1 e vivAsa. 2 sI gautamatai'. 3 bI rADoma. 4 e dezo ro". 5 sI gdeze grA'. 6 e nRpau. 7 bI sI nRpo yA . 8 vI lomnyu. 9 sI thA paTadeg. 10 bI rasaura. . 11 bI degme sUra'. 12 bI deggha anno. 13 e Anau nai". 14 etI yAhaika.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.21.] SoDazaH sargaH / 273 5 gotrasyaM kAzasya bharatagotrasya kSatriyasyApatyAni vRddhAni zArkalyakANvyadAkSicaiGkikAzayasteSAmime carAstatpramukhaizvaraiH kRtvA bhAvakavRttiM tvadIyavRttAntaM vetti / yataH kiMbhUtaiH / janakIyA lokasaMbandhinI yA vRttirvANijyAdivyApArastayA kRtvA bhavadIyapuryAM vasadbhiH / etenAsya vijayaH sulabha ityuktam // arAjakI yojani sopi gornadayosya buddhyA parakIyadRttiH / taduSNakAlIya ivAtapaste taM gacchato vaikSyati pANibhAgam 17 17. he rAjansa tvatsevakatvena prasiddho gonardIyopi gonarde gorNadetyAkhyayA loke prasiddhevantidezamadhyasthe pattane bhavo ballAlopi rAjJaH kumArapAlasyAyaM rAjakIyo na tathArAjakIyojani / yatosyAnnasya buddhyA parakIyA tvacchatrorAnnasya saMbandhinI vRttirjIvikA yasya saH / tattasmAddhetoste tava tamAnnaM gacchatobhipeNayataH sataste pANibhAgaM pAzcAtyadezamasau rdhakSyatyagnidAnena bhasmasAtkariSyati yathoSNakAlIyo prISmasaMbandhyAtapo gacchato narasya pANibhAgaM pAdapazcAdbhAgaM dahati // aiSamastyaH anaiSamastaMnyaH / hyaste ( stye) hyastane / vestya zvastane / atra "aiSamaH 0" [19] ityAdinA tyac vA // kAnthika / ityatra "kanthAyA ikaN" [ 20 ] itIkaN // kAnthaka / ityatra "varNAvakaJ" [ 21 ] ityakaJ // 1 nadIyo. 1 sI sya bha. 5 e 'kIyalo'. sI 'stanya / . 35 2 sI lIna i. 13 bI kSati. 2 sI 'kalakANvadA 6 sI 'dattAkhya'. 10 sI stanye / zradeg 11 bI vastyaH zra' 3 bI kANvAdA. 4 bI "katRvR. 7 sI tavAnaM. 8 bI dhakSama 9 e
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] zaivarUpya / bhAraNya / ityatra "pya." [22] ityAdinA NaH // paurvazAlaH / atra "dikpUrvAdanAmnaH" [23] iti NaH / anAnna iti kim / apressukaamshmH|| paurvamada / ityatra "madrAvam" [24] ityam // yAkRlomaH / atra "udag0" [25] ityAdinA // gauSThAH / taika / naiketa / gaumata / zaurasenau / vAhIka / raumaka / pATacara / ityatra "goSTI0" [26] ityAdinAJ // zAkala / kANva / ityatra "zakalAderyamaH" [ 27 ] ityaJ // dAkSa / ityatra "vRddhenaH" [28] ityam // prAcaH / caikIya / bharatAt / kAzIya / ityatra "na dvi0" [29] ityA. dinA nAJ // bhAvatka / bhavadIya / ityatra "bhavato." [30] ityAdinA-ikaNIyasau // parakIya / janakIya / rAjakIyaH / atra "parajana0" [3] ityAdinA kiiyH|| gonardIyaH / bhatra "dorIyaH" [32] itIyaH // uSNakAlIya / ityatra "uSNAdibhyaH kAlAt" [33] itIyaH // vaikAlikImapyatha tAmavaikAlikA nu tadvRttimavetya bhUpaH / buddhyeti tAtkAlikayAluloce tAtkAlikI kudvikRti vijitya // 18 // 1bI ti tatkA. 15 sI rUpetyA . 2 e pareSu. 3 bI "tyama. 4 sI 5 sIkIya / ma, 6 sI nadIyaH. denyaH 1.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 6.3.35.] SoDazaH srgH| 275 18. athaivaM caroktyanantaraM bhUpastAtkAlikayA tatkAlodbhavayA buddhayeti vakSyamANamAlulocecintayat / kiM kRtvA / tAM virodharUpAM tadvRttiM tasyAnnasya vyApAra vaikAlikImapi kumArapAlasya tadaiva rAjyebhiSiktatvenAsamayotpannAmapi mahAvikrAntatvenAvakAlikAM nu samayotpannAmivAvetya jJAtvA tathA tAtkAlikI tatkAlodbhavAM RdvikRti kopavikAraM vijitya // vaikAlikAm / vaikAlikIm / tAtkAlikayA / tAtkAlikIm / atra "vyA. dibhyaH" [34] ityAdinA NikekaNau // sa kAzikI tarhi kalAM vidanna pyA vazcitaH kAzikayA nikRtyA / tAM caidikI darzayatAzu bhakti macaidikaumadya ca tena tAtaH // 19 // 19. sa sarvatra prasiddhastAto jayasiMha AH khede / tenAnnena vaJcitaH / kiMbhUtena satA / tarhi tasminnanadyatane jayasiMhakAlesamarthatvAtkAzikayA nikRtyA / kAzideze hi mAyA bahu vijRmbhateta eva mahAdAmbhikaM prati vArANasikoyaM baka iti lokairucyate / iti vArANasIsaMbandhinyA mAyayA kRtvA tAM sarvalokaprasiddhAM caidikI bhakti cedidezaloko hi prAyo vinItaH saralasvabhAvazca syAditi cedidezasaMbandhinI vinayapratipatti saralakhabhAvatAM ca darzayatAdya cAdhunA mama samaye tvAzu zIghramacedikAM bhaktiM durvinItatvaM darzayatA / 15 rzayitA. 2 sI bhaktama', 3 ekAca. 15 tathAna. 2 e ' nAvai'. 3 bI na. 4 bI yaM Thaka. 5 vI bANArasI'. 6 bI loke pra. 7 sI macaidi. 8 e nItitvaM.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kITakAtaH / kAzikI kalAM mAyAM vidannapyayaM naro mAyAvItyAkatyAdinA jAnanapi / yadyasau tadA tAtaM tathA nAcchalayiSyattadAmuM tAtastadaivodacchedayiSyadityarthaH / / kAzikayA / kAzikIm / caidikAm / caidikIm / atra] "kAzyAdeH" [35] iti NikekaNau // siddhezi kArantapikAhvajAlikIvatsa bhUtvAttanavaurNavAsAH / unmRSTakArantapikIradAcchaM kiM tadyazomayyapi hartumicchet // 20 // 20. sa Annastadyazo navaurNavAsaHparidhAnotyAM siddhezakIrti mayyapi mayi satyapi mAmapyanAdRtya caivaM virodhakaraNena kiM hartumicchet / kiMrbhUtam / unmRSTA dantapavanena nirmalIkRtA ye kArantapikyAH kArantape vAhIkagrAme bhavAyA nAryA radA dantAstadvadacchaM nirmalam / kiM kRtvA / siddhezi jayasiMhasamIpa AttanavaurNavAsAH svasya kiMkaratvaivyAkhyApanAya parihitanavyakambalavastro bhUtvA / yathA kArantapikAhvajAlikI ca kArantape vAhIkagrAma AhvajAla uzInaragrAme bhave khiyau navaurNavAsasau bhavataH / kArantapaudiSu hi UrNavAsAMsi parighIyante // tasyAsmyapatyaM kathamAbajAlikAmaM punazcetprakaromi nainam / sahaiva bhUpaijikAhvajAlIyamadrakai pitavAstukaizca // 21 // 1sI ddhezakA . 2 bI kAhaM pu. 1bI vindanna'. 2 bI yA jA'. 3 bI sI vocche'. 4 e degti kiM / Ni. 5sI kIrtiH ma. 6 sI bhUtAm. 7 bI vAyo nAyoM ra. 8 e malaM haiM. 9sI deza naM. 10 e kiMkiranyA. 11 sI 'vakhyA'. 12 bI hajale zI. 13 e pAviccha hi. 14 sI hi aurNa'.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 30 6.2.40.] SoDazaH sargaH / 21. yathaikavelaM matpitainaM vijityAhajAlikAbhamAttaurNavA[sa] saM cakre tathA cedahaM punaH prakarSeNa na karomi tadAhaM tasya jayasiMhasya kathamapatyamityarthaH : / katham / sadaiva sahitameva / kai: / bhUpaiH / kiMbhUtaiH / vRjikAhvajAlIyamadrakairvRjiSu deza AhvajAle prAme madreSu ca dezeSu bhavaistathA nApitavAstukaizca nApitavAstau vAhIkagrAme prAggrAme ca bhavaizca // 277 kAkandakaiH pATaliputrakairmAllavAstavairjambukavanmilitvA / ballAla Arabdha sa jAgaraM yatkSamosmi tatrApyucitaM vidhAtum // 22 // 22. tatrApi viSaya ucitaM yogyaM vidhAtuM kSamosmi / yatsa ballAlo nRpaiH saha jambukavadalpa sAratvAcchragAla iva militvA jAgaraM matpAzcAtyadezabhaJjanAyodyamamArabdha / kaiH kairnRpairityAha / kAkandakaiH pATaliputrakaizca kAkanyAM pATaliputre ca prAkpuryorbhavaiH / tathA mAlavAstavairmallavAstau prAggrAme bhavaizca // kArantapikA / kArantapikI / ityatra " vAhIkeSu grAmAt" [ 36 ] iti NikaNau // bhAhvajAlikA / bhrAhvajAlikI / ityatra "vozInareSu" [37] iti NikekaNau vA // pakSe / AhnajAlIya // vRjika | ma~drakaiH / atra " vRji0" [ 38 ] ityAdinA kaH // nApitavAstukaiH / bhratra " uvarNAdikaN" [ 39 ] itIkaN // yadA tu nApitavAstuH prAggrAmastadA "doreva prAca: " [ 40 ] itIkaN / pUrveNa siddhe niyamArthaM vacanam / teneha na syAt / mAllavAstavaiH // 1 sI 'laM militvainaM. 2 sI bhUtaiH 3 sI dezeSu A. 4e yogaM vi.. 5 sI 'jAlakI. 6e madrakaiH
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 278 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla: kAkandakaiH / atra "itokan" [11] ityakaJ // pATaliputrakaiH / atra "ropAntyAt" [ 42 ] ityakam // sahaiva sAMkAzyakaphAlgunIvahakaizca nAndIpurakaizca bhRtyaiH / bhUpopi ballAlamatho savAtAnuprasthakaM daNDapati nyadikSat // 23 // 23. spaSTaH / kiM tu sAMkAzye[ka]phAlgunIvahakaiH sAMkAzye pure phAlgunIvahe deze bhavairnAndIpurakaizca nAndIpure bhavaizca bhRtyaiH sevakanRpairityarthaH / savAtAnuprasthakaM vAtAnuprasthe pure bhavena nRpeNa sahitaM daNDapatiM kAkAkhyaM dvijaM senApatim / / svayaM sa airAvatakAbhisArakadArvakaiH sthAlakadhaumakaiyuG / gartakai rAjabhirAbhisArAdhagatakaizcArimabhi pratasthe // 24 // 24. sa kumArapAlorimAnnamabhilakSyIkRtya svayaM pratasthe / kiidRshH| airAvata AbhisAre darveSu sthalyAM dhUme trigarteSvAbhisAragarne ca dezeSu bhavairjAtairvA rAjabhiryuGa yuktaH / / prasthAnta / vAtAnuprasthakam // purAnta / nAndIpurakaiH // vahAnta / phAlgunI. vahakaiH // yopAntya / sAMkAzyake(ka) // dhanvavAci / airAvataka / ityatra "prastha. puraH" [53 ] ityAdinAkan // AmisAraka / ityatra "rASTrebhyaH" [44 ] ityakam // bahuvacanamakamaH prakRtibahutvaM dyotayadapavAdaviSayepi prApaNArtham / tenehApi bhavati / AmisAragartakaiH / atra garvottarapadalakSaNa Iyo na syAt // 1 e povi ba.sI poghi ba. 25 degdikSit. e rAdhAga'. 1e ropAditya. sI ropatyAditya. 2 bI zyasaphA'. sI zyamA'. 3 sI sahataM. 4 sI rimanula'. 5 vI nirmi'. 6 vI sI 'vRk / .
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.49. ] SoDazaH sargaH / dArvakaiH : / atra " bahu0" [ 45] ityAdinAkaJ // bahuvacanamapavAdavi Sayepi prApaNArtham | traigartakaiH / atra gartottarapadalakSaNa Iyo bAdhyate // dhaumakaiH / sthAlaka / ityatra " dhUmAdeH " [ 46 ] ityakaJ // caulukyamanvIryuratherayantasturaGgamAnkaulakasAdivaryAH / sAmudrikA nAva ivAzu sAmudrakAH kazAdaNDabhRtaH samantAt ||25|| 25. atha kaulakasAdivaryAH kUlaM nAma sauvIragrAmastatra bhavA azvavArazreSThAH samantAccaulukya manvIyuranujagmuH / kiMbhUtAH santaH / kazAdaNDabhRtaH kazAyaSTidhAriNota evAzu turaGgamAnIrayantaH kazAghAtena prerayantaH / yathA kazAdaNDabhRtaH kazAkArAritradaNDadhAriNaH sAmudrakAH samudre bhavA jAtAH samudrakarmaNi kuzalA vA narAH sAmudrikAH samudre bhavA nAvasterIH samantAdAzvaritraiH prerayanti // 279 kaulaka / ityatra "sauvIreSu kUlAt " [ 47 ] ityakaJ // sAmudrakA narAH / sAmudrikA nAvaH / atra "samudrAnnRnAvo: " [ 48 ] ityakam // na tasya dhInAgarakasya mAyitayA carairnAgarakaiH pareSAm / kANDAnakaiH paippalakacchakai ve () nduvakrakaiva (nau) hyata yAnahetuH // 26 // 26. kANDAnau pippalakaccha induvakre ca dezeSu bhavaistebhya AgatairvA pareSAM carairdviSAM herikaistasya rAjJo yAnaheturyAtrAyAH kAraNaM nauta na jJAta ityarthaH / kiMbhUtaiH / mAyitayA nAgarakairnagarabhava 1 sI "yurivera 2 e sI 'kairvojha'. 2 e sI starI sadeg. 1 bI sI 'rela'. herakai. 5 sINaM noza. 3 e mudrakA. 4 sI SAM
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 khyAzrayamahAkAvye kumArapAlaH] naratulyairapi / nAgari(ra?)kA hi prAyo mAyinaH syuriti yAnahetujJAnakAraNamAyAprayogacaturairapItyarthaH / tarhi kathaM nauTaMta ityAha / yato dhInAgarakasya buddhyA kRtvA nagarabhavanaratulyasya / nAgarako hi prA. yotibuddhimAnsyAt / yatotidhImattvenAtigUDhamatrasyeti bhAvArthaH // sacAkravartakyadhRtAtapatra AraNyake sodhvani sevyate sa / AraNyakanyAyavihArada:rAraNyakaiH prAjyabalairgajairnu // 27 // 27. sa rAjAraNyake vanyedhvanyAraNyakairaraNye bhavainaraiH zaraiH sevyate sma / kITaksan / cakravarte deze bhavo rAjA cAkravartakastasya bhAvazcAkravartakyaM saha tena yaH sa sacAkravartakyazcAkravartako rAjaiva tena dhRtamAtapatraM yasya saH / kiMbhUtaiH / AraNyakanyAyavihAradakSairaraNye bhavayornItivicaraNayorviSaye pravINaistathAraNyakairgajairnu vanyahastibhiriva prAjyabalairmahAprANaiH // AraNya AraNyakavidbhiradhvanyasau dviDAraNyakagomayAgniH / gacchannadhAraNyakarISadAvairAnandyatAzIrvacanairmunIndraH // 28 // 28. AraNyedhvani gacchansannasau rAjA munIndraiH kartRbhirAzIvAdaiH kRtvAnandyata / kiMbhUtaiH / AraNyakavidbhirAtmanokhilendriyavi. paryagrAmAdyA nivRttiH sA vanaM vAraNyamiti zrutistatsvarUpasya varNakatvAttasyAyaM tatra viSaye bhavo vAraNyakodhyAyabhedo vedAntastaM jaandbhiH| 1 bI sIndraiH // ara'. 1 sI 'nakara'. 2 e degthaM nojha. sI degthaM modya. 3 e sI hyatetyA. 4 bI raiH se'. 5 sI vattika. 6 sI vattikyaM. 7 sI vattikya'. 8 sI vattiko. 9 vI degcchanna. 10 sI nanditaH kiM. 11e yayAmA. 12 bI ti srutistvatsva.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.49.] SoDazaH sargaH / 281 etena jJAnitoktiH / tathAghAraNyakarISadAvaiH pApeSveva vanyacchagaNe. cUrNeSu vanavahnitulyairmahAtapasvitayA dagdhapApairityarthaH / anena kriyAparatoktiH / nanvevaMvidhairapyasau kimityAzIrbhirAnandyata ityAha / yato dviSo dharmAntarAyA AntarAH kAmAdayo bAhyAzca daityAdayorayasta evAsAratvAdAraNyakagomayAni teSvagnirvijigIpurnRpa ityarthaH / atha ca ya AraNyakagomayAnAmagniH syAtsa devatAtvAnmunIndrarAziSAnandyata ityuktilezaH // bAlAbhirAraNyavazAbhirAraMNyikA kareNurnu bhRzaM pragalbho / yaugaMdharaiH kauravakaizca sainyaiH senA miladbhiH pathi tasya reje // 29 // 29. tasya rAjJaH pragalbhA prauDhA senA pathi miladiyaugaMdharaiH kauravakaizca yugaMdhareSu kurudhuM ca dezeSu bhavaiH sainyaiH kRtvA bhRzamatyarthaM reje / yathAreNyikA vanyA pragalbhA kareNuhastinI bAlAbhiH zizubhirAraNyavazAbhirvanyahastinIbhiH kRtvA bhRzaM rAjate // . sAlvAH sayaugaMdharakAH padAtAH sakauravAzvA abhavanmudesya / drAksAlvakaiH sAlvakagoyavAnavRttyA manuSyaiH parivAryamANAH 30 30. sakauravAzvAH kurudezajairazvairyuktAH sayaugaMdharako yugaMdharadezasaMbandhipadAtiyuktAH sAlvAH padAtAH sAlvadezasya pattayosya rAjJo mudebhavan / yataH sAlvakaiH sAlvadeze bhavairmanuSyairgopAlaiH pAcakaizca naraidrAkparivAryamANAH / kiMbhUtaiH / upalakSitaiH / kyaa| sAlva 1 sI raNyakA. 2 e deglmA / yoga'. 3 sI sayoga'. 1 e padavI pA. 2 e NatUNe. 3 e degyA vizvapA. sI yA vanyapA. 4 e ratvoktiH. 5e yA anta. 6 e bI dhunRpa. 7 e dbhiryogaM'. 8 sIpu de'. 9e sI degraNyakA. 10 e stibhiH. 11 sI kA yaugaM.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 DhyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kagoyavAgUvRttyA sAlve deze bhavA yA gAvo ghenavo yA ca yavAgUrupalakSaNatvAdrasavatI tAsAM yA vRttirvyApArastayA sAlvikagovRttyA rakSaNacAraNAdikayA sAlvikayavAgUvRttyA ca pAkAdikayA / yaugaMdharakA: sAlvAzca padAtayaH svabhAvenaivAtmopayogisakalaparivAraparikalitA eva dezAntareSu yAntIti tAndAsadhenvAdisakala parivAreNa sazrIkAngacchato dRSTvA rAjA jaharSetyarthaH // mAyitayA nAgarakaiH / dhInAgarakasya / ityatra "nagarAt0" [ 49 ] i. tyAdinAkaJ // paippalakacchakaiH // agni / kANDAgnakaiH // vakra / ainduvakaiH // varta / cAkravartaka / ityatra "kacchAgni." [50 ] ityAdinAkaJ // AraNyakedhvani / AraNyakanyAya / AraNyakavidbhiH / AraNyakairgajaiH / AraNyakaiH / AraNyakavihAra / ityatra "araNyAt0" [51] ityAdinAkaJ // AraNyakagomaya AraNyakarISa / ityatra "gomaye vA" [52 ] iti vAkam // kecittu hastinyAmapi vikalpa micchanti / AiNyikA kareNuH AraNyavazAbhiH // kecittu naravaja pUrvasUtrepi vikalpamAhuH / AraNyake AraNyedhvani // kauravakaiH kauravaM / yaugandharakoH yaugaMdharaiH / ityatra "kuru0" [53 ] ityAdinI vAkam // sAlvakagoyavAgU:(gU) / sAlvakarmanuSyaiH / atra "sAlvAda" [54 ] ityAdinAkan // goyavAgvapattAviti kim / sAlvAH padAtAH // 1 sI sAlvade'. 2 bI gikasa'. 3 bI vatikya / i. 4 e ta / I. 5 sI NyakanyA . 6 e sI 'raNyakA. 7 vI va / yoga'. 8 e rakaH yau'. 9 bI kAH yoga". 10 enAka. 11 vI sI vAgUpa.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.55.] SoDazaH srgH| 283 na kAcchake saindhavakA vimarde na kAcchakoH saindhavakepyakupyan / taiH saindhavairvAjibhirukhaibhizca kAcchaistadAjJAyamitA vajantaH // 31 // 31. saindhavakAH sindhunarAH kAcchake kacchadezavAsinarasaMbandhini vimardai bAhulyAtsaMgharSe sati nAkupyan / kiMbhUtAH santaH / vrajantaH / kaiH kRtvA / taiH sujAtyatvAdinA prasiddhaiH saindhavaiH sindhudeze jAtairvAjibhiH / etena sindhau sujAtyAH prabhUtAzcAzvAH syurityuktam / tathA kAcchakAH kacchadezanarAH saindhavakepi sindhudezanarasaMbandhinyapi vimarde sati nAkupyan / kiMbhUtAH 'santaH / vrajantaH / kaiH kRtvA / taiH sujAtyatvAdinA prasiddhaiH kAcchaiH kacchadezabhavairukSabhirvRSabhaiH / etena kaccheSu sujAtyAH prabhUtAzcokSANaH syurityuktam / yatasta dAjJAyamitAH kumArapAlAjJAniyantritAH // apUryataikSvAkazRgAlagIyAzvasthikIyaiH kaTavartakIyaiH / dAkSidIyaiH sahadAkSikanthIyAyAmukhIyairnRpateranIkam // 32 // 32. nRpateH kumArapAlasyAnIkamapUryata / kaiH kairityAha / ikSvAkuSu zRgAlagata Azvathike kaTavartake ca dezeSu dAkSihade ca vAhIkagrAme bhavaistathA sahadAkSikanthIyA dAkSikanthAyAM vAhIkamAme bhavaibheTaiH sahitA ye AyAmukhIyA AyAmukhe vAhIkaprAme bhavAstaizca mahAbhaTaiH // 1 e ke sendha . 2 e kAH sendha'. 3 en / sai'. 4 sI kSakaizca kechai'. 5 e tekSvA'. 1 e vAjisi. 2 sI ni bA'. 3 e 'hudalyA. 4 bI dezajA. 5 sI 'zcAzvokSANaH syu. 6bI deze na. 7 sI keSu si. 8 sI Ayomu. 9 sI Ayo.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] dAkSeH parastAnagarIyabhUpaiAmIyabhRtyaiH paladIyayodhaiH / saparvatIyaizca saparvatIyaveSairyutothArbudamAsasAda // 33 // 33. atha sa rAjArbuda girimAsasAda / kIdRg / yutaiH / kaiH kairityAha / dAkSeH parastAnagarIyabhUpairdAkSinagare prAgdeze bhavairnRpaistathA dAkSeH parastAvAmIyabhRtyairdAkSiNAme vAhIkagrAme bhavai saistathA dAkSeH parastAtpaladIyayodhairdAkSipalade vAhIkamAme bhavairbhaTaistathA saha parvatIyena parvatasaMbandhinA veSeNa mRgAjinorNAdikena vartante ye taiH saparvatIyaveSaiH parvatIyaizca parvate bhavaiH zabarAdibhizca // tAM pArvatI mAM kRkaNIyaparNI yazobhamAnAmavitetyathoce / pattiH khakIyo nRpatergahIyapadAtiyugvikramasiMhanAmA // 34 // 34. atha vikramasiMhanAmA rAjeti vakSyamANamUce / kIdRk / kRkIyaparNIyazobhamAnAM kRkaNe paNe ca bhAradvAjadezayorbhavairlokaH zobhamAnAM vAstavyAnekadezAntarIyalokAmityarthaH / tAM sarvartumaNDitaMvanAdilakSmyAtiramyatvAtprasiddhAM pArvatImavude bhavAM kSmAmavitA ra. kSitA / tathA nRpateH kumArapAlasya svakIyaH patiH sevakastathA gahI. yapadAtiyuggahe jAlaMdharadezasamIpasthe dezavizeSe bhavA ye padAtayastai. yuktaH // kAgchakAH / kAcchake vimarde / saindhavakAH / saindhavake vimardai / atra "kachAde0" [55] ityAdinAkan // nRnRstha iti kim / kAcchairukSabhiH / saindhvaivaajimiH| bhamAnAM vAstasiddhAM pArvatAti : sevakastathA // 15 sI rvatIkSmAM. 2 e patteH sva. 1e buMdagi'. 2 sItaH / kairi'. 3 e kSeH pura'. 4 bI deg3 mR. 5 sI jinaurNAdinA vartate ye. 6 e 'te ye. 7 bI vakSamA . 8 bI yazoM. 15 tala'. 1.pasI pate ku.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai* 6.3.64.] SoDazaH srgH| 285 kopAntya / aizvAka / kacchAdi / kAcchaiH / saindhavaiH / atra "kopAntyAcAN" [56 ] ityaN // zRgAlagIya / ityatra "garta0" [57 ] ityAdinA-IyaH // kaTavartakIyaiH / atra "kaTa0" [ 58 ] ityAdinA-IyaH // AzvasthikIya(yaH) / bhayAmukhIyaiH / dAkSikanyIyaH(ya) / dAkSipaladIya / dAkSinagarIya / dAkSigrAmIya / dAkSidIyaiH / ityatra "kakhopAntya." [59] ityaadinaa-iiyH|| parvatIyaiH / atra "parvatAt" [ 60 ] itIyaH // parvatIyaveSaiH / pArvatI kSmAm / arba "anare vA" [6] iti veyaH // parNIya kRNIya / ityatra "parNa0" [62 ] ityAdineyaH // gahIya / svakIyaH / atra "gahAvimyA" [ 63 ] itIyaH // adhyAsito mAdhyamamadhyamIyaiH sNvainnukiiyairgirirauttriiyH| AmAkavaMzaprabhavopi yauSmAkINaprasAdAdayamasmadIyaH // 35 // 35. ayaM girirbuda AsmAkavaMzaprabhavopi nanda(ndi)nIhetuke vizvAmitreNa saha virodhe tacchinArthaM vasiSThena paramArAdipuruSo hyabuMda utpAdita iti yadyapyasmAkaM vaMzasya paramArAnvayasyotpattisthAnaM tathApi yauSmAkINaprasAdAdasmadIyoyaM yuSmakiMkaratvAdasmAkam / kIdRzoyam / auttarIya uttare prazaMsyadeze bhavota eva savaiNukIyairveNuke 1e saveNu. 2 bI yaH / asmA. 1 sI degya / A. 2 bI TaparvatakI'. 3 bI nyIyaM / dA. 4 bI rIyaH / dA. 5 e sI rvatI mA. 6 bI 'tra gire. sI panagare. 7sI kaNa / I. 8 sI hIyaH / sva. 9 bI degda asmA. 10 sI vaziSThe'. 11 sI ti adyApya. 12 sI zasye de'. 13 e bI savINu . 14 e yaiviNu.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] deze bhavA ye muninarAdayastadyuktairmAdhyamamadhyamIyaiH pRthivImadhyaM nivAsa eSAM mAdhyamAzcaraNAH pRthivImadhye jAtA bhavA vA madhyamIyA narA dvandve tairadhyAsitaH // yauSmAkavaMze nu zaraNya AsmAkInAdimAnAmiha kiMpuruSyaH / ayuSmadIyA api tAvakInA ivAbhigAyanti yazastvadIyam // 36 // 36. ihArbude vartamAnAH kiMpuruSyaH kiMnaryoyuSmadIyA apyanyadIyA api tAvakInA iva tvadIyaM yazobhigAyanti / kIdRzIha / AsmAkInAdimAnAmasmAkamAdimAnAmAdau bhavAnAM pUrvajAnAM zaraNye mahAdurgatvAdrakSAhetI yauSmAkavaMze nu yathA yuSmAkaM vaMzazcaulukyAnvayosmatpUrvajAnAM sadA svAmitvena zaraNyaH // na mAmakInA na ca tAvakA ye dvaipyAH kilAmAmakavAdinaste / AkhyannamuM sodaramIzvarasyAAyA madIyocitabhaktituSTAH // 37 // 37. ye drupyA dvIpe samudrasamIpasthadeze bhavA munayo na mAmakInA na ca tAvakA (kAH) santi / yataH / kileti stye| amAmakavAdino mamedaM mAmakaM na tathAmAmakaM tadvadanazIlA nirmamatvA ityarthaH / te munayomumabuMdAdrimIzvarasya zaMbhorAyA ardhe zarIrArdhabhAge bhavAyA gauryAH sodaraM bhrAtaramAkhyannarthAnmamAne / arbudo hi himAdreH putra 1 bI ruSAH / aM. 2 bI rasyA . 3 e TAH // dvI'. 1 sI vA ma. 2 e degruSAH kinAryAyu. 3 bI kiMnAyoM. 4 bI dazAha / asmA . 5 sI zI / A. 6 e nAmAdau. 7 bI nAdau. 8 e 'tau yuSmA. 9 bI sI vakInAH sa. 10 bI gauryAyAH so'.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.70.] SoDazaH srgH| 287 iti rUDhiH / nanu te yadi nirmamatvena na tAvakAstatkathaM tavAgra idamAkhyanityAha / yato madIyocitabhaktituSTAH // madhyamIyaiH / atra "pRthivI." [65 ] ityAdinA-Iyo madhyamAdezazca / / mAdhyama / ityatra "nivAsAcaraNeN" [ 65 ] ityaN // vaiNukIyaiH / auttarIyaH / atra "veNuka0" [16] ityAdinA-IyaN // yauSmAka / yaupmAkINe / AmAka / AsmAkIna / ityatra "vA yuSmad" [67 ] ityAdinA vAjInau yuSmAkAsmAkAdezau ca / pakSe tyadAditvena dusajJakatvAdIyaH / yuSmadIyAH / asmadIyaH / ekatve tu tavakamamako / tAvakAH / tAvakInAH / mAmaka / mAmakInAH // pakSe / tvadIyam / madIya // dvaipyAH / atra "dvIpAd0" [ 68 ] ityAdinA NyaH // ardhyAyAH / ityatra "ardhAdyaH" [ 69] iti yaH // pUrvA_sAnAvatipauSkarAdhikAdrau se paurvAdhika Azramosti / asminvasiSThasya madIyarASTrapAvArdhapaurvAdhikalokavandyaH // 38 // 38. asminnarbude sa mahAprabhAvatvAdinA prasiddho vasiSThasyarSerAzramosti / etenAsya mahAtIrthatvoktiH / kIdRk / madIyarASTrasyASTAdazazatetyAkhyayA prasiddhasyArbudeti maulAbhidhAnasya madIyadezasya pazcArdhe pUrvArdhe ca bhavo yo lokastena vandyastathA paurvAdhikodripUrvArdhe bhavaH / kiMbhUtesmin / pUrvArdhyasAnAvadreH pUrvArdhe bhavAH sAnavaH prasthA 1e sa pUrvAdhika. 2 sI vaziSTha'. 3 e pauvArSi'. 1 e sI mAkI'. 2 bI Na / asmA'. 3 e nAnI'. 4 e 'nAH / pa0. 5 bI sI yaaH| atra. 6 sI vaziSTha. 7 ezate. 8 bI - Ibha'. 9 bIrvAdribha.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] yatra tasmiMstathA puSkarArdhe puSkaradvIpArdhe bhavaH pauSkarArdhiko yodrirmAnuSottarastamuccaistvenAtikrAnte // pauSkarArdhika / atra "sapUrvAdika" [ 70 ] itIkaN // 1 pUrvArdhya / paurvArdhikaH / atra "dikpUrvAttau " [ 71 ] iti yekaNau // rASTrapAzcArdhe / paurvArdhika / ityatra " grAma0 " [ 72 ] ityAdinANikaNau // parArdhyaratnAMzubhiruttamArdhyAvarArdhyavastre iva dhatta eSaH / lakSmyAdhamArghyaMkRtazailajA tontamastanUjonavamo himAdreH 39 39. eSorbudaH parArthyarainAMzubhiH pare prakRSTerdhe bhavAni parArdhyAni jAtyAni yAni ratnAni teSAmaMzubhiH kRtvottamardhyAvarArdhyavastre ivotarIyAdhovasane iva dhatte / yato lakSmyA lakSmIdevatayA kRtvAdhamA kRtamadhamArdhe bhavaM kRtamadhaH kRtaM zailajAtaM girivRndaM yena saH / tathA himAdrerhimavatovodharasmindeze bhavovamo na tathAnavamaH prakRSTotamazvaramastanUjaH / yo hi lakSmyA zriyA kRtvA sarvotkRSTo mahataH prakRSTaputrezca syAtsa parArdhyaratnAMzubhirupalakSite uttamArdhyAvarIrdhyavastre dhatta ityuktilezaH // I parArdhya / avarArdhya / adhamAkRta / uttamArdhya / ityatra "parAvarao" [ 03 ] ityAdinA yaH // antamaH / anavamaH / adhama / ityatra "amonta 0" [ 74 ] ityAdinAmaH // 4 bI 1 e degdhikaH / atra pU. 2 e ki / a 3 eralaMnubhi:, 'herddhabha'. 5 bI 'tamardhyA'. 6 e 'mArthya'. 7 bI 'battobodha'. 8 e 'ntazca 9e 'dRzva. 10 sI trasyA 11 sI lakSyate. 12 bI 'rAdhyeM va '. 13 sI atamaH . 14 sI vama / ma *
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.6.3.77.] SoDazaH srgH| 289 anantimA tIrthatayAgrimANAmapazcimaM vorinidheH kalatram / punAti puNyA saridAdimA sAmandAkinI madhyamabhAgamasya // 40 // 40. sA prasiddhA mandAkinI gaGgAsyArbudasya madhyamabhAgaM punAti / kI dRk / puNyA pAvitryaheturata eva tIrthatayAgrimANAmapi / apiratrAdhyAhAryaH / mukhyAnAmapyanantimA mukhyA mahAtIrthamityarthaH / tathA saridAdimA nadIpu mukhyAta eva vArinidherapazcimamAdyaM kalatram // apazcimam / AdimA / anantimA / agrimANAm / atra "paizcAd." [75] ityAdinA-imaH // madhyama / ityatra "madhyAnmaH" [ 76 ] iti maH // madhyopi cAdhyAtmikapAralaukikArthAvidapyatra samAgamena / 'sthAjanturAkasmika eva sAmAnaMdeziko vArSikameghakartuH // 41 // 41. atrAbude samAgamenAtmasAdhanArthamAgamanena kRtvA jantuH syAt / kiMbhUta ityAha / Akasmika evAkasmAdbhavastathAvidhadharmAnuSThAnAbhAvenAsaMbhAvitatathAvidhapadatvAdatarkitopanato. vArSikameghakarturindrasya sAmAnadezikaH samAnarddhikatvenendrasamAne deze pradeze bhava indrasAmAniko deva ityarthaH / kiMbhUtopi / madhyopi nAtyutkRSTo nApyapakRSTo madhyapariNAmopi viziSTazubhapariNAmarahitopItyarthaH / tathAdhyAtmamAtmani bhava AdhyAtmikaH paralokasyAyaM hitatvena yadvA paraloke 1e degridhe:. 2 sI nI vArinidheH kalatram / sA. 3 sI dezako. 1 e dhaMyA . 2 bI ridhe'. 3 em / pa. 4 bI sI pazcimAd. 5 e degnAtsasA. 6 sI tmapAvanA. 7 e ha / ka. 8 sI tastathA'. 9 e bI degsya samA. 10 sI mAnyadezakaH. 11bI nAtkR'. 12 e degNAmara. 13 bI sI lokasu. 13
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ] paralokasukhakriyAyAM kuzalaH pAralaukika AdhyAtmiko yaH pAralaukikaH sa yortho dharmalakSaNastasyAvidanyajJAtApi nirdharmopi cetyarthaH / etenAsya mahAtIrthatvoktiH // 290 dectvA dvijairvaihipalAlikarNamanaizikIbhUya vidhIyate drAk / aindro maho mAsike ArdhamAsiko vAtra dhauteparavArSikAH 42 42. aparavArSikA bhrairaparasyAM varSAyAM zaradi bhavAni yAnyabhrANi meghAstaidhate prakSAlite zaradItyarthaH / atrArbude dvijairaindro maho vidhIyate / kIdRg / mAsika ArdhamAsiko vA mAserdhamAse vA bhavaH / kiM kRtvA / hipalAli karNaM trIhipalAlasahacaritaH kAlo vrIhipalAlaM zarat tatra deyamRNaM drAg dattvA / tathA nizA sahacaritamadhyayanaM nizA tatra jayI sAbhyAso naiziko na tathAnaizi kazvAvanai (zcAnai ?) zi= kIbhUya nizAdhyayanAbhyAsaM muktvetyarthaH / susthI bhUyai kAprIbhUyaM ca mAsamardhamAsaM vA yAvadvijairAzvinamIsevendramahaH kriyeta ityarthaH / etenAtra girAvanyadezebhyo viziSTa indramaho bhavatItyuktaMm / yatonyadezeSvaSTAveva dinAnIndramahaH syAt / evaM cAtra dhAnya saMpattyutkarSo lokAnAmatiprakrIDitatvapramuditatve ca sUcitAni / dvijairityupalakSaNatvAtkSatriyAdInAmapi grahaNaM tepi hIndramahaM kurvanti // 14 1 e darzAdvijau vrIhipaloli.. 2 bI "ka ardha'. 1 ekikaH sa. 2 sI 'stathAvi. 3 e bI 'staidhaute. 4 e bI jairendro. 5 bI vA / vrIhi. 6 e karNa vrI. 7 bIca kA 8 e palolaM. 9eko ta, 10 e mA 11e 'mAsotre 12 e 'yavetya'. 13 e " phtsu katyutka 14 e dvijaityu. sI dvinetyu . *
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.3.82. ] SoDazaH sargaH / madhyaH / atra "madhye 0" [ 77 ] ityAdinA -aH // AdhyAtmika / AkasmikaH / atra "adhyAtmAdibhya IkaN" [ 78 ] itIkaM // 1 sAmAna dezikaH / pAralaukika / ityatra "samAna0 " [ 79] ityAdinA - ikaN // vArSika / Rtopratyayastadadvaya vAdeR (R) dhvantadapi bhavatyabhidhAnAt // aparavArSika | kAlavAci / mAsikaH / ArdhamAsikaH / atra " varSA0 " [20] ityAdinekan // bahuvacanaM yathAkathaMcitkAlavRttibhyaH pratyayaprApaNArtham / anaizikI bhUye / hipalAlikarNam // 1 291 zrAddhakriyA zAradikIha mandAkinyAmavighnaM kriyate janena / yacchAradA~ zAradiketarau vA rogAtapo nauSadhivRkSa yogAt // 43 // 14 1 43. ihArbude mandAkinyAM janena zAradikI zrAddhapakSe bhavA zrAddhakriyA piNDapradAnAdikAvinnaM nirupadravaM kriyate / yadyasmAdihauSadhivRkSa yogAcchArau zaratkAle bhava zAradiketarau vAnyartuSu bhavau vA rogAtapau na sta oSadhiyogAdrogo nAsti vRkSayogAccAtapo nAsti // zAradikI zrAddha kriyA / ityatra "zaradaH 0 " [ 81 ] ityAdinekaN // zAradikai zAradau / ityatra "na vA rogAtape" [ 82 ] iti vekaN // 1 'vA' ita Arabhya 'ketarau' ityantaM bI pustake dviruktam / 1 etmikaH / adhyAdeg 2 sI itI. 3 sI N / samAdeg 4 e bI 'zika / 5 bI lauka. 6 bI 'ntAvada'. 8 bI sika / 1 e sI kaH / artha'. vrIhi :: sI 'nyAM matrija. sIkara za A. 7 e 'piMka | kA'. 10 bI sI sika / a 13 e bI yasmA'. 14 bI 11 sI ya / padhevR. 15 e
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 vyAzrayamahAkAvye prAdoSiketrAnuditepi candre naizyastviSo naizikamau (mo.) padhInAm / prAdoSadIpanti tamo harantyeH zauvastikAzvastyavidAzrameSu // 44 // 44. atrArbude prAdoSike rajanImukhabhave candrenuditepi nazyo rAtrau bhavA oSadhInAM tviSaiH prAdopadIpanti pradoSabhavadIpavadAcaranti / keSu / zauvastikaM zvobhavaM bhaviSyadazvastyaM ca vartamAnamatItaM ca vidanti ye teSAM jJAnavanmunInAmAzrameSu / kiMbhUtAH satyaH / naizikaM tamo rantyaH / etenAsya mahAprabhAvauSadhitrikArlevinmuninilayatotA // naizikam naizyaH / prAdoSike / prAdoSa / ityatra " nizA0" [ 83] ityAdinekaNvA // zauvastika / ityatra "zvasastAdiH " [84 ] itIkaNvA sa ca tAdiH // pakSai / "aiSamohyaHzvaso vA " [ 6. 3. 19 ] iti tyac / zva'stya // bhAntazciratneSu ciraMtanantastathA paruleSu paruttanantaH / siddhAH parAnanta itaH parAritaneSu khelanti vicitrarUpAH // 45 // [ kumArapAlaH ] 45. itosminnarbude siddhA vidyAsiddhAH / khelanti bAlikA - citakrIDAbhiH krIDanti / kiMbhUtAH santaH / ciraneSu cirakAlabhaveSu vRddheSu madhye ciraMtananto vidyAbalena vRddhavadAcarantastathA paru 1 bI naizAstvi'. 1e de do. 2 bI sI vA auSa 5 e bI 'lavanmu . 6 bI 'stAderiti ka zvastyaH / bhA.. 9 sI bAlakA". 2 e MntyaH zAva N: : 3 eSaH prado'. 7 bI 'kSe / eSa'. 10 eddhayadAcaraMsta'. 4 e hahara'. 8 e sI
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.3.87.] SoDazaH srgH| 293 nepu pUrvasminsaMvatsare bhaveSu bAleSu paruttainantastathA parAritaneSu paratare saMvatsare bhaveSu taruNeSu parAnantota eva vicitrarUpA ata eva cai bhAntaH // hAlAH parAritanacUtamadhye pibanparAritnaparuntanIstAH / vaMzyAnpurANAMstava cAraNaudho gAyatyamuSminapurAtanAnnu // 46 // 46. amuSminnarbude cAraNaughastava purANAMzcirakAlInAnvaMzyAnpUrvajAnapurAtanAncadhunAtanAniva gAyati / tathA gAyati yathedAnIMtanA iva te bhavantItyarthaH / kIDaksan / hAlAH surAH piban / etena zabdapATavoktiH / ka / parAriMtanacUtamadhye taruNAmrataruvanamadhye / etena hAlAnAmAmramaJjarIpAtenAtisaurabhoktiH zaityoktizca / kiidRshii| parAritnaparuntanIH purANAH purANatarAzca / etena paripUrNatvoktiH / ata eva tAH sukhAdutvAdiguNaiH prasiddhAH // ciratneSu ciraMtanantaH / paruleSu paruttanantaH / parAritna parAritaneSu / atra "cira0" [85] ityAdinA vA naH // parArestre rilopa ityeke / parAnantaH // kecittu parutparAryosta vyantyasvarAtparaM mvAgamamicchanti / paruntanIH / parAritana // purANAn purAtanAn / ityatra "puro naH" [ 86 ] iti vA naH // aryamNi paurvAhnika AparAhnike cocavRkSaiH sthagite munIndrAH / vidanti pUrvAhnatenImathAparAletainI nADikayeha saMdhyAm // 47 // 1 bI sI rANAsta'. 2 bI sI tanI tathA'. 3 e sI tanI nA. 1e reSu bha'. 2 e ttanasta'. 3 e ca ca bhA'. 4 bI sI jAnpurA' 5 bI ni gA. 6 bI ti ca gAyati / ta'. 7 sI ruva'. 8 vI sInatyantya. 9 e bI paranta. 10 bI naH / Arya'.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 47. spaSTaH / kiM tu munIndrA yogIzAH / pUrvAhna (?)tanI prAbhAtikIm / aparAhtanI prAdoSikIm / nADikayocchvAsene nizvAsena ca kRtvA vidanti / iMDApiGgalAdyA nADyo nAsikocchAsanizvAsarUpAstAsAM hi samyagjJAne kAlajJAnaM syAt // pUrvAhnatanIm / aparIhnetanIm / atra "pUrvAhna" [87 ] ityAdinA vA sanada // pakSe / paurvAhnike / a(A)parAhnike / atra "varSAkAlebhyaH'' [6.3.80] itIkaN / prADtanaireva ciraMtanasya pUjA pragetanyacalezvarasya / doSAtanI ca kriyatetra saayNtnairvini|vividhprsuunaiH // 48 // 48. atrArbude ciraMtanasya cirakAlInasyAcalezverAkhyazambhoH pragetanI prAbhAtikI pUjA vividhaprasUnaiH kRtvA kriyate / kiMbhUtaiH / prAhetanaireva prAbhAtikaireve prabhAta evoJcitairityarthaH / ata eva vinidraivikasvaraiH / tathA doSAtanI ca sauMdhyA ca pUjA sAyaMtanaireva vinidraiH kusumaiH kriyate // sAyaMtanaiH / ciraMtanasya / prAhRtanaiH / pragatanI // avyaya / dossaatnii| atra "sAyaM." [40] ityAdinA tanaT // padaM nRNAM zAzvatamicchatAM tatsAMdhyaprabhAbhaM vidatAM zarIram / graiSmAhavadvRddhataropi popo nUpakramaH sidhyati zIghramatra // 49 // 49. praiSmAvad grISme bhavaM praiSmaM yadahardinaM tadiva vRddhataropi bahukAle phaladatvena mahattaropyupakramaH paramapadaprAptiviSayastIvratapazcara 1 bI dazatAM. 2 bI pauSA nU. sI pauSastapaHkra. 3 etra / grISmA'. 1bI yo ucchA. 2 sI degna ca, 3 bI na nizvAsena ca kR. 4 bI ilApi'. 5 bI lAyonA. 6 sI nAsi. 7bI nAziko'. 8 sI niH. svAsa. 9bI vAleta. 10bI rAta'. 11 sI zvarasya za. 12 e va prAmA'. 13 e sAMdhyI ca. 14 sI vastapa.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.3.90. ] SoDazaH sargaH / 295 NAdidharmAnuSThAnodyamotrArbude nRNAM zIghraM sidhyati phalati / utprekSyate / pauSo nu puSyeNa candrayuktena yukte kAle bhava iva / paupo hi kAryArambho vRddhataropi zIghraM sidhyati / puSyasya kAryasiddha TiSThatvAt / kIdRzAM satAM nRNAm / zarIraM sAMdhyaprabhAbhaM saMdhyArAgavadasthiraM vidaitAM jAnatAm / etena bhavavairAgyoktiH / ata eva tacchAzvataM padaM mokSamicchatAm / yonyatra bahukAlena phalati sa muktyupAyotra siMddhakSetre mumukSubhirArakhdhaH kSipraM phalatItyarthaH // pauSaH // Rtu / praiSma // saMdhyAdi / sAMdhya / zAzvatam / atra " bhartuo" [ 89 ] ityAdinA // sAMvatsarAcaphalavAJchayeha sAMvatsare parvaNi nAbhisUnoH / haimantikoSAgurubhaktayaH ke nAyAnti haimantadinAlpitAghAH // 50 // 10 50. ihArbude nAbhisUnoH zrI ( zri ? ) RSabhanAthasya sAMvatsare saMvatsare bhave parvaNi caitrakRSNASTamyAM janmotsave ke lokA nAyAnti / kayA / sAMvatsarAcaphalavAJchayA sAMvatsaraM saMvatsare bhavaM sakailasaMvatsareNopArjyamatigurvityarthaH / yadarcAyAH phalaM svargAdiprAptistasyecchayA / kiMbhUtAH santaH / haimantikI hemante bhavA yoSA rAtristadvagurvI mahatI bhaktiryeSAM te tathAta eva haimanta dinavadalpitaM laghUkRta maghaM pApaM yaiste / etenAtra zrInAbheyabhavanaM mahAtIrthamastItyuktam // 93 1 etprekSate. 2 bI pauSA nu. sI pauSaH pudeg. 3 e bI pauSA hi. 4 e vRddhota .. 5 bI padiSTha'. 6 sI 'dantAM jAM 7 bItA / e. 8 sI "cchantAm. 9bI siddhi kSe. 10 esI rebha. yadAcAryAH pha. 13 e sI yaistai / e. 11 sI kalaM saM. 12 e
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAja 296 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] vAnprAdRSeNyo nvaya haimano nu vAtotra siMhAjinaromakampI / saiMhAjinaM prAvaraNaM vasAnaiH sevyo ratAnte zabarAGganaudhaiH // 51 // 51. atrArbude saiMhAjinaM siMhacarmaNa idaM prAvaraNaM vastraM vasAnaiH paridadhAnaH zabarAGganaudhai ratAnte vAto vAn sevyate yataH prAvRSeNyo nvatha haimano nu girerasya jalabahulatvena tarucchAyAbahulatvena ca vAyoH sadA zItatvAjjJAyate prAvRSi bhava iva hemante bhava iva vA / tathA siMhAjinaromakampI siMhAjine bhavAni romANi kampayati / etena mArdavoktiH / / na mAthurautsaM dhanapuNyamazvatthAmA ihAduSkaradurlabhArthe / susaMbhavAduSkrayapuNyakezvatthAnopare vA RSayaH saranti // 52 // 52. ihArbude vartamAnA azvatthAmA azvatthAmno droNAcAryaputrasya maharSeH saMbandhina RSayozvatthAnozvatthAmasaMbandhina RSisamUhAdapare vA RSayo dvijA na smaranti / kimityAha / mathurAyAM yAgakaraNAdinA kRtaM pratigrahAdinA labdhaM vA mAthuraM tathotsadeze tIrthasnAnapiNDapradAnAdirUpamUlyena krItaM rogAgrupadravAbhAvena saMbhUtaM vautsaM dvandve mAthurautsaM dhanapuNyaM dhanaM muniprAyogyaM dhanyagavAdi puNyaM tIrthasnAnapiNDapradAnAdyadbhavo dharmo dvandve tanmAthura dhanamautsaM puNyaM cetyarthaH / yataH / kIdRzIha / duSkarazcAsau durlabhazca duSkaradurlabho na tathAduSkaradurlabhorcA dravyaM yaMtra tasminnanekavastUnAmAkaratvAdaduSkaradravye vAstavyezva 1e No nva. 2 eganodhaiH. 1sI na vA. 2 e sI vAjAya'. 3 e sI va vA. 4 e mpayitA / e'. 5 sI yatA / eka. 6 sI tyAno a. 7 sI svarSe:. 8bI gakAra. 9 sInA vA la'. 10 sI dhAnyaM ga. 115 thuradha. 12 bI yat ta. 13 bI 'mAkAratvAdu'.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.90.] . SoDazaH sargaH / 297 rodAralokatvAccAdurlabhadravye cetyarthaH / tathA susaMbhavaM rogAdyupadravAbhAvena dharmopaSTambhakadAnasadbhAvena ca sughaTamaduSkrayaM cAnekapuNyakSetrAdyAdhAratvena sukhakretavyaM puNyaM dharmo yatra tasmin / idamuktaM syAt / kilAnyadezebhyo mathurAyAM svabhAvena lokasya dhArmikatvAdIzvarodAratvAJca prabhUrtayAgAdipravRttidAnapravRttibhyAM dvijA bahu dhanamupArjayanti labhante c| utsadeze cAnyadezebhyotipuNyakSetrAtmake dvijAnAM prabhUtasya puNyasya tIrthavandanAdinA krayaH saMbhavazca syAt / tAbhyAmapi sakAzAdatra girau bahutaimayAgapravRttidAnapravRttyAdinAnekapuNyakSetradarzanAdinA cAtiprabhUtadhanopArjanAlAbhAbhyAM prabhUtapuNyakrayasaMbhavAbhyAM ca mathurAyAmupArjitaM labdhaM ca dhanamutse ca krItaM saMbhUtaM ce puNyaM na smaranti / zaMsanti nAdeyamivAzunAdeyA rASTriyaM rASTriyavaca samyak / tA ratnakhAnIH pathakAH kirAtA ihAzmakAkarSakazilpikAnAm // 53 // 53. ihArbude pathakAH pathi kuzalAH kirAtA azmakAkarSakazilpikAnAmazmani pASANakarmaNyAkarSe ramaNe zilpe kalAvijJAne ca kuzalAnAM sUtradhAradyUtakAracitrakArAdInAM puratastAH prasiddhI ratnakhAnIrjAtau jAtau yAnyutkRSTAni tAni ratnAni teSAM khAnIrAkaraoNnsamyagavitathamAzu prazaMsanti / azmakAnAM pura utkRSTI azmakhAnIyU( )tavyasane 1 sI cA xxx prabhUtayA . 2 e dharmApa. 3 e 'na lokasya. 4 bI 'tayogA'. 5 sI 'hudhA dha. 6 sI trAstike. 7 bI tamAyA'. 8 e taM pu. 9 sI ca na. 10 bI karA. 11 sI degraH sthApra. 12 e si. ratnAkhAnIpathakAH kirAtA ihAmakAkarSakazilpikAnorjA. 13 e rAsamya'. 14 bI sI dhAzma 155 'nIrjAyu.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 vyAzrayamahAkAvya [kumArapAlaH] nAtyantamRNAtvAdranAdyarthaM paribhrAmyatAmAkarSakANAM ca pura utkRSTaratnakhAnIH zilpikAnAM ca pura utkRSTadhAtukhAnIratratyA varNayantItyarthaH / yathA nAdeyA nadyA nadItaraNe kuzalA nAvikA nAdeyaM lokasya nistAraNAdinA nadyAM kRtaM labdhaM krItaM saMbhUtaM vA dhanaM prazaMsanti / yathA vA rA STriyA rASTrarakSaNAdau kuzelA bhUpAdayo rauSTriyaM rASTra lokapAlanAdinA kRtaM labdhaM krItaM saMbhUtaM vA dravyaM prazaMsanti / sAMvatsarArcAphala / sAMvatsare parvaNi / ityatra "saMvatsarAt" [90] i. tyAdinAN // haimanaH / haimntaiH(nt)| haimantika / atra "hemantAdvA taluk ca" [ 92 ] iti vANa tatsaMniyoge taluk ca vA // prAvRSeNyaH / atra "prAvRSa eNyaH" [ 92 ] ityeNyaH // azvatthAmnaH / atra "aH sthAmnaH" [ 6.1.22 ] ityapratyayasya siMhaoNjina / ityatrANazca "sthAma0" [93 ] ityAdinA lubvA / pakSe / azvAmAH // saiMhAjinam // mAthurautsam / nAdeyam / rASTriyam / atra "tatra kRta." [94] ityAdinA yathAyogamaiNAdaya eyaNAdayazca // nAdeyAH / rASTriyavat / ityatra "kuzale" [95] iti yathAvihitaM pratyayAH // pathakAH / atra "pathokaH" [ 96 ] ityakaH // azmakAkarSaka / ityatra "kozmAdeH" [ 97 ] iti kaH // - -- 1 edegdraratnA. 2 bI myatamA . 3 bI khAnI zi. 4 e tkRSTaM dhA'. 5 e yatItya. 6 e nadyA na. 7sI dyAM ta'. 8 bI yAM krItaM. 9 e zalabhU. 10 e rASTreyaM. 11 e pAlAdi. 12 e ntaH / hemantikaH / . 13 bI yogota'. 14 e hAjana. 15 e luk ca vA / pa. 16 bI 'tyAmA / saiM'. 17 e maNyAda'.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.101.] SoDazaH sargaH / 299 kAleyavatsraumavadhUSu zAradakeSviva prAvRSikAbdavRSTiH / sasindhukApAtkarikApakaryA ca saindhavIhApsaraso vibhAnti // 54 // 54. ihArbudepsaraso vibhAnti svargepi durlabhaistaistaiH zAdvalavanakhaNDAdiramyaiH krIDAsthAnavizeSaivizeSitatvAcchobhante / kAH kAstatrAha / sasindhukA sindhau jAtA sindhukA nAma devI tayA yuktApAtkarikApakare kacavare jAtAkarikAkhyA devI tathApakaryaivaMnAcyA devyA saha saindhavI caivaM nAnI devI ceti / yathA srautravadhUSu sunnadezajAtAmu strISu kalau jAtaM kAleyaM kukamaM vadhUrUpAdivizeSeNa vizeSitatvAdbhAti yathA vA zAradakeSu zaradi jAteSu mudgavizeSeSu darbheSu vA prAvRSikAbda. vRSTirvarSAkAlajAtameghavRSTiH phalAApacayavizeSeNa vizeSitatvAdbhAti / etenaivaM nAmAyaM zailo ramyo yenAtra devyopi krIDantItyuktam / sindhukAdInAM devInAM militAnAM bahutvAdapsarasa ityatra bahuvacanam / yadvaikasminnapyarthe vAMcyepsarazabdaH svabhAvena bahuvacanAnta iti bahuvacanam // saunna / kAleya / ityatra "jAte" [ 98 ] iti yathAvihitaM pratyayAH // prAvRSika / ityatra "prAvRSa iMkaH" [ 99] itIkaH // zAraMdakeSu / ityatra "nAni." [100 ] ityAdinAkaJ // sindhukA / saindhavI / apakarikA / apaikaryA / ityatra "sindhu0" [11] ityAdinA koNca // 1e 'bdadhRSTiH. 2e pavAryA. 1 bI sI bhaiH zADala. 2 e bI degnte / kA kA tatrA'. 3 e tatrAyu'. 4 bI pakAri', 5 sI dezeSu mudga. 6 sI Su yA prA. 7 e 'na va. 8 sI itI. 9sI dike. 10 bI sI pakAryA.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] pUrvAhnakossinnaparAlakaina pradoSakovaskarakAkAbhyAm / yakSaramAvAsyakapanthakAmAvAsyaiH suraH khelati mUlakazca // 55 // . 55. spaSTaH / kiM tu pUrvAhnakAdIni nAmAni / pUrvAhne jAta ityAdiniruktiH kAryA // pUrvAhnakaH / aparAhnakena / AIkAbhyAm / mUlakaH / prdosskH| avaskaraka / ityatra "pUrvAhna." [ 102] ityAdinAkaH // panthaka / ityatra "pathaH pantha ca" [ 103 ] ityakaiH panthAdezazca // amaavaasyaiH| amAvAsyaka / ityatra "azva0" [ 104 ] ityAdinA-a-akau vA / pase / bha(A)mAvAsyaiH // ASADhyaSADhaM bahulaM zraviSThASADhIyamantastaru phalgunI ca / zrAviSThayanUrAdhamihAmarI zrAviSThIya Rcchatyatha phAlgunaM ca // 56 // 56. ihArbudeSADhAbhizcandrayuktAbhiryuktaH kAloSADhAstAsu jAtASADhI nAmAmarI devyaSADhamaSADhAsu jAtaM devamantastara vRkSakhaNDamadhya Rcchati krIDAyai gacchati / tathA zraviSThA dhaniSThAsu jAtAmarI bahulaM kRttikAsu jAtaM devamRcchati / tathA phalgunI ca phalgunyorjAtA cAmaryASADhIyaM devamRcchati / zrAviSThI cAnUrAdhamRcchati / atha tathA zrAviSThIyA phAlgunaM carcchati // 1e viSThI'. 1bI spaSTam / kiM. 2 e dInA nA. 3 sI diniru. 4 sI panthA'. 5 e kaH panthaH 5. 6 bI pathAdeM. 7 bI ryuktakA. 8sI lopyaSA'. 9bI denyASADhamASAlA. 10bI SaNDa'. 11 sIsa. .
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.105.] SoDazaH srgH| 301 puSyotra sa khAtivizAkhahastAH sairaivatau tiSyapunarvam ca / sarauhiNau revatarohiNau ca citraH sacaitraH khacarA ramante 57 57. spaSTam / kiM tu sa prasiddhaH puSyaH / puSyAdIni nAmAni // citrA ca revatyatha rohiNI ca mAghAzvinau kRttikakArtikau ca / gosthAnagozAlakavatsazAlA nRpA asidhynkhrshaalyuktaaH||58|| 58. spaSTam / kiM tu gavAM zAlA gozAlaM "senAzAlA." isyAdinA liivtaa| tatra gozAlAyAM vA deze jAto gozAlojhAto gozAlo goshaalkH|| sa vAtsazAlomumumAsamAnodarya sasodarya iyAyaM gUDhaH / kalApakAzvatthakamAsikaM nu zrImAturA kSitipaHpradAtum // 59 // 59. saMsodaryaH sahodareNa yuktaH sa prasiddho vatsazAle vatsazAlAyoM vA deze jAto vAtsazAlo nAma kSitipo gUDhaH pararASTrapravezena zatrubhayAtpracchannaH sannumAsamAnodarya gauryAH sahodaramamumabuMdamiyAyAyayau / iN dhAturADaM vinApyAgamanerthe dRzyate / kiM kartum / zrImAturlakSmIdevyA arcA pradAtum / utprekSyate / kalApakAzvatthakamAsikaM nu / yasminkAle mayUrAH kedArA ikSavazva kalApina: syuH sa kAlastatsAhacaryAkalApI tatra deyamRNaM kalApakaM tathA yasminkAlezvatthAH phalanti 1 bI zASaha. 2 e sI hastA sa'. 3 bI sareva'. 4 sI sarohiNo re. 5 bI hiNe re'. 6 e tarauhideg. 7 e sI kRrtika. 8 bI pAnsasi. 9 bI 'ya gADhaH. - 1e sI puSya / pu. 2 bI puSphAdI. 3 sItA / tyala. 4 bI sasauMda. 5 sI yAM de'. 6 eze to. sI 'ze vA jA. 7bI ra uparA. 85degnaH mA. 9sI prekSate. 10 vI "tyakAmA 11 sInaH syusta'.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] sa kAlozvatthaphalasahacaritozvatthastatra deyamRNamazvatthaka tathA mAse deyamRNaM mAsikaM samAhAradvandve tadiva // na graiSmakaM yAvabusakyavanomAvyAsakaM naipamakaM na cApi / nApyAvarAcaM samakaM janAnAmasyopakaNThekhiladhAtukhAneH // 60 // 60. asyArbudasyopakaNThe, samIpe vartamAnAnAM janAnI praiSmakaM grISme deyamRNaM nAsti / tathA yasminkAle yavAnAM busaM syAtsa kAlo yavabusastatra deyamRNaM yavabusakaM tasya bhAvo yAvabusakyaM tadasyAsti yAvabusakyavadyavabusakamRNamityarthaH / nAsti / tathomAvyAsakamumA vyasyante yasminsa kAla umAvyAsastatra deyamRNaM ca nAsti / na cAdhyaiSamakamasminsaMvatsare deyamRNamasti / tathAvarAdyaM samakamavarA samA saMvatsarovarasamA samAyA avaratvamityavarasamaM vA tatra deyamRNaM naapysti| yataH / kiMbhUtasya / akhilA dhAtavaH svarNAdyA yAsu tAH khAnaya AkarA yatra tasya / astAparaprAksamakAMgrahAyaNakAH zriyo mAturupetya lokAH / phalAni sAMvatsarikANi dAtryAH parveha sAMvatsarika dizanti 61 61. lokA upetya dUrAdAgatyehArbude zriyo mAtuH sAMvatsarika saMvatsare deyamRNaM parva yAtrotsavaM dizanti deti kurvantItyarthaH / yataH / kiMbhUtAH / aste zrIdevyaiva kSipta AparaprAksamakamaparasamAyAmaparasame 1e 'mAnyAsa'. 2 e degkhAno / a. sI khAne / . 3 bI kAgrAhaya. 4 bI lANi sAM, __ 1 bI mAro de'. sI mAsi dedeg. 2 bI NaM yavabusakaM tasya. 3 e degnAM griSma'. 4 eyabu. 5 e bI kyavadya. 6 e bI 'sminkAla. 7 sI pyaika. 8 e kasmi'. 9 e degpyasi / ya. 10 e dyAyAHsa. 11 e degtye zriI. 12 sI danti ku... 13 e sI vadIya.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.105. ] SoDazaH sargaH / 303 vA deyamAgrahAyaNakamAgrahAyaNyAM mArgazIrSyA deyaM ca RNe yeSAM te tathA / yataH / kIdRzyAH zriyaH / phalAni dhanadhAnyalAbhAdIni dAtryAH / kiMbhUtAni / sAMvatsarikANi lokaiH sAMvatsarikaparvaNArAdhitatvena lokAnAmavazyaM deyatvena saMvatsare lakSmyA RNabhUtAni deyAni // phalaM ca sAMvatserakaM pradAyI parveva memuM nirkaSaiSa dezaH / drAkchAradenoddalitAgrahAyaNiko bhRzaM zAliyavena bhAti // 62 // / 62. he rAjannamumarbudaM nikaSasya samIpa eSa pratyakSo dezazva zAliyavena zAlibhiryavaizca kRtvA bhRzamatyarthaM bhAti / kIdRzA / zAradena zaradi pacyante te zAradAH zAlayastathA zaradyuptAH zAradA yavAH samAhAradvandve . "syAdAvasaMkhyeyaH " [ 3. 1. 119 ] ityekazeSe zAradaM tena / kIdRksan / sAMvatsarakaM saMvatsare deyamRNaM parveva zrIdevyutsavamiva phalaM lakSasaMkhyarAjagrAhyabhAgadravyAdi me mama vikramasiMhasya pradAyI / etaddezapradattena dravyeNa hi sAMvatsarakaM parva zrIdevyA mayA prativarSaM kriyatetazca tatparvaNonena prativarSaM karaNIyatvAdRNabhUtaM tadyathAsau dadAti tathA phalamapyanekadhanadhAnyAdi dadadityarthaH / ata eva drAgudalitaM vinAzirtamAgrahAyaiNikamAgrahAyaNyAM deyamRNaM yenArthAnmama sa tathA // grAmyAmI haimanavAsasastvekSantenuvAsanti maharddhayonnaiH / AzvAtparasminyujakaizca vAsantakaizca vAsantavilakSaNaizca // 63 // puSpa (pya ? ) nti prastAvAdatrArbudenuvAsanti 63. 1 bI sarakaM. vasante 2 e bI baika dedeg. 3 e sI drAk zAra.. 4 e e drAdeg 5 bI 1 e kramaNa'. 2sI ghAsa. 3 bI 'tsarikaM. drAgdali.. 6 bI 'tamagrehA'. 7 sI yaNyAM.. 8 bI 'mAgrAhA.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] vAsantyaH kundalatAstAsAM samIpe vartamAnA abhI pratyakSA grAmyAstvA tvAmIkSante kautukAtpazyanti / kiMbhUtAH / haimanAni sthaulyanibiDatvAdinA hemante sAdhUni vAsAMsi yeSAM te tathAnnairdhAnyairmaharddhayaH / kiMbhUtaiH / AzvAtparasminyujakaizvAzvayujakaizvAzvinIparyAyozvayugAbhizcandrayuktAbhiryuktA paurNamAsyAzvayujI / yadyapyatra paurNamAsItyasya sAkSAdaprayuktatvAdaNlopaH prApnoti tathApi caitrItyAdijJApakAd " AzvayujyA akaJ" [ 6. 3. 119 ] iti jJApakAce paurNamAsyAM vAcyAyAM lopo na syAt / tasyAmupraizca tathA vAsanti (nta ? ) kaizca vasanta utaizca / tathA vAsantavilakSaNaizca vasanta uptebhya itaraizva || yograiSmasagraiSmakasasyabhUmyorvipraiNayornaizikayozca yo vA / asyAnyazailasya ca taM vizeSaM pracakSate rASTriyadizyamukhyAH // 64 // 93 64. rASTriyadizyamukhyA rASTriyeSu rASTre deze bhaveSu dizyeSu ca sarvadigbhaveSu lokeSu madhye mukha Adau bhavA mukhyAH zreSThA asyArbudasyAnyazailasya ca taM vizeSaM bhedaM pracakSate yaH zAGkhalatvAdikRto vizeSopraiSmasa praiSmakai sasya bhUmyogrI (pra) Sma uptAni preSmANi sasyAni na vidyante praiSmANyatrAmaiSmo virodhetra nam / tena prISmartuvirodhI yo varSartustatrasasyAnvito dezastathA praiSmakaiH sahAsti yaH sa sapraiSmako dezoyaiSmaMzca 1 esya taM. 1 e bI "tyakSyA grA. 2 bI 'mIkSyante. 3 ethAnyairdhA'. zvAzvi. 4 bI kai 5 bI paurNimA 6 bI 'dallopaH. 7 etrItyadi. 8 e ca pUrNa. 11 sI kazasya'. 12 e bhUmyo . 15 ena praiSma. 16 sI 9 esI santivi 10 e lasyo ca. deg. 13 sI 'Ni zasyA '. 'tyadezAnvi 17 sI makazca. 14 bI dyate *
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.105.] SoDazaH sargaH / 305 saMpraiSmakazceti sAmAnyena dvandvaM kRtvA tato vizeSavivakSayA strItvegraiSmasagraiSma ke ye sasyabhUmI tayorvarSAkAlagrISmakAlasasya bhUmyorasti yo mAdhurya vyaktatAdikRto vizeSo vipraiNayordvijahariNavizeSayozca syAt / kIdRzoH satoH / naizikayornizA sahacaritamadhyayanaM nizA tatra jayI sAbhyAso naiziko dvijastathA nizAyAM vyAharati naizika eNo rdvandve "syAdAvasaMkhyeyaH" [ 3. 1. 119 ] ityekazeSe naizikau / tayoH // govindapadyeva purosti varNAsaiSAMnudakyeva sarinniSevyA / mAdhyaMdinA sAnumatosya madhyaMdinAmbujA mAdhyamakairavA ca // 65 // 65. asya sAnumatorbudasya mAdhyaMdinA madhye bhavaiSA pratyakSA varNAsI vanAseti nAmnA prasiddhA saritpurosti govindapadyeva pAde bhavA padyA govindasya padyA govindapadyA gaGgA sau yathA purosti / kiMbhUrtI / madhyaMdinAni madhye bhavAnyambujAni yasyAM sA tathA mAdhyamAni madhye bhavAni kairavANi yasyAM sAta evAnudakyevArajasvalA strIva niSevyA lokaiH sevyA // drAgmadhyamIyAzma caye skhalantyoGgulIyavatkApi vibhAnti vIcyaH / kaciTTavargIyavadatra jihvAmUlIyavatkApi ca vArivargyaH // 66 // 66. aMtra varNAsAnadyAM vArivargya vArivarge jalaughe bhavA vIcyaH kallolAH kApi pradeze GgulIyavanmudrikAkArA bhAnti kacicca TavargIya vaTTa 2 bI 'SAvadukye'. 1 eNAsteSA'. 1 bI samagra . 2 enye 6. 3 sI ye zasya N. 4 lagraiSma 5 bI bhUmaurAsti. 6 e sI 'sti tathA yo. 7 bI 'sato. sI satonizi 8 e na sA. 9 vI dvandvaM syAdyAva 10 bI 'zike / ta'. 11 sI sA banA. 12 e 'nAzeti'. 13 e sA pu. 14 bItA / mAdhyaM. 15 e madhyadi. 16 bI 'vAmudakyovA'. 17 bI ava. 39
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] varge bhavASTavargIyASTaThaDaDhaNAstadAkArA bhAnti / kApi ca jihvAmUlIyavadvalAkAravarNAkArA bhAnti / yato madhyamIyAzmaye nadImadhyabhave zilaughe drAkskhalantyaH / / surebhavargIyagajAH surAzvavargINavAhAH pRtanAstaTesyAH / arhantyavAsteyasakAlazeyadAteyaghope tava vizramaM tat // 67 // 67. tattasmAddhetoheM rAjaMstava pRtanAH senA asyA varNAsAnadyAstaTe vizramamarhanti / kIdRzyaH / surebhavargIyA airAvaNapakSe bhavA airAvaNatulyA ityarthaH / gajA yAsu toH / tathA surAzvavargINA uccaiHzravastulyA vAhA azvA yAsu taaH| ytH| kiMbhUte ttte| avidyamAnaM vAsteyaM vastau purISanirgamarandhre bhavaM purISaM yatra tadavAsteyam / etenaM pAvitryoktiH / ata eva kalazyAM ghaTe bhavaH kAlazeyastathA hatau khalle bhavo dArteyo dvandve kAlazeyadAteyau yau ghoSau jalabharaNotthau zabdau tAbhyAM sahAsti yaMttattathA / etena nadIjalaiMsya peyatvoktiH / vizeSaNakarmadhArayevAsteyasa. kAlazeyadAteyaghoSaM tasmin // AheyabhogopamahastahastitraiveyadAmapratibandhapAtram / santvadrikaukSeyamahIruhaH kumbhaasteypngkaarunnitaagrshaakhaaH||68|| 68. kukSau madhye bhavAH kaukSeyo adrerbudasya kaukSeyA ye mahIruho vRkSAste santu / kathaMbhUtAH / ahau bhava Aheyo yo bhogaH kAyastenopamA dIrghatvavakratvAdinA sAdRzyaM yeSAM te tathA hastAH zuNDA yeSAM te tathA ye hastinasteSAM praiveyANi prIvAsu bhavAni yAni dAmAni 1 e 'nAtaTe'. eSTaTagaNA. 2 e rNA bhA'. 3 e ca na. 4 e aiNa. 5 e sI 'tAH / su. 6 e sI yaM vAstau. 7 e 'na pavi'. 8 bI teMyayau. 9 bI yatra tattathA. 10 sI lasyA. 11 bI madhyama .. 12 e degyA Adre.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.105.1 SoDazaH srgH| bandhanazRGkhalAstairyaH pratibandhastasya pAtraM sthAnam / kiMbhUtAH santaH / asti vidyamAne madenuzaprahArotthesRji vA bhava Asteyo yaH paGkaH sa AsteyapaGko rajaHpAtAdinA saMjAto madasya raktasya vA kardamaH kumbheSu ya thA(A)steyapaGkastenAruNitAH kumbhakaNDUyanena raktIkRtA agrazAkhAH zAkhAgrANi yeSAM te tathA / zrIgrevahArAharadostu cAturmAsI nu gAmbhIryamanaska parva / adaivyabAhye tvayi deva cAturmAsyapriyANAM kSitipAJcajanyeT 69 69. he zrIpraivahAra zriyaH sAmrAjyalakSmayA alaMkArakatvAdrIvAbhavahAratulya tathA gambhIreSu duravagAheSu vastuSu bhavaM gAmbhIrya mano yasya he gAmbhIryamanaska duravagAhatvena nizcetumazakyeSvapi kAryeSu nizcAyikAbuddhe tathA caturyu mAseSu bhavAni cAturmAsyAni yajJakarmANi priyANi yeSAM te teSAM caturNAmAzramANAM deva rakSakatvAtsvAmiMstathA he kSitipAcajanyeT pRthivyAM pAlakatvAdviSNutulya tvayi satyadodyatanamahardinaM parvAstu tvadAvAsanikayA mahAnandahetutvAnmahotsavarUpaM bhavatu / yataH / kiMbhUte tvayi / adaivyabAhye deveSu bhavA daivyA devA evaM tebhyo bAhyo bahirbhUto na tathA tasmina rUpAdinA devatulya ityarthaH / cAturmAsI nu yathA caturyu mAseSu bhavA cAturmAsyASADhI kArtikI phAlgunI vA pU. rNimA parvadinaM bhavati // 1e / daiyabA . 2 sI daivabA'. 1sI Su thA. 2 bI graiveyahA'. 3 bI sI SAM teSAM. 4 e devA ra. 5 bI raka. 6 bI cayajheTa. 7 bI sI pRthvyAM pA. 8 bI samika. 9e 'ndatvA'. 10 e bhUtaiH / tvadyadai'. 11 e dheSu de'. 12 e sI ete'. 13 bI 'n pA. 14 e syAkhAdI.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH shraavisstthiiyaa| zraviSThA / ASADhIyam / aSADham / atra "zraviSTA0" [105] ityAdinA nAmnIyaNa azca // aNamapIcchantyeke / zrAviSTI ApADhI // phA(pha)lgunI / ityatra "phalgunyASTaH" [ 106 ] iti TaH // aNamapIccha. tyeke / phAlgunam // bahulam / anurAdham / puSyArtha / puSyaH tiSya / punarvasU / hstaaH| vizAkha / svAti / ityatra "bahula." [ 307 ] ityAdinA nAmni bhANo lup // citrA / revatI / rohiNI / ityatra "citrA0" [ 108 ] ityAdinA lup // khiyAmiti kim / caitraH / raivatau / rohiNau // puMsyeSAM vikalpa ityeke / citraH / revt| rohiNau // kRttika kArtiko / atra vikalpena // azvinau / atra nityam / "bahulamanyebhyaH" [ 109 ] iti bhANo bahulaM lup // vacitra syAt / mAgha // gosthAna / gozAla / kharazAla / ityatra "sthAnAnta0" [10] ityAdinA pratyayasya lup // vatsazAlAH vAtsazAlaH / atra "vatsazAlAdvA" [1] iti pratyayasya lumbA // sodayaH / samAnodayam / etA " sodarya." [112] ityAdinA nipaatyau|| mAsikam / atra "kAlAd" [113] ityAdinA yathAvihitaM kAlekaN // kalApakAzvatthaka / yAvatrusakya / umAvyAsakam / aiSamakam / atra "kalApi." [114] ityAdinA akaH // praipmakam / Avarasamakam / atra "grISma" [15] ityAdinAkaJ // bhaparasamAdapIcchantyeke / AparasamaMkaH // sAMvatsarikANi phalAni / sAMvatsarika parva / sAMvatsarakaM phalaM parveva // Agra - - edegyaa| zrAvi . 2 e sIm / ASA'. 3 bI pyArthaH / pu. 4 bI vamUH / ha'. 5 bI sI zASa / svA. 6 bI yalu. 7 bI sI 'tra vAtsa'. 8 e bI vA / sauda. 9 e sI dayaM / sa. 10 e bI to sauda. 11 e sI makaH / sAM. 12 e AgrAhaya.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.129. ] SoDazaH sargaH / 309 hAyaNikaH / AgrahAyaNakAH / atra "saMvatsara0 " [ 116 ] ityAdinA-ikaN akaJca // haimana / vAsanti / zAradena zAlinA / ityatra " sAdhu 0 " [ 117 ] ityAdinA yathAvihitamRtvaN // zAradena yavena / ityatra "use" [ 118 ] iti yathAvihitamRtvaN // AzvayujakaiH / bhatra "AzvayujyA akaJ " [ 119 ] ityakaM // meka | apraiSma / vAsantakaiH / vAsanta / ityatrai " grISma0 " [ 120 ] ityAdinA vAkan // naizikayorvipraiNayoH : / atra "vyAharati mRge" [ 121 ] iti " jayini ca " [ 122 ] iti ca yathAvihitaM kAlekaN // rASTriya | grAmyAH / ityatra "bhave" [ 123 ] iti yathAvihitaM pratyayAH // dizya | mukhyAH // dehAMza / padyA / ityatra "digAdi 0 " [ 124 ] ityAdinA yaH // urdaikyA / ityatra "nAmni 0 " [ 125 ] ityAdinA yaH // mAdhyaMdinA / mAdhyamA (ma) / madhyamIya / ityatra "madhyAd 0" [ 126] ityAdinA dina -- IyAstatsaMniyoge mAgamazca // anye tu dinaM NitaM necchanti / madhyaMdina // jihvAmUlIya / aGgulIya / ityatra "jihvAmUla0 " [ 127] ityAdinA - IyaH // cAnukaSTasya madhyasyeye maidhyIya ityudAharaNaM svayaM jJeyam // TavargIya / ityatra "vargAntAt " [ 128 ] itIyaH // 73 surAzvavargINa / vArivargyaH / surebhavargIya / ityatra "Ina0" [129] ityAdinA-Ina-ya-IyAH // azabda iti kim / TavargIya // 1 eJ / a'. 2sI makaH / a~. 3 sI graiSma. naizi. 5 mukhyA / de. 6 daketya. 7 bI 'dhya / ma'. 9 e lii| a N. 10 e mUlItyAdinA - iyaH 11 e madhyayetyu . 4 bIJ / 8 bI 'nAN. 12 e remi
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla:] dArteya | kaukSeya / kolazeya / vAsteya / Aheya / ityatra "hati0" [130 ] ityAdinA - eyaN // Asteya / iti "Asteyam" [ 131 ] ityanena nipAtyam // graive / graiveya / ityatra "grIvA toNca" [ 132 ] iti - aNeyaNau // cAturmAsI / ityatra "caturmAsAnnAni " [ 133 ] ityaN // cAturmAsya / ityatra "yajJe vya:" [ 134 ] iti nyaH // 1 gAmbhIrya / pAJcajanya / bAhye / daivya / ityatra "gambhIra 0" [ 135 ] ityAdinA nyaH // adyAnupathyairgiriparimukhyairgRhairivAntaHpurikaiH sthulIyyaiH / sthitvA prayAtAsi jayAya naH pArigrAmikairvipravaraiH kRtAzIH 70 70. he rAjaMstvaM jayAya prayAtAsi prayAsyasi / kIdRksan / vipravarairdvijamukhyaiH kRtAzIrvihitayAtrAmaGgalaH / kiMbhUtaiH / pArizrAmikaiH parivarjanArtho grAmebhyaH pari parigrAmam " paryapAG0" [3. 1. 32 ] ityAdinAvyayIbhAvaH / parigrIme grAmaverja nagarAdau bhavaiH / etena sarva vidyAsu kauzalamuktam / kiM kRtvA prayAtAsi / adya nosmAkaM sthUlAgryaiH zreSThagupyadgurubhiH (?) karaNaiH sthitAH (taH ? ) sthUlAgryeSu sthitvetyarthaH / kiMbhUtaiH / AnupadhyaiH pathaH samIpamanupathaM tatra bhavaistathA giripArimukhyaiH paritaH sarvato mukhaM parimukhaM "parimukhAderavyayIbhAvAt " [ 6.3.136 ] iti vacanAdevAmyayIbhAvo varjanArtho vA pariH / " paryapA0" / [3.1.32] ityAdinAvyayIbhAvaH / parimukhe bhavAni pArimukhyAni girerbudasya pA2 bI 'lAyaiH / sthi'. 3 e vA priyA". 1 bI pAramu'. 1 e kAleza.. 5 bI / devya. 'rimukhe. 2 e graivaM / yai'. 6 bI r 9 sI varjana. 3patra cAtu. 4 e rmAsa / i. gAmbhI. 7 e m / pari parigrAmam / padeg 8 bI 10 sI kaM sthalA. 11 e 'devyamya'.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.3.136.] SoDazaH srgH| 311 rimukhyAni tairatibAhulyena gireH sarvamukheSu bhavairlokArohAdyarthaM girimukhaM padyAM varjayitvA bhavairvetyarthaH / tathAntaHpurikaiH purasyAntanagaramadhyabhAge bhavaiguhairiva vistIrNatvasvarNakalazollocacitrapatAkAdyupetatvAdinA nagaragarbhasthadhavalagRhatulyai rityarthaH // athAvasattatra camU sadhAnyAnugrAmikakSetrabhuvobhirakSan / dRzaupakaNikya RjUllasantyaupajAnukoddAmabhujo nrendrH||71|| 71. atha narendrastatra varNAsAtadevasat / kIdRk / aupajAnuko pralambatvAjAnvoH samIpe prAyeNa bhavAvuddAmau bhujau yasya saH / tathA sadhAnyA sasyAvyAnugrAmikI grAmasamIpe bhavA yA kSetrabhUstasyAH sakAzAcarabhirakSandhAnyavinAzAbhAvAya nivartayansan / kayA kRtvA / dRzA dRSTyA / kiidRshaa| aupakarNikyAtivistIrNatvena karNasamIpe prAyeNa bhavayA tathA RjUllasantyA kopAdivikArAbhAvenAkuTilaM yathA syAdevaM rakSAsaMjJArthamUbhivantyA // riraMsumantaHpurikAdilokamayo(syau)panIvikya RjusrajAtha / jJAtveva vanyAsvagakarNikAK lalATikevartava AvirAsan // 72 // 72. athartavo vasantAdyAH sarvepyAvirAsan / kIzaH / agasyArbudasya vibhUpakatvAtkarNikAsu karNAbharaNatulyAsu vanyAsu vanAnAM samUheSu lalATikeva zobhAhetutvAllalATamaNDanatulyAH / lalATikApi karNikAsu madhye zobhAvizeSAptyAvirbhavati / kiM kRtvevAvirAsan / 1bI NikyA kra. 2 bI santyopa. 3 bI raMzuma'. 4 sI su lAlA. 5 e bI kevAta. 1bI giremu. 2 bI cavici sI capa'. 3 bInA nAga'. 4 bI yasyA saH. 5 bI mUbhi. 6 bI dRSTayAH / kIdRzyaupa. 7 bI rakSyAsaM. 8 e degdRzosyA'. 9 sI tulyA / la.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH asya kumArapAlasyAntaHpurikAdilokamantaHpura ekapuruSaparigrahe svIsamUha upacArAttannivAse vA bhavA A(a)ntaHpurikA rAjyastatprabhRtistrIlokaM jJAtveva / kiMbhUtam / aupanIvikyA nIvIsamIpe prAyeNa bhavayA RjusrajA saralapuSpamAlayA riraMsum // pArimukhyaiH / AnupathyaiH / ityatra "pari0" [ 136 ] ityAdinA bhyaH // AntaHpurikaiH / atra "antaH0" [ 137 ] ityAdinekaN // pArigrAmikaiH / AnugrAmika / ityatra "paryano mAt" [ 138] inIkaN // aupajAnuka / aupanIvikyA / aupakarNika (kyaa)| ityatra "upAjAnu0" [ 139] ityAdinA-ikaN // antaHpurikA / ityatra "rUDhau0" [140 ] ityAdinekaH // karNikAsu / lalATikA / ityatra "karNa0" [ 141 ] ityAdinA kal // atha vasantartumArabhya sarvanAmAvirbhAvaM varNayati / pikotha kaarvaacikpaashchotRktaarkikaakhyaatikshitessu| vighno munInAM sahavAjapeyikeSu vyakUjannavacUtamattaH // 73 // 73. atha piko vyakUjavyaktaM zabdamakarot / kIdRksan / munInAM vinnaH smaroddIpakatvenonmanIkArakatvAdantarAyabhUtaH / kepu viSaye[pu] / kArtArcikapAJcahotRkatArkikAkhyAtikasAhitepu kRtAM tathA RcAM matravizeSANAM tathA paJcasu hotRSu bhava ityaNo lupi paJcahotA granthabhedastasya tathA tarkAkhyAtasaMhitAnAM vyAkhyAnAni yadvA kRtAdiSu bhavAni vyAkhyAnAni teSu / kiMbhUteSu / saha vAjapeyikeSu vAjapeyasya yajJasya vyAkhyAnaM tatra bhavaM vAjapeyikaM tena yukteSu / yataH kIdRk / navacUtamattaH pratyagrAmraphailAsvAdanena mattaH // 1bI juzrajA. 2 bI raMzum. 3 vI 'nogrAmA'. 4 thI ye kartA'. 5 bI kRdAdipu vyA. 6 vI sI sya vyA'. 7 sI peyakaM. 8 e degyikAM te. 9 sI phalaskhA
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 6.3.145.] SoDazaH sargaH / kArta / ityatra "tasya0" [ 142 ] ityAdinA yathAvihitamaN // AkhyAtika / ityatra " prAyaH 0" [ 143 ] ityAdinekaN // prAyoprahaNAtkacina syAt / sAMhiteSu // 313 Arcika / RkArAnta / pAJcahotRka / dvisvara / tArkika / yAga / vAjapeyakeSu / anna "RgRd0" [ 144 ] ityAdinekaN // vAsiSTa(SThi)kAdhyAyakRte puroDA ziMke puroDAzaki tiSTha TIke / kSaNo muniSvapyayamAtmayo nervasanta ityUca ivAlinAdaiH // 74 // 1 74. itIvedamiva vasantolinAderUce / tadevAha / vAsiSThakA - dhyAyakRta upacAraurdvasiSThenokto mantragranthopi vasiSThastasya vyAkhyAnastatra bhavo vA yodhyAyastatra madhye kRte he puroDAzike puroDAzAH piSTapiNDAstaiH sahacarito matraH puroDAzastasya vyAkhyAnAni tatra bhave vA TIke nirantaravyAkhye tvaM tiSTha / tathA he puroDAziki tvamapi tiSTha yA vAsiSThikavyAkhyAdhyAyamadhye kRtA puroDAzikA TIkAsti yA cAnyA kevalaiva puroDAzikI TIkAsti sApyadhunA munyAdilokAnAM dharmakarmaNi vyApAraNa rUpotsva vyApArAnnivartatAmityarthaH / yato munidhvapi viSaya AtmayoneH kAmasyAyaM kSaNaH samayosti yato yuSmadutpAdyadharmapariNAmocchedakaH kAmodhunA muniSvapi vyajRmbhatetyarthaH // 10 1 sI vAziSTa ra bI zika. 3 e 'nAdau / itIvedamiva vasantolinAdaiH / i. 3 sI Rg 1 e bI kArtikeya'. 2 bISu / acika. sI pu / arci'. 3. 4 sI vAziSThakA 5e rAdvisi 6 sI dvaziSTeno 7 e 'khyAnesta'. 8e zi. 9khyAni 10 e rozi. 11 bI kI TikA 12 sI 'ra'. 13 sI pAsvasyA nu kasmiM. 77 lokaparyantaM grantho nAsti 14 bI pa. 15 bI mbhata itya. 40 97
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye chandasyazaikSArgayanAnnaM no pauroDAzikaM vA jagurautsaziSyAH / paitRvyakAcArya kabhImucastu svairaM vijahurba kulAvalokAt / / 75 / / 314 3 75. autsaziSyA autsAH pAThArthamutsadezAdarbuda AgatIrachAtrA na jagU rAgavizeSapUrvaM na peThuH / kAn / chandasyazaikSArgayanAn chandaso vedasya zikSAyA varNapratipAdakagranthasya Rgayanasya vaidikagranthabhedasya ca vyAkhyAnAMstatra bhavAnvA granthAn / pauroDAzikaM vA puroDAzAnAM piSTapiNDAnAmayaM tatra bhavo vA pauroDAzastatsaMskArako mantrastasya vyAkhyAnastatra bhavo vA yo granthastaM vA no jaguH / yataH / kiMbhUtAH / bakulAvalo - kAtkesarapuSpekSaNAtkAmaparavazatvena pi (vai) tRvyakAcAryakabhI mu~caH pitRvyAdAcAryAccAgatAM bhiyaM muJcanti ye te tathA / tarhi kiM cakrurityAha / tu kiM tu svairaM vijahurvanAdiSu lalanAbhiH saha cikrIDuH // 5 vAsiSThikAdhyAya / ityatra "RSeradhyAye" [ 145 ] itIkaN // puroDAzike / puroDAza ki / pauroDAzikam / atra " puroDAza0" [ 146 ] . ityAdinekekaTau // chandasya / ityatra "chandaso yaH " [ 147 ] iti yaH // [ kumArapAlaH ] 2 ena pau. 2 bI paurADA. 6e mucApi. zaikSArgayanAn / ityatra "zikSAdezvANa" [ 148 ] ityaN // autsa / ityatra "tata Agate" [ 149 ] iti yathAvihitoJ // vidyAsaMbandha / AcAryaka // yonisaMbandha | paitRvyaka / ityatra "vidyA0 " [ 150 ] ityAdinAkaJ // 1 bI yamatte no. 1 bI 'tAchAtrA. 5 bI 'kezara'. 9 bI 'dinA kaka. 3 bI paurADA". 3 e piSTApi . 7 bI kiM ci .. * 4 bI paurADA. 8 bIha / kiM.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.155.] SoDazaH srgH| 315 vaNignu pitryApaNikairhiraNyairmardvijaH paitRkahautakairnu / abhAdazokaH kusumairanRtyattAnilaiH zauNDikavacca sadyaH // 76 // 76. kusumaiH kRtvAzokobhAt / yathA vaNim hiraNyairdhanairbhAti / kiMbhUtaiH / pitryApaNikaiH piturAgataiH pitryaiH kulakramAgatairApaNAdAgatairANikaiH svayamupArjitaizca / yathA vA matrairdvijo bhAti / kiMbhUtaiH / paitRkahautRkaiH pitujhetuzca yAyajUkAdAgataiH / tathA sadyozokastAnilaistIrthAnnadyavatArAdAgatairvAtaiH kRtvAnRtyacca nanairteva ca / zuNDikaH surApaNaH surAvikrayI vA tasmAnmadyapAnaM kRtvAgataH zauNDiko madyapo yathA nRtyati // pitrya / paitRka / ityatra "pituryoM vA" [151] iti vA yaH // hautRkaiH / paitRka / atra "Rta ikaN" [152] itIkaN // ApaNikaiH / atra "bhAyasthAnAt" [153] itIkaN // zauNDika / tairtha / ityatra "zuNDikAderaN" [154] ityaN // dvaijaM ca vai(bai?)daM ca nayaM vimocya dvijAnnayantyadvijarUpyakarma / ka nu kriyA vo dvijamayyanidreritIva mAdhavyahasItprasUnaiH // 77 // 77. mAdhavI kundalatAnidaivikasitaiH prasUnaiH kRtvA dvijAnahasIdiva / kathamityAha / he dvijA vo yuSmAkaM dvijamayI dvijebhya AgatA kriyA brahmacaryAdikA ka nu kasmiMsthAnestIti / yataH / kiidRshii| maadhvii| dvijAn dvijebhya AgataM dvijarUpyaM na tathA yatkarma tad brAhmaNAnucitAM kAmaceSTAM nayantI / kiM kRtvA / dvaijaM ca dvijebhya AgataM ca 1 bI kahotRkai'. 2 e karma / ka. 3 e va madhye nya'. 1e degNikaipi. 2 bI paNakaiH. 3 bI kahotR. 4 bInavarte'. 5 bI ca / zoNDikavat zu. 6 e 'ti / painya. 7 bI tairthya / . 8bI deritya. 9 bI mAdavI.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 byAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] vaidaM ca vidasyaHrapatyAni vRddhAni vidAstebhya AgataM ca nayaM brahmacaryAdidharmAnuSThAnarUpaM nyAyaM vimocya tyAjayitvA / mAdhavI vasante puSpa. (ppya?)ti nikAmaM munInAmapi kAmoddIpikA ca syAdityevamutprekSA // pApIyavatpApamayAnyapAparUpyANyajAnanu phalAnyanaGgaH / vibheda yUnAM hRdayAnyazaGkaH zakradvipo haimavatItaTIrvA // 7 // 78. anaGgo yUnAM hRdayAni bibheda zarairatADayat / kIDaksan / pApamayAni pApAddhetorAgatAnyapAparUpyANi ca dharmAdAgatAni ca phalAnyazubhazubharUpANi kAryANyajAnavamanyamAna iva / pApIyavatpApAddhetubhUtAdAgataH pApIyaH pApiSTho nAstikAdiryathA pApamayAnyapAparUpyANi ca phalAni na mnyte| ata evAzaGkaH pApabhayarahitaH / yathA zakradvipozaGkaH sanhimavataH prabhavati haimavatI gaGgA tasyAstaTIstaTAni bhintti| vAzabda upamAyAm // vaidam / atra "gotrAdakavat" [155] ityaNa // advijarUpya / dvijamayI / dvaijam // hetu / apAparU~pyANi / pApamayAni / pApIyavat / ityatra "nRhetubhyaH0" [ 156 ] ityAdinA vA rUpyamayaTau // haimavatI / ityatra "prabhavati" [ 157 ] ityaNa // ___ atha nidAghaH // vaiDUryanIlaM kadalIgRhaM tyanmayonilastanmayamAsanaM ca / nAdeyamambho navamAlikArtisrognI(mI)radA sevyamabhUnnidAghe 79 1e tisaugnI. 15dasyA'. 2 sI marmAdharmAnu. 3 sI kA ca. 4bI prekssyaa| pA. 5 bItAni ApA. 6bI jAstasyA. 7 bI rUpANi. 8 sI pApI. 9e pIva. 10 sIN / .
