Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 -hli aal-jaaj khi --hichoNy'aa thaasse thaakilejH
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRti-sandarbhaH zrImanmaharSipraNIta-dharmazAstrasaMgrahaH parAzarAdicatuSTayasmRtyAtmakaH hitIyo mAga NAG PUBLISHERS - nAga prakAzaka 11 e/yU. e., javAhara nagara, dillI-7
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava saMsAdhana vikAsa maMtrAlaya, bhArata sarakAra ke Arthika anudAna se prakAzita nAga prakAzaka 1. 11 A/U. A. javAharanagara, dillI-110007 2. 8 A/3 U. A. javAharanagara, dillI-110007 3. jalAlapuramAphI (cunAra-mirjApura) u0 pra0 ISBN: 81-7081-170-8 (Set) saMzodhita evaM parivartita saMskaraNa 1988 nAgazaraNa siMha, nAga prakAzaka, javAhara nagara, dillI-7 dvArA prakAzita tathA nyU jJAna AphaseTa priMTarsa, zAhajAdA bAga, dillI dvArA mudrita
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE SMRITI SANDARBHA COLLECTION OF THE FOUR DHARMASI ASTRIC TEXTS BY MAHARSHIES. Volume II - NAG PUBLISHERS NAG PUBLISHERS 11.A/U.A. JAWAHAR NAGAR (P. O. BUILDING) DELH-1110007
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ This Publication has been brought out with the financial assistance from the Govt. of India, Ministry of Human Resource Development. (If any defect is found in this volume, please return the copy per VPP for postage to the Publisher for free exchange.) NAG PUBLISHERS (i) 11A/ U.A. Jawahar Nagar, Delhi-110007 (ii) 84/3 U.A. Jawabarnagar, Delhi-110007 (iii) Jalalpur Mafi (Chunar-Mirzapur) U. P. ISBN 81-7081-170-8 (Set) 1988 PRINTED IN INDIA Published by Nag Sharan Singh for Nag Publishers, UA/U.A. Jawaharnagar, Delhi-110007 and printed at New Gian Offset Printers, Delhi.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIgaNezAya namaH // atha smRtisandarbhasya dvitIyabhAgastha mudritasmRtInAM naamnirdeshH| smRtinAmAni 11 parAzarasmRtiH .... 12 bRhatparAzarasmRtiH .... . 13 laghuhArItasmRtiH .... 14 vRddhahArItasmRtiH pRSThAGkAH 625 mudrA karakArAghAtakAtarA kApi bhaartii| karuNAkaraspazaiMH sudhiyaH sAntvayantu tAm // 1 // smRtivacanamaye'smin sNgrhecedshuddhiH| sadaya hRdayamadbhiH zodhanIyA mahadbhiH / / prabhavatu parituSTiH sarvathA'lokanena / militakarayugAbhyAM yAcaye zrImahezaH // 2 // itividuSAmanucarasyazrImahezvaramizrasya (maithilasya)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIgaNezAya namaH // smRtisandarbha dvitIyabhAga kI viSaya-sUcI parAzarasmRti ke pradhAna vissy| adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka vartamAna kaliyuga meM parAzara smRti kA mukhya sthAna mAnA gayA hai| parAzara saMhitA do upalabdha haiM parAzarasmRti aura bRhatparAzara / parAzara smRti meM dvAdaza adhyAya haiM, vRhatparAzara meM bhI utanI hI / prathamAdhyAya meM donoM smRtiyoM meM eka jaisA varNana "kalaupArAzarIsmRtA" dUsare adhyAya se bRhatparAzara meM kucha vizeSa bAteM aura vicAra varNana kiyA hai| parAzarasmRti kisI deza vizepa, saMpradAya vizeSa, jAti vizeSa ko lekara dharmAkhyA nahIM karatI hai, api tu manuSyamAtra kA patha-pradarzita yaha smRti karatI hai| isake prArambha meM mRpiyoM ne isa prakAra prazna kiyA /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 3 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAka 1 dharmopadezaM tallakSaNavarNanazca 625 "mAnuSANAM hitaM dharma vartamAne kalauyuge zaucAcAraM yathAvacca vada satyavatIsuta !" vatamAna kaliyuga meM manuSyamAtra kA hita jisase ho / vaha dharma kahie aura ThIka-ThIka rIti se zaucAcAra kI rIti bhI batalA dIjiye-mRSiyoM ke prazna karane para vyAsajI ne uttara diyA ki kaliyuga ke sArvabhauma dharma ke vikAza karane meM apane pitA parAzarajI kI pratibhA zakti kI sAmarthya kahI yataH parAzarajI nirantara ekAnta badarikAzrama kI tapobhUmi meM AsIna haiN| tapomaya bhUmi meM tapasyArUpI sAdhana ke binA kaliyuga ke dharma, vyavahAra, maryAdA paddhati kA parSadIkaraNa avaidha sUcita kiyA RSiyoM ne isa bAta para vicAra kiyA ki kaliyuga ke manuSya kisI dharma maryAdA kI parSada bulAne kI kSamatA nahIM rakha sakate haiM yAvat tapomaya jIvana se indriyoM kI uparAmatA na ho jAya yataH indriya bhoga vilAsitA ke jIvanavAle veda zArUpAraMgatA prApta karane para bhI dharma, nyAya vidhiko nahIM banA sakate haiN| ataH vidhi, niyama rUpI dharma vyavahAra ke liye
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 1 tapasyA tathA vanasthalI meM rAga, dveSa, mala prakSAlanArtha 625 nivAsa karanA paramAvazyaka hai| . parAzarajI ke Azrama para vyAsa pramukha saba RSi gaye parAzarajI ne mAnavIya sadAcAra dvArA Azrama meM Aye huye saba kA svAgata kiyaa| vyAsajI ne pitRbhakti se parAzarajI ko praNAma kara nivedana kiyA : "yadi jAnAsi me bhakti snehAdvA bhaktavatsala ? dhama kathaya me tAta ! anugrAhyohyayaM tava" // (putra pitA se sarvocca vastu kyA cAhatA hai yaha samudAcAra isa prazna se saralatA se jJAta ho rahA hai ) vyAsajI kahate haiM ki bhagavan ! yadi merI bhakti ko Apa jAnate haiM yA mere sneha ko to mujhe dharma kA upadeza kIjiye jisase maiM ApakA anugRhIta houuNgaa| putra pitA se sabase bar3A dhana dharma mAMgatA hai yaha bhArata kI saMskRti hai (eka ora vyAsajI kI pitA kI nidhi dharma jijJAsA, dUsarI ora saMsAra meM dekho paitRka dhana saMpatti para nyAyAlayoM meM putra pitA para abhiyoga calAte haiN| isase sAMskRtika jIvana, asAMskRtika jIvana kA saralatA se jJAna ho jaaygaa| saMskRti use kahate haiM jisase dharma
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAna viSaya pRSThA 1 kA jJAna mAtA, pitA, guru, bandhujanoM ko pUjya vyavahAra 626 kI maryAdAmaya prakRti hojAya / vyAsajI ne vinamra jijJAsA kI-manu, vasiSTha, kazyapa, garga, gautama, uzanA, hArIta, yAjJavalkya, kAtyAyana, pracetA, Apastamba, zaMkha, likhita Adi dharmazAstra praNetAoM ke dharma nibandha sunane para bhI vartamAna kaliyuga kI dharma-maryAdA banAne meM apane ko asamartha samajhakara Apake pAsa ina RSiyoM ke sAtha AyA hUM kaliyuga meM dharma ko naSTaprAya dekha rahA huuN| ataH ApakA tapomaya jIvana hI isa yuga dharma kI vyavasthA de sakatA hai, isapara vyAsajI ne (16-26) taka yuga catuSTaya kI vyavasthA dharma maryAdA kA tAratamya batAyA hai| (26) meM dAna ke prakaraNa meM sevA dAna dAna nahIM hai vaha sevA kA mUlya hai / satyayuga meM asthi meM prANa rahate the, tretA meM mAMsa meM, dvApara meM rudhira meM aura kaliyuga meM anna meM prANa rahate haiM (30) / isa kAraNa dIrgha samaya taka tapasyA kI kSamatA kaliyuga ke jIvana meM nahIM hai aura anna kI sAvadhAnI para dhyAna dilAyA jaisA anna khAyagA usI prakAra usake jIvana kI sampUrNa ghaTanA hogii| kaliyuga ke jIvana kI pravRtti banAkara AcAra para dhyAna dilAyA hai (31-37) /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka AcAra dharmavarNanam- 626 1 . "AcAra bhraSTadehAnAM bhaveddharmaH parAGmukha" / vyAsajI ne apanA siddhAnta spaSTa kiyA hai ki yadi manuSya AcAra se cyuta hai to use dharmaparAGmukha samajhanA caahie| sadAcAra vihita dharma maryAdA ko nahIM jAna sakatA hai| "sandhyAsnAnaM japo homa svAdhyAyo devatArcanam / vaizvadevAtitheyazca SaTkarmANi dine dine // (36) SaTkarmAbhirato nityaM devatA'tithipUjakaH / hutazeSantu bhuJjAno brAhmaNo nAvasIdati" // (38) SaT karma kA nirUpaNa, gRhasthI ko atithi kA satkAra paramAvazyaka hai vaizvadeva karmAdi kA nirUpaNa aura atithi kA lakSaNa ( 38-58) / rAjA ko prajA se sarvasvazoSaNa kA niSedha "puSpaM puSpaM vicinuyAnmUlacchedaM na kArayet" mAlAkAra kA udAharaNa diyA hai (58-samApti tk)| 2 gRhasthAzramadharmavarNanam / 631 dvitIyAdhyAya meM gRhasthI ke dharmAcAra kA nirdeza kiyA hai (1) /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 2 "SaTkarma nirato vipraH kRSikarmANi kaaryet(2)| 631 halamaSTagavaM dharmya SaDgavaM madhyamaM smRtam // caturgavaM nRzaMsAnAM dvigavaM vRSaghAtinAm (3) / kSudhitaM tRvitaM zrAntaM balIvadaM na yojayet // hInAGga vyAdhitaM klIbaM vRSaM vipro na vAhayet (4) / sthirAga nIrujaM dRptaM vRSabhaM SaNDavarjitam // vAhayedivasasyA pazcAt snAnaM samAcaret" (5) / SaTkarma sampanna vipra ko kRSi karma meM juTajAne kA Adeza hai, kisa prakAra bhUmi meM hala se jutAI kare, kitane bailoM se hala jote tathA bailoM ko hRSTapuSTa banAnA usakA dharmakArya aura kitane samaya taka bailoM ko khetI para jote jAya isakA niym| kRSi karma ko parAzara ne saba se prathama dvijAti mAtra arthAt manuSya mAtra ke liye pradhAna karma batAyA hai aura kRSikAra saba pApoM se chUTa jAte haiM (12) / caturvarNa kA kRSi karma dharma batalAyA hai (17) / 3 azauca vyavasthA varNanam / azauca kA prakaraNa-brAhmaNa mRtasUtaka meM 3 dina meM, kSatriya 12 dina meM, vaizya 15 dina meM aura zUdra 1 mAsa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThA meM zuddha ho jAtA hai| tRtIya adhyAya meM janma aura maraNa ke azauca kA vivaraNa diyA gayA hai| kintu jAtaka azauca meM brAhmaNa 10 dina meM zeSa pUrva likhita hai| bAlaka aura saMnyAsI ke marane para tatkAla zuddhi batAI hai| 10 dina ke bAda khabara pAve to 3 dina kA sUtaka, aura samvatsara ke vAda khabara pAve to nAna karake zuddhi ho jAtI hai ( 1-16) / garbha meM marane kI aura sadyaH marane kI tatkAla zuddhi hotI hai (26) / zilpa kAma karane vAle, rAjamajadUra, nAI, vaidya, naukara, vedapAThI aura rAjA inako sadyaH zauca batalAyA hai ( 27-28 ) / garbhasrAva kA sUtaka batalAyA hai ( 33 ) / vivAhotsava meM mRtaka sUtaka ho jAya to usameM pUrva dAna kiyA huA de le sakatA hai ( 34-35 ) / saMgrAma vAle kI mRtyu kA 1 dina kA azauca mAnA gayA hai aura usakA mAhAtmya batalAyA hai ( 36-43 ) / saMgrAma meM kSatriya ke dehapAta kA mAhAtmya (44-47 / zUdra ke zava le jAne vAle para sUtaka kI avadhi ( smaapti)| 4 anekavidhaprakaraNa prAyazcittam / 636 jo kisI ko phAMsI meM lagAve usakA pApa aura usako
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThA [ 6 ] adhyAya pradhAnaviSaya cAndrAyaNa karanA cAhiye (1-6 ) / jo binA icchA ke patitoM se samparka rakhatA hai usakI zuddhi ke liye batalAyA hai ( 7-11) / jo strI RtukAla meM pati ke pAsa na jAve athavA pati patnI ke pAsa na jAve usakA varNana (12-16) / aurasa, kSetraja, dattaka, kRtrima putroM kI paribhASA hai (17-28) / 5 prAyazcitta varNanama / 642 isameM prAyazcitta kA varNana AyA hai| kuttA, bher3iyA kisI ko kATe usako gAyatrI japAdi prAyazcitta batalAyA hai (1-7) / cANDAla, camAra Adi se jo brAhmaNa mara jAya usakA prAyazcitta (8-12.) / .. 5 zrautAmihotra saMskAra varNanam / 643 AhitAgni ke zarIra chUTane para usake zrautAni se usakA kisa prakAra saMskAra karanA isakA vivaraNa hai (13-35) / 6 prANihatyA prAyazcitta varNanam / 644 prANihatyA kA prAyazcitta-hasa, sArasa, krauMca, TiDDI Adi pakSiyoM ko mArane se jo pApa hotA hai usakA prAyazcitta aura zuddhi (1-8) / nakula mArjAra, sarpa Adi ko mArane kA pApa, usakA prAyazcitta aura zuddhi
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka (6-10) / bher3iyA, gIdar3a aura sUkara mArane kA pApa, usakA prAyazcitta aura zuddhi (11) / ghor3e, hAthI mArane kA pApa, usakA prAyazcitta aura zuddhi (12) / mRga, varAha ke mArane kA pApa, usakA prAyazcitta aura zuddhi (13-14 ) / zilpI, kAru aura strI Adi ke ghAta kA pApa, prAyazcitta evaM zuddhi ( 15-16) / cANDAla se vyavahAra kA pApa usakA prAyazcitta evaM * zuddhi (20-25) / 6 prAyazcitta varNanam / 647 uparyukta ke anna khAne kA prAyazcitta (26-30) / avijJAta meM cANDAla Adi ke yahAM Thahara kara jUThe evaM kRmi dUSita anna bhojana karane kA doSa aura usakA prAyazcitta tathA zuddhi (31-38) / ghara kI zuddhi jisa ghara meM cANDAla raha gaye usa ghara kI shuddhi| ina sthAnoM para rasa, dUdha dahI Adi azuddha nahIM hote haiM ( 36-43 ) / 6 brAhmaNa mahatvavarNanam / brAhmaNa ke kisI vraNa para kIr3e par3a jAya to usakA varNana aura usakI zuddhi batAI hai :-- 648
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 11 ] pradhAna viSaya 985 "upavAso vrataM caiva snAnaM tIrtha japastapaH / vipraiH sampAditaM yasya sampannaM tasya tadbhavet " // brAhmaNa jo vyavasthA dete haiM usake anusAra calane kA mAhAtmya ( 43 - 58 ) / brAhmaNa ke vAkya tathA unakA mAhAtmya (56-61 ) | abhojya anna, bhojana karate samaya kaise baiThanA cAhiye usakA vidhAna | kutte sparza kiyA huA anna tyAjya batAyA hai aura cANDAla kA dekhA huA anna tyAjya batAyA hai ( 62-63 ) / eka bar3I saMkhyA meM jo anna azuddha ho jAya to use tyAjya nahIM batalAyA hai balki use sone ke jala se athavA agni se zuddha kiyA jA sakatA hai ( 64 samApti) ! 7 dravyazuddhi varNanam / 651 lakar3I ke pAtra aura yajJa pAtra inakI zuddhi ke sambandha meM batalAyA hai ( 1-3 ) / strI, nadI, vApI, kUpa aura tar3Aga kI zuddhi ke sambandha meM batAyA hai ( 4-5 ) / rajasvalA hone se pahale kanyA kA dAna na karane para mAtA pitA ko pApa ( 6-6 ) / 7 strIzuddhivarNanam / 653 rajasvalA strI ke zuddhi ke sambandha meM batAyA hai ( 10-17) /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] adhyAya pradhAna viSaya kisI kA mata hai ki bImArI se kisI strI kA raja nikalatA ho to use azuddha nahIM mAnate haiM (18) / kAMsya, miTTI Adi ke pAtra evaM vanoM kI zuddhi ke sambandha meM batAyA hai ( 16-35) / sar3aka meM pAnI, nAva aura pakke makAna inako zuddha batAyA hai inako azuddha nahIM kahate haiM / (36) / vRddha strI aura choTe bAlaka ye azuddha nahIM hote haiN| pApiyoM ke sAtha bAtacIta karane para dAhinA kAna chU dene para zuddhi batAI gaI hai (27 smaapti)| 8 dharmAcaraNavarNanam / 655 prathama zloka meM gAya ko bA~dhane se jo mRtyu ho jAya usake prAyazcitta ke sambandha meM hai| pApa kI vyavasthA karAne ke liye dharmAdhikArI pariSad kA varNana hai ( 2-21) / 8 nindya brAhmaNavarNanam / 657 jo brAhmaNa na likhe par3he to unheM patita aura unakA prAyazcitta hai (22-27) / paJca yajJa karanevAle aura veda par3he likhe brAhmaNa kI prazaMsA ( 28-31 ) / rAjA ko binA vidvAna brAhmaNoM ke pUche svayaM vyavasthA nahIM denI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 13 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka cAhiye (32-36) / prAyazcitta kina sthAnoM para karanA cAhiye (37-38 ) / 8 gobraahmnnhetorupdeshH| 656 gAya kisI sthAna para kIcar3a meM phaMsa jAya to usake rakSA kA puNya (36-43 ) / go ghAtI ko prAjApatya kRcchra ke vidhAna kA varNana (44-samApti ) / 6 gosevopdeshvrnnnm| go sevA kA upadeza / gobadha karane meM kauna-kauna daNDanIya hote haiN| gAya ko bA~dhanA, lAThI mAranA yA kAma krodha se mAranA, paira vA sIMga tor3anA yAne kaI taraha go ko mArane kA pApa tathA usakA prAyazcitta batAyA gayA hai| hai gavi vipannAnAM prAyazcittam / 663 isameM gAya ke bA~dhane kA evaM nadI aura parvata para gAya ke carAne kA varNana / * isameM gAyako vipatti ho jAya aura gAya ko kina rassiyoM se bA~dhanA cAhie aura kinase nahIM bA~dhanA, bijalI girane se, ati vRSTi se yadi gAya mara jAya, ina sambandhoM meM aura gAya ke
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka sambandha meM koI bAta na batAve to isase pApa Adi kA varNana AyA hai| isa adhyAya ke anta meM yaha upadeza diyA hai ki strI, bAla, bhRtya, "go vipreSvati kopaM vivarjayeta" ina para ati kopa nahIM karanA (26 smaapti)| 10 agamyAgamana prAyazcittavarNanam / 666 dazama adhyAya meM agamyAgamya prAyazcitta kA varNana hai| cAturvarNa ko agamyAgamya meM cAndrAyaNa vrata batalAyA hai (1) / cAndrAyaNa vrata kI paribhASA batalAI hai, zuklapakSa meM eka-eka grAsa bar3hAve aura kRSNa pakSa meM eka eka prAsa ghaTAve / grAsa kA pramANa kukkuTa (mugA) ke aMDa ke samAna batAyA hai (2-3) / cANDAlanI ke gamana karane se pApa kA prAyazcitta (4-6) / mAtA, mAtA kI bahina aura lar3akI ke gamana karane para cAndrAyaNa vrata batalAyA hai (10-14) / pitA kI bahu triyA~ aura mA~ kI sambandhI, bhrAta bhAryA, mAmI, sagotrA inake gamana kA prAyazcitta batalAyA hai| pazu aura vezyA gamana yA go gAmI yA bhaisa ke sAtha gamana karane kA prAyazcitta hai (15-16) / manuSya kA kartavya-bImArI, saMgrAma, durbhikSa, kadakhAne meM bhI aurata kI rakSA karatA jAya (17) / vyabhicAra se duHkhita strI ke zuddhi aura zuddhi ke prasaMga meM batAyA hai
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka (18-26) / jo strI zarAba pIve usakA pati patita ho jAtA hai aisI patita strI ke puruSa ko koI cAndrAyaNa vrata nahIM hai (27) / jAra se jo strI saMtAna paidA kare use dUsare deza meM tyAga denA cAhie (28-32) / patita strI kA prAyazcitta yadi pati cAhe to vo bhI kara sakatA hai (33-34) / jo strI jAra ke ghara calI jAya phira vahAM se bhAga kara yadi pitA ke ghara AjAya to vaha jAra kA ghara samajhA jaaygaa| kAma aura moha se jo strI apane baccoM ko chor3a kara jAra ke ghara calI jAya to usakA paraloka naSTa ho jAtA hai ( 35-42) / 11 abhakSyabhakSaNaprAyazcitta varNanam / 670 abhakSya bhakSaNa kA prAyazcitta- gomAMsa evaM cANDAla ke annAdi bhakSaNa kA prAyazcitta (1-7) / eka paMkti para baiThe hue meM se eka bhI bhojana karane vAlA uTha jAya to jo khAtA rahe usako prAyazcitta batalAyA kyoMkihai vaha anna dRSita ho jAtA hai (8-10) / palANDu (pyAja ) vRkSa kA niryAsa, devatA kA dhana aura U~Ta, bher3a kA dUdha khAnevAle ko prAyazcitta (11-14) / ajJAna se jo kisI ke ghara sUtaka kA anna khAle usako prAyazcitta ( 15-20) / brAhmaNa se zUdra kanyA meM utpanna
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka hue ko dAsa kahate haiN| jisake saMskAra ho jAte haiM use bhI dAsa kahate haiM aura jisake saMskAra na ho vaha nAI hotA hai (21-24 ) / brahmakUrca upavAsa kI vidhi kisa taraha kI jAya kisa maMtra se-gomaya, dUdha, dahI lAve isakA varNana AyA hai ( 25-33 ) / 11 zuddhi varNanam / 673 havana kA vidhAna ( 34-35) / brahmakUrca kA mAhAtmya (36) / "brahma! dahetsarva yathaivAgnirivendhanam / pIte-pIte pAnI yadi pAtra meM raha jAya to phira pIne kA doSa evaM usako cAndrAyaNa vrata batalAyA hai (37) / tAlAva, kUe~ meM jahAM jAnavara mara gayA ho usa jala ke pIne meM prAyazcitta se zuddhi (38-42) / paMca yajJa kA vidhAna / samaya ke brAhmaNoM kI nindA na karanI cAhiye (43-53 / 12 shuddhivrnnnm| 675 punaH saMskArAdi prAyazcitta varNanam / kharAba svapna dekhane se snAna karane se zuddhi (1) / ajJAna se jo surApAna kare usakA prAyazcitta ( 2-4 ) / tInoM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGka [ 17 ] adhyAya pradhAnaviSaya varNoM kA prAyazcitta, snAna kA vidhAna, ajina (mRgacarma), mekhalA chor3ane para brahmacArI ke punaH saMskAra (5-8) / Agneya snAna, vAruNeya snAna,sAtapavarSa (divya)aura bhasma snAnAdi kA varNana AyA hai (6-14) / Acamana karane kA samaya aura vidhAna batalAyA hai (15-18) / dakSiNa karNa kA sparza (16) / sUrya kI kiraNoM se snAna kA mAhAtmya (20-22) / rAtri meM candragrahaNa para dAna karane kA mAhAtmya rAtri meM kevala grahaNa samaya kA mAhAtmya hai (23) / rAtri ke madhya ke do prahara ko mahAnizA kahate haiN| rAtri ke uttarArdha ke do prahara ko pradoSa kahate kahate haiN| usameM dinavat snAna karanA cAhiye (24) / grahaNa ke snAna kA vidhAna (25-28) / jo yajJa na kara sakate hoM unako vedAdhyayana kI AvazyakatA hai (26) / zUdrAna ko bhakSaNa kara jo prAyazcitta nahIM karate haiM ve jisa janma meM jAte haiM unheM kutte, gIdhAdi kI yoniyAM prApta hotI hai (30-38) / jo anyAya ke dhana se jIvana calAtA hai usakA prAyazcitta ( 36-42) / gocarma kitanI bhUmi kI saMjJA hai tathA usa bhUmi ke dAna karane kA mAhAtmya (43) / choTe-choTe pApa jaisemuMha lagAkara jala pIne se pApa (44-54) / Upara nIce kA ucchiSTa jo antarikSa meM bharatA hai usakA prAyazcitta 2-2
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRchAka [ 18 ] adhyAya pradhAnaviSaya (55-56 ) / jo gRhasthI vyartha (tu kAlAbhigamana ke atirikta ) vIrya naSTa kare usakA prAyazcitta (57) / 12 prAyazcitta varNanam / 680 choTe-choTe prAyazcitta-setubandha meM jAnA, gokula meM jAkara apane pApoM ke varNana karane se pApa naSTa ho jAte haiN| setubaMdha meM snAna kA mAhAtmya tathA usase pApa naSTa ho jAne kA varNana AyA hai| isI prakAra 100 gAya dAna karane se brahmahatyA dUra ho jAtI hai| madyapa brAhmaNa gaGgAjI meM snAna kara kabhI na pIne kA saGkalpa kre| aisI-aisI zuddhiyoM kA varNana tathA inase pApa dUra karane kA vidhAna AyA hai (58-74) / bRhat parAzarasmRti ke pradhAna viSaya isameM 12 adhyAya hai| prathama adhyAya meM parAzara saMhitA ke kramAnusAra hI vibhinna adhyAyoM meM varNita AcAra prAyazcitta Adi viSayoM kA varNana kiyA hai| 1 varNAzramadharma varNanam / 682 prathamAdhyAya meM parAzarajI ke pAsa varNAzrama dharma kaliyuga meM kisa prakAra se hotA hai, isa prazna ko lekara vyAsa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] abhyAya pradhAnaviSaya Adi RSi parAzarajI ke pAsa gaye (1-20) / parAzarajI ne kahA ki veda aura dharmazAstra ina donoM kA kartA koI nahIM hai| brahmAjI ko jisa prakAra vedoM kA smaraNa huA thA usI prakAra yuga-prati-yuga meM manujI ko dharmasmRtiyoM kA smaraNa huaa| parAzarajI ne kaliyuga kI viplava dazA meM kheda pragaTa kiyA ki dharma dambha ke liye, tapasyA pAkhaNDa ke liye evaM bar3e-bar3e pravacana logoM kI pravaMcanA ( ThagI) ke liye kiye jAte haiN| gAyoM kA dUdha kama ho jAtA hai, kRSi meM urvarA zakti kama ho jAtI hai, striyoM ke sAtha kevalamAtra rati kI kAmanA se sahavAsa karate haiM na ki putrotpatti ke liye| puruSa triyoM ke vazIbhUta hote haiN| rAjAoM ko vaMcaka apane vaza meM kara lete haiN| dharma kA sthAna pApa le letA hai| zUdra brAhmaNoM kA AcAra pAlate haiM tathA brAhmaNa zUdravat AcaraNa karane lagate haiN| dhanI loga anyAya mArga para calate haiN| isa prakAra kaliyuga kI viSamatA para atyanta kheda pragaTa kiyA hai (21-35) / 1 dharmaviSayavarNanam / 786 isameM AcAra varNana dikhAyA aura yugoM kA nAma batAyA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' [ 20 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka h| satayuga ko brAhmaNa yuga, tretA ko kSatriya yuga, dvApara ko vaizya yuga tathA kaliyuga ko zUdra yuga batAyA hai / varNAzrama dharma kI kSamatA usa bhUmi meM batAI hai jisameM kRSNasAra mRga svabhAvataH svataMtratA pUrvaka vicaraNa karate haiN| himAlaya aura vindhyAcala ke madhya deza ko pAvana deza batAyA hai aura anya deza jahA~ se nadiyoM sAkSAt samudragAminI haiM unheM bhI tIrthasthAna batAyA hai| isameM parAzarajIne apane putra vyAsa ko dvija karma aura SaTkarma varNadharmakI prazaMsA aura go vRSabha kA pAlana pazupAlana vidhi SaTkarma varNadharmAzca prazaMsA govRSasya ca / adodha-vAhyau yo tatra kSIraM kSIraprayoktriNA // amAvAsyA niSiddhAni tatazca pazupAlanam // vivAha saMskAra, pratacaryAdi, putrajanma, akhila gRhasthadharma kA upadeza, bhakSyAbhakSya kI vyavasthA, dravya zuddhi, adhyayanAdhyApana kA samaya, zrAddha karma, nArAyaNabalI, sUtaka tathA azauca, prAyazcitta vidhAna, dAnavidhi tathA phala, bhUmidAna kI prazaMsA, iSTApUrta karma, grahoM kI zAnti, vAnaprastha dharma, cAroM Azrama, do mArga, arci tathA dhUma mArga ina sabakA varNana yathAnupUrva vRhat parAzara ke dvAdaza adhyAya meM batAyA hai (36-64) /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 21 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka 2 AcAradharmavarNanam / 688 cAroM vargoM kA dharmapAlana meM AcAra batalAyA hai| brAhmaNa ko yajJAvazeSa vRtti kI prazaMsA kI hai (1-3) / vyAsajI ne parAzarajI se pUchA ki kauna-kauna karma haiM jo pratyeka vargoM ko kaliyuga meM karane cAhiye tathA unakI vidhi kyA honI cAhiye (4) / 2 nitya SaTkarma varNanam, sandhyAkRtya varNanam, sadAcAra kRtyavarNanam / 686 "karmaSaTkaM pravakSyAmi, yatkurvanto dvijAtayaH / gRhasthA api mucyante saMsArai bandhahetubhiH" // isa prakAra kahakara saMdhyA, snAna, japa, devatAoM kA pUjana, vaizvadeva karma, Atithya ina SaTkarmoM ko nityaprati karane kA Adeza dekara saMdhyA varNana kiyA (5-85) / 2 AcAravarNanam / 668 sAta prakAra ke snAna kA varNana kiyA gayA hai-maMtrasnAna, pArthiva snAna, vAyavya snAna, divyasnAna, vAruNasnAna, mAnasasnAna tathA AgneyasnAna ye sAta prakAra ke snAna, inake mantra phala sahita batAkara prAtaHsnAna kA saba
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 22 ] adhyAya pradhAnaviSaya ThAGka se jyAdA mAhAtmya kahA gayA hai (86-63) / uSAkAla ke snAna kI prazaMsA kara aura snAnakAla meM snAna na kara hajAmata yA daMtadhAvana kareM use raurava naraka aura pitR zrApa kahA hai (64-66) / gaGgA aura kue~ ke snAna kA mAhAtmya tathA snAna kA samaya batAyA gayA hai (17-108) / bhAdrapada ke mahIne meM nadI ke snAna kA niSedha batAyA hai kyoMki nadiyA~ rajasvalA rahatI haiM kintu jo nadiyAM sIdhI samudra meM jAtI haiM unameM snAna ho sakatA hai ( 106-110) / ravi saMkrAnti meM aura grahaNa meM amAvAsyA meM, vrata ke dina, SaSThI tithi para garma jala se snAna nahIM karanA cAhiye (111-112 ) / 2 sa sadAcAra nityakama varNanam / 666 kisa prakAra snAna karanA arthAt snAna karane kI vidhi batalAI hai (113-123) / snAna kA mantra, paJcagavya snAna ke maMtra, miTTI lagAne ke maMtra Adi jina maMtroM kA ucAraNa karanA hai unakA varNana kiyA gayA hai (124148) / snAna kA phala aura snAna karane kA vidhAna, vinA maMtroM ke snAna karane se snAna kA koI phala nahIM hotA hai yaha batAyA gayA hai jaise jala meM macchI paidA hotI hai aura vahIM laya ho jAtI hai (146-150) /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 23 ] anyAya pradhAna viSaya mantra ke uccAraNa kA vidhAna, udAtta anudAtta, svarita, pluta svaroM ke uccAraNa kA krama batAyA gayA hai (151-155) kisa aGga meM kitanI bAra miTTI lagAnI cAhiye usakA vidhAna aura zarIra para OM kA kahA~ kahA~ para aura kitanI bAra likhanA isakA vidhAna, snAna ke samaya gAyatrI kA japa aura snAnAntara gAyatrI ke mantra kA japa karane kA nirdeza kiyA gayA hai (156-168) / 2 zrAddha iti kartavyatA, tarpaNa varNanam / 704 tapaNa kI vidhi, devatAoM ke tarpaNa, pitaroM ke tarpaNa, manuSyoM ke tarpaNa aura apane vaMzajoM kA tarpaNa tathA yakSoM ke tarpaNa kI vidhi batAI gaI haiM (166-220) / 2 kartavyavarNanam / ts| 706 manuSya ke hAtha para brahmatIrtha, pitRtIrtha, prAjApatya tIrtha, saumika tIrtha tathA daivya tIrtha ye paMcatItha batAye gaye haiM / snAna karake ina pAMca tIrthoM se jala car3hAnA cAhiye (221-224) / binA snAna kiye bhojana karatA hai usakI nindA aura snAna karane se duHsvapna kA nAza batAyA gayA hai| snAna karane ke yaha phala batAye haiM (225-226) yathA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 24 ] pradhAnaviSaya pRSThAI cittaprasAda balarUpa tapAMsimedhA, mAyujyazauca subhagatva marogitAM ca / ojasvitAM viSamadAt puruSasyacIrNa, snAnaM yazo-vibhava-saukhyamalolupatvam // 3 oMkAra mantra varNanam / 710 oMkAra maMtra ke japa kI vidhi batAI gaI hai| japane ke mantrAtmaka sUkta ye batAye haiM- brahma sUkta, ziva sUkta, vaiSNava sUkta, sauri sUkta, sarasvatI sUkta, durgA sUkta, varuNa sUkta aura purANa zAstroM meM jo japa Adi likhe haiM unakA varNana hai| Rgveda, yajurveda, sAmaveda meM jo . sUkta Aye haiM unakI prignnnaa| gAyatrI mantra kA japa aura oMkAra kA japa, jisa mantra kA japa usakA RSi devatA jAnane se siddhi hotI hai (1-6) oMkAra aura gAyatrI mantra ke japa kI mahimA aura usakA svarUpa, usameM yaha darzAyA gayA hai. ki pahale oMkAra zabda huA aura vaha akelA rahA, usane apane Amoda-pramoda ke liye gAyatrI ko smaraNa kara usako pratyakSa kiyA, to gAyatrI usakI patnI ho gaI aura praNava (oMkAra) usakA pati huaa| inake saMyoga se tIna veda, tIna guNa, tIna devatA, tIna mAtrA, tIna tAla
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 25 / pradhAna viSaya adhyAya pRSThAha tIna liGga ye utpanna hue| veda zAstra meM saba jagaha ye tIna mAtrA AtI haiN| isa oMkAra rUpI akSara ke dhana kA mAhAtmya Adi agale adhyAya meM batAyA gayA hai (7-33) / gAyatrImantra purazcaraNa varNanam / 714 isameM gAyatrI mantra kA purazcaraNa, gAyatrI kA uccAraNa, gAyatrI prakRti aura oMkAra ko puruSa aura inake saMyoga se jagat kI utpatti batAI gaI hai| gAyatrI ke 24 akSaroM ko 24 tattva batAyA hai (1-12) / vedoM se gAyatrI kI uccatA (13-17) / eka eka akSara meM eka eka devatA batAye haiM (18-25) / eka eka akSara kisa kisa aGga meM rakhanA batAyA gayA hai (26-36) / gAyatrI japa karane kA sthAna aura japane kI mAlA kA vizadIkaraNa kiyA gayA hai (37-52) / prANAyAma kA mAhAtmya batAyA gayA hai (53-55) / upAMzu japa aura mAnasa japa kA varNana kiyA gayA hai (56-58) / saba yajJoM se japa yajJa kI zreSThatA batAI hai (56-63) / japa kaisA aura kisa mudrA aura kisa rIti se karanA cAhiye batAyA hai (64-70 ) /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] anyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 4 gAyatrI mantra vrnnnm| 720 gAyatrI mantra ke eka eka akSara kA eka eka devatA aura usake svarUpa kA varNana kiyA gayA hai (71-67) / 4 gAyatrI mantra japa varNanam 723 nyAsa aura gAyatrI kI upAsanA aura sthUla, sUkSma aura kAraNa ina tInoM zarIroM ko gAyatrI se bandhana karane kA vidhAna hai (68-110) / 4 devArcana vidhivrnnnm| 724 devatAoM kA pUjana aura usake mantra, jaise viSNu kA gAyatrI aura oMkAra se pUjana ityAdi (111-123) / devatA ke deha meM nyAsa jaise ki manuSya apanI deha meM karatA hai (124-134 ) / puruSa sUkta ke pahale mantra se AvAhana, dUsare se Asana, tIsare se pAdya, caturtha se ardhya ityAdi kA varNana AyA hai ( 135-141) / jo manuSya isa prakAra viSNu kI pUjA karatA hai vaha anta meM viSNu kI deha meM hI calA jAtA hai (142) / devatAoM kA pUjana aura usakI vidhi kA varNana kiyA hai (143.154) /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAMka [ 27 ] adhyAya pradhAnaviSaya 4 vaizvadeva vidhivarNanam / 728 vaizvadeva vidhi kA varNana karate samaya batAyA hai ki jo binA agni ko car3hAye khAtA hai athavA binA bali vaizvadeva kiye jo anna parosA jAtA hai vaha abhojya anna hai| jisa agni meM anna pakAye usI meM anna kA havana karanA cAhiye aura havana karane ke mantra tathA vidhAna likhA hai (155-163) / 4 Atithya vidhivarNanam / 732 atithi kI vidhi aura atithi ko bhojana dene kA mAhAtmya likhA hai| atithi kA lakSaNa, jaise jo ki bhUkhA, pyAsA, mAga calane se thakA huA prANarakSA mAtra cAhatA hai yadi aisA atithi apane ghara Ave to use viSNu rUpa samajhanA caahiye| gRhasthI ke liye atithi satkAra parama dhama batalAyA hai (164-211) / varNAzrama dharma varNanam / 734 varNAzrama dharma batAye haiM, jaise yajJa karanA, karAnA, dAna denA, lenA, par3hanA, par3hAnA ye chaH karma brAhmaNa ke kahe haiM isI prakAra kSatriya, vaizya aura zUdra ke karma kA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAi vidhAna AyA hai| apanI apanI vRtti se sabako jIvana nirvAha karane kA mAhAtmya batAyA gayA hai| 5 gomahimA varNanam / 735 SaT karma sahita vipra kRSi vRtti kA Azraya kare (1-2) / baila ke pAlana karane kA mAhAtmya aura kisa prakAra ke baila se khetI jotanI cAhiye usakA varNana kiyA gayA hai (3-6) / gomAhAtmya aura go ke pAlana karane kA mAhAtmya tathA gomUtra pAna karane kA mAhAtmya aura durbala, bImAra gAya ko duhane kA pApa aura godAna kA mAhAtmya, gau ke aGga pratyaGga meM devatAoM kA nivAsa batAyA gayA hai (7-43) / yasyAH zirasi brahmA''ste skandhadeze zivaH sthitH| pRSThe nArAyaNastasthau zrutayazcaraNeSu ca // yA anyA devatAH kAzcittasyA lomasutAHsthitAH / sarvadevamayA gAvastuSyettadbhaktito hriH|| spRSTAzca gAvaH zamayanti pApaM, saMsevitAzcopanayanti vicam / tA eva dattAstridivaM nayanti, gobhinatulyaM dhanamasti kiJcit / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ [ 26 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 5 samahattvavRSabhapUjanavarNanam / 740 baila pAlane kA mAhAtmya / gAya ke pAlane se baila kA pAlana karane meM dasa guNA mAhAtmya adhika hai| vRSa kA pUjana aura vRSa ko dharma kA avatAra batAyA gayA hai vRSa apane kaMdhe para bhAra le jAtA hai, apane jIvana se dUsare ke jIvana kI rakSA aura dUsare ke jIvana ko bar3hAtA hai| una gAyoM kI mahatI bandanA kI gaI hai jo vRSabha ko utpanna karatI hai ityAdi (43-56) / 5 hala ( vedha ) karaNa varNanam / 741 hala banAne kA vidhAna (60-76) / 5 kRpyAghaneka savRSabhavarNanam / 743 hala lagAne kA dina tathA vidhi kA varNana kiyA hai (77-100) / baila kA pUjana aura baila kI rakSA para dhyAna dene kA vidhAna (101-111) / AkAza se jo jala giratA hai usakA mAhAtmya, pRthvI mAtA ke jalarUpI amRta par3ane se anna kI utpatti kA varNana kiyA gayA hai (112-115) / . 5 kRSi mahattva dharma varNanam / | 343 kisa prakAra kI bhUmi meM kRSi karanI cAhiye isakA varNana kiyA gayA hai (116-155 ) /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 30 ] pradhAnaviSaya kRSikRcchuddhikaraNa varNanam , 750 kRSikarmakaraNa sa sItAyajJa varNanam / 751 kRSi ke sambandha meM bahuta sundara varNana kiyA gayA hai| anta meM yaha batAyA hai5 "kRSeranyatamo'dharmo na lbhetkRssito'nytH| . na sukhaM kRSito'nyatra yadi dharmeNa karSati" // arthAt kRSi ke tulya dUsarA koI dharma nahIM evaM kRSi ke tulya aura koI vyavahAra itanA lAbhadAyaka nhiiN| kRSi karane meM hI bar3A sukha hai yadi dharmAnukUla kRSi kI jaay| (156-165) / 6 kanyA vivAha varNanam / 755 kanyAoM ke ATha prakAra ke vivAha hote haiN| apanI jAti meM vara ke lakSaNa dekhakara vasrAbhUSaNa se susajjita kara jo kanyA dI jAtI hai usako brAhma vivAha kahate haiN| lar3ake kA lakSaNa dekhanA paramAvazyaka hai| jisake pezAba meM phena nikale vaha puruSa hotA hai| aisA na hone para napuMsaka hotA hai| yajJa karate hue yajJa karanevAle ko vastrAbhUSaNa se susajjita jo kanyA dI jAtI hai ise deva vivAha kahate haiN| vara kanyA ke samAna ho aura guNa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 31 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAi vAna, vidvAna ho aise puruSa ko do gAya ke sAtha jo kanyAdI jAtI hai vaha ArSa vivAha hotA hai / kanyA aura vara svecchA se dharmacArI ho yaha kara jo kanyA kA dAna kiyA jAya vaha manuSya vivAha hotA hai| jisa jagaha para vara se rupaye kI saMkhyA lekara kanyA dI jAtI hai use daitya vivAha kahate haiN| jahAM vara kanyA donoM apanI icchA pUrvaka vivAha kara le use gandharva vivAha kahate haiN| jahAM haraNa karake kanyA le jAI jAve use rAkSasa vivAha kahate haiN| soI huI kanyA ko jo maya ityAdi ke naze meM jabaradastI le jAyA jAve use paizAca vivAha kahate haiM (1-17) / vivAha ke pahale jina bAtoM kA vicAra karanA cAhiye unakA nirdeza kiyA gayA hai| 1 vara, 2 kanyA kI jAti, 3 vayasa, 4zakti, 5 ArogyatA, 6 vitta sampatti, 7 sambandha bahupakSatA tathA arthitva (18) / 6 vivAhe varaguNa varNanam / 756 vara ke lakSaNa batAye haiM (16-21) / lar3akI-jAti, vidyA, dhana tathA AcaraNa kI itanI paravAha nahIM karatI hai jitanI prIti kI, ataH lar3akA prItimAna honA cAhiye isaliye sagotra kI kanyA se vivAha karane para vaha dharma H
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka ke anusAra strI nahIM kahI jA sakatI hai (22) / jahAM kanyA nahIM denI cAhiye unako batAyA hai ( 23-27) / una lar3akiyoM ke lakSaNa likhe haiM jinake sAtha vivAha nahIM karanA haiM aura kanyAdAna karane kA jinakA adhikAra hai unakA varNana (28-32) / una kanyAoM kA varNana hai jinake sAtha vivAha ho sakatA hai (33-30) kanyAdAna aura kanyA ke lakSaNa jinako ki dAyavibhAga mila sakatA hai unakA varNana (38-40) / 6 lakSmIsvarUpA strI varNanam / 758 gRhasthI ko triyoM kI icchA kA anumodana karanA tathA unako prasanna rakhanA yaha gRhastha kI sampatti aura zreya kA sAdhana batAyA hai (41-45) / strIpuruSa meM jahAM vivAda hotA hai vahAM dharma, artha, kAma sabhI naSTa ho jAte haiM (46-47) / striyoM ko pativrata para rahanA aura isakA anuzAsana aura pativratA na rahane se nArakIya dAruNa duHkhoM kA honA batAyA hai (48-55) / 6 . gRhasthadharma vrnnnm| strI zaktirUpA hai evaM zakti kA srota hai| sAre saMsAra kI utpAdikA zakti bhI strI jAti hI hai| usakA saMrakSaNa kumAryAvasthA meM pitA dvArA tathA yuvAvasthA meM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 33 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka pati dvArA vAJchanIya hai| vRddhAvasthA meM putra kA kartavya hai ki unakI zakti kI dekharekha aura sevA kre| isa prakAra mAtRzakti kI sadupayogitA kA dhyAna rakhA jAya (56-61) / triyoM kI svAbhAvika pavitratA aura striyoM ko indra ke varadAna striyoM kI zuddhatA ke liye batAye haiM (62-65) / unake sahavAsa ke niyama batAye gaye haiN| yahAM para yaha dikhAyA hai ki gRhasvadharma kA AdhAra strI hI hai aura gRha ke yajJa kama strI ke hI sAtha ho sakate haiM ataH usI kA satkAra aura mAna karanA cAhiye (66-76) / pitR yajJa, atithi yazA, svAhAkAra vaSaTkAra aura hantakAra prANAni hotra vidhi se bhojana karane kA AcAra batAyA gayA hai (77-86) / 6 vedavidviprasya kalAjJasya varNanam / 763 prANAgni yajJa kI vidhi batAI gaI hai| jisameM isa bAta kA viSadIkaraNa kiyA gayA ki nAsikA ke pandraha aGgulI taka jIvakI kalA saMcaraNa karatI jAtI hai isI ko SoDasI kalA kahate haiN| isI ko brahmavidyA kahate haiM jo ise jAne usI ko veda kA jJAtA kahate haiN| isI ko turIya pada aura isI meM sArA saMsAra lIna ho jAtA hai| isa bAta ko jAnane se aura kucha jAnanA bAkI nahIM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 34 ] pradhAna viSaya pRSThAka raha jAtA hai (87-66) / prANAyAma ke vidhAna, prANavAyu ke calane ke tIna mArga batAye haiMiDA, piGgalA, suSumnA, nAsikA ke do puTa hote haiM dAhine ko uttara aura bAe~ ko dakSiNa bIca bhAga ko viSuvRtta kahate haiN| jo yogI prAtaH, sAyaM madhyAhna aura ardharAtri meM viSuvRtta ko jAnatA hai usako nityamukta kahA ha / isa prakAra prANAyAma kI vidhi batAI hai| pAMca vAyu (prANa, udAna, vyAna, apAna, samAna) kA nAma lekara svAhA zabda lagAve, pAMca Ahuti grAsa rUpa meM deve aura dAMta nahIM lagAve to ise paMcAgni hotra kahate haiM (17107) / zarIra ke jisa pradeza meM jo agni rahatI hai usakA varNana (108-111) / prANAgni homa kA vidhAna aura mudrA kA varNana (112121) / prANAmihotra vidhi kA mAhAtmya (122124) / prANAmihotra ke bAda jala pIne kA niyama (125-127) / prANAyAma kI vidhi jAnane kA mAhAtmya aura pAMca sAta manuSyoM ko khilA kara gRhapatnI ke liye bhojana vidhi ( 128-138) / 6 sa SoDaza saMskAra mAnhika varNanam / 767 ___ sAyaM sandhyA vidhi aura kucha svAdhyAya karake
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGka [ 35 ] adhyAya pradhAnaviSaya zayana vidhi ( 136-140) / strI ke sAtha saMgama, yoni zuddhi aura garbhAdhAna vivaraNa (141-143) / brAhma muhUrta meM uThakara sUryodaya se pUrva sandhyA vidhi kA varNana (144-145) / prAtaHkAla sandhyA karane se madyapAna tathA dhUta kA doSa dUra hotA hai (146) / sUryodaya ke pahale sandhyA kA vidhAna (147) / sImanta, annaprAzana, jAtakarma, niSkamaNa cUDAkarma Adi saMskAroM kA vidhAna, lar3akoM kA mantra se aura lar3akiyoM kA binA mantra se saMskAra karanA (148-151) / 6 brahmacarya varNanam / 768 upanayana kA samaya, vidhAna aura brahmacArI ko bhikSAdhana tathA kisase bhikSA leve usakA savistAra varNana evaM pitA ko svaputra ke upanayana kA vidhAna (152-183) / gRhasthAzrame putra varNanam 771 putra kI paribhASA, putra punnAma naraka se pitA ko bacAtA hai ataH vaha putra kahA gayA hai| isaliye putra kA saMskAra karanA usakA kartavya mAnA gayA 6
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThADU 6 hai ( 184 ) / putra yadi dharmajJa ho to pitA ko svarga gati hotI hai, ataH pazu-pakSI bhI putra ko cAhate haiM ( 185-162) / jo putra gayA meM pitA kA zrAddha kare ( 163) / putra kA kartavya aura ... usakA lakSaNa batAyA hai| yathA jIvato vAkyakaraNAt kSayAhe bhUri bhojanAt / gayAyAM piNDadAnAca tribhiH putrasya putratA // arthAt ye tIna lakSaNa jisameM hai usImeM putratva hai| jIte jI pitA kI AjJA pAlana, zrAddha ke dina brAhmaNa bhojana karAnevAlA aura gayA meM piNDa denevAlA (164 166) / pitA ke liye vRSosarga (167-168) / sAdhvI strI kA lakSaNa sAsa zvasura kI sevA kare (566) / jahA~taka santAnotpatti kA sambandha hai pitA, putra samAna aura putrI bhI vaisI hI ( 200 ) / 6 AcAra varNanam 773 40 saMskAra, sadAcAra kI prazaMsA sAtha hI hInAcAra kI nindA batAI hai (201-207) / manuSya ko vidyA par3hanA, zAstra par3hanA, sadAcAra para nirbhara hai| AcArahIna manuSya koI karma meM saphala nahIM hotA ha (208-211) /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37 ] . adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka 6 zauca varNanam / 774 zaucAcAra bhAvazuddhi ke sambandha ( 212-216 ) / striyoM meM ramaNa karanevAle vittaparAyaNa, mithyA vAdI, hiMsaka kI zuddhi kabhI nahIM hotI hai (217) / __ pratigraha ( dAna ) varNanam / 775 mUrkha ko dAna dene se dAna kA phala nahIM hotA hai / ( 218-221) / dAna lenevAlA mUrkha aura dAtA bhI naraka meM jAtA hai ( 222-226) / dAna pAtra ko denA cAhiye isapara kahA gayA hai (227-228) hAthI kA dAna, ghor3e kA dAna aura navazrAddha kA dAna lenevAlA hajAra varSa taka narka meM rahatA hai (226-231.) / viSNu kI pratimA, pRthivI, sUrya kI pratimA tathA gAya yaha satpAtra ko dene se dAtA ko tIna loka kA phala hotA hai ( 232 ) / bhojana dAna ke samaya para acche caritravAna brAhmaNoM kA satkAra karanA tathA anAcArI puruSoM ko bilakula varjita kA vidhAna hai (233-237) / dahI, dUdha, ghI, gaMdha, puSpAdi jo apane ko deve (pratyAkhyeyaM na kahicit ) use vApasa nahIM karanA (238) /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 38 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka jo brApaNa sadAcArI dAna lene yogya hai aura vaha dAna na leve to use svarga kA phala hotA hai (236240) / jo mAMgane para ikarAra kiyA huA dAna nahIM detA hai vaha agale janma meM dAru hotA hai (241) / dAna dene ke sambandha kI bAtoM kA vivaraNa hai (242-248) / 6 tyAjya varNanam / 778 AtrAra kA varNana aura gRhastha ke kartavyoM ko kahA hai| bhojya abhojya kI vidhi batAI hai (246276) / bhojana meM jinakA niSedha kiyA unakA varNana AyA hai (277-282)! * jinakA anna khAnA niSedha hai unakA prakaraNa AyA hai| jaiserezama becanevAlA, viSa becanevAlA, zAka becane vAlA ityAdi (283-262) / iSTakA yajJa jo ki dvijAtiyoM ko karane cAhiye darza, paurNamAsya aura cAturmAsya yajJoM kA vidhAna batAyA hai (263-266) / snAtaka kI paribhASA (267) / soma yAga aura iSTakA pazu yajJa kA mAhAtmya batAyA hai (268-303) / zraddhA se dAna dene kA mAhAtmya hai (304-305) / jo jisakA anna khAtA hai
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya baisA hI usakA mana hotA hai / brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdrAdi varNa ke anna kI zuddha azuddha kI sUci batAI hai| jinase bhikSA nahIM lenI hai unakA bhI nirdeza hai (306-312) / rajasvalA strI se chuA huA anna, kutte aura kauve ke jUThe anna tathA jo anna agrAhya hai unakA vivaraNa diyA hai ( 313-316 ) / jo anna abhojya hone para bhI grAhya hai usako vizeSa rUpa se kahA gayA hai ( 317 ) / 6 abhakSya varNanam / [ 36 ] pradhAna viSaya 6 zuddhi varNanam / jina zAkoM ko nahIM khAnA cAhiye unake nAma batAye haiM ( 320-322 ) / ati saMkaTa para arthAt prANa jAne para jo abhakSya hai unakA varNana AyA hai ( 323 - 324 ) / jo gRhasthI mAMsa nahIM khAtA hai usako svarga loka kI prApti batAI gaI hai| jahAM para mAMsa khAne kA niyama batAyA bhI hai usakI nivRtti - usako na khAne se mahAphala batAyA hai ( 325-331 ) / zuddhi kA vidhAna aura kauna 2 vastu zuddha hotI hai pRSThAGka 785 786
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] adhyAya pradhAna viSaya .. isakA varNana (332-340) / bachar3e ke mukha se jo dUdha gira jAtA hai usako zuddha batAyA hai tathA anyAnya zuddhiyAM batAI hai (341-344) / jo cIja zuddha haiM unakA varNana, strI ke zuddha hone kA varNana AyA hai ( 345) / anadhyAya varNanam / . 788 anadhyAya arthAt jisa samaya veda nahIM par3hanA cAhiye use batAyA hai (354-366) / joanadhyAya meM vedAdhyayana karatA hai vaha niSphala hotA ha aisA batAyA hai (367-370) / svara hIna veda par3hane kA pApa aura vajrarUpa phala batAyA hai ( 371-372) / "ye svAdhyAyamadhIyIrannanadhyAyeSu lobhtH| vaja rUpeNa te mantrAsteSAM dehe vyavasthitAH" // manuSyoM ko kisake sAtha kaisA vyavahAra, kisIko tAr3ana nahIM karanA, kintu putra aura ziSya ko chor3akara yaha batAyA hai (373-376) / "na kazcittAr3ayeddhImAn sutaM ziSyazca tAr3ayet" / manuSyoM ko AcAra kA pAlana karane se yaza aura
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 41 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAka dhana kI prApti hai| Ayu, prajA, lakSmI aura saMsAra meM sammAna kA mUla AcAra hI hai (377 se smaapti)| 7 zrAddha varNanam / 761 zrAddhake samaya kauna-kauna haiM unakA nirdeza (1-4) / zrAddha meM jinako nimantraNa denA niSiddha hai unako nimantrita karane kA niSedha (5-14) / zrAddha meM jinako nimantraNa denA cAhiye aura pUjanA cAhiye unakA varNana (15-26) / zrAddhameM jo brAhmaNa bhojana karate haiM unako kisa prakAra rahanA cAhiye aura unake yama niyama batAye gaye haiM (27-32) / zrAddha meM patrAvalI (33-34) / jo nirdhana puruSa hai jinake pAsa zrAddha karane kI sAmagrI nahIM hai ve jaMgala meM jAkara hAtha U~cAkara rudana kare aura apane pitarezvaroM se kahe ki mere pAsa gharameM strI putrAdi ke atirikta dhana nahIM hai mai zrAddha kisa taraha kruuN| isa taraha kSamA mAMga pitRRNa se kSamA yAcanA kara sakatA hai (34-37) / jo itanA bhI na kara sake vaha pitR-hatyArA kahA jAtA hai (38-39) / kauna kisakA zrAddha kara sakatA he isakA nirNaya hai, jaise; aputra kI strI bhI pati kA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGka [ 42 ] adhyAya pradhAnaviSaya 7 zrAddha kara sakatI hai; iSTa parijana apane mitroM kA bhI zrAddha kara sakate haiN| lar3akI kA lar3akA arthAt dauhitra bhI zrAddha kara sakatA hai aura pArvaNa zrAddha kA varNana AyA hai| ekodiSTa zrAddha putra hI apane pitA aura pitAmaha kA kara sakatA hai (40-61) / zrAddha meM zUdrAna kA niSedha aura strI ko bhojana karanA niSedha batAyA gayA hai (62-83 ): / ekoddiSTa zrAddha kA vidhAna tathA kisa kisa kAla meM zrAddha karanA cAhiye una kAloM kA varNana / jaisA kutupa, ( madhyAhna) rohiNI, saMkrAnti amAvAsyA, vyatIpAta Adi kA hai (84-101) / malamAsa meM bhI zrAddha kara sakate haiM isakA nirNaya kiyA gayA hai aura nitya zrAddha kA bhI nirNaya kiyA hai (102-105) / zrAddha kI tithi kA nirNaya, sagotra brAhmaNa ko zrAddha meM bhojana karAne kA niSedha (106-116) / vRddhi zrAddha ( nAndImukha) zubha kArya meM jo pitaroM kA zrAddha hotA hai unake upayukta jo pAtra hai unakA nirNaya, vaTa vRkSa kI lakar3I aura bilvapatra ke patte para bhojana karane kA niSedha vatAyA hai (117-122) / zrAddha meM kauna puSpa kisako car3hAne cAhiye athavA nahIM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 43 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka car3hAne cAhiye aisA kahA hai (123-127) / guggula kI dhUpa ko zrAddha meM niSedha batAyA hai ( 128126 ) zrAddha meM tilaka kaise lagAnA cAhiye usakA varNana hai (130-131) / zrAddha meM kaisA vastra dene kA nirNaya hai ( 132) / zrAddha meM deza rIti tathA kula rIti kA pAlana karanA batAyA gayA hai (133-134 ) sapiNDI zrAddha kA vivaraNa aura agni meM jale hue, sAMpa se kaTe hue kI chaH mAsa meM zrAddha kriyA batAI hai ( 135-148) / nAndImukha zrAddha meM kauna devatA pUje jAte haiM aura usameM dIpa dAnAdi kaise hotA hai| nAndImukha zrAddha kA vizeSa varNana kiyA hai ( 146-172 ) / . zrAddha ke bheda aura zrAddha kI vidhiyAM, strI kA pati ke sAtha tathA kisa strI kA pRthak zrAddha hotA hai usakA varNana kiyA hai| caturdazI meM jo ekodiSTa zrAddha hotA hai usakA varNana aura pratiloma ke lar3akoM ko zrAddha kA adhikAra nahIM usakA varNana tathA nArAyaNabalI,jo apamRtyu se marate haiM jaise per3a se girakara; nadI meM DUbakara ityAdi inakI nArAyaNavalI kA vidhAna kahA hai| apane pati ke sAtha jo lo maratI hai usake zrAddha kA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka varNana, zrAddha meM jo jo vidhAna karane haiM unakA pUrA varNana, zrAddha ke sambandha meM jitanI bAtoM kI . jAnakArI cAhiye una sabakA varNana isa adhyAya . meM savistara dikhAyA gayA hai (:173-366) / . 8 zuddhi varNanam / .. 826 sUtaka aura azauca kA nirNaya kiyA gayA hai| sUtaka bacce ke janma hone se jo chUta hotI hai use kahate hai| azauca mRtyu kI chUta ko kahate haiM (1-2) / kisako kitane dina kA sUtaka pAtaka lagatA hai usakA vicAra kiyA gayA hai (3-25) / anAtha manuSya kI kriyA karane se ananta phala hotA hai tathA snAna karane para hI zuddhi batAI gaI hai (26-27) / garbhapAta kA sUtaka jitane mahIne kA garbha ho utane dina ke sUtaka kA nirNaya, ami, aGgAra, videza Adi meM jo mara jAte haiM unakA sadyaHzauca arthAt tatkAla snAna karane se zuddhi kahI gaI hai| jina baccoM ko dA~ta nahIM nikale haiM unake marane para sadyaHzauca aura jo janmate hI mara gaye haiM unakA bhI sadyaHzauca kahA hai| inakA agni saMskAra Adi kucha nahIM hotaa| kisI ke ghara meM vivAha utsava Adi ho aura yadi vahAM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAta. [ 45 ] adhyAya pradhAnaviSaya 8 azauca ho jAye to usakA jo pahale kiye hue dAnAdi satkarma azuddha nahIM hote haiM (28-50) / jina jina para sUtaka nahIM lagatA tathA jisa dazA para sUtaka pAtaka nahIM lagatA unakA varNana kiyA gayA hai (51-60) / 8 prAyazcitta varNanam / .. . 835 pApoM ko kSAlana karane ke liye prAyazcittoM kA mAhAtmya aura kartavya batAyA hai [ 61-70] / prAyazcitta vidhAna karanevAlI sabhA kA saMgaThana [71-77 ] / mahApApI ke prAyazcitta kA varNana [78-107] / zarAba pIne kA prAyazcica [108110] / svarNa kI corI kA prAyazcitta [ 111113] / mAtRgAmI kA prAyazcitta batAyA hai [114-115] / jina pApoM meM cAndrAyaNa vrata kiyA jAtA hai unakA varNana AyA hai tathA mahApAtakiyoM kA prAyazcitta batAyA hai [116-140] / govadha ke prAyazcittoM kA nirNaya aura go ke marane ke agala-alaga kAraNoM para bhinna bhinna prakAra ke prAyazcitta batAye gaye haiM [ 141-171 ] / hAthI, ghor3A, baila, gadhA inakI hatyA para zuddhi kA varNana
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ] anyAya . pradhAnaviSaya pRSThAGka 8 AyA hai [172-174 ] / haMsa, kauA, gIdha, . bandara Adi ke vadha kA prAyazcita [175-178] / totA, mainA, cir3I inake vadha karane kA prAyazcitta batAyA hai [ 176-180] / bAja, cIla ke mArane kA prAyazcitta [ 181] / maMDUka, gIdar3a, zAkhAmRga (baMdara) mahiSa, U~Ta Adi jaMgalI jAnavaroM ke mArane kA prAyazcitta [ 182-187] / abhakSya ke khAne kA prAyazcitta aura rajasvalA strI ke chUye hue khAne kA prAyazcitta batAyA hai [ 188-161] / dAMtoM ke andara gayA huA ucchiSThAvazeSa ko khAne kA tathA apanA hI jUThA jala pIne kA prAyazcitta hai [ 192] / jisa jala meM kapar3e dhoye jAte haiM usa pAnI ke pIne se prAyazcitta batAyA hai [ 163164] / vezyA, naTa kI strI, dhobI kI strI Adi ke sahavAsa ke pApoM kA prAyazcitta batAyA hai [165-200] / kasAI ke hAtha kA mAMsa khAne kA prAyazcitta [201-202] / jinake ghara kA anna nahIM khAnA cAhiye jaise vezyA Adi ke ghara khAne kA prAyazcitta kahA hai [203-208] / bAe~ hAtha se bhojana karane kA doSa batAyA hai [206 211] / bAe~ hAtha se bhojana karanA surA tulya
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 47 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 8 batAyA hai aura usakA cAndrAyaNa [ 212-213 ] / cAndrAyaNa aura pAdakRcchra vrata kA vidhAna [214215] / vezyAoM ke sAtha rahanevAlA; jo ajJAta kulazIla ho aura cANDAla naukara rakhanevAle ko punaH saMskAra kA nirNaya diyA hai [216-221] / abhakSya bhakSaNa, apeya pAna ( jisakA chUA pAnI nahIM pInA usake pIne ) karane para prAyazcitta kA vidhAna batAyA gayA hai [ 222-230] / rajaskhalA ke samparka se zuddhi kA vidhAna [231-242] / dhobI ke sparza se zuddhi kA vidhAna [243] / varNakrama se (brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdrAdi ) rajasvalA striyoM ke gamana karane para prAyazcitta batAyA hai [ 244-253 ] / antyaja strI ke gamana se prAyazcitta kahA hai [ 254] / gurupatnI Adi ke gamana kA pApa aura usake prAyazcitta kA ullekha hai [255-263] / rajasvalA ke chuye hue anna khAne kA prAyazcitta [264-266 ] / unhIM pApoM ke prAyazcittoM kA vistAra pUrvaka varNana kiyA gayA hai [267-275] / duHsvapna dekhane aura hajAmata (kSaura) karane para snAna kI vidhi [276 ] / sUara, kuttA Adi ke chUne para zuddhi [ 277276 ] /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 ] adhyAya pradhAna viSaya 8 kanyA kumArI ko koI kuttA yadi cATa le to usakI zuddhi jidhara sUrya jA rahA ho udhara dekhane se ho jAtI hai [ 280 - 281 ] | koI kuttA kisI ko kATa deve to usakI zuddhi kI vidhi batAI hai [ 282-284 ] | guru ko 'tU' bolanA aura apane se bar3oM ko 'hU~ hU~' bolanA isa pApa kI zuddhi batAI hai [ 285 ] / vivAda meM strI se jItakara aura strI ko mAranA usakA prAyazcitta [ 286287 ] / preta ko dekhakara snAna se zuddhi kA varNana [ 288- 263 ] / 108 bAra gAyatrI maMtra japane se zuddhi varNana [ 264-265 ] | muMha se gire hue ko phira khA le to usakI zuddhi batAI hai [266-268] kahIM jala para pezAba Adi ke chIMTe par3a jAyeM to usakI zuddhi [ 266- 300 ] / nIca puruSa, pApI puruSa aura patita ke sAtha bAta karane se jo pApa lagatA hai to apane dAhine kAna ko tIna bAra chU lene se zuddhi [301-304] | ghara meM makkhiyoM ke Ane se, baccoM, striyoM aura vRddhoM ke bolane se yadi thUka ke chIMTe par3a jAye to koI doSa nahIM hotA hai [ 305-310] / jo palAsa vRkSa aura zIzama ke vRkSa kI dantadhAvana karatA hai aura nAI ke dekhe pRSThADU
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 8 hue khAne kA doSa gAya ke darzana se miTa jAtA hai [311] / jinake chUne se sira meM jala sparza karanese zuddhi aura jinake sparza karane se snAna karanA unakA alaga alaga vivaraNa AyA hai ( 312-322) / jinakA anna nahIM khAnA cAhiye unakA varNana AyA hai (323-326) / nAI jo apane yahA~ naukara ho usakA anna lene meM doSa nahIM aura tela yA ghRta se banI huI cIja bAsI hone para bhI dUSita nahIM hotI hai ( 327) / ApattikAla meM chUta kA doSa nahIM hotA hai ( 328-330) / jo vastu mleccha ke vartana meM rahane para bhI apavitra nahIM hotI, jaise ghI, tela, kaccA mAMsa, zahada, phala-phUla ityAdi unakA varNana (331-335) / kisa dhAtu ke bartana kI kisase zuddhi hotI hai usakA varNana AyA hai| AtmA kI zuddhi satya vyavahAra aura satya bhASaNa se hI hogI prAyazcitta Adi se nhiiN| sar3aka kA kIcar3a, nAva aura rAste meM ghAsa ityAdi ye vAyu aura nakSatroM se hI zuddha ho jAte haiM / yaha prAyazcitta ko jAnane kI bAta sabako samajhanI cAhiye (336-342) / 2-4
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [50 ] anyAya pradhAnaviSaya pRSThAka 1 pratopavAsavidhi vrnnnm| 862 cAndrAyaNa vrata, jaise zuklapakSa meM eka prAsa kI vRddhi aura kRSNapakSa meM eka-eka grAsa kA hrAsa isako aindava vrata kahate haiN| isa prakAra vibhinna cAndrAyaNa vrata kahe gaye haiN| jaise zizu cAndrAyaNa aura yati cAndrAyaNa Adi (1-8) / kRcchU vrata, tapta iccha, sAMtapana, mahAsAMtapana, prAjApatyakRcchu, pazukaccha, parNakRccha, divya sAMtapana, pAdakaccha, ati kRcchU, kRcchrAtikRcchU aura parAtivRta saumya icchU (6-21) / brahmakUrca kA vidhAna, paMcagavya banAne kA maMtra aura unakI vidhi batAI gaI hai ( 22-32 ) / brahmakUrva ke mAhAtmya kA varNana hai (33-35) / upavAsa vrata se pApoM kI zuddhi aura jitane cAndrAyaNa vrata varNana kiye gaye haiM inako manuSya svecchA se bhI kare to janmajanmAntara ke pApa dUra hokara Atmazuddhi hotI hai (36-43) / 10 sarvadAna vidhi varNanam / vyAsa tathA vaziSThajI ne jo dAna vidhi batAI hai rasakA phala (1-2) / dAna kA mAhAtmya aura
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 1 / anyAya pradhAna viSaya pravAha 10 pravak-pRthak dAna karane kA vivaraNa jaise annadAna, jaladAna, gRhadAna, bailadAna, godAna, tiladhenu, ghRtadhenu, jaladhenu, hemadhenu, gajadAna, azvadAna,. kRSNAjina dAna, sukhAsana (pAlakI) dAna, Adi kA vistAra batAyA hai [3-6] / bhUmidAna, tulAdAna, dhAtudAna, vidyAdAna, prANadAna, abhayadAna aura annadAna kA varNana batAyA hai [ 10-17 / / apUpa (mAlapura) ke dAna kA ullekha hai, pRthak-pRthaka dAna ke prakAra aura unakI mahimA [18-24] / godAna kA mAhAtmya, godAna kI vidhi aura baila ke dAna kI vidhi batAI gaI hai [25-40] / ubhayamukhI (jo gAya bacce ko utpanna kara rahI hai) usa dazA meM godAna kI vidhi aura usakA mAhAtmya [41-45] / tiladhenu dAnavidhi aura mAhAtmya tathA vizeSa sAmagrI kA varNana batAyA hai [4670] / ghRtadhenu kI vidhi evaM usakI sAmagrI aura usake phala kA varNana [71-86 ] / jaladhenu vidhi aura unake phala kA varNana [87-103 ] / hemadhenu, svarNa kI dhenu banAne kA prakAra pUjAvidhi aura dAnavidhi tathA dAna ke mAhAtmya kA ullekha hai| svarNadhenu kI racanA kisa prakAra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 52 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 10 karanI aura kyA-kyA ratna usake kisa-kisa aMga pratyaMga meM lagAne cAhiye usakA varNana AyA hai [104-121] / kRSNamRgacarma ke dAna kA vidhAna vaizAkhI pUrNimA aura kArtika kI pUrNimA ko jo dAna kiyA jAya usakA mAhAtmya darzAyA hai [122142] / mArga dAna kI vidhi [143-146] / hayagaja dAnavidhi varNanam . 881 sukhAsana dAna kA mAhAtmya, rathadAna kA mAhAtmya, hastIdAna evaM usakA alaMkAra aura usakI dAna vidhi kA ullekha tathA azvadAna kA mAhAtmya aura ratha dAna kA varNana [150-166] / kanyAdAna kA mAhAtmya |170 171] / putra dAna kA mAhAtmya [172-173 / 1. bhUmidAna varNanam / 883 bhUmidAna kA mAhAtmya, saba dAnoM se zreSTha bhUmidAna batAyA hai| bhUmidAna karanevAlA saba pApoM se mukta ho ananta kAla taka svarga meM rahatA hai [174200 ] / svarNa tulA kA dAna aura cAMdI kI tulA dAna kA digdarzana karAyA hai| gur3a kI tulA, lavaNa kI tulA dAna jo strI kare to pArvatI ke samAna saubhAgyavatI rahegI tathA puruSa . kare to pradyumna ke samAna tejasvI hogA /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 53 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRzaGka 10 dAna vidhi varNanam / 887 brAhmaNa ko vastrAbhUSaNa dAna kA mAhAtmya, bar3e-bar3e ratnoM ke dAna kA mAhAtmya, svarNa tulA dAna karane meM bhagavAna viSNu kI pUjana kA vidhAna, cAMdI dAna kA mAhAtmya, mANikya ke tulAdAna kA mAhAtmya, ghRta, bhojana kI cIja, tela, pAna Adi vastuoM kA pRthak-pRthak dAna maahaatmy| phala, gur3a, anna, makAna, palaMga dAna Adi kA mAhAtmya [201-233] / 10 vidyAdAna varNanam / 888 vidyAdAna kA mAhAtmya aura vidyArthiyoM ko bhojana, vastra dene kA mAhAtmya / saba dAnoM se adhika vidyAdAna batAyA hai | 234-241 ] / auSadhi dAna aura aspatAla (auSadhAlaya) kholane kA mAhAtmya aura dayA dAna [ 242-248 ] / 10 tithidAna vidhi varNanam / 860 bhagavAna viSNu kA pUjana paurNamAsI meM karane kA mAhAtmya [ 246-260] / caitra zuklA dvAdazI ko vastradAna kA mAhAtmya aura chAtA, jatA dAna
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAka karane kA mAhAtmya / ASAr3ha meM dIpa dAna kA mAhAtmya; zrAvaNa meM vastra dAna, bhAdrapada meM godAna, pAzvina meM ghor3A dAna, kArtika meM vastra dAna, mArgazIrSa meM lavaNa dAna, pauSa meM dhAna kA dAna, phAlguna meM ina dAna, mAsa vizeSa meM alagaalaga dAna batAye haiM [261-278] / . dAna tyAjyakAla varNanam / 863 azauca sUtaka meM dAna denA lenA niSedha, rAtri meM dAna niSedha, aura rAtri meM vidyA dAna, abhaya * dAna, atithi satkAra ho sakatA hai, abhaya dAna hara samaya ho sakatA hai, dUsare kA dAna azautra sUtaka meM lenA niSedha, [278-282] / dAna lene kI aura dene kI zAstrokta vidhi kA varNana [283-286 ] / satpAtra ko dAna denA cAhiye anya ko nahIM, parokSa dAna ke mahAn puNya kI . vidhi [ 260-300] / 10 dAnArtha gaulakSaNa varNanam / 865 godAna kA varNana AyA hai kaisI gau dAna ke liye honI cAhiye [301-306 ] / dAna meM taula varNana
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 55 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRthaka batAyA hai aura gau kA dAna akSaya phalavAlA batAyA hai [307-313] / 16 prakAra ke vRthA dAna kA varNana [314-323] / 10 dAnagrAdya puruSalakSaNa varNanam / 867 dAtavya vastu ke dAna kA mAhAtmya, kisakA kaisA dAna denA va lenA, usakI vidhi jaise gau kA pUMcha pakar3a kara usake kAna meM kucha kaha kara dAna kare / isa taraha anya dAna kI vidhi, pratigraha lene para vizeSa vidhi, azva dAna kA vizeSa vidhAna, azva dAna lene kI vidhi [324-341] / 10 mAsa, pakSa, tithi vizeSeNa dAna mahattva varNanam 868 zrAvaNa zuklA dvAdazI ko godAna kA mAhAtmya [343] / pauSa zuklA dvAdazI ko ghRtadhenu kA vidhAna [344] / mAgha zuklA dvAdazI ko tiladhenu kA vidhAna [345] / jyeSTha zuklA dvAdazI ko jaladhenu kA vidhAna [ 346] / kAla, pAtra, deza meM dAna kA mAhAtmya [347-346] / grahaNa kAla meM diyA huA dAna akSaya hotA hai [350-352] / vaizAkha, ASAr3ha, kArtika, phAlguna kI pUrNimA ko
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAta dAna kA mAhAtmya [353-354 ] / tulA saMkrAnti, - meSa saMkrAnti meM prayAga meM dAna kA mAhAtmya [355] / mithuna, kanyA, dhanu, mIna saMkrAnti meM bhAskara tItha meM dAna kA mAhAtmya [356-358] / akSaya dAna kA mAhAtmya [ 356] / sUrya, brahmA Adi devoM ke mandiroM kA nirmANa tathA jIrNo dvAra vidhi kA mAhAtmya [ 360-368] / 10 kUpa tar3AgAdi kIrti mahattvavarNanam / 601 . kUpa bAvar3I tAlAva Adi banAne kA mAhAtmya [362-374] / pIpala, udumvara, vaTa, Ama, jAmuna, nimba, khajUra, nAriyala Adi bhinna-bhinna jAti ke vRkSa lagAne kA mAhAtmya [ 375-378 ] / yathA"azvatthamekaM picumandamekaM nyagrodhamekaM daza ciMciNIzca / SaT campakaM tAlazatatrayaM ca pazcAmravRkSa narakaM na pazyet // itane vRkSoM ko lagAne se naraka meM nahIM jAte haiN| . lagAye hue vRkSoM ke phala pakSI jitane dina khAte haiM utane dina svarga meM rahate haiM [ 376-382] / jitane phUla ke vRkSa lagAtA hai utane dina taka svarga
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [57 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka meM rahatA hai [383] / vibhinna prakAra ke vRkSa aura puSpavATikAyeM apane hAtha se lagAne se svarga gati kA mAhAtmya hai [ 386 ] 11 vinAyakazAntividhi varNanam / 603 zAnti prakaraNa yathA-vinAyaka zAnti kA prakaraNa hai jabataka vinAyaka zAnti nahIM hotI tabataka ye likhita duHsvapna darzana hote haiM yathA rAtri meM nizAcara, jalAvagAhana ityAdi [1-8] / isake bAda usake snAna kA varNana, sapheda sarasoM se snAna brAhmaNa kI sahAyatA se karanA josama saMkhyA ke ho yathA 4 ho yA 8 ho| durvA se. uparyukta mantroM se abhiSeka kare [6-21] / havana kA vidhAna [22-25] / bhagavatI pArvatI kA stavana mantra . (26-30) AcArya dakSiNA ityAdi (31-33) / 11 grahazAntividhi vrnnnm| 606 / prahazAnti-prahamaNDapa, grahoM ke japa mantra, grahoM kA pUjopacAra, grahadAna Adi navagraha kA pUjana evaM prativarSa kA mAhAtmya (34-85) /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ [58 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA adbhuta zAnti varNanam / ghara ke upadrava, evaM khetI meM apAya yathA sarasoM ke . vRkSa meM tila, evaM jala meM ami, indhana ityAdi gAya, baila ke zabda se bole, kauve gRha meM jAne lage, dina meM tAre dikhanA, makAna para gRddha ityAdi kA baiThanA, aise aise upadravoM kI zAnti evaM upacAra mantroM kA varNana hai (86-106) / 11 rudrapUjAvidhi vrnnnm| rudra kI pUjA kA vidhAna aura usake maMtra batAye haiM (107-158) / 11 rudrazAnti varNanam / 116 rudra zAnti kA sampUrNa vidhAna batAyA hai| rudra zAnti se Ayu tathA kIrti bar3hatI hai upadravoM kI zAnti hotI hai| mRtyuJjaya kA havana bilvapatroM se (156-202 ) / 11 taDAgAdi vidhi varNanama / 623 tar3Aga, kUpa, vApI inakI pratiSThA kA vidhAna / uparyukta vApI ityAdi dUSita hone para inakI zuddhi
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56 ] adhyAya .. pradhAna viSaya pRSThA ___ kA vidhAna batAyA hai aura inakA mAhAtmya .. batAyA hai (203-240) / 11 lakSa homavidhi vrnnnm| 627 koTi homavidhi varNanam / 626 lakSa homa, koTi homa kI vidhi ina donoM meM kisane brAhmaNa aura kaisA kuNDa inakA varNana tathA lakSa aura koTi homa kA AhavanIyadravya, abhiSeka maMtra, abhiSeka vidhAna, AcArya mutvik inakI dakSiNA kA vidhAna aura isakA mAhAtmya / saba prakAra kI ApattiyoM ko dUra karanevAlA aura rASTra ke saba upadravoM ko dUra karanevAlA hotA hai (241-266 ) / 11 putrArtha puruSasUkta vidhAna varNanama / 632 jisa strI ke santAna na ho athavA mRtavatsA ho usako santati ke liye traimAsika yajJa jo ki zukla pakSa meM acche dinapara dampati dvArA upavAsa kara putra kAmanA ke liye kiyA jAtA hai usakI vidhi evaM maMtra ( 265-313) /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAva 11. zAnti vidhivarNanam pratyeka graha ke maMtra evaM kRSi pUjana vidhAna, vaidika sUktoM kA varNana AyA hai jo ki uparyukta grahoM meM kiyA jAtA hai ( 314-347) / 12 rAjadharma varNanam 638 rAjA ko devatA ke samAna batAyA gayA hai ( 1523) / rAjA ko prajA kI rakSA kA vidhAna tathA rAjA ko rAjya saMcAlana ke liye SaDaguNa, sandhi, vigraha, yAna, Asana, saMzraya, dvaidhIkaraNa inake jAnakAra tathA rahasyoM kI rakSA inakA caraNa karanA caahiye| apane samIpa kaise puruSoM ko rakhanA isakA varNana AyA hai (24-36 ) / rAjA ko jahAMtaka hA lar3AI nahIM karanI cAhiye kyoMki yuddha karane se sarvanAza hotA hai ( 37-43) / jaba yuddha se na bace usa samaya vyUha racanA Adi kA varNana ( 44-66 ) / puruSArtha aura bhAgya ina donoM ko samAna dRSTikoNa rakhakara kArya karanA cAhiye (67-71 ) / sAMsArika aizvarya ko vinAzavAna samajhakara usameM AsthA na kreN| bhAgya aura
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAka puruSArtha ke sambandha meM vivecanA kI gaI hai| duSToM ko daNDa se damana karanA, rAjA ko prasannamUrti rahanA cAhiye kyoMki rAjA saba devatAoM ke aMza se banA huA hai (72-65 ) / 12 vAnaprastha bhikSAdharmavarNanam 647 vAnaprasthI ke niyama tathA usake kartavyoM kA varNana AyA hai| vAnaprastha ko apane yajJa kI rakSA ke liye rAjA ko kahanA cAhiye / vAnaprasthI ko yajJa Adi karma karane kA vidhAna aura usako bhikSA lAkara ATha grAsa khAne kA niyama batAyA hai (66-120) / vedAnta zAstra ko par3hakara yajJavidhi ko samApta kara sannyAsa meM jAne kA niyama evaM sannyAsI ke dharma, dinacaryA Adi kA varNana kiyA gayA hai tathA usako nirbhayatA, nirmoha, nirahaMkAra, nirIha hokara brahma meM apanI AtmA ko lIna karanA darzAyA hai ( 121-144 ) / 12 caturNAmAzramANAM bhedavarNanam 651 brahmacArI, gRhasthI, vAnaprasthI aura sannyAsI ke
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] . . .adhyAya ' pradhAnaviSaya bheda batAye haiN| brahmacArI ke bheda prAjApatya, naiSThika ityAdi gRhastha ke cAra bheda-zAlIna yAyAvara ityAdi, vAnaprasa ke bheda-vaizAnasa, udumbara ityAdi saMnyAsI ke bheda-haMsa, paramahaMsa, daNDI ityAdi tathA unake dharmoM kA nirdeza kiyA hai (145-174) / 12 yogavarNanam 654 garbha meM deharacanA aura usase vairAgya, yaha batAyA hai ki AtmA deha se bhinna hai| aneka prakAra ke karmoM kA varNana dikhalAyA hai ki karma ke anusAra deha banatI hai| zabda brahma kA varNana aura prANa, yoga siddhi, dIrghAyu kA vrnnn| prANAyAma kA varNana 'pUraka, recaka,kumbhaka aura pratyAhAra ke abhyAsa kA varNana, agni, vAyu, jala ke saMyoga se zuddhi ( 175-242) / 12 praNavadhyAnavarNanam 661 dhyAnayogavarNanam 664 yogAbhyAsavarNanam 670 jJAna yoga aura parama mukti kA varNana, bhagavAna
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRchAka [ 63 ] adhyAya pradhAna viSaya 12 kA dhyAna evaM praNava kA dhyAna jAnanA aura usameM bhakti kA varNana, dhyAna ke prakAra-kisa svarUpa meM tathA kisa janma meM kisa devatA kA : dhyAna karanA ityAdi kA varNana / mRtyu ke anantara jIva kI do mArga kI gati kA varNana, eka dhUmamArga dUsarA prakAza (arci) mArga / eka se brahma kI prApti aura eka se svarga kI prApti / brahmayoga kI prApti ke sAdhana kA varNana kiyA gayA hai| brahma kA abhyAsa, dhyAna aura pratyAhAra kA varNana tathA yaha batAyA hai ki "mRtyukAle matiryAsyAttAM gati yAti maanvH"| isaliye mumukSu ko nitya aisA abhyAsa karanA cAhiye jisase aMta samaya brahma jJAna kA abhyAsa banA rhe| yaha parAzarajI se kathita dharmazAstra jo nitya sunatA hai aura jo zrAddha meM brAhmaNoM ko sunAtA hai usake pitarezvara tRpti ko prApta hote haiM ( 243-378) / zrI bRhatparAzara smRtistha viSayAnukramaNikA samAptA /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 64 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka laghuhArItasmRti ke pradhAna viSaya 1 varNAzramadharmavarNanam 674 RSigaNoM kA hArIta RSi se samvAda-RSiyoM ne varNAzrama dharma tathA yogazAstra hArIta se pUchA jisake jAnane se manuSya janmamaraNa rUpa bandhana ko tor3akara saMsAra se mukta ho jAya / isa adhyAya ke navama zloka se hArIta ne sRSTi kA varNana kiyA, bhagavAna zeSazAyI samudra meM zayana kara rahe the usa samaya brahmA kI utpatti se prArambha kara jagata kI utpatti taka varNana kiyaa| zloka teIsa me likhA hai jo dharmazAstra na jAne usako dAna na denaa| saMkSepa meM brAhmaNa kA dharma isa adhyAya meM kahA gayA hai ( 1-23) / 2 caturvarNAnAM dharmavarNanam 677 kSatriya tathA vaizya kA dharma batAyA gayA hai| kSatriya kA dharma prajApAlana, dAna denA, apanI bhAryA meM hI rati rakhanA, nIti zAstra meM kuzalatA aura mela karanA tathA lar3anA isake tattva ko
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 65 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka jaane| vaizya kA dharma batAyA hai gorakSA, kRSi aura vANijya / manuSya ko svadAra nirata rahanA cAhiye (1-15) / brahmacaryAzrama dharmavarNanam- 676 upanayana saMskAra ke bAda vidhipUrvaka adhyayana karanA aura adhyayana vidhi ke viruddha karanA niSphala batAyA gayA hai ( 1-4) / brahmacArI ke niyama evaM naiSThika brahmacArI ko vivAha karanA aura saMnyAsa karane kA niSedha batAyA gayA hai / isa prakAra brahmacArI ke dharma kA varNana batAyA gayA hai ( 5-14) / 4 gRhasthAzrama dharmavarNanam vedAdhyayana ke anantara brAhmavivAha se vivAha karane kI prazaMsA likhI hai ( 1-3) / prAtaHkAla uThakara dantadhAvana kA vidhAna aura dantadhAvana kI lakar3I tathA mantroM se snAna, prAtaHkAla jaba sUrya lAla-lAla dikhAI par3atA hai usa samaya mandeha nAmaka rAkSasoM ke sAtha sUrya kA yuddha hotA hai ataH prAtaHkAla gAyatrI maMtra se sUrya ko arghyadAna .981
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTAra .. 4 denA likhA hai| marIci AdiSi aura sanakAdi yomiyoM ne bhI prAtaHkAla sUrya ko arghyadAna denA batAyA h| jo manuSya arghyadAna nahIM karatA hai vaha naraka meM jAtA hai (4-16 ) / snAna karane ko ___- vidhi aura snAna karane ke mantra batAye gaye haiM (17-33) / tIna pAnI kI cullU pInA aura pAnI kI aJjalI sira para ddaalnaa| kuzA ko hAtha meM lekara pUrva kI ora mukha karake prokSaNa kare ( 34-38) / prANAyAma aura gAyatrI ke mantra japane kI vidhi| japake mantra kA uccAraNa karane kA vidhAna / japa ke tIna mukhyabheda vAcika, upAMzu aura maans| japa karane se devatA prasanna hote haiM yaha batAyA gayA hai| jo nitya gAyatrI kA japa karatA hai vaha pApoM se chuTa jAtA hai| gAyatrI japa karane ke bAda sUrya ko puSpAJjali de aura sUrya kI pradakSiNA kara namaskAra kare pazcAt tIrtha ke jala se tarpaNa kare (36-50) / brahmayajJa ke maMtroM kA varNana (51-54) / atithi pUjana aura vazvadeva kI vidhi batAI hai (55-62) / pahale suvAsinI strI aura kumArI ko bhojana karAve phira bAlaka aura vRddhoM ko bhojana karAve taba
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 67 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka / gRhasthI bhojana kre| bhojana se pUrva anna ko hAtha jor3e aura pUrva yA uttara kI ora mukha karake pahale "prANAya svAhA" ityAdi maMtroM se pAMca Ahuti deve taba Acamana kara leve isake bAda mauna pUrvaka svAdiSTa bhojana kare (63-64) / bhojana karane ke anantara dina meM koI itihAsa, purANa Adi kI pustakeM par3hanI cAhiye (66) / prAtaHkAla evaM sAyaMkAla kevala do samaya hI gRhasthI ko bhojana karanA cAhiye aura bIca meM kucha nahIM khAnA cAhiye ( 67-68 ) / anadhyAya kAla ( vaha dina jinameM pustakoM ko nahIM par3hanA ) kA varNana kiyA gayA hai (66-73) / gRhasthI ko suvarNa gau evaM pRthivI kA dAna karanA cAhiye (74-77 ) / vAnaprasthAzrama dharmavarNanam- 688 vAnaprastha Azrama ke niyama batAye haiM joki anya dharmazAstroM meM samAna rUpa se batAye gaye haiM (1-10) / 6 sannyAsAzrama dharmavarNanam vAnaprastha ke bAda sannyAsa meM jAnA cAhiye aura sannyAsa meM jAne ke bAda lar3akoM ke sAtha bhI
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. [ 68 ] adhyAya pradhAna viSaya pRSThAGka 6 sneha kI bAta na kare (1-5) / saMnyAsI ko daMDa, kaupIna tathA khar3AU Adi dhAraNa karane kA niyama batAyA hai ( 6-10) / saMnyAsI ko bhikSA ke niyama aura dhAtu ke pAtra meM khAne kA doSa batAyA hai (11-16) / saMnyAsI ko sandhyA japa kA vidhAna, bhagavAna kA dhyAna jIva mAtra para samadRSTi rakhane kA Adeza diyA hai (20-23) / 7 yogavarNanam 662 varNAzrama dharma kahakara jisase mokSa ho aura pApa nAza ho aise yogAbhyAsa kI kriyA roja karanI cAhiye (1-3) / prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA aura dhyAna batalA kara sampUrNa prANiyoM ke hRdaya meM jo bhagavAna haiM unakA dhyAna karanA likhA hai| jisa prakAra binA ghor3e ke ratha nahIM cala sakatA usI prakAra binA tapasyA ke kevala vidyA se zAnti nahIM hotI hai| tapa aura vidyA donoM isa jIva ke pRSTha bhAga hai jisase uttama gati ko pAtA hai (4-11) / vidyA aura tapasyA se yoga meM tatpara hokara sUkSma aura sthUla donoM deha ko chor3akara
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 66 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 7 mukti ko prApta ho jAtA hai| hArIta RSi kahate haiM ki maiMne saMkSepa se 4 varNa evaM 4 AzramoM ke dharma isa uddezya se batAye haiM ki manuSya apane varNa aura . . Azrama ke dharma pAlana se bhagavAna madhusUdana kA pUjana kara vaiSNava pada ko pahuMca jAtA hai (12-21) / vRddhahAritasmRti ke pradhAna viSaya 1 pazvasaMskAra pratipAdanavarNanam 664 rAjA ambarISa hArIta RSi ke Azrama meM gye| vahA~ jAkara hArIta se parama dharma, varNAzrama dharma, triyoM kA dharma tathA rAjAoM ke liye mokSa mArga pUchA ( 1-6 ) / uparyukta prazna ke uttara meM hArIta ne kahA ki mujhe jo brahmAjI ne batAyA hai vaha maiM Apako kahatA huuN| nArAyaNa vAsudeva viSNubhagavAna sRSTike vidhAtA haiM ataH una bhagavAna kA dAsa honA hI sabase bar3A dharma hai ( 7-16 ) / maiM viSNu kA dAsa hUM yahI bhAvanA citta meM rakhanA / nArAyaNa ke jo dAsa nahIM hote haiM ve jIte jI cANDAla ho jAte haiN| isaliye apaneko bhagavAna
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 70 ] adhyAya pradhAnaviSaya - pRSThAGka kA dAsa samajhakara japa pUjAdi kare, nArAyaNa kA manase dhyAna kara unakA saMkIrtana kare aura zaMkha, cakra, ardhapuMDU dhAraNa kare yaha dAsa ke cinha haiN| jo vaiSNava zaMkha, cakra dhAraNa karatA hai vahI pUjya hai aura vahI dhanya hai yaha batAyA hai (17-36 ) / vaiSNavAnAm puNDra saMskAravarNanam- 167 vaiSNavAnAm nAma saMskAra varNanam- 1006 vaiSNavAnAm maMtra saMskAra varNanam - 1007 vaiSNavAnAm paJcasaMskAra vaNanam- 1011 paMca saMskAra zaMkhacakra cinha dhAraNa UrdhapuNDrAdi kI vidhi, vaiSNava sampradAya kI dIkSA, usakA mAhAtmya, vaiSNava sampradAya ke bAlaka kI paMca saMskAra vidhi batAI gaI hai ( 1-15) / bhagavan maMtravidhAna varNanam- 1012 ambarISa rAjA ne hArIta RSi se vaiSNava mantroM kA mAhAtmya tathA vidhi puuchii| isake uttara meM hArIta ne bar3e vicAra ke sAtha paMcaviMzati akSara 3
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 71 ] adhyAya pradhAnaviSaya kA mantra, aSTAkSara maMtra, dvAdazAkSara maMtra, hayagrIva maMtra tathA Sor3azAkSara maMtra Adi aneka vaiSNava maMtroM kA uddharaNa, unake viniyoga, nyAsa, dhyAna, japa vidhi, zaMkha, cakra pUjana aura bhagavAna viSNu kepUjana Adi kA sundara varNana kiyA hai (1-362) / 4 prAptakAla bhagavat samArAdhana vidhivarNanam- 1050 prAtaHkAla uThane kA vidhAna, zauca se nivRtta ho / vaiSNava dharma ke anusAra tulasI aura A~vale kI miTTI ko apane badana para lagAkara mArjana karane aura snAna karane kA vidhAna tathA mantroM kA vidhAna batAyA hai (1-46) / viSNu kA pUjana aura viSNu ko kauna-kauna puSpa car3hAne cAhiye evaM SaDakSara maMtra kA vidhAna (47-140 ) / 4 prAptakAla bhagavatsamArAdhana vidhau kRSivarNanam 1065 purANoM kA pATha, vaiSNava pUjA kA vidhAna batAyA hai| tAmasa devatAoM kA varNana aura dravya zuddhi kA varNana AyA h| khetI karanA, pazu kA . pAlana karanA sabake liye samAna dharma batAyA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [ 72 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka hai| corI karanA, parastrI haraNa, hiMsA sabake liye pApa batAyA hai ( 141-174) / 4 prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhau rAjadharmavarNanam 1067 rAjadharma kA varNana, daNDanIti vidhAna-prAyaH vahI hai jo yAjJavalka meM haiN| isameM vizeSatA yaha hai ki dharmecyuta ko sahasra daNDa vidhAna batAyA hai| strI ke sAtha vyabhicAra karanevAle kA aMgacchedana, .. sarvasvaharaNa aura deza niSkAsana batAyA hai (175-213) / yuddha kA varNana aura yuddha meM rAjya jItakara use apane AdhIna kara rAjya samarpita ... kara denA isakI bar3I prazaMsA kI gaI hai evaM vijaya kI huI bhUmi satpAtra ko denI caahiye| satpAtra ke lakSaNa-tapasyA aura vidyA kI sampanatA hai (214-223.) / rAjyazAsana kA vidhAna kara lagAnA, yAcita, anAhita aura RNadAna dene . kA vidhAna, putra ko pitA kA bhRNa denA, strI dhana kI rakSA, pativratA strI kA pAlana, vyabhicAriNI ko pati ke dhana kA bhAga na milane kA varNana aura bAraha prakAra ke putroM kA varNana isa taraha saMkSepa
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 73 ] . adhyAya pradhAnaviSaya - pRSThAGka meM rAjadharma aura bhAgavata dharma kI jijJAsA likhI hai ( 224-265) / . 5 bhagavannityanaimicika samArAdhana vidhivarNanam 1075 rAjA ambarISane manu, bhRgu, vaziSTha, marIci, dakSa, aGgirA, pulaH, pulastya, atri inako jagat guru kahakara praNAma kiyA aura vaha paramadharma pUchA jisase saMsAra ke bandhana se chuTakArA ho jAya (1-6) / uttara meM paramadharma isa prakAra batAyAHbhagavAna vAsudeva meM bhakti aura unake nAma kA japa, bhagavAna ko uddezya kara vratAdi, svadAra meM prIti dUsarI strI meM lagana na ho, ahiMsA aura bhagavAnaH kA dAsa hokara rahanA Adi aadi| merA svAmI bhagavAna hai aura maiM unakA dAsa hUM yaha dhAraNA rkkheN| yahI bhagavat prApti kA mArga hai aura isake atirikta saba naraka kA mArga batAnA hai (10-16) / vaiSNava dharma kA mAhAtmya aura apaneko bhagavAna kA dAsa samajhanA . (17-40) / tapta zaMkha cakra kA cinha jinapara lagAyA gayA una brahmacArI, gRhasthI, vAnaprasthI aura yatiyoM kA nitya karma aura varNAcAra, pUjana, japa, upAsanA kA vidhAna
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya . pradhAnaviSaya pRSThAGka 5 vistAra se batAyA gayA hai (41-246) / yati evaM vAnaprastha kA rahanasahana tathA mana se aSTottara SaT mantra kA japa, unakA dharma, sandhyA kA vidhAna, vaizvadeva aura bhUtabali kA vidhAna, dinacaryA saMskAra tathA putrotpatti kA vidhAna (247-302) / vaiSNavoM ko prAtaHkAla meM snAna kara lakSmInArAyaNa ke pUjana kI vidhi batAI hai| bhagavAna ko pAyasa car3hAkara puSpAJjali dekara dvAdazAkSara japa karane kA vidhAna AyA hai (303313) / mandira meM jAkara pUjana aura dvAdazAkSara mantra se puSpAJjalI denA (314-327 ) / vaizAkha, zrAvaNa, kArtika, mAgha, ina mAsoM meM jisa prakAra bhagavAna viSNu kA pUjana tathA viSNu ke utsavoM kA varNana AyA hai aura purANa pATha Adi bhagavAna ke pUjana kIrtana ke aneka prakAra ke vidhAna batAye haiM ( 328-562) / bhagavataH yAtrotsavavarNanam - 1127 vaiSNaveSTi kriyAtaH zrAiparyanta vidhivarNanam 1137 bhagavAna ke mahotsava kI vidhiyAM haiM jo ki apane AcAra ke anusAra kI jAtI hai jinase anAvRSTi
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ / kA [ 55 ] adhyAya . pradhAnaviSaya pRSThA 6 Adi utpAta tathA mahAroga dUra hote haiM / saMvatsara, prati saMvatsara yA prati Rtu meM mahotsava karane kA vidhAna likhA hai| ina mahotsavoM meM maNDapa ke sajAne kI vidhi aura nagara kIrtana yajJa Adi kI vidhi batAI hai| kisa dazA meM kisa sUkta kA pATha karanA batAyA hai| bhagavAna ko nIrAjana kara zayyA meM sulAnA usake maMtra batAye gaye haiM aura vistAra se bRhatpUjana kI vidhi batAI hai| zrAddha kA varNana aura zrAddha na karane para nArAyaNabali kA vidhAna batAyA hai (1-155 ) / sAtvika, rAjasika, tAmasika prakRti kA varNana aura pApa ke anusAra naraka kI gati aura una narakoM ke nAma ( 156-171) / 6 mahApAtakAdi prAyazcitta varNanam- 1143 pApoM kA varNana ( 172) / mahApApa jinakA ki agni meM jalane ke atirikta aura koI prAyazcitta nahIM unakA varNana AyA hai| saba prakAra ke pApa, prakIrNa pApa aura unakA prAyazcitta batAyA hai| dvAdazAkSara maMtra ke japa se pApoM kA nAza aura zuddhi batAI hai (173-245) /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 76 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka 6. rahasya prAyazcittavarNanam- 1153 sampUrNa prakAra ke pApoM kI gaNanA batalA kara unakA prAyazcitta vrata, japa, dAna Adi batAyA hai| isI taraha gupta pApoM se chuTakArA jisa taraha ho sake unakA prAyazcitta aura dAra tathA bhagavAna kA mantra japa batAyA hai ( 246-350) / 6 mahApApAdi prAyazcitta prakaraNa varNanam- 1160 rajasvalA ke sparza se lekara bar3e-bar3e pApoM kI . nivRtti ke liye vApI, kUpa, tar3Aga, vRkSa lagAne kA mAhAtmya aura vaikuNThanAtha viSNu bhagavAna ke pUjana kA mAhAtmya AyA hai ( 351-446) / nAnAvidhotsava vidhAnavarNanam- 1166 nArAyaNa iSTI, vAsudeva iSTI, gArur3a iSTI, vaiSNavI iSTI, vaiyuhI iSTI, vaibhavI iSTI, pAnI iSTI, pavamAnikA iSTI kA vidhAna AyA hai aura inake mantra tathA yajJa puruSa ke banAne kA vidhAna, dravya yajJa, tapoyajJa, yogayajJa, svAdhyAya, jJAna yajJa inakA vidhAna batAyA hai| yajJa kI vedI banAnA unake mantra Adi kA varNana kiyA hai ( 1-66 ) / kRSNa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 ] . adhyAya pradhAnaviSaya ..pRSThAGka 7 pakSa kI ekAdazI meM upavAsa vrata, rAtri jAgaraNa aura dvAdazI ko dvAdazAkSara maMtra kA japa, bhagavAn kA pUjana, devarSiyoM ke tarpaNa kA vidhAna batAyA hai (70-60) / vaiSNavI iSTI (yajJa) kA vidhAna batAyA hai| unake mantra, unakI sAmagrI aura vaiSNava gAyatrI kA japa batAyA hai (61-105) / zuklapakSa kI dvAdazI, saMkrAnti aura grahaNa ke samaya saMkarSaNAdi kI mUrti, vAsudeva kI mUrti kA pUjana aura kisa prakAra kisa devatA kI mUrti banAnI tathA pUjana batAkara vaibhavI iSTI kA vidhAna batAyA hai| yaha vaiSNavI yajJa jo viSNu bhakta na kare usako pApa batAyA hai| isameM kahA~ para kisa devatA kI sthApanA karanI cAhiye unakA varNana batAyA hai| zuklapakSa kI zukravArIya dvAdazI ko pAnI iSTI kA vidhAna batAyA hai| isameM bhagavAn kA utsava aura usakA mAhAtmya batAyA hai| jalazAyI bhagavAn kA pUjana batAyA hai aura inake mantra batAye haiN| dolayAtrA utsava kA varNana batAyA hai| bhagavAn kA vizeSa prakAra se pUjana, vizeSa prakAra se bhoga
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 78 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka aura vizeSa prakAra se kIrtana, rathayAtrA kA varNana AyA hai (106-326 ) / 8 viSNupUjA vidhivarNanam - 1201 viSNu kI pUjA kI vidhi veda ke mantroM se batAI gaI hai (1-60 ) / savRtvadhikAra bhANDAdInAm saMzuddhivarNanam - 1206 sabhAvadUSyAdi dravyabhANDAdInAm saMzuddhivarNanam 1211 abhakSya bhoktAdInAM saMsarga niSeghavarNanam - 1213 sa vaiSNavalakSaNa navavidhejyAmighAna varNanam - 1215 strIdharmAbhimAna varNanam -- 1217 sa cakrAdi dhAraNa puNDra kriyAbhidhAna varNanam 1221 vaiSNava dIkSA vidhivarNanam -- 1223 vaiSNavadharma nirUpaNam 1225 vaiSNava prazaMsA varNanam - 1227 sa zrAddha kathanaparvaka viSNosthAnaprApti varNanam 1226
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya . [7 ] pradhAnaviSaya sa vaiSNava dharmAbhidhAnatacchAkhasyaphalazruti varNanam 1233 paurANika tathA smRti ke mantroM se bhagavAn viSNu kA pUjana aura navadhA bhakti kA varNana, dhyAnajapa, mantrajapa kA varNana, taptacakrAMka dhAraNa kA mAhAtmya aura vaiSNava dharmavAloM kI prazasti batAI hai| "dAnaM damaH tapaH zaucaM ArjavaM zAntireva ca AnRzaMsaM satAM saMga pAramaikAntya hetavaH / vaiSNavaH paramekAnto netaro vaiSNavaHsmRtaH // pUjA kA mAhAtmya aura bhinna bhinna prakAra se jo bhagavAn viSNu kI pUjA utsava yajJa dAna batAye haiM, ina sabakA tAtparya yaha hai ki bhakta para viSNu bhagavAna kI kRpA ho jaay| jisapara vaiSNava saMskAroM se viSNu bhagavAn kI kRpA yA Azi rvAda ho jAtA hai unakA jIvana-caritra aisA hotA hai-dAna karanA, dama indriyoM kA damana, tapa tapasyA, zauca pavitratA, Arjava saralatA, zAnti kSamA, AnRzaMsaM satya vacana, sajjanoM kA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka saMga, paramekAnta meM rahanA ye vaiSNava ke cihna haiM . . (61-351) / bRhat hArIta smRti meM smRti-pratipAdya AcAravyavahAra prAyazcitta ke samucita nirNaya ke atirikta vaiSNavAcAra, vaiSNavopAsanA, viSNu iSTI; viSNu pUjana sAMga sAvaraNa; vaiSNava pUjA utsava; rathayAtrA; ekAdazyAdi vratodyApana; maNDapa-racanA . Adi kA sucAru vidhAna nirUpaNa kiyA hai| smRti sandarbha dvitIya bhAga kI viSaya-sUcI samApta / // zubham //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM tatsadbrahmaNe namaH // zrImanmaharSi praashrprnniitaa|| praashrsmRtiH|| -:000: prthmo'dhyaayH| shriignneshaaynmH| tatrAdau-dharmopadezaMtallakSaNaJcAhaathAto himazailAne devadAruvanAlaye / vyAsamekAgramAsInamapRcchannRSayaH purA // 1 mAnuSANAM hitaM dharma vartamAne kalau yuge| zaucAcAraM yathAvacca vada satyavatIsuta ! 2 taccha tvA bhRSivAkyantu samiddhAgnyakasanimaH / pratyuvAca mahAtejAH zrutismRtivizAradaH // 3 nacAhaM sarvatattvajJaH kathaM dharma vadAmyahaM / asmat pitaiva praSTavya iti vyAsaH suto'vadat / / 4 40
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [prathamo'tataste RSayaH sarve dharmatattvArthakAGgiNaH / bhRSi vyAsaM puraskRtya gatA vadarikAzrame // 5 nAnAvRkSasamAkIrga phalapuSpopazobhitam / nadIprasravaNAkIrga puNyatIyaralaGkRtam // 6 mRgapakSigaNATyaJca devatAyatanAvRtam / yakSagandharvasiddhazca nRtyagItasamAkulam // 7 tasminnRpisabhAmadhye zaktiputra parAzaram / sukhAsInaM mahAtmAnaM munimukhyagaNAvRtam // 8 kRtAJjalipuTo bhUtvA vyAsastu RSibhiH saha / pradakSiNAbhivAdaizca stutibhiH samapUjayat / / atha santuSTamanasAH parAzaramahAmuniH / Aha susvAgataM brUhItyAsIno munipuGgavaH / / 10 vyAsaH susvAgataM ye ca RSayazca samantataH / kurAlaM kuzaleyuktA vyAsaH pRcchatyataH param / / 11 yadi jAnAsi me bhakti snehAdvA bhaktavatsala ! dharma kathaya me tAta! anugrAhyohyahaM tava // 12 zrutA me mAnavA dharmA vAziSThAH kAzyapAstathA / gArgeyA gautamAzcaiva tathA cauzanasAH smRtAH // 13 aviSNozca sAmbartA dAkSA aanggirsaastthaa| zAtAtapAzca hArItA yAjJavalkyakRtAzca ye / / 14 kAtyAyanakRtA zcaiva prAcetasakRtAzca ye| ApastambakRtA dhAH zaGkhasya likhitasya ca / / 15
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] dhrmlkssnnvrnnnmaah| 627 zrutA hyate bhavatproktAH zrautArthAstena vismRtaaH| asminmanvantare dharmAH kRtatretAdike yuge // 16 sarve dharmAH kRte jAtAH sarve naSTAH kalau yuge| cAturvaNyasamAcAraM kiJcit sAdhAraNaM vada // 17 byAsavAkyAvasAne tu munimukhyaH praashrH| dharmasya nirNayaM prAha sUkSmaM sthUlazca vistarAt // 18 zRNu putra ! pravakSyehaM zRNvantu aSayastathA // 16 kalpe kalpe kSayotpattau brahmaviSNumahezvarAH / zrutiH smRtiH sadAcArA nirgatavyAzca sarvadA // 20 na kazcidvedakartA ca vedasmarttA caturmukhaH / tathaiva dharma smarati manuH kalpAntarAntare // 21 anye kRtayuge dhAstretAyAM dvApare pare / anye kaliyuge nRNAM yugarUpAnusArataH / / 22 rUpaH paraM kRtayuge tretAyAM jJAnamucyate / dvApare yajJamityUcunamekaM kalau yuge // 23 kRte tu mAnavo dharmastretAyAM gautamaH smRtaH / dvApare zAGkhalikhitaH kalau pArAzaraH smRtaH // 24 tyajedezaM kRtayuge tretAyAM praammutsRjet| dvApare kulamekantu kartAraJca kalau yuge // 25 kRte sambhASaNAt pApaM tretAyAJcaiva darzanAt / dvApare cAnnamAdAya kalau patati karmaNA // 26
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prathamo praashrsmRtiH| kRte tu tatkSaNAcchApatretAyAM dazabhidinaiH / dvApare mAsamAtreNa kalau samvatsareNa tu // 27 abhigamya kRte dAnaM tretAsvAhUya diiyte| dvApara yAcamAnAya sevayA dIyate kalau // 28 abhigamyottamaM dAnamAhUtaJcaiva madhyamam / adharma yAcyamAnaM syAt sevAdAnaJca niSphalama // 26 kRte cASigatAH prANAstretAyAM mAMsasaMsthitAH / dvApare rudhiraM yAvat kalAvannAdiSu sthitAH / / 30 dharmo jito hyadharmeNa jitaH satyo'nRtena ca / jitA bhRtyaistu rAjAnaH strIbhizca puruSA jitAH // 31 sIdanti cAgnihotrANi gurupUjA praNazyati / kumAryazca prasUyante tasmin kaliyugosadA // 32 yuge yuge ca ye dharmAstatra tatra ca ye dvijAH / teSAM nindrA na karttavyA yugarUpAhilate dvijAH // 33 yuge yuge ca sAmarthya zeSaM munivibhASitam / parAzareNa cApyuktaM prAyazcittaM pradhIyate // 34 ahamadyeva taddharmamanuskRtya bravImi vaH / cAturvarNyasamAcAraM zRNudhvaM munipuGgavAH ! // 35 pArAzaramataM puNyaM pavitraM pApanAzanam / cintitaM brAhmaNArthAya dharmasaMsthApanAya ca // 36 caturNAmapi varNAnAmAcAro dharmapAlakaH / AcArabhraSTadehAnAM bhaveddharmaH parAGmukhaH // 37
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcAradharmavarNanam / 626 SaTkarmAbhirato nityaM devatAtithipUjakaH / hutazeSantu bhuJjAno brAhmaNo nAvasIdati / / 38 sandhyAnAnaM japo homaH svAdhyAyo devatArjanam / vaizvadevAtitheyaJca SaTkarmANi dine dine // 36 priyo vA yadi vA dveSyo mUrkha: paNDita eva vaa| vaizvadeve tu saMprAptaH so'tithiH svargasaMkramaH / / 40 dUrAddhvAnaM pathi zrAntaM vaizvadeve upasthitam / atithiM taM vijAnIyAnnAtithiH pUrvamAgataH / / 41 na pRcchegotracaraNaM na svAdhyAyavratAni ca / hRdayaM kalpayettasmin sarvadevamayohi saH // 42 naikagrAmINamatithiM vipraM sAGgamikaM tathA / anityaM ghAgato yasmAttasmAdatithirucyate // 43 apUrvaH suvratI vipro hyapUrvo vAtithistathA / vedAbhyAsarato nityaM trayo'pUrvA dine dine // 44 vaizvadeve tu saMprApte bhikSuke gRhmaagte| uddhRtya vaizvadevArtha bhikSAM datvA visarjayet / / 45 yatI ca brahmacArI ca pakvAnnasvAminAvubhau / tayorannamadatvA ca bhuktvA cAndrAyaNaJcaret / / 46 yatihaste jalaM dadyAdbhakSaM dadyAt punarjalam / tadbhakSaM meruNA tulyaM tajjalaM sAgaropamam / / 47 vaizvadevakRtAn doSAn zakto bhikSuLapohitum / nahi bhikSu kRtAn doSAn vaizvadevo vyapohati / / 48
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 praashrsmRtiH| [prathamoakRtvA vaizvadevantu bhuJjate ye dvijaatyH| sarve te niSphalA jJeyAH patanti narake zucau // 46 ziroveSTantu yo bhuGkte yobhuGkte dakhiNAmukhaH / vAmapAde karaM nyasya tadvai rakSAMsi bhuJjate // 50 yataye kAJcanaM dattvA tAmbUlaM brahmacAriNe / caurebhyo'pyabhayaM dattvA dAtApi narakaM vrajet // 51 pApovA yadi cANDAlo vipraghnaH pitRghAtakaH / vaizvadeve tu samprAptaH so'tithiH svargasaMkramaH / / 52 atithiryasya bhagnAzo gRhAt pratinivartate / pitarastasya nAznanti dazavarSazatAni ca // 53 na prasajyAti go vipro hyatithiM vedapAragam / adadannAnnamAtrantu bhuktvA bhuGkte tu kilviSam // 54 brAhmaNasya mukhaM kSetraM nirudakamakaNTakam / / vApayet sarvavIjAni sA kRSiH sarvakAmikA // 55 . sukSetre vApayedvIjaM suputre dApayeddhanaM / sukSetre ca suputre ca yakSiptaM naiva nazyati // 56 anRtA chanadhIyAnA yatra bhaikSacarA dvijAH / taM prAmaM daNDayedrAjA caurabhaktaprado hi saH // 57 atriyohi prajA rakSan zastrapANiH pracaNDavat / vijitya parasainyAni kSitiM dharmeNa pAlayet // 58 na zrIH kulakramAyAtA svruupaallikhitaapiyaa| khaDgeNAkramya bhuJjIta bIrabhogyA vasundharA // 56
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aacaardhrmvrnnnm| 631 puSpaM puSpaM vicinuyAnmUlacchedaM na kArayet / mAlAkAra ivodyAne na tathAGgArakArakaH / / 60 lohakarma tathA ratnaM gavAJca pratipAlanam / vANijyaM kRSikarmANi vaizyavRttirudAhRtA // 61 zUdrANAM dvijazuzrUSA paro dharmaH prakIrtitaH / anyathA kurute kiJcittadbhavettasya niSphalam // 62 lavaNaM madhu tailaJca dadhi takraM ghRtaM payaH / na dUSye chadajAtInAM kuryAt sarvatya vikrayam // 63 avikrayaM madyamAMsamabhazyasya ca bhakSa gam / agamyAgamanacaiva zUdro'pi narakaM brajet / / 64 kapilAkSIrapAnena brAhma gogamanena ca / vedAkSaravicAreNa zUdrasya narakaM dhruvam / / 65 iti pArAzare dharmazAstre prathamo'dhyAyaH // // dvitIyo'dhyAyaH // gRhasthAzramadharmavarNanam / ataHparaM gRhasthasya dharmAcAraM kalau yuge| dharma sAdhAraNaM zakyaM cAturvAzramAgatam // 1. saMpravakSyAmyahaM bhUyaH pArAzayaM pracoditaH / SaTkarmanirato vipraH kRSikarmANi kArayet // 2
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [dvitIyohalamaSTagavaM dhayaM SaDgavaM madhyamaM smRtam / caturgavaM nRzaMsAnAM dvigavaM vRSaghAtinAm // 3 kSudhitaM tRSitaM zrAntaM valIvaI na yojayet / hInAGgaM vyAdhitaM klIvaM vRSaM vipro na vAhayet // 4 sthirAGgaM nIrujaM dRpta vRSabhaM SaNDavarjitam / vAhayedivasasyA pazcAt snAnaM samAcaret / / 5 japaM devArcanaM homaM svAdhyAyaM sAGgamabhyaset / ekadvitricaturviprAn bhojayet snAtakAn dvijaH // 6 svayaMkRTe tathA kSetre dhAnyaizca svymjitaiH| nirvapet paJca yajJAni kratudIkSAca kArayet / / 7 tilA rasA na vikreyA vikreyA dhAnyataHsamA / vipratyaivaMvidhA vRttistRNakASThAdivikrayaH / / 8 brAhmaNastu kRSi kRtvA mahAdoSa mavApnuyAt / samvatsareNa yatpApaM matsyavAtI samApnuyAt / ayomukhena kASThena tadekAhena lAgalI // 6 pAzako masyaghAtI ca vyAdhaH zAkunikattathA / adAtA karSakazcaiva paJcaite samabhAginaH / / 10 kaNDanI peSaNI cullI udakumbho'tha maarjnii| . paJca zUnA gRhasthatya ahanyahani vartate // 11 vRkSAn chitvA mahIM hatvA hatvA tu mRgakITakAn / karSakaH khalu yajJena sarvapApAt pramucyate // 12
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gRhasthAzramadharmavarNanam / yo na dadyAdvijAtibhyo rAzimUlamupAgataH / sa cauraH sa ca pApiSTho brahmaghnaM taM vinirdizet / / 13 rAjJe datvA tu SaDbhAgaM devAnAJcaikaviMzakam / viprANAM triMzakaM bhAgaM kRSikartA na lipyate // 14 kSatriyo'pi kRSi kRtvA dvijAn devAMzca pUjayet / vaizyaH zUdraH sadA kuryAt kRSivANijyazilpakAn / / 15 vikarma kurvate zUdrA dvijasevAvivarjitAH / bhavantyalpAyuSaste vai patanti narakeSu ca // 16 caturNAnAmapivarNAnAmeSa dharmaH sanAtanaH / / 17 iti pArAzare dharmazAstra dvitiiyo'dhyaayH|| // tRtIyo'dhyAyaH / / ashaucvyvsthaavrnnnm| ataH zuddhiM pravakSyAmi janane maraNe tathA / dinatrayeNa zuddhayanti brAhmaNAH pretasUtake // 1 kSatriyo dvAdazAhena vaizyaH paJcadazAhakaiH / zUdraH zuddhati mAsena parAzaraMvaco yathA // 2 upAsane tu viprANAmaGgazuddhistu jaayte| brAhmaNAnAM prasUtau tu dehasparTI vidhIyate // 3 jAte vipro dazAhena dvAdazAhena bhUmipaH / vaizyaH paJcadazAhena zUdro mAsena zuddhayati // 4
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 praashrsmRtiH| [tRtIyoekAhAcchuddhayate vipro yo'gnivedasamanvitaH / tryahAt kevalavedastu dvihIno dazabhirdinaiH // 5 janmakarmaparibhraSTaH sandhyopAsanavarjitaH / nAmadhArakaviprasya dazAhaM sUtakaM bhavet // 6 ekapiNDAstu dAyAdAH pRthagdAraniketanAH / janmanyapi vipattau ca bhavetteSAJca sUtakam / / 7 ubhayatra dazAhAni kulasyAnna na bhuJjate / dAnaM pratigraho homaH svAdhyAyazca nivarttate // 8 prApnoti sUtakaM gotre caturthapuruSeNa tu / dAyAdvicchedamApnoti paJcamo vAtmavaMzajaH // 6 caturthe dazarAtraM syAt SaNNizA puMsi paJcame / SaSThe caturahAcchuddhiH satame tu dinatrayam // 10 paJcabhiH puruSairyuktA azrAddha yA sagotrigaH / tataH SaTpuruSAdyazca zrAddha bhojyAH sagotriNaH // 11 bhRgvagnimaraNe caiva dezAntaramRte tathA / vAle prete ca sannyAse sadyaH zaucaM vidhIyate // 12 dazarAtreSvatIteSu triraatraacchuddhirissyte| tataH samvatsarAdUcaM sacailaM snAnamAcaret // 13 dezAntaramRtaH kazcit sagotraH zrUyate yadi / na trirAtramahorAtraM sadyaH snAtvA vizuddhayati // 14 AtripakSAtrirAtraM syAdASaNmAsAcca pakSiNI / ahaH samvatsarAdarvAk sadyaH zaucaM vidhIyate // 15
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] azaucavyavasthAvarNanam / ajAtadantA ye bAlA ye ca garbhAdviniHsRtAH / na teSAmagnisaMskAro nAzaucaM nodakakriyA // 16 yadi garbhovipadyata sravate vApi yoSitAm / yAvanmAsaM sthitogarbho dinaM tAvat sa sUtakaH // 17 A caturthAdbhavet srAvaH pAtaH paJcamaSaSThayoH / ata uddhvaM prasUteH syAddazAhaM sUtakaM bhavet // 18 prasUtikAle saMprApta prasave yadi yoSitAm / jIvApatye tu gotrasya mRte mAtuzca sUtakam / / 16 rAtrAveva samutpanne mRte rajasi suutke| pUrvameva dinaM grAhyaM yAvannodayate raviH // 20 dantajAte'nujAte ca kRtacUr3e ca saMsthite / agnisaMskaraNaM teSAM trirAtraM sUtakaM bhavet // 21 A dantajananAt sadya Acar3AnnaizikI smRtA / trirAtramAvratAtteSAM dazarAtramataH param // 22 garbhe yadi vipattiH syAtdazAhaM sUtakaM bhavet / jIvana jAto yadi pretaH sadya eva vizuddhayati // 23 strINAM cUr3Anna AdAnAt saMkramAttadadhaHkramAt / sadyaH zaucamathaikAhaM trirahaH pitRbandhuSu // 24 brahmacArI gRhe yeSAM hUMyate ca hutAzane / samparka na ca kurvanti na teSAM sUtakaM bhavet // 25 samparkADhuSyate vipro nAnyo doSo'sti brAhmaNe / samparkeSu nivRttasya na pretaM naiva sUtakam // 26
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [tRtIyozilpinaH kArukA vaidyA dAsIdAsAzca nApitAH / zrotriyAzcaiva rAjAnaH sadyaH zaucAH prakIrtitAH // 27 sabatI mantrapUtazca AhitAgnizca yo dvijH| rAjJazca sUtakaM nAsti yasya cecchati pArthivaH // 28 udyato nidhane dAne aato vipo nimntritH| tadeva RSibhiI yathAkAlena zuddhacati / / 26 . pUsave gRhamedhI tu na kuryAda saGkaraM yadi / dazAhAcchuddhayate mAtA abagAhya pitA zuciH // 30 sarveSAM srAvamAzauca mAtApitrodazAhikaM / sUtakaM mAtureva syAdupaspRzya pitA zuciH // 31 yadi patlyAM pasUtAyAM samparka kurute dvijH| sUtakantu bhavettasya yadi vipaH SaDaGgavit // 32 samparkAjAyate doSo nAnyo doSo'sti brAhmaNe / tasmAt sarvaprayatnena samparka varjayedvijaH // 33 vivAhotsavayajJeSu tvantarA mRtasUtake / pUrva saGkalpitaM dravyaM dIyamAnaM na dUSyati // 34 antarA tu dazAhasya punarmaraNajanmanI / tAvat syAdazucivipoyAvattat syAdanirdazam / / 35 brAhmaNArthe vipannAnAM vandigIgrahaNe tathA / AhaveSu vipannAnAme karAtrantu sUtakam // 36 dvAvimau puruSau loke suurymnnddlbhedkau| paribrADyogayuktazca raNe cAbhimukhe hataH // 37
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ashaucvyvsthaavrnnnm| 637 yatra yatra hataH zUraH zatrubhiH privessttitH| akSayAMllabhate lokAn yadi klIvaM na bhASate // 38 jitena labhate lakSmI mRtenApi surAGganAH / kSaNavidhvaMsike'musmin kA cintA maraNe raNe // 36 yastu bhagneSu saineSu vidravatsu smnttH| paritrAtA yadA gacchet sa ca RtuphalaM labhet // 40 yasya cchedakSataM gAtraM shrshktyssttimudgraiH| devakanyAstu taM vIraM gAyanti ramayanti ca // 41 varAGganAsahasrANi zUramAyodhane hataM / nAgakanyAzca dhAvanti mama bhartA bhavediti // 42 lalATadezAdrudhiraM hi yasya taptasya jantoH pravizeJca vaktre / tat somayAnena hi tasya tulyaM saMgrAmayajJe vidhivacca dRSTam / / 43 yaM yajJasaMghestapasA ca vidyayA svargeSiNo vAtra yathaiva viprAH / tathaiva yAntyevahi tatra vIrAH prANAn suyuddha na parityajantaH // 44 anAthaM brAhmaNaM pretaM ye vahanti dvijAtayaH / pade pade yajJaphalamAnupUrvAllabhanti te / / 45 asagotramabandhuJca pretIbhUtaJca brAhmaNaM / nItvA ca dAhayitvA ca prANAyAmena zuddhathati // 46
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 praashrsmRtiH| [ tRtIyona teSAmazubhaM kizcidvijAnAM zubhakarmaNi / jalAvagAhanAtteSAM zuddhiH smRtibhirIritA // 47 anugamyecchayA pretaM jJAtimajJAtimeva vA / snAtvA caiva tu spRSTrAgni ghRtaM prAzya vizuddhayati // 48 kSatriyaM mRtamajJAnAdbrAhmaNo yo'nugacchati / ekAhamazucirbhavA paJcagavyena zuddhathati // 46 zavaJca vaizyamajJAnAdbrAhmago . yo'nugcchti| kRtvA zaucaM dvirAtrazca prANAyAmAna Sar3Acaret // 50 pretIbhUtantu yaH zUdraM brAhmaNo jJAnadurbalaH / nayantamanugaccheta trirAtramazucirbhavet / / 51 trirAtre tu tataH pUrNe nadIM gatvA samudragAm / prANAyAmazataM kRtvA ghRtaM prAzya vizuddhayati // 52 vinirvayaM yadA zUdrA udakAnta mupasthitAH / dvijaistadAnugantavyA iti dharmavidovidhiH // 53 tasmAdvijo mRtaM zUdraM na spRzena ca dAhayet / dRSTe sUryAvalokena zuddhireSA purAtanI // 54 iti pArAzare dharmazAstre tRtiiyo'dhyaayH||
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH]. prAyazcittavarNanam / 636 // caturtho'dhyAyaH // anekavidhaprakaraNaprAyazcittam / atimAnAdatikrodhAt snehAdvA yadivA bhayAt / udbadhnIyAt strI pumAn vA gatireSA vidhIyate // 1 pUyazoNitasaMpUrNa andhe tamasi majati / SaSTiM varSasahasrANi narakaM pratipadyate / nAzaucaM nodakaM nAgniM nAzrupAtaJca kArayet / / 2 voDhAro'gnipradAtAraH pAzacchedakarAstathA / taptakRcchraNa zuddhayantItyevamAha prajApatiH // 3 gobhirhataM tathobaddhaM brAhmaNena tu ghAtitam / saMspRzanti tu ye viprA voDhArazcAgnidAzca ye // 4 anye'pi vAnugantAraH pAzacchedakarAzca ye / taptakRcchraNa zuddhathanti kuryurbrAhmaNabhojanam / / 5 anaDutsahitAM gAzca dadyurviprAya dakSiNAm / tryahamuSNaM pivedApasyahamuSNaM payaH pivet / vyahamugNaM ghRtaM pItvA vAyubhakSo dinatrayam // 6 yo vai samAcaredvipraH patitAdiSvakAmataH / paJcAhaM vA dazAhaM vA dvAdazAhamathApi vA // 7 mAsAddhaM mAsamekaM vA mAsadvayamathApivA / abdArddha mabdamekaM vA tavaM caiva tatsamaH / / 8
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 praashrmRtiH| caturthItrirAtraM prathame pakSe dvitIye kRcchrmaacret|| tRtIye caiva pakSe tu kRcch sAntapanaM caret // caturthe dazarAtraM syAt parAkaH paJcame mataH / kuryAccAndrAyaNaM SaSThe saptame tvaindavadvayama // 10 zuddhayarthamaSTame caiva SaNmAsAt kRcchramAcaret / pakSasaMkhyApramANena suvarNAnyapi dakSiNA // 11 RtusnAtA tu yA nArI bhartAraM nopasarpati / sA mRtA narakaM yAti vidhavA ca punaH punaH // 12 bhRtau snAtAntu yo bhAr2yAM sannidhau nopagacchati / ghorAyAM bhrUNahatyAyAM yujyate nAtra saMzayaH // 13 aduSTApatitAM bhA- yauvane yaH parityajet / saptajanma bhavet strItvaM vaidhavyaJca punaH punH||14 daridraM vyAdhitaM mUrkha bhartAraM yA na manyate / sA mRtA jAyate vyAlI vaidhavyaJca punaH punaH // 15 oghavAtAhataM vIjaM yathA kSetre prarohati / kSetrI tallabhate vIjaM na vIjI bhAgamarhati // 16 tadvat parastriyAH putrau dvau sutau kunnddgolko| patyau jIvati kuNDaH syAnmRte bhartari golakaH // 17 aurasaH kSetrajazcaiva dattaH kRtrimakaH sutaH / dadyAnmAtA pitA vApi sa putro dattako bhavet // 18 parivittiH parIvettA yayA ca parividyate / sarve te narakaM yAnti dAtRyAjakapazcamAH // 16
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] anekvidhprkrnnpraayshcittm| dArAgnihotrasaMyogaM yaH kuryAdagraje sati / parivettA sa vijJeyaH parivittistu pUrvajaH // 20 dvau kRcchro parivittestu kanyAyAH kRcchU eva ca / kRcchAtikRcchau dAtuzca hotA cAndrAyaNaJcaret // 21 kujavAmanaSaNDeSu gadgadeSu jar3eSu ca / jAtyandhe badhire mUke na doSaH parivedane // 22 pitRvyaputraH sApalyaH paranArIsutastathA / dArAgnihotrasaMyoge na doSaH parivedane // 23 jyeSTho bhrAtA yadA tiSThedAdhAnaM naiva cintayet / anujJAtastu kurvIta zaGkhasya vacanaM yathA // 24 naSTe mRte pravrajite klIve ca patite ptau| paJcasvApatsu nArINAM patiranyo na vidyate // 25 mRte bhartari yA nArI brahmacarye vyvsthitaa| sA mRtA labhate svarga yathA sad brahmacAriNaH // 26 tisraH koTyarddhakoTI ca yAni romANi mAnuSe / tAvat kAlaM vaset svarge bhartAraM yAnugacchati // 27 vyAlagrAhI yathA vyAlaM vilAduddharate balAt / evamuddhRtya bhartAraM tenaiva saha modate // 28 iti pArAzare dharmazAstre caturtho'dhyAyaH // 41
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [paJcamo // atha paJcamo'dhyAyaH // praayshcittvrnnnm| zvavRkAbhyAM zRgAlAdhairyadi daSTastu brAhmaNaH / snAtvA japeta gAyatrI pavitrAM vedamAtaram // 1 gavAM zRGgodake snAto mahAnadyAstu saGgame / samudradarzanAdvApi zunA daSTaH zucirbhavet // 2 vedavidyAvratasnAtaH zunA daSTastu brAhmaNaH / sa hiraNyor3ake snAtvA ghRtaM prAzya vizudhyati // 3 satratastu zunA dRSTastrirAtraM samupoSitaH / ghRtaM kuzodakaM pItvA vratazeSaM samApayet / / 4 avataH savato vApi zunA do bhveddijH| praNipatya bhavena pUto vipazcAnunirIkSitaH / / 5 zunA nAtAvalIDhasya nakhe vilikhitasya ca / adbhiH prakSAla nAcchuddhiragninA copacUlanam // 6 zunA ca brAhmaNI daSTA jambukena vRkeNa vA / uditaM somanakSatraM dRSTvA sadyaH zucirbhavet / / 7 kRSNapakSe yadA somo na dRzyeta kadAcana / yAM dizaM vUjate somamtAM dizaJcAvalokayet / / 8 asanrAhmaNake grAma zunA dRSTagata brAhmaNaH / vRSaM pradakSiNIkRtya madyaH snAnAdvizudhyati / / cANDAlena vapAkena gobhirvipraihato yadi /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shrautaagnihotrsNskaarvrnnnm| 643 AhitAgnimRto vipro viSaNAtmahato yadi / dahettaM brAhmaNaM vipro lokAgnau mantravarjitam // 10 spRSTvA coya ca dagdhA ca sapiNDeSu ca sarvathA / prAjApatyaM caret pazcAdviprANAmanuzAsanAt // 11 dagdhvAsthIni punargRhya kSIraiH prakSAlayedvijaH / punaIhet svakAgnau tanmantreNa ca pRthak pRthak // 12 AhitAgnijiH kazcit pravasan kAlacoditaH / dehanAzamanuprAptastasyAgnivarttate gRhe // 13 zrautAgnihotrasaMskAraH zrUyatAmRSisattamAH ! / / kRSNAjinaM samAstIrya kuzaizca puruSAkRtim / / 14 SaT zatAni zataJcaiva palAzAnAJca vRntakam / catvAriMzacchire dadyAt SaSTiM kaNThe vinirdizet // 15 bAhubhyAJca zataM dadyAdaGgulISu dazaiva tu / zataJcorasi saMdadyAt triMzacaivodare nyaset // 16 aSTau vRSaNayordadyAt paJca mer3he ca vinyaset / ekaviMzatimUrubhyAM jAnujaGgha ca viMzatim / / 17 pAdAGgulyoH zatArddha Jca pAtrANi ca tathA nyaset / zamyAM zizne viniHkSiyya araNI vRSaNe tathA // 18 juhUM dakSiNahastena vAmahaste tathopasat / karNecolUkhalaM dadyAt pRSThe ca muSalaM ttH||16 nikSipyorasi dRzadaM taNDulAjyatilAnmukhe / zrautre ca prokSaNIM dadyAdAjyasthAlIzca cakSupoH / / 20
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 [SaSThI praashrsmRtiH| karNa netre mukha ghrANe hiraNyazakalaM kSipet / agnihotropakaraNaM gAtro zepaM pravinyaset / / 21 amau svargAya lokAya svAheti ca dhRtAhutIH / dadyAt putro'thavA bhrAtA hyanye vApi svadharmiNaH / / 22 yathA dahanasaMskArastathA kArya vicakSaNaiH / iMDazantu vidhiM kuryyAbrahmaloke gatidhra vam / / 23 ye dahanti dvijAstantu te yAnti paramAM gatim / anyathA kumyate kiJcidAtmabuddhiprabodhitAH // 24 bhavantyalpAyupagate vai patanti narake dhruvam // 25 ini pArAzare dharmazAnaM paJcamo'dhyAyaH / // atha paSTho'dhyAyaH // prANihatyAprAyazcittavarNanam / anaH paraM pravakSyAmi prANihatyAsu niskRtima / parAzareNa pUrvoktA manvartha'pi ca vismRtAm / / 1 hamamAramakroccAMzca cakravAkaM sakukkuTama / jAlapAdazca zarabhamahorANa zudhyati // 2 balAkATiTTibhAnAJca zukapArAMvatAdinAma / ATinAJca vakAnAJca guddhayate naktamojanAt // 3
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 645 'dhyAyaH] prANihatyAprAyazcittavarNanam / bhAsakAkakapotAnAM sArItittirighAtakaH / antarjale ubhe sandhye prANAyAmena zudhyati / / 4 gRdhrazyenazikhigrAhacAsolUkanipAtane / apakkAzI dinaM tiSThetrikAlaM mArutAzanaH / / 5 valguNIcaTakAnAJca kokilAkhaJjarITakAn / lAvakAraktapAdAMzca zuddhacante naktabhojanAt / / 6 kAraNDavacakorANAM piGgalAkurarasya ca / bhAradvAjanihantA ca zuddhathate zibapUjanAt / / 7 bheruNDazyenabhAsaJca pArAvatakapijalAn / pakSiNAmeva sarveSAmahorAtreNa zudhyati / / 8 hatvA nakulamArjArasajagaraDuNDubhAn / kRzaraM bhojayedviprAn lohadaNDabca dakSiNAm / / 6 zallakIzazakAgodhAmatsyakAbhipAtane / vRntAkaphalabhoktA ca yahorANa zudhyati // 10 vRkajambUkamRkSANAM tarakSaNAJca ghAtane / tilaprastha dvije dadyAdvAyubhakSo dinatrayam / / 11 gajagavayaturaGgAnAM mahiSoSTranipAtane / zudvayate saptarAtreNa viprANAM tarpaNena ca // 12 mRgaM ruru varAhaJca ajJAnAdyastu ghAtayet / aphAlakRSTamaznIyAdahorANa zudhyati // 13 evaM catuSpadAnAJca sarveSAM vanacAriNAm / ahorAtroSitasSTeijapan vai jAtavedasam / / 14
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 praashrsmRtiH| [SaSTho'zilpinaM kArukaM zUdraM striyaM vA yastu ghAtayet / prAjApatyadvayaM kuryAdvRSaikAdazadakSiNA / / 15 vaizyaM vA kSatriyaM vApi nirdoSamabhighAtayet / so'tikadvayaM kuryyAgoviMzaM dakSiNAM dadet // 16 vaizyaM zUdraM kriyAsaktaM vikarmasthaM dvijottamam / hatvA cAndrAyaNaM kuryyAhRdyAgotriMzadakSiNAm // 17 kSatriyeNApi vaizyena zUdreNaivetareNa vaa| . cANDAlabadhasaMprAptaH kRcchrArddhana vizudhyati // 18 caurAH zvapAkacANDAlA vipreNApi hatA yadi / ahorAtropavAsena prANAyAmena zudhyati // 16 zvapAkaM vApi cANDAlaM vipraH sambhASate yadi / dvijasambhASaNaM kuryAdgAyatrI vA sakRnapet // 20 cANDAlaiH .saha suptantu trirAtramupavAsayet / cANDAlaikapathaGgatvA gAyatrIsmaraNAcchuciH // 21 cANDAladarzanenaiva aaditymvlokyet| cANDAlasparzane caiva sacaila snAnamAcaret // 22 cANDAlakhAtavApISu pItvA salilamagrajaH / ajJAnAccaiva naktena tvahorAtreNa zudrayati // 23 cANDAlabhANDasaMspRSTaM pItvA kUpagataM jalam / gomUtrayAvakAhAratrirAtrAcchuddhimA nuyAt // 24 cANDAlodakabhANDe tu ajJAnAt pibate jalam / tatkSaNAta kSipate yastu prAjApatyaM samAcaret // 25
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAyazcittavarNanam / yadi nakSipate toyaM zarIre yasya jIryyati / prAjApatyaM na dAtavyaM kRccha sAntapanaJcaret ||26 caret sAntapanaM vipraH prAjApatyantu kSatriyaH / tadarddhantu caredvaizyaH pAdaM zUdrasya dApayet // 27 bhANDasthama tyajAnAntu jalaM dadhi payaH pivet / brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdrazcaiva pramAdataH ||28 brahmakUpavAsena dvijAtInAntu niSkRtiH / zUdrazya copavAsena tathA dAnena zaktitaH // 26 brAhmaNo jJAnato bhuGkte cANDAlAnnaM kadAcana | gomUtrayAvakAhArAddazarAtreNa zudhyati || 30 ekaikaM grAsamaznIyAdgomUtrayAvakasya ca / dazAhaniyamasthasya vrataM tatra viniddizet ||31 avijJAtaJca cANDAlaH santiSThattasya vezmani / vijJAte tUpasaMnyasya dvijAH kurvantyanunaham ||32 RSiktAcchatA dharmAstrAyate vedapAvanAH / patantamuddhareyuste dharmajJAH pApasaGkaTAt ||33 dadhnA ca sarpiSA caiva kSIragomUtrayAvakam / bhuJjIta saha sarvezca trilandhyamavagAhanam // 34 tryahaM bhuJjIta dadhnA ca vyahaM bhuJjIta sarpiSA / tryahaM kSIreNa bhuJjIta ekaikena dinatrayam ||35 bhAvaduSTaM na bhuJjIyAnnocchiSTaM kRmidUSitam / tripalaM dadhidugdhasya palamekantu sarpiSaH // 36 dhyAyaH ] 647
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ SaSTho praashrsmRtiH| bhasmanA tu bhavecchuddhirubhayostAmrakAMsyayoH / jalazocena vastrANAM parityAgena mRNmayam // 37 kusumbhagur3akArpAsalavaNaM tailsrpissii|| dvAre kRtvA tu dhAnyAni gRhe dayAddha tAzanam / / 28 evaM zuddhastataH pazcAt kuryAdbrAhmaNabhojanam / trizataM gA vRSaJcaikaM dadyAdvipreSu dakSiNAm / / 36 punarlepanayA tena homajapyena zudhyati / AdhAreNa ca viprANAM bhUmidoSo na vidyate // 40 rajakI carmakArI ca lubdhakasya ca pukksii| cAturvarNyagRhe yasya hyajJAnAdadhitiSThati // 41 jJAtvA tu niSkRtiM kuryAt pUrvoktasyAI meva ca / gRhadAhaM na kurvItApyanyat sarvazca kArayet / / 42 gRhasyAbhyantare gacchecANDAlo yasya kasyacit / tasmAd gRhAdviniHsRya gRhabhANDAni varjayet // 43 rasapUrNantu yadbhANDaM na tyajeca kadAcana / gorasena tu saMmizrarjalaiH prokSet samantataH // 44 brAhmagasya vraNadvAre pUyazoNitasambhave / kRmirutpadyate yasya prAyazcittaM kathaM bhavet // 45 gavAM mUtrapurISeNa dadhnA kSIreNa srpissaa| tryahaM snAtvA ca pItvA kRmiduSTaH zucirbhavet / / 46 kSatriyo'pi suvarNasya paJca mASAn pradApayet / godakSiNAntu vaizyasyApyupavAsaM vinirdizet // 47
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brAhmaNamahatva varNanam / 646 zUdrANAM nopavAsaH syAcchudro dAnena zudhyati / brAhmaNAMstu namaskRtya paJcagavyena zudhyati / / 48 acchidramiti yadvAkyaM vadanti kSitidevatAH / praNamya zirasA dhArya maniSTomaphalaM hi tat / / 46 vyAvivyasanini zrAnte durbhikSe DAmare tathA / upavAso vrato homo dvijasampAditAni vA // 50 athavA brAhmaNAstuSTAH svayaM kurvantyanugraham / sarvadharmamavApnoti dvijaiH sambaddhitAziSA // 51 durbale'nugrahaH kAryyastathA vai bAlavRddhayoH / ato'nyathA bhavedoSastasmAnAnugrahaH smRtaH / / 52 snehAdvA yadi vA lobhAdbhayAdajJAnato'pi vaa| kurvantyanuprahaM ye vai tatpApaM teSu gacchati // 53 zarIrasyAtyaye prApte vadanti niyamantu ye / mahatkAryoparodhena na svasthasya kadAcana // 54 svasthasya mUDhAH kurvanti niyamantu vadanti ye / te tasya vighnakartAraH patanti narake'zucau // 55 sa eva niyamastyAjyo brAhmaNaM yo'vamanyate / vRthA tasyopavAsaH syAnna sa pugyena yujyate // 56 sa eva niyamo grAhyo yaM yaM ko'pi vadvijaH / kuryyAdvAkyaM dvijAnAJca akurvan brahmahA bhavet / / 57 upavAso vrataJcaiva snAnaM tIrthaM japastapaH / vipraiH sampAditaM yasya sampannaM tasya tadbhavet // 58
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [ SaSThovatacchidraM tapazchidraM yacchidraM yajJakarmaNi / savaM bhavati nicchidra brAhmaNairupapAditam // 56 brAhmaNA jaGgamaM tIrthaM nirjalaM sarvakAmadam / teSAM vAkyodakenava zuddhayanti malinA janAH // 60 brAhmaNA yAni bhASante bhASante tAni devatAH / sarvavedamayA viprA na tadvacanamanyathA // 61 annAdye kITasaMyukta makSikAkITadUSite / antarA saMspRroccAparatadannaM bharamanA spRzet // 62 bhuJjAno hi yadA vipraH pAdaM hastena sNpRret| ucchiSTaM hi sa vai bhuGkte yo bhuGkte bhuktabhAjane // 63 pAdukAttho na bhaJjIta paryyaka saMsthito'pivA / zunA cANDAlarayo vA bhojanaM parivarjayet // 64 pakkAnnaJca niSiddhaM yadannazuddhistathaiva ca / yathA parAzareNotaM tathaivAha. vadAmi vH||65 mitaM droNADhakasyAnnaM kAkazvAnopaghAtitam / kenaitacchuddhayate cAnna brAhmagebhyo nivedayet // 66 kAkazvAnAvalI intu droNAnnaM na parityajet / vedavedAGgavividharmazAstrAnupAlakaiH // 67 prasthA dvAtriMzatidroNaH smRto dviprastha ADhakaH / tato dro gADhakasyAnnaM zruti mRtivido viduH // 68 kAkazvAnAvalIDhaM tu gavAghrAtaM khareNa vA / svalpamannaM tyajedvipraH zudvidraNADhake bhavet // 66
