Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya nmH|| zrIyativRSabhAcAryaviracitA tiloyapaNNattI [ trilokaprajJaptiH] [jaina lokajJAnasidAnta viSayaka prAcIna prAkRta graMtha ] prAcIna kannaDa pratiyoM ke prAdhAra para prathama bAra sampAdita [ tRtIya khaNDa] TIkAkI : prAyikA 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI sampAdaka: DA0 cetanaprakAza pATanI asosieTa prophesara, hindI vibhAga jodhapura vizvavidyAlaya, jodhapura prakAzaka: prakAzana vibhAga, zrI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna loka racanA .. urdhva loka pAkasma hadrama 3 paMca prera memama/ MOT sosapanoka gojana - madhya . HD kamarayAsa lokamAna medhA EERED sari annA bhAga --- - # Latest mariSThA 13 Qi Liao Shen Xiao Jia Zhou Zhou Jia Ban Nian 5Hu Ru 'pacama pRthvI adhI agho loka ma prabhA 2pRdhAma prabhA mAdhavI ... mAjana 417 HEE:::- ------ saptApurajI .... ... ...]+7" mahAlama prabhA pramA -
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ purovAk zrIyativaSabhAcArya viracita 'tiloyapaNNattI' karaNAnuyoga kA zreSThatama grantha hai / isake AdhAra para harivaMzapurANa, jambUdvIpa prajJapti tathA trilokasAra Adi granthoM kI racanA huI hai / zrI 105 prAyikA vizuddhamatI mAtAjI ne atyadhika parizrama kara isa grantharAja kI hindI TIkA likhI hai / gaNita ke durUha sthaloM ko sugama rIti se spaSTa kiyA hai / isake prathama aura dvitIya bhAga kramaza: san 1984 aura san 1986 meM prakAzita hokara vidvAnoM ke hAtha meM pahuMca cuke haiM prasannatA hai ki vidvajjagat meM inakA acchA Adara huA hai / yaha tIsarA aura antima bhAga hai isameM pAMca se nau taka mahAdhikAra haiM / prazasti meM mAtAjI ne isa TIkA ke likhane kA upakrama kisa prakAra huA, yaha saba nirdiSTa kiyA hai / mAtAjI ko tapasyA aura satata jArI rahane vAlI zrutArAdhanA kA hI yaha phala hai ki unakA kSayopazama nirantara vRddhi ko prApta ho rahA hai| trilokasAra, siddhAntasAradIpaka aura tiloyapaNNatI ke prathama, dvitIya, tRtIya bhAga ke atirikta anya laghukAya pustikAe~ bhI mAtAjI kI lekhano se likhI gaI haiM / rugNa zarIra aura AyikA ko kaThina caryA kA nirvAha rahate hue bhI itanI zruta sevA inase ho rahI hai, yaha jaina jagata ke liye gaurava kI bAta hai / AzA hai ki mAtAjI ke dvArA isI prakAra kI zruta sevA hotI rahegI / mujhe isI bAta kI prasannatA hai ki prArambhika avasthA meM mAtAjI ne ( sumitrAbAI ke rUpa meM ) mere pAsa jo kucha alpa adhyayana kiyA thA, use unhoMne apanI pratibhA se vizAlatama rUpa diyA hai| vinIta : pannAlAla sAhityAcArya 15-3-1988
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanI bAta saphalatA eka sundara phUla hai, jise pratyeka prANI prApta karanA cAhatA hai, para saphalatA milatI usI ko hai, jo saphalatA pAne ke liye dRr3ha saMkalpI ho / pratyeka bar3I se bar3I saphalatA kI kujI svayaM kA r3ha saMkalpa, vizvAsa, lagana aura dhairya hai| isa duHSama paMcama kAla meM bhautikavAda ko bhayAvaha rAtri ke saghanatama andhakAra se prAyaH sArA jagata prAcchAdita ho rahA hai| isameM saphalatA prApta kara lenA sahaja bAta nahIM hai, koI viralI pAtmAe~ hI jinameM car3ha Atma vizvAsa, lagana aura dhairya ho ve hI svayaM mArga prApta kara pAtI haiM aura anya ko bhI kalyANa kA mArga de pAtI haiN| vizeSa buddhi ko dhAraNa karane vAlI aura haDha AtmavizvAsa rakhane vAlI parama pUjya viduSI ratna abhISaNa jJAmopayogI nApikA 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI (suziSyA sva. AcArya cAritra cakravartI 108 zrI bAAmtisAgarajI mahArAja ke dvitIya paTTAdhIza parama pUjya karmaTha tapasvI cAritra cUDAmaNi sva0 AcArya 108 zrI zivasAgarajI mahArAja) unhIM meM se eka haiM / Apake viSaya meM kucha bhI likhanA sUrya ko dIpaka dikhAne ke samAna hai / ___ saM0 2038 mAgazIrSa kRSNA 11 ravivAra di0 22-11-1981 ke zubha muhUrta meM parama pUjya mAtAjI ne parama pUjya sva. prAcAryakalpa 108 zrI sanmati sAgarajI mahArAja (ToDAvAle) se maMgala AzIrvAda prAptakara isa mahAn mantharAja 'tilopa-pagaetI' kI TIkA karane kA kArya prArambha kiyA thA aura saM0 2040 aASAr3ha zuklA 3 ravivAra di. 1-7-1984 ko arthAt 3 // varSa meM isI bhINDara nagarI meM prathama khaNDa Apake hAthoM meM pahuMcA thaa| parama pUjya mAtAjI prAyaH asvastha rahatI haiM tathApi prabhIkSNa jJAnopayoga pravRtti se kabhI virata nahIM hotii| hamezA parizrama karate rahanA hI ApakI vizeSatA hai aura isI kA phala hai ki jo 3006 gAthAoM vAlA vRhad kAya dvitIya khaNDa karIba 1 // varSa kI alpAvadhi meM hI di0 23.4. 1986 ko salUmbara nagarI meM Apake hAthoM meM pahuMca skaa| aura aba tIsarA khaNDa bhI isI bhINDara nagarI meM karIba 1 / / varSa meM hI Apake hAthoM meM pahuMca rahA hai / zrI bhAratavarSIya di. jaina mahAsabhA ke prakAzana vibhAga se isa grantha rAja kA prakAzana huA hai ! zrI dAnavIra seTha zrI nirmalakumArajI seThI 'seThI TrasTa' lakhanaU ne atyadhika Arthika sahayoga diyA hai, ApakA yaha anudAna anukaraNIya aura sarAhanIya hai tathA paramparA se viziSTa jJAnakA kAraNa hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] tiloyapaNNattI grantha rAja kA prathama prakAzana 'jIvarAja granthamAlA' solApura se huA thaa| granthamAlA ke isa upakAra ko dRSTi meM rakhate hue vahA~ tInoM khaNDoM kI 50-50 pratiyAM bheMTa svarUpa bhejI gaI haiN| ___ isake atirikta aura bhI mahAnubhAvoM ne nantha ke prakAzanArtha jo vittIya sahayoga diyA hai, usa sabakA vivaraNa dUsare khaNDa meM de diyA thA, usake bAda jo sahayoga prApta hupA hai vaha isaprakAra 11011) zrImatI gulAbabAI mAtezvarI zrI mahAvIrajI majitakumArajI moMDA, udayapura ( rAja0) 76.3) zrI di0 jaina samAja karaNa, udayapura (rAja.) haste 4101) sau. zAMtibAI dha0 pa0 zrI nIrajajI jaina, satanA (ma.pra.) // 2575) sauM0 pramilAdevI dha0pa0 zrI zAha pUnamacandajI bhAvanagara (ma.pra.) / / 1301) so0 satyabhAmA dha0 10 zrI sajjanakumArajI haMgAvata, udayapura ( rAja.) 7001) zrImAn saMtoSalAlajI mehatA, udayapura (rAja.) Apane ti0 pa0 grantha ke tRtIya khaNDa kI 50 pratiyA thI 'jIvarAja granthamAlA' solApura ko bheMTa svarUpa pradAna kI haiN| 6000) dhI digambara jaina caityAlaya, kUca bihAra ( vesTa baMgAla ) haste-zrI gaNezamalajI pauDamA ( sraavgii)| 5511) zrI di. jaina samAja, salambara (rAja. ) haste zrI kebaladAsajI dhanajI bhAI, bhAvanagara ( gujarAta) 3001) zrI maganIlAlajI pannAlAlajI bhorAvata, cerITebala TrasTa, udayapura 1 2500) zrI madanalAlajI cAMdavAr3a, rAmagaMja-maMDI ( rAja. ) 2500) zrI nAthUlAlajI bhAnajA, nivAI { rAja0) 2000) zrI nemIcandajI gaMgavAla, nivAI (rAja.) 1001) zrI harinArAyaNajI jaina, nivAI ( rAja.) 1000) zrI kastUracandajI nAgadA, udayapura ( rAja0) uparyukta sabhI dAtAroM ko bahuta-bahuta dhanyavAda / pUjya mAtAjI svastha aura dIrghajIvI rahakara jinavANI mAtA kI sevA meM saMlagna raheM tAki mujhe bhI sarasvatI mAtA kI sevA kA suavasara prApta hotA rahe ; yahI merI hArdika bhAvanA hai| vinIta : mA0 kajor3Imala kAmadAra (saMghastha)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya mahAsabhA se prakAzita gauravagrantha 'tiloyapaNNaso' kI hindI TIkA kA yaha tRtIya khaNDa Apake hAthoM meM arpita karate hue meM vizeSa AhlAdina huuN| prathama khaNDa kA prakAzana julAI 1984 meM aura dvitIya khaNDa kA prakAzana aprela 1986 meM huaA thaa| donoM khaNDoM kI sarvatra anuzaMsA kI gii| pahale khaNDa meM tona adhikAra the, cauthe adhikAra kA dvitIya khaNDa thA, zeSa pA~ca mahAdhikAra (pAMca se nau ) isa tRtIyakhaNDa meM sammilita haiN| mahAsabhA kA prakAzana vibhAga parama pUjya prAyikA 105 zrI vizuddhamatI mAtAjI ke caraNoM meM zatazaH namostu nivedana karatA hai jinake praur3ha jJAna kA suphala hameM grantharAja tiloyapaNatI kI TIkA ke rUpa meM upalabdha huA hai / zArIrika asvasthatA kI cintA na karate hue pUjya prAyikA zrI ne nirantara 6-7 varSa taka ghora zrama karate hue isa kaThina gaNitIya andha kI tIna vRhadakAya jildoM meM jo sarala hindI TIkA nirmita kI hai, unakA yaha mahatvapUrNa avadAna cirasmaraNIya rahagA / hama AzA karate haiM ki pUjya mAyikAzrI mAM jinavANI kI sevA meM saMlagna rahakara hameM isI prakAra upakRta karatI raheMgI / hama unake svastha doSaM jovana kI kAmanA karate haiN| grantha ke sampAdaka DaoN. cetana prakAzajI pATanI, jodhapura ke hama vizeSa AbhArI haiM jinhoMne vividha kAryoM kI vyastatA ke bAvajUda paryApta samaya nikAla kara isa vRhada kArya ko bahuta hI sundara DhaMga se prastuta kiyA hai| unakI pratibhA aura kSamatA nirantara vikasita hotI rahe, yahI kAmanA hai| purovAk lekhaka paM0 pazalAlajI sAhityAcArya, sAgara aura gaNita ke vidvAn pro0 lakSmIcandajI jaina,jabalapura ke bhI hama AbhArI haiM jinakA isa grantha rAjake prakAzanameM paryApta sahayoga rahA hai / tiloyapaNNattI' ke tInoM khaNDoM ke prakAzana meM mAnanIya zrImAn nirmalakumArajI seThI adhyakSa, mahAsabhA se hameM vipula artha sahayoga prApta humA hai / 'seTho dRsTa' se prApta dhanarAzi ke lie hama unake atizaya anugRhIta haiM / anya dAtAroM se prApta dhanarAzi ke lie hama unakA sAdara prAbhAra mAnate haiM aura kAmanA karate haiM ki jinavANI ke pracAra prasAra meM unakI caMcalA lakSmI kA sadupayoga isI prakAra hotA rahe / mAtAjI ke saMghastha kajor3ImalajI kAmadAra kA isa graMtha prakAzana meM avismaraNIya sahayoga rahA hai / isa vRhada anuSThAna meM Ane vAlI mar3acanoM ko Apane apane anubhava evaM sUjhabUjha se avilamba dUra kiyA hai / etadartha hama Apake AbhArI haiN| _isa gaNitIya jaTila graMtha ko bar3I dhIratA se kamala prinTarsa, madanagaMja ne mudrita kiyA hai| grantha ke tInoM khaNDoM ke surucipUrNa evaM zuddha prakAzana ke lie hama zrI pAMcUlAlajI baMda evaM presa karmacAriyoM ko hArdika sAdhuvAda dete haiM / AzA hai, svAdhyAyojana mahAsabhA ke isa garimApUrNa prakAzana se vizeSa lAbhAnvita hoNge| iti zubham ! mahAvIra jayantI rAjakumAra seThI 31-3.88 maMtro, prakAzana vibhAga zrI bhA0 di. jaina mahAsabhA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prAdyamitAkSara bhagavAna jinendradeva dvArA upadiSTa divya vANI dhAra anuyogoM meM vibhAjita hai / trilokasAra aMtha ke saMskRta TIkAkAra zrImanmASacandrAcArya vidyadeva ne kahA hai ki jisa prartha kA nirUpaNa zrI sarvazaveva ne kiyA thA, usI artha ke vidyamAna rahane se karaNAnuyoga paramAgama kevalajJAna sadRza hai / tisopapaNatI grantha ke prathamAdhikAra kI gAthA 86-87 meM zrIyativaSamAcAryadeva pratijJA karate haiM ki maiM ( padAharUvattaNega Airiya aNukkamA Ada tiloyapaNNattI ahaM yocchAmi ) AcArya paramparA se pravAha rUpa meM Aye hue trilokaprajJapti graMtha ko khuuNgaa| AcAryoM kI isa vANI se grantha kI prAmANikatA nipivAda hai| mAdhAra-tiloyapaNNatI graMtha ke isa navIna saMskaraNa kA sampAdana kAnar3I pratiyoM ke AdhAra para kiyA gayA hai, ataH isa saMskaraNa kA AdhAra jIvarAja granthamAlA se prakAzita tiloyapaNatI aura janabidrI sthita jaina maTha kI ti0 pa0 kI prAcIna kannar3a prati se kI huI devanAgarI lipi hai| pratha-parimANa-grantha no adhikAroM meM vibhakta hai / granyakartA ne isameM 8000 gAthAoM dvArA loka kA vivecana karane kI sUcanA dI hai| jIvarAja jaina granthamAlA, solApura se prakAzita tiloyapaNNattI ke nau adhikAroM kI kula ( padya) sUcita gAthAeM 5677 haiM jabaki vAstava meM kula 5666 hI mudrita haiM; gadya bhAga bhI prAyaH sabhI adhikAroM meM hai / isa grantha kI gAthAnoM kA pUrNa pramANa prApta karane hetu zIrSaka evaM samApana sUcaka mUla padoM ke sAtha gadya bhAga ke sampUrNa akSara gine gaye haiN| gAthAoM ke nIce aMkoM meM jo saMdRSTiyAM dI gaI haiM, unheM chor3a diyA gayA hai| kannar3a prati meM prAyaH pratyeka adhikAra meM navIna gAthAeM prApta huI haiM / isaprakAra isa navIna saMskaraNa kI kula gAthAoM kA pramANa isa prakAra hai
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] mudrita prati kii| kannar3a prati se / mahAdhikAra mudrita prati kA gadya ke akSaroM kI| adhikaprApta / gAthA saMkhyA gAthA saMkhyA | gAthA saMkhyA / kula yoga 283 377 367 383 prathama mahAdhikAra dvitIya tRtIya // caturtha // 242 2951 107 3113 paMcama 748 1071 paSTha 106 saptama 723 4 praSTam nayama 77 5666 / 106 | 1107 6882 AcArya zrI ko pratijJAnusAra ( 8000-6882) 1118 gAthAeM kama hai, kintu yadi aMkasaMdRSTiyoM ke aMkoM ke akSara banAkara gine jAneM to kula gAthAeM 8000 hI ho jaayeNgii| gAthAoM ke isa pramANa se prakSipta gAthAoM kI bhrAnti kA nirAkaraNa ho jAtA hai| ___kannar3a prati se prApta navIna gAthAoM kA sAmAnya paricaya 5vAM mahAdhikAra- pAthA 178 hai, jo bhagavAna ke janma ke samaya cAroM dizAoM ko nirmala karane vAlI cAra dikkranyAnoM ke nAma darzAtI hai / gAthA 17 hai, jo gopura prAsAdoM kI satraha bhUmiyoM ko pradarzita karatI hai / 7vAM mahAdhikAra-gAthA 242 hai, yaha sUrya kI 184 vIthiyAM prApta karane kA niyama darzAtI hai / gAthA 277 hai, jo kesudeva ke kArya { sUrya grahaNa ko) pradarzita karatI hai| gAthA 508 hai, jo eka muhUrta meM nakSatra ke 1835 gaganakhaNDoM para gamana aura usI eka muhUrta meM candra dvArA 1768 ga0 kha. para gamana kA vidhAna darzAtI hai / gApA 535 hai, jo sUrya ke prayanoM meM caturtha bhora paMcama AvRtti
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11] ko kahakara apUrNa viSaya kI pUrti karatI hai / gAthA 563 hai jo prathama patha sthita sUrya ke bAhya bhAga meM evaM zeSa anya mArgoM meM sUrya kiraNoM ke gamana kA pramANa kahakara chUTe hue viSaya kI pUrti karatI hai| Eat mahAdhikAra-gAthA 305 meM iMdrAdi kI deviyoM ko kahane kI pratijJA kI thI usa pratijJA pho pUrNa karane vAlI gAthA 306 hai / gA0 321 lokapAla kI deviyoM ko kahakara chuTe hue viSaya ko pUrNa karatI hai / gA0 366 gopuradvAroM ke adhUre pramANa ko pUrNa karatI hai| 556 se 562 taka kI 4 gAthAe~ devoM ke prAhAra kAla ke apUrNa viSaya ko pUrNa karatI haiM / gA0 563-564 devoM ke ucchvAsa kAla ke viSaya kA pratipAdana karatI haiM / gA0 565-566 pAThAntara se devoM ke zarIra kI avagAhanA kA pramANa kahatI haiM 568 se 578 taka 11 gAthAe~ devAyu ke bandhaka pariNAmoM ko kahakara viSaya kI pUti karatI haiM / isa prakAra isa adhikAra meM 23 gAthAeM vizeSa prApta huI haiN| vo mahAdhikAra-18 se 21 (4) gAthAeM siddha parameSThI ke sukhoM kA kathana karake apUrNa viSaya ko pUrNa karatI haiN| gA0 80 granthAnta maMgalAcaraNa ko pUrNa evaM spaSTa karatI hai / isaprakAra isa tRtIya khaNDa meM kannaDa prati se (2+o+5+23+5=) 35 mAthAeM vizeSa . prApta huI haiM jo sura, anupalabdha diya : vimarzana karAtI hai / vicAraNIya sthala tiloyapaNNattI prathama khaNDa : prathama mahAdhikAra pRSTha 23-24 para dI huI gAthA 107 kA artha isa prakAra hai gAthArtha-aMgula tIna prakAra kA hai-utsedhAMgula, pramANAMmula aura AtmAMgula | paribhASA se prApta aMgula utsedha sUcyaMgula kahalAtA hai / vizeSArtha-pravasanAsanna skandha se prArambha kara 5 jI kA jo aMgula banatA hai vaha utsedhasUcyaMgula hai, isake varga ko usedhapratarAMgula aura isIke dhanako utsedhadhanAMgula kahate haiN| isIprakAra sarvatra jAnanA / yathA utsedhasUcyaMgula utse ghapratarAMgula utsedhaghanAMgula pramANasUcyaMgula pramANapratarAMgula pramAgadhanAMgula AtmasUcyaMgula AtmapratarAMgula AtmaghanAMgula (pramANa-jambUdvIpapaNNattI 13/23-24, pRSTha 237)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] jina-jina vastutroM ke mApa meM ina bhinna-bhinna aMmuloM kA prayoga karanA hai unakA nirdeza AcArya ne isI adhikAra kI gAthA 110 se 113 taka kiyA hai| isa nirdeza ke anusAra jisa vastu ke mApa kA kathana ho use usI prakAra ke aMgula se mApa lenA cAhiye / jisa prakAra 10 paise, 10 cavannI aura 10 rupayoM meM 10 kA guNA karane para kramazaH 100 paise, 100 cavannI aura 100 rupaye prAyeMge, usIprakAra utsedha yo0, pramANa yo0 aura prAtma yojana ke kosa banAne ke liye 4 se guNita karane para kramazaH 3 utsedha kosa, 3 pramANa kosa aura 3 Atma kosa prApta hoNge| isase yaha siddha huA ki laghu yojana aura mahAyojana ke madhya jo anupAta hogA vahI anupAta yahAM utsedha kosa aura pramANa kosa ke bIca hogA ! vahI anupAta utsedhAMgula aura pramANAMgula ke bIca hogA / AcAryoM ne bhI isIprakAra ke mApa diye haiM / yathA---- ti0 50 khaNDa 1, adhikAra 2 rA, pR. 252 gA0 316 "uccheha joyaNANi satta' ,, ,, 3 . 7 cA~, pR0 292 , 201 cattAri pamANa aMgulANaM' , , , 3 , 7 yA, pR0 312, 273 'cattAri pamANa aMgulANi' dhavala 4/40 gharama paMkti utsedhadhanAMgula ! dhavala 4/41 paMkti 10 pramANadhanAMgula / dhavala 4/34-35 pramANaghAgula / ., 4/34 mUla evaM TIkA utsedhayojana, pramANayojana ityAdi / prayAsa karane para bhI yaha mApa sambandhI viSaya pahale buddhigata nahIM huA thA, isaliye ti0 50 ke dUsare khaNDa meM AdyamitAkSara pR0 12 para vicAraNIya sthala meM prathama sthala para isI viSaya kA ullekha kiyA thA / do varSa ho gaye, kahIM se bhI koI samAdhAna nahIM huprA / vartamAna bhINDara-nivAsa meM paM. javAharalAlajI siddhAnta zAstrI ke mAdhyama se viSaya buddhigata huaa| ata: gAthA 107 ke artha kI zuddhi hetu aura jijJAsujanoM kI tRpti hetu yaha spaSTIkaraNa diyA jA rahA hai| ti. pa0 dvitIya khaNDa : caturtha adhikAra * gAthA 1604, 1605 meM kahA gayA hai ki 'ye tIrthakara jinendra tRtIya bhaba meM tInoM lokoM ko AzvayaM utpanna karane vAle tIrthakara nAmakarma ko bAdhate haiM / isa kathana kA yaha phalitArtha hai ki ve pAne vAle duHSama-suSama kAla meM jaba tIrthakara hoMge usako Adi karake pUrva ke tRtIya bhava meM tIrthaMkara prakRti kA bandha kara leMge arthAt pacakalyANaka vAle hI hoMge / ina (gAthA 1605-1607 meM kahe hue) 24 mahApuruSoM meM se rAjA zreNika ko chor3akara yadi anya ko isI bhava meM tIrthaMkara prakRti kA baMdhaka mAnate haiM to siddhAMta se virodha pAtA hai, kyoMki tIrthakara prakRti kA bandha ant| koTAkoTi
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 13 ] sAgara se adhika nahIM hotA aura vaha prakRti kucha antamuhUrta pATha varSa kama do pUrva koTi +33 sAgara se adhika sattA meM maujUda nahIM raha sktii| duSama-suSama kAla kA pramANa 42 hajAra varSa kama eka koDAkoDI sAgara hai aura isa kAla meM jaba 3 varSa 8 mAha avazeSa rahege taba (sAtyaki putra kA jIva) 24 veM anantavIrya tIrthakara mokSa jaaveNge| yaha kAla anaka karor3a sAgara pramANa hai aura itane kAlataka tIrthaMkara prakRti baMdhaka jIva saMsAra meM nahIM raha sktaa| ti0 pa0 tRtIyakhaNDa : paMcama se navama mahAdhikAra isa khaNDa sambandhI pAMcoM adhikAroM ke katipaya sthaloM evaM viSayoM kA samAdhAna buddhigata nahIM huA jo gurujanoM evaM vidvAnoM dvArA vicAraNIya hai-- paMcama-mahAdhikAra-* gAthA 7 meM 25 koDAkor3I uddhAra palya ke romoM pramANa dvIpa-sAgara kA aura gAthA 27 meM 64 kama 23 uddhAra sAgara ke romoM pramANa dvIpa-sAgara kA pramANa kahA gayA hai / gAthA 130 ke kathanAnusAra 25 kor3Akor3I uddhAra palya barAbara hI 23 uddhAra sAgara hai| jaba gAthA 27 meM 64 kama kiye haiM taba gAthA 7 meM 64 hIna kyoM nahIM kahe gaye ? saptama mahAdhikAra-* gAthA 6 meM jyotiSI devoM ke agamya kSetra kA pramANa yojanoM meM kahA gayA hai kintu isa pramANa kI prApti paridhi 4 vyAsa kA caturthAza x UMcAI ke paraspara guNana se hotI hai ata: ghana yojana hI haiM mAtra yojana nahIM / / * vAtavalaya se jyotiSo devoM ke antarAla kA pramANa prApta karane hetu gAthA 7 ko mUla saMdRSTi meM icchA rAzi 1900 aura labdha rAzi 1084 kaho gaI hai kintu 1900 icchA rAzi ke mAdhyama se 1084 yojana prApta nahIM hote| yadi zani graha kI 3 yojana UMcAI chor3akara arthAt { 1600-3) 1897 yojana icchA rAzi mAnakara gaNita kiyA jAtA hai to saMdRSTi ke anusAra 1084 yojana pramANa prApta hotA hai, jo vicAraNIya hai| * gAthA 86 evaM 10 kA viSaya vizeSArtha meM spaSTa avazya kiyA hai kintu Atma tRSTi nahIM hai ataH punaH vicAraNIya hai / * gAthA 202 meM rAhu kA bAhalya kucha kama adhaM yojana kahakara pAThAntara meM vahI bAhatya 250 dhanuSa hai kintu ketu kA bAhalya prAcArya svayaM (gA0 275 meM ) 250 dhanuSa kaha rahe haiM jo vicAraNIya hai / kyoMki pAgama meM rAhu-ketu donoM ke vyAsa Adi kA pramANa sadRza hI kahA gayA hai| * bilokasAra gA0 389-391 meM kahA gayA hai ki bharata kSetra kA sUrya jaba niSadhAcala ke Upara 14621 upayo0 AtA hai taba cakravartI dvArA dekhA jAtA hai kintu yahA~ gAthA 434-435 meM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 ] kahA gayA hai ki bharatakSetra kA sUrya jaba niSaghAcala ke Upara 5574 34 yo0 pAtA hai taba cakravartI dvArA dekhA jAtA hai / ina donoM kathanoM kA samanvaya gAthA 435 ke vizeSArtha meM kiyA gayA hai, phira bhI yaha viSaya vicAraNIya hai| * gAthA 437 se prArambha kara aneka gAthAoM meM kahA gayA hai ki sUrya jaba bharatakSetra meM udita hotA hai taba videha kI kSemA Adi nagariyoM meM kitanA dina athavA rAtri rahatI hai / isa graMtha meM yaha viSaya apUrva hai ataH vizeSa rUpa se draSTavya hai| * gAthA 82 meM graha-samUha kI nariyoM kA avasthAna 12 yo bAhatya meM kahA hai| usI prakAra gA0 491-92 meM jaghanya, madhyama utkRSTa nakSatroM ke evaM abhijit nakSatra ke maNDala kSatroM kA pramANa kramaza: 3060190 aura 18 yo0 kahA gayA hai. isa viSaya kA anta gA0 507 para huA hai| yaha viSaya buddhigata nahIM humA, ataH vizeSa vicAraNIya hai / * 529 se 532 taka kI 4 gAthAe~ apane artha ko spaSTa rUpa se kahane meM samartha nahIM pAI gaI at| inakA pratipAdya viSaya pilokasAra ke AdhAra se pUrNa karane kA prayAsa kiyA hai / ye vizeSa rUpa se draSTavya haiN| pR0 422 para gadya bhAga meM candra-sUrya donoM kA antarAla eka sahaza 47914151 yo0 kahA hai / jaba candra-sUrya donoM kA vyAsa bhinna-bhinna hai taba antarAla kA pramANa sadRza kaise ? vizeSArtha meM viSaya spaSTa karane kA prayAsa kiyA hai, phira bhI vicAraNIya hai| zrI paM. javAharalAlajI siddhAnta zAstrI ( bhINDara ) ne jyotiSI devoM ke viSaya meM kucha zaMkAe~ bhejI thIM / sarvopayogI hone se vaha zaMkA-samAdhAna yahA~ diyA jA rahA hai zaMkA-jyotiSI devoM ke iMdra ke parivAra deva kauna-kauna haiM ? samAdhAna-gAthA 56-60 meM indra (candra ) ke sAmAnika, tanurakSaka, tInoM pAriSada, sAta anIka, prakIrNaka, pAbhiyogya aura kisviSa ( lokapAla aura Ayastriza ko chor3akara ) ye ATha prakAra ke parivAra deva kahe haiN| ___ zaMkA-ye ATha bheda yukta parivAra deva kevala indra ke hote haiM yA anya pratIndrAdi ke bhI hote haiM ? samAdhAna-gAthA 78 meM sUrya pratIndra ke ( indrako chor3akara ) sAmAnika, tanurakSaka, tInoM pAriSada, prakIrNaka, anIka Abhiyogya aura kilviSa ye sAta prakAra ke parivAra deva kahe gaye haiN| gA0 88 meM grahoM ke, gA0 107 meM nakSatroM ke aura trilokasAra gAthA 343 meM tArAgaNa ke bhI mAbhiyogya deva kahe gaye haiM /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15 ] zaMkA-kyA graha, nakSatra aura tArAgaNa indra { candra ) ke parivAra deva nahIM haiM ? samAdhAna- gA0 12-13 meM jyotiSI devoM ke indroM ( candroM) kA pramANa hai / gAthA 14 meM pratIndroM ( sUryo) kA, gA0 15-24 taka grahoM kA, gA0 25 se 30 taka nakSatroM kA aura gA0 31 se 35 taka indroM ke parivAra meM tArAoM kA pramANa kahA gayA hai| isase siddha hotA hai ki graha, nakSatra aura tArAgaraNa ATha prakAra ke bhedoM se bhinna parivAra deva haiM / pAThavAM mahAdhikAra-* gAthA 83 meM Rju vimAna kI pratyeka dizA meM 62 theNIbaddha kahe pasase jJAta hotA hai ki sarvArtha siddhi meM koI zreNIbaddha vimAna nahIM hai kintu ti0 10 kAra pAcArya sthaya gAthA 85 meM jina prAcAryoM ne 62 zreNI kA nirUpaNa kiyA hai unake upadezAnusAra sarvArthasiddhi ke Azrita bhI cAroM dizAoM meM eka-eka zreNIbaddha vimAna haiM' kahakara tiresaTha zreNIbaddha vimAnoM kI mAnyatA puSTa karate haiM, phira pAThAntara gAthA 84 ke kathana meM aura isa kathana meM kyA aMtara rahA ? jaba gA0 83 svaya kI hai taba 85 meM "jina prAcAryoM ne ........ ' aisA kyoM kahA hai ? yaha rahasya samajha meM nahIM aayaa| * gAthA 100 meM sarvArthasiddhi vimAna ko pUrvAdi cAra dizAoM meM vijayAdi cAra zreNIbaddha kahe haiM / gAthA 126 meM vahI viSaya pAThAntara ke rUpa meM kahA gayA hai / aisA kyoM ? ___* yathArtha meM pAThAnta ra pada gAthA 125 ke nIce AnA cAhie thaa| kyoMki isameM dizAe~ pradakSiNA krama se na dekara pUrva, pazcima, dakSiNa aura uttara isa rUpa se dI gaI hai| * gAthA 99 aura 123 bilakula eka sadRza haiN| kyoM ? gAthA 108 meM caumbihesu ke sthAna para ghAu digesu ( cAroM dizAoM meM ) pATha apekSita hai| * gAthA 115-116 meM kalpoM ke bAraha aura solaha donoM prabhAraNoM ko anya-anya AcAryoM ke ughoSita kara diye gaye haiM taba svayaM granthakAra ko kitane kalpa svIkRta haiM ? * granthakAra ne gA0 120 meM bAraha kalpa svIkRta kara gA0 127-128 meM molaha kalpa pAThAntara meM kahe haiM ? * gAthA 137 se 146 taka ke bhAva ko samajhakara pR0 473 para banA huA Urdhvaloka kA citra aura mukhapRSTha para banA huA tona loka kA citra nayA banAyA hai| isake pUrva trilokasAra, siddhAnta pAra dIpaka evaM tiloyapaNatto ke prathama aura dvitIya khaNDoM kI lokAkRti meM saudharmazAna Adi kalpoM ke jo citraNa diye haiM ve galata pratIta hote haiM / yaha bhI vicAraNIya hai| * gAthA 148 meM punaH solaha kalpa pAThAntara meM kahe gaye haiN|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] * gA0 246 meM Anata Adi cAroM indoM ke anIkoM kA pramANa kahA jAnA cAhie pA kiMtu mAnata-prANata indroM ke anIkoM kA pramANa na kahakara 'pAraNa-iMdAdi-durge dvArA AraNa-acyuta ina do indroM ke pratIkoM kAhI pramANa kahA gayA hai / kyoM ? * gA0 215 meM vaimAnika deva sambandhI pratyeka indra ke pratIndrAdi dasa prakAra ke parivAra deva kahe haiM aura gA0 286 meM pratIndra, sAmAnika aura zAyastriza ghevoM meM se pratyeka ke dasa-dasa prakAra ke parivAra deva apane-apane indra sadRza hI kahe haiM? yaha kaisa sambhava hai ? * gA0 287 se 296 taka sabhI indroM ke sabhI lokapAloM ke sAmanta, prAbhyantara, mAdhyama aura bAhya pAriSada, anIka, Abhiyogya, prakIrNaka aura kilviSika parivAra devoM kA pramANa kahA gayA hai| * indroM ke nivAsa sthAnoM kA nirdeza karate hue gA0 341 se 348 taka kitane indrakoM evaM zreNIbaddhoM meM se kauna se nambara ke zreNIbaddha meM indra rahatA hai yaha kahA gayA hai kintu gA0 349 350 meM indrakoM tathA zreNIbaddhoM kI kula saMkhyA nirdiSTa na karake mAtra jiddiTTa' ( jinendra dvArA . dekhe gaye nAma vAle ) pada kahakara smAna batAyA gayA hai / * gA0 410 meM sudharmA sabhA kI UMcAI 3000 kosa kahI gaI hai| jo vicAraNIya hai kyoMki akRtrima mApoM meM U~mAI kA pramANa prAyaH lambAI ghor3AI hotA hai| arthAta la. 400 + cau0 200_.. "= 300 kosa honI caahie| * gA0 548 meM lAntava kalpake dhanIka devoM ke viraha kAla kA pramANa chUTa gayA hai| * gA0 568, 575 aura 576 kA tADapatra khaNDita hone se ina gAthAoM kA artha vicAraNIya hai| * gA0 622 se 636 arthAt 14 gAthAoM kA yathArtha bhAva buddhigata nahIM huaa| * gA0 681 kA vizeSArtha aura noTa vizeSa rUpa se draSTavya aura vicAraNIya haiM / * gA0 652 se 685 kA viSaya bhI spaSTa rUpa se buddhigata nahIM huaa| ra 9404740815625 yojana kahA gayA prabhAraNa dhana makhama mahAdhikAra-gA. 4 meM 1404740815625 yojana - yojanoM meM hai kintu gAthA meM kevala yojana kahe gaye haiN|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] kAryakSetra-udayapura nagara ke madhya maNDI kI nAla sthita 1008 zrI pArvatAya di0 jena gaNDelavAla mandira meM rahakara isa khaNDakA adhikAMza bhAga liyA gayA thaa| zeSa kArya 1312 / 1986 ko salumbara meM pUrNa huaa| sambala-vItarAga, sarvajJa, hitopadezI, choropasarga vijetA, jagat ke nirdhAja bandhu 1008 zrI pArzvanAtha tIrthakara deva ko caraNa raja evaM hRdayasthita anupama jinendrabhakti, Apta-upadiSTa divya vacanoM ke prati agAdhaniSThA aura prAcArya kundakunda deva kI paramparA meM hone vAle 20 vI zatAbdI ke bhAdyaguru samAdhisamrATa cAritracakravartI bAla brahmacArI prAcArya 108 zrI zAntisAgarajI mahArAja ke prathama ziSya nAma dAnArI mahApohAnA 108 zrI vIrasAgaraNI mahArAja ke prathamaziSya bAlabrahmacArI paTTAdhIzAcArya vIkSA guru 108 zrI zivasAgaraNI mahArAja, unake paTTa para ArUr3ha mithyAtvarUpI kardama se nikAlakara samyaktvarUpI svaccha jala meM snAna karAne vAle paramopakArI bAlabrahmacArI paTTAdhIzAcAyaM 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja, prabhISaNajJAnopayogI, vidyArasika, jJAnapipAsu, bAlabrahmacArI vidyAguru paTTAdhIzAcArya 108 zrI pramitasAgarajI mahArAja, parama zraddheya anubhavavRddha, zikSAguru AcArya kalpa 108 zrI vRttasAgarajI mahArAja aura grantha lekhana ke lie asIma bhAzIrvAda pradAtA 108 zrI sammatisAgarajI bAdi sabhI AcArya evaM sAdhu parameSThiyoM kA zubhAzIrvAda rUpa varada hasta hI merA sabala sambala rahA hai| kyoMki jaise andhA vyakti lakar3I ke AdhAra binA cala nahIM sakatA se hI deva, zAstra aura guru kI bhakti binA maiM bhI yaha mahAna kArya nahIM kara sakatI thii| aise tAraNa-taraNa deya, zAstra guru ko merA hAdika koTizaH trikAla namo'stu ! namo'stu !! namostu !!! sahayoga-sampAyaka zrI cetanaprakArANI pATanI saumya mudrA, sarala hRdaya, saMyamita jIvana, madhura kintu suspaSTa bhASA bhASI, vidvAn aura samIcIna jAna bhaNDAra ke dhanI haiN| Adhi aura vyAdhi tathA myAdhi sadRza upAdhirUpI roga se bhApa aniza apanA bacAva karate rahate haiN| nirlobha vRtti Apake jIvana kI sabase mahAn vizeSatA hai / hindI bhASA para ApakA viziSTa adhikAra hai| Apake dvArA kiye hue yathocita saMzodhana, parivartana evaM parivardhanoM se graMtha ko vizeSa sauSThava prApta huA hai| sUkSmAtisUkSma artha prAdi ko pakar3ane kI tatparatA prApako pUrva-puNya yoga se sahaja hI upalabdha hai| sampAdana kArya ke atirikta bhI samaya-samaya para prApakA bahuta sahayoga prApta hotA rahatA hai / pro0 zrI lakSmIcandrako jana jabalapura ne paMcama mahAdhikAra meM unnIsa vikalpoM dvArA dvIpasamudroM ke alpabahutva sambandhI gaNita ko evaM tiryaMcoM ke pramANa sambandhI gaNita ko spaSTa kara, garigata kI dRSTi se sampUrNa graMtha kA avalokana kara tathA gaNita sambandhI prastAvanA likhakara sarAhanIya sahayoga diyA hai|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1 ] pUrvAvasthA ke vidyAguru, sarasvatI kI sevA meM anavarata saMlagna, sarala prakRti aura saumyAkRti viniya rahegAni zrI ke. pAlA bAramAtrA zAgara kI satpreraNA se hI yaha mahAn kArya sampanna huA hai| udAramanA bI nirmalakumArajI seThI isa jJAnayajJa ke pramukha yajamAna haiN| prApane seThI TrasTa ke vizeSa dravya se graMtha ke tInoM khaNDa bhavyajanoM ke hAthoM meM pahu~cAye haiN| ApakA yaha anupama sahayoga avazya hI vizuddhajJAna meM sahayogI hogaa| saMghastha brahmacArI zrI kajor3ImalajI kAmadAra ne isake anudAna kI saMyojanA prAdi meM athaka zrama kiyA hai unake sahayoga ke binA saMtha prakAzana kA kArya itanA zIghra honA sambhava nahIM thaa| presa mAlika zrI pAMvalAlajI madanagaMja-kizanagar3ha, zrI vimalaprakAzajI DAphTamena ajamera, zrI ramezakumArajI mehasA udayapura evaM zrI di0 jaina samAja kA artha Adi kA sahayoga prApta hone se hI Aja yaha tRtIya khaNDa navIna paridhAna meM prakAzita ho pAyA hai| prAzIrvAda-isa samyagjJAna rUpI mahAyajJa meM tana, mana evaM dhana prAdi se jina-jina bhavya jIvoM . ne jitanA jo kucha bhI sahayoga diyA hai ve saba paramparAya zIghra hI vizuddha jJAnako prApta kareM; yaho .. merA maMgala AzIrvAda hai| mujhe prAkRta bhASA kA kiJcit bhI jJAna nahIM hai / buddhi alpa hone se viSayajJAna bhI nyUnatama hai| smaraNazakti aura zArIrika zakti bhI kSoNa hotI jA rahI hai| isa kAraNa svara, vyaMjana, pada, artha evaM gaNitIya azuddhiyAM ho jAnA svAbhAvika haiM kyoMki-'ko na vimuhayati zAstra samudre' ataH parama pUjya gurujanoM se isa avinaya ke lie prAyazcitta prArthI huuN| vidvajjana graMtha ko zuddha karake hI artha grahaNa kreN| ityalam ! bhadra bhUyAt--- vi0 saM0 2045 mahAbIra jayantI -prAyikA vizuddhamato dinAMka 3153 / 1988
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhISaNajJAnopayogI, pArSamArga poSaka .. parama pU0 105 prAyikA zrI vizaddhamatI mAtAjI [saMkSipta jIvana vRtta ] 1 gehu~mA varNa, majholA kada, anatisthUla zarIra, caur3A lalATa, bhItara taka jhAMkatI so ainaka dhAraNa kI huI A~kheM, hitamita priya spaSTa bola, saMyamita sadhI cAla aura saumya mukhamudrA-basa, yahI hai unakA aNgnyaas| naMge pAMva, luJcitasira, dhavala zATikA, mayUrapicchikA-basa, yahI hai unakA deSa vinyAsa / viSayAzAvirakta, jJAnadhyAna tapa japa meM sadA nirata, karuNAsAgara, paraduHkha kAtara, pravacanapaTu, nispRha, samatA-vinaya-dhairya aura sahiSNutA kI sAkAramUti, bhadrapariNAmI, sAhitya sRjanarata, sAdhanA meM baja se bhI kaThora, vAtasalya meM navanIta se bhI mRdu, AgamaniSTha, gurubhaktiparAyaNa, prabhAvanApriyabasa, yahI hai unakA pransara prAbhAsa / jUlI aura jayA, jAnakI aura jenunnisA sabake janmoM kA lekhA jokhA nagara pAlikAyeM rakhatI haiM para kucha aisI bhI haiM jinake janma kA lekhA jokhA rASTra, samAja aura jAtiyoM ke itihAsa sneha aura zraddhA se apane aMka meM surakSita rakhate haiN| vi0 saM0 1986 kI caitra zuklA tRtIyA ko rIThI (jabalapura, ma0pra0) meM janmI vaha bAlA mumitrA bhI aisI hI rahI hai jo Aja haiM prAyikA vizuddhamatI mAtAjI / isa zatAbdI ke prasiddha santa pUjya zrI gaNezaprasAdajI varNI ke nikaTa samparka se saMskArita dhArmika golApUrva parivAra meM sadgRhastha pitA zrI lakSmaNa lAlajI siMghaI evaM mAtA sau. mathurAbAI kI pAMcavIM santAna ke rUpa meM sumitrAjI kA pAlana-poSaNa huA / ghUTI meM hI dayAdharma aura sadAcAra ke saMskAra mile / phira thor3I pAThazAlA kI zikSA, basa ; saba kucha sAmAnya vilakSaNatA kA kahIM koI cihna nahIM / Ayu ke pandraha varSa bItate-bItate pAsa ke hI gAMva bAkala meM eka ghara kI vadhU banakara sumitrAjI ne pitA kA ghara chor3A / itane sAmAnya jIvana ko lakhakara taba kaise koI anumAna kara lesA ki yaha bAlikA eka dina Thosa prAgamajJAna prApta karake sva-para kalyANa ke patha para prArUr3ha ho strI paryAya kA utkRSTa pada prApta kara legii|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [20] saca hai, karmoM kI gati bar3I vicitra hotI hai / candramA evaM sUrya ko rAhu aura ketu nAmaka graha vizeSa se pIr3A, sarpa tathA hAthI ko bhI manuSyoM dvArA bandhana aura vidvadjana kI daridratA dekhakara anumAna lagAyA jAtA hai ki niyati balavAna hai aura phira kAla ! kAla to mahAkrUra hai ! 'apane mana kachu aura hai vidhanA ke kaddU aura' / daiva duvipAka se sumitrAjI ke vivAha ke kucha hI samaya bAda unheM sadA ke liye mAtR-pitR viyoga huA aura vivAha ke Der3ha varSa ke bhItara hI kanyA jIvana ke liye abhizApa svarUpa vaidhavya ne Apako A gherA / aba to sumitrAjI ke sammukha samasyAoM se ghirA sudIrgha jIvana thA / iSTa viyoga (pati aura mAtA-pitA) se utpanna huI asahAya sthiti bar3I dAruNa thii| kisake sahAre jIvana-yAtrA vyatIta hogI ? kisa prakAra nizcita jIvana mila sakegA ? avaziSTa dIrghajIvana kA nirvAha kisa vidhi hogA ? ityAdi nAnA prakAra kI vikalpa latariyAM mAnasa ko mathane lgiiN| bhaviSya prakAzavihIna pratIta hone lagA / saMsAra meM zIlavatI striyAM dhairyazAlinI hotI haiM, nAnA prakAra kI vipattiyoM ko ve ha~sate-haMsate sahana karatI haiN| nirdhanatA unheM DarA nahIM sakatI, rogazokAdi se ve vicalita nahIM hotIM parantu prativiyogasaMdRza dAruNa duHkha kA ve pratikAra nahIM kara sakatI haiN| yaha duHkha unheM asahya ho jAtA hai / aisI du:kha pUrNa sthiti meM unake liye kalyANa kA mArga darzAne vAle virala hI hote haiM aura sambhavatayA aisI hI sthiti ke kAraNa unheM 'abalA' bhI pukArA jAtA hai / parantu sumitrAjI meM Atmabala pragaTa huA, unake antaraMga meM sphuraNA huI ki isa jIva kA eka mAtra sahAyaka yA abalambana dharma hI hai / 'dharmo rakSati rakSita: ' 1 apane viveka se unhoMne sArI sthiti kA vizleSaNa kiyA aura 'zikSArjana' kara svAvalambI ( apane pA~voM para khar3e ) hone kA saMkalpa liyA / bhAiyoM- zrI nIrajajI mora zrI nirmalajI satanA - ke sahayoga se kevala do mAha par3ha kara prAimarI kI parIkSA uttIrNa kii| miDila kA trivarSIya pAThayakrama do varSa meM pUrA kiyA aura zikSakIya prazikSaNa prApta kara zradhyApana kI arhatA ajita kI aura anantara sAgara ke usI mahilAzrama meM jisameM unakI zikSA kA zrIgaNeza huA thA - adhyApikA banakara sumitrAjI ne sva + avalambana ke apane saMkalpa kA eka caraNa pUrNa kiyA / sumitrA ne mahilAzrama ( vidhavAzrama ) kA sucAru rItyA saMcAlana karate hue karIba bAraha varSa paryanta pradhAnAdhyApikA kA guruttara uttaradAyitva bhI sNbhaalaa| Apake saprayatnoM se Azrama meM zrI pArzvanAtha caityAlaya kI sthApanA huii| bhASA aura vyAkaraNa kA vizeSa adhyayana kara Apane bhI 'sAhityaratna' aura 'vidyAlaMkAra' kI upAdhiyoM ajita kiiN| vidvaziromaNi DaoN0 pa0 pannAlAlajI sAhityAcArya kA vinIta ziSyatva svIkAra kara Apane 'jaina siddhAnta' meM praveza kiyA aura dharmaviSaya meM 'zAstrI' kI parIkSA uttIrNa kii| adhyApana aura zikSArjana kI isa saMlagnatA ne sumitrAjI ke jIvana vikAsa ke naye kSitijoM kA udghATana kiyA / zanaiH zanaiH unameM 'jJAna kA phala' akurita hone lgaa| eka sukhada saMyoga hI samajhiye ki san 1962 meM paramapUjya paramazraddheya ( sva 0 ) AcAryaM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 21 ] zrI dharmasAgarajI mahArAja kA varSAyoga sAgara meM sthApita hukA zApa para nirodhavRtti aura zAnta saumya svabhAva se sumitrAjI abhibhUta huiiN| saMghastha pravara vaktA pUjya 108 ( sva 0 ) zrI sanmati - sAgarajI mahArAja ke mArmika udbodhanoM se zrApako asIma bala milA aura zrApane sva + avalambana ke apane saMkalpa ke agale caraNa kI pUrti ke rUpa meM cAritra kA mArga aMgIkAra kara saptama pratimA ke vrata grahaNa kiye| vikrama saMvat 2021 zrAvaNa zuklA saptamI, di0 14 agasta 1964 ke dina parama pUjya tapasvI, adhyAtmavettA, cAritraziromaNi, digambarAcArya 108 zrI zivasAgarajI mahArAja ke punIta kara-kamaloM se brahmacAriNI sumitrAjI kI prAyikA dIkSA pratizaya kSetra paporAjI ( ma0pra0 ) meM sampanna huI / aba se sumitrAjI 'vizuddhamatI' banIM / bundelakhaNDa meM yaha dIkSA kAphI varSoM ka antarAla se huI thI ataH mahatI dharmaprabhAvanA kA kAraNa banI / I AcAryazrI ke saMgha meM dhyAna aura adhyayana kI diviSTa paramparAThoM ke anurUpa navadIkSita afrist ke niyamita zAstrAdhyayana kA zrIgaNeza huA / saMghasya parama pUjya AcAryakalpa zrutasAgarajI mahArAja ne dravyAnuyoga aura karaNAnuyoga ke graMthoM meM AryikA zrI kA praveza karAyA / zrabhIkSNajJAnopayogI pUjya zrajitasAgarajI mahArAja ( vartamAna paTTAdhIza prAcArya ) ne nyAya sAhitya, dharma aura vyAkaraNa ke granthoM kA adhyayana kraayaa| jaina gaNita ke abhyAsa meM aura SaTkhaNDAgama siddhAnta ke svAdhyAya meM ( sva 0 ) 0 paM0 ratanacandrajI mukhatAra Apake sahAyaka bane / satataparizrama, anavarata abhyAsa aura saccI lagana ke bala para pUjya mAtAjI ne viziSTa jJAnArjana kara liyaa| yahAM isa bAta kA ullekha karanA aprAsaMgika na hogA ki dIkSA ke prArambhika varSoM meM AhAra meM nirantara antarAya Ane ke kAraNa ApakA zarIra atyanta azakta aura zithila ho calA thA para zarIra meM balavatI AtmA kA nivAsa thA / zrAvakoM vRddhoM hI nahIM acchI AMkhoM bAla yuvakoM kI lAba sAvadhAniyoM ke bAvajUda bhI antarAya AhAra meM bAdhA pahu~cAte rhe| AyikAzrI kI kar3I parIkSA hotI rahI / asAtA ke kSamata ke liye aneka logoM ne aneka upAya karane ke sujhAva diye, AcAryazrI ne karmopazamana ke liye vRhatzAMtimaMtra kA jApa karane kA saMketa kiyA para ArthikAzrI kA vizvAsa rahA hai ki samatAbhAva se karmoM kA phala bhogakara unheM nirjIrNa karanA hI manuSya paryAya kI sArthakatA hai, jJAnakI sArthakatA hai / ApakI AtmA usa viSama paristhiti meM bhI vicalita nahIM huI, kAlAntara meM vaha upadrava kAraNa pAkara zamita ho gayA / para isa avadhi meM bhI unakA adhyayana satata jArI rhaa| mAthikAzrI dvArA kI gaI 'trilokasAra' kI TIkA ke prakAzana ke avasara para pa0 pU0 AcArya 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja ne AzIrvAda dete hue likhA "sAgara mahilAzrama kI adhyayanazIlA pradhAnAdhyApikA sumitrAbAI ne atizaya kSetra papaurA meM AryikA dIkSA dhAraNa kI thii| tatpazcAt kaI varSoM taka antarAyoM ke bAhulya ke kAraNa zarIra se
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 22 ] asvastha rahate hue bhI ve dharmagranthoM ke paThana meM pravRtta rhiiN| prApane cAroM hI anuyogoM ke nimnalikhita granthoM kA gahana adhyayana kiyA hai / karaNAnuyoga-siddhAntazAstra dhabala (16 khaNDa), mahAdhayala, ( do khaNDoM kA adhyayana ho cukA hai, tIsarA khaNDa cAlU hai / ) dhyAnuyoga-samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, paMcAstikAya, iSTopadeza, samAdhizataka, mAtmAnuzAsana, vRhadravyasaMgraha / nyAyazAstroM meM nyAyadIpikA, parIkSAmukha, prameyaratnamAlA / jyAkaraNa meM kAtantrarUpamAlA, kalApabyAkaraNa, jainendra laghutti, zabdArNavacandrikA / caraNAnuyoga-ratnakaraNDa zrAvakAcAra, anagAra dharmAmRta, mUlArAdhanA, prAcArasAra, upAsakAdhyayana / prayamAnuyoga-samyaktva kaumudI, kSatracUr3AmaNi, gadyacintAmaNi, jIvandharacampU, uttarapurANa, harivaMzapurANa, padmapurANa Adi / " ( trilokasAra : Adya pR06) isaprakAra pUjya mAtAjI ne isa agAdha Agama vAridhi kA pravagAhana kara apane jJAna ko praur3ha banAyA hai aura usakA phala aba hameM sAhityasRjana ke rUpa meM unase anavarata prApta ho rahA hai| Aja to jaise 'jinavAraNI kI sevA' hI unakA vrata ho gayA hai| unhoMne prAcAryoM dvArA praNIta karaNAnuyoga ke vizAla kAya prAkRta saMskRta graMthoM kI sacitra sarala subodha bhASA TIkAyeM likhI haiM, sAtha hI sAmAnya janopayogI aneka choTI bar3I racanAoM kA bhI prakAzana kiyA hai| unake dvArA praNIta sAhitya kI sUcI isaprakAra haibhASA TokAeM-1. zrImad siddhAntacakravartI nemicandrAcArya viracita trilokasAra kI sacitra hindI TIkA 2. bhaTTAraka sakalakIti viracita siddhAntasAra dIpaka kI hindI TIkA 3. parama pUjya yativRSabhAcArya viracita tiloyapaNatI kI sacitra hindI TIkA ( tIna khaNDoM meM ) maulika racanAe~-1. zrutanikuJja ke kiMcit prasUna ( vyavahAra ratnatraya kI upayogitA) 2. guru gauratra 3. zrAvaka sopAna aura bAraha bhAvanA 4. dharma pravezikA praznottara mAlA 5. dharmodyota praznottara mAlA saMkalana-1. zivasAgara smArikA 2. AtmaprasUna sampAdana-1. samAdhidIpaka 2. zramaNacaryA 3. dIpAvalI pUjana vidhi 4. zrAvaka sumana saMcaya 5. stotrasaMgraha 6. zrAvakasopAna 7. AyikA AyikA hai, zrAvikA nahIM 8. saMskAra jyoti 9. chahaDhAlA aba taka Apane papaurA, zrImahAvIrajI, koTA, udayapura, pratApagar3ha, ToDArAyasiMha, bhINDara, ajamera, nivAI, kizanagar3ha renavAla, savAImAdhopura, sIkara, cUNa, bhIlavAr3A Adi sthAnoM para varSAyoga sampanna kiye haiM / ToDArAyasiMha, udayapura, renavAla, nivAI meM Apake kramazaH do, pAMca, do aura tIna bAra cAturmAsa ho cuke haiN| sarvatra Apane mahatI dharmaprabhAvanA kI hai aura zrAvakoM ko sanmArga meM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 23 ] pravRtta kiyA hai| zrI zAntivIra gurukula jobanera ko sthAyitva pradAna karane ke liye ApakI preraNA se zrI di0 jaina mahAvIra caityAlaya kA navIna nirmANa huA hai aura vedI pratiSThA bhI huI hai| janadhana evaM AvAgamana Adi anya sAdhana vihIna alayAdI grAma sthita jina mandira kA jIrNoddhAra, mavIna jinabimba kI racanA, navIna vedI kA nirmANa evaM vedI pratiSThA Apake hI sadprayatnoM kA phala hai / zrI di. jaina dharmazAlA ToDArAyasiMha kA navInIkaraNa evaM azokanagara, udayapura meM zrI zivasAgara sarasvatI bhavana kA nirmANa Apake mArgadarzana kA hI supariNAma hai| zrI zra0 sUrajabAI mu0 DyoDhI ( jayapura ) kI kSullikA dIkSA, brA manaphUlabAI ( ToDA rAyasiMha ) ko AThavIM pratimA evaM zrI kajor3ImalajI kAmadAra ( jobanera ) ko dUsarI pratimA ke vrata Apake karakamaloM se pradAna kiye gaye haiN| zAstrasamudra kA pAlor3ana karane vAlI pUjya mAtAjI kI Agama meM aTUTa AsthA hai / kSudra bhautika svArtho ke liye siddhAntoM ko apane anukUla toDamor3a kara prastuta karane vAle Apako dRSTi meM akSamya haiM / sajjAtitva meM ApakI pUrNa niSThA hai| vidhavA vivAha aura vijAtIya vivAha ApakI dRSTi meM kathamapi zAstrasammata nahIM hai / AcArya somadeva kI isa ukti kA pApa pUrNa samarthana karatI hai svakIyA: parakIyAH vA maryAdAlopino narAH / nahi mAnanIyaM teSAM tapo vA zrutameva ca / / arthAt svajana se yA parajana se, tapasvI ho yA vidvAn ho kintu yadi vaha maryAdAnoM kA lopa karane vAlA hai to usakA kahanA bhI nahIM mAnanA cAhiye / (dharmodyota praznottara mAlA tRtIya saMskaraNa pR0 66 se uddhRta ) pUjya mAtAjI spaSTa aura nirbhIka dharmopadezikA haiM / janAnuraMjana kI kSudravRtti ko Apa apane pAsa phaTakane bhI nahIM detI / apanI caryA meM 'vajrAdapi kaThorANi' haiM to dUsaroM ko dharmamArga meM lagAne ke liye 'mRduni kusumAdapi' / jJAnapipAsu mAtAjI satata jJAnArAdhanA meM saMlagna rahatI haiM aura tadanusAra Atma-pariSkAra meM prApakI pravRtti calatI hai| siddhAntasAradIpaka' kI prastAvanA meM paramAdaraNIya paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya ne likhA hai--"mAtAjI kI abhIkSaNa jJAnArAdhanA aura usake phalasvarUpa prakaTa hue kSayopazama ke viSaya meM kyA lignU ? alpavaya meM prApta vaidhavya kA apAra duHkha sahana karate hue bhI inhoMne jo vaiduSya prApta kiyA hai vaha sAdhAraNa mahilA ke sAhasa kI bAta nahIM hai / ...ye sAgara ke mahilAzrama meM par3hatI thiiN| maiM dharmazAstra aura saMskRta kA adhyayana karAne prAtaH kAla 5 baje jAtA thA / eka dina gRhaprabandhikA ne mujhase kahA ki rAta meM nizcita samaya ke bAda Azrama kI ora se milane vAlI lAiTa kI suvidhA jaba banda ho jAtI hai taba ye khAne ke dhRta kA dIpaka jalAkara cupa cApa par3hatI rahatI haiM aura bhojana ghRtahIna kara letI haiM / gRhaprabandhikA ke mukha se inakI adhyayanazIlatA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 24 ] kI prazaMsA suna jahA~ prasannatA huI vahA~ apAra vedanA bhI huii| prastAvanA kI ye paMktiyAM likhate samaya vaha prakaraNa smRti meM A gayA aura netra sajala ho gaye / lagA, ki jisakI itano abhiruci hai adhyayana meM, vaha avazya hI honahAra hai / ........ trilokasAra kI TIkA likhakara prastAvanA lekha ke lie jaba mere pAsa mudrita pharme bheje gaye taba mujhe lagA ki yaha inake tapazcaraNa kA hI prabhAva hai ki inake jJAna meM Azcaryajanaka vRddhi ho rahI hai / vastutaH paramAyaM bhI yahI hai ki dvAdazAMga kA jitanA vistAra hama sunate haiM vaha saba gurumukha se nahIM par3hA jA sktaa| tapazcaryA ke prabhAva se svayaM hI zAnAvaraNa kA aisA vizAla kSayopazama ho jAtA hai ki jisase aMgapUrva kA bhI vistRta jJAna apane Apa prakaTa ho jAtA hai / zrutakevalI banane ke liye nirgranya mudrA ke sAtha viziSTa tapazcaraNa kA honA bhI Avazyaka rahatA hai|" dRr3ha saMyamI, mAmArga kI kaTTara poSaka, nispRha, parama viduSI, abhIkSNajJAnopayogI, nirbhIka upadezaka, Agama marmasparzI, mokSamArga kI pathika, svapara upakArI pUjya mAtAjI ke caraNoM meM zata zata namostu nivedana karatA hU~ aura unake dIrgha svastha jIvana kI kAmanA karatA hU~ tAki unakI syAvAda mayI lekhanI se jinavANI kA hArda hameM isIprakAra prApta hotA rahe aura isa viSamakAla meM hama bhrAnta jIvoM ko saccA mArgadarzana milatA rahe / pUjya mAtAjI ke punIta caraNoM meM zata zata vandana / iti zubham --cetanaprakAza pATanI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ TokAkI prAyikA zrI vizuddhamatI mAtAjI ke vidyAguru pa0 pU0 abhISaNazAnopayogI prAcAryaratna 108 zrI ajitasAgarajI mahArAja kA unhIM kI hasata-lipi meM ' maMgala AzIrvAda tiloyapaNAtti granya gativRSabhAcArya dvArA ramila atiprAcIna kRti hai| yaha grantha yathA nAma tabhA guNAnusAra lImaleoka kA ati nissala evaM hala varNana karatA udhani ke narNana meM kalpavAsI samAlpAtIna henoM kA nistata niklana hai| madhyalAra ke kamana meM jmolibhI denoM kA enaM asespyAta dIpasamadoM kA ati nirAda nirUpaNa hai, lamA abholeka ke vijecana meM bhavanamAsI, mantaradevoM kA kamAla karate hue naramAdi kA nistArapUrvaka varNana kiyA hai| ataH isa granmane adhyayana mAmama se bhaSyaprANI bhalabhIra mana sammAdarzana ke| jAna kara apane sammAjAma kI ddhi karate hue yathAzati amRta mahAjala ko pAraNa kara sunArurImA pAlana kara svargamosa ke sukha ko prApta kareM niguNapati karaNAnuyoga kI marmajA, yAkhyAna kalA meM ati nizuNA, nimama paristhiti mosama karane meM tatparA evaM apane sAnidhya meM samAgata nikAnoM se nimAdAspada nibhAnoM para nirbharatApUna tyAmocita evaM AgamasammatacI kara Thosa nirNaya karatI hai| alinikRSTa isa mauSika muga meM aisI niramo Arthika kI nitAlAbaramakalA hai| yata paNDilana zrerinanda tamA tyAnigaNoM ke dvArA kiye game AgamAnisaka pracAra prasAra ko nisanobhAna se nirodha kara sakeM / aisI nidI mArmikA nimuddhamaline purAtana pratiyoM se milAnakara animaribhramaka isa gRtya kI sarala subodhahindIkA kI hai, ata: pAka gaNa isakA paThana pAThana cintana evaM mamana kara rupane sAmyagjJAna kI vRddhi kareM tamA jailazAsapacAra prasAra meM sahAyaka bana urlabhatA se mAna narajanma ko saphala kreN|hindiittiinaa kanAroga rahakara zeSasa jIvana ko jAna se sIla karate hue apane lakSya kI sidhi meM satanaselAnarahe lemI merI mamla . namA merA yahI zabhAsInIda hai ki nirogadhamayogI manapAla nyoM kA manunAda kara zrutAsamanA karatI raheM aura jAmilajaloM kI hAlata meM saTAmikA bane /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya tiloya paNNattI : tRtIya khaNDa [ 5, 6, 7, 8, 9 mahAdhikAra ] prAcIna kannar3a pratiyoM ke AdhAra para sampAdita tiloyapaNasI kA yaha tIsarA aura antima khaNDajisameM pAMca, chaThA sAtavA~ dhAThavA aura navauM mahAdhikAra sammilita hai-apane pAThakoM taka pahuMcAte hue hameM hArdika prasannatA hai| AcArya yativRSabha dvArA racita prastuta grantha lokaracanA viSayaka sAhitya kI eka atyanta mahatvapUrNa kRti hai jisameM prasaMgavaza dharma, saMskRti va itihAsa-purAsa se sambandhita aneka viSaya gaNita hue haiM / tilIpI ke ina no mahAdhikAroM kA prathama prakAzana do khaNDoM meM san 1643 va san 1951 meM huA thA / sampAdaka the pro0 hIrAlAla jaMta va pro0 e0 ena0 upAdhye paM0 bAlacandajI siddhAnta zAstrI ne gAthAoM kA mUlAnugAmI hindI anuvAda kiyA thaa| sampAdaka dvaya ne usa samaya jJAta prAcIna pratiyoM ke AdhAra para apanI prakhara meghA se parizramapUrvaka bahuta sundara sampAdana kiyA thaa| prastuta sampAdana meM hameM usase paryApta sahAyatA milI hai, meM ukta vidjanoM kA hRdaya se anugrahIta hai| prastuta saMskaraNa kI AdhAra prati janakadI se prApta lipyantarita ( kalara se devanAgarI ) prati hai / banya sabhI pratiyoM ke pAThabheda TippaNa meM diye gaye haiN| sabhI pratiyoM kA vistRta paricaya ti0 pa0 ke prathamakhaNDa kI prastAvanA meM diyA jA cukA hai| kyoMki hindI TIkA ke sampAdana kI vahIM vidhi apanAI gaI hai jo pahale do khaNDoM meM apanAI gaI thI parthAt upalabdha parAThoM ke AdhAra para artha ko saMgati ko dekhate hue zuddha pATha rakhanA hI buddhi kA prayAsa rahA hai| vizeSAyaM meM to sahI pATha yA saMzodhita pATha kI hI saMgati baiThatI hai, vikRta pATha kI nahIM gaNita aura viSaya ke anusAra jo saMpaTiyoM zuddha haiM unheM hI mUla meM grahaNa kiyA gayA hai, vikRta pATha TippaNI meM diye gaye haiN| pAThAlocana bora pAThasaMzodhana ke niyamoM ke anusAra aisA karanA yadyapi anucita hai tathApi vyAvahArika dRSTi se ise pratIba upayogI jAnakara apanAyA gayA hai / bhazvA zAstriyoM se etadarthaM kSamA cAhatA hU~ / parama pUjya abhIkSNajJAnopayogI 105 ArthikA bhI vizuddhamatI mAtAjI ke gata pA~ca-chaha varSoM ke kaThora zrama se isa jaTila gaNitIya grantha kA yaha sarala rUpa hameM prApta huA hai| Apane vizeSArtha meM sabhI duhatAoM ko spaSTa kiyA hai, gaNitIya samasyAoM kA hala diyA hai, viSaya ko citroM ke mAdhyama se prastuta kiyA hai aura anekAneka tAlikAmoM ke mAdhyama se viSaya kA samAhAra kiyA hai| kAnar3I pratiyoM ke AdhAra para sampAdita isa saMskaraNa meM prathama sampAdita saMskaraNa se kucha gAthAmoM kI vRddhi huI hai /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] isaprakAra pAMcoM adhikAroM meM kula 1824 gAthAoM ke sthAna para 1958 gAthAe~ ho gaI hai| jo nimnatAlikA se spaSTa hai mahAdhikAra prathama sampAdita saMskaraNa kI kula gAthAeM prastuta saMskaraNa meM mASAe~ navIna gAthAbhoM kI krama saMkhyA paMcama mahAdhikAra 323 178, 187-(2) xxx 242, 277, 108, 535, 563%=(5) 306, 321, 319 =(23) saptama 616 624 paSTama 703 726 nayama , 82 18, 19, 20, 21-(4) prAdura saMskaraNa meM sAde pAyA nira ko nirdiSTa karane ke liye upazIrSakoM kI yojanA kI gaI hai aura tadanusAra hI vistRta viSayAnukramaNikA taiyAra kI gaI hai| (ka) paMcama mahAdhikAra : tiryagloka isa mahAdhikAra meM kula 323 gAyAeM haiM, gadyabhAga adhika hai| 16 antarAdhikAroM ke mAdhyama se viryazloka kA vistRta varNana kiyA gayA hai| mahAdhikAra ke prArambha meM candraprabha minendra ko namaskAra kiyA gayA hai| anantara sthAbaraloka kA pramANa batAte hue kahA gayA hai ki jahAM taka AkAza meM dharma evaM marma dragsa ke nimitta se hone vAlI jIva aura pudgala kI gatisthiti sambhava hai, utanA saba sthAvara moka hai| usake madhya meM sumerU parvasa ke mUla se eka lAkha yojana U~cA aura eka rAjU lambA caur3A tiryaka asaloka hai jahA~ tiryaJca ghasa jIva bhI pAye jAte hai| tiloka meM paraspara eka dUsare ko cAroM ora se reSTita karake sthisa samavRsa asaMkhyAta bIpa samudra haiN| una sabake madhya meM eka lAkha pojana vistAra bAlA jambUdvIpa nAmaka prapama dvIpa hai| usake cAroM mora do nAsa yojana vistAra se saMyukta lavaNa samudra hai / sake Age dUsarA dIpa aura phira dUsarA samudra hai yahI krama anta taka hai| ina dvIpa samudroM kA vistAra uttarotara pUrva pUrva kI apekSA dUnA-dUnA hotA gayA hai| yahA~ pranthakAra meM pAdi aura panta ke solaha-solaha dvIpa samudroM ke nAma bhI diye haiN| inameM se prAdi ke mar3hAI dvIpa aura do samudroM kI prarUpaNA vistAra se caturthamahAdhikAra ( ti0pa0 dvitIya khaNDa ) meM kI jA cukI hai| isa mahAdhikAra meM bATha, gyArahaveM aura terahaveM dvIpa kA kucha vizeSa varNana kiyA gayA hai, anya doSoM meM koI vizeSatA na hone se unakA varNana nahIM kiyA gayA hai / AThaveM nandIzvara dvIpa ke vinyAsa ke bAda batAyA gayA hai ki prativarSa bhASAr3ha, kArtika pora phAlguna mAsa meM isa dvIpa ke bAvana jinAlayoM kI pUjA ke liye bhavanavAsI Adi cAroM prakAra ke deva zuklapakSa kI aSTamI se pUrNimA taka rahakara bar3I bhakti karate hai| kalpavAsI deva pUrva dizA meM, bhavanavAsI dakSiNa meM, vyattara pazcima meM baura jyotiSI deva uttara dizA meM pUrvAla, aparAla, pUrvarAtri va
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 27 ] pazcima rAtri meM do-do prahara taka abhiSekapUrvaka jalavadanAdika prATha dravyoM se pUjana-stuti karate haiN| isa pUjana mahotsava ke nimitta saudharmAdi indra apane-apane vAhanoM para mArUda hokara hAtha meM kucha phala-puSpAdi lekara nahIM jAte haiN| ___ anantara kuNDalavara aura rucakavara ina do topoM kA saMkSipta varNana karake kahA gayA hai ki jambUdvIpa se Age saMkhyAta dvIpa samudroM ke pazcAda eka dUsarA bhI jambUdvIpa hai| isameM o viSayAdika devoM kI nagariyA sthita haiM, unakA vahA~ vizeSa varNana kiyA gayA hai| tatpazcAt antima svayambhUramaNa dvIpa aura usake bIcoM bIca valayAkAra se sthita svayamprabha parvata kA niveza kara yaha prakaTa kiyA hai ki lavaNoda, kAloda aura svayambhUramaNa ye tIna samupa ki kamabhUmi sammasa hai, ataH inameM to jalapara jIva pAye jAte haiM kiMtu abhya kisI samudra meM nahIM / pranantara 19 pakSoM kA ulmekha karake unameM dvIpa samudroM ke vistAra, khaNDa zalAkAoM, kSetraphala sUcIpramANa aura mAyAma meM jo uttarotara vRddhi huI hai usakA gaNita prakriyA ke dvArA bahuta vistRta vivecana kiyA gayA hai| pazcAt 34 bhedoM meM vibhakta tiyara jIvoM kI saMkhyA, bhAyu, mAyubandhakabhAva, unakI utpattiyogya yoniyAM, sukhaduHkha, guNasthAna, samyaktvagrahaNa ke kAraNa, gati-bAgati Adi kA kathana kiyA gayA hai| phira ukta 34 prakAra ke liyaMghoM meM alpabahusva aura pravavAhana vikalpoM kA kathana kara puSpadanta jine ko namaskAra kara isa mahAdhikAra ko samApta kiyA gayA hai| (sa) SaSTha mahAdhikAra : dhyansara loka kula 103 gAthAoM ke isa adhikAra meM 17 antarAdhikAroM ke dvArA vyantara devoM kA nivAsa kSetra, unake bheda, cita, kulabheva, nAma, dakSiNa-uttara iMdra, vAyu, mAhAra, ucchvAsa, madhijJAna, zakti, utsedha, saMkhyA, janmamaraNa, AyubannakabhAva, samyaktvagrahaNa vidhi aura guNasthAnAdi vikalpoM kI prarUpaNA ko maI hai| isameM katipaya vizeSa bAteM hI callikhita huI hai, zeSa prapaNA tRtIya mahAdhikAra meM varNita bhavanavAsI devoM ke samAna kaha dI gaI hai| prArambhika maMgalAcaraNa meM zItalanAtha jinendra ko bhaaura anta meM zreyAMsajinendra ko namaskAra kiyA gayA hai| (ga) saptama mahAdhikAra : jyotirloka isa mahAdhikAra meM kula 624 gAthAe~ haiM aura 17 antarAdhikAra hai| jyotiSI devoM kA nivAsa kSetra, unake bheda, saMkhyA, vinyAsa, parimANa, saMcAra-cara jyotiSiyoM ko gati, adhara jyotiSiyoM kA svarUpa, Ayu, mAhAra, ucchvAsa, usegha, avadhimAna, pAkti, eka samaya meM jIvoM ko utpasi va maraNa, bhAyubandhaka bhAva, samparaparsanagrahaNa ke kAraNa aura guNasthAnAdika varNana adhikAroM ke mAdhyama se vistRta prarUpaNA kI gaI hai| prArambha meM zrI vAsupUjya jinendra ko namaskAra kiyA hai aura anta meM vimananAtha bhagavAna ko| nivAsa kSetra ke antargata batalAyA gayA hai ki eka rAjU lambe caur3e aura 110 yobana moTe kSetra meM jyotiSI devoM kA nivAsa hai| citrA pRthivI se 790 yojana Upara mAkAza meM sArAgaNa, inase 10 yojana Upara sUrya, usase 80 yojana Upara pandra, usase 4 yojana Upara nakSatra, unase 4 yojana Upara vRSa, usase 3 yojana para zukra,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 ] usase 3 yojana Upara guru, usase 3 yojana Upara maMgala aura usase 3 yojana Upara jAkara zani ke vimAna haiM / ve vimAna Urdhvamukha ardhagolaka ke prAkAra haiN| ye saba deva inameM saparivAra bAnanda se rahate haiM / candra kA cAra kSetra jambUdvIpa meM 180 apane maNDala pramANa yo0 vistAra nIce rAhU vimAna ina devoM meM se candra ko iMdra aura sUrya ko pratIndra mAnA gayA hai| yojana aura lavaNasamuca meM 3306 yo0 hai / isa cAra kSetra meM candra kI vAla 15 galiyA~ hai / jambUdvIpa meM do candra haiN| vimAnoM se 4 pramANagula ( 83 hAtha ) ke dhvajavaNDa hai / ye ariSTaratnamaya vimAna kAle raMga ke haiN| inakIgati dina rAhu aura parAhu ke bheda se do prakAra hai jisa mArga meM candra paripUrNa dikhatA hai, vaha dina pUrNimA nAma se prasiddha hai| rAhu ke dvArA candramaNDala kI kalAoM ko mAcchAdita kara lene para jisa mArga meM candra kI eka kalA hI avaziSTa rahatI hai, vaha dina bhramAvasyA kahA jAtA hai / jambUdvIpa meM sUrya bhI do haiN| inakI saMcArabhUmi 51066 yojana hai| isameM sUryabimba ke samAna vistRta aura isa prAdhe bAlya vAlI 184 vIthiMga haiN| sUrya ke prathamAdi pathoM meM sthita rahane para dina aura rAtri kA pramANa darzAyA gayA hai, isake Age kitanI dhUpa bora kitanA aMdherA rahatA hai. yaha vistAra se batalAyA hai| isI prakAra bharata evaM airAvata kSetra meM sUrya ke udayakAla meM kahA~ kitanA dina mora rAtri hotI hai, yaha bhI nirdiSTa kiyA gayA hai / anantaragrahoM ko saMcArabhUmi va bIdhiyoM kA nirdeza mAtra kiyA gayA hai| vizeSa varNana na karane kA kAraNa sadviSayaka upadeza kA naSTa ho jAnA batalAyA gayA hai| isake bAda 28 nakSatroM kI prarUpaNA kI gaI hai / phira jyotiSI devoM kI saMkhyA, AhAra, ucchvAsa aura utsedha Adi kahakara isa mahAdhikAra kI samApti kI gaI hai / (gha) praSTama mahAdhikAra : suraloka isa mahAdhikAra meM 726 gAthAe~ haiN| vaimAnika devoM kA nivAsa kSetra, vinyAsa, bheSa, nAma, sImA, vimAna saMkhyA, iMdravibhUti, pAyu, janma-maraNa antara, bahAra, ucchvAsa, uzleSa, bhAyuSandhakabhAva, laukAntika devoM kA svarUpa, guNasthAnAdika, samyaktvagrahaNa ke kAraNa, Agamana avadhijJAna, devoM kI saMkhyA, zakti ghaura yoni zIrSaka ikkIsa antarAdhikAroM ke dvArA vaimAnika devoM kI vistAra se prarUpaNA kI hai / tiloyapaNNattIkAra ke samakSa bAraha aura solaha kalpoM viSayaka bhI paryApta matabheda rahA hai| granthakartA ne donoM mAnyatAyoM kA ullekha kiyA hai| gAthA 552 trilokasAra grantha ( 526 ) meM jyoM kI tyoM milatI hai| adhikAra ke Arambha meM bhagavAna ghanantanAtha ko bIra aMta meM bhagavAna dharmanAtha ko namaskAra kiyA gayA hai| (Ga) navama mahAdhikAra : siddhaloka isa mahAdhikAra meM kula para gAthAeM haiN| siddhoM kA kSetra, unakI saMkhyA, avagAhanA, saukhya aura siddhasya ke hetu bhUta mAva-nAmake pA~ca pasarAdhikAra hai| isa adhikAra kI bahuta sI gAyAyeM samayasAra, pravacanasAra ghora
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] paMcAstikAya meM dRSTigocara hotI haiN| adhikAra ke prArambha meM zAnti jinendra ko namaskAra kiyA gayA hai aura maMta meM thI kunthunAtha bhagavAna, aranAtha, mahimanAtha, munisuvratanAtha, maminAtha, neminAtha, pAzrvanAtha bora mahAvIra svAmI ko namaskAra kiyA gayA hai| phira eka gAthA meM siDa, mUrisamUha bhora sAdhusaMgha ke jayavaMta rahane kI kAmanA kI gaI hai / puna: eka gAthA meM bharata kSetra ke vartamAna caubIsa tIrthaMkaroM ko namaskAra kiyA gayA hai| phira paMcaparameSThI ko namana kiyA hai / anta meM tiloyapaNNasI grantha kA pramANa mATha hajAra loka batAyA gayA hai| manantara granthakartA ne apanI vinamratA vyakta karate hue kahA hai ki "pravacanabhakti se prerita hokara maiMne mArgaprabhAvanA ke liye isa zreSTha grantha ko kahA hai| bahuta ke dhAraka AvAyeM ise zuddha kara leN|" prastuta khaNDa ke karaNasUtra, prayukta saMketa, pAThAntara, citra aura tAlikA mAvi kA vivaraNa isaprakAra hai-- karaNasUtra gAthA adhi0/gAthA saMkhyA gAthA adhigAthA saMsthA mahavA Adima majhima 5245 lakyUgaiTarudaM 5263 mahavA tiguNiya majjhima 51246 lakkhetRNaM ra 0244 tiguNiyanAsa paribI 5.343 vAvihINa vAse 71424 bAhira sUI vaggo za66 gacchacaeNa guNida 8 / 10 lapakhavihINaM rudai 5 / 268 prastuta saMskaraNa meM prayukta mahattvapUrNa saMketa = zreNI t-prasaMkhyAta loka kA cihna pR. 150 I =daNDa = pratara saMDyAta bahumAga pR. 150 se =oSa triloka saMkhyAta eka bhAga pR0 150 hasta = sampUrNa jIvarAzi maMgula = sampUrNa pudgala (kI paramANu) rAzi pa=palyopama ___ =anuSa 16 kha kha = sampUrNa kAla (kI samaya) rAkSi sA-sAgaropama kha khakha = sampUrNa AkAza (ko pradeza) rAzi sU sUcyaMgula seDhI =zreNokTa - saMkhyAta pram-pratarAMgula pra =prakIrNaka = asaMkhyAta ghamAgula mu muhUrta = asaMkhyAta ja. zre. jagaNI che -dhaMgcheda = yojana loya pa-lokaprasara vi =dina - yojana bhU-bhUmi mA mAi ko-kosa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThAntara adhi0/gAmA saM0 adhio/gAyA saM. dA386 LATE 5128 2144 5 // 126 5.140 mA453 44 114 51166 8532 / 179 81534 gA khaM vaha gaiTa-duga igi gAvIsa koTIko sohammAdi pakke IdANaM vihANi sUvara hariNo mahiMsA tettIsa uhi uvamA pallA sattekkArasa kappaM pari paMcAdisU palidovamANi paMcaya bhAraNatuga pariyaMta iya jammaNa maraNANaM dusudasu dhausu dusu sese loyavibhAgAriyA puttara dinmAe dakSiNa disAe aruNA vattara visAe rihA patteka sArassada sohammido NiyamA khoyaviNijya maye 8.535 7.203 te caTha bau koNe maMdIsara vivisAsu tagiri barassa hoti loyaviNiccaya kazA ekkA jiNa kUDA disa vidisaMtambhAge loyaviNimayayakattA takrammata rae, sattAri mahavA rupamAgaM jogaNa NapadIma pAyAsAhiya dusayA uDugAme se DigayA bArasa kathyA keI sabbaTu siddhi pAme sohammo IsANo sadarasahassArANada je solasa kampANi je solasa kappA ahakA bANava jugale sammANi aNIyANi basahAraNIyAdINaM puha puha evaM sattavihANa sattAsIyANa chajjugala sesaeK citra vivaraNa 8184 81553 bA.66 8 / 658 bA115 8 / 126 8 / 127 8 656 kA660 8 / 661 145 / 662 8722 mA178 dA185 pA27. pA271 pA272 paNNAsuttara ti sayA saNuvAda pakSaNa pahale saNuvAdassa ya pahale za11 9.12 913 pA353 00 viSaya adhika/gApA saM0 pRSTha saM. nandhIzvara dvIpa ke vana jinAlaya kuNDalavaradIpa, parvata, kUTa, svAmI rucakavara parvata, kUTa, nAma, deviyA~ 5 // 12-82 5117-127
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha saM. makhika/gAthA saM. 756-4. 767-68 27-292 26. 73437-442 7.461-464 mA123-124 mA131-135 473 mA37-138 474 8 / 166-176 485 8.342 viSA candra vimAna sUrya vimAna dina rAtrikA pramANa prathama patha meM sthita sUrya ke bharata kSetra meM vadita hone para kSemA prAvi 16 kSetroM meM rAtri dina kA vibhAga candagaliyoM meM nakSayoM kA saMcAra prAdisya indraka ke zreNIbada aura prakIrNaka kamvaloka saudharmAdika kalpoM ke Azrita zreNIpara evaM prakIrgaka vimAna aMveyakoM ke preNIbaddha evaM prakIrNaka vimAna prabha nAmaka indraka ke zreNI vimAna meM IzAna nAmaka indra kI sthiti lokAstika loka ISasprAgbhAra (8vIM) pRthvI kA avasthAna evaM svarUpa tAlikA vivaraNa krama saM0 viSaya cArasthAvara jIvoM meM sAmAnya, bAbara, sUkSma, paryApta aura aparyApta rAziyoM kA pramANa sAmAnya vIndriyAdijIboM kA pramANa paryAptIndriyAdi jIvoM kA pramANa aparyApta dvIndriyAdi jIyoM kA pramANa samasta prakAra ke sthAvara evaM trasa jIvoM ko jaghanya utkRSTa avagAhanA kA kama kyantaradevoM kA varNana vyattaradevoM kI saptamanIkoM kA pramANa candrAdhi grahoM ke avasthAna, vistAra, bAhalya evaM bAhanadevoM kA pramANa candra ke antara pramANa dhAvikA vivaraNa donoM sUryoM ke prathama patha meM sthita rahate tApa aura tamakSetra kA pramANa pA637-657 8675-681 6.2 6.7 pRSTha adhika/gApA saM. 150 5 / gata saNDa 5|g khaNDa 164 21.--13 225 231 6 / 25-56 171-75 7 / 16-113 7 / 153-200 7 / 293-379
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] viSaya pRSTha saM. adhi0/gAthA hai. 7 // 465-466 7 / 4.0-471 375 nakSatroM ke nAma, sArAoM kI saMkhyA evaM AkAra naam kaa smaas jambUDhIpastha kSetrakulAcalAdi ke donoM candra sambandhI tArAnoM kI saMkhyA 304 7 / 533-540 pAMca varSoM meM dakSiNAyana-uttarAyaNa sUrya kI pAMca-pAMca AvRttiyA~ viSupoM ke parva, tithi aura nakSatra manuSya loka ke jyotiSI devoM kA ekatra pramANa chattIya samudra se antima samuda paryanta kI guNyamAna rAziyA 4.1 7.541-553 418 7.614 7 / gadya khaNDa imAka vimAnoM kA vistAra 46. 8 / 12-11 Rtu indraka vimAna kI zreNIbaddha vimAnoM kI saMkhyA 8 / 87-97 408 8 / 14-154 svoM ke vimAnoM kI saMkhyA / kalpoM ko sarva vimAna saMkhyA 486 22 vimAnoM kA kula pramANa evaM vimAnatala kA dAhalya 493 23. indroM ke parivAra deva 8 / 149-202 8 / 214-246 5 / 287-292 8 / 306-316 8 / 320-332 516 5 523 N / 352 8 / 358-366 lokapAloM ke sAmantoM kA aura donoM ke pAriSad vevoM kA pramANa 511 indroM kI deviyoM kA pramANa vaimAnika inTroM ke parivAra devoM kI deviyoM kA pramANa kalpoM kI indraka evaM eka viSAgata zreNIjoM kI saMkhyA 528 indroM ke rAmogaNa, prAkAra evaM gopuravAra deviyoM aura ballamAnoM ke bhavanoM kA vivecana saudharmendra prAdi ke yAna vimAna va mukuTa cihna kalpoM meM indroM ke parivAra devoM kI Ayu 568 indroM kI deviyoM ko mAyU deva-draviyoM ke janma-maraNa kA antara (viraha) kAla 8 / 416-422 8 / 441-454 8 / 13 arar S 8 / 528-535 - I 545-553
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 33 ] prAbhAra 'liloyapaNNattI' jaise vRhadkAya grantha ke prakAzana kI yojanA meM hameM aneka mahAnubhAvoM kA pracura protsAhana aura sauhArdapUrNa sahayoga milA hai| mAja tRtIya mora antima khaNDa ke prakAza nAvasara para una manakA kRtajJatApUrvaka smaraNa karanA ma2: gItaka bAdhika hai| sarva prathama meM parama pUjya ( svargIya ) bhAcArya 108 zrI dharmasAgarajI mahArAja ke pAvana caraNoM meM apanI vinIta thavAjali arpita karatA hU~ jinake AzIracana sadaiba mere preraNAsrota rahe haiN| prAja isa tIsare khaNDa ke prakArAnAvasara para ve hamAre bIca nahIM hai parantu unakI saumyapi sadeva mAzIrvAda kI mu|| meM merA sambala rahI hai| isa punIta mAsmA ko bata-zata namana / parama pUjya AcAryakalpa 108 zrI zrutasAgarajI mahArAja kA maiM pratizayakatA hUM jinakA vAtsalyaparipUrNa paramahasta saba mujha para rahatA hai / ApakA asIma manugraha hI mere dvArA sampanna hone vAle ina sAhityika kAryoM ko mUla preraNA hai| ArSamAgaM evaM zruta ke saMrakSaNa ko Apako bar3I cintA hai / 82-83 barSa ko avasthA meM bhI Apa nirdoSa municaryA kA pAlana karate hue ina kAryoM ke lie eka pUvA ko bhAMti sakriya aura tatpara haiN| maiM isa nispRha mAramA ke punIta caraNoM meM apanA namostu nivedana karatA huA inake doghaM evaM svastha jIvana kI kAmanA karatA huuN| abhIpajJAnopayogI svAdhyAyazIla paramapUjya caturtha paTTAdhIza mAcArya pUjya ajitasAgarajI mahArAja ke caraNa kamaloM meM sAdara namana karatA huA unake svastha doghaM jIvana kI kAmanA karatA hai| pranya kI TokAkI pUNya dhArSikA 105 zrI vizuddhamato mAtA ko kA maiM cirakRtaza hUM jinhoMne mujhapara anukampA kara isa grantha ke sampAdana kA guruttara bhAra mujhe sauNpaa| tInoM khaNDoM ke mAdhyama se prAdha kA jo navInarUpa pana par3A hai vaha saba pUjya mAtAjI kI sAdhanA, kaSTa sahiSNutA, asIma dhairya, tyAga-sapa aura niSThA kA hI supariNAma hai / agdha ko bodhagamya banAne ke lie mAtAjI ne jitanA zrama kiyA hai use zabdoM meM maukA nahIM jA sakatA / yadyapi prApakA svAsthya anukUla nahIM rahatA tathApi prApane kArya meM anavarata saMlagna raha kara prastuta TIkA ko pitroM, tAlikAoM paura vizeSArtha se samalaMkRta kara sunoSa banAyA hai| maiM yahI kAmanA karatA hU~ ki pUjya mAtAjI kA ratnatraya kuzala rahe bhora svAsthya bhI anukUla bane tAki bhApakI yaha tha ta sevA abAdhagati se calatI rahe / maiM AyikA zrI ke caraNoM meM pAtazaH banyAmi nivedana karatA huuN| ayovRddha, jJAnavRddha, aseya paM0 panAlAlamI sAhityAcArya, sAgara aura prophesara lakSmIcagyajI ana, abasapura kA bhI AbhArI hUM jinhoMne prathama do khaNr3oM kI bhAMti isa khaNDa ke lie mI purovAk aura gaNita viSayaka lekha likhakara bhijavAyA hai / 'jambUdvIpa ke kSetroM aura parvatoM ke kSetraphaloM kI gaNanA' zIrSaka eka vizeSa lekha bir3alA insTITyUTa oNpha TeknAlojI, mesarA ( rAMdhI ) ke prophesara DA. rAdhAcaraNa gupta ne bhijavAyA hai| isa mekha meM prAcIna vidhi se kSetraphala nikAle gaye haiM jo pUrNatayA grantha ( dvitImakhaNDaH caturtha adhikAra ) ke mAnoM se mila jAte hai / maiM prophesara gupta kA hRdaya se prAbhArI huuN|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [34] prastuta khaNDa meM mudrita piSoM kI racanA ke lie zrI vimalaprakAzajIna ajamera aura zrI ramezacandrajI mehatA, udayapura dhanyavAda ke pAtra hai| pUjya mAtAjI kI saMghastha mAvikA prazAnsamatIjI aura AyikA pavitramatIjI ko savinaya namana karatA haiM jinakA protsAhana grantha ko zIghra prakAzita karane meM sahayogI rahA hai| AvaraNIya bra0 kajor3ImalajI kAmadAra pUjya mAtAjI ke saMgha meM hI rahate haiM / prastuta grantha ke bImAropaNa se lekara sIna khaNyoM ke rUpa meM isake prakAzana taka pAne vAlI aneka choTI bar3I bAdhAoM kA bApane tatparatA se parihAra kiyA hai| etasyaM maiM ApakA pasyanta anugrahIta huuN| zrI akhila bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA ke prakAzana vibhAga ko isa narimApUrNa prakApAna ke lie badhAI detA huuN| seThI TrasTa ke nimAmaka evaM vartamAna mahAsabhAdhyakSa pAdaraNIya zrI nirmazakumArajI seThI kA pAbhAra kina pApoM meM vyakta karU / unhIM kI preraNA se yaha grantha isa rUpa meM prApake sanmukha A pAyA hai| Apane vipula aSaM sahayoga pradAna kara etatsambandhI cimtAoM se hameM savaidha mukta rakhA hai, etavartha maiM ApakA va prabhya sahayogI dAtAroM kA hArdika pabhinandana karatA hUM aura isa zruta sevA ke lie unheM hArdika sAdhuvAda detA huuN| asya ke tInoM khaNDoM kA zuddha aura sundara mudraNa kamala prinTarsa, madanagaMja-kizanagar3ha meM huA hai / maiM presa mAlika zrImAn pA~cUlAlajI jaina ke sahayoga kA ullekha kie binA nahIM raha sakatA / Aja koI bIsa varSa se merA jo sambandha isa presa se calA ArahA hai usakA mukhya kAraNa zrI pAcUlAmajI kA saujanya aura mere prati sadbhAva ho hai| isI kAraNa mere jodhapura pAjAne para bhI isa presa se sambandha vicchara kI maiMne kabhI kalpanA bhI nahIM kii| mujhe pApA hai, jaba taka unakA presa se sambandha hai aura merA sAhityika kArya se, taba taka hamArA sahayoga praskhalita banA rhegaa| maiM surucipUrNa mudraNa ke lie presa ke sabhI karmacAriyoM ko dhanyavAda detA huuN| yastA apane vartamAnarUpa meM 'tilIyapaNNatto' ke prastuta saMskaraNa ko jo kucha upalagdhi hai yaha saba inhIM thamazIla dharmaniSTha puNyAramAoM kI hai / maiM hRdaya se samakA anugrahIta huuN| sudhIgaNagrAhI vidvAmoM se sampAdana prakAzana meM rahI bhUloM ke lie sabimaya amAyAcanA krtaa| mahAbIra jayantI 31-3-88 thI pAzrvanAtha jaina mandira zAstrInagara jodhapura binIta: DA0 cetanaprakAza pATanI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI ke pA~cave aura sAtaveM ___ mahAdhikAra kA gariNata [ lekhaka : pro0 lakSmIcandra jaina, sUryA emporiyama, 677 sarAphA jabalapura (ma. pra.)] pAMcavAM mahAdhikAra gAthA 5/33 isa gAthAmeM aMtima ATha dvIpa-samutroM ke vistAra bhI guNottara zreriNa meM diye gaye haiN| aMtima svayaMbhUvara samudra kA vistAra( jagazreNI-28)+75000 yojana isake pazcAt 1 rAju caur3e tathA 100000 yojana bAhalyavAle madhyaloka tala para pUrva pazcima meM "{ 1 rAja -[ ( rAju+75000 yojana )+( rAja + 37500 yojana ) + ( rAju + 18750 yojana )+....... .... + { 50000 yojana )]}" jagaha banatI hai| yadyapi 1 rAja meM se eka ananta zreNI bhI ghaTAI jAye saba bho yaha lambAI rAju se kucha kama yojana baca rahatI hai / yaha guNotara zreNI hai / gAthA 5/34 yadi jambUdvIpa kA viSkambha D, hai / mAnalo 2 // veM samudra kA vistAra D, mAna liyA jAya aura 20+ 1 = dvIpa kA vistAra Dan+, mAna liyA jAya taba nimnalikhita sUtroM dvArA paribhASA pradarzita kI jA skegii| Da =Dee+,x2-D, 43-ukta dvIpa kI Adi sUcI Dm =Drn+, x 3-D,x3-ukta dvIpa kI madhyama sUcI Db =Dont,x4--D,x3= ukta dvIpa kI bAhya sUcI dvIpoM ke liye isa sUtra kA parisita rUpa hogaa| gApA 5/35 dvIpa yA samudra kI paridhi =0v3deg [0 veM dvIpa yA samudra kI sUcI]
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] yadi yeM dvIpa yA samudra kI bAharI sUcI Dab tathA abhyaMtara sUcI ( athavA D gAthA 5/36 Adi sUcI ) Dna prarUpita kI jAve to (Dab ) * - ( Dna ) 2. 2 (D ( D, saMkhyA hotI hai / yahA~ D jambUdvIpakA viSkambha hai aura Dna = D ( - )b hai kyoMki kisI bhI dvIpa yA samudra sUcI, nugAmI dIpakIka yA mAbhyaMtara sUcI hotI hai / zrI pAthA 5/242 yahA~ sthUla kSetraphala nikAlane ke liye graMthakAra ne kA sthUla mAna 3 mAna liyA hai aura navIna sUtra diyA hai| vakta dvIpa yA samudra ke kSetra meM samA jAne vAle jambUdvIpa kSetroM kI " meM dvIpa yA samudra kA kSatraphala = | ( Da-D, ] ( 3 ) * { Du } yahA~ [ Da-D, ] ( 3 ) ko dhAyAma kahA gayA hai / Dn ko n veM dvIpa yA samudra kA viSkambha liyA hai / smaraNa rahe ki Do2 (-1)D, likhA jA sakatA hai / puna:, valayAkAra kSetra kA kSetraphala nikAlane ke lie sUtra yaha haibAdara kSetraphala =Dn [ Dna + Dam + Dab ] yahA~ Dne = [ 2{2" - 2 + 2-3 + + 2 }+ 1 ] D, [ 2{201+2" + 2-3 + Dob == Dom = Deb + Don 2 gApA 5 / 244 ***** inakA mAna rakhane para bAdara kSetraphala = 201D, [ Das + 3 ( *+2+2 }+1 ] D, Dna + Dab ) + Dab ] = 32 [ 2*1] ( D, ) [ 2- 1 - 1 ] yaha sUtra pichalI gAthA ke samAna hai / [ Lois (Apj ) + 1 ] ve dvIpa yA samudra kA kSetraphala,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37 } (Api ) ( Api-1 ) { 9000 karor3a yojana } vagaM yojana hogA, jahA~ Apj jaghanya parItAsaMkhyAta hai, log2 arddhacchedakA Adhunika pratIka hai / pichalI ( 243 ) vIM gAthAmeM n veM valayAkAra kSetra kA kSetraphala 3. (D, ) [ 2 ] [ 2-1.--1 ] batalAyA gayA hai jo 9 100000/- 1 2' ] { 21-1] ke barAbara hai| yadi 1-logR Apj+1 ho to -1=oge Apj hogA, isalie 2"-'-Api ho jAyegA / isaprakAra graMthakAra ne yahA~ chedA gaNita kA upayoga kiyA hai| unhoMne 16 saMdRSTi jaghanyaparItAsaMkhyAta ke lie aura 15 saMdRSTi eka kama jaghanya parItAsaMkhyAta ke liye lI hai / isIprakAra { Log: (palyopama)+1 } dvIpakA kSetraphala (palyopama) (palyopama-1)xex (10) varga yojana hotA hai| pAge svayaMbhUramaga samudra kA kSetraphala nikAlane ke liye 243 yA 244vIM gAyA meM diye gaye sUtra 28 { bAdara kSetraphala = D. (3)2 (0,--D,)} kA upayoga kiyA hai| isa samudra kA viSkambha D. = jagazreNI +75000 yojana hai, isaliye, bAdara kSetraphala[28 jagazreNI+675000 yojana ] [garbhaNI- 75000 yojana-100000 yojana ] -atr (agazreNI)+[ 112500 vargayojana- 1 rAju ] -[ 16875000000 varga yojana ] varga yojana gApA 5/245 mAnalo iSTa dvIpa mA samudra tavA hai; usakA vistAra DD hai tathA prAdi sUcI kA pramANa Daa hai| saba, zeSa vRddhi kA pramANa-2 Dn-( DR+D) hotA hai / 3 ise sApita karane para, ...2 DA-- Dna
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38] yahA~ Dn-2-D, hai tathA Da= 1+2 [2+2+....+2-2] hai / marthAt, Dna= [ 1+2 (21-1-2) ] D, yojana hai / . 2 Dr-Daa - 2"D,+[-1-2+4] D=D...100000 yojana gAthA 5/246-247 : pratIkarUpeNa, 50.00 yojana + Daa = Dab+[Dn-200000] gAthA 5/248 pratIkarUpa se, ukta vRddhikA pramANa=11 (Drb)-Dra }= 16 lAkha yojana hai / gApA 5/250 pratIka rUpa se, vaNita vRddhi kA pramANa= (3D0-30000.)- {sp - 300000 gAthA 5/251 pratIka rUpa se variNata vRddhi variNata vRddhiyoM ke prakaraNa meM vyAvahArika upayoga spaSTa nahIM hai| dvIpa aura samudroM ke vistAra 1, 2, 4, 8,...........arthAt guNottara zreNI meM diye gaye haiM / tathA dvIpoM ke vistAra 1,4, 16, 64............bhI guNottara zreNI meM haiM jisameM sAdhAraNa niSpatti 4 hai| inhIM ke viSaya meM guNottara riNa ke yoga nikAlane ke sUtroM kI sahAyatA se. bhinna 2 prakAra kI vRddhiyoM kA varNana diyA gayA hai| gAthA 54252 caturtha pakSa kI vaNita vRddhi ko yadi Ka mAnA jAe to icchita vRddhi vAle (ga) samudra se, pahile ke samasta samudroM sambandhI vistAra kA pramANa= =20000 hotA hai| gAthA 5/261 jaisAki pUrva meM batalAyA jA cukA hai, veM dvIpa yA samudra kA kSetraphala 1. { (Dab) 2 - (Dna) 2 } hai| isI sUtra ke prAdhAra para vividha kSetraphaloM ke arupabahutva kA nirUpaNa kiyA gayA hai| yahA~ vaNita kSetraphala vRddhikA pramANa _3 (Do - 100000) 44 Da hai. (100000)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36] jo jambUdvIpa ke samAna khaMDoM kI saMkhyA hotI hai / gAthA 5/262 yahA~ lavaNa samudra kA kSetraphala (10) 600] vagaM yojana hai jo jambUdvIpa ke kSetraphala (10) [25] varga yogA meM :4 gubhA hai| isIprakAra anya dvIpa samudroM ke sambandha meM jJAtavya hai / punaH, puSkaravara dvIpa kA kSetraphala=(10) [ (10) - (1) ] varga yojana athavA (10) [72000] varga yojana hai jo jambUdvIpa se 2880 guNA hai, tathA kAlodadhi samudra kI khaNDa zAlAkAnoM se caugunA hokara 66 42 adhika hai. arthAt 2880 = (44672)+2 (96) hai / sAmAnyataH yadi kiso adhastana dvIpa yA samudrakI khaMDa zalAkAe~ Kn' mAnalI jAyeM jahA~ / ' kI gaNanA ghAtakI khaMDa dvIpa se prArambha ho to, uparima samudra yA dvIpa kI khaMDazalAkAoM kI saMkhyA (4x Kan') +2-1 (96) hogii| yahA~ prakSepa 96 kA mAna nikAlane kA sUtra nimnalikhita haiprakSepa 96= __Ksn' Do 100000 isa sUtra meM Kon' usa dvIpa yA samudra kI khaMDa zalAkAe~ haiM tathA Do' vistAra hai / gApA 5/263 jambUdvIpa ke kSetraphala se alpa vahRtva jambUdvIpa kA kSetraphala =(10).3 (25) varga yojana 1 guNA lavaNasamudra kA kSetraphala =(10) (600) vagaMyojana 24 guNA dhAtako dvIpakA kSetraphala =(10) 3 (3600) vargayojana 144 guNA kAlodadhi samudrakA kSetraphala =(10) 3 (16800) vargayojana 672 guNA yahI lavaraNasamudra kI khaMDa zalAkAeM dhAtakIkhaMDa dvIpa kI zalAkAoM se ( 144-24 ) yA 120 adhika hai| kAlodadhi kI khaMDa zalAkAeM dhAtakIkhaMDa tathA lavaNasamudra kI zalAkAoM se (672)-(14424 ) yA 504 adhika haiN| ima vRddhike pramANa ko (120)44 + 24 likhate haiN| isaprakAra agale dvIpa kI isa vRddhi kA pramANa {{504) x 4 }+ (2424}} hai
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] n isaliye yadi dhAtakIkhaMDa se kI gaNanA prArambha kI jAye to iSTa ' veM dvIpa yA samudra kI khaMDavAlAkAoM kI varita vRddhi kA pramANa pratokarUpa se Dn' 100000 {{ yahA~ Do' jo hai vaha ' veM dvIpa yA samudra kA viSkambha hai / yaha pramAraNa usa samAntarI guNotara zreNI ( Arithmetico-geometric series ) kA ' va pada hai, jisake uttarottara pada pichale padoM ke caugune se kramazaH 24420-1 adhika hote haiN| yaha Adhunika arithmetico geometric series se hai ! Dn' svataH eka guNottara saMkalana kA nirUpaNa karatA hai jo prArambha hokara uttarottara 16, 32, 64, 128 Adi haiN| vRddhi ke pramANa ko ' va pada, mAnakara banane vAlI zreNI madhyayana yogya hai / isa padakA sAdhana karane para 2 ) - 1 } x 8 hotA hai / { { Do'+ 10once ) ( Do'- 10000 ) fronone } s } ukta pramANa = gAthA 5/264 ke lie graMthakAra ne nimnalikhita sUtra diyA hai yahA~ n' veM dvIpa yA samudra se adhastana dvIpa samudroM ko sammilita khaMDazalAkAoM [ Do' - 100000 ] x [ De - 100000 ] / 12500000000 2 8 pramANa prApta hotA hai / yahA~ ' kI gaNanA ghAtakIkhaMDa dvIpase Arambha karanA caahie| yaha pramANa dUsarI taraha se bhI prApta kiyA jA sakatA hai / gAthA 5/265 Ksti R 3 ( Das ) 'AyegA / - 2 " atirikta pramANa 744 Da'/200000 yahA~ 9 Dn (Du--100000) = 3 [ (Dab)'- ( Daz )' } - gAthA 5.266 gAthA 5 / 268 dvIpa yA samudra se adhastana dvIpa samudroM ke Diphala ko lAne ke lie gAthA ko pratIka rUpeNa nimnaprakAra prastuta kiyA jA sakegA - adhastana dvIpa samudroM kA sammilita piDaphala [ Da - 100000 ] [ 9 ( Dh - 100000 ) - 900000 ] + 3 dUsarI vidhi se isakA pramANa gAyA 5 / 271 * zradhastana samasta samudroM ke kSetraphala nikAlane ke lie gAthA dI gaI hai| cUMki dvIpa UnI (ayugma ) saMkhyA para par3ate haiM isalie hama iSTa uparima dvIpa ko (20- 1) mAnate haiN| isa prakAra, graSastana samasta samudroM kA kSetraphala
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dne [ 41 ] -[ Dang -300000 ] [ 9 ( Dan-, ---100000)-900000:15 prApta hogaa| yaha sUtra mahatvapUrNa hai / gAthA 5/274 jaba dvIpa kA viSkambha diyA gayA ho, taba icchita dvIpa se ( jambUdvIpa ko chor3akara ) adhastana dvIpoM kA saMkalita kSetraphala nikAlane kA sUtra yaha hai ( Den., -100000 ) [ { Dan., -100000) 9-2700000 ] + 15 yahA~ DEn. 2-1 vI saMkhyA krama meM Ane vAle dvIpa kA vistAra hai / gAthA 5/276 dhAtakI khaMDa dvIpake pazcAt vaNita vRddhiyAM tristhAnoMmeM kramazaH -42, x, x 4 hotI haiM jaba ki gaNanA ' kI dhAtakI khaMDadvIpa se prAraMbha hotI hai| pAthA 5/277 adhastana dvIpa yA samudra se uparima dvIpa yA samudra ke AyAma meM vRddhi kA pramANa prApta karane ke lie sUtra diyA gayA hai / yahA~ / ' ko gaNanA ghAsakIkhaMDa dvIpa se prArambha hotI hai / pratIka rUpeNa AyAmavRddhi= DA' 4900 hai / gApA 5/280 Adi yahA se kAyamArgaNA sthAna meM jIvoM kI saMkhyA prarUpaNA. saMdRSTiyoM ke dvArA dI gaI hai| saMdRSTiyoM kA vizeSa vivaraNa paM0 ToDaramala kI gommaTasAra ko samyakjJAna caMdrikA TIkA ke saMdRSTi adhikAra meM vizeSa rUpase spaSTa kara likhI gaI hai| saMdRSTiyoM meM saMkhyA pramANa tathA upamA pramANa kA upayoga kiyA gayA hai jo dRSTavya hai / isIprakAra Age iMdriya mArgaNA kI saMkhyA prarUparaNA bhI ko gayo hai| inake madhya alpabahutva bhI dRSTvA hai jo saMdRSTiyoM meM diyA gayA hai| gASA 5/318 isa gAthA ke pazcAt avagAhanA ke vikalpa kA spaSTIkaraNa diyA gayA hai| dhavalA TIkA meM bhI isa prakaraNa ko dekhanA caahie| gAmA 5/319-32. zaMkha kSetra kA gaNita isa gAthA meM hai jo mAdhavacandra vica kI trilokasAra kI saMskRta TokA meM savistAra diyA hai / zaMkhAvata kSetra kA ghanaphala 365 ghana yojana nikAlA gayA hai isakI vAsanA mAdhavacandra vidya ne prastuta kI hai jise pUjya AryikA mAtA vizukhamatIjI ne vizeSa vistAra ke sAtha spaSTa kI hai|* yahA~ sUtra yaha hai : kSetraphala= * dekhiye bilokasAra, zrImahAvIrajI, vo ni0 saM0 2501, gApA 327, pR. 272-276 /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 42 ] [ ( lambAI )- ( mukha vyAsa ) + ( mukha vyAsa )*] x 2 . punaH ghanaphala nikAlane hetu bAhatya-[(AyAma mukha)+yAyAma ] + mukha yahA~ lambAI yA AyAma= 12 yojana mukha=4 yojana kSetraphala-73 varga yojana aura bAhalya-5 yojana isalie zaMkha kSetra kA dhanaphala =7345 dhana yojana= 365 ghanayojana zaMkha ko pUrNa murajAkAra nahIM mAnA gayA mukha vyAsa 4yojana hai isalie usameM se kSetra ( TA denA cAhiye madhyabhAga-- 12 yojana ___ jo do khaMDa dikha rahe haiM unameM eka ko paharaNakara kSetraphala nikAlanA caahie| uparyukta ghaTAyA khaMDa bhI AdhA yAne (1) ho jAtA na paridhi=4x v10 =4[3+1]-4x =123 yo. / yo * paridhi=8 x 110-2435-246 yojana jaina granthoM meM cUki / 10 kA mAna ( 3 + ) diyA gayA hai, athavA Y= mAnA gayA hai jaise V10 - VE+ 31-1 . uparokta AkRti tala ko pasArate haiM tAki vaha tala samalamba caturbhuja ke rUpa meM AjAye?
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 43 ] 123 rojna yahA~ 4 AkRtiya! kramaza: ka kha ga gha prApta hotI haiM jinameM ka = gha aura kha ga haiN| ca ka kha ga ka aura gha ko samAmelita karane para eka caturbhuja prApta 20 yojana ho jAtA hai jo kha aura ga ke samAna hotA hai| inameM se yojana vAlI paTTiyAM alaga tathA 12 yojana vAlI SaSTI alaga karane para tathA 6 yojana vAlI paTTI alaga karane para 3- 6 nau ___12 yo. FP--- kSe 72 mo. / mI. aba Upara ke khaMDa ko bhI isI prakAra vistArita karo para .. zApta hogI jisameM se 0 36vargamo. kAyatathA eka paTTI pApa hogii| yo. 6mA.. isa pukAra maha sarvaprathama dhyAna 36+2+36 - 144 varga yonI ora diyA hai|6vrg yojanA . alazakarata hATa kevala 2 vargamo. ko gavanA meM lekara 14+2:146 varga yojA kSetraphala photA hai| ...... 1. kSetraphala-349 : 3varNayoH ke gAne Dokera 2ins
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44 ] isIprakAra nIce ke ghoSa arddha bhAga kA kSetraphala mI 146 varga yojana hogaa| kula 1464 2 = 292 varga yojana hogaa| isameM pratyeka khaMDa kA vedha' mAnate hue 29241-7345-365 dhanayojana ghanaphala prApta hotA hai ! isase pratIta hotA hai ki parta kA vedha pratyeka khaMDa meM 5 yojana liyA gayA hai aura aise hI pataM se zaMkha kSetra ko nirmita mAnA gayA hai / pana ke AkAra ke kSetra kA ghanaphala nikAlane ke lie belanAkAra Thosa kA sUtra kA upayoga kiyA gayA hai| yahA~ / / kA mAna 3, 21 kA mAna vyAsa 1 yojana hai tathA ussedha / kA mAna 1000 yojana hai| mahAmatsya kI avagAhanA, pAyatana (cuboid) ke AkAra kA kSetra hai jahA~ dhanaphala lambAI xcaur3AIx UMcAI hotA hai| bhramarA kSetra kA ghanaphala nikAlane ke lie bIca se vidIrNa kiye gaye praddha belana ke ghanaphala ko nikAlane ke lie upayoga meM lAyA gayA sUtra diyA hai jisameM 1 kA mAna 3 liyA gayA hai / AkRtiyA~ mala grantha meM dekhiye, athavA "tiloya paNatI kA gaNita" meM diikho| sAtavA~ mahAdhikAra gAthA 7/5.6 jyotiSI devoM kA nivAsa jambUDhIpa ke bahu madhyabhAga meM prAyaH 13 araba yojana ke bhItara nahIM hai| unakI bAharI sImA= 46 / 110 yojana dI gaI hai jo eka rAju se adhika pratIta hotI hai / jahAM bAharI sImA 1 rAju se adhika hai usa pradeza ko agamya kahA gayA hai / jyotiSiyoM kA nivAsa zeSa gamya kSetra meM mAnA gayA hai 1 pratIka se lagatA hai ki 110 kA bhAga hai kiMtu zabdoM meM use guNaka batalAyA gayA hai| yaha agamya kSetra meM samavRtta jambUdvIpa ke bahumadhya bhAga meM bhI sthita hai / yaha 13732925015 yojana hai| gAthA 7/11 sampUrNa jyotiSI devoM kI rAzi - ( jaga zreNI ) hai| '65536 ( varga aMgula ) yahA~ 256 aMguloM kA varga 65536 varga aMgula batalAyA gayA hai| pratIka meM 8 diyA hai, jahA~ 4 pratarAMgula kA pratIka hai| gAthA 7/117 Adi jitane valayAkAra kSetra meM candrabimba kA gamana hotA hai usakA vistAra 510 yojana hai| isameM se vaha 180 yojana jambUdvIpa meM tathA 330 yojana lavaNa samudra meM rahatA hai| eka lAkha
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 45 ] yojana vistAra vAle jambUdvIpa ke madhya meM 10000 yojana vistAra vAlA sumeru parvata hai| candroM ke cAra kSetra meM pandraha galiyAM haiM. jinameM pratyeka kA vistAra yojana hai / yaha gamana vRttAkAra vIthiyoM meM hotA batalAyA gayA hai jinake aMtarAla 35310 yojana haiM / valayAkAra-kSetra kA vistAra 510 yojana hai / inase paridhi prAdi prApta hotI hai, parantu gamana vAstava meM samApana evaM asamApana kutala meM hotA hogA / IT kA mAna 10 hI liyA gayA hai / pAthA 7/176 jaba trijyA bar3hatI hai to paridhi patha bar3ha jAtA hai kintu niyata samaya meM vaha patha pUrNa karane hetu pAtra sUrya donoM kI galiyoM zIghra hotI haiM, jisase ve samAnakAla meM asamAna paridhiyoM kA atikramaNa kara skeN| unakI gati kAla ke asaMkhyAtaveM bhAga meM samAna rUpa se bar3hatI hogii| gAthA 7/186 caMdramA ko rekhIyagati aMtaH vIthI meM sthita hone para 1 muhUrta meM 31508962 =5073 pu yojana hotI hai / gAthA 71201 caMdramA kI kalAnoM tathA grahaNa ko samajhAne hetu candra biMba se 4 pramANAMgula nIce kucha kama 1 yojana vistAravAla kAle raMga ke do prakAra ke rAhuSoM ( dina rAhu aura parva rAhu) kI kalpanA kI gaI hai| rAhu ke vimAna kA bAhalya 3.... yojana hai / rAhu kI gati aura caMdra gati ke vaiziSTya para kalAeM prakaTa hotI haiN| gAthA 7/213 caMdra divasa kA pramANa 3114 mAnA gayA hai / gAthA 7/216-217 parvarAhu kA gativizeSoM se cAMda kI gati se mela hone para caMdra grahaNAdi hote mAnA gayA hai| gAthA 7228 candra jaisA vivaraNa sUrya kA hai| gAyA 7/276 sUrya kI mukhyataH 194 paridhayoM yA akSAMzoM meM sthita pradezoM evaM nagariyoM kA varNana milatA hai| gAyA 7/277 jaba sUrya prathama patha meM rahatA hai taba samasta paridhiyoM meM 18 muhUrta kA dina tathA 12 muhUrta kI rAtri hotI hai / yaha sthAna kazmIra ke uttara meM honA cAhie kyoMki bhinna bhinna akSAMzoM meM yaha samaya badalatA hai / ThIka isake viparIta bAhya patha meM sUrya ke sthita hone para hotA hai / zeSa vivaraNa spaSTa haiN| jyotiSabimboM ke pramANa kI gaNanA, jaghanya parItAsaMkhyAta nikAlane kI gaNanA, palya rAzi kI gaNanA ke lie "tiloyapaNNasI kA gaNita" pR0 16 se lekara pR0 104 taka dRSTavya hai / upayukta gaNita kA kiMcitsvarUpa pUjya prAyikA vizuddhabhatI mAtAjI ke nirdezAnusAra prastuta paramparAnusAra citrita kiyA hai| kaI sthaloM para mUla graMthoM ke abhiprAya samajhane meM abhI hama asamartha haiM aura ve bahuzrutadhArI munivaroM ke dvArA bhAgAmI kAla meM zogha dvArA niNIta kiye jAyeMge, aisI AzA hai| parama pUjya mAtAjI meM kaI sthaloM para apanI prajJA se spaSTIkaraNa karane kA prayAsa kiyA hai jo dRSTavya hai|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jambUdvIpa ke kSetroM aura parvatoM ke kSetraphaloM kI gaNanA lekhaka-pro0 DaoN0 rAdhAcaraNa gupta vI yAdI mesarA, daunI--35215 mAyikA vizuddhamatIjI kI bhASA TIkA ke sAtha yativRSabhAcArya racita tiloyaeNNatI (triloka prajJapti ) kA nayA saMskaraNa bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA dvArA prazikarUpa meM prakAzita ho cukA hai / isake prathama khaNDa ( 1984 ) meM tIna adhikAra aura dUsare khaNDa (1986) meM caturtha adhikAra chapa cukA hai jo ki gaNita kI dRSTi se mahatvapUrNa hai / cauthe adhikAra kI gAthAoM 2401 se 2406 ( pRSTha 636 se 639 taka ) meM jo vibhinna kSetroM ke mAna aura unake nikAlane kI vidhi dI gaI hai unhIM kA vistRta vivecana isa lekha meM kiyA jA rahA hai| vRttAkAra jambUdvIpa ko pUrva se pazcima taka 12 samAnAntara sImA rekhAe~ khIMcakara 13 bhAgoM meM bAMTA gayA hai jinameM bharata, haimavata, hari, videha, ramyaka, hairaNyavata aura airAvata nAmake 7 kSetra tathA unako eka dUsare se alaga karane vAle himavAn, mahAhimavAn, niSadha, nIla, rukmi aura zikharI nAmake 6 parvata haiM (khaNDa do, pRSTha 33 para dI gaI tAlikA dekheN)| jambUdvIpa ke dakSiNI bindu se Arambha karake upayukta 7 kSetroM aura unake bIca-bIca meM sthita 6 parvatoM kA vistAra kramazaH 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 32, 16, 8, 4, 2 tathA 1 zalAkAeM haiM jahA~ eka zalAkA kA mAna 1300 = 526 pa yojana hai| kyoMki... 1+2+4++16+ 32-+64+32+16+6+4+2+1-190 tathA jambUdvIpa kA vyAsa eka lAkha yojana hai ( jise 190 zalAkAoM meM vibhAjita mAna liyA gayA hai| Upara ke varNana se yaha spaSTa hai ki jambUdvIpa kA pUrva se pazcima taka khIMcA gayA vyAsa madhyavartI videha kSetra ke do barAbara bhAga karatA hai jinheM uttaravideha aura dakSiNavideha kahA jaaygaa| yaha bhI spaSTa hai ki bharata, himavAna, haimavata, mahAhimavAn, hari, niSadha tathA dakSiNa videha kI uttarI sImAe~ jambUdvIpa ke dakSiNI cApa ke sAtha milakara vibhinna dhanuSAkAra kSetra ( segamenTa ) banAte haiM jinakI UMcAiyAM kramazaH 1. 3, 7, 15, 31, 63 va 65 zalAkAeM hoMgI ( jinameM se antima UMcAI vyAsArtha ke barAbara hai ) / prAcIna graMthoM meM dhanuSAkAra kSetra kI UMcAI ko iSu yA bAraNa kahA gayA hai| 'tiloyapAttI' ke caturtha mahAdhikAra kI gAthA 153 ( dekhie khaNDa 2, pRSTha 51 ) meM / dhanuSAkAra kSetra kI jIvA nikAlane kA yaha sUtra diyA gayA hai
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra0 saM0 1 2 3 4 5. 6 5 jIvA = / 4 [ ( vyAsArdhaM ) isIkA sarala rUpa hogA 7 yadi Upara kI gaI gaNanA meM vargamUla kevala pUrNa aMkoM taka hI grahaNa kiyA jAya to jovA kA mAna ( dazamalava vAlA bhAga chor3a dene para ) = 27) 20554 = 14471 yojana hotA hai / bharata kSetra kI uttarI jIvA kA yahI pramANa tiloyapaNatI, catuthaM mahAdhikAra kI gAthA 164 ( dekhiye khaNDa 2, pRSTha 56 ) meM diyA gayA hai| isI prakAra sUtra (1) ko lagAkara hama jambUdvIpa ke dakSiNArdha meM sthita vibhAgoM se bane dhanuSAkAra kSetroM ko jIvAe~ nikAla sakate haiM aura yadi pratyeka bAra hara meM 19 alaga karake aMza (nyUmereTara ) kA vargamUla kevala pUrNAMkoM taka nikAleM to hameM nimnalikhita sAlikA prApta ho jAyagI .... ( 1 ) jIvA - 4 iSu (vyAsa - iSu) isakA prayoga karake bharata kSetra kI jIvA kA pramANa [ 47 ] * ( vyAsArtha - iSu) ] 10000 =4x 10deg x (100000 -- = ~ ( 756 x 10000, 0000) /16 SN (274954) 3+297884/16 = (274954.54) / 19 lagabhaga 1 vibhAga bharata kSetra himavAn parvata haimavata kSetra mahAhimavAn pa0 hari kSetra niSedha parvata dakSiNa videha kSe0 - tAlikA 1 ( jIvAeM) vistAra ( zalAkA) 2 4 10000 para 5 16 32 64/2 iSu ( zalAkA) 15. 31 63 65 uttarI jIvA ( yojana) 14471 + 24932+he 37674 + 14 53631 + 73901 + 94156 + I 100000 + 0
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 486 ] 'tiloyapaSNattI' ke caturtha mahAdhikAra kI gAthA 1647 meM himavAn kI uttara jIvA kA kalAtmaka mAna eka (yAnI 1 / 19) hai aura gAthA 1722 meM haimavata kI uttara jIvA kA kalAtmaka bhAna " kiMcaraNa solasa" arthAt ( 16 se kucha kama ) hai / anya saba mAna graMtha ke anukUla haiM ( dekhiye gAthAe~ 1742, 1763, 1775 tathA 1798 ) / lekina hamane tAlikA meM dI gaI jIvAnoM ko prApta karane meM vargamUla nikAlate samaya pUrAkoM ke bAda zeSa ( cAhe vaha AdhA yA usase adhika bhI kyoM na ho ) chor3ane ko samAnanoti apanAI hai aura isI nIti ko apanAkara aba hama kSetraphala nikAleMge jo ki graMtha meM diye gaye mAnoM se pUrNatayA mila jAte haiM / dhanuSAkAra kSetra kA kSetraphala nikAlane ke liye 'tiloyapaSNalI' ( dekhiye gAthA 2401 ) meM nimnalikhita sUtra diyA gayA hai| kSetraphala (sUkSma) = 10 ( jIvA x 6Su / 4) 2 .........(3) isakA upayoga karane para bharatakSetra kA kSetraphala = - (10/16) (274654/16) ** (10000/16) * X =={ V4724, 9813 8225x10 ) / 361 = ( 21, 7370, 2226 ) / 361 jahA~ hamane aMza kA vargamUla kevala pUrNAMkoM taka hI nikAlakara zeSa bhAga chor3a diyA hai / isaprakAra bharata kSetra kA kSetraphala = 602, 1335+264 / 361 ( varga yojana ) jo ki graMtha kI gAthA 2402 ( khaMDa 2, pR0 636 ) meM diye gaye mAnake samAna hai / ThIka isI prakAra sUtra ( 2 ) kA upayoga karake aura vargamUla nikAlane meM vahI nIti apanAkara hamane bharata tathA himavAn Adi se bane anya dhanuSAkAra kSetroM kA kSetraphala nikAlA hai| yahAM prApta kiye gaye mAna nimnalikhita tAlikA 2 meM diye jA rahe haiN|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ kra.saM. zuM 2 3 haimavata 4 5 6 vibhAga 7 bharata himavAn mahAhimavAn hari niSadha dakSiNa videha [ 49 ] tAlikA 2 (kSetraphala ) sammilita dhanuSAkAra kSetra kA kSetraphala 602, 1335+ 3112, 1805+ 6 1. 0973, 2502/ 3, 3660, 3542 + 6, 5324, 3106+3 24,6817, 2123+ 36, 5264, 7075 5 / vibhAga kA kSetraphala 602, 1335+f 2510, 0469+ 7861, 0696 + 2,2687. 1040 + 6. 1663. 9566 + 33 15, 1492, 9013+1 14, 8467, 4951 + 1 vibhAgIya kSetraphaloM kA yoga 39, 5284, 7075 noTa - jambUdvIpa ke uttarArdha meM sthita airAvata kSetra se uttaravideha taka ke sAta vibhAgoM kA kSetraphala bhI kramazaH yahI hogA / dhyAna rahe ki tAlikAoM meM ullikhita bharata se dakSiNa videha taka ke sAta vibhAga milakara jo dhanuSAkAra kSetra banAte haiM vaha jambUdvIpa kA dakSiNArtha hai aura jambUdvIpa kA kSetraphala 'tiyoya paNatI' caturtha mahAdhikAra kI gAthA 56 ( dekhiye pRSTha 17 ) meM 7905664150 vargayojana pahale hI diyA jA cukA hai (yahI pramANa bAda meM gAthA 2409 meM bhI pAyA hai ) / ataH sAtoM vibhAgoM se bane sammilita dhanuSAkAra kSetra kA kSetraphala Upara ke mAna kA AdhA hogA jo ki tAlikA 2 meM diyA gayA hai / isake lie sUtra ( 2 ) ke upayoga kI AvazyakatA phira se nahIM hai / dUsarI bAta yaha hai ki chape grantha meM hameM mahAhimavAn parvata kA kSetraphala upalabdha nahIM hai kyoMki tatsambandhI gAthA hastalikhita pothI meM kIr3oM ne khAlI hai (dekhie pRSTha 637 para diyA noTa) bAkI saba nikAle gae kSetraphala 'tiloyapaNNI' kI gAthAoM ( 2402 se 2407 ) meM diye gaye mUla mAnoM se pUrNatayA mela khAte haiN| isase spaSTa hai ki hamArI vidhi ThIka hai aura sambhavataH yahI vidhi prAcInakAla meM apanAI gaI thii| ho likhane kI vidhi yA vyAvahArika kArya praNAlI cAhe bhitra rahI ho / eka bAta aura spaSTa hai, tAlikA 1 meM diye gae jIvAoM ke mAna hI sambhavataH mUla graMtha meM the / eka yA do sthAnoM meM bhinnatA sudhAra kI dRSTi se kiye gae bAda ke parivartana ke kAraNa hoM / isa lekha kI sAmagrI lekhaka ke usa saMkSipta lekha se milatI julatI hai jo ki kucha samaya pahale aMgrejI meM likhA gayA thA aura aba gaNita-bhAratI nAmakI patrikA ke khaMDa 6 (1987) meM prakAzita hai| *
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama 52 mA3 viSaya gApA, pR0 saM0 / viSaya pAthA/pR0 saM0 paMcama mahAdhikAra Adi ke navadvIpa samudroM ke adhipati deva 3713 ( gAthA 1-323, pR0 1-214) zazeSa dvIpa samUhoM ke adhipati deva 48 / 15 maMgalAcaraNa 11 devoM kI Ayu evaM sevAdi tiryamsoka prajJapti meM 16 antarAdhikAroM nambIzvarI kI sthiti evaM vyAsa 52015 kA nirdeza / 1 nandIzvara dvIpa kI bAhya sUcI kA pramANa 54116 1.sthAyaraloka kA lakSaNa evaM pramANa abhyansara aura bAla paridhi kA pramANa 557 2.tiryaglokakA pramANa 62 aMjanagiri parvatoM kA kathana 57.17 3.hopoM evasAgaroM kI saMkhyA 7.3 cAra grahoM kA kayana 60 / 14 4. vinyAsa (-242) pUrva dizAgata pApikAye 62018 dvIpa samudroM kI asthiti vApikAoM ke banakSata mAdi anta ke dvIpa samudroM ke nAma 1113 dadhimukha parvata 55 / 19 Abhyantara bhAga meM sthita zIpa samUhoM ke nAma 1314 ratikara parvata 67.19 bAhyabhAma meM sthita dvIpa samudroM ke nAma 2215 pratyeka dizA meM 13-13 jinAlaya 70/20 samasta dvIpa samudroM kA pramANa 2716 dakSiNa, papicama aura uttara dizA kI samudroM ke nAmoM kA nirdeza 2016 vApikAyeM 75 // 21 samudrasthita ala ke svAda kA nirdeza 297 ghanoM meM avasthita prAsAda maura unameM samudroM meM jalacara jIvoM ke sadbhAva aura rahane vAle deva 7722 abhAva kA digdarzana na dvIpa meM viziSTa pUjana kAla 53124 dvIpa samudroM kA vistAra 3217 vivakSita dvIpa samudra kA valaya vyAsa saudharma mAdi 16 indroM kA pUjana ke liye mAyamana 4 // 24 prApta karane kI vidhi 33 bhavanatrika vevoM kA pUjA ke liye bAdi, madhya aura vAgha sUcI prApta karane kI vidhi Agamana 98026 paridhi kA pramANu prApta karane kI vidhi 3011 pUjana ke liye dizAoM kA vibhAjana 100 / 27 dvIpa samudrAdikoM ke jambudvIpa pramANa khaNDa pratyeka dizA meM pratyeka indra kI pUjA prApta karane hetu karaNa mUtra ke lie samaya kA vibhAjana 102020
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya [ 51] . gAthA pR0 saM0 gAthA/pR0 saM0 pratimAoM kA abhiSeka, vilepana vijayadeva ke nagara ke bAhara sthita aura pUjA 104128 vanakhaNDa 2252 natya gAna evaM nATakAdi ke dvArA caityavRkSa 232113 bhaktipradarzana 114130 azodeva ke prAsAda kA varNana 234 / 53 huNDala parvata 11730 svapamprabha parvata 24015 parvata para sthita kUToM kA nirUpaNa 120 // 31 1. kSetrala ( 243-279) matAntara se kuNDalagiri kA nirUpaNa 12833 vRttAkAra kSetra kA sthUla kSetraphala prApta vacakavara dvIpa meM rucakAvara parvata 14135 karane ko miSi parvata para sthita phUTa aura unameM dvIpa samutroM ke bAdara kSetraphala kA pramANa nivAsa karane vAlI ghevAMganAe~ aura japanya parItAsaMkhyAta krama bAse dIpa janmAbhiSeka meM unake kArya 14 // 36 yA samudra kA gAdara kSetraphala siMhakUToM kA avasthAna 1636 svayambhUramaNa samudra kA bAdara kSetraphala matAntara se sikkUToM kA avasthAna 16640 unnIsa vikalpoM dvArA dvIpa samudroM kA matAntara se zapaka girivaMta kA nirUpaNa 167 / 40 alpabahasva vittIya amyUThIpa kA pravasthAna 18043 i. tirthaca jIvoM ke bheva prabheTa ( 280-282) yahA~ vijaya prAdi devoM ko nagariyoM kA tirya sa jIvoM ke bheda aura abasthAna aura unakA vistAra 181143 kula 34 bheda 252 / 139 nagariyoM ke prAkAroM kA utsedha prAdi 183543 7 tiryoM kA pramANa (saMdhyA) pR. 140 pratyeka dizA meM sthita gopura dvAra 18544 tejaskAyika jIvarAdhi kA utpAdana vidhAna 140 nagariyoM meM sthita bhavana 156 / 44 sAmAnya pRthivI, ala maura vAyukAyika rAjAMgaNa kA avasthAna evaM pramANAdi 108 / 44 jIvoM kA pramANa rAjogaNa sthita prAsAda 1945 bhAvara aura sUkSma jIvarAziyoM kA pramANa pUrvokta prAsAda ko cAroM dizAoM meM dhivokAyika bhAdi cAroM ko paryApta sthita prAsAda 192145 aparyApta jIvarAzi kA pramANa sudharma sabhA kI avasthiti aura usakA sAmAnya vanaspatikAyika jIyoM kA pramANa 146 vistArAdhi 201 / 47 sAdhAraNa // // // // // 151 upAda Adi char3a sabhAoM (bhavanoM) sAdhAraNa bAbara vanaspati kA. aura sAdhAraNa kI avasthiti 203148 sakSma vanaspatikAyika jIpoM kA pramANa vijavadevake parivAra kA bhavasthAna va sAdhAraNa bAdara paryApta-baparyApta rAzi pramANa 21650 kA pramANa 152 144 145
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15.6 [ 52 ] viSaya gAthA pR0 saM0 / viSaya gAthA pR0 saM0 sAdhAraNa sUkSma paryApta aparyApta jIvoM tiyaMcoM ko yaha utkRSTa Ayu kahAkA pramANa 152 kahA aura kaba prApta hotI hai| 286 / 167 pratyeka zarIra vanaspativijAbAke karmabhUmija siyaMcoM ko janma Ayu 288 / 167 bheda prabheda 152 bhoga bhUmija tiryacoM kI Ayu / 28 // 167 bAdara nigoda pratiSThita apratiSThita paryApta . tithaMca Ayu ke bandhakamAva 293-294 / 168 jIvoM kA pramANa 17. siyaMtroM kI utpasi yogya yoniyo 295-219169 mAdara nigauda pratiSThita apratiSThita 11 tibaMdhoM meM sukha puHkha kI parikalpanA 3001150 aparyApta jIva rASi 12. tiyacoM ke guNasthAnoM kA kapana 301-309 / 170 trasa jIvoM kA pramANa prApta karane kI vidhi 155 13.tipaMcoM meM samyavasvagrahaNake kAraNa 10.311972 tIndriya jIvoM kA pramANa 14 liyaMghabIboM kI gati bhAgati 312.316172 se indriya jIvarAzi kA pramANa 55 tithaMca jIvoM ke pramAga kA cauMtIsa payo meM cAra indriya jIvoM kA pramANa 158 aspa bahuta pR. 173-177 paMcendriya jIvarAzi kA pramANa 16 tiryoM ko AvazyakatA (317-322) sAmAnya tIndriyAdi bIvoM kA pramANa sarva jayamya avagAhanA kA svAmI 31.177 paryApta prasa joSoM kA pramANa prApta sarvotkRSTa avagAhanA kA pramANa 31 / 177 karane kI vidhi ekendriya se paMcendriya paryanta utkRSTa avagAhanA paryApta tIna inTiya jIvoM kA pramANa kA pramANa 219/178 paryApta do indriya jIvoM kA pramANa paryApta sa jIvoM meM jaghanya avagAhanA ke pati pacendriya jIvoM kA pramANa svAmI 3201178 paryApta cAra indriya jIvoM kA pramANa 162 avagAhanA ke vikalpoM kA krama pR0 178 aparyApta vIsTriyAdhi jIvoM kA pramANa zrIndriya jIva ( gomTI ) kI utkRSTa timaMca asaMko paryApta jIvoM kA pramANa avagAhanA tithaMca saMjhI paJcendriya paryApta aparyApta caturindriya jIva ( zramara ) kI utkRSTa jIvarAzi kA pramAna pravagAhanA *.mAsu ( 286-292) vIndriya jIva (zaMkha) ko uskRSTa pavagAhanA 205 sthAvara jIvoM kI utkRSTAyu 28 // 166 bAvara ba. kA. pratyeka zarIra ni, pa. kamala kI vikalendriyoM aura sarIsapoM kI utkRSTa pravagAhanA 207 utkuSTAyu paMcendriya jIva (mahAmassya) ko sarvotkRSTa pakSiyoM, sama aura zeSa niyaMcoM kI avagAhanA 206 utkuSTAyu 285 / 166 / adhikArAmta maMgala 3231214 16. 162
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya SaSTha mahASikAra ( gAthA 1-103 pRSTha 215 - 241 ) maMgalAcaraNa 17 antarAdhikAroM kA nirUpaNa 1. patra deva kA nivAsa kSetra nivAsa, bheda, sthAna aura pramANa kUTa evaM jinendra bhavanoM kA nirUpaNa anutrima jinendra pratimAoM kI pUjA vyantara bhavanoM kI avasthiti evaM saMkhyA bhavanapuroM kA nirUpaNa AvAsoM kA nirUpaNa 2, vyaztara veSoM ke bheva 3. vividha vihna vaMzyavRkSa jinendra pratimAoM kA niNa 4. bhyantara devoM ke kula meva 5. mazma kinara jAti ke dasa meda feagruSa jAti ke dasa bheda mahoraga jAti ke dasa bheda gandharva jAti ke dasa bhetra yakSa devoM ke 12 va rAkSasoM ke 7 bheda mUtadevoM ke 7 bheda pizAcadevoM ke 14 bheda gAthA / pR0 saM0 gaNikA mahattAriyoM ke nAma vyaktaroM ke zarIra va kA nirdeza [ 53 ] 1 / 215 21295 5 / 216 6 / 216 16.217 15 / 218 18219 21 / 216 23 / 220 25 / 220 27 / 221 30 / 221 12 / 222 34 / 222 36 / 223 28123 40 / 224 42 / 224 44224 46.225 4225 501226 55 / 226 6 dakSiNa-usaroM kA niza 51 / 227 vyantara devoM ke nagaroM ke mAzrayarUpa dvIpa 60 / 226 nagaroM ke nAma evaM unakA avasthAna 61 / 229 AThoM dvIpoM meM indroM kA nivAsa vibhAga 12 / 229 viSaya gAthA, pR0 saM0 vyantara dezoM ke nagaroM kA varNana 63 230 vyantarendroM ke parivAra deva 67 / 231 pratIndra evaM sAmAnikAdi devoM kA pramANa 194231 sapta anIka senAoM ke nAma evaM pramANa 71 232 prakIrNakAdi vyantaradevoM kA pramANa gaNikA mahattariyoM ke nagara nIvopapAda vyantaradevoM ke nivAsakSetra 7. vyantara devoM kI Ayu 8. vyazvara devoM kA AhAra 9. vyantara devoM kA ucchvAsa 10. vyantara beyoM ke avadhijJAna kA kSetra 11. vyantara dekhoM kI zakti 12. bhyansara veSoM kArasedha 13 vyantara veba ko saMkhyA 14. eka samaya meM janma-maraNa kA pramANa 15. zrAyubandhaka bhAva, 16. samyasyagrahaNa vidhi 17. guNasthAnAdi vikalpa vyantaradeva sambandhI jinabhavanoM kA pramANa adhikArAnta maMgalAcaraNa maMgalAcaraNa saptama mahAdhikAra ( gAthA 1-624, pRSTha 242-442 ) 17 antarAdhikAroM kA nirdeza . jyotiSa devoM kA nivAsa kSetra prAmya kSetra kA pramANa 2. jyotiSa devoM ke meva 76 / 233 781234 801234 83 / 235 871236 89 / 227 90 / 237 92/238 98239 99 / 239 100 / 240 1013240 101 / 240 101 / 240 vAsayatraya se unakA antarAla 102/240 103 / 241 1 / 242 2 / 242 5 / 243 6 / 243 7244 71244
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 54 ] viSaya gAyA/pR0 saM0 | viSaya gAthA/pR0 saM0 pUrva pazcima dizA meM antarAla kA pramANa 6 / 245 nakSatra nagariyoM kI prarUpaNA 104 / 265 dakSiNa uttaravizA meM antarAla kA pramANa 1246 tArA nagariyoM kI prarUpaNA 108 / 266 3. jyotiSa devoM kI saMkhyA kA niveza 11246 tArANoM ke bheva ba unake vistAra kA indrasvApa candrajyotiSI devoM kA pramANa 120247 pramANa 11-1266 pratIndra svarUpa sUrya jyotiSIdevoMkA pramANa 141247 tArAoM kA antarAla evaM anya vargana 112 / 266 aDhAsI grahoM ke nAma 12247 5 parimANa : pandrAdhi devoM ke nagarAdi kA sampUrNa grahoM kI saMkhyA kA pramANa 231249 pramANa 1141219 eka-eka candra ke nakSatroM kA pramANa evaM lokavibhAgAnusAra jyotiSanagaroM kA unake nAma 25 // 249 gahalya 1155266 samasta nakSatroM kA pramANa 2425. 6 saMcAra : pavimAnoM kI saMcAra bhUmi 116269 eka candra sammAdhI tArAoM kA pramANa 311250 candragatI ke vistArAdi kA pramANa 119527. tAzanoM ke nAmoM ke upadeza kA abhAva 321251 sumeruparvata se ghana kI abhyantara cauthI kA samasta tAgAnoM kA pramANa 333251 amtara pramANa 1200270 4. vipAsa : patramaNDaloM kI prarUpaNA 36251 candra kI dhra barAzi kA pramANa 122 // 271 candraprAsAvoM kA varNana 501254 candra kI sampUrNa galiyoM ke antarAla candra ke parivAra deva-debiyoM kA nirUpaNa 577255 kA pramANa 124 // 271 candra vimAna ke bAika devoM kA AkAra candra kI pratyeka vIthI kA pAtarAla evaM saMkhyA 631256 pramANa 12 / 272 sUrya maNDaloM kI prarUpaNA 6 / 257 candra ke pratidina gamama kSetrakA pramANa 1274272 sUrya ke parivAra deva deviyoM kA nirUpaNa 76 / 259 dvitIyAdi bIthiyoM meM sthita pandroM kA sUrya vimAna ke vAhaka koM kA AkAra evaM sumeruparvata se antara 1281273 unakI saMkhyA 80/250 prathama vISI meM sthita donoM candroM kA grahoM kA avasthAna 821261 pArasparika antara 1433276 budha nagaroM kI prarUpaNA candroM ko antarAla dadi kA pramANa 143277 zukragraha ke nagaroM kI prarUpaNA 89 / 262 prathama patha meM donoM bAdroM kA pArasparika gurugraha ke nagaroM kI prarUpaNA 220263 antara 1461277 maMgala graha ke nagaro kI prarUpaNA 15263 candrapapa kI abhyantara vIthIko paridhi zanigraha ke namaroM kI prarUpaNA Ru264 pramANa 16102. avazeSa 83 grahoM kI prarUpaNA 101 / 214 paridhi ke prakSepa kA pramANa 162 / 281 833261
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 55 ] viSaya gAthA/gR0 saM0 / viSaya gAthA pR0saM0 candra kI dvitIya Adi pathoM kI prayamAdi payoM meM meru se sUrya kA antara 228 / 268 paridhiyA 165/281 madhyama patha meM sUrya aura meva kA antara 231 / 269 candra ke gaganabaNDa evaM sanakA atikramaNa bAhya papa sthita sUrya kA meva se antara 232 / 266 1825 donoM sUrmo kA pArasparika antara 2345300 panna ke vIpI paribhramaNa kA kAla 181 / 285 sUryo ko antarAla buddhi kA pramANa 236:300 pratyeka bIthI meM candra ke eka muhUrta-parimita sUryo kA abhISTa antarAla prApta karane gamanakSetra kA pramANa 1854256 kA vidhAna 2173300 rAha vimAna kA varNana 2010262 dvitIyAdiyoM meM sUryo kA pArasparika rAhaoM ke bheda 200292 mantara pramANa 238 / 301 pUrNimA kI pahicAna 206 / 313 sUrya kA vistAra prApta karane kI vidhi 2413302 kRSNa pakSa hone kA kAraNa 207 / 263 sUrya-mAgoM kA pramANa prApta karane kI amAvasyA kI pahicAna 212264 vidhi candra divasa kA pramANa 213 / 264 pAra kSetrakA pramANa prApta karane kI 15 dina paryanta candrakalA kI pratidina vidhi kI hAni kA pramANa meruparidhi kA pramANa 214 / 264 246 / 303 kSemA maura avadhyA ke praNidhi bhAgoM kI matAntara se kRSNa va zukla pakSa hone kA paridhi kAraNa 2155295 247 / 304 kSemapurI aura ayodhyA ke praNivibhAga cAvagrahaNa kA kAraNa evaM kAla 2165295 meM paridhi kA pramANa 248.304 sUrya ko saMvArabhUmi kA pramANa va khagapurI maura ariSTA ke praNitibhAgoM aSasthAna 2171295 kI paridhi 246305 sUryavothiyoM kA pramANa, vistArAdi aura cakrapurI aura ariSTapUro kI paridhi 2501105 prAtarAla kA varNana 216266 khaDgA aura aparAjitA kI paridhi 2515306 sUrya kI prathama bIthI kA paura meru ke bIca maMjapA maura jayantA paryanta paridhi mastara-pramANa 222296 pramANa 252 / 306 sUrya kI dhra varAzi kA pramANa 2222266 auSaSipura aura baijayantI kI paridhi 2531306 sUryapoM ke bIca pantara kA pramANa 223 / 297 vijayapurI aura puNDarIkiNo kI parivi2541307 sUrya ke pratidina gamanakSetra kA pramANa 225 / 297 sUrya kI pamyantara bIpI kI paridhi 255 / 307 me se vISiyoM kA amtara prApta karane sUrya ke paridhi prakSepa kA pramANa 256 / 307 kA vidhAna 226 / 298 / dvitIyAdi bISiyoM kI paridhi 253 / 08 - - - -
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56 ] viSaya --- -- Neel gAthA pR00 | viSaya gAthA/pR0saM0 sUrya ke bAhya patha kA paridhi pramANa 264 / 306 bAhya patha meM tApakSetra kA pramANa 6 / 322 lavaNasamudra ke jalaSaSTha bhAga kI paridhi lavaNoSi ke chaThe bhAga kI paridhi meM kA pramANa 265 // 310 tApakSetra kA pramANa 310323 samAnakAsa meM visamapramANavAbI paridhiyoM sUrya ke dvitIya pathasthita hone para icchita kA bhramaNa pUrNa kara sakane kA kAraNa 266 / 310 paridhiyoM meM tApakSetra nikAlane kI vidhi 312123 sUrya ke kula gaganakhaNDoM kA pramANa 2674310 sUrya ke dvitIya patha sthita hone para meru gaganakhaNDoM kA pratikramaNa kAla 268311 pAvi paridhiyoM meM tApakSetra kA pramANa 113 // 323 sUrya kA pratyeka paridhi meM eka muhUrta kA sUrya ke dvitIya patha sthita hone para madhyasara gamanakSetra 270 / 311 (prathama) bIthI meM tApakSetra kA pramANa 1221325 bAhya bIthI meM eka muhUrta kA pramANa mena 272 / 312 dvitIya patha ko dvitIya vIthIkA tApakSetra3231326 ketu nimmoM kA varNana 273 / 312 dvitIya patha kI tRtIya vIpIkA tApakSetra 3241327 dvitIya patha kI madhyama bIthIkA tApakSetra 3250327 abhyantara aura bAhya vIthI meM dinarAta dvitIya patha kI bAhya bIthIkA tApakSetra 326:328 kA pramANa 278 / 313 rAzi aura dina kI hAni vRddhi kA caya prApta sUrya ke dvitIya patha meM sthita hone para 1271328 karane kI vidhi evaM usakA pramANa lavaNasamudra ke chaThe bhApa meM tApakSetra 281 / 314 sUrya ke tRtIya patra meM sthita hone para sUrya ke dvitIyAdi papoM meM sthita rahase dina rAtri kA pramANa 283 / 315 pariSiyoM meM sApakSetra prApta karaneko viSi128128 sUrya ke madhyama patha meM rahane para dina evaM sUrya ke tRtIya patha meM sthita hone para bhairu bhAdi paridhimoM meM tApakSetra kA pramANa 326 / 326 rAtri kA pramANa 286 / 316 sUrya ke bAhya patha meM rahate dina rAtri kA / sUrya ke tRtIya paya meM sthita rahate abhyantara 2601316 vodhI kA tApakSetra 338331 Atapa evaM tamakSetroM kA svarUpa 264 / 31 sUrya ke tRtIya patha meM sthita rahate dvitIya pratyeka Atapa evaM tamakSetra kI mambAI 2654318 bIthI kA tApakSetra 3394332 prathama patha sthita sUrya kI paridhiyoM meM tRtIya bIthI kA tApakSetra 340 / 312 tApakSetra nikAlane kI vidhi 266318 caturtha vIpI kA tApakSetra 3412 prathama patha sthita sUrya kI kramazaH dasa madhyama patha kA tApakSetra 342 / 332 pariSiyoM meM tApapariSiyoM kA pramANa 2175316 bAjha dauthI kA tApakSetra 3433333 vitIya patha meM tApakSetra kI paridhi 3074321 lavaNasamudra ke chaThe bhAga meM sApa kSetra 344 / 333 madhyama patha meM tApakSetra kI paridhi 308/322 yoSa bAthiyoM meM sApakSetra kA pramANa 3451333 pramANa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. [ 57 ] viSaya gAthA/pR0 saM0 | viSaya gAthA/pR.saM. sUrya ke bAhya patha meM sthita hone para ichita dvitIya patha meM tamakSetra 3915349 paridhi meM pakSetra nikAlane kI vidhi 346334 tRtIya patha meM tamakSetra 392 / 386 sUrya ke mesa Adi kI pariSiyoM meM tApakSeSa madhyamapatha meM tamakSetra 3131350 kA pramANa bA hAtha meM tamakSetra 3641350 sUrya ke bAhya patha meM sthita hone para lavaNodadhi ke chaThe bhAga meM tamakSetra prathama patha meM tApakSetra 356 337 zeSa paridiyoM meM tamakSetra 3664351 sUrya ke dvitIya vIthI meM tApakSetra 357133:1 sUyaM ke :. hore para jagaha: sUrya ke madhyama patha meM tApakSetra 358 / 337 kA pramANa 264351 sUrya ke bAhyapatha meM tApakSetra 356 / 338 sUrya ke bAhya patha meM vivakSipta paridhimeM sUrya ke lavaNasamudra ke khaThe bhAgameM tApakSeva3605338 tamakSetra prApta karane kI vidhi 36/351 sUrya kI kiraNazaktiyoM kA paricaya 36 // 338 donoM sUryo kA tApakSetra 3621339 sUrya ke mAhya patha meM meru Adi kI paridhiyoM meM tamakSetrakA pramANa sUrya ke prathama papa meM sthita rahate rAtri kA pramANa 363 / 336 sUrya ke bAhya patha meM sthita rahate prathama vIthI meM tama-kSetra kA pramANa sUrya ke prathama prakchita paridhi meM timira 456 / 354 kSetra prApta karane kI vidhi dvitIya vIthI meM tamakSetra kA pramANa 4.6 / 354 tRtIya vIthI meM tamakSetra kA pramANa sarya ke prathama mekapATi paridhiyoM meM 4103.54 simira kSetra 3654340 caturtha vIthI meM tamakSetra 4110354 sUrya ke prathama pampantara vIthI meM tamakSetra 3741342 madhyama patha meM samakSetrakA pramANa 412 / 355 dvitIya patha meM tamakSetra sUrya ke bAhya patha meM sthita rahate bAhya patha meM tRtIya patha meM tamakSetra 376 / 343 tamakSetra 4131355 madhyama patha meM tamakSetra saSaNodadhi ke chaThe bhAga meM tamakSetra kA bAhya patha meM tamakSetra 378/343 pramANa laSaNa samudra ke chaThe bhAga meM tamakSetra 379 / 344 donoM saryo ke timira kSetra kA pramANa 415 // 356 sUrya ke dvitIya patha meM sthita rahate icchita timira kSetra ko hAni vRddhi kA krama 456 / 356 paridhi meM timirakSetra prApta karane kI bhAtapa aura timira kSetroM kA kSetraphala 414 // 35.6 vidhi 380346 donoM sUrya sambandhI prAtapa evaM sama kA sUrya ke meru mAdi kI paridhiyoM meM kSetraphala 4214357 tamakSetra kA pramANa 3813346 UdhvaM praura adh| sthAnoM meM sUrI ke abhyamtara patha meM samakSetra 3901149 bhAtapa kSetra kA pramANa 422/358
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 58 ] viSaya gAthA/pR0 saM0 | viSaya gAthA/pR0 saM0 sayoM ke udaya asta ke vivecana kA dhanoM sUryo ke prathama mArga se dvitIya mArga meM nirdeza 422358 praviSTa hone kI dizAeM 451667 jovA aura dhanuSa kI kRti prApta karane sUrya ke prathama aura bAhya mArga meM sthita kI vidhi 424135 rahase dina-rAtri kA pramANa 452 / 167 harivaSe kSetra ke bAraNa kA pramANa 4255359 sUrya ke udaya sthAnoM kA nirUpaNa 456 / 168 sUrya ke prathama patha se harivarva kSetra ke prahoM kA nirUpaNa 459 / 166 bANa kA pramANa 426 / 356 candrapathoM meM saMcAra karanevAle nakSatra 461 / 370 prathama patha kA sUcI dhyAsa 428 / 360 pratyeka nakSatra ke tArApoM kI saMkhyA 4654372 prathama patha se harivarSa kSetra ke dhanuSa kI pratyeka tArA kA AkAra 467 232 kRti kA pramANa 426 / 36. kRti kA Adi nakSatroM ko parivAra tArAe' prathama patha se hAravarSa kSetra ke dhanuH aura sakala tArAe 470 / 373 pRSTha kA pramANa japanya, utkRSTa aura madhyama nakSatroM ke nAma niSadha parvata kI uparima pRthvI kA tathA ina tInoM ke gaganakhaNDoM kA pramANa 4721376 pramANa 4311361 abhijita nakSatra ke gaganakhaNDa 474 // 37 // cakSumparza ke utkRSTa kSetra kA pramANa 432 / 361 eka muhUrta ke gaganakhaNDa 475376 bharatakSetra ke cakravartI dhArA sUryabimba meM sthita jinanimba kA darzana 4341362 sarva maganakhaNoM kA pramANa mora bAkAra 4761377 airAvata kSetra ke cakravartI dvArA sUryasthita sarva gaganakhaNDoM kA atikramaNa kAla 475 / 277 jinabimba-darzana candra ko prathama vothI meM sthita 12 nakSatroM prathama papa meM sthita sUrya ke bharatakSetra meM mA eka muhUrta kA gamanakaSa 401376 udita hone para kSemA Adi solaha kSetroM pandra kI tIsarI vIthI sthita nakSatroM kA meM rAta dina kA vibhAga 435163 samanakSetra 4521178 prathama patra meM sthita sUrya ke airAvata kSetra meM kRttikA nakSatra kA eka mahataM kA udita hone para pravadhyA Adi 15 nagariyoM saadh 4631379 meM rAta dina kA vibhAga 4432365 citrA aura rohiNI kA eka muhUrta kA bharata airAvata meM madhyAhna hone para videha gamanakSetra 4841379 meM rAtri kA pramANa 446366 vizAkhA nakSatra kA eka muhUrta kA nIza parvata para sUrya kA udaya asta 47366 gamanakSetra 486 / 30 bharata airAvata kSetra sthita pakrAtiyoM dvArA anurAdhA nakSatra kA eka muhUrta kA adRzyamAna sUrya kA pramANa 448366 / gamanakSetra 487380
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya [ 56 ] gAthA / pR0 saM0 jyeSThA nakSatra kA eka muhUrta kA gamanakSetra puSpAdi nakSatroM meM se pratyeka ke gamana kSetra kA pramANa 489 / 361 nakSatroM ke maNDala kSetroM kA pramANa 491 / 381 svAti Adi pani nakSatroM kI avasthiti 413 / 382 kRtikA Adi nakSatroM ke udaya evaM basta Adi kI sthiti jambUdvIpastha para evaM pacara tArAmoM kA zikSaNa candra se tArA paryaMnsa jyotiSIdevoM ke yamana vizeSa sUrya evaM candra ke prayana aura unameM dinarAtriyoM kI saMkhyA 48.8380 495 / 382 4660386 Yes Y 100/385 503 / 385 abhijit nakSatra ke akhaNDa nakSatra, candra evaM sUrya dvArA eka muhUrta meM lAMghane yogya gagana khaNDoM kA pramANa sUrya kI apekSA candra evaM nakSatra ke adhika gaganakhaNDa sUrya ke tIsa muhatoM ke gaganakhaNDoM kA pramANa trairAzika dvArA prApta 1860 namakhaNDoM ke gamana muhUrta kA kAla 5.12 / 358 nakSatra ke tIsa muhatoM ke adhika nabhakhaMDa 414/388 trairAzika dvArA prApta 150 namakhaNDoM kA atikramaNa kAla 508/206 510/357 11103887 515 / 381 sUrya aura candra kI nakSatramuktikA vidhAna 517/386 sUrya ke sAtha prabhidi nakSatra kA bhuktikAla 518389 | viSama gAthA / pR0 saM0 sUrya ke sAtha jaghanya nakSatroMkA muktikAla 520 390 " utkRSTa nakSatroM 521 / 390 21 madhyama nakSatroM 11 522 / 361 canA ke sAtha abhijit kA muktikAla 523/361 jaghanya nakSatroM kA muktikAla 525362 madhyama kA yoga 526362 5271393 528/393 12 " " // " " " " 12 "utkRSTa sUrya sambandhI ayana dakSiNa evaM uttara apanoM meM AvRtti saMkhyA " " " " 5.26/163 eka yuga ke viSupoM kI saMkhyA 530/394 tithi, pakSa aura parva nikAlane kI vidhi 531/364 bAbuti aura viSupa ke nakSatra prApta karane kI vidhi yuga kI pUrNatA evaM usake prArambha kI tithi bora dina madi dakSiNAyana sUrya kI dvitIya aura tRtIya prAvRtti tu aura paMcama bAvRtti sUrya sambandhI pA~ca utarAvRttiyA~ yuga ke basa apanoM meM viSayoM ke parva, tithi aura nakSatra utsarpiNI avasaviNI kAloM ke donoM noM kA evaM viSupoM kA pramANa lavaNasamudra se puSkarAkSaM paryanta ke candra vimboM kA vivecana 532/365 533 / 395 534365 5350365 5.373316 5413397 5510366 ghara ke abhyantara patha meM sthita hone para prathama patha va dvIpasamudra jagatI ke bIca prantarAla 554 / 401 518/402
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6 ] gAthA pR0 saM0 | viSaya gAyA pR0 saM0 lavAsA meM abhyantara vIthI aura jagatI dhAsako khasya sUrya pAdi ke antara ke antarAla kA pramANa 560402 pramANa 5.3406 ghAtakI khaNTha dvIpa meM jagatI se prathama kAlodadhi meM sthita sUrya Adi ke vIthI kA antarAla 56 // 403 bAra pramANa 58410 kAlodadhi meM agatI se prathamavIthIgata puSkarAyagata sUryAdi ke antara pramANa 587410 canda kA prastarAla 562 / 403 jambUdvIpa meM pantima mArga se sampanta ra pUSkarAdvIpa meM jagatI se prathama bIdhIpata meM kiraNoM kI gati kA pramANa 59.411 candra kA mastarAla 5634403 do candroM kA pArasparika bAntara prApta lavaNasamudra meM jambUdvIpastha candrAdi kI karane kI vidhi kiraNoM ko gati kA pramANa 2612411 lavaNa samudragata candroM kA prastarAla jambUdvIpastha abhyantara praura bAla patha sthita pramANa 567/404 sUrya kI kiraNoM ko gati kA pramANa 592 / 412 dhAtakI khaNDastha candroM kA pArasparika lavaNasamudAdi meM phiraNoM kA phalAva 564413 antara pramANa 558405 lavaNasamudAvi meM sUryamIthiyoM kI saMkhyA 565453 kAlodadhi sthita candroM kA mantara prmaann569|405 pratyeka sUrya kI muhUrta parimita gati kA puSkarAsthita candroM kA mantarapramANa 570 / 406 pramANa 567413 candrakiraNoM kI gati 571 / 406 lakaNasamudrAdi meM sUryo ko zeSa prarUpaNA 198414 lavaNasamudrAdi meM candravIthiyoMkA pramANa 572 / 406 lavaNasamuhAdi meM graha saMkhyA 599 / 414 lavaNoSi Adi meM canda kI muhUrta la baNasamudrAdi meM nakSatra saMsthA 601 // 414 parimita gati kA pramANa prApta karane nakSatroM kA zeSa kathana 6035415 kI vidhi 573 / 407 lavaNasamudi cAroM ko tArAbhoM kA lavaNasamutAdi meM candroM kI meSa prarUpaNA5741407 pramANa 6.4415 lapaNasamudAdi meM sUryo kA pramANa 5751407 sAzapoM kA zeSa nirUpaNa 608416 upayukta sUryo kA avasthAna, pratyeka kA lavaNasamudrAdi cAroM kI sthira tArAoM kA cArakSetra aura cArakSetra kA vistAra 576 / 408 pramANa 6.6416 bauyiyoM kA pramANa evaM vistAra 575400 manuSyaloka sthita sUryacandroM kA vibhAga 6115417 lavaNasamudrAdi meM pratyeka sUrya ke cAra manuSyaloka sthita sarvagraha, nakSatra aura tathA prathamapatha evaM jagatI ke madhya kA asthira sthira tArAoM kA pramANa 6120417 mantara prApta karane kI vidhi 579 / 4.8 grahoM kI saMvaraNa vidhi lavaNasamudra meM pratyeka sUrya kA aura mamatI jyotiSa devoM kI merA pravakSiNA kA se prathama patha kA batarAla 5824.9 / nirUpaNa 616.41%
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 61 ] viSaya gAthA pR0 saM0 / viSaya gAthA/pR0 saM0 7. aAIjIpa ke bAhara babara jyotiSiyoM ghoSa dIpama muddoM para ghaNIbar3oM ke vinyAsa kI kapaNA 617 / 419 kA niyama 108 / 467 mAnuSosara se svayambhUramaNasamudra paryanta pregIvana vimAnoM kI pAruti prAdi 109 / 467 sthita candra sUryo kI vibhyAsa vidhi prakIrNaka vimAnoM kA pravasthAna Adi 110467 pratyeka dvIpa samudra ke prathama valaya ke candra saTa bedI 1121468 sUrya prApta karane kI vidhi 10421 3bheda:karUpa aura kalpAtItakA vimAga 1141468 pratyeka balama meM camakA pramANa kalpa aura bAlpAtIsa vimAnoM kA samAsa jyotiSa devoM kA pramANa avasthAna 115466 * posidhau peSoM kI mAyu kA nirUpaNa 616441 4. nAma : bAraha kalpa evaM kalpAtIta vimAnoM 1-17. mAhArAdi pramapaNAnoM kA rimparzana 6211441 ke nAma 120470 zarIra ke uraseSa Adi kA nirdeza 623 / 442 Aditya indraka ke veNIbaddha paura prakIraNakoM adhikArAta maMgalAcaraNa 621442 123 / 470 sarvArtha siddhi indraka ke zreNona vimAnoM aSTama mahAdhikAra ke nAma (gAthA 1-727, pRSTha 443-18) 1255471 maMgalAcaraNa 5. sImA kalpa evaM kalpAtIta vimAnoM kI 1 // 443 sthiti para sImA isakIsa prantarAdhikAroM kA nirdeza 129 / 471 2 / 443 6. saMkhyA :sauSama prAdi kalpoM ke Azrita 1.suraloka nivAsakSetra 3 / 444 zreNIvana evaM prakIrNaka vimAnoM kA 2. vinyAsa : svarga paTaloM kI spiti evaM niSA 137474 emaka vimAnoM kA pArasparika antarAla 445 samasta vimAnoM kI saMkhyA kA nirdeza 149 / 476 63 indraka vimAnoM ke nAma saudharmAdi kalpasthita theNIba vimAnoM prathama aura aMtima indraka vimAnoM ke vistAra kI saMkhyA prApta karane hetu mukha evaM gaccha kA pramANa kA pramANa 155478 inddhaka vimAnoM kI hAnivRddhi kA pramANa saMkalita dhana prApta karane kI vidhi 16 . evaM usake prApta karane kI vidhi 194447 sabhI kalpakalpoM ke pRthak-pRthak zreNIindraka vimAnoM kA pRthak-pRSak vistAra 216447 bara aura istaka vimAnoM kA pramANa 1611481 Rtu inkAdi ke gheNIbaddha vimAnoM ke prakIrNaka vimAnoM kA abasthAna aura unakI nAma evaM unakA vimyAsa krama 82 / 461 pRthaka-pRthaka saMkhyA 168 / 43 pratyeka indraka sambandhI gheNIbaddha vimAnoM prakArAntara se vimAna saMkhyA 178147 ke nAma 98464 saMkhyAta yojana vistAravAle vimAnoM zreNIba vimAnoM ko avasthiti 1011415 kI saMkhyA 186:488 zreNIbaddha vimAnoM ke tiryag antarAla asaMkhvAta mojana visvAravAle vimAnoM aura vistAra kA pramANa 107.467 kI saMkhyA 1921460
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 62 ] viSaya gAzA | viSaya pApA/0 saM0 vimAnataloM ke bAhalya kA pramANa 198461 candrAdi ko jyecha evaM parivAra deSiyA 305516 svarga vimAnoM kA varNa 2031493 indroM kI ballamA aura parivAra vallamA dekhiyo vimAnoM ke AdhAra kA kathana 206:464 312 // 517 indramAdi vimAnoMke Upara sthita praasaad208|414 saba indroM kI prANavallabhAoM ke mAma 3174518 7. indravibhUti : indroM ke parivAra deva, nAma pratIndrAdika tIna kI deviyAM 3201520 aura para 2144ex lokapAloM kI deviyA 323520 pratIndra 218 / 466 lokapAloM meM se pratyeka ke sAmAnika devoM kI deviyoM 3241520 sAmAnika deva 216 / 466 indroM meM tanurakSaka aura pariSada devoM trAsniza aura lokapAla deva 223 / 467 kI deviyA 122521 tanurakSaka deva 2241467 pratIka devoM kIdeviyA~ 3301521 abhyantara, madhyama aura bAhya pariSad deviyoM kI utpatti kA vidhAna 1333524 ke deva 22846 saudharmAdikalpoM meM pravIcAra kA vidhAna 338 / 525 anIka deva 231500 sAta anIkoM ko apanI apanI prathamAvi inTroM ke nivAsa sthAnoM kA nirdeza 413525 kakSAmoM meM sthita vRSamAdikoM ke parNa kA zreNiyA~ evaM unake madhyasthita nagaroM ke varNana 2471504 pramANa prAdi kA nirdeza 3541529 pratyeka kamA ke pantarAla meM bajanevAle prAkAroM kA uraseSa pAdi vAditra 2541505 gopura dvAroM kA pramANa prAdi 36 // 53 // vRSamAdi senAmoM kI zobhA kA varNana 2555505 rAjAMgaNa ke madhyasthita prAsAdoM kA pratyeka kakSA ke narsaka devoM ke kArya 2605506 vivecana 3701534 sapta anIkoM ke pradhipatideva 2731508 prAsAdoM ke utsedhAdi kA kathana 3741534 vAhamadevagata airAvata hAthI 2781509 siMhAsana evaM indroM kA kathana 3771535 indra ke parivAra devoM ke parivAra devoM pratyeka indra kI samasta deviyoM kA kA pramANa 28551. pramANa 352536 lokapAloM ke sAmanta devoM kA pramANa 287510 matAntara se saudharmendra kI deviyoM kA dakSiNendroM ke lokapAloM ke pAriSad devoM pramANa 360 / 538 kA pramANa 256511 indroM kI sevAvidhi 3611138 sattarendroM ke mokapAloM ke pAriSada devoM pradhAna prAsAda ke atirikta anya cAra kA pramANa 2911511 prAsAda 3994532 lokapAloM ke sAmanta devoM ke tInoM pAriSadoM indra ke prAsAdoM ke sammukha sthita stambha 401 / 540 kA pramANa 262 / 112 indra bhavanoM ke sAmane nyagroza vRkSa 4051541 lokapAloM ke anIkAdi parivAra deva 2633514 suSarmA sabhA 410 // 542 lokapAloM ke vimAnoM kA pramANa 2671914 / upapAda samA 4133542 A
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 63 ] viSaya gAthA/pR0 saM0 | viSaya gAthA/pa0 saM0 jinenAprAsAda 414 / 542 14. lokAntika devoM kA svarUpa 537597 deviyoM aura vallabhAmoM ke bhavana matAntara se laukAntika devoM kI sthiti evaM saMkhyA 65816.2 dvitIyAdi veviyoM kA kathana 4241546 lau, devoM ke usevAdi kA kathana 663 / 6.3 upabana prarUpaNA 432154 lo. devoM meM utpatti kA kAraNa lokapAloM ke koDAnagara 4361548 669604 15. guNasyATika kA svarUpa : paNikA mahAsariyoM ke nagara 4381546 2. prarUpaNAe~ 686 / 609 saudharmendra Adi ke yAna-vimAna 4411549 16. samyavasvahaNa ke kAraNa 700 / 111 indroM ke mukuTa cihna 4511551 17. vaimAnika deva mara kara kahA~ kahA~ janma ahamindroM kI vizeSatA 4551554 lete haiM 703 / 112 8. bhAyu : pratyeka paTala meM devoM ko prAyu 4611555 18. avadhijJAna : 708 / 613 19. beSoM ko saMkhyA:mAnika devoM kA uskRSTa Ayu 465555 pRthaka-pRthak pramANa aghanya Ayu 20. devoM ko zakti 7201616 indroM ke parivAra deboM kI Ayu 21. pAroM prakAra ke devoM kI yoni prarUpamA 722617 indra dekhiyoM kI pAyu 5291566 adhikArAnsa maMgalAcaraNa indra ke parivAra deboM kI deviyoM kI 72.618 536/57 navama mahAdhikAra prathama yUgala ke paTasoM meM bhAyu kA (gAthA 1-82, pR. 616-636 ) pramANa maMgalAcaraNa va pratimA 1. janma-maraNa kA asara 545578 pA~ca mantarAdhikAroM kA nirdeza 20616 matAntara se viraha kAla 5521576 1. sikhoM kA nivAsa kSetra 10. mAhAra : saparivAra indroM ke mAhAra 2. siddhoM kI saMkhyA 5621 kA kAla 5541582 3. sikhoM kI avagAhanA 11. zvAsocchvAsa 56353 4. siddhoM kA mukha 174624 12. cevoM ke zarIra kA utsedha 565554 5. siyatva ke hetubhUta bhAva 221625 13. vevAyubandhaka pariNAma 555555 kunthunAya jinendra se vardhamAna jinendra ko devoM meM utpadyamAna jIvoM kA svarUpa 580587 kramazaH namaskAra 70 / 634 umpatti samaya meM devoM ko vizeSatA 590 / 589 paMca parameSThI ko namaskAra 78 / 635 bherI ke zamma zravaNa ke bAda honevAle bharata kSetragata 24 jinoM ko namana vividha kriyA kalApa 564589 *pranpAta maMgalAcaraNa 101636 minapUjA kA prakrama 59659. * ApakA pramAga evaM sAmAvi devoM kA sukhopabhoga 6133562 *TIkAkA mAtAjI ko prazasti samaskAya kA nirUpaNa 6201514 *mAyAnukramaNikA EY9 kRSNarAjimoM kA palpabahatva 632596 Ayu
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi-patra [tiloyapaNNattI-sRtIya khaNDa] pra0saM0 paMktisaM 20 se 24 azuddha isa sampUrNa anuccheda ko nirasta samajhe / dvIpa-samudraka dvIpa-samudra ke 271875 271875 yojana 262500 262500 yojana icchiya-davaddhi icchiya-dIvaddhi atha artha kAlAdaka kAlodaka puSkaravaradIpakA puSkaravaradvIpako brahmandra brahmandra (84000 / aura itane aura itane hI Gl 3 sahassAsi 62 / ko 2148 sahassAriNa 62 / 2 ko / ko 214 18 3000.0x100000 gyArahaveM 55 62 gyArahava 14 19 jama0 - 112500) 125000 (2 - 11 3 vikka vikkhaMbha kSetraphala kSatra phala rAja 120 +75000 yojana +75000 yojana
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR0 saM0 paMkti saM0 prazuddha zuddha 124 124 124 124 128 131 pacAsa pacahattara 25, 26 9370 9rAja 27 35, 90630,815670 sa, 60625, 815625 32 samuda kA kSetraphala dvIpa kA kSetraphala vizeSAtha vizeSArtha svayambhUramaNadvIpa kA kSetraphala svayambhUramaNa dvIpa se adhastana samasta dvIpoM kA sammilita kSetraphala =( rAjU + 6250.) = ( rAju - 62500 ) vizeSArtha tAlikA tInoM kaoNlamoM ke zIrSaka isa prakAra par3heM-Adima sUcI+prakSepa; madhyama sUcI+prakSapa / bAhya sUcI + prakSepa / 4 tAlikA pattaya 4 patteya 4 asakhejjA asaMkhejjA sAlikA kra.2 andriya trIndriya paryApta caturindriya paryApta paMcendriya 2, 11 samucchima saMmucchima anantaguNa anantaguNe asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNe jIvANa jIvANa bhAgasa bhAga se jIvANa jIvANaM 1, 8, 15 jIvANa jIyANaM jIvANa jIvANaM 142 162 177 180 182 162 m or 204 204 214 pavata gomhoka bhavya kodaDArie tumbara parvata gomhIke bhavya kodaMDAriNa tumburU 228 krama saM04
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ga] pR0 saM0 229 234 235 prabha, kAnta, pAvarta evaMviha varSa, palya zeSa meM 243 243 sapheda phuraMta 256 258 268 ghor3e paMkti saM0 prazuddha prabha kAnta, mAvarta 3 evaM viha 3 varSa palya zaSa meM aka bimboM saphada pharata tAlikA3paMkti ghor3a 11 sa 35 sATa judai sasi-biMbA 1 kI paridhi ke pramANa) (gAthArtha) 13 kucha adhika paiMtAlIsa hajAra pacahattara yojana hai / / 231 / / gAthA......."AyA muhUta 10 53231 jIva kI ya gaganakhaNDa jyaSThA ke 23 bibAriMga phelisA, tatoriNaya..." 293 295 219 324 sadvi-judaM sasi-bivA ise nirasta smjhe| pacahattara yojana adhika paiMtAlIsa hajAra hai / / 231 // isa paMkti ko nirasta smjhe| muhUrta 53231 upara jIvA kI ye gaganakhaNDa jyeSThA ke bibAriNa phelittA, tattoNiya ravi saMkha addhaNaM / / 576 / / 1400000 yo palyake ardhaccheda asaMkhyAta dene para mate 381 408 427 1400000 patyaka ardhaccheda asaMkhyAta denapara bhaNAte 471
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [gha ] pR0 saM0 485 506 513 513 paMkti saM0 azuddha citra uparina / / 258 / / tAlikApaMkti 2 kubara tA.kaoNlama 7,9 dava, davoM ke paDidAdI vinayasiri tA. kaoNlama 7 pratyaka zuddha uparima / / 256 / / kubera deva, devoM ke paDidAdINa viNyasiri pratyeka 518 2 538 gAthA 363 kA prayAsa prakAra par3heM- indroM ke AsthAna meM pIThAnIka ke adhipati deva pAdapITha sahita bahuta se ratnamaya Asana dete haiM / / 393 / / gAthA 394 kA prayaM isa prakAra par3heM-sthAna ke vibhAgoM ko jAnakara jo jisake yogya hotA hai, deva use vaisA hI U~cA yA nIcA tathA nikaTavartI athavA dUravartI Asana dete haiM / / 394 / / baiDUrya gyArahaveM gyAraha meM codasa 3 540 555 cosadda aka raNadAvaTTammi ariSTa 1 sAla surasamiti 9 sA0 zAtakama ( yamaba) geMdAvaTTammi ariSTa ko sA. surasamiti kI 9 sA. zAtaka meM ( yama va) 577 583 584 sutra 584 588 589 cArama jammate vAla sakhejja cAra meM jammaMte vAle saMkhejja
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ " " " 22 604 >> [ ] 10 saM0 paMkti saM0 asuddha zuddha taha yaha tama taha ya tama isa kAra isa prakAra dheyaskara zreyaska 5997 vRSabhaSTa vRSabheSTa 603 / / 661-662 // // 656-662 // 603 17 loyaMtapurA loyaMtasurA hota hai hote haiM 608 dRSTavya draSTavya 609 12 jIvasamAja jIvasamAsa gravayaka aveyaka unama una meM 'svargasukha ke bhoktA' zIrSaka ke antargata 725-726 do gAthAyeM darzAyI huI haiM, vastutaH yaha eka hI zloka hai use saMkhyA 725 mAne / / / 727 // // 726 / / evaMmAriya ebamAiriya - 1575 dha0 + 1575 dha0 625 sava sarva 637 suraunipAtu surodhainipAtu maM'bhUta vidadhAtya sA vidadhAtyAsI nate trilokasArasye trilokasArasya 640 14 prabhodabhartI pramodabhartI 640 20 yatnAt vizeSa 1-pRSTha 217 se 287 taka pholiyo meM 'paMcamo mahAhiyAro' chapa gayA hai / kRpayA isake sthAna para 217 pR0 se 241 taka 'TTho mahAhiyAro' par3heM bhora pR0 243 se 287 taka 'sattamo mahAhiyAro' pddh'eN| 620 me'bhUt yAnAt
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ pu0 saM0 52 52 110 212 457 599 736 787 785 paMkti saM0 1 10 citra tA. paMkti 5 kaoNlama 7 21 citra 10 aMtima 8 [ ] [zuddhi-patra tiloyapaNNasI : dvitIya khaNDa ] zuddha (1824 ) 2 dakSiNa bharata kSetra jyotiraMga mazuddha 124 ( 19 ) bharata kSetra jyotirAMga 4 dhanuSa ina tIrthaMkaroM kI U~cAI, Ayu aura tIrthaMkara prakRtibaMdha ke bhavasambandhI nAma devAraNya- devAraNya bhUtAraNya-bhUtAraNya 400000-2105 1461013+23833 1460774/1Y=+9446 4 kosa ina sIrthaMkaroM kI U~cAI, Ayu aura jo jIya tIrthaMkara hone vAle haiM unake nAma bhUtAraNya bhUtAraNya devAraNya-devAraNya 400000 x 2105 1461013 - 238333 - 1460774123-9440 -
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jadivasahAiriya- virahavA tiloyapaNNattI paMcamo mahAhiyAro maGgalAcaraNa bhayva- kumudevaka- caMvaM, caMdapyaha-jiNavaraM hi parNAmaraNa / bhAsemi tiriya- loyaM lavametaM appa -sattIe // 1 // artha - bhavyajanarUpa kumudoMko vikasita karane ke lie advitIya candrasvarUpa candraprabha jinendrako namana karake maiM apanI zaktike anusAra tiryaglokakA yatkicit ( lezamAtra ) nirUpaNa karatA hU~ / / 1 / / tiryagloka - prajJapti meM 16 antarAdhikAroMkA nirdeza thAvaraloya - pamANaM, majjhammi ya tassa tiriya-tasa- lopro / atatantr saMkhA, viSNAso grAma saMjuttaM // 2 // gANAviha khettaphalaM Auga baMdhaNa bhAvaM, joNI suha tiriyANaM bheda saMkha AU ya / - - - * - dukkha thova * gadirAgabi sammata gaharA hedU, bahugayogAhaM / solasayA ahiyArA, paNNasIe ya tiriyA ||4|| - - guNa pahudI ||3|| - artha-sthAvara lokakA pramANa', usake madhyameM tiryak trasa - loka dvIpa - samudroM kI saMkhyA ", nAma sahita vinyAsa, nAnAprakArakA kSetraphala" tiryacoMke bheda, saMkhyA, prAyu, Ayubandhake 1. 8. ba. ka. jilvare hi / 2. da. ba. ka. loe /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] tiloyapaNNattI [ gAthA : 5-7 nimittabhUta pariNAma', yoni', sukha-duHkha", guNasthAna AdikA, samyaktva-grahaNake kAraNa, mati-Agati", alpabahutva'5 aura avagAhanA, isaprakAra tithaMcoMkI prajJaptimeM ye solaha adhikAra haiM / / 2-4 / / sthAvara-loka kA lakSaNa evaM pramANa jA jIva-poggalANaM, 'dhammAdhamma-ppabaMdha-prAyAse / hoMti hu gadAgadAriNa, tAva ho thAyaro logo // 5 // : - thAyaraloyaM gadaM // 1 // prayaM-dharma evaM adharma dravyase sambandhita jitane AkAza meM jIva aura pudagaloMkA AvAgamana rahatA hai, utanA { = arthAt 343 ghana rAjU pramANa tIna loka ) sthAvara loka hai // 5 // sthAvara-lokakA kathana samApta huA // 1 // tiryaglokakA pramANa maMdaragiri-mUlAdo, igi-lapakhaM joyaNANi bahalAmma / rajjaa pavara-khette, ce?di tiriya-tasa-lono // 6 // sta'...... ATTA tasa-loya-parUvaNA gadA // 2 // prarya-mandaraparvatake mUlase eka lAkha ( 100000 ) yojana bAlya ( UMcAI ) rUpa rAjUpratara arthAt eka rAjU lambe-caur3e kSetra meM tiryak-asaloka sthita hai / / 6 / / 11 trasa-loka prarUpaNA samApta huI // 2 // dvIpoM evaM sAgaroMkI saMkhyA paNuvIsa-koDakoDo-pamANa-uddhAra-palla-roma-samA / vIovahINa saMkhA, tassaddha dIva-jalaNihI kamaso // 7 // saMkhA samattA // 3 // 1. ba. dhammabahaduksaguNa pludii| 2. da. ba. cittedi hu|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA - 11 ] paMcamo mahAhiyAro [ 3 zrathaM - paccIsa kor3Akor3I uddhAra patyoMke romoMke pramANa dvIpa evaM samudra donoM kI saMkhyA hai / isakI prAdhI kramazaH dvIpoMkI aura zrAdhI samudroMkI saMkhyA hai / / 7 11 noTa- kiMtu dekheM isI adhikAra kI 27 vIM gAthA | saMkhyA kA kathana samApta huA / / 3 / / dvIpa samudroMkI avasthiti sadhye dIva-samuddA, saMkhAdIvA havaMti samavaTTA | paDhamodIo uyahI carimo majjhammi dobuvahI' // 6 // artha- saba dvIpa samudra prasaMkhyAta haiM aura samavRtta ( gola ) haiM / inameM sabase pahale dvIpa, sarI anta meM samudra ra madhya meM dvIpa samudra hai // 8 // cittAvaNi bahu-majbha, rajjU-parimAraNa- dIha-vivakhambhe / ceTThati bIca ubahI ekkevakaM veDhikaraNa Du pparido // 6 // artha - citrA pRthivIke ( Upara ) bahu madhyabhAgameM eka rAjU lambe-caur3e kSetra ke bhItara ekaekako cAroM zrorase ghere hue dvIpa evaM samudra sthita haiM / / 9 / / sandhe va vAhiNIsA, cittakhidi khaMDidUraNa ceTThati / vajja-khidIe urvAra, dIvA vihu uvari vittAe // 10 // artha- saba samudra citrA pRthivIko khaNDitakara vajrApRthivIke Upara aura saba dvIpa citrApRthivI ke Upara sthita haiM / / 10 / / vizeSArtha -- citrApRthivIkI moTAI 1000 yojana hai aura saba samudra 1000 yojana gaharAI vAle haiM / arthAt samudroM kA tala bhAga citrAko bhedakara vajrA pRthivI ke Upara sthita hai / Adi - antake dvIpa samudroM ke nAma AdI jaMbUdIo, havedi dIvANa tANa saghalAgaM / aMte sayaMbhuramaNo NAmeNaM vissuvo dozro // / 11 // artha -- una saba dvIpoMke AAdimeM jambUdvIpa aura antameM svayambhUramaNa nAmase prasiddha dvIpa hai / / 11 / / 1. ba. ka. dauubahI 2. da. ba. ka. a. vikkhaMbho / 3. da. ba. ka. ja. prado /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] tiloyapattI AdI lavaNa samuddo', savvANa havedi salilarAsINaM / aMte sayaMbhuramaNo NAmeNaM vissudo ubahI // 12 // artha---saba samudroMmeM Adi lavaNasamudra aura antima svayambhUramaNa nAmase prasiddha samudra hai || 12 | abhyantarabhAga ( prArambha ) meM sthita 32 dvIpa samudroM ke nAma paDhamo jaMbUdozro, tapparado hodi lavaNa- jalarAsI / tatto bAdaisaMDo, dozro uvahI ya kAlodo // 13 // poklaravarI ti dIo, pokkharavara ' - vArihI tado hodi / vAruNivarakha dIyo, vAruNivara NIradho vi tapparadI || 14 || tatto khIrayarakkho vIravaro hodi NIrarAsI ya / pacchA gharaghara dozro, ghavavara-jalahI ya paro tassa // 15 // khodavarakkho dIo, khodavaro lAma bArihI hodi / dosara - vara bIzro, gaMdIsara NIrarAsI aruNavara NAma-bIo, aruNavaro nAma vAhiNINAho / zraruNabhAso vIo, aruNabhAsI payorAsI // 17 // ya // 16 // [ gAthA : 12-21 aMtara- bhAgAdo, ede bAhirado evANaM kuMDalavarI ttidImro, kuDalavara - nAma - rayaNarAso ya / saMkhavarakkho vIno, saMkhavaro hodi madharaharo // 18 // rujagavara NAma- dIo, rujagatharakkho taraMgiNI - ramaNo / bhujagavara NAma- bIo, bhujagavaro aNNao hovi // 16 // kusavara - NAmo dozro, kusavara NAmo ya niNNagA NAho / kucavara-nAma- doo, kuMcabarI - NAma- zrApagA- kaMto ||20|| battIsa - dIva - vAriNihI / sAhebhi imANi sAmANi // 21 // 1. i. ka. ja. samudde / - 4. da. ja. ramaNAo / 2. da. ba. ka. ja. ponakharavA / " 3. da. ba. ka. ja. dIdi / :
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 22-26 ] paMcamo mahAhiyAro [ 5 artha-prathama jambUdvIpa, usake pare ( Age ) lavaNasamudra phira dhAtakIkhaNDadvIpa aura usake pazcAt kAlodasamudra hai / tatpazcAt puSkaravara dvIpa evaM puSkaravara vAridhi aura phira vAruNIvaradIpa tayA vAruNIvarasamudra hai / usake pazcAt kramazaH kSIravaradvIpa, kSIravarasamudra aura tatpazcAn ghRtabaradvIpa aura ghRtavara samudra hai / punaH kSaudravaradvIpa, kSaudrabara samudra aura tatpazcAt nandIzvaradvIpa tathA nandIzvara samudra hai| isake pazcAt aruNavaradvIpa, aruNavarasamudra, aruNAbhAsadvIpa aura aruNAbhAsasamudra hai / pazcAt kuNDalabaradvIpa, kuNDalavarasamudra, zaMkhavaradvIpa aura zaMkhavarasamudra hai / punaH rucakavara nAmaka dvIpa, rucakavarasamudra, bhujagavara nAmaka dvIpa aura bhujagavarasamRdra hai / tatpazcAt kuzavara nAmaka dvIpa, kuzavarasamudra, krauMcavara nAmaka dvIpa aura krauMcavara samudra hai / ye batIsa dvIpa - samudra abhyantara bhAga se haiN| aba bAhyabhAgameM dvIpa * samudroMke nAma kahatA hU~ jo isa prakAra haiN-|| 13 - 21 / / bAhyabhAgameM sthita dvIpa-samudroMke nAma uvahI sayaMbhuramaNo, aMte dIo sayaMbhuramaNo si / Aillo gAravyo, ahiMdavara - uhi - dIvA ya // 22 // devavarovahi - dIvA, akkhabarakkho samudda-dIvA ya / bhUvavaraNava - dIvA, samudda * dIvA vi NAgavarA // 23 // veruliya-jalahi-dovA, bajjavarA vaahinniirmnn-diivaa| kaMcaNa-jalaNihi-dovA, ruppavarA salilaNihi - dIyA // 24 // himula-payohi-dauvA, aMjaNavara-NiNagAhibai'-dIyA / sAmabhoNihi - dIvA, siMdUra - samudda - dIvA ya // 25 // haridAla-siMdhu-dovA, maNisila-kalloliNIramaNa-dIvA / esa samuddA * dIvA, bAhirado hoti battIsaM // 26 // artha-antase prArambha karane para svayambhUramaNa samudra pazcAt svayambhUramaNa dvIpa pAdimeM hai aisA jAnanA cAhiye / isake pazcAt ahIndravara samudra, ahIndravara dvIpa, devavara samudra, devavara dvIpa, yakSavara samudra, yakSavara dvIpa, bhUtavara samudra, bhUtavaradvIpa, nAgavara samudra, nAgavara dvIpa, baiDUryasamudra, vaiDUryadvIpa, vajravarasamudra, bajravaratIpa, kAMcanasamudra, kAMcanadIpa, 1. da. ziNagAdaIda, va. ka. ripariNagAdaha /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 27-28 rUpyatra rasamudra, rUpyavaradvIpa, hiMgulasamudra, hiMguladvIpa, aMjanavara nimnagAdhipa, aMjanavara dvIpa, yAmasamudra, zyAmadvIpa sidUrasamudra, siMdUradvIpa, haritAla samudra, haritAla dvIpa tathA manaHzilasamudra aura manaHziladvIpa ye battIsa samudra aura dvIpa bAhyabhAgameM avasthita haiM / / 22-26 / / samasta dvIpa - samudroM kA pramANa caTThI-parivajjida zraDDhAijjaMbu - rAsi roma- samA / se saMbhoNi hi dIyA, subha-NAmA ekka-NAma bahuvANaM // 27 // zrayaM - cauMsaTha kama ar3hAI uddhAra sAgaroMke romoM pramANa avaziSTa zubha-nAma- dhAraka dvIpasamudra hai / inameM se bahutoM kA eka hI nAma hai // / 27 // vizeSArthaM -- trilokasAra gAthA 359 aura usako TIkAmeM sarva dvIpasAgaroM kI saMkhyA isa prakAra darzAI gayI hai- X sAdhika pa0 che x 3 ) pa0 ke0 jagacchreNI ke ardhaccheda - ( asaM0 jagacchreNIke ina ardhacchedoMmeMse 3 ardhaccheda ghaTA denepara rAjUke ardhaccheda prApta hote haiN| yathA-rAjUke ardhaccheda= [ ( x sAdhika pa0 che x3 } - 3 } pa0 0 prasaM0 sAdhika pa0 le kama kara denepara ] jo avazeSa rahe utane pramANa ho dvIpa rAjU ke ina arthacchedoM meM se jambUdvIpa ke pa0 0 [ ( asaM samudra haiM / inameMse Adi-antake 32 dvIpoM aura 32 samudroM ( 64 ) ke nAma kaha diye gaye haiN| zeSa dvIpa - samudra bhI zubha nAma vAle haiM aura inameM bahutase dvIpa - samudra ( eka ) samAna nAma vAle hI haiM, kyoMki zabda saMkhyAta haiM aura dvIpa samudra asaMkhyAta haiM / 10 che' x 3 - 3 ) - sAdhika pa0 che dvIpa - samudroM kA jo pramANa prApta huA hai vaha palyake prAdhArita haiM, sAgarake AdhArita nahIM | isI granthake prathama adhikArakI gAthA 94 aura 128 meM tathA isI pUrva adhikAra kI gAthA 7 meM prAcArya svayaM kaha cuke haiM ki uddhAra palyake jitane samaya (roma) haiM utane hI dvIpa samudra haiM kintu isa gAthA meM uddhAra sAgarake romoMke pramANa barAbara dvIpa - sAgaroMkA pramANa kahA gayA hai; jo vidvAnoM dvArA vicAraNIya hai // 127 // samudroMke nAmoMkA nirdeza jaMbUdIve lavaNo, ubahI kAlo tti bAdaIsaMDe | avasesA vAriNihI, battavyA bIna-sama-NAmA ||28||
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 29-32 paMcamo mahAdriyAro [ 7 artha--- jambUdvIpa meM lavaNodadhi aura dhAtakIkhaNDa meM kAloda nAmaka samudra haiN| zeSa samudroM ke nAma dvIpoMke nAmoMke sadRza hI kahane cAhie / / 28 / / samudrasthita jala ke svAdoM kA nirdeza patterasA jalahI, vasAro hoMti tiSNi udaya-rasA / sesaM' vIucchu-rasA, tadiya-samuddammimadhu-salila // 26 // ayaM -- cAra samudra pratyeka rasa ( arthAt apane-apane nAmake anusAra rasavAle ), tIna samudra udaka ( jalake svAbhAvika svAda sadRza ) rasa aura zeSa samudra Ikha rasa sadRza haiN| tIsare samudrameM madhu ( ke svAda ) sadRza jala hai / / 26 / / patteka rasA vAruNi-lakSaNaddhi-ghadavaro ya khoravaro / udaka- rasA kAlodo, poSakharao sayaMbhuramaNo ya // 30 // artha- vAruNIvara, lavaNAbdhi, ghRtavara aura kSIravara, ye cAra samudra pratyeka rasa ( apaneapane nAmAnusAra rasa ) vAle tathA kAloda, puSkaravara aura svayambhUramaNa, ye tIna samudra udaka rasa ( jala rasake svAbhAvika svAda ) vAle haiM / / 30 / / samudroM meM jalacara jIvoM ke sadbhAva aura abhAva kA digdarzana lavaNode kAlode, jIvA aMtima sayaMbhuramaNamma / kamma- mahI- saMbaddha e, jalayarayA hoMti Na hu sese // 31 // zrathaM -- karmabhUmi se sambaddha lavaragoda, kAloda aura antima svayambhUramaNa samudra meM hI jalacara jIva haiN| zeSa samudroM meM nahIM haiM / / 31 / / ate - samudroM kA vistAra jaMbU joyaNa- lakkhaM, pamANa- vAsA dudguNa-buguNANi / vikkhaMbha pamANANi, lavaNAdi sayaMbhuramataM // 32 // 100000 / 200000 ! 400000 | 800000 | 1600000 | 3200000 / 1. da. sesadiya ja se saMddI -