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.3.161.] SoDazaH srgH| 317 79. nidAghetizItalatvAtsevyamabhUt / kiM kimityAha / vaiDUryanIlaM viDUrAtparvatAtprabhavati vaiDUryoM maNistadvannIlaM haritavarNa kadalIgRhaM tathA tyanmayaH kadalyAH prabhavannanilo vAyustathA tanmayaM kadalyAH prabhavadAsanaM ca tathA nAdeyaM nadyAH saikta(tka?)mambhastathA navamAlikA ca saptalA ca / kiMbhUtA / atisaugnI(nI)radA jhunasyeyaM sraunI strI tasyA radAndantAm zauklyenAtikrAntA // vaiDUrya / iti "vaiDUryaH " [15] ityanena nipAtyam // tyanmayaH / tanmayam / atra "tyadAdermayaT" [159] iti mayaH // srognI(mI) / nAdeyam / atra "tasyedam" [160] iti yathAvihitaM pratyayAH // drAgghAlikAH sairikaparSadAsInAH sAma(mi)dhenIviduSo hasantaH / kathA akurvankuruvRSNikAzvAvarAhikANAmiha mllikaaghraaH||8|| 80. iha nidAghe halasyeme hAlikA haladharAH kurUNAM vRSNInAM ca vivAhAH kuruvRSNikAstathA zunAM varAhANAM ca yuddhAni zvAvarAhikA dvandve tAsAM kathA dvAgmUrkhatvena vacanapallavanAzakteravilambitaM tadA kRSikarmAbhAvena niSprayojanavAdakurvan / kiMbhUtAH / sIrANAmime sairikA haladharAsteSAM pariSatsabhA tatrAsInAstathA samidhAmAdhAnI Rk sAma(mi)dhenI tatra viduSo jJAndvijAnhasantaH / kelipriyatvAtsvaravizeSeNAgulIracanAvizepeNa ca sAma(mi)dhenIH paThato dvijAMstadanukaraNenopaha 1bI 'dalyA pra. 2 e sI dalyA pra. 3 e sakama'. 4 e lugamasye. 5 e yaM saugnI strI . 6 sI saugnI strI. 7 sI J zaityenA'. 8 bI 'yaH / tyanma. 9e degT / sognI. 10 bI nAM vi. 11 sI ni sAvaM. 12 e niSprayo'. bI niHprayo'. 13 bI samAdhe'.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] santa ityarthaH / tathA mallikAghrAstadAtisulabhatvAdatisurabhitvAcca vicakilapuSpANi jivantaH // vairaM nu daivAsuramaprazAnto rAkSosuraM vAjani manmathotra / jhagityanATyAnapi nATyamadhyApayandadhatpATalacApayaSTim // 81 // 81. atra grISme jhagiti grISmartuprAdurbhAvakAla eva manmathoprazA. ntaH sadoddIptojani / daivAsuraM rAkSosuraM vA vairaM nu yathA devAnAmasurANAM ce rakSasAmasurANAM ca saMbandhi vairaM zAvatikavairatvAtkadApi na prazAntaM syAt / kIdRzaH san / pATalAyAH puSpaM pATalaM prISme hi pATalA puSpa(Spya?)ti / tadeva cApayaSTistAM dadhaMdata eva nAsti nATyaM naTAnAM dharma AnAyaH saMgho vA yeSAM tAnanATyAnapi nATyarahitAnmunyAdInapi nATyaM naTAnAM nRttaM smarodrekotthaM savilAsabhratkSepAdikamadhyApayan / yopi nATyopAdhyAyaH syAtsopi zikSAyaSTiM dadhadanATyAnnATyAnamijJAnATyamadhyApayaJ zikSAgrAhaNAyAnupazAntaH syAdityuktiH // chAndogyayAjJikyamapAsya bAicyaukthikyamAtharvaNakAThakaM ca / asin zirISairdabhuH srajo daNDamANavA antasadazca kaavaaH||82|| 82. asminprISme kANvAH kAvyasyarSerime daNDamANavA AzramiNAM rakSAparicaraNArthI daNDapradhAnA mANavA antasadazcAdhyayanArthAH ziSyAzca surabhitvAdatizItatvAcca kaNThAdau nyAsAya zirISaiH zirISavRkSapuSpaiH sajo dabhunanti sma / grISme hi zirISAH puSpa(bya?)nti / kiM 1bI nto rakSo'. 2 e vAkSani. 3 e yonu / jha: 15 sI viciki. 2 bI puSpANi. 3 sI grISma , 4 e me rigi.bI me digi'. 5 sI ca saM. 6 sI zvatavai. 7sI dRk pA. 8 e sI lAyA pu. 9bI puSpaM pA. 10 bI sI dhata. 11 sI 'nAM nRsmaroM'. 12 e dhanA. 13 sI kANvasya'. 14 sI NArthada. 15 erthA zi. 16 bI sI zikSAzca.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30 6.3.161.] SoDazaH sargaH / 319 kRtvA / chAndogyayAjJikyaM bAhRcyaukthikyamAtharvaNakAThakaM ca chandogAnAM yAjJikAnoM bahvRcAnAmaukthikAnAmAtharvaNikAnAM kaThAnAM ca dharmamAnnAyaM saGkhaM vApAsya // kiM dAkSakaM raivata (ti) kIyagauragrIvIyakaupiJjalamAtitheyam / upasthitaM tacculukezvarAya yadasphuTankAJcanaketakAni // 83 // 83. kAJcanaketakAni grISmartubhavAni svarNavarNaketakI puSpANi yadasphuTanvikasitAni tatkiM manye culukezvarAya kumArapAlanimittamAtitheyamAtithyamupasthitamupAgatam / kiMbhUtam / dakSikaM raivata ( ti ? ) kIyagauragrIvIya kaupiJjalaM dAkSINAM raivatikAnAM gaurIvANAM kaupiJjalAnAM carSINAM saMbandhi vanevAsibhirdAkSyAvRSibhirvaneSu vikasitAni kAzcanaketakAni nRpArthamAtithyamiva praguNIkRtamityarthaH / rAjJo hi kAnAdibhirviziSTavastubhirAtithyaM kriyate // saMgheSu ghopeSu ca vai (trai ?)dagA~rgadAkSeSvalaM hAstipadadvijeSu / asminnadRzyanta na vai(bai)drgorgdaakssaangklkssmaannytivaatpraagaiH||84|| 59 84. asmingrISmetivAnto gADhavAtyAvAnenAtyantaM paribhrAmyanto ye parAgAH kusumarajAMsi taiH kRtvA vaidagArgadIkSA lakSmANi vidonoM gargANAM dAkSINAmRSINAM satkAnyaGkAH svasvAmisaMbandhavizeSajJApakAH svastikAdayo lakSmANi ca svasyaiva jJApakAni zikhAdIni nAdRzyanta / 1 sI dAkSikaM . 2 e ca kheda. 3 sI 'gArgyadAkSyeSva. 4 sI 'gArgyadAkSyAGka 1 bI bAhanyaukthi N. 2 sI 'vithakamA'. 3 bInAM vAhU. 4 e saghaM vA.. 5 sI dAkSikaM . 6 e grIvINAM. 7 bINAM kopi 8 sI NAM ca saM. 9 sI vikAsi.. 10 bI 'canaketakAdi . 11 e bI nto grADha.. 12 sI 'dAkSyAGka'. 13 bI lakSmyANi. 14 bI 'nAM gArgA'. 15 e bI kSINAM sa 16 e kApi aGkAH. 17 bI lakSmyANi. 18 sIna zekhA.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 3 keSu / saMgheSvogheSu ghoSeSu ca gokuleSu / kiMbhUteSu / vaidagIrgadAkSeSu vidAnAM gargANAM dAkSINAmRSINAM saMbandhiSu / tathAlaM rakSAdau samarthA hAstirpadasyarSerime dvijA yeSu teSu / grISme hi bahuvAtyAvAnena sarvAsu dikSu parAgA ucchalanti taizca lokadRzAmAcchAditatvAdvidAnRSisamUheSu vidaitvAdisUcIni zikhAdIni lakSmANi vidAdInAM gokuleSu vidAdisatkatvasUcinaH svastikAdyAM aGkAzca lokairnAdRzyantetyarthaH // 1 hAlikAH / sairika / ityatra " hala0 " [ 161 ] ityAdinekaN // sAmidhenI / ityatra "samidhaH0" [ 162 ] ityAdinA TenyaN // kuruvRSNikA / ityatra "vivAhe " [ 163 ] ityAdinAkala // zvAvarAhikANAm / atra "bhadeva0" [ 164 ] ityAdinAkala // bhadevAsurAdibhya iti kim / daivAsuraM rAkSosuraM vairam // nAvyam / atra "naTAnnRtte nyaH" [ 165 ] iti nyaH // chAndogya / aukthikyam / yAjJikyam / bAhRcya / anAvyAn / ityatra "chandoga0" [ 166 ] ityAdinA nyaH // 12 AtharvaNa / ityatra "AtharvaNikAd 0 " [167 ] ItyAdinAN Ikailopazca // kAThakam / atra "caraNAdakaJ" [ 168 ] ityakaJj // 16 dAkSakam / anna "gotrAd 0" [ 169 ] ityAdinAkaJ // adaNDamANavaziSya iti kim / kANvA daNDamANavA antasadazca / "zakalAderyajaH " [ 6.3.27] iyaJ // 1 vI 'gheSvAve". 2 sISu gokuleSu ca / kiM . 3 bI 'gArgedA' sI 'gArgyadAkSyeSu 4 bI padAhA piMpada 5 bI sI me badeg viditvAdizacI. 8 bI kainAdR". sAmadhe. ndogyaH / au. sI 'ndogyaM / au. 12 14 vI iklo. sI ilo. 6 bI 'tvAvidA'. 7 bI 10. sI 'hetyA. 11 e vaNika / i'. 13 e inA 16 bI gotretyA. 15 eJ / a N. *
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.3.173.] SoDazaH sargaH / raivt(ti?)kiiy| gauragrIvIya / ityatra "raivata(ti?)kAderIyaH" [ 170 ] itIyaH // kaupiJjalam / hAstipada / ityatra "kaupiJjala." [171 ] ityAdinA // vaidagArgadAkSeSu saMgheSu ghossessu| vaidagArgadAkSAGkalakSmANi / ityatra "saMghaghoSa." [172] ityAdinA // atha varSAH // drAk zAkalaiH zAkalakAnu saMghaghopAnajAnankila lakSaNAGkaH / azAkalAzAkalaketarairnu nIpairathAgnIdhrasadopi varSAH / / 85 // 85. atha grISmAnantaramAgnIdhrasadopyagnimindhategnIdha AhitAgnayasteSAmimAni gRhANyAgnIdhrANi tadvAsinopi nIpainIpatarupuSpaiH kRtvA varSAH prAvRTakAlamajAnana / kilAnye lokAstathAvidhani viDagRhAbhAvAgRhazzyotanAyupadraveNa varSAkAlaM jJAtavanta eva paraM ye sadAgnijvAlanavratA agnividhyAnA(?)bhAvAya gRhANAmatyantAcchAditanibiDatvena varSAkRtopadravAbhAvAdvarSA na jJAtavantastenIdhrasthA api dhArAkadambapuSpANi dRSTvA prAvRDA~gatetyajAnannityarthaH / kileti satye / yathA kila zAkalaiH zAkalyenarSiNA proktaM vedaM vidantyadhIyate vA "zakalAderyanaH" [6.3.27] ityani zAkalAstatsaMbandhibhilakSaNAbailakSaNaiH zikhAdibhirakaizca svastikAdibhiH kRtvA zAkalAnsaMghaghoSAllokA jAnanti yathA vA zAkala. 1bI varSA / a. 1e yaH / kopijala . 2 e sI tra kopi. 3 sI gArgyadAkSyepu. 4 sI gAgyadA'. 5 e degno nI. 6 bI varSA prA. 7 e prATkA'. 8 bI hazcota. 9 bIta e'. 10 sI vidhAnA. 11 bI "kRtyopa. 12 e 'nIdhasthA'. 13 bI sthApi. 14 e gatye tya'. 15 bI degnavarSideg, 16 sI SAzAkalaiH zAkaletyatra zAkalA dikaJca kebhyonyai .
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] ketaraiH zAkailakebhyo lakSaNAGkebhyonyairanyamunisatkairlakSaNAkaiH kRtvAzAkalAJ zAkalebhyaH saMghaghoSebhyonyAnsaMghaghoSAJjanA jAnanti / / azAkalAn / zAkalakAnsaMghaghoSAn / zAkalaiH / zAkalaika / ityatra "zAkalAdakaJca" [173 ] ityaN akaJca // AgnIdhra / ityatra "gRhe." [14] ityAdinA raNa antarvaM ca tRtIyabAdhanAtha dhAdezaH // tatketakaM rathyayugaM nu navyaM dhUrvayyarathyA navakandalI ca / rathyo dvirathyastriratho nu vAzvaH paurastyavAtazca mnobhuvobhuut||86|| 86. tatsaurabhazcaityAdiguNaiH prasiddha ketakaM ketakIpuSpaM manobhuvaH kAmasya navyaM rathyayugaM rathasatkayUpamivAbhUt / tathA navakandalI ca bhUtanAGka(?)rajAtivanaspatibhedo vA manobhuvotryarethyAzyaH pradhAnaM yo rathastadIyA dhUrivAbhUt / yathA paurastyavAtazca pUrvavAyuzca manobhuvozvo nvabhUt / kIdRzozvaH / rathyo dvirathyakhiratho vA mahAbalatvena rathasya dvayo rathayostrayANAM rathAnAM vA voDhA / varSAsu hi zvetaketakaM navakandalI pUrvavAtazca syustatra ketakasya rathyayugAkAratvAnnavakandalyAzca dhurAkAratvAtpaurastyavAyozcAti vegatvenAzvatulyatvAtsarveSAM caiSAmuddIpanavibhauvatvAnmanomuvAdhyAsitasya jagajanacittaraMthasya saMkSobhahetutvAccaivamAzaGkA / manasi prANinAM citte bhavati tiSThati manobhUstasya manobhuva 1 e ramyayu. 2 e vAzva pau'. 1 bI kalAMke'. 2 bI kAn / zAkalakAnsaM. 3 sIla / I. 4 sI lAdika. 5 e hetyA'. 6 bI "sya tR. 7 bI rathayu. 8 sI tanAMti. 9 bI rathogyaH. 10 e degdhAnayo. 11 e 'tsavaiSAM mu. 12 e degmA si prA. 13 sI rathyasya. 14 sI mahasA.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai* 6.3.178.] SoDazaH srgH| iti sAbhiprAyasmaranAmanyasanenAtra jagajanamana eva smararathatvena sUcitamiti smararathasyAGginotrAnAzaGkitatvAttadaGgAnAM yugAdInAmAzaGkA na ghaTata iti na vAcyam // rathyozvaH / rathyayugam / sAdi / trirathozvaH / agyarathyo dhUH / atra "rathAta." [175] ityAdinedamayaM yaH pratyayaH sa rathasya voDhari rathAGga eva ca syAdityartha. niyamaH / "yaH" [ 176 ] ityanena tu yaH // trirathaH / ityatra tu "dvigo0" [6. 1. 24] ityAdinA yalup // anye tu svarAdereva pratyayasya lupamicchanti / tanmate dvirathyaH // AzveSa(tha) pathyAzvarathAgraMcakrotthitairnu reje navaketakotthaiH / AzvaM rathaM palyayanaM ca sAMvahitaM rajobhiH sthagayadbhiraGgam // 87 // 87. atha tathA navaketakotthaiH prAvRSeNyaketakIpuSpodbhavai rajobhiH parAgai reje visphuritam / kiMbhUtaiH sadbhiH / sthagayadbhiratibAhulyAnyApnuvardviH / kiM kimityAha / AzvamazvasatkaM rathaM tathAzvaM palyayanaM ca paryANaM ca tathA sAMvahinaM saMvoduH sAratheH satkamaGgaM ca yathAzvezvasatke pathyazvavAhyA rathA AzvarathAsteSAmimAnyAzvarathAni yAnyagracakrANi cakrAmANi tebhya utthitairucchalitai rajobhirAzvarathAdisthagayadbhiH saddhI reje prastAvAtkumArapAlayAtrAyAm // AzvasthAnacakra / ityatra "patra." [177 ] ityAdinA // bhAzvaM ratham / atra "vAhanAt" [ 178 ] ityaJ // 15 deggravajrotthi. 2 bI tainu re. 3 e bhiH saga'. 1 sI rasyA. 2e degthyA dhuH / . 3 bI nevama'. 4e tyathani', sItyarthaH ni. 5 vI vakaita. 6bI sI dbhiH / ki. 7 sI thA pa. 8 e karmagaM ca. 9 bI thAstathAnimA'. 10 e nyamraca'. 11 e degyA / Adeg. 12 sI rathyA.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] AzvaM ratham / Azve pathi / bhAvaM palyayanam / atra " vAdya 0" [ 179 ] ityAdinA vAhanAdyaH pratyaya uktaH sa bAhyAdAvevedamarthe syAnnAnyatretyartha niyamaH // sauMvahitram / atra "vahe : 0 " [ 180 ] ityAdinAJ tRzabdasya cAdirikAraH // drAkpANinIyArthavido nu maudA nu jAjalA vA kaThakarkarA nu / sataittirIyA atha vAratantaMtrIyA~ tu cakruH zikhinaH svarAstAn 88 88. zikhino mayUrA drAg varSA prAdurbhAvasamakAlameva tAnudAttAdibhedai rAgavizeSaizca pANinIyArthavinmaudAdipu prasiddhAnsvarAMzcakruH / atazcotprekSyante pANinIyArthavido nu pANininA proktoyortha udAttasvarAdistajjJA iva / kiM vA modena jArjalinA kaThena karkareNa tittiriNA varatantunA varSiNA proktAnvedAnvidanyadhIyate vA ye te maudAdaya iva // atha zarat // 5 zaratprakAzAjani khANDikIyokhIyaitho vAjasaneyibhirnu / praNAdibhiH zaunakabhirnu vA chAgaleyibhirnu svaracAru haMsaiH // 89 // 93 89. svareNa cAravo madhurA ye haMsAstaiH kRtvA zaratprakAzA prakaTAjani / kiMbhUtaiH / praNAdibhirmAdhuryAdinA prakRSTuM zabdAyamAnairatazvotprekSyate / khaNDikenokhena vAjasaneyena zaunakenacchagalinI varSibhiH 53 1 bI nu modA. 2 entathAtrI'. 5. 6 bI sI 'nuM / prANA'. 3 bI 'yA na ca'. 4 sI khANDakI.. 1 bI vAha i. 2 bI 'dAvAveda'. 3 e sAMvAhi'. 4 bI 'vinmodA'. 5 bI prekSante. 6 sI 'kSyate pA'. 7 bI 'dAyatta'. 8 bI sI jalpinA. 9 bI te modadAya. 10 sI iti / a. 11 bI sI 'taiH / prANA. 12 e sItprekSate. 13 e 'NDikeno', 14 enA carSi.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.187.] SoDazaH srgH| 325 proktAnvedAnvidantyadhIyate vA ye taiH khANDikIyAdibhiriva / khANDikIyAdayo hi tattadvedapAThakAle praNadanti // pANinIya / ityatra "tena prokte" [181] iti yathAvihitaM dorIyaH // maudAH / jAjalAH / atrai "maudAdibhyaH" [ 182 ] ityaN / kaThakarkarAH / atra "kaThAdibhyo vede lup" [183 ] ityaNo lup // taittirIyAH / vAratantavIyAH / khANDikIyaukhIyaiH / atra "tittiri." [184 ] ityAdinA-IyaNa // chAgaleyibhiH / ityatra "chagalino Neyin" [ 185] iti Neyin // zaunakibhiH / vAjasaneyibhiH / ityatra "zaunakAdibhyo Nin" [186] iti Nin // zailAlinaH kAzyapinazca kauzikinazca pArAzariNazca bhikSoH / satpaiGgikalpArthavidazca vAgnu sadyovadAtA kumudAlirAbhAt // 90 // 90. sadyaH zaratkAlaprAdurbhAvakSaNa eva kumudAlirAbhAbyakasadityarthaH / kiidRshii| avadAtA nirmalA vAgnu yathA vAgvANyavadAtApazabdAdidoSamalarahitatvena zuddhA syAt / kasya kasyetyAha / zilAlinA proktaM naTasUtraM kAzyapena proktaM purANaM kalpaM kauzikena proktaM purANaM kalpaM pArAsa(za)ryeNa proktaM bhikSusUtraM vettyadhIte vA yastasya zailAlinaH kAzyapinazca kauzikinazca pArAzariNazca bhikSostathA piGgena protaH purANeH kalpaH paiGgikalpaH saJ zobhano yaH paiGgikalpastasyArthaM vetti yastasya ca // 1 e bI satpeGgi'. 1bI ttatheda. 2 bI yaH / modAH. 3 bI sItra modA. 4e atha kI. 5 e khADikI. 6 bI yokhI'. 7 sIN / krkraa| chA'. 8 e Neyan. 9 sI ti Noyan. 10 eyaH sara. 11 e zikena. 12 bI degNaH purANaH ka. 13 bI yaH pi li. 14 bI sya sa / pai.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 vyAzrayamahAkAvye paiGgikalpa / ityatra "purANe kalpe " [ 187 ] iti Nin // kAiyapinaH / kauzikinaH / ane " kAzyapa 0 " [ 188 ] ityAdinA Nin // zailAlinaH / pArAzariNo bhikSoH / atra " zilAli0 " [ 189 ] ityAdinA NinU~ // kArzAzvakaM vAdhizAzvi karmandinIva kArmandakamarcanIyam / sukApileyiSviva kApileyikAmnAya AbhAccharadIha jAtI // 91 // E 91. iha jagati zaradi jAtI mAlatI puSpaimAbhAtsaurabhAdyutkarSeNa reje / vopamAyAm / yathAdhikRzAzvi kRzAzvena proktaM naTasUtraM vidatsvadhIyAneSu vA naTeSu kArzAzvakaM kRzAzvinAM dharma AmnAyaH saMgho vArcanIyaM sadbhAti / yathA vA karmandini karmandena proktaM bhikSusUtraM vidatyadhIyAne vA bhikSau kArmandakaM karmandinAM dharma AmnAyaH saMghovArcanIyaM sadbhAti yathA vA sukApileyiSu zobhaneSu kApileyena proktaM naTasUtraM vidatsvadhIyAneSu vA naTeSu kApileyikA nIyaH kApileyinAmAnnAyo guruparaMparyeNopadezo bhAti // 11 kRzAzvi | karmandini / ityatra "kRzAzva0" [ 190 * ] ityAdinen // vedavaccetyatidezAdvedeN / brAhmaNamAtre veti niyamAdveditradhyetR viSayatA // " caraNAdakaJ" [ 6. 3. 168. ] ityekaJca syAt / kArzAzvakam / kArmandakam / naTasUtre kApileyazabdAdapIcchantyeke / sukApileyiSu / kApileyikAnAyaH // 93 1 e bI leyakA'. 1 sI 2 bI jAvIH / i. kasyApa'. 2 e bhikSo / bha. 5 bI 'SpamabhAt zaura 6 etraM vada. 10 e 'mnAyakA N. 11 e sI [ kumArapAlaH ] sara. 9 e 'traM vada. 13 bI leyakA". 3 en / karzA'. 4 ei 7 e maidena. 8 e sUtra vi. den / bA~ 12 etyaJca.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.3.194.] SoDazaH srgH| abhUSyatAbjarjalamatra vArarucaiH suvAkyairiva pANinIyam / sanmAkSikaM nu priyasAraghANAM peyaM nRNAM mAnasavAritulyam // 92 // 92. atra zaradi jalamabjairabhUSyata / kIdRk / manasA kRtaM mAnasaM sarastasya yadvAri tattulyamagastyudayenAtinirmalamityarthaH / ata eva nRNAM kartari SaSTI / naraiH peyaM yathA priyaM saraghAbhirmadhumakSikAbhiH kRtaM sAraghaM madhu yeSAM teSAM sacchobhanaM mAkSikaM makSikAbhiH kRtaM madhu peyaM syAt / yathA mAnasavAritulyamapazabdamalarahitatvena vizuddhamata eva nRNAM peyaM zrotavyaM pANinIyaM pANinena pANininAvopajJAtaM vyAkaraNaM vArarucairvararucinA kRtaiH suvAkyaiH kartRbhirabhUSyata / / pANinIyam / atra "upajJAte" [ 191 ] iti yathAvihitaM dorIyaH // vArarucaiH / mAnasa / ityatra "kRte" [192] ityaN // kRte grantha evecchantyanye / tanmate tu kRterthe mAnaseti na syAt // mAkSikam / sAraghANAm / atra "nAnni0 " [ 193 ] ityAdinA // asAvacINamivAnyadujjhantI sarvacarmINa ivAjakoze / cikSepa lakSmI zaradambu kaulAlake kSipedvAruTake na kazcit // 93 // 93. zaradanyadajakozAditaratpuSpamujhantI satI lakSmI saurabhavikAzAdizobhAmaTajakoze padmakuDmale cikSepa / anyopi hi lakSmI koze bhANDAgAre kSipati / zaradi hyanjakozenyapuSpebhyaH sarvebhyopyatizayitA zrIH syAt / yathA kocinnAyikAsArvacarmINaM sarvazcarmaNA 1e duhyantI. 9 e degkSmI sara'. 3 e ke pe'. 1e / sara. 2 e taM sarapaM ye'. 3 e peyazro'. 4 e degNine. 5 sI yaH / vera. 6 bI sI te kR. 7 e ghANam. 8 e bhavakA. 9 bI amukule. 10 sI yi zrIH. 11 sI kApi nAyi.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] kRteH sArvacamaNo na tathAsArvacarmaNastaM vastrAdikRtaM kolthelikAdimasAratvena pATanabhayAdujjhantI satI sarvacamaNe dAva (ba?)DIta prasiddhAyAM carmamayyAmAbharaNakaraNDikAyAM lakSmImalaMkArAdiRddhiM kSipati / yuktaM caitat / yataH sarvopi kazcidamvu kaulAlake kulAlena kRte ghaTaghaTIzarAvAdibhANDe kSipenna tu kazcidvAruTake varUTena kRte sUrpapiTakapaTalikAdau bhANDe // kaulAlake / vAruTake / atra "kulAlAderakaJ" [ 194 ] ityakaJ // sarvacamaNe / asArvacarmINam / atra "sarva 0 " [ 195 ] ityAdinena InaJ ca // atha hemanta zizirau // yenaurasorasyaviriJciputrAH saubhadravijyotiSavedinazca / tairapyatarkyaprabhavo himartuzchandasyavadvAri himaM cakAra // 94 // / 94. himartuH zItakAlo hemantaH zizirazca vAri himaM zItalaM cakAra / kIdRk / atarkyaprabhavo kasmAdAvirbhavanenAjJeyotparttikaH / kaiH / tairapi ya urasA kRtA aurasA na tathAnaurasA mAnasAH sanakAdyAstathorasyA urasA kRtAH svAGgodbhavAH kAzyapAdyA dvandvanaurasau (so) rasyA ye virizciputrA vidhiputrA munayorbhUvaMstathA ye saubhadravijyotipavedinazca subhadrAmarjunapatnImadhikRtya kRtaM granthaM ye vidanti ye ca jyotIMSyadhikRtya kRtaM granthaM vidanti ye mahAjJAnapAtrANItyarthaH / chandasyavat / 97 2 bI cchanda. 2 sI lakAdikama. 6 sI tikAlaH / kaiH . 1 e bI 'viraJci', 1 sI 'taH sarva'. svarSa N. 5 sI prabhAvo . 8.9 bhUvasta' 3 bI 'Ne DAva'. sI 'bhUvanye tathA 10 sI . 4 e 7 e bI vAH kazya. nthaM vA ye. 11 sI ye ma.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai* 6.3.20..] SoDazaH srgH| 329 ozrAvayeti caturakSaram / astu auSaDiti caturakSaram / ye yajAmaha iti paJcAkSaram / yajeti byakSaram / ghyakSaro vaSaTkAraH / eSa vai saptadazAkSarezchandasyo yajJamanuvihitaH / atra svArthe yaH / yathAnuSTuvAdirakSarasamUhastathaiSAM saptadazAnAmakSarANAM samUha zchandasya ucyate / sa yathApauruSeyatvAnmahAjJAnibhirapyataryaprebhavaH syAt / yadvA yathA chandasecchayA svAbhiprAyeNa kRtazchandasya zchandonuvartI dAsaH zItopacArairvAri zItalaM karoti tathA himartuzcakAra // urasya / anaurasa / ityatra "uraso yANau" [ 196 ] iti yANau // chandasya / iti "chandasyaH" [ 197 ] ityanena nipAtyate // saubhadra / ityatra "amodhi0" [198 ] ityAdinAN // jyotiSa / iti "jyotiSam" [ 199 ] ityanena nipAtyam // zaizukrandaM yadvedIyuH zizukrandIyAbhijJAH SaTpadAH kundayaSTim / udgAyantaH kiM kirAtArjunIyaM kiM vA sItAnveSaNIyaM prahRSTAH 95 __ 95. SaTpadAH kundayaSTiM kundapuSpalatAmIyuH zritAH / yadvadyathA zaizukrandaM zizukrandaM prastutya kRtaM granthaM bAlapustikAzAstraM zizukrandIyAbhijJA bAlapustikAzAstrasya jJAtAraH zrayante / kiMbhUtAH paTpadAH / prahRSTAH kundasaurabhotkarSAghrANena pramuditA ata evodgAyanta uccaiHsvareNa 1 bI dAyuH. 2 bI STi / u'. 3 bI kiM karA. 4 bI sI vA zItA. 5 e degSaNI pra'. 1 bI degstu srauSa. sI 'stu sauSa. 2 bI racchanda'. 3 bI sI hacchadanda. 4 e yaMbha. 5 sI prabhAvaH. 6 sI ndastreccha. 7 e vI tacchanda'. 8 bI sI syacchandoM. 9 sIndasyetya'. 10 e degti samitya. 11 bI yati / kiM. 42
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 khyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] zabdAyamAnAH / ata eva cotprekSyante / kiM kirAtArjunIyaM kirAtarUpadhArI zambhuH kirAtorjunaH pArtho dvande tAvadhikRtya kRtaM granthaM kiM vA sItAnveSaNIyaM sItAnveSaNamadhikRtya kRtaM granthamudgAyantaH // zizukrandIya / sItAnveSaNIyam / atra "zizu0" { 200 ] ityAdineyaH // zizukrandazabdAnnecchanti kecit / zaizukrandam // kirAtArjunIyam / atra "dvandvAtprAyaH " [201] itIyaH / zAlinI chandaH // sromA dUtAsevakAH srotamArgadvAreghUryadvadartavosthuH / puSparmAhArAjikAnprINayantaH pUpAlyevApUpikAH saupakArAn 96 __ 96. srughnaM puraM gacchanti sraunA dRtAstathA cunaM bhajanti saunA AsevakA dvande "syAdAvasaMkhyeyaH" [3.1.119] ityekazeSe sraunAstathA srughnaM gacchanti sraunA mArgAstathA sunnamabhilakSyIkRtya niSkAmanti kanyakubjadvArANi srautrAni dvandve "ekArtha cAnekaM ca" [3. 1. 22 ] iti klIbasya zeSe saunnAni tAni ca tAni mArgadvArANi ca saunamArgadvArANi teSviti vissmpdaarthH| vaakyaarthstvym| atrArbuda RtavosthuH / yadvadyathA srautrAH sunnaM gacchanto dUtAH srautreSu sutraM gacchatsu mArgepu tiSThanti / yathA vA sronnAH sunnaM bhajanta AsevakA vAstavyalokAH saunneSu junnaM lakSyAkRtya nirgacchatsu dvAreSu kanyakubjapratolIdvAreSu sunne vAstavyatvena sunne gantukAmatvAttiSThanti / kIdRzA RtavaH / puSpaiH sarva 1 edegmArAdvA. 2 e kAnpraNIya. 3 e pAlovA. 1bI kRtyaM gra. 2 bI yaM zItonve'. 3 sI ndIyaH / sI. 4 bI ya / zAtA. 5 e ya / bha. 6 e 'nti sronA. 7 bI degnti srotA. 8 bI "nti srotA. 9 sI ni tAni ca mArgANi dvA. 10 bI lakSIka. 11 bI rgatsu. 12 bI tittiSTha.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.3.205. ] SoDazaH sargaH / rtukusumaiH kRtvA mahArAjaM bhejanti mAhArAjikAH kumArapAlasainikAstAnprINayantaH / yathA saupakArAnbhojanAya sUpakArAnbhajato lokAnA - pUpikA apUpAnbhajantaH kAndavikAH pUpAlyA polikAzreNyA kRtvA prINayanti // RtubhiH sa haimananizAvizAladhIrmumudentarutka vadupasthitairnRpaH / guru dAkSakArjunakavAsudevakaM mahimAtha nAkulakamadrakaM dadhat // 97 // 97. atha sa nRpaH kumArapAla utkavadyugapacchIghraM copasthAnAdutkaNThitairivopasthitairRtubhiH kRtvAntazcitte mumude / kIdRk / hemantaM bhajati haimanIyA nizA tadvadvizAladhIrata eva mahima mAhAtmyaM dadhat / kiMbhUtam / guru mahattathA dAkSakArjunakavAsudevakaM dAkSimRSimarjunaM vAsudevaM ca bhajadatha tathA nAkulakamadrarka nakulaM caturthapANDavaM bhajattathA madrANAM dezasya rAjA madrasya rAjJopatyaM vA mAdraH " purumagadha 0 ' [ 6.1. 116] ityAdinAm / mAdraM mAdrau madrAnvA bhajedvA dakSyAdisaMbandhItyarthaH // 99 straughnadvAreSu / ityatra "abhi0" [ 202 ] ityAdinAm // vanamArga / sraughnA dUtAH // atra " gacchati 0" [ 203 ] ityAdinA // sraughnA AsevakAH / atra " bhajati" [ 204 ] ityaN // mAhArAjikAn / ityatra "mahA0" [ 205 ] ityAdinekaNu // 1 sI 'vilAsI'. 2 ehinAtha. 1 bI bhavanti. bItai Rtu". turtha pA. 8 bIruSa'. sI 'mArgaH / srau. 331 2 estApraNIya. 3 e sI thA sUpa, 4 etai rutu. 5e devaMdA' sI 'devaM kaMdeg kaMcana'. 9 e "janvA dA. dAkSAdi . 6 sI 10 bI 7 sI 11 bI
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 vyAzrayamahAkAvye mAraNaH mApUpikAn(kAH) / ityatra "acittAda" [206] ityAdinekaN / acittAditi kim / saupakArAn // adezakAlAditi kim / sraunA aasevkaaH| haimananiyA // vAsudevakam / arjunaka / ityatra "vAsudeva." [ 207 ] ityAdinAkaH // gotra / dakSika / kSatriya / nAkulaka / ityatra "gotra." [ 208 ] ityAdinAkam // madrakam / atra "sapUrvA(rUpA)d" [209] ityAdinA prakRtiH pratyayazca rASTravat // nandinI chandaH / sjau sjau go nandinI // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrA bhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttau SoDazaH sargaH // 1e kAn 2 bI sI n / Ade'. 3 em / Arju. 4 e dAkSaH / I. bI dAkSika'. 5 bI razi. 6 sIDazasa'.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAzrayamahAkAvye saptadazaH sargaH / sainyAtsodAmanIlolA varNAsAto vaneSvayuH / nAryotha puSpANyuccetumurastaHkRtya vallabhAn // 1 // 1. atha sarvartuprAdurbhavanAnantaraM nAryaH puSpANyucetuM sainyAdvanedhvayuH / kIdRkSu / varNAsAto varNAsayA nadyaikadikkeSu yasyAM dizi va sA tasyAM sasvityarthaH / kiM kRtvA / vallabhAnurastaHkRtyorasA tulyadizaH kRtvAtivAllabhyAdRdayAne kRtvetyarthaH / kiMbhUtAH satyaH / mudAmAdristenaikadik saudAmanI vidyutsudAmA nAmAdriyasyAM dizi nasyAM vidyuttena sA sudAmnA sahakadigucyate / tallolA vanAbhimukhacalanena caJcalAGgayaH / / tatrorasIkatA vRkSAH sronIbhiH kaucavAryayA / zANDikyAsaindhavIvArNavIbhirvallIyutA nvabhAn // 2 // 2. tatra vaneSu vRkSA vallIyutA nu vallIveSTitA ivAbhAn / yata urasyIkRtA urasaikadikAH kRtA hRdayasaMmukhIkRtAH puSpoccayanArthamAro 12 1 bI dAminI'. 2 bI varNasoto. 3 eryova pu. 4 e Nyutvetu'. bI 'Nyuccaitu. 5 bI vanabhA'. 6 e bhAtaH / aM. 7 sI trottara.. 8 e sI rasIkR. 9 bIkSAH / sronI. 1bI atra saM. 2 eNyucchetuM. 3 bI rNAsayA nAkAdi'. 4 e nuhasvaHkR. 5sI kRtvA. 6 bI tulyAdi. 7 bI sI dAminI. 8 e degmA vAmA'. 9e sI catvena. 10 eneca ca. 11 bI degsaikAdikAH kR. 12 sI dizi ka.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] haviSayIkRtA ityarthaH / kAmiH / sraunIbhiH sanno dezo nivAsa Abhijano nivAso vA yAsAM tAbhistathA kaucavAryayA kUcavAra Abhijano nivAso yasyAstayA ca tathA zANDikyAsaindhavIvArNavIbhiH zaNDikaH sindhurvarNazcAbhijano nivAso yAsAM tAbhizca strIbhiH // saudAmanI / ityatra "Tastulyadizi" [ 210 ] ityaN // varNAsAtaH / atra "tasiH" [211] iti tsiH|| urastaHkRtya / urasyIkRtAH / atra "yazcorasaH" [212] iti yastasi // sronIbhiH / atra "se0" [ 213 ] ityAdinA "bhAmijanAt" [214] iti cAN // zANDikyA / kaucavAryayA / ityatra "zaNDikAdeyaH" [215] iti nnyH|| saindhavIvANavImiH / atra "sindhvAderaj" [ 216] ityane / sAlAturIyAstaudeyyo vAmateyyazca zastribhiH / hRdgolIyaiH kRtArakSAH kusumAnyavaciciyare // 3 // ___3. sAlA~turastUdI varmatI ca dezA AbhijanA nivAsA AsAM tAH sAlAturIyAstaudeyyo vAmateyyazca nAyikAH kusumAnyavacicyi 1e deyyau vA'. sI devyo vA. 2 e teyazca. bI teya'zca. 3 e 'nyavici. 4 e re / zAlAtulastU. 1e tyarthakA'. 2 bI 'bhiH / sronI. 3 bI yA ta'. 4 bI miH zANDi'. 5 bI dhuvarNa. 6 bI sI dAminI. 7 bItra stu. 85 kRtyaH / u. 9 bI sI rasIkR. 10 bI zca / sronI. 11 vI derNaH I. 12 bI sI vIvarNa. 13 e ny| zAlA'. 14 bI lAstulastU. 15 e devyau vA. sI devyo vA. 16 e bI teryazca. 175 'nyavici. 18 bI cire.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.4.3.] saptadazaH srgH| 335 recuNTayan / kiMbhUtAH satyaH / hRdolo girirAbhijano nivAso yeSAM tairhagolIyaiH zastribhiH zastrAjIvaiH kRtArakSAH / / sAlAturIyAH / atra "salA." [ 217 ] ityAdineyaNa // taudeyyaH / vAmateyyaH / atra "tUdI0" [218] ityAdinaiyaN // hRdgolIyaiH / atra "gire0" [219] ityAdineyaH // trayoviMzaH pAdaH // AkSikI cAkSikAdAkSikaM lipsuH pusspmucctH| kApyutkSipantI dormUlaM kautukAdIkSitAbhrikaiH // 4 // 4. kApi kAminyAbhrikairaghyA tIkSNAmayA.. kASThamayyA kudAlikayA khanadbhirazrAntakhananenAtizrAntairapItyarthaH / kautukAtsAbhilASamIkSitA / yato dormUlaM kakSApradezamubhipantyUcaM nayantI / etadapi kuta ityAha / yata uccato vRkSasyoccAduparibhAgAtpuSpaM puSpajAtiM lipsulavdhumicchuH / yathAkSikyakSaiH pAzakairjayantI rUyAkSikAdakSaibhavyato dyUtakArAdAkSikamarjitaM paNaM lipsuH syAt // AkSikam / aakssikii| AkSikAt / AnikaiH / atra "tena." [2] ityAdinA jitAdiSvartheSu "ikaN" [ 9 ] itIkaN // maudgdaadhikkaultthtaintiddiikessvivojjhtii| kaulasthamanavaM puSpaM puSpeSvanyAnyedAdade // 5 // 1bI tAbhrakaiH. 2 bI maudgAdA'. 3 e "tyatenti'. 4 e sI latyama'. 5 sI nyapAda. 1 e sI devyaH / vA. 2 sI neti'. 3 pa pantImUla. 4 sI pAzai. dIvya. 55 kaidIM. 6 sI jitapANi li. 7 sI degkssikii| akSi'. .
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 5. anyA khyanyatpurANapuSpebhya itaranavaM pusspmaadde| kIhaksatI / puSpeSu madhyenavaM purANaM puSpamujjhatI maudgadAdhikakaulatyataintiDIkeSviva yathA mudrerdanA kulatthaistintiDIkayA cAmlikayA saMskRteSu mudgayUSarasAlAkulatthayUSAmlikApAnakAdiSu vastuSu madhye kopi kaulatthaM (sthaM) kulattha(stha)saMskRtaM vastUjjhati maudgAdyapekSayA kaulattha(stha)sya virasatvena pariheyatvAt // .. dAdhika / ityatra "saMskRte" [3] itIkaN // kaulattha / kopAntya / taintiDIkeSu / ityatra "kulattha." [5] ityAdinA // anye tu kulattha(stha)zabdAtsakArAkAntathakArAdaNaM manyante / kolastham / anye tu kavargopAntyAdapIcchanti / maudga // na to dAdhikau lavaNethUrNiotikaiH / yAmINAdalitrastA kAcidAliGganaiH priyam // 6 // 6. spaSTaH / kiM tu dAdhikairdabhnA saMsRSTaiH zAlikarambAdimirgaudrermudraH saMsRSTairmudrayuktaH zAlyAdibhirityarthaH / lavagairlavaNena saMsRSTaiH zAkAdi. bhizcarNighAtikaizcarNena karpUrAdikSodena saMsRSTAzcUrNino modakAdayastathA ghRtenopasiktA ghArtikA ghRtapUrA dvandve taizca sarvaguNasaMpUrNasarasarasavatIkaraNenetyarthaH // dAdhikaiH / atra "saMsRSTe" [5] itIkaN // 1bI thA dadhi. 2 e bI ghAtikaH. 3 bI sI thAprANA. 1e 'rANApu. 2 e nyatiDI'. 3 e ti mudgA. 4 sI 'yAkula'. 5 enya / tinti'. 6 e kulitya. 7 e sarakA. 8 e sI lattham. 9 sI zAkA. 10 e bhimaumudraH. 11 evaNe. 12 e bI ghAtikai. 13 sI na zakarA. 14 bI sI degNenApItya.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.11.] saptadazaH sargaH lavaNaiH / atra "lavaNAdaH" [ 6 ] ityaH // cUrNi / maudraiH / atra "cUrNa." [ 7 ] ityAdinA in aNau // dhArtikaiH / atra "vyaJjanebhyaH0" [ 8 ] ityAdinA-ikaNa // kasyAMcitpreyaso jAtapuSpoccayazramAmbhasi / anAvikAnauDuvi(pi?)kyaghaTikeva mamaja dRk // 7 // 7. preyaso dRkkasyAMcitsvapreyasyAM mamajAbruDaciramavasthitetyarthaH / yato jAtaM saMpannaM puSpoccayena zramAmbhaH khedajaH svedo yasyAM tatre sthUlamuktAphalakalpaiH svedavindubhiradRSTapUrvI zriyaM prAptAyAmityarthaH / anA. vikAnauDuvikyaghaTikeva / ivaH pratyekaM saMbadhyate / yathA nAvA toMDuvena plavena ghaTena cAtaratI(ntI) rUyambhasi majati // anaudyavikI / ityatra "tarati" [ 9 ] itIkaN // anAvikA / aghaTikA / ityatra "naudvi." [10] ityAdinekaH // dAdhiketyAkSipantyanyA yayAce padikaM patim / uccasthapuSpaM duSprApaM paMrpikAzvikahAstikaiH // 8 // 8. anyA kAcitparpikAzvikahAstikaiH parpaNoDupenAzvena hastinA ca caradbhirapi narairuccataraMdustaTIsthatarusthatvenAtyunnatatamatvAdduSprApamuccasthapuSpamuccavRkSazikharasthAni puSpANi patiM yyaace| yataH padikaM pAdacAriNam / padiko hi pAdabalena vaiSamyaunatyopetamapi vRkSamAruhya 1 e sI vikAgha'. 2 e papikAMzvi. bI pathikA'. 1 eNi / mudraH. 2 bI Nau / jhurti'. 3 bI yasyo dR. 4 sI ci. tpreya. 5 eva mu. 6 bI lpaiH zveda'. 7 bI vA tazriI. 8 bI nauDavi'. 9 bI thA navA. 10 e degtaraM rUya. 11 e bI nauDavi. 12 bI tarudu'. 13 e tanatvA. 14 e mucca, 15 bI m / pAdi. 16 e bI pamyotra,
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 1 puSpAdyAnetuM samarthaH / kIdRksatI / dadhnA carati bhakSayati yastatsaMbodhanaM he dAdhiketyevaMprakAreNAkSipantI patyuranabhimatapuSpapradAyitvena ruSitatvAddhe dabhrAghrANa kimitIdaM puSpamarpayasIti taM dAdhikatvena nindantItyarthaH // gatyartha / hAstikaiH / bhakSArtha / dAdhika / ityatra " carati " [11] itIkaN // I / pafrpakAzvika / ityatra "paderikaT " [12] itIkada // 3 padikam / "padikaH " [13] iti nipAtyate // zvAgaNikaja ityuktvArpayanpuSpaM priyonyayA / Uce pratyA zvagaNikajAvaitanika ityalam // 9 // 9. anyayA natyA narmakelyA tADayentyA satyAlamatyarthaM priya U / kathamityAha / zvagaNikajAvaitanika irti zvagaNena carati zvaga Nika AkheTikastasmAjjAtA zvagaNikajA tasyA vetanena jIvati vaitaniko bhRtyastvamasIti mama dAsastvaM tasmAtsvAbhimataM tvayA kArayiSyAmyeveti tAtparyArtha iti / yataH kIdRk / pusspmrpyen| kiM kRtvA / uktvA / kimityAha / he vAgaNika he AkheTikaputri mayA sukumAlenA (reNA ? ) sya puSpo cayanarUpasya kaSTakarmaNo vidhApanenAtyantaM nirdaya ityartha iti // avaizikyo vilAsinyo lIlAnAM puSpavalliSu / RyikA vikrayikAH kiM krayavikrayikAH kimu // 10 // 3 bI 'te / svAga. 6 sI 'ti svarga'. 9 e bI yat / kiM. cikotye '. 1. e he "yanyA sa 2 e sI bhakSyArtha'. 5 sI ha / svarga. 8 e 'dhyAmove. bI ghyAmetre'. 11 bI 'na'. 4 e 7 sI 'ti svarga'. 10 emikyAha.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.4.17.] saptadazaH sargaH / 339 10. avaizikyo vezena vezyAgRheNAjIvantyaH kulAGganAH puSpavalliSu puSpoccayArtha puSpADhyalatAnAM samIpe lIlAnAM vilAsAnAM krayikA vikrayikAH kiM krayavikrayikAH kimu krayeNa vikrayeNa krayasahito vikrayaH krayavikrayastena vA jIvantya ivAsan / mUlyena grAhikA iva dAyikA iva vA / grahaNadAne dve api kurvANA iva vAsannityarthaH / yatazcalanAdivaiziSTayaM vilAsaH sosyAsAM vilAsinyaH / strISu latAsu ca calanAdivaiziSTyarUpANAM vilAsAnAM sadbhAvAdevamAzaGkA // zvagaNika zvAgaNika / ityatra "zvagaNAdvA" [14] iti vekaT // . vaitanikaH / vaizikyaH / atra "vetanAderjIvati" [15] itIkaN // krayavikrayikAH / kayikAH / vikrayikAH / atra "vyastAcca0" [16] ityAdinekaH // vatrikAyudhikAnAyudhIyatrAtInadAravat / kiM dUnbhrAmyasi patyeti zrAntoce kApi saMbhramAt // 11 // 11. kApi khI zrAntA puSpoccayanArthamanekataruSu bhramaNAtkhinnA satI patyA saMbhramAtpremAtirekotthAdAdarAdUce / kathamityAha / vastraM mUlyaM tena jIvanti vasnikA: karmakarAstathAyudhenopacArAdAyudhakarmaNAstrakaraNAdinA jIvantyAyudhikA lohakArAdyA anAyudhIyA AyudhakarmAnupajIvi 1 bI t / kaM . 1e vezyena. 2 sI "yikAH kiM. 3 e yaH vi. 4 e mUlona. 5 sI dve ku. 6 sI degNA api vA. 7 sI lalanA. 8 e ziSyaM vi. 9 e ca vala'. sI ca lala'. 10 e degNikaH zvA. 11 sI ka / I. 12 sI 'nekeSu ta". 13 bI patyAH saM. 14 e degstikA ka. 15 sImakArA. 16 e bI lohArA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] nazcarmakArAdyAstathA nAnAjAtIyA aniyatavRttayaH zarIrAyAsajIvinaH saMghA vAtAstatsAhacaryAttatkarmApi jAtaM tena jIvanti brAtInA bhAsmahikAdayo dvandve teSAM dArA yathA kASThatRNAdigrahaNAya dUnbhrAmyanti kyA tvaM kimiti drUstarUnbhrAmyasIti // vakhika / ityatra "vanAt" [17] itIkaH / anAyudhIya / Ayudhika / ityatra "AyudhAdIyazca" [10] itIyekau // vAtIna / ityatraM "vAtAdIna" [19] itInaJ // sI vairaM kimAkSayUtikatyAgimagAtikam / ApamityakavatpatyetyUcenyA kusumainatI // 12 // 12. anyA kAminI kelivazAtkenApi bhartRvyalIkena ruSTatvAdvA kusumaitraMtI satI patyoce / kathamityAha / tvaM kimAkSayUtikatyAgimagAtikamakSayUtena tyAgena gatena ca nivRttaM vairaM sma: yattvaM puSpaimA vADayasi tatkiM yattvaM mayA purAkSadyUtena dAnena gatyA ca parAjitA - vairaM smarasItyarthaH / ApamityakavaMdapamitya pratidAnena buddhisthena nivRttamApamityakamuddhAreNa gRhItaM vastu kadaitadahaM pratidAsyAmIti yathA kAcitsmaratIti / / kApyayAcitakapremNi tAmyatyautsaGgike priye / tirobhavannarmaNAzu puSpapaiTAkikI druSu // 13 // 1bI mA. 2 bI ginama. 3 e patetyU. 1bI makarA' 2 bI ttattatka. 3 bI "nti vratI . 4 bI sI mAmmahi'. 5e dAra ya. 6 bI ti drUnbhrAtarUn nyasI'. 7 vI vIyako. 8 e yeko| vA.' 9 botra vratAdIn. 10 sI kenA. 11 bI yattaM pu. 12 ena matyA. 13 sI nivRttaM. 14 e vavada. 15 sI nivRtta.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.4.24. ] saptadazaH sargaH / 3.41 13. kApi kAminI narmaNA hAsyAdAzu jhaTiti druSu tirobhavat / kva sati / priye tAmyati "peSThI vAnA dare" [ 2. 2. 108 ] iti saptamI / priyAyA adarzanAtkhidyamAnaM priyamanA haityetyarthaH / kiMbhUte / ayAciMtakaM na yAcJayA nirvRttaM svAbhAvikaM prema yasya tasminnata evautsaGgika utsaGgena harati priyAM naiyati nimeSamAtramapi priyAvirahasyAsahiSNAvityarthaH / kIdRksatI / puSpANAM paiTAkikI piTAkena piTas iti prasiddhenaM vaMzabhAjanena harantI puSpAharaNArthaM piTakaM vahantItyarthaH // 93 14. AkSadyUtika / gAtikam / atra "nirvRttekSa0" [20] ityAdinoM ikaN // tyAgima / ityatra "bhAvAdinaH " [ 21 ] itImaH // ayAcitake~ / Apamityaka / ityatra " yAcita0" [22] ityAdinAM kaN // autsaGgike / paiTAkikI / ityatra "harati 0" [ 23 ] ityAdinekaN // kAcidaukSIgRhItvAmbu bhastrikAdaMzabhArikAt / sakhIM zrAntAM nikuJjAntarbhUtvA vivaidhikI svayam // 14 // 14. kAcinnikuJjAntarvanagahanamadhye zrAntAM puSpoccayena khinnAM sakhImaukSItsiSeca / kiM kRtvA / vivadhena mArgeNaM harati vivadhikI 19 1 embubhutri. 2 bI zrAntA ni.. dj 3 e vakI 1 sI SaSThi pri. 2 bI 'yamAnAdRtetya N. 3 e 'dRnetya'. 5 bI nivRtta. 6 e priyaM na. piTake.. 10 bI sI piu. 'the N / akSa'. 14 sI nivRtte'. 17 bI "nA-ika'. 20 e.Na vA ha ai, 7 bI nayAti. 11 bI navAMza'. 15 sI 'nA - aka'. sakhIM khinnAM mau. 18 ena 4 bI 'citaM na. epeTA. 9 bI 12 sI pAbhara. 13 e 16 sI takaH / A. 19 e bI vivive'.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] zrAntasakhyA vAhikAdAnAnmArgadAyinI svayaM bhUtvA / tathA bhastrikAdbhastrayA dRtinA jalaM harato bhRtyAderambu gRhItvA / kiMbhUtAt / aMzo bhAgabhUto bhAro jalabhAroMzabhArastena haratyaMzabhArikastasmAhitIyena sahAmbubhAraM vahata ityarthaH // kApyavIvadhike kuje nItvA vaivadhikacchalAt / kAMcitkauTilikIbhUya priyo bhramayati priyAm // 15 // 15. kAMcitpriyAM priyo bhramayati narmaNetastato nayati tatkAlApekSayA vrtmaanaa| kiMkRtvA / vaivadhikacchalAnmArgeNa netuzchalAdahamatra mArgeNa netAsmIti vyAjAdityarthaH / kApi kuje vanagahane niitvaa| kiMbhUte / atyantaM vRkSAdibhirguptilatvAnnAsti vIvadhiko mArgeNa netA yatra tasmin khila ityarthaH / tathA kauTilikIbhUya kuTilikAzabdenAgre 'vakrI lohAdimayyaGgArAkarSaNI yaSTirvA kuTilA gatirvA palAlotkSepaNogre vakro daNDo vA parivrAjakopakaraNabhedo vA caurANAM naugRhAcArohaNArtha dAmAgrapratibaddha AyasordhADazo vocyate / yathA karmArakarSakaparivrAjakacaurA aGgArapalAlapuSpanAvaH . kuTilikayA harantyevaM vaivadhikacchalena priyAyA AkarSakIbhUyetyarthaH / yadvA kuTilikayA kuTilagatyA haoNrakIbhUya // 1e citkoTikI . 2 bI sI kauTali. 1 sI khyA bAhiM'. 2 e vAhanAdA'. 3 bI sI rganAyi'. 4 bI to tRttvAde'. sI to de'. 5 e bI tucchalA. 6 e degNa notA. bINa naitA. 7 bI je ga. 8 bI sI gupila'. 9e degsminnakhi. sI sminakhi'. 10 sI koTali': 11 e TikI. 12 sI TilakA. 13 bI vakA lo'. 14 e 'kA lehA'. 15 bI 'karSikI. 16 e tyarthe / ya. 17 bI TilAga'. 28 e sI hArikI.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ / hai. 6.4.27.] saptadazaH srgH| 343 bhastrikAt / aMzabhArikAt / ityatra "bhasrAderikaTa" [ 24 ] itIkada // vivadhikI / vIvadhike / atra "vivadha." [25] ityAdinekaDvA // pakSe / iknne| vaivadhika // kauTilikIbhUya / ityatra "kuTilikAyA aN" [26] ityaN // AmbhasikAnaujasiko marudaprAtilomikaH / amUH sAhasiko bhUtvA samasmAkSIcchramazlathAH // 16 // 16. marudvAtaH zramazlathAH puSpoccayotthakhedena niHsahA amUH kAminIH samaspAkSIt / kIdRk / ambhasA vartata AmbhasikaH sajalakaNaH se cAsau na ojasA balena vartatenaujasikazca mRduH sa tathA / tathA na pratilomaM vartateprAtilomikaH pRSTavAhitvenAnukUlaH / kiM kRtvAspRzat / sahasA vartate sAhasikaH paradArasparzotthasyAyatau vinipAtasyAnAlocakatvAdavimRzyakArI pAradArika iva bhUtvA / sAhasika eva hi smarodrakotthasvedenAmbhasikonaujasikoprAtilomikazca san paranArIH spRzati // gotraM puSpArpaNe prAtikUlikyA gRhNatAparA / prAtIpikyAnukUlikyAjJAyi prauDhA piyeNa na // 17 // 17. priyeNAparA kAminI pratIpaM vartate prAtIpikI pratikUlAnukUlaM vartata AnukUlikyanukUlA vA nAjJAyi / kIdRzA / puSpArpaNe prAtikUlikyAH pratikUlaM vartamAnAyAH sapatnyA gotraM nAma gRhNatoccArayatA 1 e bI "kUlakyA. 1bI vividhi'. 2 bI vividha. 3 sI N / kauTali'. 4 e ka / kaiTi'. 5 bI sa vASNo na. 6 sI degthA na. 7 e "sikAnau . 8e paM parvate.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] gotraskhalitAparAdhaM kurvatApItyarthaH / yataH kITak / prauDhA / prauDhA hi gambhIrAzayatvena gUDhAkAreGgitA syAt / yaduktam / labdhAyatiH pragalbhA ratikarmaNi paNDitA vibhurdakSA AkrAntanAyakamanA niyUMDhavilAsavistArA / / surate nirAkulAsau dravatAmiva yAti nAyakasyAGge ___ na ca tatra vivektumalaM koyaM kAhaM kimetaditi // tatra kupitAparAdhini saMvRtyAkAramadhikamAdriyate / kopamapahratyAste dhIrI hi rahasyudAsInA / / iti / apArimukhikI pAripArzvikenyAnulomike / patyau hAsAdanAnvIpikyakSipatpauSpikI srajam // 18 // 18. anyA patyau hAsAnnarmaNA srajamakSipa kaNThe cikSepa / kIhaksatI / anAnvIpikI na pratikUlaM vartamAnAnuraktetyarthaH / ata evApArimukhikI / parirvajanetra / na mukhaM varjayitvA vartamAnA saMmukhI. netyarthaH / tathA puSpANyuJchati pauSpikI puSpANyuccinvatI / patyau ca kiMbhUte / AnulomikenukUlaM vartamAnenurakta ityarthaH / ata eva pAripAvike / pariH sarvatobhAvetra / yato yataH priyAsamIpaM tatastato vartamAne sadA pArzvasthe / 84 * 1 sIDhA hi gabhIrAzraya'. 2 e landhaya'. 3 bI yatipra. 4 e degmamA ni. 5 sI tena ni. 6 e nAyika. 7 sI syAnte / na. 8 sI rAdhani. 9 sI rApi ra. 10 et kaM ci. 11 e sI eva pA. 12 bI vApara'. 13 bI sI rivarjadeg. . 14 bI ne ca na.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 [hai. 6.4.30.] saptadazaH sargaH / patyA nAgarikeNAnyAnvIyate sa vane hyasau / mA bhaiSIdbhISaNesinpAkSikamAtsikamArgikaiH // 19 // 19. anyA nAgarikeNa nagaraM rakSatA talAreNa patyA bha; vanenvIyate smAnugamyate sma / hetumAha / asminvanesau * matpriyA mA bhaiSIt / yataH pAkSikamAtsikamArgikaiH pakSiNo matsyAnmRgAMzca nadbhilubdhakadhIvaraiH kRtvA bhISaNa iti // mainikaH khaugikosau saukarikaH pAripanthikaH / ityuktvA bheSayankAntopasrajA sakhajenyayA // 20 // 20. anyayApasrajA puSpoccayAkaraNAtpuSpamAlArahitayaiva satyA kAntaH sakhaje / yato bheSayan bheSag bhaye NigantaH / priyAmeva bhAyayan / kiM kRtvA / uktvA / kimityAha / he priyesau pratyakSo mInAnkhagAnsUkarAMzca nalla(la~)bdhakaH paripanthaM panthAnaM varjayitvA tiSThati panthAnameMbhivyApya hanti vA pAripanthikazcorostIti // anaujasikaH / sAhasikaH / aambhsikH| atra "ojaH" [27] ityAdinAikaN // prAtilomikaH / Anulomike / prAtIpikI / anAnvIpikI / prAtikUlikyAH / AnukUlikI / ityatra "taM prati0" [28] ityAdinekaN / pArimukhikI / pAripAzvike / atra "pare' [29] ityAdinekaN // nAgarikeNa / pauSpikI / ityatra "rakSadulchatoH" [30] itIkaN / 1bI nyAnIya'. 2 bI sminmAkSi. 3 bI khAnikoso soka'. 1bI pasRjA. 2 bI sI bhApayan. 3. e ha / pri. 4 bI sI dhaM paripa. 5 e mastivyA. 6e vA pari'. 7 e kaH / A. 8 e 'nAnvapi. 95 pAzvike. 10 sI vikii| . 11bI pauSikI.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] pAkSika / mAtsika / mArgikaiH / atra "pakSi." [31] ityAdinA-ikaN // arthagrahaNAttatparyAyebhyo vizeSebhyazca syAt / khAgikaH / mainikaH / saukarikaH // pAripanthikaH / atra "pari0" [ 32 ] ityAdinekaN // patyA dvaiguNikenevAnyA pAripathikI vajam / dattvAlpAM prArthyatAnalpAM vRddhiM gRhNAti lobhyaho // 21 // 21. pAripathikI panthAnaM varjayitvA vyApya vA tiSThantyanyA patyAnalpAM mahatI stra prArthyata / kiM kRtvA / alpAM laipvI sraja dattvA dviguNaM gRhNAti dvaiguNikastena yathAlpaM dattvAdharmoM bahu yAcyate / yuktaM caitat / yasmAllobhI vRddhi kalAntaraM gRhNAti / aho ityAmantraNe // pAripathikI / ityatra "paripathAt" [ 33 ] itIkaN // dvaiguNikena / ityatra "avRddha0" [34] ityAdinekaN // avRddheriti kim / vRddhiM gRhNAtIti vAkyameva // dazaikAdazikI nAli dazaikAdazikA tu sA / kusIdiketi jalpantI patye puSpANi kApyadAt // 22 // 22. kApi patye puSpANyadAt / kiihkstii| jalpantI kSaNamiyamIyA karotviti prAkpuSpANyanAdadAnaM zaThaM patiM vadantItyarthaH / kathamityAha / kusIdaM vRddhistadarthaM dravyamapi kusIdaM tedgRhNAti yastatsaMbodhanaM he kusI. dika tvaM hi svayaM kalAntarAjIvI tato mAmapyAtmasadRzImAzaMya tvaM mattaH puSpANi nAdatse tattvayuktamevetyarthaH / yatomyahaM na dazaikAdazi 1bI prArthitA. 1 sI degNAtpa. 2 bI sauri'. 3 bI lavIzrajaM. 4 bI sI maNe ba'. 5 e vRddhika. 6 e vRddhirdeg. 7 e atravR. 8.sI ti vAkpu. 9e ta gRlA. 10 ezaGkA tvaM.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 6.4.38.] saptadazaH srgH| 347 kI dazabhirekAdaza dazaikAdazAstAnna gRhNAmi sA tu tvadvallabhA dazaikAdazikA saiva tvattolaMkArAdi grahItuM tava puSpadAnAdyupacAraM karotyaha tvakRtrimapremNaiva te puSpANi dadAmItyabhiprAya iti // kusI dika / ityatra "kusIdAdikaMda" [ 35] itIkaT // dazaikAdazikA / dazaikAdazikI / ityatra "daza0" [36] ityAdineka ikaT ca // ArthikI pAdikI cArdhapadikyapi ca nAvadat / kAcillAlAmikapAtikaNThikAdvitrasantyaleH // 23 // 23. kAcinnAvadat / kiMbhUtA / ArthikyapyarthaM gRhatyapi prayojanavatyapyata eva pAdikyapi cArdhapadikyapi ca padamardhapadaM vA manasA gRhNatyapi vivakSurapItyarthaH / tarhi kuto naavddityaah| yatolevitrasantI bhaNane mukhasaurabhAkRSToyamoSThAdi mA dazaditi bibhyatI yato lalAmaM tilakaM gRhNAti lAlAmikaH sa cAsau prAtikaNThikazca pratikaNThaM kaNThaM lakSyIkRtya puSpamAlAdi gRhaMstasmAttilakakaNThamAlAdigandhalobhena mukhAntike bhrAmyata ityarthaH // ArthikI / pAdikI / ArdhapadikI / lAlAmika / prAtikaNThikAt / ityatra "artha." [ 37 ] ityAdinekaN // pAradArika sAbhadRkikAlaM te sajAnayA / bhUSaya pratipathikAM tAmitIT cikSipenyayA // 24 // 1 bI AthikI'. 2 bI ca na va. 3 bI yati pro. 1 sI lAti sA. 2 e sI nAdatyupa. 3 ekatI. 4 bI gRhNAtya. 5 erdhapAdi. 6 e mA diza. sI mA deza. 7 e 'ti lalAmi'. 8 e bI lakSIkR. 9e degstastasmA'. 10 sI 'dilo'. 11 e kI / ardha'. 12 bI rdhapAdi.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 dhyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 24. anyayeD bhartA cikSipe najaM dadannirastaH / kathamityAha / he pAradArika parastriyaM gacchaMstathA he sAbhartRkika sapatnI gacchannanayA te tava srajA mamAlaM sRtaM kiM tvanayA sajA kRtvA pratipathikI (kAM) kulaTAtvena pratipathaM pandhAna panthAnaM prati gacchantIM to svapriyAM svamanobhISTAM paradArAdikAM bhUSayeti / / mudhAsyAkrandi kI dANDamAthikI tvAM latAdhiyA / yatprAtipathiko nAlistyaktetyanyA sakhImazAt // 25 // 25. anyA sakhImazAdavadat / kathamityAha / he sakhyasi tvamalibhayena mudhA nirarthakamAkrandikyAkrandanti yatra sa deza Anda Akrandyata iti vAkanda ArtAyanaM zaraNamucyate / taM dhAvasi / tathA dANDamAthikI mAthazabdaH pathiparyAyo daNDa iva mAtho daNDamAtha RjumArgastaM ca mudhI dhAvasi / yadyasmAdalistvAM latodhiyAnekapuSpamAlAparidhAnena puSpagandhoddharatvAllateyamiti buddhyA na tyaktA na yakSyatIti / pAda vikyA latAmadhye svinnAGgayA narmakarmaThaH / kasyAzcidAnupadikaH patiH saunAtikobhavat // 26 // 1 bI thike nA'. 2 e listatketya'. 3 sI t / yataH. 1eka stri. 2 bIte nava. 3 e tvA pati'. 4 bI sI tipaMthaM. 5 sInthAnI ga'. 6 e "naM ga. 7 e sI cchantI tAM. 8 bI tAM pri. 9e TAM pAra. 10 e dikaM bhU'. 11 e vat. 12 bI mabhilaye. 13 sIndinI Akra. 14 e kranya. 15 sI AtA. 16 e NDamAtha. 17 e jurmArga0. 18 bI dhAva'. 19 bI tAdheyA'. 20 e bI tyakSati.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.43.] saptadazaH srgH| 349 26. kasyAzcinnAryAH patiH saunAtikaH sunAtaM pRcchannabhavat / yataH khinnAGgayAH / kuta etadityAha / latAmadhye puSpocayanArtha pAdavikyAH padavIM mArga dhaavntyaaH| kIDaksan / narmakarmaTho hAsyakriyAyAM sAdhustathAnupadikonupadaM padasya pazcAddhAvanpratyAsattyA dhAvannityarthaH / svinnAGgI priyAM dRSTvA patirdAsyena susnAtaM papracchetyarthaH // saukhazayyikyabhUtpatyuH zayyAM nirmAya pallavaiH / prAbhUtikavaicitrikasauvastikasya kAcana // 27 // 27. kAcana pallavaiH zayyAM nirmAya patyuH saukhazayyikyabhUt / he bhartaH sukhakAriNI zayyeti prapacchetyarthaH / yataH prAbhUtikavaicitrikasauvastikasya premAtirekeNAtivaidagdhyena cAnekacATukAravakottayAdibhASitvAtprabhUtaM vicitraM svasti ca zubhaM ca bruvANasya / / pAradArika / sAbhartRkika / ityatra "para0" [38] ityAdinekaN // pratipathikAm / prAtipathikaH / atra "prati." [39] ityAdinekekaNau // dANDamAthikI / pAdavikyAH / AndikI / ityatra "mAtha." [40] ityAdinekaN // AnupadikaH / atra "pazcAti0" [ 41] ityAdinekam // saukhAtikaH / saukhazayyikI / atra "sunAta." [ 42 ] ityAdinekaN // prAbhUtika / vaicitrika / ityatra "prabhUta." [ 43 ] ityAdinekaN // kriyAvizeSaNAdayamiSyate / kacidaMkriyAvizeSaNAdapi / sauvastikasya / '15 saukhyazakya. 2 bI yyikabhU. 3 sI 'tyuH saukha. 4 e vaiH / vayabhU. 15 nava. 2 bI zayyakya . . 3 bI sukhikA. 4 eriyaM yAti pa. 5 bI rtRka. 69 sI thika / aM. 7sI krandakI. 8 sI g / prA. 95 davi.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kAcinmAzabdikI zAbdikyAmapyAlyAM latAntare / naityazabdikavAcAlasapatyA aMzRNodvacaH // 28 // 28. kAcillatAntare latAmadhye nityazabda iti brUte naityazabdiko mImAMsakastadvadvAcAlA yA sapanI tasyA vacozRNot / kimepA patyuragre vaktItyAkarNayan / kITaksatI / zAbdikyAmapi vaiyAkaraNItvenAvinaSTaM zabdamuccArayantyAmapyAlyAM sakhyAM viSaye mAzabdikI mAzabda iti bruvANA mA zabdaH kriyatAmiti truvANetyarthaH // lAlATikaM kaukuTikaM dAdarikyA saha sthitam / priyaM dRSTvA latAntaH kApyabadhnAllatayaiva hi // 29 // 29. kApi kopAtirekeNa bandhanAntaragrahaNe kAlakSepAsahiSNutvAllatayaiva priyamabadhnAn / kiM kRtvA / latAntardAdarikyA dardaro ghaTo vAditraM ca / tatra vAditraM kurvatyevamucyate / tayA saha sthitaM dRSTvA / yataH kaukuTikaM dAmbhikaceSTA kukkuTI tAmAcarantaM mAyinaM tathA lalATaM pazyati lalATadarzanena dUrAvasthAnaM lakSyate tenaM ca kAryeSvanupasthAnaM yaH priyo dRSTaM priyAlalATamiti dUrato yAti na tu tadabhipretakArya upatipThate sa evamucyate / lalATameva vA kopaprasAdajJAnAya yaH pazyati sa la(lA)lATikastam // mAzabdikI / naityazabdika / ityatra "mAzabda." [ 44 ] ityAdinekaN // 1bI'nyalyAM. 2 vI sI asRNo'. 3 e ke dadAri. 4 bI dAdari. 1 e 'stakA'. 2 vI comaNo. 3 e yaH / lalATiM'. 4 sI daro'. 5 vI 'darA ghaTA vA'. 6 sI traM kuvitya . 7 e ceSTAM ku. 8 sI naM yaH. 9 sI 'na kA. 10 enaM pri. 11 sI yAdRSTaM priyAla. 12 sI 'danAmA yaH. 13 e degya yatpazya'.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 6.4.49. saptadazaH srgH| 351 zAbdikyAm / dAdarikyA / lAlATikam / kaukuTikam / ityete "zAbdika." [45] ityAdinA nipAtyAH // kAcitsAmAjikAnsainyAnpAriSadyAzca sainikIH / pArSadyA raJjayAmAsa srajaM gItiM ca gumphatI // 30 // 30. kAcitsAmAjikAnsamAja samavetAnsabhAsthAnsainyAnsenAM samavetAnsenAnarAMstathA pAriSedyAH pariSadaM samavetAH sainikIzca senAM samavetAH strIzca rajayAmAsa / kiittkstii| parSadaM samavaiti pArpadyA sabhAyAM niSaNNA tathA laja gItiM ca gumphatI racayantI // sAmAjikAn / ityatra "samUha." [ 46 ] ityAdinekaN // pArSadyA / ityatra "parSado NyaH' [ 47 ] iti NyaH // pariSacchabdAdapIcchantyeke / pAriSadyAH // sainyAn / ityatra "senAyA vA" [ 48 ] iti vA NyaH // pakSe / sainikIH // AdharmikyA ApaNikyAstasyA dhArmika dehyadaH / Uce srajorpayandRSTakakSAnakha inonyayA // 31 // 31. anyayeno bhartAda etatkarmoce / tadevAha / he dhArmika dharma nyAyaM carannupahAsavacanamidam / tasyAH svapriyAyAH srajo dehi / kIdRzyAH / ApaNikyA ApaNasya haTTasya dhAyAH paNyAGganAyA ata evAdharmikyA adharma pApamAcarantyA iti / kutoyamUceda ityAha / yato 1 sI kyA / lalATi'. 2e padyAH pa. 3 sI nikaizca. 4 bI vetA strI'. sI vetAMzca ra. 5 e maveti. 6 sI dyAH sa. 7bI pannA ta?. sI SaNNAH ta. 8 e dinAka'. 9e riccha. 10 bI sI nikI / A. 11 eha / dhA. 12 sI dharmya nyA. 13 e degyAyA sra. 14 bI vAdhArmi. 15 sI to hetoya.
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] dRSTAH kakSAyAM nakhAstannakhakSatAni yasya saH / evaMvidhopi kuta ityaah| yataH srajorpayan // dhArmika / AdharmikyAH / atra "dharma" [ 49 ] ityAdinekaN // ApaNikyAH / atra "SaSThyA dhairye" [50 j itIkaN // sajAnAnAM patantI ca priyonyAmahasIditi / nAvaizastrepi nAre strI peTuH zAstre nu mAhipaH // 32 // 32. priyonyAmahasIt / kIdRzI satIm / gotraskhalitAdyaparIghinaM priyaM khajAnAnAM patantI ca kopATopena patyurghAtAya prayatnAtsvayamabhisaraNena patyauM ca ghAtabhayena pazcAdapasarati ghAtena saha skhalitatvAdantarIle patantI ca / kathamahasI dityAha / rUyavaizastrepi vizasituH krUrasya dharmya vaizastraM na tathAvaizastraM tasminnapi komalepi nAre narasya dhaye narocite prahArAdau viSaye na paTuH / yathA mahiSyA dhairyo mAhiSaH piNDArovaizastrepi prasannatvena komalepi zAstre zAstudha(4)yeM anthe viSaye mUrkhatvAna paTuH syAttasmAdamanyAyaM kurvatI tvaM yuktaM petithetyartha iti // vaibhAjitrI mAlikIva sakhInAM kApyadAtsrajaH / gaulmikecchorvakrayaM nu vanasya dadatI zriyam // 33 // 1 bI sI tantI ca. 2 e sI paTu zA. 3 sI linIva sa. 4 e gaulike'. 1 bI sI dRSTA kI. 2en / kAmikaH / AdhArmikyA / a. 3 sI mikA / aM. 4 bI dharma I. 5bI gotre skha. 6 sItApa. 7bI rAdhenaM. 8 bInAM tI ca. 9bI ghAte bha. 10 e rAlo pa. 11 bI mye nAroM'. 12 sI dharmo mA'. 13 e myoM mahi'. 14 bI zAsa'. sI zAstravaNye gra. 15 e granthaM vi. 16 e munyA'. 17 e ktaM patiSvetya.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.55.] saptadazaH srgH| 353 33. kApi mAlikIva mAlApaNyeva mAlinIva vaibhAjitrI vibhAjayitA vibhAgakArI taddharmAdanapetA vibhAgakAriNI satI sakhInAM srajodAt / kiMbhUtA / vanasya vakrayaM nu bhATakamiva zriyaM lIlAvihArAdinA zobhAM dadatI / kIdRzasya / gaulmikecchorgulmAnA latAdistambAnAM gulmAyA vA vanasya puSpAyuccayenopa'bhuktAnAmavakrayo bhATakaM gaulmikastasyecchoH // zAstre / narAdi / nAre / mAhiSaH / ityatra "RmarAderaN" [5] ityaN // vaibhAjitrI / vaizastre / atra "vibhAjayitR0" [52 ] ityAdinAN / vibhA. jayiturNiluk / vizatuzzeDluka // gaulmika / ityatra "avakraye" [53 ] itIkaNa // mAlikI / ityatra "tadasya paNyam" [53] itIkaN // zAlAlukyAM kizarikI tagairikyA shlaalukii| vilakSamUce hantaivAH kusumaireva vAsitAH // 34 // 34. zAlAlukyA zalAlagandhadravyapaNyayA striyA kizarikI kizaragandhadravyapaNyA strI zalAlvAdigandhadravyANAmavakrayasaMbhAvanayA vilakSamUce / evaM tagarikyA zalAlukI coce / kimityAha / hanteti khede / etA vilAsinyaH kusumaireva vAsitA iti / itiratra jJeyaH / kizerikI / tagarikyA / ityatra "kizarAderikaTa" [55] itIkaT // 1sI kyA tagarakI na. 2 bI zarakI. 3 e bI garakyA. 1sI linIva mA. 2 bI 'Tami'. 3 bI degcchogulmA'. 4 sI pabhoktA'. 5 bI kizAri'. 6 sI 'zarakI. 7 e "paNA strI. 8 vI strI zAlA'. 95 vyAmavikra. 10 bI mavika'. 115 degde / vi. 125 sI zarakI. 13 erikA / i.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] zalAlukI / zAlAlukyA / ityatra "zalAlano vA" [56 ] itIkaDvA / mADDukikyo jhAjharikyaH kAJcInAdaiH striyaH amAt / mADDakI jhAjharI nUrminAdaiH snAtuM nadImayuH // 35 // 35. striyaH puSpoccayotthAcchramAddhetornadI varNAsAM snAtumayuH / kIdRzyaH satyaH / gamanavazAtkAJcInAdaiH kRtvA maDDakajharjharau vAdyabhedau tadvAdanaM zilpaM yAsAM tA mADakikya ivaM jhAjharikya iva vA / kiMbhUtAm / UrminAdaiH kRtvA mADDakI nu jhAjharI nu // mADakikyaH / jhAjharikyaH / atra "zilpam" [ 57 ] itIkaN // mAhukIm / jhAjharIm / atre " mahaka." [5] ityAdinA vANa // pakSe / mAhukiMkyaH / jhAjharikyaH // tAmbRlikyodharaiH sindhUsAMsthapadmadalazriyAm / nAryazchAyo nu cauryo nu tUSNIkaistarkitAH priyaiH // 36 // 36. priyaistUSNIkaistUSNIMzIlaiH sAvadhAnaiH sdbhirityrthH| nAryastarkitAH / kathamityAha / adharaiH kRtvA chAnyo nu ziSyA iva cauryo nu curAzIlA iva vA~ / kosAm / sindhau varNAsAyAM saMsthA saMsthAnaM zIlameSAM sAMsthAni sthAsnUni yAni padmadalAni prastAvAdraktotpalaparNAni teSAM 1 bI jhAjhari'. 2 bI kAcInA'. 3 e anAt / nADDa'. 4 bI jhAjharI. 5 e tAmUli. 1bI kii| zalAlukA / . 2 sI lukA / . 3 bI lumo vA. 45 'cchanAde'. 59 naMdIva. 6bInaM zalpaM. 7sI va vaa| kiM. bI va vA jhAjhari . 8 sIm / jhajharI'. 9bI jhAjharI. 10 erii| ma. 11 bI 'tra mADakya . 12 e kikyAH / jhA'. 13 eNIMzailaiH. 14 sI vaa| kasyA si. 15 bI kAsI si. 16 sI ni pa.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.65.] saptadazaH srgH| 355 zriyAM raktatvAdilakSmINAm / yataH kIdRzyaH / tAmbUlikyastAmbUlabhakSaNazIlAstAmbUlikItvAttAsAmadharA rakkotpaladalalIlA ityevaM vitarkaH // tAmbUlikyaH / atra "zIlam" [59] itIkaN / sAMstha / chAnyaH / cauryaH / atra "asthA0" [ 60 ] ityAdinAJ // tUSNIkaiH / iti "tUSNIkaH" [61 ] ityanena nipAtyate // tAH pArazvadhayASTIkAstarodhaHkaNTakAM nadIm / pArazvadhikazAktIkakRtarakSAstatovizan / / 37 // . 37. tatastA nAryo nadImavizan / kiMbhUtAH / pArazvadhikaiH pazupraharaNaiH zAktIkaizca zaktipraharaNaiH kRtA rakSA yAsAM tAH / kIdRzIm / pArazvadhayApTIkAstarodhaHkaNTakAM pazupaharaNairyaSTipraharaNaizcorikSaptataTakaNTakAm // pArazvadhika / ityatra "praharaNam" [ 62 ] itIkaN // pArazvadha / ityatra "parazvadhAdvAN" [13] iti vANa // pakSe / pArazvadhika // zAktIka / yASTIka / ityatra "zakti" [64] ityAdinA TIkaN // tA aiSTikairivaiSTIkA nAstikariva cAstikAH / AmbhasIkaiH samaM kAntarAmbhasikyaH prajahire // 38 // 38. Ambhasikyo jalapraharaNAstA nArya AmbhasIkairjalapraharaNaiH kAntaiH saha prajahire / yathaiSTIkA iSTirabhicArArtho yAga eva praharaNaM yeSAM te kutsitavije aiSTikairabhicArArthayAgapraharaNaiH saheSTirUpapraha1bI rasvadhi'. 1e 'tyeva vitA / sA. 2 bI yAsAMH / kI. 3 e sI k| yA'. 4 ethoM yoga. 5e "ja eSTi'.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] I raNaireva kRtvA praharanti / yathA cAsti paralokaH puNyaM pApamiti bai matireSAmAstikA nAstikaiH saha praharanti viruddhamatatvAdvivAdena yudhyante // daiSTikaikAnyikaikAdazAnyikAnaikarUpikam / ziSyaM gururvvahannabjairnAzyekA skhalitaM patim // 39 // 39. ekA nAmni skhalitaM santaM patimabjaiH kRtvAhan / yathA gururupAdhyAyaH ziSyaM kambayA hanti / kiMbhUtaM santam / diSTaM daivaM puNyaM tatpramANaM na tu vyavasAya iti matirasya daiSTikaistathaikamanyadapapAThonuyoge parIkSAyAM vRttamasyaikAnyikastathaikAdazAnyAnyapapATharUpANyanuyogesya vRttAnyekAdazAnyikastathaikaM rUpaM vArodhyayane vRttamasyaikarUpiko na tathAne karUpiko timandaprajJatvenAsakRdghoSako vizeSaNakarmadhAraye taM tathA // hRSTAstaraGgaiH kAntAbhrUlAsyadvAdazarUpakaiH / rAjAgrabhojanikyena sainyAM maudakikA iva // 40 // 40. sainyAstaraGgairnadIkallolaiH kRtvA hRSTAH / yato dvAdazarUpANi vArA adhyayane vRttAnyeSAM dvAdazarUpikAH kAntAbhrUlAsyAnAM dvAdazarUpikAstaiH kuTilatvenaiM svapreyasIvilAsa bhrUtulyairityarthaH / yathA modakA bhaikSyaM hitamebhyo maudakikA rAjAprabhoja nikyenAprabhojanamasmai 1nyA moda. 1 e bI "thA vAsti. "STi ke sta 5e 8 sI 'pitoti'. feR. 12 e rAma. 2 e sI loka pudeg 3 e bA miti 4 sI yogo pa 6 bI 'dazyAMnyA'. 7 e bI pAnyanu. bI 'kAstikaiH ku. : 10 sI 'na sapre, 11 bI makSaM
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.71.] saptadazaH srgH| 357 niyuktaM dIyaMta Aprabhojaniko rAjJa Aprabhojaniko rAjAprabhojanikastasya bhAvena rAjJoprabhojanena modakAdinA kRtvA hRSyanti / aiTIkAH / aiSTikaiH / AmbhasIkaiH / bhAmbhasikyaH / atra "veSTayAdibhyaH" [6] iti vA TIkaN / nAstikaiH / aastikaaH| daiSTika / ityete "nAstika." [66] ityA. dimA nipAtyAH // aikAnyika / ityatra "vRtta." [60] ityAdinekaN // anye tvapapAThAdanyatrApyadhyayanamAtre pratyayamicchanti / anaikarUpikam / / ekAdazAnyika / ityatra "bahu." [68] ityAdinA-ikaH / atrApyanye pUrvavadanyatrApIcchanti / dvAdazarUpikaiH // maudakikAH / atraM "bhakSyaM0" [19] ityAdinekaN // rAjAprabhojanikyena / ityatra "niyuktaM dIyate" [70 ] itIkaN // mAMsaudanikayA zrANikeva mAMsaudanikyapi / zrANikyevAmilanAryaH sapatnIbhirna vApi // 41 // 41. nAryaH sapatnIbhiH saha vAvapi jaleSvapi madhye nAmilan / jaleSu hokena bharnA saha jalakeleH kriyamANatvenAtyAsannatvAnmithomelakaH sughaTaH paraM tatrApyatAlutvena vacanAlApasaMmukhekSaNAGgasparzAdirakSayoM na militA ityarthaH / yathA zrANA yavAgUrniyuktamasyai dIyate 1bI minarvAvaM. 1bI ta agrebho. 2e ne mo. 3bI STikAH / A. 4e 'sikaH / . 5bI stikA / 3. 6 e sI vRtyetyA . 7sI mAtrapra. 8e pyane pU. 9 vI tra bhikSaM i. 10 e leH zriya'. 11 sI yA mi. 12 bI gUniyu'.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] zrANikA pathyAzinI mAMsaudano mAMsamizra odano niyuktamasyai dIyate mAMsaudanikA tayA prabalAmyA striyA sahe viruddhadharmatayA na milati / yathA ca mAMsaudanikyapi zrANikyA saha na milati // 3 zrANikA zrANikyA | mAMsaudanikayA mAMsaudanikI / ityatra "zrANA 0" [ 71] ityAdineko vA // bhAktAsyabhAktiko nvodanikyanaudanikI ca kim / anojaskAmbughAteSvityUce dampatibhirmithaH // 42 // I 42. dampatimirmitho narmaNoce / kimityAha / bhaktamasmai niyuktaM dIyate he bhAkta priya yathAsi tvamabhAktiko bhaktabhojanarahitaH sannanojasko bhavasi / tathAmbughAteSu satsu kimityanojasko jalaprahAravidhuratvena~ nistejaskosIti / tathaiaudano niyuktamasyai dIyate he odaniki priye yathA tvamanaudainikyodanabhojana ra hitAno jaiskA bhavasi tathAmbughAteSu satsu kimityanojaskAsIti / anojaskAmbughAteSvityatrAnojA . ambudhAteSviti pATho yuktaH pratibhAti / strIliGge pulliGge cAsya samAnarUpatvAt / paramainorjeskAmbughAteSviti pAThaH prAyo dRzyate / tasmAdanojasketyayaM puMsi strIliGgavyatyayena yojyaH // 14 bhAkta / odarnikI(ki) / atra "bhakta0 " [ 72 ] ityAdinANikaTau / pakSe / abhAktikaH / anaudanikI // 4e 'ti / prANi. 1e nau mAM. 2 sI ha . 3 sI nikApi. 5 sI nikI. 6 bI he bhakta. 7 sIna rahi . 8 bI 'tasya dI. 9 bI 'nakyA bho.. 10 e bI 'tAnauja ' . 11 bI jasko bha. 12 e sI ki. 13 e MjasaskA'. 14 sI Gge cAsyamA 15 bI mamoja. 16 e "jaskAM ghA N. 17 bI 'jyaH / bhAMkta. 18 e nikiH / a.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.75.] saptadazaH sargaH / 359 kSmAM nAvayajJikI pAkayajJikI ca dvijA yathA / ahateccho AtarikairnAryogAhanta nimnagAm // 43 // 43. nAryoM nimnagAmagAhanta vyaloDayan / kIdRzyaH satyaH / AtarikairAtare nadyAditIrthe niyuktainarairahatecchA ayaM nadIpravezovagAhya ityaskhalitAbhilASAH / yathA dvijA RtvijohatecchAH santo yAgakriyAbhiH kSmAmavagAhante / kiMbhUtAm / navayajJA navairatnaiH sAdhyA yogA asyAM vartante tAM nAvayajJikI tathA pAkayajJaH pAkena havirvizeSeNa sAdhyo yajJosyAM tAM pAkayajJikIm / nAvayajJikIm / pAkayajJikIm / atra "navayajJa." [73] ityAdinekaN // AtarikaiH / atra "tatra." [ 74 ] ityAdinekaN / sarAyudhAgArikANAM vArighAtaiH sarAyudhaiH / yuvAno mumuhustAsAM sAdhyikAzucikA iva // 44 // 44. sAdhyikAzucikA iva yathA saMdhyAyAmadhyAyinozucau dezedhyAyinazcAkAlAdezAdhyayanotthena vinena muhyanti tathA tAsAM strINAM vArighAtaiH kRtvA yuvAno mumuhurmuurchitaaH| yataH smarAyudhairvizeSyArthAnukUlyenAtra smarAyudhazabdenopacArAtsmarAyudhadhAtA ucyante / tena kAmazaraprahAratulyaiH / kIdRzInAm / smarAyudhAgArikANAM smarasyAyudhAni jalakrIDAsteSAmagAraM gRhaM nadI tatra niyuktAnAm / jalakeli 1bI degcchA yA A. 2 bI sI sAMdhikyAzu. 3 e sI va / ya. 15degvIdhani. 2 bI sI zonAva'. 3 e yAgo a. 4 ezosyA to. 5 bI dezodhyA'. 6 e 'zedhyayi". 7 e bI sarAyu'.
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 vyAzrayamahAkAvye [kumArapA rUpamAyudhaM hi smarasyaitadattameva syAt / anyopi bhaTaH zastrAgArani. yuktAcchakhaM gRhItvA zatrUnpraharati tatazca te mUrchanti // smarAyudhAgArikANAm / atra "bhagArAntAdikaH" [5] itIH / bhadeza / AzucikAH // akAla / sAyika / ityatra "adeza." [7] ityAdinekaN // kiM nu naikaiTikIvAsItyuditvA vArbhamUlikI / sAMsthAnikI satIrthyAmbhasyekayAkRSya cikSipe // 45 // 45. samAnatIrthe gurau vasati satIrthyA sakhyekayAkRSyAmbhasi cikSipe jalakrIDArtha kSiptA / kIhaksatI / vRkSamUle vasati vArbhamUlikI tathA saMsthAnevayavaracanAyAM vyavaheratyAcarati sAMsthAnikI mayAmbhasi na praveSTavyamityarvasthAnavizeSeNa tiSThantItyarthaH / kiM kRtvA cikSipe / uditvA / kimityAha / kiM nu naikaTikIvAsi nikaTe vasati naikaTikyAraNyakyA bhikSuNyA prAmotkroze kstavyamiti yasyAH zAstrito vAsaH saivamucyate / yathA sA mikSuNI kAmavikArarahitatvAjalakeliM na karoti tathA tvaM kimiti na karoSItyartha iti // lauhaprastAriko gausaMsthAniko vAsi kiM tvi(nviti / pra(prAstArikyA kayApyUce dRzori kssipnptiH||46|| 14 1bI sI kiM tu naM. 2 e kaTakI'. 3 vI TikAvA. 45 nikI sa'. 5 sI ko vA. 6 bI ri kSapa'. 1sI rasainyA. 2 sI yuktaccha. 3 sI tena mU. 4bI kaH / AdeM. 5e bI "dezaH / A. 6 bI dhyikye tatra. 7 e itatra. 8 e cikSepa ja. 9ehati Arati sAM. 10 eva vastavya. 11 bI sI kiMtu nai . 12 sImAva. 13 e makelira'. 14 eti / rikyA vizAlA.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai* 6.4.77.] saptadazaH srgH| 361 46. prastAro nayanAdInAM vistArastasminvyavaharati tayA prAstArikyA vizAlAkSyetyarthaH / kayApi patirUce / kIhaksan / dRzovistIrNatvena vAri kSipan / kathamUca ityAha / tvaM kiM nu lohaprastAre lohahaTTe vyavaharati lauhaprastArikosi / lohavaNim hi sthUlakrayANatvAllohaM yatra tatra kSipansthUlahasta eva syAt / kiM vA gosaMsthAne vyavaharati gausaMsthAniko gavayosi / sa hyakiMcijjJa eva syAditi / / kApi vAMzakaThinikI vArihatyAdhikA priyAt / dvaicandrAyaNikI cAndrAyaNikyA iva vAbhavat // 47 // 47. vAzabdaH pUrvavAkyApekSayA samuccaye kApItyatra yojyaH / kApi ca vaMzakaThine vaMzasya kaThine tApasabhAjane pIThe vA vyavaharati vAMzakaThinikI varuTI vArihatyA jalAghAtena kRtvA priyAtsakAzAdadhikAbhavat / yathA cAndrAyaNikyAzcAndrAyaNaM tapobhedaM caranyAH sakAzAdvaicandrAyaNikI dve candrAyaNe carantI ruyadhikA syAt / candrAyaNaM hi tapo dvadhA / tatraikaM zuklapakSa Arabhyate dvitIyaM tu kRSNapakSe / dvayamapyetanmAsapramANam / tatrAdye zuklapratipada Arabhya pUrNimAM yAvadekaikakavalavRddhiryAvatpUrNimAyAM paJcadaza kavalAstata ekaikaikavarlaMhAniryAvadamAvAsyAyAmekaH kavalaH / dvitIye tu candrAyaNe kRSNapratipada 1 bI vAciMha'. 2 sI 'risatyA'. 3 e t / deca'. 1 sI yA prastA. 2 bI lAkSetya'. 3 e degmUcetyA'. 4 bI NakatvA'. 5 sI sthAno ga. 6 e degThinatA. 7 bI pITho vya'. 8 bI sI yAsakA. 9 bI kI dai cau. 10 bI degNe bhojane pITho vA ca. 11 sI degt / cAndrA. 12 e kava. 13 bI mAyA pa. 14 bI kalA tata edeg. 15 e kava'. 16 sI lavRddhau.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 bbAzrayamahAkAvye [kumArapAla ArabhyAmAvAsyAM yAvadekaikakavalahAniryAvadamAvAsyAyAmekakavalastataH pratipadyapyekaH kavalastata ekaiphekaSalavRddhau pUrNimAyAM paJcadaza kavalA iti zrIjainAH smArtAzca // hAraM dvizaupikaM nyasyanbuDaMntI kopyadhAtmiyAm / godAnikaM gaudAniko nvAdityavatikibhaH // 48 // 48. kopi bhartA bruDantIM priyAmadhAddhAreNAdhArayat / kIdRksan / dvizaurpikaM nu dvAbhyAM zUrpAbhyAM krItaM dvizUrpam / bhatra "zUrpAhAm" [ 6. 4. 137 ] ityaJ / "anAnyadviH plup" [ 6. 4. 141 ] iti lup / dvizUrpaNa krItaM dvizaurpikaM nu rajvAdikamive premAtirekAdrajjvAdyavaga. NanayetyarthaH / hAraM nyasyanpriyAyA AdhArArtha jale kSipan / jale hi bruDallaghutvAttantunApi saMdhAryate / yathA gaudAniko vedapAThaviSayAyAM yathoktAyAM brahmacaryasaMdhAyAM saMpUrNAyAmapi yAvahijebhyo godAnaM na karoti tAvadbrahmacarya caryamiti yacchrutyuktaM brahmacarya tadgodAnamucyate / taccaranaro gaudAnikaM yAvadvAM dAnaM dvijebhyo na karomi tAvadbrahmacaryamitiprakAraM godAnasya brahmacarya dadhAti / kIhaksan / AdityavratAnAmRcAM brahmacaryamAdityavatikam / AdityatratasaMjJA hi Rco brahmacaryeNAdhIyante tadasyAstItyAdityavatikI tena prabhA sAmyaM yasya sa tathA // naikaTikI / vArzamUlikI / ityatra "nikaTa." [7] ityAdinekaN // 1 e bI intI ko'. 2 e tikiM punaH / ko'. 3 bI prabhAH / ko'. 1 bI mekaH ka. 2 e kava. 3 e degyAmedhA'. 4 e nAmnAdiH. 5 e sI va premAtirekAdrabhvAdikamiva pre. 6 bI hi buDa. 7 bI sI yAM pU. 8 bI vIdA. 9e degstIne Adi'..
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.4.83.] saptadazaH srgH| satI- / iti "satIryaH" [58 ] iti nipAtyam // prAstArikyA / sAMsthAnikI / tadanta / lauha prastArikaH / gausaMsthAniH / vAMzakaThinikI / ityatra "prastAra0" [79] ityAdinekaN // dvaicandrAyaNikI / ityatra "saMkhyAdeH0" [80] ityAdinA saMkhyApUrvAyA api vakSyamANaH pratyayaH // aluca iti kim / dvizaupikam / punarapi "zUrpA. dvAn' [ 6. 4. 137 ] ityaJ na syAt // gaudAnikam / Adityavratiki / ityatra "godAna." [8] ityAdinekaN / cAndrAyaNikyAH / gaudAnikaH / ityatra "candrA0" [82] ityAdinekaN // devavratI mahAvatyaSTAcatvAriMzako nu kim / cAtumAsI nu vetyuktvA taTasthodbhihatonyayA // 49 // 49. taTastho nadItIrasthaH priyonyyaadbhirhtH| kiM kRtvaa| uktvA / kimityAha / he priya kiM devatratamAjanma brahmacarya tathA "yamA eva dezakAlasamayAnavacchinnA mahAvratam" iti pataJjalisUtram / tathA prativedaM dvAdaza varSANi brahmacarya kriyAvidhirityaSTAcatvAriMzadvarSasahitaM vratamaSTAcatvAriMzattacca tathA caturSu mAseSu bhavAni "yajJe nyaH" [6. 3.. 134 ] iti nye cAturmAsyAni nAma yajJAstatsahacaritAni cAturmAsyAni / tAni ca caraniva kiM nvasi / devavratyAdayo hi 1e rikyAH / saMsthAnikAM / ta. sI rikyAH / sAMsthAnikyAM / ta'. 2 bI sInta / loha'. 3 bIhaprAstArikyA sAMsthAnikI / tadanta / lauhaprastA. rikaH / gau. 4 e kaH / vAza. 5 bI dvaicAndrA. 6e luba i. 7 bI pi sUryA'. 8sI nikI / A. 9bI degmA ya e. 10 bI ti pAta. 11 sI 'zacca. 12 bI ti je catu. 13 e syAdi nA. 14 e ca vadanniva kimanva'.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 vyAzrayamahAkAre [kumArapAlaH] mahAvratasthatvena kAmavikArahetuM jalakeliM na kurvanti / tvamapyakurvakimevaM vratItyartha iti // kiM nu cAturmAsikaiSASTAcatvAriMzyeSa kiM nu vA / mithaHprAptyai payaHkelyA takyete seti kAvapi // 50 // 50. kAvapi dampatI paya:kelyAM jalakrIDAyAmapi lokaistayete * sma / kathamityAha / eSA pratyakSA taruNI kiM nu cAturmAsikA cAtu syitratacAriNI / vA tathaiSa yuvA kiM nvaSTAcatvAriMzyaSTAcatvAriMzaguptacArI kimarthaM mithaHprAptyai bhavAntarepyanyonyaM saMbandhAyeti / cAturmAsikASTAcatvAriMzinau vatinau yathA snAnAtha nadIjale nimnagau jalaprahArarahitau ca syAtAM tathA kAvapi jale nimnagau premakalahAdinAmbuprahArarahitau cAbhUtAmityevaM vitarkaH // devavratI / mahAvratI / atra "deva." [ 83 ] ityAdinA Din // aSTAcatvAriMzakaH / aSTAcatvAriMzI / ityatra "Dakazca." [ 84 ] ityA. dinA Dako Din ca // cAturmAsikA / cAturmAsI / ityatra "cAturmAsyaM." [ 85] ityAdinA ukahinau yalopazca // * eSA cAturmAsikASTAcatvAriMzyeSa kiM nu vA / iti chandobhaGgAbhAvAya paThituM yuktamiti bhAti / 1 e sikaiH pA. takeMta smeM. 2 sI kiM yuvA. 3 sI 'prAptau pa. 4 bI 1 sI vA vratyeSa. 2 sI zyaSTaca. isI prAptau ma. 4 e rizano pra. 5 e rAsahitau syA'. 6sI aSTaca'. 75 sikaH / cA.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 6.4.88. ] saptadazaH sargaH / zAdyaujanAca zatikyasau / nadI yaujanakI Atmatulyatayevo kA sainyAnsakhaJja UrmibhiH // 51 // 51. yaujanikI tIrthatvAdanekapadmAdyadbhuta vastunidhitvAca yojanAdabhimukhagamanamarhantI tathA kauzAdyaujanAcca zatikI kozazatAdyojana - zatAccAbhigamanamarhantI nadI sainyAnUrmibhiH sasvaje / utprekSyate / AtmatulyatayA svasAdRzyeno ke volkaiNThiteva / nadyA saha tulyatA ca sainyAnAM yaujanikItyAdinadIvizeSaNAnAM liGgavyatyaye sainyAnAmapi vizeSaNatvena zabdasAmyAt / tathA hi yojanaM krozazataM yojanazataM ca digvijayAdyarthaM yAnti ye tAnyojanikAn kauzazatikAnyaujanazatikAn / yA hi rUpAdiguNotkarSeNa yaujanikyAdiH syAtsAnurUpaM patiM bhujAbhirAzliSyati // jc 73 12 kauzazatikI / yaujanazatikI / yaujanikI / ityatra "kroza 0" [86] ityAdinA-ikaN // bhAtmatulyatayetijJApiteSu / kauzazatikAn / yaujanazatikAn / yaujani I kAn / ityeteSu "tadyAtyebhyaH " [ 87 ] itIka // zrAntAJjahasurazrAntAste pAnthAH pathikAniva / yuvAMno vAripathakA jAGgalapathikAniva // 52 // 52. azrAntA jalakelyA khinnAste jale krIDanto yuvAnastaruNA 3 e 'tayorthotkA. 1 e sI kI kozA'. 'bhiH / yoja". : 1 'tyayasai . 'kAnyoja. 2 sI 'zAyoja'. 5 e vAnau vA. zAdhoja . 6 sIdhA yo.. 10 e nikAdiH . 2 etprekSate 3 e 'kate. 7e tAnyoja. 11 bI 'ti bhuMjA'. 365 4 nAM yoja * enkroza'. 4 e 5 bI 9 e 12 bI kI / yoja..