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zuddhivarNanam / anyasyoddha,tya tanmAtraM yacca nopahataM bhavet / suvarNodakamabhyukSya hutAzenaiva tApayet // 70 hutAzanena saMspRSTaM suvarNasalilena ca / viprANAM brahmaghoSeNa bhojyaM bhavati tatkSaNAt // 71 iti pArAzare dharmazAstre SaSTho'dhyAyaH // 0 .0 // atha saptamo'dhyAyaH // dravyazuddhivarNanam / athAto dravyasaMzuddhiH praashrvcoythaa| dAravANAntu pAtrANAM takSaNAcchuddhiriSyate // 1 mAjanAdyajJapAtrANAM pANinA yajJakarmaNi / camasAnAM grahANAJca zuddhiH prakSAlanena tu // 2 carUNAM jhuknuvANAca zuddhiruSNena vAriNA / bhasmanA zudbhayate kAsyaM tAmramamlena zudhyati // 3 rajasA zuddhayate nArI vikalaM yA na gacchati / nadI vegena zuddhayata lepo yadi na dRzyate // 4 . vApIkUpatar3AgeSu dUSiteSu kathaJcana / uddha tya vai ghaTazataM paJcagavyena zudhyati // 5 aSTavarSA bhavedgaurI navavarSA tu rohiNI / dazavarSA bhavet kanyA ata Uddha rajasvalA // 6
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 parAzarasmRtiH / [ samamoprApte tu dvAdaze varSe yaH kanyAM na prayacchati / mAsi mAsi rajastasyAH pivanti pitaraH svayam 7 mAtA caiva pitA caiva jyeSTho bhrAtA tathaivaca / trayaste narakaM yAnti dRSTvA kanyAM rajasvalAm // 8 yastA samudhet kanyAM brAhmaNo'jJAnamohitaH / asambhASyo hyapAGkteyaH sa vipro vRSalIpatiH // 6 yaH karotyekarAtreNa vRSalIseknaM dvijaH / sa bhaikSabhugjapannityaM tribhivavizudhyati // 10 arataM gate yadA sUrya cANDAla patitaM striyam / sUtikAMspRzatazcaiva kathaM zuddhividhIyate // 11 jAtavedaM suvarNaJca somamArga vilokya ca / brAhmaNAnugatazcaiva snAnaM kRtvA vizudhyati // 12 spRSTvA rajasvalAnyonyaM brAhmaNI brAhmaNI tathA / tAvattiSThennirAhArA trirAtreNaiva zudhyati // 13 spRSTvA rajasvalAnyonyaM brAhmaNI kSatriyA tathA / arddha kacchU caret pUrvA pAdamekamanantarA // 14 spRSTvA rajasvalAnyonyaM brAhmaNI vaizyajA tathA / pAdonaM caiva pUrkhAyAH parAyAH kRcchrapAdakam // 15 spRSTvA rajasvalAnyonyaM brAhmaNI zUdrajA tathA / kRcchNa zuddhadhate pUrvA zUdrA dAnena zudhyati // 16 snAtA rajasvalA yA tu caturthe'hani zudhyati / kuryAdrajonivRttau tu devapitryAdikarma ca // 17
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAyaH ] striishuddhivrnnnm| 653 rogeNa yadrajaH strINAmanvahantu prvrttte| nAzuciH sA tatastena tat syAdvaikAlikaM matam / / 18 prathame'hani cANDAlI dvitIye brahmaghAtinI / tRtIye rajakI proktA caturthe hani zudhyati // 16 Ature snAnamutpanne dazakRtvo hynaaturH| snAtvA snAtvA spRzedenaM tataH zuddhayat sa AturaH // 20 ucchiSTocchiTasaMspRSTaH zunA zUdreNa vA dvijaH / upoSya rajanImeko paJcagavyena zudhyati // 21 anucchiSTena zUdreNa snAnaM sparza vidhIyate / ucchiSTena ca saMspRSTaH prAjApatyaM samAcaret / / 22 bhasmanA zudvayate kAMsyaM surayA yanna lipyate / surAmAtreNa saMspRSTa zuddhayate'gnyupalepanaiH // 23 gavAghrAtAni kAMsyAni zrakAkopahatAni ca / zudrayanti dazabhiH kSAraiH zUdrocchiSTAni yAni ca // 24 gaNDUpaM pAdazaucaJca kRtvA vai kAMsyabhAjane / SaNmAsAd bhuvi nikSipya uddha, tya punarAharet / / 25 AyaseSvapasAreNa sIsasyAgnI vizodhanam / dattamasthi tathA zRGgaM raupyaM sauvarNabhAjanam / / 26 maNipASANazaGkhAzca etAn prakSAlayejjalaiH / pASANe tu punarvRSTireyA zuddhirudAhRtA // 27 mRdubhANDadahanAcchuddhirdhAnyAnAM mArjanAdapi / adbhistu prokSaNaM zaucaM vahUnAM dhAnyavAsasAma / / 28
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 parAzarasmRtiH / prakSAlanena tvalpAnAmadbhiH zaucaM vidhIyate / veNubalkalacIrANat kSaumakArpAsavAsasAm ||26 aurNAnAM netrapaTTAnAM jalAcchauca vidhIyate / tUlikAdyupadhAnAni pItaraktAmbarANi ca // 30 zoSayitvArkatApena prokSayitvA zucirbhavet / muJjopaskarasUrpANAM zANasya phalacarmaNa: m // 31 tRNakASThAdi rajjUnA mudakaprokSaNaM matam / mArjAramakSikAkITapataGgakRmidadu rAH // 32 medhya medhyaM spRrAttyeva nocchiSTAn manurabravIt / bhUmiM spRSTA gataM toyaM yazcApyanyonyavipruSaH / / 33 bhukocchiSTaM tathAsnehaM nocchiSTaM manurabravIt / tAmbUlephale caiva bhuktasnehAnulepane // 34 madhuparke ca some ca nocchiSTaM manurabravIt / rathyAkarddamatoyAni nAvaH panthAstRNAni ca // 35 marutArkeNa zuddhayanti pakkacitAni ca / aduSTA santatA dhArA vAtodvatAzca reNavaH ||36 striyo vRddhAzca bAlAzca na duSyanti kadAcana / kSute niSThovane caiva dantocchi tathAnRte // 37 patitAnAJca sambhASe dakSiNaM zravaNaM hRzet / agnirApazca vedAzca somasUryAnilAstathA // 38 ete sarve'pi viprANAM zrotre tiSThanti dakSiNe / prabhAsAdIni tIrthAni gaGgAdyAH saritastathA // 36 [ saptamo
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNavarNanam / viprasya dakSiNe karNe sAnnidhyaM manurabravIt / dezabhane pravAse vA vyAdhiSu vyasaneSvapi // 40 rakSedeva svadehAdi pazcAddhamaM samAcaret / yena kena ca dharmeNa mRdunA dArugena ca // 41 uddhareddInamAtmAnaM samartho dharmamAcaret / ApatkAle tu samprApte zaucAcA raM na cintayet / svayaM samuddharet pazcAt svastho dhammaM samAcaret // 42 iti pArAzare dharmazAstre sahamo'dhyAyaH / 'dhyAyaH ] || aTamo'dhyAyaH // dharmAcaraNavarNanam / gavAM bandhanayoktretu bhavenmRtyura kAmataH / akAmAt kRtapApasya prAyazcittaM kathaM bhavet // 1 vedavedAGgaviduSAM dharmazAstraM vijAnatAm / svakarmarataviprANAM svakaM pApaM nivedayet ||2 ata UrdhvaM pravakSyAmi upasthAnasya lakSaNam / upasthito hi nyAyena vrata dezanamarhati // 3 sadyoniH zaMsaye pApena bhuJjItAnupasthitaH / bhuJjAno varddhayet pApaM parzadyatra na vidyate // 4 zaMsaye tu na bhoktavyaM yAvat kAryavinizvayaH / pramAdazca na karttavyo yathaivAzaMsayastathA // 5 655
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 praashrsmRtiH| [ aSTamokRtvA pApaM na guheta guhyamAnaM vivrddhte| svalpaM vAtha prabhUtaM vA dharmaviddhayo nivedayet // 6 te hi pApe kRte vedyA hantArazcaiva pApmanAm / vyAdhitasya yathA vaidyA buddhimanto rujApahAH // 7 prAyazcitta samutpanne hrImAn satyaparAyaNaH / muhurArjavasampannaH zuddhiM gacchata mAnavaH / / 8 sacalaM vAgyataH snAtvA klinavAsAH samAhitaH / kSatriyo vAtha vaizyo vA tataH parSada mAbrajet // 8 upasthAya tataH zIvramAtimAn dharaNI brajet / gAtraizca zirasA caiva na ca kiJcidudAharet // 10 sAvitryAzcApi gAyatryAH sandhyopAstyagnikAryayoH / ajJAnAt kRSikarttAro brAhmaNA nAmadhArakAH // 11 avratAnAmamantrANAM jAtimAtropajIvinAm / sahasrazaH sametAnAM pariSattvaM na vidyate // 12 yadvadanti tamomUDhA mUrkhA dhrmmtdvidH| tatpApaM zatadhA bhUtvA tadvakturadhi gacchati // 13 ajJAtvA dharmazAstrANi prAyazcitta dadAti yH| prAyazcittIbhavet pUtaH kilviSaM pariSadbrajet // 14 catvAro vA trayo vApi yaM brUyurvedapAragAH / sa dharma iti vijJeyo netaraistu sahasrazaH // 15 pramANamArga mArganto ye dharma pravadanti vai| teSAmudvijate pApaM sambhUtaguNavAdinAm // 16
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nindyabrAhmaNavarNanam / yathAzmani sthitaM toyaM mArutArkeNa zuddhayati / evaM pariSadAdezAnnAzayedeva duSkRtam // 17 naiva gacchati kartAraM naiva gacchati parSadam / mArutArkAdisaMyogAt pApaM nazyati toyavat // 18 anAhitAmnayo ye'nye vedavedAGgapAragAH / paJca trayo vA dharmajJAH pariSat sA prakIrtitA // 16 munInAmAtmavidyAnAM dvijAnAM yajJayAjinAm / vedavrateSu snAtAnAmeko'pi pariSadbhavet // 20 / paJca pUrva mayA proktasteSAmcaiva tvasambhave / svavRttiparituSTA ye pariSat sA prakIciMtA // 21 ata Urdhvantu ye viprAH kevalaM nAmadhArakAH / pariSattvaM na teSAM vai sahasraguNiteSvapi // 22 yathA kASThamayo hastI yathA carmamayo mRgaH / brAhmaNAstvanadhIyAnAstrayaste nAmadhArakAH // 23 grAmasthAnaM yathA zUnyaM yathA kUpastu nirjalaH / yathA hUtamanagnau ca amantro brAhmaNastathA // 24 yathA SaNDo'phalaH strISu yathA gaurUSarAphalA / yathA cAjJe'phalaM dAnaM yathA vipro'nRco'phalaH // 25 citraM karma yathAnekairaGgarunmIlyate shnaiH|| brAhmaNyamapi tadvat syAt saMskAraividhipUrvakaH // 26 prAyazcittaM prayacchanti ye dvijA nAmadhArakAH / te dvijA pApakarmANaH sametA narakaM yayuH // 27
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [aSTamoye paThanti dvijA vedaM pazcayajJaratAzca ye| trailokyaM dhArayantyete paJcendriyaratAzrayAH // 28 sampraNItaH zmazAneSu dIpto'gniH sarvabhakSakaH / tathaiva jJAnavAn vipraH sarvabhakSazca daivatam // 26 amedhyAni ca sarvANi prakSipantyudake yathA / tathaiva kilviSaM sarva prakSeptavyaM dvije'male // 30 gAyatrIrahito vipraH zUdrAdapyazucirbhavet / gAyatrIbrahmatattvajJAH saMpUjyante dvitottamAH // 31 duHzIlo'pi dvijaH pUjyo na zUdro vijitendriyaH / kaH parItyajya duSTAGgAM duhecchIlavatI kharIm // 32 dharmazAstrarathArUDhA vedakhaDgadharA dvijAH / krIDArthamapi yatrU yuH sa dharmaH paramaH smRtaH // 33 cAturvedyo vikalpI ca aGgaviddharmapAlakaH / prapazcAzramiNo mukhyAH pariSat syurdazAvarAH // 34 rAjJAzcAnumate caiva prAyazcittaM dvijo vdet| svayameva na vaktavyA prAyazcittasya niSkRtiH // 35 brAhmaNAMzca vyatikramya rAjA yat kartumicchati / tatpApaM zatadhA bhUtvA rAjAnamupagacchati // 36 prAyazcittaM sadA dadyAddevatAyatanAgrataH / AtmAnaM pAvayet pazcAjapan vai vedamAtaram // 37 sazikhaM vapanaM kRtvA trisandhyamavagAhanam / gavAM goSThe basedrAtrau divA tAH samanubrajet // 38
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gobraahmnnhetorupdeshH| uSNe varSati zIte vA mArute vAti vA bhRzam / na kurvItAtmanastrANaM gorakRtvA tu zaktitaH // 36 Atmano yadi vAnyeSAM gRhe kSetre'thavA khale / bhakSayantI na kathayet pivantamcaiva vatsakam // 40 pivantISu pivettoyaM samvizantISu saMvizet / patitAM paGkamagnAM vA sarvaprANaiH samuddharet // 41 brAhmaNArthe gavArthe vA yastu prANAn parityajet / mucyate brahmahatyAdyairgoptA gobrAhmaNasya ca // 42 gobadhasyAnurUpeNa prAjApatyaM vinirdizet / prAjApatyantu yatkRcchu vibhajesaccaturvidham // 43 ekAhamekabhaktAzI ekAhaM naktabhojanaH / ayAcitAzyekamaharekAhaM mArutAzanaH // 44 dinadvayaM caikabhaktodvidinaM naktabhojanaH / dinadvayamayAcI syAdvidinaM mArutAzanaH / / 45 tridinaJcakabhaktAzI tridinaM naktabhojanaH / dinatrayamayAcI syAtridinaM mArutAzanaH // 46 caturahantvekabhaktAzI caturahaM naktabhojanaH / caturdinamayAcI syAcaturahaM mArutAzanaH // 47 prAyazcitte tatazvIrNe kuryAdbrAhmaNabhojanam / viprAya dakSiNAM dadyAt pavitrANi japedvijaH // 48 brAhmaNAn bhojayitvA tu gonaH zuddho na zaMsayaH // 46 iti pArAzare dharmazAstre'STamo'dhyAyaH /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ navamo praashrsmRtiH| // navamo'dhyAyaH // . gosevopadezavarNanam / gavAM saMrakSaNArthAya na duSyedrodhabandhayoH / tadbadhantu na taM vidyAt kAmAt kAmakRtantathA // 1 aGguSThamAtraH sthUlo vA vAhumAtraH pramANataH / Ardrastu sapalAzazca daNDa ityabhidhIyate // 2 daNDAdUddhaM yadanyena praharedvA nipAtayet / prAyazcittaM caret proktaM dviguNaM gobatacaret // 3 rodhabandhanayoktANi ghAtanaJca caturvidham / ekapAdazcaredrodhe dvipAdaM bandhane caret // 4 yoktreSu pAdahInaM syAcaret savaM nipAtane / gocAre ca gRhe vApi durgeSvapi sameSvapi // 5 nadISvapi samudreSu khAte'pyatha driimukhe| dagdhadeze sthitAH gAMvaH stambhanAdrodha ucyate // 6 yoktradAmakaDoraizca ghnnttaabhrnnbhuussnnaiH| gRhe vApi vane vApi baddhA syAdgaumatA yadi / / 7 tadeva bandhanaM vidyAt kAmAkAmakRtazca yat / mRllekhe zakaTe paMktau bhAre vA pIr3ito nraiH||8 gopatirmRtyumApnoti yoktro bhavati tadbadhaH / mattaH pramatta unmattazcetano vApyacetanaH // kAmAkAmakRtakrodhodaNDairhanyadathopalaiH / prahatA vA mRtA vApi taddhi heturnipAtane // 10
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gosevopadezavarNanam / mUrkitaH patito vApi daNDenAbhihataH sa tu / utthitastu yadA gacchet pazca sapta dazaiva vA // 11 prAsaM vA yadi gRhNIyAttoyaM vApi pivedyadi / pUrvavyAdhyupasRSTazcet prAyazcittaM na vidyate // 12 piNDasthe pAdamekantu dvau pAdau garbhasammite / pAdonaM vratamuddiSTaM hatvA garbhamacetanam // 13 pAde'GgaromavapanaM dvipAde zmazruNo'pi ca / tripAde tu zikhAvarja sazikhantu nipAtane // 14 pAde vastrayugacaiva dvipade kAMsya bhAjanam / pAdone govRSaM dadyacaturthe godvayaM smRtam // 15 niSpannasarvagAtrantu dRzyate vA sacetanam / aGgapratyaGgasampanne dviguNaM gotrataM caret // 16 pASANe naiva daNDena gAvo yenAbhighAtitAH / zRGgabhRGge caret pAdaM dvau pAdau tena yAtane // 17 lAgUle kRcchrapAdantu dvau pAdAvasthibhaJjane / tripAdaJcaiva karNe tu caret sarvaM nipAtane // 18 zRGgabhRsthabhaGge ca kaTibhaGge tathaiva ca / yadi jIvati SaNmAsAn prAyazcittaM na vidyate // 16. braNabhaGge ca karttavyaH snehAbhyaGgastu pANinA / . yavasacApaharttavyo yAvaddRDhabalo bhavet // 20 yAvatsampUrNasarvAGgastAvantaM poSayennaraH / gorUpaM brAhmaNasyApre namaskRtya vivarjayet // 21 'dhyAyaH ] 661
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [navamoyadyasampUrNasa ko hInadeho bhavettadA / godhAvakasya tasyAddhaM prAyazcittaM vinirdizet // 22 kASThaloSTrakapASANaiH zastreNaivoddhato balAt / vyApAdayati yo gAntu tasya zuddhiM vinirdizet // 23 caret sAntapanaM kASThe prAjApatyantu loSTrake / tarakRcchantu pASANe zastre caivAtikRcchakam // 24 paJca sAntapane gAvaH prAjApatye tathA trayaH / taptakRcchre bhaventyaSThAvatikRcchre trayodaza // 25 pramApaNe prANabhRtAM dadyAttatpratirUpakam / tasyAnurUpaM mUlyaM vA dadyAdityabravInmanuH // 26 anyatrAGkanalakSmabhyAM vAhane mohane tthaa| sAyaM saMyamanArthaHtu na duSyedrodhabandhayoH // 27 atidAhe'tivAhe ca nAsikAbhedane tathA / madIparvatasaJcAre prAyazcittaM vinirdizet // 28 atidAhe caretpAdaM dvau pAdau vAhane caret / nAsike pAdahInaM tu caretsavaM nipAtane // 26 dahanAJca vipadyata abaddho vApi yantritaH / uktaM pArAzareNaiva hyekapAdaM yathAvidhi // 30 rodhavandhanayoktrazca bhAraH praharaNantathA / durgapreraNayoktrazca nimittAni badhasya SaT // 31 bandhaprAzasuguptAGgo mriyate yadi gopazuH / bhavane tasya nAzasya pApaM kRcchrArddha marhati // 32
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 'dhyAyaH] gavivipanAMnA praayshcittm| na nArikelainaca zANabAla nacApi maujena ca bandhajalaiH / etaistu gAvo na nibandhanIyA-- .. baddhAtu tiSThet parazu gRhItvA // 33 kuzaiH kAzaizca badhnIyAdgopazu dakSiNAmukham / pAzalagnAdidagdheSu prAyazcittaM na vidyate // 34 yadi tatra bhavet kANDaM prAyazcittaM kathaM bhavet / japitvA pAvanI devI mucyate tatra kilviSAt // 35 prerayan kUpavApISu vRkSacchedeSu pAtayan / gavAzaneSu vikrINastataH prApnoti gobadham // 36 ArAdhitastu yaH kazcidbhinnakakSo yadA bhavet / zravaNaM hRdayaM bhinnaM magnau vA kUTasaGkaTe // 37 kUpAdutkramaNe caiva bhagno vA grIvapAdayoH / sa eva mriyate tatra trIna pAdAMstu samAcaret // 38 kUpakhAte taTIbandhe nadIbandhe prapAsu ca / pAnIyeSu vipannAnAM prAyazcittaM na vidyate // 36 kUpakhAte taTIkhAte dIrghakhAte tathaiva ca / anyeSu dharmapAteSu prAyazcittaM na vidyate // 40 vezmadvAre nivAseSu yo naraH khAtamicchati / svakAryagRhakhAteSu prAyazcittaM vinirdizet // 41 nizi bandhaniruddhaSu sarpavyAghrahateSu c| agnividhudvipamAnAM prAyazcittaM na vidyate // 42
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 [navamo praashrsmRtiH| prAmaghAte zaraugheNa vezmabandhanipAtane / ativRSTihatAnAJca prAyazcittaM na vidyate // 43 saMgrAme prahatAnAzca ye dagdhA vezmakeSu ca / dAvAgni grAmaghAte vA prAyazcittaM ca vidyate // 44 yantritA gauzcikitsArtha muuddhgrbhvimocne| yale kRte vipadyata prAyazcittaM na vidyate // 45. vyApannAnAM bahUnAzca bandhane rodhane 'pivA / bhiSammithyApracAre ca prAyazcittaM vinirdizet // 46 govRSANAM vipattau ca yAvantaH prekSakA janAH / na vArayanti tAM teSAM sarveSAM pAtakaM bhavet // 47 eko hatoyairbahubhiH sameta najJAyate yasya hato'bhidhAnAt / divyena teSAmupalabhya hantA nivarttanIyo nRpasanniyuktaH // 48 ekA cedbahubhiH kApi devAdvathApAditA. bhavet / pAdaM pAdazca hatyAyAzcareyuste pRthak pRthak // 46 hateSu rudhiraM dRzyaM vyAdhigrastaH kRzo bhavet / nAnA bhavati dRSTeSu evamanveSaNaM bhavet // 50 manunA caivamekena sarvazAstrANi jaantaa| prAyazcittantu tenoktaM goSu cAndrAyaNaM caret // 51 kezAnAM rakSaNArthAya dviguNaM gobrataM caret / dviguNe vrata AdiSTe dakSiNA dviguNA bhavet // 52
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ go prAyazcittavarNanam / 665 rAjA vA rAjaputro vA brAhmaNo vA bahuzrutaH / akRtvA vapanaM tasya prAyazcittaM vinirdizet // 53 yasya na dviguNaM dAnaM kezazca parirakSitaH / tatpApaM tasya tiSTheta vaktA ca narakaM vrajet // 54 yatkizcit kriyate pApaM sarvakezeSu tiSThati / sarvAn kezAn samuddhRtya cchedayedaGgulidvayam // 55 evaM nArIkumArINAM ziraso muNDanaM smRtam / na striyAH kezavapanaM na dUre zayanAzanam // 56 na ca goSThe vasedrAtrau na divA gA anubrajet / nadISu saGgame caiva araNyeSu vizeSataH / / 57 na strINAmajinaM vAso vratamevaM samAcaret / trisandhyaM snAnamityuktaM surANAmardhanaM tathA // 58 bandhumadhye vrataM tAsAM kRcchracAndrAyaNAdikam / gRheSu niyataM tiSThecchucirniyamamAcaret // 56 iha yo gobadhaM kRtvA pracchAdayitumicchati / sa yAti narakaM ghoraM kAlasUtramasaMzayam // 60 vimukto narakAttasmAnmatryaloke prajAyate / DIvo duHkhI ca kuSThI ca sapta janmAni vai naraH // 61 tasmAt prakAzayet pApaM svadharmaM satataM caret / strIvAlabhRtyagovipreSvati kopaM vivarjayet // 62 iti pArAzare dharmazAstre navamo'dhyAyaH / 'dhyAyaH ]
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [parAmo // dazamo'dhyAyaH // agamyAgamanaprAyazcittavarNanam / cAturvarNyasya sarvatra hIyaM proktA tu nisskRtiH| agamyAgamane caiva zuddhau cAndrAyaNaJcarat // 1 ekaikaM hAsayet piNDaM kRSNe zurale ca varddhayet / amAvAsyAM na bhuJjIta eSa cAndrAyaNo vidhiH // 2 kukkuTANDapramANantu prAsazca parikalpayet / anyathA bhAvaduSTasya na dharmoM naiva zuddhayati // 3 prAyazcitte tatazvIrNa kuryyAbrAhmaNabhojanam / godvayaM vastrayugmaJca dadyAdvipreSu dakSiNAm // 4 cANDAlIJca zvapAkIJca hyabhigacchati yo dvijaH / trirAtramupavAsI syAdviprANAmanuzAsanAt // 5 sazikhaM vapanaM kuryAt prAjApatyatrayazcaret / brahmakUcaM tataH kRtvA kuryyAdrAhmaNatarpaNam // 6 gAyatrIJca japennityaM dadyAdgomithunadvayam / viprAya dakSiNAM dadyAcchuddhimApnotyasaMzayam // 7 kSatriyazcApi vaizyo vA cANDAlI gacchato yadi / prAjApatyadvayaM kuryyAddadyAdromithunantathA // 8 zvapAkImatha cANDAlI zUdro vai yadi gacchati / prAjApatyaM caretkRcchU dadyAdromithunantathA // 8
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] agamyAgamanaprAyazcittavarNanam / 667 mAtaraM yadi gacchata bhaginIM putrikAntathA / etAstu mohito gatvA trIn kRcchrAMstu samAcaret // 10 . cAndrAyaNatrayaM kuryyAcchiznacchedena zuddhayati / mAtRsvasRgame caiva Atmabhedanidarzanam // 11 ajJAnAttAntu yo gacchet kuryyAcAndrAyaNadvayam / dazagomithunandadyAcchuddhiH pArAzaro'bravIt / / 12 pitRdArAn samAruhya bhAturAptAJca bhrAtRjAm / gurupatnI snuSAccaiva bhrAtRbhAr2yA tathaiva ca // 13 mAtulAnI sagotrAJca prAjApatyatrayaJcaret / godvayaM dakSiNAM dattvA zuddhayate nAtra saMzayaH / / 14 pazuvezyAdigamane mahiSyuSTrIkapIstathA / kharIJca zUkarI gatvA prAjApatyaM samAcaret // 15 gogAmI ca trirAtreNa gAmekaM brAhmaNe dadat / mahiSyuSTrIkharIgAmI tvahorAtreNa zuddhayati // 16 DAmare samare vApi durbhikSe vA jnkssye| vandigrAhe bhayArte vA sadA svastrI nirIkSayet / / 17 cANDAlaiH saha samparka yA nArI kurute ttH| viprAn daza varAn gatvA svakaM doSaM prakAzayet // 18 AkaNThasammite kUpe gomayodakakardame / tatra sthitvA nirAhArA tvekarAtreNa niSkramet // 16 sazikhaM vapanaM kRtvA bhuJjIyAdyAvakaudanam / trirAtramupavAsitvA TekarAtraM jalaM vaset // 20
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ praashrsmRtiH| [dazamozaGkhapuSpIlatAmUlaM patrazca kusumaM phalam / suvarNa paJcagavyaSa kAthayitvA pivejalam / / 21 ekabhaktaM caret pazcAdyAvat puSpavatI bhavet / vrataM carati tadyAvattAvat saMvasateM vahiH / / 22 prAyazcitte tatazvIrNe kuryAdbrAhmaNabhojanam / godvayaM dakSiNAM dadyAcchuddhiH pArAzaro'pravIt // 23 cAturvarNyasya nArINAM kRcchacAndrAyaNaM vratam / yathA bhUmistathA nArI tasmAtta na tu dUSayet // 24 vandimAheNa yA bhuktvA hatvA baddhA balAdbhayAt / kRtvA sAntapanaM kRcch zuddhat pArAzaro'bravIt // 25 sadbhuktA tu yA nArI necchantI pApakarmabhiH / prAjApatyena zuddhaceta RtuprasravaNena tu // 26 patatyarddha zarIrasya yasya bhAryA surAM pivet / patitArddha zarIrasya niSkRtina vidhIyate // 27 gAyatrI japamAnastu kRcchre sAntapanaM caret / / 28 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / ekarAvyupavAsazca kRcchre sAntapanaM smRtam / / 26 jAreNa janayedgarbha gate tyakte mRte ptau| tAM tyajedapare rASTra patitAM pApakAriNIm // 30 brAhmaNI tu yadA gacchet parapuMsA samanvitA / sA tu naSTA vinirdiSTA na tasyAM gamanaM punaH // 31
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] agmyaagmnpraayshcittvrnnnm| 666 kAmAnmohAdyadA gacchetyaktvA bandhUna sutAn patim / sA tu naSTA pare loke mAnuSeSu vizeSataH // 32 dazame tu dine prApte prAyazcittaM na vidyate / dazAhaM na tyajennArI tyajennaSTazrutA tathA // 33 bhartA caiva caret kaccha kRcchrAddhaM caiva bAndhavAH / teSAM bhuktvA ca pItvA ca ahorAtreNa zuddhacati // 34 brAhmaNI tu yadA gacchet parapuMsA vivrjitaa| gatvA puMsAM zataM yAti tyajeyu stAntu gotriNaH // 35 puMso yadi gRhaM gacchettadazuddhaM gRhaM bhavet / pitRmAtRgRhaM yacca jArasyaiva tu tadgRham // 36 ullikhya tadgRhaM pazcAt paJcagavyena zuddhayati / tyajenmRNmayapAtrANi vastraM kASThaJca zodhayet // 37 sambhArAn zodhayet sarvAn gokezazca phalodbhavAn / tAmrANi paJcagavyena kAMsyAni daza bhasmabhiH // 38 prAyazcittaM caredvipro brAhmaNai rupapAditam / godvayaM dakSiNAM dadyAt prAjApatyaM samAcaret // 36 itareSA mahorAtraM paJcagavyena zodhanam / saputraH saha bhRtyaJca kuryAd brAhmaNabhojanam // 40 AkAzaM vAyuranizca medhyaM bhUmigataM jalam / na duSyantIha darbhAzca yajJeSu ca samAstathA // 41 upavAsaivataiH puNyaiH snaansndhyaacnaadibhiH| japa)maistathA dAnaiH zuddhayante brAhmaNA sadA / / 42 iti pArAzare dharmazAstre dshmo'dhyaayH|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670. parAzarasmRtiH / // ekAdazo'dhyAyaH // abhakSyabhakSaNaprAyazcittavarNanam / amedhyaretogomAMsaM cANDAlAnnamathApivA / yadi bhuktantu vipreNa kRccha cAndrAyaNaJcaret // 1 tathaiva kSatriyo vaizya stadarddhantu samAcaret / zUdro'pyevaM yadA bhuGkte prAjApatyaM samAcaret ||2 paJcagavyaM pivendro brahmakUcaM pived dvijaH / ekadvitricaturgAzca dadyAdviprAdanukramAt // 3 zUdrAnna sUtakasyAnna mabhojyasyAnnameva ca / zaGkitaM pratiSiddhAnaM pUrvocchiSTaM tathaiva ca // 4 yadi bhuktantu vipreNa ajJAnAdApadApi vA / jJAtvA samAcaret kRcchraM brahmakUrccantu pAvanam // 5 vyAlairna kulamArjAra rannamucchiSTitaM yadA / tiladarbhodakaiH prokSya zuddhayate nAtra saMzayaH // 6 zUdro'pyabhojyaM bhuktAnnaM paJcagavyena zuddhayati kSatriyo vApi vaizyazca prAjApatyena zuddhayati // 7 ekapaMktyupaviSTAnAM viprANAM sahabhojane / yadyeo'pi tyajet pAtraM zeSamanna na bhojayet // 8 mohAdvA lobhatastatra paMktAvucchiSTabhojane / prAyazcittaM caredvipraH kRcchraM sAntapanantathA // pIyUSazvetalasunavRntAkaphalaguJjanam // 10 [ ekAdazI }
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 671 'dhyAyaH] ____ abhakSyabhakSaNaprAyazcittavarNanam / palANDu vRkSaniryAsaM devakhaM kavakAni c| uSTrIkSIra mavikSIra majJAnAdbhuJjati dvijaH // 11 trirAtramupavAsI syAt paJcagavyena zuddhayati / maNDUkaM bhakSayitvA ca mUSikAmAMsameva ca // 12 jJAtvA viprastvahorAtraM yAvakAnena zuddhayati / kSatriyovApi vaizyovA kriyAvantau shucitrtau| tadgRheSu dvijairbhojyaM havyakavyeSu nityazaH // 13 ghRtaM tailaM tathA kSIraM guI tailena pAcitam / gavA nadItaTe vipro bhuJjIyAcchUdrabhojanam // 14 ajJAnAdbhuJjate viprAH sUtake mRtke'pivaa| prAyazcittaM kathaM teSAM varNe varNe vinirdizet / / 15 gAyatryaSTasahasraNa zuddhaH syAcchu drsuutke| vaizye paJcasahasreNa trisahasraNa kSatriyaH // 16 brAhmaNasya yadA bhuGkte prANAyAmena zuddhayati / athavA vAmadevyena sAmnA caikena zuddhayati / / 17 zuskAnna gorasaM snehaM zUdrozmana Agatam / pakkaM vipragRhe pUtaM bhojyaM tanmanurabravIt / / 18 ApatkAle tu vipreNa bhuktaM zUdragRhe yadi / manastApena zuddhadheta drupadAM vA zataM japet // 16 dAsanApitagopAlakulamitrAI sIriNaH / ete zUdreSu bhojyAnA yazcAtmAnaM nivedayet / / 20
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 praashrsmRtiH| [ekAdazozUdrakanyAsamutpano brAhmaNena tu sNskRtH| saMskRtastu bhaveddAsyo hyasaMskAraistu nApitaH / / 21 kSatriyAcchUdrakanyAyAM samutpannastu yaH sutaH / sa gopAla itijJeyo bhojyo vipraina saMzayaH // 22 vaizyakanyAsamutpanno brAhmaNena tu saMskRtaH / Addhikazca sa tu jJeyo bhojyo viprairna saMzayaH // 23 bhANDasthita mabhojyeSu jalaM dadhi ghRtaM pyH| akAmatastu yo bhuGkte prAyazcittaM kathaM bhavet / / 24 brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vApyupasarpati / brahmaku]pavAsena yathAvarNasya niSkRtiH // 25 zUdrANAM nopavAsaH syAcchadro dAnena zuddhayati / brahmakUrcamahorAtraM zvapAkamapi zodhayet / / 26 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / nirdiSTaM paJcagavyantu pavitraM pApanAzanam / / 27 gomUtraM kRSNavarNAyAH zvetAyA gomayaM haret / payazca tAmravarNAyA raktAyA dadhi cocyate // 28 kapilAyA ghRtaM grAhyaM sarva kApilameva vaa| gomUtrasya phalaM dadyAdhnatripalamucyate // 26 AjyasyaikapalaM dadyAdaGguSThAbhrantu gomayam / kSIraM saptadalaM dadyAt palamekaM kuzodakam // 30 gAyatryAgRhya gomUtraM gandhadvAreti gomayam / ApyAyasveti ca kSIraM dadhikrAgneti vai dadhi // 31
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shuddhivrnnnm| tejo'si zukramityAjyaM devasya tvA kuzodakam / paJcaganyamRcA pUtaM sthApayedagnisannidhau // 32 bhApohiSTheti cAloDya mAnatoketi mntryet| saptAvarAstu ye darbhA acchinnAgrAH zukatviSaH // 33 ebhiruddhRtya hotavyaM paJcagavyaM yathAvidhi / irAvatI idaM viSNurmAnastoke ca zaMvatI // 34 etairuddhRtya hotavyaM hutaroSaM svayaM pivet / AloDya praNavenaiva nirmathya praNavena tu / uddhRtya praNavenaiva pivecca praNavena tu // 35 yattvagasthigataM pApaM dehe tiSThati dehinAm / brahmakUcoM dahet sarvaM yathaivAgnirivendhanam // 36 pivataH patitaM toyaM bhAjane mukhaniHsRtam / apeyaM tadvijAnIyAdbhuktA cAndrAyaNaM caret // 37 kUpe ca patitaM dRSTA zvazRgAlau ca markaTam / asthi cAdi patitaM pItvA medhyA apo dvijaH // 38 nArantu kUpe kAkaJca viDurAhakharoSTrakam / . gAvayaM saupratIkaJca mAyUraM khAgakaM tathA // 36 vaiyAghramAkSaM saiMha vA kuNapaM yadi majati / tar3AgasyAtha duSTasya pItaM syAdudakaM yadi // 40 prAyazcittaM bhavet puMsaH krameNatena sarvazaH / vipraH zuddhacatrirAtreNa kSatriyastu dinadvayAt // 41 ekAhena tu vaizyastu zUdro naktena zuddhacati // 42
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 praashrsmRtiH| ekAdazoparapAkanivRttasya parapAkaratasya ca / apacasya ca bhuktAnaM dvijazcAndrAyaNaJcaret / / 43 apacasya ca yadAne dAtuzcAsya kutaH phalam / dAtA pratigrahItA ca dvau tau nirayagAminI // 44 gRhotvAgniM samAropya paJca yajJAnna vrtyet| parapAkanivRtto'sau munibhiH parikIrtitaH // 45 paJcayajJaM svayaM kRtvA praannenopjiivti| satataM prAtaru thAya parapAkarato hi saH // 46 gRhasthadharmo yo vipro dadAti parivarjitaH / RpibhidharmatatvaharapacaH parikIrtitaH // 47 yuge yuge ca ye dharmAsteSu dharmeSu ye dvijAH / teSAM nindA na karttavyA yugarUpA hi brAhmaNAH / / 48 hukAraM brAjhagasyoktA tvaGkAra va griiysH| snAtvA tiSThanahaHzeSamabhivAdya prasAda ret // 46 tADayitvA tRNenApi kaNThe vA bdhyvaastaa| vivAdenApi nirjitya praNipatya prasAdayet // 50 avagUryya tvahorAtraM trirAtraM kssitipaatne| atikRcchuJca rudhire kRcchramantarazoNite // 51 navAhamatikRccha syAt pANipUrAnnabhojanam / trirAtramupavAsaH syAdatikRccha. sa ucyate // 52 sarveSAmeva pApAnAM saGkare samupasthite / zatasAhasramabhyastA gAyatrI zovanaM param // 53 iti pArAzare dharmazAstre ekAdazo'dhyAyaH /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] , zuddhivarNanam / // dvAdazo'dhyAyaH // tatrAdau-punaH saMskArAdiprAyazcittavarNanam / duHsvapnaM yadi pazyetu vAnte vA kSurakarmaNi / maithune pretadhUme ca snAnameva vidhIyate // 1 ajJAnAt prApya viSamUtraM surAM vA pivate yadi / punaH saMskAramarhanti trayo varNA dvijAtayaH // 2 ajinaM mekhalA daNDo bhaikSacA vratAni ca / nivartante dvijAtInAM punaHsaMskArakarmaNi // 3 strIzUdrasya tu zuddhayarthaM prAjApatyaM vidhIyate / paJcagavyaM tataH kRtvA snAtvA pItvA vizudhyati // 4 jalAgnipatane caiva pravrajyAnAzakeSu ca / pratyavasitameteSAM kathaM zuddhividhIyate // 5 prAjApatyadvayenApi tIrthAbhigamanena ca / vRkSakAdazadAnena varNAH zuddhayanti te tryH||6. brAhmagasya pravakSyAmi banaM gatvA catuSpatham / sazikhaM vapanaM kRtvA prAjApatyatrayaJcaret // 7 godvayaM dakSiNAM dadyAcchuddhiH svAyambhuvo'bravIt / mucyate tena pAnena brAhmaNatvaJca gacchati // 8. snAnAni paJca puNyAniH kIrtitAni manISibhiH / AgneyaM vAruNaM brAhma vAyavyaM divyameva ca // 6 AgneyaM bhasmanA snAnamavagAhya tu vAruNam / ApohiSTheti ca brAhmaM vAyavyaM rajasA smRtam / / 10
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ phn [dvAdazo praashrsmRtiH| yattu sAtapavarSeNa snAnaM taddivyamucyate / tatra snAne tu gaGgAyAM snAto bhavati mAnavaH / / 11 snAnAthaM vipramAyAntaM devAH pitRgaNaiH saha / vAyubhUtA hi gacchanti tRSArtAH salilArthinaH / / 12 nirAzAste nivartante vastraniSpIr3ane kRte / tasmAnna pIr3ayedvalamakRtvA pitRtarpaNam // 13 : vidhunoti hi yaH kezAn snAtaH prsnvtodvijH| AcAmedvA jalastho'pi sa vAhyaH pitRdaivataiH // 14 ziraH prAvRtya kaM baddhvA muktakacchazikho'pivA / vinA yajJopavItena AcAnto'pyazucirbhavet // 15 jale svalastho nAcAmejalasthazca vahi sthale / ubhe spRSTvA samAcAnta ubhayatra zucirbhavet // 16 snAtvA pItvA kSute supte bhukte rathyopasarpaNe / AcAntaH punarAcAmedvAsoviparidhAya ca // 17 kSute niSThIvite caiva dantocchiSTe tyaanRte| patitAnAca sammASe dakSiNaM zravaNaM spRrot / / 18 brahmA viSNuzca rudrazya somaH suuryo'nilstthaa| te sarve papi tiSThanti karNe viprasya dakSiNe / / 16 divAkarakaraiH pUtaM divAsnAnaM prazasyate / aprazastaM nizi snAnaM rAhoranyatra darzanAt / / 20 mahato vasavo rudrA AdityAzvAdidevatAH / sarve some vilIyante tasmAt snAnantu tadmahe / / 21
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zuddhivarNanam / khalayajJe vivAhe ca saMkrAntau grahaNeSu ca / zarvA dAnameteSu nAnyatreti vinizcayaH // 22 putrajanmani yajJe ca tathA cAtyayakarmaNi / rAhozca darzane dAnaM prazastaM nAnyathA nizi // 23 mahAnizA tu vijJeyA madhyasthapraharadvayam / pradoSapazcimau yAmau dinavat snAnamAcaret / / 24 caiyavRkSazcitisthazva caNDAlaH somavikrayo / etAMstu brAhmaNaH spRSTvA savAsA jalamAvizet // 25 asthisaJcayanAt pUrva ruditvA snAnamAcaret / antardazAhe viprasya parvamAcamanaM bhavet / / 26 sarva gaGgAsamaM toyaM rAhugraste divAkare / somagrahe tathaivotaM snAnadAnAdikarmasu // 27 kuzapUtantu yatsnAnaM kuzenopaspazedvijaH / kuzenoddha,tatoyaM yat somapAnasamaM smRtam / / 28 atikAryAt paribhraTAH sandhyopAsanavarjitAH / vedaJcaivAnadhIyAnAH sarve te vRSalAH smRtAH / / 26 tasmAddhRvalabhItena brAhmagena vizeSataH / adhyetavyo'pyekadezo yadi sarva na zakyate // 30 zUdrAnnarasapuSTasyApyadhyoyAMnasya nityazaH / japato jur3ato vApi gatiruktA na vidyate // 31 zUdrAnnaM zUdrasampakaiH zUdreNa tu sahAsanam / zUdrAjjJAnAgamaJcApi jvalantamapi pAmpet // 32
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 praashrsmRtiH| [dvAdazomRtasUtakapuTAGgodvijaH zUdrAnnabhojane / . ahaM tAM na vijAnAmi kAM kAM yoni gamiSyati // 33 gRdhro dvAdaza janmAni daza janmAni zUkaraH / zvayonau satajanma syAdityevaM manurabravIt // 34 dakSigAthaM tu yo vipraH zUdrasya juhuyAdaviH / brAhmaNastu bhavecchudraH zUdrastu brAhmago bhavet // 35 maunavrataM samAzritya AzIno na vdedvijH| bhuJjAno hi vadedyastu tainnaM parivarjayet // 36 arddha bhukte tu yo viprastasmin pAtre jalaM pivet / hataM devazca pitryaJca AtmAnaJcopadhAtayet // 37 bhAjaneSu ca tiSThat svasti kurvanti ye dvijAH / na devA stRptimAyAnti nirAzAH pitarastathA // 38 gRhasthastu yadA yukto dharmamevAnucintayet / poSyadharmArthasiddhayartha nyAyavartI subuddhimAn // 36 nyAyopArjitavittena karttavyaM jJAnarakSaNam / anyAyena tu yo jIvet sarvakarmavahiSkRtaH // 40 agnicit kapilA satrI rAjA bhikSurmahodadhiH / dRSThamAtraM punantyete tasmAt pazyettu nityazaH // 41 araNiM kRSNamArjArazcandanaM sumaNiM ghRtam / tilAn kRSNAjinaM chAgaM gRhe caitAni rakSayet / / 42 gavAM zataM saikavRSaM yatra tiSThatyayantritam / tatkSetraM dazaguNitaM gocarma parikIrtitam // 43
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 'dhyAyaH] zuddhivarNanambrahmahatyAdibhirmayoM manovAkkAyakarmajaiH / etadgocarmadAnena mucyate sarvakilviSaiH // 44 kuTumbine daridrAya zrotriyAya vizeSataH / yahAnaM dIyate tasmai tadAyurvRddhikArakam / / 45 ASor3azadinAdarvAk snAnameva rajasvalA / ata Uda, trirAtraM syAduzanA munirabravIt // 46 yugaM yugadvayaJcaiva triyugaJca caturyugam / cANDAlasUti kodakyApatitAnAmadhaH kramAt / / 47 tataH sannidhimAtreNa sacailaM snAnamAcaret / snAtvAvalokayet sUryyamajJAnAt smazate yadi // 48 vApIkUpatar3AgeSu brAhmago jJAnadurbalaH / toyaM pivati vaktoNa zvayonau jAyate dhruvam // 46 yastu kruddha pumAn bhAryA pratijJAyApyagamyatAm / punaricchati tAGgantuM vipramadhye tu zrAvayet / / 50 zrAntaH kruddhastamobhrAntyA kSutpipAsAbhayAditaH / dAnaM puNya nakRyA ca prAyazcittaM dinatrayam // 51 upaspRzetriSavaNaM mahAnadyupasaGgame / cIrNAnte caiva gAM dadyAbrAhmaNAn bhojayeddaza / / 52 durAcArasya viprasya niSiddhAcaraNasya ca / annaM bhukA dvijaH kuryyAdiname kamabhojanam / / 53 sadAcArasya viprasya tathA vedAntavAdinaH / bhuktAnaM mucyate pApAdahorAtrantu vai naraH / / 54
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 praashrsmRtiH| [dvAdazoUocchiSTamadhocchiSTamantarIkSamRtau tathA / kRcchtrayaM prakurvIta AzaucamaraNe tathA // 55 kRcchradevyayutaJcaiva prANAyAmazatatrayam / pugyatIrthe nAziraH snAnaM dvAdazasaMkhyayA / dviyojanaM tIrthayAtrA kRcchramevaM prakalpitam // 56 gRhasthaH kAmataH kuryyAdretasaH secanaM bhuvi / sahasrantu japeddevyAH prANAyAmaitribhiH saha // 57 cAturvedyopapannastu vidhivdbrhmghaatke| samudrasetugamanaprAyazcittaM vinihirot // 58 setubandhapathe bhikSA cAturvaNyAt samAcaret / varjayitvA vikarbhasthAMchatropAnadvivarjitaH // 56 ahaM durakRtakarmA vai mhaapaatkkaarkH| gRhadvAreSu tiSThAmi bhikSArthI brahmaghAtakaH // 60 gokuleSu vaseva grAme nagareSuca / tathA vaneSu tIrtheSu nadIprasravaNeSu ca // 61 eteSu khyApayannenaH puNyaM gatvA tu sAgaram / dazayojanaviratINaM zatayojanamAyatam // 62 rAmacandrasamAdiSTaM nalasaJcayasaJcitam / setuM dRSTvA samudrasya brahmahatyAM vyapohati // 63 yajeta vAzvamevena rAjA tu pRthiviiptiH||64 punaH pratyAgato vezma vAsArtha mupasarpati / saputraH saha bhRtyaizca kuryAdbrAhmaNabhojanam // 65
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / gAzcaivaikazataM dadyAccAturveyeSu dakSiNAm / brAhmaNAnAM prasAdena brahmahA tu vimucyate // 66 savanasthAM striyaM hatvA brahmahatyAvrataM caret / madyapazca dvijaH kunnidIM gatvA samudragAm // 67 cAndrAyaNe tatazcINe kuryAdbrAhmaNabhojanam / anaDutsahitAM gAJca dadyAdvipreSu dakSiNAm // 68 apahRtya suvarNantu brAhmaNasya tataH svayam / gacchenmuSalamAdAya rAjAbhyAsaM badhAya tu // 66 tataH zuddhimavApnoti rAjJAsau mukta eva ca / kAmakArakRtaM yat syAnnAnyathA vadhamarhati // 70 AsanAcchayanAdyAnAt sambhASAt sahabhojanAt / saMkrAmati hi pApAni tailabindurivAmbhasi // 71 cAndrAyaNaM yAvakaJca tulApuruSa eva c| gavAJcaivAnugamanaM sarvapApapraNAzanam // 72 etat parAzaraM zAstraM zlokAnAM zatapaJcakam / dvinavatyA samAyuktaM dharmazAstrasya saMgrahaH // 73 yathAdhyayanakarmANi dharmazAstramidaM tathA / adhyetavyaM prayatnena niyataM svargagAminA // 74 iti pArAzare dharmazAstre dvaadsho'dhyaayH|| samAptA ceyaM parAzarasaMhitA // OM tatsat / - -
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // (suvratamuniproktA) * vRhatparAzarasmRtiH // zrIgaNezAya nmH|| -:000: // prathamo'dhyAyaH // -00 ttraadau-vrnnaashrmprshnm| vyaktAvyaktAya devAya vedhase'nantatejase / namaskRtya pravakSyAmi dharmAn pArAzaroditAn // 1 athAto himazailA devadAruvanAzrame / vyAsamekAgramAsIna mRtyaH praSTumAgatAH // 2 manuSyANAM hitaM dharma vartamAne kalau yuge| varNAnAmAzramANAJca kiJcitsAdhAraNaM vada // 3 yuge yuge ye proktA dharmA manvAdibhirmune ! / vAkyaM tenaiva te kartuM vagairAzramavAsibhiH // 4 sa pRSTo munibhiyAMso munibhiH pariveSTitaH / praSTuM jagAma pitaraM dharmAn parAzaraM tataH / / 5 sarveSAmAzramANAJca vare vadarikAzrame / sa vivezAzrame tasmin tarnu yogIva vedhsH||6
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNAzramadharmavarNanam / 683 nAnApuSpalatAkIrNe phalapuSpairalakRte / nadI prasravaNAnekaiH puNyatIrthopazobhite // 7. mRgapakSibhirAkIrNa devatAyatanAvRte / yakSa gandharva siddhazca nRyagItasamAkule / / 8 tasminnRSiptabhAmadhye zaktiputraH shraashrH| sukhAsono mahAtejA munimukhyagaNAvRtaH / / 6 kRtAJjalipuTo bhUlA vyAsastu munibhiH saha / pradakSiNAbhivAdazca munibhiH prati jitaH // 10 tataH santuTamanasA paaraashrmhaamuniH| vyAsasya svAgataM brUyAd Asono munipuGgavaH // 11 vazasya svAgataM te'stu maharSINAM samantataH / kuzalaM kuzaletyuktA vyAso pRccha itaH param // 12 yadi jAnAsi mAM bhaktaM snehovA yadi vatsala / dharma kathaya me tAtaH anupra hyo 'smyahaM yadi // 13 zrutAstu mAnavA dharmA gArgoyA gautamAstathA / vAsiSThAH kAzyapAzcaiva tathA gopAlakasya ca // 14 AtreyA viSNu sambartA dAkSAzvAGgirasAstathA / zAtAtapAzca hArItA yAjJavalasyakRtAstathA // 15 ApastambakRtA dharmAH sazaGkhalikhitAstathA / kAtyAyanakRtAzcaiva pracetasakRtAstathA // 16 zrutirAtmodbhavA tAta ! zrutyarthA mAnavAH smRtaaH| manvarthaH sarvadharmANAM kRtAdi triyugeSu ca / / 17
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [prathamodharma tu triyugAcAraM sa zakyaM hi kalau yuge| varNAnAmAzramANAJca kiJcitsAdhAraNaM vada // 18 vyAsavAkyAvasAne tu munimukhyaH praashrH| sukhAsIno mahAtejA idaM vacanamabravIt // 16 kriyante naiva vedAzca naivAti prabhavanti te| na kazcidvedakartA'sti vedasmartA caturmukhaH / / 20 tathA sa dharma smarati manuH klpaantraantre| anye kRtayuge dharmAstretAyAM dvApare pare // 21 anye kaliyuge nRNAM yugahrAsAnurUpataH / tapaH paraM kRtayuge tretAyAM jJAnamucyate // 22 dvApare yajJamevAhurdAnamekaM kalau yuge| kRte tu mAnavA dharmAstretAyAM gautamasya ca // 23 dvApare zAGkha-likhitAH kalau pArAzarAH smRtAH / tyajeddeza kRtayuge otAyAM prAmamutsRjet / / 24 dvApare kulamekaM tu kartAraJca kalau yuge| kRte sambhASya patati tretAyAM sparzanena ca // 25 dvApare bhakSaNe'nnasya kalau patati karmaNA / abhigamya kRte dAnaM tretAmAhUya dIyate // 26 dvApare yAcyamAnantu sevayA dIyate kalau / abhigamyottamaM dAnamAhUtaJcaiva madhyamam / / 27 adharma yAcyamAnaM syAt sevAdAnazca niSphalam / kRte tvasthigatAH prANAstretAyAM mAMsameva ca // 28
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] varNAzramadharmavarNanam / dvApare rudhiraM yAvatkalautvannAdyameva c| kRte tAtkSaNikaH zApatretAyAM dazabhirdinaiH // 26 mAsena dvApare jJeyaH kalau samvatsareNa tu / yuge yugeSu ye dharmAsteSu dharmeSu ye dvijAH // 30 te dvijA nAvamantavyA yugarUpA dvijottmaaH| dharmazca satvamAyuzca tur2yA zena kalau yuge // 31 adanAttadananyasya tucchamAyurakAryyataH / dharmazca lokadambhAthaM pASaNDArthaM tapasvinaH / / 32 vividhA vAgvaJcanArtha kalau satyAnusAriNI / alpakSIra-ghRtA gAvo balpasasyA ca medinI // 33 strIjananyaH striyaH sarvA ratyarthaM kRtmaithunaaH| puruSAzca bitAH strIbhI rAjAno dasyubhirjitAH // 34 jito dharmazca pApena anRtena tathA mRtam / zUdrAzca brAmaNAcArAH zUdrAcArAstathA dvijAH // 35 antyAnuyAghinazcADhyA varNAstadupajIvinaH / katantu brAhmaNayugaM ghetA tu kSatriyaM yugam // 36 vaizyaM tu dvAparayugaM kaliH zUdrayugaM smRtam / cAturvaNikanArINAM tathA turIyajanmanI // 37 yti(pti)dvijaa(tyupaastyaapi)bhyupaastyaadidhrmddhimhtiiklau| zatena yA kRte datte phalAptiH puruSasya sA // 38 datteSu dazabhirnRNAM phalAptiH syAt kalau yuge / kRte yat koTidasya syAt tretAyAM lakSadasya tat // 36
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bRhtpraashrsmRtiH| [prathamodvApare'yutadasya syAt zatadasya kalau phalam / yugavarUpamAkhyAtamanyaM nigadataH zruNu // 40 varNAnAmAzramANAJca sarveSAM dharmasAdhanam / mRgaH kRSNazcaredyatra svabhAvena mahItale // 41 vasettatra dvijAtistu zUdro yatra tu tatra tu| himaparvatavindhyAdrayo vinazana-prayAgayoH / / 42 madhye tu pAvano dezo mlecchadezastataH param / dezeSvanyeSu yA nadyo dhanyAH sAga gAH zubhAH // 43 tIrthAni yAni puNyAni munibhiH sevitAni ca / vaseyustadupAnte'pi zamicchanto dvijaatyH||44 munibhiH sevitatvAJca puNyadezaH prkiirtitH| yatra pAnamapeyasya deze'bhakSyasya bhakSaNam / / 45 aganyAgAmitA yatra taM dezaM parivarjayet / evaM dezaH samAkhyAto yajJiyastu dvijanmanAm / / 46 evamevAnuvarterandezaM dharmAnukAGgiNaH / vasan vA yatra tatrApi svAcAraM na vivarjayet // 47 SaTkarmANi ca kurvIraniti dharmasya nishcyH| parAzaraH svayamprAha zAstraM putrasya vatsalaH // 48 athAtaH sampravakSyAmi dvijakarmAdikaM dvijAH / / SaTkarma-varNadharmAzca prazaMsA govRSasya ca // 46 adohya-vAhyo yau tatra kSIraM kssiirpryoktinnaa| amAvAsyAniSidvAni tatazca pazupAlanam // 50.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] . dharmaviSayavarNanam / anna-toyaprazaMsA ca vAhyA'vAhyAvasundharA / athArthakRto'pA tadapyasyApi zodhanam // 51 bahiM sotAmakhaJcApi vivAhAH kanyakAvarAH / sroSu (puM) dharmo makhAH paJca dvijAtisvargasAdhanAH // 52 vidhiH prANA'gnihotrasya AdhAnAdikasaMkRtiH / vratacAdi tadvamaH prazaMsA putra janmanaH / / 53 kRrano gRhasthadharmazca bhakSyA'bhakSyaM tathaiva ca / niSiddhavastukathanaM pAtrazuddhistataH param / / 54 dravyANAJca tathAzuddhiru karmANi karma ca / anavyAyAstathA zrAddhaM vipra-kAla-havidyutam / / 55 balinArAyaNIyazca sUtakAzaucameva ca / pariSa prAyazcitAni tadratAni yathA dvijAH ! // 56 vidhivatsarvadAnAni teSAJcaiva phalAni ca / bhUmidAnaprazaMsA ca viroSo vipra kAlayoH / / 57 iSTApUrtI tathA vidvan ! tayobhinnaphalAni ca / pratigrahavidhittadyathA tatya pratiprahaH / / 58 vinAyakAdizA tonAM viSayava dvijotmaaH!| vAnaprasthasya dho'pi tathA dharmo yatepi // 56 caturAzramabhedo'pi vapunindA tathaiva c| .... yogo'ci mamArgau ca kAlaM rudrAttameva ca // 60 dRSTaJca tatparaM dhyeyaM srvmettpraashrH| proktavAn vyAsamukhyAnAM zeSaM munivibhASitam // 61
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 kRhtpraashrsmRtiH| [dvivIyoniyuktaH sunataH zeSaM viprANAM khyApanAya ca // 62 parAzaro vyAsa vaco nizamya __ yadAha zAstraM caturAzramArtham / yugAnurUpaJca samastavarNa hitAya vakSyatyatha suvratastat // 63 zaktisUnoranujJAtaH sutapAH suvratastvidam / caturvarNAzramANAJca hitaM zAstramathAbravIt // 64 iti zrIvRhatpArAzarIye dharmazAstra vyAsaprazne suvrataproktAyAM zAstrasaMgrahoddezakathanaM mAma prathamo'dhyAyaH / // dvitIyo'dhyAyaH // AcAradharmavarNanam / parAzaramataM puNyaM pavitraM pApanAzanam / cintitaM brAhmaNArthAya dharmasaMsthApanAya ca // 1 caturNAmapi varNAnAmAcAro dharmapAlanam / AcArabhraSTadehAnAM bhaveddharmaH parAGmukhaH // 2 SaTkarmAbhirato nityaM devatA'tithipUjakaH / hutazeSantu bhuJjAno brAhmaNo nAvasIdati // 3
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nitya ssttkrmvrnnnm| 686 (vyAsauvAca) karmANi kAnIha kathaJca tAni kAryANi varNaizca kimAdyakAni / teSAmanehAkaraNe vidhizca sarva prasAdAt pratanuSva mahyam // 4 (parAzara uvAca) karmaSaTkaM pravakSyAmi yat kurvanto dvijAtayaH / gRhasthA api mucyante saMsArai bandhahetubhiH / / 5 athodezakramaM zAstraM yacchu taM zrutidRSTikRt / taduktaM karma yat puMsAM zRNudhvaM pApanAzanam / / 6 sandhyA snAnaM japazcaiva devatAnAJca pUjanam / vaizvadevaM tathA''tithyaM SaTkarmANi dine dine // 7 priyo vA yadi vA dveSyo mUrkhaH paNDita eva vaa| vaizyadeve tu samprAptaH so'tithi svargasaGkramaH // 8 sandhyAmatha pravakSyAmi devatA-kAla-nAmabhiH / varNarSi-cchandasA yuktA yadvidhAnaM yathArcanam // yAvanmantrA yathopAstirupasparzanameva ca / AvAhanaM visargaJca yAvanmAnaM(mantra)krameNa tu // 10 divasasya ca rAzca sanadhiH sandhyeti kIrtitA // 11 sopAsyA sadvijairyatnAt syaattairvishvmupaasitm| madhyAhna'pi ca sandhiH syAt pUrvasyAH parasya ca // 12 44
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyopUrvAhvo hyaparAhastu kSapA ceti zrutikramaH / pUrvA sancyA tu gAyatrI brahmANI haMsavAhanA // 13 raktapamAruNA devI raktapadmAsanasthitA / raktAbharaNabhAsAGgA raktamAlyAmbarA tathA // 14 akSamAlA sragdharA ca vrhstaa'mraarcitaa| prAgAdityodayAdvidvAn muhUrta vaidhase sati // 15 "prAtaH saMdhyAM sanakSatrAmupAsIta yathAvidhi / sAhityAM pazcimA sandhyAmardhAstamitabhAskarAm // " utthAyopAsayetsandhyAM yAvat syAdarkadarzanam / vizvamAtaH ! surAbhyarthe ! puNye ! gAyatri ! vaidhasi ! / / 16 AvAhayAmyupAstyartha ehyanoni punIhi mAm / sandhyA mAdhyAhnikI zvetA sAvitro rudradevatA // 17 vRSandravAhanA devI jvltrishikhdhaarinnii| zvetAmbaradharA zvetA nAnAbharaNabhUSitA // 18 zvetapragakSamAlA ca kRtAnuraktizaGkarA / jalAdhArA dharA dhAtrI dharendrAGgabhavA tathA // 16 svabhAvibhAtabhUrAdyA suraughnutpaadvyaa| mAtarbhavAni ! vizvezi ! vizve vizvajanAciMte ! // 20 zubhe! vare ! vareNyahi AhUtAsi punIhi mAm // 21 sandhyA sAyantanI kRSNA viSNudevI srsvtii| khagagA kRSNavatrA tu zaGkhacakragadAdharA / / 22
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 665 'dhyAyaH] sndhyaakRtyvrnnnm| kRSNasragbhUSaNairyuktA. sarvajJAnamayA varA / sarvavAgdevatA sarvA brahmAdivacasi sthitA // 23 vINA-'znamAlikA cApahastA smitavarAnanA / caturdazajanAbhyA kalyANI zubhavAkpradA // 24 mAtarvAgdevi ! varade ! vareNye ! vacanaprade ! / sarvamarudgaNastutye ! AhUtehi ! punIhi mAm / / 25 brahmezArka harINAM tu saGgamo'stUbhayorbhavet / mAdhyAhnikAyAM sandhyAyAM sarvadevasamAgamaH / / 26 . pUjAbhikAriNo ye ca ye ca kiJcijalArthinaH / zrAddhAnabhAgadheyA ye ye cAgnihutabhAginaH / / 27 anyAnyuccAvacAnIha, sthAvarANi carANi ca / mAdhyAhikImapekSante teSAmApyAyikA hi sA // 28 yastasyAM nArcayedevAMstarpayenna pitRstthaa| bhUtA yunAvacAnIha so'ndhatAmisramRcchati / / 29 IzAnyAbhimukho bhUtvA dvijaH pUrvamukho'pi vaa| sandhyAmupAsayedyadvattathAbattannibodhata / / 30 A maNebandhanAddharatau pAdau cA ''jAnutaH zuciH / prakSA''lyAvamedvidvAnantarjAnukaro dvijaH / / 31 nirmalAt phenapUtAbhi marnojJAbhiH prayatnavAn / AcAmebrahmatIrthena punraacmnaacchuciH|| 32 vaktanirmArjanaM kRtvA dvistenaivAdharAnyathA / adbhizca saMspRzet khAni sarvANyapi vizuddhaye // 33
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 . vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyo. aGguSThena pradezinyA svypaannisthvaarinnaa| .. ghrANaM saMspRzya neo ca tenAnAmikayA zrutIH // 34 nAbhizca tatkaniSThAbhyAM bakSaH karatalena ca / ziraH sarvAbhiraMsau ca hyaGgulyapraizca saMspRzet // 35 Acamya prANasaMrodhaM kRtvA copaspRzetpunaH / anopasparzane mantrAM prAtaH kecitpaThanti hi // 36 sUryazcameti mantreNa prAtarAcamanaM smRtam / 'ApaH punantu' madhyAhna sAyamagnizcameti ca / mantrAbhimantritaM kRtvA kuzapUtaJca tajjalam / / 37 Acamya vidhivad dhImAn sandhyopAsanamAcaret // 38 soGkArAM caiva gAyatrI japtvA vyAhRtipUrvakam / ApohiSThAdi jalpanti cchando-devarSipUrvakam // 36 chandobhirviniyogaizca mantra-brAhmaNasaMyutam / etaddhIne na kurvIta kuvn hyetattadAsuram // 40 mRtyubhItaiH purA devairAtmanazchAdanAya ca / chandAMmi saMsmRtAnIha cchAditAstairato'marAH // 41 chAdanAcchanda uddiTaM vAsasI kRtireva vaa| chandobhirAvRtaM sarva vidyA sarvatra nAnyataH // 42 yamminman tu ye devA slena mantroNa cihnitam / mantrAM tadevanaM vidyAn saiva tatya tu devatA // 43 yena yaDhaSiNA siddhiH prAmA tu yena vai| mantreNa tasya sa prokto munerbhAvastadAtmakaH // 44
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 'dhyAyaH] sandhyAkRtyavarNanam / yatra karmaNi cArabdhe japahomArcanAdike / kriyate yena mantroNa viniyogastu sa smRtaH // 45 asya mantrasya cA'rtho'yamayaM mantro'tra vartate / tattasya brAhmaNaM jJeyaM mantrasyeti zrutikramaH // 46 etaddhi paJcakaM jJAtvA kriyate karmayadvijaiH / tadanantaphalaM teSAM bhavedvedanidarzanAt / / 47 akAmenApi yanyUnaM kuryyAt karma dvijo'pi yaH / tenAsau hanyate kartA'mRto gantAdhamRcchati // 68 kurvannajJA dvijaH karma japahomAdi kaJcana / nAsau tasya phalaMbindet karma(kleza)mAgaM hi tasya tat // 46 Apadyate sthANu gata svayaM vApi praloyate / yAtayAmAni cchandAMsi bhavanyaphaladAnyapi / / 50 sindhudvIpa bhRSizchando gAyatrI kSu tisRSu / Apo hi daivataM prAhurApohiSThAdiSu dvijAH // 51 gobhilo (gAdhijo) rAjaputrastu drupadAyAmRSibhavet / AnuSTubhaM bhavecchanda Apazcaiva tu daivatam / / 52 sautrAmaNyAvabhRtake viniyogo'sya kalpitaH / udutyamRSiH prarakaNyo gAyatraM sUryadevatA / / 53 citrabhityatra kutsastu zakarI suurydevtaa| praNavo bhUrbhuvaH svazva gAyatryApo cA trayam / / 54 aghamarSaNasUktasya RSirevAghamarSaNaH / chandosyAnuSTubhaM prAhurApazcaiva tu daivatam / / 55
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyodupadAghamarSaNaM sUktaM mArjane vyAharediti / smRtibhiH pariziSyaizca vizeSastoyasecane // 56 . ukto'dhordhva vibhAgena kartabhyaH so'pi sadvijaiH / ApohiSTheti ca RcAmaSTAkSarapadena ca // 57 - pAdAnte prakSipedvApi pAdamadhye na ca kSipet / bhUmau mUni tathA'kAze mUrdhyAkAze punarbhuvi / / 58 evaM vAri dvijaH siJcan tarpayet sarvadevatAH / mRgante mAjanaM kuryAt pAdAnte vA samAhitaH / / 56 bhUgarthe vA prakurvIta ziSTAnAM matamIdRzam / sudutyaM citraM devAnAmupasthAne niyojayet // 60 haMsaH zuciH padityAdi kecidicchanti suuryH| avyAkRtamidaM yAsIt sadevAsura-mAnuSam // 61 saDobhAyAsRjad brahmA, saptemA vyAhRtIH purA / bhUrbhuvaH svamaharjanastapaH satyaM tathaiva ca // 62 AdyAstisro mahAproktAH sarvatraiva niyojanAt / anirvAyustathA sUryoM bRhaspatyApa eva ca // 63 indrazca vizvedevAzca devatAH samudAhRtAH / gAyatryuSNiganuSTup ca vRhatI paGktireva ca // 64 triSTup ca jagatI caiva cchandAMsyetAnyanukramAt / bharadvAjaH kazyapazca gautamo'tristathaiva ca // 65 vizvAmitro jamadanirvaziSThazcarSayaH kramAt / etAbhiH sakalaM vyAptametAbhyo nAsti cAparam // 66
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'NyAyaH] sadAcArakRtyavarNanam / saptaite svargalokA vai satyAdUrddha na vidyate / tasmAllokAtparA muktirAcInAdayekSayA // 67 prANasaMyamaneSvetA abhyasyAH pUrakAdibhiH / omApojyotirityetacchiraH pazcAtprayujyate // 68 pratyoGkArasamAyukto mantro'yaM taittirIyake / atrokAravadArSAdi vidu brahmavido janAH // 66 praNavAdyanta gAyatrIprANAyAmeSvayaM vidhiH / gAyatryAdikacitrAntarmantraizca prAgudIritaH // 7. upAsIrandvijAstAvadyAvannodeti bhAskaraH / gavAM vAlapavitreNa yastu sandhyAmupAsate // 71 sarvatIrthAbhiSekaM tu labhate nAtra saMzayaH / govAlaM darbhasArazca khaDgaM kanakameva ca / / 72 darbha-tAmra-tilairvApi etaistarpaNakRd-dvijAH / sa santarpya pitRndevAnAtmAnaM tridivaM nayet / / 73 triMzatkoTyastu vikhyAtA mandehA nAma rAkSasAH / udyantaM te vivasvantaM balAdicchanti khAditum / / 74 dine dine sahasrAMzu ralakSyastairabhidrutaH / bhAnuhInaH kRtastUgaM tadvazyatva mivAgataH // 75 atastasya ca teSAM tu hyabhUgaddha sudAruNam / kiM bhaviSyati yuddhe'smin nitybhuutsurvismyH||76 aruNasya ca ye bANA jvalanto ye ca bhAsvataH / vilakSyAste nivartante mandehAnAmadarzanAt / / 77
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyorakherapyaMzavo basmAt yAtAyAtA shktitH| aprAptyA ca zarIrANAM svAminaiva layaM gatAH // 78 heSAzabdamakurvANAH shphsphurnnvrjitaaH| stabdhAGgA nirjayAjAsAH sUryyasyandamavAjinaH / / 76 tato devagaNAH sarve RSayazca tpodhnaaH|| yatsandhyAMte upAsIta prakSipanti jalaM mahat / / 80 OMkArabrahmasaMyuktaM gAyacyA caabhimntritm| . doran tena te daityA vaJIbhUtena vAriNA // 81 sahasrAMzurathe tiSThan yo'dhIyAnazcatuH shrutiiH| yAjJavalkyaH samAptyaitatrizAnuktavAMstathA / / 82 satve tvanudivAditye sandhyopAstikaro bhavet / udite sati yA sandhyA bAlakrIDopamA ca sA // 83 sadhyA yenaM na vijJAtA jJAtvA naiva hyupaasitaa| sa jIvanneva zUdana yAzu gacchati sAntrayaH / / 84 mAnvaM pArthivamAgneyaM vAyatryaM divyameva ca / bAruNaM mAnasaJceti sapta snAnAnyanukramAn // 85 zaM na Apastu vai mantraM mRdAlambhaM tu pArthivam / bhasmanA snAnamAgneyaM goreNUnA''nilaM smRtam // 86 Atare sati yA vRSTi divyasnAnaM taducyate / bahirnacAdike snAnaM vAruNa procyate budhaiH / / 87 yaddhapAnaM manasA viSNormAnasaM satsakIrtitam / asAmarthyena kAyasya kAlazalyAyapekSayA / 68
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sadAcArakRyavarNanam / tulyaphalAni sarvANi syurityAha parAzaraH / snAnAnAM mAnasaM snAnaM mantrAdyaiH paramaM smRtam / / 86 kRtena yena mucyante gRhasthA api tu dvijAH / divyAdInAM trayANAM tu snAnAnAgauSasaM param / / 60 sadyaH pApaharaM pAhuH prAjApatyavatAdhikam / uSasyuSasi yatsvAnaM kriyate' nudite'ravau // 61 prAjApatyena tattulyaM mahApAtakanAzanam / prAtarutthAya yo vipraH prAtaHsnAyI sadA bhavet // 12 sarvapApavinirmuktaH paraM brahmAdhigacchati / asnAto nAcaretkarma japahomAdi kiJcana // 63 vidyante (klidyante)ca sutRptAni (suguptAni)indriyANi kSaranti ca / aGgAni samatAM yAnti uttamAmyadhamaiH saha // 64 atyantamalinaH kAyo nvcchidrsmnvitH| sravatyeSa divArAtrau prAtaH snAnena zudhyati / / 65 uSaHsnAnaM prazaMsanti sarve ca pitro'mraaH| dRSTAdRSTakaraM puNyaM zaMsanti pitaro mRSayo)'pi hi // 66 prAta snAyo hi yo vipraH so'haH syAtsarvakarmasu / tatkRtaM karma yatkiJcittatsarva syAdyathArthavat / / 67. avidvAn snAnakAle tu yaH kuryyAhatadhAvanam / pApIyAn rauravaM yAti pitRzApahato dhruvam / / 68 yacca zmazruSu kezeSu yajjalaM dehalomasu / hastAbhyAM na tu vastreNa jala vidvAn hi mArjayet / / 66
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyomArjite pitaraH sarve sarvA api ca devtaaH| tathA sarve manunyAzca tyajeran niyataM dvijam / / 100 snAtRsaJcintitaM sarve tIrtha pitRdivaukasaH / tato nadyAdyasau gacchannirAzAste zapanti hi // 101 ye tu snAnArthinastIthaM saJcintanti jalAzrayAn / tadehamupatiSThanti tRptyai pitRdivaukasaH // 102 ato na cintayettIthaM brajedeva va cintitam / devakhAtanadIsrotaHsarassu snAnama.caret // 103 snAnaM nadyAdibandheSu sadbhiH kArya sadambuSu / kRtrimaM toyakUpasthaM toyaM tatra tvakRtrimam / / 104 na tIrthe svyAkule snAyAnnAsajjanasamAvRte / darbhahIno'nyacittastu na nagno na zirovinA // 105 kadAcidviduSA mithyA na snAtavyaM praambhsaa| ambha kRduSkRtAMzena snAnakartApi lipyate // 106 paJca vA sapta vA piNDAn snAyAduddha,tya tatra tu| vRthAsnAnAdikAnoha vizeSeNa vivarjayet // 187 dhRthA coSNodakasnAnaM vRthA japyamavaidikam / vRthA cArotriye dAnaM vathA bhuktamasAkSikam // 108 mAse nabhasi na snAyAtkadAcinimnagAsu ca / rajasvalA bhavantyetA varjayitvA samudragAH // 106 nApo mUtrapurISAbhyAM nAgnirdahati karmaNA / na strI duSyati jAreNa na vipro vedakarmaNA // 110
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] aacaardhrmvrnnnm| 66 na slAyAt kSobhitAsvapsu svayaM na kSobhayecca tAH / ninargatAsu tIrthAzca patantISvAhatAsu ca / / 111 ravisaMkrAntivAreSu grahaNeSu shshikssye| vrateSu caiva SaSThISu na snAyAduSNavAriNA // 112 na snAyAcchadrahastena naikahastena vA tthaa| uddha tAbhirapi snAyAdAhRtAbhirdvijAtibhiH / / 113 svabhAvAbhiranuSNAbhiH sahasAbhiratathA dvijH| navAbhirnirdazAhAbhirasaMspRSTAbhirantyajaiH / / 114 yaH snAnamAcarennityaM taM prazaMsanti devtaaH| tasmAdvahuguNaM snAnaM sadA kArya dvijAtibhiH // 115 utsAhApyAyanaMsvAntaprazAnti-zakti-vaddhidam / kIrti-kAnti-vapuH puSTi-saubhAgyA-''yuHpravardhanam // 116 svaya'zca dazabhiryuktaM guNaiH snAnaM prazasyate / sUryAdidinavAroktaM tailAbhyaJcanapUrvakam / / 117 hattApa-kIrtimaraNa-suta lakSmI)sthAnApti-mRtyavaH / AyuzcArkAdivAreSu tailAbhyaGge phalaM kramAt // 118 jalAvagAhanaM nityaM snAnaM sarveSu varNiSu / zaktaraharahaH kArya tasyAtha vidhirucyate // 116 gozakRmRtkuzAMzcaiva puSpANi patrikA tthaa| snAnArthI prayato nityaM snAnakAle samAharet / / 120 svamano'bhimata tIthaM gatvA prakSAlya pAdayoH / hastau cAcamya vidhivacchikhAM badhvekacetasA // 121
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhttraashrsmRtiH| [dvitIyo mRdambubhiH svagAtrANi krmaaprkssaalyedythaa| pAdau jaGgha kaTiJcaiva kramAlANaM jalaitribhiH 122 prakSAlya hastAvAcamya namaskRtya ca tajjalam / gRthopaguhyamityetadyajuSA prayatAJjaliH // 123 UrUpa hIti ca mantreNa kuryaadaapo'bhimntritaaH| vidhijJAH kavayaH kecinmantratattvArthavedinaH // 124 yatra sthAne tu yattIrtha nadI pugyatarA tathA / tAM dhyAyenmanasA nityamanyatIthaM na cintayet // 125 gaGgAdipuNyatIrthAni kRtrimAdiSu saMsmaret / / tAM dhyAyenmanasA vApi anyatIrthaM na cintayet // 126 mahAvyAhRtibhiH pazcAdAcAmetprayato'pi san / uduttamamiti bapsu mantroNa prAGmukhoM vizet / / 127 ye'nayo divi cetyetatkuryAdAlambhanaM ttH|| sUyaM pazyaM jalaM muktA samuttIrya tataH spalam // 128 AcamyAtha harenmRtsnA tathA kArya samAlabhet / / azvakrAnte rathakAnte viSNukAnte vasundhare // 126 mRttike hara me pApaM yanmayA pUrvasaJcitam / mRttikAharaNe mantramiti vAsiSThajo'bravIt / samAlabhetribhirmantraridaM viSNAdibhirdvijaH / / 130 zirazcAMsAvurazcorU pAdau jaGgha krameNa tu / bhAskarAbhimukho majjedApo paramAniti tribhiH||131
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 701 M 'dhyAyaH ] AcAradharmavarNanam / unmRnya sarvagAtrANi nimajjecca punaH punaH / uttIryA''camya gAtrANi gomayenAtha lepayet // 132 mAnastoka iti yuktA prAgvadaGgakrameNa tu| imaM me varuNa, tvannaH, satyaM naya, uduttamam // 133 muJca tvavabhRthetyetairAtmAnamabhiSecayet / nimajjyA''camya cA''tmAnaM darbhemantraizca pAvayet / / 134 sarvapApApanodArtha prAgvadaGgakrameNa tu / ApohiSThAdikairmantranibhiralyaizca pAvayet / / 135 haviSmatIrimA Apa idamApastathaiva ca / devIrApa iti dvAbhyAmApo devIriti tyacA // 136 saMsmRya dupadAM devIM zanno devIrapAM rasam / pratyaGgaM mantranavakamApodevI punantu mAm // 137 citpati mAM punAtvetanmantreNApi ca pAvayet / hiraNyavarNA iti ca pAvamAnyaratathAparam / / 138 taratsamandIdhAvati pavitryANyapi shktitH| snAnakAtmakarmanauranyairapyamvudaivataiH // 136 plAvyAtmAnaM nimajjyAtha AcAntAtvanyadAcaret / kAla-kAya-pradezAnAM tathA caivodakasya ca // 140 prAkRye sati caivAyaM vidhiranyo viparyaye / soMkArAM caiva gAyatrI mahAvyAhRtibhiH saha / / 141 triSaNNavaikadhA''vartya sAyAdvidvAnapi dvijaH : chando-munyamarairyukta svazAkhAsvarasaMyutam / / 142
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 702 vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyo AvayaM praNavaM snAyAcchatamardhazataM dsh| cidrUpaM paramaM jyotinirAlamvamanAmayam // 143 avyaktamavyayaM zAntaM nAyAdvApi hariM smaran / gAyatrIvArisaMsnAtaH praNavainirmalIkRtaH // 144 viSNulmaraNasaMzuddho yogyaH sarveSu karmasu / yo'dhItavedavedArthaH sa snAtaH sarvavAriSu // 145 zuddhayedAcinaH svAntastacchuddhastu shucirytH| mantraizca manasA snAnaM na gomaya-mRdambubhiH / / 146 taizcedro-khara-matsyAzca snAnasya phlmaapnuyuH| bhAvapUtaH pavitraH syAnmantrapUtastathA naraH // 147 ubhayena pavitrastu nityasnAyI zucirnaraH / vidhidRSTaM tu yat karma karotyavidhinA tu yH||148 na kiMcit phalamApnoti klezamAnaM hi tasya tat / utpadyante jale matsyA vipadyante tu tatra ca / 146 tiSThanto'pi ca te snAnaphalaM naivApnuyuryataH / vidhihInaM bhAvaduSTaM kRtamazraddhayApi ca // 150 taddharantyasurAstasya muuddhtvaadkRtaatmnH| zraddhA-vidhisamAyuktaM yat karma kriyate nRbhiH / zucibhIrekacittaizca tadAnantyAya kalpate // 151 udAttamanudAttaM ca svaritaM plutameva ca / drutaM ca svaritodAttaM svaraM vidyAttathA plutam // 152
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'NyAyaH ] sasadAcAranityakarmavarNanam / 703 svarAntaM vyaJjanAntaM ca visargAntaM tathaiva ca / sAnusvAraM pRthaktvaM ca jJAtavyamaparaM ca yat // 153 vRAM zatakratuInti vaneNa shtprvnnaa| yathA tathA pravaktAraM mantro hInaH svarAdibhiH // 154 svarato varNataH samyak sAdhyA-dhyAna-japAdiSu / sarva mantrAH prayoktavyA honAH syuraphalA nRNAm // 155 nAbheradhastAdaGgAni kSAlayitvA mRdambhasA / upariSThAt siktavastro mantrIH prokSya zucirbhavet // 156 caturazcaturastvajrayoTThIdvau ca jngghyostthaa|| dvaudvau ca jAnunoya'sya urvoH paJca ca paJca ca // 157 dvAvAyevaM tathA guhye dazadazodara-vakSasoH / dvaudvo gale ca bAtozca dvaudvAvaMsa mukheSu ca / / 158 dvaudvau ca cakSupoH zrutyoH saptokArAzca mUrdhani / nyastapraNavasarvAGgaH snAtaH syAt sarvavAriSu // 156 akAraM mUni vinyasya ukAraM netramadhyataH / makAraM kaNThadeze tu brahmI bhavati vai dvijaH // 160 avyaGgAlidhaute tu vidvAJchusle ca vAsasI / parivAya mRdambubhyAM karau pAdau ca mArjayet // 161 tadvAsasorasampattau zANa-kSaumA-''vikAni ca / kutapaM yogapaTuM vA dvivAsAstu yathA bhavet / / 162 na jIrNa-nIla-kApAya-mAJjiSThena tu vaassaa| mUtrAyupagatenaiva zuciH myAnnaikavAsasA // 163
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 vRhtpraashrsmRtiH| dvitIyoekaM vAso yathAprAptaM. paridhAya mnHshuciH| anyat kRtvottarAsaGgamAcamya prAGmukhaH sthitaH // 164 pratyoGkArasamAyuktAH prnnvaadyntkaastthaa| . mahAvyAhRtayaH sapta devatArSAdisaMyutAH // 165 praNavAntA ca gAyatrI zirastasyAstathaiva ca / trirAvartanametasyAH prANAyAmo vidhIyate // 166 zaktyA'susaMyamaM kRtvA tathAcamya vidhAnataH / upAsya vidhivat sandhyAmupasthAya ca bhAskaram // 167 gAyatrI zaktito japtvA tarpayedevatAH pitRRn / anvArabdhena savyena pANinA dakSiNena tu // 168 tRpyatAmiti sektavyaM nAmnA tu praNavAdinA / brahmeza-kezavAn pUrva prajApatimatho zrutIH // 166 chando yajJAnRSIn siddhAnAcAryAstanayAnapi / gandharva-vatsaratUMzca mAsAn dina-nizAstathA 170 devAn devAnugAMzcaiva nAgAnAgakulAni ca / saritaH sAgarAMstIrthAn parvatAn kulaparvatAn // 171 kinnarAn khecarAn yakSAn manuSyAnatha tapayet / sanakazca sanandazca tRtIyazva sanAtanaH / / 172 AsuriH kapilazcaiva boDhuH paJcazikhastathA / mAnuSAn yAtudhAnAMzca teSAM caiva kulAnyapi // 173 supaNAzca pizAcAMzca bhUtAnyatha pazuMstathA / vanaspatInoSadhIMzca bhUtaprAmaM caturvidham / / 174
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zrAddhakartavyatAvarNanam / 705 brahmAdayo mayAhUtA AgacchantvAdadantvapaH / anRNaM mAM prakurvantu prasIdantu mamopari // 175 tataH pUrvAgradarbheSu sAgreSu sakuzeSu c| prAdezikeSu zuddheSu brahmAdibhyo'mbu secayet // 176 anvArabdhApasavyena pANinA dakSiNe na tu / bhUsthadakSiNajAnuH san devebhyaH secayejalam / / 177 devebhyazca namaH svAhA pitRbhyazca namaH svadhA / manyante kavayaH kecidityayaM tarpaNakramaH / / 178 taya'mANe karmatvaM NijantaM ca kriyApadam / tarpayAmi pitRRn devAnityAhurapare punaH / / 176 sicyamAnena toyena manyante munayo pre| devAstRpyantu pitarastRpyantviti nidarzanam // 180 udIratAmAGgirasa Ayantu no mityapi / pitRbhyazca svadhAyibhyo ye ceha. pitararatathA // 181 agnizvAttopahUtAzca tathA varhiSado' pi ca / yena pUrve ca titaraH somapAnAmudIrayet / / 1.2 AvAhya ca pitRnetairpsvyopviitinaa| dakSiNAbhimukho dvAbhyAM karAbhyAmambu secayet 183 bhUlanasavyajAnuzca dakSiNAprakuzeSu c| rukma-ropya-tilastAmra-darbha-mantrauH kSipet payaH // 184 vinA raupya-suvarNAbhyAM vinA-tAmra-tilarapi / vinA darbhazca mannauzca pitRNAM nopatiSThati // 185 45
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpaaraati| [dvitIyodabhailohitadaka kaash-viirnn-vlvjaiH| zUkadhAnya-tRNaipi darmakArya aved dvijaH / / 86 na tarpayet patantIbhirvidvAnadbhiH kathaMcana / ' pAtrasthAmiH sadarbhAbhiH satilAmindha tarpayet / / 187 basUn rudrAMstathA''diyAnnamaskArasamanvitAn / ete ca divyAH pitara etadAyattamAnupAH / / 169 dhruvo gharazca somazca ApazcaivAnalo 'nilaH / pratyUSadha prabhAsaca vasaMvo 'STau prakIrtitaH 1ee ajaikapAdahiyunyo virUpAkSo'tha raivataH / harazca bahurUpazca tryambakazca surezvaraH // sAvitrazca jayantazca pinAkI cAparAjitaH / elekhAH samAkhyAtA ekAdaza surottamAH 161 indro dhAtA bhagaH pUSA mitro'tha varuNo'rthamA / *zurviksvAstvaSTA ca savitA viSNureva cAra ete vai dvAdazAdityA devAmI paramAH smRtaaH| evaM hi divyAH pitaraH pUjyAH sarva prayatnataH 63 kanyavAho nalaH somI yamazcaiva tathArthamA / / anivAttA somapAzca tathA bariSadIpi ca // 164 ete cAnye ca pitaraH pUjyAH sarve prayataH / etastu tapitaiH sarvaiHpuruSAtarpitA nRmi // 165 yamazca dharmarAjazva mRtyuzcaiva tadhAntakaH / vaiSasvatazca kAlazca sarvabhUtakSayastathA 166
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zrAddha kartavyatAvarNanam / audumbarazca nIlazca dadhnazca parameSThathapi / citrazca citraguptazca vRkodrstthaarymaaH||167 etaistu tarpitaH sadbhivi syAttarpitaM nRbhiH / tasmAt prArayitvaitAn pitrAdIn sarpayettataH // 168 mAtAmahAn mAtulAMzca sakhi-sambandhi-bAndhavAn / svajanAn jJAtivargIyAnupAdhyAyAn gurUnapi // 166 mitrAn bhRtyAnapatyAMzca ye mavanti tadAzritAH / tAn sAstarpayedvidvAnIhante te yato jalam // 200. jalasthazca jale sicet sthalasthazca tathA sthale / pAdau sthAnyo'bhayozcaiva prabhAlyobhayataH zuciH / / 201 yajale zuSkavastreNa sthaleM caivaavaassaa| kuryAddhomaM japaM dAnaM tatsarva niSphalaM mavet / / 202 nArdravAsA:sthalasthastu budhastarpaNamAcaret / / jAnudadhnajalastho vA vigalanAnavalakaH / / 203 gozRGgamAtramudra,tya karau vipro jale sthitaH / ambare tu kSipedvAri pitRRNAM sRptimAvahan / / 204 ubhAgyA secayedvAri AkAze dakSiNAmukhaH / pitaNAM sthAnamAkAroM dakSiNA dik tathaiva ca / / 205 sthalago mArdravAsAstu kuryAdvai tarpaNAdikam / pretAhate nAvAsA naikavAsA samAcaret / / 206 evaM hi tarpaNaM kRtvA sarveSAM vidhivadvijAH / niSpIDayet snAnavastraM yena snAto mavadvijaH / / 207
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyoniSpIDayati yaH pUrva snAnavastramabuddhimAn / nirAzAH pitarastatya yAnti devAH saharSibhiH 208 niSpIDayet snAnavastraM tila-darbhasamanvitam / na pUrva tarpaNAdvastraM naivAmbhasi na pAdayoH / / 206 . eSu cet pIDayedvastraM rAkSasaM tadatikramAt / vananiSpIDane vipra imaM zlokamudAharet / / 210 ye me kule luptapiNDA putra-dAra-vivarjitAH / teSAM pradattamakSayyamidamastu tilodakam // 211 pitRvaMze mRtA ye ca mAtRvaMze kumRtyunA / teSAM tRptirbhavattveSA tilamizreNa vAriNA / / 212 jalamadhye ca yaH kazcidA jhaNo jJAnadurbalaH / niSpIDayati ced vastraM snAnaM tasya vRthA bhavet // 213 yadapsu malanikSepaH zauca-snAnAdikurvatAm / tatpApasya vyapohArthamimaM mantrabhudIrayet // 214 . yanmayA dUSitaM toyaM malaiH zArIrasambhavaiH / tasya pApasya niSkRtya yakSmaNastatra tarpaNam / / 215 ambupebhyo 'tha yakSmabhyo dadAmIdaM jalAJjalim / anyathA ghnanti te sarva sukRtaM pUrvasaJcitam / / 216 aputrA ye mRtAH kecina pumAMso yopito 'pi vaa| asmadvaMze'pi tebhyo vai dattaM vastrajalaM mayA / / 217 nAstisyenApi yo viprastapayet pitR-devatAH / saH tattRptikato dharmAna prApnuyAt paramAM gatim / / 218
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] kartavyavarNanam / 706 nAstikyAvasthito yastu tapeyena pitRn dvijaH / pivanti dehanisrAva pitarastajalArthinaH / / 216 pitRRNAM pitRtIrthena devAnAM daivikena tu / iti matvA prakurvANA mucyate gRhamedhinaH / / 220 paJca tIrthAni viprasya kare tiSThanti dakSiNe / brAhmaM devaM tathA pitryaM prAjApatyaM tu saumikam // 221 brAhmaM pazcimalekhAyAM devaM hyaGgulimUrdhani / prAjApatyaM kaniSThAdau madhye saumyaM vijAnataH / / 222 aGguSThasya pradezinyA madhye pitryaM pratiSThitam / kuryAdyo 'harahazcaivaM samyagjJAtvA vidhAnataH / / 223 sa prApnuyAdgRhastho'pi brahmaNaH padamavyayam / snAtvA japtvA ca hutvA ca datvA caiva tu yo'zute / / 224 so 'mRtaM nityamaznAti tasya sthAnamanAmayam / asnAtvA'znan malaM bhuGkte ajaptvA pUya-zoNitam / ajuzca kRmIna kITAnadardazca zakRttathA / / 225 AhlAdakAraNaM snAnaM duHkha-zokApahaM tathA / duHsvapnanAzanaM caiva kArya snAnamataH sadA // 226 cittaprasAda-bala-rUpa-tapAMsi-medhAmAyuSya-zauca-subhagatvamarogitAM ca / ojasvitAM tviSamadAt puruSasya cINaM snAnaM yazo-vibhava-saukhyamalolupatvama / / 227
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [dvitIyogIrvANandra dvijasattamastutaH prasto mayA yastu vsisstthpautrtH| pApapraNAzaM vitanoti yaH zrutaH . prodIritaH lAnavidhiH sa lezata: 228 uddezato mayA proktaH snAnasya paramo vidhiH / dvijanmanAM hitArtha tu japasyAtaH paro vidhiH / / 226 iti zrIbRhatparAzarIye dharmazAne sutrataproktAyAM smRtAyA snAnavidhirnAma dvitIyo'dhyAyaH // 2 // -:00: // tRtIyo'dhyAyaH // AUMkaarmntrvrnnnm| japasyAtha pravakSyAmi vidhi pArAzaroditam / yAvadvidho japo astu yathA kAryoM dvijaatibhiH||1 japyAni brahmasUtAbi zivasUktAni caiva hi| vaiSNavAni ca sUktAni tayA sauraNyanekadhA // 2 sArasvatAni daurgANi vAruNAnyAnilAni ca / paurANikAni cAnyAni vathA siddhAntikAni ca // 3
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 vAyaH ] kAramatyavarNava sarveSAM japyArakAnAmRcA pa yajuSAM nthaa| sAmnAM vaikAkSarAdInAM gAyatrI paramo japaH 14 tasyAzcaiva tu OMkAro bAjhaNA yamupAsI / AbhyAM tu paramaM japyaM gelokye'pi na vidyate // 5 tayostu devatArSAdi samAsenAbhidhIyate / mena vijJAtamAtroSa dvijo brahmatvamApnuyAt // 6 AsIba yadA kiMcit sadevA'-sura-mAnuSam / tadaikAkSara evAsIdAtmavinyastavizvakaH // 7 gatabhIradvitIyo'pi ekAkI sa na modte| cintayAmAsa gAyatrI pratyakSA sA'bhavattadA / / 8 gAyatrI sA'bhavat patnI praNavo'bhUt patistadA / punaranyau ca dampatyAviti tAbhyAmabhUjagat / / praNavo hi paraM tattvaM trivedaM triguNAtmakam / tridaivataM tridhAmaM ca triprajhaM triravalitam // 10 trimAzaM ca trikAlaM ca triliGgaM kavayo viduH / sarvameta virUpeNa vyApta tu praNavena hi // 1? zAyajuH-sAmavedAzca triveda iti kIrtitaH / sattvaM rajastamazcaiva triguNastena cocyate / / 12 brahmA viSNustathezamnalidaivata itIpyate / amiH somazca sUryazca vidhAmeli prakIrtitaH / / 13 antaHprazaM bahiHpralaM ghanaprajJamudAhRtam / hatkaNTha-tAlukaM ceti tristhAna iti kIrtyate // 14
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [tRtIyoakArokArau mazceti trimAtraH procyate budhaiH / bhUtaM bhavya bhaviSyaM ca trikAla iti sa smRtaH // 15 strI-punapuMsakaM ceti triliGga iti kIrtitaH / trisvabhAvaH sthito devo mantavyo brahmavAdibhiH // 16 paryavasyati yatraitadvizvamutpadyate ytH|| nirmAtrakaH samAtro'pi sAdireva nirAdikaH // 17 sa japyaH sarvadA sadbhiAtavyazca vidhAnataH / vedeSu caiva zAstreSu bahudhA se vyavasthitaH // 18 tathA satyapi caiko'yaM ghaTAkAza iva sthitaH / karmArambheSu sarveSu trimAtraH samprakIrtitaH // 16 sthito yatra yathoktazca smartavyaH sa tathaiva hi / mRgvede svaridodAtta udAttastu yajuHzrutau / / 20 . sAmavede sa vijJeyo dIrghaH sa pluta eva ca / sanatkumArasiddhAnte praNavo viSNurucyate // 21 yasmiMstatya ca vizrAntistat paraM brahmasaMjJitam / uccAritasya tasyAtha vizrAntau ca yadakSaram // 22 tadakSaraM sadA dhyAyedyastaraiva pralIyate / ghaNTAsvanitavattasya vizrAntiH zabdavedhasaH // 23 kurvIta brahmavidviSo yadIcchedhogamAtmanaH / sarvasyApi ca zabdasya yanta ucAritasya yat // 24 tayAyedyastu sa jJAnI. shbdpraassiducyte| . yAjJavalkyo munInAM prAganavIjanakasya ca 25
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] OMkAramantravarNanam / 713 vAsiSThajo 'pi taM brUyAt svabhAvaM zabdavedhasaH / tailadhArAmivAcchinnaM dIrgha ghaNTAninAdavat // 26 avAgjaM praNavasyAyaM yastaM veda sa vedavit / sthitvA sarveSu zabdeSu sarva vyAptamanena hi / na tena hi vinA kiMcidvaktuM yAti girA yataH // 27 udgIthamakSaraM hyetadudgIthaM ca upaaste| upAsyo madhyatastveSa nAdaM vizrAmayedhRdi / / 28 / praNavAdyAH smRtA vedAH praNave paryavasthitAH / vAGmayaM praNave sarva tasmAt praNavamabhyaset // 26 brahmASaM tatra vijJeyamagnizca daivataM mahat / / AdyaM chandaH smarettatra niyogo hyAdikarmaNi // 30 utpannametattu yataH samastaM vyAvRtya tiSThet pralaye 'pi yatra / ekAkSareNApi jaganti yena vyAptAni ko'nyaH paramo'sti tasmAt / / dhyeyaM na japyaM naca pUjanIyaM tasmAnna devAvaraNIyamanyat / dustArasaMsArapayodhimagnatArAya viSNuH praNavaH sa pUjyaH / / 32 uktamuddezato hyetad rUpamekAkSarasya ca / . japyA ca satataM devI gAyatrI sA'dhunocyate // 33 iti zrIbRhatparAzarIye dharmazAstre sutrataproktAyAM smRtyAM SaTkarmanirUpaNe praNavasvarUpavarNanaM nAma tRtiiyo'dhyaayH||
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhsraashsmtiH| // caturthodhyAyaH // gAyatrImantrapurazcaraNavarNanam / gAyatryAH saMpravakSyAmi devAdi krameNa tu / akSarANAM ca vinyAsaM teSAM caiva tu devatAH // 1 japye yathAvidhA kAryA yathArUpA ca sA'rcane / home yathA ca kartavyA yathA vA cA''bhicArike // 2 yat phalaM japahomAdau yadartha apyate tu sA / yAtavyA ca yathA devI yathAvattannibodhata // 3 gAyatrI tu paraM tavaM gAyatrI paramA gatiH / sarvA'marairiyaM dhyAtA sarva vyApta tayA jagat // 4 utpAyave tripAdAyAH punastasyAM vizedidam / gAyatrI prakRtiIyA OMkAraH puruSaH smRtaH // 5 etayoreva saMyogAvagat sarva pravartate / pradAbAyabAyo vedAsteSu tattvAkSarANi ca // 6 caturvizatirevAsyAM taihi vyAptamidaM jagat / Aya caikaM prathamaM tu pAdamRgbhyo dvitIyaM tu tathA yajurvyaH / sAmnastRtIyaM tu tato'bhavat sA sAvitridevI svayameva sarge // 7 daivatyamasyAM savitA surAya'zchando'pi gAyatramabhUca tsyaaH| vizvasya mitro dvijarAjapUjyo muniniyogastu japAdikeSu // 8 asyAM tu tattvAkSaraviMzatistu catvAri pAdatriyataM tu devyAm / bhUrAdibhistisRbhiH saMprayuktaM soGkArametadvadanaM ca tasyAH // 6
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gAyatrImantrapurazcaraNavarNanam / kecidhutAzaM vadavaM vadanti sAvitridevyoH shrutittvvijnyaaH| idaM ca vakvaM sakalAmarANAmityevayA vyAptamazeSametat // 10 bhUrAdikena tritayena pAdaM pAdaM ca vedatritayena caasyaaH| prANAdikena tritayena pAdaM paadainibhirvyaaptmshessmsyaaH||11 yasturyamasyA dvija bretti pAdaM sa vetti vidvan paramaM padaM tu / vyAptiHparAjyA:sakalApi caiSA yo vetti cainAM satu vittamaHsyAt / / gAyatrI yo na jAnAti jJAtvA naiva upAsayet / vAmadhArakamAtro'sau na vipro vRSalo hi sH||13 kiM vedaiH paTitaiH sarvaiH sevihAsa-purANakaiH / sAGgaiH sAvitrihInena na vipratvamavA' yate // 14 gAyatrImeva yo jJAtvA samyagabhyasate punaH / ihAmutra ca pUjyo'sau brahmalokamavApnuyAt / / 15 gAyatrI ca tathA vedA brahmaNA tulitAH purA / vedebhyo'pi SaDaGgebhyo gAyatrya tigarIyasI // 16 yadakSareSu daivatyaM caturviMzaviSUcyate / saMnyAsaM yadvibodhena kurvan brahmatvamApnuyAt / / 15 jAnIyAdakSaraM devyAH prathamaM tvAzuzukSaNam / prAbhaJjanaM dvitIyaM tu tRtIyaM zazidaivatam // 18 vidyutazca turIyaM tu paJcamaM tu yamasya ca / SaSThaM tu vAraNaM tattvaM saptamaM tu bRhaspateH // 16 pArjanyamaSTamaM tattvaM navamaM cendradaivatam / gAndharva dazamaM vidyAvASTramekAdazaM tathA // 20
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashssmRtiH| [caturthImaitrAvarugamanyadvai tathA pUSNastrayodazam / caturdazaM surezasya prAgidaM prANaH smRtam / / 21 marudaivatakaM jJeyaM paJcadazaM yadakSaram / saumyaM ca SoDazaM tattvaM tathA cAGgirasaM param / / 22 vizveSAM caiba devAnAmaSTAdazamathAkSaram / azvinozconaviMzaM tu vizaM prajApaterviduH // 23 ekaviMzaM kuberasya dvAviMzaM zaMkarasya c| trayovizaM tathA brAhmaM cAtuvizaM tu vaiSNavam / / 24 iti jJAtvA dvijaH samyagsarvAzcAkSaradevatAH / kurvan japAdikaM vipraH paraM zreyo'dhigacchati // 25 pAdAGguSThAdimUrddhAntamAtmano vapuSi nyaset / akSarANi ca sarvANi vAnchan brahmatvamAtmanaH / / 26 pAdAGguSThayuge tvekamekaikaM gulphayordvayoH / jAnunozca dvayorekamekamUrukayodvayoH / / 27 guhye kaTyAM tathaikaikamekaikaM jaTharorasoH / stanadvaye tathaikaM tu nyasedekaM gale tathA // 28 vaktre tAluni dRk-zrutyozcaturvekakameva ca / bhruvormadhye tathaikaM tu lalATe caikameva hi // 26 yAmya-pazcima-saumyeSu ekaikamekamUrdhani / gAyatrInyastasarvAGgo gAyatro vipra ucyate // 30 lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA / proktaH praNavavinyAso vyAhRtInAmathocyate // 31
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 717 'dhyAyaH ] gaaytriimntrpurshcrnnvrnnnm| saptApi vyAhRtIya'syAH savadehe jpaadissu|| bhUlokaM pAdayoya'sya bhuvarlokaM tu jAnunoH // 32 svarlokaM kaTideze tu nAbhideze mahastathA / janalokaM tu hRdaye kaNThadeze tapastathA // 33 bhra vorlalATasandhyostu satyalokaH pratiSThitaH / hiraNmaye pare koze virajaM brahma niSkalam // 34 tacchuddhaM jyotiSAM jyotistadyadAtmavido viduH / devasya saviturbhoM vareNyaM caiva dhImahi // 35 tadasmAkaM dhiyo yastu brahmatve ca pracodayAt / cchandodaivatamASaM ca viniyogaM ca brAhmaNam // 36 mantraM paJcavidhaM jJAtvA dvijaH karma samAcaret / svarato varNatazcaiva paripUrNa bhavedyathA // 37 hInaM na viniyuJjIta mantraM tu mAtrayApi ca / devatAyatane kuryAjapaM nadyAdikeSu ca // 38 AzrameSu yatInAM vA goSThe vA svagRhe'pi vaa| caturvantimapUrveSu hyuttamAdikrameNa tu // 36 dazaguNaM sahasraM syAt phalaM viSNAvanantakam / apsamIpe japaM kuryAt sasaGkhyaM tadbhavedyathA // 40 asalayamAsuraM yasmAttasmAttadNayedhra vam / sphATikendrAkSa-rudrAkSaH putrajIvasamudbhavaiH / / 41 akSamAlA prakartavyA prazastA cottarottarA / abhAve tvakSamAlAyA kuzagranthyA'tha pANinA ||42
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 718 vRhtpraashrsmRtiH| [caturthIyathA kathaMcidgaNayet sasaGkhyaM tadbhavedyathA / praNavo bhUrbhuvaH svazca punaH praNavasaMyutam / / 43 antyo'GkArasamAyuktA manyante munayo'pare / praNavo'nte tathA cAdAvAhuranye japai kramama / / 44 AdAveva tu coGkAra AvRttAvAdiko'ntataH / tadAdyaM ca tadantaM ca kuryAt praNavasampuTam // 45 AdyantarakSitAM kuryAditi pArAzaro'bravIt / yo na vAcchati santAnaM mokSamicchati kevalam // 46 pratyoGkAramasau kurvannakSaraM mokSamAgnuyAt / akSaraprAtilomyena soGkAreNa krameNa tu // 47 phaTakArAntAM ca kurvIta precchannarikdhaM dudhaH / home cApi paThan kuyot praNavAvartanaM dvijH| abhipretArthahomAdau svAhAntAM tAmudIrayet 148 saMkIrNatA yadA pazyedrogAdvA dviSato'pi vaa| tadA japeJca gAyatrI sarvadoSApanuttaye // 46 rudrajApyAni kAryANi sUktaM ca puruSasya ca / zivasaMkalpajApyaM ca sarva kuryAdvidhAnataH / / 50 japyAni ghnanti pApAni zreyo dadyustadathinAm / ato japaM sadA kuryAdyadoMcchecchumamAtmanaH / / 51 drupadAM vA japeddevImajA jambukAM tathA / praNavaM ca sadAbhyasyedyadi brahmatvamicchati / / 52
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] gAyatrImantrapurazcaraNavarNanam prANAnAmayutAbhyAM ca tathA paMDizamiH shtaiH| puMsI gacchatyahorAtraM satsaMkhyAmajapA viduH / / 53 ravimaNDalamadhyasthe puruSa lokasAkSiNi / samarpitaM mayA cedaM sUryAkhye brahmaNaH pade // 54 na japyaM prasabhaM kuryAt prasabhaM nanti rAkSasAH / brAhmaNA bhAgadheyAstu teSAM devo vidhikramaH // 55 upAMzu tu japaM kuryAt brAhmaNo vAtha mAmasam / vivRtoSTamupAMzuH syAdacaloSThaM tu mAnasam // 56 dvividhastu japaH prokta upAMzurmAnasastathA / upAMzuH myAcchataguNaH sAhasro mAnasaH smRtaH // 57 upAMzujapayuktastu mAnase ca ratastathA / ihaiva yAti vaidhastvamiti pArAzaro'bravIt / / 58 vidhiyajJAH pAkayajJA ye cAnye bahavI mkhaaH| sarve te japayajJasya kalA nAhanti pIDazIm / / 51 apyenakana siddhana kiM na siddhaM bhavediha / kuryAdanyanna vA kuryAnmaitrI brAhmaNa ucyate // 60 zatena janmajanitaM sahasraNaM purAkRtam / ayutena trijanmotyaM gAyatrI hanti pAtakam // 61 dazabhirjanmajanitaM zatena. tu purAkRtam / sahasreNa trijanmotthaM gAyatrI hanti pAtakam // 62 asmin kalau ca viduSA vidhikt karma yat kRttam / bhaveddazaguNaM taddhi kRtAdeyuMgato dhruvam // 63
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| . [caturthona ca tacchakyate kartuM mantrAmnAye'sya dUSaNAt / ayathArthakRtAt pAThAt mantrasiddhigarIyasI // 64 na ca kramanna ca hasanna pArzvamavalokayan / nAnyasakto na jalpaMzca na caivordhvazirAstathA // 65 nAghiNA pIDayet pAdaM na caiva hi tathA karam / naivaMvidhaM japaM kuryAnna ca saMcAlayet karam / / 66 pracchannAni ca dAnAni jJAnaM ca nirahaMkRtam / japyAni ca suguptAni teSAM phalamanantakam // 67 ya evamabhyasennityaM brAhmaNaH saMyatendriyaH / sa brahmalokamApnoti tathA dhyAnArcanAdapi // 68 athAnyat sampravakSyAmi yathA tAta pitAmahaH / labdhavAn vedhasaH pRSThAgAyatrIdhyAnamuttamam // 66 yadakSareSu yadvaNaM yatra yatra ca yaH smaret / yatphalaM labhate kRtvA yathA tasyAH samarcanam / / 70 tat prakRtiH sa svAtaM vikAro buddhireva ca / turityetadahaMkAraM bazabdaM viddhi pApaham // 71 re sparza tu Ni rUpaM ca yaM rasaM gadhamatra bham / ! zrotraM de tvacaM vA va cakSuH sya rasanA tathA // 72 dhI nAsA ca ma vAcA ca hi hastau dhi ca paadvym| yo upasthaM mukhaM yo 'nyo naH khaM prakAramArutam // 73
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gAyatrImantravarNanam / 721 co tejo da jalaM yAt kSmA gAyatryAstattvaciMtanam / caturviMzatitattvAni pratyekamakSareSu yH||74 gAyadhyAH saMsmaredyogI sa yAti brahmaNaH pdm| tatkAraM pAdayonya'sya brahma-viSNu-zivAkRtim // 75 zAntaM padmAsanArUDhaM dhyAnAdahati kilviSam / sakAraM gulphayonya'syedatasIpuSpasannibham // 76 padmamadhyasthitaM saumyaM dahate copapAtakam / vikAraM jakyordIta dhyAyedetadvicakSaNaH // 77 brahmahatyAkRtaM pApaM hanyAttaddhi smRtaM kSaNAt / turakAraM jAnudeze tu indranIlasamaprabham // 78 nirdahet sarvapApAni praharogamupadravam / urvova vimalaM dhyAyecchuddhasphaTikavidhutim // 76 vijJAtaM hanti tatpApamagamyAgamanAt kRtam / rekAraM vRSaNe proktaM vidyutsphuritatejasam / / 80 mitradrohakRtaM pApaM smaraNAdeva nAzayet / Ni guhyaM zvetavaNaM tu jAtipuSpasamadyutim / guruhatyAkRtaM pApaM zodhayeddhayAnacintanAt // 81 yaM kaTyAM tArakAvaNaM candravaddhiSNyabhUSitam / yoginAM varadaM prAhubrahmahatyAvizodhanam / / 82 bhaM (bhakAraMcAli) nabhovalivarNAbhaM mevonnatisamathutim / dhyAtvA kamalamadhyasthaM mahad dahati pAtakam // 83
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 002 ___ vRhtpraashsmRtiH| [caturtho "jaThare raktavaNaM tu mAtrAdvayavibhUSitam / gohatyAdikRtaM pApaM goMkArastu vizodhayet // 84 zyAmaraktaM ca dekAraM dhyAnaM taddezayehadi / him-kundenduvarNAbhaM vakAramamRtaM sravat / / 85 pitR-mAna-vadhodbhUtaM mitraavrunndevtm|| gumahatyAkRtaM pApaM vakAreNa praNazyati // 86 syakAraM vinyaset kaNThe tyASTraM sphaTikasannibham / manasopArjitaM pApaM syakAreNa praNazyati // 87 dhIkAraM vasudaivatyaM vadanti svarNasannibham / pratiprahakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // 88. makAraM padmarAgAbhaM zirasthaM dIptatejasam / pUrvajanmakRtaM pApaM makAraNa praNazyati // 86 hikAraM nAsikAgre tu pUrNacandrasamaprabham / pUrvApUrvataraM pApaM smaraNAdeva nazyati // 60 dhikAraM zAntamakSyozca pItavaNaM sudhAMzuvat / . mano-bAkAyajaM pApaM cintanAdeva nazyati // 61 yokArau dvau dhUmra-nIlo bhra-lalATe ca saMsthitau / dhyAyannityaM dvijo nUnaM sarvapApaiH pramucyate // 2 nakAraM tu mukhaM pUrva dvAdazAdityasannibham / sadayAtvA dvijazreSThaH prApnoti brahmaNaH padam // 63 prakAraM dakSiNe vaktre kAlAmi-rudrasannibham / sahadayAtvA dvijazreSTha aizvaraM padamApnuyAt // 64
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gaaytriimntrjpvrnnnm| cokAraM pazcime vaktre vidyuddIptisamaprabham / / ekavAraM dvijo dhyAtvA vaiSNavaM padamApnuyAt // 65 dakAramuttare vastre zuklavarNasamadyutim / sakRddhyAnAt dvijazreSTha prApnuyAt padamavyayam // 66 yAkArastu ziraH proktaM caturvadanasaMyutam / sa eSa triguNaH proktazcaturviMzatimaH smRtaH // 67 yaM yaM pazyati cakSurdhyA yaM yaM spRzati paanninaa| yaM yaM ca bhASate kiJcittatsarva pUtameva ca // 68 jApye tu tripadA jJeyA pUjane tu catuSpadA / nyAse japye tathA dhdhAne agnikArye tathArcane / sarvatra tripadA jJeyA brAhmaNaistattvacintakaiH / jambukA nAma sA devI yajurvede pratiSThitA // 100 sA devI drupadA nAma mantre vAjasaneyake / antarjale trirAvartya mucyate brahma ityayA // 101 so'panIya samastAni mahainAMsi dvijottamaH / brahmaNaH padamApnoti yadgatvA na nivartate / / 102 vinA zraddhAM pramAdAdvA japaM kurvazcyavedyadi / smaraNAdeva tadviSNoH sampUrNa syAditi smRtiH / / 103 tadviSNoriti mantroyaM smartavyaH sarvakarmasu / AvartyaH praNavo vApi sarvasyAdiryato hi saH // 104 abhyaset praNavaM nityamekacittaH smaahitH| gAyatrI ca tathA devImabhyasyan muktimApnuyAt // 105
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [caturthovaidikaM tu japaM kuryAt paurANAM pAzcarAtrikam / / yo vedastAni caitAni yAnyetAni ca sA zrutiH // 106 japena yeneha kRtena puMso dadAti mArga savitApi kartuH / ayaM hi sarveSTikRtAM variSTho vidheH padaM yAsyati nirvikalpam // 107 yaduktaM sarvazAstreSu tathA srvshrutissvpi| . upaniSanmataM tadvo viprA hyetat prakIrtitam // 108 nyAsaM tanutraM na babandha dehe jagrAha nokAramasiM ca tIkSNam / vipro vaze yatripadA na cakre loke sa ruSTaH kimu kasya kuryAt / / 106 uddezena mayA prokto vidhipyasya paavnH| . devArcanavidhAnaM tu sampravakSyAmyataHparam // 110 iti zrIbRhatparAzarIye dharmazAstra japanirNayaH / atha devArcana vidhivarNanam / devArcanaM pravakSyAmi yaduttamRSibhiH purA / vaidikaraiva tanmantrairyasya ye tatya tairiti // 111 arcayan vaidikarmantrairnAnugrahamapekSate / vaidiko'nugrahastasya vedasvIkaraNena tu // 112 brahmANaM vaidhasaimantraviSNuM svaiH zaMkaraM svkaiH| anyAnapi tathA devAnArcayet svIyamantrakaiH 113 mantranyAsaM purA kRtvA svadehe devatAsu ca / gAyatryaukAranyastAGgaH pUjayedviSNumavyayam // 114 nyastvA tu vyAhRtIH sarvAH proktasthAnakrameNa tu / pramabhUtaH zuciH zAnto devayAgamupakramet // 115
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] devAcanavidhivarNanam / viSNurAdirayaM devaH sNmirgnnaacitH| nAmagrahaNamAtreNa pApapAzaM chinatti yaH / / 116 tadarcanaM pravakSyAmi viSNoramitatejasaH / yat kRtvA munayaH sarve paraM sAyujyamApnuyuH // 117 SaTsveteSu hareH samyagarcanaM munibhiH smRtam / apasvanau hRdaye sUrye sthaNDile pratimAsu ca // 118 agnau kriyAvatAM devo divi devo manISiNAm / pratimAsvalpabuddhInAM yoginAM hRdaye hariH // 116 Apo hyAyatanaM tasya tasmAtAsu sadA hriH| sarvagavana viSNotu sthaNDile bhAvitAtmanAm // 120 dadyAt puruSasUktena ApaH puSpANi caiva hi / arcitaM syAdidaM tena nityaM bhuvanasaptakam 121 AnuSTubhasya sUktasya traiSTubhasya ca daivatam / / puruSo yo jagadvIjamRSirnArAyaNaH smRtaH / / 122 tasya sUktasya sarvasya bhRcAM nyAsaM yathAkramam / deve caivAtmani tathA sampravakSyAmyataH param / / 123 hastanyAsaM purA kRtvA smRtvA viSNu tathA'vyayam / zikhAbandhaM ca digbandhaM saJcintya viSNumAtmani // 124 prathamA vinyasedvAme dvitIyAM dakSiNe kre| tRtIyAM vAmapAde tu caturthI dakSiNe nyaset / / 125 paJcamI vAmajAnau tu paSThIM ca dakSiNe nyaset / saha.mI vAmakaThyAM ca dakSiNAyAM tathASTamIm / / 126
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ . vRhtpraashrsmRtiH| [caturthonavamI nAbhimadhye tu dazarmI hRdi vinyaset / ekAdazI vAmapAde dvAdazI dakSiNe nyaset // 127 kaNDe trayodazIM nyasya tathA vaktre caturdazIm / akSNoH paJcadazIM nyasya Sor3azI mUrdhni vinyaset // 128 evaM nyAsavidhiM kRtvA pazcAdyAgaM samAcaret / AsanaM cintayenmerumaSTapatraM sakarNikam / / 126 vyAhRtInAmatha nyAsaM kuryAcca vidhivad dvijaH / bhUlokaM pAdayoya'sya bhuvarlokaM tu jAnunoH // 130 svarlokaM kaTideze tu nAbhideze mahastathA / janolokaM tu hRdaye kaNThadeze tapastathA // 131 bhra vorlalATasandhyostu satyalokaH pratiSThitaH / hiraNmaye pare koze virajaM brahma niSkalam / / 132 tacchutraM jyoti jyotistadyadAtmavido viduH| AvAhanamatha prAhurviSNoramitatejasaH / / 133 yathArcA kriyate tasya svadehe cintayettathA / AdyayA''vAhayedevamRcA tu puruSottamam // 134 yathA deve tathA dehe nyAsaM kuryAdvidhAnata / dvitIyayA''sanaM dadyAt pAdyaM caiva tRtIyayA // 135 caturthyAdhyaH pradAtavyaH paJcamyA''camanaM tathA / SaSThathA snAnaM prakurvIta saptamyA vasanaM tathA // 136 yajJopavItaM cASTamyA navamyA gandhameva c| puSpaM deyaM dazamyA tu ekAdazyA ca dhUpakam // 137
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] devArcanavidhivarNanam / dvAdazyA dIpakaM dadyAttayodazyA naivedyakam / caturdazyAJjaliM kuryAt paJcadazyA pradakSiNam // 138 SoDazyodvAsanaM kuryAccheSakarmaNi pUrvavat / snAne vastre ca naivedya dadyAdAcamanaM hreH| SaNmAsAt siddhimApnoti evamevahi yo'rcayet // 136 AdityamaNDale devaM dhyAtvA viSNu manomayam / sa yAti brahmaNaH sthAnaM nAtra kAryA vicAraNA // 140 dhyeyo dinezaparimaNDalamadhyavartI nArAyaNaH sarasijAsanasanniviSTaH / keyUravAn makarakuNDalavAn kirITI hArI hiraNmayavaputhutazaGkha-cakraH / / 141 sUktena viSNuvidhinA samudIritena yo'nena nityamajamAdimanantamUrtim / bhaktayA'rcayet paThati yazca sa viSNudehaM vipro vizeddharivareNa kRtArthadehaH // 142 paJcarAtravidhAnena sthaNDile vApi pUjayet / / jalamadhyagato vApi pUjayejalamadhyataH / / 143 dvAdazAraM navavyUhaM paJcarAtrakrameNa tu / abhAve dhautavastrasya patrikAyAstathA dvijaH / / 144 jale'pi hi jalenaiva mantrairevArcayeddharim / viSNurviSNurityajasraM cintayeddharimeva tu // 145
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [caturthItiSThan brasaMstathA''sInaH zayAno'pi hariM sadA / saMsmaranA 'zubhaM pazyedihA'mutra ca vai dvijH||146 rudraM rudrividhAnena brahmANaM ca vidhAnataH / sUrya saMhitamantraizca tadIritavidhAnataH // 147 durgA kAtyAyanI caiva tathA vAgdevatAmapi / skandaM vinAyakaM caiva yoginI kSetrapAlakAn // 148 vidhivadarcayet sarvAnyo vipro bhktittprH| viSNunA suprasannena viSNulokamavApnuyAt / / 146 prahAMzca pUjayedvidvAn brAhmaNaH zAntitatparaH / Arogya-puSTisaMyukto dIrghamAyuravApnuyAt / / 150 gRhA gAvo nRpA viprAH sadbhiH pUjyAH sadA nraiH| pUjitAH pUjayantyete nirdahantyapamAnitAH // 151 yo hitaH sarvasattveSu nRpa-go-brAhmaNeSu ca / ihA'mutra ca pUjyo'sau viSNulokamavApnuyAt // 152 ukto gRhasthasya surArcanasya dhanyo vidhiviSNupadopalabdhyai / kAryoM dvijAteH prativAsaraM yo vedoktamantraiH sa mayA hitAya // 153 devapUjAvidhiH prokta eSa uddezato ythaa| vaizvadevasya vaktavyo vidhividhA mayAdhunA // 154 iti devpuujaavidhiH| atha vaizvadevavidhivarNanam / baizvadevaM pravakSyAmi yathAkArya dvijaatibhiH| svagRhmotavidhAnena juhuyAdvaizvadaivikam / / 155
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vaishvdevvidhivrnnnm| 726 haviSyasya dvijo'bhAve yathAlAbhaM zRtaM hviH|| juhuyAdvidhivadbhaktyA yathA syAJcittanivRtiH // 156 yadvA tadvApi hotavyamagnau kiMcid dvijAtibhiH / phalaM vA yadi vA mUlaM ghAsaM vA yadi vA payaH // 157 ahutvA ca dvijo'znIyAdyatkiMcit svayamaznute / aznIyAJcedahutvApi narakaM sa samAvizet / / 158 juhuyAdvayaJjana-kSAravaya'mannaM hutAzane / anujJAto dvijastAtu trikRtvA puruSarSabhaH // 156 yattvagnau hUyate naiva yasya cAyaM na dIyate / abhojyaM tad dvijAtInAM bhuktvA cAndrAyaNaM caret // 160 laukike vaidike caiva vaizvadevo hi nityazaH / laukike pApanAzAya vaidike svargamApnuyAt // 161 abhAvAdagnihotrasya Avasathyasya vA tathA / yasminnagnau pacedannaM tatra homo vidhIyate // 162 agniHsomassamastau tau vizvedevAstathaiva ca / dhanvantariH kuhUstadanumatiH prajApatiH / / 163 dyAvAbhUbhyoH sviSTakRte hutvatebhyaH punastataH / kuryAdvalihRtiM pazcAt sarvadikSu pradakSiNam // 164 sutrAmge tasya puMbhyazca yamAya ca sahAnugaiH / varuNAya sahaitaizca somAya ca sahAnugaiH // 165 marudbhizva kSipedvAri azvibhyAM ca tathA haret / vanaspatibhyaH sarvebhyo musalolukhale haret // 166
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [caturthI. zriyai ca bhadrakAlyai ca ucchIrSe pAdayoH kramAt / brahmage sAnugAyeti madhye caiva baliM haret // 167 vAstave sAnugAyeti vAstumadhye baliM haret / vizvebhyazcaiva devebhyo balimAkAza urikSapet // 168 dhuvarebhyazva bhUtebhyo naktaMcAribhya eva ca / vAstoH pRSThe ca kurvIta baliM sarvAnutRptaye // 166 pitRbhyo balizeSaM tu sarva dakSiNato haret / patitebhyaH zvapAkebhyaH pApAnAM pAparogiNAm // 170 kRmi-kITa-pataGgAnAM sarvebhyo'pi valiM haret / evaM sarvANi bhUtAni yo vipro nityamarcayet // 171 tat sthAnaM paramApnoti yajyotiH paravedhasaH / gRhye 'nau vaizvadevaM tu protametanmanISibhiH / / 172 anagnikastu kurvIta vaizvadevaM kathaM tviti ? / mahAnyAhRtibhistisraH samastAbhistathA'parA / / 173 ityAhutIzcatastu tathA devakRte 'pi ca / triyambakaM yajAmaha ityAdi cAhutidvayam 174 vaizvadevena juhuyAdvizeSo'nyatra vai punaH apamRtyunivRttyarthamAyuH puSTivivRddhaye // 175 juhuyAt tryambakaM devaM vilvapauritalaistathA / vinAyakAya hotavyA ghRtasyAhutayastathA // 176 sarvavighnopazAntyathaM pUjayedyatnatastu tam / gaNAnAM veti mantroNa svAhAkArAntamAdRtaH // 177 -
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ / cA punaH / dhyAyaH] vaizvadevavidhivarNanam / catasro juhuyAttasmai gaNezAya tthaa''hutiiH| tadviSNoriti juhuyAdvidhisampUrNatAkRte // 178 . praNavena ca gAyacyA kecijjuhvati tad dvijaaH| etau vai sarvadevatyau etasparaM na kiMcana // 176 etAbhyAM tu hutenaiva sarvebhyo'pi hutaM bhvet| / juhuyAt sarpiSA'bhyaktaM gavyena payasA'tha vA // 180 krItena govikAreNa tilatailena vA punaH / samprokSya payasA vA'nnaM nAbhyaktaM cAznuyAdapi // 181 asnehA yava-godhUmAH zAlayo havanIyakAH / havistu havirabhyaktamahavistu haviyataH // 182 abhyaktameva hotavyamato rUkSaM vivarjayet / dAridrayaM zivatritAmeke rUkSAnnahavane viduH // 183 jaTharAgneH kSayaM caike rUkSamannaM na huuyte| AMkArapUrvikA sarvAH svAhAkArAntikAstathA // 184 juhuyAdagniko vipro gRhamedhI hi nityazaH / baliM copAntabhUtebhyaH sarvebhyo 'dhyavizeSataH / / 185 hutvA'tha kRNavatmAnaM kRtAJjaliH prasAdayet / tvamAne dyubhiretena mantroNa bhaktimAn dvijaH // 186 Abrahmanniti mantraM tu japedvai sArvakAmikam / AhAvyagna iti hyanaM mantrAM ca prayato japet // 187 anyaM hotAzanaM mantraM japitvAtha kSamApayet / anyAni caiva sUktAni pavitrANi tato japet / sarvazAntikakRtyartha tathAgnidevateti ca // 188
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [caturthojhanaM dhanamarogitvaM gatimicchaMratathA dvijH|| zambhumagniM ravi viSNumarcayedbhaktitaH kramAt / / 186 ajAnan yo dvijo nityamahattvA'tti zRtaM haviH / pitR-deva-manuSyANAmRgayuktaH sa yAMtyadhaH // 160 zAkaM vA'pi tRNaM vApi hutvAnAvaznute dvijH| sarvakAmasamAyuktaH so'zaiva sukhamaznute // 161 ghareNa varNena ca yadvihInaM tathaiva hInaM kriyayApi yc| . tathAtiriktaM mama tat kSamasva tadastu cAgne paripUrNametat / / 12 sarvapApApanodAya sarvakAmAya vai dvijAH / dvijanmanAM hitArthAya vaizvadeva udAhRtaH / / 163 iti vaishvdevvidhiH| athAtithyavidhivarNanam / AtithyaM sampravakSyAmi cAturvarNyaphalapradam / cAtuvaryo'tithiH proktaH kAle prApto'dhvagozrutaH 164 adRsstt'pRssttgotraadirjnyaataacaar-vidykH| sandhyAmAtrakRtAcAraratajjJaiH so'tithirucyate // 1665 kSuttRSNA-'dhvazramazrAntaH prANatrANAnayAcakaH / gRhItapAtramAtraH san gRhadvAramupAgataH // 166 viSNurUpo'tithiH soyamuttarArthamupAgataH / iti mattvA mahAbhaktyA bRNuyAdbhojanAya tam // 167 eSa svayaH samAyAtaH sarvadevamayo'tithiH / nirdaya sarvapApAni mamAyaM samprayAsyati / / 168
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtithyavidhivarNanam / brAhmaNaiH saha bhoktavyo bhaktyA prakSAlya pAdrayam / AsanArghyAdikaM datvA kRtvA sraka - candanAdikam // 166 yogino vividhai rUpaibhraM manti dharaNItale / narANAmupakArAya te cAjJAtasvarUpiNaH ||200 tasmAdabhyarccayet prAptaM zrAddhakAle'tithiM dvijaH / zrAddhakriyAphalaM hanti tatraivApUjito'tithiH || 201 tasmAdapUrvamevAtra pUjayedAgatA'tithim / kadAcit kazcidAgacchettArayedyastu pUrvajAn ||202 yatityanihotrI ca tathA ca makhad dvijaH / sadaite'tithayaH proktA apUrvAzca dine dine // 203 atiye'maradehastvaM mattArArthamihAgataH / 'dhyAyaH ] 733 saMsArapaGkama mAmuddharasvA'ghanAzana || 204 naikAzrame vasan vipro munIndrairucyate'tithiH / anyatra dRSTapUrvo yo nAsAvatithirucyate ||205 kSatriyo yadi vA gacchedatithitvena vezmani / bhukeSu satsu vipreSu kAmatastu tamAzayet // 206 vaizyo vA yadi vA zUdro vipragehaM samAbrajet // tau bhRtyaiH saha bhoktAvitipArAzaro'bravIt // 207 klIvo vA yadi vA kANaH kuSThI vA vyAdhito 'pi vA / Agato vaizvadevAnte draSTavyaH sarvadevavat // 208 kSatriyeNApi vaizyena tathaiva vRSalena ca / AtithyaM sarvavarNAnAM kartavyaM syAdasaMzayam // 206
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 734 vRhtpraashrsmRtiH| [caturthoMyo'tithiM pUjayedbhaktyA anyAbhyAgatameva c| bAla-bRddhAdikaM caiva tasya viSNuH prasIdati / / 210 devA manuSyAH pitarazca sarve syuryana tRptena ca bhUri diSTam / tAmAnahAtumtyamarAGganAbhistasyAtitheH kena samatvamasti // 211 iti AtithyavidhiH / atha vrnnaashrmdhrmvrnnnm| varNadharmAn pravakSyAmi yat kRtyaM brAhmaNAdibhiH / nibodhadhvaM dvijAstadvai saMkSepeNa pRthak pRthak // 212 yajanaM yAjanaM vipre tathA daan-prtigrho| adhyApanamadhyayanaM karmANyetAni SaT tathA // 213 prajAnAM rakSaNaM dAnamarINAM nigrhstthaa| yajanA-'dhyayane rAjJi viSayAsaktivarjanam // 214 yajanA-'dhyayane dAnaM pAzupAlyaM tathA vizi / vANijyaM ca kusIdaM ca karmaSaTkaM prakIrtitam / / 215 zuzrUSA brAhmaNAdInAM tadAjJApAlanaM tathA / eSa dharmaH smRtaH zUdre vANijyena ca jIvanam // 216 sarveSAM jIvanaM proktaM dharmeNaiva ca karSaNam / bhinnavRttiryathA na syAt kuryAdviprastathA ca tat // 217 kurvannuktAni karmANi vRtyA vA kSatriyasya ca / vatyabhAve dvijo jIvedbhinnavRtti vivarjayet // 218 prajAnAM pAlanaM dAnaM zastrabhRttvaM pracaNDatA / nirjayaH parasainyAnAmeva dharmaH smRto nRpe // 216
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] varNAzramadharmavarNanam / 735 pupaM puSpaM vicinuyAna mUlacchedaM na kArayet / / mAlAkAra ivA''rAme prajAsu syAttathA nRpaH // 220 lohakarmarathAnAM ca gavAM ca pratipAlanam / gorakSA kRSi-vANijyaM vaizyavattirudAhRtA // 221 zUdrazya dvijazuzrUSA paro dharmaH prakIrtitaH / anyathA kurute yattu tadbhavettasya niSphalam / / 222 lavaNaM madhu tailaM ca dadhi takraM ghRtaM pyH| na duSyecchUdrajAtInAM kuryAt sarvamya vikrayam // 223 vikrayaM madya-mAMsAnAmabhakSyasya ca bhakSaNam / agamyAgAmitA cauyaM zUdre syuH pAtahetavaH / / 224 kapilAkSIrapAnena brAhmaNIgamanena ca / vedAkSaravicAreNa zUdrasya narako dhruvam 225 iti zrIbRhatparAzarIye dharmazAstre subUtaproktAyAM saMhitAyAM caturtho 'dhyAyaH // 4 // // paJcamo'dhyAyaH / / atha gomahimAvarNanam / ataH paraM gRhasthAya karmAcAraM kalau yuge| varNasAdhAraNaM sAkSAJcAturdakrameNa tu / / 1 yuSmAkaM sampravakSyAmi parAzaravacoditam / SaTkarmasahito vipraH kRpivRtti samAzrayet // 2
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamohInAGgaM vyAdhisaMyuktaM prANahInaM ca durblm| . kSudyuktaM tRSitaM zrAntamanaDAhaM na vAhayet // 3 sthirAGga nIrujaM tRpta sANDaM SaNDhavivarjitam / adhRSyaM sabalaprANamanar3AhaM tu vAhayet // 4 vAhayed divasasyAgha tataH snAnaM samAcaret / kugarna kRSi kuryAt sarvathA dhenusaMgraham // 5 bandhanaM pAlanaM rakSA dvijaH kuryAdgRhI gavAm / vatsAzca yatnato rakSyA vardhante te yathA kramAt // 6 na dUre vAstu nevavyAzcAraNAya kadAcana / dUre gAvazcarantyo hi na bhavanti zubhAvahAH // 7 prAtareva hi dogdhavyA dudhAt sAyaM na tA gRhii| dondhuddhiH payaso naiva vardhante tAH kadAcana // 8 anAdeyatRNAnyatvA sravantyanudinaM pyH| tuSTidA devatAdInAM pUjyA gAvaH kathaM na tAH // 8 spRzazca gAvaH zamayanti pApaM saMsevitAzvopanayanti vittam / tA eva dattAstridivaM nayanti gobhirna tulyaM dhanamasti kicit / / 10 yasyAH zirasi brahmA''ste skandhadeze zivaHsthitaH / pRSThe nArAyaNastasthau zrutayazcaraNeSu ca // 11 yA anyA devatAH kAzcittasyA lomasu tAH sthitAH / sarvadevamayA gAvastudhyettadbhaktito hariH // 12
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gomahimAvarNanam / haranti sparzanAt pApaM payasA poSayanti yaaH| prApayanti divaM dattAH pUjyA gAvaH kathaM na tAH // 13 yatkhurAhatabhUmeye utpadyante rajaH kaNAH / pralInaM pAtakaM taistu pUjyA gAvaH kathaM na tAH // 14 zakRnmUtraM hi yasyAratu pItaM dahati pAtakam / kimapUjyaM hi tasyA goriti pArAzaro bravIt // 15 gauravatsA na dogdhavyA na caivaM garbhasandhinI / prasUtA ca dazAhArvAgdogdhi cennarakaM vrajet // 16 dubailA vyAdhisaMyuktA puSpitA yA dvivatsakA / sAdhubhirna ca dogdhavyA dhArmikadhanamIpsubhiH // 17 kulAnte puSpitA gAvaH kulAnte bhvstilaaH| kulAnte calacittA strI kulAnte bandhuvigrahaH // 18 ekatra pRthivI sarvA sshail-vn-kaannaa| tasyA gauAyasI sAkSAdekatrobhayatomukhI // 16 yathoktavidhinA caitA varNaH pAlyAH supuujitaaH| pAlayan pUjayannetAH sa pretyeha ca modate // 20 dakSiNAbhimukhA gAva uttarAbhimukhA api / bandhanIyAstathaitAH syuna prAk-pazcimatomukhAH // 21 vAji-go-vRSazAlAyAM suvIkSNaM lohadAtrakam / sthApyaM tu sarvadA tat syAdavalulavimodaka / / 22 gAvoM deyAH sadA rakSyAH pAlyAH poSyAzca srvdaa| tADayanti ca ye pApA ye cAkrozanti tA nraaH||23
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [paJcamonarakAnau prapacyante goniHzvAsaprapIDitAH / sapalAzena zuSkaga tA daNDena nirvatayet // 24 gaccha gaccheti tAM brUyAn mA mA bhairiti vArayet / saMspRzana gAM namaskRtya kuryAttAM ca pradakSiNam // 25 pradakSiNIkRtA tena saptadvIpA vasundharA / tRNodakAdisaMyuktaM yaH pradadyAdvAhnikam / / 26 so'zvamedhasamaM puNyaM labhate nAtra sNshyH| gavAM kaNDUyanaM snAnaM gavAM dAnasamaM bhavet / / 27 tulyaM gozatadAnasya bhayato gAM prapAti yH| pRthivyAM yAni tIrthAni AsamudraM sarAMsi ca / / 28 gavAM zRGgodakanAna kalAM nArhanti SoDazIm / pAtakAni kutasteSAM yeSAM gRhamalaMkRtam // 26 satataM bAlavatsAbhigobhiH zrIbhiriva svayam / brAhmaNAzcaiva gAvazva kulamekaM dvidhA kRtam // 30 tiSThantyekatra mantrAstu havirekatra tiSThati / gobhiryajJAH pravartante gobhirdevAH pratiSThitAH // 31 gobhirvedAH samudrIrNAH SaDaGgAH sapada-kramAH / saurabheyAstu yasyAne pRSThato yasya tAH sthitAH / / 32 vasanti hRdaye nityaM tAsAM madhye vasanti ye| te puNyapuSAH kSoNyAM nAke'pi durlabhAzca te // 33 ye gobhaktikarA nityaM bhavante ye ca gopradAH / zRGgamUle sthito brahmA zRGgamadhye tu kezavaH / mAne zaMkara vidyAlayo devAH pratiSThitAH // 34
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ gomahimAvarNanam / zRGgA sarvatIrthAni sthAvarANi carANi ca / sarve devAH sthitA dehe sarvadevamayI hi gauH ||35 lalATAgre sthitA devI nAsAmadhye tu SaNmukhaH / kambalAzvatarau nAgau tatkarNAbhyAM vyavasthitau // 36 sthitau tasyAzca saurabhyAzcakSuSoH zazibhAskarau 1 danteSu vasavazcASTau jihvAyAM varuNaH sthitaH || 37 sarasvatI ca huMkAre yama-yakSau ca gaNDayoH / RSayo romakUpeSu prsr|ve jAhnavIjalam // 38 kAlindI gomaye tasyA aparA devatAstathA / aSTAviMzatidevAnAM koTyo lomasu tAH sthitAH || 36 udare gArhapatyo'gnirhadaye dakSiNastathA / mukhe cAhavanIyastu sabhyAssvasathyau ca kukSiSu ||40 evaM yo vartate goSu tADanakrodhavarjitaH / mahatIM zriyamApnoti svargaloke mahIyate // 41 kulaM tasyA na zaGka eta pUtigandhaM na varjayet / yAvat pibati taddugdhaM tAvat puNyaM pravardhate // 42 yo gAM payasvinIM dadyAttaruNAM vatsasaMyutAm / zivasyAyatane dattvA dattaM tena tu vizvakam ||43 iti gomahimAvarNanam / 'dhyAyaH ] 1:00:1 736
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [pacamo atha smhttvvRssbhpuujnvrnnnm| ukSANo vebasA sRSTAH saspasyotpAdanAya ca / tairutpAdisasasyena sarvametadvidhAryate // 44 yazvetAn pAlayedyanAyecaiva yatnataH / jaganti tena sarvANi sAkSAt khuH pAlitAni ca // 45 yAvadgopAlane puNyamuktaM pUrvamanISibhiH / ukSNo'pi pAlena teSAM phalaM dazaguNa bhakt // 46 jagadetaddhRta sarvamamaDudbhizvarAcaram // 47 vRSa eva tato rakSyaH pAlanIyazca sarvadA / dharmo'yaM mUtale sAkSAd brahmaNA bavatAritaH / / 48 trailokyadhAraNAyAlamanAnAM ca prasUtaye / anAdevAni ghAsAni vighasanti svakAmataH IME bhramitvA bhUtalaM dUramukSANa ko na pUjayet / utpAdayanti sasyAni mardayanti vahanti ca / Anayanti davIyastadukSataH ko'dhiko muvi // 50 skandhena dUrAca vahanti bhAramAkhyAti patyuna ca bhArayuktAH / svIyena dehena parasya jIvAnpuSyanti rakSanti ca varSayanti // 51 puNyAstu gAvo vasudhAtale yA vibhratyamuM govRSagarbhabhAram / bhAraHpRthivyA dazatADitAyA ekasya cokSNo hyapi saadhuvaacH||52 ekena dattena vRSeNa yena bhavanti dattA daza saurabheyyaH / mAhesyapIyaM dharaNIsamAnA tasmAdRSAt pUjyatamo'sti naanyH||53
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] samahatvavRSabhapUjanabarNanam utpAdya sasyAni tRNaM caranti tadeva bhUyaH satataM vahanti / na bhArakhinnAH pravadanti kiMcidaho vRSerjIvati jIvalokaH // 54 tRtIye'bde caturthe vA yadA vatso dRDho bhavet / tadA nAsA'sya bhettabyA naiva prAga, durbalasya ca // 55 nAsAvedhanakIlaM tu khAdiraM vAtha jazapam / dvAdazAGgulakaM kArya tajjJaistaizca samaM ca vA / / 56 zAlAM dvijendrA vRSa-go-hayAnAM to yAmyadigdvAravatI vidadhyAt / saumyAkakubdAravatI suzobhA teSAM zamicchan dhruvamAtmanazca / / 57 gAvo vRSA vA haya-hastino vA anye'pi sarve pazavo dvijendrAH / yAmyAmukhA bottaradiGmukhA vA nAnyAzakAste khalu bandhanIyAH // 58 zAlApraveze vRSa-go-pazUnAM rAjA 'pi yatnAddhaya-kuJjarANAm / homaM ca saptAciMSi zAstrayuktaM kuryAdvidhijJo dvijapUjanaM ca // 56 iti samahatvavRSabhapUjanavarNanam / atha hala (vedha ) karaNa varNanam / lAgalaM sampravakSyAmi yatkASThaM yatpramANataH / haleSAyAstathonmAnaM pratodasya yugasya ca // 60
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 742 vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamocatvAriMzattathA cASTAvAlAni kuthaH smRtH| ardhAmakularbhAjyo haleSAvedhatazca yaH // 61 SoDazaiva tu tasyAdhaH SaDviMzati tathopari / vedhastasyAzca kartavyaH pramANena SaDaGgalaH // 62 alaizcASTabhistasmAdvadhaHsyAt prAtihArikaH / tasyAdhastAca catvAri vedhazca caturaGgulaH // 63 aSTAkulamurastasya vedhAdUcaM prakalpayet / prIvA dazAkulA covaM hastagrAhI tataH smRtA // 64 sA'pi tauH zubhA kAryA tadvedhajyAlo bhavet / paJcAlaM purastasya ziraso'pi vibhAvanam // 65 pRthutvaM ziraso dhArya hastatalapramANakam / akulAni tathA cASTauM urasaH pRthutA bhavet // 66 vedhAdahiH pratIkArI SaTtriMzadAlA bhavet / sutIkSNalohaphalakA mRtkASThAdividArakRt // 67 na sIraMkSIravRkSasya na bilva-picumandayoH / ityAdInAM hi kurvANo na nandati ciraM gRhI // 68 lakSAkSayorna tat kuryAt kIrtighnau tau prakIrtitau / tayoH kASThasya tat kurvansasasyo nazyati dhruvam // 66 prAJjalA saptahastA ca ctursraa'prvrtulaa| sAlAdizubhakASThAnAM halISA viduSAM matA / / 70 asyA vedhaH sakarNAyAH kAryo navavitastibhiH / nIcocavRSamAnena tajjJA evaM vadanti hi // 71
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ hala (vedha ) karaNabarNanam / caturhastaM yugaM kAryaM skandhasthAne'rddha candravat / meSazRMgyAH kadambasya sAlAdyanyatamasya vA // 72 zamyA vedhAdudbahiH kAryA dazA upramANikA / tanmAnena praNAlI ca tadantaradazA kulam // 73 pratodazca samagranthirveNavazca catuSkaraH / tadagre cApi kartavyo yavAkArastu lohajaH // 74 hInAtiriktaM kartavyaM naiva kiJcin pramANataH / kuryAdanaDuho'dainyAddainyAttu narakaM vrajet // 75 yathA dRDhaM yathAzobhaM vAhakasya pramANataH / bhUmezca karSaNAyAlaM tajjJAH sIraM vadanti hi // 76 yojanaM tu halasyAtha pravakSyAmi yathA tathA / jyeSThA nakSatrasaMyukte puNye'nhi tadvidhIyate // 77 anyatra vA zubhe bhe ca tatra kAryaM vipazcitA / yattu kRtyaM hitaM vApi puNyaM vA manasi sphuret // 78 mAtRzrAddhaM dvijaH kuryAdyathoktavidhinA gRhI | dravya - kAlAnusAreNa kurvANo dharmataH kRSim // 76 prollikhya maNDalaM puSpa- dhUpa-dIpaiH samarthya tat / indrAya ca tathA'zvibhyAM marudbhyazca tathA dvijaH // 80 kuryAdvahitaM vidvAn udagvai kazyapAya ca / tathA kumArya sItAyai anumatyai tathA baliH // 81 namaH svAheti mantreNa sa cecchannAtmano hitam / dadhi - gandhA'kSatai: puSpaiH zamIpatraistilaistathA // 82 - 'dhyAyaH 7743
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [pacamodadyAdbaliM vRSANAM ca madhvAjyaprAzanaM tathA / saghRpya sIraphAlAmaM henA va rajatena vA // 83 pralipya madhu-sarpibhyAM kuryAca tatpradakSiNam / agnyukSNormaNDalaM kRtvA kuryAtsIrapravAhaNam / / 84 puNya lAgala kalyANa kalyANAya namo'stviti / sItAyAH sthApanaM kRtvA parAzaramRrSi smaran / / 85 sIrA yuJjanti ityAdharmantraiH sIraM pravAhayet / dadhi-dUrvA-'kSataiH puSpaiH zamIpatraizca puNyadaiH / / 86 . sItAM pUjya vRSau bhaktyA rktvstrvissaannko| saptadhAnyAni cAdAya prokSya pUrvAmukho hlii| tAni kUvolyoH kSetre ca kirana bhUmi kRSadvijaH / / 87 na tilaina yauhInaM dvijaH kurvIta karSaNam / dvihInaM tu kurvANaM na prazaMsanti devatAH / / 88 tilapAtracyutaM toyaM dakSiNasyAM patehizi / tena tRpyanti pitaro yAvanna vilavikrayaH / / 86 vikrINIte tilAnyastu muktvA'nyaddhAnyasAmakAn / vimucya pitarastaM tu prayAnti hi tilaiH saha / / 60 tuSAjalaM yavasthaM ca pAtrebhyo bhUtale patat / payo-dadhi-ghRtAcaistu tarpayetsarvadevatAH // 61 deva-parjanya-bhU-sIrayogAt kRSiH prajAyate / vyApArAt puruSasyApi tasmAttatrIdhato bhavet // 62
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 745 'dhyAyaH] kRyAdyanekasavRSabhavarNanam / zAlIkSu-zaNa-kArpAsa-vArtAkaprabhRtIni ca / vApayet sasyabIjAni sarva vApi na sIdati / / 63 candrakSaye 'mativipro yo yunakti vRSaM kcit| taM paJcadazavarSANi tyajanti pitaro hitam / / 14 candrakSaye tu yo'vidvAn dvijo bhukte parAzanam / bhokturmAsArjitaM puNyaM bhavedazanadasya vai // 65 candrArkayostu saMyoge kuryAdyaH strIniSevaNam / syUretobhojanAstasya tanmAsaM pitaro hatAH / / 66 candrakSaye tu yaH kuryAttarustambhanikRntanam / tatparNasaMkhyayA tasya bhavanti bhrUNahatyakAH / / 67 vanaspatigate some yo'dhvAnaM tu vrajedvijaH / prabhraSTadvijakarmANaM taM tyajantyamarAdayaH / / 68 vAsAMsIndupraNAze yo rajakasyAgrataH kSipet / pibanti pitarastasya mAsaM vastramalAmbu tat // 66 somakSaye dvijo yAti tyaktvA yastu hutAzanam / sa deva-pitRzApAgnidagdho narakamAvirot / / 100 aSTamI kAmabhogena SaSThI tailopabhogataH / kuhUzca dantakASThena hinastyAsaptamaM kulam // 101 / candrApratItau puruSastu daivAdadyAdamatyA yadi dantakASTham / tArAdhirAjaH svaditastu tena ghAtaH kRtaH syAtpitR-devatAnAm // 102 tatrAbhyajya viSANAni gAvazcaiva tathA vRSAH / caraNAya visRjyante AgatAna nizi bhojayet // 103
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ / nrH| vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamoya utpAchaha sasyAni sarvANi tRNacAriNaH / jagat sarva dhRtaM yastu pUjyante kiMna te vRSAH // 104 caraNAya visRSTaM tu yasya godazakaM bhavet / yadrUpeNa sthitodharmaH pUjyante kiM na te vRSAH / / 105 syuH pAlyA yatnataste vai vAhanIyA yathAvidhi / sa yAti narakaM ghoraM yo vAhayatyapAlayan // 106 / nA'dhikAGgo na hInAGgaH puSpitAGgo na dUSitaH / vAhanIyo hi zUdreNa vAhayankSayamaznute // 107 varjayeddaSTadoSAMzca vAhane dohane nrH| pAlyA vai yatnataH sarve pAlayancchubhamApnuyAt // 108 annArthametAnukSANaH sasarja paramezvaraH / anenApyAyate sarva prailokyaM sacarAcaram // 106 agnivalati cAnnAthaM vAti cAnnAya mArutaH / gRhNAti cAmbhasA sUryo rasAnannAya razmibhiH // 110 annaM prANo balaM cAnamannAjIvitamucyate / annaM ca jagadAdhAraM sarvamanne pratiSThitam / / 111 sarveSAM devatAdInAmannaM jIvaH prakIrtitaH / tasmAdannAtparaM tatvaM na bhUtaM na bhaviSyati // 112 dyauH pumAndharaNI nArI ambho bIjaM divazcyutam / dhu-dhAtrI-toyasaMyogAdanAdInAM hi sambhavaH // 113 Apo mUlaM hi sarvasya sarvamapsu pratiSThitam / Apo'mRtaraso hyApa ApaH zukra balaM mahaH // 114
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSimahatvadharmavarNanam | sarvasya bIjamApo hi sarvamadbhiH samAvRtam / sadya ApyAyanA hyApa Apo jyeSThatarA hyataH // 115 kiJcitkAlaM vinA'nnAdya jIvanti manujAdayaH / na jIvanti vinA tAbhistasmAdApo'mRtaMsmRtAH ||116 dattAbhiradbhiretasyAM kiM na dattaM kalau yuge / yathAnena pradattena sarvaM dattaM bhavediha // 117 ato'pyanArtha bhAvena kartavyaM karSaNaM dvijaiH / yathoktena vidhAdena lAGgalAdi prayojanam // 118 sIte saumye kumAritvaM devi devArcite zriye / zaktisUnoryathA siddhA tathA me siddhidA bhava // 116 zaktisUnovinA nAmnA sItAyAH sthApanaM vinA / vinA'bhyukSaNarakSArthaM sarvaM harati rAkSasaH // 120 vApane lavane kSetre khale gantrIpravAhaNe / eSa eva vidhirjJeyo dhAnyAnAM ca pravezane // 121 devatAyatanodyAna- nipAtasthAna - gotrajAn / sImA - zmazAna bhUmiM ca vRkSacchAyAM kSitiM tathA / / 122 bhUmiM nikhAtaM yUpAMzca ayanasthAnameva ca / anyAmapi hi cAvAyAM na kRtkRSikRddharAm // 123 noSarAM vAhayedbhUmIM na cAzma zarkarAvRtAm / na gocarAM na pradattAM na nadIpulinAM tathA // 124 yadyasau vAhayellobhAdveSAdvApi hi mAnavaH / kSIyate'sau cirAtpApAt saputra-pazu- bAndhavaH / / 125 'dhyAyaH ] 747
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamonarakaM ghoratAmisraM pApIyAn yAti nizcitam / yo'pahRtya parakIyAM kRSikadvAhayeddharAm / / 126 sa bhUmisteyapApena suciraM narake baset / ekasayamapi svarNa bhUmimaGgulamAtrikAm / / 127 tathaikAmapi gAM hRtvA sRSTyantaM narakaM vaset / na dUre vAhayet kSetra na caivAtyantike tathA // 128 vAhayenna pathi kSetrAM vAhayanduHkhabhAgbhavet / kSeoSvevaM vRtiM kuryAdyAmuSTro nAvalokayet // 126 na layayetpazu zvo nabhindyAdyAM ca zUkaraH / vandhAzca yatnataH kAryA mRgAditrAsanAya ca // 130 atrApyupadravaM rAjJA taskarAdisamudbhavam / saMrakSetsarvato yatnAdyasmAt gRhNAtyasau karAn // 131 kRSikRmAnavastvevaM matvA dharma kRSeddharAm / anavadyAM zubhAM snigdhAM jalavagAhanakSamAm / / 132 nimnAM hi bAhayedbhUmiM yatra vizramate jalam / vAhayettu jalAbhyarNamavRSTau sekasambhavaH / / 133 zAraNabhucakai mau kaGgvAdya vApayeddhalI / adhityakAsu kArpAsaM vadantyanyatra haimakam // 134 vAsantaM grISmakAlIyaM vApyaM snigdheSu tadvidA / kedAreSu tathA zAlIJjalopAnteSu cekSavaH // 135 vRntAka-zAkamUlAni kandAni ca jlaantike| vRSTivizrAntapAnIyakSezeSu ca yavAdikAn // 136 .
