Book Title: Bhagavana  Mahavira Ek Anushilan
Author(s): Devendramuni
Publisher: Lakshmi Pustak Bhandar Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004555/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA lAgavALA mahAvIra eka ka aMzIlA zrI devendra muLa zAstrI , GROOTS ROMA La Education International For Private & Personal use only W einelorento Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana * Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lakSmI pustaka jiMdagInA AnaMda jIvananA jhaMkAra pustaka bhaDAranAM zreSTha prakAzanA amRtadhArA amara vela 1-2 yugapuruSa pataMjali bhagavAna pataMjali puSyamitra kalkI grIka rAjakanyA samrATa vikrama ava tIti zrI puSkara munijI sala jIvana dhama ane saskRti ciMtananI cAMdanI khelatAM citro buddhinA camatkAra atItanAM ajavALAM vicAra-rekhA Adarza gRhasthAzrama mRtyukAlanA amRtakheALA jagadamanA patro sava dhama upAsanA sakhase UMcI premasagAI khina mAMge mAtI mIle Agama ke anamela ratna (hindI) muni hastImalajI kuMDalapuranA rAjakumAra bhagavAna mahAvIra bhagavAna mahAvIra ,, zrI devendra muni zAstrI 22 77 zrI gaNeza muni saMtamAla "" "" ,, ,, "" 27 zrImannArAyaNa ,, "" dhIrajalAla gajjara lalitakumAra zAstrI "" ,, jeThAlAla nA. trivedI ?? 9-00 9-00 7-50 9-00 07-1 3-00 3-00 11-50 7-00 10-50 2-00 2-00 0-50 6-00 550 2000 2-00 3-00 30-00 13-25 14-00 14-00 14-00 14-00 15-50 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI 25mI nirvANu zatAbdInA upalakSamAM bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana lekhakaH rAjasthAnakesarI prasiddhavaktA paramazradveya zrI puSkara munijI ma.nA suziSya daivendra muni zAsrI anuvAda : Do. kanubhAI vrajalAla zeThe sanAdhana adhikArI lA. 6 bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda-9 esp ema. e., pIeca.DI, prAta bheMkAra, AMCQS. zrIlakSmI pustaka bhaMDAra gAMdhImAga : amadAvAda-1 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI tAraka guru jaina graMthamAlAnu 31muM ratna * pustaka bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana * lekhaka zrI devendra muni zAstrI, sAhityaratna' AzIvacana--zrI puSkara munijI ma. * anuvAdaka * mUlyAMkana * DaoN. kanubhAI tra. zeTha * * prakAzaka dalasukhabhAI mAlavaNiyA ema. e., pIeca.DI. dhanarAjabhAI dhAsIrAma kAThArI zrI lakSmI pustaka bhaMDAra gAMdhImArga, amadAvAda-1 rAjubhAI sI. zAha kaeNnimeka prinTarsa mAmunAyakanI pALa, amadAvAda ane * dIpaka dazarathalAla paTela akSara prinTasa, jUnA vADaja amadAvAda. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa sAhitya ane saMskRtinA jJAna ane vijJAnanA adhyAtma ane ganA, dharma ane darzananA je pAvana tIrtha che tevA parama zraddhaya sadguruvarya rAjasthAnakesarI zrI puSkara munijI mahArAja nA pavitra karakamalemAM -devendra muni Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIvacana zramaNa bhagavAna mahAvIranI 2500mI nirvANu zatADhDhInA pAvana prasaMga para bhagavAna mahAvIranu' prAcIna graMthAnA prakAzamAM prAmANika jIvanacaritra lakhAya evI mArI hArdika icchA hatI. mArI icchAne anurUpa mArA priya ziSya devendramunie bhagavAna mahAvIrane jIvanagraMtha taiyAra karyo che. A zeSa-pradhAna jIvana jaina ane ajaina adhA mATe upacAgI thaze eve mAre| dRDha vizvAsa che. huM icchuM chuM ke devendra muni sAhitya kSetramAM navIna kIti-mAna sthApita kare. teo svastha rahIne nira'tara pragati karatA rahe evA mArA hArdika AzIrvAda che. amadAvAda vIra saMvata H 2500 IsavI sane 1974 --puSkara muni Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya prabuddha pAThakanA karakamalamAM "bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana graMtharAjane samarpita karatAM amAruM hRdaya AnaMdavibhera banI rahe che. mana AhulAdita bane che. A graMtha eTalo suMdara, sarasa ane pramANapuraHsara lakhavAmAM AvyuM che ke jenI varSothI apalaka pratIkSA karavAmAM AvI rahI hatI. A graMthanA lekhaka che sthAnakavAsI jaina samAjanA mUrdhanya saMta, rAjasthAnakesarI, adhyAyegI prasiddhavaktA paMDita pravara zraddhaya sadguruvarya zrI puSkara munijI ma.nA sugya ziSya devendra munijI zAstrI devendra munijIe dasa varSa sudhI athAka parizrama karI prAcIna graMthethI AraMbhI arvAcIna graMthanuM anuzIlana-parizIlana karI prastuta graMtha lakhyo che. graMthanI pratyeka paMkti lekhakanI bahazrutatAne abhivyakta kare che. sarvatra zeAdhapradhAna daSTi, samanvayAtmaka ciMtana tathA tulanAtmaka adhyayananI sAthe ja aneka navIna satyatathyanuM graMthamAM nirUpaNa thayuM che. bhAvonI gaMbhIratA, zailInI manaharatA ane bhASAnI sajIvatA graMthane vadhu gaurava bakSe che. lekhake Aja sudhImAM lagabhaga pacAsathI paNa vadhu graMthanuM lekhana ke saMpAdana karyuM che. hindI, gujarAtI ane rAjasthAnI bhASAomAM lekhakanA graMtha atyaMta lokapriya nIvaDelA che. emaNe cAra tIrthakare para cAra virATakAya graMtha samarpita karyA che. jaina darzana temaja sAhitya para lakhAyelA emanA nIce darzAvelA graMthe khUba mahattvapUrNa cheH "jaina darzana svarUpa aura vizleSaNa", "bhagavAna mahAvIra kI dArzanika carcA', "dharma aura darzana", "sAhitya aura saMskRti, saMskRti ke aMcala meM, "jaina Agama sAhitya mana aura mImAMsA", dharma ane saMskRti vagere. jema emaNe zedha-pradhAna tulanAtmaka dRSTithI lakhyuM che tema ciMtana-pradhAna tulanAtmaka maulika sAhityanuM paNa emaNe sAruM evuM sarjana karyuM che. "ciMtana kI cAMdanI', "anubhUti ke Aloka meM", "vicArarazmIe", "ciMtana aura anubhUti", "vicAraibhava', "ciMtana ke kSaNa Adi aneka graMtha che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 kathA ane rUpaka sAhityanI vidyAmAM paNa emanI lekhinI UNI rahetI nathI. emanI mahAvIrayuga kI pratinidhi kathAe', 'khilatI kaliyAM', 'muskarAte phUla', 'pratidhvani', 'phUla aura parAga', 'khelate citra', 'buddhi ke camatkAra', 'atIta ke ujjavala caritra, ' 'amiTa rekhAe',' 'mahakane phU la','bindu me'siMdhu,' 'gAgara meM sAgara,' seAnA aura sugaMdha' vagere aneka kRtie prakAzita thaI gaI che. hamaNAM ja jaina kathAe'nA nAme pacIsa pustakanI eka 'mALA'nu' emaNe zAnadAra saMpAdana zarU karyu che. 1. kalpasUtra', dharma kA kalpavRkSa', jIvana ke AMgana me" vagere graMthAmAM emanI saMpAdana kalAnA utkRSTa namUnA joI zakAya che. AnI sAthe ja emaNe virATakAya aneka abhinaMdana tathA smRti graMthAnuM saMpAdana paNa karyuM che. jaina dharmanA maulika ItihAsa' jevA suMdara graMthanA saMpAdananI vidvAneA temaja vAcakAe khUba prazaMsA karI che. A pUrve paNa munazrInA aneka graMthA ame prakAzita karyo che. prastuta graMtha hindI bhASAmAM I. sa. 1974mAM prakAzita thaye hatA. gujarAtanI rAjadhAnI amadAvAdamAM bhAratanA mUnyamanISI, rASTranAyaka, pratibhAmUrti zrI morArajIbhAI desAI e A graMtharatnanuM udghATana karyuM hatuM. graMthanI muktaka ke prazaMsA karatAM vidvAne lakhe che ke nirvANu zatAbdInA suvarNa avasara para prakAzita mahAvIra ciratrAmAM A sarvotkRSTa che. A joI amane evA vicAra Ange ke Ave sarvotkRSTa graMtha gujarAtanA prabuddha pAThakAnA karakamalamAM pahoMce teA kema ! ame amArI A AMtaramananI bhAvanA rAjasthAnakesarI adhyAtmaceAgI prasiddhavaktA pUjya gurudeva zrIpuSkara munijI ma. temaja devendra muni zAsrIne nivedita karI. munizrIe mArA vicArane pretsAhita karyAM. zrItAraka guru jaina graMthAlaya-uddayapura-ne enA anuvAdaneA saMpUrNa kharca upADavAnI javAbadArI svIkArI. ane amadAvAdamAM AvelA zeAdha-saMsthA zrI lAlabhAI dalapatabhAI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sa'skRti vidyAmaMdiranA mUnya saMzAdhana adhikArI DaoN. kanubhAI tra. zeTha ema.e., pIeca.DI. pAse ene gujarAtImAM anuvAda karAvI amane pradAna karyA tathA te sAthe ja enA prakAzana aMge paNa anumati ApI je aMge ame ukta graMthAlayanA AbhArI chIe. ane A aMge pUjya gurudevazrIne AbhAra mAnavA mATe amArI pAse zabdo nathI. gra'tha presamAM gayA, TippaNeAnI vizeSatAne kAraNe koI eka presa A graMtha chApI zake tema na hatu. gurudevazrInI vihArayAtrA nira'tara cAlI rahI hatI. prUpha emanI pAse mokalI, pAchA maMgAvavAM te A sthitimAM zakaya na hatuM. eTale icchA na hovA chatAM paNa graMthamAM mudraN aMge keTalIka azuddhi rahI gaI che, jenuM amane hArdika duHkha che. pAchaLa pariziSTamAM ame zuddhipatraka ApyuM che. graMthane vadhu ne vadhu suMdara rIte chapAvavAnA ame yathAzakti prayAsa karyAM che. A prayAsamAM ame keTalA saphaLa thayA chIe te prabhu vAcake para cheDI daIe chIe. prastuta graMtha parama AdaraNIya parama pUjya mAtuzrI kAyalakhAI tathA parama pUjya pitAzrI ghAsIrAmajInI puNyasmRtimAM prakAzita karI rahyo che. emaNe ApelA dhArmika sauMskArane kAraNe mArI ruci pahelethI jIvane pacegI, dhArmika temaja aitihAsika gra^the prakAzita karavA paratve rahI che. emanA saMskAranu' ja A pratikSNa che. mane AzA che ema nahI' paraMtu dRDha zraddhA che ke vAcakA A graMthane vizeSarUpe apanAvaze jethI huM vakhateAvakhata AvA graMtho prakAzita karavAne prAtsAhita banIza. zrAvaNI pUrNimA saMvata 2032 oNgasTa 3 1976 dhanarAja koThArI vyavasthApaka zrI lakSmI pustaka bhaMDAra gAMdhImAga, amadAvAda-1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlyAMkana pUjyazrI devendra munijInA 'bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana' graMtha joce. bhagavAna mahAvIranuM suvistRta jIvanacaritra lakhavAne A eka suuMdara prayAsa che. prathama khaMDamAM bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparAnu je citra ApavAmAM Avyu' che, te lekhakanI bahuzrutatA vyakta kare che. paraMtu emAM karavAmAM AvelAM keTalAMya vidhAna evAM che ke je sane mAnya thaze e aMge zaMkA che. paNa niHsa kAcapaNe kahI zakAya che ke e vicArapreraka teA che ja. bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRtinuM je nirUpaNu karavAmAM AvyuM che te mULa Agama ane cUrNi-bhASya Ade TIkAenA AdhAra para thayuM che. eTale aitihAsika saMdarbhomAM te vastutaH mahAvIrakAlIna na hAI emAM te pachInI sAmagrInuM paNa sakalana thayuM che. saMkalananI dRSTithI A sAmagrInuM khUba ja mahattva che ja; paraMtu ene paNa prabuddha vAcaka vastutaH mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRtinuM citraNa mAnavAmAM sakeAca anubhavaze. A prakriyA keTalAya lekhakoe apanAvI che, paratu have samaya AvI gayA che ke jyAre ene vivekapUrvaka upayoga karavA Avazyaka che. jainetara lekhakeAne A sAmagrInuM jJAna thAya te atyaMta jarUrI hatuM eTale e dRSTithI ahIM saMkalita thayelI sAmagrI keTalAka vidvAne nI keTalAya prakAranI jijJAsA tRpta kare tevI che--emAM saheja paNa zakA nathI. eTale A sakalanane mATe vidvAne munijInA RNI raheze. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka' e prakaraNamAM saMkSiptamAM tatkAlIna dharma ane dharma nAyakenuM khAsa karIne jaina Agama ane bauddhapiTakanA AdhAre nirUpaNa thayuM che, je ucita ja che. paraMtu enA samarthanamAM rAmAyaNa ane mahAbhAratane upayoga karyo hota te sonAmAM sugaMdha bhaLata. "bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra " A prakaraNamAM prAcIna kAlathI AraMbhI Aja sudhI bhagavAna mahAvIranA caritra mATe jeTalI sAmagrI judI judI bhASAmAM prApta che-jeTalA graMtha lakhAyA che, enuM saMkSiptamAM samIkSAtmaka adhyayana munijIe prastuta karyuM che. enAthI spaSTa thAya che ke prastuta mahAvIra caritra lakhavAmAM emaNe kaI paNa sAmagrI javA dIdhI nathI. bIjA khaMDamAM bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava gRhasthajIvana, sAdhaka jIvana, gaNadharavAda ane tIrthakara jIvananuM vistArathI vivecana anuzIlana karavAmAM AvyuM che. emAM vividha graMthamAM varNita pratyeka ghaTanAonuM tulanAtmaka draSTie adhyayana karavAmAM AvyuM che. vastutaH graMthane A aMza mahAvIracaritra aMge Aja sudhI lakhAyelA Adhunika graMthamAM A graMthane zreSTha keTInA graMthamAM mUkI Ape eve che. A sAmagrInA AdhAra para ema cokkasapaNe kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIra caritranA lekhake e vakhatovakhata A caritrane kevuM rUpa ApyuM che, te sAmagrInuM saMkalana eka vidvAnane zobhe te rIte karavAmAM AvyuM che. eTaluM nahIM, munijanI lekhana zailI paNa kAvyAtmaka, rocaka ane bhagavAna mahAvIranA aMtastala sudhI paheAMcIne mahAvIranI mahattAne kuTa karavAne samartha banI che. - pUjya devendra munijIe keTalAya graMtha lakhyA che, mAruM emane nivedana che ke hajI paNa teo AvA ja mahatvapUrNa aneka graMtha lakhatA rahe. teo yuvAna ane vidyArata che. samAjane emanA taraphathI ghaNuM badhuM maLaze evI mane zraddhA che. adhyakSa tA. 21-8-74 ] -dalasukha mANavaNiyA amadAvAda lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanI lekhinIthI..... bhagavAna mahAvIra vizva-ItihAsanA eka adbhuta mahApuruSa che. emanuM lakattara vyaktitva ane kRtitva "morIyA' ane mato mahIyAna" che. teo eka evI vilakSaNa hastI che, jene koI javAba nathI. teo adbhuta, anupama ane ajoDa che. AdhyAtma jagatamAM mahAvIra jevuM virala vyaktitva zeAdhavA chatAM bIjuM kaI sAMpaDatuM nathI. - jyAre sUryanuM Agamana thAya che tyAre samagra saMsAra prakAzathI jhaLajhaLI UThe che. ane jyAre emanAM kiraNe pharI pAchAM cAlyAM jAya che tyAre samagra saMsAra aMdhakArathI vyApta thaI jAya che. vizvanA raMgamaMca para A abhinaya sadA bhajavAte rahe che. kemake jeo svayaMprakAzI letA nathI teo paraprakAzathI camake che. A jagatamAM svayaMprakAzI bahu ochI vyaktio hoya che. moTe bhAge to leke paraprakAzI hoya che. bhagavAna mahAvIra svayaM prakAzita hatA. janmathI AraMbhI parinirvANa payaMta teo prakAzapuMjanI jema prakAza karatA rahyA ane emanI pAchaLa emanA vimala-vicArone Aleka mArgabhUlelA jIvanapathikane sadA mArgadarzana ApatA rahyo che. - bhagavAna mahAvIranA jIvananI keTalIka ghaTanAo evI che ke je sAdhAraNa mAnavInA magajamAM UtaravI muzkela che. saMkSiptamAM enuM nirAkaraNa A pramANe che-bhagavAna mahAvIra dIkSA lIdhA pachI eka jagyAethI bIjI jagyAe paribhramaNa karatA rahyA. jyAre anya ghaNAkharA sAdhake, sAdhanakAlamAM paribhramaNane tyAga karI eka sthAna para ja rahyA che. A UlaTe krama mahAvIranI sAdhanAmAM jovA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 maLe che. paNa bhagavAna mahAvIranuM spaSTa ciMtana hatuM ke eka sthAna para besavA chatAM paNa jenuM mana rAta-divasa bhaTakatuM rahe te rakhaDu ja che. jenuM mana sthira che te bhale dehathI pharato rahe paNa - manathI eka sthAna para sthira rahe che. je baMdhanathI mukti che che te pharIthI pAcho koI khAsa sthAnamAM kevI rIte anubaddha rahI zake che? bhagavAna mahAvIra zarIradhArI hatA. zarIradhArIne kAMIne kAMI halanacalana te karavuM ja paDe che. teo vihAra paNa karatA hatA ane divasa-rAtanA ghaNe kharo samaya eka sthAna para sthira thaI dhyAna paNa karatA hatA. A pramANe emanI sAdhanAmAM gati ane sthitino madhura samanvaya jovA maLe che. bhagavAna mahAvIre potAnA sAdhanAkALanA sADA bAra varSanA lAMbA samayamAM mAtra gheDIka miniTa mATe ja nidrA lIdhI hatI, te sAmAnya mAnavInA magajamAM nahIM Utare. paNa cegI mATe te azakya nathI. je yegI pitAnI cetanAne sadA jAgRta karI le che tene pachI nidrAnI AvazyaktA hotI nathI. je kadAca hoya te atialpa mAtrAmAM. zArIrika parivartanane kAraNe paNa kaI kaI vakhate AvuM parivartana thAya che. Adhunika ItihAsanI eka jvalaMta ghaTanA A pramANe cheAmAMDA jaivikasa luhikherane janma I. sa. 1791mAM phrAMsamAM thayela hatuM. jyAre emanI be varSa jeTalI nAnI uMmara hatI, tyAre emanA mAthA para kaI vastu paDI, jenI emane jabarI ceTa lAgI, teone hospiTalamAM dAkhala karavAmAM AvyA. keTalAya divasa sudhI te bebhAna rahyA. thoDA divasa pachI pharIthI jAgRti AvI paraMtu te pachI emanI nidrA samApta thaI gaI TekulA jarsa vagere UMghanI davAo paNa ApavAmAM AvI, paNa UMgha AvI nahIM. sAmAnyataH UMgha na Ave eTale mAthuM bhAre thaI jAya che. mana uga anubhave che ane tabiyata para enI asara pahoMce che. paNa AmAMDAnI tabiyata para kaI asara paDI nahIM. emaNe abhyAsa karyo ane teo meTA vakIla banyA. zuM te zakya nathI ke Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM paNa roganI kriyAthI kaI evuM parivartana thaI gayuM hoya ke jethI varSo sudhI UMgha na levA chatAM emaNe koI divasa paNa thAka anubhavyuM na hoya. leke mAne che ke je mAnava pUratuM bhejana na kare, keTalAka divase sudhI pANI na pIe ane zvAsa paNa na le te te jIte rahI na zake. paraMtu bhagavAna mahAvIra pitAnA sAdhanakAlamAM cAra-cAra ane cha-cha mahinA sudhI bhejana ane pANI banene tyAga karI e sAbita karyuM che ke AtmAnuM sAnnidhya prApta karavAthI sthUla zarIranI AvazyakatAe khUba ja ochI thaI jAya che, tyAM sudhI ke jIvanamAM zvAsa, bhUkha, tarasa ane UMghanuM sthAna gauNa thaI jAya che. enuM tAtparya e che ke bhagavAnane bhUkha Adi lAgatI nathI ane ema paNa nathI ke teo sadA bhUkha-tarasane dabAve che, paNuM satya tathya e che ke teo AtmadhyAnamAM eTalA tallIna thaI jAya che ke emane bhUkha ane tarasanI anubhUti ja thatI nahotI. AcArya pataMjali lakhe che ke kaMTha-kRpamAM saMyama rAkhavAthI bhUkha ane tarasanI nivRtti thaI jAya che. roga-sAdhanAnI daSTithI kaMTha-kUpano artha e che ke jIbha nIce tattva che, tanta nIce kaMTha che ane kaMTha nIce kRpa che. ane saMyamane artha che-dhAraNuM, dhyAna ane samAdhi, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi A traNenI saMyukta saMjJA che "saMyama". je kaMTha-kUpa para saMyama kare che tene bhUkha-tarasa akaLAvatAM nathI. zarIrane satAvavA mATe emaNe bhUkha-tarasanuM damana karyuM na hatuM paNa dhyAnanI satata sAdhanAthI enI mAtrA ApameLe ochI thaI gaI hatI. bhagavAna mahAvIranA samaye dhyAnanI vividha paraMparA hatI. keTalAya sAdhakone e Agraha hato ke amuka Asana sivAya dhyAna thaI zake ja nahIM. paraMtu mahAvIra dhyAna aMge AsanenA AgrahI na hatA. besIne dhyA : karavuM saheluM che paraMtu UbhA rahIne Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dhyAna karavuM khUba ja kaThina che. bhagavAna mahAvIra meTe bhAge UbhA rahIne dhyAna karatA hatA. teo zarIrane TaTTAra ane AgaLanA bhAgamAM saheja nameluM rAkhatA hatA. dhyAna mATe zithilIkaraNa Avazyaka che e kAraNe ja teo meTebhAge kAryotsarga mudrAmAM vadhu dhyAna karatA hatA. kAryotsargamAM kevala sUkSma zvAsa sivAya anya badhI zArIrika, vAcika ane mAnasika kriyAonuM visarjana ApoApa thaI jAya che. keTalAya sAdhake dhyAnane mATe koI cokkasa samayanA AgrahI hoya che, paraMtu bhagavAna A AgrahathI mukta hatA. te divasa hoya ke rAtri hoya, prAtaH hoya ke saMdhyA hoya, madhyAhna hoya ke aparAha hoya, prAyaH badhA samaye teo dhyAnamAM tallIna banI jatA. teo sAlaMbana ane nirAlaMbana ema baMne prakAranAM dhyAna karatA hatA. teo kadI paNa manane ekAgra karavAnI daSTie kalAke nA kalAko sudhI dIvAla para animeSa dRSTie joI rahI dhyAna karatA hatA. A prakAranI sAdhanAthI emanuM mana to ekAgra banyuM paNa sAthe sAthe emanI AMkhamAM evuM adbhuta teja pedA thayuM ke sAmAnya mANasa emanI sAme AMkha uThAvIne joI paNa zakato nahIM. bhagavAna kaI kaI vakhate Urdhva, adhaH ane tiryapha lekane lakSya banAvIne paNa dhyAna karatA. Urdhva lekanA dravyane sAkSAtkAra karavA mATe teo Urdhva--dizApAtI dhyAna karatA hatA. adholokanA dravyano sAkSAtkAra karavA mATe teo adhe-dizApAtI dhyAna karatA hatA. teo kadI dravyanuM dhyAna karatA te kadIka paryAyanuM paNa dhyAna karatA hatA. keIka vakhate teo eka zabdanuM dhyAna karatA hatA bIjI vakhate bIjA zabdanuM. A pramANe emane parivartana yukta dhyAnane prayoga satata cAlatuM hatuM. bhagavAna dhyAnane mATe ekAMta ne zAMta sthAna vadhu pasaMda karatA hatA. teo dhyAnamAM vividha Asanane paNa prayoga karatA. emAM vIrAsana, gAdevikAsana, utkaTikAsana vagere mukhya Asane hatAM. yAda Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rahe ke chadmastha avasthAmAM emaNe kadI paNa padmAsana ane paMkAsanamAM dhyAna karyuM na hatuM. A pramANe tee ugra tapasvI hatA, te khIjI khAju utkRSTa dhyAnI paNa hatA. tapa ane dhyAnane tee judAM mAnatA na hatA. teo ekakhIjAnAM pUraka hatAM. jue emanI sAdhanA kAlanuM varNana. bhagavAna mahAvIranA sAdhanAkALamAM aneka upasargo AvyA, paNa emanA zarIramAM eka viziSTa prakAranI sarahaNa zakti hatI ke jenA kAraNe emanA zarIranA ghA jaladIthI rUjhAI jatA. bhagavAna mahAvIranA jIvanane leAkeA kevaLa itihAsanI dRSTithI ja jue che, emane bhagavAnanA jIvananI pUrNa chaMkhInuM dana thaI zakatuM nathI. meM ItihAsa, purANa ane anya sAmagrInA AdhAre prastuta graMtha taiyAra karyAM che. prastuta graMtha zramaNa bhagavAna mahAvIra para zeAdha-prabaMdha lakhavAne! vicAra mArA AMtara mAnasamAM I. sa. 1965mAM jAgyA hatA. me te vakhate ja lakhavAnI zarUAta karI. traNaso pAnAM lakhI nAkhyAM chatAM paNa mane AtmasaMtASa thayA nahIM. evA anubhava thayA ke jevuM lakhAvuM joIe tevuM huM lakhI zakayo nathI. jo pAMca daza graMthanA AdhAre graMtha lakhIne pUrNa karavAmAM Avaze te enI apUNa tA manamAM sadA khaTakathA karaze. ema lAgyuM ethI mahAvIra aMge je AgaLa lakhavAnu hatu. ene aTakAvI te paranA prAcIna ane arvAcIna prathAnuM adhyayana karavA lAgyA. e sAcu` che ke adhyayananI sAthe sAthe 'kalpasUtra para vivecana,' * RSabhadeva : eka parizIlana ', bhagavAna pArzva : eka samIkSAtmaka adhyayana,''bhagavAna ariSTanemi aura kamacAgI zrIkRSNu,' dhama ane darzana', 'sAhitya aura saMskRti' vagere zeAdha-pradhAna graMthA lakhyA che. AcAya hastImalajI mahArAjanI prabaLa preraNAthI jaina dharma ke nI leka itihAsa'nuM saMpAdana tathA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 lekhana paNa Aja vakhate karyuM. vaLI cintanapradhAna tema ja kathApradhAna tathA rUpaka sAhitya paNa lakhyuM. I. sa. 1972mAM zramaNu saghIya rAjasthAna prAMtIya santasamelana, sAMDerAva(rAjasthAna)mAM ceAjAyuM hatuM. parama zradhdheya sadguruvarya ne ziSya samudAya sahita kAMdAvADI(maMbaI)nA zAnadAra varSovAsa pUrNa karI emAM upasthita thavu paDayu. saMta sa`melane sarvonumatie prastAva rajU karIne mane mahAvIra para zeAdha-prabaMdha lakhavAnI sUcanA karI. me... paNa te prastAvane saharSa svIkAra karyAM. pUjya guruvaya nA 1972ne! varSAvAsa odhapuramAM hatA. varSovAsamAM mahAvIra para puna: navarUpe lakhavAnA prAraMbha karyo. lakhyA pahelAM manamAM evI gaNatrI hatI ke varSAvAsamAM graMtha pUrNa thaI jaze. khAre khArathI cAra sudhI mauna rAkhI mahAvIra para lakhate tathA vAMcatA rahyo. paNa graMthane eka vibhAga paNa pUrNa na thayA, anya traNa vibhAga te TujI khAkI ja rahyA hatA. varSovAsa pachI keTalAka samaya sudhI jodhapuranA upanagaramAM rahIne karavAne meM prayAsa karyo, paraMtu