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla : ] staruNyazca zrAntAn yUno jahasuH / yathA pAnthA nityaM pandhAnaM yAnto narA nityagamanena gamanAbhyAsAdazrAntAH santaH pathikAnpanthAnaM yAto narAnkAdAcitkagamanenAbhyAsAbhAvAcchrAntAnseto hasanti / yathA vA vAridhikA vAripathaH sajalamArgastenAnItA yAnto vA narAH zItalajalapAnAdinAzrAntAH santo jAGgalapathikAnmarumArgeNAnItAnyAto vA narAMstRSNAdinAtizrAntAnsato hasanti // prAvRSIva tadodrodho bhUtsthAla pathikaM payaH / tadAjapathikaM zAGkupathikaM ca vigAhanAt // 53 // 53. tadA jalakelikAle tatpayo nadIjalaM vigAhanAddampatimirviloDanAdudrodho rodhasastaTAdukrAntamabhUt / kITaiksat / sthAlapathikaM sthalapathaM yAttathArjapathikaM yatrAjAH saMcaranti tejapathA daNDakAstairyAttathA zaGkupathaiH kIlakagartAbhiryAt / yathA prAvRSi sthAlapathikamAjapathikaM zAGkupathikaM ca sthalapathenAjepathena zaGkupathena cAnItaM nadIjalamatibAhulyAdudrodhaH syAt // purevauttarapathikI kAntArapathikI ca sA / majjajjampatibhistaistairnadI reje pratIpagA // 54 // 54. sA nadI reje / kIdRksatI / taistairanekairmajjajampatibhiH snAdbhirdampatibhiH kRtvA pratIpagA jampatInAmatibAhulyena setubandhena 1 ekIca. 2 e bI 'tairna'. 1 e yAnto na. sthA 5 sI 9 e 'jalapadeg. 13 bI pradIpa.. 2 ensanto ha. 3 sI yAto bA. 6 e 'jajapa'. 7 e bI kaM yAtrA. 11 e 'kaimabja'. 10 bI 'lavA". 4 e kAngaru". 8 sI sthairyA'. 12 bI 'bhiH straddhi'.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 6.3.36.] saptadazaH srgH| 365 vA nu zro(sro?)tomArgasya ruddhatvAtpazcAnmukhaM vahantyata eva purevaM yathA jalakeleH pUrvamauttarapathikI kAntArapathikI cottarapathenottaradigmArgeNa kAntArapathena cAraNyamadhyavAhitvAdaraNyasthamArgeNa vA niitaa| tathA jalakelikAlepyuttarapathena kAntArapathena ca yAtyauttarapathikI kAntArapathikI ca // pathikAn / ityatra "patha ikada" [ 88 ] itIkaT // pAnthAH / atre "nityaM0" [ 89 ] ityAdinA NaH panthAdezazca // zAkupathikam / auttarapathikI / kaantaarpthikii| bhAjapathikam / vAripathikAH / sthAlapathikam / jAGgalapathikAn / ityatra "zattara0" [10] ityAdinekaN // kAntanotkhAtapacheSu kApyAcchidyAbjamAdade / madhuke marice sthAlapathe zulkaM nu zaulkikaH // 55 // 55. kApi kAntenotkhAtapacheSu madhyAdabjamAcchidya narmaNohAlyAdade / yathA sthAlapathe sthalepathenAhRte madhuke madhuyaSTijAtau marice maricajAtau ca madhyAcchulkaM zulkazAlAdeyaM bhAgaM zaulkikaH zulke niyukto gRhNAti // sthAlapathe madhuke marice / atra "sthalAde0" [ 91 ] ityAdinA // taurAyaNikapArAyaNikAnAM tadbhuvAmapi / AsansAMzayikAnyajavane vakrANi subhruvAm // 56 // 1 bI jayane. 25 degNi zubhru'. 1 sI nu zruto'. 2e degva jathA. 3 e degramArge'. 4 sI ca utta. 5 etra mityA. 6 e "dezca. 7sIm / utta. 8 sI gomAlyA. 9 bI lapaMthe'. 10 bI sI nAhate.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 ghyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 56. abjavane padmakhaNDamadhye sudhruvAM vANi sAMzayikAni kimetAni vakrANyanjAni veti saMzayaM prAptAnyAsan / keSAm / turAyaNaM nAma yajJastaM yajante taurAyaNikAH pArAyaNaM vedagranthamadhIyate pArAyaNikA dvandve tepAM munInAm / kIdRzAm / sA nadI bhUH sthAnaM yeSAM teSAmapi nadItaTavAsitvena paricitAjAnAmapItyarthaH / etena subhrUvANAmanjavanasya ca mithotisAdRzyamuktam / taurAyaNika / pArAyaNikAnAm / atra "turAyaNa." [ 92 ] ityAdinekaN // sAMzayikAni / ityatra "saMzayaM." [ 93] ityAdinA-ikaNa // yaugikI padmamAlA kApyakSipaddayitorasi / sAMgrAmikaM kArmukaM nu yogyaM kusumadhanvanaH // 57 // 57. yo(yau)gikI prauDhAtvena yogAyAliGganAya zaktA kApi dayitorasi priyakaNThe padmamAlomakSipan / kiMbhUtAm / AropitAkRSTacApAkAratvAddhRdayasaMkSobhakAritvAcca kusumadhanvanaH puSpacApasya kArmukaM nu / kiMbhUtam / sAMgrAmikaM saMgrAmAya zaktamata eva yogAya zaktaM yogyaM grahItumucitamityarthaH // yaugikI / sAMprAmikam / atra "tasai yoga." [ 94 ] ityAdinekaN / yogyam / kArmukam / atra "yoga0" [ 95 ] ityAdinA yoko / 1 vI sI si / saMgrA. 1sI ne vanaSaNDa. 2 bI kAnyajA'. 3 bI 'NikA pA. 4sI mate. 5 vI "Nike da. 6 sI dvandvaM te'. 7sI m| sA. 8 e yaNya .. 9 sIN / yogi'. 10 e kI proDhA. 11 sI ya saktA. 12 bI lA. nakSi. 13 e 'kRSNacA. 14 e kArmakaM. 15 sI kaM atra. 16 bI 'citumi. 17. e bI tasau yo'.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 [ hai. 6.4.99.] saptadazaH sargaH / 369 *yathAgniSTomikImAgniSTomikaidakSiNAM dhnaiH| naizAzleSaistathA nakatrastAnyAdAnmudaM priye // 58 // 58. anyA nakavastA satI naizAzleSainizAyAM daiyaiH kAryaiAliGganaiH kRtvA priye mudamadAt / yathA yajamAna AgniSTomikairagniSTome deyairdhanaiH kRtvAgniSTomikImagniSTomasaMbandhinI dakSiNAM dadAti // AgniSTomikIm / atra "yajJAnAM0" [96 ] ityAdinekaN // AgniSTomikaiH / atra "teSu deye" [ 97 ] itIkam // naiza / ityatra "kAle0" [ 98 ] ityAdinI bhavertha havANa // priyahastyAmbujottaMsenetyavaiyuSTavaddhabhau / yAthAkathAcairapyanyAkArNaveSTakikAnanA // 59 // 59. anyA strI priyahastyAH priyasya hastena deyAH kAryA vA yembujottaMsAH padmaziraHzekharAstaiH kRtvA bbhau| kiidRshii| karNaveSTakAbhyAM na zobhatekArNaveSTakikamAnanaM yasyAH sApi / apiratrApi yojyaH / kuNDalarahitApi / kiNbhuutaiH| yAthAkAMcairapi yathAkathAcazabdovyayasamudAyonAdareNetyarthe vartate / asyA ete tucchamitya * sI pustake zlokoyaM TIkA ca nAsti . 15 kaidakSi. 2 bI naiH / nezA'. 3 ezleSitathA. 4 bI sainaitya'. 5 bI veSTiki. 1e adhyA na. 2 e yavAlaGga. 3 bI damudA. 4 e yajJamA . 5 bI mide'. 6 e bandhena da. 7 bI ti / agni'. 8 bI kI / a. 9 eN / niza. 10 e degnA bhAve 11 e 'yasA ha. .12 bI sya hAste'. 13 e 'dRzIM / ka. 14 e sI tekarNa'. 15 bI kikAmA'. 16 sI yAca'.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 5 bhiprAyeNAnAdareNa zirasi deyairapi kAryairapi vA viziSTaracanArahitairapItyarthaH / paraM naityavaiyuSTavannityaM sadA vyuSTe prabhAte ca deyairivaM kAryairiva vA naityavaiyuSTA hyavataMsAH prAyo vikrayArthatvenAdareNa dIyante kriyante cetyAdareNa deyairiva kAryairiva vA viziSTa racanairivetyarthaH / priyahastyatvena sarvasapatnISu madhye saubhAgyAtizayasya khyApakatvAtteSAm / yadvAnyA strI kArNaveSTakikAnanApi kuNDalazobhamAnavatrApi satI priyahastyAmbujottaMsairevaM babhau / kiMbhUtaiH / yAthAkathAcairapi kArNaveSTakikAnanazrIviMzeSAlokanAkSiptacittatvAtpriyasya visaMsthurlara canairapi naityavaiyuSTavadviziSTaracanairiva kuNDalayoH satorapi priyahastyatvAdambujottaMsaire vAbhAdityarthaH // 370 vaiyuSTa / naitya / ityatra "vyuSTAdiSvaN" [ 99 ] ityaN // 1 yAthAkathAcaiH / atra "yathA0" [ 100 ] ityAdinA NaH // hetya / ityatra " tena0" [ 101 ] ityAdinA yaH // kArNaveSTakika / ityatra " zobhamAne" [ 102 ] itIkaN // asamarthana-sa 16 mAsopyasminviSaye bhavati / akArNaveSTakika // dr ekA veSyaM patiM snAnaspaSTavezyAnakhatraNam | akarmaNyeti jalpantI karmaNyA kamalairahan // 60 // 1 bI 'NyA kAmale . 1 bI yenA. 6 bI 10 bI 'taiH 2 e baMpa'. / pi vA. 3 eja vA. 7 sI 'lI'. 4. 5 sI 'nve caityA'. 8 bI 11 sI 'viSayAlo. kAnAnA'. 9 sIva saMba 12 sI 'lasyavaca', 13 e sI priya.. 14 e sI hasta / i. 15 e nAmAdeg. 16 e 'kikAH / e sI kikA / e. yathA .
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.104.] saptadazaH sargaH 371 60. karmaNyA pativratAnurUpeNa karmaNA zobhamAnaikA strI paiti kamalairahan / kIdRzam / veSyaM veSeNa svacchatvAtisUkSmatvAdiguNopetena nepathyena zobhamAnam / yadvA / maNDanAdInAM jalenotpuMsitatvAdvastrANAM ca klinnatvAdveSeNAzobhamAnam / kIdRksatI / re akarmaNya durAcAreti jalpantI / yataH / kiMbhUtam / snAnena spaSTAni vezyAyA nakhavraNAni nakhakSatAni yasya tam // karmaNyA / veSyam / atra "karma0" [ 103 ] ityAdinA yaH // pUrvavannansamAsaH syAt / akarmaNya / aveSyam / kecidveSasthAne vezaM paThanti / vezo vezyAgRhaM tena zobhate vezyA // mAsikyA sevayA mAno yaH prasAdaca mAsikaH / tamAhnikyAjayallebhembha kelyA kopi subhravaH // 61 // 61. subhruvo yo mAnohaMkArotitIvratvAnmAsikyA mAsena kAryayA mAsena sukarayA vA sevayA kRtvA mAsiko mAsena parijetumupazamayituM zakyastathA subhruvo yaH prasAdazca prasannatA ca mAsikyA sevayA kRtvA mAsiko mAsena labhyastaM mAnaM kopi kAmyAhnikyAhnA nirvRttayAmbha:kelyA kRtvaajydupaaNshmyt| tathA taM prasAdamAhnikyAmbhaHkelyA lebhe prApa // mAsikaH / mAsikyA / ityatra "kAlAtpari0" [104 ] ityAdinekaN // bI hikyajiyalemebhaH ke. 2 sIyameM. 1bI sI tAtvarU. 2 sImAnaM yadA. 3 e pati ka. 4 bI svasthatvAtizukSma. 5 e letpuM. 6 e tvAdveSitvAde. 7e degsya tAm. 8 bI veSTayam. sI ve ci. 9e 'nokArotI. 10bI pAsama'. sI pAsama 11 sI deglyA medena prA. 12 sI sikaa|.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372H / vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] AhikyA / ityatra "nirvase" [ 105] itIkaN // saMkhyo dAsyazca mAsikyo mAsikIrbhUtabhAvinIH / krIDA nininduH kasyAzcitpayasAM krIDayA tayA // 62 // 62. kasyAzcitkAminyAH sakhyo dAsyazca tayAnekakautukAdyAdhAratvena prasiddhayA payasAM krIDayA kRtvA krIDA anyAH kelIrnininduH / kIdRzyaH saMkhyaH / mAsikyo mAsAyAdhISTA mAsaM yAvanmatpArve sthAtavyamityAdiprakAraiH satkRtya vyApAritAH / dAsyazca mAsAya bhRtA mAsaM yAvatkarmaNe krItA ityarthaH / kidazIH / mAsikIbhUtabhAvinIrmAsaM bhUtA bhaviSyantIzca yakAbhiH svasattayA mAso vyApto vyApsyate vA tA api krIDA asyAH krIDAto hInA evetynindnityrthH| mAsikIrityatrekaN anyasminnarthe saMbhavatIti tadvyavacchedAya bhUtabhAvinIrityuktam // mAsikIH / atra "taM bhAvibhUte" [ 106 ] itIkaN // mAsikyo dAsthaH sakhyaH / ityatra "tasmai." [107 ] ityAdinekaN // SaNmAsikaimitrabhRtyaiH sakhIdAsIbhirapyarthaM / pANmAsyAbhirjampatInAM pratISire jalacchaTAH // 63 // 63. jampatInAM SaNmAsikairmitrabhRtyaiH SabhirmAsainivRttaiH SaNmA 1 e sakhyA dA. 2 bI sikyauAsi'. 3 e sI vinI / kI. 4 bI degtha / SaNmA 5 e japatI'. bI japantInAM. 1bI minyA sa. 2e 'dRzAH sa. 3 bI sakhyoH mAsikyA mAsA. 4 sItkRta vyA. 5 sI mAsaM. 6 enI mAMsaM. bInI mAsaM. 0bI 'ntI aya. 8 sI 'DAto. 9sI tadyuktacche. 10 degnivRttaH.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 6.4.108.] saptadazaH srgH| 373 saanbhaavibhirbhuutairvaa| yadvA SaNmAsebhyodhISTaimitraiH SaNmAsebhyobhRtairbhUtyaizca / atha tathA pANmAsyAbhiH sakhIdAsIbhirapi parasparaM jalacchaTA jalAghAtAH pratISire vAJchitAH / patisatkairmitrairjAyAsatkAbhiH sakhImiH saha patisatkai tyairjAyAsatkAbhirdAsIbhizca sahAnyonyaM jalakelizcaka ityarthaH / etena parivArasyApi jalakeliruktA / samInamInatrastAnyA SaNmAsyamRgaloladRk / dvisamInA vyahInA nu lilye saMkucya bhartari // 64 // 64. anyA SaNmAsAnbhUtaH SaNmAsyaH zizuyoM mRgastadvallolahaksatI saMkucya bhartari lilye lInA / dvisamInA DhyahInA nu / dvAbhyAM samAbhyAmahobhyAM vA nivRttA dve same ahanI vA bhUtA bhAvinI vA nu bAlikevaM / kimityevaM lilya ityAha / yataH samayA varSeNa nivRttaH samAM bhUto bhAvI vA samIno yo mIno matsyastasmAtrastA // dvaiyahikaM trirAtrINaM ca dvisaMvatsarINavat / vyasaratkApi patyAgodbhi_samikazIdhuvat // 65 // 65. dvisaMvatsarINavadyathA kAcidvAbhyAM saMvatsarAbhyAM nirvRttaM tau bhUtaM vAgazcirakAlInatvAdvismarati tathA kAcitpatyAgo bharcaparAdhamadbhirjalakelirasAtirekeNetyarthaH / vyasmarat / kiMbhUtam / dvAbhyAma 1 sI kasIdhu. 1bI vibhUtai. 2 e degbhyo tyai . 3 e sI degNmAsAbhiH. 4 sI 'lATAH pra. 5 bI zuyo mR. 6 e yoMga mR. 7 e nAnu dya. bI 'nA bu dya. 8 sI nivRttA. 9 sI ahinI.. 10 bI degva / liki. 11 bI sI nivRttaH. 12 e yo nIto ma. 13 sI nivRttaM. 14 e bharvapa'. 15 e kelIra. 16 bI lisA.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374. vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] hobhyAM tisabhI rAtribhizca nivRttaM dve ahanI tisro rAtrIrvA bhUtaM vA dvaiyahikaM trirAtrINaM ca / copyartha ubhayatrApi yojyaH / nUtanamapItyarthaH / dvaisamikezIdhuvadyathA dvAbhyAM samAbhyAM nivR()ttaiste bhUtairvA paripUrNaniSpannairityarthaH / zIdhubhirmadyaiH kRtvAtimattatvAtpatyAgo vismarati // dvisAMvatsarikI kApi bhAryA prema dvivArSikam / dvairAtrikamivAtyAkSItpatyAvanyAM jalainati / / 66 // 66. spaSTaH / kiM tu dvivArSikaM ciraprarUDhamapItyarthaH / dvairAtrikamivAprarUDhamiva // dvivarSINAMtrivarSAMzca padmakandAndadatyalam / reme haMsaividimAsyairmAsyaizca kAcana // 67 // 67. spaSTaH / kiM tu dvau varSoM dvau mAsau mAsaM ca bhuutaiH|| mInAnmAsInaSaNmAsyAnabhi pANmAsike bake / channasthe tvadvadeSostItyekayoce zaThaH patiH // 68 // 68. ekayA zaThaH patirUce / ka sati / pANmAsike bake / kibhUte / mAsInaSaNmAsyAMzca mAsaM SaNmAsAMzca bhUtAnmInAnabhilakSyIkRtya channasthe mInabhakSaNArtha mAyayA channaM tiSThati / yathoce tathAha / he zaTaiSa pratyakSo bakastvadvadasti yathA tvaM zaThatvAnmAmIkSasenyAM ca dhyAyasi tathaiSopyanyadIkSatenyacca dhyAyatItyartha iti // 15 lainati. 2 bI dvivArSI'. 3 e dvimA . bI dvirmAsyai . 4 e 'syaizca. 5 sI SaNmAsyA'. 6 sI bhiSaNmA. 1bI sI nivRttaM dve aha. 2 sIkasIdhu'. 3 sI tvAsattathAtriyAgo. 4e tvAtyA. 5 sI bhUtau / mI'. 6 sI ti / SaNmA. 7 bI 'siba'. 8 sI sInAn Sa'. 9e sI degNmAsyAzca. 10 eNmAsaMzca. 11 bI lakSIkR'. 12 sI stvadatasti. 13 e Sonya', 14 bI sI te mInAMzca dhyA'.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.122.] saptadazaH srgH| 377 vaizAkhaiH / ASADi / ityatra "vizAkhA." [ 120 ] ityAdinAm // usthaapniiyaaH| upsthaapniiy| ityatra "utyApanAderIyaH" [121] iniiyH|| priyecchApUraNIyAH saMvezanIyAstatogaman / vazAprapadanIyAzvArohaNIyAH svadhArma tAH // 72 // 72. tatastA nAryaH svadhAma svakIyaM gRhamagaman / kIdRzyaH satyaH / saMvezanaM surataM prayojanamAsAM saMvezanIyA ata eva priyecchA. pUraNIyAH priyAbhilASapUraNaprayojanA ata evaM ca zIghra jigamiSayA vazAmirhastinImiH prapadanaM gamanamazvasyArohaNaM ca prayojanamAsAM tAH // ahaHsamApanIyotha pratIcImagamadraviH / khagryaiH kAmyaiH stutaH svastivAcanaiH zAntivAcanaiH // 73 // 73. atha raviH pratIcI pazcimAmagamat / kIhak / ahaHsamApanaM dinasamAptiH prayojanaM yasya sohaHsamApanIyastathA svastivAcanaiH svastivAcanaprayojanairdvijaiH stutaH / kaiH kRtvA / zAntivAcanaiH zAntivAcanaprayojanamatraiH / kiNbhuutH| ubhai(bhayai?)rapi / svagryaiH svargaprayojanaiH paralokaprayojanairityarthaH / tathA kAmyaiH kAmaprayojanairihalokaprayo. janaizcetyarthaH // sNveshniiyaaH| ashvaarohnniiyaaH| vazAprapadanIyA / priyecchaapuurnniiyaaH| ahaHsamApanIyaH / atra "viziruhi0" [ 122 ] ityAdineyaH // 1vI NIyA va. 2 e ma taH / ta'. 1 sInIyA / u. 2 bI utthApa'. 3 sI upasthApa. 4 sI 'tIya // 72 saMvezamApanItya pratIcI. 5 bI va zI. 65 'nava. 7 sI nairityarthaH. 8bI dijai stu. 9e yaaH| azvArohaNIyAH / va. 10 e sI 'nIyAH / pri. 11bI vizAra.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAve [kumArapAlaH svargAdiH / svagvaiH / kAmyaiH / svastivAcanAdi / svastivAcanaiH / zAntivAcanaiH / atra "svarga." [ 123 ] ityAdinA svargAdibhyo yaH svastivAcanAdibhya ikaNo lu // dyauH sAmayikarAgeNa latevArtavapallavaiH / prAzitrI timiraiH kAlyairabhavatSaTpadairiva // 74 // 74. samayaH kAlaH prAptosya sAmA(ma)yiko yo rAgaHsaMdhyArAgastenopalakSitA dyauvyomAbhUt / kIdRzIva / tuH prApta eSAmAtavA ye pallavAstairupalakSitA lateva / tathA kAlyaiH prAptakAlaistimiraiH kRtvA cauH prAzitA bhakSakaH prAptosyAH prAzivyabhUt / yathA kAlyaiH kAlaprAptaiH SaTpadai GgaH kRtvA latA prAzitrI bhavati / yathA saugandhyAkRSTai lailatA vyApyate tathA timiraiH kiMcidvyAptA dyaurabhUdityarthaH // sAmA(ma)yika / ityatra "samayAvAptaH" [124] itIkaN // Artava / prAzitrI / ityatra "RtvAdibhyoN" [ 125] ityaN // kAlyaiH / atra "kAlAghaH" [126] iti yH|| vibhrataH kAlikaM vairaM daityAnAkAlikAnte / viMzakaistriMzakaiH pAtrairarkAyArghamadurna ke // 75 // 1e sAmAyi'. 2e kAlvera. 35 va / dAma. 4bI kAlakaM. 5 sI likA. 6 bI nnto| vi. 1bI svayAdiH. 2 e pI stivaca: 3 bI p / yo sA. sI deg / ghoH samAyaka. 4 sIkha samA. 5 sI ko rA'. 6e Rtu prA. 7 e vAsteru. 8 e tevA / . 9e "ptosyA prA. 10 e magaiH kR. sI bhaMge kR. 11 sI yA soga'. 12 sI latAM vyA'. 13 pa cighAtA. 14 sIdhaH / samA. 15 ebhyotsa.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. 6.4.114. saptadazaH srgH| 375 mAsikaM brahmacarya te mAsikabrahmacArivat / kiM pANmAsyArbhamugdheti taTastho jahasenyayA // 69 // 69. taTasthaH patiranyayA jahase / kathamityAha / re SANmAsyAbhamugdha jalakelirasAnabhijJatayA SaNmAsAnbhUto yorbho bAlakastadvanmUrkha yattvaM jalakeliM na karoSi tatkiM te mAsikabrahmacArivanmAsosya brahmacAriNo mAsiko yo brahmacArI tasyeva brahmacaryamasti / kIdRzam / mAsosya brahmacaryasya mAsikamiti // pANmAsyAmiH skhiidaasiimiH| SaNmAsikaimitrabhRtyaiH / atra "paNmAsAd" [108] ityAdinA Nyekau // avayaMsIti kim / SaNmAsyamRgeM // samIna / ityatra "samAyA InaH" [ 109] itInaH // trirAtrINam / yhiinaa| dvisaMvatsarINa / dvisamInA / ityatra "rAtri." [110 ] ityAdinA vA-InaH // pakSa ikaN / dvairAtrikam / dvaiyahnikam / dvisAvatsarikI / dvaisamika // trivarSAn / dvivarSINAn / atra "varSAdazca vA" [ 1] iti-a-Inazca vA // pakSe / dvivArSikam / ikaN // dvivahasaH / atra "prANini bhUte" [112] iti aH // dvimaasyhNsH| atra "mAsAd" [113] ityAdinA yH|| mAsIna / mAsyairhasaiH / atra "Ina" [ 114 ] iti-Inan yazca / 1bIrya ta mA. 1bI sAmi . 2 e lavAstadeg. 3 sI ko bra. 4 bI tasyaiva. 5 sI ryasya mAsi. 6 e hmacArasya'. 7 bI 'ti / SaNmA. 8 bI 'bhiH / pANmA'. 9 sI yavAditi. 10 bI g| mI'. 11 e degtrINAM / ba. 12 sI hInAH / di. 13 sI mikaH / tri. 14 e degn / triva..
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] ghaNmAsyAnmInAn / paannmaasyaabh| pANmAsike bke| atra "paNmAsAd" [15] ityAdinA yayaNikaNaH // mAsikam / mAsika / ityatra "sosya." [ 116 ] ityAdinA-ikaN // AbhiSecanikaistoyaiH klmaikaagaarikaidii| evamAnandayadyoSAzcauDazrAddhairivotsavaiH // 70 // 70. nadI varNAsA toyaiH kRtvaivamuktarItyA yoSA Anandayat / yata AbhiSecanikairabhiSekaprayojanaistathA klama aikAgArikaizcauraiH khedocchedakaiH / yathA cauDazrAddhaizcUDAprayojanaiH zraddhAprayojanaizcotsavairmuNDanotsavaiH zrAddhotsavaizca kRtvA kAcidyoSA Anandayati // AbhiSecanikaiH / atra "prayojanam" [ 10 ] itIkarNa // aikAgArikaiH / atra "eka0' [ 118 ] ityAdinekaN // cauDazrAddhaiH / atra "cUDAdibhyoN" [ 119 ] ityaNa // dovaizAkhairvigAhyAmbhaH kssubhydaassaaddhiviikssitaaH| kAmopasthApanIyotthApanIyAstAstaTImayuH // 71 // 71. tA nAryastaTI nadItIramayuH / kiM kRtvA / dorvaizAkhairbAhumanthAnakaiH kRtvAmbho vigAhya viloDya / kIdRzyaH satyaH / snAnena zobhAtizayAtkAmasyopasthApanaM nikaTIkaraNamutthApanaM collAsanaM prayojanamAsAM tAH kAmopasthApanIyotthApanIyA ata eva kSubhyanto ya ASADhina ASADho munidaNDastadvanto munayastairapi vIkSitAH sakAmaM dRSTAH // 1 bI vAnsauDa'. 2 bI sI zApairvi'. 3 sI pADhavI. 1bI SaNmasyA. 2 e degn / SaNmA'. 3 bI tyA yeSA. ebI 'ma ekA. 5 sI thA khoDa'. 6 vI tsarvamu. 7e vaiH kR. 8 bI sI *Na ! ekA. 9bI 'dityAdibhyo'. 10 bI N / dau. 11 e tvA / daurvizA. bItvA / dau. 12 sI sthAnaM. 13 bI yosthApa. 14 eMvadanto.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ [.64.10. saptadazaH sargaH / 379 75. arkAyAdha pUjAM ke nAnai dduH| kaiH kRtvaa| pAtraiH puSpaphalaalAdivastusaMpUrNaistAmrabhAjanaiH / kiMbhUtaiH / viMzakaiviMzakairvizatyA triMzatA vA rUpakAdibhiH krItairvizatiM triMzataM vAIdbhirvA / kIdRzAya / daityAnmandehAkhyAndAnavAnnate / kiMbhUtAn / kAlikaM dIrghakAlaM vairaM bibhratastAkAlaM samakAlaM vA bhavantyAkAlikAstA janmAnantarameva raviNA vinAzyamAnatvAdAjanmakAlameva bhavataH / udIyamAna eva hi raviramUndaityAnhantIti svarUpavizeSaNamevedaM raveH / / kAlikaM vairaim / atra "dIrghaH' [ 127 ] itIkaN // AkAlikaoNn / iti "AkAlikam " [ 128] ityAdinA nipAsvam / priMzakaiH / viMzakaiH / atra "triMzad" [ 129 ] ityAdinA DakaH // triMzatkaM viMzatikaM vA bahukaM katikaM nviti / mugdhAbhistarkitaM sAMdhyabhAkausumbhaM pratIcyadhAt // 76 // 76. sAMdhyabhaiva saMdhyArAga evaM kausumbhaM kusumbhena raktaM balaM pratIcI pazcimAdhAtparidadhau / kIdRzam / mugdhAbhistarkitamatiramaNIyatayA saMbhAvitam / kathamityAha / triMzatA viMzatyA bahubhiH katibhirvA rUpakAdibhiH krItametaditi // pAzcAzatkaM sAptatikaM SASTikaM zatika kSaNAt / zatyAdhikaM ca nepathyaM dadhurvAsakasajjikAH // 77 // 1 bI kauzumbhaM. 2 e tikaSA'. 3 bI sI degt / satyA' 4 e tyAvikaM. 1e yAghaM pU. . 2 bI dunaduH. 3 sI degzakArU. 4 bI sI tairviza'. 5e zati vAhaMdbhi. 6 edeg tyAnAdehA'. 7 evAna kiM. bI vAnghRte. 8 sI 'yA akA. 9bI zeSeNa.' 10 sI ra iti dI. 11 e kAmiti. sI kAgiti akA. 12 bI e kauzumbhaM kuzummena.. 13 bI bhiH katimiH ka, 14 sI 'ti / paJcA.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 77. vAsakasajjikAH suratAyaiSyati priye harSeNa svaM maNDayantyaH striyaH kSaNAnnepathyaM vastrAlaMkAramaNDanAdiveSaM dadhuH / kiMbhUtam / zatyAdhikaM zatena krItAdadhikaM ca / ziSTaM spaSTam // zatakaiH stUyamAnopi starvanaiH kAndizIkavat / yAvaitkaM tAvatikaM nu raviratyajadaMmbaram // 78 // 78. ravirambaraM vyomAtyajat / kAndizIkavadambaraM nu / yathA kAndizIko bhayadrutotibhayenAmbaraM vastraM tyajati / kiMbhUtam / yAvatkaM tAvatikaM yAvatA tAvatA ca krItaM mahArghamapItyarthaH / kIdRk / zataM lokA mAnameSAM zetakaiH stavanaiH kRtvA stUyamAnopi / apirvirodhe / nigrahAnugrahasamartho hi lokaiH stUyate sa ca na kAndizIkarvedambaraM tyajatIti virodhaH / parihArastu spaSTa eva / arthaM ca yaH zatakaistavanaiH stUyate sa stAvakebhyo mahArghya (rgha ? ) mapyambaraM tyajati dadAtI - tyuktilezaH // saMkhyA / bahukam / uti / katikam / triMzatkam | viMzatikam / atra "saMkhyA0" [ 130 ] ityAdinA kaH // azattiSTeriti kim / pAJcAzatkam sAptatirkam / SASTikam // 1 zaMtya / zatikam / atra "zatAt 0 " [ 131] ityAdinA yekau // aMtarima - niti kim / zatakaiH stavanaiH // 1 bI 'takai stU. 2 eva kAdizI. 3 e sI 'vatka tA. 4 e "kaM tu ra 5 e "dantara". 1 sI zatena. 2 bI "tyAdikaM . 6 bI vadaMtya". 5 e sI 'pivirodeg. 9 e zatyA / zadeg. bI zati 3 e sI 'hAvyama'. bAya:. 7 sI li. 10 bI 4 e zatikaiH . 8 eka / SA'.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 6.4.135. ] - saptadazaH sargaH / 381 tAvatikam / yAvatkam / atre "vAtorikaH " [ 132 ] itIko vA // rUpyasya pratikI kArSApaNikI kAJcanasya kim | kimardhapalikI muktA tArI tatyudai ddivi / / 79 // 79. tArA nakSatraM divyudain / kIdRk / taya / kathamityAha / kimiyaM rUpyasya rajatasya pratikI kArSApaNena karSeNa mAnabhedena krItA muktA muktAphalaM kiM vA kAJcanasya kArSApaiNikI kArSApaNena krItA muktA kiM vA rUpyasya kAJcanasya vArdhapalikyardhapalena krItA mukteti // ardhakaMsiMkyardhakaeNrSikyardhikI kaMsikIrbhRzam / sAhasrIH zAtamAnIzva dIpikAzcakrire striyaH // 80 // 5 80. striyo dIpikA dIpAnbhRzamatyarthaM cakrire / kIdRzIH / ardhakaMsAdibhiH krItAH / kaMsakarSau svarNAdimAnabhedau / ardho rUpakArdhaH / sahasraM rUpakAdInAm / zatamAnaM bhUbhAgavizeSaH // I kArSApaNikI / pratikI / ityatra " kArSApaNAd 0" [ 133 ] ityAdineka~da / kArSApaNasya ca pratItyAdezo vA // 1 ardhapalikI / ardhakaMsikI / ardhakarSikI / ityatra " ardhAtpala0 " [ 134 ] ityAdinekaT // kaMsikIH / ardhikI / ityatra " kaMsArdhAto 1 sI rUpasya . 5 bI SikArdhi. 2 e 'rA tArketyu'. 6 bI 'hasrI zA. 99 [ 135 ] itIkada // 3 bI 'sikA'. 1 sI travato'. 2 . sI rUpasya. 3 bI sI paNena. 5 bI kaMzAdi'. 6 e praNikI. 7 bI sIT / kaSAM. 9 bI 'kaMzikI | ardhapali | arthakApiM. 10 e kaSikI. 12 bI advikI. 13 e ikIka". 4 e kaSikya. 4e pAza. 8 bI 'sya pra. 11 bI adhotpa', :
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 vyAzrayamahAkAvye [rumArapAla sAhalIH / bhAtamAnIH / atra "sahana." [36] ityAdinA // zaudhikaM zaupikaM vAsanaM vaMzatikaM tayo / drAgviviMzatikInaM ca sarvamekyakarottamaH // 81 // 81. sarva vastu karma tamaH kkykrod'bhinniicke| kIdRzaM vastu / zaurpAdhikaM zUrpaNa krItAdadhikaM zaurpikaM zUrpaNa krItaM vAsanaM vasanena vastreNa krItaM vaizatikaM viMzatI rUpakAdIni mAnamasya viMzatikaM tena krItaM dviviMzatikInaM ca dvAbhyAM viMzatibhyAM krItaM ca / yadapi tamojJAnaM tatsarvamapi vastvekIkarotItyuktiH // zaurpa / zaurpikam / atra "zUpAdvA" [ 137 ] iti vAn / cAsanam / ityatra "vasanAt" [ 130] ityam / vai(ve)zatikam / atra "vitikAt" [ 139] ityane / dviviMzatikInam / atra "dvigorInaH" [140 ] itInaH // dvizorpikaM dvikaMsaM dviSASTikaM pAzcA(ca)lohitikonmeyaM tamo nIlamatayaMta // 8 // 82. paJca lohinyo mAnamasya "mAnam" [6.4.169 ] itIkaSi "jAtizca mi0" [3.2.51] ityAdinA puMvaddhAve pAJcalohitika parimANabheda 1e meM viMza. bI "naM vezaMti'. 2 bI thA / prAgviza'. 3 sI ke dinaH / pA. 4bI sI hitako. 5 eya'taH / pa. 1bI kataikya . 2 sI 'dapinIca'. 3 bI "kaM zauNadityAkrI . 4 bI sIta vaiza. 5 vI tikAbhyAM. sI tikAMbhyAM. 6 vI taM ya. 7 vI zApaH / zau. 8 e J / vaiza. 9sI zatyakA. 10 e m / dvivi'. 11 bI sI tIna / di. 12 sI pAJcAloM. 13 e bI 'tikapariNAmameM'.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.6.4.142.] saptadazaH srgH| 383 stenonmeyamatiprabhUtamityarthaH / nIlaM kRSNaM tamotaya'ta / kiNbhuutm| nizo rAtrikAminyA nIlamaMzukam / kiMbhUtam / dvAbhyAM zUpAbhyAM krItam / ano lupi dvizUrpa vastu tena krItaM dvizaurpikam / ziSTaM spaSTam / / dvikaMsam / atra "anAnni." [ 141 ] ityAdinekaNaH chup // adviriti kim / dvizaurpikam / anAnIti kim / pAJcalohitika // saMkhyAtAdvigolapaM necchantyanye / dviSASTikam // dvisahasraM trisAhasraM vAzvamAruhya maGkhayuH / dvisuvarNatrisauvarNikAMzukA abhisArikAH // 83 / / 83. spaSTaH / kiM tu dvisahasraM dvAbhyAM mahasrAbhyAM drammAdibhiH kriitm| suvarNo mAnaM suvarNakarSaH / abhisArikAH / parapuruSaiH saha rantuM saMketasthAnamabhisarantyaH striyH|| dvikArSApaNikAnpazcakArSApaNAnavartayan / sadgandhAnvitribahAdyaniSkavistAMzca yoSitaH // 84 // 84. spaSTaH / kiM tu kArSApaNaH karSaH SoDazapaNA vA / avartayan vilepanAdyartha zlakSNIcakruH / sadgandhAnkarpUrAdIn / dvitribahvAdyaniSkavistAMzca dviniSkAMkhiniSkAnbahuniSkAMzca dvibistAstribistAnbahubistAMzca / niSko hemroSTottaraM zataM palaM vA / bistaH suvarNAdInAM parimANavizeSaH / / 1bI 'tibhU'. 2 bI sI bhyAM sUrpA'. 3 bI sI dvimUrpa. 4 sI disApi'. 5 sI hitaka. 6 e sI naM svarNa'. 7bI rSaH / Abhi'. 8 e vA / Ava. 1 bI kAMnva. 10 sI strivastAMzca, 11 sI koye.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ .384 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] naSkikA baistikA dvitribahAdyA dvizatA artha / trizatyA ratnadIpA nu girAvoSadhayodyutan / / 85 // 85. girIvarbuda oSadhayodyutan / utprekSyante / ratnadIpA nu / kIdRzAH / dvitribahAdyA naiSkikA baistikA dvinaiSkikAkhinaiSkikA bahunaiSkikA dvibaistikAstribaistikA bahubaistikAH / ziSTaM spaSTam / / dvisahasram / trisAhasram / atra "na vANaH" [12] ityaNo vA lup // dvisuvarNa / trisauvarNika / paJcakArSApaNAn / dvikArSApaNikAn / atra "su. varNa0" [ 153] ityAdinA pratyasya vA lup // dviniSka dvinsskikaaH| triniSka trinaidikakAH / bahuniSka bahunaiSkikAH / dvibistAn dvibaistikAH / trivistAna tribaistikAH / bahubistAn bahubaistikAH bhatra "dvitri." [144 ] ityAdinA pratyayasya lubvA // vizatyA(tyAH) / dvizatAH / atra "zatAdhaH" [ 145] iti vA yH| pakSe saMkhyAlakSaNaH kastasya lup // adhyardhazANA dvaizANI traizANI paJcaoNyikA / mahAzANA nu bhAstrANAM dIpanI yAminI babhau // 86 // 86. yAminI rAtrirmahAzANA nu mahacchatrottejanopakaraNamiva babhau / yatobhAkhANAM nakSatrAyudhAnAM diipnyujjvaalikaa| kiiddgmhaashaannaa| 1 e sI ya / triMza'. 2 bI nadIpA. 3 bI NI trizA'. 4 bI sI zANikA. 5 sI dIpinI. 6 e nIva ba. *e bhau // yato. 1 bI 'rAka.... 2e dineSkikAspaineSki. 3 sI kikAH / zi. 4 sI cA i. 5 eka dainiSkikAH / trainai'. 6 eniSkaH ba. 7e n . 8 sI "sya pratyaya // a. 9 bI trimahA 10 sI dIpinyu.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.149.] saptadazaH sargaH / 385 adhyardhene sArdhena zANena mAnabhedena krItAdhyadhaMzANA / ziSTaM spaSTam // dvizANini dvizANyaM nu trizANyaM nu trizANini / tamaH khebhAd vyAdi paNyaM pAdyaM mASyaM nu tadvati / / 87 // 87. khe tamobhAt / yathA dvAbhyAM zANAbhyAM krItaM vastu dvizANaM tadasyAsti dvizANI puruSastasmindizANyaM dvAbhyAM zANAbhyAM krItaM vastu bhAti / yathA vA trizANini trizANyaM bhAti / yathA vA tadvati dvipaNyAdivastumati nare dvipaNyaM dvipAdyaM dvimASyaM ca vastu bhAti / paNaH kArSApaNaH / pAdo mASAdInAM caturtho bhAgaH / mASaH varNamAnabhedaH // __panAyikA adhyardhazANA / ityatra "zANAt" [146] iti vA yaH // pakSe / ikaNo lueM / dvizANyam / vaizANI / trizANyam / traishaannii| ityatra "dvizyAdeyAgvA" [147] iti vo yANI // pakSe / dvizANini / trizANini / ikaNo lug // dvipa'Nyam / dvipAyam / himASyam / atra "paNa." [148] ityAdinA yH|| dvikAkaNIkaSaTkhArIkaprAsthikavadantaram / tArANAmavidalloko maugikakSetrabhAsi khe // 88 // 88. khe tArANAmantaraM gurutvalaghutvAdikRtaM vizeSa lokovida1bI zANi'. 2 degbI bhAdAdi. 3 e ra / tA'. 1bI na zA. 2 bI syAstIti dvi'. 3 e smindizA. 4 sI pyaM dvipApaM. 5 e dipANyaM. 6e degmAdya ca. bI mAnuSyaM. 7 sI zANikA. 8 e itAca zA. 9sI p / dvipaNyaM / dipAca. 10 bIm / dvizA. 11 vI deyAvA. 12 e vA yaNau. 13 e "paNAm. 14 e tAroNA'. 15 e kA'vidat / yato.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] llebhe / jJAtavAnityarthaH / vidlantI lAbhe / yato mudrAnAM vApo maudrikaM yatkSetraM tadvadbhAsi tamasAtikRSNa ityrthH| dvikAkaNIkaSaTkhArIkaprAsthikavat / yathA dvikAkaNyAdibhiH krItAnAM vastUnAM madhyelpamahattvAdikRtaM vizeSa loko vetti / kapardakaviMzatiH kAkaNI // paTkhArIka / dvikAkaNIka / ityatraM "khArI." [ 149 ] ityAdinA kac // prAsthika / ityatra "mUlyaiH krIte" [ 150 ] itIkaN // maudrika / ityatra "tasya vApe" [151 ] itIkaN // vAtikaH paittikazvArtha zlaiSmikaH sAMnipAtikaH / aviyuktaviyuktAnAM pradoSobhUtpriyApriyaH // 89 // 89. pradoSoviyuktAnAmavirahiNAM ratihetutayA priyobhUt / koha. ksan / vAtikaH paittikazcAtha tathA zlaiSmikaH sAMnipAtiko vAtapittazleSmasaMnipAtAnAM zamanaH / pradoSo hi svabhAvena sAdhAraNaH kolaH / viyuktAMnI tvapriyobhUt / yato ratyabhA~votthaduHkhena sarvadhAtUdrekahetutvAdvAtapittazleSmasaMnipAtAnAM kopanaH // vAtikaH / paittikaH / zlaiSmikaH / sAMnipAtikaH / atra "vAta." [152] ityAdinekaN // 1 e bI 4 mi. 2 sI bhUtsadAmi'. 1 sI kaM tatkSe. 2 e bI tadbhA'. 3 sI dAti ta'. 4 e sI kRSNetya. 5 e deghattAdi. 6 e zeSalo'. 7 sItra mU. 8 e dineka. 9 egikItya'. 10 edegthA semi. 11enaH / prAdo. 12 bI kAlavi'. sI kAlayu. 13 e nAM tvepri. 14 bI 'bhAvAtthadurakena. 15 bI 'kaH / zleSmi. sI kaH / TeSmakikaH. .
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.153.] saptadazaH srgH| 387 mUtpAtamiva putrIyaM zatyamIDyogamicchavaH / sasajuH kulavadhopi putryadhanyaiSiNo na ke // 90 // 90. kulavadhvopyAsatAM vezyAdyaGganAH kulAGganA api sasajjuH saMbhogArhAGgabhogAdinA praguNIbabhUvuH / kIdRzyaH satyaH / putrIyaM putrahetuM zatyaM suvarNA dizatahetuM ceDyogaM priyasaMbandhamicchavo yathA putrIyaM zatyaM ca sUtpAtaM zubhasUcakaM mahAbhUtapariNAma micchavaH syuH / yuktaM caitat / yasmAtputryadhanyaiSiNaH putradhanahetvIDyogaputradhanahetusUtpAtAbhilASiNaH ke na syuH // AzvikaurNikakhArIkapazcakAnAmakAMtiNIm / IDayoge brahmavarcasse dadRzurdivyarundhatIm // 91 // 91. arudhantI saptarSisamIpasthAM vasiSThabhAryAM divi vyomni lokA dadRzuH / kiMbhUtAm / AzvikauNikakhArIkapaJcakAnAmazvAnAmUrNAyAH khAryAH paJcAnAM rUpakAdInAM hetavaH saMyogA utpAtA vA ye teSAmakoTiNIm / ka sati / brahmaNaH paramajJAnasya varcaH pratApo brahmavarcasaM tasya hetau brahmavarcasya IDyoge patisaMbandhe / mahAsatItvAtpatisaMbandhamevecchantImityarthaH // zatyamIlyoga sUtpAtamiva / ityatra "heto." [153 ] ityAdinA yathAvihitaM yaH // 1 bI sI yaM satya. 2 sIpi Asa'. 3 e "kAhaNI. sI kAhaNI / I. 4 bINI / ijyo . 1e pyAstIve. 2 eNIrabhU. 3 sI varNaza. 4 e 'ditvAta'. 5 sI yaM satyaM. 6 e zucara. 7 bI sI putradha'. 8 bI hetuMsU. 9 e mIsthAM. 10 sI vaziSTha'. 11 e kapa'. 12 e kAkSiNI . 13 sI 'razA. 14 sI bandhame. 15 bI dhH| satya.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 byAyamahAkAvye [kumArapAlaH] puzya / putrIyam / atra "putrAyeyau" [ 154 ] iti yeyau // dhanya / brahmavarcasthe / bhatra "dvisvara0" [155] ityAdinA yaH // asaMkhyA. parimANAzcAderiti kim / saMkhyA / patrakAnAm // parimANa / khArIka / ashvaadi| AzvikauNika // pArthivaH sArvabhaumazca sUtpAtapuNyayogavat / athendurudagAdvandyaH sArvabhaumaiH sapArthivaH // 92 // 92. athAnantaraM sapArthivaH pRthivyA IzaH pArthivo rAjA prastAvAdatra kumArapAlastena sahita induzcandra udagAt / kITaksanninduH pArthivazca / pArthivaH pRthivyA jJAtaH / pRthivyekadeze prasiddhopi pArthiva ityucyata ityAha / sArvabhaumaH sarvabhUmeqhatota eva sArvabhaumaiH sarvabhUmerIzairnRpairvandyaH praNamyaH / sUtpAtapuNyayogavat / yathA pArthivaH sArvabhaumazca pRthivyAH sarvabhUmezca hetuH sUtpAtaH puNyayogazca sArvabhaumairvandyaH zlAghyaH syAt / / 'sapArthivaH / sArvabhaumaH / pArthivaH / sArvabhaumaH / bhatra "pRthivI." [56] ityAdinA // nyadhAdinduH karaM prAcyAM lokikyAM sArvalokikaH / adhikeSvardhika iva pazcakeSviva pazcakaH // 93 // 1 ethivasA. 2 bI vabhUmaiH. 1bI trAdeyo. 2 bI saMkhyapa'. 39 saMkhyAH / pa. 4 bI rAkaH / ma. 5 bI NikaH / pA. 6 e 'ntara sa. 7 sI cyA zA. 8 bI ksaninduH. 9bI pAthivaH. 10 vI sI bhaumaH sa. 11 sI zca he'. 12 e sI bhaumaH / .
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 6.4.157. ] saptadazaH sargaH / 389 4 93. sArvalaukikaH sarvalokasya jJAta indulaukikyAM lokasya jJAtAyAM prAcyAM dizi karaM kiraNaM nyadhAtryakSipat / ardha rUDhyA rUpakArthaM tathA paJca drammAdaya eSu zateSu prAmeSu paTeSu vyavahAreSu zateSu vRddhirAyo lAbha upadA zulkaM vA deyamadhikAni paJcakAni paJcazatAdIni teSu / tathArdha pacai vAsmai vRddhirAyo lAbha upadA zulkaM vA deyamardhikaH / paJcakazca vyavahArakAdiH / yathArdhikordhikeSu paJcakaH paJcakeSu ca drammazatAdiSu karaM hastaM rUpakArthadrammapaJcakAdigrahaNAya kSipati // SaSThikAnpaSTikasyevaM bhAgyasyeva ca bhAgikAn / drauNikIbhiH samaM drauNAH parabhAgaM vidhordaduH // 94 // 94. drauNikIbhirdroNaM pacantIbhiH strIbhiH samaM saha drauNAH droNaM paMcanto narA vidhorindoH parabhAgaM guNotkarSaM daduH pAkena saMtaptatvAtsantApavidrAvakaM candrodayaM prazazaMsurityarthaH / yathA SaSTho bhAgosmai vRddhyAdInAmanyatamo deyaH SaSThiko vyavahArakA distasyAdhamarNAH SaSTho bhAgo vRddhyAdInAmanyatamai eSu drammazatAdiSu deyaH SaSThikAstAnpaSThabhAgadAnena dadati / yadvA SaSThikazabdenopacArAtsvAvayavaH SaSThabhAgopyucyate yathA paTo dagdha ityAdau paTaikadezepi paTazabdastataH SaSThikAnSaSThabhAgAdadati / evaM bhAgyasyeva ca bhAgikAn bhAgazabdo rUpakArthe rUDhaH / / 1415 4 bI maM 1 sI va bhogya'. 5 e bI 'duH / droNi. 2 sI bhAgyakA 3 e bI n / droNi. droNA : . e 'Su zAte'. 4 e. 'ni vaza'.. 7 e hastarU... 8 bI sI drauNA 11 3 1e loka. 2 e duloMki 5 bIca cAsmai. 6 e 'vaharakAdi / ya~ dro. 9e pacato na . 10 "vaha".. 13 bI ma pazu dra. 'ndati. 17 bI gyasyaiva, 18 e rUpArthe. e vidhaurideg. 14 bI 'dezopi bI prazaMzaMzuri.. 15 sI . ze pa. 12. e 16 e
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] laukikyAm / sArvalaukikaH / atra "loka 0 " [157] ityAdinA ikaNe // 1 paJcakeSu / paJcakaH / atra " tadatra 0 " [ 158 ] ityAdinA yathAvihitaM kaH // SaSThikAn / SaSThikasya / ardhikeSu / ardhikaH // atra "pUraNa0 " [ 159 ] ityAdikaH // 4 5 bhAgyasya / bhAgikAn / ityatra " bhAgAdyekau " [ 160 ] iti yekau // drauNAH / drauNikIbhiH / bhanna "taM." [ 161 ] ityAdinA van // 390 jyotsnA phenAdAM DhakI napAtrikA citikairjanaiH / prAcyukhotprekSi pAtrINAcitInADhakikI tadA / / 95 / / 95. tadA candrodayakAla Adi (Dha) kInapAtrikA citi kairADhakaM catuH prasthI pAtraM pAtramitamannamAcitaM mAnabhedamitamannaM ca pacadbhirjanaiH pAcaka~lokaiH prAcI pUrvardigukhA sthAtyutprekSa saMbhAvitA / kuto jyotsnAphenAjjyotsnaivAtizvaityAddhAnye rAdhyamAne sthAlImukhotthaH phenastasmAt / kIdRzkhA | pAtrINA citInADhakikI pAtramAcitamADhakaM vA pacantI / yadvA saMbhavantI pramANAnatirekeNa dhArayantItyarthaH / yadvAvaharantI pramANAtirekeNa dhArayantItyarthaH / jyotsnAyA rAdhyamAna odane sthAlIta utpharNetphenakalpatvAdutprekSakANAM ca pAcakatvena suparicitasthAlIphenatvAdevamutprekSA // 11 93 1e dADikI. bI dADhikI'. 4e nADaki'. 1e loka. 5 e yeko / draudeg. 9 e 'khAtthAlyu. 'Natpena'. 2 sI 'kairADhakaM. 13 bI 'tprekSyakA 3 e prAcyakho'. 3 e ardhake.. 2 eN / kedeg. 4 bI kaNaH / bhA. 6 sI. vAkaJ. 7 bI 'cakalo. 8 bI 'digmukhA. 10 bI sI zyuSA / pA. 11 e ntI NA . 12 e bI
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.164.] saptadazaH sargaH / 391 ADhakikI / ityatra "saMbhavad" [ 162 ] ityAdinekaN // pAtrINAcitInA / ADhakIna / ityatra "pAtra." [ 163 ] ityAdinA vAInaH // pakSe / patrikAcitikaiH / ADhakikI // yAcitaiAcitInokhA dvipAtrINairdvipAtrikI / dyADhakI byADhakInairnu jyotsnAbhAji cakorakaiH // 96 // 96. spaSTaH / kiM tu yathA dvyAcitaivAcitau paMcadbhiAcitInA dvAvAcitau pacantI saMbhavenyavaharantI vokhA bhajyate // yAcitikI vADhakikI dvipAtrI dviku~lijyatha / khenvamIyata zIrNokhA kIrNaistArakatandulaiH // 97 // 97. kIrNairitastato vikSiptaistArakatandulaistArakA eva zvetatvAtta. ndulA rAddhazAlayastaiH kRtvokhA tandulasthAlI khe zIrNA bhagnAnvamIyata yatkhe tArakatandulA dRzyante tasmAdatra mahatI tandulasthAlI bhaneti lokairanumitamityarthaH / kiMbhUtokhA / athAtha vA dvioNlijI dve 'kulije mAnabhedau pacantI saMbhavantyavaharantI vA / evaM prAgvizeSaNArthopi jJeyaH / mahApramANetyarthaH // navendodikulijikaiH sabaikulijikIjanaiH / nabhodvikuMlijInokhAcUrNalekhA nvalakSi bhaaH|| 98 // 15 citikI'. 2 e dyADhikI. 3 bI dyADhiki. 4 e 'kulIjya'. 5 bI lijAtha. 6 bI !SAkI. 7 e sI vedodi. 8 e bI kulaji. 9 bI 'kulI'. 10 bI kSitAH // sa. sI 'kSibhA // sa. 15 bhavAdatyA. bI bhavAd. 2 e pAtrANA'. 3 bI nA InaH. 4 bI patadbhi'. 5 e vatyathaha. 6 e zAlAya. 7 bI tvoSA ta'. 8 e bI yate ya. 95 degmitimi . 10 bI kuLajI. 11 e bI kulaje. 12 e vatsaha.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 byAzrayamahAkAnye (kumArapAThaH 98. sadvaikulijikIjanaiDhe kulije pacantInAM strINAM janena sahitaiIikulijikaiTTai kulije pacadbhinarainavendorbhA alakSi jJAtA / kidazI / nabha eva kRSNatvAhikulijInokhA dve kulije pacantI saMbhavantyavaharantI vA sthAlI tasyAM yA cUrNalekhA cUrNasya khaTikAdikSodasya rekhA sA nu / sthAlI hi zobhArthamuparibhAge khaTikAdizvetacUrNena maNDyate / bAlendukAntInAM vyomapArzvavartitvAdutprekSakANAM pAcakatvena suparicitasthAlIvyApAratvAccaivamutprekSA // dvipAtrINaiH / dvipaatrikii| yAcitInA / byAcitikI / byADhakInaiH / vyADhakikI / atra "dvigo0" [164 ] ityAdinA venekaTau / pakSa ikaN / tasya "anAni." [ 6, 4. 141 ] ityAdinA lup / dvipaatrii| yAcitaiH / byADhakI // dvikulijInA / dvikulijikaiH / atra "kulijAdvA luka(lup ca?)" [165 ] inInekaiTau vA / pakSa ikaNo lubvA / dvikulijI / dvaikulijikii|| vAMzikaiH kauTikaiAzabhArikaiH kauTabhArikaiH / dravyakaivasna (sni?)kaiH zrAntaiH sudhAMzudadRze muH // 99 // 99. sudhAMzurmudA dadRze / kaiH kaiH| vAMzikAdibhiratisthUlatvamahattvAdinA bhArabhUtAnalpAnvaMzAnevaM bhArabhUtAnalpAnkuTaoNnghaTAMstathA __1 bI kaiH koTi . 2 e kaiH koTa'. 3 e vannakaiH. 4 bI ntaiH zudhAM'. 5 e sudhAzu. 6bIdA / zudhAM'. 1bI kulaji'. 2 bI 'nairdviku. 3 bI kai ku. 4sI 'ge khATi'. 5 bI pAcava. 6 bI prekSyakA. 7 bI prekSyA / dvi0. sI tprekSAH / di. 8 sI pAtri. 9e triinnai| dvipAtrIkI. 10 sI tIkI. 11 bI kavI vA. 12 sI liji . 13 e deglatvA'. 14 paTAncaMTAM'.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.168.] saptadazaH srgH| 393 vaMzabhAraM veNvoghamevaM kudabhAraM tathA dravyaM tathA vastraM mUlyaM heradbhirdezAntaraM prApayadbhirvahadbhirvotkSipya dhArayadbhirAvaha dbhirvotpAdayadbhirbhUtyaiH / yataH kIdRzaiH / zrAntai raharaNAdinA khinnaiH| zrAntA hi zramotthasantApocchedakaM candrodayaM spRhayanti / vAMzabhArikaiH / kauTabhArikaiH / vAMzikaiH / kauTikaiH / atra "vaMzAdera " [ 166 ] ityAdinA-ikaN // davyakaH / vana(ni?)kaiH / atra "dravya." [ 167 ] ityAdinA kekau / / lasantI kheSTake digbhizcardaivahataistadA / paJcakaivaSTakaM vAso jyotsnA drauNikyakAmi na // 10 // 100. tadA tasminkAle jyotsnA / apiratra jJeyaH / vizvavizvAhA. dikA candrikApi cakraizcakravAkairnAkAmi na vaanychitaa| yato daivaha. tairniSpuNyaiH / daivahatAnAM hi sarvAnandakamapi vastvasukhAyaiva syAt / kIdRzI / droNo mAnamasyA draunnikytiprbhuutetyrthH| ata eva digbhiH kRtvASTAvaMzA bhAgA asyASTakaM tatrASTake khe lasantI dizo vyoma ca dhyApnuvatItyarthaH / yathA paJca drammA bhRtiH karmamUlyaM yeSAM taiH paJcakaibhRtyairdaivahataiH sadbhiraSTau drammA vastraM mUlyaM yasya tadaSTakaM vAsaH paridhAnArtha neSyate // 1e kaiva. 2e kairnaSTavA'. 3 e sI tlA droNi'. 4 ekA. ginaa| ta'. 5 bI 'mi naH / ta. 1 bI paku. 2 bI haribhirde'. 3 bI dbhibhRtyaiH. 4 bI dRzya / zrA. 5 ekaiH / vaMzi. sI kaiH / vAzi. 6 e deka. 7 e kaiH / dastakaiH. 8 sI kA ca'. 9sI vAkyairnA'. 10 sItA / yA dai. 11 bI sI teniHpuNyaiH. 12 e degNyaiH / deva. 13 e nadaka. 14 bI degkhA taM kaH. 15 e droNA mA. 16 e "tyairdeva.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] paJcakaiH / aSTakaM vAsaH / bhaSTake / atra "sossa0 [16] ityAdinA yathA. vihitaM kaH // drauNikI / ityatra "mAnam" [ 169 ] itIkaNa // dviSASTikA varastotraraSTikAdhItayoSTakaiH / bana'ntaH paJcakAnsaMghAndvijarAjaM jagurdvijAH // 101 // 101. dve SaSTI varSANi jIvitamAnameSAM dviSASTikA ativRddhA dvijo Rtvijo dvijarAjaM candraM jagurgAyanti sma / yo hi yeSAM rAjA syAtsa tergIyate / kIdRzAH santaH / aSTAvRco mAnameSAM tairaSTakaiH Sa. nivarastotreH somastutirUpaSatragaSTakamayena bRhatA stomena kRtvetyarthaH / aSTau rUpANi vArA mAnamasyA aSTikA sAdhItiH pATho yeSAM te stotraMsvarUpANi SaDgaSTakAnyaSTau vArAnpaThanta ityrthH| tathA paJcAvayavA mAnameSAM paJcakAnsaMghAnajaughAnbandhantaH / kilAyuSTomayAga AyuvRddhyarthaM paramAyubhireva yajvabhiH kriyate tatra ca taiH pUrNimAcandrodaya AlambhAya paJcAjAnyUpastambhe banadbhiraSTAcatvAriMzadRgmayamaSTAcatvAriMzAkhyaM mahAstomamaSTau vArAngAyadbhizca candraH stUyata iti yaajnyikaaH|| dviSASTikAH / atra "jIvitasya san" [ 170 ] itIkaN sa ca san // paJcakAn / aSTakaiH / aSTikA / ityatra "saMkhyAyAH0" [171] ityAdinA kaH // 1 e kAvIta. 2 bI bhantA pa. 3 sInsaMdhyAndri'. 1 e athakaM. 2 bI N / dveSA'. 3 sI jA dvi'. 4 bI gIyaMte. 5 e sI stotrai so . 6 e sArvAtiH, 7sI trarU. 8 elyumiH ya. bI yubhiriva. 9 bI candra zraye I. sI caMdra stU. 10 e kAH / a. 11 bI kaiH / SaSTi. 12 sI aSTakA. .
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.174.] saptadazaH sargaH / 395 paJcakA nu zakunayaH kApyuDDIya tamAMsyayuH / indau nidadhati vyoni viMzatiM triMzataM karAn // 102 / / 102. paJceti saMkhyA mAnameSAM paJcaive vA paJcakA nAma zakunayaH pakSiNo yathA kApyuDDIya yAnti / ziSTaM spaSTam // paJcakAH / atra "nAni" [172 ] iti kaH // viMzatim / triMzatam / etau "viMzatyAdayaH" [ 173 ] iti nipAtyau / brAhmaNaiAhmaNAzacAtvAriMzairivAnadhaiH / jahaSuryajvanAM patyuroSadhidyotibhiH karaiH // 103 // 103 yajvanAM patyurindoH karaiH kRtvA brAhmaNA Rtvijo jahaSuH / yata oSadhidyotibhiH somavallI nAma mahauSadhI yadenduH kSIyate tadA pratidinamekaikapatrapAtena kSIyate / yadA vindurvardhate tadAsaupyekaikapatravRddhyA vardhate / sA ca yAgepu mahopakaraNamiti RtvigbhirgiriSu gaveSyamANAsau candrAMzubhiH prakAzyata itya'tvijAM harSa ityarthaH / yathA brAhmaNairvedavizeSaiH kRtvA svasiddhAntatayA brAhmaNA hRSyanti / kiMbhUtaiH / triMzacatvAriMzaJcAdhyAyA mAnameSAM taistathAnadhairniSpApaiH / / trai(?) ccA(cA!) tvaariNshaiH| etau "traiza." [174] ityAdinA nipAtyau / 15 kA mu za. 2 eyaH kApyu'. 3 e sI zacatvA'. 4 bI jaharSuryajvAnAM. 1 sI caivaM pa. 2 bI va pa. 3 e degnaya pa. 4 sI degnti / pa. 5 e zati / tri. sI zataM / tri. 6 bI yajvAnAM. 7 e rindoM ka. 8 bI huSu / yadeg. 9e kaipa. 109 degdA sApye'. 11 bI ityatvi'. 12 e 'zatvAdhyA. 13 e sI paiH / triza. 14 bI zaJcatvA. sI 'zavyatvA'. 15 e 'no traiza.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ khyAzrayamahAkAvye kamArapAla:]. dazakeSu dazadvargo yathA pazcatsu paJcakaH / tathA zazikareSvantarbabhUva jyotiSAM prabhA // 104 // 104. dazamAnameSAM teSu dazakeSu vargeSu madhye dazadvargo dazasaMkhyAmAna ekaH samUho yathA yAdRzolpatvenAlakSyaH syAcchazikareSvantarmadhye jyotiSAM tArANAM prabhA tathA tAdRzyalakSyA babhUva / ziSTaM spaSTam // paJcatsu / dazat / ityeto "paJcad" [ 175] ityAdinA nipAtyo vA // pekSe / paJcakaH / dazakeSu // viMzastomavidAM matrairyajJiyAnAM nu zItagoH / AbhiSecanikasyordaNDyaM vadhyaM tamodravat // 105 // 105. tamodravadanazyat / kIhaksat / zItagorindoH kiraNaiH kRtvA daNDyaM vadhyaM ca nigrahaM hiMsAM caaht| kIdRzasya / AbhiSecanikasya sakalapRthvyAhlAdakatvAdabhiSecanaM raajyaabhissekmhtH| yopyAbhiSe. caniko rAjA tasya daNDyo vadhyazca saMstamastulyazcaurAdirbhayena nazyati / yathA yajJo nAma kriyAsamudAyaH kazcit / tadabhivyaGgayaM vApUrvamityAhustamahatAM yajamAnAnAM tamaH pApaM drvti| kIhaksat / viMzatiRco mAnamasya viMzo yaH stoma RksamUhastaM vidanti ye teSAmRtvijAM mantrI kRtvA yAgakAle daNDyaM vadhyaM ca // viMzastoma / ityatra "stome T" [1] iti / 1 e prabhAH / da. 2 e goH / ami'. 3 bI DyaM badhyaM. 1 sIkarIdhAnta. 2 e nA pA. 3 bI pakSaM / pa. 4 e 'rusto ki. 5 e zvAdi. 6 e pUrvAmi'. 7 e 'nassa. 8 e degsya vizo. 1bI viMzato yaH. 10 sI zo ya sto'. 11 eT / abhi'.
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 6.4.180.] saptadazaH srgH| AmiSecanikasya / ityatraM "tamarhati" [ 177 ] itIkaN // daNDyam / vadhyam / atra "daNDAderyaH" [ 178 ] iti yaH // yajJiyAnAm / atra "yajJAdiyaH" [ 179] itIyaH // prApyendoH pAtriyA-zmInvyakasankumudAnyatha / sthAlIbilIyaM pAtryaM vA kaDaMgaryA ivaudainam // 106 // 106. atha tathendo razmIkAntIH prApya kumudAni vyakasan / kiMbhUtAn / pAtriyAnatipradhAnatvAtpAtramahaMtaH / yathA kaDaMgaryAH kaDaMgaraM palAlamahanto vRSA odanaM prApya hrssaadviksnti| kIdRzam / sthAlI bilIyaM sthAlI bilamahantaM pAkAhamityarthaH / pAtryaM vAtipradhAnatvAtpAtramahantaM vA // dakSiNyo dekssinniiyaanaampiinduH svadhiyaikSi khe / kaDaMgarIhI(hI) sthAlIbilyaihaiyaGgacInakam // 107 // 107. dakSiNIyAnAmapi dakSiNArhANAM dvijAnAmapi dakSiNyo dakSiNArhaH pUjyaH khe vartamAna indu- vismaye / kaDaMgarIyaiH / apiratra jJeyaH / vRSabhAdipa~zubhirapi svadhiyaikSi jJAtaH / kIdRk / sthAlIbilyaMhaiyaGgavInakam / IvotrAvasIyate / sthAlI bilyaM sthAlI bilamahatpAkArha manthanyAM piNDIkRtamityarthaH / yaddhaiyaGgavInakaM hyogodohasya 1bI vrismInthya'. 2 e sakumu. 3 e degdanAm. 4e dakSaNI'. 5 e 'nduH svAdhi0. 6bI dhiyaiH kSi. 7e yaha sthA'. bI yairhA sthA'. 8 bI bilAheMgavI. 9elyaheyagavI. 1 etra ma. 2 e tvAtpatra'. 3 sI garaM. 4 ento tRSA. 5 sI kAmi'. 6 bI hataM vA. 7e sIkSiNo da. 8 sI pazUnA. 9e 'lyaheya'. 10 e itrotrA. 11 bI bila. 12 e yaddheya'. 13 e godeha'.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ] vikArastadava pazUnAmapi sadya uttIrNanavanItapiNDavazcandra AhlAdakobhUdityarthaH / yadvA hI khede | sakalajagatpUjyopInduH pazubhiH svatucchabuddhyA navanItapiNDaka iva jJAta ityarthaH // pAtrya'm / pAtriyAn / atra "pAtrAttau " [ 180 ] iti ya iyau // dakSiNIyAnAm / dakSiNyaH / kaMDaMgarIyaiH / kaDaMgaryAH / sthAlIbilIyam / sthAlIbilya / ityatra "dakSiNA0" [ 181 ] ityAdinA IyayA // chaidiko bhaidikaH zIrSacchedyaH kiM na vidhuMtudaH / iti vairaGgikopce vidhorAnanditaH karaiH // 108 // 108. vairaGgikopi virAgamarhanIrAgo munirapi vidhorindoH karairAnanditaH snnuuce| kimityAha / vidhuMtudo presanena vidharyathako rAhuzchaidiko bhaidikaH zIrSacchedyaH kiM na / chedaM dvidhAkaraNam / bhedaM vidAraNam / zIrSacchedaM ca kiM nityaM nArhati kiM tvatyeveti // apakaupInazAlInairAvijInairivAmbujaiH / 3 sthitaM saMkucya cakre zairSacchedikamAnibhiH // 109 // 9 109. ambujaizcatraizcakravAkaizca saMkucya sthitam / yataH zarSacchedikamAnibhizcandravipakSasyArkasyAzritatvenendunA zIrSacchedArhaM svaM manyamAnairiva / ye hi vipakSAzritatvena svaM rAjJA zIrSacchedArhaM manyante tairbhayAtkutrApi saMkucya sthIyate / yathArtvijInairRtvijaM yAyajUkamarha 1 1 e "dikA zI.. 2 bIca zIrSa'. 1 etrya / pA. 2 bI grasene. 5 e huzchedi. 3 e vidhaurvya'. bI 'hucchedikomaidikaH. 6 e ca ki ni. * ekaM arha . bI kiM tvAI'. 8 bI sI 'taH zIrSa'. 10 bI sI yAjayUka . 4 bI 'dhovyatha'. sI ca ki nA. 9 svama.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.1.] saptadazaH srgH| dbhiryajamAnaitvikarmArharjitvigbhireva vA saMkucya sthIyate / kIdRzaiH sdbhiH| kUpapravezanamarhati kaupInaH / kaupInazabdaH pApakarmaNi gopanIyapAyUpasthe tadAvaraNe ca cIvarakhaNDe vartate / apagataM kaupInaM cIvarakhaNDaM yeSAM tepakaupInA nagnA ata eva lajjayA zAlInAH zAlApravezamahanto ye taiH // chaidikaH / bhaidikaH / atra "chedAdernityam" [ :82 ] itIkaN // vairAzikaH / atra "virAgAdviraGga" [183] itIkaNa virAgasya virajaca // zIrSacchedyaH zaiSacchedika / ityatra "zIrSa0" [ 145 ] ityAdinA vA yaH / zAlInaiH / kaupIna / AkhijInaiH / ete "zAlIna." [ 185 ] ityAdinA nipAtyAH // caturviMzaH pAdaH // govindoryugyadhuryeSu dvirathyeSviva hAriSu / prAsaGgyA nu bhadhaureyA na dhaureyakatAM dadhuH // 110 // 110. indorgoSu kAntiSu hAriSu dIpratayA mukhyeSu satsu madhaureyA dhuraM yAnamukhaM bhAraM vA vahanti dhaureyA mukhyavRSabhA upacArA. danyepi mukhyA ucyante / bheSu nakSatreSu dhaureyA dIpratayA mukhyAH zukrAdayo dhaureyakatAM mukhyatAM na dadhuH / indukanistejasobhUvanityarthaH / yathA prAsaGgayAH prAsaGgo yatkASThaM vatsAnAM damanakAle skandha Asajyate tadvahanto damyavRSA dhaureyakatAM mukhyavRSabhatAM na dadhati / keSu satsu / goSu vRSabheSu / kIdRkSu / dvirathyeSu baliSThatvAhI rathau vahatsvata eva yugyAnAM yugaM vahatAM vRSANAM madhye dhuryeSu mukhyeSu // 1sI shaiH| kU'. 2 evareNe. 3 sI zanama'. 4 ehasya / zI. 5 sI te zalItyA. 6 sI bhadhoreyA mukhya". 7e tayaM ma. 8 bI dUnya. 9etAM nRpANAM. 10 sI vRSabhANAM.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 vyAzrayamahAkAvye dhuryo vAmadhurINAH sarvadhurINA manobhuvaH / - dhurINaiH sarvadhuryaizcezai rantuM prAvRtan striyaH // 111 // 3 111. striye IzaiH saha rantuM prAvRtan / kIdRzyaH / manobhuvo dhuryo dhuraM gADhariraMsAdikaraNarUpaM kAryaprAgbhAraM vahantyastathA vAmadhurINA yathA vAmadhurAM vahanyRSabhaH sAtizayaM bhAraM vahati tathA sAtizaiyaM smarakArya prAgbhAraM varhantya ityarthaH / kiM bahunA manobhuvaH sarvadhurINAH / kiMbhUtaiH / Izairmanobhuvo dhurINaiH sarvadhuryaizca // dvirathyeSu / yugya / prAsaGgnyAH / atra " vahati 0" [ 2 ] ityAdinA vahatyarthe "yaH " [ 1 ] iti yaH // dhuryeSu / dhaureyAH / bhana "dhuro yaiyaN" [ 3 ] iti yaiyaNau // kazcittu yada 1 90 eyakaNAvapIcchati / dhuryaH / TitvAdana GIH / dhaureyakatAm // : 11 vAmadhurINAH / sarvadhurINAH / atra "vAmAdyAderInaH " [ 4 ] itInaH // sarvadhuryaiH / bhatre yapratyayopIti kazcit // dhurINaiH / atra kevalAdapIna ityanyaH // rAmeNa hAlikenaikadhurINo hAlayAdhinot / revatyaikadhurAM kAntAM kopyUrjangaurvasairikaH // 112 // 112. kopi yuvA kAntAM hAlayA surayAdhinodaprINAt / surAmapAyayadityarthaH / kIdRg / UrjanbaliSThaH / yathAsairikaH sIraM halamavahan 1 eNA sarva dhu 2 rantaM prA. 4 e kAntA ko . [. kumArapAlaH 1 1 eya viMzai:. nobhruvA / dhu. 3 e zvazai. bI yaizvarau 5 erjanmo . bI 'jangAnvasai'. 2 bI 'nobhavo. 5 e Mzayasma'. i. 10 "tyanaH / rA N. 14 e sI kAntA hA, 3 sI raMri. 7e 'nobhavo. dhurya / Ti. 11 sI rINA / a N 6 e 'hanta i'. 8 4 e "nvRSaH sArauM dhuryeNaizca. 9 bI 12 bI tra pra. 13 e
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 7.1.8.] saptadazaH srgH| 401 gaupa UrjanhalavahanAbhAvenAtruTitavalaH syAt / ata eva madya priyasvAca hAlikana halaM vahatA rAmeNa balabhadraNakadhurINa ekA sadRzI dhurAM vahansadRzaH sannityarthaH / kIdRzIM kAntAm / revatyA baladevabhAryayaikadhurAM tulyAm // ekadhurAm / ekadhurINaH / atra "azcaikAdeH" [5] iti-bhaInazca // hAlikena / sairikaH / atra "hala." [6] ityAdinekaN // tovezikaTAnukSNo yathA dvaizakaTI pumAn / madhumattAnsaro yuno vivyAdhorasyasAyakaH // 113 // 113. smara uro hRdayaM vidhyantyurasyA ye sAyakA vANAstaiH kRtvA madhumattAnmadyapAnena kSIbAnyUnastaruNAMstaruNIzca vivyAdhAtADayat / yathA dve zakaTe vahanti dezakaTA bhrUSAH santyasya dvezakaTI pumAna dvizakaTAndvayoH zakaTayorvoTkanukSNo bhrUSAMstotraiH pravayaMNaiH kRtvA vidhyati // dvaizakaTI / ityatra "zakaTAdaN" [ 7 ] ityaNa // nanu ca "tasyaidam" [ 6.3.160 ] iti zakaTAdaN siddha eva / yo hi yadvahati sa tasya saMbandhI syAt / satyam / rathavadeva tadantArthamupAdAnam / tenAtrApi dvigau dverUpyaM syAt / dvitIyaM tu rUpaM dvizakaTAn // urasya / ityatra "vidhyati" [ 0] ityAdinA yaH // ananyeneti kim / saro yUno vivyAdha sAyakaiH / atra hi saro yUno vidhyansAyakairvidhyati / - 1sI kaTikI pu. 1e laM daha'. 2 bI dhureNa. 3 vI sI dhuraM va. 4 bI sIm / raiva. 5sI labhadrabhA. 6 sIrika / ma. 7e vRSA sa. 8bI vRSAstoM. 9 sI yaNoH kR. 10 sI TI / tatra. 11 sI dvigo dvai. 12bI dhyanzoya.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] dhanyA gaNyAnevAtulyaM hRdyapathyaM nai madhvadhAt / jijJAsuH preyaso bhAvaM madhuvazyasya kAcana // 114 // 114. kAcana madhu madyaM nAdhAnnApiban / kIdRga / hRdyapathyaM hRdyaM hRdayasya priyamapi pathyaM rogopazamakamapi tathAtulyaM peyavastuSu madhye. tyutkRSTamapi / yataH kIdRzI / madhuvazyamya mattasya preyaso bhAvamanurAgaviSayamabhiprAya jijJAsuH / yathA dhanyA dhanaM labdhrI vezyA gaNyA ca gaNaM puruSasamUhaM landhrI kulaTA cAnA cAnnaM dhAnyaM labdhrI dAsI ca puruSasya bhAvaM jijJAsuH satI madhu na pibati // amUlyapadyakastUrIlekhAM nu lulitaalke|' atijanyavayasyAsye cakre hAlA mRgIdRzAm // 115 // 115. hAlA surA mRgIdRzAmAsya mukheSu lulitAlakairmattatAvazenetastato luMThitaizvarNakuntaleH kRtvA cakre / kAm / amUlyA mUlyaM vinoM sudhikayaiva(?) sNpnntyrthH| tathA padamasyAM dRzyaM padyA nAtidravA nAtizuSketyarthaH / yA kastUrI tasyA lekhoM nu maNDanavicchittimiva / ata eva kIdRg hAlA / atijanyavayasyA janIM 'vadhUM vahanti janyA jAmAtuH snigdhA vayasyAH sakhyo dvande tA atikrAntA tattulyetyarthaH / jAmAtRvayasyAH svasakhyopi hi vadhUmukheSu kastUrIlekhAM kurvanti / / 1 sI dhanyaga'. 2 e 'thyaM mama'. 3 bI na vaM. 4 bI khAM tu lu. 1 e kApi ma. 2 sI yama'. 3 sI lyaM preya. 4 bI prAya ji. 5 bI naM ve'. 6e cAnna dhA. 7 e bhAva ji. 8 bI mukhyepu. 9sI 'khepyulali'. 10 e sI lucite. 11 enA mudhi. 12 sI masya dR. 13 e sI tasyAM le'. 14 bI khAM tu ma. 15 e sI vadhU va. 16 sI ntA tulye'. 17 sI rItile'.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai 0 7.1.... mamadazaH sargaH / dhanI dhenuSyayA dharyo gArhapatye na nA yathA / nadI nAvyai jalervAsAM krIDayAmIyata saraH // 116 // 116. AsAM strINAM krIDayA madyapAna kelyA smaroprIyata viz2ambhita ityarthaH / yathA dhenuSyayAdhamargenottamAya RNapradAnAdohAtha dhenurdIyate sA dhenureva dhenudhyA pItadugdheti yasyAH prasiddhistayA kRtvA dhanIzvara uttamarNaH prIyate / yathA vA gAI patyenAgnibhedena kRtvA dho dharmAdanapeto dhArmiko nA naraH prIyate / yathA vA nAvyaiH vA tAyeM jalaiH kRtvA nadI prIyate vijRmbhata ityarthaH // viSyaH kopIti na nyAyyamarthya matyamiti smarana / guDakalpena tAH kAmo madyAstreNAkSipattataH // 117 / / 117. tato vijRmbhaNAnantaraM kAmo guDakalpeneSadaparisamAptaguDena prAyo guDamayenetyarthaH / madyAstreNa kRtvA tA aGganA abhipannirA. cakrehannityarthaH / yataH mmarana / kimityAha / kopi zatrurapi viSyo viSeNa vadhya ityetanAca'marthAdarthazAstrAdanapetaM na / yo guDenApi mriyate sa zatrurapi viSeNa na vadhya ityukteridaM nItizAstrottIrNamityarthaH / ata evaM na nyAyyaM na yuktamata eva ca na manyaM matamyAbhISTasya karaNaM na kasyApyetana saMmatamityartha iti / / dhanyA / gaNyA / ityatra "dhana." [9] ityAdinA yaH / / 1e nAdhyairjalevAsAM. 2 bI vyaMjalai'. 3 sI vAsa kI. 1 e kelyAM sma'. 2 bI maNIyA kra. 3 e nAdauhA. 4 bI ko na. 5 e nAnyenAvA. 6 bI tAja'. 7 e 'ye jalaiH. 8 e deglpanaipa'. 9 e tvA . 10 bI "pi mRyate sa satru. 11 e redAnIti'. 12 e va nyA. 13 e gnnaa| I.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 nyAzrayamahAkAvye AtA / ityatra " NonnAt" [10] iti NaH // ca / paca / tulyam / mUlya / vaizyasya / pathyam / vayasyA / dhenuSyayA / gArhapatyena / janya / dharmyaH / ityete " hRdyapadya0" [11] ityAdinA nipAtyAH // nAthyaiH / viSyaH / atra "nau0 " [12] ityAdinA yeH // nyAyyam / arthyam / atra "nyAya 0 [ 13 ] genfar 4: || mastham / madya / bhatra " mana0" [ 14 ] ityAdinA yaH // "" kRtA sAmanyayA madyAtitheyyAmIttathA priyA / vAsateyyAM na pAtheyasvApateyaM yathA nRNAm // 118 // 118. madyAtitheyI madyamevAhlAdakatvAdAtithyaM tathA priyasya priyAbhISTAsIdyathA pAtheyasvApateyaM saMbaladravyaM nRNAM na priyaM syAt / yataH kIzI | sAmanyayA sAmani sAmoktau sAdhLyA priyayA vAsateyyAM vasatau sAdhyAM rAtrau kRtA priyaM prati / saMbaladravyaM kila pathi jIvanatulyatvAnnRNAmatipriyaM syAttasmAdapi priyayA svayaMkRtatvena madyAtitheyI priyasya / tipriyAbhUdityarthaH // [ kumArapAlaH ] sAmanyayA / ityantraM "tatra sAdhau" [ 15 ] iti yaH // 1 pAtheya | AtitheyI / vAsateyyAm / svApateyam / atra " pathi0" [ 56 ] ityAdineyaN // 13. bhAktazAlibhuvaM hAlAM pItvA pAriSadaiH priyaiH / nApAriSadyaM pArSadyA: pArpadeSucire striyaH / / 119 // 1 sI 'tvA pari. 1 e vazasya. 5 ekatvAM ti.. 9 e sAmAnya'. 2 sI yaH / kRtA. 6 e "dRzIH sA'. 10 bI 'tra sA. 3 e yaH / kRtA. 4 bI 'zreyAma'. 7 e sAdhyA pri'. 8 e sAdhyAM rAM'. 11 e dineya'.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ [I07.1.19.] mamadazaH sargaH / 119. striyaH pArSadeSu parSadi sabhAyAM sAdhuSu vicakSaNeSvityarthaH / priyeSu viSaye pAriSadyaM sabhAyAmanucitaM grAmyaM vaco madavazAnnocire / yataH pArSadyA vicakSaNAH / sadA sadabhyastasabhyavacanA ityarthaH / kiM kRtvA / pAriSadaiH priyaiH saha hAlAM pItvApi / kiMbhUtAm / bhakta odane mAdhurbhAkto yaH zAlistammAdbharutpaniryamyAstAm | hAlA hi zAlipiSTakSepeNa saMdhIyate // 3 bhAkta / ityatra "bhaktANNaH " [ 17 ] iti NaH // pArSadyAH / pArzvadeSu / ityatra "parSado yaNI" [ 8 ] iti NyaNau // pariSa dopIcchantyanye / pAriSadyam / pAriSadaiH // 405 jitopyA syaiH zazI sArvajanyaH sArvajanInaguH / aciceSTanmadAceSTAH satAM prAtijanInatA / / 120 / / 120. zazIndurAsyaiH kRtvA strIbhirjitopi ma~dAceSTA atiriktamadyapAnotthakSIbatayA nizcetanIbhUtAH strIraciceSTat / zItakiraNairmadasyopazamanAtsa cetanI cakre / kIdRksana / sArvajanyaH sarvajaneSu zatrudhvazatruSu cAhlAdakatvAtsAdhustathA sArvajanInAH sarvajaneSu sAdhavo gAvaH kiraNA yasya saH / atha ca yaH sArvajanyaH sajjanaH syAtsa sarvajanInA gAvo vAco yasya sa tathA syAt / yuktaM caitaM / yadAsyai ko rjitopi zazI strIracicedyataH satAM mAdhUnAM prAtijanInatA pratya rthino janAH pratijanAH zatravasteSvapi sAdhutA syAt // 1 bI sAja.. 1 sIvA / parideg. 2e sIdhI 3 bI te / bhokta. 4 bI pA riSade. 5 sI mahAviSTA 6 bI 'zamAtsa. 7 bI truSu . sI tru AhA.. bI 'sarva' bIt / yAdA 10 sI 'nAM prIti 11 bI sI 'natAH pra. 8.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvya [kumArapAlA sAMyugInamanaGgasya kAthikaM gauNikaM madhu / devAnAM devadevatyaM puSTya havirivAbhavat // 121 // 121. madhu madyamanaGgasya puSTyai poSAyAbhavat / yatonaGgasya kAdhikaM kAmoddIpakatvenAnaGgakathAyAM sAdhu / tathAnaGgasya gauNikaM guNa upakAre mAdhapakArakaM tathAnaGgasya mAMyugInaM saMyuge raNe mAdhu / devadevatyaM haviriva / devatAzabdena devamya havirAdeH pratigR(grahItA svAmI saMpradAnamucyate / devAzca te devatAzca tAbhya idaM havyaM yathA devAnAM puSTyai syAt // sArvajanyaH / sArvajanIna / ityatra "sarva." [19] ityAdinA gya InaJca // prAtijanIna / sAMyugInam / atra "prati." [20] ityAdinenan / kAthikam / gauNikam / atra "kathAderikaN" [21] inIkaN // devadevatyam / atra "devatA." [ 22 ] ityAdinA yaH // nadArghyapAdyamAtithyaM priyAbhyaH pUrvatodhikam / AseduH kAmino halyAvihalyAtaH phalaM yathA // 122 // 122. naMdA madyapAnakAle kAminaH preyasInAM smarAturatayA priyAbhyaH sakAzAdAseduH prApuH / kimityAha / Atithyam / kimAtidhyamityAha / arghyapAdyamarghaH pUjopacArastasmAyidamayaM sragvilepanAdi tathA pAdAyedaM pAdyamudakAdi / dvande tat / kIdRzamAseduH / 1bI kAvikA . 2 bI medu kA'. 1e 'sya saM. 2 bI na he devasya. 3 sI devasya. 49 detA. 5 bI idaha. 6 sI janIM. 7 sI natA / sAM'. 8 vI kAyika. 9e deneyaH. 10 e tathA ma. 11bI pAne kA 12 sI kimi':
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 407 [he0 7.1.27.] saptadazaH srgH| pUrvatodhikaM madyapAnakAlAdyatpUrvamAtithyaM tasmAdatiriktam / yathA halyAdekasmAddhalakarSAdyatphalaM syAttatodhikaM dvihalyAto dvayohalayoH karSAtsakAzAllokA AsAdayanti / / pAcam / arghya / ityeto "pAcArye" [23 ] ityanena nipAtyo / Atithyam / atra "NyotitheH" [ 24 ] iti NyaH // halyAt / ityatra "sAdazcAtadaH" [25] ityadhikArAd dvihalyAtaH / ityatra ca "halasya karSe" [ 26 ] iti yaH // AmikSIyamanAmikSyAdvisItyaM sItyato yathA / atyazeta priyAgaNDUSAMsavazvaSakAMsavAt // 123 / / 123. caSakAsavAcaSakebhyaH prAptAnmadyAtsakAzAtpriyAgaNDUSAsavaH priyAmukhebhyaH prAptaM madyamatyazeta / premAtizayollAsakatvena priyANAmatisusvAdvabhUdityarthaH / yathA zRte kSIre dadhi kSipramAmikSA tasyAyidaM dadhyAmikSIyamanAmikSyAtsakAzAdatizete / yathA vA dvisIya sItA laaglpddhtiH| sasyaM vA dvAbhyAM sItAbhyAM saMgataM kSetraM sItyata ekayoM sItayA saMgatAtkSetrAdatizete / / odanIyairyathaudanyamapUpIyamapUpyakaiH / tandulyaM tandulIyairvA strINI madyairmadovRdhat // 124 // 124. strINAM mathairmadaH zrIvatAvRdhat / yathaudanyamodanAyedaM 1 e dhAvasaca. 2 e kAvasAt. 3 bI yathoda. 4 e NAM mAthai'. 1 sI pAnAdya. 2 bI halyAMtoIyo'. 3 e todhika dvihalyAto da. 4bI argha / i. . 5 sI yameto. 6 sI dyA I. 7 e bI cakaSAsa'. 8sI zAdatizete / . 9 bI NAmiti. 10 e "mikSAtsa. 11 e zA. datizAda. 12 sI degyA saM. 13 bI yathoda'.
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408. vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] stokatandulA odanIyairodanArthairbahubhistandulaiH kRtvA vardhate / evamaprepi yojanA kaaryaa| apUpAyedamapUpIyaM piSTakaNikAghRtadhyAdi / tathA tandulebhya idaM vrIhyAdi tandulyam / / sItyataH / dvisItyam / atra "sItayA saMgate" [27] iti yaH // havirbhada / anAmikSyAt AmikSIya / annabheda / odanyam odanIyaiH / apUpAdi / apUpyakaiH apUpIyam / tandulyam tandulIyaiH / atra "havira." [29] ityAdinA vA yaH // pajhe "IyaH" [ 28 ] ityadhikRta IyaH // zaGkavyIkurute yugyaM nabhyaM sUcyaM ca dAru kaH / noSNISIcakrire nAbhyaM vasanAntaM madepi tAH // 125 // 125. tA nAyikA madepi nAbhyaM nAbhaye hitaM nAbhidezasthamityarthaH / vasanAntamantazabdaH zobhArthoM vastrazreSThamadhovasanaM noSNISI. cakrire / sadA sadabhyastalajjAvazena madenAtyantaM vaikalya'syAbhAvAcca na mUrdhaveSTanIcakruH / dRSTAntamAha / dAru kASThaM kaH zaGkayIkurute kIlakArthadAra karoti na kopItyarthaH / yataH kIdRzam / yugyaM nabhyaM khucyaM c| yugo yuupH| arakamadhyavaryakSadhAraNazcakrAvayavo nAbhiH / khum yajJopakaraNaM darvI / etebhyo hitametesya syuriti vA tat // uvarNa / zakaNyIkurute / yugAdi / yugyam / khucyam / atra "uvarNa." [30] ityAdinA yH|| 1bI trubhyaM ca. 1sI ryA / ApU. 2vI bheMdaH / a. 3 e ndulI'. 4bI zasthi. tami'. 5 vI zabdazo'. 6 sI lyatvAmA . . e subhyaM ca. 85 tepya yaM. 9sI yugya tru'.
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.1.35. ] saptadazaH sargaH / 409 nabhyam / atra "nAmer0" [31] ityAdinA yo nAbhernabh ca // adehAMzAditi kim / nAbhyam // Udhanyava'tstanasparzI zunye zUnyadRzaM priyAm / lAmiva sambalyAM ghUrNantI (ntIM ) kopi sasvaje // 126 // 126. kopi kAmI zunye zune hite vijanapradeze priyAM sasvaje / AliGgat / kIdRzIM satIm / madavazena ghUrNantIM tulAmiva sakambalyAM kambalosya syAtkambalyaM parimANa mUrNApalazatamucyate / azItizatamityanye / SaTSaSTizatamityapare / tena sahitA tulA bhArAkAntatvAdyathA ghUrNati / tathA zune hitaM zUnyaM vijanapradezaH / atra copacArAcchUnye viziSTacaitanyavyApArarahite dRzau yasyAstAm / kIdRksan / stanasparzI priyAstanau spRzan / yathodhase hitaM UdhanyoM godhuk stanaspairzI dohanAya gostanasparzakaH syAt // Udhanya / ityatra "ncodhasaH " [ 32 ] iti yo nazcAdezaH // zunye / zUnya / ityatra " zunaH 0" [ 33 ] ityAdinA yaH / vazva urUpe A UrUpazca syAt // " sakambalyAm / atra "kambalAnnAnni" [ 34 ] iti yaH // nAcAryAya brAhmaNAya rAjJe vRSNe hitAstathA / yathAsankAmukAH strIbhyo maireyamada vihvalAH // 127 // 1 bI vasttanazIM punye. 2 e tulyAmi'. 1 e 'yonI'. 5 e "hitI '. 6 e yathaudha'. 9 sI 'spazI do'. 2 em / audha'. 3 embalyAM pa. 7 e bI 'ta audha'. 8 10 e da / audha'. 11 ezaH / zUnye. urU. 13 bI mvalyam. 14 e bI lAnAmni. 52 4 bI ghUrNati. stanyaspazI do. 12 bI
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 127. spaSTaH / kiM tu vRSNa indrAya / maireyo madyam / / rAje AcAryAya brAhmaNAya vRSNe hitAH / atra "tasmai hite" [35] iti prApta Iyo "na roja." [36] ityAdinA na syAt // vANinImaNitaiH kaNyamumude kAminAM gaNaH / rathyavRSyakhalyatilyamASyayavyairivetaraH // 128 // 128. spaSTaH / kiM tu vANinImaNitaizchekAnAM mattAnI ca strINAM rtkuujitH| kaNyaH karNebhyo hitaiH sukhadaiH / rathAya hito rathyaH samamArgastathA vRSebhyo vRSabhebhyo hito vRSyo busAdiryadvA vRSAya maithunAya hitaM vRSyaM bhIrapANaM tathA khalAya hitaM khalyamagnirakSaNaM tathA tilebhyo hitastilyo vAtastathA mASebhyo hito mASyo vAtastathA yavebhyo hito yavyastuSAro dvandve etaiH kRtvA yathetaro grAmyaloko rathyArthivAnmodate // mAnaM mattApi naujjhatkApyajathyAvithyavRttayaH / brA(?)maNyAzcArakINA mANavInA vA bhavanti kim // 129 / / 129. kApyatimAninI strI mattApi mAnaM naujjhan / yuktaM caitat / yato ye brahmaNe brahmacaryAya brAhmaNAya vA carakebhyo dvijabhedebhyo mANavebhyo vA hitA bhavanti dhArmikAH syurityarthastejebhyazchAgebhyo hitA ajadhyA ajApAlAstathAvibhya U(u?)raNebhyo hitA avidhyA avipAlA dvandve teSAmiva vRttiApAro yeSAM te nirdharmAH kiM bhavanti // 1 epi nojha. 1e ya / mere'. 2 e hitA . 3 e rAjya i. 4 sI nAM strINAM cara'. 5 bI tatasta'. 6 bI degpi maunaM. 7 ebhyo dvijamedebhyo mA. bI sI 'bhyo vA. 8 e bhyazcAge'. 9bI tivyApA'.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.1.40. ] saptadazaH sargaH 411 kaNyaiH H / rathya | khatya / tilya / yegyaiH / vRSya / brahmaNyAH / mAdhya / i I tyatra "prANi0" [ 37 ] ityAdinA yaH / avizya / bhajathya / ityatra " bhavyajAtthyap" [ 38 ] iti dhyap // 3 4 cArakINAH / mANavInAH / atra " caraka0 " [ 39 ] ityAdinenan // AtmanInastadA yUnAM strIbhogINo nizAmarut / jahe paJcajanInaH sarvajanIno ratazramam // 130 // 130. tadA nizAmarudyUnAM ratazramaM jahe / kIdRksan / paJcaja e nInaH sarvajanInazca / rathakArapazcamasya cAturvarNyasya paJcajana iti saMjJA / paJcajanebhyaH paJcajanAya vA sarvajanebhyazca hitaH zaityAdiguNaiH sukhadota eva strIbhogINo nArIsaMbhogAya hitota eva yUnAmAtmanIna Atmane hitaH // marudvizvajanInotAyyamAhAjanikaM smaram / hitaiH srArve nvasavaye yaH sArvajanikaH sa hi // 131 // 12 131. vizvajanInaH sarvalokebhyo hitaH sanmarutsmaramatAyi pAlitavAnavardhayadityarthaH / kiMbhUrtam / amAhAjanikaM mahAnpUjyo jano munilokastasmai hito mAhAjaniko na tathau tamapi / yuktaM caitat / hi yasmAdasavayepi na sarvebhyo hitepi nare sArve nu sarvasmai hita iva yo hitonukUlaH syAtsa sArvajanikaH sarvasmai janAya hitaH // 1 enIne sadeg. 2 e 'nikasma'. 3 sI 'taH sarve. 1 bI sI yavyai / dR ai. 2 e prANima i. 3 e sI kINA / mA. 4 bI sI 'vInA / a~. 1 5 e dAmini . 6 sI 'nInazca. naaa". 8 bI sI 'saMgA'. 9 bI 'di'. 10 12 bI sI to mahA. 13 e thAma.. mahA. 7egI e 'tamaddA'. 11 sI 14 bI syAtsArbaja
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye strIbhogINaH / AtmanInaH / atra "bhoga0" [ 40 ] ityAdinenaH / paJcajanInaH / sarvajanInaH / vizvajanInaH / atra "paJca0 412 ev ityAdinenaH // mAhAjanikam / sArvajanikaH / atra " mahat0" [ 42 ] ityAdineka // sArve / sarvoye / atra "sarvANNo vA" [ 43 ] iti vA NaH || aGgaM viraMhiNInAM dArvaGgArIyamivAdahat / vAdhaupAnahyacamevAdArayacca manaH smaraH / / 132 // [ kumArapAlaH ] 132. smaro virahiNInAmaGgamadahatsaMtApitavAn / yathA kazcidaGgArIyamaGgArArthaM dAru dahati / tathA smaro virahiNInAM manodArayadyathA vardhayedaM vArdhamupAnahe pAdukAyA yida maupAnAM ca carma carmadvairbhAdyarthaM dArayati // hRdayaM kasya nAmanAtsmara ucchRGkhalastadA / yathApebhyazchA dipeya tRNacAleyatandulAn // 133 // 99 3 e 2 vI sI nena / mA'. sI vadhAye.. 6 sI vAdhamu. 9 bI 'nAyemani'. 12 sI cchadir. dvadya. 133. pUrvArdhaM spaSTam / chadiSe chAdanAyemAnicchAdiSeyANi yAni tRNAni tAni tathA valaya ime bAleyA ye tandulAste tathA dvandvetanyathA RSabhAyAyamArpabhyo vatsa ucchRGkhalaH sankhAdanena madhnAti // 11 aGgArIyaM dAru / ityatre " pariNAmini0" [ 44 ] ityAdineyaH // vArdhaM / ityatra "carmaNyaJ " [ 45 ] ityaJ // 1 bI "rahaNI". 2 evAdhaupA. bI cApA. "rahaNI". 1 nIyaH / a 5 bI va edvadhAdyartha dA. sI 10 etAnvyathA. 11 dA. 5 [ 4 ] 3 bI "bharachA". sA~va 1 #deg. 4 e 7 vI sI 'kR'. sI 'nAyeni'.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.51.] saptadazaH srgH| 413 ApabhyaH / aupAnalya / ityatra "RSabha0" [46 ] ityAdinA nyaH / chAdiSeya / bAleya / ityatra "chadi0" [ 47 ] ityAdinaiyaN // iSTakodhaiH pa(pA.)rikheyaprAkArIyairyathA bhuvaH / pArikheyaprAkArIyAH kAntAH kAtaiH(ntaiH) smaroyunaka // 134 // 134. smaraH kAntAH kAntaiH sahAyunak saMyojitavAn / yathA kazcidvardhakirieko(kau)dhaiH saha bhuvaH parikhAprAkAraniSpattaye yunakti / yataH kIdRzIH / parikhA prAkArazvAsu syAtpArikheyaprAkArIyAH / kiM. bhUtaiH / parikhA prAkArazcaiSAM syAdbahutvAtpArikheyaprAkArIyAstaiH // pArikheyariSTakaughaiH / atra "parikhAsya syAt" [ 48 ] ityayaN // pArikheyA bhuvaH / atra "atra ca" [ 49 ] ityeyaNa // prAkArIyaiH / prAkArIyAH / atra "tad" [50 ] iti yathAvihitamIyaH // AcarankAmavatkAmaH kSatravatpraharaMstathA / tRNavanmAninI--nvanbhRtyavatsevito na kaiH // 135 // 135. kAmo bhRtyavaddhRtyairiva kairna sevitaH / kIhaksan / kAmavatkAmAI yathA syAdevamAcaran / trailokyenApi svazAsanaM mUrdhni vAhayannityarthaH / tathA kSatravatkSatriya iva praharannata eva mAninIstRNavaddhanva. nmAnAspAtayannityarthaH / yopi kSatriyaH praharaMstRNAnIva mAnino dhUnoti sa bhRtyairiva kairna sevyate // 1 bI sI 'TakoSaiH. 2 bI riSeya. sI degriSaya'. 3 bI yaprakA. 4 sI kAtai saM. 1bI bhyaH / upA. 2 e dineya'. 3 bI sI dRzI / pa. 4 sI degriSeya'. 5 bI 'riSeyiri'. 6 bITakodhaiH. 7e kAmahiM ya. 8 e 'lo. konA. 9edegzAnaM. 10 e vatkSitrayapra.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 vyAzrayamahAkAvye [mArapAThaH ] pratIcyai spRhaya-zrIvadruvatkhAcchazyavAtarat / draSTuM tAH pUrvadadrau strIH pUrvadaguruta zriyam // 136 // 136. zazI druvaDhukSAdiva khAdavAtaraduttatAra / yataH pratIcyai pazcimAyai spRhayazrIvadyathA kazcicchreiye spRhayatyastaM jigamiSanityarthaH / utprekSyate / draSTumiva / kAH / pUrvatpuryAmivAdrAvadhaMde vartamAnAstAH suratAsaktAH strIH / utAtha vA pUrvatpurasyevAdrerarbudasya zriyaM prAgvarNitAM zobhAm / candrasyAstonmukhatvenAkAzAdavatIrNatvAdarbudasya ca pazcima digvartitvenendunikaTatvAccaivamAzaGkA / anyopi yo nIcaiHsthaM vastuM vyaktyA draSTumicchati sa uccasthAnAdavatarati // AcArankAmavat / ityatra "tasya." [51 ] ityAdinA vat // kSatravatpraharan / tRNavanmAninIe'nvan / bhRtyavatkaina sevitH| pratIcyai zrI. vatspRhayan / druvatkhAdavAtarat / ityatra "syAderive" [ 52 ] iti vat // pUrvadachau / atra "tatra" [53 ] iti vat // pUrvadadreH zriyam / atra "tasya' [ 54 ] iti vat // gotAvato yathA gotvaM zuklatvaM zuklatAvataH / prabodhitvavato rAjJastathAthAbhUtprabodhitA // 137 / / 137. spaSTaH / kiM tu prabodhitvavataH prabodho jAgaraNaM buddhizcA1e tItyai spR. 2 bI cchasyavA. 3 e draSTutApU. 4 e vavadre. 1 e yatA pra. 2 sI "cchritaye. 3 bI rvapuryA'. 4 bI vAtpUrva'. 5 sI degNitazo'. 6 bI sya pa. 7 bI gvatatve. 8 e tvenaindu'. 9 bI sI degstu vaktyA. 10 etaraMti. 11 sI tIcyaiH zrI. 12 e didrau, 13 bI dreH. 14 e buzcizvA'. 15 sI dvirasyA. 14 15
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.55.] saptadazaH srgH| 415 syAsti prabudhyata ityevaMzIlo vA prabodhI tasya bhAvaH prabodhitvaM tadvato jAgarUkasya dhImatazca sato rAjJaH kumArapAlasya / atha candrAstAnantaraM prabodhitA jAgaraNaM prayANakaviSayA buddhizca / / DitthatvarAjapuruSatvadhanairabAli. zyAgADulIkamajiraM nRpaterabhAji / prAcI tamogaDulatAM haratA ca sadyo devena cakragaDulatvavimocanena // 138 // 138. DitthatvarAjapuruSatve dhane yeSAM tairDityAdisaMjhai rAjapuruSaiH kartRbhirityarthaH / nRpateH kumArapAlasyAjiramAvAsabhUmirabhAji / rAjJaH sevArthamAzritam / kIdRzam / abAlizyaM bAlizAnAmabhAvAdvAlizyena mauryeNe rahitaM ca tadagADulIkaM ca kAluSyavatAmabhAvAdgADutyA kAluSyeNa rahitaM ca tat / tathA tena devena ca raviNA ca sadyaH prAcI pUrvAbhAji / uditamityarthaH / kIdRzA satA / tamogaDulatI dhvAntakRtaM kAluSyaM haratA / tathA cakragaDulatvavimocanena cakravAkANAM virahavyathAkRtasya cittakAlubyasya tyAjakena // jAtivacanebhyo jAtau / gotvam / gotA // guNazabdebhyo guNe / zuklatvam / zuklatA // samAsAsaMbandhe / rAjapuruSatva // kRtastaddhitAcca saMbandhe / prabo. dhitva / prabodhitA // DisthAdeH svarUpe / Ditthatva / ityatra "bhAve tvatala" 1 bI bAlezyA'. 1e bodhAM ta'. 2 e citatvaM. 3 sI dhItamazca. 4 sImAvasyAbhU. 5 sI degNaraNarahei. 6 bI bhiAMji. 7bI tAM dhvAMkSakR. 8e cittaH kA. 9sI gotA. 105 degdhitAH / di. 11 bIrUpA hi.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] [55] iti tvatalau // "prAktvAdagaDulAdeH" [56 ] iti tvapratyayAtprA. kvatalAvadhikRto jJeyau gaDulAdInvajayitvA // agaDulAderiti kim / gADulI / bAlizya // gaDulAderapi kecidicchanti / gaDulatva / gaDulatAm // vasa. ntatilakA chandaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrA bhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttau saptadazaH sargaH //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAzrayamahAkAvye aSTAdazaH sargaH / kairaviNyapaDatAkRti pAthojApaTutvahRti tejasi bhUpaH / sodha dhIprathimato jagadAbudhyAcaturyaharaNaH pracacAla // 1 // 1. atha se bhUpaH kumArapAlaH pracacAlAnaM prati pratasthe / ka sati / tejasi raverudyote / kIdRze / kairaviNyapaTutAkRti kumudinInAM saMkocakArake tathA pAthojApaTutvahRti padmasaMkoca sthApanetari / kIdRksan / dhIprathimato. buddhervistArAddhetorjagato yadAyudhyenAyudhatvenAjJAnenAcaturyaM kRtyAkRtyaviSayamakauzalaM tasya haraNopanetA pRthvIM nyAye pravartayannityarthaH // svAgatAcchandaH // 1 pArthavena sa balasya nirAsyaddikpRthutvamavanIpRthutAM ca / dhvAntacaNDimaiharasya ca caNDatvaM rajonicayacaNDatayAMzoH // 2 // 2. sa bhUpo balasya pArthavena vistAreNa kRtvA dikpRthutvaM dizAM vistAramavanIpRthutAM ca nirAsyannirAcakre / tathA rajonicayacaNDatayAvakhurAdyutkhAta dhUlinikaraniviDatayA ca kRtvAMzo ra vezvaNDatvaM saMtApakatvena tIvratAM nirAsyat / kiMbhUtasya / dhvAntacaNDimaharasya / dizo bhUmiM ca sainyairakaM ca tadrajobhirAcchAditavAnityarthaH // 3 e syadikpR. 4 bI 1 bI sI pArthive . 2 bI nisyadikpa 'marahasya. 1 e sa nRpa:. 2 bI sI ruthote. 3 bI sI 'buddhenA' 4 bInA5 bI pRthvI nyA. 6 sI pArthive. cAtu 53
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] cANDyadAyaDhatAspadamanvabAji sabaDhimasadraDhimAMsaH / pArthivaiH zrita dRDhatvavRDhatve rivAyadRDhate se hariSyan // 3 // 3. sa kumArapAlaH zrita dRDhatvavRDhatyairAzrita balotsAhaiH pArthivairanvatrAjyanubrajitaH / yato vairivALaDhate AnnasyotsAhavalau (le?) haripyannapahartumanAH / IdRzopi kuta ityAha / yataH satraDhimAnau sotsAhI saMdraDhimAnau ca sabalAvaMsau skandhau yasya saH / tathA cANDyaM sattvAnabhibhavanIyatAhetu matvaguNo vA(dA)yaM valitA 6()Dhatodyama eSAmAspadam // vyomyazuklimani zauklayadamAbhAcchatramasya nijazuklatayoccaiH / kSmApatitvapizunaM za(sa)mazuklatvAdhipatyamiva vibhradadabhram // 4 // 4. asya rAjJazchatramAbhAn / kITaksan / mApatitvapizunaM nRpavaisUcakaM tathAdabhraM saMpUrNa samazuklatvAdhipatyamiva samaM sarva yacchuklatvaM zuklo guNastasya svAmitvamiva vibhran / kayA kRtvA / uccairatizayitayA nijazuklatayA / ata evAzukkimani kRSNe vyoni zauklayadaM zuklatAM dadat / yo hi yasyA lakSmyAH svAmI syAtsa tAM lakSmI tallakSmIdaridrasya narasya dadagauravAspadatvene zobhate // - 1 vI sI TyadRDha'. 2 vI thivai zri. 3 e vI tvadRDha. 4 e sa hiSya'. 5 bI 'damabhA0. 6 e degnaM tsama . ___ 1 e pAlaM zritadRDhatvaM . 2 e DhyavRDha'. 3 vI sAheba. 4 e rtumAnAH. 5 sI sadRddhi. 6 e degt / jhyApa. 7 bI tvazUca. 8 e nizu. 9sI na labha'.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.1.57.] 419 aSTAdazaH sargaH / sAdhvadhAdiva divaspatitabhRdyauvarAjyamadhirAjatayA saH / mUDhatauviyugayannadhirAjatvAptamoDhya ripunirdalanAya // 5 // 5. sa rAjA sAdhurya (dhu yathA syAdeva divaspatitA bhUdyauvarAjyamivaindraryuvarAjatAmivAdhAddadhAra / kIdRksan / mUDhatIviyuk / tAdRkpracaNDavairivirodha upasthitepi vyAkulacittatArahito vIra ityarthaH / ata evAdhirAjatvAptamau cya ripunirdalanAyAdhiko rAjAdhirAjaMstasya bhAvodhirAjatvamadhikarAjyalakSmIstenAtaM maunyaM moho vicetanatvaM yena sa tathA yoripurAnnastasya nirdalanAyAyaingacchan / kayA kRtvA / adhirAjatayA mahAsainyAdisaMpadA | saMpadutkarpeNa yAnkumArapAla indresya yuvarAja Iva jAta ityarthaH // e rAjatApi kavitApyavimUDhatvAnya rAjya para kAvya jideva / ityasAvaramagAdarirAjatvepsurabhyuditavandi kavitvaH // 6 // 14 6. asau rAjAraM zIghramagAt / yatorirAjatvepsurAnnarAjyecchuH / kuta ityAha / rAjatApi kavitApi ca nAsti mUDhatvaM lakSaNayA nindyatvaM yasyAM sAvimUDhatvA prazasyA / kIdRksatI / anyarAjya parekAvyajidevAnyarAjyaM zatrurAjyaM parakAvyamanyadIyakavitvaM cotkRSTatvAjjayantyeveti hetoH / tathAbhyuditAnyullasitAni vandinAM bhaTTAnAM kavitvAni kAvyAni yatra saH // 18 1 e dhvadi bI 'dhvadAdi'. 1 ejA yathA sAdhu syA'. 2 e 'bhRdyaiva'. 6 sI rivadha. 10 e ho vece'. 'yutharA . 5 bI 'tAtri'. dheko. 9 e java ay. 13 bI va jJAta. "tkRtvA'. 17 sI yatyeve". 2 bI 'tAdyau'. 3 bI 'tAtrayu. 3 bI 'venduyaua'. 7 bI 'sthitopi'. 11 sI yankayA. 15 bI parikA. 14 e 'ripurA'. 18 e 'ti hito:. 4 e 8 bI yA 12 e 16 e
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] apaTutva / apaTutA / atra "na " [57] ityAyadhikArAtvatalAveva // aSudhAderiti kim / AbudhyAcaturya // prathimataH / caNDima / ityatra "pRthvAderimanyA" [58 ] itImanvA / prAkvAdisyadhikArAtvatalau ca / vAvacanAdyazcANAdiH prAproti sopi syAt / pUravan / pRthutAm / pArthavena / caNDatvam / cnnddtyaa| cANDya // zauklaya / zuklima ni / zukRtva / zuklatayA // dRDhAdi / dADhyaM / dima / dRDhatva / dRDhate / vALa / baDhima / vRDhatvaiH / vRDhatA / ityatra "varNa0" [59] ityAdinA vyaNimano vA / tvatalau cAdhikRtatvAt // patyanta / Adhipatyam / AmApatitva / divaspatitA // rAjAnta / yauvarAjyam / adhirAjya(ja)tva / adhirAjatayA / guNAGga / mauDhya / avimUDhatvA / mUDhatA / rAjAdi / rAjya / rAjatva / raajtaa| kAvya / kavitva / kavitA / ityatra "pati." [ 60 ] ityAdinA vyaNaM // tvatalau cAdhikRtau // arhattayArhantyajuSAM yathaivAhattvAdvi(vi)pazrukSubhurasya tadvat / dviSopasAhAyakayA sahAyatAkAjisAhAyyakRto dhvajinyA 7 7. yathArhantyajuSAmarhatAmahattayA devakRtASTamahAprotihAryAdilakSmIrUpeNArhato bhAvena karmaNA vAhattvAdvi(hiSonyadarzaninaH kSubhyanti tadvat tathAsya rAjJo dhvajinyA senayA kRtvA dviSazcakSubhurvibhyuH / 1 vI sI 'hatvadi. 2 e pazcakSu. 35 pahAsAyika . sI pahApsAya. 4 bI linyAH / ya. 1 e ityarSi. 2 e pRthyAI'. 3 e vI vAca. 4 e sI thutA'. 5e kRyama. 6e tatvaM / pRDhatA / vA. 7sI tva / vRddha'. 8sI jatA. 9e N / tatva. 10 e hiMdorha. 11 bI 'mahatta. 12 bI 'prAtIhA'. 13 bI sI haladi. 14 e pazcadhu.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ {hai. 5.1.61.] aSTAdazaH srgH| 421 kIdRzyA / apasAhAyakayApagatAnyakRtasAhAyyayA / yataH / kITazosya / sahAyatAkAviNAM sAhAyyaiSiNAM sAhAyyakRto mahAbalatvena pratyuta sAhAyyakAriNaH // upajAticchandaH // sa doHsahAyatvadhanopasakhyaM vaNiktayAri gaNayannathApa / tamAsakhitvAsakhite dadhAna rajotrabho(bhau)gheH kthitaagrsainyH||8|| 8. atha sa rAjApArimeva prApa / kIdRksan / doporvAhvoH sahAyatvaM sAhAyyaM dhanaM yasya sa tathA bhujabalAnvitota evApasakhyamapagatamaitrIkamarimAnaM vaNiktayA gaNayanvaNijamiva niHsattvaM manyamAna ityarthaH / tathA rajokhabhaughe reNubhiH zastrakAntipUraizca kathitAgrasainyaH / kiMbhUtaiH / tamaHsakhitvAsakhite dadhAnarudyo(dyo)tasyocchedakatvAttamasaH sakhitvaM dadhAnai rajobhistathA tamaucchedakatvAttamasosakhitAM zatrutAM dadhAnaratrabhaudhaiH / upendravaMJA // samidvaNijyAsu navAgradUtyA AkarNya heSA yamadUtatArhAH / datatvayogyaM hi vaNiktvamAjAmuktvetyathAjAvudatiSThatAnnaH // 9 // 9. athAnna Ajau raNAyodatiSThatodayacchat / kiM kRtvA / heSA AkarNya / kIdRzIH / samitaH saMprAmA eva jayazrIlAbhahetutvAdvaNijyAH krayavikrayAdIni vaNikarmANi tAsu viSaye navamagradUtyamagregaeNvaM yAsAM tAH vyavasAyA iva raNavaNijyAnAM melikA ityarthaH / ata evaM yamadUta 1bI ye mUSA. 2 e sI naH / tathA. 19 thA / apahAsAya. 2ekasA". 3 e prApya / kI. 4 bI sabhopai. 5 sI khitvaM za. 6 e labhUSaiH. 75 bI vajrAH / sau. 8 bI ni vANi'. 9bI gUtvA yA. 10 bI sI tAH / va. 11 e melakA. 12 eva maH. 13 bI dUtA'.