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSimahatvadharmabarNanam / godhUmAzca masUrAzca khalyAH khalakuzAstathA / samasnigdheSu vApyAzca bhUmijIvAnvijAnatA // 137 tilA bahuvidhAzcopyA atasI zaNameva ca / samasnigdheSu vApyAni dhAnyAnyanyAni yogataH // 138 kulatthA muddramASAzca rAjamASAdikAstathA / vAyA bhUmivizeSe tu bhUmijIvaM vijAnatA // 136 mRdambuyogajaM sarvaM vApayetkRSikRnnaraH / sampazyezcarataH sarvAn govRSAdIn svayaM gRhI // 140 'dhyAyaH ] cintayetsarvamAtmIyaM svayameva kRSi vrajet / prathamaM kRSivANijyaM dvitIyaM pazupoSaNam // 141 tRtIyaM krItavikrItaM caturthaM rAjasevanam / nakhairvilikhane yasyAH pApamAhurmanISiNaH // 142 tasthA: sIravidAreNa kiM na pApaM kSiverbhavet / tRNaikacchedamAtreNa procyate kSaya AyuSaH || 143 asaGkhyakandanirnAyAdasaGkhyAtaM bhavedadham / yadvarSe matsyabandhAnAM tathA saGkariNAmapi // 144 aMhaH kukkuTikAnAM ca taddine kRSikAriNAm / vadhakAnAM ca yat pApaM yat pApaM mRgayorapi / kadaryANAM ca yat pApaM taddine kRSikAriNAm // 145 varNAnAM ca gRhasthAnAM kRSivRttyupajIvinAm / tadenaso vizuddhayarthaM prAha satyavatIpatiH || 146 746
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamodvAdazo navamo vApi saptamaH paJcamo'pi vaa| dhAnyabhAgaH pradAtavyo sIriNA khalake dhra vam // 147 azmaryavyUDhabhUmau ca viMzAMzI kSetramugbhavet / ekaikAMzAya karSaH syAdyAvadazama-saptamau // 148 grAmezasya nRpasyApi varNibhiH kRssijiivibhiH||146 sasyabhAgaH pradAtavyo yatastau kRSibhAginau / brAhmaNastu kRSi kurvanvAhayedicchayA dharAm // 150 na kizcit kasyaciddadyAtsa sarvasya prbhurytH| brahmA vai brAhmagaM cAsyAtprabhustvasRjadAditaH // 151 tadrakSaNAya bAhubhyAmasRjat kSatriyAnapi / pazupAlyAzanotpattyai UrubhyAM ca tathA vizaH // 152 dvijadAsyAya paNyAya paddhayAM zUdramakalpayat / yakiJcijagatIhAtra bhU-gehAzca gajAdikam // 153 svabhAvena hi viprANAM brahmA svayamakalpayat / brAhmaNazcaiva rAjA ca dvAvapyeto dhRtavratau // 154 na tayorantaraM kiJcit prajAdharmAbhirakSaNe / tasmAnna brAhmaNo dadyAt kurvANo dharmataH kRSim // 155 grAmezasya nRpasyApi kiyantamapyasau balim / athAnyat sampravakSyAmi kRSikRcchuddhikAraNam // 156 saMzuddhaH karSako yena svargalokamavApnuyAt / sarvasatvopakArAya sarvayajJopasiddhaye // 157
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] kRSikRcchuddhi karaNavarNanam / 751 nRpasya kozavRddhayarthaM jAyate kRSikannaraH / / kuryAtkRSi prayatnena sarvasatvopajIvinIma // 158 pitR-deva-manuSyANAM puSTaye syAt kRSIvalaH / vayAMsi cAnyasatvAni kSuttRSNApIDitAH prajAH // 156 upayuJjanti sasyAni kSetrajAtAni nityazaH / puSTyartha muSTimekAM vA dadatpApaM vyapohati / / 160 yasya kSetrasya yAvanti sasyAnyadanti prANinaH / tAvanto'pi vimucyante pAtakAt kRSikArakAH // 161 kRtAgnikAryadeho'pi brAhmaNo'nyatamo'pi vaa| AdadAnaH parakSetrAt pathi gacchanna lipyate // 162 kSetrI vimucyate doSAt niyataM kRSisambhavAt / gRhItaM kSetriNo dhAnyaM nivedayati vANvapi // 163 anivedite tadadhaM syAt pAtakaM kadhUkasya c| bhAvazuddhAvato dharmo hyanena tadvizodhayet // 164 muSTiM tu kalpayandhAnyaM sarvapApaM vyapohati / yatkiJcidathine dadyAdbhikSAmAtraM ca bhikSave / / 165 annaM susaMskRtaM vApi tena sIro vizuddhayati / sItAyajJaM ca yaH kuryAt siddhasasye khalAgate // 166 anantakRtapApo'pi mukto bhavati karSukaH / khalaya pravakSyAmi tatkurvANA dvijAtayaH // 167 vimuktAH sarvapApebhyaH svargIkastvamavApnuyuH / caturdiA khale kuryAtprAcyamatighanAvRtim // 168
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 bRhtpraashrsmRtiH| [pacamosekadvAraM pidhAnaM ca vidadhyAzcaiva srvtH| kharoSTrAjoraNAMstatra vizatastu nivArayet // 166 zva-zUkara-zRgAlAdikAkolUka-kapotakAn / trisandhyaM prokSaNaM kuryAdAnItAbhyukSaNAmbubhiH // 170 rakSAM ca bhasmanA kuryAjaladhArAbhirakSaNama / trisandhyamarcayetsItAM pArAzaramRSi smaran // 171 preta-bhUtAdinAmAni na vadezca tadagrataH / sUtikAgRhavattatra kartavyaM parirakSaNam // 172 harantyarakSitaM yasmAdrakSAMsiM sarvameva hi / prazastadinapUrvAhe nA'parAhne na sandhyayoH // 173 dhAnyonmAnaM sadA kuryAt sItApUjanapUrvakam / yajeta khalabhikSAbhiH kAle rohiNa eva hi // 174 bhacyA sarva pradattaM hi tatsamastamihAkSayam / khalayo dakSiNaiSA brahmaNA nirmitA purA // 175 bhAgadheyamayI kRtvA tAM gRhantvIha mAmikAm / zatakratvAdayo devAH pitaraH somapAdayaH // 176 sanakAdimanuSyAzca ye cAnye dakSiNAzanAH / etAnuddizya viprebhyo pradadyAt prathamaM halI // 177 bivAhe khalayaze ca sakrAntau grahaNeSu ca / puo jAte vyatIpAte datvaM bhavati cAkSayam // 178 anyeSAmarthinAM pazcAtkArukANAM tataH param / dInAnAmapyanAthAnAM kRSTinAM kuzzarIriNAm // 176
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAyaH] kRSikarmakaraNasasItAyajJavarNanam / klIbA-andha-badhirAdInAM sarveSAmapi diiyte| varNAnAM patitAnAM ca dadadbhuktAni tarpayet // 180 cANDAlAMzca zvapAkAMzca prINAtyucAvacAMstathA / ye kecidAgatAstatra pUjyAste'tithivadvijAH // 181 stokazaH sIribhiH sarvairvaNibhihamedhibhiH / datvA sUnRtayA vAcA krameNAtha visarjayet / / 182 tatkRtvA svagRhaM gatvA zrAddhamAbhyudayaM caret / zaraddhemanta-vAsanta-navAnnaiH zrAddhamAcaret / / 183 no 'datvAnna tadaznIyAdaznazcedaghamaznute / kRSAvutpAdya dhAnyAni khalayajJaM samApya ca / / 184 sarvasatvahite yukta ihAmutra sukhI bhavet / kRSeranyatra no dharmo na lAbhaH kRSito'nyataH / / 185 sukhaM na kRSito'nyatra yadi dharmeNa vartate / avastratvaM nirannatvaM kRSito naiva jAyate // 186 anAtithyaM ca duHkhitvaM gomato na kadAcana / nirdhanatvamasatyatvaM vidyAyuktasya karhicit // 187 asthAnitvamabhAgyatvaM na suzIlasya karhicit / vadanti munayaH kecit kRSyAdInAM vizuddhaye // 188 lAbhasyAMzapradAnaM ca sarveSAM zuddhikRdbhavet / pratigrahAt caturthAzaM vaNig lAbhAt tRtIyakam / / 186 kRSito viMzatiM caiva dadato nAsti pAtakam / rAjJo datvA ca SaDbhAgaM devatAnAM ca viMzakam // 160 48
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [paJcamotrayastriMzaMca viprANAM kRSikarmA na lipyate // kRSyA yathotpAdya yavAdikAni dhAnyAni bhUyAMsi makhAnvidhAya / mukto gRhastho'pi parAzaraH prAk. tasyA mayA kazcidavAdi zeSaH // 161 devA manuSyAH pitarazca sarva sAdhyAzca yakSAzca sakinnarAzca / gAvo dvijendrAH saha sarvasatvaiH kRSyannatRptAni manAk karoti // 192 yazcaitahAlocya kRSi vidadhyAt lipyenna pApena sa bhUbhavana / / sIreNa tasyAtividAritApi syAdbhUtadhAtrI vanadAnadAtrI // 163 paTkarmANi kRSi ye tu kuryurjJAtvA vidhi dvijAH / te'marAdivaraprAptAH svargalokamavApnuyuH // 164 paTkarmabhiH kRSiH proktA dvijAnAM gRhamedhinAm / gRhaM ca gRhaNImAhustadvivAho mayocyate // 165 iti zrIvRhatparAzarIye dharmazAstre suvrataproktAyAM smRtyAM kRSikarmasItAyajJopadharmo nAma pnycmo'dhyaayH|| -**
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] kanyAvivAhavarNanam / // atha SaSTho'dhyAyaH // atha kanyAvivAhavarNanam / svayaM ca vAhitaiH kSetrairdhAnyaizca svayamajitaiH / kuryAdvivAhayogAdi paJcayajJAMzca nityazaH // 1 aSTau vivAhA nArINAM saMskArArtha prakIrtitAH / brAhmAdikakrameNaitAnsampravakSyAmyataH pRthak // 2 jAtyAdiguNayuktAya puMstve sati varAya ca / kanyA'laGkRtya dIyeta vivAho vaidhasaH smRtH||3. reto majjati yasyApsu mUtraM ca hAdi phenilam / syAt pumallikSaNairetaiviparItastu SaNDakaH // 4 yo yo vartamAne tu Rtvije karma kurvate / kanyA'laGkRtya dIyeta vivAhaH sa tu daivikaH / / 5 varAya guNayuktAya viduSe sadRzAya ca / kanyA godvayamAdAya dIyetA''rSaH sa ucyate // 6 kanyA caiva varazcobhau svecchayA dharmacAriNau / syAtAmiti ca yatroktvA dAnaM kAyavidhistvayam / / 7 etAvadehi me dravyamityuktvA prAgvarAya ca / yatra kanyA pradIyeta sa vai daityavidhiH smRtaH / / 8 yatrAnyonyAbhilASeNa ubhayovara-kanyayoH / tayostu yo vivAhaH syAdAndharvaH prathitaH sa tu // yuddha hRtvA balAt kanyA yatrA''cchidyA'pahRtya ca / uhyate sa tu vidvadbhirvivAho rAkSasaH smRtaH // 10
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtraashrsmRtiH| [ho suptA vApi pramattA vA chalAt kanyA pragRhyate / sarvebhyaH sa tu pApiSThaH paizAcaH prathitoSTamaH // 11 AdyA Aghasya SaT proktA dhAzcatvAra eva hi / catvAro'nye dvitIyasya Adyasya ca dvayasya ca // 12 paJcamazca tathA SaSThaH smRtau tau tri-caturthayoH / dvitIyasyApi ye proktA etayoste na cASTamaH // 13 vaidhasAdyanurUpeNa dvitIyaH parayoH smRtaH / sarve saptamamekasya dvitIyasyaiva kIrtitAH // 14 antyAvatyadhamau coktAvudvAhI zaktisUnunA / tathA yugasvarUpeNa prokto daityastu mAnuSaH // 15 tAryante praaktto'dhstaaccturo''dyvivaahjaiH| svAtmanA dviguNAn vaMzyAn daza-sapta-trayazca SaT // 16 strINAmAjanmazarmAthaM vaMzazuddhau prayatnavAn / varaM hi varayedvidvAJjAtyAdiguNasaMyutam // 17 jAti-vidyA-vayaH-zaktirArogyaM bahupakSatA / arthitvaM vittasampattiraSTAvate vare guNA // 18 jAtirvidyA ca rUpaM ca zIlaM caiva navaM vyH| arogitvaM vizeSaNa puMstve satyapi lakSayet // 16 jAti rUpaM ca zIlaM ca vayo navamarogitAm / svAcAratvaM vizeSeNa saMlakSya varamAzrayet // 20 sajAti rUpa-vittaM ca tathA'pravayasaM dRDham / santoSajananaM strINAM prajJAvAnAzrayedvaram // 21
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivAhebaraguNavarNanam / na jAtiM na ca vidyAM ca vittaM nA'caraNaM liyaH / kintu tAH prItimicchanti tasmAt prItikaraM zrayet // 22 pitrA yatra sagotratvaM mAtrA yatra sapiNDatA / na ca tAmudvahetkanyAM dArakarmaNyanAdRtAm // 23 kanyAyAzca varasyApi yatrobhayorbhavedratiH / tathA kanyAM varo dhImAnvarayedvaMzazuddhaye // 24 nAnA matAni sarveSAM satAM santi varamprati / santAnasya vizudhyartha jAtyAdiSu ca nA'nyataH // 25 dUrasthAnAmavidyAnAM mokSadharmAnuyAyinAm / zUrANAM nirdhanAnAM ca na deyA kanyakAH budhaiH / / 26 nA'tidUre na cA'sanna atyADhya cA'tidurbale / vRttihIne ca mUrkha ca SaTsu kanyA na dIyate / / 27 varjayedatiriktAGgI kanyAM hInAGgarogiNIm / atilomrI hInaloghrImavAcamativAgyutAm / / 28 pitA pitAmaho bhrAtA mAtA mAtAmaho'pi vA / kanyAdAH syuH krameNaite pUrvA'bhAve paraH paraH / / 26 adhikArI yadA na syAttadA''khyAya nRpasya sA / tadvirA ca svayaM gamyaM kanyApi varayedvaram / / 30 piGgalAM kapilAM kRSNAM duSThavAkAkaniHsvanAm / sthUlAGga-jaGgha-pAdAM ca sadA cA'priyavAdinIm // 31 tyajenaga-nadInAmnI pakSi vRkSarbhanAmikAm / ahi-preSyA-'ntyanAmnI ca tathA bhISaNanAmikAm // 32
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThosvajAtimudhet kanyA surUpAM lakSaNAnvitAm / arogiNIM suzIlA ca tathA bhrAtRmatImapi // 33 sarvAvayavasampUrNAmasagotrAM kulodbhavAm / haMsa-mAtaGgagamanAM sumRdaMgI sulocanAm // 34 salajAM zubhanAsAM ca patiprItikarImapi / zvazrU-zvazura-gurvAdizuzrUSAkAriNIM priyAm // 35 avyaGgAM kulajAtAM tAmanabhizastavaMzajAm / prasvedazubhagandhAM ca zubhamicchansamudhet // 36 vipraH svAmapare dve tu rAjA svAmapare tthaa| vaizyaH svAJca caturthI ca krameNaivaM samudruhet // 37 pitRtaH saptamImeke mAtRtaH paJcamImapi / udahediti manyante kuladharmAn samAzritAH / / 38 uktalakSaNakanyAyAH kRtvA pANigrahaM dvijH| dhodvAhena kenApi samA''dhyAdhutAzanam / / 36 dAyAdyakAle vA dadyAttaduktaM karmakRvijaiH / yadA vApi bhavet bhaktiH sampattirvA yadA bhavet / / 40 mRtAvRttau striyaM gacchetlIcchayA ca varaM smaran / sarva tadicchayA kuryAdyathobhayorbhavetdhRtiH // 41 bhojyA-'laGkAra-vAsobhiH pUjyAH syuH sarvadA striyaH / yathA tA naiva zocanti mityaM kArya tathA nRbhiH // 42 AyurvittaM yazaH putrAH strIprItyA syunu NAM sadA / nazyante te tadaprItau tAsAM zApAdasaMzayam / / 43
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH __ lakSmIrUpAstrIvarNanam / ___56 triyazca yatra pUjyante sarvadA bhUSaNAdibhiH / devAH pitR-manuSyAzca modante tatra vaizmani / / 44 striyastuSpAH zriyaH sAkSAdruSTAzca duSTadevatAH / vardhayanti kulaM tuTA nAzayantyapamAnitAH / 45 nA'pamAnyAH striyaH sadbhiH pati-zvazura-devaraiH / bhrAtrA pitrA ca mAtrA ca tathAvandhubhireva ca // 46 striyAzca puruSasyApi yatrobhayorbhaveddhRtiH tatra dharmA-'rthakAmAH syustadadhInA yatastvamI // 47 SaTkarmANi nRNAM teSAM yeSAM bhAryA pativratA / patilokaM tu tA yAnti tapasA yena yogavit / / 48 patitratA tu sAdhvI strI api duSkRtakAriNam / patimuddhRtya yAti dyAM kekIva patitorugAm / / 46 jIvanvApi mRto vApi patireva prabhuHstriyAH / nAnyacca daivataM tAsAM tameva prabhumarcayet / / 50 manasApi hi duSyA stro yAnyabhAvA priyaM patim / sA yAti narakaM ghoraM tadrohAdaguto'pi ca / / 51 niyojya gRhakRtyeSu sarvadA tA nRbhiH striyaH / gRhAtha saktacittAstAstadevAhanti zocitum / / 52 strINAmaguNaH kAmo vyavasAyazca SaD guNaH / lajjA caturguNA tAsAmAhArazca tadardhakaH / / 53 na vittaM naiva jAtizca nA'pi rUpamapekSate / kintu tAbhiH pumAneSa iti matvaiva bhujyate // 54
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [SaSThovikurvANAH khiyo bhrturaayussy-dhnnaashkaaH| anAyAsena tAstasya parAsaktA bhavanti hi // 55 nArINAM ca nadInAM ca gatina jJAyate budhaiH / kulaM kUlaprapAte ca kAlakSepo na vidyate // 56 ceSTA-cAritra-citrANi devA naiva viduH striyAm / kiM punaH prANimAtrAstu sarvathA naSTabuddhayaH / / 57 tasmAttAH sarvathA rakSyAH sarvopAyairnRbhiH sadA / zvazurairdevarAyestAH pitR-bhrAtrAdibhistathA // 58 vivAhAt prAk pitA rakSe yauvane tu ptisttH|| rakSeyurvArdhake putrA nAsti strINAM svatantratA // 56 svAtantryeNa vinazyanti kulajA api yoSitaH / asvAtantryamataH strINAM prajApatirakalpayat // 60 azaucAzca sazaucAzca amedhyA api pAvanAH / durvAco'pi suvAcastAstasmAdanveSayena tAH // 61 zaucaM vAcaM ca medhyatvaM soma-gandharva-pAvakAH / dadustAsAM varAnetAMstasmAnmadhyatarAH striyaH // 62 bhartAro vo bhaviSyanti yuSmacittAnusAriNaH / yathecchAkAminaH sarve tAsAmindro varaM dadau // 63 tasmAttadicchayA prItiM pumAnicchettayA striyH| rakSaNIyAstatastAstu sarvabhAvena yoSitaH // 64 . sAmAha mRkthamityAdyairdevairmyastA nRNAM tanau / ardhakAyA narANAM tAH strINAM nAtaH pRthak bratam // 65
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] hldhrmvrnnnm| 761 na divApi liyaM gacchedicchaMstadicchayApi ca / na parvasu na sandhyAsu nA''dyattuMcaturAtriSu // 66 vandhyASTame 'dhivettavyA navame ca mRtprjaa| ekAdaze strIjananI sadyastvapriyavAdinI // 67 nodakyAM na divA gacchet sagabhoM ca bratasthitAm / adhigacchedavidvAnyastadAyuH kSayameti ca // 68 na vaktre'bhigamaM kuryAna pANigrAhI svayoSitaH / kuryAccetpitarastasya patanti narake'zucau // 66 bhAryAdhInaM sukhaM puMsAM bhAryAdhInaM gRhaM dhanam / bhAryAdhInA sukhotpattirbhAryAdhInaH shubhodyH||70 yatra bhAryA gRhaM tatra bhAryAhInaM gRhaM vanam / na gRheNa gRhasthaH syAdbhAryayA kathyate gRhI // 71 gRhI syAdgRhadharmeNa sa vai paJcamakhAdikaH / taddhIno na gRhasthAsyAtkuryAttaM yatnatastataH / / 72 paJcayajJavidhAnena kuryAtpaJca mahAmakhAn / zrote vA yadi vA smArte paJcayajJAna hApayet / / 73 kuryuH paJcamahAyajJAna sUnAdoSApanuttaye / pazcasUnA bhavantyatra sarveSAM gRhamedhinAm // 74 kaNDanyudakakumbhI ca culI peSaNyupaskaraH / yadA''dau vedamArabhya snAtvA bhaktyA dvijottamaH / / 75 adhyApayedvijAMcchiSyAnsa vai brahmamakhaH smRtaH / yat sAtvA'harahaH sarvAndevAMzca manujAnpivRn / / 76
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThotarpayedambhasA bhaktyA pitRyajJaH sa vai mataH / zrote vA yadi vA smArte yajjuhoti hutAzane // 77 vidhivannityazo vipraH sa tu daivamakhaH smRtH| . dazasvAzAsu yaH kuryAddhRtazeSAdbaliM dvijaH // 78 indrAdibhyastathA'nyebhyaH sa vai bhUtamakho mataH / samAyAtAtithiM bhaktyA yadbhojayati nityazaH / / 76 anyAnabhyAgatAMzcaiva sA manuSyeSTirucyate / / evaMpaJcamakhAn kurvanmadhu-mAMsA''jya-pAyasaiH / / 80 sa santarpya pitRndevAnmanuSyAn svargamApnuyAt / / gRhasthA ya upAsIran vAcaM dhenuM catustanIm / / 81 svargIkasAM pitRNAM ca pUjyAste'tithivadivi / catvArastu stanA ete ye caturvedasaMjJitAH // 82 svAhAkAro vaSaTkAro hantakArastathA svadhA / devAnAM bhAgadheyo dvau anye ca manujanmanAm / / 83 pitRNAM ca caturthastu iti vednidrshnm| . iti nirvayaM vidhivatsakalaM karma naityakam / / 84 prANAgnihotravivinA bhuJjItAnnamaghApaham / adatvA poSyavargasya hyakRtvA'dhyApanAdikam / / 85 asAkSikaM ca yo'znIyAtso'znIyAkilbiSaM dvijaH / prAGa mukhAdikrameNA'znannAyuH kIti zriyo mRtam / / 86 avidhividhigatyAsu yattadaznanti rAkSasAH / atha prANAgnihotrasya zrUyatAM dvijasattamAH / / 87
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vedavidviprasvakalAjJasyavarNanam / vakSyamANo vidhiH puNyaH pretya ceha ca pAvanaH / yo bidhidevatAbhyastaH saMsArabandhanAzakRt / / 88 tadvidastu divaM yAnti muktA daivAhaNAdapi / uddharedyadviditvAznanpuruSAnekaviMzatim / / 86 sarveSTiphalabhAgyAyAdvaidhasaM kSayamakSayam / yaH kAlAkAlabidvipro nainaHsparzI sa karhicit / / 60 so'spRSTainA vizettatra yadgatvA naiti saMmRtau / daza paJcAMgulavyAsaM nAsikAyA bahiH sthitam / / 61 jIvo yatra vizuddhayeta sA kalA SoDazI smRtA / sarvametattayA vyApta trailokyaM sacarAcaram / / 62 brahmavidyeti vikhyAtA vedAnte ca prtisstthitaa| na vedaM vedamityAhubaidyannAma paraM padam // 63 tatpadaM viditaM yena sa vipro vedapAragaH / AhutiH sA parA jJeyA sA ca zAntiH prakIrtitA // 64 gAyatrI sA ca vijJeyA sA ca sandhyA prkiirtitaa| tajjApyaM tacca vai jJeyaM tadvataM tadupAsitam // 65 tAM kalAM yo vijAnAti sa kalAjJo dvijaH smRtaH / tatturIyapadaM zAntaM yasmillInamidaM jagat / / 66 tajjJAtvA paramaM tatvaM na bhUyaH puruSo bhavet / prANamArgAsnayaH proktAstisro nADyaH prakIrtitAH / / 67 IDA ca piGgalA caiva suSumnA ca tRtIyakA / IDA ca vaiSNavI nADI brahmANI piGgalA smRtA // 68
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| suSumnA cezvarI nADI tridhA prANavahAH smRtaaH| uttaraM dakSiNaM jJeyaM dakSiNottarasaMjJitam // 68 madhye tu viSuvaM zeyaM puTadvayaviniHsRtam / saMkrAMti-viSuve caiva yo vijAnAti vigrahe // 100 . nityamuktaH sa yogI ca brahmabAdibhirucyate / madhyAhna cArdharAtre ca prabhAte'stamaye tathA // 101 : viSuvantaM vijAnIyAtpuTadvayaviniHsRtam / hRtpuNDarIkamaraNIM mano manthAnameva ca // 102 prANarajyA nyasedagnimAtmAdhvaryuH pratiSThitaH / jvAlayetpUrakeNA'gni sthApayetkumbhakena tu // 103 recakeNordhvavaktreNa tato homaM karoti yaH / yattaddhRdi sthitaM padmamadhonAlaM vyavasthitam // 104 tasminvikasite padma prANo vAyurvisarpati / vAmahastadhRte pAtre dakSiNe cAmbhasi sthite // 105 sanAdamuccaredvipro acchinnAgraM tu pUrayet / pUraNAt pUrakaM prAhunizcalaM kumbhakaM bhavet // 106 nirgacchati zanairvAyU recakaM taM vinirdizet / svAhAntaH praNavAdyaizca svasvanAmnA ca vAyubhiH // 107 jIvAtmA yojitaH SaSThaH SaDAhutyA hutaM bhavet / jihvAdattaM grasedannaM dantaizcaiva na tat spRzet // 108 dazanaiH spRSTamAtreNa punarAcamanaM caret / mukha AhavanIyo'gnirhapatyastathodare / / 106
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ S ] bedavidvibhasyakalAzasyavarNanam / ____565 hRdaye dakSiNAgnizca gRhNAgnizvApi dkssinne| sabhyazcottaratazcintya ityagnismaraNakramaH // 110 prANAdyevAgnihotrAdi cintayettadvadeva tu / hotAraM prANamityAhurudgAtAramapAnakam / / 111 brahmANaM vyAnamityeke udAno'dhvaryumityapi / samAnaM ceha yajvAnamiti RtvikkramaM budhaH / / 112 ahaGkAraM pazukRtvA praNavaM yUpamityapi / buddhirityaraNiH pRthvI lomAni ca kuzAH smRtAH 113 mano vibhaktA tvagjihA iti tajjJAH pracakSate / kRtvA trimAtramoGkAraM hukAraM ca tathA punaH // 114 uttiSTha jananAthA'gne harilohitapiGgala / saptaparidhaye tubhyaM kSudvahidaivataM ca yat // 115 vijihva jATharAyA'gne svAhAprANAya vyatyayaH / indragopakavAya trijihvAyAgnidevatam / / 116 OM svAheti apAnAya svAhAkArAntamudharet / gokSIrasamavarNAya parjanyaM vahnidevatam / 117 svAhodAnAya soGkAramanalAya praacipe| tADitsamAnavarNAya vAyvagnidevatAya te // 118 OM svAhA ca samAnAya OM svAhA cAha vedhase / tarjanI-madhyamA-GguSThalagnA prANasya cAhutiH // 116 kaniSThA-'nAmikA-'GguSThAnasya parikIrtitA / madhyamA-'nAmikA-guSTharapAnAyAhutiH smRtA // 120
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| madhyamA-nAmikAstvanyAdAne juhuyAdbudhaH / samAne sarvairuddhRya AhutiH syAtsamAnataH // 121 jalaM pItvA tu tRpyanti recayecca zanaiH shnaiH| tato'nyaddhavyamaznIyAtpuraNAyodarasya ca // 122 vidhi prANAgnihotrasya ye dvijA naiva jaante| apAnena tu bhuJjanti teSAM mukhamapAnavat // 123 yo jJAtvA tu vidhiM bhuGkte yathoktamidamAcaret / ihAmutra ca pUjyatvaM brahmabhUyAya kalpate // 124 triHsaptakulamuddhRtya dAturapyakSayaM bhavet / dAturapi hi yatpuNyaM bhoktuzcaiva hi tatphalam / / 125 dAtA caiva tu bhoktA ca tAvubhau svargagAminau / yo jAnAti vidhi cemaM sabhavedbrahmavittamaH / / 126 eka pivati gaNDUSaM tyajedadhaM dharAtale / sa hataH pitR-daivatyamAtmAnaM narakaM vrajet // 127 rahasyaM sarvazAstreSu sarvazAstreSu durlabham / jJAnAnAmuttamaM jJAnaM na kasyacit prakAzayet // 128 viprANAmagnihotrasya ye dvijA naiva jAnate / jJAnAni yo'prakAsyAni puMsAmaviduSAM vadet / / 126 sa praNAzya phalaM teSAmAtmAnaM narakaM nayet / yo'jJAtvA hyaprakAzyAni puMsAmaviduSAM vadet / / 130 prANAyAmaphalaM hatvA AtmAnaM narakaM nayet / yo'znIyAdvidhivadvipraH kRtapAtraparigrahaH // 131
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sapoDazasaMskAramAhnikavarNanam / 767 pUjitAnnamavAga juSThaM sApozAnaM sasAkSikam / vAgyato nyattapAtre ca vipra-kSatra-vizAM kramAt // 132 vAgyato nyastapAtrastrIn grAsAnaSTAvapi dvijH| tasya trirAtraM puNyAptirdAne'pi kavayo viduH / / 133 catutrikoNaM vRttaM ca vipra-bhatra-vizAM kramAt / prAhuH parihRtaM santastaddhInAnnaM tu rAkSasam // 134 gRhNIyAtprAgapozAnaM tathA bhuktvA sakRttvapaH / ananamamRtaM tatsyAdbhutamannaM dvijanmanAm // 135 kAle bhuktvA samutthAya prekSya vipraM samIkSya ca / ahaHpatiM tatra sthitvA cintayedvahu kRtyakam / / 136 bhAryA bhojanavelAyAM bhikSA saptA'tha paJca vA / datvA zeSaM samaznIyAtsApatya-bhRtyakaiH saha // 137 nivartya sakalaM sApi kiMcitsthitvA sukhena tu / svastrIyaratikAryeSu sApi syAttatparA punaH / / 138 upAsya pazcimA sandhyA hutvA caiva hutAzanam / kiJcitpazcAtsamaznIyAtsAyaM prAtariti zrutiH // 136 svAdhyAyamabhyasekiJcidyAmadvayaM zayIta ca / zayAno madhyamau yAmI brahmabhUyAya kalpate // 140 suzayane zayItAtha ekAnte ca striyAsaha / gopanaM maithunAdInAM vadanti munipuGgavAH / / 141 RtukSapAsu putrArthI AdhAnavidhinA dvijH| prasAdya bhasmanA yonimiti mantranidarzanAt // 142
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [kTokRtvA''dhAnavidhAnaM tu strIyogamabhyasetpunaH / manthedavikRto yonau vikArAdvikRtAH prajAH // 143 brAhma muhUrta utthAya prAtaH sandhyAmupakramet / AsUryadarzanAt prAtaH sAyaM caiva'darzanAt // 144 vahiHsandhyAmupAsIta samprAptAvambhasaH sadA / upAsitA bahiHsandhyA viziSTaphaladA bhavet // 145 anRtaM madyagandhaM ca divA maithunameva ca // punAti vRSalasyAnnaM sandhyA bahirupAsitA // 146 sindUrAruNabhaM bhAti nabho yAvadvitArakam / udaye'stamaye bhAnostAvatsandhyeti zaktijaH // 147 AdhAnato dvitIye tu mAse puMsavanaM bhavet / sImAntonnayanaM SaSThe kArya mAse'STame 'pi vA // 148 jAtasya jAtakarma syAdvidhivacchrAddhapUrvakam / dine caikAdaze nAmakarma syAt ca dvijanmanAm // 146 turye niSkramaNaM mAse SaSThe'nnaprAsanaM tathA / cUDAkarma tRtIye'bde kArya vA kuladharmataH // 150 sarva striyAM vimantraM tu kAya kAyabizuddhaye / yasya nasyurdvijasyaitAH kriyAzcaiva kathaMcana / / 151 sa brAtyaHsan parityAjyo dvijo yasmAd dvijanmanAm / muJjamaurNa-zaNAnAM tu trivRtA razanA smRtA / / 152 kAryAsa-zaNameSaurNAnyupavItAni varNazaH / palAza-vaTa-pIlUnAM daNDAzca kramazaH smRtAH // 153
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyAyaH ] brahmacaryavarNanam / 766 kArNa ca rauravaM bAstamajinAni dvijanmanAm / ziro-lalATa-nAsAntAH kramAddaNDAH prakIrtitAH // 154 abaNAH satvayo 'dagdhA uktAH zubhakarA nRNAm / gAyacyA triSTup-jagatyA trayANAmupanAyanam // 155 gAyatryAmavizeSo bA mujAdiSyapareSu ca / tatsavitustA sabituvizvA rUpANi vA kramAt // 156 aupanAyanikA mantrA vipraadiinaamudaahRtaaH| brAhmaNo viprageheSu nRpasteSUttameSu ca // 157 vaizyo vipra-nRpeSveSu kuryAdbhikSA svavRttaye / ekAgnaM na dvijoznIyAdbrahmacArikhate sthitaH // 158 bhikSAvrataM dvijAtInAmupavAsasamaM smRtam / pratigraho na bhikSA syAnna tasyAHparapAkatA / 156 somapAnasamA bhikSA atoznIta sa bhikSayA / bhikSayA yastu bhuJjIta nirAhAraH sa ucyate // 160 bhikSAmanabhizasteSu syAcAreSu dvijeSu ca / bhikSeta nityaM kramazo guroH kulaM vivrjyet||161 svasAraM mAtaraM cApi mAtRSvasArameva ca / bhikSeta prathamAM bhikSA yA cAnyA na vimAnayet // 162 'bhavati bhikSA me dehi' 'bhikSA bhavati dehi me| 'bhikSA me dehi bhavati' krameNaivamudAharet // 163 dvAdazAbdaM vrataM dhAyeM SaTyabdaM tu zrutimprati / AdityAbde tyajettadvai dattvA tu guruve baram // 164 46 .
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThamotrayastu snAtakAH proktAH vidyAvratopasevinaH / vidhA samApya yaHmAyAdvidyAsnAtaka ucyate // 165 samApya ca vrataM yastu vratanAtaka ucyte| yahaM samApya yaH sAli sa dvinAmA'bhidhIyate // 166 dvayaM samApya yaHsAyAtsa dvinAmA'bhidhIyate / aTaika-dvAdazAbdAni sagarbhANi dvijanmanAm // 167 mukhyakAlo vratAtyaiSa hyanya ukto viparyaye / dviguNAbdeSu kartavyA kramAdupanatirdvijaH // 168. hInagAyatrikA vrAtyA uktakAlAdanantaram / nAdhyApyA naiva codvAhyA vyavahAravivarjitAH // 166 na yAjyA nAryakAryeSu prayojyAsta iti shrutiH| khIvannioma vaktrA ye nirlomadeha-vakSasaH // 170 ucoraskA'napa yAzca adezyAste'pi garhitAH / ye'jasraM vihitaM kuryuH prApnuyuste sadA zubham // 171 dIrghAyuSyamadAridraya suprjaastvmrogitaa| agarhitatvaM loke'tra viduraniSiddhakAriNaH // 172 kSINAyustvaM daridratvamaprajAstvaM ca rogitaa| garhitatvaM ca lokeSu viduniSiddhakAriNaH // 173 prAtarvA yadi vA sAyaM nAdyAdannamanarcitam / nAnAdyamanapozAnaM zubhaprepsudvijanmanA // 174 ApozAnaM vinA nAdyAnnAdyAdannamanarcitam / anAdhaM na divA sAyaM zubhamicchan samaznute // 175
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 771 ghyAyaH] gRhasthAzramavarNanam / SoDazAbdAni viprasya dvAviMzatinRpasya ca / caturvizatiranyasya vrAtyAste syurataHparam / / 176 upaneyA na te viprairnAdhyApyAH zUdradharmiNaH / vyavahAya nava yAjyA iti dharmavido viduH / / 177 strINAmudvAha eko vai vedoktaH pAvano vidhiH| bI-puMsoryatra vinyAsastayoranyonyamucyate // 178 svasminyasmAdvibha]SA pati, bibhaMti so'pi tAm / ato bhAryA ca bhartA cetyatra vedo nidarzanam // 176 pativiMzati yajjAyAM garbho bhUtveha mAtaram / tatyAM punarnavo bhUtvA dazame mAsi jAyate // 180 jAyoktA tena bhartA vai yadasyAM jAyate punaH // 181 iyamAbhavanaM bhAryA bIjamasyAM niSicyate / devA UcumanuSyAMzca svabhAryA jananI tu vaH // 182 AtmanA jAyate hyAtmA sA caiva ptitaarinnii| bhAryA jAyA jananyeSA iti vede pratiSThitA // 183 yasmAtsa trAti punnAmno narakAt putra ucyate / sarvA saMmRtimAhRtya sa yAti brahmaNaikatAm // 184 pitA jAtasya putrasya pazyeccejIvato mukham / sarva tena phalaM prAptamai hikAmuSmikaM ca yat // 185 kiM daNDairajinastIrthastapobhiH kiM samAdhibhiH / pumAMsaH putramicchadhvaM sa vai loke vadAvadaH // 186
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThoprANo'namasmin zaraNaM hi vAso rUpyaM hiraNyaM pazavo vivaahaaH| sakhA ca yajvA kRpaNazca putrI jyotiH paraM putra ihApyamutra / / 187 sa puNyakRttamo loke yasya putrAzcirAyuSaH / vizeSeNa hi dharmajJAH sa paraM brahma vindati // 188 putreNa prApyate svargo jAtamAtreNa tu dhruvam / tasmAdicchanti sarve hi pazavo'pi vayAMsi ca / / 186 jAyAyArataddhi jAyAtvaM yadasyAM jAyate punaH / putrasyApi ca putratvaM yatrAti narakArNavAt // 160 yaH pitA sa tu putraH syAt jAyaiva hi jananyapi / na pRthaktvaM vidustajjJAzcayozcA'parayorapi / / 161 ayaM hi panthAH puruSasya tasya dhruvaM bhavetputrajanmeha yasya / tadvIkSya covaM pazavo vayAMsi putrArthino mAtaramArahanti / / 193 janiSyamANAnicchanti pitaraH svakule sutAn / kazcitvA gayAyAM no'vazyaM piNDAna pradAsyati // 163 yakSyatyatyo'zvamedhena nIlaM mokSyati govRSam / eTavyaM pitRbhiH sarva putrabhyaH sakalaM phalam // 164 zuddhaH zauryekacitto vA prANAnmokSyati sNyuge| dAnado vA kurukSetre jJAnI vAtha bhaviSyati / / 165 jIvato vAkyakaraNAt kSayAhe bhUri bhojanAt / gayAyAM piNDadAnAJca tribhiH putrasya putratA // 166 pucche zirasi yaH zuklaH zuklAyAllohitaM vapuH / devAghabhISTo nIlo'yamutsRSTaH pAvano vRSaH // 167
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ svaryaH ] AcAravarNanam / rakto vA yadi vA zukaH suviSANaH zubhekSaNaH / yo na hInAtiriktAGgastaM gosa hitamutsRjet // 68 duhitApi tathA sAdhvI zvazurayorupAstikRt / patitratA ca dharmajJA pitrordyugatikRdbhavet // 166 yaH pitA sa ca vai putrastatsamA duhitA'pi ca / putrazca duhitA cobhau pituH santAnakArakau // 200 tatsutaH pAvayedvaMzAtrInve mAtAmahAdikAn / dauhitraH putravatsvarga muktau zAstrazvatau samau // 201 AdhAnAdika saMskArAH proktA ye vai dvijanmanaH / kartavyAzca svazAkhoktAH kecitkulakrameNa ca // 202 catvAriMzaca te sarve niSekAdyAH prakIrtitAH / makhadIkSA ca vividhA tathaivAntyeSTikarma ca // 203 kulAcAro'pi kartavya itizAstravido viduH / dezAcArastathA dharma iti prAha parAzaraH || 204 ayaM hi paramo dharmaH sarveSAmiti nizcayaH / hInAcArazca puruSo nindyo bhavati sarvazaH || 205 klezabhAgI ca satataM vyAdhito'lpAyureva ca / AcAre vyavahAre ca durAcAro viparyayaH || 206 nRNAmAcarato dharmaH syAdadharmo viparyayAt / tasmAdAdye 'nuvarteta vyatyayaM tu vivarjayet || 207 AcAravanto manujA labhante Ayuzca vittaM ca sutAMzca saukhyam // 773
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [SaSThamo. dharma tathA zAzvatamIzalokam atrApi vidvajjanapUjyatAM ca / / 208 vedAH sahAGgassapurANavidyAH zAstrANi vedyAni ca tadvihInam / kuryana vai tAnyapi saMsmRtAni naraM pavitraM pravadanti vedaaH||206 ye'dhItavedAH kriyayA vihInAH jIvanti vedairmanujAdhamAstAn / vedAstyajeyunidhanasya kAle nIDaM zakuntA iva jAtapakSAH / / 210 AcArahInanaradehagatAzca vedAH zocanti kiM nu kRtavanta itisma citte / yanno'bhavadvapuSi cAsya zubhaprahINe sthAnaM tadatra bhagavAn vidhireva zocyaH // 211 kartavyaM yatnataH zaucaM zaucamUlA dvijaatyH| zaucAcAravihInAnAM sarvAH syuniSphalAH kriyA // 212 tatsadvivividhaM proktaM bAhyamAbhyantaraM tathA / vimatrazodhanaM bAhyaM cittazuddhistathA''ntaram / / 213 mRdbhiradbhiranAlasyaM tatkartavyaM dvijAtibhiH / bhAvazuddhiH paraM zaucamAhurAbhyantaraM budhAH / / 214 gandhalepApahaM bAyaM zaucamAhurmanISiNaH / yasya puMsastu tacchAcaM zaucastasya kimanyakaiH / / 215
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 775 'dhyAyaH] shaucvrnnnm| vAG-mano-jalazaucAni sadA yeSAM dvijanmanAm / tribhiH zaucairupeto yaH sa svagryo nAtra saMzayaH / / 216 striyaM riraMsuviNaM jihIrghavadhaM cikIpurmanujaH parasya / vivakSuratyantamavAcyavAcaM kathaM sa zuddhiM samupaiti zaucAt ? // 217 kiM niSkAmasya nArIbhiH kiM gatAsozca bhessjaiH| jitendriyasya kiM zaucainiSphalaM mUrkhadAnavat / / 218 na gatimUrkhadAnena na tAro'mbuni cAzmanaH / tasmAttasya na dAtavyaM saha dAtrA sa majjati / / 216 yathA bhasma tathA mUl vidvAnprajvalitAgnivat / hotavyaM ca samiddhe'gnau juhuyAt ko nu bhasmani // 220 yathA zUdrastathA mUl zUdrazca bhasmavattathA / zUdreNa saha saMvAsaM mUrkhe dAnaM vivarjayet // 221 grahItA yo na cedvidvAn taM dAtA rohiko yathA / AtmAnaM tArayettaM ca nadI vaitaraNI dvijaH / / 222 yo mUl vizadAcAraH SaTkarmAbhirataH sadA / sa nayana svargamAtmAnaM vRddhAMzcaiva na pIDayet / na vidyA na tapo yasya hyAdatte ca pratigraham / nipAtayan sa dAtAramAtmAnamapyadho nayet / / 224 hema-bhUmi-tilAn gAzca avidvAnAdadAti yaH / bhasmIbhavati so'hAya dAtuHsyAnnisphalaM ca tat / / 225 tasmAdavidvAnnAdadyAdalpazo'pi pratigraham / viSatatvAparijJAnI viSeNAlpena nazyati / / 226
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| sarva gavAdikaM dAnaM pAtre dAtavyamarcitam / . vidvadbhirna tvapAtre tu gatimicchadbhirAtmanaH // 227 hasti-kRSNAjinAdyAstu gahitA ye pratigrahAH / sadviprAstAna gRhIyuhAnAstu patanti te / / 228. kRSNAjinapratipAhI hayAnAM shuktvikryii| navazrAddhasya yo bhoktA na bhUyaH puruSo bhavet / / 226 yo gRhNAti kurukSetre grAmaM gAM dvimukhIM gajam / navazrAddhAnnabhugyazca vA nirmAlyavadvijAH / / 230 ete yAntyandhatAmisraM yAvanmanusahasrakam // 231 viSNozca vahazca ravezca jAtA pRthvI ca rAjJazca munIza gauzca / kAle supAtre vidhinA pradattAH prApnoti lokatrayametaduktam // 232 vedavidvAnsadAcAraH sadA vasati snnidhau| bhojane caiva dAne ca varjanIyo na sattamaiH // 233 atyAsanAnadhIyAnAnbrAhmaNAnyo vyatikramet / bhojane caiva dAne ca hinaratyAsapamaM kulam // 234 anRco'pi nirAcArAH prativAsanivAsinaH / anyatra havya-kalyAbhyAM bhojyA:syurutsavAdiSu // 235 proktapratiprahAbhAve prAptAyAM bRhadApadi / vipro'znanpratigRhanvA yatastato'pi nAghabhAk / / 236 gurvAdipoSyavargAthaM devAdyayaM ca sarvataH / pratyAdadyAdvijAgrayastu bhRtyathamAtmano'pi ca // 237,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiyA 'dhyAyaH] pratigraha (dAna) varNanam / dadhi-kSIrA-''jya-mAMsAni gandha-puSpA-'mbu-matsyakAn / zayyA-''sanAzanaM zAkaM pratyAkhyeyaM na karhicit // 238 / api duSkRtakarmabhyaH samAdadyAdayAcitam / patitAdistadanyebhyaH pratigrAhyamasaMzayam / / 236 zaktaH pratigrahItuM yo vedavRttassusaMvRtam / labhyamAnaM na gRhNAti svargastasyAlpakaM phalam // 240 . pratigrahamRNaM vApi yAcitaM yo na yacchati / tatkoTiguNagrasto'sau mRto dAsatvamRcchati // 241 : dAtA ca na smaredAnaM pratigrAhI na yaacte| ubhau tau narakaM yAtau dAtA cApi pratigrahI / / 242 : apAtrasya hi yadattaM dAnaM svalpamapi dvijAH / grahItA tatkSaNAdyAti bhasmatvaM cApyavAritaH // 243 vadanti kavayaH keciddAna-pratigrahIprati / pratyakSaliGgameveha dAtR-yAcakayorataH // 244 dAtRhasto bhavedUvaM grahItuzca bhavedadhaH / dAtR-yAcakayobhado hastAbhyAmeva sUcitaH // 245 sUnyAdInAM caturNA ca yathA ninditabhUpateH / na vidvAn prtigRhnniiyaatprtigRhnnntrjtydhH||246 duSTA dazaguNaM pUrvAt sUni-cakrayatha madyakRt / vezyA niSiddhanRpatiH pratiprahe paraH kramAt // 247 parapAkaM vRthA mAMsaM devAnAmapi dUSitam / anupAkRtamAMsaM ca nAdya ca lazunAdikam // 248 .
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ [paSTo vRhtpraashrsmRtiH| na bhoktavyamabhojyAnnaM kanda-mUlAdikaM ca yat / na pAtavyamapeyaM ca dvijairatyantagarhitam // 246 satyaM yuktaM sadA brUyA cchanairdhama samAcaret / yamAnsaniyamAnkuryAdgArhasthyaM bratamAcaran // 250 mAtR-pitRnupAdhyAyAn gurUnviprAnsadA'rcayet / etAMcchRSThAMstathA cAnyAnnityaM viprAbhivandanam / / 251 dama seveta satataM dAnaM dadyAcca sarvadaH / dayAM ca sarvadA kuryAttadvinA narakAzrayaH / / 252 . dAmyansa sarvadA''tmAnaM mano dAmyaM sadA dvijaiH / dayadhvamiti caivaiSAM zrutirvAjasaneyikI // 253 yanvidaM (yanidhA) kArakaM kuryAtstanayitnurdhvani divi / dadedveti damaM dAnaM dayAmiti ca zikSayet // 254 rasA rasaiH samA grAhyA deyA api ca nAnyathA / na rasailavaNaM grAhyaM samato hInato'pi vA // 255 tilA api samA deyA dhAnyairanyairdvijAtibhiH / prapIDyA naiva yaMtreSu beyuretanmanISiNaH / / 256 tilavatsarvavastUni sasnehAni dvijAtibhiH / aprapoDyAni yaMtreSu brUyuretanmanISiNaH // 257 vikrayavyapadezena dugdha-dadhyAdisarpiSAm / zuzrUSyAnna tiraskuryAdupAsyAnAvadhIrayet // 258 lobhAtkuryAdvijanmA yaH sa tu zUdrasamastryahAt / na nindyAJca samabhyAnna vikrINIta garhitAn / / 256
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ . sapA jyAyaH] tyAjyavarNanam / GUE adeyAni na vai dadyAdattyAjyAni na vai tyajet / abhAjyAnaiva bhASecca hInAGgAdyAMzca na kSipet // 260 na saMvadeva pitrAdyaiH patitArna saMvizet / na matiM nIcavarNAya dadyAducchiSTameva ca // 261 matiM zUdrasya yo dadyAdyazcainaM paryupAsate / na kizcittasya cAkhyeyaM bratAdi niyamAdikam // 262 AcakSANastu taddharma narakAnau prapacyate / nAdyAdannaM niSiddhasthaM svapyAdvA nArddharAtriSu // 263 vedavidyAvitAnAni vikrINIta na kahicit / . nApatyAni rasAdyAni bhUci cAnvaye sati // 264 nApaH pibet svapANibhyAM na ca kaNDUtikRdbhavet / vidik-pratyagudaprastu zayItAhni na sandhyayoH / / 265 pAdukAdi ca pAlAzaM na vRkSAdinikRntanam / notsRjyaM SThIvanAcaM ca kadAcidvai gavAdiSu // 266 padyAM spRzyaM gavAdyaM no nocchiSTaM na ca tadgatiH / na laMdhyaM vatsa-taMtryAdi vAbagnyornAntarA gatiH // 267 na dvayorviprayornAmnyoH saurabheyyoH pti-triyoH| viprAgnyorviprapiNDAnAM noprokSNoviSNu-tAryayoH // 268 saurabheyorjalAgnyozca mAheyI-jalayorapi / bhAnu-vyomAdikAnAM tu na kuryAdAtarA gatim / / 266 bhojanAdiSu nAsaktAM pazyenna vigatAMzukAm / na gacchetsvI rajoyuktAM na cAznIyAttayA saha / na gacchetstrI rogayuktAM prasupyAnna tayA saha / / 270
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThouttaroyaM vinA naiva na namo'dhaH zayIta ca / na gehe caiva mArgAdau na niSiddhakakumukhaH // 271 nopagaGgaM surArcAdi na ca visstthaagRhaantike| atikAlAtiyAne ca zubhamicchanvivarjayet // 272 jyeSThendracApa-bhadrAdyA mUlanAmnA na nirdizet / indracApaM dhayantI gauna khyAtavye parasya te // 273 varjayeddhAvanaM caiva pAdayoH kAMsyabhAjane / paizunyaM marmabhedaM ca na vademlecchabhASitam // 274 prAkRtaM ca kuzAstrANi pASaNDaM haitukAni c| . na zrotavyAni vipreNa yAtanAkAraNAni ca // 275 na karaM mastake dadyAnmastakaM na kare tathA / na jAnunoH zirodhArya nA'prAvRtazirA bhramet / / 276 vaiNAzca baddhAzca kadaryacorAH klIvAbhizastA gaNikA tu yA ca / yo vRddhajIvI gaNadIkSakA ye teSAM na bhojyaM hyazanaM dvijAtaiH / / 277 krUrAturA vRddha-cikitsakAzca yA puMzcalI yau ca virodhi shtruu| bAyogramattA abalAji tAzca agrAhyameSAmazanaM dvijasya / / 278 ye dAmbhikA ye ca suvarNakArA ucchiSTabhojI patitazca yazca /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] tyAjya (bhojyAna) varNanam 741 ye putrabhAryA bahuyAjakA ye vipreNa caiSAM na hi bhojyamannam / / 276 ye soma zastrAstra kRtAmbu takrakSIrAjya mAMsaM lavaNAjinAni / kSaumAni lAkSA ca tilAnphalAni vikrareSAmazanaM na bhojyam / / 280 jIvanti vRtyA rasadAnapAnAM kArakA ye'pi ca tntuvaayaaH| rAjA nRzaMso rajakaH kRtaghno bhojyAzanA naiva vihiMsakAzca / / 281 ye cailadhAvAzca surAkRto ye paizUnyavAco hyanRtaMvadAzca / ye bandino ye'pi ca cAkrikAzca viprasya caite'pi na bhojyasasyAH // 282 madhvAsava madhUcchiSTa dadhi kSIra rasaudanAn / manuSyopala dhUpAMzca kuza mRtpuSpa viirudhH||283 kauzeya keza kutapAnIraM viSarasAMstathA / zAkaikazapha pipyAka gandhAnauSadhimUlakAH / / 284 vikrINanti ya etAni vastUni mnujaadhmaaH| teSAmannaM na bhoktavyaM tathopapativezmanaH / / 285 yo'pacasya kadaryasya bhuJjItAnaM dvijaadhmH| tatkSaNAcchUdravatsa syAnmRto vidazUkaro bhavet / 286
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThamoyo'naM vAvuSikasyAdyAdajApAlAdikasya ca / anyasyApi niSiddhasya so'nantaM narakaM vrajet // 287 pANigRhItabhAryAyAM satyAM yastu nraadhmH| zUdrIhastena bhuJjIta patitaH sa sadaiva tu // 288 tyaktA yenoDhabhAryA tu tyaktaH sa pitR daivtaiH| tyakto devaiH sa pApIyAMcchUdrAdapyadhamaH smRtaH // 286 yaH zUdrIM bhajate nityaM zUdrI tu gRhmedhinii| varjitaH pitRdevastu rauravaM yAtyasau dvijaH // 260 yaH zUdrayAM ca svayaM jAto hyanyasyAM so'pi vai punH| anyasyAM ca punaH so'pi kimasya pretya cintanam / / 261 sarvAn bhuJjIta narakAndhizatiM tvekavarjitAn / roravAdInkrameNaiva pApiSThI yAvadambaram / / 262 hemantaziziratvozca proSThapadyAH parasya ca / paJcasvaparapakSeSu kAryAH sAgnibhiraSTakAH / / 263 hemante zizire caikA ekaikAtha tathA praa| proSThapadyAM dvijAstisro hyaSTakA iti kecana // 264 darzazca paurNamAsazca tathaivA''ayaNadvayam / cAturmAsyavratAnyeva kAryANi sAgnikairdvijaiH / / 265 anUcAnakRtaM kuryuH sadaiva vratacAriNaH / anUcAnakule jAtAH sadeva bratacAriNaH / agnihotraratA nityaM mAtA pitrAdipUjakAH // 266
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyAyaH] tyAjya (bhojyAna) varNanam / pratigrahanivRttAzca japa hompraaynnaaH| vRttavantazca ye viprAH snAtakAste prakIrtitAH // 267 sakrAntirakavArazca vyatIpAto yugAdayaH / zubhakSa-dina-yogeSu kAryAH sAgnibhiraSTakAH // 268 na zUdrAdbhikSitenaitatkartavyaM marma sadvijaiH / caNDAlatvamavApnoti yajJArtha zUdrayAcakaH / / 266 . labdhaM yajJAya yo vipro na ddyaadyjnykrmnni| sa vAyaso'tha vA gRdhraH kAko vA'tha prajAyate // 300 ziloMcchavRttivipraH syAdatha vaikaahikaashnH| jyahAhikAzano vAsyAt kumbhIkuzUladhAnyakaH // 301 pUrvapUrvataraH zreyAm teSAM sadbhiH prkiirtitH| somapaH syAt trivarSAnastatpUrvakRtsamAzanaH // 302 someSTiM pazuyajJaM ca kurvIta prtivaasrm| ... iSTivaizvAnarI yA tu kartavyaitadasambhave // 303 satyAmarthasya sampattau na kuryAddhInadakSiNam / tatkRtaM ca bhavedvayartha prApnuyAtpazuyonitAm // 304 zraddhApUtaM pradAtavyaM pAtre dAnaM samarcitam / yAcite'pi hi dAtavyaM pUtaM ca zraddhayA dhanam // 305 zUdrAnaM brAhmaNo'nanvai mAsaM mAsArdhameva ca / tadyonAveva jAyeta satyametadvidurbudhAH // 306 AzUdarasthazUdrAno mRtaH zvAcopajAyate / dvAdazaM daza vASTo ca gRdhra zUkara pulkasAH // 307 ...
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 784. vRhtpraashrsmRtiH| [po udarasthitazUdrAno hyadhIyAno'pi nityshH| jusanvApi z2apanvApi gatimUrvA na vindati // 308 amRtaM brAhmaNasyAnnaM kSatriyAnnaM payaH smRtam / vaizyasya cAnnamevAna zUdrAnna rudhiraM smRtam / / 306 AmaM zUdrasya pakkAnna pakkamucchiSTamucyate / tasmAdAmaM ca pakaM ca zUdrasya parivarjayet // 310 tasmAcchUdraM na bhikSeranyajJArthaM sadvijAtayaH / zmazAnameva yacchUdrastasmAttaM parivarjayet // 311 kaNAnAmatha vA bhikSAM kuryAccedavRttikarzitaH / sacchadrANAM gRhe kurvanna tatpApena lipyate // 312 vizuddhAnvayasaJjAto nivRtto maaNs-mdytH| dvijabhaktirvaNigvattissacchUdraH samprakIrtitaH // 313 udakyAspRTa saGghuSTaM vAGkitaM vaapyudkyyaa| zvaspRSTaM zakunotsRSTaM prayalena vivarjayet // 314 ucchidaM ca padAspRSTa-zuklaM ca patitekSitam / paryuSitaM cirasthaM ca keza-kITAdhupAhatam // 315 paktyucchiSTaM gavAghrAtaM prayatnena vivrjyet| . nAbhIrannetadazanaM zamicchanto dvijAtayaH // 316 zUdrANAmapi bhojyaannaaHsyuHsiiri-naapitaadyH| - sasnehamazanaM bhojyaM cirasthamapi yadbhavet // 317 anAktA api bhojyAH syuH sadyaHzritayavAdayaH / garbhiNyavatsasUtikyA gavAdevarjayetpayaH // 318
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhakSyavarNanam / strINAmekazaphoSTrINAM tathAraNyakamAvikam / prasUtA brAhmaNI gauzca mahiSyojAstathaiva ca // 316 'dhyAyaH ] dazarAtreNa zuddhayanti bhUmisasyaM navaM payaH / zAkAdikaM ca viTjAtaM kavakAni ca varjayet // 320 mAMsaM kITAdibhirjuSTaM prayatnena vivarjayet / ye vayaH kravyamaznanti tathA viSThAbhujazca ye || 321 zuka- TiTTibha - dAtyUhAH kapota-pika-sArikAH / sedhAdyazca paJcanakhAn siMhAdyAnmatsyakAMstathA // 322 dharmazAstroditAnadyAtsarvAkArAMzca varjayet / bhakSyaM prANAtyaye mAMsaM zrAddha-yajJotsaveSvapi // 323 kRtvA ca vidhivacchrAddhaM pazcAttat svayamaznute / nAdyAdavidhinA mAMsaM mRtyukAle'pi dharmavit // 324 yadaivAvyayasampattistadaivAmantrayed dvijAn / 785 yatra vA tatra vA kAle nAdyaM tvavidhinA''miSam // 325 bhakSayannarake tiSThetpazulomasamAH samAH / gRhastho'pi hi yo nAdyAtpizitaM tu kadA ca na // 326 sa sAkSAnmunibhiH prokto yogI ca brahmalokagaH / na svayaM ca pazu N hanyAcchrAddhakAle'pyupasthite // 327 kravyAdeH sArameyAhataM mRgAdimAharet / etacchA kavadicchanti pavitraM dvijasattamAH || 328 samartho yasya yastu syAdannauM datvAtu dehinAm / satAmiti nirAtaGko lokadRSTuM nigadyate // 326 50
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 786 bRhtpraashrsmRtiH| [SaSThIannAderapi bhakSyasya sneha madyA ''miSasya ca / mahAphalA nivRttiHsyAtpravRttiH svargasAdhanA // 330 eko'bdazatamazvena yajeta pazunA dvijaH / nAnyastu mAMsamabhAti svargaprAptistayoH smaaH||331 hemarAjata-zaGkhAnAM pAtrANAM vaiNavasya ca / carmaNo rajjuvastrANAM zuddhirjAyeta vAriNA // 332 sphyAdInAM yajJapAtrANAM dhanyAnAM vAsasAmapi / anyeSAM cayarUpANAM prokSaNAt zuddhiriSyate // 333 mArjanAnmakhapAtrANAM hastena makhakarmaNi // ambhojapatrakairuSNaiH zuddhayataH kauzikAvike // 334 zrIphalairaMzupaTTAnAM sAriSTaiH kutapasya ca / mRNmayAni punaH pAkaiH kSaumANi sitasarSapaiH // 335 zuddhayata kAruhastasthaM paNyaM yatsyAtprasAritam / bhaikSyaM ca prokSaNAcchuddhaspRSTiH sAkSAnna yasya tu // 336 strImukhaM ca sadA zuddha bhuumirlepvivrjitaa| aparA dahanAdyaizca gRhaM mArjana-lepanaiH / / 337 dravadravyANi zuddhayanti vahninA plAvanena ca / kravyAdAcaiha taM mAsaM sarvadA zuci kIrtitam // 338 tRptikRtsaurabheyAzca svabhAvasthaM mahIgatam / vadanti sUrayo vAri pavitramiva sarvadA // 336 gaurvahni-bhAnavacchAyA jalamazvaM vasundharA / vipruSo makSikA vAyuna duSyanti kadA ca na // 340
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhivarNanam / zruciH prasthApane vatso ajAzvau mukhatastathA / zuciH sravaNe vatsastathAjAzvau mukhe zucI / na tu gaurmukhato medhyA na ca gomukhajA malAH // 341 soma-bhAskarayorbhAbhiH pathazuddhiH prakIrtitA / oSThAdharau zmazrukarau sasneha bhojanAdanu || 342 naduSyecchaktiH prAha bAla-vRddhaustriyomukham ||343 snAtvA pItvA ca bhuktvA ca suptvA taptvA tathaiva ca / gatvA rathyAdike caiva zuddhirAcamanena tu // 344 nApo mUtra - purISAbhyAM nAgnirdahati karmaNA / na strI duSyati jAreNa na vitro vedakarmaNA // 345 padmAzmalohAH phala- kASTha carma HrostrtoyaiH svayameva zaucAt / puMsAM nizAsvadhvani cA'sakhAnAM strINAM ca zuddhirvihitA sadApi || 346 nabhasaH paMcadazyAM tu paMcamyAM ca tathA'pare / nabhasyasya caturdazyAmupAkarma yathoditam // 347 tadvidaH kecidicchanti nabhasaH zravaNena tu / hastena vAtha paJcamyAmadhyAyAnAM vadanti tan // 348 yacchAkhayopanItaH syAt brahmacArI dvijottamaH / tacchAkhAvihitaM tasya upAkarmAdi kIrtyate // 346 ato vedAdhikAritvaM vedapAThasya kIrtane / anupAkRta viprAdervedAdhyayanaduSkRtam // 350 'dhyAyaH ] 787
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 788 vRhtpraashrsmRtiH| [SaSThomuJopavItAjinadaNDakASThaM tyAjyaM na tatsyAdbatacAriNApi / akiSTameko vratalopapApaM saMskAramanyaM punararhayeyuH // 351 oSadhInAM tu sadbhAve svazAkhAvihitaM tu yat / rohiNyAM ca sahastasya upAkarmANi kurvate / / 352 na bhavedanupAkarmA brAhmaNaH snAtako vrtii| karmacyuto bhavedbAtyo vraatyaanisskRtikRcchuciH||353 athA'taH syAdanadhyAyo mRtagurvAdiSu vyaham / mitrakAdiSvahorAtramadhItyAraNyakaH shuciH||354 aSTakAsu tathASTamyAM pUrNimAsyAM zazikSaye / manvAdau yugapakSAdAviMdracApocchayeSu ca // 355 cAturmAsye dvitIyAyAM caturdazyAmaharnizam / aho rAtre nRpe saMsthe vratini zrotriye yatau // 356 atra vyahamanadhyAyamicchanti cApare dvayam / azauce sUtakAnte ca yAvacchuddhistayorbhavet // 357 dezAntaragate prete zrute'pi syAdaharnizam / . gurvAdau vA nRpatyAdau itivAsiSThajo'bravIt / pratigRhya tvahorAtraM bhuktvA zrAddhikameva ca / tajjJA brUyuranadhyAyAnRtusandhAvahanizam // 356 pazvAdyairantarAyAtairahorAtraM vidurbudhAH / akAlagarjite vRSTAvagnidAhe ca sapta sA // 360 sAmepu duHkhitAnAM ca svarAdInAM ca niHsvane / patita-zyAva-zUdrA-'ntyasannidhAne na kIrtayet // 361
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] anadhyAyavarNanam / .786 Atmanyazuci deze tu vidyuttnitrohite| mRdhe ca kalahe dezaviplave lokavigrahe / / 362 pAMzuvarSe'mbumadhye ca digdAha-grAmadAhayoH / nIhAre ca bhavedvidvAnsandhyayorubhayorapi // 363 dhAvaMzca na paThedvidvAnpUtigandhastathaiva ca / viziSTe cAgate gehe gAtrAsanirgame tathA // 364 bhojanAyopaviSTasya jhutthitasyArdrapANinaH / vAnte''cAnte tathA'jINe mahArAve'timArute // 365 rajovRSTau ca yAnAdau ArUDhasya tathA dvijaH / etAnanyAMzca tatkAlAnanAdhyAyAnvidurbudhAH // 366 yo vrjyedndhyaayaanvedaadhyynkRdvijH|| bhavanti tasya saphalA vedAH proktAH phalapradAH // 367 ye caiteSu paThaMtyajJAH pAThalobhena lobhitAH / na zAzvatA bhavedvidyA niSphalA caiva jAyate / / 368 yaH paThedvidhivadvedAn bratI cendriyasaMyamI / brahmatvamiha loke'pi aizvaryasukhabhAgbhavet / / 366 janAnAM zRNvatAM mArge gacchanyastu pttedvijH| niSphalAstasya vedAzca vedaviplavadoSabhAk // 370 yaH paThetsvarahInaM tu lakSaNena vivarjitam / saGkIrNagrAmamadhye tu sa bhavedveda viplavI // 371 ye svAdhyAyamadhIyIran anadhyAyeSu lobhataH / vajrarUpeNa te mantrAsteSAM dehe vyavasthitAH // 372
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ vhtpraashrsmRtiH| [SaSThonAkAmedamarAdInAM cchAyAM ca parayoSitAm / vAnta-SThIvana-viNmUtra-kArpAsA-'sthi-kapAlikAH // 373 nAvajJeyAH kadApi syunu p-viprorgaadyH| zriyaM kAmaM samAkAMkSenna spRzenmarma kasyacit // 274 nityaM varteta cAjasraM dharmArthau ca sadA'rjayet / na kazcittADayeddhImAnsutaM ziSyaM ca tADayet / tADayennAbhito'dhastAna tAnanyatra tADayet // 375 AcAreNa sadA vidvAnvarteta yo jiteNdriyH| sa brahmaparamApnoti vareNyo'mutra ceha ca // 276 AcAramUlaM zrutizAstravittam AcArazAkhAzca taduktakRtyam / AcAraparNAni hi tanniyoga AcArapuSpANi yazodhanAni // 377 AcAravRkSasya phalaM hi nAkastasmAcca susvAdurasazca muktiH| tasmAdanantaM phaladaM tu tatvamAcAramevAzraya yatnapUrvam / / 378 ye dharmazAstre vihitAzca keciddharmA dvijAgyorapi te ca srve| yatnena kAryAH pitR-devabhakteH zrAddhAni kAryANyatha tAni vakSye 376 yatnena dharmo gRhamedhivipraiH prItena vAcA vapuSA ca kAryaH / AyuprajA zrI vi pUjitatvaM tasmAllabhante divi devabhogAn380 iti zrIbRhatparAzIye dharmazAstre suvrataproktAyA dharmasmRtyAM SaSTho'dhyAyaH smaaptH|| .......
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAvaNa shraaddhvrnnnm| // saptamo'dhyAyaH // atha zrAddhavarNanam / zrAddhaM vRddhAvacandrabhacchAyA-grahaNa-sakrame / vyatIpAta-viSuvatkRSNapakSa-pAtrArthalabdhiSu // 1 aSTakA hyayane dve ca zrAddhamprati yadA ruciH / puNya zrAddhasya kAlo'yamRSibhiH parikIrtitaH // 2 yugAdiSu ca kartavyaM manvantarAdike'pi ca / zrAddhakAlo hyayaM prokto manvAdyairdharmakartRbhiH // 3 navAnne navatoye ca navacchanne tathA gRhe| nAvaikSaveSu cehante pitaro hi maghAsviva // 4 kANaH paunarbhavo rogI pizuno vRddhijIvikaH / kRtaghno matsaro krUro mitraghra k kunakhI gadI // 5 viddhaprajananaHzvitri-zyAvadantAvakINinaH / hInAGgazcAtiriktAGgo viklavaH prnindkH||6 klIvA-'bhizasta-vAgduSTa-bhRtakAdhyApakAstathA / kanyAdRSI vaNigvRttivinAgniH somavikrayI // 7 bhAryAjito'napatyazca kuNDAzI kuNDagolakaH / pitrAdityAgakRtsteno vRSalIpati-tarjako / / 8 anuktavRttistvajJAtaH parapUrvApatistathA / ajApAlo mAhiSikaH karmaduSTAzca ninditAH //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 [saptamo vRhtpraashrsmRtiH| yo 'satpratigrahagrAhI yazca nityaM prtiprhii| mahasUcaka-dUtau ca pitRzrAddhaSu varjitAH // 10 ekAdazAhe bhuJjantaH zUdrAnnarasasaMyutAH / gurutalpago brahmaghno yasya copapatihe // 11 pretaspRk tailanirNektA bhuyaajk-yaacko| vaka-kAkaviDAlA-'zva-zUdravRttizca garhitaH // 12 vAgduSTa-bAladamako nityamapriyavAk ca yaH / Asakto dyUtakAmAdAvativAk caiva dUSitaH / / 13 nirAcArazca ye viprAH pitR-maatRvivrjitaaH| vidvAMso'pi hi nAbhyAH pitRzrAddha Su sattamaiH / / 14 na vedaiH kevalairvApi tapasA kevalena vaa| sadvattareva sA proktA pAtratA brAhmaNasya ca / / 15 yatra vedAstapo yatra yatra vRttaM dvijaagrge| pitRzrAddha Su taM yatnAdvidvAnvipraM samarcayet / / 16 vedazAstrArthavicchAntaH zucidharmamanAH sadA / gAyatrIbrahmacintAkRtpitRzrAddha Su pAvanaH // 17 rathantaraM bRhajjyeSThasAmavitrisuparNakaH / trimadhuzcApi yo vipraH pitRzrAddhaSu pUjitaH // 18 mAtAmahazca dauhitro bhAgineyo'tha mAtulaH / mAtRsvasrayatajazca tathA mAtulajo'pi vA // 16 jAmAtA zvazuro bandhurbhAryAbhrAtA ca tatsutaH / suvRttAzca sadAcArAzcaite zrAddha Su pAvanAH / / 20
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] zrAddhavarNanam / RtviggururupAdhyAya AcAryaH shrotriyo'prH| ete zrAddheSu vai pUjyAH jJAti-sambandhi-bAndhavAH // 21 agnihotrI ca yo bipra AvasathyAgniko'pi ca / pitR-mAtRparAvetau bhoktavyau havya-kavyayoH // 22 kRSyekavRttijIvI yo bhakto mAtrAdikeSu ca / SaTkarmanirataH pUjyo havya-kanye ladaiva hi // 23 kSatravRttiH sada' cAro maatraadibhktittprH| zuciH SaTkarmayuktazca havya-kavyeSu pUjitaH / / 24 yugAnurUpato yastu vidyaacaardisNyutH| sa pUjyo'nabhizastazca SaTkarmanirato dvijaH // 25 ityuktgunnsmpnnaanbrhmnnaanpuurvvaasre| nimantrayeta tAn bhaktyA niyogAkhyAnapUrvakam / / 26 savyena devatArthaM tu pitrarthamapasavyavAn / tatastaizcaritavyaM syAduktaM pitRvrataM dvijaiH // 27 jitendriyaistu bhAvyaM syAdahorAtramatandritaiH / tasminnahani prAtarvA yatra zrAddhamupasthitam / / 28 nimantrayeta tAnbhaktyA taizca bhAvyaM jitendriyaiH / viprora:-pArzva-pRSThasthAH pitR-mAtAmahAdayaH / / 26 bhuJjanti kramazaH zrAddha tathA piNDAzino'pi ca / nimantrito dvijaH zrAddha na zayIta striyAsaha // 30 adhvAnaM na tu vai yAyAnna brUyAdanRtaM vcH| nAdhIyIta divA svApaM na kurvIta na saMvadet // 31
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [saptamona mleccha-patitaH sAdhaM na vadeca niSiddhakam // . prAGmukhau daiviko vipro viprAstraya udaGmukhAH // 32 ekaiko vobhayatra syAdasampattAviti krmH| pAtraM vA daivikaM kRtvA vipra ekastu paitRke // 33 iti vA nirvapecchrAddha nirghanazcAnyadAcaret / gatvAraNyamamAnuSyamUrdhvavAhuvirautyadaH // 34 nirano nirdhano devAH pitaro mA'nRNaM kRthaaH| na me'sti vittaM na gRhaM na bhAryA zrAddha kathaM vaH pitaraH karomi / vane pravizyeha rutaM mayocair bhujau kRtau vartmani mArutasya // 35 zrAddharNametadbhavatA pradattaM mahyaM dayadhvaM pitRdevtaadyaaH| AkhyAya cokSipya bhujAvitastato divA ca rAtriM samupoSya tiSThet // 36 bhavennarastena kRtena teSAmRNena muktaH pitRdevtaanaam|| nirvitta-nirbhAgya-nirAzrayANAM zrAddhasya mArgaH kathito munIMdraH / / 37 mayA''khyAtaM ruditvA vaH pitaraH zrAddhadevatAH / zrAddharNasya vimukto'haM mahitAH pitaro mayA // 38
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / kRtopavAsastatrAhi zrAddharNAnmucyate dvijH| etaccApi na yaH kuryAtpitarastena vai hatAH // 36 sampattAvartha-pAtrANAmekaikasya trystryH| pitrAdeAhmaNAH proktAzcatvAro vaizvadaivike // 40 dvau vApi daivike vipro caikaiko vA na doSabhAk / syAnmAtAmahike'pyevameko'pi vaizvadaivike // 41 , natvaivaikaM tu sarveSAmAzvalAyanamatasthitaH / pitRNAmarcayedvipramatrapiNDA nidarzanam // 42 na mAtAmahikaM zrAddha zrautamuktaM tu sAgnikaH / anagnikastu tatkuryAditi kecinmataM viduH // 43 sAnirapi kArya syAcchAddha mAtAmahaM dvijaiH| SaTdaivatyamiti oke eke tu pArvaNadvayam // 444 aputrasya pitRvyasya tatputrairdhAtRjo bhavet / sa eva tasya kurvIta piNDadAnodakakriyAH // 45 pArvaNaM tena kArya syAtputravadbhrAtRjena tu / pitRsthAneSu taM kRtvA zeSaM pUrvavaduJcaret // 46 zrAddhaM patyApi kArya syAdaputrAyAstu yossitH| tasyApi hi tayA kAryamekatvaM hi tyorytH||47 bhrAturyeSThasya kurvIta jyeSTho bhrAtA'nujasya ca / devahInaM tu tatkuryAditi dharmavido viduH||48 ... pituH putreNa kartavyA piNDadAnodakakriyA // .. putrAbhAve tu putrI ca tadabhAve sahodaraH // 46 .