te pUrNa thayo jyAre samaya maLatA tyAre mahAvIra para lakhate ne varSAvAsa ajameramAM thayo. cAra mahinA sudhI mahAvIra para kA cAlu rahyuM. ane varSAvAsa pachI paNa amadAvAda sudhI te cAluM rahyu.. lagabhaga traNa varSa prastuta graMthanA lekhanakAryamAM lAgyAM. ane daza varSe mahAvIra aMgenA sAhityanA adhyayanamAM lAgyAM. jeTalA graMthAne upayoga prastuta graMthamAM thayo che enAthI keTalAya vadhu graMthA mAre vAMcavA paDyA che. me atyaMta tanmayatA ane zraddhA sAthe lakhavAnA prayAsa karyo che. tema chatAM keTalAya graMthanI upalabdha na thavAne kAraNe ane lAMkhA lAMmA vihAra ne svAsthya ane sAmAjika kAya mAM vyasta rahevAne kAraNe keTalIka khAmIe prastuta graMthamAM rahevA pAmI che, jenuM mane svaya' bhAna che teA paNa je kAMI lakhyuM che te kayAM sudhI ucita che ene ni ya teA prabuddha vAcakA ja karaze. mahAvIra graMthane pUrNa nahIM. vihAramAM paNa rahyo. I. sa. 1972 * Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zeAdha-pramadha lakhavAnI e zailI hAlamAM pracalita che. keTalAka lekhaka atyaMta vistArathI lakhavAnuM pasaMda kare che ane keTalAka atyaMta saMkSiptamAM me' A graMthamAM madhyama zailIne upayAga karyAM che. mArA e anubhava che ke atyaMta vistAra zailImAM nIrasatA AvI jAya che ane atyaMta saMkSipta zailImAM a-medha thatA nathI eTale madhyama zailI ja vadhu upacAgI che. ane te dRSTie me' enA upacega karyo che. vartamAna yuga samanvayanA yuga che, khaMDana-maMDananA nahIM. kha'Dana-maMDananI nIti mane saheja paNa pasaMda nathI. huM sAMpradAyika bhAvanAnI vRddhi karavAnuM kadApi ucita lekhatA nathI. mane e lakhatAM ghaNuM duHkha thAya che ke Adhunika lekhake ke jee dRSTisa`panna che, jemanAmAM samanvayanI AzA rAkhI zakAya che, teo paNa saMpradAyavAdanA rAgathI mukta nathI. je lekhakeA digaMbara paraMparAnA che, emaNe zvetAMkhara paraparAnI STithI mahAvIrane citrita karavAnA prayAsa karyo nathI ane jee vetAMkhara paraMparAnA che temaNe di...gakhara para parAnI dRSTithI mahAvIrane jovAnI tasdI lIdhI nathI. te eTale sudhI ke keTalAya lekhakAe ekakhIjAnuM khaMDana karavA mATe ja lakhyA karyu che. meM savasamanvayanI dRSTine ja prAdhAnya Apyu che. pramANikatAthI te graMthAnA upayAga karyo che. mAre e spaSTa mata che ke enAthI dRSTimAM vizALatA Ave che ane samanvayanI bhAvanA pedA thAya che. ane mahApuruSanuM virATa rUpa ApaNI samakSa upasthita thAya che. mArAmAM samanvaya dRSTithI ci'tana karavA mATenuM zreya bhagavAna mahAvIranI anekAnta dRSTine te che ja, enI sAthe e dRSTinu paripreAdhana karAvanAra mArA paramArAdhya sadguruvarya rAjasthAnakesarI prasiddha vaktA pUjya zrI puSkara munijIne paNa che. huM e parama saubhAgya mAnuM chuM ke emanu' satata mAdana mane sahajasulabha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 rahyuM che. emanI apAra kRpAdRSTine kAraNe huM niraMtara pragatinA patha para AgaLa vadhatA rahyo chuM. emanI asIma kRpAne sIma zabdomAM kevI rIte vyakta karI zakAya. graMthamAM je kAMI navInatA temaja zreSThatA che, te emanI kRpAnu phaLa che. paramAdaraNIya pratibhAmUrti mAtezvarI mahAsatI zrI prabhAvatIjI mahArAja temaja jyeSTha bhaginI parama viduSI sAghvIratna, sAhityaratna zrI puSpAvatIjInuM vismaraNa karI zakAya nahI, jemanAM hArdika zubhAzIrvAda temaja prakhala preraNAne lIdhe huM A graMtha jaladIthI pUrNa karI zakayo chuM. snehamUrti sahRdayI zrI hIrA munijI, snehasaujanyamUrti zrI gaNeza munijI, jinendra munijI tathA pravINa munijInI hArdika sadbhAvanA paNa satata mArI sAthe rahI che. sAthe sAthe rameza muni, rAjendra muni ane dineza muni je niraMtara mArI sevA karatA rahyA che, emanI sadbhAvanA tathA sevAnA sahayAga maLye na haiAta te graMtha ATale jhaDapathI pUrNa karI zakAcA na hAta. parama snehI vidaya munipravara zrI abhayasAgarajI mahArAjane paNa huM bhUlI na zakuM ke jemaNe mane aprApya graMtha pradAna karIne potAnA virATa hRdayane paricaya karAvye che. bhAratIya sAhityanA prakAMDa pa`Dita dalasukhabhAI mAvaNiyAjIe mArA snehabharyo Agrahane mAna ApI mahAvIra para emaNe lakhelI apUrNa hastaprata mane meAkalAvI hatI. jenAthI mane lakhavAmAM eka navI sRSTi sAMpaDI hatI. meM paMDitajInI anumatithI ene yathAsa bhava upayega paNa karyAM che. emaneA snehasaujanyapUrNa sadvyavahAra sadA smRti para camakayA karaze. tIrthaMkara khaMDa lakhatI vakhate purAtattvavettA munizrI kalyANavijayajI, vijaya indrasUrijI temaja DaoN. muni nagarAjajInA graMthA paNa upayAgI nIvaDacA che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama snehI kamala-kalAdhara zrIyuta zrIcadajI surAnA "sarasIne hArdika sahaga paNa bhUlI zakAya ema nathI. atyadhika samayane abhAva tathA anya sAhityaka lekhana kAryamAM vyasta hovA chatAM paNa graMthanI hastaprata AdithI aMta sudhI avalokana karI Avazyaka sthaLa para bhAva ane bhASAnI daSTie sudhArA paNa karyA che, tathA graMthanuM praka vAcana karI mudraNakalAnI daSTithI adhikAadhika suMdara banAvavAno prayAsa paNa karyo che. emanuM vyApaka sauhArda ane udAra sahAga sadA avismaraNIya raheze. ItihAsanA udubhaTa vidvAna suzrAvaka zrIagaracaMdrajI nAhaTAe hastaprata joIne pitAnI amUlya sUcanAo ApI hatI. te sAthe aneka vidvAnonA vicArono tathA emanA graMthane upayoga paNa meM karyo che, te badhA graMtha ane graMthakArone huM chuM. graMtha para maulika ane ciMtanapradhAna prastAvanA lakhanAra Do. premasumana jainane paNa huM AbhArI chuM. jemaNe mArA Agrahane kAraNe khUba jaladIthI prastAvanA lakhIne pitAnI AtmIyatAthI mane abhivyakta karyo che. AzA che ke mAro A prayAsa lokene upayogI tathA lAbha dAyaka banaze. amadAvAda, -devendra muni Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkathana bhagavAna mahAvIranu jIvana-darzana jaina saskRtinA vikAsanI sAthe sakaLAyela che. eTale mahAvIranA vyaktitvane samajavA mATe dhama temaja dananI sUkSma vyApyAnI jeTalI AvazyakatA che, eTalI ja itihAsa ane sAhityanA sUkSma tulanAtmaka parizIlananI AvazyatA che. jaina itihAsanA stara ukelatAM aneka tathya hAtha lAge che. jeNe jaina dharma temaja enA pravAnA svarUpane paryApta pramANamAM spaSTa karyo che. AdaraNIya zrIdevendra muninA gahena adhyayananI paricAyaka prastuta kRti- bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana' e dizAnI eka mahattvapUrNa upalabdha che. tItha kara paraparA P jaina-mAnyatA anusAra sRSTi zAzvata che. sukhathI duHkha tarapha ane duHkhathI sukha taraph vizvanuM kramazaH avasarpaNu tathA utsapa Nu thatuM rahe che. avasaNanI Adi sabhyatA atyaMta sarala ane sahaja hatI. keAI paNa prakAranI kauTubika vyavasthA na heAvAthI keAI uttaradAyitva na hatuM. eTale keAI vyagratA na hatI. jaina-paMparAmAM evI mAnyatA che ke e samaye jIvananI AvazyakatAonI pUrti kalpavRkSAthI thaI jatI hatI. prakRti ane mAnavIya tattvAne A eka eve sa`mizraNa yuga hatA ke jyAM dharma-sAdhanA, pApa-puNya, UMcanIca Adi dvandvAtmaka pravRttionu astitva hatuM nahIM. jaina purANakAreAe evI paristhitinA yugane bheAgabhUmi-vyavasthAnA yuga kahyo che. paraMtu jyAre avasarpiNI kAlacakranA bIjo ane lagabhaga trIjo vibhAga kramazaH vyatIta thayA eTale kAlaprabhAvathI badhI vAtA hrAseAnmukha thavA lAgI, kalpavRkSA aMge jhUMTAjhUTI thavA lAgI. eTale Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 eka asurakSAnI sthitie surakSA temaja sahayogane paDakAra karyo. emAMthI sAmUhika vyavasthA pratikUlita thaI, jethI jaina-sAhityamAM ene 'kula' nAma ApavAmAM AvyuM. ane jeNe e vyavasthAnA zrIgaNeza mAMDyA ene 'kulakara' kahevAmAM AvyA. jaina-paraMparAmAM A prakAranA 14 kulakarAnI mAnyatA che. pratyeka kulakare vyavasthAne eka prakAranI gati ApI. aMtima kulakara nAbhi hatA. emanA samaya sudhImAM vibhAjananI vyavasthAnI sAthe sAthe sAmAnya daMDa-vyavasthAnA paNa prAraMbha thaI gayA hatA. samAjamAM kevala strI-puruSanAM yugala ja hatAM. kramazaH A sthitimAM paNa parivartana thayuM. kulakara nAbhi ane enI patnI marudevInu je yugala thayu ane prathamavAra nAma ApavAmAM AvyuM. putranuM nAma RSabhadeva ane sahajAta kanyAnuM nAma sumareMgalA rAkhavAmAM AvyuM. A ghaTanA vizeSane kAraNe judA judA samUhanA alaga alaga vaMza khanavAnI zarUAta thaI gaI. bhagavAna RSabhadevanA jIvanakrame mAnava sabhyatAne eka nave vaLAMka ApyA. enA putra bharata, mAhubalI temaja suputrIe brAhmI ane suMdarIe navI vaivAhika para parAnu potAnA saMbadhA dvArA samana karyuM. RSabhadeva rAjA khanyA eTale rAjyavyavasthA paNa janmI. nagara temaja gAmaDAonuM nirmANu ane enI surakSA vagerenI vyavasthA karavAmAM AvI, khAdya samasyAnA sAmaneA karavAmAM AvatAM khetIne prAdhAnya ApavAmAM AvyuM ane pAka-vidyAnA prAraMbha thatAM pAtra-nirmANakArya dvArA zilpane Arabha thayeA. kalA, lipi temaja vijJAna(gaNita)nA zikSaNanA brAhmI tema ja suMdarInA zikSaNathI prAra'bha thayeA. dhIme dhIme tenA samAjamAM pazu vikAsa thaye. RSabhadevakAlIna e sAmAjika vyavasthAmAM unnatinA samaye vyaktivAda lagabhaga adRzya thaI gayA ane samaSTi vikasIne najara samakSa AvI. e nAthI manuSyanuM jIvana sukhamaya teA khanyuM paraMtu enAmAM mamatva, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArtha, pratispardhA Adi vikAra paNa udbhavyA. AnA pariNAme lekaeNSaNa ane dhanaiSaNene paNa vikAsa pAmI. A pramANe mAnava saMskRti ane sabhyatAnuM jaina paraMparAmAM je citra upasthita karavAmAM Ave che te nirAdhAra nathI. jana purANakAroe je paristhitinA yugane bhogabhUmi kahI che te bhAratIya sabhyatAnA e yuganI dyotaka che ke jyAre koI kauTumbika vyavasthA na hatI, jyAre dainika AvazyakatanI pUratI vRkSo vaDe karavAmAM AvatI hatI. jaina paraMparAe ene kalpavRkSa nAma daIne vyaktinA potAnA puruSArthanI sArthakatA aMge sUcana karyuM che. ane jene jaina sAhityamAM karma-bhUmi kahevAmAM AvI che te Adhunika sabhyatAne prAraMbhano yuga che. A yugamAM mAnave kRSi, aSi, maSi, zi95 Adi AjIvikAnAM kAryone prAraMbha karyo hato, jenA pravartaka jaina paraMparA iSabhadevane mAne che. bhagavAna RSabhadevanA samayane mAnava khUba saraLa hato. traiSabhadeve ene karma karavAnI preraNA ApI. enI buddhi jAgRta karI. puruSArthane jAgRta karyo. eTale vana-sabhyatAmAM jIvanAra mAnava nagarasabhyatAnA nirmANa-kAryamAM joDAye. dhIme dhIme te samRddhine mAlika bane temaja saMskRtine vAhaka paNa. A vikAsa-kamathI e jaNAI Ave che ke RSabhadeva sidhu-sabhyatA(je nagara-sabhyatA hatI)nA pUrve potAnI sAdhanAmAM lIna hatA. emanI preraNAthI ane tatkAlIna mAnavano puruSArtha ja sidhu-saMskRtinA nirmANanI AdhArazilA rahI haze. mahAvIranA jIvana-darzananI pUrva paraMparAmAM iSabhadeva sivAyanA vaccenA 22 tIrthakaronAM ciMtana ane sAdhanAne paNa AmAM mahattvano phALe haze. iSabhadeva pachInA tIrtha kare mAnava sabhyatAnA vibhina kALe sAthe saMkaLAyelA che. trIjA tIrthakara suvidhinAtha (puSpadaMta) sudhIno samaya sidhu-sabhyatAne vikAsakALa mAnI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya . tiprasAda jene pitAnA "bhAratIya ItihAsaH eka daSTi' nAmanA graMthamAM A pramANenI keTalIka samAnatAne saMketa karyo che. siMdhu nadInI khINanI sabhyatAnA prApta avazenA AdhAre evuM pratIta thAya che ke enA puraskartA prAcIna vidyAdhara jAtinA leke hatA tathA emanA dhArmika mArgadarzake madhyapradezanA te mAnavavaMzI mULa Aryo hato ke je zramaNa-saMskRtinA upAsaka hatA. saMbhavanAthanuM viziSTa cihna azva che ane siMdhu deza hamezAM enA audhava azvo mATe prasiddha che. mauryakAla sudhI sinDamAM eka saMbhUtaka nAmane janapada ane sAMbhava (sabja) jAtinA loko rahetA hatA, je aMge saMbhava che ke teo saMbhavanAthanI paraMparA sAthe saMkalAyelA rahyA hoya. e pramANe siMdhu-sabhyatAmAM nAgaphaNanA chatrathI yukta kalAkRtio paNa prApta thaI che, je sAtamA tIrthaMkara supArzvanI hoI zake che. emanuM cihna-lAMchana svastika che ane tatkAlIna sidhu ghATImAM svastika eka atyaMta lekapriya cihna hovAnuM jaNAya che. A pramANe jaina ItihAsamAM vIsa tIrthakaronI paraMparA phakta mithyA nathI, paNa enuM pitAnuM aitihAsika ane AdhyAtmika mahatva che. e vAta judI che ke ItihAsanA staramAM te hajI sudhI chupAI rahyuM che. - mAnava-satyatAnI sAthe sAthe zramaNa-saMskRti kadama milAve te kAraNe bhAratIya mahApuruSono saMbaMdha ekabIjA sAthe jaLavAI rahyo che. pachI bhale te zramaNa-paraMparAnA hoya athavA vaidika paraMparAnA heya. vIsamA tIrthakara muni suvratane samaya rAmAyaNane ghaTanAkALa manAya che. rAmanI kathAmAM e aMge vivaraNa paNa maLe che. 21 mA tIrthaMkara nami mithilAnA rAjA hatA. emaNe hiMdu purANamAM paNa rAjA janakanA pUrvaja mAnavAmAM AvyA che. naminI anAsakti-vRtti mithilAmAM cheka janaka sudhI jovA maLe che. emanA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMza ane pradezane "videhI kahevAnuM kadAca e ja kAraNa heya. 22 mA tIrthaMkara neminAthane itihAsa kRSNa-baladevanA kathAprasaMgo sAthe saMkaLAyelo che. neminAthanA saMsAra pratinA virakta bhAvamAM jIvamAtra pratyenI karuNatA ja mukhya kAraNa jaNAya che ke jenuM jina zAsanamAM mukhya sthAna che. 23mA tIrthaMkara pArzvanAthanI paraMparA to bhagavAna mahAvIranA samaye vidyamAna hatI. pArzvanAthanI jIvanasAdhanAe buddha Adine sArA evA prabhAvita karyA hatA. I. sa. pUrvenI chaThThI zatAbdInI dhArmika kAtinI pazcAt bhUmikA bhagavAna pArzvanAthanA samayathI ja spaSTa thavA lAgI hatI, mahAvIre jene pUrNa vikAsa karyo hato. apratima mahAvIra tIrthakara mahAvIranA putra eka viziSTa prakAranI paristhiti mAMthI pasAra thaI rahyo hato. RSabhadevanA samayamAM lekA saraLa hatA tathA vaccenA tIrthakaroe sarala ane samaju (ju-prA) kene sAmano karyo. jyAre mahAvIra yuganA leke samayanA prabhAve tarkapriya catura ane ekAntavAdI paNa thaI gayA hatA eTale emane dharmane vadhu vyathita svarUpamAM rajU karavo paDyo. jo ke mahAvIra dvArA vicita dharmamAM iSabhedavanI akiMcana munivRtti, naminAthanI anAsakti, neminAthanI karuNA ane pArzvanAthanAM ahiMsAmaya sAdhanene samanvaya thayeluM hatuM, tema chatAM ghaNuM badhuM navuM hatuM. vyaktigata rUpe anubhUta tattvajJAnanuM prastutikaraNa tathA saMgha vyavasthA Adi. mahAvIra sauthI prathama vyakti hatA ke jemaNe vyaktisvAtaMtryane sAmAjika ane dhArmika bhUmikA para prasthApita karyuM. mahAvIranA vyaktitvanA aneka guNe che je anukaraNIya che. mahAvIra tattvajJAnanA eka saphaLa vyAkhyAtA hatA, emaNe jagatanA padArtho vaDe eno sAkSAtkAra karI tene suMdara rIte samajAvyuM hatuM. saMsAranA padArtho (jIva-sajIva)nuM adhyayana emaNe kaI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragazALAmAM nahotuM karyuM chatAM potAnA AtmAnA spandananA vistAra ane jJAnanA vizadIkaraNa dvArA teo samasta padArthonA svarUpa Adine samajI zakyA hatA. mahAvIra jyAre jagatane anAdi ane ananta kahe che tyAre eno e artha che ke saMsArane na te koI pedA karI zake che ane na te ene aMta ANI zake che. parivartana bhale game te prakAre thayA kare enI anantatA (saMkhyAnA visarjana)nuM e gaNita adbhuta che. eka kuzala manovaijJAnikanI jema mahAvIre prANIonAM mAnasika-spandana ane enA bAhya-prabhAvanI vistRta carcA karI che. jIva-ajIvanAM baMdha ane muktinuM vizleSaNa mahAvIre khUba sUkSmatAthI karyuM che. emAMthI karma-siddhAnta pratiphalita thayela che. mahAvIranuM kathana che ke jIvamAM citanyanI sAthe ja acetana aMza che te ja kamane AkarSe che. eTale sadA pUrNa rIte sajAga rahe ane mUcha ane acetanatAnuM khaMDana karo. mahAvIra dvArA thaelI prANIonI. A mAnasika cikitsA che. cetanatAmAM jIvavuM e ja dharma che. ane dharmanA anuSThAna dvArA ja AtmAnuM zuddhIkaraNa thAya che. 1 mahAvIra jAgRta puruSAtha hatA. potAnA AtmA pratye eTalA jAgRta hatA ke emane pitAnI mukti mATe anya keIne paNa samarpaNa thavAnI AvazyakatA rahI nahIM. emaNe e zraddhane khatama karI nAkhyuM ke koI eka samarpaNa karanAra AtmA che ane bIje anukaMpA karanAra AtmA che. AmAnA be svabhAva hoI ja na zake eTale emaNe sajAga ane puruSArthI AtmAne ja paramAtmA tarIke svIkAryo che. Izvaratvane oLakhanAra bhAgye ja koI mahAvIra samAna thayA hoya. svayaM jAgavAnuM koI paNa mahAvIra pAsethI zIkhI zake che. emaNe niyameno svIkAra karI niyatAne tirohita karI dIdhA. 8. gir dhamapadima, 6 se bAvA pannavAI ! -thAna, 1, 2, 40 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizrutaprajJAna bhaMDAra hatA bhagavAna mahAvIra. teo jJAnanI badhI avasthAmAM svayaM prasAra thayA hatA. teo IcchatA nahotA ke kaI AtmA koI ajJAnane pakaDIne pitAne jJAnI mAnatA rahe. eTale emaNe jJAnanA pratyeka aMzanI sImA temaja enA vistAranuM vivecana karyuM che. matijJAnathI laIne kevala jJAna sudhInA jJAnanuM spaSTIkaraNa karyuM che. jJAnanA ATalA UMDANamAM UtaravAne kAraNe ja mahAvIra zrotAonA antaHkaraNa sudhI pahoMcI emanA starane anurUpa dezanA karatA hatA. teo prathama vyakti hatA ke jemaNe kevaLa pitAnA bolavA aMge ciMtA karI nahIM paNa sAMbhaLanArane paNa pitAnA stara sudhI AvavAne mArga batA. jJAnIne e ja puruSArtha che ke te svayaM sajAga rahIne bIjAne apramAdI banAve che. mahAvIre vAraMvAra jJAnIne pramAdI na banavAnuM jaNAvyuM che. jemake-aruM guNarasa pamANamAM pANI na mAya (mAvA. 1, 2, 4) ItyAdi vAtane jaina AcAryoe AgaLa vadhArI che. kudakunda kahe che ke buddhine durupayoga na kare (paMcAstikAya, 140). keTalI UMcI ane Adhunika saMdarbhanI vAta che? satyanA talasparzI sAdhaka bhagavAna mahAvIre pUrNajJAnanA adhiSThAtA banIne kahyuM ke loke jJAnanuM keTaluM nAnuM kiraNa pakaDIne beThA che, jyAre satyanI eALakhANa sUrya samAna prakAzayukta jJAnathI thaI zake che. mahAvIranA yugamAM ciMtananI dhArA aneka TukaDAomAM vibhakta thaI gaI hatI. vaidika paraMparAnA aneka vicAraka hatA. tyAre zramaNa-paraMparAmAM 6-7 vicArake pitAne 24mA tIrthaMkara sAbita karavAmAM macI paDayA hatA. mahAvIra A badhAthI alaga hatA. emane e Azcarya thatuM hatuM ke satyanA ATalA badhA dAvA karanArAo kevI rIte pedA thayA che, ke je padArthanA adhikAMza azene ja jANatA nathI. padArthanA anaMta guNa, anaMta paryAya che, te pachI ApaNe kevI rIte koI eka pakSanA AgrahI banI, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI rIte jJAnI hovAno daMbha karI zakIe ? eTale emaNe anekAntavAdanuM pratipAdana svAvAdanA mAdhyama dvArA karyuM. anekAntavAda yA svAduvAdanI jeTalI darzana ane ciMtananA kSetramAM AvazyakatA che, enAthI ghaNuM vadhAre jarUra che vyAvahArika dainika jIvanamAM. mahAvIra dvArA praNIta anekAtavAdanI e ja niSpatti che, ke ApaNe ApaNI jAtane eTalI taiyAra karIe ke bIjAnuM sAMbhaLI zakIe. kahevAnI kSamatA karatAM anyane sAMbhaLavAnI kSamatA ghaNI moTI che. enAthI vyakti satyanA e aMzene paNa jANI le che ke jyAM enI daSTi pahoMcI zakI na hoya. mahAvIranuM A samavayanuM ciMtana sarva kAla ane paristhitiomAM anukaraNIya che. vAstavamAM mahAvIra mahAna vyavasthita ciMtaka hatA. AtmajAgaraNa (samyagadarzana) bAda jagadarzana (samyajJAna) thaI gayA pachI enAthI pragaTa thanAra AcaraNa(samyacaritra)nI emaNe vAta karI che. keI paNa vyaktinuM AcaraNa samAjathI bhinna hoI zake nahIM. eTale mahAvIre je paddhatinuM nirmANa karyuM che emAMthI pragaTa thatuM AcaraNa koIne paNa hAnikAraka thaI zake nahIM. mATe emaNe jJAnI sAdhakanA AcaraNane phUlanI suvAsa jevuM gaNAvyuM che. mahAvIranA jIvana-darzananI niSpatti ahiMsA che. ahiMsAne upadeza bhAratIya saMskRtimAM na nathI. mahAvIranI pUrvanA tIrthakaroe paNa karuNA, vAtsalya Adi guNonA vikAsa dvArA jInA prANaghAtane rokavAnI vAta karI hatI. mahAtmA buddhe paNa ahiMsAnI sUkSma vyAkhyA karI hatI. paraMtu mahAvIre ahiMsAne jeTalA UMDANathI avalokI ane anubhavI che, evuM kaI bIjuM udAharaNa nathI. prANI mAtra para potAne adhikAra kare, enA para zAsana karavuM, uttejita karavuM tathA enI bhAvanAne AMcake Apa-ThAkara mAravI vagere kriyAo mahAvIranI daSTie hiMsA ja hatI. eTale emaNe A badhI vRttinA tyAgane ja ahiMsA gaNAvI che. jemake Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 samvepANA ...Na hatabvA, Na ajjAveyabbA, Na parighetavvA, Na paritAveyavA ga uddaveyavvA / ' -AcA. 1, 4, 1. A badhuM tyAre thaze ke jyAre mAnava Atmavatsamay"nI. ulleSaNane oLakhaze. mahAvIre ahiMsAnI TUMkAmAM TUMkI vyAkhyA ApI che-"samabhAva rAkho." AtmajJAna ahiMsA che tathA AtmaajJAna hiMsA-Aja sUtrane vistAra jaina AgamamAM thayo che. ahiMsA sivAyanAM anya vRtto athavA siddhAMta enI surakSA mATe che. vyaktine nirbhaya ane saMvibhAgI banAvavA mATe che. aparigrahanuM vivecana vyakti ane samAjamAM sAmaMjasya sthApita karavA mATe che. mahAvIre anya tapa Adi sAdhanAnuM paNa nirUpaNa karyuM che ke je vyaktinA AdhyAtmika utkarSa sAthe sAthe enAthI pragaTa thanAra AcaraNane paNa vizuddha banAve che. sAMskRtika vArase bhagavAna mahAvIra ItihAsanuM eka evuM vyaktitva che ke jenAthI dArzanika, dhArmika, sAmAjika tema ja rAjanaitika kSetra hamezAM prabhAvita thatuM rahyuM che. kevaLa bhASA tema ja sAhityanA kSetramAM ja mahAvIrano vyApaka prabhAva che ema nahIM paraMtu bhAratIya zilpamAM paNa mahAvIranA jIvanadarzananI aneka chabIo aMkita thayelI che. mahAvIre bhagavAna pArzvanAthanA ciMtanane eka nave nAda Apyo tathA pitAnI maulika uddabhAvanAo paNa sthApita karI. emaNe jIvananA samagra vikAsane mATe samAjane eka navI AcAra-saMhitA ApI. varNa ane jAtinI AdhArabhUmi para TakelI paraMparAgata samAja saMracanAnuM khaMDana karyuM. vyaktinA svatvanI pratiSThA karI ane ekalApaNAnuM mahatva samajAvyuM. mahAvIra sau prathama vyakti hatI ke jemaNe kahyuM ke AtmAnA vikAsamAM keIna sahArAnI AvazyakatA nathI.ege carejja dhmm| -prazna vyAkaraNa 1, 2 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 AtmanirbharatAnuM A ciMtana mahAvIra dvArA dhArmika kSetrathI samAja paryanta vistaryuM. mahAvIre kahyuM, samAjamAM parivartana lAvavA mATe vyaktine parivartita karavI joIe. sAmAjika jIvanamAM viSamatA tyAM sudhI raheze jyAM sudhI vyakti bIjAnI sahAyanI apekSA rAkhe. eTale mahAvIre kahyuM vyakti svayaM maryAdita che, enI maryAdA mATe mahAvIre pAMca vratanI vyAkhyA ApI che. ahiMsAnA pAlana dvArA te vAtsalya temaja samabhAvane prasAra kare che. satya dvArA te vANInA prayogamAM svayaM maryAdita bane tathA samasyAnI saccAI sudhI pahoMcIne samAdhAna zodhe. acauryanuM pAlana ene bhayathI mukti apAve che tathA lokasaMvaraNa zIkhave che. brahmacaryavratanA pAlana dvArA te strIsvAtaMtryanI rakSA kare che. svayaM vAsanAothI mukta bane che tathA aparigraha vratanA pAlana dvArA vyakti saMgraha karavAnI vRttithI alipta rahe che. pitAnI jAtane asurakSAmAMthI bahAra kADhI nirbhayI banAve che. bahuMpi ladadhuM na nihe, pariggahAo appANaM avskkijjaa| -AcA. 1, 2, 5 sAmAjika kSetramAM bhagavAnanuM mahattvapUrNa gadAna chevyaktine UMca-nIcanA gherAmAMthI bahAra lAvavAmAM AvI. emaNe kadI paNa janmane mahatva ApyuM nathI. vyaktinA guNenI ja prazaMsA karI che. pachI bhale te game te jAti ke varNana kema na hoya ! Aja kAraNe emaNe potAnA jIvanane prAraMbha pratiSThAnane Thekara mArI jhUMpaDIethI karyo. lokone anAsakta samabhAvI ane saMvibhAgI banAvavA pahelAM pote sahArA-niSkacana banI gayA. emaNe pitAnI vAta e bhASAmAM kahevAnI zarU karI ke je sAmAnya mANasanI bhASA hatI. vaLI je eka vyaktine bIjI vyakti sAthe sAMkaLanArI hatI. samAja pratyenA mahAvIranA A daSTikoNe Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 tatkAlIna sAmantazAhI-vAtAvaraNane leAkataMtramAM palaTAvI dIdhuM. rAjanItinI paribhASA temaja zAsana-vyavasthA ahiMsApradhAna vicAradhArA sAthe ApoApa sAMkaLavAmAM AvI. kemake sAmAnya jananI upekSA karavI sarala nathI. nidhana vyakti eTalI ja svataMtra sattAvALI che, jeTalI dhanavAna vyakti. sAdhu paNa enI upekSA karI zakatA nahIM. 