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tiloya paNNattI [ gAthA : 32 artha - jambUdvIpakA vistAra eka lAkha yojana pramANa hai| isake Age lavaNasamudra se lekara svayambhUramaNa samudra paryanta dvIpa samudroMke vistAra pramANa kramazaH dugune dugune haiM / / 32 // vizeSArtha - pratyeka dvIpa - samudrakA vistAra isaprakAra hai 5 4. 5. 1 Kou nAma jambUdvIpa lavara samudra dhAtakI khaNDa kAlodadhi puSkaravaradvIpa puSkaravara samudra vistAra 1 lAkha yojana 2 lAkha yojana 4 lAkha yojana 9. 8 lAkha yojana 10. 16 lAkha yojana 11. 32 lAkha yojana | 12 3584 kra0 7. 56 5. evaM bhUvavarasAyara-pariyaMtaM daTUladhvaM 1 dhaNa joyaNANi 35 / / vAruNIvara dvIpa vAruNIvara samudra kSIravara dvIpa kSIravara samudra ghRtavara dvIpa ghRtavara samudra vitvAro // dhaNa joyaNANi 75 // devavara dIva // 224 **4 dhaNa 75 // avivaradIva // dhaNa sayaMbhuvaradIva dhaNa 18750 // dhaNa 75000 / nAma vistAra 64 lAkha yojana 128 lAkha yojana 256 lAkha yojana 512 lAkha yojana 1024 lAkha yojana 2048 lAkha yojana tassoyarimajjaklayara dIvassa jakkhavara samudda vitthAro || dhaNa 375 // devavara samudda || ghaNa 6375 // ahiMdavarasamudda 37500 || sayaMbhu ramaNasamudda - artha - isaprakAra bhUtavara-sAgara paryanta le jAnA caahie| usake Upara -- yakSarra dvIpakA vistAra [ jagacchreNI 3584 = Se yakSavara samudrakA vistAra [ 0 0 / 1792 = devavara dvIpa kA vistAra [ ja0 0 / 896 = devavara samudra kA vistAra [ ja0 zra0/446 = ahIndravara dvIpa kA vistAra [ ja0 0 : 224 - ahIndravara samudra kA vistAra [ 0 0 / 1121 svayambhUramaNadvIpa kA vistAra [ja0 zra e0 / 56 = svayambhUramaNasamudra kA vistAra [ja0 zra0 28 6 yo0 / rAjU ] + 35 yo0 1 rAjU ]+ rAjU ]+ 375 yo0 / rAjU ]+ yo0 / rAjU ] + 9375 yo0 / rAjU ] + 18750 yo0 / rAjU ] + 37500 yojana / rAjU ] + 75000 yojana hai / 112 *
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ { gAthA : 33-34 ] paMcamo mahAhiyAro vivakSita dvIpa-samudrakA valaya-vyAsa prApta karanekI vidhi bAhira-saI-majjhe, lakkha-tayaM melivaNa cau-bhajiye / icchiya - dIvaDDhINaM, vitthAro hodi palayANaM // 33 / / prarva-vivakSita dvIpa-samudraka bAhya-sUcI-vyAsake pramANameM tIna-lAkha jor3akara cArakA bhAga denepara valaya-vyAsakA pramANa prApta hotA hai / / 33 // vizeSArtha-yahA~ kAlodadhi samudra vivakSita hai| isakA sUcI-vyAsa 26 lAkha yojana hai / isameM tIna lAkha jor3akara 4 kA bhAga denepara kAlodadhike valaya vyAsakA pramANa ( 2900000 + 300000 ): 4=8 lAkha yojana prApta hotA hai / Adima, madhya aura bAhya-sUcI prApta karanekI vidhi lavaNAdaNaM rudaM, da-ti-cau-guNidaM kamA ti-lakkhANe / prAdima-majhima bAhira-saINaM hodi parimANaM // 34 // laba 100000 / 300000 / 500000 / / dhAda 500000 / 900000 / 1300000 / kAlo 1300000 / 2100000 / 2900000 / evaM devavara-samuddatti daTThanvaM / tassuvarimahiMdavara'-dovassa bAra riNa joyaNANi 2812502 / majjhima 24 / riNa 271875' / bAhira 53 / riNa 262500 // ahiMdavara-samudaM / 5. riNa 262500 / majjhima / riNa 243750 / bAhira / riNa 225000 / / sayaMbhUramaNadIva / riNa 225000 / majjhima 26 / riNa 187500 / vAhira riNa 150000 / / sayaMbhUramaNasamudda / riNa 150000 / majjhima | riga 75000 / bAhira // artha-lavaNasamudrAdikake vistArako kramazaH do, tIna aura cArase guNAkara prApta labdharAzimeMse tIna lAkha kama karanepara kramazaH Adima, madhyama aura bAhya sUcI kA pramANa prApta hotA hai // 34 / / vizeSArtha-lavaraNasamudrAdimeMse vivakSita jisa dvIpa-samudrakA abhyantara sUcI-vyAsa jJAta karanA iSTa ho usake balaya-vyAsako do se guriNata kara prApta labdharAzimeMse tIna lAkha ghaTAne para abhyantara sUcI-nyAsakA pramANa prApta hotA hai / 1.1.ka. ja. tissbriprim| 2. I.81250 / 3.da.sa. 2234271874 |
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 34 vivakSita valaya-vyAsa pramANako tInase muNita kara tIna lAkha ghaTAne para madhyama sUcIvyAsakA pramANa prApta hotA hai / 10 ] vivakSita valaya-vyAsako cArase guNitakara tIna lAkha ghaTA denepara bAhya sUcI - vyAsakA pramANa prApta hotA hai / yathA- lavaNasamudrakA abhyantara sUcI - vyAsa - ( 20000042 ) - 3 lAkha = 100000 yo0 / madhyama sUcI - vyAsa - ( 20000043 ) - 3 lAkha = 300000 yo0 / sUcI - dhyAsa = ( 20000044 ) - 3 lAkha = 500000 yo0 | bAhya dhAtakIkhaNDakA abhyantara sUcI vyAsa = ( 400000 x 2 ) - 3 lAkha = 500000 yo0 / madhyama sUcI - vyAsa = ( 400000 x 3 ) - 3 lAkha = 900000 yo0 | bAhya sUcI - dhyAsa == ( 400000x4 ) - 3 lAkha - 1300000 yo0 / kAlodasamudrakA abhyantara sUcI - vyAsa = ( 800000 x 2 ) - 3 lAkha = 1300000 yo0 / madhyama sUcI - vyAsa - ( 800000x3 ) -- 3 lAkha = 2100000 yo0 / bAhya sUcI - vyAsa - ( 800000 x 4 ) - 3 lAkha - 2100000 yo0 / gadya kA artha - isI prakAra devavara samudra paryanta le jAnA caahie| isake bAda ahIndravara dvIpakA abhyantara sUcI-vyAsa- ( 224 + 9375 ) x ( 2 ) - 3 lAkha - 112 - 281250 yo0 / madhyama sUcI - vyAsa = ( 264 + 9375 ) x (3) - 3 lAkha = 224 - 271875 bAla sUcI- vyAsa = ( 224 + 6375 ) x ( 4 ) - 3 lAkha 56-262500 / -. = 56 - 262500 1 addIndravara samunakA abhyantara sUcI - vyAsa = ( 112 + 18750 ) x ( 2 ) - 3 lAkha madhyama sUcI - vyAsa = ( 12 + 18750 ) x ( 3 ) - 3 lAkha bAhya sUcI - dhyAsa = ( 112 + 18750 ) x ( 4 ) - 3 lAkha 1233 - 243750 / 28 - 225000 1 5
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 35 ] pacamo mahAyiAro [11 svayambhUramaNadvIpakA abhyantara sUcI-dhyAsa= ( 56 + 37500 ) 4 (2) -3 lAkha-.-225070 / madhyama sUcI-vyAsa = ( 56+37500 )x(3)-3 lAkha 187500 / bAhya sUcI-vyAsa=( +37500 ) 4 4)-3 lAkha 150000 / svayambhUramaNa samudrakA abhyantara sUcI-vyAsa=( +75.700 )-(2)-3 lAkha-150000 / madhyama sUcI-vyAsa = (2+75000 )x (3)-3 lAkha ? - 75000 / bAhya sUcI-vyAsa= 2+75000 }x (4)-3 lAkha= yA 1 rAja hai| vivakSita dvIpa-samudrakI paridhikA pramANa prApta karanekI vidhi jaMbU-pariho-jugalaM, icchiya-doyaMbu-rAsi-sUi-hadaM / jaMdhU-vAsa-vihatta', icchiya-davaddhi parihi ti // 35 / martha-jambUdvIpake paridhi-yugala ( sthUla aura sUkSma ) ko abhISTa dvIpa evaM samadra kI ( bAhya ) sUcIse guNA karake usameM jambUdvIpake vistArakA bhAga denepara icchita dvIpa tathA samadrakI (sthUla evaM sUkSma ) paridhikA pramANa prApta hotA hai / / 3 / / vizeSArtha-jambUdvIpako sthUla-paridhi 3 lAkha yojana aura sUkSma-paridhi 316227 yojana, 3 kosa, 128 dhanuSa aura sAdhika 133 aMgula hai| lavaNasamudra, dhAtakIkhaNDa aura kAloda samudra vivakSita samudra evaM dvIpAdi haiM / . jaMbU. kI paridhi la. sa. kA bAhya sUcI vyAsa lavaNa ma0 ko paridhi_jabU0 kI paridhi la.sa. kAna 100000 lavaNa sa0 kI sthUla paridhi 3 lAkha 45 lAkha basa kI sthUla paridhi 1 lAkha -- 15 lAkha yojana sthUla paridhi / ...... _(316227 yo0, 3 kosa, 128 dha0, 133 aMgula)45 lAkha lavaNa sa0 pa08' =1581138 yo0 3 kosa, 640 dhanuSa, 2 hAtha aura 16 // aMgula lavaNasamudrakI sUkSma paridhikA pramANa hai /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNAttI [ gAthA : 36 dhAtakI khaNDakI sthala paridhi 3 lAkha x 13 lAkha 1 lAkha -- 39 lAkha yojana sthUla paridhi / kAlodadhikI sthUla paridhi-3 lAkha 5 26 lAkha 1 lAkha = 87 lAkha yojana sthUla paridhi / dvIpa-samudrAdikoMke jambudvIpa pramANa khaNDa prApta karane hetu karaNa-sUtra bAhira - sUI - vaggo, abhaMtara-sUi-bagga-parihoNo / lakkhassa phadimmi hide, icchiya-vIvuyahi-khaMDa-parimANaM / / 36 // 24 / 144 / 672 / eka sayaMbhuramaNa-pariyaMta baTulyaM / pratha-bAhya sUcI-gyAsake varga meMse abhyantara sUcI-vyAsakA varga ghaTAnepara jo prApta ho usameM eka lAkha ( jambUdvIpake vyAsa ) ke vargakA bhAga denepara icchita dvIpa-samudroMke khaNDoMkA pramANa ( nikala ) AtA hai // 36 / / vizeSArtha---jambUdvIpa barAbara khaNDa bAhya sUcI vyAsa-abhya 0 sUcI vyAsa lavaNapadake jambUdvIpa barAbara khaNDa=5 lAkha-lA 1 lAkha -24 khaNDa hote haiN| pAkI ke jambadIpa barAbara khaNDa 13 lAkha-lAma' 1 lAkha 169 lA lA-25 lA lA 1 lA lA %D144 khaNDa hote haiN| kAloda ke jAbadvApa barAbara khaNDa 29 lAkha'- 13 lAkha 1 lAkha _841 lA lA-169 lA lA 1 lA lA =672 khaNDa hote haiN|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 37-41 ] paMcamo mahAhiyAro [13 isaprakAra svayambhUramArA samudra paryanta jAnanA cAhie / jambUdIpako yAdi lekara nau dvIpoM aura lavaNasamudra ko mAdi lekara no mamudroMke adhipati devoMke nAma nirdega jaMbU-lavaraNAdINa, dIvunahINaM ca ahiyaI voNi / pasevakaM betarayA, tANaM NAmANi 'sAhemi / / 37 / / artha - jambUdvIpa evaM lavaraNasamudrAdikoMmeMse pratyekake adhipati jo ( do-do ) vyantaradeva haiM. unake nAma kahatA hU~ / / 37 / / Adara-aNAvarakkhA, jaMbUdIvassa ahivaI hoMti / taha ya pabhAso piyadaMsarato va lavaNaMburAsimmi / / 3 / / artha-jambUdvIpake adhipati deva Adara aura anAdara haiM tathA lavaNasamudrake prabhAsa aura priyadarzana haiM / / 38 // bhujedi ppiya-NAmA, baMsaraga-NAmA ya dhAdaIsaMDe / kAlokyassa pahuNo, kAla mahAkAla-NAmA ya // 36 // martha-priya aura darzana nAmaka do deva ghAtakIkhaNDa dvIpakA upabhoga karate haiM tathA kAla aura mahAkAla nAmaka do deva kAlAdaka-samudra ke prabhu haiM / / 36 // paumo puDariyakkho, dIvaM bhajati pokharavarakkhaM / cakkhu-sucakkhU pahuNo, hoti ya maNusuttara-girissa / / 4 / / martha --- padma aura puNDarIka nAmaka do deva puSkaravaradvIpakA bhogate haiM / cakSu aura sucakSu nAmaka do deva mAnuSottara parvatake prabhu haiM / / 40 / / siripaha-siridhara-NAmA, devA pAlaMti pokkhr-smuii| varuNo varuNa - pahakkho, bhujate vAruNI - bIvaM // 41 // prayaM - zrIprabha aura zrIdhara nAmaka do deva puSkara-samudrakA tathA varuNa aura varuNaprabha nAmaka do deva vAruNIvara dvIpakA rakSaNa karate haiM // 41 / / 1. da. sAhimi, ba. ka. ja. saahimmi| 2. va. ba, ka. a. giript|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 42-47 vAruNiyara-jalahi-pahU, pAmeNe majjhi-majjhimA devA / paMDaraya' - pupphadaMsA, koI jAti hoya // 4266 artha-madhya aura madhyama nAmaka do deva vAruNIvara-samudrake prabhu haiM / pANDura aura puSpadanta nAmaka do deva kSIravara-dIpakI rakSA karate haiM / / 4 / / / vimala-pahalakho vimalo, khIravaraMbhoNihassa ahivaraNo / muppaha - ghadavara - devA, ghadavara - dIvassa ahiNAhA / / 43 // artha :- vimalaprabha aura bimala nAmaka do deva kSIravara-mamudrake tathA suprabha aura ghRtavara nAmaka do deva ghRtavara dvIpake adhipati haiM / / 43 / / uttara-mahappahakkhA, devA rakkhaMti ghadavaraMbuNihiM / kaNaya-kaNayAbha-gAmA, dIvaM pAlaMti khodavaraM // 44 // artha- uttara aura mahAprabha nAmaka do deva ghRtavara-samudrakI tathA kanaka aura kanakAbha nAmaka do deva kSaudravara-dvIpako rakSA karate haiM / / 4 4 / / puNaM puNNa-pahakkhA, devA rakkhaMti khodvr-siNdhu| gaMdIsarammi dIye, gaMdha - mahAgaMdhayA pahuNo // 45 // artha pUrNa aura pUrNaprabha nAmaka do deva kSIdravara-samudrakI rakSA karate haiN| gaMdha aura mahAgaMdha nAmaka do deva nandIzvara dvIpake prabhu haiM / / 45 / / raNabIsara-bAririNahi, rakkhate Navi-gaMdipaha-NAmA / bhadda - subhaddA devA, bhujate aruNavara - dIyaM // 46 // artha-nandi aura nandiprabha nAmaka do deva nandIzvara-samudrakI tathA bhadra aura subhadra nAmaka do deva aruNavara-dvIpako rakSA karate haiM / / 46 // aruNavara-vArirAsi, rakkhate arunn-arunnph-nnaamaa| aruNabhAsaM dIvaM, bhujaMti sugaMdha-savvagaMdha-surA // 47 // artha-aruNa aura aruNaprabha nAmaka ( vyantara ) deva aruNavara samudrakI tathA sugandha aura sarvagandha nAmaka deva aruNAbhAsa-dvIpako rakSA karate haiM / / 47 // 1. dai. ba. ka.ja, paMdaraya / 2. dai. ba. ka.ja. khuurvrN| 3. da.ka. rakkhaM taM, ba. rama sNtte|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 46-52 paMcamI mahAhiyAro zeSa dvIpa samudroMke adhipati devoMkA nirdeza sesANaM dIvANaM, vAri-thihoNaM' ca ahivaI devA / je kei tArA NAmaM, subaeso saMpahi paNiTThI ||46 || artha- zeSa dvIpa samudroMke jo koI bhI adhipati deva haiM, unake nAmoMkA upadeza isa samaya naSTa ho gayA hai / / 48 / / uttara-dakSiNa adhipati devoMkA nirdeza paDhama-pavaNida- devA, dakkhiraNa - bhAgambhi dIva uvahINaM / carimuccArida devA, ceTThate uttare bhAe // 46 // hai / / 52 / / artha -- ina devoM (yugaloM) meM se pahale kahe hue deva dvIpa - samudroMka dakSiNabhAga meM tathA antameM kahe hue deva uttarabhAgameM sthita haiM / / 49 / / - jiya-jiya-douvahIgaM, Niya-jiya-tala-saTThibesu rAya resu N / bahuviha parivAra judA, kIDate bahu biragodeNa // 50 // - - - artha - ye deva prapane-apane dvIpa samudroMmeM sthita apane - apane nagara-taloMmeM bahuta prakArake parivArase yukta hokara bahuta vinodapUrvaka krIr3A karate haiM / / 50 / / uparyukta devoMkI Ayu evaM utsedhAdikA varNana - ekaka - paliyomAU, pattekkaM dasa-aNUNi uttuMgA / bhUjaMte viviha suhaM, samacaurassaMga - saMThANA // 51 // - [ 15. 1. da. ba. ka. ja. ziddi ca / samacaturasrasaMsthAna se yukta hote hue aneka prakArake sukha bhogate haiM || 51 || nandIzvaradvIpakI avasthiti evaM vyAsa - inameM se pratyekakI Ayu eka palyopama hai evaM U~cAI dasa dhanuSa pramANa hai| ye saba jaMbU- dIvAhito, pramao hodi bhuvaraNa- vikkhAbo | gaMdIsa tti dI zro, gaMdIsara - jalahi parikhito / / 52 / / - bhuvana - vikhyAta evaM nandIzvara - samudrase veSTita jambUdvIpase AThavA~ dvIpa 'nandIzvara'
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNa tI [ gAthA : 53-54 ekka-sayA tesaThThI, koDIo joyaNANi lakkhANi / dhulasIdo tahIve, bikkhaMbho cakkavAleNaM // 53 // 5638400000 artha-uma dvIpakA maNDalAkAra bistAra eka sau tiresaTha karor3a caurAsI lAkha ( 1638400000 ) yojana pramANa hai / / 53 / / vizeSArtha-iSTa gacchake pramANa meMse eka kama karake jo prApta ho utanI bAra do-dokA paraspara guNAkara labdhrako eka lAkhase guriNata karanepara valaya-vyAsa prApta hotA hai / jaise--yahA~ dvIpa-samudroMkI sammilita gaNanAse 15 vo nandIzvaradvIpa iSTa hai / upayukta karaNasUtrAnusAra isameMse 1 ghaTAkara jo (15-1-14) zeSa bace utanI (14) vAra do kA saMvargana kara labdhameM eka lAkha kA guNA karanA cAhie / yathA 2144 100000=1638400000 yojana nandIzvaradvIpakA vistAra hai / nandIzvaradvIpaphI bAhya-sUcIkA pramANa paNavaNNAhiya chassaya, koDoyo joyaNANi tecIsA / lakkhANi tassa bAhira * sUcIe hodi parimANaM // 54 / / 6553300000 / artha--usa nandIzvaradvIpakI bAhya-sUcIkA pramANa chahasau pacapana karor3a taitIsa lAkha (6553300000 ) yojana hai / / 54 / / vizeSArtha -- isI adhikArako gAthA 34 ke niyamAnusAra nandIzvara dvIpako sUciyoMkA pramANa isaprakAra hai nandIzvaradvIpakI abhyantara sUcI = ( 1638400000 x 2 )- 3 lAkha = 3276500000 yojana hai| isI dvIpakI madhyama sUcI=( 163840000043 ) -- 3 lAkha-4914600000 yojana pramANa hai| isI dvIpakI bAhya sUcI ( 163840000044)- 3 lAkha = 6553300000 yojana pramANa hai|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 55-57 ] paMcamo mahAhiyAro [ 17 __nandIzvaradvIpakI abhyantara aura vAhya-paridhikA prmaann| tidy-pnn-stt-du-kh-do-ekkaapchttiy-sunnnn-ekk-aNk-kme| oyaNayA gaMdIsara - abhaMtara - parihi - parimANaM // 55 // 10361202553 / bAhasAra-juda-du-sahassa-koDo-settIsa lkkh-joynnyaa| cauvaNNa-sahassAI igi-saya-gaudI ya bAhire pariho // 56 / / 20723354190 / prartha-nandIzvara dvIpa kI abhyantara paridhikA pramANa aMka-kramase tIna, pAca, sAta, do, zUnya, do, eka, chaha, tIna, zUnya aura eka, ina aMkoMse jo saMkhyA utpanna ho utane (10361202753) yojana hai / / 55 / / isakI bAhya paridhi do hajAra bahattara karor3a taitIsa lAkha ca uvana hajAra eka sau nabbe ( 20723354160 ) yojana pramANa hai // 56 // vizeSArtha-caturthAdhikAra gAthA 9 ke niyamAnusAra nandIzvaradvIpakI abhyantara, madhyama aura bAhya paridhi isaprakAra hai nandIzvara dvIpakI abhyantara paridhi (3276500000)2410 = 10361202753 yojana, 2 kosa, 237 dhanuSa, 3 hAtha aura sAdhika 12 aMgula pramANa hai| isI dvIpakI madhyama paridhi-1( 4614900000 )2x 10 = 15542278471 yojana, 3 kosa. 1662 dhanuSa, 2 hAtha aura sAdhika 5 aMgula pramANa hai / isI dvIpa kI bAhya paridhi=( 6553300000 )2-10-20723354190 yo 1 kosa, 1051 dhanuSa, 2 hAtha aura sAdhika 2 aMgula pramANa hai| aMjanagiri parvatoMkA kathanagaMdIsara bahumajhe, puNya - disAe havedi selavaro / aMjaNagiri vikkhAyo, himmala - vara - iMvaNIlamatro // 57 / / 1. da. ba, ka. ja. kmo|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] tiloyapaNNatI [ gAthA : 58-62 artha-nandIzvara dvIpake bahumadhyabhAgameM pUrva-dizAkI ora ajanagiri nAmase prasiddha, nirmala, uttama-indranIlamaNimaya zreSTha parvata hai / / 57 / / joyaNa-sahassa-gADho, culasIvi-sahassametta-uccheho / sanvessi ghulasIdI-sahassa-rudo a sama-caTTo // 5 // 1000 / 84000 / 84000 ! artha-yaha parvata eka hajAra ( 1000 ) yojana gaharA, caurAsI hajAra (84000) yojana U~cA aura saba jagaha caurAsI hajAra ( 84000) yojana pramANa vistAra yukta samavRtta hai / / 58 / / mUlammi uvarimatale, taha-vedIso vicitta-vaNa-saMDA / vara-vedIlo tassa ya, punyodita-yaNNA hoti' // 56 // artha-usa ( aMjanagiri ) ke mUla evaM uparima-bhAgameM taTa-vediyoM tathA anupama vana-khaNDa sthita hai| isakI jAna bediyokA dhana pUkti bediyoMke hI sadRza hai / / 59 / / cAra drahoMkA kathana causu disA-bhAgesu, cattAri dahA havaMti taggiriNo / pattekkamekka-joyaNa-lakkha-pamANA ya caurassA // 60 // 100000 / artha-usa parvatake cAroM ora cAra dizAoMmeM caukoNa cAra draha haiN| inameM se pratyeka draha eka lAkha ( 100000 ) yojana vistAra vAlA evaM catuSkoNa hai / 60 / / joyaNa-sahassa-gADhA, kuvikapaNA ya jalayara-vimukkA / phullaMta kamala-kuvalaya-kumuva - karaNA - moda - sohillA // 6 // pratha-phUle hue kamala, kuvalaya aura kumudavanoMkI sugandhase suzobhita ye iha eka hajAra (1000) yojana gahare, TaMkotkIrNa evaM jalacara jIvoMse rahita haiM / / 61 / / pUrva dizAgata-vApikAnoMkA prarUparaNa NaMdA - radabadIo, gaMduttara - vighosa - NAmA ya / edAmo vAvImo, puvAdi - padAhiNa - kameNaM // 2 // 1. da. ba. ka. 7. hodi|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA: 66 paMcamo mahAhiyAro [ 19 artha-nandA, nandavatI, nandottarA aura nandighoSA nAmaka ye vApikAyeM pUrvAdika dizAoM meM pradakSiNA rUpase avasthita haiN| 62 / / __vApikAoMke vana-khaNDoMkA varNana vAdhoraNa asoya-vaNaM, sattacchada-caMpayANi vivihANi / cUdavaNaM pattekkaM, pundhAdi - disAsu cattAri // 63 / / artha-una vApikAoMkI pUrvAdi cAroM dizAoMmeMse pratyeka dizAmeM kramazaH azoka bana, saptacchada, campaka aura Amravana haiM / / 63 / / joyaNa-lakkhAyAmA, tadaddha-vAsA havaMti vaNa-saMDA / patrakaM leta-numA, mANAma-naH mi eDApa / / 64 // 100000 / 50000 / pratha-ye vana-khaNDa, eka lAkha ( 100000 ) yojana lambe aura isase ardha ( 50000 yojana ) vistAra sahita haiM / inameMse pratyeka vanameM, vanake nAmase saMyukta caityavRkSa haiM / / 64 / / dadhimukha nAmaka parvatoMkA nirUpaNa / bAyINaM yahu-majha, dahimuha-gAmA havaMti dahiyaNNA / eSakekA vara-giriNo, pakkaM ayuda-joyaNuccheho // 65 // artha-vApiyoMke bahu-madhyabhAgameM dahIke sadRza varNa vAlA eka-eka dadhimukha nAmaka uttama parvata hai / pratyeka parvatakI UMcAI dasa hajAra ( 10000 ) yojana pramANa hai / / 65 / / tammetta-vAsa-juttA, sahassa-gADhamma bajjamaya baDDA / tADobarima-taDesu, taDa-vedI-vara-kSaNANi vivihANi // 66 // 10000 / 1000 / artha-utane ( 10000 yojana ) pramANa vistAra sahita ukta parvata eka hajAra (1000) yojana gahrAImeM vajramaya evaM gola haiN| inake taTopara taTa-vediyA~ aura vividha prakArake vana haiM // 66 // ratikara parvatoMkA kathana vAyINaM bAhirae, dosu koNesu doNNi pattevakaM / ratikara-NAmA giriNo, kaNayamayA vahimuha-saricchA // 67 / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] tiloyapaNNI [ gAthA : 66-71 artha-vApiyoMke donoM bAhya konoM meM se pratyeka meM svarNamaya ratikara nAmaka do parvata dadhimukhoMke AkAra sahaza haiM / / 67 // 3 joyaNa - sahassa vAsA, tesiya- mettodayA ya pasavaka / aDhAi sayAi ya, avagADhA ratikarA' giriNo / / 68 || 1000 | 1000 / 250 / artha -- pratyeka ratikara parvatakA vistAra eka hajAra (1000) yojana, itanI (1000 yo0 ) hI U~cAI aura ar3hAI sau ( 250 ) yojana pramANa avagAha ( nIMva ) hai / / 68 / / te ca ca u-koNesu ekkebaka- dahassa hoMti cacAri / 1 loyaviNicchiya kattA, evaM pAThAntaram / prayaM - ve ravikara parvata pratyeka grahake cAroM konoMmeM cAra hote haiM, isaprakAra loka vinizcaya kartA niyamase nirUpaNa karate haiM / / 66 / 1 giyamA paruvaMti || 6 || nandIzvarI kI pratyeka dizAmeM teraha-teraha jinAlayoM kI pravasthiti ekka --- aMjaNa- vahi muha-raiyara - girINa siharammi / age vara rayaNamao, ekkeSaka- jiNida-pAsAvo // 70 // - - artha - eka aJjanagiri, cAra dadhimukha aura ATha ratikara parvatoMke zikharoM para uttama ratnamaya eka-eka jinendra mandira sthita haiM / / 70 / / nandIzvaradvIpa sthita jinAlayoMkI U~cAI prAdikA pramAraNa jaM bhahasAla - varaNa- jiNa gharANa usseha-pahUdi unaiTTha terasa jiNa bhavaNANaM taM edANaM pi vattavyaM // 71 // pAThAntara / bhavanoM kI bhI kahanA cAhie // 71 // artha --- bhadrazAla banake jina grahoMkI jo U~cAI prAdi batalAI hai, vahIM ina teraha jina vizeSArthaM -- caturthAdhikAra gAthA 2026 meM bhadrazAlavana sthita jinAlayoMkI lambAIaur3AI Adi pANDukavana sthita jinAlayoMkI lambAI-caur3AI Adile caugunI kahI gaI hai aura isI 1. 6. ba. ratikara / 2. ja. giriNA / 3. da. ba. ka. ja. ceti hU~ /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 21 gAthA : 72-76 ] paMcamo mahAhiyAro adhikArakI gAthA 1879-1880 meM pANDukavana sthita jinAlayoMkI lambAI 100 kosa, caur3AI 50 kosa, U~cAI 75 kosa aura nIMva 3 kosa kahI gaI hai ataH bhadrazAlavana evaM nandIzvaradvIpa sthita jinAlayoMkA pramANa isase caugunA arthAt 100 yojana lambAI, 50 yo0 caur3AI, 75 yo0 U~cAI aura 2 yo0 kI nIMva jAnanA caahie| pUjA, nRtya aura vAdyoM dvArA bhakti pradarzana jala-gaMdha-kusuma-taMdula-bara-cara-phala-vIva-dhUya-pahavIhi / / accaMte thuNa-mANA, jiNida-paDimAno devA' ya / / 72 // prarya-ina mandiroM meM deva jala, gandha, puSpa, tandula, uttama naivedya, phala, dIpa aura dhUpAdika dravyoMse jinendra pratimAnoMko stuti-pUrvaka pUjA karate haiM / / 72 // joisaya-vANavatara-bhAvaNa-sura-kappavAsi-vIo / NacaMti ya gAyaMti ya, jiNa-bhavaNesu vicitt-bhNgohiN||73|| prayaM-jyotiSI, vAnavyantara, bhavanavAsI aura kalpavAsI devoMkI deviyAM ina jinabhavanoMmeM adbhuta rItise nAcatI aura gAtI haiM / / 53 / / bherI-mahala-ghaMTA-pahuboNi viviha-dimba-vajANi / vAyaMte devavarA', jiNavara * bhavaNesu bhattIe // 74 / / parya-jinendra-bhavanoM meM uttama deva bhakti-pUrvaka bherI, mardala bhora ghaNTA prAdi aneka prakAra ke divya bAje bajAte haiM / / 74 / / dakSiNa, pazcima aura uttara dizA sthita bApikAoMke nAma evaM dakSiNa-pacchima-uttara-bhAgesu hoti vinva-vahA / Navari viseso NAmA, pamiNi-saMThANa aNNANi // 75 // artha-isIprakAra ( pUrva dizAke sadRza hI ) dakSiNa, pazcima aura uttara bhAgoMmeM bhI divya draha haiN| vizeSa itanA hai ki ina dizAmoM meM sthita kamala yukta vApiyoMke nAma bhinna-bhinna haiM / / 75 / / punyAdIsu arajA, virajAsokA ya voksoko ci / dakSiNa - aMjaNa - sele, casAro paramiNIsaMDA // 7 // 1. 6. ba. ka. ja. devaarinn| 2. da. ba. ka. ja. devvro|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 77-80 artha -- dakSiraNa aJjanagirikI pUrvAdika dizAoM meM arajA, virajA, azokA aura vItazokA nAmaka cAra vApikAe~ haiM / / 76 / / 22 ] vijaya tivaijayaMtI, jayaMti NAmAparAjidA surimA / pacchima jaya tele', azA - kaMsavaNIsaMtA // 77 // artha --- pazcima aJjanagirikI cAroM dizAoM meM vijayA, vaijayantI, jayantI aura cauthI aparAjitA, isaprakAra ye cAra vApikAe~ haiM / / 77 / / rammA - ramaNIyAo, suppaha NAmA ya sanvado bhaddA | uttara - aMjaNa sele, putrAdisu kamaliNIsaMDA // 78 // - zrartha - -uttara aJjana giriko pUrvAdika dizAoM meM ramyA, ramaNIyA, suprabhA aura sarvato - bhadrA nAmaka cAra vApikAe~ haiM / / 78 / / vanoM meM avasthita prAsAda aura unameM rahanevAle devoMkA kathana ekkkA pAsAvA, causaTThi-vaNesu aMjaraNagirINaM / ghuvaMta dhaya-vaDAyA havaMti vara rayaNa-kaNayamayA // 76 // bhrayaM - aJjana giriyoMke cauMsaTha banoMmeM phaharAtI huI dhvajApatAkAoMse saMyukta uttama ratna evaM svarNamaya eka-eka prAsAda hai / / 79 / / vizeSArtha - nandIzvaradvIpako cAroM dizAoMmeM eka-eka aJjanagiri parvata hai / pratyeka aMjanagiriko cAroM dizAoMmeM eka-eka vApikA hai aura pratyeka vApikAkI pratyeka dizA meM eka-eka vana hai / isaprakAra eka dizAmeM eka aJjanagirikI cAra vApikAoM sambandhI 16 vana haiN| cAroM dizAoMke 64 vana haiM aura pratyeka vanameM eka-eka prAsAda haiM / vAsaTTi joyaNANi udao igitIsa tANa vitthAro / farthAra samo doho, vebiya cau-goDa rehi pariyarizro ||80|| artha - ina ( prAsAdoM ) kI U~cAI vAsaTha yojana aura vistAra ikatIsa yojana pramANa hai / inakI lambAI bhI vistArake sadRza ikatIsa yojana pramANa hI hai / ye saba prAsAda vediyoM aura cAra-gopuroMse vyApta haiM // 80 // 1. da. va. ka. ja. selA / 2. da. ja. ekkekrUM / 3. ba. kaNayamAlA /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 81 ] paMcamo mahAhiyAro [ 23 yaNa-saMDa-NAma-juttA', vetara - devA vasaMti evesu / maNimaya-pAsAdesu, bahuviha-parivAra-pariyariyA / / / / prathaM-ina maNimaya prAsAdoMmeM vana-khaNDoMke nAmoMse saMyukta pyantara deva bahuta prakArake parivArase vyApta hokara rahate haiM / / 81 / / noTa-nadIzvaradvIpako cAroM dizA sambandhI 52 jinAlayoMkA citraNa isaprakAra hai landI HD va ra ACHHETRA 1. 2. ba. ka. ja. jutto|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 82-86 gaMdIsara-vidisAsu, aMjaNa-selA havaMti cattAri / rahakara - mANa' - saricchA, keI evaM paveti // 2 // pAThAntaram / artha-nandIzvaradvIpako vidizAoM meM ratikara parvatoMke sadRza parimANavAle cAra aJjanazala haiM / isaprakAra bhI koI AcArya nirUpaNa karate haiM / / 62 / / pAThAntara / nandIzvara dvIpa meM viziSTa punamale samaNakA nirdhAraNa yarise-varise cau-biha-devA gaMdIsarammi dIvammi / prAsADha - kattiesu, phagguNa - mAse samAyaMti // 3 // artha- cAroM prakArake deva nandIzvara dvIpameM pratyeka varSa ASAr3ha, kAtika aura phAlguna mAsameM pAte haiM / / 83 / / nandIzvaradvIpameM saudharma prAdi 16 indroMkA pUjanake lie prAgamana erAvaNamArUDho, vivya - vimUDhoe bhUsiyo rammo / NAliyara - puNNa - pANI, sohammo edi bhattIe / / 4 / / artha- isasamaya airAvata hAthIpara ArUr3ha aura divya vibhUtise vibhUSita, ramaNIya saudharma indra hAthameM pavitra nAriyala lie hue bhaktise yahA~ AtA hai / / 84 // bara - vAraNamArUDho, bara rayaNa-vibhUSaNehi sohNto| pUga - phala - goccha - hattho, IsANido vi bhatIe // 15 // artha- uttama hAthIpara ArUr3ha aura utkRSTa ratna-vibhUSaNoMse suzobhita IzAna indra bhI hAthameM supArI phaloMke gucche liye hue bhaktise yahA~ AtA hai / / 85 / / vara-kesarimArUDhoM, ev-rvi-saariech-kuddlaabhrnno| dhUda-phala-goccha-hattho, saNavakumAro vi bhatti - juze // 86 // prartha uttama siMhapara car3hakara, navIna sUrya ke sadRza kuNDaloMse vibhUSita aura hAthameM AmraphaloMke gucche liye hue sanatkumAra indra bhI bhaktise yukta hotA huA yahA~ AtA hai / / 86 // 1. da. ba. ka. ja. sAma / 2. da. ja. kesara /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 17. saMmo mahAdiyA prArUDho vara-turayaM, vara-bhUsaNa-bhUsido viviha-soho / kadalI - phala - lubi - hatyo, mAhido edi bhattoe / / 7 / / artha - zreSTha ghor3epara car3hakara, uttama bhUSaNoMse vibhUSita aura vividha prakArakI zobhAko prApta mAhendra indra laTakate hue kele hAtha meM lekara bhaktise yahA~ prAtA hai / / 87 / / haMsammi caMda - dhavale, ArUDho vimala-deha-sohillo / vara-kaI-kusuma-karo, bhatti - judo edi bamhido / / 8 / / artha - candra sadaza dhavala haMsapara ArUr3ha, nirmala zarIrase suzobhita aura bhaktise yukta brahmandra uttama ketakI puSpako hAtha meM lekara AtA hai // 88 / / koMca-vihaMgArUDho, ghara-cAmara-viviha-chatta-sohaMto / paSphulla kamala-hasyo, edi hu bamhuttariyo vi // 86 // martha-kroMca pakSIpara ArUr3ha, uttama caMvara evaM vividha chatrase suzobhita aura khilA huA kamala hAthameM lekara brahmottara indra bhI yahA~ AtA hai / / 89 / / noTa-aisA jJAta hotA hai ki zAyada yahA~ lAMtava aura kApiSTha indrakI bhaktiko pradarzita karanevAlI do gAthAeM chUTa gaI haiN| vara * cakkavAyarUDho, kuMDala-keyUra-pahuvi-vippaMto / sayavaMtI-kusuma-karo, sukkido bhatti bharida-maraNo // 10 // arma-uttama cakravAkapara prArUr3ha kuNDala aura keyUra yAdi prAbharaNoMse dedIpyamAna evaM bhaktise pUrNa mana-vAlA zukendra sevantI puSpa hAthameM liye hue yahA~ AtA hai // 9 // kIra - vihaMgArUDho, mahasukkido vi edhi bhattIe / viSaya-vibhUdi-vimUsiva-deho vara-viviha-kusuma-dAma kro||6|| artha-totA pakSIpara car3hakara, divya vibhUtise vibhUSita zarIrako dhAraNa karanevAlA tathA uttama evaM vividha prakArake phUloMkI mAlA hAtha meM liye hue mahAzukrandra bhI bhakti vaza yahA~ prAtA jIluppala-kusuma-karo, koila-vAhaNa-vimAraNamArUDho / bara - rayaNa - bhUsidaMgo, 'sadarido edi bhattIe / / 12 / / 1. . ba. ka. ja. sdaarido|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 93-68 artha - koyala- vAhana vimAnapara ArUr3ha, uttama ratnoMse alakRta zarIrase saMyukta aura nIlakamalapuSpa hAthameM dhAraNa karanevAlA zatAra indra bhaktise prerita hokara yahA~ AtA hai / / 92 / / garuDa - vimAnArUDho, dADima-phala-luci sohamANa karo / jiNa calaNa bhatijutto, edi sahassAra iMdo vi // 63 // + artha --- garur3avimAna para ArUr3ha, anAra phaloMke gucchese zobhAyamAna hAthavAlA aura jinacaraNoMkI bhaktimeM anurakta huA sahasrAra indra bhI AtA hai / / 63 / / vigAhiva mArUDho, parAsapphala-lu ci-laMbamAraNa-karo / vara-divya vinUdIe, Agacchadi zrANabiMdo di // 64 // artha - vihagAdhipa arthAt garur3apara ArUr3ha aura panasa arthAt kaTahala phalake guccheko hAtha meM liye hue Anatendra bhI uttama evaM divya vibhUtike sAtha yahA~ AtA hai / / 94 // pauma vimAraNArUDho, pANada-i do vi edi bhattIe / tu buru-phala-khuci-karo, bara maMDala maMDiyAyAro // 65 // - artha- padma vimAnapara zrArUr3ha uttama AbharaNoMse maNDita prAkRtise saMyukta aura tumburu phalake guccheko hAthameM liye hue prANatendra bhI bhaktivaza hokara yahA~ AtA hai / / 95 / / paripakka ucchu hattho, kumuda - vimAraNaM vizvittamArUDho / ANido vi // 66 // vivihAlaMkAra dharo, Agaccha artha -- adbhuta kumuda - vimAnapara zrArUDha, pake hue ganneko hAthameM dhAraNa karanevAlA AraNendra bhI vividha prakArake alaMkAra dhAraNa karake yahA~ AtA hai / / 96 / / - - ArUDho bara-moraM, valayaMgada mauDa hAra-sohaMto / sati-dhavala - camara-hatyo, Agaccha - - uttama mayUrapara car3hakara, kaTaka, aMgada, arthadhavala caibarako hAthameM liye hue acyutendra yahA~ AtA - accuvAhivaI // 67 // mukuTa evaM hArase suzobhita aura candra sadRza / / 97 / / tridevoMkA pUjAke liye Agamana NANAviha-vAhaNyA, NANA-phala- kusuma-dAma-bhariva-karA / rArA - vibhUti-sahidA, joisa varaNa-bhayaraNa eMsi bhakti- juvA // 68 // 1. da. ja. paripakka / 2. da.ma. ka. ja. Agacchiya / 3. da. ba. ka. ja. saMhato *
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 99-103 ] paMcamI mahAhiyAro [ 27 zrarya - nAnA prakArake vAhanoMpara ArUr3ha nAnA prakAra kI vibhUti sahita aneka phala evaM puSpamAlAeM hAthoMmeM liye hue jyotiSI, vyantara tathA bhavanavAsI deva bhI bhakti se saMyukta hokara yahA~ Ate haiM / / 98 / / zrAgacchaya bIsara yara-dIva - jiNida- divva' - bhavaNAI / bahuviha budi muhala muhA, padAhiNAhi pakucvaMti // 6 // - artha - isa prakAra ye deva nandIzvara dvIpake divya jinendra bhavanoM meM Akara nAnA prakArakI stutiyoMse vAcAla mukha hote hue pradakSiNAe~ karate haiM / / 99 / / pUjana prArambha karate samaya dizAoMkA vibhAjana puvvAe kappavAsI, bhavaNasurA davikharaNAe vaMtarayA' / pacchima - disAe tesu, joisiyA uttara jaba maTamI | - - disAe // 100 // Niya. jiya- vibhUdi-joggaM, mahimaM kuvyaMti thotta-bahula-muhA / naMdosara - jiNamaMdira jattAsu viula bhatti judA // 101 // - artha -- nandIzvaradvIpastha jina mandiroMkI yAtrA meM pracura bhaktise yukta kalpavAsI deva pUrvadizAmeM, bhavanavAsI dakSiNa meM, vyantara pazcima meM aura jyotiSI deva uttara dizA meM ( sthita hokara ) mukhase bahuta stotroMkA uccAraNa karate hue apanI-apanI vibhUtike yogya mahimAko karate haiM / / 100 - 101 / / pratyeka dizA meM pratyeka indrakI pUjA ke lie samayakA vibhAjana puruSahe avaraNhe, puSSazisAe vi pacchima- NisAe / paharANi doNNi doNNiM, gibhara'- bhatI pasatta-maraNA // 102 // kamaso padAhineNaM, puNimayaM jAva zraTumodu tado / devA vivihaM pUjaM jiriMgada parimANa kuruvaMti // 103 // 1 artha - ye deva Asakta citta hokara aSTamIse lekara pUrNimA paryanta pUrvA, aparA pUrvarAtri aura pazcimarAtrimeM do-do prahara taka uttama bhakti-pUrvaka pradakSiNa- kramase jinendra- pratimAoM kI vividha prakAra pUjA karate haiM / / 102-103 / / 1. ba. davya / 2. da. veMta riyA / 3. ba. ka. ja. bharabhattIe / 4. 6. ba. ka. ja. puNamayaM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI vizeSArtha- nandIzvara dvIpako [ gAthA: 104 - 107 cAroM dizAoM meM 52 jinAlaya avasthita haiN| ASAr3ha, kAtika aura phAlguna mAsake zukla pakSa kI aSTamI ke pUrvAhna meM sarva kalpavAsI devoMse yukta saudharmendra pUrva dizA, bhavanavAsAM devosa yukta camarendra dakSiNa dizAmeM vyantara devoMse yukta kimpuruSa indra pazcima dizA meM aura jyotiSI devoMse yukta candra indra uttara dizAmeM pUjA prArambha karate haiN| do prahara bAda aparAhnameM kalpavAsI dakSiNa meM, bhavanavAso pazcimameM, vyantaradeva uttarameM aura jyotipI deva pUrva meM A jAte haiN| phira do zahara bAda pUrva rAtriko ye deva pradakSiNA kramase puna: dizA parivartana karate haiN| isake bAda do prahara vyatIta ho jAne para apara rAtri ko usI prakAra punaH dizA parivartana karate haiM / isaprakAra ahorAtrike 8 prahara pUrNakara navamI tithiko prAtaH kAla kalpavAsI Adi cAroM nikAyoM ke deva pUrva zrAdi dizAoM meM kramaza: do-do prahara taka pUjana karate haiM isI kramase pUrNimA paryanta arthAt ATha dina taka cAroM nikAyoMke devoM dvArA anavarata mahApUjA hotI hai / 28 ] nandIzvaradvIpa sthita jina pratimAoM ke abhiSeka, vilepana aura pUjA zrAdikA kathana kuvvate abhiseyaM mahAvibhUvohi tANa devitA / kaMcaraNa kalasa gardaha, vijala jalehi artha -- devendra, mahAn vibhUtike sAtha una jina vipula sugandhita jala se abhiSeka karate haiM / / 104 // kuMkuma kappUrehi, caMdaNa - kAlAgarUhi tANaM vileSaNAI", te kurute sugaMdha - pratimAoM kA vilepana karate haiM / / 105 / / * artha - ve indra kukuma, kapUra, candana, kAlAgara aura anya sugandhita dravyoMse una sugaMdhehi // 104 // pratimAoMkA suvarNa kalazoM meM bhare hue - kuveMdu - sudahi, komala vimalehi surahi gaMdhehi / vara - - kalama taMDule hiM', pUti jijida paDimAmro' // 106 // * - hi / gaMdheha // 105 // artha-ve deva, kundapuSpa evaM candra sadRza sundara, komala, nirmala aura sugandhita uttama kalama nAga kusuma dhAnyake tanduloMse jinendra - pratimAoMkI pUjA karate haiM / / 106 / / sayavaMtarAya caMpaya mAlA puNNAga pahuvIhi / avaMti tAo devA, surahohiM mAlAhi // 107 // artha-ve deva sevantIrAja, campakamAlA, punnAga aura nAga Adi sugandhita puSpa mAlAoM se una pratimAnoMkI pUjA karate haiM / / 107 / / 1. da. vileyara, ba. vileisAI / 2. ba. duhi / 3. da. ja. paDimAe / * -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 100-113 ] paMcamo mahAhiyAro bahuviha rasavaMtehi, vara bhakkhehiM vicitta ha / zramaya-saracchehiM surA, jiNida paDimAo mahayaMti // 108 // - artha - ve devagaNa, bahuta prakArake rasoMse saMyukta, adbhuta rUpavAle aura amRta saMdeza uttama bhojya-padArthoMse ( naivedyase ) jinendra- pratimAoM kI pUjA karate haiM / / 108 / - viSphurida-kiraNa - maMDala-maMDida-bhavaNehi' rayaNa - bIhiM / Nikkajjala kalusehi, pUjati jiNida paDimAo // 106 // - pUjAsa artha - dedIpyamAna kiraNa samUhase jina bhavanoM ko vibhUSita karanevAle, kajjala evaM kAluSya rahita ( aise ) ratna-dIpakoM se ina pratimAoM kI pUjA karate hai / / 109 / vAsida diyaMtarehi kAlA garun pamUha - vividha dhUhi / parimalida maMdirehi, mahyaMti jiNiMda - viNa // 110 // artha - devagaNa mandira evaM dig-maNDalako sugandhita karanevAle kAlAgara Adi aneka prakArake dhUpoMse jinendra - bimbAMkI pUjA karate hai / / 110 / / dakkhA dADima kadalI- NAraMgaya mAhUliMga cUdehi' / praNehi pakkehi, phalehiM pUjati jiNaNAhaM / / 111 / / artha - dAkha, anAra, kelA, nAraMgI, mAtuliMga, Ama tathA anya bhI pake hue phaloM se ve deva jinanAthakI pUjA karate haiM / / 111 / / | 29 NacaMta camara-kikiriNa, vihi-vitANAdiyAhi vatthAhi / hArehi, accati jiNesaraM devA / / 112 / / olaMgida - artha -- ve deva vistIrNa evaM laTakate hue hAroMse saMyukta tathA nAcate hue caMvara evaM kikiziyoM sahita aneka prakAra ke caMdobA Adise jinezvarako pUjA karate haiM / / 112 / / maddala - muga-bherI-paDaha-pahuvINi viviha bajjANi / vAyaMti jiNavarANaM, devA pUjAsu bhavIe // 113 // " zratha - devagaraNa pUjA ke samaya bhakti se mardala, mRdaGga, bherI aura paTahAdi vividha bAje bajAte haiM / / 113 / / 1. ba. sava hi / 2. bhUhi / 3. da. ba. vitthAhi / 4. ba. muyiMga | 5. da. ba.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... ..- -. - 30) tiloyapaNNattI yA : 114-118 nRtya, gAna evaM nATaka prAdike dvArA bhakti pradarzana vivihAi gaccaNAI, vara-rayaNa-vibhUsivAno vidhaao| kuzyate 'kAraNAo, gAyaMti jiNiva - carivANi // 114 // artha-uttama ratnoMse vibhUSita divya kanyAyeM vividha nRtya karatI haiM aura jinendrake caritroMko gAtI haiM / / 114 / / jiNa-cariya-NADayaM te, cau-vihAbhiraNaya-bhaMga-sohillaM / ANaMdeNaM devA, bahu - rasa - bhAvaM pakuvvati // 115 / / artha-ve cAra prakArake deva prAnandake sAtha abhinayake prakAroM se zobhAyamAna bahuta prakAra ke rasa-bhAvavAle jinacaritra sambandhI nATaka karate haiM / / 115 // evaM jettiyamettA, jiNiva - NilayA vicitt-puujaao| kulvaMti tettiesu, Nibbhara - bhattIsa sura - saMghA' // 116 / / artha-isaprakAra nandIzvaradvIpameM jitane jinendra-mandira haiM, una sabameM gAr3ha bhakti yukta devagaNa adbhuta rItise pUjAeM karate haiM / / 116 / / kuNDalaparvatakI avasthiti evaM usakA vistAra Adi ekkArasamo kuNDala-NAmo vIo havedi ramaNijjo / ekssa ya bahu - mAjhe, atyi girI kuDalo NAma / / 117 // artha -- gyArahavAM kuNDala nAmA ramaNIka dvIpa hai| isa dvIpake bahumadhya bhAgameM kuNDala nAmaka parvata hai // 117 // paNNatarI sahassA, uccheho joyaNANi taggiriyo / ekka - sahassaM gAI, gANAviha - rayaNa - bharidassa / / 118 // 75000 / 1000 prarpa-nAnA prakArake ratnoMse bhare hue isa parvatakI U~cAI pacahattara hajAra (75700) yojana aura avagAha (nIMva ) eka hajAra ( 1000 ) yojana pramANa hai // 118 / / . 1.5. ba. ja. kaNNAho, ka. knnnnaayaa| 2. da.ba.ka.sa. sNkhaa|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 112-123 ] paMcamo mahAhiyAro [ 31 yAsI vi mANusattara-yAsAdo dasa-guNa-ppamANeNaM / taggiriNo mUlovari, taDa - vedI - ppahudi-juttassa // 116 / mUla 10220 / majjha 7230 / sihara 4240 / artha - taTavedI Adise saMyukta isa parvatakA mUla evaM uparima vistAra mAnuSottara parvatake vistAra-pramAgAse dasagunA hai / / 116 // vizeSArtha - caturthAdhikAra gAthA 2794 meM mAnuSottara parvatakA mUla vi0 1022 yojana, madhya vi0 723 yo0 aura zikhara vi0 424 yo0 kahA gayA hai / kuNDalagirikA vistAra isase dama gunA hai ata: usakA mUla vistAra 10220 yojana, madhya vistAra 7230 yojana aura zikhara vistAra 4240 yojana pramANa hai| kuNDalagiripara sthita krUToMkA nirUparaNa uri kuNDalagiriNo, divANa hAta vIsa kaDANa / evANaM viNNAsaM', bhAsemoM' prANupuvIe // 120 / / artha- kuNDala giri ke Upara jo divya kUTa haiM, unakA vinyAsa anukramase kahatA hU~ // 120 / / puzvAdi-cau-disAsu, cau-cau kUDANi hoti pattaka / tANabhaMtara - bhAge, ekkeko siddhavara * kUDo // 12 // artha-pUrvAdika cAra dizAoMmese pratyekameM cAra-cAra kUTa haiM aura unake abhyantara-bhAga meM eka-eka siddhavara kUTa hai / / 121 / / vajjaM vajjapahakkhaM, kaNayaM kaNayappahaM ca puvAe / bakSiNa-visAe rajavaM, rajadappaha-suppAhA mahappahayaM / / 122 / / aMka aMkapahaM mariNa kUDaM pacchima-visAe maNipahayaM / uttara-disAe rucakaM, rucakAbhaM hemavaMta' - maMdarayA / / 123 // artha-bana, bajraprabha, kanaka aura kanakaprabha, ye cAra kaTa pUrva-dizAmeM ; rajata, rajataprabha, suprabha aura mahAprabha, ye cAra dakSiNa-dizAmeM ; aGka, aGkaprabha, maNikUTa aura maNiprabha, ye cAra pazcima dizAmeM tathA rucaka, rucakAbha, himavAn zrIra mandara, ye cAra phUTa uttara-dizAmeM sthita haiM / / 122-123 / / .... - 1. ba. yiNNAse / 2. ba. bhaasmo| 3. da. ja. hemavama, ba. hemavaramaM /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] tiloyapaNAsI [ gAthA : 124-127 ede solasa kUDA, gaMdaNaSaNa vaNivANa kUDANaM / / ucchehAdi' - samANA, pAsAdehi vidhi hi // 124 // artha--ye solaha bATa nandanavana meM kahe hue kUToMkI UMcAI Adi tathA adbhuta prAsAdoMse samAna haiM / / 124 / / vizeSArtha caturthAdhikAra gA0 1996 meM saumanasake kUToMkA utsedha 250 yojana, mula vistAra 250 yojana aura zikhara vistAra 125 yojana kahA gayA hai tathA gAthA 2023-2024 meM nandanavanake kUToMkA vistAra saumanasa ke kaTa vistArase dugunA kahA hai aura yahA~ kuNDalagirike baToM kA vistAra nandanayanake kTa vistAra sadRza kahA hai / arthAt kuNDalagirike kUToMkA utsedha 500 yojana, mUla vistAra 500 yojana aura zikhara bistAra 250 yojana pramAna hai| edekheM phUDesu, jiNabhavaNa - vibhUsiesa rmmes| NivasaMti veMtara-surA, Niya-Niya-kUDehi sama * NAmA // 125 / / artha-jina-bhavanase vibhUSita ina ramaNIya kUToMpara apane-apane kUToMke sadRza nAmavAle dhyantaradeva nivAsa karate haiM / / 125 / / ekka - palidovamAU, bahu-parivArA havaMti te savve / evANaM gayaromo, vicitta - bhavaNAno tesu phUDesu / / 126 // artha-ve saba deva eka palyopama-pramANa Ayu' aura bahuta prakArake parivAra sahita hote haiM / uparyukta kUToMpara adbhuta bhavanoMse saMyukta ina devoMkI nagariyA~ haiM / / 126 11 cattAri siddha-kUDA, cau-jiNa-bhavaNesa te pbhaaste| ripasahagiri-kUDa-vaNiva-jiragaghara-sama-ghAsa-pahuvIhi // 127 / / prayaM-ye cAra siddhakUTa niSadha parvatake siddhakUTa para kahe hue jinapurake sadRza vistAra evaM U~cAI Adi sahita aise cAra jina-bhavanoMse zobhAyamAna hote haiM // 127 / / vizeSArtha-caturthAdhikAra gAthA 155 meM kahe gaye niSadhaparvatake siddhakUTapara sthita jina bhavana ke vyAsAdike sadRza yahA~ siddhakUToMpara sthita pratyeka jinabhavanakA pAyAma eka kosa, viSkambha ardhakosa aura utsedha pauna (1) kosa pramANa hai / 1. ja. ucchehodi / 2. da. ba. ja. ka vibhUsidAsu /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 33 gAthA : 128-130 ] paMcamo mahAhiyAro noTa--kuNDalavara dvIpa, usake madhya sthita kuNDalagiri parvata, isapara sthita jinendrakTa evaM vanya 16 kUTa aura ina kUToMke svAmiyoMke nAma Adi isa citrameM citrita haiM jara . Nother . .. SMALL Re"': ...40a matAntarase kuNDalagiri parvatakA nirUpaNa tagiri-varassa hoti hu, disi vidisAsu jinniv-kuuddaanni| patronaka ekekke, keI evaM pahaveti // 128 / / pAThAntaram / artha--isa zreSTha parvatakI dizAoM evaM vidizAtroMmeMse pratyekameM eka-eka jinendrakaTa hai, isaprakAra bhI koI AcArya batalAte haiM / / 128 / / pAThAntara / loyaviriNachaya-kattA, phaDalaselassa baNaNa-payAraM / avareNa sarUveNaM, bakkhAi taM palvemo // 126 // ayaM - lokavinizcaya-kartA kuNDala parvatake varNana-prakArakA jo dUsarI tarahase vyAkhyAna karate haiM, usakA yahA~ nirUpaNa kiyA jAtA hai // 126 / / maNusuttara-sama-vAso, bAdAla-sahassa-joyaNucchaho / kujalagirI sahassaM, gADho bahu-rayaNa-kaya-soho // 130 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] tiloyapagattI [ gAthA : 131-136 artha- bahu-ratna-kRta zobhA yukta yaha kuNDalaparvata mAnuSottara-parvata sadRza vistAra-vAlA, bayAlIsa hajAra yojana U~cA aura eka hajAra yojanapramAgga avagAha sahita hai / / 130 / / kaDANaM tAI ciya, gAmANaM mANusattara-girissa / phUDohi sarichAza, kami surA yo lAmA // 131 / / pubdha-disAe visiTThI, paMcasiro mahasiro mahAbAhU / paumo paumusara-mahapaumo dakSiNa disAe vaasugio||132|| thirahivaya-mahAhidayA, siriyaccho' sasthioya pacchimako / sundara - visAlaNettaM, pAMDura * puDaraya utsarae // 133 / / artha-mAnuSottara parvatake kUToMke sadRza isa parvatapara sthita kUToMke nAma to vahI haiM kintu devoMke nAma isaprakAra haiM-pUrva dizAmeM viziSTa ( trizira ), paMcazira, mahAzira aura mahAbAhu; dakSiNa-dizAmeM paya, padmottara, mahApadya aura vAsuki pazcimameM sthirahRdaya, mahAhRdaya, zrIvRkSa aura svastika tathA uttarameM sundara, vizAlanetra, pANDura aura puNDaraka, ye solaha deva uparyukta kramase una kUToMpara sthita haiM / / 131-133 / / ekka-paliboyamAU, vr-rynn-vibhuusipNg-rmnnijjaa| bahu - parivArahi judA, te devA hoti gAgiMvA // 134 // artha-eka palyapramANa AyuvAle ve nAgendradeva uttama ratnoMse vibhUSita zarIrase ramaNIya aura bahuta parivAroMse yukta hote haiM // 134 / / bahuviha-devohiM judA, kUDovarimesu tesu bhvnnes| Niya-Niya-vibhUdi-jogga, sokSaM bhujati bahu-bhayaM // 135 // artha-ye deva bahuta prakArakI deviyoMse yukta hokara kUTopara sthita una bhavanoM meM apanIapanI vibhUtike yogya bahuta prakArake sukha bhogate haiM / / 135 / / puvAvara-dimbhAyaM, ThivANa kUDAraNa agga-bhUmIe / ekkekkA vara-kUDA, taDa-vedI-pahudi-pariyariyA // 136 / / artha-pUrvApara digbhAgameM sthita kUToMko agrabhUmimeM taTa-vedI prAdikase jhyApta eka-eka zreSTha kUTa hai / / 136 // 1. da. va. ma. ja. sirivaMto scchiyo| 2. da.pa. ka. ja. iMTarapazya /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo mahAhiyAro joyaNa sahassa- tuMraMgA, puha-puha tammetta-mUla- vitthArA / paMca-saya- sihara-rudA, saga-saya- paNNAsa majbha- vitvArA / / 137 / / gAthA : 137-141 ] 1000 | 500 750 / artha -- ye kUTa pRthak-pRthak eka hajAra ( 1000 ) yojana U~ce, itane mAtra (1000 bo0) mUla vistAra sahita pA~ca sau ( 500 ) yojana pramANa zikhara vistAravAle aura sAta sau pacAsa ( 750 ) yojana pramANa madhya vistArase yukta haiM / / 137 / / tANovarima gharesa, ku Dala-bIvassa ahivaI devA. tarayA' riya-jogaM, bahu-parivArA' virAjati // 138 // artha - ina kUToMke Upara sthita bhavanoM meM kuNDaladvIpa ke adhipati vyantara deva apane yogya bahuta parivAra se saMyukta hokara nivAsa karate haiM / / 138 // aMtara-bhAgesu evANi jiNida-divva kUDANi / ekkeSakANaM aMjaNagiri-jiNa maMdira- samANANi / / 136 / / 2 [ 35 artha - ina sabhI kUToMke abhyantara bhAgoM meM aMjanaparyaMtastha jina mandiroMke satya divya jinendra phUTa haiM / / 136 / / ekkebakA jiNa kUDA, ceTThete dakSiNuttara visAsu / tANi jaNa pathyaya jiMNida pAsAda sAricchA / / 140 // - - pAThAntaram / artha -- unake uttara-dakSiNa bhAgoM meM ajana parvatastha jinendraprAsAdoM ke sadRza eka-eka jina kUTa sthita hai || 140 / / pAThAntara / rucakara dvIpake madhya rucakavara parvatakA avasthAna evaM usake vistAra AdikA vivecana terasamo rucakaro, dIyo ceTThedi tassa bahu-majjhe / asthi girI rucakavaro, kaNayamatrI cakkabAleNaM ||141 // artha-terahavA~ dvIpa rucakabara hai| isake bahu- madhyabhAga meM maNDalAkArase svarNamaya rucakavara parvata sthita hai / / 141 / / 1. da. ba. ka. ja. cittaramA / 2. da. va. ka. ja. parivArehi / 3. da. va. ka. ja. saMjutaM / t
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] tiloyapaNNattI savvattha tassa rudo, causIdi sahassa - joyaNa- pamANA / tammesI uccheho, ekka sahassaM pi gADhattaM // 142 // [ gAthA : 142-146 - 84000 | 1000 / artha-usa parvatakA vistAra sarvatra caurAsI hajAra ( 4000 ) yojana, itanI hI U~cAI aura eka hajAra ( 1000 ) yojana pramANa avagAha hai / / 142 / / mUlovarimmi bhAge, taha-vedI ubavaNAi caMdra ti / tagiriNo vara-vedi-pahuvIhi ahiya rammANi // 143 // artha - usa parvatake mUla aura uparima bhAga meM vana-vedI Adikase adhika ramaNIya taTavediyA~ evaM upavana sthita haiM / / 143 / / rucaka parvata ke Upara sthita kUTa, unakA vistAra Adi, unameM nivAsa karane vAlI devAMganAe~ aura janmAbhiSekameM una devAMganAoM ke kArya giri-varima bhAge codAlA hoMti divya-kUDANi / evANaM viSNAsaM, bhAsemo ANakhI // 144 // artha 1- isa ( rucaka ) parvatake uparima bhAga meM jo cavAlIsa divya kUTa haiM, unakA vinyAsa anukramase kahatA hU~ / / 144 / / kaNayaM kaMcaNa-kUDa, tavaNaM sarithaya' - disAsu-bhaddANi / aMjaNamUlaM aMjaNavajjaM ' kUDANi zraTTa puSyAe / / 145 / / ye artha - kanaka, kAMcanakUTa, tapana, svastika dizA, subhadra, aMjanamUla, aMjana zrIra vajra, ATha kUTa pUrva dizA meM haiM / / 145 / / paMca-saya-joyaNAI, turaMgA tammela- mUla viSakhaMbhA / kUDA vedi vaNa juttA // 146 // taddala javarima-haMdA, le * 500 500 / 250 / artha -- dI evaM vanoM se saMyukta ye kUTa pA~ca sau ( 500 ) yojana U~ce aura itane ( 500 yo0 ) pramANa mUla - vistAra tathA isase Adhe ( 250 yo0 ) uparima vistAra sahita haiM / / 146 // 1. da. ba. ka. ja. saMghiya / 2. da. ja. ka. aMjamUlaM, ba ajamUna / 3 da. ja. ka. ajavajaM, ba. aMjavaje / 4. baeN. maMr3a /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 147-153 ] paMcamo mahAyiAro [ 37 tAraNothari bhavaNANi, godama-devassa geha-sarisAriNa / jiNa - bhavaNa - bhUsidAI, vicita - rUvANi rehali / / 147 / / artha--una kUToMpara jina-bhavanoMse bhUSita aura vicitra rUpavAle gautama devake bhavana madRza bhavana virAjamAna haiM / / 147 / / / edesu disA-kaNNA, NivasaMte hiravamehi svehi / vijayA ya vaijayaMtA, jayata-NAmA varAjidayA / / 148 / / gaMdA-gaMdavadIo, NaMduttarayA ya diseNa ti / bhiMgAra-dhAraNIso, tAo jiNa-jammakallANe // 14 // artha ina bhavanoMmeM anupama-rUpase saMyukta vijayA, vaijayantA, jayantA, aparAjitA, nandA, nandavatI, nandottarA aura nandiSeNA nAmaka dika-kanyAeM nivAsa karatI haiM / ya jina-bhagavAnke janma-kalyANakameM jhArI dhAraNa kiyA karatI he / / 145-149 / / dakSiNa-disAe phaliha, rajadaM kumudaM ca NaliNa-paumANi / caMdakkhaM vesamaNaM, veruliyaM aTTha kUDANi // 150 // artha sphaTika, rajata, kumuda, nalina, padma, candra, vaizravaNa aura vaiDUrya, ye ATha kUTa dakSiNa dizAmeM sthita haiM / / 150 // uccheha-"pahudohi, te kUDA hoti pubva-kUDo vya / edesu disA-phaNNA, vasaMti icchA - samAhArA / / 151 // supaviNNA jasadharayA, lacchI-NAmA ya sesvdi-nnaamaa| taha cittagurA - devI, vasudharA dappaNa - dharAno // 152 // artha-ye saba kUTa UMcAI AdivA meM pUrva kUToMke sadRza hI haiN| inake Upara icchA, samAhArA, suprakIrNA, yazodharA, lakSmI, zeSavatI, citraguptA aura basundharA nAmakI aATha dikkanyAeM nivAsa karatI haiM / ye saba jina-janma kalyANaka meM darpaNa dhAraNa kiyA karatI haiM / / 151-152 / / hoMti amoghaM satthiya-maMdara-hemavada-rajja-NAmANi / rajjutrAma-caMba-suvaMsaNANi' pacchima-disAe phUDANi / / 153 / / 1. da. ka. ja. sadaMNANI, ba, sadasuNANI /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapAttI [ gAthA : 154-160 artha-amogha, svastika, mandara, haimabata, rAjya, rAjyottama, candra aura sudarzana, ye ATha kuTa pazcima-dizAmeM sthita haiM / / 15 // pucovida kUDANaM, vAma-ppahuvIhi hoti sAricchA / edesu kUDesu, kuNati cAsaM disA - kaNNA // 154 // bAlatamA muNTotI, gudarI' lAmokaNAsA ya / NavamI saudA bhaddA, jiNa-jaNaNo chatta-dhArIo // 155 / / artha-ye kUTa vistArAdikameM pUrvokta kUToMke hI mahaza haiN| inake Upara ilA. suradevI, pRthivI, padmA, ekanAsA, navamI, mItA aura bhadrA nAmaka dikkanyAe~ nivAsa karatI haiM / ye dikkanyAe~ jina-janma kalyANakameM jina-mAtAke Upara chatra dhAraNa kiyA karatI haiM / / 154- 155 / / vijayaM ca baijayaMtaM, jayaMdamaparAjiyaM ca kuDalayaM / rujagakkha-rayaraNa-kUDAriNa savvarayaNa tti uttara-visAe / 3156 / / artha-vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita, kuNDalaka, rucaka, ratnakUTa aura sarva ratna, ye pATha kUTa uttara dizAmeM sthita haiM / / 156 // ede vi praSTu kaDA, sAricchA hoti puTava kUDANaM / tesa' pi visA-kapaNA, alaMbusA - missakesIo // 157 / / taha puMDarIkiNI vAruNi tti pAsA ya sacca-NAmA ya / hiriyA siriyA devI, edAno'camara - dhArIo / / 158 // artha-ye pATha phUTa bhI pUrva kUToMke sadRza hI haiN| inake Upara bhI alaMbhUSA, mizrakezI, puNDarIkiNI, vAruNI, AzA, satyA, hrI aura zrI nAmakI ATha dikkanyAe~ nivAsa karatI haiM / jinajanmakalyANaphameM ye saba caeNvara dhAraNa kiyA karatI haiM / / 157-158 // evANaM devoNaM, kaDANabhaMtare cau - disAsu / cattAri mahAkUDA, cete pudha - kUDa - samA // 15 // NiccajjovaM vimalaM, NiccAloyaM sayapahaM kUDa / uttara-puvya-disAsu, dakkhiraNa-pacchima-disAsu kmaa||160|| -. . . .. . -- 1. da. ba. ka. puSi, ja. pudhi / 2. ba. ka. paumATha ya / 3. ba. carama /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 161 - 165 ] paMcamo mahAhiyAro [ 39 artha - pUrvokta kUToMke hI sadRza cAra mahAkUTa ina deviyoMke kUToMke abhyantara bhAga cAra dizAoM meM sthita haiM / ye nityodyota vimala nityAloka aura svayaMprabha nAmaka cAroM kUTa kramaza: uttara pUrva, dakSiNa aura pazcima dizAmeM sthita haiM / / 159-160 / / sodAmiNi tti kaNayA, sadahada devI ya kaNaya citte tti / ujjavakAriNIo, disAsu jiNa jammakallANe / / 161 / / artha - - ina kUToMpara sthita hotI huI saudAminI, kanakA, zatahradA aura kanakacitrA, ye cAra dekhi jina japanA nimaMtra diyA karatI haiM / / 161 / / lakkUDa aMtarae, kUDA pugvRtta-kUDa sAricchA theruliya- rucaka-maNi-rajjauttamA' putra-pahudIsu // 162 // - artha- ina kUToMke abhyantarabhAga meM pUrvokta kUToMke sadRza baMDUrya, rucaka, mariNa aura rAjyonama nAmaka cAra kUTa pUrvAdika dizAoM meM sthita haiM / / 162 / / tesu' pi disAkaraNA, vasaMti rucakA tahA rucakakittI / rucakAdI- kaMta pahA, jati jiNa jAtakammANi // 163 // - zrayaM - una kUToMpara bhI rucakA, rucakakati rucakakAMtA aura rucakapracA dikkanyAe~ nivAsa karatI haiM / ye kanyAeM jina bhagavAnkA jAtakarma karatI haiM / / 163 / / palla - pamANAu-ThidI, pattekkaM hoDi sayala devINaM / siri-devIe saricchA, parivArA tANa pAdavvA / / 164 / / cAra artha- - una saba deviyoM meM pratyekako Ayu eka palya- pramArA hotI hai| unake parivAra zrIdevI ke parivAra sahaza jAnane cAhie / / 164 / / siddhakUToMkA avasthAna takkabhaMtarae, cattAri havaMti siddha kUDANi / puNya-samANaM rigasaha dvida-jiNa - ghara - sarisa - jiNa NikedANi / / 165 / / 2 artha --ina kUToMke abhyantara bhAga meM cAra siddha-kUTa haiM, jinapara pahale ke sadRza niSedha - parvatasya jina bhavanoM ke samAna jina mandira vidyamAna haiM / / 165 / / 1. da. ba. ka. ja. rajauttamaparamassa hudIsu / 2. da. ba. ka. ja. purajie /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 / tiloyapaNatI [ gAthA : 166-167 matAntarase siddhakUToMkA avasthAna visa-vidisaM tabbhAge, cau-cau aTTAriNa siddh-kuuddaarinn| uccheda - ppahudIe, Nisaha - samA' kei icchati // 166 // artha--koI AcArya U~cAI AdikameM niSadha parvatake sadRza { aise ) dizAoM meM cAra aura vidizAoM meM cAra isaprakAra ATha siddha kUTa svIkAra karate haiM // 166 / / noTa-rucakabara parvata para sthita kUToMkA pramANa, nAma, unapara sthita deviyAM aura una deviyoM ke kArya AdikA citraNa isaprakAra hai / ALANA Dayal / VARAN PO TA Post viice AYARJ MDEmain Djmer JSTAN D haran Safeeri 214 HINDISEX A a rAma To AAVT.) 4 matAntarase rucakagiri-parvatakA nirUpaNa loyaviNicchaya-kaptA, rucakavarabissa baNNaNa-payAraM / aNNaNa sarUveNaM, vakkhANai taM payAsemi // 167 / / artha--lokavinizcaya-kartA rucakavara parvatake varNana-prakArakA jo anya-prakArase vyAkhyAna karate haiM, usako yahA~ dikhAtA hU~ / / 167 / / 1. da.ba. ka. ja. smo|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 166-172 ] paMcamo mahAhiyAro [ 41 hovi giri rucakavaro, rudo aNjnngiriv-sm-uvno| bAdAla-sahassANi, vAso samvattha vasa-dhaNo gADho // 168 / / 84000 / 12. ! 1560 / artha-rucakavara parvata ajanagirike sadRza ( 84000 yojana ) U~cA, bayAlIsa hajAra (42000 ) yojana vistAravAlA aura sarvatra dasake dhana ( 1000 yo0) pramANa avagAhase yukta hai|| 168 / / kuDA gaMvAyatto, sasthiya-sirivaccha-vaDamANavakhA / tagiri-punyAdi-vise, sahassa-ruve tabala-uccheho // 166 // prapaM--isa parvatakI pUrva dizAse kramazaH nandyAvarta, svastika, zrIvRkSa aura vardhamAna nAmaka cAra kUTa haiM / ina kUToMkA vistAra eka hajAra ( 1000 ) yojana aura U~cAI isase prAdhI ( 530 yo0) hai / / 169 / / evesu 'diggajidA, devA NivasaMti ekka-pallAU / NAmehi paumuttara - subhadda - NIlaMjaNa - giromo // 170 / / artha-ina kUToMpara eka palya pramANa prAyu ke dhAraka padmottara, subhadra, nIla aura prajana giri nAmaka cAra diggajendra deva nivAsa karate haiM / / 170 / / takkUDabbhaMtarae, vara-kaDA cau-disAsu atttthaa| ceTThati vizva-rUpA, sahassa-ruvA tadaddha-ucchehA / / 171 / / vi 1000 / u 500 / artha-ina kUToMke abhyantara bhAgameM eka hajAra ( 1000 ) yojana vistAravAle aura isase ardha ( 500 yojana ) pramANa UMce cAroM dizAoMmeM pATha-ATha divya-rUpavAle uttama kuTa sthita haiM / / 171 / / puvodiva-NAma-juvA, ede battIsa ruck-vr-kdd'aa| tesuma disAkapaNA, tAi ciya tANa NAmANi / / 172 / / prartha-ye battIsa rucakavara kaTa pUrvokta nAmoMse yukta haiM / inapara jo dikkanyAeM rahatI haiM, unake nAma bhI ve ( pUrvokta) hI haiM / / 172 / / 1. da. ka. ja. digadidA, ca, dimAdidA /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] tiloyapaNNasI [ gAthA : 153-179 hoti hai 'IsANAdisu, vidhisAsu doSiNa-boNNi vara-kaDA / zreliya* - mago . gA, idakA rayaNappahA NAmA // 173 // rayaNaM ca savva-rayaNA, rucakuttama-rayaNaucakA kaDA / ede pavAhiNeNaM, pubyodida - kUDa - sAricchA // 174 // artha-vaDyaM, maNiprabha, rucaka, ratnaprabha, ratna, sarva ratna, rucakottama aura ratnoccaya ina pUrvokta kUToMke sadRza kUToMmeM do-do uttama kUTa pradakSiNa-kramase IzAnAdi vidizAoM meM sthita haiM / / 173-174 // tesu visAkaNNANaM, mahattarIo kameNa NiyasaMti / rucakA vijayA "rucakAbhA vaijayaMti rucakakatA // 175 / / taha ya jayaMtI icakutamA ya aparAjidA jiNivassa / kuvaMti jAda * kamma, edAo parama - bhattIe / / 176 / / artha-ina kUToMpara kramazaH rucakA, vijayA, rucakAbhA, vaijayantI, rucakakAntA, jayantI, rucakottamA aura aparAjitA, ye dikkanyAoMkI mahattariyAM (pradhAna ) nivAsa karatI haiN| ye saba utkRSTa bhaktise jinendra-bhagavAn kA jAtakarma kiyA karatI haiM / / 175-176 / / vimalo NiccAloko, sayapaho taha ya nniccujjovo| catvAro vara - kUDo, punvAdi - padAhiNA hoti / / 177 / / artha-vimala, nityAloka, svayaMprabha tathA nityodyota, ye cAra uttama kUTa pUrvAdika dizAoM meM pradakSiNA rUpase sthita haiM 11 177 // tesa pidisAkaNNA, vasaMti sodAmiNI tahA kaNayA / savahada-devI kaMdhaNacittA tAo kuNaMti ujjoyaM // 178 / / artha-una kUToMpara kramazaH saudAminI, kanakA, zatahata devI aura kaJcanacitrA meM cAra dikvAnyAeM rahatI haiM jo dizAoMko prakAzita karatI haiM / / 178 / / tapakaDanbhaMtarae, cattAri havaMti siddha - yara - kaDA / puvAdisu puthva-samA, aMjaNa jiNa-geha-sarisa-jiNa-gehA / / 176 / / pAThAntaram / 3. da. ba. ka.ja. paNi / 4.da. ba.pha. 1. da. ba. ka. ja. IsANadisA / 2. da. ja. belriy| ja. upttkaa| 5. da. ba. ka. ja. cakAya /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 180-184 ] pacamo mahAhiyAro [ 43 artha-ina kUToMke abhyantara-bhAgameM cAra siddhavara kuTa haiM, jinake Upara pahale ke hI sama aMjana-parvatastha jina-bhavanoMke sadRza jinAlaya sthita haiM / / 176 // pAThAntara / dvitIya jambUdvIpakA avasthAna jaMbUdIyAhito, saMkhejjANi payohi - dIvANi / gaMtUNa prazasti aNNo, jaMbudIno parama - rammo // 180 / / prartha-jambUdvIpase Age saMkhyAta samudra evaM dvIpoMke pazcAt atizaya ramaNIya dUsarA jambUdvIpa hai // 18 // vahA~ vijaya Adi devoMkI nagariyoMkA avasthAna aura unakA vistAra tatya hi vijaya-ppahuvisa havaMti devANa divy-nnyriio'| uri bajja-khibIe, cittA-majjhammi pugn-phuviisu||181|| artha - ( jahAM dUsarA jambUdvIpa sthita hai ) vahA~ para bhI vajrA pRthivIke Upara citrAke madhyameM pUrvAdika dizAoMmeM vijaya-Adi devoMkI divya nagariyA~ haiM / / 181 / / uccheha - joyaNeNaM, purino bArasa-sahassa-rubApro / jiNa-bhavaNa-bhUsiyAo, uvavaNa - vedohi juttAo / / 182 // 12000 / pratha-ye nagariyA~ utsedha yojanase bAraha hajAra ( 12000 ) yojana-pramANa vistAra sahita, jina-bhavanoMse vibhUSita aura upavana-vediyoM se saMyukta haiM / / 182 / / nagariyoMke prAkAroMkA utsedha Adi paNNattari-dala-tugA, pAyArA joyaNaddhamatragADhA / sadhyANaM gayarINaM, gaccaMta-vicitta-dhaya-mAlA / / 13 / / artha-ina saba nagariyoMke prAkAra pacahattarake aAdhe ( 371 ) yojana U~ce, ardha (1) yojana-pramANa avagAha sahita aura phaharAtI huI nAnA prakArakI dhvajAoM ke samUhase saMyukta hai / / 183 / / kaMtraNa-pAyArANaM, vara-rayaNa-viNimmiyANa muu-vaaso| joyaNa-paNavIsa-balaM, taccau-bhAgo ya muha-yAso // 14 // ----- - --- 1. ba. nyro| 2. da. ubarima /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] tiloyapAttI [ gAthA : 185-188 artha -uttama ratnoMse nirmita ina svarNa-prAkArAMkA bhU-vistAra paccIsake prAdhe ( 123 ) yojana aura mukha-vistAra paccIsake caturtha bhAga ( 63 yojana ) pramANa hai // 184 // nagariyoMkI pratyeka dizAmeM sthita gopuradvAra ekkekkAe disAe, purINa paNuvIsa-goura-sudhArA / jaMbUNada-NimmiyikA, maNi-toraNa-thaMbha-ramaNijjA // 18 // artha--ina nagArayoM ko eka-eka dizAme suvarNase nirmita aura maNimaya toraNa-stambhoMse ramaNIya paccIsa gopuradvAra haiM // 185 / / __ nagariyoM meM sthita bhavanoMkA nirUpaNa bAsaTThi joyaNANi, be kosA gourovari-gharANaM / upao' taddalametto, do gADho dudhe kosA // 186 // 62 / ko 2 // 31 / ko 1||ko 2 / / artha-una gopuradvAroMke Upara bhavana sthita haiN| una bhavanoMkI U~cAI bAsaTha (62) yojana, do (2) kosa, vistAra isase AdhA ( 31 yojana, 1 kosa ) aura avagAha ( nIMva ) do (2) kosa pramANa hai // 186 // te goura-pAsAdA, saMcchaNNA bahu-vihehi rayaNehi / sattarasa-bhUmi-juttA, vimANa sarisA virAjaMti // 18 // artha-ve mopura-prAsAda aneka prakArake ratnoMse Acchanna haiM aura satraha bhUmiyoM se yukta vimAna sadRza zobhAyamAna hote haiM / / 187 // rAjAGgaNakA avasthAna evaM pramANa Adi pAyArANaM majjhe, cedi rAyaMgaNaM parama - ramma / joyaNa-savANi bArasa, bAsa-juvaM ekka-kosa-uccheho // 18 // 1200 / ko| 1. da. ba. ka. ja. ude| 2.4.ba. ka. ja. koso|
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 181-192 ] paMcamo mahAhiyAro 1 45 artha-prAkArake madhya meM atizaya ramaNIya, bAraha sau ( 1200 ) yojana-pramANa vistAra sahita aura eka kosa U~cA rAjAGgaNa sthita hai / / 188 / / tassa ya thalassa urvAra, samaMtado doNi kosa ucchehaM / paMca-saya - cAya - rudaM, cau - goura - saMjuvaM vedI // 16 // ko 2 / daMDa 500 / artha-isa sthalake Upara cAroM ora do (2) kosa UMcI, pA~casau (500) dhanuSa vistIrNa aura cAra gopuroMse yukta vedI sthita hai / / 189 / / rAjAGgaNa sthita prAsAdakA vistArAdi rAyaMgaNa-bahu-majhe, kosa - sayaM paMcavIsamabhahiyaM / vikhaMbho tandugaNo, udano gAu~' duve kosA // 10 // 125 / 250 ! ko 2 / / pAsAvo maNi - toraNa - saMpaNNo attr-joynnccheho| cau-visthAro dAro', vajja - kavADehi sohillo // 19 // / 4 / artha-rAjAGgaNa ke bahu-madhya-bhAgameM eka sau paccIsa ( 125 ) kosa vistAravAlA, isase dUnA { 250 kosa ) U~cA, do (2) kosa-pramANa avagAha sahita aura maNimaya toragoMse paripUrNa prAsAda hai / vacamaya kapAToMse suzobhita isakA dvAra ATha (8) yojana U~cA aura cAra (4) yojana pramANa vistAra sahita hai / / 190-191 / / / pUrvokta prAsAdakI cAroM dizAoMmeM sthita prAsAda edassa ca-visAsu, cattAro hoMti divy-paasaadaa| uppaNNuppaNNANaM, cau cau vaDDaMti jAya chakkataM // 162 / / artha-isa ( rAjAGgaNake bahumadhyabhAgameM sthita ) prAsAdakI cAroM dizAoM meM cAra divya prAsAda haiN| isake Age chaThe maNDala paryanta ye prAsAda uttarottara cAra-cAra guNe bar3hate jAte
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] tiloya paNNattI pratyeka maNDala ke prAsAdoMkA pramANa eto' pAsAdANaM, parimANaM maMDalaM paDi bhaNAmo / ekkI havedi mukho, cattAro maMDalammi paDhamammi / / 163 / / [ gAthA : 193 - 167 / 1 / 4 / artha - yahA~ pratyeka maNDala ke prAsAdoM kA pramAraNa kahatA hU~ | madhyakA prAsAda mukhya hai / prathama maNDala meM cAra prAsAda haiM / / 193 / / solasa bidie tadie, causaTThI be-savaM ca chappaNNaM / turime taM caupahavaM, paMcamae maMDalammi pAsAdA ||164 / / 16 / 64 / 256 / 1024 / artha - dvitIya maNDala meM solaha (16), tRtIyameM cauMsaTha ( 64 ), caturtha meM do sau chappana ( 256 ) aura pA~caveM maNDala meM isase cogune ( 1024 ) prAsAda haiM / / 194 / / cattAri sahassArie, chAuvi judANi hoti chaTTIe / etto pAsAdANaM, ucchehAdi payebho // 165 // / 4096 / artha - chaThe maNDala meM cAra hajAra chayAnabe (4096 ) prAsAda haiN| aba yahA~se mAge bhavanoMkI U~cAI Adi kA nirUpaNa kiyA jAtA hai / / 195 / maNDala sthita prAsAdoMkI U~cAI Adi kA kathana samyakabhaMtara suSakhaM, pAsAdusseha vAsa gADha samA / Adima-durga e-maMDalae, tassa dalaM tadiya-turiyammi / / 166 // paMcamae chaTTIe, taddalamettaM havevi udayAdI / ekkke pAsAve, ekkekkA vediyA vicittayarA // 167 // - artha --- Adike do maNDaloM meM sthita prAsAdoM kI U~cAI, vistAra aura pravagAha sabake madhya sthita pramukha prAsAdakI U~cAI, vistAra aura avagAhake sadRza hai| tRtIya aura caturtha maNDala ke prAsAdoM kI U~cAI Adi usase ardha hai / isase bhI AdhI paJcama aura chaThe maNDala ke prAsAdoM kI U~cAI Adika hai / pratyeka prAsAdakI eka-eka vicitratara vedikA hai / / 196-197 / / 9. da. ka. ja. ekko 2. ba. 6. ga /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 198- 201 ] vizeSArtha prAsAda pacamo mahAhiyAro rAjAMgaraNa ke madhya sthita pramukha prAsAda kA 1le, 2 re maNDaloM meM sthita prAsAdoM kA 3 ra 4 the maNDaloM meM sthita prAsAdoM va 5, 6 The maNDaloMmeM sthita prAsAdoM kA vistAra 125 kosa 125 ko 623 kosa 313 kosa prAsAdoMke Azrita sthita vediyoM kI U~cAI Adi be-ko succhehAmro, paMca-saryANi dhapUNi vitthiSNA | AdillayA, pahale vividhatA * - V U~cAI 250 kosa 250 kosa 125 kosa 621 kosa 68 // artha- pramukha prAsAda ke Azrita jo bedI hai yaha do kosa U~cI aura pA~vasI ( 500 ) dhanuSa vistIrNa hai / prathama aura dvitIya maNDala meM sthita prAsAdoMkI vediyoM bhI itanI ho U~cAI prAdi sahita] ( 2 ko U~cI aura 500 dhanuSa vistIrNa ) haiM / / 198 / / , pulli - bedi addha N tadie turiyammi hoMti maMDalae / pamAraNa vedIo // 166 // paMcamae chuTTIe tassaddha - [ 47 artha-tRtIya aura caturtha maNDala ke prAmAdoM kI vedikA kI U~cAI evaM vistAra kA pramANa pUrvokta vediyoM ke pramANa se AdhA arthAt U~cAI 1 kosa tathA vistAra 250 dhanuSa hai aura isase bhI AdhA arthAt U~cAI kosa aura vistAra 125 dhanuSa pramAraNa pA~caveM tathA chaThe maNDalake prAsAdoM kI vedikAoM kA hai / / 199 / / sarva bhavanoM kA ekatra pramANa guNa-saMkalaNa' -sarUvaM, ThivANa bhavaNANa hodi parisaMkhA / paMca sahassA ca saya saMjuttA ekka saTThI ya // 200 // - nIMva 2 korA / 2 kosa 5461 / - guNita kramase sthita ina matra bhavanoMkI saMkhyA pA~ca hajAra cAra sau ikasaTha {1+4+16+64+256+1024+4066 = 5461 ) hai || 200 // sudharma sabhA kI avasthiti aura usakA vistAra Adi zrAdima-pAsAdAdo, uttara bhAge dvidA sudhamma-sabhA | dalita- paNuvIsa joyaNa dIhA tassaddha vitthArA // 201 // 235 / 15 / 1. ba. ba. ka. ja. saMkaraNa / 2. ba. caussaya / 3. da. pAsAdo / 1 kosa kosa
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 202 - 206 artha- prathama prAsAdake uttara- bhAgameM paccIma yojana ke Adhe ( 123 ) yojana lambI aura isase (60) vistAra vAlI sudharma sabhA sthita hai / / 201 / eva-joyaNa- ucchehA', gAuda- gADhA suvaNNa-rayaNamaI / sIe uttara bhAge, jiNa bhavaNaM hovi tammettaM // 202 // 9 / ko 2 / artha- suvarNa aura ratnamayI yaha sabhA nau (9) yojana U~cI aura eka gavyUti ( 1 kosa ) avagAha sahita hai / isake uttara bhAga meM itane hI pramANase saMyukta jina bhavana hai / / 202 / / upapAda Adi chaha sabhAoM ( bhavanoM ) kI avasthiti pradi paNa visAe paDhamaM, pAsAdAdo jiNida-pAsAdA | ceTU di javavAda sabhA, kaMsaNa-vara rayaNa - jivamaI // 203 // 35 / 35 / yo 9 ko 1 / artha- prathama prAsAdame vAyavya dizA meM jinendra bhavana sadRza ( 123 yojana lambI, 61 yo0 caur3I, 9 yo0 UMcI aura 1 kosa avagAha vAlI ) svarNa evaM uttama ratna-samUhoMse nirmita upapAda sabhA sthita hai / / 203 // puvya-disAe paDhamaM, pAsAbAdI vicita-vijNAsA / kheTThava abhiseya sabhA, unavAda - sabhehi sAricchA // 204 // artha- prathama prasAda ke pUrva meM upapAda sabhAke sadRza vicitra racanA saMyukta abhiSeka sabhA ( bhavana ) sthita hai || 204 // tatthaM ci vibhAe, abhiseyasabhA - saricchavAsAdI | hovi alaMkAra-sabhA, maNi- toraNadvAra ramaNijjA // 205 // atha - isI dizA-bhAga meM abhiSeka sabhAke sadRza vistArAdi sahita aura maNimaya toraNadvAroMse ramaNIya alaMkAra sabhA ( bhavana ) hai / / 205 / / tasa cir vibhAe, puNya sabhA sarisa - udaya - vitthArA / maMta sabhA cAmIyara rayaNamaI sundara buvArA / / 206 // - 1. da. ba. ka. ja. uccheo / -
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 207-212 ) paMcamo mahAhiyAro artha--isI dizA-bhAgameM pUrva sabhAke sadRza U~cAI evaM vistAra sahita. svarNa evaM ratnoMse nirmita aura sundara dvAroM se saMyukta mantra-sabhA ( bhavana ) hai / / 206 // ede chappAsAdA, pubvehi maMvirehi melavidA / paMca sahassA ghau-saya-prabhahiyA satta-saTThIhi // 207 / / 5467 / artha-ina chaha prAsAdoM ko pUrva prAsAdoMmeM milA denepara prAsAdoM ( bhavanoM ) ko samasta saMkhyA pA~ca hajAra cAra sau sar3asaTha ( 5461 + 6 = 5467 ) hotI hai / / 207 / / bhavanoMkI vizeSatAeM te sance pAsAdA, cau-vimmuha'-vipphurata-kiraNehi / vara-rayaraNa-paIyehi NiccaM ciya NibharujjovA / 20 / / artha-ve saba bhavana cAroM dizAtroMmeM prakAzamAna kiraNoMse yukta uttama ratnamayI pradIpoMse nitya acita aura nitya udyotita rahate haiM / / 208 11 pokkharaNI-rammehi, ubavaNa-saMhi viviha-rukkhehi / kusumaphala-sohidehi, sura - mihuNa judehi sohaMti // 206 / / artha-ve prAsAda puSkariNiyoMse ramaggIya, phala-phUloMse suzobhita, aneka prakArake vRkSoM sahita aura deva-yugaloMse saMyukta upakhaNDoMse zobhAyamAna hote haiM / / 209 11 vidadama-vANA keI, keI kppuur-kud-sNkaasaa| kaMcaNa - vaNNA keI, keI 'bajjida-NIla-NihA / / 210 / / artha-( inameM se ) kitane hI ( bhavana ) maMgA sadRza varNavAle, kitane hI kapUra aura kundapuSpa sadRza, kitane hI svarNa varNa sadRza aura kitane hI vana evaM indranIlamaNi sadRza varNa vAle haiM / / 210 // tesupAsAdesu, vijano devo - sahassa - sohillo| Nicca - juvANA devA, bara-rayaNa-vibhUsida-sarIrA // 211 // lakkharaNa-veMjaNa-juttA, ghAdu-vihINA ya vaahi-pricttaa| vitriha - suhesu sasA, koDate bahu - viNodeNa // 212 // 1. ba. ka. disumuha / 2. da. ba. ka. ja. saMDA / 3. 6. ba. ka. ja. jaMviMda /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] tiloyapaNNattI [ gAyA : 213-218 artha-una bhavanoM meM hajAroM deviyoMse suzobhita, vijaya nAmaka deva zobhAyamAna hai aura vahA~ uttama ratnoMse vibhUSita zarIra vAle lakSaNa evaM vyaJjanoM sahita, ( sapta ) dhAtuoMse vihIna, vyAdhise rahita tathA vividha prakArake sukhoMmeM Asakta nitya-yuvA, deva bahuta vinoda pUrvaka krIDA karate haiM // 211 212 / / sayaNANi AsaNANi, rayaNamayANi havaMti bhavaNesu / mauvANi NimmalANa, maNa-NayaNANaMda-jaNaNANi // 213 // artha-ina bhavanoM meM mRdula, nirmala aura mana tathA netroMko AnandadAyaka ratnamaya zayyArye evaM grAsana vidyamAna haiM / / 213 / / prAdima-pAsAbassa ya, bahu-majjhe hovi kaNaya-rayaNamayaM / siMhAsaNaM visAlaM, sapAda - pIDhaM parama - rammaM // 214 // artha-prathama prAsAdake bahu-madhya-bhAgameM atizaya ramaNIya aura pAdapITha sahita suvarNa evaM rastamaya vizAla siMhAsana hai / / 214 / / siMhAsaNamArUDho, vijo NAmeNa ahivaI tattha / puthva - muhe pAsAde, atyANaM devi lIlAe // 21 // artha-vahA~ pUrva-mukha prAsAdameM siMhAsana para prArUDha vijaya nAmaka adhipati deva lIlAse Anandako prApta hotA hai / / 215 // vijayadeva ke parivAra kA avasthAna evaM pramANa tassa ya sAmANIyA, ghedvaite chsshss-primaannaa| uttara-disA-vibhAge, vidisAe vijaya - poDhAdo // 216 // artha--vijayadevake siMhAsanase uttara-dizA aura vidizAmeM usake chaha hajAra pramANa sAmAnika deva sthita rahate haiM / / 216 // beLaMti NiruvamAo', chassiya vijayassa agg-devotro| tANaM pIr3hA rammA, siMhAsaNa * puvya - dibhAe // 217 // artha ---mukhya sihAsanake pUrva-dizA-bhAgameM vijayadevakI manupama chahoM agra-deviyAM sthita rahatI haiM / unake siMhAsana ramaNIya haiM / / 217 / / pariyArA devIo, timNi sahassA havaMti pattekkaM / sAhiya-pallaM pAU, Niya-Niya-ThANammi ceti // 21 // 1. 6. ka. ja. rinnvmaanno|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 219-223 ] paMcamI mahAhiyAro prayaM-inase pratyeka agra-devIko parivAra-deviyA~ tIna hajAra haiM, jinakI Ayu eka palyase adhika hotI hai / ye parivAra deviyA~ apane-apane sthAnameM sthita rahatI haiM // 218 / / bArasa deva-sahassA, bAhira-parisAe vijayadevassa / pairidi-disAe tANaM, pIDhANi sAmi - poDhAdo / / 21 / / 12000 / artha-vijaya devakI bAhya pariSada meM bAraha hajAra ( 12000 ) deva haiN| unake siMhAsana, svAmIke siMhAsanase naiRtya-dizA-bhAgameM sthita haiM / / 219 / / deyavasa-sahassANi, majhima-parisAe hoMti vijayassa / dakkhie-disA-vibhAge, tappIDhA NAha - pIDhAdo // 220 // artha-vijayadevakI madhyama pariSadmeM dasa hajAra (10000) deva hote haiM / unake siMhAsana, svAmIke siMhAsanase dakSiNa-dizA-bhAgameM sthita rahate haiM / / 220 / / ambhaMtara - parisAe, aTTa sahassANi vijayadevassa / aggi - disAe hoMti hu, tappIDhA ragAha - pIDhAdo // 22 // 5000 / artha-vijayadevakI abhyantara pariSadmeM jo ATha hajAra ( 8000 ) deva rahate haiM unake siMhAsana svAmIke siMhAsanase agni-dizAmeM sthita rahate haiM / / 221 / / seNA - mahattarANaM, sasANaM hoMti dinca - poDhANi / siMhAsaNa - pacchimabo, vara - kaMcaNa-rayaraga-raivAiM // 222 // artha-mAta senA-mahattaroMke sattama svarNa evaM ratnoMse racita divya pITha mukhya siMhAsana ke pazcimameM hote haiM / / 222 / / taNurakkhA aTThArasa - sahassa - saMkhA havaMti pattekkaM / tANaM ca usu visAsu, cer3hate bhava - pIDhANi // 223 // 18000 / 18000 / 18000 / 18000 / artha-vijayadevake zarIra-rakSaka devoMke bhadrapITha cAroM dizAoMmeMse pratyeka dizAmeM aThAraha hajAra ( pUrvameM 18000, dakSiNameM 18000, pazcimameM 18000 aura uttarameM 18000) pramANa sthita haiM / / 223 / /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 224-229 satta-sara-mahura-gIyaM, gAyaMtA palaha-vaMsa-pahudINi / vAyaMtA gaccaMtA', vijayaM rajjati tatya surA / / 224 / / artha-vahA~ deva sAta svaroMse gari madhura gIta gAte haiM aura paha evaM bAMsarI grAdika bAje bajAte evaM nAcate hue bijayadevakA manoraMjana karate haiM / / 224 / / rAyaMgaNassa bAhi, parivAra-surANa hoti pAsAdA / vipphuriya-dhaya - baDAyA, ghara-rayaNujjoi-ahiyaMtA / / 225 // artha--parivAra-devoMke prAsAda rAjAGgaNase bAhara phaharAtI huI dhvajA-patAkAoM sahita aura uttama ratnoMkI jyotise adhika ramaNIya haiM / / 225 / / . bahuviha-rati-karaNehi, kusalAo Nicca jovnn-judaayo| NANA - viguvvaNAo, mAyA - lohAdi - rahidAo / / 226 // ullasida - vinbhamAo, 'chatta - sahAveNa pemmvNtaao| sadhyAro devIo, prolagate vijayadevaM // 227 / / arya-bahuta prakArakI rati karane meM kuzala, nitya grovana yukta, nAnAprakArako vikriyA karane vAlI, mAyA evaM lobhAdise rahita, ullAsa yukta bilAsa sahita aura chatra-yogake svabhAva sadRza prema karane vAlI samasta deviyA~ vijayadevakI sevA karatI haiM / / 226-227 / / Niya-Niya-ThANa NiviTThA, devA samve vi viNaya-saMpuNNA / riNabhara - bhatti - pasattA, sevaMte vijayamaNavarataM // 22 // artha-apane-apane sthAna para rahate hue bhI saba deva vinayase paripUrNa hokara aura atizaya bhaktimeM Asakta hokara nirantara vijayadevakI sevA karate haiM // 228 // vijayadevake magarake bAhara sthita vana-khaNDauMkA nirUpaNa taNNayaroe bAhiM, gaMtUNaM joyagANi paNavIsaM / cattAro vaNasaMDA, pacekkaM cetta - tara - juttA // 226 / / --- - 1. da.ba, ja. pa cittA, ka. NaM cttaa| 2. da. ba. ka. ja. chitt| 3. jyotiSameM chatra yoga do prakArase kahe gaye haiN| (1) janmakuNDalI meM saptama bhAvase Ageke sAtoM sthAnoM meM samasta graha sthita hoM to chatra yoga hotA hai / yaha yoga jAtakako apUrva sukha-zAnti detA hai| (2) ravivArako pU0 phA0, somavArako svAti, maMgalako mUla, budhavAra ko zravaNa, guruvArako uttarA bhA0, zukravArako kRtikA aura zanibArako punarvasu nakSatra ho to chatra yoga banatA hai / isa yogameM kiyA huA kArya zubha phaladAyI hotA hai| - - - - - -.- - -.- -. -..--- ..--
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 230-234 / paMcamo mahAhiyAro artha -usa nagarIke bAhara paccIsa ( 25 ) yojana jAkara cAra vana-khaNDa sthita haiN| pratyeka vanakhaNDa caityabRkSoMse saMyukta hai / / 229 / / hoMti hu tAriNa" vANi, divANi asoya-satta-vaNNANaM / caMpaya - ghUda - vaNA taha, pubvAdi - padAhiNi - kameNaM // 230 // artha-azoka, saptaparNa, campaka aura Amra vRkSoMke ye vana pUrvAdika dizAoMmeM pradakSiNA kramasa haiM / / 230 / / bArasa-sahassa-joyaNa-dohA te hoMti paMca-saya-rudA / pattekkaM varaNasaMDA, bahuviha ruvakhehi paripuNNA / / 231 // 12000 / 500 / artha-bahuta prakArake vRkSoMse paripUrNa ve pratyeka vana-khaNDa bAraha hajAra ( 12000 ) yojana lambe aura pAMca sau ( 500 ) yojana caur3e haiM / / 231 / / caitya-vRkSa evesu cetta-dumA, bhAvaNa-cetta-damA ya sAricchA / tAraNaM jasu disAsu, cau-cau-jiNa-NAha-paDimAo / / 232 // artha-ina vanoMmeM bhAvanalokake caityavRkSoMke sadRza jo caityavRkSa sthita haiM, unako cAroM dizAoMmeM cAra jinendra pratimAe~ haiM / / 232 / / devAsura-mahidAo, sapADiherAno' rynn-miyaao| pallaMka - AsaNAo, jiNida - paDimAo vijayate // 233 / / artha-deva evaM asuroMse pUjita, prAtihAryo gahita aura padmAsana sthita ve ratnamaya jinendra pratimAe~ jayavaMta haiM / / 233 / / azokadevake prAsAdakA savistAra varNana cettaduma' - IsANe, bhAge ceThevi vizva - pAsAdo / igitIsa * joyagANi, kosambhahiyANi vitthipaNo / / 234 // 31 / ko / 1. da. ba. ka. ja. taae| 2. da. ba. sapAdihorAo ramaNamaharAbho, ke. ja. sapAdiherAmo ramaNamaharAo / 3, da. ba. ka, ja. cettadupI pANe bhAge cechedi hu hodi divapAsAdo /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] tiloyapaNNattI :235-239 artha - pratyeka caMtyavRkSake IzAna-dizA-bhAgameM eka kosa adhika ikatIsa yojana pramANa vistAravAlA divya prAsAda sthita hai / / 234 / / vAsAhi daguraNa-udo, da-kosa gADho vicitta-maNi-khaMbho / cau - aTTha - joyaNANi, bucchedAo taddAre / / 235 // 62 / ko 2 / 4 / 8 / artha - anupama mariNamaya khambhoMse saMyukta isa prAsAdakI UcAI vistArase dugunI ( 623 yojana ) okha avagAha do kosa pramANa hai / usake dvArakA vistAra cAra ( 4 ) yojana aura UMcAI ATha (8) yojana hai / / 235 // pajalaMta-rayaNa-dIvA, vicitta - sayaNAsaNehi paripuNNA / saha - rasa * rUva - gaMdha - ppAsehi khayamaNANaMdo // 236 / / krnnymy-kudddd-virciv-vicitt-citt-ppbNdh-rmnnijjo| acchariya-jagaNa-rUvo, ki bahuNA so NirukhamANo / / 237 / / artha--upayukta prAsAda dedIpyamAna ratnadIpakoM sahita, anupama zayyAoM evaM AsanoMse paripUrNa aura zabda, rasa, rUpa, gandha tathA sparzase indriya evaM manako prAnandajanaka, suvarNamaya bhItoM para race gaye adbhuta citroMke sambandhase ramaNIya aura prAzcaryajanaka svarUpase saMyukta haiN| bahuta kahanese kyA ? vaha prAsAda anupama hai / / 236-237 11 tassi asoyadezro, ramedi devI - sahassa - sNjso| vara-rayaNa-mauDadhArI, camaraM chattAdi * sohillo // 238 // artha-usa prAsAdameM uttama rasma-mukuTako dhAraNa karane vAlA aura camara tathA chatrAdise suzobhita vaha azoka deva hajAroM deviyoMse yukta hokara ramaNa karatA hai // 238 / / sesammi vahajayaMta-sidae vijayaM va vaNNaNaM sayalaM / dakSiNa-pacchima-uttara-visAsu tANaM pi NayarANi // 236 / / jaMbUdIva-vaNNaNA smttaa| artha- zeSa vaijayantAdi tIna devoMkA sampUrNa varNana vijaya devake hI sadRza hai| inake bhI nagara kramaza: dakSiNa, pazcima aura uttara dizAmeM sthita haiM / / 239 // isa prakAra ( dvitIya ) jambUdvIpakA varNana samApta huaa| 1. 6. ja. rudaM chevAgro, ba, ru chedaayo| 2. 6. ba. gNdhe| 3. 6. ja kuyamaNANaMmA, ba. suraMyamajANaMmA, ka, kunnymnnaaraamaa| 4.ba. kuDasa / 5.6.ya.ka. ja. pi| 6.va. jaMbadvIpa /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 240-243 / paMcamo mahAyiAro [ 55 svayamprabha-parvata kA varNana dono' sayaMbharabharaNo, carimo so hodi sayala-dIvANaM / caMThevi tassa majjha, balaeNa sayaMpaho selo // 240 / / artha -saba dvIpoM meM antima vaha svayambhUramaNadvIpa hai| usake madhya-bhAgameM maNDalAkAra svayaMprabha zaila sthita hai / / 240 / / / joyaNa-sahassamekka, gADho vr-vivih-rynn-dippNto| mUlovari-bhAesu, taDa - vedI - upavaNAdi - judo / / 241 // artha-yaha parvata eka hajAra (1000) yojana pramANa avagAha sahita, uttama aneka pracArake ranoMse devI aura mUta evaM uparima bhAgoMmeM taTa-vedI tathA upavanAdise saMyukta hai / / 241 / / tagiriNo ucchehe', bAse kUDesu jettiyaM mANaM / tassi kAla - vaseNaM, ubaeso saMpai paNaTTho // 242 / / evaM viNNAso samatto // 4 // .. prartha-isa parvatakI UMcAI, vistAra aura kUToMkA jitanA pramANa hai, usakA upadeza isa samaya kAlavaza naSTa ho cukA hai / / 242 / / isaprakAra vinyAsa samApta huA / / 4 / / __vRttAkAra kSetrakA sthUla kSetraphala prApta karanekI vidhi etto dIva -rayaNAyarANaM bAvara-khettaphalaM btissaamo| tattha jaMbUvIvamAvi kAdUNa vaTTasarUvAvavida-khesANaM khesaphala-pamANANayaNaTumimA sutta-gAhA artha-aba yahA~se Age dvIpa-samudroMke sthUla kSetraphalako kahate haiN| unameMse jambUdvIpa ko prAdi karake golAkArase avasthita kSetroMke kSetraphalakA pramANa lAneke lie yaha sUtra-gAthA hai ti-guriNaya-vAsA pariho, tIe vikvaMbha-pAva-guriNadAe / jaM lar3a taM bAdara - khettaphalaM sarisa - baTTANaM // 243 // 1. da. ka. ja. maadiio| 2. 6. devaann| 3. da. ba. ka. ja, uccheho / 4. da. va. pha. ja. basesA / 1. pa. da. ka. ja. dIvaraNAyagaThANa bAdarabhedasamphalaM . de. ba, ka. ja. missA / 7. da.ba. ka. ja. prihiie| 6. da. baka, ba, daMDANaM /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 244- 246 artha - gola kSetrake vistArase tigunI usakI yAdara paridhi hotI hai, isa paridhiko vistAra ke caturtha bhAgase guNA karane para jo rAzi prApta ho utanA samAna gola kSetroMkA bAdara kSetraphala hotA hai || 243 || udAharaNa - jambUdvIpakA vistAra 100000 yojana hai / 100000 x 3 -- 300000 yojana sthUla paridhi / 30000000000 = 7500000000 varga yojana bAdara kSetraphala / valayAkAra kSetrakA prAyAma evaM sthUla kSetraphala prApta karane kI vidhiyA~ lavaNa samuddamAdikAdUNa urdhAri valaya-sarUyeNa ThidadIya- samuddANaM khesaphalamANatthaM edA vitta gAhAzro zrartha - lavaNa samudrako Adi karake zrAge valayAkAra se sthita dvIpa-samudroMkA kSetraphala lAne ke lie ye sUtra - gAthAe~ hai artha- icchita kSetrake vistArameMse eka lAkha kama karake zeSa ko nause guNA karane para icchita dvIpa yA samudrakA AyAma hotA hai / punaH isa AyAmako vistArasaM guNA karane para dvIpasamudroMkA kSetraphala hotA hai / / 244 / / yojana | lakkhaNaNaM ruvaM, Navahi guNaM icchiyassa AyAmo / taM rudeNa ya guNidaM, khettaphalaM dIva - ubahINaM // 244 // udAharaNa - lavaraNasamudrakA vistAra 2 lAkha yo0 hai / la0 sa0 kA AyAma = ( 2 lA0- 1 lA 0 ) x 9 = 900000 yojana / " ,, bAdara kSetraphala 9 lA0 AyAma 42 lA0vi0 = 180000000000 varga " ahavA zrAdima-majjhima- bAhira- sUINa melidaM mANaM / vikkhaMbha hade icchiya valayANaM bAvaraM khettaM / / 245 // - artha-athavA yadi, madhya evaM bAhya sUciyoM ke pramANako milAkara vistArase guNita karane para icchita valayAkAra kSetroMkA bAdara kSetraphala hotA hai / / 245 / / udAharaNa - lavaNa samudrakI Adi sUcI 1 lA0 yo0 + madhya sUcI 3 lA 0 yo0 + bAhya sUcI 5 lA0 yo0 = 1 lAkha yojana / la0 sa0 kA bAdara kSetraphala = 9 lAkha 42 lAkha vistAra= 180000000000 varga yojana / ahavA ti guNiya-majjhima-sUI jANejja iTTha-valayANaM / taha ya pamANaM taM ciya, saMva hade valaya khetaphalaM // 246 // - .
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 246 ] paMcamo mahAhiyAro [ 57 artha-athavA-tigunI madhya-sUcIko iSTa valaya-kSetroMkA pUrvokta arthAt Adi, madhyama aura bAhya sUciyoMkA sammilita pramANa jAnanA cAhie / ise vistArase guNita karanepara jo rAzi utpanna ho utanA una valaya-kSetroMkA bAdara kSetraphala hotA hai / / 246 / / udAharaNa - lavaNa samudra kI tInoM sUciyoMkA yoga (1 la0+3 la0 + 5 la0 =) 9 lAkha hotA hai saura madhyama sUcIlAI ke ko guhie| karanepara bhI ( 3 lAkha 43= ) 9 lAkha hotA hai| lAsakA bAdara kSetraphala=2lAkha 42 lAkha vistAra-150000000000 vaga yojana / dvIpa-samudroMke bAdara kSetraphalakA pramANa jaMbUdIvassa bAvara - khesaphalaM satta - saya - paNNAsa - koddi-joynn-pmaarnnN7500000000| lavaNasamuhassa khettaphalaM aTThArasa-sahassa-koDi-joyaNa-pamANaM180000000000 / dhAdaisaMDa-dIvassa bAvara-kheta-phalaM aTTha-sahassa-koDi-anbhahiyaekka-sapana-koDi-jopaNa-pamANaM-1000000000000 / kAlobaga - samuhassa bAdarakhettaphalaM cattAri * sahassa - koDi - anbhahiya * paMca - lakkha - koDi - joyaNa-pamANaM-- 5040000000000 / pokkharavara * dobassa khetaphalaM sadvi-sahassa-koDi-ambhahiya'. ekk-viis-lkkh-koddi-joynn-pmaannN-21600000000000| pokkharavara * samassa kheraphalaM aThThAvIsa - sahassa - koDi - abbhahiya * uNaNaudi-lakkha-koDi-joyaNa-pamANaM-- 29280000000000 / martha-jambUdvIpakA bAdara kSetraphala sAta sau pacAsa karor3a (7500000000) varga yojana pramANa hai / lavaNasamudra kA bAdara kSetraphala aThAraha hajAra karor3a ( 180000000000) varga yojana pramANa hai| dhAtakI khaNDadvIpakA bAdara kSetraphala eka lAkha ATha hajAra karoDa { 1080000000000 ) varga yojana pramANa hai / kAlodasamudrakA bAdara kSetraphala pA~ca lAkha cAra hajAra karor3a ( 5040000000000 ) varga yojana pramANa hai| puSkaravaradvIpakA bAdara kSetraphala ikkIsa lAkha sATha hajAra karor3a ( 21600000000000 ) varga yojana pramANa hai aura puSkaravara samudrakA bAdara kSetraphala navAsI lAkha aTThAIsa hajAra karor3a ( 89280000000000 ) varga yojana pramANa hai| 1. da. abbhhiekk|
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 246 vizeSArtha kA nAma (vistAra-1 lAkha) x =aAyAma AyAma - vi0 = bAdara kSetraphala lavaNa samudra (2 lA0-1 lA.)49=9 lA yo09lA0 x 2lA0 = 18000karor3a varga yo. dhAtakI khaNDa |(4 lA0-1lA.)49= 27lA0yo027lA0 44lA0 = 108000 ka0 ," kAloda sa0 (8lA0-1lA0) 49= 63 lA0 yo063lA048lA0 - 504000 ka0 ,,, puSkara dvIpa |(16lA0-1lA0) 49=135lA0 yo 135lA0 4 16lA 0 = 2160000 ,,, puTakara0 samudra ] (32lA 0-1 lA! 46= 279 lAmo lA0 x 32lA 08-8928000 / " jaghanya-parItAsaMkhyAtaveM kramavAle dvIpa yA samudrakA bAdara kSetraphala evaM jaMbUdIva-ppahudi-jahaNNa-parittAsaMkhejjayassa 'rUvAhiyacchedaNayametadvAraNaM' gaMtararA dvida-vovassa' khettaphalaM jahaNNa-paricAsaMkhajjayaM rUUNa-ahaSNa-parittAsaMkhejjaeNa guNiya-puNo Nava-sahassa-koDi-joyaNehi guNidameta khesaphalaM hodi / taccedaM16 / 16 / 60000000000 / artha-isaprakAra jambUdvIpako Adi lekara jaghanya-parItAsaMkhyAtake eka adhika ardhaccheda pramANa sthAna jAkara jo dvIpa sthita hai usakA kSetraphala jaghanya-parItAsaMkhyAtako eka kama jaghanyaparItAsaMkhyAtase guNA karake phira nau hajAra karor3a yojanoMse bhI guNA karanepara jo rAzi utpanna ho utanA hai / vaha pramANa yaha hai-164 ( 16 - 1)490000000000 / ( saMdRSTi meM grahaNa kiyA gayA 16, jaghanyaparItAsaMkhyAtakA kalpita mAna hai ) / palyopamake eka adhika ardhaccheda sthAnapara sthita dvIpa yA samudrakA kSetraphala puNo jaMbUdIva-ppahuSi-palidovamassa rUvAhiyacchedaNaya-meta ThANaM gaMtUNa dvivabIyassa khesaphala palivovamaM rUUNa-palidovameNa guNiya puNo Nava-sahassa-koDi-joyaNehi guNidameta hodi / taccevaM pmaannN-p|p1|60000000000| evaM jANivaNa" vadhvaM jAva sayaMbhUramaNa-samuddosti / 3.6. jiivrs| 4, da. ja. guNida 1 da.ja.ka havociya, ba. ruuvoy| 2. da. kra. mettdhaannN| kheta hodi| 5. da. ja. gaNiNiduNa, ba. gaNiNadUraNa /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 246 ] paMcamo mahAhiyAro artha-pazcAt jambUdvIpako Adi lekara palyopamake eka adhika ardhacchedapramAraNa sthAna jAkara jo dvIpa sthita hai usakA kSetraphala palyopamako eka kama palyopamase guNA karake phira nau hajAra karor3a yojanoMse bhI guNA karanepara prApta huI rAzike pramAraNa hai / vaha pramANa yaha hai--palya 4 (palya--1)490000000000 yo0 / isaprakAra jAnakara svayambhUramaraNasamudra paryanta kSetraphala le jAnA caahie| svayambhUrabharaNa samudrakA vAdara kSetraphala tattha aMtima viyappaM vattaissAmo-sayaMbhUramaNa-samuhassa khettaphalaM jagasaDhIe vaggaM gava-rUvehi guNiya satta-saya-causodi-havehi bhajivametaM puNo ekaka - lakkha bArasa-sahassapaMca-saya-joyaNehi guNiva-rajjae ahiyaM hodi / puNo ekka-sahassa-chalsaya-sattAsIvikoDIo paNNAsa-lakkha-joyaNehi pubilla-doNNi-rAsohi parihoNaM hodi / tassa ThavaNA =9 dhaNa rajjU 7 / 112500 riNa joyaNAriNa 16875000000 / artha- inarbhasa antima vinApa kahate haiM jagacchaNIke vargako nause guNA karake prApta rAzimeM sAta sau caurAsIkA bhAga dene para jo landha prApta ho usameM phira eka lAkha bAraha hajAra pAMca sau yojanoMse guNita rAjako jor3akara punaH eka hajAra chaha sau satAsI karor3a pacAsa lAkha yojanoMse pUrvokta donoM rAziyoMko kama karanepara jo zeSa rahe utanA svayambhUramaraNa samudrakA kSetraphala hai| usakI sthApanA-{(74749): (784)} +{1 rAjU 4 112500)-16875000000 yojana / vizeSAmaM --svayambhUramaNasamudrakA bAdara-kSetraphala nikAlaneke lie isI adhikAraphI gAthA 244 kA upayoga kiyA gayA hai / svayambhUramaraNa samudrake bAdara-kSetraphalakI prApti hetu sUtra-- svayaM kA bA0 kSe0 ( svayaM0 samudrakA vyAsa )45x ( svayaM0 saM0 kA vyAsa-1 lA0 yo0) noTa- svayambhUramaNa samudrakA vyAsa jagacche raNI+75000 yojana hai / / bAdara kSetraphala= (jaga05-75000 yo0) 494 (jaga +75000yo0-100000 yo ) -(6 jagaccha gI+675000 yo0 )x (jaga0 - 25000 yo0) 28 kSetraphala= 9 ( jagaccheNI ) + jaga0 [6x( - 25000 yo0) + 675.000 yo0| ( 25000 yo04675000 yo0) 784
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] tiloyapaNpattI [ gAthA : 246 -FEE ( jagacchaNI )2 + ( 612500 varga yo 41 rAjU ) - 1687500000. varga yojana bAdara kSetraphala hai| noTa---( 28 )2-784 hotA hai aura jagancha No rAja hai| unnIsa vikalpoM dvArA dvIpa-samudroMkA alpabahutva eto dIva-rayaNAyarANaM eUNavIsa-viyappaM appabahudhe vttissaamo| taM jahA paDhama-pakkhe jaMbUdova-sayala-ruMdAdo lavaNaraNIra-rAsissa eya-visa-ruvammi vaDogade sijjai / jaMbUdIva-lavaNasamuhAdo dhAdai-saMDassa / evaM sabvambhaMtarima-dIba-rayaNAyarANaM eya-disa-dAdo tavaNaMtara-bAhira-NiviTTha-dIvassa vA taraMgiNI-ramaNassa vA esa-disaruda-baDDI-gade sijji|| ___ artha-aba yahA~se unnIsa vikalpoM dvArA dvIpa-samudroMke alpabahutvako kahate haiN| vaha isaprakAra hai prathama pakSameM jambUdvIpake sampUrNa vistArako apekSA lavaNasamudrake eka dizA sambandhI vistAra meM vRddhikI siddhi kI jAtI hai / jambUdvIpa aura lavaNasamudrake sammilita vistArako apekSA dhAtakIkhaNDake vistArameM vRddhikA pramANa jJAta kiyA jAtA hai| isaprakAra samasta abhyantara dvIpasamudroMke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA unake anantara bAhya-bhAgameM sthita dvIpa athavA samudrake eka dizA sambandhI vistArameM vRddhike pramANako siddhi jJAta kI jAtI hai / bidiya-pakkhe jaMbadIvassaddhAdo lavaNa-NiNNagANAhassa eya-disa-dammi ghar3I gade sijjai / tado jaMbUdIvassaddhammi sammiliva-lavaraNasamuhAyo dhAdAisaMussa / evaM savyambhaMtarima-dIva-ubahINaM eya-disa-ruvAvo tadaNaMtara-bAhira-NiviTTha-dovassa vA taraMgiNI ramaNassa vA eya-disa-rudammi vaDDI-gade-sijjai / / artha-dvitIya-pakSameM jambUdvIpake ardha-vistArase lavaNasamudra ke eka dizA sambandhI vistArameM vRddhiko siddhi kI jAtI hai / pazcAt jambUdvIpake ardha-vistArase lavaNasamudrake vistArako milAkara isa sammilita vistArakI apekSA dhAtakIkhaNDadvIpake vistAra meM vRddhikI siddhi kI jAtI hai| isaprakAra saMpUrNa abhyantara dvIpa-samudroMke eka dizA saMbandhI vistArase unake anantara bAhya bhAgameM sthita dvIpa athavA samudra ke eka dizA saMbandhI vistArameM vRddhikI siddhi kI jAtI hai / tadiya-pakkhe icchiya-salilarAsissa eya-disa-ruvAyo tavaNaMtara-taraMgiNI-NAhassa eya-visa-radasmi baDDo-gave sijjai /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 246 ] paMco mahAhiyAro artha- tRtIya-pakSameM abhISTa samudra ke eka dizA saMbandhI vistArase usake anantara sthita samudrake eka dizAsaMbandhI vistAra meM vRddhiko siddhi kI jAtI hai / / turima-parakhe abhaMtarima-goradhoNaM eya-disa-vikkhambhAdo tadaNaMtara-taraMgiNIragAhassa eya-disa-viksammi baDDI-go sijjai / / artha-caturtha-pakSameM abhyantara samudra ke eka diyA sambandhI vistArakI apekSA tadanantara samudrake eka-dizAsambandhI vistAra meM vRddhikI khoja kI jAtI hai / paMcama-pakkhe icchiya-dIvassa eya-disa-dAdo tavaNaMtarovarima-vIvassa eya-visaruMdammi baDvI-gade sijjai // artha - paMcama-pakSameM icchita dvIpake eka dizA sambandhI bistArase tadanantara uparima dvIpake eka dizA sambandhI vistAra meM vRddhikI siddhi kI jAtI hai / / chaTTama-pakkhe abhaMtarima-savya-dIvANaM eya-disa-rudAvo tadaNaMtorima-dIvassa eya-visa-saMbammi vaDDI-gave sijjai / / artha-chare pakSameM abhyantara sana dvIpoMke eka dizA sambandhI bistArako apekSA tadanantara uparima dvIpake ekadikSA sambandhI vistArameM vRddhikI siddhi kI jAtI hai / / sasama-pakkhe abhaMtarimassa dIvANaM doNNi-disa-rudAdo tadaNaMtara-bAhira-NiviTTa dovassa eya-disa-rudammi baDDA-gave sijjai // artha sAtaveM pakSameM abhyantara dvIpoM ke donoM dizA sambandhI vistArakI apekSA tadanantara bAhya sthita dvIpake eka dizA sambandhI vistArameM vRddhiko siddhi kI jAtI hai / / aTThama-pakkhe heDima-sayala-mayaraharANaM doNNi bisa-saMvAdo tadaNaMtara-vAhirapIramaNassa eya-visa-rubammi vaDDhI-gave sijjai // artha AThaveM pakSa meM aghastana sampUrNa samudroMke donoM dizAoM sambandho vistArako apekSA tadanantara samudrake eka dizA sambandhI vistAra meM vRddhikI siddhi kI jAtI hai / / gavama-pakkhe jaMbUdIya-bAdara-suhama-khesaphalappamANeNa uparimApamArphata-dIvANaM khetaphalassa khaMDa'-salAgaM kAdUNa vaDDI-gade sijjai / 1. da. ba. ka. ja. laMda /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 } tiloya paNNattI [ gAthA : 246 artha - navamapakSa meM jambUdvIpa ke bAdara aura sUkSma kSetraphala ke pramANa mAgeke samudra aura dvIpoM ke kSetraphalako khaNDa-zalAkAe~ karake vRddhiko siddhi kI jAtI hai || dasama pakkhe jaMbUdIvAko lavaraNasamuhassa lavaraNasamuddAdo ghAdaIsaMDassa evaM dobATo uvahissa uvahIdo dIyassa vA khaMDasalAgANaM vaDDhI gade sijjai // artha - dasaveM pakSameM jambUdvIpase lavaNasamudrakI aura lavaNasamudrase dhAtakIkhaNDadIpakI isaprakAra dvIpa samudrako athavA samudrase dvIpakI khaNDazalAkAoM kI vRddhi ke pramANakI siddhi ko jAtI hai || ekkArasama-pale prabhaMtara kalloliNI- ramaNa-dIvANaM khaMDasalAgANaM samUhAvo bAhira Nividu-pora sissa yA dIvassa vA khaMDasalAgAra vaDDhI-gave-sijjai // artha- gyArahavaM - pakSa meM abhyantarasamudra evaM dvIpoMkI khaNDazalAkAoM ke samUhase bAhya bhAga meM sthita samudra athavA dvIpakI khaNDazalAkAoMkI vRddhikI siddhi kI jAtI hai / bArasama pavakhe icchiya- sAyarAdo dIvassa dIvAdI nIrarAsissa khettaphalassa baDDhI-gade sijjai / artha --bArahaveM pakSameM icchita samudrase dvIpake aura dvIpase samudrake kSetraphalako vRddhiko siddhi kI jAtI hai || terasama-pavale antarima dIva payohINaM khettaphalAdo tadaNaMtarovarima- dIvassa vA taraMgiNI NAhassa vA khetaphalassa vaDDhI-gade sijjai / artha - terahaveM - pakSa meM abhyantara dvIpa samudroMke kSetraphalakI apekSA tadanantara zragrima dvIpa zrathavA samudra ke kSetraphalakI vRddhikI siddhi kI jAtI hai // cosama pakkhe lavaNa samuddA bi- icchyi-samuddAdo tadanaMtara taraMgiNI- rAsissa khettaphalassa baDhI gaye sijjai // zrartha-caudahaveM pakSameM lavaNa samudrako zrAdi lekara icchita samudrake kSetraphalase usase anantara sthita samudra kSetraphalako vRddhiko siddhi kI jAtI hai / / paNNA rasama pakkhe savvambhaMtarima maya raharANaM khettaphalAdo tavarNatarovaramaNiNNagA-NAhassa [ khesaphalassa ] baDDhI gave sijjai // artha - pandrahaveM pakSameM samasta abhyantara samudroMke kSetraphalase unake anantara sthita agrima samudra kSetraphala kI vRddhiko siddhi kI jAtI hai // -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 246 [ pacamo mahAhiyAro solasama-pakkhe dhAdaisaMDAdi-icchiya-dIvAdo tadarNatarobarima-bobassa khettaphalassa baDDhI-gaye sijjaha / / artha-solahave-pakSameM dhAtakIkhaNDAdi icchita dvIpase usake anantara sthita agrima dvIpake kSetraphala kI vRddhi siddha kI jAtI hai / / sattarasama-pakkhe dhAdaisaMDa-pahadi abhaMtarima-dIvANaM khettaphalAdo tadaNaMtarabAhira-NiviTTha-dIvassa khettaphalassa vaDDhI-gade sijjai // artha-sattaraha-pakSameM dhAtakIkhaNDAdi abhyantara dvIpoMke ho traphalase unake anantara bAhya bhAgameM sthita dvIpake kSetraphala meM hone vAlI vRddhi siddha kI jAtI hai / / aTArasama-pakkhe icchiya-dIvassa vA taraMgiNI-NAhassa vA Adima-majjhimabAhira-suINaM parimANAdo tadaNaMtara-bAhira-NiviThTha-dIvassa vA taraMgiNI-NAhassa vA prAdima-majjhima bAhira sUINaM pattekka vaDaDhI-gade sijjai // artha-aThArahave-pakSameM icchita dvIpa athavA icchita samudrakI Adi-madhya aura bAhya-sUcIke pramANase usake abhyantara bAhya-bhAgameM sthita dvIpa athavA samudrakI Adi-madhya evaM bAhya sUciyoMmeMse pratyekakI vRddhi siddha kI jAtI hai / / eUNavIsadima-pakkhe icchiya-bIva-NiNagA-NAhANaM AyAmAdo tavaNaMtarabAhira-NiviTTha-dovassa vA NIrarAsissa vA prAyAma-vaDDhI-gade sijjai // artha-unnIrAveM-pakSameM icchita dvIpa-samudroMke AyAmase unake anantara-bAhya bhAgameM sthita dvIpa athavA samudrake AyAmakI vRddhi siddha kI jAtI hai / / prathama-pakSa pUrvokta unnIsa vikalpoMmeMse prathamapakSa dvArA do siddhAnta kahate haiM (1) aparavartI dvIpa-samudrake sammilita eka dizA sambandhI vistArase pUrvavartI dvIpa yA samudrakA vistAra 1 lAkha yo0 adhika hotA hai--- tattha paDhama-pakkhe appabahulaM batta issAmo / taM jahA-jaMbUdovassa sayala-vikkhaMbhAdo lavaNasamudassa eya-disa-rudaM ekka-lakkhaNabhahiyaM hoi / jaMbUdIveNabhahiya-lavaNasamuhassa eya-disa-ruvAdo dhAdaisaMDassa eya-visa-rudaM ekka-lakkheNabbhahiyaM hoi / evaM jaMbUdIvasayala-ru deNagbhahiyaM anbhaMtarima rayaNAyara-dovANaM eya-disa-dAdo tadaNaMtara bAhira
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 247 NiviTTha-dIvassa vA taraMgiNI-ramaNassa ghA eya-visa-ru ekka-lakkheNabbhahiyaM hovUNa gacchai jAva sayaMbhUramaNa-samuddo tti / artha- upayukta unnIsa vikalpoMmeMse prathama pakSameM alpabahutvako kahate haiM vaha isaprakAra hai jambudvIpake samasta vistArako apekSA lavaNa samudrakA eka dizA sambandhI vistAra eka lAkha yojana adhika hai| jambUdvIpa aura lavaNasamudrake eka dizA sambandhI sammilita vistArakI apekSA dhAtakIkhaNDakA eka dizA sambandhI vistAra eka lAkha yojana adhika hai / isaprakAra jambUdvIpake samasta vistAra sahita abhyantara samudra evaM dvIpoMke sammilita eka dizA sambandhI vistArakI apekSA unake Age ( bAhara ) sthita dvIpa athavA samudrakA vistAra eka-eka lAkha yojana adhika hai / isaprakAra svymbhuurmr| samudra-paryanta le jAnA caahie| vizeSArtha -yahA~ jambUdvIpase lekara iSTa dIpA samudrate ekA pizA sambandhI gammilita vistArase unake bhAge sthita dvIpa yA samudrakA vistAra nikAlA jAtA hai / isa tulanAmeM vaha eka-eka lAkha yojana adhika rahatA hai / yathA-jambUdvIpake pUrNa vistArako apekSA lavaNasamudrakA eka dizA sambandhI vistAra eka lAkha yojana adhika hai| punaH jambUdvIpa aura lavaNasamudrakA vistAra yadi eka dizAmeM sammilita kiyA jAya to 3 lAkha yojana hogA, jisakI apekSA dhAtakIkhaNDadvIpakA eka dizA sambandhI vistAra 4 lAkha yojana honese ( 4 lAkha - 3 lAkha- ) 1 lAkha yojana adhika hai| tamcaDDho-prANayaNa-hedu imA sutta-gAhA-- icchiya-dIvuvahINa', cau-guNa-rudammi paDhama-sUi-judaM / tiya-bhajidaMtaM sohasu, duguNida-hadammi sA have baDDI // 247 // artha-isa vRddhi-pramANako prApta karaneke lie yaha gAthA sUtra hai icchita dvIpa-samudroMke caugune vistArameM Adi sUcIke pramANako milAkara tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use vivakSita dvIpa-samudrake dugune vistArameMse kama kara denepara zeSa vRddhikA pramANa hotA hai // 247 / / vizeSArya-upayukta gAthAmeM zeSa vRddhikA pramANa prApta karanekI vidhi darzAI gaI hai| jisakA sUtra isaprakAra hai 1. da.ba.ka, ja. dIvovahINaM /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 249-249 ] paMcamo mahAhiyAro [ 65 zeSavRddhi =2 (iSTa dvIpa yA samudrakA vyAsa)-(4 x iSTa dvIpa yA samudra kA vyAsa + usakI Adi sUcI) _24 (iSTadvIpa yA samudra kA vyAsa) - (usakI Adi sUcI) udAharaNa-yahA~ puSTa dAdIpa vikSina hai ataH usakI vistAra vRddhikA pramANa nikAlanA hai ! puSkaravaradvIpakA vyAsa 16 lAkha yojana tathA usako Adi sUcI 26 lAkha yojana hai, ataeva yahAMzeSavRddhi =( 24 16 lAkha yo0)--(44 16 lA0 yo0 + 29 lA0 yo0 prAdi sUcI) = 32 lAkha yo0 - 63 lA0 yo =32 lAkha yo0 - 31 lAkha yo 1 lAkha yojana zeSa buddhi / ( 2 ) iSTa dvIpa yA samudrako adhaM Adima sUcI prApta karane kI vidhi iTThassa vIvassa vA sAyarassa vA prAdima-sUissaddha lakSaddha-saMjudassa prANayaNa-hedumimA susa-gAhAicchiya dobahINaM,' rudaM do-lakha-virahivaM milidaM / bAhira-saimmi tado, paMca-hivaM tattha jaM lddh||24|| Adima-sUissaddha, lakkhaddha-judaM havedi iTThassa / evaM lavaNasamuha - [pahudi prANejja aMto tti // 246 / / artha-vivakSita dvIpa athavA samudrakI ardha-lAkha yojanoMse saMyukta ardha Adima sUcI prApta karane hetu ye sUtra-gAthAeM haiM icchita dvIpa-samudroMke vistArameMse do lAkha kama karake zeSako bAhya sUcImeM milAkara pA~cakA bhAga denepara jo labdha prApta ho, utanA ardha-lAkha sahita iSTa dvIpa athavA samudrakI ardha. Adima sUcIkA pramANa hotA hai| isIprakAra lavaraNasamudrase lekara antima samudra paryanta ( sUcI pramANako ) lAnA cAhie / / 245-241 / / vizeSArtha-uparyukta gAthAse sambandhita sUtra isaprakAra hai-ardha lAkha yo +iSTa dvIpa samudrakI ardha Adi sUcI-50000 yojana+Adima sUcI 1. da. dIdAvahINaM, ba. ka. ja, dIvobahINaM /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] usakI bAhya sUcI + ( usakA vyAsa bu 13 lAkha yo0 + ( 4 lAkha yo0 5. udAharaNa - mAnalo - dhAtakIkhaNDadIpakI ardhalAkha yojana sahita zrAdima sUcI prApta karanA hai / dhAtakIkhaNDakA vyAsa 4 lAkha yojana, zrAdima sUtrI vyAsa 5 lAkha yojana aura bAhya sUcI vyAsa 13 lAkha yojana pramANa hai / isakI ardhalAkha ( 50000 ) yo0 sahita ardha Adi ( 5 lAkha :- 2 = 250000 yo0 ) sUcI prApta karane ke lie 2 lAkha yo0 ) - 13 lA yo0 + 2 lAkha yo 5. tiloyapaNNattI 200000 yo0 ) 15 lA0 yo0 5 = 3 lAkha yojana = 50000 yo0 + 250000 yojana | [ gAthA : 249 dvitIya-pakSa unnIsa vikalpoM meM se dvitIya pakSa meM do siddhAnta kahate haiM ( 1 ) vivakSita sampUrNa abhyantara dvIpa- samudroMke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA agrima dvIpa yA samudrake eka dizA sambandhI vistAra meM 13 lAkha yo0 kI vRddhi hotI hai--- fafar - pakkhe appabahulaM 'ataislAmo jaMbUdIyassaddhassa vikSaMbhAdo lavaNasamuddassa etha - disa-rudaM divaDDha - lakkheNa bhahiyaM hoi / jaMbUvIvassaddhassa viSakhameNa vi balU Nambhahiya lavaNasamuddassa eya-visa ru dAdo tabaNaMtara ubarima dIvassa vA sAyarasa vA eya-bisa- ru. va baDDI vithaDDhI - lakkheNa bhahiyaM hoUNa gacchar3a jAya sayaMbhUramaNa - samuddo si / / - pratha - dvitIya-pakSa meM pralpabahutva kahate haiM- jambUdvIpa ke ardha-vistArakI apekSA lavaNasamudra kA eka dizA-sambandhI vistAra Der3ha lAkha yojana adhika hai / 1. da. ja. daNNaissAmo, ba. bateissAmo jambUdvIpake ardhavistAra sahita lavaNasamudra ke eka dizA-sambandhI vistArakI zrapekSA SantospakA eka dizA-sambandhI vistAra bhI Der3ha lAkha yojana adhika hai /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 250 ] paMcamo mahAhiyAro [ 67 isIprakAra sampUrNa abhyantara dvIpa-samudroMke eka dizA-sambandhI vistArako apekSA unake anantara sthita agrima dvIpa athavA samudra ke eka dizA vistArameM svayambhUramaNa-samudra paryanta Der3ha lAkha yojana vRddhi hotI gaI hai| tayyaDDhI-ANayaNa-hedumimA susa-gAhAicchiya-dIvuvahINaM,' bAhira-sUissa addhamattammi / Adima * sUI sohasu, jaM' sesaM taM ca parivaDDhI / / 250 // prayaM-isa vRddhi-pramANako prApta karane hetu ye mUtra-gAthAeM haiM icchita dvIpa-samudroMkI bAhya sUcIke ardha-pramANase Adima sucIkA pramANa ghaTA denepara jo zeSa rahe utanA usa vRddhi kA pramANa hai // 250 / / vizeSArtha jambUdvIpake ardha-vistAra sahita iSTa dvIpa yA samudra ke eka dizA sambandhI sammilita vistArakI apekSA usase agrima dvIpa yA samudrakA eka dizA sambandhI vistAra 12 lAkha yojana adhika hotA hai / isa vRddhikA pramANa prApta karane hetu iSTa dvIpa yA samudrako bAhya sucIke ardha pramANa se usIkI Adi sUcIkA pramANa ghaTA denA cAhie / usakA sUtra isaprakAra hai iSTa dvIpa yA samudrake vistArameM upayukta vRddhi=[ 3 ( iSTadvIpa yA samudrakI bAhyasUcI ) -- ( usakI prAdi sUcI ) ]= 13 lA0 yo0 / udAharaNa- yahA~ iSTa kAlodaka samudra hai / isake vistArameM uparyukta vRddhi prApta karanA hai| kAlodaka samudrakA vistAra 8 lAkha yo0, bAhya sUcI 29 lAkha yojana aura Adi sUcIkA pramANa 13 lAkha yojana hai / tadanusAra kAlodakasamudrake vistArameM uparyukta vRddhi- 3101000 - 1300000 yojana / =1450000 - 1300000 yojana / = 150000 yA 1 lAkha yojana vRddhi / (2) iSTa dvIpa yA samudrase adhastana dvIpa yA samudroMkA sammilita vistAra apanI Adi sUcIke ardha-bhAga-pramANa hotA hai 1. 6. dIovahIraNaM / 2. da. ba. ka. ja.taM sesaM tacca /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 } tiloyapattI gAthA : 251 icchiya-dIvuyahIdo,' hedvima-dIvobahINa* saM piDaM / saga-saga - Adima - sUissaddha lavaNAdi - carimaMtaM / / 251 // artha- lavaNAsamudrase lekara antima samudra paryanta icchita dvIpa yA samudrase adhastana (pahileke ) dvIpa-samudroMkA sammilita vistAra apanI-apanI Adima sUcIke ardha-bhAga-pramANa hotA hai / / 251 / / vizeSArtha- mAnalo-puSkaravaradvIpa iSTa hai / isakA vistAra 16 lAkha yo aura Adi sUcI 26 lAkha yo0 hai / isa prAdi sUcIkA ardha bhAga ( 26 lAkha 2) 1450000 yojana hotA hai / jo jambUdvIpa, lavaNasamudra, dhAtakokhaNDa aura kAloda samudrake eka dizA sambandhI sammilita vistAra (3 lA0+2 lA0 + 4 lA0+8 lAkha = ) 1450000 yojanake barAbara hai| isakI siddhikA sUtra isaprakAra hai ___iSTa dvIpa yA samudrase adhastana dvIpa yA samudroMkA sammilita vistAra = apanI-aAdi sUcI 2 / udAharaNa- mAnalo-- iSTa dvIpa puSkaracaradvIpa hai| usake pahale sthita dvIpa-samudroMkA sammilita vistAra-- .._puSkaravara dvIpako Adi sUcI ..29 lAkha yo0_ yA =1450000 yojana / 2 tRtIya-pakSa vivakSita samudra ke vistArako apekSA usase agrima samudra ke eka dizA sambandhI vistArameM uttarottara caugunI vRddhi hotI hai tadiya-pakkhe appabahulaM vattaissAmo lavaNasamuhassa eya-disa-rudAdo kAlovaga-samuhassa eya-disa-ruda-vaDhi challakheNabbhahiyaM hodi / kAlodaga-samudassa eya-visa-rudAko pokkharavara samudassa eya-disaraMda - bar3I cauvIsa - lakkheNabhahiyaM hodi / evaM kAlodaga - samuhappahuvi vivakkhida ... .--- 1. da. ma. ja. dIva uvahIdo, ba. diidovhauyo| 2. da. dIvAvahINa /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 252 ] paMcamo mahA hiyAro taraMgiNIramaraNa-gAhAdo tavaNaMtarovarima-khIrarAsissa eya-disa-hada-baDhI cau-guNaM hoguNa gacchai jAna sayaMbhUramaNa-samuddo ti / / artha-tRtIya-pakSameM alpabahutva kahate haiM-- lavaNasamudrake eka dizA sambandhI vistArako apekSA kAlodakasamudra ke eka dizA-sambandhI bistArako vRddhi chaha lAkha yojana adhika hai| kAlodakasamudra ke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA puSkaravara samudrake eka dizA-sambandhI vistArakI vRddhi caubIsa lAkha yojana adhika hai / isaprakAra kAlodaka-samudrase svayambhUramaNasamudra paryanta vivakSita samudra ke vistArakI apekSA usake anantara sthita agrima samudra ke eka dizA sambandhI vistAra meM uttarotara cauguno vRddhi hotI gaI hai / / vizeSArtha-lavaraNasamudrakA eka dizAkA vistAra do lAkha yojana hai| usakI apekSA kAloda samudra ke eka dizA sambandhI 8 lAkha yojana vistArakI vRddhiH ( 8 lAkha yo0 - 2 lAkha yo0= ) 6 lAkha yojana hai| kAlodake eka dizA sambandhI 5 lAkha yo0 vistArakI apekSA puSkaravara samudrake eka dizA sambandhI 32 lAkha yo0 vistArako vRddhi ( 32 lAkha yo0 - 8 lAkha yo0- 24 lAkha yojana adhika hai / puSkaravara samudra ke eka dizA sambandhI 32 lAkha yojana vistAra kI apekSA vAruNIvarasamudrake eka dizA sambandhI 128 lAkha yo0 kI vRddhi ( 128 lAkha yo0 - 32 lAkha yo0- ) 96 lAkha yojana hai, jo puSkaravara samudrakI vRddhise (2444=96) caugunI hai| isaprakAra svayambhUramaNasamudra paryanta le jAnA caahie| antima svayambhUramaNasamudrako vRddhi tassa aMtima - viyappaM battaissAmo-ahiMdayara-sAyarassa eya-visa-rudAdo sayaMbhUramaraNa - samudassa eya - visa - ruva-badhI bArasuttara - saeNa bhajida-ti-gaNa-seDhIno puNo chappaNNa-sahassa-du-sada-paNNAsa-joyahi prabhahiyaM hodi / tassa uvaraNA--13 / edasta dharaNa joyaNANi 56250 / artha-usakA antima vikalpa kahate haiM-ahIndravara-samudra ke eka dizA sambandhI vistAra kI apekSA svayambhUramaraNa-samudra ke eka dizA sambandhI vistArameM ekasau bArahase bhAjita tigunI jagacchariNayA~ aura chappana hajAra do sau pacAsa yojana-pramANa vRddhi huI hai / usako sthApanA isaprakAra hai_jagaccha pI x 3 + 56250 yo / upayukta vRddhi prApta karanekI vidhi tambaDDhINaM ANayaNa-sutta-gAhA-- icchiya-jaNihi-ru'daM, ti-guNaM dalivUNa tiNNi-lakkhUNaM / ti-lakkhUNa-ti-guraNa-bAse sohiya balivammi sAhave vaDDhI / / 252 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 252 artha-una vRddhiyoMko lAneke lie yaha sUtra gAthA hai icchina samudrake tigune vistArako AdhA karake usameM se tIna lAkha kama kara denepara jo zeSa rahe use tIna lAkha kama tigune vistArameMse ghaTAkara zeSako AdhA karane para vaha vRddhi-pramANa pAtA hai / / 252 // vizeSArSa-uparyukta gAthAse sambandhita sUtra isaprakAra hai iSTa samudra ke vistArameM vaNita vRddhi... (34 iSTa samudrakA vyAsa-300000 yo0)--134 iSTa samudrakA dhyAsa - 300000 yo.) udAharaNa--mAnalo-kAloda samudrakI apekSA puSkaravara samudrake vistArameM huI vRddhikA pramANa jJAta karanA hai| sUtrAnusAra--- vaNita vRddhi _ (3432 lA0 yo0-300000 yo0-(3 x 32lA0yA0 -300000yo.) _ 9300000 yo0 - 4500000 yo __4800000 yo0-2400000 yo0 vRddhi / .. aba yahA~ gAthA-sUtrAnusAra antima vikalpameM ( ahIndravara-samudrakI apekSA svayambhUramaNa samudrake vistArameM ) vaNita vRddhi kahate haiM Nita vRddhi{34 (ja0+75000 yo0)-300000 yo0}-{34 (ja: +75000 yo0 }-3 lA0 yo0} 28 - - 3 x (jaga0+75000)-300000 yo0- 3 (jagaH +75000)-300000 yo0 } = (jaga0+75000) -- 3 jagaH + 3 475000 yo.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 252 | 3 jagacNI 112 = + 56250 yojana | paMcamI mahAhiyAro caturtha - pakSa caturthakSake alpabahutvameM do siddhAnta kahate haiM / (1) adhastana samudra - samUha se usake Age sthita samudrake eka dizA sambandhI vistAra meM do lAkha kama caugunI vRddhi hotI hai cauttha- pakkhe appabahulaM yattaissAmo-- lavaNaNIra- rAsissa eya- disa-dAdo kAlodA-samuhassa eya- disa ru. da vaDDhI challakkheNagbhahiyaM hoi / lavaraNa-samudda-saMmilidakAlodaga samuddAdo pokkharayara-samuhassa eya- disa ruMda baDDhI bAvIsa lakSkheNa abbhahiyaM hodi / evaM heTThima sAyarANaM samUhAdo tadaNaMtarovarima-nIrarAsissa eya-visa ruMda vaDDhI as-guNaM do- lakkhehi rahiyaM hoUNa gacchadda jAva sarvabhUramaNa samuddo ti // - / 71 artha-caturtha - pakSa meM pabahutva kahate haiM - labarAsamudrake eka dizA sambandhI vistArakI apekSA kAlo samudrakA eka dizA sambandhI vistAra chaha lAkha yojana adhika hai| lavaNasamudra sahita kAlo samudra ke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA puSkaravarasamudrakI eka dizA sambandhI vistAra vRddhi bAIsa lAkha yojana adhika hai / isaprakAra adhastana samudra-samUhase usake anantara sthita agrima samudrake eka dizA sambandhI vistAra meM do lAkha kama caugunI vRddhi svayambhUramaNasamudra paryanta hotI gaI hai // - ) 6 lAkha yo0 vizeSArtha - lavara samudra ke eka dizA sambandhI 2 lAkha yo0 vistArakI apekSA kAlodakasamudrakA eka dizA sambandhI 8 lAkha yo0 vistAra (malA0 yo0 adhika hai / labaraNasamudra sahita kAlodaka ke eka dizA sambandhI ( 2 lA yo0 + 8 lA0 yo0 ) 10 lAkha yojana vistArakI apekSA puSkaravara samudrakI eka dizA sambandhI 32 lA0 yo0 vistArameM vRddhikA pramANa ( 32 lAkha yo0 10 lAkha po0 } 22 lAkha yo0 hai / 2 lA 0 yo0 =* isaprakAra adhastana samudra samUhase usa samudra ke bAda meM ( anantara ) sthita agrima samudrake eka dizA sambandhI vistAra meM 2 lAkha yojana kama 4 gunI vRddhi svayambhUramA - samudra paryanta hotI gaI hai / arthAt ( 6 lAkha 44 ) - 2 lAkha -- 22 lAkha yojanoMkI vRddhi hotI gayI hai / / svayambhUramaNasamudra ke eka dizA sambandhI vistArameM vRddhikA pramANa tassa aMtima viyatvaM vattaislAmo sayaMbhUramaNasamuhassa heTThima-sayala sAyarANaM e-bisa ruda- samUhAvo sayaMbhUramaNa samuhassa eya- disa ruda caDDhI kha-meha bhajida- rajjU
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] tiloyapattI [ gAthA : 253 puNo tidaya-hiMda tiNNi-lakkha-paNNAsa-sahassa-joyaNANi abbhayiM hovi- 42 ghaNajoyaNAriNa 350,000 / artha - usakA antima vikalpa kahate haiM - svayambhUramaNa-samudrake adhastana sampUrNa samudroM ke eka dizA sambandhI vistAra-samUhakI apekSA svayambhUramaNasamudra ke eka dizA-sambandhI vistArameM chaharUpoMse bhAjita eka rAjU aura tInase bhAjita tIna lAkha pacAsa hajAra yojana adhika vRddhi huI hai| isakI sthApanA ( 3 yA rAjU )+ 310400 yojana / vizeSArtha-svayambhUramaNa samudrake pahaleke sabhI samudroMke eka dizA sambandhI vistArasamUhakI apekSA antima samudra ke eka dizA sambandhI vistArameM hai rAjU + 350000 yojanoMkI vRddhi hotI hai / tadhvaDDI-ANayaNa-hedumimaM gAhA-sutta aDa-lakkha-hINa-icchiya-vAsaM bArasahi bhajide lddh| sohasu ti-caraNa-bhAgeNAhara vAsammi taM have baDDI // 253 // artha-isa vRddhiko prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra kahate haiM-icchita samudrake vistArameMse pATha lAkha kama karake zeSameM bArahakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use vistArake tIna caturtha bhAgoM se ghaTA denepara jo avaziSTa rahe utanI vivakSitasamudra ke vistArameM vRddhi hotI hai // 253 / / vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haivariNata vRddhi = x ( iSTa samudrakA vyAsa ) - (usakA vyAsa - 800000 yo0) udAharaNa-mAnalo-iSTa samudra vAruNIvarasamudra hai / isakA vistAra 128 lAkha yojana hai / tadanusAra usameMvariNata vRddhi- x ( 12800000 yo0) - (234004-022 yo0) __-9600000 yo0 - 1000000-5600000 yojana vRddhi / svayambhUramaraNasamudrake eka dizA sambandhI vistArakA pramANa aga0 + 75000 yo0 hai / ataH isakIvaNita vRddhi = 3 x [jagacchaNI +75000 yo0]-[jaga: +75000-800000 yo ] - jagacchraNI - jaga+1475000-7521+ 1950 = 9 jagaH- 1 jaga0 + 24gee ( 3-3 )+2agga - ra
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 254 ] paMcamo mahAhiyAro =8 jaga0+ ( 75000 + 2000000 ) yo0 -puruSa sutta =jaga0 +{ 150000 + 200000 ) yo0 83 jaga 0 43 + 540000 yojana / (2) icchita vRddhise aghastana samasta samudroM-sambandhI eka dizAkA vistAra prApta karanekI vidhi- i-vaDIvo heTThima-sayala - sAyarANaM eya-disa rudan samAsANaM prANayaNa gAhA saga-saga vaDDi- pamANe, vo lakkhaM pravaNiNa addha-kave / icchiya vaDDIdo to heTThima uvahINa - saMbaMdhaM // 254 // [ 73 - - icchita vRddhi se adhastana samasta samudroM-sambandhI eka dizAke vistAra-yogoMko prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai- - apanI-apanI vRddhi pramANameMse do lAkha kama karake zeSako AdhA karanepara icchita vRddhivAle samudrase pahale ke samasta samudroM sambandhI vistArakA pramANa prApta hotA hai / / 254 / / vizeSArtha- - gAthA 253 kI prakriyA se isa gAthA kI prakriyAkA phala viparIta hai| yahA~ icchita samudrakI vRddhi dvArA usa samudrase pahale ke ( adhastama ) samudroM-sambandhI eka dizAke vistAra yogoMko prApta karane kI vidhi darzAI gayI hai / iSTa vRddhivAle samudra ke pahaleke samasta samudroM sambandhI vistArakA pramANa prApta karane hetu sUtra isaprakAra hai-- iSTa samudrase pahalekA samasta samudroM sambandhI vistAra varita vRddhi - 200000 yo0 udAharaNa - mAnalo vAruNovara samudrakI vRddhi iSTa hai / isa samudrakI vRddhikA pramANa 86 lAkha yojana hai ataH isake pahale ke samasta samudroMkA vistAra ( lavaraNasamudra 2 lAkha + kAlodakA 8 lAkha + puSkaravara samudrakA 32 lAkha 42 lAkha yojana hai / yathA adhastana samudroM kA sammilita vistAra 8600000-100000 = 4200000 yojana /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] tiloyarAtI [ gAthA : 254 paMcama-pakSa iNTa dvIpake vistArase usake Age sthita dvIpake vistArameM tigunI bRddhi hotI hai-- paMcama-pakkhe appabahulaM yattaissAmo--sayala-jambUdovassa rudAdo dhAdaisaMDassa eya-disa-hada-baDDI tiya-lakkheNabhahiyaM hodi / dhAvaIsaMDassa eya-visa-dAdo pokkharabaradIvassa eya-disa-rada-vaDDI bArasa-lakkheraNambhahiyaM hodi / evaM tavaNaMtara-heTrima-dIvAyo aNaMtarovarima-bIvassa dAsavaDDhI ti-guNaM hoUNa gacchai jAva sayaMbhUramaNadIo ti // artha-pAMcaveMpakSameM alpabahutva kahate haiM-jambUdvIpake sampUrNa vistArase dhAtakIkhaNDake eka dizA sambandhI vistArameM tIna lAkha yojana adhika vRddhi huI hai| dhAtakIkhaNDake eka dizA sambandhI vistArase puSvaravara dvIpake eka dizA sambandhI vistArameM bAraha lAkha yojana adhika vRddhi huI hai| isaprakAra svayambhUramaNadvIpa paryanta anantara adhastanadvIpase usake Age sthita dvIpake vistArameM tigunI vRddhi hotI gaI hai| vizeSArtha-jambUdvIpake pUrNa ( 1 lAkha yo0) vistArako apekSA dhAtakIkhaNDake eka dizA sambandhI 4 lAkha yo* vistArameM ( 4 - 1= ) 3 lAkha yojana adhika vRddhi huI hai| dhAtakIkhaNDake eka dizA sambandhI 4 lAkha yo0 vistArase puSkaravaradvIpake eka dizA sambandhI 16 lAkha yo. vistArameM ( 16 lAkha - 4 lAkha = ) 12 lAkha yojana adhika vRddhi huI hai| ___ isaprakAra yahA~ sabhI adhastanadvIpoMse svayambhUramaNadvIpa paryanta Age-Age sthita dvIpake vistArase ( 12 lAkha - 3 lAkha -9 lAkha yo0 arthAt ) 3 gunI vRddhi hotI hai| prahIndravaradvIpase antima svayambhUramaNadvIpake vistArameM hone vAlI vRddhikA pramANa tassa aMtima-viyappaM vattahassAmo-rima-ahiMdavara-dIdAdo aMtima-sayaMbharamaNabIyarasa vaDi-pamANaM tiya-rajjayo battIsa-svehi avaharida-pamANaM puNo aTThAvIsa-sahassaekka-saya-paNudhIsa-joyaNehiM abhahiyaM hoi / 7 / / SaNa joyaNa 28125 / / artha-usakA antima vikalpa kahate haiM-dvicarama ahIndrabara-dvIpase antima svayambharamaNadvIpake bistArameM hone vAlI vRddhikA pramANa battIsase bhAjita tIna rAjU aura aTThAIsa hajAra ekasau paccIsa yojana adhika hai / arthAt rAjU +28125 yojana hai| vizeSArtha-dvicarama grahIndravaradvIpase antima svayambhUramaNa dvIpake vistArameM adhika vRddhi kA pramANa 32 se bhAjita 3 rAjU tathA 28125 yojana hai /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 255 ] paMcamo mahAhiyAro { 75 sabaDhINaM prANayaNe mAhA-suttaM-- icchiya-dIve ru'daM, ti-guNaM dalidUNa tiNNi-lamakhUNaM / ti lakkhUNa-ti-guNa-vAse, sohiya dalide huve baDDhI / / 255 / / prayaM-isa vRddhi pramANako lAneke lie yaha mAthA sUtra hai-- icchita dvIpake timune vistArako AdhA karake usameMse tIna lAkha kama kara denepara jo zeSa rahe use tIna lAkha kama tigune vistArameMse ghaTAkara zeSako AdhA karanepara vRddhikA pramANa hotA hai / / vizeSAyaM gAyAnusAra sUtra isaprakAra haivaNita vRddhi=(3 4 iSTa dvIpakA vyAsa--300000)-(34 usakA vistAra-300000) udAharaNa-mAnalo-iSTadvIpa puSkaravaradvIpa hai / jisakA vistAra 16 lAkha yojana hai| usako vaNita vRddhi=(341600000-300000)--(34 1600000-300000) = 4500000 - 2100000 = 1200000 yojana vRddhi / isIprakAra antima vikalpameM iSTadvIpa svayambhUramaNa dvIpa hai| jisakA vistAra jagaccha eNI + 71190 yojana hai / isalie usakI vazita ddhi-[34 (jaga + 750')-300000] [3434 (jaga0+5000-300000 _3 (jaga0 +75900)-300000 -- (jaga0+560)+ 300000 Xx20 _ (jaga+75000) 3 jaga0 / 34750003 rAjU +28125 yojana / 2x2x24447 2x2x2
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] tilomapaglasI SaSThama-pakSa pakSa alpabahutva meM do siddhAnta kahate haiM (1) icchita dvIpa ke eka dizA sambandhI vistArako apekSA zragrima dvIpa ke vistArameM 23 lAkha kama caugunI vRddhi hotI hai- [ gAthA : 255 chaTTama-pavakhe appabahulaM vattaissAmo / taM jahA -- jaMbUdIvassa zraddha-dAdI dhAvaiDassa eya-bisa rudaM prAhu-lakkheNa bhahiyaM hodi 350000 / jaMbUdIvassa aNa sammilide dhADasa eya- disa-haM dAdo poktharathara dIvassa eya disa ruda- vaDDhI eyArasalakkha paNNAsa - sahassa-joyaNehi amahiyaM hoi 1150000 / evaM dhAvaIsaMDa-ppaDuvicha- dIvasa eya- disa ruMda vaDDhIdo tabaNaMtara uvarima- dIvassa vaDDI cau-guNaM aDDhAijjalakkheNUNaM hoNa gacchai jAya sayaMbhUramaNadozro ti // artha chaTe pakSa meM alpabahuttra kahate haiM / vaha isaprakAra hai- jambUdvIpa ke ardha vistArakI apekSA ghAtakakhaNDakA eka dizA-sambandhI vistAra sAr3he tIna lAkha yojana adhika hai - 350000 | jambUdvIpa ke ardha vistAra sahita dhAtakIkhaNDa ke eka dizA-sambandhI vistArakI apekSA puSkaravaradvIpake eka dizA-sambandhI vistArakI vRddhi gyAraha lAkha pacAsa hajAra yojana adhika hai- 1150000 / isa prakAra dhAtakIkhaNDa- prabhRti icchita dvIpake eka dizA sambandhI vistArako apekSA tadanantara agrima ath vistAra meM r3hAI lAkha kama caugunI vRddhi svayambhUramaNa dvIpa taka hotI calI gaI hai / - - vizeSArtha - jambUdvIpa ke ardha vistArakI apekSA dhAtakIkhaNDakA eka dizA sambandhI vistAra ( 4 lAkha yo0 3 lAkha yo0 ) 33 lAkha yojana adhika hai / punaH jambudvIpake ardha vistAra sahita dhAtakIkhaNDa ke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA puSkaravaradvIpa ke eka dizA sambandhI vistArakI vRddhi ( 16 - 43 lAkha yo0 ) = 1150000 yojana hai / - isaprakAra ghAtakIkhaNDa Adi iSTa dvIpake eka dizA sambandhI vistArakI apekSA bAda meM Age zrAnevAle dvIpake vistArameM 23 lAkha yo0 kama 4 gunI vRddhi antima dvIpa taka calI gaI hai| astana dvIpoMke eka dizA sambandhI vistArakI apekSA svayambhUramaNadvIpake eka dizA sambandhI vistArakI vRddhi tattha aMtima viyappaM vattaissAmo-- [ sayaMbhUramaNadIvassa heTThima-sayala - doSANaM eya-bisa-dasamUhAbo sayaMbhUramaNadIvassa eya-visa haba baDhI] caurAsoSi - rUbehi P
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 256 ] paMcamo mahAhiyAro [77 bhajida-seDhI puNo tiya-hida-tiNNi-lakkha-paNuvosa-sahassa-joyaNehi anbhahiyaM hoi / tassa ThavaNA 84 ghaNa-joyaNa 12000 / prartha-unameMse antima vikalpa kahate haiM-svayambhUramaNa-dvIpase pahaleke samasta dvIpoMke eka dizA-sambandhI vistArakI apekSA svayambhUramaragatIpake eka-dizA sambandhI vistArameM caurAsI rUpoMse bhAjita jagacchreNI aura tInase bhAjita tIna lAkha paccIsa hajAra yojana adhika vRddhi huI hai| usakI sthApanA isaprakAra hai-(jagacchreNI:84) + 33.30 / sandhaDDhINaM ANayaNaTuMgAhA-suttaM-- aMtima-rada-pamANa, lakSaNaM tIhi bhAjivaM buguNaM / balida-tiya-lakkha-juttaM, parivaDhI hodi dIvANaM // 256 / / artha-una vRddhiyoM ko prApta karane hetu gAthA-sUtra eka lAkha kama antima vistAra-pramANameM tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use dugunA karake adhita tIna lAkha ( 30000deg) aura milA denepara dIpoMkI vRddhikA pramANa hotA hai / / 256 / / udAharaNa-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haivaNita baddhi iSTa dvApakA vyAsa - 100000 43+ 300000 uvAharaNa mAnalo-puSkaravaradvIpakI variNata - vRddhi nikAlanA hai jisakA vyAsa 1600000 yo0 hai / sUtrAnusAra vaNita vRddhi= 1600000 --100000 x 2+ 300000 24T 300000 =( 50000042)+ 150000 = 1150000 yojana / isIprakAra svayambhUramaNadvIpatrI vaNita vRddhi - (jaga | jaga +91.9..-100000x 2+3 = ( Ixx 2 ) + (deg5:3' x 2) - (1000.0042)+39082 -- jaga0 + (deg4g2' - 200100 + 150000) yo. --jaga0+75000-200000 + 450000 yo.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] tiloya paNNattI = jaga0 + 25000 yojana | (2) iSTadvIpase pahale ke dvIpoMke vistAra samUhako prApta karane kI vidhi [ gAthA : 257-258 - vIvAda heTTima-bovANaM ruMda-samAsA ANayaNa gAhA-sutaM cau-bhajida iTu-rudaM, 'heTThe ca dvAviNa tatyekkaM / lakkhUNe tiya-bhajibe, uvarima- rAsimmi sammilide // 257 // lakkhaddha hINa kade, aMbudIvassa addha pahRdi to / iTThassa ducarimaMtaM, dIvANaM melaNaM hodi // 258 // * - icchita dvIpa se pahaleke dvIpoMke vistAra samUhako prApta karane hetu gAthA-sUtra cArase bhAjita iSTa dvIpake vistArako alaga rakhakara icchita dvIpase pahale dvIpakA jo vistAra ho usameMse eka lAkha kama karake zeSameM tAnakA bhAga dene para jo labdha prAve use uparima rAzi meM milAkara AdhA lAkha kama karanepara ardha jambUdvIpase lekara icchita dvicarama ( ahIndravara ) dvIpa taka una dvIpoMkA sammilita vistAra hotA hai / / 257-256 // vizeSArtha - ardhajambUdvIpase iSTa dvIpa paryantake dvIpoMkA sammilita vistAra prApta karane hetu donoM gAthAoM ke anusAra sUtra isaprakAra hai sammilita vistAra == iSTa dvIpakA vistAra iSTa dvIpase pahale ke dvIpakA vyAsa + 3 1000000 udAharaNa - isa sUtra se ardhajambUdvIpa sahita puSkaravara dvIpa takakA vistAra yoga prApta karane hetu usase bhAge vAruNIvara dvIpakA vistAra 64 lAkha yojana aura puSkaravarakA vistAra 16 lAkha yojana pramANa hai| tadanusAra uparyukta sammilita vistAra = 2500000 + 1600000-100000. 100000 i 100000 = 1600000 + 500000 - 40000 yojana / = 2050000 yojana / 1. da. ba. ka ja. cehe TThAviNa takkeM /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 258 ] paMcamo mahAhiyAro [ 79 saptama-pakSa sAtaveM pakSake alpabahutva meM do siddhAnta kahate haiM (1) icchita dvIpoMke donoM dizAmro sambandhI vistArakI apekSA unake anantara lipima dvoneka divasAdhI birasA meM pAMca lAkha kama caugunI vRddhi prApta hotI hai| sattama pakkhe appabahalaM vattaissAmo-sayala-jaMbUdIva-ru dAdo dhAdaIsaMDassa eya-disa-rada-vaDDho tiNNi-lakSaNabhAi hoi 300000 / jaMbUdIpa-sammilita-bAbaIsaMDa-dovassa doSiNa-disa-rudAdo pokkharavara-bIvassa eya-visa-ruda-vaDDhI satta-laklehi abbhahiyaM hoi 700000 / evaM dhAdaIsaMDa-ppaha di-icchiya-bIvANaM voNNi-visa-dAdo tadaNaMtarovarima-dIvassa eya-disa ruda-baDhI cau-guNaM paMca-lakSaNaNaM hodUNa gacchavi jAva sayaMbhUramaNadIno si // artha-sAtaveM pakSameM alpabahutva kahate haiM-jambudvIpake sampUrNa vistArase dhAtakIkhaNDake eka-dizA-sambandhI vistAra meM tIna lAkha yojana adhika vRddhi huI hai-300000 / jambUdvIpa sahita dhAtakIkhaNDake donoM dizAoM-sambandhI vistArako apekSA puSkaravaratIpake eka dizA-sambandhI vistArameM sAta lAkha yojana adhika vRddhi huI hai-700000 / isaprakAra dhAtakIkhaNDa Adi icchita dvIpoMke donoM dizAoM-sambandhI vistArakI apekSA unake anantara sthita agrima dvIpake eka-dizAsambandhI vistAra meM pAMca lAkha kama caugunI vRddhi svayambhUramaNadvIpa paryanta hotI calI gaI hai / / vizeSArtha --jambUdvIpake 1 lAkha yo vistArase dhAtakIkhaNDake eka dizA sambandhI 4 lAkha yo0 vistArameM ( 400000 - 100000 yo0 % ) 300000 yo0 adhika vRddhi huI haiM / jambudvIpa ke ( 1 lAkha yo0 ) sahita dhAtakIkhaNDake donoM dizAoM sambandhI ( 4 lA0 + 4 lA0=8 lAkha yojana ) vistArakI apekSA puSkaravara-dvIpake eka dizA sambandhI ( 1600000 yo0 ) vistArameM ( 1600000 - 900000 = ) 700000 yojanakI adhika vRddhi huI hai / isaprakAra dhAtakokhaNDa Adi iSTa dvIpoMke donoM dizA sambandhI vistArakI apekSA unake bAda ( anantara ) sthita prAgeke dvIpake eka dizA-sambandhI vistArameM ( 3 lAkha 412 lAkha / 12 lAkha - 7 lAkha = ) 500000 kama caugunI vRddhi svayambhUramaraNadvIpa paryanta calI gaI hai| adhastana samasta dvIpoMke donoM dizA sambandhI vistArakI apekSA svayambhuramaNadvIpake eka dizA sambandhI vistArakI vRddhitattha aMtima-viyappaM vattaissAmo-sayaMbhUramaNa-dIvassa heTima-sayala dIvANaM boNNi-visa-ruda-samUhAdo sayaMbhUramaNa-dIvassa eya-disa-ruva-vaDhI cavIsa-rUvehi bhajida
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 259 rajjU puNo tiya-hida-paMca-lakkha-sattatIsa-sahassa-paMca-saya oyaNehi anbhahiyaM hodi| tassa ThavaNA 7 / 24 dhaNa joyaNANi 534000 / artha- inameMse antima vikalpa kahate haiM-svayambhUramaNa-dvIpase adhastana sampUrNa dvIpoMke donoM dizAoM-sambandhI vistArakI apekSA svayambharamaNadvIpake eka dizA-sambandhI vistArameM caubIsase bhAjita eka rAjU aura tInase bhAjita pA~ca lAkha saiMtIsa hajAra pA~caso yojana adhika vRddhi huI hai| usakI sthApanA isaprakAra hai-rAjU + 17500 yo / tamkhaDDhoNaM ANayaNaTuMgAhA-susaM saga-saga-vAsa-pamANa, lakkhUNaM tiya-hivaM tu-lakkha-juvaM / ahayA paNa-lavastrAhiya-bAsa-ti-bhAgaM tu paribaDDI // 256 / / arpa-una vRddhiyoMko prApta karane hetu gAthA-sUtra eka lAkha kama apane-apane vistAra-pramANameM tInakA bhAga dekara do lAkha aura milAnepara usa vRddhikA pramANa hotA hai / athavA pA~ca lAkha adhika vistArameM tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA ukta vRddhikA pramANa hotA hai / / 259 / / vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haivaNitavRddhi vistAra - 100000 + 200000 yo / athavA vistAra + 500000 yo0 udAharaNa-mAnalo-iSTa-dvIpa puSkaravara hai / tadanusAravarNittavRddhi = 1600000 - 100000 +200000 yo0 / -700000 yojana vRddhi| athavA, variNatavRddhi ... 1600000+ 500000 (dvitIya sUtrase) =500000 yojana vRddhi /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 gAthA : 260 ] paMcamo mahAhiyAro isI prakAra svayambhUramaNadvIpako jagacche kho + 37500 - 100000 yo0 variNata vRddhi - 56 -+200000 yo -jagaNI + 37500 - 500000 + 200000 yo0 = ( jaga* - - 1 ) + ( 37500 --- 100000 + 600000 ) yo0 = ( jaguH 434 ) + 537500 yojana vRddhi / (2) iSTa dvIpase adhastana samasta dvIpoMke donoM dizAoM sambandhI vistArake yogakA pramANapuNo icchiya-vIvAdo heTima-sayala-cIvANaM doSiNa-disa-havassa samAso vi ekka-lakkhAvi-cau-guNaM paMca-lakkhehi abhihiya hoUraNa gamachaha jAva ahiMvabaravIyo ti // artha-punaH icchita dvIpase adhastana samasta dvIpoMke donoM dizAoM sambandhI vistArakA yoga bhI eka lAkha ko prAdi lekara caugunA aura pAMca lAkha adhika hokara ahIndravara-dvIpa taka calA jAtA hai / tabaDhINaM pANayaraNa he 'imaM gAhA-sutaM-- da-guNiya-saga-saga-bAse, paNa lakkhaM pravaNiNa tiy-bhjide| heTThima-bovANa puDhaM, do-visa-ru'immi hodi "piMDa-phalaM // 260 / / artha-usa vRddhiko prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai apane-apane dugune vistArameM se pAMca lAkha kama karake zeSameM tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA adhastana dvIpoMke donoM dizAoM-sambandhI vistArakA yogaphala hotA hai / / 260 / / vizeSArya--pASAnusAra sUtra isaprakAra haibaNita vistAra yogaphala=24 vyAsa - 500000 1. da. na. ka. ja. imaa| 2. da. ja. hiMdaphalaM, da. siMdaphalaM, ka. biMduphalaM /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] timoyI [ gAthA : 260 mAnalo---'puSkarava radvIpa iSTa hai / usakA vyAsa 1600000 yojana hai| ataeva usake Azvastana dvIpoMke donoM dizAoM sambandhI dvIpoMkA--- vistAra yogaphala - 241600000-500000 yo. = 100000 yojn| aSTama-pakSa -- - -- - -- AThaveM pakSake alpabahutvameM do siddhAnta kahate haiM / (1) inchita samudroMkI eka dizA sambandhI vistAra-vRddhi adhastana saba samudroMkI donoM dizA-sambandhI vistAra vRddhise 4 lAkha yo0 kama caugunI hotI haiaTThama-pakkhe appabahulaM vasaissAmo-lavaNasamuhassa doNNi-visa-ru dAdo kAlogasamudassa eya-visa-ruda-vaDDhI cau-lakkhaNabhahiyaM hovi 400000 / lavaNa-kAlodagasamudANaM doNNi-visa-rudAdo pokkharavara-samuhassa eya-disa-ruMda-vaDDhI bArasa-lakkhaNabhahiyaM hodi 1200000 / evaM kAlodaga-samudda-ppahuvi tatto uvarima-tadaNaMtara-icchiyarayaNAyarANaM eya-disa-rada-yaDDhI heDima-sabdha-gIrarAsINaM boSNi-disa-haMda-baDDIvo cauguNaM ca u-lakkha-vihINaM hoUNa' gacchai jAva sayaMbhUramaNasamuddo ti / / artha-pAThaveM pakSa meM alpanahutva kahate haiM--labaraNasamudrake donoM dizAoM sambandhI vistAra kI apekSA kAloda-samudrake eka dizA-sambandhI vistArameM cAra lAkha yojana adhika vRddhi huI hai400000 yo0 / lavaNa aura kAloda samudrake donoM dizAoM-sambandhI sammilita vistArako apekSA puSkaravara-samudrake eka dizA-sambandhI vistArameM bAraha lAkha yojana adhika vRddhi huI hai-1200000 yo0 / isaprakAra kAloda samudrase lekara uparima tadanantara icchita samudroMkI eka dizA-sambandhI vistAra-vRddhi adhastana saba samudrAko donoM dizAoM sambandhI vistAravRddhise cAra lAkha kama caugunI hokara svayambhUramaNa-samudra paryanta calI gaI hai| vizeSArtha-lavaNasamudra ke donoM dizAoM sambandhI ( 2 lAkha+2 lAkha-4 lAkha yo0) vistArakI apekSA kAloda-samudrake eka dizA-sambandhI ( 8 lAkha yo0) vistArameM ( 8 lAkha - 4 lAkha yo0 = ) 400000 yojana adhika vRddhi hotI hai| lavaNa aura kAloda samudrake donoM " -- 1. 6. ba. ka. ja. hodiUNa / -UML +
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 261 ] paMcamo mahAhiyAroM [ 83 dizAoM sambandhI sammilita [ (2+2)+(+7 )=20 lAkha yo ] vistArakI apekSA puSkaravara samudrake eka dizA-sambandhI ( 32 lAkha yo ) vistArameM ( 32 lAkha yo0 - 20 lAkha 41 = ) 1200000 yojana adhika vRddhi hotI hai| isaprakAra kAlodasamudrase lekara usase uparima tadanantara iSTa samudroMkI eka dizA-sambandhI vistAra-vRddhi akstana samasta samudroM kI donoM dizAoM-sambandhI vistAra-vRddhise 400000 kama 4 gunI hokara svayambhUramaraNasamudra paryanta calI jAtI hai| adhastana samasta samudroMke donoM dizA sambandhI vistArako apekSA svayambhUramaNasamudrake eka dizA sambandhI vistArako vRddhitattha aMtima - viyappaM yattahassAmo-sayaMbhUramaNassa hediThama-savva-sAyarANaM voNNi-disa-ruvAvo sayaMbharamaNa-samuhassa eya-disa-ruva-baDDhI rajjUe bArasa-bhAgo purago tiya-hiva-ghau-lakkha-paMcahattari-sahassa-joyaNehi ambhahiyaM hodi / tassa TharaNA7 / 12 / dhaNa joyaNANi 475900 / artha-unameMse antima vikalpa kahate haiM svayambhUramaNa-samudra ke adhastana sampUrNa samudroMke donoM dizA-sambandhI vistArako apekSA svayambhUramaNasamudrake eka dizA-sambandhI vistArameM rAjUkA bArahavAM bhAga aura tInase bhAjita cAra lAkha pacahattara hajAra yojana adhika vRddhi huI hai| usakI sthApanA isaprakAra hai-rAjU +474000 yo0 / sambaDDhINaM prANayaNa-hedu ima' gAhA-suttaM iTThohi-vikkhaMbhe, cau-lakkhaM melidUNa tiya-bhajide / tIva-rayaNAyarANaM, do-disa-rudAvu uparimeya-disaM // 261 / / prarSa-usa vRddhiko prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai-- iSTa samudrake vistArameM cAra lAkha milAkara tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanI pratIta samudroMke donoM dizAoM sambandhI vistArakI apekSA uparima samudrake eka-dizA-sambandhI vistArameM vRddhi hotI hai / / 261 / / vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haivaNitavaddhi= iSTa samudra kA vistAra + 400000 1.da ba. kra. je. imaa|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] tadanusAra tiloya paNNattI [ gAthA : 261 udAharaNa - mAnalo - iSTa samudra vAruNIvara hai / usakA vistAra 128 lAkha yojana hai / vANIvara samudra ke atIta samudroMke donoM dizAoM sambandhI vistArakI apekSA uparima samudrakI eka dizA sambandhI- 12000000+400000 3 = 4400000 yojana isIprakAra svayambhUramaNa samudrakI vistAra vRddhi = jaga0 vaNita vRddhi = 25 A +75000+400000 jaga 0 74443 3 475000 3 + re rAjU + 47 5000 yojana / (2) abhyantara samudroMke donoM dizAoM sambandhI vistArase tadanantara sthita uparima samudrako donoM dizA-sambandhI vistAravRddhi caugunI aura cAra lAkha adhika hai heTTima - samAso vi- iTTassa- kAlodaga samuddAdo heTThimekkassa samuhassa doNi-visaruMda-samAsaM ca lakkhaM hodi 400000 pokkharabara- samuddAdo heTTima - doNi-samuddANaM - disa ruda- samAsaM bosa- lakkha joyaNa pamANaM hodi 2000000 / evamabbhaMtarima - NIrarAsINaM doNi- disa - ruMda samAsAdo tadaNaMtarovaribha-samuddassa epa - disa ruba baDhI caguNaM ca u-lakkheNagbhahiyaM hoUNa gacchai jAva ahiMdavara samuddo ti // artha - adhastana yoga bhI - iSTa kAloda samudrase adhastana ( kevala ) eka lavaraNasamudrakA donoM dizAoM-sambandhI vistAra-samAsa cAra lAkha hai - 400000 yo0 1 puSkaravara samudrase adhastana donoM samudroMkA donoM dizAoM-sambandhI vistAra-samAsa bIsa lAkha - 2000000 yojana - pramANa hai / isaprakAra abhyantara samudroMke donoM dizAoM-sambandhI vistArasamAsase tadanantara sthita uparima samudrakI donoM dizA-sambandhI vistAra vRddhi caugunI aura cAra lAkha adhika hokara ahIndravara samudra paryanta calI gaI hai / / i
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 262 ] paMcamo mahAhiyAro [ . tadhvaDDINaM ANayaNa-hedu imaM gAhA-sutaM - du-guriNaya-saga-saga-vAse, cau-lakkhe pariNaraNa tiya-bhajive / tIda - rayaNAyarANaM, do - disa - bhAyammi piMDa - phalaM // 262 / / artha - usa vRddhiko prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai - apane-apane dugune vistArameMse cAra lAkha kama karake zeSameM tInakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA atIta samudroMke donoM dizAoM-sambandhI vistArakA yoga hotA hai / / 262 11 vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haimAra_iSTa dvIpakA vistAra 42 )-400000 jvAharaNa-mAnalo-yahA~ puSkaravaradvIpa iSTa hai aura usakA vistAra 32 lAkha yo0 hai / pratIta samudroMke donoM dizAnoM-sambandhI ( lavaNa aura kAloda samudrakA ) sammilita vistAra yoga= (12000004-40000deg yo / -2000000 yojn| navama-pakSa iSTa dvIpa yA samudra meM jambUdvIpake samAna khaNDoMko saMkhyA prApta karane kI vidhi - evama - pakkhe appabahulaM vattaissAmo--jaMbUdIvassa bAvara-suhama-khettaphalapamANeNa lavaraNa-samudassa khetaphalaM kijjaMta' cauthIsa-guraNaM hodi 24 / jaMbadovassa khetaphalAdo dhAdaIsaMDassa khettaphalaM cauvAlIsahiyaM ekka-sayamettaM hodi 144 / evaM jANidUNa NedavaM jAva sayaMbharamaNasamuddo ti // artha ---nave pakSameM alpabahutva kahate haiM-jambUdvIpake bAdara evaM sUkSma kSetraphalake pramANase lavaNasamudrakA kSetraphala karanepara caubIsa-guNA hotA hai 24 / jambUdvIpake kSetraphalase dhAtakIkhaNDakA kSetraphala eka sau cavAlIsa guNA hai 144 / isaprakAra jAnakara svayambhUramaraNa-samudra paryanta le jAnA cAhie / / 1. da. ba. ka. ja. kijutta /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; ] tiloya paNNattI [ gAyA : 262 vizeSArtha -- jambUdvIpakA bAdara kSetraphala 34 (0) athavA 3 (2500000000 ) varga yojana hai aura usakA sUkSmakSetraphala 104 ( 2500000000 ) varga yo0 hai / isIprakAra lavaNa samudrakA bAdara kSetraphala - 3 x [ ( 500000 ) - ( 100000 ) 2 ] athavA 3 x [ 62500000000 2500000000 ] varga yo0 athavA 3x [ 60000000000 ] varga yojana hai / aura usakA sUkSma kSetraphala - x[ 60000000000 ] varga yojana hai / lavaraNasamudrakA bAdara evaM sUkSma ( pratyeka ) kSetraphala jambUdvIpa ke bAdara evaM sUkSma ( pratyeka ) kSetraphala 24 guNA hai / yathA -- lavaNa samudrakA bAdara kSetraphala = ( jambUdvIpakA bAdara kSetra0 x 24 ) - 3 x ( 2500000000 x 24 ) =3x(60000000000) varga yo0 / lavaNasamudrakA sUkSma kSetraphala = ( jambUdvIpakA sUkSma kSetra0 x 24 ) = 10x ( 2500000000 x 24 ) = Viox { 60000000000) varga yojana 1 isIprakAra jambUdvIpa ke bAdara evaM sUkSma kSetraphalase ghAtakIkhaNDa ke bAdara evaM sUkSma kSetraphala pratyeka 144 guNe haiM / ghAtakI khaNDakA bAdara kSetraphala = 3 x [ ( 1300000 ) - ( athavA 3x [ 360000000000 ] vargaM yojana hai / 500000 ) ] X usIkA sUkSmakSetraphala - 20 [ 360000000000 ] varga yojana hai / jo jambUdvIpa ke kSetraphalase kramazaH 144 gune haiM / jambUdvIpa ke kSetraphalase svayambhUramaNa samudrakA kSetraphala kitanA guNA hai ? usakA kathana - tattha aMtima viyapaM vattaissAmo-jagaseDhIe vaggaM ti-guNiya ekka -lakkhachaSNaudi sahassa- koDi-rUvehi bhajidametaM puNo ti guNiva-seMTa coddasa - lakkha-rUve hi bhajiya-meta hi amahiyaM hodi puNo Nava kosehiM parihINaM / tassa ThavabhA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 263 ] paMcamo mahAhiyAro [ 87 1960000000000 ghaNa kheta 1400000 riNa kosANi 6 / / artha- unameM se antima vikalpa kahate haiM-jagancha NIke vargako tigunA karake usameM eka nAkha chacAna_ hajAra karor3a rUpoMkA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA aura tigunI jagacchreNI meM caudaha lAkhakA bhAga denepara prApta hue labdha pramANase adhika tathA nau kosa kama hai| usakI sthApanA isaprakAra hai / ( jaga0 x jaga0 x 3) 1960000000000 ] + [ { (jaga. x 3) 1404000 -9 ko0] tathyaDDhoNaM ANayaNa-hedu imaM gAhA-suttaM lakkhUNa-iTTa-rudaM, ti-guNaM 5 umAda-iSTa mAsapurNa lakkhassa kavimmi hive, jaMbUdobovamA khaMDA / / 263 // artha-usa vRddhiko prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai eka lAkha kama iSTa dvIpa yA samudrake vistArako tigunA karake phira use caugune apane vistArase guNA karanepara jo rAzi utpanna ho usameM eka lAkhake vargakA bhAga-denepara jambUdvIpa sadRza khaNDoMkI saMkhyA prApta hotI hai / / 263 // vizeSArtha ---gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai ___ iSTadvIpa yA samudrameM jambUdvIpa sadRza khaNDoMkI saMkhyA athavA variNata kSetraphalameM vRddhikA pramANa ... --3 x ( iSTa dvIpa yA samudrakA vistAra-100000 ) x 4 x ( usakA vistAra ) (100000 )2 udAharaNa-mAnalo-yahA~ vAruNIvara samudra iSTa hai aura usakA vistAra 128 lAkha yojana hai, isameM jambUdvIpa sadRza khapaDoMko saMkhyA__34 ( 12800000 - 177000 )xxx ( 12800000) (100000)2 --3412700000x4 x 12800000 100000x100000 =1241274 128 = 165072 khaNDa hote haiN|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 ] tiloyapaNNatI [ gAthA : 263 isIprakAra [ uparyukta sUtrAnusAra ] svayambhUramANasamudra meM .... 3 x ( jaga0+75000-100000 )444 (jaga0 +75000 ) vaNita ---- (100000) -- 34 jaga0 x 4(jaga0 +75000) +34 (-25000)x4(jaga0 +75000) ---- -. --- (10)10 " . _3 (jaga0 x jama0), 3 jaga0475000 3 jaga04 25000.. 4x75000 --3X25000x. 1964 (10) 74(10)107 4 (10)." 3 (jaga.x jaga.) 1964 (10). 0 _3 jaga0-75000-25000)---2 -250%94-9. 7X( 10(75000-25000)---20125000 475000 100000x100000 - 3 (jagajaga) + 3 jaga0450990...-yojana / _ 3 (jaga0 x jaga0) + 3 jagacchu No ... kosa / 36 1960000000000 1400000 3-jaga02 1960000000000 3 jaga. --kosa / 1400000 dasavA~-pakSa / adhastana dvIpa yA samudrase uparima dvIpa yA samudrakI khaNDa-zalAkAeM caugunI haiM aura prakSepabhUta 96 uttarottara dugane-dugune hote gaye haiMdasama-pakkhe appabahulaM bacaissAmo / taM jahA--jaMbUvIvassa bAdara-muhama-kkhetaphala-ppamANeNa lakSaNasamudassa khetaphalaM kijjataM caucIsa-guNa-ppamANaM hodi 24 / lavaNasamuhassa khaMDa-salAgANaM saMkhAdo dhAdaisaMDassa khaMDa-salAgA changuNaM hodi / dhAvasaMDassakhaMDa-salAgAdo kAlodaga-samuddassa khaMDa-salAgA cau-guraNaM hoUNa' chaNNaudi-havegabhaDiyaM hovi tatto uvarima-tavaNaMtara-heTima-dIva-uvahIvo aNaMtaroparima-dIvassa ubahissa pA khaMDasalAgA caugguNaM-ghaugguNaM pakkheva-mUva-chaNNaudI yuguNa-gaNaM hoUNa gacchaha jAva sayaMmUramaNa-samuddo ti // 1. da. hodiknn|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 263 ] paMcamo mahAhiyAro [ 89 prartha-dasaveM pakSameM alpabahutva kahate haiM / vaha isaprakAra hai-jambUdvIpake bAvara evaM sUkSma kSetraphalake barAbara lavaNa-samudrakA kSetraphala karanepara vaha usase caubIsa-guNA hotA hai 24 / lavaNasamudra sambandhI khaNDa-zalAkAoMko saMkhyAse dhAtakIkhaNDako khaNDa-zalAkAeM chaha-guNI haiM dhAtakIkhaNDadvIpako khaNDazalAkAoMse kAloda-samudrakI khaNDazalAkAeM cAra-guNI hokara cAna rUpoMse adhika haiM / puna: isase Upara tadanantara adhastana dvIpa yA samudrase anantara uparima dvIpa yA samudrakI khaNDazalAkAe~ caugunI haiM aura inake prakSepabhUta chayAnaba uttarottara svayambhUramaraNasamudra paryanta dugune-dugune hote gaye haiN| vizeSArpa-dhAtakIkhaNDakA bAdara kSetraphala 3 [( 1328:002 - ( 500000 2 | athavA 34360000000000 varga yojana / usIkA sUkSma kSetraphala V. [ ( 3302010 )2 - ( 500:00 )2 | =vx360000000000 varga yojana / kAlodakakA bAdara kSetraphala -- 3 (10) [ ( 36 ) --- ( 23 )2 ! 3 x (10) x 16800 varga yojana / usIkA sUkSma kSetraphala 20.x(10) [ (26deg ) - (10)] vx(104 16800 varga yojana / puSkaravara dvIpakA bAdara kSetraphala =3 (50) [ ( 60 )2 .-- ( 26deg )] =347200000000000 varga yojana / usIkA sUkSmakSetraphala 17.(10) [ ( 15deg } -- ( 260 )2 ] = 17.x(10) [ 72000 ] varga yojana / jambUdvIpake sUkSma kSetraphala 1.4 (10).x(25) varga yojanase lavaNasamudrakA sUkSmakSetraphala 10x (10) (600) varga yojana 24 guNA hai !
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] tiloyapaNNattI [ mAthA : 264 __ usI (jambUdvIpa) ke sUkSma kSetraphalase dhAtakIkhaNDadvIpakA sUkSma-kSetraphala - x (10).x ( 3600 ) varga yojana 144 guraNA hai| usIke sUkSmakSetraphalase kAlodaka samudrakA sUkSma kSetraphala hex(10) - ( 16800 ) varga yojana 672 guNA hai / usI ( jambUdvIpa ) ke sUkSmakSetraphalase puSkarabara dvIpakA Vox (10) x (72000) varga mojana sUkSma kSetraphala 2880 guNA hai| khaNDazalAkAe~-dhAtakIkhaNDa dvIpakI 144 khaNDa zAlAkAoMse kAlodadhisamudrakI 672 khaNDazalAkAe~ 4 guragI hokara 96 adhika haiN| yathA--672 - (14444)+96 / kAlodadhi samudrakI 672 khaNDazalAkAroMse puSkaravaradvIpakI 2880 khaNDazalAkAeM 4 guNI hokara 96 42 adhika haiM / yathA--2880( 672 4 4) + (9642) / ityAdi / isIprakAra 15 ke sthAna para 3 rakha denepara uparyukta samasta dvIpa-samudroMke bAdara kSetraphala ke lie ghaTita ho jaavegaa| ___ uparyukta gaNita-prakriyAse spaSTa ho jAtA hai ki adhastana dvIpa yA samudrako khaNDazalAkAoMse anantara uparima dvIpa yA samudrakI khaNDazalAkAe caugunI haiM aura inake prakSepa-bhUta 96 uttarottara dugune-dugune hote gaye haiM / isIprakAra svayambhUramaNa paryanta jAnanA caahie| svayambhUramaNadvIpako khaNDazalAkAoMse svayambharamaNa-samudrako khaNDazalAkAeM ___kitanI adhika haiM ? unheM kahate haiMtastha aMtima-viyappa vattaissAmo---[sayaMbhUramaNadIya-khaMDa-salAgAdo sayaMbhUramaNasamuddassa khaMDa-salAgA] tiNNi-seDhIo satta-lakya-joyahi bhajivAo puNo NayajoyaNehi anbhahiyAno hovi / tassa ThavaraNA- ... dharaNa joyaNAriNa 6 // artha-unameMse antima vikalpa kahate haiM-( svayambhUramaNadvIpakI khaNDa-zalAkAprose svayambhUramaNasamudrakI khaNDazalAkAe~ ) sAta lAkha yojanoMse bhAjita tIna jagancha raNI aura nau yojanoM se adhika haiM / usako sthApanA isaprakAra hai-- jagaccheNI 3:700000 yo0 +9 yo| tattha aviregassa pamANANayaNaTTha imA sutta-gAhA--- lakkheNa bhajida-saga-saga-vAsaM igi-rUva-virahivaM teNa / saga-saga-khaMDa-salAgaM, bhajide adirega - parimANaM // 264 / / --.-....- - .-..