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [saptamomitrAdInAM ca kartavyaM samIhante yto'pymii| nAvajJeyAstu te sarve kRte tu syAnmahAphalam // 50 pitAmahastadanyo vA yasya jIvan bhavedvijaH / pratyakSAste'pi vai pUjyAH saMsthityarthaM yatazca tat // 51 vidyamAnatrayANAM syAtpratyakSaH pUjya eva saH / gautamasya mataM hyetaditi vAsiSThajo'bravIt 52 vidyamAne tu pitari zrAddhaM kartumupasthitaH / pitRvapitRpitrAdeH kuryAcchrAddhamasaMzayam // 53 putrikAyAH sutaH zrAddhaM nirvapenmAtureva sH| tatpiturnirvapatyasmAttRtIyaM tu pituHpituH / / 54 ata eva dvijaH putrImudvahenna kathaM ca na / udvoDhuH putraH putro'sau putro'sau mAtureva hi // 55 putrazca duhituHputraH samau tau dhArmike pathi / arthAhRtau ca viproktau tulyau tau zaktijo'bravIt // 56 mukhyaM yathA pituHzrAddhaM tathA mAtAmahasya ca / putra-dauhitrayoloMke vizeSo nopapadyate // 57 dauhitraH pAvanaH zrAddha kAlastu kutapastathA / tathA kRSNAstilA vidvanniti zAstravido viduH // 58 kAmyamAbhyudayaM caiva dvividhaM pArvaNaM smRtam / yathAkAmaM tu kAmyaM syAdvRddhAvabhyudaye smRtam // 56 kSatriyAyAM tu yo jAto vaizyAyAM ca tathA sutaH / brAhmaNasya pitustau tu nirvapetAM dvijAgyavat // 60
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 767 'dhyAyaH] zrAddhavarNanam / kSatriyasya sutazcaiva tathA vaizyasuto'pi ca / zRtAnnena dvijAstarghya zrAddhadvayaM ca nirvapet // 61 AmAnena tu zUdrasya tUSNIM ca dvijapUjanam / kRtvA zrAddhaMtu nirvApya sajAtInAzayettathA // 62 yaH zUdro bhojayedviprAMcchRtapAkAzanena tu| sa tadviprakRtainobhilipyate zaktijo'bravIt // 63 zUdrapAkaM dvijebhyazca vibhavAndho dadAti yaH / kRmI bhavati pAtAle sa yugAnekaviMzatim / / 64 bhojitena tu vipreNa yatpApaM tasya jAyate / tenAsau lipyate mUDho yaH zUdro bhojaye dvijAn // 65 yo'haMmanyo dvijAgraMthAstu zUdrazritena bhojayet / sa gacchannarakaM ghoraM punarAvRttidurlabham // 66 yatkicikilbiSaM vipre kRtapUrva tu tiSThati / tenAsau lipyate pApI yaH zUdro bhojaye dvijAn // 67 zUdrocchiSTaM tu yo bhuGkte matipUrva dvijAdhamaH / kRmitvaM yAti viSThAyAM yugAni TekaviMzatiH // 68 zUdrocchiSTaM tu yo bhuGkte paJcAhAni dvijaadhmH| sa tadviSThAkRmitvaM tu prApnoti hi zataM samAH // 66 ato na bhojaye dviprAnirvapennaiva pUjayet / zUdrAnnaM bhojanAdyuktaM iti pArAzaro'bravIt // 70 na bhojayet striyaM zrAddha yadyapi bratacAriNIm / pAtraM tasyai samayaM syAditi dharmavidabravIt / dvijanmAno na kurvIraMcchrAddhamAmAzanena tu // 71
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 kaashtiH| vRhtpraashrsmRtiH| saptamoyadaiva syuH pravAsasthA bhAryA yatra na sannidhau / vyavadhAnena bhAyA grahaNe putrajanmani / kuryAdAmAzanazrAddhamiti pArAzaro'bravIt / / 72 agnaukaraNapiNDAMzca kuryAdAmAzanena tu / satilairdadhimadhvAjyasampRktaiH sakuzairapi / / 73 yavAdyaM saMskRtAnnena dravyaM vApi ca nirvapet / jalena payasA vApi na syAdazrAddhakRyathA / / 74 AmAnnena dvijaiH kAyaM na kadAcidapi dvijAH / zrapayitvA dvijaukassu tathApi pAkamAzrayet / / 74 na kuryAtparapAkena naikapAkena tu dvayam / naikazrAddha dvayaM kuryAnna ca kuryAtparAnnabhuk / / 75 pitrAdInAM sagotrA ye tathA mAtAmahasya ca / teSAmekena pAkena kArya piNDavivarjitam // 76 kecitsApiNDyamicchanti samagotratayA'nagha / api mAtAmaho na syAdbhinnagotratayA tathA / / 77 pRthakkartumazakyaM syAdartha-pAtrAdhasambhave / avazyaM tatra kartavyamekadaivamataH zrayet // 78 yeSAM nodvAhasaMskArA hyanyasaMskAra saMskRtAH / sAGkalpikaM bhavetteSAM zrAddha kArya mRte'hani // 76 kecitsApiNDyamicchanti brahmasaMskAravattayA / Adyo hi brahmasaMskArastasmAtpiNDaH pradIyate // 80
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 766 'dhyAyaH] . zrAddhavarNanam / parvasvapi nimitteSu kartavyaM piNDasaMyutam / pitRNAM trividhA yasmAdgatiH proktA munIzvaraiH / / 81 vaizvadevaH sadA kAryoM zrAddha ca samupasthite / pAkazuddhadhartha mevaitatpUrvameva vidhIyate // 82 vaizvadevogratazcaiva zrAddhakAle vishesstH| pAkazuddhistu vizeyA bhuktocchiSTaM tu varjayet / / 83 samprApte pArvaNazrAddha ekoddiSTe tathaiva ca / agrato vaizvadevaH syAt pazcAdekAdaze'hani / / 84 ekoddiSTe vizeSeNa prAgeva hyagnipUjanam / kAlastu kutapastasya rauhaNaH pArvaNasya ca // 85 vAmatazvAsanaM dadyApitRkAryeSu sattamaH / daivikaM dakSiNaM tadvaditi pArAzaro'bravIt / / 86 Asane cAsanaM dadyAdvAme vA dakSiNe'pi vaa| pitRkAryeSu vAmaM tu daive karmaNi dakSiNam 87 pitRzrAddhaSu yo dadyAhakSiNaM darbhamAsanam / nAznanti pitarastasya sArdhAni vatsarANi SaT / / 88 tasmAdvAmata evAtra pitRkarmaNi cAsanam / daivike dakSiNaM tadvaditi vAsiSThajo'bravIt / / 86 kutra kAle ca kartavyaM zrAddhaM tatpaitRkaM prabho ! / vadasva nizcayaM tatra vivadantyapare'tra tu // 60 paJcadazamuhUrtAhastatprAgardhadinaM smRtam / aparAdhaM smRtA rAtristanmadhyaH kutapo mtH||61
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 800 vRhtpraashrsmRtiH| [samamoyathA yathA ca hrasvatvaM puMsaH sthAnena sambhavet / tathA tathA pavitraH syAtkAlaH zrAddhArcanAdiSu // 12 chAyeyaM puruSasyaivaM tatpAdAdho bhavedyathA / AdhAnazrAddhadAnAdeH sa kAlo'kSayakRtsmRtaH // 63 ayutaM tu muhUrtAnAmadhaM hyaSTadazAdhikam / triMzadbhistairahorAtramiti mAdhyandinI zrutiH // 64 madhyAhna tu gate sUrye na pUrve na ca pazcime / tulyAprasaMsthite caiva soSTamo bhAga ucyate // 65 divasasyASTamebhAge mando bhavati bhAskaraH / sa kAlaH kutapo jJeyastatra dettaM tu cAkSayam // 66 madhyAhnacalito bhAnuH kiJcinmandagatirbhavet / sa kAlo rohiNo nAma pitRNAM dattamakSayam / / 67 tasmAtsarvaprayatnena rohiNatu na laGghayet / akAle vidhinA dattaM na deva-pitRgAmi tat / / 68 abdavRddhirbhavedyatra tatrA''ndamubhayAtmakam / zrAddhaM tatra ca kurvIta mAsayorubhayorapi // 88 navandhyaM divasaM kuryAnmAsayorubhayorapi / piNDavarjamasaGkrAnte sakrAnte piNDasaMyutaH / SaSTibhirdivasairmAsaviMzadbhiH pakSa ucyate // 100 saMkrAntirahitaH pakSastatra kArya vipiNDikam / sinIvAlI matikramya yadA saGkramate raviH / yuktaH sAdhAraNairmAsaiH sa kAla uttaro bhavet // 101
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / 801 sakrAntivarjitaH kAlaH samalaH pApasambhavaH / rakSasAM bhAgaveyo'sau utsavAdivivarjitaH // 102 tatra naimittika kArya zrAddhaM piNDavivarjitam / nityaM tu satataM kAryamiti pArAzaro'bravIt // 103 ahobhirguNitairyatsyAttatkAyaM yatra srvdaa| tithi-nakSatra-yogAzca jAtakarmAdikAzca ye / / 104 naimittikAzca ye cAnye kAryAste'pi malimluce / / tIrthasnAnaM gajacchAya dvimukhIM gopradAnavat // 105 malimlucepi kartavyaM sapiNDIkaraNAdikam / AgrayaNamamAvAsyAmaekAgrahasakramam // 106 adhimAse'pi kAyaM syAditi pArAzaro'bravIt / nityaM ca nityazaH kAryamiTIH kAmyAzca varjayet // 107 vArSikaM piNDava syAdanyasminpiNDasaMyutam / iSThirAgrayaNaM zrAddhamanvAhAyaM ca sarvadA // 108 kartavyaM satataM viriSTI:kAmyAzca varjayet / daive karmaNi samprApte tithiryatrodito rviH| sA tithiH sakalA jJeyA viparItA tu paitRke / / 106 vRddhimadivase kArya zrAddhamAbhyudikaM dvijaH / kSIyamANe dine kArya trAddhaM vidvan ! kSayAhnikam // 110 mitre caiva sagotre ca pitR-mAtRsahodare / AsanaM naiva dAtavyaM bhoktavyA evameva te // 111 brAhmaNaM na sagotraM ca pUjayepitRkarmaNi / nopatiSThati tatteSAM kintu syAJca nirAzatA // 112
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatparAzarasmRtiH / [saptamosvagotraM bhojayedyastu pitRzrAddheSu vai dvijH| hatAH syuH pitarastena na bhuktamupatiSThate // 113 zrAddhaM kurvandvi no'jJAnAt svagotraM yastu bhojayet / sa lumapitRdevassannarakaM pratipadyate // 114 tasmAnna gotriga vipraM bhojaye dvidhipUrvakam / jJAtimatvena bhojyAste usthitaistu dvijottamaiH // 115 dakSiNApravaNa deze zrAddhaM kuryAttu paitRkam / pitRNAM pAvano dezaH sa prokto'kSayatRptikRt // 116 deze kAle ca pAtre ca vidhinA haviSA ca yat / tilaidarbhazca mantraizca zrAddha syAcchaddhayAnvitam // 110 taijasAni tu pAtrANi hyanyA bhojanAya ca / mRtpApANamayAnyeke aparANyapare viduH||118 palAza-padya-patrANi aniSiddhAni yAni ca / tAni zrAddha pu kAryANi pitR-devahitAni ca // 116 vRddhizrAddha pu manyante mRNmayAni tu kecana / zaunakasya mataM hyetadyathA kArya tu mRNmayam // 120 ekadravyANi kAryANi pAtrANi bhojanArghayoH / trINi paitRkapAtrANi dve daive vaizvadaivike // 121 ekasya vaizvadevAni paitRkaannyekvstunH| iti vA tAni kAryANi bhedamekatra varjayet // 122 vaTA-zvatthA-'rkapatreSu kumbhI-tindukayorapi / kovidAra-karajepu na bhuJjIta kadAca na // 123
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 803 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / surabhI-nAgakarNAdyaiH karavIra-karaJjakaiH / bilvairyastvarcayedvidvAn pitRn zrAddha dhvagahitaiH / tadbhuJjante'purAH zrAddhaM nirAzaiH pitRbhirgataH // 124 sarvANi raktapuSpANi niSiddhANyaparANi ca / varjayet pitRkAryeSu ketakI kupumAni ca // 125 go-rambhA-bhRGgarAjAcaimallikAkuThajakairapi / samarcayedvijAn zrAddha hatya-kavyoditairdvijaH // 126 na dadyAdguggulaM zrAddha dvijAnAM pitRdevate / dhUpAbhAve guDo deyo ghRtadIpaM dvijottamAH // 127 * kuGkumAdya candanaM ca deyaM gandhavimizritam / UdhvaM ca tilakaM kuryAive piye ca karmaNi // 128 nirAzAH pitaro yAnti yastu kuryAtripuNDUkam / pavitraM yadi vA darbha kare kRtvA dvijAnnaraH // 126 samAlabhedvijAnajJastacchrAddhamAsuraM bhavet / gandhAzca vividhA deyAH karpUrAgarumizritAH // 130 zaktyA vastrANi deyAni tadabhAve ca nikrayam / dIpazca sarpipA deyastilatailena vA punaH 131 nakASThatailairanyaistu kadAcit sArpapA''tasaiH / / 132 dezadharma samAzritya vaMzadharma tathApare / sUrayaH zrAddhamicchanti pAvaNaM ca zrayAnyapi / / 132 strINAmapi pRthak zrAddhaM te manyante svadharmataH / mAtAmahasya gotreNa mAtustena sapiNDatAm / / 133
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 804 vRhtpraashrsmRtiH| [ saptamomAtAmahyA sahecchanti mAtuste'pi sapiNDatAm / strINAM strIgotrasambandhAtpuMgotreNa nRNAM yataH // 134 sapiNDI karaNe kAle zrAddhadvayamupasthitam / devAdya prathamaM kuryApitRNAM tadanantaram // 135 devAdya pArvaNaM proktaM pretazrAddhamathAparam / ekatvaM tu tataH pazcAtkRtvA viprAMzca bhojayet // 136 pitRNAmagraMpAtrANi pretapAtramathAparam / pretapAtraM tu tatkRtvA pitRpAgeSu yojayet // 137 ye samAnA iti dvAbhyAM pUrvavaccheSamAcaret / sapiNDIkaraNaMyasya kRtaM na syAdvijanmanaH // 138 adevaM tasya deyaM syApiNDamekaM tu nirvapet / sapiNDIkaraNa caitastriyAzcaiva kSayAhnikam // 136 ekAdazAhikaM tvAdya mAsi mAsi ca mAsikam / varSe varSe ca kartavyaM mRte'hani ca ttpunH||140 nA'putrasya sapiNDatvaM kecidicchanti tadvidaH / vizeSato'napatyasya satyapyatrAdhikAriNi // 141 vidyamAnaH pitA yasya sacedyadi vipadyate / tadantarA sapiNDavaM vadanti zrAddhavAdinaH // 142 AbhyudayikasampattAvarcI prAgeva kArayet / kuryAtparijanenetatsvayaM vApi dvijottamaH // 143 sanyasansarvakarmANi tacchAddhAya ca taddinam / agnidAhadinaM cake kecinmRtadinaM viduH // 144
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / videzasthe zrutAhastu kRSNA vA dvAdazI sitA / saMgrAme saMsthitAnAM ca pretapakSe zazikSaye // 145 agni- sarpAdimRtyUnAM SaNmAsopari satkriyA / teSAM pArvaNamevoktaM kSayAhe'pi ca sattamaiH 146 candrakSayA'nAzaka- saMyugeSu yaH pretapakSe mRtabAn sapiNDaH / sapiNDanAnantaramAbdikAni bhavanti tevAmiha pArvaNAni // 147 805 agni-sarpAdimRtyUnAM SaNmAsopari satkriyAH / / kSayAhnikAni kAryANi brUyurdharmavido janAH / / 148 abdAdUrdhvaM carantyeke kRtvA ca vaiSNavaM balim / viSNvacanaM vinA nArvAgpradattamupatiSThati // 146 vidyutA vRkSapAtena sarpeNa mahiSeNa vA / ityAdikena mRtyuH syAttithau yatra ca tatra vai // 150 tannimittasya tRptyarthaM mAsi mAsi kSayAhnikam / kartavyamavadhau yAvattataH kurvIta sakriyAm / / 51 anAzaka mRtAnAM ca kSayAhe'pi ca pArvaNam / sannyAsavRddhi manyante kecidvidura daivikam // 152 ekoddiSTamadaivaM syAttathaikArghya pavitrakam / AvAhanA-'gnaukaraNahInaM tadapasavyavat // 153 pUrvottaralave deze zrAddha' syAnmAtRpUrvakam / sita- pitAdipiTena carcite bhUtale ca tat / / 154 uddiSTatukAlasya tatprAgeva vidhIyate / AbhyudayikadaivAni pUrvAhna syuritismRtiH // 155
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [saptamotilAkSatodakaryuktAnyAsanAni pradakSiNAt / parihatyAdi pRSThena kRtvA ca zAntipUrvakam / / 156 vrIhayo yava-govUmA akSatAzcahatAH smRtAH / akSatAmalakaiH piNDAndavi-karkandhumizritaiH // 157 nAndImukhebhyo devebhyaH pradakSiNakuzAsanam / pitRbhyastanmukhabhyazca pradakSiNamiti smRtiH // 158 karkandhubhiryavaiH puSpaiH zamIpaustilastathA / tebhyo hyayaH pradAtavyaH pitRbhyo daivataissaha // 156 . mAtAmahAnAmapyevaM SaTdaivatyaM zriye dvijH| mAGgalyapUrvakaM sarva gandhAdyapi ca dhArayet // 160 tRptikRtpita-mAtRNAM dhUpo deyazca guggulaH / ghRtAbhighAradhUpo vA yathA syAtparipUrNatA // 161 dIpAzca bahavo deyAH vipraM pratighRtena ca / tailena yena kenApi navanItena caiva hi // 162 mAlatyA zatapacyA vA mllikaa-kundyorpi| ketakyA pATalAyA vA srajo deyA na lohitAH // 163 vAsAMsi ca yathAzaktyA dadyAttebhyo'pi niSkrayam / paripUrNa yathA tatsyAttathA kArya bhavediti // 164 suveSa-bhUSaNaistatra sAlaGkAraistathA naraiH / kuGkumAdyanuliptAGgai rbhAvyaM tu brAhmaNaiH saha / / 165 striyo'pi syustathAbhUtA gIta-nRtyAdiharSitAH / dundubhInAdahRSTAGgA maGgaladhvanikArikAH // 166
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 800 'dhyAyaH shraaddhvrnnnm| . somasado'gniSvAttAzca tathA varhiSado'pi ca / somapAzca tathA vidvaMstathaiva ca havirbhujaH // 167 AjyapAzca tathA vatsa tathAhyanye sukAlinaH / ete cAnye ca pitaraH pUjyAH sarve dvijAtibhiH // 168 vasavazva tathA rudrAstathaivAditisUnavaH / devatA api yajJeSu svAyambhuvA hi kIrtitAH 166 ete ca pitaro divyAstathA vaivsvtaadyH| etatpautraprapautrAzca asaMnyAH pitaraH smRtAH / / 17. ete zrAddhaSu santA utpannAnairdvijAtibhiH / santarpitA ime santriINayanti nRNAM pitRn / / 171 prAgeva ketitAviprAn snAtAnkAle samAgatAn / datvAAn kRtasacchaucAnAcAntAnupavezayet / / 172 ye spRzantastu khAnyadbhirAcAmanti pibanti ca / teSAM na jAyate zuddhirAcamansyasRjA hi te // 173 sarvANi svAni vaktrANi kAyacchidrANi cAtmanaH / tairAcAntairbhavecchuddhirazucistvanyathA bhavet // 174 vyAhRtya vaiSNavAnmantrAn smRtvA ca vedamAtaram / zAntasvAnto dvijAnpRcchetkariSye zrAdvamityatha / / 175 karave karavANIti pRSThA brU yurdvijaahytH| anujJAyai vaco hyetat kurutra kriyatAM kuru // 176 tato darbhAsanaM dadyAdevebhyaH sayavaM punaH / dakSiNaM jAnu mantrAsya dakSiNa ca tathAsanam // 177
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 808 vRhtpraashrsmRtiH| [saptamopAtradvayamatovyAthaM taijasaM caikavastujam / . sApaM ca sapavitraM tatsamabhyarca vidhAnataH // 178 prAGmukho'maratIrtheSu zanno devyodakaM kSipet / yavosIti yavAMstatra tUSNIM puSpANi candanam 176 yavo'si puNyAmRtamizrito'si. samastadhAnyaprabhurasyamutra / marunmanuSya-pitRvaMzatRptyai kSitAvatIrNo'si hito'si puMsAm // 180 utpAdyapUrvakamimAnamRtena vedhA bhUyaH prasannamanasA tadupAsitaHsan / cikSepa tAnvaruNalokahitAya ziktAH tenAmRtA varuNadevatakA vbhuuvuH||181 anItavAnvidhirimAnvaruNasya lokAt annaprabhUtbhuvi yavAnsuralokatRptyai / taspiSTaprakahaviSA pitRdevatAnAM . tRptA vasanti divi te varadAnavAcaH // 182 tataH savyaM kara nyAya vipradakSiNa jJAnuni / devAnavAhayiSye'hamiti vAcamudIrayet // 183 AvAhotyanujJAto vizvedevAsa Agatam / vizvedevAH zRNutema miti mantradvayaM paThet // 184 somena saha rAjeti kecitpaThantyado'pi ca / vyAhatya mantramAvAhya haste datvA pavitrakam // 185
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 806 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / arcayettaM dvijaM puSpairdadyAdayaM kare punaH / vizvebhyastveSa devebhyastubhyamayaH pradIyate // 186 yA divyA iti mantreNa pANau viprasya taM kSipet / apasavyamataH kRtvA nivartya vaizvadaivikam // 187 Apo bhUmigatAH kecidAdityetyabhimantrya ca / punastAbhiH karAbhyAM ca kurvanti mukhamArjanam / / 188 udakaM gandha-dhUpAMzca vAsAMsi candanaM sjH| datvA'pasavyavadbhUtvA dadyApitRkuzAsanam // 186 sodakAndviguNa bhugnAnsatilAnsakuzAnapi / gokarNamAtrakAnsAmAnpradadyAdvAmapArzvataH // 160 catuzyaMta sagotraM ca pitRnAma ca zarmavat / uccArya parayostadidaM tubhyaM kuzAsanam // 161 pitrarthamaya'pAtrANi sampUjya dakSiNAmukhaH / tilosItyetaduccArya yavasthAne tilAnkSipet // 192 bhUlanasavyajAnuH sanpitRtIrthana caa'tvrH| pitRdhyAnamanAH kuryApitRkAryamazeSataH // 163 AvAhayiSye pitrAdInanujJA''vAhayeti ca / uzantaratveti prodIrya tathA'yantu na ityapi // 164 anye'pyapahatAsurA ityAdapi paThanti hi| annavighnavyapohAtha vaktavyamiti kecana // 165 prAgvadviprArcanaM kArya prAgvadaryaprasecanam / prAgvanmaMtraM samucArya prAgvaJca mukhamArjanam / / 196
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 810 vRhtpraashrsmRtiH| [saptamo- ete tilAstu vidhinA zazilokatastu prAhatya bhojanahitena zubhAya dhanyAH / kSiptvA malAni puruSasya ca tarpaNAdyair ye ghnanti teSu bhuvi satsu kuto bhayaM syAt // 167 tilo'si tArApatidaivato'si hito'syazeSapitR-devatAnAm / kartAsi tRptiM paramAM pitRNAM mukta statastvaM vidhisambhavo'si // 168 arghyapAtrANi sarvANi kRtvA taanyaadypaatrke| pitRbhya sthAnamasIti nyujaM kuryAdadhazca tat // 166 yastUddharettadajJAnAdarghyapAtraM tu paitRkam / taddhi zrAddhamabhojyaM syAtkruddhaH pitRgaNairgataiH / / 200 Azriya prathamaM pAtraM tiSThanti pitaro nRNAm / zrAddhe tasmAnna tadvidvAnuddharetprathamaM sudhIH // 201 vAcayetparipUgaM tu vAso datvA vidhaantH| natvA sarvAndvijAnpRcche kariSye'nAviti dvijaH // 202 astvetatparipUrNa tu brUyurete dvijAtayaH / sasarpi pAtramAdAya sapidhAnaM vidhAnataH / / 203 kuruSveti hyanujJAto juhotyagnau tataH punaH / bhojane pitRviprANAmiti mantramudIrayet / / 204 agnizabdaM caturthaMkavacanAntaM samuccaret / kavyavAhanazabdaM ca somaM pitRmadityapi // 205 AMA
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 811 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / paMktimUrdhanyamevAtra pRcchediti hi kecana / pitRzrAddhe pradhAnatvAtsAmastyenAtha vA punaH / / 206 tUSNIM yatra tu homAdau prajApatistu tatra tu / tRtIyaM manasA dadyAdyamAyAstviti vA punaH // 207 ahanyevAsmiMstasminvA sNvaadobhuunbhnogirH| ahavyA vAgyato pANI abhUdyajJe prajApateH / / 208 agnAvAhutayaH proktAstistra eva manISibhiH / agnivadviprapAtreSu pazcAttajjuhuyAdvijaH // 206 agnaukaraNazeSaM tu pitRpAtreSu dApayet / pratipAdya pitRNAM tu dadyAdvai vaizvadaivike // 210 yazcAgnaukaraNaM dadyApitRviprakareSu ca / tenoccheSitametatsyAtsamAptistAvataiva tu // 211 pitaraH karavaktrAzca vanhivaktrAzca devtaaH| ataHpANau na taddeyaM pAtre deyaM kuzAnvite // 212 vaizvadevikaviprANAM pAtre vA yadi vA kare / anagnikastu taddadyAtprathamaM vaizvadaivike // 213 hutazeSamazeSANAM pAtre dadyAdvijottamaH / pRcchetsarvA zca yatkRtyaM sAmAnyena dvijottamAn / / 214 datvA'gnaukaraNaM cAnyat viprANAM tRptikRddhaviH / pariveSyamiti brUyustato vidhiranantaram / / 215 prAgagnaukaraNaM dadyAdatvA cAnyattu tRptikRt / ekIkRtaM tu bhuJjAnAH prINayanti nRNAM pitRn // 216
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 812 vRhtpraashrsmRtiH| [saptamopariveSya haviH sarva tadathaM yacca vai zRtam / abhimantrya tataH pAtre ApozAnapradAnavat // 217 annapUrNasya pAtrasya kartavyamabhiSecanam / apo datvA tu saGkalpyameSa zrAddhavidhirvaraH / / 218 varjitAni na deyAni pitRprIti vijAnatA / haviSyANi pradeyAni vakSyamANAni varjayet / / 219 niSpAvAn rAjamASAMzca kulitthaa| koradUSakAn / masUrAn zItapAkaM ca pulAkaM shnnmrkttaaH||220 ADhakyaH sitasiddhArthaM vallAni svinnadhAnyakam / piNyAkaM paridagdhaM ca mathitaM ca vivarjayet // 221 nApi nIrasa-nirgandhaM karaJja sarvasattukam / aprokSitaM ca yatkiJcitparyuSitaM vivarjayet / / 222 lohitAnvRkSaniryAsAnpratyakSalavaNAni ca / kRtakRSNAni lavaNaM sarvAH plaannddujaatyH||223 kRSNajIraka-vaMzAgrAstRNAni ca vivarjayet / kumbhikA-yUpa-pAlaGkyaH kaTaphalaM taNDulIyakam // 224 nIlikA ca sitacchatrA zobhAJjana-kusumbhikAH / kovidAra-karau ca sumukhAM mUlakaM tathA / / 225 kUSmANDaM gauravRntAkaM bRhatyAzca phalAni ca / karIraphala-puSpANi viDaGga maricAni ca / / 226 jambhArikA sujambIrA suSavI bIjapUrakAH / jambbalAbUni pippalyaH paTolaM pinDamUlakam / / 227
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] shraaddhvrnnnm| masUrAJjanapuSpaM ca zrAddha datvA patatyadhaH / viSacchadmahataM mAMsamanyacca cirasaMsthitam / / 228 nityaM zrAddha 'pi vajaM syaadviddvraah-ckoryoH| svAyambhuvAdibhiH sarvairmunibhirdharmadarzibhiH / / 226 niSiddhAni na deyAni pitRNAmahitAni ca / ekena kiJcit apareNa kiJcit kiJcica kiJcicca prairmuniindrH| zrAddhe niSiddhaM hyazanAdi vidvansavaM pitRRNAM nanu kizca deyam / / 230 sauvIra-ti tailavaNAdikaistatpAtrasya zuddhirbhavatIha yaistu / tadvIjapUrAnmaricAdiyogAsiddhaM pradeyaM nanu dussytiih||231 zrAddhe tu yasya dvija dIyamAnaM pitrAdikasyeha bhavenmanuSyaiH / rAdvastu yasyeha manasyabhISTamAsItpurA tatya tadeva deyam / / 232 dAtuzca yasminmanaso'bhilASaH zraddhA bhavettatra tu dIyamAne / zrAddha 'pi deyaM vidhivattadeva tahattamakSayyamiti pravAdaH / / 233 AnItamambho nizi yatkathaJcit yatpANidattaM bhavatIha vidvan / hemAmbunikSepaharismRtibhyAmacchidratAmeti parAzaroktiH / / 234 yat kSIrasAkSavakhaNDayogAcchAkhAbhidheyaM bhavatIha vidvan / prANyaGgadhUpAnmaricAdiyogAt pAkasya siddhi pravadanti tajjJAH // 235 vrIhayo yava-godhUmA mudrA mASAstilAstathA / nIvAraH zyAmakAdyaM ca akRSTasambhavAni ca // 236 AraNyakAlazAkAdi pratipiddhAparANi ca / mAheyIkSIramadhvAdi khaDgAdipizitAni ca // 237
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 814 vRhtpraashrsmRtiH| . [saptamozarkarA-guDa-khaNDAdi saMzuddha kSaudrameva c| pitRzrAddha havimukhyaM yadvA tadvApyalAbhataH / / 238 yadehinAmatra zarIrapuSya dhAtA sasarjAzananAma kiJcit / tatsarvadhAnyAnnamiti hyavAdi tredhA munIndreNa parAzareNa / / 236 zAmAvaraTyAdikakambujAti yatkiJcidasmiMstupasArabhUtam / AraNyajaM vA kRSisambhavaM vA satyaM taduktaM muninAzaneSu / / 240 kANDodbhavaM yatvazaneSu kiJcit paGkodbhavaM vA sthalasambhavaM vA / yattucchasAraM bahusAramasminsarvANi dhAnyAni ca zUkavanti / / 241 yatsarvasAraM satuSaM ca bhakSyaM niHzUkazUkAndhitamatra kiJcit / ApyAyanaM dehabhRtAM ca sadyastatproktamannaM hyazanena sdbhiH||242 pratizrutaM ca bhuktaM ca kaTutiktaM ca yattathA / kecidUcuradeyAni yat khAtapratiropitam / / 243 tuNDikerAnyalAvUni liGgAkhyAni ca yAni tu / zrAddha nityamadeyAni prAha styvtiiptiH||244 soGkArayA vai gAyacyA dazAvartitayA jalam / pUtaM tu tena tat prokSyaM sarvamannaM vizuddhaye // 245 zuddhavatyotha kUSmANDyaH paavmaanystrtsmaaH| pUtaM tu vAriNetAbhiranazodhanamuttamam / / 246 tadviSNoriti mantreNa gAyatryA ca prayatnavAn / prokSayedazanaM sarva zUdradRSTyAdizuddhaye // 247 gRhAgni-zizu-devAnAM yatInAM brahmacAriNAm / tAvanna dIyate kiJcidyAvat piNDAnna nirvapet // 248
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] . zrAddhavarNanam / 815 kAJjikaM dadhi takrauMca zRtaM cAzRtameva vaa| pUrvAhne na pradAtavyaM ekodiSTe'tha pArvaNe // 246 ApiNDadAnato ddyaadytkinycicchraaddhvaasre| tenaiva pitaro yAnti zrAddhaM gRhNanti naiva ca // 250 pariveSayetsamaM sarva na kArya paMktibhedanam / paMktibhedI vRthApAkI nityaM brAhmaNanindakaH / AdezI vedavikretA paJcaite brahmaghAtakAH // 251 yadyapattyAM viSamaM dadAti snehAdbhayAdvA yadi cArthalobhAt / vedaizca dRSTaM RSibhizca gItaM tadbrahmahatyAM munayo vadanti // 252 devAnpitanmanuSyAMzca vahimabhyAgatAMstathA / anabhyarcya tu bhuJjAno vRthApAka iti smRtaH // 253 pRthvI te pAtramityetatyaurapIti pidhAnakam / etadvai brAhmaNasyAsye juhomi cAmRte'mRtama // 254 idaM viSNuriti hyetanmantramuccArya cApare / dvijAGguSThaM ca tatrAnne nivezayanti tadvidaH // 255 japtvA vyAhRtibhiH sAyAM gAyatrI madhumatIriti / saGkalpyAnnamapozAnaM tyAca madhumadhdhiti // 256 ApozAnaM pradeyAnnaM na ttsNklpyedvijH| saGkalyAnarake yAti nirAzaiH pitRbhirgataiH // 257 ApozAnodake viprapANau tiSThati yo dvijaH / saGkalpaM kurute'jJAnAt syumtasya pitaro hatAH // 258
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [ saptamojapvA vai vaiSNavAnmantrAnviprAnyAdyathAsukham / bhuJjIranvAgyatAstetu pitR-devahitaiSiNaH // 256 atyuSNamazanaM kAyaM vaco vAcyaM pitRSvadaH / zUdraM ca zUkara-dhvAGga-kukkuTAnapanAyayet // 260 bhuJjate brAhmaNA yAvattAvatpuNyaM japejapam / pAvamAnyAni vAkyAni pitRsUktAni caiva hi // 261 tatastRptAna dvijAnpRcchettRptAsthetyayanuzAsanam / tRptAsmeti dvijA yustadanna vikiredbhuvi // 262 sakasakRttvapo datvA zeSamanna nivedayet / yathAnujJA tathA kRtvA piNDAMstadanu nirvapet / / 263 yadyadbhuktaM dvijairanna tattadAdAya vittaraH / thAlIpAkaM tilopetaM dakSiNAzAmukhastataH // 264 avanijya tilAnda pinnddaarthmvniitle| tasmiMzca nirvapepiNDAn gotranAmakapUrvakAn // 265 ye devalokaM pitRlokamApuH prAptAstathaivaM narakaM narA ye| annau hutena dvijabhojanena tRpyanti piNDe vi taiH pradattaiH266 yadanna leparUpaM tu kramAtteSu ca nikSipet / prakSAlya salilaM tatra avanejanavatpunaH / / 267 nivRttAnarcayetpiNDAn puSpa-gandhavilepanaiH / dIpa-vAsaH pradAnena pitRnaya' samAhitaH / / 268 vAso vastradazA dadyAdvidhivanmantrapUrvakam / keci'datrA'vikaM loma kecinmataM na tattviti // 266
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 817 'dhyAyaH] zrAddhavarNanam / paJcAzadvArSiko yastu dadyAloma svamaMzukam / tadavazyaM pradeyaM syAdvidhisampUrNatAkRte // 270 pavitraM yadi vA darbha karAttatra viniHkSipet / prakSAlya hastAvAcamya prAkSaNAdikamAcaret // 271 nirvapantyapare piNDAn prAgeva dvijabhojanAt / khAdayeyuH zakuntAstAnpitRRNAM tRptitatparAH / / 272 / mAtAmahAnAmapyevaM viprAnAcAmayedatha / vAcayeta dvijAnsvasti dadyAcaivAkSayodakam // 273 dakSiNA hema devAnAM pitRgAM rajataM tathA / zakyA dadyAtsvadhAkAraM vyAharecchAdvijaH // 274 tiSThanpiNDAntike yAdvAcayiSye svadhAmiti / vAcyatAmiti viproktiH pravadrotrapUrvakam // 275 svadhocyatAmiti yAdastu svadheti tadvacaH / Urja vahantIruccArya jalaM piNDeSu secayet / / 276 yAH kAzvidevatAH zrAddha vizvazabdena jlpitaaH| prIyatAmiti ca brUyAdviprairuktamidaM japet / / 277 dAtAro no'bhivardhantAM vedAH santatireva c| zradvA ca no mAdhyagamadvahu deyaM ca no'stviti / / 278 nyujapiNDAya'pAtrANi kRtvottAnAni saMzravAt / zivA piNDevato viprAnpitRpUrva visarjayet // 276 vAje vAje iti hyuktvA AmAvAjasya tAn bahiH / yAtpradakSiNIkRtya kSamadhvAmitthamityapi // 280 52
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 818 [saptamo vRhtpraashrsmRtiH| piNDAnAM madhyamaM piNDaM pitRndhyAyan samAhitaH / prAzayetputrakAmAM tu bhAryA tacchrAddhakRnnaraH // 281 snuSA vApi sagotrA vA putrakAmA dvijAjJayA / Adhatta pitaro garbha byAhareyurdvijAtayaH / / 282 mahArogagRhIto vA tadrogopazamAya ca / ghnantu me pitaro rogamityuktvA prAzayeJcarum // 283 anyAnapsu hutAze vA kSipetpiNDAndvijAya vaa| ajAya vA pradadyAJca pazcAdvipravisarjanam // 284 uddhAraM paitRkAdeke pAkAnmAtAmahAya ca / ekenaiva hi caike'pi SaTdaivatyAditi zrutiH / / 285 uddhAraM pitRkAdeke pAkAnmAtAmahAya tu / ekenaiva hi gacchanti bhinna gotrAstathA dvijAH // 286 nidadhyuH pRthaguddhRtya pAtre piNDArthamodanam / tathA pAkamapIcchanti bhinnagotratayA dvijAH / / 287 Abdike 'kSayyasthAne tu vaktavyamupatiSThatAm / abhiramyatA svadhAsthAne viproktirabhiratAH smaha // 288 UrdhvantuproSThapadyAstu pratipadAdikAzca yaaH| puNyAstAstithayaH sarvA dazApi sahapaJcabhiH // 286 teSAM caturdazI proktA ye zastreNa hatA nraaH| pitRbhe ca trayodazyAM gayAzrAddhAdikaM phalam // 260 na tatra pAtayetpiNDAn santAnepsuH kadAcana / piNDadAnena kavayo vaMzakSayaM vadanti hi // 261
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhavarNanam / 816 santAnepsustrayodazyAM na piNDAn pAtayennaraH / pAtayettamanicchaMzca prAha satyavatIpatiH // 262 maghAyuktatrayodazyAM piNDanirvapaNaM dvijH| sa santAno naiva kuryAdityanye kavayo viduH // 263 yaH sakrame bhAnudine ca kuryAdupoSaNaM pAraNakaM dvijanmA / piNDapradAnaM pitRbhe ca tadvajyeSTho vipadyata suto'nujo vA 264 putradA paJcamI kartustathaivaikAdazI tithiH / sarvakAmA.tvamAvAsyA paJcamyUvaM zubhAH smRtAH // 265 annakSIraM ghRtaM kSaudramaikSavaM kAlazAkavat / etaistu tarpitaivipraistarpitAH pitaro nRNAm / / 266 dezaH parva ca kAlazca haviH pAtraM ca skriyaaH| pitR-daivikacittatvaM yogazcepitRbhAdibhiH // 267 zaucaM ca pAtrazuddhizca zraddhA ca paramA yadi / anna tattRptikRcchrAddha etatkhalu na cA'miSe // 268 yastu prANivadhaM kRtvA mAMsena tarpayet pitRn / so'vidvAzcaMdanaM dagdhvA kuryAdaGgAravikrayam // 266 kSiptvA kUpe yathA kiJcidvAla AdAtumicchati / patatyajJAnataH so'pi mAMsena zrAddhakRttathA // 300 sarvathA'nnaM yadA na syAttadevAmiSa mAzrayet / brAhmaNazca svayaM nAdyAttacca zvAdihataM yadi // 301 athAnyat pApamRtyUnAM zuddhayartha zrAddhamucyate / kRtena tena yeSAM tu pradattamupatiSThati // 302
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 820 bRhtpraashrsmRtiH| [sptmodnti-shRnggi-gr-byaal-niiraagni-bndhnaistthaa| vidyunirghAta-vRkSazca vipraizca svAtmanA hatAH // 303 vraNasaJjAtakITaizca mlecchazcaiva hatAstathA / pApamRtyava evaite zubhagatyarthamucyate // 304 nArAyaNabaliH kAryoM vidhAnaM tasya cocyate / UdhvaM SaNmAsataH kuryAdeke udhvaM tu vatsarAt // 305 teSAM pApavyapohAtha kAryo nArAyaNo valiH / dhautavAsAH zuciH snAta ekAdazyAmupoSitaH // 306 zuklapakSe tu sampUjya viSNumIzaM yamaM tathA / nadItIraM zucirgatvA pradadyAddaza piNDakAn // 307 kSaudrA-jya-tilasaMyuktAn haviSA dakSiNAmukhaH / abhyarcya puSpa dhUpAyestannAma-gotrapUrvakAn // 308 viSNuNyAnamanAH kuryAttataH stAnambhasi kSipet / nimantrayeta viprAMzca paMca saptA'tha vA nava // 306 dvAdazyAM kutape snAtAndhautavastrAnsamAgatAn / kRSNArAdhanakadktyA pAdaprakSAlitAMcchubhAn // 310 dakSiNApravaNe deze zucistAnupavezayet / dvau deve tu trayaH pitrye prAmukhodaGmukhAndvijAn // 311 AsanA-''vAhanAdhyaM ca kuryAt paarvnnvdvijH| bhojayedbhakSya-bhojyazca kSaudrekSavAjya-pAyasaiH // 312 tRprAn jJAtvA tato viprAMstRptiM pRcchedyathAvidhi / bhojyena tilamizreNa haviSyeNa ca tAn punH||313
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhavarNanam / . 821 paJca piNDAnpradadyAdvai daivaM rUpamanusmaran / viSNu-brahma-zivebhyazca trInpiNDAMzca yathAkramam // 314 yamAya sAnugAyAtha caturtha piNDamutsRjet / mRtaM sazcitya manasA gotra-nAmakapUrvakam // 315 viSNu smRtvA kSipetpiNDaM paJcamaJca tataH punaH / dakSiNAbhimukhazcaiva nirvapespaJca piNDakAn // 316 Acamya brAhmaNa pazcAttrokSaNAdikamAcaret / hiraNyena ca vAsobhirgobhirbhamyA ca tAndvijAn // 317 praNamya zirasA pazcAdvinayena prasAdayet / tilodakaM kare datvA pretaM saMsmRtya cetasi / gotrapUrva kSipetpANau viSNuM buddhau nivezya ca // 318 bahirgavA tilAmbhastu tasmaidadyAtsamAhitaH / mitrabhRtyainijaiH sAddhaM pazcAdbhuJjIta vAgyataH // 316 evaM viSNumate sthitvA yo dadyAtpApamRtyave / samuddharati taM pretaM parAzaravaco yathA // 320 sarveSAM pApamRtyUnAM kAryo nArAyaNo baliH / tasmAdUdhvaM ca tebhyo hi pradattamupatiSThati // 321 evaM zrAddhaH samastAnyaH santarpayati vai pitRn / dadatyanuttamAMstasya pitarastarpitA varAn // 322 vidyA-tapomukhAnputrAnpUjyatvamatha yossitH| saubhAgyazvarya-tejazva balaM zreSThyamarogatAm // 323
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 822 vRhtpraashrsmRtiH| [saptamoyazaH zucitvaM kupyAni siddhiM caivAtmavAJchitAm / yazazca dIrghamAyuzca tathaivAnuttamA matim // 324 athAnyatkiJcidAkhyAmi pitRNAM tu hitAya vai / kRtena svalpakenApi prApnuvanti vidheH phalam // 325 ucchiSTasya visargAthaM vidhistAtkAliko hi yH| zrAddha vihitaM yatprAk pitRRNAM hitakATibhiH // 326 AdAya sarvamucchiSTamavanejanavabudhaH / tatraiva nikSipet bhUmau tila-darbhasamanvitam // 327 narakeSu gatA ye vai apamRtyumRtA mama / etadApyAyanaM teSAM cirAyAstviti cocaret / / 328 karasya madhyato devAH karapRSThetu raaksssaaH| pAtrasyAlambhanAdau ca tasmAttaM na pradarzayet / / 326 darbhAzca svayamAneyA dakSiNApravaNodbhavAH / tarpaNAdyujjhitA ye vai ityAdyAMzca vivarjayet // 330 na kuzaM kuzamityAhuIbhamUlaM kuza.smRtaH / chinnA darbhA iti proktAstadanaM kutapaH smRtaH // 331 haritA yajJiyA darbhAH pItakAH pAkayAjJikAH / sakuzAH pitRdevatyAcchinnA vaivaishvdaivikaaH||332 darbhamUle sthito brahmA darbhamadhye jnaardnH| darbhAgre zaGkarastasthau darbhA devatrayAnvitAH // 333 ahanyekAdaze zrAddha pratimAsaM tu vatsaram / prati saMvatsaraM kAryamekoddiSTaM tu sarvadA // 334
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 423 'dhyAyaH ] zrAddhavarNanam / ekasya prathamaM zrAddhamarvAgabdAcca mAsikam / pratisaMvatsaraM caiva zeSaM tripuruSaM smRtam // 335 sapiNDIkaraNAdUvaM pratisaMvatsaraM sutaiH / mAtA-pitroH pRthakkAryamekodiSTaM kSayAhani // 336 sapiNDikaraNAdUrva pratisaMvatsaraM dvijH| ekoddiSTaM prakurvIta pitrorapyatra pArvaNam // 337 caturdazyAM tu yacchrAddhaM sapiNDIkaraNe kRte / ekoddiSTavidhAnena tatkuryAcchanapAtite // 338 pitrAdayastrayo yasya zastrapAtAstvanukramAt / sambhUtaH pArvaNa kuryAdaSTakAni pRthak pRthak // 336 sapiNDIkaraNAdUvaM pituryaH prapitAmahaH / sa tu lepabhugityeva praluptaH pitRpiNDataH // 340 sapiNDIkaraNAdUdhvaM kuryAtpArvaNavatsadA / pratisaMvatsaraM vidvacchAgaleyo vidhiH smRtaH // 341 sapiNDatA tu kartavyA pituH putraiH pRthak pRthak / svAdhikArapravRttavAditaraH zrAddhakartRvat / / 342 tIrthazrAddhaM gayAzrAddhaM zrAddhaM vA parapanthikam / sapiNDIkaraNe kuryAdakRte tu nivartate // 343 / yasya saMvatsarArvAk sapiNDIkaraNa bhavet / . pratimAsaM tasya kuryAt pratisaMvatsaraM tathA // 344 arvAka saMvatsarAvRddhau pUrNe saMvatsare'pi ca / ye sapiNDIkRtAH pretA na tu teSAM pRthkikryaa||345
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 824 bRhtpraashrsmRtiH| [saptamoekapiNDIkRtAnAM tu pRthaktvaM nopapadyate / / sapiNDIkaraNAdUvaM mRte kRSNacaturdazIm // 346 arvAgsaMvatsarAdUcaM mRte kRSNa caturdazIm / ye sapiNDIkRtAsteSAM pRthaktvenopapadyate / pRthaktvakaraNe tasya punaH kAryA sapiNDatA // 347 striyaM zvanA patirmAtrA tayAsaha sapiNDayet / tatsadbhAve pitAmadyA tanmAtrA cApare viduH // 348 nAnyathA tu pitAmahyA mAtAmadyAstathA'pare / udakaM piNDadAnaM ca sahabhatrI pradIyate // 346 aputrA ye mRtAH kecistriyo vA puruSA'pi vA / teSAmapi ca deyaM syAdekodiSTaM ca pArvaNam / / 350 aputrAzca mRtA ye ca kumArAH saMskRtA api / teSAM samAnatA na syAnna svadhA nAbhiramyatAm // 351 bharnA sapiNDatA strINAM kAryeti kavayo viduH / svalA sahApare tasyAstanmAtrA cApare viduH // 352 anapatyeSu preteSu na svadhA nAbhiramyatAm / ekoddiSTeSu sarveSu na svadhA nAbhiramyatAm // 353 mitra-bandhu-sapiNDebhyaH strI-kumArasya caivahi / dadyAdvai mAsikaM zrAddhaM saMvatsaraM tu nAnyathA // 354 apratyayagatazcaiva kul-deshvyvsthyaa| yo yathA kriyayAyuktaH sa tayaiva hi nirvapet // 355
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 825 dhyAyaH zrAddhavarNanam / dAAthaM dRzyate rUDhirmAnavaM liGgameva ca / dRDhIkRtvA ca vidvadbhilokarUDhirgarIyasI // 356 vikalpeSu ca sarveSu svayamekaikamAditaH / aGgIkaroti yaM kartA sa vidhisya netaraH // 357 baDUna hi yAjayedyastu varNavAhyAMzca nityshH| mlecchAMzca zauNDikAMzcaiva sa vipro bhuyaajkH||358 yazca dhairyeNa duSTAtmA go-suvarNApahArakaH / saGgrahItAsavarNastriH sa vipro gaNa ucyte||356 vartate yazca cauryeNa suvarNenopahArakaH / saGgrahItasavarNastri sa vipro gauNa ucyate // 360 mRte bhartari yA nArI rahasyaM kurute patim / tatya vaikhAvayedgarbha sA nArI gaNikA smRtA // 361 anyadattA tu yA kanyA punaranyatra dIyate / api tasyA na bhoktavyaM punarbhaH sA prakIrtitA // 362 kaumAraM patimutsRjya yAtvanyaM puruSaM shritaa| punaH patyugrahaM gacchetpuna H sA dvitIyakA // 363 asatsu devareSu strI bAndhavairyA pradIyate / savarNAya sapiNDAya sA punarbhUstRtIyakA // 364 prApte dvAdaza barSe'tra yA rajo na vibhati hi / dhAritaM tu tayA reto raitodhAH sA prakIrtitA // 365 yA bharturvyabhicAreNa kAmaM carati nityazaH / tatyA api na bhoktavyaM sA bhavetkAmacAriNI // 366
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 826 vRhtpraashrsmRtiH| [saptamo patiM hitvA tu yA nArI gRhAdanyatra gacchati / vareSu ramate nityaM svairiNI sA prakIrtitA // 367 bhartuH zAsanamullaMghya strakAmena pravartate / dIvyantI ca hasantI ca sA bhavetkAmacAriNI // 368 patiM vihAya yA nArI savarNamanyamAzrayet / vartate brAhmaNatvena dvitIyA svairiNI tu sA // 366 mRte bhartari yA yAti kSutpipAsAturA param / tavAhamiti sambhASya tRtIyA svairiNI tu sA // 370 deza-kAlAdyapekSyaiva gurubhiryA pradIyate / utpannasAhasA'nyasmai caturthI svairiNI tu sA // 371 Asu putrAstu ye jAtA vAste havya-kavyayoH / tathaiva patayastAsAM varjanIyAH prayamataH // 372 zrAddhaM ca na kartavyaM prtilomvidhaantH| vaizvazrAddha pitRzrAddha pratilomavidhAnataH / varNAzramavahiHsthAste saMkIrNajanmasambhavAH // 373 mAtRNAM ca pitRNAM ca svIyAnAM piNDadAH smRtAH / upapatisuto yastu yazcaiva dIdhiSUpatiH // 374 parapUrvapaterjAtAH sarve vAH prayatnataH / ajApAlAdijAtAzca vizeSeNa tu varjayet / / 375 mRtAnugamanaM nAsti brAhmaNyA brahmazAsanAt / itareSu ca varNeSu tapaH paramamucyate // 376
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhavarNanam / bhartuzcityAM samArohedyA ca nArI pativratA / ahanyekAdaze prApte pRthapiNDe niyojayet // 377 zrautaizca smAtamaMtraizca dampatyAvekatAM gatau / ekamRtyugatau caiva vahAvekatra tau hutau // 378 ekatvaM ca tayoryasmAjjAtamAdyAvasAnikam / ekAdazAhikaM zrAddhamekameva smRtaM budhaiH // 376 Aruhya bhartuzcitimaMganA yA prApnoti mRtyu bahu satvayuktA / ekAdazAhe tu tayovidheyaM zrAddha pRthaksvargamapekSya sdbhiH||380 ekatvamicchanti patiprahINA ekAdazAhAdiSu ye nRnAryaH / te svargamArga vinihatya kuryaH striistvghaataannrke'dhivaasm||381 samAnamRtyunA yastu mRto bhartA ca yoSitAm / tasyAH sapiNDatA tena piNDamekatra nirvapet 382 strIpAtraM patipAtre tu siMcayedekameva hi / zrAddha tripuruSe trINi tatpratyakSaM pitRnprati // 383 patyA saha parAsutvAttanaivAsyAH sapiNDatA / pitAmahyApi cAnyatra hyetadAha praashrH||384 anyaprItau na cAnyasya tRptiH kutrApi dRzyate / evaM dhImAnamutrApi tasmAnnaikatvamAzrayet // 385 ekatbAzrayaNe dharmo nAryA lupto bhaveddhRvam / tasyAH sukRtasAmarthyAtpatyuH svargamiheSyate // 386 bharnA saha mRtA yA tu nAkalokamabhIpsatI / sA''yazrAddha pRthapiNDA naikatvaM tu budhaiH smRtam // 387
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [saptamIpatimRtyuH striyo mRtyunimittameva jAyate / nirnimitto na vaimRtyumRtyunA caikatA bhavet // 388 bhAsaha mRtA bhAryA bhartAraM sA samuddharet / tasyAH pativratAdharmaH piNDaikyena hato bhavet // 386 balIyastvena dharmasya tucchatvAcAgasastathA / dharmeNa lupyate pApamekatve samatA tayoH // 360 naikatvaM tu tayorasmAdvaktavyaM zrAddhakarmaNi / pRthagevahi kartavyaM zrAddhamekAdazAhikam // 361 yAni zrAddhAni kAryANi tAnyuktAni pRthak pRthak / kartavyaM yaistu te'yuktA vizeSaM ca nivodhata // 362 aurasAdyAH smRtAH putrA munibhirdvAdazaiva tu / yathA jAtyanusAreNa varNAnAmanusArataH // 363 piNDapradAH krameNa syuH pUrvAbhAve paraH prH| yasmAdyo jAyate putraH sa bhavettasya piNDadaH // 364 tasmAttasmAdapIhante mRtAH pretatvamAgatAH / tasmAdapazyamevaM hi zrAddhaM kArya vidhAnataH // 365 zUdrasya dAsijaH putraH kAmatastu sa piNDadaH / jAtyA jAtaH suto mAtuH piNDadaH syAtsuto'pi c||366 janakasya na kizcitsyAdarthAtkAmapravartanAt / vAyubhUtAzca pitaro dattAbhikAkSiNaH sadA / tasmAttebhyaH sadA deyaM nRbhirdharmarataiH sadA // 367
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH zuddhivarNanam / ye khANDa-mAMsa-madhu-pAyasa-sapirannairadeze ca kAlasahite ca supaatrdttaiH| prINanti deva-manujAnpitRvaMzajAtAn teSAM nRNAM tu pitaro varadA bhavanti // 368 mayA zrAddhavidhiH prokto varNAnAM pitRptikRt / evaM dAsyati yaH zrAddhaM varAnsarvAnavApsyati // 366 iti zrIvRhatparAzarIye dharmazAstre suvrataproktAyAM saMhitAyAM zrAddhAdhikAro nAma saptamo'dhyAyaH samAptaH / aSTamo'dhyAyaH / // atha zuddhivarNanam // athAtaH sampravakSyAmi zuddhiM parAzaroditAm / sUtake vApyazauce vA yathAvattAM nivodhata // 1 prasavaM sUtakaM prAhurazaucaM zAvamucyate / yAvatkAlaM ca yanmAnaM tathA tAvannigadyate // 2 keSAM cittena vaimAsaM keSAM cinmaraNAntikam / sadyaH zaucAstathA cAnye anye caikAhikAH smRtaaH||3 tri-SaT-daza-dazadvAbhyAM dazApi saha paJcabhiH / tAnyeva triguNAnyAhudinAnyeva mniissinnH||4
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamovakSyamANaM nibodhadhvamuktakramamidaM dvijAH / / zaktijo yanmunInAM ca prAga bravItkalidhamavit // 5 viSNudhyAnaratAnAM ca sadaiva brahmacAriNAm / gRhamedhidvijAnAM tu tathaiva vratacAriNAm // 6 vedatatvArthavettRNAM nityasnAnakRtAM tathA / atasaMsargiNAmeSAM nAzaucaM nApi sUtakam // 7 saMsarga varjayedyatnAtsaMsargo doSakAraNam / kuryAnnAnAdisaMsarga varjane syAdakilviSI // 8 vadanti munayaH prAcyAH saMsargo doSakAraNam / asaMsargaH svakarmastho dvijo doSana lipyate // 6 dAnodvAheSTi-saMgrAme deshviplvkaadike| sadyaH zaucaM dvijAtInAM sUtakAzaucayorapi // 10 dAtaNAM vatinAmeke kavayaH sattriNAmapi / sadyaH zaucasadoSANAmUcurdharmavidaH kalau // 11 sarvamaMtrapavitrastu agnihotrI SaDaGgavit / rAjA ca zrotriyazcaiva sadyaH zaucAH prakIrtitAH // 12 dezAntaragate jAte mRte vA'pi sagotriNi / zeSAhAni dazAhArvAk sadhaH zaucamataH param // 13 satyapyekanivAse tu sadyaH zaucaM vizodhanam / piNDanivartane jAte mRte pApi sagotraje // 14 sadyaH zaucaM vidhAtavyamarvAk ca daza janmanaH / bAndhavAdiSu vijJeyamanyadUvaM vidhIyate // 15
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zuddhivarNanam / 831 nA''zauca-sUtake syAtAM nRpatInAM kadA ca na / yajJakarmapravRttasya Rtvijo dIkSitasya ca // 16 pRthapiNDamRte bAle nirdaze'nyatra ca zrute / jAte vApi ca zuddhiH syAtsadyaH zaucAdasaMzayam // 17 savedaH sAgnirekAhAd brAhmaNaH zuddhimApnuyAt / tathaikAho nRpe saMsthe tathaiva brahmacAriNi / / 18 durbhikSe rASTrabhaGgeca ApatkAla upasthite / upasargAnmRte vApi sadyaH zaucaM vidhIyate // 16 go-viprArthavipannAnA mAhabeSu tathaiva ca / te yogibhiH samA jJeyA sadyaH zaucaM vidhiiyte||20 vipre saMsthe bUtAdarvAk zrotriye ca tathA dvije / anUcAne gurau caiva AcArya cApi saMsthite // 21 asaMskRtastriyAM rAjJi zrotriye nidhanaM gate / trirAtramapyazaucaM syAttathaivodakadAyinaH // 22 vidvAnanagniko viprastrirAtrAcchuddhimApnuyAt / manISiNaH pare brU yurasapiNDe ahaM mRte // 23 pretIbhUtaM ca yaH zUdraM brAhmaNo jnyaandurblH| niyataM hyanugaccheta trirAtramazucirbhavet // 24 SaDrAtraM navarAtraM ca zavaspRzAM vizuddhikRt / tryahaM caiva vizuddhayartha dharmazAstravido viduH // 25 anAtha brAhmaNaM pretaM ye vahanti dvijAtayaH / pade pade yajJaphalamanupUrva labhanti te // 26
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 832 vRhtpraashrsmRtiH| [aSThamoazucitvaM na teSAM tu pApaM vA'zubhakAraNam / jalAva-gAhanAtteSAM sadyaH zaucaM vidhIyate // 27 .. asagotramasambandhaM pretIbhUtaM tathA dvijm.| . UvA dagdhA dvijAH sarve snAnAnte zucayaH smRtAH // 28 ekarAtraM vadantyeke sadyaH snAnaM tathA'pare / gopAhAdimRtAnAM ca munayaH zuddhikAraNam // 26 hataH zUro vipadyata zatrubhiyaMtra kutracit / sa mukto yativatsadyaH pravizetparavedhasi // 30 saMnyAso yuddhasaMsthazca sammukhaM zatrubhirnaraH / sUryamaNDalamettArAviti prAhurmanISiNaH // 31 parAGmukhe hate sainye yo yuddhAya nivartate / tatpadAnISTitulyAni syurityAha parAzaraH // 32 vadane pravizeSAM lohitaM zirasaH patat / somapAnena te tulyA bindavo rudhirasya vai // 33 sanyAsena mRtA ye vai pradhane ye tanutyajaH / muktibhAjo narAstesyuriti vedo'pi kIrtayet // 34 sadyaH zaucaM vidhAtavyaM zuddhirevaM vidhIyate / nocyante te mRtA loke so brahmavapurNamAH // 35 sandhyAcAravihInAnAM sUtakaM brAhmaNe dhruvam / azaucaM vA dazAhaM syAditi pArAzaro'bravIt // 36 rAjJAM tu dvAdazAhaH syAtpakSo vaizyasya pAvanaH ! vRSabhasya tathA mAsastryahAdeSvapi dharmataH // 37
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 833 'dhyAyaH] zuddhivarNanam / kSapA ca pakSiNI sadbhirmAtulAdiSu kIrtitAH / garbhasrAve ca pAte ca rAtrayo mAsasammitAH // 38 srAvaM garbhasya vidvAMso mAsAdarvAk caturthakAt / pAtamUdha vada tyeke tatrAdhikyaM ca sUtakam // 36 Rnni-vysni-rogaart-praadhiin-kdrykaaH| tRSNAvanto nirAcArAH pitR-mAtRvivarjitAH // 40 strIjitAzcAnapa yAzca dev-braahmgvrjitaaH| paradravyaM jivRkSantaH sadyaH sUtakinaH sadA // 41 sUtake mRtazauce vA anyadApadyate yadi / pUrveNaivatu zuddhathata jAte jAtaM mRte mRtam / / 42 eka piNDAzca dAyAdAH pRthakadAra-niketanAH / janmanyapi mRte vApi teSAM vai sUtakaM bhavet / / 43 bhRgu-vahni-prapAte ca dezAntaramRteSu ca / bAle prete ca sanyaste sadyaH zaucaM vidhIyate // 44 ajAtadantA ye bAlA ye ca garbhAdvinirgatAH / na teSAmagnisaMskAro nAzaucaM nodakakriyA // 45 vivAhotsava-yajJeSu kartAro mRt-suutke| pUrvasaMkalpitAnartha.bhojyAntAnabravInmanuH / / 46 zilpinaH kArukAzcaiva dAsI-dAsAstathaiva ca / ityAdInAM na te syAtAmanugRhanti yAn dvijaaH||47 pitA putreNa jAtena dadyAcchAddhaM yathAvidhi / pitRNAM vidhivaddAnaM dattaM tatrApyanantakam / tatrApyanantakaM dAnaM kartavyaM putrajanmani / / 48
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 834 bRhtpraashrsmRtiH| [aSTamoprasave ca dvijAtInAM na kuryAtsaGkaraM yadi / dazAhAcchudhyate mAtA avagAhya pitA zuciH // 46 atimAnAdatikrodhAtsnehAdvA yadi vA bhayAt / uddhadhya mriyate yastu na tasyAgniH pradIyate // 50 na mAyAnnodakaM dadyAnnApi kuryAdazaucatAm / sarpaNa zRMgiNA vApi jalena cAgninA tathA / / 51 na snAnAdau vipannasya tathAcaivAtmaghAtinaH / arvAk dvihAyanAdagni na dadyAnmRtakasya ca // 52 kintu tAnikhanedbhUmau kuryAnnaivodakakriyAm / sarpAdiprAptamRtyUnAM vahnidAhAdikAH kriyAH // 53 SaNmAse tu gate kAryA muniH prAha parAzaraH / zAstradRSTaM budhaiH kAryamasthisaJcayanAdikam / / 54 tatkRtvA tUkadivasaiH zuddhimarhati dharmataH / anyAyamRtaviprANAM ye voDhAro bhavanti hi // 55 agnidAzcaiva ye teSAM tathodakAdidAyinaH / udvandhanamRtasyApi yazchindyAdrajupAzakam // 56 te sarve pApasaMyuktAH prAyazcittasya bhAjanAH / / 57 yaH sUtakAzaucavizudvikalyAdAkhyAya kAlaM tama nukrameNa / parAzarasyAmbujaniHmRtA yA vAcyAsta to nikRta yo dvi nAste / / 58 sUtakAzaucayogaktaH shuddhipnthaa'nupuurshH| sarvanasAM vizudhyarthaM prAzcittaM yathAbravIt / / 56
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / manurvA yAjJavalkyastu vasiSThaH prAha niSkRtim / sA kRtAdiSu vaNanA sati dharma catuSpade // 60 mAnasA vAcikA doSAstathA vai kAryakAritAH / dharmAdhInA nRNAM sarve jAyante te'pyanicchatAm / / 61 teSAmuparatAkSANAM pratyahaM zubhamicchatAm / zaktijo niSkRti prAha yugadharmAnurUpataH // 62 vikRtavyavahArANAM pApo niSkRtidvijaH / kati vipraiH kathaM rUpairiti vAcyA bhaveddhi saa||63 tadrUpaM ca pravakSyAmi yAvadbhiH sA dvijairbhavet / yathAvidhAca viprAsyuriti vidvan prakItyate // 64 parSadazAvarA proktA brAhmagarvedapAragaiH / sA yadrUpA sa dharmaH syAt svayambhUrityakalpayat // 65 veda-zAstravido viprA yaM brUyuH sapta paMca vaa| trayo vA'pi sa dharmaH syAdeko vA'dhyAtmavittamaH // 66 saMyama niyamaM vA'pi upavAsAdikaM ca yat / tadvirA paripUrNa syaannisskRtirvyaavhaarikii|67 na lakSeNApi mUrkhANAM na caivA'dharmavAdinAm / viduSAM nApi lubdhAnAM na cApi pakSapAtinAm // 68 zrutA-dhyayanasampannaH satyavAdI jiteMdriyaH / sadA dharmarataH zAnta ekaH parpatvamahati / / 66 na sA vRddha taruNairna surUpairdhanAnvitaiH / tribhirekena parSa na syAdridvadbhividuSApi ca // 70
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ [aSTamo 836 vRhtpraashrsmRtiH| vayasA laghavo'pi syurvRddhA dharmavido dvijAH / zizavo'pi hi madhyasthAH sarvatra samadarzanAH / / 71 na sA vRddhrbhvedviprairvRddhaaHsyurdhrmvaadinH|| yatra satyaM sa dharmaH syAccchalaM yatra na gRhyate // 72 nasA sabhA yatra na santi vRddhA vRddhA na te ye na vadanti dharmam / dharmo vRthA yatra na satyamasti satyaM na tadyanna hRdAnuviddham / / 73 niSkRto vyavahAre ca vratasyAzaMsane tathA / dharma vA yadi vA'dharma pariSatprAha tadbhavet / / 74 sroNAM ca bAla-vRddhAnAM kSINAnAM kuzaroriNAm / upavAsAdyazaktAnAM kartavyo'nugrahazca taiH // 75 jJAtvA dezaM ca kAlaM ca vyayaM sAmarthyameva ca / kartavyonugrahaH sadbhirmunibhiH parikIrtitaH // 76 lobhAnmohAdbhayAnmaivyAdyapi kuryuranugraham / narakaM yAnti te mUDhAH zatadhA vAptavAcinaH / / 77 pravizya parSadaM te vai sabhyAnAmaprataH sthitAH / yathAkAlaM prakuryusse prAyazcittaM tadoritam / / 78 kintyayaM yAcate devA vadanto'tra dvijAtayaH / sarva kurvanti niyamaM gatapAtaM na saMzayaH / / 76 prasAdo dvividho jhayo devyazcAmura eva ca / krIDayApi ca tatraiva deyA tathaiva te dvijAH // 80 vyavahAre gosastu prayAdvApi vairata / yathAkRtaM ca tatpApaM tatathaMva nivedayet // 81
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] pariSadvarNanam / yasteSAmanyathA brUyAtsa pApIyAnna saMzayaH / satyamasatyamevAtra viparyastaM vadedyataH / / 82 sa evAnRtavAdI syAtso'nantaM narakaM vrajet / jyotiSaM vyavahAraM ca prAyazcittaM cikitsitam / / 83 ajAnan yo naro brUyAtsAhasaM kimataH param ? / vyavahArazca taiH prokto mantrAdyairdharmavAdibhiH / / 84 prajAbhinetu sarvAbhirmAnyaizcaiva tu mAnavaiH / tacchodhakapramANAni likhitAdIni taivinA // 85 jalAdIni ca divyAni sAMkhyoktazapathAni ca / anye janapadAcArA kuladharmastathAparaH / pariSadbrAhmaNairmedhyA nirNatavyA yathAvidhi / / 86 janmajAtyanusArega deza-kAlAdidharmataH / kartavyaH sattamaiH sarvairmAnanIyazca vAdibhiH / / 87 go-brAhmaNahatAdInAM tathA dambhAdikAriNAm / taptakRcchaNa zuddhi syAditi pArAzaro'bravIt / / 88 bhojayedbrAhmaNAnpazcAtsavRSA gauzca dakSiNA / jAyante pApanirmuktAH zaktisUnoryathA vacaH / / 86 anAzakAnivRttA ye brahmacaryAttathA dvijAH / baiDAlikAste vijJeyAH sarvadharmavivarjitAH / / 60 sarvatra prAvazanto ye ye ca baiDAlikaH samAH / teSAM sarvANyapatyAni pulkasaiH saha pAtayet // 61
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 838 [aSTamo vRhtpraashrsmRtiH| strINAM ca bAla-vRddhAnAM kSayINAM kuzarIriNAm / upavAsAdyarAktAnAM kartavyo'nugrahazca taiH / / 12 jJAtvA dezaM ca kAlaM ca vayaH sAmarthyameva ca / kartavyo'nugrahaH sadbhirmunibhiH parikIrtitaH / / 63 brahmaghnazca surApazca steyo gurvaGganAgamaH / eteSAM niSkRtiM brUyAdetatsaMsargiNAmapi / / 64 dvAdazAbdaM ca vicaret brahmanastakapAladhRk / sarvatra khyApayankarma bhikSAM vipreSu saMcaran / / 65 dRSTvA setuM samudrasya snAtvA vai lavaNAMbhasi / brAhmaNeSu caran bhikSAM svakarma khyaapyncchuciH||66 muNDitastu zikhAvaya'H sakaupIno nirAzrayaH / cIra cIvaravAsA vai triH snAyI san zucirbatI / / 67 saMyatAkSazvarecchAntazcchatropAnadvivarjitaH / brahmaghno'smItyahaM vAcamiti sarvatra vai vadet / / 68 gavAM ca viMzatiM dadyAdakSiNAM vRSasaMyutAm / brAhmaNebhyo nivedyaitAH zucirAkhyAya bhUpateH // 66 pUrvoktapratyavAyAnAM prAyazcittamidaM smRtam / brAhmaNAnAM prasAdena tIrtheSu gamanena ca // 100 gozatasya pradAnena zudhyanti nAtra sNshyH| avabhRthe zvamedhasya snAtvA zuddhimavApnuyAt // 101 AkhyAya nRpatervA'pi tena saMzodhitaH shuciH| mahApApAni sarvANi kathayitvA mahIpateH // 102
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 836 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| niSkRtiM tadvirA dadyAdanyathA te'pi tatsamAH / rogArtAGgaM dvijaM vApi mArge khedasamanvitam / dRSTA kRtvA nirAtaMkaM brahmadhnaH zuddhimApnuyAt 103 asaMkhyAtaM dhanaM datvA viprebhyo vApi zudhyati / araNye nirjane japtvA zudhyedvai vedasaMhitAm / / 104 surApasya pravakSyAmi niSkRta zrotumarhatha / surApastu surAM taptAM payo vA jalameva vA / / 105 taptaM gomUtramAjyaM vA mRtaH pItvA vizudhyati / jaTI vA cailavAsI vA brahmahatyAvrataM caret // 106 yadyajJAnAt pibedvipro dvijAtirvA surAM punaH / punaH saMskArakaraNAcchuddhayedAha parAzaraH / / 107 steyaM kRtvA suvarNasya zuddhaya savaM dvijAtaye / samaya, musalaM rAjJe khyApayetsteyakarmakRt / / 108 zaktiM cobhayatastIkSNAmAyasaM daNTameva ca / khAdiraM laguDaM vApi hanyAdekena taM nRpaH // 106 jIvannapi bhavecchaddho mukto vA tena pApmanA / mRtazcetretya saMzudhyediti pArAzaro'travIt / / 110 ayaH pratikRtiM kRtvA vahnivarNA ca tAM dhamet / guvaMganAgamaM tasyAM lohamayyAM tu zAyayet / / 111 vRSaNau punarutkRtya naiRtyAmutsRjettanum / sa mRtaH zuddhimApnoti nAnyatastasya niSkRtiH / / 112
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamosaMvatsaraM caret kRcchra prajApatyamathApi vaa| cAndrAyaNaM caredvApi trInmAsAn niyateMdriyaH // 113 bate tu kriyamANe vai vipattiH syAtkathaMcana / sa mRto'pi bhavecchuddha iti dharmavinirNayaH // 114 anirdiSTasya pApasya tathopapAtakasya ca / tacchudhyaipAvanaM kuryAccAMdra brataM samAhitaH // 115 tiSThenmAsaM payo'zitvA parAkaM vA caredbatam / anirdiSTasya pApasya zuddhireSA prakIrtitA // 116 brAhmaNaH kSatriyaM hatvA gavAM dadyAtsahasrakam / vRSeNaikena saMyuktaM pApAdasmAtpramucyate // 117 trINi vargANi zuddhayarthaM brahmadhnasya vrataM caret / cAndrAyaNAni vA trINi kRcchrANi trINi vA 'caret // 118 vaizyaM hatvA dvijazcaivamabdamekaM brata caret / gavAM hokazataM dadyAzcareccAndrAyaNAni ca // 116 kRcchrANi trINi vA kuryAdvacanAdviduSAmasau / ye hanyurapraduSTAM strIM cAturvarNA dvijAtayaH / zUdrahatyA brataM te tu carantaH zuddhimApnuyuH // 120 zUdrAM ye cAnulomyena nihantyavyabhicAriNIm / munayaH zuddhimicchanti candrabratena kecana // 121 vyabhicArAttu te hatvA yoSito brAhmaNAdayaH / tilaghenuM bastamavi kramAddadyurvizuddhaye // 122
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / sAdhvInAM tu naro datvA gavAM caiva sahasrakam / cIrNana zuddhimApnoti yoSAhatyAnataM caret // 123 atha goghnasya vakSyAmi niSkRtiM zrotumarhatha / yathA yathA vipattiH syAdvAM tathopapadyate // 124 goghAtI paMcagavyAzI goSThazAyI ca gonugaH / mAsamekaM brataM cI| gopradAnena zuddhayati // 125 ekapAde tu lomAni dvaye zmazrunikRntanam / pAdatraye zikhAvajaM sazikhaM tu nipAtane // 126 sazikhaM vapanaM kRtrA dvisandhyamavagAhanam / gavAM madhye vasedrAtrau divA gAH samanuvrajet / / 127 tiSThantIbhizca tiSTheta vrajantIbhiHsaha brajet / pibantIbhiH pivettoyaM saMvizantIbhizca saMvizet // 128 zrRMga-karNAdisaMyuktaM carmotkRtya tdaavRtH| vipraukaHsu caredbhikSA svakarma khyApayantratI // 126 gaughnasya dehi me bhikSAmiti vAcamudIrayet / . mAsamekaM vrataM kRtvA gopradAnena zuddhayati / / 130 caura vyAghrAdikebhyazca sarvaprANaiH samuddharet / gartaprapAta-paMkAca tathAnyAdapakArataH // 131 bhojayedbrAhmaNAnpazcAtpuSpa dhUpAdipUrvakam / dadyAdgAM ca vRSaM caikaM tataH zuddhayati kilviSAt // 132 munayaH kecidicchanti vicitrAsu vipattiSu / yathAsambhavatastAsu pRthak pRthak viniSkRtim // 133
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 842 vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamozastra-vastrAzma-mRpiNDa yaSTi-muSTi-pradhAvanam / yoktreNa tAraNaM rodho bandhanaM vidyudagnayaH // 134 graha-paGka-prapAtazca baddhavyAghrAdibhakSaNam / kSuttruT-rogacikitsA ca tathA'tidoha-vAhane // 135 mRtyusthAnAni caitAni gavAmati pradhAvanam / prabrUyAtpRthageteSu prAyazcittaM parAzaraH / / 136 upekSaNaM ca paGkAdau tathopaviSabhakSaNe / vakSyamANakrameNaitacchRNudhvaM dvijasattamAH // 137 zasraNa trINi kRcchrANi tadadhaM vA samAcaret / azmanA dve caretkRcchra mRtpiNDe nApi kRcchUkam // 138 yaSTayAghAte caretkRcch sAkSAnmuSTayA tu taccaret / yokttreNa pAdamekaM tu tAraNe pAdameva ca // 136 rodhane kRcchUpAde dve kRcchramekaM tu bandhane / kUpapAte caretkRcchamadhaM vApyAM samAcaret / / 140 gozakRtpiNDaghAte ca prAjApatyaM credvijH| kSuttaD rogacikitsAsu kRcchramutprekSaNe caret / / 141 patitAM paGkalamA vA avaliptAM ca yo naraH / svasya cAnyasya copekSya sAdhaM kRcchU carecchuciH // 142 ekA cedbahubhirbaddhA veDitA cenniyeta gauH| pAdaM pAdaM careyuste iti pArAzaro'bravIt // 143 subaddhAM ye'valiptAGgAM pazyanto nopakurvate / ghAtanotprekSaNaM proktaM careyuste vrataM narAH / / 144
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 843 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| yA gartAdau vipadyata veDitA samprapatya vA / pAde veDitayoruktaM tatkartA bratamAcaret / / 145 prabaddhA rajjudoSeNa govipadyeta yasya sH| vratapAdaM carecchu dvaya kiMciddadyAJca dakSiNAm / / 146 yogAmapAlayan duhyAdati vA vAhayeSam / yadi mriyeta tadoSAradA kRcchAImAcaret / / 147 ghAsaM yo na kSudhAtatya tRSArtasya na vA jalam / svIkRtasya na ceddadyAtsa tatpAdavrataM caret // 148 yA tu baddhA cikitsAtha vizalyakaraNAya ca / auSadhAdipradAnAya pipattau nAsti pAtakam // 146 vidyutpAtAdi-dAhAbhyAM kuNDasya patanAdibhiH / gobhirpipattimApannastatra doSo na vidyate // 150 pAlayanpazyato'raNye gaustu vyAghrAdibhirhatA / akurvataH pratIkAraM kRcchAdhaM tasya pAvanam // 151 zRkhana zUnyeSu pAleSu tathAnyAraNyagAmiSu / pAle saMbhASayatyuccairhanyAttatra na doSabhAk // 152 garbhigo garbhazalyA tu tadgarbha tu vizalyataH / yatnato gauvipadyata tatra doSo na vidyate // 153 garbhasya pAtane pAdaM dvau pAdau gAtrasaMbhave / pAdonaM bratamAcaSTe hatvA garbhamacetanam / / 154 aGga pratyaMgabhUtena tadgarbha cetanAnvite / dviguNaM govrataM kuryAdeSA gopnasya nisskRtiH||155
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [ aSTamovastrAA trAsane gauzca galadAmakadoSataH / pAdayobaMdhane caiva pAdonaM bratamAcaret / / 156 ghaNTAbharaNadoSeNa gauzcadvaMdhamavApnuyAt / caredadhaM vrataM tatra bhUSaNArthaM ca yatkRtam / / 157 govipatti-badhAzaGkI kuryAdyo naiva niSkRtim / satagoromatulyAni nrkaannyaavishetsmaaH||158 yaHsnAtvA pApasambhIta viprArA gnatatparaH / tadvattAM niSkRtiM kuryAdtainAH so'znute zubham // 156 anyatprANivadhasyAtha pravakSyAmi vizodhanam / gajAdivadhazuddhayarthaM yadUtaM yA ca dakSiNA // 160 hastinaM turagaM hatvA vRSabhaM kharameva ca / vRSAnyaM vA zataguNaM vRSaM dadyAdyathAkramam // 161 kSaNAdgoniSkayaM kRtvA prgovdhkRnnrH| tasyAtha niSkRtiM kuryAdvadhazuddhimapekSayA // 162 haMsaM zyenaM kapi gRdhra jala-sthalazikhaNDinam / bhAsaM ca hatvA syurgAvaH zuddhathai deyAH pRthak pRthk||163 haMsa-sArasa-cakrAvha-mayUra-madgu-kukkuTAn / ATI-pArAvata-krauMca-zukahA naktabhojanAt // 164 meSA-'jaghno vRSaM dadyAtpratyekaM zuddhaye dvijaH / manISiNo vadantyenAM prANinAM vadhaniSkRtim // 165 krauMca-sArasa-haMsAdizikhi-sArasakukkuTAn / zuka-TiTTibhasaMghaghno naktAzI bakahA zuciH / / 166
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| 845 pArAvata-kapotaghnaH sAri-tittira-cApahA / trisaMdhyAMtarjale prANAnAyamya syAcchucirdvijaH // 167 kAkaM gRdhaM ca zyenaM ca anya krayAdapakSiNam / hatvA syAdupavAsena zuddhimAha parAzaraH // 168 mArjAraM mUSakaM sapaM hatvA'jagara-DiNDibhau / zarkarAbhojanaM daNDamAyasaM ca dadan zuciH // 166 meSaM ca zazakaM godhAM hatvA kUmaM ca zallakam / vArtAkaM gUjanaM jagdhvA 'horaatropossnnaacchuciH||170 vRkaM ca jaMbukaM hatvA tarakSau tathA dvijH| trirAtropoSitaH zudrayattilaprasthapradAnataH // 171 dvijaH zAkhAmRgaM hatvA siMhaM citrakameva ca / kRtvA saptopavAsAnsa dadyAdrAhmaNabhojanam // 172 mahiSoSTragajA'zvAnAM hatvA cAnyatamaM dvijaH / triH snAtvA copavAsena zuddhaH syAd dvijapUjanAt // 173 varAhaM yadi vA rohaM hatvA mRgamakAmataH / aphAlakRSTabhojI san naktanaikena zuddhayati // 174 athAnyatsampravakSyAmi aspRtyasparzanAdiSu / abhakSyabhakSaNAdau ca niSkRti zrotumahetha / / 175 udakyA brAhmaNI spRSTA mAtaMgapatitena ca / cAndrAyaNena zuddhatheta dvijAnAM bhojanena ca / / 176 kApAlikAdikAM nArI gatvA'gamyAM tathA parAm / bhuktvA viprastadinaM syAcchuddhiHcaMdravratena tu / / 177
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamokAmatastu dvijaH kuryAduktastrIgamanaM ydi| caMdravatadvayaM zudhyai prAha pArAzaro muniH // 178 dugdhaM salavaNaM saktUn sadugdhAnnizi sAmiSAn / dantacchinnAnsakRdaMtAnpRthak pItajalAni ca // 176 yo'dyAduchiTamAjyaM tu pIta roSaM jalaM pivet / ekaikazo vizudvayarthaM vipraH caMdravataM caret / / 180 vAsAMsi dhAvato yatra patanti jlvindvH| tadapugyaM jalasthAnaM narakasya zilAntikam // 181 tatra pItvA jalaM vipraH zrAntastRTparipIDitaH / tadenaso vizuddhathayaM kuryAccAndrAyaNaM vratam // 182 naTI zailUSikI caiva rajakI veNuvAdinIm / gatvA cAndrAyaNaM kuryAttathAcarmopajIvinIm // 183 gAM nRpaM caiva vaizyaM ca zUdra vApyanulomajam / kSatriyAdistriyaM gatvA viprazcAndrAyaNaM caret // 184 brAhmaNAnnaM dadacchUdraH zUdrAnnaM brAhmaNo dadan / dvAvapyetAvabhojyAnnau caretAM zazino vratam // 185 vipreNAmaMtrito'vipraH zUdrAhUtazca yo'shute| AmaMtrayitR-bhoktArau zuddhyetAmaindavena tu // 186 sAmAnArSA ca yo gacchanmAtrA saha sagotrajAma / mAtulasya sutAM caiva viprazcAndrAyaNaM caret // 187 pItaroSaM jalaM pItvA bhuktazeSaM tathA ghRtam / attvA mUtra-purISe tu dvijazcAndrAyaNaM caret // 188
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / sUnihastAba gomAMsamantrAmadhamakAmataH / pItvA caMdravataM kuryAtpAvanaM zuddhidaM param // 186 sAniH satyaMcayajJAnyo na kurvIta dvijaadhmH| parapAkarato nityaM AtmapAkavivarjitaH // 160 adAtA ca sadA lubdhaH zvapacaH parikIrtitaH / yo dvijo'syAnnamaznAti sa kuryAdaindavaM vratam // 161 gaNikA-gaNayorannaM yadannaM bahuyAjakam / sImAntonnayane bhuktvA dvijazcAndrAyaNa caret // 162 ajAnan samyagaranIyAtputrajanmani yo dvijaH / so'bhakSyasamamaznAti dvijazcAndrAyaNaM caret // 163 mahApAtakinAmAnnaM yodyAdajJAnato dvijH| ajJAnAttaptakRcchre tu jJAnAcAndrAyaNa caret // 164 prapAta-viSa-vahna yambu-pravajyodvandhanAzakAt / zuto hataca haMtA ca pratyavAsanikAH smRtAH // 165 kecidetadvizuddhayathamicchanti vratamaidavam / dakSigAM samAM gAM ca dadyuzca dvijabhojanam // 166 gRhadvAre'tithau prApte tatyAitvA samaznute / abhojyamarAnaM tacca bhuktvA cAndrAyagaM caret / / 167 savyahastasthite darbhe yo dvijaH samupaspRrot / amRtAnena tulyaM ca pIyA cAndrAyaNa caret / / 168 bhuktvA zayyAgataH pItvA viprazcAndrAyaNaM caret / abhakSyega samaM tadvai prAyazcittaM samaM bhavet // 166
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 848 vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamoAsanArUDhapAdaH sanvastrasyAdhemadhaH kRtam / dharAmukhena yo bhuMkte dvijazcAndrAyaNa caret / / 200 uddhRtya vAmahastena yatkicitpibate dvijaH / surApAnena tattulyaM pItvA cAndrAyaNa caret // 201 spRSTena tena saMsnAyAdyadi tacchRtamaznute / caran cAndrAyaNa zuddhyai trINi kRcchANi vA dvijaH / 202 aznIyAdyena spRSThena ucchiSTaM cAznute hi sH| careccAndrAyaNa zuddhatha trINi kRcchrANi ca dvijH||203 cAndrAyaNa' navazrAddha pArAko mAsike mataH / nyUnAbde pAdakRcchU syAdekAhaH punarAbdike // 204 snAnamanyeSu kurvIta prANAyAmaM japaM tathA / yaHsvairiNInAMca punarbhuvAMca yaH kAmacAridvijayoSitAM ca / retodhRtAM pAkamanAya dadyAdvipraH sa caMdravratakRcchuciH syAt / / vezmanyajJAtacAMDAlo dvijAteyadi tiSThati / brahmakUcaM carenmAsaM triH snAyI niyatendriyaH 206 snehAMzca ghRtatailAdInvastrANi cAsanAni ca / bahiH kRtvA dahedrohaM saMzuddho bhojayedvijAn // 207 goviMzatiM vRSaM caikaM tebhyo dadyAcca dakSiNAm / imaM ca niSkrayaM brUyuH ke'pi cAMdrAyaNatrayam // 288 alpapApasya zuddhyarthaM caretsAMtapanaM vratam / imaM ca niSkrayaM dadyAdityeke munayo viduH // 206
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 846 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| mahApAtaka zudhyarthaM sarvA niSkRtayo nraiH| nRpa-prAmezaviditaiH kurvANaiH zuddhirApyate // 210 surAmUtra-purISANAM loDhA tvekamakAmataH / punaH saMskArakaraNAcchuddhathedAha parAzaraH / / 211 abhakSyabhakSaNo viprastathaivApeyapAnakRt / vratamanyatprakurvIta vadantyanye dvijottamAH / / 212 kuzA-jA-'zvattha-pAlAza-bilvodunbaravAriNA / pItena jAyate zuddhiH SaDrAtreNa na saMzayaH / / 213 droNyambUzIra-kumbhAbhaH zvaspRSTaM kezavAri ca / pItvAraNye prapAto'yaM paMcagavyaM mibacchuciH // 214 bhANDasthitamabhojyAnaM payo-dadhi-ghRtaM piban / dvijAterupavAsaH syAcchUdro dAnena zudhyati / / 215 tattoyapItajINAMgaH taptakRcchU credvijH| pAMta tu tajjale sadyaH prAjApatyaM samAcaret / / 216 rajakAdyaMbupAnena prAjApatyaM budhai smRtam / vAnte jale tadadhaM tu zUdraH syAtpAdakRcchrakRt / / 217 cANDAlakUpapAnena mahadenaH prajAyate / gomUtrayAvakAhArAH suddhayeyurdivasaikhibhiH // 218 ghRtaM dadhi tathA dugdhaM goSThe vaa'shaucsuutke| . abhicArasya tadbhuktvA bhuktvA vA zUdrabhojanam / / 216 drupadAM vA tijo japtvA mAnastokamathApi vaa| kSudhAtipIDitaH pazcAditi prAha parAzaraH // 220 54
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamosUta kAnnaM dvijo bhuktvA triraatropossnnaacchuciH| toyapAne tvasau kuryAtpaMcagavyasya cAzanam / / 221 droNADhakaM tadadha vA prasthaM prasthArdhameva vaa| ghRtamucchiTasaMspRSTaM prokSaNAcchucitAmiyAt / / 222 carupaka zRtaM pakkaM annaM kAkAdyupAhatam / tamAsasthAnasaMtyAgAtyUtaM hemAmbusiMcanAt / / 223 kecidvadanti tajjJAstu tasyAgninAvacUDanam / kecitpraNavayuktena vAriNA prokSaNaM viduH / / 224 keza-kITakasaMduSTaM annaM makSikayApi ca / mRdbhasmavAriNA taMtra kSeptavyaM zuddhikAraNam / / 225 udakyA brAhmaNI spRSTA kSatrigyApi huMdakyayA / ardha kRcchU caretpUrvA tadardhamaparA careta // 226 prAjApatyaM vizaHpatyA viTapatnI pAdamAcareta! zUdrAspRTA caretkRcch zUdrI dAnena zuddhayati // 227 brAhmaNyA brAhmaNI spRSTA vedakyodakyayA ca te / caratAM pAdakRcche dve kRte snAne vizuddhayati // 228 brAhmaNI kSatriyAM spRSTA brAhmaNIbratamAcaret / aparA kSatriyAyAstu vaktavyamevamanyayoH / / 226 rajasvalA tu saMspRSTA zva-viT-zUdraizca vaaysaiH| snAnaM yAvannirAhAraM paMcagavyena zuddhayati / / 230 udakyA brAhmaNI spRTA meda-mAtaMga-bhillakaiH / gomUtrayAvakAhArA par3AtreNa ca zuddhayati / / 231
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 851 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / ucchio brAhmaNaH spRSTvA dvijAtistrIM rajasvalAm / . prAjApatyena saMzuddhayeccIrNakRcchaNa vA punaH / / 232 vadanti kavayaH kecidetadoSavizuddhaye / prANAyAmazataM cAsya paMcagavyasya bhakSaNAt / / 233 ucchiSTo brAhmaNaH spRSTo brAhmagyudakyayA caret / prAjApatyaM ca gAyatrImayutaM niyataM sakRt / / 234 kSatriNyAdibhirucchiSyaiH saMspRSTo vratamAcaret / anucchiSTa tattparza snAnakarma yataH smRtam / / 235 rajakAdikasaMsparza dvijanmodasyayoSitaH / prAjApatyaM caredviprA anyAzcareyuraMzataH / / 236 udakyAM brAhmaNI gatvA kSatriyo vaizya eva ca / trirAtropoSitaH prAzya gavyamAjyaM zucirbhavet / / 237 kSatriNIM caiva vaizyAM ca jAnan gatvA tu kAmataH / caretsAntapanaM viprastatpApasya vimokSakRt / / 238 vaizyAM ca kSatriyo gatvA vaizyazca zUdriNIM tathA / prAjApatyaM caretAM tAviti prAha parAzaraH / / 236 ucchiSTA brAhmaNI spRSThA zunA vA vRSalena vA / azuddhA vA bhavettAvadyAvannasyAdupoSaNam / zuddhA bhavati sA tAvadyAvatpazyati zItagum / / 240 viproSya svajanI vezyAM mahiSyuSTImajAM khriim| prAjApatyaM caredgatvA hmakaikasya vizuddhaye // 241
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 852 bRhtpraashrsmRtiH| [aSTamozUdrI tu brAhmaNo gatvA mAsaM mAsArdhameva vA / gomUtrayAvakAhAro mAsAdhana vizudhyati // 242 nRpo'jyasvajanAM gatvA prAjApatyaM samAcaret / vaizyapatrImasau gatvA kRtvA sAMtapanaM zuciH / / 243 zUdrI tu kSatriyo gatvA gomUtrayAvakAzanaH / dazabhirdivasaH zuddhayadvaizyaHso'pyevameva hi // 244 uttamAgamanenAryAH sarve te syuH kraagninaa| mahApathaM ca saMtrAjyAH kharayAnena yoSitaH / / 245 cANDAlImeva bhillAnAmabhigamya sakRtstriyam / cANDAla-meda-bhillAnAmabhigamya striyaM nrH| zuddhaya payovrataM kuryAnmAsArdhamaghamarSaNam / / 246 patitAM ca dvijAprathastrI prAjApatyaM carevijaH / tailikasya striyaM gatvA tathA madyakRtaHstriyam / / 247 ajJAnAbhigatau strINAM puMsAmanulomajasya ca / imAM niSkRtimicchanti ghRtayoni ca kecana // 248 pitRvya-bhrAtRjAyAM ca mAtRSvasArameva c| bhaginIM caiva dhAtrI ca gatvA kRccha samAcaret / / 246 paNmAsAn kecidicchanti saMgamyatA vizuddhaye / kacchU dharmavido viprAH zuddhiM tatvArthavedinaH / / 250 gurupatnI dvijo gatvA mAtRSvasa-duhitRSu / bhipecchudhyathamAtmAnaM susamiddhe-hutAzane // 251
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| upAdhyAya-nRpA-''cArya-ziSya-yoSidmI naraH / SaNmAsAnkRcchracaraNAcchuddhimAha parAzaraH // 252 kRtacANDAlasaMsparzaH zakunmUtrakaro dvijH| SaDAtropoSaNAcchuddhathedbhuktvA ''cAnto navadyubhiH / / 253 uocchiSTasya saMzuddhathai kecitprAjApatibratam / varAkaM paJcagavyaM ca kecidAhurmanISiNaH / / 254 ucchiTo brAhmaNaH spRSTa ucchiSTena dvijena tu / Acamyaiva tu zudhyetAM biSNunAmAnukIrtanAt // 255 kSatriyeNa tu saMspRSTo brAhmaNo naktabhojanAt / vaizyena caiva saMspRSTo naktAzI paMcagavyapaH / / 256 zUdreNa tu ca saMspRSTo ekarAtropavAsakRt / ucchiSTaiH punaretaistu proktaM dviguNamarhati // 257 ucchiSTaH zUdrasaMspRSTaH zunA vApi dvijottamaH / upoSya paMcagavyena zuddhiH syAdapare viduH / / 258 anucchiSTo'pi yatsparzAtnAti varNI vizuddhaye / ucchiSTaH tasya saMsparza caretprAjApatitratam / / 256 rajakAdyantyajaiH spRSTaH zuddhayattasyArdhamAcaran / udakyA brAhmaNI kRcchrAtprAjApatyAdathApare / / 260 udakyA brAhmaNI spRSTA zunA vA vRSalena vaa| tAvattiSThennirAhArA snAtvA kAlena zuddhayati / 261 udakyA sUtikA mleccha saMsparze'stamite rvau| divAhRtAmbunAnAtvA zuddhayedviprAgnisannidhau // 262
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 854 bRhatparAzarasmRtiH / [aSTamovadantyapAM pavitratvaM divA sUryAzu-mArutaiH / candayitvA pavitratvaM mandAkarazmi-vAyubhiH / munayo dharmavettAro rAtrau caMdrAMzu-razmibhiH / / 263 sakRcca brAhmaNaH prAzya SaDahaM paMcagavyakam / heno dadyAcca SaNmAsAndatvA gAM ca viMzu dyati / 264 paMcAhena nRpaH zuddhayatpaMcamAsAndadacca gAH / catubhirdivasaivezyazcaturmAsAn gavA saha / 265 vyaheNa tu caturthastu dadanmAsatrayaM ca gAm / sakRtsparzAdbhavecchuddha etadAha parAzaraH / / 266 raktaM niHsArya viprasya kAmato'kAmato'pi vA / gAyatryaSThasahasreNa japtena tu bhavecchuciH / / 267 yo yasya harate bhUmiM hema gAmazvameva vA / sa taM yatnAtprasAdyApi taduktaH zuddhimApnuyAt / / 268 AkhyAya bhUbhRte vApi tena saMzodhitaH zuciH / dravyadaNDAdvimuktirvA tapasA vA zucirnaraH // 266 nirAhArAjjAyate ca etadAhurmanISiNa / vinirgatA yadA zUdrAdudakyAnte vyavasthitAH // 270 tadA dvijaistu draSTavya itidharmavido viduH / duHsvapnadarzane cava vAnte vA kSurakarmaNi / maithune kaTaghUme ca sadyaH snAnaM vidhIyate / / 271 citAM ca citikASThaM ca yUpaM caNDAlameva ca / spRSTA devalakaM caiva savAsA jalamAvizet / / 272
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / 855 zva-jaMbuka-vRkAdyaizca yadi daSTo bhavennaraH / sacailo jalamAvizya datvAjyaM zuddhimarhati / / 273 zuno ghrANAvalIDhasya nakhairvilikhitasya ca / yatInAM darzanaM kAryamagninA copacUlanam / / 274 avajJAM tu guroH kRtvA naktaM tasya ca bhojanam / nakSatradarzanaM vanya iti prAha parAzaraH // 275 kumArI tu zunA spRSTA jambukena vRkeNa vA / yAM dizaM brajate sUryastAM dizaM sA vilokayet / / 276 divase tu yadA grAme zunA spRTo bhavedvijaH / vipraM pradakSiNIkRtya ghRtaM prAzya vizudhyati / / 277 cAturvardhyAttu yA nArI kRtAbhigamanApi ca / prakSAlya nAbhito 'dhastAdAcAntastu zucirnaraH / / 278 vipre maithunini snAnaM kecidrAjJi shirovinaa| nAbhiM yAvat vizastadvalliMgazauco'ntyajaH zuciH / / 276 abhigacchansutArthaM ca mRtAvRttau striyaM dvijaH / na ca kurvIta sa snAnaM nAbheradhastu zodhayet / / 280 . tvaGkAraM tu guroH kRtvA huMkAraM tu garIyasaH / prasAdyetAvanaznasyAsnAtvA zuddho dvijottamaH / / 281 vivAde zAstrato jitvA jayo yasya na jAyate / zmazAne jAyate tasya tamobhAvena duSkRtam / / 282 tADayitvA tRNenApi skandhe vA''badhya rjjunaa| kalahAdapi nirjitya taM prasAdya vizudhdhati / / 283
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamoavagUrya caret kRcchamatikRccha nipAtane / kRcchAtikRccho'mRkpAte kRccho'syAntarazoNite / / 284 pretamUDhA ca dagdhvA ca zuddhiH snAnAdvijanmanAm / upavAsena caikena brahmakUrca ca pAvanam / / 285 pretIbhUtaM ca yaH zU brAhmaNo jJAnadurbalaH / anugacchannIyamAnaM trirAtramazucirbhavet / / 286 trirAtre tu tataH pUrNe nadIM gatvA samudragAm / prANAyAmazataM kRtvA ghRtaM prAzya vizubdhati // 287 . maMgulyA dantakASThaM ca pratyakSalavaNaM tathA / mRttikAbhakSaNaM caiva tulyaM gomAMsabhakSaNam / / 288 kRtvA'nyatamameteSAM zudhdharthamAtmano hitam / carecchazivrataM vipra iti prAhurmanISiNaH / / 286 kecidvadanti munayaH kRcchu sAntapanaM tathA / sadaddhaM pAdakRcchvA prAhuranye dvijottamAH // 260 arthocchiSTo dvijo'jJAnAdyAtyaghaM nahi kiMcana / bhutvA'nAcamya vA kuryAdviNmUtra keha niSkRtiH ? // 261 naktopavAsI bAhye tu anyatra dviguNaM caret / aSTottarazataM japtvA gAyatryAH zuddhimarhati / / 262 arthocchiSTo dvijaH spRSTaH zunA vA vRSalena vaa| nakSatradarzane'bhIyAtpaMcagavyapurassaram / / 263 arthocchiSTAzca viprAdyAH zvocchiSTaiH zUdrasaMspRzaH / upavAsena zuddhayayuH paMcagavyasya pAnataH / / 264
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / zva-kAkI-kAkasaMspRSTo bhuJjAno brAhmaNazca yH| tadannasya parityAgaM kRtvA nAnena zudhyati / / 265 vinA yajJopavItena bhojanaM kurute ydi| atha mUtra-purISe vA retaH secanameva vA // 266 trirAtropoSito vipraH pAdakRcchtu bhuumipH| ahorAtroSito vaizyaH zuddhireSA purAtanI / / 267 vipraH kSutkRtya niThovya kRtvA cAnRtabhASaNam / vacanaM patitaiH kRtvA dakSiNaM zravaNaM spRzet / / 268 viprasya dakSiNe karNe nityaM vasati pAvakaH / aMguSThe dakSiNe pANau tasmAttena ca sa spRzet / / 266 prekSaNaM zazino'rkasya brahmeza-viSNusaMsmRtim / gAyatryAH zata sAhasraM sarvapApaharaM smRtam // 300 gAyatryaSTasahasraM tu brahmahatyAvizodhanam / zUdravadhe dvijAgyUsya gAyatryaSTasahasrakam // 301 rAjJaH paMcasahasraM tu syAdvizazca tadardhakam / yogena gatazIlastu yadi vA syAtsadA nrH||302 viprazca sammatAcArastAvubhau sarvadA zucI / makSikA santatIrdhArA vipruSo brahmavindavaH / strImukhaM bAlavRddhau ca na duSyanti kadAcana // 303 AtmastrIhyAtmabAlazca AtmavRddhastathaiva ca / AtmanaH zucayaH sarve pareSAmazucIni tu // 304
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 858 vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamoutpannamAture snAnaM dazakastvattvanAturaH / snAtvA snAtvA spRzedenaM tataH zudrayetsa AturaH // 305 vivAhotsava-yajJeSu saMgrAme jalasaMplave / palAyane tathAraNye sparzadoSo na vidyate // 306 AdyasaGgI samo doSI saGgasaGgI tadardhataH / tatsaGgI tRtIyabhAgI turIyastu na doSabhAk // 307 AdyaspraSTubhavetnAnaM dvitIyasyApi tatmRtam / ziraH prokSaNamanyeSAmanyatrA''camanaM smRtam // 308 palAza-ziMzipAkASThadantadhAvanakunnaraH / divAkIrtisamastAvadyAvadgAM naiva pazyati // 306 padmAzma-lohaM phala-kASTha-carmabhANDasthatoyaiH svayameva zaucAt / puMsAM nizAsvadhvani niHsakhAnAM strINAM ca zuddhirvihitA sadaiva / / 310 snAnaM spRSThena yena syAtkASTha dya yadi tatspRzet / nAvArohaNavat sparza tatropasparzanAcchuciH // 311 mleccha-lUtAzanAsparza kSetre vA yadi vA sthale / upaspRzet ziraH prokSya saMzuddho jAyate dvijaH / / 312 vastrasaMsparzane tasya sacailAGgAvagAhanam / aGgasparzenavattasya vadanti dvijasattamAH // 313 cANDAlodakasaMspRSTaH zuddhaH snAnena jAyate / tathA tadbhANDasaMsparza snAnamAhurmanISiNaH // 314
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praayshcittvrnnnm| udakyA sparzane snAnamaMzukenAntarA'pi vaa| tatpRSTe'pi bhavetsnAnaM tulyAH sarvA rajasvalAH // 315 saMsparze meda-bhillAnAM tathaiva brahmaghAtinAm / patitAnAM ca saMsparza snAnameva vidhIyate // 316 rajasvalAdisaMsparza upasparzanameva ca / udakyAyAtritIye'hni kecidAcamanaM viduH // 317 prathame'hani cANDAlI dvitIye brahmaghAtinI / tRtIye rajakI proktA caturthe tu vizudhyati / / 318 puruhUtaH purA daityaM trizIrSAkhyaM jaghAna yat / tadvadhe brahmahatyAyAH strINAM sa pradadau phalam // 316 AsAM tatprabhRti strINAmaspRzyatvaM sadA bhavet / aMzaidinatrayaM hyetacchuka gurvAdikalpitam / / 320 zabarAzca pulindAzca kaivartAzca naTAstathA / etAn rajakasantulyAna kecidAhurmanISiNaH // 321 rajakyAdyabhigamyatve vaizyA go-mUtra yAvakam / caranti SaDguNAhobhiH kRcchre vA dviguNaM bhavet / / 322 brahma kSatriya viDjAtA zUdrAste'nukrameNa tu / kramAtikramatazcAnye mlecchAntyavarNasaMbhavAH / / 323 bhojyAzanAstu sacchUdrA abhojyAnAH pare smRtaaH| AmAzanAni bhojyAni zRtamucchiSTamucyate // 324 dAsa nApita gopAla kulamitrA 'rdhasIriNaH / bhojyAnA nApitazcaiva yazcAtmAnaM nivedayet // 325
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 860 vRhtpraashrsmRtiH| [aSTamoparyuSitaM cirasyaM ca bhojyaM snehasamanvitam / yava godhUma mASANAM sneha gorasavikrayaH // 326 Apadgato dvijo'znIyAdgRhNIyAdvA yatastataH / na sa lipyeta pApena padmapatramivAmbhasA // 327 jJApitaM zUdragehe'nna kaTu pakvaM ca yadbhavet / nItvA nadyantike tadvai prokSya bhuMjanna doSabhAk // 328 gAyatryoGkArapUtAbhiH kecidadbhizca prokSaNam / manyante viSNumantreNa kalidharma samAzritAH // 326 AmaM mAMsaM ghRtaM kSaudraM snehAzca phalasambhavAH / mlecchabhANDasthitA hyete niSkrAntAH zucayaH smRtAH // 330 AbhIrabhANDasaMsthAni payo dadhi ghRtAni ca / tAvatpUtaM hi tadbhANDaM yAvattatra tu tiSThati / / 331 pUtAni sarvapaNyAni kAruhastasthitAni ca / adattAni ca bhakSyANi yatnatastu dvijAtibhiH // 332 sarvasvopaskarayuktA zayyA raktAMzukAni c| / puSpANi caiva zudhyanti prokSitAni ca saMzayaH // 333 alepaM mRNmayaM bhANDaM bhANDasaMcayameva ca / prokSaNAdeva zudhyeta salepamagnitopanAt // 334 kAsyaM ca bhasmanA zudhyet madyamAMsavivarjitam / surA mUtra purISAbhyAM zudhyate tApa lepanaiH // 335 aliptaM madya mutrAdya stAmramamlena zudhyati / rajasA strI manoduSTA nadyazca vegsNyutaaH||336
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] . prAyazcittavarNanam / 861 avegamapi yadbhari saridvAri hade ca yat / / / sakadaspRzyasaMspRSTaM na duSyati ca tat hRdaH // 337 satyena pUyate vANI dharmaH satyena vrdhte| tasmAtsatyaM hi vaktavyamAtmazudhyai dvijAtibhiH // 338 rathyAkardamatoyAni nAvaH pathi tRNAni ca / mArutArkeNa zudhyanti nizi caMdrakSamArutaiH // 336 yathAsambhavamuktAni prAyazcittAni sattama / uktAnuktAni sarvANi jJAtavyAni dvijAtibhiH // 340 prAyazcittaM na yatproktaM dharmazAstrapravaktRbhiH / dvijaistatra prakalpyaM syAddharmazAstrArthacintakaiH // 341 uktA mayA niSkRtayaH samAsAt saMzuddhaye varNacaturayasya / vratAni teSAM vihitAni yAni vakSyAmyatastAni nibodhayeti // 342 iti zrI vRhatparAzarIye dharmazAle suvrataproktAyAM manusmRtyAM prAyazcittanirNayo nAma aSTamo'dhyAyaH / -000
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [navamo navamo dhyaayH| // atha vratopavAsa vidhivarNanam // vratAnyatha pravakSAmi baindavAdikrameNa tu / pApakSayaH kRtayaH syAddharmArtha tu mahodayaH // 1 candravRdhyA'znIyAt mAsAna zukle kRSNe ca hrAsayet / candrakSaye na bhoktavyaM yavamadhyaM zazivratam // 2 viparItakramaNAznannAdAvAdAya hrAsayet / vardhayedanyapakSe tu pipIlImadhyamaindavam // 3 aSTAvaSTau samaznIyAtsavatI prativAsaram / aSTaprAsikamityetaccAndrAyaNamathAparam // 4 zatadvayaM tu piMDAnAM catvAriMzatsamanvitam / mAsenaivopabhujIta cAMdrAyaNamathAparam / / 5 caturaH prAtaraznIyAtsAyaM grAsAMzca taavtaa| zizucAMdrAyaNaM tajjJaiH proktaM pApapraNodanam // 6 madhyandine yadaznIyAdaSTau grAsAn dinaprati / cAndrAyaNaM yatInAM tu vRtajJaiH parikIrtitam / / 7 zikhaNDasammitAn grAsAn candravato prayojayet / doSaH syAdanyathAbhAve tasmAduktaM samAzrayet / / 8 ekabhuktaizca naktaizca tathaivA'yAcitairapi / upavAsaizcaturbhizca kRcchaH SoDazabhirdinaiH / /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 863 'dhyAyaH] bratopavAsavidhivarNanam / uSNa jalaM payaH sarpirekaikaM ca vyahaM pivet / vAyubhakSasyahaM tiThettaptakRcchro'yamucyate // 10 palamekaM jalaM pItvA palamekaM tathA payaH / palamekaM tathAjyasya mAnametatprakIrtitam // 11 etattutriguNa tajjJairmahAsAMtapanaM smRtam / prAjApatyaM ca kRcchaMca parAkastriguNo mahAn / / 12 padmodumbara-rAjIva-bilvapatraM kuzodakam / pratyekaM pratyahaM prAzya parNakRcchraH prakIrtitaH 13 pratyekaM pratyahaM gavyaM mUtraM zakRtpayo dadhi / ghRtaM kuzodakaM pItvA upavAsazca tatsamaH / / 14 ebhiH saptAzanaruktaM divyaM sAntapanaM dvijaiH / samAhena tu kRccho'yaM munibhiH parikIrtitaH // 15 etattu triguNaM tajjairmahAsAntapanaM smRtam / prAjApatyaM ca kRcchU ca parAkatriguNo mahAn / / 16 ekabhuktaM ca naktaM ca ayAcitavizeSaNe / pAdakRcchro'yamuddidaH strighnaM prAjApativratam // 17 ayamevAtikRcchraH syAtpANipUtA(rA)nnabhojanaH / kRcchAtikRcchraH payasA divasAnevaviMzatiH // 18 dinaidazabhiH proktaH parAkaH samupoSitaH / eka-dvayaha-vyahAdIni naktaM caiva yathAzrutam // 16 samprAzya tilapiNyAkaM takraM toyaM kuzodakam / paJcame hyupavAsaH syAtsaumyakRccho'yamucyate // 20
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 864 vRhtpraashrsmRtiH| [navamocAndrAyaNe ca kRcchre ca trikAlaM snAnamAcaret / snAnadvayaM tu kartavyaM vrateSvevApareSu ca // 21 zaktiM jJAtvA zarIrasya snAnaM kayaM tathA vratam / asAmarthya tu kAyasya yAcyaH parSadanugrahaH / / 22 brahmakUcaM pravakSyAsi bUtAnAmuttamaM vratam / kRtena yena mucyante prANinaH sarvakilviSaiH / / 23 nIlikAyAstu gomUtraM kRSNAyAH zakRduddharet / payastvatisuvarNAyAH pItAyAzca tathA dadhi / / 24 kapilAyA ghRtaM tadvanmahApAtakanAzanam / abhAve sarvavarNAyAH kapilAyAH samuddharet / / 25 palAni paJca mUtrasya aGguThAdhaM tu gomayam / kSIra sApalaM grAhyaM tathA dadhnaH palatrayam // 26 ghRtaM cASTapalaM grAhya palamekaM kuzAmbhasaH / mantraiH sarvANi caitAni abhimanvyAtha mizrayet // 27 gAyatryA caiva gomUtraM gandhadvAreti gomayam / ApyAyasveti vai kSIraM dadhikrAvNastathA dadhi / / 28 tejo'si zukramityAjyaM devasya tvA kuzodakam / niSpannaM paMcagavyaM ca pAtreSu kramataH pivet / / 26 madhyamena palAzasya tatpatreNa pive dvijaH / dvitIyaM padmapatroNa brahmapatreNa cApare // 30 caturtha tAmrapANa tatpibedvatakRdvijaH / AloDya praNavenaiva nirmathya praNavena ca // 31
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vratopavAsavidhivarNanam / uddhRya praNavenaiva prAzayetpraNavena tu / viSNu saMsnApayedbhaktyA paMcagavyena cArcayet / / 32 kUSmANDairjuhuyAnmaMtraH paJcagavyaM hutAzane / savyAhRtyA ca gAyatryA tathaiva praNavena ca // 33 brahmakUrcamidaM proktaM vrataM paMcadinAtmakam / paJcagavyaM ca samprAzya paMcarAtropavAsakRt // 34 natena vA samaznIyAdyAvacchattyA dinAni ca / pAzcAhnikaM pAraNakaM vratasyAsya prakIrtitam // 35 nirdahetsarvapApAni brahmakUrcamidaM smRtam / anye vadanti kavaya upavAsavinA vratam // 36 japa-homAdi kartavyaM devatArcanameva vA / paJcagavyaM ca hotavyaM paJcagavyaM samazniyAt // 37 brAhmaNAn bhojayettAvadyAvatkuryAdidaM vratam / yatvagasvigataM pApaM vidyate puruSasya ca // 38 brahmakU) dahetsava samiddho'gnirivendhanam // 36 yAvanti pApAni bhavanti puMsAM daivAdakAmAdapi kAmato vaa| . uktAni teSAM muninA vratAni zudhyarthametAnyaparANi caivam // 40 dharmArthametAni kRtAni puMsAM dadyudivaukastvavimuktasiddhiH / atrApi pUjyatvamazeSalokaistejaHzarIrI vicaran vibhAti / / 41 yasyAsti bhItiH puruSasya pApAdicchecca kartu kSayamenasAM ca / prItyeva taM ca tadAnajanyaM prohizyametanna tadanyatastu // 42
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 866 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamovadanti dAnaM munayaH pradhAnaM kalau yuge nAnyadihAsti kizcit / vizodhanaM sarvamihApi pUjyaM vadAmi tasmAdatha dAnadharmAn // 43 iti bRhatpArAzarIye dharmazAstre suvataproktAyAM saMhitAyAM aindavAdivatanirNayo nAma nvmo'dhyaayH||4|| dshmo'dhyaayH| // atha sarvadAnavidhivarNanam // dAnAni vidhinA sAdhaM jagau yAni praashrH| vyAsasya tAni vakSyAmi zrUyatAM dvijsttmaaH||1 dAnena prApyate svargo dAnena sukhamaznute / ihAmutra ca dAnena pUjyo bhavati mAnavaH // 2 na dAnAt paramo dharmatriSu lokeSu vidyate / tasmAdAnaM pradAtavyaM yathAzaktyA sadA naraiH // 3 mumukSavo'pi yogIzA bhikSAdAnopajIvinaH / annaM toya-samAyuktaM pRthagete tathaiva ca // 4 toyamannaM ca vAcchanti kiM punaH sAnurAgiNaH / sarvopaskarasaMyuktaM gRhaM ca gRhamAtRkam // 5 vRSAdiyuktaM sIraM ca vRpamekaM tathaiva c| gRhyAgninA pradAnena gopradAnaM tathaiva ca // 6
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 867 . 'dhyAyaH ] sarvadAna vidhivrnnnm| saurabheyIM dvivaktrAM ca tiladhenumataH param / ghRtadhenu payodhenu hemadhenu suvistaram / / 7 kRSNAjinapradAnaM ca vAjisyaMdanameva ca / ekavAjipradAnaM ca tathA tatya parigrahaH / / 8 sukhAsanAni yAnAni hasti rathaM tathA gajam / ekahastipradAnaM ca kanyAdAnaphalaM tathA // bhUmidAnaphalaM caiva tulApuruSameva ca / hema-rUpyapradAnaM ca maNikAdisamanvitam // 10 apu-sIsaka-tAmrAdisarvadhAtupradAnavat / nakSatra-tithi-yogeSu yadyattadAnajaM phalam // 11 vidyAdAnaphalaM caiva prANadAnaM tathaiva ca / abhayAdikadAnAni pratigrahe yathA vidhiH // 12 iSTA pUrtI phalopeto sarva vistarato mayA / zaktisUnoH zrutaM pUrva kramAtkathayataH zRNu // 13 gohiraNyAdidAnAnAM sarveSAmapyanuttamam / annadAnamapekSante sarve'pi hi divaukasaH // 14 annAtha mAtarizvAyamannArthaM ca tathA'nalaH / annArtha savitA devo bAti jvalati bhAsate // 15 bhayakAmaH sasarjedaM bidhirapyakhilaM jagat / annAtparataraM tatvaM na bhUtaM na bhaviSyati // 16 dadyAdaharahastasmAdannaM viprAya mAnavaH / zRtaM vA yadi vA cAmaM sa svarge sukha medhate // 17
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 868 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamozobhanAn saMbhRtAn kumbhAn pakvAnnaparipUritAn / apUpairmodakAdyaizca datvA divi sukhaM vaset // 18 maNikaM kalazAndhA'pi yaH pUrayati zaktitaH / suzubhAdbhirdvijaukastu saMpUrNAzo divaM vrajet // 16 dvijAn yaH pAyayettoyaM anyAnapi pipAsitAn / prapA tu kArayegrISme devalokamavApnuyAt // 20 yadvAtRNAdikaM dadyAdvarSAsu ca pratizrayam / pAdAbhyaGgaM tathaidhAMsi zIte prAvaraNAni ca // 21 upAnat pAduke caiva dadatkAmAnavApnuyAt / saptadhAnyasamAyuktaM sarva snehasamanvitam / / 22 sarvopaskarasaMyuktaM sarvAlaMkArabhUSitam / hiraNya-go-vRSA-zvaizca tUlI-zayyopadhAnakaiH // 23 varastrIbhUSaNairyuktaM sakArayaM tAmrabhAjanam / kaNDaNyAdisamAyuktaM dadat pAtrAya mAnavaH // 24 pakveSTakacitaM kRtvA sarvalakSaNasaMyutam / mRNmayaM vA tathA sadyaH kRtvA cAzmamayaM tathA // 25 datvA sthAnamavApnoti prAjApatyamasaMzayam / prAkArA yatra sauvarNA gRhANyuccaistarANi ca // 26 mANikya-gAruDairvatra mauktikairbhUSitAni ca / devakanyAsahasreNa sa vRto gIta-nRtyakaiH // 27 sevyamAno'psarasaGghaH prAjApatisamaM vaset / anaDAhau ca dhUrvAhI balavantau sulakSaNau // 28
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyAyaH] sarvadAnavidhivarNanam / 866 taruNau suviSANau ca ghaMTAbharaNabhUSitau / aduSTAvekavargau tu sazirau dakSiNAnvitau // 26 ya AhUya dvijAgyAya dadyAdbhaktyA tu mAnavaH / so'naDudromatulyAni svarge barSANi tiSThati / apsarAbhirvR to nityaM sevyamAnaH surAsuraiH // 30 eko'pi hi vRSo deyo dhUrvahaH zubhalakSaNaH / arogazcAparikliSTo yasmAtsa dazagosamaH // 31 ekena dattena vRSeNa yasmAdbhavanti dattA daza saurbheyaaH| mAheyyato yaddharaNIsamAnAttasmAdvRSAt pUjyatamo'sti nAnyaH / / gRSTidAnaM pravakSyAmi yathA deyaM dvijAtibhiH / yo vidhidakSiNAyAzca tathA sarvaM nibodhata // 33 ekarAtroSitaH snAto godAtA pnycgvypH| paJcAmRtena saMsnApya sampUjya garuDadhvajam // 34 savatsAM vastrasaMyuktAM sitayajJopavItinIm / suviSANAM surUpAM ca sarvalakSaNasaMyutAm // 35 hemakalpitabhaMgAM ca surUpyacaraNAgrakAm / payasvinI suzIlAM ca hiraNyoparisaMsthitAm // 36 pratyaGmukhAya viprAya gRSTiM tAM ca udaGmukhIm / tvamimA pratigRhNIyAH prIto'stu kezavo'nayA / iti datvodakaM haste padAnyaSTau visarjayet // 37 vyAvarteta tataHpazcAtpraNamya zirasA dvijam / anena vidhinA dhenu yo viprAya prayacchati // 38
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dazamo vRhtpraashrsmRtiH| sa viSNuprINanAdyAti viSNulokamasaMzayam / AtmanaH puruSAn sapta prAgadhastAcca sapta ca / AtmAnaM saptajanmotthAtpApAdvimocayennaraH // 36 pade pade tu yajJasya govatsasya ca maanvH| phalamApnoti viprendrAH zuzrAvaitatpurA hareH / / 40 sarvakAmasamRddhAtmA sarvalokeSu puujitH| nAnApyaghaughahantA ca yAvadi drAzcaturdaza // 41 ikSvAkuNA tathA cAnyairbahudhA vasudhAdhipaH / yairyA nRbhiriyaM dattA jagmuste'pi ca viSTapam // 42 pazyanti dIyamAnAM ye ye bhavantyanumodakAH / te'pi pApAdvinirmuktA viSNu lokamavApnuyuH / / 43 pAdadvayaM mukhaM yo'nyAM prasavantyAH pradRzyate / tadA ca dvimukhI gauH syAddeyA yAvana sUyate // 44 kSoNItulyA tadA sA gauH sarvairuktA munIzvaraiH / sApi prAgvidhinA deyA sakAMsyadohanA dvijAH // 45 ekatra pRthivI sarvA sshail-vn-kaannaa| tasyA gauAyasI sAkSAdekatrobhayatomukhI // 46 govatsasya ca lomAni yAvatsaMkhyAni sttmaaH| tAvatsaGkhyAni varSANi dhruvaM brahmajane vaset // 47 arogAmaparikliSTAM dhenu gAmatha vApi ca / datvA svargamavApnoti yAvadAbhUtasaMkSayam // 48
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] srvdaanvidhivrnnnm| tiladhenu pravakSyAmi prINanAya hrerimaam| yathA tuSyati govindo dattayA nu gavA'nagha // 46 brahmAdivarNahA goghnaH pitR-mAtRsuhRdvadhAt / anido guruhA caiva tathaiva gurutalpagaH // 50 sarvapApasamAyukto yukto yazvopapAtakaiH / saH pApaiH pramucyeta tiladhenvA pradattayA // 51 anulipte mahIpRSThe vastrAjinasamAvRte / dharmajJAH kecidicchanti kutape ca tilAstRte // 52 AstIrya tvAvikaM bhUmau tatra kRSNAjinaM punaH / tilAMstu prakSipettatra kRSNADhakacatuSTayam // 53 kuryAduttarato'bhyaNe ADhakena tu vatsakam / sarvaratnairalaGakuryAtsaurabheyI savatsakAm // 54 kArye hemamaye zRGge caraNA rAjatAstathA / miSTAnnarasanAM kuryAdgaMdhaghANavatIM zubhAm / AsyaM guDamayaM tasyAH sAsnA sUtramayI tathA // 55 tAmrapRSThekSupAdA ca kAryA muktaaphlekssnnaa| prazastapatrazravaNA phaladantavatI tathA // 56 zubhrasraGmayalAzUlA navanItastanAnvitA / nAriGga/japUraizca jambIrairnArikelakaiH // 57 badarA-''mrakapitthaizca maNimuktAphalAciMtAm / sitavastrayugacchannAM sitacchatrasamanvitAm / / 58
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| dazamoividhAM ca tAM kuryAt zraddhayA parayAnvitaH / kAsyopadohanAM dadyAtkezavaH prIyatAmiti // 56 kuryAcca gRSTivadvidvAn imAmapyuttarAmukhIm / samyaguccArya vidhinA datvaitena dvijottamaH // 60 sarvapApairvinirmuktaH pitaraM sapitAmaham / prapitAmahaM tathA pUrva puruSANAM catuSTayam // 61 putrapautramadhastAJcattathaiva ca catuSTayam / dvijendrAstArayantyetAn tiladhenupradA narAH // 62 yazca gRhNAti vidhivatpuruSAn so'pi tAvata / caturdaza tathA ye ca dadatazcAnumodakAH // 63 dIyamAnAM ca pazyanti tiladhenuM ca ye narAH / zRNvaMti ye ca tAM bhaktyA dIyamAnAM dvijottamAH // 64 te'gyazeSAghanirmuktAH prayAnti viSNulokatAm / prazAntAya suzIlAya tathA'matsariNe budhaH / tiladhenu naro dadyAdvedasnAtAya dharmiNe // 65 trirAtraM satilAhArastiladhenuM dadAti yH| ekarAtraM punarbhaktyA tilAnatti prayatnataH // 66 dAturvizuddhapApasya tasya puNyavato dvijAH / cAndrAyaNAdapyadhikaM zastaM tattilabhakSaNam // 67 evaM pratigrahItApi Adatte vidhinA dvijH| sa tArayati dAtAramAtmAnaM ca na saMzayaH // 68
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sarvadAnavidhivarNanam / prtigrhsudiiptaagnidgdhviprmukhritaaH| na sphurantIha mantrAzca japa-homAdikeSu ca // 66 na dAnaM dIyate tasya na taM karmaNi yojayet / niSphalaM tatkRtaM karma mRtasyauSadhadAnavat // 70 athAtaH saMpravakSyAmi dhRtadhenumIi dvijAH / ye na sA vidhinA deyA taM pravakSAmyazeSataH // 71 vadAmi dhenuM ghRtapUrakalpyAM vidhiM ca vastUni ca yaiH prklpyaa| tasyAH pradAnena phalaM hi yaJca kriyA ca pAtraM tvanuparva yacca // 72 gokSIra-sarpirmadhu-khaNDa-dadhnA saMsnApya viSNu zubhavAriNA ca / saMpUjya puSpaizca vilepya gandhai(dadyAnnivedya)datvA naivedyaM ca sdhuup-diipm|| ghRtaM ca vahi tameva somo ghRtaM ca sUryo ghRtameva vAri / pradehi tasmAt ghRtameva vidvan ! ghRte pradatte sakalaM pradattam / / ghRtena gavyena tu pUrNakumbhaM prakalpyate gauH karakena vatsaH / hiraNyagarbhA maNi-ratnazobhAM kuruSva karpUrasucArunAsAm / / 75 zRGge ca kRSNAgarudArave ca sauvarNanetre paTasUtrasAnA / kSaumaM ca pucchaM guDa-dugdhavaktraM jihvA ca tasyA vrshrkraayaaH||76 drAkSotyaizcaiva khajUrairanyaiH svAduphalairapi / uramtasyAH prakartavyaM pRSThaM tAmra ca dhImatA // 77 ikSuyaSTimayAH pAdAH zaphA raupyamayAstathA / dhA-yaizca saptabhiH pArzve lomAni sitasarSapaiH // 78 kAMsyadohA prakartavyA sitavastrAvRtA tathA / sitacchatrasamAyuktA sitacAmarabhUSitA // 76
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 874 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamovatsasya kuryAditi bhUSaNAni proktAni sarvANyapi yAni dhenoH / aGgAni sarvANi ca tadvadasya chatraM sabastraM ca tathaiva viprAH // 80 gRhANa cainAM mama pApahRttyai dustArasaMsArapayodhipota / saMsAratAro bhava bhUmideva ! svarga pradehmakSayamaGga vidvan // 81 viSNuH surezo ghRtarazmirasyAH prIto'stu dAnena varaM dadAtu / vyAhRtya caitanni jahastatoyaM datvA kSamasveti ca vAgvidheyA // 82 dAtrA dvijenAtra tu pUrvamuktaM saMprAzya sarpitamAtmazudhyai / kArya pramuko'khilakilviSaistu prApnoti ka mAn ghRta-dugdhamizrAn // - ghRta-kSIravahAnadyo yatra paayskrdmaaH| teSu lokeSu viprendra sa puNyeSUpajAyate // 84 piturUvaM tu ye sapta puruSAstasya ye'pyayaH / teSu tAn dvijalokeSu sa nayedgatakilbiSaH // 85 sakAmAnAM priyaM gRSTiH kathitA tava sattama / / viSNuloke narA yAnti sakAmA ghRtadhenudAH / 86 jaladhenu pravakSyAmi prIyate dattayA yayA / devadevo hRSIkezaH sarvezaH sarvabhAvanaH // 87 jalakumbhaM dvijazreSTha suvarNarajatasthitam / ratnagarbhamazeSaistu prAmyairdhAnyaiH samanvitam // 88 sitavastrayugacchannaM dUrvA-pallavazobhitam / kuTa-mAMsI-murozIra-vAlakAmalakairyutam // 86 priyaMgupaprasaMyuktaM sitayajJopavItinam / sopAnakaM ca sacchatraM darbhaviSTarasaMsthitam // 60
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sarvadAna vidhivarNanam / catubhiH saMvRtaiH pAtrastilapUrNazcaturdizam / sthagitaM dadhipAtreNa ghRta-kSaudravatA mukhe // 61 upoSitaH samabhyarcya vAsudevaM sureshvrm| puSpa-dhUpopahAraizca yathAvibhavasaMbhavam // 62 tasmin kumbhe likhedhenu savatsAM yakSakardamaiH / pratiSThAM tatra kurvIta maurvedacatuSTayaH // 63 saGkalpya jaladhenu ca samabhyarcya janArdanam / pUjayedvatsakaM tadvatkRtaM jalamayaM budhaH // 64 atrocurapare kecitpUjayet ghRtavatsakam / paJcAMzena tu kumbhasya caturthAzena cApare / evaM sampUjya govindaM jaladhenuM savatsakAm // 65 sitavastravaraH zAnto vItarAgo vimtsrH| dadyAdviprAya tAM vipraH prItaye jalazAyinaH // 66 jalazAyI jagajjyotiH prIyatAM kezavo mama / iti cobArya viprendro viprAya pratipAdayet // 67 apakkAzaninA stheyamahorAtramataH param / anena vidhinA datvA jaladhenu dvijottmaaH||68 sarvAhAdamavApnoti yadyat dhyAyati mAnavaH / zarIrArogya-dIrghAyuH prazasyaH sarvakAmukaH // 66 nRNAM bhavati dattAyAM jaladhenvA na sNshyH| imAmapi prazaMsanti jaladhenu dvijottama ! // 100
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [dazamoye narAstena vai yAnti viSNulokamasaMzayam / hemA-''jyAmbha-tilavidvan dhenuryadyapi kalpitA / tathApi te ca bhakSyAH syurdharmazAstramatAhatAH // 101 bhakSaNIyaM ca yadvastu dhenvaMgeSu prakalpitam / tasyAdRzyaM tadabhyeti vedamantraiH pratiSThitam // 102 punaH saMvRtamantreSu tdaakuNcnmudryaa| kRte visarjane teSAM vasturUpaM punarbhavet // 103 athAnyatsaMvakSyAmi dAnAmA muttamaM param / yahatvA mAnavo yAti sAyujyaM paravedhasaH // 104 dhenurdeyA suvarNasya kArayitvA dvijAtaye / yAM datvA prAG mahIpAlA brahmaNaH sadanaM gatAH / / 105 sA caturbhistrIbhirvApi zuddhavarNapalairdvijaH / palAbhyAmapi ca dvAbhyAM palenaikena vA punH||106 hInaM tu naiva kartavyaM satyAM sampadi sadvijAH / hInaM tu kurvato dAnaM dAtustanniSphalaM bhavet // 107 caturthA zena dhenvAstu haimaM vatsaM prakalpayet / sarvaratnairalaGkuryAt vakSyamANakrameNa tu // 108 rAjataM vatsakaM kuryAdvyuranye ca tadvidaH / alaGkArAzca sarve'pi govadratnaiH prakalpayet // 106 sakAzAdvAsudevasya yAM zuzrAva yudhiSThiraH / datvA prApto harelokaM sA mayeyamudIritA // 110
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] srvdaanvidhivrnnnm| muktAphalazaphA kAryA pravAlakaviSANikA / padmarAgAkSiyugmA ca ghRtapAtrastanAnvitA // 111 . karpUrA-'garulAlATA zarkarAradanA smRtA / miyAnnamukhasaMyuktA zaMkha,gAMtarA tathA // 112 jAtyazuktilalATA ca drAkSAdirasanA tathA / supadmayugmapAzrvA sA kSaumasAsnAvatI tathA // 113 itvaMghiguDajAnuzca paJcagavyagudA smRtaa| nArIkelaizca kartavyo karNau pRSThaM ca kAMsyakam // 114 sattaTTasUtralAyUlA saptadhAnyasamAvRtA / phala-puSpopasampannA chatropAnasamanvitA // 115 suvarNadhenumAryAya viprAya pratipAdayet / azramedhasahasrasya datvA phalamavApnuyAt // 116 kulAnAM hi sahasraM tu svarga nayatyasaMzayam / kimanyairbahubhirdAnairalaM hemagavA'nayA // 117 hemadhenupradAnena kRtakRtyo hi vartate / hiraNyagarbho bhagavAn prIyatAmiti kIrtayet // 118 upavAsI vizuddhAtmA datvA som-rvigrhe| dIyamAnAM ca pazyanti ye narA hemagAmimAm // 116 pazyamAnAM ca zRNvanti te'pi yAnti triviSTapam / yatrAste likhitA gehe svarNadAnasya sNstutiH| rakSo bhUta-pizAcAdyAstato nazyanti sadvijAH // 120
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtsraashrsmRtiH| [dazamoetA mayoktAstA vatsa ! sarvA gRSTyAdikA vistaratotra gAvaH / ikSvAkubhUbhRprabhRtikSitIzA jagmurdivaM yA vidhivaJca datvA // 121 kRSNAjinasya dAnasya pravakSyAmi zubhaM vidhim / pramANaM ca vidhiryasya yasmai viprAya dIyate // 122 vaizAkhyAM pUrNimAyAM ca kArtikyAmatha vApi ca / ubhayostatpradAtavyaM ravi-somanahe'pi ca // 123 akliSTamacchidramalomakaM ca savANaraMdhra sazarpha sazepham / sANDapradezaM saviSANavaktraM zastaM pradAne sitakRSNacarma // 124 evametadvidhaM carma gRhItvA dvija pAvanam / kalpaye nuvattaJca hemazRMgAdikaM tathA // 125 zRGga hemamaye tasya zaphAzca rajatasya ca / muktAphalaizca lAgRlaM kuryAt zAThya vivarjayet // 126 anulipte mahopRSThe prasRte kutapaM'zuke / tatra prasArayenmArga tilaistadapi pUrayet // 127 vadanti tadvidaH sarve caturdogaistu pUrayet / puMso nAbhipramANaM tu apare kavayo viduH // 128 nAbhimAtraM vadantyanye rAziM kuryAditi dvijaH / tilaizca pUrayet pazcAdajinaM ca samantataH // 126 hemanAbhaM ca taM kuryAt hemnA karpaNa ta dvijaH / zaktyA vApi prakartavyaM manaHzuddhiryathA bhavet 130 sauvaNaM kSIrapUrNa tu pAtraM prAcyAM nidhApayet / rAjataM dadhipUrNa:tu tathA dakSiNato dvijaH / / 131