1 bhagavAna mahAvIranA ciMtane bhAratIya manISAne khUba prabhAvita karI che. bhAratanI prAcIna bhASAothI Ara.bhI Adhunika bhASA panta mahAvIranI gauravagAthA gUMthAelI che. emanA ciMtananA vikAsa prAkRta, sa`skRta, apabhraMza temaja Adhunika bhASAmAM sAhityanA vibhinna kathAnakA, dRSTAntA tathA rUpake| dvArA prastuta karavAmAM ALyeA che. saMbhavata: mahAvIra dvArA praNIta dharmanI vyAkhyAmAM sarvAdhika abhiprAya (Motifs) ane pratIkAnA prAga thayelA che. saMskRta, prAkRtamAM te pratIka graMtha svataMtra rUpamAM jainAcAya dvArA lakhAyeA che.' jemAM emaNe kahyu che ke jJAna prApta karIne ja medhAvI vinamra thAya che ane jJAnanA abhAvamAM saMyama rahe nahI. [ uta. 28, 30] jJAna ja sAcA prakAza che-- jANujjovo jIvo --bhagavatI ArAdhanA gA. 768 jJAnanA A mahimAne kAraNe ja bhagavAna mahAvIranI paraMparAmAM vijJAnanA kSetramAM paNa jainAcAya niSNAta khanatA rahyA che. zikSaNanA prasaMga para jainAgamAmAM vibhinna kalAonuM varNana upalabdha thAya che. je vividha zilpa temaja vidyAe dainika jIvanamAM prayukta thatI hatI enA saMdarbho paNa jinAgamamAM maLe che. AyurvedavijJAna, yuddhavijJAna, rasAyana-zAstra, yaMtrazilpa AdinA keTalAka 1. nIyaM kulamaikkamma UsaDhaM nAbhidhArae / --daza. 1, 2, 25 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va sa'O jainAcAryAe prAkRtamAM ApyA che ke je anya bhASAmAM upalabdha thatA nathI. uttarAdhyayana TIkA (4, pR. 83) temaja dazavaikAlika caNi (1, pR. 44) AdinA saMdarbhomAMthI te jANavA maLe che ke dhAtunA pANIthI tAMkhA vagerene sikta karI, suva manAvavAmAM AvatuM hatuM. 'kuvalayamAlA kahA 'mAM ene dhAtuvAda kahevAmAM Avye che, jenu vistRta varNana e ja graMthamAM che. kalA temaja vijJAna uparAMta jainAgameAmAM tatkAlIna sabhyatAnAM vividha upakaraNAnuM paNa vivecana thayuM che. prAcIna bhAratanAM vastra, AbhUSaNa temaja maneArajananAM vividha sAdhaneAnI praryApta jANakArI jaina sAhityanA adhyayanathI thaI zake che. A pramANe mAtra bhagavAnanI pUrva-paraMparA, emanuM jIvana-dana, sAMskRtika-vArase| ja nahIM para'tu emanI paraMparAmAM vikaselAM sAhitya ane zilpa paNa bhAratIya sa MskRtinI gauravagAthA kahevAya che. tathA bhAratIya ciMtaka ane manISIonI AtmAnubhUtine emane sAkSAtkAra karAve che. Adhunika saMdarbhomAM-bhagavAna mahAvIranA jIvana-darzanane samagra rUpamAM prastuta karavAnI atyaMta AvazyakatA che. A dizAmAM chellAM 50 varSathI vidvAneA dvArA prayAsa karavAmAM ALyeA che. keTalAka sArA graMthe! mahAvIranA vyaktitvane pragaTa karanAra mArI samakSa AvyA che paraMtu zradhyeya devendra munijInA prastuta graMtha svayaM saMpUrNa ane maulika che. emAM munijIe mahAvIra pUrvenI tathA samakAlIna para parAnuM sAMskRtika temaja aitihAsika anuzIlana karyu' che. prastuta graMthanA avaleAkanathI mane jaNAyu ke munijInI lekhanazailImAM mAtra paraMparAnAM tathyeAne pakaDI levAnI tIkSNa STi che eTalu ja nahIM paraMtu te taaiAne vibhinna saMdarbho vaDe tapAsI ene suMdara ane sukhAdha rIte prastuta karavAnI kSamatA paNa che; emane A graMtha vAMcIne mane munijImAM prAcIna pa`DitAnI kuzAgra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 buddhi temaja Adhunika anusaMdhAnakAranI vaijJAnika praNAlI paNa jovA maLI. mahAvIranI pUrvanI paraMparAnI rajUAtamAM munijIe mAtra sAhityika ja nahIM paraMtu purAtAttvika pramANeAnA paNa upayoga karyAM che. ethI teo avatAravAda sAme uttAravAdanuM pratipAdana karI kahI zakayA che ke mahAvIranI paraparAmAM vyaktinI AMtarika zaktiAnuM UrdhvIkaraNa thAya che, nahI' ke UMca-sthAne pratiSThita evI AtmazaktionuM avataraNa thAya che. bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana'mAM viSayanI rajUAtanI sAthe sAthe viSayanuM UMDANu paNa jovA maLe che. 24 avatArAnI vAta karatI vakhate lekhake bhAratIya ciMtakAnA avatArA aMgenA vibhinna daSTikeNunuM mathana karyuM che. RSabhadevanA jIvanadananI vyAkhyA karatI vakhate mAtra bhAratIya ja nahIM paraMtu yuropa ane dakSiNa pUrva eziyAnA vibhinna dezamAM paNa RSabhadeva upAsya hAvAnuM sUcana karanAra videzI pramANeAnA sArA pramANamAM upayega munijIe karyA che. sAdhu-jIvananI maryAdAmAM rahIne ATalA saMdarbho ApavA te zrI devendra munijIne potAnA puruSA che. A badhAthI atirikta prastuta pustaka vizuddha-buddhijIvI paraMparAmAM lakhavAmAM Avyu che. vaLI te sa MpradAyanA gherAthI dUra rahyu che. A kAraNe muni jIne A prayatna saphaLa ja thace che eTalu' ja hI paraMtu bhagavAna mahAvIranA vyaktitvane aneka AyAmAmAM udghATita paNa kare che. vaLI teoe aneka pAva -prasa MgAne anukaraNIya banAvyA che. AzA che ke bauddhika jagatamAM A pustakanA jeTaleA Adara thaze eTaleA ja lAbha jainadhama te ja mahAvIramAM AsthA rAkhanAra vyaktione paNa thaze. astu. sahAyaka prAphesara prAkRta-saMskRta vibhAga udayapura vizvavidyAlaya gANaM rassa sAra -DaoN. premasumana jaina ema. e. ( pAlI-prAkRta, jainima, prAcIna itihAsa) siddhAntazAstrI, sAhityAcAya, pIeca.DI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prathama khaMDa pRSTha 1 thI 207 sAMskRtika temaja aitihAsika paryavekSaNa bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 73 bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka 137 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 156 dvitIya khaMDa pRSTha ra09 thI 784 jIvananI sahasamukhI sAdhanA bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 211 gRhastha jIvana 264 sAdhaka jIvana 466 gaNadharavAda 513 tIrthakara jIvana [ upadeza], 765 pariziSTa : 1. bhagavAna mahAvIranA vihAra tathA vaSakSetra 2. mahAvIra jIvananA mahattvapUrNa saMdarbha 3. gaNadharana-paricaya 4. vyakti -paricaya 5. bhaugolika-paricaya 6. zabda-keSa 7. pustakamAM uddhata graMthasUcI. 157 8. zuddhipatra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana * Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana prathama khaDe sAMskRtika temaja aitihAsika pa vekSaNa 1. bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 2. bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 3. bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka 4. bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A IIIMENTS * * * 1. bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA * dharma ane darzana dharma ane darzananuM kSetra * jainadharma' * jainadharma: eka svataMtra ane prAcIna * jainadharmanAM prAcIna nAma * tIrtha ane tIrthakara * tIrthaMkara avatAra nathI utAravAda * tIrthakara ane anya mukta AtmAo vacce bheda 0 covIsa tIrthaMkara * covIsa avatAra * vIsa buddha * Adi tIrthakara RSabhadeva * ajita tathA anya tIrthakara * ariSTanemi bhagavAna pAzva * vaidika sAhityamAM jainasaMrakRtine sUra tIrthakara ane nAtha saMpradAya Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA * dharma ane darzana e be jIvananAM abhinna aMga che. jyAre mAnava ciMtananA sAgaramAM UDe avagAhana kare che, tyAre darzanane janma thAya che. jyAre te A ciMtanane jIvanamAM prayAga kare che, tyAre dharmanuM avataraNa thAya che. mAnava mananA lezanI upazAMti arthe dharma ane darzana anivAya sAdhana che. dharma ane na mahAna dAnika sukarAta samakSa koI jijJAsue pRcchA karI ke zAMti kayAM che ane zuM che? dAnike AnuM samAdhAna karatAM kahyuM : "mArA mATe zAMti mArAM dharma ane darzana che. te bahAra nahI. paNa mArI bhitaramAM che." sukarAtanI dRSTie dharma ane darzana paraspara bhinna nahIM paNa abhinna che. enA pachI grIka temaja yureApIya dArzanikomAM dharma ane dana paratve matabheda upasthita thAya che. sukarAte dana ane dharmInu je nirUpaNa karyuM che, te prAyaH jainadharma sAthe samAnatA dharAvatuM pratIta thAya che. jaina dharmamAM AcAranA pAMca bheda mAnavAmAM Ave che.1 jemAM jJAnAcAra paNa eka che. jJAna ane AcAra paraspara sApekSa che. A dRSTie vicAra e dazana ane AcAra e dharma che. 1. sthAnAMga 5, udde. 2 sUtra 42 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA pAzcAtya ciMtakoe dharma mATe "rilIjana ane darzana mATe philasaphI" zabda prace che. paraMtu dharma ane darzana zabdomAM je gAMbhIrya ane vyApakatA che te rilIjana" ane "philosophI' zabdathI vyakata thatAM nathI. bhAratIya vicArakoe dharma ane darzanane pRthaka pRthapha tarIke svIkAryA nathI. je dharma che te darzana paNa che. darzana tarka para AdhArita che, te dharma zraddhA para. te paraspara bAdhaka nahIM sAdhaka che. vedAMtamAM je pUrvamImAMsA che te dharma che ane uttaramImAMsA che te darzana che. ga AcAra che te sAMkhya vicAra che. bauddha paraMparAmAM hInayAna darzana che te mahAyAna dharma che. jaina dharmamAM mukhyataH be to che-eka ahiMsA ane bIjuM anekAMta. ahiMsA dharma che ane anekAnta darzana che. A pramANe darzana dharma che ane dharma darzana che. vicAramAM AcAra ane AcAramAM vicAra e bhAratIya ciMtananI vizeSatA che. grIka ane yuropamAM dharma ane darzana parasparanA sahAkAramAM nahIM paNa parasparanA virodhamAM upasthita che. jenA phalasvarUpa jIvanamAM je AnaMdanI anubhUti thavI joIe te thatI nathI. pAzcAtya vicArakoe dharmamAM buddhi, bhAvanA ane kriyA e traNa tane samAveza karyo che. buddhithI tAtparya che jJAna, bhAvanAne artha che zraddhA ane kriyAne artha che AcAra. jaina daSTie samyak zraddhA sabhya jJAna ane samyapha cAritra e traNene dharmamAM samAveza thAya che. hegela" ane "mikasamUlare dharmanI je paribhASA ApI che emAM jJAnAtmaka aMza para bhAra mUkyo che. ane anya be aMzenI upekSA karI che. mATe dharmanI je paribhASA ApI che emAM jJAnAtmaka sAthe kriyAtmaka aMza para paNa lakSya ApyuM che. paNa bhAvAtmaka aMzanI eNe paNa upekSA karI che. paraMtu mATinyUe dharmanI je paribhASA prastuta karI che emAM vizvAsa, vicAra ane AcAra e traNene madhura samanvaya che. anya zabdomAM kahIe te bhakita, jJAna ane karma e traNeno eNe pitAnI paribhASAmAM samAveza karyo che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana dhama ane darzananuM kSetra pAzcAtya vicArakonI daSTie dharma ane darzanano viSaya samagra vizva che. darzana mAnavanI anubhUtionI tarkapUrNa vyAkhyA karI samagra vizvanA AdhArabhUta siddhAMtanI anveSaNa kare che. dharma paNa AdhyAtmika mUlya dvArA samagra vizvanuM vivecana karavAno prayAsa kare che. dharma ane darzanamAM bIjI samatA e che ke te mAnavIya jJAnanI egyatAmAM, yathArthatAmAM tathA parama tatvamAM vizvAsa vyakta kare che. darzanamAM medhAnI pradhAnatA che, te dharmamAM zraddhAnI. darzana bauddhika AbhAsa che, te dharma AdhyAtmika vikAsa che. darzana siddhAMtane pradhAnatA Ape che, te dharma vyavahArane. AjakAla e prazna upasthita karavAmAM Ave che ke dharma ane darzanane janma kyAre thaye? A praznanA uttaramAM saMkSiptamAM eTaluM lakhavuM paryApta che ke vartamAna aitihAsika dRSTithI enA AdiAraMbhanI zedha karavI muzkela che. enA mATe ApaNe prAgaitihAsika kAlamAM javuM paDe. jenI carcA ame AgaLa para karIzuM. paraMtu atre e yAda rAkhavuM joIe ke darzananA abhAvamAM dharma apUrNa che, ane dharmanA abhAvamAM darzana paNa apUrNa che. mAnava jIvanane suMdara, sa-rasa ane madhura banAvavA arthe A be tattvonI jIvanamAM atyaMta AvazyakatA che. Adhunika manISAne eka bIjo prazna paNa vivAdAspada rahyo che ke dharma ane vijJAna vacce paraspara kevo saMbaMdha che? atre A aMge vistArathI vivecana karavAne avakAza nathI paNa saMkSepamAM eTaluM kahevuM Avazyaka che ke dharmano saMbadha mukhyataH AMtarika jIvana sAthe che, jyAre vijJAnane saMbaMdha bAhya jagata (prakRti) sAthe che. dharmanuM pradhAna lakSya muktinI sAdhanA che jyAre vijJAnanuM mukhya lakSya che prakRtinuM anusaMdhAna. vijJAnamAM satyanuM te praghAnya che, Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUva kAlIna jaina paraMparA paNa "ziva" ane "saMdarano emAM abhAva che. jyAre dharmamAM "satya, ziva" ane "suMdara' e traNene subhaga samanvaya che. jainadharma jaina dharma vizvane eka mahAna dharma paNa che ane darzana paNa che. Aja paryanta pracalita ane pratipAdana sarva dharma tathA darzanamAM te adbhuta, ananya temaja jIvanavyApI che. vizvano koI paNa dharma enI spardhA karI zake ema nathI. emAM evI aneka vizeSatA e che ke jenA kAraNe te hAlamAM paNa vizvanA vicArakonA AkarSaNanuM kendra banI rahyo che. atre e spaSTa karI devuM anivArya che ke prastuta vicAraNuM ke mAnyatA pAchaLa vizuddha satya ke tathyanI anveSaNa karavAne hetu ja mukhya che, nahIM ke koI dharmanI prati upekSA, AkSepa ke IrSAnI bhAvanA. - svAbhAvikapaNe atre eka prazna upasthita thAya che ke jaina dharma ane darzana ATalAM mahAna temaja zreSTha che te ene anusaranArA lonIko saMkhyA ATalI alpa kema? AnA uttaramAM ema kahI zakAya ke sAmAnyataH mAnava sadA sukha-sagavaDavAdI rahyo che. te prAyaH saraLa mArga pasaMda kare che, kaThina mArga nahIM. Aja bhautikavAdI manavRttinA yugamAM A pravRtti draupadInA cIranI jema vRddhi pAmatI rahI che. mAnava vadhu ne vadhu bhautika sukha-sagavaDa prApta karavAnI IcchA kare che ane te arthe te rAtadivasa prayAsa karatA rahe che tathA emAM ja pitAnA jIvananI sArthakatA anubhave che. jyAre jainadharma bhautiktA para nahIM paNa AdhyAtmikatA para bhAra mUke che. te svArtha nahIM paNa paramArthane apanAvavAno anurodha kare che te pravRtti nahIM paNa nivRttinI preraNA Ape che, te bhega nahIM paNa tyAganI vRddhi kare che; vAsanA nahIM paNa upAsanAne apanAvavAno baMdha kare che. AnA phalarUpe jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyA ochI ne ochI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana thatI rahe che. paraMtu A asamarthatA, aAgyatA temaja durbhAgya AjanA bhautikavAdI mAnavanAM che, nahI ke jainadharma ane darzananAM che anuyAyIonI adhikatA ke nyUnatAnA mApadaMDathI koI dhamane zreSTha ke kaniSTha mAnave te nyAyapUrNa nathI. jainadhamanI upayeAgitA ane mahAnatA jeTalI bhUtakALamAM hatI, tenAthI adhika pramANamAM Adhunika yugamAM che. AjakAla vizvane bhAgyavidhAtA citiMta che. bhautika sukha-sagavaDonI amaryAdita upalabdhi chatAM jIvanamAM AnaMdanI anubhUti thatI nathI. tee anubhave che ke AdhyAtmikatA vinAnI bhautika unnati jIvana mATe varadAna nahIM paNa abhizApa anI jAya che. jainadhama : eka svataMtra temaja prAcIna dhama AdhArabhUta rIte kahI zakAya ke jainadhama vizvanA sauthI prAcIna dhama che. e na tA vaidika dharmanI zAkhA che ke na te buddhadhamA~nI. paraMtu te eka sarvataMtra svataMtra dharma che, dana che. e kharu che ke jainadharma' zabdanA prayAga vedomAM, tripiTakomAM ane AgamamAM maLI AvatA nathI; enA kAraNe tathA sAMpradAyika abhineivezana kAraNe keTalAka itihAsakAroe jainadharmane arvAcIna mAnavAnI bhayaMkara bhUla karI che. jemanuM aitihAsika jJAna yAne pAtra che. << * vaidika saMskRti kA itihAsa ' nAmanA graMthamAM zrI lakSmaNa zAstrI joSIe lakhyuM che jaina tathA bauddha dharma paNa vaidika saMskRtinI zAkhA che. tema chatAM sAmAnya mAnava ene vaiki mAnatA nathI. sAmAnya mAnavanA A bhramanu kAraNa mUlataH A zAkhAonI vedya-viAdhI mAnyatAne gaNAvI zakAya. paNa sAcuM te e che ke jaina ane bauddhanI traNa aMtima mAnyatAe, karma, vipAka, sa'sArabaMdhana ane mekSa ke mukti antatogatthA vaidika ja che.'2 5. vaidika sa MskRti kA vikAsa pu. 15-16 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA zAstro maheAdaye je atima mAnyatAe--karma-vipAka, saMsArabaMdhana ane meAkSa ke muktine antatogavA vaizvika gaNAvI che, te vAstavamAM mUlataH avaidika che. vaidika sAhityamAM AtmA ane mokSanI kalpanA ja nathI. ene mAnyA vinA karma-vipAka ane khaMdhananI kalpanAnuM mUlya zuM che? e. e. mekaDonelanuM matavya che- punarjanmanA siddhAMtane vedomAM koI sa Mketa maLatA nathI paNa eka brAhmaNu'mAM evI ukti maLe che ke je leAko vidhivat saMskArAdi nathI karatA te mRtyu bAda punaH janma le che ane vAraMvAra mRtyunA bhAga ane che. vaidika saMskRtinAM mULatattvA che-- yajJa, RNu ane varNa vyavasthA. e traNenA virodha zramaNa saskRtinI anne dhArAe jaina ane bauddhe karyo che. eTale zAstrIjInI mAnyatA AdhArarahIna che. e spaSTa che ke jainadharma vaidika dharmanI zAkhA nathI, tema chatAM keTalAka vidvAne A mAnyatAnA bhAga banyA che. jemake-- pre. lAsane lakhyuM che ke"buddha ane mahAvIra eka vyakti che. kemake jaina ane buddha paraparAnI mAnyatAomAM aneka prakAranI samAnatA che.'4 pre. vebare lakhyuM che. jainadhama bauddhadharmanI eka zAkhA che. e enAthI svataMtra nathI.pa paraMtu A vidvAneAnA bhramanuM nirasana pro. thAkoSIe aneka tarkapUNa dalIlane AdhAre karyuM che. ane aMtamAM e spaSTa karyuM che ke jaina ane bauddha e ane svataMtra saMpradAya che eTaluM ja nahI paNa 3. vaidika mAI thAleAjI. pR. 316 4. S. B. E. VOL 22. Introduction. P. 19, 5. ejana. pR. 18 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jaina sa`pradAya auddha stra`pradAyathI paNa prAcIna che ane jJAtaputra mahAvIra teA e saMpradAyanA mAtra aMtima puraskartA mAtra che. 10 ApaNe jayAre jainadhamanuM aitihAsika dRSTithI adhyayana karIe chIe tyAre sUrya prakAzanI jema e spaSTa jaNAI Ave che ke jaina dharma judA judA yugamAM judA judA nAme ALakhAvAce che. vaizvikakAlathI AryakAla panta te vAtarazana muni athavA vAtarazana zravaNeAnA nAmathI oLakhavAmAM Avye che. RgvedamAM vAtarazana muninu' va`na che. taittirIya-AraNyakamAM ketu, aruNa ane vAtarazana RSienI stuti karavAmAM AvI che. AcArya sAyaNanA matAnusAra ketu, aruNa ane vAtarazana e traNe RSionA saMgha hatA.9 tee apramAdI hatA. zrImad bhAgavata anusAra vAtarazana zramaNAnA dharmanA prAraMbha RSabhadeve karyAM hatA.11 - taittirIyAraNyakamAM bhagavAna RSabhadevanA zikhyAne vAtarazana RSi ane UrdhvamaMthI kahevAmAM AvyA che. 12 trAtya' zabda paNa vAtarazana zabdanA sahacArI che. vAtarazana 6. ejana. -veda saMhitA 10, 11, 1 7. munayo vAtarazanAH pizaGgA vasate malA / 8. ketavo aruNAsazca RSayo vAtarazanAH pratiSThAM zatadhA hi samAhitA so --naittirIya AraNyaka 1, 21, 3, 1, 24 sahastradhAyasam / 9. taittirIya AraNyaka 1, 31, 10. ke varuNa vAtarazana zabdA RSi saMghAnAcakSate / te sarve'pi RSisaMghAH samAhitAH / so'pramattAH santa padadhatu --- -taitirIyAraNyaka bhASya 1, 21, 3 11. zrImadbhAgavata 1, 11, 12 12. vAtararAnAhavA RRyaH zramanA miMthino vamRtyuH / ----taittirIyAraNyaka 2, 7, 1 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina para parA muni vaidika para'parAnA na hatA. kemake prAraMbhamAM vaidika para parAmAM saMnyAsa ane munipadane koI sthAna na hatuM. 13 jainadhama nu prAcIna nArA jaimadhanuM anya nAma Arhuta dharma' paNa sArA pramANamAM pracalita che. je 'at'nA upAsaka hatA te 'Ahuta' kahevAtA. te vaMdo ane brAhmaNone mAnatA nahIM. RgvedamAM veda ane brAhmaNa upAsakAne 'A ta' kahevAmAM AvyA che. vedavANIne 'bRhatI' kahe che. bRhatI"nI upAsanA karanAra khAti' kahevAya che. vedonI upa!sanA karanArA brahmacArI hatA. teo indriyAneA saMyama karI vIyanI rakSA karatA eTale veDhDhAnI upAsanA karanAra brahmacArI sAdhaka khADuM ta' kahevAtA 14. khAta brahma yA brAhmaNa saMskRtinA puraskartA hatA. teo vaidika yajJa yAgane ja sazreSTha mAnatA hatA. Arhuta lAka yajJAmAM zraddhA rAkhatA nahI paNa te! kama baMdha ane karmanija rAne mAnatA. prastuta A tadharma ne 'padmapurANu'mAM sazreSTha dhama kahevAmAM ALyeA che.15 A dharmanA pravartaka RSabhadeva che. RgvedamAM ane vizvanI rakSA karanAra sa zreSTha tarIke gaNavAmAM AvyA che. 16 13. sAhitya aura saMskRti. pR. 208, devendra muni, bhAratIya vidyA prakAzana, kacauDI galI, vArANasI. 14. Rgveda 10, 85, 4 44. mahetA sarvematattva muddiAramasadyutam / 11 dharmAd vibhukteraheo'yaM na tasmAdaparaH paraH // --padmapurANa 13, 350 , 16. Rgveda 2, 33, 10; 2, 3, 1 tathA 10, 85, 4; a. 4, 10 3; 7, 18, 22; 10, 2, 2; 97, 7 2, 2; zA. 15, 4; 18, 2; 23, 1, ai prA0 5, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana zatapatha brAhmaNamAM paNa ahaMnuM AhavAna karavAmAM AvyuM che ane anya aneka sthAno para ene "zreSTha kahele che. 17 sAyaNa anusAra paNa ahaMne artha gya che. | zrutakevalI bhadrabAhue kalpasUtramAM bhagavAna ariSTanemi temaja anya tIrthakarone mATe "ahaM' vizeSaNa prajaryuM che. 18 IsibhASiya anusAra ariSTaneminA tIrthakAlamAM pratyekabuddha paNa "ahaMta " kahevAtA. 19 padmapurANa" ane "viSNupurANamAM jainadharma mATe "AhaMtu' dharma zabdane pravega maLe che. AhaMta zabdanuM prAdhAnya che, bhagavAna pArzvanAthanA tIrthakAla paryanta cAlu rahyuM che. 2 mahAvIrayugIna sAhityanuM paryavekSaNa karavAthI sahajapaNe e jJAta thAya che ke te samayamAM "nircantha" zabda pradhAnapaNe vyavahata thayele che. 23 bauddha sAhityamAM aneka sthAno para bhagavAna mahAvIrane nigraMtha nAyapura" kahevAmAM AvyA che. 24 17. 3, 4, 1, 3-6, sau0 2, 8, 6, 9; te A 4, 5, 7, 5, 4 10 Adi Adi 18. kalpasUtra, devendra muni saMpAdita, sUtra 161-162 Adi 19. isibhASiya 1, 20 20. padmapurANa 13, 350. 21. viSaNupurANa 3. 18, 12 22. (ka) bAbuM cheTelAla smRtigraMtha, pR. 201 (kha) atIta kA anAvaraNa pR. 60 23. (ka) AcArAMga 1, 3, 1, 108 (a) nimAM vayaLa- -bhagavatI 9, 6, 386 24. (ka) dIghanikAya sAmaMjalaphala sutta, 1821 (kha) vinayapiTaka mahAva... pR. 242 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina para parAM azAkanA zilAlekhAmAM paNa niSNaTha' zabdanA ullekha prApta thAya che. 25 bhagavAna mahAvIra pachInA ATha gaNudharA athavA AcA pata ningrentha zabda pradhAnapaNe vaparAyele che.26 vaidika graMthamAM paNa nigrantha zabda maLe che. ra7 sAtamI zatAbdImAM khaMgALamAM paNa nigrantha sapradAya prabhAvazALI hatA.28 dazavaikAlika, uttarAdhyayana- ane sUtrakRtAMga Adi AgamAmAM jinazAsana, jinamArga, jinavacana jevA zabdo pracAjAyelA maLe che. paraMtu jainadhama" e zabda Agama graMthamAM pracAjAyela nathI. sarva prathama jainadharma' zabdanA prayAga jinabhadragaNI kSamAzramaNa kRta 'vizeSAvazyaka bhASya'mAM dRSTigocara thAya che.32 A pachInA sAhityamAM jainadhama zabdanA prayAga vizeSa rUpamAM vyavahata thayelA che. 