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] tAha yamasya yahRtakarma tasya yogyA yamapArzvenekaprANinAmA kArikA yamadUtIrivetyarthaH / tathoktvA ca / kimityAha / yojanaM yogyaM bhAvapratyayAntoyam / dUtatvasya dUtakriyAyA yogyamaucityaM hi sphuTaM vaNiktvabhAjAM vaNijAmeva / yadvA dUtatvasya yogyamucitaM pradhAnaprepaNAdikaM vaNijAmeva syAdbhIrutvAtteSAM na tu kSatriyANAmiti // Arhantya / arhatva | arhattayA / ityatra " arhatastont ca " [ 61 ] iti dvyaN / tasya nta (nt) Adezazca / tvatalau cAdhikRtau // sAhAyya / sAhAyakayA / sahAyatva / sahAyatA / ityatrai "sahAyAdvA" [ 62 ] iti vyaNvA / pakSe yopAntyalakSaNokaJ / tvatalau caM // . sakhyam / sakhitvAsakhite / vaNijyAsu / vaNiktva / vaNiktayA / dUtyAH / dUtatva / dUtatA / ityantra " sakhi 0" [ 63 ] ityAdinA yaH / tvatelau ca // upajAtiH // sostenatvAyAH stenatAmanyakIrte rakSojJAteyaM jJAtitAM kAlarAtreH / mRtyorjJAtitvaM vIraMhRtsteyakArI prepsurniSkApayo simAdatta dat // 10 // 10. sa Ano darpAda simAdatta / kIdRksan / nAsti stenatvaM caurya yasyAstasyAH kenApyahRtAyA ityarthaH / anyakIrteH zatrukIrteH stenatIM prepsurjayaprAptyA jihIrSurityarthaH / ata eva kApeyAtkapikarmaNa 1 bI 'rahasteya'. 2 bI 'pyuniSkA. 2 sI 'yAyo'. 1e to dUtakri. Ahe. 5 bI 'yA / sAhA . 8 e 'NiktvayA / dUtyA / dUta. 11 bI 'svasthA ke. 6 e 'tra 9 e 12 e anyaH kI. 3 sI dikava". 4 sIntya / sAdA'. 7 bI sI ca / saMkhya. sI talo ca. 10 e yasyAH ke. 13 bI 'natAH meSTurja .
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.64.] aSTAdazaH sargaH / 423 zcApalAnniSkrAnto niSkApeyo yuddhe sthiracitta ityarthaH / ata evaM vIrahRtsteyakArI zUrANAM hRdayAvarjakastathA tadAtiraudratvAdrakSojJAteyaM rAkSasasvajanatAM kAlakhetre : kRSNacaturdazIrAtrerjJAtitAM mRtyorjJAtitvaM ca praipsuH / / vaizvadevI chandaH / / kapitAvatAmiva kapitvamazvetAzvavatAM nu zAvamitra zAvatAvatAm / yuvateva yauvanavatAmahaMkRtirdadRzesya sauSThavayuvatvazAlinaH // 11 // 11. spaSTam / kiM tvAzvavatAmazvatvAnvitAnAmazvAnAm / zAvamiva vAtyamiva / asyAnnasya sauSThavayuvatvazAlinaH sauSThavenAtizayena yadyavatvaM tAruNyaM tena zobhamAnasya // nandinI chandaH // niHzAvatvAzvatvabhAksuradvinetrAruNimA krudhAsya reje / cAturhAyanapaJcahAyanatvanavahAyanatAbhAjino nu mdyaat|| 12 // 12. asyAnnasya krudhA netrAruNimA reje / madyAnnu yathA surAto netraruNimA rAjate / kiMbhUtAt / cAturhAyarnapaJcahAyanatvaM navahAyanatAbhAjinazcaturvArSikA [tpazvavArSikA ? ] nnavavArSikAdvAtijAtAdityarthaH / niHzAvatvAzvatvabhAksuradvidvainniH zAktvaM bAlatvAnniSkrAntaM yadazvatvamazvajAtirniHzAvatvAzvatvaM taruNAzvatetyarthaH / tadbhajate yaH suradvikezidAnavastasya yathA viSNuM vairiNaM prati krudhA netrAruNimA reje || 93 14 1 e zvava. 2 bI zAmi 3 sI naH // 11 // sauSThave . 'netrA . 4 bI 4 bI 1 bI LAnniH kAnto. 2 sIvaca trI'. 3 bI sI 'rahasteya N. 'rI sUrA'. 5 bI sI rAtre kR. 6 bI zreSTuH / vai. 7 e kiM tvazva natva'. 9 10 e 'DunnizA N. 12 bI 'tvAni:krAntaM, 14 e 'kezadA N. * tvava". 13 bI 'tirnizA'. 11 sI dvivatvaM.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] steya / astematvAyAH / stenatAm / atra " stenAjalaka" [ 64 ] iti yo nasya lukca / tvatalA ca // niSkApeyaH / kapitvam / kapitA / jJAteyam / jJAtitvam / jJAtitAm / atra "kapi0" [ 65 ] ityAdinayaN // tvatalau ca // prANijAti / bhAzva / azvatya | azvatA // vayortha / zAm / zAvasva / zAtratA / ityatra "prANi0" [ 66 ] ityAdinAn / tvatau ca // 1 yauvana | sauSTava / ityatra " yuvAderaNa" [ 67 ] ityaN / svatau ca / yuvatva / yuvatA // cAtuhIyana | paJcahAyanasva / navahAyanatA / ityatra " hAyanAntAt" [ 68 ] ityaN | tvataloM ca // aupacchandasakAparAntikA // ArAtakAzana va gauravasya paitraM dadhatpaurupasaurabhADhyaH / bheje sa bhUpaH puruSatvabhAgmirhArdaM dadhAnairhRdayatvadhArI // 13 // 13. sa Anno bhUpairbheje / kIdRk / pauruSasya yatsaurabhamutkarSa ityarthaH / tenAcyota evArAterbhAvaH karma vArAtaM vairaM tadeva kArzAnavaM kRzAnukarma jvalanaM tasya yagauravaM mahatvaM tasya paitraM pitRtvaM janakatAM dadhajjAjvalyamAnaM mahadvairaM kurvannityarthaH / tathA hRdayatvadhArI svakIyabhUpeSu snehavAn / kiMbhUtairbhUpaiH / purupatvabhAgbhiH pauruSAnvitaistathA hAmAne haM dadhAnaiH / indravajrA chandaH || sauhRdaiyyaghana satpuruSatvabhrAjibhirhRdayatAyugamAtyaiH / zrautravatpurupatAbhRdivaiSa zrotriyatvadayitaiH pratipede // 14 // 1 vI hada". 1e 'nAlu'. Endeg. 5 vI 'na / eje 2 vI 'dhArAH / sa. sI 'dhArai: / sa. 3 sI 'datva'. 2 bI luk tva 3 bI peya / ka. 4 sI va / zauTha 6 bI 'vAdiritya'. 7 e 'cahAna'. 'cAya'.
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.1.69.] aSTAdazaH sargaH H / 425 14. amAtyaiH sa (tyaireSa ?) AnnaH pratipeda AzritaH / kIdRksan / hRdayatAyugamAtyeSvanurAgavAn / yataH kiMbhUtaiH / sauhRdezyaghanA gADhAnurAga sAndrA ye satpurupatvabhrArjinaH satpurupatvena sAdhupuruSasya bhAvena karmaNA vA svAmyadrohasubuddhyAdinA bhrAjiSNavastaiH / yathA zrotriyasya bhAtraH karma vA zrautraM tadasyAstiM zratravAnyaH purupatAbhRtpurupo vaidikadvija ityarthaH / vedapAThAdyarthamAzrIyate / kaiH / zrotriyatvaM chAndasatvaM dayitaM priyaM yeSAM tairvedArthibhirdvijairityarthaH / / svAgatA chandaH || AcAryatAzrotriyatApta suprakhyatvo neyAcAryakabhAgamAtyaH / dvipadyazacaurakadhaurtikAcAryatvaM dadhAnaM tamathetyuvAca // 15 // 15. athAmAtya AgatAmAtyeSu mukhyo mantrI tamAnnamiti vakSyamANamuvAca / kIdRksan / AcAryatayA nItizAstrAdisarvazAstravyAkhyAtRtvena yadvopacArAnmatripu mukhyatayA zrotriyatayA ca vaidikadvijatayA cAmaM prAptaM suprekhyatvaM zobhanA vikhyAtiryena sa tathAta eva nayAcAryakabhAgyAyasya samyakpratipAdayitetyarthaH / kIdRzaM santaM tam / dviSataH kumArapAlasya yadyazastasya ye caurakadhaurtike dvipatparAbhUtyApaharaNavazvane ityarthaH / tayorviSaye yadAcAryatvamatinaipuNaM taddadhAnaM yuddhAyodyatamityarthaH // upajAtiH // : svAmyAyuktAnAM cauratAM vettvacauratvaM vA zaiSyopAdhyAyikAM vAtha kuryAt / 1 e navAcA. 1 e "dasyagha". 5 bI ndasaM da. 6 10 sI puNyaM ta 54 3 enAM cora 3 e vA zrotraM. vA 8 sI 2 sI caurika'. 4 e bI 'sti zrotra'. 2 e 'jitAH sa. e mukho ma 7e 9 e pramukhya'. 11 bI 'jAti / svA. sI jAticchanda / svA N, tvata . *
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] zlAghAtyAkArau gArgikAkAThikAbhyAM bhASetAmAtyastathyapathyaM tathApi // 16 // 16. svAmI prabhurAyuktAnAmadhikRtAnAM matriNAmahitamAnitayA cauratAM vettvaicauratvaM vA hitamAnitayA sAdhutAM vA vettu zaiSyopAdhyAyikAM vA kiMcijjJamAnitvAcchiSyatvaM vA vettvati vijjJamAnitvAdupAdhyAyatAM vA vettu / athAtha vA gArgikAkAThikAbhyAM gArgyatvena kaThatvena ca zlAghAtyAkArau kuryAt / satyavAditvAdiguNopetasya gargasyarapatyatvena satyavAditvAdiguNopetA eta iti / tathA heyopAdeyArthoktiyuktasya sarvazAstrasArasya kaThaproktavedasya veditradhyetRtvena sarvazAstrarahasyajJA vidheyajJAzcAmI iti zlAghAM karotu / pulindasyeva sadA vanevAsino gargarSerapatyatvenAkiMcijjJA eta iti / tathA kaThavedAbhyAsajaDatvena na nItizAstrajJA nApi lokavyavahAramAtrasyApyabhijJA iti nindAM vA karotu svAmItyarthaH / tathApyamAtyastathyapathyaM svAminaH satyahitaM vaco bhASeta vaktumarhati / vaizvadevI chndH|| tathyapaMdhyAbhaNanemAtyasya doSamAha // brahmatvapotrIyadharopi gArgikAM sakAThikA kSmAvagatAmavApya ca / pApaH sa yo nAvati zAkazAkaTekSuzAkine rnu svaniyogamudyataH // 17 // 17. yo niyukto mantryudyataH sAvadhAnaH sansvaniyogaM svAmyAdiSTaM tathyapathyabhASaNAdikaM svavyApAraM nAvati na rakSati sa pApo nindyaH 1 bI nu svAni. 15 NAhi'. 2 e degyAtacora'. 3 e tvacora. 4 bI ratvAhi'. 5 sI degttu athA'. 6 e vA'kiM. 7 bI 'vizamA. 8 bI degrgikakAThi. 9 bI zlAdhyAtyA. 10 bI sI digu. 11 bI srazAra. 12 vI vedanyAsa'. 13 5 degbhyAsAna. 14 bI sI na nI. 15 epamyoma.
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.75.] aSTAdazaH srgH| 427 syAt / kIdRk / brahmatvapotrIyadharopi brAhmaNatvapotRtve dhArayannapi / brAhmaNopi RtvigvizeSopi vetyarthaH / tathA mAvagatAM pRthvyA jJAtAM sakAThikA kAThikayA kaThaproktaveditradhyetRtvenAnvitAM gArgikAM gargApatyatvamavApyApi ca / apiratrApi yojyaH / pRSThayAM prasiddho gAgryApi kaThopi vA bhUtvetyarthaH / yathodyataH sanyaH zAkazAkaTenuzAkine zAkakSetramikSukSetraM ca na rakSati sa brAhmaNAdirapi nindyaH syAt / gamyamAnAstikriyApekSayaikakartRtvAdavApyetyatra ktvA / saurabha / gauravasya / paitram / atra "ravRvarNAladhvAdeH" [69] ityaN // kecittu kArzAnava ArAtetyAdipvapIcchanti / tanmatasaMgrahArtha laghvAderiti prakRtervizeSaNaM na vRvarNasyeti vyAkhyeyam // pauruSa / puruSatva / puruSatA / hArdam / hRdayatva / hRdayatA / atra "purupa0" [70 ] ityAdinAN / svatalau ca // asamAsa iti kim / satpuruSatva / sau. hRdayya / bhatra nAN // zrautra / zrotriyatva / zrotriyatA / ityatra "zrotriyAdyalukca" [71] ityaN / yalopazca tvatalau ca // __ AcAryaka / AcAryatvam / aacaarytaa| ityatra " yopAntya0" [72 ] ityAdinAkaJ / tvatalau ca // asuprakhyAditi kim / suprakhyatvaH // cauraka / dhaurtikA / ityatra "corAdeH" [73] ityakaJ / svatalau ca / caurasvam / cauratAm // zaiSyopAdhyAyikAm / atra "dvandvAllit" [ 74 ] iti lidakaJ / gArgikAkAThikAbhyAM shlaaghaatyaakaarau| gArgikA sakAThikAmavApya / gArgikAM sakAThikAM mAvagatAm / atra "gotra." [ 75 ] ityAdinAkaJ // 1 bI proktovadi. 2 sI zAkane. 3 e ruSaH / puruSAtva. 4 bIrutva. 5 erda / hai 65 degmA 6 7 sI datva / aM. 8 bI pAnta I. 9e sI khytv| cau. 10bI caurA'. 11e sI ca / cora'. 12 e sI m| cora'.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye potrIya / ityatra " hotrAbhya IyaH " [ 76 ] itIyaH // brahmatva / ityatra "brahmaNastvaH " [ 77 ] iti tvaH // zAkazAkaTezAkine / bhana " zAkaTa0" [ 78 ] ityAdinA zAkaTazAkinau // 428 indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // atha tathyapathyaM vaca ekAdazabhirvRttairArhaM / maudgInazAleyayavakyayavyaMtrai heyapaSTikyamaNavyamASyam / aumInabhAGgInemabhaJji tailInaM vA na kenApi vibhoH prasahya // 18 // 18. yavakA yavatulyA dhAnyabhedAH / SaSTikAH SaSThirAtraiH pacyamAnA vrIhibhedAH : / aNavo maNicavyAkhyA dhAnyabhedAH / umA ataisyaH / bhaGgAH saNadhAnyAni / vibhostava satkAni mudgAdikSetrANi prasahya haThAtkenApi zatruNA na bhagnAni / tava bhUmiH kenApi na bhagnetyarthaH / indravajrA chandaH // sa ko nAma yo mamApi bhUmiM bhakSyati tatkimevaM tvamajalpa ityayaM madAnmA vAdIdityAzaGkyopasAntvanAyAsya sAmarthyaM varNayannAha // EUR tilyANavInamatha bhaGgyamathau (tho) myamApI - [kumArapAlaH] NaM vAstu deva bhavato viSayedya yAvat / bhaGgAkaTaM tilakaTaM tadumAkaTaM vA lAbUkaTAMzamapi vepsati ko vigRhya / / 19 / 19. vA yadvA he deva bhavatastava viSaye deze tilAdikSetrajAtirastu / zatruNA tava bhUmerbha kA vArtetyarthaH / yatodya yAvatte viSaye bhaGgAkaTaM 1 e 'leyaMyava'. bI 'leyava'. 2 e 'vyanrIhe'. 3 bI 'STikama'. 4 sI 'maNivya N. 5 e nabha 6 e SINI vAsu de. 1 * 1 e i 2 bI vaMzastha 3 e sI jAti / adeg 4 bI 'ha / modgI'. 5 etasya / bha N. 6 bI tvaja. 7 sI dIrityA 8 bI sI 'zaGkyApa . *
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.85.] aSTAdazaH srgH| 429 tilakaTaM tadumAkaTaM vA tadatyalpIyastvena prasiddhaM bhaGgAnAM tilAnAmumAnAM vA rajopyalAvUkaTAMzamapi vAlAbUkaTasya tumbakarajasozamaipi vA kaH zatrurvigRhya vigrahaM kRtvepsati / tvattaH samarthasya rAjJobhUtatvAnna kopItyarthaH // maudgIna / ityatra "dhAnyebhya Inan" [79] itInaJ // heya / shaaley| ityatra "nIhi." [ 80 ] ityAdinaipaJ // yavya / yavakya / SaSTikyam / atra "yava0" [ 81] ityAdinA yaH // aNajya ANavInam / mASyaM mASINam / atra "vANumApAt" [82] iti vA yaH / pakSa InaJ // umya aumIna / bhaGgaya bhAGgInam / tilya tailInam / atraM "vomA0"[83] ityAdinA vA yH|| alAbUkaTa / umAkaTam / bhaGgAkaTam / tilakaTam / atraM "alAbvAzca." [84 ] ityAdinA kaTaH // vasantatilakA chandaH // evaM ca tava kenApi kimapi nAparAddhamityuktam / tatazca kimityAha / kaulInamasti yadu gUrjaravigrahAyA zvInAM karIrakuNapIlukuNAspadaM mAm / utkarNajAhavinamanmukhajAharamyai vahistvamAritha supakSatipakSivegaiH // 20 // 20. he rAjastatkaulInaM kulasya jalpo lokApavAdosti yattvaM vAhairazvaiH kRtvA gUrjaravigrahAya kumArapAlavigrahaNArtha kSmAM marudeza 1 e raguNa'. 2 e pIlaguNA'. sI pIlaku. 1 e deg vA. 2 bI lAnAM munInAM. 3 sI degpi kaHkaH. 4 sI degti / tataH sa. 5e sI dhAnebhya. 6 bI bhya ityanitI'. 7 bI sI dineya. 8e vyaM / bha. 9bItra vAmA. 10bI lA. 11 bI svatkolI'.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH bhuumimaarithaagtH| kiMbhUtAm / AzvInAM sImasaMdhivartitvena nikaTatvAdazvasyaikenAhA gamyAM tathA karIrakuNapIlukuNAspadaM karIrapAkapIlupAkasthAnam / kiMbhUtaiH / sujAtyatvenodUrkhAni yAni karNajAhAni karNamUlAni tathA vinamanti namrANi yAni ca mukhajAhAni mukhamUlAni tai ramyaistathA zobhanA pakSatiH pakSamUlaM yasya sa yaH pakSI tadvajavo vego yeSAM taiH / [jeraiH sahAsato virodhasya prathamata utthApakatvAttvAM janopavadatItyarthaH // . AzvInAm / atra "ahnA0" [85] ityAdinenaJ // kaulInam / atra "kulAjalpe" [86] itInaJ // pIla~kuNa / karIrakuNa / ityatra "pIlvAdeH0" [87] ityAdinA kuNaH // karNajAha / mukhajAha / ityatra "karNAde0" [88] ityAdinA jAhaH // pakSati / ityatra "pakSAttiH" [89] iti tiH // anyacca / himeluvAtUlabalUlasainyaH zItAluruSNAluramarpatosau / svadezatprAlurihAra bhaimiryathAmukhIne tvayi saMmukhInaH // 21 // 21. tvayi yathAmukhIne saMmukhamaitrAgate satyasau bhaimiH kumArapAlomarpatomarSAtsaMmukhInaH saMmukha iha tvatsamIpa ArAyayau / kIhaksan / himelu vAtUlaM balUlaM ca himaM zItaM vAtaM lUkAdi balaM paravalaM ca sahamAnaM srvshmityrthH| sainyaM yasya sa tathA zItAluruSNAluH zItoSNayorasahopyatisukumAropItyarthaH / yadyevaM sukumAra 1 e melavA. 2 bI zIlAlu'. 3 sI tRSNAlu'. 1 sI saMbandhava. 2 bI kSati pa. 3 bI gUjaraiH. 4 bI lukaNa. 5 e rakaNa. 6 sI nyathA / hi. 7bI matra ga. 8 bI rahasopya'. 9e 'tika
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.94.] aSTAdazaH srgH| 431 starhi kimityAretyAha / yataH svadezaprAluH svadezasya kaSTamasahamAnaH / etena tvayA viroddhoyamatrAgAdityasya nyAyitvamuktam / / hi melu / ityatra / "himAd" [90] ityAdinA-eluH / / balUla / vAtUla / ityatra "bala." [91] ityAdinolaH / / zItAluH / uSNAluH / tRprAluH / atra "zIta." [12] ityAdinAluH / / yathAmukhIne / saMmukhInaH / atra "yathA." [13] ityAdinenaH // upajAtiH // ayaM me sevAdyarthamatrAyAta iti na vAcyaM yataH / sa sarvapatrINakasarvakarmINapattikaH sarvapathInanAgaH / drAksarvapAtrINadhanosti sarvAGgINaprabhaH praagbhvdaajypekssii||22|| 22. sa bhaimiAkprAkpUrva bhavadAjyapekSI tava saMgrAmamapekSamANosti / cettvaM raNaM prArabdhavAMstadAyamatitarAM raNakaraNe praguNa evAsta ityarthaH / yataH sarvapatrINakA ajJAtAH sarvapatrANi vyApnuvantaH sarvavAhanArohaNazaktA ityarthaH / sarvakarmINAH sarvakarmANi vyApnuvantaH sarvakAryakaraNakSamAzcetyarthaH / pattayaH sevakA yasya saH / tathA sarvapathInA vahIyastvAtsarvAnpatho vyApnuvanto nAgA gajA upalakSaNatvAdazvA rathAzca yasya saH / etena sarvasainyasaMpaduktiH / tathA sarvapAtrINaM vaMhIyastvAtsarvANi pAtrANi devasthAnAni vyApnuvaddhanaM yasya saH / etena kozasaMpaduktiH / tathA sarvAGgINA sarvAGgaM vyApnuvatI prabhotsAhAdisaMpadudbhavaM tejo yasya saH / / 1 ejyapakSI. 2 bI kSI / tava. 1 vI sI tRSNAluH.2 sIdegluH yathA'. 3 e ne| haMmu. 4 sI bhaimiH prAkapUrva drAk bhaM.5 bI pekSyamA 6 sI saH / yathA. 7 ethInAM vaM. 8 sIrvANi patrA'. 9e 'trINAM vahI . 10 sI tenAsya saM. 11 vIGgivyA. 12 enINAM sa.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAtaH] yadyevaM tarhi kiM kAryamityAha / rAjanmau(nmo?)jauMjasA nijAnAM sarvazarAvINAnabhojinAM tvam / patanAya bhavenijApi paTyAprapadInAnupadInikA ca tuGgA // 23 // 23. he rAjaMstvaM nijAnAM pUrvajAnAM patanAya svavinAzena bhraMzAya mA bhUH / kena kRtvA / ujauMjasorjayA balena yadojastejastena balAvalepena~ / kIdRzAm / sarvazarAvINAni bahIyastvena sarvazarAvAnvyApnuvanti yAnyannAni tadbhojinAM tvatsadRzasyApatyasya zrAddhAdau nAnApiNDapradatvena tRpnAnAmityarthaH / sarvathA samarthenaM nyAyinA ca bhaiminA saha raNaM mA kRthA ityarthaH / svoktamevArthAntareNa draDhayati / nijApi paTI vastramAprapadInA prapadaM gulphaM yAvadvyApnuvatI satyativistIrNatvena gateH rakhalayitrItvAtpatanAya bhavettathA nijApyAnupadInikA kutsitAnupadaM vaddhA padapramANA pAdukA tuGgAtyuccA satI patanAya bhavet // sarvapathIna / sarvAGgINa / srvkrmaann| srvptriinn| srvpaatriinn| sarvazarAvINa / ityatra "sarvAdeH0" [94] ityAdinA-InaH // AprapadInA / ityatraM "Aprapadam" [15] itInaH // AnupadInikA / ityatra "anu." [96] ityaadinenH|| aupacchandasakaM chndH|| atha vRttatrayeNa tvatpUrvajairapi culukyaiH saha vigraho na kRta iti bhaNan kRtAyA maitryAH phalaM copadarzayan svoktaM raNAkaraName draDhayati / 1enmAMjoMja'. 2 e turaGgA. vI tuGge / he. 1bI sI tataH kiM. 2 e ujoMja'. 3 e degstejaba. sI stena ba. 4 e 'na / sa. 5 e ni vAhI . 6 sIna tR. 7 e vAnvAma. 8 bIdattena. 9 ena jJAyi. 10 sI daM yadA 50. 11 e vI pATukA. 12 bI pA. 13 e dirityA'. 14 bItra pra. 15 sI sa vi. 16 bI va dRDhati'. 17 sI 'ti / mAyA.
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai.7.1.100. aSTAdazaH srgH| 433 ayAnayInairakRtArisarvAnInairna te kopyaritAM culukyaiH| parovarINotha paraMparINomi putrapautrINa ihAnvaye te // 24 // 24. he rAste saMbandhI kopi pUrvajanulukyaiH sahAritAM vairaM nAkRta / yatoyAnayInaiH / ayaH zubhaM daivam / anayozubham / zubhAdevA. tsakAzAdapavartatezubhaM daivaM yasminkarmaNi tadayAnayaM zAntikarma mArighoSaNadevagurupUjAdi tadye neyAH kArayitavyAstairIzvaraistathA sarva sarvaprakAramadanti sarvAnnInA aribhiH sarvAnnInI arisarvAnInAstaiH sarvArivinAzakairityarthaH / atrArthe kaH pramANamiti na vAcyam / yataste tavehAnvaye vaMzehamasmi varte / kIdRk / parovarINotha tathA paraMparINaH putrapautrINazca parAMzcAvarAMzca parAMzca paratarAMzca putrAMzca pautrAMzcAnubhavAmi jAnAmi yaH sa tathA // ayAnayInaiH / atra "ayA0" [ 97 ] ityAdinenaH // sarvAnnInaiH / atra "sarvAnnamatti" [ 98 ] itInaH / parovarINaH / paraMparINaH / putrapautrINaH / ete "parovarINa." [ 99 ] ityA. dinA nipAtyAH // upajAtiH / / yathAkAmInorjatkaribhiranukAmInaturagaiH ___sadAtyantInoSTradharaNidhava saMdhAya culukaiH / nayAbdheH pArINAnayasaridavArINajagRhu ryazaH pArAvArINamiha guravasterivijayAt // 25 // 1 vI navInai'. 2 bI nInnainaM. 3 sI gosmi. 4 bI traputrI'. 1 sI ayaM zu. 2 vI bhAzubhAI'. 3 bI sI karmA mA'. 4 e di ye. bI 'dinAdyenyayA kA". 5 sI tathairneyAH. 6 sI nAstaiH. 7e 'zca putrAzca pau. 8 sI zca pu. 9 e bI miyAnA. 10 e mi sa. 11sI thA / AyA. 12 e mi. 13 sI NaH / atra pa.
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ] 25. he dharaNidhava rAjana he nayAbdheH pArINa nItizAstrasAgarapAragAminnata eva he anayasaridavArINAnAvAranadyA arvAgbhAgagAminyAyaniSTha te tava guravaH pUrvajA arivijayAdiha jagati pArAvAraNamadhigAmi yazo jagRhuH / kiM kRtvA / culukaiH saha sadA saMdhAya / kaiH kaiH kRtvA / yathAkAmInA yathAkAmaM gacchantastathorjanto baliSThA ye kariNastaistathAnukAmInA anukAmaM yathecchaM gacchanto ye turagAstaistathAtyantInA atyantaM gAmino ya uSTrAstaizca hastituragopradAnenetyarthaH / etena culukaiH saha saMdhAne teSAmarivijayotthaM yazaH phalamuktam // zikhariNI chandaH // avArapArINamudanvatastadyazo nijAnAM dyupathAdhvanInam / hAri tvayA mAnugavInabuddhyA bhaimiM nayAdhvanyamamuM virAdhya ||26|| / 26. he rAjannijAnI pUrvajAnAM taculukaiH saMdhAnenArivijayotthaM yazastvayA mA hAri mApanAyi / kIdRzam / udanvato dheravArapArINamarvAgbhAgaparabhAgayorgAmukaM tathA dyupathAdhvanInaM svargamArge pathikatulyaM svargagAmItyarthaH / kiM kRtvA / nayAdhvanyaM nyAyamArgapathikamamuM bhaimiM virAdhyaM virodhya / kayA kRtvA / anugavIna buddhyA gavAM pazcAdanugu tadalaMgAmyanugavIno gopAlastasya yA buddhistayAnucitayuddhaviSayayA mUrkhabuddhyetyarthaH // yathAkAmIna | anukAmIna / atyantIna / ityatra " yathAkAma 0 [ 100 ] ityAdinaH // 39 pArAvAraNam / pArINa / avArINa / avArapArINam / ityatra "pArAvAraM 0" 1 [ 101 ] ityAdinenaH // 1 sI 'dhara rA. sI dhAnAtteSA'. ra nApAyi. 2 sI ha saM. 3 sIyanta gA. 4 bI 'dhAnate. 6 sInAM taccalaiH saM 7 sI 9 sI dhyaka. 5 sI 'ndaH / AvA.. 8 bI mArga.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.104.] aSTAdazaH sargaH / 435 anugavIna / ityatra "anugvalam" [ 102 ] itInaH // bhadhvanyam / adhvanInam / atra "bhadhvAnaM yenau" [103 ] iti yenau / upajAtiH // atha svoktasyaiva raNAkaraNasya vizeSeNa draDhanAya yasya sainyasya balenAno yuddhAyotsahate tannirAkurvannAha / tavAbhyamitrINaraNebhyamitryo bhAvyabhyamitrIya ihAtha vA kaH / eSvAgavIneSu samAMsamInAdyazvInadhenuSviva niHsaheSu // 27 // 27. atha veti kRtakAbhyupagame / tvatsaMtopAya yuddhaM kila mayAbhyupagatamityarthaH / paraM hebhya mitrINAmitrAbhimukhamalaMgAminiha bhaimAvabhyamitrIyemitrasya tavAbhimukhamalaMgAmini satyeSu pratyakSepu tava bhaTepu madhye ko bhaTo raNebhyamitryomitrasya bhaimerabhimukhamalaMgAmI bhAvI bhaviSyati / yataH kiidRkssu| AgavIneSvAgopradAnaM kA(nakA?)riNa AgavInAH karmakarabhedAstattulyeSu / etadapi kuta ityAha / yataH samAMsamInAH prativarSa garbhagrAhiNyo vijAyamAnA vA tathAdyazvInA adya zvo vA vijaniSyamANA evaM nAma pratyAsannaprasavA ityarthaH / dvandve tA yA dhenavastAviva niHsaheSvasamartheSu // tadevaM sarvathA yuddhaM niSidhya vidheyamAhe // bhaimau tataH sAptapadInamadyaprAtInadhenuM nu puSANa bhUtyai / mantreSaDakSINa ihAzvalaMkarmINo bhavAlaMpuruSINazakte // 28 // 28. alaMpuruSAya pauruSopetAyAlaMpurupINA zaktiryasya he alaMpuruSINazakte mahAparAkramistato hetobhUtyai rAjyAdilakSmyarthaM bhaimau viSaye 1e samAsa'. 2 bI hAsvalaM'. 3 e zaktaiH / a. sI zaktai / a. 1 eSA yu. 2 edegNAmi'. 3 bI mitryasya. 4 bI sI stAzviva. 5 bI ha / bhemau. 6 bI deglaM pauruSA. 7 e kramasta'. sI kramasta'. 8 bI 'to bhUtyai.
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] sAptapadInaM saptabhiH padairavApyaM sakhyaM puSANa poSaya / adyaprAtInadhenuM nvadya prAtarvA vijaniSyamANAM dhenuM yathA kazcitpuSNAti / tathAvidyamAnAni SaDakSINyasminnaSaDakSINastasmiMstvAM mAM ca vinAnyena kenApyajJAta ityarthaH / ihai kRtapUrva matra AzvalaMkarmaNelaMkarmINaH samarthoM bhavAmuM madIyaM mantramavilamba kurvityarthaH // indravajrA chandaH // ruditamiva vacosyAzitaMgavIne na samIcInamamaMsta rADudIcyAH / samyagbheditayaiva manyamAnaH sacivaM soshvtyaaNshvkaanivoccaiH||29|| 29. udIcyA uttarasyA dizo rADAnnosyAmAtyasya vacaH samIcInaM yuktaM nAmasta / yathAziMtA gAvosminnAzitaMgavInamaraNyaM tasminnuditaM niSphalatvAtsamIcInaM loko na manyate / yataH kIdRk / sacivaM samyanizcitaM bheda(di)tayaiva bhedosyAsti bhedI tadbhAvenaiva bhaiminA bheditamevetyarthaH / manyamAnaH / yathA kazciduccairulatAnazvakAnazvakAkhyAnazvasadRzAnpazubhedAnazvasya pratikRtIH kASThAdimayAnpraticchandakAnvA bhrAnyAzvatayAzvA amI iti manyate / anenopamAnenAnnasya bhrAntatAsUci // abhyamitrIye / abhymidhyH| abhyamitrINa / ityatra "abhya mitramIyazca" [10] itiiyyenaaH|| 1e degcosyazi. 2 bI syAsitaM . sI syAsitaga'. 3 bI sI gbhedata. 4 bI yAsvakA. 1e vA vina. 2 bI sI stasmistvAM. 3 sI ityakR. 4 sI kamINolaM. 5 bImaNolaM. 6 bI rasyAM di. 7 sI rAjAno'. 8 sI 'naM loko. 9 bI zitagA. 10 bI zAnazu. 11 e bI kRtIkA. 12 bI kASThama. 13 bI nyAzvA imI. 14 e sI mitrya / aM.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.110.] aSTAdazaH srgH| 437 samAMsamInA / adyazvIna / adyaprAtIna / AgavInepu / sAptapadInam / ete "samAMsamInA." [105] ityAdinA nipAtyAH // apaDakSINe / AzitaMgavIne / alaMkarmINaH / alaMpuruSINa / ityatra "apaDakSa." [ 106 ] ityAdinenaH // samIcInam / atra "adik0" [ 107 ] ityAdineno vA // pakSe / samyak // adistriyAmiti kim / udIcyAH // bhazvakAn / ityatra "tasya." [ 108 ] ityAdinA saMjJAyAM pratikRtau ca kaH // aupacchandasakAparAntikA chandaH // Uce ca cazcAmapi kiM culukyaM stavIpi mAM bhApayituM durAzaM / ko nAma citrAyatanadhvajasthabhImAntakavyAghrazatAdvibheti // 30 // 30. spaSTaH / kiM tu caJcAmapi caJcA tRNamayaH puruSo yaH kSetre rakSaNAya kriyate / akiMcitkaratvena tattulyamapi / citrAyatanadhvajasthabhImAntaka[vyAghra?]zatAcitrasthAcitre likhitA ye bhImA bhImasenA AyatanasthA devagRhasthA yentakAH pUjArthA yamapratikRtayo dhvajasthA ye ca vyAghrAsteSAM zatAdapi // nR / caJcAm // pUjArtha / AyatanasthAntaka // dhvaje / dhvajasthavyAghra // citr| citrasthabhIma / ityatraM "na nR0" [ 109] ityAdinI na kaH // upajAtiH // vikrINate karaTikAndadhate ca gaurI pathyaMtra devapatharAjapathe svaguptyai / rAjJAM carAstvamu caraH prakaTaH zileya vAsteyavakra sucirAdupalakSitosi // 31 // 1 sI za / kenA. 2 e degthyasya de'. 1vI dyapratI. 2 sI degnA saMjJAyAM. 3 e degnena / sa. 4 sI kA // U. 5 bI sI sthAcitre. 6 e degzcitrali. 7 bI sthAnaka. 8bI ja. sthAntavyA. sI jaya'. 9 bI 'tra nAmnityA. 10 edegnA kaH.
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 31. u he zileya svasvAmyavadAtairanAdrIkRtahRdayatvAcchilAyAstulya kaThorahRdaya tathA vAsteyamazucikalpavarcaHkSepitvAdvasteH purISotsargadvArasya tulyaM vakraM yasya he vAsteyavakra rAjJAM zatrUNAM carA atra pathyasya purasya mArge karaTikAkaraTino hastinastulyAnmRttikAmayAni hastipraticchandakAni vikrINate tathA gaurI gauryAstulyAM jIvikArthI gaurIpratimAM dadhate / kiMbhUte pathi / devapatharAjapathe vistarNatvAnmanojJatvAcca devapatharAjapathatulye / tvaM punardviSAM prakaTazvaraH paraM sucirAdupalakSitosi / etenAsya guptacarebhyopyatiduSTatoktI / / vasantatilakA // zaileyyasauM dhIH ka bhavAdRzAnAM dravyaM kuzAgrIyadhiyAM ka matrAH / tatkAkatAlIyamajAkRpANIyaM kAryasiddhiryadazAkhyamukhyAt // 32 // 32. zaileyyatisthUlatvAcchilAyAstulyAsau pUrvoktA bhavAdRzAnAM dhIH ka / tathA kuzAprIyadhiyAM sUkSmabuddhInAM mantrAH ka ca / kiidRshaaH| dravyaM drutulyA yathA dru agrandhya jihma dorUpakalpyamAnaM viziSTeSTaphalarUpaM syAttathA viziSTeSTaphaladA ityarthaH / bhavAdRzAH sthUlabuddhayo matrAyogyA ityarthaH / nanu manmantreNApyanekAH kAryasiddhayobhUvaMstatkathamahaM matrA. yogya iti na vAcyam / yato bhavatastvatto yatkAryasiddhistatkAkatAlI 1 bI pikAM ka. 2 bI 'kAlatA. 1 sI svavasvA. 2 bI sI nAdrIkR'. 3 bI 'cchizAyA'. 4 bI 'caHkSapi'. 5 sI gauryA . 6 e bI gauryAstu. 7bI gaurI pra. 8 bI 'tvAtmanejJAtvA'. 9 sI "bhyoti'. 10 sI degktA / bhavAdRzAnAM dhIka / tathA. 11 bI voktyA bha'. 12 sI dArupraka. 13 bI sI TarU. 14 e "pTepha. 15 sI phalA i. 16 sI yobhavaM. 17 bI "ti vA. 18 e 'stva. caukA.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.118.] aSTAdazaH srgH| 439 yamAzcaryabhUtamityarthaH / yadvAjAkRpANIyamajayA pAdenAvakiratyAtmavadhAya kRpANasya darzanamajAkRpANaM tattulyaM pariNAmenarthaheturevAbhUdityarthaH / yataH / kiMbhUtAt / puruSaskandhasyaM vRkSaskandhasya vA tiryakprasRtamaGgaMzAkhetyucyate / tadyathA zAkhA pArzayatA tathA kulasya yaH pArzaryatoGgabhUtaH sa zAkhAyAstulyaH zAkhyastathA mukhasya tulyo mukhyaH prakRSTo vizeSaNakarmadhAraye na tathA yastasmAt / / gaurIm / atra "apaNye jIvane" [110 ] iti na kaH // jIvana iti kim / karaTikAn // devapatharAjapathe / atra "deva." [11] ityAdinA na kaH // vAsteya / ityatra "va(ba?)stereyaJ" [ 112 ] ityeyaJ // zileya / zaileyI / ityatra "zilAyA eyacca" [ 113 ] ityeyac / eyaJca // zAkhya / mukhyAt / ityatra "zAkhAdeyaH" [114 ] iti yaH // dravyam / atra "drobhavye" [ 115] iti yaH // kuzAgrIya / ityatra "kuza0" [116 ] ityAdineyaH // kAkatAlIyam / ajAkRpANIyam / etau "kAka0" [117 ] ityAdinA nipAtyau // indravajrA chandaH // bhoH sapatna vacanene saikatAzArkareNa yazaso marma dhruvam / yekazAlikabhujasya necchasi tvaM bhavatrijagadaikazAlikam // 33 // 1 vI sI na zaMka. 2 e degma zriyaH / eka'. 3 sI degcchati tvaM. 1 vI NIma. 2 bI nAki . 3 bI sI yaH / kiM. 4 sI sya vA. 5 sI thA yaH kulasya pA. 6 sI yatAGga. 7e ta zA. 8 bI zA. khAsta. 9 bI mukhya pradeg 10 e rI / a. 11 bI degNye na jI'. 12 bI degti kaH. 13 bI sI zAgrAgrI. 14 e kuzIyetyA . sI kuzyetyA.
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 33. bhoH sapatna sapanyAstulya zetro saikataM kAThinyavairasyAdinA sikatAyA vAlukAyAstulyamata evAzArkaraM na zarkarAyA ikSuvikArasya tulyaM yattena prAktanena vacanena kRtvA dhruvaM jJAyase tvaM mama yazasa aikazAlikamekazAlAyAstulyaM bhavatsatrijagannecchasi / nanu te yazaH kutastyamiti na vAcyam / yataH zriyo vijayalakSmyA ekazAlikAvekazAlAyAstulyau bhujau yasya tasya kumArapAlasyai kasyaivArejayena jagatrayepyakRcchreNa vicaranmama yazastvaM sapatnatvAnnecchasItyarthaH // rathoddhatA chandaH // vAcApi kaulizika gauNikalohitIka vastrArha no palitakArkika hainmi tatvAm / kArkIkakIrtigurulauhitikAnurAge cchA yadvizAlajagatIha vizaGkaTA me // 34 // 34. re na kevalaM hRdA vAcApi kaulizika vajratulyAta evare gauNikalauhitIkavastrAI gauNikamatisthUlatvAdoNyAstulyaM lauhitIkaM ca lohitavarNasya tulyamalohitavarNamapi maJjiSThAdyapAzrayavazAttathAvabhAsamAnaM yahU~khaM maJjiSThAdikocchalakavastramityarthaH / tasyAhaM yogya / tathA re palitakArkika palitaiH zvetAzvatulya tattasmAttvAM na hanmi yadyasmAdiha vizAlajagati me mama kArkIkakIrtayaH zvetAzvavanirmalayazaso ye guravo matpitrAdayaH pUjyAsteSAM lauhitiko lohitatulyo rakto yastvadviSa1 sI "he gauNikamatisthU. 2 e hatanmi. 1 bI pannAratu. 2 bI zatroH sai'. 3 sI degsya tasya kumAra'. 4 e zAlaka. 5 e nma ya?. 6 bI ratvaM saMpannatvA'. 7 bI lyaM lohi'. 8 bI strama. 9e 'taiH zvotA. 10 sI tasmA'. 11 sI zAle ja. 12 bI pAM lohi. 13 e tiko lauhi . bI tikAlo . 14 sI yadvastuviSa'.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.1.124.] aSTAdazaH sargaH / yonurAgastasyecchA / yadvA kArkIkakIrtayo ye guravastvatpitrAdayasteSu yA mamaM lauhitikAnurAgecchA sA vizaGkaTA vistIrNAsti / madgurubhistvagurubhizca tvaM mame bhalApita iti tvAM na hanmItyarthaH // 441 azArkareNa / saikata / ityatra "zarkarAderaN" [ 118 ] ityaN // 1 sapatna / ityatrai "aH sapadayA : " [ 119 ] iti-aH // ekazAlika / ityatra "eka" [ 120 ] ityAdinA - ikaH // gaurNika / kaulizika / aikazAlikam / atra " goNyAdezvekaN" [ 121 ] itIkaN // kArkIka / kArkikai / lauhitI ka~ / lauhitika / ityatra " karka 0 " I [ 122 ] ityAdinA TIkaNikaNau // vizAla / vizaGkaTA / ityatra " ver0" [ 123 ] ityAdinA zAlezaGkaTau // vasantatilakA // vikaTotkaTa prakaTavAkstavIpi yaM raNasaMkaTevakaTadhenvapANinA / nikaTe bhibhUtamavaTITinaM mayAvakkuTAramaulivaTITa pazya tam // 35 // 90 57 12 13 35. re avaTITa nAsAnatimaMzcipiTanAsika tiraskurvANa evaM saMbodhayati / yadvA re avaTITa svAmyabhaktatvenAti nindyatvAllokAnAM nAsAnati hetoyaM bhaimiM tvaM stavISi / kIdRksan / vikaTA vistRtotkaTAdhikA prakaTA sarvalokasya prakAzA ca vAgyasya saH / taM bhaimiM tvaM pazya / kIdRzam / avakaTamAropitatvAnnataM dhanva yatra sa tathA pANiryasya tena 1 e dhanupA". 1 bI ma lohi'. 2 bI 'ma bhilA. 3 e asadeg. 4 e 'NikaH / koli' sI 'NikaH / kau. 5 e sI zikaH / eka. 6 e ka / lohi. 7 sI ka / lohi. 8 bI sI visaGka 9 bI sI 'lasaka cipi. 11 ezcipuTa'. 12 sI Na iti saM 13 enAM sA 10 bI maM 56
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] mayA nikaTe zIghraM kariSyamANatvAtsamIpasthe raNasaMkaTe raNasaMkIrNebhibhUtamata evAvaTITaM nAsAnatirasyAstyavaTITinam / parAbhavepi hi nAsA muTati / ata eva kI dRksanpazya / avakuTAramaulizcaulukyaparAbhUtyAtiparAbhUtaMmanyatvAnnatazirAH // nandinI chandaH // anavabhraTaH sa munirapsarojano navanATa AzvacipiTAzca bandinaH / aticikaM tepyacikinA dhuvAsino nibiDaM mamAjimavalokya bhAvinaH // 36 // 36. atizayitaM cikaM nAsAnatirasya yadvAtizayena cikko nAsAnatimAnaticikkastatsaMbodhanaM he aticikka / yadvA hetinindya ni viDaM mamAjimavalokya sa raNakautukI muninArado bhaavii| kIdRk / anavadheTo nAsAnatirahitonAsAnatimAnvAnindyo vaa| harSeNotphullanAsika ityarthaH / evamapi yojanA kAryA / / atinibiDatayA tavAtra kiM kiM nvatinibirIsatayAnyadurjanAnAm / mama raNanibirIsatAvicArAdruhiNasuto bhavitA mudshrucillH||37|| 37. atrA jiviSaye tavAtini viDatayAtizayitaM niviDaM nAsAnatirasya yadvAtizayena niviDo nAsAnatimAnatiniviDastasya bhAvenArucyAtya'ntaM nakramoTanena kiM na kiMcidityarthaH / anyadurjanAnAM tvaditarakhalAnAM vAtinibirIsatayA nakramoTanena kiM nu / yasmAnmama raNanibi 1 sI ava. 2 e novana'. 3 bI pidAzca. 4 sI ndina / a. 5 bI ka topya. 1 bI sI saMkI'. 2 e TITA nAsAmati'. 3 bI sI ninAra'. 4 e bhraSTo mAsA. 5 bI nAzAna'. 6 bI nAzAnAti'. sI nAzAna. 7 sI venaru. 8 bI tyantana. 9e vAni . 10 e degnmara'.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.9 [hai0 7.1.129.] aSTAdazaH srgH| 443 rIsatAvicArAtsaMgrAmanIrandhratAvimarzAdruhiNasuto nArado bhavitA bhavipyati / kIdRk / mudazrucillo harpanetrAmbubhiH klinacakSuranvitaH // etenAmAtyaM nirAkRtya yuddhavidhAnameva rAjJA samarthitam // aupacchandasakam / / sa maMtriNaM vArdhakacullamevamutkopapillastamuvAca yAvat / upatyakAdhityakayogirINAM prtidhvnstaavdrbhuuninaadH||38|| 38. sa Anno yAvadvArdhakaculaM vArdhakyena galannetraM taM matriNamevamuktanItyovAca / kIhaksan / udullasito matriNaM prati yaH kopastena pillo garlannetraH / tAvadrIiNAmupatyakAdhityakayoradhobhUmyUlabhUmyoH pratidhvananinAdaH kumArapAlasainyakarlakalobhUt / / vikaTa / ityatra "kaTaH" [ 124 ] iti kaTaH // saMkaTe / prakaTa / utkaTa / nikaTe / atra "saMpra." [125] ityAdinA kttH|| avakuTora / avakaTa / ityatra "avAt." [ 126] ityAdinA kuTAkaTau / / nAsAnatau / avaTITinam / avanATaH / anavabhraTaH // tadvati / avaTI / anavanATaH / anavabhraTaH / atra "nAsA." [127] ityAdinA TITanATabhraTAH / / acikinAH / acipiTAH / cikka / ityatra "nerina0" [ 128 ] ityAdinA ne sAnatau tadvati cenapiTakAH / neryathAsaMkhyaM cicicik ityAdezAH // nAsAnatau tadvati ca / nibiDa / nibirIsa // nIrandhre / nibiDam / nivirIsatA / ityatra "biDa" [129] ityAdinA biDabirIsau // 1 bI bhUvannitAvaH / sa. 1 e klinaca. 2 e deglanetraH. 3 e bhUmUrdhva. 4 sI lalo'. 5sI degTAraH / a. 6 e degrako / nA. 7 bI TITaH / a.deg 8 bI sI vabhra'. 9 bI sI cikaci. 10 bI degdezaH / nA. 11 bI randhya / ni'. 12 bI 'rIzau / ci.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 ghyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] cillaH / pilH|cullm / atra "liMbA" [30] ityAdinA lH| nisya ca cilapilaculAdezAH // upatyakAdhityakayoH / ityeto "upatyakA." [31] ityAdinA nipAtyau / upajAtiH // avikaTAvipaTairiva jAGgalaiH karaTigoSThaniyogibhirAkulaiH / turagapagavasanmayagoyugAdhikRtibhizca virAvibhiraidhi saH // 39 // 39. jAGgalaijaGgaladezodbhavainaraiH sa caulukyasainyakalakala aidhi vardhitaH / yata AkulaiTdaiinyanAdazravaNAkSubhitaiH sadbhirvirAvirbhivirasaM zabdAyamAnaH / avikaTAvipaTairiva yathAvikaTA a(u)raNAnAM samUhA aviTAzcAvInAM vistArAzcAkulAH santo viruvanti / kiMbhUtaiH / karaTigoSThepu hastinAM sthAneSu niyogibhirAyuktastathA turagaSagaveSvazvarSagaveSu sanmayagoyugeSu zobhanoSTrabhedAnAM dvitveSu cAdhikRtibhizca // avikaTAvipaTaiH / ityatra "ave." [132] ityAdinA kaTapaTau // karaTigoSTha / ityatra "pazubhyaH" [133] ityAdinA goSThaH // sanmayagoyuga / ityatra "dvitve goyugaH" [134] iti goyugaH // turagaSagava / ityatra "peTtve SaDgavaH" [135] iti SaDgavaH // drutavilambitaM chandaH // DhakkAnakazaGkhajotha dhIraistilataileGgudatailavayaveci / raNakarmaThabhaimivIryazaMsI sa divA tArakitAvacca bhiidH||40|| 40. spaSTam / kiM tu dhIrairnirbhayabhaTairyaveci / ayaM DhakkAjoyaM cau1bI vetti / ra. 2 e maNi bhImavI. 1ebI kinAt. 2 sI nA naH / vi. 3 bI kinasya. 4 e 'laiTsai'. 5 e NAkSubhitaiH sarvi' 6 e bhira'. 7 bI paTozcA. 8 sI che. tyatra pazubhyaH. 5 e degSu ni. 10 e ghar3epu. 11 e ghar3e Sa. 12 e vaH / du. 13 e cAtajo.
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.7.1.140.] aSTAdazaH srgH| 445 nakajoyaM ca zaGkhajo ninAda ityakSubdhacittatvena pRthagnirNItaH / divA tArakitAvad dine saMjAtatArakA dyaurmahAriSTasUcakatvAdyathA bhIdA syAdevaM bhIdaH / aupacchandasakam // sozrAvi trAsAdvegitaiAgyavaughA___llU(llUtvApyujjhadbhigarbhitAbajamAtrAn / garbhaH saMjAtosyAH priyAyA hi yosau mA cyossttetyaaterjaangglaiH krmkRdbhiH||41|| 41. jAGgalaiH karmakRdbhiH sa ninAdatrAsAdezrAvi / kIdRzaiH sdbhiH| asyAH priyAyA bhAryAjAteryo garbho garbhajAtiH saMjAtosau mA cyoSTaitadraudrasvarazravaNotthabhayAtirekeNa mAdhaH pataditi hetorAtaH sakhedaistathA vegitairbhayAtsaMjAtavegairata eva yavaughAlU(llU~ )tvApi drAgujjhadbhiH / kiMbhUtAn / api garbhitAnsaMjAtagarbhAnphalitAnityarthaH / tathA rajastiryakpramANameSAM rajjumAtrAstAn / / tilatailemudataila / ityatra "tila." [136] ityAdinA tailaH // karmaTha / ityatra "tatra." [137] ityAdinA ThaH // tArakita / vegitaiH / atra "tadasya." [138] ityAdinA itaH // garbhitAn yavaughAn / ityatra "garbhAdaprANini" [ 139] itItaH // aprANinIti kim / garbhaH saMjAtosyAH priyAyAH // rajumAtrAn / ityatra "pramANAnmAtrada"[140] iti mAtrada // vaizvadevI chndai|| 1 sI ghAlavApyu. 2 e sI garbha saM. 1 e dinaM saMdeg. sI dinasaM. 2 e degvaM medaH. 3 bI m / sausrAvi'. 4 e ninada'. 5 e dasrAvi. 6 e mau mocyoSTauta'. bI sI sau sau mA. 7 bI vaidraudra'. 8 sI patadi. 9 e vaughalla. 10 e tArAki. 11 bI itaH. 12 bIndaH / posakhImi'.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] pauruSImiva vilaGghaya hAstinI hastimAtradRSadaM nadImatha / Agatosya kathitathulukyarAvandibhiH puruSamAtraphAladaiH // 42 // 42. athAsyAnnasya culukyarADAgato bandibhiH kathitaH / kiM kRtvA / nadI pauruSImiva purupaM UrdhvamAnaM yasyAstAmivaM snAdyA(gAdhA?)miva vilakSyollaGgya / kiMbhUtAm / hastyUrdhvamAnaM yasyAstAM hAstinImanAdyA (gAdhA?)mapItyarthaH / tathA haMstimAtrA dRSadaH zilA yasyAM tAM mahAzilAbhirdulajhyAmapItyarthaH / yadyevaM tarhi kathaM vyalaGghatetyAha / yataH purupamAtraphAladaiH zIghraM jigamiSayA puruSapramANAnphAlAndadadbhiH / / hAstinIm hastimAtra / pauruSIm puruSamAtra / ityatra "hasti0" [141] ityAdinA vANa // rathoddhatA chandaH // doSNebhahastadvayasena tAladanaM dadhaddhastaphalaM ca kuntam / AnaH padanyAsavidIrNahastamAtrAvani gamathAruroha // 43 // 43. spaSTam / kiM tvibhahastadvayasena hastizuNDApramANena / tAladaghnaM tAlavRkSapramANamatipralamvamityarthaH / hastaphalaM hastapramANAgrabhAgakaM ca / padanyAsavidIrNahastamAtrAvaniH / anenAsyAtibaliSThatvoktirazakunastathA ca // indravajrA chandaH // 14 1 sI hastamA. 2 e dRScinnadI. 3 sI tothaka'. 4 sI dopebha. 1 sI thAnna. 2 vI pamUdamA'. 3 e va stAMdyAmi'. sI va vi. 4 bI slAyAma. 5 sI hastamAtryo dR. 6 bI mAtryo dR. 7bI thaM vila'. sI dhaM vilaMdhyate'. 8 e 'antetyA . 9 e NAnphalAndadbhiH. bINAnphalA. 10 e "m hAsti. 11 sI spaSTaH / kiM. 12 bI stisuNDA. 13 e lisstthH| tvo. 14 bI stavA ca.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 447 hi 07.1.144.] aSTAdazaH srgH| rAjAnosyebhaiH zatamAtraiH zatayodhai___ rgrebhuuvndraagvivitstyuurjitkumbhaiH| vANAMzcAsyapachatamAtrAttadhanuSkA striMzanmAtrAnviMzatimAtrAndazamAtrAn // 44 // 44. asyAnasyAgre drAgrAjAnobhUvan / kaiH saha / ibhairgajaiH / kiMbhUtaiH / zatamAtraiH zatapramANaistathA zatAH zatapramANA yodhA yepu tairanekayodhazatAnvitaistathA dve vitastI mAnameSAM dvivitastI(sti?) mAnamepAM syAditi vA dvivitastayo vitastidvayamAtramucchritAH parimaNDalA vetyrthH| UrjitA baliSThAH kumbhAH kumbhasthalAni yeSAM taistathAsyAgre vartamAnAH paiTchatAni mAnameSAM syAtpaiTchatamAtrA ya AttadhanuSkA dhanurdharAste ca bANAnAsyaMzcikSipuH / katisaMkhyAn / triMzadviMzatizca daza ca mAnameSAM syAttAMstathA // tAladanam / ibhahastadvayasena / hastamAtra / ityatra "vovaM." [142] ityA. dinA vA danadayasaTau // pakSe mAtrada // hastaphalam / atra "mAnAd" [143] ityAdinA prastutasya mAtraDAderlup // kecittu mAnamAtrAnmAtraTaM tasyAsaMzaye lubvikalpaM cecchanti / zatayodhaiH / zatamAtraiH // dvivitasti / ityatra "dvigoH saMzaye ca" [144] iti mAtraDAderlup // anye tu rUDhapramANAntAdeva dvigoricchanti / tanmate paTzatamAtra ityatra mAtraTo na hu~ // 1 bI vitisphUji. 2 etasyUji'. 3 thI zvAsyAnSaTkata . 4 edegnuSvAstriM. 1 sItapra. 2 e sI pAM syA. 3 bI paTzatA. 4 bI SaT zata. 5sI syAttathA. 6 bI sI yazaTau. 7sI tamA. 8 bI traiH / dvayisti. 9 e degnti / dazyA.. 10 sI pU / tri.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 byAcamahAkAvye [kumArapAlaH] dazamAtrAn / triMzanmAtrAn / viMzatimAtrAn / atra "sa(za)." [146] ityAdinA DinopavAdo mAtraT // mattamayUraM chandaH // dazyAnano viMzibhujo nu rAkSaso jetuM trayastriMzina udyataH surAn / AnopyadhijyaM rabhasauddhanurvyadhAdiyatkiyanmeribalaM truvanniti 45 45. Anopi rabhasAdyuddhAtirasena dhanuradhijyaM vyadhAt / dezIni dazasaMkhyAnyAnanAni yasya tathA vizino viMzatiparimANA bhujA yasya sa vizibhujo rAkSaso rAvaNo yathA rabhasAdadhijyaM dhanurvyadhAt / kIDaksan / trayastriMzanmAnameSAM trayastriMzinaH surAn dhruva 1 dhara 2 soma 3 viSNu 4 anila 5 anala 6 pratyUSa 7 prabhAsA 8 khyAnaSTau vasUna prAguktanAmakAnekAdaza rudrAn dvAdazAzva nAsatyau ca 33 jetumudyataH / ziSTaM spaSTam / / dazi / trayastriMzinaH / vizi / ityatra "Din" [147] iti Din // iyat / kiyat / ityatra "idaM." [148 ] ityAdinAturidaMkimoririkayau ca // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // AssanyAvantorivIrA yatIcUMstAntomI gUrjarAstatyapi drAk / etAvantaH katyaho saptataiyyAmabdhInAM naH sainya ityAlapantaH 46 46. pUrvArdhaM spaSTam / kiMbhUtA dvayepi / aho ityakSAntau / nosmAkaM sainya etAvanta etatsaMkhyA arayaH kati kiyanto na kiyantopItyarthaH / yataH / kiMbhUte sainye / adhInAM saptAvayavA yasyAH saMhatestasyAM saptataiyyAmasaMkhyatvenAdhisaptakatulya ityarthaH // 1en / anno'. 2 vI sAdhanu'. 3 e bI 'ti / anno'. 4 bI rivArA. 5 e sI tIstA'. 6 bIvatomI. 7 e etava. 8 bI tavyAmaSTInAM. 9 bI sainyaM I. 1 sI degn / dazamAtrAn / aM. 2 bI sAyuddhA. 3 bI dazAni. 4 sI 'sya saH tadeg. 5 bI dhadhara. 6 bI nAmAne'. 7 sI tyau je'. 8 bI etAsaMkhyA. 9e vA taya. sI vAsyA saMsate'. 10bI tavyAmasaMkhyanA.
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai* 7.1.152.] aSTAdazaH sargaH / 449 yAvantaH / tAvantaH / etAvantaH / bhatra "yattad" [149] ityAdinA DA. vAdiratuH // yati / tati / kati / ityatra "yattad" [150] ityAdinA DetiH // saptatarayAm / atra "avayavAttayaTa" [151] iti tayada // zAlinI chandaH // dvitayaM dvayena tritayaM trayeNa yuyudhe bhaTAnAmabhilASukANAm / dvimayaM svajIvaM yazasaH parasya dvimayaM svajIvasya yazastu naiva // 47 // 47. pUrvArdhaM spaSTam / kIdRzAnAM bhaTAnAm / parasya zatrusaMbandhino yazaso dvau guNau keyAvasya svajIvasya tadvisayaM svajIvaM svajIvitavya. mabhilASukANAmicchatAM tathA svajIvasya saMbandhinau dvau guNau mUlyamasya yazasaH krayasya tatparasya zatroH saMbandhi yazastu naivAbhilASukANAm / svakIyAnAmalpavinAzena pareSAM ca dviguNaM vinAzena yatsvasya dviguNaM yazaH syAttadicchatAM yattu svakIyAnAM dviguNaM vinAze pareSAM cAlpavinAze svasyaikaguNaM yazaH syAttannecchatAM cetyrthH||kekirvN chndH|| dvimayaM tanormUlyamadhIza vittaM bhavatAttamityAlapato bhaTau / subhaTe zirazchindati tassa rAyo dvimayaM vapuH kreyamamasta bhartA // 48 // 48. bhartA subhaTasvAmI tasyArizirazchedakasya svasubhaTasya vapuramastAjJAsIt / kIdRzam / dvau guNAvasya zeyabhUtasya vapuSastad dvimayaM dviguNaM rAyo dravyasya keyaM kretavyam / ka sati / subhaTe / kiMbhUte / bhaTasyArivIrasya zirazchindati / ytH| kiMbhUtasya / Alapato vadataH / 1e yaM' 2 sI degsya / rA'. 1entaH 2e Dati / sa. 3 sI guNavi. 4 sI yat syA'. 55 degsya la'.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 byAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] kimityAha / he subhaTa bhavatA tanoraGgasya mUlyaM mUlyabhUtamadhIzavittaM svAmidravyaM dvau guNAvasya mUlyabhUtasyAdhIzavittasya dvimayaM dviguNamAtraM svaparAkramasya mAnena dviguNaM svAmidravyaM tvayA gRhItamAsta ityarthaH / tasmAttasyAdhikasya dravyasya kArya yudvizeSa darzayetyarthAdgamyata iti / evaM vadato mahAreH zirazchedarUpeNAvadAtenAtiraJjitatvAdetatparAkramApekSayA maMyAtisvalpameva dattamiti svAmyajJAsIdityarthaH // dvayena dvitayam / trayeNa tritayam / atra "dvi." [152] ityAdinA vAyada // dvimayaM yazaH svajIvasya / dvimayaM svajIvaM yshsH| dvitIyArthavyAkhyAne / dvimayamadhIzavittaM tanormUlyam / dvimayaM vayU rAyaH keyam / atra "dyAde0" [153] ityAdinA mayaT // ekAdazaM triMzamathaikaviMzaM zataM sahasraM kanakasya labdhA / ekAdazo rudra ivArimauli bharne dadaniSkrayamApa kopi // 49 // 49. kopi bhaTo niSkrayaM kanakalAbhasyAnRNyamApa / kIdRk / kanakasya zataM sahasraM ca labdhA labhamAnopi / kiMbhUtam / ekAdaza triMzadekaviMzatirvAdhikAsmiJ zate sahasre vA tadekAdazaM triMzamathAtha vaikaviMzam / IdRgmahAdAnasyApi niSkrayaM katharmIpetyAha / yatorimauliM bharne dadat / IdRzopi kuta ityAha / yata ekAdazAnAM pUraNa ekAdazo rudraH pinAkyAkhyastattulyo mahAvIryatvAt / rudropi hi devatvApU(tpU)jArtha bhaktebhyaH kanakasya zataM sahasraM vA labdhA syAt // 1e rimailirbhatraM. 2 sI pi // kiMbhU'. 1paNa vadato. 2 sI kramAsya. 3 bI masyAmA'. 4 e ye budize. 5 e mati'. 6 e yadhI'. 7 sIm / kIdR'. 8 sI degmApyetyA . 9bI sI nAkAkhya. 10 e kyAsta. 11 sI pi devatApU.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 451 [ hai. 7.1.157.] aSTAdazaH srgH| ekaviMzam / triMzam / ekAdazaM zataM sahasraM vA / ityatra "adhikaM." [154] ityAdinA DaH // ekAdazaH / atra "saMkhyA0" [155] ityAdinA DaT // upajAtiH // triMzyasya viMzatitamasya yudekaviMzI triMzattamasya ca sahasratamasya cAsya / arvAktitheH zatatamIyamu mAsatasyA(myA) bhaati kepi kathitA dviguNIbabhUvuH // 50 // 50. kepi bhaTA dviguNIbabhUvurharSeNocchasitAH / yato bhA kathitAH prazaMsitAH / kathamityAha / viMzatitamasya vizaterbhaTAnAM pUraNasya viMzatibhaTasvAmina ityarthaH / asya pratyakSasya mahAbhaTasyeyaM pratyakSA yudraNaM triMzI triMzato yudhAM pUraNI / tathA triMzattamasya triMzato bhaTAnAM pUraNasyAsya ca mahAbhaTasyeyaM yudekaviMzyekaviMzateyudhAM pUraNI / tathA u aho sahasratamasya sahasrasya bhaTAnAM pUraNasyAsya ca bhaTarAjasya mAsatamyA mAsapUraNyAstitherAgmAsamadhya ityarthaH / iyaM yucchatatamIti // vasantatilakA // saMvatsaratamyardhamAsatamyostithyoriva parvAhavaM vijAnan / yuyudhezItitamAndakopi kshcittssttitmaabdmhebhvnmhaujaaH||51|| 51. kazcidbhUTozItitamozIteH pUraNobdo varSa yasya sa tathAti. vRddhope yuyudhe / kiMvat / SaSTitamaH SaSTeH pUraNobdo varSa yasya sotitaruNa ityarthaH / sa cAsau mahebhazca tadvat / yataH kIdRk / saMvatsarasya 1 bI ti kopi. 2 sI cuH // harSe'. 3 bI stithori . 4 sI mA. ndiko'. 5 e haujaH / ka. 1e 'nAuH / u. 2 sI zati.' 3 sI thA u aho. 4 e vizeSu'. 5 vI hasata. 6 sI nabha'. 7 sI "sya meM. 8 bItasyA mA. 95 gozabdo.
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] pUraNI saMvatsaratamyakSayatRtIyAdistathArdhamAsasya pUraNyardhamAsatamyamAvAsyA pUrNimA vA / dvandve tayostithyoryatparva harSakriyArUpa utsavastaidivAhavaM vijAnan / IdRzopi kuta ityAha / yato mahaujAH zauryAtireke. Notsavamiva raNaM prApyApi hRSyannityarthaH // aupacchandasakAparAntikA chandaH // ekapaSTa iva kopi kauravaH kopi paJcama ivAtha pANDavaH / yunmudaM bahutithAdinAMdavApaikaSaSTitamahAyanopi hi // 52 // 52. kopi bhaTo hi sphuTamekaSaSTitamahAyanopyekaSaSTipUraiNavarSopi kathamapyekaSaSTivarSamadhye yuddhAprAptyA bahutithAdahUnAM dinAnAM pUraNAdinAcirakAlAdityarthaH / yunmudaM raNaharSamavApa / yathaikapaSTa ekaSaSTeH pUraNaH kauravaH senAnyAkhyo bahutiyAdinAyunmudamavApa / atha tathA yathA paJcamaH pANDavaH sahadevo bahutithAhinAdyunmudamavApaivaM kopyaparopi bhaTaH / kila senAnIH sahadevazca kurupANDavayuddhe yunmudamavApatustacca yuddhaM pANDavAnAM kurUNAM ca sarveSAmapi SaSTitamavarSAnantarameva mitho babhUveti bhAratam // rathoddhatA // gaNatithairiha saMghatithA bhaTairamarapUgatithatvamayurhatAH / virahiteyatithaiH katithaizcamUriti na kiMcidabudhyata tatra tu // 53 // ., 53. iha raNe saMghatithAH saMghAnAM bahUnAM pUraNA bhI ayuH prApuH / kim / amarapUgatithatvaM pUgAnAM vahUnAM pUraNaH pUgatithomarANAM pUgati 1 e sI pi kora'. 2 bI 'nAdivA'. 3 e 'titathA. 4 e rhataH / vi'. 1e degstaddivA'. 2 bI pyAtiha'. 3 sI raNo va. 4 bI yuddhaprA. 5 bI tithyA, 6 e thAbahU. 7 e sI NAdinA'. 8 sI nyAkhye ba. 9 sI thA 5. 10 sI tima. 11 e ruvapA. 12 e denmu. 13 bI 'ta. 14 bITA AyuH.
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.159.] aSTAdazaH srgH| 453 thomarapUgatithastaidbhAvaM devatvamityarthaH / kIdRzAH santaH / gaNatithairgaNAnAM bahUnAM pUraNairbhaTairhatAH / tatra tu raNe katithaiH katInAM pUraNairbhaTaizvamUrvirahiteti prazne / iyatithairiyatAM pUraNairvirahitetIdaM na kiMcidabudhyata sainyAnAmatibahutvAnna kimapi jJAtam // drutavilambitam / / balakatipayathaH kopi dordvitIyastUNatRtIyaH saddhanuzcaturthaH / SaSThaM turya vidviSaM nRpasya maMzcakre bhAtmanasturIyaH // 54 // 54. kopi bhaTo bharcA nRpeNAtmanasturIyazcaturthazcakretimAnyatvAdAsmanazcaturthasthAne kRta ityarthaH / yato nRpasyAribhUpasya turya SaSThaM ca caturthasthAnIyaM SaSThasthAnIyaM ca vidviSaM nan / kIdRksan / doSau bAhU dvitIyau yasya saH / tathAtmabhujApekSayA tUNau tRtIyau yasya saH / tathAtmabhujatUNApekSayA saddhanuzcaturthaM yasya saH / tAtparyeNaikAkItyarthaH / ekAkI cetkathamasau tAdRzau dviSAvahannityAha / yato balakatipayatho balena katipayAnAM stokAnAM pUraNo balena kiyantopi tAdRzA ityarthaH // viMzatitamasya / ekaviMzI / triMzattamasya / triMzI / ityatra "viMzati." [156] AdinA vA tamada // zatatamI / sahasratamasya / mAsatamyAH / ardhmaastmyoH| saMvatsaratamI / ityatra "zatAdi0" [157] ityAdinA tamaT // paSTitama / azItitama / ityatra "SaSTayAdera0" [158] ityAdinA tamada // asaMkhyAderiti kim / ekaSaSTitama / ekapaSTaH // paJcamaH / atra "no mada" [159] iti mada // 1 sIstadbhavaM. 2e daM nA kiM. 3 sI mbi / ba. 4 bI dhaka. 5 sI 'yaM ca. 6 bI bAhau di. 7 sI tmano bhu. 8 bI triMzatItya', 9 bI hazrata. 10 sI tamaH / e'.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] bahutiyAt / gaNatithaiH / pUgatithatvam]i / sNghtithaaH| ityatra "pittithada" [160] ityAdinA pittithaT // iyatithaiH / atra "atorithada" [161] itIthada // paSTham / katithaiH / ktipythH| atra "padakati0" [162] ityAdinA thada // caturthaH / atra "caturaH" [163] iti thaT // turyam / turIyaH / atra "yeyau calukca" [164] iti yeyau casya lukca // dvitIyaH / atra "dvestIyaH" [165] iti tIyaH // tRtIyaH / ityatra "trestR ca" [166] iti tIyozca tR // aupacchandasakA. parAntikA // kIrtyA pUrvI saMdRSTapUrvyadya cAhaM sAdhviSTyAmnAtI yuddhayajJesi vIra / ityuktyA kopyAmodayaddhAtamUDhaM drAkchag yadvacchAddhikaM zrAddhibhaktaH // 55 // 55. kopi bhaTo ghAtamUDhaM zatru drAgAmodayadAhAdayat / kayA / uttayA prazaMsAvacanena / kathamityAha / he vIrAsi tvaM yuddhameva svargahe. tutvAdyajJastatra viSaya AmnAtamabhyastamanenAmnAtI nipuNosIyarthaH / ata eva sAdhu subhaTocitaM yathA syAdevaM yuddhayajJa iSTamanekAribhaTAhutibhiryajanaM yena sa iSTyasi / ata eva cAhaM tvAM kI| kRtvA pUrva dRSTonena pUrvyativikrAntaM tvAM pUrva zrutavAnasmItyarthaH / adya cAdhunA tvahaM tvAM saMdRSTapUrvI yuddhena samyaksAkSAtkAreNa tvAM vikrAntaM dRSTavAnityartha iti / yadvadyathA AddhibhaktaH zrAddhaM pitRdaivatyaM karma / upacArAtta 1 e pUrvadya. 2 sI zrAddha'. 1bI tithiT. 2 e sI ttithiTa. 3 e zca tuH / auM'. 45tya. po'syatha sA. 5 bI yuddhaM ya. 6 sI Adarbha.
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.17..] aSTAdazaH srgH| 455 dupakaraNamodanAdyapi zrAddhaM tadbhuktamadyAnena zrAddhI dvijastatra bhakto yajamAnaH zrAddhikaM zrAddhe bhuktaM dvijamAmodayati / kyaa| he dvijAsi yajJe sAdhvAnAtISTI cAta evAhaM tvAM kIrtyA pUrvyadya ca saMdRSTapUrvItyuktyA // pUrvI // saadeH| saMdRSTapUrvI / ityatra "pUrvam" [167] ityAdinen / iSTI / AmnAtI / ityatra "iSTAdeH" [168] itIm // zrAddhikam / zrAdi[-] / ityatra "zrAddhamadya0" [169 ] ityAdinekenau / vaizvadevI chandaH // abhUdviSonyonupadIti saMgRNaMstvAM cennadANDAjinikAya hnmyhm| gRhyeya daNDAjinikaughapArzvakAya zUlikakSetriyapAtakaistadA // 56 // 56. anyo bhaTo dviSoreranupadyanupadaM padasya pazcAtpadasya samIpaM vAnveSTAbhUnnazyato dviSaH pRSThe lagna ityrthH| kIDaksan / saMgNanpratijAnAnaH / kimityAha / re dANDAjinika daNDAjinaM dambhastenAnveSTazchalaprahAritvAdAmbhika cettvAmadya na hanmi tadAhaM gRhyeyaM gRhItaH syAm / kaiH / daNDAjinikaugho dAmbhikasamUhastathA pArvamanRjurupAyo laJcAdistenAnveSTA pAzrvakastathAyaHzUlasAmyAdayaHzUlaM tIkSNopAyastenAnveSTA AyaHzUlikoyaHzUliko vA rAbhasikastathAnyasminkSetre nAzyaH kSetriyaH pAradArikaH / sa hi svakSetrAdanyasminkSetre paradAreSu vartamAnastatra nAzyo nigrAhyaH syAdvandve eSAM mahApApiSThAnAM yAni pAtakAni pApAni taiH / etatpApAni mama syurityartha iti // 1sI atra dviSo. 15 ddhe bhaktaM. 2 bI saMsaSTa'. 3 e pUrvIm. 4 e iSTayAdeH. 5 sI gRhaNa'. 6 e hyeyaM gRhIta syA. 7 sI gRhIyAm / ke da. 8 bI sI 'nAnviSTA. 9 sI pAzvika. 1. bI 'nAnviSTA. 11 e sI ko vA. 12 e sa ha sva.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 vyAzrayamahAkAvye anupadI / iti "anupadyanveSTA" [ 170 ] iti nipAtyam // 3 dANDA jinika | AyaH zUlika / pArzvaka / ityete "dANDAjinika 0" [171 ] keciddaNDAjinAyaH zUlAbhyAmikamevAhustanmate nipAtyAH " ityAdinA daNDAjinika / ayaHzUliketi // kSetriya / ityatra " kSetre 0" [172] " ityAdineyaH // vaMzasthendravaMzayorupajAtiH // drAMkTrotriyaizchAndasavaMrji (ji) tendriyai rdhanuzcaNaH kArmukaMcucunAmilat / dvikaM dvikasyAzu tRtIyakaM nu tat svasyAstravedagrahaNaM pradarzayan // 57 // [ kumArapAlaH ] E 57. dhanuzcaNo dhanuSA vitto mahAdhanurdharajAtiH / kArmukai cuJcunA kArmukeNa vittena saha drAgamilat / kIdRksan / dvikasya dvitIyena rUpeNAstra vedagranthagrAhakasya svasyAtmano yahnikaM dvitIyamastravedagrahaNaM dhanurvedAbhyAsastattRtIyakaM nu tRtIyamiva pradarzayan / dvivAramabhyastadhanurvidyo - pyutkRSTadhanuHkalAprakaTanAtrivAramabhyastadhanurvidyohamiti lokAJjJArparyanityarthaH / yathA jitendriyaiH zrotriyairvedamadhIyAnairdvijaiH saha chAndasA vaidikAH samAnaguNatvena milanti // 97 zrotriyaiH / atra "chanda0" [ 173] ityAdinA iyo vA tatsaMniyoge ca chandasaH zrotrabhAvaH // pakSeNa | chAndesa // 2 bI sI 'varjite .. 1 sI drAkuzrotri. 'svazAstra'. 5 e yat // dhadeg. 3 bI sI kaca 4 sI 1 bI m / daNDA. 2 e bI 'nika: A. 3 e 'likaH / pA. 4 e 'nikaiH / ma. 5 bI sI 'kaca. 6 e kena vi.. 7 ekasyA 8 sI " sastRta . 9 vI zada. 10 bI 'nuvidyo 11 bI sI 'dhoyami'. 12 sI "yaditva'. 13 sI 'yo ta. 14 bI ndasaH / 6.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.1.181.] aSTAdazaH sargaH 1 indriyaiH / iti "indriyam" [174] ityanena nipAtyam // kArmukecuJcunA / dhanuzcaNaH / atra " tena0 " [ 175] ityAdinA cucucaNau // dvikasya / ityatra "pUraiNAd 0" [176] ityAdinA kaH pUraNapratyayasya luk ca // dvikaM tRtIryakamastra vedagrahaNam / atra " grahaNAdvA" [177 ] iti kaH pUraNasya vA luk // yatsasyakA sIna sahanta vIrA hiraNyako no dhanakazca hetuH / kiM tvadantoSThaka kezakasvaH strI kAmanAnaudariko citAbhUt // 58 // 58. sasyakAsIn sasyazabdotra guNavacanaH / sasyena parijAtAH sasyakAH sarvataH sAreNa saMbaddhA yesayastAn yadvIrA asahanta / atra sasya kAsisahanaviSaye hiraNyeko hiraNye svarNe kAmo no heturnApi ghanakazca dhanAbhilASazca hetuH / kiM tvatra dantauSThakAH kezakAzca dantau - SThasya kezAnAM ca racanAyAM presaktA ityarthaH / yAH svaH striyo devyastAsAM kAmanA vAJchA hetuH / kiMbhUtA / anaudarikocitAnaudarikA 1 12 93 NAmudare saktAnAM vijigIpUNAmucitA yogyA // sasyaka / ityatra "sasyAd0" [ 178 ] ityAdinoM kaH // dhanakaH / hiraNyakaH / atra "dhana0 " [179] ityAdinA kaH // kezaka / ityatra "svAGgeSu sakte" [180 ] iti kaH / bahuvacanAtkhAGgasamudAyAdapi / dantauSThakaM // anaudarika / ityatra "udare tu0 [181] ityAdinekan // upajAtiH // 1 dantoSvaka'. 1 bI ita i. tyasya pU. 5 sI sva. 9 sI 13 sI rezaktA". 17 sIre i. pdeg. 58 2 bIsI 'kaca. raNetyA. 6 e yama 10 e dantoSTha N. 11 bI sI prazaktA. 14e nA kadha 15 sI Su zakte. 457 3 bI sI 'nA canu. 4 bI sI 7 sI NAd i eraNAko. 18 sI N // a. * 12 sI rikA". 16 bI ThakaH /
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ] apyuSNakAM tatrakavatrakhaNDalaM vA zItakaH kiM labhartezakopi hi / ityuMSNakairbrAhmaNakodbhavairbaledhikairbhRzaM kIrtyanukairvicakrame // 59 // 59. brAhmaNakodbhavaiH sadAcArabrAhmaNebhyastadAnImevoddhRtya pRthakRto brAhmaNako dezo yatrAyudhajIvinaH kANDaspRSTA nAma brAhmaNA bhavanti / AyudhajIvI brAhmaNa eva brAhmaNaka ityanye / tatrodbhavairbhaTairvicakrame vikramaH kRtaH / kiMbhUtaiH / uSNakairuSNaM kSipraM kurvadbhirdakSairityarthaH / tathA bale sAmarthyadhikairadhyArUDhaistathA kIrtyanukaiH kIrtikAmayamAnaiH / kuto vicakrame / iti hetoH / tamevAha / hi yasmAdezaM hAryazakopi dAyAdopi zItaM mandaM karoti zItakolasaH san kiM labhate naivetyarthaH / kimityAha / uSNAdaciroddhRtoSNikA tAmapyAstAmanyadyavAgUmapi / yadvA tatrAttantuvAyopakaraNAdaciroddhRtaM tatrakaM yadvatraM tasya yatkhaNDalaM khaNDaM tadapIti // 458 aMzakaH / atra "aMza hAriNi " [182] iti kaH // tannaka / ityatra "tantrAd0" [183] ityAdinA kaH // brAhmaNaka / ityatra "brAhmaNAnnAnni" [184] iti kaH // uSNikAm / atra "uSNAt " [185] iti kaH // zItakaH / uSNakaiH / atra "zItAcca kAriNi " [186 ] iti kaH // adhikaiH : / atra " adherArUDhe " [187 ] iti kaH // anukaiH / atra "anoH kamitari" [ 188 ] iti kaH // indravaMzAvaMzasthayo rupajAtiH // 1 sI vA sIta. 2 e "tyuSNuke'. 1 e ghoTa'. 2 sI deze va.. 3 sI marthyAdhi 4 bIsa kiM. 'NAdici 6 e trAdinA. 7 bI kim. 5 sI
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.1.193.] aSTAdazaH srgH| 459 eSobhikaH zRGkhalakAvatI! mamAstu yoddhA jinadattakAnyaH / mamotsukAyAstvayamAhavotko. bhIkostviti vyAhiyatApsarobhiH // 60 // 60. apsarobhirvyAhiyatoktam / kimityAha / eSa yoddhA mamAbhiko bhrtaastu| kIdRk / zRGkhalaM bandhanamasya zRGkhalakaH karabhastasmAdyuddhArthamavatIrNa iti / tathA mama tu mama punarutsukAyA utkaNThitAyA ayamAhavotko yuddha unmanA yoddhAbhIko bhartAstu / kIhak / jinadattakAnyo jinadatto mukhyosya jinadattakaH saMghastasmAdanya iti ca / devIbhirbhaTA itthaM vRtA ityarthaH / / ___ abhikaH abhIkaH / atra "abherIzca vA" [189] iti ka IzcAsya vA // jinadattaka / ityatra "sosya mukhyaH" [190] iti kaH // zRGkhalaka / ityayaM "zRGkhalakaH karabhe" [191] iti nipAtyaH // utkaH / utsukaayaaH| atra "u~dutsorunmanasi" [ 192] iti kaH // upajAtiH // tejobhiruSNakatRtIyakakAzapuSpa kAnnu jvarAnasuhRdAM dizatA kSaNena / kaulmAsya(Sya?)tha tripuTikA veTakinyamAni kenApi siddhasurasAkSiraNasya lIlA // 61 // 61. kenApi bhaTena siddhA vidyAsiddhAdayaH surAzca devAH sAkSiNaH kautukAyAtatvAtsAkSAdraSTAro yasya tadyadraNaM tasya lIlA keli 1 e bI vaTiki. 1 sI yobhI . 2 bI khyokhya ji. 3 sI zca zvA i. 4 sI so mu. 5 e tyatra zR. 6 e unmukA. 7 e uDutso. 8bI dyadRNaM.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] ramAni jnyaataa| kIdRzI / harSahetutvAkulmAsAstripuTAzca dhAnyabhedA vaTakAni ca prAyeNa prAyo vAnnAnyasya paurNamAsyAM kaulmAsI tripuTikA vA vaTakinI votsavavizeSA iva / kIdRzA satA / tejobhiH pratApaiH kRtvA kSaNenAsuhRdAM zatrUNAM jvarAnivAtisaMtApakatvAddizatA dadatA / kiMbhUtAn / uSNaM phalaM kAryamasyogakastathA tRtIyo divasosyAvirbhAvAya tRtIyakastathA kAzapuSpaM heturasya kAzapuSpako dvandve tAn / / tRtIyaka / kAzapuSpakAn / uSNaka / ityatra "kAla." [193] ityAdinA kH|| triTikA / ityatra "prAyaH" [194] ityAdinA kaH // kolmAsI(pI?) / ityatra "kulmAsI(SA?)daN" [195] ityaN // vaTakinI / ityatra "vaTakAdina" [196] itIn // sAkSi / ityatra "sAkSAdraSTA" [197] itIn // vasantatilakA chandaH // paJcaviMzaH pAdaH // kumArikasyeva janaH kumArImAnsAdhu naumAniva nAvikasya / jAnanmahAraiH patatAM rujaM kopyAjyabdhinAvI na punaH prajahe // 62 // 62. Ajyabdhau raNAmbudhau nAvI naumAndurvigAhaM raNamavagAhamAnaH sannityarthaH / kopi bhaTaH prahAraiH patatAM bhaTAnAM punarna prajahe / yatastepAM rujaM pIDAM kSatriyottamatvAtsAdhu jAnan / yathA kumArImAnanekakanyAnvito janaH kumArikasyAnekakanyAvato janasya vivAhAdicintAkRtAM rujaM sAdhu jAnAti / yathA vA naumAnanekaveDAnvito jano nAvikasyAnakaveDAvatonekaveDAsamAraMcanAdiviSayacintAkRtAM rujaM sAdhu jAnAti / upajAtiH // 1 bI sI bhedo va. 2 sI degni prA'. 3 bI paurNimA . 4 bI 'Ti kI vA. 5 e NAM jarA'. 6 eNasta. 7e yakaH / kA. 8 epakIn. 9 bI putrikA. 10 e sAdiN. 11 bI kSAdRSTA. 12 e degdaH samAptaH / ku. .13 e sI mbudhonA. 14 bI na ja. 15 sI thA vA nauvAnanekaveDA. 16 sI kabeDA. 17 sI degka beDA, 18 sI rasanA'.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.5. ] 461 aSTAdazaH sargaH / kumAriNaH khe varamAlinomila zikhAvadatrAzikhino nu tejasA / mAlAvatonveSTumamAyino bhaTAnamAyikA navyavarAnnabhazvarAH // 63 // 63. amAyikA amAyino nabhazvarA devAH khemilan / kiM ka - rtum / navyavarAnnavAnvadhUTAnanveSTum / kiMbhUtAn / zikhAvanti dIptiyuktAnyastrANi yeSAM tAnyudhyamAnAnityarthaH / tathA tejasA kRtvA zikhino nvIniva / tathA mAlAvataH kaNThasthapuSpamAlAnvitAMstathAmAyino mAyAyuddharahitAna / kiMbhUtAH santaH / kumAriNaH kanyAyuktA ata eva varamAlino varAya mAlA varamAlAstadanvitAH kumAryabhirucitavarakaNThe kSetuM gRhItavaramAlAH / vaMzasthendravaMzayorupajAtiH || nAjJAyekasyaikato gurvanIkaM mAyAvadbhiH kSuNNamapyatra kaizcit / e vrIhikSetraM vrIhikANAM mahIyo yadvallUnaM kApi cAtrI himadbhiH || 64 || 64. spaSTum / kiM tvekasya rAjJa ekata ekasminpradeze mAyAvadbhiichalaparaiH kaizvidbhaTaiH / atra raNe vrIhikSetraM trIhiyuktaM kSetramatrIhimadbhi 7 hirahitaizcaurAdibhiH / nAvikasya / kumArikasya / ityatra "nAvAderikaH " [ 3 ] itIkaH // "AyAt" [2] iti vacanAt " tadasya 0 " [1] ityAdinA matuzca / tena naumAn / kumArImAn | naukumArIbhyAminaM kecidAhuH / nAvI / kumAriNaH // zikhinaH / zikhAvat / mAlinaH / mAlAvataH // atra "zikhAdibhya in" [ 4 ] itIn matuzca // brIhikANAm / vrIhi / avrIhimadbhiH / amAyikAH / amAyinaH / mAyAvadbhiH / atra "vrIhyAdibhyastau " [5] itIkenau matuzca / zAlinI chandaH // 1 sI kAnnavya'. 1 bI 'nyuddhamA'. 5 e sI mAlA / vaM * 8 2 yA ya. 2 e tyastathA. 3 bI 'nvitAttathA'. 4 etA: ku. 6 e 'dbhisthala, 7 sI 'himadbhivrIhira 8 e vihi
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 vyAzrayamahAkAvye (kumArapAlaH] chatriNaH kAryiNo yodhinazchatrikaiH kaaryikairbhuutyvdbhiHsvvdbhirbhttaiH| chatravAnmAlyavAnkarpaTI varmunirvIravatyAhave pazyati mAtra saH65 65. vIravati bhaTAnvitetrAhave raNe sa raNakautukI svarmuni rado bhaTaiH saha yodhinovazyaM yudhyamAnAnbhaTAnpazyati sma / kIdRk / chatravAMzchatrikAnvitastathA mAlyavAnpuSpamAlAnvitastathA nindyaH karpaTosyAsti karpaTI kakSApaTAnvitaH / kIdRzAnyodhinaH / chatriNaSThakuratvena dhRtAtapatrAMstathA kAryiNo raNavyApAravataH / kiMbhUtairbhaTaiH / chatrikaistathA bhRtyavadbhistathA svavadbhirdAnArthadravyavadbhirjAtimadbhirvA tathA kAryikaiH // zra(sragviNI chndH|| dhaninaH karpaTikA api hyabhUvanasinaH satyaraNastaveSu sUtAH / dhanikAdhInadhanairapIha vIrai rasikaistyAgaraNakriyAkhazaGkaH // 66 // 66. iha raNe sUtA bhaTTAH karpaTikA api niHsvatvena nindyakarpaTAnvitA api satyaraNastaveSvavitathabhaTayuddhavarNanAsu rasino rasikAH santo vIraiH kRtvA dhanina IzvarA abhUvan / yato dhanikAdhInadhanairapyuttamarNAyattadravyairapyaNagrastairapItyarthaH / paraM tyAgaraNakriyAsu dAnapradhAnepu raNakarmasu rasikaiH sAbhilASaiH / etadapi kuta ityAha / yatozakairRNabhayarahitairakAtaraizcetyarthaH // aupacchandasakAparAntikA // samitkhalinyAM bhuvi kopyazai(zI?)rSika: pratyarthikIrtyarthyakarodazIrSiNam / azIrpavAnsopi nanata khaDgabhRt pratyarthikairarthikavatpariSTataH // 67 // 1 e tyadbhiH. 2 e 'karSaTI. 3 e prathiM . 4 bI raka'. 1bI nvitotrA'. 2 e nyonidhi'. 3 bI patrAsta. 4 bI sI chakai. 5 bI tima. 6 bI pike| zrI. 7sI kaiH / svagvi'. 8 sI bhaTA ka. 9 bI nisatve. 10 e abhava'.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.9. ] aSTAdazaH sargaH H / 463 2 3 67. khalAH santyasyAM khalinI samito yuddhasya khalinIva samitkhalinI tasyAM yathA khalinI dhAnyakhalAdhAra evaM saMgrAmAdhAra ityarthaH / bhuvi raNAGgaNe kopi bhaTozai (zI ? ) rSikaH zIrSarahitopyazIrpiNaM zIrSarahitamakarodarthAtpratyarthinam / yataH pratyarthikItyarthI zatrukIrti jighRkSurityarthaH / tatazcAzIrSavAn zIrSarahitaH sopi pratyarthyApi khagabhRtsannanarta vIryAtizayAdyuddhAya vavalga / ata eva pratyarthikaiH zatrubhirarthikaivadyAcakairiva pariSTutaH // chatrikaiH 5: / chatriNaH / chatravAn / ityatra "ataH 0" [6] ityAdinA ikenau matuzca // anekasvarAditi kim / svavadbhiH // abhidhAnArtha spetikaraNasyAnuvRtteH kRdantAnna bhvtH| bhRtyavadbhiH // kvacidbhavataH / kAryikaiH / kAryiNaH // jAtizabdebhyo na bhavataH / mAlyavAn / kvacidbhavataH / kA ( ka ) peTikAH / karpaTI // dhanAduttamarNe bhavataH / dhanikaH ( ka ) / dhaninaH // saptamyarthe ca na bhavataH / vIravatyAhave // kvacidbhavataH / khalinyAm // rasarUpagandhasparzazabdasnehebhyo guNavAcibhyo na bhavataH // kvacidbhavataH / rasikaiH / rasinaH // 9 10 1 azIrSikaH / azIrSiNam | azIrSavAn / ityatra "azirasozIrSazva" [ 7 'itIkenau matuzcAzirasozIrSAdezaH // arthikavat / arthI / pratyarthikaiH / pratyarthi / ityatra "artha0" [ 8 ] ityAdinA - ikenau // vaMzasthendravaMzayorupajAtiH // atundilaH kvApi ca tundavantamatundikaM kApi jigAya tundI | azAlilaM zAlyatha zAlimantamazAlikaH sthAnivazena yadvat // 68 // 1epi zAdeg 2 sI sthAnava. 3 sIt / kopi. 1 sI 'nI tasyAM khalinI yathA dhA. 2 enI dhanya 3 e sI kIrtti ji. 4 sI evA pra. 5 e kavidyA". 6 sI rasyA". 7 sI kAryakaiH . 8 pa kAH / kArpaTIH / dha. 9 bI 'rSiNAm. 10 e zIpivA. 11 evaM zoru.