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 876 'gyAyaH ] sarvadAnavidhAnavarNanam / tAmramAjyabhRtaM pAgaM pazcimAyAM dizi smRtam / kSaudrapUrga tathA kAMsyaM caturdikSu krameNa tu // 132 zaktyA vApi ca kartavyaM vittazAThyaM vivarjayet / dadyAdvedavide caiva brAhmaNAyAhitAgnaye // 133 paridhApyA'hate vo alaGkRtya ca bhuussnnaiH| catasro gRSTayaH kAryA ityanye kavayo viduH // 134 vadanti munayo gAthAM mArgamAhAtmyavedinaH / nAnAvidhAMzca vidvAMsaH purANArthavido viduH // 135 yastu kRSNAjinaM dadyAtsakhuraM zRMgasaMyutam / tilaiH pracchAdya vAsobhiH sarvaratnaralaGkRtam // 136 sasamudraguhA tena sazaila-vana-kAnanA / caturasrA bhavedattA pathivI nAtra saMzayaH // 137 kRSNAjine tilAn datvA hiraNya-madhu-sarpiSA / dadAti yastu viprAya sarva tarati duSkRtap // 138 yaH kRSNAjinamAstIrya hemaratnayutaistilaiH / vastrAvRtaM sopaghAso viSNorAyatane tathA // 136 vaizAkhyAM pUrNimAyAM vA kArtibhyAM vA smaahitH| dadyAdvipre tamoyukte sadvatte ca yatendriye // 140 AhitAgnau sasantAne pradadyAdbharidakSiNam / yAvanyajinalomAni tilA vastrasya tanvataH // 141 tAvantyasahasrANi dAtA viSNupure vaset / vizeSamapare yurviyuvAyanayordvayoH // 142
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 880 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamotavraNa bahirloma prAgnIvaM tu prasArayet / catasRSu tathA dikSu suvarNa-rajatAni ca // 143 nidhAya zaksyA pAtrANi kSIrAdyaiH pUritAni ca / tasya pazcAtsamiddhAgniM parisaMmuhya taM punaH / / 144 paryukSya ca parastIrya mahAvyAhRtibhistathA / sAjyAna hutvA tilAstatra viprAya pratipAdayet // 145 nAbhi spRzannadItoyaM mAgaM gRhNAmyahaM tvidam / dhImAn dadyAdvijendrAya vAcayitvA pratigraham // 146 pazcAdvastrAdikaM dadyAdeSA pratiprahe sthitiH / yamagItAmatho gAthAmudAharanti tdvidH| dAtRNAM sattamAnAM tu vizeSapratipattaye // 147 . go-bhU-hiraNyasaMyuktaM mArgamekaM dadAti yaH / sa sarvapApa karmApi sAyujjaM brahmaNo vrajet // 148 proktena caitena munIza mArga dadyAdvijendre vidhinA prayuktan / pApAni hatvA sa purAtanAni prayAti vedhovapuSaiva yogii||146 sukhAsanaM ca yo dadyAjavanAkhyamathottamam / devayAnairdivaM yAti stUyamAnaH surAsuraiH // 150 yo rathaM hayasaMyuktaM hemapuSpairalaGkRtam / kRtarajju ca paTTAdyairnetrapaTTakRtairapi / / 151 tatsarva sthagitairvastraiH paTTipaTTAlakaiH zubhaiH / muktAphalaistathAnekarmaNibhizcopazobhitam // 152
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 881 'dhyAyaH] haya gajadAnavidhivarNanam / hayau caiva shubhairvrbhuussitaavtylkRtau| tau bhUSaNairalaDkRtya mukhayantrasuzobhitau // 153 saparyANI kazAyuktau grovAbharaNabhUSitau / zubhalakSaNasaMyuktau taruNau tatra yojayet / / 154 ravi-somagrahe dadyAcchubhe vA'nyatra parvaNi / ayanayojiAprathAya sa prApnotyakalokatAm / / 155 vasedravisamaM tatra sevyamAnaH sa daivataiH / ekaM vApi hayaM datvA sarvAlaGkArabhUSitam // 156 sulakSaNaM yuvAnaM ca so'zvilokamavApnuyAt / dadyAdazvarathaM yastu hemaratnavibhUSitam / / 157 divyavanaparicchannaM netrapaTTAdibhiH zubhaiH / sauvarNaradhacandrazca rAjatervA vibhUSitam // 158 zubharmuktAphalairanyainIlavanAdibhistathA / gajau sulakSaNopetau suzIlau nIrujAvapi // 156 zubhadantau surUpau ca hemlngkaardhaarinnau| divyavastraiH paricchannau karNazaMkhAvalamvinau // 160 paTTa-netrAdikakSau tau vishissttmnnimnndditau| IdRg rathaM ca saMyojya patAkAbhivibhUSitam // 161 zobhitaM puSpamAlAbhiH zaGkha-dundubhiniHsvanaiH / caturvedAya viprAya trivedAya tathA punaH / / 162 zucaye ca dvivedAya zrotriyAya kRteSTaye / alaGkRtya samAlAbhiH paridhAgya suvaasso||163 56
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [dazamotasya hastodakaM dadyAtmIyatAM kezavo mama / evaM hastirathaM dadyAtsamabhyarcya dvijaatye| nihatya sarvapApAni viSNuloke mahIyate // 164 vaseJcaturbhujastatra sevyamAnazcaturbhujaiH / anantakAlamAtiSThecchaGkha-cakra-gadAdharaH / / 165 pazyantIha rathaM ye tu dIyamAnaM narA dvija ! / te'pi viSNupuraM yAnti vAsiSThajavaco yathA // 166 ekamapIha yo dadyAdastinaM ca sabhUSaNam / savastraM hemaradanaM nakhairajatakalpitaiH / / 167 maNi-muktAphalairyuktaM suvarNa-rajatAnvitam / pUrvoktAya tu viprAya caturvedAya vA dvijAH // 168 yo dadyAdvidhivatso'pi sadA viSNupuraM vaset / vidhivadyazca gRhNAti psarvameva pratigraham / / 166 dAtRlokamavApnoti parAzaravaco yathA / alaGkRtya tu yaH kanyAM brAhmodvAhena yacchati / / 170 anyodvAhena kenApi gajadAnazataM labhet / gajadAnasya yatpuNyaM tasmAcchataguNaM phalam // 171 kanyAdA vidhivatsavaM prApnuvanti hyasaMzayam / putradAnaM ca vAJchanti kecidvatsa manISiNaH // 172 kanyAdAnAtparaM brUyuH putradAnaM zatottaram / bhUmi samyavanI dadyAta yastu viprAya mAnavaH / / 173
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 883 883 'dhyAyaH] bhuumidaanvrnnnm| sa mUla-zUkatulyAni viSNuloke sadA vaset / SaDbhistu sahitAn viprAnvaMzAnubhayato daza / tAneva dviguNAnyAhuriti kecinnivartanam / / 174 dazaharatairbhavedvaMzazcaturbhistaistu vistrH| . dairye'pi dazabhivaMzairgocarma parikIrtitam / / 175 api gocarmamAtreNa bhUmiM dadyAdvijAtaye / viSNulokamavApnoti kecidAhurmanISiNaH / / 176 paJcahastakadaNDAnAM catvAriMzad dazAhatA / paJcabhirguNitA sA tu nivartanamiti smRtam // 177 bAlavatsakadhenUnAM sahasra yatra tiSThati / tadvai nivartanaM jJeyaM iti kecidvadanti hi // 178 tAmrapaTTe paTe vA'pi lekhayitvA ca zAsanam / grAmaM viprAya vA dadyAddazasIrakSitiM punaH / / 176 sIrasyaikasya vA dadyAtasya puNyaM kimucyate / bhUmyaMzukaNikAtulyAH samA viSNupure vaset // 180 bhUmidAnAtparo dharmastrailokye'pi na vidyate / pAdaikamAtradAnena tasya viSNupure sthitiH // 181 tasya dAnAtparo dharmastaddhRteH pAtakaM param / tasmAttAM yatnato dadyAddharaNaM ca vivarjayet / / 182 ihaiva bhUmidAnasya pratyakSaM cihnamIkSyate / kSitidaH svargato bhraSTaH kSitinAthaH punarbhavet / / 183
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [dazamobhunakti ca punarbhogAn yathA divi tathA bhuvi / gajairazvainarairyukto hem-rtnvibhuussitH||184 varastrIgaNasaMsevyaH stUyamAnaH svabandhubhiH / chatrAlaGkArasaMyukto gItavAdyotsavAdibhiH / / 185 ityAdi bhUmidAnasya cihna te vatsa ! kIrtitam / vittenA'pi hi yaH krItvA bhUmiM viprAya yacchati // 186 yAvattiSThati sA bhUmistAvatsvarge mahIyate / gRhabhUmiM ca yo dadyAddadyAdAzramamAtrakam // 187 gRhopakaraNaM datvA gRhadAnaphalaM labhet / hastamAtrAM ca yo dadyAdbhUmiM viprAya mAnavaH // 188 kiSkumAtrAM ca yo dadyAdbhUmi vedavide nrH| tasyApi hi mahApuNyaM dadyAdaMgulamAtrakam / / 186 naitasmAtparamaM dAnaM kiMcidasti dharAtale / puNyaM phalaM pravakSyAmi vizeSeNa tu tacchRNu // 160 yatra haimAni sanAni maNibhibhUSitAni ca / prAkArA patra sauvarNAzcatArAH satoraNAH // 161 divyAzcApsaraso yatra tAsAM saGkhyA hyanekazaH / muparvANaukasA yuktau grIvAbharaNabhUpitau // 162 daiva kAmadevo'pi bhavetkAmAturaH kSaNAt / sukezA sulalATAca bAlacandropamabhravaH / / 163 munAmA-karNa-gaNDAzca zubhoSThAdharapallavAH / mugrIvA bhujapAlyagrAH pInottaGgastanAstathA / 164
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhyAyaH] bhUmidAnavarNanam / sumadhyorunitamvAzca suzreNyazca zubhorukAH / sujAnu-jaGgha-gulphAzca supAdAH sunakhAstathA // 165 kena rUpeNa tA vA bhavantyapsaraso dvijaaH| vaiSNavyo gaNikAssarvA divyasragvastrabhUSaNAH / / 166 divyAnulepaliptAGgA divyaalngkaarbhuussitaaH| manmatho'pi hi tA dRSTvAbhavetkAmAturaH svayam // 167 munInAmapi cetAMsi yA dRSTvA cukSubhuH kSaNAt / varNyante tAH kathaM devyo yA lakSmIpratimopamAH // 268 vaiSNavApsarasAM sadhairvRtazcAmaradhAribhiH / gIyamAnazca gandharvaistUyamAnazca daivataiH / / 166 vasedviSNupure tAvadyAvadviSNurajaH kSitau / puNyaM ca bhUmidAnasya kathitaM tava vatsaka ! // 200 merurdharitrI kulaparvatAzca pAtho'rNavaH svargatalAdikAdiH / deyAni sarvANi ca sarvakAmaiH proktAni dAnAni purANavidbhiH / / 2:1 AtmatulyaM suvarNaM vA rajataM dravyameva c| yo dadAti dvijAgrathabhyastasyApyetatphalaM bhavet / / 202 brahmahatyAdipApaistu yadi yukto bhvennrH| sa tatpApavinirmuktaH prokte viSNupure vaset // 203 tulApuruSa-bhUmI ca dIyamAne ca ye narAH / pazyanti te'pi yAnti dyAM ye ca syuranumodakAH / / 204 guDaM vA yadi vA khaNDaM lavaNaM cApi tolitam / yo dadAtyAtmanA tulyaM nArI vA puruSo'pivA / / 205
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 886 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamopumAnpradyumnavat sa syAnArI syAtpArvatIsamA / saubhAgyarUpasaMyukto bhuJjItA'nte triviSTapam / / 206 hiraNyaM dakSiNAyuktaM savastraM bhUSaNAnvitam / alaGkRtya dvijAgraMtha taM paridhApya ca vAsasI // 207 khaNDAdi tolitaM pazvAdviprAya pratipAdayet / sarvakAmasamRddhAtmA cirakAlaM vasedivi / / 208 uSTra kharAjau mahiSaM ca meSamazvaM kareNuM mahiSomajAM ca / brUyuH kharoSTrImavikA munIndrAH hemAdiyuktaM sakalaM ca dAnam / / 206 varANi ratnAni ca haima-rUpyaM zubhAni vAsAMsi ca kaatytaamr| upAdhimAtraM karabhAdi kRtvA hemAdidAnaM dvija dIyate hi // 210 kecidvadanti caitAni kRtvA hemamayAni ca / sarvopaskarayuktAni deyAni hemadhenuvat / / 211 arcayitvA hRSIkezaM puNye'hni vidhipUrvakam / agnizuddhaM suvarNa ca viprAyAhUya yacchati / / 212 sa muktvA viSNulokaM tu yadA''gacchati saMsRtau / tadA'sau tena puNyena dhanayukto dvijo bhavet // 13 yo rUpyamuttamaM dadyAdathine brAhmaNAya ca / so'tIva dhanasaMyukto rUpayuktazca jAyate / / 214 . mANisyAni vicitrANi nAnAnAmAni yo naraH / tathA tAnaM ca kAMsyaM ca trapu vA sIsakAdikam / / 215 yo dadyAdbhaktito vipraH somalokamavApnuyAt / sa sambhujya tu taM lokaM rUpavAniha jAyate / / 216
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 887 'dhyAyaH] dAnavidhivarNanam / ghRtaM dadAti yo vipraH so'tyantaM sukhamaznute / bhojanAbhyaJjanArtha vA bhavetso'pi sukhI naraH // 217 satataM tailadAnena bhojanAbhyaJjanAya c|| snigdhadeho'titejasvI rUpayuktaH prajAyate / / 218 mRganAbhi ca karpUraM tagaraM candanAdikam / gandhadravyANi yo dadyAddhanI bhogI sa jAyate // 216 tAmbUlaM puSpamAlAzca puSpasyAbharaNAni ca / yo dadyAdveSavAnbhogI dhanayuktaH sa jAyate / sumatirvIryavAMzcaiva dhanayuktazca sarvadA // 220 ziziratauM ca yo dadyAdanalaM sendhanaM nrH| sa samiddhodarAgniH san prajJAsUryayuto bhavet // 221 yo dadyAdurlabhAnAM ca nityamedhAMsi mAnavaH / zriyAyukto bhavedatra saGnAme cAparAjitaH / / 222 atha kiM bahunoktena dAnadharmavivecane / yadyadiSTatamaM yasya tattasmai pratipAdayet / / 223 tilAn dAzca nityArtha tRNAnyAstaraNAya ca / bhuktvA sa tu sukhaM svarga jAmazcAtra bhavedbhavi / / 224 guDamikSurasaM khaNDaM dugdha-khajUra-khAdyakAn / phalAni datvA sarvANi svAdUni madhurANi ca / / 225 sarvANi phalazAkAni lavaNAni tathA dvija ! / sthAlyAdigRhapAkaM ca datvA gotrAdhiko bhavet / / 226.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamokUSmANDaM trapuSaM datvA vRntAkAdi paTolakAn / zubhAni kandamUlAni suhRSTaH putravAn bhavet / / 227 badarA-''tra-kapitthAni khajUra-dADimAni ca / ciJcAzcAmalakaM datvA putravAniha jAyate // 228 yA nArI dvija ! caitAni dvije bhaktyopapAtayet / sarva tasyA bhavettaddhi dhanudAnasamanvitam / suputrA subhagA puSTA pArvatIveha jAyate / / 226 yo'thine tRNa-kASThAni brAhmaNAyopapAdayet / sarva dattaM bhavettasya dhenudAnasamaM phalam // 230 bhojanAcchAdane datvA datvA copAnahI dvijaH / svargalokaM tu sambhujya pUrNakAmo'tra jAyate / / 231 yAH paNyanAryo'tisakAmapuMsaM kAmopabhuktyai nijdttdehaaH| gIrvANacetohararUpavatyaH pauraMdarAstA gaNikA bhavanti / / 232 gRhaM vA maThikaM vA'pi zayanA-''sana-viSTaram / datvA ca kazipuM vidvAn viprAn yaH pAThayennaraH // 233 mahIdAnAdikaM vyAsa ! vidyAdAnaM zatAdhikam / vidyArthinAM ca viprANAM pAdAbhyaGgamupAnahau / / 234 yo dadAti dvijazreSTha brahmalokaM sa gacchati / AdAvArabhya vedAMstu zAstraM vA'nyatamaM dvijaH / / 235 adhyApayedvijAn ziSyAn vidyAdAnaM taducyate / upAdhyAyaM nivezyAgre tasya kRtvA ca vetanam / / 236
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vidyAdAnavarNanam / 886 vidyAM bhaktyA prayacchedyaH parabrahmaNyasau vizet / . vidyArthine ca viprAya yo dadyAdbhojanaM dvijaH / / 237 pAdAbhyaGgaM tathA snAnaM so'pi vidyAMzabhAgbhavet / yaH svayaM pAThayedviprAn snAtvA bhaktyA ca sa dvijaH // 238 sAkSAt brahma samabhyeti bhUyo nAyAti saMsRtau / bhRcaM vA yadi vAdha ca pAdaM pAdAdhameva ca / / 236 adhyApayati tasyA'pi nAsti ziSyasya niSkRtiH / mantrarUpaM ca yo dadyAdekaM vA'pi zubhAkSaram / tasya dAnasya vai ziSyo niSkRtiM kartumakSamaH // 240 yadvipra ziSyapratipAditena vidyApradAnena na tulyamasti / dAnaM dharitryAmavinAzi kiMcittasmAtpradeyaM satataM tadeva // 241 rogArtasyauSadhaM pathyaM yo dadAti naro yadi / anyasyApi ca kasyApi prANadaH sa tu mAnavaH // 242 kiM ratnabhUSaNairdattairgoMbhirvAsobhireva c| ki vittabhUSaNairvastrairalairgobhisturaMgamaiH / AdattaiH prANahInena prANadAnamato'dhikam / / 243 annaM prANo jalaM prANaH prANazcauSadhamucyate / tasmAdauSadhadAnena dAtA surasamo dvijAH // 244 prANadAnaM ca yo dadyAtsarveSAmapi dehinAm / sayAti paramaM sthAnaM yatra devazcaturbhujaH / / 245 yo dadyAnmadhurAM vAcamAzvAsanakarImRtAm / roga-kSudhAdinArtasya sa gomedhaphalaM labhet / / 246.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dazamo. vRhtpraashrsmRtiH| klIbA-andha-badhirAdInAM rogAta-kuzarIriNAm / teSAM yahIyate dAnaM dayAdAnaM taducyate // 247 ye yacchanti dayAdAnaM sAnukampena cetasA / te'pi tahAnadharmeNa viSNulokamavApnuyuH / / 248 athAnyasaMpravakSyAmi tithi-mAsagataM dvija ! / yatpradAne munizreSTha ! viziSTaM phalamiSyate / / 246 mAse mArgazire dAnaM pUrNacandratithau naraH / vidhinA tatpravakSyAmi yatprada.naM mahatphalam / / 250 kAMsyasya pAtramakliSTaM lavaNaprasthapUritam / hiraNyanAbhaM vastreNa kupumbhena ca chAditam / / 251 snAtaH snAtAya viprAya savastraM pratipAdya ca / saubhAgya-rUpa-lAvaNyayukto bhavati vai naraH / / 252 gaurasarSapakalkena pauSyAmutsAdito nrH| . sa punarabhiSektavyaH kumbhena gavyasarpiSA / / 253 sarvagandhodakaistIthaiH phala-ratnasamanvitaiH / sasuvarNamukhaM kRtvA pradadyAttadvijanmane / / 254 ghRtena snApaye dviSNuM bhaktyA sampUjayeddharim / ghRtaM ca juhuyAdvahnau ghRtaM dadyAdvijAtaye / / 255 chatraM vAsoyugaM dadyAtsopavAsaH smaahitH| karmaNA tena dharmajJaH puSTimApnotyanutamAm / / 256 mAdhyAM kurvan tilaiH zrAddhaM mucyate sarvapAtakaiH / zubhaM zayanamAstIrya phAlgunyAM sadvijAtaye / / 257
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] tithidaanvidhivrnnnm| rUpa-draviNasaMyukto bhAryA rUpavatI labhet / naraH prApnoti dharmajJaH pramANaM rAjavezmani // 258 nArI ca zubhabhartAraM rUpa-saubhAgyasaMyutam / prApnoti vipulAnbhogAnnAtra kAryA vicAraNA // 256 paurNamAsISu caitAsu mAsarbhasaMyutAmu ca / eteSAmeva dAnAnAM phalaM dazaguNaM labhet // 260 mahApUrvAsu caitAsu phalamakSayyamaznute / dvAdazyAM zuklapakSasya caitre vastraprado naraH // 261 akSayAn labhate bhogAnnAkaloke'vinazvare / ityetatkathitaM vipra phalaM caitrasya sattama / / 262 dadyAddha maM ca vaizAkhe hAdazyAM yo naraH site / zumle chatropAnahau ca viSNulokamavApnuyAt / / 263 AstIya zayanaM datvA praNamya bhogazAyinam / ASADhazukkAdazyAM zvetadvIpamavApnuyAt // 264 zrAvaNe vastradAnena viSNusAyujyamRcchati / godaH prayAti golokaM mAse bhAdrapade dvijaH // 265 prINayedavazirasaM yazca datvA tathAzvine / viSNulokamavApnoti kulamuddharate svakam // 266 kaMbalasya pradAnena kArtikyAM bhogamApnuyAt / pradAnaM lavaNAnAM tu mArgazIrSe mahAphalam / / 267 dhAnyAnAM ca tathA pauSe dArUNAmapyanantaram / phAlgune sarvagandhAnAM bhaveddAnaM mahAphalam / / 268
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 862 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamobhagarbhasaMyutA caitre dvAdazI tu mahAphalA / mAse tu mAdhave zukladvAdazI karasaMyutA // 266 vAyavyena yutA zukle zucau mUlena vaissnnvii| nabhasyAzvinayoH puNyA zrAvaNyajarbhasaMyutA / / 270 pauSNarbhasaMyutA corje mArge ca kRttikAyutA / sahasye tiSyakopetA tapasyAdityasaMyutA // 271 pazyedgurvakSasaMyuktA dvAdazI pAvanaH smRtaa| nakSatrayuktAsvetAsu dattaM dAnAdyanaMtakam / / 272 . meSaM ca meSasaMkrAntau govRSaM vRSasakrame / zayanA-''sanadAnaM ca mithunopagame tathA // 273 karkapraveze saktUn hi pradadyAccharkarAM tathA / siMhapraveze pAtrANAM taijasAnAM tathaiva ca // 274 kanyApraveze vastrANAM surabhINAM tathaiva ca / tulApraveze dhAnyAnAM bIjAnAmapi cottamam / / 275 kITapraveze vastrANAM vezmanAM dAnameva c| dhanuHpraveze zastrANAM yAnAnAM tu tathaiva ca // 276 jhaSapraveze sarveSAmannAnAM dAnamuttamam / kumbhapraveze dAnaM tu gavAmarthe tRNasya ca / mInapraveze'mlAnAnAM mAlyAnAmapi cottamam // 277 dAnAnyathaitAni mayA dvijendrAH proktAni kAleSu naraH pradAya / prApnoti kAmAnmanasA vimRSTAn tasmAtprazaMsanti hi kaaldaanm||278
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dAnakAlatyAjyavarNanam / 863 azauce sUtake caiva na deyaM na pratigrahaH / satorapi tayordayA sadA cAbhayadakSiNA // 276 rAtrau dAnaM na dAtavyaM dAtavyamabhayaM dvijaiH| imAni trINi deyAni vidyA-kanyApratigrahaH / / 280 devAnAmatithInAM ca gavAmapi ca pUjanam / rAtrAvapi hi kartavyamiti pArAzaro'bravIt / / 281 . zuciH sannazucirvA'pi dadyAdgRhNIta cobhayam / abhayasya dAnakAlo'yaM yadA bhayamupasthitam / / 282 anyapratigraho vidvan grAhyazva zucinA dvija / azauce sUtake vA'pi na tu grAhyA bhavanti te // 283 abhyaktena ca dharmajJa ! tathA muktazikhena ca / snAtvA''camya payaH spRzya gRhNIta prayataH zuciH // 284 dravyasya nAma gRhNIyArAtA tathA nivedavet / .. toyaM datvA tathA dAtA dAne vidhirayaM smRtaH // 285 pratigrahItA sAvitraM sarva mantramudIrayet / sAyaM dravyeNa tatsarvaM tadvyaM ca sadaivatam / / 286 samApayya tataH pazcAtkAmaM stutvA pratigraham / pratigrahI paTheduccaiH pratigRhya dvijottamAt / / 287 mandaM paThecca rAjanyo upAMzu ca tathA vizaH / manasA ca tathA zUdrAtkartavyaM svastivAcanam / / 288 soGkAraM brAhmaNo brUyAnnirokAraM mhiiptiH| upAMzu ca tathA vaizyaH svasti zUdre tathaiva ca // 286
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 864 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamona dAnaM yazase dadyAnna bhyaannopkaarinne|| na nRtyagItazIlebhyo hAsakebhyazca dhArmikaH / / 260 pAtrabhUto'pi yo vipraH pratigRhya pratigraham / asatsu viniyuJjIta tasmai deyaM na tadbhavet / / 261 saJcayaM kurute yastu samAdAya itastataH / dharmArtha nopayuJjIta na taM taskaramacayet / / 262 yasmaidilA dvijAya syAdurarIkRtya taM naraH / dAnaM ca hRdi saJcintya jalamadhye jalaM kSipet / / 263 vadanti munayo gAthAM parokSe dAnasAphalam / parokSamakSayaM dAnaM pratyakSAtkoTizo bhavet / / 264 pAtraM manasi saJcitya guNavantamabhIpsitam / apsu brAhmaNahaste vA bhUmau vApi jalaM kSipet / / 265 dAnakAle tu samprApte pAtre cAsannidhau jalam / anyaviprakare dadyAdAnaM pAtrAya dIyate // 266 viSNu varuNo yatra gRhNatvAha karodakam / tahAnaM brahmasamprAptamakSayyamiti viSNugIH / / 267 lakSmIbhraSTAya yahataM daridrAyArthine dvijaaH| tadakSayaM samuddiSTamiti pArAzaro'bravIt // 268 rAjyabhraSTaM ca rAjAnaM bhUyo rAjye nivezayet / viSNulokaM ciraM bhuktvA bhUyo bhUmipatirbhavet / / 266 pratizrutya dvijAyArtha yo na yacchati taM punaH / na ca smArayate viprastulyaM tadupapAtakam // 300
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dAnArthagolakSaNavarNanam / pratizrutya ca yatkiJcidvijebhyo na prayacchati / sa vai dvAdazajanmAni zRgAlayonimApnuyAt // 301 gRSTyAdInatha vakSyAmi yathAlakSaNalakSitAn / mAnaM bhUmitilAdInAM yathAvattannibodhata // 302 ajAtadantA yA tu syAd dntsmnvitaa| varSAdarvAk caturthAcca vatsiketi nigadyate // 303 suzIlA ca suvarNA ca norogA ca payasvinI / savatsA prathama sUtA gRSTiaurabhidhIyate // 304 arogA yA'parillaSTA prasavavatyatha sUtikA / sUtA yA'tipayoyuktA sA gauH sAmAnyataH smRtA ||305 pUrvoktaguNasaMyuktA pratyagraprasavA tathA / sAtha gaurvanurityuktA vasiSThajavaco yathA // 306 paJcaguJjo bhavenmASaH karSaH SoDazabhizca teH| taizcaturbhiH palaM proktaM dAne mAnaM ca puNyadam // 307 bhadraM naraikahastAbhiH prasRtIbhizcatasRbhiH / mAnakaM taizcaturbhizca setiketi prakIrtitA // 308 tAbhidhatasRbhiH prasthazcaturbhirADha kazca taiH / droNazcaturbhitarukto dhAnyamAnamiti smRtam // 306 tilaprasRtibhirbhANDaM caturbhiryatprapUryate / taizcaturbhizca karSoM hi taizcaturbhizca vai palam // 310 palaizca taizcatubhiH syAt zrIpATI taccatuSTayam / karaka catasRbhittAbhizcaturbhiratairghaTaH smRtaH // 311
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 866 vRhtpraashrsmRtiH| [ dazamoityanyaimunibhiH proktaM ghRtagaustilagauH samAH / kiJca vo bahunoktena dAnasya tu punaH punaH // 312 dIyate yaddaridrAya kuTumbine tadakSayam / sukRbudhAya viprAya bhaktyA paramayA vasu // 313 dIyate vedaviduSe tadupatiSThati yauvane / athAnyatsampravakSyAmi dAnAni niSphalAni tu // 314 tathA niSphalajanmAni yathAvattannibodhata / vRthA janmAni catvAri vRthA dAnAni SoDaza // 315 pRthak tAni pravakSyAmi nibodha tvaM dvijottm!| aputrasya vRthA. janma ye ca dharmabahiSkRtAH // 316 daridrasya vRthA janma vyAdhitasya tathaiva ca / apuNya sthAne yadattaM vRthA dAnaM prakIrtitam // 217 (paNyasthAneSu yaddattaM vRthA dAnaM taducyate / ) ArUDhapatite dAnaM anyAyopArjitaM ca yat / vyarthamabrAhmaNe dAnaM patite taskare'pi ca // 318 guroraprItijanake kRtaghne grAmayAjake / brahmabandhau ca yaddAnaM yadattaM vRSalIpatau // 316 vedavikrayiNe ceSa yasya copapatigRhe / strIjite caivaM yadattaM vyAlagrAhe tathaiva ca // 320 paricArake tu yaddattaM vRthA dAnAni SoDaza / tamovRttazca yo dadyAdbhayAkrodhAttathaiva ca // 32 // vidvanna dAnaM tatsarvaM bhukte garbhastha eva hi /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] daangraahypurusslkssnnvrnnnm| Iya'yA manyunA dAnaM yadAnamarthakAraNAt / yo dadAti dvijAtibhyo bAlabhAve tadaznute // 322 svayaM nItvA ca yaddAnaM bhaktyA pAtre pradIyate / aprameyaguNaM taddhi upatiSThati yauvane // 323 yatsadviprAya vRddhAya bhaktyA ca parayA vasu / dIyate vedaviduSe tadupatiuti vArddhake / / 324 tasmAtsarvAtvavasthAsu sarvadAnAni sattamAH / dAtavyAni dvijAtibhyaH svargamArgamabhIpsatA // 325 bhUmeH pratigrahaM kuryAdbhUmi vA pradakSiNAm / kare gRhya tathA kanyAM dAsa dAsyau tathA dvijaH // 326 karaMtu hRdi vinyasya dharyo jJeyaH pratigrahaH / Aruhya ca gajasyoktaH karNe'sya saTAsu ca // 327 tathA caikazaphAnAM ca sarveSAmavizeSataH / pratigRhNIta gAM zRGge pucche kRSNAjinaM tathA // 328 karNajAH pazavaH sarve grAhyAH pucche vicakSaNaiH / pratiprahaM tathoTrasya Aruhyeva tu pAduke // 326 ISAyAM tu rathose vA chatraM daNDe vidhArayet / drumANamatha sarvaSAM mUle nyastakaro bhavet // 330 AyudhAni samAdAya tathA''mucya vibhUSaNam / dharmabajastathA spaSvA pravizya ca tathA gRham // 331 avatIrya tu sarvANi jalasthAnAni yAni tu / upavizya ca zayyAyAM sparzayitvA kareNa vA // 332
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 868 [ dazamo vRhtpraashrsmRtiH| dravyANyanyAni cAdAya spRSThA vA brAhmaNaH paThet / kanyAdAne tu na paThet dravyANi tu pRthak pRthak // 333 pratigrahAdvijazreSTha tathaivAntarbhavanti te / dravyANAmatha sarveSAM dravyasaMzrayaNAnnaraH // 334 vAcayejalamAdAya OMkAreNa pratigraham / pratigrahasya yo dhamyaM na jAnAti dvijo vidhim / sa dravyasteyasaMyukto narakaM pratipadyate // 335 athApi vakSyAmi vivervizeSAn vAjipradAne ca pratigrahe ca / dAtR-grahItrorapi yena puNyaM svargAya jAyeta zRNudhvametat // 336 gRhIta yo'zvaM vidhivadvijendrAH kuryAdasau paJcadinAni pUrvam / paJcopacArairuta viSNupUnAM kUSmANDamannau ta-dugdhahomam / / 337 yagrAma ityAdi marutvatIyaM soGkArabhUrAdibhiranvitaM ca / pratyekamaSTau juhuyAdvijAgyaH sauryeNa mantreNa ca tadvaduSTau // 338 SaSThyA prayuktaM trizataM juhoti kuryAJca gAyatrijapaM sahasram / pazcAtsa gRin turagaM dvijAgyastathA svamAtmAnamajaM nayet // 336 dAtA'pi catadvatamAvidadhyAdvijAgyavatprAktanapApazudhyai / dvAvapyamU sUryajanaM labhete sarvatra pUjyau dvija vRndamadhye // 340 azvapratigrahavidhiM ca pratiprahaM ca jAnAti yo'zvasya purANagAthAH / sa eva dhanyaH sa ca pUjanIyaH ihaiva loke dvija-devamAnyaH // 341 vizeSapUjyapratipAdanAya tithau pradattaM dvija yatra yatra / prAguktametatyunarucyate yattaccha yatAmatra hi kathyamAnam // 342
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 866 'dhyAyaH ] maasptithivishessnndaanmhtvvrnnnm| zrAvaNe zuklapakSe tu dvAdazyAM prIyate hriH| gopradAnena viprendra vadantyetanmanISiNaH / / 343 pauSa zukla tathA vatsa dvAdgazyAM ghRtadhenukAm / ghRtAH prINanAyAlaM pradadyAtphaladAyinIm / / 344 tathaiva mAghadvAdazyAM pradattA tilagaurdvijAH / kezavaM prINayatyAzu sarvAn kAmAn prayacchati // 345 jyeSThe mAsi site pakSe dvAdazyAM jaladhenukAm / datvA viprAya vidhinA prINayatyambuzAyinam // 346 yatra vA tatra vA kAle yadvA tadvA pradIyate / vizeSArthamidaM proktaM nAnyatkAle niSedhanam // 347 viSNumudizya viprebhyo niHsvebhyo yatpradIyate / bhavettadakSayaM dAnaM muttamatvAtparairidam // 348 kAle pAge tathA deze dhanaM nyAyArjitaM tathA / yadattaM brAhmaNazreSThe tadanantaM prakIrtitam 346 candre vA yadi vA sUrye dRSTe rAho mahAmahe / akSayyaM kathitaM sarva tadapyarke viziSyate // 350 dvAdazIsu ca zuklAsu vizeSAt zravaNena ca / yatra yadIyate kiJcittadanaMtaM prajAyate // 351 vizeSAdvadhayukteSu pakSAntyeSu ca sarvadA / tRtIyAsu ca sarvAsu zuklAsu ca vizeSataH // 352 vaizAkha zuklapakSe tu vizeSAdapi mAnavaH / ASADhI kArtikI caiva phAlgunI tu vizeSataH // 353
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 vRhtpraashrsmRtiH| [ dazamotisrazcaitAH paurNamAsyo dAne vipra mahAphalAH / vyatIpAteSu sarveSu samakSeSu dvijottama ! // 354 prahasakramakAleSu tIvrarazme vizeSataH / tulA-meSapravezeSu yogeSu mithunasya ca // 355 khemahAphalaM dAnaM tebhyo'pi syAnmahAphalam / yadA bhAnuH pravizati makaraM dvijasattamAH / / 356 ASADha'dhayuje caitra pauSe caitre tathaiva ca / dvAdazIprabhRti proktaM pugyaM dinacatuSTayam // 357 mithunaM ca tathA kanyAM dhanvinaM monameva ca / praveze bhAskare puNyaM kathitaM dvijasattamAH / SaDazItimukhaM nAma dAne dinacatuSTayam / / 358 acchi pranAle yahattaM putre jAte dvijottmaaH| saMkAre caiva putrasya tadakSayyaM prakortitam // 356 iSTyazca vividhAH proktaHstAzca kAryA yathoditAH / sarvA api hi sadviriSThadharmamabhopsubhiH // 360 satsadmamevidvijanAkalabdhisiddhayarthamuktAni kiyanti viprAH / dAnAni vakSyAmyaya pUrtadharma syAyena puMsAM vihitena puNyam / / 361 brahmeza-hari-sUryANAM skandebhAsyA-'zvinAM tthaa| mAtRgAM ca grahANAM ca gRhANi kaaryennrH||362 iSTakAdazakaM vA'pi yazcAyati viSNave / anena vidhinA kuryAdviSNulokamavApnuyAt / / 363 /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 601 / kA- NAMATALIRAMMA R Kas 'dhyAyaH ] kUpataDAgAdikIrtimahattvavarNanam / evaM yaH sarvadevAnAM mandiraM kArayennaraH / sa yAti vaiSNavaM lokaM prApyaM yogazataiH kRtaiH // 364 samAcarati yo bhagna sudhAbhidhavalaM yadi / kurute devahamyaM ca vishissttlep-citrkaiH||35 sammArjayati yazcApi yato yazcAnulepayet / pradopaM tatra yo dadyAtsa yAti viSNulokatAm // 366 pUjayedvidhinA yastu paJcopacArasaMyutaH / sa viSNulokamabhyeti yAvadAbhUtasamplavam // 367 yAvantyazcaSTakAstatra citA devasya sadmani / tAvanyandasahasrANi taskartA svargamAvizet / / 368 sannihatya-taDAgAni puSkariNyazca dIrghikAH / tathA kUpAzca vApyazca kartavyA gRhamedhibhiH / / 366 khAtamAtraM prakartavyamakAhikamapi kSitau / yAvatpItvA jalaM gaustu tRSArtA vitRSA bhavet // 370 pibanti sarvasatvAni tRSArtAnyambhasAmiha / varSANi bindutujyAni tatkartA divamAvaset // 371 upakurvanti yAvanti gaNDUSANi kriyAsu ca / kurvanti snAna-zaucAdi tayaivAcamanAnyapi // 372 tAvatsaGkhyAni varSANi lakSANi divi modate / apAM sraSTA vasetsvarge sevyamAno'psarogagaiH // 373 ArAmAzcApi kartavyAH zubhavRkSaiH suzobhitAH / azvatthodumbara-plakSa-cUta-rAjAda-nIvaraiH // 374
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ HARITALI 602 vRhtpraashrsmRtiH| [dazamojambU-nimba-kadambaizca khajUrairnArikelakaiH / bakulaizcampakaha dyaiH pATalA-zoka-kiMzukaiH / / 375 drumairnAnAvidhairanyaiH phala-puSpopayogibhiH / jAtI-japAdipuSpaistu zobhitAzca samantataH // 376 pralopayoginaH sarve tathA pussyopyoginH| ArAmeSu ca kartavyAH pitR-devopyogdaaH||377 gAthAmudAharantyatra tadvidaH kvyo'pre| vRkSaropakalokAnAM uktA yA puSpavATikAH / / 378 azvatthamekaM picumandamekaM nyagrodhamakaM dazaciMciNIzca / SaTcammakaM tAlazatatrayaM ca paJcApravR:narakaM na pazyet // 376 kapittha-vilvAmalakItrayaM ca paMcAmavApI narakaM nayAti // 380 yAvanti khAdanti phalAni vRkSAkSudvahnidagdhAstanubhRdNAdyAH / varSANi tAvanti vasanti nAke vRkSakavApAstridazauvasevyAH // 381 pAvanti puSpANi mahIrUhANAM divaukasAM mUrdhni dharAtale vA / patanti tAvanti ca vatsarANAM kalpAni vRkSairdivamAruhanti // 382 yatkAlapakvairmadhurairajasraM zAkhAcyutaH svAduphalainaMgAdyAH / sarvANi satvAni ca tarpayeyuttaM zrAddhadAnena ca vRkSanAthAn // 383 uddizya viSNu jagatAmadhIzaM nArAyaNa yaH sukRtaM karoti / AnantyamApnoti kRtaM tu tasmAdanantarUpo bhagavAnpurANaH // 384 dAnAni sarvANyabhidhAya vidvanniSTaM ca pUrta gRhamadhikarma / kurvanti zAnti manujAH zubhAya vakSyAmi tasmAdatha sarvazAntim / / 385
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] . vinAyakazAntividhivarNanam / 603 uktAni sarvadAnAni iSTApUrtazca sattamAH / ataH paraM pravakSyAmi gaNezAdikazAntayaH // 386 iti bRhatparAzarIye dharmazAstre suvataproktAyAM smRtyAM dAnadharmeSu pUrta vinirNayo nAma dazamo'dhyAyaH // 10 // athaikaadsho'dhyaayH| athavinAyakazAntividhivarNanam / zAntInAmatha sarvAsAM grahazAntiH parA smRtaa| Ahebhyo'pi gagezastu tasya zAntirathocyate / / 1 yadi pukRtakarmANi bhavanti phaladAni hi / tadA dharmo'-rtha-kAmAstu saMsidhyeransadA nRNAm // 2 tannRbhiH kriyamANAnAM sarveSAM karmaNAmamum / vighnArthamasRjadbrahmA zaGkarazca vinAyakam // 3 tenopahatapuMsAM tu karma syAnniSphalaM kRtam / strINAmapi tathA sarva kriyamANaM tu niSphalam / / 4 jalAvagAhanaM svapne kravyAdArohaNaM tathA / kharoSTra-mlecchasaMsargo muNDa-kASAyavAsasam / / 5 pazyantyAtmanameveha sIdantaM prativAsaram / yAni kurvanti karmANi tAni syuH klezadAni ca // 6
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 HANIANRACHARY - -- vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazorAjaputro na rAjyAptyA varAptyA na tu kanyakA / antarvanI apatyAtyA AcAryatvena ca dvijaH // 7 adhIyAnAstu vidyAptyA kRSikRt sasyasampadA / vaNigvartanalAbhena yujyate nirdhanazca san // 8 tasmAttadupazAntyarthaM samabhyarcya gaNezvaram / snapanaM kArayettasya vidhivatpuNyavAsare // 6 caturthyA zuklapakSe tu ayane cottare zubhe / puNyArthaM sarvasidhyartha kuryAcchAnti vinAyakIm / / 10 svAsanAsInaM saMsthApya AraktArSabhacarmaNi / sitasarSapakalkena sAjyenAcchAditasya ca // 11 viliptazirasastasya gandhaiH sarvaistathoSadhai / aSTau vA caturo vApi svastivAcyAn dvijAn zubhAn // 12 ekavarga:zcaturbhizca pumbhiH kumbhaizca yajalam / samAnItaM kSipettatra vakSyamANamRdastathA // 13 ashvebhsthaan-vlmiik-hd-snggmmRttikaaH| rocanA guggulaM gandhAna tasminnaMbhasi tAn kSipet // 14 etadvai pAvanaM snAnaM sahasrAkSamRSismRtam / tena tvAM zatadhAreNa pAvamAnyaH punantvamum // 15 navabhiH pAvamAnIbhiH kumbhaM tamabhimantrayet / zakrAdidazadizAlA brhmesh-keshvaadyH||16 Apaste ghnantu daurbhAgyaM zAnti dadatu sarvadA / sumitriyAna ityAdyairmantraireke'bhiSecanam / / 17 AarAINWTIRIHITIMIRE
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vinAyakazAntividhivarNanam / 605 vadanti vadatAM zreSThA daurbhAgyasyopazAntaye / samudrA girayo nadyo munayazva pativratAH // 18 daurbhAgyaM ghnantu me sarve zAnti yacchantu sarvadA / pAda-gulphoru-jaGghA-''tra-nitambodara-nAbhiSu // 16 stanora-bAhu-hastAna-grIvA-aMsAGgasandhiSu / nAsA-lalATa-karNabhra kezAnteSu ca yat sthitam / / 20 tadApo ghnantu daurbhAgyaM zAnti yacchantu sarvadA / snAtasya mastake darbhAna sAjyena parigRhya ca / / 21 juhuyAtsArSapaM tailamaudumbarasraveNa tat / . mitazca sammitazcaiva tathA sAlakaTaGkaTau // 22 kUSmANDo rAjaputrazcetyantesvAhAsamanvitaiH / nAmabhizca baliM dadyAnmantrairnamaH khvaanvitaiH| catuSpathaM samAzritya zUrpa kRtvA kuzAMstathA // 23 nidhAya teSu darbheSu zukrA'zuklAMzca taNDulAn / odanaM palalopetaM pakkAmAnmatsyakAnapi / / 24 tathA mAMsaM ca kulmASAn tathaiva trividhAM surAm / pUrikANDerakApUpAnphalAni mUlakaM srajaH / / 25 gaNezamAtuH pArvatyAH kuryAdupasthitiM punaH / dUrvA-sarpaSa-puSpaizca pUrNamardhAJjaliM kSipet / / 26 saubhAgyamambike dehi bhagaM rUpaM yazo'pi ca / striyaM putrAMzca kAmAMzca tathA zauyaM ca dehi me // 27
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazogaNezamAtahe bAle ytkinycinmdbhiipsitm| ekanAmnaiva taddevi dehi gauri ! varAn varAn // 28 tatastu vAsasI zukle paridhAyA'hate zubhe / sitacandanaliptAGgaH sitasragbhUSaNAnvitaH / / 26 tAnanyAMzca dvijAn sarvAn bhojayedvividhAzanaiH / vastrayugmaM gurordadyAtteSu tasya varAziSaH // 30 etena sampUjya gaNAdhinAthaM vighnopazAntyai jananI tathAsya / smaatoktsmygvidhinaas kAmAnprapnoti cAnyAnmanasA ydicchet|31 sAtvA vidhAyArcanamambikAyAH sampUjya lokAnsakhibandhumitrAn / AcAryavRddhAnvanitAH kumArIH pradhvastavighnaH zriyameti gurvom // 32 smRtyuktamantraividhivatprayuktainityaM zivAnandanapUjanaM ca / kRtAntarAyAmbinihatya sarvAn kuryAdathAto grahayAgamenam // 33 iti vinAyakazAntividhivarNanam / // atha grahazAntividhivarNanam // munInAM vyAsamukhyAnAM zaktisUnuH puro'bravIt / zubhAya grahapUjAyA vadatastannibodhata // 34 yadvarNA yatsutA vidvan jAtA dezeSu yeSu ca / teSAM tadadhidaivatyaM samidho dakSiNA ca yA // 35 yasya yatra ca digbhAge maNDalaM syAdvivasvataH / homakarmaNi ye viprA yA saMkhyA samidhAmapi // 36
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] grahazAntividhivarNanam / 107 anikuNDapramANaM tu pramANaM samidhAmapi / sarvameva yathodezaM vakSyAmi dvijasattama // 37 raktaH kazyapajo bhAnuH zuklo brahmasutaH zazI / rakto raudrasuto bhaumaH pItaH somasuto budhaH // 38 pIto brahmasurAcAryaH zuklo zukro bhRgUdvahaH / kRSNaH zanI raveH putraH kRSNo rAhuH prajApatiH // 36 kRSNaH ketuH kRzAnUtthaH kRSNA paapaastryo'pymii| kAliGgoLa yAmunaH soma Avantyo bhauma ucyate // 40 mAgadho budha ityuktaH saindhavastu bRhsptiH| saindhavo dAnavAcAryaH sauriH saurASTradezajaH // 41 rAhuH siMhaladezottho mdhydeshbhvognijH| janmadezA ime proktA grahajAtakavettRbhiH // 42 zambhu ravimumAM candraM skandaM bhaumaM hariM budham / brahmANaM ca guruM vidhAtcchakaM zukraM yamaM zanim // 43 kAlaM rAhuM citragupta ketumitydhidaivtm| etadvijJAya yaH kuryAttatsava saphalaM bhavet // 44 arkastvarkAya hotavyaH sarvavyAdhivinAzanaH / sudhAMzave ca somAya palAzaH sArvakAmikaH // 45 khadirazvArthalAbhAya maGgalAya vivekebhiH / svarUpakRdAmArgo hotavyazca budhAya vai // 46 prabhApradastathAzvattho hotavyo'maramantriNe / UrjAsaubhAgyakRdUrvA daityAmAtyAya sadvijaiH // 47
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazozamI pApopazAntyartha hotavyA mAdagAmine / dIrghAyurdharmakRdUrvA hotavyA rAhave dvija // 48 dharmavidyArthaddarbhaH sahinhisUnave / dadhikSIrA'jyasaMmizrAH samidhaH zubhavRddhaye // 46 prAdezamAtrakAH sarvA aSTAvaSTottaraM zatam / aSTAviMzatirekaikaM saMkhyaiSA pratidaivatam / / 50 vRddhau tu phalabhUyastvamuktAdanyattu rAkSasam / navabhavanakaM lekhyaM caturasraM tu maNDalam // 51 grahAstatra pratiSThApyA vakSyamANakrameNa tu| madhye tu bhAskaraH sthApyaH pUrvadakSiNataH zazI // 52 dakSigena dharAsUnubudhaH pUrvottareNa tu / uttarasyAM surAcAryaH pUrvasyAM bhRgunaMdanaH / / 53 pazcimAyAM zaniH kuryAdrAhurdakSiNapazcime / pazcimottarataH keturiti sthApyA grahAH kramAt // 54 paTe vA maNDale lekhyA IzAnyAM dizi pAvakAt / tAmro'rphaH sphATikazcandro raktacandanako'param // 55 somasUnu-surAcAryo svarNazobhau prakIrtitau / rAjato bhRguputrazca kANazca sa zanaizvaraH // 56 rAhuzca saisakaH kAryaH kArya. ketuzca kAtyajaH / sarvAnetanmayAnkRtvA samabhyarcya sadA gRhe // 57 lekhayedvarNakaiH svaiH svairvidhivatpi:kena vA / / prahANAM sAdhidevAnAM pratiSThApanamantrakAn / / 58 -
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 jyAyaH] grahazAntividhivarNanam / vadanti mantratvArthavedino dvijasattamAH / AdityaM garbhamityuktamagniM dUtamanena ca // 56 etAbhyAM sthArayedakaM tryambakamiti ca zaGkaram / apsvantarIti zItAMzu zrIzca te iti pAvatIm // 60 syonApRthivIti bhaumaM ca yadakaMdeti vA guham / idaM viSNurvidhi sthApya tadviSNoriti vai harim / / 61 indra AsAM surAcArya mAbrahmanniti vedhasam / indraM devo gosUnuM sajoSatyamarAdhipam // 62 zanno devI raveH sUnu yamAya tvA tathA yamam / AyaM gauroti rAhuzca kAlaM kArSIrasoti ca // 63 brahmayajJeti ketuM ca citraM citrAvasoriti / brUyuretAni maMtrANi mUlamantrastathApare // 64 AkRSNena ca tIvrAMsorimandevA nizAkaram / amirmadhati bhUsUnorabudhyadhvaM budhasya ca // 65 bRhaspateriti gurorannAtparizruto bhRgoH|| zanno devI zanairgAtuH kANDAtkANDAtparasya ca 66 ketuM kRNvannagnisUnoriti mantrAH prakIrtitAH / vedamantravinA kazcidvidhirnAsti dvijanmanAm / kartavyAH svasvamantrauzva spaiH svaizca pratidevatam // 67 saghRtA sayavAzcApi hotavyAzca dvijaistilAH / madhyamAnAmikAmUlalagnAGguSThacatasRbhiH // 68
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazoyAvanto'gulibhizAstilAstAdbhirAhutim / hastamAtraM pRthaktvena vedho'pi tAvataiva tu // 66 bAhumAtraM vadantyeke eke cA'ratnimAtrakam / caturasra khanetkuNDaM ekayonisamanvitam // 70 zubhamekhalayA yuktaM suzAntikaramuttamam / homAthaM maNDapaM kuryAcaturdAraM satoraNam // 71 caturdikSu dhvajAH kAryA nAnAvarNAH zubhAvahAH / tathA tatrodakumbhAzca dUrvA-pallavasaMyutAH // 72 punarnavIkRtaM sama maNDapAbhAva Azrayet / SaTkarmaniratAH zAntA ye na dagdhAH pratigrahaiH // 73 niyojyAste'mikAryAdau sphuranmaMtrA dvijottamAH / pratigrahAgnidagdhasya japa-homAdi kurvataH / / 74 yasya mantrANyavIryANi tatkRtaM karma niSphalam / odanaM saguDaM bhAnoH pAyasaM zazinastathA / / 75 haviSyaM bhUmiputrasya kSIrAnnaM ca budhasya ca / SaSThikyaM brahmaputrasya dadhnA tu bhArgavasya ca / pUrNa haviH zanairgatumAsaM rAhoH zRtAzRtam / / 76 citrAnnamanisUnozca bhojyAnAmabhizAyajAH / kRtahomastathA'nye'pi ye savRttA dvijottamAH // 77 yathAvarNAni vAsAMsi deyAni kusumAni ca / deyA gandhAzca sarvepAM deyo dhUpazca guggulaH 78
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] grahazAntividhivarNanam / 611 dhenuH zaGkho vRSAH svarNa vAsAMsyazvaH sitA ca gauH / avizcchAgalakazcaiva kramazo dakSiNAH smRtAH / / 76 pratyahaM pratimAsaM ca pratyabda vA vidhAnataH / varNibhizca grahAH pUjyA rAjabhizca sadaiva hi // 80 duHkhito yastu yasya syAtUjyastasya sa ytntH| vedhasate niyuktAH prAk svabhaktaM pUjayiSyatha / / 81 varaM yacchanti saMharA viprA vahninu pAstathA / asantuTA dahantyete tasmAttAnarcayetsadA // 82 prahAdhInamidaM sarvamutpatti-pralayAtmakam / jagatyabhAva-bhAvau ca tasmAtpUjyatamA grahAH // 83 sAnukUla ryAni kuryAtkarmANi mAnavaH / saphalAni bhavantyasya niSphalAni syuranyathA / / 84 kurvanti caitadvidhinA grahANAmAtithyamandaM prativAsaraM ye| ArogyadehA dhana-dhAnyayuktAH dIrghAyuSaH strIsahitA bhavanti // 85 ___ iti grahazAntividhivarNanam / // atha gRddha-kAka-tiryag-yamala-zAntivarNanam / / vasatsvakasmAtsadaneSvato'dbhutaM vayovizeyuryadaraNyavAsinaH / bizeSato gRna-kapota-picchalAstathaiva colUkasakAka-vAyasAH / / 86 tarakSu-gomAyu-mRmAri-bhRkSakA divApyakasmAdakuto'pi nirbhayAH / vizanti yatte tadatIva cAdbhutaM gRhe pure zAntikameva siddhaye // 87
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazoathAdbhUtAni jAyante varNAnAM gRhamedhinAm / nAnAvidhAni teSAM tu prazAntyai zAntirucyate / / 88 yasyAdbhutAni jAyante mRtyu tasya vadevijaH / dhana-dhAnyakSayaM cApi bhAryA-putra kSayaM tathA / / 86 bhayaM vA jAyate zatro rAjJo vA jAyate bhayam / zAntiratatra vidhAtavyA yathoktA munipuGgavaiH / / 60 yadi godhUmazAkhAyAM yavazAkhopajAyate / yave godhUmazAkhA syAdevaM sarvAzaneSu ca // 61 sarSape tilazAkhA cettilazAkhAsu sarSapam / mASe mudstu mudrosyAdasAvaSTirbhavedyadi // 62 ambha.prapUrNakumbheSu jvaladagnimavekSate / udvartanaM ca kUpAnAM matto vA madhujAlakam // 63 vidhivadvAyuliGgazca nirvApya payasA carum / mahAvAtAya satataM hRdayaM tu prazAmyatu / / 64 tri-paJca-sapta vA hutvA sarvatra hyatra tulytaa| striyo gAvo mahiSyo vA sutau vatsau SaNDako / dvau dvau yatra prajAyete zAstittatra vidhIyate // 65 vRSavadgodvayaM nardet vaDavA'zvaM yadArahet / azvatarI prasUte 'hni prasvedaH pratimAsu ca // 66 mRdaGga-paTahAdInAmakuto'pi dhaniryadi / gRddha-kAka-kapotAdyA vizeyuryadi vA gRhe // 17
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] adbhutazAntivarNanam / 613 yavapiSTena nirvApya vidhivadvArugaM carum / mantrairvaruNadevatyairjuhuyAdvaruNAya tam // 68 mahAvaruNadevAya jalAnAM pataye tathA / anyairvaruNadevatyairmantrauzca juhuyAccaram // 66 juhuyAdAhutIstisro mantrIzca varugAya tam / annasya tulyatAM kRtvA svAhAntairvaruNadevataiH // 100 indracApekSaNaM rAtrau zastrajvalanaM tathA / gajA-'zvazaphavastrAntarjalanaM ca pratikSaNam // 101 .. sthUNAprarohaNa yatsyAdbhANDasthAnaprarohaNam / vidyunnirghAtavajrANAM patanaM vA bhavedyadi / / 102 mRhAkuM kAkasaMsarga viparItapradarzanam / zubhAya carurAgneyo nirvApyo vidhivadvijaiH // 103 agnaye tvagnirAjAya mahAvaizvAnarAya ca / hRdaye mama yazcaitattatsarvaM ca vadedbudhaH // 104 grahazAntizca sarvatra zaneH pUjA vishesstH| dakSiNA savRSA gaustu vastrayugmaM dvijAtaye / pradadyAdoSazAntyarthaM sarvotpAteSu vai dvijH||105 eteSu cAnyeSvapi cAdbhuteSu jAteSu sAvitrajapaM sahasram / homaM vidadhyAdapi viSNumantre brahmezamantraurapi vA dvijottamaH // 106 iti-adbhutazAntivarNanam /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazo // atha rudrapUjAvidhivarNanam // abhidhAsye'tha rudrANAM zAntiryA gRhabhedhinAm / paJcAGgAnA vidhAnaM tu yatkRtaM hanti pAtakam // 107 brAhmago vidhivatsnAtvA sarvopadravanAzanam / kuryAdvidhAnaM rudrANAM yajurvidhAnanirmitam // 108 iSetvAdiSu manyeSu khaM brahmAtteSu yA kriyaa| dazapraNayukteSu bhUrbhuvaHsvaritoti ca // 106 Apa chandazca devatyaM nyAsaM ca viniyogataH / parAzaroditaM vakSye zeSaM munivibhASitam / / 110 mano jyotirabodhyagnirmUrdhAnaM caiva marmANi / mAnasto ke itihyetatprathama paJcakaM smaret // 111 yAte rudreti cUDAyAM ziro'sminmahatyarNave / asaGkhyAtAH sahasrANi lalATe vinyasedvijaH // 112 cakSuSovinyaseve tu tryambakaM tu yajAmahe / mAnastoka iti hyatannAsikAyAM nyasebuvaH 113 avatatyadhanuvaye nIlagrIvAya vA gle| namaste Ayudhatyeta smarenmantrAM prakoSTake // 114 vinyasedvAsnumantro'yaM ye tIrthAnIti hastayoH / namo'stu vikirebhyo vai hRiye malanAzanam / / 115 nAbhyAM vidvAnnyasenmatraM namo hiraNyabAhave / guhye mantrastu saMsmarya imA rudrAya ityapi // 116 faii
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAyaH ] rudrapUjAvidhivarNanam / mAnomahAnta ityUrvoH eSa te rudra jAnunoH / ava rudramitihyetajaGghayormantramucaret // 117 savyaM ca pAdayoya'sya vAma nyasyorumadhyataH / aghoraM hRdi vinyasya mukhe tatpuruSaM nyaset / IzAnaM murdhni vinyasya haMsaM nAma sadAzivam / haMsahaMseti yo brUyAt haMsonAma sadAzivaH / evaM nyAsavidhiM kRtvA tataH sampuTamAcaret / kavaca madhyavocadvai tadupari bilminetyapi / netraM tu nIlagrIvAya pramuzca dhanvato'strakam / / 118 ya etAvanta etena vidadhurdiprabaMdhanam / OM momiti namaskAraM tato bhagavate punaH // 116 rudrAyeti vidhAnajJo dazAkSaraM tato nyaset / praNavaM vinyasena mUrdhni nakAraM nAsikAntare // 120 mokAraM tu lalATe tu makAraM mukhmdhytH| gakAraM kaNThadeze tu vakAraM hRdaye nyaset // 121 / tekAraM dakSiNe haste rukAraM vAmato nyaset / drAkAraM nAbhideze tu yakAraM pAdayonyaset // 122 trAtAramiMdraM tvanno'gne sugaHpanthAmiti hypi| tatvAyAmi vadehAne niyudbhirityapIrayet // 123 vayaM somaM tamIzAnamasme rudrA iti smaret / syonA pRthivItinA hyetat dvijaH kurvIta sampuTam // 124
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazosutrAmAdi dizAM pAlAnprAcyAdiSu smaredatha / raudrIkaraNametadvai kRtvA pApaiH pramucyate // 125 yakSa-rakSaH-pizAcAdyAH preta-bhUta-grahAdikAH / duSTadevatya-zAkinyo raivatyo vRddhakAzca yAH // 126 siMha-vyAghrAdayo''raNyA ye duSTazvApadA dvijAH / mlecchA bandhaka-corAdyA yamadUtA vRkaadyH||127 raudrabhUtamimaM sarve dvijaM pazyanti vahnivat / daidIpyamAnamarcibhidRSTadigbandhakArakam // 128 dahyamAnA davIyAMsaHsaptadhAmasu dhAmabhiH / praNazyanti hi ye duSTA dvijAste rudrarUpiNaH // 126 paJcAsyaM saunyamAtmAnaM sarvAbharaNabhUSitam / mRgalAMcchanamUrdhAnaM zuddhasphaTikasannibham // 130 phaNAsahasravisphUrjaduragendropavItinam / saptAciMvajjvaladbhAlaM jaTAjUTakirITinam // 131 sahasrakaravajrAjan khaTvAGgAGgavibhUSitam / brahmANDakhaNDavaktrAraM nRkapAlakadhAriNam // 132 daidIpyamAnaM candrArkajvaladagnitrinetriNam / gailokyadhutikRdbhAsvatskandhakApAlamAlinam // 133 dIptanakSatramAlAvadanamAlAdharaM dvijH| niHzeSavArisampUrNa kamaNDaludharaM tvajam // 134 jagadAdhiryakRnnAdaM daNDa-DamarudhAriNam / keyUrabaddhanAgendramUrddha maNivirAjitam // 135 mamimanimaterimina rani
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] rudrpuujaavidhivrnnnm| 617 mekhalAkiMkiNImAlAyuktArAvavirAjitam / ghargharAvyaktanirgacchadgambhIrArAvanUpuram / / 136 sahemapaTTanIlAbhavyAghracarmottarIyakam / vidyullatAprabhAgaGgA dhRtamUddhaM surArcitam // 137 samastabhuvanAbhAradharaNokSAsanasthitam / trailokyavanitAmaulinatadehArddhapArvatim // 138 lakSasUryaprabhAbhAsvattrailokyakRtapANDuram / amRtaplutahRSTAGgaM divyabhogasamAkulam / / 136 digdaivataiH samAyuktaM surAsuranamaskRtam / nityaM zAzvatamavyaktaM vyApinaM nandinaM dhruvam / / 140 dvijo dhyAtvaivamAtmAnaM samyak rudrasvarUpiNam / sampradhvastAntarAyaH san tato yajanamArabhet // 141 anulite sulipte ca deze gocarmamAtrake / sthaNDile'mbujamAlikhya mantraiH prakSAlya ttpunH||142 tatra pUjA prakartavyA namazca zambhavAya ca / mAno mahAntamiti ca siddhamantraM smaredbudhaH / / 143 svalalATe punAyettejorUpaM zivaM dvijaH / dazAkSareNa mantreNa dadyAtpAdyAdikaM punaH / / 144 nyAsamantraizca soGkArairmAnastoka itItyapi / zambhavAyeti mantreNa dadyAddhodakAdikam / / 145 puSpa-dhUpa-pradIpAdi yathAlAbhaM nivedyakam / dazAkSareNa tenaiva namaH kuryAtpunardvijaH / / 146
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazozikhA tasya tu rudrasyottaranArAyaNaM dvijaH / ziraH puruSasUktaM ca zivasaGkalpakaM ca hRt // 147 kavacaM cApratirathaM netraM vibhrATa bRhatpiban / zatarudrIyamantreNa devasyAstra prakalpayet // 148 paJcAGgAni smaredaSTapraNavaM ca japedvijaH / uddhRtya pragavenezaM vikiridre visarjayet // 146 rudrarUpo dvijo yazca yatkuryAttaddhi sidhyati / akSatAnvA tilAnyApi yavAnvA samidho'pivA // 150 zambhavAyeti juhuyAtsarvA stAnAjyasiktakAn / paJcapaJcAtha SaT SaT vA aSTAvaSTau tathApi vA // 151 dazadazaikAdaza vA juhuyAtsAdhako dvijaH / dvijaH svadArasaMtuSTaH zuciH snAto yatendriyaH // 152 apa-tarpaNa-homAdau rato yo vatsaraM japet / dazAnAmazvamedhAnAM phalaM prApnoti vai dvijaH // 153 sauvarNapRthivIdAnapuNyabhAk jAyate naraH / mahApApopapApaizca mukto rudratvamRcchati // 154 ekAdarAguNAn rudrAnAbRtya yAti rudratAm / rudrajApI zuciH puNyaH pAtayaH zrAddhabhugvaraH // 155 pUrvajAnAM zataM saikaM tADayedrudrajApyakRn / ekato yoginaH sarve jJAtibhiH saha tadvataiH // 156 ekato rudrajApI tu mAnyaH sarvaistu daivataiH / pAtramatra pavitraM tu nAdhikaM rudrajApinaH // 157
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 'dhyAyaH ] rudrshaantividhivrnnnm| tasmai dattaM ca tadbhuktaM sadA'nazyAya klpyte| vedAGgavedinAmataH zivabhaktaH sadAdhikaH // 158 iti rudrapUjAvidhivarNanam / // atha rudrazAntividhivarNanam // athAtaH siddhikAmaH sankandamUlaphalAzanaH / gomUtrayAvakakSoradavizAkA''jyabhojanaH // 156 haviSyabhojano vA'sau vipro yotpannabhojanaH / japahomAdi kurvANo yathokta.phalabhAgbhavet / / 160 zirasA saha rudrANAM jAtairdazazatairdhavam / sarve mantrA bhavantyasya brAhmaNasyoktakAriNaH // 161 sidvA matrA dvijendrasya cintitArthaphalapradAH / rudrasyaivAsya sarve te bhavantozvaranoditAH // 162 ekAdaza zubhAnkumbhAn AhRtya vidhisammitAn / sahiraNyAn savastrAMzca phalapuSpopazobhitAn // 163 gandhodakA'natairyuktAn pUjayedrabhaktikRt / athai phAdarAruraizca ekaikamabhimaMtrayet / evaM saMpUjya tAnkumbhAn namaskRtyAbhimantrya ca / pUjayedbhaktito rudrAnekAdaza mahAguNAn / / 164 ekAdazAhamAtmAnamanyaM vA hita kAmyayA / vinAyakopasRSTaM ca snAyAkAkapadAhatam // 165
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazodhRtavatsAM kAkavandhyAM snApayecca tathA''turAm / japedetatsakRdvipraH sarvadoSarvimucyate // 166 anar3AhaM ca vastraM ca dadyAnuM ca dakSiNAm / bhojayedviduSo viprAnsamAptau karmaNo dvijaH / / 167 bhaktyaikAdazavastrAdyairyathAzaktyA samacayet / atha vA carubhikSAzI zirorudrasahasrakam // 168 japedgoSThe tathAraNye siddha kSetre shivaalye| agnyAgAre samudre ca nadI-nirbhara-parvate // 166 japedanyatra vA vidvAn zucau deze manorame / dhIro dRDhavrato maunI tyaktakrodho yatendriyaH // 170 dhautavAsAstvadhaHzAyI rudraloke mahIyate / namo gaNebhya ityasya mantrasya brAhmaNo'yutam / / 171 japtvA ca zrIphalahuM tvA sarvakAryeSu siddhibhAk / namo'stu nIlagrovAyetyetanmaMtreNa saptadhA / / AvodakamAma trya viSArtazravaNe kSipet / viSaNa mucyate sadyaH kAladaSTo'pi jIvati // 172 viSasyAbhibhavo na syAnarasya tasya karhicit / grahagrastaM jvaragrastaM rakSaH zAkinidUSitam / / 173 brahmarAkSasagrastaM ca anyadoSopagRhitam / pramuJca dhanvanaM iti bhasmanA sarSapaistathA / / 174 tADayenmuzca muJceti zIghrameva vimuJcati / namaH zambhaba ityasya mantrasya cAyutaM dvijaH // 175
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 'dhyAyaH ] . rudrazAntividhivarNanam / japtvAkhAdirasamidho hutvA vipraH sahasrakam / tIkSNaitailaplutaM samyamantrAnte cAmukaM hana / / 176 phaTaphaTakAreNa juhuyAtkSayo rogazcirAdbhavet / jalamadhye zatAvata:tsadyo vRSTiniMgadyate // 177 nAbhimAtre jale vipraH pravizya juhuyAjalam / kuryAdekArNavAM dhAtrI mantramAhAtmyato bhRzam / / 178 nama zvabhya ityamunA mantreNa tu sahasrakam / lavaNaM madhvAhutInAM tu rAjA zIghraM vazI bhavet // 176 dviguNAM palAzasamidhaM mahAvANI prajAyate / triguNAM navapadmAnAM pAtAle sidhyati dhruvam // 180 caturgaNena mantreNa varadA zrIH pravartate / samudragAnadIkUle puline vA pavitrake // 181 khaDgopari zrIphalAnAM hutvA triMzat zatAni ca / khaDvidyAdharo vipraH zivAjJAtaH prajAyate // 182: aNimAdyaSTaguNaM hutvA japenmantrasahasrakam / aNimAdikasiddhInAM patireva bhavedvijaH // 183 chandodaivatamASayamathAtaH zatarudriye / jJAnena karmasamyaktvaM dvijAnAM yena jAyate // 184 AdyAnuvAke rudrANAmAdyAyAM ca bhUci dvijaH / chando gAyatramanyAsu anuSTup tisRSu smRtam // 185 paGktistisRSu vijJeyA anuSTubh saptasu smRtam / dvayozca jagatI viprA uktamAdyAnuvAkayoH // 186
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 .. vRhtpraashrsmRtiH| ekAdazoadyAnuvAke prathamA bRhatI jagatI tathA / anuSTup ca tRtIyAyAM dvayoniSTap smRtA dvija // 187 aparAsu tathAnuSTup anuvAkadvayaM smRtam / rudraH sarvAsu daivatyaM viniyogo yathocitaH // 188 yajAgratAdiSaTke ca zivasaMkalpamAtrakam / dastu devatA SaTsu viniyogo japAdiSu // 186 sahasrazIrSA ityAdi dvigugASTasu devatA / puruSo yo jagadvIjamRSirnArAyaNaH smRtaH / / 160 chandaH sarvAsu vA'nuSTap viniyogo japAdiSu / adbhyaH sambhUta ityAdau uttaranArAyaNasmRSiH // 161 Azu zizAna ityAdirapratiratha ucyate / pUrvAnuvAkye daivatyaM triSTabh chaMdaM prakIrtitam / / 162 etannAmnA munistatra devatA amarezvaraH / AzuH zizAna ityAdirapratiratha ucyte| triSTubh chando japAdau ca viniyogo yathocitam // 163 dhyambakamiti caivAtra vasiSThasyASamucyate / devatyomApatiyatra chandaniSTubh prakIrtita // 164 vibhrAT bRhacca ityAdau sUryo daivatamucyate / etatsaJcilya sakalaM dvijAgyo rudrajApyakRt // 165 yadyadArabhate tattayathoktaphaladaM bhavet / vedAdhyAyasya dAtRgAM zraddhayA draviNasya ca // 166
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rudrshaantividhivrnnnm| 123 prajAnAmAyuSaH kIrtarbhUyastvaM rudrjaapinH| .. imaM mantraM pavitraM ca rahasyaM pApanAzanam / / 167 rudravidhi vidhizreSTha kuryAdvipraH ziveritaH / zaivAgamavizeSajJo veda-vedAGgapAragaH / / 168 kuryAdyadevaM vidhivadvidhAnaM gAmbhorajasraM prathitaM dvijendrAH / prApnoti lokaM sa zivasya sAkSAdatrApi ssyaacchivvtsupujyH||166 mantrANi sarvANi ca sadvijasya nirdezaka Ni bhavanti tasya / yaHsAdhayetproktavidhAnavijJo mantrAbhipUjyaHsatu za bhuvsyaat||200 mantrAM trinetraM juhuyAt hutAze yo bilvapaurvRta-dugdhamiraiH / nihatya mRtyu zriyameti dhAtryAM prApnoti pazcAcchivalokameva / / 201 paJcabhAgazca SaDjAtaH paJcendraM paJcavAruNam / SaDjAtiM ca japitvA tu sarvapApaiH pramucyate // 202 iti rudrazAMtividhivarNanam // atha taDAgAdi pratiSThAvidhivarNanam / / athAtaH sampravakSAmi taDAgAdividhiM zubham / kRtena yena teSAM tu pratiSThA samprajAyate / / 203 asmannAmasya tAtena pRcchate raghupuGgave / taDAgAdyutsave prokto vidhiH so'yaM prakIrtitaH / / 204 dIpikAsu taDAgeSu sannihatyAsu yo vidhiH| saM vasiSTho'vadatsamyak dazarathasya pRcchataH / / 205
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazotasmAcca zrutavAn zaktiH zuzrAvAtaH parAzaraH / tatprasAdena tatprokto yo vidhiH sampracakSate // 205 taDAgAdinipAnAnAM yAvannotsarjanaM kRtam / tAvattatparakIyaM tu snAnAdInAmanahakam // 207 apratiSThita hevAnAM na kArya pUjanaM nraiH| apratiSThitakhAtAnAmapeyaM toyamucyate // 208 tadutsargaH prakartavyo nijavittAnusArataH / vittazAThya praheyaM syAdityuvAca parAzaraH // 206 tadvidhijJaH zuciH zAnto brAhmaNo dharmavRddhaye / / tadartha varaNIyo'sau catubhirbrAhmaNaiH saha / / 210 AcAryastatra kartavyaH pUrtadharmavivRddhaye / viparItamatiryasyAttatkRtaM karmaniSphalam // 211 taDAgapAlipaSThe tu maNDapaM tatra kArayet / pUrvottaraplave deze zuciH svasthaH samAhitaH / / 212 caturasraM caturaM dazahastapramANakam / svAmihastapramANena toraNAni ca kArayet // 213 patAkA vividhAH kAryA nAnAvarNAH samantataH / zubhapallavasaMyuktA dvAreSu kalazAH smRtAH / / 214 yathAvaNaM yathAkASThaM yathAkArya pramANataH / tathA yUpAnpravakSyAmi varNAnAM hitakAmyayA // 215 pAlAzo brAhmaNaH prokto nyagrodho bhUbhujaH smRtaH / vailvo vaizyasya yUpaHzyAcdrasyaudumvaraH smRtaH / / 216.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] taDAgAdipratiSThAvidhivarNanam / ziraH pramANo viprasya AkaNThaM kSatriyasya ca / ura:pramANo vaizyasya zUdrasya nAbhimAtrakaH / / 217 vedikA pAdamUle tu yUpastatra nikhanyate / yUpasya dakSiNe bhAge toraNa tatra kArayet / / 218 brahmasthAnaM ca tanmadhye aSTau bhAgAH prakIrtitaH / teSAmuttarataH somaM kuveraM kuvidaGgatam / / 216 / dhanadaM dhanvanAgeti IzAvAsyeti zaGkaram / AkRSNenetyAdimantraizca svaiH svaiH kalpyAstathA grahAH / / 220 trAtAramindramitIndraM magniM dUtaM ca pAvakam / agniH pRthurityAdi dharmarAjaM dvijottamaH / / 221 tadviSyoriti vai viSNuM namaH sUteti nai tim / saptarSayastu ityAdi mantraiH saptaRSIMstathA // 222 varuNasyottaMbhanamasi varuNaM ca prapUjayet / evaM dvAviMzatisthAnAni mantroktAni pRthak pRthak // 223 imaM me, tvannaH, satvannastatvAyAmi hyuduttamam / samudro'si samudreti trIn samudrAn nimInapi // 224 dazabhirvAruNairmantrairAhutInAM zatadvayam / zatamadhaM zataM vApi viMzatyaSTottaraM zatam / / 225 . gosahasrazataM vApi zatAdhaM vA pradIyate / alAbhe caiva gAM dadyAdekAmapi payasvinIm / / 226 arogAM vatsasaMyuktAM surUpAM bhUSaNAnvitAm / sauvarNA rAjatAstAmrAH kAsyAH sosAzca zaktitaH // 227
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazo. matsyA nakrAdayaH kAryA vividhaavrtvRttyH| go-vattau vastrabaddhau ca AgneyyAM dizi saMsthitau // 228 vAyavyAbhimukhau tatra kaaryedvaarimdhytH| vastrayugmAni viprenyo mudrikA-chatrikAdayaH // 226 bhaktyA caitAH pradAtavyAH prasAdya yanato dvijAH / viprAn santoSya deyAni dAnAni vividhAnyapi // 230 hemapuruSasaMyuktAM zayyAM dadyaJca shktitH| AsanAni prazastAni bhAjanAni nivedayet / / 231 etatpradakSiNokRtya svAsmanA ca vipshcitH| . prasAdayen dvijAn sarvAnvAMchanpUrtaphalaM naraH / / 232 kRtAJjalipuTo bhUtvA viprANAmaprata sthitaH / brUyAdevaM, bhavantoja sarva vipravapudharAH / / 233 te yUyaM tArayadhvaM mAM saMsArArNavato dvijaaH| AgatA sama puNyena pUrtakarmaprasAdhakAH / / 234 kUrmazca makarazcaiva sauvarNastatra kArayet / monAzca rAsabhAzcaiva tAmrA dadurakAH smRtAH / / 235 jalakuJjara-godhAzca saisAstatra prakalpayet / anye'pi jalajAstatra zaktitastAnprakalpayet // 236 imaM puNyaM prazastaM ca taDAgAdividhi naraH / vApI-kUpa-taDAgAdau kArayet brAhmaNairbudhaiH / / 237 khAtayitvA taDAgAdi svabhAvAcchAThyavarjitaH / mAnavaH kroDati svarge yAvadindrAzcaturdaza / / 238 mA .
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] lakSa-homavidhivarNanam / etadvidhAnaM vidadhAti bhaktyA khAteSu sarveSu tddaagkessu|| so'mutra kAmaiH paripUrNa deho bhukte dharitryAmiha sarvabhogAn // 236 vadanti kecidvarugasya loke prayAti bhogAvarugasya bhuGkte / bhuktvA ciraM tatra punardharitryAM naredratAmeti parAzaroktiH // 240 iti taDAgAdipratiSThAvidhivarNanam / // atha lakSa-homavidhivarNanam // athAtaH sampravakSyAmi dvijendrAH zrUyatAmitaH / lakSahomavidhiM puNyaM koTihomavidhi tataH / / 241 svayaMbhUryamuvAca prAgasmattAtaM pitAmahaH / tamimaM satpravakSyAmi zrUyatAM paapnaashnm||242 ye ceha brAhmaNAH kAryA bhUmirvA yatra maNDapam / samidho yAzca ye mantrA anyacca tatra yadbhavet // 243 lakSahomamimaM viprAH kAyama.naM nibodhata / yugmAzca bhUvijaH kAryA brAhmaNA ye vipazcitaH // 244 niyamatratasaMpannA sahitAH pArthivena tu / nityaM japaratA ye ca niyojyAstAdRzA dvijAH // 245 kanda-mUla-phalAhArA dadhi-kSIrAzino'pi ca / prAgudIcyAM same deze spaNDilaM yatra kArayet / / 246 tatra vedI prati paJcahastapramANikAm / dakSiNottara AyAme triMzattu pUrvapazcime // 247
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 vRhatparAzarasmRtiH / kuNDAni khanitavyAni aGgulAnyekaviMzatiH / nidhApayeddhiraNyaM ca ratnAni vividhAni ca // 248 sikatopari dAtavyA tatrApyagniM samindhayet / grahAMzcaiva sanakSatrAn dizi pracyAM samarcayet // 246 avadAnavidhAnena sthAlIpAkaM samarpayet / AjyabhAgAhutIhu tvA navAhutyA ca homayet // 250 agniM somaM tathA sUrya viSNuM caiva prajApatim / vizvedevAn mahendraM ca mitraM sviSTakRtaM tathA // 251 dadhi - madhu- ghRtAktAnAM samidhAM caiva yAjJikAH / homayecca sahasra N tu maMtraizcaiva yathAkramam // 252 caturviMzati gAyatryA mAnastoketi SaT tathA / triMzat grahAdimantraizca catvArazcaiva vaiSNavaiH // 253 kUSmANDairjuhuyAtpazva vikiredvAtha SoDaza / juhuyAddazasahasrANi jAtavedasa ityucA // 254 tathA paJcasahasrANi jahuyAdindradaivateH / hute zatasahasre tu abhiSekaM vidhApayet // 255 puNyAbhiSake yattroktaM tatpradAya zubhaM bhavet / atha SoDazabhiH kumbhaiH sahiraNyaiH samaGgalaiH || 256 sarvoSadhisamAyuktairnAnAratnavibhUSitaiH / abhiSekaM tataH kuryAtsnAnamantrairyathocitaiH // 257 samA'te tu tatastasmin pradhAnA dakSiNAH smRtAH / gajAzvaratha yAnAni bhUmiM vastrayugAni ca // 258 [ ekAdazo
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ koTihomavidhivarNanam / annaM ca gozataM hema RtvijAM caiva dakSiNA / vRSeNaikAdazenAtha dAtatryA daza dhenavaH // 256 svazaktyAtaH pradAtavyaM vittazAThyaM na kArayet / evaM kRte tu yatkicit grahapIDAsamudbhavam // 260 bhaumamAkAzagaM vApi ariSTaM yacca jAyate / tatsarvaM lakSa homena prazamaM yAti nizcitam || 261 zAntirbhavati puSTizca balaM tejaH pravarddhate / vRSTirbhavati rASTra e ca sarvopadravasaMkSayaH // 262 iti lakSahomavidhivarNanam / 'dhyAyaH ] || atha koTihomavidhivarNanam // athAtaH sampravakSyAmi koTihomavidhiM dvijAH / zrUyatAmAdareNaiSaH sarvakAmaphalapradaH || 263 sAnuSThAnA dvijAH proktA Rtvijo yAgakarmaNi / vidhijJAzcaiva mantrajJAH svadAraniratAzca ye || 264 varaNIyA vizeSeNa grahayAgakriyAvidaH / ekAGgavikalo vipro dhana-dhAnyApahArakaH / / 265 sarvAGga vikalo yastu yajamAnaM hinasti saH / tasmAtsarvaprayatnena vedAGgavidhikovidAH || 266 prakartavyA vizeSeNa prahayajJavido dvijAH / kAryazcaiva prayatnena grahayajJazca vai dvijaiH || 267 56 26
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazoadhyetA caiva mantrANAM RcAmaSTottaraMzatam / sa eva mRtviga vijJeyaH sarvakAmaphalapradaH // 268 AvAhanIyo yatnena praNipatya muhurmuhuH / prahAH phalantu nAgAzca surAzcaiva narezvarAH // 266 evaM kRte tu yatkiJcit prahapIDAsamudbhavam / tatsarva nAzayeduHkhaM kRtaghnasauhRdaM yathA // 270 asmAcchataguNaH proktaH koTihomaH svayambhuvA / AhutIbhiH prayatlena dakSiNAbhiH phalena ca // 271 pUrvavad grahadevAnAM AvAhana-visarjane / homamantrAsta evoktAH snAnaM dAnaM tathaiva ca // 272 maNDapasya ca vedyAzca vizeSaM ca nibodhata / koTihome caturhastaM caturhastAyataM punaH / / 273 yonivastradvayopetaM tadapyAhutrimekhalam / dvayAlenocchritA kAryA prathamA mekhalA budhaiH / / 274 tryAlairuddhRtA tadvadvitIyA mekhalA smRtA / ucchAye mekhalA yA tu tRtIyA caturaGgulA / / 275 iMcagulastatra vistAraH pUrvayoreva zasyate / vitastimAtrA yoniH syAtSaT-saptAGgulavistRtA // 276 kUrmapRSThoddhRtA madhye pArvatazcAMgulocchritA / gajoSThasadRzA tadvadAyAmachidrasaMyutA / / 277 etatsarveSu kuNDaSu yonilakSaNamIritam / mekhalopari sarvatra azvatthapatrasannibhA // 278
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 631 'dhyAyaH ] kottihomvidhivrnnnm| vedI ca koTihome syAt vitastInAM catuSTayam / caturasrA samA tadvatribhirvipraiH samAvRtA // 276 viprapramANa pUrvoktaM vedikaayaastthocchryH| tataH SoDazahastaH syAnmaNDapazca caturmukhaH / / 280 pUrvadvAre'pi saMsthApya bala,caM vedapAragam / yajurveda tathA yAmye pazcime sAmavedinam / / 281 atharvavedinaM tadvaduttare sthaapyedbudhH| aSTau tu homakAH kAryA veda-vedAGgavedinaH / / 282 evaM dvAdaza viprANAM vastramAlyAnulepanaiH / pUrvavatpUjanaM kRtvA sarvAbharaNabhUSaNaiH / / 283 rAtrisUktaM ca sauraM ca pAvamAnaM tu maGgalam / pUrvato baDhacaH zAnti pAvamAnamudaGmukham / / 284 sUktaM raudraM ca saumyaJca kUSmANDaM zAntimeva c| pAThayeddakSiNe dvAre yajurvedinamuttamam / / 285 sauparNamatha vairAjamAgneyIM rudrasaMhitAm / paJcabhiH saptabhirvAtha homaH kAryazca pUrvavat // 286 snAne dAne ca ye mantrAsta eva dvijsttmaaH| jyeSThasAma tathA zAnti chandogaH pazcime japet // 287 svavidhAnaM tathA zAntimatharvottarato japet / vasordhArAvidhAnaM tu lksshomvdissyte| anena vidhinA yazca prahapUjAM samAcaret // 288
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazosarvAn kAmAnavApnoti tato viSNupuraM vrajet / yaH paThet zRNuyAdvApi grahayAgamimaM nrH||286 sarvapApavinirmuktaH sa gacchedvaiSNavaM padam / azvamedhasahasraM ca daza cASTau ca dharmavit / / 260 kRtvA yatphalamApnoti koTihomAttadaznute / brahmahatyAsahasrANi bhrUNahatyArbudAni ca / - nazyanti koTihomena svayambhuvacanaM yathA // 261 prapedire ye'sya pitAmahAdyAH zvabhrANi pApena garIyasA tAn / uddhRtya nAkaM sa nayeddhi sarvAn yaH koTihomaM nRpatiHkaroti // 262 rASTra manovAJchitavRSTiyuktaM dhAnyaizca ratnaiH pazubhiH sametam / nirdvandvanIrogamadasyu tasya yo lakSakoTIhavanaM vidadhyAt / / 263 yo lakSakoTiM vidadhAti bhUbhRt tadvannaro lakSazataM juhoti / pratyabdamApnoti sa dIrghamAyurbhuGkte sapatnAnvijayI dharitrIm / / 264 yo brahmaghAtI gurudAragAmI prAmAdidAhAt dhruvapApayuktaH / pApairazeSaH puruSo vimuktaH sa koTi homAdvivudhatvameti // 265 tasmAttadA bhUpatayo vidhyuSTiM prajAsaukhyabalasya puSTya / AyuH pravRddhaya vijayAya kItyai lakSAdihomaM grahayAgametam // 266 iti koTihomavidhivarNanam / // atha putrArtha puruSasUktavidhAnavarNanama / / athAnyatsampravakSyAmi vidhiM pAvanamuttamama / asmattAtapratito'yaM raghupautrasya dhImataH / / 267
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] putrArthapuruSasUktavidhAnavarNanam / 133 anapatyasya putrArthamakarodvaibhANDikaH svayam / sahasrazIrSasUktasya vidhAnaM carupAkakRt // 268 yaiyana paiH kRtaM pUrvamanyarapi dvijottamaiH / upAsitAni sadbhaktyA zrotriyaiH zrutipAragaiH / / 26E AtmavidbhinirAhAraiH shrautibhimNtrvittmaiH| sidhyanti sarvamantrANi vidhividbhirdvijottamaiH // 300 kriyamANAH kriyAH sarvAH sidhyanti bratacAribhiH / na pAThAnna dhanAt snAnAdAtmanaH pratipAdanAt // 301 prAktanAtkarmaNaH puMsAM sarvAH sidhyanti siddhyH| zuklapakSe zubhe vAre zubhanakSatragocare // 302 dvAdazyAM putrakAmo yazcaru kurvIta vaiSNavam / dampatyorupavAsaH syAdekAdazyAM surAlaye // 303 RgbhiH SoDazabhiH samyagarcayitvA janArdanam / caruM puruSasUktena zrapayetputrakAmyayA // 304 prApnuyAd vaiSNavaM putraM cirAyu santatikSamam // 305 dvAdazyAM dvAdaza carUna vidhivannipedvijaH / yaH karoti mahAyAgaM viSNulokaM sa gacchati // 306 hutvA''jyaM vidhivatpUrva agbhiH SoDazabhistathA / samidho'zvatthavRkSasya hutvAjyaM juhuyAtpunaH / / 307 upasthAnaM tataH kuryAddhyAtvA tu madhusUdanam / havihomaM tataH kRtvA dadyAtpaJca ghRtaahutiiH||308
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 vRhtpraashrsmRtiH| [ekAdazokAmapradaM namaskRtya nArI nArAyaNaM ptim| ' samprAzya ca haviHzeSaM vasellaghvAzanI gRhe // 306 tataH kRtvA idaM karma kartavyaM dvijatarpaNam / rajaH strISu nivarteta yAvadbhaM na vindati // 310 asUtA mRtaputrA vA yA ca kanyAH prasUyate / kSipraM sA janayetputraM parAzaravaco yathA // 311 homAnte dakSiNAM dadyAt gRhaM vAsastathA tilAn / bhUmiM hiraNyaM ratnAni yathA sambhavameva vA // 312 vaH siddhamantraH satataM dvijendraH sampUjya viSNu vidhivtsutaarthii| imaM vidhAnaM vidadhAti samyak sa putramApnoti hareH prasAdAt // 313 iti putrArtha puruSasUktavidhAnavarNanam / // atha zAnti bAdhevarNanam // athAtaH sanpravakSyAmi grahamantrAdhidaivatam / ArSa chandazca yajjJAnAtkama syAtsaphalaM kRtam // 314 AkRSNeneti manto'smindaivatyaM savitA mahat / sRSihiraNyastUpAkhyatriSTup cchandaH prakIrtitam / / 315 ApyAyasveti somA'tra daivataM gautamo muniH / gAyatrI chanda udiSTaM viniyogo yathepsitam // 316 amiti mantrotra daivataM bhauma ucyate / virUpAkSo munidhImAn chando gAyatramiSyate // 317
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAntividhivarNanam / udbudhyasveti mantrasya budhazcaiva tu daivatam / munirbudhazca mantavyatriSTup chandaH prakIrtitam ||318 bRhaspate atItyatra devatApi bRhaspatiH / ArSaM gRtsmado'syeti chanda triSTup prakIrtitam ||316 zukraH zuzukveti hItyatra zukra ityadhidaivatam / zukrasyApi tathASaM ca virAT chandaH prakIrtitam // 320 zanno devIti cetyatra zanidaivatamucyate / sindhurnAma RSirvidvAn chando gAyatramucyate || 321 kANDAt kANDAditi rAhurdaivataM hi taducyate / RSiH prajApatiH prokto'nuSTup chandaH prakIrtitaH // 322 ketuM kRNvanniti proktaM daivataM ketureva hi / madhucchandasa ArSaM ca gAyatraM chanda eva hi / / 323 syonA pRthivIti mantrasya skandazca devatAsmRtA / ASaM medhAtithizcAtra svayambhUrdevataM param // 324 bhargAkhyazca munizcAtra bRhatI chanda ucyate / indrakutseti daivatyaM indra evaM smRto budhaiH // 325 ASaM kutsasya cAmutra triSTup chandaH prakIrtitam / yasmivRkSeti vAhyatra yamo vai devatA parA / / 326 RSistu kuNDalomA ca triSTup chandaH smaredbudhaH / brahmajajJAnamityatra kAlo ve daivataM mahat // 327 munirdharmatanurnAma triSTup chando'bhidhIyate / AyAtamiti ca hyasyAM citraguptastu daivatam // 328 SnyAyaH ] 635
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| . [ekAdazoASaM tu vAmadevo'sya triSTapchando budhairmatam / ani dUtamiti ghasyA mami devatA smRtA // 326 ArSa medhAtithirnAma chando gAyatrameva hi / apsume soma ityatra somaM vai daivataM smaret // 330 medhAtithirihApyArSamanuSTup chanda ucyate / puruSasUktasya devatyaM puruSa eva mataM budhaiH / / 331 bhUmipRthivyantarikSamityatra daivataM kSitiH / RSiH zAtAtapo hyatra chandazcAnuSTubucyate // 332 ArSa nArAyaNasyeha chandazcAnuSTubityapi / indrAyeMdo marutvate marutvAndaivataM mahat / / 333 ASaM tu kAzyapasyeha gAyatraM cchanda eva hi / marutvaMtamiti patra surendro devatA matA // 334 atrApi kazyapasyASaM gAyatraM chanda eva hi / uttAnaparNaityatra indro daivatamucyate // 335 ArSa sAGkhyasya cAtrokta manuSTup chanda ityapi / prajApate iti patra devatA ca prajApatiH // 336 hiraNyagarbhasyASaM tu triSTup chando mataM budhaiH / AyaM gauriti caivAtra devatA phaNino matA // 337 sarparAjo munistatra gAyatraM chanda ucyate / eSa brahmA Rtvija iti brahmadevo'dhidaivatam / RSi vAmadevo'tra gAyatraM chanda iSyate // 338
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zAntividhivarNanam / AtUna indravRtrahaM surendraH sgnneshvrH| tathASa vAmadevasya gAyatraM chanda ityapi // 336 jAtavedasa ityatra jAtavedAstu daivatam / kAzyapasyArSamatrApi chando'nuSTup prakIrtitam // 340 anoniyudbhiritysminvaayurdaivtmucyte| . ArSamatra vasiSThasya anuSTup chanda ucyate // 341 namaH prakAzadevatyaM muniproktaM prjaaptiH| chando gAyatramityuktaM viniyogo yathepsitam // 342 eSo uSeti cApyatra azvinau daivate smaret / praskaNvazcArSamatrApi gAyatraM cchanda uttamam // 343 maruto yasya hi kSaye mrudaivtmucyte| gautamaM ca muni viddhi chandazca prathamaM mune // 344 chandastathASa sahadaivatena jJAtvA dvijo yaH kurute vidhAnam / vedoktamathaM pradadAti samyak sarva phalaM karturihApyamutra // 345 yo lakSahomaM yadi koTihoma rAjA vidadhyAtprativarSamekam / rASTra suvRSTivijayaH subhakSyamArogyatA syAtsukRtasya vRddhiH // 346 bhavanti putrAH zubhavaMzavRdhyai dIrghAyuSo rAjahitA dharitryAm / sukIrtimanto jayino'pi rAjye pratApavanto ravi-candratulyAH // iti zrIvRhatpArAzarIye dharmazAstre zAntividhirnAma ekaadsho'dhyaayH|
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazo dvaadsho'dhyaayH| atha rAjadharmavarNanam / athAto nRpatedharma vakSyAmi hitakAmyayA / parAzarAt zrutaM viprA vakSyamANaM nibodhata // 1 bhUbhRdbhUmau paro devaH pUjyo'sau paradevavat / sa vidhAtApi sarvasya rakSitA zAsitA ca sH||2 indrA-mi-yama-vittazA-'naleza-mAtarizvanaH / zItAMzustIvrabhAsazca brahmAdayo'sRjannRpam // 3 nRpo vedhA nRpaH zambhurtR poko vissttrshrvaaH| dAtA hartA nRpaH kartA nRNAM karmAnusArataH / / 4 nAmRkSadyadi rAjAnaM nApi daNDaM vyadhAsyata / nAmasyato yadA caiSA kA bhayiSyajagatsthitiH ! // 5 nAgrahISyan puroDAzAn manuSya-pitR-devatAH / nAbhaviSyat zva-kAkAnAM bhAgadheyaM hutaM haviH // 6 nirguNo'pi yathA strINAM sadA pUjyaH patirbhavet / tathA rAjApi lokAnAM pUjyaH syAdviguNo'pisan / / 7 svakarmasthAnnRpo lokAn pitA putrAnivaurasAn / zikSayet dharmavidaNDairadharmakAriNo janAn // 8 narAn daNDadhRtaH kuryAt dharmajJAnArthasAdhakAn / samarthAnazvapatyAdInzUrAn svAmihitodyatAm / /
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] raajdhrmvrnnnm| 636 zucIna prAjJAn svadharmajJAn viprAn mudrAkarAn hitAn / lekhakAnapi kAyasthAna lekhyakRtyavicakSaNAn // 10 amAtyAna mantriNo dUtAn yathoditapurohitAn / prADvivAkAn samastAn vA hitAMzca rakSakAnapi // 11 zUrAnatha zucIn prAjJAn prvishvaaskaarinnH| . sarvasthAneSu cAdhyakSAn satkRtya vedino pare // 12 mahAyatnaH kumArANAmantaHpurasya rakSaNe / vRddhAn kaJcukino viprAn zucInADhyAMzca vIrakAn // 13 yathoditAni durgANi kuryAtteSvapi rakSaNam / udvAhamuditaM strINAM yaunasambandhakAraNAt // 14 sugupakRtyavijJAnamAtmarakSA prayatnataH / prAtaH sandhyArcanAdUrdhva gUDha'vacanazrutiH // 15 yathoktakArye rAjye ca nityaM kuryAtparIkSaNam / kozebhAzvarathAdInAM hetInAM varmaNAmapi // 16 ... kuryAdAlokanaM nityamanAlasyo mahIpatiH / amAtya mantri-yoddhRNAM sammAnaM nityazo'pi ca // 17 devArcanaM sadA homaH zAntizca vRddhasevanam / yajJo dAnaM tathotpAtasamaye zAntayo'pi ca // 18 varjanaM viSayAsaktabhUmidAnaM sazAsanam / prANivarjitadeze ca nItijJo mantrakRdbhavet // 16 mityamutsAhayuktazca vijigiissurudaayudhH| sadAlaGkArayuktazca sadaiva priyabhASakaH // 20
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| dviAdazosadA priyahite yuktaH pUjyo nAke'pyasau nRpH| sadA sAdhaSu sanmAnaM viparIteSu ghAtanam // 21 daNDaM dambheSu kurvANo rAjA yajJaphalaM labhet / . vRddhAn sAdhUn dvijAna maulAn yo na sanmAnayennRpaH / / 22 pIDAM karoti cAmISAM rAjA zIghraM kSayaM brajet / yastu sanmAnayedetAn devAn viprAMzca pUjayet // 23 parAjayetsopyarIstAn dIrghAyurapi jaayte| pIDyamAnAM prajAM rkssetkaaysthaishcortskraiH||24 dhAnyekSutRNatoyaizca sampannaM paramaNDalam / hInavAhanapuMstvaM tu matvaitatpravizennRpaH / / 25 mAse sahasi yAtrArthI kRtapuNyAhaghoSavAn / ' vidhivadyAnakaM kuryAdyadvyUhairakSayan balam // 26 . yatrAcalasarorakSA vRkSarakSA tu yatra c| vAsaM tatravidhAyaiva rAtrau rakSetsvakaM baLam // 27 caturdikSu ca sainyasya nizi zUrAn dhanudharAn / svayaM rAjA niyuJjIta samIkSya bhUbalAbalam / / 28 rAjyasya SaDguNAn matvA sandhivigrahayAnakAn / AsanaM saMzayaM dvaidhaM samyak jJAtvA samAcaret / / 26 nirbhedaM svabalaM kuryAnihanyAdbhinnacetanam / dAsIkarmakarAn dAsAn bhindato rakSayennRpaH // 30 nikaTasthAyino nityaM jAnanti ceSTitaM prbhoH| tasmAtte yatnato rakSyA bhedamUlaM yatastvamI // 31
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjadharmavarNanam / ete parasya yatlena bhedniiyaastto'pre| yathA paro na jAnAti tathA bhedaM samAcaret // 32 parAmAtya-pradhAnAnAM vyalIkadUtazabditam / utthApayetsvasenAyAH syAdyathA cittabhedanA // 33 parasainye bahu gatAnvividhAn kuhakAnapi / kArayet garadAnAdi vahnipAtAnanekazaH // 34 svasainye garadAnAdi nRpo yatnena rakSayet / niyujya vijJaH puruSAnuktaM sarva nizAmayet // 35 antarbhArUna bahiH zUrAn sAgnikAn brAhmaNottamAn / marmajJAn kulasampannAn bibhRyAdAtmasannidhau // 36 pravizan paradeze ca prajA svIkRtya saMvizet / utsArya mArgato lokAn dUrIkRtya brajennRpaH // 37 zasyAdi dAhayetsarva yavasAni dhanAni ca / bhindyAtsarvanipAnAni prAkArAnparikhAstathA // 38 apasRtya samAdAya bhUmi sAdhAraNAM nRpaH / gamayet vArSikAnmAsAnAsAdya svadharAM nRpaH // 36 na yuddhamAzrayetprAjJo na kuryAtsvabalakSayam / sAmnA bhedena dAnena tribhireva vazaM nayet / / 40 vadanti sarve nItijJA daNDasyA'gatikA gatiH / tadvajaM vazamAyAti tathA zatrustathA caret // 41 AkrAntA darbhasUcyo'pi bhiMdhudvayo'pi bhUtalam / nAto yateta yuddhAya yuddhasiddhirasiddhivat // 42
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 [dvAdazo vRhtpraashrsmRtiH| svadharAtyantike deze yuddhamicchetsvadharmavit / na tu pravizya tadUrabhUmi yuddhaM samAcaret // 43 kiJcitsupteSu lokeSu kSapAyAM yuddhamAcaret / sudhIravyasane cApi yodhayetparasainikaiH // 44 vyUhai!ya yathoktairvA rakSAM kRtvApi cAtmanaH / sainikAMstAn samastAMzca prerayeyuddhavinnRpaH // 45 sammAnayetsamastAMzca yoddhRnsenApatInnRpaH / anvicchan jayalakSmI ca nItijJaH pRthiviiptiH||46 snehenApi samaM palyA zayyAstho'pi hi mAnavaH / puSpairapi na yudhyeta yuddhaM tatra vipattaye // 47 hInaM parabalaM matvA nirutsAhamanAdaram / samastabalasaMyuktaH svayamutthApya yodhayet // 48 na hanyAt muktakezaM ca nAzayena nirAyudham / parAGmukhaM na patitaM na tavAsmIti vAdinam // 46 anyAnapi niSiddhAMzca na hnyaatdhrmvinnRpH| hatvA ca narakaM yAnti bhrUNahatyAsamainasA // 50 parAGmukhIkRte sainye yo yuddhAnna nivartate / tatpAdAnISTitulyAni bhUmyartha svAmino'pi vA // 51 zirohatasya ye vaktre vizanti raktabindavaH / somapAnena te tulyA iti vAsiSThajo'bravIt // 52 yudhyante bhUbhRto ye ca bhUmyarthamekacetasaH / iSTastairbahubhiryogairevaM yAnti triviSTapam / / 53
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rAjadharmavarNanam / 643 eSa eva paro dharmoM nRpateryadraNArjitam / viprebhyo dIyate vittaM prajAbhyazcAbhayaM tathA // 54 yadA tu vazatAM yAti sa dezo nyAyato'rjitaH / taddezavyavahAreNa yathAvatparipAlayet // 55 raNArjitena vittena rAjA kuryAnmakhAndvijAn / arcayedvidhavadrAjA sAdhUn sammAnayedapi // 56 mAtulaH zvazuro bandhuranyo vApi hi yo jitaH / adaNDyaH ko'pi nAstyeva rAjanItivido viduH / / 57 susahAyamatiprauDhaM zUraM prAjJAnurAgadam / sotsAhaM vijigISU ca matvA rAjA niyAmayet / / 58 matvA cArthavataH sarvAn yuktAnapyarthakRdbhavet / sArthakAMzca niyuJjIta sarvato'rthamupArjayet // 56 sarvANyapi ca vittAni yatastato'pi rAjani / pravizaMtIva toyAni sarvANyapi hi sAgare // 60 nRpasyApadi jAtAyAM devadravyANi kozavat / AdAya rakSedAtmAnaM punastatra ca niHkSipet // 61 vittaM vAdhuSikANAM tu kadayasyApi yaddhanam / pASaNDi-gaNikAvittaM haranAoM na kilviSI // 62 dev-braahmnn-paassnnddi-gnnkaa-gnnikaadyH| vaNigvAdhuSikAH sarve svastha rAjani susthitaaH||63 yathA vahnizca gomAMsaM dahannapi na paatkii| AdadAnastathA rAjA dhanamAtoM na kilviSI // 64
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 vRhatparAzarasmRtiH [dvAdazogRhNIyAtsarvadA rAjA kraanpiiddynprjaaH| stoke stokAn pRthak sAmnA sa bhuGkte suciraM dharAm // 65 sadA codyaminA bhAvyaM nRpeNa vijiSISuNA / vijigISurnu po nAnyaiH kadAcidabhibhUyate // 66 tadevaM hRdi sandhAya dhRtotsAho nRpo bhavet / daiva-pauruSasaMyoga sarvAH sidhyanti siddhayaH // 67 naikena cakreNa rathaH prayAti nacaikapakSo divi yAti pakSI / evaM hi devena na kevalena puMso'rthasiddhirnarakArato vA / / 68 keciddhi devasya tu kevalasya prAdhAnyamicchanti matipravINAH / puMskArayuktasya narasya kecidapyatra iSTA puruSArthasiddhiH // 66 atyudyamI kriyata eva ca yaH zramI ca zauryAnvitazca guNavAMzca sudhIzca vidvAn / prApnoti naiva vidhinA sa parAGmukhana svIyodarasya paripUraNamannamAtram / / 70 zubhrANi hANi varAGganAzca nAnAprakAro vibhavo narasya / urvIpatitvaM (ca) nRpakAratA (nRkAratA) ca saba hi maMkSu (maJju) kSayameti daivAt / / 71 keSA(eSAM)hi puMsAM mahato hi devAtsthAnasthitAnAmapi cArthasiddhiH / keSAM prabhutvaM bahujIvitaM ca eko hi devo balavAnato'tra / / 72 puM-strIprayogAdathazukra-zoNitAt ko dehamadhye vidadhAti grbh| strINAM tu tadviprana cApi puMsAM sarvANi caiSAM(manujezvara)nanu devaceSTA / / kAsAM tu garbhasya na sambhavo'sti keSAM ca zukraM nanu vIryahInam / dadhAti garbha nanu kApi daivAt kAzcittu gabha na dadhAti daivAt / / 74
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ lyAyaH] rAjadharmavarNanam / 145 dhAtA vidhAtA nija karmayogAt vidhestvabhISTaM tvanubhAvabhAvyam / devAsurANAM saha daityakAnAM sa hyeva kartA ca manUdbhavAnAm / / 75 daivAt maghono'pi sahasramaNAM devAddhimAMzoH kSayarogitA'bhUt / daivAtpayodherlavaNodakatvaM devAdbhaveccitratarA ca vRSTiH / / 76 yadapyamuSmAnna parosti daivAt kuryAttathApIha naro nRkAram / uddIpayetkarmakaro nRkArAduddIpitaM karma karoti lakSmIH // 77 . devena kecitprasabhena kecitkecinnRkAreNa narasya cArthAH / sidhyanti yatnena vidhIyamAnAsteSAM pradhAnaM narakAramAhuH / / 78 svAmiH pradhAnaM naya-durga-kozAn daNDaM ca mitrANi ca nItivijJAH / aGgAni rAjyasya vadanti sapta saptAGgapUrvo nRptiraamuk||76 duvRtta-sadvRttanareSu daNDaM rAjA vidhatte nipuNo'rthasidhyai / daNDasya matvorjitavittasatvaM puMso'rthahInasya damaM tu hInam / / 80 anyAyato ye tu janaM narezAH sampIDya vittAni haranti lobhAt / tatkrodhavahnau paridagdhadehA gatAyuSaste tu bhavanti bhUpAH // 81 daNDo mahAn madhyamakAdhamastu mAnaM tu teSAM trasareNukAdi / sozItisAhasrapaNo mahAn syAdardhAddhako tasya tadardhako vA // 82 sArthapAdazca harazca daNDau pAtyau nRpeNeti vadanti santaH / pANyAdipacchedana-mAraNaM ca nirvAsanaM rASTrata eva sadyaH // 83 jJAtvAparAdhaM manujasya yastu dezaM ca kAlaM ca vapurvayazca / daMDayeSu daNDaM vidadhAti bhUbhRt sAmyaM sa badhnAti purandarasya // 84 yaH zAstradRSTena pathA narezo daNDaM vidadhyAdvidhivatkarAMzca / so'tIva kIti vitanoti gurvImAyuzca dIrgha divi devabhogAn 85
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazoyastyaktamArgANi kulAni rAjA zreNIzca jAtIzca gagAMzca lokAn / AnIya mArge vidadhAti dharmya nAke'pi gIrvANagaNaiH prazasyate // 86 yaH svadharme sthito rAjA prajAdharmaNa pAlayet / sarvakAmasamRdvAtmA viSNulokamavApnuyAt / / 87 harSazva-vahni-yama-vittanAtha-zItAMzurUpANi hi bibhratIha / sarve'pi bhUpAstviha paJcarUpAstaM kathyamAnaM zRNuta dvijendrAH // 88 yadA jigISu, tazastrapANistviSu samAlambya sa viddhasainyaH / sarvAn sapatnAniha jetukAmastadA sa haryazva iveha bhAti / / 86 akAraNAtkAraNato'pi caiSa prajAM dhekopsmiddhrociH| yadA tadenaM nRpanItivijJAstanUnapAtaM pravadanti bhUpam / / 60 dharmAsanasthaH zrutizAstradRSTyA zubhAzubhAcAravicArakRtsyAt / dharmyaSu dAnaM vakRtsu daNDaM tadA 'vanIzasviha dharmarAjaH / / 11 yadA svamAtya-dvija yAcakAdIn prahRSTacittastu yathocitena / dhanapradAnena karoti hRSTAn bhUbhRttadA'sau draviNezavatsyAt // 62 samastazItAMzuguNaprayukto yadA prajAmepa zubhAya pshye|| prasatramUrtirgatamatsaraH san tadocyate soma iti kSitIzaH // 63 AjJA nRpANAM paramaM hi tejo yastAM na manyeta sa zastravadhyaH / brUyAca kuryAJca vadeca bhUbhRtkAryaM tadaivaM bhuvi sarvalokaiH // 64 durdharSatigmAMzusamAnadIpteyAn manuSyaH pamapaM nRpasya / yastasya tejo'pyavamanyamAnaH sadyaH sa paMcatvamupaiti pApAt / / 14 yo'hAya savaM vidadhAti pazyet zRNoti jAnAti cakAsti zAsti / kastasya cAjJA na bibharti rAjJaH samastadevAMzabhavo hi yasmAta // 65 iti raajdhrmvrnnnm|
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vAnaprasthabhikSudharmavarNanam / 647 // atha vAnaprasthabhikSudharmavarNanam / / atha vipro vanaM gacchedvinA vA sahabhAryayA / jitendriyo vasettatra nityaM zrautAgnikarmakRt / / 66 vanyairmunyazanairmedhyaiH zyAmA-nIvAra-kaGgubhiH / kanda-mUla-phalaiH zAkaiH snehaizca phalasambhavaiH / / 67 sAyaM-prAtazca juhuyAtrikAlaM snAnamAcaret / carmacIvaravAsAH syAt zmazru-loma-jaTAdharaH // 68 pitazca tarpayennityaM devAMzcAjasramarcayet / arcayedatithInnityaM tathA bhRtyAMzca poSayet // 16 na kiJcitpratigRhNIyAtsvAdhyAyaM nityamAcaret / sarvasatvahito dAntaH zAntazcAdhyAtmacintakaH // 100 santuSTasvAntako nityaM dAnazIlaH sadA dvijaH / kazcidbhadaM samAsthAya suvRttyA vartayetsadA // 101 ekAhikaM tu kurvIta mAsikaM vAtha saJcayam / pANmAsikaM cAbdikaM bA yajJArthaM ca vane vasan // 102 tyaktvA tadAzvine mAsi sthAnamanyatsamAzrayet / yathAvadagnihotraMtu samidAjyaistu pAlayet // 103 cAndra-kRcchra-parAkAdyaiH pakSa-mAsopavAsakaiH / virAgairekarAgaizca AzramasthaH kSipedbudhaH // 104 tiSThennAvatikastatra svapyAdadhastathA nizi / atandrito bhavenitthaM vAsaraM prapanayena // 105
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazoyogAbhyAsarato nityaM sthAnA''sana-vihAravAn / hemanta-grISma-varSAsu jalAgnyAkAzamAzrayet // 106 dantolUkhaliko vApi kAlapakkabhugeva vA / myAdvAzmakuTTako vipraH phalasnehaizca karmakRt // 107 zatrau mio samasvAntastathaiva sukha-duHkhayoH / samadRSTizca sarveSu na vizedvanagahvaram 108 mlecchavyAptAni sarvANi vanAni syuH kalau yuge| na bhUpAH zAsitArazca grAmopAnte vasedataH // 106 prAmAzca nagarAdezAstathAraNya-vanAni ca / kSitIzarakSitAnyeva sarveSAM-phaladAni hi // 110 prathamaM bhUpatestasmAtkRtyaM zaMsedvijAgrajAH / yogaM vA'raNyavAsaM vA kurvIta tadanusayA // 111 . sutrAmA-'nalavAyUnAM yamasyendovivasvataH / Iza-vittezayobrahmamAtrAbhyo nirmito nRpH||112. , pAratrikaM tu yatkizcidyatkizcidaihikaM tathA / nRpAjJayA dvijAtInAM tatsavaM sidhyati dhruvam // 113 nRpateH prathamaM tasmAt sAdhoryajJAdikaM dvijaH / rakSArtha kathayitvA tu yathA kArya samApayet // 114 dhenuH pUrva vasiSThasya hyAsIdurvAsaso'pi ca / vanavAsAzramasthasya vahnikAryAya tAM zrayet // 115 phalasnehA yadA na syuH kAlavaiguNyato dvijAH / tadA godugdha-sarpibhyAmagnikArya samApayet // 116
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vaanprsthbhikssudhrmvrnnnm| 146 tathA sarveSu kAleSu tathA sarvAzrameSu c| godugdhAdi pavitra syAtsarvakAryeSu sttmaaH||117 vanavAsiSu sarveSu bhikSAM kuryAdvanAzramI / tadA sarva prakurvIta pitRdevArcanAdikam // 118 / aSTau bhuJjIta vA prAsAn grAmAdAhRtya yatnavAn / vAsanAsaMkSayaM gacchedanilAzaH prAgudIcikaH 116 vidhAya vipro vanavAsadharmAn sarvAnimAnuktavidhikrameNa / sa zovya pApAni vapurvizodhya brahmAdhigacchetparamaM dvijendrAH // 120 AzramatrayadharmAnvA caritvA prAk dvijAstataH / dvayasya vA tataH pazcAccaturthAzramamAcaret // 120 dvijAgrajo yadA pazyet valIpalitamAtmanaH / uparAmastathAkSANAM kSaNyaM kAmasya sadvijAH // 121 samIkSya putrAM pautra vA dRSTvA vA duhituH sutam / adhItya vidhivadvedAn kRtvA yajJAnvidhAnataH // 122 nizcayaM manasaH kRtvA caturthAzramamAvizet / prAjApatyAM vidhAyeSTiM vanAdvA sadmano'pi vA // 123 samastadakSiNAyuktAn sarvavedAMstatazca tAn / anInAtmani cAropya daNDAn vidhivadAharet // 124 kizcidbhedaM samAsthAya taddharmeNa ca vartayet / vAG-manaH-kAyadaNDAzca tathA satvAdayo guNAH // 125 trayo'pi niyatA yasya sa tridaNDIti kathyate / kamaNDalvakSamAlA ca bhikSApAtramathAparam // 126
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dvAdazo 650 vRhtpraashrsmRtiH| kASAyavAsaH kaupInaM kAryArthaM vastrameva vaa| zikhA yajJopavItaM ca daNDAnAM tritayaM tathA // 127 dvikAlaM vidhivatnAnaM bhikSayA caikabhojanam / zuddha kavRttivipreSu satkarmanirateSu ca // 128 bhikSAcaryA yateH proktA vratacaryA tathaiva ca / asambhASazca zUdreNa tathA ca shilpi-kaarubhiH||126 avaktRtvaM tathA strIbhiH kRtyametadyateH smRtam / na kadambakasaMrodho nityamekAntazIlatA // 130 sadaiva prANasaMrodhaH sadaivAdhyAtmacintanam / mRNuhAvalAbvazmamayaM pAtraM yate smRtam / / 131 zuddhirahiramISAM tu govAlazcAvagharSaNam / na daNDana ca daNDena vinA vA tena vA tathA // 832 mokSAvAptirbhavetpuMsAM kitvasyAdhyAtmacintanAt / / samatvaM sukha-duHkheSu tathA vidveSa-rAgayoH // 133 AtmAnyayoH samAnatvamajasra cAtmacintanam // 134 yatibhistribhirekatra dvAbhyAM paJcabhireva vaa| na sthAtavyaM kadAcitsyAttiSThanto nAzamApnuyuH // 135 bahutvaM yatra bhikSaNAM vArtAstatra vicitrkaaH| sneha-paizUnya-mAtsarya bhikSaNAM nRpaterapi // 136 tasmAdekAntazIlena bhavitavyaM taporthinA / AtmAbhyAsaratazcaiva brahmaprApyabhilASukaH // 137
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vAnaprasthabhikSudharmavarNanam / 651 tridaNDagrahaNAdeva yatitvaM naiva jAyate / adhyAtmayogayuktasya brahmAvAptirbhavedyataH / jitendriyo hi daNDA) yuvA na syAttathA sruk||138 yuvA nIruka tathA bhikSurAtmavRddhipradUSakaH / bhikSurgehe vasanyatra kaamaato'nyo'bhigcchti // 136 tatsadmanAthaM vRddhAnvai saha tenaiva pAtayet / ekarAtraM tu nivasedbhikSuSasva gRhAGgaNe // 140 tasya vai tArayetpUrvAn viMzatiM pitRmAvRtaH / bhikSuryasyAnabhuk brahmayogAbhyAsarato bhavet // 141 pariNAmazca yogena kRtakRtyo gRhI bhavet / nirmamo nirahaGkAraH sarvasahaH prasannadhIH / / 142 brahmaNyAtmani gomAyau munau mlecche ca tulyadRk / cilAni dhAtrA kathitAni dhatte varteta yo vai vihitena bhikSuH / yo'dhyAtmavedI satataM jitAkSaH sa brahmakAye gamanaM karoti // 143 vanastha-bhikSudharmAnvai yAnuvAca parAzaraH / yathAvadabhidhAyaitAn vanAmyAzramabhedakAn / / 144 iti vAnaprasthabhikSudharmavarNanam / / / atha caturNAmAzramANAMbhedavarNanam / / athAtaH sampravakSyAmi bhedamAzramasambhavam / brahmacaryAdikAnAM tu yAthAtathyaM nibodhata // 145
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 bRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazocaturNAmAzramANAM tu bhedo dRSTo manISibhiH / pratyekazo vadAmyenaM zruNudhvaM dvijsttmaaH||146 brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho yatistathA / etadbhedAn pravakSyAmi zruNudhvaM pApanAzanam // 147 caturdhA brahmacArI syAdgAyatro vaidhasastathA / prAjApatyo vRhAceti lakSaNAni pRthak pRthak // 148 akSAralavaNAzI syAt gAyatryabhyAsatatparaH / vartate bhikSayA nityaM gAyatro'yaM prakIrtitaH // 146 caturdhA dvAdazAbdhAni yo'dhiiyaanshctuHshrutiiH| bhikSayA brahmacaryeNa tiSThet brAhmaH sa ucyate // 150 gurorvA guruputrasya tatpalyA vApi sannidhau / yo vasedabhyasana jJAnaM brahmacArI sa naiSThikaH // 151 RtukAlAbhigAmI san parastrI parva varjayen / vedAnadhyeti bhikSAbhuk prAjApatyo'yamucyate // 152 . gRhasthastu caturbhedo vArtA-zAlInavRttiko / yAyAvarastathA vAnyo ghorasanyAsikastathA // 153 kRSi-gorakSa-vANijyaiH kurvan sarvAH kriyA dvijH| vihatairAtmavidyaizca vArtAvRttiH sa ucyate // 154. dadAtyadhyeti yajate yAjayena ca paatthyet| kuryAtkarmApratigrAhI zAlIno dhyAnakR dvijaH // 155 uktaH san kArayedanyAMkriyAM kuryAtpratigraham / pAThayezca tathAtmAnaM yAyAvaraH sa ucyate // 156
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] caturNAmAzramANAMbhedavarNanam / tiSThedyazca zilocchAbhyAmuddhRtAgnizca ucyate / Atmavizca kriyAH kuryAt ghorasaMnyAsikaH smRtaH // 157 vAnaprasthazcaturbhedo vaikhAnasa udumbaraH / vAlakhilyo vanevAsI tallakSaNamadhocyate // 158 phalaimalairakRSTAnnairagnikama vane vasan / kuryAtpaJcamahAyAn sa vaikhAnasa Atmavit // 156 prAtaI digaaniitrphlaakRssttaashnendhnaiH| udumbaro mato jJAnI paJcayajJAgnikarmakRt // 160 caturo nyAsakRdagnikArya kurvanvane vasan / phalasnehaivanAnnaizca bahubhiHzruticoditaH // 161 uddhRtya paripUtAdbhistathA'yAcitavRttikaH / phalairvanyairvanAnnaizca phenapaH paJcayajJakRt // 162 vanastho vAlakhilyo yo dhatte valkalacIvaram / agnikAryakRdAtmajJa UrjAnte saMcitaM tyajan // 163 caturbhedaH paribAT syAt kuTIcaka-bahUdako / haMsAH paramahaMsAzca vakSyante te pRthak pRthak // 164 ... putrasya bhrAtRputrasya bhrAtR-dauhitrayorapi / tadupAntakuTIstho yaH sa bhakSyavRttibhuk dvijaH // 165 praticaryAkRtaHso'pi yo vAsaHpUtavAripaH / tathA tridaNDabhRt zAnta AtmajJaH sa kuTIcakaH // 166 jhayo bahUdako nAma yaH pavitritapAdukaH / zikhAsanopavItAni dhAtukASAyavastrabhRt // 167
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazosAdhuvRttirdvijaukassu bhikSAbhugAtmacintakaH / bahUdakastvayaM jJeyo yaH paribATa tridaNDabhRt // 168 ekadaNDadharA haMsA zikhopavItadhAriNaH / vAryAdhArakarAH zAntA bhUtAnAmabhayaGkarAH 166 vasantyekakSapAM grAme nagare pnycshrvriiH| karSayanto vratairdemAtmajJAnaratAH sadA // 170 ekadaNDadharA muNDA kanthA-kaupInavA lsH| : avyaktaliGgino'vyaktA sarvadeva ca mauninaH / / 151. zikhAdirahitAH zAntA unmattaveSadhAriNaH / 'bhama-zUnyAmaraukaHsu vAsino brahmacintakAH // 172 ete paramahaMsA vainaiSThikA brahmabhikSavaH / uktAstadgatabhedajJairAtmanaH prArthanAkarAH // 173 yo brahmacaryabatacAribhedo bhedo gRhasthasya tathaiva yazca / / yo'raNyavAsidvijakarmabhedo yatestathA naiSThikamuktibhedAH // 174 caturNAmAzramANAM tu bhedamuktvA parAzaraH / athAbravIt dvijA yogaM zruNudhvaM pApanAzanam // 175 mumukSavo virajyante dehAdgehAdito ythaa| zarIrazAstathA prAhuH parabrahmalayaM gamAH // 176 kha-vAyvagnyaMbu-dhAtrIbhirArabdhamAzunAzi ca / tanmukhya saMyuktaM tatpazcAkSAlayaM tyajet // 170 zukra-zoNitasaMyogAtrIkoSThapAkasambhavam / duHkhena dazabhirmAsaiAyataM bhUridohadaiH // 178
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogavA 'dhyAyaH ] yogavarNanam / 655 jananyA dohadAbhAve garbhasthasyApi duHkhitaaH| atyantaM jAyamAnasya yoniyantranipIDanAt // 176 jAtasya baalrogaadyaioginiigrhdosstH| dehinaH sarvadA duHkhaM daMtajanmAdikaZhaiH // 180 evaM bAlye mahadukhaM kaumArye yauvane'pi ca / striyA vinApi sAdhaM vA dAridrayaryayorapi // 181 kSuttRDbhyAM prathame vittarakSaNAdyaidvitIyake / vRddhatvecAnayodu:khaM tasmAdduHmayaM vpuH||182 masina lepitaM baddhaM snAyubhiH kulyasaJcayam / medomehanasampUrNa kapha-pitta-vasAzrayam // 183 amedhyapUrNa bhasrAvatsarva vai sarvadA'zuci / mRtsnayA snAna gandhA_nirgandhi niyate bahiH // 184 durgandhaM sarvarandhraSu svaghrANodvegakArakam / satataM sravate'medhyaM kiM dehasyocyate zubham // 185 yadadagdhaM bhavenmRtsnA dagdhaM bhasmatvamApnuyAt / mRtasya dRzyate kiJcit tRSNAkoparatasya tu // 186 ka ihotpadyate vidvAn ko veha mriya punH| yantropamamidaM dhImAn vAyutyaktaM mRtaM bhavet / / 187 pRthagAtmA pRthak svAntaM pRthak khAni dazApi ca / pRthak pRthak ca bhUtAni pRthak teSAM gunnotkrH||188 - pRthak prANAdivAyuzca tadgatizca pRthak pRthak / pRthak pRthagiti hyetat zarIraM kimihocyate // 186
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazoArambhakANi yAnyeva teSu yAnti tadaMzakAH / AtmA cAnyadavApnoti yAtanIya punarvapuH // 160 / yaH pazyet zRNuyAjiyet svadedvidyAtsmaredvadet / svapyAcca jAgRyAdcchedbhinyAt gAyet japet paThet // 161 gRhIyAdarpayeddadyAjjAyeta janayedapi / so'sti kazcitparo dehAdyo devIti nigadyate // 162 naikazcetsyAnna dehe'smin pratyabhijJA kathaM bhavet / ekadRk-dRSTirUpasya punaranyena pazyataH // 163 adrAkSaM yadahaM vastu tadevaitatspRzAmyatha / yathA'smAkSaM ca pazyAmi pratItiryasya jAyate // 164. darzana-sparzanAbhyAM ca grahaNAdekavastunaH / asti hyAtmA paro dehAttathA dezasti kazcana // 165 gRhI ca gRhamadhyastho bhagna kiMcitsamAcaret / dehe kSatAdisaMrohAttA deyasti kazcana // 166 jJAnayogaphalenAyaM karmayogaphalena ca / sa eva bhujyate kurvan uddezau tasya tAviti // 167 tAryate karmaNA cAyaM badhyate karmaNApi ca / ubhayathApi naivAtra pratyakSaM dRzyate dvijAH / / 168 mAyAvitvaM ca mUkatvamatiriktAMgatA kramAt / avAktvaM dhAnyahartRNAM paizUnye pUtinAsitA // 166 bharato varNakaizciH svadehaM citrayedyathA / kurvannAnAvidhaM karma tathAtmA karmajAstanUH // 200
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ...yogavarNanam / jarAyujAMNDajAdIni vapUMSi yo'grhiinijH| karmabhirvarNabhedaizca cittadaurgatyarugyutaH // 201 .... badhira-klIba-niHsvA-'ndhA jAyante purussaadhmaaH| . nirenasaH punarbhUtvA vidvadviprakuleSu ca / / 202 mahAkuleSu cAnyeSu jAyante lkssnnaanvitaaH| dhanavantaH prajAvanto vidyAvanto yazasvinaH / / 203 rUpa-saubhAgyasaMyuktAH srvessaamupkaarkaaH| brahmAbhyAsaratAH zAntAH SaTkarmaniratAstathA // 204 pabhayakRto nityamagniSTomAdiSu sthitaaH| dvijopAstikarA nityaM gurvAcAryAdipUjakAH / / 205 caturAzramadharmANAM sevinaH samadarzinaH / guNaiH sabai samAyuktAstejasvino janapriyAH // 206 evaMbhUtAzca ye viprAsteSAM viSNu sdaantike| viSNuzca sarvadevatyastasmAdviSNumanA bhavet / / 207 devatA_kRtAM nityaM gurUpAstikRtAM tathA / brahmevAbhyasatAM sasyak brahmasAnnidhyamiSyate // 208 upAsyaM tatsadA brahma yAvatsAdhakatAM vahet / bahvAyAsAdviditvA yatsaMsarenneha mAnavaH // 206 vadanti brahmavettAro brhmaabhyaasmnekshH| brahmApi dvividhaM dhImannaparaM parameva / / 210 samatvaM paramaM brahma zabdabrahmeti kIrtitam / praNavAkhyaM trirUpaM tatprAgeva he vizeSataH // 211
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazoprANAyAmaistadabhyasya pUrakAdyaizca vAyubhiH / pUraka-kumbhako vA recakastu tRtIyakaH // 212 yena vyAvartate vAkurnAsAyAnniHsaredvahiH / pUrayet zvAsayogena pUrakaM tadvido viduH // 213 ApUrya nizcalIkRtya yaH kazciddhAryate'nilaH / zvAsayogaM vadantyevaM kavayaH kumbhakaM tviti // 214 brahmadhyAnasamAyuktaM vAyu yo na vahinayet / kumbhakaH pavanaH sa syAdyo vahinaiva mucyate // 215 recakaM tadvidustajjJA recyate yaH zanaiH zanaiH / na vegAnecayedvAyuM sarvathA vighnabhAg bhavet // 216 mocayenmandamandaM tu bahiH syAtkumbhito yathA / nAsAgrasthitapANistu sazirazcAlanakSamam // 217 anilaM recayedyogI na mandaM nAtivaMgataH / na jJAyate'nilo yasya niHsaram nAsikAgrataH / 218 yasyAste kumbhito'jasraM prANayogI sa ucyate / dIrghAyustvaM paraM jJAnaM samastA yogasiddhayaH // 216 dehe tasyA'vatiSThanti prANo yena vshiikRtH| yatra tiSThati jIvaHsyAniHsRtemRta ucyate // 220 sa kinna dhAryate prANo brahmAptiH sati yatra tu / prANa evAyamAtmAste prANo dehasya vAhakaH // 221 zarIrAniHsRte prANe nAtmA vigrhvaahkH|
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ RE 'dhyAyaH] yogavarNanam / dehaM tyaktvA yadA jIvo bahirAkAzamAsthitaH / / 222 tadA nitiSayo vAyubhavedatra na sNshyH| tadA sa sarvadeheSu nAsAgramAsthitaH zivaH // 223 pratyakSaH sarvabhUtAnAM tiSThate na ca lakSyate / yadA na zvasate vAyustadA niSphalamucyate // 224 nAbhisaMsthaM tu vijJAya janmabandhAdvimucyate / dehasthaH sarva satvAnAM sa jIvati zRNoti ca // 225 dharmAdharmeravaSTabdho dehe dehe vyavasthitaH / sa hRtpaMkajasaMsthastu adha udhvaM pradhAvati / 226 dharmAdharmamahApAzairgRhItaHsan pravartate / urdhvamucchasate yAvatprANAkhyastu samIraNaH / / 227 tAvatprANastu vijJeyo yAvannAsAgramAsthitaH / atrasthaM niSkalaM brahma yAvanna zvasiti dvija // 228 zvAsena hi samAyogAdAkAzAtpunarAgataH / nAsArandhrasamAlInastadA niSphalamucyate / / 226 sa jIva iti vikhyAtaH sa viSNuH sa mahezvaraH / dhyAtavyA devatAstatra krameNa pUrakAdiSu / / 230 viSNa-brahmezvarAsteSu sthAneSu sthAnavidvijaiH / nIlapaGkajavat zyAmamAsInaM nAbhimadhyataH // 231 mahAtmAnaM caturbAhu~ pUrake tu hariM smaret / hRtpadma kumbhake dhyAyet brahmANaM paGkajAsanam / / 232 raktandIvaravarNAbhaM caturvaktraM pitAmaham /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 vRhtpraashrsmRtiH| . [dvAdazorecake zaGkaraM dhyAyellalATasthaM trizUlinam / / 233 zuddhasphaTikasaGkAzaM saMsArArNavatArakam / evaM zvasanasaMrodhAddevatAtrayacintanAt / / 234 ami-vAyvaMbhasaMyogAdantaraM zudhyate tribhiH / nirodhAdabhavadvAyustasmAdagnistato jalam / / 235 iti tridevatAyogAt zuddhayante'ntaH punardvijAH / vyAhRtipraNavopetAH prANAyAmAstu SoDaza // 236 api bhrUNahanaM mAsAtpunantyaharahaH kRtAH / prAtarahi ca sAyaM ca pUrakaM brahmaNo'ntikam // 237 recakena tRtIyena prApnuyAtparamaM padam / na prANenApyapAnena vAyuvegena recayet / / 238 prAguktena prayogeNa mocyetpraannsNymii| zarIraM ca zirogrIvA vidvAn prANI ca pavayam // 236 sarvAGga nizcalaM dhaarymaapuurvsrvnaaddikaaH| saMvRtyAGgAni sarvANi kUrmavadhyAnakRd dvijaH // 240 baddhAsano'calAGgastu kuryAdasunirodhanam / kRtvA susaMyamaM vidvAnvidhivatsamupaspRzet / / 241 antaraM zudhyate yasyAttasmAdAcamanaM smRtam / ityuktaH prANasaMrodho devatAtrayasaMyutaH // 242 trimAtraH praNavattatra dhyAtavyaH sarvayogibhiH / smaryamANasya yAtasya vizrAnti syAdamAtRke // 243 tatparaM niSphalaM jJAnaM tadvidurbrahmacintakAH /
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praNavadhyAnavidhivarNanam / 661 mRdumadhyAntasatvocca sthUlasUkSmAnubhAvataH // 244 trividhaM prANasaMrodhaM vidusttttvvedinH| kriyamANo vizeSeNa pratyAhAro'yamucyate / / 245 sarva prAguktamevAsya vizeSaM ca nibodhata / vAhyaM vAyu yathotthAya AkRSya yacchanaiH zanaiH / / 246 nirandhyAdvidhivadyogI pratyAhAraH sa ucyate / vyAhRtyA'bhimukhIkRtya khAni yatra nirudhya ca / / 247 cintayennizcalIkRtya pratyAhAraH sa ucyte| prANAdyA vAyavaH sthUlAH saGkalpAdyAstathA'NavaH // 248 niroddhavyA dazApyete prANasaMyamakAribhiH / vAyureko'pi dehasthaH kriyAbhedena bhidyate // 246 prakarSaNAsamantAJca nayanAdikriyAH smRtaaH| bhaviSyA-'tItakAlebhyaH karmabhyazcAzusaMyamI // 250 sarvAnilAMstathA khAni nirunthyakatra dhArayet / sa dhImAnvedavidvidAn sa yogI brahmavittamaH // 251 sthAnaM dvijanmA vidhivattvajasramabhyasya saMyAti vidheHparasya / parAzaroktarvahubhiHprakArairukto vidhiH prANanirodhanasya // 252 pratyAhAro vizeSastu proktastasyaiva vittamAH / yadabhyasyApnuyAdbrahma sarvadAnaMdamavyayam // 253 etaistu punarAvRttiH kadAcidiha dRshyte| . saMsRtiM nApnuyAyena zaktisUnustadabravIt // 254