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo mahAhiyAro artha -- unameM (caugunI se ) pratirikta pramANa lAne ke lie yaha gAthA - sUtra hai eka lAkhase bhAjita apane-apane vistAra meMse eka rUpa kama karake zeSakA apanI-apanI khaNDa-zalAkAnoM meM bhAga denepara atirikta saMkhyAkA pramANa AtA hai / / 264 // vizeSArtha - gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai gAthA : 264 ] prakSepa = pramANa / atirikta khaNDa-zalAkAe~ athavA prakSepa kSetrako nija khaNDa-zalAkAe~ "nija vistAra 100000 udAharaNa - mAnalo-kAloda samudrakI 4 guNita khaNDa-zalAkAoMse atirikta khaNDazalAkA (prakSepa) kA pramANa jJAta karanA hai| kAloda samudrakA vistAra 8 lAkha yo0 hai / isameM 1 lAkhakA bhAga denepara 8 prApta hote haiN| meMse eka ghaTAkara jo zeSa bace usakA kAlodakI khaNDa-zalAkAoMke pramANameM mAga denepara prakSepakA pramANa prApta hotA hai / yathA 672 500000 100000 pariNata vRddhi= 672 7 1 svayambhU ramAdvIpa ke kSetraphalameM jambUdvIpa sadRza khaNDoMkI saMkhyA / athavA jambUdvIpa ke kSetraphalase svayambhUramaNadvIpa kA kSetraphala kitanA gunA hai ? usakA gAthA 263 se sambandhita sUtrAnusAra jaga0 svayambhUramaNadvIpakA bAdara kSetraphala 3x + 37500 yo0 / 56 = (10)10[ 3x4{ =(1), - 96 prakSepa athavA pratirikta pramANa prApta ho jAtA hai / 3x { jaga0 + 37500 - 100000 ) x 44 ( jaga0 ) + 37500 ) 56 56 (100000) - + 37500 ) - 62500 x ( jaga0 . x ( 56 jaga0 X jaga 56x56 jaga0 56 jaga0 56 [ 91 ja0 X 37500. ja0 X 62500__ 56 56 -+37500 } }] * 62500 x 37500 }]
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 264 [344 { 40 + ga ( 37500 - 62500 ) -62500 4 37500}] (20) 2. 344 { 40 410 ( ga 4 25000 ) -- 62500 4 37500 }]] (10),.4 125124 ja0- ( 1946401.25001)-(1038413500 4 4.00) yo. 3 .. jaga0 x jaga0 3444 jaga0 4 25000 _ 344462500437500yo. = 784 * (10) 1444x (100000) 100000 (100000)X(100000)" jaga04 jaga0. =34( 3 jaga0 - 45 yojana / 10)- 5600000 16 ina khaNDazalAkAoMko 4 se guriNata karake svayambhUramaraNa samudra kI khaNDa-zalAkAoMmeMse ghaTA denepara svayambhUramaNasamudra kI prakSepabhUta ( atirikta ) saMkhyA kA pramANa prApta hotA hai / yathA svayambhUramaraNasamudrakI khaNDa-zalAkAeM- [(-34 ) + (3 )-(6 yo0)] - svayambhUramaNa- dvIpa ko khaNDa zalAkAe~ 44=(3APRT )-3600000 16 ] = (13.jA.. + - 3.. )-(yo0-45. yo. ) ____3 jaga0. + 9 yojana / athavA .... dharaNa joyaNANi 9 / ! 700000 gyArahavA~-pakSa gyArahaveM pakSake alpabahutvameM do siddhAnta kahate haiM(1) adhastana dvIpa-samudroMkI zalAkAnoMse uparima dvIpa yA samudra kI zalAkA-bRddhi caugunI se 24 adhika haiekkArasama-pakkhe appabahulaM vattaissAmo / saM jahA-lavaNasamudassa khaMDa-salAgAra saMkhAdo dhAvaIsaMDa-dIvassa khaMDa-salAgANaM vaDDhI vIsuttara-ekka-saezabhahiyaM hodi 120 / lavaNasamuhassa-khaMDa-salAgANaM sammilida-bAdaIsaMDa-dIvassa khaMDa-salAgANaM saMkhAdo kAlo
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 264 ] paMcamo mallAhiyAro [23 daga samudassa khaMDa-salAgANaM baDDho cauruttara-paMca-saegabhahiyaM hodi 504 / evaM dhAdaIsaMkhassa vaDhi'-pahudi heSTima-dIva-uvahINaM samUhAdo aNaMtarovarima-dIyassa yA rayaNAyarassa vA khaMDa-salAgANaM vaDDhI caugguNaM ca uvIsa-rUvehi abbhahiyaM hoUNa gacchai jAba sayaMbhUramaNa-samuddo ti|| artha - gyArahaveM-pakSameM alpabahutva kahate haiN| baha isaprakAra hai-lavaNasamudra-sambandhI khaNDazalAkAroM kI saMkhyA se dhAtakIkhaNDa-dvIpako khaNDa-zalAkAroM kI vRddhi kA pramANa ekaH sau bIsa hai 120 / lavaraNasamudra kI khaNDa-zalAkAoM ko milAkara dhAtakIkhaNDa dvIpa-sambandhI khaNDa-zalAkAoM ko saMpAse kAlodaka samudra-sambandhI khaNDa-zalAkoMkI vRddhi kA pramANa pAMca sau cAra hai 504 / isaprakAra dhAtakIkhaNDadvIpa-sambandhI zalAkA-vRddhise prArambha kara svayambhUramaNasamudra paryanta adhastana dvIpa-samudroM ke zalAkA-samUha se anantara uparima dvIpa athavA samudra kI khaNDa-zalAkAoM kI vRddhi caugunI aura caubIsa saMkhyA se adhika hotI gaI hai| vizeSArtha-lavaNasamudra sambandhI 24 khaNDazalAkAoM se dhAtakIkhaNDa-dvIpa kI 144 khaNDazalAkAoM meM vRddhi kA pramANa ( 144-24 = ) 120 hai / lavaNasamudra aura dhAtakIkhaNDa dvIpa kI sammilita (24 + 144%) 168 khaNDazalAkAroM se kAloda samudra sambandhI 672 khaNDazalAkAroM meM vRddhikA pramANa ( 672-168-- ) 504 hai| jo 4 gunI hokara 24 adhika haiM / yathA504= ( 12044 ) + 24 / / ___ isaprakAra dhAtakI khaNDadvIpa sambandhI zalAkA bRddhi se prArambha kara svayambharamaNa samudra paryanta adhastana dvIpa-samudroM ke zalAkA-samUha se uparima dvIpa yA samudra kI zalAkAroM kI vRddhi 4 gunI aura 24 se adhika hotI gaI hai / yathA--puSkaravara dvIpa kI 2880 khaNDa - zalAkAroM meM vRddhi kA pramANa 2040 = [ { { 504 ) x 4 }+ 24 ] hai / adhastana dvIpa-samudroM ke zalAkA samUha se svayambhUramaNa samudra kI zalAkAroM meM vRddhi kA pramANa kitanA hai ? tattha aMtima viyappaM battaissAmo-sayaMbhUramaNa-samuddAdo heTima-sayva-dIva-rayaNAyarANaM khaMDa-salAgANa-samUhaM sayaMbhUramaNa-samuddassa khaMDa-salAgammi aNide baDhi-pamANaM kettiyamidi bhaNide jagaseDhoe vaggaM aTThANaudi-sahassa-koDi-joyaNehi bhajidaM puNo sattalakkha-joyaNehi bhajida-tiNNi-jaga-seDhI-abbhahiyaM puraNo coddasa-kosehi parihoNaM hovi / tassa ThavaraNA-........... paNa joyaNANi ...... riNa kosa 14 / 1. da. ba. ka. ja. vaddhi puhRdii| 2. da. ba. pAdaisaMDasalAgANaM /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 265 artha -- svayambhUramaNa samudra se adhastana samasta dvIpa samudroMke khaNDa-zalAkA - samUhako svayambhUramaraNasamudrakI khaNDa-zalAkAoM meM se ghaTA denepara vRddhikA pramANa kitanA hai ? aisA kahanepara grAnabe hajAra karor3a yojanoMse bhAjita jagaccha pIke vargase atirikta sAta lAkha yojanoMse bhAjita tIna jagacchraNI adhika ta 14 korA hai| usakI sthApanA isaprakAra hai - 14 kosa / jaga0 X aga0 3 jaga0 = 98x (10) 10+ 700000 yo0 tayvaDDhI ANayaNa hedumimaM gAhA-sutaM lakkheNa bhajida - aMtima ghAsassa' kabIe ega-rukaNaM / aTTaguNaM hidvAraNaM, saMkalaNAvo du uvarime vaDThI / / 265 / / artha - isa vRddhi pramANako prApta karane hetu yaha gAthA - sUtra hai eka lAkha se bhAjita antima vistArakA jo varga ho usameMse eka kama karake zeSako AThase guNA karane para adhastana dvIpa samudroMke zalAkA-samUhase uparima dvIpa evaM samudrakI khaNDa-zalAkAoMkI vRddhikA pramANa AtA hai / / 265 / / vizeSArtha --- gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai-- yojana hai / varita khaNDa-zalAkA vRddhi = [ -{ antima vistAra 100000 )'-1]x udAharaNa - mAnalI - yahA~ vAruNIvara samudra iSTa hai / usakA vistAra 128 lAkha vAruNIvara samudrakI varigata khaNDa-zalAkA vRddhi [12800000 = - { ( 23488889 ) - 1 ] x 5 = ( 16304 - 1 ) x = =131064 yojana / isIprakAra svayambhUramaNa samudra-sambandhI -- jaga0 mariNata khaNDa-zalAkA vRddhi = [ ( 28 + 75000 yo0 ) - 1 ] x = 100000 1. da. vAsa, ba. vAssa / 2. da. ba. ka. na. aTTha guNaMtidAM / 1 . C / i 1
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 265 ] = ( 1=1 jagacchraNo 2000000 jaga 0 x jaga 0 7000004 1400000 = [( jaga0 x jaga0 2500000x2800000 + jaga0 x jaga0 980000000000 yoo 3 + 2 ) 2 - 1 ] x = 2 paMcamI mahAhiyAro + x 5 ) + ( 8 - + 9 16 3 jaga0 700000 yo X 5 3 jaga0 700000 pI0 ) + ( - 14 koma / 2 x 3 jaga 0 7500000X8 [ 65 x 8 ) - 6 (2) icchita dvIpa yA samudra se adhastana dvIpa samudroMkI khaNDa-zalAkAgroMkA piMDa-phala prApta karane kI vidhi - puNo iTussa bobassa vA samudassa vA heTTima-dIva - rayaNAyarANaM melAvaNaM bhaNNamANe' lavaNasamudassa khaMDa salAgAdo lavarapasamuha - saMmilita ghAvaIsaMDa- vIcassa khaMDasalAnAo sattaguNaM hodi / lavaNa-NIrarAsi khaMDa salAga-saMmilida dhAvaIsaMDa-khaMDasalAgAvo kAlobaga-samudda- khaMDa- salAga-saMmilida heTThima-khaMDa-salAgAo paMca-guNaM hodi / kAlodaga- samuddassa khaMDa - salAga-samiliya haiTThima-vIvovahINaM khaMDa salAgAdo pokkharabara- dInakhaMDa-salAga - saMmiliba-heTTima-dIva - rayaNAyarANaM khaMDa-salAgA caugguNaM hoUNa tiSNi-sathasaTThi - rUvehi amahiyaM hodi / pokkharavaradIya khaMDa - salAga-saMmilida heDima-dIva - rayaNAyarANaM khaMDa-salAgAdo pokkharavara samuddassa saMmilida heTThima dIvova hoNaM khaMDa- salAgA caugguNaM hoUNa satta-saya- caudAla-rUvehiM amahiyaM hodi / eto uvarima- caugguNaM caugguNaM pakkheva mUva-satta-saya- caudAla duguNa-duguNaM hoUNa cajayIsa-rUvehi prabhahiyaM hoUNa gacchaI jAya sayaMbhUramaNa samuddosi // artha - punaH iSTa dvIpa athavA samudra ke adhastana dvIpa samudroMkI khaNDa-zalAkAoM kA mizrita kathana karane para lavaNa samudrakI khaNDa-zalAkAoM se lavaNasamudra - sammilita ghAtakIkhaNDa dvIpakI khaNDazalAkAe~ sAta- guNI haiM / lavaNasamudrakI khaNDa - zalAkAoM se sammilita ghAtakIkhaNDadvIpa sambandhI khaNDa-zalAkAoM kI apekSA kAlodasamudrakI khaNDazalAkAoM sahita yadhastana dvIpa samudroMkI khaNDazalAkAe~ pA~ca - guNI haiM / kAlodasamudrakI khaNDa-zalAkA - sammilita adhastana dvIpa samudroM-sambandhI khaNDa - zalAkAkI prapekSA puSkaravaradIpakI khaNDAlAkAoM sahita adhastana dvIpa samudroMkI khaNDa 1. da. ba. ka. ja. bhaNimAkhe / 2. va. ba. ka. ja. salAgAdo /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 ] tilotta [ gAthA : 265 khaNDa zalAkAe~ caugunI hokara tIna sau sATha adhika haiM / puSkaravaradvIpa kI zalAkAoM sahita zradhastana dvIpa samudroM-sambandhI khaNDa - zalAkAnoMkI apekSA puSkaravara samudrasammilita stana dvIpa samudroMkI khaNDazalAkAeM caugunI hokara sAta sau cavAlIsa zradhika hai| isase Upara svayambhUramaNa-samudra paryanta caugunI caugunI honeke atirikta prakSepa-bhUta sAta sau cavAlIsa dugune - dugune aura caubIsa adhika hote gaye haiM || vizeSArthaf --- iSTa dvIpa athavA samudra ke adhastana dvIpa samudroMkI khaNDa-zalAkAoM kA mizrita kathana kiyA jAtA hai / lavaNasamudrakI khaNDazalAkAoM ( 24 ) se lavaNasamudra sahita ghAtakIkhaNDa arat khaNDazalAkA ( 24 + 144 - 168 ) sAta gunI ( 244 7 = 168 ) haiM / lavaNasamudra aura dhAtakI khaNDa dvIpa sambandhI sammilita 168 khaNDa -dAlAkAoM meM kAloda - samudrakI 672 khaNDa zalAkAeM milA denepara ( 24 + 144 + 672- ) 640 khaNDa-zalAkAe prApta hotI haiM / jo lavaraNasamudra aura dhAtakIkhaNDa kI sammilita ( 24+ 144 = ) 168 khaNDazalAkAoM se 5 gunI ( 16845 = 840 ) haiM / 840 puSkaravaradvIpa se vastana dvIpa - samudroMkI sammilita ( 24 + 144 + 672 = } khaNDa-zalAkAoM meM puSkaravara dvIpa kI 2680 khaNDa-zalAkAoM meM milA denepara ( 840 + 2500 } = 3720 khaNDa-zalAkAeN hotI haiM; jo pradhastana dvIpa samudroMkI sammilita 840 khaNDa-zalAkAnoM kI apekSA 360 adhika 4 gunI haiN| yathA - ( 84044} + 360 3720 / puSkaravara samudra se adhastana dvIpa samudroM ko sammilita ( 24 + 144+672 + 2880 = } 3720 khaNDa-zalAkAoM meM puSkaravarasamudrakI 11904 khaNDa - zalAkAe~ milA denepara puSkaravarasamudra paryantakI sammilita khaNDa - zalAkAe~ ( 3720 + 11904 = ) 15624 haiM | jo adhastana dvIpasamudroMkI sammilita 3720 khaNDazalAkAoM kI apekSA 744 adhika 4 gunI haiM / yathA -- ( 3720x4) + 744=15624 / isase Upara svayambhUramaNa samudra paryanta 4 gunA-4 gunA honeke atirikta prakSepabhUta khaNDazalAkAeN 24 adhika 744 kI dugunI - dugunI hotI calI gaI haiN| yathA- vAruNIvara dvIpase adhastana dvIpa samudroMkI sammilita ( 24 + 144 + 672+2880+ 11604= ) 15624 khaNDa - zalAkAoM meM vAruNIvara dvIpakI 48384 khaNDazalAkAe~ milA denepara areNIvaradvIpa paryaMnta kI sammilita khaNDazalA kAe~ ( 15624+48384= ) 64008 haiM / jo adhastana dvIpa samudroMkI sammilita 15624 khaNDazalAkAoMkI apekSA 4 gunI honeke pratirikta prakSepabhUta zalAkA 24 adhika 744 kI dugunI haiM / yathA-
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 266-267 ] paMcamo mahAhiyAro [ 97 64008 = [ ( 1562444 )+( 74442 )+24 ] tambaDDhI-prANayaNa-hetumimaM gAhA-suttaM aMtima-vikkhaMbhaddha, lakSaNaM lakkha-hoNa-yAsa-gurAM / paNa-ghaNa-koDohi hivaM, iTThAko heTThimANa piMja-phalaM / / 266 / / artha- isa vRddhi ko prApta karane hetu yaha gASA-sUtra hai antima vistArake ardha bhAgameMse eka lAkha kama karake zeSa ko eka lAkha kama vistAra se guNA karake prApta rAzimeM pA~cake dhana arthAt eka sau paccIsa karor3a kA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA icchita dvIpa yA samudrase adhastana dvIpa-samudroM kA piNDaphala hotA hai // 266 / / gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai iSTa dvIpa yA samudrase adhastana dvIpa-samudrakA piNDaphala... antima vistAra .-100000 ) - ( antima vistAra - 100000 / 1250000000 udAharaNa-mAnalo- yahA~ kSIravara dvIpa iSTa hai / jisakA vistAra 256 lAkha yojana pramANa hai| kSIravara dvIpase adhastana ( jambUdvIpase vAruNIvara samudra paryanta ) dvIpa - samudrakA piNDaphala--- piNDaphala - ( 25600000 -100000 ) ( 25600000 - 100000 1250000000 12700000425500000 -256000 yojana / 1250000000 sAdireya-pamANANayagar3ha imaM gAhA-suttaM do-laklehi vibhAjiva-sama-saga-vAsammi laDa-havehi / sama-saga-khaMDasalAgaM, bhajide adirega - parimAraNaM // 267 / / artha :- atirikta pramANa prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai apane-apane vistAra meM do lAkhakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usakA apanI-apanI khaNDazalAkAtroM meM bhAga denepara atirekakA pramANa AtA hai / / 267 / /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] tiloyaphpAtI piA : 267 vizeSArtha :--gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai nija khaNDazalAkAe~ variNata atireka= nija vistAra 200000 ubAharaNa-mAnalo-yahAM kSIravara dvIpa iSTa hai / jisakA vistAra 25600000 yojana hai aura khaNDazalAkAe~ 783360 haiN| vazita atireka-25600000 200000 7833606120 / 128 bArahavAM-pakSa Mon--- . . jambUdvIpako chor3akara samudrase dvIpa aura dvIpase samudrakA viSkambha dugunA evaM AyAma dugunese 1 lAkha yojana adhika haibArasama-pakkhe appabahulaM vasaissAmo / taM jahA-jAva jaMbadvIyamavaNijja lavaNasamuhassa vikkhaMbhe veSiNa-lakkhaM pAyAmaM raNava-lakkhaM, pAdaIsaMDa-dIvassa vikhaMbhaM cattArilakkhaM AyAmaM sattAvIsa-lakvaM, kAlodagasamuhassa vikkhaMbhaM aTTha-lakvaM prAyAma tesadiThalakkhaM, evaM samuddAdo vIvassa dIvAdI samudassa vikkhaMbhAvo vikkhaMbhaM guNaM AyAmAvo AyAmaM duguNaM Nava-lakkhehi prabhahiyaM hoUNa gacchada jAva sayaMbhUramaNasamuddo ti / / artha--bArahaveM pakSameM alpabahutva kahate haiN| vaha isaprakAra hai-jambUdvIpako chor3akara lavaNasamudra kA vistAra do lAkha yo aura AyAma nau lAkha yojana hai / dhAtakIkhaNDakA vistAra cAra lAkha yo0 aura AyAma sattAIsa lAkha yojana hai / kAlodasamudra kA vistAra ATha lAkha yo0 aura AyAma tiresaTha lAkha yojana hai / isaprakAra samudrase dvIpakA aura dvIpase samudrakA vistAra dugunA tathA AyAmase pAyAma dugunA aura nau lAkha adhika hokara svayambhUramaNa samudra paryanta calA gayA hai| vizeSArtha---jambUdvIpako chor3akara lavaNasamudrakA vistAra 2 lAkha yojana hai aura AyAma 900000 yojana hai|
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 267 ] paMcamI mahAhiyAro [ 99 isI adhikArakI gAthA 244 ke anusAra prAyAma nikAlanekI vidhi :-icchita kSetrake vistArameMse eka lAkha kama karake zeSako nause guNA karane para icchita dvopa yA samudrakA AyAma hotA hai| tadanusAra labaraNasamudrakA aAyAma (2 lAkha - 1 lAkha ) 49= 9 lAkha yojana hai| dhAtakIkhaNDadvIpakA vistAra 4 lAkha yojana hai aura AyAma (4 lAkha yo-1 lAkha) 49=27 lAkha yojana hai| ___ kAloda samudra kA vistAra 8 lAkha yojana hai aura AyAma ( lAkha yo0-1 lAkha)x9= 63 lAkha yo0 hai| isIprakAra samudrase dvIpakA aura dvIpase samudrakA vistAra dugunA tathA AyAma se pAyAma dugunA aura 9 lAkha bojana adhika hodara bhUmaNamamudra para calA jAtA hai| adhastana dvIpa yA samudra ke kSetraphalase uparima dvIpa yA samudrakA kSetraphala caugunA tathA prakSepa 72000 karor3a yojana hailavaNasamudassa khetaphalAyo dhAdaIsaMDassa khettaphalaM chagguNaM, dhAdaIsaMDadIvassa khetaphalAdo kAlodagasamuhassa khetaphalaM caugguNaM bAhari-sahassa-koDi-joyaNehi amahiyaM hodi / khettaphalaM 720000000000 / evaM heTThima-dIvassa vA gorarAsissa vA khettaphalAdo tavaNaMtarobarima-yovassa vA rayaNAyarassa vA khesaphalaM caumgaraNa pakkhevabhavabAhattari-sahassa-koDi-joyaNAriNa daguNa-dguNaM hoUNa gacchai jAva sayaMbhUramaNa-samuddo tti // arma-lavaraNasamudrake kSetraphalase dhAtakIkhaNDakA kSetraphala chaha-guNA aura dhAtakIkhaNDadvIpake kSetraphalase kAlodasamudrakA kSetraphala caugunA evaM bahattara hajAra karor3a yojana adhika hai-720000000000 / isaprakAra adhastana dvIpa athavA samudrake kSetraphalase tadanantara uparima dvIpa athavA samadra kA kSetraphala caugunA aura prakSepabhUta bahattara hajAra karor3a yojana svayambhUramaNa samudra paryanta dugune hote gaye haiN| vizeSArtha-gA0 243 ke anusAra jambUDhIpakA kSetraphala 3 x ( 50000 )" yA 7500000000 varga yojana hai ataH anya dvIpa-samudroMke kSetraphalameM jambUdvIpa sadRza jo khaNDa hue haiM unameMse pratyeka khaNDakA pramANa 750 karor3a varga yojana hai| lavaNasamadrake kSetraphalase dhAtakIkhaNDadvIpakA kSetraphala 6 gunA arthAt ( lavaNa kI khaMDazalAkAe~ 24 haiM ataH ) 2446=144 hai| dhAtakIkhaNDadvIpake kSetraphalase kAlodaka-samadrakA kSetraphala 96 se adhika 4 gunA hai / arthAt 672 = ( 14444)+96 khaNDazalAkAeM haiN|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 100 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 267 jaba eka khaNDazalAkA kA pramANa 750 karor3a varga yojana hai saba 66 khaNDazalAkAmoMkA kyA pramANa hogA? isaprakAra rAzika karanepara uparyukta ( 750 karor3a X96= ) 72000 karor3a varga yojana atireka rUpa meM prApta hote haiM / imaprakAra adhastana dvIpa yA samudrake kSetraphalase tadanantara uparima dvIpa yA samudrakA kSetraphala 4 gunA pAra prakSepabhUta 720000000000 varga yajina dugunA-dugunA hotA huA svayambhUramaNasamudra paryanta calA gayA hai| svayambhUramaNa dvIpa kA vistAra, pAyAma evaM kSetraphala tastha aMtima-viyappa battaissAmo-sayabharamaNa-dIvassa vikkhaMbhaM chappaNNa-rUvehi bhajiva-jagaseDhI puNo satta-tIsa-sahassa-paMca-saya-joyaNehi ambhahiyaM hovi / tassa ThavaNA56 / dhaNa joyaNArisa 37500 / prAyAma puNa chappaNNa-rUyehi hiva-raNava-jagaseDhIo puNo paMca-lakkha-bAsaTThisahassa-paMca-saya-joyaNehi parihINaM hodi / tassa ThavaNA / riNa joyaNANi 562500 / puNo vikkhaMbhAyAma paroppara-guNide khettaphala rajjUve kavi raNava-havehi guNiya causadicha-rUvehi bhajivamettaM kicUrNa hodi / tassa kicUraNaM pamANaM rajjU Thaviya aTThAvIsasahassa-ekka-saya-paMca-bIsa-havehi guriNa damettaM puNo paNNAsa-sahassa-satta'-tIsa-lakkha-NavakoDi-ambhahiya-voNi-sahassa-ekka-saya-koDi-joyaNametaM hodi / tassa ThavaNA / / riNa 7 / 28125 riNa joyaNANi 21093750000 / / artha- inameM se antima vikalpa kahate haiM --svayambhUramaNa-dvIpakA vistAra chappanase bhAjita jagacchaNI pramANa aura seMtIsa hajAra pA~ca sau yojana adhika hai| usakI sthApanA isaprakAra haijaga +37500 yojn| svayambhUramaNadvIpakA AyAma chappanase bhAjita nau jagacchapiyoM se pAMca lAkha bAsaTha hajAra pA~caso yojana kama hai / usakI sthApanA isaprakAra haijaga 9 -- 562500 yojana / 1. ya. tettIsa / 2. 8. 2. uvaNA 4 / 6 / 64 /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 267 ] paMcamo mahAhiyAro [ 101 isa vistAra aura prAyAmako paraspara gRriNata karane para svayambhUramaNadvIpakA kSetraphala rAjU vargako nause guNA karake cauMsaThakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usase kucha kama hotA hai / isa kicit kamakA pramANa rAjUko sthApita karake praTThAIsa hajAra eka sau paccIsase guNA karane para jo rAzi utpanna ho utanA aura do hajAra ekasI nau karor3a saiMtIsa lAkha pacAsa hajAra varga yojana pramANa hai / isakI sthApanA isaprakAra hai - -- rAjU x rAjU X 4 - ( 1 rAjU 28125 yo0 + 21093750000 ) 1 vizeSArtha - svayambhU ramaNadvIpakA vistAra= jaga0 +37500 yojana 56 svayambhUramaNa dvIpakA AyAma = = ( dvIpakA vistAra - 100000 ) x 9 jaga - { + 37500-100000) 9 56 arthAt 3 rAjU + 37500 yojana hai / jaga0 x 9 ) - 562500 yojana yA hai rAjU 56 svayambhUramaNadvIpakA kSetraphala - isa dvIpa ke vistAra aura AyAma ko paraspara guNita karanese svayambhUramaNa dvIpakA kSetraphala rAjUke vargako 9 se guNita kara 64 kA bhAga denepara jo labdha prApta ho usase kucha kama hotA hai / yathA kucha kama svayaM dvIpakA kSetraphala == vistAra x AyAma | o = 562500 yo0 / = ( 6 rAjU + 37500 yo0 ) x ( 1 rAjU - 562500 yo0 ) -X (rAjU ) ' +- rAjU ( - 500000+ 3500 ) -- 37500 562500 32.5000 rAjU - 21093750000 varga yojana | kamakA pramANa (rAjU ) * svayambhU ramaNadvIpakA kSetraphala 4 (rAjU ) se kucha kama kahA gayA hai| isa kiJcit -- - 28125 rAjU 21063750000 varga yojana hai / isakI sthApanA isaprakAra hai hai| rie / 28125 rie joyarANi 21093750000
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 267 svayambhUramaNasamudra ke viSkambha, AyAma aura kSetraphalakA pramANa sayaMbhUramaNasamuhassa vikkhaMbhaM aTThAyosa-rUvehi bhajiva-jagaseDhI puNo paMcahattarisahassa-joyaNehi abhahi hodi / AyAma gahatIsa-mahi zani-Nava-jagaseDhI puraNo doNi-lakkha-paMcavIsa-sahassa-joyaNehi parihoNaM hodi / tassa ThavaNA--28 dharaNa 75000 / AyAma : riNa 225000 / khetaphalaM rajjUe kadI Nava-rUvehiM guNiya solasa-rUvehi bhajidamattaM puNo rajjU Thayiya ekka-lakkha-bArasa-sahassa-paMca-saya-joyahi guriNava-kicUNiya-kadimetehi amahiyaM hodi / taM kiMcUra-pamANaM paNNAsa-lakkha-sattAsIdi-koDi-amahiya-chassaya-ekka-sahassakoDi-joyaNametaM hodi / tassa 'ThavaNA-- / dhaNa 7 / 112500 / riNa 16875000000 / argha-svayambhUramaraNasamudrakA vistAra aTThAIsase bhAjita jaganche raNI aura pacahattara hajAra yojana adhika hai tathA prAyAma aTThAIsase bhAjita nau jagacya gomeMse do lAkha paccIsa hajAra yojana kama hai / usakI sthApanA isaprakAra hai-vistAra- +75000 yojana / pAyAma = jaga09-225000 yojana / 28 __ svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala rAjUke vargako nause guNA karake prApta rAzimeM solahakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA aura rAjUko sthApita karake eka lAkha bAraha hajAra pA~ca sau yojanase guriNata labdhameMse kucha kama karake jo zeSa rahe usase adhika hai / isa kizcit kamakA pramANa eka hajAra chaha sau satAsI karor3a pacAsa lAkha yojana hai / usakI sthApanA isaprakAra hai-- [ ( rAjU ) 49- 16 ] + ( rAjU 14112500 yo0 ) -- 16875000000 / vizeSArtha-svayambhUramaNa samudrakA vistAra jagaNI +75000 yojana / - rAju + 75000 yojana / svayambhUramaNasamdrakA prAyAma = ( vistAra -- 100000 )49 =[ rAja+75000 - 100000 ]49 = rAjU - 225000 yojana / 28 1. da. va. umaNA Ye | 16 /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 268 ] paMcamo mahAyiAro [ 103 svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala-( vistAra x aAyAma ) = ( rAjU + 75000 yo0)x ( rAjU- 225000 yojana / = (rAjU) + rAjU [ 1 x ( - 225000 ) + (3 x 75000)] -75000 4225000 yo / = 4 (rAjU) + rAjU ( - 56250 + 168750 ) - 16875000000 | =t (rAjU) + (112500) rAjU - 16575000000 barga yojana / ___ golAkAra kSetrakA kSetraphala prApta karanekI vidhievaM dIvobahINaM vikkhaMbhAyAma-khettaphalaM ca palvaNa-hetumima gAhA-suttaM lakkha-vihINaM rudaM, Navahi guNaM icchiyassa vohataM / taM caiva ya da - guNaM, khettaphalaM hodi valayANaM' // 268 / / partha-isaprakAra dvIpa-samudrake vistAra, AyAma aura kSetraphalake nirUpaNa hetu yaha gAthA eka lAkha kama vistArako nause guNA karanepara icchita dIpa yA samudrakI lambAI hotI hai| isa lambAIko vistArase guNA karanepara golAkAra kSetroMkA kSetraphala hotA hai / / 268 // udAharaNa-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haiiSTa dvIpa yA samudrakA AyAma ( lambAI )=( vistAra-100000 ) 49 iSTa dvIpa yA samudrakA kSetraphala = lambAI (pAyAma ) x vistAra mAnalo-yahA~ nandIzvara dvIpa iSTa hai, jisakA vistAra 1638400000 yojana hai| nandIzvaradvIpakA AyAma=(1638400000 - 100000 )49 =1474700000 yojana / mandIzvaradvIpakA kSetraphala- 147447000004 1638400000 / =24157716480000000000 barga bojn| 1. ba. lvyaannN|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ) tiloyapaNNattI [ gAthA : 269 'adhastana dvIpa yA samudrake kSetraphalase uparima dvIpa yA samudrake kSetraphalako sAtirekatAkA pramANahedima-dIvassa yA rayaNAyarassa vA khettaphalAvo urima-dobassa yA taraMgiNINAhassa bA khettaphalassa sAvireyatta-parUvaNa-hedumimA gAhA-suttaM-- kAlodagovahIdo, urima-dIvovahINa pattakkaM / rudaM Nava-lakkha-guNaM, parivaDDI hodi uvaruvari // 26 // pratha-adhastana dvIpa yA samudrake kSetraphalase uparima dvIpa yA samudra ke kSetraphalakI sAtirekatA ke nirUpaNa hetu yaha gAthA-sUtra hai __ kAlodasamudrase uparima dvIpa-samudroMmeMse pratyekake vistArako nau lAkhase guNA karanepara Upara-Upara vRddhikA pramANa prApta hotA hai 11 269 / / vizeSArtha-kAloda samudra ke bAda adhastana dvIpa yA samudrake kSetraphalase uparima dvIpa yA samRdrakA kSetraphala cAra-cAra gunA hotA gayA hai aura prakSepa ( 72000 karor3a) dUnA-dUmA hotA gayA hai| uparyukta gAthA dvArA pra ( sAtireka ) kA pramANa prApta karanekI vidhi darzAI gaI hai / yathA gAthAnusAra sUtra isaprakAra haivariNata Upara-Upara vRddhi-( kAlodase Upara iSTa dvIpa yA sa0 kA vistAra ) 49 mAnalo-nandIzvara samudrake prakSepa ( sAtireka ) kA pramANa iSTa hai / isase adhastana sthita nandIzvara dvIpakA vistAra 16384 lAkha yojana hai ata: 1638400000x100000=1474560000000000 yojana hai jo 72000 karor3a yojanoMkA dUnA hotA huA 2048 gunA hai yathA-72000 karor3a x 2048=1474560000000000 / terahavAM-pakSa adhastana dvIpa-samudroMke piNDaphala evaM prakSepabhUta kSetraphalase uparima dvIpa yA samudrakA kSetraphala kitanA hotA hai ? use kahate haiMterasama-pakkhe appabahulaM bataissAmojabUbIvassa khettaphalAdo lavaNabhorapissa khettaphalaM ghauvIsa'-guNaM / jaMbUdvIpa-sahiya-lavaNasamuhassakhettaphalAdo dhAdaIsaMudovassa khesa 1. da. uNavIsa /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 266 ] paMcamo mahAhyiAro [ 105 phalaM paMca-guNaM hoUNa cohasa-sahassa be-saya-paNNAsa-koDi-joyaNehi ambhahiyaM hodi 142500000000 / jaMbUdvIka-lavaNasamudda-sahiya-ghAvaIsaMDadovassa khettaphalAdo kAlodagasamudassa khettaphalaM tiguru hoUNa edha-lakkha-satrAsa-sahassa-sattasa-paNNAsa-koDi-joyahi abbhahiyaM hodi / tassa ThavaraNA--1237500000000 / evaM kAlodaga-samudda-pahudihedima-dIva rayaNAyarANaM piDa-phalAdo uparima-dIvassa yA rayaNAyarassa vA khesaphala patteyaM tiguNaM pakkhevabhUda-eya-lakkha-tevIsa-sahassa-sattasaya-paNNAsa-koDi-joyaNAriNa kamaso duguNa-duguNaM hoUNa vIsa-sahassa-du-saya-paNNAsa-koDi-joyaNehi pamANaM 202500000000 abhahiyaM hoUNa gacchaI jAva sayaMbhUramaNasamuddo tti / / artha-teraha pakSameM alpabahutva kahate haiM-jambUdvIpake kSetraphalase lavaNa samudrakA kSetraphala caubIsa (24) gunA hai / jambUdvIpa sahita lavaNasamudrake kSetraphalase dhAtakIkhaNDadvIpakA kSetraphala pAMca gunA hokara caudaha hajAra do sau pacAsa karor3a yojana adhika hai-1425.00000000 / jambUdvIpa aura lavaNasamudrake kSetraphalase yukta dhAtakIkhaNDadvIpake kSetraphalase kAlodasamudrakA kSetraphana tigunA hokara ekalAkha teIsa hajAra sAta sau pacAsa karor3a yojana adhika hai / usakI sthApanA-1237500000000 / isaprakAra kAlodasamudra Adi adhastana dvIpa-samudroMke piNDaphalase uparima dvIpa yA samudrakA kSetraphala pratyeka tigunA hone ke sAtha prakSepabhUta eka lAkha teIsa hajAra sAta sau pacAsa karor3a yojana kramase dugune-dugune hokara bIsa hajAra do sau pacAsa karor3a yojana 202500000000 adhika hotA hanA svayambhUramaraNasamudra paryanta calA gayA hai / / vizeSArtha-jambUdvIpakA kSetraphala 1 khaNDa-zalAkA aura lavaraNasamudrakA kSetraphala 24 khaNDa zalAkA svarUpa hai / jambUdvIpa sahita lavaraNasamudrake (1+ 24 = 25 khaMDazalAkA svarUpa) kSetraphalase dhAtakIkhaNDadvIpakA ( 144 khaNDazalAkA svarUpa ) kSetraphala 5 gunA hokara 19 khaNDazalAkA pramANa varga yojanase adhika hai / yathA (2545)+ 19-144 / eka khaNDazalAkA 3 x ( 50000 ) athavA 754(10) varga yojana pramANa hotI hai prataH 19 khaNDazalAkAoMke [ 16 x 3 ( 50000 ) yA 57 4 25 x (10) = ] 142500000000 varga yojana prApta hue| dhAtakI khaNDakA prakSepabhUta ( adhika dhanakA ) yahI pramANa Upara kahA gayA hai|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 / tiloyapaNNattI [ gAthA : 269 jambudvIpa, lavaNasamudra aura dhAsakokhaNDake sammilita (1+ 24+ 144=169 khaNDazalAkA svarUpa ) kSetraphalase kAlodakA (672 khaNDazalAkA svarUpa) kSetraphala 3 gunA ( 16943= 507) hokara ( 672 .-507 - ) 165 khaNDazalAkA pramANa varga yojanase adhika hai| yathA--672-- { 16643)+165 / eka khaNDazalAkA 754 (10) varga yojana pramANa hai ata: 165 khaNDazalAkAoMkA pramANa 1654754 (10)-1237500000000 varga yojana hai| kAlodadhikA prakSepabhUta ( adhika dhanakA ) yahI pramANa Upara kahA gayA hai| isaprakAra adhastana dvIpa-samudroMke piNDaphalase kAlodakakA kSetraphala-672 khaNDa0 = (1+ 24+ 144 ) x 3 khaMDaza0 + 1237500000000 varga yo0 hai| ___ bhAnalo-yahA~ puSkaravaradvIpakI prakSepa vRddhi prApta karanA iSTa hai / jambUdvIpa, lavaNasamudra, ghAtakIkhaNDadvIpa aura kAlodasamudrake sammilita (1+24 + 144 + 672 = 841 khaNDazalAkA svarUpa ) kSetraphalase puSkaravaradvIpakA (2880 khaNDazalAkA svarUpa ) kSetraphala tigunA (84143 - 2523 ) hokara ( 2880 - 2523- ) 357 khaNDazalAkA pramANa varga yojanoMse adhika hai| yathA-- 2880- ( 84143 )+ 357 / eka khaNDazalAkA 754 (10) varga yojana pramANa hai ataH 357 khaNDazalAkAoMkA pramANa ( 357475x (10) 26775.00000000 varga yojana prApta hotA hai / yahI puSkarabara dvIpakA prakSa pabhUta ( adhika dhana ) kSetra hai| jo kAlodadhike prakSa pabhUta kSetrake dugunese 202500000000 varga yo0 adhika hai / isakA sUtra pu0 dIpakA prakSepa0 kSetra={ kAlodadhikA prakSapa x 2) + 2025 x { 10) / 267754 (10)=(1237500000000 x 2)+ 202500000000 / kAlodadhi samudra ke Upara dvIpa yA samudrakA kSetraphala prApta karanekI vivimeM do niyama nimala haiM 1. adhastana dvIpa-samudrake piNDaphala kSetraphalase parima dvIpa-samudrakA piNDaphala kSetraphala niyamase tigunA hotA huA anta-paryanta jAtA hai / 2. adhastana dvIpa yA samudrake prakSepa [ 123754 (10) ] se uparima dvIpa yA samudrakA prakSepa niyamase dugunA hotA hugrA anta paryanta jAtA hai|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 269 ] paMcamo mahAhiyAro [ 107 aba yahA~ prakSepake Upara jo 2025 (10) - adhika dhana kahA gayA hai vaha Upara-Upara kisa vidhise prApta hotA hai ? use darzAte haiM kAloda samudra ke prakSepase puSkaravara dvIpakA prakSepabhUta dugune se 2025 (10) varga yojana adhika hai / isa 2025 4 (10) varga yojana adhikakI 1 zalAkA mAnakara uparima dvIpa yA samudrakA yaha adhika dhana avastana dvIpa samudrakI zalAkA se 1 adhika dugunA hai| isakA sUtra isaprakAra hai iSTa dvIpa yA sa0 kA adhika dhana - [ ( adhastana dvIpa yA sa0 kI khaNDa za0 x 2 ) + 1 ] x2025x (10) * / xx ] puSkaravara samudrakA adhika dhana - [ ( 12 ) + 1 ]x 202500000000 / - 3 x [ 20254 (10) 0 = 607500000000 varga yojana hai / arthAt pu0 sa0 kA adhika dhana - ( prakSepa yukta adhika dhana ) ( prakSepa x 4 ) pu0 samudrakA pra0 dhana 6075x (10) ' = [ 55575 x (10) ' ] - [12375 X (10) - vAruNIvara dvIpakA adhika dhana = [ ( 3x2 } +1]x2025x (10) =1417500000000= [ 7202500000000 ] varga yojana / isIprakAra Age bhI jAnanA caahie| jambUdvIpa aura svayambhUra maraNasamudra ke madhya sthita samasta dvIpa- samudroM ke kSetraphalakA pramANa tattha aMtima viyaSvaM vattaislAmo sayaMmUramaNa samuhassa heTThima dorA uthahAo savvAo jaMbUdIva-virahidAo tANaM khettaphalaM rajjUbe kaDhI ti-guNiya solaha bhajivametaM, puNo Nava-saya-sattahosa - koDi-praNNAsa lakkha-joyaNehiM zrambhahiyaM hoti / puNo ekka-lakkhabArasa' - sahassa paMca-saya- joyaNehi guNida-rajjUe hoNaM hovi / tassa ThakSaNA - zraNa joyaNANi 6375000000 riNa - rajjUo 7 / 112500 - artha- isameM se antima vikalpa kahate haiM- svayambhUramaNa samudra ke nIce jambudvIpako chor3akara jitane dvIpa - samudra haiM una sabakA kSetraphala rAjUke vargako tigunA karake solahakA bhAga denepara jo labdha 1. ba. bArasahassa / 2. da. ba. davaNA - 46 / 16 /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 270 prApta ho utanA aura no sau saiMtIsa karor3a pacAsa lAkha yojana adhika evaM eka lAkha bAraha hajAra pAMca sau yojana se guNita rAjUse hona hai / usako sthApanA isa prakAra hai- 3x( rAja )* ) +9375000000 varga yo0 } -- rAjU 4 112500 yo0 ) ( 16 iTTAdo hemi-dIvovahINaM piuphalamANayaNa gAhA-sutaM- sfor-atabahIe, viksabhAyAmayammi avarNajjaM / iri - ba lakkha sesaM, ti hivaM icchA heTThimANaphalaM // 270 // artha -- icchita dvIpa yA samudrase pradhastana dvIpa samudroMke piNDaphalako prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai icchita dvIpa yA samudra viSkambha evaM AyAmameM se kramaza: eka lAkha aura nau lAkha kama kare / punaH zeSa (ke guNanaphala ) meM tInakA bhAga denepara icchita dvIpa yA samudrake ( jambUdvIpako chor3akara ) adhastana dvIpa samudroM kA piNDaphala prApta hotA hai / / 270 // vizeSArtha -- gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai- iSTa dvIpa yA samudrase adhastana dvIpa - samudroMkA sammilita piNDaphala vistAra 2 ( iSTa dvIpa yA sa0 kA vistAra 100000 ) x [ { ( iSTa dvIpa yA sa0 kA 100000)x9} 900000 ] /3 / udAharaNa - mAnalo--yahA~ nandIzvara dvIpa iSTa hai / jisakA vistAra 1638400000 yojana hai ora zrAyAma [ ( 1638400000 - 100000 ) x 9 = ] 14744700000 yojana hai / zrataH lavaNasamudra se kSaudravarasamudrakA piNDarUpa - = kSetraphala - ( 1638400000 1638300000 X 14743800000 - 100000 ) x (14744700000 9 lA0)/3 -- =8051589150000000000 varga yojana / isoprakAra jambUdvIpa aura svayambhUramaNa samudrake madhyavartI samasta dvIpa- samudroMkA -
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo mahAhiyAro gAthA : 271 ] kSetraphala= [ 109 = (THE +75000-100000 )x [ ( jama +75000-100000 } x9900000 ] :- 3 = ( jagaH -25000 ) x [ ( jagaH-25000 )49-90.0003 = ( agaH -25000}x[ ( 9 jaga0 --225000 )-900000 ] 3 = ( jagaH -- 25000) x { 9 jana0 - 1125000) * 3 = (10 25000 ) 4 ( 1 ja - 1995.05.) = ( 0 -250.. ) x ( 3 jaga0 -375000 ) ==3x {jaga0) : jaga0 x { 375000 + 75000 ) yo0 + 250.04 375000 varga yojn| -34 (jagaH-jaga: x(450000)yo + 9375000... varga yo / (289744 -- (112500) yo0+937500.000 varga yo / -3 (rAjU0) + (5375000000 ) varga yo - ( rAjU 4 112500 yo0)| = x + 6375000000 - 411257 0 / sAdireyassa ANayaNaTu gAhA-sutaM-- icchiya-vAsaM duguNaM, do-lakkhUNaM ti-laksa-saMguNiyaM / jaMbUdoSa - phalUNaM, sesaM tiguNaM havedi aviregaM // 271 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI artha -- sAtirekakA pramANa prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai icchita dvIpa yA samudra ke dugune vistArameMse do lAkha kama karake zeSa ko tIna lAkhase guNA karane para jo rAzi utpanna ho usameMse jambUdvIpa ke kSetraphalako kama karake zeSako tigunA karane para atireka ( prakSepabhUta) kA pramANa prApta hotA hai / / 271 || 110 ] gAthAnusAra sUtra isa prakAra hai varita atireka pramANa = 3 [ 12 x iSTa dvIpa yA sa0 kA vistAra -- 20000014 ( 300000 ) - 34 ( 100000 ) ] [ gAdhA 271 udAharaNa - mAnalI yahA~ puSkaravara samudra iSTa hai| jisakA vistAra 3200000 lAkha yojana hai / isakA prakSepabhUta 3 x pratireka pramANa = 3 [ 12 x 3200000 200000 } 4 300000 - 25000000 ] H -- - 3 [ 6200000 x 300000 75000000 ] =3x[ 1852500000000 ]= 5557500000000 varga yojana / arthAt puSkaravara dvIpa kSetraphalako tigunAkara 555754 (10) ' jor3a denese puSkaravara samudrakA kSetraphala prApta hotA hai / caudahavA~ - pakSa adhastana samudra ke viSkambha aura AyAmase uparima samudrakA viSkambha aura AyAma kitanA adhika hotA huA gayA hai ? use kahate haiM - 200000, cosama - kle apabahulaM vattaislAmo - lavaNasamuhassa vivakhaMbhaM veNNi-lakkhaM AyAma va lakkha 600000 / kAlovagasamudda-viSakhaMbhaM praTu-lakkhaM 800000, AyAmaM tesaTThi lakkhaM 6300000 | pokkharavarasamuddassa vikkhaMbhaM basosa - lakkha zrAyAmaM eka sIvi - lakkheNa bhahipa-be-koDIoo hoi 27600000 / evaM heTTima-samudda- viSakhaMbhAdo jayarima-samuhassa vikkabhaM caugguNaM, prAyAmAdo AyAmaM caugguNaM sattAvIsa lakSyehi agbhahiyaM hoUNa gacchai jAva sayaMnUramaNasamuddo ti // 3200000. 2
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 271 } paMcamo mahAhiyAro | 11? artha-caudahaveM pakSameM alpabahutva kahate haiM-lavaNasamudrakA vistAra do lAkha yojana aura AyAma nau lAkha yojana hai / kAlodaka samudrakA vistAra ATha lAkha yojana aura AyAma niremaTha lAkha 6300000 yojana hai / puSkaravarasamudrakA vistAra 32 lAkha yojana aura AyAma do karor3a unyAsI lAkha 27600000 yojana hai| isa prakAra adhastana samudra ke viSkambhase uparima samudra kA viSkambha caugunA tathA AyAma se AyAma caugunA aura 27 lAkha yojana adhika hokara svayambhUramaNasamudra paryanta calA gayA hai| vizeSArtha-adhastana samudrako apekSA uparima samudrakA vistAra cAra gunA hotA huA jAtA hai / yathA-- kAlo0 sa0 kA vi0 800000 yo0- ( la0 sa0 kA bi0 200000 )44 / puSkara0 sa0 kA vi0 3200000 gola - ( kAma kA vi0 800000) 44 / bAharaNI sa0 kA vi0 12800000 yo0 =(pu0 sa0 kA vi0 3200000) x 4 prAdi / adhastana samudrakI apekSA uparima samudrakA AyAma caugunA aura 2700000 yojana adhika hotA huA jAtA hai / yathA--- kAloda samadrakA mAyAma 6:00000 yoo - ( 6 lAkha x 4 )+: 5 lAkha / puSkara0 sa0 kA AyAma 27900000 yo-(63000 005 4) + 2700 000 yo / vAruNI sa0 kA AyAma 114300000 yo =(279 lAkha 44) + 25000 0 0 yoH / adhastana samudrake kSetraphalase uparima samudrakA kSetraphala lavaNasamuddassa khetaphalAdo kAlodaka samudassa khettaphalaM aTThAvIsa - gaNaM, kAlodakasamuhassa khettaphalAdo pokkharavara-samudassa khettaphalaM sattArasa-gaNaM hoUNa tiSNilakkha-saTri-sahassa-koDi-joyaNehi anbhahiyaM hodi 3600000000000 / pokkharavara. samassa khettaphalAdo vANivara samudassa khetaphalaM solasa-guNaM hoUNa puNo cosIsa-lakkhachappaNNa-sahassa-koDi-joyarahi prabhAhiyaM hodi 34560000000000 / eto pahadi heSTrima-NIrarAsissa khettaphalAdo tavaNaMtarodharima-NorarAsissa khetaphalaM solasa-gaNaM pakkhevabhUda-cotIsa-lakkha-chappaNNa-sahassa-koDi-joyaNANi caugguNaM hoUNa gacchA jAva sayaMbharamaNasamuddo tti / /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 271 artha - lavaNasamudrake kSe traphalase kAlodakakA kSetraphala aTThAIsa gunA aura kAlodaka - samudra ke kSetraphala se puSkaravarasamudrakA kSetraphala sattaraha gunA hokara tIna lAkha sATha hajAra karor3a yojana adhika hai 3600000000000 / puSkaravarasamudrake kSetraphalase vAruNIvarasamudrakA kSetraphala solahagunA hokara cautIsa lAkha chappana hajAra karor3a yojana adhika hai 345600000000001 yahA~se Age gradhastana samudrake kSetraphalase anantara uparima samudrakA kSetraphala svayambhUramaNasamudra paryanta kramazaH solaha-gunA hone ke pratirikta prakSa epabhUta cauMtIsa lAkha chappana hajAra karor3a yojanoMse bhI caugunA hotA gayA hai / 1 vizeSArya - jambUdvIpakA kSa etraphala 34 (50000) varga yojana hai / jisakA mAna 1 khaNDa zalAkA hai| isaprakAra lavaNasamudrakI 24, kAlodakakI 672, puSkaravarasamudrakI 11904 aura vAruNIvarasamudrako 195072 khaNDa-zalAkAe~ haiM / lavara samudrake ( 24 khaM0 za0 svarUpa ) kSetraphalase kAlodaka-samudrakA kSetraphala 28 gunA / yathA kAlodakakA kSetraphala 672 khaM0 za0 pramANa- ( 24 khaM0 za0 x 28 ) kAlodake kSetraphalase puSkaravarasamudrakA ( 11904 khaNDazalAkA svarUpa ) kSetraphala 17 gune se 364 (10) 11 varga yojana adhika hai / jo 11904 - ( 672417 ) = 480 baM0 za0 pramANa hai / yathA 11904=( 672 x 17 khaM0 0 ) + [ 480 X 3 (50000 ) ] = 672 170 za0 ) + 480 7500000000 varga yo0 / == 672 x 17 khaM0 za0 + 3600000000000 varga yojana / puSkaravara samudra ke kSetraphala se vAipIvarasamudrakA ( 195072 khaNDa zalAkA svarUpa ) kSetraphala 16 gune se 34564 (10) 10 vargayojana adhika hai| jo 195072 - ( 11904 16) = 4608 khaNDazalAkA pramANa hai / yathA-- 195072=(11904 16 khaM0 za0 ) + [460843 (50000 ) * ] = ( 11904x16 baM0 za0 ) + 460847500000000 varga yo0 =11904 x 16 khaM0 za0 + 34560000000000 varga yojana / isase Age zradhastana samudrake kSetraphalase uparima samudrakA kSetraphala antima samudra paryanta kramazaH 16 gunA honeke atirikta prakSepabhUta 34564 (10) 10 varga yojanoMse bhI caugunA hotA gayA hai / yathA 1
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 271 ] paMcamI mahAhiyAro [ 113 mAnalo - kSIravarasamudra iSTa hai| isakA vistAra 51200000 yo0 aura khaNDazalAkAeM 3139564 haiM / adhika haiM / 3139584 - ( 195072 x 16 khaM0 za0 ) = 18432 khaM0 za0 vAruNI samudra se 3139584=(195072416 baM0 za0 ) + 1843243 (50000 ) 2 ] = ( 195072 x16 khaM0 za0 ) + 1382240000000000 varga yo0 hai / kSIravara samudrakA yaha 1382244 (10) 10 varga yojana prakSepa vAruNIvara samudra ke 34564 (10) 1* varga yojanase 4 gunA hai / tattha vivakhabhAyAma khettaphalAgaM aMtima viyappaM basa issAmo artha - unameM vistAra, AyAma aura kSetraphalake antima vikalpako kahate haiMahIndravara samudrakA vistAra aura AyAma 13 ahiMdavarasamuddassa vikkhaMbhaM rajjUe solasa-bhAgaM puraNo aTThArasa- sahassa sasasayapaNAsa joyaNehi ambhahiyaM hodi / tassa ThaSaNA 7 / 2. dhaNa joyapANi 18750 / tassa zrAyAma Nava rajjU Thaviya solasa-rUvehi bhajidametaM puNo sapta-lakkhaekkalIsa-sahassa veNNi-saya-paNNAsa joyaNehi parihINaM hodi / tassa ThavaraNA-7 riNa joyaNANi 731250 / / artha - ahIndravara samudrakA vistAra rAjUkA solahavA~ bhAga aura aThAraha hajAra sAta sau pacAsa yojana adhika hai| usakI sthApanA isaprakAra hai: - rAjU +18750 yo0 / 1 isa samudrakA AyAma nau rAjuooMko rakhakara solahakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameM se sAta lAkha ikatIsa hajAra do sau pacAsa yojana hIna hai| usakI sthApanA - 16 rAjU yojana || 731250 vizeSArtha - ahondra va rasamudrakA vistAra - rAjU X 16 + 18750 yojana hai / isI samudrakA AyAma = ( rAja + 18750 - 100000 } xx "" 9, rAjU - ( 81250 x 9 ) = 9 rAjU - 731250 yojana / -
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI svayambhUramaNasamudrakA vistAra aura AyAma-- sayaMsUramaNasamudassa vikkhaMbhaM ekka-seDhi ThafSaya aTThAvIsa-rUvehi bhajivamettaM puNo paMcahatari sahassa- joyaNehi abbhahiyaM hoSi / tassa ThevaNA- dhaNa joyaNANi 75000 / jasseva prAyAmaM Nava-seDhi Thavitha aTThAvIsehi bhajidamettaM puNo doNi-lakkhapaMcavIsa- sahassa - joyaNehi parihoNaM hodi / tassa ThevaNA- 2 / riNa joyaNANi 225000 / 114 ] artha - svayambhUramaNasamudrakA vistAra eka jagacchu NIko rakhakara usameM aTThAIsakA bhAga dene para jo labdha prApta ho utanA aura pacahattara hajAra yojana adhika hai / usakI sthApanA - jaga0 :- 75000 yojana 1 da [ gAthA : 271 usakA zrAyAma no jagacchra giyoMko rakhakara aTThAIsakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameM do lAkha paccIsa hajAra yojana kama hai / usakI sthApanA - jaga0 I 225000 yojana vizeSArtha -- svayambhUramaNa samudrakA vistAra jaga0 + 75000 yojana / 2 svayambhUramaNa samudrakA AyAma = ( + jaga0 + 75000 - 100000 )x9 z 225000 yojana | 9 jaga0 28 ahIndravara samudrakA kSetraphala zravivarasamuddassa khesaphalaM rajjUe kaDhI nava-rUvehi guNiya besada chappaNNa-rUvehi bhajidamettaM puNo eka lakkha cAlIsa - sahassa chassaya paMcavIsa-joyaNehi guNiya mettaM rajjUe bhAgaM puNo ekka sahassa-tiSNi saya ekkahatari koDIo Nava - lakkha- sattatIsa-sahassariNa rajjU tassa ThavaNApaMca-saya-joyaNehi parihINaM hodi / 140625 riNa jorapAri 13710637500 1 - 1 artha- hondravarasamudrakA kSetraphala rAjuke vargako nause guNAkara do so chappanakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameMse eka lAkha cAlIsa hajAra chaha sau paccIsa yojanoMse gupita rAjU kA caturtha bhAga aura eka hajAra tIna sau ikahattara karor3a nau lAkha saiMtIsa hajAra pA~casau yojana kama hai / sthApanA isa prakAra hai -- H ! 2
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 271 ] 9 rA 256 = paMcamI mahAhiyAro -- ( rAjU hai x 140625) 13710937500 / vizeSArtha - mahIndravarasamudrakA kSetraphala = prAyAma x vistAra ( rAjU - 731250 ) x ( 6 rAjU + 18750 ) - 9 (rAjU) + | rAjU {6 x 16750 - 4731250 } | - 731250 x 18750 =9 (rAjU)*+ [ rAjUx 87 1626425 ) ] - 13710637500 = 9 (rAja)' - ( rAju x 140625 ) -- 13710637500 varga yo0 / svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala - == sayaMmUramaNa - NiSNaga-ramaNassa khetaphalaM rajjUe kadI jama-rUvehi guNiya solasarUhi bhajivamettaM puNo ekka- lakkha-bArasa- sahassa-paMca saya joyaNehi ( guNida- rajjUe ) ambhahiyaM puNo ekka- sahassa- issaya sattAsIdi-koDi-paNNAsa-lakha-joyaNehi parihINaM hodi / tassa ThavaraNA / dhaNa rajjU 7 / 112500 riNa joyaNANi 16875000000 || artha - svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala rAjUke vargako nause guNA karake solahakA bhAga dene para jo labdha Ave utanA hokara eka lAkha bAraha hajAra pA~caso yojanoMse guNita rAjUse adhika aura eka hajAra chaha sau satAsI karor3a pacAsa lAkha yojana kama hai| usakI sthApanA isaprakAra hai 16875000000 9. rAjU 2 + ( rAjU x 112500 yo0 ) vizeSArtha - svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala -- AyAma x vistAra - (Sa jaga0 [ 115 - 225000 yo0 ) x (jaga0 + 75000 yo0 ) e (jaga0 = 2 ( 1 ) - + jaga0 [(25 x 75000) (X225000)]- 22400071000 / jaga0) 28 * To ) 2 jaga0 + x [168750 - 56250 ] - 225000 75000 yo0 / 19 =2(rAj)* + rAjU x 112500 yo0 - 16875000000 varga yojana /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 272 adireyassa pamANaM ANayaNa-hedu imaM gAhA-suttaM-- vArarigavarAvi-uparima-icchiya-rayaNAyarassa ruvAtaM / sattAyIsaM lakkhe guNide, ahiyassa parimANaM // 272 // artha-atirekakA pramANa prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai vAruNIvara samudrako prAdi lekara uparima icchita samudrake vistArako sattAIsa lAkhase guNA karane para adhikatana: prAsAlA hotA hai / vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isa prakAra haivariNata atireka dhana- ( uparima icchita samudrakA vistAra) x 2700000 / udAharaNa-mAnalo-yahAM kSIravarasamudrakA atireka dhana prApta karanA iSTa hai| jisakA vistAra 51200000 yojana hai ataH kSIra0 sa0 kA atireka dhana=512000004 2700000 / =138240000000000 yojana / pandrahavA~-pakSa adhastanasamudrake ( piNDaphala+prakSepabhUta ) kSetraphalase uparima samudrakA kSetraphala kitanA hotA hai ? paNNArasa-pakkhe appabahulaM vattaissAmo-taM jahA-lavaraNasamuhassa khettaphalAdo kAlogasamuhassa khettaphalaM aTThAvIsa-guNaM / lavaNasamudda-sahida-kAlogasamuhassa khettaphalAdo poklaravarasamuhassa khettaphalaM sattArasa-guNaM hoUNa cauvaNNa-sahassa-kori-joyaNehi prabhahiyaM hodi 540000000000 / lavaNa-kAlodaga-sahida pokkharavara-sa muddassa khettaphalAdo vAruNivara-NIrarAsissa khettaphalaM paNNArasa-guNaM hoUNa paNadAla-lakkha-cauvaSNasahassa-kori-joyaNehi auhiyaM hoi 45540000000000 / evaM vAruNivaraNoragasippahavi-hechima-NIrarAsINaM khettaphala-samUhAvo urima-NiNNagaNAhassa khecaphalaM patteya paNNArasa-guNaM pakkhevamUda-paNadAla-lakkha-ghauvaNa-sahassa-koDIyo caugguNaM hoUNa puNo ekka-lakkha-bAsaTThi-sahassa-kori-joyaNehi amahiyaM hoi 1620000000000 / evaM davyaM jAya sayaMbhUramaNasamuddo tti /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 272 ] paMcamo mahAhiyAro [ 117 artha - pandrahaveM pakSameM alpabahutva kahate haiN| vaha isa prakAra hai- lavaraNasamudra kSetraphala se kAlodakasamudrakA kSetraphala aTThAIsa guraNA hai / lavaNasamudra sahita kAlodaka samudrake kSetraphalase puSkaravarasamudrakA kSetraphala sattaraha guNA hokara cauvana hajAra karor3a yojana adhika hai 540000000007 / lavaNa evaM kAloda sahita puSkaravarasamudrake kSetraphalase vAruNIvara-samudrakA kSetraphala pandraha gunA hokara paiMtAlIsa lAkha cauvana hajAra karor3a yojana adhika hai 45540000000000 / isaprakAra vAruNIvarasamudrase saba adhastana samudrAMke kSatraphala samUhase uparima samudrakA kSetraphala pratyeka pandraha-guraNA honeke atirikta prakSepabhUta paiMtAlIsa lAkha cauvana hajAra karor3a yojanoMse coguNA hokara eka lAkha bAsaTha hajAra karor3a yojana adhika hai 1620000000000 isaprakAra yaha krama svayambhUramaNa - samudra paryanta jAnanA cAhie || vizeSArtha - lavaNasamudrake kSetraphala se kAlodakakA kSetraphala 28 gunA hai / yathA =679=24428 khaNDazalAkA svarUpa hai / lavaNasamudra aura kAlodakake ( 24 + 672 - 696 khaNDazalAkArUpa ) kSetraphalase puSkaravara samudrakA ( 11904 khaM0 za0 rUpa ) kSetraphala 17 gunA hokara [ 11904 - (696417) = 72 khaM0 za0 rUpa ] 544 (10) 10 varga yojana adhika hai / yathA vRddhi sahita kSetraphala 11904 = (696 x 17 khaM0 za0 ) + ( 727500000000 ) = ( 696 x 17 khaM0 za0 ) + 540000000000 varga yojana / lavaNasamudra, kAlodaka praura puSkaravarasamudrake ( 24 + 672 + 11904 = 12600 khaM0 za0 rUpa ) kSetraphalase vAruNIvara samudrakA ( 195072 khaM0 za0 rUpa ) kSetraphala 15 gunA hokara [195072 - (12600x15) 6072 | khaM0 za0 rUpa ) ] 4554 4 (10) 10 varga yojana adhika hai / yathA-- vRddhi sahita kSetraphala 195072 khaM0 za0 rUpa- ( 12600x15 khaM0 za0 ) + [ 6072 khaM0 za0 X 75 x ( 10 ) ] = ( 12600 x 15 khaM0 za0 ) + 45540000000000 varga yo a isaprakAra vAruNIvara samudra se lekara sarvaM pradhastana samudroMke kSetraphala samUha uparima samudrakA kSetraphala pratyeka 15 gunA honeke atirikta prakSepabhUta 4554 (10) 10 se 4 gunA hokara 1624 (10) 10 varga yojana pradhika hai / yathA vAruNIvarasamudrase uparima kSIravara samudrakA vistAra 512 lAkha yojana hai aura isakI khaM0 za0 3139584 haiM / jo labasamudra, kAlobakasamudra, puSkaravarasamudra aura vAruNIvara samudrako
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 272 ( 24+672 + 11904 + 115072 ) - 207672 sammilita khaNDazalA kAoMse 15 gunA hokara [3139584 - (2076724 15 ) + 24504 khaNDa za0 rUpa ] 4554 4 (10) 10 varga yojanakA 4 gunA hote hue 162 (10) 10 varga yojana adhika hai / yathA kSI0 sa0 kA kSetra0 3139584 khaM0 za0 rUpa- ( 207672 baM0 za0 x 15 ) + (24504 0 0 ) hai / athavA 207672 x 15 - 3115080 saM0 za0 rUpa kSetraphala + [ 4554 4 (10)10x4= 1-2164 (10) deg ] + 1620000000000 varga yo0 hai / adhika dhana prApta karane kI dUsarI vidhi kSIravara samudrake kSetraphala meM adhika dhanakA pramANa 1620000000000 varga yojana pramANa hai / isa adhika dhanakI eka zalAkA mAnakara upasmi samudrakA adhika vana astana samudrakI zalAkAse 1 adhika 4 gunA hotA hai| isakA sUtra isaprakAra hai iSTa sa0 kA adhika dhana = [ (adhastana sa0 kI zalAkA 4 4 ) + 1 ] x 1624 (10) 10 ghRtavarasamudrakA adhika dhana == [ ( 1x4 ) + 1 ] x 1624 (10) 10 =5x 162 x (10) 10 = 8100000000000 varga yojana hai / lavaNasamudra se grahIndravarasamudra paryanta ke saba samudroM ke kSetraphalakA pramANa -- tara aMtima viyappaM vasa issAmo sayaMbhUzmaNa- NiNgaga NAhAvI heTThima-sathyagorarAsINaM vettaphala- pamANaM rajjUe vaggaM ti-guNiya asIdi-rUvehi bhajivametaM puNo ekkasahassa chassaya-salasIdi ko Di- paNNAsa' - lakkha-joyaNehi agbhahiyaM hodi puNo bAvaNNasahassa-paMca-saya-joyaNehi guNida-rajjUhi parihINaM hodi / tassa lavaNA - / / dhaNa joyaNANi 16875000000 riNa rajjupro 752500 / artha - isameM se antima vikalpa kahate haiM svayambhUramaNasamudra ke nIce adhastana saba samudroMke kSetraphalakA pramANa rAjUke vargako tInase guNA karake assIkA bhAga denepara jo labdha prApta ho utane pramANa hokara eka hajAra chaha sau satAsI 1. 6. ba. ka. ja. paNNArasa /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 273 ] paMcamo mahAhiyAro [ 119 karor3a pacAsa lAkha yojana adhika aura bAvana hajAra pA~ca sau yojanoMse guNita rAjuse hIna hai / usakI sthApanA - ( (rAjU ) * x 3 40 ) + 16875000000 varga yojana - rAjU x 52500 varga yo0 // svayambhUramaNasamudrakA kSetraphala sayaMmUramaNasamuhassa khetaphalaM rajjUe vaggaM rAva-rUvehi guNiya solasa-rUhi bhajidame, puNo ekka-laklaM bArasa sahasta-paMca-saya-joyaNehi guNida-rajjU - zrambhahiyaM hoi, puNo paNNAsa lakkha sattAsIdi- koDi - abbhahiya chassaya ekka-sahatsa kI joyaha tassa TharaNA parihoNaM hodi / 16875000000 / / / dhaNa 7 t 112500 riNa artha - svayambhUra maraNasamudrakA jo kSetraphala hai usakA pramANa rAjke vargako nause guNA karake solahakA bhAga denepara jo prApta ho utanA honeke atirikta eka lAkha bAraha hajAra pA~ca sau yojanoMse guNita rAjUse adhika aura eka hajAra chaha sau satAsI karor3a pacAsa lAkha yojana kama hai| usakI sthApanA (rAjU ) 2 x 9 16 4 6 + ( rAjU x 112500 varga yo0 ) - 16875000000 varga yo0 / lambINaM ANayaNa - hetumimaM gAhA-sutaM - tiya- lakkhUpaM aMtima ru Nava lakkha- rahida AyAmo / paNNarasa - hide saMguNa-laddha heTilla-saya- ubahi phalaM // / 2733 zradhastana samasta samudroMkA kSetraphala artha - ina vRddhiyoMko prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai -- tIna lAkha kama antima vistAra aura nau lAkha kama AyAmako paraspara guNita karane para jo rAzi utpanna ho usameM pandrahakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA adhastana saba samudroMkA kSetraphala hotA hai / / 273 // vizeSArtha - gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai iSTa samudrakA vistAra - 300000 ) x ( zrAyAma - 900000 ) 15
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] tiloyapaNpattI [ gAthA : 274 udAharaNa-1. puSkaravara samudrakA vistAra 3200000 yojana aura pAyAma 27900000 yojana hai| vaNita kSetraphala - ( 3200000-300000) x (27900000 -- 900000) _2600000427000000 -5220000000000 varga yojn| 15 yaha puSkaravara samudrake pUrva sthita lavaNa aura kAlodasamudrakA sammilita kSetraphala hai / 2. svayambhUramaNasamudrase adhastana samasta samudroMkA kSetraphala -- svayambhUramaNasamudrakA vistAra = rAjU + 75000 yojana / svayambhUramaNasamudrakA aAyAma = 9 rAja - 225000 yojana / svayaM0 samudrase adhastana] _rAjU + 75000-3000000] >> / rAjU-225000yo0-900000] samudroM kA kSetraphala / = [ rAjU - 225000]x [ rAjU - 1125000 -9 rAjU rAjU [EX 2250.04 1125000 yo0]+(225000 x 1125000 yo0) __3(rAjU) 787500 rAjU yo 253154 (10) varga yojana / -3 (rAjU) -52500 rAja yo0+ 168754 10' varga yojana / yahAM rAjU yojana kA artha hai rAjuokA yojanoMke sAtha guNA karanA / sAdireya-pamAraNamAraNayaraNa-NimittaM gAhA-suttaM tivihaM sUi-samUha, vAruNivara-uvahi-pahuvi-urillaM / cau-lakkha-guNaM ahiyaM, adarasa-sahassa-koDi-parihoNaM / / 27 // prapaM--sAtireka pramANa prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai vAruNIvarasamudra Adi uparima samudrakI tInoM prakArakI sUciyoMke samUhako cAra lAkhase guNA karake prApta rAzi meMse aThAraha hajAra karor3a kama kara denepara adhikatAkA pramANa AtA hai / / 274 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ; 274 ] paMcamo mahAhiyAro [ 121 vizeSArya-gAthAnusAra sutra isaprakAra haivariNata sAtirekatA = ( samudrako tInoM sUciyoMkA yoga )x400000-18 x (10). udAharaNa bAruNIvara samudra / -(25300000+38100000 + 50900000 ) x 400000 sambandhI sAtirekatA / -180000000000 / -- 45540000000000 varga yojana / svayambhUramaNasamudrakI abhyantara sUcI 3 rAjU-150000 yojana hai, madhyama suucii| rAjU-75000 yo0 aura bAhya sUcI 1 rAjU pramANa hai / ina sUciyoMke sambandhase ukta samudra sambandhI ( rA0-150000) (1 rA.-75000 yo0) + (1 rAjU ) ] x sAtirekatA 400000-184(10)10 yo / = [ rA0 + 3 rA. + 1 rA0)- 225000 yo0 ] x 400000 - 180000000000 yo / - rAjU 4400000)-90000000000 --- 100000000000 yojana / -- 900000 rAjU--274 (10)1deg yo0 / adhastana samudroMke kSetraphalakA pramANa= [.(rAja) ..52500 rA04 yo +168754 (10) varga yo0] hai| isameM 15 kA guNAkara upayukta sAtirekatAkA pramANa jor3a denepara svayaMbhUramaNa samudrakA kSetraphala prApta hotA hai | yathAsvamaM0 sa0 kA kSetra0=[* rAjU -- 52500 rA04 yo0 + 168754 (10)"] x 15 + 900000 rA0-274(10) varga yojana
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] tiloyapapapattI hI rAjU - ( 52500 rA0 yo04 15-900000 rAjU) + [168754 154 (10) --274 (10)10 ] varga yo0 rAjU 2-(985500-900000) rA0 yo0 + (253125000000-- 270000000000) - rAjU+ 112500 rAjU x yo0-16875.000000 varga yojn| solahavAM-pakSa adhastana dvIpake viSkambha aura pAyAmase uparima dvIpakA viSkambha aura AyAma kitanA adhika hotA huA gayA hai ? use kahate haiMsolasama-pakkhe appabahalaM vatta issaamo| taM jahA--dhAdaIsaMDadIvassa vikkhaMbhaM cattAri-lakkhaM, AyAmaM sattAvIsa-lakkhaM / pokkhavaradIva-viSakhaMbhaM solasa-lakkhaM, mAyAma paNatIsa-lakkha-sahiya-eya-koDi-joyaNa-pamANaM / vAruNivaradIva-vikkhaMbhaM causaddhi-lakkhaM, AyAma sttstti-lkkh-shiy-pNc-koddoo| evaM heTThima-viSakhaMbhAdo uparima-viSakhaMbhaM caugguNaM, pAyAmAko mAyAma caugguNaM sattAvIsa-lakkhehi ambhAhiyaM hoUNa gacchai jAva sayaMbhUramaNadIo ti|| arza-solahaveM pakSameM alpabahutva kahate haiM / vaha isaprakAra hai-dhAtakIkhaNDadvIpakA vistAra cAra lAkha aura AyAma sattAIsa lAkha yojana hai| puSkaravaradvIpakA vistAra solaha lAkha aura AyAma eka karor3a paitIsa lAkha gojana hai / vAruNIvaradvIpakA vistAra cauMsaTha lAkha aura AyAma pAMca karor3a sar3asaTha lAkha yojana hai / isaprakAra adhastana dvIpake vistArase tadanantara uparima dvIpakA vistAra caugunA aura prAyAmase pAyAma caugunA honeke atirikta sattAIsa lAkha yojana adhika hotA huA svayambhUramaraNa-dvIpa paryanta calA gayA hai| vizeSArtha-adhastana dvIpakI apekSA uparima dvIpakA vistAra 4 gunA hotA huyA jAtA hai| yathA dhAtakI dvIpakA vi0 400000 yo0 = (jambUdvIpakA vi0 100000) 44 puSkara dvIpakA vi0 1600000 yo0 =(ghAtakI0kA vistAra 400000)x4
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA : 274 ] paMcamo mahAhiyAro [ 123 vAruNI dvIpakA vi0 6400000 yo0= (puSkara0 kA vistAra 1600000) 44 aAdi adhastana dvIpake AyAmakI apekSA uparima dvIpakA pAyAma caugunA honeke atirikta 2700000 yojana adhika hotA huA jAtA hai / yathA dhAtakI dvIpakA pAyAma 2700 000 yo0=( 400000 - 100000 )49 puSkara0 dvIpakA pAyAma 13500000 yo0 = (270000044) +2700000 yo0 / vAruNI dvIpakA AyAma 56700000 yo=(13500000x4)+2700000 yo. aadi| adhastanadvIpake kSetraphalase uparima dvIpakA kSetraphaladhAdaIsodha-khettaphalAdo pokharavaradoSassa khattaphalaM bIsa-guNaM / pukkharayara. dIvassa khettaphalAdo thAruNIvaradIvassa khesaphalaM solasa-guNaM hoUNa sattArasa-lakkhaaThThAvIsa-sahassa-koDi-joyaNehi abhihiyaM hoi 17280000000000 / evaM heTrimabIvassa khettaphalAdo tadaratarobarima-dIvassa khettaphalaM solasa-guragaM pakkhevabhUda-sattArasalakkha-aTThAvIsa-sahassa-koDIo caugguNaM hoUNa gacchada jAva sayaMbhUramaNadoo tti / / arma-dhAtakIkhaNDadvIpake kSetraphalase puSkaravaradvIpakA kSetraphala bIsa-gunA hai / puSkaravaradvIpake kSetraphalase vAruNIvara dvIpakA kSetraphala solaha gunA hokara sattaraha lAkha aTThAIsa hajAra karor3a varga yojana adhika hai 17280000000000 / isaprakAra svayambhUramaNa-dvIpa paryanta adhastana dvIpake kSetraphalase anantara uparima dvIpakA kSetraphala solaha gunA honeke atirikta prakSepabhUta sattaraha lAkha aTThAIsa hajAra karor3a yojanoMse caugunA hotA gayA hai / / vizeSArtha-jambUdvIpakA kSetraphala 754 (10) varga yojana hai / isakI eka zalAkA mAnI gaI hai / isI mApake anusAra dhAtakI khaNDakI 144, pu0 dvIpakI 2880 aura bAruNI0 dvIpakI 48384 khaNDazalAkAeM haiN| dhAtakIkhaNDadvIpake kSetraphalase puSkaravaradvIpakA kSetraphala 20 gunA hai| yathApuSkaravaradvIpakA kSetraphala 2880 khaM0 za0 pramANa-144420 / paSkaravaradvIpake kSetraphalase vAruNIvaradvIpakA kSetraphala 16 gunA hokara 17284 (1010 varga yo0 adhika hai / jo 48384 - ( 2880 x 16 khe0 za0 )=2304 khaMDa za0 pramANa hai| yathA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] tilomasI 48384= ( 2880 x 16 khaM0 za0 ) + [ 2304 khaM0 za0 4 754 (10) ' ] X = 2850 x 16+17280000000000 varga yojana 1 isase Aga adhastu kSetraphala rima dvIpakA kSetraphala antima dvIpa paryanta kramazaH 16 gunA hone ke atirikta prakSepabhUta 17284 (10) 10 varga yojanoMse bhI cogunA hotA gayA hai| yathA [ gAthA : 274 mAnalo - kSoravaradvIpa iSTa hai / isakA vistAra 256 lAkha yojana aura khaNDazalAkAeM 783360 haiM - 783360 khaM0 za0 - (48384416 khaM0 za0 ) - 6296 khaM0 za0 vAruNI dvIpase adhika haiM 783360- ( 48384 X 16 khaM0 za0 ) + ( 9216754 (10) = ( 48384416 khaM0 za0 ) + 69120000000000 varga yojana / kSIravaradvIpakA yaha 69124 ( 10 ) 10 varga yojana prakSepa vAruNIvaradvIpa ke 17284 (10) 10 varga yojanase 4 gunA hai / ettha vibhAyAma khettaphalANaM aMtima viyadhvaM yattaissAmo zratha - unameM vistAra, AyAma aura kSetraphalakA antima vikalpa kahate haiM-zrahIndravaradvIpakA vistAra aura prAyAma 3 viradIcassa viSakhaMbhaM rajjUe battIsama-bhAgaM puNo Nava sahassa- tiSNi-sayapaMcasari joyaNehi prabhahiyaM hodi / zrAyAmaM Nava- rajjU uviya battIsa rUbehi bhAgaM dhattUNa puNo aTTha-lakha- paNNArasa - sahassa chassaya paNavIsa joyaNehi parihINaM hoi / tassa tthevnnaa| 32 paNa joyaNANi 6375 / AyAmaM 7 / / riNa joyaNANi 815625 / artha- hIndravaradvIpakA vistAra rAjUke battIsaveM bhAga aura nau hajAra tIna sau pacAsa yojana adhika hai tathA isakA AyAma nau rAjuoMko rakhakara battIsakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameM se ATha lAkha pandraha hajAra chaha sau paccIsa yojana hIna hai / usakI sthApanA isaprakAra hai vistAra == rAjU 13 + 6375 yo0 / AAyAma = rAjU 3 = 15625 yo0 / rAjU x 2 + 6370 yojana / vizeSA - zrahIndravaradvIpakA vistAra isI dvIpakA AyAma = ( rAjU X 33 + 9370 100000) 49 = 9 rAja - ( 90630 49 ) = 9 rAjU - 615670 yojana / --
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 274 ] paMcamo mahAhiyAro [ 125 ahIndravara dvIpakA kSetraphala___ ahiMdavaradIvassa khetaphalaM rajjUe vagaM Nava-rUbehi guNiya eSaka-sahassa-ca uvIsa rUvehi bhajivametaM, puNo rajjae solasama-bhAgaM Thabiya tiNNa-lakkha-paMca-saTi-sahassa-chassayapaNavIsa-joyaNehi guNivameta parihINaM hodi, puNo sattasaya cauTi-koDi-ca usaddhilakkha-causIdi-sahassa-ti-saya-paMcahattari-joyaNehi parihINaM hodi / tassa ThavaNA-- / 6. riNa rakhako 7 .. ribha koSamANi 7646484375 / artha-ahIndravaradvIpakA kSetraphala rAjUke vargako nause guNA karake eka hajAra caubIsakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameMse, rAjUke solahaveM bhAgako rakhakara tIna lAkha paisaTha hajAra chaha sau paccIsa yojanoMse guNA karanepara jo rAzi utpanna ho utanA kama hai, punaH sAtaso cauMsaTha karor3a causaTha lAkha caurAsI hajAra tIna sau pacahattara yojana kama haiM / usakI sthApanA isaprakAra hai9.rAjU--( rA0 114365625 yo0)-7646484375 / __vizeSArtha-ahIndravaradvIpakA kSetraphala vistAra AyAma ! = ( rAja+9375 ) x ( 9 rAjU-815625 yo0 ) =9 (rAjU) + rAz2a - [ ( 937549 )-815625 yo0]-93754 8 15625 varga yo / = 1 rAjU -rAja 731250 yo0 - 7646484375 varga yo0 / == 9 rAja---rAjU x 365625 yo0 -- 7646484375 varga yojana / svayambhUramaNadvIpakA vistAra evaM AyAmasayaMbhUramaNadovassa vikkhaMbhaM rajjae aTTama-bhAgaM puNo satsattIsa-sahassa-paMcasayajoyaNehi prabhAhiyaM hodi, AyAmaM puNo Nava-rajjUe aTThabha-bhAgaM puraSo paMca-sapakha-bAsaddhisahassa-paMca-saya-joyaNehi parihoNaM hoI / tassa ThavaNA -7 / dharaNa joyaNANi 37500 / prAyAma 7 / riNa joyaNANi 562500 / / artha -svayambhUramaNadvIpakA vistAra rAjUkA AThavA bhAga hokara saiMtIsa hajAra pA~ca sau yojana adhika hai aura isakA pAyAma nau rAjuoMke AThaveM bhAgameMse pA~ca lAkha bAsaTha hajAra pA~ca sau yojana hIna hai / usakI sthApanA isaprakAra hai vi0= rAjU + 37500 yo / AyAma= rAjU-562500 yo0 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 / tiloyapagattI [ gAthA : 274 vizeSArtha svayambhUramaraNadvIpakA vistAra- rAjU + 37500 yojana / svayambhUramaNadvIpakA pAyAma- ( rAja -+37500 - 100000)- 1 = 9rA-562500 yojana hai / svayambhUramaraNadvIpakA kSetraphalapuraNo khettaphalaM rajjUe kadI Nava-rUvehi guNiya causaTThi-rUvehi bhajiyametammipuNo rajjU Thadhiya aTThAvIsa-sahassa-ekkasaya-paMcavIsa-rUvehi gurisadamettA, puNo paNNAsasahassa-sattattIsa-lakkha-Nava-koDi-abbhahiya-doNi-sahassa-ekkasaya-koDi-goyaNaM edehi' dohi rAsohi parihoNaM pugvilla-rAsI hodi / tassa ThavaraNA- riNa rajjano cha / 28125 riNa joyaNANi 21093750000 // artha-punaH isa ( svayambhUramaNa ) dvIpakA kSetraphala rAjUke vargako nause guNA karake prApta rAzimeM cauMsaThakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameMse, rAjUko sthApita karake aTThAIsa hajAra eka so paccIsase guNA karanepara jo rAzi utpanna ho use aura do hajAra ekasau nau karor3a saMtIsa lAkha pacAsa hajAra yojana, ina do rAziyoMko kama kara denepara avaziSTa pUrvokta rAzi pramANa hai / usakI sthApanA isaprakAra hai- rAjU - ( rA0 1428125 yo0 ) - 21093750000 / / vizeSArtha-svayambhUramaNadvIpakA kSetraphala = vistAra AyAma isa dvIpakA vistAra= rAma+37500 yojana hai aura pAyAma- 9rAja -- 562500 yo0 hai / isa dvIpakA kSetraphala=(rAz2a + 37500 yo0 )x { 9rA0-562500 yo0 ) = 9rAja + rAja [EX 37500---562500 yo0]-37500 4 562500 ] = 9rAjU + (rAjU x 28125 yo0)-21093750000 varga yo / = rAjU-28125 rAjU yo0--21093750000 varga yojn| 1. da. eve hRdAi, . ede havAha /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 275 ] paMcamo mahAhiyAro [ 127 adireyassa pamANArayaNa-hedumimA sutta-gAhA saga-saga-majhima-sUI, Nava-lakkha-guNaM puNo vi milidavvaM / sattAvIsa * sahassaM, koDoyo taM havedi adiregaM // 27 // artha - atirekakA pramANa prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai--- apanI-apanI madhyama-sUcIko nau lAkhase muraNA karake usameM sattAIsa hajAra karor3a aura milA denepara vaha atireka-pramANa hotA hai / / 275 // vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haiatireka kA pramANa-(nija madhyama sUcI 4900000)+274 (10) varga yojana / udAharaNa-(1) vAruNIvaradvIpako madhyama sUcIkA pramANa 189 lA0 yojana hai / vAruNI0 dvIpa sambandhI atireka-pramANa-( 186000004600000) + 270000000000 varga yojana / -17280000000000 varga yojana hai| (2) svayambhUramaNadvIpakI madhyama sUcIkA pramANa ( I rA0-187500 yo0 ) hai| isake atireka pramANa = [( rA0-187500 yo0) x 900000+27 x { 10 )" varga yo -( hai rA0 x 900000 yo0)-(1875004 900000) + 270000000000 varga yojana = 2701000 rA. yo0 -- 168750000000 + 270000000000 vargayo. -337500 rA0 yo0 + 101250000000 varga yojana hai| isa atirekake pramANameM ahIndravaradvIpakA 16 gunA kSetraphala jor3a denepara svayambharamaNadvIpakA kSetraphala prApta ho jAtA hai / yathA ( ahIndravara dvIpakA 16 gunA kSetraphala = rAjU -- 365625 rA. yo. -- 122343750000 varga yo0)+ (atirekakA pramANa-337500 rA0 yo0+101250000000 varga yo0)|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] tiloyapaNAttI [ gAthA : 275 rAjU-28125 rA. yo0-21063750000 varga yojana svayambhUramaNa dvIpakA kSetraphala hai| sattarahavA-pakSa adhastana dvIpake ( piNDaphala+prakSepabhUta ) kSetraphalase uparima samudra kA kSetraphala kitanA hotA hai ? sattArasama-pakkhe appabahulaM vatta issAmo / taM jahA-ghAdaIsaMDa-khettaphalAdo pakkharavarakhIvassa khettaphalaM bIsa-guNaM / dhAdaIsaMDa - sahida - pokharavaradIva - khettaphalAdo vAruNivara-khettaphasaM solasa-guNaM / dhAdaIsaMDa-poSakharavaradIva-sahiya-vAruNiyaradIva-khettaphalAdo khIravaravIva-khettaphalaM paNNArasa-guNaM hoUNa sIdi-sahassa-sahiya-ekkANauvi-lakkhakoDIno ambhahiyaM hoi 61800000000000 / evaM khIravara-dIva-ppahuvi abhaMtarimasadha-vIva gauvi-lakkha-koDopro caugguNaM hoUNa eyalakkha-aTTha-sahassa-koDi-joyaNehi abhihiyaM hoi 1080000000000 1 evaM raNedavaM jAva sayaMbhUramaNa-dIno ti / / prayaM-sattarahaveM pakSameM alpabahutva kahate haiM / vaha isaprakAra hai-dhAtakIkhaNDake kSetraphalase paekaravaradvIpakA kSetraphala bIsa gunA hai / dhAtakIkhaNDa sahita puSkaravaradvIpake kSetraphalase vAruNIvaradIpakA kSetraphala solaha gunA hai / dhAtakIkhaNDa aura puSkaravaradvIpa sahita vAruNIvaradvIpake kSetraphalase kSIravaradvIpakA kSetraphala pandraha gunA hokara ikyAna lAkha asmI hajAra karor3a yojana adhika hai 91800000000000 / isaprakAra kSIravara prAdi abhyantara saba dvIpoMke kSetraphalase anantara bAhya bhAgameM sthita dvIpakA kSetraphala pandraha gunA honeke atirikta prakSepabhUta ikyAnabai lAkha assI hajAra karoDa caugune hokara eka lAkha ATha hajAra karor3a yojanoMse adhika hai 1080000000000 / yaha krama svayambhUramaNadvIpa paryanta jAnanA caahie| vizeSArSa-dhAtakIkhaNDake kSetraphalase puSkarabaradvIpakA kSetraphala 20 gunA hai| yathA pu0 dvIpakI khaM0 za0 2880 =(dhA0 kI khaM0 za0 144)x20 / 1. da. ba. kaTThArasa /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 275 } paMcamo mahAhiyAro [ 16 dhAtakIkhaNDa aura puSkarabaradIpake ( 144 +2880=3024 khaM0 za0 rUpa ) kSetraphalase vAruNIvaradIpakA ( 48384 khaNDazalAkA rUpa ) kSetraphala 16 gunA hai / yathA vAruNIvara dvIpakI kha0 za0 48384 = ( 3024 kha za0) x 16 ! dhAtakIkhaNDa, puSkaravaradvIpa aura bAruNIvaradvIpake (144 + 2880 +48384-- 51408 kha0 za0 rUpa ) kSetraphalase kSIrava radvIpakA ( 783360 kha0 za0 rUpa ) kSetraphala 15 gunA hokara [783360 kha0 za0 ---( 51408 kha0 za0 x 15)=12240 kha0 za0 rUpa ] 6184(10)" varga yojana adhika hai / yathAvRddhi sahita kSetraphala 783360 sva0 za0 rUpa=(51408415 kha za0) + 12240 vaMza. x 754(10) =( 51408 x 15 kha0 za0 ) + 91800000000000 varga yo0 isaprakAra kSIravara Adi abhyantara saba dvIpoMke kSetraphalasamUhase uparima dvIpakA kSetraphala pratyeka 15 gunA honeke atirikta prakSepabhUta 918 x (10)" se 4 gunA hokara 108 x (10)deg varga yojana adhika hai / yathA kSIravaradvIpase Upara ghRtavaradvIpa hai| jisakA vistAra 1024 lAkha yojana aura AyAma [(1024 lAkha ) 4 (1024 lA0 - 1 lA0 )49 ] yojana hai| isa dvopakI khaNDa za. 12570624 haiM / jo dhAtakI khaNDa, puSkaravaradvIpa, vAruNIvaradvIpa aura kSIravaradvIpakI ( 144+ 2880+48384 : 553360 - ) 834768 sammilita khaNDa zalAkAroMse 15 gunA hokara [ 12570624 -( 834768 x 15 )+ 49104 kha za0 rUpa ] 9184 (10/11 varma yojana kA 4 gunA hote hue 1084(10)1deg barga yojana adhika hai / yathA ghRta0 dvIpakA kSetra0 12570624 kha0 za0 rUpa-(834768 kha0 za0x15)+ ( 49104 kha za. ) athavA 834768 x 15-- 12521520 kha0 za0 rUpa kSetra + [6184 (10)"44-367200000000000 ] + 1080000000000 varga yojana hai| svayambhUramaNadvIpake adhastana sarva-dIpoMke kSetraphalakA pramANa tattha aMtima-viyappaM vattaissAmo-sayaMbhUramaNadIvassa hejhima-savva-dIvANaM khettaphala-pamANaM rajjUe vaggaM ti-guNiya dhosuttara-tiya-sadehi bhajivamettaM, puNo ekkasahassaM tiNNi-saya-uNasadvi--koDIno sattatIsa-lakkhaM paNNAsa-sahassa-joyahi amahiyaM hoi / puNo ekkatIsa-sahassaM aTTa-saya-paMcahattari-joyaNehi guNida-rajjUe' parihoNaM hoi / - - - - ... -... ..--- -- -- - 1. 3. meM. rjjevi|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 276 tassa ThavaNA- 30 / dhaNa joyaNANi 13563750000 / riNa rajjU 7 / 31875 / artha-svayambhUramagAdvIpake adhastana saba dvIpoMke kSetraphalakA pramANa rAke vargako tigunA karake tInasau bIsakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameM eka hajAra tIna sau sanasaTha karor3a saiMtIsa lAkha pacAsa hajAra yojana adhika tathA ikatIsa hajAra ATha sau pacahattara yojanoMse guNita rAjase hona hai / usakI sthApanA( A) + 13593750000 yo0 .- ( rA0431875 ) / svayambhUramaNadvIpakA kSetraphalasayaMbhUramaNadIvassa khettaphalaM rajjUe kadI Nava-rUbehi guNiya causaTTi - havehi bhajidametaM, puNo rajjU Thaviya aTThAvIsa-sahassa-ekkasaya-paMcavIsa'-rUvehi guNivametaM, puNo paNNAsa-sahassa-sattatIsa-lakkha-raNava-koDi-abhahiya-voNNi-sahassa-eksaya-koDi-joyaNa, edehi vaha rAsIhi parihI muzviAla rAsI hodi / tassa tthvnnaa-|| riNa rajjao / 28125 riNa joyaNANi 21063750000 / artha-svayambhUramaraNadvIpakA kSetraphala rAjUke vargako nause guNA karake cauMsaThakA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameMse, rAjUko sthApita karake aTThAIsa hajAra eka sau paccIsase guNA karanepara jo rAzi utpanna ho usako tathA do hajAra eka sau no karor3a saiMtIsa lAkha pacAsa hajAra yojana, ina do rAziyoMko kama kara denepara avaziSTa pUrvokta rAzi pramANa hai| usako sthApanA-[ 9 (rAjU)2] -( 1 rAjU x 28125 ) --21093750000 / abhyantara samasta dvIpoMkA kSetraphala prApta karanekI vidhiabhaMtarima-savya-dIva-khettaphalaM melAvedUraNa ANayaNa-hetumimA sutta-gAhA vikkhaMbhAyAme igi sagosaM laksamavaNamaMtimae / paNNarasa-hi laddha, icchAdo heDimANa' saMkalaNaM // 276 / / artha-abhyantara saba dvIpoMke kSetraphalako milAkara nikAlane ke lie yaha gAthA-sUtra hai 1. da ba. ja. paMcavIsasahassa | 2. da. ba. ka. ja. paNArasasahassa / 3. da. heSTimAha /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 276 ] paMcamo mahAhiyAro [ 131 antima dvIpa ke viSkambha aura AyAma meM kramazaH eka lAkha aura sattAIsa lAkha kama karake ( zeSa ke guNanaphala meM ) pandrahakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA icchita dvIpase ( jambudvIpako chor3akara) adhastana dvIpoMkA saMkalana hotA hai / / 276 // vizeSAya-gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai abhyantara samasta ( antima dvIpakA viSkambha - 100000) 4 ( usIkA AyAma - 2700000 ) dvIpoM kA kSetraphala 15 udAharaNa - ( 1 ) mAnalo - yahAM antima iSTa dvIpa vAruNIvara hai| jisakA viSkambha 6400000 yojana aura AyAma 56700000 yojana hai / dhAtakI0 aura pu0 dvIpakA sammilita kSetraphala kSetraphalakA pramANa } ={6400000 - 100000 svayambhU ramaraNadvIpakA kSetraphala - 29680000000000 varga yo0 / (2) svayaMmbhUramaNadvIpase aprastana samasta ( jambUdvIpako chor3akara ) dvIpoMke sammilita = 3 rA 320 1 ) 4 (56700000 - 2700000 10 ) 15. 6300000 x 54000000 15. svayambhUramaNadvIpakA viSkambha = hai rAjU + 37500 yojana / svayambhUramaNadvIpakA AyAma = rAjU - 562500 yojana / - ( rAjU + 37500-100000) 4 ( rAjU - 562500-2700000varga yo 0 ) x 15. ( rAjU + 62500 ) x ( rAjU - 3262500) 15 [ rAjU' + rAjU (-3262500- 962500) yo0 + 62500 x 3262500 varga yo0 ] 15. - rAjU - 478125 rA0 yo0+203906250000 varga yo0 15 - rA0 tho0 31875+ 135593750000 varga yojana /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAbhA : 277 132 ] tiloyapaNAtI ahiya-pamANamANayaNa-hedumimA sutta-gAhA khIravaradIva-padi, uparima-dIvassa doha-parimANaM / cau - lakkhe saMguNide, pariyaDDo hoi ughazvari / / 277 / / artha--adhika pramANa prApta karane hetu yaha gAthA-sUtra hai-- kSIravaradvIpako 'grAdi lekara uparima dvIpakI dIrghatAke pramANa arthAta AyAmako cAra lAkhase guNita karane para Upara-Upara vRddhikA pramANa hotA hai / / 277 // vizeSArtha- gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai---- vANana vRddhi hopakA AyAma ) x 400000 udAharaNa-(1) kSIravara dvIpakA pAyAma 229500000 yojana hai| =229500...4400000 =91800000000000 varga yojana / yaha kSIravaradvIpase adhastana ( pahaleke ) dvIpoMke kSetraphalase 15 gunA hokara adhikakA pramANa hai / jo kSIravaradvIpameM prApta hotA hai / (2) azvastana dvIpoMke kSetraphalase 15 gunA hokara jo adhikatAkA pramANa svayambhUramaNadvIpameM pAyA jAtA hai vaha isaprakAra hai svayambhUramaNadvIpavA AyAma rAjU-562500 yojana vRddhi-pramANa-kSetraphala - ( rA0-562500 yo0) 4400000 yo0 =450000 rA0 yo0 - 2254 (10) varga yo0 isalie svayambhUramaNadvIpakA kSetraphala = rAjU 2-478125 rA. yo.+ 203906250000 varga yo0 sAtirekakA pramANa 450000 rA. yo0-225000000000 varga yojana -- rAjU2-28125 rA. bo0-21093750000 varga yojana /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo mahAhimAro aThArahavA~ pakSa zradhastana dvIpa - samudroMke tristhAnaka sUcI-vyAsa dvArA uparima dvIpa- samudroMkA sUcI-vyAsa prApta karanehI i aTThArasama-pakkhe appabahulaM vattaissAmo gAyA : 277 ] lavaNaNIradhoe' zrAdima-sUI ekka lavavaM, majjhima-sUI tiSNi-laklaM, bAhirasUI paMca-lakvaM, evesi ti dvANa-sUINaM make kamaso caja chakkaDu - lakkhANi melide dhAvaIsaMDadIvasa zrAdima-majjhima bAhira sUIzrI hoMti / puNo dhAvaIsaMDadIvassa tidvANa-sUINaM ma puyilla-pakvaM duguNiya kamaso meliDe kAlodaga-samuddassa tiTThANa sUIzro hovi / evaM haiTThima dIvassa vA rayaNAyarasta vA tiTThANa sUINaM majbhe ca chaSakaTu-lakkhANi prabhahiyaM kariya uvarima- duguNa-duguNaM kameNa melA vedavvaM jAna sayaMbhUramaNasamuddoti // varaNasamudra kI artha-yArahaveM pakSa meM alpabahutya kahate haiM labaNasamudrakI Adima sUcI eka lAkha, madhyama sUcI tIna lAkha aura bAhya sUcI pA~ca lAkha yojana hai| ina tIna sUciyoMke madhya meM kramazaH cAra lAkha, chaha lAkha aura ATha lAkha milAne para dhAtakI khaNDakI Adima, madhyama aura bAhya sUcI hotI hai / punaH dhAtakIkhaNDakI tInoM sUciyoM meM pUrvokta prakSepako dugunA kara kramazaH milA denepara kAlodaka samudrakI tInoM sUciyA~ hotI haiN| isaprakAra adhastana dvIpa athavA samudra kI tristhAna sUciyoMmeM cAra baha aura ATha lAkha adhika karake Age-Age svayambharamaraNa samudra paryanta dUne dUne kramase milAte jAnA cAhie || vizeSArtha prakSepa = dhAtakIkhaNDadIpakI dugunA prakSepa kAlodaka samudrakI = dugunA prakSepa puSkaravara dvIpakI 9 0 100000 yo0 + 400000 yo0 500000 yo0 + 300000 yo0 + 600000 mo. 600000 yo0 + 600000 x 2 2100000 yo0 400000X2 1300000 yo0 + 500000X2 1200000x2 2900000 mo0 4500000 yo0 isIprakAra svayambhUramaNa samudra panta le jAnA cAhie / 1. da. na. lavaNaNIrakhIe / + [ 133 500000 yo0 + 400000 410 1300000 gho0 + 800000x2 2900000 yo0 + 1600000x2 6100000 yo
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 } tiloya paNNattI svayambhUra maraNasamudrakI tInoM sUciyAM prApta karane kI vidhi- F tattha aMtima viyaSvaM yattatsAma taM jahA saMyaMbhUramaNakIvassa prAvima-sUImajjhe rajjUe caubbhAgaM puNo paMcahattari sahassa joyaNANi saMmilide sayaMbhUramaNasamuhassa Adima-sUI hodi / tassa ThevaNA- 7 / 4 dhaNa joyaNAri 75000 / puNo taddovassa majjhima suimmitiya rajjUNaM zraTTama-bhAga puNo ekka- lakkha bArasa- sahassa-paMcasaya joyaNANi saMmilide sayaMbhUramaNa samuddassa majjhima- sUI hoi / tassa ThavaNA - 7 / dhaNa joyaNANi / 112500 / puNo sayaMbhUramaNavIvassa bAhira sUI- majke rajjUe 'addha N puNo vivaDDha - lavakhajoyaNANi samelide carama samudda aMtima sUI hoi / tassa ThevaNA- 7 / 2 dhaNa joyaNANi 1500 artha - unameM antima vikalpa kahate haiM / vaha isaprakAra hai- svayambhUrama raNadvIpakI zrAdima sUcI meM rAjU ke caturtha-bhAga aura pacahattara hajAra yojanoM ko milAne para svayambhUramaNa samudrakI Adima sUcI hotI hai / usakI sthApanA- rAjU + 75000 yo0 / punaH isI dvIpako madhyama sUcI meM tIna rAjuoM ke AThaveM bhAga aura eka lAkha bAraha hajAra pA~ca sau yojanoM ko milAne para svayambhUramaNasamudra kI madhyama sUcI hotI hai| usakI sthApanA rAjU + 112500 yo0 / punaH svayambhUramaNadvIpakI bAhya sUcImeM rAjUke ardha bhAga aura Der3ha lAkha yojanoMko milAnepara uparima (svayambhUramaNa ) samudrako antima sUcI hotI hai| usakI sthApanA - rA0 + 150000 yo0 // ettha vaDhoNa prANayaNa he dumimA sutta gAhA- [ gAthA : 278 dhAasis - pahuvi icchriya dIvovahINa saMbaddha / du-ti-ca-rUvehi, havo ti dvANe hodi varivaDDhI // 278 // artha - yahA~ vRddhiyoM ko prApta karane hetu yaha gAthA sUtra hai ghAtakIkhaNDa zrAdi icchita dvIpa - samudroM ke Adhe vistArako do, tIna aura cArase guNA karane para jo pramANa prApta ho kramase tInoM sthAnoM meM utanI vRddhi hotI hai || 278 || vizeSArtha - gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai- iSTa dvIpa yA samudrakA vistAra 2 kramazaH tInoM vRddhiyA~ = x kramazaH 2, 3 ra 4 / 1. da. ba. ja. piMDaM / 2. da. ba. ja. meliSoparima, ka. melidovarima |
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 278 ) paMcamo gahAjiyAro [ 135 udAharaNa-(1) mAnalo yahA~ kSIravara samudra iSTa hai / jisakA vistAra 51200000 yojana hai ata:---- kSIra0 sa0 meM tInoM vRddhiyA~-12000004 2, 3 aura 4 arthAt 2560000042=51200000 yojana Adima sUcI kA vRddhi pramANa / 256000004 3-76800000 yojana madhyama sUcI kA vRddhi pramANa / 25600000x4 - 102400000 yojana bAhya sUcI kA vRddhi pramANa / arthAt kSIravaradvIpake tInoM sUcI-vyAsameM ina tInoM vRddhiyoMkA pramANa jor3a denepara kSIravara samudra ke tInoM sUcI-vyAsa kA pramANa prApta ho jAtA hai / (2) yahA~ antima samudra iSTa hai / jisakA vistAra : rAjU +75000 yojana hai ata :antima sa0 meM tInoM vRddhiyAM- rAjU + 75000 yo.xkramazaH 2, 3 aura 4 arthAt rAjU + 37500 yo042= rAjU +75000 yo0 / 4 rAjU +37500 yo043- 3 rAjU + 112500 yo / 3 rAja+37500 yo0x4= rAjU+150000 yo / svayambhUramaNadvIpakI prAdi sUcI 3 rA0-225000 yo, madhyama sUcI 3 rAja ---- 187500 yo0 aura anta sUcI 3 rAjU-150000 yo0 hai| isameM upayukta prakSepabhUta vRddhiyA~ kramazaH jor3a denese antima samudrako tInoM sUciyoM kA pramANa kramazaH prApta ho jAtA hai / yathAsvayambhUramaNadvIpakA Adi sUcI-vyAsa rA0-225000 yo0 prakSepa: rA0+75000 yo / / svayambhUramaNasamudrakA Adi sUcI-vyAsa : rA0 -- 150000 yo. svayambhUramaNadvIpakA madhyama sUcI-vyAsa hai rA0 - 187500 yo0 prakSepa hai rA0 + 112500 yo0 svayambhUramaraNa samudrakA madhyama sUcI-vyAsa rA0 - 75000 yo0 svayambhUramaNa dvIpakA antima sUcI-gyAsa 3 rAjU - 150000 yo. prakSepa 3 rAjU + 150000 yo. svayambhUramaNa samudrakA antima sUcI-nyAsa 1 rAjU - - - -
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNatto unnIsavA~ - pakSa adhastana dvIpa samudra se upari trIpa-samudra ke AyAma meM vRddhikA pramANaekavIsadima-pava appabahulaM vattaistAmI / taM jahA -- lavaNasamuddassA yAmaM va-lakhaM, tammi aTThArasa lakkhaM saMmelide dhAdaIsaMDadovasta grAyAmaM hodi / bAdaIsaMDadIvassa' prAyAmammi pakkhebabhUva aTThArasa- lakkhaM du-guNiya melide kAloda samuhassa hoi / evaM pakkheyabhUda aTThArasa lakkhaM duguNa-duguNaM hoUNa gacchadda jAva sayaMbhUramaNasamuddati // 136 } zrartha - unnIsaveM pakSa meM alpabahutva kahate haiM-lavaraNasamudrakA AyAma nau lAkha hai / isameM zraThAraha lAkha milAnepara dhAtakIkhaNDakA zrAyAma hotA hai / dhAtakIkhaNDake AyAma meM prakSepabhUta aThAraha lAkha ko dugunA karake milAne para kAlodaka samudra kA AyAma hotA hai / isaprakAra svayambhUramaNasamudra paryanta prakSepabhUta graThAraha lAkha dugune dugune hote gaye haiM / svayambhUramAdvIpa ke AyAma svayaM samudrake AyAma meM vRddhi kA pramANa | gAthA : 279 tatya graMtima viyayaM vattaislAmo - tattha sayaMbhUramaNa-dIvassa prAyAmAdo sayaMbhUramaNasamuhassa zrAyAma-caDDhI Nava- rajjUNaM zraduma-bhAgaM puNo tiSNi-lakkha sacatIsasahassa-paMcasaya joyahaM anbhahiyaM hoi / tassa ThavaNA - 7 / 6 kSaNa joyANi 337500 / artha-yahA~ antima trikalpa kahate haiM- svayambhUra maraNa dvIpa ke AyAmase svayambhUrama e samudra ke AyAmameM nau rAjuoMke AThaveM bhAga tathA tIna lAkha saiMtIsa hajAra pAMca sau yojana adhika vRddhi hotI hai / usakI sthApanA - rAjU + 337500 yo0 // AyAma vRddhi prApta karane kI vidhi lavaNasamuddAdi - icchiya dIva- rayaNAyarANaM AyAma - vaDDhi pamANANayaNa hedu imaM gAhA-sutaM - dhAvaisaMDa- ppahUdi icchiya dIvobahINa vitthAraM / ayi taM vahi guNaM, hedvimayo hodi uvarime baDhI // 276 // - evaM dobodhahoNaM NANAviha khettaphala- parUvaNaM samattaM // 5 // 1. da. ba. dove / 1.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 280 ] paMcamI mahAhiyAro [ 137 artha-lavaNasamudrako Adi lekara icchita dvIpa-samudroMkI prAyAma-vRddhike pramANako prApta karane hetu yaha mAthA-sUtra hai dhAtakIkhaNDako Adi lekara dvIpa-samudroMke vistArako AdhA karake use nause muriNata karane para prApta rAzi pramANa adhastana dvIpa yA samudrase uparima dvIpa yA samudrake mAyAmameM vRddhi hotI hai // 279 // vizeSArtha-isI adhikArakI gAthA 244 ke niyamAnusAra lavaNasamudrakA aAyAma [( 2 lAkha - 1 lAkha )xt=9 lAkha yojana, dhAtakIkhaNDa dvIpakA [ ( 4 lAkha --- 1 lAkha) xt] =27 lAkha yojana aura kAlodaka-samudrakA 63 lAkha yojana hai / adhastana dvIpa-samudrake AyAma pramANase uparima dvIpa-samudrake bhAyAmameM vRddhi-pramANa prApta karane hetu upayukta gAthAnusAra sUtra isa prakAra hai vaNita vRddhi iSTa dvIpa - samudrakA vistAra udAharaNa-(1) mAnalo-yahA~ kAlodaka samudra iSTa hai / jisakA vistAra 6 lAkha yojana hai ataH vaNita vRddhi -- 804.0 yo049-3600000 yo0 / dhAtakIkhaNDadvIpake 27 lAkha yojana AyAmameM 3600000 yo0 kI vRddhi hokara kAlodakasamudrake AyAmakA pramANa ( 27 lAkha +36 lAkha= ) 63 lAkha yojana prApta hotA hai| (2) svayambhUramaNasamudrakA vistAra : rAjU + 75000 yojana hai| ataeva upayukta niyamAnusAra svayambhUramaNadvIpake AyAmase usakI aAyAmavRddhikA pramANa isaprakAra hogAAyAma vRddhi= rAjU +75000 yo00 = rAjU + 337500 yojana / arthAta vRddhikA pramANa ! rAja+337500 yo0 = ( svayaMbhUramaNasamudrakA prAyAma 6 rA0 - 225000 yo0 ) - ( svayambhUramaNadvIpakA AyAma rA0 - 562500 yo0)| isaprakAra dvIpa-samudroMke nAnA prakArake kSetraphalakA prarUpaNa samApta huA / / 5 / / tiryaJca jIvoMke bheda-prabhedaeyakkha-viyala-sayalA, bArasa tiya doSiNa hoMti utt-kme| bhU - Au - teu - vAU, patteka bAvarA suhamA // 20 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] tiloya paNNatto sAhAraNa patteya - sarIra viyappe vaNapphaI' sAhArA yUlidarA, padiDidivarA' ya * bAdara pRthivIkA0 4 jalakA0 4 - athaM - ekendriya, vikalendriya aura sakalendriya jIva kahe jAne vAle kramase bAraha, tIna aura do bhedarUpa haiM / inameM se ekendriyoMmeM pRthivI, jala, teja aura vAyu, ye pratyeka bAdara evaM sukSma hote haiM / sAdhAraNa zarIra aura pratyeka zarIrake bhedase vanaspati kAyika jIva do prakAra haiN| inameM sAdhAraNazarIra joba bAdara aura sUkSma tathA pratyeka zarIreM jIva pratiSThita aura apratiSThita ( ke bhedase do-do prakArake ) hote haiM / / 280-261 / / T vizeSArtha ekendriyoMke 24 bheda tejakA0 4 | sUkSma bA0 sU0 bA0 vAyukA 0 4 [ gAthA : 281 sU0 bA0 duvihA / paseyaM // 281 // vanaspatikAyika sU0 sAdhAraNa pratyeka paryApta apa0pa0 a0 pa0 a0 pa0 a0 pa0 a0 pa0 a0 pa0 0 0 0 bAdara sU0 prati0 zraprati0 pa0 apa0 pa0 pra0 pa0 a0 pa0 apa0 1. da. ba. ka. ja. vaNappaI / 2. da. ba. ka. ja. dhUli didA / 3. da. va ka.a. paridiTThidirA 1
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro [ 139 tiryaJca trasa jIvoM ke 10 bheda aura kula 34 bheda---- viyalA bi-ti-ca-rakkhA, sayalA saNNI asaNNiNo ede / pajjastevara - medA', cottIsA aha aNeya - vihA // 282 / / pRthivI0 4 apa0 4 | teja. 4 | vAyu 4 sAdhA0 4 panaya 4 bA0 sU0 / bA0 su0 | bA0 sU0 bA0 sU0 | bA0 sU0 / pa0 pra0 bi02 | ti02 | ca0 2 | asaMjJI 2 1 saMjJI 2 | pa0a0 | 50 pra0 / 50 pra0 / 50 a0 | 10 a0 / evaM jIva-bheda-parUvaNA gadA // 6 // artha-doindriya, tIna indriya aura cAra indriyake bhedase vikala jIva tIna prakAra ke tathA saMjJo aura asaMjJIke bhedase sakala jIva do prakArake haiN| ye saba jIva ( 12+3+2 ) paryApta evaM aparyAptake bhedase cauMtIsa prakArake hote haiM / athavA aneka prakArake haiM / / 282 // vizeSArthadvIndriya 2 vIndriya 2 caturindriya 2 paMcendriya 4 paryApta apa0pa0 a0 Ca 50 a0 saMjI prasaMjJI pa0 a0 pa0 a0 isaprakAra ekendriyake 24, dvIndriyake 2, trIndriyake 2, caturindriyake 2 aura paMcendriyake 4, ye saba milakara tiryaJcoMke 34 bheda hote haiN| isaprakAra jIvoMkI bheda-prarUpaNA samApta huI // 6 / / 1. 6. ba. ka.a. bhedo|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] tiloSapAtI eto cottIsa - vihANaM tirikkhANaM parimANaM uccade artha - yahasi Age cauMtIsa prakAra ke tiryaJcoM kA prasAraNa kahate haiM--- jiskAyika jIva rAzikA utpAdana vidhAna- [ gAthA 282 guru pAiriya-parA-gadovadeseNa te ukkAiya- rAsi upAyaNa- vihANaM isAma / taM jahA - ega 'ghaNalogaM salAgA- sUdaM Thaviya zravaregaM ghaNalogaM viraliya ekkka - vassa gharagalogaM dAdUNa vaggida saMvaggidaM kariya salAgA-rAsodo egarUvamavaNepavvaM / tAhe ekA aNNoSNa- guNagAra - salAgA laddhA havaMti / tassuppaNNa-rAsissa palido - masta prasaMkhejjadibhAgamettA vagga salAgA havaMti / tassaddhacchedaNaya- salAgA asaMkhejjA logA, rAsI vi asaMkhejjalogametto jAdo / artha- sUtrase aviruddha AcArya paramparAse prApta upadeza ke anusAra tejaskAyika rAzikA utpAdana- vidhAna kahate haiM / vaha isaprakAra hai- eka ghanalokako zalAkArUpase sthApita kara aura dUsare ghanalokakA viralana karake eka-eka rUpa ke prati ghanaloka pramANako dekara aura vargita saMbaMgita karake zalAkA rAzimeMse eka rUpa kama karanA caahie| taba eka anyonyaguNakAra zalAkA prApta hotI hai / isaprakAra se utpanna huI usa rAzikI vargAlAkAe~ patyopamake asaMkhyAtaveM bhAga-pramANa hotI haiM / isIprakAra kI ardhacchedazalAkAe~ prasaMkhyAta loka pramANa aura vaha rAzi bhI asaMkhyAta loka pramANa hotI hai / puNo di mahArAsi viralidRNa tattha ekkeSaka bassa udvida- mahArAsi - pramANaM dAdUNa vaggida saMvaggidaM kariya salAgA-rAsIdo zravaregaruvamavaNeyavaM / tAhe" aNNoSNa- guNagAra salAgA doSiNa, vagga-salAgA addhacchedaNaya-salAgA rAso ca prasaMkhejjA logA / evamedeNa kameNa NedabbaM jAva logametta- salAgA - rAsI samattoti / tAhe aNNoSaNaguNagAra-salAmA pamANaM logo', sesa - tigamasaMkhejjA logA / artha -- punaH utpanna huI isa mahArAzikA viralana karake usameMse eka-eka rUpake prati isI mahArAzi-pramANako dekara aura vargita saMvargita karake zalAkArAzimeMse eka anya rUpa kama karanA cAhie | isasamaya anyonya-guNakAra zalAkAeM do aura vargazalAkA evaM ardhaccheda-zalAkA - rAzi asaMkhyAtaloka-pramANa hotI hai| isaprakAra jaba taka loka pramANa zalAkArAzi samApta na ho jAve taba taka isI kramase karate jAnA caahie| usa samaya anyonyaguraNa kAra - zalAkAe~ lokapramANa aura zeSa 1. da. ba. ka. ja. puNalogassa / 2. da. ba. ka. ja. puNalogaM / 3. 8. ba. ekkevarka sadasya / 4. da. kra. ja. idrida, va. ITThida / 5. da ba. ka. ja. tA jh| 6 da. ba. ka. ja. logA /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro [ 141 tIna rAziyoM ( (1) usa samaya utpanna huI mahArAzi (2) usakI vargazalAkAoM aura (3) ardhacchedazalAkAoM) kA pramANa asaMkhyAtaloka hotA hai / / puNo uThThida - mahArAsi - viralidUNa taM ceva salAgA-bhUda Thaviya viraliya ekkevaka-rUvassa uppaNNa-mahArAsi-pamANaM dAdUNa vaggiva-saMvaggidaM kariya' salAgArAsIdo ega-rUvamayaNeyacvaM / tAhe aNNoNaNaguNagAra-salAgA logo svAhio, sesa-tigamasaMkhejjA logA // artha---puna: utpanna huI isa mahArAzikA viralana karake ise hI zalAkArUpase sthApita karake viralita rAzike eka-eka rUpake prati utpanna mahArAzi-pramANako dekara aura vagita-saMgita karake zalAkArAzimeMse eka rUpa kama karanA caahie| taba anyonyaguNakAra-zalAkAeM eka adhika lovA-pramANa aura zeSa tInoM rAziyA~ asaMkhyAta-loka-pramANa hI rahatI haiN| puNo uppaNNarAsi viraliya rUvaM paDi uppaNNarAsimeva dAdUNa vaggida-saMvaggivaM kariya salAgA-rAsodo aNega rUvamavaNeyanvaM / tAhe apaNoSNa-guNagAra-salAgA logo durUvAhino, sesa-tigamasaMkhejjA logA / evamedeNa kameNa durUyUNukkassa-saMkhejjaloga-metta loga-salAgAsu durUvAhiya logammi paviTThAsu cattAri vi asaMkhejjA-logA havaMti / evaM NedavvaM jAva vidiyavAra-TTavida-salAgArAsI samatto ti / tAhe cattAri vi asaMkhejjA logaa| artha - punaH utpanna rAzikA viralana karake eka-eka rUpakaM prati utpanna rAziko hI dekara aura vagita-saMgita karake zalAkArAzimeMse anya eka rUpa kama karanA cAhie / taba anyonya-guNakArazalAkAeM do rUpa adhika loka-pramANa aura zeSa tInoM rAziyAM asaMkhyAta loka-pramANa hI rahatI haiM / isaprakAra isa kramase do kama utkRSTa-saMkhyAtaloka-pramANa anyonya-guNakAra-zalAkAroMke do adhika loka-pramANa anyonya-guNakAra-zalAkAoMmeM praviSTa honepara cAroM hI rAziyAM asaMkhyAta lokapramANa ho jAtI haiN| isaprakAra jaba taka dUsarIbAra sthApita zalAkArAzi samApta na ho jAve taba taka isI kramase karanA cAhie / taba bhI cAroM rAziyA~ asaMkhyAta - loka - pramANa hotI haiN| 1 da. ba. ka. ja. vaggida kariya / 2. da. ba. ka. ja. durUvANukkassa / 3. da.ba. vi siyasaMkhejjA / 4. da. ba. ka. ja. paSiTTho /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 / tiloyapaNatI [ gAthA : 212 puNo udvida-mahArAsi salAgAbhUdaM Thaviya avaregamuTTida'-mahArAsi viralidUNa udvida-mahArAsi-pamAraNaM dAdUNa vaggida-saMvaggidaM kariya salAgA-rAsIdo ega-rUyamavaNeyadhvaM / tAhe cattAri vi asakhejjA logA / evamedeNa kameNa vanya jAya tadiyavAraM dRvida-salAgArAso samatto tti / tAhe cattAri vi asaMkhejjA logaa| artha-punaH utpanna huI mahArAziko zalAkArUpase sthApita vArake usI utpanna mahArAzi kA biralana karake utpanna mahArAzi pramANako eka-eka rUpake prati dekara aura bagita-saMgita karake zalAkArAzi meM se eka kama karanA cAhie / isasamaya cAroM rAziyA~ asaMkhyAta-lokapramAga rahatI haiN| isaprakAra tIsarIvAra sthApita zalAkA-rAzike samApta hone taka isI kramase le jAnA cAhie / taba cAroM ho rAsiyA asaMkhyAta-loka-pramANa rahatI haiN| tejakAyika jIva rAzi aura unakI anyonya-guNakAra-zalAkAoMkA pramANa paNo uhida-mahArAsi tippaDi-rAsi kAdUNa tatthega salAgAbhUdaM Thaviya praNegarAsi viralidUNa tattha ekkekka-rUvassa ega-rAsi-pamANaM dAdUNa baggiva-saMvaggivaM kariya salAgA-rAsIdo ega rUbamavaNeyanvaM / evaM puNo puNo kariya NedavyaM jAva" adikkataaNNoNa-guNagAra-salAgAhiUNa-ghautthayAra-dRvida-aNNoraNa-guNagAra-salAgArAsI samatto tti / tAhe teukAiya-rAsI uThThido havadi = ri / tassa guNagAra-salAgA cautthavAraThavida-salAgA-rAsi-pamANaM hodi // 6 // ' artha- panaH isa utpanna mahArAzikI tIna mahArAziyA~ karake unameM se ekako zalAkArUpase sthApita kara aura dusarI eka rAzikA viralana karake usameMse eka-eka-rUpake prati eka rAziko dekara aura vagita-saMgita karake zalAkA rAzimeMse eka rUpa kama karanA cAhie / isaprakAra puna: punaH karake jaba taka atikrAnta anyonya-guNakAra-zalAkAmose rahita caturthavAra sthApita anyonya-guNakArazalAkA-rAzi samApta na ho jAve taba taka isI kramase le jAnA caahie| taba tejaskAthika-rAzi utpanna hotI hai jo asaMkhyAta-ghanaloka-pramANa hai / ( yahA~ ghanalokakI saMdRSTi = tathA asaMkhyAta kI saMDaSTi ri hai|) usa tejaskAyika rAzikI anyonya-guNakAra-zalAkAeM caturthavAra sthApita zalAkA-rAzike sadRza hotI haiN| (isa rAzike asaMnyAtako saMdRSTi 6 hai / ) ---- 16. ka. ja. vagetamudi , da. vettAgamuThThida ! 2. da. samAgaM / 3 6. ba. NAbandaM / 4. da. ba. ka. ja. tATe / 5. daba.ka. ja. jaam| 6 da.ba.ka.ja. taad| 7.da. ba. teukaaypraasii| da la kA -
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamI mahAhiyAro sAmAnya pRthivI, jala aura vAyukAyika jIvoMkA pramANa puNo teukA iyarAsimasaMkhejja - logekha bhAge hide laddha tasmi ceva paklitte puDhavikAiyarAsI hodiri / // gAthA : 282 ] artha - punaH tejaskAyika- rAzimeM zrasaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use isI (tejaskAyika) rAzimeM milA denepara pRthivIkAyika jIva rAzikA pramANa hotA hai / vizeSArtha - yathA-- isakA sUtra isaprakAra hai (sAmAnya) pRthivIkAyika rAzi = tejaskAyika rAzi + yA = ri+riyA = ri / noTa- yahA~ 10 kA aMka asaMkhyAta loka + 1 kA pratIka hai / tammi asaMkhejjalogeNa bhAge hiMde' laddha tammi ceva pakkhitte AukAiya-rAsI hodi = ri / 3 / / vizeSArtha --- ( sAmAnya ) jalakAyika rAzi artha - isameM asaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use isI rAkSimeM milA denepara jalakAyika jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai / te0 kA0 rA0 asaM0 loka vizeSArtha --- ( sAmAnya ) vAyukAyika rAzi : yA ri + = 1. ba. hi / 2 da. yA ri +ri yA ri I tami zrasaMkhejjalogeNa bhAge hide laddha tammi ceva pavikhate vAukAiya-rAsI hoi = ri1 | / / 3 ri 10 10 [ 143 artha - isameM bhasaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use isI rAzimeM milA denepara vAyukAyika jIvarAzikA pramANa hotA hai / pR0 kA0 rA0 + pR0 kA 0 rAzi asaM0 loka - vA0 kA0 rAzi + ja0 kA0 rA0 asaM loka ba, / 101 / 3.8.3033 /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 / tiloyapaNpattI [ gAthA : 282 yA ri .. bAdara aura sUkSma jIva rAziyoMkA pramANapuNo ede cattAri sAmaNNa rAsopro poSaka tappAsogga-prasaMkhejjalogeNa khaMride / tatthega'-khaMDaM saga-saga-bAvara-rAsi-pamANaM hodi / teu = ri puDhadi = ri1deg / Au =ri / vAu =ri / sesa-bahubhAgA saga-saga-suhuma-jIvA hoti / teu = ri| paDhavi : ri / prAu =ri: / bAu =ri // prarpa-punaH ina cAroM sAmAnya rAziyoM se pratyekako apane yogya asaMkhyAta lokase khaNDita karane para eka bhAga rUpa apanI-apanI bAdara rAzikA pramANa hotA hai aura zeSa bahubhAga-pramANa apaneapane sUkSma jIva hote haiN| vizeSArtha-vAdara te. kA0 rAzi teja0 rAzi vizaSAya-vAyarasa loka yA = riyA = ri yA = ri bAdara tejaskAyika jIvoMkA pramANa / sUkSma te0 kA rAzi= (sA0) te0 kA. rAzi-bAdara teja0 rAzi yA = ri- ri yA = ri-=ri + yA = ri-- =rix yA = ri ( -1) yA :ri sUkSma te0 kA0 rAzikA pramANaH / noTa--yahA~ 8 kA aMka asaMkhyAta loka - 1 kA pratIka hai| bAdara pR0 kA rAzi-pR0 kA0 rAzi asaM0 loka yA =ri yA = ri0 bAdara pR0 kA jIvoMkA prmaann| sUkSma pR0 kA0 rAzi = pR0 kA0 rAzi- bAdara pR0 kA0 rAzi 1. da. tajjaga,ba.ka ja. tajjega /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 2-2 ] yA = ri = ra yA = ri ( hai ) yA // bAdara jala kA rAzi jalakA rAzi asa0 loka pa 9 1 ri = paMcama mahAhiyAro sUkSma pR0 kA 0 jIvoMkA pramANa / yA = ri yA rideg 1 hai bAdara jalakA0 rAzikA pramANa / sUkSma jalakA rAzi= jalakA 0 rAzi yA ri yA = ri -- - = ra - bAdara jalakA0 rAzi ( bAdara vAyu kA 0 rAzi = vAyu kA rAzi prasaM0 loka ) yA =ra sUkSma ja0 kA0 rAzikA pramANa / yA = ri yA = rihai bAdara vAyu kA0 jIvoMkA pramANa sUkSma vAyu kA0 rAzi vAyu kA0 rA0 - bAdara vAyu kA0 rAzi yA = ri = ri TERY(4-}) yA = ri sUkSma vAyu kA jIvoMkA pramANa / pRthivIkAyika Adi cAroMkI paryApta aparyApta jIva rAzikA pramANa -- puNo palidovamassa zrasaMkhejjavi bhAgamesa- jagapavaraM prAvaliyAe prasaMkhejjadibhAgeNa guNiva pavaraMgulehi bhAge hive puDhavikAiya- bAdara-pajjala rAsi pamANaM hovi [ 145
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 282 artha - punaH zrAvalI asaMkhyAtaveM bhAgase guriNata pratarAMgulakA jagatpratarameM bhAga denepara jo labdha prApta ho usakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva rAzikA pramAraNa hotA hai || vizeSArtha yA yA pamANaM hodi yA 11 hotI hai | sammi = pa ri *x* pa ri pRthivIkA bAdara paryApta rAzi: yA = 4 pa ri = yA - 4 pa ri jagatpratara prA0 asa0 ri x bAdara pRthivIkA paryApta jIvoMkA pramANa / 4 pa pra0 x artha - ise AvalI ke asa khyAtaveM bhAgase guggita karanepara bAdara jalakAyika paryApta jIvarAzikA pramANa hotA hai / vizeSArtha - jalakA bAdara paryApta rAzi pasya 0 asa baliyAe prasaMkhejjadi-bhAgeNa guNidehi bAbara - Au-pajnatta- rAsi - F X yA ra jalakAyika bAdara paryApta rAzikA pramANa / puNo ghaNAvalissa prasaMkhejjadi bhAge bAbara - teu-pajjata- jIva- parimANaM hodi pRthivI0 bAdara paryApta x AvalI 0 asa N 0 artha - punaH ghanAvalI ke asa khyAtaveM bhAga-pramANa bAdara tejaskAyika paryApta jIva rAzi
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro [ 147 vizeSArtha-tejaskAyika bAdara paryApta rAzi-dhanAvalI yA / puNo logassa saMkhejadi-bhAge bAdara-bAu-pajjatta-jIva-pamANaM hodi / prartha-punaH lokake saMkhyAtaveM bhAgarUpa bAdara vAyukAyika paryApta jIvarAzi hotI hai| vizeSArtha-vAyu bAdara paryApta rAzi loka yA / saga-saga-bAbara-pajjatta-rAsi saga-saga-bAvara-rAsIdo sohide saga-saga-bAvaraapajjata-rAsI hovi / puDha : ri 10 mi - 2 | pAsa: 10 50 riya-- teu = ri riNa 5 | vAu = ri 10 10 10 riNa :, 8 artha-apanI-apanI bAdara rAzimeMse apanI-apanI bAdara paryApta rAziko ghaTA dene para zeSa apanI-apanI bAdara aparyApta rAzikA pramANa prApta hotA hai| vizeSArSa-tejaskA0 bAdara aparyApta rAzi=te. bA. rAzi -te. bA0 paryApta rAzi pA = ri}-- yA = ri riNa hai| pR0 kA0 bAdara apa0 rAzi-pR0 kA0 bAdara - pR0 kA bAdara paryApta rAzi yA = ri -4ri| yA = ri_101 -- 8 | 1 pR0 kAyika bA0 aparyApta rAzi / kAyika bA0aparyApta rAzi / jalakA0 bAdara apa0 rAzi- jalakA0 bAdara - jalakA0 paryApta rAzi / ___ yA : ri 10 101
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] tiloyapattI [ gAthA : 282 yA : ri.10 10 - alakA bAdara aparyApta rAzi / saMkhyAta vAyukA0 bAdara apa0 rAzivAyukA0 bAdara rAzi - vAyukara0 paryApta rAzi / yA = ri-10 10 10 1- vAyukA0 bAdara aparyApta rAzi ! . puNo puDhavikAyAvoraNaM suhuma-rAsi-patteyaM tappAogga saMkheja-vehi khaMDide bahubhAga suTuma-pajjata-jIva-rAsi-pamANaM hodi / puDhavi = ri 1064 / Au = ri 19 1965 / teu = ri, | vAyu = ri1995 / artha-punaH pRpivIkAyikAdi jIvoMkI pratyeka sUkSmarAziko apane yogya saMkhyAta rUpoMse khaNDita karanepara bahumAgarUpa sUkSma paryApta jIva rAzikA pramANa hotA hai / vizeSArtha-pRthivIkAyika sUkSma paryApta rAzi=Z0 madhma rA ( bahubhAga ) / yA = ri 16 / jalakAyika sUkSma paryApta rAzi-ja0 sUkSma rA0 yA = ri 10 / tejaskAyika sUkSma paryApta rAzi te0 sUkSma rA0 sakhyAta yA = ri / vAyukAyika sUkSma paryApta rAzi vAyu0 sUkSma rA0 sakhyAta yA = ri 10 10 1964 tatyaMgabhAga saga-saMga-suhuma-apajjatta-rAsi parimANaM hovi / puDhavi = ra 10 ; ri 10 105 = ri 10 10 108 9 5 sasyAta ri8
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA : 282] paMcamo mahAyiAro [ 146 artha-isameM se eka bhAgarUpa apanI-apanI sUkSma aparyApta jIvarAzikA pramANa hotA hai / vizeSArtha-pRthivI sUkSma aparyApta rAzi =ri 16 / jalakAyika sUkSma aparyApta rAzi = ri tejaskAyika sUkSma aparyApta rAzi = ri vAyukAyika sUkSma aparyApta rAzi = ri 10 10 106 / [ tAlikA ko agale pRSTha para dekhiye ] sAmAnya banasasikAyika jIvoMkA pramANapuNo samva-jIva-rAsIdo siddha-rAsi-tasakAiya-puDhavikAiya-AukAiya-seukAiya-bAukAiya jIvarAsi pamANamaNide avasesaM sAmaNNa-vaNapphavikAiya-jIvarAsi parimANaM hodi // 13 // artha-punaH saba jIvarAzimeMse siddharAzi, sakAyika, pRthivIkAyika, jalakAyika, tejaskAyika aura vAyukAyika jIvoMke rAzi-pramANako ghaTA denepara zeSa sAmAnya vanaspatikAyika jIvarAzikA pramANa hotA hai / / 13 / / vizeSArtha-sAmAnya vana0 jIvarAzi = [sarva jIvarAzi] riyA { (siddha) dhaNa (sa) dharaNa (teja0) dharaNa (pR0 ) dharaNa (jala) ghaNa (vAyu)} __ yA [16] - { (3) + (1) + (= ri) + ( = ri ) + ( = ri 3) + ( =ri 912.3% )} yA 13 - ( ( hai ) +=ri ( 3 + 2 + 14+356deg )} yA 13 - 6 ( ) +=ri s}
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra sthAvara jIvoM meM sAmAnya, bAdara, sUkSma, paryApta aura aparyApta rAziyoM kA pramANa / sthAvara jiivoNke| sAmAnya rAzikA nAma pramANa bAdara rAzikA pramANa bAdara paryApta rAzikA pramANa bAdara aparyApta rAzi sUkSma paryApta | sUkSma aparyApta / rAzi | pratIka rAzi = ririsa | 1. | pRthivIkAyika | = ririri rihA = ri55 ri" reNa =ri jala-kAyika AAR vie - lokakA cilla. ri asaMkhyAtakA cihna / 9 prasaMkhyAta lokakA cihna sakhyAta bahubhAga kA aura saMkhyAta eka mAgakA cihna hai| tiloyapAttI | 3. tejaskAyika ! - ri =ri =ri F = ri = ri / ririNa . 4. | vAya kAyika - [ gAthA : 282
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamI mahAhiyAro [ 151 yA saMsAra rAzi 13 - { ( = 2 ) + =ri 42 } sAmAnya vanaspatikAdhika jIva4ri gAthA : 282 ] rAzikA pramANa hai / sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvoMkA pramANa tammi zrasaMkhejjaloga- parimANamavaNide sesaM sAdhAraNa- vaNapphaTikAiya-jIvaparimANaM hodi / 13= / artha - isameM ( sAmAnya vanaspatikAyika jIvarAzi meM ) se asaMkhyAta lokapramANako ghaTAne para zeSa sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvoMkA pramANa hotA hai / vizeSArtha- - sAmAnya vanaspatikAyika jIvarAzi -- 13 - { ( 3 ) + = } - {= riri} ri arthAt 13 = pramANa hai / * asaMkhyAta loka | -- sAdhAraNa bAda vanaspatikA0 aura sAdhAraNa sUkSma vanaspatikAyika jIvoMkA pramANa taM tappA mogga-prasaMkhejjalogeNa khaMDide tattha ega-bhAgo sAhAraNa - bAvara-joba parimANaM hodi / 13 atha - ise apane yogya zrasaMkhyAta lokase khaNDita ( bhAjita ) karane para usameMse eka bhAga sAdhAraNa bAdara jIvoMkA pramANa hotA hai / vizeSArtha-sAdhAraNa bAdara bana0 jIva rAzi sAdhAraNa vanaspati0 jIva rAzi - prasaMkhyAta loka arthAt ( 13 | ) pramANa hai / =(135) pramANa hai / sesa - bahubhAgA sAhAraNa-suhumarAsi parimANaM hodi / 133 1 artha - zeSa bahubhAga sAdhAraNa sUkSma jIva rAzikA pramANa hotA hai / vizeSArtha- - sAdhAraNa sUkSma vana0 jIvarAzi = sAdhA0 vana jIvarAzi zrasaM0 loka - 1 X asaMkhyAta loka 1
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] tiloyapapaNatI [ mAyA : 282 sAdhAraNa bAdara paryApta-aparyApta rAzikA pramANapuNo sAhAraNa-bAdararAsi tappAprogga-asaMkhejjalogeNa khaMDide tatyega bhAgaM sAhAraNa-bAdara-pajjapsarAsi parimAraNaM hodi 13 / sesa-bahubhAyA sAhAraNa-bAvaraapajjattarAsi parimANaM hodi 138 / artha-punaH sAdhAraNa bAdara vanaspatikAyika jova rAziko apane yogya asakhyAta lokase khaNDita karanepara usameMse eka bhAga sAdhAraNa bAdara paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai aura zeSa bahubhAga sAdhAraNa bAdara aparyApta jIva rAzikA pramANa hotA hai| vizeSArtha- sAdhAraNa bAdara paryApta bana kA jIvarAzi=sAdhAraNa bAdara vana0 kA jIva asaMkhyAta loka yA 1387 arthAt 13-3) pramANa hai| sAdhAraNa bAdara aparyApta vana0 kA jIvarAzi-sA. bAdara vana0 jIva - asaM - 1 asaMkhyAta arthAt ( 133) pramANa hai| sAdhAraNa sUkSma paryApta-aparyApta jIvoMkA pramANa-- puNo sAhAraNa-suhumarAsi tappAnogga-saMkhejja-havehi khaMDiya tattha bahubhAga sAhAraNa-suhama-pajjatta-parimANaM hodi 13 / sesegabhAgaM sAhAraNa-suhama-apajjattarAsi-pamANaM hodi 13 / / artha-punaH sAdhAraNa sUkSma vanaspatikAyika jIva rAziko apane yogya saMkhyAta rUpoMse khaNDita karanepara usameMse bahubhAga sAdhAraNa sUkSma paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai aura zeSa eka bhAga sAdhAraNa sUkSma-aparyApta jIvoMkI rAzikA pramANa hotA hai| vizeSArtha- sAdhAraNa sUkSma dhana0 paryApta jIva= sA0 sUkSma vanaH jIva saMkhyAta -1 saMkhyAta = (13 pramANa hai / sAdhAraNa sUkSma vana0 aparyApta jIvarAzi = sAdhAraNa sUkSma bana0 jIva rAzi saMkhyAta arthAt ( 13-13) pramANa hai / / pratyeka zarIra vanaspatikAyika jIvoMke bheda-prabheda aura unakA pramANa puNo puvamaNida-asaMkhenjaloga-parimANarAsI patteyasarIra-vaNaphadi-jIvaparimANaM hodi _ ri = ri||
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] namo mahAhiyAro [ 153 artha-punaH pUrva meM ghaTAI gaI asaMkhyAta loka pramANa rAzi pratyeka zarIra vanaspatikAyika jIvoMkA pramANa hotA hai / / vizeSArtha-sAmAnya vanaspatikAyika jIva rAzimeMse sAdhAragA-vanaspatikAyika jobarAzi ghaTA denepara pratyeka vanaspatikAyika jIvarAzi zeSa rahatI hai| jisakA pramANa = riri hai| tappatta yasarIra-vaNapphaI duvihA bAdara-Nigova-padiTTida-apadiTThida-bhedeNa / tattha apaviddhiva-pattaya-sarIra-yaNapphaI asaMkhejjaloga-parimANaM hoi - ri tammi asaMkhejjalogeNa guNide bAdara-Nigoda-paviDida-rAsi-parimANaM hodi = ri = ri / / artha-bAdara nigoda jIvoMse pratiSThita ( sahita ) aura apratiSThita ( rahita ) hone ke kAraNa ve pratyeka zarIra vanaspatikAyika jIva do prakAra haiN| inameMse apratiSThita pratyeka zarIra vanaspatikAyika jIva asaMkhyAtaloka pramANa haiN| isa apratiSThita pratyeka vanaspati jIvarAziko asaMkhyAta lokoMse guNA karane para bAdara nigoda jIvoMse pratiSThita pratyeka bhArIra banaspati jIvarAzi kA pramANa hotA hai| vizeSArtha-apratiSThita pratyeka zarIra vanaspatikAyika jIvarAzikA pramANa asaMkhyAtaloka pramANa ( == ri ) hai| sapratiSThita pratyeka vanaspati jIvarAzi=apratiSThita pratyeka vanaspati jIvarAzi x asaMkhyAta loka / arthAt ( = ri ri ) hai| ___ bAdara nigoda pratiSThita-apratiSThita paryApta jIvoMkA pramANa te do virAsI pajjatta-apajjata-bhedeNa duvihA hoti / puNo puvvatta-bAdarapuDhavi-pajjatta-rAsi-mAvaliyAe asaMkhejadi-bhAgerasa khaMDide bAdara-Nigoda-pavihida-pajjata rAsi parimAraNaM hodi / taM AvaliyAe prasaMkhejjavi-bhAgeNa bhAge / ra hide bAbara-Nigova-apadidvida-pajjattarAsi parimANaM hodi 1 // artha-ye donoM hI rAziyAM paryApta aura aparyAptake bhedase do prakAra haiM / punaH pUrvokta bAdara pRthivIkAyika paryApta jIvarAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara bAdara-nigodapratiSThita-paryApta-jIvoMkI rAzikA pramANa hotA hai / isameM Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 282 denepara jo labdha prApta ho utanA bAdara- nigoda-apratiSThita paryApta joboMkI rAzikA pramANa hotA hai / vizeSAdaSTi zarIra vanaspatikAyika paryApta jIva rAzi = pRthivokA bAdara paryApta jIva-rAzi: zrAvalI asaMkhyAta O = (-7 / 3) = ( = 1 9 9 - (GCT) 4 ri 1 bAdara- nigoda- apratiSThita pratyekazarIra vana0 kA0 paryApta jIvarAzi= bAdara-ni0 pratiSThita pratyekazarIra vana paryApta jIvarAzi :- AvalI asaMkhyAta - pa 999 = pa 9 9 = - {{{+}) - (5 4ri 1 1 rAsi mANaM hodi / 9 4ri 1 1 1 - ) bAdara nigoda pratiSThita - apratiSThita aparyApta jIvarAzikA pramANa --- saga-saga - pajjatta - rAsi saga-saga-sAmaNNa-rAsimmi avaNide saga-saga apajjata bAdara - Nigova-pabiTThida ri ri riNa bAvara nigoda- apaviTThida = ri riNa = 6 6 / 4 pa ri - 6 6 6 / 4 pa artha-apanI-apanI sAmAnya rAzimeMse apanI-apanI paryApta rAzi ghaTA denepara zeSa apanIapanI aparyApta rAzikA pramANa hotA hai / / vizeSArtha -- bAdara nimoda apratiSThita pratyeka vanaspati0 zraparyApta jIvarAzi = aprati0 pratyeka0 vana0 jIvarAzi - aprati0 pratyeka0 vana0 paryApta jIvarAzi = (ri) - (1969) 4ri 1 1 bAdara- nigoda pratiSThita pratyeka0 vanaspati aparyApta jIvarAzi
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro [ 155 = saprati. pratyeka zarIra bana jIvarAzi-saprati. pratyeka bana0 jIva rAzi = ( = ri = ri) ---( =pa.9!: trasa jIvoMkA pramANa prApta karanekI vidhipuNo AvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa padaraMgula-mavahAriya lakSaNa jagapadare bhAgaM ghettUNa laddha - / 1 >> r taM prAvaliyAe asaMkhejjavi-bhAgeNa khaMDiyUNegakhaMDa pi pudhaM Thaviya sesa-bahubhAge ghettUNa cattAri sama-pujaM kAvraNa pudhaM dhyeyavya' prayaM-punaH prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita pratarAMgulakA jagatpratarameM bhAga denepara jo labdha prApta ho use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita kara eka bhAgako pRthak sthApita karake aura zeSa bahumAgako grahaNa karake usake cAra samAna puJja karake pRthak sthApita karanA caahie| vizeSArtha-Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita pratarAMgulakA bhAga jagatpratarameM dene se - labdha prApta hotA hai| yahI sAmAnya trasa-rAzikA pramANa hai / isameM prAvalIke asaMkhyAtaveM (1) bhAgakA bhAga denA cAhie / ythaa-(-2)| isakA eka bhAga arthAt ( = ke cAra samAna puJja karake pRthak sthApita karanA cAhie / yathA 1.pa. ba. ka. ja. TuvemaMtaye /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] tiloyapaNpattI [ gAthA : 282 -- dvIndriya jIvoMkA pramANapuNo AvaliyAe asaMkhejjadi-bhAge viralidUNa avaNiva-egakhaMDa kariya diNNe tattha bahukhaMDe paDhama-puje pavikhatte' be-iciyA hoti / artha-puna: AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA viralanakara apanIta eka khaNDake samAna khaNDakara usameM se bahubhAgako prathama puJjameM milA denepara do indriya jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / / vizeSArtha-alaga sthApita - rAzikA bahubhAga prApta karane hetu use AvalIke prasaMkhyAtaveM bhAga ( 3 ) se guriNata karane para [= (x a ] prApta hote haiM / inheM guNya mAna rAzimeMse ghaTA dene para jo zeSa bacatA hai, vahI usakA bahubhAga hai| yathA ! = - -- / isa rAziko prathama sthApita rAzi pujameM jor3a denepara do indriya jIva-rAzikA pramANa prApta hotA hai| yathA - = + = 6 / / . = [ (kxxx )+ = (xx48)] athavA ma. = [ (Exix)+(trxxs)] 1.1.ba.ka.ja. pakkhe te|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] yA paMcama mahAhiyAro 1/2 = ( 8 x 61 x 9 ) + ( EX4 = 1 ) yA 81481 ri athavA = J Awa ri yA karane para - 6511 sAmAnya dvIndriya jIva-rAzikA pramANa hai / tendriya jIva rAzikA pramANa puraNo zrAvaliyAe asaMkhejjabhAgaM viralitRRNa diNNa-sesa-sama-khaMDa kariya dAdUrA tattha bahubhAge bidiyapuje pakkhitte tei diyA hoMti / puyva-viralaNAdo' saMpahi viralaraNA ki sarisA ki sAhiyA ki UNeti pucchide Natthi ettha ubaeso // artha - punaH AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgakA viralana karake denese avaziSTa rahI rAzi ke sadRza khaNDa karake denepara usameMse bahubhAgako dvitIya pujameM milAnese tIna indriya jIvoMkA pramANa hotA hai / isa samayakA viralana pUrva viralanase kyA sadRza hai ? kyA sAdhaka hai, ki vA nyUna hai ? isaprakAra pUchane para yahI uttara hai ki isakA upadeza nahIM hai / vizeSArtha - alaga sthApita ( [(?x?x8)+ 5832+2592 } 6561 ri prApta hote haiN| ise guSyamAna rAzimeMse ghaTA denepara zeSa bahubhAgakA pramANa = ko pUrva sthApita rAzike dvitIya puJjameM milA denese tIna indriya jIva - rAzikA pramANa prApta hotA hai / yathA } yA {8} + - [ 157 & prApta hotA hai / isako punaH AvalIke prasaMkhyAtaveM rUpa se guNita kara prApta labdha - hi f = 1 rAzikA bahubhAga prApta karaneke lie use se guNita ( zfxY=xer ) ] 1. da. ba. ka. ja. viralaNAu /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ mAthA : 282 158 ] tiloyapaNpattI ___= [(Ext )+ {sxxxai)] yA 2(84726) + (84446) yA :-35832 + 288 81XE1 61X81 36120 sAmAnya tIna indriya jIvoMkA pramANa / 2TYL cAra indriya jIvoMkA pramANa pugo tappAnogga prAvaliyAe asaMkhejjavibhAgaM viralidUNa sesa-khaMDa sama-khaMDa kariya diNNe tastha bahukhaMDe tadiya puje pakkhitte ghaririyA hoMti // artha-punaH tatprAyogya pAvalIke 'asaMkhyAtaveM bhAgakA viralanakara zeSa khaNDake sadRza ( samAna ) khaNDa karake denepara unameMse bahubhAgako tRtIya puJjameM milA denese cAra indriya jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / vizeSArtha-alaga sthApita rAzi - 2 ko se guNitakara labdharAzi ko ( pUrvavat ) guNyamAna rAzimeMse ghaTA denepara = labdha prApta hotA hai / ise ! se guNitakara labdha ko punaH ! se muNita karane para jo labdha prApta ho use pUrva sthApita tRtIya puJja meM milA denese cAra indriya jIva-rAzikA pramANa prApta hotA hai / yathA || 18 + = 6xx -- [(3xx ) + - ( efxix)] Hrde
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 159 gAthA / 282 / paMcamo mahAhiyAro - [(Exis) +(afxaxY=)] --3(84729) + (844) yA = 81481 5632+32 6561 - sAmAnya cAra indriya jIvoMkA pramANa hai| paMcendriya jIva-rAzikA pramANasesega-khaMDaM cauttha-puje pakkhitte paMceMdiya--micchAiTThI hoti / tassa ThavaNA + || Pre: artha-zeSa eka khaNDako caturtha pujameM milAnepara paMcendriya mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa hotA hai / unako sthApanA isaprakAra hai vizeSArtha-sAmAnya prasa-rAzike -- pramANameM prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAga (2) kA bhAga denepara prApta hue usake eka bhAga = ko jo pUrva meM alaga sthApita kiyA thA usameMse pratyeka bAra apane-apane bahubhAgako prathama, dvitIya aura tRtIya puJjameM milA deneke pazcAt jo zeSa bacA hai use caturtha puja meM milA denepara paMcendriya jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / yathA - Me
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNAtI [ gAthA : 282 - || - [(3xx3% ) + = (xxx)] || xAF ) + (2x634)] || (84726+ 144 ) yA - 21x1 ( 5832+4) 8 1481 (443) sAmAnya paMcendriya jIvoM kA pramANa hai| ||moti sAmAnya dvIndriyAdi jIvoM kA pramANa - kra0 nAma samabhAga + deya-bhAga - pramANa 1 + AN tIndriya jIba-1 rAzi RANI ||| candriya jIva rAzi BIHAR caturindriya jIva 6 + rAzi + || paMcendriya jIva rAzi paryApta prasa jIvoMkA pramANa prApta karane kI vidhipuNo padaraMgulassa saMkhejjadibhAgeNa jagapadare' bhAgaM ghettUNa jaM laddhataM prAvaliyAe asaMkhenjadimAgeNa khaMDiUNega-khaMDaM pudhaM ThavedUNa sesa-bahubhAgaM ghettUNa cattAri sarisakAdUNa ThaveyavvaM // 1. da. ka ja, jagapadara, ba. jgpdrN| 2. da. ya. ka. ja. veyaM thaa|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro artha-punaH jagatpratarameM pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha prApta ho use prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara eka bhAgako pRthak sthApita karake zeSa bahubhAgake cAra sadRza puJja karake sthApita karanA caahie| __ jagatpratara meM prata rAMgulake saMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara - labdha prApta hotA hai| yahI paryApta sa rAzikA pramANa hai| isameM prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAga ( 2 ) kA bhAga denA cAhie / yathA- / / isakA eka bhAga ( = ! ) alaga sthApita kara zeSa bahubhAga ( = ! ) ke cAra samAna puJja karake pRthak sthApita karanA caahie| paryApta tIna-indriya jIvoMkA pramANapuNo AvaliyAe asaMkhejavibhAgaM bilidagaNa aNiva-eya-khaMDa sama-khaMDa kariya diNNe' tattha bahukhaMDe paDhama-puje pakkhitte te-iMkhiya-pajjattA hoMti // prarya-punaH prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA viralanakara pRthak sthApita kiye hue eka khaNDake sadRza karake denepara usameM se bahubhAgako prathama puJjameM milA denese tIna-indriya paryApta jIvoM kA pramANa hotA hai / / vizeSArtha-alaga sthApita { = ) rAzikA bahubhAga karane hetu use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guriNata kara prApta { = ?x}) rAziko guNyamAna rAzimeMse ghaTA denepara jo ( = 2-27) = x zeSa bacA vahI usakA bahubhAga hai / isa rAziko prathama sthApita rAzi-pujameM jor3a denese paryApta tona indriya jIva-rAzikA pramANa prApta hotA hai / yathA-- = [[fxxxz3) + = (afxx63)] 3849481) + (844481) 81481 - 35832 + 2592 yA FE 51x61 .- ...- --...- --. -. 1.pa.pa.ja. diNNo /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] tiloyapaNAttI [ gAthA : 282 paryApta do indriya uIjoMnA pramANapuNo mAvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM viraliTUNa sesa-eya-khaMDaM sama-khaMDaM kADhUNa viNNe tattha bahukhaMDa vidiya-puje pakkhitte be-idiya-pajjattA hoti / / __ artha--puna: prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA viralanakara zeSa eka bhAgake sadRza khaNDa karake denepara usameM se bahubhAgako dvitIya puJjameM milA denese do indriya paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai| vizeSArtha-- {(6xxx ) + = (xxx)] yA hai / ( 8 49489) + (85449) ___E1481 bhI 5832+288 yA - 81481 paryApta caturindriya jIvoMkA pramANapaNo prAvaliyAe asaMkhejjavibhAgaM viralidUNa sesa-eya-khaMDaM sama-khaMDa kAraNa viSNe tattha bahubhAgaM taviya-puje pavikhate paMceMdiya-pajjatA hoMti // partha-punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA viralanakara zeSa khaNDa ke samAna khaNDa karake denepara usameMse bahubhAgako tIsare puJjameM milA denepara paMcendriya paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai / = [(Exaxsxe ) + (xxx)] - 1846481 ) + (844) 81481 yA 5832 + 32 yA 6561 paryApta cAra-indriya jIvoMkA pramANapuNo sesa - bhAgaM ghauttha - puje pavikhata caridiya - pajjattA hoti / tassa ThavaNA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 202 ] tI || 25 yA [ ( x x x {7})+ kra0 1. yA 1 5832+4 yA 6561 2. Y artha- punaH zeSa eka bhAgako caturtha puJja meM milA denepara cAra indriya paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai| isakI sthApanA isaprakAra hai (*xxxY=) ] 3. 1xs 4. vi (8x9x81)+4 8181 nAma paryApta tendriya jIvoM kA pramANa paryApta dvIndriya jIvoM kA pramANa paryApta paJcendriyoM kA pramANa paryApta caturindriyoM kA pramANa paMcamo mahAhiyAro paryApta dvIndriyAdi jIvoMkA pramANa samabhAga + 7*1+ 6 * * + 1 t*5 * * vka 2 / + + 5864 656 deyabhAga== des 33 duvai TH ca = 115 105 [ 163 2636 pramANa ffi 3
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 282 aparyApta dvIndriyAdi jIvoMkA pramANapuNo 'pRthvasta-mor3a diyAdi-sAmANNa-rAsimmi saga-saga-pajjatta-rAsimabaNide saga-saga-apajjasa-rAsi-pamANaM hodi / taM ceyaM -. . P M vi nA . . -8424 / ri| 4 / 4 / 6561 / 5 / 8424 =6120 / ri| / 4 / 4 / 6561 -5864 / ri| / 4 / 4 / 6561 / / 5 / 5864 / -5836 / ri| 4 / 4 / 6561 / artha-punaH pUrvokta doindriyAdi sAmAnya rAzimeMse apanI-apanI paryApta rAziko ghaTA denepara zeSa apanI-apanI aparyApta rAzikA pramANa hotA hai / / yathA aparyApta dvIndriyAdi jIvoMkA pramANa nAma sAmAnya jIvarAzi paryApta jIvarAzi aparyApta jIva-rAzi dvIndriya jIva IIrd = 500 = SK11 [ (8424)-5(6120)] / ri - - teindriya jIva 4 / / 16561 -51 caturindriya 4.4 / 6561 [3(5864-5 5836)] paMcandriya kaI = SAII / / 4 / 4 / 6561 [3(5836)-5 (5 4.6564 (5864) 1.6 pRUttara, ma pujyattara /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma / . - gAthA : 282 ] paMcamo mahAhiyAro [ 165 tirvaJca asaMjJI paryApta jIvoMkA pramANapuNo paMcendriya - pajjattApaJjatta - rAsINaM majhe deva-dhoraiya-maNusa-devarAsisaMkhejjavibhAgabhUda-tirikkha-saNNi-rAsimavaNive avasesA tirikkha - asaNNi - pajjattApajjattA hoti / taM cedaM pajjatta / - riNa rAsi = 4 / 65536 566 113 mU0 4 / 65536 / 7 / 7 / 5' artha-puna: paMceMndriya paryApta-aparyApta rAziyoMke madhyameMme deva, nArakI, manuSya tathA devarAzike saMkhyAtaveM bhAga pramANa tiryaJca saMjI jIvoMkI rAziko ghaTA denepara zeSa tirthaJca asaMzI paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai / vizeSArtha-sampurNa paMcendriya paryApta rAzikA pramANa 554 hai| aura deva rAzikA pramANa / 65536 / naraka rAzikA - 2 mU / paryApta manuSya rAzi kA ---- tathA tiryaMca saMjJI rAzikA pramANa 3 / 65536 / 7 / 7 / / hai| uparyukta paMcendriya paryApta rAzimeMse deva, nArakI, paryApta manuSya aura saMjJI tiyaMca, ina cAroM rAziyoM ko ghaTA denepara jo zeSa bacatA hai vahI asaMjJI paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai / jo sthApanA mUlameM kI gaI hai usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai - =jagatpratara aura 4 pratarAMgulakA pratIka hai| -2 mU kA artha hai, jagaccharaNIkA dUsarA vrgmuul| - 4_ kA artha hai, sUcyAMgulake prathama evaM tRtIya mUla kA paraspara gurasA karane 1 / 3 / mU para jo labdha prApta ho usase jagacchreNIko bhAjita kara 1 ghaTA denA cAhie / pazcAt jo avazeSa rahe vaha paryApta manuSyakI saMkhyAkA pramANa hotA hai| tiryaJca saMjJI paMcendriya paryApta-aparyApta jIvarAzikA pramANa puNo puvvaM avaNida-tirikkha-saNNi-rAsINaM tappAogga-saMkhejja-havehi khaMDine tastha bahabhAgA tirikkha-sapiNa-paMcediya-pajjatta-rAso hodhi, sesegabhAga saNNi-paMcediyaapajjatta-rAsi-pamANaM hodi / taM cedaM / 65 = / 7 / 7 / / / / 65= | 0176 / evaM saMkhA-parUvaNA samatA // 7 // artha--punaH pUrva meM apanIta tiyaMJca saMjJI rAziko apane yogya saMkhyAta rUpoMse khaNDita karane para usameM se bahabhAga tiryaJca saMjJI padhendriya paryApta jIvarAzi hotI hai aura zeSa eka bhAga (tiryaJca) saMjJI padhendriya aparyApta jIvarAzikA pramANa hotA hai / /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 283-285 vizeSArya-tiryaJca paMcendriya paryApta rAzikA pramANa devarAzi ( 3 / 65= / 7 } ke saMkhyAtaveM bhAga pramANa athAn / 65 / 7 / 7 hotA hai / athavA 3 / 65536 / 7 17 / hotI hai / yahA~-jagatpratara, 4 pratarAMgula, 65=paNNaTThI arthAt 65536 tathA 7 saMkhyAtakA pratIka hai / isalie isa rAzi ko tatprAyogya saMkhyAta (5) se khaNDita karanepara bahubhAga mAtra saMjI aura paryApta tiyaM ca pa cendriya jIvarAzi 6 65536 5 7 / 73 pramANa hotI hai / tathA zeSa eka bhAga saMjJo paJcendriya aparyApta jIva rAzi 3 / 65536 / 7 / 711 pramANa hotI hai / isaprakAra saMkhyA-prarUpaNA samApta huI / / 7 / / sthAvara jIvoMkI utkRSTAyusuddha-khara-bhU-jalANaM, bArasa bAbIsa satta ya sahassA / teu-tiya vivasa-tiyaM, barisaM ti-sahassa dasa ya jeTThAU // 23 // 12000 / 22000 / 7000 / di 3 / va 3000 / va 10000 / artha-zuddha pRthivokAyika jIvoMkI utkRSTa prAyu bAraha hajAra { 12000 ) varSa, svara pRthivIkAyika kI bAIsa hajAra ( 22000) varSa, jalakAyika kI sAta hajAra ( 7000) varSa, tejaskAyika kI tIna dina, vAyukAyikakI tIna hajAra ( 3000) varSa aura vanaspatikAyika jIvoMkI dasa hajAra ( 10000 ) varSa pramANa hai // 283 / / vikalendriyoM aura sarIsRpoMkI utkRSTAyuvAsa-diNa-mAsa-bArasamuguvagaNaM chakka viyala-jeTThAU / Naya * pucvaMga - pamANaM, ukkassAU sarisabAga' // 284 / / va 12 / di 49 / mA 6 / puvaMga hai| artha-bikalendriyoMmeM doindriyoMkI utkRSTAyu bAraha (12) varSa, tIna indriyoMkI unacAsa dina aura cAraindriyoMkI chaha (6) mAsa pramANa hai| (paMcendriyoMmeM ) sarIsRpoMkI utkRSTAyu nau pUrvAGgapramANa hotI hai / / 284 / / pakSiyoM, sarpo aura zeSa tiryaMcoMkI utkRSTAyu-- bAhattari bAdAlaM, vAsa-sahassANi pakkhi-uragANaM / avasesA - tiriyANaM, ukkassaM puruba - koDIo // 28 // 72000 / 42000 / puSakoDi 1 / 1. va. ba. sripaannN|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 286-289 ] paMcamo mahAhiyAro [ 167 prayaM-pakSiyoMkI utkRSTa Ayu bahattara hajAra ( 72000 ) varSa aura sarpoko bayAlIsa hajAra (42000 ) varSa pramANa hotI hai| zeSa tiryaMcoMkI utkRSTa Ayu eka pUrvakoTi pramANa hai|||28|| tiryaJcoMke yaha utkRSTa Ayu kahA~-kahA~ aura kaba prApta hotI haiede ukkasAU, puSyAvara-biveha-jAda'-tiriyANaM / sarasAvadhi-sikya, bAharamAge saMbaMpaha-girIko / / 206 // tattheva savvakAlaM, keI jIvANa bharaha - eravade / turimassa paDhamabhAge, evAra hodi ukkassaM // 27 // prartha-uparyukta utkRSTa Ayu pUrvApara videha kSetroM meM utpanna hue tiryaJcoMke tathA svayamprabha parvatake bAhya karmabhUmi-bhAgameM utpanna hue tiryaJcoMke hI sarvakAla pAyI jAtI hai / bharata aura airAvata kSetrake bhItara caturthakAlake prathama bhAgameM bhI kinhIM tiryacoMke ukta utkRSTa prAyu pAyI jAtI hai / / 286-287 / / karmabhUmija tiryacoMko jaghanya Ayu- ussAsassa - dvArasa - bhAgaM eidie jahaNNAU / viyala - salibiyANaM, tatto saMkhejja - saMguNide // 288 / / martha - ekendriya jIvoMkI jaghanya prAyu ucchvAsake aThArahaveM bhAga pramANa aura vikalendriya evaM sakalendriya jIvoMkI kramazaH isase uttarottara saMkhyAta-guNI hai // 288 / / bhogabhUmija tiryaMcoMkI prAyuvara-majjhimavara-bhogaja-tiriyAraNaM tiya dugekka-pallAU / pravare varamima tattiya - maviNassara - bhogabhUvANaM // 286 / / pa3 / 12 / pa 1 / prarva-utkuSTa, madhyama aura jaghanya bhogabhUmija tiryaMcoMkI Ayu kramaza: tIna palpa, do palya aura eka palya pramANa hai / avinazvara bhogabhUmiyoMmeM jaghanya evaM utkRSTa Ayu ukta tIna prakAra hI hai // 289 // --. -.. - 1. ba. jdi| 2... ka. a. giriyo /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] tiloyapaNyattI [ gAthA : 290-294 samaya-juda -puNya- motI, padaharAma hegaga-jahaNNayaM AU / ukkassamekka - pallaM, majjhima * bheyaM aNeyavihaM / / 260 // artha-jaghanya bhogabhUmijoMko jaghanya Ayu eka samaya adhika pUrvakoTi aura utkRSTa prAyu eka palya-pramANa hai / madhyama prAyuke aneka prakAra haiM / / 290 / / samaya-juda-pallamekka, jahagNaya majjhimammi avarAU / ukkassaM do - pallaM, majjhima - bheyaM aNeya - vihaM // 26 // artha-madhyama bhogabhUmimeM jaghanya Ayu eka samaya adhika eka palya aura utkRSTa prAyu do palya pramANa hai / madhyama Ayuke aneka prakAra haiM / / 291 / / / / samaya-juda-doNi-pallaM, jahaNNayaM tiNNi-pallamukkassaM / ukkasiya * bhoyabhue, majjhima - bheyaM aNeya - vihaM // 262 / / AU samattA // 8 // artha utkRSTa bhogabhUmimeM jaghanya Ayu eka samaya adhika dopalya aura utkRSTa tIna palyapramANa hai / madhyama aAyuke aneka bheda haiM / / 292 / / AyukA varNana samApta huA 118 // tiryaJca Ayuke bandhaka bhAva-- prAuga-baMdhaNa-kAle', bhU - bhedaTThI - urbhyssigaa| cakka-malo vya kasAyA, challessA - majjhimaMsehi / / 263 / / je juttA Nara-tiriyA, saga-saga-johi lessa-saMjuttA / NArai - veSA keI, Niya-joga-tirikkhamAu baMdhati // 264 // Auga-baMdhaNa-bhAvaM samatta // 6 // artha-Ayuke bandhakAlameM bharekhA, haDDI, mer3heke sIMga aura pahiyeke mala ( oMgana ) sadRza krodhAdi kaSAyoMse saMyakta jo manuSya aura tiryaMca jIva apane-apane yogya chaha leNyAyoMke madhyama aMzoM sahita hote haiM tathA apane-apane yogya lezyAoM sahita koI-koI nArakI evaM deva bhI apane-apane yogya tiryaca AyukA bandha karate haiM / / 293-294 / / / ___ Aya-bandhaka bhAvoMkA kathana samApta huA // 9 // - -. . .. . 16. ba ka, ja. kAlo / 2. uggurubhyssigaa| . - -
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 295-299 ] paMcamo mahAyiAro tiryaMcoMkI utpatti yogya yoniyAMupatI tiriyANaM, mAna-samugthiyo ti salagaM / sacivasa-sIda-saMbada-sedara-missA ya jaha - joggaM // 265 // artha-tiryaJcoMko utpatti garbha aura sammUrcchana janmase hotI hai / inameMse pratyeka janmakI sacitta, zIta, saMvRta tathA inase viparIta pracitta, uSNa, vikRta aura mizra (sacittAcitta, zItoSNa aura saMvRtavivRta }, ye yathAyogya yoniyA~ hotI haiM / / 295 / / / gambhambhava-jIvANaM, missaM saccitta - NAmadheyassa / sIdaM uNhaM missaM, saMvada - joNimmi missA ya // 26 // prartha-garbhase utpanna honevAle jIvoMke sacitta nAmaka yonimase mizra (sacitAcitta), zIta, uSNa, mizra ( zItoSNa ) aura saMvRta yonimeM se mizra ( saMvRta-vivRta ) yoni hotI hai // 296 / / samucchima-jIvANaM, sacittAcitta-missa-sIdusiNA / missaM saMvada - viyudaM, Nava-joNIo hu sAmaNNA // 267 // artha-sammUrchana jIvoMke sacitta, acitta, mizra, zIta, uSNa, mizra, saMvRta, vitta aura saMvRta-vivRta, ye sAdhAraNarUpase no hI yoniyAM hotI haiM / / 297 // tiryacoMko yoniyoMkA pramANapuDhavI-Ai-caukke, Niccivire satta-lakkha pattakka / dasa lakkhA rukkhANaM, challakkhA viyala-jIvANaM // 26 // paMcakkhe cau-lakkhA, evaM bAsaTTi-lakkha-parimANaM / NANAviha - tiriyANaM, hoti hu joNI viseseNaM // 26 // evaM joNI samatA // 10 // artha-pRthivI Adika cAra tathA nityanigoda evaM itaranigoda inameM pratyekake sAta lAkha, vRkSoMke dasa lAkha, vikala-jIvoMke chaha lAkha aura paMcendriyoMke cAra lAkha, isaprakAra vizeSa rUpase nAnA prakArake tiryacoMke ye bAsaTha lAkha pramANa yoniyAM hotI haiM / / 268-299 / / isaprakAra yoniyoMkA kathana samApta huA // 10 // 1.... gambhuvibhava / 2. 6. ba. ka. ba. maad|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNasI ticoMmeM sukha-duHkhakI parikalpanA save bhogabhuvANaM, saMkappavaseNa hoi suhameSakaM / kammAcariMga - tiriyANaM, sokkhaM dravakhaM ca saMppo // 300 // suha- dukkhaM samattaM // 11 // artha- - saba bhogabhUmija tiryaMcoMke saMkalpabaza kevala eka hI ( mAtra ) sukha hotA hai aura karmabhUmija tithaMca jIvoMke sukha evaM duHkha donoMkI kalpanA hotI hai // 300 // sukha-duHkhakA varNana samApta huA / / 11 / / tiryaMcoke guNasthAnoMkA kathana tettIsa - meda-saMju - tirikkha-jIyAraNa samba- kAlammi | micchatta guNadvANaM, vocchaM saNNINa taM mANaM / / 301 / / 170 ] - [ gAthA : 300-304 artha -- saMjJI ( paryApta ) jIvoMko chor3akara zeSa taiMtIsa prakArake bhedoMse yukta tiryaMca jIvoMke saba kAlameM eka mithyAtva guNasthAna rahatA hai / aba saMjJI jIvoMke guNasthAna- pramANakA kathana karate haiM ||301 || paNa para ajjAkhaMDe, bharaherAvadammi miccha guNaThANaM / avare varammi paNa guNaThANANi kamAi dIsaMti // 302 // artha- - bharata aura airAvata kSetra sthita pA~ca-pA~ca zrAryakhaNDoM meM jaghanya rUpase eka mithyAtva guNasthAna aura utkRSTa rUpase kadAcit pA~ca guNasthAna bhI dekhe jAte haiM / / 302 || paMca- videhe saTTI, samadi sada-ajjakhaMDae tatto / vijjAhara seDhIe, bAhirabhAge sayaMpaha - girIdo || 303 || - sAsaNa- missa - vihINA, tiguNadvANANi thoya-kAlamma | avare yarammi paNa guNaThANAi kayAi vIti // 304 // - pA~ca videhakSetroMke eka sau sATha Arya khaNDoM meM, vidyAdhara the NiyoM meM aura svayamprabha parvatake bAhya bhAgameM sAsAdana evaM mizra guNasthAnako chor3a tIna guNasthAna jaghanyarUpase stoka kAlake hote haiM / utkRSTarUpase pA~ca guNasthAna bhI kadAcit dekhe jAte haiM / / 303-304 / /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 305-306 ] paMcamo mahAhiyAro [ 171 sadhvesu vi bhogabhuve, do guNaThANANi thoSakAlammi ! dIsaMti cau-viyappaM, sacca-milicchammi' micchattaM // 305 // artha sarva bhogabhUmiyoMmeM do ( mithyAtva aura avirata sa. ) guNasthAna aura stokakAlake lie cAra guNasthAna dekhe jAte haiN| saba mleccha khaNDoMmeM eka mithyAtva guNasthAna hI rahatA hai / / 305 // jIvasamAsa AdikA varNanapajjattApajjatsA, jIvasamAsANi sayala-jIvANaM / pajjatti - apajjattI, pANAmro hoti NissesA // 306 / / prarSa sampUrNa jIvoMke paryApta aura aparyApta donoM jIva-samAsa, paryApti evaM aparyApti tathA saba hI prAraNa hote haiM // 306 // ghau-saNNA tiriya-gavI, sayalAo iMdiyAmro chpkaayaa| ekkArasa jogA tiya - yevA kohAdiya - kasAyA // 307 // chagNANA vo saMjama, tiya-dasaNa vavva-bhAvado lessA / chacceva ya bhaviya - dugaM chassammattehiM saMjuttA // 308 / / saNNi-asaNNI holi hu, te pAhArA tahA prnnaahaaraa| NANoghajoga - saNa * uvajoga - judANi te sadhye // 306 / / evaM guNaThANAdi-samattA // 12 // artha saba tiryaMca jIvoMke cAroM saMjJAe~, tiryaMcagati, samasta indriyA~, chahoM kAya, gyAraha yoga ( vaiRiyika, vaiRiyikamizra, prAhAraka aura AhAraka mizrako chor3akara ), tInoM veda, krodhAdika cAroM kaSAya, chaha jJAna ( 3 jJAna, 3 prajJAna ), do saMyama ( asayama evaM dezasaMyama ), kevaladarzanako chor3akara zeSa tIna darzana, dradhya aura bhAvarUpase chahoM lezyAeM, bhavyatva-abhanyatva aura chahoM samyaktva hote haiM / ye saba tithaMca saMjJI evaM prasaMjJo, pAhAraka evaM anAhAraka tathA jJAna evaM darzanarUpa donoM upayogoM sahita hote haiM / / 307-306 / / isaprakAra guNasthAnAdikA kathana samApta huA / / 12 / / 1.va.ka. melamcammi / 2.ba. savya /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] tiloyapaNNatto [ gAthA : 310-313 tiryaMcoMmeM samyaktva grahaNake kAraNakei paDibohaNeNa ya, kei sahAveNa tAsu bhuumosu| baThThaNaM suha - dukkhaM, kei tirikkhA bahu-payArA / / 310 // jAdi-bharaNeNa keI, kei jiriNadassa mhim-vNsnndo| jibiba-daMsaNeNa ya, paDhamuvasama' vedagaM ca gehati // 311 // sammana-gahaNaM gavaM // 13 // artha --una bhUmiyoMmeM kitane hI siryaca bhI virodha aura kitane hI svabhAvase bhI prathamopazama evaM vedaka samyaktvako grahaNa karate haiM / isake atirikta bahuta prakArake tiryaMcoMmeMse kitane hI sukha-duHkhako dekhakara, kitane hI jAtismaraNase, kitane hI jinendra mahimAke darzanase aura kitane hI jinabimbake darzanase prathamopazama evaM vedaka samyaktvako grahaNa karate haiM / / 310-311 / / isaprakAra samyaktva grahaNakA kathana samApta huA / / 13 / / tithaMca jIvoM kI gati-AgatipuDhavi-ppahadi-vaNapphadi-aMtaM viyalA ya kamma-gara-tirie / Na lahaMti teu - vAu, maNuvAu aNaMtare jambhe // 312 // abha-pRthivIko prAdi lekara vanaspatikAyika paryanta sthAvara aura vikalendriya jIva karmabhamija manuSya evaM tiryacoMmeM utpanna hote haiM / parantu vizeSa itanA hai ki tejaskAyika aura vAyakAyika jIva anantara janmameM manuSyAyu nahIM pAte haiM / / 312 // battIsa-bheva-tiriyA, Na hoMti kahayAi bhog-sur-nnire| seDhighaNameta - loe, sacce akkhesu jAyaMti // 313 // artha-battIsa prakArake tiryaca jIva, bhogabhUmimeM tathA deva aura nArakiyoMmeM kadApi utpanna nahIM hote / zeSa jIva zreNIke dhanapramANa lokameM sarvatra ( kahIM bhI ) utpanna hote haiM // 313 / / vizeSArtha'-gAthA 282 meM tithaMca jIvoMke 34 bheda kahe haiM inameM se saMjJI paryApta aura asaMjhI paryApta ( jIvoM ) ko chor3akara zeSa 32 prakArake tiryaca jIva bhogabhUmimeM tathA deva aura nArakiyoM meM kadApi utpanna nahIM hote / 1. da. ba. ka.ja. pddhmuvsmeN|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 314-316 ] paMcamo mahAhiyAro [ 173 paDhama-dharaMtamataNNI, bhavatie syl-kmm-gr-sirie| sebighaNametta - loe, sance akkhesu jAyaMti // 314 // artha- asaMjJIjIva prathama pRthivIke narakoMmeM, bhavanatrika meM aura mamasta karmabhUmiyoMke manuSyoM evaM tiryaMcoMmeM utpanna hote haiM / ye saba the goko ghanapramANa lokameM kahIM bhI paidA hote haiM / / 314 / / saMkhejjAuva-saNI, sadara-sahassAro tti jAyati / Nara-tirie Niraesu, vi saMkhAtIdAu jAva IsANaM // 315 // artha-sa'khyAtavarSakI prAyubAle sajJI tiryaca jIva zatAra sahasrAra svarga paryanta ( devoMmeM ) tathA manuSya, tiryaMca aura nArakiyoM meM bhI utpanna hote haiN| parantu asaMkhyAtavarSa kI AyuvAle saMjI jIva IzAna kalpa paryanta hI utpanna hote haiM / / 315 / / cottIsa-meda-saMjuda-tiriyA hu aNaMtarammi jammammi / Na hu~ti salAga - raNarA, bhajaNijjA Nivudi-pavese // 316 / / evaM saMkamaNaM gaI // 14 // artha--cauMtIsa bhedoMse saMyukta tiryaMca jIva nizcaya hI anantara janma meM zalAkA-paruSa nahIM hote / parantu mukti-pravezameM ye bhajanIya haiM / arthAt anantara janmameM ye kadAcit mukti bhI prApta kara sakate haiM / / 316 / / isaprakAra saMkramaNakA kathana samApta huaa|14|| tiryaMca jIvoMke pramAekA cauMtIsa padoMmeM alpabahutva--- eto cosIsa-padamappabahulaM vattaislAmo / taM jahA-sanvatthovA teukaaiybaadr-pjjttaa| ri| paMceMdiya - tirikkha - saNNi - apajjattA asaMkhejjaguNA / 4 / 65536 / 7 / 7 / / saNNi-pajjattA saMkhejjaguNA / 4 / 65536 / 7 / / / caridiya-pajjattA saMkhejjaguNA: / paMceviya-tirikkhA asagiNapajjatA visesAhiyA / / 15 / riNa rAsi 3 / 65536 / - 2 mU / / / / / 65536 // 5 // boidiya-pajjattA visesAhiyA / / 63.9 / soi diya-pajjattA visesAhi / / caridiya-asaNiNa-apajjattA asaMkhejjaguNA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 316 5 / 5864 13 | ri | riNa haiM / 65536 / 7 17 / / / caridiya-apajjasA visesAhiyA = | 5864 / ri| 4 / 4 / 6561 / tI diya-apajjattA vi 518424 -|6120 / ri| 4 / 4 / 6561 / 5 / 6120 / bII diya-apajjattA bisesAhiyA = 16424ri / 4 / 416561 / || apaviTiva-pajjatA asaMkhejjaguNA F // paviDiva-pattA asaMkhejjaguNA // puDhavi-dAdara-pajjattA-prasaMkhejjaguNA 4 Au-bAvara-pajjattA asaMkhejjaguNA Ra bAu-bAdara-panjattA asaMkhejjaguNA = 7 / apadiTTida-apajjattA asaMkhejjaguNA = ri riNa / / 9 / / / / 9 / 1 / padidida-apajjattA asaMkhejaguNA = ri = ri riNa <|| 1 / 9 / 9 /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 175 gAthA : 316 ] paMcamo mahAyiAro teu-bAdara-apajjattA asaMkhejjaguNA = ri ? riNa / puDhavi-bAdara-prapajjattA visesAhiyA == ri ! : riNa 1 hai| pAu-bAdara-apajjattA visesAhiyA : ri 10 10 : riNa 6 PAKI yAu'-bAdara-apajjatA bisesAhiyA = ri... riNa / teu.suhuma-apajjattA asaMkhejjaguNA :- ri / puDhavi-suhuma-apajjattA bisesAhiyA = ri 1063 / prAu-suhama-apajjattA visesAhiyA --- ri 10101 / bAu-suhama-apajjattA visesAhiyA = ri 10 ... / teukAya-suhuma-pajjattA saMkhejjapuNA = ri / puDhavi-suhuma-pajattA visesAhiyA - ri 066 / Au-suhama-pajjattA visesAhiyA = ri yAu-suhuma-pajjattA visesAhiyA : ri0 10 106 sAhAraNa-yAdara-pajjattA-aNaMtaguNA 13 = / sAhAraNa-bAdara-apajjattA prasaMkhejjaguNA 13 = / sAhAraNa-suhuma-apajjattA' asaMkhejjaguNA 13 =1 / sAhAraNa-suhama-pajjattA asaMkhejjaguNA 13 = 6 / evamappabahulaM samattaM // 15 // 1.da. ba. aaubaadrpjjttaa| 2. da.ba. pjjttaa| 3. da.ma. pajjattA /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 316 artha - aba yahA~ se Age cautIsa prakArake tiryatroM meM alpabahutva kahate haiM / vaha isaprakAra (1) bAdara tejaskAyika paryApta jIva sabase thor3e haiM / (2) inase prasaMkhyAtaguNe paMcendriya tiryaMca saMjJI aparyApta haiM / (3) inase saMkhyAtaguNe saMjJI paryApta haiN| (4) inase saMkhyAtaguNe cAra indriya paryApta haiM / (5) inase vizeSa adhika panvendriya tiryaMca prasaMjJI paryApta haiM / ( 6 ) inase vizeSa adhika do indriya paryApta haiM / ( 9 ) inase vizeSa adhika tIna indriya paryApta haiM / (5) inase asaMkhyAta guNe asaMjJI aparyApta haiM / (9) inameM vizeSa adhika cAra indriya aparyApta haiM / (10) inase vizeSa adhika tIna indriya aparyApta haiM / ( 11 ) inase vizeSa adhika do indriya aparyApta haiM / (12) isase asaMkhyAtaguNe apratiSThita paryApta pratyeka haiM / (13) inase asaMkhyAtaguNe pratiSThita paryApta pratyeka jIva haiM / (14) inase asaMkhyAtaguNe pRthivIkAyika bAdara paryApta jIva haiM / (15) inase asaMkhyAtaguNe bAdara jalakAyika paryApta jIva haiN| (16) inase asaMkhyAtaguNe bAdara vAyukAyika paryApta jIva haiM / (17) inase asaMkhyAtaguNe apratiSThita aparyApta haiM / (10) inase asaMkhyAtaguNe pratiSThita paryApta haiN| (19) inase asaMkhyAtaguNe tejaskAdhika bAdara aparyApta haiM / (20) inase vizeSa adhika pRthivIkAyika bAdara paryApta jIva haiM / (21) inase vizeSa adhika jalakAyika bAdara aparyApta jIva hai / (22) inase vizeSa adhika vAyukAyika bAdara aparyApta jIva haiM / ( 23 ) inase prasaMkhyAtaguNe tejaskAyika sUkSma aparyApta haiM / (24) inase vizeSa adhika pRthivokAyika sUkSma aparyApta haiM / i
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 177 gAyA : 317-318 ] paMcamo mahAhiyAro (25) inase vizeSa adhika jalakAdhika sUkSma aparyApta haiM / (26) inase vizeSa adhika vAyukAyika sUkSma aparyApta hai| (27) inase saMkhyAtaguNe tejaskAyika sUkSma paryApta haiN| (28) inase vizeSa adhika pRthivIkAyika sUkSma paryApta haiM / (29) inase vizeSa adhika jalakAyika sUkSma aparyApta haiM / (30) inase vizeSa adhika vAyukAyika sUkSma paryApta haiM / (31) inase anantaguNa sAdhAraNa bAdara paryApta haiM / (32) inase asakhyAta guNa sAdhAraNa bAdara aparyApta haiN| (33) inase asaMkhyAtaguNe sAdhAraNa sUkSma aparyApta haiM / aura (34) inase saMcyAtaguNe sAdhAraNa sUkSma paryApta hai| isaprakAra alpabahutvakA kathana samApta hunA // 15 // sarva jaghanya avagAhanAkA svAmI progAhaNaM ta avaraM, suhama-NigovassapugNa-lahissa / aMgula - asaMkhabhAgaM, jAvassa ya tadiya-samayammi ||317 / / artha-sUkSma nigoda labdhyaparyAptakake utpanna honeke tIsare samayameM aMgulake asalyAtaveM bhAga pramANa jaghanya avagAhanA pAyI jAtI hai / / 317 / / sarvotkRSTa avagAhanAkA pramANatatto padesa-vaDhI, jAva ya dohaM tu joyaNa-sahassaM / tassa valaM vikkhaMbhaM, tassaddha bahalamukkassaM // 31 // arya- tatpazcAt eka hajAra yojana lambe, isase Adhe arthAt pAMca sau yojana caur3e aura isase prAdhe arthAt DhAIsau yojana moTe zarIrakI utkRSTa avagAhanA paryanta pradeza-vRddhi hotI gaI hai / / 318 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] tiloyapaNAtI pA : 319-320 ekendriyase paMcendriya paryanta utkRSTa avagAhanAkA pramANajoyaNa-sahassamahinaM, bArasa kosUNamekkamekkaM ca / doha-sahassaM pamme, viyale sammucchime mahAmacche // 319 // 1000 / 12 / / 1 / 1000 / artha-kucha adhika eka hajAra (1000) yojana, bAraha yojana, eka kosa kama eka yojana, eka yojana aura eka hajAra ( 1000 ) yojana yaha kramazaH padma, vikalendriya jIva aura sammUcchaMna mahAmatsyako avagAhanAkA pramANa hai / 1319 / / paryApta vasa jIvoM meM jaghanya avagAhanAke svAmIbi-ti-cau-puNNa-jahaNNe, aNudharI - kuthu-kANa-macchosu / sitthaya - macchogAhaM, vidaMgula-saMkha-saMkha-guNiva-kamA / / 320 // 7777 | 777777 artha-do indriya, tIna indriya aura cAra indriya paryApta jIvoMmeM kramazaH anundharI, kunthu aura kAnamakSikA tathA paMcendriya paryApta jIvoMmeM sikthaka-matsyake jaghanya avagAhanA hotI hai| inameM se anundharIkI avagAhanA ghAMgulake sakhyAtaveMbhAgapramANa aura zeSa tInakI uttarottara kramazaH saMkhyAtaguNI hai / / 320 // ___vizeSArya-paryApta do indriya anundharIkI jaghanya avagAhanA cAra bAra saMkhyAtase bhAjisa ghanAMgula pramAraNa arthAt + hai / paryApta tIna indriya kunthukI jaghanya avagAhanA tIna bAra sakhyAtase bhAjita ghanAMgUla (0) pramANa hai / paryApta cAra indriya kAnamakSikAkI jaghanya avagAhanA do bAra saMkhyAtase bhAjita dhanAMgula (0) pramANa hai aura paryApta paMcendriya tandula matsyakI jaghanya avagAhanA eka bAra saMkhyAtase bhAjita ghanAMgula (3) pramANa hai / noTa-sahoSTameM 6 kA aMka dhanAMgulake ora 7 kA aMka saMkhyAtake sthAnIya hai| ___ avabhAhanAke vikalpoMkA kramaestha ogAhaNa-viyappaM vatta issAmo / taM jahA-suhama-Nigoda-laddhi-apajjattayasya tabiya-samayattabbhavasthassa egamusseha - dhaNaMgulaM Thaviya tappAsogga - palibovamassa asaMkhejjavibhAgeNa bhAge hibe valaddhaM evisse sava-jahaNNogAhaNA-pamANaM hodi /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 179 artha-aba yahA~ avagAhanAke vikalpa kahate haiN| ve isaprakAra haiM-utpanna honeke tIsare samayameM usa bhava meM sthita sUkSmanigodiyA(1)-labdhyaparyApta jIvakI sarva jaghanya avagAhanAkA pramANa, eka utsedha-ghanAMgula rakhakara usake yogya pasyopamake asa khyAtaveM bhAgase bhAjita karanepara jo labdha prApta ho utanA hai / / edassa uri ega-padesaM vaDhide suhama-Nigoda-laddhi-apajjattayassa bhagjhimogAhaNa-viyappaM hovi / tado du-padesuttara-ti-padesuttara-cadu-padesuttara-jAva suhama-riMgagodaladdhi-apajjattayassa savva - jahapagogAhaNA - Nuvari jahaNNogAhaNA rUkaNAvaliyAe asaMkhejjavi-bhAgeNa guNidamettaM vaDhidA ti| tAde suhama-vAukAiya-laddhi- apajjatayassa sanya-jahaNNogANA dosai / / artha-isake Upara eka pradezakI vRddhi honepara sUkSma-nigodiyA-labdhyaparyAptako madhyama avagAhanAkA vikalpa hotA hai / isake pazcAt do pradezotara, tIna pradezotara evaM cAra pradezottara kramazaH sUkSmanigodiyA-labdhyaparyAptako sarva-jaghanya avagAhanAke Upara, yaha jaghanya avagAhanA eka kama pAvaloke asaMkhyAtaveM bhAgase guNA karanepara jo pramANa prApta ho, utanI bar3ha jAtI hai| usa samaya sUkSma vAyukAyika(2) labdhyaparyAptakakI sarva jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / ..' evamavi suhamaNigoda-laddhi-apajjattayassa majjhimogAhiyANa viyappaM hodi / tado imA progAhaNA padesattara-kameNa vaDDhAvedavyA / tavaNaMtarogAhaNA rUvaNAliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNidamettaM vaDhiyo ti| tAve suhumateukAiya-laddhi-apajjattassasavva-jahaNogAhaNA dosai / / artha---yaha bhI sUkSma-nigodiyA labdhyaparyAptakakI madhyama avagAhanAkA vikalpa hai| tatpazcAta isa avagAhanAke Upara pradezottara kramase vRddhi karanA caahie| isaprakAra vRddhike honepara vaha anantara avagAhanA eka kama AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guriNatamAtra vRddhiko prApta ho jAtI hai / taba sUkSma tejaskAyika(3) labdhyaparyAptakakA sarvajaghanya avagAhanA sthAna prApta hotA hai / / ___ evamadhi pughilla-doNaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM hodi / puNo edassaparima-padesattara-kameNa imA progAhaNA rUUNAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa gidame baDhido ti / tAde sahama - prAukkAiya * laddhi-apajjattayassa savva-jahaNyogAhaNA dosii|| 1. 6. ba. ka. ja. varatIdo tti / 2. da.ba. pajjattayassa / 3. da. ba. ldpjjttyss|
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] tiloyapaNAtI [ gAthA : 320 artha-yaha bhI pUrvokta do jIvoMkI madhyama avagAhanA kA hI vikalpa hotA hai| punaH isake Upara pradezotara-mAge vRddhi honepara yaha avagAhanA eka kama AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita mAtra vRddhiko prApta ho jAtI hai| taba sUkSma jalakAyika(4) labdhyaparyAptakakI sarva jaghanya avagAhanA prApta hotI hai 11 edamavi puTivalla-tiNhaM jovANa majjhimogAhaNa-viyappaM hodi / tado padehattarakameNa ca uNhaM jIvANa majjhimogANa-viyappaM yadi jAva imA bhogAhaNA havUNAvaliyAe prasaMkhejjavibhAgeNa guNivamettaM vaDDhido tti / tAde sahuma-puDhadhikAiya-laddhi-apajjattayassa savya-jahaNNogAhaNA vIsai // artha-yaha bhI pUrvokta tIna jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa hai| pazcAt pradezottara kramase cAra jIvoM kI madhyama avagAhanA cAlU rahatI hai / jaba yaha avagAhanA eka kama prAvaloke asaMkhyAtaveM bhAgase guNitamAtra vRddhiko prApta hotI hai, taba mUkSma-pRthivIkAyika(5) labdhyaparyAptakako sarva jaghanya avagAhanA jJAta hotI hai / / tado pahuvi padesuttara-kameNa paMcaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM yadi / imA progAhaNA UNa-palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNidameta vaDhido ti / sAde bAdara-bAukAiya-laddhi-apajjattayassa samva-jahaNgogAhaNA dosai / / artha--yahA~se lekara pradezottara amase pA~ca jIvoMkI madhyama avagAhamA cAlU rahatI hai / yaha avagAhanA eka kama pasyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNitamAtra vRddhi prApta ho jAtI hai / taba bAdara vAyukAyika(6) lakSyaparyAptakakI sarva-jaghanya avamAhanA dikhatI hai / to upari pavesattara-kameNa chagaNaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM badi jAva imA progAiNA haUNa-palidoyamassa asaMkhejjavi-bhAgeNa guNivameta vaDhido tti / tAve bAvara teukAiya-apajjattassa santra-jahaNNogAhaNA vIsai / artha-isake Upara pradezottara kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa prArambha rahatA hai| jaba yaha avagAhanA eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase gurigatamAtra vRddhiko prApta hotI hai, taba bAdara tejaskAyika(7)-aparyAptakakI sarva-jaghanya avagAhanA dikhatI hai / /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [181 tadopadesuttara-kameNa sattaNhaM jovAraNaM majjhimogAhaNA-viyappaM yaTTadi jAva imA ogAhaNAmuvari 'rUUNa-palidovamassa asaMkhejjadi-bhAgeNa guNida-tadaNaMtarogAhaNa-pamANa vaDhido tti | tAda bAdara-pAu-laddhi-apajjattayassa jahaNNogAhaNaM bIsai / / artha - pazcAt pradezottara kramase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa cAlU rahatA hai jaba isa avagAhanAke Upara eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase gupita usa anantara avagAhanA kA pramANa bar3ha cukatA hai, taba bAdara jalakAyika(8) labdhyaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa aTaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa - viyappaM vadi jAva tavaNaMtarovagAhaNA rUUNa-palidovamassa asaMkhedibhAgeNa guNitametaM tari najiddo ti / tAde bAvara-puDhavi-laddhi-apajjattayassa jahaNNogAhaNaM dosai / / / artha--tatpazcAt pradezottara kramase pATha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa cAla rahatA hai| java tadanantara avagAhanA eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNitamAtra ( isa )ke Upara vRddhiko prApta hotI hai, taba bAdara pRthivIkAyika(s) labdhyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa NavaNhaM jodhANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baDhadi jAva tavaNaMtarogAhaNA rUUNa-palidovamassa asaMkhejjavibhAgeNa guNivamettaM taduri vaDhido tti / tAde bAvara-Nigoda-jIva-laddhi-apajjattayassa samva jahaNNogAhaNA hoti / / partha--tatpazcAt pradezottara-kamase uparyukta no jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai| jaba tadanantara avagAhanA eka kama phlyopamake asaMkhyAtabhAgasa guriNatamAtra (isake Upara vRddhiko prApta hotI hai, taba bAdara nigoda(10)-labdhyaparyAptaka jIvakI sarva jaghanya avagAhanA hotI hai / / tado padesuttara-kameNa dasaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baDhadi evisse ogAhaNAe uri imA ogANA rUUNa - palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNivametaM balido ti / tAde Nigoda-padiTThiva-laddhi-apajjattayassa jahaNNogAlA dosai //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] tiloyapapattI [ gAthA : 320 artha--pazcAt pradezottara kramase ukta dasa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai, jaba isa avagAhanAke Upara yaha avagAhanA eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgasa guriNatamAtra vRddhiko prApta ho cukatI hai, taba nigodapratiSThita(11) labdhyaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / tado padesuttara-kameNa ekkArasa-jIvANa majjhimogAhaNa-viyapa vaDhadi jAva imA progAhaNA-muvari rUUNa-palidovamassa asaMkhejjavibhAgeNa guNida-tadaNaMtarogAharaNametaM vaDiDhado' ti / tAhe bAdara-vaNapphavikAya-patteya-sarora-lani-apajjasayassa jahaNNogAhaNA dosi|| artha-tatpazcAt pradezottara kramase ukta gyAraha jovoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa baDhatA jAtA hai, jaba isa avagAhanAke Upara eka kama pasyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guriNata tadanantara avagAhanA pramANa vRddhi ho cukatI hai, taba bAdara vanaspatikAyika(12)-pratyeka zarIra labdhyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai // tako padesuttara-kameNa bArasaNhaM jIvANa majjhimogAhaga-viyappaM baDDhadi tavaNaMtarovagAhaNA rUUNa-palidovamassa asaMkhejjavibhAgeNa guNivametaM taduri baDhido ti / tAde boiMdiya-laddhi-apajjattayassa sava-jahaNNogAhaNA biisi|| artha-tatpazcAt pradezottara-kramase ukta bAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai jaba tadanantara avagAhanA eka kama palpopamake asaMkhyAtaveM bhAgase gaNitamAtra (usake Upara vRddhiko prApta ho cukatI hai, taba do indriya(13) labdhyaparyAptakakI sarva jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tavo pahuvi padesuttara-kameNa terasaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baDaDhadi jAva tadaNaMtarogAhaNa-UraNa-palidovamassa asaMkhejjavibhAgeraNa guNivamettaM taduvari vaDilado tti / tado toiviya-laddhi-apajjaptayassa savva jahaSNogAhaNA dIsai // apaM- tatpazcAt yahA~se Age pradezottara-kramase ukta teraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai jaba tadanantara avagAhanA-vikalpa eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guriNatamAtra ( usa )ke Upara vRddhiko prApta ho cukatI hai, taba tIna indriya(14) labdhyaparyAptakakI sarva jaghanya avagAhanA dikhatI hai| --- 1. da. ba. bahidi / 2. da. j.tdhe|
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamo mahAhiyAro [ 183 gAthA : 320 } tado padesuttara - kamezA coddasahaM jIvANa majjhimogAhaNa viyappaM baDhadi tadanaMtarogAhaNaM rUUNa-palibovamassa asaMkhejjadibhAgeNa guNidamettaM taduvari vaDhido ci / tAve caridiyaladdhi- prapajjatayasta savva jahaNogAhaNA dosai || - artha - isake pazcAt pradezottara kramase ukta caudaha jIvoMkI madhyama avagAhnAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai jaba tadanantara avagAhanA eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNitamAtra ( usa ) ke Upara vRddhiko prApta ho cukatI hai, taba cAra- indriya (15) labdhyaparyAptakakI sarva jaghanya zravagAhanA dikhatI hai || to padesuttara - kameNa paNArasahaM jIvANa majjhimogAhaNa viyatvaM vaDhadi sadaNaMtarogANAM rUUNa-palidoSamassa zrasaMkhejja vibhAgeNa guNidameta taduvari vaDivo ti / tAde' paMceMdiya-laddhi- prapajjattayasta jahaNogAhaNA dIsai // zrartha - isake pazcAt pradezottara kramase ukta pandraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai jaba tadanantara avagAhanA eka kama patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNitamAtra ( isa ) ke Upara vRddhiko prApta kara letI hai, taba paMcendriya (16) - labdhyaparyAptakakI jaghanya pravagAhanA dikhatI hai / tado padesuttara- kameNa solasaNhaM [ jIvANa ] majjhimogAhaNa- viyatvaM vaDDhadiva tappAzrogma-prasaMkhejja-padesa vahido ti / tavo sahuma-rigagoda Nivyatti prapajjattayassa savva jahaNNA ogAhaNA dIsaha || artha- tatpazcAt pradezottara krama se ukta solaha [ jIvoMkI ] madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai, jaba taka isake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi prApta hotI hai / pazcAt sUkSmanigoda ( 17 ) nirvRtyaparyAptakakI sarva jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara - kameNa sattArasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM hodi jAya tappA ogga- zrasaMkhejja -padesaM baDhido tti / tAve suhuma- Nigoda-laddhi- apajjattayassa ukkarogANA bIsai || artha - tatpazcAt pradezottara kramase ukta sattaraha jIvoMkI madhyama zravagAhnAkA vikalpa hotA hai jaba isake yogya prasaMkhyAta pradezoMkI vRddhi ho jAtI hai / taba sUkSmatigoda (18) - labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / 1. da. tade /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 320 taduvari Natthi sahamaNigoda-laddhi prapajja rAyassa ogAharaNa-viyappaM, sakka sogAhaNaM pattattAdo / tadurbAra hama bAukAiya-laddhi apajjalaya- ppahRdi solasahaM jovANaM majjhimogAhaNa- biyappaM baccadi, tappAzrogga-asaMkhejja -padesa pUraNa-paMcediya-laddhiapajjatta- mahaSNogAharaNA rUUNAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa guNidhamettaM taduvari baDhido si| tAve suhuma- Nigoda- nivvatti- pajjattayassa jahaNNogAhaNA dIsai // 184 ] artha - isake Upara sUkSma nigoda labdhyaparyAptakakI avagAhanAkA vikalpa nahIM rahatA, kyoMki vaha utkRSTa avagAhanAko prApta ho cukA hai, isalie isake Age sUkSmadAyukAyika- labdhyaparyAptakako Adi lekara ukta solaha jIvoMkI hI madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA hai| jaba isake yogya prasaMkhyAta pradeza kama paMcendriya labdhyaparyAptakakI jaghanya mavagAhanA eka kama AvalIke prasaMkhyAtaveM bhAga se guNitamAtra ( isa ) ke Upara vRddhiko prApta hotI hai, taba sukSmanigoda (19) nivRtti paryAptakakI jaghanya avagAnA dikhatI hai / / to pahudi padesuttara- kameNa sattarasahaM majjhimogAhaNa-viyappaM baDhavi tabaNaMtarogAhaNAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDidega bhAgametaM taduvari baDivo ti / tAde suma - nigova-nivvatti apajjatrAyassa ukkassogAhaNA vIsai || zraye - phira yahA~se Age pradezottara kramase tadanantara avagAhanAke prAvalIke asaMkhyAta bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra ( isa ) ke Upara bar3ha jAne taka ukta sattaraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai, taba sUkSmanigoda ( 20 ) nirvRtyaparyAptakkI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai // tado jabari Natthi tassa ogAharaNa- viyappA / taM kassa hodi ? se kAle pajjatI hodi ti bissa / tado pahUdi padesuttara- kameNa solasaNhaM majjhimonAhAviyappaM vadi jAva imA ogAhaNA AvaliyAe zrasaMkhejjavi bhAgera khaMDivega-khaMDa me tabuvari vaDiyo tti / tAve sahuma- Nigova- gibbatti - pajjattayassa ogAhaNa - biyappaM thakkavi, savya-uthakassoggahaNa ~-patrAttAdo / tado pavesuttara - kameNa paNNArasahaM majjhimogAhaNaviSpaM vaccadi tapAoga asaMkhejja-pavesaM vaDhido zi / tAve suhuma-vAuphAiya- NivvaNi apajjazayassa sabhya jahaNogAhaNA dIsai // 1. da. ba. ka. ja. di 2. da. va. ka. ja. pattaM tAdo / 3. 6. ba. gANaM pattaM to
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 185 - isake Age usa sUkSma nigoda nirvRtyaparyAptakakI pravagAhnAke vikalpa nahIM rahate / yaha avagAhanA kisake hotI hai ? granantarakAlameM paryApta honevAleke ukta avagAhanA hotI hai / yahA~sa Age pradezottara kramase avagAhanAke AAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra ( usa ) ke Upara bar3ha jAne taka ukta solaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA jAtA hai| isa samaya sUkSma - nigoda (21) nirvRtti paryAptakakI avagAhanAkA vikalpa sthagita ho jAtA hai, kyoMki vaha sarvotkRSTa avagAhanAko prApta ho cukA hai / pazcAt pradezottara kramase usake yogya prasaMkhyAta pradezoM ko vRddhi halika pandraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA hai / tadanantara sUkSmavAyukAyika (22) nivRtyaparyAptakakI sarva jadhanya avagAhanA dikhatI hai // to pavesuttara- kameNa solasaNhaM majjhimogAhaNa- viyatyaM yaccavi tappA moraya asaMkhejja -padesa - vaDido tti / tAde suhuma-vAukAiya-laddhi apajjattayassa progAhaNa'farri thakkadi, samukkarasogA haNa-pattattAdo / tAve padesusara kameNa paNpArasahaM va mogAha - viSpaM vaccadi / kettiyametteNa ? suDuma Nigoda- Nivyatti pajjattassa ukkarasogAhaNaM rUUNAvaliyAe prasaMkhejjadi bhAgeNa guNidametaM haiTThima tappA ogga-prasaMkhejjapaveseNUraNaM taduvari vaDhido tti / tAve suhuma bAukAiya Nivatti pajjattayassa jahaNNo gAhaNA dIsai || artha - tatpazcAt pradezottara kramase usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka solaha jIvoMkI madhyama zravagAhanAkA vikalpa calatA hai / taba sUkSmavAyukAyika ( 23 ) labdhyaparyAptakako avagAhnAkA vikalpa sthagita ho jAtA hai, kyoMki vaha utkRSTa avagAhanAko pA cukA hai| taba pradezottara kramase pandraha jIvoMke samAna madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA rahatA hai| kitane mAtrase ? sUkSmatigoda nivRtti paryAptakakI utkRSTa avagAhanAko eka kama AvalI ke zrasaMkhyAyeM bhAgase guriNatamAtra adhastana usake yogya asaMkhyAta pradeza kama usake Upara vRddhi hone taka / taba sUkSma vAyukAyika (24) nirvRtti paryAptakakI jaghanya zravagAhnA dikhatI hai / to pavesuttara- kameNa solasahaM zrogAhaNa - viyaSpaM yadyadi imA zrogAhaNA AvaliyAe prasaMkhejjadibhAgeNa khaMDibega - khaMDa Divo tti / tAde suhuma bAukAiyavitta-apajjattayassa ukkarasogAhaNA dIsai // - artha -- tatpazcAt pradezottara kramase solaha jIvoM kI avagAhanAkA vikalpa taba taka cAlU rahatA hai, jaba taka ye avagAhanAyeM AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAga pramANa vRddhiko 1. 6. ba. saMbhogAhaNaM /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 tiloyapaNNattI [ gAthA : 320 prApta na ho jaayeN| usa samaya sUkSma-vAyukAyika(25) nirvRtti-aparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tako padesuttara-kameNa paNNArasahaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tadaNaMtarogAharaNA AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDidega-khaMDa taduvari vaDhido ti / tAve suhamavAukAiya-Nivatti-pajjattayassa ukkassogAhaNA hodi / tado padesuttara-kameNa coddasaNhaM ogAhaNa-viyappaM vaccadi tappAsogga-asaMkhejja-padesa baDi Dhado ti / tAve suhama-teukAiyaNivvatti-apajjattayassa jahAgogAhaNA dIsai / / artha-tatpazcAn pradezottara-phramase pandraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka ki tadanantara avagAhanA prAvalIke asaMkhyAta bhAgase khaNDita eka khaNDa-pramANa isake Upara vRddhiko prApta na ho cuke / usa samaya sUkSma-vAyukAyika(26) nirvRtti-paryAptakako utkRSTa avagAhanA hotI hai / tatpazcAt pradezottara-kramase caudaha jIvoMkI avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka bar3hatA jAtA hai / usa samaya sUkSma tejaskAyika(27) nirvRttiaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / tado padesuttara kameNa paNNArasaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccavi tappAsoggaasaMkhajja-padesaM vaDi Dhado ti / tAde suhama-teukAiya-lakhi-apajjattayasya progAhaNa-viyapa thakkadi, sa ukkassogAhaNaM ptttvaado| tado padesuttara-kameNa coddasaNhaM progAhaNa-viyappaM baccadi / kettiyameteNa ? suhama-yAukAiya-Nivatti-pajjattayassa upakassogAhaNA rUUNAvaliyAe asaMkhejjadi - bhAgeNa guNidaM tappAogga-asaMkhejja-padeseNaNaM taduri baDi Dhado ti / tAve suhama - teukAiya - Nivatti pajjattayassa jahaSNogAhaNA dosai // artha-tatpazcAt pradezottara-Rmase usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka pandraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vivAlpa calatA hai / usa samaya sUkSmatejaskAmika(28)-labdhyaparyAptakakI avagAhanAkA vikalpa biznAnta ho jAtA hai, kyoMki vaha utkRSTa avagAhanAko prApta ho cukA hai| tatpazcAt pradezottara-kramase caudaha jIvoMko avagAhanAkA vikalpa calatA rahatA hai| kitane mAse ? sakSmavAyukAyika-nivRttiparyAptakako utkRSTa avagAhanAko eka kama Avaloke asaMkhyAta bhAgase guNita isake yogya asaMkhyAta pradeza kama (usa)ke Upara vRddhike hone taka / taba sUkSmatejaskAyikA 29)nibatti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 187 tado padesuttara-kameNa paNNArasahaM progAhaNa-viyappaM gacchadi tavaNaMtarogAhaNaM pAyaliyAe asaMkhejjavi-bhAgeNa khaMDidega-khaMDa vaDhido tti / lAde sahama-teukAiyaNivyatti-apajjattayassa ukkassogAhaNA dosai / / artha-tatpazcAt pradezottara kramase pandraha jIvoMkI avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgapramANa bRddhiko prApta na ho jaave| usa samaya sUkSma - tejaskAyika(30) nityaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| tado padesustara kAmeNa cauhasaNhaM manamogAhaNa-viyaSya vaccadi tavaNaMtarogAhaNaM AvaliyAe saMkhejjadi-bhAgeNa khaMDidega-khaMDaM taduvari vaDi Dhado si / tAde sahama-teukAiyazivatti-pajjattayassa ukkassogAhaNA dIsai / etiyamettANi ceva teukAiya jovassa progAhaNa-biyappA / kudo ? samukkassogAhaNa-viyappaM pattaM // parSa pazcAt pradezottara-kramase caudaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka ki tadanantara avagAhanA prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra ( isa )ke Upara vRddhiko prApta na ho jAve, taba sUkSma-tejaskAyika(31) nivRtti paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / itane mAtra hI tejaskAyika jIvako avagAhanAke vikalpa haiM, kyoMki vaha utkRSTa avagAhanAko prApta ho cukA hai| tAde padesattara-kameNa terasaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa - viyappaM vaccadi tappAogga asaMkhejja-padesaM baDhido tti / tAde suhuma-prAukAiya - Nitti - apajjattayassa jahaNNogAhaNA dosai / / artha-isake pazcAt pradezottara-kamase teraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka cAlU rahatA hai jaba taka ki usake yogya asaMkhyAta-pradezoMkI vRddhi na ho cuke, taba phira sUkSmajalakAyika(32)- nityaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai| __ tado pavesuttara-kameNa coisaNhaM jIvAvaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tappAprogga-asaMjja-padesaM vaDhido tti / tAhe suhuma-grAukAiya-laddhi-apajjattayassa ukkassogAhaNA dIsai //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 320 prartha - tatpazcAt pradezottara - kramase caudaha jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoM kI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / isa samaya sUkSma jalakAyika (33) labdhyaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai || I to padesuttara - kameNa terasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM vaccadi / ke tiyameNa ? suhUma-tejakAiya-vitti-pajjatvakassogANaM rUUNAvaliyAe prasaMkhejjadibhAgeNa guNidametaM puNo tappA zrogga zrasaMkhejja -padesa-parihoNaM taduvari vaDhido ti / tAde suhuma-prAjakAiya Nicvati pajjattayassa jaNogAhaNA dIsaha || artha - tatpazcAt pradezottara kramasaM teraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA rahatA hai / kitane mAtrase ? sUkSmatejaskAyika nirvRtti paryAptakakI utkRSTa avagAhanA ke eka kama zrAvalIke grasaMkhyAtarva-bhAga se guNitamAtra punaH usake yogya asaMkhyAta - pradazoMse rahita isake Upara vRddhi hone taka 1 taba sUkSmajalakAyika ( 34) nirvRtti paryAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / to padesutara-kameNa coddasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa - viyappaM yaccadi tavAMta rogANA' prAvaliyAe asaMkhejjadi bhAgeNa khaMDidega-khaMDamettaM taduvari vaDDhido ti / tAde suhuma- zrAukA iya Nivvati appajjattayassa ubakassogANA dIsai // zrathaM - tatpazcAt pradezonara kramase caudaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka ki tadanantara avagAhanA jhAvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra isake Upara vRddhiko prApta na ho cuke / taba sUkSma jalakAyika (35) - nivRtyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai || tava padesutara-kameNa terasahaM majjhimogAhaNa-viyaSpaM vaccavi tadanaMtarogAhaNA zrAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaMDidega-khaMDameta taduvari baDhido ti / tAde sumaukAiya- nivvati pajjatayassa ukkassogAharaNA hobi / ettiyamettA yAukAiya-jIvANaM gAha - vippA | kudI ? sanvokkarasogAhaNaM patrAttAdo // artha-tatpazcAt pradazottara kramase teraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalI ke zrasaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra usake Upara vRddhiko prApta na ho cuke / usa samaya sUkSmajalakAmika ( 36 ) - nirvRtti-paryAptakako utkRSTa 1. da. va. tadaMtarogAtRRNA / 2. da ba viyapaM / 3. da. ba. ka. ja. pattaM tAdo ! :
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 189 avagAhanA hotI hai / isane mAtra hI jalakAyika jIvoMkI avagAhanAke vikalpa haiM, kyoMki sarvotkRSTa avagAhanA prApta ho cukI hai| ___ tado pavesuttara - kameNa bArasaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM vaccadi tappAoggaasaMkhejja-padesaM vaDhido tti / tAde suhuma-puDhavikAiya-Nivyatti-apajjattayassa jahaNNogAhaNA dosai / / artha-tatpazcAt pradezottara-kramase bAraha-jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka cAlU rahatA hai| taba sUkSmapRthivIkAyika(37)-nivRtyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhato hai / / tavo pahadi pavesuttara-kameNa terasaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tappAoggaasaMkhejja-padesaM vaDhido tti / tAve suhama-puDhavi-laddhi-apajjattayassa ukkassogAhaNA dIsaha // artha- yahAMse Adi lekara pradezottara-kramase teraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka patA rahatA hai / taba sUkSma-pRthivokAyika (38)labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado' padesuttara - kameNa bArasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM vadadi / kettiyamettaNa ? suhama-AukAiya-Nivatti-pajjattayassa ukkassogAhaNaM rUUNAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeraNa guNidameta puNo tappAgogga-asaMkhejja-padeseNUNaM taduvari vaDhido tti / tAde suhuma-paDhavikAiya-Nivatti-pajjatayassa jahaNNogAhaNA dosai / artha-pazcAta pradezottara-kramase bAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa bar3hatA rahatA hai ! kitane mAse ? sUkSma-jalakAyika-nivRtti-paryAptakako utkRSTa abagAhanAke eka kama Avaloke asaMkhyAta. bhAgase guNitamAtra punaH usake yogya asaMkhyAta-pradezoMse kama isake Upara vRddhi hone taka / usa samaya sUkSma-pRthivIkAyika(39) nivRttiparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa serasaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaNaMtarogAhaNaM AvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaMDideya-khaMDame taduvari vaDhido ti / tAve suhama-paDhavi-Nivvatti-apajjattayassa ubakassogAhaNaM dosai / / - -. -. - ... 1. da.ba.ka.ja, tdaa|
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ] tiloyapagattI [ gAthA : 320 artha-pazcAt pradezottara-kramase teraha-jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai, jaba taka tadanantara avagAhanA prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAga pramANa usake Upara vRddhiko prApta na ho jaae| taba sUkSma-pRthivIkAyika(40) nivRttyaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado' padesutsara-kameNa bArasaNha jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tadaNaMtarogAhaNA prAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaDiya tatthaMga-bhAgaM taduri vaDDhivo pti / tado suhubha-puDhadi-kAiya-Nivatti-pajjattayassa ukkassogAhaNaM dosai / tadovari suhumapuDhavikAiyassa ogAhaNa-viyappaM Natthi / / artha-pazcAt pradezottara-kramase bAraha jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAko Avaloke asaMkhyAta bhAgase khaNDita karake usameMse eka bhAga pramANa usake Upara vRddhi hone taka calatA rahatA hai| tatpazcAt sUkSma-pRthivIkAyika(41)-nivRttiparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / isake Age sUkSma-pRthivokAyikakI avagAhanAkA vikalpa nahIM hai / tabo pavesuttara-kameNa eSakArasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa - viyappaM vaccadi tappAsogga-asaMkhejja-padesaM vaDhiyo ti / tAde bAdara-yAukAiya-Nivatti-apajjattayassa jahaNogAhaNaM dosai // artha-pazcAt pradezottara-kramase gyAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta-pradezoM kI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara-vAyukAyika(42) nivRttyaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / tado padesuttara-kameNa bArasaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baDDhadi tappAzrogga-prasaMkhejja-padesaM vaDhido ti / sAde bAvara-vAukAiya-laddhi-apajjattayassa ukkassogAhaNaM dosaI // artha-pazcAt pradezottara-kramase bAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka bar3hatA rahatA hai / usa samaya bAdara vAyukAyika(43) labdhyaparyAptaka kI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / - - . 1.da.ba. tdaa|
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 191 tado padesuttara-kameNa ekkArasahaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi / taM ketighametaNa ? idi utte suhuma-puDhavikAiya-Nivatti-pajjattayassa upakassogAhaNA rUUNapalidoSamasaMkhejjadi-bhAgeNa guNidaM puNo tappAogga-prasaMkhejja-padesa-parihoNaM taduri vaDiDhado ti / tAde bAdara - vAukAiya - Nivvatti - pajjattayassa jahaNiyA progAhaNA bosai // artha-pazcAt pradezottara-kramase gyAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA rahatA hai| vaha kitane mAtrase ? isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki sUkSma-pRthivIkAyika nivRttiparyAptakakI utkRSTa avagAhanAke eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita punaH usake yogya asaMkhyAta pradezoMse hona usake Upara vRddhi hone taka ! usa samaya bAdara vAyukApika(44) nivattiparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / / tado padesuttara-kameNa bArasaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaNaMtarogAharaNaM prAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaMDiyametataM taduvari baDhido tti / sAde bAdara-bAukAiyaNizyatti-apajjattayassa ukassogAhapA dosai // artha--pazcAt pradezottara-amase bAraha jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka ki tadanantara avagAhanA prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita mAtra isake Upara vRddhiko prApta hotI hai| taba bAdara vAyukAyika(45) nitya paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado padesutcara-kameNa ekkArasaNhaM mazimogAhaNa - viyappaM vaccadi tadaNaMtarogAhaNaM AvaliyAe asaMkhejjavi-bhAgeNa khaMDidega-khaMDaM taduvari vaDhido ti| tAde bAbaravAukAiya-pajjattayassa ukkassogAhaNaM dIsai / taduvari tassa ogAhaNa-viyappA pasthi, savvukkassaM pattattAyo / artha--pazcAt pradezottara-kramase gyAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka cAlU rahatA hai, jaba taka tadanantara abagAhanA prAbalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara eka bhAga pramANa usake Upara vRddhiko prApta hotI hai / taba bAdara vAyukAyika (46) niti-paryAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| tado padesuttara-kameNa dasaNhaM jIvAraNa majjhimogAharaNa-viyappaM vAcadi tappAproga-prasaMkhejja-padesa vaDido ti| tAde bAbara - teukAiya - riNavyatti - apajjattayassa jahaNNogAharaNA dIsai //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 320 zrartha - tatpazcAt pradezottara kramase dasa jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya bAdara tejaskAyika (47) -nivRtyaparyAptakakI azokavRti hai jaghanya avagAhanA dikhatI hai || tado pattara- kameNa ekkA rasaNhaM majjhimogA haNa-viyadhvaM vaccadi tappA oggaasaMkhejjadi-pavesaM vaDDhido' ti / tAde bAdara tejakAiya-laddhi apajjattayassa ukkassogAhaNA dIsa || 1 zrayaM tatpazcAt pradezottara kramase gyAraha jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya zrasaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai| taba bAdara- tejaskAyika (48) - labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / tado paDhesuttara- kameNa dasaha majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi bAbara thAukAiyavvitti-pajjattayassa ukkarasogANaM rUUNa-palidovamassa prasaMvejjadi-bhAgeNa guNiya puNo tappA ogga- asaMkhejja-padesa-parihINaM taduvari vaDhido tti / tAde bAdara-tejakAiyavvitti pajjasayassa jahaNNogAhaNA dosai // artha-pazcAt pradezottara kramase dasa jIvoM kI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka vAdara vAyukAyika- nivRtti paryAptakakI utkRSTa avagAhanAko eka kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNA karake punaH isake yogya asaMkhyAta pradezoMse rahita usake Upara vRddhi hotI hai / taba bAdara-tejaskAyika (49) nivRtti paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai || tado padesuttara - kamerA ekkArasahaM jIvANaM majjhimogAhaNa viyappaM vaccadi tadanaMtarogAhaNA zrAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaMDiya tatthega - khaMDa laDuvari baDhido ti / tAde bAdara-sekAiya-nivvatti-apajjattayassa ukkarasogAhaNaM dIsaha artha - pazcAt pradezottara kramase gyAraha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanAko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karake usameMse eka bhAga pramANa usake Upara vRddhi na ho jAve / taba bAdara-tejaskAyika (50) nirvR syaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / 1. da. ba. vaDidi / 1 I I