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ [kumAra 464 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 68. kApi ca raNapradezetundilosthUlodarastundavantaM jigaay| kApi ca tundyatundikaM jigAya / yathA sthAnaM grAmAdistadasyAsti sthAnI prAmaThakkurAdistadvazenAzAlilaM zAlirahitaM daridraM zAlIzvaro jayati / aAtha vA yadvadazAliko daridropi zAlimantamiti / / upendravajrA // paGkilatrIhilakSetravAnmahIM zoNitaiH paGkinI pngkvnmuurtyH| paGkikakSmAtalasraMsinaH pAdilAnsaMtyajanto mayAMzcakramuH pattayaH 69 69. paGkavatI zramotthasvedasainyarajaHsaMparkeNa kardamavatI mUrtiyeSAM te tathA pattayaH sphArakA yunmahIM raNorvI cakremurgatAH / kiMbhUtAm / zoNitaiH paGkinImata eva paGkilabrIhilakSetravatpaGkayuktaMbrIhiyuktakSetratulyAm / kiMbhUtAH santaH / myaanussttrbhedaansNtyjntH| kiMbhUtAna / paGkikaM zoNitakardamayuktaM yakSmAtalaM tatra saMsinaH skhalanenAdhaHpAtukAn / etadapi kuta ityAha / yatotivRddhA mahAntaH pAdAH santyeSAM pAdilAstAn // sragviNI // yathaiva zRGgArakapAdibhiAgmRgairmRgAH pAdikazRGgavantaH / vRndArakaistadvadandavanto bhaTairbhaTA yuddhakRtotra dRSTAH // 70 // 70. tadvattathA vRndArakaiH samUhavadbhirbhaTaiH sahAvRndavanta ekaukino bhaTA yuddhakRto yudhyamAnA atra raNe dRSTAH / yathaiva zRGgArakapAdibhiH zRGgavadbhirvivRddhapAdavadbhizca mRgairAraNyapazubhiH saha pAdikazRGgavanto mRgA yudhyamAnA dRzyante // 1e kinI pa. 2 bI kratuH pa. 1 bI zena zAlinaM zAlira'. 2 sI lira'. 3 sI ro gAya. 4 e thAvathAya'. 5 bI katurga'. 6 bI kSeva. 7 sIktakSe. 8 sI tulyAH / kiM. 9e deglAn. 10 sI 'kAdino bhaTa yu. 11 e yuddhamA . 12 sI 'gArika. 13 e dibhizRMgArava'. 14 sI bhiH zRMgArava. 15 bI sI dbhivRddha'.
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.13.] aSTAdaza: 465 vrIhyertha / azAliMlam / azAlikaH / zAlI / zAlimantam // tundAdi / atundilaH | atundikam / tundI / tundavantam // paGkila / paGkika / paGkinIm / paGkavat / ityatra "vrIhyartha 0 " [9] ityAdinA ilaH / cakArAdikenau / "AyAt" [2] iti matuzca // vrIhizabdopi vrIhyartho bhavati / kiM tu tasya pUrvatropAdAnAdilo na syAt / bhAve hi tatropAdAnaMmanarthakaM syAt // bhavatItyeke / vrIhila // sargaH H / E pAdilAn / pAdika / pAdibhiH / atra "svAGgAd 0" [10] ityAdinA ila- ika-inaH // vRndArakaiH / aMvRndavantaH / atra "vRndAdArakaH " [ 11 ] ityArako matuzca // zRGgAraka / zRGgavantaH / atra "zRGgAt " [12] ityArako matuzca // upajAtiH // phalinadrumadbharhavadAtapatrakAH phalavaccharazreNimucopi jAGgalAH / atha gUrjarairvarhiNavanmahAhayaH pretrabhaJjire zRGgiNAvacca zAkhinaH 71 71. atha gUrjarairjAGgalA AnnabhaTAH prababhaJjire / kIdRzAH / phanidrumanti sazrIkatvAtsaphaladumA ivAcaranti bahuvanti mAyUrapicchayuktAnyAtapatrANi yeSAM tepi ThakurA api / tathA phalavatI prazasyazastrAprabhAgAnvitA yA zarazreNistAM muJcanti ye tepi yathA barhiNairmayUrairmahA' hayo bhajyante / yatha ca zRGgiNairvana mahiSaiH zAkhino vRkSA bhajyante || 1 phalina / phalervet / barhiNa | 'bairhavat / zRGgiNa / ityatra " phala0 " [13] ityAdinA ino matu // sudantaM chandaH // 18 vahiM. 2 bI prabha 1 e bI hyarthaH / a 2 bI 'linam. 37deg* 4e thapa bha. 8 bI rakaH / zR. 9 e 3 e 'ndilaM / a. sI dila | 5 sI na. 6 sI dikaH / pA. 7 bI atravRnda . tvAzapha 10 sI 'tAnyeva pAtrA'. 11 sI sya bastrA N. 12 sI MthA zR N. 13 e narmahiSau zA. 14 e vatat.. 15 bI barhiva N. * 16 ezca / muda'. 17 sI dataM chadeg. 59
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] malavadyazaskAnmalinena karmaNAtimalImasAMstarjayitAnakaH svakAn / dalituM marutvAniva parvatAndviSo yuyudhe tataH parvavedasvabhRtsvayam 72 72. yathA marutvAnindraH parvAstyeSAM tAnparvatAnadrInvatreNa dalaya. yevamAnako dviSo dalituM svayaM yuyudhe / kIdRksan / parvavanti prazasyapranthipradezayuktAni yAnyastrANi zarAstabhRttathA svakAnsvakIyabhaTAMtarjayitA nirbhartsayan / yato malavadyazaskAnmalinakIrtIn / etadapi kuta ityAha / yato malinena karmaNA raNabhaGgena nindyakarmaNAtimalImasAn / maruttavattuNDibhacakravarSI sa yodhayan krudvelibhAlikorIn / UrNAyuvadvA vaTibhAnavadvAhaMyustadAmasta zubhaMyumAnI // 73 // __73. sa AnnastadArInyodhayanyudhyamAnAnprayuJjAnomaMsta / kIha. zAn / UrNAyuvadvA sukhavinAzyatvenoraNakatulyAn / vaTibhAnavA vaTibhaM vaTIvyajanavizeSAnvitaM yadannaM tattulyAnvA / kIhaksan / zubhaMyumAnI zubhaMyuM zubhasaMyuktamanukUladaivamAtmAnaM manyamAnota evAhayurahaMkAravAnata eva krudhA palibhaM rekhAyuktamalikaM lalATaM yasya sota eva ca maruttavadrAjavizeSa iva tuNDibhAni pravRddhanAbhimanti cakrANi cakrA. strANi varSatItyevaMzIlo yaH saH // malImasAn / malinena / malavat / ityatra "malAdImasaca" [14] itImasenau matuzca // mrutt| marutvAn / parvatAn / parvavat / ityatre "marut"[15] ityAdinA to matuzca // 1 bI layava. 2 sI dalayan ma. 3 e vanti prazasya'. 4 e 'dabhilAbhiko.' 1e bhastaya". bI bhaMya'. 2 sINAti'. 3 e maNoti'. 4 e yujAnoM'. 5 sI zyakatve. 6e dvA bhaTirbhavaTI. 7sI Tibhava. 8 bIttadrAja. 9 sImasonau. 10 sIt / ama. 11 bI ruttAn. 12 sItra ama'.
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.18.] aSTAdazaH sargaH / 467 valibha / vaTibha / tuNDibha / ityatra " vali0" [ 16 ] ityAdinA bhaH // UrNAyu / ahaMyuH / zubhaMyu / ityatra "UrNA 0" [17] ityAdinA yusa // upajAtiH // azayakaM yopi sa zantvakanturazaMyukaM yUnapi zantyakantIn / svakAMzcakArAlamakantazantAnazca (va) kaMvAn dvipatazca jiSNuH 74 I 74. sa AnnaH svakAnnijabhaTAn zaM sukhamastyeSAM zantayeH / kamityayaM kutsAyAm / kaM kutsAstyeSAM kantayo na tathAkantayo vizeSaNakarmadhAraye tAJ zantyakantInsukhitAn satejaskatvenAkutsitAMzcAlamatyarthaM cakAra / kIdRzAn / azaMyukaMyUnapi dviDDiH parAbhavAtpUrvama sukhitanistejaskAnapi / kIdRksan / azayakaMyopi svasainyasya parAbhavAdasukhitanistejaskopi jiSNuH saJ zantvakantuH sukhI satejaskazca / tathA dviSatazcAkantazantAJ jitakAzitvena prAkkAntAnsu khinazca saitozaMvakaMvAnasukhino nistejaskAMzcakAra // upendravajrA || vAtUlAzambhAnkAMzcida strairakambhAcUDAlAdantUlAlalArdUlakAMzca / mUrchAlAnso strairmakSikAlAnbalUlo dvidUpattIMzcakre sidhmalAnvA vivarNAn // 75 // 75. sa AnnaH kAMzcidvipattInakhaiH kRtvA cakre / kiMbhUtAn / vAtUlAzambhAnvAtagrastavadasukhitAn / tathAkambhAcUDAlAdantUlAlalATUlakAMzca kAMzcidakambhAnmastakarahitAn kAMzcidacUDAlAna veNI kAnkAMzcidadantUlAndantarahitAn / kAMzcidalalA TUla kA lalATarahitAMzca / tathA kAMzci 93 1 e lAhUla.. 2 bI kAMdeg sI 'TUlaMkA'. 2 bI 'yaH kimi . 1 sI SAM kaMtayo. 3 sI nyapa. 4 sI 'zizabdena. 5 e santozaM'. 6 e "jaskAzcatvakA. 7 bI 'lAla'. 8 bI "navaNI'. 9 sI kAkutsitAnlalA 10 e kAnkutsitAnlalA. 11 e 'hitAzva".
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] nmUmlAnmUrchAvatastathA kAM zcinmakSikAlAnmakSikAvataH parAsUnityarthaH / tathA kAMzcisidhmalAnvA vivarNAn / vAtrevArthe / sidhmAni tvakpuSpANi rogabheda eSAM santi sidhmalA yathA tvaci zvetapuSpairvivarNA vicchAyAH syurevaM prahArairvivarNAzca / yataH / kIdRk / sojhaiH kRtvA balUlo baliSThaH // vaizvadevI // phenilodakilavakramamUrchanpattayaH pRthulshstrmuciih| phenalodakalasindhurabhUttacchatrazoNitajalaiH patitaizca // 76 // 76. ihAnne pRthulAni pRthutvavanti zastrANi muJcati yastasminsati pattayomUrchan / katham / phenilAni phenavantyudaMkilAnyudakavanti vakrANi yaMtra tadyathA syAdevam / tathA phenalodakalasindhurDiNDIrAnvitodakavatI ca nadyabhUt / kaiH kRtvA / tacchatrazoNitajalaisteSAM pattInAM chatraiH zvetAtapatraiH zoNitajalaizca raktAmbhaHpravAhaizca / kiMbhUtaiH / raNoA patitaiH // svAgatA // prajJAlostre prajJilenAnakena svAMcaulukyastApyamAnAnathAstraiH / zAkhIvoccaiHparNiloparNaladrau dhanvatyetyAzvAsayattatra dhntrii||77|| 77. spaSTam / kiM tvaparNalA aparNavanto dravo vRkSA yatra tasmindhanvati marusthala uccairunnataH parNilaH patrabahulaH zAkhI yathA tApyamAnAanAnAzvAsayati / tatra raNa etya dhanvI dhanurdharaH // 'kaMyUn / azaMyu / akantIn / zanti / kaMyaH / ashey| akntuH| zantu / kanta / 1 sI phenilo'. . bI sI dakila'. 3 bI cchastrazo. 4 e "nAvake, 5 e degmAnAMstathA'. 6e ladho dha'. 7 bI nvatetyA. sInvatetyA'. 8 bI sI dhanvA / spa. 1 esidhmAlA . 2 edegcchAyAsyu. 3 sI ti sati. 4 e dalikAnyu. 5 e sI phenilo . 6 sI dakila'. 7e ta pUrNi'. 8 e pyamanjanA'. 9ezaMzaya.
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. .2.23.) aSTAdazaH srgH| zantAn / kaMvAn / azaMva / akambhAn (kmbh)| azambhAn / ityatra "kezaMbhyAM." [18] ityAdinA yus-ti-yas-nu-ta-va-bhAH // balUlaH / vAtUla / dantUla / lalATUlakAn / ityatra "bala." [19] ityAdinolaH // cUDAla / ityatra "prANi." [20] ityAdinA laH // siMdhamalAn / pRthula / kSudajantu / makSikAlAn // rugU / mUrjAlAn / ityatra "sidhmAdi0" [21] ityAdinA laH // prajJAlaH / prajJilena / parNala / parNilaH / udkl| udkil| phainala / phenil| ityatra "prajJA0" [22] ityAdinA la-ilau // zAlinI chandaH // Ucetha jAGgalanRpobhisarannakAlA lokAlilaM tamiti saMpraharasva doSman / kADAlaghATilajaTAlatamairaghATA lAkADilairajaTilaizca hataiH kimebhiH // 78 // 78. athAtiprakAzatvAtkSepyA kAlA pAdasrasAvizeSo yasya sa tathA nAkAlAlo jAGgalanupa AnnobhisarannabhimukhaM gacchansanakAlilaM taM caulukyamuvAca / kathamityAha / he doSmansaharasva yudhyasva / yata ebhibheTaihataiH kiM na kiMcit tvameva me vadhya ityarthaH / kiMbhUtairebhiH / kADA pAdatrasAmedo ghATA kRkATikA jaTAzca kSepyAH sanyeSAM tetizayitAstaiH kADAlaghATila jaTAlatamaistathAghoTAlAkADilairajaTilaizca // 1 sI kAkilaM. 2 sI 'TAkAlADi'. 3 e zca hitaiH. 1en / svAgana / aka'. sI degn / aka. 2 e degtizava'. 3 e deglUla / vA. 4 el| lalA. 5 e sidhmAlA'. 6 sIn / i. 7 bI mUrchalA. 8e prazila:. 9 e phenila / phe'. 10 bI nala: / phe'. 11 e dalastAvi. 12 bI degpa anno'. 13 bI prahAra'.14e dastasApAdo.sI dazrasA'.15sI TAlakA'. 16bI rajiTi.
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH kAlAlaH / kAlilam / jaTAla / jttilaiH| ghATola / ghATila / atra "kAlA." [23] ityAdinA la-ilau // kAleti DopAntyaM kecitpaThanti / kADAla / kADilaiH // vasantatilakA // jyAvAcAladhanuSka kiM na purato vAgminihAgAH svayaM vAcATaH prahitaH kharAmadhuravAgyoDhuM janoyaM mudhA / bandhuM norasilaiH kRSIvalajanairdantAvalaH picchilo dAnAllomaizakarkazairapi yataH zakyoGganAniHsahaiH // 79 // 79. jyayA pratyaJcayA vAcAlamasakRdAkRSyamANatvAdavyaktasvaratvAcca bahugaTavAgyuktaM dhanuryasya he jyAvAcAladhanuSka tathA he vAgmi(ggmi)n / upahAsena saMbodhane ime / he caulukya purataH prathamaM svayamiha matsamIpe kiM krimiti tvaM nAgAH / tathAyaM mayA hataviprahato jano bhaTaloko yoddhaM mudhA matpurokiMcitkaratvAnnirarthakaM tvayA prahitaH / kIdRk / khaM mahatkaNThavivaramastyasyAM kharA kaThorAta eva na madhu mAdhuryamatrAstyamadhurA ca vAgyasya sH| tathA vAcATo bahugIvAgasanniSphalamAtmanaH prabhozca parAkramAdi prazaMsannityarthaH / arthAntaranyAsamAha / yataH kRSIvalajanairhAlikalokairdantAvalo hastI na ba~nTuM zakyaH / kiMbhUtaiH / urasilairapi mahAvakSobhirapyatisthUlairapItyarthaH / tathA lomAni santyeSAM lomazAste ca te karkazAzca kozva upameyatayAstyeSAM zvetAzvavatkaThorAstairapi / tarhi kasmAnna zakya ityAha / yatoGganAniHsahaiH strIvada 1 bI sI vAgminni. 2 bI picchalo. 3 bI maka. 4 bI zakyeGga. 1e lAla / kA. 2 sI TAlaH / ghA. 3 bI sI ti vopA. 4 sI "ha sa. 5 bI matparo'. 6 e mathAstya. bI matratyama. 7e 'gya saH. 8 sI kRniHphala'. 9bI niphala'. 10 bI baDhuM za. 11 bI ko u..
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai07.2.28.] aSTAdazaH srgH| parAkramaiH / kIdRggajaH / dAnAnmadApicchaM cikaNatvamasyAsti picchilaH pakilo madotkaTaH / / zArdUlavikrIDitam / / yudhyaskha nAnyosmyahamAtmatejaso maNaH sa evodbhuSaNena da?Na / zAkInatAM yAti na yatpalAlino na vA palAlInapadaM ca zAkinaH // 80 // 80. he udbhuSaNena romAJcena kRtvA druNa dardUvyAdhiyukta yuyaMsvAnekabhaTaiH saha yuddhenAtizrAntatvAdyoDhuM na zaknoSItyahaM na yudhya iti na vAcyam / yatohamAtmatejasA kRtvomoSmatvamasyAstyUSmaNaH sannAnyosmi zrAntatvAdiprakAreNa nAnyAdRzo varte / kiM tu sa eva yAdRgyuddhApUrva dRSTastAdRza evAsmi / yuktaM caitan / yadyasmAtpalAlino mahatpalAlaM palAlakSodo vA palAlI tadvAnpradezaH / zAkInatAM mahacchAkaM zAkasamUho vA zAkI tadvatpradezatAM na yAti / zAkinazca palAlInepadaM palA. lIvatsthAnaM palAlInatAmityarthaH / na vA yAti // vAcAla / vAcATaH / atra "vAca: " [24] ityAdinA-AlATau // vAgmin / ityatra "min" [25] iti gmin // madhura / khara / ityatra "madhvAdibhyo H" [26] iti raH / / kRSIvala / dntaavl(lH)| ityatra "kRpyAdibhyo valac" [27] iti valac // lomaza / karkazaiH / ityatra / picchilaH / urasilaiH / ityatra ca "loma." [28] ityAdinA za ilazca // 1bI dadruNa. 1 sI degNa ma. 2 bI sI picchala:. 3 e knntthH| zAdUla'. 4 sI uddhRSa. 5 vI dadruNa dadrvyA . 6 edegdhyasthAne". 7 bI yuddha i. 8e zo bate / kiM. 9 e sI yasmA. 10 e deglIva. 11 sInatA. 12 bI sI vAgmin. 13 e kaiza / . 14 sI picchala:.
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4.72 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla:] aganA / USmaNaH / atra "noGgAdeH" [21] iti nH|| shaakinH| palAlinaH / da?Na / ityatra "zAkI." [30] ityAdinA no hasvaca // kecittu zAkIpalAlyohasvatvaM necchanti / tanmate zAkInatAm / palAlIna // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // yucchrAddhavA" viSuNo nu lakSmaNaH prAjJArca ucchArkaravAk culukyarAT / khaM pAMzutAmisramapi prapAdayan dantAMzubhijyotsnatulAmuvAca tam // 81 // 81. culukyarAT tamAnnamuvAca / kITaksan / viSuNo nu viSvaJco razmayo viSvaggatAni vAsya santi viSuNo ravirvAyurvAtitejasvitvAdaliSThatvAcca tayostulyota eva yudhi zrAddhaH zraddhAvAnvArtazca vyApAravAn yucchAddhavArtastathA prAjJeSu prajJAvatsvArthorcAvAnpUjyaH prAjJAryoM vidvattamota eva zarkarAtrAsti zArkaraM dugdhamodakAdi mAdhuryAtizayenotkrAntA zArkaramuccharkarA vAgyasya saH / tathA lakSmaNaH smitena sazrIkota eva khamAkAzaM pAMzubhistamisrA tamastatistamo vAtrAsti pAMzutAmimapi dhUlIdhUsaritamapi dantAMzubhiH kRtvA jyotsnAtrAsti jyotsnaH zvetapakSastasya yA tulA sAmyaM tAM prapAdayannaGgIkArayaJ zvetIkurvannityarthaH // indrvNshaa|| kimuvAcetyAha / 1 bI No ladeg 2 sI NaH prazA. 3 bI bhijyotla'. 15 naH / da. 2 e bI dadruNa. 3 e viSaNo. 4 bI rasmayo. 5 bI vivAyu. 6bI jya: prajJA 7 bI gyasyAM saH. 8 e bI mizrA ta. 9 bI mizrama. 10 sI sasa. .
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.31.] aSTAdazaH sargaH / yo zArkarAsikatileSviva saikatAnaH karSeddhiM zarkarila saikatabhUSu gauH saH / caJcadyumadrumasamAnabhujopi vIraH kANDIra zUra iha yaH kriyayA gireva // 82 // 1 473 82. kANDAni zarAH santyasya he kANDIra he dhAnuSka / upahasannevaM saMbodhayati / he Anna caJcantau vilasantau yumadrumasamAnau dyaurvAsyAsminvAsti yumo rUDhizabdatvAduccaistamo yo drUNi dArUNi santya - syAsminvA drumo rUDhivazAdvRkSastadvatpralaimbabaliSThau bhujau yasya sopi yo gireva yathA girA vAcA zUrastathA yaH kriyayA raNakarmaNA zUraH sa iha jagati vIraH / dRSTAntamAha / hi yasmAdyo gauryathA zArkarAsikatileSu kSudrapApANavAlukArahiteSu dezeSu saikataM sikatAvadvAlukAbhRtaM(bhRd ? ) yadanaH zakaTaM tatkartettathA yaH zarkarilasaikartabhUpu saikatAnaH karpetsa gaurvRSabhaguNopeto vRSabhaH syAt / tatte svazauryazlAghAvacanai: - vaktairna kiMcitkiM tu yadi zUraM manyastadA raNakriyAM prakaTayetyarthaH // vasantatilakA || ANDIrabhANDIrahayAjikacchuraiH sadanturebhai rathiraiH samedhiraiH / saMbhUya bhUpairhRdayAlubhiH svakaikasya nanveMsi kRpAlurekake ||83|| 83. nanviti saMbodhane / he Anna svakairnijairbhUpaiH saha saMbhUyamilitvA tvaM Dhaukasva / kiMbhUtaiH / ANDIrA vRSaNavanto bhANDIrAzca bhANDa 1 bI 'ddhi kaza". 2 bI nvasma kRdeg. 1 sI 'ni zirAH 2 bI rdyuvAsyA.' 3 sI 'Ni sa. 5smAdyA gau. 6 bI 'talabhUdeg 7 bI 'tsA gau' . 60 4 sI lambI ba'. 8 evokterna',
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] mazvAbharaNAdi tadvantazca ye hayAstairyAjiyuddhaM tatra kacchuraiH kaNDUmadbhistathA sadanturebhairunnatadantAnvitagajayuktaistathA rathirai rathavadbhistathA samedhirairmedhirA buddhimantomAtyA yuddha kriyAcaturA yodhAzca tadyuktaistathA hRdayAlubhiH sahRdayai raNe nipuNairityarthaH / kasmAdevamucyata ityAha / yata ekaka ekAkinyasahAye tvayi viSayesmyahaM kRpAlurvate // indravaMzAvaM. zasthayorupajAtiH // medhAvatA hRdayinA rathinAsi pAto gANDIvikezavasamena kRpAvatA yat / tAtena tarhi zirasA maNivena namra stanAdya saMsarasi nAsika sosi vIraH // 84 // 84. tarhi yadA jayasiMha AsIttasminkAle yattvaM maNivena ratnavatA zirasA namraH saMstAtena jayasiMhena kRpAvatA satA pAto dviDbhyo rakSitaH / kIdRzA tAtena / medhAvatA tathA hRdayinA vikrAntena tathA rathinopalakSaNatvAdjAzvapattivatA ca zaktitrayopetenetyarthaH / ata eva gANDIvikezavasamenArjunaviSNutulyena / tattAtakRtaM rakSaNamadya yuddhadine na saMsmarasi / tattasmAcchinnA nAsikAsyAsti re nAsika tadA kRpayA tAtena rakSitasyAdya mayaiva saha yuddhakaraNena nirlajatvAnnakravardhitatulya tvaM yaH praNamraH kRpayA tAtena rakSitaH sa vIrosi vartase / yattvamAtmano bhaTatvaM varNayasi tanme viditamevetyarthaH // 1 e NDIvake . 2 bI 'pratannA'. 4 sI hiM tadA. 1 bI ji yuddhaM. 2 sI thA ha'. 3 bI teMte / I. 5 bI vanto ta'. 6 bI 'nme veditamive.
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ sargaH [6. 7.2.46. ] aSTAdazaH 475 viSuNaH | atre " viSvaco viSuzca" [31] iti no vidhivatyAdezazca // lakSmaNaH / atra "lakSmyA anaH " [ 32 ] ityanaH // "" prAjJa / zrAddha | ArcaH / vArtaH / ityatra " prajJA0 [ 33 ] ityAdinA NaH // jyaut / tAmisram / ityatra "jyotsnAdibhyoN" [ 34 ] ityaN // saikatAnaH / zArkara / ityatra "sikatA0 " [ 35 ] ityAdinA // sikatileSu / saikasa / zarkarila / azArkara / ityatra "ilazva deze" [ 36 ] 'itIloca // dhurmaM / druma / ityatra "yudrorma:" [ 37 ] iti maH // kANDIra / ANDIra / bhANDIra / ityatra "kANDANDa0" [38] ityAdinA-IraH // kacchuraiH / atra "kacchrA dura:" [ 39 ] iti DuraH // dantura / ityatra " dantAdunnatAt" [ 40 ] iti DuraH // medhiraiH / rathiraiH / atra " medhA 0" [41] ityAdinA vA iraH / vAvacanAdyathAprAptaminAdi / "AyAt " [2] iti matuzca / medhAvatA / rathinA // kRpAluH / kRpAvatA / hRdayAlubhiH / hRdayinA / ityatra "kRpA0" [ 42 ] ityAdinAlurvA // kezava / ityatra "kezAdva:" [ 43 ] iti vaH // : / maNivena / gANDIvi / ityatra "maNyAdibhyaH " [ 44 ] iti vaH // nausika / ityatra "hInotsvAGgAdaH " [ 45 ] ityaH // vasantatilakA // kAlosenA ivAtarakhinA mAyAvinAnAyitamA miyAMstvayA / sragvI tapakhinnadhunA yuyutsaMse medhAvyasi vyaktamanAmayAvyaho 85 tA 1 bI yAM tvayA'. 2 bI se 1 sI 'tra lakSmyA. 2 e Arca / vA. 3 bI vAcA / i. 4 bI 'lam / 5 esra / ityajotnA . 6 bI ma / druma. 7 mityAdi / A. esI pAlu / kR. 9 bI 'NDIva / i. 10 bI nAzika. 11 e nAsvAGgA'.
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] 85. he tapasvinvarAka tvayAtarasvinAbaliSThenAta eva mAyAvinA namaskriyAdirUpamAyAnvitena sateyAnkAlonAyi tamAmatyarthamativAhito yathArzasenAzarogavatA nareNAbhrobhravAnkAlo varSAkAlotarasvinArzorogasyAtivRddherabalenAta eva mAyAvinArzaupazamaka tathAvidhauSadhakriyAdinAzaurogavaJcanAvatA satA nIyate / adhunA tu he tapasvinsragvI puSpamAlAvAnsanyuyutsase / tasmAdaho Anna tvaM vyaktaM medhAvyasi mAyayeyataH kAlasyAtivAhanena paNDitosi tathAnAmayAvyasyadhunA yuddhAbhilASeNAmayarahito baliSThosi // abhraH / arzasena / ityatra "abhrAdibhyaH " [ 46 ] ityaH // tarasvinau / tapasvin / mAyAvinA / medhAvI / sragvI / ityatra "astapas 0" [ 47 ] ityAdinA vin // anAmayAvI / ityatra " AmayAddIrghazva" [ 48 ] iti vin dIrghazcAmayasya // indravaMzA // sa svAmigomI mama tAta UrjasvyUrjasvaleSvarNavagItakIrtiH / huM lajjate tvAM na jayAmyahimyajyotsnA tamisrAmiva yadyaguNyAm 86. 86. yadi tvAM na jayAmi / yathAhimyA himarahitA nirmalA yA jyotiratrAsti jyotsnA candrikA tamotrAsti tamisrAM tAmasIM rAtri jayati tamopahAreNa parAbhavati / kIdRzIm / aguNyAmAloka vinAzakatvAdidobairnirguNAm / tadA humiti kope / sa prasiddho mama tAto jayasiMho lajjJate / kiidRk| UrjasvaleSu baliSTheSu madhya Urjasvyati baliSThota eva svAmI cAsau gomI ca bhUmimAMzca / yadvaiA svAminAM prabhUNAM rAjJAM gomI pUjyota eva cArNavagItakIrtistasmAdyAvajJeyaM tvAM jayAmyevetyarthaH / indravajrA // 1 1 bI 'sphUrja'. 1 enA e. 2 e 'nyutsa'. 3 enA / tapasvinA / tapa dvA prabhUNAM svAminAM rA . 5 e zyaM tvaM ja N. 4 sI
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.2.52.] aSTAdazaH srgH| 477 iti taM gaditvA bahurUpyamUlyaM guNavaddha hemavatIpatirnu / sazaraM vyadhAdrUpyapi paurNamAsIzazirUpyavakrotha culukyacandraH 87 87. athAnantaraM rUpyapItyatrApibhinnakrame / na kevalamAnazcaulu. kyacandropi dhanuH sazaraM vyadhAt / haimavatIpatirnu himavatopatyasya gauryA bhartA haro yathA tripuradAhAdikAle dhanuH sazaraM vyadhAt / kiM kRtvA / ityuktarItyA tamAnaM gaditvA / kIhaksan / paurNamAsyA yaH zazIndustadvadrUpyaM prazasyarUpAnvitaM saumyaM mukhaM yasya saH / rUpyapItyasya sthAne kutrApi ruSyapIti pATho dRzyate tadA ruSyapi roSepi sati mahApuruSatvenAlekSyakopavikAratvAtpaurNamAsIzazivakra iti ythaasthaanmevaapiryojyH| haropi zazirUpyavakrazcandrakalayA rUpavanmukhaH / kIdRzaM dhanuH / AhataM rUpamastyeSAM rUpyA dInArAdayaH / nighAtikAtADanAhInArAdiSu yadrUpamutpadyate tadAhataM rUpam / bahavo rUpyA mUlyaM yasya tat / yathA(tathA?) guNavatprazasyapratyaJcam // svAmi / ityatra "svAminIze" [49] iti min dIrghazcAsya // gomI / ityatra "goH" [50 ] iti min // pUjya eva minamicchantyeke // UrjasvI / UrjasvaleSu / ityatra "UrjA vin" [51] ityAdinA vinvalAvas cAntaH // tamisrAm / arNava / jyotsnA / ityete "tamisrA." [52] ityAdinA nipAtyAH // 1e degnuhema. 1bI pi bhitra. 2 bI rtA hAro. 3 sI rUpyAnvi. 4 e mukhyaM ya. 5 bI lakSakoM'. 6 e sI piyojyaH . 7 e nAdInA: 8 e ca / svA. 9 sI svAminIze. 10 bI mittaM se I. 11 bI UjyoM vi . 12 bI "di vi. 13 e sA / a. 14 bI tyenye ta.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 dvyAzrayamahAkAvye kumArapAlaH guNyAm / guNavat / himya / haimavatI / ityatra "guNAdibhyo yaH" [53] iti yo matuzca // rUpyavakraH / rUpya / ityatra "rUpAt0" [54] ityAdinA yaH // kathaM rUpI / grIhyAditvAdbhaviSyati // paurNamAsI / ityatra "pUrNamAsoN" [55] ityaN // kekiravaM chandaH // Annothai gauzatikanaiSkasahasrikaiH khai__ tyaiH sanaiSkazatikaiH saha~gautrikaizca / saMbhUrya sarvadhanibhizca rupAndhako nu taM devamaikagavikaM pidadhestravRSTayA // 88 // 88. athAnno ruSA kRtvAndhako nu kutsitondha ivAtyantaM kopAviSTaH snnityrthH| taM caulukyamastravRSTayA bANavarSaNena pidadhe / kiM kRtvA / svairbhUtyaiH saha saMbhUya militvA / kiMbhUtaiH / go(gau)zatikanaiSkasahasrikaiH kaizcidragozatayuktaiH kaizcicca niSkasahasrayuktaiH / niSkoSTottaraM zataM svarNasya palaM vA tathA niSkazatamastyeSAM saMha tairya (ye) taiH sanaiSkazatikaistathA gotrA gosamUhostyeSAM saMha taiyeM taiH sahagotrikaizca gozatAdimadbhirdezapAlairniSkasahasrAdiprabhUtajIvikairmahAyodhaizcetyarthaH / tathA sarvadhanamastyeSAM taiH sarvadhanibhizca caturaGgabalopetanRpaizcetyarthaH / yathAndhako daityaH svaibhRtyaiH saha saMbhUyaikagava aikavRposyAsyaikagavikaM devaM rudramastravRSTayA piddhe| 1 bI degtha goza. 2 e degsahisri. 3 bI sI hagotri. 4 e ya saMbaMdha'. 1e t / hai'. 2 bI vatya'. 3 bI rUpa / I. 4 e 'tra paurNa'. 5e bIndaH / anno'. 6 e degviSTA sa. 7e tyartha cau. 8e kaiH kazci'. 9 e 0NasyApa. 10 bI kata. 11 sI sahita . 12 sI sahitai. 13 bI 'tairya taiH. 14 bI sI hagotri. 15 sI tribhizca. 16 e dbhideza'. sI 'dbhirdaza. 17 sI yadvAndha'. 18 e svaibhRtyaiH. 19 e eSavR. sI eSo. 20 sIsyAstyeka. 21 sIdhe / gozaH.
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.2.60,] aSTAdazaH srgH| . 479 gauzatika / ityatra "gopUrvAd" [56] ityAdinekaN // kecittu gavAderanakArAntAdapIcchanti / gautrikaiH // naiSkazatikaiH / naiSkasahasrikaiH / atra "niSkAdeH."[ 57 ] ityAdinekaN // aikagavikam / atraM "ekAdeH." [58 ] ityAdinekaN // sarvadhanibhiH / atra "sarvAderin" [59 ] itIn // vasantatilakA // tAM bhaimizcAsyadastravRSTiM zRGgyazva ivorgapyabhAna cAnnaH / sukaTakavalayI yathA hi kuSThI poTA vA stanakezavatyapIha // 89 // 89. bhaimizca tAmAnnIyAmastravRSTimAsyacikSepa / tatazcAnna Urgapi baliSThopi nistejaskatvena nAbhAt / yatheha jagati zRGgI zRGgAnvitozva Urgapi nikRSTatamalakSaNatvAnna bhAti / yathA vA kuSThI na bhAti / kIdRk / valayaH prakoSThAbharaNabhedaH pAdAbharaNavizeSazca pAdakaTakaH / tathA ca haMsakaH pAdakaTaka ityamarakoze / tataH pAdakaTakaikadezopi kaTaka iti dvandvavirodhAbhAve zobhanau kaTakavalayAvasya staH sukttkvlyypi| yathA vA stanakezavatyapi poTA nRlakSaNA strI daMSTrikAdipuMzcihnana virUpatvAnna bhAti // dvandva / sukttvlyii|| ruk / kuSThI // nindy| }Ggyazva / atra "prANisthAd" [60] ityAdinen // asvAGgAditi kim / stanakezavatI // aupacchandasakam // atheSuvarSaM vidadhe ca bhaimirAnnasya bhRtyA luluvu(Thu)zca bhUmau / vAtakyatIsArakiNaH pizAcakino yathA paJcaminazca bAlAH 90 10 1 e zRGgAzva. 2bI luvazca. 1e pUrvad. 2 e sI degnti / gotri. 3 bI hazrikaiH. 4 bItra ikA. 5 emasuvRSTigAsAcciM. 6 e degTho ni. 7 sIjastvena pA. 8 e bhedAHpA' 9 bI daH pAdAbharaNamedaH pA. 10 sI ka I. 11 e bhano ka. 12 bI kSaNe strI. 13 bI valIya / ru. 14 e zRGgAva. sI zRGgazva. 15 bI azvAGgA'.
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 90. spaSTaH / kiM tu pizAcakino pahilAH / paJcamo mAsaH saMvasaro vAstyeSAM paJcamino bAlAH / vAtakyAdayo yathA bhUmau luThanti // __ vAtakyatIsArakiNaH / pishaackinH| atra 'vAta." [6] ityAdinen kazvAntaH // paJcamino bAlAH / atra"pUraNAdvayasi" [62] itIneva // upajAtiH // duHkhinopi sukhino nu mUrchayA mAlino nipatitAnahanna saH / brahmavarNina iva dviSopi tAn kSatradharmiyatizIlyayaM ytH||91|| 91. sa caulukyastAnAnnabhaTAndviSopi raNAGgaNe nipatitAnsato brahmavarNina iva brAhmaNajAtimato brAhmaNAniva nAhan / kIdRzAn / prabhUtaprahArairduHkhinopi mUrchayA prahArakaSTotthamohena kRtvA duHkhasyAsaMvedakatvAtsukhino nu / tathA mAlino raNe pAtena visaMsthulamlAnasraktvAnnindyamAlAnvitAn / aha~nane hetumAha / yatoyaM bhaimiH kSatradharmaH kSatriyAcAraH patiteSvaprahArAdirasyAsti kSatradharmI sa cAsau yatizIlaM munyAcAraH kRpAdidharmosyAsti yatizIlI caM saH // sukhinaH / duHkhinaH / atra "sukhAdeH" [63 ] itIn // mAlinaH / atra "mAlAyAH kSepe" [ 64 ] itIn // kSetradharmiyatizIlI / brahmavarNinaH / atre "dharma0" [65] ityAdinan // rthobtaa|| 1palyayantaH. 1bI vAsteSAM. 2 bI mau luMTha. 3 e bI yasatI'. 4 e degstAnnAna. 5e 'tapUrai. 6 e Tetha mo'. 7e linaM ra. 8 e deghanena he'. bI ha. manena he'. 9 sI cArakR. 10 e ca sA / muM 11 bI kSatridha. 12 e 'tizilI, 13 sItra brahma i. .
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.71.] aSTAdazaH srgH| 481 sa bAhubalyUrubalI savarmI khaanyaaminiipngkjiniivdaannH| mlAnAnviditvA kariNaM nunoda ruSAbjinIpuSpadalAruNAkSaH 92 92. spaSTaH / kiM tu savarmI varmAsyAsti varyevaM nAma rAjA tenAnvitaH / abjinIpuSpaM raktotpalam // upajAtiH // madAmbhasA puSkariNI nu tanvatyatrAnahastinyatha dantinaM svam / nunoda saddAnataraGgiNIkaM varNIva rAmastarasA culukyaH // 93 // __ 93. spaSTaH / kiM tu puSkariNI nuvApImiva tanvati madonmatta ityarthaH / Annahastini viSaye saddAnataraGgiNIkaM vidyamAnamadanadIkaM khaM hastinaM nunoda / yatastarasA balena kRtvA varNo brahmacaryamasyA sti varNI / rAma iva parazurAmatulyaH // pAhubalI / arubalI / ityatra "bAhu." [ 66 ] ityAdinen // mananta / varmI / mAnta / yAminI // abjAdi / abjinI / paGkajinI / ityatra "manma." [ 67 ] ityAdinen // hastini / dantinam / kariNam / atra "hasta." [68] ityAdinan / varNI / ityatra "varNAt0" [ 69] ityAdinen // puSkariNIm / taraGgiNI / ityatra "puSkarAderdeze" [70 ] iti-in / vaimuktamaitrAvaruNIyayajJAyajJIyadaivAsuragardabhANDAn / bhayAvijAstahi sagardabhANDIyeSetvakaM ghoSadakaM jagurna // 94 // 94. tarhi tasmin raNakAle bhayAhijA na jagurna peThuH / kAn / vimuktazabdotrAdhyAyenuvAke vAsti vaimuktastathA maitrAvaruNazabdotrAsti 1e riNA nu. 2 e pADjinI'. 1e jAti / mandAbhasA. 2 sInmatte yaha. 3 pa ni nu. 4e yasta. 5e jAti / . sI jAni / . 6 sI NI / da. 7e bAkhi. .
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye (kumArapAlaH maitrAvaruNIyaM sUktamevamapi vAkye / yajJAyajJIyaM sAma / daivAsuro gardabhANDazcAdhyAyonuvAko vA dvandve tAMstathA gardabhANDIyeSetvakAbhyAmadhyAyAbhyAmanuvAkAbhyAM vA sahitaM ghoSacchabdotrAsti ghoSadakamadhyAyamanuvAkaM vA // maitrAvaruNIya / yajJAyajJIya / ityatra "sUkta." [71 ] ityAdineyaH // gardabhANDAn / grdbhaannddiiy| ityatra "lubvA0" [72] ityAdineyasya lubvA // vaimukta / daivAsura / ityatra "vimuktAderaN" [ 73 ] ityaN // ghoSadakam / iSetvakam / atra "ghoSadAderakaH" [74 ] ityakaH / susthUlakaiH praharatordazanaiH pravIra jAtIyayostadibhayorudaguH sphuliGgAH / bhraSTuM kSamA yavakakRSNakajIrNakAdi gomaMtrakaM diva ivAnaNukaM dizantaH // 95 // 95. tadibhayobhaimyAnagajayoH sphuliGgA dantasaMghaTotthA agnikaNA udagurucchalitAH / yataH sthUlaH prakAra eSAM sthUlakAH suSTu sthUlakAH susthUlakAstairatisthUlairdazanaiH praharatoH / etadapi kuta ityAha / yataH pravIraH prakAro yayostayoH pravIrajAtIyayoH prakRSTazUrayoH / kiMbhUtAH / yavaprakArA yavakA brIhayaH kRSNaprakArAH kRSNakAstilA jIrNaprakArA jIrNakAH zAlayo dvandve tadAdi vastu bhraSTuM dagdhuM kSamAstathAraktaprabhUtAtisAndratvAdivo vyono gomUtrakamiva gomUtraprakAraM gomUtravarNamAcchA. __ 15 mUtrikaM. 1sI gre vA. 2 bI surau ga'. 3 bI 'dhyAyAnu. 4 e vAkyAbhyAM. 5 bIbhyAM sa. 6 bI sI pazabdo'. 7 bI dakaM / iSe. sI dakaM vAdhyA. 8 e ka / devA'. 9sI ka / ma. 10 bI sI sthUlapra. 11 bI darzanaiH. 12 e vIrajA. 13 bI Tasara'., 14 sI stamAra'.
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.2.80.] aSTAdazaH srgH| 483 danamiva dizanto dadataH / kiMbhUtam / aNuH prakArosyANukaM na tathA mahApramANam // vasantatilakA // avadAtikAM pIta ivAnakaH surAM surakAhiraktAkSa inSAmucat / nagarI nu gauSThIna iSUthulukyapo pyacirAdihAviSTacarIya'vIvizat // 96 // 96. Annaka iSUnamucadakSipat / kIhaksan / ruSA hetunA surakaH surAvarNo yohistadvadraktAkSota eva jJAyatevadAtikAmavadAtaprakArAM prasannAM surAM madyaM pIta iva / tathA culukyapopIhAnneviSTacarI: pUrvamapraviSTA ipUracirAnyavIvizatsamasthApayat / yathA bhUtapUrvo goSTho gosthAnaM goSThInastatra pavitrabhUmitvena kazcitpurI nivezayati / gokhurakSuNNe hi pradeze purAdi nivezya miti vAstu / pravIrajAtIyayoH / atra "prakAre jAtIyara" [ 75 ] iti jAtIyar // anaNukam / susthUlakaiH / atra "koNvAdeH" [ 76 ] iti kaH // jIrNaka / gomUtrakam / avadAtikAm / suraka / yavaka / kRSNaka / ityatra "jIrNa." [77] ityAdinA kaH // bhaviSTacarIH / atra "bhUta0" [ 78] ityAdinA carada // goSThIne / atra "goSThAdIna" [79] itInaJ // sudantam // caulukyarUpyA bhRzamAnatobhavaMzcaulukyatazcAnnacarAH padAtayaH / tau tebhitovA paritazca yucchramapravAhikAto vydhuraaditsttH||97|| 15 bI nu goSThI'. 2 bI dihavi'. 3 bI 'vaM caulu'. 15 deglukyopI . 2 e sthAnAM go'. 3 bI bhunne hi. 4 bI vAstuH / pra. 5 sI m / sasthU. 6 erNakaH / goM. 75 degnA svara. 8e 'dantA / cau.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 4 . 97. caulukyarUpyAzcaulukyasya bhUtapUrvAH padAtayazcAhaDAdayo bhRzamAnnata Annasya pakSebhavan / tathAnacarA Annasya bhUtapUrvAzca padAtayo govindarAjAdayazcaulukyatazvaulukyapakSebhavan / tatastasminpakSadvayabhavane sati te caulukyarUpyA AnnacarAzcAdito bhUtvA tau bhaimyAnnAvabhito vA / vAtra samuccaye / paritacaM vayora pArzvayoH sarvatazca bhUtvetyarthaH / vyadhuH / kiM yucchramapravAhikAto yucchrama eva bhaimyAnayoyuddhazrAntireva duHkhakatvAtpravAhikA rogabhedastasya pratIkAraM svayaM yuddhakaraNena tau yuddhazrAntau vizramayAmAsurityarthaH // caulukyarUpyAH / AnnacarAH / atra "ThyAH0" [ 80 ] ityAdinA rUpyapcaraTau // caulukyarUpyA Avatobhavan / caulukyatazcAnnacarAH / atraM "vyAzraye tasuH" [81] iti tasuH // pravAhikAto nyadhuH / atra "rogAt0" [ 82 ] ityAdinA tasuH // paritaH / abhitaH / atra "pari." [83 ] ityAdinA tasuH / / AditaH / ttH| atre "AdhAdibhyaH" [ 84 ] iti tasuH // indravaMzIvaMzasthayorupajAtiH // te vRttatopyavyathitAH prahINAH kSiptAzca pApAH prahateH prahAram / mithosutosUnprati dAyino drAna nAtyagRhyanta tadA yshstaiH||98|| 1 e prahIHNAkSaptA. 2 sI pApaiH pra. 3 e hRte pra. 4 sI thosato'. 5 bI staH / tau cau. - 1 e kyasya bhU.sI kyasya svarU. 2 e degsya pU. 3 bI vidarA. 4 e caulavya'. 5 e pyA anna. 6 ezca yo'. 7 e sI SaSThyAdi . 8 e pyacara'. sI pyara. 9etra vyAzra . . 10 e gAdinA. bI gAdi 6. 11 etra thA. 12 evaMza.
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.2.88. ] aSTAdazaH sargaH / 485 2 4 98. te caulukyarUpayA AnnAcarAzca rANakAstadA yuddhakAle drAgyazastaH parAkramotthayazasA kRtvA na nAtyagRhyanta kiM tvanyAnatikramya yazasA gRhItA atiyazasvinaH saMbhAvitA ityarthaH / yadvA / atizayena yazasA gRhItA ityarthaH / yeto mithaH prahRteH prati prahAraM dAyinaH / tathAsutaH pratyasUndAyinaH / Adhamayaitra Nin / prahRterasuta ityatra "yataH pratinidhi0" [ 2. 2. 72 ] ityAdinA paJcamI / vipakSANAM prahRtiM prANAMzca gRhItvA svasya prahAraM prANAMzca RNamiva dadataH / prANanirapekSaM yudhyamAnA ityarthaH / kiMbhUtAH / vRttataH zauryavRttyAdinA caritreNa kRtvAvyathitA apyacalitA apyabhItA api vA yAvatI svasvAminaM parihRtya ripupakSe sthitAstAvatA vRttataH svasvAmini cukka padAtitArUpeNa nikRSTaucAreNa kRtvA prahINAH sadAcArAdbhaSTAstathA vRttataH pApAzca pApiSThAzcAta eva vRttataH kSiptA ninditAH // 'vRttataH kSiptAH / yazasto na nAtyagRhye'nta / vRttatovyathitAH / atra "kSepao" [ 85 ] ityAdinA tasuH // dhRtataH pApAH / vRttataH prahINAH / atra "pApa" [86] ityAdinA tasuH // prahAraM prahRteH prati dAyinaH / asUnasutaH prati dAyinaH / atra " pratinA0 " [ 87 ] ityAdinA vA tasuH // upajAtiH // mAnAdrimUrbhonavarohiNau nRpau vIryAdahInau prasabhaM prajahatuH / niryanna tUNAnna ca cApateH zarolakSyApatanneva kutopi sarvataH // 99 // 1 sI rohaNI. 2 e 'taH ziro. 1 bI 'zazvinaH . 2 e 'ti'. 5 bI 'trya Ni. 6 emI / pra0. ' sI 'ttayaH zau'. 9 e aca.. 12 e vRttena va sI vRttayaH sva .. 3 sI yathA mi. 4 sI te pra 7 8 tvA stasya 10 adhAmI. 11 13. TA. pra. 14 bI sI 'tvA tasya. 'tA svaM svA. nte / vR
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla:] 99. spaSTam / kiM tu sarvasmAtkutopyasmAddezAdayamAyAtIti vivekumazakyapradezAdArpatannevAgacchanneva tayoH zarolakSi / atilaghuhastatvAt // indravaMzA // sthAnAdhikAbhyAM bahutotha vizvato dvAbhyAmamUbhyAM cakitontakopi saH / kAlAhoraujjhaditaH kutopi tA mato ne matkopi balItyahaMkRtim // 10 // 100. sa sarvajagadrAsakatvena prasiddhontakopi / apiH saMbhAvane / saMbhAvayehaM yamopItaH pratyakSeNAnupalabhyamAnAdatha vAnubhUyamAnAdata eva kutopyanirdezyAvahorvistIrNAtkAlAdojjhadatyajat / kAm / atosmAnmasakAzAnna kopi balI baliSTha ityevaMvidhAM tAM sarvatra prasiddhAmahaMkRtim / yato dvAbhyAmamUbhyAM bhaimyAnnAbhyAM sakAzAccakito bhItaH / yato bahuto bahubhyaH sakAzAdathAtha vA vizvataH sarvasmAdapi sakAzAtsthAmnA balena kRtvAdhikAbhyAm // dUNAniryan / cApato niryan / ityatra "ahIya." [ 88 ] ityAdinA vA tasuH // mahIyaruha iti kim / vIryAdahInau / mU navarohiNau // 1 sI roiNau. 2 e taH ziro'. 3 e raudyadi . bI 4 sI na hi kopi. 5 bI kRtiH / sa. raujjhidi. 1sI spaSTaH / kiM. 2 e bI mApatI'. 3 bI zakyAtprade'. 4 e degpane'. 5 bI neva. 6 sI kSita aM. 7 sI degddhopi. e ddhotako'. 8 e bI api saM. 9 sI dezAddha. 10 bI iyAnAtItasyApi karNArjunayuddhasya surANAM vartamAnatvena prasiddhamAtmayodhaM svamaTaM. (103 zloko draSTavyaH). 11 sI sAsa. 125 degpi bali'. 13 etra si'.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.2.91.] aSTAdazaH sargaH / 487 kim / kutH|| sarvAdi / srvtH| vishvtH|| bhai| bhutH| atra "kimayAdi." [ 89 ] ityAdinA pittas // byAdivarjanaM kim / dvAbhyAm / mat // ghaho. pulyapratiSedhaH kim / bahoH kAlAt // itaH / ataH / kutaH / ete "itotaH kutaH" [ 90 ] iti nipAtyAH // indra. vaMzAvaMzasthayorupajAtiH // sa bhavAnbalI kostvabhi taM bhavantaM bhavitAlamasmai bhavatepi kotra / na Rte bhaTosAdbhavatopyanena bhavateti kostauna tatobhavantau101 101. tatobhavantau pUjyau bhaimyAnnau ko nAstaut / kathamityAha / he bhaime sa prasiddho bhavAn balyatazca taM prasiddhaM bhavantamabhilakSyIkRtya ko balyastu na kopiityrthH| ata evAsmAd bhavatastvatta Rte vinA na bhaTastvameva vIra ityartha iti / tathA he AnnAsmai pratyakSAya bhavatepi tubhyamapyalaM samarthotra jagati ko bhavitAsti bhaviSyati vA na kopItyarthaH / ata evAnena bhavatApi saha ko bhaTo na kopItyartha iti ca / / kekiravam // Ayudhyate kimu tatobhato vivakhataH putreNa pArtha u tatobhavatA tatobhavAn / viSNorRtepi hi tatobhavataH surA iti zazlAghire kila tatobhavatetha bhaimaye // 102 // 102. atha kileti satye / surAstatobhavate pUjyAya bhaimaye zaznAghirevarNayan / kathamityAha / u he bhaime tatobhavAnpUjyaH pArthorjunastatobhavataH pUjyasya vivasvato ravestatobhavatA pUjyena putreNa 1e taustvatta Rte. 2 sI vatetha. 1e kimu / ku. 2 sI hutaH, 3 sI diva. 4 sI vantima 5 sI tyako ba. 6 sIvAnena,
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ghyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] karNena saha hi sphuTaM kimu Ayudhyate naivetyarthaH / kathaM tatobhavataH pUjyAdviSNotepi viSNuM sahAyaM vinApItyarthaH / etena tvamasahAya eva karNatulyenAnnena sahAyudhyamAnorjunAdapyatibaliSTha iti vyaJjivaM syAditi / pratyakSasya bhaimyAnayuddhasya darzanenAtItasyApi karNArjunayuddhasya surANAM vartamAnatvenAvabhAsanAdAyudhyata ityatra vartamAnA / mRdaGgacchandaH / / AnaM sa dIrghAyurahaMstato devAnAM priyaM bhaimiraya zareNa / papAta sothAnavalambya taM devAnAMpriyaM ghAtarajAtmayodham // 1.3 // 103. sa prasiddho dIrghAyuzcirajIvI bhaibhistato devAnAM priyaM pUjyamAnnamayaHzareNa lohabANenAhan / atha sa Anno ghAtarujA prahArapIDayA hetunA papAta bhUmau / kiM kRtvA / taM hatyArohazreSThatvena prasiddhamAtmayodhaM svabhaTaM gajAgrabhAgArUDhaM cAhaDamanavalamvyAnavaSTabhya yato devAnAMpriyaM mUrkhamavalambadAnesamarthamityarthaH // upajAtiH / / na tatodIrghAyumehaMthulukyostvayamAyuSmAnityupekSamANaH / itaAyuSmAnkevalaM tadIyAM jagrAhebhaghaTA turaGgamAMzca // 104 // 104. spaSTam / kiM tu tatodIrghAyuH pUjyaH / ayamAnna AyumAnastviti jIvatAdityupekSamANaH / itaAyuSmAnpUjyaH // aupacchandasakAparAntikA // vastyastu tatrabhavatetrabhavAJjayatvityAzaMsinAtrabhavatA diviSajanena / 1 sI pekSyamA . 2 e degNaH / ata. 3 sI yuSmanna keva. sI ha sphu. 2 e SNo te'. 3 sI 'dityapra. 4 enatvabhA'. 5 sI yurahaMsta.. 6 e hastyaroM. 7 bI priyamU. 8 e itya'. 9sI thaH // na. 10 sI pekSyamA . 11 eNaH / ata.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.11.] aSTAdazaH sargaH / 3 zakrasya tatrabhavatastanaye nu bhaimau nyakSepi tatrabhavati prasavotkarotha / / 105 // 105. spaSTam / kiM tu tatrabhavate pUjyAya / evamagrepi / yathA karNasya vijaye zakrasya tanayerjune diviSajjanena puSpaugho nyakSepi // vasantatilakA || indo Rtrabhavatotra bhavantamIzaM sthityAnukurvati tatobhavatI hai bhaimau / drAktaMtrabhoH ka nu gamiSyasi kaM tatobho yAmIti vAdinaM ito ripavotha nezuH // 106 // 106. atha ripavo drAgito bhaimeneMzuH / kiMbhUtAH / iti vA .. dinaH / tade'vAha' / nuH prazne / he tatrabhoH pUjya zaraNArthaM ke kaM deza nRpaM vA gamidhyasIti / tathA he tatobhoH pUjyAhaM kaM nRpaM dezaM vA yAmIti / kva sati / tatobhavati pUjya iha bhaimau / kiMbhUte / atrabhavataH pUjyAdindoH ziraH zekharAccandrAdRte candrakalArahitamityarthaH / atrabhavantamIzaM zaMbhuM sthityA jitvA raNAGgaNe samapAdAkhyena sthAnavizeSeNa kRtvAnukurvati / zaMbhurhi samapAdasthAnena tiSThati / ata eva sthANuriti nAmAsya // 5 tatobhavAn / tatobhavantau / tatobhavaMtA / tatobhavate / tatobhavata Rte / tatobhavataH putreNa / itaAyuSmAn / tatodIrghAyuH / tato devAnAM priyam / atra "bhavatu 0 " [ 91] ityAdinA tasvA // 2 bI indro rute'. 1 bI degye na bhaimo nya'. sI 'ye na bhai'. 4e ta bhoH. 5 e 'na ato. 1 sI ha / pra'. 2 eka kaH de. 5 sI 'rthaH / tatra'. 6 bI sthitvA ji. 62 3 e 'miSyAsI. 489 7vataH pu * eha bhImau. 4e tobhIti, 8 sI va pu.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH anabhavAn / atrabhavantam / atrabhavatA / tatrabhavate / atrabhavaMta Rte| tatrabhavatastanaye / tatrabhavati / ityatra "traca" [12] iti trap // evamAyuSmadAdimirapyudAhAryam / sUtradvayasyApi vikalpapakSe / sa bhavAn / taM bhavantam / anena bhavatA / asmai bhavate / asmAdbhavataH / ayamAyuSmAn / sa dIrghAyuH / taM devAnAMpriyam // "traca" [ 92 ] iti yogavibhAgazcakAreNa punastasvidhAnArthaH / tena saptamyantAdapi tas syAt / tatobhavati / tatrabhavati / anyathA hi tataH "saptamyAH" [ 94 ] iti paratvAtrabeva syAt // kecicca bhavacchandasyAmantraNe sau bho AdezaM kurvanti / tanmate tatobhoH / tatrabhoH / ityatrApi syAt // kazcittu bhavadAdyayogepi vaptasAvicchati / na gamiSyasi / kaM yAmi // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyoM zrIsiddha hemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttAvaSTAdazaH sargaH // 1e bhavatA. 2 e "tA / a. 3 e vate / atra. bI vate . 4 e 'yuSmAdi'. 5 e rAmyAntA. 6 bI sI cittu bha. 7 e sau bhe A. sI sau mA A. 8 sI Syati / kaM. 9bI "si / kiM yA'. 10bI 'vo siddhahe. 115 zrIhe.
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye ekonaviMzaH srgH| khyAto bahutra sarvatrehaiva bhaimirathAvasat / raNeceM patitAnkutrApyarInkhAnkApyazodhayat // 1 // 1. atha bhaimirihaiva raNabhUnikaTa evAvasat / kIhaksan / Anavijayena bahutra bahuSu sthAneSu sarvatra jagatrayepi khyAtaH / tatazcAtra raNe kApi sthAnerInpatitAnazodhayadagaveSayat / kApi ca svAnsvakIya. bhaTAnpatitAnazodhayadraNabhUmimazodhayadityarthaH / ka / kutra / atra / iha / ityete "ka." [ 93 ] ityAdinA nipAtyAH // sarvatra / bahutra / ityatra "saptamyAH" [ 94 ] iti trap // naikAM nAnyadotseko na kadAcinna sarvadA / hIH pratyuta tadA~ tasya yadAsIjayakIrtanam // 2 // 2. yadA tasya bhaimerjayakIrtanamAsIttadA pretyuteti viparItaphalopadarzane / tasya hIrlajjAsIt / yasmAnmahApuruSatvAttasyaikadotsekahetA. vekasminvivakSite zatruvijayarUpAbhyudayakAla utseka auddhatyaM nAsIttathAnyadA zatruvijayAbhyudayakAlAdanyasminnapyabhyudayakAle tasyotseko 1bI hutva sau. 2 e vatra hai'. 3 bI ravAva'. 4 bI Neprapa. 5 sI rInvIkSyApya'. 6 sI dA mAnya'. 7 sI dAsI. 1sI hubahussA. 2e mizoM'. 3 e huva / 3. 4 bI sya bhIme'. 5 sI pratyeti. 6 bI hIlajjA. 75degnyado za. 8 bIsyoccheko.
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ] nAsIt / na tasyAnyadotsekobhavatti kadAcinnAsItsarvadA vetyAha / na kadAcinna sarvadA na stokenApi sarvasminnapi kAla ityarthaH // kadAcit / yadA / tadA / sarvadA / ekadA / anyadA / ityatra "kiyat" [ 95 ] ityAdinA daa|| AnnadUtobhyagAdetaddece ceti sadA pttuH| yattadAnIM vyadhattAno na tatsanmanyatedhunA // 3 // 3. spRSTaH / kiM tvetasminprastAvebhyagA mimabhyAyayau / tataH sadA paTurvAgmI( gagmI ? ) sannUce ca / yadvigrahAdi / tadAnIM kalye / na sanmanyate mayA bhadraM na kRtamiti jAnAtItyarthaH // kSAtro dharma idAnImastyadyAdyAnAM kathA RtAH / yatsadyo mUrchite zatrau paredyavi kRpAM vyadhAH // 4 // 4. idAnIM kalikAlepi kSAtro dharmaH patitaprahArAkaraNAdiH kSatriyAcArosti / tathAdyAnAM rAmacandrAdInAM kathA adya RtAH satyA babhUvuH / anena kSatriyocitayuddhena kRtvA tvayA pUrve kSatriyAcArayodhinodya satyIkRtA ityarthaH / zatrAvAnne / paredyavi parasminnahani / ziSTaM spaSTam // sadA / adhunA / idAnIm / tadAnIm / etarhi / ityete "sadA0" [ 96 ] ityAdinA nipAtyAH // sathaH / agha / parecavi / ityete "sadyodha" [ 97 ] ityAdinA nipAtyAH // 1e tobhAgAtarthaneceti. 2 bI gAdaitabyUceti. 3 bI tAnye na. 4 sI nInastadAdyAnAM. 5 bI mastayA. 1 e sI nanvasyA'. 2 sIdhaH // ya. 3 sI yadetyA'. 4 sI spaSTam / kiM. 5 e vebhyAgA'. 6 e saceva / ya. 7 e bI draM kR. 8 e yodhanoM'. 9 sIm / e. 10 sI 'tyAH // pU. 11bI adhaH / pa.
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.2.100.] ekonaviMzaH sargaH / 493 pUrvedhuMrapareyudhAnyedhuranyatareguru / tubhyaM druhyanti ye darpAduttareyuH patanti te // 5 // 5. spaSTaH / kiM tu u he caulukya / uttareyurapretanehni / / nobhayeyurvyadhAtkarNo nobhayadhuryadarjunaH / adhareyurvyadhAstattvamitareyuH karoSi kim // 6 // 6. spaSTaH / ki tUbhayedhurdinadvaye / yadanyonyaM yuddham / karNArjunau hi dinadvayaM mitho yuddhAviti purANam / adhareyuradharasminnahani dinasyAntye yAma ityarthaH / tannirupamavijayaphalaM mahAyuddham / itareyuradharasmAdahronyasminnahni karoSi kiM vidheyasyAtistokakAlepi vihitatvAccheSakAle kiM kariSyasItyarthaH // pUrvedhuH / apareghuH / adharedhuH / uttareyuH / anyeSuH / anyataredhuH / itareghuH / atra "pUrvApara0" [ 98 ] ityAdinaidyus // ubhayadyuH / ubhayeyuH / atra "ubhayAd dhuzca" [99] iti dhusU edhus ca // na paruna parAryAsIna bahurhi na karhicit / caulukyairvigraho naH kiM tvakasAdeSa aiSamaH // 7 // 7. spaSTaH / kiM tu bahurhi bahuSu saMvatsareSu / karhi citkasminnapyanadyatane kAle / akasmAdatarkitam / aiSamosminsaMvatsare // akupyatsarvathA yahi kathaMcitte pitAmahaH / tayapItthaM vyadhAnAno bhaktiM tu bahudhAkarot // 8 // 1 sI 'yuzcA'. 2 sI "nti / spaSTa u. 3 bI bhayethu. 4 bI sIpa eSa. 5 e thA yAhi. . 1bI TaH / ubha. 2 bI sI syAnte yA. 3 e m / ata'. 45 'le kiM karoSyatItya'. 5 e sI dinedhu. 65 degs // na. 7 sI duSu. 8 bItam / emesmi'. sI ta eSa.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH 8. spaSTaH / kiM tvakupyadAnnaM prati / te pitAmaho jayasiMhaH / ittha 1 mimametaM vA vigrahalakSaNaM prakAraM na vyadhAt / bahudhA bahubhiH prakAraiH / / aiSamaH / pairut / parAri / ityete " aiSamaH 0 " [ 100 ] ityAdinA nipAtyAH // karhicit / yahi / tarhi / bahurhi / ityeteSu " anadyatane hiM ( rhiH )" [ 101 ] iti rhiH // 4 sarvathA / ityatra " prakAre thA" [ 102 ] iti thA // 1 kathaMcit / ittham / etau " kathamittham" [ 103 ] iti nipAtyau // bahudhA / ityatra "saMkhyAyA dhA" [ 104 ] iti dhA // cikIrSatyAna aikadhyaM pUrva snehaM dvidhAkRtam / titikSasvaikadhaikadhyamaparAddhaM tadAsya tat // 9 // 9. Anno dvidhAkRtamanena vigraheNaikaM santaM dvau kRtaM pUrvasnehamapretanI prItimaikadhyamanekaM santamekamabhinnaM cikIrSati maitrIM cikIrSatItyarthaH / tattasmAddhetostadAnantarAtItadinesyAnnasyAparAddhaM vigrahalakSaNamaikadhyaM prasAdakaraNarUpeNaikaprakAreNa titikSasva sahasva / kiMbhUtam / ekadhAnekadurvAkyaprahArAdyapekSayAnekaM sadekavigrahApekSayaikamAnnasyaikamaparAddhaM prasadya sahasvetyarthaH // dvedhA tredhAparAddhepi dvaidhaM traidhamivaikadhA / prArthitAnAM satAM ceto dvaidhaM traidhaM ca no bhavet // 10 // 10. dvedhA tredhA dvAbhyAM prakArAbhyAM tribhiH prakArairvA parAddhepi dvi 1 "ka". 1 sItaM ca vi. 5 bI nIM prati 9 sI rAdhepi. EUR. tri, 2 sI rAta. 3 e bhavat. 2 bI sI 'raiH / eSa 6 bI 'rUpapra 3 bI parata. 7 e bI rAdhaM pra. 4 bI re vA 8 sIbhyAM
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( hai. 7.2.108.] ekonaviMzaH srgH| 595 nirvAparAce kRtepItyarthaH / satAM sajjanAnAM ceto na bhavet / kIdRzam / dvaidhamekaM sattoSAtoSAbhyAmubhayarUpaM traidhaM caikaM sattoSAtoSamizratvaitrirUpaM ca / kIdRzAM satAm / prArthitAnAM maitryarthaM yAcitAnAm / katham / ekaidhaikaprakAreNa sakRdityarthaH / kiMvat / dvaidhaM traidhamiva / dvAbhyAM prakArAbhyAmiva tribhiH prakArairiva vA / anekazo yAcitAnAmiva sakRdyA. citAnAmapItyarthaH / tasmAdAnne prasanna eva bhaveti sakalazlokasya bhAvArthaH // dvedhA tredhA na bhAvyAno dvaidhasvaidhazca mA sa bhuuH| sakRvistrizcatuH paJcakRtvo vAgaH sahenmahAn // 11 // 11. Anno na bhAvI / kIdRk / dvedhA bhaktobhaktazca / tathA tredhA bhaktobhakto mizrazca / atyantaM bhakta eva bhaviSyatItyarthaH / tathA tvamapi mA sma bhUH / kIdRk / dvau vibhAgau prakArau vAsya dvaidhaH prasannoprasannazcaivaM traidhazca / uttarArdha spaSTam // dvidhAkRrtam / atra "vicAle ca" [105] iti dhA // aikaSyaM titikSasva ekadhA prArthitAnAm // vicAle / aikadhyaM cikIrSati ekadhAparAddham / atra "vaikAthyaman" [106 ] iti dhyamaJ // dvaidhaM traidhaM prArthitAnAm / dvedhI tredhAparAddhe // vicAle / dvaidha traidhaM manaH (ghetaH) / dvadhA / tredhA / ityatra "dvitre0" [ 107 ] ityAdinA dhamajedhau / dvaidhaH / traidhaH / atra "teti dhaN" [ 108 ] iti ghaN / 1bI mA sAbhUH. 1epaM / kI. 2 sI nAM matyarthayA'. 3 e kadheka. 4 bI cinA'. 5 sIrthaH / dainA traiSA. 6e thA vaidhA. 7 bI mA sAbhUH. 8 bI dau bhA'. 9sI ta / a. 10 e dhApa'. 11 e davidhati dham / pa.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] paJcakRtvaH / atra "vAre kRtvas" [109] iti kRtvas // dvistrizcatuH / ityatra "dvitri0" [ 110 ] ityAdinA suc // sakRt / ityatra "ekArasakRJcAsya" [11] iti suc sakRdityAdezazca // bahudhA gaNadhA tAvaddhA vA vakSyAmyahaM yathA / bhavetyAgAgataH sneho yuvayoH prAgivAdhunA // 12 // 12. bahavaH prabhUtA gaNAH samudAyabhUtAstAvantazca kiyantopi vivakSitA AsannA vArA asya vacanasya bahudhA gaNadhA tAvaddhA vA tathAhaM vakSyAmi yathA yuvayoH prAkprAcaH kAlAdAgatazvirakAlIna ItyarthaH / snehaH prAgiva prAci kAla ivAdhunApi bhavet // ramaNIyaM yathAsItprAksiddheze prAggatAgate / bhRtyenAnnena devAta uparyapi tathAstu te // 13 // 13. he deva bhaimetosya vartamAnakAlasyoparyapyUrdhvakAlepi te vava bhRtyenAnena kRtvA prAkprAcI digdezo vAvantayastathA ramaNIyaM tvadAjJAmanojJamastu / yathA siddheze jayasiMhe sati prAkprAcI digdezaH kAlo vA ramaNIyaM jayasiMhAjJayA manojJamAsIt / kiMbhUte / prAggatAgate gatazvAsAvAgataca gatAgatastasminprAkprAcyAM dizi deze vA mAlaveSu yazovarmanRpajayAya gate prAcyA dizo dezAdvA vijityAgate ca / Anena saha tava sakhya AnnamAzritovantipatirballAlopi tvatkiMkaro bhaviSyatyato yathA siddhezAjJayAvantayaH prAgramaNIyA AsaMstathAdhunA tvadAjJa1bI vA pakSyA'. 2 e maNI ya'. 3 bI devatA u. 1e 'nAM cArA. 2 bI ityaH sne'. 3 e yaM tvAdA'. 4 hAjJAyA. 5e gatazcAsAvagata AgatA. 6sI zca tasmi'. 7sI 'zi dizo vA. 8 e bI zodharma. 9 sI 'yAdAga'. 10 bI dezakA vitiji . 11 sI ve A.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 7.2.112.] ekonaviMzaH sargaH / 497 yApi santvityarthaH / kriyAvyayavizeSaNa iti vacanAdramya( maNIya ? )mityatra klIbatA / evamagrepi // ata ityatra "AdyAdibhyaH" [ 7. 2. 84 ] iti SaSThyarthe tas / " ririSTot" [2. 2. 82] ityAdinA riyoge paThyA vidhAnAt // upariSTAdgate siddhedhastAdindrastvamAgamaH / dvayaM yuvAbhyAM bhoktavyamAnastajjJAtavAnna hi // 14 // 14. he bhaime tvamupa(tvamindra upa?)riSTAdUrvAyA dizo dezAdvA svargAtsakAzAdadhastAdadharasyAM dizi deze vA martyaloka Agama AgataH / ka sati / siddhe jayasiMhedhastAnmartyalokAtsakAzAdupariSTAsvarge gate prApte / tatazca dvayamupariSTAdadhastAcca svargoM martyalokazca yuvAbhyAM bhoktavyamupabhogyam / tattu svargaH siddhena bhoktavyo martyalokazca tvayetyetadAnno martyalokopabhogavAJchayA tvayA sahaivaM yuddhakaraNena na hi naiva jJAtavAn / / khecarAH kautukaM draSTuM ye yAntyAyAntyuparyadhaH / astu ramyaM dvayaM teSAM yunmaitrIvArtayAdya vAm // 15 // 15. ye khecarA vidyAdharAdyAH kautukaM raNakutUhalaM draSTuM yAnti / ka / upayU~/yAM dizi deze vA svarge tathAdhazcAdharasyAM dizi deze vA pAtAle ca / tathA ya AyAnti martyaloka Agacchanti / kutaH / uparyadhazca svargAtpAtAlAcca / kautukaM draSTuM lokatrayepi ye bhrAmyantItyarthaH / teSAM khecarANAmadyAsmindine vAM yuvayoryunmaitrIvArtayA raNasakhyayo. 1 sI 'yAvi'. 2 sI degs / ariSTA'. 3 e 'TAdinA. 4 e tazcAdamu. 5 bI dego mRtyulo'. 6e degna hi. 7 bI vA pA. 8 sI lAdA / kau'. 9 bI yonmai.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 khyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] ttAntena kRtvA dvayamuparyadhazca ramyamastu / yuvayoH saMbaddhAM yunmaitrIvAtA svarge pAtAle ca khecarAH kurvantvityarthaH // purastAdudayatyaMzAvavastAca tvayi prbho| ardhAJjaliM karotvAno ramyamastu dvayaM ca tat // 16 // 16. he prabho AnaH purastAtpUrvasyAM dizi deze vAvastAccAvarasyAM dizi deze vApi gUrjaratrAyAM ca raviM tvAM coddizyArdhAJjaliM pUjArthamaJjaliM karotu / ka sati / aMzau ravau / kiidRshe| purastAtpUrvasyA dizo dezAtkAlAdvA prabhAtAtsakAzAdudayatyudayaM gacchati / tathA tvayi ca / kIdRze / avastAdavarasyAH pazcimAyA dizo dezAdvA gUrjaratrAyAH sakAzAdudayati vRddhiM gacchati / tatazcAryatvAttahayaM purastAdavastAca ramyamastu / yodho yAti purovazca yena ramyaM trayaM ca tat / tasAnnityodayonyosi bhAvAnmohAttu nArcitaH // 17 // 17. yo bhAsvAnadhodharaisyA dizo dezAdvA samudramadhyAtsakAzAdudayakAle puraH pUrvasyAM dizi deze vA yAti / tathA yaH puraH pUrvasyA dizo dezAdvA sakAzAdaparAhnebovarasyAM pazcimAyAM dizi deze vA yAti tathA yovaMzca pazcimAyA dizo dezAdvA sakAzAdastakAledhobdhimadhye yAti / astakAle hi raviH pazcimaubdhimadhye majati prAtazca pUrvAbdhimadhyAdudetIti rUDhiH / tathA yena ca bhAsvatA tatrayamadhaH purovazva 1 e mAsAnmo'. 2 bI nAcitaH. 1 bI zeva. 2 e 'zAkAlAdAyapra. 3 sI dA samudra. 4 bI 'rasyAM di'. 5 e dhyAsakA. 6vI vasyAM di. 7 sI zAdasta. 8bI va pa. 9 e yAsti / ma. 109 degmAdhyamaJja. 11 sI picama'.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.1.11.] ekonaviMzaH sargaH / 499 prakAzitatvAdramyaM tasmAdbhAsvataH sakAzAdasi tvamanyo mino bhAvAbraviH / yato nityodayaH / mohAttvajJAnAtpunastvamAnnena nArcitaH / / bahudhA / ityatra "bahordhAsane" [ 2] iti dhA // eke tu / gaNadhA / tAvaddhA / atrApIcchanti // prAgramaNIyam / prAgAgate / prAggate // kAle / prAgAgataH / prAgiva / ityatra "dikzabdAd" [13] ityAdinA dhA // upari ramyam / upariSTAgoktavyam / upari AyAnti / uprissttaadaagmH| upari yAnti / upariSTAdgate // kAle / ata upari / atra "UrdhAdi0" [114 ] ityAdinA ririSTAtAvUrdhvasya copAdezaH // puraH purastAdamyam / puraH sakAzAdyAti / purastAtsakAzAdudayati / puro yAti / purastAdarghAJjalim // avaH avastAdamyam / avaH sakAzAdyAti / ava. stAtsakAzAdudayati / avo yAti / avastAdarghAJjalim // adho ramyam / adhastA. bhoktavyam / ardhaH sakAzAdyAti / adhastAtsakAzAdgate / adho yAti / adhamtA. dAgamaH / atra "pUrvAvara0" [115] ityAdinA-as-astAtau / pUrvAvarIdharANAM ca pura-avU-adhAdezAH // parastAdavarastAdyAtvAyAtvAnnastvadAjJayA / dakSiNetothottaratastaccatuSkaM vazaM hi te // 18 // 18. tvadAjJayAnnaH parastIdavarastAdakSiNata uttaratazca pUrvapazcimAda1 bI dakSaNa'. 2 sI gata utta'. 3 e "tuSkava'. 1bI kAzatvA'. sI kAzata'. 2 sI bhinavo bhA'. 3 e to mi. tyAda'. 4 bI hAccazA. 5 bI nenA. 6 sI riSTA. 7 eti / ava. 8 bI dhaH zakA. 9bI adhaHstA. 10 e sIrANAM. 11 sI yA pa. 129 svAndakSi'.
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kSiNottarAsu dikSu dezeSu vA yAtu svecchayA vicaratu / tathA tvatsevAdyartha pUrvapazcimAdakSiNottarAbhyo digbhyo dezebhyo vA tvatpArzvamAyAtu / hi yasmAttaccatuSkaM parastAdavarastAddakSiNata uttaratazca te vazaM jitatvAdAyattamasti / paratovarato yAta uttarAddakSiNAdatha / tvatsainyasyAgragostvAnno vazyaM yadyapi tattava // 19 // 19. aannstvtsainysyaagrgostu| kIdRzasya sataH / yadyapi tatparatovarata uttaradakSiNAcca pUrvapazcimAdakSiNottarA dizo dezA vA tava vazyaM tathApi kautukAdezazrIdarzanAdyartha yAto vicarataH / ka / parataH sakAzAdavaratastathAvarataH sakAzAtparatotha tathottarAtsakAzAdakSiNottathA dakSiNAtsakAzAduttarAt / caturvapi dikSu dezeSu vetyarthaH / / yAta aitodharAtpazcAdrAmarUpeNa yaH phaiNI / yatkIAM tavayaM ramyaM vettyAnastvAM tamojasA // 20 // 20. yaH phaNI zeSAhiradharAdadharasyA dizo dezodvA pAtAlAdrAmarUpeNa balabhadramUryeta AgataH / ka / pazcAdaparasyAM pazcimAyAM dizi deze vA surASTrAsu / yo martyalokevatIrNa ityarthaH / balabhadro hi zeSAvatAra iti rUDhiH / tathA yazca pazcAtsurASTrAbhyo martyalokatsakAzAdi 1 bI sI rAdakSi. 2 bI dazca / tva. 3 sI evAdha'. 4 e phaNI: / ya. 1bI vA tatpA. 2e degstAI. 3 sI 'ttazca. 4bI dAyAta'. 5 sI vatara. 6 bI ra u. 7 bI sI rAdakSi. 8e degzcimada. 9 bI zAdvA ta'. 10 sI rataH sa. 11 e vatara. 12 sI NAtsa. 13 e ttada. 14 bI zAttathAdu. 15 sI zAtpAtA: 16 bI dhaH / tathA yatkI. 17 sI kAzA. .
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.119. ] ekonaviMzaH sargaH / 501 tyarthaH / adharAtpAtAle yAto gataH punaH zeSAhi revAbhUdityarthaH / tathA yatkIrtyA hUyamadharAtpazvIca pAtAlamartyalokAvityarthaH / ramyamojasA balena kRtvA taM zeSAhiM zeSatulyabalamityarthaH / tvAmAnno vetti // parastAt avarastAdvazam / parastAdavarastAdAyAtu / parastAdavarastAdyAtu / ityatra "para0" [ 116 ] ityAdinA stAt // dakSiNata uttarato vazam / dakSiNata uttarata AyAtu / dakSiNata uttarato yAtu / paratovara to vazyam / paratovarataH sakAzAdyAtaH / paratovarato yAtaH / atra " dakSiNa0" [ 17 ] ityAdinA tas // adharAt pazvAdramyam / adharAtpazvAdetaH / adharAtpazvAdyAtaH dakSiNAduterAdvazyam / dakSiNAduttarAtsakAzAdyAtaH / dakSiNAduttarAyAtaH / atra "adhara0" [ 118 ] ityAdinA -At // vasatA dakSiNA ramyaM yena tasya muneH samam / mAtrA saha guruM praiSIdAnnaste dAtumAtmajAm // 21 // 21. Annaste tubhyamAtmajAM dAtuM mAtrA + putrIjananyA saha guruM purohitaM preSIt / kIdRzam / tasya munerargestyasya prabhAvAdinA samaM tulyam / yena muninA kRtvA dakSiNA dakSiNA digdezo vA ramyaM pavitram / yato dakSiNA dakSiNasyAM dizi deze vA vasatA tiSThatA // 5 dakSiNA ramyam / dakSiNA vasatA / ityatra "vA dakSiNAt 0" [119] ityAdinA - AvA // pakSodAharaNAni prAktanAnyeva jJeyAni // 1 bI sI guramai'. 1 e MzcAnvapA. 2e 'gastasya. 5 sI 'kSiNa'. to / udeg. 6 em / yAda'. 3 e tarAyAtaH / atra. 4 bI + paJcAzattamazlokasthena pitAmahIsamamityanena virodhaM parihRtuM svajananyA ityAvazyakamiti bhAti /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAThaH yadito dakSiNA ramyaM sthitailokaisttopi yat / dakSiNAhyAgatastatra gururAnasya tiSThati // 22 // 22. itaH sthAnAddakSiNA dakSiNasyAM dUravartinyAM dizi deze vA sthitairlokaH kRtvA yadakSiNA ramyaM yA dakSiNA dUrA digdezo vA ramyastatopi dakSiNasyA dizo dezAdvApi paraM yaddakSiNAhi yA dUrA dakSiNA digdezo vAsti tatra dakSiNAhi dakSiNasyAM dUrAyAM dizi deze vAgata Annasya gurustiSThati // dakSiNA ramyam / dakSiNA sthitaiH| dakSiNAhyasti / dkssinnaahyaagtH| atra "nAhI dUre" [ 120 ] ityAhipratyayau // yaiH khyAtamuttarA jAtaivardhitairuttarAhi sat / tAnazvAnprAhiNodAno dAtumudvAhamaGgale // 23 // 23. uttarottarasyAM dizi deze vA kekANe jAtaiH kekANAzvaiH kRtvottarottarA digdezo vA khyAtaM tathottarAyuttarasyAM dizi deze vA vardhitairvRddhiM nItairyaiH kRtvottarAhi sacchobhanam / uttarArdha spaSTam / / uttarA khyAtam / uttarA jAtaiH / uttarAhi sat / uttarAhi vardhitaiH / atra "vottarAt" [121] ityAhI vA // pakSodAharaNAni prAkanAnyeva // jAtairvindhyAdreH pUrveNottarapazcAdapAktathA / pazcAcchAdhyaM ca yaistAnsa prAhiNottvatkRte gajAn // 24 // 24. sa AnastvatkRte tAnagajAnprAhiNot / bhadrajAtIyatvena yaiH 15 NAtyAga'. 2 e tairu. 3 bI hi tat. 4 5 t / na. 5 bI "zvADrAdhyaM. 1e dakSaNAhi dakSaNa 2e degNAhasti. 3 bI sI 'tyAdipra. 4 eyau| mai khyA'. sI yau / khaiH khyA'. 5 e kANe jA. 6 bI sI 'ttarA'. *e 'zo vyAkhyA. 85deghi va. . 9 pakSoha'.
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.125. ] ekonaviMzaH sargaH / 503 kRtvA zlAghyam / kim / vindhyAdrervindhyazailAtpUrveNa pUrvAdUrA digdezo vA / tathottarapazcAduttarI ca sAparA cottarAparA digdezo vA vAyavyakoNastathApAgapAcI dakSiNA digdezo vA tathA pazcAcAparA pazcimA digdezo vA / upalakSaNatvAdvindhyAdreraSTApi dizo dezA vetyarthaH / yataH / kiMbhUtaiH / jAtaiH / ka / vindhyAdreH pUrveNa / tathottarapazcAttathApAktathA paJcAcca pUrveNa zlAghyam // 4 pUrveNa jAtaiH / atra "adUre enaH " [ 122 ] ityenaH // apAk zlAdhyam / apAgjAtaiH / atra "lubaJce:" [ 123 ] iti dhAtva yasya lup // pazcAt / uttarapazcAt / atra "paizcaH 0" [ 124 ] ityAdinA pazcAdezaH // ityuktvottarapazcArdhabhUpate sthitetravIt / kSmAparArdhaM khapazcArdhaM zuklIkurvansmitairnRpaH // 25 // 25. spaSTaH / kiM tUttarapazcArdhabhUpadUta uttarAparasyA dizo yadardhamuttaradigvibhAgastasya bhUpa Annastasya dUte / kSmAparAdhaM khapazcArdha pRthvyA vyomnazcAparamanyatamama~rdhaM khaNDamekamityarthaH / nRpo bhaimiH arUkurvanrajIkurvansaMmukhIbhavato raNe / asmAnapyunmanIkurvanyUnI syAdAnnakaH kutaH // 26 // 26. AnnakaH kuto nyUnIsyAddhIno bhavenna kasmAdapItyarthaH / kIdRksan / raNe saMmukhIbhavato bhaTAnarUkurvan zastravraNavataH kurvaMstathA 1 bI sI 'tyukto'. 2 e sI zu. 2 bI 'rA cAsA apa.. 1 e bI 'vindhya.. dezo ve. 5 bI pazcA i. 6 sI 'tarasyApa'. 'po naimi // a. 9 sI 'topi nyU. 3 bI 'kSaNAdvi. 7 bI "mardA kha. 4 sI 8 e
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] rajIkurvandhUlIkurvastIvraprahArai cUrNIkurvannityarthaH / ativikrAnta ityarthaH / ata evAsmAnapyunmanI kurvan saGgemAyotkaNThayannityarthaH / sAzcayIM kurvanityartho vA // 504 uccakSUbhavatocetIbhavato mUrchayA bhaTAn / rahIbhUte raNe nAhanyaH zlAghAH kathaM na saH // 27 // 3 27. sa AnnaH kathaM na zlAghAH / yaH kSatriyottamatvAdraNe bhaTAnAhaM / kiMbhUtAn / mUrchayA tIvraprahArotthamohenoccakSUbhavata udghAntenetragolakI bhavatastathA cetIbhavato cetanIbhavataH / ata eva kiMbhUte raNe / rahIbhUte rahasi rahasi bhUte bhaTAnAM mUrchitatvenAsatkalpatvAcchrenyIbhUta ivetyarthaH // pazcArdham / aparArdham / uttarapazcArdha / ityatra "vottara 0 " [ 125 ] ityAdinA vA pazcAdezaH // uttarAparArdham / iti pakSodAharaNaM jJeyam // zukkIkurvan / saMmukhIbhavataH / nyUnIsyAt / atra "kRbhU0 " [ 126 ] ityAdinA civaH // arUkurvan / unmanIkurvan / uccakSUbhavataH / acetI bhavataH / rahIbhUte / rajIkurvan / ityatra "arurmana 0 " [ 127 ] ityAdinA cvAvantasya luk // sarpIkRtyAdati bhaTAnsaMbandhopyatra yujyate / dhanUbhavati vaMze hi guNaH zlAghAspadaM bhavet // 28 // 1 sI 'tyAditi. 5 bI sI guNa zrA 1 sI vyarthAdata. mUM. 6 e ntatatra N. "cchUnyAM bhU. 10 sI I 2 bI saMbodhopya'. 3 ete / ghenU 4 bI vaMzo hi . 6 e zlAghyAspa'. 2 eGgamayo'. . 6 bI 'ceta'. vArSaH / a~. ghAheM na yaH . 4 sI n / 8 bIrabhU. 9 e 3 sI 7 sI si bhU. 11 sI rajI,
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 0.2.129.] ekonaviMzaH sargaH / 28. spaSTaH / kiM tu sakRityAdati bhaTAn sIpIve sukhena bhaTA. nsaMharamANa ityarthaH / saMbandho vivAhena svajanasaMbandhaH / atrAnavi. Saye / dhanUbhavati cApIbhUta ityarthaH / guNo jyA / yathA dhanUbhUto vaMzo guNAropayogyastathaiva vikrAnta Anopi saMbandhayogya ityarthaH // Anna evedRzo nAnyaH kazcidbhavitumarhati / __ sarbhivati kiM tailaM dhanurbhavati kiM naDam // 29 // 29. spaSTaH / kiM tvIdRzo vikrAntatvAdiguNopeta Anna eva bhavitumarhati nAnyaH kazcit / naDaM tRNabhedaH // sapIkRtya / dhanUbhavati / ityatra "isaiMsorbahulam" [ 128] iti vAva. ntasya bahulaM lup / na ca syAt / sarpirbhavati / dhanurbhavati // yathArko dRSadIbhUtaM kuryAdudakasAddhimam / AnabhaktidRSadbhUtamasadIyaM manastathA // 30 // 30. yathA ravirhimaM dRSadIbhUtaM zItena pASANatulyIbhUtaM sadudakasAkuryAtsarvamapyudakIkaroti tathAnnabhaktirasmadIyaM mano dRSadbhUtaM kopAkaThorIbhUtaM sadudakasAtkuryAdAIkaroti prasannaM karotItyarthaH // Ano bhaktyAnayA mitrasAtsyAtsaMbandhisAdbhavet / sarvopyevaM sakhisAtsyAtsaMpadyeta ca bandhusAt // 31 // 31. spaSTaH / kiM tu mitrasAtsyAnmitrIbhavet / saMbandhisAdbhavetsaMbandhIbhavet / evaM bhaktyA kRtvA // 19 gheti ca. 1 sItyAditi. 2 sI 'batetyatra jAte saMpadA ca iti ssA. (33 loko draSTavyaH). 3 bI mANesa. 4e ye / dhenU. 5e thA dhenU. 65 degthaivaM vikrIta A. 7 etya / dhenU. 8 bI sumobA. 9 e veda / e.
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] bhaktyAnnasya prasAdo naH sughttonnysaatkRtH| varSAsu kombusAtkuryAllavaNaM hi svayaM bhavet // 32 // 32. nosmAkaM prasAda Annasya bhaktyA kA suMghaTaH sukhena ghaTyate kriyate sughaTaH / yata AnnabhaktyAnanyasAtkRto nAnyatrAdhInaH kRta Anna evAyattIkRtaH / yuktaM caitat / hi yasmAdvarSAsu lavaNaM ko. mbusAtkuryAdudukIkuryAtkiM tu svayameva lavaNamambusAdbhavet // saMbandho gurusAtsaMpadyetAtho mAtRsAdbhavet / AtmasAtkevalo na syAttadyuktaM tau nyayuta saH // 33 // 33. tattasmAddhetoH sa Annastau mAtRgurU yuktaM nyayuta vivAhasaMbandhAya vyApArayat / yasmAtsaMbandho vivAhasaMbandho gurusAtsaMpadyeta purohitedhIno bhavettathA mAtRsAdbhavenmAtaryadhInaH syAt / AtmasAdAtmanyAyattaH kevaloyaM na syAt // dRSadIbhUtam / atra "vyaJjanasthAnta I(I:)" [ 129] iti bvau-I (ii.)| na ca syAt / dRSadbhUtam // udakasArakuryAt / saMbandhisAgavet / mitrasAtsyAt / atra "vyAptau ssAt" [ 30 ] iti ssAt // varSAsu lavaNamambusAtkuryAt / ambusAdbhavet / sarvopi sakhisAtsyAt / bandhusArasaMpaceta / ityatra "jAteH saMpadA ca" [13] iti ssAt // ananyasAskRtaH / mAtRsAdbhavet / AtmasAtsyAt / gurusAsaMpeyeta / ityatra "tatrAdhIne" [132] iti ssAt // 1e mughaMTa:. 2e 'te / ya. 3 bI Anna: ma. 4 bI yayattI". 5 bI ryA uda'. 6 bI padyate purohitAdhI'. 7 bI degti ccauH I / na ca: syA'. 8 patra hAte / saM. 9e sI pacata.
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.1.135.] ekonaviMzaH srgH| sosmatrA bhAvinI kanyAmamatrA kurutAM pure| asaMtrI santvibhAH saMpadyantAM tatraiva vAjinaH // 34 // 34. spaSTaH / kiM tu sa AnaH / asmatrA bhAvinImasmAsu deyAmadhInAM bhaviSyantIm / pureNahilapATake / asmatrA kurutAmasmadetha preSayatvityarthaH / tatraiva pure / / asatrA kurutAm / assaMtrA bhAvinIm / asmatrA santu / asaMtrA saMpadyantAm / atra "deye trAca" [ 133 ] iti traa|| yeSAM bahutrA devatrA bhrAmyantyadyApi kIrtayaH / teSAM puraM naH pUrveSAM gurumAtA ca pazyatu // 35 // 35. yeSAmasmatpUrvajAnAmadyApi saMpratyapi kIrtayo bahutrA bhrAmyanti devatrA bhrAmyanti ca / bahuSu dezeSu deveSu ca viz2ambhante / uttarArdhaM spaSTam // devatrA bhrAmyanti / bahutrA bhrAmyanti / ityatra "saptamI." [ 134 ] ityAdinA traa|| vyasRjanaM pratISyoptakAryabIjAM sa tadgiram / mAM dvitIyAkRtazambAkRtabIjAkRtAmiva // 36 // 36. sa bhaimistaM dUtaM vyasRjat / kiM kRtvA / tadgiraM dUtavANI pratISyAGgIkRtya / kiMbhUtAm / uptaM nyasta kAryabIjaM saMdhivivAharUpaM 1sI satrAH saM. 2 pa trA sItvamAH. 3 e vyasraja.. 4 sI 'yopte kA. 1bI sI hilapA. 2 e dadhIM pre'. 3 sI sAstrAbhA'. 4 sI satrA saM. 5 bI myati de. 6 sI degvatA bhA. 7 bI "nti / ba. 8 bI dhu vi. 9sI 'nti /
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kAryasAro yasyAM tAm / yathA kazcitdamAM bhUmi pratIcchati / kiMbhUtAm / dvitIyaM vAraM kRtA dvitIyAkRtA dvitIyaM vAraM kRSTetyarthaH / tathA zamba tiryakRtA zambAkRtAnulomaM kRSTvA punastiyakRSTetyarthaH / anye tvAhuH / zambasAdhanA kRSiriti zambena halabhedena kRSThetyarthaH / tathA vIjaiH kRtA vIjAkRtopte pazcAdvIjaiH saha kRSTetyarthaH / vizeSaNakarmadhAraye tAM tathoptaM kAryAya dhAnyaniSpattiprayojanAya bIjaM yasyAM tAm / / dUtaH zIghraM yayau kAle dviguNAkartumurvarAm / kaH zambAkRtakulivaH samayAkurutetha vA // 37 // 37. dUtaH zIghraM yayau / arthAntaramAha / atha vA lohakAJcI vardhakuNDalikA vA zambamasya kriyate zambAkRtaM kulivaM halavizeSo yena sa tathA kSetrakarSaNAya saMjitahalaM: kaH karSakaH kAle varSAsu samayAkurute samayaM kAlakSepaM karoti / kiM kartum / urvarA sarvasasyAtyAM bhUmi dviguMNAkartuM dviguNaM karSaNaM kartuM dviguNaM RSTumityarthaH / dvitIyAkRta / zambAkRta / bIjAkRtAm / atra "tIyazamba0" [135] ityAdinA DAc // eke tu zambAkRtakuliva ityudAharanti // dviguNAkartum / atra "saMkhyA0" [ 136 ] ityAdinA DAc // samayAkurute / atra "samayA~d" [ 137 ] ityAdinA DAc // 1 bI kRSletya. 2 bI ti vA za'. 3 e kRto'. 4 e bI zeSeNa. 5 sI thoptAM kA. 6 sI nyatti'. 75 varddhaku. sI vardhaku. 8 sIna thA. 9e sarjitahalakarSa. 10 elaH karSa. 11 e samAyA'. 12 vI sI bhUmidi. 13 e . guNAM ka. 14 sI guNaka. 15 bI tIyeza. 16 emaku. 17e 'yAdinA.
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.2.140.] ekonaviMzaH srgH| 509 sapatrAkRtya niSpatrAkRtyAnyAnapi bhUbhujaH / niSkulAkRtakarpAsAlpAnkurvanyavRtannRpaH // 38 // 38. nRpo bhaimiyavRtatsvadezaM prati nivRttaH / kIDaksan / anyAnepyAnnAditarAnapi bhUbhujaH kurvan / kiMbhUtAn / nikRSTaM kulamavayava. saMghAtosmAditi niSkulo niSkulaH kriyate sma niSkulAkRto niSkuSita ityarthaH / sa yaH karpAsastadvadalpAniHsArAn / kiM kRtvA / sapatrAkRtya sapatrAnsazarAnkRtvA zarAneSAM zarIre pravezyetyarthaH / tathA kAMzcana niSpatrAkRtya nirgatazarAnkRtvA zarAneSAmaparAdhai niSkramayyetyarthaH // sapatrAkRtya / niSpatrAkRtya / ityatra "sapatra." [138 ] ityAdinA DAc // niSkulAIta / ityatra "niSkulAd" [ 139 ] ityAdinA DAc // kSmApriyAkRtsukhAkRtsa satyAkurvaJjagajayam / duHkhAkurvannarIzUlAkurvanniva yayau pure // 39 // 39. sa bhaimiH pure pattanasamIpe yayau / kIhaksan / kSamAyA~: priyAkRtAmAnukUlyaM kurvatAM rAjAdInAM sukhAkRdrAjyAdidAnenAnukUlyaM kurvastathA jagajjayaM satyAkurvajagajjayasya satyaM satyaMkAraM kurvanparAkrameNa mayAvazyameva jagajjeyaH kretavya iti zatrUnpratyAyayannityarthaH / ata evArIzUlAkurvanniva zUle pacanniva duHkhAkurvan zatrUNAM prAtikUlyaM kurvanpratikUlamAcarannanabhimatAnuSThAnena tAnpIDayannityarthaH // 1 e sAnku. 2 sI kRtsa. 1 sI degti vR. 2 bI napi annA'. 3 sI lameva. 4 e maya'. 5e tosyAdi. 6 sI ti niHkulaH ki. 7sI tvA / zarAmeSAmapara. 8e vetya. 9e pAzvo niSkAmayetya. 10 bI dhaH / pa. 11 esI kRtya / 6. 12 bI degdi DA. 13 bI 'yAH kR. 14 sI 'tyaMkA. 15 e jayakre. 16 sI 'yaH kartavya.