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 [ dvAdazo vRhatparAzarasmRtiH / uktastu saMyamaH pUrvaM trividho malanAzanaH / nibodhata caturtha tu dhyAnaM praNavavedhasaH // 255 vidhivatpraNavadhyAname kacittastu yo'bhyaset / brahmAbhyeti sa muktAtmA sa yogI yoginAM varaH // 256 taddhayAnamasusaMrodhasturyaM samyagihocyate / tadanyathAnapekSaM ca cittakSepavivarjitam // 257 caturNAmAzramANAM tu bhedamuktvA parAzaraH / athAbravIdvijA yogaM zruNudhvaM pApanAzanam // 258 tacchAntaM nirmalaM zuddha dhyAtavyaM hRtsaroruhe / taddhayayaM tadvareNyaM ca bIjaM muktastaducyate // 256 saJcitya vyAhRtIH sapta praNavAdyAstadantakAH / samyaguktamidaM dhyAtvA parabrahmaNi yojayet // 260 hutabhuk pavano jIvastrayo'pyete hRdi sthitAH / etatsavaM tu caikatra saMsmaret dhyAnakRdvijaH || 261 OMkAravartmanAlena uddhRtyopari yojayet / yojayetsarvamapyetatsiddhayogI sa ucyate // 262 zUnyabhUtastu yatprANaH zvAsaM jIveti saMjJitam / yasmAdutpadyate zvAsaH punastatra nivezayet // 263 AdyaM taM praNavaM vidvAn ghaTAkAzavadabhyaset / sa pazyennirmalaM zuddhaM puruSaM tamasaMzayam || 264 antarva vahi: (samyaka) sarpan sarpavatkuNDalAkRtiH /
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNavadhyAnavidhivarNanam dhyAtavyaH praNavastatra madhyagaM dhAma saMsmaret || 265 sa mAtrA sa ca binduzca tadeva paramaM padam / tadabhyasyaM hi tajjJAtvA sa tasminneva lIyate // 266 prathamaM praNavo vyakta tryakSaraH paramAkSaraH / sarvajJatvamavApnoti prApnoti paramaM padam || 267 paJcamaM tu padaM vidvAn tatsArdhamavatiSThate / nAdabindusamabhyAsAt prApnuyAtparamaM padam // 268 padaM prApya nivartante dhAma svaM svAntameva ca / sarve'pyamAtRkA varNAH punastatra vizanti ca // 266 varNAtmA sannavarNastu samastavarNa jIvanam / na dIrghaM nApi hrasvaM ca na ghoSaM nApyaghoSavat // 270 na visargaM na tadvInaM nAnusvAraviparyayaH / hRdyAkAzaniviSTaM yadacalatvaM prayAti cet / / 271 jJAnayoge triSaSTi vibhratItyakSarANi tu / tatpadaM yogibhirthyeyaM vyoma yasya tu madhyagam ||272 'dhyAyaH ] vyomAntaM satataM dhyeyamanaMtAkAzamavyayam / cintayAmo vayaM yadvai dhiyo yo naH pracodayAt / / 273 663 etad= trayIrUpametadbhargastrayImayam / eSA sA paramA muktirgatvA yAM na nivartate ||274 AdAya cApaM praNavaM ca bANaM sandhyAya cAtmAnamavekSya lakSyam / sadvidhiM tatra nivezya yogI prApnoti nityaM sa tu muktikAmaH // 275
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| [ dvAdazoudezataH kiMcidavAdi vidvan dhyAnaM vidheryadhvanipUrvakasya / sarva vidhAnaM vidhivacca samyak vaktuM samartho vidhireva cAsya // 276 iti praNavadhyAnavidhivarNanam / atha dhyaanyogvrnnnm| athAnyatsamvakSyAmi vidhAnaM dhyAnakarmaNAm / nAnAmatoditaM kArya parabrahmAptikArakam / / 277 karmAtmakastviha proktaH kaH parAtmA paraM ca kim / vakSyamANamidaM viprAH zruNudhvaM bhaktitatparAH // 278 tvIyena karmaNA yeSAM zarIragrahaNaM bhavet / karmAtmAnasta ucyante nirgatA paramAtmanaH // 276 yaM na smRrAnti duHkhAdyAstathA satvAdayo guNAH / kAdAcitkaM na karmAsti paramAtmA tataH param / / 280 niSThA-nAzau na vidyate guNA yaM na spRzanti hi / ajaHsan kathametasmilloke jAto'bhidhIyate / / 281 svAtmAnameva cAtmAnaM veSTayetkozakAravat / karmaNaiva prajAtastu vAhyasvArthavimohitaH / / 282 tasmAdvivarjayetkarma svargAderapi sAdhakam / saMsarelvAtaH karmakSaye sa tu punaryataH // 283 sImaiSA paramA vidvan brahmaNaH paat-mokssyoH| karmasthAnamiyaM dhAtrI kRtamatropabhujyate // 284
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 665 'dhyAyaH ] dhyAnayogavarNanam / vaidikaH karmayogazca divo'pyAvartakaH sa tu / yonehAvRttikRttaM ca jJAnayogamato'bhyaset / / 285 hRdi niHsRtanADInAM sahasrANAM dvisaptatiH / tanmadhyAvasthitaM tejaH zaziprabhaM vibhAti yat // 286 tanmadhyamaNDale hyAtmA vidhUmAcaladIpavat / sa jJAtavyo viditvA taM saMsarena punaryataH // 287 puTIbhUtamadhovaktraM taddhRtpadma vyavasthitam / nAbhyutthodAnavAtena kRtvo syaM vikAsayet / / 288 vikAsya tasya madhyasthamacalaM dIpazikheva tat ! tadUrdhva niHsaracchubhra sUkSmaM tattu vicintayet // 286 lalanAdvAranirgacchanyogI mUrdhni tu cintayet / tAvattu cintayedyAvannirAlamvatvamRcchati / / 260 nirAlambaM yadA dhyAnaM kurvANo nizcalo bhavet / tadA taducyate brahma sa yogI brahmavittamaH / / 261 tatpadaM ca padAtItaM tatprAptau mukta ucyate / iti dhyAnaM vidhAtavyaM muktikRtsadvijairdvijAH ! / 262 bhUtAnAmAtmabhUtasya tAni samyak prapazyata: : vimuhyantyamarA mArga padaM kimapadasya tu / / 263 yo na tiSThati no yAti na kiJcitsarva eva yaH / avAgyo vAGmayo yazca sakalazrutirazrutiH // 264 yo'pyantike davIyAMzca yo'sti nAsti svarUpakaH / yasya tattvasya saMvittiH sa tasminneva lIyate / / 265
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhtpraashrsmRtiH| dviAdazoyastu sarvANi bhUtAni pazyatyAtmagatAni tu| AtmAnaM teSu sarveSu tato yo na virajyate // 266 sarvabhUtAtmabhUtAtmA yatra pazyati dhiimtiH| zoka-mohau ca kiM tasya hyekatvamanupazyataH // 267 smaaptaavuttmaadirynmntr-braahmnnyodvijaaH| OM khaM brahmati cAmnAyo darzakastveSa vedhasaH / / 268 AtmajJAne bahUpAyA uktAstaddhi-manISibhiH / testaiH sarvaiH sa mantavyo jJAtavyazcopadezataH // 266 na vedaijJeyatA tasya na zAstrairvahubhiH shrutaiH| na yajJerna japa)maiH zaucairvAgnitayApi ca // 300 gurUpadezato bhaktyA smygbhyaaststthaa| jJAtavyaH paramAtvaivaM bhaktikRttatpareNa ca // 301 dhyAnajJAnasya tadbhaktaryatra vizramate mnH| tadevopAdizettasya vastu jJAnopadezakam // 302 mano yasya niSaNNaM tu jAyate yatra vastuni / sa tu dhyAyettadaiveti yaavtsyaatthyaansnttiH||303 tatra dhyAne tu saMlagne harAvAtmani vA punaH / dhyAnaM yojayate yogItaM nirAlambatAM nayet // 304 yogazAstreSu yatproktaM rahasyAraNyakeSu ca / tattathopadizeddhayAnaM dhyAyedapi tathaiva ca // 305 pravadantyanyathA kecit zubhAdibhedatastvataH / vaividhyaM viduSo vidvan siddhidaM ca parAparam // 306
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 667 'dhyAyaH] dhyAnayogavarNanam / cittajaM zrutijaM bhAvaM bhAvanAbhavameva ca / vidyamAtmanA sidhyedyogAbhyAsaphalapradam // 307 AtmazaktiH zivazceti caitanyamiti saMjJitam / uttarottaravaiziSTyAdyogAbhyAsaH pravartate // 308 sa eko nizcalIbhUtakarmAtmA yamupArjitaH / na vibheti sa ekAkI pareSAM jAyate bhayam / / 306 tadevaM gatibhirbrahmadhyAnaM yasyAsti yoginaH / sa vizettamajaM zAntaM kadAcisaMsarena tu // 310 tryambakazca caturvaktrazcaturbAhuH parezvaraH / eka eva mahezo vai tahastridheti kIrtyate // 311 nAbhimadhya sthitaM viddhi vastu vidvan sunirmalam / ravivad bhrAjamAnaM tu kAzadrazmigaNairdvija // 312 cintayet hRdi madhyasthaM dIptimatsUryamaNDalam / tasya madhyagataH somo vahrizcandrazikho mahAn // 313 tanmadhye tu paraM sUkSmaM taddhayAyedyogamAtmanaH / tanmadhye cintayedetadvakSyamANakrameNa tu // 314 vindumadhyagato nAdo nAdamadhyagato dhvaniH / dhanimadhyagatastArastAramadhyagatoMzumAn / / 315 tasyamadhyagataM brahma zAntaM tasya tu madhyagam / paraM padaM tu yacchAntaM samyAvyAhRtya yojayet // 316 jIvAtmA kAyamadhyasthastatrApi dehvrjitH| vaktra-nAsApuTasthastu bhuJjIta viSayAn prabhuH / / 317
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatparAzarasmRtiH / [ dvAdazo ityetadudhyAnamArgaM tu vadanti kavayo dvijAH / kecidanye'nyathA brUyu rUpaM brahmavido vidheH // 318 na nAmApi hi duHkhasya zarma yatra nirantaram / brahmaNo rUpamAnandaM tanmuktAvupalabhyate ||316 sarvavyApI ya ekastu yazcAnantazca bhAvukaH / samantavyo naro hyAtmA sarva vyApya ca yaH sthitaH || 320 ekaM vyoma yathAnaikaM gRhAdyairupalakSyate / eko hyAtmA tathAnaiko jalAgAreSu sUryavat // 321 vizvarUpo maNiryadvat varNAn gRhNAtyanekazaH / upAdhitastathAtmaiko nAnA deheSu karmataH || 322 kalAkASThAdirUpeNa vartamAnAdibhedakRt / eka: kAlo yathA nAnA tathAtmaiko'pyanekadhA // 323 dehamadhyasthitaM devaM yo na dhyAyati mUDhadhIH / so'labdhaM madhu tyaktvA klezAyAjJo giriM vrajet // 324 yastIrthayAnaM japa yajJa - homAn kuryAdvapuSpAn na ca veti viSNum / sa mAMsapiNDaM parihRtya dUrAdaza: pradhAvedadhiruhya pRSTham / / 325 sambhrAmyate vidhivazAtkaraNopracakre 668 pApena kumbha iva dhAtRvareNa nUnam / Aropya svArthadhRtadaNDamukhena pUrNa hRtpadmasaMsthazivatatvamatiprahINa // 326 mArgAvAtmanojJeya brAhmaNairbrahmacintakaiH / abhiyAti viditvA yo sAyujyaM paravedhasaH || 327
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dhyaanyogvrnnnm| 666 vidvAn dhUmAdireko vai dvitIyastvacirAdikaH / pratyetavyau prayatnena yatpratItirna jAyate // 328 dhUpaH kSapA'sitaH pakSo dakSiNAyanameva ca / lokaHpivyazca somazva mAtarizvAnukarSaNam // 326 yathA dhAtRkramAdete sambhavanti samAzritAH / acidinaM sitaH pakSastathAcaivottarAyaNam // 330 devalokastathA sUryo vidyutazca kramAdimAn / mAnasAH puruSA yAnti jAnanto brahmalokatAm // 331 yatra yAtAH punaneha saMsaranti dvijAH kacit / mArgadvayamidaM dhImanmantavyaM satataM dvijaiH // 332 jJAnena yena vijJAturjJAna-mokSau ca sidhytH| gRhAraNyastha-bhikSuNAM trayANAmapi dhImatAm // 333 jJAnamabhyasyamAnaM tu tathA dahati saMsRtim / jJAnaM samAnametadva iti brahmavido viduH // 334 yathA dahati caidhAMsi smidrshvaashushukssnniH| tasmAnmArgadvayenApi AtmA jJeyo dvijottamaiH / / 335 ye na jAnanti te yAnti dandazUkAdiyoniSu / yatra gatvA kRmitvaM vA kITatvamatha vA''pnuyuH // 336 etAbhyo'pyadhamAsveva jAyante te kuyoniSu / vidyAvidya ca mantavye te hetU svarga-mokSayoH // 337 vidyA mokSapradA ca syAdavidyA mRtyujanmakRt / jJAnayogastathA karma vidyAvidye smRte budhaiH // 338
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670. vRhtpraashrsmRtiH| [dvAdazAapavargAya dve cApi karma kRtvA nivedayet / karmApi kriyamANaM vai nirapekSaM tu mokSakRt // 336 viSNave gurave vApi karma kRtvA nivedayet / AtmanaH phalamicchaMstu yatkarma kurute nrH||340 tenaiva vAJchitaprAptistenAnyadvopajAyate / harirvA nityamabhyasya sarvabhAvena sadvijaiH // 341 tadabhyAsAdavApnoti mRtyau dRSTe harismRtim / eka eva hi sa dhyeyo yatparaM nAsti kiJcana // 342 virAT sammrAT mahAneSa sadA dhyeyo jitendriyaiH / mahAntaM puruSaM devaM ravirUpaM tamaH param // 643 brahmavitso'timRtyuM vai prayAtyevAnivartakam / eSa eva nRNAM panthA brahmA vai yamupAsate // 344 ye ye janmasvanekeSu vidhivaccaikacetasaH / na bhattyA nApi yogena nAbhyAsainakajanmanA // 345 brahmAptirjAyate puMsAM kintu syaadbhuurijnmbhiH| yahevA santatAbhyAsAnna brahma pratipedire // 346 tanmanuSyaiH kathaM prApyamekenaiva ca janmanA / jJAnAbhyAsaina tadbrahma kRtaidabhasvarUpakaiH // 347 na prApyate paraM brahma na vApyAsanamudrayA / bahubhiH kimupAyaistu proktairvA granthivistaraiH // 348 ekamevAbhyasettatvaM yena citte vaseddhariH /
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH yogaabhyaasvrnnnm| 671 ekaiva bhAvazuddhistu yathA syAkriyate tathA // 346 anyatkuryAtmanasvanyavirudvamiti sarvathA / bhAvaH svargAya mokSAya narakAyApi sa smRtaH / / 350 tasmAttaM zodhayedyanAcchuciHsyAdbhAvazuddhitaH / ekasyAH putra bhartArau hadayopari yoSitaH // 351 bhinnabhAvo bhavetAM tau bhAvamevaM vizAdhayet / pariSvakto naro nAryA hAdameti yathA yuvA // 352 talpastho'pi sakAmAM tAM bhAvahIno na kAmayet / eko bhAvo harau kAryoM yathA'sau nizcalo bhavet // 353 tabudhyA paJcatAM gacchan svarga mokSamavApnuyAt / tyattayApi vividhAn bhogAn tapastaptvAtiduSkaram // 354 . mRtyukAle matiryA syAttAM gatiM yAti mAnavaH / / yogaprayogaH kathitaH samAsAtlyAnasya mArgo bahudhA'bhyadhAyi / yo'bhyasyamAnastu bhavedvidhAnAt brahmAptikRyazca tathA dvijAnAm // 355 pratyAhArazca yogazca dhyAnaM vistaratastathA / uktaM dvijahitArthAya brahmAvAptikaraM tathA // 356 amulyaGguSThayornAdaH kSaNaH syAttayaM truTiH / dvAbhyAM caiva lavastAbhyAM nimeSo'pi lavadvayam // 357 te.paJcadazabhiH kASThA tAzca triMzatkalA smRtA / dvAviMzatitribhAgastu ghaTiketi prakIrtitaH / / 358 tadvayaM ca muhUrtaHsyAttatriMzattu kSapA-dinam / tatpaJcadazakaM pakSastavayaM mAsa ucyate // 356
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dvAdazo 672 vRhmraashrsmRtiH| tavayaM RturityuktaM tadvayaM kAla ucyate / tatsArdhamayanaM proktaM tavayaM vatsarastathA // 360 paJcabhistairyugaM proktaM tddvaadshksssstthikm| SaSThikaHSaSThiguNito vAkpateyugamucyate // 361 tavayaM tu kaliyoktastavayaM dvAparo bhavet / kalitrayeNa tretA syAtkRtaHkalicatuSTayam // 362 SaSTinaHso'pi kAlajJaiHprajAnAthayugaH smRtaH // 363 kalibhirdazabhibrahman ! caturyugamiti smRtam / / caturyugasahasraNa brahmAhAkalpa ucyate // 364 aSTayugA bhavetsandhyA sAyaMsandhyA ca sAvatI / tadekasaptatiguNaM manvantaramiti smRtam // 365 manvantaradvayeneha zakrapAtaH prkiirtitH| etanmAnena varSANAM zataM brahmakSayaH smRtaH // 366 brahmakSayazatenApi vissnnorekmhrbhvet|| etadivasamAnena zatavarSeNa tatkSayaH // 367 tatkSayastriguNoSTAbhI rudrasya truttirucyte| evamAbdikamAnena prayAto'bdazate dvijAH / rudrazcAtmani lIyeta niSkalaMka nirAmayam // 368 niSprakampaM jagat vyoma vyomAtItaM paraM pdm| tannididhyAsasaMzudhyA sa tatraiva vilIyate // 366 paramparANAM paramaM vicintya parAtparaM diSTapadAdatItam / kSaNAdikAlaM kramazo'bdameva prayAti taM tatpadamavyayaM ca // 370
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] yogAbhyAsavarNanam / 173 tamAtmarUpaM paramavyayaM ca vizvezvaraM cittabharaM prpdye| zAnti ca gatvA vidhinA ca yogI prayAti tadvai padamavyayaM ca // 371 kAlajJAnena yogo'yaM yogibhirdhyAnakAribhiH / mumukSubhiHsadA jJeyaM nirAlambaM paraM padam // 372 parAzaroditaM zAstraM caturvarNAzramAya ca / veditavyaM prayatnena sadA dhyeyaM dvijAtibhiH // 373 daza dvAdaza cASTau vA sapta SaT paMca vA tryH| daivike paitRke vApi zlokAH zrAvyA dvijAtibhiH // 374 zrAvayiSyati yaH zrAddhe braahmnnaanbhktittprH| prAzyanti pitarastasya tRpti vai zAzvatIM dvijAH // 375 ya idaM zruNuyAdvApi zrAvayetpAThayedapi / 'sa pradhvastatamastomo brahmalokamavApnuyAt // 376 tribhiHzlokasahasrestu tribhittazatairapi / parAzaroditaM dharmazAstraM provAca suvrataH // 377 namo'stu yAjJavalkyAya manave viSNave namaH / gautamAya vasiSThAya namaH pArAzarAya ca // 378 iti zrI vRhatpArAzare dharmazAstre sutrataproktAyAM smRtyAM yoganirUpaNo nAma dvAdazo'dhyAyaH / // iti vRhatparAzarasmRtiH samAptA // OM tatsata
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // - // laghuhArItasmRtiH // // zrIgaNezAya nmH|| atha vrnnaashrmdhrmvrnnnm| ye varNAzramadharmasthAste bhaktAH kezavaM prati / itiparva tvayA proktaM bhUrbhuvaHsvardvijottamAH // 1 varNAnAmAzramANAJca dharmAnno brUhi sattama ! / yena santuSyate devo nArasiMhaH sanAtanaH // 2 atrAhaM kathayiSyAmi purAvRttamanuttamam / RSibhiH saha saMvAdaM hArItasya mhaatmnH||3 hArItaM sarvadharmajJamAsInamiva pAvakam / praNipatyAbruvan sarvaM munayo dharmakAGgiNaH // 4 bhagavan ! sarvadharmajJa ! sarvadharmapravartaka ! / varNAnAmAzramANAJca dharmAnno brUhi bhArgava ! // 5 samAsAdyogazAstraJca viSNubhaktikaraM param / etaccAnyacca bhagavan ! brUhi naH paramo guruH // 6
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAya varNAzramadharmavarNanam / 175 hArItastAnuvAcAtha tairevaM codito muniH / zRNvantu munayaH ! sarve ! dharmAn vakSyAmi zAzvatAn // 7 varNAnAmAzramANAJca yogazAstraJca sattamAH / / sandhAr2yA mucyate mo janmasaMsArabandhanAt // 8 purA devo jagatsraSTA paramAtmA jalopari / suSvApa bhogiparyaGka zayane tu zriyA saha // tasya suptasya nAbhau tu mahat padmamabhUt kila / padmamadhye'bhavad brahmA vedavedAGgabhUSaNaH // 10 sa cokto devadevena jagatsRja punaH punH| so'pi sRSTvA jagat sarva sadevAsuramAnuSam // 11 yajJasiddhayarthamanaghAn brAhmaNAnmukhato'sRjat / asRjat kSatriyAn vAhvo vaizyAnapyurudezataH // 12 zUdrAMzca pAdayoH sRSTvA teSAcaivAnupUrvazaH / yathA provAca bhagavAn brahmayoni pitAmahaH // 13 tadvacaH saMpravakSyAmi zRNuta dvijasattamAH / / dhanyaM yazasyamAyuSyaM svayaM mokSaphalapradam // 14 brAhmaNyAM brAhmaNenaivamutpanno brAhmaNaH smRtaH / tasya dharma pravakSyAmi tadyogyaM dezameva ca // 15 kRSNasAro mRgo yatra svabhAvena pravarttate / tasmindeze vaseddharmaH siddhayati dvijasattamAH ! // 16 SaT karmANi nijAnyAhurbrAhmaNasya mahAtmanaH / taireva satataM yastu vartayet sukhamedhate // 17
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 lghuhaariitsmRtiH| [prathamoadhyApanaM cAdhyayanaM yAjanaM yajanaM tathA / dAnaM pratigrahazceti SaT karmANIti cocyate // 18 adhyApanaJca trividhaM dharmArthamRkthakAraNAt / zuzrUSAkaraNaJceti trividhaM parikIrtitam // 16 eSAmanyatamAbhAve vRSAcAro bhvedvijH| tatra vidyA na dAtavyA puruSeNa hitaiSiNA // 20 yogyAnadhyApayecchiSyAnayogyAnapi varjayet / viditAt pratigRhNIyAdgRhe dharmaprasiddhaye // 21 vedavcaivAbhyasennityaM zucau deze samAhitaH / dharmazAstraM tathA pAThya brAhmaNaiH zuddhamAnasaiH / / 22 vedavitpaThitavyaM ca zrotavyaJca divA nizi / smRtihInAya viprAya zrutihIne tathaiva ca / dAnaM bhojanamanyacca dattaM kulavinAzanam / / 23 tasmAt sarvaprayatnena dharmazAstraM paThe dvijaH / zrutismRtI ca viprANAM cakSuSI devanirmite / kANastatraikayA hIno dvAbhyAmandhaH prakIrtitaH / / 24 guruzruzrUSaNaJcaiva ythaanyaaymtndritH| sAyaM prAtarupAsIta vivAhAgniM dvijottamaH ! / / 25 sunAtastu prakurvIta vaizvadevaM dine dine / atithInAgatAJchatyA pUjayedavicArataH // 26 anyAnabhyAgatAn viprAH ! pUjayecchaktito gRhii| svadAranirato nityaM paradAravivarjitaH / / 27
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCO 'dhyAyaH] . varNAzramadharmavarNanam / 17 kRtahomastu bhuJjIta sAyaM praatrudaardhiiH| satyavAdI jitakrodho nAdharme vartayenmatim // 28 svakarmaNi ca saMprApte pramAdAna nivartate / satyAM hitAM vadedvAcaM paralokahitaiSiNIm // 26 eSa dharmaH samuddiSTo brAhmaNasya smaastH| dharmameva hi yaH kuryAt sa yAti brahmaNaH padam // 30 . ityeSa dharmaH kathito mayAyaM pRSTo bhvdbhistvkhilaaghhaarii| vadAmi rAjJAmapi caiva dharmAn pRthak pRthagbodhata vipravAH // 31 iti hArIte dharmazAstre prathamo'dhyAyaH / dvitiiyo'dhyaayH| atha caturvarNAnAM dharmavarNanam / kSatrAdInAM pravakSyAmi yathAvadanupUrvazaH / yeSu pravRttA vidhinA sarva yAnti parAM gatim // 1 rAjyasthaH kSatriyazcApi prajAdharmeNa pAlayan / kuryAdadhyayanaM samyagyajedyajJAn yathAvidhi // 2 dadyAdAnaM dvijAtibhyo dhrmbuddhismnvitH| svabhAryAnirato nityaM paMDbhAgArhaH sadA nRpaH // 3 nItizAstrArthakuzalaH sandhivigrahatattvavit / devabrAhmaNabhaktazca pitRkAryaparastathA // 4
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 lghuhaariitsmRtiH| [dvitIyodharmeNa yajanaM kAryamadharmaparivarjanam / uttamAM gatimApnoti kSatriyo'pyevamAcaran // 5 gorakSA kRSivANijyaM kuryAdvaizyo yathAvidhi / dAnaM deyaM yathAzaktayA brAhmaNAnAJca bhojanam // 6 dambhamohavinirmuktastathA vAganasUyakaH / svadAranirato dAntaH paradAravivarjitaH // 7 dhanaiviprAn bhojayitvA yajJakAle tu yAjakAn / aprabhutvaJca varteta dharmaSvAdehapAtanAt / / 8 yajJAdhyayanadAnAni kuryaannitymtndritH| pitRkAryaparazcaiva narasiMhAcanAparaH / / etadvaizyasya dharmoyaM svadharmamanutiSThati / etadAcarate yohi sa svargI nAtra saMzayaH // 10 varNatrayasya zruzrUSAM kuryAcchUdraH prayatnataH / dAsavabrAhmaNAnAJca vizeSeNa samAcaret / / 11 ayAcitapradAtA ca kaSTaM vRtyarthamAcaret / pAkayajJavidhAnena yajedevamatandritaH / / 12 zUdrANAmadhikaM kuryAdarcanaM nyAyavartinAm / dhAraNaM jIrNavastrasya viprasyocchiSThabhojanam / mvadAreSu ratizcaiva paradAravivarjanam // 13 itthaM kuryAt sadA zUdro manovAkAyakarmabhiH / sthAnamaindramavApnoti naSTapApaH supuNyakRt // 14
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] brahmacaryAzramadhamavarNanam / varNeSu dharmA vividhA mayoktA yathAtathA brahmamukheritAH purA / zRNudhvamatrAzramadharmamAdyaM mayocyamAnaM kramazo munIMdrAH // 15 itihArI dharmazAstre dvitIyo'dhyAyaH / tRtIyo'dhyAyaH / atha brahmacaryAzramadharmavarNanam / upanIto mAnavako vasedgurukuleSu ca / guroH kule priyaM kuryAt karmaNA manasA girA // 1 brahmacaryyamadhaHzayyA tathA vahna rupAsanA / udakumbhAn gurordadyAdgogrAsaJca dhanAni ca / kuryyAdadhyayanabhvava brahmacArI yathA vidhi | vidhiM tyaktA prakurvvANo na svAdhyAyaphalaM labhet // 2 yaH kazcit kurute dharmaM vidhiM hitvA durAtmavAn / na tatphalamavApnoti kurvANo'pi vidhicyutaH // 3 tasmAdvedavratAnIha caret svAdhyAyasiddhaye / zaucAcAramazeSaM tu zikSayed gurusannidhau // 4 ajinaM daNDakASThaca mekhalAzcopavItakam / dhArayedapramattazca brahmacArI samAhitaH // 5 sAyaM prAtazcaredvaikSaM bhojyArthaM saMyatendriyaH / Acamya prayato nityaM na kuryAdantadhAvanam / 66
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ lghuhaariitsmRtiH| [tRtIyochatraJcopAnahaJcava gandhamAlyAdi varjayet / nRtyagItamathAlApaM maithunazca vivarjayet // 6 hastyazvArohaNaJcava saMtyajet saMyatendriyaH / sadhyopAsti prakurvIta brahmacArI vratasthitaH / / 7 abhivAdya guroH pAdau sandhyAkAvasAnataH / tathA yogaM prakurvIta mAtApitrozva bhaktitaH / / 8 eteSu triSu naSTeSu naSTAH syuH srvdevtaaH| eteSAM zAsane tiSThedbrahmacArI vimatsaraH / / adhItya ca gurorvedAn vedau vA vedameva 'vaa|| guruve dakSiNAM dadyAt saMyamI grAmamAvaset // 10 yasyaitAni suguptAni jihvopasthodaraM krH| saMnyAsasamayaM kRtvA brAhmaNo brahmacaryayA // 11 tasminneva nayet kAlamAcArye yAvadAyuSam / tadabhAve ca tatputre tacchiSye vAthavA kule // 12 na vivAho na saMnyAso naiSThikasya vidhIyate // 13 imaM yovidhimAsthAya tyajedehamatandritaH / neha bhUyo'pi jAyeta brahmacArI dRDhavrataH // 14 yo brahmacArI vidhinA samAhitazcaret pRthivyAM gurusevane rtH| saMprApya vidyAmatidurlabhAM zivAM phalazca tasyAH sulabhaM tu vindati // 15 // iti hArIte dharmazAstre tRtIyo'dhyAyaH //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gRhasthAzramadharmavarNanam / .. cturtho'dhyaayH| atha gRhasthAnamadharmavarNanam / gRhItavedAdhyayanaH zrutazAstrArthatattvavit / asamAnArSagotrAM hi kanyAM sabhrAtRkAM zubhAm // 1 sarvAvayavasaMpUrNA suvRttaamudvhennrH| brAhmaNa vidhinA kuryAt prazastena dvijottamaH // 2 tathAnye bahavaH proktA vivAhA varNadharmataH / aupAsanazca vidhivadAhRtya dvijapuGgavAH ! // 3 sAyaM prAtazca juhuyAt sarvakAlamatandritaH / snAnaM kAyaM tatonityaM dantadhAvanapUrvakam // 4 uSaHkAle samutthAya kRtazauco yathAvidhi / mukhe paryuSite nityaM bhavatyaprayato nrH||5 tasmAcchuSkamathAdraM vA bhakSayeddantakASThakam / karaJjakhAdiraM vApi kadamvaM kuravaM tathA // 6 saptaparNapRzniparNIjambunimbaM tathaiva ca / apAmArgazca vilvaJcArkaJcoDumvarameva ca // 7 ete prazastAH kathitA dantadhAvanakarmaNi / dantakASThasya bhakSazca samAsena prakIrtitaH / / 8 sarve kaNTakinaH puNyAH kSIriNazca yazasvinaH / aSTAGgulena mAnena dankASThamihocyate / prAdezamAtramathavAtena dantAn vizodhayet //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 982 laghuhArItasmRtiH / [ caturthI pratipatparvaSaSThISu navamyAJcaiva sattamAH ! | dantAnAM kASThasaMyogAddahatyAsaptamaM kulam ||10 abhAve dantakASThAnAM pratiSiddhadineSu ca / apAM dvAdazagaNDUSairmukhazuddhiM samAcaret // 11 snAtvA mantravadAcamya punarAcamanaM caret / mantravat prokSya cAtmAnaM prakSipedudakAJjalim ||12 Adityena saha prAtarmandehA nAma rAkSasAH / yuddhayanti varadAnena brahmaNo'byaktajanmanaH // 13 udakAJjaliniHkSepA gAyatryA cAbhimantritAH / nighnanti rAkSasAn sarvvAn mandehAkhyAn dvijeritAH // 14 tataH prayAti savitA brAhmaNairabhirakSitaH / marIcyAdyairmahAbhAgaH sanakAdyaizca yogibhiH // 15 tasmAnna laGghayet sandhyAM sAyaM prAtaH samAhitaH / yati yo mohAt sa yAti narakaM dhruvam // 16 sAyaM mantravadAcamya prokSya sUryyasya cAJjalim / dattvA pradakSiNaM kuryyAjjalaM spRSTrA vizuddhayati // 17 pUrNAM sandhyAM sanakSatrAmupAsIta yathAvidhi / gAyatrImabhyasettAvad yAvadA dityadarzanAt // 18 upAsya pazcima sandhyAM sAdityAzca yathAvidhi / gAyatrImabhyasetAvadyAvattArA na pazyati // 16 tatacAvasathaM prApya kRtvA homaM svayaM budhaH / sacintya poSyavargasya bharaNArthaM vicakSaNaH ||20
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gRhasthAzramadharmavarNanam / ___683 tataH ziSyahitArthAya svAdhyAyaM kiJcidAcaret / Izvarajcaiva kAryArthamabhigacchehijottamaH // 21 kuzapuSpendhanAdIni gatvA dUraM samAharet / tato mAdhyAhnikaM kuryyAcchucau deze manorame / / 22 vidhiM tasya pravakSyAmi samAsAt pApanAzanam / snAtvA yena vidhAnena mucyate sarvakilviSAt / / 23 snAnArthaM mRdamAnIya zuddhAkSatatilaiH sh| sumanAzca tato gacchennadI zuddhajalAdhikAm / / 24 nadyAM tu vidyamAnAyAM na snAyAdanyavAriNi / na lAyAdalpatoyeSu vidyamAne bahUdake / / 25 saridvaraM nadInAnaM pratisrotaHsthitazcaret / tar3AgAdiSu toyeSu snAyAJca tadabhAvataH // 26 zucidezaM samabhyukSya sthApayet sakalAmbaram / mRttoyena svakaM dehaM limpet prakSAlya yatnataH / / 27 snAnAdikaJca saMprApya kur2yAMdAcamanaM budhH| so'ntarjalaM pravizyAtha vAgyato niyamena hi / hariM saMsmRtya manasA majayecorumajale // 28 tatastIraM samAsAdya AcamyApaH smntrtH| prokSayedvArugamantraiH pAvamAnIbhireva ca / / 26 kuzAgrakRtatoyena prokSyAtmAnaM prayatnataH / syonApRthivIti mRdrAtre idaM viSNuriti dvijAH ! // 30
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ caturthI lghuhaariitsmRtiH| tato nArAyaNaM devaM saMsmaret pratimanjanam / nimajyAntarjale samyak kriyate cAghamarSaNam // 31 . snAtvA kSatatilairatadvaddevarSipitRbhiH saha / tarpayitvA jalaM tasmAnniSpIDya ca samAhitaH // 32 jalatIraM samAsAdya tatra zukle ca vAsasI / paridhAyottarIyaJca kuryAt kezAnna dhUnayet // 33 na raktamulvaNaM vAso na nIlaJca prazasyate / malAktaM gandhahInaJca varjayedambaraM budhaH // 34 tataH prakSAlayet pAdau mRttoyena vickssnnH| dakSiNantu karaM kRtvA gokarNAkRtivat punaH // 35 triH pivedIkSitaM toyamAsyaM dviHparimArjayet / pAdau zirastato'bhyukSya tribhirAsyamupaspRzet // 36 aGguSThAnAmikAbhyAJca cakSuSI samupaspRzet / tathaiva paJcabhirmani spRzedevaM samAhitaH // 37 anena vidhinAcamya brAhmaNaH shuddhmaansH| kuvIta darbhapANistUdaGmukhaH prAGmukho'pi vA // 38 prANAyAmatrayaM dhImAn yathAnyAyamatandritaH / japayajJaM tataH kuryAdgAyatrIM vedamAtaram // 36 triviyo japayajJaH syAttasya tattvaM nibodhata / vAcikazca upAMzuzva mAnasazca tridhaakRtiH||40 prayANAmapi yajJAnAM zreSThaH syaaduttrottrH||41
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gRhsthaashrmdhrmvrnnnm| 185 yaduccanIcoccaritaiH zabdaiH spaSTapadAkSaraiH / mantramuccArayan vAcA japayajJastu vAcikaH // 42 zanairuccArayanmantraM kiJcidoSThau pracAlayet / kiJcicchavaNayogyaH syAt sa upAMzurjapaH smRtaH // 43 dhiyA padAkSarazreNyA avarNamapadAkSaram / zabdArthacintanA-pAntu taduktaM mAnasaM smRtam // 44 japena devatA nityaM stUyamAnA prsiidti| . prasanne vipulAn gotrAn prApnuvanti manISiNaH // 45 rAkSasAzca pizAcAzca mahAsAzca bhiissnnaaH| japitAnnopasarpanti dUrAdeva prayAnti te // chanda RSyAdi vijJAya japenmantramatandritaH / japedaharahatviA gAyatrI manasA dvijH||47 sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvarAm / gAyatrI yo japennityaM sa na pApena lipyate // 48 atha puSpAJjaliM kRtvA bhAnave coddha vAhukaH / udutyaJca japet sUktaM taccakSuriti cAparam // 46 pradakSiNamupAvRtya namaskuryyAdivAkaram / tatastIrthena devAdInadbhiH santarpayedvijaH // 50 snAnavastrantu niSpIDya punarAcamanaM caret / tadvadbhaktajanasyeha snAnaM dAnaM prakIrtitam // 51 darbhAsIno darbhapANibrahmayajJavidhAnataH / prAGmukho brahmayajJaM tu kuryAcchrAddhasamanvitaH // 52
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 [ caturthI laghuhArItasmRtiH / tato'yaM bhAnave dadyAttilapuSpAkSatAnvitam / utthAya mUrddhaparyantaM haMsaH zuciSadityRcA // 53 tato devaM namaskRtya gRhaM gacchettataH punaH / vidhinA puruSasUktasya gatvA viSNuM samarthayet // 54 vaizvadevaM tataH kuryAdvalikarma vidhAnataH / godohamAtramAkAGkSedatithiM prati vai gRhI // 55 apUrvamajJAnamatithiM prAptamarcaret / svAgatAsanadAnena pratyutthAnena cAmbunA // 56. svAgatenAgnayastuSTA bhavanti gRhamedhinaH / Asanena tu dattena prIto bhavati devarAT // 57 pAdazaucena pitaraH prItimAyAnti durlabhAm / annadAnena yuktena tRpyate hi prajApatiH / / 58 tasmAdatithaye kAryaM pUjanaM gRhamedhinA / bhaktyA ca zaktito nityaM viSNorarthAdanantaram // 56 bhikSAzca bhikSave dadyAt paribrAbrahmacAriNe / akalpitAnnAduddhRtya savyaJjanasamanvitAm // 60 akRte vaizvadeve'pi bhikSau ca gRhamAgate / uddhRtya vaizvadevArthaM bhikSAM datvA visarjayet // 61 vaizvadevAtAn doSAnchato bhikSurvyapohitum / nahi bhikSukRtAn doSAn vaizvadevo vyapohati // 62 tasmAt prAptAya yataye bhikSAM dadyAt samAhitaH / viSNureva yaticchAyaiti nizcitya bhAvayet // 63
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhasthAzramadharmavarNanam / suvAsinI kumArIzva bhojayitvA narAnapi / bAlavRddhAMstataH zeSaM svayaM bhuJjIta vA gRhI // 64 prAGmukhodaGmukho vApi maunI ca mitabhASakaH / annamAdau namaskRtya prahRSTenAntarAtmanA // 65 evaM prANAhutiM kuryAnmantreNa ca pRthak pRthak / tataH svAdukarAnnazca bhuJjIta susamAhitaH ||66 Acamya devatAmiSTAM saMsmarannudaraM spRzet / itihAsapurANAbhyAM kaJcit kAlaM nayedbudhaH ||67 tataH sandhyAmupAsIta vahirgatvA vidhAnataH / kRtahomastu bhuJjIta rAtrau cAtithibhojanam ||68 sAyaM prAtardvijAtInAmazanaM zruticoditam / nAntarAbhojanaM kuryAdamihotrasamo vidhiH // 66 ziSyAnadhyApayecApi anadhyAye visarjayet / smRtyuktAnakhilAMzcApi purANoktAnapi dvijaH // 70 mahAnavamyAM dvAdazyAM bharaNyAmapi parvasu / tathAkSayatRtIyAyAM ziSyAnnAdhyApayedvijaH // 71 mAghamAse tu saptamyAM rathyAkhyAyAM tu varjayet / adhyApanaM samabhyaJjan snAnakAle ca varjayet // 72 nIyamAnaM zavaM dRSTrA mahIsthaM vA dvijottamAH / na paThedruditaM zrutvA sandhyAyAM tu dvijottamaH // 73 dAnAni ca pradeyAni gRhasthena dvijottamAH / hiraNyadAnaM godAnaM pRthivIdAnameva ca // 74 SdhyAyaH ] 287
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 laghuhAritasmRtiH / evaM dharmo gRhasthasya sAyaMbhUta udAhRtaH / ya evaM zraddhayA kuryAt sa yAti brahmaNaH padam // 75 jJAnotkarSazca tasya syAnnArasiMhaprasAdataH / caturthI tasmAnmuktimavA' noti brAhmaNo dvijasattamAH ! // 76 evaM hi viprAH ! kathito mayA vaH samAsataH zAzvatadharmarAziH / gRhI gRhasthasya sato hi dharmaM kurvan prayatnAddharimeti yuktam // 77 iti hArIte dharmazAstre caturtho'dhyAyaH / // paJcamo'dhyAyaH // atha vAnaprasthAzramadharmavarNanam / ataH paraM pravakSyAmi vAnaprasthasya sattamAH ! dharmAzramaM mahAbhAgAH ! kathyamAnaM nibodhata // 1 gRhasthaH putrapautrAdIn dRSTrA palitamAtmanaH / bhAryA putreSu niHkSipya saha vA pravizedvanam // 2 nakharomANi ca tathA sitagAtratvagAdi ca / dhArayan juhuyAdagniM vanastho vidhimAzritaH // 3 dhAnyaizca vanasaMbhUtairnIvArAdyairaninditaiH / zAkamUlaphalairvApi kuryAnnityaM prayatnataH // 4 trikAlasnAnayuktastu kuryyA tIvraM tapastadA / pakSAnte vA samaznIyAnmAsAnte vA svapakkabhuk // 5
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAnaprasthAzramadharmavarNanam / tathA caturthakAle tu bhuJjIyAdaSTame'thavA / SaSThe ca kAle'pyathavA vAyubhakSo'thavA bhavet // 6 dharme cAgnimadhyasthastathA varSe nirAzrayaH / hemante ca jale sthitvA nayet kAlaM tapazcaran // 7 evabhva kurvatA yena kRtabuddhiryathAkramam / asvAtmani kRtvA tu pravrajeduttarAM dizam // 8 AdehapAtaM vanago maunamAsthAya tApasaH / smarannatIndriyaM brahma brahmaloke mahIyate // 'yAyaH ] 22 tapo hi yaH sevati vanyavAsaH samAdhiyuktaH prayatAntarAtmA / vimukta pApo vimalaH prazAntaH sa yAti divyaM puruSaM purANam // 10 iti hArIte dharmazAstre paJcamo'dhyAyaH / // SaSTho'dhyAyaH // atha sannyAsAzramadharmavarNanam / ataH paraM pravakSyAmi caturthAzramamuttamam / zraddhayA tadanuSThAya tiSThanmucyeta bandhanAt // 1 evaM vanAzrame tiSThan pAtayaMzcaiva kilviSam / caturthamAzramaM gacchet saMnyAsavidhinA dvijaH // 2 dattvA pitRbhyo devebhyo mAnuSebhyazca yatnataH / datvA zrAddha pitRbhyazca mAnuSebhya stathAtmanaH // 3
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho 660 lghuhaariitsmRtiH| iSTiM vaizvAnarI kRtvA prAGmukhodaGmukho'pi vaa| ani svAtmani saMropya mantravit pravrajet punaH // 4 tataH prabhRti putrAdau snehAlApAdi varjayet / bandhUnAmabhayaM dadyAt sarvabhUtAbhayaM tathA // 5 tridaNDaM vaiNavaM samyak santataM samaparvakam / veSTitaM kRSNagovAlarajjumaJcaturaGgulam // 6 zaucArtha mAnasArthazca munibhiH samudAhRtam / kaupInAcchAdanaM vAsaH kanthAM zItanivAriNIm / / 7 pAduke cApi gRhNIyAt kuryAnnAnyasya saMgraham / etAni tasya liGgAni yateH proktAni sarvadA // 8 saMgRhya kRtasaMnyAso gatvA tIrthamanuttamam / snAtvAcamya ca vidhivadvastrapUtena vAriNA // 6 tarpayitvA tu devAMzca mantrabadbhAskaraM namet / AtmanaH prAGmukho maunI prANAyAmatrayaM caret // 10 gAyatrIJca yathAzakti japtvA dhyAyet paraMpadam / sthityarthamAtmano nityaM bhikSATanamathAcaret // 11 sAyaMkAle tu viprANAM gRhANyabhyavapadya tu / samyak yAcecca kavalaM dakSiNena kareNa vai // 12 pAtraM vAmakare sthApya dakSiNena tu zeSayet / yAvatAnnena tRptiH syAttAvadbhakSaM samAcaret // 13 tato nivRtya tatpAtraM saMsthApyAnyatra saMyamI / caturbhiglaizchAdya grAsamAtraM smaahitH||14
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhdAyaH] sannyAsAzramadharmavarNanam / 161 sarvavyaJjanasaMyuktaM pRthak pAtre niyojayet / sUryAdibhUtadevebhyo datvA saMprokSya vAriNA / / 15 bhuJjIta pAtrapuTake pAtre vAvabhyato yatiH / vaTakAzvatthapaNeSu kumbhItandukapAtrake // 16 kovidArakadambeSu na bhuJjIyAt kadAcana / malAktAH sarva ucyante yatayaH kAMsyabhojinaH // 17 kAtyabhANDeSu yat pAko gRhasthatya tathaiva ca / kAMsye bhojayataH sarva kilviSaM prApnuyAttayoH // 18 bhuktvA pAtre yatinityaM kSAlayenmantrapUrvakam / na dUSyate ca tatpAtraM yajJeSu camasA iva // 16 athAcamya nididhyAsya upatiSTheta bhAskaram / japadhyAnetihAsaizca dinazeSaM nayedbudha // 20 kRtasamdhyastato rAtriM nayeddevagRhAdiSu / hRtpuNDarIkanilaye dhyAyedAtmAnamavyayam // 21 yadi dharmaratiH zAntaH sarvabhUtasamo vshii| prApnoti paramaM sthAnaM yatprApya na nivartate // 22 tridaNDabhRyohi pRthak samAcarenchanaiH zanairyastu vahirmukhAdhaH / saMmucya saMsArasamastabandhanAt sa yAti viSNoramRtAtmanaH padam // 23 iti hArIte dharmazAstre SaSTho'dhyAyaH / -
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ lghuhaariitsmRtiH| . [saptamo // saptamo'dhyAyaH // atha yogvrnnnm| varNAnAmAzramANAzca kathitaM dharmalakSaNam / yena svargApavargaJca prApnuvanti dvijAtayaH / / 1 yogazAstraM pravakSyAmi sakSepAt sAramuttamam / yasya ca zravaNAdhAnti mokSaJcaiva mumukSavaH // 2 yogAbhyAsabalenaiva nazyeyuH pAtakAni tu / tasmAdyogaparo bhUtvA dhyAyennityaM kriyaaprH||3 prANAyAmena vacanaM pratyAhAreNa cendriyam / dhAraNAbhirvaze kRtvA pUrva durdhaSaNaM manaH / / 4 ekAkAramanA mandaM budhairupmlaamym| sUkSmAt sUkSmataraM dhyAyet jagadAdhAramucyate // 5 AtmAnaM vahirantasthaM zuddhacAmIkaraprabham / rahasyekAntamAsIno dhyAyedAmaraNAntikam // 6 yatsarvaprANi hRdayaM sarveSAJca hRdisthitam / yaJca sarvajana yaM so'hamasmIti cintayet // 7 AtmalAbhasukhaM yAvattapodhyAnamudIritam / zrutismRtyAdikaM dharma tadviruddha na cAcaret / / 8 yathA ratho'zvahInastu yathAzvo rathihInakaH / evaM tapazca vidyA ca saMyutaM bhaiSajaM bhavet //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] yogavarNanam / yathAnnaM madhusaMyuktam madhuvAnnena saMyutam / ubhAbhyAmapi pakSAbhyAM yathA khe pakSiNAM gtiH||10 tathaiva jJAnakarmabhyAM prApyate brahma zAzvatam / vidyAtapobhyAM saMpanno brAhmaNo yogttprH||11 dehadvayaM vihAyAzu mukto bhavati bandhanAt / na tathA kSINadehasya vinAzo vidyate kacit // 12 mayA te kathitaH so vrnnaashrmvibhaagshH| saMkSepeNa dvijazreSThA ! dharmasteSAM sanAtanaH // 13 zrutvaivaM munayo dharma svargamokSaphalapradam / praNamya tamRSi jagmurmuditAH svaM svamAzramam // 14 dharmazAstramidaM sarva hArItamukhaniHsRtam / adhItya kurute dharma sa yAti paramA gatim // 15 brAhmaNasya tu yat karma kathitaM vAhujasya ca / UrujasyApi yat karma kathitaM pAdajasya ca / anyathA vartamAnastu sadyaH patati jAtitaH // 16 yo yasyAbhihito dharmaH sa tu tasya tathaiva ca / tasmAt svadharma kuti dvijo nityamanApadi // 17 varNAzcatvAro rAjendra / catvArazcApi caashrmaaH| svadharma ye tu tiSThanti te yAnti paramAM gatim / / 18 svadharmaga yathA nRNAM nArasiMhaH prasIdati / na tuSyati tathAnyena karmaNA madhusUdanaH // 16
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prathamo 664 vRddhhaariitsmRtiH| ataH kurvannijaM karma ythaakaalmtndritH| sahalAnIkadevezaM nArasiMhazca sAlayam / / 20 utpannavairAgyabalena yogI dhyAyetparaM brahma sadA kriyAvAn / satyaM sukhaM rUpamanantamA vihAya dehaM padameti viSNoH // 21 iti laghuhArIte dharmazAstre saptamo'dhyAyaH / iti laghuhArItasmRtiH samAptA / OM tatsat / // atha // vRddhhaariitsmRttiH| shriignneshaaynmH| // prathamo'dhyAyaH // atha paJcasaMskArapratipAdanavarNanam / ambarISastu taM gatvA hArItasyAzramaM nRpaH / vavande taM mahAtmAnaM bAlArkasahazaprabham // 1 saMpRSTaH kuzalastena pUjitaH paramAsane / upaviSTa stato vipramuvAca nRpanandanaH // 2 bhagavan ! sarvadharmajJa ! tatvavedavidAmvara ! / pRcchAmi tvA mahAbhAga ! paramaM dharmamavyayam / / 3
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] paJcasaMskArapratipAdanavarNanam 65 brUhi varNAzramANAntu nityanaimittikakriyAH / kartavyA munizArdUla ! nArINAJca nRpasya ca // 4 svarUpaM jIvaparayAH kathaM mokSapathasya ca / tatprApte sAdhanaM brahman ! vaktumarhasi subrata ! // 5 evamuktastu viprarSistena rAjarSiNA tadA / uvAca paramaprItyA namaskRtya janArdanam / / 6 hArIta uvAca / zRNu rAjan ! pravakSyAmi sarvaM vedopahitam / yaduktaM brahmaNA pUrva pRcchato mama bhUpate ! // 7 tadbravImi paraM dharma zRNuSvaikAgramAnasaH / sarveSAmeva devAnA manAdiH puruSottamaH / / 8 Izvarastu sa evAnye jagato vibhurvyyH| nArAyaNo vAsudevo viSNubrahmAtmano hriH|| sraSTA dhAtA vidhAtA ca sa eva paramezvaraH / hiraNyagarbhaH savitA guNadhRG nirgunno'vyyH||10 paramAtmA paraM brahma paraM jyotiH parAtparaH / indraH prajApatiH sUryaH zivo vahniH sanAtanaH // 11 sarvAtmakaH sarvasuhRt sarvabhRdbhUtabhAvanaH / yamI ca bhagavAn kRSNo mukundo'nanta eSa ca // 12 yajJo yajJapatiryajvA brahmaNyo brahmaNaH ptiH| sa eva puNDarIkAkSaH zrIzo nAtho'dhipo mahAn / / 13 sahasramUrddhA vizvAtmA sahasrakarapAdavAn / yadgatvA na vivartante taddhAma paramaM hareH // 14
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhhaariitsmRtiH| [prapanIcatubhiH zobhanopAyaH sAdhyo'yaM sumhaatmnH| turIyapadayobhattayA susiddho'ya mudAhRtaH // 15 taM svIkurvanti vidvAMsaH svasvarUpatayA sdaa| naisargika hi sarveSAM dAsyameva hareH sadA // 16 svAmyaM parasvarUpaM syAhAsyaM jIvasya sarvadA / prakRtyA tvAtmano rUpaM svAmyaM dAsyamiti sthitiH // 17 dAsyameva paraM dhama dAsyameva paraM hitam / dAsyenaiva bhavenmuktiranyathA nirayaM bhavet // 18 viSNordAsyaM parA bhaktiyeSAM tu na bhavet kacit / teSAmeva hi saMsRSTaM nirayaM brahmaNA nRpa ! // 16 nArAyaNasya dAsA ye na bhavati nraadhmaaH| jIvanta eva cANDAlA bhaviSyanti na saMzayaH // 20 tasmAdAsyaM parAM bhaktimAlambya nRpasattama / nityaM naimittikaM sarva kuryAtprItyai hareH sadA // 21 tasya svarUpaM rUpaJca guNAMzcApi vibhUtayaH / jhAtvA samacayedviSNuM yAvajjova matandritaH // 24 tameva manasA dhyAyedvAcA saGkotayetprabhum / japecca juhuyAdbhakto tadvAnekavilakSaNaH / / 23 zaGkhacakrova puNDrAdidhAraNaM dAsyalakSaNam / tannAmakaraNaJcava vaiSNavantadihocyate // 24 avaiSNavAzca ye viprA harSadAste narAdhamAH / teSAM tu narake vAsaH kalpakoTizatairapi // 25
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAyaH] paJcasaMskArapratipAdanavarNanam / tadAdi varSasaJcArI mantraratnArthatatvavit / vaiSNavaH sa jagatpUjyo yAti viSNoH paraM padam / 25 acakradhArI yo vipro bahuvedazruto'pi vaa| sa jIvanneva caNDAlo mRto nirayamApnuyAt / / 26 tasmAtte harisaMskArAH kartavyA dharmakAviNAm / ayameva paraM dharmaH pradhAnaM sarvakarmaNAm / / 27 iti vRddhahArItasmRtyAM viziSTadharmazAstre paJcasaMskAra pratipAdanaM nAma prathamo'dhyAyaH / // dvitIyo'dhyAyaH // atha puNDUsaMskAravarNanam / __ambarISa uvaac| bhagavan / vaiSNAvAH paJca saMskArAH sarvakarmaNAm / pradhAnamiti yaccoktaM sarvaireva maharSibhiH // 1 tadvidhAnaM mamAcakSva vistareNaiva suvrata ! / hArIta uvAca / zruNu rAjan ! pravakSyAmi nirmalA vaiSNavAH kriyAH // 2 yaduktaM brahmaNA pUrva vasiSThAdyaizca vaiSNavaiH /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 vRddhhaariitrmRtiH| [dvitiiyo| saMskArANAM tu sarveSA mAdya cakrAdidhAraNam // 3 tat kartavyaM hi sarveSAM vidhInAM vai dvijanmanAm / AcArya saMzrayet pUrvamanaghaM vaiSNavaM dvijam / / 4 zuddhasatvaguNopetaM navejyAkarmakAraNam / satsampradAyasaMyuktaM mantraratnArthakovidam // 5 jJAnavairAgyasaMpannaM vedavedAGgapAragam / zAsitAraM sadAcAryaH sarvadharmavidAMvaram // 6 mahAbhAgavataM vipraM sadAcAraniSevaNam / bhAlokya sarvazAstrANi purANAni ca vaiSNavAH // 7 tadarthamAcaredhastu sa AcArya udAhRtaH / AstikyamAnasaM sadbhirupetaM dharmavatsalam // 8 pradhAnaM sadAcAraM guruzuzrUSatatparam / samvatsaraM pratIkSyAtheM taM ziSyaM shaasyedguruH|| 6 tasyA''dau paJca saMskArAn kuryAt samyagvidhAnataH / prAtaH snAtvA zucau deze pUjayitvA janArdanam // 10 snAtaM ziSyaM samAnIya tenaiva saha dezikaH / sApya paJcAmRtairgavyaizcakrAdInacayettataH // 11 puSpaithupaizca dIpaizca naivedyairvividhairpi| tattatprakAzakairmantrairarcayet purato hareH // 12 anauhomaM prakulavIta idhmAdhAnAdipUrvakam / pauruSeNa tu sUktena pAyasaM ghRtamizritam // 13
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 'dhyAyaH] vaiSNavAnApuNDrasaMskAravarNanam / Ajyena mUlamantreNa hutvA cASTottaraM shtm| vaiSNavyA caiva gAyatryA juhuyAt prayato guruH // 14 pazcAdagnau vinikSipya cakrAdyAyudhapaJcakam / pUjayitvA sahasrAraM dhyAtvA tadvahnimaNDale // 15 SaDakSareNa juhuyAdAjyaM viMzatisaMkhyayA / sarvezca hetimantraizca ekaikAjyAhutiM kramAt // 16 tataH pradakSiNaM kRtvA sa ziSyo vahnimAtmavAn / namaskRtvA tato viSNuM japtvA mantravaraM zubham // 17 prAGmukhaM tu samAsInaM ziSyamekApacetasam / pratapeccakrazaGkhau dvau hetibhirmantramuccaran // 18 dakSiNe tu bhuje cakraM vAmAMze zaGkhameva c| gadAM ca bhAlamadhye tu hRdaye nandakaM tadA // 16 mastake tu tathA zAGga maGkayedvimalaM tadA / pazcAt prakSAlya toyena punaH pUjA samAcaret / / 20 homazeSaM samApyAtha vaiSNavAn bhojayettataH / evaM tApaH kriyAH kAryAH vaiSNavyaH kalmaSApahAH // 21 pradhAnaM vaiSNavaM teSAM tApasaMskAramuttamam tApasaMskAramAtreNa parAM siddhimavApnuyAt / / 22 kecittu cakrazaGkhau dvau prataptau bAhumUlayoH / dhArayanti mahAtmAnazcakramekaM tu cApare // 23 vaiSNapAnAM tu hetInAM pradhAnaM cakramucyate / tenaiva bAhumUle tu prataptenAGkayedbudhaH // 24
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1000 vRddhahArItasmRtiH / jAta putre pitA snAtvA homaM kRtvA vidhAnataH / tenAminaiva santapracakreNa bhujamUlayoH // 25 aGkayitvA zizoH pazcAnnAma kuryAcca vaiSNavam / pazcAtsarvANi karmANi kurvItAsya vidhAnataH // 26 aGkayitvA sa (na) cakreNa yatkiJcitkarma saJcaret / tatsarvaM yAti vaikalyamiTApUrtAdikaM nRpa ! // 27 kArayenmantradIkSAyAM cakrAdyAH paJca hetayaH / cakraM vai karmasidhyarthaM jAtakarmaNi dhArayet // 28 acakradhArI viprastu sarvakarmasu garhitaH / avaiSNavaH samApanno narakaM cAdhigacchati // 26 cakrAdicihnarahitaM prAkRtaM kaluSAnvitam / avaiSNavastu taM dUrAt zvapAkamiva santyajet // 30 avaiSNavastu yo vipraH zvapAkAdadhamaH smRtaH / azrAddha yo hyapAGkteyo rauravaM narakaM brajet // 31 avaiSNavastu yo vipraH sarvadharmayuto'pivA / [ dvivIyo gavAM (sa pASaNDeti) SaNDati vijJeyaH sarvakarmasu nArhati // 32 tasmAcakraM vidhAnena tapta vai dhArayedvijaH / sarvAzrameSu vasatAM strINAM ca zruticodanAt ||33 anAyudhAso asurA adevA iti vai zrutiH / cakreNa tAmapavapa ityacA samudAhRtam ||34 apetthamakamityuktaM vapeti zravaNaM tadA / tasmAdvai taptacakrasya cAGkanaM munibhiH zrutam / pavitraM vitataM brAhmaM prabhorgAtre tu dhAritam ||35
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pyAyaH ] vaiSNavAnApuNDrasaMskAravarNanam / 1001 zrutyaiva cAGkayedgAtre tadbrahmasamavAptaye / yate pavitramarddhiSyamagne vata manantarA // 36 brahmeti nihitannaiva brahmaNo zrutivR hitam / pavitramiti caivAgniragnirvai cakramucyate // 37 agnireva sahasrAraH sahasrA nemirucyate / mitaptatanuH sUryo brahmaNA samatAM vrajan // 38 yatte pavitramarciSyamagnestu na sunihitaH / dakSiNe tu bhuje vipro bibhRyAdvai sudarzanam // 36 savye tu zaGkha vibhRyAditi brahmavido viduH / ityAdizrutibhiH proktaM viSNozcakrasya dhAraNam // 40 purANetihAseSu sAtvikeSu smRtiSvapi / zaGkhacakroddha puNDrAdirahitaM brAhmaNaM nRpa ! // 41 yaH zrAddha bhojayedvipraH pitRRNAM tasya durgatiH / zaGkhacakrordhvapuNDrAdicihnaH priyatamairhareH // 42 rahitaH sarvadharmebhyazcyuto narakamApnuyAt / rudrArcanaM tripuNDrasya dhAraNaM yatra dRzyate // 43 tacchUdrANAM vidhiH prokto na dvijAnAM kadAcana / pratilomAnulomAnAM durgAga gasubhairavAH // 44 pUjanIyA yathArheNa vilvacandanavAriNam / yakSarAkSasabhUtAni vidyAdharagaNastadA // 45 caNDAlAnAmarcanIyA madyamAMsaniSevaNAm / svavarNavihitaM dharmamevaM jJAtvA samAcaret ||46
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1002 vRddhhaariitsmRtiH| [dvitIyorudrArthanAbAhmaNastu zUdreNa samatAM vrajet / yakSabhUtArcanAt sadyazcaNDAlatvamavApnuyAt // 47 na bhasma dhArayedvipraH paramApadgato'pi vaa| mohAdvai vibhRyAdyastu sasurApo bhaveddhRvam / / 48 tiryak puNDradharaM vipraM paTTAmbaradharaM tathA / zvapAka iva vIkSeta na sambhASeta kutracit / tasmAdvijAtibhirdhAr2yA mUrddha puNDU vidhAnataH // 46 mRdA zubhraNa satataM sAntarAlaM manoharam / snAtvA zuddha 'pi pUrvAhna viSNumabhyarcya dezikaH / / 50 snAtaM ziSyaM samAhUya homaM kurvIta pUrvavat / paromAtreti sUktena pAyasaM madhumizritam / / 51 hutvA'thamUlamantreNa zatamaSTottaraM ghRtam / khaNDile tu tataH pazcAnmaNDalAni yadA kramAt / / 52 dIkSvaSTamadhye catvAri vinyaset purato hreH| vilikhettatra puNDrAdi vistArAyAmabhedataH // 53 teSvarcayettato dhImAn kezavAdInanukramAt / tatra tatra ca tanmUrti dhyAtvA mantraiH samarcayet // 54 gandhapuSpAdi sakalaM mantraiNaivArcayedgurum / pradakSiNa manubrajya sa ziSyaH praNamettathA // 55 tadvAhI nikSipecchiSyaH kezavAdInanukramAt / hRdi vinyasya puNDrANi gurUktAni sa vaiSNavaH // 56
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1003 'dhyAyaH ] vaiSNavAnAMpuNDasaMskAravarNanam / zubhreNaiva mRdA pazcAdvibhRyAt susmaahitH| trisandhyAsu mRdA vipro yAgakAle vizeSataH // 57 zrAddha dAne tathA home svAdhyAye pitRtarpaNe / zraddhAlurUrddha puNDrANi vibhRyAdvijasattamaH // 58 zrAddho homastathA dAnaM svAdhyAyaH pitRtarpaNam / bhasmIbhavati tatsarvamUrdhvapuNDumvinA kRtam // 56 UrdhvapuNDU vinA yastu zrAddhaM kurvIta sa dvijaH / sarva tadrAkSasainItaM narakaM cAdhigacchati // 60 UrdhvapuNDravihInantu yaH zrAddha bhojayedvijam / aznanti pitarastasya viNmUtraM nAtra sNshyH||61 tasmAttu satataM dhAryamUrdhvapuNDU dvijnmnaa| dhArayenna tiryak puNDUmApadyapi kadAcana // 62 tiryamuNDdharaM vipraM caNDAlamiva santyajet / so'narhaH sarvakRtyeSu sarvalokeSu grhitH||63 marvapuNDavihInaH san sandhyAkarma samAcaret / savaM tadrAkSasItaM narakazca sa gacchati // 64 yadi syAttu manuSyANA mUrdhvapuNDravivarjitam / draSTavyannava tatkiJcit zmazAnamiva tadbhavet // 65 UrdhvapuNDU mRdA zutraM lalATe yasya dRzyate / caNDAlo'pi hi zuddhAtmA viSNuloke mahIyate // 66 UrdhvapuNDasya madhye tu lalATe sumanohare / lakSmyA saha samAsIno ramate tatra vai hariH // 67
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1004 vRddhahArItasmRtiH / nirantarAlaM yaH kuryyAdUrdhvapuNDra dvijAdhamaH / sa hi tatra sthitaM viSNuM zriyaJcaiva vyapohati // 68. athedamUrdhvapuNDrantu yaH karoti dvijAdhamaH / kalpakoTisahasrANi rauravaM narakaM vrajet // 66 tasmAdrAgAnvitaM puNDrandharedviSNupadAkRti / lalATAdiSu cAGgeSu sarvvakarmasu vaiSNavaH // 70 nAsikAmUlamArabhya lalATAnteSu vinyaset / advayamAtrantu madhyacchidraM prakalpayet // 71 pArzve cAramAtrantu vinyased dvijasattamaH / puNDrANAmantarAle tu hAridrAM dhArayecchriyam // 72 lalATe pRSThayoH kaNThe bhujayorubhayorapi / caturaGa mAtrantu vibhRvAdAyakaM dvijaH // 73 urasyaSTAGgulaM dhAryaM bhujayorAyataM tadA / udare pArzvayonnityamAyatantu dazAGgulam // 74 kezavAdi namo'ntaizca praNavAdyairanukramAt / lalATe kezavaM rUpaM kukSau nArAyaNaM nyaset // 75 vakSa sthale mAdhavaJca govindaM kaNThadezataH / viSNubhya dakSiNe pArzve vAhvozca madhusUdanam // 76 trivikrama tu vAmAMse vAmanaM vAmapArzvataH / zrIdharaM vAmavAhau tu hRSIkezaM tadA bhuje // 77 pRSThe ca padmanAbhantu prove dAmodaraM tadA / tatprakSAlanatoyena vAsudeveti mUrdhani // 78 dvitIyo
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiSNavAnAMpuNDrasaMskAravarNanam / kezavastu suvarNAbhaH zaGkhacakragadAdharaH / zuGkhAmbaradharaH saumyo muktAbharaNabhUSitaH // 76 nArAyaNo ghanazyAmaH zaGkhacakragadAsibhRt / pItavAsA maNimayairbhUSaNairupazobhitaH // 80 mAdhavazcotpalaprakhyazcakrazArGgagadAsibhRt / citramAlyAmbaradharaH puNDarIkanibhekSaNaH // 81 govindaH zazivarNaH syAtpadmazaGkhagadAsibhRt raktAravindapAdAbja staptakAJcanabhUSaNaH // 82 gauravarNo bhavedviSNuzcakrazaGkhaddalAsibhRt / kSaumAmbaradharaH sragvI keyUrAGgadabhUSitaH // 83 aravindanibhaH zrImAn madhujitkamalAna ( sa ) naH / cakraM zArGgazca musalaM padma dorbhirvibhartyasau // 84 trivikramo raktavargaH zaGkhacakragadAsibhRt / kirITahAra keyUrakuNDalaizca virAjitaH ||85 vAmanaH kundavarNaH syAt puNDarIkAyatekSaNaH / dobhirvatra gadAM cakra padma haimaM vibhasau // 86 zrIdharaH puNDarIkAkhya zvakrazArGgaM ca padmadhRk / raktAravindanayano mukAdAmavibhUSitaH // 87 pahalA sibhRt / raktamAlyAmbaradharaH puNDarokAvataMsakaH ||88 indanIlanibhazcakrazaGkhapadmagadAdharaH / padmanAbhaH pItavAsA zcitramAlyAnulepanaH / dAmodaraH sArvabhaumaH padmazArmAsizaGkhabhRt // 86 'dhyAyaH ] 1005
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1006 vRddhhaariitsmRtiH| [ dvitIyopItavAsA vizAlAkSo nAnAratnavibhUSitaH / evaM puNDrANi satataM dhArayedvaiSNavottamaH // 60 puNDrasaMskAra ityevaM ziSyeNApi ca kArayet / mantrazeSaM samApyAtha vaiSNavAn bhojayettataH // 61 iti puNDrasaMskAro dvitiiyH| atha vaiSNavAnAMnAmasaMskAravarNanam / tRtIyaM nAma saMskAraM kurvIta zubhavAsare // 12 snAtvA saMpUjya devezaM gandhapuSpAdibhirgurun / nAmAdhidaivataM pazcAt pUjayet prayatAtmavAn // 63 dvAdazaiva tu mAsAstu kezavAdyairadhiSThitAH / Arabhya mArgazIrSa tu yadA saMkhyA dvijottamaH // 64 yasminmAsi bhavedIkSA tanmUrternAma coditam / nRsiMharAmakRSNAkhyaM dAsanAma prakalpayet / / 65 zaktyA dazAvatArANAM varjayennAma vaiSNavaH / nAmadadyAtprayatnena vaiSNavaM pApanAzanam // 66 yasya vai vaiSNavaM nAma nAsti cettu dvijanmanaH / anAmikaH sa vijJeyaH sarvakarmasu garhitaH // 67 cakrasya dhAraNaM yasya jAtakarmaNi smbhvet| tatra vai mAsanAmApi dadyAdvipro vidhAnataH / dhyAtvA samarcayennAmamUrti mantreNa dezikaH / / 68
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vRddhahArItasmRtiH / dhUpa dIpabhca naivedyaM tAmbUlazva samarpayet / pradakSiNa manubrajya bhaktyA samyak praNamya ca // 66 tanmatraM mUlamantraM vA japetsAhasrasaGkhyayA / pazcAddhomaM prakurvIta zatamaSTottaraM haviH // 100 vaiSNavairanuvAkaizca juhuyAt sarpiSA tadA / nAma dadyAt tataH ziSyaM mantratoye samAplutam // 101 tataH puSpAJjaliM datvA homazeSaM samApayet / vaiSNavAn bhojayetpazcAddakSiNAdyaizca toSayet // 102 evaM hi nAma saMskAraM kurvIta dvijasattamaH / guNayogena cAnyAni viSNornAmAni laukike // 103 viziSTaM vaiSNavaM nAma sarvakarmasu coditam / hareH paraM piturnAma yo dadAtyaparaM sunam // 104 atirocanakaM divyaM tRtIyaM zruticoditam / tasmAdbhagavato nAma sarvaSAM munibhiH smRtam // 105 iti nAmasaMskAra stRtIyaH atha vaissnnvaanaaNmntrsNskaarvrnnnm| 1 evaM tRtIya saMskAraM kRtvA vai vaidikottamaH / caturthamantrasaMskAraM kurvIta dvijasattamaH // 106 tataH (prAtaH) snAtvA vidhAnena pUjayet jagatAM patim / aSTottarasahasraM tu mantraratnaM japed guruH // 107 1007
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1008 vaissnnvaanaaNmntrsNskaarvrnnnm| [dvitIyo. nAtaM ziSyaM samAhUya suveSaM samalaGkRtam / AdAya kalazaM ramyaM pavitrodakapUritam // 108 paJcatvapallavayutaM paJcaratnasamanvitam / maGgaladravyasaMyuktaM mantreNevAbhimantrayet // 106. sammArjayet tataH ziSyaM tajaThena kuzaH zubhaiH / sUktaizca viSNudevatyaiH pAvamAnastadaiva ca // 110 aSTottarazataM pazcAnmantraratnena mArjayet / abhiSicya tato mUrdhni zuklavastradharaM zucim // 111 svalakRtaM samAcAnta mUrdhvapuNDradharaM tadA / pavitrahastaM padmAkSamAlayA samalaGkRtam // 112 nivezya dakSiNe svasya Asane kuzanirmite / svagRhyoktavidhAnena purato'gni prakalpayet // 113 pauruSeNa tu sUktena zrIsUktena tathaiva ca / madhvAdhyamizritaM ramyaM pAyasaM juhuyAdguruH // 114 aSTottarazataM pazcAdAjyaM mantradvayena ca / mUlamantreNa juhuyAca ghRtavimizritam // 115 kezavAdIn samuddizya nityAna muktAMstathaiva ca / ekaikamAhuti hutvA homazeSa samApayet / / 116 tataH pradakSiNaM kRtvA namaskRtvA janArdanam / AcAryaH svaguruM natvA japedguruparamparAm / / 117 mAtaraM sarvajagatAM prapadyata zriyaM tataH / tvaM mAtA sarvalokAnAM sarvalokezvarapriye ! // 118
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH ] vaiSNavAnA mantrasaMskAravarNanam / aparAdhazatairjuSTaM nama stena mama cyutam / evaM prapadya lakSmI tAM zriyaM sadgurubhAvataH // 116 nityayuktaM tayA devyA vAtsalyAdiguNAnvitam / zaraNyaM sarvalokAnAM prapadye taM sanAtanam / nArAyaNa ! dayAsindho ! vAtsalyaguNasAgara ! // 120 enaM rakSa jaganAtha ! vahujanmAparAdhinam / ityAcAryeNa sandiSTaH prapadyata janArdanam / / 121 prapadyata tataH ziSyo gurumeva dayAnidhim / guro ! tvameva me deva stvameva paramAgatiH / / 122 tvameva paramo dharma stvameva paramaM tapaH / iti prapannAcAryo nivezya puratohareH / / 123 prAgapreSu samAsInaM darbheSu susamAhitaH / svAcArya purato dhyAtvA namaskRtvAya gatimAna // 124 guroH paramparA japyA hRdi dhyAtvA janArdanam / / kRpayA vIkSitaM ziSyaM dakSiNaM zAnadakSiNam / / 125 nikSipya hastaM zirasi vAmaM hRdi ca vinyaset / pAdau gRhItvA ziSyastu guroH prayatamAnasaH // 126 bho ! guro ! brUhi mantraM me brUyAditi dayAnidhe ! / adhyApayettatastasmai mantraratnaM zubhAhvayam / / 127 sannyAsazca samudrazca srpissnnddo'dhidaivtm| sAthamadhyApayecchidhyaM prayataM zaraNAgatam / / 128 65
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1010 vRddhhaariitsmRtiH| [dvitIyoaSTAkSaraM dvAdazANaM SaTkukSIM vaiSgavIM tdaa| . rAmakRSNanRsiMhAkhyAna mantrAn tasmai ni dayet // 126 nyAse vApyarcane vApi mantramekAntinaM zrayet / avaiSNavopadiSTena mantreNa narakaM vrajet / / 130 avaiSNava dguromantraM yaH paThedvaiSgavo dvijaH / kalpakoTisahasrANi pacyate narakAtmanA // 131 acakradhAriNaM yastu mntrmdhyaapyedguruH| rauravaM narakaM prApya cANDAlI yonimApnuyAt // 132 tasmAdIkSAvidhAnena ziSyaM bhaktisamanvitam / mAtramadhyApayedvidvAn vaiSNavaM pApanAzanam / / 133 anadhItya hayaM mantraM yo'nyavaiSNavamuttamam / adhItyamantrasaMsiddhi na prApnoti na saMzayaH // 134 jAtakamaNi vA caule tadA mauJjanibandhane / cakrasya dhAraNaM yatra bhavettasya tu tatra vai||135 upanIya guruH ziSyaM gRhyoktavidhinA tataH / adhyApayecca sAvitraM tapomantraM dvagaM zubham // 136 prAtamantra stataH ziSyaH pUjayecchUddhayA gurum / gobhUhiraNyaratnAdyaiH vAsobhibhUSaNairapi / / 137 sadvaktA zAsayecchidhyamAcAryaH saMzitavrata / svarUpaM sAdhanaM sAdhyaM mantregAsmai nivedayet // 138 dvayena vRttiyAthAtmyaM samyagasmai nivedayet / AcAryAdhInavRttistu saMyatastu vaset sadA // 136
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1011 'dhyAyaH ] pnycsNskaarvidhirnaamvrnnnm| karmaNA manasA vAcA harimeva bhajet sudhIH / yAvacca torapAtantu dvayamAvartayetsadA // 140 evaM hi vidhinA samyamantrasaMskArasaMskRtaH // 141 iti mntrsNskaarshcturthH| atha paJcasaMskAravidhirnAmavarNanam / mantrArthatatvavidupaM yAgatantre niyojayet / pUrvAhna pUjayedavaM tasya priyataraM zubhaH // 142 mantraratna vidhAnena gandhapuSpAdibhirguruH / arcayitvAcyutaM bhaktyA homaM pUrvavadAcaret // 143 sarvaizca vaiSNavaiH sUktaiH pAyasaM ghRtamizritam / AjyaM mantraNa hotavyaM zatamaSTottaraM tadA // 144 zaktyA ca vaiSNavaimantraiH sarvaihoMmaM samAcaret / ekaikamAhuti hutvA sarvAvaraNadevatA // 145 praNavAdicatuzyantai steSAM vai nAmabhiryajet / homazeSaM samApyAtha vaiSNavAn bhojayettadA // 146 mantraratnena tadvimbaM pupAJjalizataM yajet / praNamya bhaktyA devezaM japtvA mantramanuttamam / / 147 AhUya praNataM ziSyaM tadvimbaM darzayedguruH / kRpayAtha tataravamai dadyadvimba hareguruH // 148
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1012 vRddhahArItasmRtiH / enaM rakSa jagannAtha ! kevalaM kRpayA tava / arcanaM yatkRtaM tena bibho ! svIkarttu marhasi // 146 evaM labdhA gurorvimbaM pUjayettaM prayatnataH / hiraNyavastrAbharaNamAnazayyAsanAdibhiH // 150 tataH prabhRti devezamarthayedvidhinA sadA / zrautasmArttAgamoktAnAM jJAtvAnyatamamacyutam // 151 iti vRddhahArItasmRtyAM viziSTadharmazAstre pazvasaMskAravidhAnaM nAma dvitIyo'dhyAyaH / // tRtIyo'dhyAyaH // atha bhagavanmantravidhAnavarNanam / ambarISa uvAca / bhagavan ! sarvamantrANAM vidhAnaM mama sutra ! / brUhi sarvamazeSeNa prayogaM sArthasaMskRtam // 1 [ dvitIyo hArIta uvAca / zRNu rAjan ! pravakSyAmi mantrayogamanuttamam / yathoktaM viSNunA pUrvaM brahmaNA paramAtmanA // 2 sarveSAmeva mantrANAM prathamaM guhyamuttamam / mantraratnaM nRpazreSTha ! sadyo mukti phalapradam // 3
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / sarvezvaryapradaM pathyaM sarveSAM sarvakAmadam / yasyoccAraNamAtreNa parituSTo bhaveddhariH / / 4 dezakAlAdiniyamamarimitrAdizodhanam / svaravarNAdidoSazca paurazcaraNakaM na tu // 5 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH striyaH zRdrAstathetarAH / tasyAdhikAriNaH sarve satvazIlaguNA yadi // 6 paJcasaMskArasampannAH zraddhAvanto'nasUyakAH / bhaktyA paramayAviSTA yuktAstasyAdhikAriNaH // 7 paJcaviMzAkSaro mantraH padaiH SaDbhiH samanvitaH / vAkyadvayaM paraM jJayaM mantraratnamanuttamam / / 8 yadAzrayati vivAdiH saMsthitA jagatAM patim / tayA vidyA'napAyinyA saMyutaH paramaH pumAn // 8 nArAyaNo cyutaH zrImAn vaatslygunnsaagrH| nAthaH suzIlaH sulabhaH sarvajJaH zaktimAna paraH // 10 ApadvandhuH sadA mitraM paripUrNamanorathaH / dayAsudhAbdhiH savitA voryavAn dyutimAn vibhuH // 11 prapadya caraNau tasya zaraNaM zreyase mama / zrImate viSNave nityaM sarvAvasthAsu sarvadA // 12 nirmamo nirahaGkAraH kaiGkayaM karavANyaham / evamathaM viditvaiva pazcAnmantraM prayojayet / / 13 . nArAyaNo mahAzabdo gAyatrI ca parA zubhA / svayaM nArAyaNaH zrImAn devatA samudAhRtaH // 14
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2014 . vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyokarayoH sthalayorAdya makSaraM vinyasedvijaH / zeSAkSarANi deyAni caturviMzatiparvasu / / 15 paTpadairaGgulinyAsa maGgeSu ca yathAkramam / SaDaGgaM SaTpadaiH kRtvA mantrAthaizca yatha.kramam // 16 mUrdhni bhAle netranAsAzravaNe tathA'.nane / bhujayoha padezeca stanayo bhimaNDale // 17 pRSThe ca jaghane kaTyovonviozca pAdayoH / paJcaviMzAkSarANyatya krame gAGgeSu vinyaset // 18 evaM nyAsavidhiM kRtvA pazcAddhayAnaM samAcaret / indIvaradalazyAmaM koTisUryAgnivarcasam // 16 caturbhujaM sundarAGgaM sarvAbharaNabhUpitam / padmAsanasthaM devezaM puNDarIkanibhekSaNam // 20 raktAravindasadRzadivyahastapadAJcitam / mANikyamukuTopetaM nIlakuntalazIrpajam / / 21 zrIvatsakaustubhorakaM vanamAlAvirAjitam / . divyacandalijhAGgaM divyapupAvataMsakam / / 22 hArakuNDalakeyUranUpurAdi virAjitam / kaTakairaGgurIyaizca pItavastreNa zobhitam / / 23 zapadmagadAcakrapANinaM puruSottamam / . vAmA cintayettasya devIM kamalalocanAm / / 24 taruNI sukumArAGgI sarvalakSaNazobhitAm / dukUlavastrasaMyuktAM sarvAbharaNabhUSitAm / / 25
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavanmantravidhAnavarNanam / taptakAJcanasaGkAzAM pInonnatapayodharAm / ratnaNDalasaMyuktAM nIlakuntalazIrSajAm ||26 nalinAGga divyapuSpavartakam / mAtuliGgaM ca raktAnaM daNaM varadaM tathA // 7 devIM ca vibhratIM dobhizcintayedidAM sadA / evaM paraM nityamarcayedacyutaM dvijaH ||28 yathAtmani tathA deve jJAnakarma samAcaret / acaMedrupa vAraizca manasA vA janArdanam ||23 AvAhanAsane pAdyamarghyamAcamanIyakam / snAnaM vastraM patrIte ca bhUSaNaM gandhameva ca // 30 puSpaM dhUpaM tathA dIpaM naivedya N ca pradakSiNam / namaskArazca tAmbUlaM puSpamAlAM nivedaye [ ||31 namaskRtvA gurUn pazcAjjapenmatraM samAhitaH / aSTottarasa srantu zatamottaraM tathA // 32 dhyAya manasA devaM japedekAgramAnasaH / prAGmukhamukho vApi samAsInaH kuzAsane ||33 trisandhyAsu japeddevaM sarvasiddhimavAnuyAt / AdAvante japasyAsya prANAyAmAn samAcaret ||34 pUraka: kumbha ko revyaH prANAyAmastrilakSaNaH / vana pUrayedvA vAhyaM nAsA japanma em ||35 ubhAbhyAM dhAraNaM vAyoH kumbhakaM samudAhRtam | tadrecanaM dakSiNena recanaM samudAhRtam // 36 'dhyAyaH ] 1015
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1016 vRddhahArItasmRtiH / paryAvRtyA punazcaivaM prANAyAmatrayaM kramAt / pUrake kumbhake caitra reva ca vizeSataH || 37 aSTAviMzativAraM tu japet mantraM samAhitaH / uttAnaM munibhiH proktaM prANAyAmaM nRpottama ! ||38 japan dvAdazavAraM tu uttamaM tatprakIrtitam / bar3Arantu kanIyaH syAttrivAra madhama smRtam // 36 manasaivAcayedevaM pazcAdarthaM vicintayet / prANAyAmatrayaM kRtvA pazcAllyAsaM samAcaret // 40 snAtvA zuklAmbaradharaH kRtvA saHdhyAdikarma ca / dhRtoddhaM puNDradehazca pavitrakara eva ca // 41 dhRtvA padmAkSamAlAM ca sannivA vAsane sthitaH / bhUtazuddhividhAnabhva kRtyA mantraM prayojayet // 42 aSTAkSarasya mantrasya gururnArAyaNa smRtaH / chandazva devI gAyatrI paramAtmA ca devatA / pazcASTAkSaro matra. sarvapApapraNAzanaH // 43 sarvaduHkhaharaH zrImAn sarvakAmaphalapradaH / sarvadevAtmako mantra stato mokSaprado nRNAm // 44 Rco yajUMSi sAmAni tathaivAtharvaNAni ca / sarvamAkSarAntasthaM taccAnyadapi vAGmayam // 45 sarvArtho vedagarbhatthaH vedAzvAsare sthitAH / aSTAkSarastu praNave akAre praNavaH sthitaH ||46 [ tRtIyo
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1017 'dhyAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / iha laukikamaizvayaM svargAdya pAralaukikam / / kaivalyaM bhagavattvazca mantro'yaM sAdhayiSyati / / 47 sakRduJcAraNAnnRNAM catuphilapradam / svarUpaM sAvanaM prApyaM dadAti hi samaJjasA // 48 mahApApaM cAtipApaM vidyate vopapAtakam / japAdasya manorAzu praNazyanti na saMzayAH // 46 azvamedhasahasrANi rAjasUyazatAni ca / sakRdaSTAkSaraM japtvA labhate nAtra saMzayaH // 50 gava mayutadAnasya pRthivyA maNDalasya ca / kanyAzatasahasrasya gajAzvAnAM tathaiva ca // 51 dAnasya yatphalaM nRNAM satpAtre nRpanandana ! / zatavAraM marnu japtvA tatphalaM sarvamApnuyAt // 52 sArthaM samudraM sannyAsaM sarSicchando'dhidaivatam / aSTAkSarama nuJjaptvA biSNusAyujyamApnuyAt / / 53 padatrayAtmakaM mantraM caturthyA sahitaM tadA / svarUpasAdhanopeyamiti matvA japedbudhaH / / 54 praNavena svarUpaM syAt sAdhanaM manasA tthaa| saMbibhatyA caturthyAtra puruSArtho bhvenmnoH||55 akAraJcApyukAraJca makAraJceti ttvtH| tAnyekadhA samabhavattadomityetaducyate // 56 tasmAdomiti praNavo vijJeyaH sAkSarAtmakaH / vedatrayAtmakaM jJeyaM bhUrbhuvaHsvaritIti vai // 57 /
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1018 - vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyo akArastu bhavedvigu stahagveda udaahRtH| ukArastu bhavelakSmIryajurvedAtmako mahAn // 58 makArastu bhavejIva stayodasa udAhRtaH / paJcaviMzAkSaraH sAkSAt sAmavedasvarUpavAn // 56 . paJcaviMzo'yaM puruSaH paJcaviMza Atmeti zruteH / AtmA paJcaviMzaH syAditi mama mAnaM saMsmaret // 60 ityaupaniSadaM hyathaM viditvA svaM nivedayet / / avadhAraNamanye tu madhyamANaM vadanti hi // 61 tadevAgni stadAyu statsUrya stadapi candramAH / ityevaM dhAraNazruterevameyopahitam / / 62 OMoM)kAreNaiva zrIzabdaH procyate munisattamaH / nyAyena guNasiddhistu tasyaiva zrIpatervarau // 63 zrIrasyezAnA jagato viSNupatnoti vai zrutiH / kalyANaguNasiddhitu lakSmIbhazva netarA // 64 sAmAnAdhikaraNyatvAtkAraNasvaM tdocyte| akAra eva sarveSAmakSarANAM hi kAraNam / ' 65 akAro vai sarvA vAgityAdi zrutivaca stathA / sparzISmabhirvyajyamAno nAnAbahuvidho'bhavat // 66 kAraNatvaM tathaivAsya viSNovai jagatAM pateH / tasmAt sraSTA ca dAtA ca vidhAtA jagatAM hriH||67 rakSitA jIvalokasya guNavAneva sarvagaH / ananyA viSNunA lakSmI rbhAskareNa prabhA yathA // 68
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / 1016 lakSmImanapagAminImiti zrutivaco mahat / tasmAda kAro vai viSNuH zrIza eva jagatpatiH / / 66 lakSmIpatitvaM tasyaiva nAnyasyeti sunizcitam / nityaivaiSA jaganmAtA hareH zrIranapAyinI // 70 yathA sarvagato viSNu stathaivaiSA jgnmyii| .. tasmAdakAro vai viSNurlakSmI bhartA jatpatiH // 71 tasmiMzcaturthIyuktatvAt tripadatya ca saMgrahaH / 'akAra prathamAM tasmAccatuSyoM saMgrahaM na tu // 72 taba zrutivirodhatvAnna yuktamiti coditam / mahase brahmage tvA vai omityAtmAnaM yuJjIta // 73 parasya cAtmanAM tasmAdbhada statra sunizcitaH // 74 . svamasmAkaM tapasyeva zrutyuktamapi pArthiva ! / tau zAzvatau viSa cetA viyantAviti vai tayA // 75 gRbhiSya dayA prAgevavAtmA na vizvabhRt / asoyamoM mana nayenetyevayonitA // 76 ityAdi zrutayo bhedaM vadanti parajovayoH / dAsyamevAtmanAM viSNoH svarUpaM prmaatmnH||77 sAmyaM lakSmIvaraproktaM devAdInAM tathAtmanAm / ananyazeSarUpA vai jIvAstasya jagatpateH / / 78 dAsyaM svarUpaM sarveSAmAtmanAM satapaM hreH| bhagavaccheSamAtmAnamanyathA yaH prapadyate // 76
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ [tRtIko 1020 vRddhhaariitrmRtiH| sa caiva hi mahApApI caNDAlaH syAt nsNshyH| tasmAnmakAravAcyo sau paJcaviMzAtmakaH pumAn // 40 akAravAcyasyezasya dAsa evAbhidhIyate / anujJAnAzrayo nityo nirvikAro'vyayaH sdaa| " dehendriyAt paro jJAtA kA bhoktA sanAtanaH // 81 makAravAcyo jIvosau dAsa eva hareH sdaa| zrIzasyAkAravAcyasya viSNorasya jgtpteH||82 svasvAminorukAreNa hyavadhAraNamucyate / sa jIvaH syAdataH svAmI sarvadA nRpasattama / / 83 anayo nyathetyuktamukAreNa maharSibhiH / ityevaM praNavasyArtha praNavasya padasya tu / / 84 Atmanazca svarUpatvAdvijeya mRSisattamaiH / sarveSAmeva mantrANAM kAraNaM praNavaH smRtaH // 85 tasmAdvyAhatayo jAtAstAbhyo vedatrayaM tathA / bhUretyeva hi Rgvedo bhuva riti yajumtathA / / 86 sva riti sAmavedaH syAtpraNavo bhuurbhuvHsuvH| bhUrviSNuzca tadA lakSmI va ityabhidhIyyate // 88 tayoH svariti jIvastu suva ityabhidhIyate / anirvAyu stathA sUryastebhya eva hi jajJire // 88 ya etA vyAhRtIhutvA sarva vedaM juhoti vai / prasaGgAtmahitaM cedaM mantrazeSamudIryate / / 86
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAcA] bhagavanmantravidhAnavarNanam / 1021 asvAtantryAttu jIvAnAmadhInaM paramAtmanaH / namasA procyate tasmAnnahantAmamato'pitam / / 10 svarUpAditrivargasya saMsiddhinatu saiva hi / namasA rahitaM saba viphalaM samprakIrtitam / / 11 namasaiva hi saMsiddhirbhavedatra na sNshyH| purataH pRSThatazcaiva pArzvatazcAvazeSataH // 2 namasaivekSate rAjan ! trivargaH sarvadehinAm / makAreNa svatantraH syAnarakastaM niSidhyati // 63 tasmAca nama ityatra svAtantryamapanodati / dvapArastu bhavenmRtyuruyakSarastu hi zAzvatam // 64 mameti dvapakSaraM mRtyuna mameti tu zAzvatam / ma mameti ca sarvatra svAtantrarahitAya vai // 5 yujyate munibhiH samyak sarvakarmasu pArthiva ! / tasmAttu namasA yuktA mantrAH sarve ca pArthiva ! // 66 sarvasiddhipradA nRNAM bhavanyatra na sNshyH| namasA rahitA ye tu na tu muktipradA nRNAm // 67 tasmAttu nama saMvaiSAM pAratandhyatvamIzituH / pAratantryAllabhet siddhiM svAtantryAnAzameSyati // 68 dAsyameva hi jovAnAM procyate namasaiva tu / namasA rahitaM loke kiJcidatra na vidyate // 66 namo devebhyo nama iti yeSAmoze tathA mnH| hRtazcideno namasA AvivAkyeti vai zrutiH // 100
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1022 vRddhahArIta mRtiH| [tRtIyo kSayairakAraH samprokto nakArarataM niSidhyati / tasmAttu nara ityatra nityatvenocyate janaH / / 101 nArA iti samUhale vAhulyatvAjanasya ca / tepAmayanamAvAsastena nArAyaNaH smRtaH // 102 mahAbhUtAnyahaGkAro mahadavyaktameva ca / aNDaM tadantargatA ye lokAH sarve caturdaza // 103 caturvidhazarorANi kAlaH karmati va jagat / pravAharUNAM nAratnocyate budhaiH // 104 teSAmapi nivAsatvAnnArAyaNa itIritaH / antarvahizva jagato dhAtA saca sanAtanaH / / 105 sraSTA niyantA zaraNaM vidhAtA bhuutbhaavnH| .. mAtA pitA sakhA bhrAtA nivAsazca suhRdgatiH // 106 yonau zriyaH zrI paramastena nArAyaNaH smRtH| . narANAM sarvajagatAmaya zaraNaM hriH||107 .. tasmAnnArAyaNa iti munibhiH samprakIya'te / sarveSu dezakAleSu sarvAvasthAsu sarvadA / / 108 tasyaiva kiGkarosmoti caturdA paramAtmanaH / bhagavatparicayaiva jIvAnAM phalamucyate / / 106 tadvinA kiM zarIreNa yAtanAsya janasya tu| yasmin zarIre jIvAnAM na dAsyaM paramAtmanaH // 110 tadeva nirayaM proktaM sarvaduHkhaphalaM bhvet| . dAsyameva phalaM viSNordAsyameva paraM sukham // 111
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavanmantravidhAnavarNanam / dAsyameva harermokSaM dAsyameva paraM tapaH / brahmAdyAH sakalA devA vaziSThAdyA maharSayaH / kAGkSantaH paramaM dAsyaM viSNoreva yajanti tam // 112 tasmAccatu ryA mantrasya pradhAnaM dAsyamucyate / na dAsyavRtti jIvAnAM nAzahetuH parasya hi // 113 itthaM saJcintya mantrAtha japenmaMtramatandritaH / aviditvA manorathaM japet prayatamAnasaH // 114 na saMsiddhimavApnoti svarUthya na vindati / saMsArazva samudrabhva sarSicaNDo'dhi daivatam / / 115 sArddhaM sa yajJaM saddhAnaM mantrameva prapUjayet / nArAyaNAvaM gAyatrI devI candro'dhidevatA // 116 paramAtmA ca lakSmIzo viSNurevAcyuto hariH / praNavastu bhavedrojaM caturthI zaktirucyate // 117 'dhyAyaH ] 1023 kruddho kAya maholkAya viSNUlkAya tathaiva ca / jAlkAya sahasrolkAya pazca Ggo nyAsa ucyate // 118 hRnmUrdhnazca zikhAyAJca kavaco netrayornyaset / paJcAGganyAsamityuktaM sarvamantreSu vaiSNavaiH // 116 yadA trayeNa kurvIta paDaGgaM tu yathAkramam / mUtaneca hRdaye bhuvayorjaghane tathA // 120 pRSThe ca jAvoH padayorma trArNAni yadA nyaset / aSTAkSarANyaSTadikSu krameNa tadanantaram // 121
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1024 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyo nAsikAyAM tathAkSNozca zrotrayorAnane tathA / kaNThe ca stanayo bhau guhye ca tadanantaram / / 122 acakrAya vicakrAya sucakrAya tathaiva c| .. jvAlAmahAsucakrAya trailokyAya tadantaram / / 123 AdhArakAlacakrAya dazadikSu yathAkramam / svAhAntaM praNavAdyantaM nyaseJcakrANi vaiSNavaH // 124 evannyAsavidhiM kRtvA pazcAddhayAnaM samAcaret / hRdaye pratimAyAM vA jale savitRmaNDale // 125 baDhau ca svaNDile vA'pi cintayedviSNumavyayam / bAlArkakoTisahAzaM pItavastraM caturbhujam / / 126 padmapatravizAlAkSaM sarvAbharaNabhUSitam / cakramajaM gadAM zAkaM caturdomi taM tathA // 127 zrIbhUmisahitaM devamAsInaM prmaasne| tatra cAdhArazakyAcamAdhaH sUribhidhRtaH // 128 divyaratnamaye pIThe pajedale zubhe / tatkarNikoparitale taptakAJcanasannibhe // 126 - devIbhyAM sahitaM tasminnAsInaM paGkajAsane / cintayeddakSiNe pAyeM lakSmI kAJcanasannibhAm // 130 padmahastavizAlAkSmI dukUlavasanAM zubhAm / va.me dUrvAdalazyAmA vicitrAmbarabhUSitAm / / 131 cintayeddharaNI devIM nIlotpaladharAM zubhAm / mAhiSyaSTa(zca)dalAneSu cintayeddhRtacAmarAm // 132
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyaH] bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| 1025 evaM dhyAtvA hariM nityaM japetprayatamAnasaH / snAtaH zuklAmbaradharaH kRtakRtyo yathAvidhi // 133 .----... dhRtoddha puNDadehazca pavitrakara eva ca / zuciH kRSNAjinAsInaH prANAyAmI ca nyAsakRt / / 134 zaGkhacakragadAkhaDgazAGgapadmAnyanukramAt / tAkSyazca vanamAlAJca mudrA aSTau prapUjayet / / 135 pazcAt dhyAtvA jagannAthaM manasaivArcayedvibhum / gandhapuSpAdi sakalaM mantreNaiva nivedayet // 136 anenAbhyarcito viSNuH prIto bhavati tatkSaNAt / ayutaM vA sahasraM vA trisandhyAsu japenmanum / viSNoH samAnarUpeNa zAzvata padamApnuyAt // 137 AyuSkAmI japennityaM SaNmAsaM niyatendriyaH / ayutaM tu japenmantraM sahasraM juhuyAt ghRtam / / 138 AyunirAmayaM sampadbhavedvaSezatAdhikam / vidyAkAmI japedvaSaM trisandhyAsvayutaM manum / / 136 juhuyAdvimalaiH puSpaiH sahasraM niytendriyH| aSTAdazAnAM vidyAnAM bhaved vyAsasamo dvijaH // 140 vivAhArthI japennityamevaM varSacatuSTayam // 141 rAjahomI sahasraM tu labhetkanyAM suzobhitAm / sampatkAmI japennityaM tryayutaM vatsaratrayam // 142 padma padmapatrairvA tathA homI zriyaM labhet / bhUkAmI tu japennityaM vatsaraM vijitendriyaH // 143
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ [hatIyo 1026 vRddhhaariitsmRtiH| dUrvAbhirjuhuyAttadvallabhedbhumimabhIpsitam / rAjyakAmo japennityaM SaGaI vyayutaM tathA // 144 sahasra juhuyAna nityaM pAyasaM ghRtamizritam / cakravartI bhavet sadya padmAbhattuH prasAdataH // 145 dvAdazAbdaM japedevaM satataM vijitendriyH| Atmahomo tu yo nityabhindratvaM labhate na rA146 lakSaJjapeva yo nityaM triMzadvarSa jitendriyaH / brahmatvaM vA zivavaM vA samApnoti na saMzayaH // 147 yAvajjIvaM tu yo nityamayutaM susmaahitH| sahasraM vA zataM vApi hotavyaM vahnimaNDale // 148 Ajyena cahagA vApi tilairvA zarkarAnvitaiH / pamai vA bilvapatre vA samidbhiH pippalasya vaa| komalaistulasopatrairarcayitvA sanAtanam // 146, anantavihagezAnAM kSipramanyatamo bhavet / kimatra bahuno tena sarvasiddhiprado nRNAm // 150 zrImadaTAkSaro mantrI nityapriyatamo hreH| AsIno vA zayAno vA tiSThandhA yatra kutracit // 151 japedaSTAkSaraM mantraM tasya viSNu prasIdati / saMsnAtaH sarvatIrthaSu sarvayajJeSu dIkSitaH // 152 abhitaH sarvadevAnAM yo japetsatataM manum / brahmaghno vA kRtaghno vA mahApApayuto'pivA // 153
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / 1027 aSTAkSarasya japtAraM dRSTyA pApaiH pramucyate / aSTAkSarasya japtAro yathA bhAgavatottamAH // 154 punanti sakalaM lokaM sadevAsuramAnuSam / aSTAkSarasya japtAraM praNamedyastu bhaktitaH // 155 sarvapApavinirmukto viSNuloke mahIyate / acintyametanmAhAtmyaM manorasya jagatpateH // 156 na hi vaktuM mayA zakyaM brhmaaditridshairpi| atha vakSyAmi mAhAmyaM dvAdazArNasya pArthiva ! // 157 yasyoccAraNamAtreNa dvAdazAbdaphalaM labhet / namo bhagavate nityaM vAsudevAya zAGgiNe // 158 praNavena samAyuktaM dvAdazArNamarnu japet / pUrvavatpraNavasyAtha namasazca mahAmanoH // 156 aizvayaM ca tathA vIrya tejaH shktirnuttmaa| jJAnaM balaM yadeteSAM SaNNAM bhagavadIritaH // 160 ebhirguNaH pUrvavAkyaH sa eva bhagavAn hriH| nityA ca yA bhagavatI procyate munisattamaiH // 161 aizvaryarUpA sA devI subhagA kmlaalyaa| IzvarI sarvajagatAM viSNupatnI sanAtanI // 162 tasyAH patitvA dhIzasya bhagavAniti cocyate / tasmAttu bhagavAn zrImAnekArtho munibhiH smRtaH / / 163 bhagavAniti zabdo'yaM tathA puruSaityapi / nirupAdhau ca varteta vAsudeve'khilAtmani / / 164
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1028 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyovakSyanti kecidbhagavAn jJAnavAniti sttmaaH| tadvAsudevenoktaM syAtsAmAnyatvAttato'nyathA // 165 tasmAtkalyANaguNavAn zrImAn yo'sau jagatpatiH / sa eva bhagavAn viSNurvAsudevaH sanAtanaH // 166 bhagavate zrImate cetyekArthe hi procyate budhaiH / guNavAn bhagavAneva sRSTisthiti vinAzakRt // 167 dvau dvau guNAvadhiSThAya sarvAdyamakarotprabhuH / pradyumnazvAniruddhazca saGkarSaNa itIritaH // 168 bhagavAn vAsudevo'sau sRSTyAdyamakarot svayam / aizvaryavIryavAn sarge pradyumnaH paryapadyata // 166 tejaHzaktiM samAvizya aniruddho pAlayat / .. balajJAne tathA dve tu saGkarSaNo hyadhiSThitaH // 170 akarodbhagavAneva saMhAraM jagataH punaH / evaM SaDguNapUrNatvAt patitvAvapi ca shriyH||171 sargAdeH kAraNatvAJca bhagavAniti cocyate / sarvatrAsau samastaM ca vasatyatreti vai yataH // 172 tataH sa vAsudeveti vidvadbhiH paripadyate / caturthI pUrvavidvidhAt kaiGkaryArtha mahAtmanaH // 173 evaM jJAtvA manorathaM dvAdazArNasya cakriNaH / saMsiddhi paramApnoti samyagAvartya cetasA // 174 gatvA gatvA nivartante sarvakratuphalairapi / tadgatvA na nivatante dvAdazAkSaracinsakAH // 175
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavanmatravidhAnavarNanam / 1026 dvAdazANaM sakRjjaptvA sarvapApaiH pramucyate / brahmahatyAdipApAni tatsaMsargakRtAni ca // 176 dvAdazANaM manorjaptu dehatyagnirivendhanam / sarvasaubhAgyasukhadaM putrapautrAbhivarddhanam // 177 sarvakAmapradaM nRNAmAyurArogyavarddhanam / devatvamamarezatvaM zivabrahmatvameva ca / / 178 dvAdazArNa marnu japtvA samApnoti na saMzayaH / durAcAro'pi sarvAzI kRtaghno nAstiko'pi vA // 176 dvAdazArNamarnu japtvA viSNusAyujyamApnuyAt / prajApatiH kazyapazca manuH svAyambhuvastathA // 180 saptarSayo dhra vazcaite RSayastasya kIrtitAH / vaziSThaH kazyapo'trizca vizvAmitrazca gautamaH // 181 jamadagnirbharadvAjastvete sptmhrssyH|| bhagavAn vAsudevo vai devatAsya prakIrtitaH // 182 chandazca paramA daivI gAyatrI samudAhRtA / sAdhakAnAM sadA rAjan kAmudhenuritIritaH // 183 dazAGgulISu talayoAdazArNAni vinyaset / padaizcaturbhiraGgeSu vinyasettadanantaram // 184 caturaGgeSu vinyasya mantreNottarayodvayoH / mUAsyanetrayornAsAkarNayorbhujayo stathA / hRdi kukSau tathA guhye UrvorjAnvozca pAdayoH // 185
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1030 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyomantrArNAni tu vinyasya krameNaiva nRpottama ! acakrAya vicakrAya sucakrAya tathaiva ca // 186 tathA trailokyacakrAya mahAcakrAya vai tthaa| asurAntakacakrAya svahAntaM praNavAdikam // 187 hRdayAdiSaDaGgeSu yathAzAstraM prayojayet / kSIrAbdhau zeSaparyaGke samAsInaM zriyA saha // 188 nIlajImUtasaGkAzaM taptakAJcanabhUSaNam / pItAmbaradharaM devaM raktAbjadalalocanam / / 186 dIrghazcaturbhirdobhizca sarvAbharaNabhUSitaiH / zaGkhacakragadAzAn vibhrANaM paramezvaram // 160 nAnAkusumasambaddhanIlakuntalazIrSajam / zrIvatsakaustubhoraskaM vanamAlAvibhUSitam // 161 samAzliSTaM zriyA divyA pAyA pdmhstyaa| stUyamAnaM vimAnasthairdevagandharvakinnaraiH / / 112 munimiH sanakAdyaizca sevitaJca surarSibhiH / evaM dhyAtvA hariM nityaM japenmantraM samAhitaH // 163 arcayitvA hRSIkezaM sugandhakupumaiH sadA / zAlapAmAdikasthAvarca'mAnaM japed budhaH // 164 japitvA dazasAhasraM yAvajjIvaM samAhitaH / vaiSNavaM padamApnoti punarAvRttivarjitam // 165 AyuSkAmI japennityaM vatsaraM vijitendriyH| saMkhyA dvAdazasAhasra homaM tilasahasrakam // 166
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1031 'dhyAyaH] bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| labhetA''yuH zatasamA duHkharogavivarjitam / vivAhakAmI SaNmAsaM japennitvaM jitendriyH||167 AjyahomI sahasrantu labhetkanyAM sulakSaNAm / sampatkAmI japennityaM vatsarantu sahasrazaH // 168 sAjyaizca vrIhibhi)mo sahasraM zriyamAnuyAt / rAjyamindrapadaM vApi zivatvaM brahmatAmapi / / 166 bahukAlaM vilvapatraiH kamalervA japenmanum / juhuyAca japennityaM tattatprApnotyasaMzayam / / 200 yaM yaM kAmayate citte tatra tatra nRpottama ! / juhuyAnmAlatIpuSparayutaM vijitendriyaH // 201 tAM tAM siddhimavApnoti padaM cApnoti vaiSNavam / dvAdazArNana manunA pakSe pakSe dvijottamaH / / 202 dvAdazyAM pUjayedviSNu komalai stulasIdalaiH / viSNutulya vapuH zrImAn ! modate parane pade / / 203 dvAdazArNamanorevaMvidhAnaM procyate nRp!| adya te sampravakSyAmi SaDakSaramanoridam / / 204 vidhAnaM sarvaphaladaM janmamRtyuvikRntanam / namo viSNave ceti SaDakSara mudAhRtam / / 205 pUrvavatpraNavasyArtha namaHzabda udAhRtaH / vyAptatvAdvathApakatvAcca viSNurityabhidhIyate // 206 sadaikarUparUpatvAt sarvAtmatvAdvibhutvataH /
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyo anaamytvaadiishtvaadgbhsttvaaghRnnitvtH| yatheSThaphaladAtRtvAdviSNurityabhidhIyate // 207 NakAro balamityuktaH SakAraH prANa ucyate / sayostu saGgatiryatra tadAtmetyucyate dhRtiH // 208 tasmANNakAraSakArAvanusaMhitamuttamam / saprANaM sabalaM deva ! saMhitAmuttamAM tu yaH // 206 tasyaivAyuSyamityuktaM netarasyaiva ca shruteH| etadeva hi vidvAMso vakSyante ye maharSayaH // 210 evaM vakSyAmahe kintu kimuta vyAkhyAmahe vayam / imau NakAraSakArAvasusaMhitameti yat / / 211 tadeva viSNuH kRSNeti jiSNurityabhidhIyate / viSNave nama ityeSa mantraH sarvaphalapradaH // 212 aizvayaM tu vikAraH syAttAdAtmyANgadvayaM smRtam / aizvaryyadvayavIjaM syAdviSNumantramanuttamam // 213 tat SaDaNavidhAnena kevalaM vai japemahi / ityuktvA munayaH sarve vedavedAntapAragAH / / 214 parityajyetaraM dharma tadekazaraNaM gatAH / evaM mahAmanujaptvA vidhAnenAcyutaM gatAH / / 215 tasmAdetanmahAmantraM sarvasiddhipradaM nRpa ! / / sakRducAraNenAsya haristatra prasIdati // 216 brahmAdyAH sanakAdyAzca munayazca japanti hi / chandastu tasya gAyatrI devatA viSNuracyutaH // 217
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] ___bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| 1033 syAdombIjaM namaH zaktirmanorasya prakIrtitam / . tribhiH padaiH SaDaGgeSu yathAsaMkhyaM suvinyaset / / 218 aGgulISvapi cAGgeSu mantrArNAni yathAkramAt / mUAsye hRdaye vAhvoH pRSThe guhye yathAkramam // 216 vinyasya cakranyAsaM ca pazcAddhacAneSu tanmayam / praNavenonmukhIkRtya hRtpaGkajamadhomukham / / 220 vikAsayecca mantrega vimalaM tasya kezaram / tasyopari ca vayarkasomavimvAni cintayet // 221 tatra ratnamayaM pIThaM tanmadhye'STadalAmbujam / tasmin koTizazAGkAbhaM sarvalakSaNalakSitam // 222 caturbhujaM sundarAGga yuvAnaM padmalocanam / koTikandarpalAvaNyaM nIladhra latikAlakam // 223 zlakSNanAsaM raktagaNDaM vimbitojjvalakuNDalam / zaGkhacakragadApadmadhAraNaM dobhirujvalaiH // 224 keyUrAGgadahArAdyai bhuussnnaishcndnairpi| alaGkRtaM gandhapuSpai raktahastAvipaGkajam / / 225 muktAphalAbhadantAliM vanamAlAvibhUSitam / zrIvatsakaustubhoraskaM divyapItAmbaraM harim / / 226 taptakAJcanavarNAbhaM padmayA pdmhstyaa| samAzliSTamamuM devaM dhyAtvA viSNumayo bhavet / / 227 manasaivopacArANi kRtvA mantraM japettataH / trisandhyAsu japennityaM sahasra sASTakaM dvijaH / / 228
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1034 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyo. viSNorlokamavApnoti punarAvRttivarjitam / pUrvavajapahomAjyaM kRtvA siddhiM naro labhet / / 226 bhagavatsannidhau vApi tulasIkAnane'pi vaa| samAhitamanA japtvA SaDaNaM niytendriyH||230 tilahomAyutaM kRtvA sarvasiddhimavAnuyAt / evaM viSNumanoH proktaM vidhAnaM nRpasattama ! // 231 vidhAnairadhunA'muSya mastrasyApi bravImi te / SaDakSaraM dAzarathestArakabrahma kathyate // 232 sarvaizvaryapradaM nRNAM sarvakAmaphalapradam / etameva paraM mantraM brahmarudrAdidevatAH / / 233 RSayazca mahAtmAno muktvA japtvA bhvaambudhau| etanmantramagastyastu japtvA rudratvamApnuyAt / / 234 brahmatvaM kAzyapo japtvA kauzikastvamarezatAm / kArtikeyo manutvaJca indrAkauM girinAradau / / 235 bAlakhilyAdimunayo devatAtvaM prapedire / eSa vai sarvalokAnAmaizvaryasyaiva kAraNam / / 236 imameva japenmatraM rudra tripuraghAtakaH / brahmahatyAdi nirmuktaH pUjyamAno'bhavat suraiH // 237 adyApi kAzyAM rudrastu sarveSAM tyaktajIvinAm / dizatyetanmahAmantraM tArakabrahmanAmakam / / 238 tasya zravaNamAtreNa sarva eva divaM gatAH / zrIrAmAya namo hyeSa tArakabrahmanAmakaH // 236
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavanmantravidhAnavarNanam / nAmnAM viSNoH sahasrANAM tulya eva mahAmanuH / ananto bhagavanmatro nAneva tu samAH kRtAH / zriyo ramaNasAmarthyAtsaukaryaguNagauravAt // 240 zrIrAma iti nAmedaM tasya viSNoH prakIrtitam / ramayA nityayuktatvAdrAma ityabhidhIyate || 241 rakAramaizvaryavIjaM makArastena saMyutaH / avadhAraNayogena rAmetyasmAnmanoH smRtaH || 242 zaktiH zrI rucyate rAjan ! sarvAbhISTaphalapradA / zriyo manoramo yo'sau sa rAma iti vizrutaH // 243 caturthyA namasazcaiva so'rthaH pUrvavadeva hi / brahmA viSNuzca rudrazca agastyAdyA maharSayaH || 244 chandazca paramA devI gAyatrI samudAhRtA / zrIrAmo devatA proktaH sarvaizvarya prado hariH // 245 aGgulISvapi cAGgeSu nyAsakarmAdyatrajataH / mUsye hRdaye pRSTha guhye caraNayostathA ||246 vaiSNavAcca guroH paJcasaMskAravidhipUrvakam / adhItya mantraM vidhinA pazcAddevaM japedbudhaH || 247 brAhmaNAH kSattriyA vaizyAH striyaH zUdrAstathetarAH / mantrAdhikAriNaH sarve hyananyazaraNA yadi || 248 snAnAdikRtakRtyaH sannUrdhvapuNDraH pavitradhRn / kRSNAjine samAsInaH prANAyAmI ca nyAsakRt // 246 'dhyAyaH ] 1035
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1036 __ vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyodhyAyetkamalapatrAkSaM jAnakIsahitaM harim / naiva dhyAnaM prakurvIta vigrahe sati zAGgiNaH // 250 candanAgurukarpUravAsite ratnamaNDape / vitAnaiH puSpamAlAyai dhUpairdivyairvirAjite // 251 tanmadhye kalpavRkSasya chAyAyAM paramAsane / nAnAratnamaye divye sauvarNe sumanohare // 252 tasmin bAlArka saGkAze paGkaje'STadale shubhe| vIrAsane samAsInaM vAmAGkAzritasItayA // 253 susnigdhazAdvalazyAmaM koTivaizvAnaraprabham / yuvAnaM padmapatrAkSaM kanakAmbarazobhitam // 254 siMhaskandhAnurUpAMsaM kambugrIvaM mahAhanum / pInavRttAyatasnindhamahAbAhucatuSTayam / / 255 . vizAlavakSasaM raktahastapAdatalaM zubham / bandhUkasmitamuktAbhadantoSThadvayazobhitam / / 256 pUrNacandrAnanaM snigdhaM bhra yugaM ghananAsikam / rambhorudvayamAnIlakuntalaM smitacandanam / / 257 taruNAdityasaGkAzakuNDalAbhyAM virAjitam / hArakeyUrakaTakairaGgulIyaizca bhUSaNaiH / / 258 zrIvatsakaustubhAbhyAJca vaijayantyA vibhUSitam / haricandanaliptAGga kasturItilakAJcitam // 256 zaGkhacakradhanurvANAn vibhrANaM dobhiraaytaiH| vAmAGka susthitAM devIM taptakAzcanasannibhAm // 260
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamAvaH] bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| 1037 padmAkSI pannavadanAM nIlakuntalazIrSajAm / ArUDhayauvanAM nityAM pInonnatapayodharAm / / 261 dukUlavastrasambItAM bhUSaNairupazobhitAm / bhaja tAM kAmadA padmahastAM sItAM vicintayet // 262 lakSmaNaM pazcime bhAge dhRtacchatraM mhaablm| pArve bharatazatrughnau bAlavyajanapANinau // 263 agratastu hanUmantaM baddhAJjalipuTaM tthaa| sugrIvaM jAmbavantazca suSeNaJca vibhISaNam // 264 nIlaM nalaJcAGgadazca RSabhaM dikSu pUjayet / vaziSTho vAmadevazca jAbAliratha kazyapaH // 265 mArkaNDeyazca maudalya stathA parvatanAradau / dvitIyAvaraNaM proktaM rAmasya paramAtmanaH / / 266 dhRSTijayato vijayaH surASTro rASTravardhanaH / alako dharmapAlazca sumantuzcASTamantriNaH // 267 - tRtIyAvaraNaM tasya tatra candrAdidevatAH / kumudAdyAzca caNDAdyA vimAne cAntarIyakAH // 268 evaM dhyAtvA jagannAthaM pUjayenmanasA'pi vaa| SaTsahasra japenmantraM juhuyAzca sahasrakam // 266 . juhuyAcarugA vApi zataM puSpAJjaliM nyaset / evaM saMpUjya devezaM yAvajIvamatandritaH / / 270 tadehapatane tasya sArUpyaM parame pade / vidyA strI rAjyavittAdya ya ya kAmayate hRdi // 271
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1038 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyoanyaM devaM namaskRtvA sarvasiddhimavApnuyAt / vinA vai vaiSNavaM mantramanyamantrAnvisarjayet // 272 tameva pUjayedrAmaM tanmantraM vai japet sdaa|| anyathA nAzamApnoti iha loke paratra ca / / 273 advitIyaM yadA mantraM tArakabrahmanAmakam / japitvA siddhimApnoti anyathA nAzamApnuyAt / / 274 sAvitrI mantraratnaJca tathA mantradvayaM zubham / sarvama traM japet pUrva saMsidhyarthaM japet sadA / / 275 ajapyaitAnmahAmantrAnna tu saMsiddhimApnuyAt / tasmAcchaktyA japitvaitAn pazcAnmantraM prayojayet / / 276 vidyAstrIvittarAjyAdirUpArogyajayArthinaH / puSpAjyavilvaraktAbja jAtidUrvAGkharaistathA / / 277 AraktakaravIraizca hutvA siddhimavApnuyuH / sarvasiddhimavApnoti tilahomena vaiSNavaH // 278 aSTottarasahasraM vA zatamaSTottaraM tu vA / sAyaM prAtazca juhuyAt SaNmAsaM vijitendriyaH / / 276 yAvajjovaM japedyastu bhaktyA rAmamanusmaran / sadAraputraH sagaNa preya svarge mahIyate / / 280 SaTkArayuktaM svAhAntaM rAmAstraM samprakIrtitam / sarvAparasu japenmantraM rAmaM dhyAtvA mahAvalam / / 281 corAmizatrusambAdhe tathA rAgabhayeSu ca / voyavAtamahAdibhyo bhayeSu ca sabhaktikam / / 282
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / 1036 zaGkhacakradhanurvANapANinaM sumahAbalam / lakSmaNAnucaraM rAmaM dhyAvA rAkSasanAzanam / / 283 sahasrantu japenmantraM sarvApadbhyo vimucyate / sUryodaye yathA nAzamupaiti dhvAntamAzu vai / / 284 tathaiva rAmasmaraNAdvinAzaM yAntyupadravAH / evaM zrIrAmamantratya vidhAnaM jJAyate nRpa ! / / 285 vidhAnaM kRSNamantrasya vakSyAmi zRNu pArthiva ! / zrIkRSNAya namo hyeSa mAtraH sarvArthasAdhakaH / / 286 kRSNeti maGgalaM nAma yasya vAci pravarttate / bhasmobhavanti rAjendra ! mApAtakakoTayaH / / 287 sakRt kRSNeti yo brUyAd bhaktyA vApi ca maanvH| pApakoTivinirmukto viSNulokamavApnuyAt / / 288 azvamevasahasrANi rAjasUyazatAni ca / bhaktyA kRSNama japtyA samApnoti na saMzayaH / / 286 gavAJca kanyakAnAJca prAmANAJcAyutAni ca / dattvA godAvarI kRSNA yamunA ca sarasvatI / / 260 kAverI candrabhAgAdisnAnaM kRSNeti yo'samam / kRSNeti paJcajatvA sarvatIrthaphalaM labhet / / 261 koTijanmArjitaM pApaM jJAnato'jJAnataH kRtam / bhaktyA kRSNamarnu jAtvA dahyate tUlarAzivat / / 262 agamyAgamanAtpApAdabhakSyANAJca bhakSaNAt / sakRt kRSNamarnu jattvA mucyate nAtra sNshyH|263
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1040 [ratIyo vRddhhaariitsmRtiH| sakRd (kRSi) bhUvAcakaH zabdo Nazca ni tivAcakaH / ubhayoH saGgatiryatra tadbrahmetyabhidhIyate // 264 NakArazca SakArazca balaprANA vubhau smRtau / Atmanyetau samAyuktau jagato'syApi kRSNataH // 265 tasmAt kRSNeti mantro'yaM vAcakaH paramAtmanaH / kRSNeti paramo mantraH sarvavedAdhikaH smRtaH / / 266 zriyaH sataH prANapadAt zrIkRSNa iti vai smRtH| evamartha viditvaiva pazcAnmantraM japedbudhaH // 267 sarvakAmapradatvAcca vIjaM kAndarpamucyate / nityAnapAyA zrIzaktirmabhorasya prayujyate / / 268 devarSi nAradastasya gAyatrI chanda ucyate / devatA rukmiNI bhartA kRSNaH sarvaphalapradaH // REE pUrvavadvidhinA mantraM gRhItvA vaiSNavAdguroH / mAnavastrAdibhiH zuddhaH kRtyaM kRtvordhvapuNDradhRt // 300 tulasIkAnane ramye deze vA prAGmukhaH shubhe| kuze kRSNAjine vApi puSpe vA zubhavAsare // 301 samAsInastu kurvIta prANAyAmAMzca pUrvavat / AdivIjena kurvIta SaDaGgaSu yathAkramam / / 302 aGgulISvapi tenaiva nyAsakarma samAcaret / mukhaM vAhvozca hRdaye dhvaje jAnvozca pAdayoH // 303 vinyasya mantravarNAni cakraM nyAsaM tataH kRtam / pUrva(janmamayAdIni)vanmantrapAdIni smare(dAbharaNAni)cchAbharaNAni ca // 304
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavanmantravidhAnavarNanam / 1041 vicitrazubhapaThaGka divyklptrordhH| sugandhapuSpasaGkIrNe sarvataH suvicitrite // 305 tasmin devyA samAsInaM rukmiNyA rukmavarNayA / nIlotpalAbha kandarpalAvaNyaM padmalocanam // 306 candrAnanaM japApuSparaktahastapadAmbujam / nIlakuJcitakezaM ca sukapolaM sunAsikam // 307 subhra yugaM suvimboSThaM sudantAlivirAjitam / unnatAMsaM dIrghabAhuM pInavakSasamavyayam // 308 niraGkacandranakharaM sarvalakSaNalakSitam / zrIvatsakaustubhodbhAsaM vanamAlAmahorasam // 306 pItAmbaraM bhUSaNADhya bAlArkAbhaM sukuNDalam / hArakeyUrakaTakairaGgulIyaizca zobhitam / / 310 mauktikAnvitanAsAgraM kastUrItilakAJcitam / haricandanaliptAGga sadaivA''rUr3hayauvanam // 311 mandArapArijAtAdikusumaiH kabarIkRtam / anaryamuktAhArazca tulasI vanamAlayA // 32 cakrazaGkhasametAbhyAmubAhubhyAM virAjitam / itarAbhyAM tathA devI samAzliSTaM nirantaram // 313 alaGkRtAbhiH satyAdimahiSIbhiH samAdhRtam / kAlindI satyabhAmA ca mitravindA ca satyavit // 314 sunandA ca suzIlA ca jAmbavatI sulakSaNA / etA mahiSyaH saMproktAH kRSNasya paramAtmanaH // 315
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ .1042 vRddhhaariitsmRtiH|... [tRtIyotAbhizca rAjakanyAnAM sahasraH parisevitam / . tArakAvRttarAjeva zobhitaM nidhibhitam // 316 evaM dhyAtvA hariM nityamarcayitvA japenmanum / zAlagrAme ca tulasIvane vA sthaNDile hRdi // 317 smRtvA japet trisandhyAsu SaTsahasraM manu dvijH| viSNutulyavapuH zrImAnviSNulokamavApnuyAt // 318 sarvasiddhimavApnoti iha loke paratra ca / vidyArthI veNugAyantaM japet dhyAyan mRtutrym||316 juhuyAt kusumaiH zubhai vidyAsiddhimavApnuyAt / AyuSkAmI tu pUrvAhne vatsarAna hyayutaM japet // 320 dhyAyecchizutatuM kRSNaM tilahuM tvA''yurApnuyAt / kanyArthI tu japetsAyaM SoDazaM tryayutaM harim // 321 dhyAtvA sahasra juhuyaallaajairmdhuvimishritH| striyaM labhet svAbhimatA rUpaudAryavatI satIm // 322 sampatkAmI japennityaM madhyAhna tu bhUtutrayam / dvArakAyAM sudharmAyAM ratnasiMhAsane sthitam // 323 zaGkhAdinidhibhI rAjakulairapi susevitm| hArAdibhUSaNairyuktaM zaGkhAdyAyudhadhAriNam // 324 / / dhyAtvA saMpUjya homaM ca japazcAyuta saMkhyayA / ajavilbadalairvA'pi homaM madhuvimizritam // 325 zAzvatIM zriyamApnoti kuverasadRzo bhavet / rUpalAvaNyakAmI tu rA(sa)mamaNDalamadhyagam // 326
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavanmantravidhAnavarNanam / dhyAyanstrimAsamayutaM japtvA lAvaNyavAn bhavet / evaM kRSNamanorasya mAhAtmya' parikIrtitam // 327 anantAn bhagavanmatrAn vaktuM zakya N na te mayA / vArAhaM nArasiMhaJca vAmanaM turagAnanam // 328 krameNaiva tu vakSyAmi yathAvacchRNu pArthiva ! / huGkAraM prathamaM vIjamAdyaM vArAhamucyate // 326 pazcAttu dharaNIvIjaM lakSmIvIjaM tataH param / trIn vIjAnAditaH kRtvA pazcAnmantraprayojanam // 330 oM namo bhagavate pazcAdvarAharUpAya bhUrbhuvaH / svaH patayeti bhUpatitvaM me dehIti tadApyAyasveti ||331 aGgulISu yathA'GgeSu vIjenA''dyena vai kramAt / yathA sannyAsavabhUtvA pazcAddhayAnaM samAcaret / / 332 vRhattanuM vRhadgrIvaM vRhaddaMSTraM suzobhanam / samasta vedavedAGgasAGgopAGgayutaM harim ||333 rajatAdrisamaprakhya' zatabAhuM zatekSaNam / uddhRtya daMSTryA bhUmiM samAliGganya bhujairmudA ||334 brahmAditridazaiH sarvaiH sanakAdyairmunIzvaraH / stUyamAnaM samantAcca gIyamAnaJca kinnaraiH || 335 evaM dhyAtvA hariM nityaM prAtaraSTottaraM zatam / japtvA labheca bhUpatvaM tato viSNupuraM vrajet // 336 namo yajJavarAhAya ityaSTAkSarako manuH / uktabIjatraya N pUrvaM kRtvA mantraM japedudhaH // 337 SdhyAyaH ] 1043
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1044 vRddhahArItasmRtiH / mUlamantramidaM prAhurvArAhaM munipuGgavAH / etameva paraM mantraM japtvA bhUmipatirbhavet // 338 nityamaSTasahasraM tu japedviSNuM vicintayan / kamalairvilvapatrairvA juhuyAcca dazAMzakam / / 336 evaM saMvatsaraM japvA sArvabhaumo bhaveddhruvam / rAjya N kRtvA ca dharmeNa pazcAdviSNupadaM vrajet ||340 vidhAnaM nArasiMhasya manorvakSyAmi suvrata ! uyaM vIraM mahAviSNuM jvalantaM sarvatomukham ||341 nRsiMhaM bhISaNaM bhadraM mRtyormRtyuM namAmyaham / ASaM brahmA'nuSTupUcchando devatA ca nRkesarI // 342 catuzcatuzca SaT SaTca SaTcatuzca yathAkramAt / ziro lalATanetreSu mukhavAGghrisandhiSu // 343 sAgreSu kukSau hRdaye gale pArzvadvaye'pi ca / aparAGge kakudame(di)ca nyasedvarNAnyanukramAt // 344 vAyordazAkSaraM yattu bahUGkAraM japet sakRt / vindunA sahitaM yattu nRsiMhaM vIjamucyate // 345 aGgulISu tathAGgeSu nyAsantenaiva coditam / tadvIjamAditaH kRtvA mantraM pazcAtprayojayet ||346 [ tRtIyo oM namo bhagavate vAsudevAya namo narasiMhAya jvAlAmAline dIrghadaMSTrAyAninetrAya sarvarakSoghnAya sarvabhUtavinAzAya daha daha paca paca rakSa rakSa - huM phaT svAhA iti jvAlAmAlipAtAlanRsiMhAya namaH // vIjenaivanyAsaH / A hrIM kSauM krauM huM phaT //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| 1045 asya mantrasya brahmArSa paGkti zchando nRsiMho devatA nRsiMhAstramidaM vIjenaiva nyaasH|| zrIkArapUrvo nRsiMho dvirjayAdupari sthitaH / trisaptakRtvo japtuH syAnmahAbhayanivAraNam // 347 asya brahmA ca rudrazca prahlAdazca maharSayaH / tathaiva jagati cchando devatA ca nRkesrii| nyAsaM vIjena kurvIta tato dhyAnaM nRpottama ! // 348 mANikyAdrisamaprabhaM nijarucA santrastarakSogaNam / jAnunyastakarAmbujaM trinayanaM ratnollasadbhUSaNam // bAhubhyAM dhRtazaGkhacakramanizaM daMSTrollasatsvAnanam / jvAlAjihvamudagrakezanicayaM vande nRsiMhaM prabhum // 346 udyatkoTiraviprabha narahari koTikSapezojvalam daMSTrAbhiH sumukhojvalaM nakhamukhai prnekairbhujaiH|| nirbhinnAsuranAyakantu zazabhRtsUryAgminetratrayam vidyujihvasaTAkalApabhayadaM vahniM vahantaM bhaje // 350 kopAdAlolajihva vivRtanijamukhaM somasUryAgminetraMpAdAdAnAbhiraktaM prasabhamupari saMbhinnadaityendragAtram // cakra zaGkha sapAzAGkuzamusalagadAzAGga vANAnvahantam bhImaM tIkSNApradaMSTra maNimayavividhAkalpamIDe nRsiMham // 351 mahAbhayeSvidaM dhyAnaM saumyamabhyudayeSu ca / sauvarNa maNDapAntastha padma dhyAyetsakesaram // 352 paJcAsyavadanaM bhImaM somasUryAmilocanam /
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1046 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyotaruNAdityadityasaGkAzaM kuNDalAbhyAM virAjitam // 353 upeyanyAsaM sumukhaM tIkSNadaMSTravirAjitam / vyAttAsya maruNoSThaJca bhISaNairnayanairyutam // 354 siMhaskandhAnurUpasiM vRttAryacaturbhujam / japAsamAjrihastAnjaM padmAsanasusaMsthitam // 355 zrIvatsakaustubhoraskaM vanamAlAvirAjitam / keyUrAGgadahArADhyaM nUpurAbhyAM virAjitam // 356 cakrazaGkhAbhayavaracaturhastaM vibhusmaret / vAmAGka saMsthitAM lakSmI sundarI bhUSaNAnvitAm // 357 divyacandanaliptAGgI divyapuSpopazobhitAm / gRhItapadmayugalamAtuliGgakarAM calAm / / 358 evaM devIM nRsiMhasya vAmAGkoparisaMsthitAm / dhyAtvA japejapaM nityaM pUjayecca yathAbidhi // 356 kSauM hrIM zrIM zrIM nRsiMhAya nmH|| imaM lakSmInRsiMhasya japet sarvArthadaM manum / aSTottarasahasra vA japet sandhyAsu vAgyataH // 360 akhaNDabilvapatraizca juhuyAdAjyamizritaiH / sarvasiddhimavApnoti SaNmAsaM prayato bhavet // 361 devatvamamarezatvaM gandharvatvaM tathA nRpa ! / prApnuvanti narAH sarvaM svarga mokSaJca durlabham // 362 yaM yaM kAmayate citte taM tamevA''nuyAd dhruvam / brahmarSI tatra gAyatrI narasiMhazca devatA // 363