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga 1] mahAhiyAro [ 193 tado padesuttara - kameNa basaNhaM jIvANaM majjhimogAharaNa thiyappaM vaccadi tadaNaMtarogAhaNaM prAvaliyAe asaMkhejjadi bhAgeNa khaMDiya tabegabhAgaM taduvari vaDhido tti / tAde' bAdara te ukAiya- rigavyatti pajjatrAyassa uSakassogAhaNaM dIsaha / [ laghuri tassa zrogAhaNa* viyappaM Natthi, ukkassogAhaNaM pttttaado| ] - artha - pazcAt pradezIttara kramase dasa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka tadanantara zravagAhanAko zrAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karake usameMse eka bhAga pramANa usake Upara vRddhi ho cukatI hai / taba bAdara- tejaskAyika (51) nirvRtti-paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / [ isake zrAge usakI avagAhanA ke vikalpa nahIM haiM, kyoMki vaha utkRSTa avagAhanAko prApta kara cukA hai / ] tI padesutara kameNa NavaNhaM majjhimogAhaNa viyappaM yaccadi tappAoggaasaMkhejja -padesa - vaDDhido zi / tAve bAdara AukAiya-piThayatti prapajjattayassa jahaNogANaM dIsai || artha -- tatpazcAt pradezottara kramase nau jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai| isa samaya bAdara jalakAyika (52) - nirvRtyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai || to paDhesutara-kameNa dasahaM jIvANaM majjhimogAharaNa- viyatyaM gacchadi tappA - zrogga- zrasaMkhejja -padesaM vaDivo tti / tAde bAdara- zrAu-laddhi - apajjattayassara ukkassogANA vIsai // artha -- tatpazcAt pradezottara kramase dasa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai| taba bAdara jalakAyika (53) lamdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / tado padesuttara- kameNa vahaM majjhimogAhaNa-viyappaM gacchavi rUUNa-palibovamassa asaMkhejjavi bhAgeNa guNiva tejakAiya- Nivyatti pajjarAyassa ukkarasogAhaNaM puNo tappA ozya-zrasaMkhejja -padesa-parihINaM taduvari vadivo ti / tAve bAdara - zrAukAiyapivyatti - pajjattayassa jahaSNogAhaNA dIsai || 1. da. va. ka. ja. tave / 2. da. ba. paMjjatayassa /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] tiloyapaNNatto [ gAthA : 320 martha-pazcAt pradezottara-kramase nau jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka eka krama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase muNita tejaskAyika nirvRtti-paryAptakakI utkRSTa avagAhanA punaH usake yogya asaMkhyAta pradezoMse hIna isake Upara bRddhiko prApta nahIM ho jaatii| taba bAdara jalakAmika(54) niti-paptikakI jaghanya avagAhanA nikhatI hai / / tado pavesuttara-kameNa dasahaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaNaMtarogAhaNaM grAvaliyAe asaM nadi-bhAgegA paMDita sAga- daMtuni vaDhido si / tAda bAdaraprAukAiya-Nivavatti-apajjattayassa ukkassogAhaNaM dIsai // artha-pazcAt pradezottara-kramase dasa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalIke asaMkhyAta bhAgase khaNDita karake usameMse eka khaNDa pramANa isake Upara vRddhiko prApta nahIM ho jAtI / taba bAdara jalakAyika(55) nityaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tavo padesuttara - kameNa evaNhaM majjhimogAhaNa - viyappa baccadi tadaraNaMtarogAhaNA prAvaliyAe asaMkhejjavi bhAgeraNa khaMDidega-khaMDaM taduri Dido ti| tAda bAdara aAukAiya - Nivyatti - pajjattayassa ukkassogAhaNaM dosai / tadovari Nasthi evasta progaahnn-viyp| artha--pazcAt pradezottara-kramase nau jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAga pramANa isake Upara nahIM bar3ha jAtI / taba bAdara jalakAyika(56) nivRtti-paryAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| isake Age usako avagAhanAke vikalpa nahIM haiM / / / tado padesuttara - kameNa aTTaNhaM majjhimogAhaNa - viyaSpa vaccadi tappAgoggaasaMkhejja-padesaM vaDhibo' ti / tAve bAdara-puDhadhikAiya-Nivyatti-apajjattayassa jahaNogAhaNA dosi|| artha-papracAt pradezottara-kramase ATha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara-pRthivIkAyika(57) nityaparyAptaka kI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / 1. da. ba. ka. ja. vaDhidi /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 165 tado padesuttara - kameNa NavaNhaM majjhimogAhaNa - viyappa vacadi tappAproggaasaMkhejja-padesaM vaDhiyo ti / tAve bAdara-puDhavikAiya-laddhi-apajjattayassa upakassogAhaNA dosai / / prartha-pazcAt pradezottara-kramase nI jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa isake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara pRthivIkAyika(58) labdhyaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tavo padesuttara - kameNa aDhaNhaM majjhimogAhaNa - viyapa vccdi| bAdara AukAiya-Nivvatti-pajjattayassa ukkassogAharaNaM rUUNa-palidovamassa asaMkhejadi bhAgeNa guNidattaM tappAsogga asaMkhejja-padesaM parihINaM taduvari vaDiDhado tti / tAde bAvara puDhavikAiya-Nivyatti-pajjatta yassa jahaNogAhaNaM dosai / / artha-tatpazcAt pradezottara-kramase ATha jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka bAdara jalakAyika-nitti paryAptakako utkRSTa avagAhanAko eka kama palyopama ke asaMkhyAtaveM bhAgase guriNatamAtra usake yogya asaMkhyAta pradezoMse rahita usake Upara vRddhi hotI hai| taba bAdara pRthivIkAyika(59) nirvRtti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado pavesuttara-kameNa NavaNhaM majjhimogAhaNa - viyappaM baccavi tavaNaMtarogAhaNaM prAvaliyAe asaMkhejjadi-bhAgeNa khaMDiya tatthega-khaMDaM taduri vaDi Dhavo tti / tAde bAdarapuDhavi-Nivyatti-apajjattayassa ukkassogAhaNa dosai // artha-pazcAt pradezottara-kramase nau jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai, jaba taka tadanantara avagAhanA prAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara eka bhAga pramANa usaka Upara vRddhiko prApta na ho cuke / taba bAdara-pRthivIkAyika(60)-nivRtti-aparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado pavesUttara-kameNa aTTaNhaM majhimogAharaNa-viyapa yaccadi tavaNaMtarogAhaNA AvaliyAe asaMkhejjadi-mAgeNa-khaMDidega-khaMDa tabudhari vaDilado ti / tAde bAdara-pudhi kAiya-Nivyatti-pajjattayassa ukkassogAhaNaM biisi|| pratha-taba pradezottara-kramase ATha jovoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA pAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karake usameM se eka khaNDa pramANa
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNragato [ gAthA : 320 usake Upara vRddhiko prApta nahIM ho jaatii| taba bAdara-pRthivIkAyika(61) nivRtti-paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| tado padesuttara-kameNa sattaNhaM majjhimogAharaNa - viyapa yaccadi tappAsoggarAkhepa palesa baliyo si / hAra-Nigoda-Ninvatti-apajjattayassa jahahmaNogAhaNA dosai / / artha -pazcAt pradezottara-Rmase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / tava bAdara-nigoda(62) nirvRttyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai // tado padesuttara - kameNa aTTahaM majjhimogAharaNa-viyappaM vaccadi tappAproggaasaMkhejja-padesa vaDi Dhado ti| tAde bAdara-Nigoda laddhi-apajjattayassa ukkassogAhaNaM bosi|| ___ artha-tatpazcAt pradezottara-kramase ATha jIvoMko madhyama pravagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara nigoda(63) labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa sattaNhaM majjhimogAhaNa-viyappa baccadi rUUNa-palidovamassa asaMkhejjavi-bhAgeNa guNida bAdara-puDhavikAiya-Nivvatti-pajjattayassa upakassogAhaNaM puNo tappAsogga-asaMkhejja-padesa-parihoNaM taduvari vaDi Dhado tti / tAde bAdara - riNagodaNidhvatti-pajjattayassa jahaNNogAhaNA dIsai // artha-tatpazcAt pradezottara-prAmase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka eka kama palyopama asaMkhyAtaveM bhAgase guNita bAdara-pRthivIkAyika-nivRttiparyAptakakI utkRSTa avagAhanA usake yogya asaMkhyAta pradazoMse hIna hokara isake Upara vRddhiko prApta nahIM ho jaatii| taba bAdara nigoda(64)-nirvRtti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai| tado padesuttara-kameNa pradaNhaM majjhimogAhaNa-viyaSpaM gacchadi tavaNaMtarogAhaNaM zrAvaliyAe asaMkhejjAda - bhAgeNa khaMDidega - khaMDaM taduri vaDhido tti / tAde bAvaraNigoda-Nivyatti-apajjattayassa ukkassogAhaNA vIsa // artha-pazcAt pradezottara-kramase ATha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa calatA hai / jaba tadanantara avagAhanA prAvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita eka bhAgamAtra usake Upara vRddhiko prApta ho jAtI hai taba bAdara-nigoda(65) nityaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 197 tado para kameNa sattaSThaM majjhimogAhaNa-viyapaM vaccadi tadanaMtarogAhaNaM AvaliyAe asaMkhejjavi bhAgeNa khaMDiya tatyega-khaMDaM taduvari Dihado ti / tAve bAdararigoda-mithvati pajjatayassa uvakassogAhaNA dIsai || artha - pazcAt pradezottara kramase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara usameM se eka bhAga pramANa isake Upara vRddhiko prApta na ho jAve / taba bAdara - nigoda (66) nivRtti-paryAptakako utkRSTa zravagAhanA dikhatI hai || pade dosai || tado pattara- kameNa chaNhaM majjhimogAhaNa- viyatvaM baccadi tappAzrogga-asaMkheujado / tAde bAdara - Nigoda- paviTTiba- nivyati-apajjatayassa jahagogAhaNaM artha - pazcAt pradezonara kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usaka yogya saMkhyAta pradezoM kI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara - nigoda (67) pratiSThita nivRtyaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai || tado pavesuttara kameNa sasanhaM majjhimogAhaNa vidhatya vaccadi tapAoga zrasaMkhejja-padesaM vadido tti / tAde bAdara-Nigova-padidi lakhi apajjattayassa ukkassogANA dIsaha // - artha-tatpazcAt pradezottara kramase mAta jIvoMko madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka cAlU rahatA hai| taba bAdara-nigoda (68) pratiSThita labdhyaparyAptaka kI utkRSTa zravagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara - kameNa chaNhaM majjhimogAhaNa viyappaM baccavi bAdara - nigodaNivyatti-pajjasa- uSakassogANaM rUUNa-palidoSamassa asaMkhejjadi bhAgeNa guNiya puSo tappAnogga-asaMkhejja -padeseNUNaM taduvari vaDivo tti / lAbe bAdara- Nigoda-paviTTida- Nivyatipajjattayassa jahaNNogAhaNA dIsar3a || * - artha - pazcAt pradezottara kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka cAlU rahatA hai jaba taka bAdara - nigoda-nivRtti paryAptakako utkRSTa avagAhanA eka kama patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita hokara punaH usake yogya asaMkhyAta pradezoMse rahita isake Upara vRddhiko prApta nahIM ho jAtI hai / taba bAdara - nigoda ( 69 ) pratiSThita nivRtti- paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 320 tako padesuttara-kameNa sattaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaraNaMtarogAhaNaM zrAvaliyAe asaMkhejjavi-bhAgeNa khaMDidega-khaMDa taduri bar3hivo ti / tA bAdara-Nigovapadidida-Nivyatti-apajjattayassa ukkassogAhaNA dIsai / artha-pazcAt pradezottara-kramase sAta jIvoMkI madhyama avagAhnAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalIke asaMkhyAta bhAgase khaNDita karanepara eka bhAga pramANa usake Upara vRddhiko ... nahIM ho pAtI / / nAranigo 70) pratiSThita-nityaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / ___ tado padesuttara - kameNa khaNhaM majjhimogAhaNa - viyappaM baccavi tadaNaMtarogAhaNaM prAvaliyAe asaMkhenjadi-bhAgeNa khaMDiya tatthega-khaMDaM taduvari vaDhido ti / tAde bAdaraNigoda-padiTTida-Ninvatti-pajjattayassa upakassogAhaNA vIsai / / artha-pazcAt pradezottara-kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka cAlU rahatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA AvalIke prasaMkhyAtA bhAgase khaNDita kara usameMse eka bhAga pramANa usake Upara vRddhiko prApta nahIM ho jAtI / tana bAdaranigoda(71) pratiSTita-nivRttiparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara - kameNa paMcaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyaSNaM baccavi tappAprogga-asaMkhejja-padesaM baDDhido ti| tAve bAdara-vaNaphadikAiya-patta yasarIra-Nijyattiapajjattayassa jahaNNogAhaNA dosai / / __ artha-pazcAt pradezottara-Rmase pA~ca jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta-pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara-banaspatikAyika(72)-pratyekazarIranirvRttyaparyApta kakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesattara-kameNa chaNhaM majhimogAhaNa-viyappaM baccadi tapAogga-asaMkhejjapadesaM yaDhido tti / tAde bAdara-vaNapphadikAiya-patteya-sarIra-laddhi-apajjattayassa-ukkassogAhaNA dIsaha // artha-pazcAt pradezottara-kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara vanaspatikAyika (73) pratyekazarIra labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / to pavesuttara-kameNa paMcaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccavi rAUNa. palidovamassa asaMkhejadi - bhAgeraNa guNiva-bAdara-Nigova-padidvida-Nivatti-pajjattayassa
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamI mahAhiyAro [ 199 ukkarasogAhaNaM puNo tappA ogga-prasaMkhejja-padesa-parihINaM tabuvari baDhido ti / tAde bAdaravaNaphadikAiya- patteyasarIra- nivvati pajjattayassa jahaSNogAhaNaM dIsai || artha - tatpazcAt pradezottara kramase pA~ca jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA rahatA hai jaba taka bAdara - nigoda-pratiSThita nivRtti paryAptakako utkRSTa avagAhanAko eka kama patthopamake asaMkhpAtaveM bhAgase guNA karake punaH usake yogya asaMkhyAta pradezoMse rahita usake Upara vRddhi nahIM ho jAtI / taba bAdara-vanaspatikAdhika (74) pratyekazarIra nivRti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai // tado padesuttara - kameNa chaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa-viyadhvaM yaccadi tappAzroggaasaMkhejja -padesaM baDhado tti / tAve bIiMbiya laddhi apajjattayassa ukkarasogAhaNA dosas || artha - tatpazcAt pradezottara kramase chaha jIvaoNkI madhyama zravagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoM kI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba do - indriya (75) labdhyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / V tado padesuttara- kameNa paMcaNhaM jIvANaM majjhimogAhaNa- viyappaM baccavi tappA oggaprasaMkhejja-padesaM vaDDhido tti / tAde tIiMdiya-laddhi - zravajJattayassa ukkassogAhaNA dIsai || artha- pazcAt pradezottara kramase pAMca jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoM kI vRddhi hone taka calatA rahatA hai| taba sona-indriya (76) labdhya- paryAptakakI utkRSTa zravagAhanA dikhatI hai || to pavesutara kameNa caunhaM majjhimogANa viyappaM vaccadi tappAoggaprasaMkhejja-padesaM vadivo tti / tAde caridiya-laddhi-prapajjattayassa ukkarasogAhaNA dIsaha || - - zrayaM - pazcAt pradezottara kramase cAra jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba cAra indriya (77) labdhyaparyAptakakI utkRSTa zravagAhanA dikhatI hai || - tado pavesuttara - kameNa tiShaM majjhimogAhNa viyaSpaM vaccadi tappA zroggaasaMkhejja -pavesaM' yaDDhado ti / tAde pA~cadiya laddhi - apajjarAyassa ukkarasogAhaNA 1. da. ba. padesa saMvaDido /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 320 dosai / tado evamavi ghaNaMgulassa asNkhejjaad'-bhaago| eto uvari progAhaNA ghaNaMgulassa saMkhejja - bhAgo kattha yi ghaNaMgulo, katya vi saMkheja - ghaNaMgulo tti ghettanvaM // artha tatpazcAn pradezottara-kramase tona jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka cAlU rahatA hai / taba paMcendriya(78) labdhyaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / taba yaha bhI dhanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase hai / isase Age avagAhanA dhanAMgulake saMkhyAtaveM bhAga, kahIM para dhanAMgula pramANa aura kahIMpara saMkhyAta dhanAMgula-pramANa grahaNa karanI cAhie / tado padesuttara - kameNa doNhaM majjhimogAhaNa - kyippaM baccadi tappAproggaasaMkhejja-padesa baDhido ti / tAve tIiMdiya * Nivyatti - apajjattayassa jahaNNogAhaNA dosai / arSa-tatpazcAt pradezottara-kramase do jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA rahatA hai / taba tInaindriya (79) indriya nityaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa tiNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tappAprogga-prasaMkheujapadesaM vaDhido ti / tAde caridiya-NiNvasi-apajjattayassa jahaNNogAhaNA dosai / artha-pazcAt pradezottara-kramase tIna jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA hai| taba cAra-indriya(80) nityaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai // tado padesuttara - kameNa cauNhaM majjhimogAhaNa - viyappaM baccadi tappAmroggaasaMkhejja-padesaM vaDhido ti| tAve bII diya-riNavatti-apajjattayassa jahaNNogAharaNA bIsai // arSa pazcAt pradezottara-kramase cAra jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA hai| taba do indriya(81) nityaparyAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / 1. da ba. asaMkheyadibhAgeNa /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 ] paMcamI mahAhiyAro [ 201 tado pavesuttara - kameNa paMcaNhaM majjhimogrAhaNa viyaSyaM vacacadi tappAogaasaMkhejja-padesaM valido ti / tAde paMceMbiya Nivvatti prapajja sahastra jahaNNogAhaNA dosas || - artha - pazcAt pragata kamajora vikalpa usake yogya prasaMkhyAta pradezoMkI vRddhi hone taka calatA hai| taba paMcendriya (52) nirvRtyaparyAptakako jaghanya avagAhanA dikhatI hai // do pamuttara - kameNa chaSNaM majjhimogAhaNa-viyappaM vacacadi tapAogga-prasaMkhejja padesaM vaDhiko ti / tAve bII viyaNivyatti pajjattayassa jaSNogANA bosa || artha - tatpazcAt pradezottara kramase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa usake yogya asaMkhyAta pradezoM kI vRddhi hone taka calatA hai / taba do indriya (63) nirRtti paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai // tAva evANaM guNagAra-rUvaM vicAremo bAdaravaNaphaTikAiya- patteya sarIra- Nivvattipajjattayassa jahRSNogAhaNa-pahudi boI diya nivvatti-pajjata-jahaNogAhaNamavasANaM jAva evammi aMtarAle' jAdANaM savvANaM milide kittiyA idi utte bAvara- yaNampadikAiyapatteyasarI raNivvatti- pajjatta yassa jahaNNogANaM rUUraNa - palidoSamasta prasaMkhejjadi-bhAgeNa guNidame taduvari vaDhido tti ghettadhvaM / tado padesuttara- kameNa satta majjhimogAhaNaviyaSpaM vaccadi tadaNaMta rogAhaNaM tappA ogga saMkhejja-guNaM patto tti / tAde toi diya-vittipajjata yassa savva jahaNNogAhaNA dIsaha || artha- - aba inakI guNakAra saMkhyAkA vicAra karate haiM- - bAdara vanaspatikAdhika pratyekazarIra nivRtyaparyAptakakI jadhanya avagAhanAko lekara doindriya nirvRtti paryAptakakI jaghanya avagAhanA taka inake antarAlameM utpanna sabake sammilita karanepara 'kitanI hai' isaprakAra pUchane para bAdara vanaspatikAyika pratyeka zarIra nivRtti paryAptakakI jaghanya zravagAhanAko eka kama patyopamake asaMkhyAtaveM bhAga se guNA karanepara jo rAzi prApta ho utanI isake Upara vRddhi hotI hai, isa prakAra grahaNa karanA cAhie | pazcAt pradezottara kramase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA usake yogya saMkhyAtaguNI prApta na ho jaave| taba tIna indriya (84) nivRtti paryAptakako sarva jaghanya avagAhanA dikhatI hai || 1. da. va. ka. ja. antarAlo /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ] tiloyapapaNattI [ gAthA : 320 tado padesuttara kameNa aDhaNhaM progAhaNa-viyappaM basacadi tavaNaMtarogAhaNa - viyappaM tappAmogga-saMkhejja guNaM patto' tti | tAde caridiya - Nitti - pajjatAyassa jahaNNogAhaNA dosai // __ artha-pazcAt pradezottara-kramase ATha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa taba taka calatA hai jaba taka tadanantara avagAhanA-vikalpa usake yogya saMkhyAta-guNA prApta na ho jaave| taba cAra indriya (85) nivRtti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara - kameNa NavaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM vaccavi tavaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM patto tti / tAve paMceMdiyaNanyatti-pajjattayassa jahaNNogAhaNA vIsai / / arya-pazcAt pradezottara-kramase nau jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara abamAinAke saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA rahatA hai / taba paMcendriya(86) nivRtti-paryAptakakI jaghanya avagAhanA dikhatI hai / / tado padesutara-kameNa dasaNhaM majjhimogAharaNa-viyappaM vaccadi tavaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM patto ti| tAde sII diya - Nivyatti - apajjattayassa ukkassogAhaNaM dosai / artha--pazcAt pradezottara-kramase dasa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA rahatA hai| taba tInaindriya(87) nityaparyAptaka kI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / __ tado pavettara-kameNa NavaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaraNaMtarogAhaNaM saMkhejja - guNaM patto tti / tAde cauriviya - Nivatti - apajjattayassa upakarasogAhaNaM dosaha / / pratha-pazcAta pradezottara-kramase nI jIvoMko madhyama pravagAhanAkA vikalpa tadanansara avagAhanAke saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA hai / taba cAra indriya(88) nityaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| tado padesattara-kameNa aTTAhaM majjhimogAhaNa-viyapa yaccadi tadaNaMtarogAhaNaM saMkhejja - guNaM patto tti / tAve bII diya - Nivyatti - apajjattayassa ukkassogAhaNaM bosai / / 1.da, ba. ka. ja. pjjtto|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA : 320 ] paMcamo mahAhiyAro [ 203 artha-pazcAta pradezottara kramase thATa jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAta-guNI prApta hone taka calatA rahatA hai / taba doindriya(89) nirvatyaparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / tako padehattara-kameNa sataNhaM majjhimogAhaNa-viyappa baccadi tadaNaMtarogAhaNaM saMkhajja-guNa patto ti / tAde bAbara varaNaphadikAiya-patteyasarIra-Ninvatti-apajjattayassa' ukkassogAharaNA dosai // artha--pazcAt pradezottara-kramase sAta jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA hai| taba bAdara-vanaspatikAyikA(90) pratyekazarIra nivRttyaparyAptakakI utkRSTa avamAhanA dikhatI hai / / tado padesuttara-kameNa chahaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM patto ti / tAve paMceMdiya-Nindatti-apajjattayassa ukkassogAhaNaM dosai / / artha- pazcAt pradezottara-amase chaha jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAta-guNI prApta hone taka calatA hai / taba paMcendriya(91) nityaparyAptakako utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / / zrIndriya jIva (gomhI) kI utkRSTa avagAhanAtado padesuttara-kameNa paMcaNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccavi tadaraNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM paco tti / [tAve tIiMdiya-Nivatti-pajjacayassa ukkassogAhaNaM dosai / ] taM kassa hodi tti bhaNiye tII vipassa-Nivyaci-pajjattayassa ukkassogAhaNA baTTamANassa sayaMpahAcala-parabhAga-TThiya-khette uppaNNa-gohoe ukkassogAhaNaM kassai jIvasta vIsai / taM kettiyA idi utte usseha-joyaNassa tiNNi-caubhAgo pAyAmo 'tadaTTa-bhAgo vikkhaMbho vikkhaMbhadda-bahalaM / ede tiNi vi paropparaM guNiya pamANa-ghaNaMgule kade "ekka-koDiuraNavIsa-lakkha' tevAla-sahassa-Nava-saya-chattIsa rUvehi guriNada * ghaNaMgulA hoti / 6 / 11643936 / artha-pazcAta pradezottara-kramase pAca jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAta-guNI prApta hone taka calatA rahatA hai| [ taba tInaindriya(92) nivRtti . - -.. 1. da. ba. pajjapsayassa / 2. da. ba. ka. ja. aMtaM-ukkassa / 3. da. ba. ka. ja. tdrbhaage| 4. da. na. ka. vikalabhadda / 5. da. ka. ekkakAdIe, ba, ekke koDIe, a. ekkokohI / 6. e. ba. lkkhaa|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 } tilomapaNatI [ gAthA : 320 paryAptakakI utkRSTa zravagAhanA dikhatI hai / ] yaha avagAhanA kisa jIvake hotI hai ? aisA pUchane para uttara dete haiM ki svayamprabhAcalake bAhya bhAgameM sthita kSetrameM utpanna aura utkRSTa avagAhanAmeM vartamAna kisI gomhI ke vaha utkRSTa bhavagAhanA hotI hai, yaha uttara hai / vaha kitane pramANa hai ? isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki usakA eka utsedha yojanake cAra bhAgoM meM se tIna bhAga pramANa zrAyAma, isake AThaveM bhAga pramANa vistAra aura vistArase AdhA bAhulya hai / ina tInoMkA paraspara guraNA karake pramANa ghanAMgula karanepara eka karor3a unnIsa lAkha taiMtAlIsa hajAra nau sau chattIsa rUpoMse guNita nAMgula hote haiM / vizeSArtha - asaMkhyAta dvIpoM meM svayambhUramaNa antima dvIpa hai, isa dvIpa ke valayavyAsake bIcoM-bIca eka svayamprabha nAmaka parvata hai / isa pavatake bAhya bhAgameM karmabhUmiko racanA hai / utkRSTa avagAhanA vAle do indriya, tIna indriya aura cAra indriya (sa) jIva vahIM pAye jAte haiM / yahA~ sthita zrIndriya jIva gomhI (cIMTI) kA vyAsa utsedha (vyavahAra) yojanase yojana ( 6 mIla), lambAI aura yojana ( mIla) aura U~cAI yojana ( mIla ) hai / jisakA ghanaphala ( 3 yo0 x 3 yo0 X yo0 ) aura utsedha ghana yojana prApta hotA hai / jabaki eka yojanake 768000 aMgula hote haiM taba dhana yojanake kitane aMgula hoMge? isaprakAra rAzika karanepara 2768000766000 X 768000 ghanAMgula hote haiM / ye utsedha ghanAMgula haiM / 500 utsedha ghanAMguloMkA eka pramANAMgula hotA hai ataH uparyukta utsedhAMguloMke pramANAMgula banAne hetu unheM 500 ke ghanase bhAjita karanepara 766000768000768000 ==3623=78656 hote haiN| inakA gomhIka zarIrake utsedha ghana yojanoM meM guNA kara denepara * 3623878656 ) saMkhyAta ghanAMgula ( 6 ) prApta hote haiM / yahA~ ghanAMgulakA cinha 500x500 x 500 ( 6 hai / athavA--8143 x 3623878656-11943936 pramANa ghanAMgula gomhoko avagAhanAkA ghanaphala hai / caturindriya jIva ( bhramara ) kI utkRSTa avagAhanA tado pattara- kameNa cadunhaM majjhimogAhaNa- viyappaM vaccadi tadaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM pattoti / tAde cauridiya Nivatti-pajjata yassa upakassogAhaNaM dIsaha / taM kassa hoditti bhaNide sayaMpahAcala - parabhAga-TThiya-khele uppaNNa- bhamarassa ukkassogAhaNaM nees bIsai / taM keliyA idi utte usseha-joyaNAyAmaM zraddha joyaNussehaM joyaNaddhaparihi viSabhaM viya vikkhaMbhaddha musseha-guNamAyAmeNa guriNade usseha - joyaNassa tiNi
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 320 J paMcamI mahAhiyAro [ 205 abhAgA havaMti / taM cedaM / te pamANa-ghaNaMgulA kIramANe ekkalaya' - paMcatIsa - koDIe uraNa udi lakkha ca uSaNNa- sahassa-ca u-saya-chaNNaudi rUyehiM guNida ghagulANi havaMti / taM cedaM / 6 / 1358654466 / - artha - pazcAt pradezottara - kamase cAra jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara zravagAhanA saMkhyAta guNI hone taka calatA rahatA hai| taba cAraindriya (93) nirvRtti paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| vaha kisa jIvake hotI hai, isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki svayamprabhAcalake bAhya bhAgastha kSetrameM utpanna kisI bhramarake utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| vaha kitane mAtra hai, isaprakAra kahane para uttara dete haiM ki utsedha yojanase eka yojana pramAraNa AyAma, AdhA yojana U~cAI aura ardha yojanakI paridhi pramAraNa viSkambha ko rakhakara viSkambhake Adheko U~cAIse guNA karake phira AyAmase guNA karanepara eka utsedha yojanake mATha bhAgoM meM se tIna bhAga hote haiM / inake pramANAMgula karanepara eka sau paiMtIsa karor3a navAsI lAkha caupana hajAra cAraso chayAnabaM rUpoMse guNita ghanAMgula hote haiM / vaha isaprakAra hai / 6 / 1358954496 / vizeSArtha-caturindriyajIva bhramarake zarIrakI avagAhanAkA pramANa utsedha yojanoMse 1 yojana lambA, I yojana U~cA aura ( 343 - 13 yojana caur3A hai / uparyukta kathanAnusAra ardha yojana U~cAI kI paridhi ( yo0 ) ke pramANa svarUpa viSkambhake ardhabhAga (3) yo0 ko UMcAI aura zrAyAmase guriNata karanepara utsedha yojanoMmeM ( 7 ) ghana yo0 ghanaphala prApta hotA hai | isake pramANa gula banAneke lie - ( 768000 x 768000 4768000 = ) 3623878656 5004500x 500 se guNA karanA cAhie / yathA - 3 x 3623878656 = saMkhyAta ghanAMgula ( 6 ) athavA 1358954496 ghanAMgula bhramarakI avagAhanAkA ghanaphala hai / kIndriya jIva ( zaMkha ) kI utkRSTa avagAhanA tado padesura- kameNa tirahaM majjhimogAhaNa- viyappaM vaccavi tabaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM pattI ti / tAde bIiMdiya Nivvati pajjatayassa ukkassogAhaNaM hoi / taM kamhi hoi ti bhaNive sayaMpahAcala - parabhAga-TThiya-khette uppaNNa - bIiMdiyarasa ( saMsvahasa ) ukkarasogANA kassai dosai / taM kesiyA ivi utte bArasa joyaNAyAma - cau-joyaNamuhassa- khettaphalaM - 1. da ja ekkasa mayaMka samaya ba. ka. ekkasa mayaMkasesa ya / 2. ya. ba. tadA /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] tiloyapaNNattI [ mAthA : 321-322 artha-pazcAt pradezottara-kramase tIna jIvoMkI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAke saMkhyAta-guggI prApta hone taka calatA rahatA hai / taba doindriya(94) niti-paryAptakakI utkuSTa avagAhanA hotI hai| yaha kahA~ hotI hai ? isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki svayamprabhAcalake bAhya bhAgameM sthita kSetrameM utpanna kiso doindriya (zaMkha) kI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / vaha kitane pramANa hai ? aisA kahanepara uttara dete haiM ki bAraha yojana lambe aura cAra yojana mukhavAle { zaMkhakA ) kSetraphala vyAsaM' tAvat kRtvA, badana-dalonaM mukhArdha-varga-yutam / dviguNaM cayibhaktaM, sanAbhike'smin gaNitamAhuH // 321 / eveNa sutteNa khettaphalamANide 'tehattari-usseha-joyaNANi havaMti // 73 // artha-vistArako utanI bAra karake arthAt bistArako vistArase guNA karanepara jo rAzci prApta ho usameMse mukhake Adhe pramANako kama karake zeSameM mukhake Adhe pramANake vargako joDa denepara jo pramANa prApta ho use dunA karake cArakA bhAga dene para jo labdha Ace use zaMkhakSetrakA gaNita kahate haiM // 321 / / isa sUtrase kSetraphalake lAnepara tihattara (73) utsedha varga yojana hote haiM / vizeSArtha--zaMkhakA pAyAma 12 yojana aura mukha 4 yo0 pramANa hai / kSetraphala prApta karane hetu gAthAnusAra sUtra isaprakAra hai _2x[ (AyAma x A.)-(mukha vyAsa ) + (ardha mukha dhyAsa')] Mah yathA zaMkhakA kSetraphala = 24 [ (124 12) - (4+ 2) + (242) ] -2 [ 144-2+4 ] >>73 varga yojana / zaMkhakA bAhalyaAyAme muha-sohiya, puNaravi AyAma-sahida-muha-bhajiyaM / bAhanlaM NAyacaM, saMkhAyAraTTie khette // 322 / / - - - - - 1. yaha praloka saMskRtameM hai kintu isa para bhI mAthA naM. diyA gayA hai| 2 da. ba. tehsr|
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 322 ] paMcamo mahAhiyAro [ 207 eveNa sutteNa bAhalle prANide paMca-joyaNa-pamANaM hovi // 5 // parSa-pAyAmameMse mukha' kama karake zeSameM phira AyAmako milAkara mukhakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA zaMkha ke prAkArase sthita kSetrakA bAhalya jAnanA cAhie / / 322 / / isa sUkSma bAhatyako lAnepara usakA pramANa pAMca yojana hotA hai / vizeSArtha-gAthAnusAra sUtra isaprakAra haizaMkhakA bAlya ( AyAma-mukha ) + mAyAma mukha = (12-4) + 12==5 yo0 vAhasya / pudamANoda-tehattari-bhUda-khettaphalaM paMca-joyaga-bAhalleNa guNide ghaNa-joyaNA tiviNa-saya-paNNI hoti / 365 / evaM ghaNa-pamANaMgalANi kade ekka-lakkha-battIsa-sahassa boNNi-saya-ekkahattarI-koDoo sattAvaNNa - lakkha Nava-sahassa-cau-saya-cAlIsa-rUbehi guNida-ghaNaMgulamedaM hodi / taM ceii| 6 / 1322715709440 // artha - pUrva meM lAye hue tihattara varga yojana pramANa kSetraphalako pA~ca yojana pramANa bAhalyase guNA karanepara tInasau paiMsaTha (365) ghana yojana hote haiM / isake dhana-pramArapAMgula karanepara eka lAkha battIsa hajAra do sau ikahattara karor3a sattAvana lAkha nau hajAra cAra sau cAlIsa (1322715709440) rUpoMse guNita ghanAMgulapramANa hotA hai / vizeSArtha-pUrvokta 73 utsedha varga yojanoMko 5 yojana bAhalyase guNita kara denepara ( 73 4 5= ) 365 utsedha dhana yojana prApta hote haiN| inake pramANAMgula banAne ke lie 76800047680004768000 kA guNA karanA cAhie yathA500-5004 500 36543623878656 = 1322715709440 ghanAMgula zaMkhakI avagAhanAkA ghanaphala hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra niti-paryAptaka (kamana) kI utkRSTa avagAhanAtado padesuttara - kameNa boNhaM majjhimogAhaNa-viyappaM baccadi tavaNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM vatto ti| tAde bAdara-vaNapphadikAiya-pateya-sarIra-Nibatti-pajjattayassa
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 322 ukkassogAhaNaM dIsai / kamhi khette kassa vi jIvassa kammi progAhaNe vaDamANassa hodi ci bhaNive saryapahAcala-parabhAga-TThiya-khetta-upANa-paumassa upakassogAharaNA kassaha dIsai / taM kettiyA idi utte usseha-joyaNee kosAhiya-ekka-sahassaM ussehaM ekkajoyaNa-bahalaM samavaTTa / taM pamANaM joyaraNa-phala 750 / ko 1 / ghaNaMgule kade doNilaksa-ekkahacari-sahassa-aTThasaya-aTThAvaNNa-koDi-caurAsIdi-lakkha-UNahattari - sahassa-dhusaya-advattAla-rUbehi guNida pamANaMgulANi hodi / taM cedaM / / 1 / 6 / 2718588466248 // artha-pazcAt pradezAttara-nAmasa do jAvoMkI madhyama-avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanAka saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA rahatA hai / taba bAdara-vanaspatikAyika (95) pratyeka zarIra niyaMtti-paryAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| kisa kSetra aura kaunasI avagAhnAmeM vartamAna kisa jIvake yaha utkRSTa avagAhanA hotI hai, isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki svayamprabhAcalake bAhya bhAgameM sthita kSetrameM utpanna kisI padma (kamala) ke utkRSTa avagAhanA dikhatI hai| vaha kitane pramANa hai ? isaprakAra pUchane para uttara dete haiM ki utsedha yojanase eka kosa adhika eka hajAra yojana UMcA aura eka yojana moTA samavRtta kamala hai| usakI isa avagAhanAkA ghanaphala yojanoM meM sAtasau pacAsa yojana aura eka kosa pramANa hai / isake pramANa-ghanAMgula karanepara do lAkha ikahattarahajAra ATha sau aTThAvana karor3a caurAsI lAkha unahattara hajAra do sau ar3atAlosa ( 2718588466248 ) rUpoMse guriNata pramANa-ghanAMgula hote haiM / vizeSArtha- kamalako U~cAI 1000 yojana aura bAhalya 1 yojana hai / vAso timuNo parihI, vAsa-cautthA-hado du khettaphalaM / khettaphalaM veha - guNaM, khAtaphalaM hoi sabbattha 11 isa gAthAnusAra dhanaphala prApta karanekA sUtra evaM ghanaphalakA pramANa isaprakAra haikamalakA ghanaphala = ( vyAsa x 34 vyAsa x U~cAI ) yathA 4 16 - 14341 44001 = 12003 yA 7501 ghana yojana ! ina 750 utsedha dhana yojanoMke pramANAMgula banAneke liye inameM ! 768000 x 768000 x 768000 .. 80" kA guNA karanA cAhie / yathA500-5004500
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 322 ] 750 thA avagAhanAkA ghanaphala hai / paMcamI mahAhiyAro [ 206 2003 ' x 3623878656 = 2718588469248 ghanAMgula kamala ko para paMcendriya jIva ( mahAmatsya) kI sarvotkRSTa avagAhanA tado padesusara - kameNa paMceMdriya - Nigvatti-pajjatayassa majjhimogrAhaNa- viyatpaM yaccavi taraNaMtarogAhaNaM saMkhejja-guNaM patto si / [tAde paMceMdhiya- Nizvatti-pajjarAyassa kasto gANaM dIes / ] taM kammi khette kassa jovassa hodi ti utte sapahAcalaparabhAgaTThie khete uppaNa-saMmucchima mahA macchassa savvokkarasogAhaNaM kassai bIsai / taM keliyA idi use usseha-joyaNeNa ekka sahaslAyAmaM paMca-saya-vivakhaMbhaM tavaddha-ussehaM / taM pamANaMgule kIramANe cau-sahassa-paMca-saya- ekaNatIsa koDIno culasIdi- lakkha-tesIvi sahassa dusaya koDi rUvehi guNika pamANa ghaNaMgulANi havaMti / taM cedaM / 6 / 452684832000000000 // - = | evaM ogAhaNa - viyayaM samataM // 16 // artha - pazcAt pradezottara kramase paMcendriya nivRtti paryAptakakI madhyama avagAhanAkA vikalpa tadanantara avagAhanA ke saMkhyAtaguNI prApta hone taka calatA hai| [dra (96) nivRttiparyAptakakI utkRSTa avagAhanA dikhatI hai / ] yaha avagAhanA kisa kSetrameM aura kisa jIvake hotI hai ? isaprakAra pUchanepara uttara dete haiM ki svayamprabhAcalake bAhya bhAga sthita kSetra meM utpanna kisI sammUcchaMna mahAmatsyake sarvotkRSTa zravagAhanA dikhatI hai / vaha kitane pramANa hai ? isaprakAra kahanepara uttara dete haiM ki usakI avagAhanA utsedha yojanase eka hajAra yojana lambI pAMcasau yojana vistAravAlo aura isase AdhI arthAt DhAI sau yojana pramANa UMcAI vAlI hai / isake pramANAMgula karanepara cAra hajAra pA~ca sau unatIsa karor3a caurAsI lAkha terAsI hajAra do sau karor3a rUpoMse guNita pramANa- ghanAMgula hote haiM / vizeSArtha - mahAmatsyakI lambAI 1000 utsedha yo0, vistAra 500 utsedha yo0 aura U~cAI 250 u0 yo0 hai / matsyakA ghanaphala lambAI x vistAra x UMcAI - = 1000 yo0 X 500 yo0 x 250 yo0 = 125000000 utsedha ghana yojana / ina utsedha ghanayojanoM ke pramANAMgula banAneke lie 768000 4768000 x 768000 kA guNA karanA cAhie / 500x 500x 500 yathA - 1250000003623878656 mahAmatsyake zarIrakI pravagAhanAkA ghanaphala hai| 452984632000000000 ghanAMgula isaprakAra avagAhanA-bhedoMkA kathana samApta huA / / 16 / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] tiloyapAttI [ mAthA : 322 samasta prakAra ke sthAvara evaM brasa jIvoMkI jaghanya prava0 vAle sUkSma laLayaparyApta jIva jaghanya avagAhanA bAle sUkSma-nivRttyaparyAptaka jIva jaghanya avagA0 cAle sukSma nitti paryAptaka jIva sthAna-5 jaghanya-ava0 vAle bAdara labdhyaparyApta jIba sthAna-5 sthAna-5 sthAna-7 nigoda nigoda 19 nigoda ghAyukAyika | 17 | nigoda vAyukAyika vAyukAyika 24 | vAyukAyika tejaskAyika tejaskAyika | 27 / tejaskAyika |26| tejaskAyika jalakAyika jalakAyika jalakAyika jalakAyika pRthivIkAyika pRthivIkAyika 37/ pRthivIkAyika | 39 pRthivIkAyika 10 nigoda nigoda pratiSThita vanaspatipratyeka zarIra
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 322 ] jaghanya - utkRSTa avagAhanAkA krama jaghanya avagAhanA bAle bAdara nivRtya paryApta jIva sthAna- 7 67 nigoda pratiSThita jaghanya bhava0 vAle bAdara nivRtiparyAptaka jIva sthAna- 7 72 vanaspati pratyeka zarIra 42 | vAyukAyika 44 vAyukAyika dvIndriya 47 tejaskAyika 49 tejaskAyika 14 teindriya 52 jalakAyika 54 | jalakAyika 15 driya 57 pRthivIkAyika 52 | pRthivIkAyika 16 paMcendriya 62 nigoda 64 nigoda 69 nigoda paMcamo mahAhiyAge pratiSThita I 74 vanaspati pratyeka zarIra jaghanya ava0 vAle sa labdhyaparyApta jIva sthAna-4 13 jaghanya ava0 vAle nivRtti aparyAptaka jIva sthAna- 4 79 80 teindriya 83 caturindriya | 84 dvIndriya 82 paMcendriya jaghanya zrava vAle sanivRtti paryAptaka jIva sthAna- 4 | 211 86 dvIndriya teindriya 85 caturindriya paMcendriya
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 322 utkRSTa ava0 vAle sUkSma labdhyaparyAptaka jIva utkRSTa pravaH vAle sUkSma nirvatti aparyApta jIva utkRSTa ava0 vAle sukSma nirvatti paryAptaka jIva utkRSTa pravaH vAle bAdara labdhyaparyA jIva sthAna-5 sthAna-5 sthAna-5 sthAna-7 18 nigoda nigoda nigoda vAyukAyika 23 / vAyukAyika | 25 vAyukAyika vAyukAyika tejaskAyika tejaskAyila !! tejaskAyika tejaskAyika jalakAyika jalakAyika | 35; jala kAyika | 36 : jalakAyika vIkAyika pRthivI kAyika pRthivIkAyika | 41 pRthivIkAyika nigoda nigoda prati banaspati pratyeka zarIra
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 322 ] paMcamo mahAhiyAro [213 utkRSTa ava0 vAle utkRSTa ava0 vAle utkRSTa ava0 vAle utkRSTa prava0 vAle utkRSTa ava0 vAle bAdara nivRtti- bAdara niti asa labdhyaparyAptaka | nivRtti aparyAptaka nitti paryAptaka aparyAptaka jIva papsika jIva jIva jIva jIva sthAna-7 sthAna-7 sthAna-4 sthAna-4 sthAna-4 vAyukAyika | 46 vAyukAyika | 75 : dvIndriya 87 teindriya 92 | teindriya 50 | tejaskAyika | 51 tejaskAyika | 76 ! teindriya 88' caturindriya / 93 caturindriya 55 | jalakAyika | 56 jalakAyika | 77 ! caturindriya | 89. tIndriya 64 | dondriya pRthivIkAyikA 61 pRthivIkAyika 78 | paMcendriya 91 paMcendriya 66 | paMcandriya | nigoda |66 | nigoda | nigoda prati071 | nigoda prati0 ghanaspapti | 15 | vanaspati pratyeka zarIra pratyeka zarIra
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 ] tiloyapaNNatI [ gAthA : 323 adhikArAnta maGgalajaMNANa'-rayaNa-dIpo, loyAloya-ppayAsaNa-samastho / paNamAmi pupphayaMta, sumaikaraM bhavya - saMghassa // 323 // evamAiriya-paraMparAgaya-tiloyapapNattIe tiriya-loya-sahaya-NirUvaNa-paNNattI pAma paMcamo mahAhiyAro samatto // 5 // artha-jinakA jJAnarUpI ratnadIpaka loka evaM pralokako prakAzita karanemeM samartha hai aura jo bhavya-samUhako sumati pradAna karanevAle haiM aise puSpadanta jinendrako maiM namaskAra karatA hai // 323 / / isaprakAra prAcArya-paramparAgata triloka-prajJaptimeM tiyaMgloka svarUpa nirupae prazasti nAmaka pA~cavA~ mahAdhikAra samApta huA // 5 // ... ma.ja. rAyarayaNa / pa. NaraNAraya /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI cho mahAhiyAro maGgalAcaraNacocIsAdisaehi', vimhaya-jaNaNaM suriva-pahuMdoNaM / NamiUNa sIdala - jiNa, utaraloyaM Nihavemo // 1 // artha-cautIsa atizayoMse devendra prAdiko Azcarya utpanna karanevAle zItala jinendrako namaskAra karake vyantaralokakA nirUpaNa karatA hU~ // 1 // antarAdhikAroMkA nirUpaNaveMtara-NivAsakherA, bhedA evANa viviha-cinhANi / kulabhedo gAmAiM, bhedavihI dakkhiNusariyANaM // 2 // ANi AhAro, ussAso pohinnaann-sttiio| usseho saMkhANi, jammaraNa-maraNANi ekka-samayasmi // 3 // prAuga-baMdhaNa-bhAvo, dasaraNa-gahaNassa kAraNaM vivihaM / guNaThANAdi - viyappA, sattarasa havaMti ahiyArA // 4 // / 17 / 1.da, butiisaa|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 5-7 artha-vyantara devoMkA nivAsa-kSetra1, unake bhedara, vividha cinha 3, kulabheda4, nAma5, dakSiNa-uttara indroMke bheda6, prAyu7, AhAra8, ucchvAsaha, avadhijJAna 10, zakti11, U~cAI12, saMkhyA 13, eka samaya meM janma-maraNa 14, prAyuke bandhaka bhAva 15, samyaktvagrahaNake vividha kAraNa16 aura guNasthAnAdi-vikalpa 17, ye sattaraha (antara) adhikAra hote haiM // 2-4 / / vyantaradevoMke nivAsakSetrakA nirUpaNarajju-kadI guNidabbA, NavaNaudi-sahassa-ahiya-lakkheraNaM / tammajjhe ti - viyappA, veMtaradevAraNa hoMti purA / / 5 / / / 196000 / artha-rAjUke vargako eka lAkha ninyAnaba hajAra ( 199000) yojanase guNA karanepara jo prApta ho usake madhyameM vyantara devoMke tIna prakArake pura hote haiM / / 5 / / vizeSArtha'-"jagase vi-satta bhAgo rajja" isa gAthA-sUtrAnusAra jagacchaNIke sAtaveM bhAga ko rAjU kahate haiM / saMdRSTike kA artha eka varga rAjU hai / kyoMki jagacchra NI (-) ke varga (=) meM 7 ke varga (49) kA bhAga dene para jo eka varga rAjU kA pramANa prApta hotA hai vahI tiryaglokakA vistAra hai arthAt tiryagloka eka rAdhU lambA aura eka rAjU caur3A ( 14 1= 1 varga rAjU ) hai / ratnaprabhA pRthivI 180000 hajAra yojana moTI hai / isake tIna bhAga haiM / antima abbahulabhAga 50,000 yojana moTA hai, jisameM nArakiyoMkA vAsa hai / avazeSa eka lAkha yojana rahA / sumeru parvata eka lAkha yojana U~cA hai jisameMse 1000 yo0 kI usakI nIMva upayukta eka lAkhameM garbhita hai ataH citrA pRthivIke Upara merukI UMcAI 6 hajAra yojana hai / isaprakAra paMkabhAgase meruparvatako pUrNa UMcAI paryantakA kSetra { 100000+99000 = ) 199000 yo0 hotA hai| isIlie gAthAmeM rAjUke varga ko eka lAkha ninyAnabe hajAra yojanase guNA karane ko kahA gayA hai / vyantara devoMke nivAsa, bheda, unake sthAna aura pramANa AdikA nirUparaNa bhavaNaM bhavaNapurANi, AvAsA iya haveti ti-ghiyappA / jiNa - muhakamala - viNiggava-vatara- patti NAmAe // 6 // rayaNappaha-puDhavIe, bhavaNANi 'vIva-uvahi-uvarimmi / bhayaNapurANi daha - giri * yahudINaM ubari zrAvAsA // 7 // 1..ba. bhavariNa / 2, da, ba, a. ticihappA 1 3. da. vIcakohi /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 8-12 paMcamo mahAhiyAro [ 217 prartha-jinendra bhagavAn ke mukharUpI kamalase nikale hue vyantara-prajJapti nAmaka mahAdhikA rameM mavana, bhavanapura aura AvAsa isaprakAra tIna prakArake nivAsa kahe gaye haiN| inameMse ratnaprabhA pRthivImeM bhavana, dvIpa-samudroMke Upara bhavanapura aura draha ( tAlAba ) evaM parvatAdikoMke Upara prAvAsa hote haiM / / 6-7 // bArasa-sahassa-joyarapa-parimAraNaM hodi jeTa-bhavaNAraNaM / pattakkaM vikhaMbho, tiNi sayANi ca bahalattaM // 8 // 12500 / ba 300 / artha-jyeSTha bhavanoMmeMse pratyekakA vistAra bAraha hajAra (12000) yojana aura bAhalya tInaso (300) yojana pramANa hai / / 8 / / paNuvIsa joyaNANi, ruva-pabhANaM jahaNNa-bhavaNANaM / pattekkaM bahalataM, ti - caubhAga - pamANaM ca // 6 // artha-jadhanya (laghu) bhavanoM meM se pratyekakA vistAra paccIsa yojana aura bAhalya eka yojanake cAra bhAgoMmeMse tIna bhAga ( yo0) pramANa hai / / 6 / / grahavA ruMda-pamANaM, puha-puha kosA jahaNNa-bhavaNANaM / tabvedI uccheho, kodaDAriNa pi paNuvIsaM // 10 // ko 1 / daM 25 / pAThAntaram / artha-athavA jaghanya bhavanoMke vistArakA pramANa pRthak-pRthak eka kosa aura unakI vedI ko U~cAI paccIsa (25) dhanuSa pramANa hai // 10 // kUTa evaM jinendra bhavanoMkA nirUpaNabahala-ti-bhAga-pamAraNA, kaDA bhavaraNANa hoMti bahumajjhe / vedI cau - vaNa - toraNa - duvAra - pahudIhi ramaNijjA // 11 // artha-bhavanoMke bahumadhya bhAgameM vedI, cAra vana aura toraNa-dvArAdikoMse ramaNIya aise bAhalya ke tIsare bhAga [ ( 3004) arthAt 100 yojana ] pramANa U~ce kUTa hote haiM // 11 // phUjANa uvari bhAge, cete jiNarida-pAsAdA / kaNayamayA ramadamayA, rayaNamayA vivih-vinnnnaasaa||12||
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 13-17 artha- --ina kUToMke uparima bhAgapara aneka prakArake vinyAsase saMyukta suvarNamaya, rajatamaya aura ratnamaya jinendra- prAsAda haiM ||12|| bhiMgAra - kalasa dappaNa-caya-cAmara- viyaNa- chatta - supaiTThA / iya aTThattara - maMgala - juttA ya patteSakaM // 13 // artha - pratyeka jinendra prAsAda bhArI, kalaza, darpaNa, dhvajA, caMbara, bIjanA, chatra aura ThonA, ina eka sau ATha ekasau ATha uttama maMgala dravyoMse saMyukta hai / / 13 / / du duhi mayaMga maddala jayaghaMTA paDaha kaMsatAlANaM / vINA vaMsAdIrNa, - - - saddahi Nicca halabolA // 14 // artha - (ve ) jinandra prAsAda dundubhI, mRdaGga, mardala, jayaghaNTA, bherI, jhAMjha, vINA aura bAMsurI Adi bAditroMke zabdoMse sadA mukharita rahate haiM || 14 || kRtrima jinendra- pratimAeM evaM unakI pUjA - siMhAsanAdi sahiyA, cAmara karaNAga javakha mihuNa-judA / tesu akiTTimAo, jidi paDimA vijayaMte / / 15 / / pratimAoM kI pUjA karate haiM / / 16 / / artha - una jinendra bhavanoM meM siMhAsanAdi prAtihAryoM sahita aura hAtha meM ghAmara lie hue nAgayakSa deva-yugaloM se saMyukta akRtrima jinendra- pratimAe~ jayavanta hotI haiM / / 15 / / kammakhavaNa- NimitaM, mbhira bhattIya viviha-vahiM / sammATThI devA, jivi paDimA pUjati // 16 // zrarya - samyagdRSTi deva karmakSayake nimitta gAr3ha bhakti se vividha dravyoM dvArA una jinendra ede kuladevA iya, maNNatA micchAiTThI devA, pUjati - deva bohaNa balena / jiNida paDimA // 17 // - - artha - grantha devoMke upadezayaza midhyAdRSTi deva bhI 'ye kuladevatA haiM' aisA mAnakara una jinendra - pratimAoM kI pUjA karate haiM ||17|| 1. da. ka. ja. sadhyehi /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 18-22 ] paMcamo mahAhiyAro [ 219 vyanta ra prAsAdoM (bhavanoM) kI avasthiti evaM unakI saMkhyAevANa kahANaM, samatado vetarANa pAsAmA / sattaTTa-pahuvi-bhUmI, viNNAsa - vicitta * saMThANA // 1 // artha-ina jinendra kuToMke cAroM ora vyantaradevoMke sAta-ATha Adi bhUmiyoMke vinyAsa aura adbhuta racanAoM vAle prAsAda haiM // 18 // laMyaMta-rayaNamAlA, vara toraNa-raida-sudara-duvArA / jimmala-vicitta-maNimaya-sayapAsaNa-Niyaha-paripuNNA // 16 // ayaM-ye prAsAda laTakatI huI ratnamAlAoM sahita, uttama toraNoMse racita sundara dvAroM vAle haiM aura nirmala evaM adbhuta maNimaya zayyAoM tathA AsanoMke samUhame paripUrNa haiM // 19 // evaM biha-rUvANi, tIsa-sahassANi hoti bhavaNANi / puskhovida-bhavaNAmara - bhaSaNa - samaM aNNaNaM sayalaM // 20 // bhavaNA samattA // 1 // prayaM-isaprakArake svarUpavAle ye prAsAda tIsa hajAra ( 30000) pramANa haiN| inakA sampUrNa varNana pUrvameM kahe hue bhavanavAsI devoMke bhavanoMke sadRza hai // 20 // bhavanoMkA varNana samApta huaa| bhavanapuroMkA nirUpaNavaTTAdi' - sarUvANaM, bhavaNa * purANaM vedi jeTThANaM / joyaNa * lakkhaM do, joyaNamekkaM jahaNNANaM // 21 // 100000 mo|1|| artha-vRttAdi svarUpavAle utkRSTa bhavanapurokA vistAra eka lAkha ( 100000) yojana aura javanya bhavanapuroMkA vistAra eka yojana pramANa hai // 21 // kUr3A jiNida-bhavaNA, pAsAdA vediyA vnn-pphdii| bhavaraNa - saricarcha sanvaM, bhavaraNapuresu pi daTTayvaM // 22 // bhavaNapuraM / - . - -- 1. pa. blaadi|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ] tiloyapaNyAttI [ gAthA : 23-26 ___ artha-kUTa, jinendra-bhavana, prAsAda, vedikA aura vana Adi saba ( kI sthiti ) bhavanoMke sadRza hI bhavanapuroMmeM bhI jAnanI cAhie / / 22 / / bhavanapuroMkA varNana samApta huA / AvAsoM kA nirUpaNa-- bArasa-sahassa-be-saya-joyaNa-kAsA ya jeTTa-AvAsA / hoti jahaNNAvAsA, ti-kosa-parimANa-vitthArA // 23 // __ jo 12200 1 ko 33 artha-vyantaradevoMke jyeSTha grAvAsa bAraha hajAra do sau ( 12200 ) yojana pramANa aura jaghanya prAvAsa tIna (3) kosa pramANa vistAravAle haiM / / 23 / / kUDA jiNiva-bhavaraNA pAsAdA vediyA vaNa-ppahudI' / bhavaNa - purANa saricchaM, AvAsANaM pi NAdavvA // 24 // prAvAsa smttaa| NiyAsa-khetaM samattaM // 1 // prayaM--kaTa, jinendra-bhavana, prAsAda, vedikA aura vana Adi bhavanapuroMke sadRza hI AvAsoM ke bhI jAnane cAhie // 24 // AvAsoM kA varNana samApta huaa| isaprakAra nivAsa kSetrakA kathana samApta huA / / 1 // dhyantaradevoMke ( kula- ) bheda evaM (kula) bhedoMkI apekSA bhavanoMke pramANakA nirUpaNa kiNara-kiMpurusa-mahoragA ya gaMdhava-jakkha-rakkhasayA / bhUda - pisAcA evaM, aTTha - vihA cetarA hoti // 25 // artha-kinnara, kimpuruSa, mahoraga, gandharva, yakSa, rAkSasa, bhUta aura pizAca, isaprakAra dhyantaradeva ATha prakArake hote haiM // 25 // coddasa-sahassa-mettA, bhavaNA bhUdANa rakkhasANaM pi / solasa - sahassa - saMkhA, sesANaM sthi bhavaNANi // 26 // 14000 / 16000 / veMtarabhevA samattA // 2 // 1. da. ka.ja. pahu~di /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 27-30 ] paMcamo mahAhiyAro [ 221 artha - bhUtoMke caudaha hajAra ( 14000 ) pramANa aura rAkSasoMke solaha hajAra ( 16000 ) pramANa bhavana haiN| zeSa vyantara devoMke bhavana nahIM hote haiM // 26 // vizeSArtha - ratnaprabhA pRthivIke kharabhAga meM bhUta vyantaradevoMke 14000 bhavana haiM tathA paka bhAgameM rAkSasoM ke 16000 bhavana haiN| zeSa kinnarAdi chaha kuloMke bhavana nahIM hote haiM / vyantaradevoMke bhedoMkA kathana samApta huA // 2 // caitya-vRkSoMkA nirdeza fore kiMpurusAdiya - beMtara- devANa aTU bheyANaM / ti- viyappa - Nilaya puravo, cetta vumA hoMti ekkekkA ||27|| artha - kinnara - kimpuruSAdika ATha prakArake vyantara devoM sambandhI tInoM prakArake ( bhavana, bhavanapura, AvAsa ) bhavanoM ke sAmane eka-eka caitya - vRkSa hai ||27|| * kamaso asoya-caMpaya-nAgadduma-tu burU ya NaggoSo / kaMTaya- rukkho tulasI, kadaMba viDao ti te zraTTha // 28 // artha -- azoka, campaka, nAgadrama, tumburu, nyagrodha ( vada ) kaNTakavRkSa, tulasI aura kadamba vRkSa, isaprakAra kramazaH ve caityavRkSa ATha prakArake haiM ||28|| te savve cetta-tarU, bhAvaNa- sura- cetta rukkha sAricchA / jIvuppaci layANaM, hela puDhavI sarUvA * ||26|| artha - ye saba caityavRkSa bhavanavAsI devoMke vaityavRkSoMke sadRza ( pRthivIkAyika ) jIvoMkI utpatti evaM vinAzake kAraNa haiM aura pRthivIsvarUpa haiM ||29|| vizeSArtha -- caityavRkSa anAdi nidhana haiM ataH unakA kabhI utpatti yA vinAza nahIM hotA hai| kintu unake zrAzrita rahane vAle pRthivIkAyika jIvoM kA apanI-apanI Ayu ke anusAra janma-maraNa hotA rahatA hai / isIliye caityavRkSoMko jIvoM kI utpatti aura vinAza kA kAraNa kahA hai| jinendra pratimAoM kA nirUpaNa mUlammi caja - disAsu, ceta-tarUNaM jirigada - paDimAo / cattAro cattAro, caDa toraNa sohamANAzrI // 30 // - artha - caityavRkSoMke mUlameM cAroM ora cAra toraNoMse zobhAyamAna cAra-cAra jinendrapratimAe~ virAjamAna haiM ||30|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 / tiloyaSaNNatto [ gAthA : 31-35 pallaMka-AsaNAo, sapADiherAno rayaNa-maiyAno / saNameta - NivArida - duritAo tu vo mokkhaM // 31 // ciNhANi samattANi // 3 // artha-palyaGkAsanase sthita, prAtihAryoM sahita aura darzanamAtrase ho pApako dUra karanevAlI be ratnamayo jinendra-pratimAeM Apa logoMko mokSa pradAna kareM / / 31 // isaprakAra cinhoMkA kathana samApta huA // 3 // vyantaradevoMke kula-bheda, unake indra aura deviyoMkA nirUpaNakiNara-pahudhi-caukka, dasa-rasa-bhedaM hayevi pattakkaM / jakkhA jArala-medA. satA-nimaNi rAsAra 32 // bhUvANi tettiyANi, pisAca-NAmA pudds-biyppaa| do do iMdA do ho, vevono do-sahassa-vallahiyA // 33 / / ki 10, kiMpu 10, ma 10, gaM 10, ja 12, ra 7, bhU 7, pi 14 1 2 / 2 / 2000 / kula-bhedA samattA // 4 / 1 artha---kinnara Adi cAra prakArake vyantara devoMmeMse pratyekake dasa-dasa, yakSoMke bAraha, rAkSasoM ke sAta, bhUtoMke sAta aura pizAcoMke caudaha bheda haiN| inameM do-do indra aura unake do-do ( ana) deviyA~ hotI hai| ye deviyA~ do hajAra ballabhikAnoM sahita ( arthAt pratyeka agradevIkI eka-eka hajAra ballabhikA deviyA~ ) hoto haiM 1132-33 // kula-bhedoMkA varNana samApta huA // 4 // kinnara jAtike dasa bheda, unake indra aura unakI deviyoMke nAma te phipurisA kiNara-hidayaMgama-rUyapAli-kiMNarayA / kiNaNidida gAmA, maNarammA kiMNarutamayA // 34 // ratipiya-jeTTA tAraNaM, kiMpurisA kiMNarA duve iMdA / prayataMsA kenumadI, raviseraNA-radipiyAo devImo // 35 // kiNarA gdaa|
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 36-39 ] paMcamI mahAhiyAro [ 223 artha - kimpuruSa, kinnara, hRdayaGgama, rUpapAlI, kinnarakinnara, anindita, manorama, kinnarottama, ratipriya aura jyeSTha, ye dasa prakArake kinnara jAtike deva hote haiN| inake kimpuruSa aura kinnara nAmaka do indra tathA ina indroMke avataMsA, ketumatI, ratisenA evaM ratipriyA nAmaka ( do-do ) deviyA~ hotI haiM / / 34-35 / / kisakA kathana samApta huA / kimpuruSoMke bheda Adi purusA purusutama sappurusa - mahApurusa - puruSapabha- NAmA / atipurusA taha mahao', maruveva- maruppahA jasovaMtA // 36 // iya kipurusA-iMdA, sappuruso tAtha taha mahApuruso / rohiNI hariyA, puraphavadIo vi devIzrI // 37 // kipurusA gadA / artha- puruSa, puruSottama, satpuruSa, mahApuruSa, puruSaprabha, atipuruSa, maru, marudeva, marutprabha aura yazasvAn, isaprakAra ye kimpuruSa jAti ( devoMke ) dasa bheda haiN| inake satpuruSa aura mahApuruSa nAmaka do indra tathA ina indroMke rohiNI, navamI, hrI evaM puSpavatI nAmaka ( do-do ) deviyA~ hotI haiM / / 36-37 / / 1 kimpuruSoMkA kathana samApta huA / mahoragadevoMke bheda Adi- bhujagA bhujaMgasAlI, mahataNu-atikAya khaMdhasAlI ya / maNahara prasaNija mahasara, gahiraM piyadaMsaNA mahoragayA // 38 // mahakAoM atikAzrI, iMdA evAraNa hoMti devIyo / bhogA. bhogavadIzro, zraNividA puSpagaMdhozro // 36 // mahoragA gayA / artha - bhujaga, bhujaMgazAlI, mahAtanu, pratikAya, skandhazAlI, manohara, aza nijaba, mahezvara, gambhIra aura priyadarzana, ye mahoraga jAtike devoMke dasa bheda haiN| inake mahAkAya aura atikAya nAmaka 1. da. ba. ka. ja. zramarA / 2 da. ba. ka. a. Ida /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ] tiloyapAttI [ gAthA : 40-44 indra tathA ina indroMke bhogA, bhogavatI, aninditA aura puSpagandhI nAmaka ( do-do ) deviyA~ hotI haiM / / 38-39 / / mahoraga jAtike devoMkA kathana samApta huaa| gandharvadevoMke bheda AdihAhA-hUhU-raNAraca-tubura-vAsava-kadaMba - mahasarayA / godaradI - gokyasA, baharavato hoti gaMdhavA // 40 / / godaradI godayasA, iMdA tANaM pi hoMti deviishro| sarasai-saraseNAgro, diNi-piyanasaNAlo vi // 41 // gaMdhavyA gadA / artha-hAhA, hUhU, nArada, tumburu, vAsava, kadamba, mahAsvara, gItarati, gItayaza aura vanavAn, ye dasa bheda gandhoMke haiN| inake gItarati aura gItayaza nAmaka indra aura ina indroMke sarasvatI, svarasenA, nandinI aura priyadarzanA nAmaka ( do-do ) deviyA~ haiM / / 40-41 / / gandharvajAtike devoMkA kathana samApta huaa| ___ yakSadevoMke bheda Adigraha mANi-puNNa-sela-maNo-bhaddA bhaddakA subhaddA ya / taha savvabhadda-mANusa-dhaNapAla-sarUva - jakkharakhA / / 42 // jakkhuttama-maNaharaSA, tANaM be mANi puNNa-ddidA / kuvA - bahupattAmo, tArA taha uttamAno devIo // 43 / / jakkhA gadA / artha-mANibhadra, pUrNabhadra, zalabhadra, manobhadra, bhadraka, subhadra, sarva bhadra, mAnuSa, dhanapAla, svarUpayakSa, yakSottama aura manoharaNa, ye bAraha bheda yakSoMke haiM / inake mAriNabhadra aura pUrNabhadra nAmaka do indra haiM aura una indroMke kundA, bahuputrA, tArA tathA uttamA nAmaka ( do-do ) deviyAM haiM / / 42-43 / / yakSoMkA kathana samApta hunaa| rAkSasoM ke bheda AdibhIma-mahabhIma-vigghA'-viNAyakA udaka-rakkhasA taha ya / rakkhasa - rakkhasa - NAmA, sattamayA bamharakkhasayA // 44 / ----.-- -. . 1. da. ka. ja. vippU, va. bhIppU /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 45-46 ] paMcamo mahAhiyAro rakkhasa-iMdA bhImo, 'mahabhImo tANa hoMti deviio| paumA - vasumittAo, 'rayaragaDDhA - kaMcaNapahAo // 45 // rakkhasA gadA / artha -bhIma, mahAbhIma, vighna-vinAyaka, udaka, rAkSasa, rAkSasa rAkSasa aura sAtA namrAkSasa, isaprakAra ye sAta bheda rAkSasa devoM ke haiM / ina rAkSasoMke bhIma tathA mahAbhIma nAmaka indra aura ina indroMke padyA, vasumitrA, ratnADhayA tathA kaJcanaprabhA nAmaka ( do-do ) daviyA~ haiM // 44-45 / / rAkSasoMkA kathana samApta huaa| bhUtadevoMke bheda AdibhUdA ime surUvA, paDirUvA bhUdauttamA hoti / paDibhUda - mahAbhUvA, paDichaNNAkAsabhUda ti / / 46 / / bhUvikA ya sarUvo, paDirUvo tANa hoMti devIpro / rUvavadI bahurUvA, sumuho NAmA susomA 5 // 47 / / bhUvA gavA / artha-svarUpa, pratirUpa, bhUtottama, pratibhUta, mahAbhUta, praticchanna aura AkAzabhUta, isaprakAra ye sAta bheda bhUtadevoMke haiN| una bhUtoMke indra svarUpa evaM pratirUpa haiM aura una indroMke rUpavatI, bahurUpA, sumukhI tathA susImA nAmaka deviyA~ haiM // 46-47 // bhUtoMkA kathana samApta huaa| pizAcadevoMke bheda AdikuMbhaMDa-jakkha-rakkhasa-saMmohA tAramA acokkhakkhA / kAla-mahakAla-cokkhA, satAlamA beha - mahadehA // 48 / / tuhina-pavayaNa-NAmA, pisAca-iMdA ma kAla-mahakAlA / kamalA - kamalapahuppala - sudasaNA tANa devono // 46 // pisAcA gadA / arya-kuSmANDa, yakSa, rAkSasa, saMmoha, tAraka, azuci ( nAmaka }, kAla, mahAkAla, zuci, satAlaka, deha, mahAdaha, tUSNIka aura pravacana, isaprakAra pizAcoMke ye caudaha bheda haiN| kAla evaM mahA - - --.. 1. va. ka. ja. mhaa| 2. ka. ja. da. rayaNaMdA /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ] tiloyapaNNattI kAla, ye pizAcoMke indra haiM tathA ina indroMke kamalA, kamalaprabhA, utpalA evaM sudarzanA nAmaka (bo-do) deviyA~ haiM / / 48-49 / / pizAcoMkA kathana samApta huaa| gaNikA mahattariyoMkA nirUpaNasolasa- bhommidANaM, kiMgara-pahudoNa hotti pattakkaM / gaNikA mahaddhiyAno', duve duve ruvavattoo // 50 // artha-kinnara prAdi solaha vyantarendroM se pratyeka indra ke do-do rUpavatI gaNikAmahattarI hotI haiM // 50 // mahurA mahurAlAthA, sussara-midubhAsiraNIno NAmehiM / purisapiya-purisakaMtA, somAno purisasiNiyA // 51 // bhogA - bhogavadIo, bhajagA bhujagappiyA ya NAmeNaM / vimalA sughosa * NAmA aNividhA sussarakkhA ya // 52 // taha ya subhadA bhaddAo mAliNI pammamAliNIyo vi / samvasiri * savaseNA, ruddAvai rudda - NAmA ya // 53 // bhUdA ya bhUdakaMtA, mahabAhU bhUvaratta - NAmA ya / aMbA ya kalA NAmA, rasa-sulasA taha sudarisaNayA // 54 // artha-madhurA, madhurAlApA, susvarA, mRdubhASiNI, puruSapriyA, puruSakAntA, saumyA, puruSadazinI, bhogA, bhogavatI, bhujagA, bhujagapriyA, vimalA, sughoSA, aninditA, susvarA, subhadrA, bhadrA, mAlinI, papamAlinI, sarvazrI, sarvasenA, rudrA, rudravatI, bhUtA, bhUtakAntA, mahAbAhU, bhUtaraktA, ambA, kalA, rasa-surasA aura sudarzanikA, ye una gaNikA-mahattariyoMke nAma haiM / / 51-54 / / ___ vyantaroMke zarIra-varNakA nirdezakiNaradevA, savve, piyaMgu - sAmehi deha - vaNehi / umbhAsate kaMcaNa * sAricchehi pi kiMpurusA / / 5 / / artha-saba kinnara deva priyaMgu sadRza deha varNase aura saba kimpuruSadeva suvarNa sadRza deha- varNase zobhAyamAna hote haiM / / 55 // kAlassAmala-vaNNA, mahorayA acca kaMdhaNa-savaNNA / gaMdhavA jakkhA taha, kAlassAmA virAjaMti // 56 // . . 1. da. ba. ka.ja. mhcciyaamo| 2. da. ba, ka. ja. desigiyaa| 3. da. ba. ka. ja, jm|
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 57-59 ] paMcamo mahAhiyAro [ 227 prayaM-mahoragadeva kAla-zyAmala varNavAle, gandharvadeva zuddha suvarNa sadRza tathA yakSa deva kAlazyAmala varNase yukta hokara zobhAyamAna hote haiM // 56 / / suddha-ssAmA rakkhasa-devA bhavA vi kaalsaamlyaa| savye pisAcadevA, kajjala * iMgAla - kasaNa - taNU / / 57 / / artha-rAkSasadeva zuddha-zyAmavarNa, bhUta kAlazyAmala aura samasta pizAcadeva kajjala evaM iMgAla arthAt koyale sadRza kRSNa zarIra vAle hote haiM / / 57 / / kiNara-pahudI utaradevA samve vi sudarA hoti / subhagA vilAsa - juttA, sAlaMkArA mahAtejA // 58 / / evaM NAmA samattA / / 5 // artha-kinnara Adi saba hI vyantaradeva sundara, subhaga, vilAsayukta, alaGkAroM sahita aura mahAn tejake dhAraka hote haiM // 58 // . 5sakA bAgakA kAna umAza huA / / 5 / / dakSiNa-uttara indroMkA nirdezapaDhamuccArida-NAmA, dakSiNa-iMdA havaMti evesu| carimuccArida-NAmA, uttara - IkA pabhAva-judA // 56 // arpa-ina indroM meM prathama uccAraNavAle dakSiNendra mora antameM (pIche) uccAraNa nAmavAle uttarendra haiM / ye saba indra prabhAvazAlI hote haiM // 59|| [ tAlikA pRSTha 228 para dekhiye ]
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 / tiloyapaNNatI [ gAthA : 59 caityavRkSa kula-nAma zarIrabarNa indroMke nAma / dakSiNottarendroma na-deviyoM ke nAma ballabhikAe~ gA0 33 gaNikA mahattarI kimpuruSa 1./ kinnara azoka kinnara susvarA satpuruSa 2. kimpuruSa / campaka svarNa-sadRza mahApuruSa mahAkAya 3. mahoraga nAgadrama kAlazyAmala atikAya 4.| gandharva tumbaru svarNa gItarati gItayazA / dakSiNendra avataMsA, ketumatI 2000 madhurA madhurAlApA uttarendra ratisenA,ratipriyA 2000 muMdubhASiNI dakSiNendra rohiNI, navamI | 2000 puruSapriyA puruSakAntA uttarendra ho puSpavatI |2000 saumyA puruSadarzinI dakSiNendra bhogA, bhogavatI 2000 bhogA bhogavatI uttarendra niditA, puSpagaM. 2000 bhujagA bhujagapriyA dakSiNendra sarasvatI,svarasenA 2000 vimalA saghoSA | uttarendra naMdinI, priyadarzanA 2000 aninditA susvarA dakSiNendra kundA, bahuputrA |2000 subhadrA bhadrA uttarendra tArA, uttamA |2000 mAlinI pakSamAlinI dakSiNendra payA, vasumitrA |2000 sarvazrI sarvasenA uttarendra ratnADhayA 2000 rudrA . kaMcanaprabhA rudravatI dakSiNendra | rUpayatI, bahurUpA 2000 bhUtA bhUtakAntA uttarendra sumukhI, susImA mahAbAha bhUtaraktA ...-. 5. yakSa kAlazyAmala maNibhadra pUrNabhadra bhIma . rAkSasa kaNTaka zyAmavarNa mahAbhIma ' svarUpa tulasI kAlazyAmala pratirUpa ' kAla -. pizAca kadamba kajjalasadRza dakSiNendra kamalA, kamalaprabhA 2000 ambA kalA 2000 rasa-surasA sUdarza nikA mahAkAla uttarendra utpalA, sudarzanA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 60-61 ] paMcamo mahAyiAro [ 229 vyantaradaMvoMke nagaroMke AzrayarUpa dvIpoMkA nirUpaNatANa Naya rANi aMjaNaka-vajjadhAtuka-suvaNNa-maNisilakA / dIve vajje rajade, hiMgulake hoMti haridAle // 60 / / prartha - una vyantaradevoM ke nagara aMjanaka, vajradhAtuka, suvarNa mana:zilaka, bana, rajata, hiMgulaka aura haritAla dvopameM sthita haiM / / 60 / / nagaroMke nAma evaM unakA avasthAnaNiya-NAmaka majhe, paha-kaMtAvatta-majjha-NAmAriMga / punvAdisu ivANaM, sama-bhAge paMca paMca jayarAriMga // 1 // artha-sama-bhAgameM indroMke pAMca-pAMca nagara hote haiN| unameM apane nAmase aMkita nagara madhya meM aura prabha kAnta, pAvarta evaM madhya, ina nAmoMse aMkita nagara pUryAdika dizAoMmeM hote haiM / / 6 / / vizeSArtha-vyantaradevoMke nagara samatala bhUmipara bane hue haiM ; bhUmike noce yA parvata Adike Upara nahIM haiN| pratyeka indra ke pAMca-pAMca nagara hote haiM / madhyakA nagara indra ke nAmavAlA hI hotA hai tathA pUrvAdi dizAoMke nagaroMke nAma indra ke nAmake Age kramaza: prabha, kAnta, Avarta aura madhya jur3akara banate haiM / yathA-- indra-nAma madhya-nagara pUrvadizAmeM dakSiNa dizAmeM pazcima dizA meM | uttara dizAmeM kimpuruSa kinnara | kimpuruSanagara kimpuruSaprabha | kimpuruSakAnta kimpuruSAvarta |kimmuruSamadhya | kinnaranagara | kinnaraprabha / kinnarakAnta | kinnarAvarta kinnaramadhya | saspuruSanagara | satpuruSaprabha | satpuruSakAnta | satpuruSAvarta satpuruSamadhya mahApuruSanagara mahApuruSaprabha mahApuruSakAnta mahApuruSAvarta | mahApuruSamadhya satpuruSa mahApuruSa isIprakAra zeSa bAraha indroMke nagara bhI jAnane cAhie / pAThoM dvopoMmeM indroMkA nivAsa-vibhAgaaMbUdIva-saricchA, dakSiNa-idA ya vavikhaNe bhAge / uttara - bhAge uttara - iMvA NaM tesu viivesu||2||
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 ] tiloyapAttI [ gAthA : 63-65 prarya-jambUdvIpa sadRza una dvIpoMmeM dakSiNa-indra dakSiNa bhAgameM aura uttara indra uttara bhAgameM nivAsa karate haiM // 2 // vizeSArtha-- aJjanakadvIpakI dakSiNa dizA meM kimpuruSa aura uttara dizAmeM kinnara indra rahatA hai / vajradhAtukadvIpako dakSiNa dizAmeM satpuruSa aura uttara dizAmeM mahApuruSa indra rahatA hai| suvarNadvIpakI dakSiNa dizAmeM mahAkAya aura uttaradizAmeM atikAya indra rahatA hai| manaHzilakadvIpako dakSiNa dizAmeM gItarati aura uttaradizAmeM gItayaza indra rahatA hai / vanadvIpako dakSiNa dizAmeM mANibhadra aura uttara dizAmeM pUrNabhadra indra rahatA hai / rajatadvIpako dakSiNa dizAmeM bhIma aura uttaradizAmeM mahAbhIma indra rahatA hai / higulakadvIpakI dakSiNa dizAmeM svarUpa aura uttara dizAmeM pratirUpa indra rahatA hai / haritAla dvIpakI dakSiNa dizAmeM kAla aura uttaradizAmeM mahAkAla indra rahatA hai| vyanta radevoMke nagaroMkA varNanasamacaurassa ThidINaM, pAyArA tappurANa kaNayamayA / vijayasura-Nayara-vagiva-pAyAra-caustha-bhAga-samA // 6 // parSa-samacatuSkarUpase sthita una puroMke svarNamaya koTa vijayadevake nagarake varNanameM kahe gaye koTake caturtha bhAga pramANa hai // 63 / / vizeSArtha--adhikAra 5 gAthA 183-184 meM vijayadevake nagara-koTakA pramANa 371 yojana U~cA, 3 yojana avagAha, 123 yojana bhUvistAra aura 64 yojana mukha vistAra kahA gayA hai| yahAM vyantaradevoMke nagara-koTokA pramANa isakA caturtha bhAga hai / arthAt ye koTa 93 yo0 U~ce, 3 yojana pravagAha, 36 yo0 bhUvistAra aura 15 yo0 mukha-vistAravAle haiN| te NayarANaM bAhira, asoya-samacchavANa vaNasaMDA / caMpaya - cUdANa' tahA, puvAdi - visAsu pattekkaM // 64 / / artha-una nagaroMke bAhara pUrvAdika dizAnoM se pratyeka dizAmeM azoka, saptacchada, campaka tathA Amra-vRkSoMke vanasamUha sthita haiM / / 6 / / joyaNa-lakkhAyAmA, paNNAsa-sahassa-va-saMjuttA / te dhaNasaMDA bahuviha - vidaya - vibhUvIhi rehati // 65 // .- ... - .... - 1.6.ka. ja, bhUdANa /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 66-70 ] paMcamo mahAyiAro artha-eka lAkha yojana lambe aura pacAsa hajAra yojana pramANa vistAra yukta ve vana-samUha bahuta prakArakI viTapa ( vRkSa ) vibhUtise suzobhita hote haiM arthAt anekAneka prakArake vRkSa vahA~ aura bhI haiM // 65|| rapayaresu tesu vivA, pAsAvA karaNya-rajada-rayaNamayA ucchehAdisu sesu, uvaeso saMpai paNaTTho // 66 / / artha-una nagaroMmeM suvarNa, cA~dI evaM ratnamaya jo divya prAsAda haiN| unakI UMcAI prAdikA upadeza isasamara naSTa ho gayA hai / / 66 / / / vyantarendroM ke parivAra devoMkI prarUpaNAenesu vetaridA, koDate bahu - vibhUti * bhaMgohi / NANA-parivAra-judA, bhariNamo parivAra-NAmAI // 67 / / artha-ina nagaroMmeM nAnA parivArase saMyukta vyantarendra pracura aizvarya pUrvaka krIr3A karate haiN| (aba) unake parivArake nAma kahatA hU~ // 67 / / paDiiMdA sAmANiya, taNurakkhA hoti tiNi prisaayo| sattANIya - paiNNA, abhiyogA tANa patteyaM / / 6 / / prayaM-una indroM meMse pratyekake pratIndra, sAmAnika, tanurakSa, tInoM pAriSada, sAta anIka, prakIrNaka aura Abhiyogya, isaprakAra ye parivAra deva hote haiM / / 6 / / pratIndra evaM sAmAnikAdi devoMke pramANaekkeko paDiiMdo, ekkekkAraNaM havedi iMdANaM / cattAri sahassAriMga, sAmANiya - NAma - devAraNaM // 66 // 1 / sA 4000 / artha-pratyeka indra ke eka-eka pratIndra aura cAra-cAra hajAra 64000 --- 4000) sAmAnika deva hote haiM / / 69 / / ekkekkassi ide, taNurakkhANaM pi solasa-sahassA / aTTha-vaha - bArasa - kamA, tipparisAsu sahassANi // 70 // 16000 / 8000 / 10000 / 12000 /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 ] tiloyapapattI [ gAthA : 71-75 artha-eka-eka indrake tanurakSakoMkA pramANa solaha hajAra ( 16000 ) aura tInoM pAriSada devoMkA pramANa kramazaH ATha hajAra (8000), dasa hajAra ( 10000) tathA bAraha hajAra ( 12000 ) hai / / 70 / / sapta anIka senAmoMke nAma evaM pramANakari-haya-pAikka tahA, gaMdhavA gaTTA rahA basahA / iya sattApIyANi, patteka hoti idANaM // 71 / / martha-hAthI, ghor3A, padAti, gandharva, nartaka, ratha aura baila, isaprakAra pratyeka indrake ye sAta-sAta senAeM hotI haiM / / 71 / / kujara-turayAvINaM puha paha ceti satta kakkhAyo / tesu paDhamA kakkhA, aTThAvIsa sahassANi // 72 // - 28000 / artha-hAthI aura ghor3e zrAdiko pRthak-pRthak sAta kakSAe~ sthita haiM / inameMse prathama kakSAkA pramANa aTThAIsa hajAra ( 28000 ) hai / / 72 / / bidiyAvINaM duguNA, buguNA te hoMti kujara-ppahudI / edANaM milidANaM parimANAI parUvemo // 73 // artha-dvitIyAdika kakSAtroMmeM ve hAthI mAdi dUne-dUne haiM / inakA sammilita pramANa kahatA hU~ / / 73|| paMcavIsaM lakkhA, chappaNNa-sahassa-saMjuvA tANaM / ekkevakassi ive, hatthINaM hoti parimANaM // 74 // 3556000 / artha-unameMse pratyeka indrake hAthiyoMkA { hAthI, ghor3A, padAti Adi sAtoM senAoMkA pRthaka-pRthak ) pramANa paitIsa lAkha aura chappana hajAra ( 3556000 ) hai / 74 // bANaudi-sahassANi, lakkhA aDavAla beNNi koddiiyo| iMsANaM pattekka, sattANIyANa parimANaM / / 7 / / 24892000 1 artha-pratyeka indrakI sAta anIkoMkA pramANa do karor3a ar3atAlIsa lAkha bAnadai hajAra ( 3556000 47-24892000 ) hai / / 7 / /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ gApA : 76 ] paMcamo mahAhiyAro [233 vizeSArtha --padakA jitanA pramANa ho utane sthAnameM 2 kA aGka rakhakara paraspara guNA kreN| jo labdha prApta ho usameMse eka ghaTAkara zeSa meM eka kama gAlA bhAya nA. jo labdha Abe, usakA mukhameM guNAkara denese saGkalita dhanakA pramANa prApta hotA hai| isa niyamAnumAra saGkalita dhana-yahA~ pada pramANa 7 aura mukha pramANa 28000 hai ata: - 28000 x [ {( 2x2x2x2x2x2x2 ) - 1} : (2 - 1)] - 3556000 eka anIkakI sAta kakSAoMkA pramANa pora 3556000 x 7 = 24862000 mAtoM anIkoMkA kula ekatrita pramANa hai / athavA-. kakSAeM hAthI ghor3A / padAti | ratha / gandharva nartaka baila 56000 prathama 28000 28000 | 28000 28000 28000 28000 28000 dvitIya [56000 | 56000 56000 / 56000 | 56000 56000 | 112000 | 112000 112000 | 112000/112000 112000 caturtha 224000224000 224000 224000 0224000224000 paJcama | 448000 448000/448000448000 448000/448000 112000 224000 SaSTha 896000896000 89 1000896000896000 | 896000 saptama 179200017920001792000/179200017920001722000/1792000 yoga 3556000|35560003556000355600035560003556000/3556000 - + 154 * + 24892000 kula indra 16 haiM aura sabhI samAna anIka-dhanake svAmI haiM ata: 24862000416= 398272000 sampUrNa vyantaradevoMkI senAkA sarvadhana hai / prakIrNakAdi vyantaradevoMkA pramANa -- bhomivANa paDaNNaya-abhijogga-surA havaMti je keI / tAraNaM pamANa - hedU uvaeso saMpai paNaTTho // 76 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 ] tiloyapattI [ gAthA : 77-82 artha-vyantarendroMke jo koI prakIrNaka aura Abhiyogya Adi deva hote haiM, unake pramANakA nirUpaka upadeza ima-samaya naSTa ho cukA hai / / 76 // evaM viha - paridhArA, vetara - iMdA suhAi bhujaMtA / gaMdaMti Niya - puresu, bahuyiha kIDAmo' kuDamANA // 77 // artha-isa prakArake parivArase saMyukta hokara sukhoMkA upabhoga karanevAle vyantarendra apaneapane puroMmeM bahuta prakArakI krIDAe karate hue prAnandako prApta hote haiM / / 77 // gaNikAmahattariyoMke nagaroMkA avasthAna evaM pramANaNiya-Niya-iMdapurIgaM, vo nitu hoti mANi / gaNikAmahalliyANaM, vara - veDI - pahudi - juttANi // 7 // artha-apane-apane indrakI nagariyoMke donoM pArzvabhAgoMmeM uttama vedo Adi sahita gariekAmahattariyoMke nagara hote haiM 1178 // calasIvi-sahassANi, joyaNayA tappurINa vitthAro / tettiyamettaM bohaM, pattekka hodi NiyameNa // 76 / / 84000 / prartha-una nagariyoM meM se pratyeka nagarIkA vistAra caurAsI hajAra ( 84000) yojana pramANa aura lambAI bhI niyamase itanI ( 84000 yo0) hI hai / / 79 // nIcopapAda vyantaradevoMke nivAsa-kSetrakA nirUpaNaNIcoSavAda - devA, hattha - pamANe vasaMti bhuumiido| viguvAsi-surA * aMtaraNiyAsi - kubhaMDa - uppaNNA // 50 // aNapaNNA apamANaya, gaMdha-mahagaMdha-bhujaMga-pIviphayA / bArasamA prAyAse, uyavaNNa yi iMda - parivArA // 8 // uri uri vasaMte, tiNNi viNIcovavAda-ThANAdo / dasa hattha - sahassAi', sesA viuNehi pattekka // 2 // tANaM viNNAsa rUva saMviTThI-- 1. da. phedImo, ba. ka. ja. kedaayo|
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : . ] paMcamo mahAhiyAro [ 235 20000 20000 20000 irrrrror 20000 20000 10000 10000 10000 dakSiNa-utsara-iMdANaM parUSaNA samattA / / 6 / / artha-nIcopapAda deva pRthivIse eka hAtha pramANa Upara nivAsa karate haiN| unake Upara digvAsI, antaranivAsI, rupmANDa, utpanna, anutpanna, pramANaka, gandha, mahAgandha, bhujaMga, prItika aura bArahaveM AkAzotpanna, indra ke ye parivAra-deva kramaza: Upara-Upara nivAsa karate haiN| inameMse prArambha tIna prakArake deva nIcopapAda devoM ke sthAnase uttarottara dasa-dasa hajAra hasta pramANa antarase tathA zeSa deva bIsa-bIsa hajAra hastapramANa antarase nivAsa karate haiM / / 80-82 / / vizeSArtha-citrA pRthivIse eka hAtha Upara nIcopapAdika deva sthita haiN| inase 10000 hAtha Upara digvAsI deva haiM / inase 10000 hAtha Upara antaravAsI aura inase 10000 hAtha Upara vASmANDa deva nivAsa karate haiM / inase 20000 hAtha Upara utpanna inase 20000 hAya Upara anutpanna, inase 20000 hAtha Upara pramANaka, inase 20000 hAtha Upara gandha, inase 20000 hAtha para mahAgandha, inase 20000 hAtha Upara bhujaGga, inase 20000 hAtha Upara prItika aura inase 20000 hAya Upara pAkAzotpanna vyantaradava nivAsa karate haiN| yahI inakI vinyAsarUpa saMdRSTi hai| isaprakAra dakSiNa-uttara indroMkI prarUpaNA samApta huI / / 6 / / vyantaradevoMko prAyukA nirdezaukkassAU pallaM, hodi asaMkho ya majjhimo AU / basa vAsa - sahassANi, bhomma - surANaM jahaNaNAU // 3 // pa 1 / ri / 10000 / artha-vyantaradevoMko utkRSTa Ayu eka palya pramANa, madhyama Ayu asaMkhyAta varSa pramANa aura jaghanyAyu dasa hajAra ( 17000) varSa pramANa hai / / 3 / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNatI [ gAthA ! 84-87 iMda-paDiiMda-sAmAriNayANa * pattakkamekka - pallAU / gaNikA-mahalliyANaM, palladdhaM sesayANa jaha-joggaM // 4 // artha-indra, pratondra evaM sAmAnika devoMmeMse pratyekakI Ayu kramazaH eka-eka palpa hai| gaNikAmahattariyoM kI Ayu ardhapalya aura zeSa devoMko Ayu yathAyogya hai / / 4 / / basa vAsa-sahassANi, prAU NIcoyavAda - devANaM / tatto jAva asIdi, taittiyamattAe yaDIe // 15 // aha calasIvI pallaTThamaMsa - pAvaM' kameNa palladdhaM / divAsi - pahadINaM, bhariNavaM prAussa parimANaM // 86 // 10000 / 20000 1 30000 / 40000 / 50000 160000 / 70000 ! 80000 / 14000 | p|p| 842 AUparUvaNA samattA // 7 // artha-nIcIpapAda devoMkI Ayu dasa hajAra varSa hai| pazcAt digbAsI Adi proSa (7) davoMkI Ayu kramaza: darA-dasa hajAra varSa bar3hAte hue assI hajAra varSa paryanta hai / zeSa cAra devoMkI Ayu kramazaH caurAsI hajAra varSa palyakA AThavAM bhAga, palyakA eka pAda ( caturtha bhAga) aura ardhapalya pramANa kahI gaI hai / / 85-86 // vizeSA-nIcopapAda bhyantara devoMkI AyukA pramANa 10000 varSa, divAsIkA 20000 varSa, antaravAsokA 30000 varSa, kUSmANDakA 40000 varSa, utpanna kA 50000 varSa, anutpannakA 60000 varpa, pramANakakA 70000 varSa, gandhakA 80000 varSa, mahAgandhakA 84000 varSa, bhujaGga devoMkA palyake AThaveM bhAga, prItikakA galyake caturthabhAga aura AkAzotpanna devoMkI Ayu kA pramANa palyake ardhabhAga pramANa hai / / isaprakAra prAyu-prarUpaNA samApta huI // 7 // vyantara devoM ke prAhArakA nirUpaNadivaM pramannAhAraM, maNeNa bhujati kiMNara-ppamuhA / devA devIo tahA, tesu kavalAsaNaM Nasthi / / 7 / 1. da. ba. pAdakkameNa, ka, pAdakame 1
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 88-91 ] paMcamo mahAhiyAro [ 237 artha-kinnara grAdi vyantara deva tathA deviyAM divya evaM amRtamaya prAhArakA upabhoga manase hI karate haiM, unake kavalAhAra nahIM hotA / 187 / / pallAu-jude dethe, kAlo asaNassa paMca vivasANi / doSiNa cciya gAvavo, dasa-yAsa-sahassa-Aummi / / 8 / / pAhAra-parUvaNA samattA / / 8 / / artha-palyapramANa Ayuse yukta devoMke AhArakA kAla pA~ca dina ( bAda ) aura dasa hajAra varSa pramANa AyuvAle devoMke AhArakA kAla do dina ( bAda ) jAnanA cAhie / / 8 / / prAhAra-prarUpaNA samApta huI / / 8 / / ucchvAsa nirUpaNapalidoSamAu-jato, paMca-muhuttehi evi ussAso / so ajubAu-ave vetara * vevammi a satta pANehiM // 86 // ussAsa-parUvaNA samattA // 6 // artha-vyantara devoMmeM jo palyapramANa Ayuse yukta haiM ve pAMca muhUrtoM ( ke bAda ) meM aura jo dasa hajAra varSa pramANa prAyuse saMyukta haiM ve sAta prANoM ( ucchvAsa-nizvAsa parimita kAla vizeSake bAda ) meM ho ucchvAsako prApta karate haiM / / 8 / / / ucchvAsa-prarUpaNA samApta huI / / 9 / / dhyantaradevoMke avadhijJAnakA kSetrapravarA prohi-dharittI, ajuvAu-judassa paMca-kosANi / ukkiTThA paNNAsA, heTovari passamANassa // 6 // ko 5 / ko 50 artha-dasa hajAra varSa pramANa AyuvAle vyantara devoMke avadhijJAnakA viSaya Upara aura nIce jadhanya pAMca (5) kosa tathA utkRSTa pacAsa ( 50) kosa pramANa hai // 6014 palidovamAu-jutto, beMtaradevo talammi urismi / avahIe joyaNANi, ekkaM lakkhaM paloevi // 11 // 100000 prohi-gANaM samattaM // 10 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 92-96 artha - palyopama pramANa bhAyuvAle vyantaradeva avadhijJAnase nIce aura Upara eka-eka lAkha ( 100000 ) yojana pramANa dekhate haiM / / 11 / / 238 ] avadhijJAnakA kathana samApta huA / / 1 / vyantaradevoMkI zaktikA nirUpaNa--- basa - vAsa- sahassAU, ekka-sayaM bhArasANa mAredu / posedu pi samattho, ekkekko vaitaro devo / / 62 / / artha - dasa hajAra varSa pramANa AvAlA pratyeka ttaradeva eka pAlana karane meM samartha hotA hai // 12 // manuSyoM ko mArane evaM paNNAdhiya-saya-khaMDa, pamAna- vikkhaMbha- bahala juttaM so / khetaM Ni sattIe, upakhaNivaNaM 'Thavedi aNpattha // 63 // | artha - vaha deva apanI zaktise ekasau pacAsa dhanuSa pramANa vistAra evaM brAhRlyase yukta kSetra ko ukhAr3a ( uThA kara anyatra rakha sakatA hai / / 93 / / pahalaTTe bi bhujehi, chabaDANi pi ekka- pallAU / mAredu posedu, tesu samastho divaM loyaM // 64 // artha - eka patra pramANa AyuvAlA vyantaradeva apanI bhujAoMse chahakhaNDoM ko ulaTane meM samartha hai aura unameM sthita manuSyoM ko mArane tathA pAlane meM bhI samartha hai 1294 || 4. da. ba. didaM / ukkasse rUva sadaM devo vikaredi ajuvamettAU | avare saga-vANi majjhimayaM vivihasvANi // 65 // - artha- dasa hajAra varSa kI AyuvAlA vyantaradeva utkRSTa rUpase sau rUpoM kI, jaghanyarUpase sAta rUpoMkI aura madhyamarUpase vividha rUpoM kI arthAt sAta se adhika zrora sose kama rUpoMkI vikriyA karatA hai / / 5 / / sesA vaitaradevA, jiya-jiya-prohoNa jettiyaM khettaM / puraMti taittiyaM pihU, pattekkaM vikaraNa-baleAM // 66 // artha - zeSa vyantaradevoM meMse pratyeka deva apane-apane avadhijJAnakA jitanA kSetra hai, utane pramANa kSetrako vikriyA balase pUrNa karate haiM // 96 // 1. daravedi / 2. va. pallabohi ba. ka. ja. palladdhadi 5 6 lakkhadeNa pi ru. chakhaMDa lipi /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA : 97-99 ] paMcamo mahAhiyAro [ 239 saMkhejja - joyaNANi, saMkhejjAU ya eSaka-samayeraNaM / jAdi asaMkhejjANi, tAriNa asaMkhejja - AU ya // 17 // / satti-parUvaNA samasA // 11 // artha-saMkhyAta varSa pramANa AyuvAlA vyantaradeva eka samaya meM saMkhyAta yojana aura asaMkhyAta varSa pramANa prAyavAlA vaha deva asaMkhyAta yojana jAtA hai / / 17 / / zakti-prarUpaNA samApta huI / / 11 / / vyanta radevoMke urasedhakA kathana-- aTThANa vi pattaSaka, kiNara-pahudINa vaitara-surANaM / ucchehare gAdatro, basa - kovaMDaM pamANeraNaM // 6 // uccheha-parUvaNA samattA // 12 // artha-kinnara Adi pAThoM zyantaradevoMmeMse pratyekakI UMcAI dasa dhanuSa pramANa jAnanI cAhie / / 68 // utsedha-prarUpaNA samApta huI // 12 // jyantaradevoMko saMkhyAkA nirUpaNacau-lakkhAdhiya-tevIsa-koDi-aMgulaya-sUi-baggehi / bhajidAe seDhIe, bagge bhomANa parimANaM // 6 // 3 / 53084160000000000 | saMkhA samattA // 13 // artha teIsa karor3a cAra lAkha sUcyaMguloMke vargakA jagale pIke vargameM arthAt 65536481410 zUnya rUpa pratarAMguloMkA jagatpratarameM ( 7 ) bhAga denepara jo labdha prAve utanA jyantaradevoMkA pramANa hai // 99 / / vizeSApa-jagacchu NIkA cihna aura jagatpratarakA cihna = hai tathA eka sUcyagulakA cihna 2 aura sUcyaMgulake vargakA cihna (242-4) hotA hai, ataH saMdRSTike F cihnakA artha hai jagatpratara meM 53084160000000000 pratarAMguloMkA bhAga denA / eka yojanameM 768000 aMgula hote haiM prataH 300 yojanoM meM (768000 x 300-) 230400000 aMgula hue / inakA varga karanepara (230400000)2553084160000000000
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 100-102 pratarAMgula prApta hote haiM / jagattara meM inhIM pratarAMguloM kA bhAga denepara vyantara devoMkA pramANa prApta hotA hai / saMkhyAkA kathana samApta huA / / 13 / / eka samaya meM janma-maraNakA pramANa saMkhAtIda- vibhatte, beMtara vAsammi laddha parimANA / uSpajjaMtA jIvA, mara athavA= " | uppajaNa maraNA samatA // 14 // artha - vyantaradevoMke pramANa meM asaMkhyAtakA bhAga denepara jo labdha prApta ho vahA~ utane jIva ( prati samaya ) utpanna hote haiM aura utane hI marate haiM / / 100 / / utpadyamAna aura triyama (svantara deloM) samApana samAja / / 14 / / Ayu bandhaka bhAva prAdi zrAusa - baMdhaNa bhAvaM, daMsaNa- gahaNANa kAraNaM vivihaM / guNaThANa - pyahUdINi, bharamANaM bhASaNa samAriSa / / 101 // - mANA hoMti tammettA // 100 // artha-vyantaroMke zrAyu bandhaka pariNAma, samyagdarzana grahaNake vividha kAraNa aura guNasthAnAdikoM kA kathana bhavanavAsiyoMke sadRza hI jAnanA cAhie / / 101 // jagatpratara AyubaMdha ke pariNAma, samyaktva grahaNakI vidhi aura guraNasthAnAdikoM kA kathana karane vAle tIna adhikAra pUrNa hue / / 15-16-17 / / vyantaradeva-sambandhI jinabhavanoMkA pramANa - joyaNa-sada-tiya-kadI, bhajide pavarassa saMbhAgammi / jaM laddha taM mANaM, veMtara loe jiNa gharANaM // 102 // - saMkhyAta x 53084160000000000 7 | 53084160000000000 | zrayaM jagatpratara ke saMkhyAta bhAgameM tInaso yojanoMke vargakA bhAga denepara jo labdha Ave, jinamandiroMkA utanA pramANa vyantaraloka meM hai / / 102 // vizeSAya - vyantaralokake jinabhavana = * jagatpratara saMkhyA (300) 1
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 103 ] paMcamo mahAhiyAro [ 241 adhikArAnta maGgalAcaraNaiMda-saba-pamida-calaNaM, aNaMta-suha-NANa-viriya-dasaNayA / bhavyaMbuja - baNa - bhANa, seyaMsa * jiNaM 'NamaMsAmi / / 103 / / evamAiriya-paraMparAgaya-tiloyapaNNattIe neloga-sakala-gagaNato NAma chuTumo __mahAyiAro samatto // 6 // artha sau indroMse namaskaraNIya caraNoMbAle, ananta sukha, anantajJAna, anantavIyaM evaM anantadarzanavAle tathA bhavyajIvarUpa kamalavanako vikasita karane ke lie sUrya-sadRza zreyAMsa jinendrako { maiM ) namaskAra karatA hU~ / / 103 // isaprakAra AcArya-paraMparAgata trilokaprajJaptimeM vyantaraloka-svarUpa-prajJapti nAmaka chaThA mahAdhikAra samApta huaa| 1. da.ba.ka, ja. pasAdammi /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI sattamo mahAhiyAro maGgalAcaraNaakkhaliya-sAraNa-dasaNa-sahiyaM siri-vAsupujja-jiNasAmi / NamiUNaM vocchAmo, joisiya * jagasta paNaNaci // 1 // artha-askhalita jJAna-darzanase yukta zrIvAsupUjya jinendrako namaskAra karake jyotirlokako pranapti kahatA hU~ // 1 // rAttaraha antarAdhikAroMkA nirdezAjoisiya-NivAsakhidI, bheDo saMkhA taheba viNNAso / parimANaM cara - cAro, acara - sarUvANi AU ya / / 2 / / pAhAro ussAso, uccheho prohiNANa - sattIyo / jIvANaM uppattI - maraNAI ekka - samammi / / 3 / / Auga-baMdhaNa-bhAvaM, dasaNa-gaharaNassa kAraNaM vivihaM / guNa ThANAvi - pavaNNaNamahiyArA sattarasimAe // 4 / / / 17 / / artha-jyotiSI devoMkA nivAsakSetra, 2bheda, 3saMkhyA, 4vinyAsa, parimANa, 6cara jyotiSiyoMkA saMcAra, 7acara jyotiSiyoMkA svarUpa, vAyu, 9mAhAra, 10 ucchvAsa, 11utsedha, 12abadhijJAna, 13zakti, 14eka samaya meM jIvoMkI utpatti evaM maraNa, 15Ayu ke bandhaka bhAba, 16samya
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 5-6 ] paMcamo mahAhiyAro [ 243 gdarzana grahaNa ke vividha kAraNa maura 17guNasthAnAdi varNana, isaprakAra ye jyotirlokake kathanameM sattaraha adhikAra haiM / / 2-4 // jyotiSadevoMkA nivAsakSetra-- rajju-kavI gaNidavvaM, ekka-saya-dasuttarehi joyaNae / tassi agamma - desaM', sohiya sesammi joisayA // 5 // prartha - rAjuke vargako eka sau dasa yojanoM guNA ( rAjU2 4110) karanepara jo labdha prApta ho usameMse agamya dezako chor3akara zapameM jyotiSI deva rahate haiM / / 5 / / agamya kSetrakA pramANataM pi ya agamma - khetaM, samavaTTa jaMbudIva - bahumajjhe / paNa-ekka-stra paNa-duga-Nava-do-ti-kha-tiya-ekka-joyaNaMka kame / / 6 / / 13032925.0 15 / NivAsa-khetaM samattaM // 1 // artha yaha agamya kSetra bhI samavRtta jambUdvIpake bahumadhya-bhAgameM sthita hai / usakA pramANa pAMca, eka, zUnya, pAMca, do, nau, do, tIna, zUnya, tIna aura eka isa aka kramase jo saMkhyA nirmita ho uttane yojana pramANa hai / / 6 / / vizeSArSa-trilokasAra gAthA 345 meM kahA gayA hai ki "jyotirgaNa sumeru parvatako 1121 yojana chor3akara gamana karate haiM" / jyotirdevoMke saMcArase rahita sumeruke donoM pArzvabhAgoMkA yaha pramANa (112142)=2242 yojana hotA hai| bhUmipara sume rukA vistAra 10000 yojana hai| ina donoM ko jor3a demepara jyotirdevoM ke agamya kSetrakA sUtrI-vyAsa ( 10000+ 2242 = ) 12242 yojana prApta hotA hai| isI grantha ke caturthAdhikAra kI gAthA 9 ke niyamAnusAra ukta sUcI-vyAsakA sUkSma paridhi pramANa evaM kSetraphala prApta hotA hai / yathA- 122422410 = 38713 yojana paridhi / ( vargamUla nikAlane para 38712 yo0 hI Ate haiM / kintu zeSa bacI rAzi Adhe se adhika hai| ata: 38713 yojana grahaNa kiye gaye haiN| ) ( paridhi 38713 )x(12342 vyAsa kA caturthAza )= 1. da. aggamadesi /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapAttI [ gAthA : 7 kSetraphala prApta huaa| "khettaphalaM veha-guNaM khAdaphalaM hoi saba tya" / / 17 // tri. sAra ke niyamAnusAra kSetraphalako U~cAIse guNita karanepara agamya kSetrakA pramANa (eg x 12142412) = 13032925015 dhana yojana prApta hotA hai| gAthA 6 meM dhana-yojana na kahakara mAtra yojana kahe gaye haiM, jo vicAraNIya haiM / / nibAsA mAga samApta hu~ca // 15 // jyotiSadevoMke bheda evaM vAtavalayase unakA antarAlacaMdA divAyarA gaha-NakkhattANi ppnn-taaraano| paMca - vihA jodi - gaNA, loyaMta ghaNodahi puTThA / / 7 // 11 = pra , pha2 / i 1600 / la 1084 / / artha-candra, sUrya, graha, nakSatra aura prakIrNaka tArA, isaprakAra jyotiSI devoM ke samUha pAMca prakArake haiN| ye deva lokake anta meM ghanodadhi vAtavalayako sparza karate haiM / / 7 / / vizeSArtha -saMddaSTikA spaSTa vivaraNa= jagatpratara kA cihna hai| pra pramANa hai / yahAM pramANa rAzi 36 rajjU hai| , yaha rajjU zabda kA cihna hai aura ye 33 rajjU haiM / ' phala hai / yahA~ phala rAzi : 2 arthAt 2 rajjU hai| icchA hai / jo 1900 yojana hai / arthAt citrA pRthivI eka hajAra yojana moTI hai aura jyotiSI devoM ko adhikatama U~cAI citrAke uparima talase 900 yojana kI UMcAI paryanta hai ataH { 1000 +900) = 1600 yojana icchA hai / la landha hai / jo 1084 yojana hai / zaMkA-1084 yojana labdha kaise prApta hotA hai ? samAdhAna-arvaloka, madhyalokake samIpa eka rAjU caur3A hai aura 33 rAjUkI UMcAI para brahmAloka ke samIpa 5 rAjU caur3A hai / eka rAjU caur3I trasa nAlI chor3a denepara lokake eka pArzvabhAgameM ( 33 rAjUpara ) do rAjakA antarAla prApta hotA hai / jyotiSI deva madhyalokase prArambhakara 1900 yojanayI U~cAI paryanta hI haiM ataH jabaki rAjU kI UMcAI para (eka pArzvabhAgama) 2 rAjU E -
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 6-9 ] paMcamI mahAhiyAro [ 245 antarAla hai taba 1900 kI U~cAI para kitanA antarAla prApta hogA ? isaprakAra vairAzika karanepara phala x icchA - =labdha | arthAt 2x1600X2 pramANa 19 hai / jo prarAzi 1084 se 1 yo0 adhika hai / = = 7600 yo0 arthAt 10853 yo0 prApta hotA saba grahoM meM zani graha sarvAdhika mandagativAlA hai, yadi isakI tIna yojana UMcAI gauNa karake maMgalagrahakI U~cAI paryanta icchA rAzi ( 1000+790+10+0+4+4+3+3+3) - 1897 yo0 grahaNa ko jAya to labdharAzi ( *XX SE7 ) = 1084 yojana prApta ho jAtI hai / ( yaha viSaya vidvAnoM dvArA vicAraNIya hai ) / raviseso pugnAvara dagautare bhAge / aMtaramatthi si Na te, chivaMti joiggaNA vAU // 8 // artha-vizeSa itanA hai ki pUrva pazcima, dakSiNa aura uttara bhAgoMmeM antara hai / isalie jyotiSI deva usa ghanodadhi vAtavalayako nahIM chUte haiM // 8 // vizeSArtha - - gAthA 7 meM kahA gayA hai ki jyotiSI deva lokake antameM ghanodadhi vAtavalaya kA sparza karate haiM aura gAthA meM sparzakA niSedha kiyA gayA hai / isakA spaSTIkaraNa yaha hai ki loka dakSiNa-uttara sarvatra 7 rAjU caur3A hai ataH ina donoM dizAoM meM to ina devoM dvArA vAtavalayakA sparza ho hI nahIM sakatA | isakA vivecana gA0 10 meM kiyA jA rahA hai| pUrva-pazcima sparzakA viSaya bhI isa prakAra hai ki madhyalokameM lokakI pUrva-pazcima caur3AI eka rAjU hai vahA~ ye deva ghanodadhivAtabalayakA sparza karate haiM, kyoMki gAthA 5 meM inakA nivAsakSetra agamyakSetra se rahita rAjU rAjU 110 ghana yojana pramANa kahA gayA hai / kintu jo jyotiSI deva citrAke uparima talase Upara-Upara haiM ve pUrva-pazcima dizAoM meM bhI vAtavalayakA sparza nahIM krte| ise hI gAthA 9 meM darzAyA jA rahA hai | pUrva-pazcima dizAmeM antarAlakA pramANa goaAvara vicacAlaM, ekka sahassaM bihattarambhahiyA / joyaNayA pattekkaM rUvassAsaMkhabhAga parihINaM // 6 // r 1072 |rie 1 ri I - artha - pUrva-pazcima dizAoMmeM pratyeka jyotiSI- bimbakA yaha antarAla eka yojana asaMkhya bhAga hona eka hajAra bahattara (1072 ) yojana pramANa hai ||9 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 10-11 vizeSArtha-madhyaloka pUrva-pazcima eka rAja hai / yahA~ vAtavalayoMkA ausata-pramANa 12 yojana hai / upayukta gAthA 8 meM jo landharAzirUpa 1084 yojana antarAla AyA hai| usameM se vAtavalayake 12 yojana ghaTA denepara ( 1084- 12) 1072 yojana zeSa rahate haiN| yahI vAtavalaya kramazaH vRddhiMgata hote hue brahmalokake samIpa ( 7 +5+4)- 16 yojana haiM / isaprakAra 32 rAjUkI UMcAI para vAtavalayoMkI vRddhi ( 16-12)=4 yojana hai, yaha 1900 yo0 kI U~cAI para Akara bar3hata-bar3hate asaMkhyAtaveM bhAga pramANa ho jaaegii| ataeva granthakArane saMdRSTimeM 1072 yojanoM meM se rUpa ( eka aMka ) kA asaMkhyAtavA~ bhAga ghaTAyA hai / dakSiNa-uttara dizAmeM antarAlakA pramANataddaSikhaNusaresu, svassAsaMkha - bhAga - ahiyaayo| bArasa - joyaNa - hoNA, pattakka tiNNi rasjUzro // 10 // : / riNa jo 12 / 1 / ri bhedo samato // 2 // artha-dakSiNa-uttara dizAoM meM pratyeka jyotiSI-bimboMkA yaha antarAla rUpake asaMkhyAtaveM bhAgane adhika evaM 12 yojana kama tIna rAjU pramANa hai / / 10 / / vizeSArtha-loka dakSiNottara 7 rAjU vistRta ( moTA ) hai aura isake madhya meM prasa nAlI mAtra eka rAjU pramANa moTI hai, ataH ina dizAoM meM jyotiSIdevoMkA sparza vAtavalayoMse nahIM hotA arthAt sa nAlIse vAtavalaya 3 rAjU dUra haiM / pUrvokta gAthAnusAra tIna rAjUmeMse vAtavalaya sambandhI 12 yojana aura rUpakA asaMkhyAtavA~ bhAga ghaTAyA gayA hai| saMdRSTima : kA yaha cihna rAjUkA hai aura eka baTA asaMkhyAtavA~ bhAgakA cihna hai| arthAt 3 rAjU - (12 +8) antara hai / bhedakA kathana samApta huA // 2 // jyotiSa devoMko saMkhyAkA nirdeza - bhajidammi seDhi-bagge, be-saya-chappaNNa-aMgula-kavIe / jaM laddha so rAsI, joisiya - surANa samvANaM // 1 // / 65536 / prayaM-do sau chappana aMguloMke dharga (2564256-65536 pratarAMguloM) kA jagacchreNI ke varga ( jagatpratara ) meM bhAga denepara jo labdha Ave utanI sampUrNa jyotiSIdevoMkI { jagacchago2 65566 ) rAzi hai / / 11 / /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 12-16 paMcamo mahAhiyAro [ 247 indra svarUpa candra jyotiSo devoMkA pramANaaTTha-cau-du-ti-ti-sattA satta ya ThANesu Navasa saNANi / chattIsa-satta-vu-raNaya-aTA-ti-pakkA hoti aMza kamA / / 12 / / / 438927360000000007733248 / edehi gaNida-saMkhejja-rUva-padaraMgulehi bhajidAe / sedi - kadIe laddha', mANaM caMdANa joisidANaM // 13 // artha - pATha, cAra, do, tIna, tIna, sAta, sAta, nau sthAnoMmeM zUnya, chattIsa, sAta, do, no, ATha, tIna aura cAra ye aMka kramazaH hote haiN| candra jyotiSI devoMke indra haiM aura inakA pramANa uparyukta aMkoMse guNita saMkhyAta rUpa pratagaMguloMkA jagaccheNIce vargameM bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA [ jagacchreNI :- ( saMkhyAta pratarAMgula )x(438927360000000007733248}}] hai // 12-13 / / pratIndra svarUpa sUrya jyotiSI deyoM kA pramANatetiyametA raviNo, hayati caMbANa te paDida si / pravAsIdi gahANi, ekkekANaM mayaMkANaM // 14 // / 438927360000000007733246 / prathaM-sUrya, candroMke pratIndra hote haiN| ina (sUryo) kA pramANa bhI utanA [ jagacchaNIra :- {( saMkhyAta pratarAMgula ) 4 ( 438927360000000007733248 )}] hI hai| pratyeka candra ke aThAsI graha hote haiM // 14 // aThAsI grahoM ke nAmabuha-sukka-bihappaiNo, maMgala-saNi-kAla-lohidA knno| Nola - vikAlA keso, kavayavo kaNaya - saMThANA // 15 // du'dubhigo rattaNibho, NIlambhAso asoya - saMThANo / kaMso tyaNibhakkho, 'phaMsayavaNNo ya saMkhapariNAmA // 16 // 1.ba.ka.14 / 2. da.ba.ka, ja, kaMcayavaNNo /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ] tiloyapaNNattI [ gApA : 17-22 tilapuccha-saMkhavaNNodaya-vaNNo paMcavaNa-NAmakkhA / umpAya - dhUmaketU, tilo ya Nabha - chArarAsI ya // 17 // pI sarisa dhI, lerAbhiNNa-gaMdhi-mANayayA / kAlaka-kAlakakedU, Niyava-aNaya-vijjujIhA ya // 18 // | 12 / siMhAlaka- NidukkhA, kAla-mahAkAla-rudda-maharuddA / saMtANa - viula - saMbhava - savvaTTI khema - caMdo ya // 16 // Nimmata-joimaMtA, visasaMThiya-virada-bItasokA ya / Niccala-palaMba-bhAsura-sayaMpabhA vijaya-baijayaMte ya // 20 // / 11 / somaMkarAvarAjiya-jayaMta-vimalAbhayaMkaro viyaso / kaTTI viyaroM kajjali, aggIjAlo asokayo keTU // 2 // / 12 / khorasaghassavaraNa-jjalakevu-kedu-aMtaraya-ekkasaMThANA / asso ya bhAvaggaha, carimA ya mahaggahA gAmA // 22 // / 10 / artha-budha, 2zukra, 3bRhaspati, 4maMgala, 5zani, 6kAla, 7lohita, kanaka, 9nIla, 10vikAla, 11keza, 12kavayava, 13kanakasaMsthAna, 14duMdubhika, 151ktanibha, 16nIlAbhAsa, 17azokasaMsthAna, 18kaMsa, 19rUpanibha, 20 kaMsakavaNaM, 21saMkhapariNAma, 22tilapuccha. 23saMkhavarNa, 24udakavaNaM, 25paMcavarNa, 26utpAta, 27dhUmaketu, 28tila, 26nabha, 30kSArarAzi, 31vijiSNu, 32sadRza, 33saMdhi, 34kalevara, 35prabhinna, 36graMthi, 37mAnavaka, 38kAlaka, 39kAlaketu 40nilaya, 41anaya, 42vidha jihva, 43siMha, 44alaka, 45nidu:kha, 46kAla, 47mahAkAla, 48rudra, 49 mahArudra, 50santAna, 51vipula, 52sambhava, 53sarvArthI, 54kSema, 55candra, 56nimantra, 57jyotiSmAn, 1. 6, ba. 10 / 2.8, ba. ka. ja, 12 / 3. da. ba. ka. ja. 10 / 4. da. na. ka. ja. jaya / 5 6.ba. ka. ja. zimalA / Fta. ba. ka. bimko|..
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 23-26 ] paMcamo mahAhiyAro [ 249 58disasaMsthita, 59virata, 60vItazoka, 61nizcala, 62pranamba, 63bhAsura, 64svayaMprabha, 65vijaya, 66vaijayanta, 67sImaGkara, 68aparAjita, 66jayanta, 70 vimala, 71abhayaMkara, 72vikasa, 73kASThI, 74vikaTa, 75kajjalI, 76agnijvAla, 77azoka, 78keta, 79kSIrasa, 80 agha, zravaNa, 82jalaketu, 83 ketu, 84antarada, 85ekasaMsthAna, 86mazva, 87 bhAvagraha aura antima 88mahAgraha, isaprakAra ye aThAsI graha haiM / / 15-22 / / sampUrNa grahoMkI saMbhyAkA pramANachappaNa chakka chakka, chaNNava suNNANi hoti' dasa-ThANA / do - va - paMcaya - chakka, aTTha-caU-paMca-aMka-kame // 23 // edeNa guNida - saMkhejja - rUva - padaraMgulehi bhajidUNaM / seDhikado ekkArasa-hadammi savaggahANa parimANaM // 24 // 1 54865920000000000966656 / artha -chaha, pA~ca, chaha, chaha, chaha, nau, dasa sthAnoMmeM zUnya, do, nau, pAMca, chaha, pATha, cAra aura pAMca, isa aGka-kramase jo saMkhyA utpanna ho usase guNita saMkhyAtarUpa pratarAMguloMkA jagacchaNIke varga meM bhAga denepara jo labdha prApta ho use gyArahase guNita karanepara sampUrNa grahoMkA pramANa [{ja. zre. ( saM0 pratarAMgula ) - ( 54865920000000000966656 )} x 11 ] hotA hai / / 23-24 // noTa-gAthA 11 se 14 aura 23-24 meM saMdRSTi rUpase sthApita candra-sUryAdi jyotiSI devoMkA yaha pramANa kaise prApta kiyA gayA hai ? ise jAnane kA eka mAtra sAdhana trilokasAra gA0 361 kI TIkA hai, ataH vahAM jAnanA caahie| eka-eka candra ke nakSatroMkA pramANa evaM unake nAmaekkeka - sasaMkANaM, aTThAvIsA huvaMti NakkhattA / edANaM gAmAI, kama - juttIe pahavemo // 25 // pratha-eka-eka candrake aTThAIsa-aTThAIsa nakSatra hote haiM / yahA~ unake nAma krama-yuktise arthAt kramaza: kahate haiM / / 25 / / kittiya-rohiNi-migasira -praddAno' puNavasutahA pusso| asilesAdI maghamo, puvAo uttarAo hattho ya // 26 / / 1. ba. ka. huMti / 2 da. ba. migtire| 3. va. addau /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - 250 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 27-31 citAo sAdIpro, hoti visAhANurAha - jeTTAyo / mUlaM puvvAsADhA, tatto vi ya uttarAsADhA // 27 // abhijI-savaNa-dhaNiTThA, sadabhisa-NAmAo punabhaddapadA / uttarabhaddapadA revadIo taha assiNI bharaNI // 28 // artha-kRttikA, 2rohiNI, 3mRgazIrSA, 4ArdA, 5punarvasu, 6 pRSya, 7aAzleSA, maghA, 9pUrvAphAlgunI, 10uttarAphAlgunI, 11hasta, 12citrA, 13svAti, 14vizAkhA, 15anurAdhA, 16jyeSThA, 17mUla, 18pUrvASAr3hA, 19uttarASAr3hA, 20abhijit, 21zravaNa, 22dhaniSThA, 23zata. bhiSA, 24pUrvabhAdrapadA, 25uttarAbhAdrapadA, 26revatI, 27azvinI aura 28bharaNI ye una nakSatroM ke nAma haiM / / 26-28 // samasta nakSatroMvA pramANaduga-igi-tiya-ti-ti-gavayA, ekkA ThANesu Navasu suSNAriMga / cau-Tu-ekka-tiya-satta - vaya - gayaNekka aMka - kame / / 26 / / edehi guNiva - saMkhejja - rUgha - padaraMgalehi bhajidUrNa / seDi - kado saca - hade, parisaMkhA savya - rikkhANaM // 30 // 5 ! 109731840000000001933312 / artha-do, eka, tIna, tIna, tIna, nau, eka, nau sthAnoMmeM zUnya, cAra, pATa, eka, tIna, sAta, no, zUnya aura eka, isa aMka Rmase jo saMkhyA utpanna ho usase guriNata saMkhyAta rUpa pratarAMguloMkA jagacTreNIke vargameM bhAga denepara jo labdha prApta ho use sAtase guNA karanepara saba nakSatroMkI saMkhyAkA pramANa [ { jagacchreNI ( saMkhyAta pratarAMgula }x(10973184000000000 1933312) }x 7 ] hotA hai / / 29-30 // eka candra samvandha tArAoMkA pramANaekkeSaka - mayaMkANaM, havaMti tArANa koddikoddiiyo| chAvaTThi-sahassANaM, raNava - sayA paMcahattari - judANi // 31 // 6697500000000000000 / artha-eka eka candrake chayAsaTha hajAra nau sau pacahattara-koDAkor3I tArAgaNa hote
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 32-36 ] paMcamo mahAhyiAro / 251 tArAnoMke nAmoMke upadezakA abhAvasaMpahi phAla-vaseraNaM, tArA-NAmAraNa Nasthi ubeso| edANaM sanvANaM, paramAragANi pakhvemo // 32 // artha-isa samaya kAlake vazase tArAnoM ke nAmoMkA upadeza nahIM hai| ina sabakA pramANa kahatA huuN||32|| samasta tAnoMkA pramANa-- duga-satta-caukkAI, ekkArasa - ThANaesu sugNAI / Nava - satta - chaddugAI, aMkANa kameNa edeNaM // 33 // saMgupiyahi saMsajasava - pacaraMgalahi mjidvyo|| seDhI-vaggo tatto, paNa-satta - ttiya - caupakaTTA // 34 // Nana-aTTha-paMca-Nava-duga-aTThA-sattaTTha-Naha-caukkAriNa / aMka - kame guNidathyo, parisaMkhA samva - tArANaM // 35 // ___ =408782958984375 4 / 7 / 267900000000000472 / evaM saMkhA samattA // 3 // artha-do, sAta, cAra, gyAraha sthAnoMmeM zUnya, nau, sAta, chaha aura do, isa aMka kramase jo saMkhyA utpanna ho usase guriNata saMkhyAtarUpa pratarAMguloMkA jagacchaNIke vargameM bhAga denepara jo labdha prApta ho usako pAMca, sAta, tIna, cAra, ATha, nau, ATha, pA~ca, nau, do, pATha, sAta, ATha, zUnya aura cAra, ina aMkoMse guNA karanepara samasta tArAoMkA pramANa [ { jagacchaNI ( saMkhyAta pratarAMgula ) x{ 267900000000000472) }x (408782958984375) ] hotA hai / / 33-35 / / ___ isaprakAra saMdhyAkA kathana samApta hunA // 3 // - candra-maNDaloMkI prarUpaNAgaMtUNaM sIdi - juvaM, aTThasayA joyaNANi cittaae| urimmi maMDalAI, caMdANaM hoti gayaNammi // 36 // / 880 / prarya-citrA pRthivIse pATha sau assI ( 880 ) yojana Upara jAkara AkAzameM candroMke maNDala ( vimAna ) haiM / / 36 / /
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 ] tilodagaNapatI uttANAvadvida-golakaddha' sarisANi sasi-maNimayANi / tANaM puha puhu bArasa - sahassa- sisiratara-maMda-kiraNANi // 37 // [ gAthA : 37-40 / 12000 / zrathaM candroM ke maNimaya vimAna uttAnamukha arthAt kardhvamukharUpase avasthita ardha golaka sahA haiN| unakI pRthak-pRthak bAraha ( 12000 ) hajAra pramANa kiraNeM atizaya zItala evaM mantra haiM ||37|| vizeSArtha - jisaprakAra eka gole ( geMda ) ke do khaNDa karake unheM Urdhvamukha rakhA jAve to caur3AIkA bhAga Upara aura golAIvAlA saMkarA bhAga nIce rahatA hai / usIprakAra Urdhvamukha ardhagoleke sadRza candra vimAna sthita hai| sabhI jyotiSI devoMke vimAna isIprakAra uttAnamukha avasthita haiM || tesu Thida- puDhavi-jIvA, juttA ujjova kamma udaeNaM / jamhA tumhA tANi, phuraMta sisirayara- maMda-kiraNANi ||38|| artha - una ( candravimAnoM ) meM vidyamAna pRthivIkAdhika jIva udyAMta nAmakarmake udayase saMyukta haiM ataH ve prakAzamAn atizaya zItala aura manda kiraNoMse saMyukta hote haiM ||38|| ekkaTThI - bhAga-kade, joyaNae tArA hodi chappaNNA / ugharima-talA saMvaM, tabaddha' bahalaM pi pattekkaM // 36 // - / 56 / 36 / artha :- eka yojanake ikasa bhAga karane para unameM se chappana bhAgoMkA jitanA pramANa hai, utanA vistAra una candra vimAnoMmeMse pratyeka candra vimAnake uparima talakA hai aura bAhulya isase AdhA hai ||39|| edANaM parihI, puha puha be joyaNANi adireko / tANi akiTTimANi, aNAiNihaNANi bibANi // 40 // artha :- inakI paridhiyA~ pRthak pRthak do yojanase kucha adhika haiN| ve candra bimba akRtrima evaM anAdinidhana haiM // 40 // vizeSArtha :- pratyeka candra vimAna kA vyAsa 16 yojana aura paridhi 2 yojana 3 kosa, kucha kama 1225 dhanuSa pramANa hai / 1. da. ba. golagaTa 2. da. ba. ka. ja daladdha 1
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 41-47 ] paMcamo mahAyiAse [253 cau-goura-saMjuttA, taDa-vedI tesu hodi paseyakaM / tammajhe vara - bedI - sAhiI rAyaMgaNaM rammaM // 41 // artha :-unameMse pratyeka vimAnako taTa-vedI cAra gopuroMse saMyukta hotI hai / usake bIca meM uttama vedI sahita ramaNIya rAjAGgaNa hotA hai / / 4 / / rAyaMgaNa-bahu-majhe, vara-rayaNamayANi divva-kUDANi / kUDesu jiNa - gharANi, vedo cau - toraNa judANi // 42 // artha :- rAjAGgaNake ThIka bIca meM uttama ratnamaya divya naTa aura una kUToMpara vedI evaM cAra toraraNoMse saMyukta jina-mandira avasthita haiM // 42 // se sadhne jiNa-NilayA, muttAli-kaNaya-dAma-kamaNijjA / vara-vajja-kavADa-judA, divya - vidANehiM rehati // 43 // artha ve saba jina-mandira motI evaM svarNakI mAlAoMse ramaNIka aura uttama vajamaya kivAr3oMse saMyukta hote hue divya candovoMse suzobhita rahate haiM / / 43 / / dipaMta-rayaNa-dIvA, aTTha-mahAmaMgalehi paripuSNA / vaMbaNamAlA-cAmara - kikiNiyA - jAla - sAhillA // 44 // artha-ve jina-bhavana dedIpyamAna ratnadIpakoM evaM aSTa mahAmaMgala dravyoMse paripUrNa aura vandanamAlA, caMbara tathA kSudra ghaNTikAnoMke samUhase zobhAyamAna hote haiM 1144 / / evesuNasabhA, abhiseya - sabhA vicitta-rayaraNamaI / kIDaNa - sAlA vivihA, ThANa - dvANesu sohaMti / / 45 // artha-- ina jina-bhavanoM meM sthAna-sthAna para vicitra ratnoMse nirmita nATaya sabhA, abhiSeka sabhA aura vividha krIr3A-zAlAeM suzobhita hotI haiM // 45 // maddala-muiMga-paTaha-pahRdIhi viviha divya - tUrehi / udahi-sariccha-rahi, jiNa-gehA Nicca-halabolA // 46 // artha-ve jina-bhavana samudra saza gambhIra zabda karane vAle mardala, mRdaMga aura paTaha Adi vividha divya vAditroMse nitya zabdAyamAna rahate haiM / / 46 // chatta-ttaya - siMhAsaNa - bhAmaMDala - cAmarehi juttaaii| jiNa * paDimAno tesu, rayaNamaIyo virAjaMti // 47 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ] tiloyapaNattI [ gAthA : 48-53 artha-una jina-bhavanoMmeM tIna chatra, siMhAsana, mAmaNDala aura cAmaroMse saMyukta ratnamayo jina-pratimAeM virAjamAna haiM // 47 // siridevI sudadevI, savvANa snnkkumaar-jkkhaannN'| rUvANi maNa - harANi, rehati jiNida - paasesu||4|| artha jinendra bimbake pArvameM zrIdevI, zra tadevI, sarvAhayakSa aura sanatkumAra yakSakI manohara mUrtiyA~ zobhAyamAna hotI haiM / / 48! jala-gaMdha-kusuma-taMDula-vara-bhakkha-padIva-dhUva-phala-puNNaM / kuvaMti tANa pujja, Nibhara - bhattIe savva - surA // 46 // artha-saba candra deva gADha bhaktise una jinendra pratimAoM kI jala, gandha, tandula, phUla, uttama naivedya, dIpa, dhUpa aura phaloMse pUjA karate haiM / / 49 / / candra-prAsAdoMkA varNanaevANaM kaDANaM, samatado hoMti caMda - paasaadaa| samacaurassA dohA, NANA - viNNAsa - ramaNijjA // 50 // artha-ina kUToMke cAroM ora samacatuSkoNa lambe aura aneka prakArake vinyAsase ramaNIya candroMke prAsAda hote haiM / / 10 / / maragaya-vaNNA keI, keI kuveMdu-hAra-hima-dhaNNA / aparaNe suvaNNa-vaNNA, pravare vi pavAla-Niha-vaNNA // 51 // artha inameM se kitane hI prAsAda marakatavarNa vAle, kitane hI kundapuSpa, candra, hAra evaM barpha jaise varNavAle; koI svaNaM sadRza varNavAle; aura dUsare ( koI } muMge sadRza varNavAle haiM / / 51 // uyayAva-maMdirAI, abhiseya-gharANi bhUsaNa-gihANi / mehuNa-koDaNa-sAlAo bhaMta - asthANa - sAlAno // 52 // arya-ina bhavanoMmeM upapAda mandira, abhiSekapura, bhUSaNagRha, maithunazAlA, krIr3AzAlA, mantrazAlA aura prAsthAna-zAlAe~ ( sabhAbhavana ) sthita hai / / 5 / / te save pAsAdA, vara-pAyArA vicitta-gourayA / mariNa-toraNa-ramaNijjA, juttA bahucina-bhittIhi // 53 // 1. 6. ka. rjjaaeN| 2. da. ba. ka. ja. bhittIpro /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 54-60 ] paMcamI mahAhiyAro uvavaraNa- pokharaNIhi virAjamAratA vicitta-khvAha / kaNayamaya - virala- thaMbhA, saNAsa bahuta zrathaM ve saba prAsAda uttama koToM tathA vicitra gopuroMse saMyukta maNimaya toraNoM se ramaNIya, nAnA prakArake citroMvAlI dIvAloMse yukta, vicitra rUpavAlI upavana-vApikAoM se suzobhita aura svarNamaya vizAla khambhoMne yukta haiM tathA zayanAsanoM Adi se paripUrNa haiM / / 53-54 // sadda - rasa-rUva-gaMdha, pAsehi jirUyamehiM sokkhANi / deti vivihANi divvA, pAsAdA dhUva artha-dhUpakI sugandhase vyApta ye divya prAsAda zabda, anupama sukha pradAna karate haiM / / 55 / / gaMdhaDDhA / / 55 / / rasa, rUpa, gandha aura sparzase vividha saTTa yahudIgro, bhUmIgro sUsidAo kUDeha / viSphurida - rayaNa - kiraNAvalozro bhavaNesu rehati // 56 // - artha - (una) bhavanoM meM kUToMse vibhUSita aura prakAzamAna ratna - kiraNa paMktiyoMse saMyukta sAtaATha Adi bhUmiyA~ zobhAyamAna hotI haiM / / 56 / / candra ke parivAra deva - deviyoMkA nirUpaNa - tamaMdira - majbhe caMdA sihAsaNahasamArUDhA pattekkaM caMdAeM cattAro agga mahisIo // 57 // ! 54 // , - / 4 / artha - ina mandiroM ke bIca meM candradeva sihAsanoMpara virAjamAna rahate haiM / unameM se pratyeka candra ke cAra gramahipiyA~ ( paTTadeviyA~ ) hotI haiM / / 57|1 caMdAbha-susImA, pahaMkarA' zracicamAliNI tANaM / patleSaka parivArA, cattAri sahassa devIzro // 58 // yi yi parivAra-sama, vivikariyaM varisiyaMti devIo / caMdA parivArA, aTu viyappA ya patvaka' // 56 // 1. da. ba. ka. ja. haMkarA / - - - [ 255 paDadA sAmAyi ta rakkhA taha havaMti lipparisA 1 sattANIya paiNNaya prabhiyogA kivvisA devA ||60||
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 ] tiloya paNNattI [ gAthA 61-64 artha-candrAmA, susImA, prabhaGkarA aura acimAlinI, ye una agra- deviyoM ke nAma haiM / inameM se pratyeka ko cAra-cAra hajAra pramANa parivAra deviyA~ hotI haiM / agradeviyA~ apanI-apanI parivAra deviyoMke sadRza arthAt cAra hajAra rUpoM pramANa vikriyA dikhalAtI haiN| pratIndra, sAmAnika, lanurakSa tInoM pAriSada, sAta atIka, prakIrNaka, abhiyogya aura kilviSa isaprakAra pratyeka candrake ATha prakArake parivAra deva hote haiM / / 58-60 / / saladANa paDadA ekkekkA hoMti te vi zrAiccA | sAmANiyataNurakkha-ppahUdI saMkhejja parimANA // 61 // artha - saba candra indroM ke eka-eka pratIndra hotA hai| ve ( pratIndra ) sUrya hI haiM / sAmAnika zrIra tanurakSa Adi deva saMkhyAta pramANa hote haiM // 61 // rAyaMgaNa - bAhirae, parivArANaM havaMti pAsAdA / vivi- vara- rayaNa-ravA, vicitta viNNAsa bhUdahi // 62 // - artha - rAjAGgake bAhara vividha uttama ratnoMse racita aura adbhut vinyAsarUpa vibhUti grahita parivAra devoMke prAsAda hote haiM ||62 // candra vimAnake vAhaka devoMke AkAra evaM unako saMkhyA solasa - saharasametA prabhijoga-surA havaMti pattekka N / vANa gharatalAI, vivikariyA sAviNo NiccaM // 63 // / 16000 / artha - pratyeka ( candra ) indra ke solaha hajAra pramANa abhiyogya deva hote haiM jo candroMke grahataloM (vimAnoM ) ko nitya hI vikriyA dhAraNa karate hue bahana karate haiM / / 63 / / cau-ca-sahassamettA, putrAdi- disAsu kuda-saMkAsA / kesari-kari-vasahANaM, jaDila - turaMgANa 'rUbadharA // 64 // artha - siMha, hAthI, baila aura jaTA yukta ghor3oMko dhAraNa karane vAle tathA kunda puSpa sadRza sapheda cAra-cAra hajAra pramANa deva ( kramazaH ) pUrvAdika dizAoM meM ( candra - vimAnoM ko bahana karate } haiM // 64 // candra - vimAna kA citra agale pRSTha para dekhiye ! 1. da. ba. ka. ja. svacarA /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 65-66 ] paMcamo mahAhiyAro candra vimAna B jina bhavana bAlya 28/61 byAsa 463610 12000 kiraNeM sUrya maNDaloM kI prarUpaNA cittovarima-talAdo, uvari gaMtUNa joyaNaTTa-sae 1 digayara - jayara-talAI, NiccaM ceTThati gayaNammi ||65 || | 257 / 800 1 artha- citrA pRthivIke uparimatala se Upara mATha so ( 800 ) yojana jAkara AkAza meM nitya ( zAztrata ) nagaratala sthita haiM // 65 // uttAraNAvadvida-golakaddha' sarisANi rathi - maNimayANi / tANaM puha puha bArasa- sahasta unhayara - kiraNANi // 66 // / 12000 / artha- suke maNimaya vimAna Urdhva avasthita pradhaM golaka sadRza haiM / unakI pRthak-pRthak bAraha hajAra ( 12000) kiraNeM uSNatara hotI haiM // 166 // 1. va. ba. kra. ja. goladdha /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI tesu Thida-puDhavi-jIvA, juttA AdAba kamma udaeNaM / jamhA tamhA tANa, phuraMta uNhayara kirANi // 67 // artha-kyoMki una ( sUryaM vimAnoM ) meM sthita pRthivIkAyika jIva AtApa nAmakarmake udayase saMyukta hote haiM ataH ve prakAzamAna uSNatara kiraNoMse yukta hote haiM // 67 // 'ekkaDI - bhAga- kave, joyaNae tANa hoMti ghaDavAlaM / uvarima talANa rudaM tadaddha bahalaM pi pattakka / / 68 / / 25= ] - - / 66 / 33 / prathaM - eka yojanake ikasaTha ( 61 ) bhAga karanepara unameM se ar3atAlIsa (48 ) bhAgoMkA jitanA pramANa hai utanA vistAra una sUrya vimAnoMmeMse pratyeka sUrya bimbake uparimatalakA hai aura bAhasya isase AdhA hotA hai ||68 || evANaM parihIo, puha puha ne joyaNANi zraviregA / tANi akiTTimANi, praNAiNihANi bibANi // 66 // - - artha - inako paridhiyA~ pRthak-pRthak do yojanoMse adhika haiM / ve sUrya-bimba akRtrima evaM anAdinidhana hai / 69 // vizeSArtha - pratyeka sUrya vimAnakA vyAsa yojana aura paridhi 2 yojana 1 kosa, kucha kama 1607 dhanuSa pramANa hai / [ gAthA : 67-72 patrokka' taDa- vedo, cau-goura-dAra-suMdarA tANaM / tambha vara vedo sahivaM rAyaMgaNaM hodi // 70 // - artha -- unameM se pratyeka sUrya- vimAnakI laTa-vedI cAra gopuradvAroM se sundara hotI hai / usake bIca meM uttama vedIse saMyukta rAjAGgaNa hotA hai ||70|| rAyaMgaNassa majhe, vara- rayaNamayANi divya kUDANi / tesu jiNa pAsAvA, ceTThate sUra tamayA // 71 // artha - rAjAGgaNake madhya meM jo uttama ratnamaya divya kUTa hote haiM unameM sUryakAnta maNimaya jina bhavana sthita haiM // 71 // 1. ba. ka. ja. ekphassaTTiya ba. ekkassatiya / edANaM maMdirANaM, mayaMkapura kUDa bhavaNa-sArincha / samyaM ciya vaNNaNayaM, giuNehiM ettha vattavyaM / / 72 || -
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 73-78 ] paMcama mahAhiyAro [ 259 artha - nipuNa puruSoM ko ina mandiroMkA sampUrNa varNana candrapuroMke kuToMpara sthita jinabhavanoM ke sadRza yahA~ bhI karanA cAhie ||72 // tesu jiNa-paDimAzro, puNyodiva-vaNNaNA payArAzrI | vivicacaNa dahi, tAmra pUjati samya surA // 73 // artha - unameM jo jina pratimAeM virAjamAna hai unake varNanakA prakAra pUrvokta ke hI sahaza hai / samasta deva aneka prakArake pUjA- dravyoMse una pratimAoMkI pUjA karate haiM // 73 // sadRza hai ||74|| evANaM kUDANaM, hodi samateNa sUra pAsAdA / tANaM pivaNNaNAzro, sasi pAsAvehi sarisAo // 74 // taliyA 1 artha - - ina kUToMke cAroM ora jo sUrya prAsAda haiM unakA bhI varNana candra prAsAdoM ke vara - * - majbhe, divAyarA vizva-siMha- pIDhesu / chata - camara juttA, ceTTha te vidhvayara teyA / / 75 || - artha- - una bhavanoMke madhyameM uttama chatra ca~varoMse saMyukta aura atizaya divya tejako dhAraNa karane vAle sUrya deva divya sihAsanoM para sthita hote haiM // 175 // sUryake parivAra deva deviyoMkA nirUpaNa - judisu di-pahaMkarAo, sUrapahA - acimAlino pattekkaM cattAro, du- maNINaM aga devI vi / . // 76 // artha - pratyeka sUryakI yutizrati prabhaGkarA, sUryaprabhA aura acimAlinI, ye cAra agra deviyA~ hotI haiM ||76 // deboNaM parivArA, patteSakaM ca sahassa - devIo / yi Niya parivAra-sama, vivikariyaM tAo mechati // 77 // artha- inameM se pratyeka agra-devIkI cAra hajAra parivAra deviyA~ hotI haiN| ve apane-apane parivAra sadRza arthAt cAra-cAra hajAra rUpoMkI vikriyA grahaNa karatI haiM // 77 // sAmAyi tarakhA, tipyarisAdho paiNNayANIyA / abhiyogA bisiyA, satta-vihA sUra-parivArA // 78 // artha - sAmAnika, tanurakSaka, tInoM pAriSada, prakIrNaka, anIka, abhiyogya aura kilviSika, isaprakAra sUrya devoMke sAta prakAra ke parivAra deva hote haiM ||78 ||
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 ] tiloya paNatI rAyaMgaNa bAhirae, parivArANaM havaMti pAsAdA | vara - rayaNa bhUmidANaM, phuraMta teyANa savvANaM // 76 // - - artha - uttama ratnoM se vibhUSita dhaura prakAzamAna teja ko dhAraNa karane vAle samasta parivAradevoM ke prAsAda rAjAGgaraNa ke bAhara hote haiM ||79|| sUrya vimAna vAhaka devoMke AkAra evaM unakI saMkhyA solasa - saharasamettA, prabhijoga-surA havaMti patteSaka / diryara-yara- talAI, vikiriyA - hAriNo' NicvaM // 80 // * / 16000 1 artha -- pratyeka sUryake solaha (16000 ) hajAra pramANa zrabhiyogya deva hote haiM jo nitya hI vikriyA karake sUrya nagarataloMko le jAte haiM ||50|| sevAvi- disAsu, kesari kari saha- jaDila- haya-havA / ca ca sahassamettA, kAMcaNa vaNNA virAjate // 81 // sUrya vimAna 1. da. ba. ka. ja. kAriNo / [ gAthA : 79-81 " bAhalya 24/61 vyAsa 48 /61 12000 kiraNeM ! 1 . : ----------
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 82-86 ] pacamo mahAhiyArI [ 261 artha -siMha hAthI, baila aura jaTA-yukta ghor3eke rUpako dhAraNa karanevAle tathA svarNa sadRza varNa saMyukta ve pAbhiyogya deva kramazaH pUrvAdika dizAoM meM cAra-cAra hajAra pramANa virAjamAna hote haiM / / 81 // grahoMkA avasthAnacittovarima - talAdo, gaMtUNaM joyaNANi aTTha-sae / ausIdi-juve gaha-gaNa-purIo bo-guNita-chakka-bahalammi / / 2 / / / 888 / 12 / martha-citrA pRthivIke uparima talase ATha sau aThAsI (465 ) yojana Upara jAkara bAraha ( 12) yojana pramANa bAhalya meM graha-samUha kI nagariyA~ haiM / / 2 / / budha-nagaroMkI prarUpaNAcittorima-talAdo, pucorida-joyaNANi gaMtUNaM / tAsu buha-gayaroo, NicaM ceti gayaNammi // 83 / / artha - unameM se citrA pRthivIke uparima-talase pUrvokta ATha sau aThAsI yojana Upara jAkara AkAza meM budhakI nagariyA~ nitya sthita haiM / / 3 / / evAno sabyAyo, kaNayamaIyo ya maMba-kiraNAmro / uttANAvaTTida - golakaddha - sarisAo NiccAyo / 4 / / partha-ye saba nagariyA~ svarNamayI, manda kiraNoMse saMyukta, nitya aura Urdhva avasthita ardhagolaka sadRza haiM // 4 // urima - talANa rubo, kosassaddha tadaddha-bahalataM / parihI divaDDa - koso, savisesA tANa pattekkaM // 85 / / pradha-unameMse pratyekake uparima talakA vistAra ardha kosa, bAhalya isase AdhA aura paridhi Der3ha kosase kucha adhika hai / / 5 / / ekkekkAe purIe, taDa-vedI puvya-dhaNNaNA hodi / tammajjhe bara - vedI - juttaM rAyaMgaNaM rasma // 86 / / arSa-pratyeka purIkI taTa-vedI pUrvokta varNanAse yukta hotI hai / usake bIcameM usama vedIse saMyukta ramaNIya rAjAGgaNa sthita rahatA hai / / 6 / /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 7-62 tammAjhe vara-kUDA, havaMti tesu jiNida - pAsAdA / kaDANa-samaMteNaM, buha NilayA puzya sarisa-vaNNaNayA / / 7 / / artha-rAjAGgaNA ke madhya meM uttama bATa aura una kuToMpara jinendra-prAsAda hote haiN| kUToMke cAroM ora pUrva bhavanoM sadRza varNana vAle budha-grahake bhavana hai / / 8 / / do-do sahassamettA, abhiyogaa-hri-kriy-ash-hyaa| puvAdisu pattekka, kaNaya-NihA buha-purANi dhAraMti / / 8 // artha-siMha, hAthI, baila evaM ghor3oMke rUpako dhAraNa karanevAle tathA svarNa sadRza varNa saMyukta do-do hajAra pramANa prAbhiyogya deva kramazaH pUrvAdika dizAoM meM se pratyeka dizAmeM budhoMke puroMko dhAraNa karate haiM / / 8 / / zukragrahake nagaroMkI prarUpaNA--- cittorima-talAdo, Nava-Niya-Nava-sayANi joynnyaa| gaMtUNa gahe uri, sukkANi purANi cete // 86 // / 591 / artha citrA pRthibIke uparima talase nau kama nau sau (891) yojana pramANa Upara jAkara AkAzameM zukroMke nagara sthita haiM // 9 // tANaM Nayara-salANaM, pnn-sy-du-shssmes-kirnnaanni| uttANa - golakaddhovamANi vara - rupya - maiyAriNa // 6 // / 2500 / artha - Urdhva avasthita golakArdhake sadRza aura uttama cAMdIse nirmita una zukra-nagarataloM meMse pratyekakI do hajAra pAMca sau (2500) kiraNe hotI haiM // 10 // uvarima-tala-vikkhaMbho, kosa-pamAraNaM tadaddha-bahalattaM / tANaM akiTTimANaM, khacidANaM viviha - rayaNehiM // 1 // 1 ko 1 / ko / artha-vividha ratnoMse khacita una akRtrima puroMke uparima talakA vistAra eka kosa aura bAhalya isase AdhA arthAt ardha kosa pramANa hai / 191 / / puha puha tANaM parihI, ti-kosamettA hadi savisesA / sesAo vaNNaNAzro, buha - eyarANaM saricchAo // 12 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 93-97 ] paMcamo mahAhiyAro [ 263 artha-janako paridhi pRthak-pRthak tIna kosase kucha adhika hai| ina nagaroMkA zeSa saba varNana budha nagaroMke sadRza hai / / 92 // guru-grahake nagaroMkI prarUpaNAcittovarima-talAvo, chayakoNiya-Nava-saeNa joynne| . gaMtUNa he uri, ceti gurUNa gayarANi / / 3 / / / 894 / artha-citrA pRthivIke uparima talase chaha kama nau sau ( 894 ) yojana Upara jAkara bhAkAzameM guru ( bRhaspati ) grahoMke nagara sthita haiM / / 93 / / tANi 'jayara-salAriMga, phaliha-mayANi sumaMva-kiraNANi / uttANa - golakaddhovamANi NiccaM sahAvANi // 14 // martha-sphaTikamariNase nirmita, una guru-grahoMke nagara-tala sundara manda kiraNoMse saMyukta, Urdhvamukha sthita golakA ke sadRza aura nitya-svabhAva vAle haiM / / 14 / / urima-tala-viSakhaMbhA tAgaM kAMsasya pArama-bhAgA yA sesAo vaNNaNAmo, sukka * purANaM saricchAmo // 65 // artha-unake uparima talakA vistAra kosa ke bahubhAga arthAt kucha kama eka kosa pramANa hai / unakA moSa varNana zukrapuroM ke sadRza hai // 95 / / maMgala grahake nagaroMkI prarUparaNAcittovarima talAvo, tiya-Niya-va-sayANi joyaNae / gaMtUraNa uri gayaNe, maMgala - rapayarANi ceti // 6 // | 897 / prayaM-citrA pRthivIke uparima talase tIna kama nau sau ( 897 ) yojana Upara jAkara AkAzameM maGgalanagara sthita haiM / / 96 / / tANi Nayara-talANi, hirAruNa-paumarAya-mahayANi / uttANa-golakaddhokmANi savvANi maMba-kiraNANi // 7 // arma-ve saba nagara-tala rudhira sadRza lAla varNavAle padmarAga-maNiyoMse nirmita, kardhvamukha sthita golakArgha sadRza aura manda-kiraNoMse saMyukta hote haiM / / 17 / / 1. ma. Nayari /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 ] tiloyapattI tabaddha bahalattaM' / uvarima-tala - vivakhaMbhA, kosassa sesAo vaNNA, tANaM pugbusa sarisAo // 68 // artha- unake uparima talakA vistAra ardha kosa evaM bAhulya isase AdhA arthAt pAva kosa pramANa hai / inakA zeSa varNana pUrvokta nagaroMke sadRza hai ||18|| - zani grahake nagaroMkI prarUpaNA - cittovarima-talAdo, gaMtUNaM Nava sAraMga joye gae / uvari suvaNa-mayANi, saNi-NayarANi Nahe hoMti // 66 // / 900 / - citrA pRthivIke uparima talase nau sau ( 900 ) yojana Upara jAkara AkAza meM zani grahoM ke svarNamaya nagara haiM / / 99 / / [ gAthA: 98-102 uvarima-tala - vikkhaMbhA', kosaddha hoMti tANa pattekkaM / sesAo vAo, puthva purANaM saricchAoM // 100 // - zrathaM- unameM se pratyeka zani nagarake uparima talakA vistAra ardha kosa pramANa hai| inakA zeSa varNana pUrvokta nagaroMke sadRza hI hai || 100 // avazeSa 83 grahoMkI prarUpaNA - avaselANa gahANaM, jayazrI uvari citta-bhUmIdo / gaMtUna buha sagINaM, vizcAle hoMti NiccAo / / 101 / / - zravaziSTa ( 3 ) grahoMkI nitya ( zAzvata ) nagariyAM citrA pRthivIke Upara jAkara budha grahoM aura zani grahoM ke antarAlameM avasthita haiM / / 101 // 1. da. ja. bahalaba / vizeSArtha -- gAthA 15 se 22 taka arthAt ATha gAthAthoM meM budhako Adi lekara 88 grahoMke nAma darzAye gaye haiM / inameMse budha, zukra, guru, maMgala aura zani grahoMkA varNana Upara kiyA jA cukA hai / zeSa 83 grahoMkA avasthAna citrA pRthivIse Upara jAkara budha aura zani grahoMke antarAla arthAt 888 yojanase 900 yojanake bIcameM hai / tANi yara-talAriMga, jaha jogguddiTTha-vAsa bahalAgi / utANa - golakaddhovamANi bahu rayaNa maiyANi // 102 // - -
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 103-107 ] paMcamo mahAhiyAro [ 265 arya-ye ( 83 ) nagara tala yathAyogya kahe hue vistAra evaM bAhalyase saMyukta, Urdhvamukha golakArdha sadRza aura bahuta ratnoMse racita haiM / / 102 // sesAo ghaNNaNAo, pugghilla-purANa hoMti srisaayo| ki pAremi' bhaNedu, johAe ekkamettAe // 13 // artha -ina grahoMkA zeSa varNana pUrvokta puroMke sadRza hai| mAtra eka jihvAse inakA vizeSa kathana karate hue kyA pAra pA sakatA hU~? // 103 / / nakSatra nagariyoMkI prarUpaNAaTTha-saya-joyagANi, causovi-judANi uvri-cittaayo| gaMtuNa gayaNa - magge, havaMti Nakhata - NayarANi / / 104 // / 884 / artha-citrA pRthivIse AThasau caurAso ( 884 ) yojana Upara jAkara AkAza-mArgameM nakSatroMke nagara haiM / / 104 / / tANi raNayara-talANi, bahu-rayaNa-mayANi maMda-phiraNANi / utsANa - golakaddhovamANi rammANi rehati // 10 // prayaM-ye saba ( nakSatroMke ) ramaNIya nagaratala bahuta ratnoMse nirmita, manda kiraNoMse yukta aura Urdhvamukha golakAdha sadRza hote hue virAjamAna hote haiM / / 105 // uparima-tala-vitthAro, tANaM koso tabaddha-bahalANi / sesApro vaNNaNAmo, diNayara-NayarANa sarisAo // 106 // prarSa-unake uparima talakA vistAra eka kosa aura bAhalya isase prAdhA hai / inakA zeSa varNana sUrya-nagaroMke sadRza hai / / 106 / / Navari viseso devA, abhiyogA siih-htthi-vshssaa| te ekkekka - sahassA, pava-disAsu tANi dhAraMti // 107 // artha-itanA vizeSa hai ki siMha, hAthI, baila evaM ghor3eke prAkArako dhAraNa karane vAle eka-eka hajAra pramANa Abhiyogya deva kramazaH pUrvAdika dizAbhoMmeM una nakSatra nagaroMko dhAraNa kiyA karate haiM / / 107 / / 1. da.ba. paavedimnnaamo|
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 108-112 tArA nagariyoMko prarUpaNAudi-juda satta-joyaNa-mAtAgi gataNa unara cinAyo / gayaNa-tale tArANaM, purANi bahale dahattara sadambhi / / 108 // artha-citrA pRthivIse sAta sau nabbai ( 790 ) yojana Upara jAkara AkAza talameM eka nau dasa ( 110 ) yojana pramANa bAhatyameM sArAoMke nagara haiM / / 108 // tANaM purANi NANA-vara-rayaNa-mayANi maMda-kiraNANi / uttAraNa - golakaddhovamANi sAsada * sarUvANi // 106 / / artha -una tArAoMke pura nAnA prakArake uttama ratnoMse nimita, manda kiraNoMse saMyukta, Urdhvamukha sthita molakAdhaM sadRza aura nitya-svabhAva vAle haiM / / 109 / / tArAoMke bheda aura unake vistArakA pramANavara-avara-majjhimANi, ti-viyappANi havaMti evANi / uvarima - tala - vikkhaMbhA, jedvANaM vo-sahassa-daMDANi / / 110 // / 2000 1 prartha-ye utkRSTa, jaghanya aura madhyama tIna prakArake hote haiN| inameMse utkRSTa nagaroMke uparima talakA vistAra do hajAra ( 2000 ) dhanuSa pramANa hai / / 110 // paMca- sayAriNa dhaNi, taM vikkhaMbhA havedi avarANaM / du-ti-guNivAvara-mANaM, manjhi - mayANaM du-tthaannesu||111|| / 500 / 1000 / 1500 / artha-jaghanya nagaroMkA (vaha) vistAra pAMca sau ( 500 ) dhanuSa pramANa hai| isa jaghanya pramANako do aura tInase guNA karanepara kramaza: do sthAnoMmeM madhyama nagaroMkA vistAra kramazaH ( 50042 = ) 1000 dhanuSa evaM ( 500 43= ) 1500 ghanuSa hai / / 111 // tArAoMkA antarAla evaM anya varNanatericchamaMtarAlaM, jahaNa - tArANa kosa - stsNso| joyaNayA paNNAsA, majjhimae sahassamukkasse // 112 / / ko / jo 50 / 1000 / /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 113 ] paMcamo mahAhiyAro [ 267 kosa, artha- jaghanya tArAoM kA tiryaga antarAla eka kosa kA sAtavA~ bhAga prathavA madhyama tArAoM kA yahI antarAla 50 yojana aura utkRSTa tArAgroMkA tiryaga antarAla eka hajAra ( 1000 ) yojana pramANa hai / / 112 / / sesAo vaNNaNAmro, puSya purANaM havaMti sarisANi / etto guruyaiTTha pura parimANaM parUvemo // 113 // | evaM viSNAsaM samattaM // 4 // artha- - ina tArAoMkA zeSa varNana pUrva puroMke sadRza hai / aba yahA~se Age guru dvArA upadiSTa puroM ( nagaroM ) kA pramANa kahate haiM / / 113 // || isa prakAra vinyAsakA kathana samApta huA || 4 || - [ tAlikA agale pRSTha para dekhiye ] 1. va. ba. ka. ja. sammatA /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ v W 4. graha shd candra sUrya budha zukra 5. guru maMgala zani citrA pR0 se UMcAI | vistAra ( moTAI) yojanoM mIloM meM yojanA meM mIloM meM candrAdi grahoMke avasthAna, vistAra, bAhulya evaM vAhna devoMkA pramANa bAhulya (gaharAI ) yojanoM ma 861 3564000 1 kosa 1000 mI. 3 ko 0 kucha kama 894 35760001 kosa 900 | 352000016 yo0 367266 16 yo0 18366 4000 4000+ 880 800 3200000 yo0 314733 26 yo0 | 1573 | 4000+ 4000 + | 4000 + 4000 = 16000 88835520002 ko 0 500 mI0 1 ko 0 897 3588000 ko 0 500 mI0 ko 0 864 nakSatra u0 tArA 9. ma0 tArA 790 ja0 tArA 500 kucha kama kucha kama kucha kama 1000 mI. 2 ko 0 500 3600000 3 ko0 500 mI0 ko 0 mIloM meM 3536000 1 kosa | 1000 mI0 2000 1000 mI0 160000 dhanuSa 15400 mI0 } 500 gha. 250 mI0 250 250 250 vAhana devoMkA AkAra aura pramANa pUrva dizA meM dakSiNa meM | pazcima meM uttara meM siMha hAthI baila ghor3a 500 yoga 4000 + 4000 16000 2000+ 2000+ 2000 + 2000 = 8000 2000+ 2000+ 2000+ 2000= 8000 2000+ 000+ 2000 + 2000= 2000+ 000+ 2000+ 2000= 8000 8000 2000+ 1000+ 2000+ 2000= 8000 1000+ 1000+ 1000+ 1000 4000 500+ 500+ 500+ 500 2000 268 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 113
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 114-117 1 paMcamo mahAhiyAro candra prAdi deyoMke nagaroM prAdikA pramANaNiya-Niya-rAsi-pamAraNaM, 'evANaM jaM mayaMka-pahuvINaM / Niya-Niya-Nayara-pamANaM, tettiyamettaM ca kUDa-jirAbhavaNaM // 114 / / artha-ina candra Adi devoMko nija-nija rAzikA jo pramANa hai, utanA hI pramANa apaneapane nagaroM, kUToM aura jina-bhavanoMkA hai / / 114 / / vizeSArtha ---gAthA 11 saM 35 paryanta candra, sUrya, graha, nakSatra aura tArAnoM ko nija-nija rAzikA alaga-alaga jo pramANa kahA gayA hai, vahIM pramANa unake nagaroM, kUToM aura jinabhavanoMkA hai| lokavibhAgAnusAra jyotiSa-nagaroMkA bAhalya - joiggaNa - yazema, sammA mAga sArincha / bahalattaM maNNaMte, loyavibhAyassa prAiriyAe // 11 // pAThAntaram / / / evaM parimANaM samataM / / 5 / / artha:-'lokavibhAga' ke AcArya samasta jyotirgaraNoMko nagarimoM ke vistAra pramANa ke sadRza hI unake bAhalyako bhI mAnate haiM / / 115 / / isaprakAra parimANakA kathana samApta huA // 5 candra vimAnoMkI saMcAra-bhUmicara-vibA maNuvANaM, khette tassi ca jaMbu-dIvammi / voNi miyaMkA tANaM, ekkaM ciya hodi cAramahI // 116 // artha-cara arthAt gamanazIla jyotiSa bimba manuSya kSetra meM hI haiM, manuSya kSetrake madhya sthita jambUdvIpameM jo do candra haiM unakI saMcAra-bhUmi eka hI hai / / 116 / / paMca-saya-joyaNANi, dasuttarAI havevi "vikvaMbho / sasahara - cAramahIe, viragayara - bibAhiritAriNa // 117 // / 510 / / / 1. da. ra. ka. ja. pAhAvaM / 2. da. ka, a, jamhayaMka, ca. jamayaMka / 3. da. ba. ka. ja. moThThA / 4. da.na.ka. ja. vipazyaMbhA /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 ] artha - candrakI saMcAra bhUmikA vistAra yojanase adhika pA~ca sau dasa ( 510 ) arthAt 510 tiloyapaNNattI bosUna besaryANi jaMbUdIve caraMti sIbakarA / ravi-maMDalAdhiyANi tIsuttara-tiya-sayANi layaNammi // 118 // | 180 / 330 / 6 / [ gAthA : 118-121 sUrya- bimbake vistArase atirikta arthAt yojana pramANa hai / / 117 / / pAcanda sau tIsa (330) yojana pramANa lavaNasamudra meM saMcAra karate haiM / / 118 / / (10) roja jambUdvIpameM aura sUryamaNDala se adhika tIna - vizeSArtha - jambUdvIpa sambandhI donoM candroMke saMcAra kSetra kA pramANa 5103 yojana pramANa hai| isameM se donoM candra jambUdvIpameM 180 yojana kSetra meM aura avazeSa ( 5106 1800 ) 33016 yojana lavaNasamudra meM vicaraNa karate haiM / candra galIke vistAra zrAdikA pramANa pArasa sasaharANaM, bohoo hoMti cArakhettammi / maMDala - sama- ruMdAo, tadaddha bahalAo pattekkaM / / 116 / / - / / / artha - candra bimboMke cAra kSetra ( 5106 yo0 ) meM pandraha galiyA~ haiM / unameM se pratyeka galIkA vistAra candramaNDalake barAbara yojana aura bAhulya isase AdhA hai // 11 // yojana ) - sumeru parvata se candra kI abhyantara vIthIkA antara pramANasaTThi-judaM tisayANi, maMdara-saM baM ca aMbu- vikvaM / sohiya balite laddha, caMbAbi mahIhi-maMdaraMtarayaM // 120 // caudAla sahassANi, vIsuttara- aDa-sayANi maMdarado / gacchiya sambambhaMtara vIhI iMdUraNa parimANaM / / 121 / / | 44520 / artha- jambUdvIpa ke vistArameMse tIna sau sATha yojana aura sumeruparvatakA vistAra kama karake zeSako AdhA karanepara jo labdha prApta ho utanA candrakI prathama ( zrabhyantara ) saMcAra pRthivI ( vIthI ) se sumeruparvatakA antara haiM / ( arthAt ) sumeruparvatase cavAlIsa hajAra ATha sau bIsa (44520 ) yojana pramAraNa Age jAkara candrakI sarvAbhyantara ( prathama ) vIthI prApta hotI hai / / 120-121 /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 122-124 ] paMcamI mahAhiyAro [ 271 vizeSArtha - jambUdvIpakA vistAra eka lAkha yojana hai| jambUdvIpa ke donoM pArzvabhAgoM meM candra ke cAra kSetrakA pramANa ( 180x2 ) = 360 yojana hai aura sumeruparvatakA bhU-vistAra 10000 yojana hai / ata: 100000 360= 66640 yojana jambUdvIpako prathama abhyantara ) vIthI meM sthita donoM candroMkA pArasparika antara hai aura isameMse sumerukA bhU-vistAra ghaTAkara zeSako prAdhA karane para (666400000 - 44820 yojana sumeruse abhyantara ( prathama ) vIthI meM sthita candrake antarakA pramANa prApta hotA hai // } candrakI pramANa eSaka-saTTIe guriMdA, paMca-sayA joyaNAriNa dasa - juttA / te aDadAla - vimissA, dhruvarAsI NAbha cAramahI / / 122 / artha - pA~caso dasa yojanako ikasaThase guNA karanepara jo labdha prApta ho usameM ve ar3atAlIsa bhAga aura milA denepara dhruvarAzi nAmaka cArakSetrakA vistAra hotA hai / / 122 / / vizeSArtha-candroMke saMcAra kSetrakA nAma cArakSetra hai| jisakA pramANa 510 yojana hai / gAthAmeM isI prasAraNa ko samAna cheda karane ( bhinna tor3ane ) para jo rAzi utpanna ho use dhruvarAzi svarUpa dhArakSetra kahA hai / yathA - 510461-31110, 31110+46= 31158 arthAt yo dhruvarAzi svarUpa cAramahI kA pramANa hai / gAthA 123 meM inhIM 31158 ko 61 se bhAjitakara prApta rAzi 5103 ko varAzi kahA hai / ekkattIsa sahassA, aTThAvaNNuttaraM sarda taha ya / igisaTTIe bhajiye, dhubarAsi pamANamuddiTTha / / 123 / / 71358 artha --- ikatIsa hajAra eka sau aTThAvana ( 31158 ) meM ikasaTha (61) kA bhAga denepara jo ( 510 yo0 ) labdha zrAve utanA dhruva rAzikA pramANa kahA gayA hai / candrakI sampUrNa galiyoMke antarAlakA pramANa paNNarasehi guNidaM himakara-biMba-pyamANamavaNejjaM / dhruvarAsIdo sesaM vizvAlaM sayala bIhoNaM // 124 // 30,318 / 3031 - prathaM-- candrabimbake pramANako pandrahase guNA karanepara jo labdha prApta ho use dhruvarAzimeM se kama kara dene para jo avazeSa rahe vahI sampUrNa galiyoMkA antarAla pramANa hotA hai / / 124 / /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNatI [ gAthA : 125-127 vizeSArtha :- candrakI eka vIthIkA vistAra yojana hai to, 15 vothiyoMkA vistAra kitanA hogA? isaprakAra trairAzika karanepara (15) -yojana galiyoMkA vistAra huA / ise cAra kSetra vistAra 51036 yo0 meM se ghaTA denepara ( 158 ) 03 yojana 15 galiyoMkA antarAla pramANa prApta hotA hai| 1= candrakI pratyeka vIthIkA antarAla pramANa 272 ] taM coisa pavittaM, havedi ekkevaka- kohi viccAlaM / paNutIsa joyaNANi, avirekaM tassa parimANaM / / 125 / / - zravirekassa pamANaM, coTsa madirica- beNNi-sadamaMsA / sAyIsambhahiyA, cattAri sayA have hAro // 126 // 35 / 114 / zratha :--isa ( ) meM caudahakA bhAga denepara eka-eka vIthI ke antarAlakA pramANa hotA hai / jo paiMtIsa yojanoM se adhika hai / isa adhikatAkA jo pramANa hai usameM do sau caudaha (214) aMza aura cAra sau sattAIsa ( 427 ) bhAgahAra hai / / 125-126 / / 3093 vizeSArtha - candramA kI galiyA~ 15 haiM kintu 15 galiyoM ke antara 14 hI hoMge, ataH sampUrNa galiyoMke antarAla pramANa meM 14 kA bhAga denepara pratyeka galIke antarAlakA pramANa ( 300 = 14 ) = 3521 yojana prApta hotA hai / candrake pratidina gamana kSetrakA pramANa paDhama pahAdo caMdo, bAhira-maggassa gamaNa-kAlammi / vIhi paDi melijjaM viccAlaM biMba saMjuttaM // 127 // - 36 / 136 / artha - candroMke prathama vIthIse dvitIyAdi bAhya vIthiyoMkI ora jAte samaya pratyeka vIthIke prati, bimba saMyukta antarAla milAnA cAhie / / 127 / / vizeSArtha -- candra kI pratyeka galIkA vistAra yojana hai aura pratyeka galIkA antara pramANa 351 yojana hai / isa antarapramANa meM galIkA vistAra milA denepara ( 3533 + 6 == ) 36464 yojana prApta hote haiM / candrako pratidina eka galI pArakara dUsarI galI meM praveza karane taka 36436 mo0 pramANa gamana karanA par3atA hai /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 273 gAthA : 128-131 ] - paMcamo mahAhiyAro dvitIyAdi vIthiyoMmeM sthita candroMkA sumeru parvatase antaracaudAla-sAhassA aDa-sayANi chappaNNa-joyaNA ahiyA / uNasodi-jada-sayaMsA, bidiyaddha-gadeMdu-meru - viccAlaM // 12 // 44856 / / artha dvitIya pradhva ( galI ) ko prApta hue candramAkA meru parvatase cavAlIsa hajAra ATha so chappana yojana aura ( eka yojanake cArasau sattAIsa bhAgoMmeMse ) eka so unyAsI bhAga-pramANa antara hai / / 128 // vizeSArtha :- meru parvatase candrakI prathama vIthIkA antara gAthA 121 meM 44820 yojana kahA gayA hai / usameM candrakI pratidinako gati kA pramANa jor3a denepara sumeruse dvitIya vothI sthita candra kA antara { 44820 + 3611) 44856336 yojana pramANa hai| yahI prakriyA mAge bhI kahI gaI hai| caubAla-sahassA aDa-sayANi bANadi joyaNA bhAmA / saravaNupama prati mAyA. lagiyaha ga turaMdara-pamANaM // 126 / / 44892 / 326 / prartha -tRtIya galIko prApta hue candra aura meru-parvatake bIca meM cavAlIsa hajAra ATha sau bAnaba yojana aura tIna sau aTTAvana bhAga adhika antara-pramANa hai / / 129 / / yathA-44856111 yo0 + 36130 yo0- 44862116 yo / caudAla-sahassA Nava-sayANi uNatIsa joyaNA bhaagaa| vasa-jutta-sayaM viccaM, cauttha-paha-gava-himaMsu-melaNaM // 130 // 44929 / 11 / artha-caturtha pathako prApta hue candramA aura meruke madhya cabAlIsa hajAra nau sau unatIsa yojana aura eka sau dasa bhAga pramANa adhika antara hai / / 130 / / 44892336 + 3641-44929430 yojana / cauvAla-sahassA Nava-sayANi paNNaTi joyaraNA bhaagaa| doNi sayA uNaNaudI, paMcama-pAha-iMdu-maMdara-pamANaM // 13 // 44965 / 367 /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 ] tiloyapaNaraNatto [ gAthA : 132-135 artha-paMcama pathako prApta candra kA meru parvatase cavAlIsa-hajAra nau sau paiMsaTha yojana aura do sau navAsI bhAga ( 4496534 yo0 ) pramANa antara hai // 131 // 4492912+36 -449652 yo0 / paNAla-sahassA be-joyaNa-juttA kalAo igivAlaM / chaTTa-paha-Tiva-himakara-cAmIyara - sela - viccAlaM // 132 // ___ 45002 / 3.1 prathaM-chaThe pathama sthita candra aura meru parvatakaM madhya paMtAlIsa hajAra do yojana aura ikatAlIsa kalA ( 45002434 yo0) pramANa antara hai / / 132 // 44965363 + 361 45002435 yo0 / paNadAla-sahassA joyaNANi aDatIsa du-saya-vIsaMsA / sattama-vohi-gadaM sida - mayUkha - merUraNa viccAlaM // 133 // 45038 / 33 / prayaM-sAtavIM galI ko prApta candra aura mekake madhya paiMtAlIsa hajAra ar3atIsa yojana / aura do sau bIsa bhAga-( 450384 yo0) pramANa antara hai / / 133 / / 45002363= 45038130 yo0 / paNavAla-sahassA cauhattari-ahiyA kalApro tinnnni-syaa| NavaNavavo viccAlaM, aTuma - vohI - gadidu - meruNaM // 134 // 45074 / 3 / prartha-AThavIM galIko prApta candra aura meruke bIca paiMtAlIsa-hajAra cauhattara yojana aura tIna sau ninyAnabe kalA ( 45074366 yo0) pramANa antara hai / / 134 // 4503833+3613-450743 // yo / paNavAla-sahassA sayamekkArasa-joyaNANi kalANa sayaM / igivaNNA viccAlaM, gathama - pahe caMda - merUNaM // 135 / / 45111 / 111 / artha-nauveM pathameM candra aura meruke madhya meM paiMtAlIsa hajAra eka sau gyAraha yojana aura eka sau ikyAvana kalA ( 45111153 yo0) pramANa antarAla hai / / 13 / / 450743 + 36131=45111331 yo /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 136paMcamo mahAhiyAro [ 275 paNavAla-sahassA saya, sattattAlaM kalANa tiNi syaa| tIsa - judA basama-pahe, viccaM himakiraNa - merUNaM // 136 / / 45147 / 33 / artha-dasaveM pathameM sthita candra aura merukA antarAla paiMtAlIsa hajAra eka sau saMtAlosa yojana aura tIna sau tIsa kalA ( 45147310 yo0 ) pramANa hai / / 136 // 45111:23 + 3636-45147134 yo0 / paNadAla-sahassANi, culasIdo joyamANi ekka-sapaM / bAsIdi-kalA viccaM, ekkarasa - pahammi edAraNaM // 137 // 45184 / 17 / prarSa-gyArahaveM pathameM ina donoMkA antara paiMtAlIsa hajAra eka sau caurAsI yojana maura bayAsI kalA ( 45184122 yo0) pramANa hai // 137 / / 45147134+3614518447 yo / paNadAla-sahassANi, vIsuttara-do-sayANi joygyaa| igisadvi-pu-saya-bhAgA, bArasama - pahammi taM viccaM // 13 // 45220 / 131 artha - bArahaveM pathameM vaha antarAla paMtAlIsa hajAra do sau bIrA yojana aura do sau ikasaTha bhAga (45220217 yo0) pramANa hai / / 138 / / 4518443+36 -- 45220337 yo / paNadAla-sahassANi, dogiNa sayA joyarapANi sagavaNNA / terasa * kalAo terasa - pahammi edANa viccAlaM // 136 / / 45257 / / prayaM-terahaveM pathameM ina donoMkA antarAla paMtAlIsa hajAra do sau sattAvana yojana aura teraha kalA ( 452571 yo0 ) pramANa hai / / 139 // 4522013+361 -45257650 yo0 / paNadAla-sahassA be, sayANi te-udi joyaNA ahiyaa| aTThoraNa-du-saya-bhAgA, coddasama - pahammi taM viccaM // 140 / / 45293 / 1123 artha- caudahaveM pathameM vaha antarAla paiMtAlIsa hajAra do sau terAnabe yojana aura ATha kama do sau bhAga adhika arthAt ( 45293163 yo0 ) hai / / 4525713+3641-4526336 yo /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 ] tilAyapaSNatA [ gAthA / 141-144 paNavAla-sahassANi, timNi sayA joyaNANi uNatIsaM / igihattari-ti-saya-kalA, paNNarasa-pahammi taM viccaM // 14 // 45329 / / / martha-pandrahaveM pathameM vaha antarAla paiMtAlIsa hajAra tIna sau unatIsa yojana aura tIna sau ikahattara kalA ( 4532947 yo0) pramANa hai / / 141 / / vizeSArtha-- 45293163+ 3641=45329333 yojana / yaha 45329 // yojana ( 18131947535 mIla ) meru parvatase bAhya vIthI meM sthita candra kA antara hai| bAhira-pahAdu sasiNo, prAdima-bohoe prAgamaNa-kAle / puthvapa-melida-khedaM, 'phelasu jA coisAdi-par3hama-pahaM // 142 // artha-bAhya ( pandrahaveM ) payase candrake prathama vIthIkI aura prAgamanakAlameM pahile milAe hue kSetra ( 36937 yo0 ) ko uttarottara kama karate jAnese caudahavIM galIko Adi lekara prathama galo takakA antarAla pramANa AtA hai / / 142 / / prathama vIthImeM sthita donoM candroMkA pArasparika antarasAda javaM ti-sayANi, sohejjasu jaMbudIva-vAsammi / jaM sesaM prAbAhaM, abhaMtara * maMDaleMdUNaM // 143 / / NaSaNada-sahassANi, chassaya-cAlIsa-joyaNANi pi / caMbANaM viccAla. abhaMtara - maMDala - ThivANaM // 144 / / ___ 99640 / arSa-jambUdvIpake vistAra se tIna sau sATha yojana kama kara denepara jo zeSa rahe utanA abhyantara maNDalameM sthita donoM candroMke AbAdhA arthAt antarAlakA pramANa hai| arthAt abhyantara maNDala meM sthita donoM candroMkA antarAla ninyAnabe hajAra chaha sau cAlIsa ( 99640 ) yojana pramANa hai / / 143-144 // vizeSArtha jambUdvIpakA vyAsa eka lAkha yojana hai| jambUdvIpake donoM pArzvabhAgoM meM candramAke cAra kSetrakA pramANa ( 18042 )=360 yojana hai / ise jambUdvIpake vyAsameMse ghaTA dene para (100000-360 = ) 99640 yojana zeSa bacate haiM / yahI 99640 yojana prathama vIthImeM sthita donoM candroMkA pArasparika antara hai / 1. da. phelmu|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 145 - 148 1 paMcamo mAhiyA candroMkI antarAla vRddhikA pramANa sasahara paha-sUci-baDDI, bohiM guNivAe hovijaM laya / sA AbAdhA ghar3I, paDimaggaM caMda caMdAraNaM // 145 // - - - 358 72 / 16 / artha - candrakI patha- sUco vRddhikA jo ( 363 yo0 ) pramANa hai, use do se guNA karane para jo ( 36336 x 2 = 72139 yo0 ) labdha prApta ho utanA pratyeka galI meM donoM candroMke paraspara eka dUsare ke bIca meM rahane vAle antarAlakI vRddhikA pramANa hotA hai / / 145 / / pratyeka pathameM donoM candroMkA pArasparika antara bArasa-juda satta-sayA, gavaNaudi sahassa joyaNANaM pi / zravaNNA ti-saya-kalA, bidiya pahe caMda caMdassa || 146 // - - - 99712 / 36 / artha - dvitIya patha meM eka candra se dUsare candrakA antarAla ninyAnave hajAra sAta sau bAraha yojana aura tIna sau aTThAvana kalA (997123 yo0 ) pramANa hai || 146 // [ 277 vizeSArya - gAthA 143 meM prathama bItho sthita donoM candroMke antarakA pramANa 19640 yojana kahA gayA hai| isameM antarAlavRddhikA ( 721 yo0 ) pramANa jor3a denepara dvitIya vIthI sthita donoM candroMkA antarAla pramANa ( 66640+72336 ) 99712 yojana prApta hotA hai / anya vIthiyoMkA antarAla bhI isI prakAra nikAlA gayA hai / varaNaudi sahassANi, satta-sayA joyaNANi paNasIbI / uNaNaudI dusaya kalA, tabie viccaM sihaMsUNaM // 147 // 99785 / 127 / artha - tRtIya pathameM candroMkA ( pArasparika ) antarAla ninyAnabe hajAra sAta sau pacAsI yojana aura do sau bIsa kalA ( 99785 yo0 ) pramANa hai / / 147 / / 99712 + 720 997853 yo0 / navaNauvi sahasAriMga, zraTu-sayA joyaNANi aDavaNNA / vIsutara- du-saya-kalA, sasINa viSvaM turima mamage // 148 // 99658 | 23 |
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 149-152 marya-caturtha mArgameM candroMkA antarAla ninyAnabe hajAra ATha sau aTThAvana yojana aura do sau bIsa kalA ( 9985813 // yo0 ) pramANa hai / / 148 // ___667853 +912314 =9985813. yo / NavaNauvi-sahassA-Nava-sayANi igitIsa joyaNANaM pi / igi-sada igi-vaNNa-kalA, viccAlaM paMcama - pahammi / / 14 / / 99931 1 174 / pratha-pAMcaveM pathameM candroMkA antarAla ninyAnabe hajAra nau sau ikatIsa yojana aura eka sau ikyAvana kalA ( 99931:23 yo0 ) pramANa hai / / 149 / / 69858337+72%=6663111 yo / ekkaM joyaNa-lakkhaM, cau-anbhahiyaM havedi savisesaM / bAsIvi - kalA - cha?, pahammi caMdANa viccAlaM // 15 // artha-chaThe pathameM candroMkA antarAla eka lAkha cAra yojana aura bayAsI kalA ( 100004435 yo0 ) pramANa hai / / 10 / / 99931431 + 721966631111 yo / sattattari-saMjuttaM, joyaNa - lakkhaM ca terasa klaao| satama - magge doNhaM, tusArakiraNANa viccAlaM // 15 // 1000774 / artha-sAta mArga meM donoM candroMkA antarAla eka lAkha satattara yojana aura teraha kalA ( 10007741 yo0) pramANa hai // 151 // 1000041+72356 - 10077746 yo0 / uNavaNNa-abekka-sayaM, joyaraNa-lakkhaM kalAo siNNi-sayA / ekkattarI sasINaM, aTThama - maggammi viccAlaM // 152 // 10.149 / 35. artha-AThaveM mArgameM candroMkA antarAla eka lAkha eka sau unancAsa yojana aura tIna sau ikahattara kalA ( 100149333 yo0 ) pramANa hai // 152 // 10007713+723548- 100 1463 yo0 /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 787 / 223-220) mahArA ekkaM joyaNa- lakkhaM, bAvIsa-judANi yoSNi ya sarvANi / do - uttara-ti-saya- kalA, navama pahe tANa vidyAlaM // 153 // - 100222 / 133 / artha - nauveM mArgameM una candroMkA antarAla eka lAkha do sau bAIsa yojana aura tIna sau do kalA ( 100222123 yo0 ) pramANa hai / / 153 // 100149137 + 723 - 1002223 yo0 1 ekkaM joyaNa - lakkhaM, paNaNaudi judANi doSi ya sayANi / be- saya tettIsa kalA, vizvaM vasamammi iMdraNaM // 154 // 100265 / 133 / artha -- dasaveM pathameM candroMkA antarAla eka lAkha do sau paMcAnabe yojana aura do sauM taiMtIsa kalA ( 100295334 yo0 ) pramANa hai / / 154 / / - 100222133 + 723 - 100265433 yo0 hai / ekkaM joyaNa- lakkhaM aTThA-saTTI judA ya tiSNi sayA / cau-saDi saya kalAzro, ekkarasa-pahammi taM viccaM // 155 // 1000368 / 64 / artha- gyArahaveM mArga meM yaha antarAla eka lAkha tIna sau ar3asaTha yojana aura eka sau causaTha kalA - ( 10036813 yo0 ) pramANa hai || 100295333+72337 = 10036813 yo / ekke lakkhaM ca saya, igidAlA joyaNANi zravirege / paNa udi kalA magge, bArasame aMtaraM tANaM // 156 // - 100441 / 427 / artha- bArahaveM mArga meM una candroMkA antara eka lAkha cAra sau ikatAlIsa yojana paMcAnave kalA ( 100441 yo0 ) pramANa hai / / 156 / / 100368137 + 723 - 1004414yo / - uvasa- juva-paMca-samA, joyarA- lakkhaM kalAo chabbIsaM / terasa pahammi dohaM viccAlaM sisirakiraNANaM // 157 // 100514 / 48227 /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ] tisoyapaNNattI [ gAthA ! 155-161 parya-terahaveM pathameM donoM candroMkA antarAla eka lAkha pAMca sau caudaha yojana aura chabbIsa kalA ( 1005141 yo0 ) pramANa hai // 157 / / ___10044113+7231 - 10051413 yo0 / lakkhaM paMca-sayANi, 'chAsIdI joyaNA kalA ti-sayA / causIdI coddasame, pahammi vica sivakarANa // 15 // 100586 / / arSa-caudahaveM pathameM candroMkA antarAla eka lAkha pA~ca sau chayAsI yojana aura tona so caurAsI kalA ( 10058633 yo0) pramANa hai / / 158 / / 1005144 + 72656 = 100586464 yo0 / lakkhaM chacca sayAriMga, uNasaTThI joyaNA kalA ti-sayA / paNNarasa - judA magge, paNNarasaM aMtaraM tANaM / / 15 / / 100659 / / artha --pandrahaveM mArgameM unakA ansara eka lAkha chaha sau unasaTha yojana aura tIna sau pandraha kalA ( 100659333 yo0 ) pramANa hai / / 159 / / 1005863+72151-100659.15 yo0 / bAhira-pahAdu-sasiNo, Adima-maggammi aagmnn-kaale| pugyapa-melida-khettaM, sohasu jA coddasAdi-paDhama-pahaM // 16 // martha-candrake bAhya pathase prathama pathakI mora pAte samaya pUrva meM milAe hue kSetrako uttarotara kama karane para caudahaveM pathase prathama patha taka donoM candroMkA antarAla pramANa hotA hai / / 160 / / candrapathakI abhyantara vIthIkI paridhikA pramANatiya-joyaNa-lakkhANi, paNNarasa-sahassayANi unnnnudii| abhaMtara - vohIe, pariraya - rAsissa parisaMkhA // 161 // H artha-abhyantara vIthIke pariraya arthAt paridhikI rAzikA pramANa tIna lAkha pandraha hajAra navAsI ( 315089 ) yojana hai / / 161 // 1.da. unnsttrii| 2.da.ba.ka. a. sIdakarANaM /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 162-165 ] paMcamI mahAhiyAro [ 281 vizeSArtha :- gAthA 121 meM meru parvatase candrakI abhyantara dIthIkA jo antara pramANa 44620 yojana kahA gayA hai vaha eka pArzvabhAgakA hai| donoM pArzvabhAgakA antara arthAt candrakI abhyantara bIthIkA vyAsa aura sumerukA pUla vistAra [ 44002 ) + 10000 ] = Ec640 yojana hai / isakI paridhikA pramANa 99640 x 10= 315076 yojana prApta huA / jo zeSa bace ye chor3a diye gaye haiM / I paridhi ke prakSepakA pramANa ---- sANaM vIhINaM, parihI parimANa jANaNa- NimittaM' / parihi khevaM bhaNimo, gurUvadesAnusAreNaM // 162 // artha :- zeSa vIthiyoMke paridhi pramANako jAnane ke lie guruke upadezAnusAra paridhikA prakSepa kahate haiM / / 162 / / caMda paha sUi baDDhI - duguraNaM kADhUNa vaggaNaM ca / * - dasa - guNide aMmUlaM, 'parihi khetho sa gAdI / / 163 / / 72 / 156 / / pra-candrapathoM kI sUcI - vRddhiko dugunA karake usakA varga karanepara jo rAzi utpanna ho use dasase guNA karake vargamUla nikAlanepara prApta rAzike pramANa paridhiprakSepa cAhie / / 163 / / jAnanA sayamaMtA / anbhahiyA // 164 // tIsutara-be-saya- jodhaNANi tedAla jutta hAro cacAri sayA, sattAvIsehi 230 / 3 / partha - prakSepakakA pramAraNa do sau tIsa yojana aura eka yojanake cAra sau sattAIsa bhAgoM meM se eka sau taiMtAlIsa bhAga adhika ( 230443 yo0 ) hai / / 164 / / = 2332 yo0 bace jo chor3a vizeSArtha- candrapatha sUcI- vRddhi ke pramANa kA dUnA ( 36256 x 2 ) hotA hai, grataH (2) 2 x 1010353 yojana prApta hue aura 53431 avazeSa die gaye haiM / isaprakAra 43 - 230143 yojana paridhi prakSepa kA pramANa prApta huA / candrako dvitIya Adi pathoMkI paridhiyoMkA pramANatiya-joyaNa- lakkhANi, paNNaNarasa - sahassa-ti-saya- uNavIsA / tedAla juda sayaMsA, bidiya pahe parihi parimANaM // 165 // 315319 / Y=Y=3 / 1. 6. ba. gamitaM / 2. da. na. parihnikkhedaM / 3. da. ba. ka. ja. parikkhedyo /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 ) ___ tiloyapaNatI [ gAthA : 166 - 169 ayaM-dvitIya pathameM paridhika pramANa tIna lAkha maha hamAra sana jo unnIsa yojana aura eka so taitAlIsa bhAga ( 31531934. yo0 ) pramANa hai / / 165 / / vizeSArtha-gAthA 161 meM prathama patha kI paridhikA pramANa 315086 yojana kahA gayA hai| isameM paridhi prakSepakA pramANa milA denepara ( 315085+23063) = 31531914. yo0 dvitIya pathako paridhikA pramANa hotA hai / yahI prakriyA sarvatra jAnanI caahie| uraNavaNNA paMca-sayA, paNNarasa-sahassa joynn-ti-lksaa| chAsodo dusaya-kalA, sA parihI tadiya - dhIhIe // 16 // 315549 / 366 / artha--tRtIya vIthIko vaha paridhi tIna lAkha pandraha hajAra pA~ca mI unacAsa yojana aura do sau chayAsI bhAga-pramANa hai / / 166 / / 315316133 + 2301 =315545461 yo hai| sodI satta-sayANi, paNNarasa-sahassa joyaNa-ti-lakkhA / dohi kalApro parihI, caMbassa cauttha - vIhIe // 167 // 315780 / 437 / prayaM- candrakI caturtha vIthIkI paridhi tIna lAkha pandraha hajAra sAta sau assI yojana aura do kalA hai / / 167 // 315549166 23015 : 15780.3.. yo0 / tiya-joyaNa-lakkhANi, bahuttarA taha ya sols-shssaa| paNadAla - juda - sayaMsA, sA parihI paMcama - pahammi // 16 // 316010 / 14 // prarSa-pAMcaveM pathameM vaha paridhi tIna lAkha solaha hajAra dasa yojana aura eka sau paitAlIsa bhAga hai // 168 / / 31578043+23017331601016 yo0 / cAlIsa du-saya solasa-sahassa tiya-lakkha joyaNA aMsA / aTThAsIdI du - sayA, cha? - pahe hodi sA parihI / / 166 / / 316240 / 366 /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 170-173 ] paMcamo mahAhiyAro [ 283 partha - chaThe pathameM vaha paridhi tIna lAkha solaha hajAra do sau cAlIsa yojana aura do sau aThAsI bhAga pramANa hai / / 169 / / 316010136 + 23013 3162401 yo0 / solasa- sahassa cau saya, ekkattari-hiya joyaraNa ti lakkhA / cattAri kalA saptama pahammi parihI mayaMkassa // 170 // 316471 | 430 / dharma -candra ke sAtaveM patha meM vaha paridhi tIna lAkha solaha hajAra cAra sau ikahattara yojana aura cAra kalA adhika hai || 170 // 316240366+23017 - 31647143 yo0 / solasa - sahassa saga-saya, ekkambhahiyA ya joyaNa-ti- lakkhA / vanaM lagatA, bhAgA zrama pahe parihI / / 1713 M 316701 | 37 zratha - nAThaveM pathameM usa paridhikA pramANa tIna lAkha solaha hajAra sAta sau eka yojana aura eka sau saiMtAlIsa bhAga adhika hai / / 171 // 31647143+230133316701437 yo0 / solasa - sahassa - java-saya-ekkattosAdirita-tiya-lakkhA / ubI- juva-du-saya- kalA, sasissa parihI Navama - magge // 172 // 316931 | u / artha - candrake nauveM mArga meM vaha paridhi tIna lAkha solaha hajAra nau sau ikatIsa yojana aura do sau nabbe kalA pramANa hai / / 172 / / 31670 1137 + 230432 = 316931 yo0 / bAsaTTi - jupta - igi-saya-' satta rasa - sahassa joyaraNa ti lakkhA / cha aiya kalAo parihI, himaMsuNo vasama bohoe // 173 // 317162 / 17 / 1. ba. ka. da. sattara -
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-4 | tilomapaNatI [ gAthA 174 - 177 artha - candrakI dasavIM vIthIkI paridhi tona lAkha sattaraha hajAra eka sau bAsaTha yojana aura chaha kalA pramANa hai / / 173 / / 316931337+230433 - 317162417 go0 / tiya-jodharaNa - lakkhANi, sattarasa' - sahassa-ti-saya-bANaudI / ugavaNa - jaba sabasA, parihI ekkArasa pamma / / 174 / / 317392 / 136 / pratha- gyArahaveM patha meM vaha paridhi tIna lAkha sattara hajAra tIna sau bAnabaM yojana aura eka sau unaMcAsa bhAga pramArA hai || 174 | | 3171624 + 23043 = 3173921 yo0 / bAvIsutara- chassaya sattarasa sahassa - joya raNa-ti-lakkhA / aTThoNiya-si-saya-kalA bArasama pahammi sA parihI // 175 // - 317622 / 3/3 / artha --- bArahaveM patha meM yaha paridhi tIna lAkha sattaraha hajAra chaha sau bAIsa yojana aura ATha kama tIna so arthAt do so bAnave kalA pramANa hai / / 175 / / 3173924+2301-31762233 yo0 / * tevaSNu sara- aja-saya-sattarasa sahasta- joya raNa-ti-lakkhA / - kalAo parihI, terasama * aura ATha kalA pramANa hai / / 176 / / pahammi sida ruciNo // 176 // # 317853 | 427 / artha - candra ke terahaveM pathameM vaha paridhi tIna lAkha sattaraha hajAra ATha sau tirepana yojana 317622133+2303 - 3178534 yo0 / tiya-joyaNa - lakkhANi, aTTarasa-sahassayANi tesIvI / igivaNNa-khuda sayaMsA, cohasama pahe imA parihI / / 177 // 318083 | 733 / 1. da. a. kra. ja. sattara 2. da. naM. sattara / 3. da. va. sattara i
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA : 178-181 ] paMcamo mahAhiyAro [ 285 artha-caudahaveM pathameM vaha paridhi tIna lAkha aThAraha hajAra terAsI yojana aura eka sau ikyAvana bhAga pramANa hai / / 177 // 31785344 + 230 =318083157 yo / tiya-joyaNa-lakkhANi, aTTarasa-sahassa-ti-saya-terasayA / be-saya-ca uNAdi-kalA, bAhira - maggammi sA priho||178|| 218313 / 364 / marpa-bAhya ( pandrahaveM ) mArga meM vaha paridhi tIna lAkha aThAraha hajAra tIna sau teraha yojana aura do sau caurAnabe kalA pramANa hai / / 178 / / 31808314 + 23014-318313364 yo / samAnakAlameM asamAna pAradhiyoMke paribhramaNa kara sakanekA kAraNa caMcapurA sigdhagadI, jiggacchatA havaMti pavisaMtA / maMdagadI asamANA, parihomo bhamaMti sarisa-kAleNaM // 176 / / pra-candra vimAna bAhara nikalate hue ( bAhyamArgokI ora jAte samaya ) zIna-gativAle aura ( abhyantara mArgako prora ) praveza karate hue mandagativAle hote haiM, isalie ve samAna kAla meM hI asamAna paridhiyoMkA bhramaNa karate haiM / / 17 / / candrake gaganakhaNDa evaM unakA atikramaNa-kAlaekkaM ceva ya lakkhaM, gavaya sahassAriNa aDa-sayANaM pi / parihINaM himaMsuNo, te kAdambA gayaNalaMDA // 180 // / 109800 / artha-una paridhiyoMmeM do candroMke kula gaganakhaNDa eka lAkha nau hajAra ATha sau (109800 ) pramANa haiM // 10 // candra ke bIthI-paribhramaNakA kAlagacchadi 'muhRttamekke, aDasaSTi-jula-sattarasa-sayANi / Nabha-khaMDANi sasigo, tammi hive savya-AyaNa-khaMDANi // 11 // 1768 / 1. ba. muhattametamekke /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 182-185 bAsahi - muhattAgi, bhAgA lebosa tassa haaraaii| igiyIsAhiya bisavaM, laddhaM taM gayaNa - khaMDAvo // 12 // martha-candra eka muhUrtameM eka hajAra sAta sau ar3asaTha gaganakhaNDoM para jAtA hai| isalie isa rAzikA samasta gaganakhaNDoMmeM bhAga dene para una gaganakhaNDoMko pAra karane kA pramANa bAsaTha muhUrta aura teIsa bhAga prApta hotA hai / isa teIsa aMzakA bhAgahAra do sau ikkIsa hai / / 151-152 / / vizeSArtha :- eka paridhi ko do candra pUrA karate haiN| donoM candra sambandhI sampUrNa gaganakhaNDa 109800 haiN| donoM candra eka muhUrta meM 1768 gaganakhaNDoM para bhramaNa karate haiM, ataH 109800 gaganakhaNDoMkA bhramaNakAla prApta karane hetu sampUrNa gaganakhaNDoMmeM 1768 kA bhAga denepara ( 109800: 1768 )=62 muhUrta prApta hote haiN| candrake vIthI-paribhramaNakA kAlaabhaMtara-vIhIdo, bAhira-peraMta dobhiNa sasi-bivA / kamaso parimbhamaMte, bAsaTi * muhattaehi ahiehi // 18 // avireyassa pamANaM, aMsA tevIsayA muhattassa / hAro doNi sayANi, juttANi ekkavIseragaM // 184 // prayaM-donoM candrabimba kramazaH abhyantara vIthIse bAhya-vIthI paryanta bAsaTha muhUrtase kucha adhika kAlameM paribhramaNa (pUrA) karate haiM / isa adhikatA kA pramANa eka muhUrta ke teIsa bhAga prauna do sau ikkIsa hAra rUpa arthAt " muhUrta haiM / / 183-184 // pratyeka thIthI meM candrake eka muhUrta-parimita gamanakSetrakA pramANasammeliya bAhi, icchiya - parihIe bhaagmvhrivN| tassi tassi sasiNo, ekka - muhattambhi gadimAeM // 15 // ___ 1315 / 315089 / 1 / artha-samacchedarUpase bAsaThako milAkara usakA icchita paridhimeM bhAga denepara usa-usa vIthImeM candrakA eka muhUrta meM gamana pramANa bhAtA hai / / 185 // 1. 6. va. 22/23 /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA / 166-1858 ] paMcamI mahAhiyAro [ 287 vizeSArtha - 6263 muhUrtoM ko samaccheda vidhAnase milAne para arthAt bhinna tor3anepara '333" muhUtaM hote haiM / isakA candrako prathama vIthIkI paridhike pramANa meM bhAga denepara 4 ( 399946 : 13674 ) = 50736975 yojana arthAt 202942564646 mIla prApta hote haiM / 1 3 candrakA yaha gamana kSetra eka muhUrta arthAt 45 miniTa kA hai ! iso gamana kSetra meM 45 kA bhAga dene se candra kA eka miniTa kA gamana kSetra (202942569 - 48) - 4227976 mIla hotA hai / arthAt prathama mArga meM sthita candra eka miniTa meM 4227971 mIla gamana karatA hai / paMca sahassaM ahiyA, tehattari-joyaNANi tiya-kosA / laddha" muhutta gamaNaM, paDhama pahe sodariNassa ||186 // 5073 / ko 3 / artha - prathama pathameM candrake eka muhUrta ( 48 miniTa ) ke gamana kSetrakA pramANa pA~ca hajAra tihattara yojana aura tIna kosa prApta hotA hai !! - vizeSArtha-candrakA prathama vIthIkA gamanakSetra gAthAmeM jo 5073 yo0 aura 3 kosa kahA gayA hai / vaha sthUlatA se kahA hai / yathArtha meM isakA pramANa [ 21066 ] 5073 yojana, 2 kosa, 513 dhanuSa, 3 hAtha aura kucha adhika 5 aMgula hai / I sattattari savisesA, paMca sahassAriNa joyaNA kosA / - lakha muhutta gamaNaM, caMbalsa duijja vIhIe / / 187 / / 5077 1 ko 1 / - artha - dvitIya vIthI meM candrakA muhUrta kAla-parimita gamanakSetra pA~ca hajAra satattara (5077 ) yojana aura eka kosa prApta hotA hai / / 167 // 1. 6. ja. addha vizeSArtha - dvitIya vIthI meM candrakA eka muhUrta kA gamanakSetra [ 315319133335 ] 5077 yojana, 1 kosa, 184 dhanuSa, 2 hAtha aura kucha kama 13 aMgula pramANa haiM / joyaNa-paMca sahassA, sodI- juttA ya tiNi kolANi / laddha muhutta gamaNaM, caMdassa tahajja bohoe / / 168 / / 5080 | ko 3 / - tRtIya vIthI meM candrakA muhUrta-parimita gamanakSetra pA~ca hajAra assI (5080 ) yojana aura tIna kosa pramANa prApta hotA hai ||188|| - -
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilIyapaSpattI [ gAthA : 189-192 vizeSArtha - tRtIya payameM candrakA eka muhUrtakA gamana kSetra [ 315549166 = 23635 ] 5080 yojana, 3 kosa, 1854 dhanuSa, 3 hAtha aura kucha adhika 10 aMgula pramANa hai / / paMca-sahassA joraNa, culasIdI taha duvehiyA-kosA 1 laddha muhuta gamartha, paMvasa kathanamayi // 186 // 288 ] * 5084 / ko 2 | artha-caturtha mArga meM candrakA muhUrta-parimita gamana pA~ca hajAra caurAsI ( 5084 ) yojana tathA do kosa pramANa prApta hotA hai / / 169 / / vizeSArtha - caturtha patha meM candrakA eka muhUrtakA gamanakSetra [ 31578043 + 3335 ] 5084 yojana, 2 kosa, 1526 dhanuSa, 1 hAtha aura kucha adhika 3 aMgula hai / aTThAsIdI ahiyA, paMca sahassA ya joyaNA koso laddha muhusa gamaNaM, paMcamamage 5058 ko 1 / miyaMkassa ||10|t - artha - pAMcaveM mArga meM candrakA muhUrta-gamana pA~ca hajAra aThAsI ( 5088 ) yojana aura eka kosa pramANa prApta hotA hai ||10|| vizeSArtha - pA~ca mArga meM candrakA eka muhUrtakA gamanakSetra [ 3160101 / 15 ] 5088yojana, 1 kosa, 1197 dhanuSa, 0 hAtha aura kucha adhika 10 aMgula pramANa prApta hotA hai / bANaudi uttarANi paMca-sahasvANi jopaNA ca / gamaNaM himasukho chaTTa maggami // 16 // laddha muhatta 5092 / artha - chaTe mArga meM candrakA muhUrta-gamana pA~ca hajAra bAnava ( 5092 ) yojana pramANa prApta hotA hai // 191 // vizeSArtha - chaThe mArga meM gamana kSetrakA pramANa [ 31624046/ 13335] 5092 yojana, 0 kosa, 3 hAtha aura kucha adhika 18 aMgula hai / - paMcaiva sahassA, paNaNaudI joyaNA ti-kosA ya / lakha muhutta gamaNaM, sIvaMsuNo sakSama pahammi / / 162 / / 5095 / ko 3 / - sAtaveM pathameM candrakA muhUrta-gamana pA~ca hajAra paMcAnabe yojana aura tIna kosa pramANa - prApta hotA hai / / 192 / / vizeSAya - sAtaveM patha meM candrakA eka muhUrtakA gamana kSetra [31647 147/1363] 5095 yojana, 3 kosa, 538 dhanuSa, 3 hAtha aura kucha adhika 1 aMgula hai |
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 193-196 ] saptamo mahAhiyAro [ 286 paNa-saMkha-sahassANi, NavaNaudI joyaSA duve kosA / * lavaM muhatta - gamaNaM, prahama - magge 'himarucissa // 19 // 5. 19 / ka 2 prayaM-AThaveM pathameM candrakA muhUrta gamana pA~ca hajAra ninyAnavaM yojana aura do kosa pramANa prApta hotA hai / / 193 // vizeSArtha-pAThaveM pathameM candra eka muhUrta meM [ 31670115 33874] 5066 yojana, 2 kosa, 209 dhanuSa, 2 hAya aura kucha kama 9 aMgula gamana karatA hai| paMceva sahassANi, ti uttaraM joyaNANi ekka-sayaM / laddhamuhutta - gamaNaM, Navama - pahe tuhiNarAsissa // 164 / / artha-nauveM padhameM candrakA muhUrta-gamana pAMca hajAra eka sau tIna yojana pramANa prApta hotA hai / / 194 / / vizeSApaM-nauveM pathameM candra eka muhUrta ( 48 miniTa ) meM [ 316931135 161] 5103 yojana, * kosa, 1880 dhanuSa, 1 hAtha aura kucha adhika 16 aMgula gamana karatA hai / paMca-sahassA chAhiyamekka-sayaM joyaNA ti-kosA ya / laddha muhutta - gamaNaM, basama - pahe himamayUkhANaM // 165 / / 5106 / ko 3 / artha-dasaveM pathameM candroMkA muhUrta-gamana pAMca hajAra eka sau chaha yojana aura tona kosa pramANa pAyA jAtA hai // 195 / / vizeSArtha - dasaveM pathameM candra eka muhUrta meM [ 317162560 + 2515] 5106 yojana, 3 kosa, 1551 dhanuSa aura kucha kama 1 hAtha gamana karatA hai / paMca-sahassA vasa-juva-ekka-sayA joyaNA buve kosaa| laddha muhasa - mamaNaM, ekkarasa - pahe sasaMkassa // 16 // 5110 / ko 2 / prarya-gyArahaveM pathameM candrakA muhUrta-gamana pA~ca hajAra eka sau dasa yojana aura do kosa pramAraNa prApta hotA hai / / 196 // 1.pa.himaravissa, ba. himarasisi /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29. ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 197-200 vizeSArtha-gyArahaveM pathameM candra eka muhUrtameM [3173924 : 33135] 5110 yojana, 2 kosa, 1222 dhanuSa, * hAtha aura kucha kama 7 aMgula pramANa gamana karatA hai / joyaNa-paMca-sahassA, ekka-sayaM coddasuttaraM koso| laddha muhatta * gamaraNaM, bArasama - pahe sidaMsussa / / 167 / / 5114 1 ko 15 artha-bArahaveM pathameM candrakA muhUrta-gamana pAMca hajAra eka sau caudaha yojana aura eka kosa pramANa prApta hotA hai / / 197 / / vizeSArtha-bArahaveM pathameM candra eka muhUrta meM [ 317622433 33435 ] 5114 yojana, 1 kosa, 852 dhanuSa, 3 hAtha aura kucha adhika 14 aMgula pramANa gamana karatA hai / / aTThArasuttara - sayaM, paMca * sahassANi joyaNANi ca / laddha muhatta - gamaNaM, terasa - magge himaMsussa // 19 // artha-terahaveM mArga meM candrakA muhUrta-gamana pA~ca hajAra eka sau aThAraha yojana pramANa prApta hotA hai / / 198 // vizeSArtha- terahaveM pathameM candra eka muhUrta meM [ 317853164 15 ] 5118 yojana, 0 kosa, 563 dhanuSa, 2 hAtha aura kucha adhika 21 aMgula pramANa gamana karatA hai| paMca-sahassA igisamigidhIsa-judaM ca joyaNa ti-kosaa| laddha muhatta - gamaNa, coisama - pahammi caMvassa // 16 // 5121 1 ko 3 / artha-caudahaveM pathameM candrakA muhUrta-gamana kSetra pAMca hajAra eka sau ikkIsa yojana aura tona kosa pramANa prApta hotA hai // 199 / / vizeSArtha-caudahaveM mArga meM candra eka muhUrta meM [ 31808339411935 ] 5121 yojana, 3 kosa, 234 dhanuSa, 2 hAtha aura kucha adhika 4 aMgula pramANa gamana karatA hai| paMca-sahassekka-sayA, paNuvIsa joyaNA duve kosaa| laddha muhurA - gamaNaM, sIvaMsuNo bAhira - pahammi // 20 // 5125 / ko 2 / artha-bAhya pathameM candrakA muhUrta-gamana pAMca hajAra eka sau paccIsa yojana aura do kosa pramANa prApta hotA hai // 20 // vizeSArSa-bAhya ( pandrahaveM ) mArgameM candra eka muhUrtameM [ 3183133941115] 5125 yojana, 1 kosa, 1891 dhanuSa, 2 hAtha aura kucha kama 22 aMgula pramANa gamana karatA hai /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 200 ] vIthI saMkhyA pratyeka bIthI meM meruse candrakA antara ( yojanoM meM ) 21 " 1. 44820 yo0 2. 4485643 " 3 | 44892436 4. 44929427 9985 315780427 5. 44965 9993112 316010437** 6 4500247 1000044 316240 7. 450381 ,, 10007742,, 3164714IDa, 8. 4507436 10014933, 3167014, 9. 451111 10022212, 31663132, 10. 45147137 100295133, 317162 11. 451844 27 10036813, 31739 143 12. 45220333 13. 4525742 14. 4529346, 10058616, 3180837, 15.4532943 10065903 31831213 37 " " 19 " tamo mahAhiyAro candrake antara pramANa yAdikA vivaraNa 37 candrakA candrase antara (yojanoM meM) 99640 yo0 | 315059 yo0 99712134 3153191Y=Y=,, 997856 71 candrakI pratyeka bIthokI paridhi kA pramANa ( yojanoM meM ) , 315549 13 27 457 " 2911 427 " " pratyeka vIthI meM candrakA eka muhUrta ( 48 miniTa) kA gamana-kSetra yojana 5073 5077 5080 5084 kroma BY Our 1 5085 1 5092 0 5095 3 5.38 5066 2 206 5103 0 5106 3 1551 5110 749 11 2 1222 100441437317622I. 5114 1 862 100514437, 31765244 5.118 5.63 3 2 dhanuSa 0 513 184 1854 1526 1167 0 wkk' 5121 3 234 5125 6 1861 hAtha 3 kucha a0 5 2 kucha kama 13 3 kucha a. 10 1 ku0 zra0 3 ku0 pra0 10 3 ku0 pra018 3 ku0 a0 1 2 kucha kama 6 1 ku0 a0 16 1 ku0 kama 0 ku0 kama 7 ku. a. 14 2 ku. a. 21 2 ku. a. 4 2 ku0 kama 22 0 [ 291 0 3 aMgula
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 / tiloyapAttI [ gAthA : 201-205 rAhu vimAnakA varNana - sasahara-Nayara-talAvo, cattAri pamANa-aMgulANaM pi / hedvA gacchiya hoMti hu~, rAhu vimANassa dhayadaMDA // 20 // artha-candra ke nagaratalase cAra pramANAMgula nIce jAkara rAhu-vimAnake dhvaja-daNDa hote haiM / / 201 / / vizeSArtha--eka pramAragAMgula 500 utsedhAMguloM ke barAbara hotA hai / (ti0 10 prathama pra0 gAthA 107-108 ke ) isa niyamake anusAra 4 pramANAMguloMke dhanuSa Adi banAne para ( AP) 20 dhanuSa, 3 hAtha aura 8 aMgula prApta hote haiM / candra-vimAna talase rAhu vimAna kA dhvaja daNDa 20 dhanuSa, 3 hAtha aura 8 aMgula nIce hai / te rAhussa vimANA, aMjaNavaNNA arida-rayaNamayA / kicUNaM joyaNayaM, vikkhaMbha - judA tadava * bahalattaM // 202 // artha-ariSTa ratnoMse nirmita aMjanavarNavAle rAhuke ve vimAna kucha kama eka yojana pramANa vistArase saMyukta aura bistArase argha bAhalyavAle haiM / / 202 // paNNAsAhipa-du-sayA, kodaMDA rAhu-eyara-bAhalatta / evaM loya - viNicchaya * kattAyariyo paravati // 203 // paatthaantrN| artha-rAhu-nagarakA bAhalya do sau pacAsa dhanuSa-pramANa hai; aisA lokavinizcaya-kartA AcArya prarUpaNa karate haiM / / 203 / / paatthaantr| cau-goura-juttesu ya, jinamaMdira-maMDidesu nnyresu| tesubahu * parivArA, rAhU gAmeNa hoMti surA // 204 // prarya-cAra gopuroMse saMyukta aura jinamandiroMse muzobhita una nagaroMmeM bahuta parivAra sahita rAha nAmaka deva hote haiM / / 204 // / rAhuoMke bhedarAhUNa pura-talANaM, du-viyappArita havaMti gamaNANi / diraNa-panva-viyappehi, diNarAhU sasi-sariccha-gaI // 205 / / apaM-dina aura parva ke bhedase rAhuoMke purataloMke gamana do prakAra hote haiM / inameMse dinarAhukI gati candra ke sadRza hotI hai / / 205 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro pUrNimAkI pahicAna - jassa magne sasahara - binaM disedi ya tesu paripuNaM / so hodi puNNimaSakho, divaso iha mANuse loe // 206 // gAthA : 206-211 ] artha - unameM se jisa mArga meM candra nimna paripUrNa dikhatA hai, yahA~ manuSya loka meM vaha pUrNimA nAmaka divasa hotA hai || 206 // kRSNa pakSa honekA kAraNa tavIhIdo laMghiya dovasta mAruda-hudAsa - disAdo / tadanaMtara bIhIe, aiti hu viNarAhu-sasi-vinAM / / 207 / / atha - -usa ( abhyantara ) dIdhIko lAMghakara dinarAhu aura candra- bimba jambudvIpakI vAyavya aura Agneya dizAse tadanantara ( dvitIya ) vIthI meM Ate haiM || 207 tAdhe sasahara-maMDala solasa-bhAgesu ekka bhAgaMso / AvaramANo dIsadi, rAhU laMgharaNa viseseNaM // 208 || * - - artha - dvitIya vIthIko prApta honepara rAhuke gamana vizeSase candramaNDalake solaha bhAgoM meM se eka bhAga AcchAdita dikhatA hai ||208 || ala-visAe laMdhiya, sasibiMbaM evi vohi addhaso / sesaddha khuNa gacchavi, avara sasi bhamida hedUvo // 206 // - 1 293 artha --- pazcAt candrabimba Agneya dizAse lAMghakara vIthIke artha bhAgameM jAtA hai, dvitIya candrase bhramita honeke kAraNa zeSa ardha-mAgameM nahIM jAtA hai ( kyoMki do candra milakara eka pariSi ko pUrA karate haiM ) || 209 // tadanaMtara maggAI, riNaccaM laMgheti rAhu-sasi bibA / paraggi disAhito, evaM sesAsu bIhI // 210 // - artha - isIprakAra zeSa vIthiyoM meM bhI rAhu aura candrabimba vAyavya evaM Agneya dizAse nitya tadanantara mArgoM ko lAMghate haiM / / 210 / - bibasa diNaM paDa, ekkeSaka-pahammi bhAgamekkekkaM / pacchAdedi hu rAhU, paNagarasa kalAu pariyaMtaM / / 211 // artha - rAhu pratidina eka-eka patha meM pandraha kalA paryanta candra- bimbake eka-eka bhAgako AcchAdita karatA hai / / 211 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 212-214 amAvasyAko pahicAnaidha ekkakka-kalAe, AvarivAe khu rAha - bibeNaM / caMdekka-kalA magge, jassi dissevi so ya amavassA // 212|| pratha-isaprakAra rAhu-bimbake dvArA eka-eka karake kalAoMke AcchAdita ho jAnepara jisa mArga meM candrako eka hI kalA dikhatI hai vaha amAvasyA divasa hotA hai 11212 / / cAndra-divasakA pramANaekkattIsa - muhuttA, adirego caMda-vAsara-pamANaM / tevIsaMsA hAro, cau - saya - bAdAla - mettA ya / / 213 // prarya - cAndra divasakA pramANa ikatosa muhUrta aura eka muhUrta ke cAra sau bayAlIsa bhAgoMmeMse teIsa bhAga adhika hai / / 213 / / vizeSArtha-candrakI abhyantara vIthokI paridhi 315086 yojana hai, jise do candra 62 muhartameM pUrNa karate haiM ataH eka candrakA divasa pramANa ( 621 2 = ) 314 muhUrta hotA hai| FDHA athavA eka candrake kula gaganakhaNDa 546 0 0 haiM aura candra eka muhUrta meM 1768 gaganakhaNDoMpara bhramaNa karatA hai ata: sampUrNa gaganakhaNDoMpara bhramaNa karane meM use ( 54900 1768= ) 31446 muhUrta lageMge / yahI usakA divasa pramANa hai / 15 dina paryanta candra kalAkI pratidinako hAnikA pramANa-- paDivAe vAsarAdo, vIhi paDi sasaharassa so raah| ekkevaka - kalaM mucavi, puNimayaM jAva laMghaNado // 214 / / prathaM-vaha rAhu pratipad dinase eka-eka vIthImeM gamana vizeSa dvArA pUrNimA paryanta candrakI eka-eka kalA ko chor3atA hai / / 214 / / vizeSArtha-candra vimAnakA vistAra yojana hai aura usake bhAga 16 haiM, ataH jaba 16 bhAgoMkA vistAra yo0 hai taba eka bhAgakA vistAra ( 16- ) yojana hotA hai arthAt rAha pratidina pratyeka paridhimeM yo0 ( 22915 mIla ) dhyAsa vAlI eka-eka kalA ko chor3atA hai|
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 215-218 ] sattamo mahAyiAro [ 265 matAntarase kRSNa evaM zukla pakSa hone ke kAraNaprahavA sasahara-jiMbaM, paNNarasa-diNAi tassahAveNaM / kasaraNAbhaM sukalAbha, tettiyamettANi pariNamadi // 215 / / artha-athavA, candra-bimba apane svabhAva se hI pandraha dinoMtaka kRSNa kAnti svarUpa aura itane hI dinoM taka zukla kAnti svarUpa pariNamatA hai / / 215 / / candra grahaNakA kAraNa evaM kAlapuha puha sasi-bivANi, chammAsesu ca puNNimaMtammi / chAvaMti pavya - rAhU, NiyameNaM gadi - visesehi / / 216 / / artha - parva-rAha niyamase gati-vizeSake kAraNa chaha mAsoMmeM pUNimAke antameM pRthak-pRthak candra-bimboMko AcchAdita karate haiM / / 216 // vizeSArtha -kucha kama eka yojana vistAravAle rAhu vimAna candra vimAnase cAra pramANAMgula ( 20 dhanuSa, 3 hAtha aura 8 agula ) noce haiM / inameMse parvarAhu apanI gati vizeSake kAraNa pUrNimAke antameM jo candra vimAnoMko pAcchAdita karate haiM taba candra grahaNa hotA hai| sUryako saMcAra bhUmi kA pramANa evaM avasthAnajaMbUdovammi duve, vivAyarA tANa ekaka - cAramahI / ravibibAhiya-paNa-saya-bahuttarA joyaNANi tabvAso // 217 // 510 / / / / artha-jambUdvIpameM do sUrya haiM / unakI cAra-pRthivI eka hI hai / isa cAra-pRthivIkA vistAra sUrya bimbake vistAra yo0) se adhika pAca sau dasa ( 51 // ) yojana pramANa hai / / 217 // sIdI - judamekka - sayaM, jaMbUdIye carati mattaMDA / tIsuttara-ti-sayANi, viNayara-bibAhiyANi lavaNammi // 218 / / 150 / 330 / / artha-sUrya eka sau assI ( 180 ) yojana jambUdvIpameM aura dinakara bimba ( ke vistAra yo ) se adhika tInasau tIsa ( 330) yojana lavaNasamudra meM gamana karate haiM // 218 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ] tiloyapaNNattI [gAyA : 216-222 sUrya-vIthiyoMkA pramANa, vistAra prAdi aura antarAlakA varNana causIdI-hiya-sayaM, viNayara-bhaggAo' hoMti edANaM / biba - samANA vAsA, ekkekkANaM tadaddha - bahalAM // 216 / / artha-- sUryakI galiyAM eka sau caurAsI ( 184 ) haiM / inameMse pratyeka galokA vistAra bimba-vistAra sadRza yojana aura bAhalya isase prAdhA ( 3 yojana ) hai / / 21 / / tesodI-ahiya-sayaM, diNesa-vIhINa hodi viscAlaM / ekka-pahammi caraMte, doNi pi ya bhANu-dhiyANi // 220 // martha-sUrya kI ( 184 ) galiyoM meM eka sau terAsI ( 183 ) antarAla hote haiN| donoM hI sUrya-bimba eka pathameM gamana karate haiM / / 220 / / sUryako prathama vIthIkA aura meruke bIca antara-pramANasaTri-juI ti-sayANi, maMDara-ruvaM ca jaMbuvIvassa / vAse sohiya dalide, sUrAdima-paha-surahi-viccAlaM // 22 // 360 / 44820 / arya-jambadvIpake vistArameMse tIna sau sATha ( 360 ) yojana aura meruke vistArako ghaTAkara zeSako AdhA karanepara sUryake prathama patha evaM mehake madhyakA antarAlapramANa prApta hotA hai // 22 // vizeSArya-jambUdvIpakA vi0 100000 yo0 - ( 18042) = 66640 yo / 99640 - 100000 meru vi0-89640; 26640 : 2=44820 yo prathama patha aura meruke bIcakA antarAla / vizeSake lie isI pra0 ko gAthA 121 kA vizeSArtha draSTavya hai| sUryakI dhra va rAzikA pramANaekkattIsa-sahassA, ekka-sayaM joyaNANi aDavaNNA / igisaTThIe bhajive, dhuva - rAsI hodi dumaNoNaM // 222 // martha -ikatIsa hajAra eka sau aTThAvana yojanoM meM ikasaThakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA ( 18 yA 510 yo0) sUryokI dhra varAzikA pramANa hotA hai / / 222 / / 1. da bibAo, ba. dhIhIo /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 297 gAthA : 223-225 ] sattamo mahAhiyAro sUrya-pathoMke bIca antarakA pramANadivasayara - vina - calamInIsamAhiya - saeNaM / ghuvarAsissa pa majjha, sohejjasu tattha avasesaM // 223 // tesIvi-juda sadeNaM, bhajidavyaM tammi hovi jaM lddh| ghohiM paddhi NAdavyaM, taraNoNaM laMghaNa - pamANaM / / 224 / / arya-dhra varAzimeMse eka sau caurAsI ( 184 ) se guNita sUrya-bimbakA vistAra ghaTA denepara jo zeSa rahe usameM eka so terAsIkA bhAga denepara jo labdha prApta ho, utanA sUryoM kA pratyeka vIthIke prati laMghanakA pramANa arthAt eka vIthIse dUsarI vIthoke bocakA antarAla jAnanA cAhie / / 223-224 / / vizeSArtha-dhra varAzikA pramANa 15 ( 51016) yojana, sUrya-bimbakA vistAra yojana, sUryakI vIthiyAM 184 aura vIthiyoMke antarAla 183 haiN| sUryako eka vIthokA vistAra yo0 hai taba 184 vIthiyoMkA vistAra kitanA hogA? isaprakAra rAzika karane para 414= 4 yojana prApta hue / ise dhra barAzi ( cArakSetra ) ke pramANameMse ghaTA denepara (15-16)=22312 yojana 184 galiyoMkA antarAla prApta hotA hai| 184 galiyoMke antarAla 153 hI hote haiM ataH sampUrNa galiyoMke antara-pramANameM 183 kA bhAga denepara eka galIse dUsarI galIke bIcakA antara ( 32126 : 183 )-2 yojana prApta hotA hai / sUrya ke pratidina gamanakSetrakA pramANasammettaM paha-viccaM, taM mANaM doNi joyaNA hoti / tassi ravi - biMba - jude, paha - sUcIyo viriNavassa / / 22 / / artha-pratyeka vIthIke utane antarAlakA pramANa do yojana hai / jisameM sUryabimbakA vistAra ( yo0) milA denepara sUrya ke patha-sUcIkA pramANa 246 yojana athavA yojana hotA hai arthAt sUryako pratidina eka galI pAra kara dUsarI galI meM praveza karane taka 21 yojana pramANa gamana karanA par3atA hai / / 22 / / 1. da. ba. ka. ja..