'matsyapurANu'mAMka 'jinadhama' ane 25. ime viyAparA ho haMti tti nigga Thesu pi meM kare / prAcIna bhAratIya abhilekhe| kA adhyayana di khaMDa, pu. 19 26. paTTAvalI samuccaya, tapAgaccha, paTTAvalI, pR. 45 27. (ka) sthAaupInottA sArInAM sthAnine yathAnAtaspadharA mitra sthA niSparigrahA iti saMvartazrutiH / ----taittirIya-AraNyaka 10, 63, sAyaNa bhASya bhAga-ra pR. 778 (kha) jAbAlepaniSada 28. (dha) eja eNpha ImpIriyala kantAja pR. 288 29. (ka) soMvALa-jJiLa-sAsaLa' | (kha) 'nAmaya ejana 9. 3, 15 30. jiNavayaNe aguratA jiNavayaNa je kareM ti bhAveNa / 13 --dazavaikAlika 8, 25 31. sUtrakRtAMga 32. (ka) krena sintha-vizeSAvazyaka bhASya gA. 1043 (kha) tithaeN naphA-ejana gA. 1045-104 33. matsyapurANu 4, 13, 14 -uttarAdhyayana 36, 264 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana devIbhAgavatamAM jainadharmane ulalekha sAMpaDe che. AnuM tAtparya e che ke dezakAla anusAra zabdo badalAya che. paraMtu zabdanuM parivartana thavAthI jainadharmanuM svarUpa arvAcIna na hoI zake. paraMparAnI apekSAe enuM pUrva anusaMdhAna bhagavAna trASabhadeva sAthe che. je pramANe bhagavAna zivanA nAma parathI zaivadharma, viSNunA nAma parathI vaiSNavadharma ane buddhanA nAma parathI bauddhadharma pracalita che, evI rIte jainadharma koI vyakti-vizeSanA nAma parathI pracalita thayo nathI. ane vaLI te kaI vyakti-vizeSa pUjaka paNa nathI. ene kaSabhadeva, pArzvanAtha ke mahAvIrane dharma kahevAmAM Avyo nathI e te AhaMtene dharma-jinadharma che. jainadharmane mULa maMtranmo arihaMtANaM namo siddhANaM, namo AyariyANa, namo uvajjhAyANaM, namo loe saravasAhUNaM 35 mAM paNa koI viziSTa vyaktine namaskAra karavAmAM AvyA nathI. jaina dharmanuM spaSTa maMtavya che ke koI paNa vyakti AdhyAtmika utkarSa karIne mAnavamAMthI mahAmAnava banI zake che, tIrthakara banI zake che. tIrtha ane tIrthakara tIrthaMkara zabda jainadharmanI agatyatA dharAvate pAribhASika zabda che. e zabdane udbhava kyAre kyA samaye pracalita thaye te kahevuM khUba muzkela che. vartamAna ItihAsanA upakramamAM enuM mULa sUtra zeAdhI 34. nAravANa mohacAnAsa naputrAnuM vRkvatiH | jinadharma samAsthAya vedabAhya sa vedavit // chadmarUpadhara saumya bodhayanta chalena tAn / jainadharmakRta svena, yajJanindApara tathA // - devIbhAgavata 4, 13, 54 35 bhagavatIsUtra, maMgalAcaraNa Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 15 kADhavuM zakya nathI. niHzaMkapaNe A zabda upalabdha ItihAsathI ghaNu prAcIna-prAga aitihAsika kAlamAM pracalita hate. jaina-paraMparAmAM A zabdanuM prAdhAnya hovAne kAraNe bauddha sAhityamAM paNa ene praga maLI Ave che. bauddhasAhityamAM aneka sthAne para "tIrthakara" zabda prajAyela che. sAmajaphalasuttamAM cha tIrthakareno ullekha karavAmAM AvyuM che. 37 paraMtu e spaSTa che ke jaina sAhityanI jema pradhAnapaNe te prAga tyAM pracalita rahyo nathI. keTalAMka sthAna para ja ene ulekha thayeluM che, jyAre jaina sAhityamAM A zabdane prAga vipula pramANamAM thayela che. tIrthaMkara jainasaMghanA pitA gaNAya che. sarvesarvA che. jaina sAhityamAM ati vistArathI tIrthakaranA mahattvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. cheka Agama sAhityathI AraMbhI stotra sAhitya payaMta tIrthakaranuM mahattva pratipAdita karavAmAM AvyuM che. caturvizatistava" ane "zaphastavamAM tIrthaMkaranuM je kIrtigAna che enuM adhyayana karavAthI tIrthaMkaranA garimA-mahimAnuM eka bhavya citra ApaNI samakSa upasthita thAya che tathA sAdhakanuM hRdaya zraddhAthI namI jAya che. je tIrthanA kartA ke nirmAtA thAya che, te tIrthakara kahevAya che. jaina paribhASA anusAra tIrtha zabdano artha dharma-zAsana thAya che. je saMsArasAgara pAra karAvanAra dharma-tIrthanI saMsthApanA kare che, te tIrthakara kahevAya che. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e dharma che. A dharmane dhAraNa karanAra zramaNa, zramaNa, zrAvaka ane zrAvikA che. A caturvidha saMghane paNa tIrtha kahevAmAM AvyuM che.38 36. juo, bauddha sAhityanuM laMkAvataraNa sUtra 37. dIghanikAya sAmaMjaphala sura pu. 16-22 hindI anuvAda 38 (ka) tirtha pukha rAvanAne samaLasaMgho-samA, "samaLIyo, sAvacA, sAviyAgo. ' -bhagavatI sUtra zataka 2, u0 8, parA 682 (kha) sthAnAMga, 4, 3, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana A tIrthanI je sthApanA kare che, e viziSTa vyaktione tI kara kahevAmAM Ave che. 16 saMskRta sAhityamAM tItha zabda ghATa'ne mATe paNa vaparAya che. A ghATa'ne je nirmAtA hAya che, ene tI kara kahevAmAM Ave che. nadI pAra karavA mATe ghATa'nI keTalI upayeAgitA che tenA pratyeka anubhavI vyaktine khyAla che. sa'sArarUpI eka mahAna nadI che. emAM kayAMka krodhanA magaramaccha mAM phADIne UbhA che. kayAMka mAyAnA jherIlA sApa phuMphADA mArI rahyA che. te kacAMka lAbhanAM vamaLe che. e sarvane pAra karavAM ati muzkela che. sAdhAraNa sAdhaka vikArAnA vamaLeAmAM sAI jAya che. kaSAyanA magare ane gaLI jAya che. ananta dayAnA avatAra tIthaMkara prabhue sAdhakonAM sukha-sagavaDa mATe dharmaneA ghATa manAvyo che. aNuvrata ane mahAvratanI nizcita yAjanA prastuta karI che jethI pratyeka sAdhaka A saMsArarUpI bhayaMkara nadIne svAbhAvika rIte pAra karI zake che. tInA artha 'pula' athavA setu' paNu che. bhalene game teTalI mATI nI hAya paNa enA para pula hAya teA niLamAM nikhaLa vyakti paNa ene sugamatAthI pAra karI zake che. tItha "karAe saMsArarUpI nadI pAra karavA mATe dharma-zAsana athavA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpI saMgha svarUpanA pula khanAvyA che, koI vyakita pote pAtAnI zakita ane bhakita anusAra A pula para caDhIne-cAlIne sasArane pAra karI zake che. tItha kareAnA zAsanakAlamAM hajAro-lAkhA vyakita AdhyAtmika sAdhana karIne jIvanane parama pavitra temaja vizuddha anAvI mukta thAya che. ahIM eka prazna upasthita thAya che ke vata mAna avasarpiNIkAlamAM bhagavAna RSabhadeve savaprathama tInI sthApanA karI eTale emane Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA tIthaMkara kahevA joI e. paraMtu emanA pachInA tevIsa mahApuruSone zA mATe tIrthaMkara kahevAmAM Ave che? 17 keTalAka vidvAne ema paNa kahe che ke dhamanI vyavasthA jevI eka tIrthaMkara kare che, tevI ja vyavasthA anya tIrthaMkara kare che. eTale eka RSabhadevane ja tIrthaMkara mAnavA joIe anyane nahIM. ullekhita praznonA uttaramAM ema kahI zakAya ke ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, anekAnta vagere je AdhArabhUta mUla siddhAMta che; te zAzvata, satya ane sadA -- sarvadA aparivartanIya che. bhUtakAlanA anantakALamAM je ananta tIrthaMkarA thayA che, vartamAnamAM je sImadhara svAmI vagere tIrthaMkara che ane anAgata anantakAlamAM je ananta tIrthaMkara thanAra che, te sarve dvArA dhamanA mUla sthaMbhasvarUpa evAM A zAzvata satyeAnA saMdhamAM samAna rUpathI prarUpaNA karavAmAM AvI che, karavAmAM Ave che ane karavAmAM Avaze. dharmanAM mUla tattvAnA nirUpaNamAM eka tIrthaMkarathI anya tItha karane kiMcit mAtra paNa matabheda ke matapherI rahyo nathI ane kadI raheze nahIM, paraMtu pratyeka tIthaMkara pAtapAtAnAM samaya, deza, kAla temaja janamAnasanI RjutA, tatkAlIna mAnavanI zakti, buddhi, sahiSNutA vagerene dhyAnamAM rAkhI e kAla ane kAlanA mAnavane anurUpa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA mATe potapeAtAnI navIna AcArasaMhitAnuM AyeAjana kare che. eka tIrthaMkara vaDe saMsthApita zramaNa, zramaNI, zrAvaka ane zrAvikArUpI tIrthamAM kAla prabhAvathI eka athavA anya prakAranI aneka vikRtio utpanna thaI jAya che. tInA dIrghakAlIna vyavadhAna tathA anya kAraNAvazAt bhrama phelAvA lAge che. kAI koI vAra teA tIrtha vilupta athavA viluptaprAyaH vizRMkhala athavA zithila thaI jAya che tyAre anya tIthakaranA udbhava thAya che ane te vizuddha svarUpanA navIna tIrthanI sthApanA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kare che. eTale te pazu tIrthaMkara kahevAya che. enA vaDe dharmanA prANabhUta dhruva siddhAMta enA e ja svarUpe upadezAya che. kevaLa mAhya kriyAo temaja AcAravahAra vageremAM pratyeka tIrthaMkaranA samayamAM vadhatAAchA pramANamAM bhinnatA jovA maLe che. 18 jyAre pUrvakAlIna ghATanA dhvaMsa thAya che ke vikRta athavA khina upayAgI thaI jAya che tyAre navIna ghATanuM nirmANa karavAmAM Ave che. jyAre dhArmika vidhi-vidhAnamAM vikRti AvI jAya chetyAre tIrthaMkara te vikRtionA nAza karI potAnI dRSTi anusAra punaH dhArmika vidhAnonuM nirmANa kare che. tIrthaMkaranA zAsananI bhinnatA A vAtanuM jvalaMta udAharaNa che. ame A aMge amArA bhagavAna pArzva: eka samIkSAtmaka adhyayana' e graMthamAM vistArathI vivecanA karI che. jijJAsu vAcake tyAM jovuM joI e.39 : tIrthaMkara avatAra nathI eka vAta yAda rAkhavI joI e ke jainadharmamAM tIrthaMkarane IzvaranA avatAra ke aMza mAnavAmAM AvatA nathI ke nathI daivI sRSTinA alaukika prANI tarIke emanA svIkAra karavAmAM AvyeA. e aMge spaSTa maMtavya che ke tIrthaMkaranA jIva bhUtakAlamAM eka divasa sAmAnya mAnavanI mAphka sAMsArika pravRttiothI aneka prakAre sAcelA hatA. pAparUpI kAdavathI kharaDAyeleA hatA. kasAyanI kAlimAthI kaluSita hatA. mehanI madirAthI matta hatA. Adhi, vyAdhi ane upAdhiothI trasta hatA. hraya, jJeya ane upAdeya prati paNa enA viveka na hatA. bhautika temaja indriyajanya sukhAne sAcuM sukha mAnI pAgalanI mAphka enI pAchaLa doDI rahyo hato. paraMtu eka divase mahAna puruSanA saMgathI enAM netra khUlI gayAM. bheDha-vijJAnanI upalabdhi 39. bhagavAna pArzva nAtha : eka samIkSAtmaka adhyayana, pR. 3-25, prakAzaka-- 5. muni zrImala prakAzana, 259, nAnA peTha, pUnA naM. ra, sana 1961 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA thavAthI tatva prati abhiruci jAgRta thaI, sAcI ane satya sthitinuM ene jJAna thayuM. paraMtu keTalIkavAra evuM paNa bane che ke mithyAtvanA punaH AkramaNathI e AtmAnAM jJAnanetra dhaMdhaLAM banI jAya che ane te pharIthI pAcho mArga bhUlI kumArga tarapha vaLI jAya che ane lAMbA samaya bAda pharI sanmArgamAM AvI jAya che. tyAre vAsanA taraphathI meM pheravI laI sAdhanAne apanAve che. utkRSTa temaja saMyamanI ArAdhanA karatA karate te eka divase bhAvonI parama nirmaLatAthI tIrthakara nAmakarmane baMdha kare che ane pharIthI te trIjA bhavathI tIrthakara bane che. paraMtu e bhUlavuM na joIe ke jyAM sudhI tIrthakarane jIva saMsAranA bhegavilAsamAM aTavAyeluM rahe che, tyAM sudhI te vastutaH tIrthaMkara nathI. tIrthakara banavA mATe ene chelA bhavamAM rAjavaibhava paNa cheDe paDe che. zramaNa banIne svayaM sarva prathama mahAvratonuM pAlana karavuM paDe che. ekAnta-zAnta-nirjana sthAna para rahIne Atma-manana karavuM paDe che. bhayaMkaramAM bhayaMkara upasargo zAMta bhAve sahana karavA paDe che. jyAre sAdhanAthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane antarAya karmanA ghAtI catuSTayano nAza thAya che tyAre kevalajJAna, kevaladarzananI prApti thAya che. e samaye te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa tIrthanI saMsthApanA kare che, tyAre vastutaH te tIrthakara kahevAya che. A utAravAda vaidika paraMparAmAM avatAravAdamAM zraddhA jovA maLe che. gItAnA maMtavya anusAra Izvara aja, ananta ane parAtpara hovA chatAM pitAnI anaMtatAne potAnI mAyAzaktithI saMkucita karI deha dhAraNa kare che. avatAravAdane sIdhA-sAde artha che IzvaranuM mAnavarUpe avatarita thavuM, mAnava dehathI janma le. gItAnI daSTi pramANe Izvara mAnava banI zake che, paraMtu mAnava kadI paNa Izvara banI zakatA nathI. Izvarane avatAra levAnuM ekamAtra prajana sRSTinI cArebAju je adharmane aMdha40. samavAyAMgasutra 157 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kAra chavAI gayA haiAya che. ene nAza karI dharmanA prakAza, sAdhuonI sajjaneAnI rakSA, duSTonA nAza ane dharmanI sthApanA karavAnuM che. 41 jainadhama ne avatAravAdamAM vizvAsa nathI te uttAravAdanA puraskartA che. avatAravAdamAM svayaM Izvarane mAnava manIne pApa-puNya karavAM paDe che. bhaktanI rakSA kAje emane saMhAra paNa karavA paDe che. svayaM rAgadveSathI mukta hovA chatAM emane bhakto mATe rAga karavA paDe che, dveSa karavA paDe che. vaidika paraMparAnA vicArakAe A vikRtine lIlA kahI ene DhAMkapichoDo karavAnA prayAsa karyo che, jainadhama mAM mAnavanA uttAranuM samarthana karavAmAM AvyuM che. te prathama vikRtimAMthI saMskRti prati prayANa kare che ane pachIthI prakRtimAM pahoMcI jAya che. rAgadveSa yukta je mithyAtvanI avasthA che, te vikRti che. pUrNapaNe karmamAMthI mukti evI je siddha avasthA che, te prakRti che. siddha khanavAnuM tAtparya e che ke anaMtakAla mATe anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtazaktimAM lIna thaI javuM, jyAM kama aMdha ane kamabaMdhanAM kAraNeAnA sarvathA abhAva hAvAne kAraNe jIva punaH saMsAramAM AvatA nathI. uttAravAdane artha e che ke mAnavanuM vikArI jIvanamAMthI utthAna karI bhagavAnanA avikArI svarUpa sudhI paheAMcI jaI pharI kadI paNa vikArI dazAmAM lipta thavuM nahIM. tAtparyuM e che ke jainadharmonA tIrthaMkara IzvarIya avatAra nathI. je leAkeA tIrthaMkarAne avatAra mAne che, te bhramamAM che. emanI zabdAvalI dArzanika nahIM paNa laukika dhAraNAonA ajJAnamAMthI niSpanna thayelI che. jainadhama nI e spaSTa ghASaNA che ke pratyeka vyakti sAdhanA dvArA tItha kara banI zake che, tIrthaMkara banavA mATe jIvananI AMtarika zaktionA vikAsa atyaMta Avazyaka che. 41 yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharma sthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge // , zrImad bhagavadgItA, 4, 7-8 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA tIrthakara ane anya mukta AtmA vacce bheda jaina dharmanuM e spaSTa maMtavya che ke tIrthakara ane mukti prApta karanAra AtmAo vacce AMtarika daSTie kaI bheda nathI. kevalajJAna ane kevaladarzana vagere Amika zaktio bannemAM samAna hovA chatAM tIrthakaramAM keTalIka bAhya vizeSatA che. A bAhya vizeSatAo(atiza)nuM varNana A pramANe che: 1. mastakanA keza, dADhI, mUcha, vALa ane nakhonI amuka maryAdAthI vizeSa vRddhi thavI na joIe. 2. zarIra svastha ane nirmala rahevuM. 3. lehI ane mAMsa gAyanA dUdha jevAM veta rahevAM. 4. padmagadhanA samAna zvAsocchavAsa sugandhita rahe. 5. AhAra ane zaucanI kiyA pracchannapaNe thavI. 6. tIrthakara devanI sAme AkAzamAM dharmacakranuM devuM. 7. enI upara traNa chatranuM rahevuM. 8banne bAju zreSTha cAmara rahevAM. 9. AkAza jevA svaccha sphaTika-maNinuM baneluM siMhAsana hovuM. 10. tIrthakara devanI AgaLa AkAzamAM IndradhvajanuM cAlavuM. 11. jyAM jyAM tIrthakara bhagavAna vizrAma kare che ke bese che, tyAM tyAM te ja paLe patra, puSpa ane palavathI suzobhita chatra, dhvaja, ghaMTa tema ja patAkA sahita azokavRkSanuM utpanna thavuM. 12. kaMIka pAchaLa mukuTanA sthAna para tejamaMDala-bhAmaMDalanI racanA thavI tathA aMdhakAra thavAnA samaye daze dizAmAM prakAza tha. 13. je je sthAna para tIrthakara padhAre te bhUmibhAga samatala banI ja. 14. je sthAnamAM tIrthaMkara padhAre tyAM kAMTAe adhamukha thaI javA. 15. je sthAnamAM tIrthaMkara padhAre tyAM RtuonuM anukUla thaI javuM. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana 16. je sthAnamAM tIrthakara padhAre tyAM saMvartaka vAyu vaDe eka jana parvatanA kSetrane zuddha-svacha karavuM. 17. megha vaDe rajane upazAnta karavI. 18. jAnupramANu devakRta puSponI vRSTi thavI tema ja puSpanI dAMDalI enuM adhamukha thavuM. 19. amanojJa zabda, rUpa, rasa, gaMdha tema ja sparza na thavA. 20. manojJa zabda, rUpa, rasa, gaMdha, tema ja sparzanuM prAkaTaya. 21. jana paryata saMbhaLAya tevA hRdayasparzI madhura svaranuM utpanna thavuM. 22. ardhamAgadhI bhASAmAM upadeza de. 23. e ardhamAgadhInuM tyAM upasthita Arya-anArya, dvipada-catuSpada, mRga, pazu, pakSI ane sarisRpanI bhASAmAM rUpAntarita thavuM tathA emane te hitakArI, sukhakArI tema ja kalyANakArI pratIta thavI. 24. pUrvabhavanA vairAnubandhane kAraNe baddhadeva, asura, nAga, suparNa, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiparuSa, garuDa, gaMdharva ane mahAraganuM prasanna citte arihaMta samIpa dharmanuM sAMbhaLavuM. 25. anya tIrthane nata mastake vaMdanA karavI. 26. tIrthakara sAme AvIne anya tIrtha kenuM niruttara thaI javuM. 27. jyAM jyAM tIrthakara bhagavAna padhAre tyAM tyAM pacIsa pacIsa jana paryanta Iti-uMdara Adine upadrava na thave. 28. plega Adi mahAmArIne upadrava na the. 29. svacaka(sva-senA)ne baLa na thave. 30. paracaka(anya rAjyanI senAne upadrava na tha. 31. ativRSTi na thavI. 32. anAvRSTi na thavI. 33. dukALa na paDe. 34. pUrvotpanna utpAta tathA vyAdhionuM zAMta thavuM. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pU`kAlIna jaina para parA A pramANe aneka leAkeApakArI siddhie tItha kareAnI hAya che. A leAkeApakArI siddhi tIthaMkara sivAya anya mukta AtmAmAM hAtI nathI. te svayaM peAtAne vikAsa karI mukta thaI jAya che, paNa tItha karanI jema leAkeAnA AMtaramAnasa para cirasthAyI temaja akSuNNa AdhyAtmika prabhAva pADI zakatA nathI. jaina dharma aDhI dvIpamAM paMdara kama bhaumika kSetra mAne che. emAM ekase sittera kSetra mAnavAmAM Ave che ke jyAM tItha kara vicare che. eka samayamAM eka kSetramAM aneka sarvajJa thaI zake che paraMtu tI kara eka samayamAM eka ja thaI zake che. ekasesa sittera kSetrA tItha kareAnAM vicaraNa kSetro che. eTale ekI sAthe ekase sittera tItha karA thaI zake, enAthI vadhu tIkarA ekI sAthe thaI zake nahIM. tItha kara ane anyamukta AtmAe vacce je bheda che te dehadhArI avasthAmAM che, dehamukta avasthAmAM nathI. siddha svarUpamAM sarva AtmA eka sarakhA che. cAvIsa tIrthaMkara prastuta avasarpiNI kAlamAM cAvIsa tItha kara thayA che. cAvIsa tItha"karA aMge prAcInatama ullekha dRSTivAdanA mULa prathamAnuyAgamAM hatA. paNa hAla te anupalabdhara che. A ja sauthI prAcIna ullekha samavAyAMga,43 kalpasUtra, Avazyaka niyukti,45 Avazyaka girivRtti', Avazyaka hAribhadrIyAvRtti ane AvazyakacUrNimAM 42 (ka) samavAyAMga sUtra 147 44 malaya 47 (kha) nandIsUtra, sUtra 56. pR. 151-1para, pUjayazrI hastImalajI ma. dvArA saMpAdita 43 samavAyAMga 24 44 kalpasUtra, tIrthaMkara varNana 45 Avazyaka niyukti 369 46 bhAga 3, AgamAya samiti 47 bhAga 3, devacanda lAlabhAI jaina pustakAhAra phaMDa, sUrata 48 bhAga 1-2 ratalAma 23 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana prApta thAya che. tyAra pachI caupanna mahApuruSacariya',49 triSaSTizalAkA puruSacaritra,pa0 mahApurANa,paH uttarapurANapara vagere graMthAmAM AnA para vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM che. svataMtra rIte judA judA tIrtha"karA para judA judA AcAryAe sa MskRta, prAkRta, apabhra'za, gujarAtI, rAjasthAnI, hindI temaja anya prAntIya bhASAmAM aneka graMthA lakhyA che ane hajI lakhAye jAya che. cAvIsa avatAra jainadhama nA cAvIsa tIkarAnA eTalA badhA mahimA thayA ke vaidika ane bauddha paraMparAe paNa enuM anukaraNa karyuM. vaidika paraMparA avataravAdI che eTale emAM tItha karanA sthAne cAvIsa avatAranI kalpanA karavAmAM AvI che. jyAre ApaNe purANeAnuM rizIlana karIe chIe tyAre e vastu spaSTapaNe jaNAI Ave che ke emAM satra avatArAnI saMkhyA eka sarakhI maLatI nathI. bhAgavata purANamAM avatAra aMge judI judI traNa yAdI maLe che, je anya purANamAMthI prApta thatI dazAvatAranI yAdIthI keTaleka aMze bhinna che. vaLI bhAgavatamAM eka sthAne tA bhagavAnanA asakhya avatA2A thayelA batAvyA che.pa3 bhAgavatamAM judA judA sthAne seALa, khAvIsa ane cAvIsa avatArAne mukhya mAnavAmAM AvyA che.54 krazamaskaMdhanI eka yAdImAM khAra avatarezanAM nAma ApavAmAM AvyAM che.55 A badhA parathI 49 (ka) AcAryazIlAga racita (kha) caupnna mahApuruSa cariya'-anuvAda A. hemasAgarajI 50 AcArya hemacandra pra. jaina dharma sabhA, bhAvanagara AcArya jinasena-bhAratIya jJAnapITha, vArANasI para AcAya guNabhadra bhAratIya jJAnapITha, vArANasI pau bhAgavata purANa 1, 3, 26 53 54 bhAgavata purANuM 10, 2, 40 15 bhAgavata purANu 10, 2, 40 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina para parA avatAreAnI paraMparA aMge mAhitI prApta thAya che. prastuta yAdImAM AgaLa para pAMcarAtra vasudevanA paryAya vibhAvanI saMkhyA cAvIsathI vadhIne 395 thaI gaI che. 56 bhADAMrakare hemAdri dvArA uSkRta ane bRhaddhArita smRti 10, 5, 145. mAM prApta e 24 vibhAvAnA ullekha karyo che. te vibhAvAnAM nAma A pramANe cheH- (1) kezava (2) nArAyaN. (3) mAdhava (4) goviMda (5) viSNu (6) madhusUdana (7) trivikrama (8) vAmana (9) zrIdhara (10) harikeza (11) padmanAbha (12) dAmeAdara (13) saMkaNa (14) vAsudeva (15) pradyumna (16) aniruddha (17) puruSAttama (18) adhokSaja (19) narasi MhuM (20) acyuta (21) janArdana (22) upendra (23) kuri (24) zrIkRSNa. 