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavanmantravidhAnavarNanam / tadeva vIjaM zaktiH zrImaMnorasya vidhIyate / nyAsamadhyena vIjena cAcanaM tulasIdalaiH // 364 pUrvoktavidhinA pIThe pUjayitvA samAhitaH / paritaH pUjayeddikSu garuDaM zaGkaraM tathA // 365 zeSazca padmayonizca zriyaM mAyAM dhRtiM tathA / puSTiM samartha dinu tato lokezvarAn yajet // 366 mahAbhAgavataM daityanAzakaM devamagrataH / evaM sampUjya devezaM nArasiMhaM sanAtanam // 367 tatpadaM samavApnoti muditaH sajanaiH saha / karpUradhavalaM devaM divyakuNDalabhUSitam || 368 kirITakeyUradharaM pItAmbaradharaM prabhum / padmAsanasthaM devezaM candramaNDalamadhyagam // 366 sUryakoTipratIkAzaM pUrNacandranibhAnanam / mekhalA jinadaNDAdidhAraNaM bahurUpiNam // 370 kaladhautamayaM pAtraM dadhAnaM vasupUjitam / pIyUvakalazaM vAme dadhAnaM dvibhujaM harim ||371 sanakAdyaiH stUyamAnaM sarvadevairupAsitam / evaM dhyAtvA japenityaM svAsane ca samAhitaH // 372 viSNave vAmanAyeti praNavAdinamo'ntakaH / indrA harSibhva virATchando devatA vAmanaH strayam // 373 arati sudIrghantu bIjamAdyantu vAmanam / tenaiva tu Sar3aGgAdyaM nyAsaM kurvIta vaiSNavaH || 374 'dhyAyaH ] 2047
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1048 vRddhhaariitsmRtiH| [tRtIyodadhyannaM pAyasaM vA''pi juhuyAtpratyahaM dvijH| aupAsanAgnau juhuyAdaTottarazataM gRhI // 375 kuverasadRzaH zrImAn bhavetsadyo na sNshyH| onamo viSNave pataye mahAbalAya svAhA // 376 . . iti vAmanamantraH- . smRtvA traivikramaM rUpaM japenmaMtra mnnydhiiH||377 mukto bandhAdbhavet sadyo nAtra kAryA vicAraNA / hrIM zrIM zrIvAmanAya nama iti mUlamantraH / brahmAkaM caiva gAyatrI devatA ca trivikramaH / nyAsaM bIjena japhyAnaSTottarasahasrakam // 378 iti vAmanamantrasya japAdannapatirbhavet / udgIthapraNavodgItha sarvavAgIzvarezvara ! // 376 sarvavedamayAcintya ? sarva bodhaya me pitaH / huM aiM hayagrIvAya nmH|| . nityA (brahmASa) caiva gAyatrI hayagrIvo'sya devatA / nyAsaM bIjena kRtvA'tha pazcAddhyAnaM samAcaret // 380 zaracchazAGkaprabhamazvavaktuM muktAmayairAbharaNairupetam / rathAGgazaGkhAJcitabAhuyugmaM jAnudvayaMnyastakaraM bhajAmaH // 381 zaGkhAbhaH zaGkhacakre karasarasijayoH pustakaM cAnyahaste vidvyAkhyAnamudrAM lasaditarakaro maNDalasthaH sudhAMzoH / AsInaH puNDarIke turagavarazirAH pUruSo me purANaH zrImAnajJAnahArI manasi nivasatA mRgyajuHsAmarUpaH // 382
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhgvnmntrvidhaanvrnnnm| 1046 evaM dhyAtvA japenmatraM sandhyAsu vijitendriyH| sarvavedArthatattvajJo bhavedatra na saMzayaH // 383 aSTottarasahasraM vA zatamaSTottarantu vA / japecca juhuyAccaivaM sAjyaiH zubhraH sataNDulaiH / / 384 vidyAsiddhimavApnoti SaNmAsaM dvijasattamaH / aSTAdazAnAM vidyAnAM vRhaspatisamo bhavet // 385 sahasrAraM huM phaDityevaM mUlaM saudarzanaM manum / ahirbudhnyo' nuSTubhasya devatA ca sudarzanam // 386 acakrAya vicakrAya sucakrAya tathaiva ca / vicakrAya sucakrAya jyAlAcakrAya vai kramAt // 387 SaDaGgeSu ca vinyasya pazcAddhyAnaM samAcaret / namazcakAya svAheti dazadikSu yathAkramam // 388 . cakreNa saha badhnAmItyuktyA prtidishetttH| aulokya rakSa rakSa huM phaT svAhA iti vai kramAt // 386 agniprakAramantro'yaM sarvarakSAkaraH prH| oM mUji sa bhramadhye haM mukhe svAhamadhItyataH // 360 raMguhye haM tu jAnvozca phaTa padadvayasandhiSu / kalpAntAkaprakAzaM tribhuvanamakhilaM tejasA pUrayantam raktAkSaM piGgakezaM ripukulabhayadambhImadaMSTrAjahAsam / zaGkha cakraM gadAjaM pRthutaramuzalaM cApapAzAGkuzATyam vibhrANandobhirAdya manasi muraripuM bhAvayeccakrasaMjJam // 361
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1050 vRddhahArItasmRtiH / oM namo bhagavate mahAsudarzanAya huM phaT / iti SoDazAkSara miti sudarzanavidhAnam // 362 caturthI iti vRddhahArItasmRtau viziSTavarmmazAstre bhagavanmantravidhAnaM nAma tRtIyo'dhyAyaH // // caturtho'dhyAyaH // atha prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhivarNanam / hArIta uvAca / atha vakSyAmi rAjendra ! viSNorArAdhanaM param / pratyUSe sahasotthAya samyagAcamya vAriNA // 1 AtmAnaM dehamIzabca cintayet saMyatendriyaH / jJAnAnandamayo nityo nirvikAro nirAmayaH // 2 dehendriyAtparaH sAkSAtpaJca viMzAtmako hyaham | asmin deze vasAmyadya zeSabhUto hi zArGgiNaH // 3 zukrazoNitasambhUte jarArogAdyupadrave / medoraktAsthimAMsAdidehadravyasamAkule ||4 malamUtravasApaka nAnAduHkhasamAkule / tApatraya mahAvahridahyamAne'nizambhRzam // 5 iSaNAtraya kRSNA hi bAdhyamAne duratyaye / klizyAmi pApabhUyiSThe kArAgRhanibhe'zubhe // 6 -
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvedhivrnnnm| 1051 bahujanmabahuklezagarbhavAsAdi duHkhite| vasAmi sarvadoSANAmAlaye duHkhabhAjane // 7 asmAdvimokSaNAyaiva cintayiSyAmi kezavam / vaikuNThe paramavyomni dugdhAbdhau vaiSNave pade // 8 anantabhogiparyaGka samAsInaM zriyA sh| indranIlanibhaM zyAmaM cakrazaGkhagadAdharam / / 8 pItAmbaradharaM devaM padmapatrAyatekSaNam / zrIvatsakaustubhoraskaM sarvAbharaNabhUSitam // 10 cintayitvA namaskRtvA kItayedivyanAmabhiH / saGkItya nAmasAhasra namaskRtvA gurUnapi // 11 tulasI kAJcanaM gAbca saMspRzyAtha smaahitH| dUrAbahirviniSkramya zucau deze ca nirjane // 12 karNastha brahmasUtrastu ziraH prAvRtya vAsasA / kuryAnamUtrapurISe ca SThIvanocchAsavarjitaH // 13 ahanyudaGmukho rAtrau dakSiNAbhimukhastathA / samAhitamanA maunI viNmUtra visRjettataH // 14 utthAyAtandritaH zaucaM kuryAdabhyuddhRtairjalaiH / gandhalepakSayakaraM yathAsaGkhyAM mRdA shuciH||15 . arddha prasRtimAtrAM tu mRdaM dadyAdyathoktavat / SaDapAne triliGga tu savyahaste tathA daza // 16 ubhayoH sapta dadyAJca tisrastistrastu pAdayoH / AjaGghAnmaNibandhAttu prakSAlya zubhavAriNA // 17
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturthoM 1052 vRddhhaariitsmRtiH| upaviSTaH zucau deze antarjAnukarastathA / pavitrapANirAcAmet pramRtisthaH sa vAriNA // 18 triH prAzyAGguSThamUlena dvidhonmRjya kapolako / madhyamAGgulibhiH pazcAviroSThau mRjayettathA // 16 nAsikauSThAntaraM pazcAt sarvAGgulibhireva ca / pAdau hastau zirazcaiva jalaiH sNmaarjyetttH||20 aGguSThatarjanIbhyAM tu spRzet dvau nAsikApuTau / aGguSThAnAmikAbhyAM tu cakSuHzroce jalaiH spRrot // 21 kaniSThAGguSThanAmiJca talena hRdynttH| sarvAGgulibhiH zirasi bAhumUle tathaiva ca / nAmabhiH kezavAdya zca yathAsaGghayamupaspRzet / / 22 dvirAcAmettu sarvatra viNmUtrotsarjane trayam / sAmAnyametat sarveSAM zaucaM tu dviguNoditam // 23 AcamyAtaHparaM maunI dantAn kASThena zodhayet / . prAGmukhodaGmukho vApi kaSAyaM tiktakaNTakam // 24 kaniSThAgramitasthUlaM dvAdazAGgulamAyatam / parvAdhaH kRtakUrcena tena dantAnnikarSayet // 25 apAM dvAdazagaNDUSaH vAM saMzodhayedvijaH / mukhaM saMmArjayitvA'tha pazcAdAcamanaM caret / pavitrapANirAcamya pazcAt snAnaM samAcaret // 26 nadyAM taDAge khAte vA tathA prasravaNe jale / tulasImRttikAM dhAtrImupalipya kalevare / / 27
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvidhivrnnnm| 1053 abhimantrya jalaM pazcAnmUlamantroNa vaiSNavaH / nimajjya tulasImizraM jalaM samprAzayettataH // 28 Acamya mArjanaM kuryAt kuzaiH satulasIdalaiH / pauruSeNa tu sUktana Apo hi SThAdibhistathA // 26 nimajjyApsu jale pshvaastrivaarmghmrssnnm| utthAya punarAcamya pazcAdapsu nimajjya vai||30 mantraratna trivAraM tu japandhyAyan sanAtanam / pivedutthAya tenaiva trivAramabhimantritam // 31 Acamya tarpayedevAn pitRnapi vidhAnataH / niSpIDya kUle vastraM tu punarAcamanaM caret // 32 dhautavastraM sottarIyaM sakaupInaM dharesthitam / .. nibaddhazikhakacchastu dvirAcamya yathAvidhi // 33 dhArayedUrdhvapuNDrANi mRdA zubhrANi vaiSNavaH / zrIkRSNatulasImUlamRdA vA'pi prayatnataH // 34 mantroNaivAbhimantryAtha lalATAdiSu dhArayet / nAsikAmUlamArabhya vibhRyAcchrIpadAkRti // 35 sAntarAlaM bhavet puNDUM daNDAkAraM tu vA tathA / lalATAdi tathA pazcAgrIvAntaM kezavAdibhiH // 36 nAmnAM dvAdazabhirmani vAsudevaM talAmbunA / pavitrapANiH zuddhAtmA sandhyAM kuryAt samAhitaH // 37 prAdezamAtrauHkauzeyau sAgau mUlayutau tthaa| antargabhI suvimalau pavitra kArayedvijaH // 38
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1054 vRddhahArItasmRtiH / devArcane jape home kuryAdbrAhmaca pavitrakam / itare vartulagranthirevaM dharmo bidhIyate // 36 pathi darbhAzritA darbhA ye darbhA yajJabhUmiSu / staraNAsanapiNDeSu brahmayajJe ca tarpaNe // 40 pAne bhojanakAle ca dhRtAn darbhAn visarjayet / pavitrakareNaiva AcAmetprayato dvijaH // 41 [ caturthI AcAntasya zuciH pANirya thApANi tathA kuzaH / sandhyAcamanakAle tu dhRtaM na parivarjayet // 42 aprasUtAH smRtA darbhAH samidhastu (prasUtAstu ) kuzAH smRtAH / samUlAstu kuzA jJeyA chinnAprAstRNasaMjJitAH ||43 kuzodakena yatkaNThaM nityaM saMzodhayed dvijaH / na paryuSanti pApAni brahmakUrca dine dine // 44 kuzAsanaM sadApUtaM japahomArzvanAdiSu / kezenaiva kRtaM karma sarvamAnanyamaznute // 45 tasmAt kuzapavitreNa sandhyAM kuryAt yathAvidhi / svagRhyeoktavidhAnena sandhyopAsti samAcaret // 46 dhyAtvA nArAyaNaM devaM ravimaNDalamadhyagam | gAyatryA'vyaM pradadyAcca japaM kurvIta bhaktimAn // 47 sUryasyAbhimukho javA sAvitrIM niyatAtmavAn / upasthAnaM tataH kRtvA namaskuryAttato harim // 48 namo brahmaNa ityAdi japitvA'tha visarjayet / tataH santarpayedviSNuM mantraratnena mantravit // 46
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhivarNanam / 1065 zatavAraM sahasra vA tulasImizritai laiH / vaikuNThapArSadaM pazcAttarpayecca yathAvidhi // 50 anantadIpArekhAdidevatAnAmanukramAt / ekaikamaJjaliM dattvA pazcAdAcamanaM caret / zrIzasyA''rAdhanArthaM vai kuryAt puSpasya saJcayam // 51 tulasIvilvapatrANi dUrvA kauzeyameva ca / viSNukrAntaM maruvaka kezAmbudadalaM tathA // 52 uzIraM jAtikusumaM kundancaiva kuraNTakam / zamIzcampAGkadambaJca cUtapuSpaM ca mAdhavIm // 53 pippalasya prabAlAni jAmbavaM pATalaM tthaa| AsphoTaM kuTajaM lodhra karNikAraJca kiMzukam // 54 nIpArjune ziMzapaJca zvetakiMzukanAmakam / jambIraM mAtuliGga ca yUthikAracayaM tathA // 55 punnAgaM vakulaM nAgakezarAzokamallikAH / zatapanaM ca hAridraM karavIraM priyaGgu ca // 56 nIlotpalaM tUtpalaJca nandyAvartaJca kaitakam / ghaTa sthalapadmaca sarvANi jaladAni ca // 57 tatkAlasambhavaM puSpaM gRhItvA'tha gRhaM vizet / vitAnAdiyute divyadhUpadIpaivirAjite // 58 candanAgarukastUrI karpUrAmodavAsite / vicitraraGgavalyADhya maNDape ratnapIThake // 56
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1056 vRddhahArItasmRtiH / vistIrNapuSpaparyaGka devyA sahitamacyutam / sannidhA vAsane sthitvA kuze padmAsane sthitaH || 60 prANAyAmavidhAnena bhUtazuddhiM vidhAya ca / prANAyAmatrayaM kRtvA pazcAddhyAMnaM yathoktavat // 61 paravyomni sthitaM devaM lakSmInArAyaNaM vibhum / parAbhiH zaktibhiryuktaM bhUlIlAvimalAdibhiH // 62 anantavihagAdhIza sainyAdyaiH surasattamaiH / caNDAdyaiH kumudAdyaizca lokapAlaizca sevitam // 63 caturbhujaM sundarAGga nAnAratnavibhUSaNam / vAmAGkasthazriyA yuktaM zaGkhacakragadAdharam // 64 mantraratnavidhAnena nyAsamudrAdikarmakRt / paJcaupaniSadaM nyAsaM kuryAt sarvatra karmasu // 65 o mIzAya namaH parAyeti parameSThyAtmane namaH / oM yAM namaH parAyeti tataH puruSAtmane namaH ||66 oM rAM namaH parAyeti tato vizvAtmane namaH / oM vAM namaH parAyeti svanivRtyAtmane namaH // 67 oMlAM namaH parAyeti tataH sarvAtmane namaH / zironAsAgrahRdayaguhyapAdeSu vinyaset // 68 yathAkrameNa tanmantrAn paJcAGgeSu kramAnnyaset / tanmudrayA tadA''trAhya dadyAdAsanameva ca // 66 pAdyArthyAMcamananAnapAtrANi sthApya pUjayet ! pUrayitvA zubhajalaM pAtreSu kusumairyutam // 70 [ caturthI
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhivarNanam / 2057 dravyANi nikSipet teSu maGgalAni yathAkramAt / uzIraM candanaM kuSThaM pAdyapAtre vinikSipet // 71 viSNukAntaJca dUrvAJca kauzeyAn tilasarSapAn / akSatAMzca phalaM puSpamaya'pAtre vinikSipet / / 72 jAtIphalaJca kapUra melAJcAcamanIyake / makarandaM prabAla Jca ratnaM sauvarNameva ca / / 73 tAni dadyAt snAnapAtre dhAtrI surataru tathA / dravyANAmapyalAbhe tu tulasIpatrameva ca / / 74 candanaM vA suvarNa vA kauzeyaM vA vinikSipet / darzayet surabhermudrA pUjayet kusumabajaiH / / 75 abhimanvya ca mangeNa dhUpadIpainivedayet / anantaM coddharaNyA ca dadyAtpAdyAdikaM tathA / / 76 tatpAtrakSAlanaM kRtvA tathA puSpAJjaliM nyaset / sauvarNAni ca raupyANi tAmrakAMsyAni yojayet // 77 pAtrANAmapyalAbhe tu zaGkhamekaM viziSyate / zaGkhodakaM sadA pUtamatipriyataraM hreH||78 uddhariNyA jalaM dadyAnnApsu zaGkha nimajayet / aSTAkSareNa manunA mantraratnena vA yajet / / 76 pAdyArthyAcamanaM dattvA madhuparka nivedayet / punarAcamanaM dattvA pAdapIThaM nivedayet // 80 dantadhAvanagaNDUSadarpaNAlocanaM tathA / nivedyAbhyaJjanaM tailenodvatta kezaraJjanam // 81
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturtho 1058 vRddhhaariitsmRtiH| sukhoSNitajalaiH snAnaM punarudvartanaM caret / kuGkumena haridreNa candanena sugandhinA // 82 sadvartya gandhatoyena snApayecca punsttH| snAnapAtrodakaM pazcAdAdAya kusumaiH saha // 83 pauruSeNa tu sUktena snApayetkamalApatim / mArjayecchubhavastreNa dIpai rAjayettathA // 84 vastraJcaivopavItazca dadyAdAbharaNAni ca / kastUrItilakaM gandhaM puSpANi surabhINi ca / aGka nivezya devasya lakSmI saMpUjayettathA / / 85 pAzvayora dharaNI mahiSyaH patitA stathA / vimalotkarSaNItyApaH pUrvameva prakIrtitAH // 86 caNDAdi dvArapAlAMzca kumudAdIMstathArcayet / vAsudevaH sIrapANiH pradyumnazca uSApatiH / dikSu koNeSu tatpanyo lakSmIreva ratI uSA // 87 dvitIyAvaraNaM pazcAtkezavAdyAH sazaktayaH / saMkarSaNAdayaH pazcAnmatsyakUrmAdaya stathA // 88 zrI lakSmIH kamalA padmA padminI kmlaalyaa| ramA vRSAkaperdhanyA vRttiryajJAntadevatA / / 86 zaktayaH kezavAdInAM saMproktAH parame pade / hiraNyA haraNI satyA nityAnandA trayI sukhA / / 60 sugandhA sundarI vidyA suzIlA ca sulakSaNA / saGkarSaNAdimUrtInAM zaktayaH smudaahRtaaH|| 61
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvidhivrnnnm| 2056 vedA vedavatI dhAtrI mahAlakSmIH sukhaalyaa| bhArgavI ca tadA sItA revatI rukmiNI prabhA // 12 matsyakUrmAdimUrtInAM zaktayaH samprakIrtitAH / evaM sazaktayaH pUjyAH kezavAdyAH surezvarAH // 63 pazcAtsazaktayaH pUjyA shckrshngkhaadihetyH| zaGkha cakra gadA padmazAGgazca musalaM halam // 64 vANaJca khaDgakheTaM ca churikA divyhetyH| bhadrA saumyA tathA mAyA jayA ca vijayA zivA // 65 sumaGgalA sunandA ca hitA ramyA surkssinnii| zaktayo divyahetInAM pUjanIyAH sanAtanAH // 66 bahirlokezvarAH pUjyAH sAdhyAzca samarudgaNAH / evamAvaraNaM sarvamarcayetparamAtmanaH / punarAdikaM dattvA dhUpadIpainivedayet // 67 prAgudIcyAJca sadRzaM nAgarAjaM tthaapre| purato vainateyazca pUjayecchaktibhiH saha / / 68 senApateH sUtravatI nAgarAjasya vAruNIm / bhadrAJcalAM tathA yasya pUjayedvaiSNavottamaH / / 66 guggulu mahiSAkSIJca sAlaniryAsameva ca / agaru devadAruJca uzIraM zrIphalaM tathA // 100 hIberaM candanaM mustA dazAGga dhuupmucyte| gavAjyena ca saMyojyaM dadyAdhupaM suvAsitam // 101
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1060 vRddhahArItasmRtiH / kArpAsamArka kSaumaJca zAlmalIkSIrakodbhavam / ambhojaM kauTajaM kAzatUlikA'STAGgamucyate // 102 gavAjyaM tilatailaM vA kusumaizca suvAsitam / saMyojya vahninA dIpaM bhaktyA viSNornivedayet || 103 naivedyaM zubhahRyAnnaM pAyasApUpasaMyutam / phalaizca bhakSyabhojyaizva pAnakairvyaJjanaiH saha // 104 gavAkyazca dadhi kSIraM zarkarAzca nivedayet / zuddha haviSyaM hRyazva surucyaM vai nivedayet // 105 yacchAstreSu niSiddhaM tu tatprayatnena varjayet / kodravaM caulakaM lubdhaM yAvanAlaM tathA sitam // 106 niSpAvaJca masUraJca tucchadhAnyAni savrvvazaH / bhuktaM paryuSitaM rUkSaM yajJe karmmaNi varjayet // 107 varjayedAranAlabhya madyamAMsasamAni ca / niryAsAnvarjayet sarvvAnvinA hiM ca guggulam ||108 chatrAkaM mUlakaM zighra kara lazunaM tathA / kumbhIdalaca piNyAkaM zvetavRntAkameva ca // 106 Avazca nAlikAzAkaM nAlikeryAkhyameva ca / [ caturtho (pIlu ) bilvazca zaNapuSpabdha bhUstRNaM bhautikaM tathA / / 110 kozAtakI bimbaphalaM madyamAMsasamAni ca / abhakSyANyapyazeSANi varjayedyajJakarmaNi // 111 kAliGga katakaM bilvaphalaM jantuphalaM tathA / vaMzAGkura malAbubhva tAlahintAlake phale // 112
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvidhivrnnnm| 1061 azvatthaM plakSanIpaJca vaTamAragvadhaM tathA / kalambikA ca nirguNDimuNDivArtAkameva ca // 113 UparaM lavaNaJcaiva zvetazca vRhatIphalam / nakhacarmAtakaJcaiva cizcilaJceti ytntH||114 vijJeyAni ca bhakSyANi vrjyedyjnykrmnni|. zleSmAtakaJca viDjAni pratyakSalavaNaM tathA // 115 anidarzAhagokSIramavatsAyA stathA''vikam / oSTramekazaphaJcaiva pazUnAM viDbhujAmapi // 116 atidINaM tathA takraM karanirmanthitandadhi / tAmraNa saMyutaM gavyaM kSIrazca lavaNAnvitam // 117 ghRtaM lavaNasaMyuktaM prayatnena vivarjayet / sUpAnnazca gur3AnnaJca zakarAmadhusaMyutam // 118 marIcimizraM dadhyannaM pAyasAnnaM phalaiH saha / tulasIdalasammizraM jalaiH samprokSya vAgyataH // 116 aSTAviMzativArantu mUlamantrAbhimantritam / mudrAJca saurabheyIntAM darzayenmantramuccaran / / 120 sudhAbdhimamRtaM bIjaM cintayan paramAtmanaH / dadyAt puSpAJjaliM pazcAddazavAraM samAhitaH // 121 peSaNakriyayA (ApozanakriyA)pUrvamannamasmai nivedayet / zatavAraM japenmantraM ghaNTAzabdaM ninAdayan // 122 japetpIyUSadevatyAnmantrAnekAgracetasA / hare ktavataH pazcAddadyAdvAri suvAsitam // 123
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1062 vRddhahArItasmRtiH / pazcAdatvamanaM dadyAjjalairgandhamivizritaiH / abhyarcA pauruSasyAsya sUktasya surasattamAn // 124 viSNvarpitacaturbhAgaM kramAddhavyasya cArpayet / anantatArkSyasenezapavitrANAM nivedayet ||125 tIrthena sahitaM havyaM pRthak pAtreSu nikSipet / sarveSAM vAripUrveNa pazcAt puSpAJjalizcaret // 126 nIrAjanaM tato dattvA tAmbUlabhva nivedayet / praNamecca tato bhaktyA ramyaiH stotraiH zubhAhvayaiH / / 127 prasArya bAhU pAdau ca baddha nAJjalinA saha / stuvan stutibhirevaM tu praNAmo dIrgha ucyate // 128 navA dIrghapraNAmaizva stutvA stutibhireva ca / sarvaizca vaiSNavairmantraiH kuryAt puSpAJjaliM tataH / / 126 sUktaizca viSNudaivatyairnAmabhiH zArGgiNastathA / tataH zubhAsane sthitvA japenmantramanuttamam // 130 nyAsamudrAdipUrveNa dhyAyanvai kamalekSaNam / aSTottarasahasraM vA zatamaSTottaraM tu vA // 131 japtvA puSpAJjaliM dadyAdyathAzaktyA ca mantrataH / nameyogena devezaH hRdisthaM kamalekSaNam // 132 manasi vA'cayitvAsmin samAdhau viramet sudhIH / prAtaraupAsanaM kRtvA taMtra homaM samAcaret // 133 Ajyena caruNA vA'pi samidbhirvA ca yajJiyaiH / taNDulaighRtamizrarvA bilpatrairathApi vA // 134 [ caturthI
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvidhivrnnnm| 1063 tilA kusumai vA'pi yavaimizrabhireva vA / yajJarUpaM hariM dhyAtvA sarvavedamayaM vibhum // 135 divyAbharaNasampannaM zaGkhacakragadAdharam / varadaM puNDarIkAkSaM vAmAGkasthazriyaM harim / / 136 yajJasvarUpiNaM vahnau dhyAyana mantradvayena ca / sarvazca vaiSNavairmandaurekaikenA''huti tathA // 137 nAmabhi: kezavAdyaizca sUktai viSNuprakAzakaiH / vaikuNThapArSadaM sarva hutvA caiva tato balim // 138 kSipecaturvidhAna bhUtAnuddizya ca tato bhuvi / Acamya pUjayetpazcAttadIyAn susamAhitaH // 136 tebhyaH praNamya bhattyA'tha santapyaM pitRdevtaaH| vedamadhyApayecchaktyA dharmazAstraJca saMhitAH // 140 sAtvikAni purANAni setihAsAni vaiSNavaH / sarvopaniSadAmartha sadbhiH saha vicintayet // 141 yogakSemArthavRddhiJca kuryyAcchaktyA yathArhataH / brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrA barNA yathAkramam // 142 AdyAstrayo dvijAH proktA steSA vai mntrskriyaaH| savarNebhyaH savarNAsu jAyante hi sjaatyH||143 teSAM saGkarayogAzca pratilomAnulomajAH / viprAnmUrdhAbhiSiktastu kSatriyAyAmajAyata // 144 / vaizyAyAntu tathA''mbaSTho niSAdaH zUdrayA tathA / rAjanyAdvaizyazUdyAntu mAhiSyopau tu tau smRtau / / 145
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1064 vRddhhaariitsmRtiH| [caturthozUyAM vaizyAt tu karaNasthirairvA te'nulomjaaH| viprAyAM kSatriyAt sUtaH vaizyAdvaidehikastathA // 146 caNDAlastu tathA zUdrAtsarvakarmasu grhitH| mAgadhaH kSatriyAyAM vai vaizzyAkSatrAt tu zUdrataH // 147 zUdrAdayogavaM vaizyA janayAmAsa vai sutam / rathakAraH karaNyAntu mAhiSyeNa prajAyate // 148 asatsantatayo jheyAH pratilomAnulomajAH / pratilomAsu va jAtA gahitAH sarvakarmaNAm / / 146 eteSAM brAhmaNAdyAzca SaTkarmasu niyojitAH / trikarmasu kSatravizAvekasmin shuudryonijH||150 pratigrahazca vRttyarthaM brAhmaNastu samAcaret / asadevAsatAM proktaM niSiddha tadvivarjayet // 151 pASaNDAH patitAH pApAstathaiva prtilomjaaH| kulaTAzca vikarmassA asataH parikIrtitAH // 152 lavaNaM tilakAsaM carma ca trapusIsakam / AyasaM madhu mAMsazca viSamannaM ghRtaM rujam // 153 kilviSaM gajamuSTraJca sarSapaM jalameva ca / tRNaM kASThazca kUSmANDa ziMzapAJca vivarjayet // 154 mahiSI gardabhaJcaiva vAjinazca tathA''vikam / dAsImajA yAnavRkSA na paJcAnaDuhantulAm // 155 evamAgha masadvyaM prayatnena vivarjayet / dhAnyaM vAsAMsi bhUmizca suvarNa ratnameva ca // 156
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhaukRSivarNanam / 1065 puSpANi phalamUlAdya sadvyaM munibhiH smRtam / sarvatra parigRhNIyAd bhUmiM dhAnyaM phalAdikam // 157 bhUmi yastu pragRhNAti bhUmi yastu prycchti| / tAvubhau puNyakarmANau niyatau svargagAminau // 158 dhAnyaM karoti dAtAraM pragRhItArameva ca / dhAnyaM nRpavarazreSTha ! ihaloke paratra ca // 156 tasmAddhAnyaM dharitrIca pratigRhNIta sarvataH / kusumbhadhAnya eva syAt kusumbhadhAnyavAn nRpa ! // 160 'zIlojchenApi vA jIvecchre yAneSAM paro vrH| jIvedyAyAvareNaiva vipraH sarvatra sarvadA // 161 varjayitvaiva pASaNDAn patitAMzcAnyadavikAn ! kRSiNA vA'pi jIveta satAM cAnumatena vaa||162 na vAhayedanaDuhaM kSudhAtaM zrAntameva ca / tasya puMstvamahitvaiva vAhayed dvijapuGgavaH // 163 kamalopa makurvanvai kRSi kurvIta vai dvijH| . hareH pUjAM yathAkAlaM kRSilope samAcaret // 164 na brAhmatha santyajed vipra stathA yajJAdikarma ca / Apadyapi na kurvIta sevAM vANijyameva ca // 165 asatpratigrahaM steyaM tathA dharmasya vikrayam / anyAyopArjitaM dravyamApadyapi vivarjayet // 166 bhRtakAdhyApanaM caiva sadAsatkarmabhAvanam / prItaye vAsudevasya yahattamasatAmapi // 167
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhahArItasmRtiH / mahAbhAgavatasparzAttatsadityucyate budhaiH / tApAdIn paJca saMskArAM stathAkArai stribhiryutaH || 168 harerananyazaraNo mahAbhAgavataH smRtaH / yakSarAkSasabhUtAnAM tAmasAnAM divaukasAm // 166 teSAM yatprItaye dattaM tathA yadyapi varjayet / buddhadrau tathA vAyudu gagaNasubhairavAH || 170 yamaH skando nai tazca tAmasA detAH smRtAH / evaM vizuddhiM dravyasya jJAtvA gRhNIta sattamaH / / 171 kRSistu sarvavarNAnAM sAmAnyo dharma ucyate / pratigrahastu viprANAM rAjJAM kSmApAlanaM tathA / / 172 kusIdacaiva vANijyaM vizAmeva prakIrtitam / sevAvRttistu zUdrANAM kRSirvA samprakIrtitA // 173 azaktastu bhavedrAjA pRthivyAH paripAlane / jIvedvA'pi vizAM vRttyA zUdrANAM vA yathAsukham // 174 kRSibhRtiH pAzupAlyaM sarveSAM na niSidhyate / steyaM parastrIharaNaM hiMsA kuhakakauzike || 175 strImadyamAMsalavaNavikrayaM patitaM smRtam / apakRSTanikRSTAnAM jIvitaM zilpakarmabhiH || 176 hInantu pratilomAnAmahIna manulominAm / carmavaiNavavastrANAM hiMsAkarma ca nejanam // 177 gANikya' (mANikyaM) vapanAnibhva ( yavanAdya) madyamAMsakriyA tathA / sArathyaM vAhakAnAzca rathAnAM bhUbhRtAmapi // 178 1066 [ caturthI
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhaurAjadharmavarNanam / 1067 evamAdi niSiddhaM yatprAtilomyaM yaducyate / yatsaumyazilpaM loke'smin saumyaM tadanulomakam // 176 mRddAruzailalohAnAM zilpaM saumyamihocyate / nyAyena pAlayedrAjA pRthivIM zAstramArgataH // 180 svarASTrakRtadharmasya sadA paDhabhAgasiddhaye / rAjJAM rASTrakRtaM pApamiti dharmavido viduH / / 181 tasmAdapApasaMyuktAM yathA saMrakSayedbhuvam / amidaGgaradabhvoraM hiMsra durvRttameva ca // 182 ghUttaM patitamityAdIn hanyAdevAvicArayan / aGkayitvA zvapAdena gardabhe cAdhirodya vai / / 183 pravAsayet svarASTrAttu brAhmaNaM patitaM nRpaH / kulaTAM kAmacAreNa garbhaghnIM bhartR hiMsakAm // 184 nikRttakarNanAsoSThIM kRtvA nArIM pravAsayet / nyAyena daNDanaM rAjJaH svargakIrtivivardhanam || 185 adaNDyAn daNDayan rAjA tathA daNDyAnadaNDayan / ayazo mahadApnoti narakaM cAdhigacchati // 186 digdaNDastvatha vAgdaNDo dhanadaNDo vadhastathA / jJAtvA'parAdhaM dezaM ca janaM kAlamado'pi vA // 187 vayaH karma ca vittazca daNDa' nyAyena pAtayet / nizcitya zAstramArgeNa vidvabhiH saha pArthivaH || 188 gurUNAM tu guru daNDa N pApAnAM ca laghorlaghum / vyavahArAn svayaM pazyan kuryAt sabhyaivR to'nvaham // 186
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1068 vRddhahArItasmRtiH / mithyApavAdazuddhayarthaM paJca divyAni kalpayet / jJAtvA zuddheSu divyeSu zuddhAnve mAnayettathA // 160 tanmithyAzaMsinaM duSTaM jihvAcchedena daNDayet / paradravyAdiharaNaM paradArAbhimarzanam // 161 yaH kuryAt tu balAt tasya hastacchedaH prakIrtitaH / yo gacchet paradArAMstu balAtkAmAcca vA naraH // 162 sarvasvaharaNaM kRtvA liGgacchedaJca dApayet / dahetkaTAgninA dehaM gurustrIgAminaM tadA || 163 brahmaghnaM ca surApaM vA gostrI bAlaniSUdanam / devaviprasvahartAraM zUlamAropayennaram // 164 daivataM brAhmaNaM gAva pitRmAtRgurustathA / pAdena tADayedyastu tasya tacchedanaM smRtam // 165 teSAmupari hastaM tu doSNo zchedantu kAmataH / pratyekaM daNDanaM kuryAdurvRttasya parakhiyAm // 166 cumbane tAluvicchedo dvau hastau parirambhaNe / hastasyAGguli vicchedaH kezAdigrahaNe striyaH || 167 dAhayettatabailena hastamuSTyA ca tADanam / surataM yAcamAnasya jihvAcchedaM ca kAmataH // 168 kAmeGgiteSu sarvatra tAlvAzca dahanaM smRtam / dRSTvA muhuH preraNe tu netrayoH sphoTanaM caret // 166 mAnakUTaM tulAkUTaM kUTasAkSyakRtAM nRNAm / sahasra dApayeddaNDa vRttyA svasyApanAyane ||200 [ caturthI
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhaurAjadharmavarNanam / 1066 yeSu keSu ca pApeSu zarIre daNDanaM smRtam / teSu teSvaGkanenaiva akSato brAhmaNo vrajet // 201 pApAnevADhayitvA'sya muNDayitvA ziroruhAn / sarvasvaharaNaM kRtvA rASTrAt samyak pravAsayet // 202 avaiSNavaM vikarmasthaM harivAsarabhojanam / brAhmaNaM gArdabhaM yAnamAropyaiva vivAsayet // 203 nyAyena pAlayedrAjA dharmAn SaDbhAga mAharet / tribhAgamAhareddhAnyAddhanAt SaDbhAgameva ca // 204 gobhUhiraNyavAsobhirdhAnyaratnavibhUSaNaiH / pUjayedbrAhmaNAn bhaktyA poSayeca vizeSataH || 205 vimbAni sthApayedviSNorgrAmeSu nagareSu ca / caityAnyAyatanAnyasya ramyANyeva tu kArayet // 206 vasupuSpopahAraughaM bhUvenvAdi samarpayet / itareSAM surANAM ca vaidikAnAM janezvaraH || 207 dharmataH kArayedyazca caityAnyAyatanAni tu / vApI kUpataDAgAdi phalapuSpavanAni ca // 208 kurvIta suvizAlAni pUrvakAnyapi pAlayet / phalitaM puSpitaM vA'pi vanaM chindyAttu yo naraH || 206 taDAgasetu' yo bhindyAt taM zUlenAnurohayet / amidaM garadaM godhanaM bAlastrIgurughAtinam // 210 bhaginIM mAtaraM putrIM gurudArAn snuSAmapi / sAdhvIM tapasvinIM vA'pi gacchantamatipApinam // 211
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1070 vRddhhaariitsmRtiH| [caturthohiMsrayantraprayoktAraM dAhayed vai kttaagninaa| adaNDayitvA duvRttAn tatpApaM pRthivIpatiH // 212 samprApya nirayaM gacchettasmAttAn daNDayettathA / yaH svavarNAzramaM hitvA svacchandena tu vartayet // 213 taM daNDayedvarSazataM nAzayettadvidezataH / sarveSveteSu pApeSu dhanadaNDa prayojayet // 214 / / piteva pAlayebhRtyAn prajAzca pRthivIpatiH / prajAsaMrakSaNArthAya saMgrAmaM kArayennRpaH // 215 tasmin mRtyubhavecch yo rAjJaH saMgrAmamUrddhani / mRtena labhyate svagaM jitena pRthivI tviyam / / 216 yazaH kIrti vivRdhyarthaM dharmasaMgrAmamAcaret / muktazIrSa muktavastraM tyaktahetiM palAyitam / / 217 na hanyAdvandinaM rAjA yuddha prekSaNakRjanAn / bhagne svasainyapuje ca saMgrAme vinivartinaH // 218 pade pade samagrasya yajJasya phlmshnute|| nAtaH parataro dharmo nRpANAM narazAlinAm // 216 yuddhalabdhA mahIzasya dIyate nRpasaptamaiH / jitvA zatrUnmahIM labdhvA labdhAM yatnena pAlayet / / 220 pAlitAM vardhayennityaM vRddhAM pAge vinikSipet / pAtramityucyate viprastapovidyAsamanvitaH / / 221 na vidyayA kevalayA tapasA vA'pi pAtratA / zrutamadhyayanaM zIlaM tapa ityucyate budhaiH // 222
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] praaptkaalbhgvtsmaaraadhnvidhauraajdhrmvrnnnm| 1071 IzvarasyA''tmanazcApi jJAnaM vidyeti cocyate / tathAvidheSu pAgeSu dattvA bhUmiM dhanaM nRpaH // 223 zAsanaM kArayetsamyak svahastalikhitAdibhiH / upajIvyopasarpacca ramye deze nRpottamaH // 224 durgANi tatra kurvIta janakasyAtmaguptaye / tatra karmasu niSNAtAn kuzalAn dharmaniSThitAn // 225 satyazaucayutAn zuddhAnadhyakSAn sthApayet nRpH| azItibhAgo vRddhiH syAnmAsi mAsi sabandhake // 226 abandhake syAdviguNaM yathA tatkAlamAtrakam / lekhayettahaNaM samyak samAmAsAdikalpanaiH / / 227 deyaM savRddhayAdhavike(dhanine) puruSaitribhireva tat / nirdhanastu zanairdadyAdyathAkAlaM yathodayam // 228 auddhatyAdvA balAdvA tu na dadyAddhanine bhRNam / daNDayitvaiva taM rAjA dhanine dApayehaNam / / 226 chinne dagdhe'thavA patre sAkSibhiH parikalpayet / vastradhAnyahiraNyAnAM catustridviguNAdibhiH / / 230 na santi sAkSiNa statra dezakAlAntarAdibhiH / zodhayitvA tu divyena dApayeddhanine RNam // 231 madhyasthasthApitaM dravyaM vardhate na tataH param / kRte pratigrahe cA''dhau pUrvo vai balavattaraH / / 232 avadhirdvividhaM proktaM bhogyaM gopyaM tathaiva ca / kSetrArAmAdikaM bhogyaM gopyaM dravyamupaskaram // 233
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1072 vRddhahArItasmRtiH / gopyAdhibhogye no vRddhiH sopaskAre tathApi te / naSTaM deyaM vinaSTaJca dravyaM rAjakRtAdRte // 234 upasthitasya bhoktavya mAdhisteno'nyathA bhavet / prayojane sati dhanaM kulenyasyAMdhimApnuyAt ||235 tatkAlakRtamUlye vA tatra tiSThedavRddhikam / vinA dhAraNakAdvApi vikrINItamasAkSikam // 236 taM vanasthamanAkhyAya dhAnyamasya na dIyate / tadA yadadhikaM dravyaM pratideyaM tathaiva ca // 237 na dApyo'pahRtantyaktarAjadaivikataskaraiH / na pradadyAttu tanmohAtsa daNDya zvoravattadA / / 238 dadIta khecchayA daNDaM dApayedvApi sodaram / yAcitAntrAhitanyAyAnnikSepAdiSvayaM vidhiH // 236 surAkAmadyUtakRtaM vRthA dAnaM tathaiva ca / daNDazulkAnuziSTaJca putro dadyAnna paitRkam // 240 pitari proSite prete vyasanAbhiSTute'pi vA / putrapautrai deyaM nihate sAkSicoditam // 241 rikthagrAhI RNaM dadyAdyoSidgrAhastathaiva ca / putro na svAzritadravyaH putrahInastu rikthinaH || 242 prAtibhAvya mRNaM sAkSyaM deyaM tasmai yathocitam | dIyate syAtpratibhuvA dhanine tu RNaM yathA // 243 dviguNaM tatpradAtavyaM daNDa N rAjJe ca tatsamam / putrAdibhirna dAtavyaM pravibhAvya mRNaM striyAm // 244 [ caturtho
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhyAyaH] prAptakAlabhagavatsamArAdhanavidhaurAjadharmavarNanam / 1073 pratipannaM striyA deyaM patyA caivahi yat kRtam / svayaM kRtaM tu yahaNaM nAnyastrI dAtumarhati / / 245 patya svakaM dhanaM putrA vibhajeyuH sunirNitam / mAtRkaJced duhitarastadabhAve tu tasuta // 246 bhaginyazca pramuditAH paitRkAdAhareddhanAt / na srodhanaM tu dAyAdA vibhajeyuranApadi // 247 pitRmAtRsutAbhrAtRpatyapatyAdhupAgatam / AdhivetanikAdyaM ca strIdhanaM parikIrtitam // 248 aputrA yoSitazcaiva bhartavyA saadhuvRttyH| nirvAsyA vyabhicAriNyaH pratikUlAstathaiva ca // 246 naiva bhAgaM vanasthAnAM yatonAM brahmacAriNAm / pASaNDapatitAnAM ca nacAvadikakarmaNAm // 250 vibhaktaSvanujo jAtaH savarNo yadi bhAgabhAk / avibhaktapitRkANAM pitRvyAt bhAgakalpanA // 251 dvai mAtRNAM mAtRtazca kalpayedvA samo'pivA / vibhaktasyAsya putrasya patnI duhitarastathA // 252 pitarau bhrAtarazcaiva tatsutAzca sapiNDinaH / sambandhibAndhavAzcaiva kramAd vai rikthabhAginaH // 253 sIno'pavAde kSetreSu sAmantAH sthavirAdayaH / gopAH sImAkRSANAM ca sarve bhavanagocarAH / / 254 nayeyu rete sImAnaM sthUNAGgAratuSadrumaiH / na tu valmIkanimnAsthicaityAdyarupazobhitAH // 255 68
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1074 . vRddhhaariitsmRtiH| . [caturtho auraso dattakazcaiva krItaH kRtrima eva ca / kSetrajaH kAnikazcaiva dauhitraH sattamaH smRtaH // 256 piNDajazca parazcaiSAM pUrvAbhAve paraH paraH / putraH pautrazca tatputraH putrikAputra eva ca / / 257 putrI ca bhrAtarazcaiva piNDadAH syuryathAkramAt / evaM dharmeNa nRpatiH zAsayetsarvadA prajAH // 258 yaduktaM manunA dharma vyavahArapadaM prati / vilokya tazca vidvadbhi vItarAgai vimatsaraiH // 256 vimRzya dharmavidbhizca vimalaiH pApabhIrubhiH / dharmeNaiva sadA rAjA zAsayet pRthivIM svakAm // 260 viparItAM daNDayedvai yAvaddopanAzanam / sabhyA api ca daNDyA vai zAstramArgavirodhinaH / / 261 rAjadharmo'yamityevaM prasaGgAt kathito mayA / kAtyAyanena manunA yAjJavalkyena dhImatA / / 262 nAradena ca samproktaM vistarAdidameva hi / tasmAnmayA vistareNa nokta matra nRpottama ! // 263 paraM bhAgavataM dharma vistareNa bravImi te / viSNorabhyarcanaM yattu nityaM naimittikaM nRpa ! // 264 yadAha bhagavAn dhAtustena svAyambhuvasya ca / nAradasya ca me samyak tadadya kathayAmi te // 265 iti vRddhahArItasmRtau viziSTadharmazAstre prAptakAlabhagavat samArAdhanavidhirnAma cturtho'dhyaayH|
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / / 1075 ||pnycmo'dhyaayH // atha bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / _ambarISa uvAca / bhagavan ! brahmaNA yat tu samproktaM syAnmanoH purA / tatsavaM paramaM dharma vaktumarhasi me'nagha ! // 1 . hArIta uvAca / sargAdau lokakartA'sau bhagavAn padmasambhavaH / manvAdipramukhAn viprAn sasRje dharmaguptaye // 2 manu bhRgu vaziSThazca marIci dakSa eva ca / aGgirAH pulahazcaiva pulastyo'trimahAtapAH // 3 vedAntapAragAste ca taM praNamya jagadgurum / bhagavan ! paramaM dharma bhavabandhApanuttaye // 4 vada sarvamazeSeNa zrotumicchAmahe vayam / / ityuktaHsa dvijaiH so'pi brahmA natvA janArdanam // 5 vedAntagocaraM dharma teSAM vaktuM prckrme| sarveSAmavalokAnAM sraSTA dhAtA janArdanaH // 6 sarvavedAntatatvArthasarvayajJamayaH prbhuH| yajJo vai viSNurityatra pratyakSaM zrUyate zrutiH // 7 ijyate yat samuddizya paramo dharma ucyate / bhagavanta manuddizya hUyate yatra kuna vai||8 . tatra hiMsAphalaM pApaM bhavedatra vigarhitam / tasmAt sarvasya yajJasya bhoktAraM puruSaM harim / /
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1076 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamo dhyAtvaiva juhuyAttasmai havyaM dIpte hutaashne| mukhamagnibhaMgavato viSNoH sarvagatasya vai||10 tasminnaiva yajannityamuttamaM munisattamAH / / . yajedvipramukhe zatyA jalamannaM phalAdikam // 11 prItaye vAsudevasya srvbhuutnivaasinH| .. tameva cAcayennityaM namaskuryAttameva hi // 12 dhyAtvA japettamevezaM tameva dhyApayeddhRdi / tannAmaiva pragAtavyaM vAcA vaktavya meva ca // 13 vratopavAsaniyamAn tamuddizyaiva kArayet / tatsamarpitabhogaH syAdannapAnAdibhakSaNaiH // 14 matiH svArthaH sadAreSu netaratra kadAcana / na hiMsyAtsarvabhUtAni yajJeSu vidhinA vinA // 15 so'haM dAso bhagavato mama svAmI jnaardnH| evaM vRttirbhavedasmin svadharmaH paramo mataH // 16 eSa niSkaNTakaH panthA tasya viSNoH paraM padam / anyantu kupathaM jJeyaM nirayaprAptihetukam // 17 bhagavanta manuddizya yaH karma kurute nrH| sa pASaNDIti vijJeyaH sarvalokeSu grhitH||18 yo hi viSNu parityajya sarvalokezvaraM harim / itarAnacaMte mohAtsa lokAyatikaH mRtaH / / 11 uktadharma parityajya yo yadharme ca vartate / patitaH sa tu vijJeyaH sarvadharmavahiSkRtaH // 28
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1077 yaH karma kurute vipro vinA viSNvarcanaM kacit / / brAhmaNyAd bhrazyate sadya zvaNDAlatvaM sa gacchati // 21 brAhmaNo vaiSNavo vipro gururagyazca vedavit / paryAyeNa ca vidyeta nAmAni kSmAsurasya hi // 22 tasmAdavaiSNavatvena vipratvAd bhrazyate hi sH| arcayitvA'pi govinda mitarAnacayet pRthak // 23 avaiSNavatvaM tasyApi mizrabhaktyA bhaved dhruvam / bhoktAraM sarvayajJAnAM sarvalokezvaraM harim / / 24 jJAtvA tatprItaye sarvAn juhuyAtsatataM harim / dAnaM tapazca yajJazca trividhaM karma kIrtitam / / 25 . tatsarva bhagavatprItyai kurvIta susamAhitaH / tasmAttu vaiSNavA viprAH pUjanIyA yathA hariH // 26 ye tu vai hetukaM vAkyamAzrityaiva svavAgbalAt / vaiSNavaM pratiSidhyanti te lokAyatikAH smRtAH / / 27 yo yattu vaiSNavaM liGga dhRtvA ca tamasA''vRtaH / tyajeccadvaiSNavaM dharma so'pi pASaNDatAM brajet / / 28 tasmAttu vaiSNavo bhUtvA vaidikI vRttimAzritaH / kurvIta bhagavatprItyai kuryAdyajJAdikarma yat / / 26 taviziSTamiti proktaM sAmAnyamitaraM smRtam / phalahInA bhavetsA tu sAmAnyA vaidikakriyA / / 30 toyavarjitavApova nirarthI bhavati dhruvm| naisargikantu jIvAnAM dAsyaM viSNoH sanAtanam // 31
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1078 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamotadvinA vartate mohAdAtmacAraH sanAtanAt / vasmAttu bhagavahAsyamAtmanAM zruticoditam // 32 dAsyaM vinA kRtaM yattu tadeva kaluSaM bhavet / viziSTaM paramaM dharma dAsyaM bhagavato hreH||33 RSaya UcuH ! . kathaM dAsyaM hi tadvRttiH kathaM naisargika nRNAm / satsarva brUhi tatvena lokAnugrahakAmyayA // 34 brahmovAca / sudarzanordhva puNDAdidhAraNaM dAsyamucyate / tadvidhivaidikI yA ca tadAjJA coditA kriyA // 35 tatrApyArAdhanatvena kRtA pApasya naashinii| nirUpaNatvAhAsyasya dhAyaM cakraM mahAtmanaH / / 36 aGgatvAt sarvadharmANAM vaiSNavatvAcca dharmataH / karma kuryAdbhagavatastasmai rAjJA manusmaran // 37 vidhinaiva prataptena ckrennvaakyedbhuje|| tathaiva vibhRyAdbhAle puNDu zubhrataraM mRdA // 38 vibhRyAdupavItantu savyaskandhe vidhaantH| kaNThe padmAkSamAlAJca kauzeyaM dakSiNe kare // 36 ubhe cihna vinA vipro na bhaveddhi kathaJcana / na labhetkarmaNAM siddhiM vaidikAnAM vizeSataH // 40 AzramANAM caturNAJca strINAJca zruticodanAt / aGkayeJcakrazaGkhAbhyAM prataptAbhyAM vidhAnataH / / 41
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1076 ekaikamupavItantu yatInAM brahmacAriNAm / gRhiNAzca vanasthAnA mupavItadvayaM smRtam / / 42 sottarIyaM trayaM vA'pi vibhRyAcchubhatantunA / trayamUrdhva dvayaM tantu tantutraya madhovRtam // 43 trivRJca granthinakena upavItamihocyate / arkakArpAsakauzeyakSaumazoNamayAni ca // 44 tantUni copavItAnAM yojyAni munisttmaaH!| sarveSAmapyalAbhe tu kuryyAt kuzamayaM dvijaH // 45 aiNeyamuttarIyaM syAdvanasthabrahmacAriNAm / zuklakASAyavasane gRhasthasya yateH kramAt // 46 uktAlAbheSu sarveSAGkazacIraM viziSyate / mauJjI vai mekhalA daNDaM pAlAzaM brahmacAriNaH // 47 trayastu vaiSNavA daNDA yateH kASAyavAsasI / kuzacIraM valkalaM vA vanasthasya vidhIyate / / 48 kaTIsUtraJca kaupInaM mahacca zuklavAsasA ! kuNDake cAGgulIyAni gRhasthasya vidhIyate / / 46 muNDinau sUkSmazikhinau yatyantevAsinAvubhau / vAnaprastho yatirvA syAtsadA vai zmazruromadhRt // 50 sukezI suzikho vA syAd gRhasthaH saumyaveSavAn / yatizca brahmacArI ca ubhau bhikSAzanau smRtau // 51 zAkamUlaphalAzI syAdvanasthaH satataM dvijH| kusUlakumbhadhAnyo vA vyAhiko vA bhavedgRhI // 52
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1080 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamo pratigRheNa saumyena jIvedyAyAvareNa vA / yastvekaM daNDamAlambya dharma brAjhaM parityajet / / 53 vikarmAsyo bhavedvipraH sa yAti narakaM dhruvam ! zikhAyajJopavItAdi brahmakarma yatistyajet // 54 sajIvaM na ca caNDAlo mRtazvAno'bhijAyate / svarUpeNaiva dharmasya tyAgo hAnirbhaved dhra vam / / 55 karmaNAM phalasantyAgaH sannyAsaH sa udaahRtH| anAzritaH karmaphalaM kRtya karma samAcaret // 56 sa sannyAsI ca yogI ca sa muniH sAtvikaH smRtaH ! tuSTyartha vAsudevasya dharma vai yaH samAcaret // 57 sa yogI paramekAntaM hareH priyatamo bhavet / mohAhAsyaM vinA viSNoH kiJcitkarma samAcaret // 58 na tasya phalamApnoti tAmasI gatimaznute / hitvA yajJopavItantu hitvA cakrasya dhAraNam / / 56 hitvA zikhordhvapuNDU ca vipratvAd bhrazyate dhruvam / paJcasaMskArapUrveNa mantramadhyApayed guruH // 60 saMskArAH paJca kartavyAH pAramaikAntyasiddhaye / pratisamvatsaraM kuryyAdupAkarma hyanuttamam // 61 sarvavedavrataM kRtvA tatra sampUjayeddharim / dadyAdatropavItAni viSNave paramAtmane // 62 brAhmaNebhyazca dattvA'tha vibhRyAt svayameva ca / tadagnau pUjya santarpya cakraJcaivAkayed bhuje // 63
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1081 evaM prAtyAhnikaM dhAryamupavItaM sudarzanam / puNDrAstu pratisandhyantu nityameva ca dhArayet // 64 dvAravatyudbhavaM gopI candanaM veGkaTodbhavam / sAntarAlaM prakurvIta puNDaM haripadAkRti // 65 zrAddhakAle vizeSeNa kartA bhoktA ca dhArayet / artha pavakatatvajJaH pabhvasaMskAra dIkSitaH || 66 mahAbhAgavato vipraH satataM pUjayeddharim / nArAyaNaH paraM brahma viprANAM daivataM sadA || 67 tasya bhuktAvazeSantu pAvanaM munisattamAH ! | haribhukto'pi taM dadyAtpitRNAJca divaukasAm ||68 tadeva juhuyAd vahau bhuJjIyAttu tadeva hi / hareranarpitaM yattu devAnAmarpitazca yat // 66 madyamAMsasamaM proktaM tadbhuJjIyAzkadAcana ! hareH pAdajalaM prAzyaM nityaM nAnyaddivaukasAm // 70 surANAmitareSAM tu phalapuSpajalAdikam / nirmAlyamazubhaM proktamaspRzyaM hi kadAcana // 71 vidhiSa dvijAtInAM netareSAM kadAcana / zivArthanaM tripuNDazva zUdrANAM tu vidhIyate // 72 dvidhAnAmidaM ye ca viprAH zivaparAyaNAH / te vai devalakA jJeyAH sarvakarmavahiSkRtAH // 73 vaikhAnasAstu ye viprAH haripUjanatatparAH / na te devalakA jJeyA haripAdAbjasaMzrayAt // 74
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1082 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamonApahRtya haredravyaM prAmArjanaparo bhavet / bhaktyA saMpUjya devezaM nAsau devalakaH smRtaH // 75 bhaktyA yo'pyarcayeddevaM grAmAcaM harimavyayam / prasAdatIrthasvIkArAnnAsau devalakaH smRtaH / / 76 zaGkhacakrordhvapuNDrAdidhAraNaM smaraNaM hreH| tannAmakIrtanazcaiva tatpAdAmbuniSevaNam // 77 tatpAdavandanaJcaiva taM niveditabhojanam / ekAdazyupavAsazca tulasyaivArcanaM hareH // 78 tadIyAnAmarcanaJca bhaktirnavavidhAsmRtA / etairnavavidhairyukto vaiSNavaH procyate budhaiH / / 76 etaguNaivihInastu na tu vipro na vaissnnvH|| karmaNA manasA vAcA na pramAyejanArdanam / / 80 bhaktiH sA sAtvikI jJeyA bhvedvybhicaarinnii| . nAnyaM devaM namaskur2yAnnAnyaM devaM prapUjayet / / 81 nAnyaprasAdaM bhuJjIta nAnyadAyatanaM vizet / na tripuNDaM tathA kuryAtpaTyAkAraM jagattUyam // 82 yatiryasya gRhe bhuGkte tasya bhuGkte hariM svayam / hariya'sya gRhe bhuGkte tasya bhuGkte jagattayam // 83 mahAbhAgavato vipraH satataM pUjayeddharim / pAJcakAlpa vidhAnena nimitteSu vizeSataH // 84 apvagnau hRdaye sUrye sthaNDile pratimAsu ca / SaTsu teSu hareH pUjA nityameva vidhIyate // 85
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1083 nAnakAle tu saMprApte nadyAM puNyajale zubhe / dhyAtvA nArAyaNaM devaM nAgaparyaGkazAyinam // 86 dvAdazArNena manunA so'rcayitvA'kSatAdibhiH / aSTottarazataM japtvA tataH snAnaM samAcaret // 87 etadapyarcanaM poktaM brAhmaNasya jagatpateH / homakAle tu savaM paristIryAnalaM zubham // 88 yajJarUpaM mahAtmAnaM cintayet puruSottamam | sAGgatrayImayaM zubhradivyAGgopAGgazobhitam // 86 sarvalakSaNasampannaM zuddhajAmbUnadaprabham / yuvAnaM puNDarIkAkSaM zaGkhacakradhanurdharam // 60 sarvayajJamayaM dhyAyedvAmAGkAzritapadmayA / sampUjya cAkSataireva pazcAddhomaM samAcaret // 11 prANAgnihotrasamaye samyagAcamya vAriNA / kuzAsane samAsInaH prAgvA pratyaGamukho'pi vA / patiSyAsanamAtmAnaM prANAyAmaM samAcaret // 62 bhantreNodbudhya hRdayapaGkajaM kezarAnvitam / tasminvahnayarkazItAMzubimvAnyanu vicintayet // 63 sarvAkSaramayaM divyarantapIThaM taduttare / tanmadhye'STadalaM padmaM dhyAyetkalpataroradhaH // 64 vIrAsane samAsInaM tasminnIzaM vicintayet / snigdhadUrvAdalazyAmaM sundaraM bhUSaNairyutam // 65
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1084 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamopItAmbaraM yuvAnaM ca candanasragvibhUSitam / zaratpadmAsanaM ratnapadmAbhAGghi karadvayam // 66 snigdhavaNaM mahAbAhuM vizAloraskamavyayam / cakrazaGkhagadAvANapANiM raghuvaraM harim // 67 jAnakIlakSmaNopetaM manasaivAcayedvibhum / mantradvayenArcayitvA japtvA caiva SaDakSaram / / 68 pazcAd vai juhuyAt paJca prANAnabhyarcya taM punaH / dhyAyanvai manasA viSNu sukhaM bhuJjIta vAgyataH / / 66 evaM hRdyacanaM viSNoruttamaM munisattamAH / / atyantAbhimatA viSNo hatpUjA paramAtmanaH // 100 sandhyAkAle tu samprApte ravimaNDalamadhyagam / hiraNyagarbha puruSaM hiraNyavapuSa harim // 101 zrIvatsakaustubhoraskaM vaijayantIvirAjitam / zaGkhacakrAdibhiryuktaM bhUSitairdobhirAyataiH // 102 zuklAmbaradharaM viSNu muktAhAravibhUSitam / dhyAtvA samarcayedevaM kusumairakSatairapi // 103 praNaveNa ca sAvitryA pazcAt sUktaM nivedayet / dhyAyannevaM japedviSNuM gAyatrI bhaktisaMyutaH // 104 tayaivAbhya>>govindaM namaskRtvA visarjayet / evamabhyaccayeddevaM trisandhyAsu tathA harim / / 105 vaizvadevAvasAne tu purastAd vai vibhaavsoH| upalipya sthaNDile tu juhuyAdbhaktikarma tat // 106
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] bhagava nitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1085 dhyAtvA sarvagataM viSNu ghanazyAmaM sulocnm|| kaustubhodbhAsitoraskaM tulasIvanamAlinam // 107 pItAmbaradharaM devaM ratnakuNDalazobhitam / haricandanaliptAGgaM puNDarIkAyatekSaNam / / 108 mauktikAnvitanAsAgraM jaganmohanavigraham / gopIjanaiH parivRtaM veNu gAyantamacyutam // 106 dhyAtvA kRSNaM jagannAthaM pUjayitvA yathAvidhiH / juhuyAddharicakraM taddevAnuddizya sattamAH ! // 110 japtvA kRSNamanupazcAdabhyarcya manasA harim / Acamya prayato bhUtvA namaskRya visarjayet / / 111 sthaNDile'bhyarcanaM viSNorevaM kuryAdvidhAnataH / trisandhyAsvarcayed viSNupratimAsu vizeSataH / / 112 suvarNarajatAdyairvA zilAdAdinA'pi vaa| kRtvA bimba hareH samyak sarvAvayavazobhitam // 113 sarvalakSaNasampannaM sarvAyudha smnvitm| tato'dhivAsanaM karyAtrirAtraM zuddhavAriSu // 114 tatrAcayedvidhAnena japahomAdikarmabhiH / snApya paJcAmRtairgavyaistadA mantrajalairapi // 115 yajapedyAM samAropya pUjayettatra dIkSitaH / maGgaladravyasaMyuktaiH pUrNakumbhaiH samanvitaH // 116 zarAvairdravyasampUrNaiH patAkaistoraNAdibhiH / kumbheSu vAsudevAdIn surAn saMpUjayet kramAt // 117
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1086 vRddhhaariivsmRtiH| [pazcamovAsudevo hayagrIvastathA saGkarSaNo vibhuH / mahAvarAhaH pradyumro nArasiMhastathaiva ca // 118' .. aniruddho vAmanazca pUjanIyA yathAkramAt / tasya pUrNazarAveSu lokezAnacayettataH // 116 madhye tu vAruNaM kumbhaM pnycrtnsmnvitm|' pUjayedgandhapuSpAdyAtvA'smin jalazAyinam // 120 tataH saMpUjayeddevaM dhAnyopari nidhAya ca // 121 vyAghracarma samAstIya tasmin kauzeyavAsasi / nivedya pUjayed bimba mUlamantreNa vaiSNavaH // 122 tAraNeSu caturdikSu caNDAdInarcayet tadA / kumudAdi surAn dikSu tathA dhrmaadidevtaaH||123 saMpUjya vidhinA tasmin pazcAddhomaM samAcaret / AgneyaM kalpayet kuNDa mekhalAdyupazobhitam // 124 azvatthAd vA zamIgarbhAdAhRtyAgnau vinikSipet / vaiSNavasya gRhAdvA'pi samAnIyAnalaM dvijaH // 125 gRhyoktavidhinevAtra pratiSThApya hutAzanam / / idhmAdhAnAdi paryantaM kRtvA homaM samAcaret / / 126 pAyasena gavAjyena tileIhibhireva ca / caturbhivaiSNavaiH sUktaiH pAyasaM juhuyAddhaviH / / 127 hiraNyagarbhasUktena zrIsUktena tathaiva ca / ahaM rudrebhiriti ca gavAjyaM juhuyAttataH / / 128
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnnitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1087 tvamagne dhubhiriti ca sUktena pratyUcantribhiH / asya vAmeti sUktena pratyUcaM brIhibhistathA // 126 agniM naro dIdhitibhiH sUktena pratyUcaM tathA / samidbhiH pippalIraudrotavyaM munisattamAH ! // 130 aSTottaraM sahasraM vA zatamaSTottaraM tu vA . hotavyamAjyaM pazcAttu tathA mantra catuSTayam // 131 vaikuNThapArSadaM homaM pAyasena ghRtena vaa| samApya homaM haviSaH zeSaM tasmai nivedayet / caturmantrAMzcaturvedAMzcaturdikSu japettataH // 132 tatra jAgaraNaM kuryyAdgItavAdinanartakaH / rajanyAM tu vyatItAyAM snAtvA nadyAM vidhAnataH // 133 vaikuNThatarpaNaM kuryyAhatvigbhiAhmaNaiH sahaH / tarpayitvA pitRRn devAnvAgyato bhavanaM vizet // 134 Acamya pUrvavat pUjAM kRtvA homaM samAcaret / juhuyAdbrahmaNaH stutyaiH sUktazca ghRtapAyasam / / 135 pauruSeNa tu sUktena zrIsUktena tathaiva ca / vaikuNThapArSadaM hutvA karmazeSaM samApayet // 136 nayanonmIlanaM kuryAt sumuhUrtena vaiSNavaH / mahAbhAgavataH zreSThaH sUdamahemazalAkayA // 137 dvayenaiva prakurvIta nayanonmIlanaM hareH / nivezya bhadrapIThe tu snApayet susamAhitaH / / 138
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1088 . vRddhhaariitsmRtiH| pacamosarvezca vaiSNavaiH sUrataitvijaH klshodkaiH| tatastanmadhyamaM kumbhamAdAya dvijasattamaH // 136 snApayenmantraratnena zatavAraM samAhitaH / sauvarNena ca tAmraNa zaGkhana rajatena vA // 140 snApya paJcAmRtairgavyairu ddhRtya zubhacandanaH / mantreNa snApayitvA ca tulasImizritairjalaiH // 141 vAsobhibhUSaNaiH samyagalakRya ca vaiSNavaH / upacAraiH samabhyacce pazcAnnIrAjayettadA / / 142 alaGkRte zubhe gehe pIThe saMsthApayeddharim / sUktenottAnapAdasya dRDhaM sthApya sukhAsane // 143 aSTottarazataM vAraM zubhamantracatuSTayAt / dhyAtvA puSpAJjaliM dadyAnmahAbhAgavatottamaH // 144 natvA gurun paraM dhAgni sthitaM devaM sanAtanam / dhyAtvaiva mantraratnena tasmin bimbe nivezayet // 145 arcayitvopacAraistu maGgalAni nivedayet / darpaNaM kapilAM kanyAM zaGkha dUkSitAn payaH / / 146 sauvarNamAjyaM lAjAMzca madhusarSapamaJjanam / evaM trayodaze mAsi maGgalAni nivedayet // 147 tathaiva dazamudrAzca mantreNaiva samIkSayet / tadvimbamUrti mantreNa pazcAddazazatAni tu // 148 puSpANi dadyAdbhaktyA ca japecca susmaahitH| satile staNDulaiH zubhra jaMhuyAJca dvijottamaH ! // 146
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdharmavidhivarNanam / 1086 AziSo vAcanaM kRtvA dIpairnIrAjayettadA / bhojayitvA tato viprAn dakSiNAbhizca toSayet // 150 AcArya mRtvijazcApi vizeSeNa samarcayet / tadapriM saMprahennityaM homArthaM paramAtmanaH // 151 trirAtramutsavaM tatra kuryyAcchantyA yatAtmavAn / vaiSNavaiH pApamAptuzca tatra puSpAJjaliM caret // 152 Ajyena caruNA vA'pi homaM kurvIta vaiSNavaH / pratyahaM bhojayedviprAn vaiSNavAn dhRtapAyasam // 153 tanmRtiprItaye zaktyA dadyAdvAsAMsi dkssinnaaH| kuryyAdavabhRtheSTi va mahAbhAgavataiH saha // 154 sahasranAmabhirviSNoH sUktairviSNuprakAzakaiH / nadyAmavabhRthaM kRtvA tarpayepitRdevatAH // 155 asya vAmeti sUktena pAyasaM madhusaMyutam / Ajyena mUlamantreNa sahasra juhuyAttadA // 156 AziSo vAcanaM kRtvA bhojayedvijasattamAn / evaM saMsthApayehevamarcayedvidhinA tadA // 157 gRhArcAyAM sthApane tu laghutantraM samAcaret / AdhivAsanavedyAdi mantramatra vivarjayet // 158 ekatra paJcagavyeSu vinikSipya pare'hani / paJcAmRtaiH nApayitvA pazcAdudvartanAdikam // 156 AdAya kalazaM zuddha pvitrodkpuuritm| . nikSipya paJcaratnAni suvarNatulasIdalam / / 160
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1060 vRddhhaariitsmRtiH| paJcamocandanAkSatadUrvAzca tilAn dhAtrIzca sarSapam / abhimanvya kuzaiH pazcAnmantraratnena vaiSNavaH // 161 zatavAraM sahasra vA mantreNaivAbhiSecayet / sarvazca vaiSNavaiH sUktairgAyacyA vaiSNavena ca // 162 nAmabhiH kezavAdyaizca sarvaimantrauzca vaiSNavaiH / snApya vasaubhUSaNaizca zubhe dhAnye nivezayet // 163 sthaNDile'gniM pratiSThApya idhmAdhAnAdi pUrvavat / homaM kuyyod gavAjyena pAyasAnjena vaiSNavaH // 164 karturopAsanAnau tu homamatra (tantra) viziSyate / pratyUcaM vaiSNavaiH sUktarjuhuyAd ghRtapAyasam / / 165 asya vAmeti suktena gavAjyaM juhuyAttataH / mantraratnena juhuyAdaSTottarasahasrakam / / 1166 tadvimbamUrtimaloNa tilahomaM tathaiva ca / avijJAtastu tanmatraM mUlamoNa vA yajet // 167 yajecchI dhraprakAzaizca gAyacyA viSNusaMzayA / vaikuNThapArSadaM homaM kRtvA homaM samApayet // 168 nayanonmIlanaM kRtvA sauvarNena kuzena vA / nivezyA''vAhayetpIThe mantraratnena vaiSNavaH // 166 mantroNaivArcanaM kRtvA pazcAt puSpAJjaliM yajet / tasminnibbe tu tanmUrti dhyAtvA niyatamAnasaH // 170 aSTottarasahasrantu dadyAt puSpAJjaliM tataH / sabaizca vaiSNavaiH sUktardadhAt puSpANi vaiSNavaH / / 171
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1061 brAhmaNAn bhojayetpazvatpAyasAnna' ghRtAnvitam / zaktayA ca dakSiNAM dattvA vizeSeNArzvayed gurum // 172 sahasranAmabhiH stutvA AzIrbhirabhivAdayet / pradakSiNAnamaskArAn kurvItAtra punaH punaH // 173. prasIda mama nAtheti bhaktyA samprArthayedvibhum / dIptainI rAjayetpazcAcchattyA tena samAhitaH // 174 hutazeSaM haviH prAzya japtvA mantra manuttamam / dhyAyan kamalapatrAkSaM bhUmau svapyAt kuzottaram // 175 evaM gRhAca bimbasya viSNuM saMsthApya vaiSNavaH / 'arcayedvidhinA nitya' yAvaddehanipAtanam // 176 zAlagrAma zilAyAntu pUjanaM paramAtmanaH / koTikoTiguNAdhikyaM bhavedana na saMzayaH / / 177 na japo nAdhivAsazca na ca saMsthApanakriyA / zAlagrAmArcane viSNustasmin sannihitastathA // 178 mUrtInAntu hare stasya yasyAM prItiranuttamA / tasyAmeva tu tAM dhyAtvA pUjayet tadvidhAnataH // 176 mUrtyantaramabimbe tu naSTavyaM tadeva tat / zAlagrAmazilAyAntu yaSTavyA iSTamUrtayaH / / 180 arcanaM vandanaM dAnaM praNAmaM darzanaM nRNAm / zAlagrAma zilAyAntu savaM koTiguNaM bhavet // 181 na (sa) snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH / yo vacchirasA nityaM sAlagrAmazilAjalam // 182
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1062 vRddhahArItasmRtiH [paJcamoasatyakathanaM hiMsAmabhakSyANAJca bhakSaNam / zAlagrAmajalaM pItvA sarva dahati tatkSaNAt // 183 dvijAnAmeva nAnyeSAM zAlagrAmazilArcanam / bAlakRSNavapurdevaM pUjayettad dvijaH sadA // 184 paThedvA'pyarcayed viSNuM viziSTaH zUdrayonijaH / sthaNDile hRdaye vA'pi pUjayettad dvijaH sadA // 185 vArAhaM nArasiMhaJca hayagrIvaJca vAmanam / brAhmaNaH pUjayedviSNu yajJamUrtizca kevalam // 186 kSatriyaH pUjayedrAmaM kezavaM madhusUdanam / nArAyaNaM vAsudevamanantazca janArdanam / / 187 pradyumna maniruddhazca govindaJcAcyutaM harim / sakarSaNaM tathA kRSNaM vaizyaH saMpUjayettadA // 188 bAlaM gopAlaveSaM vA pUjayecchUdrayonijaH / sarva eva hi saMpUjyA vipreNa munisattamAH ! // 186 sarve'pi bhagavanmantrA japtavyAH srvsiddhidaaH| tasmAdvijottamaH pUjyaH sarveSAM bhUtimicchatAm // 160 paJcasaMskArasampanno mantraratnArthakovidaH / zAlagrAmazilAyAM tu pUjayet puruSottamam / pUjitastulasIpatrairdadyAddhi sakalaM hariH // 161 yaH zrAddhaM kurute vipraH zAlagrAmazilAgrataH / pitRNAM tatra tRptiH syAd gayAzrAddhAdanantaram // 112
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1063 japtaM hutaM tathA dAnaM bandanaM ca tataH kriyA / zAlagrAmasamIpe tu sarvaM koTiguNaM bhavet // 163 dhyAtvA kamalapatrAkSaM shaalgraamshilopri| pauruSeNa tu sUktena pUjayet puruSottamam // 164 anuSTubhasya sUktasya triSTubantvA'sya devatA / puruSo yo jagadIjamRSinArAyaNaH smRtaH // 165 prathamAM vinyasedvAme dvitIyAM dakSiNe kre| tRtIyAM vAmapAde tu caturthI dakSiNe tathA // 166 paJcamI vAmajAnau tu SaSThI ve dakSiNe tathA / saptamI vAmakaTyAM tu hyaSTamI dakSiNe'pi ca // 167 navamI nAbhideze tu dazamI hRdi vinyaset / ekAdazI kaNThadeze dvAdazI vAmavAhuke // 168 trayodazI dakSiNe tu svAsyadeze caturdazIm / akSNoH paJcadazI mUrdhni SoDazIJcaiva vinyaset // 166 evaM nyAsavidhiM kRtyA pazcAd dhyAnaM samAcaret / sahasrArkapratIkAzaGkandarpAyutasannibham / / 200 yuvAnaM puNDarIkAkSaM sarvAbharaNabhUSitam / pInavRttAyatairdobhizcaturbhibhUSaNAnvitaiH / / 201 cakraM padma gadAM zaGkha vibhrANaM pItavAsasam / zuklapuSpAnulepaJca raktahastapadAmbujam / / 202 susnigdhanIlakuTilakuntalairupazobhitam / zriyA bhUmyA samAzliSTapAvaM dhyAtvA samarcayet / / 203
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2064 vRddhahArItasmRtiH / essoftar deve nyAsakarmma samAcaret / AdyayAssvAhanaM viSNorAsanaM ca dvitIyayA // 204 tRtIyayA ca tatpAdyaM caturthyA'yaM nivedayet / paJcamyA''camanIyaM tu dAtavyaM ca tataH kramAt // 205 SaSThyA snAnantu saptamyA vastramapyupavItakam / aSTamyA caiva gandhantu navamyAtha supuSpakam // 206 dazamyA dhUpakaJcaiva mekAdazyA ca dIpakam / dvAdazyA ca trayodazyA caruM divyaM nivedayet // 207 caturdazyA namaskAraM paJcadazyA pradakSiNam / SoDazyA zayanaM dattvA zeSakarma samAcaret || 208 snAnavastropavIteSu carau cA'camanaM caret / hutvA SoDazabhirmantraiH SoDazA''jyAhutIH kramAt // 206 tathAvA''jyena hotavyaM mRdbhiH puSpAJjaliM caret / tazca savaM japet sadyaH pauruSaM sUktamuttamam // 210 kRtvA mAdhyAhnikasnAna mUddha, puNDradharastataH / nityAM sandhyAmupAsyAtha ravimaNDalamadhyagam // 211 hariM dhyAyannagadaH syAdenasaH zucirityRcA / sAvitrIM ca japettiSThan prANAnAyamya pUrvataH // 212 saureNa cAnuvAkena upasthAnajapaM tathA / AtmAnaM ca parIkSyAtha darbhAntarapuTAJjalim || 213 dakSiNAGka tu vinyasya japayajJAptaye budhaH / savyAhRtiM sapraNavAM gAyatrIM tu japettadA ||214 [ paJcamo
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1065 zaktyA ca caturo vedAn purANaM vaiSNavaM japet / / caritaM raghunAthatya gItAM bhagavato hareH // 215 dhyAyanvai puNDarIkAkSaM japtvA vA'pa upaspRzet / pUrvavattarpayeddevaM vaikuNThapArSadaM tathA // 216 devAnRSI pitRnzcaiva tarpayitvA tilodakaiH / niSpIDya vastramAcamya gRhamAvizya pUrvavat / / 217 pUjayitvA'cyutaM bhaktyA pauruSeNa vidhAnataH / daivaM bhUtaM paitRkaM ca mAnuSazca vidhAnataH // 218 prItaye sarvayajJasya bhoktu viSNo yajettataH vaikuNThaM vaiSNavaM homaM pUrvavajjuhuyAttadA // 216 caturvidhebhyo bhUtebhyo baliM pazcAdvinikSipet / dvAri godohamAtrantu tiSThedatithivAgchayA // 220 bhojayeccA''gatAn kAle phalamUlaudanAdibhiH / mahAbhAgavatAn viprAn vizeSeNaiva pUjayet / / 221 madhuparkapradAnena pAdyArthyAcamanAdibhiH / gandhaiH puSpaizca tAmbUla dhapai dIpai nivedanaiH // 222 brahmAsane nivezyaiva pUjayecchraddhayA'nvitaH / sakRtsaMpUjite vipre mahAbhAgavatottame / / 223 SaSTiM varSasahasrANi hariH saMpUjito bhavet / mohAdanarcayedyastu mahAbhAgavatottamam / / 224 koTijanmArjitAtpuNyAd bhrazyate nAtra saMzayaH / gRhe tasya na cAznAti zatavarSANi kezavaH // 225
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1066 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamomukhaM hi sarvadevAnAM mhaabhaagvtottmH| tasmin sampUjite vipre pUjitaM syAjagattrayam // 226 arthapaJcakatatvajJaH pnycsNskaarsNskRtH| navabhaktisamAyukto mahAbhAgavataH smRtaH / / 227 kAle samAgate tasmin pUjite madhusUdanaH / kSaNAdeva prasannaH syAdIpsitAni prayacchati / / 228 mahAbhAgavatAnAca pibetpAdodakaM tu yaH / zirasA bA zrayedbhatyA sarvapApaiH pramucyate // 226 yasmin kasmin hi vasati mhaabhaagvtottme| apyekarAtramathavA taddezastIrthasammitaH // 230 bhojayitvA mahAbhAgAm vaiSNavAnatithInapi / tato bAlasuhRvRddhAn bAndhavAMzca samAgatAn / / 231 bhojayitvA yathA zakyA yathAkAlaM jitkssudhH| bhikSAM dadyAt prayatnena yatInAM brahmacAriNAm // 232 zUdro vA pratilomo vA pathi zrAntaH kssudhaaturH| bhojayettaM prayalena gRhamabhyAgato yadi // 233 pASaNDaH patito vA'pi kssudhaato gRhmaagtH| naiva dadyAt svapakkAmamAmameva pradApayet // 234 svazaktyA tarpayitvaivamatithInAgatAn gRhe| samyaniveditaM viSNoH svayaM bhuJjIta vAgyataH / / 235 prakSAlya pAdau haratau ca samyagAcamya vAriNA / viSNorabhimukhaM pIThe hemadigghe kuzottare // 236
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1067 prAgvA pratyaGmukho vA'pi jAnvorantaH karaH zuciH / udaGmukho vA paitrye tu samAsItAbhipUjitaH ||237 vaMzatAlAdipatraistu kRtaM vasanamazma ca / kapAla miSTakaM vApi varNaM tRNamayaM tathA // 238 carmAsanaM zuSkakASTha' khalaM payyaGkameva ca / niSiddhadhAtu pIThaM ca dAntamasthimayabhva yat // 236 dagdhaM parAvitaM tAlamAyasabhya vivarjayet / vibhItakantindukabhva karaJja vyAdhighAtakam // 240 bhallAtakaM kapitthaM ca hintAlaM zigrumeva ca / niSiddhataravo hote sarvakarmasu garhitAH || 241 zuddhadArumaye pIThe samAsIne kuzottare / pIThe tvalAbhe saumye syAt kevalaM kuzaviSTaram // 242 caturasra' trikoNa vA vartula vArddha candrakam / varNAnAmAnupUrveNa maNDalAni yathAkramAt // 243 svalaGkRte maNDale'smin vimalaM bhAjanaM nyaset / svarNa raupyaM ca kAMsyaM vA paNaM vA zAstracoditam // 244 catuHSaSTipala kAMsyaM taddhaM pAdameva vA / gRhiNAmeva bhojyaM syAt tato hInantu varjayet // 245 palAzapadmapatre tu gRhI yatnena varjayet / yatInAtha vanasthAnAM pitRRNAJca zubhapradam // 246 vaTAzvatthArkaparNAni kumbhItindukayostathA / eraNDatAlabilveSu kovidArakaraJjake // 247
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1068 vRddhahArItasmRtiH / bhallAtakAzvaparNAnAM parNAni parivarjayet / mocAgarbhapalAzaM ca varjayettattu sarvadA || 248 madhukaM kuTajaM brAhmajambUlakSa mudumbaram / mAtula (lu) GgaM panasaM ca mocAcarmadalAni ca // 246 pAlAkyavarNaM zrIparNaM zubhAnImAni bhojane / yathAkAlopapanne tu bhojane ghRtasaMskRte // 250 -zhu patnyAdibhirdattavastu vAstudevArpite zubhe / gAyatryA mUlamantreNa saMprokSya zubhavAriNA ||251 tasatyAbhyAmiti ca mantrAbhyAM pariSecayet / annarUpaM virAjaM saMdhyAtvA mantraM japedbudhaH // 252 dhyAtvA hRtpaGkaje viSNu sudhAMzusadRzadyutima | zaGkhacakragadApadmapANi vai divyabhUSaNam || 253 manasaivArcayitvA'tha mUlamantreNa vaiSNavaH / pAdodakaM hareH puNyaM tulasIdalamizritam // 254 amRtopastaraNamasIti mantreNa prAzayet / uddizyaiva hariM prANAn juhuyAt saghRtaM haviH // 255 annalAbhe tu hotavyaM zAkamUlaphalAdibhiH / paJcaprANAdyA hutayo mantraistairjuhuyAddhareH // 256 zraddhAyAM prANe (ni) viSTheti mantreNa ca yathAkramAt / tarjanImadhyamAGguSThaiH prANAyeti yajeddhaviH || 257 madhyamAnAmikASThairapAnAyetyanantaram / kaniSThAnAmikAGguSThairvyAnAyetyAhutiM tataH // 258 [ pazvamro
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1066 kaniSThatajanyaGguSTherudAnAyeti vai yajet / samAnAyeti juhuyAtsarvaraGgulibhirdvijaH // 256 ayamagnivaizvAnarirityAtmAnamanantaram / zatamaSTottaraM mantraM manasaiva japettataH / / 260 dhyAyan nArAyaNaM devaM bhuJjIyAt tu yathAsukham / vaktrAdapAtayan pAsaM cintayanmadhusUdanam / / 261 nA''sanArUDhapAdastu na veSTitazirAstathA / na skandayan na ca hasana vahirnApyavalokayan / / 262 nA''tmIyAn pralapana jalpan bahirjAnukaro na ca / na vAdakopitanaraH(pAdAropitakaraH)pRthivyAmapi vA na ca // 263 na prasAritapAdazca notsaGgakRtabhAjanaH / nAznIyAdbhAryayA sAdhaM na putrairvApi vihvalaH // 264 na zayAno nAtisaGgo na vimuktshiroruhH| annaM vRthA na vikiran niSThIvan nAtikAvayA // 265 nAtizabdena bhuJjIta na vstraarthopvessttitH| pragRhya pAtraM hastena bhuJjIyAt paitRkaM yadi // 266 caSake puTake vA'pi pibettoyaM dvijottmH| takaM vA'pyatha vA kSIraM pAnakaM vA'pi bhojane // 267 vakoNa sAntardhAnena duttamanyena vA pibet / prAsazeSaM nacAznIyAtpItazeSaM pivenna tu / / 268 zAkamUlaphalAdIni dantacchinnaM na khAdayet / uddhRtya vAmahastena toyaM vakoNa yaH pibet // 266
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1100 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamosa surAM vai pibed vyaktAM sadyaH patati raurave / zabdenApozane pItvA zabdena dadhipAyase // 270 zabdenAnarasaM kSIraM pItveva patito bhavet / pratyakSalavaNaM zuktaM kSIraM ca lavaNAnvitam / / 271 dadhi hastena mathitaM surApAnasamaM smRtam / AranAlarasaM tadvattadvaivAnArpitaM hareH // 272 Asanena tu pAreNa naiva dadyAghRtAdikam / nocchiSTaM ghRtamAdadyAt paitRke bhojana vinA // 273 tathaiva tu puroDAzaM pRSadAjyazca mAkSikam / pAnIyaM pAyasaM kSIraM ghRtaM lavaNameva ca // 274 hastadattaM na gRhNIyAttulyaM gomAMsabhakSaNam / apUpaM pAyasaM mASaM (mAMsa) yAvakaM kRsaraM madhu // 275 kevalaM yo vRthAznAti tena bhuktaM surAsamam / karaJjamUlakaM zigru lazunaM tilapiSTakam // 276 talAsthi zvetavRntAkaM surApAnasamaM smRtam / anyacca phalamUlAdhaM bhakSyaM pAnAdikaJca yat // 277 srakcandanAdi tAmbUlaM yo bhuGkte haryanarpitam / kalpakoTisahasrANi retoviNmUtrabhAga bhavet // 278 tasmAtsarva suvimalaM haribhuktaM yathoktavat / sa pavitraNa yo bhAGkte sarvayajJaphalaM labhet / / 276 dhyAyan nArAyaNaM devaM vAgyataH prayatAtmavAn / bhuktvAvanatitRptyaiva prAzayedambu nirmalam // 280
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH ] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1101 amRtApidhAnamasItimantroNa kushpaanninaa| kiJcidannamupAdAya pItazeSeNa bAriNA / / 281 paitRkeNa tu tIrthena bhUmau dadyAttadarthinAm / raurave narake ghore vasatAM kSutpipAsayA // 282 teSAmannaM sodakaJca akSayyamupatiSThatu / iti dattvodakaM teSAM tasminnevA''sane sthitaH / / 283 prakSyAlya hastau pAdau ca vAM saMzodhya vAribhiH / dvirAcamya vidhAnena mantroNa prAzayejalam / / 284 pItvA mantrajalaM pazcAdAcamya hRdayAmbuje / rAmamindIvarazyAmaM cakrazaGkhadhanurdharam / / 285 yuvAnaM puNDarIkAkSaM dhyAtvA mantrAM japedbudhaH / samAsInaH sukhAsane vedmdhyaapyetttH| sacchiSyAn yAMstu zAstraM vA snehAdvA dharmasaMhitAm // 286 itihAsapurANaM vA kathayecchRNuyAJca vA / ravAvastaGgate sandhyAM vahiH kurvIta pUrvavat / / 287 vahiH sandhyA zataguNaM goSThe zataguNaM tathA / gaGgAjale sahasraM syAdanantaM viSNusannidhau // 288 upAsya pazcimA sandhyAM japtvA japyaM samAhitaH / pUrvavat pUjayedviSNuM gandhapuSpAkSatAdibhiH // 286 aSTAkSaravidhAnena nivezyaivaM smaahitH| sAyamaupAsanaM hutvA vaiSNavaM homamAcaret / / 260
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1102 vRddhhaaritsmRtiH| [paJcamodhyAtvA yajJamayaM viSNuM mantroNASTottaraM zatam / tilabIhyAjyacarubhistaukenApi vA yajet / / 261 vaizvadevaM bhUtabaliM hutvA dattvA ca Acamet / zayyAyAM vinyasedevaM paryAGka samalakRte / / 292 savitAne gandhapuSpadhUpairAmodite shubhe| zAyayitvA ca devezaM devIbhyAM sahitaM harim / / 263 hiraNyagarbhasUktena nAsadAsIdanena c|| kRtvA puSpAJjaliM pazcAdupacAraiH samarcayet // 264 zriye jAta ityucaiva dhru vasUktena ca dvijaH / dIpairnIrAjanaM kRtvA pazcAdayaM nivedayet / / 265 suvAsasA ya(ja)vanikA vinyasyAtha samAhitaH / dvAdazANaM mahAmantra japedaSTottaraM zatam // 266 astraizca zaGkhacakrAyaidikSu rakSA suvinyaset / stotraiH stutvA namaskRtvA punaH punaranantaram / / 267 vaiSNavaizva suhRdbhizca bhuJjIyAdarpitaM hreH| . AcamyAgnimupaspRzya samAsInastu vAgyataH / / 268 dhyAyana hRdi zubhaM mantra japedaSTottaraM zatam / zeSAhizAyinaM devaM manasaivArcayettataH // 266 zayIta zubhazayyAyAM vimale shubhmnnddle| Rtau gaccheddharmapatnI vinA paJcasu parvasu // 300 putrArthI cetta yugmAsu strIkAmI viSamAsu ca / na zrAddha divase caiva nopavAsadine tathA // 301
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnnitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1103 nAzucirmalino vA'pi na caiva malinAM tathA / na kruddhAM na ca kruddhaH san na rogI naca rogiNIm // 302 na gacchet krUradivase mghaamuuldvyorpi| brAjhe. muhUrte utthAya AcAmetprayatAtmavAn // 303 yatI ca brahmacArI ca vanastho vidhavA tathA / ajine kambale vA'pi bhUmau svapyAt kuzottare // 304 dhyAyantaH padmanAbhaM tu zayIran vijitendriyaaH| arpayed vA'rcayedviSNu trikAlaM zraddhayA'nvitAH // 305 AcareyuH paraM dharma yathAvRttyanusArataH / prAtaH kRSNaM jagannAthaM kIrtayet puNyanAmabhiH // 306 zaucAdikantu yatkarma pUrvoktaM sarvamAcaret / naimittikavizeSeNa pUjayet patimavyayam // 307 tattatkAle tu tanmUrte rarcanaM munibhiH smRtam / prasupte padmanAbhe tu nityaM mAsacatuSTayam // 308 droNyAndolAyAmapi vA bhaktyA saMpUjayedvibhum / kSIrAbdhau zeSaparya zayAnaM ramayA saha // 306 nIlajImUtasaGkAzaM sarvAlaGkArasundaram / kaustubhodbhAsitatarnu vaijayanlyA virAjitam // 310 lakSmodhanakucasparzazubhoraskaM subrcsm| dhyAtvaivaM padmanAbhantu dvAdazANena nityazaH // 311 pUjayedgandhapuSpAthai trisandhyAsvapi vaiSNavaH / nivedya pAyasAnnaM tu dadyAt puSpAJjaliM tataH // 312
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1104 vRddhahArItasmRtiH / sahasra N zatavAraM vA dvayaM mantraM japeH sudhIH / dvAdazArNamanuJcaiva japtvA''jyena tilaizca vA ||313 kevalaM caruNA vA'pi juhuyAtprativAsaram / adhaHzAyI brahmacArI sarvabhogavivarjitaH || 314 vArSikAMzcaturo mAtAnevamabhyarcya kezavam / bodhayitvA'tha kArtikyAM dadyAt puSpANyanekazaH // 315 sAjyaistilaiH pAyasena madhunA ca sahasrazaH / mUlamantreNa juhuyAt sUktezvAvabhRthaM tataH // 316 sahasranAmabhiH kRtvA dadyAddarpaNameva ca / gRhaM gatvA'tha devezampUjayitvA yathAvidhi / / 317 bhojayedvaiSNavAn viprAn dakSiNAbhizca toSayet / zukapakSe nabhomAsi dvAdazyAM vaiSNavaH zuciH / / 318 pavitrAropaNaM kuryyAnnAbhimAtrAyataM nyaset / tathA vakSasi paryantaM sahasrantAntavaM smRtam // 316 kuzapranthisahasrantu pAdAntaM vinyasettataH / sauvarNI rAjatIM mAlAM zatapranthiyutAM nyaset // 320 mRNAlatantavaM pazcAt puSpamAlAM tataH param / zatamauktikahArANi nAnAratnamayAnyapi / / 321 upoSyaikAdazIM tatra rAtrau jAgaraNAnvitaH / abhyarccayejjagannAthaM gandhapuSpaphalAdibhiH // 322 nItvA rAtriM nartanAdyaiH prabhAte vimale nadIm / gatvA snAtvA ca vidhinA tarpayitvezamayet // 323 [ paJcamo
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1105 sarvezca vaiSNavaiH (mannauH) sUktairmadhvAjyatilapAyasaiH / hutvA dattvA dazANena sahasra juhuyAttataH // 324 pazcAdAropayedviSNoH pavitrANi zubhAni vai| pavasva soma iti ca japan sUktaM supAvanam // 325 nivedayetpavitrANi tathA viSNoryathAkramAt / mandiraM kuzayoktreNa veSTayan paramAtmanaH // 326 vitAnapuSpamAlAdya ralaGkRtya ca sarvataH / sahasra dvAdazaNena bhaktyA puSpAJjaliM nyaset / / 327 athopaniSaduktAni paJcasUktAnyanukramAt / tvayAhan pItamijyAdi japan puSpAJjali tataH // 328 brAhmaNAn bhojayetpazcAt svayaM kurvIta pAraNam / zaktyA vA cotsavaM kuryyAtrirAtraM vaiSNavottamaH // 326 pratyabdamevaM kurvIta pavitrAropaNaM hareH / kratukoTisahasrasya phalaM prApnotyasaMzayaH // 330 tatra durbhikSarogAdibhayaM nArita kadAcana / saMprApte kArtike mAse sAyAhna pUjayeddharim // 331 hRdyaiH puSpaizca jAtIbhiH komalai stulasIdalaiH / arcayedviSNuM gAyatryA'nuvAkaivaiSNavairapi // 332 pAvamAnyaizca tanmAsaM bhaktyA pupAJjaliM nyaset / aSTottarasahasra vA zatamaSTottaraM tu vA / / 333 aSTAviMzatiM vA zaktyA dadyAdIpAna supAlikAn / suvAsitena tailena gavAjyenAthavA hareH // 334
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1106 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamo aSTottarazataM nityaM tilahoma samAcaret / / manunA vaiSNavenApi gAyatryA viSNusaMjJayA // 335 hutvA puSpAJjaliM datvA tAbhyAmeva tadA vibhoH / haviSyaM modakaM zuddhaM naktaM bhuJjIta vaagytH||336 tailaM zuktaM tathA mAMsaM niSpAvAnmAkSikaM tathA / caNakAnapi mASAMzca varjayetkArtike'hani // 337 bhojayedvaiSNavAn viprAn nityaM dAnAdizaktayaH / ante ca bhojayedviprAn dakSiNAbhizca toSayet // 338 evaM saMpUjya devezaM kArtike RtukoTibhiH / puNyaM prApyAnagho bhUtvA viSNuloke mahIyate // 336 dazamImizritAM tyaktvA velAyAmaruNodaye / upoSyaikAdazI zuddhA dvAdazI vA'pi vaiSNavaH // 340 snAtvA''malakyA nadyAM tu vidhAnena hariM yajet / sugandhakusumaiH zubhrAcAraizca sarvazaH // 341 rAtrI jAgaraNaM kuryAt purANaM 'hitAM paThet / jAgare'sminnazaktazcedarbhAnAstIrya vaiSNavaH // 342 purato vAsudevasya bhU.. svapyAtsamAhitaH / tataH prabhAtasamaye tulasImizritaijalaiH // 343 snAtvA santarpya devezaM tulyasyA mUlamantrataH / dvayena vA viSNusUktaiH kuryyAt SuSpAJjalIstataH // 344 tathaiva juhuyAdAjyaM mantreNaiva zataM tataH / pAyasAnaM nivedyaze brAhmaNAn bhojayettataH // 345
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1107 dhyAyan kamalapatrAkSaM svayaM bhuJjIta vaagytH| ahaHzeSa samAnIya purANaM vAcayan budhaH // 346 sAyA samanuprApte dolAyAM pUjayeddharim / abhyarcya gandhapuSpAdyairbhakSyainAnAvidhairapi // 347 brAhmaNasyatu sUktaizca zanailAM pracAlayet / itihAsapurANAbhyAM gItavAdyaiH prabandhakaiH / / 348 evaM saMpUjayeddevaM tasyAM nizi samAhitaH / madhyAhna pUjayedviSNuM vaiSNavena samAhitaH // 346 campakaiH zatapatraizca karavIraiH sitairapi / vaiSNavenaiva mantreNa pUjayetkamalApatim / / 350 nakarIndreti sUktena dadyAna puSpAJjali hareH / mantraNASTottarazataM dadyAt puSpANi bhattitaH // 351 tathaiva homaM kurvIta siau brIhibhireja vaa| sudhyanna phalayutaM naivedya vinivedayat // 352 dIpainIrAjanaM kRtvA vaiSNavAn bhojayettataH / mandavAre tu sAyA tAvatsamyagupoSitaH / / 353 tilaiH snAtvA vidhAnena santayaM ca sanAtanam / nRsiMhavapuSaM devaM pUjayettadvidhAnataH // 354 mantrarAjena gAyatryA mUlamantreNa vA yjet| akhaNDavilvapatraizca jAtikundaizca yUthikaiH // 355 channaH paJcozanA zAntyAH tvamagne ! dhubhirIti ca / dadyAt puSpAJjaliM bhaktyA mantreNaiva zataM yathA // 356
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1108 vRddhhaariitsmRtiH| [pacamoAmyAmebAnuvAkAbhyAM pratyUcaM juhuyAd ghRtam / mantreNASTottarazataM vilvapatrai tAnvitaiH / / 357 vaikuNThapArSadaM hutvA homazeSaM samApayet / madhuzarkarasaMyuktAnapUpAn modakAMstathA // 358 maNDakAn vividhAn bhakSyAn sUpAnnaM madhumizritam / suvAsitaM pAnakaJca nRsiMhAya samarpayet / / 356 nRtyaM gItaM tathA vAdya kurvIta purato hreH| bhojayecca tato viprAn nava saptAtha paJca vA // 360 haryaptihaviSyAna bhuJjIyAdvAgyataH svayam / dhyAyennRsiMhaM manasA bhUmau svapyAjitendriyaH // 361 evaM zanidine devamabhyarcya narakesarim / sarvAn kAmAnavApnoti so'zvamedhAyutaM labhet / / 362 SaSTivarSasahasraM sa pUjAM prApnoti kezavaH / kulakoTi samuddhRtya vaikuNThapuramApnuyAt / / 363 prAyazcittamidaM guhyaM pAtakeSu mahatsvapi / aputro labhate putra madhano dhanamApnuyAt / / 364 pakSe pakSe paurNamAsyAmudite'smi (nizAkare) ndivAkare / sAtvA saMpUjayedviSNu vAmanaM devamavyayam / / 365 samAsInaM mahAtmAnaM tasmin pUrNendumaNDale / santarpayecchubhajalaiH kusumAkSatamizritaiH // 366 tatra mUlena mantroNa pUjayet paramezvaram / tulasIkundakusumairatha puSpAJjaliM caret / / 367
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1106 tvaM soma iti sUktena pratya ca kusumairyajet / pazcAddhomaM prakurvIta pAyasAnna sazarkaram // 368 mantroNASTottarazataM sUktena pratyUcaM tathA / agnisomAnuvAkena samidbhiH pippalairyajet // 366 sahasranAmabhiH stutvA namaskRtvA janArdanam / vaiSNavAn bhojayetpazcAtpAyasAnnena zaktitaH // 370 svayaM bhuktvA haviH zeSaM zayIta niyatendriyaH / evaM saMpUjya devezaM paurNamAsyAM janArdanam // 371 sarvapApavinirmukto viSNu sAyujyamApnuyAt / maghAyAmapi pUrvAhne snAtvA kRSNaM jalairdvijaH // 372 santapyaM mUlamantroNa tilmishritvaaribhiH| tarpayitvA pitRndevAnarcayedacyutaM tataH // 373 kRSNaizca tulasIpatrauH ketakaiH kamalairapi / zoNitaiH karavIraizca japAkuTajapATalaiH // 374 asya vAmeti sUktena dadyAt puSpAJjaliM hareH / mantroNASTottarazataM kRSNaM zrItulasIdalaiH // 375 tathaiva juhuyAdagnau tilaiH kRSNaiH sakarzaraiH / Ajyena pauruSaM sUkta pratyUcaM juhuyAt tataH // 376 nArAyaNAnuvAkena upasthAya janArdanam / susaMyAvaiH sauhRdaizca zAlyanna vinivedayet / / 377 vaiSNavAn bhojayetpazcAtsvayaM bhuJjIta vAgyataH / tasyAM rAtrI japenmantramayutaM harisannidhau // 378
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1110 vRddhahArItasmRtiH / vaiSNavairanuvAkaizva dattvA puSpAJjaliM tataH / purato vAsudevasya bhUmau svapyAtkuzottare ||376 evaM saMpUjya devezaM maghAyAM vaiSNaveottamaH / uddhRtya vaMzajAn sarvAn vaiSNavaM padamApnuyAt // 380 vyatIpAte tu saMprApte hayagrIvaM janArdanam / puSpaizca karavIraizca puNDarIkaiH samarcayet // 381 yorayItyanutrAkena pratyRcaM vai yajedbudhaH / mantreNa ca zataM dattvA pazcAddhomaM samAcaret // 382. yavaizca taNDulairvA'pi tilaiH puSpairamApi vA / mantreNASTottazarataM juhuyAdvaiSNavottamaH // 383 abhUdekAdyaSTasUktaiH pratyacaM juhuyAccarum / zeSaM nivedya haraye saMprAzyA''camanaM caret // 384 sahasrazIrSasUktena upasthAya janArdanam / zAlyodanaM sUpayutaM vividhaizca phalairapi // 385 gavAjyena yutaM dattvA dIpairnIIMrAjayettataH / / 386 brAhmaNAn bhojayetpazcAddakSiNAbhizca toSayet / haviSyantu svayaM bhuktvA bhUmau svapyAjjitendriyaH / / 387 evaM saMpUjya devezaM vyatIpAte sanAtanam / dazavarSasahasrasya pUjAyAH phalanApnuyAt // 388 grahaNe ravisaMkrAntau varAhavaSuSaM harim / kumudairujvalaiH padmaistulasIbhiH kundakaiH / / 386 [ paJcamo
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1111 arcayedbhUdharaM devaM tammandroNaiva vaissnnvH| dUrAdiheti sUktena dadyAt pupAJjaliM dvijaH / / 360 mantroNa ca sahasraM tu zataM vA'pi yajettadA / tilaizca juhuyAttadvat sUktena pratyUcaM ghRtam // 361 sUpAnna kRsarAnnaM ca bhakSyApUpAn ghRtaplutAn / naivedyaM vinivedyaze brAhmaNAn bhojayettataH // 362 evaM saMpUjya devezaM saMkrAntau grahaNe harim / kalpakoTisahasrANi viSNuloke mahIyate / / 363 vaizAkhe pUjayedrAmaM kAkutstha puruSottamam / sItAlakSmaNasaMyuktaM madhyAhna pUjayedvibhum / / 364 punnAgaketakIpamairutpalaiH karavIrakaiH / cAmpeyaibakulaiH pUjAM SaDaNenaiva kArayet / / 365 jAtaye vAtisUktena kuryAt puSpAJjaliM tataH / saMkSepeNa zatazlokyAM pratizlokaM yajettataH / / 366 puSpAJjaliM sahasraM tu mantroNaiva yajettataH / tvamagna iti sUktena pAyasaM juhuyAdRcA / / 367 pazcAnmoNA''jyahomo naivedyaM pAyasaM ghRtam / kadalIphalaM zarkarAM ca pAnakaM ca nivedayet / / 368 paJca sapta trayo vA'pi pUjanIyA dvijottmaaH| suhRdyairannapAnAdyairgohiNyAdidakSiNaiH / / 366 haviSyAnaM svayaM bhuktvA paThedrA mAyaNaM naraH / evaM saMpUjya bidhivadrAghavaM jAnakIyutam / / 400
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1112 vRddhhaariitsmRtiH| [pAmo bhuktvA bhogAn manoramyAn viSNuloke mahIyate / lakSmInArAyaNaM devaM bhArgave vAsare nizi // 401 akhaNDabilvapatrauzca tulsiikomlairdlaiH| arcayenmantraratnena vAmAGkasthazriyA saha // 402 candanaM kukhumopetaGkastUryA ca smrcyet| zrIsUktapuruSasUktAbhyA dadyAt puSpAJjaliM tataH / / 403 mantradvayena puSpANAM sahasraM ca nivedayet / / tvamagna iti sUktena pratyUcaM kusumAn yajet // 404 akhaNDavilvapaurvA padmapau tena vA ! zrIsUktapuruSasUktAbhyAM pratyUcaMjuhuyAt tataH / / 405 agniM na veti sUktena tilai hibhireva vA / mantraratnena juhuyAt sugandhakusumaiH zatam / / 406 maNDakAn kSIrasaMyuktAn pAyasAnna sazarkaram / zAlyana pRSadAjyaM ca bhakyAsmai vinivedayet // 407 abhyarcya vipramithunAn vAso'laGkArabhUSaNaiH / bhojayitvA yathAzaktyA pazcAdbhuJjIta vAgyataH // 408 manvantarazataM viSNuM dugdhAbdhau hemapaGkajaiH / saMpUjya yadavApnoti tatphalaM bhRguvAsare / / 406 evaM saMpUjyamAnastu tasminnahani vaissnnvaiH| lakSmyA saha hariH sAkSAt pratyakSaM tatkSaNAdbhavet / / 410 kRSNASTamyAM caturdazyAM sAyaMsandhyAsamAgame / gopAlapuruSaM kRssnnmrcyecchddhyaa'nvitH| mallikAmAlatIkundayUthI kuTajaketakaiH / / 411
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnnitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1113 lodhranIpArjunai gaiH karNikAraiH kdmbkaiH| kovidAraiH karavIrai bilvarAsphoTakairapi // 412 dazAkSareNa mantraNa pUjayet puruSottamam / ye triMzatIti sUktena dadyAt puSpAJjaliM tataH // 413 zrIkRSNaM tulasIpauH pratyUcaM pUjayedvibhum / zrIkRSNAya nama iti sUkta nASTottaraM zatam / / 414 pUjayitvA'tha homantu tilaiH kRSNaghRtAnvitaiH / pratyUcaM vaiSNavaiH sUkta rjuhuyAt puruSottamam / / 415 samidbhiH pippalaizcApi mantroNASTottaraM zatam / nAmabhiH kezavAdyaizca caru pazcAd ghRtaplutam // 416 vaiSNavyA caiva gAyatryA pRSadAjyaM zataM tathA / guDodanaM sarpiSA'kta bhakSyANi vividhAni ca // 417 kSIrAma zarkaropetaM naivedyazca samarpayet / vaiSNavAn bhojayetpazcAt svayaM bhuJjIta vAgyataH // 418 evamabhyaya' govindaM kRSNASTamyAM vidhAnataH / sarvapApavinirmukto viSNusAyujyamApnuyAt // 416 dvayorapyanayoH zrIzaM kUrmarUpaM samarcayet / sasAgarAM mahIM sarvA labhate nAtra saMzayaH // 420 arcayenmUlamantraNa gandhapuSpAkSatAdibhiH / ardhayitvA vidhAnena haviSyaM vyaJjanairyutam / / 421 sudIrghayantrajAn sUpaghRtamizrAn nivedayet / ahaM pUrveti sUkta na kuryAtpuSpAJjaliM tataH // 422
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1114 vRddhahArItasmRtiH / sahasra N mUlamantratreNa pUjayettulasIdalaiH / tilamiva pRthukai juhuyAddhavyavAhane ||423 prayadva iti sUktAbhyAM nAsadAsItyanena ca / mantreNA''jyaM sahasrantu juhuyAdvaiSNavottamaH ||424 bhojayedvaiSNavAn bhaktyA vizeSeNArthayed gurum / kau tu zatavarSantu samabhyarcya vidhAnataH // 425 atrApyarzvanamAtreNa tatphalaM samavApnuyAt / madhuzuklapratipadi kezavaM pUjayed dvijaH // 426 snAtvA madhyAhnasamaye karavIraiH sugandhibhiH / agnimIla ityAdya ena pratyRcaM kusumairyajet // 427 mantraratnena vA'bhyarcya carupAyasahomakRt / Ile dyAveti sUkta ena yadindrAgnItyanena ca // 428 viSNusUktaizca juhuyAd gAyatryA viSNusaMjJayA / apUpAn kaTakAkArAn zAlyanna ghRtasaMyutam // 426 phalaizva bhakSyabhojyaizca naivedya N vinivedayet / bhojayeMd brAhmaNAn zaktyA dakSiNAbhiH prapUjayet // 430 sAgra N samvatsaraM tatra samyak saMpUjayeddharim / sarvAn kAmAnavApnoti hayamedhAyutaM labhet / / 431 tasminnavamyAM zumle tu nakSatre'ditidaivate / tatra jAto jagannAtho rAghavaH puruSottamaH || 432 tasminnupoSya madhyAhna e snAtvA sandhyAM vidhAnataH / tarpayitvA pitRRn devAnarcayedrAghavaM harim ||433 [ pazvamo
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1115 SaDakSareNa mantreNa gandhamAlyAnulepanaiH / abhyarcya jagatAmIzaM japenmantraM samAhitaH / zAnti zAstraM purANaJca nAmnAM viSNoH sahasrakam / / 434 . pAvamA viSNusUstaiH kuryAt puSpAJjali tataH / rAmAyaNazatazlokyA dadyAt puSpANi vaiSNavaH / / 435 sazarkaraM pAyasAna kapilAghRtasaMyutam / rambhAphalaM pAnakaJca naivedya vinivedayet // 436 pItAni nAgaparNAni snigdhapUgophalAni ca / karpUreNa ca saMyukta tAmbUlaJca samarpayet / / 437 dIpAnIrAjayedbhaktyA namaskRtya punaH punaH / prItaye raghunAthasya kuryAdAnAni zaktitaH / / 438 SaDakSareNa sAhasraM tilairvA pAyasena vA / kamalai bilvapatrai rvA ghRtena juhuyAttataH // 436 asya vAmeti sUktena samidbhiH pippalasya tu | vaikuNThapArSadaM hutvA homazeSaM samApayet / / 440 rAtrau jAgaraNaM kuryAt dvitriyAmaM samarcayet / prabhAte vimale cApi tato bharatajanmani // 441 tRtIye'hani madhyAhna saumitro jnmvaasre| sAnujaM jagatAmIzamarcayet pUrvavad dvijaH / / 442 pUjAM puSpAJjaliM homaM japaM brAhmaNabhojanam / avicchinna tathA kuryAdagnihotraM trivAsaram // 443
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1116 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamI evaM trirAtra kurvIta rAghavANAM vidhAnataH / mahotsavaM janmabheSu pratyabdaM caitramAsike // 444 caturthe'hni tathA nadyAM kuryAdavabhRthaM dvijaH / vaiSNavairanuvAkaizca rAmanAmabhireva ca // 445 caritaM raghunAthasya japannavabhRtaM caret / devAn pitR zca santarpya gRhaM gatvA'rca yetprbhum||446 kuryAdavabhRtheSTiJca caruNA pAyasena vaa| asya vAmeti sUktena paromAtretyanena ca // 447 . pratyUcaM juhuyAtpazcAnmantreNa shtsNkhyyaa| hutvA samApyaM homantu zeSaM smpraashyeccrum||448 Acamya pUjayeddevaM vaiSNavAn bhojayettataH / svayaM bhuJjIta tadrAtrAvadhaHzAyI samAhitaH // 446 evaM dvAdazabhiH pUjyazcaiye nAvamike tathA / SaSTivarSasahasrANi zvetadvIpanivAsinam / / 450 saMpUjya yadavApnoti tadevAtra samaznute / yajJAyutazataM labdhvA viSNuloke mahIyate // 451 tasyaiva paurNamAsyAJca zItAMzo rudaye tathA / snAtvA saMpUjayeddevaM mAdhavaM ramayA saha // 452 zuddhajAmbUnadaprakhyaM kandarpazatasannibham / lakSmyA saha samAsInaM vimale hemapaGkaje // 453 candanena sugandhena karavIrAbjapaGkajaiH / karpUrakuGkumopetacandanena ca pUjayet / / 454
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1117 tanmantramantraratnAbhyAM mAdhavaM vidhinA yajet / maNDakAna kSIrasaMyuktAna zAlyanna ghRtasaMyutam // 455 kRSNarambhAphalairjuSTaM naivedya vinivedayet / asa jIvatva ityAdi SaTsUktaiH kusumairyajet / / 456 manoNASTottarazataM komalai stulsiidlaiH| saMpUjya homaM kurvIta sAjyena caruNA tataH / / 457 vihIbhotorityatena sUktena pratyacaM dvijaH / kamalai bilvapaurvA manneNASTottaraM zatam // 458 hutvA'tha pauruSaM sUktaM zrIsUkta juhuyAd dvijH| sahasranAmabhiH stutvA vaiSNavAn bhojayettataH // 456 hutazeSaM svayaM bhuktvA bhUmau svpyaajitendriyH| evaM saMpUjya devezaM mAdhavyAM madhusUdanaH // 460 sarvAn kAmAnavApnoti harisAyujyamApnuyAt / vaizAkhyA paurNamAsyAntu madhyAhna puruSottamam // 461 arcayedraktakamalai rutpalaiH pATalairapi / / hIverakaravIraizca gAyatryA viSNusaMjJayA // 462 dadhyanna phalasaMyukta pAyasaJca nivedayet / pratyUcaM ceddivaM sUktaiH pratyucaM juhuyaatttH||463 saurASTra dreti sUktena dIpai raajyetttH| zaktyA viprAn bhojayitvA pUjayedezikaM tathA // 464 tasmin sampUjito devaH pratyakSastatkSaNAdbhavet / zayane bhojayedviSNupUjayecchUddhayA'nvitaH / / 465
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1118 vRddhahArItasmRtiH / kuzaprasUna dUrvAgrapuNDarIkakadambakaiH / mUlamantreNa zrIviSNu gAyatryA ca samarccayet ||466 satyenottamasUktena gbhiH puSpAJjaliM yajet / mantreNASTottarazataM tulasIpallavai stathA // 467 pazcAddhomaM prakurvIta viSNupUktaiH supAyasam / mantraratnena juhuyAdAjyamaSTottaraM zatam ||468 sazarkaraM pAyasAnnamapUpAnvi nivedayet / vizvajiteti sUktena kuryyAnnIrAjanaM tataH // 4636 bhojayedvaiSNavAn viprAn pUjayecca vizeSataH / sarvvAn kAmAnavApnoti hayamedhAyutaM labhet ||470 prAjApatyarkSasaMyuktA nabhaH kRSNASTamI yadA / nabhasyaiva bhavetsAtu jayantI parikIrtitA // 471 tasyAM jAto jagannAthaH kezavaH kaMsamardanaH / tasminnupoSya vidhivatsarvapApaiH pramucyate / / 472 aSTamI rohiNIyogo muhUrte vA divAnizam / mukhyakAla itikhyAta statra jAtaH svayaM hariH / mAsadvaye yadyalAbhe yoge tasmin divA nizi // 473 navamI rohiNIyogaH kartavyo vaiSNavairdvijaiH / rAtriyogastu balavAn tasyAM jAto janArdanaH || 474 tilena vai bhavAnte ca pAraNA yatra cocyate / yAmatrayaviyuktAyAM prAtareva hi pAraNA // 475 [ paJcamo
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnnitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1116 pUrvethuniyamaM kuryAntadhAvanapUrvakam / prAtaH snAtvA vidhAnena pUjayet kRSNamavyayam // 476 SaDakSareNa mantreNa bAlakRSNatanu harim / sukRssnntulsiiptrairrcyecchddhyaa'nvitH||477 dugdhaM kSIraM zarkarAca navanItaM nivedayet / sahasramayutaM vA'pi japenmantraM SaDakSaram / / 478 gavAjyaM juhuyAdvahnau kRSNamantroNa pAyasam / sahasra zatavAraM vA pratyUcaM viSNu sUktakaiH / / 476 hutvA sugandhipuSpANi taireva ca samarcayet / sahasranAmnAM gItAnAM paThanaM gurupUjanam / / 480 vaiSNavAn bhojayecchaktyA hutaroSaM sakRtsvayam / hutvA (bhuktA) kuzottare svapyAdbhUmau niyamavAn shuciH||481 pare'Gga poSya vidhivat snAtvA nadyAM vidhAnataH / tarpayitvA jagannAthaM pitRndevAMzca tarpayet / / 482 pUrvavat pUjayitvezaM japahomAdikaM caret // 483 avaiSNavaM dvijaM tasmin vAGmAtreNApi (na) vArcayet / purANAdiprapAThena rAtrau jAgaraNaM caret / / 484 zItAMzAvudite snAtvA zuklAmbaradharaH zuciH / navo navo bhavatItyUcA'dhyaM vinivedayet / / 485 arcayenmAturutsaGge sthitaM kRSNaM sanAtanam / tulasIgandhapuSpaizca karatUrIcandracandanaH // 486
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1120 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamo SaDakSareNa mantreNa bhaktyA sampUjayeddharim / vasudevaM nandagopaM balabhadraJca rohiNIm // 487 yazodAM ca subhadrAM ca mAyAM dikSu prapUjayet / prahlAdAdIn vaiSNavAMzca tathA lokezvarAnapi / / 488 dhUpaM dIpaJca naivedya tAmbUlaJca samarpayet / anUnamiti sUktena bhaktyA nIrAjanaM tathA / / 486 zanna ityAdisUkta zca dadyAt puSpANi vaiSNavaH / dazAkSareNa mantroNa pUjayet puruSottamam // 460 sahasranAmabhiH stutvA zayyAyAM vinivezayet / gItaM nRtyaJca vAdyaJca yathA zaktyA ca kArayet // 461 tataH prabhAtasamaye sandhyAmanvAsya vaiSNavaH / dazAkSareNa mantreNa tulasIcandanAdibhiH / / 462 sampUjya vaiSNavaiH sUktaH kuryAt puSpAJjaliM tataH / mantroNa juhuyAdAjyaM sahasraM havyavAhane // 463 mamAna iti sUktAbhyAM juhuyAtpAyasaM tataH / paromAoti sUkta ne carutilavimizritam / / 464 sarvazca bhagavanmanaurekaikAmAhutiM yajet / nAmabhiH kezavAdyaizca tathA saGkarSaNAdibhiH // 465 vaikuNThapArSadaM hutvA homazeSaM samApayet / tato maGgalavAdiau yonai yoktazca cAmaraiH // 466 lAjai haridrAcUrNaizca gandhaiH puSpaiH sugandhibhiH / mudA vikIrayan sarve bAlavRddhAzca madhyamAH / / 467
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhivarNanam / 1121 nAryazca ramaNaiH sAddhaM suvAsinyazca yoSitaH / Arogya zivikAyAntu devakInandanaM harim / / 468 akardamAM nadI ramyAM taDAgaM vA manoharam / gaccheyuhizaivAlajalaukAdivivarjitam / / 466 kuryyAdavabhRthaM tatra pAvamAnyaiH pavitrakaiH / viSNusUktazca susnAtvA devAn pitRzva tarpayet // 500 . vicitrANi ca bhakSyANi dadyAttatra zubhAnvitaH / gRhaM gatvA tathaivezaM pUrvavatpUjayed dvijaH / / 501 bhojayitvA tato viprAn dakSiNAbhizca toSayet / hiraNyavastrAbharaNairAcArya pUjayettu saH // 502 svayaJca pAraNAM kuryAt putrapautrasamanvitaH / sAyA samanuprApte dolAyAmarcayeddharim / / 503 catuH stambhAM caturdhAmavitAnAdhairalakRtAm / dhUpairdIpaizcaiva ramyAM dolAM sampUjayed dvijH||504 stambheSu vedAn mantrAMzca dhAmasvabhyarcya kacchapam / pAdeSvAzAgajAn pIThe saptacchandAMsi cA''stare // 505 praNavaJcA''tapatre tu zeSaM ketau khagezvaram / itihAsapurANAni sarvataH paripUjayet // 506 tasyAM nivezya dolAyAM vAsudevaM zriyaH patim / upacArairarcayitvA zanailAzca dolayet / / 507 vedAdyairbrahmaNaspatyaiH sUktaraGgaivijottamaH / sAmagAnaiH prabandhaizca gAyana kRSNa jagadgurum // 508
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1122 vRddhhaariitsmRtiH| [paJcamo suvAsinyo dolayitvA vaiSNavAn puujyetttH| evaM saMpUjya devezaM pApairmukto hariM brajet / / 506 dolAyAM darzanaM viSNormahApAtakanAzamam / koTiyAgAnujaM puNyaM labhate nAtra saMzayaH // 510 zivabrahmAdayo devA nAradAdyA maharSayaH / dolAyAM darzanArtha vai prayAntyanucaraiH saha // 511 gandharvApsarasaH sarvA vimAnasthAH sakinnarAH / gAyanti sAmagAnazca dolAyAmaciMtaM harim / / 512 gavAjyasaMyutaidIpairbhaktyA nIrAjanaM caret / marutva indrasUkta na maGgalAzIbhireva ca / / 13 tAmbUlaphalapuSpAdyaivaiSNavAn bhojyetttH| AziSovAcanaM kRtvA namaskRtvA visarjayet / / 514 evaM saMpUjya devezaM jayantyAM madhusUdanam / sarvA lokAn japettvAzu yAti viSNoH paraM padam // 515 mAsi bhAdrapade zulle dvAdazyAM viSNudaivate / AdityAmudabhUdviSNurupendro vaamno'vyyH||516 tasyAM snAnopavAsAdyamakSayya parikIrtitam / zrIkRSNajanmavat sarva kuryAdatrApi vaiSNavaH // 517 sarvAn kAmAnavApnoti viSNusAyujyamApnuyAt // 518 mAghamAse tu saptamyA mudite caiva bhAskare / snAtvA nadyAM vidhAnena pUjayet puruSottamam // 516
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhgvnnitynaimittiksmaaraadhnvidhivrnnnm| 1123 raktazca karavIraizca kumudendIvarAdibhiH / mantraratnenArcayitvA pAyasAnnaM nivedayet // 520 . yatazca gopA ityAdi daza suktAnyanukamAt / puSpANi dadyAdbhattyA vai pratyUcaM vaiSNavottamaH / / 521 sahasraM zatavAraM vA mantreNApi yajettataH / pazcAddhomaM prakurvIta tilaiH kRSNaiH sazarkaraiH / / 522 vaiSNavairanuvAkaizca mantraratnena mantravit / vaikuNThapArSadaM hutvA zeSaM karma samAcaret // 523 nIrAjanaM tato dadyAdayaM gaurityanena tu / iti vA iti sUktena upasthAya janArdanam / / 524 sahasranAmabhiH stutvA vaiSNavAn bhojyetttH| guru sampUjayedbhaktyA bhuJjIta taddhaviH sakRt / / 525 adhaHzAyI brahmacArI japedrAtrau smaahitH| evaM sampUjya devezaM tasminnahani vaiSNavaH / / 526 trikoTikulamuddhRtya vaiSNavaM padamApnuyAt / dvAdazyAmapi tasyAM vai yajJavArAhamacyutam / / 527 vaiSNavyA caiva gAyatryA pUjayet prayatAtmavAn / mahiSAkhyaM ghRtAkta vaidhUpaM dadyAt prayatnataH // 528 dadyAdaSTAGgadIpaM ca gavAjyena ca vaissnnvH| sazarkarAjyaM sUpAnnaM modakAn kRsaraM tathA // 526 ikSudaNDAni ramyANi phalAni ca nivedayet / pra te mahIti sUktena dadyAt puSpANi bhaktimAn // 530
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhahArItasmRtiH / [ paJcamo vaiSNavaiH sUkta varuNA pAyasena vA / madhusUktena hotavyaM gAyatryA viSNusaMjJayA // 531 Ajyena vaiSNavairmantraiH trizataM tribhireva tu / vaikuNThapArSadaM hutvA homazeSaM samApayet // 532 bhojayed brAhmaNAn bhaktyA guruM cApi prapUjayet / sarvayajJeSu yatpuNyaM sarvadAneSu yatphalam ||533 tatphalaM labhate martyo viSNu sAyujyamApnuyAt / korustthe dinakare tasminmAsi nirantaram ||534 aru godaya velAyAM prAtaH snAnaM samAcatet / tarpayitvA vidhAnena kRtakRtyaH samAhitaH ||535 nArAyaNa' jagannAthamacaiyedvidhivad dvijaH / pauruNa vidhAnena mUlamantreNa vA yajet ||536 zatapatraizca jAtIbhistulasI bilvapuSkaraiH / gandherdhUpaizca dIpaizca naivedyervividhairapi / / 537 pAyasAnna zarkarAnna mudgAnna saghRtaM haviH / suvAsitazva dadhyannamapUpAn madhumizritAn ||538. modakAn pRthukAn lAjAn zaSkulI (saktubhiH) caNakAnapi / vividhAni ca bhakSyANi phalAni ca nivedayet ||536 vedapArAyaNenaiva mAsamekaM nirantaram / 1124 RcAM dazasahasrANi cAM pacazatAni ca // 540 cAmazItipAdaizca pArAyaNaM prakIrtitam / vedapArAyaNenaiva pratyucaM kusumAnyajet // 541
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavannityanaimittikasamArAdhanavidhAnavarNanam / 1125 rAtrau homaM prakurvIta tilai hibhireva vaa| sarvavedeSvazaktastu homakarmaNi vaiSNavaH // 542 vaiSNavairanuvAkairvA pratyahaM juhuyAd budhaH / yajuSA'pi tathA sAmnAM zaktyA puSpAJjaliM caret // 543 azakto yastu vedena prativAsaramacyutam / mUlamantroNa sAhasra dadyAt puSpAJjaliM dvijH||544 tenaiva juhuyAdbhaktyA sahasra vahnimaNDale / athavA raghunAthasya cAritreNa mahAtmanaH // 545 pratizlokena puSpANi dadyAnmAsaM nirantaram / adhaHzAyI brahmacArI sakRdbhojI bhvedvijH||546 mAsAnte tu vizeSeNa pUjayed vaiSNavAn dvijAn / evamabhyaya' govindaM dhanurmAse nirantaram // 547 dine dine vaiSNaveSTyA phalaM prApnotyasaMzayaH / yaM yaM kAmayate citte taM tamApnoti puruSaH // 548 mahadbhiH pAtakairmukto viSNuloke mahIyate / tatomAsyudite bhAnau mAsamekaM nirantaram // 546 snAtvA nadyA taDAge vA tarpayetpatimacyutam / arcayenmAdhavaM nityaM tanmaNaiva tatra vai // 550 mantraratnena vA nityaM mAdhavIcUtacampakaiH / maNDa(ka)pAni vicitrANi zarkarAjyayutAni ca // 551 zAlyanna dadhisaMyuktaM modakAMzca nivedayet / vaiSNavaiH pAvamAnaizca kuryAt puSpAJjaliM tataH / / 552
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1126 vRddhahArItasmRtiH / tilaizca juhuyAdvahau madhuzarkaramizritaiH / pratyacaM puruSasUktena zrIsUktenApi vaiSNavaH / / 553 sahasraM mUlamantreNa tanmantroNApi vai dvijaH / sahasraM vA zataM vA'pi zaktyA ca juhuyAd budhaH // 554 yajJe yajJamiti RcA dIpAnnI rAjayettataH / rAtrau dolAvenaM kuryAdvaiSNavairdvijasattamaiH / / 555 mAsAnte bhojayedviprAn vAso'laGkArabhUSaNaiH / evaM sampUjite tasmin prasanno'bhUjjanArdanaH // 556 dadAti svapadaM divya yogigamya' sanAtanam / phAlgunyA paurNamAsyAM vai udite ca nizAkare / / 557 upoSya vidhivadbhakti pUjayedvaiSNavottamaH / tilaizya karavIraizca karNikAraizca pATalaiH // 558 [ pazvamo kundasahasrakusumairyajet taM kamalApatim / viSNusUktaiH pratyRcaM ca caruNA'jyena mantrataH || 556 brahmA devAnAmanena dIpAnIrAjayettataH / prasanno nityamanena upasthAya sanAtanam / vaiSNavAn bhojayecchaktyA bhuJjIyAdvAgyataH svayam ||560 evaM sampUjya devezaM tasyAM rAtrau sanAtanam / SaSTivarSasahasrasya pUjAmApnotyasaMzayaH // 561 evaM sampUjayedviSNuM nimitteSu vizeSataH / yathAkAlaM yathAvaNaM yathAzaktyA yathAbalam ||562 yathoktapuSpAlAbhe tu tulasyA vai samarthayet /
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH]. bhagavataH yaatrotsvvidhivrnnnm| 1127 naivedyasyApyalAbhe tu haviSyaM vA nivedayet / / 563 suktAni vaiSNavAnyeva sUktAlAbhe yathA japet / ekena vA pauruSeNa sUktena juhuyAttathA // 564 sarvatrA'jya prazastaM syAddhomadravyAdyalAbhataH / mantrAlAbhe mUlamantraM sarvatantreSu yo yajet // 565 upasthAnantu sarvatra tadviSNoriti vA Rcaa| nIrAjanantu sarvatra zriye jAtetyanena vA // 566 tattatkAlocitaM sarva manasA vA'pi pUjayet / tulasImizritaM toyaM bhaktyA vA'pi samarpayet // 567 sarve'veSu nimitteSu mahAbhAgavatottamAn / sampUjya paripUrNatvamApnotyatra na sNshyH||568 iti vRddhahArotasmRtau viziSTaparamadharmazAstre bhagavannityanaimittika samArAdhanavidhirnAma paJcamo'dhyAyaH / // SaSTho'dhyAyaH // atha mahApApAdiprAyazcittaprakaraNavidhau / prathamaM bhagavataH yAtrotsavavarNanam / hArIta uvAca / mahotsavavidhiM kuryAdevasya prmaatmnH||1 prAmArcAyAH prakurvIta yathoktavidhinA nRpa / ' yAtrotsave kRte viSNoH zrutismRtyuktamArgataH // 2
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1128 vRddhhaariitsmRtiH| [SaSTho anAvRSTyagnidurbhikSabhayaM nAstyatra kinycn| vArijaM vAtajaM vA'gnisarpavidyudviSatkRtam // 3 mahArogagrahaizcaiva yadbhayaM grAmavAsinAm / kRte mahotsave tatra bhayaM nAsti na sNshyH||4 tasya dAsA bhaviSyanti nAnAjanapadezvarAH / sArvabhaumo bhavedrAjA bhaktyA kRtvA mahotsavam // 5 navAhikaM ca saptAha paJcAhaM pratyahaM tathA / samvatsare bhRtau mAsi pakSet kuryAt krameNa tu // 6 tasminnAdau zubhadine svastivAcanapUrvakam / aGkurArpaNamAdau tu garutmatketumucchrayet // 7 yAca SaDityoSadhayaH ketuko veda ityapi / azvatthAkhyazamIgarbhazubhAmaraNimAharet / / 8 nirmathiteti sUktena tathaivAsIdamIti ca / AbhyAM ca pratyUcaM tasminnidhmAdhAnAdi pUrvavat / / 6 carvAjyarathamannIti upasthAyA yettathA / tadAgniM saMgrahettAvadutsavaH paripUryate // 10 dIkSitaH sa bhavettAvadAcAryoM vijitendriyaH / vedavedAGgavicchrautasmAtakarmavidhAnavat // 11 mahAbhAgavato viprastAntrikaH sarvakarmasu / laukike vA prakurvIta mathitAgnirna cedyadi // 12 AbhyAmeva ca sUktAbhyAmagnau devaM yajedbudhaH / prAtaH (snAtvA) smArtavidhAnena dhautvstrordhvpunndddhRt||13
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhagavataH yaatrotsvvidhivrnnnm| 1126 RtvigbhiAhmaNaintaiiryAgabhUmi vizedguruH / devAlayasya madhye tu vediM ramyA prakalpayet // 14 . . aGkurArpaNapAtraizca bhadrakumbhairalaGkRtAm / vitAnakusumAyuktAM kRtvA tatra sukhAsane // 15 mahotsavAhaM bimbaM ca nivezyAsmin prapUjayet / zrIbhUnilAdisaMyukta nityaiH parijanairvRtam // 16 mantraratnavidhAnana pUjayitvA jagadgurum / ime viprasyetyAdibhi tribhiH sUstaizca pUjayet // 17 surabhINi ca puSpANi pratyUcaM vinivedayet / cadurdikSu ca catvAro brAhmaNA mantravittamAH // 18 vArAhaM nArasiMhaM ca vAmanaM rAghavaM manum / IzAnyAdiSu catvAro viSNumantrAn vidikSu ca // 16 vedyA dakSiNataH kuNDaM (kumbhaM) lakSaNA(gha)TyaM ca tatra tu / hutAzanaM pratiSThApya idhmAdhAnAnikaM caret / / 20 sarvezca vaiSNavaiH sUstaizcaraM tilavimizritam / pratyUcaM juhuyAdvahnau madhvAjyaguDamizritam / / 21 AjyaM zrIbhUmisUktAbhyAM tvaM soma iti pAyasam / pUrvoktairvaiSNavairmannaustilaitrIhibhireva vA / / 22 pratyekaM juhuyAtpazcAdRSTottarazataM kramAt / vaikuNThapArSada hutvA homazeSaM samApayet / / 23 sudhyannaM phalayutaM pAnakaJca nivedayet / tAmbUlaJca samarpotha RtvijazcApi pUjayet / / 24 .