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ] tiloyapaNAtI / :226-229 merusa sAthiyoM kA antara prApta karanekA vidhAnapaDhama-pahAdo raviNo, bAhira-maggammi gamaNa-kAlammi / pati- maga - mettiyaM khiva - viccAlaM maMdarakANaM // 226 / / artha--sUryake prathama pathase ( dvitIyAdi ) bAhya vIthiyoMkI aora jAte samaya pratyeka mArga ( kI paridhi ke pramANa ) meM itanA ( yo0 ) milAte jAne para meru aura sUrya ke bIcakA antara prApta hotA hai / / 226 // ahavA rUUNaM i8 - pahaM, paha-sUci-caeNa guNiya melajja / tavaNAdima-paha-maMdara-viccAle hodi iTTha - viccAlaM // 227 // athavA, eka kama iSTa pathako patha sUcI cayase guNA karake prApta pramANako sUryake Adi ( prathama ) patha aura meruke bIca jo antarAla hai usameM milA denepara iSTa antarAlakA pramANa hotA hai / / 227 / / vizeSApaM yathA-meruse pA~caveM pathakA antarAla prApta karane ke lie-- iSTa patha 5 - 1 =4; ( pathasUcIcaya ) x 4 = 10- 114544820 + 1145- 4483116 yojana antara meruse pAMcavIM vIthIkA hai| prathamAdi pathoM meM meruse sUryakA antaracaubAla-sahassANi, aTTha-sayA joyaNANi bosaM pi / evaM paDhama-paha-dviva-diraNayara - kaNayadi - viccAlaM // 22 // 44820 artha-prathama pathameM sUrya aura meruke bIca cavAlIsa hajAra ATha sau bIsa (44820) yojana pramANa antarAla hai / / 228 / / caubAla-sahassA aDa-sayANi bAvIsa bhaannubib-juvaa| joyaNayA vizyi-pahe, ticvaMsu sumeru - vighAlaM // 226 // 44822 / / artha-dvitIya pathameM sUrya aura meruke bIca sUryabimba sahita cavAlIsa hajAra ATha sau bAIsa ( 448226) yojana-pramANa antarAla hai // 229 // 1. da. 44822 / ba. 44022 / 48.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattama mahAhiyAro caudAla- sahassA aDa-sayANi paNuyosa joyaNANi kalA / paNutIsa taijja pahe pataMga hemaddi vikacAlaM // 230 // 44825 / 31 / evamAdi- majjhima-pa-pariyaMtaM vedavyaM / gAthA : 230 - 232 ] isaprakAra zrAdi ( prathama patha ) se lekara madhyama ( ayaM - tRtIya patha meM sUrya aura suvarNa parvatake bIca cavAlIsa hajAra ATha sau paccIsa yojana aura paiMtIsa kalA ( 44802533 yo0 ) pramANa antarAla hai / / 230 / / madhyama pathameM sUrya aura merukA antara paMcAla - sahassA, paNahatari joyaNANi zravirekA / majjhima-paha - Thiva-divamaNi cAmIyara sela vizvAlaM / / 231 // 45075 / - evaM ducarima-magaMtaM davvaM / artha - madhyama pathameM sthita sUrya aura suvarNazaila ke bIcakA antarAla kucha adhika paiMtAlIsa hajAra pacahattara yojana hai // 231 // - isaprakAra dvicarama mArga paryanta le jAnA cAhie / vizeSArtha - madhyama vIthImeM sthita sUryakA meru parvata se antara pramANa 44820 + (Nx 13 ) = 45075 yojana hai / gAthA meM adiregA pada kyoM diyA gayA hai, yaha samajhameM nahIM AyA / bAhya patha sthita sUryakA meruse antara 3 ) mArga paryanta jAnanA cAhie / - paNadAla sahassANa, tiSNi-sayA tIsa- joyaNAyariyA / bAhira paha ra-paha-Thida-vAsarakara kaMtraNa sela viccAlaM // 232 // - ( 45330 ) yojana pramANa antarAla kahA gayA hai / / 232 || [ 2ee - yathA -- 44820+ (4153 ) = 45330 yojana | 45330 / bAhya patha meM sthita sUrya aura suvarNazelake bIca paiMtAlIsa hajAra tIna sau tIsa
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ] tiloya paNNattI bAhira bahAdu zrAdima-magge tavaNassa zrAgamaNa-kAle / pudhvaM khevaM soha, durima-paha pahubi jAva paDhama-pahaM // 233 // artha- sUryake bAhya mArgase prathama mArgakI ora Ate samaya pUrva vRddhiko kama karanepara dvicarama pathase lekara prathama patha paryantakA antarAla pramANa jAnanA cAhie // 233 // donoM sUryakA pArasparika antara antarAla / [ gAthA : 233 - 237 sahi judA ti sAriMga, sohajjasu jaMbudIva-dammi | jaM sesaM paDhama pahe donhaM dumaNINa vicacAla // 234 // - patha ( sthita ) donoM sUryoMke bIca antarAla rahatA hai ||234|| vizeSArtha - jambUdvIpakA vistAra 100000 yo0 artha- jambUdvIpa ke vistAra DIsI sATha yojana kama karane para jo zeSa rahe utanA prathama - - ( 180x2 ) = 99640 yo0 navaudi sahassA chassayANi caudAla- joyaNANi pi / tavaraNANi zrAvAhA, ambhaMtara maMDala ThivANaM // 235 // / 99640 / artha - zrabhyantara maNDalameM sthita donoM sUryakA antarAla ninyAnabaM hajAra chaha sau cAlIsa ( 19640 ) yojana prabhAra hai / / 235 / / sUryokI antarAla vRddhikA pramANa viNava- paha-sUci-cae, dosa' guNive havedi bhANUgaM / zrabAhAe baDDhI, joyarapayA paMca paMcatIsa - kalA // 236 // / 5 / 31 / artha- sUrya kI patha sUcI- vRddhiko do se guNita karane para sUryokI antarAla-vRddhikA pramANa prApta hotA hai jo pA~ca yojana aura paiMtIsa kalA adhika hai / / 236 / / vizeSArtha - sUrya - patha- sUcI 4 4 2 pramANa hai / - yA yojana antarAla vRddhikA ALBA sUryakA abhISTa antarAla prApta karanekA vidhAna - rUghoNaM iTha - pahaM, guNivaNaM magga sUi vaDDIe / paDhamAmAhAmiliyaM vAsaraNAhANa iTTha vizvacAlaM // 237 // 4 ,
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 238 - 236 ] sattamo mahAhiyA [ 301 artha - eka kama iSTa- pathako dviguNita mArga sUcI - vRddhise guNA karanepara jo pramANa prApta ho use prathama antarAla meM milA denese sUryakA abhISTa antarAla pramANa prApta hotA hai / / 237 // dvitIyAdi pathoM meM sUryakA pArasparika antara pramANa NavaNaudi sahassA chassayANi paNadAla joyarANi kalA / paNatIsa duijja pahe, donhaM bhANUNa viccAlaM ||238 // 99645 / 31 / evaM majkima mataM vayaM / zrayaM - dvitIya pathameM donoM sUryokA antarAla ninyAnabe hajAra chaha sau paiMtAlIsa yojana aura paiMtIsa bhAga ( 9964535 yo0 ) pramANa hai || 238 // isa prakAra madhyama mArga taka lejAnA cAhie / vizeSArtha - yahA~ iSTa patha 2rA hai| gA0 237 ke niyamAnusAra 2 - [ ( 15 ) + e9640 ] - 9964435 yo0 antarAla hai / ekkaM lavalaM paNa bhahiya-sayaM joyaNANi adirego / majjhima-pahammi dohaM, sahassa-kiraNANa-viccAlaM / / 236 // 100150 / 1 = 1 // evaM ducarima-maggataM vayaM / artha- - madhyama pathameM donoM sUryokA antarAla kucha adhika eka lAkha eka sau pacAsa ( 100 150 ) yojana pramANa hotA hai / / 239 // vizeSArtha - iSTa patha 93 vA~ hai / isameMse 1 ghaTA denepara 92 zeSa rahate haiM yahI 92 vIM cauthI madhyama patha hai / ( dviguNita patha sUcI 2 ) 2=5126 yo0 / ( prathama pathameM sUryokA antarAla 99640 yo0 ) + 51246 yo0 = 10015236 mo0 madhyama pathameM sUryokA antarAla hai| mUla saMdRSTise yaha pramANa adhika hai / isIlie gAthA meM 'adirego' pada AyA hai / isIprakAra dvicarama arthAt 182 vIdhiyoM paryanta le jAnA cAhie / sUryakI galiyA 184 haiM kintu prakSepa kevala 183 pathameM milAyA jAtA hai, isalie dvicarama patha 182 hogA !
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 } tiloyapaNNattI [ gAthA : 240-243 ekkaM joyaNa-lakvaM, saTThI-juttANi chassayANi pi / mAhira - pahammi doha, sahassakiraNANa viccAlaM // 240 // 100660 / prayaM-bAhya pathameM donoM sUryokA ( pArasparika ) antarAla eka lAkha chaha sau sATha (100660) yojana pramANa hai // 24011 vizeSArtha - iSTa patha 184 - 1=183 / 69640 + ( 183 ) -- 100660 yojana antarAla hai| sUryakA vistAra prApta karanekI vidhiicchaMto ravi-biyaM, sohejjasu sayala bohi viccAlaM / dhuvarAsissa ya majhe, culasIvI-juda-saveNa bhajivavvaM // 241 / / 1158 | 123 / artha-yadi sUryabimbakA vistAra jAnanekI icchA ho to dhra barAzimeMse samasta mArgAntarAlako ghaTAkara zeSameM eka sau caurAsIkA bhAga denA cAhie / isakA bhAgaphala hI sUryabimba ke vistArakA pramANa hai / / 241 // vizeSArtha -dhra barAzikA pramANa yo0 hai aura sarva pathoMke antarAlakA pramANa 23320 yojana hai| 9115 - 12 = 4 yo I -3 184- yojana sUryabimbake vistAra kA pramANa / ravimagge icchaMto, vAsaramaNi-biba-bahala saMkhAe / tassa ya bIhI bahalaM, bhajiNaM se vi pANayedavyaM // 242 // artha-yadi sUrya ke mArgako jAnanekI icchA ho to usake bimbake bAhalya ( vistAra) kA vIthI-vistAra ( . yo. ) meM bhAga dekara mArgokA pramANa le AnA cAhie / / 242 / / ahavA sUrya-mArgokA pramANa prApta karanekI vidhiviNavai-pahaMtarANi, sohiya dhuvarAsimmi bhajivUNaM / ravi - bibeNaM ANasu, ravimagge vijaNabANaudI // 243 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 244 - 246 ] = athavA... - varAzimeMse sUrya ke mArgAntarAloMko ghaTAkara zeSameM ravibimba ( vistAra ) kA bhAga denepara bAnabe ke dUne arthAt eka sau caurAsI sUryamArgIkA pramANa prApta hotA hai || 243 || vizeSArtha - ( varAzi 3178 ) -- 23620 11 *** 184 bIthiyA~ ( sUrya kI ) haiM / cArakSetrakA pramANa prApta karanekI vidhi satamo mahAhiyAro | 12 / 184 / ' viNavai-paha sUci-cae', tiya-sIdI-jUda saNa saMguNide | hobi hu cArakakhettaM biMbUNaM tajjudaM sayalaM / / 244 / / t - = 13270 / 183 / laddha 510 / artha - sUrya kI patha sUcI- vRddhiko eka sau terAsIse guNA karane para jo ( rAzi ) prApta ho utanA bimba vistArase rahita sUryakA cArakSetra hotA hai| isameM bimba vistAra milA denepara samasta cAra kSetrakA pramANa prApta hotA hai || 244 // 1 dina-raya Ni jANaNa maMdara parihi phudi, vizeSArya -- ( sUrya patha sUcI vRddhi 3deg yo0 ) x 183 = 31110 - 510 yo0 bimba rahita cArakSetra; 510 + 5106 yo0 samasta cArakSetrakA pramANa / pratijJA - zrAvava timirANa kAla-parimANaM / [ 303 caDaNavadi sayaM parUvemo // 245 // - 164 / artha - ( aba ) dina aura rAtriko jAnane ke lie Atapa aura timirake kAla pramANakA evaM meru paridhi Adi eka sI caurAnabe ( 194 ) paridhiyoMkA prarUpaNa karate haiM / / 245 / / meru- paridhikA pramANa ekkattIsa - sahassA, joyaNayA issayApi bAbIsaM / maMdaragiriva pariraya rAsissa havedi parimANaM // 246 // 31622 / 16.ka. 1802 / 148 / 2. 6. ba. ka. ja. bIe /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ) tiloyapaNNattI [ gAthA : 247-248 madhaM-sumeru parvatako paridhi-rAzi ikatIsa hajAra chaha sau bAIsa ( 31622) yojana pramANa hai // 246 / / vizeSArtha- meru viSkambha 10000 yojana hai aura isakI paridhi 31622 yojana hai| vargamUla nikAlane para jo avazeSa bace haiM ve chor3a diye gaye haiN| kSemA aura avadhyA ke praNidhi bhAgoMkI paridhiNabha-chakka-satta-sattA, sattekkaMka - kameNa joyrgyaa| aTTa-hiba'-paMca bhAgA, khemAvajhANa paNidhi-parihi tti / / 247 // 177760 / / / artha-kSemA aura avadhyA nagarIke pariNadhibhAgoMmeM paridhi zUnya, chaha, sAta, sAta, sAta aura eka, ina aMkoMke kramase arthAt 177760 yojana aura eka yojanake pATha bhAgoMmeMse pAca bhAga pramANa hai / / 247 // vizeSArtha -jambUdvIpa sthita sumeru parvatakA tala vistAra 10000 yo0, sumeruke donoM ora sthita bhadrazAla vanoMkA vistAra ( 220004 2 )=44000 yo0 aura isake Age kacchA, sukacchA Adi 32 dezoMmeM se pratyeka dezakA vistAra 22125 yojana hai / gAthAmeM kacchAdeza sthita kSemA nagarI aura gandhamAlinI deza sthita avadhyA nagarIke pariNavibhAga paryantakI paridhi nikAlI hai; jo isaprakAra hai 10000 +44000 + 22126 yo = 562126 yo / caturthAdhikAra gAthA E ke niyamAnusAra isakI paridhiV(562123)2-10 = 1423085 - 1777605 yojana prApta hotI hai| yahA~ evaM Age bhI sarvatra vargamUla nikAlaneke uparAnta jo rAzi zeSa rahatI ( bacatI hai vaha chor3a dI gaI hai| kSemapurI aura ayodhyAke praNidhibhAgameM paridhikA pramANaakka-eca-caukkA gaveka-aMka-kameNa joyaNayA / si-kalAmao parihi saMkhA, khemapurI-yaujmANa majha-paNiSIe // 24 // 194918 / / / 1 da.ka. ka. ja. hidA-paMcabhAge /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 249-250 ] sattamo mahAhiyAro [ 305 artha -kSemapurI aura ayodhyA nagarIke prariNa vibhAgameM paridhikA pramANa pATha. eka, nau cAra, nau aura eka ina aMkoMke kramase arthAt 194918 yojana aura tIna kalA adhika hai / / 248 / / vizeSArtha-kSemapurI aura ayodhyA nagarIke pUrva 500-500 yojana vistAra vAle citrakUTa evaM devamAla nAmaka do vakSAra parvata haiM / pUrva paridhimeM do kSetroM aura ina do parvatoMkI paridhi milA denese kSemapurI evaM ayodhyAke praNidhibhAgoMkI paridhikA pramANa prApta hotA hai| yathA 1000 + 44251 yo0-54251 yojana / (54253) x 10=16' = 171576 yojana / (pUrva paridhi 1777605 yo0)+ 171571 = 1949156 yojana / khaDgapurI aura ariSTAke praNidhibhAgoMkI paridhicau-gayaNa-satta-Nava-gaha-dugANa aMka-kkameNa joynnyaa| ti-kalAo khamgariTTA paNidhIe parihi parimANaM // 246 // 209704 / / artha-khaDgapurI aura ariSTA nagariyoMke praNidhibhAgameM paridhikA pramANa cAra, zUnya, sAta, nau, zUnya aura do, ina aMkoMke kramase arthAt 206704 yojana aura tIna kalA adhika hai / / 246 / / vizeSArtha-khaDgapurI aura ariSTAke pUrva meM 125-125 yojana vistAra vAlI amimAlinI aura dravatI vibhaMgA nadiyA~ haiM / pUrva paridhimeM do kSetroM aura ina do nadiyoM kI paridhi milA dene para upayukta pramANa prApta hotA hai| yathA 44254 + 250 = 46753 = ? yo0 / Virg3}. x 10 = 56144 = 14786 yojana / 1946183 + 14784 =2097043 yojana / cakrapuro aura ariSTapurIke praNidhibhAgoMkI paridhiduga-chakka-aTu-chakkA, duga-yuga-aMka-ekameNa joynnyaa| ekka-kalA parimANaM, cakkAridvANa paNidhi-parihIe // 250 // 226862 / / - artha-cakrapurI aura ariSTaparIke prariMga vibhAgameM paridhikA pramANa do, chaha, pATha, chaha, do aura do ina aMkoMke kramase arthAt 226862 yojana aura eka kalA adhika hai / / 250 / /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapatI [ gAyA | 251-253 vizeSArtha- do kSetroM aura nAgagiri evaM nalinakuTakI paridhi pUrva paridhimeM milA denepara uparyukta paridhi prApta hotI hai| yathA - 209704 + 17157 - 226862 yo0 / khaDgA aura aparAjitAko paridhi 306 ] aDha cau-chakka ekkA, cau-duga- aMka-dhakameNa joyaNayA / ekka-kalA vaggAra jivANa NayarI majbha-pariho sA / / 251 // 241648 / 2 / artha - khaDgA aura aparAjitA nagariyoMke madhya usa paridhikA pramANa ATha, cAra, graha, eka, cAra aura do, ina aMkoMke kramase arthAt 241648 yojana aura eka kalA hai / / 251 / / vizeSArtha - do kSetra aura grAhvatI evaM phenamAlinI ina do vibhaMgA nadiyoMkI paridhi pUrva paridhi meM milA denepara ( 2266623 + 14786 ) 2416486 yojana paridhi prApta 11= hotI hai / maMjUSA aura jayantA paryanta paridhi pramANa - paMca-gayaNa aTThA, paMca durgaka kakameNa joyaNamA / sapta kalAo maMjusa jayaMtapura- majjha-parihI sA // 252 // 258805 / / artha- maMjUSA aura jayantapuroMke madhya meM paridhi pA~ca, zUnya, ATha, ATha, aMkoM ke kramase arthAt 258805 yojana aura sAta kalA pramANa hai / / 252 // pA~ca aura do, ina vizeSArtha - do kSetroM aura padmakUTa evaM sUryagiri vakSAra parvatoMkI paridhi, pUrva pramANa meM milA denepara uparyukta kSetroMkI ( 2416453 + 17157 yo0 } = 2588051 yojana paridhi prApta hotI hai / zrauSadhipura aura vaijayantIko paridhi - ekkaNava paMca-tiya-satta dugA aMka- vakameNa joSaNayA / satta kalAzrI parihI, zrosahipura baddajayaMtANaM // 253 // - 273591 / 1 / artha - auSadhi aura vaijayantI nagarIkI paridhi eka, nI, pA~ca, tIna, sAta aura do, ina aMkoM kramase arthAt 273521 yojana aura sAta kalA pramANa hai / / 253 / /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 254-256 ] sattamo mahAyiAro [ 307 vizeSArtha-do kSetroM evaM paMkavatI aura gabhIramAlinI nadiyoMkI paridhi, pUrva pramANa meM misA denepara (2588051 + 14786 yo0)=2735916 yojana uparyukta paridhikA pramANa prApta hotA hai| vijayapurI aura puNDarI kiNIko paridhiNava-cau-satta-NahAI, Navaya-dugA joyaNANi aMka-kame / paMca-kalApro parihI, vijayapurI- purIgiraNINaM pi // 254 // 290746 1: / artha - vijayapurI aura puNDarI kiNI nagariyoMkI paridhi nI, cAra, sAta, zUnya, nau aura do, ina aMkoMke kramase arthAt 290746 yojana aura pauca kalA pramANa hai // 254 / / vizeSArtha-do kSetroM aura candragiri evaM eka zaila vakSAroMkI paridhi, pUrva paridhike pramANameM milA denepara ( 273591 + 171573 )-2607493 yojana upayukta paridhikA pramANa prApta hotA hai| sUryakI abhyantara vIthIko paridhitiya-joyaNa-lakkhANi, paNNarasa-sahassayANi unnnnudii| sayabhaMtara - magge, pariraya - rAsissa parimAraNaM // 255 / / 315089 / artha -sUryake saba mArgI meMse abhyantara mArgameM paridhi-rAzikA pramANa tIna lAkha pandraha hajAra navAsI ( 315086 ) yojana hai / / 255 / / vizeSArtha -jambUdvIpameM sUryake cArakSetrakA pramANa 180 yojana hai| donoM pArzvabhAgoMkA ( 18042)-360 yojana / (ja0 kA vi0 100000 yo0) --- 360 yo0-66640 yojana sUryako prathama bothIkA vyAsa hai aura isako paridhiV { 66640x10-315086 yojana hai / jo zeSa bace the chor3a die gaye haiM / sUrya ke paridhi prakSepakA pramANasesANaM maggANaM, parihI parimANa-jANaNa-NimittaM / parihi khebaM vocchaM, gurUbadesANusAreNaM // 256 / /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 1 tiloyapaNNattI [ gAyA : 257-260 artha - zeSa mArgoM ke paridhi pramANako jAnane hetu guru-upadezake anusAra parivi-prakSepa kahate haiM / / 256 / / sUra-paha - sui vaDDI, duguNaM kADhUNa vaggidRNaM ca / dasa guniye jaM mUlaM, parihnikleko imo hoi / / 257 / / artha - sUrya-pathoM kI sUcI - vRddhiko dugunA karake usakA varga karaneke pazcAt jo pramANa prApta ho use dasa se guNA karanepara prApta huI rAzike vargamUla pramAraNa uparyukta paridhikSepa ( parikSivRddhi ) hotA hai || 257 // vizeSAtha- sUryapatha - sUcIvRddhikA pramANa yo0 hai / = 4 (Y=x 2 ) *X 108 1716 yo0 paridhi vRddhi | sarasa- joyaNANi adiregA tassa hoI parimANaM / aTThakSIsaM praMsA, hAro taha ekkasI ya // 258 // 17 / 36 / artha - ukta paridhi - prakSepakA pramANa sattaraha yojana aura eka yojanake ikasaTha bhAgoM meM se ar3atIsa bhAga adhika ( 1736 yo0 ) hai ||25|| dvitIya Adi vothiyoMkI paridhi ti-joyaNa-lakkhANi, paNNa rasa- sahassa ekka-saya chakkA / aTThattIsa kalAo, sA parihI vidiya maggami / / 256 // kalA hai / / 259|| 315106 / 16 / artha- dvitIya mArga meM vaha paridhi tIna lAkha pandraha hajAra eka sau chaha yojana aura ar3atIsa - 315789 + 173631510636 yojana / cavIsa-judevaka-sayaM, paNNarasa sahasta joyaNa ti-lakkhA / paNNarasa kalA pariho, parimANaM taviya vIhIe // 260 // 315124 / / / / artha - tRtIya bIdhI meM paridhikA pramANa tIna lAkha pandraha hajAra eka sau cobIsa aura pandrah kalA ( 31512411 0 ) hai / 260 / /
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 261-264 ] sattamo mahAhiyAro [ 306 3151063 + 173631512462 yojana / ekkattAleSaka-sayaM, paNarasa-sahassa joyaNa ti-lkkhaa| tevaNNa * kalA turime, pahammi parihIe parimANaM // 261 // ___ 315141 1 53 / artha caturthapathameM paridhikA pramANa tIna lAkha pandraha hajAra eka sau ikatAlIsa yojana aura tirepana kalA ( 31514133 yo0 ) hai / / 261 / / 315.12411+1 =31514151 yojana hai / upasadvi-jadeSaka-sayaM, paNNarasa-sahassa joyaNa ti-lkkhaa| igisaTThI - pavihattA, tIsa - kalA paMcama - pahe sA // 262 // 315159 / / prayaM-paMcama pathameM vaha paridhi tIna lAkha pandraha hajAra eka so unasaTha yojana aura ikasaTha se vibhakta tIsa kalA adhika hai / / 262 // 3151411+17.61515666 yojana ! evaM pubuppaNNe, parihi-kheva 'melidUNa uvari-udhAra / parihi-pamANaM jAva - bucarima - parihiM ti dadhvaM // 26 // artha - isaprakAra pUrvotpanna paridhi-pramANameM paridhikSepa milAkara dvicarama paridhi paryanta prAge-Age paridhi pramANa jAnanA cAhie / / 263 / / sUryake bAhya-pathakA paridhi pramANacohasa-juma-ti-sayANi, praharasa-sahassa joyaNa ti-lakkhA / sUrassa bAhira * pahe, havedi parihIe parimANaM // 264 // 318314 / argha-sUryake bAhya patha meM paridhikA pramANa tona lAkha aThAraha hajAra tIna sau caudaha ( 318314 } yojana hai / / 264 / / vizeSArtha-sUryakI antima (bAhya) vIthIkI paridhikA pramANa 1315089+ (176x 183) }= 318314 yojana hai / / 1. da. mANa uvarivari, ba, mANa ubaruvari / 2. 6, ba. ka. ja sAmAdabvaM /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 ] tiloyapaNyattI [ gAthA : 265-267 lavaNasamahake jalaSaSTha bhAgakI paridhikA pramANasattAvIsa-sahassA, chAvA joyaNANi pnn-lkhaa| parihI lavaNamahaSNava - vikkhaMbhaM chaha - bhAgammi // 26 // 527046 / artha-lavaNa samudrake vistArake chaThe bhAgameM paridhikA pramANa pAca lAkha sattAIsa hajAra chayAlIsa ( 527046 ) yojana hai / / 265! vizeSArtha-jambUdvIpake sUrya tama aura tApake dvArA lavaNa-samudra ke chaThe bhAga paryanta kSetrako prabhAvita karate haiM / jisakA vyAsa isaprakAra hai lavaraNasamudrakA balaya vyAsa do lAkha yojana hai / isake donoM pArzvabhAgoMkA chaThA bhAga ( 20050x2)=666660 yojana huA / isameM jambUdvIpakA vyAsa jor3a denepara jalaSaSTha bhAgakA vyAsa ( 100000+666667) 1666663 yojana hotA hai / jisakI paridhi {166666 )2410=527046 yojana prApta hotI hai| yahA~ jo zeSa bace, ve chor3a diye gaye haiN| samAna kAlameM visadRza pramANavAlI paridhiyoMkA bhramaNa pUrNa kara sakanekA kAraNa ravi-ciMbA siggha-gadI, NiggacchaMtA havaMti pvisNtaa| maMda - gadI asamAraNA, parihI sAhati sama - kAle // 266 / / artha- sUryabimba bAhara nikalate hue zoghragatibAle aura praveza karate hue mandagativAle hote haiM, isalie ye samAna kAlameM bhI asamAna paridhiyoM ko siddha karate haiM // 266 // sUrya ke kula gaganakhaNDoM kA pramANaekkaM cevaya lakkhaM, Navaya-sahassANi aDa-sayANaM pi / parihoNaM payaMgakA, kAdabbA' gayaNa - khaMDANi // 26 // 109800 artha-ina paridhiyoMmeM ( donoM) sUryoke ( sarva ) gaganakhaNDoMkA pramANa eka lAkha nau hajAra prAya sI ( 109800 ) hai / / 267 / / 1. da. ba. kra.ja. kAlaM vaa|
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ mattamI mahAhiyArI gaganakhaNDoM kA atikramaNa kAla -- gacchadi muhuttameva, tosammahiyANi aTTara - sayANi / bha-khaMDANi raviNo, tammi' hide samva-gayaNa thaMDA || 268 || gAthA : 266-271 1 1830 / artha- sUrya eka muhUrta meM aThAraha sau tIsa ( 1830 ) gaganakhaNDoM kA pratikramaNa karatA hai, isaliye isa rAzikA samasta gaganakhaNDoM meM bhAga denepara jo labdha prApta ho utane muhUrta pramANa sampUrNa khaNDoM ke atikramaNakA kAla hogA / / 268 // vizeSAyaM -sUrya eka muhUta meM 1830 gaganakhaNDoMkA atikramaNa karatA hai, taba 109800 gaganakhaNDoM para bhramaNa karane meM kitanA samaya lagegA ? 109800 / 1830 = 60 muhUrta lageMge / prababhaMtara- vIhIdo, du-ti-ca-pahRdIsu samba-vIhIsu / kamalo se ravibinA, bhamaMti saTTo muhatahi // 266 // - artha - abhyantara vIthI se prArambhakara do, tIna, cAra ityAdi saba vIthiyoM meM krama se ( pratyeka ahar meM Amane-sAmane rahate hue ) do sUrya-bimba sATha muhUrtoM meM bhramaNa karate haiM / / 269 / / sUryakA pratyeka paridhi meM eka muhUrta kA gamana-kSetra - icyi parihi pamANaM, sahi-muhulehi bhAjide lakhauM / sesaM divasakarANaM, muhuca gamaNasya parimANaM // 270 // // | 311 - 5251 / 3 / artha-iTa paridhi meM sATha (60) muhUrtIkA bhAga denepara jo labdha prApta ho aura jo (Adi ) zeSa bace vaha sUryake eka muhUrta kAlake gamana kSetrakA pramANa jAnanA cAhie || 270 // 1. kha. tammi lide, pha. ja. tu miliye / vizeSArtha - yathA - prathama paridhikA pramANa 315089 yojana hai, ataH 315089/60 5251 yojana prathama vIzrI meM eka muhUrta kA gamanakSetra hai / paMca sahastrANi duve, sayANi igivaNNa joyaNA zrahiyA / uNatIsa-kalApa hammi viNayara- muhuta-gavimANaM // 271 // 5251 / 29 / evaM durima- maggataM vavyaM /
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 ] siloyapaNNatI [ gAthA : 272-274 prartha-prathama pathameM sUryakI eka muhUrta ( 48 miniTa ) kI gatikA pramANa pA~ca hajAra do sau ikyAvana yojana aura eka yojanako sATha kalAnoM meM se unatIsa kalA adhika ( 525136 yojana) hai / / 271 / / isaprakAra dvicarama arthAt eka sau le rAsIve mArga taka le jAnA caahie| bAhya vIthImeM eka muhUrtakA pramANa kSetrapaMca-sahassA ti-sayA, paMcacciya joyaNANi adiregii| coddasa-kalApro bAhira pahammiviNavAi-muhusa-gadimANaM // 272 // 5305 / / artha-bAhya arthAt eka sau caurAsI ( 184 3) mArga meM sUryakI eka muhUrta parimita gatikA pramANa pA~ca hajAra tIna sau pA~ca yojana aura caudaha kalA adhika hai / / 272 / / vizeSArtha-sUryako bAhya vIthIkI paridhi 318314 yojana hai| 318314608 530534 yojana bAhyapathameM sthita sUryakI eka muhUrtakI gatikA pramANa hai| ketu biMboMkA varNanaviNayara-Nayara-talAvo, cattAri pamANa-aMgulANi ca / heTA gacchiya hoMti, ariTa - vimANANa ghaya-vaMDA // 273 // artha-sUrya ke nagaratalase cAra pramANAMgula nIce jAkara ariSTa ( ketu ) vimAnoMke dhvaja. daNDa hote haiM / / 273 // vizeSArtha-ketu vimAnake dhvajA-daNDase 4 pramANAMgula arthAt ( utsedhAMgulake anusAra) =20 dhanuSa, 3 hAtha aura 8 aMgula Upara sUrya kA vimAna hai| ridvAeM eyaratalA, aMjaNavaNNA ariTa-rayaNamayA / kicUraNaM joyaNa, pattekkaM vAsa - saMjuttaM // 274 / / artha -ariSTa ratnoMse nimita ketunoMke nagaratala aMjanavarNavAle hote haiN| iname se pratyeka kucha kama eka yojana pramANa vistArase saMyukta hotA hai / / 274 / / 1. da. ba. ka. ja, 256 /
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 313 gAthA : 275-276 ] sattamo mahAyiAro paNNAdhipa-du-sayANi, kodaMDANaM havaMti pattekkaM / bahalattaNa - parimANaM, taNNayarANaM' surammANaM // 275 / / 250 / artha-una suramya nagaroMmeMse pratyekakA bAhalya pramANa do sau pacAsa ( 250) dhanuSa hotA hai / / 27 / / noTa :--gAthA 202 meM rAhu nagarakA bAlya kucha kama ardha yo. kahA gayA hai tathA pAThAntara gAthA meM 250 dhanuSa pramANa kahA gayA hai / kintu gAthA 275 meM granthakartA svayaM ketu ke vimAna kA vyAsa kucha kama eka yojana mAnate hue bhI usakA bAhulya 250 dhanuSa svIkAra kara rahe haiM / jo vicAraNIya hai, kyoMki rAhu aura ketukA byAsa prAdi zarAbara hI hotA hai / ghau-goura-juttetu, jiNabhavaNa-bhUsivesu rammesu / cete riTa - surA, bahu - parivArehi pariyariyA / / 276 // artha-cAra gopuroMse saMyukta aura jina bhavanoMse vibhUSita una ramaNIya nagarataloMmeM bahuta parivAroMse ghire hue ketudeva rahate haiM / / 276 / / chammAsesupuha puha, ravi-biMbANaM pari? - bibANi / amavassA avasANe, chAvate gadi - viseseNaM // 277 // marSa-gati vizeSake kAraNa ariSTa ( ketu) vimAna chaha mAsoMmeM amAvasyAke anta meM pRthak-pRthak sUrya-bimboMko AcchAdita karate haiM / / 277 / / abhyantara aura bAhya vIthImeM dina-rAtrikA pramANamataMGa-maMDalANaM, gamaNa - viseseNa maNava - loyammi / je 'diNa * ratti mevA, jAvA tesi pahavemo // 27 // praSaM -manuSyaloka ( ar3hAI dvIpa ) meM sUrya-maNDaloMke gamana-vizeSase jo dina evaM rAtrike vibhAga hue haiM unakA nirUpaNa karate haiM / / 278 / / paDhama-pahe viNabaiNo, saMThiDa-kAlambhi smv-prihiisu| aTTarasa - muhattANi, vivaso bArasa NisA hovi // 27 // 18 / 12 / 1, pa. ba. taM praannN| 2. da. ba. ka. ja. khettesu| 3. 6. ba. diNavati /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ] tiloyapattI [ gAthA : 280 - 282 artha- sUrya ke prathama pathameM sthita rahate samaya saba parikSiyoM meM aThAraha (18) muhUrta kA dina aura bAraha (12) muhUrta kI rAtri hotI hai / / 279 // bAhira - magge raviNo, saMThiba- kAlammi sandha-parihIsu / aTTarasa muhuttANa, rattI bArasa diNaM hodi // 280 // - 16 / 12 / prathaM sUrya ke brAhmamArga meM sthita rahate samaya sarva paridhiyoM meM aThAraha (18) muhUrta kI rAtri aura bAraha (12) muhUrtakA dina hotA hai || 280 // vizeSArtha - zrAvaNamAsa meM karka rAzipara sthita sUrya jaba jambUdvIpa sambandhI 180 yojana cAra kSetrakI prathama ( abhyantara ) paridhi meM bhramaNa karatA hai taba sarva ( sUryakI 184, kSemA avaghyA nagariyoMse puNDarI kiNI - vijayA paryanta kSetroMkI 8, meru sambandhI 1 aura lavaNasamudragata jalaSaSTha sambandhI 1, isaprakAra 184+6+1+1=194 ) paridhiyoM meM 18 muhUrta ( 14 ghaNTA 24 miniTa ) kA dina aura 12 muhUrta ( 6 ghaNTA 36 miniTa ) kI rAtri hotI hai / kintu jaba mAgha mAsameM makararAzi sthita sUrya lavaNasamudra sambandhI 330 yojana cAra kSetrakI bAhya paridhimeM bhramaNa karatA hai taba sarva (194) paridhiyoMma 18 muhUrtakI rAtri aura 12 muhUrtakA dina hotA hai / 154 hai / rAtri aura dinako hAni-vRddhikA caya prApta karane kI vidhi evaM usakA pramANa bhUmIe 'muhaM sohiya, rUUNeNaM paNa bhajivayaM / sA rattIe diNAdo, baDDhI divasassa rattodo' / / 281 / / tassa pamANaM doNi ya, muhuttayA ekka sadvi-pavihattA / dohaM viNa rattIrNa, paDidivasa hAriNa vaDDIzro / / 282 // hai| artha - bhUmimeMse mukhako kama karake zeSameM eka kama patha pramAlakA bhAga detepara jo labdha prApta ho utanI vRddhi dinase rAtri meM aura rAtrise dinameM hotI hai / usa vRddhikA pramANa ikasaThase vibhakta do () muhUrta haiM / pratidina dina-rAtri donoM meM milakara utanI hAni-vRddhi huA karatI hai / / 281-282 / / vizeSArtha - bhUmikA pramANa 18 muhUrta, mukhakA pramANa 12 muhUrta aura pathakA pramANa - - 1. 6. ba. ka. ja. digaM / 2. ba. rakSito / 3. 6.12 / 3 / sevA 173 / / I
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 283-287 ] sattamo mahAhiyAro [ 315 ( 18 - 12): ( 184 - 1) yA muhUrta / 48 miniTa kA 1 muhUrta hotA hai ataH muhUrta meM 1 miniTa 3431 sekeNDa kI vRddhi yA hAni hotI hai / sUryake dvitIyAdi pathoMmeM sthita rahate dina-rAtrikA pramANavidiya-paha-dvida-sUre, sattarasa-muhattayANi hodi diNaM / uNasaTTi - kalambhahiyaM, chkkonniy-du-sy-prihiisu||283|| artha-sUryake dvitIya pathameM sthita rahanepara chaha kama do sau arthAt 164 paridhiyoMmeM dina kA pramANa sattaraha muhUrta aura unasaTha kalA adhika ( 17F ) hotA hai / / 283 // bArasa-muhattayANi, doSiNa kalAo NisAe parimANaM / bidiya-paha-di-sare, tettiya - mettAsu parihIsu // 24 // prarpa-sUrya ke dvitIya mArga meM sthita rahaneparaH utanI ( 194) hI paridhiyoMmeM rAtrikA pramANa bAraha muhUrta aura do kalA ( 12 muhUrta ) hotA hai // 24 // tadiya-paha-TTiva-tavaNe, sattarasa-muhattayANi hodi dieN| sattAvaNa kalApro, tettiya - mettAsu prihiisu||25|| prayaM-sUryake tRtIyamArgameM sthita rahanepara utanI hI paridhiyoMmeM dinakA pramANa sattaraha muhUrta aura sattAvana kalA ( 1725 muhUrta ) hotA hai // 285 / / / bArasa-muhattayANi, cattAri kalAmo rati-parimANaM / taparihosu sUre, pradei 'tidiya - mAgammi // 286 / / artha- sUryake tRtIya mArgameM sthita rahanepara una paridhiyoMmeM rAtrikA pramANa bAraha muhUrta aura cAra kalA adhika ( 1 mu0) hotA hai / / 286 // sattarasa-muhalAI, paMcAvaNNA kalAzro parimANaM / divasassa turima-magga-chidammi tivvaMsu - jiMbammi // 28 // 1.pa. dikyi /
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 } tiloyapaNNattI [ gAyA : 288-290 artha-totrAMzubimba (sUryamaNDala ) ke caturtha mArga meM sthita rahanepara dinakA pramANa sattaraha muhUrta aura pacapana kalA adhika ( 1711 mu0 ) hotA hai / / 287 // bArasa muharayANi, chakka-kalAo vi ratti-parimANaM / turima-paha - dvida - paMkayabaMdhava - biMbammi prihiisu||28|| 12 / / evaM manijhama-pahaMtaM datvaM / artha-sUrya bimbake caturtha pathameM sthita rahane para saba paridhiyoMmeM rAtrikA pramANa bAraha muhUrta aura yaha kalA (Akora" hai / 28 // isaprakAra madhyama patha paryanta le jAnA cAhie / sUryake madhyamapathameM rahanepara dina evaM rAtri kA pramANapaNNarasa - muhattAI, patteyaM hoMti divasa - rttiio| pugbodida - parihIsu, majjhima-maga-TThide tavaNe // 286 / / / 15 / evaM ducarima-maragata NedavvaM / / prayaM-sUryake madhyama pathameM sthita rahanepara pUrvokta paridhiyoM meM dina aura rAtri donoM pandrahapandraha mahUrta pramANake hote haiM / / 289 // vizeSArtha--jaba eka pathameM 1 muhUrta kI hAni yA vRddhi hotI hai taba madhyama patha '6' meM kitanI hAni-vRddhi hogI? isaprakAra rAzika karanepara (46)=3 muhUrta prApta hue| inheM prathama pathake dina pramANa 18 mu0 meM se ghaTAkara usI pathake rAtri pramANa 12 muhUrtameM jor3a denepara madhyama pathameM dina aura rAtri kA pramANa 15-15 muhUrta prApta hotA hai| isa prakAra dvicarama patha taka le jAnA caahie| sUryake bAhya pathameM sthita rahate dina-rAtrikA pramANaaTTharasa-muhasANi, rattI bArasa diNo va viNaNAhe / bAhira-magga-pavaNNe, pucodita - savya - parihI // 20 // 18 / 12 / artha-sUryake bAhya mArgako prApta honepara pUrvokta saba (194) paridhiyoMmeM aThAraha (18) muhUrta pramANa rAtri aura bAraha ( 12 ) mUhUrta pramANa dina hotA hai / / 290 / /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaathaa|291 [ 317 sattamo mahAhiyAro bAhira - pahAdu patte, maggaM ambhaMtaraM sahassakare / pudhAvaNNiva - khevaM, pAkhevasu diraNa - pamANammi // 261 // prathaM sUrya ke bAhya pazrase abhyantara mArgako prApta honepara pUrva-varNita kramase dina-pramANameM uttarottara isa vRddhi-pramANako milAnA cAhie / / 291 / / iya bAsara-rattIo, ekkassa ravissa madi-viseseNa / edANaM duguNAzro, havaMti doNhaM viriNANaM // 262 / / / diNa-rattINaM bhedaM smt| artha- isaprakAra eka sUryako gati-vizeSase upayukta prakAra dina-rAta hugrA karate haiM / inako dugunA karanepara donoM syoko gati-vizeSase hone vAle dina-rAta kA pramANa prApta hotA hai / / 292 / / dina-rAtake bhedakA kathana samApta huaa| on dura ITIE RUR / incli 3 RE -AS-IPil: 4... Yatra KALA 62/tam - Rasik pratijJA etto bAsara-pAhuNNa, gamaNa-viseseNa maNava-lommi / je prAvava - tama - khettA, jAdA tANi parUthemo // 263 // artha-aba yahA~se Age vAsaraprabhu ( sUrya ) ke gamana vizeSase jo manuSyalokameM Atapa evaM tama kSetra hue haiM unakA prarUpaNa karate haiM / / 293 / /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 / tiloyapaNNattI Atapa evaM sama kSetroMkA svarUpa maMdaragiri-majbhAdo, lavaNodahi-chaTTa-bhAga-pariyaMtaM / yidAyAmA Adava tama kherAM sakaTa uddhi-jihA // 264 // 4 - artha- mandaraparvata ke madhya bhAgase lekara lavaraNasamudrake le bhAga paryanta niyamita AyAma - bAle gAr3IkI uddhi ( pahiyeke zrAre ) ke sadRza zrAtapa evaM tama kSetra haiM / / 264 / / pratyeka prAtapa evaM tama kSetrako lambAI- tesIbi - sahassAriMga, tiSNi-sayA joyaNANi tetIsaM / sa-ti-bhAgA pattekkaM zrAdaya timirANa zrAyAmo // 265 // - 83333 / 1 / artha- pratyeka Atapa evaM timira kSetrakI lambAI terAsI hajAra tInasau taiMtIsa yojana aura eka yojanake tRtIya mAga sahita hai / / 265|| w [ gAyA : 264 - 266 vizeSArtha - meruke madhyase lavaNasamudra ke chaThe bhAga paryantakA kSetra sUryake Atapa evaM tamase prabhAvita hotA hai / lavaNasamudrakA abhyantara sUcI - vyAsa 5 lAkha yojana hai / isameM 6 kA bhAga denepara ( 500000 + 6 ) = 833333 yojana hotA hai| yahI pratyeka zrAtapa evaM tama kSetrakI lambAIkA pramANa hai // - prathama patha sthita sUryakI paridhiyoM meM tApa kSetra nikAlane kI vidhi - iTTha pariraya-rAsa, ti-guNiya basa-bhAjidammi jaM lakhauM / sA ghamma khetta parihI, paThama pahAyave sUre // 266 // - hai| artha- icchita paridhi rAziko tigunA karake dasakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA sUryake prathama pathameM sthita rahanepara usa tApa kSetra kI paridhikA prasAraNa hotA hai / / 296 // vizeSArtha-do sUrya milakara pratyeka paridhiko 60 muhUrta meM pUrA karate haiN| sUryake prathama pathameM sthita rahate savaM ( 164 ) paridhiyoM meM 18 muhUrtakA dina hotA hai / vivakSita paridhi meM 18 muhatakA guNA karake 60 muhUtaukA mAga denepara tApa vyApta kSetrako paridhikA pramANa prApta hotA hai / isIlie gAthA meM ( 14 ) 3 kA guNAkara dasakA bhAga dene ko kahA gayA hai / I
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro prathama patha sthita sUrya kI kramaza: dasa paridhiyoMmeM tApa paridhiyoMkA pramANa -- Nava ya sahassA usaya, chAsIdo joyaNANi tiSNi-kalA | paMca-hidA tAva- khidI, meru-Nage paDhama paha Thikammi / 1267 // gAthA | 267-300 ] - 9486 / 3 / artha - sUrya ke prathama patha meM sthita rahanepara meru parvata ke Upara nau hajAra cAra sau chaghAso yojana aura pA~case bhAjita tIna kalA pramANa tApa-kSetra rahatA hai / / 297 // vizeSArtha - meru parvata kI paridhiko 3 se guNita kara 10 kA bhAga denepara meru parvata ke Upara tApa kSetrakA pramANa ( 33 ) = 94863 yojana prApta hotA hai / khemA paNa lenasara ti-saya- aDabIsA' / T solasa-hidA tiyaMsA, tAtha - khidI paDhama-paha Thikambhi ||268 // 53328 / 26 / artha --- sUrya ke prathama pathameM sthita rahanepara kSemA nAmaka nagarIke praNidhibhAga meM tApa kSetrakA pramANa tirepana hajAra tIna sau aTThAIsa yojana aura eka yojanake solaha bhAgoM meM se tIna bhAga adhika hotA hai ||28|| (2321)x vizeSArtha - kSemA nagarI ke praridhibhAgakI paridhi 1777603 yo0 =2533515332866 yojana | [ 316 khemapurI- paNidhIe, aDavaNNa-sahassa causayAraNaM pi / paMcattari joyaNayA, igivAla-kalAo sIdi-hiyA // 266 // 584751 / / artha- yaha tApakSetra kSemapurIke praNidhibhAga meM aTThAvana hajAra cAra sau pacattara yojana aura assIse bhAjita ikatAlIsa kalA pramANa rahatA hai / / 299 / / vizeSArtha - kSemapurIke praNivibhAgako paridhi 1646186 yo0 = ( 1556347 ) x 10 = 58475] yojana tApakSetrakA pramANa / 1. pa. pratIsA / riTThAe paNidhIe, bAsaTThi sahassa Nava sayANaM pi / ekkArasa joyaNayA, solasa-hida- paNa-kalAo tAva- khidI ||300 / 62911 / / / -
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 301-303 zrayaM - vaha tApakSetra ariSTanagarI ke vibhAga meM karA hamAra do gyAraha yojana aura sAhasa bhAjita pAMca kalA pramANa hai ||300 / vizeSArtha - bhariSTa nagarIke praNidhibhAgakI paridhi 2067043 (1Y=Y=24 ) x6= 6291196 yojana tApakSetra hai ! aTThAsaTThi sahassA, aTThAvaNNA ya joyaNA hoMti / narrat kalAo, riTThapurI- paNidhi-sAva-khidI / / 301 // 68058 / hai / artha - yaha tApakSetra ariSTapurIke praNidhibhAga meM ar3asaTha hajAra aTThAvana yojana aura eka yojanake assI bhAgoMmeMse ikyAvana kalA adhika rahatA hai ||301 || vizeSArtha - ariSTapurI ke praspidhibhAga meM paridhi 2268621 = ( 1716*) * 680586 yojana tApakSetra / bAhattarI sahassA, caussayA joyaNANi caNavadI / solasa-hiva-satta- kalA, svaggapurI- paNiSi-tAba- mahI / / 302 || 72464 / 6 / khaDgapurI praNidhibhAga meM tApa kSetrakA pramANa bahattara hajAra cAra sau caurAnabe yojana aura solaha bhAjita sAta kalA adhika hai / / 302 / / vizeSArtha - khaDgapurIke praNidhibhAga kI paridhi 241648 3 = ( 193Y=C/* }x%= 724946 yojana tApa kSetra / pramANa / sattasarI sahassA, chacca sayA joyaNANi igivAlaM / sIbi -hidA igisaTThI, kalAo maMbusapurammi tAba-mahI // 303 // 77641 / 17 / artha- maMjUSapura meM tApa kSetrakA pramANa satattara hajAra chaha sau ikatAlIsa yojana aura assIse bhAjita ikasaTha kalA adhika hai // 303 // vizeSArtha - 2588056 205447 = 7764163 yo0 maMjUSapura meM tApakSetra kA i |
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 304-307 ] sattamo mahAhiyAro bAsIdi-sahassANi, sattacari joyagANi Nava aMsA / solasa-bhajidA tAo, 'prosahi-gayarassa paNidhIe // 304 / / 82077 1 / artha-prauSadhipurake prarie dhibhAgameM tApakSetra bayAsI hajAra satatara yojana aura solahase bhAjita nau bhAga adhika hai / / 304 / / vizeSArtha-2735916 - 216643548207766 yo auSadhipurameM tApakSetrakA pramANa / sattAsIvi-sahassA, bu-sayA cavIsa joyaNA aNsaa| ekkattari sohi-hidA, tAva-khido puDarogiNI -Nayare // 305 / / 17224 / / prayaM-puNDarIkiNI nagarameM tApakSetra satAsI hajAra do sau caubIsa yojana aura assIse bhAjita ikahattara bhAga adhika hai // 305 / / vizeSArtha -2907493 = 25514674-8722461 yojana puNDarIkiNIpurake tApa kSetrakA prmaann| ghauNaudi-sahassA paNa-sayANi chabbIsa joyaNA sttaa| aMsA basehi bhajidA, paThama - pahe tAya-khidi-parihI // 306 // 14526 / / prathaM-prathama pathameM tApa kSetrakI paridhi caurAna hajAra pA~ca sau chabbIsa yojana aura dasase mAjita cAra mAga adhika hai / / 306 / / vizeSArtha-(prathama pathako abhyantara paridhi 315086 yo0 )x; 64526yo. tApakSetrakI paridhikA pramANa / dvitIya payameM tApakSetrako paridhicauNAvi-sahassA, paNu-sayANi igitIsa joyaNA aMsA / cattAro paMca - hitA, viviya * pahe tAva-khidi-parihI // 307 // 1. da. ya. ka. ja. hodi / 2. va. ba. puragiNI, ka. ja. puriNginnii|
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 ] evaM mankrima-maggataM vavyaM / tiloyapaNNattI 94531 / / artha - dvitIya pathameM tApa - kSetrako paridhi caurAnabe hajAra pA~ca sau ikatIsa yojana aura pA~case bhAjita cAra bhAga adhika hai / / 307 // vizeSArtha - dvitIya patha meM paridhikA pramANa 31510636 yojana pramANa hai| isase yojana chor3akara kA guNA karanepara tApakSetrako paridhikA pramANa prApta hotA hai / yathA - 315106 x 24= 64531 yojana / isaprakAra madhyama mArga paryanta le jAnA cAhie / 4 [ gAthA : 305-309 madhyama pathameM tApakSetrako paridhi - paMcANaubi sahasA, basusarA joyaNANi tiSNi kalA / paMca vittA majjhima pammi tAvassa parimANaM // 308 // 65010 / 6 / - evaM bucarima-maggaMta govadhvaM / artha - madhyama patha meM tApakA pramANa paMcAnava hajAra dasa yojana aura pA~case vibhakta tIna kalA adhika ( 95010 yojana ) hai / / 308 || isaprakAra dvicarama mArga taka le jAnA caahie| bAhya pathameM tApakSetrakA pramANa paNa udi sahassA cau-sAriNa caraNaudi joyaNA sA / paMca hidA bAhirae, paDhama pahe saMThide sUre // 306 // 65494 / 6 / prayaM sUrya ke prathama pathameM sthita rahanepara bAhya mArgameM tApakSetrakA pramANa paMcAnabe hajAra cAra sau caurAnave yojana aura eka yojana ke pAMcaveM bhAgase adhika hai / / 306 // 318314x1654942 yojana tApakSetrakA pramANa
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro lavaNodadhike chaThe bhAgakI paridhi meM tApakSetrakA pramANa zrAvaNa sahassA, eka sayaM terasuhAraM 'lavalaM / joyaraNayA ca zaMsA, pavittA paMca ruhi // 310 // 158113 / 6 / gAyA : 310-313 } - evaM hodi pamANaM, lavaNodahi-vAsa chaTu-bhAgassa / parihoe tAva-khetaM, divasayare pakSama - 2 bhagga Thide // 1311 // -- artha -- sUryake prathama mArga meM sthita rahanepara lavaNodadhike vistAra ke chaThe bhAgakI paridhi meM tApa kSetrakA pramANa eka lAkha aTThAvana hajAra eka sau teraha yojana aura pA~ca rUpoMse vibhakta cAra bhAga adhika hai ||310-311 // vizeSArtha - lavaNa samudra ke SaSTha bhAgakI paridhi 527046 yo0 hai / 5276Y=EX3 = 158113 yojana tApa kSetrakA pramANa / sUryake dvitIya patha sthita honepara icchita paridhiyoM meM tApa-kSetra nikAlane kI vidhi iTTha pariraya rAsi cahatari vo saehi guNidadhvaM / nava-saya- paNNarasa sahive, tAva-khide bidiya paha-dvidakkassa / / 312 / / [ 323 155 artha - iSTa paridhi rAziko do sau cauhattarase guraNA karake nau sau pandrahakA bhAga denepara -- jo labdha Ave utanA dvitIya patha meM sthita sUryake tApa kSetrakA pramANa hotA hai / / 312 / / vizeSArtha -do sUrya milakara pratyeka paridhi ko 60 muhUrta meM pUrA karate haiM / sUryake dvitIyapathameM sthita rahate sarva ( 164 ) paridhiyoM meM 1753 muhUrtakA dina hotA hai / vivakSita paridhi meM 17 muhUrta kA guNAkara 60 muhUrtakA bhAga denepara tApa kSetrakI paridhikA pramANa prApta hotA hai, isalie gAthAmeM 274 kA guNA kara 615 kA bhAga dene ko kahA gayA hai / sUryake dvitIya patha sthita honepara meru Adi paridhiyoMmeM tApa kSetrakA pramANaNavaya sahasA caDha saya, uNahattari joyaNA du-saya-tA / se- Naudi judA 'tAhI meruraNage-bidiya paha-Thive tapaNe // 313|| 6466 / 166 / 1. da. ba. ka. ja. lakkhA / 2. da. ja. vAsarabhAga 3. ka. ja. tahA
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 1 tiloyapaNNasI [ gAthA : 314-316 prarya-sUryake dvitIya pathameM sthita rahanepara meru parvatake Upara tApa kSetrakA pramANa nau hajAra cAra sau unahattara yojana aura do sau te rAnabai bhAga adhika hai / / 313 / / meru paridhi 31932x32-94691 taapkssetr| igi-ti-va-ti-paMca-kamaso, joyaNayA taha kalAyo saga-tIsaM / saga-saya battIsa-hivA, khemA - paNidhIe tAva - khido // 314 // 53231 / 71 / prayaM-semA nagarIke praNidhibhAgameM eka, tIna, do, tIna aura pAMca, ina aMkoMke kramase prarthAta tirepana hajAra vo sau ikatIsa yojana aura sAtaso battIsase bhAjita saiMtIsa kalA adhika hai / / 314 // ( kSemA-paridhi 1777603== 143465 )xy= 1 = 53231/- tApakSetrakA pramANa / aDha-cha-ti-aTu-paMcA, aMka-kame Nava-paraNa-cha-tiya aMsA / pabha-cha-uchattiya-bhajivA, khemapurI-paNidhi-tApa-khido // 31 // 58368 / 15 / artha-kSemapurIke praNidhibhAgameM tApa-kSetrakA pramANa pATha, chaha, tIna, ATha aura pAMca, ina aMkoMke kramase arthAt aTThAvana hajAra tIna sau praDsaTha yojana aura tIna hajAra chaha sau sAThase bhAjita tIna hajAra chaha sau unasaTha bhAga adhika hai // 31 // (kSemapurIkI paridhi 164616=1556347) x = 58368111 yojana tApa kssetr| chaNNava-saga-duga-chakkA, aMka-kame paMca-tiya-cha-doNi kme| pabha-cha pattiya-hariyA, riTThA - paNidhIe tAva - khidI // 316 // 62566 / / prayaM-ariSTA nagarIke prariNadhi-bhAgameM tApa-kSetrakA pramANa chaha, no, sAta, do aura chaha ina aMkoMke kramase arthAt bAsaTha hajAra sAta sau chyAna yojana aura tIna hajAra chaha sau sAThase bhAjita do hajAra chaha sau paiMtIsa bhAga adhika hai // 316 // (ariSTA kI paridhi 2097046 = 11.5535) x = 226 627961 yo0 tApa-kSetra hai|
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 ] mAthA : 317-32. ] sattamo mahAhiyAro [ 325 cau-tiya-Navasaga-chakkA, aMka-phame joyaNANi aMsA pa / Nava-cau-caukka dugayA, ridvapurI-paNidhi-tAba-khidI / / 317 / / 67634 / / artha-ariSTapuroke pariNavibhAgameM tApa-kSetrakA pramANa cAra, tIna, nau, sAta aura chaha ina aMkoMke kramase arthAt sar3asaTha hajAra nau sau cauMtIsa yojana aura do hajAra cAra sau unacAsa bhAga adhika hai / / 317 // (ariSTapurIko paridhi - 2268626 = xeku ) x 1 = ExeECE =67934 / yo tApakSetra / duga-chapaka-ti-ga-sattA, aMka-kame joyaNANi ghasA ya / paMca-bu-caukka-ekkA, kharagapuraM pariNadhi-tAva-khido // 318 / / marya-khar3agapurIke praNidhibhAgameM tApa-kSetrakA pramANa do, chaha, tIna, do aura sAta ina aMkoMke kramase arthAt bahattara hajAra tIna sau bAsaTha yojana aura eka hajAra cAra sau paccIsa bhAga adhika hotA hai / / 31 // (khar3agapurIkI paridhi 2416481 = 1433185) x y = 5 -723621137 yo0 taap-kssetr| Nabha-gayaNa-paMca-sattA, sattaMka-kameNa joyaNA aMsA / Nava-tiya-dugekkamesA, maMjusapura-paNidhi-tAba-khidI // 316 / / 77500 / / martha-maMjUSapurake praNidhibhAgameM tApa-kSetrakA pramANa zUnya, zUnya, pAMca, sAsa aura sAta, ina aMkoMke kramase arthAt satattara hajAra pAMca sau yojana aura eka hajAra do sau unatAlIsa bhAga pramANa hotA hai / / 319 / / ( maMjUSapurakI paridhi - 2588056 - Ritaxxs ) x = 28 - 77500 yo tApa-kSetrakA pramANa / praSTu-du-NaveSaka-aTThA, aMka-kame joyaNANi maMsA ya / paMcezka-buga-pamAraNA, osahipura-paNidhi-tAva-khivI // 320 // 81928 / -15 /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 321-323 artha---auSadhipurake pariNadhibhAgameM tApa-kSetrakA pramANa pATha, do, nau, eka aura ATha, ina aMkoMke kramase arthAt ikyAsI hajAra nau sau aTThAIsa yojana aura do sau pandraha bhAga adhika hotA hai // 320 / / ( auSadhipurakI paridhi - 2735913 = 2166735) x == 5 =81928 / yo tApakSetrakA pramANa hai / cha-cchakka-gayaNa-sattA, aTuka-kamega joyaNAgi klaa| ekkoNattIsa - mettA, tAgha - khidI puMDarigiNie // 321 / / 87066 / / artha-puNDarI kiraNI nagarImeM tApa-kSetrakA pramANa chaha, chaha, zUnya, sAta aura ATha, ina aMkoMke kramase arthAt satAsI hajAra chayAsaTha yojana aura unatIsa kalA pramANa hotA hai / / 321 // {puNDarIkiNIpurakI paridhi - 2907495 = 233948 ) x 1 = HA5. -=870661- yojana tApa-kSetrakA pramANa hai| sUryake dvitIya patha sthita honepara abhyantara ( prathama ) vIthImeM tApa kSetrakA pramANa cau-paMca-ti-cau-NavayA, aMka-kame chakka-satta-cau-aMsA / paMceSaka-raNava-hidAyo, biviya-pahapakammi paDhama-pAha tAyo // 322 // 94354 II ayaM-dvitIya patha sthita sUryakA tApakSetra prathama ( abhyantara ) yIthImeM cAra, pA~ca, tIna, cAra aura nI, ina aMkoMke kramase arthAt caurAnabe hajAra tIna sau cauvana yojana aura nau sau pambahase bhAjita cAra sau chayattara bhAga adhika hotA hai ||322 // ( abhyantara vIthIkI paridhi-315089) - 643541 yojana tApa-kSetrakA prmaaraa| dvitIya pathako dvitIya vIthIkA tApakSetraghau-Naudi-sahassA tiya-sayANi uNasahi noyaraNA aNsaa| umasaTThI paMca-sayA, viviya-pahakkammi biDiya-paha-tAvo // 323 // 94359 / 576 /
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 324-325 ] prathaM - ( sUryake ) dvitIya caurAnabe hajAra tIna sI unasaTha hai / / 323 // satamo mahAhiyAro [ 327 patha meM sthita rahanepara dvitIya vIthImeM tApa kSetrakA pramANa bhojana aura pA~ca sau unasaTha bhAga adhika hotA vizeSArtha - dvitIya pathakI paridhi pramANa 31510616 yojanameM se yoga chor3akara yo0 kA guNA karanepara yahA~ ke tApakSetrakA pramANa prApta hotA hai / yathA : 315106 yo0x15 - 9435931 yojana paridhi hai / = dvitIya pathakI tRtIya vIthIkA tApakSetra cajaNa vi-sahassA tiya-sayANi parNATTi joyaNA sA / afr-rU hoMti tado, bidiya pahakkammitabidha-paha-tAnI // 324 // 94365 / 915 / evaM mama pahassa vAilla-paha pariyaMtaM NadavvaM / artha - (sUryake) dvitIya pathameM sthita rahane para tRtIya vIthImeM tApa kSetrakA pramANa caurAnave hajAra tIna sau paiMsaTha yojana aura eka bhAga pramANa adhika 94365314 yo0 hotA hai || 324 // isaprakAra madhyama pathake Adi patha paryanta le jAnA cAhie / dvitIya pathakI madhyama vIthIkA tApa kSetra sarA-tiya-Tu- cauNava-saMka-bakameNa joyaNANi zraMsA / terI cAri-sayA, viDiya-pahakkammi maJjha-paha tAvI / / 325 / / 94837 / 413 / evaM bAhira yaha heTTima - pahaMtaM vavthaM / pra - ( sUryake ) dvitIya mArgameM sthita rahanepara madhyama pathameM tApakA pramANa sAta, tIna, mATha, cAra aura nau, ina aMkoMke kramase arthAt caurAnabe hajAra ATha sau saiMtIsa yojana aura cAra so rAnave bhAga adhika 948376yojana hotA hai / / 3253 // isaprakAra bAhya pathake adhastana patha taka le jAnA cAhie /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 ] tiloyapaNNattI dvitIya pathakI bAhya bodhokA tApa kSetra - paNaNaudi sahassA tiya-sayANi bIsuttarANi joyaNayA / chattIsa-du-saya-aMsA, bidiya pahakkasmi aMta paha-tAyo // 326 // 95320 / 136 / [ gAthA : 326-328 artha - (sUrya) dvitIya pathameM sthita honepara antima pathameM tApakA pramANa paMcAnabai hajAra tIna sau bIsa yojana aura do sau chattIsa bhAga adhika ( 9532011 yojana ) hai || 326 || sUryake dvitIya patha meM sthita honepara lavaNa samudrake chaThe bhAga meM tApa-kSetra - paMca- duga- aTTha-sattA, paMcekkaka vakamerA joyaNayA / sA Nava duga-sattA, biDiya pahakkammi lavaNa- chaDU se / / 327 / / 157825116 0 pra--sUryake dvitIya patha meM sthita honepara lavaNasamudrake chaThe bhAgameM tApa kSetrakA pramANa pA~ca, do, ATha, sAta, pAMca aura eka ina aMkoMke kramase arthAt eka lAkha sattAvana hajAra ATha sau paccIsa yojana aura sAta sau unatIsa bhAga adhika ( 15782596 yojana ) hai // 327 // sUryake tRtIya pathameM sthita honepara paridhiyoM meM tApa - kSetra prApta karane kI vidhi iTTa pariraya rAsi sagavAlambhahiya-paMca-saya-guNidaM / bha-tiya-aTukka hire, tAyo tavaraNammi tadiya-magga-Thive // 328 // - 540. 12301 - iSTa paridhiko pA~ca sau saiMtAlIsa se guNita karake usameM eka hajAra ATha sau tIsakA bhAga dene para jo labdha prApta ho utanA sUryake tRtIya pathameM sthita rahanepara vivakSita paridhi meM tApa kSetrakA pramANa rahatA hai / / 328 / / vizeSArtha - yahA~ sUrya tRtIya pathameM sthita hai aura isa pathameM dinakA pramANa (+ - - ) 1731-264 muhUrta hai / ataH vivakSita paridhike prabhANa meM '* muhUtauMkA guNAkara 60 suhUtoM kA bhAga dene para arthAt (X=TENS ) 547 kA guNAkara 1830 kA bhAga denepara tApa-kSetra prApta hotA hai /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 329-332 ] sattamo mahAhiyAro [ 329 sUrya ke tRtIya pathameM sthita honepara meru Adi paridhiyoMmeM tApa-kSetrakA pramANa Navaya-sahassA caussayANi bAvaNya-joyaNANi kalA / cauhatari-mettAo, tadiya * pahakkammi maMdare tAno // 326 / / 6452 ! 14. artha-(sUryake ) tRtIya mArga meM sthita honepara sumeru parvatake Upara tApa-kSetrakA pramANa nau hajAra cAra sau bAvana yojana aura cauhattara kalA pramANa adhika hai / / 329 // ( meru paridhi - 113 xty:=645266 yojana tApakSetra hai / tiya-tiya-ekka-ti-paMcA, aMka-kame pNc-ss-ch-dug-klaa| ada-du-Naya-duga-bhajidA, tAvo khemAe tadiya - paha - sUre // 330 // 53133 / 3 / artha (sUryake ) tRtIya mArga meM sthita honepara kSemA nagarI meM tApakA pramANa tIna, tIna, eka, tIna aura pAMca ina aMkoMke kramase arthAta tirepana hajAra eka sau tetIsa yojana aura do hajAra nau sau aTThAIsase bhAjita do hajAra chaha sau pacahattara kalA hai / / 330 // (kSemAkI paridhi 1777605= 12306)4 -15152=53133311 yojana sUryake tRtIya patha sthita kSemAnagarIke tApa kSetrakA pramANa / duga-cha-duga-praha-paMcA, aMka * kame nnv-bugekk-stt-klaa| kha-cau-cha-cau-igi-bhajibA, tadiya-pahakkammi khemapura-tAyo / // 33 // 58262 / / artha-(sUryake ) tRtIya mArga meM sthita rahate kSemapurImeM tApa-kSetrakA pramANa do, chaha, do, ATha aura pAMca, ina aMkoMke kramase aTThAvana hajAra do sau bAsaTha yojana aura caudaha hajAra chaha sau cAlIsase bhAjita sAta hajAra eka sau unatIsa kalA hai // 331 / / ( kSemapurIkI paridhi 1949166 = 1556347 ) x = "TE - 58262111 yojana tApa-kSetra / duga-pra-cha-duga-chakkA, aMka-kame joyaNANi aMsA ya / paMcaya-cha-aTTha-ekkA, tAyo ridvAna tabiya-paha-sUre // 332 // 62682 / /
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNatI [ gAthA : 333-335 artha-( sUryake ) tRtIya pathameM sthita rahate ariSTA nagarImeM tApa-kSetrakA pramANa do, pATha, chaha, do aura chaha, ina aMkoMke kramase bAsaTha hajAra chaha sau bayAlIsa yojana aura eka hajAra ATha sau paiMsaTha bhAga hai // 332 // (ariSTAko paridhi 2067043 - 1651335) x = 1814136 = 62682 yo0 tApakSetra / gayaNekka-aTTha-sattA, chakka aMka-kkameNa joynnyaa| aMsA Nava-paNa-du-kha-igi, takyi-pahapakammi ridvapure // 333 // 67810 / 11 / artha-( sUryake ) tRtIya pathameM sthita hone para ariSTapurameM tApa-kSetrakA pramANa zUnya, eka, ATha, sAta aura chaha, ina aMkoMke kramase sar3asaTha hajAra ATha sau dasa yojana aura dasa hajAra do sau unasaTha bhAga hai / / 333 // (ariSTapurI kI paridhi 2268626 = 41487 ) x = FERTER =67810140 yojana taapkssetr| bha-tiya-duga-duga-sasA, aMka-kame joyaNANi aMsA ya / paNa-Nava-Nava-ghaumettA, tAvo khaggAe tadhiya-paha-tavaNe // 334 / / 72230 1 . artha-( sUrya ke ) tRtIya mArga meM sthita rahane para khaDgApurImeM tApa-kSetrakA pramANa zUnya, tIna, do, do aura sAta ina aMkoMke kramase bahattara hajAra do sau tIsa yojana aura cAra hajAra nau sau paMcAnaba bhAga hai / / 334 / / (khaDgapurIkI paridhi 2416481 = 18285) x 545 -- Hest = 72230 yojana tApa-kSetrakA pramANa hai| aTTha-paraNa-tidaya-sattA, sattaMka-kame nnvtt-ti-ti-ekkaa| hoti kalAo tAvo, tadiya-pahakkammi maMjusapuroe // 335 // 77358 / 13 / prapaM-(sUryake ) tRtIya mAgaMmeM sthita honepara maMjUSApurImeM tApakSetrakA pramANa ATha, pA~ca, tona, sAta aura sAta ina aMkoMke kramase satattara hajAra tIna sau aTThAvana yojana aura teraha hajAra tIna sau navAsI kalA adhika hai // 335 / /
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 336-338 ] sattamo mahAhiyAro [ 331 ( maMjUSapurako paridhi 2588056 = 244447 ) x = 0111.3 77358111 yojana tApa-kSetra hai / adva-saga-satta-ekakA, aTThaka-kameNa pNc-dug-ekkaa| aTTa ya aMsA tAvo, tabiya-pahakkammi prosahapuroe // 336 // 81778 / 10 / artha-(sUryake ) tRtIya pathameM sthita hone para auSadhipuromeM tApakSetrakA pramANa ATha, sAta, sAta, eka aura ATha, ina aMkoMke kramase ikyAsI hajAra sAta sau aThahattara yojana aura pATha hajAra eka sau paccIsa bhAga hai / / 336 / / (auSadhipurIkI paridhi 273591 = 214135) x =- - 81778 // 36 yo tApakSetra / satta-zabha-pavaya-chakkA, aTThaka kameNa Nava-saga? kkA / aMsA hovi hu tAvo, taviya-pahakkammi puDarigiNie // 337 // 86907 I I prarSa-(sUryake ) tRtIya pathameM sthita honepara puMDarI kiNI nagarImeM tApakSetra sAta, zUnya, no, chaha aura ATha, ina aMkoMke kramase chayAsI hajAra nau sau sAta yojana aura eka hajAra pATha sau unyAsI mAga hai / / 337 // (puNDarIkiNIpurIkI paridhi 2607461=231564) x - RAY= 166074 yojana tApakSetra / sUryake tRtIya pathameM sthita rahate abhyantara vIthI kA tApakSetraduga-aTu-ekka-cau-Nava, aMka-kame ti-duga-chakka aMsA ya / Nabha-tiya-aThekka-hivA, taviya-pahakkammi par3hama-paha-tAco // 338 / / 94182 / / arSa-( sUrya ke ) tRtIya pathameM sthita honepara prathama vIthI meM tApa-kSetra do, ATha, eka, cAra aura nau, ina aMkoMke kramase caurAnaba hajAra eka sau bayAsI yojana aura eka hajAra ATha sau tIsa se bhAjita chaha sau teIsa bhAga pramANa hai / / 338 // ( abhyantara vIthI ko paridhi 315086 ) x = =94182 yojana tApa-kSetra /
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 339-342 sUryake tRtIya pathameM sthita rahate dvitIya vIthI kA tApa-kSetracau-Naudi-sahassA igi-sayaM ca sagasIdi joyA aMsA / bAhattari satta-sayA, tadiya-pahakkammi biviya-paha-tAvo // 336 // 94187 / / artha-( sUryake ) tRtIya pathameM sthita rahane para dvitIya vIthImeM tApa-kSetra caurAnabai hajAra eka sau satAsI yojana aura sAta sau bahattara bhAga pramANa hai // 339 / / dvitIya pathakI paridhi 315106 yo0 4 OM yo0894187111 yo0 tApa kSetra hai / sUryake tRtIya pathameM sthita rahate tRtIya vIthI kA tApa-kSetra-- cauNaudi-sahassA igi-sayaM ca bANaudi joyaNA aNsaa| solasa-sayA tiradhiyA, taviya- pakammi tabiya-paha-tAvo // 340 // 94192 / 1881 pratha-(sUryake ) tRtIya pathameM sthita honepara tRtIya vIthImeM tApa-kSetrakA pramANa paurAna hajAra eka sau bAnabai yojana aura solaha sau tIna bhAga adhika arthAt ( 94192164 yojana ) hai // 340 // sUrya ke tRtIya pathameM sthita rahate caturtha vIthIkA tApa-kSetraghau-udi-sahassA igi-sayaM ca aDagaudi joyaNA aNsaa| tesaThThI doNi sayA, taviya-pahakkammi turima-paha-tAyo / / 341 // 94198 / 4.! evaM marijhama-paha-pAilla-parihi-pariyataM NedavyaM / artha-(sUryake ) tRtIya pathameM sthita honepara caturtha vIthImeM tApakSetra caurAnabai hajAra eka sau aTThAna yojana aura do sau tiresaTha bhAga ( 64168 yojana ) pramANa hai / / 341 / / isaprakAra madhyama pathakI Adi ( prathama ) paridhi paryanta le jAnA cAhie / sUryake tRtIya pathameM sthita rahate madhyama pathakA tApa-kSetracaupauvi sahassA chassayANi ghausaTi joyaNA prsaa| cauhatari aTTha-sayA, tadiya-pahakkammi majha-paha-tAvo // 342 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 343-345 ] sattamo mahAhiyAro [ 363 64664 / / evaM ducarima-maggaMta NedavvaM / artha-(sUryake ) tRtIya pathameM sthita rahate madhyama pathameM tApa-kSetra caurAnabe hajAra chaha sau cauMsaTha yojana aura pATha sau cauhattara bhAga ( 6466464. yojana) pramANa hai / / 342 / / isaprakAra dvicarama mArga taka le jAnA caahie| sUryake tRtIya pathameM sthita rahate bAhya vIthIkA tApakSetrapaNaNaudi sahassA igi-sayaM ca chAdAla joyaNANi klaa| aThThattari paMca-sayA, taviya-pahakkammi bahi-pahe-tAvo // 343 // 95146 / 17 / artha-( sUryake ) tRtIya pathameM sthita honepara bAhya pathameM tApa-kSetra paMcAnaba hajAra eka so chayAlIsa yojana aura pAMca sau aThahattara kalA (15146111 yojana ) pramANa hai // 343 // sUryake tRtIya pathameM sthita rahate lavaNasamudrake chaThe-bhAgameM tApa-kSetra sama-tiya-paNa-saga-paMcA, epakaM kamaso bu-paMca-ghau-ekkA / aMsA havedi tAvo, taviya-pahapakammi lavaNa - chaThase // 344 // 157537 / 141 / artha-( sUryake ) tRtIya mArga meM sthita honepara lavaNa-samudrake chaThe bhAgameM tApa-kSetra sAta, tIna, pA~ca, sAta, pAMca aura eka ina aMkoMke kramase eka lAkha sattAvana hajAra pA~ca sau saiMtIsa yojana aura eka hajAra cAra so bAvana bhAga pramANa hai // 344 / / vizeSArtha-lavaNasamudrake chaThe bhAgakI paridhikA pramANa 527046 yo hai| sUrya tRtIya vIthI meM sthita hai aura usa samaya dina 1717=11 muharlokA hotA hai| ina muhUtoMkA paridhike pramANameM guNA kara 60 muhUrtAkA bhAga denepara tApa-kSetrakA pramANa prApta hotA hai / yathA52014 x xt= PG= 15753741 yojana / zeSa vIthiyoMmeM tApakSetrakA pramANadhariUNa viNa-mahattaM', pazi-vIhi sesaesu mggesu| sayya - parihoNa tAvaM, ducarima - maggaMta jevavyaM // 345 // 1. da. ba. ka. ja. muhRtt|
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNpattI [ gAthA : 346-347 artha-isIprakAra pratyeka vIthI meM dinake muhUtaukA prAzraya karake zeSa mArgoMmeM dvicarama mArga paryanta saba-paridhiyoMmeM tApa-kSetra zAta kara lenA cAhie / / 345 / / ___ SA-prathama, dvitIya aura tRtIya patha sthita sUryake tApakSetrakA pramANa pratyeka vIthoke dina muhUtoMkA prAzraya kara 194 paridhiyoM meM se kucha paridhiyoMmeM kahA jA cukA hai aura bAhya vIthI sthita sUrya ke tApakSetrakA pramANa kucha paridhiyoM meM Age kahA jA rahA hai| zeSa ( 184 - 4= ) 180 vIthiyoMmeM sthita sUrya ke tApa kSetrakA pramANa pratyeka vIthoke dina muhUrtAMkA Azraya kara pUrvokta niyamAnusAra hI sarva paridhiyoM meM jJAta kara lenA cAhie / sUryake bAhya pathameM sthita hone para icchita paridhimeM tApakSetra nikAlanekI vidhipaMca - bihatte icchiya-pariraya-rAsimmi hovi saM lkss| sA'tAva-khetta-parihI, bAhira-maggammi duriNa-Thiva-samae // 346 // artha-icchita paridhikI rAzimeM pA~cakA bhAga denepara o labdha Ave utanI sUryake bAhya mArga meM sthita rahate samaya tApa kSetrako paridhi hotI hai / / 346 / / vizeSA-yahA~ sUrya bAhya ( 184 vIM ) vIthImeM sthita hai aura isa vIthI meM dinakA pramANa kevala 12 muhUrtakA hai / vivakSita paridhike pramANameM 12 muhUrtakA guNA kara 60 muhUrtAkA bhAga denepara arthAt (2)- 5 kA bhAga denepara tApakSetra kA pramANa prApta hotA hai / sUrya ke bAhya pathameM sthita honepara meru Adi kI paridhiyoM meM tApa-kSetrakA pramANachassa sahassA ti-sayA, cauvIsaM joyaNANi doNi kalA / paMca-hivA meka - Nage, tAtho bAhira-paha-vikkammi // 347 // 6324 16 / artha-sUryake bAhya pathameM sthita honepara meru parvatake Upara tApa-kSetrakA pramANa chaha hajAra tIna sau caubIsa yojana praura pA~case bhAjita do kalA rahatA hai / / 347 // ( meru paridhi 31622 )*-5-63243 yojana tApakSetra hai / 1 . tvyesaa|
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro paMcatIsa - sahassA, paNa-saya bAvaNNa joyaNA prasA / praTTha-hidA movara, tAvo bAhira paha-vivakammi / / 348 || 35552 / / / artha- sUrya bAhya pathameM sthita rahanepara kSemA nagarIke Upara tApa-kSetra paiMtIsa hajAra pA~ca sau bAvana yojana aura yojanake AThaveM bhAga pramANa rahatA hai ||348 / / gAthA | 348 - 351 ] ( kSemAnagarI kI paridhi 1777601 = 1493085 ] x =8417 == 355526 yojana tApakSetra hai / tiya-praNava-tiyA, aMka-kame satta doNi asA ya / cAla vihasA tAyo, khemapurI bAhi-paha dvidakkamma ||346 // - 38683 / 3 / ayaM -sUrya ke bAhya patha meM sthita honepara kSemapurI meM tApakSetra tIna, ATha, nau, ATha aura tIna, ina aMkoM kramase ar3atIsa hajAra to so terAsI yojana aura cAlIsa se vibhakta sattAIsa bhAga pramANa rahatA hai ||349 / / { kSemapurIkI paridhi 1146183 = 155140 ) x = 157340 = 386833 yojana tApakSetra hai / ekkattAla sahassA Nava saya cAlIsa joyaNA bhAgA / paNatIsaM riTThAe, 'tAyo bAhira paha-TThidavakammi / / 350 / / [ 335 41940 / 3 / artha - sUrya ke bAhyapatha meM sthita honepara ariSTA nagarI meM tApakSetra ikatAlIsa hajAra nau sau cAlIsa yojana aura paiMtIsa bhAga pramANa rahatA hai / / 350 / / ( zrariSTA nagarIkI paridhi 2067046 yojana tApakSetra hai| 1672534 ) X = 175520419403 = paMcattAla- sahassA bAhattari ti saya joyaNA sA / sattarasa riTThapure, tAco bAhira paha-vikkammi / / 351 // 45372 / / / 1. da. ja. vAho /
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] tiloyapaNNatto [ gAthA : 352-354 artha-sUryake bAhya pathameM sthita honepara ariSTapurameM tApakSetra paitAlIsa hajAra tIna sau bahattara yojana aura sattaraha bhAga pramANa rahatA hai / / 351 / / / (ariSTapurI kI paridhi 2268626 =14188 )x=10466 = 453721 yojana tApakSetra hai| aThThattAla-sahassA, ti-sayA uNatosa joyaNA prsaa| paNavIsA khaggovari, tAvo bAhira-paha-TTidakkammi // 352 // 48326 / 5 / artha-sUryake bAhyapathameM sthita honepara khaDgAnagarImeM tApa-kSetra ar3atAlIsa hajAra tIna sau unatIsa yojana aura paccIsa bhAga pramANa hai // 352 / / (khaDgAnagarI kI paridhi 2416488=1838185)xt=38613-48329 yojana tApakSetra hai| ekkAvaNa-sAhassA, satta-sayA ekkasaThi joyaNayA / sattaMsA bAhira - paha - Thina * sUre maMjuse tAvo // 353 // 51761 / / arSa-sUryake bAhya pathameM sthita honepara maMjUSA nagarImeM tApakSetra ikyAvana hajAra sAta sau ikasaTha yojana aura sAta bhAga pramANa rahatA hai / / 353 / / ( maMjUSApurakI paridhi 2588055 - 10547 )xt Payxx = 517611 yojana tApakSetra hai| bauvaNNa-sahassA, saga-sayANi aTharasa joyaNA prsaa| paNNarasa prosahipure, tAvo bAhira-paha-Thibakkammi // 354 // 54718 / / arma--sUryake bAhya pathameM sthita honepara auSadhipurameM tApakSetra cauvana hajAra sAta sau aThAraha yojana aura pandraha bhAga pramANa rahatA hai / / 354 / / ( auSadhipurakI paridhi 2735913 - 11434)x x3gpx6-547166 yojana tApakSetra hai|
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 355-358 ] sattamo mahAhiyAro aTThAvaNNa-sahassA, igi-saya-ugavaNNa joyaNA prsaa| sagatIsa bahi-paha-vi-tavaNaM tAvo purImma carimammi // 35 // 58149 / 30 / artha-sUryake bAhya pathameM sthita honepara antimapura arthAt puNDarIkiNI nagarImeM tApa-kSetra aTThAvana hajAra eka sau unacAsa yojana aura saiMtIsa bhAga pramANa rahatA hai // 355 / / ( puNDarI kiNIpurakI paridhi 2907495 - 2115* )x1=23386 = 5614934 yojana tApakSetra hai| sUryake bAhya pathameM sthita honepara prathama pathameM tApa-kSetratesaTTi - sahassANi, sattarasaM joyaNANi ghu-prsaa| paMca-hidA bahi-magga-dimmi dumaNimmi paDhama-paha-tAvo // 356 // prayaM-sUryake bAhyamArgameM sthita honepara prathama patha (abhyantara vIthI ) meM tApa-kSetra tiresaTha hajAra sattaraha yojana aura pAMcase bhAjita cAra bhAga pramANa rahatA hai / / 35611 (prathama patha kI paridhi 315089 }-5-630 171 yojana tApakSetrakA pramANa hai| sUryake bAyapatha sthita rahate dvitIya bIthImeM tApakSetratesaTiTha-sahassANi, joyaNayA ekkavIsa ekkakalA / bidiya-paha-tAva-parihI, bAhira-magga-diThave tavaNe // 357 // 63021 / / evaM majjhima-pahaMta Nevabcha / parSa-sUryake bAhya pathameM sthita honepara dvitIya vIthI kI tApa-paridhikA pramANa tiresaTha hajAba ikkIsa yojana aura eka bhAga pramANa hai // 357 / / ( dvitIya patha kI paridhi 315106 yo0)xt=630211 yojana tApa-paridhi hai / isaprakAra madhyama patha paryanta le jAnA cAhie / sUryake bAhyamArgameM sthita honepara madhyama papameM tApakSetratesaThi-sahassAgi, ti-sayA cAlIsa bhoyaraNA du-klaa| majha-paha-tAva-khesaM, virodhaNe bAhi * magA - TThive // 35 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 ] tiloya paNNattI 63340 / 6 / evaM carima-maggataM davvaM / artha- vairocana ( sUrya ) ke bAhyamAga meM sthita honepara madhyama pathameM tApa - kSetrakA pramANa tiresaTha hajAra tIna sau cAlIsa yojana aura do kalA rahatA hai / / 358 / / ( madhyama pathakI paridhi 316702 ) /5-63340 yojana tApa-kSetra hai / isaprakAra dvicA mArga paryanta jAnA cAhie pramANa hai / [ gAthA: 356-361 sUryake bAhya patha sthita honepara bAhyapathameM tApakSetra- tesaTThi sahassA Ni chattaya vAsaTThi joyaNANi kalA / tAro bahi-maggA vimmi taraNimmi bahi-pahe- tAo / / 356 // 63662 / 6 / artha -- sUrya ke bAhya patha meM sthita honepara bAhyamArga meM tApa kSetra tiresaTha hajAra chaha sau bAsaTha yojana aura cAra kalA pramANa rahatA hai ||359 / / ( bAhya pathakI paridhi 318314 ) /563662 yojana tApakSetrakA pramANa hai / sUrya bAhya pathameM sthita rahate lavaNa samudra ke chaThe bhAga meM tApakSetrakA pramANa ekkaM lakkhaM gadha- juda- cauNNa-sayANi joyaNA zraM sA / bAhira paha-dvivanake, tAva khidI lavaNa chUTTa se / / 360 // 105406 / 6 / - - artha- sUrya ke bAhya pathameM sthita honepara lavakhasamudra ke chaThe bhAga meM tApa kSetra eka lAkha pA~ca hajAra cAra sau nau yojana aura eka bhAga pramANa hai || 360 / / ( lavaNa samudrake chaThe bhAgakI paridhi 527046 ) : 5 - 1054011 yojana tApakSetrakA sUrya kI kiraNa zaktiyoM kA paricaya- mAdima pahAvu bAhira pahammi bhANussa gamaNa-kAlammi | hAevi phiraNa sacI, vaDadi AgamaNa samayammi / / 361 ||
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 362-364 / sattamo mahAyiAro [ 336 artha-prathama pathase bAhya pathakI ora jAte samaya sUrya kI kiraNa-zakti hona hotI hai aura bAhma pathase Adi pathakI ora vApisa Ate samaya vaha kiraNa-zakti vRddhigata hotI hai // 361 // donoM sUryokA tApakSetratAva khivI parihoo, evAo ekka-kamalaNAhammi / buguNiva-parimANAo, saharUsa - kiraNesu dohammi / / 362 // tAva-khidi-parihI samattA / pratha-eka sUryake rahate tApa-kSetra-paridhimeM jitanA tApa rahatA hai usase dugune pramANa tApa do sUryoke rahanepara hotA hai / 1362 / / tApa-kSetra paridhikA kathana samApta huA 1 sUryake prathama pathameM sthita rahate rAtrikA pramANasambAsuparihIsu', paDhama-paha-TThida-sahassa-kiraNammi / bArasa * muhuttamettA, puha puha uppajmade rattI // 363 // artha-sUryake prathama pathameM sthita rahanepara pRthak-pRthak saba ( 194) paridhiyoMmeM bAraha muhUrta pramANa rAtri hotI hai // 363 / / sUryake prathama pathameM sthita rahate icchita paridhimeM timirakSetra prApta karane kI vidhiicchima-parihi-pamANaM, paMca-vihattammi hodi jaM lddh| sA timira-khetta-parihI, paDhama-paha-Tiva-viNesammi / / 364 // marSa-icchita paridhi-pramANako pA~case vibhakta karanepara jo labdha prApta ho utanA sUrya ke prathama pathameM sthita honepara timira kSetrako paridhikA pramANa hotA hai / / 364 / / vizeSArtha---yahA~ sUrya prathama vIthI meM sthita hai aura isa bothImeM rAtrikA pramANa 12 muhUrtakA hai| vivakSita paridhike pramANameM 12 muhUrtakA guNAkara 60 muhUrtIkA bhAga denepara arthAt (28) arthAt 5 kA bhAga denepara timira-kSetrakA pramANa prApta hotA hai|
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 340 ] tiloyapaNNatto [ gAthA : 365-368 sUryake prathama pathameM rahate meru prAdi paridhiyoMmeM timira kSetrakA pramANa chassa sahassA ti-sayA, cauvIsa joyaNANi voNi kalA / megiri * timira * khettaM, mAdima - maggadvive tavaNe // 36 // 6324 / / artha-sUryake prAdi ( prathama ) mArgameM sthita honepara meru parvatake Upara timirakSetrakA pramANa chaha hajAra tIna sau caubIsa gojana aura do bhAga adhika hai / / 36511 { meha paridhi 1132 )x=63243 yojana timirakSetra / paNatIsa-sahassA paNa-sayANi bAvaNNa-joyaNA aMsA / aTu-hivA khemAe, timira-khidI paDhama-paha-Thida-payaMge // 366 / / 3555211 / artha-pataMga (sUrya) ke prathama patha meM sthita honepara kSemA nagarI meM timirakSetra paitIsa hajAra pAMca sau bAvana yojana aura eka yojanake AThaveM bhAga-pramANa rahatA hai / / 366 / / (kSemAkI paridhi 1777601=1433085) 4 -284.41 = 355521 yojana timirkssetr| tiya-aTU-NavaTTha-tiyA, aMka-kame saga-dugaMsa cAla-hidA / khemapurI-tama-khettaM, divAyare paDhama * magga - Thide ||367 / / ___36683 / / martha--sUryake prathama mArga sthita honepara kSemapurImeM tama-kSetra tIna, ATha, no, pATha aura tIna, ina aMkoMke kramase ar3atIsa hajAra nau sau terAsI yojana aura sattAIsa bhAga-pramANa rahatA hai ||367 / / (kSemapurIkI paridhi 1946181-155 )xt=1434*=3898314 yojana timirakSetra hai| ekkattAla-sahassA, Nava-saya-cAlIsa joyaNANi klaa| paNatIsa timira-khettaM, riTThAe paDhama-paha-gada-viNese // 36 // 41940 / / . R
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 366-371 ] sattamo mahAhiyAro [ 341 artha- sUrya ke prathama pathako prApta honepara ariSTA nagarImeM timira kSetra ikatAlIsa hajAra nau sau cAlIsa yojana aura paiMtIsa kalA - pramANa rahatA hai / / 368 // ( ariSTAnagarI kI paridhi 2097041 = 167635) (2) yojana timirakSetra hai / - bahattara yojana aura sattaraha bhAga pramANa rahatA hai / / 366 / / bAvattariti-sayANi, paNabAla sahassa joyaNA zraMsA / sattarasa ariTThapure, tama khettaM paDhama paha sUre // 362 // ( ariSTapurIkI paridhi 226662 = 1914 ) x + yojana timirakSetra hai / * 45372 / 17 / artha- sUryake prathama patha meM sthita honepara ariSTapura meM tama kSetra paiMtAlIsa hajAra tIna so ( khaDgA nagarIko paridhi 241648 - 163185 ) X (7) yojana tamakSetra hai / tama kSetra hai / = - 335527 - H aTThattAla sahassA, ti-sayA uNatIsa joyaNA zraMsA / paNuvIsaM khaggAe, bahumahima- paNidhi-tama- khettaM // 370 // 48329 | 15 | artha-khaDgA nagarIke bahumadhyama praNidhibhAga meM tamakSetra bhar3atAlIsa hajAra tIna sau unatIsa yojana aura paccIsa bhAga-pramANa rahatA hai / / 370 / / 18 8130484800 = = 41940 ekkAvaNNa-sahassA, sata-sayA ekkasaTThi joyaNayA / sattaMsA tama khetAM, maMjusapura majjha paNidhoe / / 371 // 4537247 |786637= 453265 51761 | 4 | artha- maMjUSapurakI madhya praridhi meM tama kSetra ikyAvana hajAra sAta sau ikasaTha yojana aura sAta bhAga-pramANa rahatA hai || 371 || ( maMjUSApurakI paridhi 2488051 1000440 x 10700440 = 5176140 yojana
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 | tiloyapaNNattI cavaNNa- sahassA saga-sadyANi zraTTharasa-joyaNA aMsA / paNNarasa prosahopura- bahumajjhima- paNidhi timira khidI // 372 // 54718 / / / / artha - zroSadhapurakI bahumadhyapraNidhimeM timirakSetra cauvana hajAra sAta sau aThAraha yojana aura pandraha bhAga-pramANa rahatA hai / / 372 / / ( auSadhipurakI paridhi 2735617 - 2188775 ) x 1 = 437740 = 54718 ( 2 ) yojana tamakSetra hai / [ gAthA : 372-375 zrAvaNa - sahassA, igisaya uNavaNNa joyaNA zraMsA / sagatIsa puMDarIgiNi- purIe bahu-majjha paNiSitamaM // 373 // 50146 / / artha- puNDarIkiNI purIkI bahumadhya-praNidhimeM tamakA pramANa aTThAvana hajAra ekaso unaMcAsa yojana aura saMtIsa bhAga adhika rahatA hai / / 373|| { puNDarIkI nagarIkI paridhi 2607495 tamakSetra hai | = 212564* ) x 3=58149 yojana sUrya ke prathama pathameM sthita rahate abhyantara dIdhI meM tamakSetrakA pramANatesaTThi sahassA, sattarasaM joyaNA cau-kalAo / paMca-hidA paDhama-pa, tama parihI paha-Thida dise || 374 || 63017 / 3 / artha -- sUrya ke prathama pathameM sthita honepara prathama pathameM tamakSe trako paridhi tiresaTha hajAra sattaraha yojana aura cAra bhAga-pramANa hotI hai / / 374 / / ( prathama pathakI paridhi 15080 X 63017 yojana / dvitIya pathameM tama kSa etra ekka - kalA sahi sahassANi, joyaNayA ekkavIsa bidiya-paha timira- kheAM zrAdima maga hide sUre ||375 || 63051 / 6 / *
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 376-378 satI mAhiyAro [ 343 artha-sUrya ke prathama pathameM sthita honepara dvitIya vIthI meM timira-kSetra tiresaTha hajAra ikkIsa yojana aura eka kalA adhika rahatA hai / / 375 / / ( dvitIya vIthIkI paridhi 3140 }x=630213 yojana / tRtIya pathameM tama-kSetratesaTThi-sahassANi, cauvIsaM joyaNANi cau prsaa| taviya-paha-timira-mUmI, mattaMDe paDhama - magma - gave // 376 / 63024 / / / evaM majjhima-magaMtaM jevabvaM / artha-sUryake prathama mArga meM sthita rahane para tRtIya pathameM timira kSetra tiremaTha hajAra caubIsa yojana aura cAra bhAga adhika rahatA hai / / 376 // (tRtIya pathakI paridhi 18x) =630243 yojana / isaprakAra madhyama mArga paryanta le jAnA cAhie / __ madhyama pathameM tama-kSetra--- tesaTi-sahassANi, ti-sayA cAlIsa joyaNA du-klaa| majjhima-paha-timira-khidI, tikSvakare paDhama-mamga-Thive // 377 / / 63340 / / evaM ducarima-pariyaMta NedavyaM / prartha-tIvakara ( sUrya ke prathama pathameM sthita honepara madhyama pathameM timira-kSetra tiresaTha hajAra tIna sau cAlIsa yojana aura do kalA adhika rahatA hai / / 377 / / ( madhyama pathako paridhi-102 )x=633401 yojn| isaprakAra dvicarama mArga paryanta le jAnA caahie| bAhya pathameM tama-kSetra-- tesaTri-sahassANi, chussaya-bAsa dila-joyaNANi kalA / cattAro bahimamge, tama - khettaM paDhama-paha-Thive tavaNe // 37 // 63662 / /
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloSapaNasI [ gAthA : 376 so artha- sUrya ke prathama pathameM sthita honepara bAhya mArga meM tama kSetra tiresaTha hajAra chaha bAsaTha yojana aura cAra kalA adhika rahatA hai / / 378 || 344 } ( bAhya pathakI paridhi - 318314 ) x =63662 yojana tamakSetra | lavaNa samudra ke chaThe bhAga meM tama kSetra kSetra hai / ekkaM lakkhaM Nava juda- cauNNa-sAriNa joyaNA prasA / jala-chaTTha-bhAga- timiraM, uNhayare paDhama magga - Thide // 376 // - 105409 / 6 / ayaM -- sUrya ke prathama mArga meM sthita honepara lavaNasamudra-sambandhI jalake chaThe bhAgameM timirakSetra eka lAkha pA~ca hajAra cAra sau nau yojana aura eka bhAga adhika rahatA hai / / 379 / / ( lavaNasamudra ke chaThe bhAgakI paridhi = 51704 ) x = 1054061 yojana timira ( tAlikA pRSTha 345 para dekhiye ) [ I
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 379 ] 1 2 3 4 5 6 7 8 sattamo mahAhiyAro donoM sUrya ke prathama pathameM sthita rahate tApa aura tama kSetrakA pramANa -- sUryake prathama pathameM sthita rahate 9 10 11 12 13 phu4 15 vivakSita paridhi kSatra meru para kSemA para kSemapurI para ariSTA para ariSTapurI khar3agapurI maMdApurI prathama vIthI dvitIya vIthI tRtIya vIthI madhyama bIthI bAhya vIthI tApa - kSetrakA pramANa tama kSetrakA pramANa (yojanoM meM) (yojanoM meM ) gAthA - 267-310 gAthA - 365-379 lavaraNodadhi ke chaThe bhAga para pu puNDarIkaNI purIpara 672243+ 6486 63243= 15811x2 - 31622 yojana 53328+ 35552 - 8888012 = 1777603 5847564 + 38983 6745666 x 2= 19491=3, 62611+419403 = 104852132 - 2067046, 6805860+4537211 = 11343114 2 2268626, 72464 + ] 483295 12082436422416486 7764163+ | 5176140 = | F - 8207716+ 547186 581461 = _64531+ 94537+ 950101 + 65464 + 158113Y= + do sUryakA sammilita kSetra [ 345 12940233x2= 2588057 1367951542 - 2735614 14537413422907496, 9452616+63017 1575443 42 = 315089 15755342 - | 315106 | 157562x2= 315124 paridhiyoMkA pramANa gAyA 246-265 " " " 37 63021 63024= 63340= 158351x2=316702, 636626 15915742 = 318314 1054091= |26352342 = 527046" 23 23
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ) tiloyapaNNattI [ gAthA : 380-381 noTa-sApa aura tama kSetra kI kula (1++184+1= ) 194 paridhiyAM haiN| inameM se meru parvatako 1+omA Adi nagariyoMkI 8+lavaNa0 kI 1+aura sUryakI (prArambhika 3+ madhyama 1+ aura bAhya 1= ) 5 paridhiyoMkA arthAt 15 paridhiyoMkA vivecana kiyA jA cukA hai / isIprakAra zeSa 176 paridhiyoMkA bhI jAnanA caahie| sUryake dvitIya pathameM sthita rahate icchita paridhimeM timira kSetra prApta karanekI vidhiicchiya-pariraya-rAsiM, sagasaTThI-tiya-saehi guNiNaM / raNabha-tiya-aTThakaka-hiMda, tama-khettaM biviya-paha-Thide-sUre // 30 // artha-iSTa paridhi rAzi ko tIna sau sar3asaThase guNA karake prApta guNanaphalameM aThAraha sau tIsakA bhAga denepara jo landha prAve utanA sUrya ke dvitIya pathameM sthita rahane para vivakSita paridhimeM tama-kSetrakA pramANa hotA hai / / 380 / / vizeSA- yahA~ sUrya dvitIya patha meM sthita hai / isa vIthImeM rAtrikA pramANa ( 12+11) =12= muhUrtakA hai / vivakSita paridhike pramANameM : muhUtaukA guNAkara 60 muhUrtoM kA bhAga denepara arthAt NH4 meM se 367 kA guNAkara 1830 kA bhAga denepara tama-kSetrakA pramANa prApta hotA hai / sUtra ke dvitIya pathameM sthita honepara meru Adiko paridhiyoM meM tama-kSetrakA pramANaekka-caukka-ti-chakkA, aMka-phame duga-duga-ncha-aMsA ya / paMcekka-Navaya-bhajidA, mera-tamaM bidiya- paha-Thide sUre // 31 // 6341 / 13 varSa-sUryake dvitIya pathameM sthita honepara meru parvatake kapara tama-kSetra eka, cAra, tIna aura chaha ina aMkoMke kramase chaha hajAra tIna sau ikatAlIsa pojana aura nau sau pandrahase bhAjita chaha sau bAIsa bhAga adhika rahatA hai // 381 / / (meskI paridhi - 1129) 15- 1 =634161 yojana tama-kSetra hai| 1. da.ba.ka.ba. prissitvrnne|
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattama mahAhiyAro gava-ghau-cha- paMca-tiyA, aMka-kame satta chakka sattaMsA | aTu-du-pava- buga bhajidA, lemAe majjha paNidhi-tamaM // 382 // gAthA : 382-365 ] 35646 / 4 / 767 3628 artha-kSemA nagarIke madhya praNidhi bhAga meM tama kSetra nau bAra chaha pAMca aura tIna ina aMkoM kramase paiMtIsa hajAra chaha sau unaMcAsa yojana aura do hajAra nau sau aTThAIsase bhAjita sAta sau sar3asaTha bhAga pramANa rahatA hai / / 382 / / ( kSemA nagarIkI paridhi = 1777603 - 1423785 X 356496 yojana tama kSetra hai / bha - Nava NabhaNavaya-tiyA, aMka-kame Nava cauvaka saga-du-kalA 1 Nabha-ca-cha-cau ekka-hidA, khemapurI paridhi tama khettaM // 383 // 36060 | 24 artha - kSemapurI ke praNivibhAga meM tama kSetra zUnya, nau, zUnya, nI aura tIna ina aMkoM ke kramase unatAlIsa hajAra nabbe yojana aura caudaha hajAra chaha sau cAlIsase bhAjita do hajAra sAta sau unaMcAsa kalA pramANa rahatA hai / / 383 || ( kSemapurIkI paridhi 1949186 = 3909060440 yojana tama kSetrakA pramANa hai / 14 ) X (ariSTAkI paridhi 2017043 1975) yojana tama kSetrakA pramANa hai 1 369 = - paMca-paNa-gaNa-duga-caDa, aMka-kame paNa cakka - praDa-chakkA / zaMsA timiravakhette majjhima paNidhIe riTThAe ||384|| [ 347 1= 104381036 rASTa TO Te38 42055 / 1464 / artha-ariSTA nagarIke madhyama praNidhibhAga meM timira kSetra pA~ca, pA~ca, zUnya, do aura cAra, ina aMkoM ke kramase bayAlIsa hajAra pacapana yojana aura chaha hajAra grAU sau paiMtAlIsa bhAga adhika rahatA hai ||384|| "zazya - 573380 4205436 chaNNava - cauka paNa cau, aMka-kame Navaya paMca saga pNcaa| sA majjhima- paNihI tama khettamariTTha jayarIe // 385 // 45496 / / 5750 artha - ariSTapurIke madhyama praNidhibhAga meM tama kSetra chaha, nau, cAra, pA~ca aura cAra ina aMkoM kramase paiMtAlIsa hajAra cAra sau chayAnabe yojana aura pAMca hajAra sAta sau unasaTha bhAga adhika rahatA hai ||38||
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 ] ( zrariSTapurIko paridhi yojana tama kSetra hai / 575 454661 tiloya paNNattI = |2268623 - 1816 } X ekkaM chau aDDA, cau aMka kameNa paMca paMcaTThA / vaya kalAzrI khaggA - majjhima- paNadhIe timira-khidI / / 386 // .6855 48461 artha-khaDgApurI ke madhyama praNidhibhAga meM timira kSetra eka, chaha, cAra, bhATha aura cAra, ina aMkoM kramase ar3atAlIsa hajAra cAra sau ikasaTha yojana aura nau hajAra ATha sau pacapana kalA adhika rahatA hai / / 386 // ( khaDgapurIkI paridhi = 241648 - 133) 4846123 yojana sama kSetrakA pramANa hai / - duga-bha-vevaka-paMcA, aMka-kame sAvaya-chakka sacaTThA / sA maMjusaNayarI - majjhima paNadhIe tama khettaM // 387 // [ gAthA : 366-389 626047188 = 144 ( maMjUSA nagarIkI paridhi 2588057 Raspxv X 519024yojana tApa-kSetrakA pramANa hai / - = 51602 / / artha - maMjUSA nagarIke madhyama praNa vibhAga meM tama - kSetra do, zUnya, nau, eka aura pA~ca ina aMkoM kramase ikyAvana hajAra nau sau do yojana aura ATha hajAra sAta sau unahatara bhAga pramANa rahatA hai || 387|| - = 1418 2038 satta-cha-aTu- caukkA, paMcaka kameNa joyaNA aMsA / paMca-cha- pra dugevakara, zrosahipura -paNiSi-tama-khettaM // 388 // 14640 751854043 14640 54867 / 16 / artha - zrapadhipura ke praNidhibhAga meM sama kSetra sAta, chaha, ATha, cAra aura pAMca ina aMkoM ke kramase cauvana hajAra ATha sau sar3asaTha yojana aura bAraha hajAra ATha sau paiMsaTha bhAga pramANa rahatA hai ||38|| ( auSadhipurakI paridhi 2735611 - 218*5 ) x = " 548673731 yojana tamakSetrakA pramANa hai / aTThakha-ti praTTha- paMcA, aMka-kameNa joyaNANi aMsA ya / ba- saga-saga ekkkA, sama-khettaM pu'DariMgiNI - Nayare // 366 // 8308 2
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 390 392 ] sattamo mahAhiyAro [ 349 artha-puNDarIkiNI nagarImeM tama-kSetra pATha, zUnya, tIna, ATha aura pAMca ina aMkoMke kramase aTThAvana hajAra tIna so pATha yojana aura gyAraha hajAra sAta sau unyAsI bhAga pramANa rahatA hai / / 386 / / (puNDarI kiNIpurakI paridhi : 2907465-232240 ) x = RAHEAF5830 yojana tama-kSetra / ___ abhyantara pathameM tama-kSetraNAla aSaka-ti nakA, aMka - ma timAna-prasa-ekkaMsA / ebha-tiya-adrukka hivA, vidiya-pahakkammi paDhama-paha-timiraM // 36 // 63189 artha-sUryake dvitIya payameM sthita honepara prathama mArga meM tamakSetra nau, pATha, eka, tIna aura chaha ina aMkoMke Rmase tiresaTha hajAra eka sau navAsI yojana aura eka hajAra pATha sau tIsase bhAjita eka hajAra sAta sau terAnabai bhAga adhika rahatA hai / / 390 / / (prathama pathakI paridhi-31 )xs="51 = 63189144 yojana tama-kSetrakA prmaann| dvitIya pathameM tama-kSetratiya-raNava-ekka-ti-chakkA, aMkANa kame dugekka-sattaMsA / paMcekka-Nava-vihattA, bidiya-pahakkammi vividha-paha-timiraM // 36 // prama-sUryake dvitIya pathameM sthita honepara dvitIya vIthImeM timira-kSetra tIna, no, eka, tIna aura chaha, ina aMkoMke kramase tiresaTha hajAra eka sau terAnabai yojana aura nau sau pandrahase bhAjita sAta sau bAraha bhAga pramANa rahatA hai / / 391 // ( dvitIya pathakI paridhi 315106 yo ) 863193413 yo / tRtIya pathameM tama-kSetrachaNNava-ekka-ti-chakkA, aMka * kame aDa - dugaha ekkNsaa| Naya-tiya-aThekka-hitA, viviya-pahakkammi tadiya-magga-tamaM // 392 // ___63196 / 143 / evaM majjhima-managaMtaM bavvaM / artha--sUryake dvitIya pathameM sthita honepara tRtIya mArga meM tama-kSetra chaha, nau, eka, tIna aura chaha, ina aMkoMke kramase tiresaTha hajAra eka sau chayAnabai yojana aura eka hajAra ATha sau tIsase bhAjita eka hajAra ATha sau aTThAIsa bhAga pramANa rahatA hai // 392 / /
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 ] tiloyapaNNatto [ gAthA ! 393-395 (tRtIya pathako paridhi=1414)xy = "15254 = 631963:34 yojana tama-kSetra hai| isaprakAra madhyama mArga paryanta le jAnA cAhie / ____ mana yo tama-kSetrakA pramANatesadvi-sahassA paNa-sayANi terasa joyaraNA aMsA / ghauvAla-juvaTTha-sayA, vidiya-pahakkammi majma-magga-tamaM // 36 // 63513 / 14 / evaM ducarima-mamgaMtaM' NedavyaM / prarya-sUryake dvitIya pathameM sthita honepara madhyama mArgameM tama-kSetra tiresaTha hajAra pA~ca sau teraha yojana aura pATha so cavAlIsa bhAga adhika rahatA hai // 363 / / ( madhyama pathakI paridhi = 1 )xgr= N 63513111 yojana tama-kSetrakA pramANa hai| isaprakAra vicaramamArga paryanta le jAnA caahie| bAhya patha meM tama-kSetracha-tiya-aTTha-ti-chakkA, aMka-kame gvy-stt-chkkesaa| paMcakka-Nava-vihattA, vidiya-pahapakammi bAhire timiraM // 34 // 63836 I 11 prarSa-sUryake dvitIya mArgameM sthita hone para bAhya pathameM timira-satra chaha, tIna, pATha, tIna aura chaha, ina aMkoMke kramase tiresaTha hajAra ATha sau chattIsa yojana aura nau sau pandrahase bhAjita chaha sau unyAsI bhAga adhika hai / / 394 / / / (bAhya kSetrakI paridhi= )xf= = 63836 yojana tamakSetra kA pramANa hai| lavaNodadhike chaThe bhAgameM tama-kSetrasatta-gava-chapaka-paNa-Nabha-ekkaMka-kameNa duga-saga-tiyaMsA / Nabha-tiya-praduSaka-hivA, lavaNodahi - cha? - bhAgataM / / 365 // 105697 / 17 1.6.ba.ka.ja. mAgo ti|
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ gApA 316-390 ] sattanI mahAhiyAro [ 351 artha- sUryake dvitIya mArga meM sthita honepara lavaNodadhike chaThe bhAga meM timirakSetra sAta, nau, chaha, pA~ca, zUnya aura eka ina aMkoM ke kramase eka lAkha pAMca hajAra chaha sau saptAnaye yojana aura eka hajAra ATha sau sIsase bhAjita tIna sau bahattara bhAga adhika hai / / 395 / 4105697yojana tama ( lavaNasamudra ke chaThe bhAga kI paridhi - kSatrakA pramANa hai | zeSa paridhiyoM meM tama kSa etra - evaM sesa pahetu, vIhi paDi jAmiNI muhucANi / ThavikaNANejja tamaM, chatrakoNiya du-saya-parihIsu // 366 // * 194 | artha--- isa prakAra zeSa pathoMmeMse pratyeka bIthI meM rAtri muhUtoMko sthApita karake chaha kama do sau ( 194 ) paridhiyoM meM timira-kSa etra jJAta kara lenA cAhie / / 396 // noTa - vizeSa ke lie gAthA 345 kA vizeSArthe draSTavya hai / sUryake bAhyapatra meM sthita honepara tama kSetrakA pramANa savva-parihI ti, aTTharasa- muhattayANi ravibile' / bahi-yaha- Thimi evaM dharikaNa bhaNAmi tama- khesaM // 367 // artha- sUrya bimba ke bAhya pathameM sthita honepara saba paridhiyoM meM aThAraha muhUrta -pramANa rAtri www hai, isakA prAzraya karake tama kSetrakA varNana karatA hU~ / / 397 / / sUryake bAhya pathameM sthita rahate vivakSita paridhi meM tama kSetra prApta karane kI vidhi - icchiya-pariya-rAsi, tiguNaM kADhUNa dasa-hide laddha' / hodi timirassa khettaM, bAhira - magga - hibe sUre / / 368 || ,%! artha- icchita paridhi - rAziko tiguraNA karake dasakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA sUryake bAhya mArga meM sthita honepara vivakSita paridhi meM timira-kSetra hotA hai / / 398 / / 1. da. va. kA. ja. divaM /
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 } tiloyapaNNasI [ gAyA : 399-402 vizeSArtha-bAla pathameM rAtrikA pramANa 18 muhUrta hai isameM 60 muhUrtAkA bhAga denepara (3) prApta hote haiM / vivakSita paridhike pramANameM 3 kA guNAkara 10 kA bhAga denepara tama-kSetra kA pramANa prApta hotA hai| sUryake bAhya pathameM sthita honepara meru Adi kI paridhiyoM meM tama-kSetrakA pramANaNava ya sahassA cau-saya, chAsodI joyaNANi tiNi klaa| paMca - hivA mera - tamaM, bAhira - magge Thive tavaNe // 36 // 9486 / / arya-sUryake bAhya mArga meM sthita rahanepara meruke Upara tama-kSetra nau hajAra cAra sau chayAsI yojana aura pAcase bhAjita tIna kalA ( 94866 yojana ) pramANa rahatA hai / / 399 // tevaNNa-sahassANi, ti-sayA paDavIsa-joyaNA ti-klaa| solasa-hidA yasamA - majjhima - paNadhIe tama-lettaM / / 400 // 53328 / / / artha-kSemA nagarIkai madhyama praNidhibhAgameM tama-kSetra tirepana hajAra tIna sau aTThAIsa yojana aura solahase bhAjita tIna kalA ( 53328yojana ) pramANa rahatA hai // 40 // aTThAvaNNa-sahassA, cata-saya-paNahattarI ya jodhaNayA / ekkattAla - kalAo, sIdi - hivA khema - NayarIe // 401 // 58475 / / prarya-kSemapurI meM tama-kSetra aTThAvana hajAra cAra sau pacahattara yojana aura prassIse bhAjita ikatAlIsa kalA ( 584753 yojana ) pramANa hai / / 401 / / bAsadvi-sahassA Nava-sayANi ekkarasa joyaNA bhaagaa| paNavIsa sIvi-bhajidA, riThAe majha-paNiSi-tamaM // 402 // prapaM-ariSTA nagarIke madhya praNidhibhAgameM tama-kSetra bAsaTha hajAra nau sau gyAraha yojana paura assIse bhAjita paccIsa bhAga ( 62911pare yojana ) pramANa rahatA hai / / 402 / /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 403 - 407 ] sattamo mahAhiyAro aTThAsahi sahassA, ekkAvaNNaM timiraM ThAvaNNA ya joyaNA sA / riTThapurI majjha paNidhI ||403 / / - - 68058 / 1 mathaM - ariSTapurIke madhya - praNidhibhAga meM timirakSetra ar3asaTha hajAra aTThAvana yojana aura ikyAvana bhAga ( 680583 yojana ) pramANa rahatA hai ||403 || bAhatari sahassA, cau-saya-caDaNaudi joyaNA zraMsA / paNutIsaM khaggAe majjhima-paNidhIe timira khidI ||404 // 72464 / 15 / artha - khaDgA nagarIke madhyama praNidhibhAga meM timira-kSetra bahattara hajAra cAra sau caurAnabe yojana aura paiMtIsa bhAga ( 7249466 yojana ) pramAe rahatA hai ||404 / / sattara sahassA, khassaya igivAla jovaNANi kalA | ekkAsaTThI maMjusa jayarI paNihIe tama khettaM // 405 // - [ 353 77641 / 3 / artha- maMjUSAnagarI ke praNidhibhAga meM tama kSetra satattara hajAra chaha sau ikatAlIsa yojana aura ikasaTha kalA ( 7764 9 6) yojana ) rahatA hai ||405 || - bAsIdi-sahassANi, saptaptari jodhaNA kalAzro vi / paMcattAlaM osahi purIe bAhira paha-TThidakkamma ||406 // 82077 / 45 / artha- sUrya ke bAhya mArga meM sthita honepara auSadhipurImeM tama kSetra bayAsI hajAra satattara yojana aura paiMtAlIsa kalA ( 820771 yojana ) pramANa rahatA hai ||406 // sAsodi sahassA, be-saya- caubIsa joyaNA zraMsA / ekkattarIya 'tamisa - paridhIe puMDariMgiNI - jayare // 407 // 87224 / / / artha - puNDarIkiNI nagarIke praNivibhAga meM timira-kSetra satAsI hajAra do sau caubosa yojana aura ikahattara bhAga ( 8722462 yojana ) pramANa rahatA hai || 407 // 1. 6. ba. ka. . timisa /
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI sUryake bAhya pathameM sthita rahate prathama bIthI meM tama kSetrakA pramANa caNaudi sahassA paraNa-sayANi chabbIsa joyaNA zraMsA / sataya yasa pahilA, bahi-paha tayaNammi paDhama paha timiraM // 408 // 64526 / 7 / artha- sUrya ke bAhya pathameM sthita honepara prathama pathameM timira-kSetra caurAnabe hajAra pA~ca sau chabbIsa yojana aura dasase bhAjita sAta bhAga ( 645260 yojana ) pramANa rahatA hai ||408 // dvitIya vIthI meM tama kSetrakA pramANa 354 ] caNaudi sahassA paNa-sayANi igitosa jovaNA zraMsA / sAro paMca - vihA, bahi-paha' bhANummi bidiya paha- timiraM / / 406 / / 94531 / Y= / artha- sUrya ke bAhya mArga meM sthita honepara dvitIya pathameM timira kSetra caurAnabe hajAra pA~ca -- sau ikatIsa yojana aura pA~case bhAjita cAra bhAga ( 94531 / 6 yojana ) pramANa rahatA hai // 46 // tRtIya bIthI meM sama kSetrakA pramANa caNaudi sahassA, paNa sayANi sagatIsa joyaNA sA / tadiya-paha - timira- khettaM, bahi magga Thive sahassakare // 410 // - [ gAthA : 408-411 - 94537 / 5 / ayaM sUrya ke bAhya mArga meM sthita honepara tRtIya patha meM timira kSa etra caurAnabe hajAra pA~ca 94542 / / / evaM majjhima- maggAila- magaM ti NeSavyaM / sau saiMtIsa yojana aura eka bhAga ( 94537 yojana ) pramANa rahatA hai / / 410 / / caturtha vIthI meM tama kSetra - caNaDabi sahassA paraNa-sayANi bAbAla- joyaNA ti-kalA / dasa - pavittA bahi-paha vida-tavaNe turima magga - tamaM // 411 // 1. da. ba. ka. ja. tama / 2. da, ba. ka. ja. tAvaM / -
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 412-414 / sattamo mahAhiyAro [ 355 artha-sUrya ke bAhya pathameM sthita honepara caturthavIthImeM tama-kSetra caurAnabai hajAra pAMca sau bayAlIsa yojana aura dasase vibhakta tIna kalA ( 945422 yojana ) pramANa rahatA hai // 411 / / isaprakAra madhyama mArgake Adima patha paryanta le jAnA caahie| madhyama pathameM tama-kSetrakA pramANapaMcANauvi-sahassA, basuttarA joyaNANi timNi kalA / paMca-hidA majjha - pahe, timiraM 'bahi-paha-Thiye tavaNe // 412 // evaM kucarima-mAgaM ti NevavvaM / prayaM-sUryake bAhya pathameM sthita honepara madhyama pathameM timira-kSetra paMcAnabe hajAra dasa yojana aura pAMcase bhAjita tIna kalA ( 95010 / 3 yojana ) pramANa rahatA hai / / 412 / / isaprakAra dvicarama mArga paryanta le jAnA caahie| sUryake bAhya pathameM sthita rahate bAhya pathameM tama-kSetrapaMcANauvi-sahassA, causaya-caugAvi joyA aMsA / bAhira-paha-tama-khettaM, vivAyare bAhi - raddha - Thive // 413 // 95494 / / pra-sUryake bAhya adhva ( patha ) meM sthita honepara bAhya vIthI meM tama-kSetra paMcAnabai hajAra cAra sau caurAnabai yojana aura eka bhAga { 954941 / yojana ) pramANa rahatA hai / / 413 / / lavaNodadhike chaThe bhAgameM tama-kSetrakA pramANa tiya-ekka-ekka-aTThA, paMcekkaMka-kkameNa cu-mNsaa| bahi-paha-Thiva-divasayare, lavaNodahi-chaha-bhAga-tamaM // 414 // 158113 / / 1 da.pa. pihipahavide /
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ] tilothapaNNattI [ gAthA: 415-419 parya - sUryake bAhya mArgemeM sthita honepara lavaNodadhike chaThe bhAgameM tama kSetra tIna, eka, eka, ATha, pA~ca aura eka, ina aMkoMke kramase eka lAkha aTThAvana hajAra eka sau teraha yojana aura cAra bhAga ( 15 = 113 yojana ) pramANa rahatA hai || 414 // donoM sUryo timira kSetrakA pramANa edANaM timirANaM, khettAriMga hoMti ekka bhANummi / duguNida- parimANANi, dosu pi sahassa-kiraNe ||415 // artha - eka sUryake ye ( itane ) timira-kSetra hote haiN| donoM sUryake hote hue inheM dviguNita pramANa ( dUne ) jAnanA cAhie / / timira kSetrakI hAni - vRddhikA krama padama - pahAdo bAhira pammi divasA hivalsa gamaNesu / khaTTheti timira khettA, zrAgamaNesu ca pariyaMti / / 416 || artha - divasA dhipa ( sUrya ) ke prathama pathase bAhya pathakI ora gamana karanepara timirakSetra vRddhiko aura Agamana kAlameM hAniko prApta hote haiM / / 416 / / Atapa aura timira kSetroMkA kSetraphala - evaM savva - pasu bhariNayaM timira-klidINa parimANaM / 2 etto prAdava- timira vakhettaM phalAi paruvemo ||417 / / artha - isa prakAra saba pathoM meM timira-kSetroM kA pramANa kaha diyA hai / aba yahA~se Age Atapa aura timirakA kSetraphala kahate haiM || 417 // lavaNaMbu - rAsi vAsacchTuma-bhAgassa parihi khArasame / paraNa- lakkhaha guNide, timirAva va kSettaphala-mArakhaM ||418 || cau-ThANesu suNNA, paMca-vuNabha- chakka Navaya ekaka -dugA / aMka - kame joyaNayA, taM khettaphalassa parimANaM / / 416 // 21960250000 | artha - lavaNa samudra ke vistArake cha bhAgakI paridhike bArahaveM bhAgako pA~ca lAkhase guNA karanepara timira aura Atapa kSetrakA kSetraphala nikala AtA hai| usa kSetraphalakA pramANa cAra sthAnoM meM
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 420 - 421 ] sattamo mahAhiyAro [ 357 zUnya, pA~ca, do, zUnya, chaha, nau, eka aura do, ina aMkoMke kramase ikkIsa sau chyAnabe karor3a do lAkha pacAsa hajAra yojana hotA hai ||416 416 // vizeSArtha - lavaNodadhike chaThe bhAgakI ( paridhi nikAlane kI prakriyA gA0 265 ke vizeSArtha meM draSTavya hai ) paridhi 527046 yojana hai| isako donoM pArzva bhAgoMke chaThe bhAgase arthAt 12 se bhAjita kara prApta labdhameM lavaNodadhike sUcI - dhyAsa 5 lAkhakA guNA karanepara Atapa evaM timira kSetroM kA kSetraphala prApta hotA hai / yathA - ( paridhi 527046 ) / 12 = 439203=7041 87.41500000 21960250000 varga yojana Atapa evaM timira kSetra kA kSetraphala hai / ede ti guNiya bhajivaM, basehi ekkAdava- vidIe phalaM / settiya du-ti-bhAga- havaM, hodi phalaM ekka-tama-khetaM // 420 // 6588075000 | ti 4362050000 / zrartha- - isa ( kSetraphala ke pramANa ) ko tigunA kara dasakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA eka Atapa kSetrakA kSetraphala hotA hai / isa prAtapa - kSetraphala pramAraNa ke tIna bhAgoM meM se do bhAga pramANa eka tamakSetrakA kSetraphala hotA hai ||420 // S eka AtapakSetra aura eka timira kSetrakA kSetraphala - - vizeSArtha - eka Atapa aura eka timira kSetra kA kSetraphala prApta karaneke lie sUtra evaM unako prakriyA isa prakAra hai ( 1 ) eka zrApa kSetrakA kSetraphala = 21960250000 1 3 X -=6588075000 yojana / 10 (2} eka tama kSetrakA kSetraphala = eka prAtapa kSetrakA kSetraphala 2 1 3 X = 4392050000 yojana / 6588075000 1 timira aura Atapa kSetrakA kSetraphala 3 10 x 1 donoM sUrya sambandhI Atapa evaM tama kA kSetraphala - evaM zrAvana timira vakhecaphalaM ekka-tivyakiraNammi / dosu virocaNesu NAdadhvaM duguNa puSva parimANaM // 421 // } - -
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 422-424 artha--yaha uparyukta Atapa tathA timirakSotraphala eka sUrya ke nimittase hai| donoM sUryoke rahane para ise pUrva-pramANase dugunA jAnanA cAhie // 421 // Urca aura adhaHsthAnoMmeM sUryoke Asapa kSetrakA pramANa advArasa ceva sayA, tAya - khettaM tu heDhado tavavi / samvasi sUrANaM, sayamekkaM upari tAvaM tu // 422 // 10 / 100 / artha-saba sUryoke nIce eka hajAra ATha sau yojana pramANa aura Upara eka sau yojana pramANa tApa-kSetra tapatA hai / / 422 // vizeSArya-saba sUrya-bimyoMse citrA pRthivI 800 yojana nIce hai aura citrA pRthivIkI moTAI 1000 yojana hai ataH sUryokA prAtApa nIcekI ora ( 1000 +800) 1800 yojana paryanta phailatA hai| sUrya bimboMse Upara 100 yojana paryanta jyoti-rloka hai ataH sUryokA AtApa UparakI ora 100 yojana paryanta phailatA hai| sUryoke udaya-astake vivecanakA nirdezaetto vivAyarANaM, udayatthamaraNesu jANi svANi / tAI parama * gurUNaM, uvaeseNaM paravaimo // 423 // prapaM-aba sUryoke udaya evaM asta honemeM jo svarUpa hote haiM / parama gurupoMke upadezAnusAra unakA prarUpaNa karatA hUM // 423 / / jIvA aura dhanuSakI kRti prApta karanekI vidhibAga-vihINe vAse, cauguNa-sara-tADivammi jiiv-kdii| isu - baggo chagguNivo, tIya judo hovi cAva - kadI / / 424 // artha--bANa rahita vistArako cauguNe bANa-pramANase guNA karanepara jIvakI kRti hotI hai| bANake vargako chahase guNA karanepara jo rAzi prApta ho use uparyukta jIvAkI kRtimeM milA denese dhanuSakI kRti hotI hai / / 424 / /
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ satamo mahAhiyAro harivarSa kSetra ke bArakA pramANa tiya-joyaNa - lakkhANi, dasa ya sahassANi UNa- ghosehi / avaharidAI bhaNidaM harivarisa sarassa parimANaM // 425 // gAthA : 425-428 ] 310000 98 } - artha - harivarSa kSetra ke bArAkA pramANa unnIsase bhAjita tIna lAkha dasa hajAra (0) yojana kahA gayA hai // / 425 / / vizeSArtha - ti0 pa0 caturthAdhikAra gAthA 1761 ke anusAra bharata kSetrake bANa ( 19 ) ko 31 se guNita karane para lavaNodadhike taTase harivarSa kSetrake bANakA pramANa (31 ) = 3000 yojana prApta hotA hai / 0000 sUryake prathamapadhase harivarSa kSetra ke bArAkA pramANa- tammara sohejjasu sodI-samahiya saghaM ca jaM sesaM / so Adima-gAyo, bANo harivarisa vijayassa // 426 // - - 180 / artha - isa ( bArA ) meM se eka sau assI ( jambUdvIpa ke cArakSetrakA pramANa 180 ) yojana kama kara denepara jo zeSa rahe utanA prathama mArgese harivarSa kSetrakA bANa hotA hai / / 426 / / [ 356 vizeSArtha - ( harikSetrakA bApa 100 ) [2] 3420 20 ( 180 yo0 ja0 dvI0 kA cArakSetra ) 0680 yojana abhyantara pathase harivarSa kSetra ke bArAkA pramAraNa / tiya-jopaNa - lakkhANi, chacca sahasvANi paNa-sayANi pi / sIdi judANi zrAdima maggAdo tassa parimANaM ||427|| 068 / artha - Adima mArgase usa harivarSa kSetrake bANakA pramANa unnIsase bhAjita tIna lAkha chaha - hajAra pAMcasau lassI ( 06000 ) yojana hotA hai / / 427 / / prathama pathakA sUcI- vyAsa - NavaNauvi sahasANi, chassaya cattAla-joyaNANi ca / parimANaM NAdavyaM, zrAdima 99640 / maggassa sUIe // 428 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 429-430 artha-( sUryakI ) prathama vIthIkA sUcI (vyAsa ) ninyAnabai hajAra yaha sau cAlIsa ( 69640 ) yojana pramANa jAnanA cAhie / / 428 / / vizeSArtha-jambUdvIpakA vistAra eka lAkha yojana aura ja. dvIpameM sUryAdike cArakSetrakA pramANa 150 yojana hai / ja0 dvIpake vyAsa meM se donoM pArzvabhAgoMke cAra kSotroMkA pramANa ghaTA denepara 100000 -( 18042) = 69640 yojana zeSa bacate haiN| yahI prathama vIthI kA sUcI vyAsa hai| prathama pathase harivarSa kSetrake dhanuSakI kRtikA pramANatiya-ThANesusuNNA, cau-cha-paMca-du-sva-cha-Nava-suNNA / paMca-dugaMka-kameNaM, ekkaM cha-tti-bhajidA adhaNu-vaggo // 426 // 2506135140001 artha-tIna sthAnoMmeM zUnya, cAra, chaha, pA~ca, do, zUnya, chaha, nau, zUnya, pA~ca aura do, ina aMkoMke kramase jo saMkhyA utpanna ho usameM tIna sau ikasaThakA bhAga denepara labdha-rAzi-pramANa haribarSa kSetrake dhanuSakA varga hotA hai // 426 // vizeSArtha-abhyantara ( Adima ) pathakA vRtta viSkambha 99640 yojana hai aura prathama vIthIse harivarSa kSetrake bANakA pramANa 30080 yojana hai| 'bANase hIna vRtta viSkambhako caugune bANase guNita karane para jIyAkI kRti hotI hai / ( trilokasAra gA0 760 ) ke isa karaNasUtrAnusAra prathama pathake vRttaviSkambhameMse bANakA pramANa ghaTAkara zeSa rAziko caugune bANase guNita karanepara jIvAkI kRti prApta hotI hai / yathA (1840 - 1580) x (304980x4) - 16.561165900 yojana jIvAkI kRti / 'chaha guNI bANa-kRtiko jIvA-kRtimeM milAnese dhanuSa-kRti hotI hai' (trilokasAra gA0 760 ) ke isa karaNasUtrAnusAra dhanuSakI kRti isaprakAra hai {( 3:1500 )2x6- 163 8400 }+{1453141056.. ) = 250414000 yojana dhanuSake vargakA pramANa hai / __ prathama pathase haribarSa kSetrake dhanuHpRSThakA pramANatesIvi-sahassA tiya-sayANi sattattarI ya joyaNayA / Nava ya kalAmo Avima-pahAdu hrivris-ghnn-puddh||430|| 83377 / /
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 431-433 ] sattamo mahAyiAro [ 361 ___artha-prathama pathase harivarSa kSetrakA dhanuHpRSTha terAsI hajAra tIna sau satattara yojana aura no kalA pramANa hai / / 430 // vizeSArtha-25.6602544000 = 1544170 yojana / / yadI varmagala nikAlane ke bAda jo zeSa bace ve chor3a diye gaye hai / ) 1984.172-83377. yojana prathama pathase harivarSa kSetrakA dhanu:pRSTha hai| niSadhaparvatakI uparima pRthivIkA pramANataddhaNapassaddha, sohejjasu cakkhupAsa - khettammi / jaM avasesa-pamANaM, rigasapAcala-uparima-khidI sA / / 431 // 41688 / / artha-isa dhanuHpRSTha-pramANa ke ardhabhAgako cakSu-sparza-kSetrameMse kama kara denepara jo zeSa rahe utanI niSadha-parvatakI uparima pRthivI hai / / 431 // vizeSArtha- harivarSake dhanupRSThakA pramANa 83377 - 15.72 yojana hai| isakA ardhabhAga cakSusparza kSetrake 4726330 yojana pramANameMse ghaTAnepara niSadhaparvatakI uparima pRthivIkA pramANa hotA hai / yathA-- (4726320 = 4136 ) --- 762486 - 136353 = 5574435 yojana niSadha parvatakI uparima pRthivIkA pramANa hai / ___ cakSusparza ke utkRSTa kSetrakA pramANaprAvima-parihi ti-guNiya, vosa-hive laddhamatta-tesaTTI / cha - sayA sattatsAla, sahassayA bIsa-harida-sattaMsA // 432 // 47263 / / evaM sakhuppAsokkiA - pakhettassa hodi parimANaM / taM etthaM aibavvaM, harivarisa - sarAsa - paTTaddha // 433 / / pratha-Adima ( prathama ) paridhiko tigunA kara bIsakA bhAga denepara jo saiMtAlIsa hajAra do sau tiresaTha yojana aura eka yojanake bIsa-bhAgoMmeMse sAta bhAga labdha pAte haiM, yahI utkRSTa cakSasparzakA pramANa hotA hai / isameM se haribarSa kSetrake dhanuHpRSTha pramANake ardhabhAgako ghaTAnA cAhie / / 432-433 / / vizeSArtha-sUryako abhyantara vIthI 315089 yojana pramANa hai| cakSusparzakA utkRSTa kSetra nikAlane hetu isa paridhiko tIna se guNita kara 60 kA bhAga deneko kahA gayA hai / usakA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 434-435 kAraNa yaha hai ki jaba abhyantara vIthI sthita sUrya apane bhramaNa dvArA usa paridhiko 60 muhUrtameM pUrA karatA hai, taba vIthIke ThIka madhyakSetra meM sthita ayodhyA paryantakI paridhiko pUrNa karane meM kitanA samaya lagegA ? isa prakAra rAzika karanepara arthAt 15565x3 =41 = 472636 yojana cakSu-sparzakA utkRSTa kSetra prApta hotA hai / / bharatakSetrake cakravartI dvArA sUryabimbameM sthita jinabimbakA darzanapaMca-sahassA [taha] paNa-sayANi cahattarI ya joynnyaa| be-saya-tetIsaMsA, hAro sIvI * juvA ti-sayA / / 434 // 5574 / 33 urimmi Nisaha-giriNo, ettiya-mANeNa paDhama-maga-ThikaM / peThacchati tavaNi * binaM, bharahakkhesammi cakkaharA // 435 // prayaM-upayukta prakArase cakSuke utkRSTa viSaya-kSetrameMse hari-varSake ardha dhanuHpRSThako nikAla denepara niSadhaparvatakI uparima pRthivIkA pramANa pAMca hajAra pA~ca sau cauhattara yojana aura eka yojana ke tIna sau assI bhAgoM se do sau tetIsa bhAga adhika AtA hai / itane yojana pramANa niSadhaparvatake Upara prathama vIthImeM sthita sUryabimba ( ke madhya virAjamAna jina vimba) ko bharatakSetrake cakravartI dekhate haiM / / 434-435!! vizeSApaM-trilokasAra gAthA 389-361 meM kahA gayA hai ki niSadhAcalake dhanuSa-pramANake ardhabhAgameMse cana-sparza kSetra ghaTA denepara ( 61884 -472631)1462130 yojana zeSa rahate haiM / prathama bIthI sthita sUrya niSadhAcalake apara jaba 146214. yo. Upara pAtA hai taba cakravartI dvArA dekhA jAtA hai aura yahAM kahA gayA hai ki niSadhAcala para jaba sUrya 55749 yojana Upara AtA hai taba cakravartI dvArA dekhA jAtA hai / ina donoM kathanoMmeM virodha nahIM hai / kyoMki niSadhAcalake dhanuSakA pramANa 12376 yojana aura harivarSake dhanuSakA pramANa 83317:1 yojana hai| niSadhake dhanuSa-pramANa meMse harivarSakA dhanuSa pramANa ghaTAkara zeSako AdhA karanepara niSadhAcala kI pArzvabhujAkA pramANa { ( 123768/-83317 )2}=201951 // prApta hotA hai| ( dakSiNa taTase uttarataTa paryanta cApakA jo pramANa hai use pAzvabhujA kahate haiM ) / trilokasArake matAnusAra 146214. yo0 Upara mAnepara sUrya dikhAI detA hai / niSadhAcalakI pArzvabhujA meMse yaha pramANa ghaTA denepara ( 201654 - 146214%) 5574460 yojana avazeSa rahate haiN| tiloyapaNNattImeM sUrya darzanakA yahI pramANa kahA gayA hai|
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro [ 363 merI samajha se ina donoM meM kathana bheda hai, bhAva yA viSaya bheda nahIM hai, phira bhI vidvAnoM dvArA gAthA : 436-438 ] vicAraNIya hai / airAvata kSetra ke cakravartI dvArA sUrya sthita jinabimba darzana uvarimmi gIla- giriNo, tettiyamANeNa paDhama-magga-gado / erAyadamma vijae, cakkI vekvaMti idara - ravi' / / 436 / / artha - airAvata kSetra ke catravartI utane hI yojana pramANa ( 5574 yo0 ) nIla parvata ke Upara prathama mArga sthita bolate hai prathama pathameM sthita sUryake bharatakSetra meM udita honepara kSemA Adi solaha kSetroM meM rAtri dinakA vibhAga ti dugekka muhattANa, khemAdI-tiya purammi ahiyANi / kicUNa ekka e NAlI, rattI ya ariTTha jayarammi // / 437 // // * bhu 3 / 2 / 1 / NAli 1 / artha - ( prathama patha sthita sUryake bharatakSetra meM udita hote samaya ) kSemA, kSemapurI aura ariSTA ina tIna puroMmeM kramaza: kucha adhika tIna muhUrta, do muhUrta aura eka muhUrta tathA ariSTapurI meM kucha kama eka nAlI ( ghar3I ) pramANa rAtri hotI hai / / 437 || vizeSArtha - prathama vIthI meM sthita sUrya niSadhakulAcalake Upara AtA huA jaba bharatakSetra meM udita hotA hai usa samaya pUrva - videha meM sotA mahAnadI ke uttara taTa sthita kSemA nagarImeM kucha adhika 3 muhUrta ( kucha adhika 2 ghaMTe, 24 miniTa ) rAtri ho jAtI hai / usI samaya kSemapurI meM kucha adhika 2 muhUrta ( 1 ghaMTA, 36 mi0 se kucha adhika ), ariSTA meM kucha adhika 1 muhUrta ( 48 mi0 se kucha adhika ) aura ariSTapurI meM kucha kama eka nAlI ( 24 miniTase kucha kama ) rAtri ho jAtI hai / sAhe khammapurIe pratyamaNaM hodi maMjusa purapi / 1 zraya rahama dhiya-ghaliyaM, prosahiya-Nayarammi sAhiya muhurta // 438 // - artha - usI samaya khaDgapurI meM sUryAsta, maMjUSapura meM eka nAlIse kucha adhika aparAhna aura auSadhipura meM vaha ( aparAhna ) muhUrta se adhika hotA hai ||438 || 1. va. ka. ja. dukkhati titharavi, ba. devakhaMti rayaravi / 2. ba. kicUrNa ekkA gAlI | 3. da. ba. ka. ja. muliyA /
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 439-442 vizeSArtha-jisa samaya sUrya bharatakSetrameM udita hotA hai usI samaya khaDgapuromeM sUryAsta ho jAtA hai aura maMjUSapurameM eka ghar3Ise kucha adhika aparAhna ( kucha adhika 24 miniTa dina) tathA auSadhipurameM kucha adhika eka muhUrta aparAhna { 48 miniTase kucha adhika dina) rahatA hai| tAhe muhucamadhiyaM, avarahaM puMDariMgiNI - Nayare / sappaNidho surarapaNe', doSiNa muhuttANi adirego // 436 // artha-usI samaya puNDarIkiNI nagarameM vaha aparAhna eka muhUrtase adhika aura isake samIpa devAraNyavanameM do muhUrtase adhika hotA hai / / 436 / / vizeSArtha-usI samaya puNDarIkiNI nagarImeM eka muhUrta ( 48 miniTa ) se adhika aura devAraNyayanameM do muhUrta ( 1 ghaMTA, 36 miniTa ) se adhika dina rahatA hai| takkAlammi susoma-ppaNadhIe suravaNammi paDhama-pahe / hovi aparaNha - kAlo, tiSNi muttANi adirego // 440 // tiya-tiya muhuttamahiyA, susIma-kuMDalapurammi do do ya / ekkekka-sAhiyANaM, avarAjida - pahaMkaraMka - paumapure // 441 / / subha-Nayare avaroha, sAhiya-NAlIe hodi parimANaM / NAli-ti-bhAmaM ratto, kicUrNa rayaNasaMcaya - purammi // 442 // partha-usI samaya prathama pathameM susImA nagarIke samIpa devAraNyameM tIna muhUrtase adhika aparAhu kAla rahatA hai / susImA evaM kRNDalapurameM tIna-tIna muhUrtase adhika, aparAjita evaM prabhaMkarapurameM do-do muhUrta se adhika, aGkapura tathA padmapurameM eka-eka muhUrtase adhika aura zubhanagarameM eka nAlIse adhika aparAhnakAla hotA hai / tathA ratnasaMcayapurameM usa samaya kucha kama nAlIke tIsare-bhAgapramANa rAtri hotI hai / / 440-442 // vizeSAya-usI samaya sItAmahAnadIke dakSiNa taTa sthita susImA nagarIke samIpa devAraNya bana meM tIna muhUrta ( 2 ghaMTe 24 miniTa ) se kucha adhika dina rahatA hai / susImA aura kuNDalapurameM tIna-tIna muhUrta (2 ghaNTA 24 mi0) se adhika, aparAjita aura prabhaGkarapurameM do-do muhUrta ( 1 ghaMTA 36 miniTa ) se adhika, aGkapura aura padmapura meM eka-eka mahUta ( 48-48 miniTa ) se adhika tathA 1. da suracaraNe doNNi y| 2. da. ba. mabiyA /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 443-444 ! attamo pahAhiyAro [ 365 zubhanagarameM eka nAlo ( 24 miniTa ) se adhika dina rahatA hai / isake atirikta ratnasaMcayapurameM usa samaya kucha kama eka nAlI ke tIsare bhAga ( karIba 7 miniTa) pramANa rAtri ho jAtI hai| isakA citraNa isaprakAra hai 45 bhAnarAlA SEAST se nimama para jala bharatanamA SHREEnt EYEAR HTTyn RE - prathama-pathameM sthita sUryake airAvata kSetrameM udita honepara avadhyA prAdi solaha ___nagariyoMmeM rAtri-dinakA vibhAgaerAvadammi udo, jaM kAle hodi kamalabaMdhussa / tAhe viNa - rattIbho, avara - vivehesu sAhemi // 443 // artha-jisa samaya airAvata kSetrameM sUryakA udaya hotA hai usa samaya apara (pazcima) videhoMmeM honevAle dina-rAtri-vibhAgoMkA kathana karatA hU~ // 443 // khemAdi-suravarNate, havaMti je puThava-razi-avaraNhaM / kamaso te NAdabbA, assapurI-pahudi Nayaya-ThANesu // 444 // prartha-kSemA prAdi nagarIse devAraNya paryanta jo pUrva-rAtri evaM aparAhna kAla hote haiM, ve hI kramazaH azvapurI Adika nau sthAnoMmeM bhI jAnane cAhie // 444 / /
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA / 445-446 hoti avajjhAdI Naya-ThANesu punva-rasi-avaraNahaM / puravatta - rayaraNasaMcaya, purAvi-Nava-ThANa-sArizcachA // 445 // prartha - avadhya Adika nau sthAnoM meM pUrvokta ratnasaMcaya purAdika nau sthAnoMke sadRza hI pUrva rAtri evaM aparAllukAla hote haiM / / 445 / / bharata-airAvatameM madhyAhna honepara videhameM rAtrikA pramANakicUNa-chammuttA, rattI jA purigiNI - raNayare / taha hodi dobasoke, bharaherAvada-khidosu majjhaNNe / / 446 // artha-bharata aura airAvata kSetra meM madhyAhna honepara jisaprakAra puNDarI kiNI nagarameM kucha kama chaha muhata sAMya hotI hai, to kAra bItazoka nagarI meM bhI kucha kama chaha muhUrta pramANa rAtri hotI hai / / 446 / / nIlaparvata para sUrya kA udaya astatAhe jisaha-giride, upayatthamaNAriNa hoMti bhANussa / gola - giridesu tahA, ekka - khaNe dosu paasesu||447|| arya-usasamaya jisaprakAra niSadhaparvata para sUryakA udaya evaM astagamana hotA hai, usIprakAra eka hI kSaNameM nIla-parvatake Upara bhI donoM pArzvabhAgoM meM (dvitIya) sUryakA udaya evaM astagamana hotA hai / / 447 // bharata-airAvata kSetra sthita catravatiyoM dvArA adRzyamAna sUrya kA pramANa paca-sahassA [taha paraNa-sayANi cauhatarIya adirego| tettIsa - be - sayaMsA, hAro sIbI - judA ti-sayA // 44 // 5574 / 3 / / ettiyamettAdu paraM uri Nisahassa paDhama - maggammi / bharahakkhette cakkI, viNayara * bibaM Na devakhaMti / / 446 // artha-bharatakSetrameM cakravartI pA~ca hajAra pA~ca sau cauhattara yojana aura eka yojanake tIna sau assI bhAgoMmeMse do sau ta tIsa bhAga adhika, itane ( 557433 // yo0) se prAge niSadhaparvatake Upara prathama mArga meM sUrya-bimbako nahIM dekhate haiM // 448-449 / /
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAnI mahAhivAro uvarimmi golagiriraNo, te parimANAdu paDhama-mammi / erAvavammi cakkI, ivara diNesaM Na devakhati // 450 // gAthA : 523-454 artha - airAvata kSetra meM sthita cakravartI nIlaparvatake Upara isa pramAraNa ( 4574963 yo0 ) se adhika dUra prathama mArga sthita dUsare sUrya ko nahIM dekhate haiM ||450|| donoM sUrya ke prathama mArga se dvitIyamArga meM praviSTa hone kI dizAeM sihi-pavaNa-visAhito, jaMbUdIvassa doNi ravi-biyA / do joyaNANi puru-puha, zrAdima- maggAdu bidiya pahe // 451|| artha- jambUdvIpa ke donoM sUrya-bimba Agneya tathA vAyavya dizAse pRthak-pRthak do-do yojana lAMghakara prathama mArgese dvitIya mArga ( patha ) meM praveza karate haiM / / 451 / / sUryake prathama aura bAhya mArgameM sthita rahate dina rAtrikA pramANa saMghaMtA' pravANaM tAgho putAI, bharaherAvada khivIsu pavisaMti / rasI divasANi jAyaMte ||452 // - [ 367 artha - jisa samaya donoM sUrya prathamamArgameM praveza karate hue kramazaH bharata aura airAvata kSetra meM praviSTa hote haiM, usI samaya pUrvokta ( 18 muhUrtakA dina aura 12 muhUrtakI rAtri ) dina-rAtriya hotI haiM ||452 // evaM savva - pahesu, udayatthamayANi tANi NAvaNaM / paDivohi divasa - NisA, bAhira- maggaMta mANejjaM // 453 // artha - isaprakAra sarva pathoMmeM udaya evaM astagamanoMko jAnakara sUryake bAhya mArga meM sthita pratyeka vIthI meM dina aura rAtrikA prmaae| jJAta kara lenA cAhie / / 453 / / sava-parihAsu bAhira bhagga-vide vivaharaNAhaviyammi / diNa ratIo bArasa, aTTarasa muhuttamettAo / / 454 / / - artha - sUrya-bimbake bAhya pathameM sthita honepara sarve paridhiyoM meM bAraha muhUrta pramANa dina aura aThAraha muhUrta pramANa rAtri hotI hai / / 454 // 1. ba. laMghaMtakAle / 2 da. ba. mamAtthamAjja /
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 ] tiloya paNNattI bAhira pahAdu zrAdima-pahammi dumaNissa zrAgamaNa-kAle / puvyutta diNaNisAmro, havaMti ahiyAo UNAzrI ||455 // - [ gAthA : 455-458 -sUryake bAhya pathase Adi pathakI ora Ate samaya pUrvokta dina evaM rAtri kramaza: uttarottara adhika aura kama arthAt uttarottara dina adhika tathA rAtri kama hotI hai ||455 || sUrya ke udaya-sthAnoMkA nirUpaNa mattaMDa dira-gaDhIe, ekkaM ciya labbhave udaya ThANaM / evaM doghe bebI lavaNasamuddesu prANejja / / 456 // 7 / / 106 / 17 / 1 / 4 / 170 / 1 / 26178 / artha- sUryakI dinagati meM eka hI udayasthAna labdha hotA hai / isaprakAra dvIpa, bedI aura lavaNa samudra meM udaya sthAnoMke pramAraNako le AnA cAhie / / 456 || - se dIye tesaDDI, chavvIsaMsA kha reet fear aate, kalAo 63 / 260 | 1 | zrayaM -ve udaya sthAna eka sau sattarase bhAjita chabbIsa bhAga adhika tiresaTha ( 63204 ) jambUdvIpameM aura cauhattarakalA adhika kevala eka ( 12 ) udayasthAna usakI bedI ke Upara hai / / 457 / / sasa ekaka - hidA / cahattarI hoMti // 457 // - zraddhArasUttara- savaM, lavaNasamuddammi tettiya kalAzro / ede milidA udayA, tesIdi-sadANi adbhutAla-kalA // 458 // 88513361 artha - lavaNasamudameM utanI ( 118 ) hI kalAoM se adhika eka sau aThAraha (118 ) udayasthAna haiM / ye saba udayasthAna milakara ar3atAlIsa kalAoM se adhika eka sau terAsI ( 103 ) haiM / / 458 / / I vizeSArtha - jambUdvIpa meM sUryake cAra kSetrakA pramANa 180 yojana hai / jambUdvIpakI vedIkA vyAsa 4 yojana hai aura lavaNa samudrake cAra kSetrakA pramANa 3306-08 yojana hai / sUryavIthIkA pramANa yojana hai aura eka vIthIse dUsarI bIdhIke antarAlakA pramANa 2 yojana hai / yaha 2 + yojana sUryake pratidinakA gamanakSetra hai / arthAt 1 1. ba. 21 / / , ba, 63 / 10 /
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 459 460 ] sattamo mahAhiyAro [ 369 ___gAthA 456 ko saMdRSTike prArambhameM jo 11 / 1 / 176 diye gaye haiM unakA artha yaha hai jabaki 150 yojana dinagatimeM 1 udayasthAna hotA hai taba vedikAke vyAsase rahita jambUdvIpake ( 180 - 4) 176 yojana meM kitane udaya sthAna prApta hoMge? isaprakAra rAzika karane para 461 = 1983 = 6337 udaya aMza prApta hue| jinako saMdRSTi gAthA 457 ke nIce hai| gA0 456 ko saMdRSTikA dUsarA aza 12 : 4 / hai / arthAt jati : solana khela meM eka udaya sthAna prApta hotA hai, taba vedI-vyAsa ke 4 yojanoMmeM kitane udaya sthAna hoMge? isaprakAra pairAzika karaneparaxx= 234 arthAt 10 udaya aMza prApta hote haiM; jinakI saMdRSTi bhI gAthA 457 ke nIce hai| gAthA 456 kI saMdRSTikA antima aMza 11 / 1 / 11 / hai / arthAt jabaki yojana kSetrakA 1 udaya sthAna hai taba lavaraNasamudrake cArakSetra 1 ( 330) yojana kSetrameM kitane udayasthAna hoMge? isaprakAra rAzika karanepara -23 arthAt 118 udaya aMza prApta hue, jinakI saMdRSTi gAthA 458 ke nIce dI gaI hai| upayukta tInoM rAziyoMko jor3anepara (631 + 14+11838)-182 udayasthAna aura 138 udaya aMza prApta hote haiM / jabaki 1 udaya sthAnakA yojana kSetra hotA hai taba 28 udaya aMzoMkA kitanA kSetra hogA? isaprakAra ( 1 3 )- yojana kSetra prApta hotA hai / isa kSetrake udaya sthAna nikAlane para ( 43xXF-) arthAt 1 udayasthAna prApta hote haiN| inheM upayukta udaya-sthAnoM meM jor3a denepara ( 182+1%)=183OM arthAt 48 kalA adhika 183 udaya sthAna prApta hote haiM / udaya sthAnoMkA vizada vivecana trilokasAra gAthA 396 kI TIkAse jJAtavya hai / grahoMkA nirUpaNaaTThAsIdi-gahANaM, ekkaM ciya hovi ettha caarkhidii| tajjogo bohotro, paDivIhiM hoMti parihIno // 45 // apaM- yahA~ aThAsI grahoM kA eka hI cArakSetra hai, jahA~ pratyeka vIthI meM usake yogya vIthiyA~ aura paridhiyAM haiM // 459 // parihIsa te caraMte, tANaM phaNayAcalassa viccAlaM / aNNaM pi puthva-bhaNivaM, kAla-vasAdo paNaThThamuvaesaM // 460 // gahANaM paravaNA smttaa|
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 461-464 artha - graha ina paridhiyoM meM saMcAra karate haiM / inakA meru parvatase antarAla tathA aura mI jo pUrva meM kahA jA cukA hai usakA upadeza kAlavaza naSTa ho cukA hai // 460 // grahoM kI prarUpaNA samApta huI haiM // 461 / candra ke pandraha pathoM meM se kisa-kisa pathameM kauna-kauna nakSatra saMcAra karate haiM ? unakA vivecana sasiNo paNNarasANa, bIhoNaM tApa hoMti majbhammi / ghaTTa ciya vIhIgro aTThAvIsANa rikkhANaM // / 461 / / artha - candrakI pandraha galiyoMke madhya meM aTThAIsa nakSatroMko ATha hI galiyA~ hotI va prabhijippahudINaM, sAvI puvvAzro uttarAo vi / iya vArasa rikkhANi caMdassa caraMti paDhama pahe // 462 || - yathA- J artha - abhijit Adi nau, svAti, pUrvAphAlgunI aura uttarAphAlgunI ye bAraha nakSatra candrake prathama pathameM saMcAra karate haiM // 462 // tadie puNanvasU magha, sattamae rohaNI ya cittAo / chaTTammi kittiyAo, taha ya visAhAmro zramo // 463 // artha - candra ke tRtIya patha meM punarvasu aura maghA, sAtaveM meM rohiNI aura citrA, chaThe meM kRtikA tathA AThaveM patha meM vizAkhA nakSatra saMcAra karatA hai ||463 || basame aNurAhAo, jeTThA ekkArasamma paNNarase / hattho mUlAditiyaM, migasira duga-pussa-asilesA ||464 // artha- dasaveM pathameM anurAdhA gyArahaveM meM jyeSThA tathA pandrahaveM mArga meM hasta, mUlAdi tIna ( mUla, pUrvASAr3hA aura uttarASAr3hA), mRgazIrSA, ArdrA, puSya aura AzleSA ye ATha nakSatra saMcAra karate haiM / / 464 / / vizeSArtha candrakI 15 galiyA~ haiM / unameM se 8 galiyoM meM 28 nakSatra saMcAra karate haiM / (1) candrakI prathama vothI meM abhijit zravaNa, dhaniSThA, zatabhiSA, pUrvAbhAdrapada, uttarA bhAdrapada, revatI, azvinI, bharaNI, svAti, pUrvAphAlgunI aura uttarAphAlgunI / (2) tRtIya vIthImeM
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 464 ] saptamo mahAhiyAro [ 371 punarvasu aura maghA / (3) chaThI bIpI meM-kRtikA / (4) sAtavIM bopI-rohiNI aura citraa| (1) pAThavImeM-vizAkhA / (6) vasanI meM anurAdhA / (7) gyArahavIM meM-jyeSThA tathA (6) pandrahavIM (antima ) vIthI meM hasta, mUla, pUrvASAr3hA, uttarASADhA, bhUgazIrSA, pArdA, puSya aura AzleSA ye ATha nakSatra saMcAra karate haiM / yathA TET doda meM emAle umpasI sanara#30 yenabara . 4 . ALE SPEAzrI TUMAN Aan
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 } tiloyapaNatI [ gAthA : 465-469 pratyeka nakSatrake tArAoMkI saMkhyAtArAo viniyAvisa, nu-yNtr-ni-gnnk-hkk-tiy-chkkaa| cau-duga-duga - paMcekkA , ekka-cau-cha-ti-Naya-caukkA ya / / 465 / / cau-tiya-tiya-paMcA taha, ekkarasa-judaM sayaM duga - bagANi / battIsa paMca tiSNi ya, kameNa NiddiThTha * saMkhAmro // 466 // 6 / 5 / 3 / 1 / 6 / 3 / 6 / 4 / 2 / 25 / 1 / 1 / 4 / 6 / 3 / / 9 / 4 / 4 / 3 / 3 / 5 / 111 / 2 / 2 / 32 / 5 / 3 / artha-chaha, pA~ca, sIna, eka, chaha, tIna, chaha, cAra, do, do, pAMca, eka, eka, cAra, chaha, tIna, no, cAra, cAra, tIna, tIna, pAMca, eka sau gyAraha, do, do, battIsa, pAMca aura tIna, yaha kramazaH una kRttikAdika nakSatroMke tArAoMkI saMkhyA kahI gaI hai / / 465-466 // pratyeka tArAkA AkArayIyaNaya-sayalauDDho, kuraMgasira-doSa-soraNAraNaM ca / prAdayavAraNa - vammiya - gomuttaM sarayugANaM ca // 467 / / hatthappala-dIvANaM, adhiyaraNaM hAra-vINa-siMgA ya / vicchava-dukkayavAvI, kesari - gayasIsa prAyArA // 468 // marayaM pasaMtapakkhI , seNA gaya-pazva-avara-gattA ya / NAvA hayasira-sarisA, NaM cullI kittiyAvINaM // 469 / / artha-kRttikA Adi nakSatroM ( tArAoM) ke AkAra kramazaH 1vIjanA, ragAr3okI uddhikA, 3hiraNakA sira, 4dIpa, 5toraNa, 6AtapavAraNa ( chatra), 7valmIka, gomUtra, sarayuga, hasta, 11utpala, 12dIpa, 13adhikaraNa, hAra, 15vINA, 15sIMga, 17bicchU, 1 paduSkRtavApI, 19siMhakA sira, 20hAyIkA sira, 21muraja, 22patatpakSI, 23senA, 24hAthIkA pUrva zarIra, 25hAthIkA apara zarIra, 2 naukA, 27ghor3ekA sira aura 28cUlhAke sadRza haiM // 467-469 // ' [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 470 ] [ 373 sattamo mahAhiyAro nakSatroMke nAma, tArAoMkI saMkhyA evaM prAkAra tArAoM kramAMka nakSatra | tArAoM ___ kI tArAoM ke prAkAra saMkhyA kramAMka nakSatra kI tArAoM ke AkAra saMkhyA di puSya kRtikA bIjanA sadRza | 15.| anurAdhA vINA sadRza rohiNI 5 gAr3IkI uddhikA | 16. jyeSThA sIMga sadRza mRgazIrSA hiraNa ke sira | 17. mUla bicchU sadRza pArdA dIpa sadRza |18. pUrvASAr3A duSkRta vApI sahaza punarvasu 'loraNa sadRza | 19. uttarASAr3hA siMhake sira sadRza chatra sadRza |20. abhijit hAthoke sira sadRza AzleSA | 6 valmIka (bAMbI), 21.| zravaNa muraja (mRdaGga), maghA . . .. 4 gomUtra sadRza | 22. dhaniSThA girate hue pakSI, pUrvA phAlgunI | 2 sarayuga , 23.| zatabhiSA senA sadRza uttarA , hAya / |24. pUrvAbhAdapada , 2 hAdhIke pUrva zarIra , hasta utpala uttarAbhAdrapada hAthIke apara zarIra (nIlakamala) citrA dIpa sadRza | 26. | revatI naukA sadRza svAti adhikaraNa , 27. azvinI ghor3eke sira sadRza vizAkhA hAra 28. bharaNI 3 | cUlheke sadRza kRttikA mAdi nakSatroMkI parivAra tArAeM aura sakala tArAe~-- Niya riNaya tArA-saMkhA, savvAraNaM ThAvidUga rikkhANaM / pattekkaM guNivadhvaM, ekkarasa - savehi ekpharase // 470 // 1111 /
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 471 hoti parivAra-sArA, mUlaM missAyo syl-taaraao| tibihAI riksAI', majjhima - vara - avara-mehi / / 471 // 6666 / 5555 / 3333 / 1111 / 6666 ! 3333 / 6666 / 4444 / 2222 12222 / 5555 / 1111 / 1111 / 4444 / 6666 / 3333 / 9999 / 44441 4444 / 3333 / 3333 / 5555 / 123321 / 2222 / 2222 / 35552 / 5555 / 3333 / 6672 / 5560 / 3336 / 1112 // 6672 / 3336 / 6672 / 4448 / 2224 / 2224 / 5560 / 1112 / 1112 / 4448 / 6672 / 3336 / 10008 / 4448 / 4440 / 3336 / 3336 / 5560 / 123432 / 2224 / 2224 / 35584 / 5560 / 3336 / marca-apane-apane saba tArAoMkI saMkhyA ko rakhakara use gyAraha sau gyAraha (1111) se guNA karanepara pratyeka nakSatrake parivAra-tArAoMkA pramANa prApta hotA hai| isameM mUla tArAoMkA pramANa milA denepara samasta tArAmoMkA pramANa hotA hai / madhyama, utkRSTa aura jaghanyake bhedase nakSatra tIna prakArake hote hai // 470-471 / / [ tAlikA agale pRSTha para dekhie /
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka 3. 4. 5. 7. 55. e. 10. 11. 12. 13. 14. nakSatra kRttikA rohiyo mRga0 ArdrA punarvasu puSya AzleSA maghA pU0 [phA0 u0 phA0 hasta citrA svAti vizAkhA tArAoM kA pramANa pratyeka nakSatra kI sampUrNa tArAe - 6666+ 6672 15. anurAdhaH |1111x5=5555+ 5 = 5560 16. jyeSThA |1111x3 = 3333+ 3 = 3336 17. mUla | 1111x1 = 1111 + 1 1112 18 pUrvASAr3ha 6672 19. 0 pA 1111x6-6666 6 1111x33333+ 3 3236 20. abhi0 1111x6 = 666666672 21. zravaNa |1111x4=4444+ 4 = 4448 22. ghaniSThA 2224 23 zatabhi0 |1111x2 - 2222+2 |1111x2 = 2222 2 2224 24. pU0 bhA0 | 1111x5 = 5555+5= | 5560 25. u0 bhA0 |1111x1 = 1111 + 1 = 1112 26. revatI |1111x1 = 1111 + 11112 27. azvino |111144=4444 + 4 = 4448 28. bharatI parivAra tArAyoM kI saMkhyA kI saMkhyA " mUla tArAmrA = kramAMka nakSatra parivAra tArAoM kI saMkhyA 1111x6= 6666+ 1111x 3 = 3333+ 1111x9=6666+ 1111x4-4444+ 1111x4-4444+ 1111x 3 - 3333+ 1111x 3 - 3333+ 1111x5=5555+ 1111 x 111 = 123321+ 1111x2=2222+ 1111x2 - 2222+ 1111x 32 - 35552 + 1111x 5 -- 5555 + 1111x3 - 3333+ mUla tArAoM kI saMkhyA 60 3 9= 4= 4= * 3= 3 5= 111 2= 2 32= 5= E 3= pratyeka nakSatra kI sampUrNa tArAeM 6672 3336 kwwd 4446 *= 3336 3336 5560 123432 2224 2224 35584 5560 3336 gAthA : 471 ] sattama mahAhiyAro [ 375
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ] tiloyapattI [ gAthA : 472-475 jaghanya, utkRSTa aura madhyama nakSatroMke nAma tathA ina tInoMke gagana-khaNDoMkA pramANa avarAmo jeTThaddA, sadabhisa-bharaNIno saadi-asilessaa| hoti varAtrI puNavyassu ti-uttarA rohnni-visaahaao||472|| sesAo majjhimAno, jahaNNa-bhe paMca-uttara-sahassaM / taM ciya duguNaM tiguNaM, majjhima-vara-bhesu Nabha-khaNDA // 473 / / 1005 / 2010 / 3015 / artha-jyeSThA, pArdA, zatabhiSaka, bharaNI, svAti aura pAzleSA, ye baha jaghanya; punarvasu, tIna uttarA ( uttarA phAlgunI, uttarASAr3hA aura uttarA bhAdrapada ), rohiNI gaura vizAkhA ye utkRSTa; evaM zeSa ( azvinI, kRttikA, mRgazIrSA, puSya, maghA, hasta, citrA, anurAdhA, pUrvA phA0, pUrvASAr3hA, pUrvA bhAdrapada, mUla, zravaNa, dhaniSThA aura revatI ye ) nakSatra madhyama haiN| inameMse (pratyeka ) jaghanya nakSatrake eka hajAra pA~ca ( 1005), (pratyeka ) madhyama nakSatrake isase dugune ( 100542 2010 ) aura pratyeka utkRSTa nakSatrake isase tigune ( 10054 3 = 3015 ) gaganakhaNDa hote haiM // 472-473 / / abhijit nakSatrake gaganakhaNDaabhijissa chassayANi, tIsa-juvANi havaMti pAbha-khaMDA / evaM NakkhacANaM, sIma * vibhAgaM viyANehi // 474 // 630 / arSa-abhijit nakSatrake chaha sau tIsa ( 630) gaganakhaNDa hote haiN| isaprakAra nabhakhaNDoMse ina nakSatroMkI sImAkA vibhAga jAnanA cAhie / / 474 / / eka muhUrtake gaganakhaNDapattakka rikvANi, sabyANi muhuttameta - kAleNaM / laMghati gayaNakhaMDe, paNatIsattArasa - sayANi // 475 / / 1835 / prarSa-( saba nakSatroM se ) pratyeka nakSatra eka muhUtaM kAlameM aThAraha sau paiMtIsa (1835) gaganakhaNDa lAMghatA hai / / 475 / /
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 476-479 ] sattamo mahAhiyAro sarva gaganakhaNDoM kA pramANa aura unakA zrAkAra bo-sasi NavattANaM, parimANaM bhaNami gayaNakhaMDesu lakkha Nava ya sahassA, aTTha- sayA kAhalAyArA ||476 // artha- do candroM sambandhI nakSatroMke gaganakhaNDoM kA pramANa kahatA hU~ / ya gaganakhaNDa kAlA ( vAdyavizeSa) ke AkAravAle haiM / inakA kula pramANa eka lAkha nau hajAra ATha sau hai || 476 / / vizeSArtha - jayanya nakSatra 6 aura pratyekake gaganakhaNDa 1005 haiM zrataH 100546= 6030 / madhyama nakSatra 15 aura pratyeka ke gaganakhaNDa 2010 haiM ataH 2010x15 = 30150 / uttama nakSatra 6 aura pratyekake gaganakhaNDa 3015 haiM ataH 301546 = 18090 | abhijit nakSatrake ga0 khaM0 630 haiM | isaprakAra eka candra sambandhI sarva gaganakhaNDa ( 6030+30150 + 18090+ 630 ) 54900 hai / tathA do candroM sambandhI sarva gagatakhaNDoMkA pramANa ( 54900 x 2 ) = 109800 hai | 2115 sarvaM gaganakhaNDoM kA atikramaNa kAla - rikkhANa mahatta-gadI, hodi pamANaM phalaM mahattaM ca / icchA rissesAI, milidAi gaghaNa khaMDANi // 477 || [ 377 1835 | 1065000 terAsiyama laddha, Niya jiya parihIsu so bhamarA - kAlo / tammANaM uNasaTThI hoMti muhuttANi avirego || 478 // 59 / aviregassa pamANaM, tiSNi saryANi havaMti sata-kalA | tisaehi sattasaTThI juha vibhANi // 476 // 32 / artha - [ jabaki nakSatroMko 1835 gaganakhaNDoM ke bhramaNameM eka muhUrta lagatA hai, taba 106800 0 0 ke bhramaNa meM kitanA kAla lagegA ? isaprakAra karanepara ] nakSatroMkI muhUrta kAlaparimita gati (1835) pramANa- rAzi, eka muhUrta phala rAzi aura saba milakara (109800 ) gagana-khaNDa icchArAzi hotI hai| isaprakAra rAzika karane para jo labdha prApta ho utanA apanIapanI paridhiyoM kA bhramaNa kAla hai / usakA pramANa yahA~ kucha adhika unasaTha ( 56 ) muhUrta hai| isa adhika kA pramANa tIna sau sar3asaThase vibhakta tIna so sAta kalA ( ) hai / 2477-479 / /
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 ] tiloyapaNNattI 1 gAthA : 400-462 vizeSArtha-pratyeka paridhi meM 109800 gaganakhaNDoM para bhramaNa karanemeM nakSatroM ko ( BFx= ) 59| muhUrta lagate haiN| candrakI prathama vothI meM sthita 12 nakSatroMkA eka muhartakA gamana kSetra - savaNAdi-aDha-mANi, abhijissAdozro uttarA-puruyA / vacaMti muhutteNaM, bAvapaNa-sayANi ahiya-paNasaTThI // 40 // ahiya-ppamAraNamaMsA, advrs-shss-su-sy-sesttttho| igivIsa-sAhassANi, Nava - saya - saTThI hare hAro // 481 // arpa-zravaNAdika pATha, abhijit, svAti, pUrvAphAlgunI aura uttarAphAlgunI nakSatra eka muhUrta meM pAMca hajAra do sau paiMsaTha yojana se adhika gamana karate haiM / yahA~ adhikatA kA pramANa ikkIsa hajAra nau sau sATha bhAgoMmeMse aThAraha hajAra do sau tiresaTha bhAga pramANa hai / / 480-481 // vizeSArtha - candrako prathama vIthImeM zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSA, pU0 bhA0, u* bhA0, revatI, azvinI, bharaNI, abhijit, svAti, pU0 phA0 aura u0 phA0 ye 12 nakSatra saMcAra karate haiN| prathama vIthI kI paridhi kA pramANa 315089 yojana hai / jabaki nakSatra 56 = 1 muhUrtoM meM 315089 yojana saMcAra karate haiM, taba eka muhUrtameM kitane yojana gamana kareMge? isaprakAra rAzika karane para ( 1 )=52653%80 yojana prApta hote haiM / yahI candra kI prathama vIthI meM nakSatroM ke eka muhUrta ke gamana kSetra kA pramANa hai / candra kI tIsarI vIthI sthita nakSatroM kA gamana kSetravacaMti muhutteNaM, puNavasu'-maghA ti-stt-dug-pNcaa| aMka-kame joyaNayA, tiya-Nabha-ghau-ekka-ekka-kalA // 42 // 5273 II marthapunarvasu aura maghA nakSatra aMka-kramase tIna, sAta, do aura pAMca arthAt pA~ca hajAra do sau tihattara yojana aura gyAraha hajAra cAra sau tIna bhAga adhika eka muhUrtameM gamana karate haiM // 482 / / 1.da.ba. ka. ja. pumbAu /
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 483 - 485 ] sattamo mahAhiyAro [ 376 vizeSArtha - punarvasu aura maghA nakSatra candrakI tRtIya vIthImeM bhramaNa karate haiM ! isa vIthIko paridhikA pramANa 3155461 yojana hai / kintu punarvasu aura macAkA eka muhUrta kA gamana maMtra nikAlate samaya adhikakA pramANa (I ) chor3akara trairAzika kiyA gayA hai / jisakA pramANa ( 11554642117 ) 0 5273 yojana prApta hotA hai / noTa- Age zeSa chaha galiyoMkI paridhike pramANa meM se bhI adhika kA pramANa chor3a kara gamana kSetra prApta kiyA gayA hai / kRttikA nakSatrakA eka muhUrtakA gamana-kSetra - bAvaNNa sayA paNasIbi uttarA sattatIsa aMsA ya / caNauvi ' - paNa-saya-hivA, jAdi muhuleNa kittiyA rikkhA ||483|| - 39 5285549 I prathaM - kRtikA nakSatra eka muhUrta meM pA~ca hajAra do sau pacAsI yojana aura pAMca sau caurAnabaise bhAjita saiMtIsa bhAga adhika gamana karatA hai ||483 || vizeSArtha - kRttikA nakSatra candrakI chaThI vIthImeM bhramaNa karatA hai / isa vIthIko paridhi kA pramANa 3162401I yojana hai / isameM kRttikA kA eka muhUrtakA gamanakSetra (7124367) = 528564 yojana prApta hotA hai / citrA aura rohiNIkA eka muhUrta kA gamana kSetra paMca sahassA dusayA, aTThAsIdI ya joyaNA ahiyA / citAo rohiNIzro, jasi muhutte patteSakaM // 464 || adiregassa pamANaM, phalAno saga-satta-ti-Na-dugamettA / aMka kame taha hAro, la-chakka-rava-ekaka-duga-mANo / / 485 // 5288 / 39377 / artha - citrA aura rohiNImeMse pratyeka nakSatra eka muhUrta meM pAMca hajAra do sau aThAsI yojanase adhika jAtA hai| yahA~ adhikatAkA pramANa aMka kramase zUnya, chaha, nau, eka aura do arthAt ikkIsa hajAra nau sau sAThase bhAjita bIsa hajAra tIna sau satattara kalA hai / / 484-465 / / 1. va. ba. ka. ja. caurA udopaNaya /
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI [ gAthA : 486-488 vizeSArtha -- citrA aura rohiNI nakSatra candrake sAtaveM pathameM bhramaNa karate haiM / isa patha kI paridhikA pramANa 3164714 yojana hai / isameM pratyekakA eka muhUrta kA gamana kSetra (10) =52883 // yojana prApta hotA hai / vizAkhA nakSatrakA eka muhUrta kA gamana-kSetra - 380 ] yAvaraNa-sayA bANaudi joyaraNA baccade visAhA ya / solasa - sahassa-Naya-saya sagadAla kalA muhutteNaM // / 486 // 5292 / 336 artha-vizAkhA nakSatra eka muhUrtameM pA~ca hajAra do sau bAnave yojana aura solaha hajAra nau sau saiMtAlIsa kalA adhika gamana karatA hai ||456 || vizeSArtha - vizAkhA nakSatra candrake AThaveM patha meM bhramaNa karatA hai / isa pathakI paridhikA pramANa 316701137 yojana hai / isa paridhi meM vizAkhA eka muhUrtake gamana kSetrakA pramANa ( 1165567 ) =52623ojana prApta hotA hai / anurAdhA nakSatrakA eka muhUrtakA gamana kSetra-tevaNNa-sayANi joyaNANi vaccadi muhutamettAni / caDavaNNa cau-sayA basa- sahassa zraMsA ya aNurAhA ||467 / / 5300 | 294 4 artha - anurAdhA nakSatra eka muhUrta meM pA~ca hajAra tIna sau yojana aura dasa hajAra cAra sau cauvana bhAga adhika gamana karatA hai ||487 / / vizeSArtha - pranurAdhA nakSatra candra ke dasaveM patha meM bhramaraNa karatA hai / isa pathakI paridhikA pramANa 31716247 yojana hai / isa paridhi meM anurAdhA ke eka muhUrtake gamana-kSetrakA pramANa (317060) 530000 yojana prApta hotA hai / jyeSThA nakSatrakA eka muhUrta kA gamana-kSetra - tevaNNa-sayANi joyaNANi ghasAri vaccadi jeTTA | aMsA sattasahassA, khaDayosa jubA muhutteNaM // 488 || 5304 / 150 / artha - jyeSThA nakSatra eka muhUrta meM pA~ca hajAra tIna sau cArayojana aura sAta hajAra caubIsa bhAga adhika gamana karatA hai ||488||
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 499-492 sattamo mahAhiyAro [ 381 vizevArya jyeSThA nakSatra ke gyArahaveM patha meM bhramaNa karatA hai / isa pathakI paridhikA pramANa 3173921Y= yojana hai / isa paridhi jyaSThAke eka muhUrta ke gamana kSetrakA pramANa (11247 3193 FAXERO ) = 530460 yojana prApta hotA hai / puSyAdi nakSatroM meM se pratyeka ke gamana kSetrakA pramANa pusso silesAzro, puvvAsAdAzro uttarAsAdA | hattho migasira mUlA, addAo aTTha pattevakaM // 486|| tevaNNa-sayA uNavIsa' - joyaNA jaMti igi muhutteNaM / prANaudI pava-saya, paNNarasa sahassa aMsA ya // / 460 / / 5319 / 35666 artha- puSya, AzleSA, pUrvASAr3hA, uttarASAr3hA, hasta, mRgazIrSA, mUla aura ArdrA, ina ATha nakSatroM meM pratyeka eka muhUrta meM pAMca hajAra tIna sau unnIsa yojana aura pandraha hajAra nau sau aTThAnave bhAga adhika gamana karate haiM / / 469-410 // - vizeSArtha - uparyukta AThoM nakSatra candrake pandrahaveM ( antima ) pathameM bhramaNa karate haiN| isa bAhya pathakI paridhikA pramAraNa 31831336 yojana hai / isa paridhi meM puSya Adi pratyeka nakSatrake eka muhUrtake gamana kSetrakA pramANa ( = 53193566H yojana hai, kintu gAthA meM 531961 yojana darzAyA gayA hai| nakSatroM ke maNDala kSetroMkA pramANa maMDala -kheta- pamANaM, jahaNNa-bhe tIsa joyA hoMti / taM ciguNaM tiguNaM, majjhima vara mesu pattezkaM // 461 / / 30 / 60 / 60 / artha - jaghanya nakSatroM ke maNDalakSetrakA pramANa tIsa (30) yojana aura isase tigunA vahI pramANa kramaza: madhyama ( nakSatroMkA 60 ) aura utkRSTa ( kA 90 yo0 ) pratyekakA hai || 461 // aTThArasa joyaNayA, havebi abhijissa maMDalaM khetaM / sahiya-ha- mettAo, nigha-jiya-tArANa maMDala - khivIzro / / 462 // 18 1 1. da. ugravaNNumaya joyaNA, ba. uNa joyA / dUnA evaM nakSatroM meM se
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3-2 ] tilotta [ gAyA / 493 -495 zrathaM - abhijit nakSatrakA maNDala kSetra aThAraha yojana pramANa hai aura apane-apane tArAoM kA maNDala kSetra sva-sthita AkAza pramANa hI hai / / 492 / / svAti yadi pAMca nakSatroMkI avasthiti uddhAo dakSiNAe, uttara-makesu sAdi-bharaNIzro / mUlaM abhijI - kittiya- rikkhAo caraMti jiya-mage // 463 // artha-svAti, bharaNI, mUla, abhijit aura kRttikA, ye pAMca nakSatra apane mArgameM kramazaH Urdhva, adhaH, dakSiNa, uttara aura madhyameM sacAra karate haiM ||463 // vizeSArtha-candra ke prathama pathameM sthita svAti evaM bharaNI nakSatra kramaza: apanI vIthIke Urdhva aura pradhobhAga meM, pandrahaveM pathameM sthita mUla nakSatra dakSiNa dizAmeM prathama pathameM sthita abhijit nakSatra uttara dizAmeM aura chaThe pathameM sthita kRtikA nakSatra prapane pathake madhyabhAga meM saMcAra karate haiM / eriMga rikkhANi jiya-jiya-mamosu puNya-bhaNidesu / NiccaM caraMti maMdara selassa padAhiNa - kameNaM // 464 // artha - ye nakSatra mandara-parvatake pradakSiNa kramase apane-apane pUrvokta mArgomaM nitya hI saMcAra karate haiM / / 494 / / kRttikAyAdi nakSatroMke asta evaM udaya AdikI sthitievi maghA majbhaNhe, kittiya rikkhassa pratthamaNa samae / ubae praNurAhAo evaM jANejja sesANi // 465 // evaM kvattANaM parUvaNA samattA / artha - kRtikA nakSatra ke astamana kAlameM maghA madhyAhnako aura anurAdhA udayako prApta hotA hai / isIprakAra zeSa nakSatroMke udayAdikako bhI jAnanA cAhie ||465 / / vizeSArtha ---gAthA meM kRttikAke asta hote maghAkA madhyAhna aura anurAdhAkA udaya honA kahA hai | kRtikA maghA 8 va nakSatra hai aura madhAse anurAdhA 8 vAM hai / isase yaha dhvanita hotA hai ki jisa samaya koI vivakSita nakSatra grasta hogA, usa samaya usase AThavIM nakSatra madhya ko zrIra usase bhI nakSatra udayako prApta hogA / zeSa nakSatroMke udaya prastAdi kI vyavasthA bhI isIprakAra jAnane ko kahI gayI hai / jo isaprakAra hai 5 -