25 > A viSNunA covIsa avatArAne badale emanAM cevIsa nAma hoya ema lAge che. kemake avatAre| ane vibhAvA vacce e phera che ke avatArane utpanna thanAra mAnavAmAM Ave che. jyAre vibhAva annavaMta svabhAvavALA hoya che. jema eka dIpakamAMthI bIjo dIpaka pragaTe che tevI rIte te utpanna thAya che, 'tattvatraya' pR. 192nA abhimatAnusAra pAMcarAtromAM pu. 26 ane pu. 112 --113mAMthI udbhuta 'vizvasena 'hitA' ane ahiSNu yasaMhitA'(5,50-57)mAM 39 vibhAvAnAM nAma ApyAM che. zreDare InTroDakazana TU ahiSNu tyasaMhitA' pU. 41-49 para bhAgavatanA avatArI sAthe tulanA karI, emAM ceAvIsa avatArAnA samAveza karyAM che. 39 vibhAgeAnAM nAma A pramANe che. (1) padmanAbha (2) dhruva (3) anaMta (4) zayAtmana (5) madhusUdana (6) vidyAdhideva (7) kapila (8) vizvarUpa (9) vihaMgama (10) krodhAtmana (11) vADavAvakatra (12) dharma (1ra) vAgIzvara (14) ekANu vazAyI (15) kamaThezvara (16) varAha (17) nRsiMhaiM (18) pIyUSaharana (19) zrIpati (20) kAntAmana (21) rAhujita (22) kAlanemina(23)pArijAtahara (24) leAkranAtha (25) zAMtAtmA (26) dattAtreya (27) nyagrodhazAyI (28) eka gatanu (29) vAmanadeva (30) trivikrama (31) nara (32) nArAyaNa (33) hira (34) kRSNa (35) parazurAma (36) rAma (37) devividha (38) kalki (39) pAtAlazayana. kalekaTeDa varkasa Ar Ara. sI. bhaMDArakara pR.66-cha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ' bhAgavatanA AdhAre laghu-bhAgavatAmRtamAM A saMkhyA 25thI tathA sAtvatataMtramAM lagabhaga 41 thI paNa vadhu thaI gaI che. paNa A parathI joI zakAya che ke madhyakAlIna vaiSNava saMpradAyamAM paNa avatAre aMge keI sarvamAnya yAdI apanAvavAmAM AvI nathI. - hindI sAhityamAM covIsa avatAronuM varNana karavAmAM AvyuM che. emAM pUrvokta bhAgavatanI traNe sUcione samAvI levAmAM AvI che. suradAsa,58 bArahaha,59 rAmAnaMda, rajajava, bajUra lakhanadAsa, nAbhadAsa vagere paNa grevIsa avatAranuM varNana kare che. A cevIsa avatAromAM matsya, varAha, kUrma vagere avatAra pazunA che. eka haMsa pakSI che. te keTalAka avatAro pazu ane mAnavanAM mizraNa rUpa che. jevA ke nRsiMha, hayagrIva vagere. vaidika paraMparAmAM kramazaH avatAronI saMkhyAmAM parivartana thatuM rahyuM che. jaina tIrthakaronI jema A aMge koI vyavasthita-cokkasa saMkhyA prApta thatI nathI. ItihAsakAroe "bhAgavata"nI cAvIsa avatArAnI kalpanAne jainothI prabhAvita hovAnuM svIkAryuM che. zrI gaurIcanda hIrAcada ojhAnuM evuM maMtavya che ke covIsa avatAronI kalpanA paNa bauddhonA vIsa buddha ane jainonA covIsa tIrthakaronI kalapanAne AdhAre racAI che. pa Na 57 laghu-bhAgavatAmRta. pR. 70, zloka 32, sAvatAMtra, dvitIya paTala 58 sUrasAgara pU.126, pada 378 59 avatAracarita, saM. 1733, nAgarI pracAriNI sabhA (hastalikhita prati) 60 na tahA~ cauvIsU bapa varana / / - rAmAnaMda kI hindI racanAe, nAgarI pracAriNI sabhA pR. 86 61 gva de avatAra Trasa, de vIsa-rajajabajIkI bAnI pR. 118 62 mA avatAra ma, cauvIsa vapura-rAgaka9pama AvRtti 1, pR. 45 caturviza lIlAvatArI - rAgaka9padruma, A. 1 pR. 119 14 caubIsa rUpa lInA rucira 65 madhyakAlIna bhAratIya saMskRti [1951 saM. ] pu. 13 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 27 grevIsa buddha bhAgavatamAM je pramANe viSNu, vAsudeva yA nArAyaNanA aneka avatAronI carcA karavAmAM AvI che, te pramANe laMkAvatAra sUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke buddha aneka rUpamAM avatarita thaze ane sarvatra ajJAnIomAM dharmopadeza karaze. laMkAvatAramAM bhAgavatanI jema vIsa buddhono ullekha che. sUtrAlaMkAramAM buddhatvanI prApti arthe prayatna karavAnA saMdarbhamAM ema kahevAmAM AvyuM che ke keIpaNa manuSya pahelethI ja buddha hato. nathI. buddhatvanI prApti arthe puNya ane jJAnasaMpattinI AvazyakatA che. Ama chatAM buddhonI saMkhyA to vadhatI ja rahI che. prAraMbhamAM evI mAnyatA pracalita hatI ke eka sAthe be buddha saMbhavI zake nahIM. paraMtu pAchaLathI mahAyAna matamAM eka sAthe aneka buddhonA astitvano svIkAra karavAmAM AvyuM. enuM maMtavya evuM che ke eka lekamAM aneka buddha eka sAthe saMbhavI zake che.'' A mAnyatAnA pariNAme buddhonI saMkhyAmAM anekagaNuM vadhAro thayela che. sadudharmakuMDarIkamAM aneka badhisatva batAvavAmAM AvyA che. ane enI saMkhyAnI sarakhAmaNI gaMgA nadInA kinArAnI retInA kaNe sAthe karavAmAM AvI che. A badhA besine kendra gaNavAmAM AvyA che. 9 A pachI A upamA buddha mATe rUDha thaI gaI che.68 laMkAvatAra sUtramAM ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke buddha kaI paNa rUpa dhAraNa karI zake che. vaLI keTalAMka sUtromAM e paNa darzAvavAmAM AvyuM che ke gaMgA nadIne kinArAnA retIkaNAnI jema asaMkhya buddha 66 laMkAvatArasUtra 40, pR. 229 67 sUtrAla kAra 6,77, 68 bauddhadharmadarzana pU. 104,105. 69 sadharma puMDarIka 14,9 pR. 302 70 madhyakAlIna sAhitya meM avatAravAda pR. 22 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhUta, vartamAna ane bhaviSyamAM tathAgata rUpamAM thayA kare che.71 jema viSNupurANa ane bhAgavata purANamAM viSNunA asaMkhya avatAre thayA mAnavAmAM Ave che, evI rIte buddho paNa asaMkhya avatarita thAya che. jyAM leke ajJAna-aMdhakAramAM vyAkulatA anubhave che, tyAM tathAgata buddhane dharmopadeza sAMbhaLavA maLe che. bauddha sAhityamAM pahelAM te punarjanma siddha karavA arthe buddhanA asaMkhya avatAranI kalpanA karavAmAM AvI che. paraMtu pAchaLathI buddhanA avatAranI saMkhyA 5, 7, 24 ane 36 paryata maryAdita thaI gaI. jAtakakathAonuM renidAna, avirenidAna ane santikenidAna e traNa prakAre vibhAjana karavAmAM AvyuM che, emAMnA renidAnamAM3 eka kathA maLe che, je A pramANe cheH prAcInakALamAM sumadha nAmane eka parivrAjaka hate. enA samayamAM dIpakara utpanna thayA. loke buddhanA svAgata mATe mArganI sajAvaTa karI rahyA hatA. te vakhate A sumedha parivrAjaka tyAM kAdavamAM mRgacarma pAtharIne besI jAya che. e mArga parathI bhagavAna buddha prasAra thAya che. te vakhate sumenI zraddhA tema ja bhakti joIne bhaviSyavANI uccAre che - "A kAlAntaramAM buddha thaze. tyAra bAda sumedha aneka janma daramyAna sarva pAramitAonI sAdhanA pUrNa kare che. teo vibhanna kamAM covIsa buddhonI sevA kare che ane aMte lumbinamAM siddhArtha nAme jamyA.74 prastuta kathAmAM punarjanmanI saMsiddhi sAthe sAthe vibhinna kapamAM covIsa buddha thaI gayA tene paNa nirdeza karavAmAM AvyuM che. 71 laMkAvatAra sUtra pu. 198 7ra laMkAvatArasUtra 40 pR. 229 73 jAtaka aThakathA dUnidAna, pR. 2-36 74 mahAyAna-bhadata zAMtibhikSu kI prastAvanA pR.15 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA bhadanta zAMtibhikSunuM maMtavya che ke I.sa.nI pahelI ke bIjI zatAbdI paryatamAM cAvIsa buddhone ullekha thaI gayuM hatuM.75 aitihAsika daSTithI ApaNe vicArIe to te spaSTa jaNAI Ave che ke covIsa tIrthakara ane covIsa buddhanI sarakhAmaNImAM vaidika covIsa avatAranI kalpanA uttarakAlIna che. kemake mahAbhAratanA saMvadhita rUpamAM paNa dazAvatArane ja ullekha maLe che. mahAbhAratathI prAraMbhIne zrImad bhAgavata sudhInAM anya purANamAM avatAronI saMkhyA 10, 11, 12 ke 14 sudhI maLe che. jo ke covIsa avatAra agene spaSTa ulekha te ApaNane bhAgavata [2, 7]mAM ja upalabdha thAya che. zrImad bhAgavatane samaya vidvAna Isa.nI chaThThI sadIne mAne che. vaidika paraMparAnI jema buddhonI saMkhyA paNa cakkasa nathI. buddhonI saMkhyA anaMta hevAnuM paNa kahevAmAM AvyuM che. Isu [khrista pachI sAta mAnuSI buddha thaI gayA hovAnuM mAnavAmAM AvyuM che. ane vaLI vIsa buddha paNa thaI gayA mAnavAmAM AvyA che. mahAbhAratamAM eka 32 buddhonI yAdI prApta thAya che.79 jaina sAhityamAM AvI vibhinnatA ke acekasAI jevA maLatI nathI. emAM tIrthakaronI saMkhyAmAM ekavAkyatA - ekasarakhApaNuM che. vetAMbara graMtha hoya ke digambara graMtha heya, emAM dareka sthAne covIsa tIrthakarone ja ullekha che. - e yAda rAkhavuM joIe ke covIsa tIrthaMkarano ullekha samavAyAMga, bhagavatI jevA prAcIna graMthomAM thayeluM che. aMga graMthonA arthanA prarUpaka svayaM bhagavAna mahAvIra che ane hAla je aMgasUtra prApta thAya che, emAM sUtranA kartA gaNadhara sudharyA che. bhagavAna 75 madhyakAlIna sAhitya meM avatAravAda. pR.24 76 bhAgavata saMpradAya, pR. 153, paM. baladeva upAdhyAya, 77 bauddha dharmadarzana, pU. 121, AcArya narendradeva 78 ejana pu. 105 78 dhI bauddhiSTa ikonogrAphI pu.10 vijayadhoSa bhaTTAcArya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAvIrane I.sa. pUrve 557mAM kevalajJAna thayuM ane parachamAM te nirvANa pAmyA. A dRSTie samavayAMganA racanAkALa I. sa. pUrve 557 thI 527nI madhyamAM hAvA joIe.81 A parathI spaSTa che ke cAvIsa tI karAne ullekha cAvIsa yuddha ane cAvIsa avatAranI sarakhAmaNImAM khUba prAcIna che. jyAre jaina paraMparAmAM cAvIsa tIrthaMkarenA mahimA ane gaurava savizeSa vadhI gayA haze tyAre e saMbhava che ke bauddha ane vaidika paraMparAnA vidvAneAe potapeAtAnI STithI buddha ane avatAranI kalpanA karI haze, paNa emAM jaina tIrthaMkare jevI vyavasthA AvI nahIM. cAvIsa tIrthaMkaro aMge jeTalI suvyavasthita sAmagrI jaina graMthamAM upalabdha che eTalI khauddha sAhityamAM tathA vaidika vADmayamAM avatArA aMge maLatI nathI. jaina tItha 'kAmAM kaI tItha kara pazu-pakSI vagere thayA nathI, jyAre buddha ane vaidika avatArAmAM A pramANe nathI. 30 aMtima tIrthaMkara bhagavAna mahAvIre aneka sthAno para ema kahyuM che ke " je pUrva tIthakara pAve kahyuM che te ja huM kahI rahyo chuM,'82 pazu tripiTakamAM buddhe koI paNa sthAne ema kahyuM nathI ke pUva buddhoe A pramANe kahyuM che je huM kahI rahyo chuM. paraMtu te satra ema kahe che. "huM Ama mAnuM chuM." A parathI siddha thAya che ke yuddhanI pUrve bauddhadharmanI koI paraMparA na hatI jyAre mahAvIra pUrve pArzvanAthanI paraMparA cAlu hatI. Agama aura tripiTaka: eka anuzIlana pR.117 80 21 keTalAya vidyAne Ane 960 vIra-nirvANanI racanA mAne che. paNa te teA ene lekhana samaya che, racanAne nahI'. ra vyAkhyAprajJapti 05, urdU. 9 sU.227 ena 09, urdU. 32 83 majhimanikAya 56, aMguttaranikAya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA Adi tIrthaMkara RSabhadeva cAvIsa tItha karAmAM bhagavAna RSabhadeva prathama tIrthakara che. emanA jIvanavRttAMtanA paricaya karavA mATe Agama tathA AgamAttara sAhitya ja uttama pramANurUpa sAhitya che. jaina dRSTi anusAra RSabhadeva vata mAna avasarpiNIkAlamAM trIjA ArAnA aMtamAM thaI gayA che.84 cAvIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ane RSabhadevanI vacce asa`khya varSoMnA samayanuM aMtara che.85 vaizvika dRSTi anusAra RSabhadeva prathama satayuganA aMtamAM thaI gayA che. ane rAma tathA kRSNanA avatAra pUrve thayA che. jaina STi anusAra bhagavAna RSabhadeva AtmavidyAnA prathama puraskartA che.87 te sau prathama rAjA, prathama jina, prathama kevalI, prathama tItha kara ane prathama dhama cakravartI hatA.88 brahmAMDapurANamAM RSabhadevane dasa prakAranA dharmanA pravataka tarIke gaNAvavAmAM AvyA che.89 zrImad bhAgavatamAM paNa A vAtanuM samana maLe che. emAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke vAsudeve AThame avatAra nAbhi ane marudevIne tyAM dhAraNa karyAM hatA. teo RSabhadeva tarIke avatarita thayA ane emaNe sava AzrameA dvArA saMmAnanIya evA mArga batAvyeA.9 84 (ka) jamUddIpaprApti (kha) kalpasUtra 85 kalpasUtra 86 jitendramatadarpaNa, bhAga 1, pR. 10, 87 dhammA" hrAsano mud-uttarAdhyayana 16, 0 25 88 usake NAmaM arahA kosa lie padamarAyA, paDhamajiNe, paDhamakevalI paDhamatitthayare ghumadhambavarAvadI samunithe-4 mudrIpaprapti 2, 30. ve iha ikSvAkukulavaMzodbhavena nAbhisutena marudevyA nandanena, mahAdevena RSameNa saprahAro dharmaH svayameva zrIrnaH / -brahmAMDapurANa 90 31 aSTame marudevyAM tu nAmerjAta urukramaH / vIyan carame dhIrALAM, sarvAzramanamatam|| --zrImad bhAgavata 1, 7, 13 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana eTale gaSabhadevane mokSadharmanI vivikSAthI vAsudevAMza91 kahevAmAM AvyA che. jhASabhadevane se putra hatA. te sarva brahmavidyAnA jANakAra hatA. emanA nava putrone AtmavidyAnA vizArada kahevAmAM AvyA che. emanA cha putra bharata mahAgI hatA.94 svayaM jhaSabhadevane gezvara kahevAmAM AvyA che. emaNe vividha prakAranI yegika prakriyAnuM AcaraNa karyuM hatuM. jaina AcArya emane gavidyAnA praNetA mAne che. "haThagapradIpikAmAM bhagavAna iSabhadevane haThaga vidyAnA upadezakanA rUpamAM namaskAra karavAmAM AvyA che.98 trASabhadeva emanA viziSTa vyaktitvane kAraNe vaidika paraMparAmAM paNa sArA pramANamAM mAnya rahyA che. mahAkavi suradAse emanA vyaktitvanuM Alekhana karatAM lakhyuM che-nAbhie putrane mATe yajJa karyo te samaye yajJapuruSel svayaM darzana ApIne janma levAnuM vacana ApyuM. jenA phalasvarUpa jhASabhanI utpatti thaI. 100 93 ta 91 tamAhurvAsudevAMza mokSadharmavivakSayA - zrImad bhAgavata 11, 2, 16 92 avata: sutarAta, tasyAsIs graMkSepAram -ejana 11, 2, 16 zrama vAtArAnA vidyAvirArA -ejana 11. 2. 20 14 ceSAM vaghu mahAyojI marato : ekanaH mAta ! -ejana 5. 4. 9 bhagavAn RSabhadevo yogezvaraH / -ejana 5. 4. 2 16 nAnAyo naryAvaraNo mAvAna vaivalyapatiRSamaH | -ejana 5. 5. 25 97 yogikalpatarUM naumi devadevaM vRSadhvajam / -nAnAva che. 2. 98 zrIAdinAtha namostu tasmai yenopadiSTA haThayogavidyA / 99 nAbhi nRpati suta hita jaga kiyau| . garA puruSa tava rasanA viyau ! -sUrasAgara pR. 150. pada 409 100 maiM haratA karatA saMsAra meM laiho nRpa gRha avatAra / , riSabhadeva taba janame AI, rAjA ke gRha banI baghAI // -sUrasAgara pR. 150 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pU`kAlIna jaina paraMparA sUrasArAvalImAM kahevAmAM AvyuM che ke priyavratanA vaMzamAM utpanna thayelA harinA dehanuM nAma ja RSabhadeva hatuM. emaNe A rUpamAM ja bhaktanAM badhAM kAryo pUryuM karyAM che. anAvRSTi thavAnA samaye svayaM varSo banIne varyAM ane brahmAvatamAM peAtAnA putrAne jJAnane upadeza ApI pote saMnyAsa grahaNa karyo. aSTasiddhione emaNe svIkAra na karyo. A parabrahmanA avatAra gaNavAmAM AvyA che. hAtha joDIne UbhelI RSabhadeva munine narahiradAse paNa emanI avatArakathAnuM varNana karatAM emane parabrahma, parama pAvana temaja avinAzI kahyA che. RgvedamAM bhagavAna zrI RSabhadevane pUrvajJAnanA pratipAdaka ane duHkhAne nAza karanAra varNavIne kahyuM che ke jema jalathI bharelA megha varSanA mukhya strota che, je pRthvInI tRSA zAMta karI de che. evI rIte pUrvajJAnanA pratipAdaka RSabha mahAna che. emanuM zAsana uttama che." emanA zAsanamAM RSiparaMparAthI prApta pUjJAna AtmAnA krodhAdika zatruonuM vidhvaMsaka thAva. saMsArI ane mukta-AtmAe anne potAnA ja AtmaguNuthI camake che. eTale te rAjA che. te pUrvajJAnanA bhaMDAra che ane AtmAnuM patana thavA detA nathI.4 tIthakara RSabhadeve sarva prathama e siddhAMtanI udghASaNA karI hatI ke manuSya peAtAnI zaktinA vikAsa karI AtmAmAMthI paramAtmA 101 priyavrata dhareu hari nija vapu RSabhadeva yaha nAma / vinphre vyAkha sajja mattana ho -maMmirAma II - sUrasArAvalI rR. 4 102 AThoM siddhi bhaI sanmukha jaba karI na aMgIkAra / 103 104 asUtapUrvA vRSabho jyAyaniyA araya zurudhaH 3 33 naya praya naya zrI RSamareva muni pAtrA avatAra || -sUrasArAvalI rR. 4 avatAralIlA ~hastalikhita santi pUrvIH / divo na pAtA vidathasya dhIbhiH kSatraM rAjAnA pudivodadhAye // -Rgveda para. 28 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIla banI zake che. pratyeka AtmAmAM paramAtmA raheluM che, je vyakti AbhAsAdhanAthI pitAnuM devatva pragaTa karI le che te paramAtmA banI zake che. emanI A mAnyatAnI puSTi avedanI RcAthI thAya che. enAM cAra IMga-anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha ane anaMta vIrya che. traNa pAda che-samyagadarzana, samyagajJAna ane samyagracAritra. be mAthAM-kevalajJAna ane mukti che tathA je mana, vacana ane kAyA e traNathI baddha (saMyata) che e traSabhe gheSaNa karI ke mahAdeva (paramAtmA) mAnavenA aMtaramAM rahelA che." atharvaveda ane yajurvedamAM paNa A mAnyatAnuM samarthana maLe che. kaI kaI sthAnamAM e pratIkAtmaka zailImAM varNavela che ane kaI kaI sthAnamAM ene saMketarUpe ullekha che. amerikA ane yuropanA vanaspatizAstrIoe pitAnI avesaNA dvArA puravAra karyuM che ke khAvA lAyaka ghauMnuM utpAdana sarvaprathama hindukuza ane himAlayanI vacce AvelA pradezamAM thayuM hatuM.7 siMdhu nadInI khINanI saMskRtimAMthI paNa e jANavA maLe che ke khetIne sarvaprathama prAraMbha A dezamAM thaye hato. jaina daSTie paNa kRSividyAnA janaka aSabhadeva che. emaNe asi, masi ane kRSine prAraMbha karyo hate. mAtra bhAratavarSamAM ja nahIM paNa videzamAM paNa keTalAMya sthAne para te kRSinA devatA manAya che ane pUjAya che. keTalAMka sthAna para emane varSAnA deva mAnavAmAM Ave che ane keTalAMka sthAna para "sUryadeva mAnIne paNa pUjavAmAM Ave che. sUryadeva-emanA kevalajJAnanuM pratIka gaNAya che. cIna ane jApAna paNa emanA nAma ane kAmathI paricita 5. catvAri zRMgA trayo asya pAdA dve zIrSe saptahastAso asya / tridhA baddho vRSabho roravIti mahAdevo matyA Aviveza / Rtra 6. atharvaveda 19. 42. 4 7. bauddhadarzana tathA anya bhAratIyadarzana pu. para, lekhaka-bharatasiMha upAdhyAya Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA rahyAM che. cInI tripaTamAM emano ullekha maLe che. jApAnIo emane "rekazaba" (Rokshab) tarIke oLakhe che. madhya eziyA, misara ane yUnAna tathA keneziyA tema ja phiNika lekenI bhASAmAM emane "rezepha' kahevAmAM Ave che, jene artha "zIMgaDAvALA devatA " thAya che. je rASabhanuM apabhraMza rUpa che.' zivapurANanuM adhyayana karavAthI A tathya vadhu spaSTa thaI jAya che. DokaTara rAjakumAra jaine "RSabhadeva tathA ziva saMbaMdhI prApya mAnyatAo" nAmanA lekhamAM vistArathI bhagavAna zreSabhadeva ane ziva bane eka ja hatA e bAbatane UhApoha karyo che. eTale jijJAsu vAcakane te lekha vAMcavAnuM sUcana karuM chuM." akkaDa ane sumerunI saMyukta pravRttithI utpanna thayela bebIleniyana saMskRti ane sabhyatA bahu prAcIna mAnavAmAM Ave che. emanA vijayI rAjA hammarAvI (2123-2081 I.sa. pU.) nA zilAlekhathI e jANavA maLe che ke vRSabhane svarga ane pRthvInA deva mAnavAmAM AvatA. 11 sumeranA leke jenI kRSinA devatA tarIke pUjA-arcanA karatA hatA, ene AbU yA tAmuja kahetA hatA. teo baLadane vizeSa rUpamAM pavitra 8 (ka) bhagavAna RSabhadeva aura unakI lekavyApI mAnyatA, lekhaka-kAmatA - prasAda jena, AcArya bhikSu smRti graMtha dri. naM. 5 4. (kha) bAbU cheTelAla jana smRti graMtha pR. 204 itthaM prabhAva RSabho'vatAraH zaMkarasya me / satAM gatidAnabandhurnavamaH kathitastava // RSabhasya caritra hi paramapAvanaM mahat / svayaM yazasyamAyuSya zrotavyaM vai prayatnataH / / -zivapurANa 4. 47-48 20 muni hajArImala smRtigraMtha pU. 609-629 11 bAbu choTAlAla jaina smRti graMtha, pR. 105 12 vila yUreTara dha sTorI opha sivilijezana (ovara ariyanTala heriTejha) nyUyorka, 1954, pR. 219 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana 13 gaNatA hatA. sumera tathA khAbulanA eka dharmazAstramAM mAmmane ullekha maLe che.14 82 *' zabda adbhuta zabdanuM ja saMkSipta svarUpa jaNAya che. hittI jAti para paNa bhagavAna RSabhadevane prabhAva paDaco hAya ema lAge che. emanA mukhya deva Rtudeva' hatA. emanuM vAhana khaLada hatA, jene tejIva' kahevAmAM AvatA hatA, je 'titzayara sabha'nuM apabhraMza rUpa hovAnuM jaNAya che. 15 RgvedamAM aneka sthaLe para bhagavAna RSabhane ullekha thayA che.16 paraMtu TIkAkAroe sAMpradAyika bhAvanAne kAraNe arthamAM parivartana karI nAkhyuM che. jenA kAraNe keTalAMya sthaLe vivAdAspada banI gayAM che. ApaNe jyAre sAMpradAyikatAnA pUrvagrahanAM cazmAM utArIne RcAonuM adhyayana karIe chIe tyAre spaSTa jaNAI Ave che ke A bhagavAna RSabhadevanA sabaMdhamAM ja kahevAmAM AvyuM che. vaidika RSi bhakita-bhAvanAthI vibhAra thaIne RSabhadevanI A pramANe stuti kare che : huM AtmadraSTA prakSeA ! parama sukha pAmavA mATe huM tArA zaraNamAM AvavA mAguM chuM. kemake tArA upadeza ane tArI vANI zaktizALI 13 ejana pu. 127 14 ejana pu. 199 15 videzI sa MskRtiyAMmeM ahiMsA--DaoN. kAmatAprasAda jaina, gurudeva ratnamuni smRtigraMtha, pR. 403 16 Rgvedasa hitA maDala 1 "" 93 "" 73 33 5 6 10 adhyAya 24 * 2 1 ra 12 "" "" "" "" t "" sUtra 190 33 28 1 19 26 maMtra 1 15 .. 4 ' 11 1 33 Adi ra "" "" " Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 37 che.ene avadhAraNa karuM chuM. he prabho ! sarva manuSya ane devAmAM tuM ja pahele "pUrvayAyA"(pUrva jJAnanA gata pratipAdaka) che. 7 aSabhadevanuM mahattva kevala zramaNa paraMparAmAM ja nahIM, paraMtu brAhmaNa paraMparAmAM paNa rahyuM che. tyAM emane ArAdhyadeva mAnIne mukta kaMThe guNAnuvAda karavAmAM AvyuM che. suprasiddha vaidika sAhityanA vidvAna che. virUpAkSa ema.e. vedatIrtha ane AcArya vinobA bhAve jevA bahuzrata vicAraka inveda AdimAM RSabhadevanI stutine svaranuM zravaNa kare che. 18 RgvadamAM bhagavAna RSabhadevane mATe "kezI" zabdano prayoga thaye che. vAtarazana muninA prakaraNamAM kezInI stuti karavAmAM AvI che. te spaSTapaNe bhagavAna RSabhadeva sAthe saMkaLAyela che. 19 travedamAM anya eka sthAna para kezI ane iSabhanuM eka sAthe varNana karavAmAM AvyuM che. je stramAM prastuta trAcA maLe che enI prastAvanAmAM nirUktano " mu zya dutA vize....vagere kaleka aMkita karavAmAM AvyuM che. te anusAra muddagala RSinI gAye re cerI gayA hatA. ene pAchI vALavA mATe RSie kezI RSabhane pitAnA sArathi banAvyA hatA, jenA vacana mAtrathI gAye AgaLa bhAgavAne badale pAchI deDI AvI hatI. prastuta RcA para bhASyakartA AcArya sAyaNe prathama kezI ane vRSabhano jude jude vAcyArtha batAve che paNa prakArAntare emaNe "kezI Sabhano svIkAra karyo che. 21 20 17 Rveda 3,34,2 18 pUjya gurudeva ratnamuni smRti graMtha : ItivRtta 19 zrada 10, 136,1. karka dave vRSabho yukta AsId avAvacIt sArathirasya kezI / dudharyuktasya dravataH sahAnasa Rcchanti mA niSpado mudgalAnIm / / -wda 10, 12. 6 21 athavA asya sArathiH sahAyabhUtaH kezI prakRSTakezo vRSabhaH avAvacIt bhRzamazabdayat ityAdi / -sAyaNubhAya Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana - "mugala RSinA sArathi (vidvAna netA) kezI iSabha ke jenI zatruono vinAza karavA niyukti karavAmAM AvI hatI, emanI vANI nIkaLavAnI sAthe ja enA phalasvarUpe mugala SinI je gAye (Indriye) joDAyelA durdhara ratha (zarIra) sAthe deDI rahI hatI te nizcala banIne maudUgalanI (mugalanI svAtmavRtti) tarapha pAchI pharI. Ane sAra e che ke mugala RSinI je Indriya parAmukhI hatI, te egya jJAnI netA kezI vRSabhanA dharmopadezanuM zravaNa karI antarmukha banI gaI. jaina sAhitya anusAra jyAre bhagavAna iSabhadeva sAdhu banyA tyAre emaNe cAra muSTi kezane lagna karyo hate. 22 sAmAnyataH pAMca muSTi kezane leca karavAnI paraMparA che. bhagavAna kezane leca karI rahyA hatA. baMne bhAganA kezene keca karavAno bAkI hatA e samaye zakendranI prArthanAthI bhagavAne e pachI te keza emanA ema rahevA dIdhA. 