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1130 vRddhahArItasmRtiH tataH syandanamAnIya patAkAcchatrasaMyutam / zvetaiH salakSaNaruhyayAnamazvaiH prakalpitaiH // 25 vastrapuSpa maNisvarNabhUSitaM tatra citritam / tasmin mRdutarazlakSNaparyaGkaM sthApya dezikaH // 26 tasminnivezya devezaM devIbhyAM sahitaM harim / arzvayed gandhapuSpAdyairdhUpadIpAdibhistathA // 27 rathacakreSu vedAMzca dharmAdInapi pUjayet ! AdhArazaktimAdhAre ISAdaNDe purANakam // 28 chandAMsi kUvare sapta paryaGka bhujagAdhipam / hayeSu caturo mantrAnyoktreSvaGgAni SaT ca vai // 26 dhvaje patAkarAjAnaM chatre'nantaM svarANi tu / tAlavRnte cAmare ca akSarANi ca pUjayet ||30 abhyavayavaM rathaM divyaM pazcAt saMpUjayeddharim / dikpAlAvaraNAMzcaiva marcayeddikSu sarvataH // 31 jImUtasyeti sUktena tatra puSpAJjaliM caret / marutvAnindreti sUktena kRtvA nIrAjanaM tataH / / 32 vanaspatIti sUktena vAdayetpaTahAdikam / gItairnatyaizca vAditraiH puNyastotramanoharaiH ||33 hayairgajaiH syandanaizca paritastarpayetprabhum / RtvijaH purato vedAnaGgAni ca japettadA // 34 gAyet sAmAni bhaktyA vai purataH pArzvato hareH / kuGkumaiH kusumai lAjai rvikiranvai samantataH // 35 [ SaSTho
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavataH yAtrotsava vidhivarNanam / svalaGkRteSu vidhiSu paryaTan sevayetprabhum / gRhadvAreSu mArgeSu bhakSyairikSubhireva ca // 36 kusumai dhUpadIpaizca tAmbUlaizcApi sevayet / evaM niSevya devezaM punargehaM nivezayet // 37 tamabhi pragAyateti japan sUktaM nivezayet / prasannAja mityanena dIpAnnIrAjayettataH // 38 pIThe nivezya devezamupacArAn samarpayet / vayamupetya dhyAyema AziSo vAcanaM caret // 36 anena vidhinA kuryAdutsavaM prativAsaram / jape maistathA dAnairviprANAM bhojanairapi // 40 samApte cotsave viSNoH kuryAdavabhRthaM zubham | nadIM khAtaM taDAgaM vA devena sahito vrajet // 41 syandanAdiSu yAneSu sthitA nAryaH svalaGkRtAH / puruSAzca haridrAzca cUrNAdIn vikiranmithaH // 42 kuryAdavabhRthaM tatra viziSTairbrAhmaNaH saha / vAsudevotsave snAnamazvamedhaphalaM labhet // 43 snAtvA santarpya devAdIn pravizya harimandiram / yajetAvabhRtheSTibhva asya vAmeti sUktataH // 44 caramAjyaM tilairvApi anuvAkaizca vaiSNavaiH / evaM hutvAvabhRtheSTiM vai vaiSNavAn bhojayettataH // 45 gurubhva Rtvijazcaiva pUjayedbhaktita stataH / pibAsometyadhyAyena kuryAt svastyayanaM hareH || 46 'dhyAyaH ] 1131
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho 1132 vRddhhaariitsmRtiH| icchanti tvetya dhyAnena pratyUcaJca dvayena c| aSTottarazataM juhuyAtkusumaireva vaiSNavaH / / 47 hiraNyagarbhasa tena tathaivA''jyaM dvijottamaH / punareva tu hotavyaM hutvA vaikuNThapArSadam // 48 homazeSaM samApyAtha vaiSNavAn bhojayedapi / sarvayajJasamAptau tu puSpayAgaM samAcaret / / 46 sarva sampUrNatAmeti parituSTo janArdanaH / evaM mahotsavaM kuryAtpratyabdaM paramAtmanaH // 50 atha nityotsave pUjA homazcAtra vidhIyate / zivikAyAM nivezyezaM pUjayitvA vidhAnataH // 51 tatra cAmaravAditrabhRGgArai stAlavRntakaiH / dIpikAbhi ranekAbhidUrvAgrakusumAkSataiH // 52 phalamodakahastAbhirnArIbhiH samalaGkRtam / devasyA''yatanaM ramyaM triH pradakSiNamAcaret // 53 tattanmantrAn japedikSu sarvAsu dvijpunggvaaH| baliJca nikSipetAsu devAnuddizya pUrvataH / / 54 prAcI vizvajite sUkta magne tava anantaram / yAmye pare imAM santu moSuNastu tadantaram // 55 yazciddhati pratIcyAntu vihihotyetyanantaram / sa soma iti saumyAntu kadrudrAyetyanantaram / / 56 prajApati tathA corddha madhazca pRthivIM kSipet / evaM dikSu baliM dattvA pariNIya janArdanam // 57
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] bhagavataHyAtrotsavavidhivarNanam / stutibhiH puSkalAbhizca bhavanaM sampravezayet / pIThe nivezya devezaM pUjayitvA vidhAnataH / / 58 vihisotAdi sUktena dadyAt puSpANi zAGgiNe / nIrAjanaM tato dadyAt dhru vasUktena vaiSNavaH // 56 zAyayitvA ca zayyAyAM dadyAt puSpANi mantrataH / imaM maheti sUktAbhyAM pUjayet viSNumavyayam // 60 saudarzanena mantreNa rakSAM kuryAtsamantataH // 61 evaM nityotsavaM kuryAdrAtrau cAhani srvdaa| gurUNAmantyadivase bhagavajanmavAsare / / 62 kArtikyA zrAvaNe vA'pi kuryAdiSTizca vaiSNavIm / upoSya pUrvadivase dIkSitaH susamAhitaH // 63 svastivAcanapUrveNa kArayedarArpaNam / nadyA snAtvA ca Rtvigbhi zcaturbhi vedapAragaiH // 64 pauruSeNa vidhAnena pUjayet puruSottamam / gandhai rnAnAvidhaiH puSpai dhUpa dIpa nivedanaiH // 65 phalaizca bhakSyabhojyaizca tAmbUlAdyaiH prpuujyet| aAdyairupacAraistu sUktAnte pUjayeddharim // 66 adhyAyAnte maNDalAnte naivedyairvividhairapi / pUjayitvA hariM bhaktyA vaiSNavAn bhojayettathA // 67 Ajyena caruNA vA'pi tilaiH padmarathApi vaa| samidbhibilvapatrai rvA homaM kurvIta vaiSNavaH // 68
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1134 vRddhahArItasmRtiH / yajJarUpaM hariM dhyAyan pratyacaM vedasaMhitAm / homaH samApyate yAvattAvadvai dIkSito bhavet // 66 juhuyAdvai gArhapatyo so'gnimabhyarcya bhUpate ! | abhirakSaNamapyuktaM yAvadiSTiH samApyate // 70 viziSTAn vaiSNavAn viprAn bhojayetprativAsaram / mRtvijazca paThettAvaJcaturmantrAn samAhitaH // 71 yajedavabhRtheSTaM ca pAvamAnyaizca vaiSNavaiH / ante saMpUjayedviprAn vAso'laGkArabhUSaNaiH // 72 Rtvijazca guruM caiva pUjayezca vizeSataH / evamiSTantu yaH kuryAdvaiSNavIM vaiSNavottamaH // 73 RtUnAM dazakoTInAM phalaM prApnotyasaMzayaH / yasmindeze vaiSNaveSTyA pUjito madhusUdanaH // 74 durbhikSarogAmibhayaM tasmin nAsti na saMzayaH / azaktaH sarvadevena karttumiSTaM ca vaiSNavIm // 75 sarvaizca vaiSNavaiH sUkterjuhuyAtpratyRcaM haviH / taireva puSpAJjaliM ca kuryAdiSTyAH prapUrttaye // 76 athavA mUlamantraM tu lakSaM japtvA hutAzane / ayutaM juhuyAttadvatpuSpANi ca sanAtane // 77 iSTiH saMpUrNatAM yAti sarvavedAH sadakSiNAH / evamiSTaM prakurvIta pratyabdaM vaiSNavottamaH // 78 tuSTyarthaM vAsudevasya vaMzasyojjIvanAya ca / vRdhyarthamapi lokasya devatAnAM hitAya ca // 78 [ SaSTho
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhagavataH yAtrotsava vidhivarNanam / 1135 pitA vA yadi vA mAtA bhrAtA vA'nye suhRjjanAH / yadi paJcatvamApannAH kathaM kuryAd dvijottamaH // 76 kaniSThavarjamevAtra vapanaM munibhiH smRtam / snAtvA''camya vidhAnena kArayet pUjanaM hareH / raGgabalyAdibhistatra kuryAt sarvatra maGgalam ||80 rodanaM varjayitvaiva gomayena zuci sthalam / vilipya maNDale tatra dhAnyasyoparyulUkhalam // 81 kalazAMstu caturdikSu taNDulopari nikSipet / hiraNyapaJcagavyAni paJcatvakpallavAn nyaset // 82 vAsasA tantunA vA'pi veSTayet triH pradakSiNam / ulUkhale vAsudevaM kalazeSu krameNa ca // 83 pradyumna maniruddhazva saGkarSaNa madhokSajam / sampUjya gandhapuSpAdyairbhaktyA bhakSyaM nivedayet // 84 abhyarcya musalaM puSpairgAyatryA praNavena ca / haridrAmavahanyAttu paromAtreti vai japan // 85 bhagavanmandire viSNuM haridrAdyaH prapUjayet / pituH zarIraM vidhivat snApayetkalazodakaiH ||86 tilaizca paJcagavyaizva gAyatryA vaiSNavena ca / udvartyasarvakarmaNeti snApayetpitaraM sutaH // 87 nArAyaNAnutrAkena caivaM snApya tataH pituH / dhautavastraJca sambeSTya bhUSaNairbhUSayettataH // 88
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1136 vRddhhaariitsmRtiH| SaSTho gandhamAlga ralakRtya zucau deza kushottre| tilopari vidhAganaM vastraM hitvA'nyataH sutam / / 86 dhArayeduttarIye dve yAvatkarma smaapyte| ... hutvaivopAsanaM tasya ArdrayajJIyakASThakaiH / / 10 zivikA kArayitvA'tha vastramUlyAdibhiH zubhAm / tasminnivezya taM pretaM bAhakAnvarayettataH // 61 svavarNavaiSNavAneva pUjayet svarNadakSiNaiH / vaheyuste'pi bhaktyA taM paThan viSNustavAn mudA // 2 haridrAlAjapuSpANi vikiran vaiSNavA muddA / vAditranRtyagItAyai bajeyuH kIrtayan harim / hutAmimagrataH kRtvA gaccheyustasya bAndhavAH / / 63 vAhakAnAmalAbhe tu zakaTe govRSAnvite / nivezya zivikA ramyAM brajeyunnagarAdvahiH // 64 dakSiNena mRtaM zUdraM puradvAreNa nirharet / pazcimottarapUrveSu yathAsaGghaya dvijAtayaH / / 65 prAgadvAraM sarvavarNAnAM na niSiddhaM kadAcana / gatvA zubhataraM dezaM ramyaM zubhajalAnvitam // 66 yajJavRkSasamAkIrNa mamevyAdivivarjitam / khAtayettatra kuNDaM tu nimnaM hastatrayaM tadA / dvAbhyAntribhirvA vistAraM caturAyatameva ca // 66 tataH saMmArjanaM kRtvA gomayAnvitavAriNA / samprokSya yajJiyaiH kASThaiH sthitiM kuryAdyathAvidhi / / 67
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vaiSNeSTikriyAtaH zrAddhaparyanta vidhivarNanam / AstIrya dakSiNAmevameNAjina manuttamam / tasminnAstIy darbhastu vikIrya ca tilAMstathA // 68 tasminnivezya taM devaM (pretaM) ghRtAkta navavastrakam / IpaddhataM navaM zvetaM sadazaM yanna dhAritam // 66 ahataM tadvijAnIyAddeve pitrye ca karmaNi / pariSivya citiM pazcAdApo'pyasmAnitItyRcA || 100 paristIrya zubhaida bhairapasavyena savyataH / urasyagniM nidhAyAsya pAtrAsAdAnamAcaret // 101 prokSaNaM camasAjyena carumithmasruvau tathA / AsAdyoktavidhAnena idhmAdhAnAntamAcaret // 102 svagRhyeoktavidhAnena hutvA sarvamazeSataH / pazcAdAjyayutaM tryaM juhuyAdupavItavAn // 103 somAnamityodanena pratyacaM tata AjyataH / taM mahendreti sUktena hutvA pratyRcameva ca // 104 eSa ityanuvAkAbhyAM pRdAjya yajettataH / sarvaizca vaiSNavairmantraiH pRthagaSTottaraM zatam // 105 tilaizca juhuyAtpAdamaSTAviMzatimeva vA / ekA mAhuti pazcAdvaikuNThapArSadaM yajet // 106 brahmamedha iti proktaM munibhirbrahmatatparaiH / mahAbhAgavatAnAM vai kartavyamidamuttamam // 107 kezavArpita sarvAGgaM zazibhaM maGgalAdvayam / na vRthA dApayedvidvAn brahmamedhavidhiM vinA // 108 72 1137
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhhaariitsmRtiH| [SaSTho paramAvagatenApi kartavyaM hi dvijanmanaH / dravyAlAbhe'pi hotavyaM yajJiyaizca prasUnakaiH / / 106 . zUdrasyApi viziSTasya paramaikAntinastathA / svAhAkAraM ca vedaM ca hitvA puSpairyajecchubhaiH // 110 tUSyomadbhiH pariSicya parimtIrya kuzaistilaiH / nAmabhiH kezavAdyaizca tathA sakarSagAdibhiH // 111 matsyakUrmAdibhizcaiva vedArthoktaprabandhakaiH / namo'ntameva juhuyAt svAhAkAraM vivarjayet // 112 amantrakaM prakurvIta zUdraH srvmshesstH| dagdhvA zarIraM vidhivadvaSNavasya mahAtmanaH // 113 yanmaraNaM tadavabhRthamiti matvA vicakSaNaH / nAnAthaM puNyasalilaM brajedbhAgavataiH saha // 114 anulipya ghRtaM sarva gomayaM vA tilaiH saha / darvAGgarakSAjaiH snAnaM kurvIta maGgalam // 115 svagRmoktavidhAnena tasya putrAH svara.otrajAH / piNDodakapradAnAdya sarvamapyordhva dehikam // 116 nirvayaM vidhinA dharma saamaanyenaavshesstH| viziSTaM paramaM dharma nArAyaNabaliM ttH||117 prakuryAdvaiSNavaiH sAddhaM yathAzAstra matandritaH / nimantrayettu pUrvedhu brAhmaNAn vaiSNAvAn zubhAn // 118 caturvizatisaMkhyAkAn mahAbhAgavatottamaH / kezavAdona samuddizya caturviMzati vaiSNavAn // 116
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] vaissnnvessttikriyaatHshraaddhpryntvidhivrnnnm| 1136 rAtrau nimantrya sampUjya taiH sAddhaM vijitendriyH| prAtarutthAya tairgatvA nadI pugyajalAnvitAm / / 120 dhAtrIphalAnuliptAGgo nimajjya vimale jale / japan vai vaiSNavAna sUktAna snAnaM kurvIta vai dvijaH // 121 vaikuNThatarpaNaM kuryAt kusumaiH satilAkSataiH / gRhaM gatvA'rcayeddevaM sarvAvaraNasaMyutam // 122 sugandhapuSpairvividhairgandhaizca dIpakaiH / naivedya bhakSyabhojyazca phalainIrAjanerapi // 123 arcayitvA vidhAnena mUlamantreNa vaissnnvH| purato'gniM pratiSThApya idhmAdhAnaM samAcaret / / 124 caruM sazarkarAjyantu juhuyaadvhimnnddle| pratyacaM vaiSNavaiH sUktaiH kezavAdyazca nAmabhiH // 125 huvA'ya vaiSNavairmantraiH pRthagaSTottaraM zatam / gavAjyenaiva juhuyAJcaturbhi vaiSNavottamaH / / 126 vaikuNThapArSadaM hutvA homazeSa samApayet / agneruttarabhAgena gomayenAnulipya ca // 127 AstIrya darbhAn prAgagrAn caturvizatisaMkhyayA / udakprAvaNikenaiva kezavAdikrameNa tu // 128 abhyarcya gandhapuSpAdya stattanmantraiH pRk pRthak / madhvAjyatilamizreNa caraNA pAyasena vA // 126 kuzeSu teSu dadyAttu piNDAn tIrtha vidhAnataH / svAhAkAreNa manasA kezavAdIn krameNa vai||130
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1140 vRddhhaariitsmRtiH| [SaSThodattvA piNDAn samabhyarcya gandhapuSpAkSatodakaiH / nityamabhyarcya muktebhyo vaiSNavebhyastathaiva ca // 131 dadyAt piNDatrayaM caiva teSAM dakSiNataH kramAt / viSNornu keti sUktena upasthAnajapaM tathA // 132 pradakSiNaM namaskAraM kRtvA bhaktyA'tha vaiSNavaH / piNDAMstu salile dattvA snAtvA saMpUjya kezavam // 133 brAhmagAn bhojayetyazcAtpAdaprakSAlanAdibhiH / aAdyairgandhapuSpAdyaso'laGkArabhUSaNaiH / / 134 kezavAdIn samuddizya nityAn muktAMzca vaiSNavAn / sampUjya vidhivadbhaktyA mahAbhAgavatottamAn // 135 pAyasaM saguDaM sAjyaM zuddhAnaM pAnakaiH phalaiH / sambhojya viprAnAcAntAn praNipatya visajayet // 136 haviSyazca sakRdbhutvA bhUmau dadyAt kushottre| ayaM nArAyaNabalimunibhiH samprakIrtitaH // 137 svargasthAnAM ca sarveSAM kartavyo vaiSNavottamaiH / alAbheSu tu vipreSu vaiSNaveSvapyazaktitaH / / 138 sarva kRtvA vidhAnena japahomArcanAdikam / kezavAdIn samuddizya nityAn muktAMzca vaiSNavAn / / 136 ekaM vA bhojayedvipaM mahAbhAgavatottamam / zrutismRtyuditaM dharma viziSTAdyaH samAcaret / / 140 vaiSNavaM paramaM dharma mahAbhAgavatottamam / tasmin sampUjite vipre sarva sampUjitaM jagat // 141
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vaiSNaveSTikriyAta:zrAddhaparyantavidhivarNanam / 1141 tasmAdbhAgavatazreSThamekaM vA'pi supUjayet / harizca devatAzcaiva pitarazca maharSayaH / / 142 tasmin samyUjite vipre tuSyantyeva na saMzayaH / arcanaM mantrapaThanaM dhyAnaM homazca vandanam // 143 mantrArthacintanaM yogo vaiSNavAnAJca pUjanam / prasAdatIrthasevA ca navejyAkarma ucyate / paJcasaMskArasampanno navejyAkamakArakaH // 144 AkAratrayasampanno mahAbhAgavatottamaH / zrAddhAnAmanyalAbhe tu ekaM nArAyaNaM balim // 145 kurvIta parayA bhaktyA vaikuNThapadamApnuyAt / nityaJca pratimAsazca pitroH zrAddhaM vidhAnataH // 146 sodakumbha pradadyAttu yAva (dAntika) diSTyAntikaM dvijaH / pratyabdaM pArvaNazrAddhaM mAtApitromRte'hani / / 147 arcayitvA'cyutaM bhaktyA pazcAt kuryAdvidhAnataH / vaiSNavAneva viprAMstu sarvakarmasu yojayet / / 148 sarvatrAvaiSNavAn viprAn patitAniva sanyajet / zaGkhacakravihInAstu devatAntarapUjakAH / dvAdazIvimukhA viprAH zaivAzcAvaiSNavAH smRtAH / / 146, avaiSNavAnAM saMsargAt pUjanAdvandanAdapi / yajanAdhyApanAtsadyo vaiSNavatvAccyuto bhavet / / 150 zrutismRtyuditaM dharma nAtikramyA''caretsadA / svazAkhoktavidhAnena vaikuNThAcanapUrvakam // 151
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1942 vRddhahArItasmRtiH / kartRtvaphalasaGgitve parityajya samAcaret / dharmasya kartA bhoktA ca paramAtmA sanAtanaH / / 152 adharma manasA vAcA karmaNA'pi tyajetsadA / aMkRtyakaraNAdvipraH kR yasyAkaraNAdapi // 153 anigrahAccendriyANAM sadyaH patanamRcchati / anizaM manasA yastu pApamevAbhicitayet // 154 kalpakoTisahasrANi nirayaM vai sa gacchati / yastu vAcA vadetpApa masatyakathanAdikam // 155 kalpAyutasahasrANi diryagyoniSu jAyate / yastvadhaM kurute nityaM cApalyAtkaraNAdibhiH / / 156 yugakoTisahasrANi viSThAyAM jAyate krimiH / dAntaH zuci stapasvI ca satyavAgvijitendriyaH // 157 sa sAttvikaH zamayutaH surayoniSu jAyate / yastvarthakAmanirataH sadA viSayacApalaH || 158 sa rAjaso manuSyeSu bhUyo bhUyo'bhijAyate / krodhI pramAdavAn to nAstiko viparItavAk // 156 [ SaSTho nidrAlu stAmaso yAti bahuzo mRgapakSitAm / mahApApazcAtipApaM pAtakabhvopapAtakam / prAsaGgikaM naraH kRtvA narakAn yAti dAruNAn // 160 tAmisra mandhatAmisraM mahArauravaraukhau / saGghAtaH kAlasUtrazca pUyazoNitakardamam // 161
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] mahApAtakA diprAyazcittavarNanam / 1943 kumbhIpAkaM lohazaGkuratathA viNmUtrasAgaraH / taptAyasAstrayo borA staptAyasamayaM gRham // 162 zayyA taptAyasamayI pAnakaJcAgnisannibham / zUlamudgarasaGghAtaM kAkakakoladaMzitam // 163 siMhavyAghamahAnAgabhIkaraM sampratApanam / krimirAzimahAjvAlaM tathA viNmUtrabhojanam // 164 asipatravanaM ghoraM tapAGgAramayI ndii| saJjIvanaM mahAghoramityAdyA narakAH smRtAH / / 165 mhaapaatkoreruppaatkjairpi| vrajatImAn mahAghorAn durvRttairanvitazca yaH // 166 prAyazcittarapaityeno yadakAryakRtaM mht| kAmatastu kRtaM yattu maraNa siddhi mRcchati / / 167 brahmahatyA surApAnaM viprasvarNasya hAraNam / gurudArAbhigamanaM tatsaMyogazca pnycmH| saMlApAt sparzanAdvAsA(soda)dekazayyAsanAzanAt // 168 sauhArdAdvIkSaNAddAnAttenaiva samatAM vrajet / gurvAkSepastrayInindA suhRdAmvadha eva ca // 166 brahmahatyAsamaM jJeyamadhItasya ca nAzanam / yAgastha kSatriya vaizya viziSTaM zUdrameva ca / / 170 zaraNAgataM svAminaM ca pitaraM bhrAtaraM gurum / putraM tapasvinaM ziSya bhAryA teSAM ca sarvataH // 171
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho vRddhhaariitsmRtiH| antarvatnI striyo gAzca tathA''treyI rajasvalAH / devatApratimA sAdhvIM bAlAMzcaiva tapasvinIm / / 172 ghAtayitvA samApnoti brahmahatyAM na sNshyH| jaihmayamAtmastavaM krUraM niSiddhAnAM ca bhakSaNam // 173 rajasvalAmukhAsvAdaH paJcayajJAdivarjanam / anRtaM kUTasAkSI ca mahAyantrapravartanam / / 174 AkarSaNAdi SaTkarma lAkSAlavaNavikrayaH / pASaNDakalkakuhakavedavAhyavidhikriyA // 175 yakSarAkSasabhUtAnAmarcanaM vandanaM tathA / . vaktreNaivAmbupAnaJca surApastrIniSevaNam // 176 gavAM niSpIDanaM kSIraM tAmrasthaM gavyameva ca / pAtrAntaragataM yattu nArikelaphalAmbu ca / / 177 tAlahintAlamAdhUkaphalAnAM rasameva ca ! kharoSTramAnuSIkSIraM surApAnasamAni vai||178 mAnakUTa tulAkUTaM nikSepaharaNAni ca / bhUratnanArIharaNaM rasAnnasteyameva ca // 176 guDakArpAsalavaNatilakAn sAmiSAmbu ca / kA(ku)pyavastre ca hatvA ca lohAnA haraNaM tathA / / 180 viSAgnidAhanaM caiva suvarNasteyasammitam / sakhI bhAryA kumArI ca sagotrA zaraNAgatA // 181 sAdhvI pravrajitA rAjJo nikSiptA ca rajasvalA / varNottamA tathA ziSyA bhAryA bhrAtRpitRvyayoH // 182
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mahApAtakAdiprAyazcittavarNanam / 1145 mAtAmahI pitAmahI piturmAtuzca sodraaH| anyA mA(bhrA)tavyaduhitA mAtulAnI pitRSvasA // 183 jananI bhaginI dhAtrI duhitA''cAryabhAminI / snuSA''cAryasutA caiva tatpatnI sumahAtapAH // 184 mAtuH sapatnI sArvabhaumI dIkSitA caiva bhAminI / kapilA mahiSI dhenurdevatApratimA tathA / / 185 AsAmanyatamAGgacched gurutalpaga ucyate / mahApAtakinAmatra tatsaMyogina eva ca / / 186 prAyazcittaM nAsti teSAM bhRgvagnipatana smRtam / hInavarNAbhigamanaM garbhanauM bhartRhiMsanam / / 187 vizeSapatanIyAni strINAM puMsAM ca yAni tu / strIzUdravikSatravadho gobAlahanana tathA // 188 phalapuSpadrumANAM hi coSadhInAJca hiMsanam / vApIkUpatar3AgAnAM dhvaMsana grAmaghAtanam // 186 abhicArAdikaM karma sasyadhvaMsanameva ca / udyAnArAmahanana prapAvidhvaMsana tathA // 160 mAtApitsutatyAgo dAratyAgastathaiva ca / svAdhyAyAgnigurutyAgastathA dharmasya vikrayaH / / 161 kanyAyA vikrayazcaiva svAdhyAyamadyavikrayaH / parastrIgamanaJcaiva paradravyApahAraNam / / 162 tathA puMso'bhigamanaM pazUnAM gamanaM tathA / vRSakSudrapazUnAJca puMstvavidhvaMsanaM tathA // 163
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1146 vRddhhaariitsmRtiH| [SaSThokanyAyA dUSaNaM caiva gavAM yoninipIr3anam / mAnuSANAM pazUnAzca nAsAdyaGgavibhedanam // 164 prAmAntyajastrIgamanaM vijJeyamanupAtakam / nityanaimittikazrAddhavarjana pazuhiMsanam // 165 mRgapakSimahAsarpayAdasA hnnkriyaa| sAdhAraNastrIgamanaM palyAsye maithuna tathA // 166 pAravittaM pAradAya ninditArthopajIvanam / tathaivAnAzrame vAso devadravyopajIvanam // 167 payodadhitilAnAJca vikrayaM lavaNakrayam / zAkamUlaphalasteyamativaddhyupajIvanam / / 168 nimantritAtikramaNaM duSpratigrahameva ca / RgAnAmapradAnatvaM sandhyAkAlAtivartanam // 166 vRthavA'.tmaparityAgaH saMgrAme plaayitaa| durbhAjana durAlApaM svadharmasya ca kIrtanam / / 200 pareSAM doSavacana paradAranirIkSaNam / / nAstisyaM vratalopazva svAzramAcAravarjanam / / 201 asacchAstrAbhigamana vyasanAnyAtmavikrayaH / brAtyatAtmArthavacanamekaikamupapAtakam / / 202 indhanAthaM dumacchedaH krimikITAdihiMsanam / .. bhAvaduSTaM kAladuSTaM kriyAduSTaM ca bhakSaNam / / 203 mRcarmatRNakASThAmbusteyamatyazana tathA / anRtaM viSayacApalyaM divAsvapnamasatkathA / / 204
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1147 'dhyAyaH] mahApAtakAdiprAyazcittavarNanam / tacchAvaNa parAnnaM ca divAmaithunameva ca / rajasvalA sUtikAM ca parasrImabhidarzanam / / 205 upavAsadine zrAddha divA parvaNi maithunam / zUdaSyaM honasakhyamucchiSTasparzanAdikam / / 206 srobhisya kAmajala muktakezyAdivIkSaNam / ityAdayo ye ca doSAH prakIrNAH parikIrtitAH / mahApApaM pAtakazca anupAtakameva ca // 287 upapApaM prakIrNaJca paJcadhA tatra kIrtitam / mahApAtakatulyAni pApAnyuktAni yAni tu / / 208 tAni pAtakasaMjJAni tannyUna manupAtakam / upapApaM tato nyUnatato hIna prakIrNakam / / 206 saMsargastu tathA teSAM prasaGgAtsamprakIrtitam / krameNa vakSyate teSAM prAyazcittaM vizuddhaye // 210 yo yena samvasetteSAM tasyaiva vratamAcaret / saMsargiNastu saMsargastatsaMsargastathaiva ca / / 211 caturthasya na doSastu patatyeSu yathAkramam / prakIrNakAdidoSANAM prAsaGgika mavidyate // 212 svalpatvAtpatanAbhAvAttasaMsargAnna duSyati / snAnAca zuddhirdoSasya saMsargAtpatitaM vinA // 213 sAvitryA vA'pi zudhyeta kartureva vratakriyA / chate pApe yasya puMsaH pazcAttApo'nujAyate // 214
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1148 vRddhhaariitsmRtiH| [ SaSThoprAyazcittantu tasyaiva kartavya netarasya tu / jAtAnutApasya bhavetprAyazcittaM yathoditam / / 215 nAnutApasya puMsastu prAyazcittaM na vidyte| nAzvamedhaphalenApi nAnutApI vizuddhayate // 216 tasmAjjAtAnutApasya prAyazcitta vizuddhathate / caredakAmataH kRtvA patanIya mahat pumAn / / 217 na kAmatazcareddhama bhRAvagnipatanaM vinaH / yaH kAmato mahApApaM naraH kuryAtkathaJcana / / 218 . na tasya zuddhinirdiSTA bhRAvagnipataH vinA / ityukta brahmaNA pUrva manunA ca maharSibhiH // 216 pAtakeSu ca sarvatra kAmato dviguNaM vrtm| kAmataH patanIyeSu maraNAcchuddhimRcchati / / 220 hayamedhAya naH(na) zuddhiH sarvabhaumasya bhUpateH / kAmatastvanupAreSu loke na vyavahAryatA // 221 mahatsu cAtipApeSu pradIptajvalanaM vizet / prAyazcittairapaityeno yadakAmakRtaM bhavet // 222 kAmato vyavahArastu vacanAdiha jAyate / iti yogezvareNokta mupapApeSu tatra tat / / 223 tasmAdakAmataH pApa prAyazcittena zudhyati / teSAM krameNa vakSyAmi prAyazcittaM vizuddhaye // 224 ziraH kapAladhvajavAn bhikSAzI karma vedayan / brahmahA dvAdazAbdAni puNyatIrthe samAvizet / / 225
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mahApAtakAdiprAyazcittavarNanam / 1146 prayAge setubandhAdipuNyakSetreSu pApakRt / tatra varSAdi vijJApya svasvakalpamazeSataH / / 226 tatrasthairbrAhmaNairevAnujJAto vratamAcaret / catvAro brAhmaNAH ziSTAH parSadityabhidhIyate / / 227 se ruktamAcareddharmameko vA'dhyAtmavittamaH / jaTI valkalavAsAzca bahireva samAvizan / / 228 snAnaM triSavaNaM kurvan kSitizAyI jitendriyaH / ekabhuktena naktena phalairanazanena ca / / 226 samApayetkarmaphalaM yathAkAlaM yathAbalam / rAmamindIvarazyAma paulastyaghnamakalmaSam / / 230 dhyAtvA SaDakSaraM mantraM nityaM tAvadahanizam / evaM dvAdazavarSANi puNyatIrthe samAcaran / / 231 mucyate brahmahatyAyA stapasA vItakalmaSaH / caritavrata AyAte yavasaM goSu dApayet / / 232 tai stasya ca susaMskArAH kartavyA bAndhavairjanaiH / vipramukhyAya gAM datvA brAhmaNAn bhojayettataH / / 233 prArambhavatamadhye tu yadi paJcatvamApnuyAt / vizuddhistasya vijJeyA zubhAGgatimavApnuyAt / / 234 asaMskRtastu goSu syAt punareva vrataM caret / azaktastu vate dadyAd gosahasraM dvijanmanAm // 235 pAtre dhanaM vA paryApta dattvA zuddhimavApnuyAt / brahmahatyAsameSvevaM kAmato vatamAcaret / / 236
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1150 vRddhahArItaramRtiH / akAmatazcareddhamaM pApaM manasi cocyate / AjJApayitA'numantA'nugrAhakastathaiva ca // 237 upekSitA'zaktimAMzcetpAdonaM vratamAcaret / kAmatastu caret pUrNa tatrApi dviguNaM gurau // 238 antarvastyAM tathA ''treyyAM tathaiva vratamAcaret / AcArye ca vanasthena mAtApitrorgurau tathA // 236 taparivani brahmavidi dviguNaM vratamAcaret / yAvatsvakSattriyaM vaizya N viziSTaM zUdrameva ca // 240 kapilAM garbhigIGgAzca hatvA pUrNavrataM caret / akAmatastu teSvadhaM munibhiH samprakIrtitam || 241 vidheH prAthamikAdasmAd dvitIye dviguNaM caret / tRtIye triguNaM proktaM caturthe nAsti niSkRtiH // 242 caturNAmAzramANAzca zaucavat sAdhanaM caret / prAyazcittAntaraM madhye kecidicchanti sUrayaH // 243 gobrAhmaNaparitrANa mazvamedhAvabhRthaM tathA / iyaM vizuddhiruditA prahRtyA kAmato dvijAn // 244 agniprapatanaM kecidicchanti munisattamAH / lomabhyaH svAhetyAdi mantrairhutvA pRthak pRthak // 245 avAkzirAH pravizyAgnau dagdhaH zuddho bhavennaraH / akAmataH surAM pItvA madyaM vA'pi dvijottamaH || 246 pUrvavad dvAdazAbdAni cared vratamacihnitam / japitvA dazasAhasraM trisandhyAsu nirantaram // 247 [ SaSTho
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] mahApAtakAdiprAyazcittavarNanam / dvAdazAbdaM manu japtvA tataH zuddho bhavennaraH / yAni kAni ca pApAni surApAnasamAni tu // 248 akAmatazcaredadha kAmataH pUrNamAcaret / sarvatra pAtanIyeSu caritvA vratamuktavat / / 246 punaH saMskAramarhanti trayazcaite dvijaatyH| ajJAnAttu surAM pItvA retoviNmUtrameva ca 250 mAnuSIkSIrapAnena punaH saMskAramarhati / ityukta manunA pUrvamanyaizcApi maharSibhiH / / 251 karaJjalazunaM zigru mUlakaM grAmasUkaram / chatrAkaM vukkuTANDaJca kAlaM(kAka) piNyAkaM lazunaM tthaa||252 gRdhramuSTaM nRmAMsaM ca (go) kharaM tattakrameva ca / mAhiSaM mAkaraM mAMsasaMvR(mAkSaM vAnarameva ca // 253 niSpIDitazca gokSIramAranAlaM ca mUSakam / mArjAraM zvedavRntAkaM kumbhInimbadalaM tathA // 254 kravyAdazca tathA bhekaM zRgAlaM vyAghrameva ca / evamAdiniSiddhAstu bhakSayitvA tu kAmataH / / 255 caredvrataM tathA pUrNa pAdonampAdakAmataH / nArikelarasaM pItvA vAyunA tADitaM dvijaH / / 256 da(ja)gdhyA tAlapalAzamvA karanirmathitaM dadhi / tAmrapAtragataM gavyaM kSIraM ca lavaNAnvitam / / 257 karAgreNaiva yahattaM ghRtaM lavaNamambu ca / sUtakAnnaJca zUdrAnaM kadaryAdyanna meva ca // 258
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1152 vRddhahArItasmRtiH / pRSTuM sUtikASTa muda (yA) kyAdRSTameva ca / pASaNDabhaNDa caNDAlavRSalIpativIkSitam || 256 dattvAvaziSTaM yakSANAM bhUtAnAM rakSasAM tathA / uddhRtya vAmahastena vaktreNaiva pibedapaH // 260 yaccAnnamAdyaikoddiramucchiSTamaguro rapi / hareranarpitaM bhuktvA na bhuktvA devatArpitam // 261 kAmatastu careddharmazcaredvedamakAmataH / akAmataH sakRjagdhvA careccAndrAyaNavratam || 262 mlecchacaNDAlapatitapASaNDA (na) nAmakAmataH / uTkyAsaha bhuktvA ca careddharmatrataM dvijaH // 263 caNDAlakUpa bhANDasthaM madyabhANDasthameva ca / pItvA samAcaretpApaM kAmato'ddhaM samAcaret // 264 madyagandhaM samAghrAya kAmato vratamAcaret / akAmatastu niSThIvya caredAcamanaM dvijaH // 265 abhimantraya jalaM prAzya sAvitryA ca samanvitam / vRthA mAMsAzanaM caiva bhAvaduSTAdi bhakSaNe // 266 caretsAntapanaM kRcchra' cAndrAyaNamathApi vA / kAmatastu caretpAdamabhyAse pUrNamAcaret // 267 kAmatastu surAM pItvA satataM cAgnisannibham / gomUtramambu vA pItvA maraNAcchuddhimRcchati // 268 surAyAH pratiSedhastu dvijAnAmetra kIrtitaH / viziSTasyApi zUdrasya kecidicchanti sUrayaH || 266 [ SaSTho
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] rahasyaprAyazcittavarNanam / anRtaM madyamAMsaJca parastrIsvApahAraNam / viziSTasyApi zUdrasya pAtityaM manurabravIt // 270 surA vai malamannAdeH pApAdvai malamucyate / tasmAd brAhmaNarAjanyau vaizyazca na surAM pibet // 271 cakArAdviziSTasya zUdrAsyApi pUrvavacanAt yattu rAjanyavaizyayogavAjyAdimadyasyApratiSedhastanna mataM syAt na ca niSiddhAdInAM sarvA matA / viziSTa zUdrasyApi madyamAMsa niSiddhatvAt / ijyAdhyayanAdizrautasmArta karmArhasya | kSattraviziSTasyApi tadvadvezyasya ca pratiSedhAt na tu prAyazcittAlpatvapratipAdanaparANyeva natvapratiSiddhaparANi brAhmaNasya maraNAntika mupadiSTaM rAjanyavaizyaviziSTazUdrANAm pUrNapAdonArDo natratacaryA uktA / surAyAntu sarveSAM dvijANAM maraNAntikameva zUdrasya gosahasradAnaM vA paripUrNavrataM vA''caritavyam natu maraNAntikam / agnivarNA surAM pItvA surAyAstu dvijAtayaH / maraNAcchuddhimRcchanti zUdrastu vratamAcaret // 272 rAjanyavaizyau tu madya pItvA caretAM vratameva ca / zUdrastvarthavarettadvad brAhmaNo maraNAcchuciH // 273 yakSarakSaH pizAcAnna madyaM mAMsaM surAsamam / nAttavyameva vipreNa bhuktvA tu jvalanaM vizet // 274 madyaM vA'pi surAM vA'pi yaH pibed brAhmaNAdhamaH / abhivarNantu gomUtraM pivedaJjalipabhvakam || 275 73 1153
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1154 vRddhahArItasmRtiH / maraNAcchuddhimApnoti jIvedyadi vizudhyati / madyasya pratiSiSyathaM ghRtaM kSIramathAmbu vA ||276 prAzayitvA'gnivarNantu tadvattAM zuddhimApnuyAt / dattvA suvarNaM viprAya gAva dattvA vizudhyati || 277 kSattraviTzUdrajAtInAM suvarNa tu yathAkramam / pAdonamarddha pAdaM vA cared vrataM yathoktavat // 278 sameSvadhaM prakurvIta kAmataH pUrNamAcaret / kAmataH svarNahArI tu rAjJe musalamarpayet // 276 svakarma khyApayaMzcaiva hato mukto'pi vA zuciH / rAjJA yadi vimuktaH syAt pUrvavad vratamAcaret ||280 AtmatulyasuvaNaM vA dadyAdviprasya tuSTikRt / tatsamavyatirikteSu pAdameva cared vratam ||281 cAndrAyaNaM parAkaM vA kuryAdalpeSu sarvazaH / dravyapratyarpaNaM kartustanmUlyadravyameva vA // 282 vrataM samAcaret kRtvA yathA pariSadIritam / balAcchauyryeNa vA snehAd vyavahArAdinA'pi vA // 283 samAharati yad dravyaM tatsarvaM steyamucyate / dezaM kAlaM vayaH zakti pApazvAvekSya sarvataH // 284 prAyazcittaM pradAtavyaM dharmavidbhirmanISibhiH / bhaginIM mAtaraM putra snuSAmAcArya yoSitam // 285 akAmataH sakRd gatvA caret pUrNatrataM naraH / pazcimAbhimukhAM gaGgAM kAlindyA saha saGgatAm ||286 [ SaSTho
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rahasyaprAyazcittavarNanam / 1155 pakSaprasravaNaM puNyaM dvArakA setumeva vA / candrapuSkaraNI vA'pi veNI sAgarasaGgamam / / 287 godAvaryAH zavaryA vA gatvA tatrA''cared vratam / pUrvavat dvAdazAbdAni cared vratamanuttamam / / 288 kRSNAya nama ityeSa mantraH sarvAghanAzanaH / imameva japanmantraM dhyAtvA hRdi sanAtanam / / 286 trisandhyAsvayutaM bhattayA nityaM dvAdazavatsaram / cAndrAyaNaiH parAkai rvA kRcchra ; zamayet samAH / / 260 jIve kSINe'dhavA puNyakAmI mnnddppaattlaiH| / nivasilvA bahirmAmAt kSitizAyI jitendriyaH / R61 manaH santApakaraNamudahecchokamantataH / sadA kRSNaM hariM dhyAyan japanmantramanuttamam / / 262 dvAdazAbdAdvimukhyeta pApAdasmAttapo balAt / bhaginyAdiSu yoSitsu yo gacchetkAmato nrH||263 prataptAsamatoyena samAzliSya hutAzane / zayitvA sumahadvahnau dagdhaH zuddhimavApnuyAt / / 264 etAsu matiduSTAsu kAmato bahuzo vrajet / evamagniM vizeddhImAn pApaM vijJApya parSadi // 265 akAmataH sakRd gatvA careddharmavrataM naraH / abhyAse tu caret pUrNa kAmataH sakRdeva ca / / 266 kAmato'bhyAsaviSaye tatrApi maraNAntikam / sameSvartha prakurvIta sakadeva hyakAmataH / / 267
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1156 vRddhhaariitsmRtiH| [SaSThokAmatastu caret parNamabhyAse mrnnaantikm| . akAmato vA'bhyAse tu pUrNameva vrataM caret / / 268 anyAsvapi ca nArISu sakadgatvA'pyakAmataH / pAdamevA''caredvidvAnabhyAse tvarthamAcaret / / 266 sAdhAraNAsu sarvAsu carezcAndrAyaNabratam / kAmato dviguNaM tAsu abhyAse vratamAcaret / svadArAsvAsyagamane puMsi tiryakSu kAmataH // 300 cAndrAyaNaM parAkaM vA prAjApatyamathApi vaa| udayAM sUtikAM gatvA caretsAntapanaM vratam // 301 cAndrAyaNaM tathA'nyAsu kAmato dviguNaM caret / aSTamyAca caturdazyAM divA parvaNi maithunam / / 302 kRtvA sacaila snAtvA ca vAruNIbhizna mArjayet / caNDAlI puMdhalI mlecchAM pASaNDI patitAmapi // 303 rajakI buruDI vyAdhAM sarvA prAmAnsyajAH triyH| akAmataH sakRd gatvA careSAndrAyaNapratam / / 304 abhyAse tu vrataM pUrNantAbhizca saha bhojne| kAmatastu sakad gatvA bhuktvA tvarthavataM caret // 305 satra bhUyazcaret pUrNamabhyAse mrnnaantikm|| yo yena sambasedeSAntalpApaM so'pi tatsamaH // 306 saMlApasparzanAdeva zayyAzanAsanAdibhiH / sahadevA'caret sarva vrataM dvAdazavArSikam // 300
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] rahasyaprAyazcittavarNanam / akAmatazcareddharmaM SaNmAsAtpAdamAcaret / mAsatraye dvivarSa syAnmAsamAtre tu vatsaram // 308 kAmato dviguNaM tatra caredabdAdikaM vratam / karddhantu vatsarAtpUrNa dvaiguNyAdyamataH kramAt // 306 kAmato vatsarAdUdhvaM dviguNamratamAcaret / UrdhvaM dvivarSAttasyApi maraNAntikamucyate // 310 yajanAdhyApanAddAnAtpAnAzca saha bhojanAt / sadya eva patatyasmin patitena sahA''caran // 311 tatrApyakAmatastvarthaM 'kAmataH pUrNamAcaret / SaNmAse vatsare'pyatra dviguNaM triguNaM smRtam // 312 U tu niSkRtirna syAd bhRgvagnipatanaM vinA / dvitIyasya tRtIyasya neSyate maraNAntikam || 313 arddha pAdaM samuddiSTaM kAmato dviguNaM tathA / brahmakUrcopavAsena caturthasya viniSkRtiH // 34 pavamasya na doSaH syAditi dharmavido viduH / anyeSAmapi saMsargAtprAyazcittaM prakalpayet ||315 patanIyeSu nArINAM maraNAntikamucyate / akAmatazcareddharmatrataM pRthu yathoditam // 316 vyabhicAre tu sarvatra kAmato maraNAcchuciH / akAmatazcaretpUrNaM prAtilomyaM gatA satI // 317 arddha mevA''nulomyeSu tathaiva bhraNahAdiSu / yatizca brahmacArI ca gatvA khiyamakAmataH // 318 1157
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1158 vRddhhaariitsmRtiH| gurutalpagamuddiSTaM pUrNamarthaM samAcaret / nAmato brahmacArI tu pUrNamevA''cared vratam // 316 yatestu maraNAcchuddhiH ziznaH syAt kRntanena vaa| tayostu retaH skhalane kRcchre cAndrAyaNaM caret / / 320 japtvA sahasraM gAyatryA gRhassaH zuddhimApnuyAt / dvisahasra vanasvastu japedreto nipAtane // 321 tatrApi kAmatasteSAM dviguNatriguNAdikam / parivAjanakAmastu nayanotpATanaM tathA // 322 evaM samAcaredrImAn prAyazcitta matandritaH / prAyazcitta makurvANaH pApeSu nirataH sadA / / 323 kalpAyutazataM gatvA narakaM pratipadyate / dhRtvA gocarmamAtrantu samamekaM nirantaram / / 324 paJcagavyaM piban goghno gurugAmI vizudhyati / gomUtreNaiva ca snAtvA pItvA cA''camya vAribhiH / / 325 viSNoH sahasranAmAni japennityaM samAhitaH / zayIta gobaje rAtrau gavAM hita manusmaran / / 326 vyAghrAdibhirgRhItAM gAM paGka nipatitAM tathA / sa caredathavA prANAn tadarthaM vai parityajet / / 327 tenaiva hi vizuddhaH syAdasampUrNavrato'pi vA / vratAnte goprado bhUtvA tataH zuddhimavApnuyAt / / 328 gosvAmine ca gAM datvA pazcAdevaM vrataM caret / dadyAt trirAtramupoSya vRSamekaca gA daza / / 326
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rhsypraayshcittvrnnnm| 1156 yoktreca gRhadAhAdyairbandhanairvA hatA yadi / matipUrveNa go hatvA carestraivArSikaM vratam // 330 dvivarSa pUrvavadvA'pi carmaNA''Na vAsasA / kapilA garbhiNI vA'pi vRSaM hatvA ca kAmataH // 331 vrataM dvAdazavarSANi cared brahmavratoditam / AcAryadevaviprANAM hatvA ca dviguNaM caret // 332 homadhenuM prasUtAJca dAne ca samalaGkRtAm / upabhuktAM vRSaNApi tAzca dvAdazavArSikam // 333 niSpIDanaM vA'pi teSu doSeSvalpamatandritaH / zaraNAgatabAlastrIghAtukaiH samvasenna tu // 334 cIrNavatAnapi caran kRtaghnAnapi sarvadA / agnidAGgaradAM caNDI bhartRghnI lokaghAtinIm // 335 hiMsrayaMstu vidhAnastrIM hatvA pApaM na gacchati / guru vA bAlavRddhAnvA zrotriyaM vA bahuzrutam / / 336 AtatAyina mAyAntaM hanyAdevAvicArayan / nA''tatAyivadhe doSo hanturbhavati kazcana // 337 prakhyAtadoSaH kurvIta parityaktaM yathoditam / anabhikhyAtadoSastu rahasyavatamAcaret // 338 kaNThamAtrajale sthitvA rAmamantraM samAhitaH / japedvA dazasAhasraM brahmahA zuddhimApnuyAt // 336 surApaH svarNahArI tu japedaSTAkSaraM tathA / lakSaM japtvA kRSNamantraM mucyate gurutalpagAt / / 340
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1160 vRddhahArItasmRtiH / upoSyAntajale sthitvA vAsudevamanuM zubham / japedvAdazasAhasraM goghnaH prayatamAnasaH / / 341 asaMkhyAni ca pApAni anuktAnyapi yAni ca / cittastho bhagavAn kRSNaH sarvaM harati tatkSaNAt // 342 ekAdazyupavAsasya phalaM prApnoti mAnavaH / ASAr3hAdicaturmAse kRte bhuktA jitendriyaH ||343 dugdhAbdhau zeSaparyaGka zayAnaM kamalApatim / dhyAtvA samarcayennityaM mahadbhirmucyate hyaH || 344 iti rahasyaprAyazcittavarNanam / atha mahApApAdiprAyazcittaprakaraNavarNanam / rajasvalAM sUtikAbhva caNDAlaM patitaM tathA / / 345 pASaNDina' vikarmasthaM zaivaM spRSTrA'dhyakAmataH / gomayenAnuliptAGgaH savAsA jalamAvizet ||346 gAyatryaSTazataM japtvA ghRtaM prAzya vizudhyati / spRSTvA tu kAmataH snAtvA caretsAntapanaM vratam // 347 zvapacaM patitaM spRSTA gopAlavyajanAdRtam / vivarAhaM zunaGkAkaM gardabhaM yUpameva ca // 348 maya' mAsaM tathaivoSTra viNmUtraM dazameva ca / karakaalaphenazca vRkSaniryAsameva ca // 346 [ SaSTho
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] . mahApApAdiprAyazcittaprakaraNavarNanam / 1161 karaca lazunazcAnugacchati svasya shuddhye| sacailamekavAhyApaH sAvitrI trizataM japet // 350 tatpRSTaspRSTinI spRSTavA savAsA jalamAvizet / UrdhvamAcamana proktaM dhrmvidbhirklmssaiH| .. ucchiSTakezabhasmAstikapAlaM malameva ca // 351 mAnArdradharaNIJcaiva spRSTA snAna samAcaret / prakSAlya pAdau saMkramya tathaivA''camya vAriNA / / 352 mantrasanmArjitajala spRSTA tAzca vizudhyati / viziSTAnAJca viprANAM gurUNAM vratazAlinAm // 353 vinItatarANAmucchiSTaM spRSTA snAna samAcaret / zaivAnAM patitAnAca vAhyAnAntyaktakarmaNAm // 354 ucchiSTasparzanaM kRtvA carezcAndrAyaNaM vratam / ucchiSTena svayaM cAnyamucchiSTaM yayakAmataH / / 355 spRSTA sacailaM snAtvA ca sAvitryaSTazataM japet / kAmatazcA''caret kRcchre brahmAkUcaM dvijottamaH // 356 rAjAnazca vizaM zUdra carezcAndrAyaNa dvijaH / tau ca snAtvA caret kRcchre gAM vA dadyAtpayasvinIm // 357 ucchiSTinaM spRzan zUdramucchiSTaM zvAnameva vaa| savAsA jalamAplutya caretsAntapanabratam / / 358 tatrApi kAmataH mAdA parAkadvayamAcaret / paJcagavyaM pibecchUdraH snAtvA nadyAM vidhAnataH / / 356
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1162 vRddhahArItasmRtiH / caNDAlaM patitaM madyaM sUtikAzca rajasvalAm / ucchiSTena tu saMspRSTaH parAkatrayamAcaret || 360 ucchiSTena ciraM kAla muSitvA snAnamAcaret / ucchiSTA zaucamaraNe caredabdaM dvijAtayaH || 361 rajasvalA sUtikA vA paJcatvaM yadi ced gatA / paJcagavyaiH snApayitvA pAvamAnyairdvijottamAH || 362 pratyUcaM kalazaiH snApya sapavitraijalaiH zubhaiH / zubhravastreNa sambeSTya dAhaM kuryAdvidhAnataH // 363 caNDAlAt brAhmaNAtsarpAt kravyAdAdudakAdibhiH / hatAnAmapi kurvIta pUrvavad dvijapuGgavaH // 364 tatrApi kAmataH kuryAt SaDabdaM tasya bAndhavAH / viSAdyairghanazastrAdyairAtmAnaM yadi ghAtayet // 365 gozataM vipramukhyebhyo dadyAdekaM vRSaM tathA / nArAyaNabaliM kRtvA sarvamapyaurdhvadehikam || 366 rajasvalA tu yA nArI spRSTvA cAnyAM rajasvalAm / caNDAla' patitaM vA'pi zuna gardabhameva ca // 367 tAvattiSThennirAhArA caretsAntapanaM vratam / spaSTvA'pyakAmataH snAtvA paJcagavyaiH zubhairjalaiH || 368 cAturvarNasya geheSu caNDAlaH patito'pi vA / antarvanI bhavetsA cetkathaM syAttatra niSkRtiH / / 366 tadgRhantu parityaktA dagdhvA vA'nyatra saMsthitaH / sarvoktaprakAreNa prAyazcittaM samAcaret // 370 [ SaSTho
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mhaaphpaadipraayshcittvrnnnm| 1163 pathak pathak prakurvIran sarve gRhanivAsinaH / dArAH putrAzca suhRdaH prAyazcittaM yathoditam // 371 sabhartR kANAM nArINAM vapanantu vivarjayet / .. sarvAn kezAn samudra tya cchedayedGgulitrayam // 372 kezAnAM rakSaNArthAya dviguNaM vratamAcaret / prAyazcitte tu sampUrNe kRtvA sAntapana vratam / / 373 brahmakU!pavAsaM vA vizudhyanti tdensH| aksimvatsarArdhAttu gRhadAhaM na coditam // 374 yadgRhe pAtakotpatti statra yatnena dAhayet / tyajedvA saMnikRSTAJca zuddhijcaivA''tmanastataH / / 375 sambandhAzcaiva saMsargAttulyameva nRNAmagham / tasmAtsaMsargasambadhAn patiteSu vivarjayet // 376 caNDAlapatitAdInAM toyaM yastu pivennaraH / parAkaM kAmataH kuryAd brhmkuurcmkaamtH||377 abhyAse tu SaDabdaM syAccAndrAyaNamakAmataH / caNDAlAnAM taDAge vA nadInAM tIrtha eva vA // 378 snAtvA pItvA jalaM vipraH prAjApatyamakAmataH / kAmatastu parAkaM vA cAndrAyaNamathA'pi vA / / 376 abhyAse tu vrataM pUrNa SaDabdaM syAdakAmataH / sarveSAM pratilomAnAM pItvA santApanaM caret / / 380 cAndrAyaNaM parAkaM vA vyandaM vA'pi yathAkramam / bhojane gamane'pyevaM prAyazcittaM samAcaret / / 381
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1164 vRddhhaariitsmRtiH| cANDAlapatitAdInAM gRheSvannamapi dvijaH / bhuktA'bdamAcaret kRcchre cAndrAyaNamakAmataH // 382 caNDAlavATikAyAntu suptvA bhuktA'pyakAmataH / caretsAntapanaM kRcchU cAndrAyaNamathA'pi vA / / 383 caNDAlavATikAyAntu mRtasyAbdaM vizodhanam / snApanaM paJcagavyazca pAvamAnya zubhaijalaiH / / 384 zUdrAnaM sUtikAnaM vA zunA spRSTazca kAmataH / bhukvA cAndrAyaNaM kRcchU parAkaM vA samAcaret // 385 jalaM pItvA tayovipraH paJcagavyaM pibed dvayaham / caNDAlaH patito vA'pi yasmin gehe samA(vizetAcareta / tyaktvA mRNmayabhANDAni gobhiH saMkrAmayet tryam // 386 mAsAdUcaM dazAhantu dvimAsaM pakSameva tu| SaNmAsAttu tathA mAsaM gavAM vRndaM nivezayet // 387 Urdhvantu dahanaM proktaM lAGgulena ca khAtanam / brahmakUrca tathA kRcch cAndrAyaNamathApi vA / / 388 atikRcch parAkaJca vyabda vA'pi samAcaret / SaDabdamUvaM SaNmAsAtprAyazcittaM samAcaret // 386 vatsarAdUrdhvasampUrNa vratamevA''cared budhaH / amedhyshvcnnddaalmdymaaNsaadiduussitaat||360 kUpAduddhRtya kalazaiH sahasra recayejjalam / nikSipya paJcagavyAni vAruNairapi mantrayet / / 361
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mhaapaapaadipraayshcittvrnnnm| 1165 taDAgasyApi zudhyathaM gobhiH saMkrAmayejjalam / dhAnyantu kSAlanAcchuddhirbAhulyaM prokSaNAdapi // 362 rasAnAntu parityAga zcANDAlAdipradUSaNAt / prAsAdadevahANAM caNDAlapatitAdiSu // 363 antaH praviSTeSu tadA zuddhiH syAtkena karmaNA / gobhiH saMkramaNaM kRtvA gomUgeNaiva lepayet // 364 puNyAhaM vAcayitvA'tha tattoyaidarbhasaMyutaiH / samprokSya sarvataH pazcAdevaM samabhiSecayet / / 365 paJcAmRtaiH paJcagavyaiH nApayitvA'tha vaissnnvH| pratyUcaM pAvamAnyaizca vaiSNavaizvAbhiSecayet / / 366 aSTottarasahasra vA zatamaSTottaraM tu vaa| caturbhirveSNavaimantraiH nApya puSpAJjaliM tathA / / 367 zrIsUktena tadA divyairdavAnIrAjanaM tataH / avaiSNavasparzane'pi evaM kurvIta vaiSNavaH / bhine vimbe tathA dagdhe parityatvaiva taM gRhe / / 368 vaidehI vaiSNavImiSTA punaH sthApanamAcaret / corAcapahate naSTe vAsudevIM yajebarum / / 366 sthAnAntaragate bimbe punaH sthApanamAcaret / khoyAdhivAsanaM vedyAmadhirohaNameva ca / 400 nayanonmIlanaM dIkSA varjayitvA'nyamAcaret / paJcagavyaiH sApayitvA paJcatvapallavAcitaH / / 401
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.166 [ SaSTho vRddhahArItasmRtiH / maGgaladravyasaMyuktairadbhiH samabhiSecayet / sUktezca brAhmaNaspatye ravigaivaiSNavIstathA // 402 catubhirveSNavairmantraiH pRthagaSTottaraM zatam / vaiSNavyA caiva gAyatryA zaGkhana tApayed budhaH || 403 dhruvasUktamRcaM smRtvA japan saMsthApayeddharim / tatastanmUrtimantreNa mUlamantreNa vA dvijaH ||404 dadyAt puSpasahasrANi devatAM sa manu smaran | pazcAt sAvaraNaM viSNorarcayitvA vidhAnataH || 405 indrasomaM somapateriti sUktamanuttamam / japan bhatayA'tha devaistu dadyAnnIrAjanaM dvijaH // 406 pradakSiNaM namaskAraM kRtvA viprAstu bhojayet / avaiSNavena vipreNa zUdreNaivArcite harau // 407 sahasramabhiSekaM ca puSpAJjalisahasrakam / mahAbhAgavato vipraH kuryAnmantradvayena ca // 408 devatottarasamparka vinA svAharaNaM harau / avaiSNavAnAM mantrANAM pakAnnasya nivedane // 406 kRtvA nArAyaNImiSTiM punaH saMskAramAcaret / dezAntaragate bimbe cirakAlamanarcite ||410 adhivAsAdikaM sarvaM pUrvavadvaiSNavottamaH / viSNorutsavamadhye tu vidyut stanitasambhave ||411 rathe bimbe dhvaje bhagne bimbe ca patite bhuvi / grAmadAhe'zmavarSe ca gurAvRtviji vai mRte // 412
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'yAyaH ] mahApApAdiprAyazcittaprakaraNavarNanam / 1167 nAlaGkRteSu vidhiSu pariNIte janArdane / avaidikakriyopete japahomAdivarjite // 413 kurvIta mahatIM zAnti vaiSNavIM vaiSNamottamaH / agninAze tu tanmadhye punarAdAnamAcaret // 414 kurvIta vainateyeSTi vaiSvaksenImathApi vA / zvazUkarAdisamparke pavitreSTiM samAcaret // 415 vaiSNaveSTiM prakurvIta pASaNDAdipradUSite / athAsya saMplave viSNoryatra yatra ca saGkaram ||416 tatra tatra yajediSTi pAvamAnIM dvijottamaH / svApacAraistathA'nyairvA mucyate sarvakilbiSaiH ||417 avaSNavena vipreNa sthApite madhusUdane / tadrASTraM vA bhUpatirvA vinAzamupAsyati ||418 kurvIta vAsudeveSTi sarva pApaM prazAmayet / mahAbhAgavatenaiva punaH saMskAramAcaret // 416 senezavainateyAdi nityAnAzca divaukasAm / muktAnAmapi pUjArthaM bimbAni sthApayedyadi ||420 sa nivezyai karAtrantu gavyaiH snApyA'tha dezikaH / sarvavaiSNavasUktaizca tadgAyatryA sahasrakam ||421 zaGkha (kumbha) nevAbhiSicyAtha bhagavatpurato nyaset / sthaNDile'gniM pratiSThApya yajezca purato hareH // 422 asya vAmeti sUktena pAyasaM madhumizritam / aSTottarazataM pazcAdAjyaM mantracatuSTayAt ||423
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1968 . vRddhhaariitsmRtiH| SaSTho su(povarNatAkSyasUktAbhyAM pRSadAjyaM yajettataH / tilaiyAhRtibhitvA pazcAdaSTottaraM zatam // 424 vaikuNThaM pArSadabcaiva homazeSa samApayet ! ahamasmItisUkta ne pIThe saMsthApayevudhaH // 425 praNabAdi caturyantanAmabhistatprakAzakaH / AvAhya pUjayitvA'tha dadyAtpuSpAJjaliM tataH // 426 dvAdazArNena manunA sahasramathavA zatam / somandreti sUkta na diipainiiraajyetttH||427 bhojayitvA tato viprAna guruM samyak prapUjapet / matsyakUrmAdimUrtInAmevaM saMsthApana caret / / 428 vacatrAkAzakairmanaunapahonAdikaM caret / sahasranAmamiyAtpuSpANi suramINi ca // 426 vApIkUpatar3AgAnAM taruNAM sthApane tathA / vAruNImizca saumyeca japahomAdikaM carat / / 430 tarUNAM sthApane gopakRSNaM mAtarameva ca / vAbhyAmeva tu mantrAbhyAM sahasraM juhuyAd dhRtam / / 431 vainateyAGkitaM stambhaM madhye saMsthApayedbudhaH / avaiSNavAnvaye jAtaH kRtveSTiM vaiSNavIM dvijaH / / 432 vaiSNavaiH paJcasaMskAraiH saMskRto vaiSNavo bhavet / devatAnsaraMzeSasya bhojane sparzane tathA // 433 anarSite padmanAbhe tasyAnarpitabhojane / avaiSNavAnAM viprANAM pUjane vandane tathA // 434
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / yAjane'dhyApane dAne zrAddha caiSAJca bhojane / anacite bhAgavate harivAsarabhojane || 435 prAyazcittaM prakurvIta vaiyyUhI miSTimuttamAm / pazcAdbhAgavatAnAJca pivet pAdajalaM zubham ||436 etaH samastapApAnAM prAyazcittaM manISibhiH / nirNItaM bhagavadbhaktapAdAmRta niSevaNam ||437 aGgIkRtaM mahAbhAgairmahAbhAgavatairdvijaiH / sarvvApacArairmucyeta parAM vRtiJca vindati ||438 prayazcittaM tathA cIrNe mahAbhAgavatAd dvijAt / vaiH paJcasaMskAraiH saMskRto harimacayet // 436 iti vRddhahArItastau mahApApAdiprAyazcittaprakaraNaM nAma SaSTho'dhyAyaH / 'dhyAyaH ] // sahamo'dhyAyaH // atha nAnAvidhotsava vidhAnavarNanam / ambarISa uvAca / bhagavan ! bhavatA proktA viSNorArAdhanakriyA / prAyazcittamakRtyAnAmasatAM daNDameva ca // 1 adhunA zrotumicchAmi zAtoM vRttimuttamAm / iSTInAca vidhAnAni vizeSAMzcotsavAn hareH // 2 74 1166
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1170 vRddhhaariitsmRtiH| [ saptamo hArIta uvAca / zRNu rAjan ! pravakSyAmi sarva niravazeSataH / iSTInAzca vidhAnazca hare tatsavakarmaNAm // 3 nArAyaNI vAsudevI garuDI vaiSNavI tthaa| phaiyyUhI vaibhavI pAmo (gnI) pavitrI pAvamAnikA ||4 saudarzinI ca senezI AnantI ca zubhAhvayA / mahAbhAgada totyetAH sarvapApaharAH shubhaaH||5 prAyazcittAmapi vA bhogArtha vA samAcaret / pUrva vidhanase viSNu proktavAn vighanasA bhRgoH||6 proktaM mameritaM tena bhRguNA divyamuttamam / guhyaM tatsarvavedeSu nizcitaM te vImyaham // 7 agni devAnAmava me viSNurIzvaraH / tadantareNa vai sarvA devatA iti ha zrutiH / / 8 nivasanti puroDAzamagnau vaiSNavamavyayam / devAzca RgyaH sarve yoginaH sanakAdayaH / / agnau yadhUyate havyaM viSNave paramAtmane / tadagnau vaiSNavaM proktaM sarvadevopajIvanam // 10 etadevahi kurvanti sadA nityA apIzvarAH / vimuktA api bhogArthametameva mumukSavaH / / 11 etadeva paraM prItiH sazriyaH paramA manaH / etadvinA na tuSyeta bhagavAn puruSottamaH / / 12
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / yajJArthameva saMsRSTamAtmavarga caturvidham / yajJArthAtkarmaNo'nyattu tadeSAM va maMtrandhanam // 13 vahirjihvA bhagavato vedA aGgAH sadA'dhvare / asthoni samidhaH proktA romA darbhAH prakIrtitAH // 14 'dhyAyaH ] 1171 svAhAkAraH ziraH proktaM prANA eva havIMSi ca / sarvavedakriyA bhogA mantrAH patnyaH prakIrtitAH // 15 evaM yajJavapurviSNurviditvenaM hutAzane / juhuyAdvai puroDAzaM ajJAtvaivampatedatha // 13 yajJo yajJapati yajvA jajJAGgAM yajJavAhanaH / yajJabhRgradyadyajJI yajJabhugyajJasAdhanaH // 17 yajJAntakRdyajJaguhyamannamannAda eva ca / tasmAdenaM viditvevaM yajJaM yajJena pUjayet // 18 ko'yaM loko'styayajJasya kathaM syAtparataH zuciH / dravyayajJAstapoyajJA yogayajJaH stathA pare // 16 svAdhyAyajJAnayajJAzca sadA kurvanti yoginaH // 20 hare bhagatayA kuryAnna sAdhanatayA kvacit / sAdhanaM bhagavAn viSNuH sAdhyAH syurvedikAH kriyAH // 21 zepabhUtazca jIvasya taddAsyaikaphalAH kriyAH / zrutismRtyuditaM karma tadAsyaM parikIrtitam ||22 naisagikaM tathA kuryAttaddAsyaMkaM nikIrtitam / vaidikenaiva mArgeNa pUjayetparamezvaram ||23
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1172 vRddhahArItasmRtiH / anyathA narakaM yAti kalpakoTizatatrayam / tasmAcchratyuktamArgeNa yajedviSNuM hi vaiSNavaH // 24 arcAyAmacayetpuragnau ca juhuyAddhaviH / dhyAyettu manasA vAcA japenmantrAn suvaidikAn ||25 evaM viditvA satkarma bhogArthaM paramAtmanaH / kurvIta paramaikAntI patyuH patnI yathA priyA // 26 idaM prasaGgeNoktaM syAdvidhAnaM tad bravImi te / pUrvapakSa dazamyAntu snAtvA sampUjya kezavam ||27 svastivAcanapUrveNa kuryAdatrAGkurArpaNam / hari nArAyaNa yarthamiti saGkalpya pUjayet // 28 viSNuprakAzakai rAjyaM bhUsUktAbhyAM zataM tataH / mantreNa caitra vaikuNThaM pArpadaM hutvA samApayet // 26 ayutaM tu japenmatraM homa vASTottaraM zatam / zeSaM nivedya devAya bhuJjIyAt svayameva ca // 30 tato maunI apenmatraM zayIta purato hareH / prabhAte ca nadIM gatvA snAtvA santarpya devatAH // 31 sandhyAmanvAsya cA''gaya svagehe samalaGkRte / vedyAM saMpUjya devezaM mantraratravidhAnataH // 32 saptAvaraNasaMyuktaM mahiSIbhiH samanvitam / abhyarcya gandhapuSpAdyairdhUpadIpanivedanaiH ||33 ayitvA vidhAnena kuNDaM dakSiNabhAgataH / vistarAyAmanimnaizca hastamAtrantrimekhalam // 34 [ paJcamo
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsava vidhAnavarNanam / tatra vahni pratiSThApya iSmAdhAnAntamAcaret / oGkAraH syAtparaM brahma sarvamantreSu nAyakaH || 35 tryakSaraM tattrayANAJca vedAnAM bIjamucyate / ajAyanta RcaH pUrvamakArAdviSNuvAcakAt // 36 zrIvAcakAdukArAttu yajUMSi tadanantaram / ajAyanta tayoH saGgAtsAmAnyatyAnyanekazaH : / / 37 tayordAso makAreNa procyate sarvadehinaH / kAraNaM sarvavarNAnAmakAraH procyate budhaiH // 38 akAro vai ca sarva vAk saiSA sparzoSmabhiH sadA / bau sA vyajyamAnA'pi nAnArUpA iti zrutiH // 36 akAra eva luyanti sarvamantrAkSarANi hi / akAro vAsudevaH syAttasmin sarvaM pratiSThitam // 40 mantro hi bIjaM sarvatra kriyA tacchattirucyate / maMntratantrasamAyudhato yajJa ityabhidhIyate // 41 mantraH pumAn kriyA strI ca taduktaM mithunaM smRtam / tasmAdyajUMSi tatrANico mantrANi cAdhvare // 42 mantrakriyA me mithunaM yajJa ucyate / mantratantrAMzamete RgyajuSI yajJakarmaNi // 43 udgItaM tu bhavetsAma tasmAttadvaiSNavaM trayam / Rgbhireva tamuddizya puroDAzaM yajed budhaH // 44 tAbhireva tu puSpANi dadyAtkarmasu zAGgiNe / indrAgnivaruNAdIni nAmAnyuktAni tatra tu / jJeyAni viSNo stAnyatra nAnyeSAM syuH kathaJcana // 45 'dhyAyaH ] 1173
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1174 vRddhahArItasmRtiH / akAre rUDhaityagnimindratvaM vara Izvare / AtmanAM prasave sUryaH saumyatvAtsAma ityataH // 46 saptamo vAyuH syAjjovataH prANAdvaruNaH sarvajIvanaH / mitraH syAtsarvamitratvAdAtmaikatvAdu vRhaspatiH // 47 roganAzo bhavedro yamaH syAttu niyAmakaH / hiraNyatvamiti proktaM neti prApyatvamucyate // 48 nityasatvAddhiraNyaH syAttadgarbhatvAddhiraNmayaH / hiraNyagarbha ityuktaH satyagarbho janArdanaH // 46 hiraNmayaH sa bhUtebhyo dadRze iti vai zrutiH / sarvAn satrAta savitA pitA ca pitRtatpitA / / 50 svarbhUrbhuva iti prokto vedavedyeti cocyate / yasya chandAMsi cAGgAni sa suvarNa mihocyate // 51 atrAGgaM varNamiyukta chandomaya muddAhRtam / gAyatryugaganuSTup ca vRhatI paktireva ca // 52 triSTup ca jagato caiva chandAMsyetAnyanukramAt / etAni yasya cAGgAni sa suparNa ihocyate // 53 yasmAjjAtAstrayo vedA jAtavedAH sa ucyate / pavamAnaH pAvayitvA zivaH syAtsarvadA zubhAt // 54 sujanaiH sevyate yastu ato vai zambhurityajaH / savyAnyasyaiva nAmAni vaidikAni vivecanAt // 55 punnAmAni yAni viSNoH bo nAmAni zriyastathA / parasya vaidikAH zabdAH samAkRSyetareSvapi // 56 .
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / vyavahriyante satataM lokvedaanusaartH| na tu nArAyaNAdIni nAmAnyanyasya karhicit // 57 etannAmnAM gativiSNureka eva pracakSate / zabdabrahmatrayI sarva vaiSNavaM tadihocyate // 58 devatAntarazaGkA tu na kartavyA hi vaidikaiH / vaSaTkRtaM yadvadena tadatyantapriyaM hreH||56 svAhAsvadhAbhyAM namasA hutaM tadvaiSNavaM smRtam / samidAjyai ryA Ahutorye vedenaiva jubati / yo manasA sabara ityucAM proktaH sadA dhare // 60 vaidenaiva hariM tasmAdyajeta dvijasattamaH / prasaGgAdeva muktaM syAdvidhAnaM tad bravImi te // 61 mRgvedasaMhitAyAntu maNDalAni daza kramAt / ekaikamiSTyA hotavyaM caruNA pAyasena vA // 62 ghRtena vA tilai vA'pi bilvapatrairathApi vaa| agnimIla iti pUrva maNDalaM pratyacaM yajet / 63 puSpANi ca tathA dadyAt sugandhIni janArdane / viSNusUktaihavirtutvA catumantraiH zataM yajet // 64 vaiSNavAn bhojayennityamagnizcApi susaMgrahet / upoSito dIkSitazca yAvadiSTiH smaapyte||65 ante cAvabhRtheSTizca puSpayAgazca pUrvavat / AcArya brAhmaNAMzcApi dakSiNAbhiH prapUjayet // 66
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhhaariitsmRtiH| [ saptamoimAnnArAyaNeSTizca sakRdvA'pi yajettu yH| anadhItavedazceSTimayutaM mUlamantrataH // 67 homaM puSpAJjaliM vA'pi tathaivAyutamAcaret / pUjayitvA tato viprAnniSTyAH samyakphalo bhavet / bhavAkyapauruSaM sUktamaSTottarazataM caram / hutvA catubhirmanauzca labhediSTi na saMzayaH // 66 atha vAsudeveSThirucyate / ekAdazyAM kRSNapakSe samupoSya janArdanam / samAyedvidhAnena rAtrI jAgaraNAnvitaH // 70 dvAdazyAM prAtarutthAya snAyAnadyAM tilaiH saha / dvAdazANena manunA sibce iSTottaraM zatam / / 71 abhimantrya jalaM pazcAttulasImizritaM pibet / sarvakarmasvabhihita etadevAghamarSaNaH / / 72 tattatkarmaNi tanmanAM yo japedaghamarSaNe / nAtvA santarpya devan kRtakRtyaH samAhitaH / / 73 gRhaM gatvA'rcayehavaM vAsudevaM sanAtanam / dvAdazArNavidhAnena karasUrIcandanAdibhiH // 74 jAtiketakakundAdyaH sukRSNatulasIdalaiH / sudhAbdhau zeSaparyake samAsInaM zriyA saha // 75 indIvaradalazyAmaM cakrazaGkhagadAdharam / sarvAbharaNasampanna sadAyauvanamacyutam / / 76
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / anantaM vihagAdhIzaM zaunakAdyairupAsitam / tridazendraivimAnasthairbrahmahadrAdibhistathA // 77 tUyamAnaM hari dhyAtvA arcayetprayatAtmavAn / sarvamAvaraNaM pazcAdarccayet kusumAdibhiH // 78 prathamaM mahiSIsaGgha lakSmIbhUbhyo sanIlayA / anantaraJca garuDadharmasenAdibhistathA // 76 aizvaryajJAnavairAgyAH pUjanIyA yathAkramam / sanandanazca sanakaH sanatkumAraH sanAtanaH // 80 auDuzca somakapilaH paJcamo nArada stathA / bhRgurvighanaso'tri marIciH kazyapo'GgirAH // 81 pulahaH khAyambhuvo dAlbhyo vaziSThAdyAstataH kramAt / vaziSTho vAmadevazca hArItazca parAzaraH // 82 vyAsa zukazca prahlAdaH zaunako janakastathA mArkaNDeyo dhruvazcaiva puNDarIkazca mArutaH // 83 rukmAGgadaH zivo brahmA pUjanIyA yathAkramam / tathA lokezvarAH pUjyAH zaGkhacakrAdihetayaH // 84 vedAzca sAGgAH smRtayaH purANaM dharmasaMhitAH / rAzayo grahanakSatrAH pUjanIyA samaM tataH // 85 evaM sampUjya deveza magnyAdhAnAdipUrvakam / dvitIyaM maNDalamRcA juhuyAtsabhRtaM carum ||8H dhyAtvA vahnau vAsudevaM dadyAtpuSpANi tatra tu / vaivAMzca yajettatrAvabhRthaM pupayAgakam // 87 'dhyAyaH ] 1170
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ [saptayo 1178 vRddhhaariitsmRtiH| brAhmaNAn bhojayedante guruzcapi prapUjayet / imAJca vAsudereSTiM yaH kuryAdvaiSNavottamaH / / 88 kulakoTi samuddhRtya sa gacchetparamaM padam / athavA vAsudevasya manoNaiva dvijottamaH // 86 juhuyAiyutaM vahnau vaigavaiH pratyacaM tthaa| puSpANi dattvA deveze samyagiSTyA lbhetphlm||60 atha vakSyAmi rAjarSe ! vaiSNaveSTyA vidhiM ttH| zravaNaH tu pUrvAhe pUrvavacca samArabhet // 61 upoSya pUvadivase pUjayejAgare harim / prabhAte pUrvavat snAtvA tarpayejagatAM patim / / 12 SaDakSaravidhAnena parayoni sthitaM harim / vaharka hemabimbAdheryogapIThasusaMsthitam / / 63 caturbhujaM sundarAGga sarvAbharaNabhUSitam / . cakrarAGagadAzArNAn vibhrANaM dobhirAyataiH // 64 vAmAGkasthazriyA sAddhaM gandhapuSpAkSatAdibhiH / navedyaizca phalakSyairdivyairbhojyaiH supAnakaiH // 65 arcayeddevadevezaM sarvAbharaNa saMyutam / / zrIlakSmIH kamalA padmA sotA satyA ca rukmiNI // 66 sAvitrI paritaH pUjyA tatastute balAdayaH / anantatAyaMdevezasatyadharmadamAH zamAH // 67 buddhizca pUjanIyAste dikSu sarvAsvanukramAt / tato lokezvarAH pUjyA statazcakra dihetayaH / / 68
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAyaH] nAnAvidhotsava vidhAnavarNanam / 1177 mahAbhAgavatAH pUjyA homakarma samAcaret / caturbhirvapNavaiH sUktaH pratyUcaM juhuyAJcarum / / 86 vyApakA mantraratnazca caturmantrA udAhRtAH / tairapyaSTottarazataM pRthak pRthagato yajet / / 100 tRtIyama DalaM pazcAjjuhuyAtpratyucaM ttH| tathA puSpaizca sampUjya kuryAdavabhRthaM tataH // 101 samApya puSpayogena vaiSvAn bhojyetttH| evaM kartumarAktazcedvaiSNavIM vaiSNavottamaH / / 182 vaiSNavyA caiva gAyacyA puSpAJjalyayutaM caret / trisahasraM caru hutvA vaiSNo'dhyAH phalaM labhet // 103 imAM tu vaiSNavI miSTiM yaH kuryAdvaiSNavottamaH / trikoTikulamuddhRtya yAti viSNoH paraM padam // 104 prAyazcitta midaM kuryAd vRttibhaGgeSu vaiSNavaH / zAntyarthe devakAryeSu pApeSu ca mahatsvapi // 105 atha vaiyUhI iSTirucyate / zuklapakSe tu dvAdazyAM saGkrAntau grahaNe'pi vaa| upoSya vidhinahiSNu pUjayitvA vidhAnataH / / 106 abhyarcayed gandhapuSpaiH kezavAdIn pRthak pRthak / saGkarSaNAdInapi ca pUjayetprayatAtmavAn / / 187 . tattanmUrti pRthak dhyAtvA pRthageva samarcayet / kezavastu suvarNAbhaH zyAmo nArAyaNo'vyayaH / / 108
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhhaariitsmRtiH| [saptamomAdhavaH syAdutpalAbho govindaH zazisannibhaH / gauravarNa stathA viSNuH zoNo madhujidavyayaH / / 106 trivikramo'gnisaGkAzo vAmanaH sphaTikaprabhaH / zrIdharastu haridrAbho hRSIkezoM'zumAn yathA // 110 padmanAbho ghanazyAmo haimo dAmodaraH prabhuH / saGkarSaNasta muktAbho vAsudevo ghanadyutiH / / 111 pradyumno raktavarNaH syAdaniruddho gathotpalam / adhokSajaH zAdvalAbho raktAGgaH puruSottamaH // 112 nRsiMho maNivarNaH syAdacyuto'rkasamaprabhaH / janArdanaH kundavarNa upendro vidrumadyutiH // 113 harivai sUryasaGkAzaH vRSNobhinnAJjanA tiH / AyudhAni bruve ceSAM dakSiNAdhaH karAditaH // 114 padma zaGkha gadAcakraM gadAM dadhAti keshvH| zaGkha padmagaMdAcakraM dhatte nArAyaNo'vyayaH // 115 mAdhavastu gahAM cakraM zaGkha padma vibharti c| cakragadAM tathA padmazaGkha govinda eva ca // 116 gadAM padma gadAzaGkhacakra viSNuvibharti hi / cakraM zaGkha tathA pana gadAM ca madhusUdanaH // 117 padma gadAM tathA cakra zaGkhacaiva trivikramaH / zaGkhacakragadApana vAmano vibhRyAttathA // 118 panacakra gadAzaGkha zrIdharaH zrIpatidhat / gadAM cakra hRSIkezaH padmazaGkha vibharti hi // 116
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsava vidhAnavarNanam / padmanAbhastathA zaGkhapadmaM cakra gadAM dharet / padma zaGkhaM gAM cakraM dhatte dAmodarastathA // 120 saGkapaNo gadAM zaGkhapadmaM cakraM dadhAti hi / vAsudevo gadAM zaGkha cakra padma tribhatti hi // 121 cakraza gardA padma pradya mno vibhRyAttathA / aniruddhastathA cakraM gardA zaGkha ca paGkajam // 122 cakra' padma tathA zaGkha gadAM ca puruSottamaH / padmaM gAM tathA zaGkha N cakraM cAdhokSajo hariH // 123 cakra padma gardA zaGkha narasiMho vibhakti hi / acyutazca gadAM padmaM cakraM zaGkha bibhartti hi // 124 janArdanastathA padma N zaGkha cakra gadAM dharet / upendrAtu tathA zaGkha gadAM cakraM ca paGkajam // 125 haristu zaGkha N cakra N ca padmaM caiva gadAM dharet / zaGkha gadAM paGkajaM ca cakraM kRSNo bibhartti hi // 126 evaM caturviMzatistu mUrtI rdhyAtvA samarcayet / tattadvimbeSu vA rAjan ! zAlagrAmazilAsu vA // 127 gandhai putraizca tAmbUlairghapaidI pai nivedanaiH / phalaizca bhakSyabhojyaizca pAnIyaiH zarkarAnvitaiH // 128 nAmabhistaizcaturthya tairmUlamantreNa vA yajet / devAnAvaraNIyAMzca pUjayetparitaH kramAt / / 126. yaM tvAha (baDI tvane) tisUktena kuryAnnIrAjanaM zubham / purato'gni pratiSThApya svagRhyeoktavidhAnataH / maNDalena caturthena pratyucaM juhuyAzvarum // 130 'dhyAyaH ] 1181
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1182 vRddhhaariitrmRtiH| saptamopuSpaiH sampUjayedbhakyA kuryAdavabhRthaM nrH| imAM vaiyUhikImiSTiM samyak praahumhrpyH||131 prAyazcitta midaM proktaM pAtakeSu mahatsvapi / anAsvapi ca bimbAnAM zAntyartha vA samAcaret // 132 prAyazcittaM viziSTaM syAddeyaM pratyUcakarmasu / anadhItaH kathaM kuryAdvaiyUhIM vaiSNavIM dvijaH / / 133 pratyekaM zatamaSTau ca mantrausteSAM yjedbudhH| sarvatrAvabhRtheSTizca puSpayAgazca vaiSNavaH // 134 dvayena mUlamantreNa kurvIta susamAhitaH / vaiSNavAn bhojayedbhaktyA karmA te satvasiddhaye // 135 catu:vaizatisaMkhyAnvai mahAbhAgavatAn dvijAn / ekaM vA bhojayedvipraM mahAbhAgavate.ttamam / sarva sampUrNatAmeti tasmin saMpUjite dvije // 136 . yaH karoti subhAmiSTiM vaiyUhIM vaiSNavottamaH / anantasyAcyutAnAJca viziSTo'nyatamo bhavet // 137 vaibhavImatha vakSyAmi sarvapApapraNAzinIm / pAvanoM sarvalokAnAM sarvakAmapradAM zubhAm // 138 bhagavajanmadivase vAre sUryasutasya vaa| svajanmakSe'pi vA kuryAdvabhanI maGgalAhvayAm / / 136 pUrvavayabhyudayaM kuryAdarApaNapUrvakam / upoSya pUjayedviSNu mAnyAdhAnaM samAcaret / / 140
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / snAtvA pare'hi vidhinA santArtha pitRdevatAH / viziSTairbrAhmaNaiH sArddhamarcayitvA janArdanam // 141 matsyaM kUrma ca vArAhaM nArasiMhaM ca vAmanam / zrIrAmaM balabhadrazca kRSNaM kahinamavyayam // 142 hayagrIvaM jagadyoniM pUjayedvaiSNavottamaH / nAceyedbhArgavaM buddhaM sarvatrApi ca kamasu || 143 kuzagranthiSu bimbeSu zAlagrAma zilAsu vA / arcayedgandhapuSpAdyaiH prAgudakapravaNena ca // 144 pRthak pRthak ca naivedya N vividhaM ve samarpayet / modakAn pRthukAn saktUnapUrAn pAyasahitathA // 145 havipyamannamudgAnnaM maNDakAn madhusaMyutAn / dadhyannabhva guDAnnabhva bhaktyA tebhyo nivedayet // 146 karpUrasaMyutaM divyaM tAmbUlamA nivedayet / imA vizvetisUktena dadyAnnIrAjanaM tathA // 147 sahasranAmabhiH stutvA bhaktyA ca praNamedbudhaH / idhmAdhAnAdiparyantaM kRtvA homaM samAcaret // 148 sarvastu vaiSNavaiH sUktahutvA pUrvaM zubhaM haviH / pazcamaM maNDalaM pazcAtyUcaM juhuyAd dvijaH // 146 imAntu vaibhavomiSTiM kuryAdviSNuparAyaNaH / akRtvA vaibhavImantra yo'dhyApayati dezikaH / / 150 rauravaM narakaM yAti yAvadAbhUtasaMplavam / homaM vinA sa zUdrANAM kuryAt sarvamazeSataH // 151 'yAyaH ] 1183
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1184 vRddhahArItaramRtiH / mantrairvA juhuyAdAjyaM tantanmUrtiprakAzakaiH / pUjayitvA dvijavarAn pazcAnmantrAM pradApayet // 152 azakto yastu vedena kartumiSTaM dvijottamaH / tattanmUrtimayermaH traiH pRthagaSTottaraM zatam // 153 hutvA caru ghRtayutaM samyagiSTyAH phalaM labhet / vaiSNavastrAcyutasyApi kArayediSTimuttamam // 154 uddizya dhaigavAn svasvapitRRnapi ca vaiSNatraH / yaH kuryAdvaiSNavImiSTiM bhaktyA paramayA yutaH || 155 vaiSNavastra kulaM sarvaM labheta sa na saMzayaH / ata Urdhva pravakSyAmi AnantImaghanAzanIm // 156 paurNamAsyAM prakurvIta pUrvoktavidhinA nRpa ! | AdAnaM pUrvavatkRtvA aGkurArpagapUrvakam // 157 upoSyAbhyarcayeddevamanantaM pururottamam / sahasrazIrSaM vizvezaM sahasrakaralocanam // 158 sahasra (kiraNa) caraNa zrIzaM sadevAzritavatsalam / pauruSeNa vidhAnena pUjayet puruSottamam // 156 gandhazva dhUpaizva dopaizvApi nivedanaiH / pUjayitvA jagannAthaM pazcAdAvaraNaM yajet // 130 pArzvayozca zriyaM bhUmiM nIlAzca zubhalocanAm | hiraNyavarNA hariNI jAtavedA hiraNmayI ||161 candrA sUryA ca durdharSA gandhadvArA mahezvarI / nityapuSTA sahasrAkSI mahAlakSmIH sanAtanI // 162 | saptamo
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / 1185 pUjanIyA samastAzca gandhapuSpAkSatAdibhiH / saMkarSaNastathA'nantaH zeSo bhUdhara eva ca // 163 lakSmaNo nAgarAjazca balabhadro hlaayudhH| tacchaktayaH pUjanIyAH prAgAdiSu yathAkramam // 164 revatI vAruNI kAntiraizvaryA ca ilA tathA / bhadrA sumaGgalA gaurI zaktayaH parikIrtitAH // 165 astrAn lokezvarAn pUjya pazcAddhomaM samAcaret / pazcAttu maNDalaM SaSThaM pratyUcaM juhuyAJcarum // 166 puSpANi ca tathA dattvA kuryyAdavabhRthAdikam / azaktazcennRsUktena zatamaSTottaraM carum // 167 iMSTra veSTyAH phalaM samyagApnotyeva na saMzayaH / AnantIyAmimAmiSTiM vaikuNThapadamApnuyAt 168 na dAsyamIzasya bhavedyasya dAsyaM nRNAmasat / tatra kuryAdimAmiSTiM dAsyaikaphalasiddhaye // 166 adhunA vainateyeSTiM vakSyAmi nRpasattama / / paJcamyAM bhAnuvAre vA kasmiMzcicchubhavAsare // 170 . upoSya pUrvavatsava kuryAdabhyudayAdikam / snAtvA'rcayitvA devezaM gndhpusspaaksstaadibhiH||171 lakSmyA saha samAsInaM va kuNThabhavane zubhe / sava mantramaye divye vAGmaye paramAsane // 172 mantrasvarai rakSaraizca sArvedaiH smnvitH| tAreNa saha sAvitryA saMstIrNe zubhavarcasi // 173 .
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1986 vRddhhaariitsmRtiH| [samamoIzvaryA ca samAsInaM sahasrArkasamadhutim / ____ . caturbhajamudArAGga kandapezatasannibham / yuvAnaM panapatrAkSa cakrazaGkhagadAGginam / / 174 vaiSNavyA caiva gAyatryA pUjayeddharimavyayam / zriyaM devIM nityapuSTAM subhagAzca sulakSaNAm / / 175 airAvatI vedavatI sukezIJcasumaGgalAm / arcayetparito devIH surUpA nityayauvanAH / / 176 tataH samarcayettAya garur3a vinatAsutam / suparNazca caturdikSu vidikSu zaktayastathA // 177 zrutismRtItihAsAzca purANAnIti zaktayaH / anAdInIzvarAn pazcAdayet kusumAkSataiH // 178 dhUpaM dIpaJca naivedyaM tAmbUlaJca samarcayet / / ayaM hi te cArthIti dadyAnnIrAjanaM zubham ! // 176 pradakSiNaM namaskAraM kRtvA homa samAcaret / vazi(si)SThena ca saMdRSTaM saptamaM maNDalaM dhu(hu)net // 180 puSpANi ca tato dattvA kuAdavabhRthAdikam / rada(tha)yAnAdibhaGge ca vAhanadhaMsane tathA / / 181 avaidikakriyAjuThe kuryAdiSTimimA zubhAm / ariSTe copapAteSu zAntyarthamapi vA yajet // 182 iSTyA'nayA pUjiteze rogasagnibhiH zamet / vainateyasamo bhUtvA bhavedanucaro hreH||183
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / 1187 vaiSvaksenI tato vakSye sarvapApapraNAzinIm / upoSyaikAdazI zuddhA pUrvavat puujteddhrim||184 tadviSNoritimantrAbhyAmupacAraiH samarcayet / viSvakasenaJca senezaM senAn paJca camUpatim // 185 arcayitvA caturdikSu zaktayazca vidikSu c| trayIM sUtravatI saumyAM sAvitrI caarcyedvijH|| anAn (digIzAn)dIpAMzca sampUjya homaM pazcAt samAcaret / 186 kRtveSmAdhAnaparyantamaThamaM maNDalaM yajet / / 187 pAyasenAtha puSpANi dadyAt prayatamAnasaH / ante cAvabhRtheSTiJca prasUnayajanaM tathA // 188 brAhmaNAn bhojayecchattayA dakSiNAbhizca toSayet / azakto yastu vedena kartumiTizca vaissgvH||186 tadviSgoriti mantrAbhyAM sahasra juhuyAcaram / kRtvA puSpAJjaliJcApi samyagiSTiM labhennaraH // 160 vaSvaksenI mimA hutvA viSvaksenasamo bhavet / prabhUtadhanadhAnyADhyamaizvayaM caiva vindati / / 161 yakSarAkSasabhUtAnAM tAmasAnAM divaukasAm / abhyacane tadoSasya vizuddhayarthamidaM yajet // 192 saudarzanI pravakSyAmi sarvapApapraNAzinIm / vyatIpAte vaidhRtau vA samupoSyArcayeddharim / / 163 akhaNDabilvapatrairvA komalai stulasIdalaiH / arcayitvA hRSIkezaM gandhapuSpAkSatAdibhiH // 164
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1148 kRddhhaariitsmRtiH| [saptamopazcAtsamarcanIyAH syuH zrIbhUnIlAdimAtaraH / sudarzanasahasrAraM pavitraM brahmaNa spatim // 165 sahasrAkaM zatodyAmaM lokadvAraM hiraNmayam / abhyAyet kramAdikSu tathA zaktIH samaca yet / / 166 aniSTadhvaMsinI mAyA lajjA puSTiH sarasvatI / prakRtIjagadAdhArA kAmadhuk cASTazaktayaH // 167 tathA tAzcaiva lokezAH pUjyA dikSu yathAkramAt / abhyarcya gandhapuSpA navedyairvividhairapi // 168 Rgvedoktasya sUktena tato nIrAjanaM hareH / navamaM maNDala pazcAddhotavyaM caruNA nRpa ! // 166 Ajyena vA tilairvA'pi bilvarvA'pi saroruhaiH / hutvA puSpAJjaliM dattvA kuryAdavabhRthAdikam / 200 brAmaNAn bhojayetpazcAd guruzcApi smrcyet| udvAhya vaiSNavIM kanyAM yAcitvA vaiSNavIM tathA // 201 hutvA vA vaiSNavenaiva tathaivA''dityabhujyapi / anyaliGgadhRtau cApi kuryAdiSTimimAM dvijaH // 202 saudarzanena mantroNa sahasraM juhuyAcarum / puSpANi dattvA sAhasraM samyagiSTyAH phalaM labhet / / 203 atha bhAgavatImiSTiM pravakSyAmi nRpottama ! / upoSyaikAdazI zuddhAM dvAdazyAM pUrvavaddharim / / 204 arcayitvA vidhAnena gandhapuSpAkSatAdibhiH / pauruSeNa tu sUktena zrImadaSTAkSareNa vA // 205
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / 1186 arcayejjagatAmIzaM sarvAbharaNasaMyutam / tato bhAgavatAn sarvAnarcayetparito dvijaH // 206 puSpairvA tulasIpatraiH salilai rakSatairapi / prahlAdaM nAradacaiva puNDarIkaM vibhISaNam || 207 rukmAGgadaM tatsutathya hanUmantaM zivaM bhRgum / vazi (siSTha' vAmadevacca vyAsaM zaunakameva ca // 208 mArkaNDeyaM cAmbarISaM dattAtreyaM parAzaram / rukmadAbhyau kazyapaJca hArItabhvAtrimeva ca // 206 bharadvAjaM baliM bhISma muddhavAkrarapuSkarAn / guhaM sUtazca vAlmIkaM svAyambhuvamanuM dhruvam // 210 veNa romazaJcaiva mAtaMgaM zabarIM tathA / sanandanaJca sanakaM vighanazca sanAtanam // 211 voTuM (DhuM paJcazikhaJcaiva gajendrazca jaTAyuSam / suzIlA trijaTAM gaurIM zubhAM sandhyAvaliM tathA // 212 anasUryA draupadIcca yazodAM devakIM tathA / subhadrAJcaiva gopIzca zubhA nandaje sthitAH / / 213 nandaM ca vasudevaJca dilIpaM dazarathaM tathA / kausalyAJcaiva janakakanyAmapi ca vaiSNavAn // 214 arcayedgandhapuSpAdyairdhapaidIpairnivedanaiH / tAmbUlairbhakSyabhojyaizca dIpairnIrAjanairapi // 215 ahaM bhuveti sUktena dadyAnnIrAjanaM hareH / pazcAddhomaM prakurvIta agnyAdhAnAdipUrvavat // 216
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhahArItasmRtiH / dazamaM maNDalaM sarva pratyRcaM juhuyAddhaviH / tilamizreNa sAjyena caruNA goghRtena vA // 217 sarvezca vaiSNavaiH sUktaizcaturbhizcASTottaraM zatam / nAmabhizca catu taistAna sarvAn vaiSNavAn yajet // 218 puSpairiSTrA cAvabhRthaM prasUneSTizca kArayet / homaM kartumazaktazcedvedena nRpanandana ! // 216 caturbhivaiSNavairmantraiH sAhasra N vA pRthak pRthak / imAM bhAgavatImiSTiM yaH kuryAdvaiSNavottamaH // 220 anantagaruDAdInAmayamanyatamo bhavet / pAvamAnairyadA Rgbhirijyate madhusUdanaH // 221 tattvAvamAnI munibhiH procyate madhusUdanaH / 'yadA tu dvAdazI zuDA bhRguvAsarasaMyutA // 222 tasyAmeva prakurvIta pAdmomiSTiM dvijottamaH / mahAprItikaraM viSNoH sadyomuktipradAyakam // 223 tasyAM kRtAyAmiSTayAM tu lakSmIbharttA janArdanaH / pratyakSo hi bhavettatra sarvakAmaphalapradaH ||224 zrIdharaM pUjayettatra tanmantreNaiva vaiSNavaH / suvarNamaNDape divye nAnAratnapradIpite ||225 udayAdityasaGkAze hiraNye paGkaje zubhe / lakSmyA saha samAsInaM koTizItAMzusannibham // 226 cakrazaGkhagadApadmapANinaM zrIdharaM vibhum / pItAmbaradharaM viSNuM vanamAlAvirAjitam ||227 1160 [ saptasmo
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Er vAyaH] naanaavidhotsvvidhaanvrnnnm| arcayejjagatAmIzaM sarvAbharaNabhUSitam / padmAM padmalayAM lakSmI kamalA padmasambhavAm / / 228 padmamAlyAM padmahastAM padmanAbhI sanAtanIm / prAgAdiSu tathA dikSu pUjayet vusumAdibhiH // 226 anAdInIzvarAn pUjya namaskurvIta bhaktitaH / tato nIrAjanaM dattvA zrIsUktena tu vaissnnvH||230 purato juhuyAdagnau pAyasaM ghRtamizritam / tanmoNeva sAhasra sUktAbhyAM sakRdeva hi // 231 hutvA mantreNa sAhasraM dadyAta pupANi zAGgiNe / vaiSNavaM vitramithunaM pUjayedbhojayettathA / / 232 imAM pAdmI zubhAmiSTiM yaH kuryAdvaiSNavottamaH / prabhUtadhanadhAnyAkhyo mahAzriyamavApnuyAt / / 233 sarvAn kAmAnavApnoti viSNulokaM sa gacchati / lakSmyAyukto jagannAthaH pratyakSaH samabhUddhariH // 234 dadAti sakalAn kAmAniha loke paratra ca / puNyaiH pavitradevatyairijyate yatra kezavaH / / 235 tAM pavitroSTimityAhuH sarvapApapraNAzinIm / yatte pavitramityAdi RgbhiyaMtra ydvijH||236 prAyazcittArtha sahasA zAntyartha vA samAcaret / evaM vidhAnamiSTInAM samyaguktaM maharSibhiH // 237 vaidikenaiva vidhinA yathAzaktyA samAcaret / avaidikakriyAjuSTaM prayatnena vivarjayet / / 238 .
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1162 vRddhhaariitsmRtiH| [sAlo kSIrAbdhau zeSaparya budhyamAne snaatne| atrotsava prakurvIta paJcarAtraM nirantaram / / 236 nadyAzca puSkariNyA vA tIre ramyatale zucau / maNDapaM tatra kurvIta caturbhistoraNairyutam / / 240 bitAnapuSpamAlAdi patAkAdhvajazobhitam / adhurArpaNapUrveNa yajJavediJca kalpayet / / 241 RtvigbhiH sArddhamAcAryoM dIkSito maGgalasvanaiH / rathamAropya devezaM chatracAmarasaMyutam / / 242 paThanvaizAkunAn mantrAn yajJazAlA pravezayet / svastivAcanapUrveNa kuryAtkautukabandhanam / / 243 pUrNakumbhAn zasyayutAn pAlikAH paritaH kSipet / abhyarcya gandhapuSpAdyaiH pazcAdAvaraNaM yajet / / 244 vAsudevamanantaJca satyaM yajJaM tathA'cyutam / mahendra zrIpatiM vizva pUrNakumbheSu pUjayet / / 245 pAlikAH saddigIzAMzca dIpikAsvatha hetayaH / toraNeSu ca caNDAdyAH pUjanIyA yathAkramam // 246 vedyAzca dakSiNe bhAge kuNDaM kuryAtsalakSaNam / nikSipyAgniM vidhAnena idhmAdhAnAntamAcaret // 247 AcAryopAsAnau vA laukike vA nRpottm!| AdhAnaM pUrvavat kRtvA pazcAtkarma samAcaret // 248 prAtaH snAtvA vidhAnena pUjayitvA sanAtanam / pratyUcaM pAvamAnIbhirjuhuyAtpAyasaM zubham // 246
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / 1163 vaiSNavairanuvAkaizca mantraiH zaktyA pRthak pRthak / caturbhiApakaizcAnye pratyekaM juhuyAd ghRtam / / 250 vaikuNThaM pArSadaM hutvA homazeSa samAcaret / tAbhireva ca puSpANi dadyAca jagatAmpateH / / 251 udbodhayitvA zayane devadevaM janArdanam / pazcAt sarvamidaM kuryAdutsavArthaM dvijottamaH / / 252 atha nAvaM suvistIrNA kRtvA tasmin jale zubhe / puSpamaNDapacihnAdi samAstIrNasamanvitAm / / 253 sutoraNavitAnADhyAM patAkAdhvajazobhitAm / tasmin kanakaparyaGka nivezya kamalApatim // 254 arcayitvA vidhAnena lakSmyA sAddhaM sanAtanam / puSpAJjalizataM tatra mantraratnena kArayet // 255 zrIpauruSAbhyAM sUktAbhyAM dadyAtpuSpAJjaliM ttH| paritaH zaktayaH pUjyA stathA''varaNadevatAH / / 256 dIpai rAjanaM kRtvA baliM da At samantataH / naubhiH samantAd bahubhi gIlavAditrasaMyutam / / 257 dIpikAbhiranekAbhi stotrarapi manoramaiH / plAvayanto agannAthaM tatra tatra jalAzaye / / 258 phalairbhakSazca tAmbUlaiH kalazairdadhimizritaiH / kuDamaiH kusumai jairvikirantaH parasparam / / 256 . gAnaideH purANaizca seveta nizi keshvm| Rtvijo vAruNAn sUktAn japeyustatra bhaktitaH / / 260
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1164 vRddhahArItasmRtiH / [ saptamo japezca bhagavanmantrAn zAnti pATha dhvarettathA / evaM saMsevya bahudhA rAtrAvasmin jalAzaye || 261 pradevoti sUktena yajJazAlAM pravezayet / tatra nIrAjanaM dattrA kuryAdardhyAdipUjanam || 262 dhRtavrateti sUkrena tatra nIrAjanaM dvijaH || 263 snAtvA pUrvavadabhyarcya hutvA puSpAJjaliM tathA / AziSovAcanaM kRtvA bhojayed brAhmaNAn zubhAn // 264 zAyayitvA'tha devezaM bhuJjIyAdvAgyataH svayam / evaM pratidinaM kuryAdutsavauM paJcavAsaram // 265 ante cAvabhRtheSTi ca puSpayAgazca kArayet / AcArya mRtvijo viprAn pUjayeddakSiNAdibhiH // 266 evaM kSIrAbdhiyajanaM pratyabdaM kArayennRpa / / svasamyagarthavRddhayarthaM bhogAya kamalApateH || 267 vRddharthamapi rASTrasya zatrUNAM nAzanAya ca / sarvadharmavivRddhayathaM kSIrAbdhiyajanaM caret / tatra durbhikSarogAmipApabAdhA na santi hi // 268. gAvaH pUrNadughA nityaM bahulasya phalAdharA / puSpitAH phalitA vRkSA nAryo bhartRparAyaNAH // 266 AyuSmantazca zizavo jAyate bhaktiracyute / yaH karoti vidhAnena yajanaM jalazAyinaH // 270 kratukoTiphalaM tatra prApnotyeva na saMzayaH / yastvidaM zRNuyAnnityaM kSIrAbdhiyajanaM hareH || 271
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] nAnAvidhotsavavidhivarNanam / sarvAn kAmAnavApnoti viSNulokazca vindati / puSpite tu rasAle tu tatrApyutsavamAtmanaH // 272 trivAsaraM prakurvIta dolAnAma mahotsavam / upoSitaH saMyatAtmA dIkSito mAdhavaM harim / / 273 chatracAmaravAdiauH patAkaiH zivikA zubhAm / ArogyAlaGkRtaM viSNuM svayaJca samalaGkRtaH / / 274 haridrA vikiranto vai gAyantaH prmeshvrm| gaccheyurAdumaM prAtarnaranArIjanaiH saha / / 275 tatrA''mravRkSacchAyAyAM vedyAMsampUjayeddharim / cUtapuSpaiH sugandhIbhirmAdhavIbhizca yUthikaiH / / 276 marIcimizraM dadhyannaM modakaJca samarpayet / zaSkulyAdIni bhakSyANi pAnakaJca nivedayet // 177 sakarpUraJca tAmbUlaM pUgIphalasamanvitam / / sarvamAvaraNaM pUjyaM homaM pazcAtsamAcaret // 278 kRtvebhAnAdiparyantaM viSNusUtazcaruM yajet / mAdhavenaiva manunA zarkarAsaMyutAn tilAn // 276 sahasraM juhuyAdvahrau bhaktyA vaiSNavasattamaH / vaikuThaM pArSadaM hutvA homazeSaM samApayet // 280 pratyUcaM pAvamAnIbhirdadyAt puSpAJjaliM hareH / atha dolAM zubhAkArAM baddhAsmin samalaDkRtAm / / 281 vanavaidUramANikyamuktAvidrumabhUSitAm / tasyAM nivezya devezaM lakSmyA sAddha prapUjayet / / 282
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ - [sasamo 1166 vRddhhaariitsmRtiH| gandhaiH puSpaidhUpadIpaiH phlairbhkssynivednaiH| . kusumAkSatadUrSApratilasarpirmadhUdakam / / 283 sarSapANi ca nikSipya aSTAGgAdhyaM nivedayet / pAdeSu caturo vedAn mantrANyokteSu cAstare // 284 nAgarAjaJca dolAyAM pIThe sarvasvarairapi / vyajanaivainateyaJca sAvitrI cAmare tathA // 285 dvinizAmarcayedikSu UvaM brahma isptiH| adhastAJcaNDikA rudraM kSetrapAlavinAyakau // 286 vitAne candrasUyauM ca nakSatrANi grahAMstathA / vedAzca setihAsAMzca purANaM devatA gaNAH // 287 bhUdharAH sAgarAH sarve pUjanIyAH samantataH / evaM sampUjya dolAyAM lakSmyA saha janArdanam / / 288 dolayecca tato dolAM caturvedezcaturdinam / sUktazca brahmaNo'patyaiH sAmagAnaH prabandhakaH // 286 nAmabhiH kIrtayan devameva mandaM prdolyet| striyaM svalakRtAH sarvA gAyantyo vibhumacyutam // 260 caritaM raghunAthasya kRSNasya caritaM tathA / dolayeyurmudA bhaktyA dolAyAM paramezvaram // 261 dolAyA darzanaM vissnnormhaapaatknaashnm|| .. bhaktiprasAdanaM nRNAM janmamRtyunikRntanam / / 262 devAH sarve vimAnasthA dolAyAmarcitaM harim ! darzayanti tataH puNya dolAnAmotsava hareH / / 283
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAvidhotsavavidhAnavarNanam / bhaktyA mIrAjanaM dadyAt zrIsUktenaiva vaiSNavaH / brAhmaNAn bhojayetpazcAddakSiNAbhizca toSayet // 264 evaM trivAsaraM kuryAdutsavaM vaiSNavottamaH / pradyumnamevaM kurvIta tattatkAle tu vaiSNavaH // 265 zrItenaiva ca mArgeNa japahomapuraHsaram | 'dhyAyaH ] utsavaM bAsudevasya yathAzaktyA samAcaret // 266 yatra yatrotsavaM viSNoH karttumicchati vaiSNavaH / homaM kuryAttatra mantraistathAviSNuprakAzakaiH || 267 ato devetisUktena tathAviSNormukena ca / paromAtreti sUktAbhyAM pauruSeNa ca vaiSNavaH // 268 nArAyaNAnuvAkena zrIsUkenApi vaiSNavaH / pratyRcaM juhuyAdvahnau caruNA pAyasena vA // 266 caturbhi baiSNavairmantraiH pRthagaSTottaraM zatam / AjyahomaM prakurvIta gAyatryA viSNusaMjJayA // 300 baikuNThapArSadaM hutvA zeSaM pUrvavadAcaret / anAdiSTeSu sarveSu kuryAdevaM vidhAnataH || 301 brAhmaNAn bhojayedviprAn sarvaM sampUrNatAM vrajet / athavA mantraratnena sahasra prativAsaram ||302 hutvA puSpANi dattvA ca zeSaM pUrvavadAcaret / homaM vinA na kartavyamutsava' paramAtmanaH ||303 japahomavihInantu na gRhNAti janArdanaH / tasmAcchrautaM pravakSyAmi viSNorArAdhanaM nRpa ! // 304 1167
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1168 samamo vRddhahArItasmRtiH / azvayukkRSNapakSe tu samyagabhyudite khau / AdarzAt saptarAtrantu pUjayetprabhumavyayam // 305 nadyAM vidhAnena kRtakRtyaH samAhitaH / gRhItvA jalakumbhantu vAruNAn pravarAn vrajet // 306 pathvatvakpallavAn puSpANyabhimantraya vinikSipet / saurabheyIM tathA mudrAM darzayitvA ca pUjayet // 307 trivAraM vaiSNavairmantraH zaGkha naivAbhiSecayet / pUjayitvA vidhAnena gandhapuSpAkSatAdibhiH ||308 apUpAn pAyasaM zaktUn kRsarazca nivedayet / mantrauraSTottarazataM datvA puSpANi cakriNaH || 306 pazcAddhomaM prakurvIta sAjyena caraNA tataH / kasya vA naitisa kena vaiSNavairapi vaiSNavaH // 310 hutvA tu mantraratnena ghRtamaSTottaraM zatam / vaikuNThaM pArSadaM hutvA vaiSNavAn bhojayettataH // 311 sakRdbhojanasaMyuktaH kSitizAyI bhavennizi / sAyAhna e'pi samabhyarcya jAtIpuSpaiH sugandhibhiH / / 312 bahubhirdIpadaNDaizca severan puravAsinaH / evaM mahotsavaM kRtvA dhanadhAnyayuto bhavet // 313 tattatkAlocitaM viSNotsava paramAtmanaH / dravyahIno'pi kurvIta patrapuSpaiH phalAdibhiH // 314 samidbhirbilvapatrairvA homaM kurvIta vaiSNavaH / santarpayecca viprAMstu komalaistulasIdalaiH // 315
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAyaH] naanaavidhotsvvidhaanvrnnnm| 116 bhakyA vai devadevezaH parituSTo bhaved dhruvam / AstikSyaH zraddadhAnazca viyuktamadamatsaraH // 316 pUjayitvA jagannAthaM yAvajIvamatandritaH / iha bhuktyA manoramyAn bhogAn sarvAn yathepsitAn // 317 sukhana dehamutsRjya jIrNatvaca mivoragaH / sthUlasUkSmAtmikAncemAM vihAya prakRtindrutam // 318 sArUpyamIzvarasyA''zu gatvA tu svajanaiH saha / divyaM vimAnamAruhya vaikuNThaM nAma bhAskaram / / 316 divyApsarogaNairyukto divybhuussnnbhuussitH| . stUyamAnaH suragaNairgIyamAnazca kinnaraiH / / 320 brahmalokamatikramya gatvA brahmANDamaNDapam / viSNucakraNa ve bhitvA sarvAnAvaraNAn ghanAn / / 321 atItya vIrajAmAzu sarvavedasavAM ndiim| abhyudgacchadrivyapraiH pUjyamAnaH surottamaiH // 322 samprApya paramaM dhAma yogigamya sanAtanam / yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM hreH||323 tadviSNoH paramaM dhAma sadA pazyanti yoginaH / zItAMzukoTisaGkAzaiH sarvaizca bhavanairyutam // 324 ArUDhayauvanairdivyaiH puMbhiH strIbhizca saGkulam / sarvalakSaNasampannaidivyabhUSaNabhUSitaiH // 325 akSaraM paramaM vyoma yasmindevA adhiSThitAH / irAvatI dhenumatI vyastabhnAsUyavAsinI // 326
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1200 vRddhahArItasmRtiH / yatra gAvo bhUrizRGgAH sA'yodhyA deva pUjitA / anantavyUhalokaizca tathA tulya zubhAvahaiH // 327 sarvavedamaya tatra maNDapaM sumanoharam / sahasrasthUNasadasi dhruve ramyottare zubhe // 328 tasmin manorame pIThe dharmAdyaiH sUribhirvRte / sahA''sInaM kamalayA dRSTvA devaM sanAtanam // 326 stutibhiH puSkalAbhizca praNamya ca punaH punaH / praharSapulako bhUtvA tena cA''liGgitaH kramAt // 330 pUjitaH sakalairbhogaiH zriyA cApi prapUjitaH / anantavihagezAdya racitaH savadeva taiH ||331 teSAmanyatamo bhUtvA modate tatra devavat / eSu keSu ca lokeSu tiSThate kamalApatiH / / 332 teSu teSvapi devasya nityadAso bhavetsadA / dAsavatputravattasya mitravad bandhuvat sadA ||333 aznute sakalAn kAmAn saha tena vipazcitA imAn lokAn kAmabhogaH kAmarUpyanusaJcaran // 334 sarvadA dUravidhvastaduHkhAvezalava zikaH / guNAnubhavajaprItyA kuryAddAnamazeSataH || 335 ivameva paraM mokSaM viduH paramayoginaH / kAGkSanti paramaM dAsA muktamekaM maharSayaH ||336 harerdAsyaikaparamAM bhaktimAlambya mAnavaH / sta mukto rAjarSe / sarvakarmaniSandhanaH ||337 [ saptamo iti vRddhahArItasmRtau viziSTa paramadharmazAstre nAnAvidhotsavavidhAnaM nAma saptamo'dhyAyaH /
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] viSNupUjAvidhivarNanam / 1201 // assttmo'dhyaayH|| artha viSNupUjAvidhivarNanam / hArIta uvAca / atha vakSyAmi rAjendra ! viSNupUjAvidhi param // 1 zrotaM maharSibhiH prokta vaziSThAyaiH purAtanaiH / vaikhAnasazca bhRgvAdyaiH sanakAdyaizca yogibhiH // 2 vaiSNavai vaidikaH pUrvaiyadyadAcaritaM puraa| tatte vakSyAmi rAjendra ! mahApriyatamaM hreH||3 . brAhma muhUrte utthAya samyagAcamya vaarinnaa| dhyAtvA hRtpaGkaje viSNupUjayenmanasaiva tu // 4 taM prattaiveti sUktena bodhayetkamalApatim / .. vanaspateti sUktena tUryaghoSaM ninAdayet // 5 kuryAtpradakSiNaM viSNoratodevetyanena tu| tadviSNoriti mantrAbhyAntriH praNamyA''carettataH // 6. kRtazaucastathA''cAnto dantadhAvanapUrvakam / snAnaM kuryAdvidhAnena dhAtrIzrItulasIyutam / / 7 nArAyaNAnuvAkena kRtvA tatrAghamarSaNam / kRtakRtyaH zucirbhUtvA tarpayitvA ca pUrvavat // 8 dhRtordhvapuNDUdehazca pavitrakara eva ca / pravizya mandiraM viSNoH saMmArjanyA vizodhayet / /
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1202 buddhahArItasmRtiH [ aSTamovAstoSpateti vai sUkta japana saMmArjayed gRham / AgAva iti sUktena gomayenAnulepayet / Anobhadreti sUktana rajavalizca nikSipet // 10 tataH kalazamAdAya japanvai shaakuniicH| gatvA jalAzayaM ramyaM nirmalaM zuci pANDuram / / 11 imaM me gaGgati RcA jalaM bhaktyA'bhimantrayet / Apo asmAniti bhRcA kalazaM kSAlayed dvijaH // 12 samudra jyeSThamantraNa gRhNIyAtprayato jalam / utasmenaM vastubhiriti vastreNA''cchAdha vaiSNavaH // 13 prasamrAjeti sUktaM vai japan sampravized gRham / dhAnyopari tathA kumbhaM nyasedakSiNato hreH||14 imaM me varuNetyUcA mnggldrvysNyutm| aJjanti (mitroveti sUkta na kuryyAtpuSpasya saJcayam / / 15 aAzci subhage dvAbhyAM gandhAzca peSayettathA / vAgyataH prayato bhUtvA zrIsUkta naiva vaissnnvH| vizvAni na iti dhA dIpaM dadyAtsudIpitam // 16 tattatvAtreSu salilaM dattvA gandhA stu nikSipet / zamo devyA ca salilaM gAyatryA ca kuzAstathA // 17 Ayaneti ca puSpANi yavo'sIti cA'bhavAn / gandhadvArektigandhA nauSadhyA tilasarSapAn // 18 . kANDAkANDeti dUrvApAna sahiraNyeti ranakam / hiraNyarati cA hiraNyaM nikSipettathA // 11
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAyaH 1203 viSNupUjAvidhivarNanam / evaM dravyANi nikSipya tulasyA ca samarpayet / savituzcetyAdi RcA dadyAdodakaM hareH / / 20 zriyeti pAdeti RcA dadyAt pAdajalaM tathA / bhadrante haratetyanena hastaprakSAlanaM caret / / 21 vayaH suparNeti RcA mukhasammAjamaM tathA / Apo asmAniti RcA vaktUgaNDUSameva ca // 22 hiraNyadantetyanena dantakASThaM nivedayet / vRhaspate prathameti jihvAlekhanameva ca // 23 ApayitvA u bheSajIriti gaNDUSamAcaret / Apo hi SThA ityanena kuryyAdAcamanIyakam / / 24 mUrdhAmava ityanena tailAbhyaGgaM samAcaret / mUrdhAnandIva ityanena gandhAna kezeSu lepayet / / taddhiyastasthau kezavante kezAn vai kSAlayetpunaH / zriye pRzna(i)ti RcA tadvarNodvartanAdikam / / 26 ApoyambaH prathamamiti sUkta nAbhyaGgasUcanam / kRtvA'daH snApayetsUkta vaiSNavairgandhavAriNA / / 27 tataH paJcAmRtargavyaiH snApayettatprakAzakaiH / ApyAyasvetyUcA kSIraM dadhikrAvNeti vaidadhi / / 28 ghRtamAmikSeti ghRtaM madhuvAteti vai madhu / tatte vayaM yathA gobhirityUcekSurasaM zubham / / 29 ebhiH paJcAmRtaiH snApya candanaca nivedayet / zrIsUktapuruSasUktAbhyAM punaH saMsthApayeddharim // 30
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1204 vRddhahAritasmRtiH / vanaspateti sUkta ena kuryyAd ghoSasamanvitam / bhaye jAta iti RcA dadyAnnIrAjanaM tataH // 31 yuvA suvAseti RcA vastreNAGgaM pramArjayet / prasenAneti mantreNa vastraM samveSTayettataH // 32 yuvaM vastrANIti RcA uttarIyaM tathaiva ca / sarvatrA''camanaM dadyAcchanno devItyucA ca tu / / 33 upavItaM tato dadyAd brAhmaNAniti vai RcA / [ aSTamo tasya tantuvitate dadyAtkuzapavitrakam // 34 pazcAdAcamanaM dadyAd bhUSaNairbhUSayeddharim / vizvajitsUkta na dadyAd bhUSaNAni zubhAni vai // 35 hiraNyakezeti cA kezAn saMzoSayettathA / supuSpaiH karIM dadyAdvihisotetyanena va // 36 kRpAyamindra te ratha ityRcA tilakaM zubham / gandhaJca lepayed gAtre gandhadvAreti vai RcA // 37 trAtAramindra ityRcA puSpamAlAM samarpayet / cakSuSaH piteti cA cakSuSo raJjanaM zubham // 38 sahasrazIrSati cA kirITaM zirasi kSipet / RksAmAbhyAmiti zrotre kuNDale mA kare'rpayet // 36 damUnasau apasa iti keyUrAdivibhUSaNam / Azvete yasyeti cA hArANi vimalAni ca // 40 hastAbhyAM dazazAkhAbhyA mityRcA cAGgulIyakam / asya tripUrNamadhunA sUryyAke vinyasecchubhe // 41
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyAyaH] viSNupUjAvidhivarNanam / 1205 igantvaducara iti kaTisUtraM surociSam / svakhidA vizaspatirityAyudhAni samarpayet // 42 yaunaya indreti dadyAcchatraM suvimalaM tthaa| somaH pavartatetyUcA cAmaraM haimamuttamam // 43 somApUSaNetyUcA tAlavRntI suvarcasau / rUpaM rUpamiti cA dadyAdAdarzanaM zubham // 44 indrameva dhISaNeti bhRcA ''sane viniveshyet| ihaivAstameti cA dadyAJca kuzaviSTaram // 45 Apasvantariti RcA pAcaM dadyAzca bhktitH| gaurImimAya sUkta ne ayaM haste nivedayet // 46 natamaho na duritamityAcamanaM smrpyet| pivAsomamityanena madhuparkaJca prAzayet // 47 . apasvagne sadhiSTaveti punarAcamanaM cret| arcantastvAhavAmahetyakSatairarcayecchubhaiH // 48 taNDulAH saharidrAstu akSatA iti kIrtitAH / viSNornukamiti sUkta na dhUpaM dadyAd ghRtAnvitam // 46 bhAvAmiteti sUkta na dIpAnIrAjayecchubhAn / idante pAtramiti(ca)bhAjanaM vinyasecchubham // 50 tasmA araGgamAmaveti pAtraprakSAlanaM cret| asmin pade para(metacchivAsa)miti gavAjyenAbhipUrayet / pituMnustoSamiti sUkta na dadyAdannAdikaM haviH // 51
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1206 vRddhhaariitsmRtiH| [ aSTamotadasyAnikamiti mRcA sahiraNyaM ghRtaM tthaa| tasmin rAyavataya iti dadyAdApozane ghRtam // 52 tataH prANAyAhutayo hotavyAH paramAtmani / agne vivasvaduSasa iti paJcabhizca yathAkramam // 53 samudrA dUrmIti sUkta na ghRtadhArAH samAcaret / paromAtreti sUktena bhojayetsazriyaM harim // 54 tubhyaM hinvAna ityanena vayaH sarva nivedayet / indra pIvetyanena dadyAdApozamaM punaH / / 55 prata Azvini pavamAnetyUcA hastaprakSAlanaM caret / sarasvatI devayanta iti (tisRmirgaNDUSameva ca // 56 vRSTiM divIzaH taddhAreti (dvAbhyA) davAdAcamanaM ttH| zizu jijJAminamiti RcA mukhahastau ca mArjayet // 57 dakSiNAvatAmiti RcA dadyAttAmbUlamuttamam / svAduH pavasveti bhRcA dadyAdAcamanaM punaH / A'yaM gauriti sUktAbhyAM dadyAt puSpAJjaliM tataH / / 58 dIpanIrAjayetpazcAd ghRtasUktana vaissnnvH| yata indretyAdi SaDmidikSu rakSA padApayet / / 56 yahA devAnAmiti sUktena upasthAnajapaM caret / tadviSNoriti (ca)dvAbhyAM praNamezcaiva bhktitH||60 gaurImimAyeti RcA dadyAdAcamanantataH / sahasranAmabhiH stutvA pazcAddhomaM samAcaret // 61 prAtaraupAsanaM hutvA tasminnagnau janArdanam / dhyAtvA saMpUjya juhuyAdvaiSNavaiH pratyUcaM haviH // 62
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSNupUjAvidhivarNanam / zrIbhUsUktAbhyAmapi ca hutvA ghRtayutaM haviH / yAbhiH somo modatetyanena mAtRbhyAM juhuyAddhaviH ||63 kiMsvidvanamityA (tiRRcAa ) nnantaM juhuyAddhaviH / supaNaM viprA iti RcA suparNAya mahAtmane // 64 camUSa cchana iti ca senezAyApi hUyatAm / pavitranta iti dvAbhyAJcakrAyAmitatejase // 65 svAduSaM sa iti RcA hetibhyo juhuyAddhaviH / indrazreSThAnitIndrAya agnimUrdheti paavkm|| 66 yamAya someti yamannairRtaM moSuNetyRcA / yaciddhiteti varuNaM vAyavAyAhIti mArutam / draviNodA dadAtu nAdraviNAdyAzameva ca / / 67 'dhyAyaH ] tryambaka (kamityR ) cA rudra mAnaH prajAM prajApatim / yajJenetyucA sAdhyebhyo maruto yadbhaveti ca // 68 1207 yonaH sapatneti RcA vasurudrebhya eva ca / vizvedevAH sa ca (vAzcatasRbhirye devA sa RcA tathA // 66 sarvebhyazcaiva devebhyo juhuyAdannamuttamam / nAsatyAbhyAmiti cA azvicchandobhya eva ca // 70 soma (mA) pUSe (SaNe ) ti RcA sUryyAcandramasostathA / saMsamidyuda (va) sUkta ena vaiSNavebhyastathApunaH // 71 tataH sviSTakRtaM hutvA bhuktebhyazca bali kSipet / namo mahadbhya R (ityu)cA baliM bhuvi vinikSipet // 72
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1208 vRddhhaariitsmRtiH| [aSTamo Acamya vAriNA pazcAnmantrayAgaM samAcaret / etacchrotaM nRpazreSTha ! munibhiH samprakIrtitam / / 73 samyaguktaM mayA te'dya nizcitaM matamuttamam / etapriyatamaM viSNoH khi(zri)yo nAthasya sarvadA / / 74 autenaiva hari devamarcayanti mniissinnH| zrautasmAdvaMgamaiviSNo trividhaM pUjanaM smRtam // 75 etacchrotaM tataH smAt pauruSeNa ca yat smRtam / manauraSTAkSarAdyaistu tahivyAgamamucyate // 76 zrautameva viziSTaM syAtteSAM nRpavarIttama / / zrautameva tathA viprAH prakurvanti janArdane / / 77 yajanti kecitritayantrisandhyAsu ca deshikaaH|| yajanti kecitritayantrayo varNA dvijottamAH / / 78 zuzrUSA ca tathA nAmakIrtanaM zUdrajanmanaH / api vA paramekAnti bAlakRSNavapurharim / / 76 mINAmapyarcanIyaH syAtsvavarNasyA''nurUpataH / mantraratnena vai pUjyo hitvA zrautaM vidhAnataH / / 80 evamabhyarthanaM viSNormunibhiH samprakIrtitam / mautasmArtAgamoktAzca nityanaimittikAH kriyAH / / 81 prAyazcittamakRtyAnA daNDamapyAtatAyinAm / adhunA sampravakSyAmi vRttimaikAntilakSaNAm / / 82 nArINAmapi kartavyA ahanyahani zAzvatIm / utthAya pazcime yAme bhartuH pUrvamatandritAH // 83
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] savRtyadhikArabhANDAdInAM saMzuddhivarNanam / 1206 kRtvA zaucaM vidhAnena dantadhAvanamAcaret / / kRtvA'tha maGgalasnAnaM dhRtvA zuklAmbaraM tathA // 84 . Acamya dhArayedUrdhvapuNDrezubhraM mRdeva tu|| candanenApi kastUryyAH kukumenApi vA'sati // 85 japtvA mantraM guru pazcAdabhinandya ca vaiSNavAn / namaskRtvA jagannAthaM japtvA ca zaraNAgatim / / 86 AtmAnaM samalamkRtya cintayenmadhusUdanam / . gRhabhANDAdikaM sarva vAgyatA niyatendriyAH / / 87 * saMzodhayetpratidinaM yajJArthaM paramAtmanaH / mArjayitvA gRhaM pazcAd gomayenAnulipya ca // 88 .. raNavallyAdibhiH pazcAdalaGkRtya samanvataH / caturvidhAnAM bhANDAnAM kSAlanantu samAcaret // 86 pAcakAni bahiSThAni jalasyA''nayanAni ca / sthApanAni jalArtha vA caturvidha mudAhRtam // 60 pRthak pRthagudazcAni teSu teSvapi vinyaset / ... nAnyonyaM saGkaraM kuryAdbhANDAnAM sarvakarmasu // 61 tAni tAni spRzetpANiM prakSAlyaiva punaH punH| samyak prakSAlya bhANDAni dAhayedyajJiyaistRNaiH // 2 punaH prakSAlya santaptvA pazcAtpacanamAcaret / ... rasabhANDAni sarvANi kSAlayeduSNavAriNA // 63 caturbhiH paJcabhirdhyAtvA sukkhuvau kSAlayettadA / vahirna niSkAmayIta pAcakAni gRhAntikAt / / 64
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1210 vRddhhaariitsmRtiH| - [aSTamo tAbhireva tu dadyAttu muJjIta hi kathaJcana / dattvA pAtrAntare dadyAtkAMsyevA mRNmaye'pi vA // 65 puTe paNamaye vA'pi dadyAdatra tu vaiSNave / nuvaM dArumayaM kAMsyaM kumvItAyomayaM na tu // 66 na dadyAdAranAlasya ghaTaM tasmin mahAvane / AranAlasya yat kumbhantyajenmaghATaM yathA // 67 AranAlaGkArazAkaM karaJja tilpissttkm|. . lazunaM mUlakaM zighraM chatrAM () kozAtakIphalam / alAbuJcAntraM zAkaJca karanirmathitaM dadhi // 68 bimba biDjaca niryAsaM pIluM zleSmAtakaM phalam / AragvadhaJca nirguNDI kAliGgannAlikA tathA // 88 nAlikeryAkhyazAkaJca zvetavRntAkameva ca / ussttraavimaanussiikssiirmvtsaanirdshaahgoH||100 etAnyakAmataH spRSTvA savAsA jalamAvizet / matyA jamdhvA vrataM kuryAnmarja jagdhvA patedadhaH // 101 kezAnAM raJjanAthaM vA na sRzedAranAlakam / candanaM dhanasAraM vA makarandamathApi vA // 102 mASamudgAdicUrNa vA takraM jAmvIrameva vA / timtiDaca kalAyaM vA kezarakhanamAcaret // 103 kacaM mAsAttyajetsarva mudbhANDaM vaiSNavottamaH / na tyajellohabhANDAni tApayecca hutAzane // 104
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ / tthaa| 'dhyAyaH ] sabhAvaduSTAdidravyabhANDAdInAM saMzuddhivarNanam / 1211 dArUNAM santyajedvA'pi takSaNaM vA samAcaret / azmanAmazmabhirdhyAtvA govAlaigharSayettathA / / 105 sUtake mRtake vA'pi zunAdisparzane tathA / sparzane vA'pyamakSyANAM sadya eva parityajet / evaM saMzodhya bhANDAni yajJArtha yAcayeddhaviH // 106 samprokSyAdbhiH zucau deze dhAnyaM saMzodhayed budhaH / avahanyAcchubhataraM gAyanti madhusUdanam // 107 saMzodhya taNDulAn pazcAdadbhiH saMkSAlayetribhiH / ambhatrivAraM vastreNa zodhayitvA ghaTAntare // 108 kuzenaiva pavitreNa taNDulAn-nirSapecchubhAn / antardhAya kuzaM tatra mantraratna manusmaran // 106 pAcayetsapavitreNa vAgyato niytendriyH| ... upavizya zubhe kuNDe vahni prajvAlayettataH // 110 avaiSNavasya zUdrasya patitasya tathaiva ca / pASaNDasyApyazuddhasya gRheSvagniM vivarjayet // 111 samprokSya mantraratnena vahiM kuzajalaisibhiH / .. yajhiyavimalaiH kASThaLajanena pradIpayet / / 112 .. sAntardhAnamukhenApi dhamayitvA pradIpayet / pAlAzairkhAdiraibilvairgozakapiTakairapi // 113. . anyairvA yajJiyaH kASThastRNairvA yajhiyaH shubhaiH| . varjayenmadyadigdhAni tathA vaibhItakAni ca // 114
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1212 * vRddhhaariitsmRtiH| [aSTamo AragvadhAni ziNi tathA narguNDikAni ca / nepAni ca kapitthAni kArpAsaraNDakAni ca // 115 amedhyAni sakITAni daurgandhAni tathaiva ca / asadvAhAni caityAni kAkakhaTvAsanAni ca // 116 devAlayAni yopyAni tathopakaraNAni ca / mahiSoSTrakharAdInAM kArISapIThakAni ca // 117 anyAnAM pAkazeSANi varjayedyajJakarmaNi / pradIpyAni tato ''nAdhaM pacyAniyatamAnasaH // 118 cintayan paramAtmAnaM japanmantradvayaM tathA / zuddha hRdyaM tathA rucyaM pazcAdabhyantaraM zubham // 116 niSiddhAni ca zAkAni phalamUlAni varjayet / atirUkSaJcAtiduSTamatiraktazca varjayet // 120 bhAvaduSTaM kriyAduSTaM kAladuSTaM tathaiva ca / saMsargaduSTamapi ca varjayedyajJakarmaNi // 121 . rUpato gandhato vA'pi yaccAbhakSyaiH samambhavet / bhAvaduSTazca yatroktaM munibhirdharmapAragaiH // 122 / AranAlazca madyazca karanirmathitaM dadhi / hastadattazca lavaNaM kSIraM ghRtapayAMsi ca // 123 hastenoddhRtya yattoyaM pItaM vaktaNa bakadA / zabdena pItaM bhuktazca gavyaM tAmraNa saMyutam / / 124 kSIraca lavaNonminaM kriyAduSTamihocyate / ekAdazyAM tu yaccAnnaM yaccAnnaM rAhudarzane / sUtake mRtake cAnaM zuSkaM paryuSitaM tathA // 125
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAyaH] abhakSyabhoktAdInAM sNsrgnissedhvrnnnm| 1213 anirdazAhagoHkSIraM SaSThyAM tailaM tathA'pi ca / nadISvasamudragAsu siMhakarkaTayorjalam / / 126 niHzeSajalavApyAdau yatpraviSTaM navodakam / nAtItapaJcarAtraM tatkAladuSTamihocyate // 127 zaivapASaNDa ptitaivikrmsthainiriishvraiH| avaiSNavaihijaiH zUdrairha rivAsarabhoktRbhiH // 128 zvakAkasUkaroSTrAdhairudakyAsUtikAdibhiH / puMzcalIbhizca nArIbhivRSilIpatibhistathA // 126 dRSTaM spRSTaM ca dattaM ca bhuktazeSaM tathaiva ca / abhakSyANAM ca saMyuktaM saMsarga duSTa mucyate // 130 vimbaM zighu ca kAlikaM tilapiSTaca mUlakam / kozAtakImalAbuzca tathA kaTphalameva ca // 131 zA(pAlI)likA nA(ri) liketyaadijaatidussttmihocyte| evaM sarvANyabhakSyANi tatsaGgAnyapi saMtyajet // 132 tathaivAbhakSyabhoktRNAM harivAsarabhojinAm / lokAyatikaviprANAM devtaantrsevinaam||133 avaiSNavAnAmapi ca saMsarga dUratastyajet // 134 pakkAnnAdyaM yathA pakaM vAgyato niytendriyH| sammAyecchubhataraM vAriNA vAsasaiva ca // 135 karakairapidhAyAtha ckrennaivaaytttH| gandhena vA haridreNa jalenApyatha vA likhet // 136
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1214 vRddhhaariitsmRtiH| [aSTamosudarzanaM pAJcajanyaM bhANDAnAM yajJayoginAm / kuzottare zucau deze vinyasya kuzavAriNA // 137 saMprokSya mantraratnena vstrennaa''cchaadyetttH| kSAlayitvA'tha devasya bhAjanAni shubhairjlaiH||338 abhipUrya tato dadyAdbhojayecca vishesstH| bhojayedAgatAn kAle sakhisambandhibAndhavAn / / 136 bAlAn vRddhAn bhojayitvA bhartAraM bhojayettataH / svayaM hRSTA tato'znIyAdbhartubhuktAvazeSitam // 140 pazAcikAnAM yakSANAM zaktAnAM liGgadhAriNAm / dvAdazIvimukhAnI ca saMlApAdi vivarjayet / / 146 zaivabauddhaskAndazAktasthAnAni na vizet kacit / varjayettatsamIpasthaM jalapuSpaphalAdi ca / / 142 . na nirIkSeta devAnAmutsavAdi kadAcana / stutiM vA'pyanyadevAnAM na kuryAcchRNuyAna ca // 143 kAmaprasaGgasaMlApAn parihAsAdi varjayet / anyacihrAGkitaM vastraM bhUSaNAsanabhAjanam // 144 vRkSaM pazu kUpagRhAna bhANDaM caiva vivarjayet / anyAlaye hari dRSTA devatAntarasaMsadi / / 145 .. nArcayennapraNameca tIrthasevAM vivarjayet / avaiSNavasya hastAttu divyadezAdupAgatam / / 146 hareH prasAdatIrthAcaM yalena parivarjayet / AkAratrayasanpo navajyAkarmaNi khitaH // 147
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] savaiSNavalakSaNanavavigheNyAbhidhAnavarNanam / 1215 viSNorananyazeSatvaM tathaivAnanyasAdhanam / tathaivAnanyabhogyatvamAkAratrayamucyate // arcanaM mantrapaThanaM dhyAnaM homazca vandanam / stutiyogaH samAdhizca tathA mantrArthacintanam // 146 evaM navavidhA proktA cejyA vaissnnvsttmaiH| prApyasya brahmaNo rUpaM prApyaJca pratyagAtmanaH // 150 prAptyupAyaM phalancaiva tathA prAptivirodhi ca / / jJAtavyametadarthasya paJcakaM mantravicamaiH // 151 . jagataH karaNatvaM ca tathA svAmitvameva ca / zrIzatvaM sagurutvatha brahmaNo rUpamucyate // 152 dehendriyAdibhyo'nyatvaM nitytvaadigunnaughtaa| zrIharerdAsya dharmatvaM svarUpaM pratyagAtmanaH // 153 upAyAdhyavasAyena tyaktvA karmoghamAtmanaH / hareH kRpAbalambitvaM prAptyupAyamihocyate // 154 sarvaizvaryaphalaM tyattavA zabdAdiviSayAnapi / dAsyaikasukhasaGgitvaM viSNoH phalamihocyate // 155 tajjanasyAparAdhitvaM shbdaadissvnurkttaa| kRtyasya ca parityAgo hakRtyakaraNaM tathA // 156 dvAdazIvimukhatvaM ca virodhi smAt phalasya hi / arthapaJcakametaddhi jJAtavyaM syAnmumukSubhiH / / 157 vihitaM sakalaM karma viSNorArAdhanaM param / nibodha tapazreSTha ! bhogArtha paramAtmanaH // 158
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1216 vRddhahArItasmRtiH / vRstyAkhyasya tarorasya sudRDhaM mUlamucyate / tyAgena caiva dharmasya niSiddhAcaraNena ca // 156 AjJAtikramaNAdvijJaH patatyeva na saMzayaH / jyotiSTomAdayaH sarve yajJA vedeSu kIrtitAH // 160 puNyavratAH purANoktA dAnA naimittikAdiSu / viSNorbhogatayA sarvAH kartavyA vaiSvaNottamaiH / / 161. yastUpAyatayA kRtyaM nityanaimittikAdikam / satkRtyaM kurute viSNorveSNavaH sa udIritaH / / 162 viSNo rajJatayA yastu satkRtyaM kurute budhaH / sa ekAntIti munibhiH procyate vaiSNabottamaH // 163 yastu bhogatayA viSNoH satkRtyaM kurute sadA / sa bhavetparamaikAntI mahAbhAgavatottamaH // 164 varjanIyamakRtyantu sarveSAM karaNe stribhiH / akAmatastu yatprAptauM prAyazcittAdvinazyati / / 165 . akRtyaM vaiSNavaiH pApabudhyA zAstravirodhitaH / ekAnta paramaikAnti rucyabhAvAcca santyajet // 166 zrutismRtyuditaM dharmaM yastyajedvaiSNavAdhamaH / sa pASaNDIti vijJeyaH sarvalokeSu garhitaH // 167 akRtya karaNAdvA'pi kRtyasyAkaraNAdapi / dvAdazIvimukhatvena patatyeva na saMzayaH // 168 tasmAtsarvaprayatnena satkRtyaM sarvadA caret / AjJAtikramaNAdviSNo rmukto'pi vinibadhyate // 166 [ aSTamoM
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] strIdharmAbhidhAnavarNanam / samastayajJabhoktAraM jJAtvA viSNuM sanAtanam / devaM paitraM tathA yajJaM kuryAnnatu parityajet // 170 tridaNDamavalambante yatayo ye mahAdhiyaH / teSAmapi hi kartavyaM satkRtyamitareSu kim // 171 brahma brahmA brAhmaNAzca tritayaM braahmmucyte| tasmAd brAhmaNavidhinA paraM brahmANamarcayet // 172 samastayajJabhoktAramajJAtvA viSNumavyayam / vedoditaM yaH kurute sa lokAyatikaH smRtaH // 173 yastu vedoditaM dharmantyaktvA viSNuM samarcayet / sa pASaNDatvamApanno narakaM pratipadyate // 174 vedAH prANA bhagavato vAsudevasya srvdaa| taduktakarmAkurvANaH prANahartA bhaveddhareH // 175 viSNorArAdhanAdvadaM vinA yastvanyakarmaNi / prayuJjIta vimUDhAtmA vedahantA na saMzayaH // 176 vatsaM mAtA leDhi yathA tathA leDhi sa mAtaram / zrutaM viSNoH priyaM jJAtvA viSNuM vedena vai yajet // 177 tasmAdvedasya viSNozca saMyogo yastu dRzyate / sa eva paramo dharmo vaiSNavAnAM yathA nRpa ! // 178 kazcit purA nRpazreSTha ! kAzyapo brAhmaNottamaH / zANDilya iti vikhyAtaH sarvazAstravizAradaH // 176 sa tu dharmaprasaGgena viSNorArAdhanaM prati / avaidikena vidhinA kRtavAn dharmasaMhivAm // 180
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1918 vRddhhaariitsmRtiH| [ aSTamoavalambya mataM tasya kecidatra mhrssyH| avaidikena mArgeNa pUjayanti sma kezavam // 181 azAstravihitaM dharma sarve kurvanti mAnavAH / svAhAsvadhAvaSaTkAravarjitaM syAnmahItalam // 182 tataH kruddho jagannAthaH zaGkhacakragadAdharaH / idamAha munizreSThaM zANDilyamamitaujasam // 183 dubuddha ! mAmakaM dharma paramaM vaidikaM mahat / avaidikakriyAjuSTaM prAglabhyAt kRtavAnasi // 184 yasmAdavaidika dharma pravartayasi mAM dvij!| tasmAdavaidikaM lokaM nirayaM gaccha dAruNam / / 185 tadvAkyAdeva devasya zANDilyo'bhUdbhayAkulaH / stuvan prAha jagannAthaM praNipatya punaH punH||186 trAhi trAhIhi lokeza ! mAM vibho ! sAparAdhinam / tataH sa kRpayA viSNubhaMgavAn bhUtabhAvanaH / / 187 dityavarSazataM vipra! bhuktvA narakayAtanAm / utpatsyase bhRgovaze jamadAgniritIritaH / / 188 satrA''rAdhya punamA tu vaidikenaiva dharmataH / gaccha tasmin munizreSTa ! mama lokaM sunirmalam // 186 ityuktvA bhagavAnviSNustatraivAntaradhIyata / zANDilyo nirayaM prApya punarutpadya bhUtale // 160 vedoktavidhinA viSNamarcayitvA sanAtanam / vizuddhabhAvAt samprApya taddhAma paramaM hareH / / 161
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH ] strIdharmAbhidhAnavarNanam / 1219 tasmAdavaidika dharma dUrataH privrjyet| . vaidikenaiva vidhinA bhaktyA sampUjayeddharim / / 112 zrautena vidhinA cakraM dhRtvA vai bAhumUlayoH / dhRtordhvapuNDaH zuddhAtmA vidhinaivArcayeddharima / / 163 karmaNA manasA vAcA na pramAdyat sanAtanAt / na pramAdyetparaM dharmAt zrutismRtyuktagauravAt / / 164 suzIlantu paraM dharma nArINAM nRpsttm!| zIlabhaGgena nArINAM yamalokaH sudAruNaH / / 165 mRte jIvati vA patyau yA nAnyamupagacchati / saiva kIrti mavApnoti modate ramayA saha // 166 pati yA nAticarati manovAkAyakarmabhiH / sA bhartR lokamApnoti yathaivArundhatI tathA // 167 ArtA'rte mudite hRSTA proSite malinA kRzA / mRte mriyeta yA patyau sA strI jJeyA pativratA // 168 yA strI mRtaM pariSvajya dagdhA ceddhavyavAhane / sA bhartRlokamApnoti hariNA kamalA yathA / / 166 brahmanaM vA surApaM vA kRtaghnaM vA'pi mAnavam / yamAdAya mRtA nArI taM bhartAraM punAti hi / / 200 sAdhvInAmiha naariinnaamgniprptnaahte| nAnyo dharmo'sti vijJeyo mRte bhartari kutracit / / 201 vaiSNavaM patimAdAya yA dagdhA havyavAhane / sA vaiSNavapadaM yAti yatra gacchanti yoginaH / / 202
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1220 vRddhahArItasmRtiH / mRte bhartari yA nArI bhavedyadi rajasvalA / citA saMgrahe tAvat snAtvA tasmin pravezayet // 203 garbhiNI nAnugantavyA mRtaM bharttAramavyayA / brahmacaryavrataM kuryAdyAvajjIvamatandritA || 204 kezaraJjanatAmbUlagandhapuSpAdi sevanam / bhUSitaM raGgavastra va kAMsyapAtre ca bhojanam // 205 dvivAraM bhojana svAkSNoraJjanaM varjayetsadA / snAtvA zuklAmbaradharA jitakrodhA jitendriyA // 206 na kalka kuhakA sAdhvI tandrAlasya vivarjitA / sunirmalA zubhAcArA nityaM sampUjayeddharim || 207 kSitizAyI bhavedrAtrau zucau deze kuzottare / dhyAnayogaparA nityaM satAM saGge vyavasthitA // 208 tapazcaraNasaMyuktA yAvajjIvaM samAcaret / tAvatiSThennirAhArA bhavedyadi rajasvalA || 206 sabhatR kA satI vA'pi pANipUrAnna bhojanam / ekavAraM samaznIyAdrajasA ca pariplutA // 210 evaM suniyatAhArA samyagvrataparAyaNA / bhartrA saha samApnoti baikuNTha padamavyayam // 211 dagdhavyA sA'gnihotreNa bhartuH pUrva mRtA tu yA / svAMzamagni samAdAya bharttA pUrvavadAcaret // 212 kRtvA kuzamayIM patnI yAvajjIvamatandritaH / juhuyAdagnihotraM tu paJcayajJAdikaM tathA // 213 [ aSTamI
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] sacakrAdidhAraNapuNDrakriyA bhidhAnavarNanam / 1221 atha ca pravrajedvidvAn kanyAM vA'pi samudvahet / pravrajyAmapi kurvIta karma vedoditaM mahat // 214 Atmanyagni samAropya juhuyA dAtmavAn sadA / manasA vA prakurvIta nityanaimittika kriyAH / / 215 gRhastho vA vanastho vA yatirvA'pi bhaved dvijaH / anAzramI na tiSTheta yAvajjIvaM dvijottamaH // 216 varNAzrameSu sarveSAM pUjanIyo janArdanaH / na vyApakena mantreNa sadaiva ca mahIpate // 217 vyApakAnAM ca sarveSAM jyAyAnaSTAkSaro manuH / aSTAkSarasya japtA tu sAkSAnnArAyaNaH svayam // 218 sanyAsaM ca samudrazca sarSizchando'dhi devatam / na (sa) dIkSA vidhi na ( sa ) dhyAnaM sAtha mantramudaH hRtam // 216 snAtvA zuddhaH prasannAtmA kRtakRtyo janArdanam / manasA'pyarcayitvA vA japenmantraM sadA budhaH // 220 dAnapratiprahau yAgaM svAdhyAyaM pitRtarpaNam / pitRkriyASTAkSarasya japtA kuryAdatandritaH // 221 dhRtordhva puNDradehazca cakrAGkitabhujastathA / aSTAkSaraM japannityaM punAti bhuvanatrayam // 222 japedbhogatayA mantraM satataM vaiSNavottamaH / na sAdhanatayA japyaM kartavyaM viSNutatparaiH / / 223 aSTottarasahasraM vA zatamaSTottarantu vA / trisandhyAsu japenmantraM tadarthamanu cintayan // 224
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1222 vRddhahArItasmRtiH / upoSya pUrvadivase nadyAM snAtvA vidhAnataH / AcArya saMzrayet pUrva mahAbhAgavataM dvijaH // 225 AcAryA viSNumabhyacyaM pavitraM cApi pUjayet / purato vAsudevasya iSmAdhAnAntamAcaret // 226 prajapehasya sUkrena pavitrantevatetyucA / pavamAnasya Adyena RgbhizcatasRbhiH kramAt // 227 AjyaM huA tatazca tadannau prataped guruH / caraNaM pavitramiti yajuSA taccakreNAGkayedbhujam // 228 vAmAM sampratapetpazcAttAbhva janyena dezikaH // 226 abhirmanveti yajuSA taddhomAnau pratapya vai / tatastu pArthivaigbhitvA puNDrANi dhArayet // 230 ato deveti sUna vigornukramaNena ca / pUjayedvAdazabhivai kezavAdo nanukramAt // 231 [ aSTamo kuzanthiSu saMpUjya juhuyAttAbhireva tu / hutvA'tha caruNA samyak muddA zutraNa dezikaH // 232 lalATAdiSu cAGgeSu RgbhistAbhiH krameNa vai / nAmabhiH kezavAdyaizva sacchidrANyeva dhArayet // 233 zriyejAta iti RcA kuGkumaGkaSu dhArayet / paromAtreti sUkkena upasthAya janArdanam // 234 homaroSaM samApyAtha mUrtyadvApanamAcaret / evaM puNDrakriyAM kRtvA nAma dadyAttataH param // 235
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiSNavadIkSAvidhivarNanam / pravaH pAntamiti sUkrena nAmamUrti samarcayet / gavAjyaM pratyavaM hutvA nAma dadyAcca vaiSNavaH // 236 abhipriyANIti sUkenopasthAya janArdanam / pradakSiNa namaskArau kRtvA zeSaM samAcaret // 237 mantradIkSA vidhAnantu zrautaM munibhirIritam / navAhitA bhaveddIkSA na pRthaktvena vakSyate ||238 adIkSito bhavedyastu mantraM vaiSNavamuttamam / anaM vA'pi kurute na saMsiddhimavApnuyAt // 236 nAdIkSitaH prakurvIta viSNorArAdhanakriyAm / zrautaM vA yadi vA smAttaM divyAgamamathApi vA // 240 tasmAduktaprakAreNa dIkSito harimardhayet / pUrvenha thapoSya gurugA nayAM snAtvA kRtakriyaH // 241 AcAryaH pUjayeSNuM gandhapuSpAkSatAdibhiH / IzAnyAdi caturdikSu saMsthApya kalazAn zubhAn // 242 teSu gatryAni nikSipya caturmurtIn samarcayet / vArAhaM nArasiMhazca vAmanaM kRSNameva ca // 243 dvigoriti ca dvAbhyAM vArAhaM pUjayettataH / pratadviSNu iti RcA nArasiMhamanAmayam // 244 na te vigo rityanena vAmanaM pUjayettathA / vaSaTteviSNatra iti kRSNaM saMpUjayet dvijaH // 245 saMpUjyA''varaNaM sarvaM gandhapuSpairvidhAnataH / pratiSThApya tato vahnimidhmAdhAnAntamAcaret / catubhivaiSNavaiH sUktaiH pAyasaM madhumizritam // 246 'dhyAyaH ] 1223
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1224 vRddhahArItasmRtiH / hutvA''bhyaM juhuyAtpazcAcchrIsUktena samAhitaH / agnimIla ityanuvAkena sAvitryA vaiSNavena ca // 247 sarvezca vaiSNavairmantraH pRthagaSTottaraM zatam / hutvA vedasamAptibhva juhuyAddezikottamaH // 248 tato bhadrAsane ziSyamupavizyAbhiSecayet / caturbhirveSNavairmantraiH sUktaistatkalazodakaiH // 246 RtvigbhirbrAhmaNaiH ziSyamabhiSicyA'tha dezikaH / kaupInaM kaTisUktazca tathA vastraJca dhArayet // 250 UrdhvapuNDrANi padmAkSa tulasImAlike'pi ca / zAMttare samAsInamAcAntaM vinayAnvitam // 251 adhyApayedvaiSNavAni sUktAni vimalAni ca / dhyApakAn vaiSNavAn mantrAnanyAMzcApi vidhAnataH // 252 tadarthanyAsamudrAdi sarSizchando'dhidaivatam / tasminnivezya sadvRttau zAsayecchAsanAccha teH // 253 zAsito guruNA ziSyaH savRttau satpathe sthitaH / arcayetparamaikAntya siddhaye harimavyayam // 254 AcAryAtsamanuprApta vigrahaM sumanoharam / labdhvA'tha vidhinA viSNoH pUjayettadanujJayA / / 255 pUrva'hni pUrvavatpUjyaH zrautenaivopacArakaiH / tAbhireva ca hutvA'tha RgbhirAjyaM tathAkramAt // 256 zayyAsUktAntamAjyena hutvA'gniM vaiSNavottamaH / adhyApayitvA tAn mantrAm vaidikAn vaidikottamaH || 257 [ aSTamI
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vaiSNavadharmanirUpaNam / pUjAvidhAnaM trividhaM tasmai homAntamAvizet / snAnatarpaNahomArcA japyAdyA vividhAH kriyaaH||258 vaiziSyeNa gurottviA zaktyA sarva samAcaret / paramApadgato vA'pi na bhuJjIta haredite // 256 na tiryagdhArayetpuNDrannAnyaM devaM prapUjayet / vaiSNavaH puruSo ya tu ziva brahmAdidevatAn // 260 praNametArcayedvA'pi viSThAyAM jAyate krimiH / rajastamo'bhibhUtAnAM devatAnAM nirIkSaNAt // 261 pUjanAdvandanAdvA'pi vaiSNavo yAtyadhogatim / zuddhasatvamayo viSNuH pUjanIyo jagatpatiH / / 262 anarcanIyA rudrAdyAH viSNorAvaraNaM vinA / yastu svAtmezvaraM viSNumatItyAnyaM yajeta hi // 263 svAtmezvarAya haraye cyavate nAtrasaMzayaH / yajJAdhyayanakAle tu namasyAni vaSaTkRtA / / 264 tAni vai yajJiyAnyatra yajJo vai vissnnurvyyH| tasyaivA'varaNaM proktaM yajJAdhyayanakarmasu // 265 stuvanti vedAstasyAtra gunnruupvibhuutyH| tasmAdAvaraNaM hitvA ye yajanti parAn surAn // 266 te yAnti nirayaM ghoraM kalpakoTizatAni vai| rudraH kAlI gaNezazca kUSmANDA bhairavAdayaH // 267 madyamAMsAzinazcAnye tAmasAH parikIrtitAH / zuddhAnAmapi devAnAM yA svatantrA'canakriyA // 268
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1226 vRddhahArItasmRtiH / sA durgatiM nayatyeva vaiSNavaM vItakalmaSam / arcayitvA jagannAthaM vaiSNavaH puruSottamam // 266 tadAvaraNarUpeNa yajeddevAn samantataH / anyathA narakaM yAti yAvadAbhUta saMvam // 270 vAsudevaM jagannAthamarcayitvaiva mAnavaH / prApnoti mahadaizvayaM brahmendratvAdikaM kSaNAt // 271 manasA'pi jalenApi jagannAthaM janArdanam / samprApnotyamalAM siddhi jagatsarvaM samazcitam // 272 hRSIkezaM trayInAthaM lakSmIzaM sarvadaM harim / saM vinA puNDarIkAkSaM ko'rcayeditarAn surAn ||273 nArAyaNaM parityajya yo'nyaM devamupAsate / svapatiM nRpatiM hitvA yathA strI puruSAdhamam // 274 viSNorniveditaM havyaM devebhyo juhuyAttathA / pitRbhyazcaiva taddadyAtsarvamAnantyamaznute ||275 nirmAlyamitareSAM tu yadannAdyaM divaukasAm / upabhujya naro yAti brahmahatyAM na saMzayaH // 276 naivedya bhojanaM viSNo statpAdAmbu niSevaNam / tulasI khAdanaM nRNAM pApinAmapimuktidam || 277 ekAdazyupavAsazca zaGkhacakrAdivAraNam / tulasyA pUjanaM viSNo tritayaM vaiSNavaM smRtam // 278 avaiSNavaH syAdyo vipro bahuzAstrazruto'pi vA / sajIvanneva caNDAlo mRtaH zvAno'bhijAyate // 276 [ aSTamo
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] vaiSNavaprazaMsAvarNanam / 1220 RtusAhasriNaM vA'pi loke vipramavaiSNavam / caNDAlamiva nekSeta varjayetsarvakarmasu // 280 bhagavadbhaktidIptAbhidagdhadurjAtikalmaSaH / caNDAlo'pi budhaiH zlAghyo na tu pUjyo hyavaiSNavaH / / 281 zaGkhacakrodhvaMpuNDrAdirahitaM brAhmaNAdhamam / pUjayiSyati yaH zrAddha sarvakarmAsya niSphalam / / 282 tiryakANDadharaM vipraM yaH zrAddha bhojayiSyati / pitarastasya yAntyeva kAlasUtraM sudarugam / / 283 UrdhvapuNDradharaM vipraM cakrAkRitabhujaM tthaa| pUjayiSyati yaH zrAddha gayA zrAddhAyutaM labhet / / 284 zaGkhacakrordhvapuNDrAyaranvitaM vaiSgavaM dvijam / bhakyA sampUjayedyastu deveM pitrye ca karmaNi // 285 kalpakoTisahasrANi kalpakoTizatAni c| : . yAsyanti pitaratasya viSNulokaM sunirmalam / / 286 UrdhvapuNDradharaM vipraM taptacakra kitAMsakam / / zrAddha sampUjayedyastu gayAzraddhAyutaM labhet / / 287 vAcakraNa vidhinA bAhumUlena lAJchitaH / punAti saMkalaM lokaM nArAyaNa ivAghabhit / / 288 avidyo vA savidyo vA zaGkhacakrordhvapuNDadhRt / brAhmaNaH sarvalokeSu pUjyamAno hariyathA / / 286 durAzI vA durAcArI zaGkhacakrordhvapuNDradhRt / nRNAM hanti samastAcaM tamaH sUryodaye yathA // 260
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1228 vRddhhaariitsmRtiH| [ saptamocakrAGkitasya viprasya pAdaprakSAlitaM jalam / punAti sakalaM lokaM yathA tripathagAnadI // 261 tisraH koTyarddha koTI ca tIrthAni bhuvanatraye / cakrAGkitasya viprasya pAde tiSThantyasaMzayaH / / 212 cakrAGkitasya viprasya pAdaprakSAlitaM jalam / pItvA pAtakasAhasrarmucyante nAtra saMzayaH / / 263 zrAddha dAne vrate yajJe vivAhe copnaayne| . cakrAGkitaM viprameva pUjayeditarAnna tu // 264 viSNucakrAGkito vipro bhuJjAno'pi yatastataH / na lipyate sa pApena tamasaiva prabhAkaraH // 265 cakrAGkita bhujo vipraH paGktiM madhye tu bhuJjate / punAti sakalAM paktiM gaGge vottaravAhinI / / 266 cakrAGkita bhujaM vipraM yo bhUmyAmabhivAdayet / lalATe pAMzu saMkhyAni viSNuloke mahIyate // 267 brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vA vaiSNavaH pumAn / arcayitvetarAn devAn nirayaM yAntyasaMzayam / / 268 viSNorAvaraNaM hitvA pUjayitvetarAn surAn / vaiSNavaH puruSo yAti kAlasUtramadhomukhaH // 266 mahApApI mahApApairanvito yadi vaiSNavaH / manvAdi dharmazAstroktaM prAyazcittaM samAcaret // 300 prAyazcittavizeSaM tu pazcAt kurvIta vaiSNavaH / vaiyAsikI vaiSNavIM ca pavitrIzca samAcaret // 301
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sshraaddhkthnpuurvkvissnnoHsthaanpraaptivrnnnm| 1226 vaiSNavAnAntu viprANAM pazcAtpAdajalaM pibet / vRttau na paripUrNo'tha karmasvadhikRto bhavet // 302 mantraratnArthavicchAnta nvejyaakrmsNyutH| dvAdazI niyato vipraH sa eva puruSottamaH // 303 kimatra bahunoktena sAraM vakSyAmi te nRpa ! / ekAdazyupavAsazca zaGkhacakrAdidhAraNam // 304 tadIyAnAM pUjanazca vaiSNavaM tritayaM smRtam / puNyAdviSNudinAdanyannopoSyaM vaiSNavaiH sadA // 305 tathA bhAgavatAdanyo nArcanIyo hi kutracit / bhagavallamanuddizya na dadyA na yajet kacit // 306 nAvaiSNavAnnaM bhuJjIta dadyAnnA vaiSNavAya ca / nArcayeditarAn devAnna tiryagdhArayettathA // 307 ekAdazyAna bhuJjIta vasebAvaiSNavaiH saha / aSTAkSarasya japtAraM zaGkhacakradharaM dvijH||308 avamatya vimUDhAtmA sadyazcaNDAlatAM brajet / vaiSNavaM brAhmaNaM gAzca tulasI dvAdazI tathA // 306 anarcayitvA mUDhAtmA nirayaM durgatiM vrajet / viSNoH pradhAnatanavo viprA gAvazca vaiSNavAH // 310 zaktyA saMpUjya tAneva grAti viSNoH paraM padam / ekAdazyupavAsazca dvAdazyAM viprapUjana // 311 nityamAmalakasnAnaM pApinAmapi muktidam / pakSe pakSe hari dine cakrAGkitabhuje nRpa ! // 312
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1230 vRddhahArItasmRtiH / saMpUjyamAne viprendreharisteSAM prasIdati / abhAve vaiSNave vipre saMprApte hari vAsare / / 313 tadvatsampUjayed gAvaM tulasI vA'pi vaiSNavaH / agnihotrantu juhuyAtsAyaM prAtardvijottamaH // 314 paJcayajJAMzca kurvIta vaiSNavAn viSNumardhayet / tadarpitaM vai bhuJjIta pibettatpAdavAri vai / / 315 ekAdazyAM na bhuJjIta pakSayorubhayorapi / pUjayedvaiSNavaM vipraM dvAdazyAmapi vaiSNavaH // 316 viSNoH prasAda tulasI tIthaM vA'pi dvijottamaH / upavAsadine vA'pi prAzayedavicArayan / / 317 upavAsadine yastu tIrthaM vA tulasIdalam // 318 na prAzayedvimUDhAtmA rauravaM narakaM vrajet / haryyarpitantu yaccAnnaM tIrthaM vA pitRkarmaNi // 316 dadyAt pitRRNAM yadbhakSyaM gayA zrAddhAyutaM labhet / harerniveditaM bhaktyA yo dadyAcchrAddhakarmaNi // 320 pitarastasya yAntyeva tadviSNoH paramaM padam / tIthaM vA tulasIpatra yo dadyAtpitRdaivatam // 321 [ aSTamo AkalpakoTi pitaraH paritRptA na saMzayaH / yaH zrAddhakAle mUDhAtmA pitRRNAJca divokasAm / / 322 na dadAti harerbhuktaM tasya vai nArakI gatiH / haryarpitantu yaccAnnaM yazca pAdodakaM hareH || 323
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] sazrAddhakathana pUrvakaviSNoH sthAnaprAptivarNanam / 1231 tulasIM vA pitaNAJca dattvA zrAddhAyutaM labhet / sarva yajJamayaM viSNuM matvA devaM janArdanam / : Amantrya vegavAn viprAn kuryAcchrAddhamatandritaH // 324 pratyabdaM pArvaNazrAddhaM kuryAtpitro tehani / anyathA vaiSNavo yAti brahmahatyAM na saMzayaH // 325 amAyAM kRSNapakSe ca piye vA'bhyudaye tathA / kuryAt zrAddha vidhAnena viSNorAjJA manusmaran // 326 na kuryAt yo vidhAnena pitRyajJaM narAdhamaH // 327 AjJAtikramaNAdviSNoH patatyeva na saMzayaH / zaGkhacakrordhvapuNDrAdicihnaH priyatamaihareH || 328 anvitAn brAhmaNAneva pUjayetsarvakarmasu / azraddhino'yayajJasya karmatyAgina eva ca // 326 vedasyApyanadhItasya saMsarga dUratastyajet / pitroH zrAddha prakurvIta naikAdazyAM dvijottamaH // 330 dvAdazyAntatprakurvIta nopavAsa dine kacit / viSNorjanma dine vA'pi guruNAzca mRte'hani ||331 vaiSNaveSTa prakurvIta vedikaM vaiSNavottamaH / agamyAgamanaM hiMsA mabhakSyANAJca bhakSaNam // 332 asatya kathanaM steyaM manasA'pi vivarjayet / taptacatrAGkanaM viSNorekAdazyAmupoSaNam ||333 dhRtodhvaM puNDradehatvaM tanmaMtrANAM parigrahaH / nityamAmalakasrAnaM devatAntaravarjanam / dhyAnaM mantraM japo homastulasyAH pUjanaM hareH // 334
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1232 vRddhhaariitsmRtiH| [aSThamoprasAdastIsevA ca tadIyAnAJca pUjanam / upAyAntara santyAgastathA mantrArtha cintanam // 335 zravaNaM kIrtanaM sevA satkRtyakaraNaM tathA / asatkRtya parityAgo viSayAntaravarjanam // 336 dAnaM dama stapaH zauca mArjavaM kSAntireva c| AnRzaMsyaM satA saGgaH paarmaikaantyhetvH||337 vaiSvavaH paramaikAntI netaro vaiSNavaH smRtH| nAvaiSNavo vrajenmukti bahuzAstrazruto'pi vA // 338 vaiSNavo varNavAhyo'pi gati viSNoH paraM padam / etatte kathitaM rAjan pAramaikAntyasiddhidam // 336 vaiziSTyaM vaiSNavaM dharmazAstraM vedopahitam / viSvaksenAya dhAtre ca samproktaM paramAtmanA // 340 viSvaksenAya samprotametadvidhanase puraa| bhRgoH proktaM vighanasA bhUguNA ca maharSiNA // 341 bhUguNA ca (vaivasvata) manoH proktaM manunA ca mameritam / manustu dharmazAstrantu sAmAnyenoktavAn svayam // 342 vadeva hi mayA rAjan ! vaiziSyeNa tavaritam / viziSTaM paramaM dharmazAstraM vaiSNavamuttamam // 343 ya idaM zRNuyAdbhaktyA kathayedvA smaahitH| pAramaikAntya saMsiddhi prApnotyeva na saMzayaH // 344 sarvapApavinirmuktoM yAti viSNoH paraM padam / yastvidaM zrRNuyAdbhaktyA nityaM viSNozca sannidhau // 315
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] savaiSNavadharmAbhidhAnatacchAtrasyaphalazrutivarNanam / 1233 azvamedhasahasrasya phalaM prApnotyasaMzayaH / hArItametacchAstrantu paramAM dharmasaMhitAm // 346 Alokya pUjayan viSNuM pAramaikAntyamaznute / etaccha tvAmbaroSastu hArItoktiM nRpottamaH // 346 vavande parayA bhaktyA tamRSi vaiSNavottamaH / tvameva paramodharmastvameva paramaM tapaH // 347 tvadaci, yugalaM prApya sarvasiddhimavApnuyAm / mahAmunimiti stutvA rAjarSiH sa mahAtapAH // 347 prAptavAn paramaikAntyaM tatprasAdAtsusiddhidam / vaiziSTyaM pAramaikAntya metacchAstraM mamAvyayam // 348 bhAradvAjAdayaH sarve nRpAzca janakAdayaH / yoginaH sanakAdyAzca nAradAdyAH surarSayaH // 346 vasi(zi)SThAdyA vaiSNavAzca viSvak senAdayaH surAH / etacchAstrAnusAreNa pUjayAmAsuracyutam / / 350 parama vaidika zAstrametadvaSNavamuttamam / jJAtvaiva paramaikAntI pUjayedviSNumIzvaram // 351 iti vRddhahArItasmRto viziSTadharmazAstra vRtyadhikAro nAma assttmo'dhyaayH|| .. samAptAceyaM vRddhahArItasmRtiH / samAptazcAyaM dharmazAstrasya (smRtisandarbhasya ) dvitiiyobhaagH| OM tatsadbrahmArpaNamastu /
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
_