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 496 ] sattamo mahAyiAro jaba kRttikAkA asta taba maghA kA madhyAhna aura anu0 kA udaya / / ., rohiNIkA , , pU0 phA0 , ,, jyeSThA , / ,, grAmi hA .. .. . .. . . / / , pArTAkA , hasta , pU0 SA.. / " punarvasukA // , citrA , u.SA... / , puSyakA , , svAti // , abhijit .. / ., AzleSAkA , , vizAkhA , zravaNa . / , maghAkA .. , anurAdhA , , dhaniSThA / / / pU0 phA0kA , , jyeSThA , zata0 , / .. u0 phA0kA , , mUla , / pU0 mA0, / " hastakA " . pU0 SA0 , . u. bhA0, / , citrAkA , uSA0 , , revatI , / ,, svAtikA , , abhijit // . azvinI , / .. vizAkhAkA , , zravaNa , , bharaNI , / ityAdiisaprakAra nakSatroMkI prarUpaNA samApta huii| jambUdvIpastha cara evaM acara (ghra va ) tArAmoMkA nirUpaNavihA carayacarAo, paigNa-sArAo tAraNa cr-sNkhaa| koDAkoDI - lavalaM, tettIsa-sahassa-Nava-sayA paNNaM // 46 // 13395000000000000000 / artha-prakIrNaka tAre cara aura acara rUpase do prakArake hote haiN| inameM cara tArAoMkI saMkhyA eka lAkha taiMtIsa hajAra nau sau pacAsa ( 133950 ) koDAkor3I hai // 496 / / vizeSArtha-jambUdvIpastha kSetra-kulAcalAdikI kula zalAkAe~ (1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 32, 16, 8, 4, 2, 1= ) 160 haiM / jambUdvIpastha do candroMse sambandhita 133950 kor3Akor3I / 133950 kor3Akor3I ) =705 koDAkor3I labdha prApta hotA tArAoMmeM 160 kA bhAga denepara ( 1221 hai| isako apanI-apanI zalAkAoMse guNA karanepara tat tat kSetra evaM parvata sambandhI tArAmoMkA pramANa prApta hotA hai / yathA
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 ] tiloyapaNNattI [ gAthA ! 497-466 kSetra aura parvata | donoM candra sambandhI|... |kSetra aura parvata ke nAma | tArApoMkI saMkhyA | * ke nAma donoM candra sambandhI tArAoMkI saMkhyA 22560 kor3Akor3I 11280 " 5640 bharatakSetra | 705 kor3Akor3I 8. | nIla parvata himavan parvata | 1410 // 6. ramyaka kSetra haimavata kSetra 2820 , rukmi parvata mahAhimavan pa0 5640 , hairaNyavata kSetra harikSetra 11280 // zikharin pa0 niSadha parvata 22560 , 13.| airAvata kSetra videha kSetra 45120 // 2820 1410 chacIsa acara - tArA, jaMyUvIvassa cu-disaa-bhaae| evAyo do- sasiNo, parivArA praddhamekkasmi // 497 // 36 / 6667500000000000000 / bharSa-jambUdvIpake cAroM dizA-bhAgoMmeM chattIsa acara (dhra va ) tArA sthita haiN| ye ( 133950 koDAkor3I ) do candroMke parivAra-tAre haiN| inase Adhe ( 66975 koDAkor3I ) eka candra ke parivAra-tAre samajhanA cAhie // 467 // candrase tArA paryaMta jyotiSI devoMke gamana-vizeSariksa-gamaraNAdu ahiyaM, gamaNaM jANeja sayala-tArANaM / tANaM gAma - ppahuvisu, uvaeso saMpada pnnddo||46|| artha--saba tArAmoMkA gamana nakSatroMke gamanase adhika jAnanA cAhie / inake nAmAdikakA upadeza isa samaya naSTa ho cukA hai / / 486 / / caMdAvo mattaMge, mattaMDAdo gahA ghaahito| rikkhA rikvAhito, tArApo hoti sigdha - gavI // 46 // / evaM tArANaM paravaNaM samataM /
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 500- 503 ] sattamo mahAhiyAro [ 385 pra - candra se sUrya, sUryase graha, grahoMse nakSatra aura nakSatroMse bhI tArA zIghra gamana karanevAle hote haiM / / 499 / / isa prakAra tArAoM kA kathana samApta huA / sUrya evaM candra ke prayana aura unameM dina-rAtriyoMkI saMkhyAprANiva ravi sa rAma yahAM eje cArI / Natthi zrayaNANi bhagaNe, niyamA tArANa emeva // 500 / artha--- sUrya, candra aura jo apane prapane kSetrameM saMcAra karane vAle graha haiM unake ayana hote haiM / nakSatra - samUha aura tArAoM ke isaprakAra ayanoM kA niyama nahIM hai ||500 // ravi zrayaNe ekkeka, tesIdinsayA havaMti diNa-ratI / terasa vidA vi caMde, sattaTThI bhAga caucAlaM // 501 // # - 183 | 13 | 44 artha- sUrya ke pratyeka ayanameM eka sau terAsI ( 183 ) dina rAtriyA~ aura candrake ayana meM sar3asaTha bhAgoM meM se cavAlIsa bhAga adhika teraha ( 1334 ) dina ( aura rAtriyA~ ) hote haiM / / 501 || dakkhiNa-aghaNaM zrAvI, pajjavasANaM tu uttaraM ayaNaM / savyesa surANaM vivarIvaM hodi caMdANaM / / 502 || artha- saba sUryokA dakSiNa ayana prAdimeM aura uttara prayana antameM hotA hai / candroMke ayanoMkA kama isase viparIta hai / / 502|| abhijit nakSatra ke gaganakhaNDa--- chacceva sayA tIsa, bhAgANaM abhiji-riksa - vikkhaMbhA / viTThA savvaM darisihi, sandhehi praNaMta NANeNaM ||503 // 1. da. ba. ka. ja. samayaskhette / 2. ba. ka. jaM / 630 / artha - abhijit nakSatrake vistAra svarUpa usake gagana khaNDoM kA pramANa chaha sau tIsa ( 630 ) hai / use sabhI sarva-darziyoMne zrananta jJAnale dekhA hai ||5031
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ] tiloya paNNattI sadabhisa bharaNI zraddA, sAdI taha prassilesa jeTThA ya / paMcataraM sahassA, bhagaNANaM soma vikkhaMbhA ||504 // - 1005 / prathaM - zatabhiSak, bharaNI, ArdrA, svAti, AzleSA aura jyeSThA ina nakSatra gaNoM ke sImAviSkambha arthAt gaganakhaNDa eka hajAra pA~ca ( 1005 ) haiM / / 504 / / evaM caiva yatiguNaM, punabvasU rohiNI visAhA ya / tiSNeva uttarAzro, zrathasesAraNaM have viguNaM / / 505 / / [ gAthA 504 - 508 artha - punarvasu, rohiNI, vizAkhA aura tInoM uttarA ( uttarA phAlgunI, uttarASAr3hA, uttarAbhAdrapada ), inake gaganakhaNDa isase tigune ( 10054303015 ) haiM tathA zeSa ( 15 ) nakSatroMke dUne ( 1005x 2 = 2010 ) haiM / / 505 / / dazaharA jaya ya sayA hoMti savva-rikkhANaM / biguNiya - gayaNavakhaMDA, do caMdANaM pi nAdavvaM // 506 // - 54900 / artha- -saba nakSatroMke gaganakhaNDa cauvana hajAra nau sau ( 54900 ) haiM / donoM candroMke gaganakhaNDa isase dUne samajhane cAhie ||506 // - eyaM ca saya sahassA, aTTANaDavIsayA ya paDipuNNA / eso maMDala chevo, bhagaNANaM soma - vivasaMbho // 507 // 109800 / artha - isaprakAra eka lAkha nau hajAra ATha sau ( 109800 ) gaganakhaNDoMse paripUrNa yaha maNDala vibhAga nakSatroMkI sImA ke vistAra svarUpa hai / / 507 || nakSatra, candra evaM sUrya dvArA eka muhUrta meM lAMghane yogya gaganakhaNDoM kA pramANa 1 aTThArasa - bhAga sayA, paNatIsaM gaccha muhutte / caMdo aDasaTThI saya, sattarasaM sIma 1835 / 1 / 1768 / khettassa ||108 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 506-511 ] sattago mahAhiyAro artha-nakSatra eka muhUrta meM aThAraha sau paiMtIsa ( 1835) gaganakhaNDa rUpa sImA kSetrameM jAtA hai aura candra ( usI eka muhUrta meM ) sattaraha sau ar3asaTha ( 1768 ) nabhakhaNDa rUpa sImA kSetrameM jAtA hai / / 508 / / aTThArasa-bhAga-sayA, tosaM gacchavi ravI' muhatteNaM / Nakkhatta - sIma - chedo, te carai imeNa boddhavvA // 509 / / partha sUrya eka muhUrta meM aThAraha sau tIsa ( 1830) nabhakhaNDarUpa sImA kSetrameM jAtA hai| nakSatroMke sImA kSetrase sUrya aura candrakA gamana isI prakAra jAnanA cAhie / 506 / / sUryako apekSA candra evaM nakSatrake adhika gaganakhaNDasattarasaTThINi tu, caMde sure 'visaddhi-ahiyaM ca / saTThI viya bhagaNA, carai muhattaNa bhAgAraNaM // 510 // 1768 / 1830 / 1835 / / partha-candra eka muhUrta meM sattaraha sau ar3asaTha gaganakhaNDa lAMghatA hai| isakI apekSA sUrya bAsaTha gaganakhaNDa adhika aura nakSatragaNa sar3asaTha gaganakhaNDa adhika lAMghate haiM // 510 / / vizeSArtha-eka muhUrta ke gamanakI apekSA candrake nabhakhaNDa 1768, sUryake 1830 paura nakSatrake 1835 haiM / candra ke gaganakhaNDoMse sUrya ke gaganakhaNDa ( 1830 - 1768 )=62 aura nakSatrake (1835 - 1768 )=67 gaganakhaNDa adhika hai / eka hI sAtha candra, sUrya aura nakSatra ne gamana karanA prArambha kiyA aura tInoMne apane-apane gaganakhaNDoMko samApta kara diyA / arthAt eka muhUrta meM candrane 1768 gaganakhaNDoMkA bhramaNa kiyA, jabaki sUryane 1830 aura nakSatrane 1835 kA kiyA, ataH candra sUryase 62 aura nakSatrase 67 gaganakhaNDa poche rhaa| sUryake tIsa muhUtauka gaganakhaNDoMkA pramANacaMda-ravi-gavaNakhaDe, aNNoNNa-visuddha-sesa-bAsaTThI / eya-muhatta - pamANaM, bAsaTTi - phalicchayA tIsA // 511 // 1 / 62 / 30 / 1. da. ba. ka. ja. rkhe| 2. 8. ka. ja. ceTui / 3. ba. vibhaTThi /
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 ] liloyapaNNattI | gAthA : 512-514 parya-candra aura sUryake gAnoM ko pAne para mArA kSetra rahate haiN| jaba sUrya eka muhUrtameM ( candrakI apekSA ) bAsaTha gaganakhaNDa adhika jAtA hai taba vaha tIsa muhUrtameM kitane gaganakhaNDa adhika jAvegA? isaprakAra rAzika karane para yahAM eka muhUrta pramANa rAzi, bAsaTha phalarAzi aura tIsa muhUrta icchA-rAzi ( 6333deg ) hotI hai / / 511 / / haurAzika dvArA prApta 1860 nabhakhaNDoMke gamana-muhUrta kA kAlaeya-tiNNi-suNNaM, gayaNakkhaMDeNa labbhavi mahattaM / aTTarasaTThI ya tahA, gayaNakkhaMDeNa ki lddh||512|| 1830 / 1860 / 1 / / caMdAvo siggha-gadI, divasa-muhaleNa dharadi khala suuro| ekkaM ceva muhattaM, ekkaM eyaTThi - bhAgaM ca / / 513 // artha-jaba eka, ATha, tIna aura zUnya arthAt 1830 gaganakhaNDoMke atikramaNa meM eka muhUrta prApta hotA hai, taba aThAraha sau sATha ( 1860 ) nabhakhaNDoMke atikramaNameM kyA prApta hogA? sUrya, candrakI apekSA dinamuhUrta arthAt tIsa muhUrtoM meM eka muhUrta aura eka muhUrta ke ikasaThaveM bhAga adhika zIghra gamana karatA hai / arthAt 1860 nabhakhaNDoMke atikramaNakA kAla ( Rass= = ) 1 muhUtaM prApta hogA / / 512-513 / / nakSatrake tIsa muhUrtoMke adhika nabhakhaNDaravi-rikkha-gagaNakhaMDe, aNNoNNaM sohiUNa ja sesaM / eya - muhutta - pamANaM, phala paNa icchA tahA tIsaM // 514 // 1 / 5 / 30 / artha-sUrya aura nakSatroMke gaganakhaNDoMko paraspara ghaTAkara jo zeSa rahe use grahaNa karanepara yahA~ eka muhUrta pramANa rAzi, pAMca ( nakSatra ) phalarAzi aura tIsa muhUrta icchArAzi hai // 514 // vizeSArtha-nakSatrake gavaM0 1835 --- 1830 sUryake ga0 khaM0= 5 avazeSa / jaba nakSatra ( sUrya kI apekSA ) eka muhUrta meM 5 khaNDa adhika jAtA hai, taba tIsa muhUrta meM kitane khaNDa jAvegA ? isa prakAra rAzika karane para (2 ) 150 gaganakhaNDa prApta hote haiM /
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 389 gAthA : 555-519 ] sattamo mahAhiyAro aurA dvArA prApta 150 nabhakhaNDoMkA atikramaNa kAlatIsaTTArasayA khalu, muhutta-kAleNa kamai jai suuro| to kesiya - kAleNaM, saya - paMcAsaM kame itti // 515 / / 1830 / 1 / 150 / sUrAdo pakkhasaM, divasa * muhatteNa jaiNataramAhu / ekkassa mahattassa ya, bhAgaM ekkaTrime paMca // 516 // artha-jaba sUrya aThAraha sau tIsa maganakhaNDoMko eka mUhUrta meM lAMghatA hai, taba vaha eka sau pacAsa ( 150 ) gaganakhaNDoMko kisane samayameM lAMdhegA ? sUryako apekSA nakSatra eka dina mahanoM (30 muhUrtoM ) meM eka muhUrtake ikasaTha bhAgoM se pAMca bhAga adhika javinatara arthAt atizaya vega vAlA hai| arthAt 150 nabhakhaNDoMke atikramaNakA kAla (1 )- muhUrta prApta hotA hai / / 515-516 / / sUrya aura candrako nakSatra bhuktikA vidhAnaNakhatta-sIma-bhAga, bhajiye divasassa jaiNa-bhAgehi / lAtu hoi ravi - sasi - NakkhattANaM tu saMjogA // 517 / / artha-sUrya aura candra eka dinameM nakSatroM kI apekSA jitane gaganakhaNDa pIche rahate haiM, unakA nakSatroMke gaganakhaNDoMmeM bhAga denepara jo labdha prApta ho utane samaya taka sUrya evaM candrakA nakSatroMke sAtha saMyoga rahatA hai / / 517 // sUryake sAtha abhijit nakSatrakA bhuktikAlati-saya-dala-gaNakhaMDe, kameha jai viyaro diNikkeNaM / tau rikkhANaM Niya-Niya, gahakhaMDa-gamaNa ko kAlo ? // 51 // 150 / 1 / 630 / abhijI-chasaca muhuse, tAri ya kevalo ahoratte / sUreNa samaM gacchati, etto sesANi bocchAmi // 516 / / di 4 mu6|
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 520-521 partha - yadi sUrya eka dina meM tIna sau ke Adhe (150) nabhakhaNDa pIche rahatA hai to nakSatroMke apane-apane gaganakhaNDoMke gamanameM kitanA kAla lagegA ? isaprakAra abhijit nakSatra cAra ahorAtra aura chaha mUhUrta kAla taka sUryake sAtha gamana karatA hai| zeSa nakSatroMkA kathana yahA~se Age karatA hU~ / / 518-519 / / vizeSArtha - abhijit nakSatra ke 630 nabhakhaNDa haiN| sUrya abhijit nakSatrake Upara hai / jaba 150 nabhakhaNDa chor3ane meM sUryako eka dina lagatA hai taba 630 khaNDa chor3ane meM kitanA samaya lagegA ? isa daurAzikase sUrya dvArA abhijitakI bhuktikA kAla ('X' ) = 4 dina 6 muhUrta prApta hotA hai / sUryaka sAtha jaghanya nakSatroMkA bhuktikAla -- sadabhisa bhararaNI addA, sAdI taha assilesa jeTThA ya / chucceva ekkAvIsA muhatteNaM // 520 // hozte, di 6 / mu 21 / artha - zatabhiSak bharaNI. yArdrA, svAti, prAzleSA aura jyeSThA ye chaha nakSatra chaha ahorAtra aura ikkIsa muhUrta taka sUrya ke sAtha rahate haiM ||520 // vizeSArtha - jaghanya nakSatra 6 haiM aura pratyekake gaganakhaNDa 1005 haiM / sUrya inake Upara hai / jaba 150 khaNDa chor3ane meM sUryako 1 dina lagatA hai taba 1005 gaganabaNDa chor3ane meM kitanA samaya lagegA ? isaprakAra rAzika karane para ( 1 ) =6 dina 21 muhUtaM prApta hote haiM / eka ja0 na0 ko bhogane meM 6 dina 21 mu0 lagate haiM taba 6 nakSatroMko bhogane meM kitanA samaya lagegA ? isa prakAra zerA karanepara ( 6 dina 21 mu0 x 6 ) - 40 dina 6 mu0 hote haiM / arthAt sUryako 6 ja0 nakSatroM ko bhogane meM kula samaya 40 dina 6 muhUrta lagatA hai / sUryake sAtha utkRSTa nakSatroMkA bhuktikAla - tiSNeva uttarAzro, puNathvasU rohiNI bisAhA ya / vosaM ca ahoratte tiSNeya ya hoMti sUrassa // 521 // di 20 / mu 3 | artha-tInoM uttarA, punarvasu rohiNI aura vizAkhA, ye chaha utkRSTa nakSatra bIsa ahorAtra aura tIna muhUrta kAla taka sUryake sAtha gamana karate haiM / / 521 / /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 391 gAthA / 522-523 ] sattamo mahAhiyAro vizeSArtha--utkRSTa nakSatra 6 haiM / pratyekake nabhakhaNDa 3015 haiM / sUrya inake Upara hai / sUrya ko jaba 150 ga0 kha0 chor3anemeM 1 dina lagatA hai taba 3015 nakSatra chor3ane meM kitanA samaya lagegA? isaprakAra rA0 karanepara ( 394 )-20 dina 3 muharta prApta hote haiN| eka utkRSTa na0 ko bhoganemeM 21 dina lagate haiM taba 6 utkRSTa nakSatroM ko bhogane meM kitanA samaya lagegA ? isaprakAra rA0 karane para ( 2015) = 120 dina 18 muhUrtakA samaya lgegaa| sUryake sAtha madhyama nakSatroMkA bhuktikAlaabasetA jAtA, pArasa yi sUra-saha-gayA hoti / bArasa ceva muhattA, terasa ya same ahoratte // 522 // di 13 / mu 12 / artha-zeSa pandraha hI madhyama nakSatra teraha ahorAtra aura bAraha muhUrta kAla taka sUryake sAtha gamana karate rahate haiM / / 522 / / vizeSArtha-madhyama na0 15 haiM aura pratyekake nabhakhaNDa 2010 haiM / sUrya inake Upara hai / pUrvokta prakAra rAzika karanepara pratyeka nakSatrakA mukti kAla ( 2 ) =13 dina 12 mu0 prApta hotA hai / eka madhyama na0 kA bhoga 3 dinameM hotA hai taba 15 nakSatroMkA kitane dinameM hogA? isaprakAra daurA0 karanepara ( 111)- 201 dina sarva madhyama nakSatroMkA bhukti kAla hai| dakSiNa aura uttarake bhedase sUryake do ayana hote haiM / pratyeka ayanameM sUrya 183-183 dina bhramaNa karatA hai| isa bhramaNameM sUrya abhijit na0 ko 4 dina 6 muhUrta, 6 jaghanya nakSatroM ko 40 dina 6 muhUrta, 15 madhyama nakSatroMko 201 dina aura 6 utkRSTa nakSatroM ko 120 dina 18 ma0 bhogatA hai / ina 28 nakSatroMkA sarva-kAla ( 4 di0 6 mu0+40 di0 6 mu. +201 dina+ 120 dina 18 mu0)=366 dina hotA hai| isIlie donoM ayanoMke {18342)=366 dina hote haiN| candrake sAtha abhijitkA bhuktikAlasaptaddhi - gagaNakhaMDe, muhattamekkeNa kamai jai ghaMyo / bhagaNANa gagaNakhaMDe, ko kAlo hodi gamaNammi // 523 / / 67 / 1 / 630 /
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 594-526 abhijissa caMda * jogo', saTThI khaMDide muhuttege| bhAgo ya sattavIsA, te puraNa ahiyA gaya - muhutte // 524 // artha-jaba candra eka mahUrtameM nakSatrake gaganastaenase ( 1835 - 1768 -- ) sar3asaTha (67) gaganakhaNDa pIche raha jAtA hai taba una ( nakSatroM ) ke gaganakhaNDoM taka sAtha gamana karane meM kitanA samaya lagegA ? abhijit nakSatrake ( 630) gaganakhaNDoMmeM sar3asaThakA bhAga denepara eka muhUrtake sar3asaTha bhAgoM meM se sattAIsa bhAga adhika nau muhUrta (31 =917 mu0) labdha pAtA hai| arthAt candrakA abhijit nakSatrake sAtha gamana karanekA kAla 917 muhUrta pramANa hai / / 523-524 / / candrake sAtha jaghanya nakSatroMkA bhukti kAla-- sadabhisa bharaNI-addA, sAdI taha prassalesa-jeTThA ya / ede chaNNakvaMtA, paNNarasa - mUhutta - saMjuttA // 52 // prartha-zatabhiSA, bharaNI, ArdrA, svAti, mAzleSA aura jyeSThA, ye chaha nakSatra candrake sAtha pandraha muhUrta paryanta rahate haiM 31525 / / vizeSArtha-pUrvokta prakriyAnusAra pratyeka ja0 na0 ke sAtha candrakA yoga (1005-67) =15 muhUrta aura sarva ja. nakSatroMke sAtha ( 15 mu04 6)=3 dina paryanta rahatA hai| candra ke sAtha madhyama nakSatroMkA yogaavasesA NakkhatA, paNNarasAe tisadi muhattA ya / caMdammi esa jopo, NakkhattANaM samapakhAdaM // 526 / / 3. / artha-avazeSa pandraha ( madhyama ) nakSana candramAke sAtha tIsa muhUrta taka rahate haiN| yaha una nakSannoMkA yoga kahA hai / / 526 / / vizeSArSa-pUrvokta prakriyAnusAra pratyeka mana ke sAtha candrakA yoga ( 2010+67) -30 muhUrta aura sarva ma0 nakSanoMke sAtha ( 30 mu0415 ) = 15 dina paryanta rahatA hai| 1. da..ka, ja. saaro| 2.d.b.6|
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro candra ke sAtha utkRSTa nakSatroMkA yoga--- tiNNeva uttarAno, puNavyasU rohiNI visAhA ya / paNadAla - mahutta saMjutA // 527 // eve chaNNakkhattA, gAthA : 527-529 ] 45 / partha - tInoM uttarA, punarvasu, rohiNI aura vizAkhA, ye chaha ( utkRSTa ) nakSatra paiMtAlIsa (45) muhUrta taka candrake sAtha saMyukta rahate haiM / / 527 / / vizeSArtha - pUrvokta prakriyAnusAra pratyeka utkRSTa na0 ke sAtha candrakA yoga ( 3015 /67 ) = 45 muhUrta aura sarva u0 nakSatroMke sAtha ( 45 mu0 x 6 9 dina paryanta rahatA hai / [ 393 dakSiNa aura usase bhI haiN| inake bhramaNa meM candra abhijit nakSatrako 937 muhUrta + ja0 nakSatroMko 3 dina + madhyama na0 ko 15 dina + aura utkRSTa nakSatroMko 9 dina 27 dina muhUtaumeM 28 nakSatroMkA bhoga karatA hai / sUrya sambandhI ayana mariNassa eka zrayaNe, divasA tesIdhi ahiya-ekka-sayaM / dakkhiNa zrayaNaM zrAdI, uttara- zrayaNaM ca avasANaM / / 528 // 183 / artha - sUryake eka prayanameM eka sau terAsI dina hote haiM / ina ayanoMmeMse dakSiNa bhavana Adi ( prArambha ) meM aura uttara prayana antameM hotA hai / / 528 / / vizeSArtha - sUrya bhramaNakI 104 vIthiyA~ haiN| inameMse jaba sUrya prathama bIthImeM sthita hotA hai taba dakSiNAyanakA aura jaba antima vIthI meM sthita hotA hai taba uttarAyaNakA prArambha hotA hai / dakSiNa evaM uttara apanoMmeM prAvRtti-saMkhyA- ekAvi-- uttariyaM dakSiNa- AuTTiyAe paMca padA / bo-Adi-du-uttarayaM, uttara- prAuTTiyAe paMca padA / / 52 / / artha - ( sUryakI ) dakSiNAvRtti ekako Adi lekara do-do kI vRddhi pramANa ( 1, 3, 5, 7) hotI hai| isameM gaccha pAMca haiN| uttarAvRtti bhI do ko Adi lekara do-do kI vRddhi pramANa ( 2, 4, 6, 8, 10) hotI hai| isameM bhI gaccha pA~ca haiM / / 529 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ O 35. ] tilodhapaNNattI [ gAthA 1 530-531 vizeSArtha-pUrva ayanakI samApti aura navIna ayanake prArambhako prAvRtti kahate haiM / paMcavarSAtmaka eka yugameM the prAvRttiyA~ dasa bAra hotI haiM, isIlie inakA gaccha pAMca-pAMca kahA gayA hai / inameM 1, 3, 5, 7 aura havIM prAvRtti dakSiNAyana sambandhI aura 2, 4, 6, 8 tathA 10 vI AvRtti uttarAyaNa-sambandhI hai| eka yugake viSupoMkI saMkhyAtibbhava du-khettarayaM, dasa-pada-paritta-do hi avaharivaM / usupassa ya hovi padaM, voccha AuTTi-usupadiNa-rikkha // 530 // prayaM-eka varSa meM do ayana hote haiN| pratyeka ayanake tIna mAha vyatIta honepara eka viSupa hotA hai / isaprakAra eka yugameM dasa viSupa hote haiM / inheM do se mAjita karanepara eka-eka yugameM vibhinna prayana sambandhI pAMca-pAMca viSupa hote haiM / aba yahA~ AvRtti aura viSpa sambandhI dinake nakSatra nikAlanekI vidhi kahU~gA / / 530 / / tithi, pakSa aura parva nikAlanekI vidhirUUrNakaM chagguNamega-juI usupo ti tithi - mANaM / tayAra - guNaM pacvaM, sama-visama-kiNha-suSakaM ca // 531 / / artha-eka kama AvRttike padako chahase guriNata kara usameM eka jor3anepara AvRttikI tithi aura usI labdhameM tIna jor3anepara viSupakI tithikA pramANa prApta hotA hai| tithi saMkhyAke viSama honepara kRSNapakSa aura sama honepara zukla pakSa hotA hai / tathA tithi saMkhyAko dviguNita karanepara parvakA pramANa prApta hotA hai 11531 / / vizeSArya-jo prAvRtti vivakSita ho usameMse eka ghaTAkara labdhako chahase guNA karake ekakA aMka jor3anese prAvRttikI tithi aura usI labdhameM tInakA aMka jor3anese viSupakI tithi saMkhyA prApta hotI hai / yathA tRtIya AvRtti vivakSita hai ataH ( 3 - 1) 46=12:12+1- 13 tithi / tRtIya Atti kRSNapakSakI trayodazIko hogii| isIprakAra ( 3 -1)x6-12112+3=15 tithi| yahA~ bhI tRtIya viSupa kRSNapakSakI amAvasyAko hogaa| donoM tithiyoMke aMka viSama haiM ataH kRSNapakSa grahaNa kiyA gayA hai / dUsarA viSupa 9 vI tithiko hotA hai / ise dugunA ( 942) karanepara dUsare viSupake 18 parva prApta hote haiN|
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ mASA: 532-535 ] sattamo mahAhiyAro [ 365 zrAvRtti aura viSupake nakSatra prApta karanekI vidhisatta-guNe UNaka, vasa-hida-saisesu bhayaNadivasa-guNaM / sasaTThi - hide laddha, abhijAdIve have rivakhaM / / 532 // prartha-eka kama vivakSita AvRttiko sAtase guriNata karanepara jo labdha prApta ho use dasase bhAjita kara zeSako ayana-divasa (184) se guNita kara sar3asaTha (67) kA bhAga denA caahie| jo labdha prApta ho use abhijit nakSatrase ginanepara gata nakSatra prApta hotA hai, ataH usase AgekA nakSatra prAvRttikA nakSatra hotA hai // 532 // vizeSArtha--yahA~ 8 vI AvRtti vivakSita hai| isakA mUla nakSatra hai| (8 - 1)x 7-46 / 46 10-4, zeSa rahe 9 / ( 9x184 ):67-24, yahA~ zeSa Adhese adhika haiM mataH ( 24 + 1)-25 prApta hue / abhijit nakSatrase ginanepara 25 vAM jyeSThA nakSatra gata aura usase prAgekA mUla na0 8 vI prAvRttikA nakSatra prApta hotA hai| yugakI pUrNatA evaM usake prArambhako tithi praura dina AdiAsADha-puNNamIe, juga-NippattI sAcaNe kiNhe / abhijimmi caMda-joge, pADiva-divasammi pAraMbho // 533 // artha-ASAr3ha mAsakI pUrNimAke dina (aparAla meM ) paJcavarSAtmaka yugako samApti hotI hai aura zrAvaNa kRSNA pratipadke dina abhijit nakSatrake sAtha candrakA yoga honepara usa yugakA prArambha hotA hai / ( dakSiNAyana sUrya kI prathama prAvRttikA prArambha bhI yahI hai ) // 533 / / dakSiNAyana sUrya kI dvitIya aura tRtIya-AvRttisAvaraNa-kiNhe terasi, miyasira-rikkhammi bidiy-praauttttii| tadiyA visAha - rikkhe, vasamIe sukkalammi tammAse // 534 // artha-zrAvaNa kRSNA trayodazIke dina mRgazIrSA nakSatrakA yoga honepara dvitIya aura isI mAsameM zuklapakSakI dasamIke dina vizAkhA nakSatrakA yoga honepara tRtIya AvRtti hotI hai // 534 // caturtha aura paMcama prAvRtti-- sAvaNa-kiNhe sasami, revadi rikkhe cauTTiyAvitI / cottIe paMcamiyA, sukke rikkhAe pudhaphagguNie // 53 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ) tiloyapaNNatto [ gAthA / 536-540 artha-zrAvaNa kRSNA saptamIko revatI nakSatrakA yoga honepara caturtha aura zrAvaNa zuklA caturthIko pUrvAphAlgunI nakSatrake yogameM paMcama AvRtti hotI hai // 535 // paMcasu varise ede, sAvaNa - mAsammi uttare phtttth| prAvittI vumaNINaM, paMcegha ya hoMti NiyameNaM // 536 / / marya- sUryake uttara dizAko prApta honepara pAMca varSoM ke bhItara zrAvaNa mAsameM niyamase ye pAca hI prAvRttiyAM hotI haiM / / 536 / / vizeSAya--eka yuga pA~ca varSakA hotA hai| pratyeka zrAvaNa mAsameM sUrya uttara dizAmeM hI sthita rahatA hai tathA upayukta tithi-nakSatroM ke yogameM dakSiNakI ora prasthAna karatA hai, isalie pAMca varSoM taka pratyeka zrAvaNa mAsa meM dakSiNAyana sambandhI eka-eka AvRtti hotI hai / isaprakAra pAMca varSoMmeM pAMca prAvRttiyAM hotI haiN| sUrya sambandhI pA~ca uttarAvRttiyAMmAghassa kiNha - pakkhe, sattamiNa sar3a-NAma-sahane / hatyAmma TThiva-dumaNI, vavikhaNado evi uttarAbhimuho // 537 / / artha-hasta nakSatrapara sthita sUrya mAgha mAsake kRSNa-pakSameM saptamIke dina rudra nAmaka muhUrtake hote dakSiNase uttarAbhimukha hotA hai / / 537 // cottIe sadabhisae, sukke bidiyA taijjayaM kiNhe / pakkhe pusse rikkhe, paDivAe hovi tammAse / / 538 / / prartha-isI mAsameM gatabhiSA nakSatrake rahane zukla pakSako caturthI ke dina dvitIya aura isI mAsake kRSNa pakSako pratipadAko puSya nakSatrake rahate tRtIya AvRtti hotI hai / / 538 / / kiNhe tayodasIe, mUle riksammi turima-prAyittI / sukke pakkhe basamI, kittiya-rikkhami paMcamiyA // 536 / / yayaM-kRSNa pakSako trayodazIke dina mUla nakSatrake yogameM caturtha aura iso mAsake zukla pakSakI dasamI tithiko kRtikA nakSatrake rahate paMcama prAvRtti hotI hai / / 539 / / paMcasu varise eve, mAghe mAsammi dakSiNe ktthe| AvittI dumaNINaM, paMceva ya hoMti NiyameNaM // 540 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 541 ] sattamo mahAhiyAro [ 397 artha-pAMca varSoM ke bhItara mAgha mAsameM dakSiNa ayanake honepara sUryako ye pAMca AvRttiyA~ niyamase hotI haiM / / 540 / / vidayArtha-- pratyeka nAma: pUrva dasarA dizAmeM sthita rahatA hai aura uparyukta tithinakSatroMke yoga meM uttarakI ora prasthAna karatA hai, isalie pAMca varSoM taka pratyeka mAgha mAsa meM uttarAyaNa sambandhI eka AvRtti hotI hai| isaprakAra pAMca varSoM meM pAMca AvRttiyAM hotI haiM / yathA vatti hasta dakSiNAyana-sUrya uttarAyaNa-sUrya mAsa pakSa tithi mAsa | pakSa | tithi nakSatra 1 lI prathama zrAvaNa kRSNa pratipadA abhijit 2 rI| prathama kR0, saptamI 3 rI dvitIya zrAvaNa kRSNa trayodazI mRga0 4 thI| dvitIya caturthI | zata. 5 vIM | tRtIya zrAvaNa zukla | dasamI vizAkhA 6 ThI| tRtIya kR0 pratipadA| puSya 7 vI caturtha zrAvaNa kRSNa saptamI | revatI | 8 ko caturtha kRtriyodazI 9 vIM| paMcama zrAvaNa zukla caturthI pUrvA phA0 10vI paMcama | mAgha | zu0 | dasamI | kRtikA upayukta pAMca varSoM meM yuga samApta ho jAtA hai / chaThe varSase pUrvokta vyavasthA punaH prArambha ho jAtI hai / dakSiNAyanakA prArambha sadA prathama vIthIse aura uttarAyaNakA prArambha antima vIthIse hI hotA hai| yugake dasa ayanoM meM viSupoMke parva, tithi aura nakSatra--- hodi hu paDhamaM visupaM, 'kattiya-mAsammi kinnh-tdiyaae| chassu pancamadIdesu, vi rohiNI - NAmammi rivakhammi // 541 // artha-yaha prathama viSupa chaha poMke ( pUrNamAsI aura amAvasyA ) bItanepara kArtika mAsake kRSNa pakSako tRtIyA tithi meM rohiNI nakSatrake rahate hotA hai // 541 / / vizeSArya-zukla aura kRSNa pakSake pUrNa honepara jo pUrNimA aura amAvasyA hotI hai| usakA nAma parva hai / sUryakA eka ayana chaha mAsakA hotA hai| eka prayanake ardhabhAgako prApta honepara jisa kAla meM dina aura rAtrikA pramANa barAbara hotA hai usa kAlako viSupa kahate haiN| arthAt dina - . .-..-..- - - 1. ba. phittiya /
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 542 - 547 rAtri ke pramANakA barAbara honA viSupa hai| pAMca viSupa dakSiNAyana ke ardhakAlameM aura pAMca uttarAyaNa ke ardhakAla meM isaprakAra eka yugameM dasa viSupa hote haiM / yuga ke prArambhameM dakSiNAyana sambandhI prathama viSupa Arambhake 6 pa ( 3 mAha ) vyatIta honepara kArtika mAsa ke kRSNa pakSako tRtIyA tithiko candra dvArA, rohiNI nakSatrake bhuktikAlameM hotA hai / vaisAha' - kiNha pakle, Nava sIe dhaNiSTra-gAma-vasvate / zrAdIvo zraddhArasa, pathazramadIne vuijjayaM usupaM // 542 || artha- dUsarA viSupa zrAdise aThAraha parva bItanepara vaizAkha mAsake kRSNa pakSakI navamIko dhaniSThA nakSatra ke rahate hotA hai / / 542 / / katti mAse puNimi-divase igitIsa payvamAdIdo | tIdAe sAdIe, rikkhe hodi hu taijjayaM viSaM // / 543 || artha- Adise ikatIsa parva bIta jAnepara kArtika mAsakI pUrNimA ke dina svAti nakSatra ke rahate tIsarA vidhupa hotA hai / / 543 // isAha- sukka pakkhe, chaTTIe puNavvasummi Naklatte / tedAla - gade pathyamadIvesu cautthayaM visupaM // 544 // - Adise taitAlIsa parvoke vyatIta ho jAnepara vaMzAkha mAsameM zukla pakSako SaSThI tithiko punarvasu nakSatra ke rahate cauthA viSupa hotA hai ||544 || kati mAse sukila-bAra sie paMca-vaNNa parisaMkhe / pavyamadIde usuyaM uttarabhaddapade paMcamaM hodi / / 545 / / artha- Adise pacapana parva vyatIta honepara kArtika mAsa meM zukla pakSako dvAdazIko uttarAbhAdrapadA nakSatra ke rahate pAMca viSupa hotA hai / / 545|| isAha - kaNhataie, aNurAhe aTThasaTTi pazyamadIye usupaM, ghaTTamayaM hodi artha- Adise ar3asaTha parva vyatIta ho jAnepara vaizAkha mAsa meM kRSNa pakSakI tRtIyAke dina anurAdhA nakSatra ke rahate chaThA viSupa hotA hai / / 546 // parisaMkhe / NiyameNaM / / 546 || kattiya mAse kiNhe. navamI-divase mahAe Nakyate / sIdI pathyamadIde, hovi puDhaM sattamaM usuyaM / / 547 // - 1. da. va. ka. ja. bahasamma /
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 366 gAthA : 548 552 } sattamo mahAhiyAro artha Adise assI parva vyatIta ho jAnepara kAtika mAsa meM kRSNa pakSako navamIke dina maghA nakSatrake rahate sAtavA viSupa hotA hai / / 547 / / vaisAya-puSiNamIe, assiNi-rikkheM jugassa pddhmaavo| teraNaudI panvesu vi, hodi puDhaM aTThamaM usuyaM / / 548 / / artha-yugakI prAdise terAnaba parva vyatIta ho jAnepara vaizAkhamAsako pUNimAke dina azvinI nakSatrake rahate pAThavA~ viSupa hotA hai / / 548 // kattiya - mAse suskila, chaTThIe taha ya uttarAsADhe / paMcuttara - ekka - sayaM, pakhyamadIdesu NavamayaM usuyaM / / 546 / / artha-( yugakI Adise ) eka sau pAca poMke vyatIta ho jAnepara kArtika mAsameM zukla pakSAkI SaSThI ke dina uttarASAr3hA nakSatrake rahate nauvAM viSupa hotA hai 11549 / / vaisAya-sukka-bArasi, uttarapuSyamhi phggunnii-rikkhe| sattArasa-ekka-sayaM, pambamadIdesu samayaM usuyaM / / 550 // prartha-( yugakI prAdise ) eka sau sattaraha ( 117 ) parva vyatIta ho jAnepara vaizAkhamAsameM zukla pakSAkI dvAdazIke dina 'uttarA' pada jisake pUrva meM hai aise phAlgunI ( uttarAphAlgunI ) nakSatrake rahate dasavAM viSupa hotA hai / / 550 / / / utsapiNI-avasarpiNI kAloMke donoM ayanoM kA evaM viSupoMkA pramANa paNa - varise dumaragINaM, dakSiNattarAyaNaM usayaM / caya prANejjo utsappiNi-paDhama-prAvi - carimaMtaM / / 551 / / artha-isa prakAra utsapiNoke prathama samayase lekara antima samaya paryanta pAMca varSa parimita yugoM meM sUryoke dakSiNa aura uttara ayana tathA viSupa jAnakara lAne cAhie // 551 / / pallassa-saMkha-bhAga, dakSiNa-ayaNassa hodhi primaannN| tettiyamettaM uttara - ayaNaM usupaM ca taduguNaM // 552 // dakkhi pa 3 / utta 1 / usupa pa 32 / artha-saMkhyAta palyake ( eka-eka varSa rUpa ) jitane bhAga hote haiM utanA pramANa utsapiNIgata dakSiNAyanakA hai aura utanA hI pramANa uttarAyaNakA hai, tathA viSupoMkA pramANa (do meM se ) kisI eka ayanake samasta pramANase dugunA hotA hai // 552 / /
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 ] tilIyapaNNatto [ gAthA : 553 vizeSA-eka utsapiNI athavA avasarpiNIkAla 10 kor3Akor3I sAgarakA hotA hai aura eka sAgara 10 kor3Akor3I palyakA hotA hai| jabaki eka sAgarameM 10 kor3Akor3o palya hote haiM taba 10 kor3Akor3I sAgarameM kitane palya hoMge? aisA rAzika karanepara eka utsapiNI athavA avasarpiNI kAlake (10)20 arthAt ekake akake Age 28 zUnya rakhanepara jo 29 aMka pramANa saMkhyA prApta hotI hai vahI eka koDAkor3I sAgarake palyoMkA pramANa hai| kAlakA pramANa addhApalya dvArA mApA jAtA hai / jabaki eka addhA palyameM asaMkhyAta varSa hote haiM taba (10)28 addhApalyoMmeM kitane varSa hoMge? isaprakAra rAzika karanepara varSoMkA jo pramANa prApta hotA hai usase dugunA pramANa ayanoMkA hotA hai, isIlie saMdRSTi meM dakSiNAyana athavA uttarAyaNa ayanoMkA pramANa saMkhyAta palya diyA hai / dakSiNAyana athavA uttarAyaNake ayana pramANase dugunA pramANa viSupoMkA hotA hai / arthAt eka ayanameM eka viSupa hotA hai isalie ayanoMke pramANa barAbara hI viSupoMkA pramANa hotA hai| gAthAmeM jo daguNa zabda pAyA hai vaha dakSiNAyana athavA uttarAyaNa kA jitanA pramANa hai usase dugune viSupoMke lie AyA hai| saMdRSTi meM saMkhyAta palyakA dviguNita zabda bhI isI arthakA ghotaka hai| avasappiNIe evaM, battavvA tAmro rahaDa-ghaDieNaM / hoti praNaMtANatA puvvaM vA dumaNi - parivattaM // 553 // artha-isIprakAra ( upiNIke sadRza ) avasarpiNIkAlameM bhI rahaMTa kI ghaTikAoM sadRza dakSiNa-uttara prayana aura viSupa kahane caahie| sUryake parivartana pUrvavat anantAnanta hote haiM // 553 // [ tAlikA agale pRSTha para dekhiye ]
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 554-555 ] varSa saMkhyA prathama varSa dvitIya varSa tRtIya varSa caturtha varSa paJcama varSa viSapa saMkhyA sattamo mahAhiyAro viSupa sambandhI vizeSa vivaraNa isaprakAra hai gata parva - saMkhyA 17 1 lA 6 paryaM vyatIta honepara kArtika kRSNa vaizAkha kRSNa | 2 rA 18 kArtika zukla 3 rA 31 vaizAkha 4 thA 43 zukla 5 vI 55 kArtika zukla vaizAbda! kRSNa 6 ThA 68 7 va 80 kArtika kRSNa 8 va 93 9 105 10va 117 " " " = 11 ri " " 71 n- 37 " " 17 " " mAsa " pakSa vaizAkha zukla kArtika zukla vaizAkha zukla tithi tRtIyA navamI pUNimA SaSThI dvAdazI dUtIla navamI * pUrNimA SaSThI dvAdazI nakSatra rohiNI ke yoga meM dhaniSThA svAti punarvasu u0 bhAdra 0" anurAdhA maghA azvinI u0 bAr3hA lakSaNasamudra se puSkarA paryantake candra- bimboM kA vivecana cattAro lavaNa-jale, dhAvai-dIyammi bArasa miyaMkA / bAdAla kAla - salile, bAhattari pokkharammi / / 554 || piya-jiya-sasINa zraddha, dIva-samuddANa ekka bhAgasmi / avare bhAgaM zraddha, caraMti paMti kameragaM ca // 555 // 21 "D " 27 wr [ 40 1 " " u0 [phA0] " 12 " 37 17 17 " " 4 / 12 / 42 / 72 / - lavaNasamudra meM cAra, dhAtakIkhaNDa meM bAraha, kAlodasamudra meM bayAlIsa aura puSkarAddha dvIpa meM bahattara candra haiM / / 554 / / 12 artha- dvIpa evaM samudroM ke apane-apane candroM meM se Adhe eka bhAga meM aura ( zeSa ) Adhe dUsare bhAga meM paMktikrama saJcAra karate haiM / / 555 / /
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 ] tiloyapaNattI [ gAthA : 556-560 yo) ekkevaka-cArakheta, bo-do caMdANa hovi tnvaaso| paMca-sayA vasa sahidA, diNayara-bibAdi - rittA ya // 556 // artha-do-do candroMkA eka-eka pArakSetra hai aura usakA vistAra sUryabimba ( se adhika pAMca sau dasa ( 51016 ) yojana pramANa hai 11556 // puha-puha cArakkhette, paNNarasa havaMti caMda-bohoro / tathyAso chappaNNA, joyaNayA ekka-saddhi-hivA // 557 / / artha-pRthak-pRthak cArakSetrameM jo pandraha-pandraha candra-vIthiyAM hotI haiN| unakA vistAra ikasaThase bhAjita chappana (8) yojana pramANa hai // 557 // candra ke abhyantara pathameM sthita honepara prathama patha va dvIpa-samudrajagatIke bIca antarAla Niya-Niya-caMda-pamANaM, bhajidUrNa ekka-saTi-rUvehiM / aDavIsehiM guNidaM, sohiya Niya-uyahi-doSa-vAsammi // 558 // sasi-saMkhAe vihI, halbanabhavana dIhi din| dovANaM ubahINaM, Adima-paha-jagadi-viccAlaM // 556 // ayaM apane-apane candroM ke pramANameM ikasaTha (61) rUpoMkA bhAga dekara aDhAIsa (28) se guNA karanepara jo labdha prApta ho use apane dvIpa yA samudra ke vistArameMse ghaTAkara candra saMkhyAse vibhakta kare / jo labdha prApta ho utanA sarva-abhyantara bothImeM sthita candroMke Adima patha aura dvIpa athavA samudrako jagatoke bIca antarAla hotA hai 11558-559 // lavaNasamudra meM abhyantara vIthI aura jagatIke antarAlakA pramANa uNavaNNa-sahassA lava-saya-NavaNaudi-joyaNA ya tecIsA / aMsA lavaNasamudde, abhaMtara - vIhi - jagadi - viccAlaM // 56 // artha-lavaNasamudra meM abhyantara vIthI aura jagatIke bIca unacAsa hajAra nau sau ninyAnabai yojana aura eka yojanake ikasaTha bhAgoMmase taiMtIsa bhAga pramANa antarAla hai // 560 / / vizeSArtha-lavaNasamudrakA vistAra do lAkha yojana hai aura isameM candra 4 haiN| upayukta vidhike anusAra prathama vIthI sthita candra aura lavaNasamudrako agatIke madhyakA antara pramANa isaprakAra hai
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhiyAro [ 403 gAthA / 561-563 ] (4:61 ) 428-13 = IOER = 4EEEEEP yojana antarAla / dhAtakIkhaNDa dvIpameM jagatIse prathama vIthIkA antarAladuga-tiga-tiya-tiya-tigNi ya, viccAlaM dhAvaimmi viivmmi| Nabha - chakka - ekka - aMsA, tesodi - sadehi avahariyA / / 561 // 33332 1981 artha-dhAtAkhaNDa dvIna yaha antarAla dI, tIna, tIna, tIna aura tIna arthAt taitIsa hajAra tIna sau battIsa yojana bhaura eka sau terAsIse bhAjita eka sau sATha bhAga pramANa hai // 561 // vizeSArtha-( 12:61)-28-" (40000 - 12 "-33332164 yojana antarAla / kAlodazcimeM jagatIse prathama vauthIgata candrakA antarAlasaga-cau-Naha-Nava-ekkA, aMka-kame paNa-kha-boNi aMsA ya / imi-aTu-du-ekaka-hivA, kAlodaya - jagadi - viccAlaM // 562 // 16.47 / / 21 / artha-kAlodadhisamudrako jagatI aura ( prathama ) vIthIke madhyakA antarAla sAta, cAra, zUnya, nau aura eka ina aMkoMke kramase unnIsa hajAra saiMtAlIsa yojana aura bAraha sau ikyAsIse bhAjita do sau pAMca bhAga adhika hai / / 562 / / vizeSArtha -( 42261)x28-' ( pep.- 4"):42 -- MEER= 1904711 yojana antarAla / puSkarArdhadvIpameM jagatIse prathama vIthIgata candrakA antarAlasuNNaM cau-ThANekkA, aMka-kame aTTa-paMca-tiSNi kalA / Nava - cau - paMca - vihattA, viccAlaM puSakharaddhammi // 563 // 11110 / 3 /
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 1 tiloyapaNNattI gAthA : 564-567 martha --puSkarArdhadvIpameM yaha antarAla zUnya aura cAra sthAnoMmeM eka, ina aMkoMke kramase gyAraha hajAra eka sau dasa yojana aura pA~caso unacAsase bhAjita tIna sau aTThAvana kalA pramANa hai / / 563 // vizeSArtha-(72' 61 )x 28-311 ( 40072deg )-(824)72= x x = " =11110 yojana antraal| evANi aMtarANi, paDhama - paha - saMThivANa caMvAraNaM / vidiyAdINa pahANaM, ahyiA abhaMtare bahiM UNA // 564 / / prarya--prathama pathameM sthita candroMke ye upayukta antara abhyantarameM dvitIyAdika pathoMse adhika aura bAhya meM unase rahita haiM / / 564 / / do candroMkA pArasparika antara prApta karanekI vidhilavaraNAvi-ghaupakANaM, vAsa-pamANammi riNaya-sasi-dalAraNaM / bibANi phelittA, taso Niya - caMda - saMkha - addhaNaM // 565 / / bhajidUrNa jaM lakha', taM pattakka sasINa viccAlaM / evaM samva . pahANaM, aMtaramevammi NiTThi / / 566 // artha-lavaraNasamudrAdika cAroMke vistAra pramANameMse apane-apane candroMke pradhaM bimboMko ghaTAkara zeSameM nija candra-saMkhyAke ardhabhAgakA bhAga denapara jo labdha prApta ho utanA pratyeka candrakA antarAla pramANa hotA hai| isaprakAra yahApara saba pathoMkA antarAla nirdiSTa kiyA gayA hai // 565-566 / / lavaraNa samudragata candroMkA antarAla pramANaNayaNadi-sahassA Naya-saya-NavaNaudi joyaNA ya paMca klaa| lavaNasamudde boNhaMtusArakiraNANa viccAlaM // 567 / / artha- lavaraNasamudra meM do candroMke bIca ninyAnavai hajAra nau sau ninyAnabai yojana aura pAMca kalA adhika antarAla hai // 567 / / vizeSArtha-la. samudrakA vistAra do lAkha yojana, candra saMkhyA cAra aura ina cAroMkA bimba vistAra (17x4)=21 yojana hai| samudra vistArameMse ardha candrabimboMkA vistAra
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 568-569 ] sattamo mahAhiyAro [ 405 (11:2= yo0) ghaTAkara zeSameM ardha candra saMkhyA ( 4:2-2) kA bhAga denepara do candroM kA pArasparika antara pramANa prApta hotA hai / yathA ( Peppadeg -2): 2-- HEY =FREEE yojana donoM candroMkA antarAla / dhAtakIkhaNDastha candroMkA pArasparika antara pramANapaMca cau-ThANa-chakkA, aMka-kame saga-ti-ekka aMsA ya / tiya * aTThakka - vihatA, aMtaramiMdrUNa ghAdaIsaMDe / / 568 / / 66665 / 23 / artha-dhAtakIkhaNDadvIpameM candroMke bIca pAMca aura cAra sthAnoMmeM chaha ina aMkoMke kramase chayAsaTha hajAra chaha sau paiMsaTha yojana aura eka sau terAsIse vibhakta eka sau saiMtIsa kalA pramANa antara hai / / 568 // vizeSArtha-dhAtakIkhaNDakA vistAra 4 lAkha yo0, candra saMkhyA 12 aura inakA bimba vistAra (13)= yojana hai| upayukta niyamAnusAra do candroMkA pArasparika antara pramANa isaprakAra hai (reap--13): = 125512 =6666514 yojana antarAla hai| kAlodadhi-sthita candroMkA antara-pramANacauraNaya-gayaragaTa-tiyA, aMka kame suNNa-ekka-bAri klaa| igi - praU - duga - igi - bhajivA, aMtaramidUNa kAlode // 56 // 38014 / 10 / prartha-kAlodadhi samudra meM candroMke bIca cAra, no, zUnya, pATha aura tIna ina aMkoMke kramase ar3atIsa hajAra caurAnaba yojana aura bAraha sau ikyAsIse bhAjita cAra sau dasa kalA adhika antara hai // 566 / / vizeSArtha-kAlodadhikA vi0 8 lAkha yo0, candra saMkhyA 42 aura inakA bimba vistAra (2x.) 112 yojana hai| uparyukta niyamAnusAra yahA~ke do candroMkA pArasparika antara pramANa isaprakAra hai
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 ] (408)+33-**** - 380942261 yojana antarAla hai / viSaNNatI = 24 puSkarArdha - sthita candroMkA antara- pramANa ekka- cauTThANa - dugA, aMka-kame satta chakka ekaka kalA / -- paMcavisA, aMtaramidraNa pokharalummi / / 570 // 22221 / 63 / artha- puSkarAddha dvIpameM candroMke madhya eka aura cAra sthAnoMmeM do ina aMkoMke kramase bAIsa hajAra do sau ikkIsa yojana aura pAMca sau unaMcAsase vibhakta eka sau sar3asaTha kalA adhika antara hai / / 570 / / vizeSArthaM - puSkarArdhadvIpakA vistAra 8 lAkha yo0 hai / candra saMkhyA 72 aura inakA bimba vistAra ( 5x53 )=yojana hai| uparyukta niyamAnusAra yahA~ke do candroMkA pArasparika antara pramAraNa isa prakAra hai ( 800000 - 22221 fix)++ - 1216640 ba yojana antarAla hai / [gA : 370-372 candrakiraNoM kI gali-- jiya-jiya-paDhama-pahANaM, jagadINaM aMtara ppamANa - samaM / yi Niya-lessagadIo, sabhya miyaMkANa patlekakaM / / 571 / / - * artha - apane - apane prathama patha aura jagatiyoMke antara pramANake barAbara saba candroMmeMse pratyeka ko apanI-apanI kiraNoM kI gatiyA~ hotI haiM / / 571 || samudrAdimeM candra-vIthiyoMkA pramANa tIsaM NaudI tisayA, paNNarasa-judA ya trAla paMca-sayA / lakSaNa - pyahuvi caukke, caMgANaM hoMti vIhIo / / 572 / / 30 | 90 | 315 / 540 | artha - lavaNa samudrAdi cArameM candroMkI kramazaH tIsa, nabbe tIna sau pandraha aura pAMca sau cAlIsa vIthiyAM haiM // 572 / /
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 573 - 575 ] satamo mahAhiyAro [ 407 vizeSArtha - 51016 yojana pramANavAlI eka saMcAra bhUmimeM 15 vIthiyA~ hotI haiM, jise do candra pUrA karate haiM / lavaNodadhi Adi meM kramaza: 4, 12, 42 ra 72 candra haiM / jaba do candroMke prati 15 vIthiyA~ haiM, taba 4 12, 42 aura 72 candroMke prati kitanI bothiyoM hoMgI ? isaprakAra rAzika karanepara vIthiyoMkA kramazaH pRthak-pRthak pramANa lavaNodadhi meM ( 14 ) = 30, dhA0 khaNDa meM ( 15x12 ) =90, kAlodadhimeM ( 4 ) = 315 aura puSkarArghadvIpa meM (15302 ) = 540 prApta hotA hai / lavaNodadhi prAdimeM candrakI muhUrta-parimita gatikA pramANa prApta karane kI vidhi - Niya-paha parihi pamANe, puha-puha du-saekaka vIsa- saMguNive / terasa sahasta- saga-saya-paNuvIsa hide muhutta' gavimAraNaM // 573 // 221 13725 1 artha - apane-apane pathoM kI paridhike pramANako pRthak-pRthak do sau ikkIsa ( 221 ) se muragAkara labdhameM teraha hajAra sAta sau paccIsakA bhAga denepara muhUrtakAla parimita gatikA pramANa AtA hai / / 573 / / - lavaNasamudrAdimeM candroM kI zeSa prarUpaNA sesAzro vaNNaNAo, jaMbUdIyammi jAo caMdANaM / tAo lavaNe dhAvaDe kAloda pukkharaddha su // 574 // 1. va. muhargAdi, ma. muhurta / * evaM caMdANaM parUvaNA samattA / dharma- lavaNodadhi, ghAtakIkhaNDa, kAlodadhi aura puSkarArdhaM dvIpameM sthita candroM kA zeSa varNana jambUdvIpa ke candroMke varNana sadRza jAnanA cAhie / / 574 / / isaprakAra candroMkI prarUpaNA samApta huiiN| lavaNasamudrAdimeM sUryokA pramANa cattAri hoMti lavaNe, bArasa sUrA ya dhAdaI saMDe / bAdAlA kAlove, bAvarttAri puSakharaddhammi / / 575 // 4 / 12 / 42 / 72 /
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 576-580 prarya-lavaNasamudra meM cAra, dhAtakIkhaNDameM bAraha, kAlodadhimeM bayAlIsa aura puSkarArdhadvIpameM bahattara sUrya sthita haiM / / 575 / / uparyukta sUryokA avasthAna, pratyekakA cArakSetra aura cArakSetrakA vistAraNiya-Niya-ravINa praddha', dIva-samuddANa ekk-bhaagmmi| . avare mA adha, caredi pAta - kameNeva / / 576 // artha-apane-apane sUryokA ardha bhAga dvIpa-samudroMke eka bhAgameM aura ardhabhAga dUsare bhAgameM paMkti kramase saMcAra karatA hai / / 576 // ekkevaka-cArakhesaM, do-do tumaNINa hovi tvyaaso| paMca-sayA dasa - sahidA, viNavaha - vibAdiritA ya // 577 // 510 / / / / artha-do-do sUryokA eka-eka cArakSetra hotA hai / isa cArakSetrakA vistAra sUryabimbake vistArase adhika pAMca sau dasa ( 510 ) yojana-pramANa hai / / 577 / / vIthiyoMkA pramANa evaM vistAraekkevaka-cArakhese, causovi-juda-sadevaka-bohoro / sadhyAso prauvAlaM, joyaNayA ekka - saTTi - hivA // 578 / / 184 / / prayaM-eka-eka cArakSetrameM eka sau caurAsI ( 184 ) vIthiyAM hotI haiN| inakA vistAra ikasaThase bhAjita ar3atAlIsa (H) yojana hai / / 578 / / lavaNasamudrAdimeM pratyeka sUryake bIca tathA prathama patha evaM jagatIke madhyakA antara prApta karanekI vidhilavaNAdi-ca upakAraNaM, vAsa-pamANammi rinny-rvi-dlaaeN| bivANi phelisA, taso NiyabhajidUNaM jala, taM patteSaka ravINa viccAlaM / tassa ya addha - pamANaM, jagavI-mAsaNNa-maggANaM // 580 //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 581 - 584 ] sattamo mahAhiyAro [ 409 dharma -- lavaNodadhi Adi cAroMke vistAra pramANameMse apane Adhe sUrya-bimboM ko ghaTAkara zeSameM ardha-sUrya-saMkhyAkA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA pratyeka sUryakA aura isase AdhA jagatI evaM Asanna ( prathama ) mArga ke bIcakA antarAla pramANa hotA hai / / 576-580 11 lavaNasamudrameM pratyeka sUyaMkA aura jagatIse prathama pathakA antarAla NayaNauni sahassANi, paya-saya-javaNaudi joyaNANi pi / terasameta kalAoM, bhajidaNyA eksaTThIe || 581 // CCTET || ettiyametta pamANaM, pattaMkkaM diNayarANa viccAlaM / lavaNove tassaddha, jagadINaM Niyaya padama maggANaM // 3582 // - - artha - ninyAnabe hajAra do sau ninyAnabe yojana aura ikasaThase bhAjita teraha kalA, itanA lavaNa samudra meM pratyeka sUrya ke prantarAlakA pramANa hai aura isase aAdhA jagatI evaM nija prathama mArgake bIca antara hai / / 581-582 // vizeSArtha - lavaNasamudrakA vistAra do lAkha yojana, sUrya saMkhyA 4 aura inakA bimba vistAra (ix)=yo0 hai / uparyukta niyamAnusAra do sUryokA pArasparika antara isaprakAra hai - 200000 - { Y=fxx)+1= 12999991 yojana hai| tathA prathama pathase jagatIkA antara 60665204676 TxT M= 461663 yojana pramANa hai / dhAtakIpastha sUrya prAdike antara pramANa chADi - sahassANi, chassaya paNNaTTi joyaNANi kalA / igisaTTI jutta sayaM, tesIdi juda sayaM hAro // 563 // 66665 / 13 / evaM aMtaramANaM, ekkevaka ravIraNa lessAgaDhI tavaddha, tassarisA ubahi 1. va. ba. ka. ja. maggA ya / * - - * - dhAvaIsaMDe | AbAhA / / 564 / / artha- chyAsaTha hajAra chaha sau paiMsaTha yojana aura eka sau terAsIle bhAjita eka sau ikasaTha kalA, itanA dhAtakIkhaNDa meM pratyeka sUryakA antarAla pramANa hai| isase AdhI kiraNoMko gati aura usake sadRza hI samudrakA antarAla bhI hai / / 584 |
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 585 - 588 vizeSArtha- -dhA0 khaNDa kA vistAra 4 lAkha yojana, sUrya 12 aura inakA bimba vistAra ) = yojana hai| yahA~ do sUryokA pArasparika antara 40000 - { kix)= 16133851 - - 6666526] yojana hai / 410 ] ( fix + RECUE kiraNoMkI gati ( 34656 ) = 3333213 yojana aura prathama pathase dvIpakI jagatI kA antara bhI 33332 yojana hI hai / kAlodadhimeM sthita sUrya Adike antara pramANa aTTalIsa- sahassA, cauraNaudI oyaNANi paMca sayA aDDAhasari hAro, bArasaya sayANi igisIvI // 585 // - 38094 / 36 evaM aMtaramANaM, ekkevaka - ravINa kAla-salilammi / lessAgo tavaddha, tassarisaM ubahi AbAhA / / 586 // artha - ar3atIsa hajAra caurAnaba yojana aura bAraha sau ikyAsIse bhAjita pA~ca sau aThattara bhAga, yaha kAlodasamudra meM eka-eka sUrya kA antarAla pramANa hai / isase zrAdhI kiraNoMkI gati aura usake hI barAbara samudrakA prattara bhI hai / / 585-586 // vizeSArtha -- kAlodadhikA vistAra 8 lAkha yojana, sUrya 42 aura inakA bimba vistAra ( *** )=yojana hai / ( 800000 - 1 ) = 4856662 = 3809403 yojana do sUryakA pArasparika antara hai / format gati = 487386 9 antara bhI 19047yojana hai / - 19047yojana aura prathama pathase samudrakI jagatIkA puSkarArdhagata sUryAdike antara pramANa bAvIsa - sahassAraNa, be-saya- igivIsa joyaNA maMsA / ghoSTi-sayA uNadAla, hAro uNavaNNa-paMca-sayA // 87 // 22221 / 1 / evaM aMtaramANaM, ekkeSaka ravINa pokkharammi / lessAgadI taaa', tassarisA jayahi zrAvAhA / / 586 / / -
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 586 - 561 ] sattamo mahAhiyAro [ 411 artha - bAIsa hajAra do sau ikkIsa mojana aura pA~ca sau unaMcAsase bhAjita do so unatAlIsa bhAga, yaha puSkarArdhadvIpa meM eka-eka sUryakA antarAla - pramANa hai / isase mAdhI kiraNoMkI gati aura usake barAbara hI samudrakA antara bhI hai / / 587-588 / / vizeSArtha - puSkarArdhadvIpakA vistAra 8 lAkha yo0, sUrya saMkhyA 72 aura inakA bimba vistAra (x) yojana hai| pUrva niyamAnusAra yahA~ ke do sUryakA pArasparika antara pramAraNa isaprakAra hai (100100 * 1934)+3=121* 1216548 - 22221 yojana antarAla hai / kiraNoMkI gati EN yojana pramANa hai aura prathama pathase dvIpakI jagatIkA antara bhI itanA hI hai / lAmo mahAoM, supA saThida ravINaM / dhAravalelabhahiyA, abhaMtarae baha UNA / / 586 // artha- do pArzvabhAgoM meM sthita sUryake ye antara abhyantara meM cArakSetra se adhika aura bAhya meM cArakSetra se rahita haiM / / 589 / / jambUdvIpameM antima mArga se abhyantara meM kiraNoM kI gatikA pramANa - - Vx= 11110 jaMbUyaMke donhaM, lessA vaccati carima maggAdo / abbhaMtarae Nabha-tiya-tiya-suNNA paMca boyarAyA ||560|| 50330 / - jambUdvIpameM antima mAgaMse abhyantara meM donoM candra-sUryo kI kiraNeM zUnya tIna, tIna, zUnya aura pA~ca isa aMka kramase pacAsa hajAra tIna sau tIsa ( 50330 ) yojana pramANa jAtI haiM / / 590 / / vizeSArtha - jambUdvIpakA meru parvata paryanta vyAsa 50 hajAra yojana hai| gAyA 586 ke niyamAnusAra isameM lavaNasamudra sambandhI 330 yojana cArakSetrakA pramANa jor3a denepara jambUdvIpameM antima mArga se abhyantara meM kiraNoMkA prasAra ( 50000+ 330 ) = 50330 yojana paryanta hotA hai / lavaNasamudrameM jambUdvIpastha candrAdikI kiraNoM kI gatikA pramANa carima- pahAvo bAhi, lavaNe vo raNabha-kha-ti-tiya-joyagayA / vacca lessA aMsA, sayaM ca hArA tisIdi-ahiya-sayA || 561 / / 33002 / 195 /
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 562-563 aba lavaNasamudra meM antima pathase bAhya meM do, zUnya, zUnya, tIna aura tIna, isa aMka kramase taitIsa hajAra do yojana aura eka sau terAsI bhAgoMmeMse sau bhAga pramANa kiraNe jAtI haiM / / 591 / / vizeSArtha-lavaNasamudrake chaThe bhAgakA pramANa ( 25000 ) 333333 yo0 hai / gAthA 589 ke niyamAnusAra isameMse lavaNa samudra sambandhI cArakSetrakA pramANa ghaTA denepara ( 333334330)=33002127 yojanA zeSa rahate haiN| arthAt lavalasamudra meM antima pathase bAhyameM kiraNoMkI gati 33002123 yo0 paryanta hotI hai| jambUdvIpastha abhyantara aura bAhya patha sthita sUryako kiraNoM kI gatikA pramANapaDhama-paha-saMThiyANaM, lessa-gadI nnbh-du-atttth-nnv-curo| aMka - kame oyaNayA, abhaMtarae samuTThi // 562 / / 49820 / martha-prathama patha sthita sUryako kiraNoMkI gati abhyantara pathameM zUnya, do, ATha, nau aura cAya, ina aMkoMke kramase unacAsa hajAra pATha so bIsa yojana paryanta phailatI hai| aisA jinendra-devane kahA hai / / 592 / / vizeSArtha-jambUdvIpake pradhaM vyAsameMse dvIpa sambandhI cArakSetrakA pramANa 180 yojana ghaTA denepara ( 50000 -- 180)=49820 yojana zeSa rahA / yahI meru parvatake madhyabhAgase lagAkara abhyantara vIyI paryanta sUrya kI kiraNoMko gatikA pramANa hai / bAhira-bhAge lessA, vaccaMti ti-ekk-prnn-ti-tiy-kmso| joyaNayA tiya - bhAgaM, sesa - pahe hANi - vaDDhIyo // 563 // 33513 / / / bharma-bAhyabhAgameM sUryakI kiraNeM tIna, eka, pAMca, tIna aura tIna isa aMka kramase taitIsa hajAra pAMca sau teraha yojana aura eka yojanake tIna bhAgoMmeMse eka bhAga paryanta phailatI haiN| zeSa pathoM meM kiraNoMkI kramazaH hAni aura vRddhi hotI hai // 593 / / vizeSArtha-lavaNasamudrake vyAsakA chaThA bhAga ( 2 )=333330 yojana hotA hai| isameM dvIpa sambandhI cArakSetrakA pramANa 180 yojana milAnepara ( 33333 + 180)-335131 yojana hotA hai / arthAt abhyantara pathameM sthita sUryako kiraNe lavaNasamudrake chaThe bhAga ( 33513 // yojana ) paryanta phailatI haiN|
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . gAthA / 594-567 ] sattamo mahAyiAro [ 413 lavAsamudrAdimeM kiraNoMkA phailAvalavaNa-ppahudi-caupake, Niya-Niya-khesesu viNayara-mayaMkA / baccaMti tANa lessA, aNNakkhettaM Na kaiyA vi // 564 / / artha-lavaNasamudra Adi cArameM jo sUrya evaM candra haiM unakI kiraNe apane-apane kSetroM meM hI jAtI haiM, anya kSetrameM kadApi nahIM jAtI / / 594 / / lavaNasamudrAdimeM sUrya-vIthiyoMko saMkhyAaTThAsaTThI ti-sayA, lavaNammi havaMti bhaann-viihiio| caurattara - ekkArasa - sayamettA dhAvaIsaMDe // 56 // 368 | 1104 / mapaM-lavaNasamudra meM sUrya-vIthiyo tIna sau ar3asaTha haiM aura dhAtakokhaNDameM gyAraha sau cAra haiM // 595 // ghausaTTI aThTha-sayA, tiNi sahassANi kAlasalilammi / cauvIsutsara-cha-sayA, chacca sahassANi pokkharaddhammi // 566 // 3864 / 6624 / prayaM-kAlodadhimeM sUrya-vothiyA tIna hajAra ATha sau cauMsaTha aura puSkarAdha dvIpameM chaha hajAra chaha sau caubIsa haiM / / 596 / / vizeSArtha-do sUrya sambandhI 184 vIthiyoM hotI haiM ataH lavaNa-samudragasa 4 sUryokI {".xxx ) = 368, dhAtakIkhaNDagata 12 sUryokI ( 1 1) = 1104, kAlodadhigata (44442 )=3864 aura puSkarArdhadvIpagata ( 2 ) =6624 vIthiyAM haiN| pratyeka sUryako muhUrta-parimita gatikA pramANaNiya-Niya-parihi-pamANe, saTThi-muha sehi avahide lkss| patteSaka bhANUraNaM, muhRtta - gamaraNassa parimANaM // 597 // artha-apane-apane paridhi-pramANameM sATha muhUrtoMkA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA pratyeka sUryakI muhUrtagatikA pramANa hotA hai / / 597 / /
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 ] tiloyapaNNasI [ gAthA / 598-601 lavaNasamudrAdimeM sUryokI zeSa prarUpaNAsesAmo vaNNaNAmo, jaMbUdIvammi jAo dumaNINaM / tAmo lavaNe dhAdaisaMDe kAlova - pukkhara su||568|| bhUsyasyaNA / artha-jambUdvIpa sthita sUryoMkA jo zeSa varNana hai, vahI lavaNasamudra, dhAtakIkhaNDa, kAloda aura puSkarArdhake sUryokA bhI samajhanA cAhie / / 598 / / isaprakAra sUrya-prarUpaNA samApta huii| lavaNasamudrAdimeM graha saMkhyAbAbaNNA tiSNi-sayA, hoti gahANaM ca lavaNajalAhimmi / chappaNNA ambhAhiyaM, sahassamekkaM ca ghAvaIsaMDe // 56 // 352 / 1056 / tiNi sahassA chassaya, chaNNaudI hoMti kAlaubahimmi / chattossabhahiyANi, tesaTThi - sayANi pukkharaddhammi // 600 // 3696 / 6336 / evaM mahAraNa pahavaNA smttaa| artha-lavaNasamudra meM tIna sau bAdhana aura dhAtakIkhaNDameM eka hajAra chappana graha hai| kAlodadhimeM tIna hajAra chaha sau chadhAna aura puSkarArdhadvIpameM chaha hajAra tIna sau chattIsa graha haiM / / 599-607 // vizeSArtha-eka candra sambandhI 88 graha haiM, ataH lavaNasamudra meM (844 )-352, dhA0 khaNDameM ( 88x12) = 1056, kAlodadhimeM (88442) = 3666 aura puSkarArdhadvIpameM ( 18472 )=6336 graha haiM / isaprakAra grahoMkI prarUpaNA samApta huii| lavaraNasamudrAdimeM nakSatra saMkhyAlavaraNammi bArasuttara-sayamettANi havaMti rikvANi / chttiiyoh ahiyA, tiSNi - sayA pAvaIsaMDe // 601 // 112 / 336 /
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattamo mahAhimA [ 415 artha -- lavaNa samudra meM eka sau bAraha aura ghAtakIkhaNDa meM tIna sau chattIsa nakSatra 1180211 gAthA / 602 - 605 ] chAhasari-jutAI, ekkarasa-sayANi kAlasalilambhi / soluttara do sahassA, dIya bare povakharaddhammi ||602 || * * nakSatra haiM ||602 / ' - 1176 / 2016 | zrayaM - kAloda samudra meM gyAraha sau chihattara aura puSkarArdhadvIpa meM do hajAra solaha vizeSA thaM- - eka candra sambandhI 28 nakSatra haiM, isalie 4, 12, 42 aura 72 candra sambandhI nakSatra kramazaH 112, 336, 1176 aura 2016 haiM / nakSatroMkA zeSa kathana sesAzro vaNNaNAzro, jaMbUdIvammi jAo rikkhANaM / tAo lavaNe dhADhaisaMDe kAloba pokkhara su // 603 // - evaM kvattANa parUvaNA samatA / prartha-nakSatroMkA zeSa varNana jaisA jambUdvIpameM kiyA gayA hai usI prakAra lavaNasamudra, ghAtakIkhaNDa dvIpa, kAloda samudra aura puSkarArghadvIpameM samajhanA cAhie / / 603 / / isa prakAra nakSatroM kI prarUpaNA samApta huI / lavaNa samudrAdi cAkI tArAoMkA pramANa dohi citraya lakkhAriMga, sattaTThI - sahassa Nava saryAAriMga ca / hoMti hu lavaNasamudde, tArANaM koDikoDI // / 604 // 26760000000000000000 | artha - lavaNasamudra meM do lAkha sar3asaTha hajAra nau sau kor3Akor3I tAre haiM / / 604|| aTTha citraya lakkhANi, tiNi sahassANi saga-sA raMgapi / hoMti ha dhAvaisaMDe, tArArNa koDakoDoo / / 605 // 80370000000000000000 |
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ) tiloyapaNAttI [ gAthA / 606-609 bharma-dhAtakIkhaNDa dvIpameM ATha lAkha tIna hajAra sAta sau kor3Akor3I tAre haiM // 605 / / aTThAvIsaM lakkhA, koDIphoDoraNa bArasa-sahassA / paNNAsuttara - Nava - saya - juttA tArANi kAlode / / 606 / / prarya-kAloda samudra meM aTThAIsa lAkha bAraha hajAra nau sau pacAsa koDAkor3I tAre haiM / / 606 // advattAla lakkhA, bAyosa - sahassa be-sayANi ca / hoti hu pokkharavIye, tArAraNaM koDakoDImo // 607 // 462220000000000000000 / prarya--puSkarAdhaM dvIpameM ar3atAlIsa lAkha bAIsa hajAra do sau koDAkor3I tAre haiM // 607 // vizeSArtha eka candra sambandhI 66975 koDAkor3I tArAgaNa haiM isalie lavaNasamudra prAdi cAroMmeM 4, 12, 42 aura 72 candra sambandhI tArAoMkA pramANa kramaza: ( 66975 koDAkor3Ix4) 267900 koDAkor3I, 803700 koDAkor3I, 2812950 kor3Akor3I aura 4822200 kor3Akor3I hai| tArAoMkA zeSa nirUpaNasesApro baNaNAyo, jaMbavIvassa baNNaNa - smaayo| Navari viseso saMkhA, aNNaNNA khola * tArANaM // 606 // artha-inakA zeSa varNana jambUdvIpake varNana sadRza hai| vizeSatA kevala yaha hai ki sthira tArAoMkI saMkhyA bhinna-bhinna hai / / 608 / / / lavaNasamudrAdi cAroMkI sthira tArAoMkA pramANaekka-sayaM uraNavAla, lavaNasamuddammi khola-tArApro / basa - uttaraM sahassA, bIvammi ya pAvaIsaMDe // 606 // 136 / 1010 / artha- lavaNasamudrameM eka sau unatAlIsa aura dhAtakIkhaNDa meM eka hajAra dasa sthira tAre haiM // 609 / /
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 610-613 ] sattamo mahAhiyAro [ 417 ekkattAla-sahassA, bIsattaramigi-sayaM ca kAlode / tevaNNa-sahassA be - sayANi tIsaMpa pukkharakhammi // 610 // 41120 / 53230 / artha kAloda samudra meM ikatAlIsa hajAra eka sau bIsa aura puSkarArdhadvIpa meM tirepana hajAra do sau tosa sthira tAre haiM / / 610 // manuSyaloka sthita sUrya-candroMkA vibhAgamANasakhete satiNo, chAsaTThI hoti ekka-pAsammi / do - pAsesaduguNA, tettiyamettANi mattaMDA // 611 // 66 / 132 / artha-manuSya loka ke bhItara eka pAva bhAgameM chayAsaTha aura donoM pArzvabhAgoMmeM isase dUne candra tathA itane pramANa hI sUrya haiM // 611 / / niropAI- bUDa parekAgrIga parNana kamazaH 2+4+ 12+42 +72= ( 132) candra evaM itane hI sUrya haiN| inakA ardhabhAga arthAt ( 132+2= ) 66 candra tathA 66 sUrya eka pArvabhAgameM aura itane hI dUsare pArzvabhAgameM saMcAra karate haiM / manuSyaloka sthita sarva graha, nakSatra aura asthira-sthira tArAmoMkA pramANaekkarasa-sahassANi, hoti gahA solasuttarA ch-syaa| rikkhA tiSNi sahassA, chassaya-chaNNaudi-adirittA / / 612 / / 11616 1 3666 / prarSa-manuSya lokameM gyAraha hajAra chaha sau solaha ( 11616 ) graha aura tIna hajAra chaha sau chayAnabe ( 3696 ) nakSatra haiM // 612 / / aTThAsIvI lakkhA, cAlIsa-sahassa-saga-sayANi pi / hoti hu mANusotte, tArANaM koDakoDIbho // 613 / / 884070000000000000000 / artha-manuSya kSetrameM aThAsI lAkha cAlIsa hajAra sAta sau koDAkor3I asthira tAre haiM / / 613 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 614-616 paMcANaudi-sahassA, paMca-sayA paMcatIsa-ahiyA / khetammi mANusANaM, ceTute khola - tArAo // 614 // 95535 / artha--manuSya kSetrameM paMcAnaba hajAra pAMca sau paiMtIsa sthira tArA sthita haiM / / 614 // manuSyalokake jyotiSIdevoMkA ekatrita pramANa dvIpa-samudroM | candra / tArA nakSatra nAma asthira tArA sthira tArA jambUdvIpa 176 133950koDAkor3o kA 352 112 lavaNasamudra dhAtakIkhaNDa 336 803700 1010 1056 3696 6336 kAlodasamudra pRSkarAdhaMdvIpa 1176 41120 2812950 , 4822200 // 2 2016 53230 yoga 132 | 132 | 11616 3696 / 8840700 kor3A- 95535 grahoM kI saMcaraNa vidhi-- savve sasiNo sUrA, NakkhattANi gahA ya tArANi / Niya-Niya-paha-paNidhIsu paMtIe caraMti NabhakhaMDe // 615 // arya-candra, sUrya, nakSatra, graha aura tArA, ye saba apane-apane pathoMkI praNidhiyoMke nabhakhaNDoMpara paMktirUpase saMcAra karate haiM / / 615 // jyotiSa devoMkI meru pradakSiNAkA nirUpaNasamve kurNati meru, padAhiNaM jaMbudIva-jodi-garaNA / addha - pamANA dhAvasaMDe taha pokkharaddhammi // 616 / / evaM cara-gihANaM cAro smtto|
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 617 ] sattamo mahAhiyAro [ 419 artha-jambUdvIpa meM saba jyotiSI devoMke samUha mehakI pradakSiNA karate haiM, tathA dhAtakokhaNDa aura puSkarArdhadvIpameM prAdhe jyotiSI deva meruko pradakSiNA karate haiM / / 616 // isaprakAra cara grahoMkA cAra samApta huaa| ar3hAI dvopake bAhara acara jyotiSoMkI prarUpaNAmaNusuttarAdu parado, sayaMbhuramaNo tti dIva-ubahINaM / acara - sarUva - ThivANaM, joi - gaNANaM paravemo // 617 // artha-mAnuSottara parvatase pAge svayaMbhUramaNasamudra paryanta dvIpa-samudroM meM avara svarUpase sthita jyotiSI devoMke samUhoMkA nirUpaNa karatA hU~ 117! mAnuSottarase svayaMbhUramaNasamudra paryanta sthita candra-sUryokI vinyAsa vidhietto maNusuttara-girida-ppahudi jAva sayaMbhuramaNa-samuddo tti saMThida-caMdAiccANaM viNNAsa-vihiM vttissaamo| artha-yahA~se prAge mAnuSottara parvatase lekara svayaMbhUramaNa-samudra paryanta sthita candra-sUryokI vinyAsa-vidhi kahatA hU~ taM jahA-mANusattara-giriMdAdo paNNAsa-sahassa-joyagANi gaMtUNa paDhama-valayaM hodi / tatto paraM pattakkamekka-lakkha-joyaNANi gaMtUNa bidiyAvi-valayANi hoti jAya sayaMbharamaNa-samuddo ti / gari sayaMbhuramaNa-samuhassa vedIe paNNAsa-sahassa-joyaNANimapAthiya tammi padese carima-valayaM hodi / evaM samya-valayANi kettiyA hoti ti use coddasa-lakkha-joyahi bhajiva-jagaseDo puraNo tevIsa-valaehi parihoNaM hodi / tassa ThevaNA 1400000 ri 23 / artha-vaha isaprakAra hai-mAnuSottara parvatase pacAsa hajAra yojana Age jAkara prathama balaya hai| isake pAge svayaMbhUramaNa samudra paryanta pratyeka eka lAkha yojana Age jAkara dvitIyAdika valaya haiM / vizeSa itanA hai ki svayaMbhUramaNa samudrakI vedIse pacAsa hajAra yojanoMko na pAkara arthAt svayaMbhUramaNa samudrakI vedIse pacAsa hajAra yojana idhara hI usa pradezameM antima balaya hai / isaprakAra sarva 1. da. ya. ka, valeyaM / 2. da. ma. ka. ja. padesa /
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 617 valaya kitane hote haiM ? aisA kahanepara uttara dete haiM ki jagacchU NomeM caudaha lAkha yojanoMkA bhAga denepara jo labdha prApta ho usameM se teIsa kama karanepara samasta balayoMkA pramANa hotA hai / usakI sthApanA - ( jagacchreNI / 1400000 ) - 23 hai / uparyukta valayoM meM sthita candra-sUryo kA pramANa edAraNaM valayANaM saMvida caMdAicca pamANaM vattahassAmo pokkharavara dIvaddhassa pahama valae saMTiva - caMdAicyA pattekkaM ubAlambhahiya ekka sayaM hovi 1144 | 144 | pukharavara NIrarAsissa paDhama valae saMThida- caMbAiccA patteSakaM aTThAsIdi-grambhahiya-voNisayametaM hodi / . - - heDima dIvassa vA rayaNAyarassa yA paDhama valae saMThida bAiccAdo tavarNatarovarimandobasta vA gorAsisthA paDhana balara saMThiva caMdAiccA patteSakaM buguNa-buguNaM hoUNa gacchai jAya sayaMbhuramaNa samuddo tti / tattha aMtima viyadhvaM vattaissAmo antima samudra prathama valaya sthita candrasUryokA pramANa 1. da. va. 2500000 / 6 / - -- artha- - ina valayoM meM sthita candra-sUryokA pramANa kahate haiM - puSkarArdhadvIpa ke prathama valaya meM sthita candra tathA sUrya pratyeka eka sau cavAlIsa ( 144. 144 ) haiM / puSkaravara samudra ke prathama valaya meM sthita candra evaM sUrya pratyeka do sau aThAsI (288- 205 ) pramANa haiM / isaprakAra adhastana dvIpa zrathavA samudra prathama valaya meM sthita candra-sUryokI apekSA tadanantara uparima dvIpa athavA samudrake prathama valaya sthita candra aura sUrya pratyeka svayaMbhUramaNa samudra paryanta dugune - dugune hote cale gaye haiM / unameM se antima vikalpa kahate haiM - - sayaMbhuramaNasamuhassa paDhama valae saMThiva caMdAicyA aTThAvIsa lakkheNa bhajivagavaseDhIo puNo ca-rUba-hida sattAvIsa-rUvehi prabhahiyaM hoi / taccaivaM / 1 1800000 | 17 / prathaM - svayaMbhUramaNa samudra ke prathama valaya meM sthita candra aura sUrya pratyeka aTThAIsa lAkhase bhAjita to jagacchraNI aura cAra rUpoMse bhAjita sattAIsa rUpoMse adhika haiN| vaha yaha hai( jagacchreNI 9/25 lAkha ) + wat
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 618 ] sattamo mahAhiyAro [ 421 pratyeka dvIpa-samudra ke prathama-valayake candra-sUrya prApta karanekI vidhipokkharavaradoSava-pahavi jAya sayabharamaNasamuddo tti pokka-dIvassa vA uhissa vA paDhama-valayasaMThiva-caMdAicAraNaM prANayaNa-hedu imA susa-gAhApokkharavaruvAha-pahudi, uparima-dIgrovahINa viSakhaMbhaM / lakkha-hivaM Nava-guriNavaM, saga-saga-dIubahi-paDhama-balaya-phalaM // 618 / / prathaM-puSkarArdhadvIpase lekara svayaMbhUramaNa samudra paryanta pratyeka dvIpa athavA samudake prathama-valayameM sthita candra-sUryokA pramANa lAneke lie yaha gAthA-sUtra hai puSkarapara samudra Adi uparima dvIpa samudroMke vistArameM eka lAkhakA bhAga dekara jo labdha prApta ho use nause guNA karanepara apane-apane dvIpa-samudroMke prathama-balayameM sthita candra-sUryokA pramANa prApta hotA hai / / 618 // vizeSArtha-uparyukta niyamAnusAra tIsare samudra, bhatartha hota gataM manayaMbhUrasAraNa samudra ke prathama yalaya sthita candra-sUryokA pramANa isaprakAra hai (1) tRtIya puSkaravarasamudrakA vistAra 32 lAkha yojana hai| isake prathama valayameM candrasUryokA pramANa (23)288 - 288 hai| (2) vAruNIvara nAmaka caturtha dvIpakA vistAra 64 lAkha yojana hai| isake prathama balayameM candra-sUryokA pramANa. ( 1 )= 576 - 576 hai / (3) svayaMbhUramaNa samudrakA vistAra-jagacchu NI +75000 hai| isake prathama valayameM candra-sUryokA pRthak-pRthak pramANa [ jagamaNI + 75000 ]x 9 jagacchraNI 7500049-9 jagacchaNI + 27 hai| 2800000 100000 28000004 9' pratyeka valayameM cayakA pramANavicayaM puNa paDivalayaM paDi pattekkaM cauttara - kameNa gacchaha jAba sayaMbhuramaNasamuddati / Navari dovassa bA uhissa vA duguNa-jAva-paDhama-valaya-DhANaM mottUNa samvatpa caurattara-kama vattavyaM /
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 } tiloyapaNpattI [ gAthA : 618 artha yahA~ para caya pratyeka valayake pratyeka sthAnameM cAra-cAra uttara kramase svayaMbharamaNa samudra paryanta calA gayA hai / vizeSa itanA hai ki dvIpa athavA samudrake prathama valaya para jahA~ rAzi dugunI hotI hai, use chor3akara sarvatra vRddhikA krama cAra-cAra jAnanA caahie| vizeSArtha- jaise-mAnupottara parvatase bAhara jo puSkarAdha dvIpa hai, usake prathama balayameM candra-sUryaga baMjamA 144..:44 hai| usane bAre so Adi valayoMmeM cAra-cArako vRddhi hote hue kramazaH 148, 152, 156, 160, 164, 168, 172. 176, 180 .............. haiM / isaprakAra yaha vRddhi puSkarAdha dvIpake antima balaya paryanta hogI aura isa dvIpake Age puSkaravarasamudrake prathama valayameM rAzi dugunI arthAt ( 1444 2= ) 288 ho jAyagI / yaha rAzi pratyeka dvIpa-samudrake prathama yalayameM dugunI hotI hai isIlie caya-vRddhike kramameM isa prathama klayako chor3a diyA gayA hai / mAnuSonara parvata ke prAge prathama valayameM candra-sUryoM ke antarAlakA pramANa mANasuttaragiridAdo paNNAsa-sahassa-joyaNAgi gaMtaraNa paThama-valayammi ThidacaMdAiccANaM viccAlaM sattetAla-sahassa-Nava-saya-coisa-joyaNANi puNo chahari-jAdasavaMsA tesodi-juba-ekka-saya-rUvehi bhajivametaM hodi / taM ghevaM 47914 / / artha- mAnuSotara parvatase Age pacAsa hajAra yojana jAkara prathama-valayameM candra-sUryokA antarAla saitAlIsa hajAra nau sau caudaha yojana aura eka sau terAsIse bhAjita eka sau chayattara bhAga pramANa adhika hai / vaha yaha hai-47914263 / vizeSArya-mAnuSottaraparvatase 50 hajAra yojana Age jAkara prathama-valaya hai / jisameM 144 candra aura 144 sUrya sthita haiM / mAnuSottara parvatakA sUcI-vyAsa 45 lAkha yojana hai / isameM donoM pAvabhAgoMkA 50-50 hajAra { 1 lAla ) yojana valaya-vyAsa milA denepara ( 45 lAkha + 1 lAkha) = 46 lAkha yojana sUcI-vyAsa hotA hai| isakI bAdara paridhi (460000043)=13800000 lAkha hai / isameM balaya-tryAsa sambandhI candra-sUryoke pramANa ( 144+144 )=288 kA bhAga dekara donoMke bimba vistArakA pramANa ghaTA denepara candrase candrakA aura sUrya se sUryakA antara pramANa prApta hotA hai / yathA17611200 - 4314-4761436 yojana antara pramANa hai| vidvAnoM dvArA vicAraNIyagranthakArane candra-sUryake bimba vyAsa ko eka sAtha jor3akara (H+i)= yojana ghaTAkara antara-pramANa nikAlA hai kintu candra evaM sUrya bimboMkA vyAsa eka sadRza nahIM hai, ataH jitanA antara candrakA candrase hai utanA hI sUryakA sUryase nahIM ho sakatA hai / yathA
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 618 ] ( [13800000 "T44" antara hai aura 575000 pramANa hai| = sattamI mahAhiyAro [ 423 575000 } - 56=95824 yojana prathama valaya meM candrale candrakA = 955253 yojana bahA~ke eka sUryase dUsare sUryakA antara mAnuSottara ke Age dvitIya valaya sthita candra-sUryaka antarakA pramANa vidiya - balae caMvAiccANamaMtaraM zraTTa e tAla sahassa cha saya chAvAlA joyaNANi puNo igi-saya-tIla judAraNaM doNNi sahassA phalAo hodi boNi-saya-sattAyaNNa have gambha hiya doNi- sahasseNa harivamettaM hodi / taM cedaM / 48646 | 36 | evaM nedavvaM jAva sayaMbhUramaNasamuddati / 2257 artha - dvitIya valaya meM candra-sUryokA antara ar3atAlIsa hajAra chaha sau chayAlIsa yojana aura do hajAra do sau sattAvanase bhAjita do hajAra eka sau tIsa kalA adhika hai / vaha yaha hai486463333 / isaprakAra svayaMbhUramaNa samudra paryanta le jAnA cAhie / vizeSArtha - pratyeka valaya meM candra-sUryokA vRddhicaya 44 hai, ataH dvitIya valaya meM inakA pramANa ( 146 + 148 ) = 296 hai / prathama valayase yaha dUsarA valaya eka lAkha yojana Age jAkara hai| vahIM pratyeka pArzvabhAgakA valaya vyAsa eka-eka lAkha yojana hai ataH dUsare valayakA sUcI- vyAsa ( 46 lAkha + 2 lAkha ) - 46 lAkha yojana hai / pUrvokta niyamAnusAra yahAM candra-sUryake antarakA pramANa isaprakAra hai 4800000x3 -1500000) -- 10x="52" 106766159 - 48646350 yojana / svayaMbhUramaNasamudra ke prathama valaya meM candra-sUrya ke antarakA pramANa tattha aMtima viyapaM vattaissAmo sayaMbhUramaNa samuhassa paDhama balae ekkeSakacaMdA ikacANamaMtaraM tettIsa - sahassa-ti-saya- igilIsa joyaragAriNa sA puNa paNNA rasa-judevakasayaM hAro tesIdi-juvedaka-saya-rUvameteNa bhahiyaM hodi, puNo rUvassa asaMkhejjabhAgeNambhahiyaM hodi / taM cedaM 33331 | bhA 33 | evaM sayaMbhU ra maraNasamudassa bidiya paha pyahudi - bucarima-pahataM visesAhiya paruveNa jANiya vattavyaM / - - artha -- unameM se antima vikalpa kahate haiM- svayaMbhUramaNa samudra ke prathama valaya meM pratyeka candra-sUryakA antara taiMtIsa hajAra tIna sau ikatIsa yojana aura eka so terAsIse bhAjita eka sau pandraha bhAga adhika tathA asaMkhyAtase bhAjita eka rUpa adhika hai / vaha yaha hai - 33331125 /
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 618 isaprakAra svayaMbhUramaNasamudra ke dvitIya pathase lekara dvicarama patha paryanta vizeSa adhika rUpase hotA gayA hai jise jAnakara kahanA cAhie / vizeSArtha-svayaMbhUramaNasamudrake prathama valayakA sUcIvyAsa (ja - 150000 ) hai aura isa valayakI sthUla-paridhikA pramANa 3 { - 150000 + 100000 ) hai| isa valayake candroMkA pramANa ( lAkha + --- ) hai / sUryokA pramANa bhI itamA ho hai ataH ise dugunA karane para 2 ( lAkha + 2 ) prApta hotA hai| candra-sUryake bimba vistArakA pramANa (4+f) - yojana hai| yahA~ pUrvokta niyamAnusAra candra-sUryake antarakA pramANa isaprakAra hai ja 3 ( -150000+100000) 2 (280... + 17) - yA (Axixege:deg )-1 - 3333134 yojana / yahA~ ja se ja kA, 3 se 1 kA aura 2 se 28 lAkhakA apavartana huA hai / asaMkhyAta saMkhyA rUpa jagacchaNIkI tulanAmeM 150000 1 lAkha aura nagaNya haiM ataH chor3a die gaye haiN| svayaMbhUramaNasamudrake antima balayameM candra-sUryake antarakA pramANaevaM sayaMbhUramaNasamudassa carima - thalapammi caMvAiccANaM viccAlaM bhaNNamANe chAvAla-sahassa-ekka-saya-bAyaNNa-joyaNa-pamAraNaM hodi puNo bArasAhiya-ekka-saya-kalAohAro seNaudi-rUpeNambhahiya-sapta-sayametaM hoki / taM ghedaM 46152 dhaNa aMsA / evaM acara-joigaNa-parUvaNA smttaa| prartha-isaprakAra svayaMbhUramaNasamudrake antima valayameM candra-sUryokA antarAla kahanepara chayAlIsa hajAra eka sau bAvana yojana pramANa aura sAtasau terAnabase bhAjita eka sau bAraha kalA adhika hai| vaha yaha hai--461521|
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 618] sattamo mahAhiyAro [ 425 vizeSArtha-svayaMbhUramaNasamudrakA bAhya sUcIvyAsa eka rAjU arthAt ja hai| isameM 1 lAkha jor3akara 3 se guNita karanepara vahA~kI sthUla paridhikA pramANa hotA hai / yathA 3 (ja+ 100000 ) ! asaMkhyAta dvIpa samudroMmeM candra-sUryoMke samasta balayoMkA pramANa ( -23) hai aura ina samasta balayoMkA I bhAga arthAt ( - 23.) pramANa svayaMbhUramaNa samudrake valayoMkA hai / yahA~ke candra-sUryomeM pratyekakA pramANa 2 ( R+ rAkha yahA~ke antima balayameM candra-sUryokA pramANa prApta karanekA sUtra hai-Adi + { valayasaMkhyA -1) cy| arthAt 2 (287.7..+ 24 ) + (280....-23-1 ) 44 yA 2 ( 26 lAkha + 24 ) + (2 lAkha 25 ) 44 thA 2 ( 26 lAkha + 27 ) + ( 25 lAkha 50 ) yA (14...+ 27 ) + (N...-50) yA ,13, yaha antima valayake samasta candra-sUryokA pratyekakA pramANa hai / isa pramANa kA svayaMbhUramaNasamudrakI sthUla paridhimeM bhAga dekara 1 yo0 ghaTA denese antima valayameM candra-sUryoke antarakA pramANa prApta ho jAtA hai / yathA 3 (ju + 100000 ) - 104 yA 3 ja - 14:00 -- yo. 13 je 1400000 =MAY-46152 yojana antarAla pramANa hai / isaprakAra acara jyotirgaNakI prarUpaNA samApta huii|
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 ] tiloya paNatI 200000000 vizeSa draSTavya donacooooooooo [ gAyA / 618 saparivAra candroMke prApta karanekI prakriyAkA digdarzana asaMkhyAta dvIpa samudra meM candrAdi jyotiSa bimba rAziyoMko prApta karane hetu sarva prathama asaMkhta dvIpa samudroMkI saMkhyA nikAlI jAtI hai| yaha saMkhyA gacchakA pramANa prApta karane meM kAraNa bhUta hai aura gaccha candrAdika rAziyoMkA pramANa nikAlane ke lie upayogI hai / asaMkhyAta dvIpa samudroM kI saMkhyAkA pramANa dvIpa samudroMkI saMkhyA nikAlane lie rajjuko artha hai| isakA kAraNa yaha hai ki 6 adhika jambUdvIpa ke ardhacchedoMse hona rajjuke ardhacchedoMkA jitanA pramANa hai utanA hI pramANa dvIpa samudroMkA hai / 5 rAjU ke acche nikAlane kI prakriyA -- sumeru parvata ke madhya se prArambhakara svayaMbhUramaNa samudra ke eka pArzvabhAga paryantakA kSetra ardharAjU pramANa hai, isalie rAjUkA prathamabAra AdhA karanepara prathama ardhaccheda jambudvIpa ke madhya ( kendra ) meM meru para par3atA hai / isa ardha rAjUkA bhI ardhabhAga arthAt dUsarI bAra AdhA kiyA huA rAjU svayaMbhUramaNa dvIpakI paridhise 75000 yojana zrAge jAkara svayaMbhUramaNa samudra meM par3atA hai| tIsarI bAra AdhA kiye hue rAjUkA pramANa svayaMbhUramaNa dvIpa meM abhyantara paridhise merukI dizA meM kucha vizeSa bhAge jAkara prApta hotA hai / isaprakAra uttarottara ardhaccheda kramazaH merukI ora dvIpa samudroM meM ardha- ardharUpase patita hotA huA lavaraNasamudra paryanta pahu~catA hai| jahAM rAjUke do ardhaccheda par3ate haiM / ( dekhie trilokasAra gA0 356 ) jambUdvIpakI vedIse me ke madhya paryanta 50000 yojana aura usI vedose lavaNasamudra meM dvitIya ardhaccheda taka 50 hajAra yojana arthAt jambUdvIpase abhyantarakI ora ke 50 hajAra yojana aura bAhyake 50 hajAra yojana ye donoM milakara 1 lAkha yojana hote haiM jinako uttarottara 17 bAra a- ardha karaneke pazcAt eka yojana avazeSa rahatA hai| isa 1 yojanake 768000 aMgula hote haiM / jinheM uttarottara 17 bAra ardha-ardha karanepara eka aMgula prApta hotA hai| eka aMgulake ardhaccheda palya ke zracchedoM ke vargake barAbara hote haiN| isaprakAra jambUdvIpa ke ardhaccheda (17+16+1) 37 adhika patyake ardhacchedoMke varga athavA saMkhyAta adhika pathake zracchedoM ke varga ke sadRza hote haiM / H ( trilokasAra gAthA 68 )
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 618 ] sattagI mahAhavArI 427 tiloyapaNNattI gAthA 1 1 131 tathA trilokasAra gAthA 108 kI TIkAnusAra jagaccha eNI ( 7 rAjU ) ke artha cchedoMkI saMkhyA isaprakAra hai palya ke ardha0 x sAdhika palke ardhaccheda x palke ardhaccheda x 3 / prasaMkhyAta jagacchreNI 7 rAjU lambI hai jisameM samasta dvIpa- samudroMko apane garbha meM dhAraNa karane vAle tiryagulokakA AyAma eka rAjU hai / 7 rAjUkA uttarottara tIna bAra ardha-ardha karanepara eka rAjU prApta hotA hai ataH jagacchre loke uparyukta ardhacchedoM meM se ye 3 ardhaccheda ghaTA denepara eka rajjuke acchedoM kA pramANa isaprakAra prApta hotA hai X ( payake ardhaccheda ) x 3 } - 3 | { palka ardhaccheda asaMkhyAta dvIpa- samudroMkI saMkhyA kA pramANa eka rAjU ke uparyukta ardhacchedoM ke pramANameMse jambUdvIpake ardhaccheda ( arthAt saMkhyAta adhika palya ke ardhacchedoM kA varga ) kama kara denepara dvIpa samudroMkI saMkhyA prApta ho jAtI hai / yathA- 2 pa0 0 asaM 0 - X 10 che0 * x 3 - 3 ) - saMkhyAta ( arthAt 6 ) adhika pa0 che0 ' = dvIpa aura sAgaroMkA ( pramANa gacchakA pramAraNa uparyukta saMkhyAvAle dvIpa- samudroM meM jyotiSkoMkA vinyAsa jJAtakara una jyotiSI devoMkI saMkhyA prApta kI jAtI hai, isalie jambudvIpa ke ardhacchedoM meM 6 zraccheda milAnepara jo labdha prApta ho use rajju ardhacchedoM meM se ghaTA denepara jo zeSa rahatA hai vahI pramANa jyotiSI bimboMkI saMkhyA nikAlane hetu gacchakA pramANa kahalAtA hai / tRtIya samudrako Adi lekara svayaMbhUramaNa samudra paryanta gaccha-pramANa eto caMvANa saparivArANamANayaNa vihANaM vattaissAma / taM jahA - jaMbU - dIvAvi-paMca-bIba-samudde mottUNa taviya samuddAdi kADhUNa jAva-sayaMmUramaNa - samuddo ti evANa - mANayaNa kiriyaM tAva uccayade - tadiya- samuddammi gaccho battIsa, castha dove gaccho causaTTI, uvarima-samudde gaccho aTThAvIsuttara sayaM / evaM buguNa-bugu - kameraNa gacchA gacchati jAva sayaMbhU ramaNasamuho ti / -
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42. ] tiloyapaNNatI [ gAthA ! 618 artha yahA~se Age candroMko saparivAra lAnekA vidhAna kahatA huuN| vaha isaprakAra haijambUdvIpAdika pAMca dvIpa-samudroMko chor3akara tIsare samudrako prAdi karake svayaMbhUramaNa samudra paryanta inake lAnekI prakriyA kahate haiM--tRtIya samudra meM battIsa gaccha, caturtha dvIpameM cauMsaTha gaccha, aura isase Ageke samudrameM ekasI aTThAIsa gaccha, isaprakAra svayaMbhUramaNa samudra paryanta gaccha dUne-dUne kramase cale jAte haiN| vizeSArtha-jambUdvIpAdi tIna dvIpa aura lavaraNasamudrAdi do samudra ina pA~ca dvIpa-samudroMke candra pramANakA nirUpaNa kiyA jA cukA hai ataH inako chor3akara zeSa dvIpa-samudroMkA gaccha isa prakAra hai kramAMka samudra evaM dvIpa gaccha pramANa puskaravara samudra dhAruNivara dvIpa vAruNivara samudra kSIravara dvIpa kSIravara samudra 256 512 tadanusAra gacchako saMkhyA dUne-dUne kramase svayaMbhUramaNa samudra paryanta vRddhiMgata hoto jAtI hai| tRtIya samudrase antima samudra paryantakI guNyamAna rAziyAM___ saMpahi edehi gacchehi pudha-pudha guNijjamANa-rAsi-parUvaNA kIrade-tadiyasamudde be-sayamaTThAsIdi-uvarima-dauve tatto duguNaM, evaM duguNa-guNa-kameNa guNijjamAraNarAsIo gacchaMti jAva sayaMbhUramaNasamudda pattAo ti / saMpahi aTThAsIvi-visadehi' guNijjamANa-rAsIo provaTTiya laddhaNa saga-saga-gacche guNiya aTThAsIdi-the-sadameva savvagacchANaM guNijjamANaM kAvanvaM / evaM kade sambanAcchA aNNoNNaM pevikhaNa cauguNa-kameNa AvaTTI jAdA / saMpai ghacAri-rUvamAdi kAdUNa 'cadurusara-kameNa gava-saMkalagAe ANayaNe kIramANe pugvilla-gacchehito saMpahiya-gacchA rUUgA hoti, duguNa-jAk-ThANe cattAri-rUva 1. da. ba. ka. ja. biisde| 2. da. ba. ka. ja. divddhiy| 3. da. ba. ka. ja. paduttara /
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 618 ] sattamo mahAhiyAro / 429 ghaDDhoe prabhAvAdo / edehi gacchehi guNijjamANa-majjhima-dhaNANi caudi - rUvamAdi kAdaNa duguNa-duguNa-kameNa gacchati jAba sayaMbhUramaNasamuddo ti|| bhayaM-aba ina gacchoMse pRthak-pRthak guNyamAna rAziyoMkI prarUpaNA kI jAtI hai / inameMse tRtIya samudra meM do sau aThAsI aura prAgeke dvIpameM isase dugunI guNyamAna rAzi hai, isaprakAra svayaMbhUramarA samudra paryanta guNyamAna rAziyA~ dugune dugune kramase calI jAtI haiN| aba do sau aThAsIse guNyamAna rAziyoMkA apavartana karake labdha rAzise apane-apane gacchoMko guraNA karake saba gacchoMkI do sau aThAsI hI guNyamAna rAzi karanA cAhie / isaprakAra karanepara saba gaccha parasparako apekSA caugune kramase avasthita ho jAte haiM / isa samaya cArako Adi karake cAra-cAra uttara kramase gata saMkalanAke lAte samaya pUrvokta gacchoMse sAMpratika gaccha eka kama hote haiM, kyoMki dugune hue sthAnameM cAra rUpoMkI vRddhikA abhAva hai| ina gacchoMse guNyamAna madhyama dhana cauMsaTha rUpako prAdi karake svayaMbhUramaNasamudra paryanta dugune-dugune hote gaye haiN| vizeSArtha-pada yA sthAnako gaccha kahate haiN| jisa dvIpa yA samudra meM candra-sUrya ke jitane valaya hote haiM, vahIM unakI gaccha-rAzi hotI hai / prAdi, mukha yA prabhava ye ekArtha yAcI haiM / yahA~ mukha (pratyeka dvIpa yA samudra ke prathama valayake candra pramANa) ko hI guNyamAna rAzi kahA gayA hai| jaise tRtIya ( puSkaravara ) samudra meM 32 balaya haiM ataH vahA~kA gaccha 32 hai / isa samudra ke prathama valayameM 288 candra haiM ataH yahA~ guNyamAna rAzi 288 hai| isIprakAra caturtha dvIpameM valaya 64 aura prathamavalapameM candra pramANa 576 hai ataH yahA~kA gaccha 64 aura guNyamAna rAzi 576 hai| tRtIya samudrake gaccha aura guNyamAna rAzise caturtha dvIpakI gaccha rAzi evaM guNyamAna rAzikA pramANa dUnA hai| yahI krama antima samudra paryanta jAnanA cAhie / aba AcArya sabhI gacchoMko parasparako apekSAse caturguNa kramase sthApita karanA cAhate haiN| isake lie sabhI guNyamAna rAziyoMko 288 se hI apavartita kara jo labdha prApta ho usase apane-apane gacchoMko guNita karane para saba gaccha parasparakI apekSA caugune kramase avasthita ho jAte haiN| jaise caturtha dvIpakI guNyamAna rAzi 576 hai / ise 288 se apavartita karanepara (%)=2 labdha prApta huA / isase isI dvIpake gacchako guNita karanepara ( 6442)=128 prApta hue jo tRtIya samudrake gacchase caugunA (3244=128 ) hai| isIprakAra anta-paryanta jAnanA cAhie / yathA [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 ] samudra evaM dvIpa 3 rA puSkaravara sa0 4thA vAruNivara dvIpa 5 6 ThA 7 vIM kSIravara samudra vAruNi0 samudra kSIravara dvIpa tiloya paNatI guNyamAna rAzi : bhAjaka - rAzi= 206/266 576/206 1152/266 2304/288= 4606/206= labdha 1 2 4 8 16 [ gAthA : 618 paraspara meM labdharAzi Xgaccha caugunA gaccha = 1x32= 2464 [ sAraNI agale pRSTha para dekhie ] 4x128= 8x256= 164512= 32 128 512 2045 =192 padoM meM honevAlI samAna vRddhi yA hAniko pracaya kahate haiM / yathA- - tRtIya samudrameM 32 valaya haiM aura usake prathama valaya meM 288 caMdra haiM / caya vRddhi dvArA dUsare valayameM 292, tIsare meM 266 ityAdi, vRddhi hote-hote antima valaya meM candra saMkhyA 572 prApta hogI aura caturtha dvIpake prathama valaya meM yaha saMkhyA (288 kI dUnI ) 576 ho jAyagI / kintu isasamaya yahA~ gaccha 32 na hokara 31 hI hogaa| kyoMki dugune hue sthAnameM pracaya vRddhikA prabhAva hai / madhyamavana - saMkalana sambandhI gacchakI madhya saMkhyApara vRddhikA jo pramANa AtA hai vaha madhyamadhana kahalAtA hai / gacchoMke uttarottara dumane rUpase bar3hate jAnepara yaha madhyamadhana bhI dviguNita hotA jAtA hai / yathA tRtIya samudrakA gaccha 32 honese usakA madhyamadhana solahaveM sthAna ( pada ) para rahatA hai kyoMki prathama meM koI vRddhi nahIM hai, ataeva 31 pada bacate haiN| inameM 16 va madhya pada ho jAne se usakI vRddhi ( 16x4 ) = 64 hotI hai / jisakI sAraNI isaprakAra hai
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAvA / 618 ] gaccha pada saMkhyA 1 2 3 5 6 7 5 6 10 11 12 13 14 15 16 --- ma mahAhiyA gacchakA mAna 4 da 12 16 20 24 28 32 26 40 48 52 56 60 64 pada saMkhyA 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 mAna 6 6 72 76 80 84 1. ya. ba. ka. ja. pakche / 2. 8. va. ka. dharaNANImovaDIva / 55 92 96 100 104 106 112 116 120 124 madhyamaghana - 16 vaeN padapara vRddhikA pramANa - [ 431 uparyukta udAharaNa se spaSTa hai ki tRtIya samudra meM gaccha 32 honepara madhyama dhana 64 hotA hai / caturtha dvIpa meM gaccha 64 hai ataH vahA~ 32 meM pada para madhyamadhana svarUpa yaha vRddhikA pramANa 128 hotA hai / yaha 128 madhyamaghana, pUrvavartI 64 madhyama dhanase dugunA hai / isIprakAra paravartI pratyeka samudradvIpAdike madhyamadhana uttarottara dviguNita pramANase vRddhigata hote jAte haiM / RNarAzi puNo gaccha-samIkaraNaTTa sabda-gacchesu egega - ruva pakkhevo' kAyavvo / evaM kADhUNa cajasahi-rUhi majjhima-dhapANimobaTTiya' la e ela saga-saga- gacche guNiya samba gacchrANi ca saDi-vANi guNijjamANataNeNa ThavedavAriNa / evaM kade samba- gacchA saMpahi
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 ] tiloyapaNAtI [ gAthA ! 618 riNa-rAsissa pamANe ucca-ega-rUvamAvi kAbUNa gaccha paDi duguNa-duguNa-kameNa jAva sayaMbhUramaraNasamuddo tti gada-riNa-rAsi hodi / athaM-punaH gacchoMke samIkaraNake lie saba gacchoM meM eka-eka rUpakA prakSepa karanA cAhie / aisA karaneke pazcAt madhyamadhanoMkA cauMsaThase apavartana karanepara jo labdha prApta ho usase apane-apane gacchoMko guNA karake saba gacchoMkI guNyamAna rAzike rUpameM causaTha rUpoMko rakhanA caahie| aisA karanepara aba sarva ganchoMkI RNa-rAzikA pramANa kahatA hU~ eka rUpako Adi karake gacchake prati (pratyeka gacchameM ) dUne-dUne kramase svayaMbhUramaNasamudra paryanta RNa rAzi gaI hai| vizeSArtha- samIkaraNa-samIkaraNakA tAtparya hai do yA do se adhika rAziyoM meM sambandha darzAnevAlA pada athavA sUtra yahA~ gacchoMke samIkaraNake lie saba gacchoMmeM eka-eka rUpakA prakSepa karanA hai / usakA artha isaprakAra hai-puSkarArdha dvIpake prathama valayameM 144 pandra haiM aura isase dUne ( 14442) candra tRsIya samudrake prathama valayameM, isase dUne ( 144 X 2 4 2) candra caturthadvIpake prathama valayameM haiN| vivakSita dvIpa-samudra ke prathama valayako candra saMkhyA prApta karaneke lie vivakSita dvIpasamudrakI saMkhyAkA mAna 'ka' mAna liyA gayA hai ataH isakA sUtra isaprakAra hogA vivakSita dvIpa-samudrake prathama palayakI candra saMkhyA 14442 (ka-2) yathA-10 vA dvIpa vivakSita hai-ka-1. 10veM dvIpake prathama valayameM candra saMkhyA= 14442 (10-2) 144423 gaccha, pracaya evaM prAvidhana prAdike lakSaNagaccha-zreNIke padoMkI saMkhyAko athavA jitane sthAnoM meM adhika-adhika hotA jAya una saba sthAnoMko pada yA gaccha kahate haiM / jaise-tRtIya samudrakI gaccha saMkhyA 32 hai| pracaya-zreNIke anugAmI padoMmeM honevAlI vRddhi yA hAniko athavA pratyeka sthAnameM jitanA-jitanA adhika hotA hai usa adhikake pramANako pracaya kahate haiM / jaise-tRtIya samudra ke pratyeka valayameM 4-4 kI vRddhi huI hai|
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 618 ] sattamo mahAhiyAro [ 433 prAdhina - vRddhi ke pramANake binA Adi sthAnake pramANake sadRza jo dhana sarva sthAna meM hotA hai, usake jor3ako Adidhana kahate haiN| jaise --tRtIya samudra ke pratyeka valaya meM vRddhi ke binA candroMkI saMkhyA 288 hai, ata: ( 28532 ) = 9216 zrAdidhana hai / usaraghana Adi dhanake binA sarva sthAnoM meM vRddhikA jo pramANa hai, usake yogako uttaradhana kahate haiM / jaise- mudrA uttara ( 4 ) = 194 hai / sarvadhana - zrAdidhana aura uttarake yogako sarvadhana yA ubhayadhana kahate haiN| aMse - 9216 + 1945 = 11200 hai / - RNa rAzi - tRtIya samudrakI RNarAzi 64 mAnI gaI haiM / yahA~ke uttara dhana (1948) meM yadi 64 jor3a die jAe~ aura 64 hI ghaTA diye jAe~ to uttara dhana jyoMkA tyoM rahegA / kintu RNarAzi banA lenese AgAmI dvIpa samudroM ke candroMkA pramANa prApta karane meM suvidhA ho jAyagI / yaha RNarAzi bhI uttarottara dugunI dugunI hotI jAtI hai / pratyeka dvIpa samudrake sarva candra-bimboMkA pramANa nikAlane ke liye sUtra - sarvadhana Adidhana + uttaradhana ( mukha x gaccha ) + (gaccha --- 1 ) x vaya x gaccha / bAhya puSkarArdhadvIpa Adi valaya 144 candra haiM aura usase dugune ( 144x2) candra puSkaravara nAmaka tRtIya samudrake yAdi valaya meM / isa samudrakA vyAsa 32 lAkha yojana hai ataH isameM 32 valaya ( gaccha ) haiM / pratyeka valayameM cAra-cAra candra- bimboMkI vRddhi hotI hai| isaprakAra mukha 144x2 aura gaccha 32 kA paraspara guNA karanese tRtIya samudrake 32 valayoMkA AAdidhana ( 1444232 ) yA ( 144x64 ) = 6216 prApta hotA hai / eka kama gaccha ( 32-1-31) kA zrAdhA kara ( 3 ) jayake pramANa ( 4 ) se guNita kare, jo {x4= 31x2 ) prApta ho usakA gaccha (32) se guNA karanepara ( 31x2x32= 31x64 ) uttaradhana prApta ho jAtA hai| yadi uttaradhana ( 31x64 ) meM 64 jor3a diye jAyeM aura 64 hI ghaTA die jAyeM to uttaradhana jyoM kA tyoM rahegA, kintu zrAgAmI dvIpa samudroMke candroMkA pramANa prApta karane meM suvidhA ho jAyagI / 31x64 + 1464 - 64 yA 32464-64 yaha uttaradhanakA pramANa hai / ise prAdighana ( 144x64 ) meM jor3a denese tRtIya samudrake ubhaya yA sarvadhanakA pramANa 144464 + 32x 64 -- (64) athavA 176464 - (64) athavA 11200 hotA hai / arthAt tRtIya samudrameM kula candra 11200 haiM / isIprakAra vAruNIvara nAmaka caturthadvIpa ke
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapagatto [ gAthA : 618 Adidhana 1444 6444 + uttaradhana ( 3246444 RNa 6442) ko jor3anese 17646444 RNa 6442 hotA hai; jo puSkaravara samudrake dhana 1764 64 se caugunA. aura RNa 64 se dugunA hai| isIprakAra Age-mAge pratyeka dvIpa-samudrameM dhanarAzi caugunI aura RNarAzi dugunI hotI gaI hai| gaccha prApta karaneke lie paramparA-sUtrakA maucityasaMpahi evaM rAsINaM Thida-saMkalaNANamANa yaNa uccade-cha-rUvAhiya-jaMbUdIyaM chedaNaehi parihINa-rajju chedaNApro gacchaM kADhUNa jadi saMkalaNA prANijjadi to jodisiya-jIva-rAsI Na upajjadi, jagapadarassa ve-chppnnNgul-sd-bggbhaag-haaraannvvttiivo| teNa rajju chedaNAsu asa pi tappAsoggANaM saMkhejja - svANaM hAriMga kAUraNa gacchA ThaveyadhyA / evaM kade diya - samuddo prAdI Na hovi tti NAsaMkaNijja; so ceva AdI hodi, sayaMbhUramaNasamuhassa parabhAga - samaya - rajju - macharaNaya - slaagaagmnniyrnnkaarnnaado| artha-aba isaprakAra avasthita rAzike saMkalana nikAlanekA prakAra kahate haiM-chaha rUpa adhika jambUdvIpaka ardhacchedoMse parihIna rAjUke ardhacchedoMko gaccha rAzi banAkara yadi saMkalana rAzi nikAlI jAtI hai to jyotiSka - jIvarAzi utpanna nahIM hotI hai, kyoMki { aisA karanepara ) jagatpratarakA do sau chappana aMguloM ( sUcyAMguloM ) ke varga-pramANa bhAgahAra utpanna nahIM hotA hai / ataeva rAjake ardhacchedoMmeMse tat prAyogya anya bhI saMkhyAta rUpoMkI hAni ( kamI) karake maccha sthApita karanA cAhie / aisA karanepara tRtIya samudra Adi nahIM hotA hai, aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki vaha tRtIya-samudra hI Adi hotA hai / isakA kAraNa svayaMbhUramaNa-samudrake parabhAgameM utpanna honevAlI rAjUkI ardhaccheda-zalAkAroMkA pAnA hai| sayaMbhUramaNasamuddassa paravo rajjucchedaNayA asthi si kuvo Navave ? be-chppnnnnNgul-sd-bgg-suttaado| artha-(zaMkA }-svayaMbhUramaNasamudrake parabhAgameM rAjUka arghaccheda hote haiM, yaha kaise jAnA ? ( samAdhAna ):-jyotiSIdevoMkA pramANa nikAlane ke lie do sau chappana sUcyaMgula ke vargapramANa jagatpratarakA bhAgahAra batAnevAle sUtrase jAnA jAtA hai|
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 618 ] sattamo mahAhiyAro [ 435 'jatiyAriNa bIva - sAyara - rUvANi aMbatIya - cchedaNANi cha - rUvAhiyAriNa tattiyANi rajju-cachedaNANi' tti pariyammeNaM evaM vakkhANaM kiM ga virujhade ? edeNa saha vijjhave, kiMtu sutteNa saha Na virujjhavi / teNedassa vakkhANassa gahaNaM kAyadavaM, Na pariyammasucassa; susa-viruddhattAdo / Na sutta-viruddha vakkhANaM hodi, aviSpasaMgAyo / tattha joisiyA gasthi ti kudo gayave ? evamhAdo ceva suttaado| artha--mAMkA-'jitanI dvIpa aura samudroMko saMkhyA hai, tathA jitane jambUdvIpake ardhancheda hote haiM, chaha adhika utane hI rAjUke ardhaccheda hote haiM' isaprakArake parikarma-sUtrake sAtha yaha vyAkhyAna kyoM na virodhako prApta hogA? samAdhAna-yaha vyAkhyAna parikarmasUtrake sAtha virodhako prApta hogA, kintu ( prastuta ) sUtra ke sAtha to virodhako prApta nahIM hotA hai / isalie isa vyAkhyAnako grahaNa karanA cAhie, parikarmake sUtrako nahIM / kyoMki vaha sUtrake viruddha hai, aura jo sUtra-viruddha ho, vaha vyAkhyAna nahIM mAnA jA sakatA hai, anyathA atiprasaMga doSa prApta hotA hai / zaMkA-nadI svayaMbhUramAsAda parabhAga ) yoniko deva nahIM hai, yaha kaise jAnA? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai| esA tappAsogga-saMkhejja-rUvAri 'jaMbUdIya-chedaNaya-sahida-dIva-sAyara-rUvamesarajjuccheda-pamANa-parikkhA-vihI' Na aNNAiriya' - upadesa - paraMparANusAriNI, kevalaM tu tiloyapaNNatti-suttANusAriNI, jovisiyadeva-bhAgahAra-patuppAiya-suttAvalaMbi-jutti-balekha payava-gaccha-sAhapaTTamesA parUvaNA parUvidA / tado raNa ettha "ivamisthamevetti eyaMtapariggaheNa' asaggaho kAyanbo, paramaguru-paraMparAgaprobaesassa juci - baleNa "bihaDASevumasakkiyattAdo, avidiesu padasthesu chcumty-viyppaannmvisNvaad-nniymaabhaavaado| 'tamhA pugyAiriya-vakkhANApariccAeNa' esA vi disA' hedu-vAvANusAri-uppaNNa-sissANaroheNa auppaNNa-jaNa-uppAyaNaTuM ca darisedavyA / tabo ga etya "saMpavAya - virohAsaMkA kAyasvA tti / 1.da. ya. dIvattodaNaya / 2. da. ba, ka. viihii| 3 da. ba. ka. aNNAhariyAcavadesaparaMparANusAriNe / 4. da.pa. sutAraNasAri / 5. 6. ba. ka. ja. idametyamevetti / 6. da. ba. ka. ja. parigaho Na / 7. 6. ba. ka. ja. vihadAbedu / 8. da. ba. ka. thaa| 6. da. ba. ka. ja. vkkhaapricaaenn| 10. da. ka. ja. vidhosaa| 11. da. ra. ka. ja. saMpadAe virodho /
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 618 artha -- tatprAyogya saMkhyAta rUpAdhika jambUdvIpake ardhacchedoM sahita dvIpa sAgaroMkI saMkhyA pramANa rAjU sambandhI ardhacchedoM ke pramANakI parIkSA - vidhi anya yAcAyoMke upadezakI paramparAkA anusaraNa karanevAlI nahIM hai / yaha to kevala trilokaprajJapti sUtrakA anusaraNa karanevAlI hai / jyotiSI devoMke bhAgahArakA pratyutpAdana ( utpanna ) karanevAle sUtrakA jhAlambana karanevAlI yuktike balase prakRta- gacchako siddha karane ke lie yaha prarUpaNA kI gaI hai / ataeva yahA~ 'yaha aisA hI hai' isa prakArake ekAntako grahaNa karake kadAgraha nahIM karanA caahie| kyoMki paramaguruoMkI paramparAse zrAye hue upadezako isaprakAra yukti ke balase vighaTita karanA azakya hai| isake atirikta atIndriya padArthoM ke viSaya meM alpajJoMke dvArA kiya gaye vikalpoMke avisaMvAdI honekA niyama bhI nahIM hai| isalie pUrvAcAryoMke vyAkhyAnakA parityAga na kara hetuvAda ( tarkavAda ) kA anusaraNa karanevAle vyutpanna ziSyoMke anurodhase tathA avyutpanna ziSya-janoM ke vyutpAdanake lie isa dizAkA dikhAnA yogya hI haiM, zrataeva yahA~ para sampradAya ke virodha kI AzaMkA nahIM karanI cAhie / vizeSArtha - jyotiSI devoMkI saMkhyA nikAlane ke lie dvIpa sAgaroMkI saMkhyA nikAlanA Avazyaka hai / parikarmake sUtrAnusAra dvIpa samudroMkI saMkhyA utanI hai jitane chaha adhika jambUdvIpa ke zraccheda kama rAjU ke artha ccheda hota haiM / ( meru evaM jambUdvIpAdi pA~ca dvIpa- samudroM meM jo rAjUke ardha ccheda par3hate haiM ve yahA~ sammilita nahIM kiye gaye haiM, kyoMki ina dvIpa samudroMkI candra saMkhyA pUrva meM kahI jA cukI hai } 1 kintu tiloya paNNattIke sUtrakArakA kahanA hai ki ( 256 ) ke bhAgahArase jyotiSI devoMkA jo pramANa prApta hotA hai yadi vahI pramANa iSTa hai to rAjU ke ardha cchedoMmeMse jambUdvIpa ke ardha cchedoM ke atirikta chaha hI nahIM kintu chahase adhika saMkhyAta aMka aura kama karanA cAhie / itanA kama karane ke bAda hI dvIpa sAgaroMkI vaha saMkhyA prApta ho sakegI jisake dvArA jyotiSI devoMkA pramAraNa ( 256 ) * bhAgahArake barAbara hogA / chaha acchedake atirikta saMkhyAta aMka aura kama karanekA kAraNa yaha darzAyA gayA hai| ki svayaMbhUramaNasamudrako bAhya vedIke zrAge bhI pRthivIkA prastitva hai; vahIM rAjUke zraccheda upalabdha hote haiM, kintu vahA~ jyotiSI devoMke vimAna nahIM haiM / isaprakAra yuktibala se siddha kara deneke pazcAt bhI granthakArako parama nirapekSatA evaM pUrvavartI zrAcAryoMke prati dRr3ha zraddhA darzanIya hai / ve likhate haiM ki - 'yaha aisA hI hai' isaprakAra ekAnta iTha "yaha dizA bhI dikhAnI cAhie / pakar3akara eNa bihANeNa paruvida - gaccha viraliya rUvaM paDi cattAri ruvANi dAvUNa aNNoSNabhasthe' kade kintiyA jAdA idi vRtte saMkhejja-rUva-guriNaya e joyaNa - lakkhassa C 1. va. ba. ka. ja. maMDe / 2. da. ba. ka. ja. guNide /
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ [437 gAthA ! 618 ] sattamo mahAhiyAro vaggaM puNo satta-ruvassa kavie guNiya causadvi-rUva-bamgehi puNo vi guNiya jagapadare bhAge hide tattha laddhamattaM hovi / / 7 / 64 / 64 / 10 / 7 / artha- isa uparyukta vidhAna ke anusAra pUrvokta gacchakA biralana kara eka-eka rUpake prati cAra-cAra rUpoMko dekara paraspara guNA karanepara kitane hue ? isaprakAra pUchane para eka lAkha yojanake varga ko saMkhyAta-rUpoMse guNita karake punaH sAta rUpoMkI kRti se guNA karake punarapi cauMsaTha rUpoMke vargase guNA karake jagatpratarameM bhAga denepara jo labdha prApta ho, tatpramANa hote haiN| vizeSArtha-upayukta vidhAnAnusAra svayaMbhUramaNasamudra paryanta ke sabhI dvIpa-samudroMmeM sthita valayoMke candra-bimboMkI rAzi prApta karane hetu dhana-rAzi tathA RNa rAzi alaga-alaga sthApitakI jAto hai aura rAjUgedoMkI rAmApAse mAnasUnaHpa ajha paryantakI samasta valaya-saMkhyA gaccha rUpameM sthApita kI jAtI hai / yahA sarva prathama dhana rUpa rAzi prApta karanA hai| isake lie tIna saMkalana Avazyaka haiN| jo isaprakAra haiM- (1) Adi 1764 64 (2) guNakAra pracaya 4 aura (3) gaccha / yahA~ gacchakA pramANa ( 1 rAjUke arghaccheda )-( 6 adhika jambUdvIpake accheda ) haiM / athavA-( jagacchreNIke ardhaccheda ) - (3) - (6) - (jambUdvIpake ardha nacheda) haiM / isa gacchameMse RNa rAzi (-3-6jambadvIpake ardhaccheda ) ko alaga sthApita kara denapara gaccha jagacchaNIke ardhaccheda pramANa raha jAtA hai| 'savva-gacchA aNNoNNaM pekkhidUNa caumguNa-kameNa adidA' arthAt saba gaccha parasparakI apekSA caumune kramase avasthita haiN| pUrva kathita isa niyamake anusAra guNakAra 4 arthAt 242 hai| yahA~ dhanarUpa japaNIke ardhaccheda gaccha hai / isakA viralanakara pratyeka eka-ekake prati 2 ko deya dekara paraspara guNA karanepara jagacchreNI prApta hotI hai aura inhIM jagacchu NIke ardhacchedoM kA viralanakara pratyekake prati 4 arthAt 24 2 deya dekara paraspara guriNata karanepara jagatpatara prApta hotA hai / yaha rAzi dhanAtmaka honese aMza rUpa rhegii| aba yahA~ pRthak sthApita RNarUpa gacchakA vizleSaNa kiyA jAtA hai ---(3)-(6) aura jambUdvIpake ardhaccheda rUpase RNa rAziyAM tIna haiM / inameM se sarvaprathama jambUdvIpake ardhaccheda kahate haiM
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 618 jambUdvIpa 1 lAkha yojana vistAravAlA hai| isa ekalAkhako uttarottara ardha-ardha karanepara 17 ardhaccheda prApta hote haiM aura eka yojana zeSa rahatA hai| ina 17 ardhacchedoMkA viralana kara pratyeka para 242 deya dekara paraspara guNA karanese 1 lAkha 41 lAkha prApta hote haiN| avazeSa rahe eka yojanake 768000 aMgula hote haiN| inheM uttarottara ardha-ardha karanepara 19 ardhaccheda prApta hote haiM aura 1 aMgula zeSa rahatA hai| ina 19 ardhacchedoMkA viralanakara pratyeka aMka para 2 x 2 deya dekara paraspara guNA karanese 7650004768000 hote haiN| zeSa eka aMgulake ardhaccheda pramANa 242 ko paraspara guriNata karanepara aMgula x aMgula' arthAt pratarAMgula' prApta hotA hai / isaprakAra RNAtmaka jambUdIpake ardhacchedoM kI rAzikA pramANa 1 lAkha 41 lAkha 4768000 4768000 x pratarAMgula hai| 6 ke ardhaccheda-jambUdvIpAdi pAMca dvIpa aura samudroMke pAMca aura eka meru parvata kaa| isaprakAra ye 6 macchiMda anupayogI honese ghaTA diye gaye haiM / ina 6 kA viralana kara pratyekake prati 2x2 deya dekara paraspara guNA karanese 644 64 prApta hote haiM / -3 ke ardhaccheda-jagacchaNI 7 rAjU pramANa hai| ina 7 rAjuoMkA uttarottara ardhApardhA karanepara 3 ardhaccheda prApta hote haiM / ina 3 ardhacchedoMkA viralanakara pratyekake prati 2x2 deya dekara prApasameM guNA karanese 747 prApta hote haiN| isaprakAra RNa rAzikA saMkalita pramANa 1 lAkha 41 lAkha 4768000 47680004 pratarAMgula 464 x 644747 hai| yaha rAzi RNAtmaka honese bhAgahAra rUpa rahegI pUrvokta aMza rUpa jagatpratarameM bhAgahAra rUpa isa rAzikA bhAga denepara labdha isaprakAra prApta hotA hai jagatpratara 1 lAkha 1 lAkha 47680004768000 x prata0 x 644644747 uparyukta gadyameM AcAryazrI ne yahI kahA hai ki-gacchakA viralanakara pratyeka rUpa para 4-4 deya dekara paraspara guNA karanese 1 lAkha yojanake varga ( 1 lA0 x 1 lA0 ) ko saMkhyAta rUpoM (768000 4768000 x pratarAMgula ) se guNita karanepara punaH sAta rUpoMkI kRti (747) se guNA karake punarapi cauMsaTha rUpoMke varga (64464) se guNAkara jagatpratarameM bhAga denepara jo labdha Ave tatpramANa hai| mUlameM jo saMdRSTi dI gaI hai, usakA artha isaprakAra hai
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 618 ] sattamo mahAhiyAro [ 436 =jagatpratara, 7 / 7 kA artha hai 747 | Age 64 x 64 / 10deg kA artha hai 100000x100000 aura 7 kA artha saMkhyAta hai / * puNo evaM buTTANe Thaviya ekka- rAsi be-saya- aTThAsI di-rUmeha guriSade savva zrAdidhaNa pamANaM hodi / 288 / / 7 / 64 / 64 / 10 / 7 / avara- rAsi causaTThirUhi guNide sadhva vacaya-dhaNaM hovi / 64 / / 7 / 64 / 64 / 10 / 7 / ede do rAso meliya' riNa rAsimavaNiya guNagAra - bhAgahAra- ruvANi mobaTTAviya-bhAgahArabhUda-saMkhejja- rUva-guNiva joyaNa- lakkha-vaggaM pavaraMgule kave saMkhejja rUha guNiva paNNaTTasahassa paMca saya chattIsa rUvameta padaraMgulehi jagapadaramavahariyametaM savva - joisiya- biba65536 / 7 / pamANaM hodi / taM cedaM - puNo ekkammi bibammi tappA ugga saMkhejja-jIvA zratthi tti taM saMkhejja-rUve ha guNidesi samba-joisiya-jIva rAsi parimANaM hodi / taM cedaM / 65536 / artha - punaH ise do sthAnoMmeM rakhakara eka rAziko do sau aThAsI se guNA karanepara saba zrAdi dhana hotA hai; aura itara rAziko cauMsaTha rUpoMse guNA karanepara sarva pracaya-dhanakA pramANa hotA hai | ina do rAziyoMko milAkara RNa rAziko kama karate hue guNakAra evaM bhAgahAra rUpoM ko apavartita karake bhAgahAra-bhUta saMkhyAta- rUpoMse guNita eka lAkha yojanake varga ke pratarAMgula karanepara saMkhyAtarUpoMse guNita paiMsaTha hajAra pAMca sau chattIsa rUpamAtra pratarAMguloMse bhAjita jagatpratara- pramANa saba jyotiSI bimboMkA pramAraNa hotA hai / vaha yaha hai- 65536 | 7 | punaH eka bimbameM tatprAyogya saMkhyAta jIva vidyamAna rahate haiM, isalie use saMkhyAta- rUpoM se guNA karanepara sarva jyotiSI jIva - rAzikA pramAraNa hotA hai / vaha yaha hai- / 65536 / vizeSArtha - uparyukta gadya meM prApta rAziko do sthAnoM para sthApita kara pRthak-pRthak 288 aura 64 se guNita kara prApta hue trAdidhana aura pracayaghana ko sammilita karane ke lie kahA gayA hai / jo isaprakAra hai : :-- prApta rAzi= Adidhana jagatpratara pratarAMgula 1 lAkha x 1 lAkha x saMkhyAta 64 x 64 x 7 x 7 258 jagatpratara pratarAMgula x 1 lAkha x 1 lAkha x saMkhyAta 64 64 x 77 1. da. ba. meli / 2.da. ba. ka. a. guNahAra /
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 618 64 jagatpratara pracayadhana -pratarAMgala x 1 lA0 x 1 lA. saMkhyAta x 644 64 x 7 x 7 288 jagatpratara [ pratarAMgula 4 1 lA0 x 1 lA0 x saM0 x 64 x 64 x 7xit 64 jagatpratara [pratarAMgula x 1 lA0 x 1 lA0 x saMkhyAta 4 64464 4747 ] 352 jagatpratara prAdidhana+pracayadhana [pratarAMgala x 1 lA. 41 lA0 x saMkhyAta x 644 64 4747] isa Adidhana aura pracayadhanakI sammilita rAzimeMse RNarAzi ghaTAne ko kahA gayA hai| jo isaprakAra hai yahA~ RNarAzikA saMkalana karane hetu Adi 64 hai, pracaya 2 hai aura gaccha- jagacchreNIke ardhacchedoMmeMse sAdhika jambUdvIpake accheda ghaTA denepara jo pravazeSa rahe vaha hai / ____64 jagacchreNI tadanusAra isakA saMkalana sUcyaMgula saMkhyAta x 64x74 1 lA0 / / Adi evaM pracayadhanako sammilita rAzimeMse ghaTAnA hai / yathA : 352 jagatpratara pratasaMgala X 1 lA0 x 1 lA* x saM0 x 64 x 647 - 64 jagacchreNI sUcyaM0 x sakhyAta 4 64 x 7 x 1 lA. 352 jagatpratara-64 jagacchuNI (sUcya04 saMkhyAta 4641741 lA0 ) [pratarAMgula 41 lA0 4 1 lA0 saMkhyAta 41647474644 64] jagatpratara...- yA , 65536 / 7 yaha sarva jyotiSI bimboMkA pramANa "pratarAMgula x 6553647 " prApta huaa| eka jyotiSI bimbameM saMkhyAta jIva rahate haiM ataH uparyukta prApta hue jyotiSa-bimboMke pramANameM saMkhyAta (7) kA guNA karanese sarva jyotiSI devoMkA pramANa prApta hotA hai| yathA
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 619-622 ] sattamo mahAhiyAro [ 441 _ jagatpratara saMkhyAta (7) - jagatpratara yA / 65536 sarva jyotiSIdevoMkA "pratarAMgula 46553647 0465536 - pramANa hai| noTa-jyotiSI devoMke bimboMkA pramANa nikAlate samaya prAcArya devane saMkSipta karane hetu yahA~ kucha saMkhyAoMkA bhantarbhAva saMkhyAtameM kara diyA hai| isakA vizeSa vivaraNa san 1976 meM prakAzita trilokasAra gAthA 361 kI TIkAmeM draSTavya hai / jyotiSI devoMkI prAyukA nirUpaNacaMbassa sada - sahassaM, raviNo savaM ca sukkassa / vAsAdhiehi pallaM, taM' puNNaM ghisaNa - NAmassa // 616 // sesANaM tu gahANaM, pallakha pAugaM muNedavyaM / tArANaM tu jahaNNaM, pAvaddha pAramukkassaM // 620 // pa 1 / va 100000 / 11 / 1770 11 12 160 / 5116653 pAU samattA // mathaM-candrako utkRSTAyu eka lAkha varSa adhika eka palya ( 1 palya+100000 varSa ), sUryakI eka hajAra varSa adhika eka palya ( 1 palya+1000), zukra grahakI 100 varSa adhika eka palya (1 palya+100 varSa) aura gurukI utkRSTAyu eka palya-pramANa hai| zeSa grahoMkI-utkRSTAyu arthapakhya pramANa hai aura tArAoMkI utkRSTAyu palyake caturthabhAga ( : palya ) pramANa hai tathA sarva jyotiSI devoMko jaghanyAyukA pramANa palyake AThaveM bhAga (palya) hai // 619-620 // isaprakAra prAyukA kathana samApta huA / / 8 / / AhAra Adi prarUpaNAoMkA digdarzanaAhAro ussAso, uccheho prohigANa - sattIo / jIvANaM uppattI - maraNAI ekka - samayammi // 621 // AU-baMdhaNa-bhAvaM, vaMsaNa - gahaNassa kAraNaM vivihaM / guNaThANAvi - pakSaNaNa, bhAvaNalomo gya basavaM // 22 // 1. da. ka. ja. te ghuTTa varisaNAmassa, ba. te puTurisaNAmassa /
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 ] tiloya paNNattI [ gAyA: 623-624 artha - AhAra, ucchvAsa, utsedha, avadhijJAna, zakti, eka samaya meM jIvoMkI utpatti evaM maraNa, Ayuke bandhaka bhAva, samyagdarzana grahaNake vividha kAraNa aura guNasthAnAdikA varNana bhAvanalokake sadRza kahanA cAhie / / 621-622 / zarIra ke utsedha AdikA nirdeza vari ya joisiyANaM, uccheho satta-khaMDa- parimANaM / ohI asaMkha-guNirva, sesAo hoMti jaha jogaM // 623 / / artha - vizeSa yaha hai ki jyotiSI devoMke zarIrakI U~cAI sAsa dhanuSa pramANa aura avadhijJAnakA viSaya asaMkhyAtaguragA hai / / 623 / / adhikArAnta maMgalAcaraNa Ida-savagaNitANaM praNata-suha NANa viriya vaMsaraNayaM / bhavya kumuddeSaka caMdaM, vimala jiNidaM NamassAmi ||624|| * - - evamAiriya-paraMparA-gaya-tiloya paNNattIe joi siya- loya-sarUva NiruvaNa-paNNattI NAma satamo mahAhiyAro samatto // artha--- jinake caraNoM meM sahasroM indroMne namaskAra kiyA hai aura jo ananta sukha, jJAna, vIrya evaM darzanase saMyukta tathA bhavyajanarUpI kumuddoMko vikasita karane ke lie advitIya candrasvarUpa haiM aise vimalanAtha jinendrako meM namaskAra karatA hU~ ||624 // isaprakAra AcArya paramparAse prApta huI triloka prajJapti meM jyotirloka-svarUpa-nirUpaNa prajJapti nAmaka sAtavA~ mahAdhikAra samApta huaa| ! 7 J ! I
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI aTThamo mahAhiyAro 690 maGgalAcaraNa kamma- kalaMka - vimukkaM kevalaNANe hi biTTa-sayalaTTha | rAmikaNa zraNaMta-jiNaM, bhaNAmi suraloya-parNAti // 1 // artha- karmarUpI kalaGkase rahita, kevalajJAna meM sampUrNa padArthoMko dekhane vAle anantanAtha jinako namaskAra kara meM suraloka-prajJaptikA kathana karatA hU~ // 1 // ikkIsa antarASikAroMkA nirdeza suraloya - nivAsa - khidi, viSNAso bheva NAma sImAzro / saMkhA davibhUvI, AU utpatti maraNa aMtarayaM // 2 // AhAro ustAso, uccheho taha ya deva loyammi / Auga baMdhaNa bhAvo devA loyaMtiyANa tahA // 3 // guNaThANAdi-sarUvaM, daMsaNa gahaNassa kAraNaM vivihaM / AgamaNa mohiNANaM, surANa' saMkhaM ca satIzro // 4 // joNI idi igivIsa, ahiyArA bimala boha-jaNaNIe / jiraNa - muhakamala - viNiggaya- sura- jaga paNNatti-NAmAe ||5|| - 1 da. sumo, ba. ka. ja. u. surAu / -
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 6-7 prartha-suraloka nivAsa kSetra 1, vinyAsa 2, bheda 3, nAma 4, sImA 5 saMkhyA 6, indravibhUti 7, Ayu, utpatti evaM maraNakA antara 9, AhAra 10, ucchvAsa 11, utsedha 12, devaloka sambandhI grAyuke bandhaka bhAva 13, laukAntika devoMkA svarUpa 14 guNasthAnAdikakA svarUpa 15, darzana-graha ke vividha kAraNa 16, Agamana 17 avadhijJAna 18, devoMkI saMkhyA 16, zakti 20 aura yoni 21 isaprakAra nirmala bodhako utpanna karanevAle jinendrake mukhase nikale hue suraloka-prajJapti nAmaka mahAdhikArameM ye ikkIsa adhikAra haiM / / 2-5 / / devoMkA nivAsakSetra 444 ] uttarakuru- maNuvANaM, 'ekkeNeNa taha ya bAleNa / paNavIsuttara cau saya kodaMDe hi vihINerA || 6 || igiTTI ahieNaM, lakkheNaM joyaNeNa UNAo / ma rajjo satta gaNe, uDaduDu NAka paDalANi // 7 // - - 7 riNaM 100061 riNassa riNaM dharaNaM 425 riNa / bA 1 / | nivAsakhettaM gavaM // 1 // artha - uttarakurumeM sthita manuSyoMke eka bAla, cAra sau paccIsa dhanuSa aura eka lAkha isa yojanoMse rahita sAta rAjU pramANa AkAza meM Urdhva Urdhva ( Upara-Upara ) svarga-paTala sthita haiM ||6-7|| vizeSAyaM - Udhrvaloka mehatalase siddhaloka paryanta hai, jisakA pramANa 7 rAjU hai / isameM se pramANa arthAt 100040 yojanakA madhyaloka hai / merukI cUlikAse uttama bhogabhUmija manuSyake eka bAla Upara svargakA prArambha hai| lokake anta meM 1575 dhanuSa pramANa tanuvAtabalaya, 1 kosa pramANa ghanavAtavalaya aura 2 kosa pramANa ghanodadhivAtavalaya hai / arthAt 425 dhanuSa kama 1 yojana kSetra meM uparima vAtavalaya hai| isake nIce siddhazilA hai jo madhyabhAgameM 8 yojana moTI hai aura siddhazilAse 12 yojana nIce sarvArthasiddhi vimAnakA dhvajadaNDa hai / isaprakAra lokAntase [ ( 12+5) + ( 1 yo0 - 425 dhanuSa = ) ] 425 dhanuSa kama 21 yojana nIce aura merutalase 100040 yo0+ 1 bAla Upara arthAt -- 7] rAjU - [ ( 100040 + 1 bAla ) + ( 21 yojana - 425 dhanuSa ) ] barAbara kSetra meM svargalokakI pravasthiti kahI gaI hai / nivAsa kSetrakA kathana samApta huA // 1 // 1. ba. ekke pUrNa ka. Tha. ja. ekkaM NUpeNa / 2. da. ba. ka. a. ja. rayo dradudda / * *
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA / 8-13 ] aTThamo mahAhiyAro [ 445 svarga paTaloMkI sthiti evaM indraka vimAnoMkA pArasparika mantarAla kaNayadi-cUli-uri, uttrkuru-mnnuv-ekk-baalss| parimANe - paMtarido, ce?di ha iMdo paDhamo // 8 // artha-kanakAdri arthAt merukI cUlikAke Upara uttarakuruvartI manuSyake eka bAla pramANake antarase ( Rju nAmaka ) prathama indraka sthisa hai / / 8 / / loya-siharAdu heDA, cau saya-paraNavIsa cAva hoNANi / igivIsa - joyaNANi, gaMtuNaM iMdo carimo // 6 // yo 21 / rUNa vaMDA 425 / artha-lokazikharake nIce cArasau paccIsa ( 425 ) dhanuSa kama ikkIsa yojana pramANa bAkara antima indraka sthita hai // 9 // sesA ya ekkasaTTo, edANaM iMdayANa viccAle / savve aNAi-NihaNA, rayaNa - mayA iMkyA hoti // 10 // artha-zeSa ikasaTha indraka ina donoM indrakoM ke bIcameM haiM / ye saba ratnamaya indraka vimAna anAdi-nidhana haiM // 10 // ekkekka-iMdayassa ya, 'viccaalmsNkh-joynnaann-pmaa| edANaM NAmANi, vocchAmo prANupuvIe // 11 // arSa eka-eka indrakakA antarAla asaMkhyAta yojana pramANa hai / aba inake nAma anukamase kahate haiM // 11 // 63 indraka vimAnoMke nAma--- ujchu-vimala-cara-NAmA, ghaggU vIrAruNA ya gaMdaNayA / paliNaM kaMcaNa - rahiraM, 'caMcaM maradaM ca riddhisayaM // 12 // dheliya-zcaka-ruciraka-phaliha-tavaNIya-medha-ambhAI / hAridda - pauma - NAmA, lohina - bajjAbhihANeNaM // 13 // 1.da.va.ka.ja. Tha. viccAle saMkhajoyaNANa smaa| 2 da.ba.ka.ja, Tha. caMdaM marada padisayaM /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 ] tiloyapaNNattI [ gAyA / 14-18 rAvatta-pahaMkara-piTaka-gaja-misa-paha ya aNjnne'| varNamAla-NAga-garuDA, laMgala-balabhadda-capakarihAmi // 14 // surasamivI-bamhAI, bamhuttara-amhahivaya-saMtavayA / mahasukka-sahassArA, ANava-pANada ya-puSphakrayA // 15 // sAyaMkarAraNaccada * suvaMsaNAmogha - suppabuddhA ya / jasahara-subhadda-suvisAla sumaNasA taha ya somagaso // 16 // pIrikara-prAiccaM, carimo savvaTTha-siddhi-raNAmo ti| tesaTThI samavaTTA, NANAvara - rayaNa * Niyara - mayA // 17 // artha-Rtu 1, vimala 2. candra 3, valgu 4, vIra 5, aruNa 6, nandana 7, nalina =, kaMcana 6, rudhira 10 (rohita), caMcat 11, marut 12, RddhIza 13, vaiDUrya 14, rucaka 15, rucira 16, aMka 17, sphaTika 18,tapanIya 16,megha 20,abhra 21,hAridra 22,padma 23,lohita 24,yaca 25,naMdyAvataM 26, prabhaMkara 27, pRSThaka 28, gaja 26, mitra 30, prabha 31, aMjana 32, vanamAla 33, nAga 34, garur3a 35, lAMgala 36, balabhadra 37, cakra 38, ariSTa 39, surasamiti 40, brahma 41, brahmottara 42, brahmahRdaya 43, lAMtaba 44, mahAzukra 45, sahasrAra 46, Anata 47, prANata 48, puSpaka 46, zAMtakara 50, AraNa 51, acyuta 52, sadarzana 53, amogha 54, suprabuddha 55. yazodhara 56. subhadra 57, suvizAla 58, sumanasa 59, saumanasa 6., prItikara 61, Aditya 62 aura antima sarvArSasiddhi 63, isaprakAra ye samAna gola aura nAnA uttama ratnasamUhoMse race gaye tiresaTha (63) indraka vimAna haiM / / 12-17 // prathama aura antima indraka vimAnoMke vistArakA pramANapaMcattAla lakkhaM, joyaNayA iMvo uruupddhmo| ekkaM joyaNa - lakSaM, carimo samvasiddhI y||18|| 4500000 / 100000 / ......aNjnnmo.k.mNjnnmnnaamo| 2.da.va.ka.ja, Tha, bhaha / 3.6.ba.ka, ja.Tha.6 4. pa. pddhme|
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 19-21 ] amo mahAhiyAro [ 447 atha prathama Rtu nAmaka indraka vimAna paMtAlIsa lAkha (4500000 ) yojana aura antima sarvArthasiddhi indraka vimAna eka lAkha ( 100000 ) yojana pramANa vistAra yukta haiM / / 18 / / indra vimAnoMkI hAni - vRddhikA pramANa evaM usake prApta karane kI vidhi -- hame carimaM sohiya, rUvo Niya- i vaya -ppamANeNaM / bhajiNaM jaM laddhaM, tAo iha hAriNa baDDhIo // 16 // - te rAsi 62 / 4400000 | 1 | artha- prathama indraka ke vistArameMse antima indrakake vistArako ghaTAkara zeSa meM eka kama indraka - pramANakA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA yahA~ hAni-vRddhikA pramANa samajhanA cAhie / / 16 / / sara-saharasa-va-saya- sagasaTThI - joyaNANi tevIsaM / sAigitIsa havA, hANo paDhamAdu carimabo' vaDDI // 20 // 70967 / 1 / artha-sattara hajAra nau sau sar3asaTha yojana aura eka yojanake ikatIsa bhAgoM meM se teIsa bhAga adhika ( 70967 yo0 ) prathama indrakakI apekSA uttarottara hAni aura itanI hI antima indrakakI apekSA uttarottara vRddhi hotI gaI hai ||20|| vizeSArtha--: -- prathama paTalake prathama Rju vimAnakA vistAra manuSyakSetra sahA 45 lAkha yojana pramANa hai aura antima paTala ke sarvArthasiddhi nAmaka antima vimAnakA vistAra jambUdvIpa sadRza eka lAkha yojana pramANa hai / ina donoMkA zodhana karanepara ( 4500000 100000 } = 4400000 yojana avazeSa rahe / inameM eka kama indrakoM ( 63 - 162 ) kA bhAga denepara ( 4400000/ 62 ): 70967 yojana hAni aura vRddhikA pramANa prApta hotA hai / indraka vimAnoMkA pRthak-pRthak vistAra cauvAla- lakkha-joyaNa, uNatIsa sahastayAriNa battIsaM / igitIsa hidA zraddhaya, kalAno vimalikyassa vitvAro // 21 // - 4429032 / OM / artha - cavAlIsa lAkha unatIsa hajAra battIsa yojana aura ikatIsase bhAjita ATha kalA adhika (442903201 yojana ) vimala indraka ke vistArakA pramANa kahA gayA hai ||21|| 1. ba. primjuvo|
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 22-26 tevAla-lakkha-jopaNa-aTThAvaNNA-sahassa * causaTThI / solasa - kalAo sahivA, caMdivaya-5da-parimANaM // 22 // __ 4358064 / / artha-taitAlIsa lAkha aThThAvana hajAra cauMsaTha yojana aura solaha kalAnoM sahita ( 43580641 yojana ) candra indrakake vistArakA pramANa hai / / 22 // bAdAla-lakkha-joyaNa, sagasodi-sahassayANi aNNaudI / borara maraNaH ho, baggu - vimANassa NAdabvaM // 23 // 4287066 / / / prartha-biyAlIsa lAkha satAsI hajAra chayAnabai thojana aura caubIsa kalA adhika ( 42870961 yojana ) valgu vimAnakA vistAra jAnanA cAhie / / 23 // bAbAla-lAkha-solasa-sahassa-ekkasaya-joyaNAriNa c| upatIsahiyANi, ekka-kalA vIra-bae do // 24 // martha-vIra indrakakA vistAra bayAlIsa lAkha solaha hajAra eka sau unatIsa yojana aura eka kalA adhika ( 4266126 yo0 ) hai / / 24 / / ekkattAla lakkhaM, paNadAla-sahassa-joyaNekpha-sayA / igisaTThI amahiyA, Nava aMsA aruNa' - iMdammi // 25 // ___4145161 / / / marSa - aruNa indrakakA vistAra ikatAlIsa lAkha paitAlIsa hajAra eka sau ikasaTha yojana aura nau bhAga adhika ( 4145161yo0 ) hai / / 25 / / cauhatari sahassA, tega udi-samadhiyaM ca ekka-sayaM / cAlaM joyaNa-savalA, sattarasa kalAmo paMdaNe vAso // 26 // 4074193 / / artha-nandana indrakakA vistAra cAlIsa lAkha cauhattara hajAra eka sau terAna yojana aura sattaraha kalA adhika ( 40741935 yojana ) hai / / 26 / / 1. da.ba. ka. ja. Tha. varuNa /
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 27-31] aTThamo mahAhiyAro [ 449 cAlaM joyaNa-lakkhaM, ti-sahassA le sayANi paNuvosaM / paNavIsa-kalA'-esA, 'virathAro 'galiNa - ibassa // 27 // 4003225 / / marma nalina intrakakA vistAra cAlIsa lAkha tIna hajAra do sau paccIsa yojana aura paccIsa kalA adhika ( 40032251 yojana ) jAnanA cAhie // 27 // uNatAla lakkha-oyaNa-battIsa-sahassa-do-sayAriMga pi / aTThAvaNNA du - kalA, kaMcaga - NAmassa vityaaro||28|| 3632258 / / prayaM-kaJcana nAmaka indrakakA vistAra unatAlIsa lAkha battIsa hajAra do sau aTThAvana yojana aura do kalA ( 3932258, yo0 ) pramANa hai // 28 // aDatosa-pala moyaNa, inisaha-sapI samAmi vi| Naudi - juvANi vasaMsA, rohida - NAmassa visthAro // 26 // 3861260 / / artha-rohita nAmaka indrakakA vistAra ar3atIsa lAkha ikasaTha hajAra do sau nabbai yojana aura dasa bhAga adhika ( 386129031 yojana ) hai / / 29 / / sagatosa-lakkha-joyaNa, Nauci-sahassANi ti-saya-bAbosA / aTThArasA kalApro, 'dhaMcA - NAmassa vikkhaMbho // 30 // 3790322 / / artha-caMcat nAmaka indrakakA vistAra seMtIsa lAkha nabbe hajAra tIna sau bAIsa yojana aura aThAraha kalA adhika ( 379.32236 yojana ) hai / / 30 / / sattattIsaM lakkhA, ugavIsa-sahassa-ti-saya-joyamayA / pauvaNNA chabbIsA, kalApro maravassa vikkhaMbho // 3 // 3719354 / / 1.8, ba. ka. kalAe sAdhiya, ja. 4. phalAe saa| 2. ba. ja. ka. vipaare| 3. da. ba. ka. pa. 4. palie iMdassa vissnneyo| 4. da. ba. ka. ja. Tha, caMdA /
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 ] tiloyapaNNattI [ mAthA ! 32-36 artha-marut indrakake vistArakA pramANa saiMtIsa lAkha unnIsa hajAra tIna sau cauvana yojana aura chabbIsa kalA adhika ( 3719354 // yojana ) hai / / 31 / / chattIsaM lakkhANi, pdddaal-shss-ti-sy-joynnyaa| sagasIdI tiSNi-kalA, riddhisa'-rudassa parisaMkhA // 32 / / 3641387 / / prayaM-RddhIza indrakake vistArakA pramANa chattIsa lAkha ar3atAlIsa hajAra tIna sau sattAsI yojana aura tIna kalA adhika ( 36.48387 yojana ) hai // 32 // sattari sahassA, caussayA paMcatIsa - lakkhAriMga / uNavIsa-joyaNANi, ekkarasa-kalAmo beruliya-raI // 33 // 3577416 / / / apaM-vaiDUrya indrakakA vistAra paitIsa lAkha satattara hajAra cAra sau unnIsa yojana aura gyAraha kalA adhika ( 35774161 yojana ) hai / / 33 / / paMcattIsaM lakkhA, cha-sahassA cau-sayANi igivaNNA / joyaNayA uNavIsA, kalApro rujagassa vitthAro // 34 // 3506451 / / artha-racaka indrakakA vistAra peMtIsa lAkha chaha hajAra cAra sau ikyAvana yojana aura unnIsa kalA adhika ( 350645116 yo0) hai / / 34 / / cautIsaM lakkhANi, pagatosa-sahassa-causayANi pi / tesovi joyaNANi, sagavIsa-kalAo rucir-visthaaro||35|| 3435483 / 3 / artha-rucira indrakakA vistAra cauMtIsa lAkha paitIsa hajAra cAra sau terAsI yojana aura sattAIsa kalA adhika { 343548335 yojana ) hai // 35 / / tesIsaM lakkhANi, causaTi-sahassa-paNa-sayANi pi / solasa ya joyaNANi, cattAri kalAmo aNk-visthaaro||36|| ___3364516 / / 1, 6.ba. ka. ja. 3. didasa /
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA : 37-41 ] amo mahAhiyAro [ 451 artha - aMka indrakakA vistAra taiMtIsa lAkha cauMsaTha hajAra pA~ca sau solaha yojana aura cAra kalA adhika (336451662 yojana ) hai / / 36 / / battIsaM ciya laSakhA, terA ubi- sahassa paNa saryAANi pi / aDadAla-joyaspANi, bArasa-bhAgA phaliha rudo // 37 // 32936406 artha- sphaTika indrakakA vistAra battIsa lAkha terAnabe hajAra pA~ca sau ar3atAlIsa yojana , aura bAraha bhAga adhika ( 32935483 yojana ) hai ||37|| basosa - lakkha-joyaNa, bAdhIsa - sahassa-parA-sayA sIvI / aMsA ya vIsamettA, ruMdI tavaNijja NAmassa // 38 // 3222580 / 31 / artha- tapanIya nAmaka indrakakA vistAra battIsa lAkha bAIsa hajAra pA~ca sau assI yojana aura bIsa bhAga pramANa adhika (32225803yojana ) hai ||38|| igitIsa lavala-joyaNa, igivaNNa-sahassa-cha-saya-bAraM ca / aMsA megha NAmassa || 36 // 'aTThAvIsaM vitthAro 3151612 / 31 / artha - megha nAmaka indrakakA vistAra ikatIsa lAkha ikyAvana hajAra chaha sau bAraha yojana aura aTThAIsa bhAga adhika ( 3151612 yojana ) hai ||36|| - tIsa ciya lakkhANa, sodi-sahassANi issayANi ca / paravAla- joyaNANi, paMca kalA ambha - iMbae vAso ||40|| 3080645 / / / - indrakakA vistAra tIsa lAkha assI hajAra chaha sau paiMtAlIsa yojana bhIra pA~ca kalA adhika (3080645 yo0 ) hai ||40|| 1. da. ka. aTThAvIsA 1 sasasari-va-cha-sayA, eva ya sahasvANi tIsa- lakkhANi / jopaNayA taha terasa, kalAo hAridda viSavaMbho // 41 // 3009677 / 3 /
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ] tiloyapaNatI [ gApA / 42-46 prayaM-hArina nAmaka indrakakA vistAra tIsa lAkha nau hajAra chaha sau satattara yojana aura teraha kalA adhika ( 3009677 yojana ) hai // 41 / / ekkoNatIsa-lakkhA, aDatIsa-sahassa-saga-sayAriMga cha / Nava joyaNANi aMsA, igivIsa pacama - vityAro // 42 / / 2638709 / / prayaM--pama indrakakA vistAra unatIsa lAkha ar3atIsa hajAra sAta sau no yojana aura ikkIsa bhAga adhika ( 263870931 yojana ) hai / / 42 // aTThAvIsaM lakkhA, sagasaTThI-sahassa-saga-sayANi pi / igivAla-joyaNANi, kalAmo uNatIsa lohive vaaso||43|| 2867741 / . I-lohita indrAko vistAra aTThAIsa sAla sar3asaTha hajAra sAta sau ikatAlIsa yojana aura unatIsa kalA adhika ( 286774135 yojana ) hai // 43 // sattAvIsaM laklA, chaNNaudi-sahassa-saga-sayANi pi / pauhattari-joyagayA, cha-kalAo vaja - vikkhaMbho // 44 // 2796774 / / artha-vajra indrakakA vistAra sattAIsa lAkha chayAnabe hajAra sAta sau cauhattara yojana aura chaha kalA adhika ( 27967744 yojana ) hai / / 44 // sagavIsa-lakkha-joyaNa, paNavIsa-sahassa aDasayaM chkkaa| . ghoDsa kalAmo kahivA, gaMdAvaTTassa vikhaMbho // 45 // 2725806 / / / artha--nandyAvataM indrakakA vistAra sattAIsa lAkha paccIsa hajAra ATha sau chaha yojana aura caudaha kalA adhika ( 2725806 yojana ) kahA gayA hai / / 4 / / chavvIsaM ciya lakkhA, cauvaNNa-sahassa-au-sayANi pi| astIsa - joyaNANi, bAvIsa - kalA pahaMkare // 46 // 2654838 / / artha-prabhaMkara indrakakA vistAra chabbIsa lAkha cauvana hajAra ATha sau par3atIsa yojana aura bAIsa kalA pramANa (26548301 yojana ) hai / / 46 / /
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 47-51 ] mahAhiyAro paNuvIsaM lakkhANi, tesIbi sahassa aDa-sayANi pi / sattariya 'joyaNANi, tIsa phalA piTThake vAso // 47 // - 2583870 | artha - pRSThaka indrakakA vistAra paccIsa lAkha terAsI hajAra ATha sau sattara yojana aura tIsa kalA pramANa ( 25838703 yojana ) hai ||47 || bArasa-sahasta-Nava-saya-ti-uttarA paMcavIsa- lakkhANi / joyaNae sattaMsA, gajAbhiSAraNassa vikkhaMbho ||48 || [ 453 2512603 / / artha- gaja nAmaka indrakakA vistAra paccIsa lAkha bAraha hajAra nau sau tIna yojana aura sAta bhAga adhika ( 25129035 yojana ) hai || 48 || cavIsaM lakkhANi igivAla- sahassa - Nava - sAraMgapi / paNatIsa joyaNANi, paNNarasa-kalAo *mitta - vitthAro / / 46 // 24235135 / 6 artha-mitra indrakakA vistAra caubIsa lAkha ikatAlIsa hajAra nau sau paiMtIsa yojana aura pandraha kalA adhika ( 24419351 yojana ) hai / / 49 / / tevIsaM lakkhANi Naya-saya-juttANi sattari sahassA / sattaTTi - joyaNANi tevIsa -kalAo paya- visthAro // 50 // 2370967 / 1 / artha-prabha indrakakA vistAra teIsa lAkha sattara hajAra nau sau sar3asaTha yojana aura teIsa kalA adhika ( 2370967 ) hai ||50 || tevIsa - lakkha do, aMjaNae joyaNANi vaNamAle / duga-tiya-ha-ya-duga-duga-dugaMka-kamaso kalA zraT // 51 // 2300000 / 2229032 / 16 / artha - aJjana indrakakA vistAra teIsa lAkha ( 2300000 ) yojana aura vanamAla indrakakA vistAra do, tIna, zUnya, nau, do, do aura do isa aMka kramase bAIsa lAkha unatIsa hajAra battIsa yojana tathA ATha kalA adhika ( 222903235 yojana ) hai / / 51 // 1. 5. ba. ka. jomANi battIsa / 2. ba. pamitta / 3. da. dugadugagaM kama rakakamaso /
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 52-57 igivIsaM lakkhANi, aTThAvaNNA sahassa joyaNayA / causaTTI-saMjuttA, solasa aMsA ya NAga-vitthAro // 52 // 2158064 / / / artha-nAga indrakakA vistAra ikkIsa lAkha aTThAvana hajAra cauMsaTha yojana aura solaha bhAga adhika ( 215806436 yojana ) hai // 52 / / joyaNayA chaNNaudI, sagasIdi-sahassa-vIsa-lakkhANi / cayosa - kalA evaM, gaDidaya - ruva - parimANe // 53 // 2087096 / / artha-garur3a indrakake vistArakA pramANa bIsa lAkha sattAsI hajAra chayAnavai yojana aura caubIsa kalA adhika ( 20570963 yo0 ) hai // 53 // solasa-sahassa-imisaya-uNavIsaM viis-lkkh-joynnyaa| ekka - kalA vikkhaMbho, laMgala - NAmassa gAvavyo // 54 // 2016126 / / . arthalAMgala nAmaka indrakakA vistAra bIsa lAkha solaha hajAra eka sau unatIsa yojana aura eka kalA pradhika ( 2016129 yojana ) jAnanA cAhie // 54 // ekkoNavIsa-lakkhA, paNadAla-sahassa igisayANi ca / igisaTri-joyaNA Nava, kalApro balabhadda - vitthAro // 55 // 1945161 / / prama-balabhadra indrakakA vistAra unnIsa lAkha paitAlIsa hajAra eka sau ikasaTha yojana aura nau kalA adhika ( 19451614 yojana ) hai // 55 / / / ghauhatari sahassA, igisaya-teNaudi adarasa lakkhA / joyaNayA sattarasaM, phalAno cakkassa vitthAro // 56 // 1874163 / / pratha-cakra indrakakA vistAra aThAraha lAkha cauhattara hajAra eka sau terAna yojana aura sattaraha kalA adhika ( 18741934 yojana ) hai // 56 // advArasa-lakkhANi, ti-sahassA paMcavIsa-juba-bu-sayA / joyaNayA paNuvIsA, kalApro riTussa vikkhaMbho // 57 / / 1803225 / / /
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 58-62 ] aTThamo mahAhiyAro [ 455 prarSa-ariSTa indrakakA vistAra aThAraha lAkha tIna hajAra do sau paccIsa yojana aura paccIsa kalA adhika ( 180322535 yojana ) hai / / 57 / / aTThAvaNNA du-sayA, battIsa-sahassa sttrs-lkkhaa| joyaNayA yoNi kalA, vAso surasamidi-NAmassa // 5 // 1732258 / / / artha-surasamiti nAmaka indrakakA vistAra sattaraha lAkha batIsa hajAra do sau aTThAvana yojana aura do kalA adhika ( 17322580 yojana ) hai / / 58 // solasa-joyaNa-lakkhA, igisadvi-sahassa du-saya-Na udiiyo| vasa - mesAno kalAo, bamhidaya - ruda - parimAraNaM // 56 / / 1661290 / / / artha-brahma indrakake vistArakA pramANa solaha lAkha ikasaTha hajAra do sau nabba yojana aura dasa kalA adhika ( 166126016 yojana ) hai / / 56 / / bAyosa-ti-saya-joyaNa, udi-sahassANi paNa rasa-lakkhA / advArasA kalAo, bamhuttara - iMvae vAso // 60 / / 1590322 / / arbha-brahmottara indrakakA vistAra pandraha lAkha nabbe hajAra tIna saubAIsa yojana aura aThAraha kalA adhika ( 1590322 yojana ) hai / / 60 / / ca uvaNNa-ti-saya-joyaNa, uNavIsa-sahassa paNNa rasa-lakkhA / chanvIsaM ca kalAo, vitthAro brahmahinyassa // 61 // 1519354 / / martha-brahmahRdaya indrakakA vistAra pandraha lAkha unnIsa hajAra tIna sau cauvana yojana aura chabbIsa kalA adhika ( 151635431 yojana ) hai // 61 / / cohama-joyaraNa-lakkhaM, paDadAla-sahassa-ti-saya-sagasIko / tiSiNa kalAo laMtava - iMdassa bassa parimAraNaM // 62 / / 1448387 / artha-lAntava indrakake vistArakA pramANa caudaha lAkha ar3atAlIsa hajAra tIna sau sattAsI yojana aura tIna kalA adhika ( 14483874, yojana ) hai / / 12 / /
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 63-67 terasa-joyaNa-lakkhA, cau-saya sattattarI-sahassANi / uNavIsaM ekkArasa, kalAo mahasaSaka - vikkhaMbho // 63 // 1377419 / / martha - mahAzukra indrakakA vistAra teraha lAkha satattara hajAra cAra sau unnIsa yojana aura gyAraha kalA adhika { 137741935 yo0 ) hai / / 63 / / terasa-joyaNa-lakkhA, causaTiTha-sayANi ekkavaNNAya / ekkoNavIsa - aMsA, hodi sahassAra - visthAro // 6 // 1306451 / / artha-sahasrAra indrakakA vistAra teraha lAkha chaha hajAra cAra sau ikyAvana yojana aura unnIsa bhAga adhika ( 1306451 // yo0 ) hai / / 64 / / lakkhANi bArasaM ciya, paragatIsa-sahassa-cau-sayANi pi / tesIvi joyaNAI, sagavosa - kalAmo prANave ru // 65 // 1235483 / / / partha-pAnata indrakakA vistAra bAraha lAkha paiMtIsa hajAra cAra sau terAsI yojana aura sattAIsa kalA adhika ( 12354833 yojana ) hai // 65 / / ekkArasa-sapANi, causadvi-sahassa paNusayANi pi / solasa ya joyasAriNa, pattAri kalApro pANave // 66 // 1164516 / / artha-prAraNata indrakakA vistAra gyAraha lAkha cauMsaTha hajAra pAMca sau solaha yojana aura cAra kalA adhika ( 11645164 yojana ) hai / / 66 / / lakkhaM basa-ppamANaM, teNaudi-sahassa paNa-sayANi ca / aDavAla - joyaNAI, vArasa * aMsA ya puSphage radaM / / 6 / / 1063548 / / arma-puSpaka indrakakA vistAra dasa lAkha terAna hajAra pA~ca sau ar3atAlIsa yojana aura bAraha bhAga adhika ( 10935481 yojana ) hai // 67 / /
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA 1 68-72 ] aTThamo mahAhiyAro [457 vasa-joyaNa-lakkhANi, bAvIsa-sahassa paNusayA sotI / vIsa-kalApo , sAyaMkara'- idayassa hAdadhvaM // 6 // 1022580 / / / artha-zAMtakara indrakakA vistAra dasa lAkha bAIsa hajAra pAMca sau assI yojana aura bIsa kalA adhika (1022580 yojana ) jAnanA cAhie // 6 // Nava-joyaNa-lakkhANi, igivaNNa-sahassa cha-saya baarsyaa| aTThAvIsa kalAo, dhAraNa - WHEsa visthA // 66 // 951612 / / / artha-AraNa indrakake vistArakA pramANa aMka-kramase nau lAkha ikyAvana hajAra chaha sau bAraha yojana pora aTThAIsa kalA ( 951612 // yojana ) jAnanA cAhie // 69 // aTTa ciya lakkhANi, sIvi-sahassANi 'chassayANi ca / paNavAla - joyaNANi, paMca - kalA accube 9 // 7 // ___ 880645 / / artha-acyuta indrakakA vistAra pATha lAkha assI hajAra chaha sau paiMtAlIsa yojana aura pA~ca kalA adhika ( 8806453 yo0 ) hai / / 7 / / ag ciya lakkhANi, Nava ya sahassANi chassayANi ca / sattattari joyaNayA, terasa - aMsA sudaMsaNe ruvaM // 71 / / 809677 / 33 / martha--sudarzana indrakakA vistAra pATha lAkha nau hajAra chaha sau satattara yojana aura teraha bhAga adhika ( 8096771 yo0 ) hai / / 71 // gava-joyaNa satta-sayA, 'aDatIsa-sahassa sara-lakkhANi / igivIsa kalA , amogha - NAmammi idae hodi // 72 // 738706 / / artha-amogha nAmaka indrakakA vistAra sAta lAkha ar3atIsa hajAra sAta sau nau yojana aura ikkIsa kalA adhika (73870931 yojana ) hai // 72 // 1.pa. ja. 8. saryakarA, ka. sayaMkara / 2. da. ba. ka. chssyaannN| 3. da. ba. barasIsi /
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 73-77 igiyAluttara-saga-saya, sattadvi-sahassa-joyaNa cha-sakhA / uNatosa - kalA kahiyo, visthAro suppabuddhassa // 73 // 667741 / / arSa-suprabuddha indakakA vistAra chaha lAkha sar3asaTha hajAra sAta sau ikatAlIsa yojana aura unatIsa kalA adhika ( 66774136 yo0) kahA gayA hai / / 73 / / cauhattari-juva-saga-saya, chaNNaudi-sahassa paMca-lakkhANi / joyaNayA chacca kalA, jasahara - NAmassa viSakhaMbho / / 74 / / 566774 / / partha- yazodhara nAmaka indrakakA vistAra pAMca lAkha chayAnabai hajAra sAta sau cauhattara yojana aura chaha kalA adhika ( 596774 , yojana ) hai / / 74 / / chajjoyaNa aTU-sayA, paNuvIsa-sahassa paMca-lakyANi / coDsa-phalAo vAso, subhadda - NAmassa 'parimANaM // 7 // 525806 / / mayaM-subhadra nAmaka indrakakA vistAra pAMca lAkha paccIsa hajAra pATha sau chaha yojana aura caudaha kalA adhika ( 525806 yo0 ) hai // 75 / / aTTha-sayA aDatIsA, lakkhA cauro sahassa cauvaNNA / maoyaNayA bAvIsa, aMsA suvisAla vikhaMbho // 76 // 454838 / artha-suvizAla indrakakA vistAra cAra lAkha cauvana hajAra ATha sau ar3atIsa yojana aura bAIsa bhAga ( 4548383 yo0 ) pramANa hai / / 76 / / sattari-juva-adva-sayA, lesIvi-sahassa joyaNa-ti-lakyA / tIsa - kalAzro sumaNasa - NAmassa havevi visthAro // 77 // ___383870 / / prarya-sumanasa nAmaka indrakakA vistAra tIna lAkha terAsI hajAra ATha sau sattara yojana aura tIsa kalA ( 3838704 yo0) pramANa hai / / 77 / / 1.6.ba.ka. ja.Tha, paadyo|
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ gANA: 7.--.1 amo mahAhiyAro [ 459 bArasa-sahassa Nava-saya, ti-uttarA joyarapANi tiya-lakkhA / satta * kalAo vAso, somaraNase iMvae bhaNivo // 7 // 312903 / / prarSa-saumanasa indrakakA vistAra tIna lAkha bAraha hajAra nau sau sIna yojana aura sAta kalA ( 3129033 yojana) pramANa kahA gayA hai / / 78 / / paNatIsuttara-Naya-saya, igivAla-sahassa joyaNa-du-lakkhA / paNNarasa - kalA saMvaM, pauvikara - Idae kahido // 7 // 241935 / / artha-prItikara indrakakA vistAra do lAkha ikatAlIsa hajAra nau sau paiMtIsa yojana aura pandraha kalA ( 241935 yo0) pramANa kahA gayA hai / / 79 / / saptari-sahassa Nava-saya, sattaTThI-joyaNANi igi-lkkhaa| tevIsaMsA vAso, prAimace iMdae hodI // 0 // 170967 / / artha-Aditya indrakakA vistAra eka lAkha sattara hajAra nau sau sar3asaTha yojana aura teIsa kalA ( 1709671 yojana ) pramANa hai / / 8 / / ekkaM joyaNa - lakkha, vAso samvasiddhi-NAmassa / evaM sesaTThINaM, vAso siTTho sisUNa boha // 1 // 100000 / 63 / prayaM-sarvArtha siddhi nAmaka indrakakA vistAra eka lAkha ( 100000 ) yojana pramANa hai| isaprakAra tiresaTha (63) indrakoMkA vistAra ziSyoMke bodhanArtha kahA gayA hai / / 1 / / samasta indraka vimAnoMkA ekatrita vistAra isa prakAra hai [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo nandana zAkira kaJcana 460 tiloyapaNapatI [ gAthA : 81 indraka vimAnoMkA vistAra | indrako ke indraka vimAnoMkA. / indrakoM ke | indraka vimAnoMkA indra koMke indraka vimAnoM nAma / vistAra | | nAma | vistAra | nAma | kA vistAra Rtu |4500000 yo0/22. hAridra 300967731yo 43.| brahmahRdaya 15193543 // vimala 426- 3226 pama 885063 | 44. lAntava 1448387 candra | 435806411.24.| lohita 28677413 145. mahAzukra |137741941 valgu | 42870963.25 | vajra 27967746 .. |46. | sahasrAra |130645133 vIra 42161293/26. nandyA. 272580635, prAnata 123548334 aruNa | 4145161427. prabhaGkara 2654338, prANata 1164516 4074 19313|28|| pRSThaka 258387011 puSpaka 10935481 nalina | 400322517.0 29.gaja 25129034, 10225801 | 39322588 | 30. mitra 244193535. AraNa |6516123 rohita | 386129036. | 31./ prama 237066733 caJcat | 37903223. 32. | aJjana 2300000 yo0 53. | sudarzana 180667713 marut | 3719354 | 33. vanamAla 2229032 | 54. amogha 17387061 RddhIza | 36483871, 34.| nAga 2158064 55.| suprabuddha 66774135 | 357741933,35. garuDa 2087066.56. | yazodhara |5967741] lAMgala 201612944 57. | subhadra 5258061 rucira | 343548336, 37. balabhadra 19451612 | suvizAla |454835 // | 336451638..| 38. cakra 1874163 59. sumanas 383870 // sphaTika | 329354811.36 | ariSTa 180322535, ariSTa 180322531,60. saumanas 312903 tapanIya | 32225803/40 | surasamiti1732258361.| prItiGkara 24193515 megha |31516123/41] brahma 166126036.62. | Aditya |17096713 | 21. abhra |30806456, 42.| brahmottara 1590322,63 sarvArthasiddhiA100000 yo0 pracyuta . vaiDUrya , rucaka
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA | 82-86 ] ama mahAhiyAro Rtu indrAdike zrIbaddha vimAnoMke nAma evaM unakA vinyAsa krama vANa iMbayANaM, causu disAsu pi sehi-baddhAriMga / cAri va vidisAsu, hovi pahaNNaya-vimaraNAzro || 82 // artha - saba indraka vimAnoMkI cAroM dizAoM meM zra eNIbaddha aura cAroM ho vidizAoM meM prakIrNaka vimAna hote haiM ||2|| uDu-NAme pattekkaM, seDhi gavA cau - disAsu bAsaTThI / ekSA sese, paDidisamAicca' pariyaMtaM // 83 // artha - Rtu nAmaka vimAnakI cAroM dizAoM meM se pratyeka dizA meM bAsaTha zra eNIbaddha haiM / isake zrAge Aditya indraka paryanta zeSa indrakoM kI pratyeka dizA meM eka-eka kama hotA gayA hai || 83 || jar3a-gAme sedigaNa, ekSaka-visAe hodi tesaTThI / ekke kUNA sese, jAya ya savvasiddhi tti // 84 // ( pAThAntaram ) artha - Rtu nAmaka indraka bimAnake prAzrita eka-eka dizA meM tiresaTha zreNIbaddha vimAna haiM / isake zrAge sarvArthasiddhi paryanta zeSa vimAnoM meM eka-eka kama hotA gayA hai ||64 || ( pAThAntara ) bAsaTThI seDhigayA, pabhAsivA sayya vi cauddisameva kevalaM jehi tAna jabase / seThi baddhAya // 65 // artha - jina AcAryAne ( Rtu vimAnake zrAzrita pratyeka dizA meM ) bAsaTha zra eNIbaddha vimAnoMkA nirUpaNa kiyA hai unake upadezAnusAra sarvArthasiddhi vimAnake prAzrita bhI cAroM dizAoM meM eka-eka zra eNIbaddha vimAna hai ||5|| paDhamaMbaya-pahUdIdo, pIdikara NAma iMdayaM jAva / tesu casu bisAlu seThi gANaM ime NAmA // 86 // , 1. da. ba. ja. Tha mAiccassa / [ 461 - L - artha - prathama indrakase lekara prItiGkara nAmaka ( 61 veM ) indraka paryanta cAroM dizAoM meM unake Azrita rahanevAle zra eNIbaddha vimAnoMke nAma ye hai / / 86 / /
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 ] tiloya paNNattI upa-uDumajjhima- uDu - Avattaya uDDu - visiSTu- rAmahi / iM vayassa eve, puNvAdi - pavAhiNA' hovi // 87 // 4 uDDa artha -- Rtuprabha, Rtumadhyama, Rtu Avarta aura Rtu - viziSTa, ye cAra zreNIbaddha vimAna Rtu indraka ke samIpa pUrvAdika dizAoM meM pradakSiNa- kramase haiM ||27|| vimalapa - vimala majjhima, vimalAvattaM khu vimala - NAmammi / vimala - visiTTho turimo, puNvAdi padAhiNA hodi // 86 // [ gAthA : 87-13 artha - vimalaprabha, vimalamadhyama, vimalAvarta aura caturtha vimalaviziSTa, ye cAra zreNIbaddha vimAna vimala nAmaka ( dUsare ) indrakake Azrita pUrvAdika pradakSiNa- krama se haiM ||8|| * evaM caMdAdoNaM, Niya- Niya-raNAmANi seDhibaddha su / paDhamesu paha- majjhima - zrAvatta-bisi-juttAni // 86 // artha- isIprakAra candrAdika indrakoMke Azrita rahanevAle prathama zreNIbaddha vimAnoMke nAma prabha, madhyama, Avarta aura viziSTa ina padoMse yukta apane-apane nAmoMke anusAra hI haiM |189|| uDu idaya puvvAdI, seDigayA je havaMti bAsako 1 tANa bidiyAvI, ekka-bisAe bhaNAmo gAmAI // 60 // artha - Rtu indrakakI pUrvAdika dizAoMmeM jo bAsaTha zra eNIbaddha haiM unake dvitIyAdikoM ke eka dizA ke nAma kahate haiM ||20|| saMThiyAmA sirivaccha vaTTa-nAmA ya kusuma- jAvANi / chataMjaNa - kalasA * basaha- sIha- sura-asura-maNaharayA / / 1 / / 13 / bhadda savvadobhadda, divasottiya digu vaDDamaraNa-murajaM, "abbhaya 9 / 1-2. da. ba. ka. ja. u. pacAhiye / klaas| 5. va. va. ka. . Tha prabha / - disAbhighAraNaM ca / iSo mahivo ya // 62 // taha ya uvaDhaM kamalaM, kokaNadaM cakka muppalaM kumudaM / puMDariya-somayAriMga, timisaMka saraMta pAsaM ca // 63 // 12 / 3. va ba. ka. ja Tha caudAdIraNaM / 4. va. va. ka. ja. Tha.