23 A pramANe keza rahevA devAthI teo "kezI" athavA kezariyAjI" nAmathI paNa prakhyAta thayA che. jema siMha pitAnA kezane kAraNe kezarI kahevAya che te pramANe traSabhadeva kezI, kezarI ke kezariyAjInA nAmathI oLakhAya che. bhagavAna 2Sabhadeva AdinAtha,24 hiraNyagarbha 25 ane brahmA vagere 22 (ka) ja budvIpaprajJapti-vakSaskAra 2, sUtra 30. (kha) me 23mu sTArca rU - kalpasUtra 195 (1) uccakhAna catusRbhirmuSTibhiH zirasaH kacAn / / catusabhyo digbhyaH zeSAmiva dAtumanA prabhuH / / -triSaSTi 1, 3, 67 23 ja budvIpaprajJapti, vakSaskAra 2, sUtra 30nI vRtti 24 jhaSabhadevaH eka parizIlana pR. 66 devendramuni 25 (ka) hiyarame cAhya, vettA nAkhyA purAtana: | -mahAbhArata, zAntiparva (kha) vizeSa vivecana mATe juo, ka9pasUtranI prastAvanA -devendra muni Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 39 nAmathI oLakhAvAya che. jaina ane vaidika sAhityamAM je pramANe vistArathI bhagavAna iSabhadevanuM caritra AlekhavAmAM AvyuM che, e pramANe bauddha sAhityamAM AlekhAyeluM nathI. kevala kaI kaI sthAne emanA nAmane nirdeza thayuM che. jemake "dhammapadamAM "sama varSa vIta"27 gAthAmAM aspaSTa rIte rASabhadeva ane mahAvIrane ulekha thayela che. 28 bauddhAcArya dhamakIrtie "sarvajJa AptanA udAharaNamAM aSabhadeva ane mahAvIrano nirdeza karyo che. ane bauddhAcArya Aryadeva paNa sSabhadevane jainadharmanA Adya pracAraka mAne che. "AryamaMjuzrI mUlakAmAM bhAratanA Adi samrATemAM nAbhiputra RSabha ane 2Sabhaputra bharatanI gaNanA karavAmAM AvI che. 29 Adhunika pratibhA-sampanna mUrdhanya cintake paNa A satyatathyane vinA saMkoce svIkAra karavA mAMDyA che ke bhagavAna iSabhadevathI ja jainadharmano prAraMbha thayo che. DokaTara harmana jekebI lakhe che ke pArzvanAtha bhagavAna jaina dharmanA saMsthApaka hatA, e aMge kaI pramANa nathI. jaina paraMparA prathama tIrthakara RSabhadevane jainadharmanA saMsthApaka mAnavAmAM ekamata dharAve che. A mAnyatAmAM aitihAsika satyanI atyadhika saMbhAvanA che." 26 kSabhadevaH eka parizIlana-devendra muni, pR. 91-92 27 dhammapada-4,22 28 inDiyana hisTarikala kavATaralI bhAga 3, pR. 473, 75. 28 prajApateH suto nAbhistasyApi Agamucyati / nAbhinA RSabhaputro vai siddhakarmA dRDhavrataH // -Arya maMjuzrI mUlakalpa 380 30 InDi enDi0 AvRtti 9 pR. 163 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana DaoNkaTara rAdhAkRSNana 1; DaoNkaTara sTIvensana 2 ane jayacandva vidyAlaMkAra33 vagere anya aneka vidvAnAnA paNa A ja abhiprAya che. 34 4. ajita ane anya tIrthaMkara mauddha theragAthAmAM eka gAthA ajita ghera nAmanI paNa maLe che.3pa A gAthAnI aTkakathAmAM batAvavAmAM AvyuM che ke A ajita 91 mA kalpanI pUrve pratyeka yuddha thaI gayA che. jaina sAhityamAM ajita nAmanA dvitIya tIrthaMkara che ane saMbhavataH bauddha sAhityamAM ene ja pratyekamuddha ajita kahevAmAM AvyA hAya. kemake bannenI ceAgyatA, paurANikatA temaja nAmamAM paNa sAmya che. mahAbhAratamAM ajita ane zivane ekarUpa tarIke AlekhavAmAM AvyA che. amArA mata pramANe tI kara ajita ja vaidika-bauddha paraMparAmAM pUjanIya rahyA che ane emaNe emanI dRSTithI emanuM nAmasmaraNa karyuM che. sArensane mahAbhAratanA vizeSa nAmanA kAza banAvyeA che. e kAzamAM supArzva, candra ane sumati e traNa tIrthaMkarAnA nAmanA ullekha maLe che. mahAbhAratakAre A traNane asura tarIke varNavyA che. vaidika mAnyatA anusAra jaina-dharma asuronA dharma lekhAya che. asura leke ArhutadharmanA upAsaka hatA, e prakAranuM varNana jaina sAhityamAM 31 bhAratIya darzananA itihAsa AvRtti 1. pR. 287 32 kalpasUtranI bhUmikA-Do. sTIvensana. 33 bhAratIya itihAsakI rUparekhA pR. 384 34 (ka) jaina sAhityakA itihAsa-pUrva pIThikA. pR. 108 (kha) hindI vizvakASa, bhAga 4, pR. 444 35 maraNe me bhayaM nitthi, nikanti natthi jIvite / sandehaM nikkhipissAmi sampajAnA paTissato 36 jainasAhitya kA bRhat itihAsa, bhAga. 1 prastAvanA pR. 26 -thA 1. 2. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA maLatuM nathI. paraMtu viSNupurANa, padmapurANa, matsyapurANa,39 devIbhAgavata* ane mahAbhArata AdimAM asurone AhaMta yA jainadharmanA anuyAyI gaNavAmAM AvyA che. A avatAronA nirUpaNamAM je pramANe bhagavAna iSabhane viSNunA avatAra kahevAmAM AvyA che te pramANe supArvane kupatha nAmanA asuranA aMzAvatAra kahevAmAM AvyA che. tathA sumati nAmaka asurane mATe varNana prApta thAya che ke varuNa-prAsAdamAM enuM sthAna daityo ane dAnamAM hatuM.' mahAbhAratamAM viSNu ane zivanAM je sahastra nAma che, e nAmanI yAdImAM "zreyasa." "ananta" "dharma," "zAMti" ane "saMbhava e nAme viSNunAM nAma tarIke maLe che, je jainadharmanA tIrthakaronAM nAma paNa che. amArI daSTie A tIrthakaronA prabhAvazALI vyaktitva ane kRtitvane kAraNe ja emane vaidika paraMparAmAM paNa viSNunA rUpamAM apanAvavAmAM AvyA che. nAmasAmya sivAya A mahApuruSone sabaMdha asure sAthe sAMkaLavAmAM AvyuM che, kemake teo veda-virodhIo hatA. veda-virodhI hevAne kAraNe emane saMbaMdha zramaNa paraMparAnI sAthe hove joIe e vAta pUrNa rIte siddha thayela che. bhagavAna zAntinAtha soLamA tIrthaMkara che. teo pUrvabhavamAM jyAre megharatha hatA tyAre emaNe kabUtaranI rakSA karI hatI e ghaTanA vasudevahinDI, triSaSTizalAkApuruSacaritra vageremAM maLe che, tathA 37 viSNupurANa 3. 17. 18 38 padmapurANu sRSTi khaMDa, adhyAya 13, zlo 170-413 39 matsyapurANa, 24, 43-49 40 devIbhAgavata 4. 13, 54-57 41 jana sAhitya kA bRhada ItihAsa, pR 26. 42 vasudevahindI 21 laMbaka. 43 triSaSTizalAkApuruSacaritra pa.4 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zimi rAjAnA upAkhyAnanA rUpamAM vaidika mahAbhAratamAM paNa prApta thAya che ane bauddha vADmayamAM te 'jimUtavAhana 'nI ghaTanAnA rUpamAM citrita karavAmAM AvI che. prastuta ghaTanA parathI ema kahI zakAya ke jaina paraMparA mAtra nivRttirUpa ahiMsAmAM ja nahIM paNa maraNa pAmanAranI rakSA karavAnI pravRttirUpa ahiMsAne paNa dharma mAne che. ' araka aDhAramA tIrthaMkara * ara'nuM varNana aguMttaranikAya'mAM paNa maLe che. te sthAne tathAgata buddhe pAtAnI pUrve je sAta tIrthaMkara thaI gayA hatA enuM varNana karatAM kahyuM che ke emAMnA sAtamA tIrthaMkara hatA.44 araka tIrthaMkaranA samayanuM nirUpaNa karatAM kahevAmAM AvyuM che ke araka tIrthaMkaranA samayamAM manuSyanuM AyuSya 60 hajAra varSanuM gaNAtuM. 500 varSanI kanyA vivAhane cAgya gaNavAmAM AvatI. e yugamAM manuSyeAne kevaLa cha prakAranAM duHkha ke kaSTo hatAM- (1) zIta, (2) uSNu, (3) bhUkha, (4) tRSA, (5) pezAba, (6) maleAtsarga. A sivAya koI prakAranI pIDA ane vyAdhi na hatAM. te paNa arake mAnavAne nazvaratAneA upadeza ApI dharmanA saMdeza ApyA hatA.45 emanA A upadezanI tulanA uttarAdhyayananA dazamA adhyayana sAthe karI zakAya che. jainAgama anusAra bhagavAna ara'nuM AyuSya 84000 varSa che. ane emanI pachI thayelA tIrthaMkara mallInuM AyuSya 55000 varSanuM che. 46 44 bhUtaputraM bhikkhave sunettonAma satyA ahe si titthaka kAmeha vItarAge.... muAvala...aranemiThuddAthi-vAru nAtivA... mA nAma sahyA ahosa titthaka kAmesu vItarAgo / arakassa kho pana, bhikkhave, satthunA anekAni khAvakasatAni ahe / --ga suttaniAya, bhAga 3. pR0 256-257 sa. bhikSu jagadIza kasapeA, pAli prakAzana mAMDala bihAra rAjya 45 aMguttaranikAya, arkasUtta, bhAga-3 pR 257. saMpAdaka prakAzaka upara mujaba. 46 Avazyaka niyukti gA. 325-327, 16 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraparA A dRSTie araka 'nA samaya 6 bhagavAna ara ' ane 8 bhagavatI maThThI 'nI madhyamAM nakkI karI zakAya. ahIM e yAda rAkhavAnI jarUra che ke 'araka 'tIrthaMkaranI pUrve buddhanA mata pramANe 'aranemi' nAmanA anya eka tIrthaMkara thaI gayA che. buddhe jene nirdeza karyAM che te aranemi' ane jaina tIrthaMkara * ara' e anne sabhavataH eka ja vyakti hAya. ogaNIsamA tIrthaMkara maThThI bhagavatI, vIsamA muni sutrata ane ekavIsamA tIrthaMkara naminuM varNana vaidika ane bauddhavAhmayamAM prApta thatuM nathI. A badhA tIrthaMkaro prAgaitihAsika kALamAM thaI gayA che. ariSTanemi bhagavAna ariSTanemi khAvIsamA tIrthaMkara che. Adhunika itihAsakArAmAMthI je sAMpradAyika saMkIrNatAthI mukta che temaja zuddha atihAsika, dRSTithI saMpanna che, tee bhagavAna ariSTanemine eka aitihAsika mahApuruSa tarIke svIkAre che. paraMtu sAMpradAyika dRSTikoNathI itihAsane paNa anyathA rUpa ApanAra leke A vastune svIkAra karavA mAgatA nathI. paNa jo tee karmayAgI zrIkRSNane atihAsika puruSa mAne che, teA ariSTanemi e ja yugamAM thaI gayA che ane bannemAM atyaMta najIkanA kauTuMbika saMbaMdha hatA arthAt zrIkRSNanA pitA vasudeva ane ariSTaneminA pitA samudravijaya ane saheAdara hatA. e sthitimAM emane aitihAsika puruSa mAnavAmAM koI saMkeAca rAkhavA joI e nahIM. 43 vaidika sAhityanA AleAkamAM ariSTanemi ariSTanemi'zabda cAra vAra pracAjAyelA maLe che.47 RgvedamAM svasti nastAo ariSTanemi:" veva (1. 14. 89. 9) ahIM ariSTanemi (kha) Rgveda 1, 24, 180, 10. (dha) Rgveda 10, 12, 178, 1. 47 (ka) Rgveda 1, 14, 86, 6. (ga) Rgveda 3, 4, 13, 17 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zabda bhagavAna ariSTanemi mATe ja praye!joyelA che. keTalAka vidvAnAnI e mAnyatA che ke chAndogyapaniSadamAM bhagavAna ariSTaneminA nAmane ullekha gheAra AMgirasa' RSi tarIke AvelA che. gheAra AMgirasa RSie zrIkRSNane AtmayajJanI zikSA ApI hatI. emanI dakSiNA tapazcaryA, dAna, RjubhAva, ahiMsA, satyavacanarUpa hatI. 48 dharmAnaMda kauzAmbInuM mAnavuM che ke AMgirasa e bhagavAna neminAthanuM ja nAma hatuM. 49 dhAra zabda paNa jaina zramaNAnA AcAra ane tapasyAnI ugratA darzAvavA Agama sAhityamAM aneka sthAneA para prayAjAyele che, pa 44 chAndogyopaniSamAM devakIputra zrIkRSNane ghAra AMgirasa RSi upadeza ApatAM kahe che--are kRSNa ! jyAre mAnavane aMtakALa najIkamAM AvyeA hAya tyAre ene A traNa vAkaconuM smaraNa karAvavuM joI e. (1) vaM apatasi- tu' anazvara che. (2) sva adyutamasi- tuM eka rasamAM rahenAra che. (3) sva prALasaMzitasi- tu prANIone jIvanadAtA che. pa zrIkRSNe A upadezanuM zravaNa karI tuSTa thaI gayA. emane have koI paNa prakAranA upadeza ke zikSAnI AvazyakatA na rahI. te te peAtAnI jAtane dhanya anubhavavA lAgyA. prastuta kathananI tulanA ApaNe jaina AgamAmAM AvelA bhagavAna ariSTanemie karela bhaviSyakathana sAthe karI zakIe. dvArikAnA vinAza ane zrIkRSNanuM jarakumArane hAthe mRtyu thaze, evuM bhagavAna pAsethI sAMbhaLI zrIkRSNa ciMtAmAM paDI jAya che tyAre bhagavAna emane upadeza 48 ataH yat tapodAnamArjavama hiMsA satyavacanamititA asya dakSiNA | --chAdAgya upaniSada 3. 17, 4 49 bhAratIya saMskRti ane ahiMsA pR. 57 50 ghAratane, vAre, gheghuLe, ghAra tavastrI, dhAravAmacavAlI / bhagavatI 1, 1 51 tadvaitad ghora AMgirasu. kRSNAya devakIputrAyeokatvo vAcA'pipAsa eva sa bamUva, so'ntavelAyAmetattrayaM pratipradyotAkSatasyacyutamasi prANasa~ zitamasIti / --chAndogyApaniSad pra, 3 khaMDa 18. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA saMbhaLAve che. jene sAMbhaLI zrIkRSNa saMtuSTa temaja duHkharahita thAya che. ' javeda para yajurveda ane sAmavedapa4mAM bhagavAna ariSTanemine tArksa ariSTanemi tarIke ullekha karyo hoya ema lAge che - svasti na indro vRddhazravA : svasti na pUSA vizvavedAH / svasti na stAyo'riSTanemiH svasti no bRhaspatirdadhAtu // 55 vidvAnenuM anumAna che ke vedamAM je ariSTanemi zabdane praga thayele che te bhagavAna ariSTanemi age ja che." mahAbhAratamAM paNa "tAryA zabdano prayoga thayela che, je bhagavAna ariSTaneminuM ja apara nAma levuM joIe.pa7 emaNe rAjA sagarane je mekSamArgane upadeza Ape che, te jaina dharmanA mekSa aMgenAM maMtavya sAthe sArA pramANamAM sAmya dharAve che. e vAMcatI vakhate saheje ema lAge che ke jANe ApaNe mekSa agenuM jaina Agamika varNana vAMcIe chIe. emaNe kahyuM che sAgara! mokSanuM sukha ja vastutaH sAcuM sukha che. je aharniza dhana-dhAnya vagerenA upArjanamAM * antakRdazA varga paa0 1. para (ka) svamUvu vAnane revand savinaM tatAraM kathAnA ariSTanemi pRtanAjamAzu svastaye tA_mihA hUvema aSe 10, 12, 178, 1. (kha) Rgvada 1, 1, 16 53 yajurveda 25 19 54 sAmaveda 3, 9 55 da 1. 1. 16 pa6 uttarAyayana : eka samIkSAtmaka adhyayana 50 7 57 evumuktastadA tAyaH sarva zAstravidAMvaraH / vibudhya saMpadaM cAgrayAM sadvAkyamidamabravIt // mahAbhArata zAntiparva 288/4 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vyasta rahe che. putra ane pazuomAM ja anurakta rahe che, te mUrkha che. ene yarthAtha jJAna thatuM nathI. jenI buddhi viSayamAM Asakta che, jenuM mana azAMta che evA mAnavanA upacAra karavA kaThina che. kemake je rAganA baMdhanamAM baMdhAyela che, te mUDha che tathA mekSa pAmavA mATe agya che.pa8 etihAsika daSTie e vastu spaSTa che ke sagaranA samayamAM vaidika loko mokSamAM vizvAsa dharAvatA na hatA. eTale A upadeza ke vaidika RSino hoI zake nahIM. eno saMbadha zravaNasaMskRti sAthe ja che. yajurvedamAM ariSTanemino ullekha eka sthAne A pramANe maLe che. AdhyAtma yajJane pragaTa karanAra, saMsAranA bhavya jIvone sarva prakAre yathArtha upadeza denAra ane jenA upadezathI jIvane AtmA balavAna bane che. e sarvajJa neminAtha mATe Ahuti samarpita karuM chuM.pa9 (3. rAdhAkRSNane lakhyuM che ke yajurvedamAM RSabhadeva ajitanAtha ane ariSTanemi e traNa tIrthakarone ulekha prApta thAya che. * skaMdapurANanA prabhAsa khaMDamAM eka sthAne A pramANe varNana maLe che-bhavanA pAchalA bhAgamAM vAmane tapa karyuM. A tapanA prabhAvathI zive vAmanane darzana ApyAM. A ziva zyAmavarNa, acela tathA padmAsanamAM sthita hatA. vAmane emanuM nAma neminAtha rAkhyuM. A 58 mahAbhArata, zAntiparva 288 5, 6. 58 vAjasya nu prasava AbabhUvemAtra nizvA bhuvanAni sarvataH / sa nemirAjA paripAti vidvAn prajA puSTiM varddhamAno'smai khAhA -vAsanethI-mAdhyadina zukalayajurveda adhyAya 9, maMtra 25, sAtavalekara saMskaraNa (vikama 1984) to Indian philosophy Vol. I P. 287 . The ya jurveda mentions the names of therr Thir. thankaras-Rishabha, Ajitnath and Arishanemi. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA neminAtha A ghera kalikAlamAM sarva pApono nAza karanAra che. enA darzana ane sparzathI kareDe yajJanuM phala prApta thAya che. prabhAsapurANamAM paNa ariSTaneminI stuti karavAmAM AvI che. je mahAbhAratanA anuzAsana parva, adhyAya 149mAM vighaNusahastra nAmamAM be sthAna para zuraH zaurijanezvaraH' pada prayojAyeluM che. jemake - mAtAjItAraH sUra: zaunnivaraH | anukUla: zatAvartaH padmI padmanibhekSaNaH // 50 // kAlanemi mahAvIraH zauri zUrajanezvaraH / trilokAtmA trilokezaH kezavaH kezihA hariH // 82 // A lekamAM "zuraH zaurijanezvara " zabdonA sthAne "zUra zaurijinezvaraH " pATha svIkArI ariSTanemi artha karavAmAM AvyuM che. 3 smaraNamAM rahe ke atre zrIkRSNa mATe "zauri" zabdano prayoga thayo che. vartamAnakAlamAM AgarA jillAnA baTezvaranI samIpamAM zauripura nAme eka sthAna che. e ja prAcIna yugamAM yAdavenI rAjadhAnI hatI. jarAsaMdhanA bhayathI yAda tyAMthI nAsI jaI dvArikAmAM AvIne 11 bhavasya pazcime bhAge vAmanena tapaH kRtam / tenaiva tapasAkRSTaH zivaH pratyakSatAM gataH // padbhAsanaH samAsInaH zyAmamUrtidigambaraH / neminAya: . kalikAle mahAghore sava pApapraNAzakaH / daza nAt sparzanAdeva kATiyajJaphalapradaH / / -skaMdapurANa prabhAsakhaMDa 62 kailAze vimale ramye vRSabho'yaM jinezvara / cakAra svAvatAra ca sarvajJaH sarvaga: zivaH // revatAdrau jino nemiyugAdivi malAcale / RSINAM hayAzramAdeva muktimArgasya kAraNam // -prabhAsapurANa 49 50 63 mekSamArga prakAza. paM. ToDaramala. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vasyA hatA. A zeripuramAM ja bhagavAna ariSTanemino janma thayo hate eTale ja emane paNa "zauri paNa kahevAmAM Ave che. teo jinezvara te hatA eTale e saMdarbhamAM ahIM "zuraH zaurijinezvara" pATha vadhu tarkasaMgata che. kemake vaidika paraMparAnA keIpaNa graMthamAM vAdavane saMbaMdha zaripura sAthe hovAnuM jaNAvavAmAM AvyuM nathI. eTale mahAbhAratamAM zrIkRSNane "zauri" tarIke oLakhAvavAmAM AvyA hoya te avazya ciMtya che. bhagavAna ariSTaneminuM nAma ahiMsAnI akhaMDa jyota pragaTAvavAnA kAraNe eTaluM badhuM kapriya banyuM hatuM ke mahAtmA buddhanA aneka nAmanI yAdImAM emanuM eka nAma ariSTanemi paNa jovA maLe che. laMkAvatAranA trIjA parivartanamAM buddhanAM aneka nAma ApavAmAM AvyAM che. tyAM lakhavAmAM AvyuM che - je pramANe eka ja vastune aneka nAma ApavAmAM Ave che te pramANe buddhanAM asaMkhya nAme che. koI emane tathAgata kahe che te koI svayaMbhU, nAyaka, vinAyaka, pariNAyaka, buddha, RSi, vRSabha, brAhmaNa, viSNu, Izvara, pradhAna, kapila, bhUtAnUta, bhAskara, ariSTanemi, rAma, vyAsa, zuka, Indra, varuNa vagere nAmathI oLakhAve che. A itihAsakAronI daSTimAM ariSTanemi nandIsUtramAM traSibhASita(simAriya)ne ullekha che. 5 emAM pistAlIsa pratyeka buddha nirUpita pistAlIsa adhyayana che. emAMnA vasa pratyeka buddha bhagavAna ariSTaneminA samayamAM thaI gayA che. 66 emanAM nAma A pramANe che: 64 bauddhadhamaMdazana pu. 162 65 nandIsutra. 16 patteya buddhamisiNI, vIsa titthe arivaNemisse / pAsassa ya paNNarasa, vIrassa vilINamohassa / / -lamAlaya, varmA sahiLI mA. . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pU`kAlIna jaina paraMparA 1. nArada 2. vayiputra 3. asita daivika 4. bhAradvAja aMgirasa 5. puSpasAlaputra 6. valkalacIri 7. kurmAputra 8. ketalIputra 9. mahAkazyapa 10. tetaliputra 17. viThTha 18. vaSa~pakRSNa 19. AriyAyaNa 20, ulhalavAdI emanA dvArA nirUpita adhyayana ariSTaneminuM svayaMbhUta pramANa che. 4 11. maMkhalIputra 12. cAvalkaya 13. maitraya bhayAlI 14. mAhuka 15. madhurAyaNa 16. seAriyAyaNa prasiddha itihAsakAra DaoN. rAya caudharIe potAnA vaiSNava dharmanA prAcIna itihAsasAM bhagavAna ariSTanemi(neminAtha)ne zrIkRSNanA kAkAnA dIkarA bhAI tarIke gaNAvyA che. pI. sI. dIvAna lakhe che-jaina gra'thA anusAra neminAtha ane pArzvanAthanI vacce 84000 varSanA gALA che. hindu purANAmAM A khAkhatanA koI nirdeza nathI ke vasudevanA samudravijayanA moTAbhAI hatA ane emane koI ariSTanemi nAmanA putra hatA. prathama muddA aMge dIvAnanuM ema kahevuM che ke ApaNe e vastune svIkAra karavA paDaze ke ApaNA vartamAna jJAna mATe e sabhavita nathI ke jaina graMthakAroe eka tItha karathI khIjA tIrthaMkara vacce sudIrgha kAlanA gALA 67 bhAra--vaniya-putte Asite nirisa-pusAhe ca / vakkalakummA kevala vagasava taha tetaliste ya // maMkhalI jaNNabhayAli bAhuya mahu seoriyANa viduviSu / varisakaNhe Ariya ukkalavAdI ya taruNe ya // isibhAsiyAI paDhamA saMgahaNI gA. 23 ------ 49 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hevAnuM jaNAvyuM che enI pAchaLa emane ze hetu haze, enuM vivecana karI zakIe. paNa kevala A kAraNe ja ati prAcIna prAkRta graMthanA AdhAra para lakhAyela jaina graMthamAM varNita ariSTaneminA jIvanavRttAntane dRSTithI dUra karI devuM gya nathI. bIjA muddAnuM spaSTIkaraNa karatAM teo lakhe che ke bhAgavata saMpradAyanA graMthakAroe potAnA paraMparAgata jJAnane upaga zrIkRSNane paramAtmA siddha karavAnuM jarUrI hoya eTalA pramANamAM karyo che. jaina graMthamAM evAM aneka aitihAsika tathyo che, je bhAgavata sAhityamAM upalabdha thatAM nathI.8 karnala ToDa ariSTanemi viSe lakhe che,-"mane ema lAge che ke prAcIna kALamAM cAra buddha yA medhAvI mahApuruSa thaI gayA che. emAM pahelA te AdinAtha ane bIjA te neminAtha hatA. neminAtha ja keDIneviyA nivAsIonA prathama eDina tathA cInAonA prathama pha devatA hatA.69 prasiddha kevakAra De. nagendranAtha vasu, purAtattvavettA The. kuhara, phesara bAraneTa, misTara karavA, Do. haridatta, De. prANanAtha vidhAlaMkAra vagere anya aneka vidvAnonuM spaSTa maMtavya che ke bhagavAna ariSTanemi eka prabhAvazAlI puruSa thaI gayA che. emane atihAsika puruSa mAnavAmAM kaI vAMdho nathI. sAMpradAyika abhinivezane kAraNe vaidika graMthomAM spaSTapaNe nAmanirdeza thaye hovA chatAM TIkAkAroe mULa zabdanA arthamAM parivartana karI nAkhyuM che eTale Adhunika samayamAM e Avazyaka che ke taTastha 68. jaina sAhityakA ItihAsa - pUrvapiThikA - le. paM. kailAsacandrajI pR. 170-171. 68. anusa opha dhI bhaMDArakara risarca insTiTayUTa-patrikA volyuma 23, pU. 122, Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraparA dRSTithI enA para ciMtana thAya. jyAre ApaNe taTastha dRSTithI ciMtana karIzuM tyAre sUryaprakAzanI mAphaka spaSTapaNe jANavA maLaze ke bhagavAna ariSTanemi eka aitihAsika puruSa hatA. bhagavAna ariSTaneminA yuganuM gaMbhIratApUrvaka paryAlecana karavAthI e spaSTa samajAya che ke e samayamAM kSatrimAM mAMsabhakSaNanI pravRtti praryApta mAtrAmAM vadhI gaI hatI. emanA vivAhanA prasaMge aneka pazuone ekatra karavAmAM AvyAM hatAM, te ghaTanA A tathyane spaSTa phare che. hiMsAnI A paizAcika pravRtti paratve sAdhAraNa mANasAnuM dhyAna kheMcavA ane kSatriyAne mAMsa-bhakSaNathI vAravA mATe ariSTanemie je paddhati apanAvI te asAdhAraNa hatI. emanuM vivAha karyA vinA pAchA pharavAnuM kArya jANe ke samagra kSatriya jAtinA pAponuM prAyazcita hatuM, ene vIjaLInI jema dUra ane gherA prabhAva-pratyAghAta paDayo. 51 eka supratiSTha mahAna rAjakumAranuM vararAjA banIne javuM ane vivAha karyA vinA pAchA pharavuM te kAMI sAdhAraNa ghaTanA hatI? bhagavAna ariSTaneminA te mahAna tyAga hatA ane te tyAge ekavAra te AkhA samAjane camakAvI dIdhA hatA. samAjanA hita mATe A prakAranA AtmamalidAnanuM anya keAI udAharaNa prApta thatuM nathI. A AtmAsage abhakSyabhakSaNa karanArA ane peAtAnA kSaNika sukha khAtara anyanA jIvana sAthe khela karanArA kSatriyeAnI AMkheA khAlI nAMkhI. emane Atma-AlAcanA karavA mATe kraja pADI ane temane potAnA kartavya tathA javAbadArInuM bhAna karAvyuM. A pramANe paraMparAgata ahiMsAnA zithila tema ja vistRta thaI gayelA saMskArane emaNe punaH jAgRta karI ene puSTa ane sajIva khanAbyA ane ahiMsAnI saMkIrNa anI gayelI sImA-maryAdAne vizALa banAvI, pazu ane pakSIone paNa ahiMsAnI sImA-maryAdAmAM samAvI lIdhAM. jagata mATe bhagavAnanuM A udbodhana eka varadAna samuM hatuM ane tenuM Aja sudhI vismaraNa thayuM nathI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana veda, purANa ane ItihAsakAronI daSTie bhagavAna ariSTaneminuM zuM mahatva che enI carcA ApaNe A pUrve karI gayA chIe." jaina graMthanI mAphaka vaidika harivaMzapurANamAM zrIkRSNa ane bhagavAna ariSTaneminA vaMzanuM varNana maLe che. emAM zrIkRSNane citraratha nAma ApavAmAM AvyuM che. e saMbhavita che ke vaidika graMthomAM samudravijayanuM ja apara nAma citraka yA citraratha tarIke AveluM heya. - meM A viSayamAM mArA "bhagavAna ariSTanemi aura karmayogI zrIkRSNaH eka anuzIlana,72 nAmanA graMthamAM vistArathI carcAvicAraNA karI che. bhagavAna pAH eka aitihAsika puruSa bhagavAna pArzvanA jIvananI jotirmaya rekhAe vetAMbara ane digaMbara bane paraMparAmAM atyaMta zraddhA ane vizALatAthI aMkita karavAmAM AvI che. teo bhagavAna mahAvIranA pUrve 350 varSe vArANasImAM janmyA hatA. trIsa varSa sudhI teo gRhasthAzramamAM rahyA. tyAra bAda temaNe saMyama grahaNa karI ugra tapasyA karI, karmono nAza karI kevalajJAna prApta karI bhAratanA vividha bhAgamAM paribhramaNa karI lekanA kalyANa arthe upadeza Ape. ane teo se varSanuM AyuSya pUrNa karI sameta zikhara para parinirvANa pAmyA. bhagavAna pArzvanA jIvana-prasaMgamAM, jema anya mahApuruSanA jIvanamAM paNa jovA maLe che tema camatkArika adbhuta prasaMge maLe che. jenA AdhAre keTalAka lekee emane paurANika mahApuruSa mAnyA che. 70. vizeSa mATe juo bhagavAna ariSTanemi aura karmayogI zrIkRSNa eka anuzIlana, devendramuni zAstrI, pU. 6-68, janadhamakA maulika ItihAsa pR. 239thI141. 