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 vyAzrayamahAkAvye sa satyaM kurvato bhadrAkRtAla (la) kSmyapahArataH / klaitryAnmaMdrAkRtaMzmazrUnapyarInguptitomucat // 40 // 40. sa bhaimirAsatAmanyerInapi guptitaH kArAtomucat / kiMbhUtAntaH / lakSmyapahArato rAjyalakSmyA apahAreNa bhadrAkRtAnmuNDi - sAni yathA muNDitA apahRtakezazrIkAH syustathApahRtalakSmIkAnityarthaH / tathA kaivyAnniHsattvatayA madrAkRtI tavAgre vayaM klIbA napuMsakA na tu puruSA iti jJApanAya muNDitI zmazruyaistAn / tathA satyaM kurvatodyaprabhRti vayaM tvaddAsA iti pratyAyanArthaM sapratyaya devatAdizapathaM kurvANAn / / priyAkRt / sukhAkRt / ityatra "priya0" [ 140 ] ityAdinA DAc // duHkhAkurvan / ityatra "duHkhAt 0" [ 141 ] ityAdinA DAc // zUlAkurvan / ityatra "zUlAtpA ke" [ 142 ] iti DAc // satyAkurvan / ityatraM "satyAd 0" [ 143 ] ityAdinA DAc // azapatha iti kim / satyaM kurvataH // madrAkRta / bhadrAkRtAn / atra "madra0" [ 144 ] ityAdinA DAc // [ kumArapAlaH ] sotha jhAtkArikAJcInAM strINAM jhalajhalAkRtAm / netrairjhalajhalAyadbhiH pIyamAnaH purevizat // 41 // 41. atha sa bhaimiH purevizat / kIdRksan / strINAM netraiH pIyamAnaH satarSa dRzyamAna ityarthaH / kIdRzInAm / jhAtkAriNyo di 99 1 ndrAH kR. 1 e bhaimIrA. 5 sItAni ta 'khAhRt. "riNyAdi. 9 2 sI 'ma. 2 bI 'nsato'la'. 6 sItAni mazrUNi yaistA. 7 bI yaM tvaM dAsA. 10 bI 'tra zUlAtpAke iti DAc / adeg. 'nAc. 3 sI 'hAre". 4 bI kSmyApa . 8 bI 11 bI
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.2.149.] ekonaviMzaH srgH| dRkSayA satvaramAgamanAjjhAcchabdakaraNazIlAH kAbhyo yAsAM tAsAm / tathA jhalajhalAkRtaH prasarajalAnAM zabdena jhaladiti zabdaM kurvANA nadyAdayastataH kAntijalAnAmitastatotiprasaraNAjhalajhalAkRta iva jhalajhalAkRtastAsAM zarIrAbharaNAdikAntijalaiH saMbhRtAnAmityarthaH / kiNbhuutainetraiH| jhljhlaaydbhiH| jhalacchabdotra tadvati vrtte| tato jhalacchabdavanto bhavanti jhalajhalAyanto dIrghikAdayastattulyaiH prasaratsvacchaMsnigdhajyotijalapUreNa saMpUrNarityarthaH // tUrye jhaNiti kurvANe drAgjhaNajhaNadityapi / paTatpaTeti paTahelaMcakAra svadhAma sH|| 42 // 42. spaSTaH // jhalajhalAkRtAm / jhalajhalAyadbhiH / atra "avyakta" [ 145 ] ityAdinA DAc // anekasvarAditi kim / jhAtkAri // anitAviti kim / jhaNiti kurvANe // atra "itAvato luk" [146 ] ityato luk // jhaNajhaNaditi / ityatra "na dvitve" [ 147 ] iti nAto luk // paMTespaTeti / ityatra "to vA" [ 148 ] iti tasya vA luk // dvAsthaiH paTapaTAkRtya bhUrizaH sAritAnnRpAn / saMbhASamANo bahuzo nAlpazo vyasRjattataH // 43 // 43. tato bhaimibahuzo bahUnnRpAnnApaizolpAnvyasRjatkiM tarhi sarvA1 eSaNo. 1e zIlA kA. 2 e zabdaku. 3 sI degsareNa jjha. 4 elajjhalA. 5 bI tAmi'. 6 bI sI lazabdo'. 7 bI sI to'jha. 8 e bI degcchabdaM va. 9 bInto jhalacchabdAvanto bha. 10 e degcchanidhajyo'. 11e sI pUrNeri'. 12 e 'TapaTe'. 13 bI lpasolpA.
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 yAzrayamahAkAvye [kumArapalaH napi yathAsthAnaM mutkalitavAnityarthaH / kIhaksan / saMbhASamANa Alapan / kiMbhUnAnsataH / bhUrizaH prabhUtairdAsthairvetribhiH paTapaTAkRtya mi. tyAdiSu pratizabdaiH paTacchabdaM kRtvA smAritAn // astokazo ripUMjiSNuM taM paurA ekazobhyayuH / azvamazvaM DhaukayatastonsopyekaikamAlapat // 44 // 44. taM bhaimi paurA ekaze ekaikobhyayurabhijagmuH / yataH stokAnstokazo na tathAstokazo bahUnipUjiSNum / sopi bhaimirapyazvamazvaM DhaukaryataH prAbhRtIkurvataH satastAnporAnekaikamekamekamAlapat / / nAdaNDayavipadikAM na sa dvizatikAM ca yAn / dve te dadAnAste grAmyA azvazazca tamabhyayuH // 45 // 45. sa bhaimiryAnprAmyAndvipadikAM dvau pAdau rUpakAdevau~ bhAgAvapi nAdaNDayat / dvizatikAM ca rUpakAdeDhe zate ca nAdaNDayatte grAmyAstaM bhaimimabhyayuH / kiMbhUtAH santaH / te dve dvipaMdikAdvizatike azvazazvAzvamazvaM ca dadAnAH // ye labhante dvipadikAM vRttau dvizatikAM ca ye / tAnapyutkAsthitAnpazcAtsopazyasnigdhayA dezA // 46 // 46. ye bhaTA vRttau jIvikAyAM dvipadikAM rUpakAdevauM dvau pAdau bhAgau bhojanamAtramityarthaH / labhante ye ca dvizatikA rUpakodeDhe dve 1 e 'pUjiSNuM. 2 bI yantastAnsopyaka. .3 e zyasnigdha . 4 e dRzAH // ye. 1bI ritavAn. 2 bI degza ekaikaza e. 3 sI kaikebhya. 4 bIyata prA. 5 bI sI kamA'. 6 e degndvipAdi'. 7sI devaiza. 8 etikA ca. 9e padAkA. 10 vI zatake. .11 sI nami'. 12 e degkA.
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 7.2.153.] ekonaviMzaH sargaH / zate ca labhante tAnapyAsatAM mahAntolpakAnapi bhaTAnnigdhayA sAnurAgayA dRzA sa bhaimirapazyat / yata utkAnnRpadarzana utkaNThitAn / tathAlpakatvena pazcAsthitAndUrasthAnityarthaH // paiTapaTAkRtya / ityatrai "DAcyAdau" [ 149 ] iti pUrvapade yastastasya luk // bahvAdiSTe / bahuzo nRpAn / bhUrizo dvAsthaiH // alpArthAdaniSTe / alpazo nRpAn / astokazo ripUn / ityatra "bahalpa." [150 ] ityAdinA prazas // ekazaH / ekArthaH / azvazaH / atra "saMkhyA0" [ 151 ] ityAdinA zas // vAdhikArAtpakSe dvirvacanamapi / ekaikam / azvamazvam // dvipadikAdvizati ke ddaanaaH| dvipadikAm dvizatikAmadaNDayat // vIpsAyAm / dvipadikAM dvizatikAM labhante / atra "saMkhyAdeH0" [152] ityAdinA-akal / prakRterantasya lukcaM // dvaitIyIkaH zazI kAntyA dvitIyastejasA raviH / tAM tRtIyAyyavidyA sa dhArayaMstarkito janaiH // 47 // 47. spaSTaH / kiM tu kAntyA zazI tejasA ravizca / kutoyamatasatyAha / yatastAM rAjJA bhImakAntaguNAdInAM pratipAdakatvena prasiddhAM tRtIyogyavidyAmAnvIkSikI trayI vArtA daNDanItiriti catasro vidyAstatra tRtIyasyA vArtA vidyAyA agryA caturthI yA vidyA daNDanItistAM dhArayan / rAjanItizAstroktaM rAjJA prajAsu kAntena bhAvyaM zatruSu ca tejasvinetyAdyarthaM prajAsu kAntIbhavanena zatruSu bhImIbhavanena ca vidmat // __1 e rAgAyA. 2 sI zanasya lupa / bahva. 3 bI paTepa. 4 bI 'tra drAbAdau. 5 bI stasya. 6e hala i. 7 bI nA mzas. sI nA zas. 8 sI kArthAH / a. 9 bIca / dvitIyI'. 10 bI rAjJA bhI. 11 sI zAM sIma. 12 bI degyAgravi. 13 e nIstAM. 14 e 'nI zAH 15e 'na vi. 16 e t / dvitIyI. bIt / dvitIyakaH.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH dvaitIyIkaH / dvitIyaH / atra "tIyAt" [ 153 ] ityAdinA TIkaN svArthe // na vidyA cediti kim / tRtIyAyavidyAm // sa yAvaMdvayasaH sthAmnA tAvanmAtro na kopyabhUt / tilapejetarasamastilapiJjo bhavena hi // 48 // 48. sa bhaibhiH sthAnA kRtvA yAvaha yaso yAvAnabhUttAvanmAtraH kopi nAbhUt / hi yasmAttilapiJjo niSphalastilastilapejetarasamastilapejAniSphalatilAditarasya phalatilasya samo na bhavet // tilapiJjaH / tilapeja / ityatra "niSphale." [ 154 ] ityAdinA pi. apejo // yAvaMyasaH / tAvanmAtraH / atra "prAyoto." [ 155] ityAdinA dvayasaTmAtraTau // rakAro nu SakAro nu mUrdhanyo vAgmi(rigma?)nAM guruH / namaskArArha AnassAnahaMkAronyadAgamat // 49 // 49. anyadAnasya gururAgamat / kIdRg / yathA rakAraSakArau mUrdhanyau mUrdhani sthAne bhavau tathA vAgmi(ggmi?)nAM mUrdhanyo vidvacUDAmaNiH paramanahaMkAro jJAnAdyahaMkArarahitota eva namaskArArhaH // kanyAdAdephabhugnadhUrjahaNA nAmadheyataH / surUpadheyA sadbhAgadheyA pitAmahIsamam // 50 // 50. nAmadheyato nAnA jalha(ha)NA kanyA pitAmahyA samaM saha "u. nArthapUrvAdyaiH" [ 3. 1. 67 ] iti samAse pitaamhiismmaagaat| kiidRshii| 1 bI sI vadvaya'. 2 e sI lhaNA. 3 e taH / sarU'. bItaH / svarU'. 1 sI tIyA'. 2 bI vadvaya'. 3 bI vAnabhU. 4 bI lamila'. 5 bI "stile'. 6 e pejoniSpha. 7 sI sya sapha'. 8 e apijI. 9 bI vaya. 10 sIsaH / tAvaddyasaH / tA. 11 bI prAyAto'. 12 vI samA'.
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.2.161. ] ekonaviMzaH sargaH / 515 rephadbhune kuTile bhruvau yasyAH sA tathA surUpadheyA zobhanarUpA tathA sadbhAgadheyA kumArapAlasadRzavarabhaviSyaMttayA zobhanabhAgyA || ghakAraH / namaskAra / ityatra " varNa 0 " [ 156 ] ityAdinA kAraH // prAyonuvRtteranyatrApi bhavati / anahaMkAraH // repha / ityatra "rAdephaH *" [ 157 ] ityephaH // prAyovacanAdvakAra ityapi // nAmadheyataH / surUpadheyA / sadbhAgadheyA / atra " nAma 0 " [ 158 ] ityAdinA dheyaH // nUlAtithInAmeteSAM sUryo martyeSu nUtanaH / naivInamArpayadbhUpa AvAsaM navyamanduram // 51 // * 51. bhUpo bhaimireteSAM pitAmahIkanyAgurUNAM nUtnAtithInoM navyaprAghUrNakAnAM navyamanduraM naivAzvazAlaM navInaM navamAvAsamArpayat / kIdRk / martyeSu nUtanaH sUryaH prakAzakatvAdvitIyorkaH // martyeSu sUryaH / atra " martAdibhyo yaH " [ 159 ] iti yaH // navInam / nUtanaH / nUMtra / naivya / ityatra "navad0" [ 160 ] ityAdinA - Ina-tana-la-yA navasya nU - Adezazca // papracchodvAhahotrIyaM prINebhyopi praNaM vidhIn / nRpopropi mAhAtmyA devatA prataneva saH // 52 // 1 eyoM mUrtye 2 sI nadAna . 3 bI yaM prANe. 4 e mAhatmyAdeva . 2 ekAra | na. 1 sI 'SyatayA. 3 sI 'ti / re. iti pha: prA. 5 sInAM prA. 6 sI navyAzva. 7 e ama. 9 bI nUlaM / na . 10 e bI nava / i. 4 e itrarAdeH pha samarpa 8 bI 11 evAdinA. *rAdipha iti kAtyAyanavArtikameva yuktam / anyathA vRddhayApattirdurvArA syAt / uvAraNArthAkArAnaGgIkAre tu rakAra ityAdau tadaGgIkAreNArdhajaratIyatvamApatet / iti bhAti / T
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH 52. sa nRpo bhaimiH prINebhyopi purANebhyopi praNaM purANamativRddhaM vivAhahotrIya vivAhasya RtvijaM vivAhegnikArikAkArakamAnnapurohitaM vidhInvivAhakAryANi papraccha / kIdRzaH / apratnopyapurANopi yuvApi mAhAtmyAtpratanA devatece purANadeva iva / cirakAlInadevatA hyatisapra. bhAvA syAt // praNam / prINebhyaH / pratanA / apratnaH / atra "prAt" [ 161 ] ityAdinA svArthe na-Ina-tana-trAH // devatA / ityatra "devAtta" [ 162 ] iti tada // hotrIyam / atra "hotrAyA IyaH" [ 163 ] itiiyH|| AvasathyaM zriyaH prAjJo bhaiSajyaM vizvabhorujAm / sosajadaivatazrautraH karNalakSmakulAgraNIH // 53 // 53. sa bhaimirvivAhocitanepathyavizeSeNAtizayitarUpAdilakSmIkasvAvatasyeva devasyevaM zrautramaGgaM yasya sa tathA sannasajadvivAhArya praguNo. bhUt / kIdRk / prAjJastathA vizvabhIrujAM jagadbhayarogANAM bhaiSajyamauSadhaM jagataH zaraNamityarthaH / ata eva zriyaH saMpattInAmAvasathyamAvAsota evaM ca kRSNa eva kArNo mRgo lakSma cihnaM yasya sa kArNalakSmA candrastasya yatkulaM tatrAMgreNIH / / 1 bI rujam. 2 e kArNala'. bI kASNaM la'. 1 bI miH prANe 2 sI kArika'. 3 sI va I. 4 e degNebhya / pra. 5 sI devatAtta. 6 e vasye. 7 bI sI va zrotra. 8 sI degya gu. 9 e yaH sarvapatnInA. 10 bI 'mAvAsapathya. 11 e va kR. 12.bI lakSmya ci. 13 bI kArNalakSmyA ca'. 14 sI lakSmyAM ca . 15 bI sI 'graNI / zaM.
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0. 7.2.170.] ekonaviMzaH sargaH / 517 zaMsankArmaNamAnnIyasavainayikavAcikaiH / taM sAMpradAnikAyAdguruH saMjIvanauSadham // 54 // 54. gururAnapurohitaH saMjIvanauSadhaM saMjIvyatenena saMjIvanaM yadauSadhaM tattulyaM caurAdyanyAyigadebhyaH sakalajagato rakSakamityarthaH / taM bhaimimAhvadAkArayat / kimartham / sAMpradAnikAya kanyAsaMpradAnArtham / kIhaksan / AnnIyAnyAnnasaMbandhIni savainayikAni savinayAni yAni vAcikAni kanyAvivAhAdiviSayAH saMdiSTA vAcastaiH kRtvA kArmaNaM vivAhAdikriyAlakSaNaM saMdiSTaM karma zaMsan / savinayamAnnena saMdiSTametadyadhunA kanyAyA vivAhaH prasadya kArya iti vadannityarthaH / bhaiSajyam / Avasathyam / atra "bheSajAdibhyaSTayaNa" [ 164 ] iti vyaN / prAjJaH / daivata / ityatra "prajJAdibhyoN" [ 165 ] ityam // shrautrH| auSadham / kArNa / ityatra "zrotra." [166 ] ityAdinAN // kArmaNam / atra "karmaNaH saMdiSTe" [ 167 ] ityaNa // vAcikaiH / atra "vAca ikaN" [ 168 ] itIkaN // vainayika / sAMpradAnikAya / ityatra "vinayAdibhyaH" [ 169 ] itIkaN // kAntyaupayikamRdUpAbhUH puromRtsna AzvagAt / sametsamRttikApAtrodyadyavaM tadgRhaM nRpaH // 55 // 55. nRpo bhaimiH purograto mRtsnA prazastA mRcchubhazakunabhUtA 1e zaMkankarma . 2 sI dgururAtra. 3 bI ruH sajjIva. 4 bI pAbhU pu. 5 bI mRtlama. 1sI dAkA . 2 bI AtIyAnAna. 3 e ndhIn sa. 4 sI deghAvi'. 5ema saMzan. 6 e "sahya kA. 7eN / zrotra / auM'. 8 e kArya / I. 9sI vAci I. 10 e dAyikA. 11 sI sUtsAtipra.
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] yasyai sa puromRtsnaH saMstadgRhaM gurugRhamAzvagAt / kIdRzam / mAGgalyAya samRtsAni prazastamRttikAnvitAni yAni mRttikApAtrANi zarAvAstatrodyanta ugacchanto yavA yatra tat / kIdRgnRpaH / kAnte rUpAdizriya aupayikamupAyaH kAraNaM yA mRdrUpA prazastA mRttasyA bhavati smotpadyate sma yaH saH / kAntihetvatyutkRSTaparamANubhirniSpanna ityarthaH // aupayika / ityatra "upAyAddhasvazca" [ 170 ] itIkaN hrasvazca // mRttikA / ityatra "mRdastikaH" [ 171 ] iti [ti]kaH // samRtsa / puromRtsnaH / atra "satrau prazaste" [ 172 ] iti satrau // kecittu rUpaMpamapIcchanti / mRdrUpA // SaDviMzaH pAdaH // tilakaM maGgalamaye rAjJo dadhimayaM vyadhuH / aga (gA?)NikyAH striyo dvAri mahetrAgaNikAmaye // 56 // 99 56. na gaNikAH prakRtA akhaMgANikyAH striyaH kulAGganA dadhi prakRtaM dadhimayaM dadhisvarUpaM tilakaM vyadhuH / kasya / maGgalamaye prakRtamauktikasvastikAdimaGgalakairmaNi dvAri gRhadvAradeze vartamAnasya rAjJo bhaimeH / ka / atra mahe vivAhotsave / kiMbhUte / gaNikAH prakRtA gItagAnamAGgalikyakaraNAdau prAcuryeNa prAdhAnyena vA kRtA atra gaNikAyo na tathA tasminkulAGganAprastutodvAhavidhAvityarthaH // 1. 2 siim| maGga N. 3 bI sI mRtkhAni. 4 bI 'Ni zAkhAsta N. 5 bI aupAyi. 6 bI aupAyi'. 7 bI sI 'mRtkha / a 8 bI sI 'ma. 9. bI AzvagA. 10 e sI 'svagaNi. ghirU', 12 bI karmANi. 13 sI hade". 14 sI "sya bhai. 16 sI prazastodvA'. 11 bI he. 15
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.3.5.] ekonaviMzaH srgH| _ 519 tyaktvApUpamayaM maudakikaM ca dhavalAndadhuH / tatrAgAyanapAzAzca strItamA vilasattamAH // 57 // 57. spaSTaH / kiM tvapUpamayaM maudakikaM ca tyaktvApUpAnmodakAMzca prakRtAnmuktvA // sUkSmavasvatamaH zreSThatamathulukajanmanAm / yayau gauratamaH sontarmitvA lavaNasaMpuTam // 58 // 58. spaSTaH / kiM tvatizayena sUkSmANi vastrANyasya sUkSmavatratamaH / lavaNasaMpuTaM lavaNAgnigarbha zarAvasaMpuTam // dadhimayam / atra "prakRte mayaT" [ 9 ] iti mayaT // maGgalamaye dvAri / ityatra "asmin" [2] iti maya: // maudakikam / apUpamayam / agANikyAH / agaNikAmaye / atra "tayoH" [3] ityAdinA samUhavatpratyayAH syuriti "kavaci." [ 6. 2. 14 ] ityAdinekaN / "gaNikAyA NyaH" [ 6. 2. 17 ] iti NyaH / cakArAnmaya ca // agAyanapAzAH / atra "nindye pAzap" [4] iti pAzap // gauratamaH / vilasattamAH / atra "prakRSTe tamap" [5] iti tamap // jAtivyavacanebhyopi guNakriyAprakarSavivakSayA syAt / striyomUryA apapAkAdikhI. kArya suzliSTAH kurvanti / strItamA etA yAH sulakSaNA apapAkAdi gItagAnAdi ca svIkArya kurvanti / vyAntarasamavAyinA ca prakRSTena guNena prakRSTe dravye tadvataH pratyayaH syAt / sUkSmavastratamaH / prakarSapratyayAntAca prakarSasthApi prakarSavivakSAyAM pratyayaH syAt / zreSThatamathulukajanmanAm // 1 bIndaduH / ta'. 15 bI yaM moda'. 2 bI pUpomoda'. 3 bIna zUkSmA'. 4 bI temaya'. 5 bI T / soda. 6 e 'nAmasa'. 7 sI pakriyAvi'. 8 e 'pUpA. bI pUpaMkA'. 9 bI pUpA. 10 e degTe dra. 11 sI pavi'.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] __ ayaM zubhataraH kiM vAsau zobhanaMtarA nviti / dRSTo vadhUsakhIvagairmAtRvezmAvizannRpaH // 59 // 59. vadhUvarayormadhye kimayaM varaH saundaryazriyA zubhataraH pradhAnataraH kiM vAsau vadhUH zobhanatarAtizobhamAneti hetorvadhvAH sakhIlokaidRSTaH sannRpo mAtRvezma saptAnAM mAtRNAM devatAnAM gRhamavizat // tatra pUjyataraiH sAMkAzyakebhyo nAgareyakaiH / AgAtpurohitogrepi prItaH prItatarastadA // 60 // 60. agrepi bhaimyAgamakArAtprAgapi vivAhotsavena prItastadA bhaimyAgamakAle tu prItataraH sanpurohitopi tatra mAtRgRha AgAt / kaiH saha / nAgareyakainagare sthAnavizeSe bhavairdvijaiH / kiMbhUtaiH / sAMkAzyakebhyaH sAMkAzye pure bhavebhyo dvijebhyaH sakAzAtpUjyataraiH / nAgarA hi dvijAH sarvadvijebhyotyutkRSTatvena prasiddhAH // kiM pANI paoNNipAdasyAMhI vA mRdutarAviti / jJAtuM nUcaistarAM sakhyo(khyA)trotkSipyAnAyi kanyakA // 61 // 61. spaSTaH / kiM tvitIdamuccaistarAmatyantaM jJAtuM nu vettumivotkSipyotpAdya sakhyA kanyakAtra mAtRgRha AnAyi // atizetetarAM nveSotizete kiMtarAmiyam / purodhA iti vimRzaMstayoH pANI ayojayat // 62 // - 1 enaharA. 2 e vizAnnR. 3 e 'tpurahi'. 4 bI prItaM prI'. 5 sI pAdasyaMhI. 6 e bokSipyAnAvi ka. 7 bI nyakAH / spa. 8 bI zeSetarA nve'. 1sI degraH kiM. 2 e vadhU zo'. 3 bI bhane'. 4 ekhIloMkai'. 5 bI degpi bhImyAgamanakA. 6 sI deglA tu. 7bI manakA. 8e to ta. 9 e degkAzakebhyaH saMkA 10 sItpUjyaiH pUjya. 11 bI kSipyetpA.
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai.7.3.6.] ekonaviMzaH srgH| 521 62. spssttH| kiM tviyaM kanyakA vA kiMtarAmatizete / idamanayorvadhU. varAtizayanayormadhye rUpazrIprakarSaNotkRSTaM svasyAtizayanaM yathA syAdevaM kimutkRSTA bhavati / kiM veyamatyarthamatizeta ityarthaH // sa gAyantitamAM tatra matrAnagretarAM dvijaaH| pragetamAmivAbjeSUccaistamA harSiNolayaH // 63 // 63. spaSTaH / kiM tu sma gAyantitamAM dvijAH vanarSivadudvi(hi?). jAnAM madhye dvijA atizayena gAyanti sma / tatra mahe / agretarAM dvayoraMyakAlayormadhye prakRSTeyakAletiprathamamityarthaH / pragatamAmatiprabhAta ityarthaH // vadhvA uttamasakhyothaivaM narmadhavalAJjaguH / paTiSTho vazcayatesau kiMtamAM naH paTIyasIH // 64 // 64. atha pANiyojanAnantaraM vadhvA atizayenotkRSTA uttamA yAH saMkhyastA evaM vakSyamANarItyA narmadhavalAnhAsapradhAnAni gItAni jguH| tathA hi / asau bhaimiH paTIyasIrapi dvayoH paTTImezyormadhyetizayena paTIrapi nosmAnkitamAM vaJcayate bahUnAM vaJcanAnAmidaM vacanamatizayitaM yathA syAdevaM kathaM nAma vaJcayate / evaM sakhyAH pANigrahaNenAyamasmAnpazyantIreva vaJcayata ityarthaH / ata eva kIdRk / paTiSTho bahUnAM paTUnAM madhyetipaTuH // zubhataraH / zobhatarA // vibhajye / sAMkAzyakebhyo nAgareyakaiH pUjyataraiH / 1 e dhUstaiccamAM. 2 bI yati so kiM. 1 bI zayena'. 2 sITaM tasyA'. 3 bI yamityarthamiti. 4 bI varSi'. 5degnarSeva. 6 sI ramana. 7 e TetikA. 8 bI mAmiti'. 9 bI dhvAnati'. 10 e sastA. 11 bI rAsyorma'. . 12 e cacanA. 13 e e kI. 14 etraaH| vibhjo| saMkA.
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] atra " dvayor 0 " [ 6 ] ityAdinA tarap // pANipAdasya pANI aMhI vA mRdutarau / ityatra yadyapi vigrahe bahutvasaMkhyA pratIyate tathApi samAhArevayavau svAmAtraM pANitvAdilakSaNamabhedai katva saMkhyA yogyupAdadAte na saMkhyAbhedemiti dvayoreva prakarSaH / tathAgrepi prItaH prItatarastadetyatraikasyApi paryAyArthArpaNayA dvitvamiti dvayoreva prakarSaH // 1 uccaistarAm / atra "kvacitsvArthe" [ 7 ] iti tarap // kiMtairAm / kiMtamAm // tyAdi / atizetetarAm / gAyantitamAm // e / agretarAm / pragetamAm // avyaya / uccaistarAm / uccaistamAm / atra "kiMtyAdi0" [8] ityAdinA taraptamapaurantasyAm // asatva iti kim / uttamasakhyaH // paThiSThaH / paTIyasIH / atra "guNa 0" [9] ityAdinA tamaptaraporathaM iSTheyam // asau heratirUpaM nazcaurarUpaH sakhImimAm / padmakalpe kare gRhNanvajradezyena pANinA / / 65 // 65. asau varo vadezyena vajravatkaThoreNa pANinA padmakal padmavatkomaile kare nosmAkamimAM sakhIM gRhNanharatirUpaM sarvalokasaMmatyA haraNAtprazastaM corayati / ata evAsau caurarUpaH prazasyazcauraH // vaMrosau sIridezIyo dhatterdezyaM ca pANinA / iyaM ca kampatekalpaM brUmodezIyamatra kim || 66 // 1 e bI haraMti'. 1 * dinA. 10 sI 'svacaura:. 3 bI sIrede. 3 bI 'paNa'. 2 e vasau. pAdidA. 2e damati. 6 sI jaba. 7 padezena. 4 bI 'dezyAM ca . 4 sItamA 5 sI 9 bI 'malaka". 8 sI ava".
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.3.10.] ekonaviMzaH srgH| 23 66. asau varaH sIridezIyo haladharatulyaH sanpANinA dhattedezyaM ca haladharakartRkaMkaThorapANidharaNAdISadaparisamAptamasmatsakhI hastena dhArayati haladharavatkaThorapANinA gRhNAtItyarthaH / iyaM cAtimRdvaGgyasmatsakhI ca kampatekalpaM kaThorakaragrahaNotthakaSTeneSadaparisamApta kampate / atrAsminviSaye vayaM kiM bamodezIyaM kiM vadAmaH / sarvalokasaMmatyAsmatsakhImevaM pANau gRhNatosya puro vayaM na kimapi vaktuM zaktA ityarthaH / atha vAsau varaH sIridezIyo rUpAdyatizayena balabhadratulyaH sanpANinemAM dhattedezyamanurAgeNAsyAH kaSTabhayAdISadaparisamAptaM dhatte / iyaM ca kanyAbhISTavarasparzotthasmarodrekeNa kampatekalpam / atra ca vayaM kiM bamodezIyam / asmAkamapyetatsaMmatamityarthaH / ityartho vyajyate / / bahurakSonuvarosau prakRSTaH paTukaH sakhi / vAJchaticchinnakatamo manasA kena modakAn // 67 // 67. he sakhyasau pratyakSonuvaro varamainugato naraH kena manasA kenAbhiprAyeNa modakAnvAJchati / kIhaksan / bahurakSa ISadaparisamAptaM rakSa audarikatayoM rAkSasatulya ityarthaH / ata eva prakRSTaH paTuko dvayorvahUnAM vA paTukAnAM madhye prakarSavAnkutsitaH pardurbubhukSArtamanaskatvenAtikupaTurityarthaH / ata eva cacchinnakatamaH / kutsitazchinnazchi 1 e 'nuvAro'. 1 sI yo dhatte'. 2 e kaTho'. 3 e rakara. 4 e degSTenaiSa'. 5e degraH sairi'. 6 e varyA kiM. 7 sIm / tesmA. 8 sI tyoM. 9e 'tyakonu. 10 sI manasA. 11 e kAvAnchauM. 12 bI degyA rakSa. 13 sI 'Tuke vAMchati chinnakatamo mada. 14 e Turbabhu. bI Tububhu.
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH nakoyameSAmanatyantaM chinnakazchinnakatamastattulyaH kAndavikazvavatsaspRhaM muhurmodakAnAmAlokanena nirlajatvAnnakravardhitatulya ityarthaH / asmAbhiH sahAsya kaH saMbandho yenAyaM nirlajjo modakAnvAJchatItyarthaH / jemanavelAyAM kila pradhAna modakAdi bhojyaM yAdRgvaro labhate tAdRganuvaropItyevaM zyAlikAdyA upahasanti / hAsyavazAdeva ca bahurakSa ityAdivizeSaNAnyasantyapyanuvare lokaiH prayujyante / evaM vakSyamANAnyapi // asya kezadvayI dRzyAdezyikAvikavanmukhe / prakRSTacchinnakasyAnuvarayaM yAvakadRzaH // 68 // 68. yAvakantyAvalaktavadAcarantyo dRzau yasya tasya raktAkSasyAsyAnuvarasya mukhe daMSTrikApradeze kezadvayI dvau vAlau dRzyAdezyikAtilaghutvena kutsiteSadaparisamAptA dRzyA yatonatyantaM chinnaMzchinnako bahUnAM madhye prakRSTacchinnakastasya daMSTrikAyAmatinindyaM muNDitasyetyarthaH / avikavadyathAvikasyacchAgasya mukhe kezadvayI dRzyAdezyikA syAt / munnddivshmshrutvaadevmuphaasH|| haratirUpam / caurasaiMpaH / atra "tyAdeca." [10] ityAdinA rUpam // kampatekalpam / dhattedezyam / bamodezIyam // padmakalpe / vajradezyena / siirideshiiyH| atra "atamabAde0" [11] ityAdinA kalpapdezyapdezIparaH // keciddezyaM pitaM necchanti / tanmate dRzyAdezyikA // 1bI 'dezyakA'. 2 e "sya mava. 1e pAmetya. 2 thI 'vaM zAli. sI degvaM zAlakA'. 3 e pasa'. 4 e 'rantyo dRzo ya. 5 sI syAnu. 6 bI do bAlau. 7sI dezikA'. 8 e kA svAda. 9 sI nako. 10 sI rUpaM / ma. 11 e rUpapat / ka. 12 5 "dezI.
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.16. ] ekonaviMzaH sargaH / "" bahurakSaH / atra "nAmnaH prAgbahuva" [12] iti prAgbahuH // prakRSTaH paTukaH / atra "na tama 0 ' [13] ityAdinA tambAdirna // a cchinnAdibhya iti kim / chinnakatamaH // prakRSTacchinakasya / ityatra " anaMtyante " [ 14 ] iti na tambAdiH // yAvakat | avika / ityatra " yAvAdibhyaiH kaH " [ 15 ] iti kaH // kandukaM modakadhiyA jyAyaskAnuvaresasi / gRdho maNipaTau vyadhiyAM lohitakau yathA // 69 // 525 69. re jyAyaska lAmpaTyAtizayAdativRddha tulyAnuvara kandukaM kanyAyAH krIDArthaM gendukaM modakadhiyA modakoyamiti buddhyepsasi vAJchasi / yathA gRdhraH pakSibhedo lohitakau raktau maNipaTau kravyadhiyA mAMsabuddhyaipsati // maNI va + glohinikA dhAnuvara te mudho / vailakSyeNa mukhaM caitatkAlakaM kAlakAMzuka / / 70 // 70. henuvarAsmAkamupari kopena yatte hagAraktA tena na kopi vibhetItyarthaH / tathA he kAlakAMzuka kRSNavastraitatpratyakSaM te mukhaM ca vakramapi vailakSyeNa kopavaiphalyodbhavayA vilakSatayA kRtvA mudhA kAlakaM kRSNaM dainyAzrayaNenApi na kiMcitte trANaM bhaviSyatItyarthaH / rAtrijAgaraNAdinA raktAkSatvAtkastUrikAmaNDanena kRSNamukhatvA caivamupahAsaH // kanduka~m / jyAyaska / ityatra " kumArI0 " [ 16 ] ityAdinA svArthe kaH // 1e yA lauhi". + ivArthe vo jJeyaH. 2 bI dhA / vila.. "zukaH / he. 1 bI 'natyaM i. 2 sI bhya i. 5 sI 'khaM va. 6 e bI daityAzra.. 3 bI 'apsyati. 7 bI 'ka / jyA. 3 e 4 sIna ko " .
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] lohitako maNipaTau / atra "lohitAnmaNau" [17] iti kaH // liGgaviziSTasyApi grahaNAlohinikA maNI // rakta / lohitako maNipaTau // anityavarNe / krudhA lohinikA dRk / atra "raka0" [18] ityAdinA kaH // svArthe rakte / kAlakAMzuka / anityavarNe / vailakSyeNa kAlakaM mukham / atra "kAlAt" [19] iti svArthe kaH // romaprAvaraNaM voDhA zItake nUSNakepya'tau / vihAnakAlUnakAGgaviyAtakapazunyam // 71 // 71. ayamanuvaro yathA zItaka Rtau zItakAle romaprAvaraNaM zItatrANAya vahati tathoSNakepyatAvuSNakAlepi romANyaGgalomAnyevAtisAndratvenAGgAcchAdakatvAtprAvaraNamAcchAdanaM tadvoDhA vahati / vigataM hAnaM gamanaM yasya sa vihAnaH sa eva vihAnakastathA lUna eva lUnako lUnaromA pazuna tathAlUnakaH saromA pazustasyevAGgamasyAlUnakAGgo lomazAGgastathA. viyAta eva viyAtakazca dhRSTo yaH pazururaNaH sa yathA romANyeva prAvaraNaM zItake nUSNakepyutau vahati / romazatvAdevamupahAsaH // zItake / uSNaka Rtau / atra "zIta." [20] ityAdinA svArthe kaH // alUnaka / viyAtaka / ityatra "lUna." [21] ityAdinA svArthe kaH // vihAnazabdAdapIcchantyeke / vihAnaka // 1bI gaM boDhA. 1sI hitikA. 2 bI rakta / lo'. sI raktau / lo'. 3 e hitikA. 4 e svArthoM ra. 5 e shukaa| . 6 sItakole. 7 e vaNaM. 8 sI zusta'. 9e "go lAma. 10 vI masAGga. 11 bI zurUra'. sI 'zurUruNaH. 12 bI masatvA'. 13 bI nakaH / vi'.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 5.3.25.] ekonaviMzaH srgH| 527 purodhAH snAtakAgryotha tanukabrahmamUtrabhRt / putrako nvaNukaH sraSTaragnikArya pracakrame // 72 // 72. athAnantaraM purodhA AnagururagnikArya vedikAyAmagnikArikA pracakrame / kIdRk / tanusUtraM tanukaM bhaGgAdimayaM tasya yadbrahmasUtraM yajJopavItaM tadvibharti / yadvA tanukaM zikSAkalpAdi sUtraM tacca brahmasUtraM vibharti yaH saH / tathA vedaM samApya snAtAH snAtakA vedapAradRzvAnasteSvagryo mukhyota eva sraSTubrahmaNoNuko nipuNaH putrako nu kRtrimaH putra ivAGgIkRtaH putra ivetyarthaH / aMzUnyakA bRhatikAvantohaupurdvijAstathA / bhAgaM khasASTamaM pASThaM vA dhUmo vyAnaze yathA // 73 // 73. spaSTaH / kiM tu zUnyA eva zUnyakA na tathAzUnyakA vidyAdhanasaMpUrNAH / bRhatikAvanta uttarAsagavastrAvRtAH / ASTamamaSTamam / pASThaM SaSTham // srAtaka / ityatra "sAtAd" [22] ityAdinA kaH // tnukH(k)| putrakaH / aNukaH / bRhatikA / azUnyakAH / atra "tanuputra" [ 23 ] ityAdinA kaH svArthe // ATama bhAgam / atra "bhAgeSTamAJaH" [24] iti naH // pASTaM bhAgam / atra "paSTAt" [25] iti jH|| 1 bI rodhA nA. 2 sI koNvaNu'. 3 bI asUnya. 4 bI vantauhoSu. 5 e hauvuddhijAtAsta. 6 sI gaM svasyA. 7 e degmo dyAnazo ya. 1 sI kAri. 2 e sI traM ca vi. 3 e degNukye ni. 4 bI zUnakA. 5 bI pUrNa vR. 6 e degtikAH / a. 7 bImAzaH i. sI mAyaH 6. 8 bI JaH ||ssaarii.
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 vyAzrayamahAkAvye khArISASThAmeyakAntistAlaSaSThakameyadoH / vadhvAnekikaryAnekAkyekenAmatryatho varaH // 74 // 74. atho purodhasAgnikAryaprArambhAnantaraMmane kAkI mahAparivArAvito varonekikayA mahAparivArAnvitayA vaidhvA sahitaH sannekena mahApuruSeNAmatri vedikAyAM pradakSiNAdAnAyAkAritaH / kIdRk / khArISASThena khAryAH SaSThabhAgenAme yA tiprabhUtatvAnmAtumazakyA kAntistejo yasya saH / tathA tAlaSaSThakena tAlavRkSasya SaSThena bhAgena meyAvatipralambAvityarthaH / doSau bhujau yasya saH // I tAlaSaSThaka / khArISASThe / ityatra "mAne kazca" [ 26 ] iti kaJa // anekAkI / anekikayA / atra "ekId0" [27] ityAdinA - Akin 1 kazca // asahAya iti kim / ekena // [ kumArapAla: ] sa vadhUTikayA bhrAmyataki smagneH pradakSiNam / jaguzca sarvakAnandi maGgalaM vizvikAH striyaH / / 75 // 1 e mekA.. 1 ramekA. 5 eThaka | I. 9 sakA. 75. sa varo vadhUTikayA hasitayA vadhUTyA sahAgneH pradakSiNaM pradakSiNAvarta bhrAmyatakyalpaM bhrAmyati / tathA vizvikAH kasyemA ityajJAtA vizvAH sarvAH striyo madhuratvena sarvakAnandi maGgalaM maGgalagItAni jaguzca // badhUTikayA / ityatra "prAnityAtkap" [ 28 ] iti kap // 2 sI yAnaikA'. 2 sI 'nvita'. 6 sI 'kAdinA', 10 etyAcap 3 e "kAkyaike". 3 e vadhvAH sa. 7 sI bhrAmyaMtakalpaM. 4 e smAgne pra N. 4thA kAla'. 8 sI vizvakAH.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.3.30.] ekonaviMzaH srgH| 529 bhrAmyataki / sarvaka / vizvikAH / atra "tyAdi." [29] ityAdinAntyA. svarAtpUrvoka // yadyuSmakAsu mayakA labhyaM na tvasakAsu tat / argyatAM tvayaketyuktvA zyAloGguSThe dadhAra tam // 76 // 76. spaSTaH / kiM tu yuSmakAsu hrasveSu yuSmAsu viSaye / evaM sarvatra / taM varam // ayaM yuvakayo vakayo tyaH kRtArthyatAm / yuvakAbhyAM nAvakAbhyAM suhRdvandvairagAdyadaH // 77 // 77. suhRhandvairyugalIbhUtai|mimitrairanyonyamadogAdi narmaNoktam / yathA / ayaM zyAlo yuvakayorhasvayoryukyo tyo nAvakayostatazcAyaM yuvakAbhyAM kRtArthyatAM bhRtidAnena kRtakRtyaH kriyatAM nAvakAbhyAm // tUSNIkAM nIcakaiH sthAstuM cittAdapRthakannRpaH / zyAlakaM narmaNetyUce deyaM bhavataketra kim // 78 // 78. spaSTaH / kiM tu tUSNIkAm / nIcakaiH / apRthakat / bhvtke| eSu kutsitatvAlpatvAjJAtatvAni trayopyarthA bhAvanIyAH / cittAdapRthakatpriyatvena bhaimezcitte vasantamityarthaH / yadvA cittAdaminnaM yathA syAdevamUce dAnAbhiprAyeNovAcetyarthaH / zyAlakamalpaM vA kenApi guNenojJAtaM vAnukampitaM vA zyAlam // 1 sI apaMkaM tva. 2 bI tvayaMke'. 3 bI bhyAM tAva'. 4 e nAkA'. 5 sI sthAtuM ci. 6 bIpaH / zAla. 7 emaNotyU. 1 e myatiki. 2 e sI vizvakAH. 3 sI 'dinAMkSarA'. 4 bI tai. bheMmi. 5 sI yaM zAlo. 6 e yohasva. 7 bI 'tyo va. 8 e sI 'kRtya kri. 9 pa a athaka'. 10 e tvAzA. 11bI yasyA. 12 bI sI dhaH / zAla'. 13 e malA vA. 14 bINena zA. 15 e nAmAzAMnta.
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] digdhakaH paGkakenAsi bAlakottiSThaka tvakam / dadake guDadhAnAkAH kakiM deviya devika // 79 // 79. he bAlaka tvakaM paGkakena paGkilabhUmAvevaM pAtAllagnena kardamena digdhakosi liptosi / ata uttiSThaka / he deviyAnukampitadevadatta / tUSNIkatvenAbhASamANatvAtpunaH saMbodhayati / he devikAnukampitadevadatta / abhidhAntareNa vA saMbodhanam / he anukampitadevasiMha kakiM kiM tubhyaM guDadhAnAkA dadake dadAmi // vyAghraka vyAghrilaM mitraM devadattaka devila / upaDaM rAmakopendradattakAvupakopiyau / 80 // upikaM vopilaM vA mAtRyamAtRkamAtRlAn / bhAnuyaM bhAnukaM bhAnulaM vA saMpRcchaya mArgaya // 81 // 80, 81. prAgvad / he devadattaka he devila mArgaya paraM saMpRcchaya / kAn / vyAghrakaM vyAliM mitraM vyAghrAkhyau dvau vayasyAvityarthaH / tathopaDamupendradevam / tathA rAmakopendradattako [*rAmopendradattau / tathopakopiyAvupAgnizarmANau / tathopikaM vopAzIrdattaM vA / tathopilaM 1e 'ya vevikaH / he. 2 bI vikaM / he. 3 e vyAghralaM. 4 bI pi yayA. 5 sI pimaM vo. 6 eya // kiM vyA. 1sI ka tvaM pa. 2 bI tvapa. 3 sINatpu. 4 sI re vA. 5 sI m / a. 6 bI degcchaya / kyat / vyAdhikaM. 7 sI vyAghrilaM. 8e nitaM. mi'. 9sI vAsyo dau. 10 sI daza. 11 sI pAsII'. 12 e tathApi . ___ * viMzatitamasargasthacaturviMzatitamapaghaTIkAyAM darzitadhanuzcikaparyantaM bIpustakasapatrANi nmmaani||
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.3.35. ] ekonaviMzaH sargaH / vopAzIdevaM vA / tathA mAtRyamAtRkamAtRlAn mAtRdattamAtRdevamAtRbhaktAnvA / tathA bhAnuyaM bhAnukaM bhAnulaM va bhAnudattaM bhAnudevaM bhAnubhaktaM vA / sarvAnapyetAnvayasyAnanukampitAn / bAlakatvena svayaMmA - gaNenabhijJatvAdetAnvijJAnvayasyAnkiyadahaM mArgayAmIti pRSTvetyarthaH // tvayakA / mayakA / ityatra " yuSmad 0" [30] ityAdinAntyAtsvarAtpUvak // kecidbhavacchabdasyApi syAdyantasyAntyasvarAtpUrvaM kama (vaima) kamicchanti / tanmate bhavatake // asobhAdisyAderiti kim / yuSmakAsu / asmakAsu / yuvakayoH / AvakayoH / yuvakAbhyAm / AvakAbhyAm // 531 nIcakaiH 5: / apRthakad / ityatra " avyayasya ko d ca " [ 31 ] ityak / tatsaMniyoge yaskakArAntamavyayaM tasya dontAdezaH // tUSNIkAm / iti "tUSNIkAm" [ 32 ] ityanena nipAtyam / zyAlakam / bhavatake / nIcakaiH / tuSNIkAm / atra "kutsita 0 " ityAdinAM kabAdayaH // 1 sI 'pAsIdeM ". 2e zIdevaM. 5 sI 'nAtyasvarA'. 9e / nAyakaH. 6 sI 'syAtyasva'. 12 e 'kaH paMke'. 13 sI bAlo ko . pejAtar. 16 e "vaha". : anukampAyam / zyAlakam // tadyuktanItau / digdhakaiH paGkakenAsi / bolakottiSTha / dadake guDadhAnAkAH / kakim / ityatra "anukampA0" [ 34 ] ityAdinoM kabAdayaH // asItyAdiSvanabhidhAnna syAt // yatra tvabhidhAnaM tatra syAt / tvakam // deviya | devika | devila / ityatra " jAter 0" [ 35 ] ityAdinA i [ 33 ] 10 sI nA bA. 3 sI 'nukaM. 4 sI vA tathA bhA". 7 sI 'cakai / a 8 e donvAde11 sIm / zAlakaM / zyA". 14 sI nA bA 15 sI anukaM
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla ika-ilA(lA:) // vAvacanAtkabapi // devadattaka // ajAtariti prAyiko niSedha ityanye / vyAghrila miti hi dRzyate / tanmate bahusvarAdityapi prAyikam / svamate tu vyAghrakamityeva bhavati // bahusvarAditi kim / rAmaka // upaDam / upakopiyau / upikam / upilam / atra "vopa0' [36] i. tyAdinA Da-akau cakArAdiya-ika-ilAH / vAvacanAkabapi / upendradattakau // mAtRya / mAtRka / mAtRlAn // bhAnuyam / bhAnukam / bhAnulam / atra "RvarNa." [ 37 ] ityA dinAnukampAyAM vihitasya svarAdeH pratyayasyAderluk R. varNovarNAntaM ca prakRtyA tiSThati // devakAM vyAghrakAM pRccha vAciyAM SaDiyAM priyAm / kuviyAM kahiyAM zevaliyAM vAtha vizAliyAm // 82 // 82. he zyAlaka priyAM pRcha / kAM kAmityAha / devadattAyAH "te lugvA" [ 3. 2. 108] ityuttarapadalopenukampitA devI devakA / atra kapi pitvAtpuMvadrAve nittvAdApparepi kakAra itvaM na syAt tAM devakAM tathA vyAghakA vyAghrAjinAM vyAghramahAjinAM vA / tathA vAciyAM vAgAziSaM vAgdattAM vAgAzIrdattAM vA / tathA SaDiyAM SaDaGgulI tathA kuviyAM kuberadattAm / tathA kahiyAM kahoDAM vA / tathA zevaliyAM zevaladattAm / atha tathA vizAliyAM vizAladattAm / sarvA apyetA anukmpitaa(taaH)|| 1sI viyA kI. 1e 'ila / vA. 2 sI ko / pika'. 3 e kalAH / vAca'. 4 sI "tRlA. 5 sI rNAntarapra. 6 sI ccha / kAre itvaM. 7 e kati pi. 8 e dAvi ni'. 9 e tvaM ca syA. 10 sInAM vA. 11 e GgulI ta. 12 sI kubera'.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 533 [hai. 7.3.41.] ekonaviMzaH srgH| ityuktvA bRhaspatiyavizAkhilakumArilaiH / sodApayaddattiyAya zuNDArikalabhAzvakAn // 83 // 83. sa bhaimiriti pUrvoktaM narmaNoktvA bRhaspatiyavizAkhilakumArilairanukampitabRhaspatidattavizAkhAdattakumAradattaiH kartRbhirdattiyAyAnukampitAya devadattAya zyAlAyAdApayat / kAn / zuNDArA hasvAH zuNDAH santyeSAM zuNDAriNaste ye kalabhAstriMzadavdakA gajAste zuNDArikalabhAstathA hasvA asvA(zvA) azvakAH kizorA dvandve tAn / mANikyakutupAnkUdIrazamIrakuTIragAn / zamIrustambhamadhyesai hayAMzcAnagururdadau // 84 // 84. Annagururasmai bhaimaye dadau / kAn / mANikyakutupAn mANikyairbhUtvA IsvAH kutUzcarmamayAni snehapAtrANi / kiMbhUtAn / hasvAH kudyastRNabhedAH kUdIrAstathA hasvAH zaimyaH zamIrA dvandve teSAM yaH kuTIro hasvA kuTI tatrasthAn / tathA zamIrustambhamadhye hasvazamIstambhadhye baddhatvena vartamAnAnhayAMzca // devakAm / atra "luki0" [38] ityAdinA kap // vyAghrakAm / atra "lukca0" [39] ityAdinA kapa lukcottarapadasya // vAciyAm / atra "SaDvarja0" [ 40 ] ityAdinottarapadasya luk // paMDvati kim / paDiyAm / atra "dvitIyAd" [ 41 ] ityAdinA dvitIyAtsvarAdUrva ---- - 1 sI yAyAzu. 2e degdhyesse ha'. 1 sI 'mpitaibRha. 25 lAdA'. 3 e azva'. 4 sI hasvA ku. 5 sI zamI'. 6 sIn / yathA. 7sI dhye bI. 8 sI atrAMguli . 9sI paDi.
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAkaH] lopaH / tathA ca "avarNevarNasya" [ 7. 4. 68 ] ityallubaH(kaH) sthAnivadbhAvAtpardasyAnivRttestRtIyatvaM na nivartate // kuviyAm / kahiyAm / atra "saMdhyakSarAttena" [ 42 ] iti dvitIyAtsaMdhyakSararUpAtsvarAdUrdhva luk tena dvitIyena svasaMdhyakSareNa saha // zevaliyAm / vizAliyAm / atra "zevala." [ 43 ] ityAdinA tRtIyArasvarAdUvaM luk // kecittu vizAkhila / kumArilaiH / ityatrApIcchanti // bRhaspatiya / ityatra "kvacitturyAt" [ 44 ] iti kaciccaturthAtsvarAdUrdhva lu // dattiyAya / ityatra "pUrvapadasya vA" [ 45 ] iti pUrvapadasya lugvA // vAvacanAdyathAprAptam / deviyetyAdIni pUrvoktAnyevodAharaNAni // azvakAn / ityatra "hrasve" [ 46 ] iti kap // kuTIra / zuNDAri / ityatra "kuTI." [ 47 ] ityAdinA raH // kecittu kuTIsthAne kUdI paThanti // kUdIreM // zamIru / zamIra / ityatra "zamyA rurau" [ 18 ] iti rurau // kutupAn / ityatra "kutvA dupaH" [ 49 ] iti DupaH // vtstroksstraashvtrrssbhtrvrjaiH| UDhaM goNItarIH kAsUryA chitvA sa vaskhadAt // 85 // 85. sa AnnaguruH kAsUtaryA hasvaya(yA) kAsvA zaktizastreNa kRtvA goNItarIhavA goNIrvasvAvapanAnicchitvA pATayitvA bhaimaye 1 sI tarAH kA. 2 sI yAMzchitvA pATa'. 1e "dasyAMni. 2 e kSarAMtatvena. 3 sI k / tena vi. :4 sI k / kalyayA'. 5 sI devaye. isI kUdI pa. 7 sI dIru. 8 sIye suvarNa".
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.3.54.] ekonaviMzaH sargaH / 535 vasu svarNamadAt / kiMbhUtam / vatsatarA damyA ukSatarA mahokSA azvatarA vesarA RSabhatarA vRddhokSA dvande teSAM brajairativaMhIyastvenoDham // kAsUtaryA / goNItarIH / atra "kAsU0" [ 50 ] ityAdinA taraT // vatsatara / ukSatara / azvatara / RSabhatara / ityatra "vatsokSa." [5] ityAdinA pittarada // apakRSTo naikataraH kriyAhIno na caikakaH / amaheccho na caikopi tayoH saMbandhipakSayoH / / 86 // 86. tayoH saMbandhipakSayormadhyemahecchonudAra ekopi na ca naivAbhUdata evaikaka ekopi na ca naiva kriyAhIno vivAha kAryanyUnobhUdata eva caikatara ekopi nApakRSTo ninditobhUt / / tayorekataraH / atra "vaikAd" [ 52 ] ityAdinA vA DataraH // vAcanamagartham / tayorekakaH // mahAvAdhikArAnna bhavatyapi / tayorekaH // pakSayoryataropyaikSi tataropi kriyAdhikaH / stUyatAM katarastatrAnyataro nindyatAM katham / / 87 // 87. spaSTaH / kiM tu yataropi yopi / evamaprepi // pakSayoryataraH / tetaraH / kataraH / anyataraH / atra "yad" [53] ityAdinA ddtrH|| svargabhAjAmanyatamAM vadhUmanyataraM ca tam / akArayadatha prItaH purodhAH karamocanam // 88 // 88. spaSTaH / kiM tu svargabhAjAM devInAM madhye rUpAdyatizayenAnya1e yoyoMta. 25 rodhA ka. . 1sI ti vahIM . 2 e dina ta'. 3 sI vanagamartha. 4 epi| I. 5sI tarakanya.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] tamAmekAM vadhUm / svargabhAjAM devAnAM madhyenyataramekaM taM ca varaM ca / karamocanaM pANigrahaNamokSam // kataro vaH kaTho vidvAna katamo veti bhASayan / nRpoprINAddhanairvimAnyatarAMstatarAnna hi // 89 // 89. he viprA vo yuSmAkaM madhye kataraH keTaH kaH kaThaproktavedAdhyAyI / vA yadvA / vo madhye katamaH ko vidvAniti svanarairbhASayansannRpo viprAnkaThatvAdiviziSTAndvijAndhanairaprINAhudravyaistRprIcakre / na hi punaryatarAMstatarAnkaThatvAdirahitAn // bhUridakSiNayA viprAnyatamA(mAM)statamAnapi / kaunteyavalikarNAnAmayamekatamoNat // 90 // 90. spaSTaH / kiM tu guNino dvijAMstAvadbharidravyairaprINayat / niguNAnapi bhUridakSiNAmAtreNAprINayadityarthaH / kaunteyo yudhiSThiraH // yatarAn / yatamAn / tatamAn / tatarAn / katamaH / kataraH / anyatamAm / anyataram / atra "bahUnAM0" [54 ] ityAdinA Datamo vA cakArADatarazca / ekatamaH / atra "vaikAt" [55] iti DatamaH // vAvacanAdaka / ekaka iti pUrvokkameva // kSaNetracchinnatamakazramacchi(zicha ?)navastrabhRt / rajasA bhinnatarakaH pumAnAgA~davantitaH // 91 // 91. atra kSaNesminprastAvevantito mAlavadezAtpumAnAgAt / kI1 sI ro va kavo vi. 2 e degn Rta'. 3 sI popUrNaddha'. 4 e taraMsta'. 5 sI 'pRNAt. 6 ekamastra. 7 e gAvadanti. 1 sI ra ka. 2 sI kaThakaH. 3 e degThaH ka. 4 e gAnAmapi. 5 sI 'rAm. 6 ehUnAdityA. 7 evamau vA.
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 537 [ hai. 7.3.57.] ekonaviMzaH srgH| haka / chinnatamakonatyantaM chinnatamastadaivAgamanenAtizrAntatvAdanapagato rAjadarzane gamanAvadheH pUrNatvena svasthacittatvAJca kiMcidapagatezcetyarthaH / zramo mArgakhedo yasya saH / tathA chinnakamanatyantaM chinnaM sphuTitamityarthaH / yadvastraM tadvibharti yaH saH / tathA rajasA bhinnatarakonatyantaM bhinnataraH kiMcidvyApta uddhUlitajaGgha ityarthaH / / chinnaka / tamabAdyantAt ktAt / chinnmkH(k)| minnaterakaH / atra "ktAt" [56 ] ityAdinA kap // dvAHsthena sAmyanatyantaM praviSTaH sAmivAritaH / so|ktorddhamanatyantaM niveditatamaH prabhoH // 92 // 92. sa pumAn dvAHsthena prabho:meratyautsukyAdivazenAvantitaH pumAnityadhamanatyantaM madhuravacasA niveditatamotizayena vijJaptaH / kIdRk / sAmyardhamanatyantaM praviSTaH san dvAHsthena sAmivAritaH pravizanardhamanatyantaM niSiddhastathA?kto rAjJo nivedanetyantamutsukatvena saMpUrNavAkyasyoktAvazaktatvAtkSaNaM dvAradeza evetyardhamanatyantarmuktaH // bhUpatiH sAmyanatyantaM nirbhunatarayA bhruvA / sAMrAviNaM vyAvabhASIM vinApi tamavIvizat // 93 // 93. bhUpatiH sAmyanatyantaM nirbhugatarayA pravezasaMjJArthamanatizayena vakrIkRtayA dhruvA kRtvA taM pumAMsamavIvizatpravezitavAn / katham / vinApi / kim / sAMrAviNaM samantAdravaNaM pumAMsaM zIghraM pravezayeti 1 sIntaM prAvRSTaH syAmi . 2 edegtamaH. 3 sI tamoti'. 1 sI gamAva'. 2 sI "ta. 3 e degnnaM sphaTi. 4 e tarakaH. 5e tamakaH. 6 sI nasyantaM. 7 sIntaM na viSi'. 8 sI muktaM // bhU. 9 sI dravyaNaM. 10 edegzayati.
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 vyAzrayamahAkAvye 2 saMzabdanam / tathA vyAvabhASI vyavabhASaNaM kimarthamasAvAgataH kIgvAmunArthenAgata IdRgvetyanyonyAlApaM ca // sAmyanatyantaM praviSTaH / ardhamanatyantaM niveditatamaH / sAmyanatyantaM nirbhugnarayA / ityatra "na sAmi0 " [ 57 ] ityAdinA na kap // anye tu samAsa eaivodAharanti / sAmivAritaH / ardhoktaH // [ kumArapAlaH ] vyAvabhASIm / sAMrAviNam / atra " nityaM jajinoNa" [ 58 ] iti svArthe nityamarNau // vairivaisAriNAGkezaM zibInAM sograNIrnRpam / praNamyetyatravIdvAco devadattakapUgajit // 94 // 94. sa pumAnvairiNa eva santApakatvAdvaisAriNAGko mInadhvajaH kAmastatrezaM zatrUNAM bhasmasAtkArakaM taM bhaimiM praNamya sa pumAniti vakSyamANaMvAcobravIt / kIdRk / zibInAM nAnAjAtIyAnAmaniyatavRttInAmardhakAmapradhAnAnAM saMghAnAmagraNIrmukhyastathA devadattako devadattemukhyo yaH pUMgaH saMghavizeSastajjit / etadapekSayotkRSTAnAM zivipUgAnAmagraNI - tvatsvapUgasvAmino devadattAdutkRSTa ityarthaH // vaisAriNa / ityatra "visAriNo matsye" [ 59 ] iti svArtheN // zibInAm / atra "pUgAd 0" [ 60 ] ityAdinoM nyaH sa ca dviH / dvitvAdvahuvastriyAM lup // amukhyakAditi kim / devadattakapU~ga // 'takhyo. 12 sI pUga saM. 15 sI muSyakA 16 e 1 sI vaizAri". 1 e vyAvabhA". 2 sI dhamAgatosau kIdRk pumarthenA. 3 sI ca / sanamana. 4 sI va a. 5 sI 'tamayA. 6 sI evavAha'. 7 eN / viri. 8 sIja: kamanasta. 9 sI 'Navato. 10 sI 'tavratInA. 13 sI 'tvAtsapU. pUgaH // strI. 14 sI nA jyAH 11 e / sa.
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaH sargaH / strI vrIhimatAM vrIhimetAnAM saMmatosmyaham / daNDaneturniyuktasya mAlaveSu sakuntiSu / / 95 / [ hai0 7.3.63. ] 95. yathA vrIhimatAnAM vrAtAnAmaniyataivRttInAM zarIrAyAsajIvinAM saMghAnAM trIhimatA strI saMmatA bhavati tathAhaM daNDanetuH saMmatosmi daNDezasya pumAnahamityarthaH / kiMbhUtasyai / sakuntiSu kuntibhiH zastrajIvisaMghena sahiteSu mAlaveSu mAlavA vAhIkeSu zastrajIvisaMghasteSu viSaye niyuktasya tvayA vijayAya vyApAritasya // tada gaupAlirAjanyakAmbavyavRkapattikaH / senAnIste sayaudheyazaubhreyogAdavantiSu / / 96 / / 539 96. tadA yadA tvamAnnajayAya svayaM calitaH / senAnyaM tu baiMllAlajayAya preSitavAMstasminkAle te senAnIravantiSvagAt / kIdRksanaM / gaupAlayo gopAlasyApatyAni brAhmaNabhedA rAjanyAzca rAjJopatyAni kAmbavyAzca kAmbavasyApatyAni vAhIkeSu zastrajIvisaMdhI vRkAzca zastrajIvisaMghAH pattayo yasya saH / tathA yudhAyAH zubhrasya vApatyAni vahakA (ka?) kumArAste zastrajIvisaMghA yaudheyazauzreyAH saMha tairyaH saH // vrIhimatAnAm / atra "vAtAdakhiyAm" [ 61 ] iti svArthe nyaH sa ca dviH / astriyAmiti kim / vrIhimatA strI // 12 kuntiSu / ityatra "zastra 0 " [ 62 ] ityAdinA nyaT sa ca dviH // 1tA brahama. 2 sI manAnAM sama. 3 sIdA gopA. 1 enAM vratA. 2. sItA 5 sI sya ku. 6 sI balloja'. 9 sIdhA pattayeya. 10 sI 'inaku 3 sI 'tavratInAM. 4 sI 'nAM vrI. 7 sI 'n / gopA. 8 sI rApa 11 sI sahitai 12 e driH / mA *
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] mAlaveSu / ityatra "vAhIkeSu0" [ 63 ] ityAdinA nyaT sa ca driH // bhabrAhmaNarAjenyebhya iti kim / gaupAlirAjanyakAmbavya // vRka / ityatra "vRkATTeNyaN" [ 64 ] iti TeNyaN sa ca dviH // yaudheya / zaubhreyaH / atra "yaudheyAderaj" [ 65 ] ityaJ sa ca dviH // rakSobhiH pazubhidaminibhiraulapibhirvRtaH / zrImataiH traimataizcAmuM ballAlo darpatobhyagAt // 97 // 97. spaSTaH / kiM tu rakSAMsi parzavo dAmanaya aulapayazca zastrajIvisaMghe(ghA?)staistathA zrumataH zrImatazcApatyAni zrImatAH traimatAzca ta eva aumatAH traimatAzca taizca vRtH|| zAmIvatyAbhijityAbhyAM zaikhAvatyena caiSa te / kRtyau vibheda sAmantau nAmnA vijayakRSNakau // 98 // 98. eSa ca ballAlo nAnA vijayakRSNako te tava sAmantau bibheda / kaiH kRtvA / zAmIvatyAbhijiyAbhyAM zaikhAvatyena ca zamIvatobhijitaH zikhAvatazcApatyaiH / yataH kIdRzau / kRtyau karaNIyau bhedAhAvityarthaH / / zAlAvatyorNAvatyAbhyAM vaidabhRtyena ceritau / kiMrAjAnamarAjAnau surAjastau tamIyatu(tuH) // 99 // 1sI pazumi. 2 etaH zrematezcA'. 3 e mIvityA. 4 sI mede sA. 5 sI ko / / te tava. 6 e mIyudhaH / / he. 1 sI hmaNyarA'. 2 e janebhya. 3 sI dheyaH / . 4 sImaneya. 5 sI ghasta'. 6 sI tairvRta // zA. 75 me kaiH. 8 sI yAbhyo 3. 19 dAhAvi.
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.3...] ekonaviMzaH srgH| 99. he surAjanpUjitanRpa bhaime to sAmantau zAlAvatyaurNAvatyAbhyAM vaidabhRtyena ca zAlAvata UrNAvato vidabhRtazcApatyairIritau ba. lAlapakSe bhavanAya preritau santau kiMrAjAnaM nindyaM nRpaM ballAlamIyaturAzritau / yatorAjAnau / natrAlpArtho nindArthoM vA / svAmini dUDhatvAdalpau tucchau nindyau vA rAjAnau / niSedhArtha eva vA nam / rAjArhacaritrarahitAvityarthaH // sau(so)tirAjastavAnIke AsannabahubhirnRpaH / kurvannAgAdasyasi dvidaNDi dvimuzali kSaNAt // 10 // 100. hetirAjanpUjitanRpa sa ballAlastavAnIke kSaNAdAgAt / kITaksan / AsannA bahavo bhaTagajAdyA yeSAM tairnRpaiH kRtvA kurvan / kim / asyasyasibhirasibhiH prahRtya yuddhaM vRttaM tathA dvau daNDau dvau muzalau cAsminpraharaNe dvidaNDi dvimuzali ca // pazumiH / rakSomiH / atraM "pAderaN" [ 66 ] ityaN sa ca dviH // dAmanimiH / aulapimiH / atra "dAmanyAderIyaH" [ 67 ] itIyaH sa ca diH // zrImataiH / zAmIvatya / zaikhAvatyena / zAlAvatyaM / aurNAvatyAbhyAm / vaidabhRtyena / bha(A?)mijityAbhyAm / ityatra "zrumat0" [ 68 ] ityAdinA svArthe yaJ sa ca dviH // zrImacchabdAdapi kecidicchanti / traimataiH // 1sI ke kSa. 1e tyaurNava'. 2 sI to veda'.. 3 sI nau| nAnyatrA'. 4 e vA Taz. 5 sI sasi AsimiH pra. 6 sI ttaM yathA. 7 sItra pArthA'. 8 sI diH / zA. 9esa / UrNA. 10 esa zru. 11 sI cchandamapi. 12 sI "nti / bhauma'.
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] kiMrAjAnam / atra "na kimaH kSepe" [70 ] iti vakSyamANaH samAsAntot na syAt // arAjAnau / atra "na" [71] ityAdinA samAsAnto na // surAjan / atirAjan / atra "pUjA." [72 ] ityAdinA .TAtprAk samAsAnto na // AsannabahubhiH / atra "baho." [ 73 ] iti DaprasaGge DaH kacca na // asyasi / ityatra "Icyuddhe" [ 74 ] itIc // dvidaNDi / dvimuzali / ityeto "dvidaNDyAdeH(diH)" [75] iti nipAtyau // tasoktacaiMrivatvigbhiH zrIpuraiH kSveDibhirbhaTaiH / prA(A?)rebhesaddhalaM hotuM samIpapatharodhibhiH // 101 // 101. ukta.ruccAritamabavizeSaiH sadbhirRtvigbhiryathA havyaM hotumArabhyate tathA tasya bhaTaiballAlasya vIrairasmadalaM hotumArebhe hantumArabdhamityarthaH / kiMbhUtaiH sadbhiH / zrIpuraiH zriyazcaturaGgabalavikramAdilakSmyAH pUrbhinagarairnivAsairityarthaH / tathA zveDibhiH siMhanAdavadbhistathA saMgatA Apo yatra tatsamIpaM taDAgAdi tasya ye panthAnaH pravezamArgAstadrodhibhirjalasthAnAni ruddhA sthitaiH / yadvA ruddhA(?) samIpAnnikaTAnpatho rundhAnarasmatsainyasya nikaTamAgatairityarthaH // Rc / uktaH // pur| zrIpuraiH // pathin / samIpapatha // ap / samIpa / ityatra "RkpUra0" [56 ] ityAdinI-at // 1sI atrarA'. 2 e jAnaM / . 3 e n / a. 4 sI hoDa I. 5e degsaGga DaH. 6e ic / dvi. 7e degNDyAdibhiH inipA. 8sI "gakalAvi'. 9 sI yaH / yathA. 10 sI "ni radasthi. 11 sI ucaiM:. 12 sI nAka // nA.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai* 7.3.57.] ekonaviMzaH srgH| 543 nArohu~ dRDhadhUrakSAtrathAnaNadhurAkSamAn / lebhiresadbhaTA ruddhA udagbhUmasthitaiH paraiH // 102 // 102. asmadbhaTA udIcyuttarA bhUmirudagbhUmastatra sthitaiH parai ruddhAH santo rathAnupalakSaNatvAdazvebhaM cAroDhuM na lebhire / kiMbhUtAn / dRDha* dhuro bali[SThadhu] rokSAzcakANi yeSu tAn / tathA [Na]dhurAkSamAJ za. svAdisarvasAmagryA raNakAryaprAgbhArazaktAn / / kRSNabhUmaM pANDubhUmaM dvibhUmaM ca vihAya naH / purogA nezuratyadhvaM ghAtAndhatamasAndhitAH // 13 // 103. nosmAkaM purogA agresarabhaTA atyadhvaM muktamArga yathA syAdevaM nezuH / kiM kRtvA / kRSNA bhUmiH kRSNabhUmaM tat kRSNA bhUmiratra kRSNabhUmo dezastaM vA / evaM pANDubhUmaM tathA dvayorbhUmyoH samAhAro dvibhUmaM tat / dve bhUmI atrai ta(taM) dvibhUmaM dezaM vA vihAya pazcAdbhUtvetyarthaH / yato ghAtA dviTprahArA evAtinibiDatvenAndhakA(ndhaM karotyandhamandhaM ca tattamazcAndhaM tamosminvAndhatamasamatinibiDatimiraM tenAndhitA andhIkRtAH // zarasaMtamaserINAM muurchaavtmsspRshH| anyepyataptarahasA bhiyAvarahasaM yayuH // 104 // 104. anyepi purogebhyoparepi bhaTA avarahasamavahInaM rahovahInaM rahasA vAvarahasamavahInaM rahosyAvarahasastaM vA nikRSTaM vijanadezaM nikRSTa1e gadharA . 2 sI degn / zastrA'. 1e matsyA ra. 2 sI hAre dvi'. 3 e degtra tadvabhU. 4 edegmantaM ca. 55 'zcAndhata. 6 envAndhaM tamasamiti'. 7 sI hInara. 8 sI staM. pivA. 9 sIkRSTa vijanadezA'.
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] vijanadezAnvitaM parvatAdi vA yyuHshurityrthH| kiMbhUtAH sntH| arINAM zarasaMtamase zarairatinibiDatvAtsaMtate tamasi sati mUrchAvatama[sa]spRzo mUrchayA kiMcidacaitanyena yada'vahInaM tamovahInaM tamaso[sA?]vahInaM tamosminbAvatamasamandhakArikA tatspRzantaH / tathA bhiyA nAsti taptarahasaM vaptaM taptAya ivAnadhigamyaM rahoprakAzyaM vastu yeSAM tetptrhsaaH| yadvA / taptaM raho yeSAM te taptarahasA na tathA svajIvitAzayAtigopyaM svAmyAdimapi dviSAM darzayanta ityarthaH // pratisAmaH pratilomo jJAtAnurahaso dviSAm / sonusAmonulomaH khAnRpAnUce campatiH // 105 // 105. sa camUpatiranugatAni lomAnyasyAnulomo rUDhyAnukUlota evAnusAmaH sAmnAnugataH sansvAnRpAnaNe sthirIbhavanAyoce / yataH kIhak / dviSAM pratilomo rUcyA pratikUlastathA dviSAM pratigataM sA. mAsya pratisAmo daNDe praguNa ityarthaH / tathA dviSAM jhAtamanurahasamanurUpaM raho yena saH / gUDhacarAdiprayogeNa dviSAM viditasAmAdiparamArtha ityarthaH // avalomAvasAmena bha; me brahmavarcasam / dhikstutaM dhikca vo rAjavarcasaM hastivarcasam // 106 // 1sI sonasAmonalo'. 1 sI tAcaM vA. 25 "viDitvA'. 3 sI mUrchayA. 4 sI dahI'. 59 degnaM tamo'. 6 sI vasasa'. . sI nAti ta. 8 sI bAdhinamyaM. 9sI kAzaM vAstu. 10 sI yA sAjI. 11 sI tisagopyaM satyAdi 12 e dinapi. 13 sI 'kUlAta. 14 sI gatasA. 15 sI yA zA. 16 e rahaMsa'.
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.3.79.] ekonaviMzaH srgH|| 545 106. avalomeSvavahInalomasu rUDhyA zatruSu viSayevasAmenAvahInasAnA sAmarahitenetyarthaH / bharnA bhaiminA dhikstutaM zlASitam / kiM tadityAha / me mama brahmavarcasaM brahmatejastathA vo yuSmAkaM rAjavarcasaM rAjatejo hastivarcasaM ca hastinAM balaM ca / evaM nAzenAtinindyAnyetAni trINi svAminA dhikstutAnItyarthaH / palyavarcasavama dhigvaH pratyurasaM nRpAH / yannazca svAmupAkSyete vizantyokogavAkSavat // 107 // 107. he nRpAH pratyurasamurasi vartamAnaM vo yuSmAkaM varma dhiggaheM / yataH palyavarcasavatpalyaM kaTakRtaM palAlavartikRtaM vA dhAnyabhAjanaM hastividhA(?) vA tasya' yadva) balaM raNakAryAkaraNena bhArabhUtatvAttattulyam / etadapi kuta ityAha / yadyasmAnnosmAkaM ca svA(?)mupAkSyakSNoH samIpe yuSmAkaM pazyatAmevetyarthaH / ete zatravo vizanti / okogavAkSavat / [*yathA gRhagavAkSe sukhAtsarvopi vizati // raNu(ga)dhurA / ityatra "dhuronakSasya" [ 77 ] ityat // anakSasyeti kim / dRDhadhUrakSAn // dvibhUmam / [ pANDubhUmam / ] udagbhUmaH(ma) / kRSNabhUmam / atra "saMkhyA0" [ 78] ityAdinA-at // bhatyadhvam / atra "upasargAdadhvanaH" [ 79 ] ityat // . 1 e dharmAdhi'. 2 sI meM dvigva pra. 3 ekSavAt.. 1e sAmlA sA. 2 em / ke ta. 3 sI nyAnyitA. 4 eka camAdhi'. 5 sI dhAnyaM bhA'. 6 sI degsya dvayoM. 7 sIpAkSakSNoH. * etadArabhya 120 tamapaghaTIkAdarzitadhanuzcihnAntastho granthaH sIpustake nAsti. 69
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 byAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH sNtmse| avatamasa / andhatamasA / ityatra "[sama]va." [80] ityAdinA-at // ataptarahasAH / anurahasaH / avarahasam / atra "tapta." [81] A(ityA)dinA-at // pratisAmaH / anusAmaH / avasAmena / pratilomaH / anulomaH / avaloma / ityatra "pratyanu0" [ 82 ] ityAdinA-at // brahmavarcasam / [hastivarcasam / rAjavarcasam / ] palyavarcasam / atra "brahma" [3] ityAdinA-at // pratyurasam / atra "prate0" [ 84] ityAdinA-at // gavAkSa / ityatra "akSaNoprANyaGge" [ 85] ityat // aprANA(Nya)Gga iti kim / [upaakssi]|| pratyakSaM naH samakSaM ca sainye kSuNNe parokSavat / kasmAdrakSyanti tenvakSaM kaTAhAsagarbhitaiH // 108 // 108. spaSTaH / kiM tvanvakSaM sakalalokapratyakSam // samakSam / kaTAkSaH / ityatra "sa(saM)kaTAbhyAm" [ 86] ita(tyot // pratyakSam / prokss(kss)| anvakSam / atra "prati0" [87] ityAdinA-at // pratirAja vadatyevaM senAnyAM tepi bhUbhujaH / adhyAjikarma nizcikyuH prativama kRtAdarAH // 109 // 109. spaSTaH / kiM tu pratirAjaM nRpaM nRpaM prati / adhyAjikarma raNakarmaviSaye / nizcikyurnizcayaM cakruH / prativarma(ma) sannAhaM prati sannAhAmimukhyena lakSyIkRtya vA / te nRpAH // pratirAjam / atra "anaH" [ 88 ] ityat // abhyAjikarma / prativarmam / atra "napuMsakAdvA" [ 89] iti vA-at //
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( hai. 7.3.91.] ekonaviMzaH sargaH / 547 upanadyupagiparya(girya)ntarnadamantagi(ni)raM gatAn / tedhyAgrahAyaNIvoDUmnA(lA)nAnAhankhakAnbhaTAn // 110 // 110. spaSTaH / kiM tu te nRpAH / yathAdhyAprahAyaNi mArgazIyA~ himena vyAptavyomatvenoDavastArA mlAnAH syurevaM mlAnAn // tedhiyutpatyasuhRdaM prasasuH so garjitAH // adhyAgrahAyaNamupapaurNamAsaM yathAbdhayaH // 111 // 111. te nRpA adhiyudraNe pratyasuhRdaM zatrUnAbhimukhyena lakSyIkRtya prasaJaH prasRtAH / kiMbhUtAH santaH / sorjAH sabalA ye garjitAH kRtAsiMhanAdAH / yathAdhyAgrahAyaNaM mArgazIrSapUrNimAyAmupapaurNamAsaM paurNamAsyAH samIpe ca zvetacaturdazyAM kRSNapratipadi vendoruditatvenA. bdhayaH soja(ja)garjitAH santaH prasaranti // anvagAddaNDanetAdhipaurNamAsInduruksa tAn / idaM paJcanadaM saptagodAvaramiti buvan // 112 // 112. adhipaurNamAsIndurug raNAya bhUbhujA(jAM) vyAvartanetipramuditatvAtpUrNimAcandrojjvalavikasitamukha(khaH) sa daNDanetA tAnbhUbhujonvagAt / kIhaksan / utsAhanAya bruvan / kimityAha / idaM raNaM vargahetutvAtpaJcanadasaptagodAvaratIrthayostulyamiti // antargiram / upagiri / antarnadam / upanadi / upapaurNamAsam / adhipIrNamAsaM(si) / adhyAgrahAyaNam / adhyAgrahAyaNi // apaJcamavarya / pratyasu. hadam / adhiyut / atra "giri0" [ 90 ] ityAdinA-at( advaa)| paJcanadam / saptagodAvaram / atra "saMkhyAyAH0" [11] ityAdinA-advA (bhd)||
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla: senAnIradhizaradaM zazIvAdhitadaM babhau / vyAdho vopazunaM nighnanvinopajarasaM dviSaH // 113 // 113. senAnIrupajarasaM jarAyAH samIpaM vinA vartamAnAMstaruNAnityarthaH / dviSo ninnansannadhitadaM teSu svarAjasvAhAdakatvAdvabhau / yathA zazyadhizaradaM zaratkAle bhAti / yathA vA vyAdha AkheTika upazunaM zunAM samIpe bhAti / / tadAstrANAmanugavAnobhiH pAMzustathoddhataH / yathA sarajasaM mRtyumahokSa iva janase // 114 // 114. tadAstrANAM satkairanugavAnobhirgA (ga) anvAyataiH zakaTaiH kRtvA pAMzustathoddhata ucchalito yathA nibiDaM raNoA vyAptatvAnmRtyuyamo mahokSa itra sarajasaM rajasA sakalaM yathA syAdevaM jagrasenekasubhaTAdInabhakSayat // naSTAJjAtokSaddhokSastrIpuMsAniva mAlavAn / na jannustAvakAH zuddhakSatrastrIpuMsajA bhaTAH // 115 // 115. spaSTaH / kiM tu jAtokSastaruNavRSabhaH / strI cAsau pumAMzca strIpuMso napuMsakaH / yathaite raNakAtaratvena nazyanti tathA naSTAn / zuddhakSatrastrIpuMsajAH / zuddhaM brAhmaNatvAdijAtyAsaMkIrNa(Na) kSatraM rAjabIjaM yasya tadyatstrIpuMsaM tasmAnjAtAH zuddhakSatriyA ityarthaH // adhizaradam / adhitadam / atra "zaradAdeH" [ 92 ] ityat // upajarasam / atra "jarAyA jaras ca" [93 ] ityat / jarasAdezazca // sarajasam / upazunam / anugava / ityete "sarajasa0" [94 ] ityAdinA nipAtyAH // jAtokSa / mahokSaH / vRddhokSa / ityatra "jAta." [ 95] ityAdinA-bhat //
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.97.] ekonaviMzaH sargaH / 549 dvandvAt / strIpuMsa / karmadhAraya(yA)t / strIpuMsAn / ityatra "striyA:0" [ 96 ] ityAdinA-at // RksAme RgyajuSaM vA kepi jIvAtave jguH| tRNaM dhenvanu(na)DuhavakSe(tke?)pyadhurmAra(na?)vA rdaiH||116|| 116. spaSTaH / kiM tu jIvAtave jagurjIvanAya brAhmaNIbabhUvurityarthaH // UrvaSThIve padaSThIvekSibhruve ca kRtvrnnH(nnaaH)| tyaktadAragavA nezustehorAtra v(vrnnaarditaaH||117 // 117. spaSTaH / kiM tUrvaSThIve Urve (o)rjAnvozca kecitkRtavraNAH padaSThIve kecicca / pAdayorjAnvozca kRtavraNA ityarthaH / / rAtriMdivamivArko bhaanktNdivmivaanlH| avAGmanasagamyaujA ballAlo vA(lothA)bhyadhAvata // 118 // 118. [ atha ballAlobhyadhAvata / ] kIhaksan / na vAGmanasena vAcA manasA ca gamyaM paricchedyamojastejo yasya sotipracaNDapratApota eva ca rAtriMdivaM sarvadA yorkaH sa iva tathA nakkaMdivaM sadA yonalogniH sa iva bhAjAjvalyamAnaH // gogoduhavadAsAkAnmanvAnohardivaM ca saH / zaraistutoda kIrNAsthitvacamAMsAsravigrupaiH // 119 // 119. sa ballAla AsmAkAnbhaTAngogoduhavadgogopAlAniva ni:sattvAnmanvAnaH saJ zaraiH kRtvAhardivaM sadA tutoda vivyte(the)| kiMbhUtaiH / kIrNe vikSipte asthitvacamasthIni ca tvacazca mAMsAsravipuSaM ca mAMsaM cAlavigruSo raktabindavazca yaistaiH // samiTTapadavadbhittvAzu durbhedAM yahepi hi / zatarAjI tavAthAriH prapede daNDanAyakam // 120. //
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ .550 TyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] 120. athAriballAlo daNDanAyakaM prapede praaptH| kiM kRtvA / ] tava zatarAjImAzu bhittvetastataH kSiptvA / kiMbhUtAm / mahAbalatvena dRDha. vyUhatvena ca byahepi dinadvayepi durbhedAm / samidRSadavat / yathA samidhaH kASThAni dRSadazca durbhedAH syuH // RksAme / RgyajuSam / dhenvanaDuha / vAGmanasa / ahorAtra / rAtriMdivam / nakkaMdivam / ahardivam / urvaSThIve / padaSTIve / akSidhruve / daargvaaH| ete "RksAma." [ 97 ] ityAdinA nipAtyAH // cavarga / asthitvaca // deN| samiTTaSada ||ss / maaNsaasrvipussaiH||h / gogoduha / ityatra "cavarga0" [ 98 ] ityAdinA-at // zatarAjIm / vyahe / atra "dvigoraboTa" [ 99] ityat // senAnIH khAMstatarjAtha dyAyuSaM vyAyuSaM na vA / ghyaJjalatryaJjalavAha tyA jIvitAH stha kim // 121 // 121. atha senAnIH khAMstatarja / yathA dvayoraJjalyoH samAhAro yajalamevaM yajalam / dvandve upacArAttatparimANaM yatsvarNa tadaha tyA divase bhRtiryeSAM te he vyaJjalavyaJjalakharNAha tyA he svarNabhRtAJjalInAM dvayaM trayaM vA jIvikAM dine dine labdhAro na vyAyuSaM vartamAnajanAyurapekSayA na dve AyuSI sto na vA vyAyuSaM na vA trINyAyUMSi santyarthAdvastatkiM jIvitAH stha jIvatha / adya zvo vA mRtyurbhAvyeva tasmAtsvajIvitanirapekSaM yudhyadhvamityarthaH // 1etA / ma'. 2 e ca bAhe'. 3 sI ye du. 4 sI ahardi'. 5 e da / Sa / mAM. 6 sI ranabo'. 7 e nAnI khAM tastataH / ya. 8 sI rAtpa. 9e ve . 10 e bhRvItA. 11 sI yaM vA. 12 sI "vitAsa jIvitha. 13 sI 'tyumAvye. 14 e bhaveta. 15 edhyami'.
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.3.102.] ekonaviMzaH srgH| 551 byaJjalayakhyaJjalayaH pUrveSAM naurasAH stha bhoH / vyaMli(yaJjali)vyaJjalikRtA mayA bhrAntyaiva puujitaaH||122|| 122. bho vyaJjalayasyaJjalayaH svarNAdInAM dvAbhyAmaJjalibhyAM tribhiraJjalibhizca krItA bhaTA yUyaM pUrveSAM pUrvamahAbhaTAnAmaurasAH putrA na stha / etabyupasthitasya yuddhasyAkArakatvAt / ata eva yUyaM mayA bhrAntyaiva teSAM mahAbhaTAnAmaurasA eta iti mahAyodhA bhaviSyantIti matibhrameNaiva pUjitAH svarNavastrAdidAnaiH satkRtAH / kIdRzA satA / vyaJjalitryaJjalikRtA dvayoraJjalyostrayANAmaJjalInAM samAhAraM kurvatA bhaktyartha dvinirvAjaliyojanAni kurvatA // yAyuSam / vyAyuSam / atra "dviverAyuSaH" [ 100 ] ityada // byAla / vyaJjali / dhyoMla / vyaJjali / ityatra "vAJjaleralukaH" [101] iti vA-aT // aluka iti kim / dyaJjalayaH / vyaJjalayaH // tenetyuktA yuyudhire tedhikIbhUya vairitH|| dvikhAratastrikhArIva trikhAreH paJcakhAri vA // 123 // 123. spaSTaH / kiM tu yathA dvikhArato dvayoH khAryo(yoH) samAhArAtsakAzAtrikhArI tisRNI khArINAM samAhArodhikA syAdevaM yathA trikhAreH paJcakhAri vAdhikaM syAdevaM vairitaH zatrubhyodhikIbhUya // dvikhArataH / paJcakhAri / ityatra "khAryA vA" [ 102 ] iti vA-aT // kecidatra puMstvamapIcchanti / tanmate "gozca0" [2. 4. 96 ] ityAdinA 1 sI yasvarNA. 2e bhUyo baiM'. 3 e dviSAra'. 4 sI 'khArIvatrivArI'. 1 sI veM ma. 2 sI ntyaite te'. 3 siitaa| yaM kR. 4 e la / trya. 5 sI ali trya. 6 sI luk . 7 sI khArito. 8 sI NAM sa. 9e gozcAtyA.
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] isvatve trikhAreH / strItvamapyanye / tanmate pUrvavadrasvatve "itoktyarthAt" [ 2. 4. 32 ] iti byAM ca trikhArI / ardhakhAryardhakhAreNa bhUtvA khArIva te svakaiH / dvinAvavyUhavantordhanAvavyUhaM ripuM vyadhuH // 124 // 124. te nRpA ripuM ballAlaM vyadhuH / kiMbhUtam / nAvordhamardhanAvaM tadvabyUhaH sainyaracanA yasya taM nAvAkArasya vyUhasya tatsainyasya saMbandhinordhasya hananenArdhanAvAkAravyUham / kiM kRtvA / svakai TaiH kRtvA dvayornAvoH samAhAro dvinAvaM tadAkAro yo vyUhaH sostyeSAM dvinAvavyUhavanto bhUtvA / yathArdhakhAri khAryA ardhamardhakhAreNa khAryA ardhene khArI syAt // ardhakhAreNa / ardhakhAri / ityatra "vArdhAca" [ 103 ] iti vA-aT // ardhanAva // dvigoH / dvinAva / ityatra "nAvaH" [ 104 ] ityada // socantipuMgavaH pazcarAjyA htmhaaskhH| senAnyo gUrjarabrahmasyAnvakSaM pAtito gajAt // 125 // 125. spaSTaH / kiM tu sa ballAlovantipuGgavo mAlavazreSThaH paJcarAjyA paJcAnAM rAjA saMhatyA kA pAtitaH / gUrjarabrahmasya gUrjareSu deze brahmA gUrjarabrahmastasya gUrjarA(ra)bAvAsidvijasya senAnyaH // puMgavaH / atra "goH0" [ 105 ] ityAdinA-a, // paJcarAjyA / mahAsakhaH / atra "rAjansakheH" [ 106 ] ityat // gUrjarabrahmasya / ityatra "rASTra0" [ 107 ] ityAdinA-aT // 1e vaH puMvarA. 1e lAbhaM vya. 2 sI tabbU. 3 sI "sya saH taM. 4 sI vA da. 5 sI 'na kRtvAroM'. 6 e rAjyAM pa. 7 sI "zAM hAM ka. 8 e tyA kIrtyA pA. 9e ratvAvAsijjamya se'. 10 sIT / ako'.
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.109.] ekonaviMzaH srgH| 553 akaubaMjhima(ma?)hAbrahmA mahAbrahmaizvampatiH / yAvaniSedhettAvatsa kaizcitkubrahmabhirhataH // 126 // 126. tAvatsa ballAlaH kaizcitkubrahmabhiH pApiSThabrAhmaNairhato yAvabamUpatirmahAbrahmaiva'hadbhAhmaNairniSedhenmAraNAnnivartayet / yato mahAbrahmA / etadapi kuta ityAha / yatokobrahmiH pApo brahmA kubrahmo na tasyApatyam // akaubahmiH kubrahmabhiH / mahAbrahmaH mahAbrahmA / ityatra "kumahayAM vA" [ 108] ityaDvA // grAmataH kauTatakSaiH syUtAnaHzvastatocalat / sogoSThazvairaitizcaiyuG vyAghrazvairiva lubdhakaH // 127 // 127. sa camUpatistato raNasthAnAdacalat / kIhaksan / anAMsi zaMkaTAnyevAtizIghragatvAcAne IvAnaHzvAH / syUtAH praguNIkRtA anaHzvA yasya saH / kaiH / grAmata: masya takSabhimasAdhAraNaistakSabhistathA kuTI zAlA sta(ta)syAM bhavAH kauTA ye takSANaste kauTatakSA ye svatatrA na kasyApyAyattAstaizca tathA goSThe gokule zvAno goSThazvA goSThazvA iva goSThazvA yathA goSThazvAstathAvidhazauryAbhAvenApakAriSu goSThazvA eva bhavanti nAnyatkiMcitkartumalaM tathA ye syusta evamucyante / na tathA ye tairmhaashuurairityrthH| atizvaiH zvAnamatikrAntaH suSTu svAmibhaktaiH sevakaiyuG yuktaH / vyAghra ivAtizUrAH zvAno vyAghrazvA jAtyakurkurAstairyuG lubdhako yathA syAt / / 1 sI brahmama'. 2 e rataizcairyaG. 1 sI yataHkauna. 2 e zakAyanye'. 3 e 'na vA. 4 sI iva zvAnaH sya. 5e kulazvA. 65 pari'. 7 sI degstairyA.
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH athodrajaHpUrvasakthottarasakthAya bhUpatiH / rAmo nu vAnarazunedAttasmai pAritoSikam // 128 // 128. atha bhUpatistasmai puMse pAritoSikaM paritoSaprayojanaM svarNAdyadAt / kIdRzAya / pUrva sakthi sabhA(knaH?) pUrvabhAgo vA pU sakthamevamuttarasakthaM dvandve udrajasI bhUrimArgAttadaivAgatatvAduddhUlite pUrvasakthottarasakthe yasya tasmai / yathA rAmaH sItApravRttiM gRhItvA bahumArgAgatatvenodrajaHpUrvasakthottarasakthAya vAnarazune vAnaraH zveva baliSThatvAdvAnarazvA hanUmAMstasmai pAritoSikamadAt // hasankukkuTasakthe sa mRgasakthe viDambayan / pumAnphalakasakthAbhyAM niryayau javanorasam // 129 // 129. javanAnAM vegavatAmura(raH) pradhAnaM javanorasaM vegavatsu zreSThaH sa pumAnniryayau rAjabhavanAnnirgataH / kIhaksan / phalake iva phalake amAMsale atikaThine ca ye sanI (kthinI) UrU tAbhyAM kRtvA kukkuTasakthe hasanmRgasakthe ca viDambayanaMnukurvannityarthaH // . grAmataH / kauTatakSaiH / atra "grAma0" [ 109] ityAdinA-aT // goSTazvaiH / atizvaiH / atra "goSTa0" [ 110 ] ityAdinA-aT // vyAghrazvaiH / atra "prANinaH0" [111 ] ityAdinA-aT // prANina upamAnAditi pUrvapadavijJAnAdiha na syAt / vAnarazune // anaHzvaH / atra "aprANini" [ 112] ityat // aprANinIti kim / bAnarazune // 1 sI kthe ca mR. 2 e degyau va. 1 sI sakthaH dva'. 2 sI rAmasI'. 3 sI muru pra. 5 e baku. 6 e kSaiH / bhamra prA. 79 umA. 4 e amAsa.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai.7.3.115.] ekonaviMzaH sargaH / 555 pUrvasakthottarasakthAya / mRgasakthe / upamAnAt / phalakasakthAbhyAm / atra "pUrva0" [ 113 ] ityAdinA-aT // kukkuTAdapIcchantyanye / kukkuTasakthe / javanorasam / atra "urasogre" [ 114 ] ityat // lAvaNyajAlasarasaMme(ma)mRtAzmaM dRzorvadhUm / gRhNanvezmAbhi bhUpothAcalatkAlAyaMsAstrabhRt // 130 // 130. atha kAlAyasaM pradhAnalohajAtibhedastasya yadatraM kSurikA tabRdbhUpo vezmAbhilakSyIkRtyAcalat / kIdRksana / vadhUM gRhNan / kiM. bhUtAm / lAvaNyasya jAlasarasamevaMnAma saraH saundaryAmRtapUrNAmityarthaH / ata eva dRzorjagaccakSuSoramRtAzmamamRtasyAzmAmRtAzma evaMnAmA pradhAnAzmajAtivizeSastattulyAmatyAhnAdikAmityarthaH // paurairupAnasAdRsyaiH puNyAhe dadRze vrajan / saMkhyAtAhajayosiktaiH sosaMkhyAtAhakautukAt / / 131 // 131. sa bhaimiH puNyAhe zubhadine prAsAdAya vajansannupagatamane upAnasamityannavizeSasya saMjJA / tasya yAnyaTTAni haTTAstatrasthaiH pauraidadRze / kasmAt / asaMkhyAteSvahaHsu yatkautukaM tasmAdatikautukAdityarthaH / yataH kIdRzaiH / saMkhyAtAteSu stokadineSu yo jayaH svAmikartRka AnavijayastenosiktairgarvitaiH / jAlasarasam / upAnasa / amRtAimam / kAlAyasa / ityatra "saronozma." [ 115] ityAdinA-aT // 1 e sanama'. 2 e zovaLU. 3 e yasyAsvabhR. 1e lakSIkR. 2 sI syAtmaizmamR. 3 edeglyAmAtyA. 4 e sAdaya. 5 sI na upAsana upAsanasa. 6e pasaM. 7 e ni hAvA. 8sI kaukA. 9e Ahvavi'. 10 e pAnA aM'.
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ bbAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] puNyAhe / atra "ahaH" [ 116] isyaT // saMkhyAtA saMkhyAtAha / ityatra "saMkhyAtAdahnazca vA" [ 117 ] ityada / ahohAdezo vA // sarvAhlazubhalagne khairyuto yahotsavaiguham / tayAtyahvendumukhyA sa pUrvAhnArkaprabhovizat // 132 // 132. pUrvAhnArkaprabhaH pravardhamAnapratApodaya(yaH) sa bhaimiH sarvAhnazubhalagne sarvAhna sakaladinamadhye zubhaM yallagnaM tatra gRhamavizat / katham / atyahnoharatikrAnto rAtrau bhavo ya industadvanmukhaM yasyAstayA vadhvA saha / kIhaksana / vyahno dvayorahorbhava utsavo yeSAM taidyahotsavaiH svaiH svajanairyuta(ta:) // sarvAhna // aMza / pUrvAha / saMkhyA / yahna // ayaya / atyaha / ityatra "sarvAza0" [ 118] ityAdinA-aT / ahlAdezazca // gate saMkhyAtarAtrervAg varSArAtrAnmahIpatiH / vyasRjatpuNyarAtrAgharAtre zvazrU guruM ca tam // 133 // 133. bhUpatirvarSArAtrAdarvAk puNyarAtrasya nakSatrAdibhiH pavitrAyA rAtreryordharAtrastasmin sanmuhUrta ityarthaH / zvazrU taM guruM ca vyasRjat / ka sati / saMkhyAtA yA rAtrI rAtrijAtistatra saMkhyAtarAtre gate kiyatISvapi rAtriSvatikAntAsvityarthaH // 1sI yApAhe'. 2 e dA. 1 sItAhaH saM. 2 e mArkaH prava'. 3 e yalamaM. 4 e kAntau rA'. 5paryutA / sa. 6sI vyayaM / aM. 7e treyo. 8 sIn muhU. 9 sItre ki.
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.119.] ekonaviMzaH sargaH / 557 kAlepyadIrgharAtrentarekarAtradvirAtrayoH / zaktyAnyAnapi cakrerInatirAjenduniSprabhAn // 134 // 134. bhaimiranyAnapyAnnAditarAnapyarInekarAtradvirAtrayorantaratizIpramityarthaH / zaktyA kRtvAtirAtro rAtrimatikrAnto divAtano ya indu. stadvanniSprabhAnnistejaskAMzcakrebhiSeNya jigAyetyarthaH / ka / na dIrgharAtrA dIrghA rAtrayotrAdIrgharAtrastasminkAlepi yAtrAyA ayogya uSNakAle varSAkAlepi cetyarthaH // sarvarAtrajAgarUkaH svandviSAM puruSAyuSam / AkrAmakSmAM sa dvistAvAtristAve iva yAjJikaH // 135 // 135. sa bhaimiH sarvarAtrajAgarUkaH sadodyatota eva dviSAM puruSAyuSaM puruSasyAyurvarSazataM syaMstadvadhenAntaM nayansandviSAM kSmAmAkAmadvazIcakre / yathA yAjJikaH sarvarAtrajAgarUkastathAbhicAramardviSAM rAtriMcarANAM puruSAyuSaM syan dvistAvAtristAve vikRtiyAgasya vedivizeSAvAkrAmatyanekayAgakriyAkaraNairvyApnoti // vahi dvistAvaM tristAvamiva sazvovasIyasam / zvaHzreyasArthamArcastamuccezAdyA hayadvipaiH // 136 // 136. saha zvovasIyasena kalyANenAsti yastaM savorvasIyasaM taM bhaimi zobhanaM zreyaH zvaHzreyasaM kSemaM tadarthamuccezAdyA uccadezAdhipAdyA nRpA hayadvipaiH kRtvArcan / hayAzca dvipAzca hayadvipam / hayadvipaM ca 1 sI trayorataratizI. 2 sI rvatra. 3 e rUkasya'. 4 sI stAva i. 1e kyAti'. 2 sI dIrgharA'. 3 e rAtrista'. 4 sI trAyAM aM. 5 sI le ce'. 6 sI rvatra'. 7e degzikA sa. 8 sI vazIya'. 9 sI 'vazIya'. .105 yaH svazre. 11 e tvA kurvan. 12 sI dvipaM ce.
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapALaH ] hayadvipaM ca hayadvipaM cetyekazeSe hayadvipAni tairatiprabhUtairityarthaH / anyathA tu senAGgatvAdekatvameva syAt / yathAgnihotraNaH sazvovaMsIyasaM dvistAvAndvistAvastamevaM tristAvaM ca vahnimagnivizeSaM zraH zreyasArthamarcanti // niHzreyasArthibhirapi stutadostathovIM nistriMzapANiradazaiH sa jigAya mAsaiH / na vyaGgulaM nayapathasya vilaGghate sma nAtyaGgulo bhavati jAtu yathA sma kopi // 137 // 137. yathA kopi jAtu nayapathasya dvyaGgulaM dve aGgulI na vicalate sma / yathA kopi nayapathaisyAtyaGgulazcAGgulimapyatikrAntazca jAtu na bhavati sma / sarvopi yathAtyantaM nA (nyA ) yyabhUdityarthaH / tathAtyantaM kaNTakocchedAzyAyyanuzAsanAdiprakAreNa sa~ bhaimirnikhiMzapANiH khaDgavyaprakaraH sannadazaiH na dazAdaza / stai nyUnairdazabhirmAsairuva jigAya vazIcakre / ata eva kIdRk / niHzreyasArthibhirapi mokSecchubhirniHspRdhairmunibhirapi stutadorvarNita bAhuvIryaH // 1 saMkhyAtarAtre / ekarAMtraM / puNyarAtra / varSArAnAt / dIrgharAtre // sarva / sarvarAtra // aMza / ardharAtre // saMkhyA / dvirAtrayoH // avyaya / atirAtra / ityatra "saMkhyAta 0" [ 119 ] ityAdinA at // 1 estathAvIM ni.. 1 sI vazIya'. 2 e svAvAsta'. 3 e "thayasyA'. 4 e 'ti / sa N. 5 sI tyantaka'. 6 e 'dAnAyya'. 7 e sa bhaumimistri'. 8 sI zAdazA adeg. 9 e 'minispR". 10 sI tra / va 11 sI "varA".