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 94 - 97 ] ma mahAhiyA gagaNaM sujjaM somaM kaMcana-Navatta-vaMdanA amalaM / vimalaM gaMdaNa - somaNasa - sAyarA uviya samudiyA nAmA // 64 // 13 / dhammavaraM vesaNaM, kaNNaM kaNayaM NAmeNa loyakaMsaM gaMdIsarayaM 5 / zramavabhAsaM taheba siddha taM / igisaTThI seDhi baddhANi // 66 // 6 / alakaMtaM rohidayaM kuMDala somA evaM tahA ya mUdahidaM / amoghapAsaM ca // 65 // kalaza 5, artha- saMsthita nAmaka 1, zrIvatsa 2 vRtta 3, kusuma 4, cApa 5, chatra 6, aJjana 7, vRSabha, siMha 10, sura 11, asura 12, manohara 13, bhadra 14, sarvatobhadra 15, diksvastika 16, aMdiza 17, digu 18 vardhamAna 16, muraja 20, abhayendra 21, mAhendra 220 upArdha 23, kamala 24, kokanada 25, cakra 26, utpala 27, kumuda 28, puNDarIka 29, somaka 30, timisrA 31, aMka 32, svarAnta 33, pAsa 34, gagana 35, sUrya 36, soma 37, kaMcana 38, nakSatra 39, candana 40, amala 41 vimala 42, nandana 43, saumanasa 44, sAgara 45, udita 46, samudita 47, dharmabara 48, vaizravaNa 49. karNa 50. kanaka 51 tathA bhUtahita 52, lokakAnta 53, saraya 54, pramoghasparza 55, jalakAnta 56, rohitaka 57, amitabhAsa 58 tathA siddhAnta 56, kuNDala 60 aura saumya 61 isaprakAra ( Rtu indrakakI pUrva dizA sambandhI ) ye ikasaTha zra eNIbaddha vimAna haiM / / 91-96 // Rtu indraka sambandhI zra eNIbaddha vimAnoMke nAma purimAvalI-pavaNNiva saMThiya-pahuvIsa tesu pattekkaM / riNaya NAmesu majjhima- zrAvatta-visi zrAi joena ||17|| - ( 463 artha - pUrvaM paMkti meM variMgata una saMsthita Adi zraNIbaddha vimAnoM meM se pratyeka ke apane-apane nAmameM madhyama, zrAvarta aura viziSTa Adi jor3anA cAhie / / 97 / / vizeSAyeM - Rtu indraka vimAna madhyameM hai| isakI pUrvAdi dizAoM meM 62 - 62 zraNIbaddha vimAna haiN| jinake kramazaH nAma isaprakAra haiM [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 ] zra eNIbaddha vimAnoMkI krama saMkhyA 1 2 3 5 6 8 9 pUrva dizA meM Rtuprabha saMsthitaprabha zrIvatsaprabha vRttaprabha kusumaprabha cApaprabha chatraprabha aMjana prabha kalazaprabha vRSabhaprabha tiloyapaNNattI Rtu indraka vimAna kI pazcima meM dakSiNa meM Rtumadhyama saMsthitamadhyama zrIvatsa madhyama vRtamadhyama kusuma madhyama cApamadhyama chatramadhyama aMjanamadhyama kalazamadhyama vRSabhamadhyama 1 Rtu zrAvarta saMsthitAvarta zrIvatsAvarta vRttAvarta kusumAvataM cApAvarta chatrAvarta aMjanAvarta kalazAvarta vRSabhAvarta - [ gAthA : 68-66 uttara meM RtuviziSTa saMsthitaviziSTa zrIvatsa viziSTa vRttaviziSTa kusumaviziSTa cApaviziSTa pratyeka indraka sambandhI zrIbaddha vimAnoMke nAma evaM causu bisAsu NAmesu dakkhiNAviya disAsu / sedvigadANaM lAmA, paurdikara idayaM jAya // 68 // artha - isaprakAra dakSiNAdika cAroM dizAoMoM meM prItikara nAmaka ( 61 veM ) indraka paryanta zrIbaddha vimAnoMke nAma haiM / 986 // noTa:- isI adhikAra kI gAthA = draSTavya hai / chatra viziSTa aMjanaviziSTa kalazaviziSTa vRSabha viziSTa ityAdi icaca iMdayasta, pubdAdisu lachi lacchimAlikhiyA / baharA - vaharAvaNiyA, cattAro vara vimANANi // 66 // M artha- Aditya indrakakI pUrvAdika dizAoM meM lakSmI, lakSmImAlinI, vastra aura vaStrAvani, ye cAra uttama vimAna haiM / / 96 / /
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA / 100-105 ] aTTama mahAhiyAro vijayaMta vaijayaMtaM, jayaMtamaparAjidaM ca catAro / puSvAdi vimANANi, 'ThivANi sambadusiddhissa // 100 // - artha - vijayanta, vaijayanta, jayanta aura graparAjita, ye cAra vimAna sarvArthasiddhiko pUrvAdika dizAoM meM sthita haiM / / 100 / / zreNIbaddha vimAnoM kI pravasthiti uDu-seDhIbaddhaddha N, sayaMbhuramaNaMbu - rAsi paridhi gavaM / sesA illesu, tisu dIvesu tisuM samuddesu 101 // 24 / 15 / 6 / 4 / 2 / 1 / 1 / artha - Rtu indrakake ardha zra eNIbaddha svayambhUramaNa samudrake praNidhi bhAga meM sthita haiN| zeSa sented vimAna Adike prarthAt svayambhUramaNa samudra se pUrva ke tIna dvIpa aura tIna samudroMpara sthita haiM / / 101 / / seThibaddhANaM / evaM micidaMtaM, viSNAso hobi kamaso illesu tisu dIvesu ti jalahIsu // 102 // 1 * artha- - isaprakAra mitra indraka paryanta zra eNIbaddhoM kA vinyAsa kramazaH Adike tIna dvIpoM aura tIna samudroMke Upara hai / / 102 / / pabha- patthalAvi-parado, jAya sahassAra- patthalaMtoti / brAila - tiNi dIve, doNNi-samummi sesAzrI // 103 // artha-prabha prastArase jAge sahasrAra prastAra paryanta zeSa, Adike tIna dvIpoM aura do samudroM para sthita haiM / / 103 // taso prANada-pahUdI, jAva zramogho tti seviddhANaM / dilla- doNi dIye, doNi samuddammi sesAo // 104 // / [ 465 - - isake Age banata paTalase lekara amogha paTala paryanta zeSa zreNIbaddhoMkA vinyAsa prAdike do dvIpoM aura do samudroMke Upara hai / / 104 / / taha suppabuddha - pahUdI, jAva ya suvisAlao si seDhigA / Avilla ekka dIve, doNNi samuddammi sesAzrI // 105 // - 1. da. va. ka. ja. u. divANa / 2. da. sesu ba. ka. ja Tha sesaM / "
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 ] tilosapaNNattI [ gAthA : 106 artha-tathA suprabuddha paTalase lekara suvizAla paTala paryanta zeSa zreNIbaddha, Adike eka dvIpa aura do samudroMke Upara sthita haiM / / 10 / / sumArAsa somaNasAe, pAillaya-ekka-dIva-uhimmi / pIvikarAe divaM Aicce carima - dovammi // 106 / / arya-sumanasa aura saumanasa paTalake zreNIbaddha vimAna Adike eka dvIpa tathA eka samudra ke Upara sthita haiM / isIprakAra didhya prItiGkara paTalake bhI zreNIbaddhoMkA vinyAsa samajhanA caahie| antima prAditya paTalake zreNIbaddha dvIpake Upara sthita haiM / / 106 / / vizeSArtha :-Rtu indraka sambandhI 62 zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsasvayambhUramaNa samudrake Upara-Rtuprabhase saumaka paryanta 31 zreNIbaddha vimAna sthita haiN| svayambhUramaraNadIpake Upara--timisrAse sAgara paryanta 15 vimAna / ahannivara samudraka Upara- udisate lokazAlA taka 8 vimAna / ahIndravara dvIpake Upara--sarayase rohitaka paryanta 4 vimAna / devavara samudrake Upara-amitabhAsa maura siddhAnta 2 vimAna / devavara dvopake Upara--kuNDala nAmaka 1 vimAna aura yakSavara samudrake Upara-saumya nAmaka ( 62 ) 1 vimAna hai / vimala indrakase mitra indraka paryantake 29 indraka vimAnoMse sambandhita sarva zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsa kramazaH yakSavara dvIpa, bhUtavara samudra, bhUtavara dvIpa, nAgavara samudra, nAgavara dvIpa aura vaiDUryabara samudra, ina tIna dvIpoM aura tIna samudroMke Upara hai| prabha indrakase sahasrAra indraka paryazake 16 indraka vimAnoMse sambandhita sarva zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsa kramazaH vaiDUryavara dvIpa, vajravara samudra, vajravara dvIpa, kAJcanavara samudra aura kAJcanavara dvIpa, ina tIna dvIpoM aura do samudroMke Upara hai| Anata indrakase amogha indraka paryantake 8 indraka vimAnoMse sambandhita sarva zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsa kramazaH rUpyavara samudra, rUpyavara dvIpa, hiMgulabara-samudra aura hiMgulakara dIpa, ina do samudroM aura do dvIpoMke Upara hai / suprabuddha indrakase suvizAla indraka paryanta 4 indraka sambandhita zreNIbaddha vimAnoM kA vinyAsa kramazaH aJjanavara samudra, aJjanavara dvIpa aura zyAmavara samudra, ina do samudroM aura eka dvIpa para haiN| sumanasa aura saumanasa ina 2 indraka sambandhI zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsa kramazaH zyAmavara dvIpa aura sindUravara samudrake Upara hai|
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 107-110 ] aTThamo mahAhiyAro [ 467 prItiGkara ika sambandhI akhabira vimAnoM kA vinyAsa sindUravara dvIpa aura harisindUra samRbake Upara hai| 62 veM Aditya intraka sambandhI zreNIbaddha vimAnoMkA vinyAsa harisindUra dvIpa para hai / zreNIbaddha vimAnoMke tiryag antarAla aura vistArakA pramANahodi 'prasaMkhejjANi, ekANaM joyaNANi viccAlaM / tirieNaM savvANaM, tettiyameta ca vitthAraM // 107 // artha-ina saba vimAnoMkA tirya garUpase asaMkhyAta yojanapramANa antarAla hai aura inakA vistAra bho itanA ( asaMkhyAta yojana pramANa ) hI hai // 107 / / zeSa dvIpa-samudroMpara zreNIbaddhoMke vinyAsakA niyamaevaM 'caDambihesu, seDhobamANa hodi utta - kme| pravasesa - boSa - uvahIsu esthi seDhINa viNNAso // 10 // artha-isaprakAra ukta kramase zreNIbaddhoMkA vinyAsa 'caturvidha ( caturdig ) rUpameM (1) hai / avazeSa dvIpa-samudroMmeM zreNIbatoMkA vinyAsa nahIM hai / / 108 vizeSArtha-prathama Rtu indrakase prAditya paryanta 62 indraka sambandhI sarva zreNIbaddha vimAnoM kA vinyAsa antima svayambhUramaNa samudrase prArambha hokara pUrvake harisindUra dvIpa paryanta arthAt 15 samudra aura 14 dvIpoM ( 29 dvIpa-samudroM ) ke Upara cAroM dizAoM meM hai| zreNIbaddha vimAnoMkI AkRti prAdiseDhIbaddha samve, samavaTTA viviha-divya-rayaNamayA / ullasiva-dhaya-bavAyA, NiruvamarUvA virAjaMti // 106 / / artha-sarva zreNIbaddha vimAna samAna gola, vividha divya ratnoMse nirmita, vajA-patAkAroM se ullasita aura anupama rUpase yukta hote hue zobhita haiM / / 109 / / prakIrNaka vimAnoMkA avasthAna AdievANaM viccAle, pinnnn-kusmovyaar-sNtthaannaa'| hodi paDaNNaya-NAmA, rayaNamayA vivise vara-vimANA // 110 / / 1. va. ba. ka. ja. Tha, asaMkhejANaM / 2. ya, pvidesu| 3. artha spaSTa nahIM humA / 4. 5. va. ka. ja... vimANANi /
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 111-114 - inake ( zra eNIbaddhoMke ) antarAla meM vidizAoM meM prakIrNaka arthAt bikhare hue puSpoMke sadRza sthita, ratnamaya, prakIrNaka nAmaka uttama vimAna haiM / / 110 / / 468 ] saMkhejjAsaMkhejjaM sahava- joyaraNa-pamAraNa- vikkhaMbho / savye paNNayANaM, viccAlaM tettiyaM tesu // 111 // artha- saba prakIrNakoM kA vistAra saMkhyAta evaM asaMkhyAta yojana pramANa hai aura itanA hI unameM antarAla bhI hai / / 111 / / tica?.... iMvaya-seDhIbaddha ikhayANaM pi vara vimANA / ubarima-taleSu rammA, ekkekkA hodi taDa-vedI // 112 // artha - indraka, zra eNIbaddha aura prakIrNaka, ina uttama vimAnoMke uparima evaM tala bhAgoM meM eka-eka ramaNIya taTa-vedI hai / / 112 / / cariyaTTAliya- cArU, bara- gouravAra - toraNAbharaNA / dhanvaMta - dhaya-dhavAyA, chariya visesakara havA // 113 // viNNAso samato // 2 // - - artha - yaha vedI mArgoM evaM aTTAlikA bhoMse sundara, uttama gopuradvAroM tathA toraNoMse suzobhita, phaharAtI huI dhvajA - patAkAoMse yukta aura zrAzvarya vizeSako karanevAle rUpase saMyukta hai / / 193 / / vinyAsa samApta huA ||2|| kalpa aura kalpAtItakA vibhAga kappA kappAdIyA, ivi duvihA hovi jAka- paTalA te bAvaNNa kavya - paDalA, kappAtIdA ya ekkarasaM // 114 // 52 / 11 / ayaM svarga meM kalpa aura kalpAtItake bhedase paTala do prakArake haiN| inameM se bAyana kalpa paTala aura gyAraha kalpAtIta ( kula 52 + 11 = 63 ) paTala haiM / / 114 / / 1. da. ba. ka. ja. Tha. vimANANi / 2. da. ba. ka. ja. u. hoMti / 3. 5. ba. daya /
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 115-119 ] aTThamo mahAhiyAro [ 469 bArasa kappA keI, keI solasa dadati paairiyaa| tivihANi bhAsidANi, kalpAtIvANi paDalANi // 115 // pra--koI AcArya kalpoMko saMkhyA bAraha aura koI solaha batalAte haiM / kalpAtIta paTala tIna prakArase kahe gaye haiM // 11 // heTrima majjhe urvAra, pattakka tANa hoti cattAri / evaM bArasa - kappA, solasa uDaDaGamaTTa jagalANi // 116 // artha-jo ( AcArya ) bAraha kalpa svIkAra karate haiM unake matAnusAra adhobhAga, madhyabhAga aura uparima bhAgameMse pratyekameM cAra-cAra kalpa haiM / isaprakAra saba bAraha kalpa hote haiM / solaha kalpoMkI mAnyatAnusAra Upara-Upara ATha yugaloMmeM solaha kalpa haiM / / 116 // gevenjamaNahisayaM, aNattaraM iya havaMti tiviyappA / kappAtIvA paDalA, gevenjaM gava - vihaM tesu||117|| prarya-aveyaka, anudiza aura anusara, isaprakAra kalpAtIta paTala tIna prakArake haiN| inameMse aMveyaka paTala nau prakArake haiM / / 11 / / kalpa aura kalpAtota vimAnoMkA avasthAnameru-salAdo uri, divaDha-rajjae prAvima jugalaM / taso havedi biviyaM, tettiyametAe rajae // 11 // taco chajjugalANi, pattekka bhaddha - addha - rajjUe / evaM kappA kamaso, kappAtIdA ya UNa * rajjUe // 116 / / 2312 12/22 2|5|| evaM bheda-parUvaNA samattA / / 3 / / marya-merutalase Upara Der3ha rAjUmeM prathama yugala aura isake Age itane hI rAjU meM arthAt Der3ha rAjUmeM dvitIya yugala hai / isake Age chaha yugaloMmeMse pratyeka prardha-ardha rAjUmeM hai| isaprakAra kalpoMkI sthiti batalAI gaI hai / kalpAtIta vimAna Una arthAt kucha kama eka rAjUmeM haiM // 118-119 / / isaprakAra bheda-prarUpaNA samApta huI / / 3 / /
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 ] tiloyapaNNattI bAraha kalpa evaM kalpAtIta vimAnoMke nAma sohammIsANa saNakkumAra- mAhiva banha saMtavayA / mahasukka sahassArA, prANada-vadaya-kAraNakA 110 evaM bArasa kappA, kampAtIdesu ragava ya gevejjA / heTTima - heDima NAmI, heDima-majbhilla hedvimovarimo // 121 // mahima-NAma, majjhima-majjhima ya majjhimorimo / uvarima- heDima NAmI, uvarima-majjhima ya uvarimoSarimo // 122 // artha - saudharma, IzAna, sAnatkumAra mAhendra, brahma, lAntava, mahAzukra, sahasrAra mAnata, prANata, AraNa aura pracyuta, isaprakAra ye bAraha kalpa haiM / kalpAtItoM meM avastana - adhastana, adhastanamadhyama, aghastana- uparima, madhyama prastana, madhyama- madhyama, madhyama-uparima, uparima-adhastana, uparimamadhyama aura uparima- uparima, ye nau graiveyaka vimAna haiM / / 120-122 / / Aditya indraka zra eNIbaddha aura prakIrNakoM ke nAma prAicca - iMdayassa ya, puSNAvisu lacchi lachimAliNiyA / baharo baharovaNiyA, ghasAro vara aNNa disA vivisAsu, somakkhaM pasihaM paiNNayANi ya, cattAro - sphaTika * somalava aMkAI / tassa NAdavvA / / 124 / / artha - zrAditya ( 62 veM ) indraka vimAnakI pUrvAdika dizAbhoM meM lakSmI, lakSmImAlinI, vajra aura vairocinI, ye cAra uttama zreNIbaddha vimAna tathA anya dizA - vidizAoM meM somArya, somarUpa, aMka aura sphaTika, ye cAra usake prakIrNaka vimAna jAnane cAhie / / 123-124 // saumArya (Aditya (vimAna lakSmI soma [ gAthA : 120-124 lakSmI W vimAriNa / / 123 //
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 125aTThamo mahAhiyAro [ 471 sarvArtha siddhi indrakake zreNIbaddha vimAnoMke nAmavijayaMta - vaijayaMta, jayaMta-aparAjivaM bimANANi / sacaTTha-siddhi-NAmA, puvAvara-dakkhiNuttara-disAsaM // 125 // artha-sarvArthasiddhi nAmaka intrakakI pUrva, pazcima, dakSiNa aura uttara dizA meM vijayanta, vaijayanta, jayanta aura aparAjita nAmaka vimAna haiM / / 125 // sabaha-siddhi-NAme, puzvAri-padAhiNeraNa vijyaadii| te hoti vara - vimANA, evaM keI parUveti // 126 // pAThAntaram / prapaMsarvArthasiddhi nAmaka indrakako pUrvAdi dizAoMmeM pradakSiNa rUpa ve vijayAdika uttama vimAna haiM / koI prAcArya isaprakAra bhI prarUpaNa karate haiM // 126 // pAThAntara / sohammo IsANo, saNayakumAro saheva mAhiyo / bamho bamhuttarayaM, laMtava-kApiTTa - sukka - mahasukkA // 127 // sadara-sahassArANava-pANava-pAraNaya'-accudA nnaamaa| iya solasa kappANi, maNNate kei AiriyA // 128 / / pAThAntaram / evaM gAma-parUvaNA samattA // 4 // artha-saudharma, IzAna, sAnatkumAra, mAhendra, brahma, brahmottara, lAntava, kApiSTa, zukra, mahA. zukra, zatAra, sahasrAra, Anata, prANala, AraNa aura acyuta nAmaka ye solaha kalpa haiN| koI AcArya aisA bhI mAnate haiM / / 127-128 / / isaprakAra nAma prarUpaNA samApta huI // 4 // kalpa evaM kalpAtIta vimAnoMkI sthiti aura unakI sImAkA nirdeza kaNayaddi-cUla-uri, kiMcUNA-vivaDDha-rajju-bahalammi / sohammIsAraNakkhaM, kappa - dugaM hodi ramaNijjaM // 126 / / 1. da, ba, ka. ja. Tha. AraNayA / 2.6. ba. ka. ja. Tha. 143 /
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 130-135 parSa-kanakAdri ( meru ) parvatakI cUlikAke Upara kucha kama Der3ha rAjUke bAlyameM ramaNIya saudharma-IzAna nAmaka kalpa-yugala hai // 126 // UNassa ya parimANaM, cAla-judaM joyaNANi igi-lakkhaM / uttarakuru - maNuvANaM, bAlaggeNAdirittamaM / / 130 // arya-- isa kucha kamakA pramANa uttarakuruke manuSyoM ke bAlAgnase adhika eka lAkha cAlIsa (100040) yojana hai // 130 / / sohammIsANANaM, camidaya - kedudaMDa - sihraado| uDDU asaMkha-koDI-joyaNa-virahiba-divaDa-rajjUe // 131 // ciTThadi kappa-jugalaM, NAmehi saNapakumAra-mAhiyA / taccarimivaya - kedaNa - baMDAi asaMkha - joyaNUNeraNaM / / 132 // rae aNaM, kappo ceTTIvi tattha bamhaklo / tammette pattekka, laMtadha - mahasukkayA' sahassAro // 133 // ANava-pANada-prAraNa-pracchua-kappA havaMti uvaruvAra / tatto prasaMkha - joyaNa - koDImo uvari aMtaridA // 134 / / kappAtIdA par3alA, ekkarasA hoMti UNa - rajjUe / paDhamAe aMtarAdo, uvaruri hoti adhiyAno // 13 // partha-saudharma-IzAna sambandhI mantima indrakake dhvaja-daNDake zikharase Upara asaMkhyAta karor3a yojanoMse rahita Dar3ha ( 16) rAjUmeM sanatkumAra-mAhendra nAmaka kalpa-yugala sthita hai| isake antima indraka sambandhI dhvaja-daNDake Upara asaMkhyAta yojanoMse kama ardharAjUmeM brahma nAmaka kalpa sthita hai| isake Age itane mAtra arthAt ardha-ardha rAjUmeM Upara-Upara lAntaya, mahAzukra, sahasrAra, Anata-prANata aura AraNa-acyuta kalpoMmeMse pratyeka hai / isake Age asaMkhyAta-karor3a yojanoMke antarase Upara kucha kama eka rAjameM zeSa gyAraha kalpAtIta paTala haiM / inameM prathamake antarase Upara-UparakA antara adhika hai / / 131-135 / / [ citra agale pRSTha para dekhie ] 1. da.ma.ka.ja.Tha.sukkaya /
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 135] maTThamo mahAhiyAro [ 473 ciTha.anujara st |TITA nAyaka philma mAraNa prANata Anana -zana - - sanAlI meM Upara kI ora se dekhane para HTRA mi.kama + ----- -- - -2zata
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 136-139 kappANaM somAno, Niya-Niya carimiMdayANa dhaya-vaMDA / kicUNaya * loyaMto, kappAtIdANa avasAraNaM // 136 // evaM sImA-parUvaNA samattA // 5 // prapaM-kalpoMkI somAeM apane-apane antima indrakoMke dhvaja-daNDa haiM aura kucha kama lokakA anta kalpAtItoMkA anta hai / / 136 / / ukA hojAtI para: sapta huI // 5 // saudharma Adi kalpoMke prAzrita zreNIbaddha evaM prakIrNaka vimAnoMkA nirdeza uDa-pahuvi-ekkatIsaM, evesu puSya-avara-dakSiNado / seDhIbaddhA gairadi-pragala-disA-Thiva - pahaNNA ya // 137 // sohammakappa-NAmA, tesu uttara - visAe seddhigyaa| maru - IsAraNa - visa-diva - paNNayA hoMti IsANe // 13 // artha-Rtu Adi ikatIsa indraka evaM unameM pUrva, pazcima aura dakSiNake zreNIbaddha; tayA naiRtya evaM prAgneya dizAmeM sthita prakIrNaka, inhIMkA nAma sodharmakalpa hai| uparyukta ( una ) vimAnoM kI uttara dizAmeM sthita zreNIbaddha aura vAyavya evaM IzAna dizAmeM sthita prakIrNaka, ye IzAna kalpameM haiM / / 137-130 // kalpa ... . Noo60 1000530000 2009 kama maMjaNa-pahuvI satta ya, edesi puthva-pravara-varikhaNado / seDhIbaddhA pairadi - aNala'-visa - dviva-paiNNA ya // 13 // 1, i.sa. . ja. u. aNila /
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 140-146 ] amo mahAhiyAro NAme saNakumAro, tesu uttara bisAe seDhigayA / pavaNIsANe' saMThiya paiNNayA hoMti mAhiM // 140 // artha - aJjana Adi sAta indraka evaM unake pUrva, dakSiNa aura pazcimake zra eNIbaddha tathA naiRtya evaM prAgneya dizAmeM sthita prakIrNaka, inakA nAma sanatkumAra kalpa hai| inhIMkI uttara dizA meM sthita zra eNIbaddha aura pavana evaM IzAna dizA meM sthita prakIrNaka, ye mAhendra kalpameM haiM / / 139-140 / / riTThAdI cattAro, evANaM ca visAsu seDhigayA / vidisA paiNNayANi, te kappA bramha NAme // 141 // - a-ariSTAdika cAra indrakoM tathA inakI cAroM dizAoMke zrareNIbaddha aura vidizAoM ke prakIrNakakA nAma brahma rUpa hai / / 141 / / pAI | bamhahivayAdivartha evANaM ca visAsu seTigayA / vidisA pahaNNayAI, NAmeNaM laMtavo kappo // 142 // - * ma - brahmahRdayAdika do indrakoM aura inakI cAroM dizAoM meM sthita zreNIbaddha tathA vidizAoMke prakIrNakoMkA nAma lAntava kalpa hai / / 142 / / shrihar nAma mahAzukra karUpa hai || 143 || mahasukka -iMdao taha, edassa ya caDa-bisAlu seDigayA / vivisA paiNNayAI, kappo mahasukka - jAmegaM // 143 // - - artha - mahAzuka indraka tathA isako cAroM dizAoM meM sthita zreNIbaddha aura vidizAoM ke ma iMvaya sahastayArI, ekssa caca vivisA paddaNNayAI, hodi disAsu seDigayA / sahassAra NAmeNaM // 144 // [ 475 artha - sahasrAra indraka aura usakI dhAroM dizAoM meM sthita zreNIbaddha evaM vidizAoM ke prakIrNakoM kA nAma sahasrAra kalpa hai / / 144 / - zrANa- pahUdI chakkaM evassa ya puNya avara- vakkhiNado / seDhIbaddhA Nairadi - aNala-bisa dviva pahaNNAmi // 145 // - * zrANada- AraNa NAmA, do kappA hoMti pANavaccuvayA / uttara- disa-seDhigayA, samIraNIsAga disa-paiSNA ya // 146 // 1 1. . . pavaNI mANaM sahida, ka. ja. u. paNayasAdi 2. da. va. painNamA, ja. Tha 3 da.va. ka. Da. 3. arigala /
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNAtI thA: 147-150 artha-pAnata Adi chaha indrakoM aura inakI pUrva, pazcima evaM dakSiNa dizAmeM sthita zreNIbaddha tathA naiRtya evaM Agneya dizAmeM sthita prakIrNakoMkA nAma prAnata aura prAraNa do kalparUpa hai| inhIM indrakoMkI uttara dizAmeM sthita zreNIbaddha tathA vAyavya evaM IzAna dizAke prakIrNakoMkA nAma prANata aura acyuta kalpa hai / / 145-146 / / heDima-heTThima-pamuhe, ekkevaka sudaMsaNAmo paDalAriNa / hoMti hai evaM kamaso, kappAtIdA ThivA samve / / 147 // martha-adhastana-adhastana prAdi eka-ekameM sudarzanAdika paTala haiN| isaprakAra kramazaH saba kalpAtIta sthita haiM / / 147 / / je solasa kapyANi, keI icchati tANa uvaese / amhAdi * cau - dugesu, sohamma-durga va 'vimmedo // 14 // pAThAntaram / martha-jo koI prAcArya solaha kalpa mAnate haiM, unake upadezAnusAra brahmAdika cAra yugaloM meM saudharma-yugalake sadRza dizA-bheda hai // 148 / / paatthaantr| saudharmAdi kalpoMmeM evaM pharupAtItoMmeM sthita samasta vimAnoMko saMkhyAkA nirdeza-- battIsaTTAbosa, bArasa aTuM kamega lakkhANi / sohammAvi caukke, hoMti vimANANi vivihAriNa // 146 // 3200000 / 2800000 / 1200000 / 800000 / marma-saudharmAdi pAra kalpoMmeM tInoM prakArake vimAna kramazaH battIsa lAkha (3200000), paTThAIsalAkha (2800000), bAraha lAkha ( 1200000) aura ATha lAkha (800000) haiM // 146 / / ghau-lakkhANi bamhe, paNNAsa-sahassayANi latathae / cAlIsa - sahassANi, kampe mahasukka - NAmammi // 15 // 400000 / 50000 / 40000 / 1.da.ba. vadi mevo,ka... bahi bhedo|
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 151 - 154 j mahAdiyA [ 477 - indrakAdika tInoM prakAra ke vimAna brahma kalpameM cAra lAkha ( 400000 ), lAntavakalpameM pacAsa hajAra ( 50000 ) aura mahAzuka nAmaka kalpameM cAlIsa hajAra ( 40000 ) haiM / / 150 / / chasseva sahasvANi, hoMti sahassAra- kappa-NAmammi / sasa-sayANi vimANA, kappa- caukkammizraNava- ppa muhe / / 151 / / 6000 700 artha ukta vimAna sahasrAra nAmaka kalpameM chaha hajAra ( 6000 ) aura yAnaMta pramukha cAra kalpoM meM sAta sau ( 700 ) haiM / / 151 / / - gaNa - satta chaNNava cau-zraTu ka kameNa iMdayAvi-tie / parisaMkhA NAdavyA, bAvaNNA kappa - . paDale // 152 // 6496700 / artha--zUnya zUnya, sAta, chaha, nau, cAra aura ATha isa pra kramase arthAt caurAsI lAkha ana hajAra sAta sau ( 8496700 ), yaha bAvana ( 52 ) kalpa- paTaloMmeM indrAdika tIna prakArake vimAnoM kI ( kula ) saMkhyA hai / / 152 // // - ekkArasuttara-savaM, heDima- gevejja-tija vimANANi / makkima - gevejja lie, sattambhahiyaM sayaM hobi // 153 // 111 / 107 / artha - -- pradhastana tIna graiveyakoMke vimAna eka sau gyAraha (111 ) aura madhyama tIna graiveyakoM meM eka sau sAla ( 107 ) vimAna haiM / / 153 / / ekkanbhahiyA gaDabI, ubarima- gevejja-tiya-vibhANANi / - paMca vimArAriMga, aNuddisAguttaresu kamA / / 154 / / 91 / 9 / 5 / artha-uvarima tIna graiveyakoM ke vimAna ikyAnabe ( 11 ) aura anudiza evaM anuttaroMmeM kramazaH nau aura pAMca hI vimAna haiM / / 154 / / - vizeSArtha -- kalpa paTaloM meM sthita indraka, aNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMkI kula saMkhyA 8496700 hai / isameM nava- graMveyakoM ke ( 111 + 107 +91 ) 309 vimAna tathA anudinoMke 9 aura anuttaroMke 5 vimAna aura milA dene para vimAnoMkA kula pramANa 8497023 hotA hai / jisakI tAlikA isaprakAra hai
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 ] tiloyapaNatI [ gApA / 155-157 kramAMka svargoM ke nAma vimAnoM kI saMkhyA kramAMka svargoM ke nAma vimAnoM kA saMsthA saudharma kalpa 3200000 mAnata, prANata / 0 2800000 " AraNa, acyuta adhastana greve. 1200000 " aizAna , sAnatkumAra, mAhendra / brahma , A 0 madhyama 107 400000 lAntava, 50000 hajAra uparima , anudiza anuttara mahAzukra / 40000 sahasrAra , 6000 // yoga = 8467023 saudharmAdhi kalpa sthita zreNIbaddha vimAnoM kI saMkhyA prApta karane hetu mukha evaM gacchakA pramANachAsIvI-adhiya-saya, bAsaTTI sasa-virahidevaka-sayaM / igitIsaM chapauvI, saudI bAhattarI ya aDasaTThI // 15 // ghausaTThI cAlIsa, aDavosaM solasaM ca cau curo| sohammAdI - advasu, prANada - pahudosu ca usu kamA // 15 // heDima-majhima-uvarimagevegjesu praNahisAvi-duge / seDhIvara - pamANa - ppayAsa - NaTuM ime pabhavA // 157 / / 186 / 62 / 93 / 31 / 16 / 10 / 72 / 68 / 64 / 40 / 28 / 16 / 4 / 4 / partha-saudharmAdika pATha, pAnata Adi cAra tathA adhastana, madhyama evaM uparima veyaka aura anudizAdika do meM zreNIbaddhoMkA pramANa lAneke lie kramaza: eka sau chiyAsI, bAsaTha, sAta kama eka sau (93), ikatIsa, chapAnabai, assI, bahattara, ar3asaTha, cauMsaTha, cAlIsa, aTThAIsa, solaha, cAra aura cAra, yaha prabhava ( mukha) kA pramANa hai // 155-157 / /
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 158- 159 ] amo mahAhiyAro sohammAvica unake tiya-ekaka-tithekkayANi riNapa-co / zu caDha ga vANi : - sthAnoM meM gaccha rakhanA cAhie / / 159 / / - 3 / 1 / 3 / 1 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / 4 / zrathaM saudharmAdika cAra kalpoMmeM tIna, eka, tIna aura eka hAni caya hai| zeSa kalpoM meM cAra-cAra rUpa jAnanA cAhie / / 1586 / / igitIsa satta-ca- duga evakevakra-cha-ti-ti-tiya-ekke kA / tANaM kameNa gacchA, bArasa -- NAvadA / / 156 / / - [ 479 31 / 7 / 4 / 2 / 1 / 1 / 6 / 3 / 3 / 3 / 1 / 1 / artha - ikatIsa, sAta, cAra, do, eka, eka, chaha tIna, tIna, tIna, eka aura eka, ina bAraha + ThANesu ThavivaThavA // 156 // vizeSArtha - uparyukta gAthA 156 meM jo gaccha saMkhyA darzAI gaI hai vahI pratyeka yugalake paTaloMkI arthAt indraka vimAnoMkI saMkhyA hai / yathA - saudharma yugala meM 31 indraka, sAnatkumAra yugalameM 7, brahma rUpa meM 4, lAntava kalpameM 2, mahAzuka kalpa meM 1, sahasAra kalpameM 1, AnatAdi cAra kalpoMmeM 6. aghastana tIna graiveyakoMmeM 3, madhyama tIna graiveyakoMmeM 3, uparima tIna graiveyakoM meM 3, no anudizoM meM 1 tathA pA~ca anuttaroMmeM 1 indraka vimAna haiM / apane-apane yugalake gacchakA bhI yahI pramANa hai / somaM kalmeM eka dizA sambandhI theNIbaddhoMkA pramANa 62 hai, inameM se sva-gaccha (31) ghaTA denepara (62 31 ) = 31 zeSa rahe / yahI sAnatkumAra yugalake prathama paTala meM eka dizA sambandhI zreNIbaddhoMkA pramANa hai / isIprakAra pUrva-pUrva yugala ke prathama paTalake eka dizA sambandhI zrIbaddhoM ke pramANameMse apane-apane paTala pramANa gaccha ghaTAnegara utarottara kalpoMke prathama paTalake eka dizA sambandhI zra eNIbaddhoM kA pramANa prApta hotA hai / yathA - sIdharmezAna meM 62, sAnatkumAra mAhendra meM ( 62 - 31 ) : 31, brahmakarUpa meM ( 31 - 7 ) = 24, lAntava kalpameM ( 24 - 4 ) 020. mahAzukrameM (20 - 2 ) = 18, sahasrArameM (18 - -1) - 17, AnasAdi cAra kalpoMmeM ( 17 - 1 ) 16, aghograiveyaka meM ( 16 - 6 ) - 10, madhyama maiveyaka meM ( 10 3) 7, uparima graiveyakameM ( 7 - 3 ) - 4 aura anudizoM meM (4 - 3 ) - 1 zreNIbaddha vimAna eka dizA sambandhI hai / " pUrva pazcima aura dakSiNa, ina tIna dizAoMmeM sthita zreNIbaddha dakSiNendrake aura uttara dizA sthita zreNIbaddha uttarendrake prAdhIna hote haiM ataH uparyukta zreNIbaddha vimAnoMke pramANako
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 160 dakSiNendra apekSA 3 se aura uttarendra apekSA ekase guNA karanepara tathA ahA~ dakSiNendra-utsarendrako kalpanA nahIM hai vahA~ cArase guNA karanepara gAthA 155-157 meM kahe hue Adidhana ( mukha) kA pramANa prApta hotA hai| yahI 3, 1 aura 4 uttaradhana hai| inhIMko hAnicaya bhI kahate haiM ( gAthA 158 ), kyoMki pratyeka paTalameM upayukta kramase hI zreNIbaddha ghaTate haiN| gA0 155 - 157 meM kahe hue mAdidhana ( mukha ) kA pramANa saudharmakalpameM ( 6243- ) 186, IzAnakalpameM (6241-) 62, sAnatkumArameM ( 3143- ) 93, mAhendra meM ( 3141-- ) 31, brahmakalpameM ( 2444.) 96, lAntava kalpameM (2044-) 80, mahAzukrameM ( 1844- ) 72. saha. meM ( 1744% ) 68, pAnatAdi cArameM (16x4- ) 64. adhove0 meM ! 1054= } 40 madhyama paide meM ( 744= ) 28, uparima aveyaka meM ( 444= ) 16 aura nava anudizoMmeM (144-) 4 AdidhanoM (mukhoM ) kA pramANa hai| gAthA 159 meM kahe hue gacchakA pramANa apane-apane paTala (31,7,4, 2, 1, 1,6 // 3, 3 pora 1.) pramANa hotA hai / isaprakAra mAdidhana (hAniSaya ), uttaradhana aura gacchakA jJAna ho jAnepara dakSiNendra aura uttarendra ke zreNIbaddhoMkA sarva-saMkalita dhana prApta karanekI vidhi matAte haiN| saMkalita dhana prApta karanekI vidhigacchaM caeNa guNivaM, duguNiva-muha-bhalikha caya-vihINaM / gacchaddha gappa - have, saMkalivaM etya gAdabvaM // 160 // . . marya-duguNita mukhameM caya jor3akara usameMse caya guNita gaccha ghaTA denepara jo zeSa rahe use gacchake ardhabhAgase guNita karane para jo labdha prApta ho yaha yahA~ saMkalita dhana jAnanA cAhie / / 160 // vizeSArtha-dakSiNendra aura uttarendrake zreNIbaddhoMkA sarva saMkalisa dhana prApta karaneke lie gAthA sUtra isaprakAra hai pratyeka kalpake zreNIbaddha= [ ( mukha x 2 + caya) - ( gaccha x caya)] 4gaccha sabhI kalpAkalpoMke apane-apane zreNIbaddha vimAna isI sUtrAnusAra prApta hoNge|
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ -:-- gAyA : 161-164 ] aTThamo mahAhiyAro [ 481 sabhI kalpAkalpoMke pRthak-pRthak zreNIbaddha aura indraka vimAnoMkA pramANa tevAlIsa-sayANi, igihatari * uttarANi seddigyaa| sohamma - NAma - kappe, igitIsaM iMdayA hoti // 16 // 4371 / 31 / artha-sIdharmanAmaka kalpameM taiMtAlIsa sau ikahattara zreNIbaddha vimAna aura ikatIsa ( 31) indraka vimAna haiM / / 161 / vizeSArtha-uparyukta gAthA-sUtrAnusAra saudharmakalpake zreNIbaddha = [ ( 18642+3)(3143 )]x31-4371 haiM / satAvaNNA coddasa - sayANi seTiMgavANi IsANe / paMca * sayA aDasIvI, seDhigayA satta iMzyA tadie // 12 // 1457 / 588 / 7 / martha-IzAnakarUpameM caudaha sau sattAvana zreNIbaddha haiN| tRtIya ( sAnatkumAra ) kalpameM pA~caso aThAsI zreNIbaddha aura sAta (7) indraka vimAna haiM / / 162 / / vizeSArya-uparyukta 31 indraka vimAnoMke kevala utara dizAgata zreNIbaddha vimAna hI isa kalpake AdhIna haiM, ataeva yahA~ke mukhakA pramANa 62, caya 1 aura gaccha 31 hai / gA0 150 ke sUtrAnusAra IzAnakalpake zreNIbaddha [( 6242+1)-(31 x 1)]x.1= 1457 haiM / sAnatkumArake zreNIbaddha= [( 9342+3)- (743) ] x =588 haiM / mAhide seDhigayA, chaNNaudo - juda-sathaM ca bamhammi / saTThI - juda - ti - sayAI, seDhigayA izya - caukkaM // 16 // 196 / 360 / 4 / artha-mAhendrakalpameM eka sau chayAnaba zreNIbaddha haiM / brahmakalpameM tIna sau sATha zreNIbaddha praura cAra indraka vimAna haiM / / 163 / / mAhendrake zreNIbaddha = [ ( 3142+1)-(741) ] x = 196 brahmakalpake zreNI0= [ ( 96 42+4)-- ( 444 ) Jxt=360 chappaNNabbhahiya - sayaM, seDhigayA iMzyA buve cha8 / mahasukke bAhattari, seDhigayA iMdano ekko / / 164 / / 156 / 2 / 72 / 1 /
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 165-167 zrayaM - chaThe ( lAntava ) kalpa meM eka sI chappana sIbaddha aura do indraka haiM tathA mahAzukrakalpa meM bahattara zra eNIbaddha aura eka indraka hai / / 164 / / lAntavakalpameM zra eNIbaddha [ ( 80x2+4) - ( 2x4 ) ] x 1 - 156 haiM / mahAzukrakalpa meM zraNIbaddha = [ ( 72x2 + 4 ) - ( 144 ) ] x 3 = 72 haiM / saTThI seDhigayA, ekko cicama iMdayaM sahassAre / cavIsutara tisayA cha-DaMdayA zrANavAdiya- uSake / / 165 / / 68 / 1 / 324 / 6 / artha - sahasrAra meM ar3asaTha zra eNIbaddha aura eka indraka hai tathA AnatAdika cAra meM tIna so caubIsa zreNIbaddha aura chaha indraka haiM / / 165 / / saha0 kalpa meM zrIbaddha - [ ( 68x2+4 ) - ( 1 x 4 ) ] x 3 = 68 haiM / zrAnatAdi cAra zra eNIbaddha - [ { 64x2+4 ) - ( 6x4 ) ] x I-324 haiM / heTTima - majjhima-ubarima - gevejjANaM ca seDhigaya-saMkhA / aTTambhahi eka sayaM, kamaso bAhattarIya chattIsaM // 166 // 106 / 72 / 36 / artha-adhastana, madhyama aura uparima graiveyakoMke zra NIbaddha vimAnoMkI saMkhyA kramaza: eka sau ATha, bahattara aura chattIsa hai / / 166 // adhastana graM0 ke zra eNIbaddha [ ( 40x2+4) - {3x4) ]x3= 108 haiM / madhyama graM0 ke zraNIbaddha - [ ( 26x2 + 4 ) - ( 3x4 ) ] x 3 = 72 haiM / uparima 0 ke zrIbaddha = [ ( 1642+4 ) - ( 3x4 ) ] x3=36 haiM / tANaM gevejjANaM, pattekkaM tiSNi iMvayA cauro / seTigavANa aNuddisa aNuttare idayA hu ekkeSakA // 167 // * -- una graiveyakoM meM se pratyeka meM tIna indraka vimAna haiN| anudiza aura anuttarameM cAra ( cAra ) zra eNIbaddha aura eka-eka indraka vimAna haiM / / 167 / / anudizoM meM zra eNIbaddha - [ ( 4x2+4) - (1x4 ) ] x 3=4 haiM /
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma mahAhiyAro prakIrNaka vimAnoMkA avasthAna aura unakI pRthak-pRthak saMkhyA seThINaM viccAle paNa kusumAvamA" - saMThANA / hoMti paiNNaya khAmA, seDhivaya- hINa- rAsi samA // 168 // gAthA : 166 - 172 ] - artha - zrIbaddha vimAnoM ke bIcameM bikhare hue kusumoMke sadRza AkAravAle prakIrNaka nAmaka bimAna hote haiM / inakI saMkhyA zreNIbaddha aura indrakoMse hona apanI-apanI rAzike samAna hai / / 168 / / igitI lakkhANi, paNaNaudi sahassa paNa samrANi pi / aTThAraNaudi juvANi paiNNayA hoMti sohamme // 166 // 3195568 / artha --- saudharmakalpa meM ikatIsa lAkha paMcAnabe hajAra pA~ca sau aTThAnabe ( 3195568 ) prakIrNaka vimAna haiM // 166 // sattAvIsa lakkhA, zraNauvi - sahassa paraNa-sayANi pi / tedAla uttarAI paiNNayA hoMti IsA // 170 // vimAna haiM / / 172 / / [ 483 2766543 / artha - IzAnakalpameM sattAIsa lAkha zradvAnabe hajAra pA~ca sau tetAlIsa ( 2796543 ) prakIrNaka vimAna haiM // 170 // ekkArasa- lakkhANi, NaSaNaudi sahasta thau-sA riMgapi / paMcatarAi kappe, saNakkumAre paiNNayA hoMti / / 171 // 1199405 / artha --- sAnatkumAra kRrUpameM gyAraha lAkha ninyAnabe hajAra cAra sau pA~ca ( 1199405 ) prakIrNaka vimAna haiM // 171 // sacciya lakkhANi, NavaNaudi sahasta aDasayANaM pi / cauruttarAi kappe, paNNayA hoMti mAhiye / / 172 / / 799604 / partha - mAhendrakalpa meM sAta lAkha ninyAnabe hajAra ATha sau cAra ( 799604 ) prakIrNaka 1. va. ba. ka. ja. 3. kaMsuDavamANa / 2. da. ja. Tha. paMcutara /
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 ] tiloya paNNattI chattIsuttara-cha-sayA, NavaNaudi sahassayApi tiya-lakkhA / evANi bramha kappe, hoMti paiNNaya vimAraNAraM // 173 // * 1 gAyA : 173 - 176 399636 / artha - brahmakarUpameM tIna lAkha ninyAnabe hajAra chaha sau chattIsa ( 369636 ) prakIrNaka vimAna haiM / / 173 || uNavaNNa-sahassA aDa-sayANi bAdAla tAriNa laMtabae / vaNavAla - saharasA patra-sayANi sagavIsa mahasuSake / / 174 / / 49842 / 36627 / artha-lAntava karUpameM unaMcAsa hajAra ATha sau bayAlIsa (41842 ) aura mahAzukra meM unatAlIsa hajAra nau sau sattAIsa ( 39927 ) prakIrNaka vimAna haiM / / 174 / / upasasiyA igitIsa uttarA hoMti se sahassAre / sattara- juda-ti-sayANi, kappa-caunake pahaNyA sese / / 175 / / 5131 / 370 / artha-ve prakIrNaka vimAna sahasrAra kalpameM pAMca hajAra nau so ikatIsa ( 5931 ) aura zeSa cAra kalpoM meM tIna sau sattara ( 370 ) haiM // 175 // graha heTTima - gevejje, Na hoMti tesi pahaSNaya vimANA / basIsaM majjhille, ubarimae hoMti bhAvaNNA // 176 // 0 / 32 / 52 / artha -- avastana graMveyaka meM unake prakIrNaka vimAna nahIM haiN| madhyama veyakameM battIsa (32) aura uparima beyakameM bAvana (52 ) prakIrNeka vimAna haiM / / 176 // ( gAthA 166 aura 176 se sambandhita citra isaprakAra hai ) [ citra agale pRSTha para dekhie ]
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ gApA / 176 ] aTThamo mahAhiyAro [ 485 prItikA svaka POO MEaumAsTana saumanasaka uparina gAyaka pramaNeka nimAna sumanasAyaka POOM K / bAyaka pramirgaka namAna yadhara indraka Hilit -50 PoCootNDara raka Jook ooooodhpoisong amogha hadamba Foo(60) -Poom
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] artha - isake Age anudizoM meM cAra uttama prakIrNaka vimAna haiN| tiresaThaveM paTala meM prakIrNaka nahIM haiN| zrIbaddha vimAna haiM / / 177 / / kalpa-nAma vizeSArtha - zrazobaddha vimAnoMke antarAla meM paMkti hona, bikhare hue puSpoMke sadRza yatra tatra sthitavimAnoM ko prakIrNaka vimAna kahate haiM / pratyeka svarga meM vimAnoM kI jo sampUrNa saMkhyA hai, usameM se apane-apane paTaloMke indraka aura zrIbaddha vimAnoM kI saMkhyA kama karane para jo avazeSa rahe vahI prakIrzakoM kA pramANa hai / yathA somaM kalpa aizAna 37 sAnatkumAra mahendrakalpa brahma- kalpa lAntava kalpa mahAzuka sahasrAra AnatAdi 4 adhograM yeyaka tiloyapaNAtI tato aNuddisAe, cattAri paiNNyA vara vimANA / * tesaTThi prahippAe, paiSNayA Natthi zratthi seDhigayA / / 177 / / madhyama " uparima anudiza anuttara " sarva vimAna saMkhyA 1 3200000 2800000 1200000 800000 400000 50000 100002 6000 9001 111 107 61 e 5 indraka + zra eNIbaddha = ( 31+4371 ) = ( 0 + 1457 ) == ( 7+ 500 ) = [ gAthA : 177 ( 0+196 ( 4+360 ) ( 2+156 ) ( 1+72 ) = ( 1+68 ) = ( 6 + 324 ) = (3+106 ) = ( 3+72 ) = ( 3+36 ) = ( 1 + 4 } = ( ? +8 ) = === prakIrNaka 3195598 2798543 1166405 799804 366636 49642 39927 5631 370 0 32 52 4 0
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 176 - 182 ] agat mahAhiyaree prakArAntarase vimAna saMkhyA je solasa kappAI, keI icchati tANa uvaese / tassi tasti zrocchaM parimANANi vimANAnaM // 178 // - zrathaM jo koI solaha kalpa mAnate haiM unake upadezAnusAra una una kalpoM meM vimAnoMkA pramANa kahate haiM / / 178 // battIsaTTAvIsaM', bArasa Tu kameNa lakkhANi / sohammAdi - caukke, hoMti vimANANi vivihANi // 176 // 3200000 | 2800000 | 1200000 800000 | artha- saudharmAdi cAra kalpoMmeM kramazaH battIsa lAkha ( 3200000 ), aTThAIsa lAkha ( 2800000 ), bAraha lAkha ( 1200000 ) aura ATha lAkha ( 800000 ) pramAraNa vividha prakArake vimAna haiM / / 179 // chaNNauvi uttarANi, do-lakkhANi havaMti mahammi / bahuta rammi lakkhA, vo vi ya chaSNa uvi parihINA // 180 // [ 487 200096 / 199904 / artha - brahmakarUpameM do lAkha chAtra ( 200016 ) aura brahmottara kalpameM chAna kama do lAkha ( 166604 ) vimAna haiM / / 180 // paNavIsa - sahassAIM, bAdAla-judA ya hoMti laMghae / cavIsa- sahassAriMga, patra saya aDavaNNa kApi / / 181 // * 25042 / 24958 / artha -- lAntava kalpa meM paccIsa hajAra bayAlIsa ( 25042 ) aura kApiSTha kalpa meM caubIsa hajAra nau sau aTThAvana ( 24958 ) vimAna haiM / / 151 / / - vIsuttarANi hoMti hu, bIsa-sahassANi sukka - kappammi / tAI ciya mahasutrake, bIsUNANi vimANANi // / 182 // 20020 / 19980 1 1. ba. battIsa bI / 2. 6. ba. ka. ja. Tha. mahasUkka /
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 ] tiloyapatto [ gAthA : 183-187 artha-zukra kalpameM bIsa adhika bIsa hajAra ( 20020) aura mahAzukra kalpameM bIsa kama bIsa hajAra ( 19980 ) vimAna haiM // 182 / / uNabIsa-uttarANi, tigNi-sahassANi sadara-kappammi / kappammi sahassAre, uNatIsa - sayAriNa igisIbI // 13 // 3019 / 2981 / artha-zatAra kalpameM tIna hajAra unnIsa ( 3016 ) aura sahasrAra kalpameM do hajAra nau sau ikyAsI ( 2981 ) vimAna haiM // 183 / / ANa-pANada-kappe, paMca-sayA saTi-virahivA hoti / AraNa-amacuda-kappe, ku - sayANi sahi - juttANi // 14 // 440 / 260 artha-Anata-prANata kalpameM sATha kama pAMca sau { 440 ) aura AraNa-acyuta karUpameM do sau sATha ( 260 ) vimAna haiM / / 184 // ahavA prANava-jugale, cattAri sayANi vara-vimANANi / prAraNa - amacuda - kappe, sayANi tiNi ya havaMti // 15 // pAThAntaram / 400 / 300 / prarSa-athavA, Anata yugalameM cAra sau ( 400 ) aura pAraNa-acyuta kalpameM tIna sau ( 300 ) uttama vimAna haiM / / 18 / / ___ saMkhyAta yojana vistAravAle vimAnoMkI saMkhyA--- kappesu saMkhejjo, vikkhaMbho raasi-pNcm-vibhaago| Niya-Niya-saMkhejjuNA, Niya-giya-rAso asaMkhejjo // 186 // artha-kalpoMmeM rAzike pAcarSe bhAga pramArae vimAna saMkhyAta yojana vistAravAle haiM aura apane-apane saMkhyAta yojana vistAravAle vimAnoMkI rAzise kama apanI-apanI rAzi pramANa asaMkhyAta yojana vistAravAle haiM / / 186 / / saMkhejjo vikkhaMbho, cAlIsa-sahassayANi challakkhA / sohamme IsANe, cAla - sahassUNa - challakkhA // 17 // 640000 | 560000 /
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 188-191 ] aTThamo mahAhiyAro [ 489 parya-saudharma kalpameM saMkhyAta yojana vistAra vAle vimAna chaha lAkha cAlIsa hajAra (640000 ) aura IzAna kalpameM cAlIsa hajAra kama chaha lAkha ( 560000 ) haiM // 17 // cAlIsa-sahassANi, do-lakkhAgi sagavakumArammi / saTTi - sahassambhahiyaM, mAhive ekaka - lakkhANi // 18 // marSa sAnatkumAra kalpameM saMkhyAta yojana vistAravAle vimAna do lAkha cAlIsa hajAra ( 240000 ) haiM aura mAhendrakalpameM eka lAkha sATha hajAra ( 160000 vimAna ) haiM // 18 // bamhe' sIdi-sahassA, laMtava-kappammi basa-sahassANi / aTu sahassA bArasa - sayANi mahasukkae sahassAre // 16 // 80000 / 10000 / 8000 / 1200 / prapaM-brahma kalpameM saMkhyAta yojana vistAravAle vimAna assI hajAra (80000), lAntava kalpameM dasa hajAra ( 10000), mahAzukrameM ATha hajAra ( 8000) aura sahasrAra kalpameM bAraha sau (1200 ) hai / / 18 / / prANava-pANava-pAraNa-praccava-gAmesu causu kppesu| saMkhejja - da - saMkhA, cAlagbhahiyaM sayaM hovi // 16 // 140 / marSa-pAnata, prANata, AraNa aura acyuta nAmaka cAra kalpoMmeM saMkhyAta yojana vistAra vAle vimAnoMkI saMkhyA eka sau cAlIsa { 140 ) hai // 19 // tiya-aTThArasa-sattarasa-ekka-ekkANi tassa parimANaM / heTima-majjhima-uparima-gevejjesu praNavisAvi-jage // 191 // 3118 / 17 / 1 / 1 ! prayaM-adhastana, madhyama aura uparima saMveyaka tathA anudizAdi yugalameM saMkhyAta pojana vistAra vAle vimAnoMkA pramANa kramazaH tIna, paThAraha, sattaraha eka pora eka hai // 19 // 1. 6. ja, 6. bamho /
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNatI [ gAthA : 192-196 asaMkhyAta yojana vistAravAle vimAnoMkA pramANapaNuvIsaM lakkhANi, sAdu-sahassANi so prasaMkhejjo / sohamme IsANe, lakkhA bAvIsa cAlaya - sahassA // 192 / / 2560000 / 2240000 / artha-asaMkhyAta yojana vistAravAle ke vimAna saudharma kalpameM paccIsa lAkha sATha hajAra ( 2560000 ) aura IzAna kalpameM bAIsa lAkha cAlIsa hajAra ( 2240000 ) haiM / / 192 // saTThi-sahassa-juvANi, paba-lakkhANi maNakkumArammi / cAlIsa - sahassANi, mAhide chucca lakkhANi // 193 // 7.00 / 640000 ! parSa-asaMkhyAta yojana vistAra vAle ve vimAna sanatkumAra kalpameM nau lAkha sATha hajAra ( 960000 ) aura mAhendrakalpameM chaha lAkha cAlIsa hajAra ( 640000 ) haiM / / 193 // vIsa-sahassati-lakkhA, cAla-sahassANi bmh-sNtve| battIsa - sahassANi, mahasukke' so prasaMkhejjo // 14 // 320000 / 40000 / 32000 / prarSa-ve asaMkhyAta yojana vistAravAle vimAna brahma kalpameM tIna lAkha bIsa hajAra ( 32000.), lAntava kalpameM cAlIsa hajAra (40000) aura mahAzukrameM battIsa hajAra (32000) haiM / / 194 // cattAri sahassANi, aTTha-sayANi tahA sahassAre / prANava-pahuvi-caukke, paMca - sayA sahi - saMjumA / / 165 // 4800 / 560 / prayaM-ve vimAna sahasrAra kalpameM cAra hajAra aATha sau (4800 ) tathA AnatAdi cAra kalpoMmeM pAMca sau sATha ( 560 ) haiM // 19 // aThThattaramekka-sayaM, uNaNaudI sattarI ya cu-ahiyaa| heTThima * majhima - uvarima - gevejjesu asaMkhejjo // 16 // 108 / 89 / 74 / 1.ba. ka. mahasukkai su so asNkhejaa|
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ gApA / 197-201] aTThamo mahAhiyAro [ 461 artha asaMkhyAta yojana vistAravAle vimAna adhastana, madhyama aura uparima theyakameM kramazaH eka sau pATha, navAsI aura cauhattara haiM !!116 / prada adisa-gAme, bahu-rayaNamayANi vara-vimANANi / catvAri aNuttarae, hoMti, asaMkhejja * visthArA // 19 // 8 / 4 / prayaM-asaMkhyAta vistAravAle bahuta ratnamaya uttama vimAna anudiza nAmaka paTalameM ATha aura anuttaroMmeM cAra haiM / / 167 / / ___ vimAna taloMke bAhalyakA pramANaekkarasa-sayA igivIsa-uttarA joyaNANi pattekkaM / sohammIsANesu', bimANa - tala - bahala - parimANaM // 19 // prayaM-saudharma aura IzAnakalpameMse pratyekameM vimAnatalake bAhalyakA pramANa gyAraha sau ikkIsa ( 1121 } yojana hai / / 198 / / bAvosa - juda * sahassa', maahib-sgkkumaar-kppesu| tevIsa - uttarANi, sayANi Nava bamha - kappammi // 16 // 1022 / 623 / artha-vimAnatala-bAhalyakA pramANa sanatkumAra-mAhendrakalpameM eka hajAra bAIsa (1022) maura brahmA kalpameM nau sau teIsa ( 923 ) yojana hai / / 199 / / cavIsa-juvaTTha-sayA, latavae paMcavIsa satta - syaa| mahasukke chabbIsaM, chacca - samANi sahassAre // 20 // 824 / 725 / 626 / artha-vimAnatala bAhalya lAntava kalpameM ATha sau caubIsa ( 524 ), mahAzukrameM sAta sau paccIsa ( 725 ) aura sahasrArameM chaha sau chabbIsa ( 626 ) yojana hai / / 200!! ANada-pahudi- caukke, paMca-sayA sttbos-ambhhiyaa| aDavIsa cau - sayANi, heDima - gevejjae hoMti // 2.1 // 527 / 428 / 16. ka. ja. shssaa| 2. da. 4. ka.a. . pakkaM /
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 ] tiloyapaNattI [ gAthA : 202 prartha-vimAnatala-bAhalya prAnatAdi cAra kalpoMmeM pAMca sau sattAIsa (527 ) aura adhastana aveyakameM cAra sau aTThAIsa ( 428 ) yojana hai 1 // 201 // uNatIsaM ligNi-sayA, majhimae tIsa-pahiya-ku-sayANi / uparimae ekka - sayaM, igitIsa aNuddisAdi - yuge // 202 / / __329 / 230 / 131 / artha-vimAnatala bAhalya madhyama veyakameM tIna sau unatIsa ( 329), uparima veyakameM do sau tIsa ( 230 ) aura anudizAdi do ( anudiza aura anuttara ) meM eka sau ikatIsa ( 131) yojana hai / / 202 // upayukta vimAnoMkA pramANa aura tala-mAgake bAhalya pramANa kI sAlikA isaprakAra hai [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 203 - 204 ] kramAka 1 2 3 * 5 6 7 8 nAma saudharma kalpa aizAna kalpa sanatkumAra kalpa mAhendra kalpa brahma kalpa lAgtava kalpa mahAzukra kalpa sahasrAra kalpa zrAnasAdi 4 9 10 adho preve0 11 madhyama 12 uparima 13 anudiza 14 anusaya " saMkhyAta yo0 vistAra vAloM kA pramANa + gA0 187-191 640000+ 560000+ 240000+ 160000+ 50000+ ama mahAhiyAro [ 43 prasaMkhyAta yo0 vi0 vimAnoMkA kula vimAna tala kA vAloM kA pramANa = gAM0 192-197 pramANa bAhalya gA. 149 - 154] gA0 198-202 10000+ 5000+ 1200 + 140+ 3+ 15+ 17+ 1+ 1+ - 2560000= 2240000= 960000 640000= 320000= 40000 kRSNa varNase rahita zeSa cAra varNavAle haiM // / 203 || 32000 4800 560= 108 5&= 74 68 4= 3200000 2800000 1200000 800000 400000 50000 40000 6000 700 111 107 91 PS X 1121 yo0 1121 yo0 1022 yo0 1022 yo 923 yo0 824 mo0 svarga vimAnoM kA varNa sohammIsANANaM, savva vimANeSu paMca vaNNANi / kasaNeNa vajjivANi saNakkumArAvi - jugalammi // 203 // artha - saudharma aura IzAna kalpake saba vimAna pA~coM varNaM vAle tathA sanatkumArAdi yugala meM 725 yo0 626 yo0 527 yo0 428 yo0 326 yo0 230 yo0 131 yo0 131 yo0 gIlega vajjidANi, bamhe laMtavae NAma kappesu / raseNa virahidAriMga, mahasukke taha sahassAre // 204 //
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 ] tiloyapapapattI [ gAthA : 205-201 artha-brahma aura lAntava nAmaka kalpoMmeM kRSNa evaM nolase rahita tIna varNavAle tathA mahAzukra aura sahasrArakalpameM rakta varNase bhI rahita zeSa do varNa vAle vimAna haiM / / 204 // prANada-pANada-prAraNa accuda-gevejjayAdiya-vimANA / te savve muttAhala - mayaMka - kudujalA hoti / / 205 / / artha-Anata, prANata, AraNa, acyuta aura aveyakAdike ve saba vimAna muktAphala, mRgAMka athavA kunda puSpa sadRza ujjvala haiM / / 205 / / vizeSArtha-saudharmazAna kalpoMke vimAna pAMca varNavAle haiM / sanatkumAra-mAhendra kalpoMke vimAna kRSNa binA zeSa cAra varNa vAle haiM / brahma aura lAntaka kalpoMke vimAna kRSNa evaM nIla binA tIna varNa vAle haiM / mahAzukra aura sahasrAra kalpoMke vimAna kRSNa, nIla evaM rakta varNase rahita do varNavAle haiM aura prAnatAdise lekara anuttara paryanta ke sabhI vimAna kRSNa, nIla, lAla evaM pIta varNase rahita mAtra zukla varNake hote haiN| vimAnoMke AdhArakA kathanasohamma-duga-vimANA, ghaNassa-rUvassa uvari slilss| ceTTate pakSaNovari, mAhiba - saraNakkumArANi // 206 / / ayaM-saudharma yugala ke vimAna ghanasvarUpa jalake Upara tathA mAhendra evaM sanatkumAra kalpake vimAna pavanake Upara sthita haiM / / 206 // bamhAvI cattAro, kappA ceTThati salila - vaaddhuuddhN| mANada - pANada - pahuvI, sesA suddhammi gayaraNayale // 207 / / parSa-brahmAdika cAra kalpoMke vimAna jala evaM vAyu donoMke Upara tathA mAnata-prANatAdi zeSa vimAna zuddha AkAzatalameM sthita haiM / / 207|| indrakAdi vimAnoMke Upara sthita prAsAdaurimmi iMvayAraNaM, seDhigayANaM paiNNayANaM ca / samacaurassA dohA, te viviha - pAsAvA // 20 // varSa-indraka, zreNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMke Upara samacatuSkoNa evaM dIpaM vividha prAsAda sthita haiM // 20 // kaNayamayA phalihamayA, maragaya-mANikka-iMdaNIlamayA / vindumamayA vicittA, bara - toraNa - suvara-duvArA // 206 / /
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 210-215 ] aTThamo mahAhiyAro [ 495 sattaTTa-Nava-vasAviya-vicitsa-bhUmIhi bhUsidA savve / vara - rayaNa - mUsavehiM, bahuviha - jaMtehi ramariNajjA // 210 // viSpaMta - rayaNa - bovA, kAlAgaru-pahudi-dhUSa-gaMdhaDDhA / AsaNa-NAjaya-phoDaNa - sAlA - pahubIhi kayasohA // 211 // soh-kri-myr-sihi-suk-yvaal-gruddaasmaavi-pripunnnnaa| bahuviha-vicica-marikhamaya-sejjA - viNNAsa - kaNijjA // 212 // NiccaM vimala sarUvA, paiNNa-vara-dova-kusuma-katillA / sabbe aNAiNihaNA, prakaTTimA te virAyaMti // 213 / / evaM saMkhA-parUvaNA-samatA // 6 // artha-( ye saba prAsAda } suvarNamaya, sphaTikamaNimaya, marakata-mANikya evaM indranIla maNiyoMse nirmita, mUgAse nirmita, vicitra, uttama toraNoMse sundara dvAravAle, sAta-ATha-nau-dasa ityAdi vicitra bhUmiyoMse bhUSita, uttara ratnoMse bhUSita, bahuta prakArake yantroMse ramaNIya, camakate hue ratna-dIpakoM sahita, kAlAgara Adi dhUpoMke gandhase vyApta; prAsanazAlA, nATyazAlA evaM krIr3anazAlA AdikoMse zobhAyamAna; siMhAsana, gajAsana, makarAsana, mayUrAsana, zukAsana, vyAlAsana evaM garuDAsanAdise paripUrNa ; bahuta prakArakI vicitra maNimaya zayyAnoMke vinyAsase kamanIya, nisya, vimalasvarUpavAle, vipula uttama dIpoM evaM kusumose kAntimAn, anAdi-nidhana aura prakRtrima virAjamAna haiM // 206-213 / / isaprakAra saMkhyA prarUpaNA samApta huI // 6 // indroMke dasa-vidha parivAra devoMke nAma aura padabArasa-biha-kappANaM, bArasa iMdA havaMti ghara - ruuvaa| vasa-viha-parivAra-judA, puSvajjiva-puNNa - pAkAdo // 214 // artha-bAraha prakArake kalpoMke bAraha indra pUrvopArjita puNyake paripAkase uttama rUpake dhAraka hote haiM aura dasa prakArake parivArase yukta hote haiM // 214|| paDiiMdA sAmANiya-settIsa-surA digida - taNurakkhA / parisANIya-paiNNaya-abhiyogA hoti kibisiyA // 21 // prathaM-pratIndra, sAmAnika, prAyastrizadeva, digindra, tanurakSa, pAriSada, anIka, prakIrNaka, Abhiyogya aura kilviSika, ye dasa prakArake parivAra deva haiM // 215 / /
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 ] tiloyapaNatI [ gAthA ! 216-221 juvarAya - kalasANaM, puttAraNaM taha ya taMtarAyANaM / vapu-rakkhA * koSANaM, bara-majjhima-adhara-taillANaM // 21 // seNANa purajaNANaM, paricArANaM taheba pANANaM / kamaso te sAricchA, 'pariiMda - ppaDaviNo hoti // 217 // artha-ve pratIndra prAdi kramazaH yuvarAja, kalatra, putra sathA tantrarAya, kRpANadhArI dharIya rakSaka, uttama, madhyama evaM jadhanya pariSadeM baiThane yogya ( sabhAsada ), senA, purajana, paricAraka aura cANDAlake sadRza hote haiM / 216-217 / / pratIndraekkekkA paDiiMcA, eskekkANaM havaMti iMzANaM / se juvarAya - ridhoe, vaDDate Au - pariyaMtaM / / 21 / / prayaM-eka-eka indrakai jo eka-eka pratIndra hote haiM ke Ayu paryanta yuvarAjakI Rddhise yukta rahate haiM // 21 // sAmAnika devoMkA pramANacausIvi-sahassAriNa, sohammivassa hoti sura-pavarA / sAmANiyA sahassA, sIvI IsANa - iMdassa // 21 // ___84000 / 80000 / prarSa-sAmAnika jAtike utkRSTa deva saudharma indrake caurAsI hajAra ( 84000 ) aura IzAna indra ke assI hajAra ( 80000 ) hote haiM / / 219 // bAhattarI - sahassA, te cete saNakumArine / sacari - sahassa - metA, taheva mAhiMda - iMvassa // 220 / / ___72000 170000 / artha- sAmAnika deva sanatkumAra indrake bahattara hajAra ( 72000 ) aura mAhendra indrake sattara hajAra ( 70000 ) pramANa hote haiM // 220 // bamhivammi sahassA, saTThI paNNAsa laMtarvidammi / cAlaM mahasukkide, tIsa sahassAra * Ivammi // 221 // 60000 / 50000 / 40000130000 / 1.ba. pariiMva /
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 222 - 225 ] ma mahAhiyAro [ 467 artha - sAmAnikadeva brahmandrake sATha hajAra ( 60000), lAntavendra ke pacAsa hajAra ( 50000 ), mahAzukra indrake cAlIsa hajAra ( 40000 ) aura sahasrAra indrake tIsa hajAra ( 30000 ) hote haiM ||221 // prANada- pANada-i de, vIsaM zrIsa sahassANi puDhaM, 20000 | 20000 20000 | 20000 / artha - sAmAnikadeva jhAnata prAraNata indrake bIsa hajAra ( 20000 ) aura AraNa - acyuta indra pRthak-pRthak bIsa hajAra (20000) hote haiM / / 222 / / vAyastriza aura lokapAla deva- sAmANiyA sahassA riMga / patteSakaM prAraNacyuvisu // 222 // tesIsa surapavarA, ekkekkANaM havaMti tAri loyapAlA, soma-jamA varuNa lokapAla hote haiM ||223 // 4 artha - eka-eka indrake saMtIsa vAyastriza deva aura soma, yama, varuNa tathA dhanada, ye cAra 1. da. va. ka. ja Tha sAga / - tanurakSaka deva tiNiyi lakkhANi chattIsa sahastayAri taraklA / sohama vidie, 'tANi solasa sahasta hINANi / / 224 / / 336000 / 320000 / artha--tanurakSaka deva saudharma indrake tIna lAkha chattIsa hajAra ( 336000 ) aura dvitIya indra ke inase solaha hajAra kama ( 320000 ) hote haiM ||224|| * ivANaM / dhaNadA ya // 223 // - aTThAsodi - sahassA, do lakkhANi saraNakkumAride / mAhiMdide lakkhA, doNNi ya sIdI sahassANi // 225 // 266000 | 280000 | artha-tanurakSaka deva sanatkumAra indrake do lAkha aThAsI hajAra ( 288000 ) aura mAhendra indrake do lAkha assI hajAra ( 280000 ) hote haiM / / 225 || -
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 ] tiloyapaNato [ gAthA : 226-230 bamhide cAlIsaM, sahassa-abbhahiya huve duve lakkhA / laMtaSae do-lakkhaM, bi-guNiya-sodo-sahassa-mahasukke // 226 / / 240000 / 200000 / 160000 / prarya-sanarakSaka deva brahmandra ke do lAkha cAlIsa hajAra ( 247000), lAntaba indra ke do lAkha ( 200000 ) aura mahAzukra indrake dviguNita assI hAra arthAt eka lAkha sATha hajAra ( 160000 ) hote haiM / / 226 / / vi-guNiya-sadvi-sahassa, sahassayArivayammi pattekkaM / sodi - sahassa - pamANe, ubarima-cattAri-iMdammi // 22 // 120000 / 80000 / 80000 / 80000 / 60000 / pra-tanurakSaka deva sahasrAra indra ke dviguNita sATha hajAra ( 120000) aura uparitana cAra indroM se pratyekake assI hajAra ( 80000) pramANa hote haiM / / 227 // abhyantara-madhyama aura bAhya pariSadake devaprabhaMtara-parisAe, sohammivANa bArasa - sahassA / cete sura - pavarA, IsANivassa basa - sahassANi // 22 // 12000 / 10000 / artha-saudharma indrakI abhyantara pariSadeM bAraha hajAra ( 12000) aura IzAna indrakI abhyantara pariSadameM dasa hajAra ( 10000) deva sthita hote haiM / / 228 // tavie aTTa - sahassA, mAhibidassa chassahassANi / ghamhidammi sahassA, cattAro doNi saMtavidammi // 22 // 8000 16000 / 4000 / 2000 / prayaM-tRtIya ( sanatkumAra indrakI azyantara pariSada) meM pATha hajAra ( 8000), mAhendra kI ( abhyantara pariSada ) meM chaha hajAra ( 6000), brahmandra kI ( abhyansara pariSad ) meM cAra hajAra (4000) aura lAntava (indrakI abhyantara pariSad ) meM do hajAra ( 2000) deva hote haiM / / 226 / / satsamayassa sahassaM, paMca * sayANi sahassayAride / ANava-IvAdi-duge, pattakka do * sayANi paNNAsA // 230 // 1000 / 500 / 250 / 250 /
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 231-234 ] zramo mahAhiyAro [ 499 artha- saptama ( mahAzukra indrako abhyantara pariSad ) meM eka hajAra ( 1000), sahasrAra ( indrakI a0 pariSad ) meM pA~ca sau ( 500 ) aura prAntAdi ( Anata - prANata ) do indroMkI ( abhyantara pariSad ) meM do sau pacAsa-do sau pacAsa ( 250 * 250 ) deva hote haiM // 230 // -- iMdassa pracubiMdassa | abhaMtara parisAe, prAraNa pakkaM sura pavarA, ekka sathaM paMcavIsa juvaM // 231 // 125 / 125 / artha - AraNa indra aura acyuta indrameMse pratyeka ( kI abhyantara pariSad ) meM eka sau * paccIsa - eka sau paccIsa ( 125 - 125 ) uttama deva hote haiM ||231 // - - - majhima -parisAya surA, ghoTsa-vArasa basaTTa-va-ca- buMgA / hoti sahassA phamaso, sohammivAdiesa sattesu // 232 // - 14.00 12000 | 10000 | 8000 | 6000 | 4000 | 2000 | artha - saudharmAdika sAta indroMmeM se pratyekakI madhyama pariSad meM kramaza: caudaha hajAra, bAraha hajAra, dasa hajAra ATha hajAra, chaha hajAra, cAra hajAra aura do hajAra deva hote haiM ||232 || ekka sahalsa - pamANaM, sahassayA rivayambhi paMca - sayA / urima ca idesu, pattekkaM makrimA parisA / / 233 // * 1000 500 | 500 500 | 500 artha- sahasrAra indrakI madhyama pariSad meM eka hajAra (1000 ) pramANa aura uparitana cAra indroMmeMse pratyekako madhyama pariSad meM pA~ca sau ( 500 ) deva hote haiM / / 233|| 1. va. ba. ka. . . juyaNAbo / solasa voTsa- bArasa- dasaTu chaSTaca vu-dugeSaka ya sahassA / bAhira ra-parisA kamaso, samivA caMdA ya 'jau-gAmA // 234 // parisA samattA || - uparyukta indroM ke bAhya pAriSada deva kramazaH saulaha, caudaha, bAraha, dasa, mATha, chaha, cAra, do aura eka hajAra pramAraNa hote haiM / ina tInoM pariSadoMkA nAma kramazaH samit, candrA aura jatu hai / / 234|| pariSadkA kathana samApta huA /
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 ] tilAvatI anIka devoMkA pramANa -- basaha turaMgama-raha- gaja-padAti- gaMdhavva NaTTayANIzrA / evaM sattANIyA, ekkevaka havaMti iMdANaM // 235 // | gAthA / 225-239 artha- vRSabha, turaGga, ratha, gaja, padAti, gandharva aura nartaka anIka, isaprakAra eka-eka indrakI sAta senAyeM hotI haiM / / 235 / / ede sattAraNIyA pattekkaM sata-satta-kakkha-judA / tesu paDhamANIyA, yi Niya sAmANiyANa' samA // 236 // * artha-ina sAta senAoMmeMse pratyeka sAta-sAta kakSAoMse yukta hotI haiN| inameMse prathama anIkakA pramANa apane-apane sAmAnikoM ke barAbara hotA hai / / 236 // - tatto vaguNaM guNaM, kAdavvaM jAva sattamANIyaM / parimANa jANaNa tANaM saMkhaM paruvemo // 237 // > artha - isake bhAge saptama anIka paryanta usase dUnA dUnA karanA caahie| isa pramANako jAnane ke lie unakI saMkhyA kahate haiM ||237 // igi- koDI chalakkhA, zradvAsaTThI - sahassayA basahA / sohammade hoMti hu, turayAvI teliyA vi patteSakaM // 238 // 10668000 | piMDa 74676000 | artha - saudharma indrake eka karor3a chaha lAkha bhar3asaTha hajAra ( 10665000 ) vRSabha hote haiM aura turagAdikase pratyeka bhI itane pramANa ho hote haiM ||238|| vizeSArtha - saudharma indrakI prathama kakSameM vRSama saMkhyA sAmAnika devoMke sadRza 84000 pramANa hai / isa prathama kakSakI saMkhyA sAtoM kakSAoMkI saMkhyA 127 guNI hotI hai ataH prathama zranIka kI sAtoM kakSAoM meM kula saMkhyA ( 84000x127 ) = 10665000 hai / prathama anIkakI saMrUpA 10668000 hai ataH sAtoM anIkoMkI piNDa rUpa saMkhyA ( 1066800047 ) - 74676000 hai / isIprakAra sarvatra jAnanA cAhie / ekkA koDI evarka, lakkhaM saTTo sahassa basahANi / IsANive hoMti hu, turayAdI tettiyA vi pattekkaM // 236 // 10160000 | piMDa 7 1120000 / 1. da. ka. ja. Tha. sAmAjiyANi samatA va sAmAriyANi sammattA / 2. ba. turayAdiya /
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 240-243 ] aTTama mahAhiyAro [ 501 artha - IzAna indrake eka karor3a eka lAkha sATha hajAra vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bho itane pramANa hI hote haiM / / 236 / / vizeSArtha - prathama atIkakI prathama kakSameM 80000 vRSabha hai ataH 80000x127= 10160000 | 101600007-71120000 | lakkhANi ekkaraNa udo, cauvAla- sahassayAriNa basahANi / hoti hu tadie iMde, turayAvI tetiyA vi pattekkaM // 240 // 6144000 | piMDa 64008000 / ayaM tRtIya ( sanatkumAra ) indra ke ikyAnave lAkha cavAlIsa hajAra ( 72000x127= 6144000 ) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM / / 240 // 6144000 x 7 = 64008000 / aTThAsIDhI lakkhA, uvi -sahassAthi hoMti vasahANi / mAhidi teziyamettA turayAviNo vi patteyakaM // / 241 // 8890000 | piMDa 62230000 / artha- mAhendra indra ke aThAsI lAkha nabbe hajAra ( 700004127-8890000 ) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM / 241 // 8860000 x 7-62230000 | chAhatari lakkhANi vIsa-sahastrANi hoMti va sahANi / bahave patrokkaM turayappahUdI vi tamme // 242 // + 7620000 / piMDa 53340000 / artha- brahmandrake chihattara lAkha bIsa hajAra ( 60000X1277620000 ) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM / / 242 // 7620000 x 7=53340000 | tesaTThI-lakkhANi, paNNAsa lahassayANi vasahANi / laMtava dvaMbe hoMti hu. turayAdI tetiyA vi pattekkaM // 243 // 6350000 / piDa 44450000 / - -
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 ] tiloyapaNNasI [ gAthA : 244-246 artha-sAntaya indra ke tiresaTha lAkha pacAsa hajAra ( 50000x1276350000) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM / / 243 // 635000047-44450000 / paNNAsaM lakkhANi, sovi-sahassANi hoti vasahAriMga / mahasuSikade hoMti hu, turayAdI tettiyA vi pattakkaM // 244 / / 5080000 / piMDa 35560000 / marSa-mahAzukra indra ke pacAsa lAkha assI hajAra ( 400004 127 =5080000) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM // 244 // 508000047 = 35560000 / / pradasIsaM lakkhaM, basa ya sahassANi hoti basahANi / turayAdI tammettA, hoti sahassAra - iMvammi // 245 // 3810000 / piMDa 26670000 / artha sahasrAra indra ke ar3atIsa lAkha dasa hajAra ( 30000x127=3510000) vRSabha aura turagAdika bhI itane pramANa hI hote haiM // 24 / / 381000047-26670000 / / paNavIsaM lakkhANi, cAlIsa-sahassayANi 'vasahANi / pAraNa-iMdAvi-duge, turayAvI tettiyA vi pattepaka // 246 / / 2540000 / piMra 17780000 / marSa-pAraNa indrAdika doke paccIsa lAkha cAlIsa hajAra ( 200004127 - 2540000 ) vRSabha aura turagAdikameMse pratyeka bhI itane pramANa hI hote haiM / / 246 / / 254000047=17780000 / noTa-gAthAmeM pAnatAdi cAroMke anIkoM kA pramANa kahA jAnA cAhie thA kintu mAraNa Adi do kA hI kahA gayA hai, do kA nahIM / kyoM ? [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ] 1. ba. hoMti vasahANi /
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka 1 no ~ 3 * 5 e 5 9 indra nAma saudharmendra mAhendra brahma endra lAntavendra B mahAzukendra sahasrArendra AnatAdi 4 aizAnendra sanatkumArendra 1 |72000 33 4 1 DV 1 1 1 [84000 33 1 20 4 8000 33 4 70000 33 4 60000 33 4 |50000 33 4 40000 33 * 30000 33 4 20000 33 4 tanurakSaka 336000 pAriSadoMkA pramANa abhyantara bhyantara madhyama pariSad pari0 prathama kakSa kI saM se 127 guNI hai / ] 00014000 16000 84000 10668000 | 74676000 320000 10000 12000 14000 8000010160000 71120000 280000 6000 288000 8000 10000 12000 72000 6144000 64008000 240000 14000 200000 2000 50000 1600001000 120000 500 bAhya pari0 anIka senAmakA pramANa prathama eka anIkakI sAtoM anIkoMkI kakSa | sampUrNa saMkhyA sampUrNa saMkhyA 250 8000 10000 70000 8890000 4000 62230000 6000 8000 60000 7620000 53340000 6000 50000 6350000 44450000 2000 4000 40000 5050000 35560000 1000 | 2000 30000 3810000 | 26670000 100 1000 20000 2540000 17780000 gAthA : 246 ] mAhiyA [ 503
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 ] tiloyapaNNattI . [ gAthA : 247-252 sAtoM anIkoMkI apanI-apanI prathamAdi kakSAoM meM sthita vRSabhAdikoMke varNakA varNana jalahara-paDala-samusyida-saraya-mayaMka-sujAla-saMkAsA / vasaha-turaMgAvIyA, Niya-Niya-kakkhAsu pddhm-kvkh-tthikii||247|| artha-apanI-apanI kakSAoMmeMse prathama kakSAmeM sthita vRSabha-turaMgAdika medha-paTalase utpanna saratkAlIna candramAke kiraNa-samUhake sadRza ( varNaM vAle) hote haiM / / 247 // upayaMta-dumaNi-maMDala-samANa-yaNNA hayati yasahAdI / te Niya-Niya-kakSAsu, ceTTate vidiya * kaksAsu // 248 // prathaM-apanI-apanI kakSAoM meMse dvitIya kakSAmeM sthita be vRSabhAdika udita hote hue sUryamaNDalake sadRza varNavAle hote haiM / / 248 / / phullata-raNIlakuvalaya-sariccha'-vaNNA thjj-kkkh-tthivaa| te Niya - Niya - kakSAsu, vasahassa rahAviNo hoti // 246 / / artha-apanI-apanI kakSAnoMmeMse tRtIya kakSAmeM sthita ve vRSabha, azva' aura rathAdika phUlate hue nIlakamalake sadRza nirmala varNavAne hote haiM / / 249 / / maragaya-maNi-sarisa-taNU, 'bara-viviha-vibhUsaNehi sohillaa| te riNaya-Niya-phaksAsu, vasahAvI turima - kakkha - ThivA // 250 / / artha-apanI-apano kakSAmoMmeMse caturtha kakSAmeM sthita ve vRSabhAdika marakata mariNa ke sadRza zarIravAle aura aneka prakArake uttama prAbhUSaNoMse zobhAyamAna hote haiM / / 250 // pArAvaya - morANaM, kaMTha - saricchehi veha - vaNehi / te Niya-Niya-kapakhAsu, paMcama-kakkhAsu vasaha-pahudozro / / 251 / / marya-apanI-apanI kakSAoM meM se paMcama kakSAmeM sthita ve vRSabhAdika kabUtara evaM mayUrake kaNThake sadRza deha-varNase yukta hote haiM / / 251 / / bara-paumarAya-baMdhUya-kusuma-saMkAsa - deha - sohillA / se Niya-Niya-kakkhAsu, vasahAI chaTTha-kArakha-juvA // 252 / / artha-apanI-apanI kakSAoM meM se chaThI kakSAmeM sthita vRSabhAdika uttama padmarAga maNi athavA bandhUka puSpake varNa sadRza zarIrase zobhAyamAna hote haiM / / 252 / / 1. ca. sarisaccha / 2. ba. taNa viviha /
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA : 253-258 ] aTTamo mahAhiyAro [ 505 bhiNNidaNIla-yaNNA, sattama-kakkha-dvitA vasaha-pahudI / te Niya-riNaya-kakkhAsu, vara - maMDaNa - maMkhidAyArA // 253 // artha-apanI-apanI kakSAoM meMse saptama kakSAmeM sthita vRSabhAdika bhinna indranIlamaNike sadRza varNa vAle aura uttama prAbhUSaNoMse maNDita prAkArase yukta hote haiM / / 253 / / pratyeka kakSAke antarAla meM bajane vAle dhAditrasattANa' aNIyANaM, Niya-Niya-kakkhANa hoMti viccaale| ghara-pAha - saMkha - maddala - kAhala - pahuvINa pattekkaM // 254 // martha-sAtoM anIkoMkI apanI-apanI kakSAmoMke antarAlameM uttama paTaha, zaGkha, mardala aura kAla prAdimeMse pratyeka hote haiM / / 254 / / vRSamAdi sanASIko zobhAkA varNanasaMbaMta-rayaNa-kikiNi-suhadA-maNi-kusuma-dAma-ramaNijjA / ghuvaMta - Saya - baDAyA, bara - cAmara - chatta-katillA // 25 // rayaNamayA pallANA, vasaha - turaMgA rahA ya iMdANaM / bahuviha - vigubbaNANaM, vAhigjaMtANa sura - kumArehiM / / 256 / / prarSa-bahuvidha vikriyA karane vAle tathA sura-kumAroM dvArA uhyamAna indroMke vRSabha, turaMga aura rathAdika laTakatI huI ratnamaya kSudra-ghaNTikAnoM, maNiyoM evaM puSpoMkI mAlAoMse ramaNIya ; phaharAto huI dhvamA-patAkAoMse yukta, uttama caMvara evaM chatrase kAntimAn aura ratnamaya tathA sukhaprada sAjase saMyukta hote haiM / / 255-256 / / asi-musala-kaNaya-tomara-kodaMDa-pahuvi-viviha-satthakarA / te sattasu kakkhAsu, padAtiNo divya * rUvadharA // 257 / / martha-jo asi, mUsala, kanaka, tomara aura dhanuSa prAdi vividha zastroMko hAthameM dhAraNa karane vAle haiM, ve sAta kakSAoMmeM divya rUpake dhAraka padAti hote haiM // 257 / / sajja risahaM gaMdhAra - manjhimA paMca-paMca-mahara-saraM / ghaivara - juvaM NisAvaM, puha puha gAyati gaMdhavA // 258 / / 1. da. ka. ja. Tha. sattANa ya aanniiyaa| 2. ba. ka. caM sadvisahaM, 6.ba. 3. saM advisahaM /
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 256-264 artha - gandharvadeva SaDja, RSabha, gAndhAra, madhyama, paMcama, ghavata aura niSAda, ina madhura svaroMko pRthak-pRthak gAte haiM / / 258 // vINA-veNu - [pamuhaM khAragAviha tAla- karaNa-laya- jutaM / bAijjadi vAditte, gaMdhavoha mahura saGgha // 256 // * artha -- gandharva deva nAnA prakArakI tAla-kriyA evaM layase saMyukta ( hokara ) madhura svarase vINA evaM bAMsurI Adi vAdiyoMko bajAte haiM // 258 // pratyeka kakSA ke nartaka detroM ke kArya kaMdappa - rAja - rAjAhirAja - vijjAhANa cariyANaM / caNakacaMti laTTaya surA, NiccaM paDhamAe kakkhAe // 260 // artha - prathama kakSa ke nartaka deva nitya hI kandarpa, ( kAmadeva ) rAjA, rAjAdhirAja aura vidyAdharoMke caritroMkA abhinaya karate haiM / / 260 // puDhavIsAraNaM cariyaM sayalaya-mahAdi-maMDalIyANaM / bidiyAe kaklAe, NaJcate gaccaNA devA // 261 // artha - dvitIya kakSake nartaka deva amaNDalIka aura mahAmaNDalIkAdi pRthivIpAlakoM ke caritrakA abhinaya karate haiM / / 261 / / paDisattUrNa vicitta carivANi / balavevANa harINaM, tadiyAe kaSakhAe, vara rasa bhAvehiM NacvaMti // 262 // * - artha-tRtIya kakSA ke nartaka deva uttama rasa evaM bhAvoMke sAtha baladeva, nArAyaNa aura pratinArAyaNoMke adbhuta caritroMkA abhinaya karate haiM // 262 // - - coTsa-raNa-vaINaM, Nava- Nihi sAmINa cakkavaTTIrNa / variya caritANi, NacvaMti cauttha - kaklAe ||263 // 1. ba. ka. parivAraNaM / artha-caturthaM kakSA ke nartaka deva caudaha ratnoMke adhipati aura nava nidhiyoMke svAmI aise tiyoM ke Azcarya janaka caritroMkA abhinaya karate haiM / 263 // savvANa suridANaM, saloyapAlANa cAru cariyAI' / te paMcama - kakkhAe, NacvaMti vicitta bhaMgIhi // 264 // - i
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 265-270 ] amo mahAhiyAro ! 507 artha - paMcama kakSA ke nartaka deva lokapAloM sahita samasta indroMke sundara caritroMkA vicitra bhaMgimAoMse abhinaya karate haiM / / 264 || gaNahara-vebAvINaM, vimala muNivANa viviha riddhINaM / cariyAI' vicittAI, Naccate chaTTa - kakkhAe || 265 // artha - chaThI kakSA nartakadeva vividha RddhiyoMke dhAraka gaNadhara Adi nirmala munIndroMke zradbhuta caritroMkA abhinaya karate haiM / / 265 / / - cottIsAi sayANaM, bahuviha kahalANa pADirANaM / jiNa pAhANa carittaM, sattama phakkhAe Naccati // 266 // artha- -saptama kakSA ke nataMka deva coMtIsa atizayoMse yukta aura bahuta prakArake maMgalamaya prAtihAyoMse saMyukta jinanAthoMke caritrakA abhinaya karate haiM || 266 || divva vara- beha- juttA, vara-rayaNa-vibhUsaNehi kayasohA / te gaccaM NicchaM, Niya jiya iMvANa zrama / / 267 // // -divya evaM uttama deha sahita aura uttama ratna - vibhUSaNoM se zobhAyamAna ve nartaka deva free hI apane-apane indroMke Age nAcate haiM // 267 // sattapavANANIyA, eve iMdANa hoMti pattekkaM / aNNA vi chatta cAmara, poDhANiya bahubihA hoti // 268 // artha - isa prakAra pratyeka indrake sAta-sAta kakSAoM vAlI senAe~ hotI haiM / isake atirikta anya bhI bahuta prakAra chatra, caMvara aura pITha ( siMhAsana ) hote haiM ||268 // vANi aNIyANi, basahANIyassa hoMti sarisANi / bara viviha bhUsaNeha, vibhUsibaMgANi pattemakaM // 266 // - - saba pratIkoM meMse pratyeka uttama vividha bhUSaNoMse vibhUSita zarIravAle hote hue vRSabhAnIkake sadRza haiM / / 269 // savvANi zraraNIyANi, kakkhaM paDi chassa sahAveNaM / puNyaM va vikuvaraNae, loyaviNicchaya muNI bhai // 270 // 600 / 4200 | pAThAntaram / 1. da. ba. uccariya / 2. da. da. pha. ja Tha muNi bhaNaI /
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gApA : 271-276 prarpa---pratyeka kakSAkI saba anIkeM svabhAvase chaha sau ( 600 ) aura vikriyAkI apekSA pUrvokta ( 600 47-4200 ) saMkhyAke samAna haiM, aisA loka vinizcaya muni kahate haiM // 270 / / pAThAntara / thasahANIyAvINaM, puha puha culasodi-lakkha-parimANaM / paDhamAe kakkhAe, sesAsu duguNa - duguNa - kamA // 271 // evaM satta - vihANaM, sacANIyANa' hoti pattekkaM / saMgAyaNi . prAiriyA, evaM riNayamA paruti // 272 / / pAThAntaram / prapaM-prathama kakSAmeM vRSabhAdika anIkoMkA pramANa pRthak-pRthak caurAsI lAkha hai / zeSa kakSAoMmeM kramazaH isase dUnA-dUnA hai / isaprakAra sAtoM anIkoMmeM pratyekake sAta-sAta prakAra haiM / aisA saMgAyariNa-AcArya niyamase nirUpaNa karate haiM / / 271-272 / / sapta anIkoMke adhipati devasattANIyAhibaI, je devA hoti baksiNivANaM / uttara' - iMvANa tahA, tANaM NAmANi bocchAmi // 27 // prartha-dakSiNendroM aura uttarendroMkI sAta anIkoMke jo adhipati deva haiM unake nAma kahate haiM // 273 // vasahesu vAmayaTThI, turaMgamesu havedi hrivaamii| taha mAvalI' rahesu, gajesu erAvado NAma // 24 // vAU pavAti - saMghe, gaMdhavesu paridRsaMkA ya / gIlaMjaNa" ti devI, dikkhAdA gaTTayANIyA // 275 / / artha-vRSabhoMmeM dAmayaSTi, turagoMmeM haridAma, rathoM meM mAtali, gajoMmeM airAvata, padAti saMghameM vAyu, gandhoM meM ariSTazaMkA ( ariSTayazaska ) aura nartaka anIkameM nIlajasA (nIlAMjanA ) devI, isaprakAra sAta anIkoMmeM ye mahattara ( pradhAna ) deva vikhyAta haiM / / 274-275 / / pIDhANoe doNhaM, ahivAda - dezo havedi hariNAmo / sesAraNIyavaINaM, pAmesu gasthi uvaeso // 276 // ' 1.pa.ba. ka. ja. Tha, saccavidANa sattANImAgi / 2. va. saMghAiNi / 3. 6. ba.ka. ja... urim| 4. ba... ka. ja. 4. mrdlii| 5. da. ba. ka. nausaMjaso, ja. Tha, plNjso| 6. yaha gAthA pAThAntara jJApta hotI hai|
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAdhA ! 277-282 ] aTThamo mahAhiyAro [ 509 artha-donoM ( dakSiNendra aura uttarendra ) kI pIThAnIka ( prazvasenA) kA adhipati hari nAmaka deva hotA hai / zeSa anIkoMke adhipatiyoMke nAmoMkA upadeza nahIM hai / / 276 / / abhiyogAraNaM ahivai - devo cedi dkssinnidesu| bAlaka - raNAmo uttara - iMdasu puSphadaMto ya // 277 / / arya-dakSiNendroM meM abhiyoga vevoMkA adhipati bAlaka nAmaka deva aura uttarendroM meM inakA adhipati puSpadanta nAmaka deva hotA hai // 277 / / / bAhana devagata airAvata hAthIkA vivecanasabaka-dugammi ya vAhaNa-devA erAvada-NAma hatthINaM / kubbati vikiriyAo, lakkhaM uccheha joyaNA bohaM // 27 // artha-saudharma aura IzAna indrake vAhana deva vikriyAse eka lAkha ( 100000) utsedha yojana pramANa dIrgha airAvata nAmaka hAthIkI racanA karate haiM / / 27 / / emANa pattosa, hozi muhamA piNya-syama-dAna-judA / puha puha ruNaMta kikiNi-kolAhala saha-kapasohA // 276 / / prartha-inake diSya ratna-mAlAoMse yukta battIsa mukha hote haiM, jo paNTikAmoMke kolAhala zabdase zobhAyamAna hote hue pRthak-pRthak zabda karate haiM / / 279 / / eSakekka - muhe caMcala-caMdujjala-camara-cAra-svammi / cattAri hoti baMtA, dhavalA ghara-rayama-bhara-khaSivA / / 280 // pratha-caJcala evaM candrake sadRza ujjvala cAmaroMse sundara rUpavAle eka-eka mukhameM raranoMke samUhase khacita dhavala cAra-cAra dAta hote haiM / / 280 / / ekka mmi visANe, ekkevaka-sarovare vimala-bArI / ekkevaka - saravarammi ya, ekkekkaM kamala-ghara-saMDA // 28 // arSa-eka-eka viSANa ( hAthI dAMta ) para nirmala jalase yukta eka-eka sarobara hotA hai| eka-eka sarovara meM eka-eka uttama kamala-khaNDa ( kamala utpanna honekA kSetra ) hotA hai / / 28 / / ekkeSaka-kamala-saMDe, battIsa-vikassarA mhaapumaa| ekeka - mahApaune, ekkekka - joyaga * pamANa // 22 // prarya-eka-eka kamala-khaNDameM vikasita battIsa mahApana hote haiM aura eka-eka mahApama eka-eka yojana pramANa hotA hai / / 28 / /
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 ] tiloya paNNattI vara-kaMcaNa- kayasohA, vara-patramA sura vikubvaNa-baleNaM / ekkeSaka - mahApaume, pAupa mahApadmapara eka-eka nATayazAlA hotI hai / / 283 // - artha - devoMke vikriyA - balase ve uttama padma uttama svarNase zobhAyamAna hote haiN| eka-eka - [ gAthA : 283 - 287 sAlA ya ekkkA // 283 // ekheere tIe, battIsa varaccharA paNaccati / evaM sattANIyA, NiddiTThA bArasivANaM // 264 // artha--- usa eka-eka nATyazAlA meM uttama battIsa apsarAyeM nRtya karatI haiN| isaprakAra bAraha indroMkI sAta anIkeM ( senAeM ) kahI gayI haiM / / 264 || indrake parivAra devoMke parivAra devoMkA pramANa puha-puha iNNayANaM, abhiyoga surANa kivvisANaM ca / saMkhAtIya pamANaM bhaNidaM sadhyetu iMdANaM // 285 // artha- sabhI (svargI) meM indroMke prakIrNaka, Abhiyogya aura kilviSika devoMkA pRthak-pRthak asaMkhyAta pramANa kahA gayA hai / / 265 / / paDiiMdANaM' sAmANiyANa tettIsa basa bhedA parivArA, jiya iMda - sura-varANaM ca samANa pattekkaM // 266 // artha - pratIndra, sAmAnika aura trAstriza devoMmeMse pratyekake dasa prakArake parivAra apane indrake sadRza hote haiM / / 286 // lokapAloMke sAmanta devoMkA pramANa cattAri sahassA Ni, sakkAdi duge digiva sAmaMtA / ekkaM cetra sahassaM, saNakkumArAdi vohaM pi // 287 // 4000 1000 ! artha- saudharma aura IzAna indrake lokapAloMke cAra hajAra sAmanta ( 4000) zrIra sanatkumArAdi do ke sAmanta deva eka-eka hajAra hI hote haiM // 287 // 1. pratIndra, sAmAnika aura trAstriza devoMke dasa-dasa bheda kaise sambhava ho sakate haiM ?
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 288-291 ] aTThamo mahAhiyAro [ 511 paMca-ca-tiya-dugAraNa, sayANi 'baoNmhadayAdiya-caukke / prANada' - pahudi - caukke, pattekkaM ekka-ekka-sayaM // 28 // 500 / 400 1 300 / 200 / 100 / artha-brahmandrAdika cArake sAmanta deva kramazaH pAca so, cAra sau, tIna sau, do sau tathA AnatAdika cAra indroMmeMse pratyekake eka-eka sau hote haiM / / 288 / / dakSiNendroMke lokapAloMke pAriSada devoMkA pramANapaNNAsa cau-sayANi, pNc-sybhNtraadi-prisaayo| soma jamANaM bhariNadA, pattekkaM sayala-dapiNi desu||26|| 50 / 400 / 500 / prayaM-samasta dakSiNendroM meM pratyekake soma evaM yama lokapAlake abhyantara pAriSada deva pacAsa (50), madhyama pAriSada deva cArasau ( 400 ) aura bAhya pAriSada deva pAMca sau ( 500 ) kahe gaye haiM / / 289 // saTThI paMca-sayANi, chacca sayA tAo tigNi-parisAyo / varuNassa kuverassa ya, sattariyA chassayANi satta-sayA // 26 // 60 / 500 / 600 / 70 / 600 / 707 martha-ve tInoM pAriSada deva varuNake sATha (60), pAMca sau ( 500 ) aura chaha sau (600 ) tathA kuberake sattara (70), chaha sau ( 600 ) aura sAta sau (700 ) hote haiM / / 290 / / uttarendroMke lokapAloMke pAriSada devoMkA pramANa-- jA dakSiNa-iMdANaM, kubera-gharuNassa uttha tipparisA / phAdava vivajjAsaM, uttara - iMdANa sesa puruSa vA // 26 // 50 / 400 | 500 / / varu 70 / 600 / 700 / / kube 60 / 500 / 600 artha-una dakSiNendroMke kubera aura varuNake tInoM pAriSadoMkA jo pramANa kahA hai usase uttarendroM ( ke kubera aura varuNake pAriSada devoMke pramANa ) kA krama viparIta hai / zeSa pUrva ke samAna samajhanA cAhie / / 261 // - - - - - 1.da, ba.ka.ja..mhityAdima / 2. da. ., ja,Tha, aarnn|
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 ] tiloyapaNNattI [ gApA ! 292 lokapAloM ke sAmanta devoMke tInoM pAriSadoMkA pramANasambesu vigidANaM, sAmaMta-surANa tiNNi parisAyo / Niya-Niya-digida-parisA-sarisAmo havaMti pattekkaM / / 292 // prathaM saba lokapAloMke sAmanta devoMke tInoM pAriSadoMmeMse pratyeka apane-apane lokapAlake pAriSadoMke ( pramANa) barAbara haiM // 292 / / [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM lokapAloMke sAmantoMkA aura donoMke pAriSad devIkA pramANa-gA0 287 se 292 soma lokapAla yama lokapAla / varuNa lokapAla | kubara lokapAla lokapAloM evaM evaM somake sAmantoM yama ke sAmantoM | varuNake sAmanta kalpoM ke nAma sAmantoM kA ke pramANa abhyantara madhyama bAhya abhyantara madhyama | bAhya |ya madhyama bAhya abhya. madhyama gA0 . pAriSada pA0 | pA0 | pA / pA0 / pA. pApA pA. 2. pA. pA. pA. gAthA : 292 ] kramAMka ka 600 / 70 4000 saudharma kalpa IzAna kalpa sanatkumAra kalpa mAhendra kalpa aTThamo mahAyiAro brahma kalpa 500 lAntaya kalpa 400 dakSiNendra uttarendra ke soma lokapAlake aura somake sAmanta devoM ke ye pAriSada deva 50-50 hote haiN| dakSiNendra uttarendra ke soma lokapAlake aura somake sAmanta devoM ke meM pAriSada deva 400-400 hote haiN| dakSiNendra uttarendra ke soma lokapAlake aura somake sAmanta devoM ke ye pAriSada deva 500-500 hote haiN| dakSiNendra uttarendrake yama lokapAlake aura yamake sAmanta dayoMke / ye pAriSada dava 50-50 hote haiN| dakSiNendra uttarendra ke yama lokapAlake aura yamake sAmanta devoMke ye pAriSada 400-400 hote haiN| dakSiNendra uttarandrake yama lokapAlake aura yamake sAmanta davoMke ye pAriSada 500-500 hote haiM / mahAzukra kalpa 300 sahasrAra kalpa Anata kalpa prAgata kalpa 60 500 600 AraNa kalpa 70 600700 acyuta kalpa 00 [ 513
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 ] tilopapattI lokapAloMka zranIkAdi parivAra deva somAthi -digidANaM, sattANIyAriga hoMti pakkaM / zrAvasa sahassA, paDhame sesesu duguNa kamA // 263 // artha- somAdi lokapAlokI jo sAta senAeM hotI hai unameM se pratyeka ( senAko ) prathama kakSA meM aTThAIsa hajAra ( vRSabhAdi ) haiM aura zeSa kakSAoM meM dviguNita krama hai / / 293 / / paMcattIsaM lakkhA, jhappaNNa - sahassayANi pattekkaM / somAdi digidANaM, havevi basahAdi parimANaM // 294 // [ gAthA : 293 297 - - - 3556000 / artha- somAdi lokapAloMmeMse pratyekake vRSabhAdikA pramANa paiMtIsa lAkha chappana hajAra ( 28000 x 127 = 3556000 ) hai / / 294 // do-koDIo lakkhA, aDavAla sahassayANi bANaubI / satAraNIya pattekkaM loyapAlANaM / / 265 // pamAraNaM, - 24892000 | artha - lokapAloMmeM se pratyeka ke sAta ano koMkA pramANa do karor3a ar3atAlIsa lAkha bAnabe hajAra ( 3556000 X 7 - 24592000 ) hai / / 295 / / je abhiyoga paiNNaya - kivvisiyA hoMti loyapAlANaM ga tANa pamANa NiruvaNa uvaesA saMpai paNaTTo // 266 // - artha-- lokapAloMke jo abhiyogya prakIrNaka aura kisviSika deva hote haiM unake pramANa ke nirUpaNakA upadeza isasamaya naSTa ho gayA hai / / 296 / / lokapAloMke vimAnoMkA pramANa challakkhA chAsaDDI - sahassayA chassayANi chAtraTTo | sakkssa digidANaM, vimANa saMkhA tha pakkaM // 267 // 666666 / - saudharma indra ke lokapAloMmeMse pratyekake vimAnoMkI saMkhyA chaha lAkha chAsaTha hajAra chaha sau chAsaTha ( 666666 ) hai / / 297 //
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 295-303 ] aTThamo mahAhiyAro [ 515 tesa pahANa-vimANA, sayapahAriTTa - jalapahA NAmA / varaNapaho ya kamaso, somAviya - loyapAlANaM // 26 // artha-una vimAnoMmeM somAdi lokapAloMke kramaza: svayaMprabha, ariSTa, jalaprabha aura balguprabha nAmaka pradhAna vimAna haiM / / 298 / / iya-sakhA-NAmANi, saNakumArida * bamha - iNdekheN| somAdi / digidANaM, bhaNidANi vara - vimANesu // 26 // artha-sanatkumAra aura brahmandra ke somAdi lokapAloMke uttama vimAnoMko bhI yahI (666666) saMkhyA aura ye hI nAma kahe gaye haiM / / 266 / / hodi hu sayaMpaharakhaM, parajenusa - aMjaNAgi vagga ya / tANa pahANa - vimANA, sesesu dakkhiNidesu // 30 // artha-zeSa dakSiNa indroM meM svayamprabha, gharajyeSTha, ajana aura balgu, ye jana lokapAloMke pradhAna bimAna hote haiM / / 300 / / somaM satyavabhaddA, subhaTTa-pramivANi' soma-pahudINaM / hoti pahANa - vimANA, samves uttaridANaM // 301 // artha-saba uttarendroMke somAdika lokapAloMke soma ( sama ), sarvatobhadra, subhadra aura amita nAmaka pradhAna vimAna hote haiM // 30 // tANaM vimANa-saMkhA-uvaeso Nasthi kAla - doseNa / te savve vi vigidA, tesu vimANesu koDate // 302 // arthauna vimAnoMkI saMkhyAkA upadeza kAlavaza isasamaya nahIM hai / ye saba lokapAla una vimAnoMmeM krIr3A kiyA karate haiM / / 302 // soma-jamA sama-ribI, doSiNa vi te hoMti dakviNi des| tesu ahiyo varuNo, varuNAdo hodi dhaNaNAho // 303 // prartha-dakSiNendroMke soma aura yama ye donoM lokapAla samAna RddhivAle hote haiM / unase adhika ( Rddhi-sampanna ) varuNa aura varuNase adhika ( Rddhi sampanna ) kubera hotA hai // 303 / / 1. da. ba, ka, ja. 3. smidaarinn|
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 ) tiloyapaNNattI 1 gAthA / 304-309 soma-jamA sama-riddhI, boNi vi te hoMti uttaradANaM / tesa kuvero ahiyo, havedi varuNo kuberAdo // 304 // partha-uttarendroM ke ve donoM soma aura yama samAna RdvidhAle hote haiN| unase adhika Rddhi sampanna kubera aura kuberase adhika Rddhi sampanna varuNa hotA hai / / 304 / / indrAdikI jyeSTha evaM parivAra deviyAiMca - paDiyAvINaM, devANaM jesiyAno devono| ceTuti tettiyAno', ghocchAmo ANupuTavIe // 30 // artha--indra aura pratIndrAdika devoMke jitanI-jitanI deviyoM hotI haiM unako anukramase kahate haiM / / 305 // ekkekka - dakkhiNide, aduTu * havaMti jetttth-devono| paumA-sivA-sacIo, aMjukayA - rohiNI - navamI // 306 / / bala-NAmA acciNiyA, tAo sciv-sris-saamaano| ekkeSaka - uttariya, tammettA jeTa - devIgro // 307 / / kiNhA ya megharAI, rAmAvai-rAmaravikhavA vskaa| vasumittA vasudhammA, dhasugharA samba-iMda-sama-NAmA // 30 // prathaM-padhA, zivA, zacI, aJjukA, rohiNI, navamI, balanAmA aura acinikA ye ATha jyeSTha deviyAM pratyeka dakSiNa indrake hotI haiM / ve saba indroMke sadRza nAmavAlI hotI haiN| eka-eka uttara indra ke bhI itanI ( ATha ) hI jyeSTha deviyAM hotI haiM / ( unake nAma ) kRSNA, megharAjI, rAmApati, rAmarakSitA, vasukA, vasumitrA, vasudharmA aura vasundharA haiM / ye saba indroMke, samAna nAmavAlI hotI haiM ( arthAt saba indroM kI deviyoM ke nAma yahI hai|) // 306-308 / / sakka-dugammi sahassA, solasa ekkeSaka-jeTTa-devIgro / ceTThati cAru - Niruvama - rUvA parivAra - devIbho // 30 // 16000 / prayaM-saudharma aura IzAna indrako eka-eka jyeSTha devIke sundara evaM nirupama rUpavAlI solaha hajAra ( 16000 ) parivAra-deviyAM hotI haiM / / 30 / / 1. da. ba. ka. ja.Tha. tettiyaannN| 2. da. ma. vA. ja.Tha, svAraNaM /
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA / 310-314 ] agat mahAhiyAro zrRTu-cau-duga sahassA, eka sahassa saNavakumAra duge / bamhammi laMtathide, kameNa mahasukka * iMdammi // 310 // Cons 4000 | 2000 | 1000 / artha- sanatkumAra aura mAhendra, brahmandra, lAntavendra tathA mahAzukendrako eka-eka jyeSTha devIke kramazaH ATha hajAra, cAra hajAra, do hajAra aura eka hajAra parivAra deviyAM hotI haiM / / 310 / / paMca sayA devIpro, hoti sahassAra iMba dekhINaM / aDDAijja sANi, AraNada iMdAdiya - caukke // 311 // - - 500 / 250 / - sahasrAra indrakI pratyeka jyeSTha devIke pAMca sau ( 500 ) parivAra deviyA~ aura mAnavendra Adika cArakI pratyeka jyeSTha devIke ar3hAI sau ( 250 ) parivAra deviyAM hotI hai ||311 // indroMkI vallabhA aura parivAra ballabhA deviyAM - battIsa sahastANi, sohammadugammi hoMti vallahiyA / pattekkamaDa' - sahassA, saNavakumAriva jugalammi // 312 // - 32000 / 32000 8000 | 8000 | - saudharmadvika ( saudharma aura IzAna ) meM pratyeka indrake battIsa hajAra ( 32000 ) aura sanatkumAra Adi do ( sanatkumAra aura mahendra ina do ) indroMmeM pratyekake zrATha ( ATha ) hajAya vallabhA deviyA~ hotI haiM / / 312 / / bahave du sahassA, paMcasayANi ca latavimmi / aDDAijja sarvANi havaMti mahasukka iMdammi // 313 // - - 1. da. ka. a. Tha. maThThe - 2000 | 500 | 250 / brahmandrake do hajAra (2000), lAnsabendra ke pA~ca sau ( 500 ) aura mahAzukendrake ar3hAI sau ( 250 ) vallabhA-deviyA~ hotI haiM / / 313 // paNuvIsa- judevaka-sayaM, hoMti sahassAra-iMda-vallahiyA / prANada pANada - [ 517 prAraNa - accada iMdAraNa tesaGghI // 314 // 125 | 63 / -
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 ] [ gAthA : 315 - 319 ( 195) aura Anata prApta - zrAraNa- acyuta artha-indrake indroM ke tiresaTha ( 63-63 ) vallabhA deviyAM hotI haiM / / 314 || tiloya paNNattI parivAra - vallabhAo, sakkAno dugassa jeTu-vevozro / yi sama' - vikuSvaNAmro pasevakaM solala sahassA / / 315 / / 16000 / artha-sodharma aura IzAna indrakI parivAra vallabhAtroM aura jyeSTha deviyoMmeM pratyeka apane samAna solaha hajAra ( 16000 ) pramAraNa vikriyA karane meM samartha hai / / 315|| - - tatto duguNaM duguNaM, tAo piya-taNu - vikuvyajakarAo / ANada iMba - caukkaM jAva kameNaM pacattadhvo // 316 // 32000 | 64000 / 128000 | 256000 | 512000 | 1024000 / prathaM - isake Age Anata bhAdi cAra indroM paryanta ve jyeSTha deviyAM kramaza : isase dUne pramANa apane-apane zarIrako vikriyA karanevAlI haiM, aisA kramazaH kahanA cAhie ||316 // saba indroM kI prANavarulabhAoM ke nAma vinayasiri- kaNayamAlA paumA-NaMdA susIma-jiraNadattA | gaar affipaye, ekkekkA pANa- bahalahiyA // 317 // - - eka-eka dakSiNendra ke vinayazrI kanakamAlA, padmA, nandA, susImA aura jinadattA, isaprakAra eka-eka prANavallabhA hotI hai ||317 // ekkerka uttarade, ekkekkA hovi hemamAlA ya / nIluppala-vissudA, gaMdA vailavakharaNAzro jiNadAsI / / 318 || artha- hemamAlA, nIlotpalA vizrutA, nandA, vailakSaNA aura jinadAsI, isaprakAra eka-eka uttarendra ke eka-eka prANavallabhA hotI hai / / 318 saryAlaya - ballabhANaM, cattAri mahasarIo pattekkaM / kAmA kAmiNiAo, paMkayagaMdhA alaMbusA lAmA ||316 // artha--saba indroMkI vallabhAoM meM se pratyekake kAmA, kAminikA paMkajagandhA aura pralaMbUSA nAmaka cAra mahattarI ( gaNikA mahattarI ) hotI haiM / / 316 / / 1. ba. samaya /
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ indroM kI deviyoM kA pramANa gaayaa| 316 viyoM kramAMka gA0 pramANa | jyeSTha | jyeSTha deviyoM / jyeSTha deviyoM | ballabhA deviyoM prAraNa mahattarI deviyA~ kI vallabhA ko | ballabhAeM kI vikriyA kA| gA0 vikriyA parivAra deviyA~ 306- kA pramANa | gA0 309-311/ gA. gA0 315-316 308 |gA0315-316 312-314] yogaphala A gA. saudharma 128000 512288013 I 128000 128000 IzAna 128000 32000 | 512000000 32000 | 512000000 256000000 512288013 sanatka. mAhendra 64000 8000 256000000 * K brahma 256000 256000 512000 1024000 2048000 2000 aTThamo mahAhiyAro lAntava 16000 6 mahAzukra 250 4 4 256328013 256328013 128546013 65040513 66056263 68100138 72706076 72706076 72706076 72706076 // sahasrAra 4096000 128000000 64000000 64000000 64000000 64512000 64512000 64512000 645120.. 4000 Anata 2000 2162000 8162000 0 prAgata 3 pAraNa 8192000 2000 4 4 acyuta 8162000 2000 3 [ 519
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 ] tiloyapAttI [ gAthA : 320-324 pratIndrAdika tIna ko deviyopaDiyAditiyassa ya, Niya-Niya dehi sris-deviimo| saMkhAe pAmehi, vikkiriyA * riddhi sAri // 320 // artha-pratIndrAdika tIna ( pratIndra, sAmAnika aura bAyastriMza ) ko deviyAM saMkhyA, nAma, vikriyA aura Rddhi, ina cAra ( bAtoM) meM apane-apane indra ( ko deviyoM ) ke sadRza haiM / / 320 / / lokapAloMkI deviyAAvima-vo-jagalesu, bamhAdisu causu prANava-ca ukke / diggiva - jeTTha - devIo hoMti cattAri cattAri / / 321 // artha-Adike do yugala, brahmAdika cAra yugala aura Anata Adi cArameM lokapAloMkI jyeSTha deviyAM cAra-cAra hotI haiM / / 32: tapparivArA kamaso, cau-eka-sahassayANi pNc-syaa| aDDhAijja - sayANi, taddala - tesaTTi - battIsaM // 322 // 4000 / 1000 3500 / 250 / 125 / 63 / 32 / artha-unake parivArakA pramANa kramaza: cAra hajAra, eka hajAra, pAMca sau, ar3hAI sau, isakA prAdhA arthAt eka sau paccIsa, tiresaTha aura battIsa hai // 322 // NiruSama-lAvaNNAmo, bara-viviha-vibhUsaNApro pattakka / prAuTTa - korimetA, ballahiyA loyapAlANaM // 323 // 350000001 artha-pratyeka lokapAlake anupama lAvaNyase yukta aura vividha bhUSaNoMvAlI aisI sAr3he tIna karor3a { 35000000 ) vallabhAeM hotI haiM / / 323 / / lokapAloMmeMse pratyekake sAmAnika devoMkI deviyAMsAmAriNaya-devIpro, sadhdha - vigivANa hoti pattekkaM / Niya-Niya-vigida-devI, samANa - saMkhAmo savvAzro // 324 // artha--saba lokapAloMmeMse pratyekake sAmAnika devoMkI saba deviyAM apane-apane lokapAloMkI deviyoMke sadRza saMkhyAvAlI haiM / / 324 / / 1.da.ba. ka. ja.ka.paDiiMyAtiSiyassa ya /
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 521 gAthA : 325-330 ] aTThamo mahAhiyAro indroM meM tanurakSaka ora pAriSada devoMko deviyA~samvesu iMvesu, taNarakkha - surANa hoMti devIpro / puha chassayamettANi, Nirudama - lAvaNNa - rUvApro // 325 / / artha-saba indroM meM tanurakSakadevoMko anupama lAvaNyarUpavAlI deviyAM pRthak-pRthak chaha sau (600 ) pramANa hotI haiM / / 325 // Adima-do-jugalesu, bamhArisu cusu.praannd-cupke| puha - puha savidANaM, anbhaMtara - parisa - devIo // 326 // paMca-saya-cau-sayANi,ti-sayA donsayANi ekka-sayaM / paNNAsaM paNuvosaM, kameNa evANa NAdayA // 327 // 500 / 400 / 300 / 200 / 100 / 50 / 25 / ___ artha Adike do yugala, brahmAdika cAra yugala aura AnatAdika cArameM saba indroMke abhyantara pAriSada-deviyA~ kramaza: pRthaka-pRthak pA~ca sau, ghAra sau, tIna sau, do sau, eka sau, pacAsa aura paccIsa jAnanI cAhie // 326-327 / / chappaMca-cau-sayANi, tiga-duga-ekka-sayANi pnnnnaasaa| pujyovida - ThANesu, majjhima - parisAe devImo // 32 // 600 / 500 / 400 / 300 / 200 / 100 / 50 / artha-pUrvokta sthAnoM meM madhyama pAriSada deviyAM kramazaH chaha sau, pAca sau, cAra sau, tIna sau, do sau, eka sau aura pacAsa haiM / / 328 // . satta-cha-paMca-ghau-tiya-duga-ekka-sayANi punv-tthaannesu| sabdhidAraNaM hoMti hu, bAhira * parisAe devIpro // 326 // 700 / 600 / 500 / 400 / 300 / 200 / 100 / arpa-pUrvokta sthAnoM meM saba indroMke bAhya-pAriSada deviyAM kramazaH sAta sau, chaha sau, pAMca so, cAra sau, tIna sau, do sau aura eka sau haiM / / 326 / / anIka devoMkI deviyosattANIya - pahaNaM, puha puha devIo chamiyA hoti / doNi sayA patteSaka, devono aNIya - devANaM // 330 // 600 / 200 /
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 ] tiloya paNNattI [ gAyA : 331-332 artha -sAta pratIkoM ke prabhuoMke pRthak-pRthak chaha sau ( 600 ) aura pratyeka pratIkadeva ke do sau ( 200 ) deviyA~ hotI haiM ||330 || jAmro paiNayANaM, zrabhiyoga-surANa kivibhasArakhaM ca / devIo tANa saMkhA, uvaeso saMpada paNaTTI // 331 // artha - prakIrNaka, Abhiyogya deva aura kilviSaka devoMkI jo deviyA~ haiM unakI saMkhyAkA upadevA isasamaya naSTa ho gayA hai ||331|| tarakkha-ppahUdINaM, puha puha ekkeSaka jedu devIzro eatest ballahiyA, vivihAlaMkAra - kaMtillA ||332 // dharma-tanurakSaka Adi devoMke pRthak-pRthak vividha pralaGkAroMse zobhAyamAna eka-eka jyeSTha devI aura eka-eka vaklabhA hotI hai ||332 // - [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___mAnika indroMke parivAra devoMkI daviyoMkA pramANa - kalpa indroM ke nAma - parivAra deva gAthA / 332 ] | brahma | lAntava | mahAzukra sahasrAra Anata prANatAraNa acyuta pratIndra kI | deviyoM sadRza deviyAM haiN| sAmAnika prAyastriza 1 GK KA" | kramAMka dAvayA aTThamo mahAhiyAro 200 x [pratyeka lokapAla ke | 4 parivAra 4000/400010001000500 25.0 | 1 ballabhA pAla kI 35000000 saba lokapAloMke sAmA0 devoMkI apane pAla kI| deviyA pramANa indroMke pratyeka parivAra 600600 | 600 tanurakSakake jyeSTha balla abhyantara pAriSada madhyama pAriSada 9 / bAhya pAriSada | pradhAna anIka kI | x sAdhAraNa anIka kI x 200 / prakIrNakoM kI 13 prAbhiyogyoM kI 14 kilviSikoM ko x / / [ 523 /
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 ] pito deviyoM kI utpattikA vidhAna sohammIsANesu, uSpajjate hu savva devIyo / uvarima kappe tANaM, uppattI pasthi kaiyA vi ||333|| - * artha- saba deviyAM saudharma aura IzAna kalpoMmeM hI utpanna hotI haiM, isase uparima kalpoM meM unakI utpatti kadApi nahIM hotI ||333|| - challakkhANi vimANA, sohamme davikhaNiya-savvANaM / lakkhA, uttara iMdANa ya vimANA ||334 // IsANe cau [ gAthA : 333 - 337 tesu uppaNNAo, devIo cinha jAhUNaM jiya-kappe, jeMti hu devA 600000 | 400000 / artha- saba dakSiNendroMke saudharmakalpa meM chaha lAkha ( 600000 ) vimAna aura uttarendroMke IzAna kalpa meM cAra lAkha ( 400000 ) vimAna haiM / / 334 // zrohiNANehi / sarAga maraNA / / 335 / / - artha- una kalpoM meM utpanna huI deviyoMke cihna avadhijJAnase jAnakara sarAga manavAle deva apane-apane kalpa meM le Ate haiM / / 335|| sohammamma vimAraNA, sesA chaccIsa- lakkha saMkhA je / tesu uppajjaMte, devA devIhi sammissA ||336 // artha - saudharmakalpa meM jo zeSa chabbIsa lAkha vimAna haiM, unameM deviyoM sahita deva utpanna hote haiM ||336|| IsAragammi vimANA, sesA cauvIsa- lakkha saMkhA je / uppanajaMte, devIo deva missA // 337 // tesu artha - IzAnakalpa meM jo zeSa caubIsa lAkha vimAna haiM, unameM devoMse yukta deviyA~ utpanna hotI haiM ||337|| vizeSArtha - prAraNa ( 15 veM ) svarga paryanta dakSiNa kalpoMkI samasta devAMganAe~ sodharma kalpa meM utpanna hotI haiM aura acyuta ( 16 veM ) kalpa paryanta uttara kalpoMkI samasta devAMganAe~ IzAna kalpameM hI utpanna hotI haiM / utpattike bAda uparima kalpoMke deva avadhijJAna dvArA unake cihnoMko jAnakara apanI-apanI niyoginI devAMganAoMoMko apane-apane sthAna para le jAte haiN| saudharmakalpameM kula 32 lAkha vimAna haiM, jisameM se 600000 ( chaha lAkha ) meM mAtra devAMganAoM kI utpatti hotI hai aura zeSa
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 338-341 ] aTThamo mahAhiyAro [ 525 26 lAkha vimAnoMmeM saMmizra arthAt deva aura deviyA~ donoM utpanna hote haiM / isIprakAra IzAna kalpake 28 lAkha vimAnoM meM se 400000 vimAnoMmeM mAtra devAMganAoMkI aura zeSa 24 lAkha vimAnoMmeM donoM kI utpatti hotI hai| saudharmAdi kalpoMmeM pravIcArakA vidhAnasohammIsANesa, devA samve vi kAya - paDivArA / hoti hu saNakumAra-ppahuAMva-duge phAsa * pAMDecArA // 338 / / artha-saudharma aura IzAna kalpoM meM saba hI deva kAya-pravIcAra sahita aura sanatkumAra prAdi do ( sanatkumAra-mAhendra ) kalpoMmeM sparza prayocAra yukta hote haiM / / 338 / / bamhA hivANa-kappe, laMtaba-kappammi ruva - pddicaaraa| kappammi mahAsukke, sahassayArammi sadda-paDicArA // 336 // prarya -- brahma nAmaka kalpameM tathA lAntava kalpameM rUpa pravIcAra yukta praura mahAzukra evaM sahasrAra kalpameM zabda-pravIcAra yukta hote haiM / / 336 / / prANava-pANava-pAraNa-accuda-kappesu citta-paDicArA / etto savidANaM, AvAsa - vihi palvemo // 340 // prartha-Anata, prAgata, AraNa aura acyuta, ina kalpoM meM deva citta-pravIcAra yukta hote haiN| yahA~se Age saba indroMko AvAsa-vidhi kahate haiM / / 3401 / / vizeSArtha-kAma sevana ko pravIcAra kahate haiM / saudharmazAna kalpoMke deva apanI devAMganAoM ke sAtha manuSyoMke sadRza kAmasevana karake apanI icchA zAnta karate haiM / sanatkumAra-mAhendra kalpoMke deva devAMganAoMke sparza mAtrase apanI kAma pIr3A zAnta karate haiM / brahma-brahmottara aura lAntava-kApiSTha kalpoMke deva devAMganAoMke rUpAvalokana mAtrase apanI kAma pIr3A zAnta karate haiM / isIprakAra mahAzukra aura sahasrAra kalpoMke deva devAMganA noMke gItAdi zabdoM ko sunakara tathA AnatAdi cAra kalpoMke deva cittameM devAMganAkA vicAra karate ho kAma vedanAse rahita ho jAte haiM / isase Uparake saba deva prabocAra rahita haiN| indroM ke nivAsa sthAnoMkA nirdeza - paDhamAdu ekkatIse, pabha-NAma-javassa dakSiNolIe / battIsa - seTibaddha, prahArasamammi ceTude sakko / / 341 // artha-prathamase ikatIsa prabha-nAmaka indrakako dakSiNa zreNImeM battIsa zreNIbaddhoMmeMse aThArahaveM zreNIbaddha vimAnameM saudharma indra sthita hai / / 341 //
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 ] tiloya paNNattI tassidayassa uttara bisAe battIsa aTThArasame ceTThadi, iMdo IsANa Fara nAmaka indra sthita hai ( citra isaprakAra hai ) - * artha - isI indrakakI uttara dizA ke battIsa zra eNIbaddhoMmeMse aThArahaveM zrIbaddha vimAnameM - ||342 // zAna aiDayana indra kA - - abA smeeN indraka - diye meM milAe paDhamA pratIse, vaSiNa-paMtIe cakka NAmassa / paNuvIsa seDhibaddha, solasame taha saNakkumAriyo / / 343 || vAsa solahaveM zrIbaddha vimAnameM sAnatkumAra indra sthita hai ||343 || A artha- pahale se ar3atIsaveM cakra nAmaka indrakako dakSiNa paMkti meM paccIsa zra eNIbaddhoM meM se seDibaddha su NAmo ya / / 342 // tassivayassa uttara visAe paNuvIsa-sehibaddhammi / solasama seDhibaddha, ceTU di mAhiva NAmivo // 344 // [ gAthA : 342-345 * artha - isa indrarUko uttaradizA meM paccIsa zraM gIbaddhoMmeMse solahaveM zreNIbaddha meM mAhendra nAmaka indra sthita hai / / 344 || * bahuttarassa dakSiNa-visAe igiyosa seDhibaddha su / cosama seDhibaddha, ceTuvi hu bamha kappido || 345 / / - - ( pahale se biyAlIsaveM ) brahmottara nAmaka indraka kI dakSiNa dizA meM ikkIsa zreNI boM se caudahaveM zreNIbaddha vimAna meM brahma kalpakA indra sthita hai ||345 / /
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 346-351 ] aTThamo mahAhiyAro { 527 laMtaba-iMvaya-vakSiNa-visAe vosAe' seThIbaddha su| bArasama - seDhibaddha', ce?vi hu taviko vi / / 346 / / prarSa-(pahalese cavAlIsaveM ) lAntava nAmaka indrakako dakSiNa dizAmeM bosa zreNIbaddhoMmeMse bArahaveM zreNIbaddha vimAnameM lAntava indra sthita hai / / 346 / / mahasuSikadaya-uttara-visAe aTTharasa - seDhibaddha / dasamammi seDhibaddha, vasai mahAsukka - NAmido // 347 / / prayaM-(pahalese paiMtAlIsaveM ) mahAzukra nAmaka indrakako uttara dizA meM aThAraha zreNIbaddhoM meMse dasaveM zreNIbaddha vimAnameM mahAzukra nAmaka indra nivAsa karatA hai / / 347 / / hovi sAhassArattara - visAe sattarasa - seDhibaddha su| bhaTThamae sehima, vasai sahassAra - NAmido // 348 / / artha-(pahale se saMtAlIsaveM ) sahasrAra nAmaka indrakakI uttara dizAmeM sattaraha zreNIbaddhoM meMse pAThaveM zreNIbaddha vimAnameM sansAra nAmaka indra nivAsa karatA hai / / 348 / / jiNaviTra-NAma-vaya-dakSiNa-polIe seDhibasu / chaTThama - seDhIbaddha, Arapada - NAmitra - AvAso // 34 // martha-jinendra dvArA dekhe gaye nAmavAle indrakakI dakSiNa-paktike zreNIbaddhoM se chaThe zreNImaddhameM pAnata nAmaka indrakA nivAsa hai // 346 / / tassivayassa uttara - disAe tassaMkha - seTibaddha haiN| chaTThama - seDhIbaI, pANana - NAmida - prAvAso // 350 // marya-isa indrakakI uttara dizAmeM utanI hI saMkhyA pramANa zreNIbaddhoMmeMse chaThe zreNIbaddha meM prANata nAmaka indrakA nivAsa hai / / 350 / / / prAraNa-iMdaya-dakSiNa-bisAe ekpharasa-seTibaddha su / chaThama - seDhIbaddha, prAraNa - iMdassa AvAso // 35 // artha-pAraNa indrakakI dakSiNa dizAke gyAraha zreNIbaddhoMmeMse chaThe zreNIbaddha vimAnameM AraNa indrakA AvAsa hai // 351 / / 1. mIsa ke sthAna para 16. zreNIbaddhoMmeMse honA caahie|
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 352 acuda-iMzya-uttara-visAe ekkarasa - sedibaddha su| aThTha - sadItaha, panuna - vassa pAvAso // 352 / / artha-acyuta indrakakI uttara dizAke gyAraha zreNIbaddhoMmeMse chaThe zreNIbaddha vimAna meM acyuta indrakA nivAsa hai / / 352 // vizeSArSa-prathama RtuvimAnakI pratyeka dizAmeM 62 zreNIbaddha vimAna haiM. pratyeka indraka prati pratyeka dizAmeM eka-eka zreNIbaddha vimAna hIna hotA hai / prathama indrakameM hAni nahIM hai ataH prathama kalpake antima prabha indrakakI eka dizAmeM 32 zreNIbaddha vimAna prApta hoMge unameM se 18 veM zreNIbaddha vimAnameM arthAt saudharma-IzAna kalpake atima indraka sambandhI dakSiNa dizAgata zreNIbaddha vimAnoMmeMse 18 va zreNIbaddha meM saudharmendra aura uttara dizA sambandhI 32 zreNIbaddhoMmeMse 18 veM zreNIbaddha meM IzAnendra nivAsa karate haiN| isIprakAra Age bhI jAnanA cAhie / yathA-- kramAMka karUpa nAma eka | | pratyeka indraka prati hIna hote indraka saMkhyA dizAgata hue zreNIbaddha vimAnoM zreNIbaddha kI saMkhyA | antima | indra ke nivAsa indraka | sambandhI sambandhI nagIbaddhoM kI zreNIbaddha saMkhyA saudharma kalpa IzAna kalpa sanatkumAra mAhendra 31 / 62 61,60,59,58,57,56,55 .34,33| 32 maise - , -,, - - 30, 29, 28, 27, 26 23 22 lAntava [mA0 346 meM 20 meMse likhA hai] 4. AAA 44 Bing Ji # # Bing Bing Bing Zhen # Bing Xing mahAzukra " | 10veM meM sahasrAra Anata | gA0 349-50 meM ina donoM kalpoM saMkhyA Adi nahIM kahI gaI hai|| prAraNata 16 / 15 - 14 ... 13 ... 12 | 11 , sbaahaa acyuta 11, | 6veM meM
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 353-357 ] aTTama mahAhiyAro J chajjugala - sesa esu aTThArasamammi seTivaddha su / do-hI-karma bavikhaNa-uttara bhAgesu hoMti devidA ||353|| pAThAntaram / artha- chaha yugaloM aura zeSa kalpoMmeM yathAkramase prathama yugala meM apane antima indraka se sambaddha aThArahaveM zra eNIbaddha meM tathA isase Age do hona kramase arthAt solahaveM, caudahaveM, bArahaveM, dasaveM, AThaveM aura chaThe zrIbaddha meM dakSiNa bhAga meM dakSiNa indra aura uttara bhAgameM uttara indra sthita haiM / / 353 / / pAThAntara / zraryAi evaM unake madhya sthita nagaroMke pramANa AdikA nirdeza - rayaraNa giyaramayA / / 354 / / evANaM seDhIno, 'pattekkama saMkha joyaNa pamANA / ravi maMDala - sama-baTTA, mANAvara artha- sUryamaNDala ke sadRza gola aura nAnA uttama ratnasamUhoMse nirmita inakI zra eNiyoMmeMse pratyeka (zreNI) asaMkhyAta yojana pramANa hai / / 354 / / - - tesu taDa-bebIo kaNayamayA hoMti viviha-ya-mAlA / cariyaTTAlaya cArU, vara toraNa suMdara duvArA / / 35518 - indra Adike nagara haiM / / 357 / / - - 1. va. ba. ka. Tha. patta kramasaMkhejja / - artha - unameM mArgoM evaM aTTAlikAoMse sundara, uttama toraNoMse yukta sundara dvAroMvAlI aura vividha dhvajA-samUhoMse yukta svarNamaya taTa- ve diyA~ haiM / / 355 / / dAvarima- talesa, jiraNabhavaNehi vicitta havehi / uttuMga toraNeha, savisesaM sohmANAo / / 356 / / - - [ 529 artha-dvAroMke uparima taloMpara unnata toraNoM sahita aura adbhuta rUpavAle jina bhavanoM se ve vediya vizeSa zobhAyamAna haiM / / 356 / / evaM paNNidANaM, seDhoNaM hoMti tANa bahumabhe / Niya- Niya-nAma- judAI, sakka ppahRvINa gayarAI // 357 / / partha - isaprakAra varNita una zra eNiyoMke bahumadhya bhAga meM apane-apane nAmase yukta saudharma
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 ] tiloya paNNattI culasIbI-sodIgro bAhattari sattarIzro saTThI ya / paNNAsa cAlalIsA, vIsa sahassANi joyaNA ||358 || 64000 / 80000 | 72000 | 70000 / 60000 | 50000 / 40000 30000 | 20000 / sohammadAdINaM, praTTha surivANa sesa iMdANaM / rAyaMgaNassa vAso, pattekkaM esa NAvavyo ||356 / artha-sodharmAdi ATha surendroM aura zeSa indroMmeMse pratyekake rAjAGgaNakA yaha vistAra kramaza: caurAsI hajAra ( 84000) assI hajAra ( 80000 ) bahattara hajAra ( 72000 ), sattara hajAra ( 70000), sATha hajAra ( 60000), pacAsa hajAra ( 50000), cAlIsa hajAra ( 40000 ), tIsa hajAra (30000 ) aura bIsa hajAra ( 20000 ) jAnanA cAhie / / 358-356 / / rAyaMgaNa bhUmIe, samaMtado divya-kaNaya-taDa-vedI / cariyaTTAlaya cArU, NavaMta vicitta rayaNamAlA || 360 / / [ gAthA : 358-362 * artha - rAjAGgaNa bhUmike cAroM ora divya suvarNamaya taTa-vedI hai| yaha vedI mArga evaM aTTAlikAbhoMse sundara tathA nAcatI huI vicitra ratnamAlAoM se yukta hai || 360 // prAkArakA utsedha prAdi sakkaduge tiNi-sayA, zraDDhAijjA sayANi uyari - duge / bamhave doNi sayA, Adima pAyAra uccheo // 361 // 4 - | 300 | 250 / 200 / artha - zatra- dvika arthAt saudharma aura IzAna indra ke zrAdima prAkArakA utseca tIna sau (300), upari-dvika arthAt sAnatkumAra aura mAhendra ke Adima prAkArakA utsedha ar3hAI sau ( 250 ) tathA drAdima prAkArakA utsedha do sau { 200 ) yojana hai / / 361 // paNNAsa judevaka-sayA, bIsambhahiyaM sayaM sayaM suddha / so bida-tie, sIdi pattekka- ANadAvimmi || 362 || 150 | 120 / 100 / 80 / zrartha -- lAntavendrAdika tIna ( lAntavendra, mahAzudra aura sahasArendra ) ke Adima prAkAroMkA utsedha pramANa kramaza: eka sau pacAsa ( 150 ), eka sau bIsa ( 120 ) aura kevala so ( 100 ) yojana hai / pratyeka AnatendrAdike rAjAMgaNakA utsedha grassI ( 80 ) yojana pramANa hai / / 362 / /
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 363-367 ] aTTamo mahAhiyAro [ 531 paNNAsaM paNuvIsa, tassaddhaM taddalaM ca cattAri / tiNi ya pravAijjaM, joyaNayA taha kame gAvaM // 363 // 50 / 25 31 / 2014 / 3 / / artha-upayukta Adima prAkArakA avagAr3ha ( nIMva ) kramazaH pacAsa, paccIsa, usakA prAdhA ( 123 yo0), usakA bhI AdhA ( 63 yo0), cAra, tIna aura par3hAI (22) yojana pramANa hai // 363 // jaM gADhassa pamAraNaM, tamira bahatarUgaM milA / Adima - pAyArassa ya, kamasoyaM puzva * ThANesa // 364 / / artha-pUrvokta sthAnoMmeM jo prAdima prAkArake avagAr3hakA pramANa hai, vahI kramazaH usakA bAhasya bhI jAnanA cAhie // 364 // gopUra dvAroMkA pramANa Adisakka-buge dhacAro, taha tiNNi saNapakumAra-ca-duge / bamhive voNNi sayA, prAvima-pAyAra-goura-duvAraM // 365 / / 400 / 300 / 200 igisaThThI ahiya-sayaM, cAlosuttara-sayaM sayaM bosa / te laMtavAdi - tivae, sayameSakaM prANAdi - iMvesu / / 366 // __ '161 / 140 / 120 / 100 / artha-Adima prAkAroMke gopura-dvAra saudharmazAnameM cAra-cAra sau (400 ), sAnatkumAramAhendra meM tIna-tIna sau ( 300), brahmakalpameM do so (200), lAntavakalpameM eka so ikasaTha (161), mahAzukrameM eka sau cAlIsa ( 140 ), sahasrArameM eka sau bIsa ( 120 ) aura pAnata Adi indroM meM eka-eka so ( 100-100 ) haiM / / 365-366 / / cacAri tiNi boNi ya, sayANi sayamekka saTThi-saMjuttaM / cAlIsa - juberaka - sayaM, vosambhahiyaM sayaM ekkaM // 367 // 400 / 300 / 200 / 160 / 140 / 120 / 100 / - . noTa-gA. 367 ke anusAra gA0 366 meM 161 ke sthAna para pramANa 160 hI honA cAhie /
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNpattI [ gAthA : 368-369 evAi joyaNAI, goura-dArANa hoi uccheho / sohamma :: pahucIsu, punbodida - sapta - ThANe // 368 / / martha-saudharmAdi pUrvokta sAta sthAnoMmeM gopura-dvAroMkA utsedha kramaza: cAra sau, tIna sI, do sau, eka sau sATha, eka sau cAlIsa, eka sau bIsa aura eka sau yojana pramANa hai / / 367-368 / / ekka-saya-Naudi-sIvI-sattari-paNNAsa-cAla-tIsa-kamA / joyaNayA vitthAro, goura - bArANa pakkaM // 36 // 100 / 90 / 60 / 70 150 1 40 / 30 / / artha-uparyukta sthAnoM meM gopura-dAroM se pratyekakA vistAra kramazaH ekasau, nabbe, assI, sattara, pacAsa, cAlIsa aura tIsa yojana pramANa hai // 366 / / [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaka 1 2 3 4 5 7 5 9 sthAnoMke nAma sodharma IzAna sAnatkamAra mAhendra brahma lAntava mahAzukra sahasrAra zrAntAdi 4 rAjAMgaraNoMkA ( nagaroM kA ) "vistAra gA0 358-356 84000 yojana 8000 72000 70000 60000 40000 30000 " 20000 = 50000 " 17 " +1 31 "2 utsedha gA. 361-362 300 yo0 prAkAroM (koTa) kA vivaraNa zravagAr3ha ( nIMva ) gA0 363 50 yojana 300 " 250 250 " 200 / / 150 " 120, 100 10 50 15 50 25 25 *De 123, 23 7 11 21 " = " ..... bAhalya gA0 364 50 yojana 50 25. 25 123" 6 " 4 32 3 " 23 " gaupura dvAroMkA pramANAdi pramANa utsedha gA0 365- gA0 367 366 368 450 yojana 100 yo0 400 400 300 300 200 161 140 120 100 wt 200 300 Ruo 160 140 120 100 E " ca 60 nari dy 115 " F " vistAra gA0 369 d 100 80 60 71 " 50 *. " 70 ," 30 R 12 31 gAthA | 369 ] pramo mahAhiyAce [ 533
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 ] liyo pattI [ gApA : 30-375 rAjAMgaNake madhya sthita prAsAdoMkA vivecanarAyaMgaNa - bahumajajhe, ekkeraka-pahANa-visva-pAsAvA / ekkekkassi ive, Niya-Niya-IvAga NAma - samA // 370 / / prathaM-rAjAMgaNake bahumadhya bhAgameM eka-eka indrakA apane-apane nAmake sadRza eka-eka pradhAna divya prAsAda hai / / 370 / / ghumvaMta-dhaya-bar3hAyA, muttAhala-hema-dAma-kamaNim / ghara-rayaNa-mattavAraNa-gANAbiha-sAlabhaMjiyAbharaNA // 371 / / vippaMta-rayaNa-dIvA, bamja-kabAhiM suvara-duvArA / divya-vara-dhUva-surahI, sejjAsaNa-pahuvi-paripuNNA // 372 // sattaTTha-Nava-sAdiya-vicitta-bhUmIhi mUsivA savve / bahudhaNNa - rayaNa - khacidA, sohaMte sAsaya * sarUvA // 373 // martha-saba prAsAda phaharAtI huI dhvajA patAkAoM sahita. muktAphaloM evaM suvarNakI mAlAoMse ramaNIka, uttama ratnamaya mattavAraNoMse saMyukta, AbharaNa yukta nAnA prakArakI putaliyoM sahita, camakase hue ratna-dIpakoMse suzobhita, vanamaya kapAToMse, sundara dvAroMvAle, divya uttama ghUpase sugandhita, zayyA evaM mAsana mAdise paripUrNa aura sAta, ATha, nau tathA dasa Adi adabhuta bhUmiyoMse bhUSita haiN| pAzvata svarUpase yukta ye prAsAda nAnA ratnoMse khacita hote hue zobhAyamAna hai||371-373|| prAsAdoMke utsedhAdikA kathanachassaya-paMca-sayANi, paNNuttara-ghau-sayANi ucchaho / edANaM sakka - duge, du'-iMda-jugalammi bamhive // 374 // 600 / 500 / 400 cAri-saya paNutara-tipiNa-sayA kevalA ya tiNi syaa| so saMtaviva-tithae, prANada - pahuyIsu du-saya-paNNAsA // 375 // 400 / 350 / 300 / 250 1 artha-zaRdvika ( saudharmezAna ), sAnatkumAra-mAhendra yugala aura brahmandrake ina prAsAdoMkA utsedha kramazaH chaha sau ( 600 ), pAMca sau ( 500 ) aura cAra sau pacAsa ( 450 ) yojana pramANa 1. 5. a. ja. Tha, duiMjajumalambhi, ka. duijujumlmmi| 2. ya. mhide yA /
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 376-380 ] ma mahAhiyAro [ 535 hai / vaha prAsAdoM kA utsedha lAntavendra Adi tInake kramaza: cAra sau (400) tIna sau pacAsa ( 350 ) aura kevala tIna sau ( 300 ) tathA cAnatendra AdikoMke do sau pacAsa ( 250 ) yojana pramANa hai || 374 375 / / edANaM visthArA, liya- Niya ucche paMcama vibhaagaa| vitthAraddha gADhaM, pattekkaM sanna pAsAve / / 376 / / zrathaM- - ina prAsAdoM kA vistAra apane-apane utsedhake pAMcaveM bhAga ( 120, 100 90, 80, 70, 60 aura 50 yojana ) pramANa hai tathA pratyeka prAsAdakA avagAha vistArase zrAcA ( 60, 50, 45, 40, 35, 30 aura 25 yojana pramAraNa ) hai || 376 || siMhAsana evaM indroMkA kathana - pAsAdANaM majbhe, sapAda pIDhA 'akaTTimAyArA / sihAsaNA disAlA, vara artha- prAsAdoM ke madhya meM pAdapITha sahita maya sihAsana virAjamAna hai / / 377 / / huuN| yahA~ puSyakA phala pratyakSa hai ||378 // - sihAsaNANa sohA, jA edANaM vicitta rUvANaM / Naya sakkA vo me, puNNa phalaM ettha pacavalaM ||378 || - - - artha - adbhuta rUpavAle ina sihAsanoMkI jo zobhA hai, usakA kathana karane meM maiM samartha nahIM sihAsamArUDhA, solasa vara bhUsaNehi sammata rayaNa suddhA, sacce iMdA rayaNamayA virAyaMti / / 377 || akRtrima, vizAla AkAravAle aura uttama ratna , - - * artha - siMhAsanapara ArUr3ha, solaha uttama AbhUSaNoMse zobhAyamAna aura samyagdarzanarUpI ratnase zuddha saba indra virAjamAna haiM ||376 || sohillA / virArdhati // 376 // puvyajjidAhi sucarida koDIhi saMcidAe lacchoe / sakkAdoNaM javamA kA diujar3a piruSamANAe // 380tl artha - pUrvopArjita karor3oM sucaritroMse prApta huI zakrAdikoM kI anupama lakSmIko kauna sI upamA dI jAya ? ||380|| 1 da. ba. ka. je. Ta. yakaTTimAyAya / 2. da. ba. ka. ja. a. ye / 3. da. va. pha. ja Tha padaM /
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNaNatI [ gAthA : 381-34 devIhi paDidehi, sAmANiya - pahuvi-veva * saMghahiM / sevijaMte NicaM, iMdA bara - ghara - camara-dhArohiM // 31 // artha uttama chatroM evaM camaroMko dhAraNa karanevAlI deviyoM, pratIndroM aura sAmAnika Adi deva-samUhoMke dvArA indroMko nitya hI sevA kI jAtI hai / / 361 / / pratyeka indrakI samasta deviyoMkA pramANa--- sadvi-sahassabbhahiyaM, ekkaM lapakhaM evaMti parokkaM / sohammIsANive, aTTahA agga * devIo // 382 // 160000 / 8 / prarpa-saudharma aura IzAna indroMmeMse pratyekake eka lAkha sATha hajAra ( 160000) deviyA~ tathA ATha agra-deviyAM hotI haiM / / 382 / / vizeSArya-saudharma aura IzAna indroM meM se pratyeka indrako agra deviyAM 8 haiM aura vallabhA 32000 haiM tathA pratyeka prazna devIkI 16000 parivAra deviyAM hotI haiM / isaprakAra saudharma athavA IzAna indrako samasta deviyoM-160000-( 84 16000)+32000 haiN| isIprakAra sarvatra jAnanA caahie| agga-mahisomo aThaM mAhiva-saNakkumAra ivANaM / bAhatari sahassA, devono hoti pattekkaM // 33 // 8 / 72000 / artha-sAnatkumAra aura mAhendra indroM se pratyekake ATha ana-mahiSiyAM tathA bahattara hajAra (72000) deviyAM hotI haiM / / 383 / / 72000-( agra0848000 parivAra deviyA~)+8000 vallabhA / agga-mahisIno aTTha ya, cottIsa-sahassayANi devotro / Nisyama - lAvaNNAo, sohate bamha - kapide / / 384 // parya-brahmakalpendrake anupama lAvaNyavAlI pATha ana-mahiSiyoM aura cautIsa hajAra ( 34000 ) deviyAM zobhAyamAna haiM / / 384 / / 34000 =( agra0 8 x 4000 parivAra deviyAM )+2000 vallabhA /
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 385-389 ] aTThau mahAyiAro [ 537 solasa-sahassa-paNa-saya-devoo aTTha agg-mhisiio| saMtaka - Idammi puDhaM, Niruvama - rUbAno rehati / / 385 / / 8 | 165001 artha-lAntavendra ke anupama rUpavAlI solaha hajAra pA~ca so ( 16500 ) deviyAM aura __ ATha agna-mahiSiyA zobhAyamAna haiM / / 385 / / 16500%=( agra0 84 2000 parivAra deviyA~ }+ 500 vallabhA / praha-sahassA du-sayA, paNNabbhahiyA huti devIgro / agga-mahisoyo aTTa ya, rammA mahasukka - iMdammi // 386 // 8 / 8250 / artha-mahAzukra indra ke pATha hajAra do sau pacAsa ( 250) deviyoM aura ATha agra mahiSiyoM hotI haiM / / 386 // 8250 = ( agra0 8x1000 parivAra deviyAM )+250 ballabhA / cattAri-sahassAI, ekka-sayaM paMcavIsa - abhihiyaM / devIpo bhaTTa jeTTA, hoti sahassAra - iMdammi // 387 // ____8 / 4125 / artha- sahasrAra indra ke cAra hajAra eka sau paccIsa ( 4125 ) deviyoM aura pATha jyeSTha deviyAM hotI haiM // 37 // 4125= ( agna0 84500 parivAra deviyoM )+125 vallabhA / prANava-pArapada-prAraNa-anacuda-iMvesu bhaTTa jeTThAo / pasevaka du * sahassA, tesaTThI hoMti devIo // 38 // 8 / 2063 / apaM-Anata, prANata, prAraNa aura acyuta indroMmeMse pratyekake ATha agra-mahiSiyA aura do hajAra tiresaTha ( 2063 ) deviyAM hotI haiM / / 3 / / 2063=( agra0 84250 parivAra deviyA~)+63 vallabhA / matAntarase saudharmendrako deviyoMkA pramANakhaM-Naha-NahaTTa-duga-igi-aTThaya-chassasa-saska - veviibho| loyaviSicchi - gaMthe, huvaMti sesesu puSvaM va // 36 // 768128000 / pAThAntaram /
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5.38 ] tiloyapaNNatto [ gAthA / 390-393 artha - zUnya zUnya zUnya, ATha, do, eka, ATha, chaha aura sAta, ina aMkoMke pramANa saudharma indrake ( 768128000 ) deviyA~ hotI haiN| zeSa indroM meM deviyoMkA pramANa pahale ke hI sadRza hai, aisA lokavinizcaya grantha meM nirdiSTa hai / / 389 // matAntarase saudharmendrakI deviyoMkA pramANa sagavIsaM koDIpro, sohammiyesu hoMti pukhaM piva sesesu saMgAhaNipammi 7 pramANa deviyA~ hotI haiM, aisA saMgAhariNa meM nirdiSTa hai || 360 || indroMkI sevA-vidhi-- pAThAntara / 270000000 / artha- saudharma indrake sattAIsa karor3a ( 270000000 ) aura zeSa indroMke pUrvokta saMkhyA - devIo / niTThi // 360 // - pAThAntaram / mAyA vivajjivapro, bahu-ravi-karaNesu giurakha buddhIzro / olaggate NiccaM Niya jiya iMdANa calaNAI / / 361 // - mAyAse rahita aura bahuta anurAga karane meM nipuNa buddhivAlI ve deviyA~ nitya apaneapane indroMke caraNoMkI sevA karatI haiM 11361 // bambara-cilAba khujjaya-kammatiya-vAsa dAsi pahuvIzro / ataMjara - joggAo, ceTTheti vicita vesA - // 362 // pramaM - zrantaHpura ke yogya barbara, kirAta, kubjaka, karmAntika aura dAsa-dAsI Adi aneka prakArake ( vicitra ) veSoM se yukta sthita rahate haiM / / 392 / / ivANaM 'asthANe, poDhANIyassa ahivaI vethA / rayaNAsaNANi vaiti hu, sapAda pauDhANi bahuvAriMga // 363 // artha -- sthAnake vibhAgoMko jAnakara jo jisake yogya hotA hai, deva use vaisA hI UMcA yA noghA tathA nikaTavartI athavA dUravartI asana dete haiM // 393 // 1. da. va. ka. ja. Tha. bharayANaM /
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTTama mahAhiyAro jaM jassa jodhAmuccaM, riNacvaM khiyaDaM vidUramAsaraNayaM / saM' tassa deti devA, NAvaNaM sU vibhAgAi // 364 / / 2 gAthA : 364-366 ] artha - jo jisake yogya ucca evaM noca tathA nikaTa athavA dUravartI Asana hotA hai ( usIprakAra ) sthAnake vibhAgoMko jAnakara deva usake lie dete haiM / / 394 // vara - rayaNa baMDa hatyA, paDihArA hoMti iMda-aTThANe | parathAvamapatthAvaM, ola tAraNa ghosaMti / / 365 // artha - indrake prAsthAna ( sabhA ) meM uttama ratnadaNDako hAtha meM lie hue jo dvArapAla hote haiM ve sevakoM ke lie prastuta evaM aprastuta kAryako ghoSaNA karate haiM / / 395 // are visurA tesi, NANAviha pesaNANi kuNamANA / iMdANa bhatti bharidA, zrANaM sirasA paricchati // 366 // artha - unake nAnAprakArake kAryoMko karanevAle bhakti se bhare hue itara deva bhI una indroMkI prajJAko zirase grahaNa karate haiM / / 366 / / pasis dAdI devA, nibhara bhattIe NiJcamolagaM / abhimuThiyA sabhAe, Niya-jiya-i dANa kubvaMti // 367 // - [ 539 artha- pratIndrAdika deva atyanta bhaktise samAmeM abhimukha sthita hokara apane-apane indroMkI nitya sevA karate haiM // 367 // puruSa zrolagga sabhA, sakkIsANa jArisA bhaNidA / tArisayA savvANaM Niya Niya Nayaresu iM vANaM // 368 // - - artha - pUrva meM saudharma aura IzAna indrakI jaisI prolaggasabhA ( sevakazAlA ) kahI hai, vaiso apane-apane nagaroMmeM saba indroMke hotI hai || 368 pradhAna prAsAdake atirikta indroMke anya cAra prAsAda- Ida-hANa-pAsAda-puruSa vibhAga pahudi saMThAraNA / catAro pAsAvA, puvvodida vaNNaNeha judA // 366 // artha - indroMke pradhAna prAsAdake pUrva dizAbhAga AdimeM sthita aura pUrvokta varNanoMse yukta cAra prAsAda (aura) hote haiM / / 363|| 1 ka saM tassaM devAraNA kADhUNaM / 2. 6. ba. ka. ja. a. gholagatAyaM ta -
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 400-405 gheliya-rajada-sokA, misakkasAraM ca dakkhigidesa / rucakaM maMdara - sokA, sattacchadayaM ca urivesa // 400 // apaM-dakSiNa indroMmeM vaiurya, rajata, azoka aura mRSatkasAra tathA uttara indroMmeM rucaka, mandara prazAka popa saptaccheda, ye cAra prAsAda hote haiM / / 400 / / indra-prAsAdoMke prAge sthita stambhoMkA varNanasakkIsANa-gihANaM, purado chacosa - joyaNucchehA / joyaNa-bahalA-khaMbhA,'bArasa-dhArA huvaMti vajjamayA // 401 // prartha-saudharma aura IzAna indraka prAsAdoMke Age chattIsa yojana UMce aura eka yojana bAhalya sahita vanamaya bAraha dhArAoMvAle khambhA ( stambha ) hote haiM / / 4011 / / pattekkaM dhArANaM, vAso ekkeSaka - kosa'-parimANaM / mANasthaMbha' * saricchaM, sesatthaMbhAraNa vaNNaNayaM // 402 // athaM-una dhArAoM meM pratyeka dhArAkA vyAsa eka-eka kosa pramANa hai| stambhoMkA zeSa varNana mAnastambhoMke sadRza hai / / 402 // bharaherAvada-bhUgada - titthayara - baalyaannaabhrnnaannN"| vara * rayaNa - karaMDehiM, laMbatehiM virAyate // 403 // artha-( ye stambha ) bharata aura airAvata bhUmike tIrthakara bAlakoMke AbharaNoMke laTakate hue uttama ratnamaya piTAroMse virAjamAna haiM / / 403 / / mUlAko uvari-tale, puha puha pnnviis-kos-primaannaa| gaMtUNaM siharAdo, tettiyamoriya hoti ha karaMDA / / 404 / / 25 // 25 // artha-( stambhoMke ) mUlase uparima tala meM pRthak-pRthak paccIsa kosa ( 63 yo0) pramANa jAkara aura zikharase itane ( 25 kosa ) hI utara kara ye karaNDa ( piTAre ) hote haiM / / 404 / / paMca-saya-ghAva-bA, pattavaka eka kosa-vIhasA / te hoMti bara - karaMDA, NANA-vara-rayaNa-rAsimayA / / 405 / / 1.pa. baMbhA / 2. da. ba. ka. ja. 4. daaraa| 3. da. ya. ka. ja. Tha. baaraa| 4. ba. kosaa| 5. da.pa. ka. ja. 3. mANaddhaM ca / 6.6.ba. ka. ja u.bAladANaM /
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 406 -409 ] aTTama mahAhiyAro 500 / ko 1 / artha - aneka uttama ratnoMkI rAzi svarUpa una zreSTha karaNDoM meM se pratyeka pAMca sau ( 500 ) dhanuSa vistRta aura eka kosa lambA hotA hai / / 405 || te saMkhejjA save, laMbaMtA rayaNa sikka jAlesu / sakkAdi pUjarijjA, praNAdiNiharaNA mahA - rammA // 406 // - - artha- - ratnabhaya sIkoM ke samUhoM meM laTakate hue ve saba saMkhyAta karaNDa zakrAdise pUjanIya, anAdi-nidhana aura mahA ramaraNIya hote haiM // 406 / / zrAbharaNA puvvAvara - videha - tityaya ra bAlayANaM gha / bhovari ceTTate, bhavaNesu saNavakumAra jugalassa // 407 / / [ 541 artha - sanatkumAra aura mAhendra ke bhavanoM meM stambhoM para pUrva evaM pazcima videha sambaMdho tIrthaMkara bAlakoMke AbharaNa sthita hote haiM / / 407 // - vizeSArtha-stambhoMkI UMcAI 36 yojana hai / inameM mUlase 6 yojana paryanta uparima bhAga aura zikharase 63 yo0 nIceke bhAga karaNDa nahIM hai / pratyeka karaNDa 2000 dhanuSa ( 1 kosa ) vistRta aura 500 dhanuSa (kosa ) lambA hai| ye ratnamayI sIMkoMpara laTakate haiM / saudharmakalpa meM sthita stambha para sthApita karaNDoM ke AbharaNa bharatakSetra sambandhI bAla tIrthaMkaroMke lie haiN| IzAna kalpa sthita stambhapara sthApita karaNDoMke AbharaNa airAvatakSetra sambaMdhI bAla tIrthaMkaroMke lie haiM / isIprakAra sAnatkumAra kalpagata pUrvavideha kSetra sambandhI bAla - tIrthaMkaroM ke liye aura mAhendra kalpagata karaNDoMke AbharaNa pazcima videha kSetra sambaMdhI bAla- tIrthaMkaroMke lie hote haiM / indra bhavanoM ke sAmane nyagrodha vRkSa- saryAlaya - maMdirANaM, puravo nagoha pAyavA hoMti / ekkkaM puDhavimayA, puvvoviMda jaMbuduma sarisA // 408 // prathaM - samasta indra- prAsAdoM ( yA bhavanoM ) ke Age nyagrodha vRkSa hote haiN| inameM eka-eka vRkSa pRthivI svarUpa aura pUrvokta jambU vRkSake sadRza hotA hai ||408 || tamle ekkeSakA, jidi paDimA ya paDidisaM hosi / sakkAdiNamida calaNA, sumaraNamete vi duriva-harA ||401 || artha -- isake mUla meM pratyeka dizA meM eka-eka jinendra pratimA hoto hai / jisake caraNoM meM indrAdika praNAma karate haiM tathA jo smaraNa mAtrase hI pApako hanevAlI hai ||409 ||
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 ] tiloya paNNattI sudharmA sabhA sakkasa maMdirAvo, IsANa dise sudhamma-NAma-sabhA / ti sahassa-kosa- udayA, u-saya-dohA tadaddha-visthArA // 410 // 3000 | 400 | 200 / artha- saudharma indra ke bhavanase IzAna dizAmeM tIna hajAra ( 3000 ) kosa UMcI, cAra sau ) kosa lambI aura isase Aye arthAt 200 kosa vistAravAlI sudharmA nAmaka sabhA (400 hai / / 410 / / noTa - sudharmAsabhAkI U~cAI 300 kosa honI cAhie, kyoMki akRtrima mApoMmeM U~cAI kA pramANa prAya: lambAI + caur3AI hotA hai / 2 [ gAthA : 410 - 414 riye garveer kosA causaTThi taddalaM ruvo / sakka pyAsAda - sarisAzrI // 411 / / sesA yaNNaNAo - 64 / 32 / artha-sudharmA sabhA dvAroMkI U~cAI cauMsaTha ( 64 ) kosa aura vistAra isase AdhA arthAt 32 kosa hai / zeSa varNana saudharma indra ke prAsAda sadRza hai / / 411 / / rammA sudhammAe, vifvaha viNodehi koDade sako / bahuvi-parivAra judo bhujaMto viviha-sokkhANi // 412 // prathaM - isa ramaNIya sudharmA sabhAmeM bahuta prakArake parivAra se yukta saudharma indra vividha sukhoMko bhogatA huA aneka vinodoMse kIr3A karatA hai / / 412 / / upapAda sabhA - w tatthesANa dilAe, uvavAda sabhA huvedi puvva-samA dippaMta' rayaNa sejjA, viSNAsa visesa - sohillA / / 413 / / - vahIM IzAna dizA meM pUrvake sadRza upapAda sabhA hai / yaha sabhA dedIpyamAna ratnazayyAoM sahita vinyAsa - vizeSase zobhAyamAna hai / / 413 || jinendra prAsAda 1. da. kha.ka. ja. u. tipyaMta / tIe disAe ceTThadi, vara-rayaNamajho jiNida-pAsAvo / putra sariccho zrahavA, paMDuga jiNabhavaNa sAriccho || 414 //
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 415 - 419 ] artha-usI dizAmeM ratnamaya jinendra prAsAda haiM / / 414 // aDa-joyaNa- ubviddho, tettiya vAso havaMti pattekkaM / sesive pAsAvA, seso pukhaM va riNNAso // 1415 / / aTTama mahAddiyAro [ 543 athavA pAkaH vana sambaMdhI jinabhavanake sadRza uttama 8 / 6 / artha - zeSa indroMke prAsAdoM meMse pratyeka ATha (8) yojana U~cA aura itane ( 8 yo0 ) hI vistAra sahita hai / zeSa vinyAsa pahale ke hI sadRza hai ||4153 / deviyoM aura vallabhAyoMke bhavanoM kA vivecana- iMva ppAsAdANaM, samaMto hoMti divya pAsAdA / devI- vallahiyANaM, NANAvara rayaraMga kaNayamayA // 416 // - - artha - indra prAsAdoMke cAroM ora deviyoM aura vallabhAoMke nAnA uttama ratnamaya evaM svarNamaya divya prAsAda haiM ||416 // - devI bhavagucchehA, sakka- buge joyarapANi paMca- sayA | mAhiMda duge paNNaSmahiyANi ca sapANi pi // 417 / / - - - 500 / 450 / artha- saudharma aura IzAna indrakI deviyoMke bhavanoMkI UMcAI pA~ca sau ( 500 ) yojana tathA sAnatkumAra evaM mAhendra indrakI deviyoM ke bhavanoMkI U~cAI cAra sau pacAsa (450 ) yojana hai // 417 // - bamvi saMtaviMde, mahasuvikade sahassayArikhe / Arapaba- paMhRdi- caukke, kamaso paNNAsa hIgANi // / 418 / / yo0 300 yo0, 250 yo0 aura 200 yojana hai || 418 || 1 - - 400 | 350 / 300 | 250 / 200 / artha- brahma endra, lAntavendra, mahAzukendra, sahasrArendra aura mAnata Adi cAra indroMkI deviyoMke bhavanoMkI U~cAI kramaza: pacAsa-pacAsa yojana kama hai / arthAt kramaza: 400 yo0, 350 beyI pura udayAdo, vallabhiyA maMdirANa - ucche ho / * sadhyesu iMvesu joyaNa } vIsAhio hodi // 416 //
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 420-422 prathaM-saba indroMmeM vallabhAoMke mandiroMkA utsedhde| utseghase bosa yojana adhika hai / / 419|| uccheha - dasama * bhAge, ekANaM maMdiresu vikkhaMbhA / vikkhaMbha - duguNa - bohaM, vAssaddha pi gAvataM // 420 // prathaM-inake mandiroMkA viSkambha utsedhake dasa bhAga pramANa, dIrghatA viSkambhase dUnI aura avagAr3ha vyAsase AdhA hai / / 420 // savesu maMdiresu, upavaNa - saMDAriNa hoti vivyANi / samba-uDu-joga-pallava-phala-kusuma-vibhUvi-bharivANi // 421 // artha-saba mandiroM meM samasta RtuoMke yogya patra, phUla aura kusumarUpa vibhUtise paripUrNa divya upavana khaNDa hote haiM / / 421 // pokkharaNI-vAyomo, saccha-jalAo vicitsa-ruvAno / amita - kamala - samAo, ekkakke maMdire hoti // 422 / / artha-eka-eka mandirameM svaccha jalase paripUrNa, vicitrarUpavAlI aura puSpita kamalapanoMse saMyukta puSkariNI vApiyA~ haiM // 422 / / [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ]
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 422 ] kramAMka 1 2 4 5. 6 7 8 9 indra-nAma saudharmendra mAhendra brahma endra lAntavendra IzAnendra sanatkumArendra | 450 deviyoMke bhavanoM kI U~cAI gA0 417- vistAra lambAI 418 sahasrArendra bhAnatAdi 4 500 " 450 400 mahAzundra 300 500 yo0 50 yo0 100 po0 25 yo0 520 yo. 52 yo0 104 yo0 26 yo0] " " 350 " 200 #1 "3 250 " 50 45 45, 10 40 ki 35 " mo mahAhiyAro 30 " 25 20 " 100 90 80 60 " " 70 " *a " 50 " nIMva 32 UMcAI nA. 416 25, 520,52 " 223,, 470 / / 223,, 470, " 20 " 420 vallabhAmroMke bhavanoMko caur3AI lambAI 173, 370, 47 / / 10, 220 47 " 42 37," 15 .. 320 " 32 " 123, 270, 27, 22 " 104 94 " 94 54 4 21 5.4 "I >> 64 " [ 545 12 44, nIMva 26 " 233 / 233 21 " 13 183" 16" 133 11
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 ] tiloya paNNattI NANAviha turehiM NANAviha mahara - gIya- saddehi / laliyamaya'- cacaNehi, sura AyarAiM virAjati ||423 || 1 - artha- devoMke nagara nAnA prakArake turyo ( bAditroM ), aneka prakArake madhura gIta-zabdoM aura vilAsamaya nRtyoMse virAjamAna haiM ||423 / / dvitIyAdi vediyoMkA kathana Adima-pAyArAdo, terasa lakkhANi joyaNe gaMtu / ceTu bi bidiya vevI, paDhamA miva savva Nayaresu // 424 // 1 1300000 | artha- saba nagaroM meM Adima prAkAra ( koTa ) se teraha lAkha ( 1300000 ) yojana jAkara prathama ( koTa ) ke sadRza dvitIya bedI sthita hai / / 424 // [ gAthA : 423- 427 vevINaM vicacAle, Niya-jiya-sAmI- sarIra rakkhA ya / ceTThati saparivArA, pAsAvesu vicittesu / / 425 / / bidiya vedI gadA / zrayaM vediyoM ke antarAla meM pradbhuta prAsAdoM meM saparivAra apane-apane svAmiyoMke zarIrarakSaka deva rahate haiM / / 435 // dvitIya bedI kA kathana samApta huA / telaTThI- lakkhA raMga, paNNAsa sahassa joyaNANi to / gaMtRRNa takSyi vevI, pahamA miva savya sAyaresu // 426 // * 6350000 / artha-- saba nagaroMmeM isa (dUsarI vedI) se Age tiresaTha lAkha pacAsa hajAra (6350000 ) yojana jAkara prathama ( koTa ) ke sadRza tRtIya vedI hai ||426 || edANaM viccAle tipparimANaM surA vicittesu / ceTUti maMdiresu Niya Niya parivAra saMjuttA ||427 // " diya-vedI gadA / 1. da. ba. ka. ja. da. aliya / 2. 6. kA. ja. Tha. jomaNe gaM dudha, ba. joya du va / - - -
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 428-431 ] aTThamo mahAhiyAro [ 547 artha-ina vediyoMke madhya sthita adbhuta kanoMmeM apane apane parivArale saMyukta sI pariSadoMke deva rahate haiM / / 427 / / tRtIya vedIkA kathana samApta huaa| tavedodo gachiya, causadvi-sahassa-goyaNANi ca / cedi turima-vedI, paDhamA - miva sanda - jayaresu // 428 / / 64000 / artha-isa vedose cauMsaTha hajAra ( 64000 ) yojana prAge jAkara saba nagaroMmeM prathama vedIke sadRza caturtha vedI sthita hai / / 428 // edANaM viccAle, vara-rayaNamaesu vivva - bhavaNesu / sAmANiya-NAma surA, NivasaMte viviha-parivArA // 426 / / turima-vedo gadA / artha-ina vediyoMke madhya meM sthita uttama ratnamaya divya-bhavanoM meM vividha parivAra sahita sAmAnika nAmaka deva nivAsa karate haiM // 429 / / caturtha vedIkA kathana samApta huaa| causIdI - lakkhANi, gaMtUNaM joyaNANi turimAdo / cedi paMca - vedo, paDhamA miva samva - Nayaresu // 430 // 8400000 / artha-catuthaM vedIse caurAsI lAkha ( 8400000 ) yojana Age jAkara saba nagaroM meM prathama vedIke sadRza paMcama vedI sthita hai / / 430 // evAraNaM viccAle, Niya-Niya-pArohakA aNIyA ya / abhiyogA kibisiyA, pahaNyA taha surA ca tettiisaa||43|| paMcama-vedI gdaa| artha-ina vediyoM ke madhya meM apane-apane pArohaka anIka, pAbhiyogya, kilbiSika, prakIrNaka tathA trAstriza deva nivAsa karate haiM / / 431 / / paMcama vedIkA kathana samApta huaa|
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 ] tiloyapaNAttI [ gAthA : 432-436 upavana-prarUpaNAtapparado gaMtaNaM, paNNAsa - sahassa - joyaNANaM ca / hoMti hu dinva-vANi, iMda-purANaM cau - hisaasu||432|| artha-isake Age pacAsa hajAra 6 ) gogana gA iM. nA pAroM dizAoM meM divya vana haiM / / 432 / / puvvAdisu te kamaso, asoya-sattacchadANa vaNa-saMDA / caMpaya-cUvANa tahA, pauma - daha - sarisa - parimANA // 433 / / arSa-pUrvAdika dizAoM meM ve kramazaH azoka, saptacchada, campaka aura Amra vRkSoMke vanakhaNDa haiM 11433 / / ekkekkA cetta - tarU, tesu asoyAvi-NAma-saMjatA / Naggoha-taru-saricchA, vara-cAmara-chatta-pahudi-juvA // 434 / / artha-una vanoMmeM azokAdi nAmoMse saMyukta aura uttama camara-chatrAdise yukta nyagrodhataruke sadRza eka-eka caMtya-vRkSa hai / / 434 / / pokkharaNI-vAbIhi, maNimaya-bhavaNehi' saMjudA viulA / sayya-ur3a-jogga-pallava-kusuma-phalA bhAMti dharaNa - saMDA // 435 // artha-puSkariNI, vApiyoM evaM maNimaya bhavanoMse saMyukta tathA saba RtuoMke yogya patra, kusuma evaM phaloMse paripUrNa ( ve ) vipula vana-khaNDa zobhAyamAna haiM / / 435 / / lokapAloMke krIr3A-nagarasaMkhejja-joyaNANi, puha puha gaMtUNa rAMdaNa - vnnaado| sohammAvi - digivAraNaM koDaNa - NayarANi ceTTati // 436 // artha- nandana vanase pRthak-pRthak saMkhyAta yojana jAkara saudharmAdi indroMke lokapAloMke krIr3A-nagara sthita haiM / / 436 // 1.pa. ba. ka. ja. Tha. bharaNehiM /
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA: 437-441 ] ama mahAhiyAro bArasa-sahassa-jopaNa dIhattA paNa sahassa-vivakhaMbhA / lekara do pahudi kayasohA // 437 // | - 12000 | 5000 / artha - uttama vedI zrAdise zobhAyamAna una nagaroMmese pratyeka bAraha hajAra ( 12000 ) yojana lambe aura pA~ca hajAra ( 5000 ) yojana pramANa vistAra sahita hai / / 437 / / " gaNikA - mahattariyoM ke nagara gaNiyA mahattarINaM, samacaurassA purIzro vidisAsu / ekkaM joyaNa - lakkhaM, pattekkaM dIha vAsa jubA ||436 || - 100000 | 100000 / partha - vidizAoM meM gaNikA - mahattariyoMkI samacatuSkoNa nagariyAM haiN| inameM se pratyeka eka-eka lAkha ( 100000, 100000 ) yojana pramANa dIrghatA tathA vistArase yukta hai || 438 // sammesu Nayaresu pAsAdA vivva-viviha-rayaNamayA / ; NazcaMta vicitta dhayA, pirAcama sohA virAyaMti ||436|| - - - a - ayaM - saba nagaroM meM nAcatI huI vicitra dhvajAoMse yukta aura anupama zobhAke dhAraka divya vividha ratnamaya prAsAda virAjamAna haiM // 439 // joyaNa-saya-vohattA, tANaM paNNAsa metta vitthArA 1 muha maMDava pahuvIhi, vicitta rUbehiM saMjutA ||440 || - sahita aura vicitra rUpa mukha maNDapa Adise saMyukta haiM // 440 // [ 549 artha - ye prAsAda eka sau ( 100 ) yojana dIrgha, pacAsa (50) yojana pramANa vistAra saudharmendra Adike yAna- vimAnoMkA vivaraNa - vAluga- puSkaga NAmA, yANa vimAraNAriMga sakka- jugalammi / somaNasaM sirivalaM, saNavakumArida dumi ||441||
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 442-446 artha-zakra-yugala ( saudharma evaM IzAna indra ) ke vAlaga aura puSpaka nAmaka yAna-vimAna tathA sAnatkumAra Adi do indroMke saumanasa evaM dhIvRkSa nAmaka yAna-vimAna haiM // 441 / / bamhidAdi-caukke, yANa - vimANANi savvadobhaddA / podika'- rammaka - gAmA, maNoharA hoti cattAri // 442 // artha-brahmandra prAdi cAra indroMke kramaza: sarvatobhadra, prItika ( prItikara ), ramyaka aura manohara nAmaka cAra yAna-vimAna hote haiM / / 442 / / prANava-pANada-iMde, lacchI-mAlitti - jAmavo hodi / pAraNa-kappida-duge, yANa - bimANaM vimala - NAmaM / / 443 // - artha-mAnata aura prANata indrake lakSmI-mAlatI nAmaka yAna-vimAna tathA AraNa kalpendra yugalameM vimala nAmaka yAna-vimAna hote haiM / / 443 / / sohammAdi-caupake, kamaso avses-kpp-juglesu| hoMti hu puzvusAI, yANa - vimANANi pattokkaM // 444 // pAThAntaram / artha- saudharmAdi cArameM aura zeSa kalpa-yugaloM meM kramaza: pratyekake pUrvokta yAna-vimAna hote haiM / / 444 / / paatthaantr| ekkaM joyaNa - lakkhaM, pattekka doha-yAsa-saMjuttA / yANa - vimANA duvihA, vikkiriyAe sahAveNaM // 445 // arpa-inameMse pratyeka vimAna eka lAkha ( 100000 ) yojana pramANa dIrghatA evaM dhyAsase saMyukta haiM / ye vimAna do prakArake haiM, eka vikriyAse utpanna hue aura dUsare svabhAvase // 445 / / te vikkiriyA-jAvA, pANavimANA dhiNAsiNo hoti / aviNAsiNo ya NicaM, sahAya - jAdA parama-rammA // 446 // 1. da.va.ka.ba.u. piidikr| 2. da.ba.ka, ja.Tha. ghuba /
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 447-452 ] aTThamo mahAhiyAro [ 551 arma-vikriyAse utpanna hue ve yAna-vimAna vinazvara pora svabhAvase utpanna hue ve paramaramya yAna-vimAna nitya evaM avinazvara hote haiM // 446 / / dhuyA-baya-yA vivihAsa nruupnn-phudi-pripunnnnaa| dhUva - ghahi juSA, cAmara - ghaMTAdi - krayasohA / 447 / / vaMdaNa - mAlA - rammA, muttaahl-hem-daam-rmnnijjaa| subara - duvAra - sahidA, vajja-kavAjalA virAyaMti // 448 / / artha-upayukta yAna-vimAna phaharAtI huI dhvajA-patAkAnoM sahita, vividha Asana evaM zayyA Adise paripUrNa, dhUpa-ghaToMse yukta, cAmara evaM ghaNTAdikase zobhAyamAna, bandana-mAlAoMse ramaNoka, muktAphala evaM suvarNa kI mAlAoMse manohara, sundara dvAroM sahita aura vaJamaya kapAToMse ujjvala hote hue suzobhita hote haiM // 447-448 / / sacchAI bhAyaNAI, vatyAbharaNAi - prAi dubihaaii| hoMti hu yANa-vimANe, vikkiriyAe sahAveNaM // 446 // artha-yAna-vimAnameM svaccha bhAjana ( bartana ), vastra aura prAbharaNa prAdika ( bho ) vikriyA tathA svabhAvase do prakAra ke hote haiM // 449 // vikiriyA jaNidAI, viNAsa-savAI hoti smvaaii| vasthAbharaNAdIyA, sahAya - jAdAripa NicANi // 450 / / artha-vikriyAse utpanna saba vastrAbharaNAdika vinazvara aura svabhAvase utpanna hue ye sabhI nitya hote haiM / / 450 // indroMke mukuTa-cihnasohammAdisu aTThasu, prANava - pahudIsu causu iMdANaM / sUvara-hariNI-mahisA, 'macchA bhekAhi-chagala-sahA ya / / 451 // kappa-tarU mauDesu, cilhANi Nava kameNa bhaNiyAriNa / evehi te iMdA, lakkhijjate surANa majhammi // 452 // 1. da. ba. maccho /
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 ] tiloya paNatI [ gAthA: 453 - 454 artha- saudharmAdika ATha aura zrAnata Adi cAra ( 8+1= 8 ) kalpoM meM indroMke mukuToM meM kramazaH zukara, hariNI, mahiSa, matsya, bheka, sarpa, chagala, vRSabha aura kalpataru, ye nau cihna kahe gaye haiM / ina cihnoMse devoMke madhya meM ve indra pahicAne jAte haiM / / 451-452 / / iMdANaM ciNhANi, patteSakaM tAva jA' sahassAraM / prANada- cAraNa- jugale, coTsa - ThANesu vockhAmi // / 453 || suvara- hariNI- mahisA maccho kummo ya meka-ha-hatthI / , dAhi gavaya-chagalA, vasaha-kalpatarU' mauDa- majjhe / / 454 / / pAThAntaram / artha- sahasrArakalpa paryanta pratyeka indrake tathA prAnata aura AraNa yugala meM isaprakAra caudaha sthAnoMke cihna kahate haiM / zUkara, hariNI, mahiSa, matsya, kUrma, bheka, azva, hAthI, candra, sarpa, gavaya, chagala vRSabha aura kalpataru ye caudaha cihnamudare madhya ho [ tAlikA agale pRSTha para dekhie ] 1. ba. jAtha / 2. 8. va. ka. ja. Tha. hayacaM divaya chagalA paMcatatra / pAThAntara /
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAna-vimAnoMke nAma indroMke mukuTa-cihna kramAMka pAThAntarase indroMke nAma sthAna mUlase pAThAntara gA0444 cihna kramAMka indra-nAma gA0453 sthAna [ Rip : lal gA.454 bAlaga puSpaka vAluga zUkara hariNI mahiSa puSpaka puSpaka matsya saumanasa sarpa saudharmendra / vAluga IzAnendra sAnatkumArendra | saumanasa mAhendra | zrIvRkSa | brahmendra / sarvatobhadra lAntavendra prItika mahAzukrandra ramyaka sahasrArendra manohara 9 | pAnatendra prANatendra lakSmImA0 11 | prAraNendra vimala 12 / acyutendra zrIvRkSa 7 / sarvatobhadra saudharmendra zUkara | 2 | 2 / IzAnendra hariNI sAnatkumAra mahiSa | mAhendra matsya brahmendra brahmottarendra lAntavendra kApiSTendra 9 zukrandra .|10| mahAzukrandra 11 zatArendra 12| sahasrArendra chagala 13 AnateMdra-prANatendra vRSabha / 13 14 AraNeMdra-acyutendra kalpataru 14 aTThamo mahAyiAro chagala prItika baila lakSmImA0 | ramyaka kalpataru manohara lakSmImA0 gavaya vimala vimala [ 553
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 / tiloSapapaNatI [ gAthA : 455-460 ahamindroMkI vizeSatA - iMdANaM parivArA, paDiva - pahudo Na hoMti kaiyA yi / ahamivANaM sappaDiyArAhito aNaMta - sokkhANaM // 45 // mayaM-indroMke pratIndra Adi parivAra hote haiN| kintu saparivAra indroM kI apekSA ananta sukhase yukta ahamindroMke parivAra kadApi nahIM hote / / 455 / / uyavAda-sabhA vivihA, kappAtIdANa hoMti savvANaM / jiNa-bhavaraNA pAsAdA, NANAviha-dibva-rayaNamayA / / 456 / / abhiseya-sabhA saMgoya-pahavi-sAlAno citta-rukkhA ya / vevoo Na bIsaMti, kapAtIdesu kaiyA vi' // 457 / / artha-saba kalpAtItoMke vividha prakArako upapAda-sabhAyeM, jina-bhavana, nAnA prakArake divya ratnoMse nimita prAsAda, abhiSeka sabhA, saMgIta prAdi zAlAyeM aura caitya vRkSa bhI hote haiM, parantu kalpAtItoMke deviyo kadApi nahIM dIkhatI / / 456-457 / / gehucchehA du - sayA, paNNabhahiyaM sayaM sayaM suddh| heTima-majjhima - uvarima - gevejjesukamA hoti / / 458 / / 200 / 150 / 100 / prartha-adhastana, madhyama aura uparima deyakoM meM prAsAdoMkI U~cAI kramazaH do sau (200), eka sau pacAsa ( 150 ) aura kevala sau ( 100 ) yojana hai / / 458 / / bhavaNuccheha - pamANaM, aNuhisANattarAbhidhANesu / paNNAsA joyaNayA, kamaso paNuvIsamettANi // 456 / / 50 / 25 / artha-anudiza ora anuttara nAmaka vimAnoMmeM bhavanoMkI U~cAIkA pramANa kramapAH pacAsa (50) aura paccIsa yojana hai // 456 / / udayassa paMcamaMsA, dhIhattaM taddalaM ca visthaaro| pattekkaM raNAdavyA, kappAtIdANa bhavaNesu / / 460 // evaM iva-vibhUvi-parUvaNA samattA // 7 // 1. pa. da. aadi|
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 461-466 ] ghaTTama mahAhiyAro [ 555 prathaM-kalpAtItoM ke bhavanoM meM pratyekakI dIrghatA U~cAIke pAMcaveM bhAga aura vistAra usase AdhA samajhanA cAhie || isaprakAra indra-vibhUtikI prarUpaNA samApta huI // 7 // pratyeka paTala meM devoMkI AyukA kathana paDhame bidie jugale, bamhAdisu causu zrANada-durgAmi / zrAraNa duge sudaMsaNa pahudisu ekkArasesu kame // 461 || - - yuga- satta-dasaM cauddala - solasa- aTTharasa-bIsa bAyotA / tatto ekkeSaka judA, ukkassAU samudda udamAraNA // 1462 // 2 / 7 / 10 / 14 / 16 / 18 / 20 / 22 / 23 / 24 / 25 | 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 32 / 33 / partha - prathama evaM dvitIya yugala, brahmAdika cAra yugala, Anata yugala, dhAraNayugala aura sudarzana Adi gyArahaveM utkRSTa zrAyu kramazaH do, sAta, dasa, caudaha, solaha aThAraha, bIsa, bAIsa, isake Upara eka-eka adhika arthAt tebIsa, caubIsa, paccIsa, chabbIsa, sattAIsa, bhaTThAIsa, unatIsa, tIsa, ikatIsa, battIsa aura tetIsa sAgaropama pramANa hai / 2461-462 // eso ukkassAU, idappahUdINa hodi hU ummaM / sesa surANaM AU, majbhilla - jahaNNa parimANA ||463 // artha - yaha utkRSTa Ayu indra Adi cArakI hai / zeSa pramANa sahita hai / / 463 / / - edANi pallAI, zrAU uDu taM seDhIbaddhANaM, paNNayANa 2 refg koDa lakkhA, koDi - sahassANi taittiyANi vi / koDi-sayA chaccaiva ya, chAsaTThI koDi zrahiyANi // 464 // * 66666666666666 1. da. va. tihavihAtAo / 2. da. ba. edA / - devoMko Ayu madhyama evaM jaghanya chAsI lakkhANi tetiyamettANi taha sahasvANi / chassaya chApro, boNi kalA tiya' - vivAmro / / 465 / / vidayammi ukkaste / ca NAvavvaM // 466 // -
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI / gAthA : 467-470 artha chayAsaTha lAkha karor3a, chayAsaTha hajAra karor3a, chaha sau chayAsaTha karor3a adhika chayAsaTha lAkha chayAsaTha hajAra chaha so chayAsaTha aura tInase vibhakta do kalA {66666666666666), itane palya pramANa Rtu indrakameM utkRSTa prAyu hai| yahI Ayu usake zreNIbaddha aura prakIrNakoMkI bhI jAnanI cAhie / / 465-466 / / / uDa-pAlukkassAU, icchiya-paDala-ppamAraNa - svehi / guNiNaM prANejjaM, tassi jeTTAu - parimANaM // 467 // artha-Rtu paTalako utkRSTa Ayuko icchita paTala pramANa rUpoMse guNita kara usameM utkRSTa Ayuke pramANako le AnA cAhie / / 467 / / cosadda - ThANesa tiyA, ekkaM aMkakkameNa pallANi / ekka - kalA ukkasse, pAU vimaliMbayammi puDhaM // 46 // 133333333333333 / / / artha-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM tIna aura epha, itane palpa aura eka kalA pramANa vimala indrako utkRSTa prAyu hai / / 468 / / vizeSA-Rtu paTalakI utkRSTa Ayuke pramANa ko icchita paTala saMkhyAse guNita karane para usa paTala meM utkRSTa AyukA pramANa prApta ho jAtA hai / yathA Rtu vimAna kI utkRSTa mAyu 6666666666666642= 1.333333333333333 palya vimala nAmaka dusare indrako Ayu kA utkRSTa pramArA hai| codasa-ThANe sugNa, dugaM ca aMka - kkameNa pallAgi / upakassAU caMdidayammi seDhI - paiNNaesa ca // 46 // 200000000000000 / artha aMka kramase caudaha sthAnoMmeM zUnya aura do [ 66666666666666343200000000000000 1 itane palya pramANa candra indraka tathA usake zreNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa Ayu hai / / 469 / / coddasa-ThANe chakkA, dugaM ca aMka-kkameNa pllaarinn| doNi kalA ukkasse, prA. vaggummi NAvagyo // 470 // 266666666666666 / / /
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA ! 471-474 ] aTThamo mahAhiyAro [ 557 ___ arma-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM chaha aura do itane palya evaM do kalA [6666666666666644=2666666666666667 palya ] pramANa vAgu indrakameM utkRSTa Ayu hai // 470 // paNNarasa-TrAraNesa, tiyANi aMka - ekameNa pallANi / ekpha - kalA ukkasse, prAU vIricaya - samUhe' / / 471 // 33333333333333: / / arSa-aMka kramase pandraha sthAnoM meM tIna, itane palya bhaura eka kalA [66666666666663 x5=3333333333333333 palya ] pramANa vIra indraka tathA usake zreNIbaddha aura prakIrNakoM meM utkRSTa Ayu hai / / 471 / codasa - ThANe suNNaM, caupakamakakkameNa pallANi / upakassA praNikyammi seDhI - pahaNNaesa ca / / 472 // 400000000000000 / apaM-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM zUnya aura cAra itane ( 400000000000000) palya pramANa aruNa indraka tathA usake zreNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa mAya hai // 472 / / codasa-ThANe chakkA, caupakamaka - kameNa pallANi / doNi kalAno NavaNa - NAme Aussa ukkasso // 473 // 466666666666666 / / / artha - aka Rmase caudaha sthAnoMmeM chaha aura cAra, itane patya evaM do kalA (4666666666666663 palya ) pramANa nandana nAmaka paTalameM utkRSTa prAyu hai / / 473 / / ghohasa-ThANesu tiyA, paMcakka-kameNa hoMti pallANi / ekka-kalA liriMgavaya - ragAme prAussa upakasso // 474 / / 533333333333333 / / / ayaM - aMka kramase caudaha sthAnoM meM tIna aura pAMca, itane patya evaM do kalA ( 5.333333333333333 palya) pramANa nalina nAmaka indrako utkRSTa prAya hai / / 474 / / ..