71. ejana pR. 241-248. 72. prakAzaka-zrItAraka guru jaina granthAlaya, padarADA, jillA udayapura (rAjasthAna) pariziSTa 3. vaMzaparicaya pR. 387-394. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraparA 53 paraMtu vartamAnakAlanA aneka itihAsakAroe AnA para gaMbhIra carcAvicAraNA karI che. ane tee e nirNaya para AvyA che ke bhagavAna pArzva aitihAsika mahApuruSa che. AnuM nirUpaNa eka svataMtra graMthamAM karavAmAM AvyuM che. sarva prathama DaoN. harmana jekeAkhIe jenAgamAnI sAthe bauddha piTakAnA pramANeAnA prakAzamAM bhagavAna pArzvane eka aitihAsika vyakti puravAra karyo che.4 te pachI kAlabruka, sTIvensana, eDavarDa, TAmasa, DaoN. elavakara, dAsaguptA, DaoN. rAdhAkRSNana,pa zApenTivara, gerIneTa, majamudAra, iliyaTa ane pusina ityAdi aneka pAzcAtya tema ja paurvAMtya vidvAnoe paNa puravAra karyuM che ke mahAvIranI pUrve eka nigrantha saMpradAya hatA. ane e saMpradAyanA mukhya nAyaka bhagavAna pArzvanAtha hatA. DaoN. vAsamanA matAnusAra bhagavAna mahAvIrane bauddha piTakAmAM yuddhanA pratispardhI tarIke nirUpavAmAM AvyA che e saMdarbhamAM emanI aitihAsikatA asaMdigdha che. bhagavAna pArzva cAvIsa tIrthaMkarAmAMthI trevIsamA tIrthaMkara tarIke jANItA hatA. 76 73 jainadharma kA maulika itihAsa--bha0 pArzvanI aitihAsikatA' pR. 303-305 74 The sacred books of the East, Vol. XIV, Introduction Page 21: "That Parsva was a historical person, is now admitted by all as very probable. 75 Indian Philosophy. Vol. I. P. 287. 76 The wonder that was India (A L. Ph.D. F.R.A.S.) Reprinted 1956 "As he (Vardhaman Mahavir) is referred to in the Buddhist scriptures as one of the Buddhas chief opponents, his historicity is beyond doubt.... Parswas remembered as twenty-third of twentyfour great teachers of Tirthankaras 'ford-makers' of the Jain faith.' Basham, B.A. PP. 287-288 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana DaoN. cAla zAnTiyare neNuM che- "ApaNe e be vAta yAda rAkhavI joIe ke jaina-dharma cokkasapaNe bhagavAna mahAvIrathI prAcIna che. emanA prakhyAta purogAmI pA cakkasapaNe eka vAstavika vyakti tarIke astitva dharAvanAra vyakti hatA eTale e saMdarbhamAM mUla siddhAMtanI mukhya bAbate mahAvIranA khUba prAcInakALathI sUtrarUpa banI gaI hovI joIe.7 vidvAnoe je atihAsika taththonA AdhAre nigraMtha saMpradAyanuM astitva mahAvIra pUrve hovAnuM siddha karyuM che, te saMkSiptamAM A pramANe che - 1. jainAgamamAM8 ane baddhapiTakamAM aneka sthAne maMkhalIw The Uttaradhyana Sutra, Introduction, Page 21 : "We ought also to remember both the Jain religion is certainly older than Mahavira, his reputed predecessor parsva having almost certainly existed as a real person, and that consequently, the main points of the original doctrine may have been codified long before Mahavira." 78 (ka) bhagavatI-15, 1. (kha) upAsaka dazAMga adhyAya 7. (ga) Avazyaka sUtra niryukti, malayagirivRtti-pUrvabhAga. (dha) AvazyakacUNi pUrvabhAga pR. 28-292 () kalpasUtranI TIkAo. (ca) triSaSTizalAkApuruSacaritra. (cha) mahAvIracariyuM, nemicandra, guNacandra Adi 79 (ka) jijhamanikAya, 1.198, 250, 215, (kha) saMyuktanikAya-1, 68, 4, 398. (ga) dIghanikAya-1, para (dha) divyAvadAna, pR0 143 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 55 C " putra geAzAlakanuM varNana maLe che. te eka svataMtra saMpradAyanA sthApaka hatA. jenuM nAma AjIvaka hatuM. yuddhASe dIghanikAya para eka svataMtra TIkA lakhI che." emAM evuM varNana maLe che ke gozAlakanA mata pramANe mAnava samAja cha abhijAtiemAM vibhakta thayeleA che. emAM trIjI te leAhAbhijAti che. A nigraMthA eka jAti che ke je ekazATika thatA hatA.1 ekATrika nigraMthIthI geAzAlakane zravaNu bhagavAna mahAvIranA anuyAyIothI bhinna evA kAI anya nigraMtha saMpradAya abhipreta hoya ema jaNAya che. DaoN. vAzame,82 DaoN. harnale, AcArya buddhaghASe 4 leAhita abhijAtinA artha, eka vastra dhAraNa karanAra nigraMtha karyo che.85 83 2. uttarAdhyayananA tevIsamA adhyAyamAM kezI zravaNa " ane gautama' nA savAda che. e saMvAda paNa e khAkhata para prakAza pADe che ke mahAvIranI pUrve nigraMtha saMpradAyamAM cAra yAmane mAnanAre eka saMpradAya hatA. ane A saMpradAyanA mukhya nAyaka bhagavAna pArzva hatA. 3. bhagavatI, sUtrakRtAMga ane uttarAdhyayana vagere AgamAmAMthI evA aneka pArzvapatya zramaNeAnuM varNana prApta thAya che ke jee cAra 80 suma'galavilAsinI khaMDa 1, pR. 16 2 81 tatri, bhante, pUraNena kasappena lohAtAmijAti paMAttA, nigaNThA ekasATakA --sattapiTa, anuttaniAya pahi, jaiva-nipAtA mahAvA, chafmAti sutta 6-6-2. pR. 93-94 82 Red [lohita], niganthas, Who wear a single garment'op. cit. p. 243 83 Encyclopaedia of Religion and Ethics.Vol. I, P 262 84 The Book of Kindred Sayings. Vol. III. P. 17, f.n. 85 E.W. Burlinghame. Buddhist Legends Vol. III. P. 176 86 uttarAyana--23 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana yAmane choDIne bhagavAna mahAvIranA paMca mahAvratarUpa dharmanA svIkAra karatA hatA. jenuM ame anya sthaLe vistArapUrNa nirUpaNa kareluM che. + enAthI e sAbita thAya che ke mahAvIranA pUrve cAra yAmane mAnanArA nigrantha saMpradAya hatA.8 bhagavatI( zataka 15 )mAM prApta thatA varNanamAMthI e jANavA maLe che ke jJAna, kalaMka, karNikAra vagere cha dizAcara ke jeA aSTAMga nimittanA jJAtA hatA. teoe gAzAlakanA ziSyatvane svIkAra karyAM hatA. cUrNikAranA mata pramANe te dizAcarA bhagavAna pArzvanAthanA saMtAnIya hatA. 4. bauddha sAhityamAM mahAvIra ane emanA ziSyAne cAturthAMma yukta tarIke ullekhyA che. dIghanikAyamAM eka prasaMga che. emAM ajAtazatru tathAgata buddhane zravaNu mahAvIranI sAthe, pote karelI mulAkAtanuM varNana karatAM kahe che. - bhante, huM nigraMtha jJAtaputranI pAse gayeA hateA ane emane sAMdRSTika zrAmaNya-phUla aMge pRcchA karI hatI tyAre emaNe mane cAturyAma saMvaravAda samajAvyeA. emaNe kahyuM-nigraMtha cAra saMvareAthI saMvRta rahe che. 1. te jalanA upayoga karatA nathI kemake jalanA jIva na mare 2. te sarva pApAne tyAga kare che. 3. badhA pApanA tyAgathI te dhRtapApa thAya che. ane 4. sarve pApanA tyAgamAM lAgyA rahe che.89 AnA kAraNe nigraMtha gatAtmA, yatAtmA ane sthitAtmA kahevAya che. saMyukta nikAyamAM A pramANe nika nAmanI eka vyakti jJAtaputra mahAvIrane cAturyAmayukta kahe che. jaina sAhityamAM e pUrNapaNe + bhagavAna pA. eka samIkSAtmaka adhyayana, pR. 61-69 87 (3) vyAkhyAprajJapti-1, 9, 76 (kha) uttarAdhyana 23 (ga) sUtrakRtAMga 2. nAlaMdIyAdhyayana 88 Agama ane tripiTaka: eka anuzIlana, prathama khaMDa, pR. 20 89 dInikAya, sAmajhalasutta, 1-2 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka bhagavAna mahAvIranI pUrva kAlIna jaina paraMparA sAbita thayelI vAta che ke bhagavAna mahAvIranI paraMparA paMcamahAgratAtmaka hatI. 90 tema chatAM bauddha sAhityamAM emanI paraMparAne cAra yAmacukta kahevAmAM AvI che. te e bAbata paratve saMketa kare che ke bauddho pArzvanAthanI paraMparAthI paricita temaja enI sAthe saMbaMdhita rahyA haze ane e kAraNe ja mahAvIra bhagavAnanA dharmane paNa teo te ja svarUpamAM jue che. e saMpUrNa satya che ke mahAvIranI pUrve nigraMtha saMpradAyamAM cAra yAne ja mahimA hato ane enAthI te anya saMpradAyamAM pracalita rahyo hato. e saMbhavita che ke buddha ane enI paraMparAnA vidvAnane zramaNa bhagavAna mahAvIre nigraMtha saMpradAyamAM je AMtarika parivartana karyuM ane paricaya ke jJAna hoya. pa. jaina Agama sAhityamAM "pUrvanA sAhitya aMge ullekha sAMpaDe che. pUrva saMkhyAnI draSTie cauda hatA paNa Aja te sarva lupta thaI gayA che. De. harmana jaikebInuM e anumAna che ke zratonI pUrve anya dharma graMthanuM astitva pUrvanA samayamAM eka pUrva saMpradAya hovAnuM sUcave che. 92 6. DaoN. harmana jaikebI majhimanikAyanA eka saMvAdano ullekha karI nedhe che ke -"saccakanA pitA nigraMtha hatA. paraMtu saccaka nigraMtha matane mAnatuM na hatuM eTale te ema gati kare che ke pote jJAtaputra mahAvIrane vivAdamAM parAjita karyA che. kemake eka prasiddha 90 uttarAdhyayana-22, 23. 91 bauddha sAhityamAM je cAra yAma darzAvavAmAM AvyA che, te yathArtha nathI tathA puruSanA vatanI ka9panA jaina paraMparAmAM maLatI nathI. ema kahI zakAya ke ThaMDA jaLa vagereno niSedha jaina paraMparAthI viruddha nathI. 92 The Name (pUrva) itself testifies to the fact that the Purvas were superseded by a new canon, for purva means former, earlier Sacred books of the East, Vol. XXII Introduction P. XLIV. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vAdI ke je svayaM nigraMtha na hato paraMtu ene pitA nitha hatA. te buddhane samakAlIna hatA. je nigraMtha saMpradAyane prAraMbha buddhanA samayamAM ja thaye hoya te eno pitA nigraMtha dharmano upAsaka kevI rIte hoI zake? AthI e spaSTa thAya che ke nigraMtha saMpradAya mahAvIra ane buddhanI pUrve astitvamAM hate. 7. ekavAra buddha zrAvastImAM vihAra karI rahyA hatA te vakhate emaNe bhikSuone bolAvIne kahyuM-"bhikSuo ! huM emanI pAse gaye teo pitAnA jina zrAvakone kahetA hatA-tyAga kare, tyAga kare. jina zrAvako uttaramAM kahe che "ame tyAga karIe chIe, ame tyAga karIe chIe." meM ArADa kAlAbhane kahyuM-huM paNa Apane ziSya banavA mAguM chuM. emaNa bhikSuone belAvIne kahyuM-"bhikSuo! prajita thaI vaizAlImAM game tyAre tyAM pitAnA traNaso ziSya sahita ArADa kAlAbha rahetA hatA. huM emanI pAse gaye. teo pitAnA jina zrAvakone kahetA hatA-tyAga kare, tyAga kare jina zrAvake uttaramAM kahe che ame tyAga karIe chIe, ame tyAga karIe chIe." meM ArADa kAlAbhane kahyuM-huM paNa Apano ziSya banavA mAguM chuM. emaNe kahyuM-'je tame Iccho cho te karo." huM tyAM ziSya tarIke rahevA lAgyuM. emaNe je zIkhavyuM te badhuM teo mArI prakhara buddhithI prabhAvita thayA. emaNe kahyuM- je huM jANuM chuM te A gautama jANe che. e cagya che ke gautama ApaNe be maLIne saMghanuM saMcAlana karIe. A pramANe emaNe mAruM sanmAna karyuM. "mane anubhava thayo ATaluM alpa jJAna te pApanAzane mATe praryApta nathI. mATe mAre vadhu gaveSaNa karavI joIe." A vicArIne huM rAjagRha AvyuM. tyAM potAnA sAtase ziSyanA parivAra sahita udraka rAmaputra rahetA hatA. te paNa pitAnA jina zrAvakene e pramANe ja kahetA hatA. huM ghaNuM badhuM zIkhe. emaNe paNa mane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrva kAlIna jaina paraMparA sanmAnita pada ApyuM paraMtu mane e anubhava thaye ke ATaluM jJAna paNa pApakSayane mATe pUratuM nathI. mAre haju paNa vadhu zedha karavI joIe ema vicArIne huM tyAMthI cAlI nIka." 3 - prastuta prasaMgamAM jina-zrAvaka zabdane pravega thaye che, te e sUcave che ke ArADa kAlAbha, udraka rAmaputra ane emanA anuyAyIo nigraMtha dharmI hatA. A prakaraNa "mahAvastu" antargata maLe che. je mahAyAna saMpradAyane mukhya graMtha gaNAya che. mahAyAna tripiTaka saMskRta bhASAmAM che. pAli tripiTakamAM je uddezathI ja "nijha" zabdano prAga thaye che, e ja arthamAM ahIM "jina-zrAvaka' zabdane prayoga karavAmAM AvyuM che. 94 ema kahI zakAya. e vastu spaSTa che ke buddha jina-zrAvake sAthe rahIne ghaNuM badhuM zIkhyA hatA. enAthI e sAbita thAya che ke tathAgatanI pUrve nigraMtha dharma hate. 8. dhammapadanI aTyakathAmAM nirNA vastradhArI hatA. e paNa ullekha maLe che. 5 je saMbhavataH bhagavAna pArzvanI paraMparAnA astitvane sUcave che. 9. aMguttaranikAmAM evuM varNana maLe che ke vaSpa nAmane eka nirgastha zrAvaka hato. e suttanI aTyakathAmAM eka eve paNa nirdeza che ke A vaSpa buddhanA cula pitA (pitRbhya) hatA.7 <3 Mahavastu : Tr. By J. J. Jones; Vol. II. pp. 114-17. nA AdhAra para Ex Mahavastu : Tr. By J. J. Jones; Vol. II, P. 114-N. 95 dhammapada-aThakathA-22-8. 96 aMguttara niyAki, catunipAta, mahAva, vapamutta, 4-2-5, hindI anuvAda pR. 188-192. 87 aMguttaranikAya-aTThakathA, khaMDa 2, pR. 559. vApo tti dasabalassacallupitA. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama karato hatodADhI-mUchona cAritrane bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hAlanI jaina paraMparAmAM A aMge koI ullekha nathI. ullekhanIya vAta te e che ke buddhanA pitRvyanuM nigraMtha dharmamAM hovuM bhagavAna pA ane emanA nigraMtha dharmanI vyApakatAnuM spaSTa sUcana kare che. buddhanA vicAromAM yatkiMcita nigraMthane prabhAva hovAnuM A paNa eka nimitta heI zake che. bhagavAna pArvanI paraMparA sAthe cakkasapaNe buddhane saMbadha have joIe. teo pitAnA mukhya ziSya sAripatrane kahe che ke sAriputra! bedhi prAptinI pUrve huM dADhI-mUchane leca karatuM hatuM. UbhuM rahIne tapasyA karatuM hatuM. palAMThI vALIne besIne tapasyA karate hato. huM nagna avasthAmAM rahetuM hatuM. laukika AcArenuM pAlana karatA nahe. hathelI para bhikSA grahaNa karI tene khAte hate. je sthAna para beThe houM tyAM AvI ApavAmAM AveluM anna, potAnA nimitta taiyAra karavAmAM AveluM anna, ane kaI dvArA apAyela nimaMtraNane svIkAra karato na hato. 8 A sarva AcAra jaina zramaNano che. A AcAramAM keTalAka sthavirakalpika che, te keTalAka jinakalpika che. banne prakAranA AcArane emanA jIvanamAM samanvaya jovA maLe che. e saMbhavita che ke prAraMbhamAM gautama buddha pAnI paraMparAmAM dIkSita thayA hoya. AThamI zatAbdInA prasiddha digambarAcArya devasene noMdhyuM che ke jaina zramaNa pihitAzrave sarayu nadInA taTa para palAza nAmanA gAmamAM zrI pArzvanAthanA saMghamAM emane dIkSA ApI ane emanuM nAma buddhikIrti rAkhavAmAM AvyuM.9 98 (ka) majhima nikAya-mahAsiMhanAda sUra 1, 1, 2. (kha) bhagavAna buddha, dhamananda kozAkhI, pR. 68-69 &siripAsaNA hititthe sarayUtIre palAsaNaparattho / pihiyAsavassa sissA mahAsudA baDhatikittimuNI / / -darzanasAra devadhenAcArya, paM. nAthulAla premI dvArA saMpAdita, jainagraMtha, ratnAkara kAryAlaya, muMbaI 1920, zloka Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA paM. sukhalAlajI" tathA baddha paMDita dharmAnaMda kezAoe e abhiprAya vyakta karyo che ke buddhe keTalAka samaya mATe bhagavAna pArvanAthanI paraMparAne svIkAra karyo hate. ahIM ja teoe leca Adi sAdhanA karI ane cAturyAma dharmane marma pAmyA. prasiddha itihAsakAra che. rAdhAkumuda mukajI lakhe che-vAstavika vAta e jaNAya che ke buddha AtmAnubhavane mATe te samayamAM pracalita bane sAdhanAone paricaya karyo haze. AlAra ane udrakanA nirdezAnusAra emaNe brAhmaNa mArga ane pachIthI jaina mArgane abhyAsa karyo ane pachIthI potAnA svataMtra sAdhanA mArgane vikAsa karyo. zrImatI rAIsa oNvise gautama buddha dvArA jaina tapa-vidhine abhyAsa karyo hate. enI carcA karatAM emaNe noMdhyuM che, "buddha pahelAM gurunI zodhamAM vaizAlI pahoMcyA, tyAM AlAra ane udraka sAthe emanI mulAkAta thaI, tyAra bAda emaNe jaina dharmanI tapavidhine abhyAsa karyo. 3 saMkSiptamAM sAra e che ke buddhanI sAdhanApaddhati, bhagavAna pArvanAthanA siddhAMtathI prabhAvita hatI. jaina sAhityamAM e siddha thayelI vAta che ke antima tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmanA pravartaka nahIM, paNa sudhAraka hatA. enA 200 cAra tIrthakara jana pra. saMkRti-saMzodhaka maMDala, vArAsaNI, pR. 140-41 201 buhe pArzvanAthanA cAro yAmAne pUrNapaNe svIkAra karyo hato. buddhanA mata pramANe cAre yamanuM pAlana karavuM e ja sAcI tapayA che...tyAMnA zravaNa saMpradAyamAMthI emane phakta nigraMthanA cAturyAma saMvaro ja vizeSa pasaMda thayA. -pAzvanAtha kAM cAturyAma dhama pu. 28-31 Do rAdhAkumuda mukajI, hindusabhyatA, Do. vAsudeva zaraNa agravAla dvArA anuvAdita, rAjakamala prakAzana, dilhI, 1955, 5. 239 ka. 203 Mrs Rhys Davids Gautama The man. PP. 22-25 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlane pUrve prastuta avasarpiNI kAlamAM trevIsa tIrthakare thaI gayA che paraMtu bAvIsa tIrthakaronA saMbaMdhamAM evI keTalIka bAbate che ke che Adhunika vicArakanA mAnasamAM baMdha besatI nathI, paraMtu bhagavAna pArzvanA saMbaMdhamAM koI evI bAbata nathI ke je Adhunika vicArakone atizakti rUpa lAge. jemake 100 varSanuM AyuSya, 30 varSane gRhasthAzrama ane 70 varSa sudhI saMyama, tathA 250 varSa sudhI emanuM tIrtha emAM e kaI avadhi-kAla nathI ke je asaMbhavitatA tema ja atihAsika daSTithI saMdeha unna kare. eTale ja ItihAsakAre emane aitihAsika puruSa mAne che. jaina sAhityamAM ja nahIM paNa bauddha sAhityathI paNa emanI aitihAsiktA sAbita thaI jAya che ke bhagavAna mahAvIranuM parinirvANa I. sa. pU. pa0-pa28 mAM thayuM hatuM. nirvANanA 30 varSa pUrve I. sa. pU. 557mAM mahAvIre sarvajJatva prApta karI tIrthanuM pravartana karyuM hatuM ane mahAvIra ane pArvanAthanA tIrthamAM 250 varSanuM aMtara che. eno artha e ke I. sa. pU. 807 mAM bhagavAna pArzvanAthe A dharatI para dharmatIrthanuM pravartana karyuM hatuM. zramaNa saMskRti ja nahIM paraMtu vaidika saMskRti paNa bhagavAna pArzvanAthathI prabhAvita thaI che. vaidika saMskRtimAM prathama bhautikatAnesUra pradhAna hatuM. bhagavAna pArve A bhautikavAdI sUrane AdhyAtmiktAne navIna AlApa Ape. vaidika saMskRtimAM zramaNa saMskRtinA sUra vaidika saMskRtinuM mULa vedamAM che. vedAmAM AdhyAtmika carcAo nathI. emAM aneka devanI bhavya stutio ane prArthanA karavAmAM AvI che. vatimAna hovuM e devatvanuM mukhya lakSaNa che. prakRtinAM je ramaNIya dazya ane vismayajanaka temaja camatkArapUrNa ghaTanAo hatI tene sAmAnya rIte devakRta kahevAmAM AvI che. Adhibhautika, Adhidaivika ane AdhyAtmikadevanA A traNa prakAra mAnavAmAM AvyA che. A traNe daSTithI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA devatvanuM pratipAdana vaidika graMthomAM prApta thAya che. sthAnanI vizeSatAnI apekSAe traNa deva mukhya che. pRvasthAnadeva-emAM agnine mukhya mAnavAmAM AvyuM che. antarikSasthAna deva-emAM Indra ane vAyune mukhya sthAna ApavAmAM AvyuM che. sthAnideva--jemAM sUrya ane savitA mukhya che. A traNe (prakAranA) devanI stuti vibhinna rUpamAM vibhinna sthAne para karavAmAM AvI che. A deve sivAyanA anya devenI stutio paNa karavAmAM AvI che. vedanI jema sAmaveda, yajurveda ane atharvavedamAM A ja vastu che. enA pachI brAhmaNa graMthe Ave che. emAM yajJanA vidhi-vidhAnanuM ja vistArathI varNana che-co aMge kaMIka virodha paNa jovA maLe che. A pachI saMhitA sAhitya Ave che. saMhitA ane brAhmaNa graMthamAM mukhya bheda e che ke saMhitA stutipradhAna che. ane brAhmaNa vidhipradhAna che. A pachI upaniSada sAhitya Ave che. emAM yAne virodha che. emAM adhyAtmavidyAnI carcA che--huM keNa chuM, kyAMthI AvyuM chuM, kyAM jaIza-vagere prazno para vicAra karavAmAM Avyo che. adhyAtmavidyA e zramaNa saMskRtinI dena che. - AcArya zaMkare dasa upaniSade para bhASya lakhyAM che. enAM nAma A pramANe che-Iza, kena, kaTha, prazna, muMDaka, mAMDUkya, taittirIya, aitareya, chAndagya ane bRhadAraNyaka. DeAkaTara belakara ane rAnaDenA anusAra prAcIna upaniSadomAM mukhya upaniSade A pramANe che-chAndagya, bRhadAraNyaka, kaTha, taittirIya, muMDaka, kaSItakI, kena ane prazna.4 Arthara e. maikalananA matAnusAra prAcInatama varganA bRhadArazyaka, chAgya, taittirIya, aitareya ane koSItakI upaniSadane racanA samaya I.sa. pUrve 600 che.' 4. hisTrI opha inDiyana philosophI, bhAga 2, pR 87-90. 4. History of the Sanskrit Literature, p. 226 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana eca. sI. rAya caudharIne mata che ke videhanA mahArAjA janaka yAjJavajyanA samakAlIna hatA. yAjJavakya bRhadAraNyaka ane chAndagya upaniSadanAM mukhya pAtra pAMca che. jemane samaya I.sa. pUrvenI sAtamI zatAbdI che. prastuta graMthanA pRSTha 97mAM nedhavAmAM AvyuM che.-"jaina tIrthaMkara pAzvane janma I.sa. pU. 877 ane nirvANakAla I.sa. pU. 777 che." A parathI e sAbita thAya che ke prAcInatama upaniSada pArzvanA pachInA samayanAM che.' - DaoN. rAdhAkRSNanA anumAna pramANe prAcInatama upaniSadone samaya I.sa. pUrvenI AThamI zatAbdIthI I.sa.nI trIjI zatAbdI sudhIne che. eTale e spaSTa che ke upaniSada sAhitya bhagavAna pArzvanA pachInA samayamAM racAyuM che. bhagavAna pArve yajJa vagerene khUba virodha karyo hato. emaNe AdhyAtmika sAdhanA para bhAra mUkyo hato, jene prabhAva vaidika RSio para paNa paDaze ane teoe upaniSademAM yAne virodha karyo. teoe spaSTapaNe kahyuM che-ca vinAzI ane durbala sAdhana che. je mUDha che e ene zreya mAne che. teo vAraMvAra jarA ane mRtyune prApta karyA kare che. | muDakepaniSadamAM vidyAnA be prakAra batAvavAmAM AvyA che- parA ane aparA. parA vidyA e che ke jenAthI brAnI prApti thAya che. ane enAthI bhinna te aparAvidyA che. veda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, zikSA, ka95, vyAkaraNa, nirukta, chanda ane jatiSa e aparA vidyA che. 6. pioliTikala hisTrI opha eziyasTa inDiyA pu. para 7. dI priMsipala upaniSadAju pR. 22. 8. plavA hyete adRDhA yajJarUpA aSTAdazoktamavara yeSu karma / . etacchreyo ye'bhinandanti mUDhA jarAmRtyu te punarevApi yanti / / -muNDakopaniSad 1 2. 73 9. mAvya . 1, 1, 4,5. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA mahAbhAratamAM maharSi bRhaspati prajApati manune kahe che-"meM ka, sAma, yajurveda, atharvaveda, nakSatragati, nirukta, vyAkaraNa, kalpa ane zikSAnuM adhyayana karyuM che te paNa huM AkAza vagere pAMca mahAbhUtanA upAdAna kAraNane jANuM zakya nathI."10 prajApati manue kahyuM - "me IchanI prApti ane aniSTanuM nivAraNa thAya te mATe karmonA anuSThAnane prAraMbha karyo che. ISTa ane aniSTa ane mane prApta na thAya e mATe jJAnagane upadeza ApavAmAM AvyuM che. vedamAM je karmono prayoga batAvavAmAM AvyuM che te prAyaH sakAma bhAvanAthI yukta che. je A kAmanAothI mukta thAya che te paramAtmAne pAmI zake che. judA judA prakAranA karmamArgamAM sukhanI IcchAthI pravRtta thanAra mAnavane paramAtmA prApta thatA nathI." upaniSada sivAya mahAbhArata ane anya purANamAM evAM aneka sthAne che jyAM AtmavidyA yA mekSa mATe vedanI asAratA prakaTa karavAmAM AvI che. AcArya zaMkare vetAzvatara bhAgyamAM eka prasaMga uddhRta karyo che-bhUgue pitAnA pitAne kahyuM-"trayI dharma adharmanuM kAraNa che. te dvipakalanI samAna che. he tAta! seMkaDe duHkhothI pUrNa evA A karmakAMDamAM kaMI paNa sukha nathI. eTale mokSane mATe prayatna karanAra huM trayI dharmanuM kevI rIte sevana karI zakuM."12 gItAmAM paNa ema ja kahevAmAM AvyuM che ke trayI-dharma(vaidika dharma)mAM rahenAro sakAma puruSa saMsAramAM AvAgamana karate 10 mahAbhArata zAtiparva 201, 8. 11 mahAbhArata zAMtiparva 2.1, 10, 11. 