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai07.3.124.] ekonaviMzaH srgH| puruSAyuSam / dvistAvAtristAve / ityete "puruSa." [120 ] ityAdinA nipAtyAH // dvistAvAtristAvayovaidyAM prayogaH / anyatrApi dRzyate / dvistAvaM tristAvaM vahnim // zvovasIyasa[m] / atra "zvasaH0" [12] ityAdinA-at // niHzreyasa / zvaHzreyasa / ityatra "nisa" [22] ityAdinA-at // adazaiH / nistriMza / ityatra "najavyayAt" [123] ityAdinA DaH // baGgulam / atyaGgulaH / atra "saMkhyA." [2] ityAdinA DaH // va. santatilakA chandaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatikaganiviracitAyAM zrIsiddhahemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanabAzrayavRttAvekonaviMzaH sargaH // 1 estAvatritAvese'. 2e 'nyavAni. 3 ehi| dhoM. 4 sI zreja..
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye viMzaH srgH| padmAkSya AtataSaDaGgulakRSyarikthA rantuM vaneSvayuratha zramajihmasakthyaH / niHzaGkamapuriha zAsati gAM dvimUrdhA kaH kaslimUrgha uta yopanayaM vidadhyAt // 1 // 1. padmAkSya: triyaH puSpoccayAdikrIDayA rantuM vaneSvayuH / kIdRzyaH / AtataM vistIrNa yatSaDagulaM SaDaGgulayo yasya tadaGgulisahazAvayavaM dhAnyakaNTakAdInAM vikSepaNakASThaM tena kRSyamatibahutvAkarSaNIyaM rikthaM dhanaM yAsAM tAH / atyantamIzvarya ityarthaH / atha gamanAnantaraM zramajihmasakthyaH zrAntAH satyo vaneSveva niHzakaM nirbhayamUSuH / yuktaM caitat / yasmAdihe bhaimau gAM pRthvI zAsati ko dvimUrghotAtha vA kastrima? yopanayaM cauryaluNTanAdyanA(dyanyAyaM) vidadhyAt / caNDazAsanatvenAnyAyino mastakaM grahItaryasmin yo dvimUrdhA trimUrdhA vA syAtsa evAhamasyaika dve vA mastake dattvaikena zirasA jIviSyAmItyabhiprAyeNAnyAyaM kuryAdityarthaH // vasantatilakA / / jAyApramANajanatAbhiragAyi sa tri. mUrdhadvimUrgha iva deva udaattshktiH| 1 e riskA ra. 2 sI sakthAH / ni'. 3 sI vidhyat. 1sI 'Daya ra. 2sI kSeNapAkA. 3 sI ha mImo gAM. 4 sI potha'. 5 sI mUrdhA vA sA. 6 e yo hi . 7 sI kaM vA.
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ 561 [ hai. 7.3.125.] viMzaH srgH| 561 suprAtasuzvasudivastridazezvaro vA eNIpadAjapadabhadrapadAdirADvA // 2 // 2. sa bhaimirjAyA bhAryA pramANI mukhyA yAsAM tA yA janatA janaudhAstAbhiragAyi gItaH / yata udAttazaktirudbhaTaprabhutvAdizaktitrayastathA zobhanaM karma prAtaH prabhAtesya suprAtastathA zobhanaM karma zvosya suzvastathA zobhanaM karma divA yasya sudivastato vizeSaNakarmadhArayaH / sarvadA nyAyyocitasakriya ityarthaH / trimUrdhadvimUrdha iva devo yathA paJcazirAH sadAzivo gIyate / yathA vA tridazezvarI devendro gI. yate / tathaiNyA iva pAdAvasyaiNIpadaM mRgazira evamajapado meSarAziH / sa cAzvinIbharaNIkRttikaikapAdarUpa ityazvinI bharaNI kRttikAyA ekapAdazvocyante / tathA bhadrAH pAdA AsAM bhadraMpadAH pUrvabhadrapadA uttarabhadrapadAzca dvandve tA AdiryeSAM nakSatrANAM teSAM rAT cndrH| zriyA saMpUrNakalAdilakSmyA yukto ya eNIpadAjapadabhadrapadAdirAT sa yathA vA gIyate // azArikuMkSaM caturaizravakSaHsthalaM svayaM proSThapaidAdhipaM nu / namassatAM taM rajanI dhruvaM kalyANIdvitIyA samabhUnna ksy||3|| 3. taM bhaimi namasyatAM praNematAM madhye kasya namasya'nnarasya rajanI praNAmarAtri ()vaM na samabhUt / kiMbhUtA / kalyANI bhaimeH prasattyA sadyaH sarvasaMpadullAsAtsarvazubhaheturdvitIyA praNAmarAtreranantarA rAtriryasyAH sA kalyANIdvitIyA / kiMbhUtaM ta[m / ] na zAreriva, sthUlaH 1 sI vA zreNI'. 2 sI 'kukSi ca'. 3 sI rasrava'. 4 e padadhi'. 1eNI kRttikA'. 2 sI kA e'. 3 e bhadrApA'. 4 sI drapAda utta'. 55 NamyatAM. 6 sI degsya raja'. 7 sI tridhAvaM. 8 sI va sthaLaM ku.
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye kumArapAlaH kukSimadhyaM yasya taM kRzodaram / tathA catasrozrayo yasya tacaturasra (aM) tadvakSaHsthalaM yasya tam / upalakSaNatvAtpramANopetasarvAGgopAGgamityarthaH / tathA sakalajagadAhAdakatvAtsvayaM sAkSAtproSThapadAdhipaM nu proSTho gaustasyeva pAdA AsAM proSThapadAH pUrvabhadrapadA uttarabhadrapadAzca / tAsAmadhipazcandrastamiva / atha ca ye proSThapadAdhipaM prastAvAhitIyenduM svayaM na. masyanti teSAM madhye kasya narasya dvitIyA tithi(thiH) kalyANI zubhaheturna syAhitIyAyAmindudarzanasya sarvasaMpanibandhanatvena zAkheSu gIyamAnatvAdityuktileza(zaH) / SaDaGgula / ityatra "bahu0" [ 125] ityAdinA TaH // jihmasakthyaH / padmAkSyaH / atra "sakthi0" [ 126 ] ityAdinA TaH // dvimUdhaH dvimUrdhA / trimUrdhaH(dha) trimUrdhA / ityatra "dvi." [127 ] ityAdinA vA TaH // jAyApramANa / tridaza / ityatra "pramANI." [120] ityAdinA DaH // suprAta / suzca / sudivaH / zArikuMkSam / cturai| eNIpada / ajapada / proSTapada / bhadrapada / ityete "suprAtaH" [29] ityAdinA nipAtyAH // kalyANIdvitIyA rajanI / ityatra "pUraNIbhyaH0" [30] ityAdinAap // upjaatiH|| samaprathata socaturaH kaSAyaiH sadA sucaturoskhalitaiH pumarthaiH / 1e pumAya:. 15 degkSisaMdhyaM. 2 sI tazrosrayo. 3 sI dAzca. 4 e ca yathoSTapa'. 5 e tithi ka. 6 sI yAmi . 7 sI ndhatve. 8 e lezyaH / Sa0. 9 sI mUddhi dvi'. 10 sI kukSi / ca. 11 sI rasra / 2. 12 e shr| pANI.
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.131.] viMzaH srgH| 563 ihopacatureSu jagatsu pApa NDinAM vicaturaM zatamarcamAnaH // 4 // 4. sa bhaimizcatvAri samIpe yeSAM saMkhyeyAnAM teSUpacatureSu triSu jagatsu samaprathata prakhyAtaH / yataH kaSAyaiH kRtvA sadAcarturaH kodhAdikaSAyacatuSTayarahita ityarthaH / tathAskhalitaiH pumathaiH sucaturaH zobhanapumarthacatuSTayAnvita ityarthaH / tatheha pRthvyAM pASaNDinAM vi?zyAni vigatAni vA catvAri yasya tadvicaturaM zataM SaNNavatimarcamAnaH // kolarchandaH / jsau syau kolaH // antarlomaM dadhadatha bahirlomamaurNa tricatvAH karSandInAMtricaturapazUnekadA puSyanetre / AsevyehanyanRcasahitaibaDhcaiH padmanAbhe duHsakthaH pathyahaliramunA kopi duHsakta aikSi // 5 // 5. athAmunA bhaiminA kopi grAmyanaro dInAnbalAdAkRSyamANatvena dInamukhAMtricaturapazUstrIMzcaturo vA chAgAnpathi karSanvikretuM rAjamArge nayansanaikSi / ka / ekadaikasminkAle / ekasminvarSa ityarthaH / puSyo netA nAyako yasya tasminpuSyanetre puSyeNa candrayuktena yukta ityarthaH / ahanyAmalakaikAdazItyAkhyayA prasiddhoyAM pauSyAM phAlgunazuklaikAdazyAm / mahAparvadina ityarthaH / ka satyaikSi / padmanAbhe viSNau / kiMbhUte / na vidyanta Rco yeSAmanRcA mANavAstatsahitai 1 emtabhomaM. 2 sI loma da. 3 sI maurNa tri'. 1e ca. 2 e tura ko. 3 e pumAthaiH saca. 4 sI 'dRzAni. 5 sInaH / kaulachandaH. 6 e ichandaM / jaso syau. 7 e capurapazukhIca. turo. 8 sI turaH pa. 9sI dvAyA pau.
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] bahvaya Rco yeSAM tairbahvacaizcaraNairupalakSaNatvAdanyalokenApyAsevya upabAsavratavizeSapUjAvizeSAdinArAdhye / pauSyAM phAlguna zuklaikAdazyAM viSNorArAdhanaM mahAphalam / yadbrahmANDapurANam / yadA tu zukladvAdazyAM puSyaM bhavati kahiMcit / tadA sA tu mahApuNyA kathitA pApanAzinI // 1 // purANabhASayA dvAdazIzabdena vrataikAdazyucyate / tasyAM jagatpatirdevaH sarvasarvezvaro hariH / pratyakSatAM prayAtyeva tenAnantaM phalaM smRtam // 2 // imAmekAmupoSyaiva puSyanakSatrasaMyutAm / ekAdazIsahasrasya phalaM prApnoti nAnyathA // 3 // tasmAdeSA prayatnena kartavyA phalakAtibhiH / phAlgune ca vizeSeNa vizeSaH kathito nRpa // etena ca parvopanyAsena tadA rAjApyupoSito vratavizeSastho dharmadhyAnasthazcAsIditi vizeSeNollasaddayaM balAdAkRSyamANAndInAnpazUnda. darzetyartho vyaJjitaH / kIdRgnaraH / antarlomAnyasyAntarlomaM tathA bahirlomAnyasya bahirlomaM ca / ubhayapArzvayorlomazamityarthaH / aurNa. mUrNAmayaM paMTaM dadhattathA mugdhatvAtraya eva catvAro yasya sa tricatvAstathA ni(niH)svatvAnnAsti halimahaddhalamasyAhalirata eva duSTe kAryakaThoratvAdinA vikRte sakabhI(kthinI) yasya sa duHsakthastathA 15 bahU kra. 2 e degrAdhyapau. 3 e sarve'. 4 sI poSyataM pu. 5 sI yutaM / e. 6 ethite nRpaH / e.' 7e taze. 8 e zeSaNoM. 9eloma ta. 10 sI padaM da. 11 sI vAstraya. 12 sI nisalA.
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. // [ hai0 7.3.131.] viMzaH srgH| 565 duSTA nindyA saktiH pazuvikrayAdikuvyApArasaMsargoM yasya sa duHsktH|| mandAkrAntA chandaH // duHsaktimUce tamasau susaktirenasyasaktiH sukRte susaktaH / avInasakthAnnu gatAvasaktA nhetoH kutaH karSasi bhoH susaiktha // 6 // 6. asau bhaimirduHsaktiM pazuvikrayarUpaduSkarmAsaktaM taM naramUce / kIhaksan / zobhanA saktirdhArmikaiH saha saMsargo yasya sa susaktirata evainasi pApakarmaviSayesaktistathA sukRte dharme susaktaH / kimUca i. tyAha / zobhane gamanadakSe sakthrI(kthinI) yasya bhoH susakthAvIichAgAnkuto hetoH karSasi / kiMbhUtAnapi / asakthAnnu yathA sakthirahitA gatAsaktAH syurevaM gamanesaktAnasaMsargAnbalAnnIyamAnatvena svayamagacchata ityarthaH // upajAtiH // sa pratyavocatsuhalo na duhelo na cAsmyahaM kiM tvahalo nayAmi tat / asakthiduHsakthisusakthikAnamU ndAtuM vasubhyaH prati saunikApaNe // 7 // 7. sa naraH pratyavocat / tathA hi / he rAjannasmi na suhalo na ca duhelo na zobhanayA na vAzobhanayA halyA yuktaH kiM tvahamahalo halirahitotidaridra ityarthaH / tattasmAdamUnpazUnvasubhyaH prati dAtuM dha. 1e sakthyannu. 2 e degsakthaH // a. 3 sI kthikA. 1 e divyA. 2 sI mada. 3 sI vazaktAH . 4 sI yamAga'. 5 e pratyuvoM. 6envastubhyaH.
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAzrayamahAkAvye [kumArapAla.] nAni gRhItvAmUndAtumityarthaH / saunikApaNe khATikazAlAyAmamUnnayAmi / kIdRzAn / ekosakthiralporurdvitIyo duHsakthistRtIyastu susakthikaH / vizeSaNadvandve tAn // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // duIliH suhalito yathA haliM suprajasta ivaM cAprajAH prajAm / etadIyapizitAni saunikAtsanti duSprajasa Ipsavo dhanaiH // 8 // 8. yathA duhaliH suhalitaH sakAzAIliM mahaddhalaM yathA vAprajA nirapatyaH suprajasto bahvapatyAtsakAzAtprajAmapatyaM dhanairIpsuH syAt / uttarArdhaM spaSTam / kiM tu / duSTA prajA yeSAM te duSprajaso nindyalokAH // acaturraH / sucanuraH / vicanuram / upacatureSu / tricatura / ityatra "nasuvi0" [13] ityAdinA-ap // samAsAntavidheranityatvAdiha na syAt / tricatvAH // antarlomam / bahirlomam / atra "anta0" [132] ityAdinA-ap // puSyanetre / atra "bhAnetuH" [ 133 ] ityap // padmanAne / atra "nAbhenAnni" [ 134 ] ityap // anRca / baDhcaiH / atra "neJ" [ 135 ] ityAdinA-ap // 1 sI vajAm. -- 1 e 'nu sau. 2 sI TikezA'. 3 sI degya su. 4 sI "laM ma. 5 sITa / du. 6 sIraH / saca. 75 degnApsa / sa. 8sIm / ma. 95 naG .
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.3.139.] viMzaH srgH| asaktAn asaktiH / susaktaH susaktiH / duHsaikta(ktaH) duHsaktim / asakyAn asakthi / susaktha susakthikAn / duHsakthaH duHsakthi / ahala: ahaliH / suhalaH suhalitaH / duIlaH duIliH / atra "nansu0" [36] ityAdinA vA-ap // aprajAH / suprajastaH / dudhajasaH / atra "prajAyA as" [ 137 ] ityasa // rathoddhatA chandaH // durmedhasastasya vacolpamedhasaH zrutveti rAjJA jagade sumedhsaa| amedhaso dhigbata mandamedhaso hiMsanti jantUnijajIvikAkRte // 9 // 9. pUvAdha spaSTam / bateti khede / ghignindAyAm / khidyehaM nindAmi ca / yadamedhaso jIvavadhodyatamanaskatvena nindyabuddhayaH khATikAdipApiSThalokA mandamedhasaH paralokaparAGmukhatvenAlpabuddhayaH santo nijajIvikAkRte jantUnhisanti // mandamedhasaH / alpamedhasaH / amedhasaH / sumedhNsaa| durmedhasaH / atra "manda." [130] ityAdinA vA-ap // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH / khajIvikAyai na bhavanti durjAtIyA varaM saptakamAsikAH kim / manti zvadharmANa ime vidharmAH kiM somajamnastRNajamna etAn // 10 // 1e kAye na. 2 sI degnti sadha. 1sI ktiH / dusikta / duH. 25 degsakti'. 3 sI saktiH / 45 degsavitha / su. 5 edegsakthiH / a. 6 sI vApA / alpame. yaH khadikA. 8 sI degsaH / a. 9e dhasAH / du. . e
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 10. duSTA pazuvadhA dipApakAritvena ninditA jAtiH sAmAnyaM puruSatvAdi yeSAM te durjAtIyA ime saunikAdilokA vidharmA nirdharmA ata eva zvadharmANa: kukkurAcArAH santaH kiM kimityetAnpazUnnanti / kiMbhUtAn / somo vallIraso jambhobhyavahAryo yeSAM tAn somajamnastathA tRNajamnazca / niraparAdhAnityarthaH / kiM tu / sapta drammA bhRtirasya " sosya bhRtivastrAMzam " [ 6. 4. 168. ] iti ke saptako mAso yeSAM te saptaikamAsikA bhRtyAH santaH svajIvikAyai svavRttyarthaM kiM kimiti na bhavanti / varaM zlAghyametajjIvavadhAhetutvAt // upajAtiH / / 568 4 't / vyA". 9 sI ka vyAdhA vane haritajamina sujambhyamantau yaddakSiNermaNi mRge praharantyadhaM tat / bhUzAsituH surabhigandhi yazaH kSiNoti pratyakSameva kimutaiSa vadhaH pazUnAm // 11 // 11. vyAdhA vane mRge yatpraharanti / kiMbhUte / zobhanA jambhA daMSTrA yasya tasminsujamni / tathA haritAni tRNAni jambho bhakSyamasya tasmiMstathAmantau niraparAdhe / tathermaM bahutraNaM vA dakSiNamaGgamI vahnasya dakSiNAGga Irma (maiM) vraNamasyeti vA dakSiNermA tasmin / vyaddhukAmAnAM vyAdhAnAM dakSiNaM bhAgaM bahukRtya vyadhanAnukUlaM sthite vyAdhena vA dakSiNabhAge kRtannaNe / tadvanebhavatvena parokSamapyapaM pApaM kartR bhU 1 emni saja. 2 emanto ya'. 3 sI muneSa. 1 sI kurkurA 2 sI somava 6 sI 'rAddhe / ta' 5 sI * 3 sI prakA. 4 sI 'medhajIva 7 sI I bra. 8 vena vyA"..
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.3.139.] viMzaH srgH| zAsituH surabhigandhi yazaH karma kSiNoti kSayaM nayati kimuta kiM punaH pratyakSamevaiSa pazUnAM vadhaH // vasantatilakA / / udgandhi dugdhaM kalamAnsugandhIM styaktvA palaM kAmati pUtigandhiM / loko yadudgandhi sugandhamattuM tacchAsitustatkhalu durvivekaH // 12 // 12. spaSTam / kiM tu / pUteriva gandho yasya tatpUtigandhi svabhAvena durgandhaM paraM karpUrAdisurabhidravyakSepeNodgandhyullasadgandhaM sugandhaM ca satpalaM mAMsamatum / tacchAsiturlokaM zikSayitupasya / / indrvnaa|| udgandhamambviha sugandhyatha pUtigandhi yadvanmarutsurabhigandhiru pUtigandhaH / saMsargataH surabhigandhamidaM vapurvA rAjAnurUpaguNabhRjana eSa tadvat // 13 // 13. u he pazukarSinnara yadvadyatheha jagatyambu jalaM saMsargataH surabhidravyasaMsargAdudgandhamutkRSTagandhaM sugandhi cAthAtha vA durgandhadravyasaMsargAtpUtigandhi durgandhaM syAyathA vA marudvAtaH saMsargataH surabhigandhiH pUtigandho vA syAdyathA vedaM pratyakSadorgandhyaM vapuH saMsargataH surabhigandhaM syAttadvattathaiSa janaH saMsargato nRpasaMsargeNa rAjAnurUpaguNabhRt / rAja zabdenAtra rAjagatA guNA upacArAducyante / tato rAjenurUpA rAjaguNasadRzA ye guNAH kRpAdayokRpAdayo vA tadvibhratsyAd yathA 1e gandhIstya'. 2 sI "ndhi su. 1 sI muti kiM. 2 sI rgandhidra'. 3 endho yathA syA.deg 4 5 jArU'.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] rAjA tathA prajeti vacanAt / etena rAjJAtmanova hi(nyeva hiM?)sAkaraNadoSaH sthaapitH|| durjAtIyAH / atra "jAterIyaH" [ 139] ityAdineyaH // saptakamAsikAH / atra "bhRti." [ 140 ] ityAdinekaH // zvadharmANaH / atra "dvipadAdharmAdan" [141 ] ityan // vikalpamicchantyeke / zvadharmANaH vidharmAH // sujamni / haritajamnni / tRNajamnaH / somjmn(mnH)| atra "suharita." [142 ] ityAdinA-an // dakSiNermaNi / ityayaM "dakSiNemA0" [ 143 ] ityAdinAmantaH sAdhuH // sugandhIn / pUtigandhi palam / udgandhi / surabhigandhi / atra "supUti." [144 ] ityAdinA-it // sugandhi ambu sugandhaM palam / pUtigandhyambu pUtigandho marut / udgandhi palam udgandhamambu / suramigandhirmarut suramirgandhaM vapuH / atra "vAgantau" [145] itIdvA // vasantatilakA // na nyAyagandhosi na dharmagandhiH karISagandhasya purISagandhiH / kRte zarIrasya karaM dhigeSa gRhNAmi bhUmena tu rakSaNAyaM // 14 // 14. nyAyasya gandho yasminsa nyAyagandhohaM nAsmi / evaM niraparAdhapazuvadhasya. mahApanyAyasyAnivartakatvAnmayi nyAyasya gandhopi nAstItyarthaH / ata evAhaM na dharmagandhirvartata eva vAhaM pApAzucilitatvAtpurISasyeva gandho yasya sa purISagandhiH sanneSohaM karISagandha 1 sI ya // nyoya'. 1embhaH / a. 2 sI gandho mahat. 3 e ndhava. 5 erbhamaMga'. 6 sI citipta. gandhamaru'. 4 e ga.
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.3.148. ] viMzaH sargaH / 571 syAnekaimalA vilatvAcchAgaNacUrNavaddurgandhasya zarIrasya kRte karaM rAjabhAgaM dhigninditaM yathA syAdevaM gRhNAmi na tu bhUme rakSaNAyAnekapazUnAmevaM vadhAt // 34 dharmagandhiH : nyAyagandhaH / atra "vAlpe" [ 146 ] itIdvA // purISagandhiH dhaH karISagandhasya / ityatra "vopamAnAt " [ 147 ] itIdvA // upajAti (tiH) // aau viSNupadyAmajapAdahasti pAdau saha vyAghrapadA supAdau / munI dvida [ku]mbhapadIjaDaM mAM sudaccatuSpAdvedhakaM stuto dhik / / 15 / / 15. supAdau pRthvIpavitrakAMhI tau sarvatra prasiddhAvajapAdahastipAdau nAma munI vyAghrapadA muninA saha sahitau mAM dhikstutaH | ka / viSNoH pAdau kAraNatayA yasyAstasyAM viSNupadyAM gaGgAyAm / kumArapAlanRpotyantaM nyAyI dhArmikaH kRpAluzcetyAdi yanmadIyaM varNanaM gaGgAtaTasthA api munayaH kurvanti tad ityarthaH / yataH kiMbhUtam / sujAtAH zobhanAH samastA vA dantA yeSAM te sudantotikrAntabAlyAvasthA ye catuSpAdazcatuSpadArachAgAdayasteSAM vadhakaM tadbadhakAnAM vadhAdanivartakatvAt / etadapi kuta ityAha / yato dvau dantau yasya sa dvi 1padakaM. 3 sI me va. 4 vaMvidhA. 7 sI 'trakAhI. 8 sIpAdA supAdau 10 e 'datoti'. 11 sI tovA'. 18 kamAlA'. 2 sI NAyAMne". 5 e rIga'. 6 e dvA // tau. nIti. 9 sI dinA ya'.
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] danbAlastathA kumbhasyeva pAdau yasyAH kumbhapadI dAsI / dvandve tadvajaDaM heyopAdeyArtheSvajJam // vyAghrapadA / ityatra "pAtpAdasya." [148 ] ityAdinA pAdasya pAd // bhahastyAderiti kim / hastipAdau / ajapAda // kumbhapadI / viSNupadyAm / ityetau "kumbhapadyAdiH" [149 ] iti nipAtyo / supAdau / catuSpAd / ityatra "susaMkhyAt" [ 150 ] iti pAd // sudat / dvidat / ityatra "vayasi." [151 ] ityAdinA dantasya detR // atyayodatirarokadankrudhA zyAvadantayugarokadantakaH / zyAvadaMzca yamakiMkaro yathA prANibhinmayi nRpepi hI janaH 16 16. mayi nRpepi mayi rAjJi satyapi / hI khede / janaH krudhA kRtvA prANibhit prANinaH pazUn bhinatti vinAzayati / kIDaksan / aya iva dantA asyA ayodatI nAma rAkSasI / tAmatikrAntaH / rAkSasItulya ityarthaH / yathA yamakiMkaraH krudhA prANibhit / kiMkinAmetyAha / arokadastathA zyAvadantayugarokadantakastathA zyAvadaMzca / arokA nirdIptayo nizchidrA vA zyAvAH kapizA dantA asyeti vyutpattiH // atyayoda'tiH / atra "striyAM nAmni" [ 152 ] iti daitR / zyAvadan zyAvadanta / arokadain arokadantakaH / atraM "iyAvArokAdvA" [ 153 ] iti vA daitR // rathoddhatA chandaH // 1 sI zca nRpa. 1sI theva. 2 e degdyAditi. 3 e dataH / a.. 4 sI degpi hI ma. 5 sI vadaMzca. 6 sIdati / aM. 7 e dataH / zyA. 8 sI dantaka / a. 9sI trazAvA. 109 dataH / ra.
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. 7.3.154.] viMzaH srgH| 573 lokotra mUSikadatohidataH pazUnha ntyAH zuddhadankhalu hasanna tu zocati svam / vajrAgradaicchiMkharadadvRSadadvarAha dantAhidantayamadUtahaniSyamANam // 17 // 17. AH khede| lokotra bhuvi mUSa(Si)kasyeva dantA yeSAM tAnmUSikadata evamahidatazca pazUnkhalu nizcayena hanti / kIDaksan / pazuSu hateSvasmAkaM pradhAnaM bhojyaM bhaviSyatIti harSeNa hasannata eva zuddhadanhAsyazvaityenojjvaladantaH / na tu na punaH skhaM zocati / kIdRzaM santam / vajrAgradadAdivizeSaNopetA ye yamadUtAstairhaniSyamANam // vasantatilakA // kiM zubhradacchikharadantakharApadanta duHshuddhdntvRssdntvraahddbhiH| dUtairhareryadiha mUSikadantakITAH kliznanti jantuvadhakaM sphuTazubhradantam // 18 // 18. yadvA / hareryamasya dUtaiH / kiMki bhUtaiH / zubhradacchikharadantakharApadantaduHzuddhadantavRSadantavarAhadadbhiH / kharAgrAH pracaNDAgrabhAgA dantA yeSAM te tathA duSTu zuddhA dantA yeSAM te tathA / zeSavizeSaNavyutpattiH spaSTaiva / tato vizeSaNadvandve taiH / yamadUtakRtavyathAnAM paralokabhAvitvena parokSatvAtaMdgaNanena na kiMcidityarthaH / yadyasmAdiheha1 e dakha'. 2 sI cchiSara'. 3 e degntanRSa. 4 e reyadi'. 1e mUkhika. 2 en / kAn / pa. 3 sI nhAsyAzveteno.:. 4 sI dantikha. 5 sI thA zeM. 6 sI ttadraNa. 7sI na kiM.
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH) lokepi jantuvadhakaM mAMsabhakSaNAya prANinAM ghAtukaM naraM mUSikadantA ye kITA lUtAsta eva klinanti pIDayanti / kiMbhUtam / sphuTazubhradantamabhISTabhojyaprAptiharSotthahAsyena prakaTova (jjva)ladaintam / mAMsabhakSakA hi prAyo lUtArogamahAklezena vipadyante // vajrAsadat kharApadanta / zuddhadana zuddhadanta / zubhradat zubhradantam / vRSadat vRSardanta / varAha~dadbhiH varAhadainta / ahidataH / ahidanta / mUSikadaitaH mUSika. danta / zikharadat zikharadanta / ityatra "vAgrAnta." [ 154 ] ityAdinA vA dt()| saMjJosaMcaH pracuraprajJa UrdhvajJonUrdhvakSurjAnunA khena bhuGkte / pApaM pApopArjitArtha nu janturdahatprAyaH khaiH suhadbhizca sArdhama // 19 // 19. saMgate gurvAdau vinayena rogAdinA vA milite jAnunI yasyai sa saMjJosaMjurvAsaMgatajAnurvA tathA pragate pravRddhe praNate prakRSTe vA jAnunI yasya sa prakSuraprajJo vA tathoce jAnunI yasya sa UrdhvajJa UrdhvasthonU jurvA sarvopItyarthaH / jantuH svenAtmIyena jAnunA / upalakSaNatvAsvakAyenetyarthaH / pApamazubhaM karma bhuGktenubhavati / pApopArjitArtha nu pApena jIvavAdinopArjito yorcA dravyaM taM svairjAtibhiH suhRdbhizca mitraizca sAdhaM bhute / kiMbhUtaiH / duhRtprAyaiH / pApopArjitadravyavibhAgasya prAhakatvena duHkhahetoH pApavibhAgasya tvagrAhakatvena ca narakAdimahA 1e lokipi. 2 sI kaM mAsa'. 3 sI dhAtakanaramU. 4 e degdatAmAM. 5 sI danta / zubhradantam / vR. 6 sI dantaM / va. 7 e hadbhiH. 8 sI dantaM / a. 9 sIdata mU. 10 sI dat / zi. 11 e zira'. 12 sIsa saM. 13 5 te vA pra. 14 e pArdinoM. 15 sI na ca nara'.
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.155.] viMzaH sargaH / duHkhahetutvAdaritulyaiH / tasmAdetadarthamajJAnAndha eva prANI prANivadhA dimahApApakarma karotItyarthaH / zAlinI chandaH // uktvordhvajAnumiti taM druNesaM sa jaitradhanvAtha gANDivardhanuHzatadhanvatulyaH / ityAdizatkharaNasaM khuraNastanUja mAyoginaM khuraMNasaM kharaNaH sutaM ca // 20 // I 20. speSTam / kiM tu / UrdhvajAnumUrdhvastham / taM pazukarSiNaM naram / ddhruvannAsikAsya druNasaM nAma / jaitraM jiSNu dhanuryasya sa jaitradhanvAta eva gANDivadhanuSArjunena zatadhanvanA ca nRpabhedena tulyaH / kharA kharasyeva vA nAsikAsyai kharaNasaM nAma / AyoginamadhikAriNam / khuravannAsikAsya khuraNasaM nAma / vasantatilakA || kimAdizadityAha / visro vikhurna khalu kiM tu mRSAbhibhASI syAtsthUlanAsika iva praNasopi vigra ( graH) / ziSyastatopi parayauvatajAnirasmA 575 dapyatra jantuvadhakaH prasabhaM bhavadbhiH // 21 // 21. vikhro vigatanAsikaH pumAnkhalu nizcayenaM na vikhurna vigata - 10 nAsikaH kiM tu sthUlanAsikaH praNasaH syAdevaM praNasopi pravRddhanAsi 1 sI uktordhva. 2 e 'samajai.. 3 e dhanuza 4 sI raNaH su. 5 e viSurna . 6 e vigraha: zi.. 7 sI zikSyasta. 8 e. dathatra. 1 e saMjJA'. 2 sI spaSTaH / kiM. 3 sIm / paMzuH . 4 sI duvAnAsi. 5 e nAmAH / jai. 6 sI traM viSNu. "i / nikkhetikhu. 9 sIna nu viSurna. 8 sI 10 e kiM sthU. 7sya hara.
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] kopi mRSAbhibhASI vigro vigatanAsikaH sAdhuvAdarUpasya paramArthanakrasyAbhAvAt(?) / ata evAyaM mahApApiSThatvAdbhavadbhiH ziSyaH zikSaNIyastatopi mRSAbhASiNopi sakAzAtparayauvataM parastrIsamUho jAyA yasya sa parayauvatajAniH pAradArikaH paradArAsevanenaitadapalApamahAlIkena ca mRSAmibhASakAhiguNaM mahApApiSThatvAdbhavadbhiH prasabhaM haThAdvizeSeNetyarthaH / shissyH| asmAdapi parayauvatajAnitopyatra jagati jantuvadhako mRSAvAdAdisarvamahApApamUlena jantuvadhena mRSAbhibhASyAdipApiSThebhyotimahApApiSThatvAdbhavadbhiH prasabhaM ziSyaH // sa H / saMjJaH / prajuH / prajJaH / atra "saMprAd" [ 155] ityAdinI jujJau // anuurdhvjH(juH)| [arvjnyH|] ardhvajAnum / atra "vordhvAt" [156] iti jujJau vA // suhRdbhiH / durhat / ityeto "suhRd" [ 157 ] ityAdinA nipAtyau / jaitradhanvA / ityatra "dhanuSo dhanvan" [158 ] iti dhanvan / zatadhanva gANDivadhanuH / atra "vA nAgni" [ 159 ] iti vA dhanvan / kharaNaH / khuraNaH / atra "khara0" [ 160 ] ityAdinA nas // guNasam / kharaNasam / khuraNasam / atra "asthUlAca nasaH" [ 161] iti nasaH // asthUlAditi kim / sthUlanAsikaH // praNasaH / atra "upasargAt" [ 162 ] iti nasaH // 1 sI zikSyaH zi. 2 sI zAtaM para'. 3 e niH para. 4 sI dviziSyetya'. 5 sI ziSyAssA. 6 sI baMpA. 7sI SAbhA. 8sI bhyopyati'. 9sI zikSyaH / saM. 10 e saMjJaH prazaH. 11 sI nuH / praDaH / . 12 e saMpratyA. 13 sI nA nipA. 14 padhanvaH gA.
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.169.] viMzaH sargaH / vikhuH / vikhaH vigraH / atra "veH khukhamam" [ 163 ] iti khukhagrAH // parayauvatajAniH / atra "jAyAyA jAniH" [ 164 ] iti jAniH // vikAkudutkAkuMdapUrNakAkudaM saMpUrNakAkutsamameva tadvacaH / prapadya te pUrNakakujanairamAryAghoSaNAmA trikakudreirvyadhuH // 22 // 22. te niyoginaH pUrNa kakudaM skandho yeSAM te janAstaistaruNalokaiH kRtvAmAryA ghoSaNAM vyadhuH / katham / trINi kakudAni kakudAkArANi zikharANyasya trikakudyo girilaGgAdristasmAdA tamabhivyApya tamavadhIkRtya vA / kiM kRtvA / tadvaco bhaimervacanaM samameva yugapadeva prapadyAGgIkRtya / kiMbhUtam / vigataM kAkudaM tAlvatra vikAkuttayotkA. kuttathApUrNakAkudaM tathA saMpUrNakAkutkiMcittAlusparzarahitaM kiMciccodgata tAlusparza kiMciccApUrNatAlusparza kiMcicca saMpUrNatAlusparza mityarthaH / / vikAkut / utkAkut / ityatra "nyudaH0" [ 165] ityAdinA luksamA saantH|| saMpUrNakAkut / apUrNakAkudam / atra "pUrNAdvA" [ 166 ] iti vA luk / pUrNakakujanaiH / atra "kakudasya." [167 ] ityAdinA luk // trikakut / iti "trikakudirau" [168] iti nipAtyam // vaMzasyendra vNshyorupjaatiH|| jantuM ghaTonIvardaihanna kopi janaH suzastrIkasubhoktRkopi / susvAmikAyAM zubhadaNDikAyAM zreyastenUkena bhuvAmanena // 23 // 15 kudaM. 2 e ryAmaghoM'. 3 sI degNAmatraka. 4 sI dannakopi jina mu. 5 sI svataH ke. 1sI vikhaH. 2 e vigraiH / a. 3 e jAnirajA'. 4 e te yenA'. 5 erlakAdri'. 6sI tatama. 7sI tra kA. 8sI hi'. 9sI 'nica. 10 sI luk / tri. 11 sIm // .
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 vyAzrayamahAkAvye {kumArapAlaH] 23. kopi jano bhuvAM pRthvyAM jantuM ghaTonIvadgAmiva nAhan / kIdRk / mahAbhaTatvAcchobhanA zastrI kSurikA yasya sa suzastrIkastathA zobhano bhoktA rakSako rAjAdiryasya sa subhoktRko vizeSaNakarmadhAraye sopi / yataH / kIdRzyAM bhuvAm / zubhAH pazuvadhanivAraNAya niyuktatvena pazuvadhasthAneSu paribhrAmukatvAcchubhavyApArA daNDino rAjakAmbikA yasyAM tasyAm / etadapi kuta ityAha / yataH zreyastanUkena nyAyadayAdisadguNapavitrAGgakenAnena bhaiminA kRtvA sukhAmikAyAM zobhanaka(bha?)rtRkAyAm // ghaTonI / ityatra "siyAmUdhaso n" [169] iti naH samAsAntaH // bahu(zubha)daNDikAyAm / atra "InaH kac" [170 ] iti kac // aninasmanprahaNAnyarthavatAnarthakena ca tadantavidhi prayojayanti / susvAmikAyAm // Rt / subhoktRkaH // nityadit / suzastrIka / zreyastanUkena / ityatra ". nityaditaH" [ 171 ] iti kac // upajAtiH // suzAlike saddedhike susarpiSke bhojane nirmdhukotpyske| prajoduraskA ramate sa na tvAmiSenupAnatka ivApamArge // 24 // 24. spaSTam / kiM tu / nirmadhukotpayaske madhuno madyAnnirgataM 3 e duruskA. 4 sI raskA . 1e ke mudda. 2 sI dakike. 5 sI svAniSe. 1 epi mu. 2 sI bhuvi pR. 3 sI bhImiva'. 4 e diyasya. 5 sI 'zeSeNa. 6 sI bhrAmaka'. 7 e pArada'. 8 sI 'syAM e. 9e yathAne. 10 sI ina ka. 11 sI ke . 12 sI janti'. 165 'sIkaH / zre. 14 sI madhyAni.
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 579 [hai...3.172.] viMzaH srgH| nirmadhukaM tathotprAbalyena payo dugdhaM yatra tadutpayaska vizeSaNakarmadhAraye tasmin / uduraskAbhISTAmArighoSaNotthaharSeNocchvasitahRdayA satI / yathAnupAnatkaH pAdukArahito naropamArge kaNTakAdyAkIrNatvAnna ramate / / bhUrbhujA sadanaDutkasulakSmIkAdidevesadRzena tadAnIm / duSkRtAbdhitaraNe jitanaukenaikapuMskamamunA jagadAsIt // 25 // 25. tadAnImaimunA bhUbhujA bhaiminA kRtvA jagadAsIt / kiMbhUtam / ekaH kumArapAla eva pumAnpuMguNopetaH puruSo yatra tadekapuMskam / vikramAbhayadAnanyAyapAlanAdibhiH puMguNairjagati kumArapAlatulyaH pumAnanyo nAbhUdityarthaH / yataH / kiMbhUtena / vikramAdiguNaiH sadenaDutkasulakSmIkAdidevasadRzena sadainaDutkadevena zambhunA sulakSmIkadevena ca viSNunA tulyena / prcnnddshaasnenetyrthH| tathoAmamAripravartanayA duSkRtAbdhitaraNe jitA nauDA yena tena / svAgatA // yolIkadAtpalamAda RddhimAn sa taM salakSmIkamapi vyavAsayat / azraddhaMmucchraddhakamAzvanarthake tarairvacobhiH karuNAvidhau vyadhAt // 26 // 26. pUrvArdha spaSTam / kiM tu / vyavAsayadezatADitaM cakre / tathA karuNAvidhau dayAkaraNaviSaye nAsti zraddhAntaraH pariNAmavizeSo yasya 1 sI bhujAM sa. 2e vazadR'. 3 e dukSatA'. 4 e kapuska'. 5 sI "tpadamA . 6 e vyavatAya. 7 bI macchra. 8 e kaita'. 1e tathAtpA. 2 sI udara'. 3 bI madhunA. 4bI dAmanyA'. 5 bI danuDu. 6 bI nuDu. e sI nau beDA. 8 bIm / nya. 9bINAdibi.
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58. vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] tamazraddhaM naramanarthaketaraiH sArthakairvacomidharmadezanAbhiH kRtvocchraddhakamullasacchraddhaM vyadhAt // sadadhike / uduraskA / susarpiSke / nirmadhuka / anupAnatkaH / suzAlike / bhatra "dadhiH" [172ityAdinA kac // ekapuMskam / sadanahu~tka / jitanaukena / utpayaske / sulakSmIka / ityatra "pum0" [ 173 ] ityAdinA kac // kecillakSmIzabdAvitvabahutvayorapi nityaM kacamicchanti / salakSmIkam // anarthaka / ityatra "namorthAt" [174 ] iti kac // ucchradakam azraddham / atra "zeSAdvA" [175] iti vA kac // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // supreyasI karuNayA bahuviSNumitra grAmepyabhUtsasuta eva jano nRpesin / subhrAtRputrasahite kSatanADikRtta tatrIgalaujabalimApa na devatApi // 27 // 27. asminmau nRpe nazAsati sati bahavo viSNumitrA yatra sa bahuviSNumitra evaMnAmA yo grAmastasminnapi / AstAM suprasiddha purAdisthAne / atyaprasiddha grAmAdisthAnepItyarthaH / sasuta eva / upalakSaNatvAtsabAndhavopItyarthaH / janobhUt / kIdRk / karuNayA kRtvA zo 1bI bhatsuta. 2 edegn / tsubhrA. 3 e kRta'. 4 e plAjAba. 1sI udara. 2 e dhuke / a. sI dhukaH / a. 3 e pAvutkaH. 4 e 'Duka / ji. 5 e sI jAti / su. 6bI tiH / sapre'. e 'sinbhaumau. 8 e bI ti va. 9e grAmI asi. 10 e 'nepI'. 11 sIH / mastuta.
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 7.3.176.] viMzaH sargaH / 581 bhanA preyasI priyatamA yasya sa supreyasI / prAmepi loko na jantuvadhaM cakAretyarthaH / tathA devatApi / AstAM janaiH / caNDikAdidevyapi nApa na lebhe / kA ( ka ) m / kSatAzchinnA nADyoGganasA yeSAM 1 kSatanADayastathA kRttA chinnA tatrIrdhamaniyeSAM te tathA galA yeSAM te kRttatIgalAzca yejAH / devatAnAM puro ye hiMsitAzchAgA ityarthaH / tadrUpo yo balistam / kiMbhUtesmin / zobhano bhrAtA kumArapAlo yasya sa subhrAtA mahipAla devastasya putrojayadevastena sahite / / vasantatilakA | vyAdhopi tatrAlamanekatatrIkAmeketatrIM dhvanayanvipaJcIm / stambaM sunADIkamakhaNDanADiM zritvA mRgAnkarSati na sma hantum // 28 // 28. tatra bhaimau sati vyAdhopi mRgAnhantuM na karSati sma lakSyaM nAnayati sma / kIdRksan / anekatantrIkAmanekavallakIguNAmekatantra ca vipaJcIM vINAmalematyarthaM dhvanayanmRgacittaharaNAya vAdayan / kiM kRtvA / stambaM gulmaM zritvA / mRgANAM svamadarzayituM stambenAntarhito bhUtvetyarthaH / kiMbhUtam / zobhanA akhaNDAzca nADyaiH nasA yasya taM sunADIkamakhaNDanADiM ca // bahuviSNumitra / ityatra "na nAmnni" [ 176 ] iti na kac // 1 e "kalazrI. 2 ekalatrIva. 3 e mbaM nA'. 1 sI thA kRttA. 2 bI 'naH ciNDi '. 3 e te nakSa. 'zrIdharmanaye'. 6 bI 'te tasmi 5 bI zrIdhama' sI * bI timAlakSaM nA.deg 9 10 vI utya'. va * 4 bI kRttachi.. 7 sI 'ste / na 11 sI nya: sA.,
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAsa] supreyasI / hasyatra "IyasoH" [ 177 ] iti na kac // sasutaH / atra "saMhAt" [ 174 ] ityAdinA na kac // sumrAtR / ityatra "bhrAtuH stutau" [179] iti na kac // ksstnaaddikRtttntrii| ityatra "nADI." [ 180] ityAdinA na kac // svAGga iti kim / sunADIkaM stambam / anekatantrIkAM vipaJcIm // anye svAhuH / na pAribhASikaM svAGgamiha gRhyate kiM tu svamAtmIyamaGgaM svAGgam / mAramA cehAnyapadArthastasyAGgamavayavastasminniti / teSAM mate / akhaNDanIDiM stambam / ekatantrI vipaJcIm / indravaMzA // niSpravANivasanAH karabhorusubhvanastamanasaH RtupUccaiH / dAkSibhArgavamukhA atikaikeyyAtmaje pazuvadhaM jhursin||29|| 29. kekayasya rAjJopatyaM strI kaikeyI tasyA Atmajo bharataH / amAryAghoSAdimahAdharmeNa tamapyatikrAntesminbhaimI sati dAkSibhArgavamukhA munayaH RtuSUccaiH pazuvadhaM jaihustatyajuH / pazuvadhaparihAreNa RtUMzcakrurityarthaH / kiMbhUtAH santaH / proyatesyAmiti pravANI tantuvAyazalAkA / sA nirgatAsmAditi niSpravANi / tatrAdaciroddhRtamityarthaH / "klIve" [2. 4. 97 ] iti isvaH / yadvA / UyatesyAM vaanideN(d)shaaH| prasRtA vA~niH praanniH| sA nirgatA tantubhyosyeti ni 15 bhorustubhrUna. sI bhorusunana'. 2 bI kaikayyA'. 1 bI sI hAI. 2 e nA ka. 3 bI va bhAnuH stu. 4 enA kI. 5 e stambA / ma. 6 e vAhu nApA. 7 eSAM kha. 8 e nA sta. 9 bI vNsh| ni. 10 sI dinA paM. 11 e jahusta. 12 e sI zupa. 13 e RtuM. 14 bI yasalA. 15 sI vANaM / tatryAda. 16 e nirdezAH. sI nizAH. 10 sI bAni pra. 18 e bANi / sA. 19 eti niHprA.
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai...3.181. viMzaH srgH| 182 pravANi sadazamityeke / tadvasanaM yeSAM te niSpravANivasanAH / yAgAcAryatvAdyAgakriyAkAle mAGgalikyAya parihitasadezanUtanavatrA i. tyarthaH / tathA karabhorUbhiH subhrUmizca strIvizeSairanastamakSiptamajitaM mano yeSAM te / jitendriyAzcetyarthaH // svAgatA // maitreyikAptyugradhiyopi daavikaa__kuulairyvairdaavikpuurvdaavikaaH| te dAsatrAhutimatra cakrire prAleyabhazrAyasa tadvacovazAt // 30 // 30. atra jagati dAvikapUrvadAvikA devikAyAM nadyAM bhavA pU. devikAnAmni prAcyagrAme bhavAzca te dAkSibhArgavamukhA munayo dAghasatrI dIrghasatre cirakAlInayAge bhavA yAhutirohavanaM tAM cakrire / kaiH kRtvA / dAvikAkUlaidevikAyA nadyAH kUle bhavairyavaiH / na tu pazubhirityarthaH / kasmAt / pralayAddhimAdrerAgataM prAleyaM himaM vinayAdipradhAnatvenAtizItalatvAttadvadbhAti prAleyabhaM tathA zreyaso dayApradhAnadharmasyedaM zrAyasaM ca dharmasaMbaddhaM yadvaco bhaimivacanaM tasya yo vaza AyattatA tasmAt / kiMbhUtAH / mitrayurAdyapuruSo gotrasya pravartayitA tasya karma maitreyikA mitrayupravartito yAge chAgAdivadhastasyA AptiH kA 1sI zreyakA. 25 te dIrgha'. 3 bI bhakhAya. 15 te niHpravA'. 2 bI dasa. 3 e sI bhorumiH. 4sI miH zuzraSizca. 5 sI vikApU. 6e dekA. 7sI devekA. 8e vinA: 9 sI ca ta dA. 1. e sI yo dI. 11 esatri ci. 12 e bI 'ravaM. 13 e degsaM 1, 14 sI pravRttito.
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] ryatvena lAbhastayoprA hiMsrA dhIryeSAM tepi / AnAyAyAtacchAgavaidhaHrmANopItyarthaH // indrvNshaa|| sazazipastambhabhujotinaiyA yikotisauvAgamiko mRgavyAt / rarakSa sattvAni dhanAni vaihI narANi vaihInarivanmahaujAH // 31 // 31. sa bhaimimaMgavyAdAkheTAtsattvAnyAraNyAnpazUnarakSa / ytH|kii. dRk / sarvadharmapradhAnadayAdharmasyAkhyAtRtvena parasparavAkyavirodhAdido. parahitatvena ca sarvAgameSu zobhana AgamaH svAgamaH zrIdvAdazAGgaM taM sa.. dAItamuniparyupAstyA tizayena vettyadhIte vAtisauvAgamikaH / etena samyagjJAnamuktam / tathAtinaiyAyikotyantaM nyAyena prANivadharakSAdinA dharma nayena caran / etena samyakriyAparatvoktiH / tathA ziMzapAyA vRkSabhe. dasya vikAraH zAzaMpo yaH stambhastadvadatisArau jau yasya sH| tathA mahadojaH svamitravandhumitrasainyAdijanitaM balaM yasya saH / etena sarvazatisaMpanna ityuktam / yathoM vaihInarirvahInarasyApatyaM vijJo nyAyI zaktazca sanvaihInarANi vahInarasya svapituH satkAni dhanAni rakSati // upendrvjaa| 13 1e zAMsapa. 2 e vairIna'. 3 e haujaH / sa. 1bI sI yAta'. 2 bI tayAgacchA . 3 e vadhaH karmaNo'. 4 bI ka. maNo'. 5 sI khelAsa. 6 e degvAnAra. 7 e syAtR. 8 sI tve ca. 9 sI dazaGgaM. 10 sIstyAve. 11 sI dhIyate. 12 bI dharma na. sI dharma na. . 13 e ye ca'. 14 sI 'zapAyasta'. 15 e po yasta'. 16 sI bhujo ya. 17 bI sI sva. 18 e degnyAjanitaba'. 19 sI 'yA vihIM'. 20 bIze zyAyI. 21 bI "Ni vAhI. 22 bI sI sakkAni.
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 5.4.3.] viMzaH srgH| 585 sauvazvidauvArikamatridauvA rapAli sauvastikamukhyalokaH / mAMsAnyatisphaiyakRtotra naiya grodhaM kaSAyaM nu na bhoktumaicchat // 32 // 32. spaSTam / kiM tu / zobhanozvosya svazvastasyApatyaM sauvaizviH / dauvAriko dvAre niyuktaH / dauvArapAlibharapAlasyApatyam / atisphaiyakRto dayAdiguNaiH sphA(skya)kRtasyarapatyamatikrAntaH san / atra bhaimau sati // niSpavANi / ityatra "niSpravANiH" [181] iti kajabhAvo nipAtyaH / / sudhU / karabhorU / atra "subhvAdibhyaH" [ 182 ] iti na kac // saptaviMzaH pAdaH // niti / dAkSi // Niti / bhArgava / ityatra "vRddhiH" [1] ityAdinA vRddhiH // kaikeyI / maitreyikA / prAleya / ityatra "kekaya." [2] ityAdinA vRddhiyAdez zabdarUpasyeyAdezaH // dAvika / dAvikAkUlaiH / pUrvadAvikAH / zAMzapa / dArghasaMtraM / prAyasa / ityatra "devikA0" [3] ityAdinA vRddhiprasaGga AkAraH // 1sI mAMsamyatispaiya'. 2 sI degti spaiya'. 3 sI yagrodhaka. 4 e 'groghe ka. 5 e bhoktamai. 6 sIt / sepTaH / kiM. 1 bI spssttH| kiM. 2 bI degsya sava'. 3 e vazviM dau. 4 sI ti sai. nyakR. 5 sI NaiH kR. e NaiH syAkR. 6 e degsyavarSe. sI syaparatya'. 7 bI samiti'. 8bI bhaimo sa. 9sI subhraH / kira'. 10 e bhoru / ma. 11 sI ddhiH / kiMke. 12 ezca rU. 13 e vi dA. sI vi. kAdAdikAkalaiH. 14 bI 'vikaka. 15 bItra / prAya. 74 13
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAThaH ] niti / vaiddInari // Niti / baihInarANi / atra "bahInarasyait" [ 4 ] 1 ityait // naiyAyikaH / sauvAgamikaH // niti / sauvazvi / ityatra "sva:" [ 5 ] ityAdinadautAvAgamau // 1 1 dauvArika / sauvastika / spheyakRtaH / atra "dvArAdeH " [6] ityaudaitAvAgamau // zvAderiti" [ 7.4.10. ] iti pratiSedhAdvArAdipUrvANAmapi syAt / dauvArapAla // naiyagrodham / bhanna "nyagrodhaisya0" [ 7 ] ityAdinaidAgamaH // upajAtiH // naiyaGkavyAsInyAGkavatvakpaTAnAM tvagduHprA (gduSprApAsminghoSayatyAzvamArim / svAGgivyAGgizvAbhastribhirvyAvabhASI niSThaiH zvAkarNepyuccakaiH pallideze // 33 // E 33. nyAGkavI nyaGkumRgabhedasatkA tvak carma pI yeSAM nyAGkevatvakpaTAnAM munInAM zabarANAM vI naiyaGkavI tvak duSprApAsIt / mRgANAM mAraNAbhAvAt / ka sati / asminbhaimau / kiMbhUte / vyAvabhASIniSThairvinimayenAnyonyaM bhASaNe tatparaiH sadbhiH svAGgivyAGgizvAbhastribhiH khaGgavyaGgavabhastrANAmapatyaiH prayojyakartRbhiruccairudAttasvareNA 1 15 1e 'bIna haiH zvA'. 1 sI 'ti / vivai'. 2 e bI rikaH / sau . 3 e bI stikaH / sphai.. 4 sI kRta / a 5 edhasyAdi. 6 bI 'vInADu'. 7 sI maMga 8 eTo SAM. 9 e Gkatva'. 10 eNAM nai. 11 bI vA naya.. 12 e 13 sI 'bhUtairvyAva'. 14 e 'bhASAniSThaivini'. bI bhASAnihaisi 15 bI 'hisvAma'. 16 e sI miH zvaGga 'sminbhaumau. naye .
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4.12. ] viMzaH sargaH / zvamAriM ghoSayati / ka / vAka vAkarNeH zvakarNApatyasya pallIpateH satke pallidezepi // naiyaGkavI nyAGkava / ityatra " nyaGkorvA" [ 8 ] iti vA aidAgamaH // vyAvabhASI / svAGgi / vyAGgi / ityatra "na svAGgAdeH" [ 9 ] ityai I dautau na // zvAbhastribhiH / atra "zvAderiti " [10] iti naut // zvAkarNe / atra "iJaH" [ 11 ] ityau // vaizvadevI chandaH // na zvApadaM zvApadikopi zauvApadAmiSecchuH palamAdadesmin / na proSThapAdopyabhavannRzaMso dharmAttadAtyuttarabhadrapAdaH // 34 // 12 I 14 34. asminnRpe sati zuna iva padamesya zvApadmAraNyaMkaH pazurmRgacitrakAdistena carati zvApadikopi vyAdhopi zvApadaM zvApadasya mRgasya vikAraM palaM mAMsaM nAdade zvApadavaghena nAgrahIt / kIdRkU~ / zauvApadAmiSecchuH zvApadasatkamAMsamicchan / etena rAjJotipracaNDAjJatoktA / tathA tadA bhaime rAjyakAle proSThapAdopi proSThapadAbhizcandrayuktAbhiryukte kAle jAtopi naro nRzaMso hiMsrakarmA nAbhUt / proSThapadAsu hi jAtotinitriMzaH syAt / yaduktam ! 17 18 1 bI na prauSTha . 187 2 bI zaMzodha. 1 sI karNeH zvavarNe va lasvaGgA'. 5 bI ityeda". 'vI chandaH . 8 sI ndaH / 11 e zumRga'. 12 sI 14 e zopi pra. 15 bI prauSTha 18 sI le nR . * 2 e rNezvaka 3 e pate satkeH padeg 4 e bI 6 bI naunu / svAkadeg sI naunu / zvA'. 1 7 vI nAzvA N. 9mazvAzvA". 10 sI Nyakapa'. dikApi zvA". 13 sI k / rAjakA. 16 e sI 'pado. pAdAzIvAmi . 17 bI pi
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] paradAramadyasevI dAruNakarmA nizAcarastIkSNaH / viSamaH prasahya hartA prAkproSThapade bhavati jAtaH / prAkproSThapadA pUrvabhadrapadA yatra sa prAkproSThapadaH kAlastatre / yataH / kIdRk / dharmAdatyuttaraMbhadrapAda uttarabhadrapadAsu jAtamati kAntaH / u. ttarabhadrapadAsu hi jAtotidhArmikaH syAt / uktaM ca / vaktA sukhI prajAvAndhArmiko dvitIyAsvityAdi / dvitIyAsUttarabhadrapadAsu / zrIkumArapAlotpAditayAhiMsAdiviSayayA dharmavAsanayA tasmAdapyatidhArmika ityrthH|| mApadam zauvApada / ityatra "padasyAniti vA" [12] iti vA-aut // manitIti kim / zvApadikaH // proSThapAdaH / uttarabhadrapAdaH / atra "proSTha." [13] ityAdinottarapadasya vRdiH // upjaatiH|| taM pUrvanaidAgharavipratApamanuvrajansopi na jantuhiMsAm / cakre supAJcAlakasarvapAJcAlakArdhapAJcAlakaloka uccaiH 35 35. sopi hiMsakatvena sarvatra prasiddhopi supAJcAlakasarvapAJcAlekArdhapAJcAlakalokaH supaJcAleSu sarveSu paJcAleSvardheSu paJcAleSu ca bhavo yo lokaH sa jantuhiMsAmuccainai cake / ytH| pUrvanaidAgho nidAghasya pUrvasminbhAge bhavo yo ravistadvatpratApo yasya taM tathoM taM bhaimimanuvrajansevakatvAttadAjJApratipAlanenAnugacchan / 1 edeglakA. 2 sI kalo'. 1bI mAmini'. 2 patra / yaH kI. 3 e prabhAdrapada. 4 e ra. mAdra 5sI muhi. 6 e 'rabhAdra. 7sI khI ca pra. 8e yA. vasa'. 9bI vAda. 10 sI daH / ma. 11 sI satve. 125 'kaloM'. 13 sI 'laka'. 14 e bI supAjA. 15 sI yA maiM'.
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( hai. 7.4.16.] viMzaH srgH| 589 pUrvanaidAgha / ityatra "aMzAhatoH" [14] ityuttarapadavRddhiH / supAJcAlaka / sarvapAJcAlaka / ardhapAcAlake / ityatra "susarva0" [15] ityAdinottarapadavRddhiH // padAtibhiH soparakArNamRttikapUrvapAzcAlakapaurvamedraiH / hAlAmatho dAritabhANDa AsyavivArSikI vAdhivArSikI ca // 36 // 36. spaSTam / kiM tu / aparakArNamRttikapUrvapAJcAlakapaurvamaTTairaparakRSNamRttikAnAmni prAggrAme pUrveSu paJcAleSu pUrveSu madreSu ca bhavaiH / dvivArSikI dve varSe bhUtAmadhikavArSikI cAdhikAni dvAbhyAM varSAbhyAM sakAzAdatiriktAni varSANi bhUtAM ca / / . sIdatAmadita dhAnyamasau trai vA(vArSikaM yadiha tena kadApi / na dvikauDavika AbyagRhaM ko pyabhyagAdadhikakauDaviko vA // 37 // 37. asau bhaimiryadyasmAddhetoH sIdatAM mAMsAdivikrayaniSedhenAvartamAnAnAM saunikakallAlAdInAM traivA(va)rSikamatibahutvena trINi vANi bhAvi dhAnyamadita dadau / tena kAraNeneha jagati kopyADhyagRhaM kadApi nAbhyagAt / kITaksan / dvau kuDavau setike prayojanamasya 1 bI kapUrva'. 2 sI marairapakRSNa'. 3 bI dvirSi'. 4 bI kavarSi. 5 bI degrSikI ya. 6 e byakIMgR. 7 sI bhyada'. 1e lakaH / . 2 eka paurvamaTTairaparakR. 3 e prAgmAge pUrveSu pAJcA. 4 bI kallolA. sI kalpapAlA. 5 bI tibAhu. 6 sI haM tadApya nA. 7bI dApyanA'.
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] dvikauDaviko dhAnyasetikAdvayArthI / evamadhikakauDavikaH // svAgatA // nRpaH svapatpAJcakalAyikAha vRrtidvisaaNvtsrikaanggrksse| dvaizANazauNAnizitAsipArtho zRNonizIthe svaramanyautam // 38 // 38. anyadA nRpo nizItha Ata saduHkhaM svaramazRNot / kI. hek / dvAbhyAM zANAbhyAM mAnabhedAbhyAM krItA dvaizANI / zreSThatvena mahApetyarthaH / yA zANA tejanopalastasyAM nizitastIkSNIkRto yosiH sa pArzve yasya saH / kiMbhUte nizIthe / paJca kalAyA mAnamasya "mAnam" [ 6 4. 169] itIkaNi pAJcakalAyikam / taddhitAntamidam / svarNAdiparimANavizeSasya nAma / pAJcakalAyikamaharvRttirdinajIvikA yeSAM te pAJcakalAyikAharvRttayaH / zUratvAcukatAdiguNairmahAvRttaya ityarthaH / dvisAMvatsarikAzca dvau saMvatsarau bhUtAH / cirakAlInA ityarthaH / yeGgarakSA nizIthasya nidrAbharahetutvAtkhapantaste yatra tasmin // upajAtiH // nRpotha dadhyAviti kApi zokA puuraanmumuurssntybhiroditiih| 1 bI sI 'cidisAM. 2 e kSe / dvezA'. 3 sI zANani'. 4 e 'dAta / a. 5 bI rodatI. 1sI duHkhasva. 2 bI masUNoM'. 3 bI dRksan / dA. 4 sI yaH / atha vA zA. 5 bI kaNa pA. 6 bI havRttirdinjI'. 7 bI yaH / sUratvAnukatA'. 8 sI tvAnuddhatAdibhirguNoma'. 9e dirguNai.
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.4.16.] viMzaH srgH| 591 vidIryate dvaikulijiMkyukhA hyA rdhakauDavikyabhyadhikAnapUrAt // 39 // 39. pUrvAdhaM spaSTam / yuktaM caitat / yadasau zokApUrAdabhiroditi / hi yasmAdArdhakauDavikI kuDavasyArdhana krItokhA sthAlI dvaikulijikI dve kulije dhAnyamAnabhedau pacaintI saMbhaventyavaharantI vA satyabhyadhikAnapUrAdvidIryate // rAjArdhakaMsikamatho paridhAya vastra maattaardhkauddvikgunntthnniilvaasaaH| prAvAhaNeyapadikAnkhapataH pravAha NeyetarAnapi vihAya tatazcacAla // 40 // 40. atho rAjA tataH sthAnAJcacAla / kiM kRtvA / kaMso vrIhyAdimAnam / ardha kaMsasyArdhakasaH prayojanamasyAkasikam / alpa. mUlyamityarthaH / vastraM paridhArya tathA svapataH prAvAhaNeyapadikAnpravAhaiNaH zastrAjIvI viprastasyApatyAni zubhrAditvAdeyaNi [ 6. 1. 73. ] prAvAhaNeyA ye padikAH pattayastAnpravAhaNeyetarInapi vihAya / kIdR. ksan / kenaupyanupalakSaNArthamAttaM gRhItamArdhakauDavikaM kuDavArdhena krItaM guNThanaM sakalazarIrAcchAdakaM nIlaM vAso vakhaM yena sH|| 1eyata dvaikali. bI ryata dveku. 2 sI jitsukhA. 3 sI koDa'. 1e yasau. 2 e 'bhi / hi. 3 sI vikya ku. 4 sI 'catI saM. 5 e vantItyavaha'. 6 e kaMsaH pra. 7 sI kaMsapra. 8 sI yataH prA. 9bItaH prAvA. 10 e deghaNA za. 11 bI bhrAdatvA'. 12 bI degNi pravA'. 13 sI degNeyapa. 14 sI ttayo yasmAtpravA. 15 bI 'rAmapi. 16 e hAyaH / kI. 17 bI 'nApyupa. 18 bI danaM nI'.
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] pUrvapAJcAlaka / ityatra "bhamanasya dizaH" [16] ityuttarapadavRddhiH // amavasyeti kim / paurvamadraiH // aparakArNamRttika / ityatra "prAggrAmANAm" [17] ityuttarapadavRddhiH // dvivArSikIm / adhikavArSikIm / atra "saMkhyA." [18] ityAdino. tarapadavRddhiH // abhAvinIti kim / traivA(va)SikaM dhAnyam // mAna / dvikauDavikaH / adhika kauDavikaH // saMvatsara / dvisAMvatsarika / ityatra "mAna0" [19] ityAdinottarapadavRddhiH // azANakulijasyeti kim / dvaizANa / dvaikulijikI // anAmnIti kim / pAJcakalAyika // ardhakauDavika / ArdhakoDavikI / ityatra "ardhAt" [20] ityAdinottarapadavRddhiH / vA tvAdeH / parimANAtpUrvasya tvardhazabdasya vA syAt // anata iti kim / Ardhakasikam // pravAhaNeyaM / prAvAhaNeya / ityatra "prAd" [21] ityAdinottarapadavRddhirAdeH pUrvasya tu prasya vA // vasantatilakA // samalakSi sa yAnpravAhaNeyakatopyaprAvAhaNeyakaH / tAdRgveSaH pravAhaNeyibhirekaprAvAhaNeyivat // 41 // 41. sa rAjA pravAhaNeyakatopi pravAhaNeyAnAM pravAhaNasyApatyAnAM samUhAdapi yAnsan / bahUnAM rakSApAlAnAM madhyAnirgacchannapItyarthaH / 1 sI Neyeya'. 2 bI degyakAtopyapravA'. 3 bI yakaM prAvAhaNeyAnAM sa. mUhaH. 4 e t / rA. 1bI madreH / aM. 2 sI pikA / atra. 3 em / dezA. 4 sI mAnAdako . 5 e degNa / Teku. 6 bI kulaji . 7e kArDa'. 8 bI 'Nesa. 9sIya pravAhaNetya. 10 sI hato'. 11 sI rakSapA.
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.4.23.] viMzaH srgH| 593 pravAhaNeyibhiH pravAhaNeyasyApatyairyuvamI rakSApAlaiH samalakSi / ka iva / ekapravAhaNeyivat ! kopyekoyaM pravAhaNeyasyApatyaM yuvA yAtIti jJAto na tu rAjetyarthaH / yato nAsti prAvAhaNeyakaM prAvAhaNeyAnAM samUhaH sahacaraM yasya saH / ekAkItyarthaH / tathA tAdRgveSaH parihitAlpamUkyanIlavanatvena prAvAhaNeyiveSasahazaveSaH // pravAhaNeyimiH / prAvAhaNeyi / pravAhaNeyakartaH / prAvAhaNeyaMkaH / atra "eyasya" [ 22 ] ityuttarapadavRddhiH / Adestu prasya vA // vaitAlIyaM chandaH // AcApalenaiSa jayanacApalaM kSiteranaizvaryamanaipuNaM vinA / pathA zaucena yayau sa tassa ya Akauzala pathyapathye(the) hyakauzalam // 42 // 42. sa eSa rAjAnazaucenAzucitvarahitena pathA kRtvA yayau / kIhaksan / AcApalena sthiracittatayA kSiteH pRthvyA acApalaM sthiratAM jayan / nirbhaya ityarthaH / tathAnaizvaryamanaipuNaM vinAsAmarthenAdakSatayA ca rahitaH / zakto dakSazcetyarthaH / yuktaM yadasau zucinA pathA yyau| yadyasmAttasya bhaimeH 'paMthi mArgaviSaya Akauzalamanipu 1 e nazoce'. 2 e yau na ta'. sI yo ca ta'. 3 sI laM pAdhye. 16 tyaiyuva. 25 degsya / e'. 3 sI thA sada. 4 bI 'Neyave'. 5 eSaH / prAvA'. 6 bI 'bhiH pravA'. 7 e yi prAvA. 8 vI taH pravA'. 9sI yakantaH / . 10 bI ndaH / acApalennaiSa. 11 e nA. suci. 12 e pathyA kR. 13 bI 'n / acA. 14 bI tanAyA. 15 bI 'yena da. 16 e zaktI da. 10e parimA'. 18 bI 'paye ako. 19emAkoza'.
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] NatvaM nAsti / mArge hyasau kuzala evetyarthaH / tathA hi yasmAttasyApathemArgekauzalam / atha ca pathi sadAcArepathenAcAra ityarthaH / zabdacchalenAyamarthAntaranyAsaH / indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH || AnaizvaryAnaipuNAzaucarugNo yallokastatkiM mayetyanyaduHkhaiH / duHkhItyATIdyannRpastena nAkSaitrajJe pyAM kSaitraya (jJaH) meSonvamaMsta 43 43. yadyasmAlloka Anaizvarya dAridryamasAmarthyaM vA / AnaipuNamaijJA (jJatA / AzaucaM rogAdinAzucitvam / dvandve te rugNaH pIDito vartate / kasyA api striyA evaM zokena rodanAt / tattasmAddhetormayA kim / AnaizvaryAdiduHkhAdarakSakatvena vyarthanRpazabdArthatvAnmayA nRpeNa na kimapItyarthaH / ityevaMprakAreNAnyeduH khairAnaizvaryAdiviSayairlokasya kaSThaiduHkhI nRpo bhaimiryadyasmAdATIda bhrAmyattena hetunaiSa nRpokSetrajJepi kSetrajJa AtmA na tathAkSetrajJaH parastasya bhAvepi lokasya paratvepyAkSe (kSe )jJa svasmAllokasya paratvaM nAnvamaMsta / prajAduHkhaduHkhitatvAdAtmano bhinnAM prajAM nAjJAsIdityarthaH // 2 1 e sI 'pyAkSetra'. akSetrakSye (jJe?) kSetrajJam / anaizvaryam bhAnai dhairya / akauzalam bhAkauzalam / acApalam AcApalena / anaipuNam AnaipuNaM / arnazaucena a (A) 5 1 sI kula. nmadukhai 9 sI Atma na. 12 e AkSetra. chAn / a~. zoce. - 2 edegtiH / anai 3 e sI manyatA. 4 e raka". 6 sI sanRpo. 7 e sI 'pokSetra'. 8 e bI zyepi. 13 e m / A. 16 bI sI 'm anai'. 10 etrajJAM sva. bI 'trazyaMstasmA 11 sI 'jhaM a. ** 14 sI vayaM / adeg 17 sI 15 bI pa puNaH / a 18 bI degF.
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4.24. ] viMzaH sargaH / 595 zauca / ityatra " namaH 0 " [23] ityAdinottarapadavRddhirAdestu nalo vA // zAlinI chandaH // kiM kaurujaGgalyuta vaizvadhenavI na kaurujAGgalyuta vaizvadhainavI / 3 iyaM hi sauvarNavalajyado mRzaMstaroradheH strIM rudatIM dadarza saH // 44 // 44. sa bhaimistaroradho rudatIM strIM dadarza / kIdRksan / ada etanmRzaMstasyAstathAvidharUpe nepathyAdidarzanAtparibhAvayan / tadevAha / iyaM strI kiM kaurujaGgalI kurusaMbaddhA jaGgalA nirjalA dezAH kurujaGgalAsteSu bha~vA / uta kiM vA vaizvadhenavI vizvavenau dezabhede bhavA / utAtha veyaM na kaurujAGgalI nApi vaizvadhe (dhai ) navI / kiM tviyaM strI hi sphuTaM sauvarNavalajI suvarNavaleje pure bhavA // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH // I 93 athetyavocatsa piteva vatse sauvarNavAla jyasi kiM saduHkhA / saubhAgyadarpAdapasauhRdena sauhArdinI kiM vidhutAsi patyA // 45 // 1 ezvana'. 5 bI 'dhaH strI ru. 99 1 sI 'stathA. 5 e DAjAGga". 9 sIkiM du:. 13 bI vaMza". 2 bI 'rNabala'. sI dhaH strI rudantI da. 3 e do bhRzaMtatora 2 bI 'mane'. 6 bI nijAlA. 10 e nau. 3 e kiM kuru. 7e rujAGga 11 e 'jI sauva . 4 bI 'rodadhaH. 4 bI "kurasaM". 8 e bhavo ki vA. 12 bI "lapu.
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAnye (kumArapAsa 45. atha sa rAjA pitevAvocat / tathA hi / he vatse sauvarNavAlaji kiM kimiti saduHkhAsi kiM tvaM sauhArdinI suhRdaH suhRdayasya vedaM bhAvaH karma vA "tasye dam" [6. 3. 160.] ityaNi yuvAdyaNi [7. 1. 67.] vA sauhArda patyo prema tadvatI satyapi patyA vidhutAsi parAbhUtAsi / yetaH / saubhAgyadAdapasauhRdena tvayyapagatasnehena / upajAtiH // saurasaindhava u saujhanAgaro vAnuzAtikirapAralaukikaH / tvAM na durbatika AnivAruNI gAmiveha vinihantumAharat 46 46. u he vatse surasindhorgaGgAyAH samIpo dezopi surasindhuArANasI tatra jAtaH / "kopAntyAcAN" [ 6. 3. 56.] ityaNi saurasaindhavaH saumanAgaro vA suhmanagare prAcAM nagare bhavo vaa| etaddezabhavo hyatidAmbhikaH syAdityatidAmbhika ityarthaH / kopi duba. tiko duSTavratI kApAlikAdirdurvidyAsAdhanAya tvAM vinihantumiha sthAna Aharanna kimAninAya / nabatra lokabhASayA kimarthe / ytH| kIdRk / AnuzAtikiranuzatikasyai corasyApatyaM kulakramAgatacaurikAbalena haraNe kuzala ityarthaH / tathA paralokaH prayojanamasya pAralaukiko na tathApAralaukikaH khIvadhamahApApasya cikIrSutvena paralokAnapekSI / yathA saurasaindhavaH saumanAgaro vA kopyatvigAgnivAruNImagnivaruNadevatAM 1bI garo vA'. 1sI se sa sau. 2 e ji kimi . 3 e tadvitI. 4 e vitAsi ya. 5sI yathA sau. 6 erasendha'. 7 bI sI dhava sau. 8 sI garaiH prA. cInagare ma. 9e bhavau ta. bI bhavau caita. 10 bI diti'. 11 sI aMdI. 12 bI didurvi'. 13 sI ya tvA vi. 14 e marya / ya'. 15 bI 'sa caura. 16 bI ko na ta'. 17enapakSI. 18 sI vAtogRtti'.
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. ..4.29.) viMzaH srgH| gAma DvAhI vinihantuM yAge yUpasamIpa Aharati / asAdhyarAjayamamahAvyAdhinivartanAyAmivAruNImanaDvAhImAlabheteti hi shrutiH|| kaurujaGgalI korujAGgalI / vaizvadhenavI vaizvadhainavI / sauvarNavalajI sauvarNabAlaji / bhatra "jaGgala." [24] ityAdinA pUrvapadasya nityaM vRddhiruttarapadasya tu vA // sauhArdinI / saubhAgya / saurasaizvavaH / bhatra "dud" [25] ityAdino. bhayapadavRddhiH // bahulAdhikArAnmitrAmitrArthayoH suhaMduhRcchabdayorapasauhadenetyapi syAt / dauha(I)damityapi jJeyam // sauhAnAgaraH / atra "prAcAM nagarasya" [26] ityubhayapadavRddhiH // .. bhaanushaatikiH| paarlaukikH| atra "anu."[27] ityA dinobhypdvRddhiH|| bhAnivArugIm / atra "devatAnAmAravAdau" [20] ityubhayapadavRddhiH // rayoddhatA // saumendramaindrAvaruNaM havirnu kiM tvAcchinatkopyasurazchalena / aikSvAkadArAMnnu hiraNmayeNe nAbhrauNahatyakSubhito dshaayH||47|| 47. kiM kopyasuro daityazchalena tvA tvAmAcchinadrUpAtizayamUDhatvena hAdagrahIt / yathA saumendradevatamaindrAvaruNaM ca [ha]vihavyaM koyanuraichalena Rtvigbhya Acchinatti / yathA vA dazAsyo rAvaNa 1 bI sI 'rachale'. 2 bI rAnarAma'. 3 sI hatyA te'. 1 sI 'navaDA. 2 bI sAdhyaM rA'. 3 e ru mina'. 4 bI sI degti . 5 bI rujA. 6 sI lI baiM'. 7 eSadhena'. 8sI saura'. 9bI hRdhaccha. 10 sI diH / agni.
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 byAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] aikSvAkadArAnAmabhAryAM sItAM hiraNmayaNena svarNamRgeNa kRtvAcchinat / yataH / kIdRk / bhrUNanno bhAvo bhrUNahatyaM bhrUNahatyA tena kSubhito bhIto bhrauNahatyakSubhito ne tathA / mahApApiSTha ityarthaH // upajAtiH // maitreyavAksAravaMvAHpavitrA manantamAntikyanijapriyAM tvAm / anantiyopyantitamotra vidhvaM situM kudhaivatya utAninAya // 48 // 48. utAtha vA kutsitaM dhaivatyaM dhInaH paNDitasya bhAvaH pANDityaM yasya sa kudhaivatyaH kudhIH pAradArikastvAM vidhvaMsituM vidhvastazIlAM kartumatra sthAna AninAya / kIDaksan / anantiyopi zIlabhaGgahetutvAdantikesAdhurapyantitamaH zIlabhaGgAyAtizayenAntikaH / kiMbhUtAM satIM tvAm / mitrayorapatyaM gRSTyAditvAdeyani [ 6. 1. 84.] maitreyo munistasya yA vAk tathA sarayvAM bhavaM sAravaM yadvArjalaM tadvatpavitrAM suzIlatvena nirmalAm / tathAntike nikaTe sAdhurantikyotyanurakta ityarthaH / yo nijapriyaH sa tathAntamotinikaTo na tathAnantamaH proSitatvAdinA dUrastha Antikyanijapriyo yasyAstAm // apyantitontikata etya tadaivamuktvA bhUpe sthitentikatame nijabAndhave nu / sAthAntipanyagadadantikasannRpAMhi dvandvaM srajiSThamiva dantarucAdadhAnA // 49 // 15 vacAH patitrA'. 2 sI nantimA'. 3 e degntikAni'. .4 bI 'ta ka e. 5 e dhAnaH / athAntikataH. 1 sI na ma. 2 sI "sya vA bhA'. 3 sI gAti'. 4 sI bhAntimo'. 5 bI sI 'ntikani.
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4.29.] viMzaH sargaH / 599 49. athAntike sIdatyantiSannikaTasthA sA strI nyagaddvabhASe / ka sati / bhUpe / kiMbhUte / antikAt / " ahIyaruhopAdAne" [ 7. 2. 88. ] iti tasAvantitopi nikaTAdapyantike bhayAditvAttasau [ 7. 2. 84.] antikataH / atyantaM nikaTa ityarthaH / etyAgatya tadaivamuktatyaktvAvasthite maunamAzrite / kasminniva / antikatameti nikaTe nijabAndhave nu / atinikaTemAtra ke pitrAdisvajana ivetyarthaH / kIdRksatI / salajjatvenAdhomukhaM bhASaNAddantarucA kRtvAntikasannikaTasthaM nRpAMhidvandvaM srajiSThamiva vahUnAM madhyetizayena sragvIva dantakAnteritivizatvAdatiprAcuryAcca pUjAhetvatizayitapuSpamAlAnvitamivAdadhAnA || vasantatilakA // bodhisatvamiva vedmi bhavantaM sutvaciSTataya RjvavadAtam / asrajIyasi jane srajayetkaH kotvacIyasi bata tvacayedvA 50 50. he mahApuruSa bhavantaM tvAM sutvaciSThatayA bahUnAM madhyetyarthaM tvagvAMstvaciSThaH suSThu tvarciSThaH sutvaciSThastadbhAvena tvacaH saumyatAdizrIvizeSeNa hetuna RjuH saralasvabhAvaH sa cAsAvavadAtazca pApamalarahitazca RjvavadAtastam / yadvA / RjUni saralAnyavadAtAnyutkRSTakRpAkaraNAdInyadbhutakarmANi yasya taM vedmi / kamiva / bodhisatvamitra buddhadevatAmiva / AkRtivizeSeNApi tvAM buddhadevamiva lokottarakRpArjavAdiguNAdhAraM jAnAmItyarthaH / amumevArthaM vyatirekArthAntara 1 evatiSTha' sI 'tvacaSTha'. * 1 sI tyoktAva'. 5 bI 'ciSTaM su. 6 9 sI loketa '. 2 e bI 'nA'. ciSThasta'. 3 sI 'trakaM pi'. bIni zara'. 4 sI i 8 bI kRtavi.
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 vyAzrayamahAkAvye nyAsAbhyAM draDhayati / bateti komalAmantraNe / dvayormadhyetyantaM sragvI srajIyAnna tathAstra jIyAMstasminpuSpamAlArahitajanaviSaye kaH srajayet sragviNamAcakSIta / vA yadvA / atvacIyasi viziSTatvagrahite jane kastvacayettvagvantamAcakSIta / na kopItyarthaH // * somendram / aindrAvaruNam / atra "bhato na0 " [ 29 ] ityAdinA nottara padavRddhiH // sArava | aivAka | maitreya / zrauNahatya | dhairtratyaH / hiraNmaya / ityete "sA I I I 3 raba0" [ 30 ] ityAdinA sAdhavaH // bhanantama / bhantitamaH / antitaH / anantiyaH / antiSad / ete "vIntama 0 [31] ityAdinA vA sAdhavaH // pakSe / antikatame / antikataH / astikya / bhantikasad // " ai. 11 svajayet / srajiSTham / ssrajIyasi / tvacayet / sutvaciSThatayA / tvacIyasi / ityatra "vinmator0" [ 32 ] ityAdinA vintorlup // svAgatA // kanayaneSaM dharmamatho kanIyA *deg. [ kumArapAlaH ] 2 natha vA kaniSThosi manuH svayaM saH / 1 e 'nadyathaMdha'. 2 sI yaM nu / ya 1 sI dhye sra'. 2 5 bI 'khaH / ai. 6 evaddatyaH. 8 e sI ntiya / a 11 bI 'ye / sra N. 15 e .gatAH / ka N. yavayedyaviSThasya yavIyasolpi jane tathAlpIyasi nAlpayetkaH // 51 // 12 e tvaceya'. yasa vi. 3 sI 'si vazi. 4 e saumyendra / 7 entamaH / a. bI 'ntamA / 9 sI vAntyama'. 10 sI 'ntikya'. 13 e vimavo. 14 bI 'nmaghor3e *
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 5.4.34.] viMzaH srgH| 51. atha vAho mahApuruSa kanIyAndvayormadhyetyantaM yuvA kaniSTho bahUnAM madhyetyantaM yuvA cAtitaruNatama ityarthaH / asi tvam / sotidhArmikatvena prasiddhaH svayaM sAkSAnmanumanvRSiH / ko manurityAha / kanIyAn dvayoralpayormanvormadhyetyalpotha vA kaniSTho bahUnAM manUnAM madhyetyalpo vA / svAyaMbhuva 1 svArociSa 2 auttama 3 tAmasa 4 cAkSuSe 5 raivata 6 vaivasvata 7 sUryasAvarNa 8 brahmasAvarNa 9 rudrasAvarNa 10 dharmasAvarNa 11 dakSasAvarNa 12 rocya 13 bhautyAkhyA[14] hi caturdaza manvarSa(nvRSa)yaH AdyAH sapta bhUtA antyAstu bhAvinaH / teSu tvaM laghutaro laghutamo vA manurbhavasItyarthaH / yataH / kIdRk tvam / evaM kRpAlutvAdiguNairaghaM pApaM kanayantralpIkurvan / atho tathA dharma kanayanyuvAnaM kurvan / amumevArthamarthAntaranyAsAbhyAM draDhayati / yaviSThasya yavIyasazca / saMbandhamAtretra SaSThI / mASANAmazrIyAdityAdivat / bahUnAM yUnAM dvayorvA madhyetiyuvAnaM naraM ko na yavayeAvAnaM nAcakSItetyarthaH / tathAlpiSThajanelpIyasi ca viSaye ko nAlpayet / / kanayan / kaniSTaH / kanIyAn / atra "alpa." [ 33 ] ityAdinAlpayUnoH kenvA // pakSe / alpayet / alpiSTha / alpIyasi // yavayet / yaviSThasya / yavIyasaH // kekiravaM chandaH // zreSThe jyeSThe zreyasi jyAyasi tva yyAtmotlezAndrAkchyAmi jyayAmi / 14 1sI Theya. 1bI nurmAnvR. 2 sI yAnalpa. 3 e bhuvaH 1 svA. 4bI va 5 airAva'. 5e khataH 7 sU. 6 bI ryasyava'. 7 sI rodracya. 8 e tamo. 9e ramanyA. 1. e degyavaSTha. 11 bI sI yormadhye . 12 bI na yuva. 13 sI kaNvA / pa. 14 e deglpIyisi.
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 myAzrayamahAkAvye .[kumArapAlaH sAdhIyaHsAdhiSThanediSThanedI yAMsaH zrotuH santu te duHkhavegAH // 52 // 52. udgataH klezo yebhyasta uklezA duHkhahetava Atmana utkkezA AtmotlezAstAnahaM tvayi viSaye drAk zrayAmi vacanasyAtisphuTasatyatvena prazasyaM yathA syAdevamArcakSe / tathA jyayAmi vacanasyAtimahattvAdRddhaM yathA syAdevamAcakSe ca / prazasyazabdAdRddhazabdAca kriyAvizeSaNAdatra Nin / ytH| kiMbhUte tvyi| zreSThe zreyasi c| mahApuruSatvenAtiprazasyatama ityarthaH / tathA jyeSThe jyAyasi ca / atyantaM guNairvRddhatama ityarthaH / tatazca zroturmadIyoklezAnAkarNayataH sataste tava mahApuruSatvena paraduHkhaduHkhitatvAdduHkhavegAH kaSTasaMbhArAH santu / kIdRzAH / dvayormadhyetibADhAH sAdhIyAMso bahUnAM madhyetibADhAH sAdhiSThAstathA bahUnAM madhyetyantikA nediSThA dvayoratya'ntikA nediiyaaNsH| vizeSaNakarmadhAraye te tathA / atigADhatamA atinikaTatamAzcetyarthaH // zAlinI chandaH / prema nedayati sAdhayitokteH prApayansavarimeha garIyAn / tvAM trapiSTamahamatrapimANaM - hI karomyagarimA trapayantI // 53 // 53. garIyAndvayormadhyetyantaM gurutvayukta uktervacasaH sAdhayitA vADhamAkhyAtA / atrApi kriyAvizeSaNAdADhANij / atyantaM vaktA pumA1 bI zrotaH sa 2 bI tokte prA. 1 sI 'navahaM. 25 degcakSa / ta'. 3 bI kSeta / ta'. 4 bI tvAvRda. 5 bI mASakSe. 6 sI yAyA vi'.. 7 sI 'NAditi Ni, 8 sI tametya'. 9 epiSTA va. 10 sI santakA. 11 sIkhyA / .
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4.34. ] viMzaH sargaH / 603 niha jagati prema priyabhAvaM prItiM nedayatyantikaM karoti / kIdRzam / saha varimNorutvena yattatsavarima mahet / yataH / kIdRzaH / prApayanpriyamAcakSANaH / yo hi garIyAnvaktA syAtsa sukhadoktibhirjagato mahatIM prItiM nikaTIkarotItyarthaH / ahaM tvagarimA strItvena gurutvarahitAtrapimANaM trapimNA duHkhena rahitaM tvAM hI khede trapiSThaM mahApuruSatvena darpaNavannirmale tvacit khaduHkhasaMkramaNenAtiduHkhinaM karomi / yatastrapayantI nRpaM (tRpraM ?) svaduHkhamAcakSANA || svAgatA chandaH // duHkhabhaNanena sananaijanasya duHkhakAriNaM svaM praNindya duHkhahe - tUnAha / E AsItpreyAnmetivandiSTha vRndIyAnstrIpreSThaH spheSTavaMhiSThakAntiH / spheyodrAghiSThekSaNa zrIratisthe - yovarSIyAnstheSThavarSiSThabuddhyA // 54 // 54 he ativRndiSTha mahApuruSatvenAtiprazasya me mama preyAnbhartA - sIt / kIdRM / spheSThAtisthirAtyupacitA baMhiSThAtibahulA kAntilekSmyAdyutkarSajanitA dIptiryasya saH / tathA spheyasyatyupacitA drAghiSThAtidIrghekSaNazrIryasya saH / atirUpapAtramityarthaH / tathAM stheSThAtisthirA varSiSThA cAtivRddhA yA buddhistayA kRtvAtistheyo varSIyAn stheyA3 bI 1 e 'ntiH / speya' sI 'ntiH / sphAya 2 sI 'tisthAyo. 'yAnzreSTha'. sI 'yAnsveSTha'. 1 bI 'rinoru". 2 et| kI', 3 bI 'nvayAsyAtsukha. nirmadeg 6 e ntI pRpaM du:. k / speSThA' sI 'kU / spaSTAti.., hI kSe. 5 sI svaM prANi.... : 9 e "thA zreSThA. 7. sI 'nasya. 10 yA veSThA. 4 bI 8 sI bI
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] natisthiraprakRtiyoM varSIyAnativRddhastamapyatikrAntota eva vRndIyAnatiprazasyota eva strIpreSThaH strINAmatipriyaH / zAlinI chandaH // drAdhIyobahIyovaNijyegariSTho lakSmI sosthemAM sthApayansphApayaMzca / dadhyau rAtrau nihimadrAdhimAyAM varSimNAnAtopi trapIyAnkadAcit // 55 // 55. sa maitpriyo varSimNA vArdhakainAnAptopi yuvApi trapIyAn bahulakSmIrakSAcintayAtiduHkhI sankadAcinibaMhimadrAghimAyAM baMhimno bAhulyAvAghimNo dIrghatvAca niSkrAntAyAM zeSAyAmityarthaH / rAtrau dadhyau cintitavAn / kIdRg / drAdhIyAMsyatidIrghANi baMhIyAMsi cAtibahulAni yAni vANijyAni vaNikarmANi vyavahArAstaiH kRtvA gariSThotigururata evAsthemAM sthemnA sthairyeNa rahitAM svabhAvena capalAmapItyarthaH / lakSmI sthApayan sthirAM kurvansphaoNrpayaMzvopacitIkurvazca // vaizvadevI chandaH // yaddadhyau tadAha / baMhayecca garayetpriyayedvA yorthamakSamasalobhanRpoAm / drAghayetsa varayetsthirayeccAnarthamekamavariSThamanISa(SaH) // 56 / / 53 1bI sthemnAM sthA'. 2 bo yansthApa'. 3 e degyeccA'. 4 sI 'yedvAna'. 5 sI maviri'. 6 e nIyaH / a. bI nIpuH / a. 1e ti ye va. 2 bI mama priyo. 3 bI plosi yu. 4 sI sana nirda'. 5 bI degghimno dI. 6 bI dadhau ci. 7 sI degni vA. 8 e sI 'ni vANi.. 9-bI sItvAtigaH 1. e rutara e. sI rutaraM ta e. 11 bIsthemnAM sthe. 12 e payAMzcoM. 13 bI bIzchandaH. 14 sI tadevAha.
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.4.34.] viMzaH srgH| 56. akSamaH pAlayitumazaktaH salobhazca lubdho yo nRpastasya yorvI tasyAM yo narotha dravyaM bahuvyavahArAdibhibahayeca bahulaM kuryAgarayecca vistArayetpriyayedvA priyaM kuryAcca / sa caurAdibhi[ nUpeNa vArthasyApaharaNAdekaM kevalamana) dravyAbhAvaM kaSTaM vA drAghayehI/kuryAdvarayedurUkuryAtsthirayecca / kITaksan / avariSThAtyantamanururamahattamA manISA yasya saH / nirbuddhirityarthaH // svAgatA / / khAni varSayitumeSu vRndayan rATvandimasu vIkSa AtmanaH / ApadaM zimadAM vriiysiimkrshisstthvibhvaashiiysH||57|| 57. svAni dravyANi varSayituM vardhayituM vRndayanvRndArakaM prakRSTaM kurvannAdAtmAnam / anekavyavahAraiH prakarSaNa dravyANi vardhayansanityarthaH / ahamAtmanaH svasya kaizimadAM kRzatvadAyikAM dAridyadAmityarthaH / variyasImatimahatImApadaM sarvasvApahArarUpAM vIkSe saMbhAvayAmi / ka / eSu rATsu sAmIpyake saptamIyam / yaddezedhunoSyate teSAM manaHsthatvena pratyakSANAM nRpANAM samIpa ityarthaH / yatovRndimasu vRndimnA prazasyatvena rahiteSvasAmarthyalobhAtirekAdinA nikRSTeSvityarthaH / Atmanazca kIdRzasya / aziSThokRzatamo mahattamo yo vi. bhavo dravyaM tenAkrazIyaso mahattamasya // rathoddhatA // uSTrAnbhraMziSThAnbhrazayanbhraMzIyA vrathAnprathiSThAnprathayanprathIyAn / 1 e degSu chanda'. 2 bI manuvIkSya A'. 3 e degsu dIkSa. 4 e sima. 5 bI krasIya'. 6 bI nbhrasiSThA'. 7 bI nbhrasIyA. 1 sI rovyaM. 2e 'di ni. 3 bI kamizadAM. 4 e padAM sa. 5 bI vIkSye saM. 6bI 'zedhanoM. 7emIpetya : 8e degsya / u. *dhanucihnAntargato granthaH sI pustake nAsti /
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] SAntraMDhiSThAnvaDhayantraDhIyA nsurAjJi dezetra tataH sa AgAt // 58 // 58. tataH svasya mahApatsaMbhAvanAkaraNAnantaraM sa matpreiyaH surAkyatra deze gUrjara]trAyAmAgAt / kIhaksan / bhraziSThAnatibhRzAnuSyAnbhrazayaJ zIghrAnkurvanyato bhrazIyAnatyutsukastathAtipRthUtrathAnprathayanatibahutvena sarvapathInAnkurvanyataH prathIyAnmahAtipRthustathAtivRDhAnsodyamAnvRSAnsodyamIkurvanyatotisodyamaH // upjaati(tiH)|| sa mAM pradiSThAM bRdayanpradIyA lla(lla~)kSmI draDhiSThAM draDhayandraDhIyAn / paribaDhIyAnsuparivaDhimnA sahAnayatsabaDhimabhrazinA // 59 // 59. sa matpatimradIyAnmanasA vAcAtimRduMrata eva pradiSThAmatimRdvI mAM adayanmRdvAcakSANaH sannatra deze sahAnayat / kena hetunA / saha baDhina udyamasya bhrazinAtizayenAsti yastenotsAhaprakarSAnvitena suparivaDhimnA suprabhutvena / kIdRzaH / draDhIyAnatyantaM balyupacito vA / tathA draDhiSThAmatyupacitAM lakSmI draDhayan vRddhirakSAdinA baliSThAmupacitAM vo kurvannata evaM parivaDhIyAnatiparivRDhonekajanasvAmI // 1bI baDha'. 2 bI susurA. 3e the ta'. 4 sI sama pra. 5 sI yanmadIyAlakSmI. 6 e nA // samatpa. 1 bItaH ma 1 e nAkAra'. 3 bI "priyA su. 4 sIti azA. 5 bI mAnku. 6 e topiso'. 7e "maH / sa sAMpra. 8bI tirmudI', sI tirmadI .9.e dutara.e. 10 sI mati - 25 bI sI pramo. 12 sI vAnaku. 13 sI evAtipa.
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.54.34) vizaH srgH| sa parivraDhayanparivaDhiSThaM sadraDhimamradimAnamatra bhUpam / vibhavaprathimApahArazaGkAM krazayanbhUyiSThAdabhUya[ya]tsvam // 60 / / 60. sa matpatiH skhaM dhanaM bhUyiSTAdativahorapi svAtsakAzAdabhUyayadanekavaNijyairbahUcakre / yato vibhavaprathimApahArazaGkAM krazayanzIkurvan / muJcannityarthaH / etadapi kuta ityAha / yatotra deze nRpaM parivaDhayanvAstavyIbhavanena prabhUkurvan / kiMbhUtam / sadraDhimamradimAnaM draDhinA prajArakSAsAmarthena mradinA ca nirlobhatvotthena sadayahRdayatvena sahitamata eva parivaDhiSThamutkRSTaprabhum // aupacchandasakam // bahayanvadharma vasu bhAvayaMzca sthavayanvilAsAnsukhabhUmni manaH / kudhiyAM daviSTho vipadAM davIyAn sa ninAya bhUyaH samayaM yavIyAn // 61 // 61. yavIyAnatiyuvA sa matpatirbhUyaHsamayamatibahukAlaM ninAyAticakrAma / kIdRksan / kudhiyAM mUrkhANAM kutsitAnAM buddhInAM vA daviSThotidUrota eva vipadoM davIyAnatidUrota eva svadharma vahayanbahUkurvastathA vasu dravyaM bhAvayaMzca bahUkurvazca / tathA vilAsA zRGgAraceSTAvizeSAnyavayannupacitIkurvan / yathAvasaraM dharmArthakAmAnsevamAna ityarthaH / ata eva ca sukhabhUgni sukhabAhulye manaH // kekiravaM chandaH // 1 bI mitrahimA. 2 e pratimA. bI prathamA .. 3 sI yayi'. . .1 sI DhimA pra. 2 sI rivRddhamu.. 3 bI ka // . 4 e dAM pada'. 55.sI. kurvasta...6 bInsanu... 7. e mAnAseva'. . 8 sIkhavA'. 9bIlyena ma.
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] asthavIya iha sosthaviSTadhIH kSodayadyavayadanyayauvatam / kSepayacca davayanajIjanatyopamaM mayi yaviSTha Atmajam // 62 // 62. sa yaviSThotiyuvA matpatiriha deze vasan svopamamAtmatulyamAtmajaM mayyajIjanan / kIdRksan / asthaviSThadhIrasthUlabuddhiH / dIrghadarzItyarthaH / ata evAnyayauvataM davayandUrIkurvan / paradArasaGgaM varjayannityarthaH / kIdRzam / asthavIyaH kRzAGgam / rUpapAtramityarthaH / tathA kSodayadyavayatkSepayaJcAsatItvena kSudrAnnaTaviTAdInyUnastaruNAnkSiprAMzca sodyamAnAcakSANam // rathoddhatA // akSodIyAnahasiSThaharSo vidadhe kSepIyo mahotsavaM sH| isimakSodimazAtanaM isIyaHkSodiSThAnAmapyathArthadAnaiH 63 63. atha putrajanmAnantaraM sa matpatiH kSepIyotikSipraM mahotsavaM vidaghe / kIdRzam / hasIyaHkSodiSThAnAmapi hasIyAMsotihasvA i(a)tilaghavotidaridrA ityarthaH / tathA kSodiSThA atikSudrA atinRzaMsA vyAdhAdayo dvandve teSAmapi / AsatAM hrasvamAtrAH kSudramAtrAzcetyapyarthaH / arthadAnai simakSodimazAtanaM dravyamyAtibahordAnAdatidaridrANAmapyatinRzaMsAnAmapi ca daridratvanRzaMsatvayorvinAzakamityarthaH / yataH / kIdRksaH / kSudro daridraH kRpaNazcAtyantaM kSudraH kSodIyAnna tathA / Izvara udArazcetyarthaH / tathAhasiSThaharSo gurutamAnandaH // aupacchandasakAparAntikA // sthUlayAmi yuvayAmi zizuM kSepiSThamityahasitAzayavRttiH / kSepimopanatasatpayasiSThatvAbhyadUrayamahaM na hi putram // 64 // 1ema hi. 1 sI "tmajamajI'. 25 buddhidI'. sI 'buddhiradI'. 3 bI vakSepa. 4 sInataTa'.. 5 bI sI svAti'. 65 degti da. 7bI varSaH.