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 ] tiloyaSaNNasI [ gAthA : 475-479 ghohasa-ThANe sukhaNaM, chakka aMka - kameNa pallANi / upakassAU kaMcaNa - pAme seDho - paiNNaesapi // 475 / / arSa-aMka kramase caudaha sthAnoM meM zUnya aura chaha, itane ( 600000000000000) palya pramANa kaJcana nAmaka indraka aura usake zreNIbaddha tathA prakIrNaka vimAnoM meM utkRSTa Ayu hai // 47 // paNNarasa - TANesa, chakkA aMkakkameNa pallANi / doNi kalAo kohina - pAre pra.ussa uhAlo / / 7 / / artha-aMka kramase pandraha sthAnoM meM chaha, itane palya aura do kalA (6666666666666663 palya ) pramANa rohita nAmaka paTalameM utkRSTa Ayu hai // 476 / / coisa-ThANesu tiyA, sattaMka - kameNa hoti pallANi / ekka - kala cciya caciyammi pAussa ukkasso // 477 // __ 733333333333333 / / / artha-aMka kramase caudaha sthAnoM meM tIna aura sAta, itane palya tathA eka kalA - (7333333333333337 palya ) pramANa caMcat ( candra ) indrako utkRSTa prAyu hai / / 477 / / codasa-ThANe suSNaM, aTThaka-kameNa hoMti pallANi / ukkassAU maruvicayammi seDhI - pahaNNaesu ca // 47 // 800000000000000 / artha-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM zUnya aura ATha, itane palya pramANa marut indraka tathA usake zreNIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa Ayu hai / / 478|| codasa-ThANe chakkA, aTThaka-kameNa hoti pallANi / du-kalAo 'riddhisae, upakassAU samaggammi // 476 // 266666666666666 / / / - - - - - - 1. 6. ba. ka. ba. 8. vidisae /
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 559 artha - aMka kramase caudaha sthAnoM meM chaha aura ATha itane palya tathA do kalA ( 866666666666666 palya ) pramANa samasta Rddhoza paTala meM utkRSTa Ayu hai || 479 / / - ThANe tiyA parvaka kamaso huvaMti pallANi / ekka - kalA - behalie, ukkassAU sapadarammi ||480 || mAthA : 480-464 ] 933333333333333 / 1 prathaM - aMka krama se caudaha sthAnoM meM tIna aura nau, itane palya evaM eka kalA ( 9333333333333333 palya ) pramANa vaiDUrya paTala meM utkRSTa Ayu hai | 1480 // ma mahAhiyA ( 113 paraNarasa' dvANesu NahamekaMka - vakameNa pallAgi / - 1 upakassAU rucakadayammi seDhI paiNNaesa pi // 461 // - 2000000000000000| artha--aMka kramase pandraha sthAnoM meM zUnya aura eka itane ( 1000000000000000 +) palya pramANa rucaka indraka evaM usake zrIbaddha aura prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa prAyu hai / / 481 // cola - ThANe chakkA, hamekaMka vakameNa pallANi / doNi kalAo rucirivayammi Aussa ukkasso ||482 / / 1066666666666666 / 1 / artha - aMka kramase caudaha sthAnoMmeM chaha, zUnya aura eka itane palya aura do kalA { 10666666666666663 palya ) pramANa rucira indrakameM utkRSTa Ayu hai / / 482 / / coddasa ThANesu tithA, ekkekka - kameNa hoMti pallANi / ekka-kala cicaya kiMvayammi Aussa upakasso ||483|| 1133333333333333 / u' / -- artha - aMka kramase caudaha sthAnoM meM tIna, eka aura eka itane palya aura eka kalA 333333333 palya ) pramANa ta indrakameM utkRSTa Ayu hai ||483 || coTsa - ThANe suSNaM, dugameSaka - vakameNa pallANi / ukkassAka paDiviyammi seDhI paiNNaesa pi // 464 || 1. da. cosa / 2. da. ba. ti / 1200000000000000 /
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 ] tiloyapaNNattI (gAthA : 485-488 artha-aMka kramase caudaha sthAnoM meM zUnya do aura eka, itane (1200000000000000) palya pramANa sphaTika indraka evaM usake aMgobaddha aura prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa Ayu hotI hai // 484 // cohasa-ThANe chakkA, dugameSakaka - kameNa pallAriNa / doNi kalAo tabariNaya - iMbae prAu ukkassA // 45 // 1266666666666666 / / / prartha-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM chaha, do aura eka, itane patya evaM do kalA ( 12666666666666663 palya } pramANa tapanIya indraka evaM usake zreNIbaddhAdikameM utkRSTa pAyu hai // 485 / / paNNarasa - ThANesutiyANi ekkaM kameNa pallANi / ekkA kalA ya medhedamammi pAussa upakassA // 46 // 1333333333333333 / / / martha-kramaza: pandraha sthAnoM meM tIna aura eka itane palya evaM kalA ( 13333333333333337 palya ) pramANa megha indrakameM utkRSTa Ayu hai / / 486 // codasa-ThANe suNNaM, cau-ekkaMka-kkameNa pallANi / ukkassAU abhiSayammi seDho - pahaNNaesu ca // 47 // 1400000000000000 / prarSa-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM zUnya, ..cAra aura eka, itane ( 1400000000000000 ) palya pramANa abhraindraka tathA zreNIbaddha tathA prakIrNaka vimAnoMmeM utkRSTa Ayu hai 11487 / / coDsa-ThANe chakkA, cau-ekkaMka-karmaNa pallANi / doNi kalA hAriddayammi Aussa upakasso // 488|| 1466666666666666 / / / parya-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM chaha, cAra aura eka, itane palya aura do kalA ( 14666666666666663 patya } pramANa hAridra indrakameM utkRSTa Ayu hai / / 488 //
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 489-493 ] aTThamo mahAhiyAro [ 561 coddasa-ThANesu tiyA, paMcekkaMka - kameNa pallAriNa / ekkA kalA ya AU, ukkasse pauma - paDalammi // 486 // 1533333333333333 / / / artha-aMka kramase caudaha sthAnoM meM tIna, pAMca aura eka, itane palya tathA eka kalA (1533333333333333 palya ) pramANa para paTalameM utkRSTa prAyu hai / / 489 // cohasa-ThANe suNNaM, chakkekkaka - kameNa pallANi / ukkassAU lohiba - seDhI - baddha - ppaiMNNaesupi // 460 / / 1600000000000000 ! artha-aMka kramase caudaha sthAnoM para zUnya, chaha aura eka, itane {1600000000000000 pasya ) pramANa lohita indraka, zreNIbaca aura prakIrNa koMmeM utkRSTa Ayu hai // 49 // paNNarasa - TThANesu, chakkaM ekkaM kameNa pllaaii| voNi kalAo pAU, ukkasse vajja - paDalammi 3461 // 1666666666666666 / / / artha-aMka kramame pandraha sthAnoM meM chaha aura eka, itane patya evaM do kalA (16666666666666663 palya ) pramANa va paTalameM utkRSTa Ayu hai / / 461 // cohasa-ThANesu tiyA, sattekkaka - kameNa pallANi / ekka * kalA upakasso, NAdhaTTammi AussaM // 462 // 1733333333333333 / / / prayaM-aMka kramase caudaha sthAnoMmeM tIna, sAta aura eka, itane palya evaM eka kalA ( 17333333333333333 patya ) pramANa nandyAvarta paTala meM utkRSTa Ayu hai / / 492 / / coddasa - ThANe suNNaM, advai kkaMka * kameNa pallANi / ukkassAu * pamANaM, paDalammi pahaMkare hovi' // 463 // 1800000000000000 / 1. ba. hohi|
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 ] tiloyapaNNattI eka. zrayaM - aMka kramase caudaha sthAnoM meM zUnya, ATha aura ( 1800000000000000 ) patya pramANa prabhaGkara paTala meM utkRSTa prAyu hai / / 493 / / coTsa-ThANe-chakkA, akka kameNa hoMti pallANi 1 doNi kalAo 'piTThaka paDale Aussa ukkasso ||464 || 1866666666666666 | / artha - pase caudaha sthAnoM meM chaha ATha aura eka itane palya evaM do kalA ( 1866666666666666 palya ) pramANa pRSThaka paTala meM utkRSTa Ayu hai || 494 // cosa ThANesu tiyA, gaveSaka aMka vakameNa pallAriM / ekka kalA gaja-gAme, paDale Aussa ubakasso ||465 || 1933333333333333 / 3 / artha-aka krama se caudaha sthAnoM meM tIna, no aura eka itane palya evaM eka kalA ( 1633333333333333) pramANa hai / / 465 // [ gAyA / 464-48 itane doNi payoNihi janamA, ukkassAU huvedi paDalammi / gharima dvArA NiviTTha, sohammIsANa jugalammi ||466 // P * sA 2 / artha- saudharmezAna yugala ke bhItara antima sthAna meM niviSTa paTala meM do sAgara pramANa utkRSTa zrAyu hai ||496 // ukkarasAu pamANaM, saNavakumArassa paDhama-paDalammi / doNi payoNihi uvamA, paMca kalA satta pahitA // 467 // 1. ba. piTThava / sA 2 / 5 / artha- sAnatkumArake prathama paTala meM utkRSTa zrAyukA pramANa do sAgaropama aura sAtase bhAjita pA~ca kalA ( 24 sAgara ) hai ||467 | siNi mahaNNava uvamA, tiSNi kalA iMdayammi vaNamAle / cattAri uvahi uthamA, ekka-kalA nAga paDalambhi ||468 || 3 / ka / sA 4 / 3 / ! 7 C
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 499-503 ] aTThamo mahAhiyAro [ 563 artha-tIna sAgaropama evaM tIna kalA ( 36 sA. ) pramANa vanamAla indrako tayA cAra sAgaropama aura eka kalA ( 43 sA0 ) pramANa nAga-paTalameM utkRSTa prAyu hai / / 498 // cattAri siMdhu-uvamA, chacca kalA grudd-nnaam-pddlmmi| paMcaNNava - uvamANA, cattAri kalAo laMgalae' // 46 // sA 4 / : / sA 5 / / mayaM-garur3a nAmaka paTala meM cAra sAgaropama aura chaha kalA ( 4 sA.) tathA lAGgala paTalameM pAMca sAgaropama evaM cAra kalA ( 54 sA0 ) pramANa utkRSTa Ayu hai // 466 / / chaTTovahi-ubamAraNA, voNi kalA iMdayammi balabhadde / satta-sariramaNa-uvamA, mAhida-dupassa carima-paDalammi / / 500 / / sA 6 / hai / sA7 / prayaM-balabhadra indrakameM chaha sAgaropama aura do kalA ( 63 sA0) tathA mAhendra yugalake antima { 'cakra nAmaka ) paTalameM sAta (7) sAgaropama pramANa utkRSTa Ayu hai / / 500 / / sattaMburAsi-uvamA, tiNi kalAmo cukk-pvihttaa| ukkassAu - pamANaM, par3hamaM paDalammi bamha-kappassa // 50 // sA7 / / artha-brahma kalpake prathama paTalameM utkRSTa AyukA pramANa sAta sAgaropama aura cAra vibhakta sIna kalA ( 71 sA0 ) hai / / 501 // pradaNNava-uvamANA, du-kalA surasamidi-NAma-paDalasmi / Nava-rayaNAyara-uvamA, ekka - kalA bamha - paDalamhi / / 502 // sA 8 / 3 / sA 9 / / artha-surasamiti nAmaka paTalameM ATha sAgaropama aura do kalA ( 81 sA0 ) tathA brahma paTala meM nau sAgaropama aura eka kalA ( 92 sA0 ) pramANa utkRSTa Ayu hai / / 502 / / bamhuttarAbhidhANe, carime paDalammi bamha - kappassa / ukkassAu-pamANaM, basa sari - ramaNANa uvamANA // 503 // 1. da.ba.ka. ja. Tha. liNgle|
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 ] tiloyapaNNattI [ gAthA / 504-508 artha - brahma kalpake brahmottara nAmaka antima paTala meM utkRSTa prAyukA pramANa ( 10 ) sAgaropama hai ||503 // bamhahidayammi' paDale, bArasa kalloliNIsa umANaM | coTsa- pIrahi uvamA, "unakassAU havaMti saMtavae // 504 // 12 / 14 / artha- brahmahRdaya paTala meM bAraha sAgaropama aura lAntava paTalameM caudaha sAgaropama pramANa utkRSTa zrAyu hai / / 504 // mahasuSa NAma paDale, solasa-sariyA hiNAha uba mANA / sahassA re, taraMgiNIramaNa aSTurasa - uvamANA / / 505 // 16 / 18 / artha - mahAzukra nAmaka paTala meM solaha sAgaropama aura sahasrAra paTala meM aThAraha sAgaropama pramAraNa utkRSTa Ayu hai / / 505 // ANadaNAme paDale, aTThArasa salilarAsi uvamANA / upakarasAu - pamA, cattAri kalAo chakka hidA / / 506 / / 18 / hai / artha-Anata nAmaka paTala meM aThAraha sAgaropama aura chahase bhAjita cAya kalA (186 sA0 ) pramANa utkRSTa zrAyu hai // 1506 // ekkoNavIsa vArihi udamA du-kalAo pANave paDale / pupphagae bIsaM citha taraMgiNIkaMta uvamANA / / 507 / / * sA 19 / 2 / sA 20 / artha - prANata paTala meM unnIsa sAgaropama aura do kalA ( 163 sA0 ) tathA puSpaka paTala meM bIsa sAgaropama pramANa utkRSTa zrAyu hai | 1507 // 1 aliburAsi uvamA, cattAri kalAno sAdage paDale / igiyosa jalahi- umA, zrAraNa-nAmammi doNi kalA // 508 // sA 20 | ka 4 / sA 21 / 1 / 1. da. 4. bahridayamiha / 2. da. ba. ka. ja. Tha. kapparasALa //
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 506-512] bhago mahAyiAdo [ 565 artha-zAtaka paTala meM bIsa sAgaropama aura cAra kalA (204 sA0 ) tathA prAraNa nAmaka paTala meM ikkIsa sAgaropama aura do kalA ( 213 sA0 ) pramANa utkRSTa prAyu hai / / 5.08 / / accuda-raNAme paDale, bAvIsa trNginniirmnn-uvmaannaa'| tevIsa sudaMsaNae, amogha - paDalammi cauvosaM / / 506 // 22 / 23 / 24 / artha-acyuta nAmaka paTalameM bAIsa sAgaropama, sudarzana paTalameM teIsa sAgaropama aura amogha paTalameM caubIsa ( 24 ) sAgaropama pramANa utkRSTa prAyu hai // 506 / / paNuvIsa 'suppabuddha, jasahara-paDalammi hoMti chaThavIsaM / sattAvIsa subhadda, suvisAle aTThabIsaM ca // 510 // 25 / 26 / 27 / 28 // prarpa-suprabuddha paTala meM paccIsa ( 25 ), yazodhara paTala meM chabbIsa { 26 ), subhadra paTalameM sattAIsa ( 27 ) aura suvizAla paTalameM aTThAIsa ( 2 ) sAgaropama pramAraNa utkRSTa Ayu hai // 510 // sumaNasa-NAma uNatIsa tIsa somaNasa-NAma-paDalammi / ekkacIsaM povikarammi battIsa Aicce // 11 // 29 / 30 / 31 / 32 / marya-sumanasa nAmaka paTalameM unatIsa ( 29), saumanasa nAmaka paTalameM tIsa (30), prItiGkara paTalameM ikatIsa ( 31 ) aura Aditya paTalamai battIsa sAgaropama pramANa utkRSTa sthiti hai // 511 // sambaTTa-siddhi-NAme, tevIsaM vAhiNIsa - uvamAraNA / ukkassa jahaNNammi ya, NiddiI bIyarAgehi // 512 // 33 1 artha-vItarAga bhagavAnne sarvArthasiddhi nAmaka paTalameM utkRSTa evaM jaghanya AyukA pramANa taitIsa ( 33 ) sAgaropama kahA hai / / 512 // 1. da.ba. ka. ja. Tha. uvmaa| 2. da. ba. ka. ja.. susspbuddhii| 3. da. 4. soma /
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 ] tiloya paNNatto devoMkI jaghanya - Ayu uDu pahuvi iMdayANaM, heTTima ukkassa prAu parimANaM / ekka - samaeNa zrahiyaM, uvarima paDale jAU / / 513 / / - artha - Rtu Adi indrakoMmeM adhastana indraka sambandhI utkRSTa prayuke pramANameM eka samaya milAne para uparima paTala meM jaghanya AyukA pramANa hotA hai / / 513|| tettIsa uvahi- ubamA, pallA saMkhejja - bhAga-parihINA / saTTa siddhi NAme, maNNaMte kei [ gAthA : 513 - 517 - pAThAntaram / artha - koI AcArya sarvArthasiddhi nAmaka paTala meM palyake asaMkhyAtaveM bhAgase rahita tetIsa sAgaropama pramANa jaghanya Ayu mAnate haiM / / 514 // pAThAntara / sohamma- kappa - paDhamivayammi paliyoyamaM huve ekakaM / samvaNigiTTa surANaM, jahaNNa-Ausa parimANaM / / 515 / / zravazaU / / 514 / / pa1 / artha- saudharma kalpake prathama indrakameM saba nikuSTa devoMkI jaghanya prayukA pramANa eka patyopama hai / 1515 // indroMke parivAra devoM kI prAyu praDDhA ijjaM pallA, zrAU some jame ya pasevakaM / timNi kubere varuNe, kiMcUNA satraka divyAle // 516 // * * 5 / 5 / 3 / 3 / - saudharma indrake dikpAloMmeM soma aura yamakI ar3hAI ( 23 ) pasyopama, kuberakI tIna (3) pasyopama aura varuNa kI tIna ( 3 ) palyopamase kiJcit nyUna Ayu hotI hai / / 516 / / sakkado sesesu vavikhaNa iMdesu loyapAlAgaM / 2 ekkka - palla- zrahigro, zrAU somAviyANa pakkaM / / 517 / / artha- saudharma indrake atirikta zeSa dakSiNa indroMke somAdika lokapAloMmeMse pratyekakI Ayu eka-eka palya adhika hai / / 517 / /
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA ! 518-522 ] aTThamo mahAyiAro [ 567 IsANiva - vigide, prAU some jame ti - pllaaii| kiMcUNANi kubere, varuNammi ya sAdiregANi // 518 / / 3 / 3 / 3 / 3 / prartha-IzAna indra ke lokapAloM meM soma aura yamako Ayu tIna tIna patya, kuberako tIna palyase kucha kama tathA varuNakI kucha adhika tona palya hai // 51 // IsANAvo sesaya - uttara - iMdesu loyapAlANaM / ekkeSaka-palla-ahio, pAU somAviyANa pattekkaM // 51 // artha-IzAnendra ke atirikta zeSa uttara indroMke soma-Adika lokapAloMmeM pratyekakI Ayu eka-eka palya adhika hai / / 516 / / savANa digidANaM, sAmAriNaya-sura-varANa pattakkaM / giya-Niya-vigidayANaM, pAu - pamANAriNa prANi // 520 // artha-saba lokapAloMke sAmAnika devoMmeM pratyekako prAyu apane-apane lokapAloMkI prAyuke pramANa hotI hai // 20 // paDhame bidie jugale, bamhAdisu causu ANava-dugammi / pAraNa - jugale phamaso, sacivesu sarIrarakkhANaM // 521 // palidovamANi pAU, aDDhAijja havevi paDhamami / ekkeSaka-palla-baDDhI, pattekkaM upari - urismi / / 522 // artha-prathama yugala, dvitIya yugala, brahmAdika cAra yugala, pAnata yugala aura AraNa yugala inameMse prathamameM zarIra rakSakoMkI Ayu ar3hAI palyopama aura Upara-Upara saba indroMke zarIra rakSakoM kI Ayu kramazaH eka-eka palya adhika hai / arthAt saudharma yugalameM 23 palya, sAnatkumAra yugalameM 33 palya, brahma yugala meM 43 palya, lAntava yugalameM 53 palya, zukra yugala meM 63 palya, zatAra yugalameM 73 palya, Anata yugalameM 86 palya aura prAraNa yugalameM 93 palya pramANa utkRSTa prAya hai / / 521-522 / / 1. da.ba.ka. somjjme|
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 ] Ri 1 artha - prathama yugalameM bAhya, madhyama aura abhyantara pAriSada devoMkI bhAyu kramaza: tIna cAra zraura pA~ca palya hai| isake Upara eka-eka palya adhika hai / / 523 / / vizeSArya 3 2 sA0 4 kalpa nAma kI Ayu OP tiloya paNNattI bAhira - majbhabhaMtara parilAe hoMti tiSNi cattAriM / paMca palidovamANi, urvAra ekkevaka- palla baDDhIe / / 523 // 3, 4, 5 / 4, 5, 6, sau0 yugala 3 palya brahma lAntava bAhya pAri0 madhyama pA0 abhya0 pA0 kI Ayu kI Ayu 4 2. 6. b|6| 5 " 6 " 4 palya 5 palya 5 5, 6, 7, 6, 7, 8 7, 8, 18, 9, 10 / 9, 10, 11 / 10, 11, 12 / 6 7 " " 11 6 7 8 " $ " 32 kra0 5 6 7 15 8 kalpa nAma mahAzukra 7 lya sahasrAra bA0 pAri0 kI Ayu prA0 pu0 6 A0 " [ gAthA : 523-524 - 10 " 13 madhyama pA0 kI zrAyu 8palya 9 " 10 ,, paDhamammi ahiya-pallaM zrArohaka vAhaNAraNa taTTANe 1. zrAU havedi tatto, baDDhI ekkeSaka pallalsa / / 524 || 11, abhya0 pA0 kI Ayu 6 palya 10. 11 12 1 / 2 / 3 / 4 / 5 | 6 | 7 | 8 | artha- - una ATha sthAnoM meM se prathama sthAnameM Arohaka vAhanoMkI Ayu eka palyase adhika aura isake Age eka-eka palyako vRddhi huI hai / arthAt Arohaka vAhanoM kI Ayu sau0 yu0 meM 1 palya, bheM 2 palya, bra0 yu0 meM 3 pazya, laoN0 yu0 meM 4 palya, zu0 yu0 meM 5 palya, zatAra yu0 meM 6 palya, Anata yu0 meM 7 palya aura AraNa yu0 meM 8 pazya hai / / 524 | sana0 yu0 1. da. va. 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 6 / 10 / 4 / 5 | 6 | 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 /
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 525-526 ] aTThamo mahAhiyAro [ 569 ekkA na vAhaNa - sAnoti lesa ThANena / par3hamAdu uttaratara * vaDDhIe ekka * pallassa // 525 // 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / / / artha-una sthAnoMmeMse prathama sthAnameM vAhana-svAmiyoM kI Ayu eka-eka palya aura isase Age uttarotara eka-eka palyakI vRddhi hai / arthAt sau0 1. sana0 2, 30 3, lA0 4, zu0 5, 20 6. prA0 7 aura mAraNa yu. meM 8 palya kI prAyu hai // 525 / / tANaM paiNNaesu, abhiyoga - suresu kimbisesu ca / Au - pamANa - riNavaNa - ubaeso saMpAhi paNa8o / / 526 / / artha unake prakIrNaka, Abhiyogya aura kilviSadevoM meM prAyu pramANake nirUpaNakA upadeza isa samaya naSTa ho gayA hai / / 526 / / je solasa kappAI, kaI icchati tANa upaese' / jugalaM paDi NAvanyaM, puravovida - prAu - parimAraNaM // 527 / / artha-jo koI prAcArya solaha kalpoMkI mAnyatA rakhate haiM unake upadezAnusAra pUrvokta AyakA pramANa eka-eka yugala ke prati jAnanA cAhie // 527 / / indra-deviyoMkI AyukA vivecanapalidoyamANi paNa Nava, terasa sattarasa taha ya cottiisN| ' aTuttAle pAU, devINaM dakkhiNidesu // 28 // 5 / 9 / 13 / 17 / 34 / 48 / artha-dakSiNa indroMmeM deviyoMkI Ayu kramazaH ( sau0 ) pAMca, { sAnatkumAra ) nau, (brahma) teraha ( lAntara ) 17, ( Anata ) 34, aura ( AraNa ) ar3atAlIsa pasya pramANa hai / / 528 / / satteyArasa-tevIsa - sasavIsekka - tAla paNavaNNA / pallA kameNa AU, devINaM uttariyesu / / 526 / / 7 / 11 / 23 / 27 / 41 / 55 / pradha- uttara indroMmeM deviyoMko Ayu kramazaH ( IzAna ) sAta, ( mAhendra ) gyAraha, ( mahAzukra ) tevIsa, ( sahasrAra ) sattAIsa, ( prANata ) ikatAlIsa aura ( acyuta ) pacapana palpa pramANa hai / / 529 // 1. 6. ba. uveso|
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 ] tiloya paNNattI je solasa kampANi, keI icchati tANa uvaese / asu zrAja pamANaM, devoNaM vakkhiNivesu / / 530 // palidoSamANi paNa rAva, terasa sattarasa ekkavIsaM ca / paNavIsaM cautIsaM asANaM kameNeva / / 531 / / - [ gAthA 530 -533 5 / 6 / 13 / 17 / 21 / 25 / 34 / 45 / prarSa - jo koI prAcArya solaha kalpoM kI mAnyatA rakhate haiM unake upadezAnusAra prATha dakSiNa indroM meM deviyoMkI AyukA pramANa kramaza: ( sau0 ) pA~ca, ( sA0 1) nau ( brahma ) teraha ( lAntava ) sattaraha. ( zukra ) ikkIsa, ( zatAra ) paccIsa ( grAnata ) cauMtIsa aura ( AraNa ) meM ar3atAlIsa palya hai / / 530 - 531 / / pallA sattekkArasa, paNNarasekkoNavIsa-tevIsaM / sagasametAlaM, paraNavaNaM uriva - devIgaM / / 532 / / 7 / 11 / 15 / 19 / 23 / 27 / 41 / 55 | pAThAntaram / artha--- ukta zrAcAyoM ke upadezAnusAra uttara indroMkI deviyoMkI Ayu kramazaH sAta, gyAraha, pandraha, unnIsa, teIsa, sattAIsa, ikatAlIsa aura pacapana patya pramANa / / 532 / / pAThAntara / kappaM paDi paMcAvisu pallA bebINa vaDave AU / bo- do-baDDI tatto, loyAyaNiye samuddiTTha // 533 // 5 17 / 6 | 11 | 13 | 15 | 17 | 11 | 21 | 23 | 25 | 27 / 29 / 31 / 33 | 35 | pAThAntaram / artha- deviyoMkI Ayu prathama kalpa meM pA~ca palya pramANa hai| isake Age pratyeka kalpa meM do-do patyakI vRddhi hotI gayI hai| aisA 'logAiNI' meM kahA hai / / 533 1| vizeSArtha - sau0 kalpa meM 5 palya, I0 7 palya, sAna0 9. mA0 11, brahma0 13, brahmottara meM 15, laoN0 17, kA0 19, zukrame 21 mahAzukra meM 23, za0 25, saha0 27, 0 26, prA0 31, A0 33 aura acyutakalpameM 35 pasya Ayu hai / pAThAntara /
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 534 - 535 ] aTTama mahAhiyAro palidovamANi paMcaya - sattArasa-paMcavIsa paragatIsaM / causa jugalesu prAU gAdavyA AraNa- duga-pariyaMtaM va te paMca mUlAdhArAiriyA' evaM NiuNaM 5 / 17 / 25 / 35 / 40 / 45 / 50 / 55 / 2 iMda- vevINaM / / 534 // paMca- pallAI / NirUryeti // 535|| [ 571 pAThAntaram ayaM - cAra yugaloMmeM indra-deviyoMkI Ayu kramazaH pA~ca, sattaraha, paccIsa aura paiMtIsa palya pramANa jAnanI cAhie / isake Age AraNa-yugala paryanta pA~ca-pA~ca patyakI vRddhi hotI gayI hai, aisA mUlAcAra ( paryAptyadhikAra 80 ) meM AcArya spaSTatA se nirUpaNa karate haiM // 534-535 / / pAThAntara [ tAlikA agale pRSTha para dekhiye 1 1. 8. ba. ka. ja. 4. sUlAnAroiriyA / 2. va. ba. giuvaraNa, ka. a. ru. zijaNA / 3. va. ba. 7 /
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 ] kramAMka 1 2 3 5. 6 7 8 9 10 11 12 13 4 15 16 karUpa-nAma khodharma IzAna sanatkumAra mAhendra brahma brahmottara lAntava kApiSTha zukra mahAzuka zatAra sahasrAra banata prANata Arae acyuta indroM kI deviyoM kI zrAyu (palyoM meM ) 16 kalpakI mAnyatA 12 kalpakI mAnyatA gA0 528 526 5 palya 60 9 X 11, 13," X 12 23 " 17 pasya X X tiloyapattI 27, 34, 41 " 48, 55 " gA0 530-531532 5 palya 19 & " " 11,, 13, 15," 17, 16 21 " 23. 25 " 27, 34 48 41," 5.5. " logAiraNI kI mAnyatA gAthA - 533 5 palya 6 6 32 " 11 ." 13 " 15 .,, 17," 16," 21, 23 25 27 " 29 / 31 " 33 " 35 " [ gAthA 435 mUlAcAra kI mAnyatA gA0 534-535 5 pasya 5 17 17, 25 25, 35. " 35 40 " 40, 43 / 45 50 50 5.5. ,, 55, 4
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 536 - 540 ] ama mahAhiyAro indra ke parivAra devoMkI detriyoMko agyu - paDiiMdANaM sAmANiyANa tettIsa sura-varANaM pi devoNa hodi zrAU, ripabiMda- devIraNa zrAu - samo / / 536 / / artha - pratIndra, sAmAnika aura trAstriza devoMkI deviyoMkI prAyu apane-apane indroMkI deviyoMkI Ayu ke sahaza hotI hai / / 536 / / sabaka- digive some, jame ca devINa Au - parimANaM / cau - bhajida - paMca - pallA, kicUNa-divaDa varuNammi / / 537 // 5 / 3 / artha- saudharma indra ke dikpAloM meM soma evaM yamakI deviyoMkI zrAyukA pramANa cArase bhAjita pA~ca (3) palya tathA varuNakI deviyoMkI AyukA prabhAraNa kucha kama Der3ha (3) palya hai / / 537 / / palidoSamaM vivaGga hodi kuberammi sakka - vippAle' | tettiyamevA digida - sAmaMta - devIraNaM // 538 // * zrAU, [ 573 artha- saudharma indrake kubera dikpAlakI deviyoMkI Ayu Der3ha patya tathA lokapAloMke sAmantoMkI deviyoMkI Ayu bhI itanI hI hotI hai / / 538 / / paditti vayassa ya, digida-vevINa bhAu parimANaM / ekkekka-pahala-baDDI sesesu davaNave / / 536 / / artha---zeSa dakSiNa indroMmeM pratIndra Adika tIna aura lokapAloMkI deviyoMkI prAyukA pramANa eka-eka palya adhika hai / / 539 // IsANa - digidANaM, jama- soma-dhaNesa- devIsu" / puha puha divaDa - pallaM zrAU varuNassa praviritaM // 540 // 1 3 / 3 / 3 / 3 / artha - IzAna indra ke lokapAloM meM yama, soma aura kuberakI deviyoMkI Ayu pRthak-pRthak Der3ha-Der3ha palya tathA varuNa kI deviyoMkI Ayu isase adhika hai| arthAt yamako deviyoMkI 13 palya, somakI deviyoMkI 13 pasya, kuberakI deviyoM kI 13 pazya aura varuNakI deviyoMkI Ayu kucha adhika 13 palya hai / / 1. da. na. ka ja Tha ThANI /
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 ] tiloyapaNNato [ gAthA : 541-544 edesu digidesu, pAU sAmaMta - amara - devINaM / Niya-Niya-digida-devI-bAu-pamANassa sAricche / / 541 // prartha--ina dikpAloMmeM sAmantadevoMko deviyoMkI ghAyu apane-apane dikpAloMkI deviyoM ke Ayu-pramANake sahaNa hai / / 541 / / paDiiMdattivyassa ya, digiva-devINa pAU-parimANe / ekkakka - palla - baDDI, sesesu 'uttrdesu||542|| artha -zeSa uttara indroM meM pratIndrAdika tIna aura lokapAla inakI deviyoM kI AyukA pramANa eka-eka palya adhika hai / / 542 / / taNurakkhANa surANaM, ti-pparisa-ppahuvi-ANa devINaM / pAu-pamANa-NirUvaNa-uvaeso saMpahi paNaTTho // 543 / / artha-tanurakSaka deva aura tInoM pAriSada Adi devoMkI deviyoMke prAyu pramANake nirUpaNakA upadeza isasamaya naSTa ho gayA hai / / 543 / / baddhAuM paDi bhaNidaM, ukkassaM majjhima jahaNNANi / ghAdAbamAsejjaM, aNNa - sarUvaM paravemo // 544 / / artha-yaha utkRSTa, madhyama aura jaghanya AyukA pramANa baddhAyuSkake prati kahA gayA hai / ghAtAyuSkakA Azraya karake anya svarUpa kahate haiM / / 544 / / prathama yugalake paTaloMmeM AyukA pramANaettha uDummi paDhama patthale jahaNNamAU dibaddha-palidovama ukkassamaddha-sAgaro vrm| prayaM-yahAM Rtu nAmaka prathama paTala meM jaghanya Ayu Der3ha palyopama aura utkRSTa Ayu ardhasAgaropama hai // etto tIsamibayANaM baDDhI-uDDhI uccade / tatya prakha-sAgarovamaM muhaM hodi| bhUmo praDavAijja-sAgaroyamANi / bhUmIdo muhamaNiya' ucchaheNa bhAge hive tattha ekka. sAgarovamassa-pagNArasa-bhAgovarima -baDDhI hodi / pr| 1. 8. ba. ka. ja. 4. uttrdigibesu| 2. da. ba. sagarovamaM / 3. da. ya. muhabaNiya / 4. 6.ba.ka. a. Tha. baddha / 5. ba. saagrobmssttri|
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 544 ] aTThamo mahAhiyAro [ 575 artha-aba yahA~ tIsa indrakoMmeM sthita devoMkI AyumeM vRddhihAnikA ( caya ) kahate haiM yahA~ ardha (3) sAgaropama mukha aura ar3hAI (23) sAgaropama ( Rtu paTala kI jaghanya aura utkRSTAyu ) bhUmi hai| bhUmi meMse mukhakA pramANa ghaTAkara zeSameM utsedha ( eka kama gaccha) kA bhAga dene para eka sAgaropamakA pandrahavAM bhAga (15 sAgara) uparima vRddhikA pramANa AtA hai| vizeSArtha-prathama yugala meM samasta paTala ( gaccha ) 31 haiM aura uparyukta jaghanya evaM utkRSTa AyukA pramANa ghAtAyuSkako apekSA hai, ata: yahAM vRddhi hAni kA pramANa ra sAgara = ( sA0-2 sA0 ): (31-1 ) hai| edamicchira-pasthaDa'-saMkhAe guNiya muhe pakkhitte vimalAdoNa tIsaNhaM patthalANamAu-prANi hoMdi / sesimesA sNvitttthii1833333:| IFE : / / 3 / / / / / / / sA / artha-ise ( sA0 ko eka kama ) icchita paTalako saMkhyAse guNA kara mukhameM milA denepara vimalAdika tIsa paTaloMmeM AyukA pramANa isaprakAra nikalatA hai vimala sA0= [ sAox(2-1) ]+ sAgara candra sA0 - [* sAox ( 3-1) J+ sAgara valguna sA0 - sAox (4 - 1)]+3 sA. isIprakAra vIra paTalameM 3 sA0, aruNa 35, nandana , nalina 31, kaMcana ,, rudhira 3, candra pu, marut 4. RddhIza, vaiDUrya , rucaka 1, rucira , aMka :, sphaTika, tapanIya, megha, ana pu, hAridra, padyamAla , lohita, vana, nandyAvarta , prabhaGkara 18, piSTaka , gaja, mitra, aura prabha15 yA sAgaropama / saNakumAra - mAhide satta pasthaDA / edesimAu - pamANa - mANijjamANe muhamaDDhAijja-sAgarovamANi, bhUmI 'sAddha-satta-sAgarovamANi satta usseho hodi / si saMviTThI 3 / / 3 / / 4 / / 5 / / 6 / / 6 / 5 / 7 / / saa| 1.pa. ba. ka. ja. la. paMcada / 2. da.na. ka, ja. sa. sAda-sAgarovamANa /
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 ] tiloya paNNattI. [ gAthA : 544 artha- sanatkumAra mAhendra yugala meM sAta paTala haiM / inameM zrAyu-pramANako prApta karane ke lie mukha ar3hAI sAgaropama bhUmi sAr3he sAta sAgaropama aura utsedha sAta hai / ( bhUmi 15 - mukha ) /7 sA0 ( bhUmi - mukha ) / 7 utsedha | - vRddhi hAnikA pramANa unakI saMdRSTi isaprakAra hai aJjana 364 sAgara = 1/2 sA0 + garur3a 5.54 sA0, lAMgala 664 sA0 balabhadra 61 aura cakra paTala 73 sAgara hai / sA0 isIprakAra vanamAla 333 sAgara, nAga 454 sA0, bamha-bamhattara- kappe cattAri patthalA / ebesimAu pamANijjamANe ' muhaM abasAgaro mAhiya-sasa- sAgaroSamANi bhUmI addha-sAgarovamAhiya- dasa sAgaroSamANi / eMdeMsimAja AraNa saMdiTThI / 8 / 19 / 9 / 1 / 103 / artha-brahma-nnahmottara karUpameM cAra paTala hai| inakA Ayu pramANa prApta karane hetu mukha sAr3hesAta (73) sAgaropama bhUmi sAr3hadasa (103 ) sAgaropama ( aura utsedha cAra ) hai / [ inameM vRddhi - hAnikA pramANa hai sA0 (103-73) 4 utsedha ] inameM zrAyu pramANakI saMdRSTi isaprakAra hai ariSTa 8 sA0=73 + sAgara / isIprakAra surasamiti sA0, brahma 94 sA0 aura brahmosa kI 10 sAgara hai / / lava- kApi doNi patyalA / tesimAuyANa saMviTThI esA / 12 / 1 / 14 / 3 / artha - lAnsava- kApiSThameM do paTala haiN| unameM Ayu pramANakI saMdRSTi - brahmahRdaya meM 123 sA0 aura lAntavameM 143 sA0 hai / / "hako si ekko caiva patthalo sukka mahasukka - kappe / tammi zrAussa zra saMviTThI esA / 16 / / artha- zukra mahAzuka kalpa meM mahAzuka nAmaka eka hI paTala hai| usa mahAzukra meM chAyukA pramANa 163 sAgara hai // 1. va. ba. mAvamANAmiANe 2. ba. mahsukke
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 544 ] aTTamo mahAhiyAro [ 577 sahassArano ti ekko patthalo sadara-sahassAra-kappesu / tatya Auyassa saMviTThI' -18 / / artha-zasAra-sahanAra kalpameM sahasrAra nAmaka eka hI paTala hai| usa meM AyukA pramANa 183 sA0 hai / / prANava-pANada-kappesu tiNNi patyalA / tesumAussa puvutta-kameNa prANiva-saMdiTThI 16 / 16 / / 20 / artha-Anata-prAgata kalpameM tIna paTala haiM / unameM pUrvokta vidhise nikAlA huA nAyakA pramANa isaprakAra hai--Anatame 16 sA0, prANatameM 193 sA0 aura puSpakameM 20 sA0 / AraNa-accuva-kappe tiNi pasthalA / evesumAuANaM esa saMdiTThI / 20 / / 21 / / 22 / artha-AraNa-acyuta kalpameM tIna paTala haiN| inameM Ayu pramANako saMdRSTi yaha hai - zAsakameM 2033 sA0, AraemeM 21 sA0 aura acyutameM 22 sAgara / / eto uvari sudaMsaraNI amogho suppabuddho jasoharo subhaddo suvisAlo samaNaso somaNaso podikaro tti ede va patthalA gevejjesu / evesumAuANaM vaDhi-hANI patthi / pAvekkameka-patthalassa pANiyAdo / tesimAu -saMviTThI esA-23 / 24 / 25 / 26 / 27 / 28 / 26 / 30 / 31 / artha-usase Upara sudarzana, amogha, suprabuddha, yazodhara, subhadra, suvizAla, sumanasa, saumanasa aura prItiGkara isaprakAra ye nau paTala aveyakoM meM haiN| inameM AyukI vRddhi-hAni nahIM hai, kyoMki pratyekameM eka-eka paTalako pradhAnatA hai| unameM Ayako saMdRSTi yaha hai sudarzana 23 sA0, a0 24 sA0, su0 25 sA0, yazo0 26 sA0, subhadra 27 sA0, suvi: 28 sA0, sumanasa 29 sA0, sau. 30 sA. aura prItiGkara meM 31 sAgara hai| NavANuddisesu prAicyo zAma ekko ceva psthlo| tamhi AuyaM ettiyaM hodi 32 / 1. ba. patthalA, da. ka, ma. 3. patthanA Au saMdiTTo / 2. da, ba, ka, ja. Tha. tesimAumAu /
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 tiloyapaNNattI [ gAthA : 545 - 548 to anudizoM meM Aditya nAmaka eka hI paTala hai| isameM prAyU itanI arthAt 32 sAgara pramAraNa hotI hai / 578 ] paMcANuttaresu savvattha-siddhi-sajido ekko caiva patthalo / tattha vijaya' - baijayaMta jayaMta zraparAjivANaM jahaSNAuyassa samayAdhiya-battIsa-sAgazevamukkassaM te tIsasAgarovamANi / samvattha siddhi vimANammi jahaSNukkasseNa tettIsa sAgarovamANi // 33 // etizro viseso sesaM pucvaM va thattavvaM / ezranAdagaM samataM // 6 // artha - pA~ca zranuttaroM meM sarvArthasiddhi nAmaka eka paTala hai| usameM vijaya, vaijayanta jayanta aura aparAjita vimAnoMmeM jaghanya Ayu eka samaya adhika battIsa ( 32 ) sAgaropama aura utkRSTa Ayu taiMtIsa ( 33 ) sAgaropama pramANa hai| sarvArthasiddhi vimAnameM jaghanya evaM utkRSTa zrAyu taiMtIsa ( 33 ) sAgaropama pramANa hai / itanI vizeSatA hai, zeSa pUrvavat kahanA cAhie / isaprakAra AyukA kathana samApta huA // 8 // indroM evaM unake parivAra deva-deviyoM ke viraha ( janma-maraNake antara ) kAlakA kathanasarvvasa iMdANaM, tANa e mahAdevi loyapAlANaM / paDiiMdANaM viraho, ukkassaM hodi chammAsaM // 545 / / - artha- saba indroM, unakI mahAdeviyoM, lokapAloM aura pratIndroMkA utkRSTa viraha kAla chaha mAsa hai / / 545 / / tettIsAmara- sAmANiyANa taNurakkha-parisa-tidayANaM / cau-mAsaM vara-viraho, yocche' ANIya pahuvINaM // 546 // sohamme cha- muhuttA, IsANe cau-muhutta vara- virahaM / Nava-divasa du-ti-bhAgo, saNakkumArambhi kappammi / / 547 // bArasa - diNaM ti-bhAgA, mAhide paMca-tAla bamhanmi / saudidiNaM mahasuSake, sada-divasa taha sahassAre // 548 || 1. da. ba. ka. ja. Tha. vijayAvaddajayaMta jayaMta / 2. 4 kha tAva / 3. da. va. vAcchaM /
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTTama mahAhiyAro saMkhejja-savaM varisA, vara - virahaM ANadAdiya- caukke / kalpa-gadANaM, ekkArasa-bheda - devANaM // 546 // bhaNidaM gAthA : 549-552 ] artha- vAyastriza devoM, sAmAnikoM, tanurakSakoM aura tInoM pAriSadoM kA utkRSTa viraha kAla cAra mAsa hai / anIka Adi devoM kA utkRSTa virakAla kahate haiM vaha utkRSTa viraha (kAla) saudharma meM chaha muhUrta, IzAna meM cAra muhUrta, sanatkumAra meM tIna bhAgoM meM se do bhAga sahita nau (93) dina, mAhendrakalpa meM vibhAga sahita bAraha ( 12 ) dina, brahmakalpa meM paiMtAlIsa (45) dina, mahAzuka meM assI (80) dina, sahasrAra meM sau dina aura AnatAdika cArakarUpoM meM saMkhyAta sau varSa pramANa hai| yaha utkRSTa viraha kAla indra Adi rUpa gyAraha bhedoM se yukta kalpavAsI devoM kA kahA gayA hai / / 546 - 546 / / noTa- :- lAntaya kalpa ke viraha kAla ko darzAne vAlI gAthA nahIM hai / ecorate- surANaM, ukkastaM aMtarANi pattekkaM / saMkhejja - sahassANi vAsA gevejjage NavaNNaM / / 550 / / artha- nau graMthoM meM se pratyeka meM kalpAtIta devoM kA utkRSTa antara saMkhyAta hajAra varSa pramANa hai / / 550 / / pallAsaMkhejjaM so' praNuddisANuttaresu jakkassaM / save avaraM samayaM jammaNa' - maraNANa aMtarayaM / / 551 // 2 [ 579 artha- vaha uskRSTa antara anudiza aura anuttaroM meM palyake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / janma-maraNa kA jaghanya antara saba jagaha eka samaya mAtra hai / / 551 / / matAntarase virahakAla su su ti cauksu ya, sese jaNaNaMtarANi caNammi | satta-viNa pakkha mAsA, bu-cau chammAsayA 3 kamaso ||552|| 1. da. ba. ka. ja. U. sara / 2. va. ba. ka. ja Tha jaNa / 3. 6. ba. ka. ja. ka. jAMtarANi bhavaNANi / di 7 / 15 / mA 1 / 2 / 4 / 6 / - ( saudharmAdi) do, do, tIna catuSkoM (cAra, cAra, cAra kalpoM ) meM tathA zeSa praveyakoM zrAdi meM janma evaM maraNa kA antara kramazaH sAta dina eka pakSa, eka mAsa, do mAsa, cAra mAsa aura chaha mAsa pramANa hai / / 552 / /
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 ] tiloyapaNatI [ gAthA : 553 iya jammaNa-maraNANaM, ukkarase hodi aMtara-pamANaM / savvesu kappesu, jahaNNae ekka-samagro ya // 553 // pAThAntaram / jammaNa-maraNANaMtara-kAlo samatto // 6 // artha-isa prakAra saba kalpoM meM janma-maraNa kA yaha antara pramAraNa utkRSTa hai / jaghanya antara saba kalpoM meM eka samaya hI hai / / 553 // pAThAntara / janma-maraNake antarakAla kA kathana samApta huaa| [ tAlikA agale pRSTha para dekhiye ]
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 553 ] nAma saba indra mahA deviyA~ lokapAla pratIndra trAstraza sAmAnika tanarakSaka tInoM pAriSada saudharma kalpa IzAna kalpa sanatkumAra kalpa mahendra kalpa brahma kalpa lAntava kalpa mahAzukra kalpa sahasrAra kalpa Anata prANata AraNa acyuta nava graiveyaka anudiza anuttara } ma mahAhiyAro deva deviyoM ke janma-maraNakA antara ( viraha ) kAla utkRSTa antara :: 6 mAsa 4 mAsa 6 muhUrta 4 muhUrta {}}, 12 45 dina gAthA nahIM hai / 50 dina 100 dina saMkhyAta sau varSa saMkhyAta hajAra varSa palma ke prasaMkhyAtaveM bhAga pramANa matAntara se utkRSTa antara antara nAma X saudharma IzAna sAnatkumAra mAhendra brahma brahmottara lAntava kApiSTa zukra - mahAzukra zatAra-sahasrAra Anata prAraMgata AraNa acyuta nava graiveyaka nava anudiza anuttara X X sAta dina sAta dina eka pakSa eka pakSa eka mAsa eka mAsa do mAsa do mAsa cAra mAsa chaha mAsa chaha mAsa [ 581 jaghanya antara hai | antara samaya eka sarvatra
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 1 tiloyapaNNattI [ gAthA / 554-559 saparivAra indroM ke prAhAra kA kAlauvahi-uvamANa-jIvI, varisa-sahasseNa divya-amayamayaM / bhujadi maNasAhAraM, NiruvamayaM tuSTi-puTThi-karaM // 554 // bhayaM-eka sAgaropama kAla paryanta jIvita rahane vAlA deva eka hajAra varSa meM divya, amRtamaya, anupama aura tuSTi evaM puSTi kAraka mAnasika AhAra karatA hai / / 554 / / jettiya-jalariNahi-uvamA, jo jIvadi tassa tesiehi ca / barisa-sahassehi ho, pAhAro paNu-diNANi pallamide // 555 / / artha-jo deva jitane sAgaropama kAla paryanta jIvita rahatA hai, usake utane hI hajAra varSoM meM prAhAra hotA hai| palya pramANa kAla paryanta jIvita rahane vAle devoM ke pAMca dina meM prAhAra hotA hai / / 555 / / pariNaiMdANaM sAmANiyANa' tettIsa-sura-varANaM ca / bhoyaNa-kAla-pamANaM, Niya-Niya-iMdANa-sAricche // 556 // artha-pratIndra, sAmAnika aura prAyastriza devoM ke prAhArakAla kA pramANa apane-apane indroM ke sadRza hai / / 556 / / iMda-ppAdi-ghauNhaM, dekhoga bhoyaNammi jo smo| tassa pamANa-parUvaNa-udhaeso saMpahi paNaTo // 557 / / marSa-indra Adi dhAra (indra, pratIndra, sAmAnika aura trAyastriza ina ) kI deviyoM ke bhojana kA jo kAla hai usake pramANa ke nirUpaNa kA upadeza isa samaya naSTa ho gayA hai / / 557 / / sohammada-digide, somammi jamammi bhoyaNAbasaro / sAmANiyANa tANaM, pattekkaM paMcavIsa-dala-divasA // 558 / / artha-saudharma iMdra ke dikpAloM meM se soma evaM yama ke tathA unake sAmAnikoM meM se pratyeka ke bhojana kA kAla sAr3he bAraha ( 123) dina hai / / 558|| taddevINaM terasa-dala-divasA hodi bhoyaNAvasaro / varuNassa kuberassa ya, tassAmaMtAraNa UNapaNa-pakkhe // 556 / / // 15 // 1.6.ba.ka.ba.Tha. sAmANiyANa lobho| 2. da. ke.ja. Tha.sArinchA /
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 560-564 ] aTTama mahAhiyAro [ 583 pa- --- una ( soma evaM yama lokapAla thora inake sAmAnika devoM ) ko deviyoM ke AhAra kA kAla sAr3he chaha (63) dina hai aura varuNa evaM kubera lokapAla tathA inake sAmAnika devoM ke AhAra kA kAla kucha kama eka pakSa ( 15 dina ) hai / / 559 / / paNNarasa-bala-dipANi, tANaM devoNa hodi takkAlo / IsAdi- digide, somammi jamammi sakka varuNa samo // 560 / / artha-una ( saudharmendra ke varuNa evaM kubera lokapAla aura unake sAmAnika devoM ) ko deviyoM kA AhAra kAla sAr3he sAta (73) dina hai / IzAnendra ke soma evaM yama lokapAloM kA zrAhAra kAla saudharmendra ke varuNa lokapAla sadRza ( kucha kama 15 dina ) hai / / 560 / / fiermerka pakkhaM, bhoyaNa-kAlo kubera-NAmassa / taddevINa hodi hu, sAmaNyAM soma- devINaM // 561 / / / 15 / 15 / artha - ( IzAnendra ke ) kubera nAmaka lokapAla aura unakI deviyoM kA tathA sAmAnika devoM kI deviyoM tathA ( yamava ) soma kI deviyoM kA AhAra kAla kucha kama 15 dina hai / / 561 / / asaNa-kAlI, hoviM kuberAdu kici dirito / pamAraNaM, uvaeso saMpahi paTTo / / 562 // 15. / umAhAra-kAla- samalo // 10 // artha- varuNa lokapAlakA AhAra kAla kuberake AhAra kAlase kucha adhika arthAt pandraha (15) dina hai / zeSa ( sAnatkumAra Adi indra unake parivAra ke ' deva deviyoM ) ke bAhAra kAlake pramANakA upadeza isasamaya naSTa ho gayA hai / / 562 // paNa sAhAra P AhAra-kAla samApta huA / / 10 / / devoMke zvAsocchvAsakA kathana - paDhame die jugale, bamhAvisu causu prANasa - caukke | heTTima majjhima, uvarima, gevejjesu ca sesesa // 563 // yi jiya bhoyaNa - kAle, jaM parimAraNaM surANa paNNattA / tammeta muhuSaNa, ANApANAna saMcAro // 564 // usAso samatto / / 11 // -
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 ] tiloyapaNyattI [gAyA ! 565-567 artha-pahale dUsare yugala, brahmAdi cAra aura prAnatAdi cAra, ina bAraha kalpoMmeM, adhastana, madhyama, uparima gheveSakoM meM tathA zeSa ( anudiza aura anuttara ) vimAnoM meM devoM ke apane-apane bhojana ke kAla kA jo pramANa kahA gayA hai usameM utane pramANa muhUrta meM zvAsocchavAsa kA saMcAra hotA hai / / 563-564 // devoMke zarIrakA utsedhadevANaM uccheho, hatthA - satta - cha - paMca - cattAri / kamaso havedi tatto, pasekkaM hattha - dala - hINA // 56 // 7 / 6 / 5 / 4 / 3 / 3 / / 2 / 3 / 1 arSa-devoMke zarIrakA utsedha kramazaH sAta, chaha, pAMca aura cAra hAtha pramANa hai, isake Age pratyeka sthAna para adhaM-ardha hApa hona hotA gayA hai / / 565 / / vizeSArtha-devoM ke zarIra kI UMcAI saudharma kalpa meM 7 hAtha, IzAna kalpameM 6 hAtha, sanatkumAra meM 5 hAtha, mAhendra kalpameM 4 hAtha, brahma kalpa se sahasrAra karUpa paryanta 33 hAtha, pAnatAdi cAra karUpoMmeM 3 hAtha, adhoveyakameM 23 hAtha, madhyama meM 2 hAtha, uparimameM 16 hAtha aura anudiza evaM anuttara vimAnoM ke dayoM ke zarIra kI UMcAI eka hAtha pramANa hai / / busa dusa causu dusa sese sattaccha - paMca - cattAri / tato hatya - daleNaM, hINA sesesa puSvaM va // 566 // 7 / 6 / 5 / 4 / / 3 / / 2 / 3 / 1 / pAThAntaram / artha-devoMke zarIrakI UMcAI do arthAt saudharmazAnameM 7 hAtha, do ( sAnatkumAra-mAhendra) meM 6 hAtha, cAra ( brahmAdi cAra ) meM 5 hAtha aura do ( zubha-mahAzukra ) meM 4 hAtha hai| zeSa kalpoMmeM ardha-ardha hasta pramANa hIna hotA gayA hai / arthAt zatAra-sahasrArameM 33 hAtha aura pAnatAdi cArama 3 hAtha pramANa hai / zeSa ( kalpAtIta vimAnoM ) meM pUrva ke sadRza arthAt adhogreveyakameM 22 hAtha, madhyama 0 meM 2 hAtha aura uparima 30 meM 13 hai / zeSa vimAnoMmeM pUrvavat arthAt anudiza aura anuttara vimAnoMmeM zarIrakA utsedha eka hAtha pramANa hai / / 566 // . pAThAntara / eve sahAva * jAdA, dehuccheho huvaMti devANaM / vikiriyAhi tANaM, vicita - mevA virAjaMti / / 567 // ucchaho gado // 12 //
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 566-572 ] ma mahAhiyAro [ 585 artha - isaprakAra devoMke zarIrakA yaha utsedha svabhAvase utpanna hotA hai / unakA vikriyAse utpanna zarIrakA utsedha nAnA prakAra molAyamAna hotA hai / haiM / / 566 / / isaprakAra utsedhakA kathana samApta huA / / 12 / / devAyu- bandhaka pariNAma - prAuna - baMdhaNa - kAle, jalarAI taha ya sarisA haliMdarAe, kopaha pyahuvINa udayasmi // 568 // noTa - tADapatra khaNDita hone se gAthA kA abhiprAya bodhagamya nahIM hai / - - evaM vaha pariNAmA, maNuvA- tiriyA ya tesu kappesu / Niya jiya jogatthAraNe, tAhe baMdhaMti devAU ||566 / / artha - isa prakAra ke pariNAmavAle manuSya aura tithaMca una-una karUpoM kI devAyu bA~dhate sama-dama amariyama- juvA, piDA NimmamA girAraMbhA / te baMdhate bhAU, iMdAdi mahaddhiyAdi - paMcANaM // 570 // artha - jo zama ( kaSAyoM kA zamana ), dama ( indriyoM kA damana ), yama ( jIvana paryanta kA tyAga ) aura niyama yAdi se yukta, diNDa arthAt mana, vacana aura kAya ko vaza meM rakhane vAle, nirmamatva pariNAma vAle tathA Arambha Adi se rahita hote haiM ve sAdhu indra Adi kI Ayu athavA pA~ca anuttaroM meM le jAne vAlI mahaddhika devoM kI zrAyu bA~dhate haiM / / 570 || saSNANa tavehi-judA, maddava - viNayAdi saMjudA keI / gArava - li-salla - rahidA, gaMdhaMti mahaddhiga-surAuM // 571 // artha sampanna, tIna - samyagjJAna evaM samyak tapa se yukta, mAdaMva aura vinaya Adi guNoM ( Rddhi-gArava, rasa- gArava aura sAta ) gArava tathA tIna ( mithyA, mAyA aura nidAna ) zalyoM se rahita koI-koI ( sAdhu ) mahA RddhidhAraka devoM kI Ayu bA~dhate haiM / / 571 / / Iso macchara-bhAvaM, bhaya lobha-vasaM ca jeNa vaccati / vivi-guNA vara-sIlA, baMdhaMti mahaddhiga-surANaM / / 572 / / artha- jo IrSA, mAtsaryabhAva, bhaya aura lobha ke vazIbhUta hokara vartana nahIM karate haiM tathA vividha guNa aura zreSTha zIla se saMyukta hote haiM, ve ( zramaNa ) mahA Rddhi dhAraka devoM kI Ayu bAMdhate haiM / / 572 ||
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 ] tiloya paNNattI kaMtraNa-pAsANesu suha-buksu pi mita-grahisu' / 3 samaNA samANa-bhAvA, baMdhati mahaddhiga- surAuM ||573 // w artha -- svarNa- pASANa, sukha-duHkha aura mitra zatru meM samatA bhAva rakhane vAle zramaNa mahARddhidhAraka devoM kI Ayu bAMdhate haiM / / 573|| dehesu NiravevalA, Nigbhara- beragga-bhASa saMjuttA | baMdhaMti mahaddhiga-surAuM // 574 / / rAgAdi-bosa- rahivA, artha -- zarIra se nirapekSa, atyanta vairAgya bhAvoM se yukta aura rAgAdi doSoM se rahita ( zramaNa ) mahA RddhidhAraka devoM kI Ayu bAMdhate haiM / / 574 / / uttara - mUla- gurasu, samivi sude samjhANa- jAMge / nivacaM pamAva rahidA, baMdhaMti mahaddhiga- surAu' / / 575 / / [ gAthA : 573-578 a - jo zramaNa bhUla aura uttara guNoM meM ( pAca ) samitiyoM meM, mahAvratoM meM dharma evaM zukladhyAna meM tathA yoga Adi kI sAdhanA meM sadaiva pramAda rahita vartana karate haiM ve mahA RddhidhAraka devoM kI prA bAMdhate haiM / / 575 / / vara-ma- ghara - patte, zrIsaha prAhAramabhaya- viSNANaM / bANA' - 'baMdhaMti devA // 576 / / artha- jo uttama, madhyama aura jaghanya pAtroM ko zrauSadhi, AhAra, abhaya aura jJAna dAna [ dete haiM ve madhyama RddhidhAraka ] devoM kI Ayu bAMdhate haiM / / 576 / / lajjA majjAdAhiM, makkima bhAvehi saMjudA keI / uvasama-pahuvi samaggA, bandhaMse majjhimaddhika-surAuM // 577 // - kaI madhyama Rddhi-dhAraka devoM kI Ayu bAMdhate haiM / / 577 // artha - lajjA aura maryAdA rUpa madhyama bhAvoM se yukta tathA upazama prabhRti bhAvoM se saMyukta pacalida sAraNANe, cArite bahu-kiliGa
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 576-584 ] aTTama mahAhiyArI sabala-caritA kUrA, ummaggatthA - nidANa - kada - bhAvA / maMda - kasAyANuradA, baMdhate' 'grapvaiddhi - asurAuM // 576 // partha - dUSita cAritravAle, krUra, unmArga meM sthita, nidAna bhAva sahita aura manda kaSAyoM meM anurakta jIva prarupaddhika devoMkI Ayu bAMdhate haiM / / 576 / / devoMmeM utpadyamAna jIvoMkA svarUpa --- vasapuvva-dharA sohamma-pahRdi sambaddhasiddhi pariyaMtaM / coddasapuvya dharA taha, laMta kappAvi vaccate / / 580 / / * jAtI haiM / / 5-2 / / artha- dasapUrva dhArI jIva saudharmakalpase sarvArthasiddhi paryanta tathA caudaha pUrvadhArI lAntava kalpase sarvArthasiddhi paryanta jAte haiM / / 580 // sohammAdI - zraccada pariyaMta jaMti desababa-juttA / ca - viha-bANa-paTTA, akasAyA paMcaguru bhattA // 581 // - artha - cAra prakArake dAnameM pravRtta, kaSAyoMse rahita evaM paMca parameSThiyoMko bhaktise yukta, aise devAvrata saMyukta jIva saudharma svargase acyuta svarga paryanta jAte haiM / / 581 // sammatta - NANa-ajjava' - lajjA-sIlA biehi paripuSNA / jAyaMte itthIo, jA zrajuda kappa pariyaMtaM // 562 // - - [ 587 artha - samyaktva, jJAna, Arjava, lajjA evaM zolAdise paripUrNa striyA~ acyuta kalpa paryanta jiNa- liMga dhAriNo je, udhikaTTha- "tavassameNa saMpuSNA / te jAyaMti zrabhavyA, utharima gevejja pariyaMtaM // 1583 // artha- jo prabhavya jIva jina-liGgako dhAraNa karate haiM aura utkRSTa tapake zramase paripUrNa haiM ve upari-veka paryanta utpanna hote haiM / / 583 / / parado caraNa " - vada-tava- daMsaNa NANa-caraNa- saMpaNNA / NiggaMthA jAyaMte, bhavvA samyaTTasiddhi pariyaMtaM // 184 // 15. ba. vakhate / 2. ba. ka. ja. Tha. apadi a / 3. 8. ka. cha. ajjasIlA, ba. a. dhajjAvasIlA / 4. va. ba. ka. ja. tavAsameNa / 5. va. ba. ja. Tha. aMbatapada 1
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 565-589 artha - pUjA, vrata, tapa, darzana, jJAna aura cAritrase sampanna nirgrantha bhavya jIva isase ( uparima graiveyaka se ) grAge sarvArthasiddhi paryanta utpanna hote haiM / / 584 / / carakA parivajja-dharA, maMda - kasAyA piyaMvadA keI / kamaso bhAvaNa pahuvI, jammate bamha kappaMtaM / / 585 / / / artha - manda- kaSAyo evaM priya bolane vAle kitane hI caraka ( cArvAka ) ( aura parivrAjaka kramazaH bhavanavAsiyoMko Adi lekara brahmakalpa paryanta utpanna hote haiM je paMceMdriya - siriyA, saNNI hu zrakAma - NijjareNa judA / maMda kasAyA keI, aMti' sahassAra pariyaMtaM / / 586 / / - taNudaMDAvi sahiyAjIbA je amaMda-koha- judA | kamaso bhAvaNa-pahudI, keI jammaMti accudaM jAba / / 587 / / sAghu vizeSa ) artha- jo koI pacendriya saMjJI tiryaJca zrakAma-nirjarAse yukta aura manda kaSAyI haiM, ve sahasrAra kalpa paryanta utpanna hote haiM / / 586 / / 585 / / artha- jo tanudaNDana arthAt kAyakleza Adi sahita aura tIna krodha se yukta haiM aise kitane hI zrAjIvaka sAdhU kramazaH bhavanavAsiyoM se lekara acyuta svargaM paryanta janma lete haiM / / 587 || thA IsANaM kappaM, utpattI hovi deva-devINaM / tapparaSo umbhUdI, devANaM kevalANaM pi // 166 // | artha - IzAna kalpa paryaMnta devoM aura deviyoM ( donoM ) kI utpatti hotI hai / isase bhAge kevala devoM kI hI utpatti hai / / 588 // 1. da. va. ka. a. u. jAva / 2. da. ba. ka ja Tha baMdha sammattA / IsANa saMtavaccuda kappaMtaM jAya hoMti kaMdappA | feforfent abhiyogA, giya-kapa-jahaSNa Thidi-sahiyA // 166 // eyamAyuga-baMdha" samattaM // artha- kandarpa, kiriSika aura abhiyogya deva apane-apane kalpakI jaghanya sthiti sahita kramazaH IzAna, lAntaya aura acyuta kalpa paryanta hote haiM / / 559 / / isaprakAra Ayu bandha kA kathana samApta huA / /
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 590-564 ] aTThamo mahAyiAro [ 581 utpatti samaya meM devoM kI vizeSatAjAyate saraloe. uvavArapare mahAridamayaNe / jAdA' ya muhutteNaM, chappajjattIso pArvati / / 560 / / artha-ye deva suraloka ke bhItara upapAdapura meM mahAdha zayyA para utpanna hote haiM aura utpanna hone ke pazcAt eka muhUrta meM hI chaha paryAptiyA~ bhI prApta kara lete haiM / / 590 / / Nasthi gaha-kesa-lomA, Na camma-maMsA Na lohida-vasAo / gaTThI Na mutta-purIsaM, Na sirAo deva-saMghaDaNe // 561 // arpa-devoM ke zarIra meM na makha, keza aura roma hote haiM; na camar3A aura mAMsa hotA hai; na rudhira aura carbI hotI hai; na haDDiyAM hotI haiM; na mala-mUtra hotA hai aura na naseM hI hotI haiM / / 591 / / vaSNa-rasa-gaMdha-phAsaM, aisaya-vegubdha diya-bandhAdo / gehadi devo boddi, ? ucida-kammANu-bhAveNaM // 562 // prama-saMcita ( puNya ) karma ke prabhAva se aura atizaya vaikriyika rUpa divya bandha hone ke kAraNa deva uttama-varNa, rasa, gandha aura sparza grahaNa karate haiM / / 512 // uppaNNa-sura-vimANe, puthvamaNagyADidaM kavADa-jurga / ugghaDadi tammi kAle, pasaradi ANaMda-bheri-raSaM // 563 // evamuppattI gadA // artha-deva vimAna meM utpanna hone para pUrva meM anudghATita ( binA khole ) kapATa-yugala khulate haiM aura phira usI samaya Ananda bherI kA zabda phailatA hai / / 563 / / isaprakAra utpatti kA kathana samApta huA / / bherI ke zabda zravaNa ke bAda hone vAle vividha kriyA-kalApa sodUraNa bheri-saI, jaya jaya NaMda tti viviha-ghoseNaM / eMti parivAra-devA, devIpro raca-hidayAbho // 594 // prarSa-bherI kA zabda sunakara anurAga yukta hRdaya vAla parivAroM ke deva aura deviyAM 'jaya jaya, nanda' isaprakAra ke vividha zabdoccAra ke sAtha Ate haiM / / 594 / / 1. 6.ba. ka. ja. . jAjA ya / 2. da. ba. hodira bAdhAMghi, ka. a. sa. gehedi /
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 595-600 vAyati kindhisa-surA, jayaghaMTA paha-maddala-ppahadi / saMgIya - NaccapAI, pappava - devA pakuvaMti // 56 // artha-kilviSa deva jayaghaNTA, paTaha evaM mardala prAdi bajAte haiM aura pappatha (?) deva saMgIta evaM nRtya karate haiM // 56 // devI - deva - samAja, baNaM tassa kodugaM hovi / tAve kasta vibhaMgaM, kassa vi prohI phuradi gANaM // 546 / / artha-devoM aura deviyoM ke mamaha dekhakara usa deva ko kautuka hotA hai| usa samaya kisI ( deva ) ko vibhaGga aura kisI ko abadhijJAna pragaTa hotA hai / 596 / / jAdUraNa devaloyaM, appa-phalaM jAvamevabhidi keI / micchAiTThI devA, geNhaMti visuddha-sammattaM // 567 // arSa-apane ( pUrva puNyake ) phala se yaha devaloka prApta huA hai, isa prakAra jAnakara koI mithyAdRSTi deva vizuddha samyaktva ko grahaNa karate haiM / / 567 / / tAde devI-Nivaho, prANaMdeNaM mahAvibhUvIe / evANaM devANaM bharaNaM' sesaM pahilU-maNe // 568 / / prartha-phira devI-samUha Ananda pUrvaka harSita mana hokara mahAvibhUti ke sAtha ina devoM kA bharaNa-poSaNa karate haiM / / 598 / / jina-pUjA kA prakrama-- jiNa-pUjA-ujjogaM, kuNaMti keI mahAvibhUdIe / keI pukhillAraNaM, devAraNaM bohaNa * vaseNaM // 56 // arSa-koI deva mahAvibhUti ke sAtha svayaM hI jinapUjA kA udyoga karate haiM aura kitane hI deva pUrvokta devoM ke upadeza vaza jina-pUjA karate haiM / / 599 // kAdaNa dahe pahANaM, pavisiya abhiseya-maMDavaM divyaM / siMhAsaNAbhirUDhaM, devA kuvaMti abhiseyaM // 600 / / artha-draha meM snAna karake divya abhiSeka-maNDapa meM praviSTa ho siMhAsana para ArUDha hue usa navajAta devakA anya ( purAne ) deva abhiSeka karate haiM // 600 / / 1. 6. ka. ja. Tha. bharati / 2. ba. ka. kundati /
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 601-607 ] aTTama mahAhiyAro sarasAlaM pavisiya vara- rayaNa- vibhusaNANi divyANi / gahiNa parama-harisaM, bharidA kuThavaMti NepatthaM // 601 || artha - bhUSaNazAlA meM praveza kara aura divya uttama ratna-bhUSaNoM ko lekara ( ve ) utkRSTa harSa se paripUrNa ho ( usakI ) veSabhUSA karate haiM / / 601 / / tato vavasAyapuraM pavisiya zrabhiseya- vizva - pUjANaM / jogAI vAI, gevhiya parivAra saMjutA // 1602 // paccata-citta-dhayA, ghara-cAbhara cAya chatta-sAhillA / mbhira - bhati-payaDA, vaccaMti jiNida bhavANi / / 603 // artha - tatpazcAt ve ( navajAta ) deva vyavasAyapura meM pravezakara abhiSeka aura pUjA ke yogya divya dravyoM ko grahaNakara parivAra se saMyukta hokara atizaya bhakti meM pravRtti kara nAcatI huI vicitra dhvajAoM sahita, uttama caivara evaM sundara chatra se zobhAyamAna jinendra bhavana meM jAte haiM / / 602-603 // daTThUNa jiNidapuraM vara-maMgala- tUra-saha- halabolaM / devA devI sahidA, kucvaMpti' pavAhiNaM paNadA 2604 // artha- deviyoM sahita ve deva uttama maMgala-vAditroM ke zabda se mukharita jinendrapura ko dekhakara namra ho pradakSiNA karate haiM / / 604 / / [ 561 chattattaya siMhAsana- bhAmaNDala - ghAmarAdi cAruNaM / jinaparimANaM purado, jaya-jaya sadda pakuNvanti / / 605 || artha- punaH ve deva tIna chatra siMhAsana, bhAmaNDala aura cAmarAdi se ( saMyukta ) sundara jina - pratimAoM ke Age jaya-jaya zabda uccarita karata haiM || 605 / / thoNa yudi sahi, jiMgida-paDimA bhatti-bhari-maNA / evANaM zrabhise, tato kuvaMti pAraMbhaM ||606 // 1 artha-ve deva bhaktiyukta mana se saMkar3oM stutiyoM dvArA jinendra pratimAoM kI stuti karane ke pazcAt unakA zrabhiSeka prArambha karate haiM / / 606 / / khIraddhi-salila- pUrida-kaMcaraNa-kalasehiM graDa sahassehi / devA jiNAbhiseyaM mahAvibhUSIe kudhyati // 67 // 1. ka. ja. da. kurati /
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloya paNNattI [ gAyA / 60-613 artha-ve deva kSIrasamudra ke jala se pUrNa eka hajAra ATha suvarNa kalazoM ke dvArA mahAvibhUti ke sAtha jinAbhiSeka karate haiM ||607 || 592 ] yajjate divbesa maddala- jayaghaMTA - paDaha- kAhalAdIsu" / tUresu te jiNa-pUjaM pakuvaMti // 608 || " artha - mala, jayaghaNTA, paTaha aura kAhala Adika divya vAditroM ke bajate rahate ye deva jina pUjA karate haiM / / 608 || bhiMgAra kalasa - vapaNa chattattaya khamara pahuvi bahiM pUjaM kADhUNa tado, jala-gaMdhAvIhi accati // 606 || dharma ---ve deva bhRGgAra, kalaza, darpaNa, tIna chatra aura nAmarAdi dravyoM se pUjA kara lene ke pazcAt jala-gandhAdika se ana karate haiM / / 60 / / to hariseNa surA, NArAviha-gADayAI divvAiM / bahu-rasa-bhAva- juvAI, Naccati vicitta-bhaMgI / / 610 // artha - tatpazcAt ve deva harSapUrvaka vicitra zailiyoM se nAnA rasoM evaM bhAvoM se yukta nAnA prakAra ke divya nATaka karate haiM / / 610 / / sammAiTThI devA, pUjA kuThavaMti jiNavarANa sayA / kammaNa NimitaM, mbhira bhattIe bhariva - maraNA / / 611 // artha- samyagdRSTideva karma-kSayake nimitta sadA manameM atizaya bhakti pUrvaka jinendroM kI pUjA karate haiM / / 611 / / micchAiTThI devara, NicaM pracaMti jinavara-paDimA / kula- devadA ia phira, maNNaMtA aNNa-bohaNa-vaseNaM // 612 // artha - mithyAdRSTi deva jinendra pratimAoM kI pUjA karate haiM anya devoM ke sambodhana se 'ye kula devatA haiM' aisA mAnakara nizya / / 612 / / devoM kA sukhopabhoga--- iya pUjaM kADhUNaM, pAsAdesu liesu gaMtUrNaM / siMhAsanAhistA, sevite surehi devitA / / 613 / / 1. da. ba. ke. ja. Tha. kAlasahidesu /
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ emI yadAhiyAro [ 593 artha - isaprakAra pUjA karake aura apane prAsAdoM meM jAkara ve devendra siMhAsana para ArUr3ha hokara devoM dvArA seve jAte haiM / / 613 / / gAthA 694 - 619 / bahuviha viguNAhi lAvaNNa-vilAsa sohamANAhi / 2 ravi - karaNa kovivAha, varaccha rAhi ramaMti samaM // 614 || - artha-ve indra bahuta prakArakI vikriyA sahita, karane meM catura aisI uttama apsarAoMke sAtha ramaNa karate haiM / / lAvaNya - vilAsase zobhAyamAna aura rati 614 / / vINA - veNu kuNIzro, satarasehi vibhUsivaM govaM / laliyAI NacacaNAI, surapaMti pecchati sayala surA / / 615 / / - samasta deva vINA evaM bAMsurIkI dhvani tathA sAta svaroMse vibhUSita gIta sunate haiM aura vilAsapUrNa nRtya dekhate haiM / / 615 / / cAmIyara - rayaNamae, devA devIhi samaM ramaMti vizvammi sugaMdha-dhUvAdi-vAside vimale / - - partha ukta deva suvaNaM evaM ratnoMse nirmita aura sugandhita dhUpAdise suvAsita vimala divya prasAda meM deviyoMke sAtha ramaraNa karate haiM / / 616 / / saMte prohINANe, aNNoSNuppaNNa-pema-mUDha- *- maNA / kAmaMdhA gada kAlaM devA devIzrI Na vidaMti / / 617 // 1 pAsAve / / 616 / / artha - avadhijJAna honepara paraspara utpanna hue prema meM mudra-mana honese meM deva aura deviyA~ kAmAndha hokara bItate hue kAlako nahIM jAnate haiM / / 617 || - 9 ganbhAvayAra - pahuvisu, uttara - dehA surANa gacchati / jammaNa ThANesu suhaM, mUla sarIrANi ceti // 618 || artha - garbha aura janmAdi kalyANakoM meM devoMke uttara zarIra jAte haiN| unake mUla zarIra sukha pUrvaka janma sthAnoM meM sthita rahate haiM / / 618 || - vari viseso eso, sohammIsANa jAda devINaM / ti mUla dehA, yi jiya kappAmarANa pAsammi / / 616 // - 1. da. varadA 2. 8. ba. varAha / 3. da. va. jhIo / 4. 6. ba. ka. ja. da. mUla 5 da ba raMbhAdhayAra /
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 ] tiloyapaNNasI [ gAthA : 620-622 saha-pakhvaNI samatA // prarma-vizeSa yaha hai ki saudharma aura IzAna kalpameM utpanna huI deviyoMke bhUla zarIra apaneapane kalpake devoMke pAsa jAte haiM // 619 // sukha prarUpaNA samApta huii| tamaskAyakA nirUpaNaaraNavara-dIva bAhira-jagavIvo jiNavarutta-saMkhANi / gaMtUNa joyaNANi, aruNa - samudassa paNidhIe // 620 / / ekka-duga-satta-ekke, aMka-kame joyaNANi uri NahaM / gaMtaNaM valaeNaM, cedi tamo 'tamakkAo / / 621 // prathaM-( nandIzvara samudra ke Age 93) maruNavaradvIpako bAhya jagatIse jinendrokta saMkhyA pramANa yojana jAkara aruNa samudrake prAdhi bhAgameM aMka-kramase eka, do, sAta aura eka arthAt eka hajAra sAta sau ikrIsa ( 1721) yojana pramANa Upara AkAzameM jAkara balayarUpase samaskAya ( andhakAra ) sthita hai // 120.621 / / Adima-ghau-kappesu, desa- viyappANi tesu kAdUrNa / uvari-gada-bamha-kappa -ppadamidaya-paNidhi-tala patto / / 622 // artha- yaha tamaskAya ) Adike cAra kalpoM meM deza-vikalpoMko arthAt kahIM-kahIM andhakAra utpanna karake uparigata brahma-kalpa sambandhI prathama indrakake praNadhitala bhAgako prApta humA hai // 22 // vizeSArtha-nandIzvara samudrako veSTita kara nauvAM aruNavara dvIpa hai aura aruNavara dvIpako veSTitakara nauvA~ aruNavara samudra hai / maNDalAkAra sthita isa samudrakA vyAsa 13107200000 yojana pramANa hai| aruNavara dvIpako bAhya jagatI arthAt aruNavara samudrakI abhyantara jagasI se 1721 yojana pramANa dUra jAkara prAkAzameM ariSTa nAmaka andhakAra valayarUpase sthita hai aura prathama cAra kalpoMko ( ekadeza ) AcchAdita karatA huA pocaveM brahma kalpameM sthita ariSTa nAmaka indrakake tala bhAgameM ekatrita hotA hai / usa jagaha isakA AkAra murgeko kuTo ( kuDalA ) ke sadRza hotA hai / athavA jaise 1. 6. ba. ka. ja. ha. tmNkaadi| 2. da.pa. ka, ja. Tha, kappaM padamidA ya paragacitala pNdhe|
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 623 - 628 amo mahAhiyAro [ 595 bhUsA bharanekI burajI nIce gola hokara kramazaH Uparako phelakara bar3hatI huI punaH zikhAUrUpa Upara jAkara ghaTa jAtI hai, usIprakAra isa andhakAra skandhakI racanA hai / isa ariSTa vimAnake tala bhAgase akSa-pATakake AkAra vAlI athavA yamakA vedikA sadRza hotA huA yaha tama ATha zreNiyoM meM vibhaktala ho jAtA hai : mRdaMga sadRza AkAravAlI ye tama paktiyA~ cAroM dizAoM meM do-do hokara vibhakta evaM tirachI hotI huI loka-paryanta calI gaIM haiN| una grandhakAra paMktiyoM ke prantarAlameM IzAnAdi vidizAoM aura dizAoM meM sArasvata prAdika lokAntika devagara avasthita rahate haiM / bhoTa- yaha vizeSArtha loka vibhAga aura tattvArtha zlokavAtikAlaMkAra paMcama khaNDa ke AdhAra para likhA hai / mUlammi ruMda parihI, havebi saMkhejja-joyaNA tassa | mammi asaMkhejjA, urvAra tatto prasaMkhejjo ||623 // artha-usa ( tama ) kI vistAra paridhi mUla meM saMkhyAta yojana, madhya meM asaMkhyAta yojana aura isase Upara khyAta yoga hai / saMkhejja - joyaNANi, tamakAyAbo disAe puruvAe / gaccha saMDasa mulAyArandharo davikhaNuttarAyAmI / / 624 / / NAmeNa kiNharAI, pacchimabhAge vi tAriyo' ya tamo / dakSiNa - uttara bhAge, tammettaM gaMdhuva vIha-caurassA ||625 // ekkeSaka - kiNharAI, havevi puvvAvara dvidAyAmA 1 evAo rAjIo, liyamA Na vivaMti aNNoSNaM // 626 // artha - tamaskAyase pUrva dizA meM saMkhyAta yojana jAkara SaTkoNa AkArako dhAraNa karane vAlA aura dakSiNa-uttara lambA kRSNarAjI nAmaka tama hai| pazcima bhAgameM bhI vaisA hI aMdhakAra hai / dakSiNa evaM uttara bhAga meM utanI pramAraNa Ayata, catuSkoNa aura pUrva-pazcima AyAmavAlI eka-eka kRSNa-rAjI sthita hai| ye rAjiyA~ niyamase paraspara eka dUsareko sparza nahIM karatI haiM | 3 saMkhejja-joyaNANi, rAjohito disAe puthyAe / tUNakabhaMtarae rAjI kiNhA ya vIha caurassA ||627|| uttara- vaSikhaNa- dohA, vikhaNa-rAji * ThivAya chibiNaM / pacchima bisAe uttara-rAji chividUNa hodi aNNa-samo / / 628 / / 1. da. va. ka. ja Tha sabaMsa / 3. da. ba. mikhAe / 2. da. ba. ka. ja. 3. tArisA / 4. va. ba. ka. ja Tha. rAjo rido gamisira /
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 ] tiloya paNa tI [ gAthA / 626-635 prama-rAjiyoM se saMkhyAta yojana pUrva dizA meM abhyansara bhAga meM jAkara pAyata-caturakA aura usa ra-dakSiNa dIrgha kRSe-rAjI hai jo dakSiNa rAjI ko chUtI hai / pazcima dizA meM uttara rAjI ko chUkara anyatama hai // 627.628 // sakhejja-joyANA rAjI zivabAda mAlAe / 115 . maMtuNabhaMtarae, ekkaM ciya kiNha' * rAjiyaM hoI // 626 / / arSa-rAjI se dakSiNa dizA meM Abhyantara bhAga meM saMkhyAta yojana jAkara eka hI kRSNa rAjI hai // 629 / / boheNa chivivassa ya, jv-khettssekk-bhaag-saarinchaa| pacchima bAhira-rAji, chiviNaM sA divA' NiyamA // 30 // prarSa-dIrghatA kI ora se chede hue yavakSatra ke eka bhAgake sadRza vaha rAjI niyama se / pazcima bAhya rAjI ko chUkara sthita hai / / 630 // puccAvara-AyAmo, sama-kAya disAe hodi tppttttii| uttara-bhAgammi tamo, ekko chiviNa puSva-bahi-rAjo // 631 // artha-( dariNa ) dizA meM pUrvApara Ayata tamaskAya hai| uttara bhAga meM pUrva bAhya rAjI ko chUkara eka tama hai / / 631 / / kRSNa-rAjiyoM kA alpabahattvaaruNavara-dhova-bAhira-jagavIe taha yaha sama-sarIrassa / viccAla pahayalAdo, abhaMtara-rAji-timira-kAyANaM // 632 // viccAlaM' yAse, taha saMkhejjaguNaM havevi zipameNaM / saM mANAko raNeyaM, abhaMsara-rAji-saMkha-guNa-juttA / / 633 // ambhaMtara-rAnIyo, ahirega-judo havevi tmkaano| abhaMtara - rAjodo, bAhira * rAjo 4 kiMcUNA // 634 // bAhira-rAjohito, boNNaM rAjINa jo duviccaalo| praviritto iya appAbahuvaM hovi hu cata-disAsupi // 635 / / -- --- - 1. da. ma. ma. ja. hai. riNa / 2.6.5.ka. a. da. rikssaa| 3. pa.baka. ja. 4. viSesAyAsa / --.
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 636-637 ] mo mahAhiyAro [ pU27 artha - avaraNavara dvIpa kI bAhya jagatI tathA tamaskAya ke antarAla se abhyantara rAjI ke tamaskAyoM kA antarAla - pramANu niyama se saMkhyAta muraNa hai / isa prabhAraNa se abhyantara rAjI saMkhyAtaguNI hai / zrabhyantara rAjI se adhika tamaskAya hai / abhyantara rAjo se bAhya rAjI kucha kama hai / bAhya-rAjiyoM se donoM rAjiyoM kA jo antarAla hai yaha adhika hai / isa prakAra cAroM dizAoM meM bhI alpabahutva hai ||632-635 / / evammi tamissede, viharate appa-riddhiyA devA / dimmUDhA vacvaMte, mAhatyeNaM' mahaddhiya surANaM // 636 // - atha - isa andhakAra meM bihAra karate hue jo zrapaddhika deva digbhrAnta ho jAte haiM ve mahaddhika devoM ke mAhAtmya se nikala pAte haiM || 636 || vizeSArtha - kAjala sadRza yaha andhakAra pudgala kI kRSNa varNa kI paryAya hai / jaise sumeru, kulAcala evaM sUrya-candra ke bimba Adi pudgala ko paryAyeM anAdi nidhana haiM, usI prakAra yaha andhakAra kA piNDa bhI anAdi nidhana hai / jaise uSNatA zIta-sparzakI nAzaka hai parantu zIta padArtha bhI uSNatA ko samUla naSTa kara sakatA hai / vaise hI katipaya andhakAra to prakAzaka padArtha se naSTa ho jAte haiM kintu kucha andhakAra aise haiM jinheM prakAzaka padArthaM ThIka usI raMga rUpa meM prakAzita to kara dete haiM kintu naSTa nahIM kara pAte / jaise mazAla ke Upara nikala rahe kAle dhueM ko mazAla kI jyoti naSTa nahIM kara pAtI apitu use dikhAtI hI hai / usI prakAra zraruNasamudra sthita sUrya-candra kAlI syAhI ko dhUla sadRza pheMka rahe isa gAr3ha andhakAra kA bAlAgra bhI khaNDita nahIM kara sakate apitu kAle raMga kI dIvAla yA kAle vastra sadRza mAtra use dikhA rahe haiM || ( tatsvArtha zlokavArtikAlaMkAra paMcama khaNDa se ) isa ghora andhakAra meM vihAra karate hue alpadika deva jaba digbhrAnta ho jAte haiM taba ve mahaka devoM kI sahAyatA se hI nikala pAte haiM / lokAntika devoMkA nirUpaNa -- rAjINaM viruvAle, saMkhejjA hoMti bahuviha* vimANA / edesu surA jAdA, khAyA loyaMtiyA raNAma / / 637 / / artha-rAjiyoM ke antarAla meM saMkhyAta bahuta prakArake vimAna haiN| inameM jo deva utpanna hote haiM ve laukAntika nAma se vikhyAta haiM ||637 // 1. ya. ba. ke. ja. ya. vAhaNaM / 2. 6. ba. ka. ja. Ta. bAvA 1
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 638-643 saMsAra-bArirAsI, 'jo lobho tassa hoti aMtammi / jamhA lamhA ebe, devA loyaMtiya si guNaNAmA // 638 // prayaM-saMsAra samudarUpI jo loka hai kyoMki ve usake anta meM haiM isalie ye deva 'lokAntika' isa sArthaka nAmase yukta haiM // 638 / / te loyaMtiya - devA, aTThasu rAjIsu hoMti' viccAle / sArassava-padi tahA, IsANAdia-visAsu cauvAsaM // 636 // - 24 / artha-ve sArasvata Adi laukAntika deSa pATha rAjiyoM ke antarAla meM haiN| IzAna Adika dizAoM meM caubIsa deva haiM / / 639 // puthvaptara-vibhAe, ghasaMti sArassadA surA Nic / AiccA puyAe, aNala - disAe vi vahi - surA // 640 // bakkhiraNa-visAe aruNA, Nairidi-bhAgammi gaddatoyA ya / pacchima-disAe tusidA, avvAbAdhA samora-vibhAe // 641 // usara - disAe riTThA, emete aTTa tANa viccAle / bo - ho havaMti 'aNNe, devA tesu ime raNAmA // 642 // prarSa-pUrva-uttara ( IzAna ) digbhAgameM sarvadA sArasvata deva, pUrva dizAmeM Aditya. agni dizAmeM vahni deva, dakSiNa dizAmeM aruNa, naiRtya bhAgameM gardatoya, pazcima dizAmeM tuSita, vAyu digbhAgameM avyAbAdha aura uttara dizA meM ariSTa, isa kAra ye ATha deva nivAsa karate haiN| inake antarAla meM do-do anya deva haiN| unake nAma ye haiM // 640-642 / / sArassada - raNAmANaM, prAiccANaM surANa viccaale| praNalAbhA sUrAbhA, devA ceTThati NiyameNaM // 643 // ayaM-sArasvata aura Aditya nAmaka devoM ke antarAla meM niyamase agnyAbha aura sUryAma deva sthita haiM / / 643 // - - 1. da. ba. je / 2. 6.ba. va hoti / 3. da. ba. ka. ja. sa. IsANadisAvibasura / 4. pa. ba. ka. pa. 8. sArassa do| 5. da. va. ke. ja. sa. aritttthaa| 6. i. ba. ka. ja. 8. bhaNNaM / 7. pa. ba. ka. pa. u. suraabhaa|
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mahAhiyAro caMdAbhA sUrAbhA, devA Aichca vaNhi vicchAle / akkhA khemaMkara NAma 'surA 'vahi adamma ||644 || gAthA / 644-648 ] - artha - Aditya aura vahnike antarAla meM candrAbha aura sUryAbha ( satyAbha ) tathA vahni dhaura aruNa ke antarAlameM zrayaskara aura kSemaGkara nAmaka deva zobhAyamAna haiM // / 644 / / visakoTThA kAmadharA, viccAle aruNa gaddatoyANaM / nimmANarAja visata-raviprA gaddatoya tusitANaM / / 645 / / - - aruNa aura gardatoyake antarAla meM vRSakoSTha ( vRSabhaSTa ) aura kAmadhara ( kAmacara) tathA gardatIya aura tuSitake antarAla meM nirmANarAja ( nirmANaraja ) aura digantarakSita deva haiM / / 645 / / tusitavyAbAhANaM, aMtaravo zrapya samva rakkha surA / maruvA basudevA, taha avAbAha-riTTha- majjhammi / / 646 // artha - tuSita aura pranyAbAdha ke antarAla meM AtmarakSa aura sarvarakSa deva tathA pradhyAbAdha aura ariSTake antarAla meM marut deva dhaura basudeva haiM || 646 || sArassava-ridvANaM, viccAle prasta-vissa- NAma-surA / sArasya AicyA, patteSakaM hoMti satta-sayA / / 647 / / [ 566 700 artha- - sArasvata aura ariSTa ke antarAla meM azva evaM vizva nAmaka deva sthita haiM / sArasvata aura zrAditya pratyeka sAta-sAta ( 700-700 ) sau hai / / 647 / / vahI zraruNA devA, satta-sahasvANi satta patteSakaM / nava- jutta-Naya sahassA, lusiva surA gaddatoyA vi / / 648 // 1. va. ka. ke. ja. ya, suro / 3. 6. ba. rakkhi / 4 va. ba. ka. ja. . tUritha / 7007 / 2009 - vahni aura aruNa meM se pratyeka sAta hajAra sAta ( 7007 ) tathA tuSita aura gardatoya meM se pratyeka nau hajAra nI ( 9009 ) haiM / 648 || 2. pa. ka. ja. Tha. vavhietammi, va bahie bhaMti /
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 ] tiloyapaNNattI ayyAbAhA riTThA, ekkarasa- sahassa ekka rasa- jusA / aNalAbhA vahi-samA, surAbhA gaddatoya-sAricchA / / 646 // 11011 | 7007 / 6006 / artha- - zradhyAbAdha aura ariSTa pratyeka gyAraha hajAra gyAraha (11011) haiM / analAbha vahni devoM ke saddaza ( 7007 ) aura sUryAbha gardatoyoM ke sadRza ( 9009 ) haiM ||646 // avvAbAha- saricchA, caMdAbha' surA havaMti saccAbhAra / sahassaM, terasa juttAe saMkhAe // 650 // ajudaM tiNNi 11011 / 13013 / artha- candrAbha deva pravyAbAdhoMke sadRza ( 11011 ) tathA satyAma teraha hajAra teraha ( 13013 ) haiM / / 650 // [ gAthA : 649-653 paNNarasa- sahassANi, paNNarasa-jubAriga hoMti se prakkhA / khemaMkarAbhidhANA, sasarasa sahassayANi satarasA / / 651 / / 15015 | 17017 / artha---zraM yaska pandraha hajAra pandraha ( 15015 ) aura kSemaGkara nAmaka deva sattaraha hajAra sataraha ( 17017 ) hote haiM / / 651 / / - 4. da. va. tara khassa uNavIsa - sahassANi, uNavIsa juttAni hoMti jisakoTThA / igivasa sahasvANi, igivIsa juvANi kAmadharA / / 652 || 16016 | 21021 / artha- vRSakoSTha unnIsa hajAra unnIsa ( 16016 ) aura kAmadhara ikkIsa hajAra ikkIsa ( 21021) hote haiM / 652 / / nimmANarAja - NAmA, tevIsa sahassayANi tebIsA / paNuvIsa-sahassA raMga, paNuvIsa-judANi vitaraSakhA ya / / 653 // 23023 / 25025 / - 1. da. ba. ka. ja. u. caMdAbhAsura / 2. da. va. ka. ja. 5. saMkhAbhA / 3. va. ba. ka. ja. Tha, seadhyA /
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 654-657 ] grama mahAhiyAro [ 601 artha- nirmANarAja deva teIsa hajAra teIsa ( 23023 ) aura digantarakSa paccIsa hajAra paccIsa ( 25025 ) hote haiM / / 653 / / sattAvIsa-sahassA, sattAvIsaM ca adhyakkha surA / unatIsa saharasANa, uNatIsa-judANi saravarakkhA ya / / 654 / / 27027 / 29029 / artha- AtmarakSa deva sattAIsa hajAra sattAIsa (27027 ) aura sarvarakSa unatIsa hajAra unatIsa ( 29029 ) hote haiM / / 654 / / ekkasIsa-sahassA, ekkattIsa huvaMti maru devA / - tettIsa sahasvANi tettIsa judANi vasu-NAmA / / 655 / / - - - 31031 / 33033 artha- marudeva ikatIsa hajAra ikatIsa (31031 ) aura vasu nAmaka deva taiMtIsa hajAra taiMtIsa (33033 ) hote haiM / / 655 / / paMcatIsa - sahassA, paMcattIsA huvaMti assa surA / sacattIsa - sahassA, sattattIsaM ca vista-surA // 656 // 35035 / 37037 / artha - zvadeva paiMtIsa hajAra paiMtIsa (35035 ) aura vizvadeva saMtIsa hajAra saiMtIsa ( 37037 ) hote haiM / / 656 / / cattAriya lakkhANi satta sahastANi praDa-sayANi pi / chambhahiyANi hodi hu, savvANaM piMDa parimANaM / / 657 / / 407806 / - ina sabakA piNDa pramANa cAra lAkha sAta hajAra ATha so yaha ( 407806 ) - hai / / 657 / / vizeSArtha - ATha kuloMke sArasvata zrAdi sampUrNa laukAntika devoMkA pramANa ( 700+700+7007+7007+006+6006+11011+11011 = ) 55454 hai aura ATha antarAloMmeM rahane vAle analAbha aura sUryAma Adi solaha kuloMke laukAntika davoMkA kula pramANa ( 7007 + 1009 + 11011 + 13013+15015 + 17017 + 16016 + 21021 + 23023+25025+27027+26029+31031+33033 + 35035 + 37037 = )
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] ditI [ gAthA : 656 - 660 352352 hai / isameM uparyukta zrATha kuloMkA pramANa milA denepara ATha dizAoMke ATha kuloM evaM ATha antarAloMke solaha kuloMke laukAntika devoMkA kula pramANa ( 55454 + 352352- ) 407806 hotA hai / laukAntika devoMke avasthAna AdikA citraNa isaprakAra haiM--- LEVAS laukAnika loka jisa nAlI meM Upara kI ora se dekhane para - AFGETREN 3207 207 2007 fest? Meka 1002 ma 9 16 kAmavara vina navameyara 26016 5 14 nivizana , sArasvata vimAna Go 20000. nA vimAna 10 sUryabhaviza GOO Aditya vimAna 000 11 img bhAvamAna matAntarase lokAntika devoMkI sthiti evaM saMkhyA loya vibhAgAiriyA,' surANa loyaMti-ANa vakkhANaM / aNNa sarUvaM beMti, tti taM pi ehi parUmo // 1658 // Tratt artha --- lokavibhAgAcArya laukAntika devoMkA vyAkhyAna anya rUpase karate haiN| isalie aba usakA bhI prarUpaNa karate haiM / / 658 / / puvyuttara digbhAe, vasaMti sArassavAbhidhANa surA / AiccA puvvAe, vahi disAe surA - baNhI // / 656 // dakkhina- disAe aruNA, iridi-bhAgammi gaddatoyA ya / pacchima disAe susiyA, abbAbAdhA maru bisAe ||660 // puSa tadibhAe, ba. puSaM va ladigbhAe / 4. va. va. ka. ja. Tha. sArassatisA - 1. da. va. ka, ja, U loyavibhAhariyA | 2. va. ba. ka. ja. u. titi piche / 3. da. ka. ja. Tha. -- I
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 661-665 ] avamo mahAhiyAro [ 603 uttara-disAe rihA, amgi-disAe vi hoti majjhammi / evANe patteyaM, parimANAI' pahavemo // 66 // pattekkaM sArassada - prAiccA tusida - gaddatoyA ya / sattacara - satta - sayA, sesA puyocita - pamANA // 662 / / pAThAntaram / prayaM-pUrva-uttara koNa meM sArasvata nAmaka deva, pUrva meM Aditya, agni dizAmeM vahni deva, dakSiNa dizAmeM aruNa, naiRtya bhAgameM mada'toya, pazcima dizAmeM tuSita, vAyu dizAmeM avyAbAdha aura uttara dizAmeM tathA agni dizAke madhyameM bhI ariSTa deva rahate haiN| inameM se pratyekakA pramANa kahate haiM / sArasvata aura Aditya tathA tuSita aura garda toyameMse pratyeka sAta sau sAta (707) aura zeSa deva pUrvokta pramANa se yukta haiM / / 661-662 / / pAThAntara / laukAntika devoMke utsedhAdikA kathanapattekkaM paNa hatthA, uvabho loyaMtayANa dehesu| aTThamAhaNNava - uvamA, sohaMte sukka - lessAo // 663 / / artha-laukAntika devoM meM se pratyekake zarIrakA utsedha pAca hAtha aura prAyu pATha sAgaropama pramANa hai / ye deva zukla lezyAse zobhAyamAna hote haiM / / 663 / / sanve 'loyaMtapurA, ekkArasa-aMga-dhAriNo NiyamA / sammaIsaNa - suddhA, hoMti satattA sahAveNaM // 664 / / artha---saba laukAntika deva niyamase gyAraha aMgake dhArI, samyagdarzanase zuddha aura svabhAvase hI tRpta hote haiM / / 664 // mahilAdI parivArA, Na hoMti edANa saMtataM 'jmhaa| saMsAra-khaSaNa - kAraNa - veraggaM bhAvayaMti te tamhA // 665 / / artha-kyoMki inake mahilAdika rUpa parivAra nahIM hote haiM, isalie ye nirantara saMsArakSayake kAraNabhUta vairAgyakI bhAvanA bhAte haiM / / 665 // 1. da. ba. ka. ja. hai purhata / 2. da. 4, ka. ja. 1. je /
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 ] tiloyapagattI [ gAthA : 666-671 praddha bamasaraNa-pahuviM, bhAvaM te bhAvayaMti aNavaravaM / bahu-dukkha-salila-pUrida-saMsAra-samudda-buDDaNa - bhaeNaM // 666 / / artha-bahuta duHkharUpa jalase paripUrNa saMsAra rUpI samudra meM DUbaneke bhayase ve lokAntika deva nirantara anitya evaM azaraNa Adi bhAvanAeM bhAte haiM / / 666 / / titthayarANaM samae, pariNikkamaNammi jaMti te samve / du-carima-dehA devA, bahu-visama-kilesa-ummukkA' / / 667 / / artha-dvicarama zarIrake dhAraka arthAt eka hI manuSya janma lekara mokSa jAnevAle aura aneka viSama klezoMse rahita ve saba deva tIrthaMkaroMke dIkSA kalyANakameM jAte haiM // 667 / devarisi-NAmadheyA, samvehi surehi accaNijjA te| bhatti - pasattA samaya - sAdhoNA savya - kAlesu // 668 / / artha-devarSi nAma vAle ve deva saba devoMse arcanIya, bhaktimeM prasasta aura sarvakAsa svAdhyAya meM svAdhIna hota hai / / 668 / / lokAntika devoMma utpatti kA kAraNaiha kherI veragaM, bahu - bheyaM bhAvidUNa bahukAlaM / saMjama - bhAvehi mo, devA loyaMtiyA hoti // 666 / / artha - isa kSetra meM bahuta kAla paryanta bahuta prakArake vairAgyako bhAkara saMyama sahita maraNa kara laukAntika deva hote haiM / / 669 / / / thui-NidAsu samANo, suha-dukkhasu sabaMdha-riva-bagge / jo samaNo sammatto, so cciya loyaMtipo hodi' // 670 // artha-jo samyagdRSTi zramaNa stuti aura nindAmeM, sukha aura duHkhameM tathA bandhu aura zatru vargameM samAna hai, vahI lokAntika hotA hai / / 670 / / je rivekkhA vehe, NihaMDA jimmamA NirAraMbhA / NirayajjA samaNa-varA, te cciya loyaMtiyA hoMti // 671 // artha-jo dehake viSaya meM nirapekSa haiM, tInoM yogoMko vaza karanevAle haiM tathA nirmamatva, nirArambha aura niravadya haiM ve hI zramaNa zreSTha laukAntika deva hote haiM / / 671 // 1. da. pa. ma. ma. ubhumkaa| 2. da. ba. ka. ja. 4. maNA / 3. da, ba. ja. Tha. hoti /
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo mahAhiyA saMjoga' - vipaoge, lAhAlAhammi jIvide maraNe / jo samaya milotizro hoti / / 672 // gAthA : 672-677 ] artha - jo zrama saMyoga aura viyoga meM, lAbha aura alAbhameM tathA jIvita aura maraNameM samaSTi hote haiM, ve hI laukAntika hote haiM / / 672 / / aNavaradamappamatto, saMjama samivIsu kAraNa jogesu / tithva tava caraNa juttA, samaNA loyaMtiyA hoMti / / 673 // * avasthita hai / / 675 // - artha - saMyama, samiti, dhyAna evaM samAdhike viSaya meM jo nirantara apramatta ( sAvadhAna ) rahate haiM tathA tIvra tapazcaraNa se saMyukta haiM, ve bhramaNa laukAntika hote haiM / / 673 // 3 - paMcamahavvaya sahidA, paMcasu samidIsu thira - riNaciTumANA / paMcakkha visaya viravA, risikho loyaMtiyA hoMti / / 674 || artha- pA~ca mahAvratoM sahita pA~ca samitiyAMkA sthiratA pUrvaka pAlana karane vAle aura pA~coM indriya-viSayoMse virakta RSi lokAntika hote haiM / / 674 / / ISatprAbhAra (8 vI ) pRthvI kA avasthAna evaM svarUpa - uvari gaMtUNaM / cede puDhavo ||675 / / artha- sarvArthasiddhi indrakake dhvajadaNDase bAraha yojana pramAraNa Upara jAkara pAThavIM pRthivI - samvasiddhi iMdaya kevaNadaMDAdu bArasa joyaNametta, adumiyA [ 605 pudhvAvareNa toe, ubarima heTThima talesu pattekkaM / arat havedi ekkA, rajjU" ruveNa parihoNA ||676 // 1. 6. ba. sajogayoge / 4. da. va. ka. ja. Tha. dhira / - - artha-usake uparima aura pradhastana talameMse pratyekakA vistAra pUrva-pazcima meM rUpase rahita eka rAjU pramANa hai / / 676 // uttara-dakkhiNa-bhAe, 'dohA kicUNa- satta-rajjumro / vettAsana - saMThANA, sA puDhavI zraTu - joyaNA bahulA // 1677 // 2. ba. ka. sammadiTTi / 3. da. va. ja Tha zraraNabaradasamaM patto / 5. da. va. kra. ja. Ta. rajjo / 6. da. ba. pha. ja. ru. dIha /
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 678-681 artha --- vaizrAsanake saha kaha pRthivI takSakucha kama sAta rAjU lambI aura ATha yojana bAhulyavAlI hai ||677 // juttA ghaNovahi-ghaNANila taNuvAdehi' tihi samIhi / joyaraNa bIsa sahassaM, pamANa bahalehi patteSakaM // 678 // - - artha - - yaha pRthivI ghanodadhi, ghanavAta aura tanuvAta ina tIna vAyunoMse yukta hai / inameM se pratyeka vAyukA bAhaya ( moTAI ) bIsa hajAra yojana pramANa hai || 678 // edAe bahumake, khettaM NAmeNa Isipa bhAraM / ajjuNa-suvaNNa-sarisaM NANA rayaNeha paripuNNa // 676 // artha -- isake bahu-madhya-bhAgameM nAnA ratnoMse paripUrNa cAMdI evaM svarNake sadRza ISatprAgbhAra nAmaka kSetra hai ||672 / - * * uttAraNa dhavala - chattovamANa saMThANa- suMbaraM evaM / paMcattAla joyaNa lakkhANi vAsa saMjutaM // 680 // artha - yaha kSetra uttAna dhabala chatrake sadRza prAkArase ( 4500000 ) yojana pramANase saMyukta hai ||660 / / tammajbha - bahalamaTTha, joyaNayA aMgulaM pi tammi zraTTama-mU- maJjha-gavo, tapparihI maNuva khetta-parihi samo // 681|| 8 / aM 1 / 1. . . ka. ja. Tha. dharaNAlibAbAdehi / sundara aura paiMtAlIsa lAkha artha - usakA madhya bAhulya ATha yojana aura anta meM eka aMgula pramANa hai / zraSTama bhUmi meM sthita siddhakSetra kI paridhi manuSya kSatrako paridhike sadRza hai || 681 // [ citra agale pRSTha para dekhiye ]
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 1 681 ] aTThamo mahAhiyAro [ 7 parAlabama--- pAekAlajamasiddhanAma : |--- :-: -:-...-:.'-:..:....snuSa podArAtalama m00000ojana vistAra / siddha zilA ISatmArabhAra AThavIM pRthvI 120CTarat AIMER T REET ARTYPREnamApana gatilapatra 12yojana zarmA siDI vimAna 10...yojana vistAra ---- rAja asa nAlI vizeSArtha--sarvArtha siddhi vimAna ke dhvajadaNDa se 12 yojana Upara jAkara kramazaH bIsa-bIsa hajAra moTe dhanodadhi, dhana aura tanu-vAtavalaya haiM; isake bAda pUrva-pazcima eka rAjU vistAra vAlI ISatprAmbhAra nAmaka 8vIM pRthivI hai / yaha pRthivI uttara-dakSiNa 7 rAjU lambo aura 8 yojana moTI hai| isakA ghana phala prathamAdhikAra pRSTha 136 ke anusAra (1 rAja vistRta x 7 rAjU Ayata 46 yojana bAlya ko jagatpratara rUpa se karane para ) 46 vargarAjU yojana pramANa hai / ___ isa pRthivI ke bahamadhya bhAga meM uttAna ( Urdhvamukha ) chatra ke prAkAra sahasa AkAra vAlA aura 45 lAkha yojana vistRta ISatprAmbhAra nAmaka kSetra (siddha-zilA ) hai / isa zilAkA madhya bAhalya 8 yojana aura anta ( ke donoM choroM kA ) bAhalya eka-eka aMgula pramANa hai / isakI sUkSma
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 ] tiloyapapattI [ gAthA : 682-685 paridhi kA pramANa manuSya loka kI paridhi ke pramANa sadRza ( caturthAdhikAra mA07) 14230246 yo0 hai / isa pRthivI ke Upara arthAt loka ke anta meM kramaza: 4000 dhanuSa, 2000 dhanuSa aura 1575 dhanuSa moTe ghanodadhi, dhana aura tanu vAtavalaya haiN| isaprakAra sarvArthasiddhi vimAna ke dhvajadaNDa se {12 yo0 + 6 yo0+7575 dhanuSa arthAt ) 425 dhanuSa kama 21 yojana Upara arthAt tanubAtavalaya meM siddha prabhu virAjamAna haiN| inake nivAsa kSetra ke ghanaphala Adi ke lie navamAdhikAra kI gAthA 3-4 dRSTavya hai| noTa-isI grantha ke prathamAdhikAra gA0 163 ke vizeSArthameM sarvArthasiddhi vimAnake dhvajadaNDase 29 yo0 425 dhanuSa Upara jAkara lokakA anta likhA hai| jo aSTamAdhikAra gA0 675681 kA viSaya dekhate hue galata pratIta hotA hai / 11163 kA vizeSArtha jainendra siddhAnta koSa bhAga 3 pRSTha 460 para Urdhva loka ke sAmAnya paricaya ke antaragata diye hue noTa ke mAdhAra para diyA thaa| yadi siddhazilA ke madhyabhAga kI 8 yojana moTAI, 8 yojana moTI 8 vIM pRthivI meM hI nihita hai to sarvArthasiddhi vimAnake dhvajadaNDa se siddhoMkA nivAsa kSetra 425 dhanuSa kama 21 yo0 hotA hai ( yahI pramANa yathArtha jJAta hotA hai kyoMki dUsare adhikAra kI gAthA 24 meM 8 vI pRthivI dvArA dasoM dizAoM meM dhanotra vAnara gAya para kahA gayA hai ) aura yadi 8 yojana moTI pAThavIM pRthivo ke Upara 8 yojana bAhayavAlI siddhazilA hai to usa kSetra kI UMcAI arthAt loka ke anta kA pramANa ( 12 yo++ yo0 + yo0+7575 dhanuSa ) 425 dhanuSa kama 26 yo0 hogA / yaha viSaya vidvajjanoM dvArA vicAraNIya hai / edassa cau-visAsa, cattAri tamomayAo rAjIno' / NissaridUNaM bAhira-rAjIraNaM hodi bAhira - ppAsA // 682 // tanchiviNaM tatto, tAno padidAno carima-uhimmi / abhaMtara' - tIrAvo, saMkhAtIde ajoyaNe ya dhuvaM / / 683 // bAhira-cau-rAjoNaM, bahi-avalaMbo pavevi rovammi / jaMbUbIvAhito, gaMtUNaM asaMkha - dIva - vAriNihi // 684 // bAhira-bhAgAhito, avalaMbo timirakAya-NAmassa / jaMbUdIhito, tammettaM gadua' padadi dIvammi // 685 // evaM 'loyaMtiya-pakhvaNA smttaa| 1.6.ma. ka. ja. 3. rajjU mo| 3. i.ba.ka.ja.Tha. ydu| 2. va. prmbhitr| 4.ba.pa.ka. ja.. loya /
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 686-691 ] pramo mahAhiyAro [ 606 artha - isakI cAroM dizAoM meM cAra tamomaya rAjiyA~ nikalakara bAhya rAjiyoM ke bAhya pArzvapara hotI huI unheM chUkara nizcaya se abhyantara tIra se asaMkhyAta yojana pramANa antima samudra meM girI haiN| bAhya cAra rAjiyoM ke bAhya bhAga kA avalambana karane vAlA jambUdvIpa se asaMkhyAta dvIpasamudra jAkara dvIpa meM giratA hai| bAhya bhAgoM se timira kAya nAmakA avalamba jambUdvIpa se itane hI pramANa jAkara dvIpa meM giratA hai / / 662-685 // 2 noTa- gAthA 622 se buddhigata nahIM huA / 636 aura 652 se 665 zrarthAt 19 gAthAoM kA yathArtha bhAva isaprakAra lokAntika devoM kI prarUpaNA samApta huI || bIsa prarUpaNAoM kA digdarzana guNa-jIvA pajjatI, pANA saNNA ya maggaNAzro vi jayajogA bhaNibaccA, devANaM deva loyami' / / 686 / / - artha --- aba devaloka meM devoM ke guNasthAna, jIvasamAja, paryApti, prANa, saMjJA mAgaMgA aura upayoga, inakA kathana karanA cAhie ||686 // cattAri guNaTTANA, jIvasamAsesu sarpiNa-paJjattI / vittiya pajjattI, dha-paJjattIo chahaM apajjasI ||667 / / pajjate dasa pANA, ivare pANA havaMti saseba / iMdiya-maNa-varaNa-taNU AusAsA * ya dasa-pANA // 688 // tesu maNa vaya ucchrAsa- vajjidA satta taha prapajjate / cau-saNNA hoMti hu, causu gosu ca devagadI 21686 // paMcakkhA tasa kAyA, jogA ekkArasa-pyamANA ya / te zraDDU maNa vayANi vegutva-durga ca kammaiyaM // 660 // purisithI- veda-judA, sayala - kasAehi saMjudA devA / chaSNAhi sahidA, sayye vi prasaMjanA ti-baMsaNayA / / 661 // 3 artha- cAra guNasthAna, jodha- samAsoM meM saMjJI paryApta aura nirvRtyaparyApta, chaha paryAptiyA~ aura chahoM aparyAptiyAM; paryApta avasthA meM pA~ca indriyA~, mana, vacana, kAya, Ayu aura zvAsocchvAsa ye dasa prANa tathA aparyApta avasthA meM mana, vacana aura ucchvAsa se rahita zeSa sAta prANa; cAra 1. da. ka. a. Tha. dAyammi / 3. da.ma. ka. ja. 5. sadA / 2. da. ba. ka. ja Tha mAussasayAsadasavANA /
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610] tiloyapaNNasI [ gAthA : 692-667 saMjJAe~, cAra gatiyoM meM se devagati, paMcendriya, asa kAya ; ATha mana-vacana, do vaikriyika ( kriyika aura vaikriyika mizra) tathA kArmaraNa, isaprakAra gyAraha yoga; puruSa evaM strI veda se yukta, samasta kaSAyoM se saMyukta, chaha jJAnoM sahita, saba hI asaMyata aura tIna darzana se yukta hote haiM // 687-661 / / koNhaM doNhaM chakkaM, doNhaM taha terasANa bevANaM / lessAo coddasAo, yocchAmo ANupuTavIe // 662 // teUe majjhimaMsA, te ukkassa - parama - prayaraMsA / paumAe majjhimaMsA, paumukkassaM sasukka-pravaraMsA // 663 // sukkAya majjhimaMsA, ukkassaMtA ya sukka-lessAe / evAo lessAyo, NihiTThA samva - darisIhi / / 664 / / sohamma-ppahudoNaM, 'edAro dabda-bhAva-lessAo / urima - gevejjataM, bhavvAbhaSvA surA hoti // 695 // taso uri bhavyA, urima - gevejjayassa pariyaMtaM / chabmedaM sammatta, uri 'uvasamiya-khAiya-vedakayA // 666 // te savve saNNIo, devA pAhAriNo praNAhArA / sAgAra-praNAgArA, do ccaiva ya hoMti uvajogA // 667 / / artha-do ( saudharmazAna ), do ( sAo-mAhendra ), brahmAdika chaha, zatAradvika, AnatAdi nau preveyaka paryanta teraha, tathA caudaha ( nau anudiza aura pAca anuttara ), anukramase ina devoMko lezyAoM kA kathana karatA hU~ saudharma aura IzAnameM pIta lezyAkA madhyama aMza, sanatkumAra aura mAhendra meM padmake jaghanya aMza sahita potakA utkRSTa aMza, brahmAdika chaha meM padmakA madhyama aMza, zatAra yugala meM zukla lezyA ke jaghanya sahita pAkA utkRSTa aMza, Anata Adi teraha meM zukla kA madhyama aMza aura anudizAdi caudaha meM zuklale zyA kA utkRSTa aMza hotA hai; isaprakAra sarvajJa devane devoM meM ye lezyAyeM kahI haiM / saudharmAdika devoM ke ye dravya evaM bhAva lezyAyeM samAna hotI haiN| uparima praiveyaka paryanta deva bhavya aura abhaya donoM tathA isase Upara bhavya hI hote haiN| uparima veyaka paryanta chahoM prakAra ke samyaktva tathA isase Upara prIpazamika, kSAyika aura vedaka ye tIna samyaktva hote haiN| ve saba deva saMjJI tathA AhAraka eSa anAhAraka hote haiM / ina devoM ke sAkAra aura anAkAra donoM hI upayoga hote haiM // 692-697 / / 1. gha. evANa / 2. da. va. ka. upasasariyala iskhy|
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 668-702 ] aTTamo mahAhiyAro kappA kappAcIdA, ducarama-dehA havaMti kei suraa|| sakko sahagga-mahiso,' saloyavAlo ya dakSiNA iMvA / / 698 // savyasiddhivAsI, loyaliya - NAmadheya - savva-surA / NiyamA ducarima-vehA, sesesu gasthi niyamo ya // 666 // evaM guNaThANAvi-parUvaraNA samattA / artha-kalpavAsI aura kalpAtItoM meM se koI deva dvicarama-zarIrI arthAt AgAmI bhavameM mokSa prApta karanevAle haiN| agramahiSI aura lokapAloM sahita saudharma indra, dakSiNa indra, sarvArthasiddhivAsI tathA lokAntika nAmaka saba deva niyama se dvicarama-zarIrI haiN| zeSa devoM meM niyama nahIM hai / / 698-699 / / isaprakAra guNasthAnAdi-prarUpaNA samApta huI / / samyaktva grahaNake kAraNajiNa-mahima-dasaNeraNaM, keI jAdo - sumaraNAdo di / devaddhi - desaNeNa ya, te devA dhamma - savaNeNa // 700 / / geNhate sammataM, NivvANabhadaya - sAharaNa - riNamittaM / dubvAra - gahida' - saMsAra * jalahiNottAraNovAyaM // 701 // artha-unameM se koI deva jinamahimA ke darzanase, koI jAtismaraNase, koI devaddhike dekhane se aura koI dharmopadeza sunane se nirvANa evaM svargAdi abhyudaya ke sAdhaka tathA durvAra evaM gambhIra saMsArarUpI samudra se pAra utArane vAlA samyaktva grahaNa karate haiM / / 700-701 // Navari huNava-gevejjA, ede devaDiDa-dhajjiyA hoMti / uparima - coddasa - ThANe, sammAiTTI surA sabve / / 702 // vaMsaNa-gahaNa kAraNaM samattaM // artha-vizeSa yaha hai ki nau naiveyakoM meM upayukta kAraNa devaddhi darzana se rahita hote haiN| isake Upara caudaha sthAnoM meM saba deva samyagdRSTi hI hote haiM / / 702 / / samyagdarzana-grahaNa ke kAraNoM kA kathana samApta huA / 1. 5..ka.a. 3. mkyaasi| 2. da. devatti, ba devakchi , ka. ja. 8. devahita / 3. da. ba. ka. ja. Tha. rahida /
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 703-707 vaimAnika deva bharakara kahA~-kahA~ janma lete haiM - AIsANaM devA, jaNaNA eiMdiesu bhajivanvA / uri sahassAraMtaM, te bhajjA' saNNi-tiriya-maNuvatte // 703 // artha - IzAna kalpa paryanta ke devoM kA janma ekendriyoM meM vikalpanIya hai| isase Upara sahasrAra kalpa paryanta ke saba deva vikalpa se saMjJI tiryaJca yA manuSya hote haiM / / 703 // tatto urima-devA, samve sukkAbhidhANa lessAe / uppajjati maNusse, raNasthi tirikkhesa udavAdo // 704 // artha-isase Upara ke saba deva zukla lezyA ke sAtha manuSyoM meM utpanna hote haiM, inakI utpatti tiryaJcoM meM nahIM hai / / 704 // devanAdodo cattA, kammakkhettammi saNNi-pajjate / gabbha-bhave jAyaMte, Na bhogabhUmINa para-tirie // 705 / / artha-devagati se cyuta hokara ve deva karmabhUmi meM saMjJI, paryApta evaM garbhaja hote haiM, bhogabhUmiyoM ke manuSya aura tiyaMJcoM meM nahIM hote haiM / / 705 / / sohammAdI devA, bhajjA hu salAga-purisa rinnvhesu| hisseyasa gamaNesu, sadhye bi aNaMtare jamme // 706 // pratha-saba saudharmAdika deva agale janma meM zalAkA-puruSoM ke samUha meM aura mukti-gamana ke viSaya meM vikalpanIya haiM / 1706 / / gari viseso samvadasiddhi-ThANado viccudA devA / bhajjA salAga-purisA, NivvANaM yAMti NiyameNaM // 707 / / evaM prAgamasya-paruvaraNA samasA / / artha-vizeSa yaha hai ki sarvArtha siddhi se cyuta hue deva zalAkApuruSarUpa se vikalpanIya haiM, kintu ve niyama se nirvANa prApta karate haiM / / 707 // isaprakAra prAgamana-prarUpaNA samApta huI / / - .- ..-- - - 1. 6.ba. bhambA, ka. ja, 8. svaa| 2. da. ba. ka. viccuyo|
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 70-712 ] aTThamo mahAhiyAro [ 613 devoM ke avadhijJAnakA kathanasakkIsANA paDhama, mAhida-sarapakkumArayA bidiyaM / taviyaM ca baha-laMtava-vAsI turimaM sahassayAra'-gadA // 708 / / ANada-pANada-pAraNa-praccada-vAsI ya paMcamaM paDhavi / / chaTThI puDhavI heTThA, Nava - viha - gevejjagA devA // 706 / / savvaM ca loyagAli, aNuddisANuttaresu passaMti / sakkhesammi' sakamme,' rUvama-gadamaragata-bhAgo ya // 710 / / kappAmarANa' Niya-Niya-ohI-davyassa vissasovacayaM / ThavidUrNa vivvaM, taso dhuva - bhAgahAreNaM // 711 // Niya-Niya-khoNi-padesa, salAna-saMkhA samappadai bAma / aMtilla - khaMSametaM, evANaM ohi - dadhvaM khu // 712 // artha- saudharmezAna kalpake deva apane avadhijJAna se naraka kI prathama pRthivI paryanta, sanatkumAra-mAhendra kalpake deva dUsarI pRthivI paryanta, brahma aura lAntava kalpake deva tRtIya pRthivI paryanta, sahasrAra kalpavAsI deva caturtha pRthivI paryanta; Anata, prANata, pAraNa evaM acyuta kalpake deva pA~cavI pRthivI paryanta, no prakAra ke graMveyaka vAsI deva chaThI pRthivI ke nIce paryanta tathA anudiza evaM anuttara vAsI deva sampUrNa lokanAlI ko dekhate haiM / apane karma dravya meM ananta kA bhAga dekara apane kSetra meM se eka-eka kama karanA cAhie / kalpavAsI devoM ke vinasopacaya rahita apane avadhijJAnAvaraNa dravyako rakhakara jaba taka apane-apane kSetra-pradeza kI zalAkAeM samApta na ho jAveM taba taka dhra bahAra kA bhAga denA cAhie / ukta prakAra se bhAga dene para anta meM jo skandha rahe uttane pramANa inake avadhijJAna kA viSayabhUta dravya samajhanA cAhie / 1708-712 / / vizeSArtha-vaimAnika devoM kA apanA-apanA jitanA-jitanA avadhijJAnakA viSayabhUta kSetra kahA hai, usake jitane-jitane pradeza haiM unheM ekatra kara sthApita karanA aura visrasopacaya rahita sattAmeM sthita apane-apane avadhijJAnAvaraNa karma ke paramANuoM ko eka aura sthApita kara isa avadhijJAnAvaraNa ke dravyako dhra vahAra kA eka bAra bhAga denA aura kSetra ke pradeza-puja meM se eka pradeza ghaTA denA / bhAga dene para prApta huI labdharAzi meM dUsarI bAra usI dhra vahAra kA bhAga denA aura pradeza puja meM se 1. mahAzukra kalpakA viSaya chUTa gayA hai| 2. ba. ka. ja. Tha. saMkhetaM / 3. da.ka. ja. Tha. sNkmme| 4.6.ba.ka. ja. Tha, kppaamraay| 5. ba. ka. jIvA /
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 } tiloyapattoM [ gAthA : 713 eka pradeza punaH ghaTA denA / punaH labdharAzi meM dhra bahAra kA bhAga denA aura pradeza puja meM se eka pradeza aura ghaTA denaa| isaprakAra avadhijJAna ke viSayabhUta kSetra ke jitane pradeza haiM utanI bAra avadhijJAnAvaraNa karma ke paramANu puJja bhajanaphala svarUpa labdharAzi meM bhAga dene ke bAda anta meM jo labdha rAzi prApta ho utane paramANu paJja svarUpa pudgala skandha ko vaimAnika deva apane avadhinetra se jAnate haiM / yathA-- mAnalo- avadhikSetra ke pradeza 10 haiM aura vinasopacaya rahita avadhijJAnAvaraNa karma skandha ke paramANu 100000000000 haiM tathA dhrava bhAgahAra kA pramANa hai ata:kSetra-10 pradeza avadhijJAnAvaraNakA dravya 3-1-2 1000000000004-20000000000 / 9-1-5 200000000004-4000000000 / 5-17 40000000004-800000000 / 80000000046=160000000 / 6-15 160000000x1=32000000 / 5-14 3200000046400000 / 4--13 640000041280000 / 12800004-256000 / 2-1-1 256000 x 3=51200 / 1-10 5120041-10240 / pudgala skandha ko vaimAnika deva apane avadhinetra se jAnate haiM / hoti asaMkhejjAo, sohamma-dugassa vaas-koddiiyo| pallassAsaMkhejjo, bhAgo sesANa baha - joggaM // 713 // evaM prohi-gANaM gavaM // artha-kAlakI apekSA saudharmayugalake devoM kA abadhi-viSaya prasaMkhyAta varSa karor3a aura zeSa devoM kA yathAyogya palyake asaMkhyAtamAga pramANa hai / / 713 // isaprakAra avadhizAna kA kathana samApta hupraa||
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 714-717 ] aTThamo mahAhiyAro ghamAnika devoMkA pRthak-pRthak pramANa-- sohammosANa - duge, vidaMgula-tadiya-mUla-hada-seThI / bidiya-'jugalammi seDhI, 'ekkarasama-vaggamUla-hiyA // 714 // artha -saudharma-IzAna yugalameM devoMko saMkhyA ghanAGga lake tRtIya varga mUlase guNita zreNI (zreNI - gha0 aM0 kA 3 bargamUla ) pramANa aura dvitIya pugalameM apane gyArahaveM vargamUlase bhAjita zreNI ( zreNI zreNIkA 11 vA vargamUla ) pramANa hai // 714 / / bamhammi hodi seDhI, seDhI-raNava-ghaggamUla-avaharidA / laMtayakappe seDhI, seDhI - saga - vagamUla - hivA // 715 // artha-brahmakarUpa meM devoM kI saMkhyA zreNIke nauveM vargamUlase bhAjita zreNI (zreNI zreNo kA 9 vA vargamUla ) pramANa aura lAntavakalpameM zreNIke sAtaveM vargamUlase bhAjita zreNo (zreNI zreNIkA 7 vA vargamUla ) pramANa hai / / 715 / / mahasukkasmiya seDhI, seDhI-paNa-vAmUla-bhajidamvA / seDhI sahassayAre, sedo - cau - vaggamUla hidA / / 716 // artha-mahAzukla kalpameM devoM kI saMkhyA zreNI ke pAMcaveM vargamUlase bhAjita zrepo ( zre zreNIkA 5 vA vargamUla ) pramANa aura sahasrAra kalpameM zreNIke caturtha vargamUlase bhAjita zreNI pramANa hai / / 716 // avasesa - kappa - jugale, pallAsaMkhejjabhAgamekkeyake / devANaM saMkhAdo, saMkhemjaguNA havaMti devotro // 717 // artha-avazeSa do kalpa yugaloM meM se eka-eka meM devoM kA pramANa palpake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hai / devoM kI saMkhyA se deviyoM saMkhapAtaguragI haiM / / 717 / / - --.. . - -... - .. ..- - 1. da. ma. julammi / 2. ba. ekka rasaga, da. ka. ja. Tha. enakarasabAga / 3.da.va.ka. ja.. .
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 ] tilopAtI heTTima - majjhima- uyarima-geyejjesa aNuddisAdi-duge / pallAsaMkhejjaMso, surANa saMkhAe jaha jaggaM // 718 / / - | zrartha - adhastana graiveyaka, madhya graiveyaka, uparima praveyaka aura anudiza-vika ( anudivAanuttara) meM devoM kI saMkhyA yathAyogya palyake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai ||718 // vari viseso sanTu siddhi- khAmammi hovi-saMkhejjo / NiddiTThA zrIrAgehi // 716 // devANa parisaMkhA, saMkhA gayA || pa artha-vizeSa yaha hai ki sarvArthasiddhi nAmaka indraka meM saMkhyAta deva haiN| isaprakAra vItarAgadeva ne devoM kI saMkhyA nirdiSTa kI hai / / ' saMkhyA kA kathana samApta huA / / 719 / / vaimAnika devoM kI zaktikA digdarzana- ekka palibobabhAU, uppADedu dharAe chapakhaMDe | taggada-nara- tiriya-jaNe, mAredu posidu sakko / / 720|| taragada - artha- - eka palyopama pramANa AyuvAlA deva pRthivI ke chaha khaNDoM ko ukhAr3ane meM praya unama sthita manuSya aura tiryaJcoM ko mArane athavA poSaNa karane meM samartha hai ||720 // - [ gAthA : 718-722 uhi uvamANa- jIbI, pallaTTe buM ca 'jaMbubIthaM hi / khara tiriyANaM, mArevu posidu sabako // 721 // 1. 8. ba. ka.a. ru. 2. 8. ba. ka. ja. da. sohammadA artha - sAgaropama pramANa kAla paryanta jIvita rahanevAlA deva jambUdvIpako bhI palaTate meM aura usameM sthita manuSya zrora tiryaJcoM ko mArane athavA poSanemeM samartha hai ||721|| sohammada jiyamA, aMbUdhIvaM samukkhiyadi evaM / keI AiriyA iya, satti sahAvaM parUvaMti // 722 / / pAThAntaram / satI gayA / 2. . . ka. a. Tha. bIbammi /
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 723 - 726 ] zramo mahAhiyAro [ 617 artha- saudharma indra niyamase jambUdvIpako ( uThAkara ) pheMka sakatA hai| isaprakAra koI AcArya usake zakti svabhAvakA nirUpaNa karate haiM ||722|| zaktikA kathana samApta huA / cAroM prakArake devoMkI yoni prarUpaNA - bhAvaNa - beMtara joisiya- kappavAsoNa'- jaNaNamukavAde / sohaM praccittaM, saMudayA hoti sAmanNe ||723 // evANa caja - vihANaM surarANa sandaNa hoMti joNIzro / ca-lakkhA hu visese, iMdiya-kallAva zrIvAlA ( ? ) ||724 / / joNI samasA // artha - bhavanavAsI, vyantara, jyotiSI aura kalpavAsiyoM ke upapAda janma meM zItoSNa, acitta aura saMvRta yoni hotI hai / ina cAroM prakArake saba devoMke sAmAnyarUpase ye yoniyA~ haiN| vizeSa rUpa se cAra lAkha yoniyA~ hotI haiM / / 723-724 / / yoniyoMkA kathana samApta huA / svarga sukha ke bhoktA - sammadaMsaNa sudvimujjalayaraM saMsAra niNNAsaNaM / sammaNNANa maNaMta dukkha haraNaM dhArati je satataM // 725 // - * - - jigvArhati visiddha-sola-sahidA, je sammacAritayaM / te sagge suvicicapuNNa-jaNide, bhUjaMsi soklAmayaM // 726 // 1. va. va. kappavAsINaNasuvavAde / pAThAntara / artha- jo atizaya ujjvala evaM saMsArako naSTa karanevAlI samyagdarzanakI zuddhi tathA ananta duHkhako harane vAle samyagjJAnako nirantara dhAraNa karate haiM aura jo viziSTa zIla-parAyaNa hokara samyakcAritrakA nirvAha karate haiM, adbhuta puNyase utpanna hue ve svarga meM sausyAmRta bhogate haiM / / 725 - 726 / /
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 ] tilosapaNNattI [ gAthA : 727 adhikArAnta maGgalAcaraNacala-gAi-paMka-miga nnimy-sr-mokkh-lcchi-muh-mukurN| pAladi ya dhamma - titthaM, dhamma - jiNidaM NamaMsAmi // 727 / / evaMmAiriya-paraMparA-gava-tiloyapaNNattIe devaloya-sarUva'. NirUvaNa-paNNatto NAma prImo mahAhiyAro samatto // 6 // artha-jo caturgatirUpa patase rahita, nirmala evaM uttama mokSa-lakSmI ke mukha ke mukura (darpaNa) svarUpa tathA dharma-tIrtha ke pratipAdaka haiM, una dharma jinendra ko maiM namaskAra karatA hU~ // 727 / / isaprakAra AcArya - paramparAgata trilokaprajJapti meM devaloka - svarUpa - nirUpaNa prajJapti naamk| AThavAM mahAdhikAra samApta humA / / 8 / / 1.va.ba. shvnn|
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI Navamo mahAhiyAro maMgalAcaraNa evaM pratijJA ummagga-saMThiyANaM bhavvANaM mokkha magga - desayaraM / paNamiya saMti- jiNesaM', vocchAmo siddhaloSa-paNNattI // 1 // artha - unmArga meM sthita bhavya jIvoMko mokSamArgakA upadeza karanevAle zAnti jinendra ko namaskAra karake siddhaloka- prajJapti kahatA hU~ // 1 // pA~ca zrantayAdhikAroMkA nirdeza - siddhANa nivAsa-khido, saMkhA ogAhaNANi sokkhAI / siddhatta hetu bhAvo, siddha jage paMca prahiyArA ||2|| - - artha - siddhoMkI nivAsa-bhUmi, saMkhyA, zravagAhanA, saukhya aura siddhatvake hetu bhUta bhAva, siddhaloka prajJapti meM ye pA~ca adhikAra haiM // 2 // siddhoMkA nivAsa kSetra aTTama - khivIe uvara, paNNAsambhahiya sataya sahassA | daMDANi gaMtuNaM, siddhANaM hovi AvAso ||3 // 1. da. ba. ka. ja. Tha. jiNaM / 2. da. ba. ka. ja. u. juge /
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 ] tiloyapaNatI [ gAyA : 4 prathaM-AThavIM ( ISatprAgbhAra ) pRthvIke Upara sAta hajAra pacAsa dhanuSa jAkara siddhoMkA AvAsa hai ||3|| vizeSArtha-aSTama pRthvIse Upara lokake antameM 4000 dhanuSa moTA dhanodadhivAtavalaya, 2000 dhanuSa moTA ghanavAtavalaya aura 1575 dhanuSa moTA tanuvAtavalaya hai / siddha parameSThI tanuvAtavalayameM rahate haiM aura inakI utkRSTa avagAhanA 525 hai / vAtavalayoM ke pramANameMse utkRSTa avagAhanA ghaTA dene para aSTama pRthvIse kitane yojana Upara jAkara siddha sthita haiM, yaha pramANa prApta ho jAtA hai / yathA 7050 dhanuSa-( 4000 50+2000 dha0-1575 dha0)-525 dhanuSa / paNavo chppnn-igi-prddh-nnh-cu-sg-cu-kh-cdur-add-kmso| aTTa - hidA joyaNayA, siddhANa NivAsa - khivimANaM // 4 // 8404740815625 NivAsa-khettaM padaM // 1 // artha-siddhoMke nivAsa kSetrakA pramANa aMka kramase AThase bhAjita pAMca, do, chaha, pAMca, eka, ATha, zUnya, cAra, sAta, cAra, zUnya, cAra aura pATha itane ( 854541819825 ) yojana hai / / 4 / vizeSArtha-siddhoMke nivAsa kSetrakA vyAsa manuSya loka sadRza 45 lAkha yojana hai aura siddhaprabhuko utkRSTa avagAhanA arthAt UMcAI 525 dhanuSa pramANa hai / isakA ghanaphala isaprakAra hai siddhoMke nivAsa kSetrakI paridhi= V45 lAkha2410 = 14230249 yojn| siddhakSetrakA dhanaphala-- ( paridhi 143534 }x(45 lAkha dhyAsakA caturthAMza ) x (%8x- yo0 UMcAI ) / = 840454531425 ghana yojana / yA = 10505626119536 ghana yojana hai| noTa-upayukta pramANa ghana yojanoM meM prApta huA hai kintu gAthAmeM kevala yojana kahe gaye hai / yaha vicAraNIya hai| nivAsa kSetrakA kathana samApta huaa|
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 621 gAthA : 5-6 ] Navamo mahAhiyAro siddhoM kI saMkhyAtIva-samayANa saMkhaM, au-samayabhahiya-mAsa-chakka-hidA / aDa-hINa-chassayA'-hava-parimANa-judA havaMti te siddhA // 5 // a / 5622 / mA61 sa. saMkhA gadA // 2 // artha-pratIta samayoM kI saMkhyA meM chaha mAsa aura 8 samaya kA bhAga dekara ATha kama chaha sau arthAt 562 se guNA karane para jo prApta ho utane [ (atIta samaya: 6 mAsa 8 samaya) x 592] siddha haiM ||5|| syA kA jazana samApta huA / / 2 / / siddhoM ko avagAhanApaNa-kadi-juda-paMca-sayA, progAhaNayA dhaNi ukkasse / prAuDaH - hatyamettA, siddhAraNa jahaSNa - ThANamima // 6 // 525 / hhai| martha-ina siddhoM kI utkRSTa avagAhanA pA~ca ke varga se yukta pAMca sau [ (545)+ 500 =525 ] dhanuSa hai aura jaghanya mahagAhanA sADhe tIna (33) hAtha pramANa hai // 6 / / saNuvAda-bahala-saMkha, paNa-saya-savehi tANiNa tdo| pagNarata - saehi bhajide, ukkassogAhaNaM hodi // 7 // 1575 / 500 | 525 / / artha-tanuvAta ke bAhalya kI saMkhyA ( 1575 10) ko pAMca sau ( 500 ) rUpoM se guNA kara pandraha sau kA bhAga dene para jo labdha prApta ho utanA / (15754500): 1500 ] arthAt 525 10 utkRSTa avagAhanA kA pramANa hotA hai / / 7 / / taNuvAda bahala-saMkhaM, paNa-saya- rudhehi sANivUNa to / raNava - lakkhehi bhajide, jahaNNamogAhaNaM hovi 8 // 1. da.ba.ka. ja. Tha. chsyaavaad| 3... .ja.4. degaanni| 2.va. ba. amA 512 / 4, d.b.1500|1575| 500 / 1 / 525 /
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 ] tiloya paNa sI 1575 x 500 900000 - sanuvAta ke bAhatya kI dene para jaghanya avagAhanAkA [ ( 1575x500 ) : 100000 hotA hai // 8 // saMkhyA ko pA~ca sau rUpoM se guNA karake nau lAkha kA bhAga dhanuSa - 33 hAtha ] pramANa vIhattaM bAllaM, carima-bhave jassa jArisaM ThANaM / tato ti-bhAga-hINaM ogAhaNa savya - siddhANaM // 6 // [ gAthA / 6-11 parva-antima bhane jisakA vaisA AkAra, dIrghatA zrIra bAhalya ho usase tRtIya bhAgase kama saba siddhoM kI avagAhanA hotI hai ||6|| loyaviNicchraya-gaMthe, loyavibhAgammi savva-siddhANaM / zrogAhaNa - parimANaM bhaNivaM kiMcUNa carima- beha-samo // 10 // pAThAntaram / artha -- lokavinizcaya grantha meM tathA logavibhAga meM saba siddhoMkI avagAhanAkA pramANa kucha kama carama zarIrake sadRza kahA hai ||10|| pAThAntara / paNNA suttara- tisayA, ukkarasogAhaNaM have daMDaM / tiya- bhajiva-satta hatthA, jahaNNa zrogAhaNaM tANaM // 11 // 350 / hra / u / pAThAntaram / artha- siddhoMkI utkRSTa avagAhanA tIna sau pacAsa ( 350 ) dhanuSa aura jaghanya avagAhnA tInase bhAjita sAta ( ) hAtha pramANa hai / / 11 / / pAThAntara / vizeSArtha - mokSagAmI manuSyake antima zarIrako utkRSTa avagAhanA 525 dhanuSa aura jaghanya avagAhanA yA 33 hAtha pramANa hotI hai / koI AcArya antima bhava se bhAga kama arthAt ( 525 ) 350 dhanuSa utkRSTa aura ( 3 ) yA 2 hAtha pramANa jaghanya zravagAhanA mAnate haiM / X 1. va. va. 200000 / 1575 / 500 / / hai / 2. va. ba. ka. bhamidaM / |
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 623 gAthA 1 12-13 ] Navamo mahAhiyAro taNuvAda-pavaNa-bahale, dohi guNi NaveNa bhajivammi | jaM laddha' siddhANaM, upakassogAhaNaM ThANaM // 12 // 2250 / 1575 / 500 / 1 / edeNa te-raasi'-lddh|| 1575 / 350 / pAThAntaram / pratha-tanuvAta pavanake bAlyako dose guNita kara nau kA bhAga denepara jo labdha prApta ho utanA siddhoMkI utkRSTa avagAhanAkA sthAna hotA hai / / 12 / / vizeSArtha-tanuvAtavalayakA bAilpa 1575 dhanuSa pramANAMgulakI apekSA hai aura siddhoM ko utkRSTa-jaghanya avagAhanA vyavahArAMgula apekSA hai / tanuvAtavalaya kI moTAIko 500 se guriNata karane para ( 15754500 = ) 787500 vyavahAra dhanuSa prApta hote haiN| siddha parameSThI utkRSTatA se tanuvAta ke eka khaNDa meM virAjamAna haiM / gAbaki 27 } 3ESa zAkhaNDa hotA hai, taba 787500 dhanuSoM ke kitane khaNDa hoMge? isaprakAra rAzika karane para ( 1150deg- )2250 khaNDa hue / ye 2250 khaNDa vyavahAra dhanuSa se haiM, inake pramANa dhanuSa banAne ke liye inheM 500 se bhAjita karane para (3)-43 yA pramANa dhanuSa (khaNDa) prApta hote haiM / jabaki 2250 arthAt khaNDoM kA 1575 dhanuSa sthAna hai taba 1 khaNDa kA kitanA hogA ? isaprakAra punaH pairAzika karane para (pxq =) 350 dhanuSakA siddhoM kI utkRSTa avagAhanA kA sthAna prApta huA / mUla saMdRSTi meM yahI saba pramANa diyA gayA hai| paatthaantr| taNavAvassa ya bahale, chassaya-paNNattarIhi bhjivmmi| jaM lA sikhANaM, jahaNNa - progAhaNaM hovi // 13 // 1350000 / 1575 // 2000 / 1 / te-rAsieNa siddha / pAThAntaram / martha-tamudhAta ke bAhalya meM chaha sau pacahattara (675) kA bhAga dene para jo labdha prApta ho utanA siddhoM kI jaghanya avagAhanA kA sthAna hotA hai / / 13 / / vizeSArtha-pA0 12 ke vizeSArthAnusAra yahA~ bhI ( 1575 x 500= ) 787500 vyavahAra dhanuSa prApta hue / siddhoMkI jaghanya avagAhanA kA mApa hAtha se hai aura unakI avasthitike sthAnakA mApa dhanuSa hai ataH jabaki 4 hAthakA eka dhanuSa hotA hai taba (6x= ) hAthake kitane 1. seraasiyN|
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 ] tiloya paNNattI [ gAthA : 14- 17 4 dhanuSa hoMge? isaprakAra rAzika karane para ( hai x ) dhanuSa prApta hue| jabaki dhanuSa kA 1 khaNDa hotA hai, taba 787500 dhanuSoMke kitane khaNDa hoMge ? isa trairAzika se (87500x3) 1350000 khaNDa prApta hue / ya khaNDa vyavahAra dhanuSa se haiM. inake pramANa dhanuSa aura pramANa dhanuSoM ke pramANa hAtha banAneke lie inheM (500 x 4 = ) 2000 se bhAjita karanepara (* =) 675 khaNDa prApta hue / jabaki 675 khaNDoMkA 1575 dhanuSa sthAna hai, taba 1 khaNDakA kitanA sthAna hogA ? isa rAzika se ( ' = ) hAthakA siddhoMkI jaghanya avagAhanA kA sthAna prApta huA / 44 mUla saMdRSTimeM yahI saba pramANa darzAyA gayA hai / raneer sampAdi-vi-jIvAzro / hoMti praNaMtANaMtA, 'ekkeNogA hi khetta majjhammi / / 14 / / zramaM - eka siddha jIvase zravagAhita kSetra ke bhItara jaghanya, utkRSTa aura madhyama zravagAhanAvAle anantAnanta siddha jIva hote haiM || 14 || pAThAntara / mANusaloya pamANe, saMdhi-taNuvAda-uvarime bhAge / sarisa sirA savvANaM, heDima bhAgammi visarisA keI / / 15 / / artha- manuSyaloka pramANa sthita tanuvAlake uparima bhAga meM saba siddhoMke sira sadRza hote / adhastana bhAga meM koI visadRza hote haiM / / 15 / / jAvaddhampa ddavyaM tAvaM gaMtUNa loyasiharammi / 1 ti saba siddhA, puha ha gaya sistha- mUsa - gambha-pihA / / 16 / / zrogANA gavA // 3 // artha - jahA~ taka dharmadravya hai vahA~ taka jAkara loka zikharapara saba siddha pRthak-pRthak momase rahita mUlaka (sAMce ) ke abhyantara AkAza ke saha sthita ho jAte haiM / / 16 / / - avagAhanAkA kathana samApta huA || 3 || siddhoMkA sukha ruma vA giTTiyakajjA NiccA giraMjaralA pirujA / nimmala bodhA siddhA, niravajjA riekkalA sagAdhArA // 17 // 1. 5. ba. bA. ja Tha evakeogadi / 2. da. ba. ka. ja. da. gasiddha 1
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 18-23 ] Navamo mahAhiyAro [625 loyAloya vibhAga, tammiTThiya samva-vanva-pajjAyaM / tiya-kAla-gavaM samvaM, jAti hu ekka - samaeNa // 18 // artha-anupama svarUpase saMyukta, kRtakRtya, nitya, niraMjana, nIroga, nirvadya, niSpApa, svaAdhAra aura nirmalajJAnase yukta siddha parameSThI loka aura alokake vibhAgako, loka sthita sarva dravyoM aura unakI trikAlavI saba paryAyoMko eka hI samayameM jAnate haiM / / 17-18 / / jAi-jarA-maraNehi, jimmukkA NimmalA aNakkhayarA / avagada - vevA samve, aNaMta - bohA praNeta * suhA / / 16 // kicakicacA sacaNha, sattAghAdA sadA-sivA suddhA / parameTThI parama - suhI, savvagayA savya - darisoya // 20 // avvAbAhamaNataM, akkhayamaNuvamaNidiyaM sokkhaM / appuDhe bhujati hu, siddhA sadA - sadA samve // 21 // saukha samasa // 4 // artha-janma, jarA aura maraNase vinimukta, nirmala, anakSara ( pAndAtIta ), veda se rahita, anantajJAnI, anantasukhI, kRtakRtya, sarvajJa, sva-sattAse saba karmokA ghAta karanevAle, sadAziva, zuddha, parama padameM sthita, parama sukhI, savaMgata, sarvadarzI, aise sarva siddha avyAvAdha, ananta, akSaya, anupama aura atIndriya sukhakA nirantara bhoga karate haiM / / 19-21|| isaprakAra sukha prarUpaNa samApta hubhA // 4 // siddhatvake kAraNajaha cira-saMcimidhaNamaNalo pavaNAhado lAhuM vAhai / taha kammizraNamAhiyaM, khaNeNa jhANANalo bahai / / 22 / / artha-jisaprakAra cira-saJcita IMdhanako pavanase Ahata agni zIghra hI jalA deto hai, usIprakAra dhyAnarUpI agni bahutabhArI karmarUpI Idhanako kSaNa-mAtrameM jalA detI hai / / 22 / / jo khavida' moha-kaluso, visaya-virato maraNo nnibhittaa| samabaTTibo sahAve, so pAvai Nidi sokkhaM // 23 // 1. da. ka. ka. pividamohake khluso|
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 ] tiloyapaNNattI [ gAthA : 24-26 artha-jo darzanamoha aura cAritramohako naSTa kara viSayoMse virakta hotA huA manako rokakara ( Atma-) svabhAvameM sthita hotA hai vaha mokSa-sukhako prApta karatA hai / / 23 / / jassa Na vijavi rAgo, voso moho va jog-prikmmo| tassa suhAsuha - dahaNa - umANamano jAyade agaNI // 24 // artha-jisake rAma, dveSa, moha aura yoga-parikarma (yoga-pariNati) nahIM hai usake zubhAzubha (puNya-pApa ) ko jalAnevAlI dhyAnamaya agni utpanna hotI hai / / 24 / / desaNa-NANa-samaggaM, jhArNa No aNNa - dana - saMsattaM / jAyadi Nijjara - hedU, sabhAva - sahidassa sAhussa // 25 // ayaM-( zuddha ) svabhAva yukta sAdhukA darzana-zAnase paripUrNa dhyAna nirjarAkA kAraNa hotA hai, anya dravyoMse saMsakta vaha ( dhyAna ) nirjarAkA kAraNa nahIM hotA // 25 / / jo savva-saMga-mukko, aNaNNa-maNo apaNo' sahAveNa / jANadi passadi prAda, so saga-cariyaM caravi jovo // 26 // pra-jo ( antaraGga bahiraGga ) sarva saGgase rahita aura ananyamana ( ekAgracitta ) hotA hamA apane caitanya svabhAvase AtmAko jAnatA evaM dekhatA hai. vaha jIva AtmIya cAritrakA AcaraNa karatA hai // 26 // NANammi bhAvaNA khalu, kAdavyA daMsaNe caritte ya / te puNa pAdA tiNi vi, tamhA kuNa bhAvaNaM Ade // 27 // artha-jJAna, darzana aura cAritrameM bhAvanA karanI cAhie / yadyapi ve tInoM ( darzana, jJAna aura cAritra ) AtmasvarUpa haiM ataH AtmAmeM ho bhAvanA karo / / 27 / / prahamekko skhalu suTho, dasaNa-NANappago svaalvii| Na yi asthi majjhi kiSi vi, 'aNNaM paramANumettaM pi // 28 // prayaM-maiM nizcayase sadA eka, zuddha, darzana-jJAnAtmaka aura prarUpI huuN| paramANu mAtra ( pramANa bhI ) anya kucha merA nahIM hai / / 28 / / patitha mama koi moho, 'bujjho uvjogmevmhmego| iha bhASaNAhi juco, khavei duTTa * kammANi // 26 // 1 va. ba. ka. ja. Tha. paNo apaNA / 2. 6. ba. ka. ja..NANappA sgaaruuthii|3.d.b. aminA / 4. da. dugjho ukjogamedabhevamahamemo, ba. khunbho uvajjoga....... /
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 30-35 ] namo mahAhiyAro [ 627 artha-moha merA kucha bhI nahIM hai, eka jJAna darzanopayogarUpa hI meM jAnane yogya hU~; aisI bhAvanAse yukta jIva duSTa karmoMko naSTa karatA hai // 29 // nAhaM homi paresi Na me pare saMti' jANa mahamevako / idi jo kAyadi bhANe, so succai aTTha kammehi ||30|| prarthana meM para padArthoMkA hUM aura na para padArtha mere haiM. maiM to jJAna-svarUpa akelA hI hU~; isa prakAra jo dhyAna meM cintana karatA hai vaha ATha karmo se mukta hotA hai ||30|| citta-virAme dhiramaMti, iMdiyA iMdiyAsu vizvasuM / Ada-sahAvI, hovi puDhaM tassa NivvANaM // 31 // - artha-cittake zAnta honepara indriya zAnta hotI haiM aura indriyoMke zAnta honepara AtmasvabhAva meM rati hotI hai, phira usakA spaSTatayA nirvANa hotA hai ||31|| jAhaM deho Na maNo Na ceva vANI Na kAraNaM tesi / evaM khalu jo bhAo, so pAvai sAsayaM ThANaM // 32 // artha-na meM deha hU~, na mana hU~, na vANI hU~ aura na unakA kAraNa hI hU~ / isaprakAra kA jo bhAva hai ( use bhAne vAlA ) vaha zAzvata sthAnako prApta karatA hai ||32|| veho va maNo vANI, poggala dabbaM parosi' NiddiTTha / poggala - davvaM pi puNo, piMDo paramANu-vanvANaM ||33|| artha -- deha ke sadRza mana aura vAraNI pudgala dravyAtmaka para haiM aisA kahA gayA hai| punaH pudgala dravya bhI paramANu dravyoM kA piNDa hai // 33 // NAhaM puggalamaizro, Na ve mayA puggalA kadA piMDaM / tamhA hi Na beho haiM, kattA vA tassa dehassa ||34|| artha- -na meM pudgalamaya hUM aura na maiMne una pudgaloMko piNDa ( skandha ) rUpa kiyA hai, isalie na meM deha hU~ aura na isa dehakA kartA hI hU~ ||34|| evaM NANappANaM, daMsaNa dhuvamamalamaNAlaMbaM 1. da. ba. siMhi 1 bhAvenaM sUdaM adidiyamahatyaM / prapyayaM suddha // 35 // 2. 6. ba. ka. ja. 4. garo / 3 da. ba. ka. ja. Tha. dhammaM /
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 ] tilotta [ gAthA : 36-41 artha - isaprakAra jJAnAtmaka, darzanabhUta, zratIndriya, mahArtha, nitya, nirmala aura nirAlamba zuddha AtmAkA cintana karanA cAhie ||35|| nAhaM homi paresi, Na me pare saMti NANamahamevako / ivi jo bhAryAdi jhANe, so appA havadi bhAvo ||36|| artha-na maiM para padArthoMkA hUM aura na para padArtha mere haiM maiM to jJAnamaya akelA hU~, isaprakAra jo dhyAna meM AtmAkA cintana karatA hai vahI dhyAtA hai / / 36 / jo evaM jANittA, hAdi paraM avyayaM visuddhappA | zramamapAramadisaya', sokkhaM pAvedi so jIo // 37 // - jo vizuddha AtmA isaprakAra jAnakara utkRSTa zrAtmAkA dhyAna karatA hai vaha jIva anupama, apAra aura zratizaya sukha prApta karatA hai / / 37 / / hotthi majjhami kici / evaM khalu jo bhAvadda, so pAvas sandha kallANaM // 38 // - maiM para padArthakA hUM aura na para padArtha mere haiM, yahA~ merA kucha bhI nahIM hai; jo isaprakAra bhAvanA bhAtA hai vaha saba kalyANa pAtA hai ||38|| uDDodha - majjha loe, Na me pare Nasthi majjhamiha kici / vaha bhAvaNAhi juto, so pAvai zrakkhayaM sokkhaM ||36|| - yahA~ Urdhvaloka, adholoka aura madhyalokameM para padArtha mere kucha bhI nahIM hai, yahA~ merA kucha bhI nahIM hai / isaprakAra kI bhAvanAoM se yukta vaha jIva zrakSaya-sukha pAtA hai // 39 // mada-mANa- mAya rahido loheNa vivajjido ya jo jIvo / Nimmala sahAva jutto, so pAvaha prakkhayaM ThANaM // 40 // artha - jo jIva mada, mAna evaM mAyAse rahita; lobhase varjita aura nirmala svabhAvase yukta hotA hai vaha akSaya sthAna ko pAtA hai ||40|| paramANu-mANaM vA mucchA dehAdiesu jassa puNo / soNa vijAnadi samayaM sagasya savyAgama-dharo vi // 41 // 1. da. ba. ka. ja Tha sayaM / 2. va. va. ka. jAdi / T
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 42-46 ] raNabamo mahAhiyAro [629 artha-jisake paramANu pramANa bhI dehAdikameM rAma hai, vaha samasta prAgamakA dhArI hokara bhI apane samaya ( AtmA) ko nahIM jAnatA hai // 41 / / tamhA' Nibudi-kAmI, rAgaM dehesu kuNadu mA kici / deha - vibhiNNo appA, jhAyanbo iMdiyAdIdo / / 4 / / prartha-isalie he mokSAbhilASI ! dehameM kucha bhI rAga mata kro| ( tumhAre dvArA ) dehase bhinna atIndriya AtmAkA dhyAna kiyA jAnA cAhie / / 42 / / dehattho dehAvo, phicaNo deha - baliyo sukho| dehAyAro appA, jhAyavyo iMkhiyAtIdo // 43 // artha-dehameM sthita, dehase kucha kama, dehase rahita, zuddha, dehAkAra aura indriyAtIta prAtmA kA dhyAna karanA cAhie / 143 / / jhANe javi Niya-prAdA, NANAdo NAvabhAsade jassa / jhANaM hodhi Na taM puNa, jANa pamAdo hu moha-mucchA vA // 44 // artha-jisa jIvake dhyAna meM yadi jJAnase nijAtmAkA pratibhAsa nahIM hotA hai to phira vaha dhyAna nahIM hai / use ( tuma ) pramAda, moha athavA mUrchA ho jAno / / 44 / / gayasittha-mUsa-gabbhAyAro rayaNatayAdi-guNa-jatto / Niya-yAdA mAyavyo, khaya - rahido jIva-ghaNa-deso // 45 // artha-momase rahita mUsakake ( abhyantara ) AkAzake prAkAra, ralavayAdi guNoM se yukta, avinazvara aura prakhaNDa-pradezI nija prAtmAkA dhyAna karanA cAhie / / 4 / / jo Ava-bhAva-gamiNaM, riNava-jutto muraNo smaacrdi| so sanda * dukkha - mokkhaM , pAvai adhireNa kAleNa // 46 / / artha-jo sAdhu nitya udyogazIla hokara isa Atma-bhAvanAkA AcaraNa karatA hai vaha thor3e samayameM hI saba duHkhoM se chuTakArA pA letA hai / / 46 / / 1. ya. semA, ma. tmmaa| 3.da.va. vmnnii| 2. 3. ka. ja, u. jhAyo / 4. da. ja. sa. mokve,ba.ka. mokkho /
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNatto [ gAthA / 47-52 kamme Nokammammi pa, ahamivi ahayaM ca kamma-Nokamma / jAyadi sA khalu buddhI, so hiMDai garuva - saMsAraM // 47 // prayaM-karma aura nokarma meM "maiM hU~" tathA maiM karma-nokarmarUpa hai; isaprakAra jo buddhi hotI hai usase yaha prANI gahana saMsArameM ghUmatA hai / / 47 // jo khavidha-moha-kammo, visaya-viratto maraNo nnihaabhttaa| samavadvido sahAve, so muccai kamma - NimalehiM // 48 // prArtha-jo mohakamaM ( darzanamoha aura cAritramoha ) ko naSTakara viSayoMse virakta hotA huA manako rokakara svabhAva meM sthita hotA hai, vaha karmarUpI sA~kaloMse chUTa jAtA hai / / 4 / / paDididi-praNabhAga-ppadesa baMdhehi yajjiyo appA / so haM idi citejo, tattheva ya kuNaha thira-bhAvaM // 46 // prarSa-jo prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza bandhase rahita AtmA hai vahI maiM hU~, isaprakAra cintana karanA cAhiye aura usameM hI sthiratA karanI cAhiye // 49 / / kevalaNANa-sahAyo, kevaladasaNa-sahAo suhmiyo| kevala-viriya-sahAyo, so haM ivi citae khANI // 50 // artha-jo kevalajJAna evaM kevaladarzana svabhAva se yukta, sukha-svarUpa aura kevala-vIrya-svabhAva hai vahI maiM hU~, isaprakAra jJAnI jIvako vicAra karanA cAhie / / 50 / / jo saba-saMga-mukko, jhAyavi appAgamappaNo' appA / so saba dukkha-mokkhaM, pAvai acireNa kAleNa // 51 // prarma-sarva saGga (parigraha) se rahita jo jIva apane prAtmAkA prAtmAke dvArA dhyAna karatA hai vaha thor3e hI samaya meM samasta duHkhoM se chuTakArA pA letA hai // 51 // jo icchadhi hissari, saMsAra-mahaNNavassa dassa / so evaM jANittA, parijhAyavi appayaM suddha' // 52 // martha-jo gahare saMsArarUpI samudra se nikalane kI icchA karatA hai vaha isaprakAra jAnakara zuddha prAsmA kA dhyAna karatA hai // 52 // 1 ka ba. ka.ja. u. appANa pppnno|
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 53-58] Navamo mahAhiyAro [ 631 paDikamaNaM paDisaraNaM, paDiharaNaM dhAraNA NiyattI ya / NivaNa-garahaNa sohI, labhaMti NiyAva-bhAvaNae // 53 // artha-nijAtma-bhAvanA se ( jIva ) pratikramaNa, pratisaraNa, pratiharaNa, dhAraNA, nivRtti, nindana, garhaNa aura zuddhiko prApta karate haiM / / 5311 jo Nihada-mohanAMThI, rAya-padose' hi khaviya sAmaNNe / hojaM sama-suha-buksyo , so sokkhaM akSayaM lahavi // 54 // artha-jo moha rUpa granthiko naSTakara zramaNa avasthA meM rAga-dveSa kA kSapaNa karatA humA mukha-duHkha meM samAna ho jAtA hai, vaha azmaya sukhako prApta karatA hai / / 5 / / Na jahavi jo du' mamattaM, grahaM mamedaM ti deh-dvinnesu| so mUDho aNNANI, bajjhavi yuTTava - kammehi // 55 // artha-jo deha meM 'aham' ( maiM panA ) aura dhana meM 'mameda' ( yaha merA ) isa do prakAra ke mamatvako nahIM chor3atA hai, vaha mUrkha ajJAnI duSTa karmoM se baMdhatA hai / / 55 / / puNNaNa hoi vihao, vihaveNa mao' maeNa maha-moho / mada - moheNa ya pASaM, tamhA" puNNo vivajjejjo // 56 / / prathaM-puNya se vaibhava, vaibhava se mada, mada se mati-moha aura mati-moha se pApa hotA hai, ataH puNyako chor3anA cAhie / 56 / / __ paramadra-bAhirA je, te aNNANeNa puNNamicchati / saMsAra - gamaNa - hedu, vimokkha - hedu ayANaMtA // 57 / / artha-jo paramArtha se bAhara haiM ve saMsAra-gamana aura mokSake hetu ko na jAnate hue ajJAna ro puNyakI icchA karate haiM / / 57 / / Na hu maNNavi jo evaM", gasthi viseso ti punnnn-paavaannN| hiMdi ghoramapAraM, saMsAraM moha - saMchaNNoM // 58 / / aya--puNya aura pApa meM koI bheda nahIM hai, isaprakAra jo nahIM mAnatA hai, vaha moha se yukta hotA huA ghora evaM apAra saMsAra meM bhramaNa karatA hai / / 58 / / --- -.--- . -- -- - - 1. da. ba. ka. pdoso| 2. da ba, ka, ja. Tha. dukkhaM / 3. ba hai| 4. 6. maayaa| 5. 6. ba. ka. tmmaa| 6.6.ba. ka.u. NayANaMtA / 7. da. ba, ka, Tha, ennN| . da.na. samorapaNo /
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 tilotta micchattaM aNNANaM, pAvaM puSNaM caeSi tiviheNaM / sociyeNa joI, jhAyadhvo adhyayaM suddha // 56 / / - midhyAtva, ajJAna, pApa aura puNya inakA ( mana, vacana, kAya ) tIna prakAra se zyAga karake yogI ko nizcaya se zuddha AtmA kA dhyAna karanA cAhiye || 56 // [ gAthA / 56-64 jIvo pariNamadi jayA, suheNa asuheraNa vA suho prasuho / suddhareNa tahA suddho, yadi hu pariNAma sambhAvo // 60 // artha- pariNAma-svabhAvarUpa jIva jaba zubha prathavA azubha pariNAma se pariNamatA hai taba zubha athavA azubha (rUpa ) hotA hai aura jaba zuddha pariNAma se pariNamatA hai taba zuddha hotA hai ||6naa dhammeNa pariNavA, zrappA jai suddha saMpajoga - judo / pAvas jigbANa- suhaM, suhobajuto ya samma suhaM // 61 // * artha-dharma se pariNata AtmA yadi zuddha upayoga se yukta hotA hai to nirvANa-sukhako bhaura zubhopayoga se yukta hotA hai to svarga sukhako prApta karatA hai / / 61 / / asuhobaeNa zrAdA', kuNaro tiriyo bhavIya Neraiyo / dukkha sahassehiM sadA, zrabhidhudo bhamadi practaM // 62 // artha zubhodaya se yaha AtmA kumAnuSa, tiryaJca aura nArakI hokara sadA pracintya hajAroM duHkhoM se pIr3ita hokara saMsAra meM atyanta ( dIrghakAla taka ) paribhramaNa karatA hai ||62|| disayamAda sametaM, visayAtIdaM zraNovamamaNaMtaM / achiNNaM ca suhaM, suddha vaoogappa- siddhANaM / / 63 // artha- zuddhopayoga se utpanna siddhoM ko atizaya, Atmottha, viSayAtIta, anupama, ananta aura viccheda rahita sukha prApta hotA hai || 63 / / rAgAdi-saMga-sukko, bahaha mukhI seya bhANa jhANeNaM / 1 kamiNa saMghAyaM praNeya bhava saMciyaM khippaM // 64 // - * artha - rAgAdi parigraha se rahita muni zukladhyAna nAmaka dhyAna se aneka bhavoM meM saMcita kiye hue karmarUpI IMdhana ke samUhako zIghra jalA detA hai ||64|| 1. da. ba. ka. ja. Tha. yAdI /
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA / 65-69 ] Namo mahAhiyAro jo saMkappa-viyappo, taM kammaM kuryAdi asuha-suha-jagaNaM / appA sabhAva laddhI, jAva Na hiyaye pariphurai ||6|| - - artha- jaba taka hRdaya meM Atma-svabhAva kI upalabdhi prakAzamAna nahIM hotI taba taka jIva saMkalpa - vikalparUpa zubha-azubhako utpanna karane vAlA karma karatA hai ||65 // baMdhANaM' ca sahAvaM, vijANidu apparago sahAvaM ca / aMdhe jo Na rajjadi, so kamma' vimoSakhaNaM kuNai / / 66 / / artha --- jo bandhoM ke svabhAvako aura AtmAke svabhAvako jAnakara bandhoM meM anuraJjAyamAna nahIM hotA hai, vaha karmokA mokSa (kSaya) karatA hai / / 66 / / jAva Na vaidi visesaMtaraM tu AdAsavANa donhaM pi / aNNANI tAva du so, visayAdisu vaTTate jIvo // 67 // [ 633 artha- jaba taka jIva AtmA aura Asrava ina donoM ke vizeSa antarako nahIM jAnatA saba taka vaha ajJAna viSayAdikoM meM pravRtta rahatA hai // 67 // vipariNamadi* Na gehabi, uppajjabi Na paradavya-pajjAe / NAmI jANato vi hu, poggala - davvaM" aleya vihaM // 66 // - artha- jJAnI jIva aneka prakAra ke pudgala dravyako jAnatA huA bhI paradravya-paryAya se na pariNamatA hai, na ( use ) grahaNa karatA hai aura na ( usa rUpa ) utpanna hotA hai // 68 // jo paradambaM tu suhaM, asuhaM yA maNNade vimUDha-maI / so mUDho aNNANI, bajbhadi buddha kammehiM // 66 // - evaM bhAvaNA samatA ||5|| artha- jo mUr3ha-mati para dravyako zubha athavA azubha mAnatA hai, vaha mUr3ha ajJAnI duSTa ATha karmo se aMdhatA hai / / 69 // isaprakAra bhAvanA samApta huI ||5|| 1. va. ba. ka. Tha. baddhANaM / 2. da. va. ka. u. raMga / 3. da. ba. ka. visesaMbhataraM / 4. da. ba. paraNamadi / 5. ba. davvamaNeya vihaM 1
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 ] tiloyapaNAtI [mAyA ! 70-75 kunthunAtha jinendra se vardhamAna jinendra paryanta ATha tIrthaMkaroM ko kramazaH namaskAra--- kevalaNANa-visaM, cottosAdisaya - bhUdi - saMpaNNaM / appa - sarUvammi ThidaM, kuthu - jiNesaM ragamaMsAmi // 70 // artha--jo vedhalajJAnarUpa prakAza yukta sUrya haiM, cauMtIsa atizayarUpa vibhUti se sampanna haiM aura prAtma-svarUpa meM sthita haiM, una kunthujinendra ko maiM namaskAra karatA hU~ 1170 / / saMsAraNNava-mahaNaM, tihuvaNa-bhaviyANa sokkha-saMjaNaNaM / saMdarisiya - sayalatyaM', ara - jiNaNAhaM NamaMsAmi // 71 // artha-jo saMsAra-samudra kA mathana karane vAle haiM aura tInoM lokoM ke bhavya jIvoM ko mokSa ke utpAdaka haiM tathA jinhoMne sakalapadArtha dikhalA diye haiM, aise para jinendra ko maiM namaskAra karatA hU~ // 71 // bhavya-jaNa-bhokkha-jaNaNaM, muNiva-deviMda-paNada-paya-kamalaM / appa-suhaM saMpattaM, malli - jiNesaM NamaMsAmi // 72 // artha-jo bhavya-jIvoM ko mokSa-pradAna karane vAle haiM, jinake caraNa-kamaloM meM munIndroM aura devendroM ne namaskAra kiyA hai, Atma-sukha se sampanna aise mallinAtha jinendra ko maiM namaskAra karatA hU~ // 72 // rigaTa-viyaghAi-kamma, kevala-NANeNa viTTha-sayalatthaM / Namaha muNisuvyaesaM, bhaviyANaM sokkha - desayaraM // 73 // artha-jo dhAtikarmako naSTa karake kevalajJAnase samasta padArthoM ko dekha cuke haiM aura jo bhavya jIvoM ko sukhakA upadeza karane vAle haiM. aise munisuvratasvAmI ko namaskAra karo // 73 // ghaNa-ghAi-kamma-mahaNaM, munnid-deviv-pnnd-py-kmlN| paNamaha Nami-jiNaNAhaM, tivaNa-bhaviyAga sopavayaraM / / 74 // prapaM-ghana-ghAti-karmoMkA mathana karane vAle. munIndra aura devendroM se namaskRta caraNa-kamaloM se saMyukta, tathA tInoM lokoM ke bhavya jIvoMko mukha-dAyaka, aise nami jinendrako namaskAra karo 174 / / iMda-saya-Namida-caraNaM, Ada-sarUvammi samva-kAla-gadaM / iMghiya - soSakha - vimuSarka, Nemi - jiNesaM NamaMsAmi // 75 / / 1.1. ba. ka. 4. syldN|
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 76-79 ] paramo mahAhiyAro [ 635 artha-sI indroM se namaskRta caraNavAle, sarvakAla AtmasvarUpa meM sthita aura indriya-sukhase rahita aise nemi jinendrako maiM namaskAra karatA huuN||75|| kamaThopasagga-dalaNaM, tihuyaNa bhaviyANa mokkha- desayaraM / paNa maha pAsa jiNesaM, ghAi caTavarka viNAsaraM // 76 // - M prathaM - kamaThakRta upasargako naSTa karanevAle, upadezaka aura ghAti catuSTaya ke vinAzaka pArzva- jinendrako namaskAra karo ||76 || esa surAsura-masiMha - baMdidaM ghoTa-ghAi-kamma-malaM / paNamAmi vayamANaM, tityaM dhammassa kattAraM // 77 // tInoM lokoM sambandhI bhavyoMke liye mokSa ke artha-- jo indra, dharaNendra aura cakravartiyoM se vaMdita, ghAtikarmarUpI malase rahita aura dharmatIrtha ke kartA haiM una vardhamAna tIrthaMkara ko meM namaskAra karatA hU~ ||77 // paMca parameSThI ko namaskAra * mAlinI chanda jayau jiNavarado, kamma- baMdhA abaddho', jayaja-jayaja siddho siddhi-maggo samagyo / jayaja jaya-aNaMdo, sUri-sattho pasatyo, jayau jadi vado ugga-saMghoM pravigdho // 78 // artha- karmabandha se mukta jinendra jayavanta hoveM bhagavAn jayavanta hoveM, jagat ko prAnanda dene vAlA prazasta rahita sAdhuoM kA prabala saMgha lokameM jayavanta hove ||78 || hue caubIsa tIrthaMkaroM ko namaskAra karo / / 79 / / bharatakSetragata caubIsa jinoMko namana samagra siddhi mArga ko prApta hue siddha sUri-samUha jayavanta hove aura vighnoM se paramah cajavIsa- jiNe, tithayare tattha bharahakhettammi / savANaM bhavaduSakhaM, chivaMte nAga parasehi // 76 // prartha - jo jJAna rUpI parazuse saba jIvoM ke bhava-duHkhako chedate haiM, una bharatakSetra meM utpanna 1. da. va. abaMdho 2. da. va. ka. Tha. samagyA / 1. 6. ba. ru. Tha. baDDINaM / 4, 6, ba. ka. Tha. parehi -
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI [ gAthA : 80-82 granthAnta maGgalAcaraNapaNa maha jiNavara-vasahaM, gaNahara-vasahaM taheva guNahara-vasahaM / dusaha-parIsaha vasahaM, jadivasahaM dhamma-suca-pADhae'-vasahaM // 50 // artha-jinavara vRSabhako, guNoM meM zreSTha gaNadhara vRSabha ko tathA dussaha parISahoM ko sahana karane vAle evaM dharma-sUtrake pAThakoM meM zreSTha yativRSabhako namaskAra karo // 80|| grandhakA pramANa evaM nAma AdicaNNisahavaM aTTa, karapavama * pamANa - kiMjataM / aDha - sahassa - pamANaM, tiloyapaNNatti - NAmAye // 1 // magappabhAvaNa?', pavayaNa-bhatti-ppacodideNa mayA / bhaNivaM gaMtha - pavara, sohaMtu bahussudAiriyA // 2 // ekamAiriya-paraMparA-gaya-tiloyapaNatIe siddhaloya-saruva NirUvaNa-paNNattI gAma raNavamo mahAhiyAro samato // 6 // prartha-pATha ( hajAra ) pada pramANa cUriNasvarUpa ke tulya ATha hajAra zloka pramANa yaha triloka-prajJapti nAmaka mahAna graMtha mArga-prabhAvanA evaM aSTa-pravacana bhakti se prerita hokara mere dvArA kahA gayA hai / bahuzruta AcArya ( isakA ) zodhana kareM / / 51-52 // isaprakAra prAcArya paramparA se prApta huI triloka prajJapti meM siddhaloka-svarUpa-nirUpaNaprajJapti nAmaka navauM mahAdhikAra samApta huaa| -.. ... --- 1, 6, ba. ka. . pADhara /
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazastiH [ hindI TokAkI pU0 prAyikA vizuddhamatIjI racita ] * upendravajA * agAdhasaMsAra mahArNavaM yastapastaraNyA sutarAM tatAra / sa pAzrdhanAthaH praNataH suraunipAtu mAM moha mahAdhigaM dAk // 1 // * upajAti: * zrI mUlasaMghe jagatoprasiddha sa nandisaMgho'ani janamAnyaH / yasmin balAtkAragaNazca jAto gacchazca sArasvata saMjJito'bhUt // 2 // babhUva tasmin sitakotirAzivibhAsitAzeSa digantarAlaH / zrI kundakunyo yativRndavandho digambaraH sarivaro varIyAn / / 3 / / tatraiva jAtA yatayo mahAntaH samantabhadrAdizubhAhamAste / bhutAyo yai mathitaH subuddhaghA sumeNA moSasudhA ca lambA // 4 // tatraiva vaMze gaganopamAne sUryAbhasUriH sa babhUva bhU yaH / 'zrIzAnsisindhargarimAbhi yuktaH pracArito yena zivasya panthAH // 5 // tasyAtha paTTamuni vIrasindhuH pragalbhabuddhiH samayApa sUriH / yasyAnukampAmRtapAnatRptA babhUvurAkhila sAdhusanaH // 6 // tasyApi ziSyaH zivasAgaro'bhUta kRzo'pi kAyAkRzaH sabuddhayA / ziSyA yadIyAH prathitAH pRthivyA yadIya kIti vitatA pracAH // 7 // tabIya pAdAgjarajA prasAdAda bhavAd viraktA matiratra maM'bhUt / pradAya dIkSAM bhuvi pAlisAhaM patrIva yenAtikRpA vidhAya // asyavasaGgha zrutasAgarAkhyo munIzvaro mAM kRpayA samIkSya / kRta praveza karaNAnuyoge cakAra, cAritravibhUSitAtmA // 6 // praya saGgha'jitasAgarAkhyo gorvANavANI nipuNAM vidhAya / svAdhyAyayogyAM zrutasantatInAM vyadhA vayApreritamAnaso mAm // 10 // ---- - - - 1. zrI shaantisaagrH| 2. borasAgaraH /
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNNattI divaMgate'smin zivasAgareztra babhUva tatpaTTapatirmanojJaH / 'zrIdharmasindhuryaminAM subandhuH karoti yaH saMyaminAM surakSAm / / 11 / / * anuSTup * tasmin saMdhe munirjAtaH sanmatisAgarAbhidhaH / lokajJatAguNopeto dharmavAtsalyasaMyutaH // 12 // dhAyikA sadvatAdAne tenaivAha smiiritaa| jAtA'zuddhapatitvA vizuddhamatisaMjitA // 13 // vIramatyAdimatyAdyA mAtarastatra santatam / sattapazcaraNodyuktAH sAdhayantyAtmano hitam // 14 // ratnacandro mahAvidvAnAgamajJAnabhUSitaH / gRhAda virajya saMghe'smin svAdhyAyaM vivadhAtya sAM // 15 // etasya preraNAM prApya mamApi rucirudyatA / pAgamAbhyAsa satkArye svAtmakalyANakAriNI // 16 // gahAda virajya sannAryaH kAzcidAtmahitodhatAH / sAdhayantyAtmanaH zreya etatsaMghasya sannidhau // 17 // itthaM caturvidhaH saMghaH pRthivyAM prathitaH param / vivadha dharmamAhAtmyaM kurvANo janatAhitam / / 18 // nirgranthA api sagranthA vizrutA api sazrutAH / kurvantu maGgalaM me'tra munIzAstAnamAmyaham // 16 // rAjasthAna mahAprAnte zauryavikramazAlini / voraprasavinI bhUmimeMda pATeti saMjitA // 20 // vartate, tatra kAsAra santatyA paribhUSitam / udayapura mityAha pattanaM prathitaM pRtha // 21 / / nAnA jinAlaye ramyaM gRhibhirdharma vatsalaH / saMyutaM vartate yatra jainadharmaprabhAvanA // 22 // tatrAsti pArzvanAthasya mandiraM mahimAnvitam / bhUgarbhaprAptasadvimba sahitaM mahitaM budhaH // 23 // 1 zrIdharmasAgaraH /
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazastiH [ 636 aSTatrizariyukta sahastradvayasaMmite' / abde vikramarAjyasya varSAyoga sthito muniH // 24 // sanmatisAgarAbhikhyaH samAdhi zizriye mudA / darzanArtha gatAM mAM sa te sneha purassaram // 25 // vatse ! trilokasArasye TokA dRSTA tvayA kRtA / tathA siddhAnta sArasya TIkApi paThitA mayA // 26 // atha tiloyapaNNaterapi TIkA karotvaram / gaNitagranthi saMdarbha * mocane kuzalAsti te // 27 // prajJA parIkSitaM tvetatprAjaprAgrahare rapi / pAzIrme vidyate tubhyaM vIrghAyustvaMbhaveriha // 28 // antimA vartate velA mabIyasyAyuSastataH / TIkA yu'matkRtAM nAhaM dRSTu zakSyAmi jIvane // 26 // AziSA kAryasAphalyaM kAmaye taya sAmpratam / sambalaM bhavadAzImeM bhavatAd balavAyakam // 30 // ityuktvA hi tadAdezaH zirasA svIkRto mayA / vattvA ziSaM zubhAM mahya karuNApUrNamAnasaH // 31 // Aruroha divaM so'yaM sanmatisAgaro guruH / iSTa viyoga saMjAta - zoke me prazamaM gate // 33 / / TIkA tiloyapaNyasyAH prArabdhA zubhavAsare / prAgrahAyaNamAsasya bahulekAdazI tithI // 34 // udite hastanakSatre divase ravi saMjite / karmAnalanabhonetra mite vikramavatsare // 35 // natvA pArvajinaM murnA dhyAyaM dhyAyaM ca sanmatim / TokAM tiloyapaNNate nirmAtu tatparA bhavam // 36 / / TokAyAH pracuro bhAgo likhitohya daye pare / ramye salumbare jAtA zobhite jina mandiraH // 37 // 1 20381 2. 2038 /
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 / niloyANNatI mAgha mAsasya zuklAyAM paJcamyAM guru vAsare / netrAdhigaganacannapramite vikramAbdake' // 3 // pUtirasyAH samApannA TokAyA viduSAM made / saMSA TIkA ciraMjoyAmohadhvAnta vinAzinI // 36 // * AryA * yativRSabhAcAryakRtastiloyapaNNattisaMjJito granyaH / ati gUr3ha gaNitayuktaritraloka saMvarNano hyasti / / 4 / / etasya varNane yAsTayo jAtA madIya saMmohAt / kSantacyAstA vibudharAgamasarivIzapAramai niyatam // 41 // * upajAtiH * asau prayAso mama tuccha buddha hAsyAspadaM syAnniyataM budhAnAm / sathApi tAvattanubuddhibhAjAM kRte prayAsaH saphalo mama syAt // 42 // ___ * puSpitAyA * yativRSabhamunIndra nimiteyaM kRtiriha bhavyamanaH prabhodabha: / ravizazi yugalaM vibhAti yAvad vilasatu tAvaviha mitI samantAt // 44 // * upajAtiH * dhanoti zAstraM timiraM janAnAM manogataM sUryazatairabhedyam / saMrakSaNIyaM vibudhastadetan nyAsIkRtaM pUrvajanezca haste // 45 // tanoti bodhaM vidhanoti mohaM pinoti cetaH sudhiyAM suzAstram / pIyUSatulyaM jinabhASitaM tat sadeva yAnAtparirakSaNIyam // 46 // ___* anuSTup * pasyA ziSA samAraSA TIkeyaM pratimAgatA / svargasthaM sanmadivya mAtmAnaM taM namAmyaham // 47 / / - ---- 1.2042 /
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnukramaNikA gApA mahAdhikAra gAyA saM0 384 508 506 456 198 355 401 akkhaliyaNANadasaNa pragahisImo aTTaya aggA isIo bhaTTa paccara itya uttara disAe pradaraNAme paTale bhaTTha aNuddisaNAme maTTasi aTrapaMcA aTTacanachakkA ekkA aparaduga sahassA aTuba dutitisattA aTTha viSaya lakyANi maTTa dha tipaTTa paMcA praNaba uvamANA pravRttAla sahassA attAla sahastrA prasAcaM lakkhA prahattIsa lakkhaM maThuttIsa sahassA aTThadugavekA paTTA aTThapaNatidayasattA bhaTThamasidIe uri bhaTTarasamuhattANi bhaTThasagasatsaekkA ghaTTasayajIyaraNANi SaTThasayA bharatIsA aTThasahassA dusayA aTTa ciya lakvANi aTuM ciya sakkhANi mahAdhikAra gAthA saM0 mAthA aTThANa vi pattakkaM paTTArasa joyaraNyA aTThArasa bhAgasayA 383 paTTArasabhAgasapA aThArasalakkhANi 506 aTTArasa veva sAyA 167 prahArasusarasadaM aTThArasuttarasa 251 aThThAvaNNasahassA aThThAvaNNasahassA aThAyaNNasahassA mahAvaSNasahassA 315 bhaTThAvaNyA dusathA 502 maThThAvIsaM lakzA 652 prAyosaM lakkhA 370 prAsadittisayA 607 pravAsahi sahassA 245 aThThAdi sahassA 505 aTThAsodigahANaM 320 aTThAsodisahassA paThThAsIdI madhiyA bhaTThAsopI laksA praTAsIdI lakkhA achuttaramekakAsa 104 akka vacaukkA praDatoyaNa viDo 366 pradatIsanakkhajoyaNa praDalakkhahINaicchiya 71 | aDasaTThI se DhipayA 43 595 301 403 225 335 290 200 253
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 ] tiloyANNattI gAthA gAthA mahAdhikAra gApA saM. mahAdhikAra gAthA saM. 516 201 717 522 124 26 485 65 154 anahAijjaM pallA agaladisAe saMghiya praNavaradamappamatto maNupamA apamANaya apaNa disAvidisAsu pradirekassa pamANaM pradirekarama pamANaM pradirekassa pamANaM nissa pagAeM / . pradisayamAdasamutthaM addha damasaraNapadi apahemigebajje prahiyappamAragamaMsA pramaMtara parisAe mambhaMtara parisAe anmaMtara parisAe abhaMtarabhAgAdo pAnaMtara mAge prabhaMtara rAjIdo mamaMtara bIhIdo 666 bhavare visurA tesi pravasappiriNae evaM pravakSesakappajugase pravamesA ekvaMtA praSasesA NarkhatA pravasesANa gahANaM prazcAvAha sarinchA mamvAbAhAriTThA mavAvAhamavaMta prasimusalakaraNyatomara prasuharedaeNa prAdA paha culasIdo palla aha mAriNapuNNasela ahamekako khalu suddho azA ANadajumale abA pAdimamajjhima ahavA tiguriNayamajjhima yahavA dapamAraNaM mahvA rAsaharabiMba prakaM aMkapahaM maNi aMjalapahadI satapa maMtima dapamANaM aMtimavikhaMbha 481 221 22 24 // V9u9oVwww w w w x yg xxx vvv Www ws W 215 634 183 269 524 474 256 5.16 pramA 123 555 abhijissa caMda jogo abhijissa chassa bAriNa abhijI suna muhate abhijIsavaNapariNA abhiyogANaM ahida mabhiseyasabhA saMgoya bhayakAriNaya ravisasipI bhakaraNavaraNAmadImo maruNavaradIcabAhira praNAvaradIvabAhira maruNavaravArirAsi abarA mohidharitI avarAmo jeThahA bhavamarthakasma majhima prAicaIdayassaya 277 bhAicAhaMdayassaya A IsANaM kapa 500 mA IsAraNaM devA bhAuga baMdhAbhAvaM 62. mAvabaMdhaekAle 632 AvayavaMdhaNa kAle prAusabaMdhaNamA pAUriNa mAhAro 472 AU vaMdhaNa bhAvaM 14 / prAUbaMdhaNabhAvo 223 568
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA dhAgaccha gaMdIsara prANada zrAraNAmA prANadaNA me pahale pahu zrAdapahudIk prANadapArapada dhAraNa ApadapAda AraNa 71 i 12 JP " prANadapAragadade pAdimasUisa prAdI jaMbUdIpo " zrANadavANadakappe Adara bharaNA dararakhA ri zramika prAdido jugalesu mAdimadojugale su mAdiparihi tiguriya mipA bAhira zrArUDho vasturaya zrArUDho varamora 22 AdimAyArAdo prAdimapAsAdassa ya parasAdAdo " It 12 bhAdalavAsa mudda AbharaNA puNyAvara mAyAme muha sohiya mAraNaidayadavikharaNa zrAraNadugapariyaMta " 21 prasAda puNyAmIe zrAhAro utsAso 22 mahASikAra gAthA saM0 5 EE G 6 506 . ma 5 8 8 = 5 5 5 8 da 5 5 8 Gan 8 7 8 5 5. 5. 5 5 7 7 5 8 5 8 8 5 5. 19 gAthAnukramaNikA dd 145 134 190 205 <
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapAtI mahAdhikAra gAthA saMga mahAdhikAra gApA saM. 305 399 mAthA iMdaDiMda samANaya iMdariMdA daNaM iMdappahANapAsAda iMdappahadivaupaha iMdappAsAdANa vasaiggara ta iMdaya seDhIbaddha iMdasavaNamidacalaNaM 28 202 9 174 pAthA uDusehIbaddha uDDhodhamajhaloe praNatAlalAkha jomaraNa uNatIse timsiyA upavaNNa judekkasayaM upavaNNasahassA eva upavaNNasahassA yaha uNavaNNA paMcasayA uNavIsa utsarANi uNavIsasahassANi uNasadvijudevakasayaM upasasiyA igitIsa uttarakurumaNuvANaM uttaradakvipadIhA uttaradakSiNabhAe uttaradisAe riTThA 624 75 iMdasayaNamidacalagaM iMdANaM pratyA idANaM ciNhANi dANaM parivArA 313 453 153 212 175 555 120 540 677 58 IsANa digidANaM IsANammi vimAyA IsANalaMtavadhda IsANAdo sesaya IsAriNadadigide IsomaccharabhAvaM 516 44 575 6.. 666666xxcn G8.nxnnnG 16166 nnnn 572 wir Isu STV W x 15 x 15 W W US 497 83 65 uttaramappAikkhA utsaramUla guNesu ustAraNadhavalaSato uttANAvaTTidagolaga uttANAvaTivagolama udayassa paMcamaMsA udayaMtaduriNamaMDala uvAo dakkhiNAe uppaNasuravimANe ucpattI tiriyAra ummaggasaMThiyAraNaM ullasidavibhamAno uparimata lavikhaMbhA 24. 182 ukkassApamANaM ukkassAka pallaM ekphasse rUvasavaM sacchehajoyaNeNaM ucchehadasamabhAge sahappahRdIhi idiyapusvAdI saDuNAme pattakke ugAme se DigamA uchupA sakkassAU upaiuDumajhima uha uchupaTTadiidayAeM uDupahadiekakatI upavimalacaMdaNAmA 563 265 KAMA 227 467 ubarimatalavikkhaMbhoM 413 137 urimatala vityAro urimatalANa hada
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyAnukramaNikA [ 645 mAthA urimima idaMyAga urimmiNisahamiriNo umarimma pIgiripo l mahAdhikAra gAthA saM. 206 435 431 mahAdhikAra gAthA saM. 720 l d 45. e 82 a gAthA ekkapalidoSamA ekkambhahiyA NaudI ekkarasasayA igivIsa ekkarasasahassANi enakasaThThIe guzidA ekkasaya udisIdI ekkasaya uNadhAlaM ekakasamA tesaTThI ekkamahassapamAraNaM ekkaM chacca aTTA eka joyAlakvaM 168 612 122 366 601 uri uri vasaMte uri kuDalagiriNo ubavaNapoksaraNIhi udhabAdamaMdirAI uvavApasamA vivihA uvAhiuca mANajIyo l M a l kh a 356 721 . savahI sayaMmuramaraNo uslAsasaTThArasa 288 . . UNassa ya parimANaM bevaya lakvaM jomaNa sakkhaM ghevayalakkhaM . 24. 267 . xxxn GGGGG.GGGG GGC Gxx.nG G66 GS . ekkacaukaTTha jaNa emakaghaukatichakkA ekkacauThANadumA ekkaTThiya bhAgakade ekkaTThI mAga kade ekkaNavapaMcatiSasatta ekkattAlasahassA . 156 ekkaM lAkha cau~saya ekkaM lakkhaM gajura . . C/ 231 l a ekkaM lalaM paNNA ekkA koDI ekke ekkAdiduuttariya evakArasamo kuNDalaNAmo ekkArasa lakkhAgi 526 35. 168 110 25 261 213 123 222 246 ekkattA savakhaM ekkattAlekkasayaM ekkattIsa muhattA ekkattIsasahassA k l 171 l ekkArasuttarasarya ekakAnaNNasahassA a 655 s 621 p ekkadugasasaekke ekkapalidovamAU l ekkekkaiMdayassa ya ekkeraka uttArade ekekkakamalapaMDe ekkevAkiNharAI 126 l 282 626 l
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 ] gAyA ekke kacara IP 21 rw 20 ekkka dariMde ekkka pahala vAhaNa ekkekamayaM kAraNaM eka mudde caMcala emakekammi visaraNe ekkeksa saMkA eksa ekvAe tIe ekkAe dilAe ekke bakAe purIe ekhant satarU ekkA jielaDA emkekkA didA ekke kphe pAsAdA resent fact ekoNatIsa lapalA ekoNavIsanamakhA ekkovArihi emesapamA etiyamezA paraM eso vivAyarA eso vAsAdA eso vAsarapaNo emmi tamisse de esa disA " evaM aMtaramANaM " kharo " 24 evaM prAnatimira evaM cAso evaM hodi emA mahAdhikAra gAthA saM0 556 57.7 578 306 525. 31 280 201 25 2 7 7 5 5 19 8 5 7 6 ma I o 8 5 8 5 6 5 5 6 7 13 57 5 17 da 5 C 7 7 tiloya paNatI 7 O 7 7 70 284 185 86 434 140 218 79 6e 42 5.5 507 502 449 426 193 263 636 192 682 584 5-6 588 421 433 311 gAthA dAijoyaNAI edAe bahuma edAya sadAvI edANa cavihArAM edA maMdirA evA kuDA " " " ear paribha " 21 , edAra battIsaM edA vizvAle 21 " " " ." 37 tari fare evANaM vevINa dANaM dIpo edANi aMtarANi pANi timirANa edAra parulAI dArifr edara sarA bharaNIyA edi maghA maraNe eve ukkassAU ede kuladevA iva ede chappAsAdA ede guridasaMkhejja ede tiguNiya bhajidaM edevi ghaTTa kUDA e sattANIyA ebe sahAya jAdA ekU ede digi edesa diggajadA ede disANNA mahAdhikAra gAyA saM0 8 360 8 672 84 724 72 15 50 74 40 7 5 19 6 7 E 7 7 5 da 5 8 5 8 X dag 7 19 E 7 E 19 5 6 5 7 7 5 8 8 5 8 5 5 62 279 110 427 YRE 431 376 159 35.4 164 415 466 Xx 265 4 286 17 107 24 420 157 236 567 125 541 170 148
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnukramaNikA [ 647 mahAdhikAra gAthA maM. mahAdhikAra gAthA saM. gAthA edesu baiMtarikSA edesucettadumA epesu bhaTTasabhA eve solasa kUDA edehi muriNadasaMkhejja 237 209 " 124 ov m' . 0 3 549 ra - 452 533 443 108 698 136 EA 135 eyakkhaviyalasapanA eyaThatiSNisuNNa evaM ca sapasahassA erAvaNamAsUDho erAvadammi udamo evaM cavihe evaM causu visAsu evaM caiva yatiguNaM evaM paMdAdIeM evaM jettisamettA evaM NANappAraNaM evaM dakSiNapazcima evaM paNNidANaM evaM puzvuppaNe evaM bArasakappA evaM mitidata evaM ghiha pariNAmA evaM viha parivArA evaM viha svANi evaM sattavihANaM evaM sambapahesu 186 mAthA kaNaya dilijAra mAra mahabhiranida kaNayamayA kalimayA kaNayaM kaMcaraNa kattiyamAse kiNhe kasimamAse puNimi kattipamAse sukka kattiyamAse sukkila kalpatarU maraDesU kappaM pati paMcAdI kappA kappAsIda , kalpAtIdA kappANaM sImAmo kappAtIda surANaM kappAtIdA paralA kappAmarANa piyariNAya kappesu saMkhejjo kamaThovasaggavalaNa kamaso asoya caMpaya kamaso padAhigaNaM kammakakavimuska kammamakhavaNarimita kambhe Nokkammammiya karihayapAikka hA kamaNapAyArA kaMcaNa pAsANesu kaMdapparAjarAjAdhirAja kAdUNa dahe pahANaM kAlasAmasavaNNA kAlodagovahIdo kiNhA ya megharAI kiNhe tayodasIe kittiyarohiNimigasira kidakiccA samvAha kiMcUNacammuhUrA 357 263 121 102 G 184 573 272 417 26. 453 evaM sesapahe esa surAsura masida eso ukassAU 77 308 536 bhogAhaNaM tu prabaraM 317 / kaNayadipUlavAra 23
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 ] tiloyapaNNattI mahAdhikAra gAthA saM. gAthA mahAdhikAra gAthA saM. gacchadi muhattamekka 160 11 265 438 610 9 gAthA kiMcUNamekka pakkha kiNarakiMpurusamahoragA kiNarakiMpurusAdiya kiraNaradevA samve kiMNarapadighAu kirapahudI veMtara kIravihaMgArUDho kumvaMte abhiseyaM kusavaraNAmo dIyo kumakappUrehi kubaraturayAdIgaM kuMDalavaro ti dImo kuveMdusundarehi kumaMDaavadhAraNasasa kaDA jiriMgadabhavaNA 333 = gaccha nayeNa guNi gaNaharavAdIrNa gaNiyA mahattarINa gambhAvayArapahRdisu gammubhavajIrNa gayaNevaka mahasattA gayasisthamUsagammA garuSavimANArUDho gaMtUrNa sIdinurda gIdaradI gIdarasA guragajIvA pajjatI guNaThANAdisarUvaM guNa saMkalaNasarUvaM pahale sammata gevamjamaNuhisama geDaccheho dusayA = xnn 06 : 00 - = 106 6 " * 22 * 701 117 . / pUsAe paribhAde kUDANaM tAI ciya kUDA gaMdAvato keI pariyohaNeraNaya kevalaNANadiNe kevalaNANasahAyo koMbavihagAruDho ghaNapAikammamaharNa 70 249 204 276 152 389 6.7 277 paugaipaMkavimukka cajagayaNasattaevaNNaha caugourajuttesu ya caugo ura jusa caupojara saMjuttA ucaDhasahassamettA cauThANesusuNNA patagaDaSi sahassA igi khaMgayaNa sattakhaNNava saMNahAdadugaigi khoraddhisalilapUrida khIravaradIvapahadi khIrasahachassavaNagjala khemakyApaNidhoe khamapurIpaNidhIe khemAdisuravaNataM khodavarakkho dIyo 64 22 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6G8 339 340 268 266 cajagadisahassA igi , , issayANi caupadisahassA tiya 624 gamaNaM sujja somaM ghauNa udisahassA paNa
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAlamagiNakA [ 646 gAthA mahAdhikAra mAthA saM0 mahAdhikAra gAthA saM0 cauraNa udisahassA paNa . 307 or gAthA pAusaTThI parisjida caumaNNA siriSagadI causIdi sahassAriNa casIdI bhAdhiyasayaM cAumIdI lapavANi cAhattarijudasagasaya cauhatari sahassara 219 paNa udisahassA paNu . . 216 43. 10 34. 67 pAuNacagayATTatiyA pAuNavadisahassA cha cautiyagavasagarakA pattiyatiyapaMcA taha cautIsaM lakkhANi caudakSiNa iMdANaM caudasajudapaMcasayA cadAlalaksajoyaNa ghaudAlasahassA aDa 657 165 195 287 127 Yee caudAla sahassA raNava 554 ghaudANasahassAraNa 585 cattAri guNaTThANA pAri tiNi doNiya catvAri ya lanavANi 261 cattArisaya paNuttara 157 cattAri sahassAI 128 cattAri sahassAraNa 126 226 cattAri sikkUdA 130 pattAri siMdhu uvamA 13. cattAri hA~ti labaNe cattAro lavaNa jale 121 caraciMbA maNuvAraNa 228 carayA parivajjagharA carimapahAdo zAdi 257 pariyaTTAliyacArU 895 paMdapaGsuivaDhI 150 caMdapurA simyagadI caMdara vigayaNasaMDe baMdassa sabasahassaM 354 caMdA divayArA gaha 372 paMdAdo mataDI 506 caMdAdo sigdhagadI caMbAmasusImAmo 260 caMdAbhA murAbhA jAmIbararayaNamae ghAlaM joyaNalavastraM 156 / cAlIsa durAya molasa upacaticacaNavayA caudiiTrarudai uraMgusaMtarAle paThalavasANi samhe ghaulakkhAdhiyatevIsa pauvagNa tisaya joyaNa cauvaSNasahassA saga 322 46 513 200 58 caThavaNyAcapassA cavIsajuTThasayA cavIsajudekkasama paubIsaM lakkhAgi causaTThI paTTasayA canasaTTI bAlIsaM 644 16 2266 27 158
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 ] tiloyapaNNatI mahAdhikAra gAthA saM0 / mahAdhikAra gAthA saM. gAthA ghoDsaThANe sugNaM 188 47 gAthA cAlIsasahassANi ciTThadi kampajugala cittavirAme viramaMti cittAno sAdono cisAbaraNa bahumajhe cittoparimatalAdo 490 463 468 coddasaThANesu tiyA 477 48. 41 489 462 495 coddasarayaNavaIe choisasahassamettA 45 358 217 234 321 cussiva culasI disahassAriMga culasIdo sIdImo ceTThati riNavamA cettadRduma IsANe ghosIsabhedasaMjuda yottIsAisayANaM cottIsAdisahi bottIe sadabhisae ghoDsajudatisayA riMga codasajoyaNalakta cohasaThANechakkA 266 saccatasayA TIma chacceva sahassAriNa chacchakkagayaNasattA chajjugala se saema chajjoyaNa anusayA chaTTovahiuvamANA chaparAudiuttararANi chaSNabaekatichakkA chaNNavacanamakapaNaca chaNayasamadugachakkA chaNNAgA do saMjama chattattayasiMhAsaNa 264 62 180 312 185 473 479 482 17 605 364 497 48x 400 494 469 472 32 coisaThANe sumyA chattiya prajiyamakA chattIsa acaratArA chattIsa lakkhAriNa chattIsuttarachasayA chappaNNa chakka chakka khappaNNagbhahiyasayaM chappaMcasayAgi chammAse supuha pUha 23 475 478 328 277
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA challakkhA chADI challakAri vimAraNA chambI ca ya lakkhA cha saya paMcasayA riMga chansasahasA tisayA 21 chAyaTisahassA riMga yA ko likhA khAsIlA khAsI adhisa cAhatarijutAI chAhatari lakkhANi avakhuttamamaNaharaNA jiriMdo jalataM lohridayaM jalagaMdhakusuma taMdula 21 jalaharapaNDala samutthida jassa raNa vijayadi rAgo assa magge samara jaha virasaMcidabhiSaNa jaM gAvassa pAraM jaM jassa jogamucca jaMgA raNadI jaMbU joyaNa lakkha jaMbU dIvammi duvai jaMbUdIya saricchrA dIvAhito z Ir jaMbUdIbe lavaNo jaMbU pariga jaMbUke dohaM jaMtulavaNAdI jaM mAlavaNa jaNa ja mahASikAra gAyA saM0 5 267 334 46 374 347 365 58 3 46 *** 155 602 242 pha G " 17 67 57 ya 8 5 7 8 9 8 5. 7 da 6 17 9 8 pa 1 5 7 6 5 5. 5 55 gAthAnukramaNikA 19 ne 5 43 19 PS1 72 49 247 24 206 22 364 364 323 32 217 62 52 180 25 35 590 37 71 gAthA jAo paSNayA jAI jarAmaraNehi jAjIvapagalAeM jAdibharaNa keI jAyaMte muraloe jAya ga vedi bise jAvasamma dava jipariyAyaM te jidiTTaNAma daya jiNapUjA ujjogaM jima himadaMsaNe jiliMgadhAriNo je jIbo pariNamadi jadA jutA ghoSaNA kirA juvarAyakalatA jebhiyogapa je juttA ra tiriyA je rakkhA dehe jettiyajala thiga hiunamA je paMcidiyatiriyA je solasa kappAI " "P " " je solasa kappA gi jo pramANa mAM jo gaNaNayAM jo icchadi siridu joisiyaNivAsavidI jo isa yacA tara jo evaM jANizA jo vidamohakammo jo khavidamoha kaluso jo hidamoThI jogI idi igibIsaM [ 651 mahAdhikAra gAyA saM0 331 5 9 5 5 8 " ya G 8 8 5 9 - 16 8 8 5 5 3 5 8 5 8 5 1. 7 7 5. 16 5 311 5. hai 0 6 16 115 349 599 700 bogsukon 60 678 76 216 296 294 671 55.5 486 148 178 527 530 46 115 52 2 73 1 YE 23 * *: r Nin
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 ] mAthA tu suhaM jo paMcasahassA " " joyaNayAvadI joyalakkhAyAmA jomA sadattiyakadI joyasattA joyaNasahasagaDha joyaNasahasa gADho jIsasa ga josamaSi joyaNasahassa mekkaM jopasahavAsA jo sadhvasaMga mukka " jo sampaviyappo jo solasakarapAI bhAga jadi miyAdA udivasattajaNa makkhattasImabhAmaM cacatacamakakii navaMtavicittayA * jahRdi jo du mamattaM rAtthi halalomA natthi mama koi moho cabhagayaNapaMcasattA kabhaDakakasattasattA sabharavaNabhAvayatiyA bhatiyadugadugatA rAyaresute divA prapaMcaNavaduga bagha makatirakA navaabhijiSyahudI mahAvikAra gAthA saM0 69 188 197 53 64 65 102 so 7 7 5 U 6 5 5 5 bo 5 5 EUR PS 2 E 7 7 ne 8 PS 7 19 7 7 9 tiloyapaNNattI 19 61 5. 8 137 319 241 68 26 51 65 524 44 108 517 112 603 55. 561 26 316 247 353 234 66 35 310 462 gAthA vaca upaMcatiyA NavacanasaNahAI vajaNa ucchehA yopaNalakkhAmi rajopaNa sattasayA eva udisahasya eva va udihassA kha " rw " OM ratodihassA - " 17 i, va ma sahassA causaya " ri udisasAriMga JP " " Nava kara " r vaya sahassA ( taha) ghaTa vari ma joisiyAraNaM vari visesa eso gavara viselo devara " vari viseso puruSA vari viseso savaTTha Pi variSavajjA vi pariNamadi Na geSvRdi humaNaSi jo evaM dAdavabamo 13 dAvattapakara gaMdI bahuma dIvAriNihi gaMdI tara vivisAsu spANammi mAvaNA khalu vaha khettaphalaM mahAdhikAra gAthA saM0 382 254 202 69 72 560 235 238 149 7 7 5 8 5 60 7 3 7 5 7 19 7 7 w 7 7 7 7 7 8 7 7 6 pa G e 9 5 5 8 5 5 5 147 551 148 428 297 313 199 329 623 616 107 8 w w y BE 702 68 sdong 62 * 4 57 46 -2 27 3
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnunamaNikA [ 653 mahAdhikAra nAmA sAkAra mASA saM. 423 gadhA NIluppalakusumakaro gIseNa vajjidANi 204 597 gAthA gANAvihatarehi egANAviddavA harAyA NAdaNa devaloyaM NAbhigiriNa NAbhigirI NAmeNa phimharAI NAme sakkumAro gAhaM deho Na maraNo pAI poggalamaio pAhaM homi paresi sakkAsammi susIma tapakUDa tarae 625 14. 179 144 242 128 603 587 213 16. tagirivarimabhAge tagiriNo ucchehe sagirivarassa hoti tascividU tatto samudaMDaNAdisahiyA taNurakkhappahUdINaM taNurakkhA aTTArasa taNurakkhA surANaM taNubAdapavaNabahale taNuvAdabahala saMkha 223 653 228 712 558 gicaM vimalasaruvA riNacujjovaM vima NiduSiya prAikamma NimmaMtajomaMtA simmAgarAjaNAmA giyaNiya ThAe NiviTThA NiyaNAmaka majjhe NiyaNiyAMdapurINaM giNiyakhoNimadeva NiyaziyacaMvapamAraNaM riNayariNayadIuvahIraNaM NiNiyapatamapahANaM NiyaNiyaparivArasama NiyaNiyaparihipamANe NiyaNiyabhoyaNakAle giyariNayaravINa paddha riNayaNimarAsipamAraNaM piNiyavibhUdijoga niyaNiyasamINaaddha NiyariNayatArA saMkhA NiyapahaparihiramANe NisvamakhvANi dviya riNavamalAvaNNAyo NocopapAvadevA 104 597 704 564 taNuSAvassa ya bahale taNNamarIe bAhi taviNalayANaM majjhe taso aNuddisAe tato bhAgadapahuvI tatI uparimadevA tatto jari bhanbA tato khIravarakSo tatto chajjugalANi tato duguNa duguNaM lAmo tatto duguNaM duguNaM saso padesaghaDDhI tatto avasAyapuraM tatto harisegA surA tastha ciya dimAe taraca hi vijayappadinu 114 101 555 316 237 573 321 61. 205 181 80
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNattI gAthA mahAdhikAra gAthA saM0 207 mahAdhikAra gAthA saM. 586 210 1 229 gApA sAyo mAvAhApo sAka jayarANi aMjaNa tANaM vajAeM sAraNaM NayaratalANaM sANaM NayaratalANi tANaM padaNNae su tANa purANi gANA tANaM vimANasaMsA tAmiNa NayaratalANi Purord 285 556 431 104 302 432 322 tastheva savakAlaM tasyesANadisAe tadarapaMta ramamgAI tadie aTTasahassA tadie pugabasU magha taviyapahaTTidatavaNe taddakkhiNuttaresu taI vINaM terasadala divasA sadazupaTTassA taparado getUNaM taparivArA kamaso tammamjhabAilamaTTa nammajjhe varakUDA sammale soheja tammadiramajhesu tammUle ekkekA tammelabAsa juttA tammettaM pahaviccha samhA riNamvudikAmo tadavI hIdo kaMghiya tamvedIdo gamchyi tassa pamAraNaM doNNiA ya tassa ya palassa uri tastaya sAmANIyA tassiM pratoyakSetro tassiM viya digbhAe tassiMdayassa uttara 102 105 147 128 598 66n.xxnnxxxc AGnG-16 G8888880 - 225 42 207 sANovari bhavaNANi tANovarima gharesa tAde devINivaho so saharamA tArAo kittiyAvisu tAvakhidIparihImo tAhe vagapurIe tAhe Nisaharide tAhe muhattamadhiyaM tiguNiyabAsA parihI tipiNa viya lAvANi tipiNa mahaNNava uvamA tiSNui sahassA chasayaM tiNNeva uttarAmo G88GAGG8Gax 888 8Gxx 6661G188.00 428 447 439 243 282 224 186 216 498 600 521 527 206 342 344 350 137 158 tidaya para sattadu hi dugekaka muhuttANi titthayarANaM samae timbhava du khettarayaM tiyapraNavadatiyA 176 taha punarIkiNI vANi saha ya ubaTuM kamala taha ya jayaMtI rucakuttamaH taha ya subhaddAbhadAmo saha suppabuddhapahudI saMcoisapavihattaM taMpiya agammavettaM 50 343 367 191 414 105 tiyaaTThArasasatAsa tiyaekkaekkaTThA
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA tiya jogalakhAI " 21 tijoyaNa lakkhAra tiyajoyalakkhANi r 21 " 21 " 37 " 12 " "" 37 " viyaThANesu suNA tiyaNa va ekkachinakA tiyatiya ekkatipaMcA titiyamutamapriyA likkhu aMtima tiye durucchehA tilapucchakhavaNNo tivihaM sUisamUha tisamalagagaNakhaMDe are disAe toda samayA khaM di todvArasamA khalu tIsa ciya lavAriM sIsaM NavadI tisayA tIsuttaravesa yajoyaga sudipadaguNAmA sivAvAhANaM sekae majjhimasA te kiMpurisA kira te gorapAsAdA te bauvauko su te gayarA bAhira tetiyamesA raviNo tetIsa upadi unamA tettIsa bhedasaMjuda mahAdhikAra gAthA saM0 7 18 255 256 161 165 E 7 19 19 7 67 7 7 19 7 7 7 7 7 5 5 7 5 67 Pian PS 7 8 7 7 6 5 n 6 5. U 6 gAthAnukramaNikA 7 G 5 255 259 425 427 429 391 330 441 273 411 17 274 516 Y= 5 5.15 Yo 572 164 46 646 663 4 187 E 64 14 514 301 gAthA tetIsa suramyavarA tettIsa lakkhAriNa setIsamarAmANiyANa tedAsa lakkhajoyaNa tedAlIsa samANi te dIve saTTI te pubvA didisAsu terasa joyalakkhA *r 21 terasamo rucakaro terAsiyammilaba rAhussa vimANA tericchamatarAkhaM te loga denA tevaNNasayA uNavIsa tevaNyANi jokhANi " sevaNyAsasANa tevaNNuttarapadasya vikiriyAjA tevIsana para do tevIsaM lakkhAri sahasvANi dr " " " IF 27 l r IF 22 27 rt " "P " " 10 fi tesaTTisahassA paNa saTThI lakkhA " [ 655 mahAdhikAra gAthA saM 0 8 213 < 36 546 22 161 457 5 5 8 7 6 8 5 5 7 64 15 8. 19 7 19 13 5 Shi 8 7 7 7 13 7 7 pa 7 19 7 8 8 81 63 64 xx 478 202 112 139 490 487 485 You 176 446 51 50 356 357 358 352 BOY 375 376 377 378 393 426 243
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiloyapaNAtI gAcA mahAdhikAra gAthA saM. gAthA mahAdhikAra gAthAsaM0 te save cettatA te sabve miNaNilayA te samve pAsAdA 42 2.5 dasavAsa sahassAU dasabAsa sahassArie dasaNaNANasamagaM dArovarimatane diraNayaraNayaratalAyo diparayaNijArA rAThaM diNavaipahasUcicae 197 256 273 245 244 224 te savve saNNIyo te saMkhejjA sabve tesIvijudasadeNaM tesodisahassANi tesIdisahassA tima sesIdhImadhiyasayaM tesu jiraNappanimAmo tesu ThidapuDhavijIvA 265 430 divaipahaMtarANi diptarayaNa rIvA 243 372 211 223 267 87 175 298 tesu disAkaNNA tesu pahANavimANA lesu appAmo tesutAivedIpo setu pAsAde tesUpidisAkaNNA tesupi disAkaNA tesu maraNa vaca ucchAsa 689 divasamaravivAda digdavaradehajuttaM vimba pramayAhAra visavidisatammAe domo samaM muramaNo dIhataM bAhara doheraga chididassa dugaDhaekkacarAva dugapraSdugachakkA dugaimitiyatitiNabayA dumachakkApaTTachakkA dugarakkatidugasattA dugachadugamapaMcA dugaraNa bhaekapaMcA dugatigatiyattiyatiSNiya dugasatta pakAI dugasattasaM caudasa duNiya sagasagavAse 312 250 pAvaralIyapamANa pirahRidayamahAhidayA yuiriNadAsu samAraNo ghodUNa disahiM 670 ya 387 462. 262 daklAdAhimakadasI dakSiNa prayaNaM pArI dakkhiraNavisAe aharaNA dakviNadisAe aruNA dakSiNa disAe phaliyaM daLUNa jiriMNa dapuraM dasajAvaNasanakAriNa dasapuvagharA sohamma dasame mArAhAmo 528 604 duriNassa ekkamapaNe duvihAdharanacarAmo dumadusu pAusudusa dusu dusu tiSaukke suca dudubhago rattaNi bho 580 152
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ gApAnukramaNikA [ 657 gAthA mahAdhikAra gAthA saM0 mahAdhikAra gApA saM0 gAthA eDajastApajjattA pajjo dasa pANA paDiiMdattidayassa ya 605 542 220 668 23 565 paridANaM sAmANiyANa 77 320 596 paDihavAditiyassa paDiidAdI devA pahiiMdA sAmANiya 419 417 duMduhimayaMgamaddala devagadIdo vasA devadasasahassAriNa devarisiNAmadheyA devabarovadhi dIyA devANaM uccheddo vaivAsuramahidAyo devINa parivAdA devIdeva samAja devIpura dayAdo devImavaNuccheho devIhiM paDidehi daivatyo dehAdo dehesu riNaravekkhA deho va maNovANI dokoDImo lakkhA doNicciya lavAriNa bogiyA payoriNahiuvamA dopahaM dopahaM chapaka bohosahassamettA dolakhehi vibhAjida dosasiNavattANaM 214 314 562 127 226 279 524 paDikamaNaM paDisaraNaM parivAe vAsarAdo padamaparatamasaNNI 265 paDhamapaNNidadevA 604 padamapahasaThiyANaM padamapahAdo caMdA par3hamavahAdo bAhira paDhamapahAdo raSiNo 267 paDhamapahe diNavaiNo 467 paDhammi praSiyapallaM paDhamAdu advatIse paDhamAdu ekkatI pamidayapadIdo 345 paDha muccAridaNAmA 278 padamai carimaM soSiya 276 paDhame cidie jugale 371 477 paDhamo baMbUdIyo paNakadijudapaMcasa yA paNasa udisahassA igi 578 paNaNadisahassA ghau 236 / paNa udisahassA tiya dhammavaraM samaraNaM SammeNa pariNadappA dhariUraNa diNamuharAM ghAvaisaMDappadi 341 59 dhuvaMtaghayavasAyA 343 paumavibhAgArUDho pajamo puriyakkho pacalida saNNA mAge pajakaMtarayaNa dIvA 3.1 26
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 ] gAthA parIsahassA pA paratIsutaraNavarAya paNadAlasahassA cau paNadAlasahassA joyarANi paNavAla sahassA i Jt " >> in madAlasahassA de "3 17 z paNadAla sahassA sama thaM " "J pado chappana igiaDa parApaNa ana khar3e paNa maha uvIsaji peNamaha jimbarakhasahaM 72 " vAdhiyachaharAya pathavari dumaNI evaM paNa sahasA raMga kokoDa paNuvIsajudevakasamaM paNuvIsa jopaNANi sasassAI paNavIsa sumpanuddha pazuvIsa lakkhA 31 "P 20 paNa ritu mA paNattarI sadasyA 21 ThANe su rANe su 13 " 22 " " maddAdhikAra gAthA saM0 7 366 79 da 7 7 7 7 7 8 pha 8 G 5 5. da 8 8 8 tiloyapaNNattI 5 124 123 137 138 139 141 232 132 14. 135. 136 4 302 94 80 ** 551 163 19 214 9 181 510 47 192 246 183 118 478 471 476 481 486 kSHvt paNa rasaguNasu pArasa dala diNAriNa paNa muhutA pArasa saharA paNa rasasadassAriNa siNi yasayada paNAsa barasavANi paNNAsa judevakasayA paNAsaM paNuvIsaM paNA lakkhANi rANe paNAsAdhiyadusayA paNNAsutara tisayA prasavakarasA narakaNi pavarka tavedI patta va dhArAeM patte paNa hasthA pakkaM rikfir pakkaM sA rassa pattayarasA jalahI palAdiparado payaDiTTidi aNubhAga parado acaNavadalava paramaTTa bAhirA je paramANupamA bA pariccha parivArabalabhAo parivArA devIbho parihI te carate palidovamaM diva pazcidona mAujutto " " 21 palidoSamANi mAU paNa pava mahASikAra gAyA saM 8 4 5 560 19 206 Le 651 7 7 6 do 8 G 8 8 7 9 5. 7 8 8 7 ZH 5 5 PS 5 6 & 5 8 5. 7 8 6 6 G 275 93 486 286 362 363 244 203 11 30 70 402 663 475 662 26 103 46 EY 57 z 66 315 218 460 538 89 91 532 5.25
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA palidoSamANi paNa Nava paMca ya " palladRdi bhAjehi parUpamASAuThI palassa saMbhAga palsaMka bhAsaNA palAujude deve pallAsale kArasa pallA saMkhejyaM sare paNa misAe paDha paMcakkhA tasakAyA paMcaskhe ulakhA paMcagaNa bhaTTara paMca ThANa chakkA paMca patiyadugANaM paMcatAlasahassA it paMcattAlaM lakkhaM paMcasIsasahassA ri " paMcattI lakkhA If 12 .. paMcaduga asattA paMcapaNa gayazADugaDa paMcamahambaya sahivA paMcamae chaDIe paMcavisi paMcavite icchi pacapaca usA paMcacAvadA paMcasayajoyaNAI paMcasayajoyaNAgi paMcasayAri ghariMga paMcasayA devIo mahASikAra gAthA saM0 531 534 8 5 6 5 7 6 6 8 8 5 8 5 w 7 5 7 7 G 7 * 8 - 19 19 8 5. 5 13 8 8 Zhen 7 7 gAthAnukramaNikA da 4 164 5.52 31 darda 532 551 203 660 296 252 568 samaya 201 351 18 # 656 4 34 294 327 384 67 167 303 346 327 Yox 146 117 111 311 gAthA paMcasahas pradhiyA paMcasahassA isiya paMcamahallA chASiya sahassA joyA paMcasahassANi dube paMcasahassA (taha) paNa .. " paMcasahassA tisayA paMca sadassA dasajuda paMcasahassA dusamA paMcasa seksayA paMcasu varise e 77 pacAudi sahassA $1 23 " paMcaraNa udisahassA 17 " paMceva sahassAI paMceva sahassANi pAyArA majjhe pArAvayamorANa pAsAdAraNaM majhe pAsAdI maNitoraNa pIThANIe doSNa pIdikara prAimacaM DhadivaSkadi puDhavI Aiunake puDhaater aft puSNaSNapakkhara puNa hoi vio purimAvalIpadi purasityavedajudA pusA parasattamasappurusa puNyadAhi surida puNche rahe [ 659 mahAdhikAra gAyA saM 156 169 195 1-9 271 434 4485 7 7 7 7 '7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 6) 7 7 7 5 8 8 5 d da 5 5. 5 X ya 8 8 1 8 5 272 196 *r 200 536 *. 308 412 413 64 162 194 (55 251 377 166 276 17 112 268 261 45 5.6 197 666 36 380 102
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 ] tiloyapaSNattI mahAdhikAra gAthA saM. mahAdhikAra gAthA saM0 544 392 504 42 :23 207 mAthA dhundhadisAe par3ha meM puSvadisAe visiTTo puSyaM bolaggasabhA pukAe kapabAsI puvAdi cadisA purumApita yaso sudhvAdisu bharajjA puSvAvarAyAmo puNyAvaradimbhAya puNyAvara viccAlaM puSvAvareNa tIe pugvillavedipaddha pugnuttaradimbhAe 76 631 221 136 418 442 226 199 xxxx2560 VIxx.,...". gAdA baddhAuM pati bhaNadaM bambaracilAdakhujjaya bahamhi hodidI bamhahiMdayammi pahale bamhahidayAdi dudayaM pamhAI pattAro bamhAhiyANakappe amhidammi sahassA namhidasatavide bamhidAdi caukke bamhide cAlIsa bamhide dusahassA bamhasarassa dakSiNa bahattarAbhiSANe bamhe sIdisahassA balagAmA abhicaNiyA baladevANa harINa bahasatibhAgapamANA bahuvihadevIhi judA bahaviharatikaraNehi bahuviharasavatehi bahuvihaviguvavaraNAhi baMdhAraNaM e sahAvaM bANa udi uttarANi bArAdi saharasANi bANavihINe vAse bAdAlanakkhajomaNa bAdAlalakkhasolasa bhArasa kappA ke bArasajudasattaramA bArasadiNaM tibhAgA bArasa devasahassA bArasa muhasayANi 159 307 263 489 557 duvodidaDANaM pumvodidaraNAmajudA pusso asilesAno puha puha pAramakhete puha puha tArA parihI puha puha pahaSNayAraNaM muha puha sasibimbANi pokkhara pIrammehi pokakSarazIvAvImo phoksarajIvAvIhiM popasaravaruvahipahudi pokhara sarotti dImo 135 226 285 422 435 618 15 424 phullaMtakumudakuvalaya 24 146 146 548 " 313 battIsa bIsa battIsaTThAvIsaM battIsa bhedatiriyA basosalakvajoyaraNa battIsasahassAraNa banIsaM ciya lavaDA 219 284 112 256 28 "
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAyA bArasavikAeM bArasasaha ssajovaNa 73 21 bArasahasravasaya 13 11 bArasasahassasama bAvaNNasayA paNasITi baravaNyAsayA bArapaudi bAvaNNA tiSNisayA bAyattari tisayANi Marriagegi bAvIsa tisa jokha bAvIsa sahasANi bAvIsutarakhasya bAsa dvijuta siya bAsaTTi joyagANi 17 or bAsa mutAi bAsaTTisahassA rASa bAr3I seThiyA bAsIdi sahassAriNa " " mAtari judadusahasa bAitari bAdAla bAisari sahassA bAhattarI sahassA n "P bAhira caurAjINaM bAhirA Adima 31 13 bAhirapahA pattaM bAhAdu siNo ir bAhira bhAgAta mahASikAra gAthA [saM0 214 231 8 5 5 5 8 7 17 8 8 7 7 7 5 5.. 9 - 8 19 15 5. hi 7 7 8 5 7 19 7 7 '7 gAthAnukramaNikA 8 8 437 48 75 23 1 48.6 596 361 199 60 5.87 175 173 80 156 182 402 85 24 406 56 285 404 302 220 684 233 455 291 942 160 685 gAthA bAhira bhAge lessA bAhramamo rakSiNo bAhira majjhantara bAhirarAjI ho bAhira sUI majjhe bAhira sUI go viguNiya bidiyapaTTidare bidiyAdI duguNA bIsa sahassa tilakkhA sukaviNa becchehA sahas jimi se diva bhajija laDha " bhadaM savadabhadaM bhararAva va bhUgar3ha bhava bhava purANi bhavaNucchemA kumudekacaMda bhayvajaNa mokkhajaNapa bhAvara tara joisiya bhiMgAra kalasa dapparaNa 37 r ,, bhidi golavaNNA bhImamabhImavigdha mujamA mujaMgasAlI muje vivyiNAmA bhUdA ime sadA bhUvANi siyANa bhUdAya bhUkaMtA nadidA yaso bhUmIe muI soDiya bha [ 661 mahAdhikAra gAyA saM 593 280 523 635 33 36 227 320 203 73 194 15 168 7 7 8 8 5. 5 85 5. 19 6 da 7 5 7 19 7 da 8 6 5 5 8 8 6 bo 6 19 11 566 580 62 403 6 456 1 72 723 13 601 253 38 39 46 33 54 47 251
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 ] gAthA bhUsAlaM pavisiya bhogAbhogavadIpo bhomiMdAra paNNaya magabhAvar3a majjhimarisAe surA maNima mai suttara samavAlI mANusutarA parado digadae mattaMDa maMDalA madamAgamA rahiva maddala muiMga paha mahala muyaMgabherI marayamaNisarasata maragaNA keI mahakA pratikAmo mahako taha mahasUtrakaNAmapaDale mahasummiya seThI mahavikaMdauttara mahilAdI parivArA maharA mahurAlAbA maMDala khepamANaM maMdaragirimabhAdo maMdaragirimUlAdo mAsa kigra mANusate siNo mANusalamA mAyAvivajjidA mAhide sevinA micchataM praNA miTTI devA murayaM taM tapakhI mUlammi caudisAsu ga mahAdhikAra gAthA saM 601 52 76 da 6 da 8 5 64 19 7 9 19 5 8 w 6 8 5 8 6 6 7 7 7 7 PS 8 6 5 tilotta 7 pi 232 122 130 617 456 278 Yo 46 113 250 51 39 143 505 716 347 665 51 *** 264 6 537 611 15 361 163 59 612 469 30 gAyA mUlammiya ubarimmi ya mUlamidapariho mUnA ubarisale mUlovaribhima Age melAko ubara sadA bhImo rajjukI guNidavaM rajjuko guNidavyA rajjue bhaddhAM ratipijeTTA tA rammAe sudhammAe rammaramaNIyA vIe rayaNamaya pallANA smaraNaM ca savnarayaNA priya ekke k ravivinA sigdhagadI vima icchato ravivimakhaM rAgAdimukko rAjINaM viccAle rAgaNa bahumajye " z " " rAyaMgaNabAhirae 37 b rAyagaNabhUmI e rAgasa bAhi rAgassa maj rAhUNa puratavA giraNAdu mahi rikvANamuhattagadI riTTAe paNibIe riTThA paratalA mahAdhikAra gAyA saM 0 5 56 8 623 5 404 gac 5 7 6 8 8 7 7 PS 5 5 17 5 7 B 5 5. 7 7 19 1 6 19 7 Y? 118 45 5 5 133 25 412 78 7 256 R 501 266 242 514 64 637 160 42 370 62 76 360 225 71 205 4 477 500 274
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA riTThAdI cAro bajagavaraNAmadozro rUU parcha rUbI kAMke khaguNaM rogAdikamutako lakkhaNavejaNajuttA lakkhaddha hINakade lakkhaviharaNaM ruda lakkhaM chacca samANi lakvaM dasappa mAraNaM lakkhaM paMcasamANi lakkhA ra ekkaraNI lakkhANi dAra cima lakkhuNa ru da lakkheNa bhajiva aMtima lamakheNa bhajidasagasaga lakkhe ruda lajjA majjAdAhi hRdi pakke lavaNammi bAramuttara bAMburA siyAsa lavaNAdicauvakAraNaM "3 kara lavaNAdI ruda lavaNode kAlove laMcaMtA AvANaM bharahe saMta iMdayadabhitraNa saMnaMtara kiNi lavaMtarayaNamAlA loyavicchikasA i loyaviNicthe vibhAvAdariyA z kha mahAdhikAra gAthA saM 8 141 RE 227 237 nis 7 5 5 5 57 8 7 8 8 5. 5 haa 5. G 7 7 7 7 7 5 5 60 19 5 pa 5 gAthAnukramaNikA 5 & 8 531 60 212 258 268 159 67 158 240 65 263 265 264 244 577 594 601 418 * 579 34 31 452 346 255 16 129 167 10 658 gAthA loyasa heTThA loyAlaya vibhAgaM sAhi 23 1. e puSNamIra supa vasA hakka vArasa vaccati muddatroNaM vajjetesuM maddala vajjaM vajjapaGkSavaM dvAdi vANi vaNasaMDaNAmajuttA rasagaMdhapA saM vahI varuNA devA ghara bhavaramajjhimANaM varakecaNakaya sohA barakesarimArUDho varacakkavAyarUTho varapadamarAyabaMvUya varamajjhagravara pase caramajjhimavara mogaja vara daMDA varavAraNamAruDho rise varise ca viha atra aNakAlo turaMga maragaja mAyAdI sahesudAmayI baMdaNamAlAraMbhara bAU padAtisaM vAti kivisasurA vANivarajasahiyahU vAruNivarAdi uvarima vAluSkagaNAmA [ 663 mahAdhikAra gAyA saMka 5 6 snyd 9 7 7 7 19 7 9 5 5 6 5. 5 5 3 Nu 5 5 6 5 5 8 5 5 8 5 8 5 8 8 G 5 5 5 542 546 548 544 550 482 608 122 21 8 1 6 23 648 110 183 86 10 252 576 289 395 85 83 562 235 271 274 445 275 595 42 272 rrr
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 ] giloyaSaNNattI gAthA mahAdhikAra gAthA . / mahAdhikAra gAthA saM0 gAthA vaitaraNikAsakhettaM dhyAsa tAvatkRtvA 67 235 278 110 bAbINa asoya varSa dAvINaM bahumarane vAvINa bAhirae yAsAraNamAsabArasa vAsAhi duguNa udabho bAsidadimaMtarehi vAso vi mANusuttara vidhikariyAjariedAI vikhaMbhAyAme igi viccAla pAyAse vijaya si bahajayaMtI vijayaM ca pahAyala bijayaMtavajayaMta 450 410 77 156 708 562 sarakAdagade some sabakadugammi ya vAhaNa sakkadugammi sahassA sakkaduge cattAro sakkaduge tiNNisayA sarakassa maMdirAdo sakkAdo semesu sakkIsANagihANaM sakkIsANA paDhau sagacauNahaNavaekkA saMgatiyapaNa sagapaMnA sagatIsalakkhajImaNa sagavIsalavastrajoSaNa sagavIsa koDImro sagasagamajjhima sUI sagarAmavaDipamANe sagasagavAsapamAraNaM sanhAI bhAyaNAI sajjaM risahaM gaMdhAra, saTrijudaM tisayAgi 344 xxxxxxxx Natubxxx.xxxx..,, 125 317 210 45 109 43 275 177 259 449 282 255 120 viNayasirikaNyamAlA vidda bhadANA keI vipphuridakiraNamaMDala vimalapahalo vimalo dimalapahavimalamajjhima vimalo NicyAlokA viyalA viticauraktA vibihAiNacaNAI visakodA kAmadharA vihagAhiba mAruDho vINAveNuppamuha vINAveNuguNImo vINayasayala uThI vImaNhasarisasaMdhI vIsa burAsi uvamA yI susarANi hoti hu vIsUNa besayANi yedI viccAle veliyajalaDivIbA devaliyarajadasokA velaparucakaruciraM x 221 234 GK 352 290 571 r sijUdA ti syANi saTThisahasmajudANi sadvisahassambhahiyaM 508 saTTI paMcasayANi saNNANa tave hijudA sapiNa pramaNNI hoti / sattaguNe UraNaM 24 sattacciya lamakhANi 4.0 sattacchacatratiya 13 / sattacha praduSaukkA . 1 306 425 or 532 172 329 38. .
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ I I ! gAMdhA sAdiya ma pado gigaNakhaMDe sakSaNa maNayachakkA uttaNabachukkapaNaNama sattatiya maTThacaraNaya satattaradA satattara savisesA sattattarisaMjuttaM satata sahassA "T satattarI tahassA sattattIsaM sakhA samayassa] sahas sattarasajoyaNANi " raTThaTThINi tu tarAI sattariva sA sattarasahasrANavasama dr 27 prasasara mahuragIyaM sataMyurAsijanamA sattANa aNImANaM sattANIya pahUNaM sattANIyAdivaI satAvaNNA bodasa sattAvIsahassA ht ,, sattAvIsa lak sattAvIsa lakSyA sattAvisAhassA sattAsIdisahasra mahASikAra gAthA saM0 210 373 56 523 337 365 325 * 8 5 13 19 7 7 7 8 7 17 7 8 17 5 8 7 19 7 5 E 8 5 8 8 8 5 8 7 5 5 8 Soll gAthAnukramarikA 67 60 187 15.1 405 23 303 21 230 258 510 287 77 20 50 gAthA sattevArasa vIsa sadabhisabharaNI praddA 21 22 " " " 12 sadarasahassArANada savalasaritA kurA samacaurasaMThidANaM samadamajamaNiyama samayajuda doNipallaM samayajuda pala me pa samayajupubvakI sammatta gaNa samakSaNANa majjaba samma saNa suddhimujvala paraM mI devA sammeliyAsaTThi sayaNANi prANANi sanadamaMdirANaM saryAlaya vallabhANaM saryAladANa paDadA samavaMtarAya capaya savAdi maTTabha i sambasi diya samTThasidviNAme 224 501 254 330 273 162 265 654 44 170 205 40deg savvANa suriyA Th "I samvaddha siddhivAsI samvaparihI bAhira sanpariharati savvamaMtaramukla savvamsa tassa ru do sambaM ca loyAli sadhvANa iMdayA samANa digiMdA [ 665 mahASikAra gAthA saM0 8 5.29 *** 520 525 126 576 63 7 7 w 8 8 6 8 5. 5 5 Qi 8 5 5 7 5. 6 Mu 7 5 ha G 5 5 5 7 57 5 Qi 5 8 5 da 570 262 291 120 4 582 725 611 185 213 408 316 61 107 480 675 512 126 669 454 367 166 142 710 82 520 264
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666 ] tiloyapaNatI gAthA savANi yaNIyANi mahAdhikAra gAyA saM. 267 71 324 534 haahaa 304 281 savAsuparihIma sabde kuNaMti me samve pIvasamuddA samve' bhogabhuvAra sabve loyaMtasurA samve vivAhiNIsA sambe sasipo sUrA savvesi iMdAraNa samvesu dinidAeM sabvesu maMdire samvesu vi bhogabhuve sanvesUivesu sambesuNayaresa sapsaharaNayaratalAdo sasaharapasacivaTI sasiNI paNa rasAeM sasibiyasya dira pari sasisaMkhAevihatta' saMvAtIdayibhatte saMguNidehi saMkhejja saMThiyaNammA sirivacha saMte mohIgANe saMpahi kAlavaNaM saMkhecatoyaNANi 451 mahAdhikAra gAthA saM. gAthA saMsthimajIvANaM saMsAraNNavamahaNaM saMsAravArirAsI sAmANiyattaNurakkhA sAmANiya devImo 3.. sAyakarAraNaccuda 664 sArassAkSaNAmA sArassadaridvAra sAvakiNhe terasi sAbaNakiNhe sattami 262 sAsaNamissa bihoNA 421 sAhAraNapataMya 3.5 sivANa NivAsasidI 325 siridevI suvedI miripaDamiridharaNAmA nizisaNa disAhita siMhAlakaNidukkhA 461 siMhAsaNamArUDhA 211 siMhAsaNamArUr3ho siMhAsaNANasohA sIdIjubamekkasayaM 34 sIdI sattasayANi sImaMkarAvarAjiya soharimayara sihisaka 32 sIhAsaNAdisahidA 436 sukkAya marijhamaMsA 624 suNNaM cauThANekkA suddhakharabhujamAraNaM 627 sudarasarUvagaMdha 626 suddhassAmArakkhasadevA 546 supaviSyamA jasagharayA subhapayare pravaraNhaM sumaraNasaNAme uNAtIsa sumaesa somaNasAe | suralokaNivAsakhidi 145 376 215 370 556 2 .212 617 664 563 283 55 152 442 saMjja sadaM varisA saMstrajyA javasaNI saMkhejjA saMjja saMkhejo vikhaMbho saMjonavippayoge 511 187 -U
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnukramaNikA [667 mahAdhikAra gASA saM. 170 mahAdhikAra gAthA saM0 15 257 454 maathaa solasasahassacausaya solasasahassaNavasaya solasasahassa paNasaya solasasahassamettA - R ~ . gAthA surarAmidobamhAI sUrapahasUibaDDI sUbarahariNImahisA sUrAdoNavatta' sedoraNa viccAle seDhIba save sevANa puravaNANaM seNAmaisarANaM semammi vaijayaMta sesAmro majjhimAno sesAmo kaNNaNAdhI 171 17 217 222 236 solasaptahassa samasaya sohammakapaNAmA sohammakappapamidayammi sohammadugavimANA sohammappahudINa sohammammi vimANara sohammAdicaukke 206 473 665 574 5.15 444 451 581 620 sohammAdisu prasu sohammAdI accUda sohammAdI devA sohammirSAigade sohammadAdoraNaM sohammido NiyamA sohammImANaduge sohammIsANasaNakumAra sohammIsANANa 7.6 558 356 722 714 120 sesANaM tu gahANaM sesAraNaM dIvAvaM se sAyaM mamgAraNaM senANaM vIhINaM sesA ya ekkAsaTThI sesA veMtararovA sovAmiNi ti kaNayA sodraNa bherisa somajamA samariddhI 162 564 sohammIsANe or 304 mohamme chamuhuttA mohammo IsANo 127 ha 293 234 somaM sambadahA somAdidi gidANaM solasacoisabArasa solasajAyaNalakyA solasa bidie die solasabhomhidANaM solasasahassa igisaya 164 hatyupaladImArNa haridAlasiMdhudImA haMsammi viSavale sbaanychaachulaai hiMgulapayodhidIyA
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 ] tiloyapAttI mahAdhikAra gAthA saM. gAyA heDimajhama udhArama .. 166 445. mahAdhikAra mAthA saM0 / mAyA hodhi vasu hodiha samaM pahakvaM hoti bhavaujhAdisu Nava hoti masaMkhemjAmo hoti parivAratArA hoti pramogha satthiya 168 hoMti IsANAdisu 348 hoti / tANi vaNANi 713 haiTThima majjhe uparima deTTimaTimapamuhA hodipasaMkhemjANi hodi girI rucakavarI hoSi sahassAruttara 147 ..xxx 173 230