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4.34.] viMzaH sargaH / 609 64. ahaM putraM na hi naivAbhyadUrrayam / sadA svasamIpasthamakArSa - mityarthaH / kIdRksatI / kSepiSTamatikSipraM yathA syAdevaM zizuM sthUlayAmi sthUlaM karomi / tathA yuvayAmi yuvAnaM karomi / ityevaMprakAreNAhasitA snehAtirekAdahrasvIkRtA vipulIkRtAzayavRttirmanoratho yayA sA / tathA prakRSTA payasvinI payasiSTA tasyA bhAvaH payasiSThatvam / kSepimNA kSipratayopanataM svayaM DhaukitaM sannIrogatva puSTikRttvA dinA zobhanaM payasiSThatvaM yasyAH sA / atisnehAtsvayaM prastutaM pracuracArustanetyarthaH E : / svAgatA // sutaM kariSThaM karayantyavardhayaM karIyasI svaM payasI [yasI] svayam / patiM vasiSThaM vasayantyahaM kadA pyAnAyayaM na hyaparAH payIyasIH // 65 // 93 14 65. ahaM sutaM stanyapAnAdinAvardhayam / kIdRzI / kartA janako styasyAH kartRmatI prakRSTA kartRmatI karIyasI / prazasya pitRvaMzetyarthaH yadvA / prakRSTA kartrI janayitrI karIyasI / tathA prakRSTaM kartRmantaM kariSThaM prazasyajanaka vantaM svamAtmIyaM sutaM karayantI kartumantaM vidyamAnaprazasyajanakamAcakSANA / yadvA / prakRSTaM kartAramavyaktAlApariGkhaNAdibole 16 1 esI sva. 1 e ram. 5 sI 'reNa ha . 9 sI 'STikattvA". 128 rubhUletya. karI * 2 bI 'emitikSipraM ya syA. 3 sI zuM kaM. 6sI pipra. 7 bI sI panaMtaM. 8 10 bI prasthata'. sI pra N vasa. 11 13 e 'kostasthA ka. sI ko tasyAH. 15 sI katrI ka. 16 e rivaNA". 17 bI lakauci. 23 4e sthUlaM. sI sanIro . tathastu . 14 sI tI
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] kocitakriyANAM vidhAtAraM kariSTha svaM sutaM karayantI kaMrtAramAcakSANA tattadanukUlAcaraNena kartAraM kurvANA vA / yadvA / kariSThaM prakRSTaM janakavantaM kartAraM vA putrasya janayitAraM svamAtmAnaM karayantI kartRmantaM kartAraM vAcakSANA / na hi na punaraparA anyAH payIyasIratipayasvinIH putrastanyapAnArthaM kadApyAnAyayam / kIdRksatI / vasiSThamatyantaM vasumantamatidravyAtyaM patiM bhartAraM vasayantI vasumantamAcakSANA / IzvaroyaM bahudravyaM vo dAsyatIti putrasya stanyapAnAya svapatimatyADhyaM bhaNantItyarthaH / yataH svayameva payasIyasyatipayasvinI / vaMzasthendravaMzayorupajAtiH // 610 66. sa tu sa punarbAlako janairbhRzamatarki / kathamityAha / eva bAlako vasIyAnativasumAnsanprapAzcakre / pUrvabhave kArayadityarthaH / kIdRzIH / payiSThavasaMviSThazubhAH payiSThAH zItala surabhi susvAduz2alapUrNaghaTatvAdatizayena payasvinyo vasaMviSTAzca viziSTopabhogyagavAkSIpavanapuSpaphalazItalacchAyA dimaharddhikatvenAtivasumatyo yAH zubhA ma 1 san 2 e 'yazazca. 3 esaya. 2 sI 'NA / na hi . snehena mAM payasaMyan vasavIyasava putro bhavansa tu janairbhRzamityatarki / eSa prapA vasaivayatpayayajjanAnAM cakre payiSThavasaviSThazubhA vasIyAn // 66 // 1 evaM svasu. 5 sI payIya. 'syati. DA vazi. 9 pa. 3 vI kRSTa'. 4 bI sI 7sa yiSTha. 8 sI si 11 e yAma. 6 e mAnpradeg sI 10 bI sI 'tacchA,
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.-7. 4. 38.] viMzaH srgH| nojJAstAH / keSAM kRte / vasavayatpayayajanAnAM vasavayantaH payayantazca vasumatIH payasvinIzcAcakSANA ye janAsteSAm / gavAkSAdibhirmaharddhikAH supayaHpUrNAzca prapAH ka santItyupabhogecchayA vadatAM lokAnAM nimittamityarthaH / kuta evaM vitarka ityAha / yataH snehena mAM payasaiyanpayasvinI kurvastathA vaisavIyaso mahebhyasya putrazca bhavan / zrayAmi / zreSThe / zreyasi / ityatra "prazasthasya zraH" [34] iti aMH // jyayAmi / jyeSThe / atra "vRddhasya ca jyaH" [35] iti jyaH // prazasvasya tu jyAdezodAharaNaM svayaM jJeyam // jyAyasi / iti "jyAyAn" [36] iti nipAtyam // sAdhayitA / sAdhiSTha / sAdhIyaH / nedayati / nediSTaH(cha) / nedIyAMsaH / atra "bADha" [30] ityAdinA sAdhanedau // priya / prema / prApayan / preSThaH / preyAn / sthirai / asthemAm / sthApayan / stheSTha / syeyaH // sphira // sphAparyan / spheSTa / spheyH|| uru / varima / varayet / variSTha / varIyasIm // guru / garimA / garayet / gariSThaH / garIyAn // bahala / baMhima / baMhayet / bahiSTa / baMhIyaH // tRpra / trapimANam / trapayantI / pi. Tham / pIyAn // dIrgha / drAdhimAyAm / dApayet / dAghiSTha / drAdhIyaH // vRddha / varSigNA / varSayitum / varSiSTha / varSIyAn // vRndAraka / vRndimasu / vRndayan / 16 1e saya'. 2 sI ntazca. 3 bI sI 'yazvinI. 4 ena mA pa. 5 sI sasanpa. 6 e sI vasIya. 7 bI bhyazca pu. 8 sI trasya bha'. 9 bI 'sya zraH. 10 e bI zraH // jAyA. 11 e bI piSTaH / sA. 12 bI 'n / spaSTaH / pre. 13 bI sthiraH / aM. 14 e sI stheSTaH - / sthe. 15 sI 'n / spaSTaH / sphe. 16 e rima 1 ga. 17 e baMhIe. 18 sI degghiTaH / dA. 10 bI sI rakaH / 1.
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 byAzrayamahAkAvye [kumArapAlA vRndiScha / vRndIvAn / atra "priyasthira" [38] ityAdinA prAdaya bhaadeshaaH| kazcitta karotyarthe Nau prAdyAdezAnecchati / tanmate priyayet / sthirayet / prathima / prathayan / prathiSTAn / prathIyAn // mradimAnam / mradayan / mradiSThAm / mradIyAn // bhrazinA / bhrazayan / bhraziSTAn / bhrazIyAn // Rzima / Rzayan / RziSTa / RzIyasaH // dRDhima / draDhayan / daDhiSThAm / draDhIyAn // parivaDhimnA / parivaDhayan / parivaDhiSTham / parivaDhIyAn / atra "pRthumRdu." [39] ityAdinA to raH // kecittu vRDhazabdasyApIcchanti / baDhima / vaDhayan / baDhiSTAn / baDhIyAn // abhUyayat / bhUyiSTAt / ityatra "bahoNoThe bhUra" [40] iti bhUy // gau kecidvikalpamAhuH / abhUyayat / bahayan // bahoNoM bhAviti kazcit / bhAvayan // bhUyaH / bhUgni / ityatra "bhUra0" [1] ityAdinA bhU ityAdeza iyasimanozvevarNasya luk // sthavayan / svaviSTha / sthavIyaH // davayan / daviSTaH / davIyAn // yavayat / yaviSTaH / yavIyAn // isima / isitA / hasiSTha / isIyaH // kSepima / kSepayat / zepiSTam / kSepIyaH // kSodima / kSodayat / kSodiSTAnAm / sodIyAn / bhatra "sthUladUra0" [ 42] ityAdinAntasthAderavayavasya lunAminazca guNaH // a 1 vI sI dezaM neccha'. 2 sI "n / pra. 3 e pratiSThA. 4 sI krazama. 5 e 'zina / kra. 6 vI sI kasIya. 7 evaDhI'. 8 e nitya. 9 sI bahoM. 10 en / vAhogI. 11 bI bhUta i. 12 sI svayaya'. 13 sI sthavI. 14 e 'viSTaH / sva. 15 e sitA. 16 bI sita / ha.sI 'si / ha. 17 sI 'mapicha / kSe. 18 e pIya / kSo. 19e bI 'dimaH / kSo. 20 sI 'm / a'. 21 e dinAM sA.
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.5.4.44.] viMzaH srgH| kecirasthUladUrayUnAM karotya] gau necchanti / sthUlayAmi / abhyadUrayam / yuvayAmi / karayantI / kariSTham / karIyasI // payayat / payiSTha / payIyasoH // vasa. yantI / vasiSTham / vasIyAn / atra "tranta." [ 43 ] ityAdinA tRpratyayAntasyAntyasvarAdevAvayavasya luk // vinmatolRpyanekambarasyAntyasvarAdeluSaM (kaM ?) vikalpenecchantyake / luMgabhAvapakSe Nau guNaM cecchanti / payayat / payasayan / payiSTha / payasiSTatvA / payIyasIH / payasIyasI // vsyntii| vasavayat / vasiSTham / vasaviSTa / vasIyAn / vasavIyasaH // vasantatilakA chandaH // mAM lapaMnsajayitAsaMjIyasImasrajiSThapitaraM ca susitaiH / dANDinAyana u hAstinoyano vAzinAyanirutetyalakSi saH67 67. u he mahAruSa sa bAlakaH saubhAgyAdiguNaiH zuddhabrAhmaNavaMzajAtatvena cAlakSi lokarazati / kathamityAha / kimayaM daNDino hastino vaoNzino varSerapatyaM bAlaka iti / kIdRzaH / lapannavyaktamadhuraM bhASamANaH san susmitaiH kRtvAsrajIyasImasragviNIM mAmasrajiSThapitaraM cAsragviNaM janakaM ca srajayitA saMgviNaM kartA // lajayitA / najiSTha / strajIyasIm / atra "naikasvarasya" [14] ityantyasvarAdenaM luk // 4 e dA. 1bI pansaja'. 2 bI srajayIya . 3 bI taiH / TAMDanA'. NDanA'. 5 bI nAyuto vAsinA'. 6 e yanairu'. 1e mi / vAra'. 2 e bI yat. 3 e degyiSThaH / pa'. 4 sI vaziSTha'. 5 e siSThaH / va. 6 etra tretyA. bItra vaM tyA'. 7 bI luk bhA. 8sI 'yasIH / va. 9sI vaziSTha'. 10 sI viSTaH / va. 11endaH / mA la. 11 sI vAsino. . 13 e NI nAma'. . 14 sI naji'.
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] dANDinAyanaH / hAstinAyanaH / atra " daNDi0 " [ 45 ] ityAdinAmya svarAderluma // vAzinAya niH H / atra "vAzina Ayanau" [ 46 ] ityantyasvarAderna luk // rathoddhatA // 614 jaihmAMzineyAnnigamAdhvanInA tsAmanyakAtharvaNikAtsa vidyAm / prApAtmanInAdatha sautvanAccA daurAtmyasauvanikAM tanUjAm // 68 // 68. sa putro jaihmAzineyAjjihmAzino brAhmaNasyApatyAtsakAzAdvidyAM prApa / kiMbhUtAt / ajJAtaH sAmani sAmavede sAntvane vA. sAdhuH sAmanyako ya AdharvaNikotharvavedajJastasmAttathA nigameSu vede - SvarthAdRgyajuSoradhvanInodhvAnamalaMgAmI yastasmAccaturvedIvida ityarthaH / tathAtmanInAddhArmikatvenAtmane hitAt / atha vidyAprAstyananvaramAtmanInAtsautvanAcca sutvano yAjJikasyApatyAtsakAzAttanUjAM putrikAM prApa / kiMbhUtAm / avidyamAnaM daurAtmyaM kurUpatvanirguNatvAdinA duSTaM svarUpaM yasyAH saudaurAtmyA yA sadyauvanikA zobhanayaubanA tAm // 'jaihmAzineyAt / ityatra "eve0 " [ 47 ] ityAdinAntyasvarAderluna // * 1 bI jhAsine sI 'hmAzane. 2 e 'caudhani. 1 sina Ayinau. dinAM sva. 2 sI vAsinA. 5 sI 'jhAzane. 6 e 9 e bI sAmAnya'. 13 sI ityaiye. 8 bI vedasA: bhadau 12 sI 'jhAzane. 3 e 'nAyina / a. 4 sI vA'zinayA'. 7 bI 'nevAjihmA'. 10 sI duSTasva. 11 bI sA
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai 0 7.4. viMzaH sargaH / 615 adhvanInAt / AtmanInAt / atra "InedhvAtmanoH " [48] iti na luke // AtharvaNikAt / atrai "ikaNi0 " [ 49 ] ityAdinA na luk // 1 55. ] yauvanikAm / atra "yUnoke" [ 50 ] iti na luk // sAmanya / ityatra "anovye ye" [ 51] iti lugnaM // anya iti kim / daurAtmya // sautvanAt / ityatra "aNi " [ 52 ] iti lupjha // indravajrA // zAMGkhinagAthinavaidathinAdyaiH kaizinapANinagANinamukhyaiH / gauNinavAdamadatta sa maidhAvastanayo mama mama mudaM ca // 69 // maJju 69. maidhAvo medhAvinopatyaM [sa] mama tanayaH zaGkhino gAthino vidathinaH kezinaH pA[pa]Nino gA[ga]NinazcApatyairAcAryaiH saha guNinAM paNDitAnAmayaM gauNino yo vAdastamadattAtyantaM sarvazAstravettRtvAdane - kAcAryaiH saha paNDitavAdaM cakAretyarthaH / tathA sarvatra jetRtvAnmama ma mudaM cAdatta // zAGkhina / ityatra "saMyogAdinaH " [ 53 ] iti lugna / saMyogAditi kim | maidhAvaH // 93 14 thina / vaidathina / kaizina / pANina / gANina / ityatra "gAthi0 " [ 54 ] ityAdinA lugna // 13 16 gauNina / ityatra " anapatye " [ 54 ] iti lugna // anapatya iti kim / maiH // dodhakavRttaM chandaH // 1 e zAntina. 2 bI 'cai: kauzi'. 1 bI nIt. 2 e dhvAnoH 3 sI kU / atha N. 4 etraka. 5 bI "nA lu. 6 sI yUneke. 7 ena / 3. 8 e yaH zAGkhi. 9 e yaM goNi N. 10 e 'NDitaM ca . 11 bI tra jaitR. 12 sI dhAva | gAdeg 31 e 'dayinaH / kai. 14 e na / gaNi'. 27 sI bhAvaM / do. 15 e Nitya : . 16 e m / medhA'.
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] pAlAnivaukSAnprativAdinojayadurjAhmaNAnbrAhmarahasyavedyasau / sauSAmavadrAyayutopi dhIyutotihaitanAmo jitacAkravarmaNaH 70 70. asau matputraH prativAdino durbrAhmaNAnparibhavitukAmatvena duSTacittAndvijAnaukSAnukSNAM saMvandhinaH pAlAniva pAlakAniva gopAlAnivetyarthaH / ajayat / kIdRksana / brahmaNa iyaM brAhmI prajJAheturoSadhiH prajJArthaM tasyA abhakSaNena tayAyutopi dhIyutaH svAbhAvikaprajJayA yukta ityarthaH / ata eva sauSAmavatsupAnopatyaM sauSAma RSistadvat / brahmaNaH sraSTuridaM brAhmaM yadrahasyamupaniSacchAstraM vedagranthastadvedI / ata eva cAtihaitanAmo hitanAmna RSerapatyaM vedavedinamatikrAntastathA jirvacAkravarmaNaH // indravaMzAvaMzasthayorupajAtiH / / sa yazo jitahaitanAmanastanmadhAvo medhAvirUpyamApat / kauthumakAlApapaiThasarpAstaitalajAjalalAGgalAca no yat // 71 // 71. maidhAvo medhAvinopatyaM saM matputro jitahatanAmanaH sanmedhAvirUpyaM medhAvinAM bhUtapUrva tadyaza Apat / yadyazo nApuH / ke / kuthuminA kalApinI ca proktaM vedaM vidantyadhIyate vA kauthumauH kAlApAzca tathA pIThasarpiNa RSerapatyAni paiThasA dvandva te tathA taitalI jAjalI lAGgalI cAcAryAstaduktA pranyA apyupacArAttattacchabdairucyante / vAnadhIyate taitalajAjalalAGgalAzca mahAvaidikAH // aupacchandasakam // 1bI'n / brAjha. 2 vI 'turauSa. 3 bI brAhayaM ya. sI brAma ya. 4e tihetunAmo haitanAmaM hi. 5 bImo haitanAmaM RtanAmna. 6 sItacakra'. 7e zAsya'. 8 sI satpu. 9bI putrau ji. 10 e rUpaM meM. 11 sI nA vA pro. 12 bI mAH kalA. 13 bI nde tadeg. 14 e te taitaLa. 15 sI tatilI. 16 bI lI jAMja'. 17 sI cAryA'. 18 sI nyA upa.
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.4.61.] viMzaH sargaH / sauparvayuksaukarasa ziSyazailAlazaikhaNDajitastutoSa / sAbrahmacArosya jano guNenAzmopi dravetkIdRganAzmano yH||72|| 72. asya matputrasya sabrahmacAriNAmayaM sAbrahmacAro janaH sahAdhyAyiloko guNena mahAvidvattAdinA tutoSa / kiMbhUtasya / suparvaNopatyaM sauparvastena yujo yuktA ye saukarasadmaziSyazailAlazaikhaNDajitaH / sUkarasadmApatyasya cchAtrazca zilAlizikhaNDinorapatye ca tAnvaidikadvijAjayati yastasya / yadvA kimatra citraM yadasya guNena sAbrahmacAro janastutoSa / yato guNena kRtvAzmopyazmavikAravadatikaThinahRdayaH khalAdirapItyarthaH / dravedAhRdayI syAdyastvanAzmano nAzmavikAratulyaH snehAIcittaH sajanamitrAdiH sa kIhaksanitarAM druta ecetyarthaH / / aukSAn / ityatra "ukSNo luk" [56] ityantyasvarAderluk // brAhma / ityatra "brahmaNaH" [57 ] iti luk // brAhmI / ityatra "jAto" [58 ] iti luk // pUrveNa siddhe jAtAvanapatya eveti niyamAthaM vacanam / tenottarasUtreNApatye lugn| brahmaNopatyAni brAhmaNAn // so(sau)SAma / ityatra "avarmaNo no(mano)patye" [59] iti luk / avarmaNa iti kim / cAkravarmaNaH // haitanAmaH haitanAmanaH / atra "hitanAmno vA" [ 60 ] iti vA luk / maidhAvaH / atra "nopadasya" [61 ] ityAdinA luk // apada iti kim / medhAvirUpyam // 1edegSa / satra. 2 e nAzvAno. sI nAssaneya // a. 1bI sya bra. 2 bI riNyAma'. 3 sI dvAdaH ki. 4 sI yI sAdhyastvanAramanA nA. 5 bI trAdi sa. 6e diH kI. siik| avarmaNa iti ki.8 etya iti luk. 9bI sI dhAva / a.
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 vyAzrayamahAkAvye {kumArapAla: kAlApa / kauthuma / taitalajAlalAGgalAH / zaikhaNDa / shailaal| sAbrahmacAraH / paiThasarpa / saukarasadma / sauparva / ityatra "kalApi0" [62] ityAdinA luk // AzmaH / anaashmnH| atra "vAzmano vikAre" [63] iti luk // indravajrA // sa cArmakozasthagitAsyabAhyotizIvasaMkoca ihaanhNyuH| gurorapArthakya ivAMhimUlAdAhra ninAya yahavad vyahInaH 73 73. yathA vyahIno dvAbhyAmahobhyAmadhISTo bhUto vA vyahaM dvayorahoH samAhAraM nayati tathA sa matputra oNrha "zvAdibhyo" [6.2.26] ityarji ahnAM samUhaM ninAyAtyavAhayat / kIDaksan / cArmazcarmaNo vikAro yaH kozaH pratyAkArastena sthagito yosistadvadabAhyobahirbhUto guruhRdayamadhyasthaH / kuta IdRgityAha / yato gurormAtApitrAdeH pUjyasyAMhimUlAdapArthakya ivApRthagbhUta iva / Igapi kuta ityAha / yata iha gurorahimUle zunoyaM zauvo yaH saMkocaH zItAdinA saMkucanaM tamatikrAnto vinItatamatvena natasaMlInAGgatvAdatisaMkucita ityarthaH / IdRzopi kuta ityAha / yatonahaMyurvidyAdyavaleparahitaH / vinayotkarSaNa gurUnAvarjayanprabhUtAni dinAni dinadvayavatsukhenAticakrAmetyarthaH // cArmakoza / zauvasaMkocaH / atra " carma0 " [64] ityAdinAnyasvarAdekheM / 15 ropA. 1 e jalAlA.. 2 sI gala zailA'. 3 e khaNDaH / zaiM. 4 e mahAbhyA'. 5 bI sI haM svAdi. 6 sI "ni AhnAM. 7 e zuneyaM. 8 sI yaM zovAya saM. 9e ni nidana . 10 sI koca / .
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai. 7.4.67.] viMzaH srgH| bAhyaH / atra "prAyovyayasya" [ 65 ] iti luk // prAyograhaNaM prayogAnusaraNArtham / teneha na syAt / apArthakyaH // padasyetyeva / anahaMyuH // Ahnam / atra "anIna."[66 ] ityAdinAhvoto luk // anInA[da]TIti kim / dyahInaH / "rAtryaha" [ 6. 1. 110 ] ityAdinenaH // yaha / "dvi. goraboT" [7. 3. 99] ityat // ati(tti!)| anvahamityAdipratyudAharaNaM svayaM jJeyam // upjaatiH|| vizeSa varSesya pitA vipannaH zukkAdraveyyeSa sutopi daSTaH / sAMkRtyadauleyasadAkSicauDikAmaNDaleyaH pratibodhitopi // 74 // 74. spaSTaH / kiM tu zukkAdraveyyA zokasarpiNyA sutopi daSTotizokAturobhUdityarthaH / sAMkRtyAdayo munayaH // indravatrA / / yayAvabhAgyairmama pANDaveyajAmbayabAbhravyanibhotha ghAma / svAyambhuvaM zAbararjambukaM nu sa mAtRkasnehanadI vilakya / / 75 // 75. atha zukkAdraveyIdazanAnantaraM mamAbhAgyairapuNyaiH sa putraH svAyaMbhuvaM svayaMbhuva idaM dhAma brahmalokaM svarga yayau / kIdRk / paNDorapatyAni zubhrAditvAdeyaNi [ 6.1.73 ] pANDaveyAH paJca pANDavAstathA jambUvarNA 1 sI zuSkAgatovyeSa. 2 sI dAkSacau'. 3 e kSivoDi'.. 4 sI degpi saH / / spa. 5 e dhAmaH / svA'. 6sI jambUkaM. 7e tRkaH khe. 1 sI vAhya / a. 2 sI pAdhikya / 5. 3 sI to| a. 4 sI hIna / rA. 5 bI nena / dya. sI 'nema / dya. 6 sI ranaho'. 7. bI jAti // vi. sI jAti / vize'. 8 etiH / vaMze'. 9 sI 'dravyeyyA'. 10 sI piNya mu. 11 e vajrAH / ya. 12 e gyaiH sa. 13 sI puNyai putra khA. 14 sI varNayau'.
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620, vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH gaurjambUstasyA apatyaM catuSpAdya eyatri [6. 1.83] jAmbaveyo bAbhravyazca RSI balavidvattvAdinA tairnibhstulyH| kiM kRtvA yayau / mAturAgato mAtRko yaH snehaH sa eva saMtataM pravAhitvAnadI tAM vilddhyaavgnnyyetyrthH| gthA kazcinaMdI mArgasindhuM vilakSya zabarajambAM deze bhavam "uvarNAt" [ 6. 3. 39] ItIkaNi zAvaraMjambukaM grAmaM yAti // upjaati(tiH)| abdhau dauSkodha(dhva)nyadhAnuSkasArpi ko yadvadvAkasmikaM yAti nAzam / zAkRtkyepozAzvatikyaGgayaSTi stadvatika tAM dhArayiSyAmyanAthA // 76 // . 76. yadvadyA dauko do| tarannarobdherdobhyA tarItumazakyatvAdabdhAvAkasmikamakasmAdbhavaM nAzaM yAti vinazyati / yathA vAdhAnuSko na dhanuHpraharaNo yaH sApiSkaH sapippaNyaH sa dhanuHpraharaNAbhAvAtsarpiHsadbhAvAca sarpiluNTanAya niHzaGkaM caurapAtenAdhvanyAkasmikaM nAzaM yAti tadvat / tathA zAtkI zakRtA viSThayA saMsRSTaiSA pratyakSAGgayaSTirAMkasmikaM nAzaM yAti / yatozAzvatikyazAzvatI tasmAttAM vinazvarImanayaSTimanAthA patiputrarahitA satyahaM kiM dhArayiSyAmi naivetyarthaH // 1 sI dhau doko'. 2 e dauSvodha'. 3 e piSo ya. 4 e pAzvAzvatiki. 5 e dakiM tA dhA. 6 sI tki tA dhA. 1 e gaujambU. 2 bI mbU tasyA'. 3 sI syApa. 4 e sI nadI mA'. 5 sIrNAdikaN i. 6 e ika. 7 e rajAmbu. 8 e thA doSvo do'. 9 bI dauSkau dobhyA tarI . sI dauA ta'. 10 e robdhadobhyA tatarI . 11 sI yaH sapiM . . 12 bI piSka sa. 13 e sarpiluNTa. sI tsarpisa. 14 bI piluNTa'. 15 sI luTanA. 16 sI kRtikI za. 17 e sRSTA pra. 18 bI kazmikaM. 19 bI zAsvavI.
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ haiM. 7.4.72.] viMzaH srgH| 'vize / atra "viMzatesterDiti" [67 ] iti telcha / dakSa / dAkSi // cUDA / cauDi / bAhnAditvAdiJ // ivarNa / sAMkRtya / gargAditvAdyaJ // dulI / dauleya / "dvisvarAdanadyAH" [ 6. 1.71] ityeyaN / atra "bhavarNavarNasya" [ 68 ] ItyavarNevarNayorluk // kAmaNDaleyaH / devIvivakSAyAM "nyAyUGaH" [ 6. 1. 70 ] ityeyaN / gaviM tu "catuSpAdayaH" [6. 1. 83] ityeyaJ / jAmbeya / ityatra "akadU." [69 ] ityAdinovarNasya luk // akadrUpANDoriti kim / kAveyA / zubhrA. ditvAdeyaNa [6. 1. 73] / pANDaveya // bAbhravya / ityatra "asvayaMbhuvo" [ 70 ] ityavU / amvayaMbhuva iti kim / svAyaMbhuvam // RvarNa / mAtRka // u[*varNa / zAbarajambukam // dos| daukaH // is / sApiSkaH // us / dhAnuSka / t / zAkRSakI / atra "RvarNa."[71 ] ityA. dinekasyeto lucha // zazvadakasmAtpratiSedhaH kim / zAzvatikI / "vAMkAle. bhyaH" [ 6. 3. 80 ] itAkaN / Akasmikam / adhyAtmAditvAdi. kam [ 6. 3.78 ] zAlinI // artha nRpo putramRtasya gRhNAtyarthepi nAsthetyayi gaccha gaccha / mA jalpa mA jalpa taveti jalpanatyage svamullambayituM pravRttA // 77 // 1 e degyituM pravRttA / kI. 1 e viza aM. 2 bI sI sTeDiti'. 39 ti stenu'. sI tinu'. 4 e degcUDa / cau. 5 eNayoluk. 6 sI ivaNa'. 7 e sI vi ca. 8 vI sI drayaH eeya'. 9em / zu. 10 e vI / zu. 11 sI "veyaH / bA. 12 sI bhrava / 6. 13 e tra sva. 14 bI azvayaM . 15 es / dovaH / i. 16 epiSTaH / u. sI 'pika / u. 17 e 'nuSya / t. 18 sI kRttikI / a. 19 e zAsvati'. * bI pustake 93 tamapaghaTIkAsthadhanucihaparyantaM patrANi na santi. - - - - -
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla: - - 77. tadA sA strI age vRkSe svamullambayituM pravRttA / kiihkstii| jalpantI / kimityAha / aputraH sanyo mRtastasyArtha nRpo gRhAtIti hetorarthepi dhanepi viSaye nAsthA na mamAzAsti / tasmAdayi he mahApuruSa maddhetukA tavApi kApyApanmA sma bhUditi tvaM gaccha gaccha / tathA kopi zroSyatIti mA jalpa mA jalpeti // gaccha gaccha / mA jalpa mA jalpa / ityatra "asakRtsaMbhrame" [2] iti padasya vAkyasya ca dviruktiH // upjaati(tiH)|| AcchindrAcchinddhItyAcchidatpAMzamasAH zocaM zocaM tAmityavocacca bhuupH| rAjAyaM tetheM na grahItA grahItA stokaM stokaM zraddhIyatAM madvacopi // 78 // 78. spaSTam / kiM tu pAzaM galabandhanavastramAcchinddhyAcchinddhItyAcchidat / bhRzaM valAtkAreNoddAlitavAn / zocaM zocamabhIkSNaM svaM nidi(ndi)tvetyarthaH / ayamatratyo rAjA / atha cAyaM pratyakSo mallakSaNo rAjetyapi rAjJA vyajitam / na grahItA grahItAvicchedena sadA na grahIdhyati // vaizvadevI chndH|| kurute kurutetamAM dayAM yannRpatirmokSyati tatparAmuvittam / stheyAH patiputrayoH pradAtuM payamaH putri ghaTaM ghaTaM hi nityam // 79 // 79. yadyasmAnnRpatiratratyo rAjA sakalapRthvyAmamAryAghoSaNAkArivAyAM [kurute] kurutetamAM bhRzamabhIkSNamavicchedena vAtyantaM kurute / 1e 'tpAzoma'. 2 sI pi / pezaM. 3 e putra . 15 vi nA. 2e manAzA. 3 sI mAsthAsti'. 4 ekA kA tavApi kyApyA. 55 kopya o. 6sI bii| ku. .elAdayAM.
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai0 0 7.4.75. ] viMzaH sargaH / 623 tattasmAtparAsuvittaM mRtasya dravyaM mokSyati / tasmAddhe putri payaso jalasya pratyekaM ghaTaM ghaTamekaikaM ghaMTaM hi sphuTaM nityaM paralokagatayo: patiputrayostarpaNAya pradAtuM stheyAH / dravyApahArazaGkAM muktvaitayoH paretakAryANi kartuM tiSThetyarthaH // bhRze / AcchinddhyAcchindvI tyAcchidat // abhIkSNya (kSNye ?) / zocaM zocamavocat // avicchede / na grahItA grahItA / ityatra "bhRza0" [ 73] ityAdinA dviruktiH // bhRzAdayazca kriyAdharmA iti kriyApadamevAtra saMbadhyate / kriyAvizeSaNasyApi kriyAtvenAdhyavasAyAdbhRzAdiyoge dvirvacanaM syAt / yathA stokaM stokaM zraddhIyatAm / prAktamabAderiti kim / kurute kurute tamAm / atra tamabAderAti - zayikAtpUrvameva dvirvacanaM pazcAttamabAdiranyathA hyaniyamaH syAt // patiputrayoH payaso ghaTaM ghaTaM pradAtum / atra "nAnA0 " [ 73 ] ityAdinA dviruktiH // aupacchandasakam // kurvatyanizaM namo namastvaM jyeSThaM jyeSThamanu prasAdayarSIn / katarA katarA tvadIzamUnvorvipadevaM janavAci mA sma rodIH // 80 // 30 80. he putryanizaM sadA namo namodhikaM namaskAraM kurvatI satI tvamRSIJ jyeSThaM jyeSThamanu prasAdaya jyeSThAnukrameNa munInsaMtoSaya dravyApahArazaiGkAM muktvA sadA gurusevAdidharmakRtyAni kurvityarthaH / tathA tvadIzasUnvostvatpatiputrayoH katarA katarA vipat / AdhivipadvyAdhivyA (vi) 1 sI 'sya ghaTaM pratyekamaikaM gha. abhI. "zayakA'* " zaGkA mu. 2 sITaM sphuTaM hi ni . 4 e bhiikssnn| zo'. 5 sItA / 3. 8 sI ktiH / ku. 9 sI mo. 12 sI vokhadIzapu . 3 sI cchandat / 6 sIt / tathA. 7 e. sI vI va 11 sI 10
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] padormadhye kA mRtyu heturvipadabhUdityarthaH / evaMprakAreNa janatAvAci lokasya praznavAkye satiM tayorvipaisma (sma) raNena maoN sma rodI: // katamA katamAnayorvibhUtiH katamannidbhutamIzvaratvamasti / katamatkatamatprakAzamevaM na khalu prakSyati putri rAjenA tvAm ||81 // / 81. spaSTam / kiM tvanayostvatpatiputrayoH katamA katamA vibhUti - ragniM kiM ratnasaMbandhakRtota svarNarUpAdisaMvandhakRta hosvidubhayasaMvandhakuMtetyarthaH / nidbhutaM gunaM nidhAMnIkRtamityarthaH / IzvaratvamairzvaryaM vibhUtirityarthaH / rAjanA rAjapuruSaH // namo namaH / jyeSThaM jyeSTamanu prasAdayarthIt / ityatra " Adhikya 0 " [ 75 ] ityAdinA dviruktiH // tvadIyasUnvoH katarA katarA vipat / katamA katamAnayorvibhUtiH / atra "Datara0" [ 76 ] ityAdinA dvirutiH // srIgrahaNaM kim / anayoH katamadIzvarasvam // keciDDataraDatamAbhyAM strIliGgAccAnyatrApIcchanti / anayoH katamatkatamadIzvaratvam // prathamaM prathamaM putri mA sma bhukthAH pUrvaM pUrvaM bhojayergurUMstvam / anupopazvamAyurabhyatIyAH praprazamaM saMsaMzrayatya (ntya) khaNDam // 82 // 82. he putri prathamaM prathamaM gurubhyaH pUrvataraM tvaM mA sma bhukthAH kiMtu pUrvaM pUrvaM svasnAtpUrvataraM gurUnbhojaye rAjopadravAbhAvena prabhUtaM 2 e 'jayo. 3 sI gurUtva'. 13 1 etva. 1 sI 'Domadhye. 5 enti ke ra'. 9 sI dhAnI'. 13 sItaM tvaM dha. 2 e "janitA". 3 sI pazmara'. 7 sI kRtyetya. 11 sI dhika i. 6 e 'hozvidu'. 10 evayaM vi.. 4 sI 'mA ro. 8 e "nidhana". 12 sI guru: pUrva mA.
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.4.77. ] 625 svapanaM gurubhojanAdinA dharmakAryeNa saphalayerityarthaH / tathA nAstyupopa - vo rAjAdikRto dhanApahArAdirupadravo yatra tadyathA syAdevamakhaNDaM vRkSAdAvullambanAdinApamRtyorakaraNena paripUrNa niSkalaGkaM vAyurabhyatIyA gamayeH / kIdRksatI / pra [ pra ]zamamupazAnti zokopazamenendriyavijayena ca manaH samAdhimityarthaH / saMsaMzrayantI // aupacchandasakAparAntikA // / viMzaH sargaH 1 uparyuparyArtimimAmathoccaiH sa ityududbodhya tarUnadhodhaH / cikIrSuradhyadhyupakAramArtamArtaM ca pAtA svagRhAJjagAma // 83 // 90 83. atha rAjA tarUnadhodho vRkSANAmAsannaH sansvagRhAnsvasaudhaM jagAma / gRhA (hA :) puMsi ca bhUyeveti gRhasya puMstvam / kiM kRtvA / Artimuparyupari dhanApahArazaGkotthasya duHkhasyAsannAmimAM striyamityuktarItyoccairaMtyantamududvordhya saMbodhya susthIkRtyetyarthaH / yataH / kIdRk / ArtamArtaM duHkhitaM duHkhitaM pAtA duHkhebhyo rakSitA / tathAmorta (thArta ? )madhyabhyupakAreMmupakArasyAsannaM cikIrSuzcau (co) pacikIrSurityarthaH // upajotiH // 93 5.4 pure pure svasya haThApahRtyAsutosuto duHsya iti smaransaH / atha prajA (jAM) nandayitai ke ekAmamAtyamekaikamiti nyadizat 84 5 e 'tvAtamu". 9 sI kRtvetya'. 13 sI rA. 79 1 e ryAti'pamRtyomi memetho. 2 e pakRtyA 3 sI 'kamekamAmAtyamai kai. 1 estyupa'. 4 sI 'kAjAti / u~ 2e "zamine". 6 sI yagimi. 10 e rthaH / kI'. 14. 3 sI saM 7 e 'ratyaMmu'. 11 ekhatapA". 8 sI dhya su. 12 e "mArttama', 15 sI jAti / pu
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH ] 84. spaSTam / kiM tu svasya dravyasya / asutosuto niSputro niputraH / sa rAjA / eka ekAM sarvAmityarthaH / prajAM nandayitAsutadravyasya haThApahRternirvAraNecchayAhlAdayitA sannekai kamamAtyamiti vakSyamA - NarItyA nyadikSat // 626 pUrva pUrva bhojaye gurUn / prathamaM prathamaM mA sma bhukthAH / atra "pUrva0" [ 77 ] ityAdinA dviruktiH // praprazamam / anupopaplavam / saMsaMzrayantI / ududbodhya / ityatra "propa0" [ 78 ] ityAdinA dviruktiH // tarUnaMdhodha(dhaH) / adhyadhyupakAram / uparyuparyArtim / atra "sAmIpyedhobhyupari " [ 79 ] iti dviruktiH // I kriyayA vIpsAyAm / ArtamArta pAtA // guNena / asutosuto duHsthaH // dramyeNa / pure puresutaH / bhantra "vIpsAyAm" [ 80 ] iti dviruktiH // ekaikam / atra "lup ca0 " [1] ityAdinA dviruktasyaikasyAdau ya ekastatsaka (ska?) syAdeH lup // eka aikAm / atra virAmasya vivakSitatvApuMvadbhAve sati saMdhikAyaM na syAt // upendravajrA // dvandvaM hInAH santu lakSA madAye dvAbhyAM dvAbhyAM koTayo vAtha nimnAH / grAhyaM vittaM na tvasUnoH parAsoretadvandvaM nirdizAmo bhavadbhayaH // 85 // 1 etaM dvandvaM. 1 sI spaSTaH / kiM. 2 sI to ni'. 5 sI kamAmA'. 6 e 'gurU'. dhovaH / a 9 e vodhyapa vivikSi.. 13 e MndrakA / 3. 10 3 e 7 e prazapra eresu. 12 putra : '. sI praza. 11 sI ekam " . 4 e prajA na. 8 e nava 12 e
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ 627 hai. 7.4.81.] viMzaH srgH| 85. aho amAtyA madAye madIya Ayapade ye drammAdInAM lakSAH syuste dvandvaM dvAbhyAM dvAbhyAM lakSAbhyAM hInA nyUnAH santu / atha vA madAye yAH koTyo bhavanti tA dvAbhyAM dvAbhyAM koTibhyAM nimnA hInA(nAH) santu / tu paramasUnoH parAsovittaM bhavadbhirna grAhyam / etadvandvaM rahasyaM bhavadbhayo nirdizAmo vadAmaH / / zAlinI / / ye dvandvamatrAcaturaMta eva dvandvaM vibhinnA mRtvittlubdhaaH| dvandvaM prayute ya u yajJapAtrANyanyaH samastena tadasi shaami||86|| 86. u he amAtyA atra bhuvyAcaturthyaH " zaradAdeH " [7. 3. 92 ] ityati AcaturaM ye dvandvaM maithunAya dvau dvau bhavanti mAtA putreNa pautreNa prapautreNa tatputreNa ca maithunaM yAtItyarthaH / mRtavittalubdhA mRtadravyAbhilApukA narAsta eva pazava eva dvandvaM vibhinnA dvairAzyena pRthagbhUtAH / eke mRtavittalubdhA mRtadravyagrahaNasya nindyatamakAryasya karaNena nirvivekatvAcchRGgapucchaparibhraSTA nRrUpAH pazavopare tu zRGgapucchAdimanta ityarthaH / anyo mRtavittalubdhebhyoparaH punastena tulyo yo yAjJiko dvandvaM yajJapAtrANi prayuGkte yajJakriyAsu dve dve yajJapAtre vyApArayatItyarthaH / mRtavittAnabhilASI tu puNyapAtratvAcchAdhyatamatvAca yAjJikatulyaH syAdityarthaH / tattasmAddhetorasmyahaM zAsmi mRtavittaM bhavadbhirna grAhyamityAdizAmi // dvandvaM hiinaaH| iti "dvandvaM vA" [2] iti vA nipAtyam / pakSe / dvAbhyoM dvAbhyAM nimnaaH|| 1 sI zapatrA. 2 eNyanya sa. 1sI bhyAM la'. 25 bhyAM ko'. 3 emaH // ye, 4 sI rahaM. 5 sI bhyAM rabhimnA / ra.
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAlaH] rahasye / dvandvaM vidizAmaH // maryAdokau / AcaturaM ye dvandvam // vyukrAntau / dvandvaM vibhinnAH / yajJapAtraprayoge / dvandvaM yajJapAtrANi prayuGkte / atra "rahasya." [ 83] ityAdinA dvandvamiti nipAtyate // indravajrAH(vA) // dvandvaM vijitya zivavaizravaNau sthitasya vAcyasya tetha na na kurma iti sa nAhuH / chAyAM dadhurna khalu kAlikakAlikAM sa jAtIyabuddhaya upAdadire tadAjJAm // 87 // 87. atha temAtyA vAcyasya surAjatvena yuktAyuktaM vaktuM zakya. syApi rAjJaH puro na na kurma iti nAhuH sma manasA pIDyamAnatvena mRtavittAgrahaNAjJAM naiva kurma iti nocurityarthaH / kIdRzasya / dvandvaM zivaizravaNAvatyantaM sahacarau zaMbhudhanadau vijityaivaM paropakAritodArAzayatvAdiguNotkarSeNa parAbhUya sthitasya vartamAnasya / nanu rAjJo mukhadAkSiNyenedaM noktaM bhaviSyati / manasyarucyA tu mukhaM kRSNaM kRtaM bhaviSyati / netyAha / kAlyeva kAlikA kAlikAyAH sadRzI kAlikakAlikA tAM manasyarucyA kRSNAM chAyAM mukhakAMntiM ca na khalu ddhuH| kiM tu tadAjJAmupAdadireGgIcakruH / yataH / satI prakArosyAH sajjAtIyAtucchatvena svAmizubhAbhiprAyabahumAninItvena ca zobhanA buddhiryeSAM te // dvandaM zivavaizravaNau / atra " loka0 " [4] ityAdinA dvandvamiti nipAtyam // na na kurmaH / atra "bhAbAdhe" [ 85] iti dviruktiH // 1sI idaM vi. 2 sI pAtyate / da. 3sI 55 SNaM bha. 65 likaH kA. cu. nau 4e katraiva'.
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai.7.4.88.] viMzaH srgH| 629 kAla(li)kakAlikAm / atra "na vA guNaH" [6] isyAdinA dviruktiH / vatra cAdau syAdeH pThapa sA ca rit / riskaraNaM pratiSiddhasya puMdhaddhAvasyaH ritIti vidhAnArtham / tenAtra kopAntyatvAtpuMvadbhAvapratiSedhepi "riti" [ 3. 2. 58 ] iti puMvadrAvaH // vAgrahaNAtpakSe jAtIyarapi / sajAtIya // vasantatilakA // ityAdizakSi(rikSa)tipatiH sa yathA priyapri yeNa vyadhuH sukhasukhena tathA hyamAtyAH / tyAgI priyeNa pariparyasutaH sukhena dAtAtha vA pari baleH ka iti bruvANAH // 88 // 88. sa kSitipatibhaimiryathA priyapriyeNAklezeneti pUrvoktarItyA mRtavittAgrahaNaviSayamAtyAnAdizat / tathA hi tathaivAmAtyAH sukhasukhenAklezena nRpAdezaM vyadhuH / kIdRzAH santaH / bhaimeraudAryAtizayarajitatvena bruvANAH / kimityAha / asutaH pariparyasaMkhyasyApyaputramRtadravyasyaivaM lIlayaiva mokSaNAdamuM bhaimi vinA priyeNa sukhena tyAgI dAtA kotha vA baleH pari baliM vinA sukhena ko dAtA bhaimibalI muktvAtra na kopi tyAgItyartha iti // priyapriyeNa priyeNa / sukhasukhena sukhena / ityatra "priya." [ 87] ityAdinA vA dviruktistatra cAdau syAdeH plup // pariparyasutaH / pari balerdAtA / ityatra " vAkyasya0" [88] ityAdinA vA dvirutiH|| 1sI priye. 2 sIrikaleka. 1 sIdeg so ca. 2 sI pari'.. . 3 e ti bhaimi. 4 e mukhA.. 5 sIna dAtA ko maiM. 6e 'tra priya I.
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: rAjanAjannRdhava nRdhavAsyekavIraH pRthivyAM nyAyinyAyinbudha budha jahi prAgnayaM durniyukta / saujaH [saujaH] khala khala kale vetsyado duSTa duSTa kSudra kSudretyajani janatAvAda uccaistadAnIm // 89 // 89. tadAnImaputramRtavittatyAgakAla uccairutkRSTo janatAvAdo lokoktirajani / kathamityAha / he rAjana rAjan he nRdharva nRdhava narANAM bhartaH kumArapAlAsi tvaM pRthivyAmekavIraH / kenApyakRtapUrvasyAputramRtavittatyAgasya karaNAnirupamo dayAvIro dAnavIrazvetyartha iti / tathA he nyAyinyAyinyAyavanmanya he budha budha paNDitaMmanya durniyukta duSTasyAputramRtavittasya grahaNena duSTAdhikArinduSTAmAtya prAgnayamaputravittaprahaNarUpAM prAktanI nIti jahi tyajeti / tathA re [saujaH] saujo baliSTha tathA sarvakaSatvAdre khala khala tathA re duSTa duSTAputramRtastApahArAdidoSayukta tathA lokAnAM mahAkaSTe pAtukatvena re kSudra kSudra kale kalikAlAda etadputramRtavittatyAgalakSaNaM tvadIyasaujastvAdInAM nipUdanaM rAjJaH sannyAyAcaritaM vetsIti ca // saMmaitiH kAryeSvAbhimatyaM pUjanaM vA tatra / rAjatrAjannRdhava nRdhavAsyekavIraH pRthivyAm / asUyAyAm / nyAyinyAyinbudha budha jahi prAgnayaM durniyukta // kope| saujaH saujaH khala khala kale vetsydH||kutsne| kSuda kSudra duSTa rduSTa kale 1 sI yuktaM / sau. 2 sI kSudre'. 1e va na. 2 e tyAgesya. 3 e NAniru. 4 sItyarthaH / ta'. 5 e kArandu. 6 sIla tadeg. 7 e hAdi'. 8 sI kAlada. 9e "nisUda. 10 emati kA. 11 sI jannR. 12 sI degdha ba. 11 e 'niM / ko. 14 eTa kAle.
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai0 7.4,90. ] viMzaH sargaH / 631 betsyadaH / atra "saMmati 0 " [ 89 ] ityAdinA dvirutistatra pUrvoktau svaredhva ntyaH svara (raH) luto vA // mandAkrAntA // dasyo3 dasyo hataka hataka3 pApa pApAGga kUja 3 aGgotkUjAnubhavasi phalaM tvaM khayaM vezma yAsi 3 / devaM khaNDAlayamakalayaH soparedyuH khasaM pra tyevaM proce praNidhikathite zIrNakedAraharmye // 90 // 90. aparedyuH zIrNaM bhagnaM yatkedArasya zaMbhorhamthaM tasminpraNidhikathite kedAra harmyaM bhagnamastIti caraiH kathite satItyarthaH / sa bhaimiH khasaM khasAH kedArasamIpadezasthAH kSatriyaibhedAH khasAnAM rAjApyabhedAtkhasastaM khasarAjaM pratyevaM tarjanAprakAreNa proce / tathA hi / he dasyo3dasya yAMtrikAdiSvakasmAdvATeH pAtakatvena caurAta eva re pApa pApAta eva ca re hataka hataka 3 nindyatama / aGgazabdaH saMbodhane / he khasa kUjAvyaktaM zabdaM kuru tathAGga he khasotkUja prAbalye - nAvyaktaM zabdaM kuru / kenApyanigRhItatvenAnizaM cauryAdipApakarmaNopAjitaprabhUtavibhUtidarpeNa vyaktAnkalakalArAvAnkurvityarthaH / parametatkuMkarmaNaH phalamanubhavasi tvaM "satsAmIpye sadvadvA" [ 5. 4. 1 ] iti bhaviyati vartamAnA | adhunaiva tvAM nigrahISyAmItyarthaH / tathA he khasa vinayAdidharmAcAra bhraSTatvAtsvayaM vezma gRhaM yAsi 3 Azrayasi / devaM kedAra khaNDo vizIrNa AlayaH prAsAdo yasya taM tathAkalayodhArayaH 1 sI 'laya: kalaye'so.. 1 sI 'Svatya sva. 2 sI 'reghuzIrNa bha'. 3 sI yadA:. 4 sI yA kukArmaNa pha sRkA N. * sI bhraSTAsvayaM. 5 sI 'tve cau', 6 sI zabda saM. 7 sI
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] kedAraprasAda vizIrNaM na samAcaraya ityarthaH / asyApi phalamanubhavasIti // tadevaM cauryAdyanyAyakAritvAdvizIrNasya kedAra (prA) sAdasya sArAyA akartRtvAcca kedArasamIpadezasthaM khasarAjaM saMtarjyAtmAnaM nindanvizIrNakedAraprAsAdoddhArAyAmAtyamAha // sadmanyAse khaNDAlaye deva Aste prAyazcittaM devopadizyAMkriyAM ca / taccAcaryAsaM tadvizeSaM ca rAje tyantarthyAtvAce vAgbhaTAmAtyamevam // 91 // I 91. rAjA vAgbhaTAmAtyaM bhagnakedAraprAsAdoddhArAyaivaM vakSyamANarItyoce / kiM kRtvA / bhaktyatizayAdantazcitte dhyAtvA / kimityAha / ahaM sadmanyAse tiSThAmi / deva: kedAraH khaNDAlaye vizIrNaprAsada Aste | tasmAddhe deva kedAra tadviSayakRtaivaMvidhAvina yotthamahApApavizuma prAyazcittaM vizodhi tapazcaraNaM kriyAM ca svarNadAnAdikaM kArya copadizyAt / Adizesta (ta) tazca tacca prAyazcittaM ca tadvizeSaM ca prAyazcittavizeSaM svarNadAnAdikaM cAhamAcaryAsamanuSTheyAsamiti / vaizvadevI chandaH // yadUce tadAha // kArUMzva prahiNu3 dhanaM ca bhRtakAnAyuGkSva netRRMstathA cAndraM vezma cidastu gAndhikapuTIcijAyatAM dhAma te3t / 4 sI tat 2 sI 'sya sarA. 3 sI 'akSatatvA'. 4 sI saMtya - 5 sI 'mAtmamevaM ma N. 6 sI 'sAdamAcaryAsa'. 7 e MzyAm / A. 1 sI kriyAyAM . 1 erasya. jyAtmA. 8 sI hai / ko 2 e rAjyetya'. 3 e 'stu gandhi'.
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ hai. 7.4.90.] viMzaH srgH| 633 bhaktiste mayi yadvadarhati vibhau zaMbho tathA mehati3. tadvezmAkSatamAttha tatpravaramityAttha3 tadAmAtya bhoH // 12 // 92. bho amAtya yadvatte mayi vibhau prabhau viSaye bhaktirarhatyucitA syAttathA me zaMbhau viSaye bhaktirarhati3 / tasmAdvizIrNakedArabhavanoddhArAya kArUMzca vardhakyAdIJ zilpino dhanaM ca prhinnu3| tathA bhRtakAnkarmakarAnetuMstathA bhRtakAdicintAkAriNo nAyakAMzcAyuddha prayuGa / tatazca taddhAma kedArabhavanaM cAndraM vezmacidastu candraprAsAda iva bhavatu candrabhavanaM hyekarAtrAveva niSpadyatenyathA patettadvacchIghraM niSpadyetAmityarthaH / tathA gAndhikapuTIcinnAyatA3m / yathA gandhapaNyasya vaNija auSadhapuTikA kSaNArniSpadyata evaM niSpadyatAm / tathA bho amAtya tadA tasminvivakSita AvayoH prasiddha kAle tadvezma kedArabhavanaM tvamakSatamabhagnamastItyAtthAvocaH / tadAyoge "sme ca vartamAnA" [5.2.16 ] ityatItetra vrtmaanaa| tathA tadvezma tadA pravaramanekarUpakacitrAdibhiH pradhAnamastIti tvamAtthAkhyaH / tadvezmAkSataM tatpravaramityuktavantamamAtyaM praNidhibhaNitiyuktyA svamatAtpracyAvyaivamupAlambhaM cAmAtyaM prati rAjoca iti saMbandhaH // dasyo3 dsyo| hataka hataka3 / atra "bharsane paryAyeNe" [10] iti dviruktiH / tatra paryAyeNa pUrvasyAmuttarasyAM voktAvantyasvaraH pluto vA // pakSe / pApa paap| 1 sIrNakadA'. 2 e rAnetuM. 3 sI . ta'. 4. sI tadAsaM ke. 5.sI degdyatAM / tathA bho AmA'. 6 e degniSadya. 7, e AcAryAH pra. 8 sI siddhe'. 9edegNa ti. 10 e syApravara'.
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 vyAzrayamahAkAvye [ kumArapAla: ] aGga kUja3 / bhaGgotkRjAnubhavesi phalam / pApa pApa / ityatra "tyAdeH0" [ 91] ityAdinA vA lutaH // kSiyA bhAcArrebhreSaH / tatra svayaM vezma yAsi 3 / devaM khaNDAlayamakalayaH / sananyAse / khaNDAlaye deva Aste // bhAziSi / prAyazcittaM devopadizya (3)kriyAM ca / taccAcaryAsaM tadvizeSaM ca // preSe / kArUMzva prahiNu3 dhanaM ca / 1 bhRtakAnAyuGkSva netRRMstathA / ityatra " kSiyA0 " [ 92 ] ityAdinA vA zrutaH // gAndhikapuMTIcijjAyatAM dhAma ta3t / cAndraM vezmacidastu / ityatra "citIvArthe" [ 93 ] iti vA lutaH // I pratizravaNe / zaMbhau tathA me bhaktiraMhati3 / bhaktiste mayi yadvadarhati // nigRhyAnuyoge / tatpravaramityAttha (3) / tadvezmAkSatamAtya / ityatra " pratizravaNa 0 " [ 94 ] ityAdinA luto vA // zArdUlavikrIDitaM chandaH // sraSTA nu3 zaMbhuvityuzanto munIndrA o3msraSTAramo3m (mom ) zaMbhumityastuvanyam / zIrNAgAraM taM nAzRNornAbudho vA zrauSaM hi3 prAvedaM dyuditvA sa Uce // 93 // 99 93. atha vAho amAtya yaM kedAramoM sraSTAraM vidhAtAraM [oM zaMbhuM saMhartAraM ? ] pratipadyAmaha ityevaMprakAreNa munIndrA astuvan / yataH / sraSTA nu3 zaMbhunvityuzantaH sRSTisaMhArakAritvAtkedAroyaM brahmA vA 1 sI bAta pha. tatrAsva'. 5 sI 'layaH Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai...4.98.] viMzaH srgH|| 635 haro veti devatAdvayaviSayasaMzayaprakAreNecchantastaM kedAraM zIrNa bhamamAgAraM yasya taM zIrNAgAraM lokebhyonAzRNo budho vA carai jJAsI yattvaM tadvezma tadAkSataM pravaraM vAtthetyarthaH / iti nRpaprabhemAtyo he rAjan hi sphuTaM taM zIrNAgAramezrauSaM prAvedaM cAdhunAhamapi zrutavAJAtavAMzcetyarthaH / ityuditvA pratyuttaramuktvA rAjAnamUce // sraSTA nu3 zaMbhurnu / ityatra "vicAre pUrvasya" [ 95 ] iti pluto vA // o3m aSTAram o3m(om!) zaMbhum / ityatra "omaH prArambhe" [96] iti luto vA // zIrNAgAraM taM nAzRNonAbudho vA anauSaM hiM'3 prAvedaM hi / ityatra-"heH praznaH" [ 97 ] ityAdinA heH pluto vA // vaizvadevI chandaH // matrI yadUce tadAha / somezavezma3 agama[:] apazya stadityathoce nRpatiH punastam / eta3dagaccha3ntadapazyamuccai maMtrinnadopyudbhiyatAM vizIrNam // 94 // 94. he rAjaMstvaM somezavezma3 somanAthabhavanaM yAtrArthamagama3stathA tatsomezavezmApazya iti manyUca iti saMbandhaH / athAmAtyasyaiva bhaNanAnantaraM pratyuttarayatnRpatiH punastamamAtyamUce / yathA he matrineta3 1 e somozavezmaH3 apa. 2 sI ma ma'. 3 sI ccha3stada'. 1 sI payazaMza. 2 edegmAraM. 3 e degbhyo vA nA. 4 sI vAvetya. .edegmazropaM. 6 e vaa| zI". 7sI hi prA. 8 ezavozma. 9bI 'rdhamAgamat / sta. 10evezma pa. 11e tyasyevaM.
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ byAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH] somezavezmAhamuccairatizayenAgaccha 3m / tathA tatsomezavezmoccairapazyam / adopi somezavezmApi vizIrNamudbhiyatAm / / prbhe| somezavezma3 agama3[:] apazyastat // prabhAkhyAne / eta3. dagaccha3m tadapazyam / atra " prazne ca0 " [ 98] ityAdinA vA plutaH // upjaatiH|| rAjAjJayAtha sacivo nyagadatvakAni tyAgaccha bhoH kapilaka3 baje de3vadatta / uttiSTa kluptazikha sAdhaya kRSNami(3)tra kedArasomazirasorbhavane vidhadhvam // 95 // 95. spaSTam / kiM tvAgaccha mardvacaHzravaNAdyartha matsamIpamAyAhi / sAdhayAmukaM kiMcitkArya niSpAdaya tato yUyaM sarvepi militvA kedArasomazirasoH kedArasomanAthayorbhavane vidhadhvaM niSpAdayadhvam // vasantatilakA // nama kapilaka matrizAsanaM tvaM pratizRNu kluptazikha tvamapyado bhoH| vibhRhi zirasi devada(3)ttazIghraM mitha iti tepraNigadya tatra jagmuH96 96. spaSTam / kiM tu nama ziro namayitvAGgIkurvityarthaH / pratizRNvaGgIkuru / ado matrizAsanam / zirasi vibhRhi zirasyaJjaliM bavA mantrizAsanaM pratIcchetyarthaH / tatra kedArasomanAthau yatra staH // 1 e sI rAvA. 2 e ja3 de'. 3 e bI deva. 4 sI degSNa3 mi. 5 e sI vidadhva'. 1sI mece. 2 bI ima3 AgamaH3 . 3 siitH| rA. 4 e sI daca. 5e yazca / va. 65: / ke. 7 5 degnAyo ya.
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hai. 7.4.101.] viMzaH srgH| Agaccha bhoH kapilaka3 / nema kapilaka // gurubaiMkonantyopi lanRt / baja de. 3vadatta / bibhRhi zirasi devada(3)tta / uttiSTha kla(3)ptazikha / pratizRNu kluptazikha / atra "dUrAd" [ 99 ] ityAdinA vA lutaH // mahAvibhASayava plutavikalpe siddha vAgrahaNaM na vikalpArtha kiM svantyasya plutena saha gurorasamAvezArtham / tena kla3ptazikha3 iti na syAt // anRditi kim / sAdhaya kRSNami 3tra / kRsaMbandhina Rto na plutatvam // aupacandasakam // 'he3 devadatta cale hai3 vraja yajJadatta govinda he3 tvaraya mAdhava hai3 tvarasva / anyonyamityabhidadhadbhirupetya harSe- .. NAkAri zilpibhirathAyatanadvayaM tat // 97 // 97. spaSTam // he3 devadatta cl| govinda he3 tvaraya / hai3 baja yajJadatta / mAdhava hai| tvarasva / ityatra "hehaipvepAmeva" [100 ] iti yatratatrasthayorhe haizabdayorantyaH svaraH pluto vA // vasantatilakA // yuSmAnbho abhivAdaye bhava jayI bho3 edhi jainazca bho yuSmAnapyabhivAdaye sukRtavAnbhUyAH kumAra3 bhava / AyuSmAMzca kumArapAla ciramityAzaMsitotrArhate. caityaM sphATikapArthavimbamakRta svarNendranIlainRpaH // 98 // 98. nRpo bhaimiH sphATikaM sphaTikamayaM pArzvavimvaM zrIpArzvanAthapra 1 bI he deM. 2 e bI la he3 . 3 bI va he3 tva... 4 sI 'navabhozca. 5 e tovAhaMtazcetyaM sphuTi . 1 bI namaH ka. 2 bI degkha I. 3 sI 'mitra. 4 vI he de. 5e degva he 3 tva. 6 bI raya / I.
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 dhyAzrayamahAkAnye [kumArapAlaH] timA yatra tazcaityaM prAsAda svarNendranIlaiH svarNena nIlamaNimizca kRtvAtrANahilapATakekRtAkArayadityarthaH / kIhaksan / ArhatairaIdaivatairAcAryopAdhyAyAyairAzaMsito dattAzIrvAdaH / kathamityAha / bho ArhatA AcAryA ahaM yuSmAnabhivAdaye vanda iti bhaimerabhivAda AhatAH pratyabhivadanti / bho3 bhaime tvaM jayyamAryAghoSaNAdiprakRSTadharmavRddhaye jayanazIlo bhava / tathA bho bhaime jainazcAhatazcaidhi bhava / tathA bho upAdhyAyAdyAhatA yuSmAnapyahamabhivAdaya iti bhaimerabhivAdeparepyAhatAH pratyabhivadanti he kumAra3 kumArapAla tvaM sukRtavAndharmalAbhavAnbhUyAstathA he kumArapAla tvaM jinadharmavRddhaye ciramAyuSmAMzca bhaveti // zArdUlavikrIDitam // modakha gArya zivamastuM tavApi vAtsya3 puNyaidhi vAsi jayatAttuSajetyRSINAm / yatrAbhivAdamanu vAgatha tatra bhUpaH / zrIdevapattanatalekRta pArzvacaityam // 99 // 99. atha tathA bhUpo bhaimistatra zrIdevapattanatale devapattanAkhyapurasya talapade pArzvacaityamakRtAkArayat / yatrAbhivAdamabhivAdaye gAgryohaM bho ityAdyabhivandanAmanulakSyIkRtya RSINAM vAgAzIrvacanaM vartate / tathAhi / he gAryAmISTapUrtyA modakha tathA he vAtsya3 tavApi zivamastu tathA he vAtsi vatsasyApatya khi puNyA pApamalApagemAtpavitraidhi bhava tathA he tuSaja zUbheda tvaM jayatAditi // 1 sI stu matsya. 2 e caityAm . 1bI taccetyaM. 2 bI sI hillapA. 3 sI. degthA bhaime jeje'. 4 e 'yAdaI'. 5 sI rapA'. 6 sI damaye. 7 sI vApitssa. 8 .sI tavApi he. 9 sI gatAtpa. 10 ebhe svaM.
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hai.7.4.102.] viMzaH srgH| 639 yuSmAnbho bhabhivAdaye bhava jayI mo3 eghi jainazca bhoH // gotre / abhivAdaye vAtsyohaM bhoH zivamastu tavApi vAtsya3 bhamivAdaye gAryohaM bho modakha gArya // naam| yuSmAnapyamivAdaye sukRtavAnbhUyAH kumAra3 bhavAyuSmAMzca kumArapAla / ityatra "bhatrI." [10] ityAdinA pluto vA // nIzUpravarjanaM kim / abhivAdaye vAtsyahaM bhoH puNyaidhi vAsi / bhamivAdaye tuSajohaM bho jayatAttaSaja // vasantatilakA // someTapurI3makalaya3H sumatA3i Apa3H sAdhA3u gUrjarapure3 aMgama3H pRthA3 / tatra3 abhUvarakuMmAravihAracaitya dRSTayAi dikSviti tadAjani pAnthavArtA // 10 // 100. tadA pArzvanAthabhavanadvayavidhAnakAle dikSu pAnthavArtA pathikAnAM mitho vArtAjani / kathamityAha / he sumatA3i sumate tvaM someTpurI3m devapattanamakalaye 3 ajJAsIrapazya ityarthastathA he sAdhA3u sAdho tvaM somedapurI3mApaM3: agamastathA he sumtaa3|| tvaM tathA he sAdhA3u tvaM ca pRthA33 pRthau vistIrNe gUrjarapure3 aNahilapATake cAgama3stathA tatra someTpurIgUrjarapurayorvarakumAravihAracaityadRSTyA33 vare adbhute kumAravihArau kumAravihArAkhye ye caitye pArzvanAthaprAsAdau tayoryA dRSTistadarthaM tvamabhUH saMpanno varakumAravihAracaitye devaM dRSTavAnityartha iti / etenaitayoH kumAravihA1e apaga'. 2 e "kulAmA'. 1sI vAtsya a. 25 bI dayo gA. 3 bI strIsUdra. 4 sI haM mo pu. 5eya3 AzA. 6 bI dhA3 sA. 7 bI Aga'. sI * . sI pRtho vi. 9sI hilapA. 10 bI yrthH| e..
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAla: rayonirupama rAmaNIyakamuktam / sarvatra "prazne ca pratipadam" [7.4. 98] iti lutaH // bhaktosi sAdhA3u tato vasAmi girA3u kiM te puri zaMbhuneti / khame nidiSTaH kSitipaH kumAra pAlezvarAkhyAyatanaM *vyadhatta // 101 // 101. kSitipo bhaimiraNahilapure kumArapAlezvarAkhyAyatanaM vyadhattAkArayat / yataH svapne zaMbhunA nidiSTa AjJaptaH / kathamityAha / he sAdhA3u atra "dUrAda" [ 7. 4. 99 ] ityAdinA plutH| he sAdho kumArapAlAsi tvaM mayi bhaktastatastasmAddhetoH kiM girA3u / atra "vicAre pUrvasya" [ 7. 4. 95 ] iti plutaH / girau. himavati sphaTikAcale vA svAzraye vasAmi kiM vA te puri vasAmi tvadbhaktivizeSa8tahRdayohaM svAzrayaM giri(riM) muktvANahilapure vastumicchAmIti tAtpayArtha iti // upajAtiH // AyuSmAnbhava bhUpatA33 ajaya3[:] zAntyA3 subuddhA3yuSI[3] jiSNAzrja tadaindave jaya ciraM cauTalukyacUDAmaNe / kSmAnRNyIkaraNAtpravartaya nija saMvatsaraM cetyRSi vAghopatsu sadA nRpaH padavidhidvatsamarthobhavat // 102 // 102. yadvadyathA padavidhiH padasaMbandhI vidhiH sadA samarthapadA 1 e dhattAkA. 2 e raM co4lu. 1 vI maM rama. 2 e sI ti pAda'. 3 sI nA iti A. 4 e pluto sA'. 5 sI jAti / A. * ita uttarANi bI pustakapatrANi na labdhAni.
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ha. 7. 4. 102.] vaMzaH sargaH / 641 zrayo bhavati samarthAnAM padAnAM syAdityarthaH / tathA nRpaH kumArapAla: sadA samarthaH sarvazaktisaMpadbhiH zaktobhavat / zabdazleSeNopamA / keSu satsu / RSipu / kiMbhUteSu / Aghopatsu bhaimele kottaraivinayAdiguNairavadAtai tahRdayatvenAzipo dadatsu / kathamityAha / he bhUpatA3i bhUpate AyuSmAnbhava yuSmAnbho abhivAdaya iti kumArapAlAbhivAdotra gamyaH / "astrIzUdra" [7- 4. 101 ] ityAdinA pratyabhivAdena plutaH / tathA he subuddhA3y subuddhe zAntyA3 indriyajayena kRtva(3napyajaya3: / sarvatrAtra "prazne ca." [ 7. 4. 98 ] ityAdinA plutH| tattasmAtkenApyajeyAnAmantaraGgadviSAmapi jayAddhetohe jiSNA3v jiSNo Urja jagatrayepi baliSTho bhava / vikalpena [ya]ntAbhurAdaya iti matAzrayaNAnnAtra Nic / tathA he ai4ndave atrANantAyUnIj / he somavaMzya tathA he cau4lukya. cUDAmaNe jagadrakSAyai ciraM jaya / tathA kSmAnRNyIkaraNAnija saMvatsaraM pravartayaM ca / pRthvImanRNIkurvanhi nijanAmnA saMvatsaraM pravartayatIti sthitiriti // prazne / someTpurI3makalaya3[:] sumatAi / Apa3: sAdhAu / tatra3abhU3varakumAravihAra[caitya] dRSTyA3i / gUrjarapure3 agama3[] pRthA3u // aAyAm / bhaktosi sAdhA3u // vicAre / tato vasAmi girA3u kiM te puri // pratyabhivAde / AyuSmAn bhava bhUpatA3i / atra "praznArcA0" [102] ityAdinA saMdhiyogyasya saMdhyakSarasya pluto bhavannAkAra idutparaH pluto bhavati / sa ca pratyAsAyA ekAraikArayorikArapara okAraukArayorukArapara iti // -... --.--. - - - - - - - -~-~~~------ - 1edA sadA sa'. 2 sI tyai ca. 3 sI jiSNo. 4 sI veti. 5.sI nRNIka. 6 sI yasva / pRthivIma'. 7 sI girau3uta kiM. 85deg kArarai'.
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 vyAzrayamahAkAvye [kumArapAlaH ajaya[:] zAntyA3 subuddhA3yapI3n / jiSNA3vUja / ityatra "tayovI." [103] ityAdinA tayoH sutAkArAtparayoridutoH sthAne svare pare saMhitAyAM viSaye yavau // kecidaidItozcaturmAnaM lutamicchanti / ai4ndave / cau4lukyacUDAmaNe // padavidhidvatsamoMbhavat / ityanena " samarthaH padavidhiH " [ 122] iti sUtrArtho jJApitaH // zArdUlavikrIDita chandaH // aSTAviMzaH pAdaH samarthitaH // iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAM zrIsiddhahemacandA bhidhAnazabdAnuzAsanadyAzrayavRttI viMzaH sargaH samarthitaH // 1e 'martha pa.
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 643 saMpUrNa cedaM vyAzrayamahAkAvyaM tatsaMpUrNA ca tadvRttirapItiM zubhamastu / / namaH zrIpArzvanAtha jinadattagurupAdapadmebhyaH / prasIdantu jine - zvarasUrigurupAdAH | sadA pramatyai tatrabhavatyai sarasvatyai namostvati // zrI cAndre vipule kuletivimale zrIvardhamAnAbhidhAcAryendrasya jinevarontipadabhUtsUrirdvijAnAM patiH / zrImaddurlabharAjasaMsadi vasatyadhvAnamuddyotya yaH sAdhUnsAdhuvihAriNo vyaracayacchrIgurjarAtrAnau // 1 // saMvegaraGgazAlAM sudhAprapAM tvakRta zivapathikahetoH / 'yontaHsiddhipathaM tatpade (he ?) sa jinacandrasUrimadet // 2 // tatpadebhayadevasUrirabhavadyaH pArzva kalpadrumaM sacchAyaM zritadattavAJchitaphalaM zrIstambhaneropayana / jantUnAM hitahetavetra sughaTIrthaiH sadodrasaiH saMpUrNAzvanavAGgavRttisarasIH zreyorthasocyataH // 3 // tacchiSyo jinavallabho gururabhAcAritrapAvitryataH sAroddhArasamuccayo nu nikhilazrItIrthasArthasya yaH / 99 siddhAkarpaNamantrako nvakhilasadvidyAbhirAliGganAt kIrtyA sarvagayA prasAdhitanabhoyAnAgryaividyo dhruvam // 4 // tatpaTTAmbarasUraDambaradheraiH kRSNadyutidaivataiH sevyaH zrIjinadattasUriravibhaH prAyAM yugAprIyatAm / 1 sI 'ti / na'. * riNe vya. esa. svasthi. 4 5 e zAlAyAM su. 9 sI 'jIvana'. 12 sI dhyapiyo'. 2 sI nAdhAya zrIji . 3 sI 6 sI yontisiddha '. 10 sI sUcyAta / ta~. 13 sI hAraNo. 4 e 7 sI 'tahata '. 11 sI ko ghara kRdeg. 14 sI 'ribhavibha prA.
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 kenApyaskhalitapratApagaruDo yamya trilokyAM sphuraM khoTaM boTamapAsyati zritavatAM vinAhipAzAnkSaNAt // 5 // tatpeThecalacUlikAJcalamalaMcakrepTavopi sa __ zrIsAndro jinacaNDasUrisuguruH kaNTIravAbhopamaH / yaM lokottararUpasaMpadamapekSya svaM pulindopamaM manvAno nu dadhau smarastaducitAMzcApaM zarAnpaJca ca // 6 // Aruhya kSitibhRtsamAcaturikAM nirjitya durvAdina stejognau jvalite lasatyanudizaM nAde yazodundubheH / pANaukRtya jayazriyo gurumahairyaH sA(zA?)radAM mAtaraM pRthvI conmuditAM vyadhAjinapatiH sUriH sa jajJe tataH // 7 // prAsAdottamatuGgazRGgasubhagaM paryaSkarottatpadaM' ___ zrImAnsUrijinezvarotra bhagavAngAGgeyakumbhaprabhaH / mAdhuryAtizayazriyA nirupamA yadvAcamanvahato nUnaM sApi sitA mudhA ca lavaNaM vArIva cottAraNAm // 8 // yA rUpAtizayAdvidUSakamivAnaGgaM hasatyaJjasA ___ saumyatvAnnu dadAti lekSmamiSataH patrAvalamvaM vidhau / nAnAsiddhiramAdbhutAtkarakajAnjitvaiva lakSmyAzritaM padmaM vAttatRNAnanaM vitanute manye mRNAlacdalAna // 9 // sUrijinaratna iha buddhisAgaraH sudhI ramarakIrtiH kaviH pUrNakalazo budhaH / jJau prabodhendugaNilakSmitilako pramo dAdimUldayo yadvineyottamAH // 10 // 1 sI paTTAM va. 2 sI hairyacchAra. 3 sI vyadhyAgji. 4 sI daM dhImA'. 5 sI lakSmyami'. 6 sI lakSmyujhitaM. 7 sI lamo bu. 8 sI ttamA / su.
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 645 sugurostasyAdezAtsa karNakarNotsavaM vivRtimetAm / svamativibhavAnusArAnmuniya'dhAdayatilakagaNiH // 11 // AmrAMtI sarva vidyAsvavikalakavitAkelikelInivAsa(saH) kIyA (rtya?)kaveH pAradazvA tribhuvanajanatopakriyAsvAttadIkSaH / niHzeSagranthasAthai mama gururiha tu yAzrayetiprakAmaM TIkAmetAM sa lakSmItilakakaviraviH zodhayAmAsa samyak // 12 // aMgye dvAdazabhitrayodazazate zrIvikramAbdeSviyaM zrIprahlAdanapattane zubhadine dIpotsavepUryata / medhAmAndhamadAtkathaMcidiha yaccAyuktamuktaM mayA zodhyaM svalpamatau prasadya mayi tanirmasa~rai dhire(raiH) // 13 // saptadaza sahasrANi zlokAH paJca zatAni ca / catuHsaptatirapyasyA vRttermAnaM vinizcitam // 14 // prakrIDatparimAdyadaGgisubhagA zrIbhUrbhuvaHsvastrayI sarveSAM parameSThinAM sitayazobhidyotitA sarvataH / yAvadIpamahotsavaM pravibhRte teSAM pratApojvala hIpaistAva diyaM karotu vivRtiH prAjyaM surAjyaM bhuvi // 15 // 1 sI zAtsyaka. 2 sI nAtA sa. 3 sI agre dvA. 4 sI sre| sa'. 5 edegnAM zata. 6 e tApava. 7 sI rAjye bhu.
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 : chandassUci : 1. anuSTupa 1.1, 196; III.1,158; V.1,141; VII.1,141; IX.1,166%; XI.1,117; XIII. 1, 108; XV.1,121; XVII.1,137; XIX.1.136. 2. indravajrA II. 2,9,20, 32, 38, 47,49, 55, 57,87,90,94,98,104, 106,107; VI.14,15,18,20,27,32,40,41,53, 59, 63,71, 72,76,78,83,84,92, 101,104; IX.167; X.1, 2, 5.7,12, 23,32. 58,61,65,69,70,72.75,80,81; XIV. 3,10,13.15,20, 23, 27,33,37,45,46, 54,57,61,62,64,65,67,70,XVI. 6,20, 38,43, 44,50,51, 56,68,75,84,86,94; XVIII. 13,18,28, 32,43. 86; XX.12,28,68,72,74,86. 3. indravaMzA XVIII. 17. (vaMzasthasahita), 45, 56,57,59. 63,67,80,81, 83.85,97,99.100,XX.7,9, 22, 30,42,44,65,70. 4. upajAti ||. 1,3,8,11,18,21,23-31,3337,39,45,48,50,54 56, 58,61,63,86,88,89,91,93,95,97,99,103, 105%; VI.1,13,16,17,19,21, 26, 28,31, 33, 39, 42,52, 54,58, 60,62,64,70,73,75,79,82,85,91,93,100,102,103,1053; XI. 172, X. 3, 4, 6, 8,11, 13,22, 25,31,33,42, 44.51,53,57,59,60,62,64,66,68,71,73,74,76,79 82,853:XII.76,XIV.1,2,4,9,11,12,16,19,24.26,34.36, 38,44.4753.58.60.63.66.68.69.71:XVI.1.5.7.19. 21,37, 39,42,45,49, 52,55,57,67,69,70,72,74, 76.83,85,87,93; XVIII.7,9,15,21,22,24,26,27, 30, 38, 49,58,60,62,70,73,90,92,94,98,103:XX.3.6,10. 14,15,23,24,32,34,36,38,39,45,47,48,58,59,73, 75.77.83,94,101 5. upendravajrA / / , 10, 19, 22,46; X. 24,43; XVI.71; XVIII. 8, 68, 74;XX. 31,84.
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. aupacchandasikA VI. 1,90; XII.77; XV. 124; XVIII. 12,23,29 (aparAntikA). 37,40, 51,54,66,89,104;XX. 60,63,71, 79,80,82,96. 7. kekirava XII. 1,75; XVIII. 47.48. 87,101; xx. 51,61. 8. kola xx. 4. 9. dodhaka xx. 69. 10. drutavilambita XVIII. 39,53. 11. nandinI XVI. 125. 12. puSpitAgrA VII. 125. 13. pRthvI III. 110, 14. mattamayUra ||. 109., XVIII, 44. 15. mandAkrAntA Xx 5, 89,90. 16. mRdaGga XVIII, 102. 17. rathoddhatA IV 93., XVIII. 33,42,52,91.,xx.8,16, 46,57,62,77, 18. rucirA XV. 123. 19. vasantatilakA 1.197,98., ||.1083; III.160; VI.106; VII.142; X.87; XI. 118; XII.80,81; XII.109.110; XIV.72; XVII.1383; XVIII.16.20; 31, 33, 50, 61,78,82,84, 95, XI.137; Xx.1, 2, 11, 13, 17, 18, 20, 21, 27,40,49,66,87,88,95,97, 99,100; 20. vaitAlIya 1. 199;XX. 41. 21. vaizvadevI 1.169: XII; 78 79.xiv.73.XIV.73.XVIII.10.16. 41,55,75,XX. 33,55,78,91,93. 22. vaMzastha XVIII.17; (iMdravazAyukta), 45, 56.57, 59,63, 67,72,80 83, 97,75, 100,xx.7,9, 22, 42, 44,65,70.
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. Scafamifta i 200,201; III. 159; IV.94; V.142. IX. 186, X.88, XIV. 74, XVIII. 79, 98, 102. 24. Tifosat VII. 1 20., IX. 170,171; X.86: XVI. 95,96, XVII.46, 64, 77; (XX. 19, 43, 52, 54, 76, 85.) 25. frafot VI. 107; XVIII. 25, 26. gspai X. 89.90., XVIII. 25, 27. wfiqul IV. 91.92., XVII.66. 28. Farat VIII. 21, 120; XVIII. 1, 6, 14, 76, XX.29, 37, 50, 53, 29. front VIII. 121,124. (NARANG, S. P. Dvyasrayakavya : A literary and cultural study p. p. 91-93 A ATHR Gaya)
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 dvayAzraya kAvyamAM AvelA vizeSa nAmanI sUca (saMta sUyi. Sircar = Sircar D. C. Studies in the geography of ancient and medieval India. Bajpai = Bajpai K. D The geogra-phical encyclopadedia of ancient and medieval India. DV= Hemchandra's Dvyasrayakavya by Satya pal Narang saMskRta dvayAzraya kAvyamAM madhyakAlIna gujarAtanI sAmAjika sthiti" (le. rAmalAla cunIlAla modI, pra. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI-amadAvAda) mAMthI lIdhela-krayAzraya kAvyamAM Avela vizeSa nAmonI sUci. naya: (1) sthAna sAmAnya pazyiya (za, nahI, nagara) / prabhArI. (2) sUcita aMkomAM pahelo aMka same ane bIjo aMka bloka batAve che. e aka mULa kAvya ane TIkA bane te mATe che. (3) Ul. 4. -Cuningham's Ancient Geography of India, edited by Surendranath Majumdar Hhastri aGaga 6, 16, 7, 97-134, 15, 86: deza bhAgalapura pAsenA capApura ane caMpAnagara. (Bajpai) acalezvara 16, 48; Abu para, zivamandira ajiravatI 6, 62, nagarI- rAjakoTanI AjInadI upara haze aNahillapATaka 1, 4, caulukyAnI rAjadhAnI atirAja 5 45; zrImAlano rAjA (TI0) Abuno rAjA antarghaNa 12, 66, deza andha 13 , 69; parvata andhra 7., 105 - 138, 8, 48; deza - Andhra. godAvarI - kRSNA vacceno deza (Bajpai) madrAsa IlAkAno uttarapradeza. andhra 7. 105 - 138, 8, 48; anna dezano rAjA apha 15, 98; zihora pAsena gAma-anoDA?
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ apareSukAmazamI 16, 15; gAma abhijitya 19, 98; abhijatano putra abhisAra 16, 24; deza - jhelama ane abhisAragarta cinAba vaccano pradeza. arjuna 9, 39; (TI0) sahastrArjuna - prAcIna rAjA arbudAcala 16, 33, Abu parvata abudezvara 5, 42, Abuno rAjA arohaNaka 15. 96, deza alaGkAravatI 6, 62, nagarI - sikaMdare siMdhunA tore vasAvelu alakaMda to nahi hoya? avantI 14, 5, 99, 125; nagarI- ujjaina azvapAlika 24, 74; rAjA - azvapAlIno putra azma 3, 84; deza azmaka 25, 101; deza ke nagara - malakanda ghATa pAseno killo ? (prA. bhU. pR 667) ahIvatikA 2.61; nadI - nAgamatI? Anna 16. 7-13, 18, 9-43: arNorAja-ajamerano rAjA AbhIra 2, 62, deza AyAmukha 16, 32, gAma - kAzikAmAM AyomukhA jamAvyuM che rAyabarelo jillAna pratApagaDha (prA. bhU. pR. 443) Azcatthika 15. 101; deza ke nagara AhUjAla * 16, 20-21; gAma ikkaTika 15, 101; deza ke nagara induvakra 16., 26, deza ikSvAku 16, 32; deza ujjayanta 15, 60, giranAra parvata uttarakosala 1, 149, deza-ayodhyAno pradeza. atyAre Bharaich District (DV) utsa 16. 52: deza-uccha (paMjAba) jhelama ane cinAbanA saMgama para (prA. bhU pR. 277) urdi 16, 10, deza uzInara 16, 20, gAma.
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ karNa RSovatI 2, 61: nado airAvata 16, 24, deza autsa 14, 41; utsa dezano rAjA audapAna 14, 41; udapAna dezano rAjA audumbara 15, 90; udumbara nagarano rAjA-umaraDA? (kAThiyAvADa) audumbari 15, 38; prabhAsano purAdhyakSa gaMDa aupagavA 14. 38 upagava RSinA ziSyo yazovarmAnA sainiko kaccha 2. 105, 106, 5, 121; deza kaTavartaka 16, 32; deza kadambakula 9. 153; rAjavaMza - mInakadevInA pitAno kanakacUDa 13. 45; nAga kanthA 16,.14: cedi dezano rAjA 9 74-157. 11, 65 - 115; caulukya-siddharAjano pitA kalacUri 9, 28; cedi dezano rAjavaMza draviDano uttare orissAnI sarahade dariyAkAThe Avela pradeza (DV) kaliGaga 9, 36: 12-6, deza - rAja mahendrInI AsapAsano pradeza - AndhranI pazcime (prA. bhU pR 591) kazmIra 13, 88; deza - kAzmIra kazyaka 15, 101, deza athavA nagara kAka 16, 23; (TI0) kumArapAlano brAhmaNa senApati kAkandakI 16, 22; nagarI kANDAgni 16, 26, deza kApizyA 16. 11: (TI0) nadI athavA nagarI - kAbUla ( prA. bhU. pR. 672) kAmpIlya 6. 26; pAMcAla deza- nagara - pharakAbAda jillA kaMpola (prA. bhU. pR. 704) kAAyaNI kArmAyaNo 15. 17, jaina brAhmaNo kArantapa 16, 20; gAma kArISagandhI 4, 94; koI rANInuM nAma kAlo kAlikA 14, 13-14; avantInI yoginI
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAzi 9, 33 kAzIno rAjA kAzila 15, 95 nagara kAzIzvoya 15, 100 nagara kora 6, 23 kAzmIrano rAjA kuNDina 5, 121 nagara kuntala 7. 35 deza - karNATaka kumArapAla 15, 55-123: 16 -1 pATaNano rAjA kumAra caitya 20 100 jaina mandira kumArapAlezvara 20, 101 zivamandira kumudika 15, 101 deza kurudeza 8, 46 atyAranAM yamunA nagarano pradeza (DV.) kuru jaMgala 20. 44 deza sIrahinda (Sirhind) mAM Avela hastinApuranI pazcimano uttara pradeza (DV) kRkaNa 16, 34 daza kRSNa 19. 98 rAjAnuM nAma-kumArapAlano sAmanta ane ballAlanA pakSamA janAra kekkANa 19 23 (To0) deza - balucistAna? kedAra 20, 90 tIrthasthAna kedAra deva 15. 14 tIrthasthAna kaitavAyani 15, 15 muni kailAsa 5, 23 parvata, himAlayano bhAga (Sircar) koTarAvaNa 6.61 vana-kAThiyAvADanaM koTaDA? kollApura 6, 22 nagara kauNDeyaka koNeyaka 16. 9 Andhra dezanI kuNDyA nadI ke nagarIno rAjA kuNyA nadI ke nagarIno rAjA kaumudika 15. 102 deza athavA nagara kaulaka 16. 25 sauvIranA kUlagAmano rahevAsI kauzAmbI 15, 90 nagarI -prayAganA naiRtya khUNe 30 mAIla dUra Avelu kosama A na hoya - A kAThiyAvADamAM hoya ema lAge che. kauzalyAyani 15, 16 brAhmaNa (jaina) kSIrasamudra 8, 42-43-44 (To0) samudra
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSemarAja 9, 70 -72-73 rAjA-siddharAjano kAko kSaudrakamAlavI 15, 48 mAlavAnI senA khairAlu 2, 56 (TI0) gAma - kherAlu kharazAlA 16, 58 gAma khasa khasA 20, 90 deza athavA jAti khANDavaka 15, 96 deza gajabandha 9, 34 (To0) deza nuM nagara ganti 9, 36 rAjAnuM nAma gaha 16, 34 jalaM dharanI sabhopano deza (TI.) gaMgamaha 5.2 rAjAnu nAma gaMgA 3, 4. 5 21 nadI gaMgAdvAra 5. 2 deza-haradvAra ( prA. bhU pR. 726) gaMgA sAthesaMkaLAyeltIrtha gaMgApArapati 5, 35 kAzIno rAjA girinadI 4, 6 nadI- jambumAlI gurjaratrA 5. 121. 16.11 (TI0) deza-gujarAta gujareza 7, 106 gujarAtano rAjA gurjara 18, 20-46 gujarAtanuM gurjaratrA 5: 121 gujarAta godau 3, 84 goda gAmano rAjA goSThA 16, 15 goSThyA gAmano rAjA gonardIya 16. 17 avantInA goNada pattanano rAjA __ - ballAla, paiThaNathI zrAvastinA mArga upara (prA.bhUpR726) govindarAja 18, 97 rAjA - arNorAjanA pakSamAthI phUTI kumAra pAlanA pakSamA Avelo gosthAna 16, 58 deza gozAla 16. 58 deza gauDa 9, 38 deza-pazcima baMgAla gaudhAra 14, 74 rAjAnaM nAma gaumatI 16. 15 gomatA nadIno rAjA
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakravarta 16, 27 deza caNDikA cANDAladevI 1, 188 mUlarAjanI mAtA candrapura 9 99 kadambavaMzanI rAjadhAnI cAmuNDarAja 6. 1; 7. 31 (TI.) pATaNano rAjA cAraNa 16. 46 jAti cAhaDa 16. 14; 18, 97-103 (TI0) kumAra pAlano sAmanta cIna 8, 58 deza culya 15, 98 zihora pAsenuM gAma cedi 9. 1 deza-bundelakhaNDa cedipa 9, 13 cedi dezano rAjA caulukya 7, 112, 1.2-3-135 solaMko vaMza chAgyAyani 15, 16 jaina brAhmaNa jambumAlI 3. 153, 4, 81, 5, 37, nadI jamburI (kAThiyAvADa) jambaka 2, 56 mUlarAjano mahAmantro jehula 2, 56-61 mUlarAjano sAmanta-kherAluno rAjA jarta 4, 8 deza-kaccha jayakezI 9, 100-154, 14. 50; candrapurano rAjA-monalano pitA jayasiMha 11, 39, 14, 14-48; 12, 80, pATaNano rAjA-siddharAja jahalaNA 19, 50; kumArapAlanI rANI- arNorAjAnI putrI jAGagala 18, 78, deza tanti 9, 36: rAjAnuM nAma tANabindavi tArNabindovaka 15, 11 rAjAnAM nAma tAAyaNa 15, 88, rAjAnuM nAma tudI 17, 3, deza turuSka 2, 105: musalamAna turaSkeza 7, 137; muslima rAjA no saradAra teja 8, 58; rAjAnu nAma teka 16, 15, taikayA gAmano rAjA
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ taikAyani 15, 15-38, muni tekAyanoya 15, 14: rAjAnu nAma taNasA 15, 95, nadI trikakud 20, 23, laMkAno parvata vigata 16, 24: deza-rAvo, biyAsa ane satalaja vaccano pradeza (prA. bhU. pR 683) jalandhara (a. ci.) tribhuvanapAla 11, 144 15 55H kumAra pAlano pitA daTakka 3. 99, mUlarAjano kAko dattA 6. 410 lATadezanI rANI dadhIsthalI 9, 77; gAma-dethalI (siddhapura pAse) damanaka 13, 72: nAgakumAra darva 16. 24: deza dazAvatAryA udyAna 13, 29, pATaNanA dazAvatArI mandirano bagIco dazAvatArI 15, 119: pATaNa- viSNumandira dazArNa 9. 33, deza - madhyaprAntamAM besanagaranI AjuvAjuno pradeza dAkSikanyA dAkSipalada dAkSinagara dAkSihada 16, 32-33, gAmanAM nAma drAgavyAyani 15. 16: brAhmaNa (jaina) dAmodara 9. 26-61, bhImano sandhivigrahika dArada 6, 45, lATa-dArada rANIno pati dAradya 6. 39; darada rAjAnI putrono pati - bArapa dArteya 14. 68, dattArANIno putra durlabharAja 7. 13. pATaNano rAjA durlabhadevI 7, 92: durlabharAjAnI rANI devadatta 19, 83, kumArapAlano sAko - kadAca arNorAjanA purohitano putra haze ane lagnamAM teNe sAkAneM kAma karyu ho devapattana 15 37 somanAtha pATaNa devaprasAda 9, 72, 11, 113, kumArapAlano pitAmaha devikA 20, 30, nadI devayAtavaka 15, 87, deva yAtano rAjA
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ druNasa 4, 2: grAharipuno dUta drumatI 15 90, nadI-demai (morabI rAjya) druhiNatanayA 6, 107 nadI-sarasvatI dvArakA 5, 121 nagara dvArapa 6. 27 lATano rAjA dvArAhaka 15. 101 deza ke nagara dhArA 14. 70-73 nagarI (mAlavAmAM) dhUma 16, 24 deza nanti 9. 36 deza nadasA 15, 95 nadI naDakIya 15. 100 nagara nar3avala 7, 73 (TI.) deza-nADola ( mAravADa) nAgarAja 7, 20-113-117: 8.1 bhomadevano pitA nAndIpura 16, 23 nagara - nAndora nApitavAstu 16. 21 gAma nAmisUnu 16, 50 jaina tIrthakara - RSabhanAtha nimbajA 7, 42 devI nIlahada 14. 65 sarovara - narmadAno putra nemi 15, 63 jaina tIrthaMkara - neminAtha neketI 16, 16 gAma paJcanada 8, 74: 19, 112 sindhuno pravAha paJcAla 15 28 paJcAla dezano rAjA pattana 7, 31 (TI.) pATaNa paramAra 5, 47 Abuno rAjA padi 16. 11 deza parNa 16. 34 deza pallI 20, 33 deza-pAlI (mAravADa) pAkSAyaNa 15. 99 deza pAJcAlAyani 15. 18 pAJcAlanA rAjAno putra
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANDu 6. 18 deza pATaccara 16. 15 paTaccara dezano rAjA pATaliputra 16, 22 nagara ( magadhamAM ) pAtAla 13. 42 pAtAla pAnthAyana 15. 98 gAma pArA 16, 8: 7 35 nadI ( mAlavA ) pAlAzaka 15. 101 deza ke nagara piGagalikA 12, 76 pippala kaccha 16, 26 barbarakanI patnI deza puNDra 8, 41 deza- pUrNiyA, dInAjapura ane rAjazAhI paragaNAMno pradeza (prA. bhU pR. 723) gauDadeza (Dey ) puragAmanA vanano rAjA deza piGagala RSino ziSya puragAvaNa 6. 60 pUrvabhadra 16, 15 paiGagala 14, 38 deza prakSaNa 15. 95 prAgarbuda 5 37 prAcI 6. 107 prAcI sarasvatI 15, 16 pUrvAbhimukhI sarasvatI deza AvunI pUrvano pradeza sarasvatI nado plakSakIya 15. 100 nagara phala ki 150 95 deza phANTAhata phANTAhatAyanI 15. 10 rAjA phAlgunIvaha 16. 23 deza phulla 2, 106 phulANI-lAkhAno bApa bAbaro 12, 65 barvaraka 12 33: 13. 106 bAbaro barbararAja 8, 58 bara dezano rAjA sindhamAM AveluM maMborA (prA bhU pR. 337 ) ballAla 16, 8-22: 19, 13 97 (To.) mAlavAno rAjA bIja 3, 99 (TI) mUlarAjano kAko vudhAnvaya 11, 27 ( candrasuta) budhano vaMza
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmo 11, 115 nadI-sarasvatI bhadramaTa 9 34 gajabandha dezano rAjA bhadrA 4, 76 nadI - bhAdara bhAgavittAyana bhAgavittika 15. 11- 12 , rAjAo bhIma 8, 1-119, 9.1-4-40-63 - -75; 14, 50 pATaNano rAjA bhilla 1, 179 jAti / bhogavatI. 13, 42 pAtAlanI nagarI bhaurikavidha bhaulikavidha 15, 89 bhauri (li) konu rAjya maNDukezvara 9, 76 (To.) dethalI pAsenuM zivamandira madra 16, 21 deza-paMjAbamAM ziyAlakoTanI AsapAsano pradeza (prA. bhU pR. 686) mathurA 8, 42 (TI.) nagara madhumat 15, 90 madhumAn dezano rAjA (mahuvA) manti 9, 36 deza mazi 5. 14 maru (mAravADa) no rAjA marupurI 7. 73 mAravADanI rAjadhAnI (nADola) mayaNallA 9. 101 mInaladevI mahiSmAn 15, 91 (TI.) deza mahendra 4. 94, 7, 66 mAravADano rAjA mAlavya mAlavika 7, 31-135 mAlavAna mAgadha 8, 49 magadhana mAheya 16, 6 kSatriyano jAti-mahIDA (To.) mahiyaDA mithilopavana 8 42-43.44 (TI.) mithilAnuM vana mAhiSmatI 15. 91 (TI.) nagarI, dakSiNa avantInI rAjadhAnI (DV 164) mizrakAvaNa 6. 61 eka vana mUlarAja 1, 135 pATaNano rAjA meda 4. 46 eka jAti maimata maimatAyani 15, 10 rAjAo
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ yakRllobha 16, 15 yakRllomana gAmano rAjA yanti 9. 35 deza yamunA 8, 42-43-44 (To.) nadI - jamanA yazovarmA 14, 12-14- 52-7073: 19, 13 (TI.) mAlavAnI rAjA yAmundAyanika yAmundAyanI 15 12 rAjAo yugandhara 16, 29-30 deza ratnacUDa 13. 43 nAga rasAtala 13, 88 - 101 sapta pAtAlamAMnu eka rASTriya 16, 6 kSatriyano jAti rAThoDa ? rAji 3, 99 (To.) mUlarAjano pitA rAjinandana 4 63 rAjino putra - mUlarAja - rAje sUnu 6.107 revatI mitra 5. 1-2 rUdramahAlaya 15. 15 rudramahAkAla 12, 6 (TI.) rudramAlanA deva rumaNvAna 2. 62 parvata zaila prasthano rAjA siddhapurano rudramAla revA 9. 54 nadI - narmadA raivataka 15. 61 parvata - giranAra raivatika 14. 74 rAjA romaka 16. 15 deza ke gAma - iTAlInuM roma ? 16. 11 deza raMka lakSa lakSmI 2, 105 : 4, 47 5 105 lAkho-kacchano rAjA 7, 113 (To.) mahendranI bahena nAgarAjanI patnI naatt 6, 27 deza lATapurI 6, 56 lATanI rAjadhAnI lATeza 6, 84 (TI.) lATano rAjA loma 15. 98 gAma vatsazAlA 16. 58 deza varNAsA 16, 65, 17, 1 nadI - banAsa
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanti 9, 36 deza vanavAsa 6, 20 deza-uttara kAnaDAno sIrasI tAluko varmatI 17. 3 deza valya 15. 98 zihora pAsenuM gAma vallabharAja 7, 8-31 pATaNano rAjA vasiSThAzrama 16. 38 Avu upara vahmi 16 10 deza / vaMga 15. 86 deza - baMgAla vAtAnuprastha 16. 23 nagara vAgabhaTa 20, 91 kumArapAlano amAtya vAciNo 7, 31 (TI0) cAmuDaMnI bahena vArANasI 7. 31 (TI0) kAzI vAzilA 15. 96 nagaro? vAsuki 13, 44 nAga vAsAtaka 15. 87 vasAtIno rAjA vAAyaNi 15, 12 rAjA vAhika 16. 15 deza vikramasiMha 16, 34 Avuno rAjA vijaya 19, 98 kumArapAlano sAmanta vindhya 7. 104: 9, 32 parvata-vindhyAcala vRji 16. 21 deza vRndAvana 8, 42-43-44 deza veNuka 16. 35 deza vaikarNeya 14, 70 vikarNa RSino putra vaidiza 6, 45: 15. 89 vidizA nagarona (besanagara) zaGkhapAla 13, 44 nAgakula zarAvato 6.62 nagarI zarajAcala 6. 21 devagiri zarkarIyeTa zArkara zArka rika 15 93 zarkarA - halakA pApANano deza zAkazApeyi zAkazApeyika 15, 11 rAjAo
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAmIvatya 19, 98 zamIvata rAjAno putra zAvarajAmbUka 20, 75 gAma zivarupya 16, 14 deza zivazANa 8. 54 deza - sivAnA (mAravADa) zivahArA 16, 7 nado zaikhAvatya 19, 98 rAjA zuklatIrtha 7, 56 (To0) tIrtha- bharuca pAseneM zaiba 15. 86 zibiono rAjA zairoSaka 15, 95 gAma-serIsA ( kalola pAse ) zailaprastha 5, 1 nagara (zilaprastha) no rAjA zoNa 5, 21 nadI zaurasena 16, 15 zUrasena dezano rAjA zagAlagata 16, 32 deza zrImAla 5. 45 nagara-bhinnamAla zrIsthala 6, 107, 12, 5 (TI0) nagara-siddhapura zroNitapura 8, 42-43-44 nagara zvabhramatI 6, 45 nadI- sAbaramatI sati santi 9. 39 rAjAo sapAdalakSa 16. 7 (TI0) deza - ajameranI AsapAsano mulaka sapta godAvara 19, 112 deza - godAvarIno pradeza samarasiMha 14. 27 (TI0) raajaa| sarasvatI 12. 86 107 (TI0) nadI-siddhapura-pATaNanI shsliNg| 15, 114 (TI0) pATaNa- sarovara sAkheya sAkhidattaya 15. 98 zihora pAsenAM gAma sAti 9, 39 rAjA sArikAvaNa 6, 61 eka vana sAmrAjya 15, 8 samrAjanA putro-kSatriya sAlva 16, 30 deza kurukSetra pAseno pradeza (Dey) sAlvAgiri 6.61 parvata sAlAtura 17. 3 deza sAMkAzya 16. 23 nagara siddha siddhirATa 15, 50 19, 14] siddharAja
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddheza siddhapura 1913 15. 15 : 12. 5 ( TI0) nagara Ane zrIsthalapura paNa kahevAtuM (DV. 164) mAlavAnI nadI sindhano rAjA 8, 116 - 119 sindhano rAjA 7, 35 sindhu sindhupati 8 53 sindhurAja 6 19: sindhurAT 8, 85 sindhuvaha 8, 74 siprA 14. 27: sihapura 15, 97 suvarNavalaja 20, 44 sindhano rAjA sindhuno pravAha - paJcanada 14. 42 mAlavAnI nadI nagara - zihora (kAThiyAvADamAM) deza (TI0) deza- soraTha surASTra 4 : 31 : 2. 63 surasindhu 20, 46 vArANasI - gaMgAnI pradeza suhma 20. 46 nagara saikottara 4. 49 saipra 14. 68 somanAtha 15. 18 someza 19. 94 somavaMza 9, 42. sauyAmAyani 15. 10 sauyAmAyanika 15. 12 rAjA saumezavezma 15. snAk sidhrakAvaNa sthalI (TI0) 16, 24 hanti 9. 36 rAjA hammuka 8, 116: 9. 1 (To0) sidhano hAkema hArdikya 15. 8 hArdikano putra - kSatriya hAritakAtyA : 14. 38 haritakAtyanA ziSyo hullaDa 13, 74 81 nAga hULa 7, 102-136 deza athavA hUNa dezano rAjA hadgola 17, 3 eka parvata samudramAMno parvata - sokoTrA beTa ? siprAno rAjA - yazovarmA tIrtha-prabhAsa somanAtha mahAdeva candravaMza rAjA 41. somanAthanuM maMdira 6, 61 eka vana deza- thalI ( rAdhanapura pAse)
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
_