12 trayI dharmamadharmArtha kiMpAkaphalasannibhaH / nAsti tAta ! sukha kiMcidatra duHkhazatAkule // tasmAn mokSAya yatatA kathaM sevyA mayA trayI / -zvetAzvatara. pR. 23 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana rahe che.13 AtmavidyA mATe vedonI asAratA ane yajJAnA virodhamAM AtmayajJanI sthApanA e vaidiketara paraMparAnI dena che.'14. upaniSadomAM zramaNu saMskRtinA pAribhASika zabdo paNa prayeAjAyelA che. jaina Agama sAhityamAM kaSAya' zabdanA prayAga hajArA vAra thaye che. paraMtu vaidika sAhityamAM rAgadveSanA arthamAM A zabdanA prayoga thaye nathI. chAndogyeApaniSadamAM 'Aya' zabdanA rAga-dveSanA athamAM prayeAga thayelA che:15 e pramANe 'tAyI' zabda paNa jaina sAhityamAM aneka sthAne para jovA maLe che paNa vaidika sAhityamAM maLatA nathI. jaina sAhityanI jema ja mADUkya upaniSamAM paNa 'tAyI' zabdanA prayAga jovA maLe che. 16 muNDaka, chAndogya vagere upaniSadomAM aneka sthAneA evAM maLe che ke jyAM zramaNa saMskRtinI vicArasaraNI spaSTa rUpamAM jovA maLe che. jamana vidvAna hale e puravAra karyuM che ke muNDakopaniSadamAM prAya: jaina siddhAnta jevuM varNana che ane jaina pAribhASika zabdo paNa tyAM pratyeAjAyelA che. 17 bRhadAraNyakanA yAjJavalkaya kuSItakanA putra kaheAlane kahe che--A e AtmA che ke jene jANI levAthI brahmajJAnI putraiSaNA, viSaNA 13 bhagavatagItA 9, 21. 14 (ka) chAndrAgya upaniSada 8, 5, 1. (kha) bRhadAraNyaka. 2,2,9,10. 15 vRtti naSAyAya-chAndogya upaniSada 7-26. za`karAcArye . A para bhASya karyu che vRtikAyayavAkSolikaSAya / rAgadveSAddoSa: satvasya ra janArUpatvAt / 16 mArNAMkaya upaniSada 99 17 InDeDa Ireniyana mUlagraMtha aura sa MzAdhana, bhAga-3 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA ane leSaNA taraphathI mAM pheravI laI vikAsa kare che. bhikSAthI nirvAha karI saMtuSTa rahe che.... "" je putraiSaNA che te ja leAkaiSaNA che. 18 isibhAsiyamAM paNa isibhAsiyane yAjJavalkaya eSaNAtyAga khAMda bhikSAthI saMtuSTa rahevAnI vAta kare che.19 tulanAtmaka dRSTithI jyAre ApaNe vicAra karIe chIe tyAre jANavA maLe che ke bannenA kathanamAM keTalIka samAnatA che. vaizvika vicArasaraNI anusAra saMtAnepattine Avazyaka gaNavAmAM Ave che. tyAM putraiSaNAnA tyAgane kAI sthAna nathI. mRdadAraNyakamAM eSaNAtyAganA vicAra jovA maLe che. te zramaNa saMskRtinI dena che. 20 ema. viranTaniTse arvAcIna upaniSadone avaidika gaNAvyAM che. paraMtu e paNa sAcuM che ke prAcInatama upaniSada paNa pUrNapaNe vaidikavicArasaraNInI samIpa nathI. enA upara bhagavAna ariSTanemi ane bhagavAna pArzvanAthanI vicArasaraNInA spaSTa prabhAva jovA maLe che. ema mAnavAmAM Ave che ke grIkanA mahAna dArzanika pAIthAgeArase bhArata AvyA hatA ane te bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNAnA saMparkamAM AvyA hatA.21 emaNe A zramaNA pAsethI AtmA, punarjanma, karma vagere jaina siddhAntAnuM adhyayana karyuM ane pachI te vicArA emaNe grIkanA janasamudAyamAM prasArita karyAM. emaNe mAMsAhAranA virAdha karyo. keTalIka vanaspatienA bhakSaNane dhArmika dRSTithI tyAjaya gaNAvyuM. emaNe punarjanma sAkhita karyAM. e jarUrI che ke taTastha daSTithI A viSaya para vadhu anveSaNA karavAmAM Ave. 18 bRhadAraNyaka. 3,51. 19 isibhAsiyAi 12, 1-2. 67 20 prAcIna bhAratIya saMskRti pR. 190-191 21 saMskRti ke cala me--devendramuni pu. 33-34 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana 22 bhagavAna pArzvanuM vihAra kSetra Arya ane anArya banne dezamAM jovA maLe che. banne dezeAnA nivAsIe emanA parama bhakta hatA. A pramANe vaidika sAhitya temaja enA upara vidvAnee karelI samIkSAnuM vAcana karavAthI e spaSTa thaI jAya che ke enA prAcInagraMthA temaja mahAvIranA samaya sudhInA graMthomAM jainasaMskRti, jainadarzana temaja dharma aMgenI aneka carcAe jovA maLe che je prAcInakAlamAM enAM prabhAva ane vyApakatAne sUcave che. tIrthaMkara ane nAtha sa`pradAya prAcIna jaina, auddha ane vaidika vADmayanuM anuzIlana-parizIlana karavAthI te sahajapaNe jANI zakAya che ke tIrthaMkaranAM nAma RSabha, ajita, saMbhava vagere rUpamAM maLe che.23 paNa e nAmeAnI sAthe nAtha zabda maLate nathI. atre eka prazna upasthita thAya che ke tIrthakarInAM nAmanI sAthe nAtha zabda kayAre ane kayA arthamAM prayukta thavA lAgyA ? }e zabdArthanI dRSTie vicArIe te 8 nAtha 'zabdanA artha svAmI yA prabhu thAya che. aprApya vastunI prAptine cAga' ane prApya vastunI rakSAne kSema' kahevAmAM Ave che. je ceAga' ane 'kSema' karanAra hAya che te 'nAtha' kahevAya che.24 anAthI muni zreNikane kahe che--gRhastha jIvanamAM mAro kAI nAtha na hatA. huM muni anyA ane nAtha anI gayAH peAtAnA, anyane ane sarva jIvAneA.25 22 juo-bhagavAna pA-eka samIkSAtmaka adhyayana pR. 111-114, 23 (4) samavAyAMga TIkA (kha) Avazyaka sUtra (ga) nandI sUtra 3 24 nAthaH ce kSemavidhAtA / -uttarAdhyayana bRhadvRttipatra-473 25 tato ha nAhI jAo appaNI ya parassa ya / sanvesiM ceva bhUyANaM tasANa N ya thAvarANa ya // -uttarA0 20,35. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA dIghanikAyamAM daza nAthakaraNa dharmonuM nirUpaNa che. jemAM paNa kSamA, dayA, saralatA vagere sadgaNono ullekha che. je A saguNone dhAraNa kare che te nAtha che. tIrthaMkaranuM jIvana sadguNone akSaya keza che. eTale emanA nAma sAthe nAtha upapada (zabda) jeDavuM egya ja che. bhagavatIsUtramAM bhagavAna mahAvIrane mATe 8 yojanA" zabda prayukta thaye che. ane Avazyaka sUtramAM arihaMtanA guNanuM varNana karatAM "jo nAhALe " vizeSaNane upayoga karavAmAM Ave che. suprasiddha digambara AcArya tivRSabhe pitAnI tileyapaNanI graMthamAM tIrthakaronAM nAmanI sAthe "nAtha" zabdano prayoga karyo che. " bharaNI rikkhammi saMtiNAho ya"27 "vinasa tIravA, aNataNAhassa paMcadasalakakhA" 28 AcArya yativRSabha,29 AcArya jinasena vagere tIrthakaranAM nAma sAthe Izvara ane svAmI zabdane paNa pravega karyo che. aitihAsika daSTithI yativRSabhane samaya thI zatAbdInI AsapAsane ane jinasenane navamI zatAbdI arthAt cothI zatAbdImAM mAnavAmAM Ave che eTale cothI zatAbdImAM tIrthakaronAM nAmanI sAthe "nAtha" zabda vaparAvA lAgyuM hatuM ema kahI zakAya. 26 dIdha-nikAya, 3, 11, pR. 312-313 27 tiloyaNaNattI 4, 541. 28 ejana 4, 598 29 risarazna mohe, sAre gAsaraska pUrva ! tileya0 4, 1283 30 mahApurANa 14, 161, pR. 319 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana tIrthaMkarAnAM nAmanI sAthe joDAyela nAtha zabdanI le!kapriyatA dhIme dhIme eTalI badhI vadhI gaI ke zaivamAgI ceAgIe pAtAnA nAma pAchaLa 'matsyendranAtha' 'gArakhanAtha' vagere rUpamAM nAtha zabdane pratyeAga karavA lAgyA. phUlataH A saMpradAyanuM nAma nAtha saMpradAya ' paDI gayuM. : 6. jainetara paraMparAnA e leAkeA ke jene itihAsa temaja paraMparAnuM jJAna nathI te AdinAtha, ajitanAtha, pArasanAthanAM nAma vAMcI bhramamAM paDI jAya che ke zuM gorakhanAthanI paraMparAmAM nImanAthI, pArasanAthI thaI gayA che? teo e mAkhatanA nirNaya karI zakatA nathI ke gArakhanAthamAMthI nemanAtha yA pArasanAtha thayA ke temanAtha pArasanAthamAMthI gorakhapaMthI thayA ? te eka atihAsika satya--tathya che ke nAthasaMpradAyanA mULa pravartaka matsyendranAtha che, jemanA samaya i. sa. nI AThamI zatAbdI mAnavAmAM Ave che.31 jyAre tIrthaMkara AdinAtha, temanAtha, pArasanAtha vagere thayAne, jainadRSTi pramANe hajArA-lAkhA varSa thayAM che. bhagavAna pArzvathI nemanAtha 83 hajAra varSa pUrve thaI gayA hatA. eTale kAla-gaNanAnI apekSAe banne vacce meATA matabheda che. e te spaSTa che ke gorakhanAthamAMthI temanAtha yA pArasanAtha thavAnI saMbhAvanA karI zakAya ema nathI. hA, e satya che ke nemanAtha ane pArasanAtha pahelA thayA che eTale emAMthI gArakhanAtha thavAnI saMbhAvanA karI zakAya, paraMtu talasparzI ciMtana-manana karavAthI te paNa satya jaNAtuM nathI. kemake bhagavAna pArzva-vikrama saMvatathI 725 pUrve thaI gayA hatA. jyAre agragaNya manISIAe 31. amAru peAtAnu anumAna e che ke enA udaya lagabhaga 8mI zatAbdInI AsapAsa thayeA hateA. matsyendranAtha enA mULa pravartaka hatA. -jue, hindIkI nirraNa kAvyadhArA aura usakI dArzanika pRSThabhUmi pU. 327 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranI pUrvakAlIna jaina paraMparA 71 gorakhanAthane bappA rAvalanA samakAlIna mAnyA che. ghaNuM kharuM saMbhavita e che ke bhagavAna neminAthanI ahiMsaka kAtie yAdavavaMzamAM abhinava jAgRtine saMcAra karyo hato. bhagavAna pArzvanI 'kamaThapratibaMdhanI ghaTanAe tApamAM vivekano saMcAra karyo hato. emanA prabala prabhAvathI nAtha paraMparAnA rogIo prabhAvita thayA hoya ane nImanAthI, pArasanAthI paraMparA pracalita thaI hoya. DaoN. hajAra prasAda dvivedIe A satya-tathyane A rIte prastuta karyuM che- cAMdanAtha saMbhavataH prathama siddha hatA ke jemaNe gerakhamArgane svIkAra karyo hato. A zAkhAnA nImanAthI ane pArasanAthI neminAtha ane pArasanAtha nAmanA jaina tIrthakaranA anuyAyIo jaNAya che. jaina sAdhanAmAM veganuM mahattvapUrNa sthAna che. neminAtha ane pArvanAtha cokakasapaNe gerakhanAthanA pUrvakAlIna hatA.32 bhagavAna mahAvIranA pUrvakAlIna tIrthakaronAM nAma sAthe Aje "nAtha" zabda pracalita che. enAthI e phalita thAya che ke e zabda jaina paraMparAmAM sArA pramANamAM mAnasUcaka rahyo che. bhagavAna mahAvIranA nAma sAthe nAtha zabdane pracAra nathI, eTale ene pUrvakAlIna paraMparAno sUcaka mAnIne ja atre e aMge kaMIka carcA-vicAraNA karI che. 32. nAtha saMpradAya-hajArIprasAda trivedI pu. 190 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 9ii iii) ujAsa thAke Ass*** *"*rtise-* 2. bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti - -- * vazrama vyavasthA * lekhanakalA 0 vibhinna jAtio ane gotrAdi : bhASAo * mAtA-pitA temaja putra * vyApAra ane samudrapAtrA * vivAha prathA - vyApArakendra bahupatnI prathA 0 sikkA * chUTAcheDAnI prathA ane vaivAhika zuka * tola-mApa 0 daheja prathA 0 zAsana vyavasthA * zaka-IryA * rAjyAbhiSeka * paDadAne prayoga * rAjAnA pradhAna puruSa * vezyA * nyAyavyavasthA * prasAdhAne * karavyavasthA * bhojana * caurakama Amoda-pramoda temaja manoraMjana * daMDavidhAna * malavidyA * ekachatra sAmrAjaya * roga ane cikitsA * kArAgRha * dhanurvidyA * guptacara * saMgIta ane nRtya * citra temaja sthApatya kalA 0 caturagiNuM senA 0 upakaraNa yuddhanIti * AbhUSaNa * astra-zastra 0 vatra * mAnava pravRttio * zikSA ane zikSAbhyAsa * dhArmika temaja dArzanika saMpradAya * vidyAkendra niSkarSa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti bhagavAna mahAvIranuM jIvana ane emanA upadeza samajavA mATe e jarUrI che ke emanA yuganA samAja ane saMskRtinuM avalekana karavAmAM Ave ke jenA prakAzamAM ApaNe saraLatApUrvaka mahAvIranA jIvana-danane samajI zakIe. AjakAla prabuddha jijJAsu e jANavA utsuka che ke bhagavAna mahAvIranA yugamAM sAmAjika, dhArmika, sAMskRtika ane rAjanaitika sthiti kevI hatI ? e samayanAM samAja ane saMskRtinuM kevuM svarUpa hatuM ? bhagavAna mahAvIre potAnA pravacaneAmAM tapa, tyAga ane vairAgya para vizeSa bhAra mUkayo che. jIvananAM bhautika sukha-sagavaDA pratye emane abhiruci na hatI. A kAraNe samAja ane sAmAjika rItarivAjonA kAI vizeSa ullekha tathA rAjanaitika carcAnuM vivaraNu emanA upadezamAM alpa pramANamAM jovA maLe che. A saMdarbhamAM Agama temaja enA vyAkhyAsAhityamAM prasaMgeApAta ahIMtahI vikharAyelI sakSipta sUcanAnA AdhAra para ja ApaNe bhagavAna mahAvIranA yuganAM samAja ane saMskRti age vicArI zakIzuM. A saMjogamAM atre rajU karelI sAmagrImAMnI keTalIka sAmagrI cAkkasapaNe mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti a MgenI haze, paNa emAMthI keTalIka sAmagrI mahAvIra pachInA AgamanA vyAkhyA sAhityamAMthI upalabdha thayelI che, te aMge ema kahI zakAya ke emAMnI keTalIka sAmagrI ke je mahAvIranA samayathI paraMparAthI UtarI AvelI-paraMparAprApta haze, te mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti aMge upayAgI sUcana karI zake tema che, paNa khIjI keTalIka sAmagrI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane sAMskRti vyAkhyA--sAhityanA racanA samayanA samAja ane saMskRti aMgenI hAvAnI saMbhAvanA che, eTale atre rajU karela mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRtinA ceAgya mUlyAMkana vakhate uparyukta muddo lakSamAM rAkhavAnuM sUcana karIe chIe. varNAzrama vyavasthA varNavyavasthA prAcIna bhAratIya samAjane merudaMDa hatA. te samayamAM mukhyatve e prakAranI jAtie hatI. eka Arya ane khIjI anArya. ArcInA pAMca bheda hatA-kSetraArya, jAtiArya, kulaArya, karmaArya, bhASAArya.1 brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e cAra varNo hatA. jemAM brAhmaNanuM prAdhAnya hatuM. adhikAMza brAhmaNe jainadharmanA virAdhI hatA.3 eTale jainadharmamAM brAhmaNanI apekSAe kSatriyAne zreSThatA ApavAmAM AvI. tIrthaMkare kSatriyakulamAM ja utpanna thaI zake eTale mahAvIrane devAnandA brAhmaNInA garbhamAMthI trizalA kSatriyANInA garbhamAM parivartita karavAmAM AvyA hatA.4 Agama sAhityamAM aneka sthaLe zramaNa ane brAhmaNa zabdane 1. prajJApanA 1, 67-71. 2 (ka) uttarAdhyayana 25,31. (kha) vipAkasUtra 6, pR. 33. (ga) AcArAMga niyu*kti 19,27. 3 (ka) nizItha cUrNi pIThikA 487nI cUrNi (kha) Avazyaka cUrNi pR. 496. 4 (ka) kalpasUtra 2,22. (kha) Avazyaka cUrNi pR. 239. sarakhAveza--vAjasaneya saMhitA 38 19. DA. jI, esa. ye lakhela-kASTa enDa raeNsa ina inDiyA pu. 63 75 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana prAga eka sAthe thayele che. enAthI e phalita thAya che ke samAjamAM bannenuM AdaraNIya sthAna hatuM." mahAvIrane paNa mAhasu yA mahAmAhaNa kahevAmAM AvyA che. A brAhmaNe cauda vidyAmAM niSNAta hatA. teo potAnA vidyArthIonI sAthe ahIMtahIM pharatA rahetA. te samaye brAhmaNomAM yajJamArgano vizeSa pracAra hate. bhagavAna mahAvIre dIkSA lIdhA pachI caMpAnA keI eka brAhmaNanI agnihotravasahImAM cAturmAsa karyo hovAno ullekha che. uttarAdhyayanamAM paNa vijayaghoSa nAmanA brAhmaNe karelA yajJane ullekha che. brAhmaNe svapna pAThaka tarIke paNa kArya karatA. bhagavAna mahAvIranA pitAe AvA eka svapnapAThakane bAlA hato 11 e ullekha che. kSatriya 72 kalAonuM adhyayana karatA, paNa teo yuddhakalAmAM pAraMgata hatA. teo potAnA bAhubaLathI deza para zAsana karatA hatA. rAjAo sarvazaktisaMpanna vyaktitvavALA thatA hatA.chatra,cAmara, siMhAsana vagere jevAM rAjacihna hatAM. rAjAnA uttarAdhikArI eno moTe putra banato. je te vairAgya letA te nAnA putrane paNa rAjyasiMhAsana 5 Avazyaka cUrNi pR. 73. sarakhA- saMyuktanikAya-samaNa brAhmaNa sUtra 2. pR. 129. 6 (ka) sUtrakRtAMga 91. (kha) upAsaka dazAMga 7 pR. 55. 7 (ka) uttarAdhyayana TIkA 3, pR. 56. (kha) bRhakalapabhAya, 4523 tathA AcArAMga cUrNi 182mAM saMskRta bhASAnA vidvAna kahevAmAM AvyA che. 8 utarAdayayana 12,18-19, 9 Avazyaka cUrNi pu. 320. 10 uttarAdhyayana a. 25. 11 kapasUtra. 12 uttarAdhyayana bRhadvRtti patra 489. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti para besADavAmAM AvatA. jo rAjakumAra durgyusaneAmAM phasAI jAya te tene dezanikAla karavAmAM AvatA.13 gRhapatione gRhasthAne ISNa, zreSThI temaja kauTumbika nAmathI saMkheAdhita karavAmAM AvyA che. keTalAya gRhapatie bhagavAna mahAvIranA parama bhakta hatA.14 emanI pAse apAra dhana ane hajArA gAyA hatI. teo khetI ane vyApAra karatA. vyApAra karavAne kAraNe emane vaNika paNa kahevAmAM AvatA. 15 zUdronI sthiti khUba zeAcanIya hatI. emanI sAthe dAsa-gulAma jevA vyavahAra karavAmAM AvatA, emane sarvatra anAdara thatA.16 vibhinna jAtio temaja gAtrAdi 18 22 20 19 geApAla, varNa-jAti sivAya aneka upa-jAtio hatI. jevI kesArathi, 17 luhAra, suthAra, bhAravAhaka, cikitsAcArya,ra3 nAvika,24 savAra, 5 13 uttarAdhyayana sukhamedhAvRtti patra 84. 14 (ka) upAzakadazA. (kha) uttarAdhyayana 21,1. 15 capAme e nAma sAvage Asi vALie-uttarAdhyayana 21,1. 16 uttarAdhyana 13,19. (kha) uttarAdhyayayana 13,18. 17 uttarAdhyayana 27515,22,15, 18 ejana 19,68. 19 ejhana 19,67, 20 ejana 22,46. 21 ejana. 23 ejana 10,33 ane 29.11. 23 ejana 20,22. 77 24 enjana 23,73, 25 ejana 1, 37. 26 ejana 12,12, kaMsArA,21 kheDUta 26 26 ane vividha prakAranA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zilpIo vagere. 27 keTalIka varNasaMkara jAti paNa hatI. varNasakara jAtiomAM mukusa-bhagI ane svapAka-caMDAla jAtineA ullekha che.28 A jAti sivAya gAtromAM-kAzyapa, gautama, gaga ane vaziSTha gAtro hatAM.ra9 kuLAmAM agandhana, bhAga, gandhana ane prAMta kulAnA anya vaMzemAM ikSvAkuvaMza temaja yAdavavaMza1 vagerenA ullekha sAMpaDe che. ge A samaye sAmAjika saMgaThana varNa, jAti, geAtra, kula, vaMzanA AdhAre aneka bhAgeAmAM vibhakta hatuM. Azrama vyavasthA paNa hatI. gRhasthAzramane uttarAdhyayanamAM gheArAzrama' kahyo che,32 pratyeka varNa ane AzramavALAonuM kArya karta juduM juduM hatuM. 3 parivAramAM e samaye mAtA-pitAnuM grahaNanA samaye mAtA-pitAnI saMmati para mAtA-pitAne atyaMta sneha rahetA. snehapUrNa vyavahAra rahetA, teA vaLI svArthIne paNa thatA 35 27 ejana 159. 28 ejana 12,1. 29 ejana rahnA prAra bhanu gadya. 30 ejana 22,42; 44,15, 9,1 3. 31 ejana 18,39; 22-27. mAtA-pitA temaja putra sthAna sarvoparI hatuM. dIkSA Avazyaka manAtI.34 putra bhAI e vacce paraspara kAraNe paraspara saMgharSa ra ghorAsamacattAga uttarAdhyayana 9,42. 33 uttarAdhyayana sUtra : eka parizIlana pu. 40 jJAtAdhama kathA 1,1. 34 35 bhagavatI, nirayAvaliyA, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 79. lagna prathA sAdhAraNa rIte vara temaja kanyA banne pakSanAM mAtA-pitA yA emanA anuja sabaMdhI leke pahelathI lagna-sabaMdha nakkI karatA.* lagnanA samaye tithi ane muhurta paNa jovAmAM AvatAM.37 jayA, vijayA, chaddhi, vRddhi vagere auSadhiothI saMskArita jalathI varane snAna karAvavAmAM AvatuM ane enA kapALamAM muzalane sparza karAvavAnuM mAMgalika mAnavAmAM AvatuM.38 lagnanA keTalAya prakAro pracalita hatA. emAM svayaMvara ane gaMdharva-paddhati paNa protsAhana pAmelI hatI. svayaMvaramAM kanyA potAnA varanI pasaMdagI svayaM karatI hatI. lagnanI bIjI pracalita paddhati gaMdharvavivAhanI hatI ene artha hata-"parivAranI saMmati vagaranA vara -kanyAnAM acchika lagna." cellaNAnI sAthe zreNike paNa A prakAranAM lagna karyA hatAM.39 bahupatnI prathA e samaye bahu-patnInI prathA paNa samRddhi ke vaibhavanuM aMga gaNAtI hatI. rAjA temaja rAjakumAra potAnA aMtaHpuramAM adhika saMkhyAmAM rANIo rAkhavAmAM gaurava anubhavatA.4deg AvuM vibhina prAntanA mizraNarUpa aMtaHpura aneka rAjAono maitrIpUrNa saMbaMdha thaI javAnA kAraNe enI rAjanaitika sattAne zaktizALI banAvavAmAM sahAyabhUta thatuM. dhanavAno bahupatnI prathAne dhana, saMpatti, yaza ane 36 uttarAdhyayana 21,7. 37 uttarAdhyayana sukhabadhA vRttipatra 14ra. 38 uttarAdhyayana bRhaddavRtti patra 490 39 AvazyakacUrNi 2, pR. 165, 166. 40 uttarAdhyayana sukhabadhA vRtti patra 142. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sAmAjika gaurava apAvanAra gaNatA hatA. rAjA zreNika41 gRhapati mahAzatakara vagerenAM nAma A aMge ullekhanIya che. lagnaviccheda prathA tathA kanyAvikraya .. sAmAnya kAraNeAne laIne patnIoneA tyAga karavAnI prathA paNa hatI. eka vaNike peAtAnI patnIne e mATe tyAga karyo hatA ke te AkhA divasa dehu-sajAvaTa karyo karatI hatI ane gharanI khilakula sAra-saMbhALa karatI nahAtI.43 dhana ApIne paNa lagna karavAmAM AvatAM.44 daheja rAjakanyAo ane zreSThIkanyAonA lagnamAM gheADA, hAthI, dhana vagere daheja tarIke ApavAmAM AvatAM.45 rAjagRhanA gRhapati mahAzatakane revatI Adi 13 patnIe hatI. emAMnI revatI peAtAnA pitAnA gRhethI ATha kATi 'hiraNya' ane ATha 'ja' gAye laI ne AvI hatI. bAkInI strIe eka eka keTi 'hiraNya' ane eka eka vraja' gAya laIne AvI hatI.46 rAjAe ane zreSThIone aneka patnIe hatI. emanI vacce eka-khIjA pratye IrSA thavI svAbhAvika hatI. tee eka-bIjA pratye phariyAda karatI ane keTalIka vAra te eka-bIjA sAme SaDyaMtra paNa 41 antakRdazA 7, pR. 43 42 upAsakadazA 8, pR. 61. 43 uttarAdhyayana sukhameAdhA vRtti patra 97. 44 uttarAdhyayana bRhadavRtti 207. 45 46 uttarAdhyayana bRhadavRtti patra 88. upAsakadazA 8, pR. 61. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti racatI. keTalIka vAra te keTalIka strIe potAnI zakyone jIvathI mArI paNa nAMkhatI. revatIe pitAnI 12 zekyone mArI nAkhI hatI.47 - paDadAne prayoga e yugamAM meTA gharanI vahubeTIo puruSa samakSa ughADe meMe AvatI nahIM. jyAre koI samaye sabhAomAM emanuM AvavuMjavuM thatuM tyAre te sthaLa para paDade bAMdhavAmAM AvatA tenI eka bAju puruSa ane bIjI bAju strIo besatI. bhagavAna mahAvIranI mAtA trizalA jyAre svapnanuM phaLa svapnapAThaka pAsethI sAMbhaLavA enI pAse Ave che, te samaye emane eka paDadAnI pAchaLa besADavAmAM Ave che, e ullekha A saMdarbhamAM noMdhanIya che.48 vezyA vezyAone nagaranI zebhA, rAjAonI AdaraNIya ane rAjadhAnInI ratanarUpa gaNavAmAM AvatI.49 keTalIka vezyAo cosaTha kalAmAM pAraMgata hatI.pa0 prasAdhana prasAdhana age aneka padArthone upayoga thato hato. hoTha ane nakhene ragavA. paga para aLate lagAvavA, dAMtane raMgavA vagerene pracAra hato. snAna be prakAranAM karavAmAM AvatAM-dezasnAna ane sarvanAna. 47 upAsakadazA 8. 48 ka9pasUtra. 49 (ka) uttarAdhyayana sukhabadhA patra 64 (kha) kauTilyanuM arthazAstra 5) bRhaka95bhASya pIThikA 252 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana dezasnAnamAM mastaka sivAyanuM AkhuM aMga devAmAM AvatuM. ane sarvAnamAM mastakathI eDI paryantanuM sarvAga snAna karavAmAM AvatuM. uoNa ane zItala bane prakAranA jaLane snAnamAM upayoga karavAmAM Avate. snAna pahelAM sugaMdhita cUrNa lagAvavAmAM AvatuM ane telamardana karavAmAM AvatuM tathA enI cikAza dUra karavA mATe daLelI dALa yA cikhAnuM sugaMdhita ubaTana lagADavAmAM AvatuM. ene keka, cUrNakaSAya yA gaMdhATaka kahevAmAM AvatuM. lodha-lodhara nAmanA eka prakAranA sugaMdhita dravyane pravega gulAbI raMga-chAyA banAvavAmAM (pAvaDara) tarIke thatuM. padumakesarano paNa upayoga thato hate.51 sumedAnI para leprapuSpa, guTikA,pa3 nAgaramotha, khasanI sAthe meLavIne banAvela agara, meM para lagAvavAnuM tela ane hoTha raMgavAnuM cUrNa sukhya che. kAMsakA, 14 arIsA, sepArI ane pAna vagerene paNa upaga thatA.pa bhajana A yugamAM dezamAM khetIvADInI vipulatA hatI. eTale bhajanasAmagrInI khoTa na hatI. paNa e satya che ke sAmAnya manuSyane uttama prakAranuM bhejana maLatuM. azana, pAna, khAdya ane svAda A cAra prakAranAM bhajanano ullekha maLe che. eka bhajananA padArthomAM dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, madha, goLa, pakavAna 57 pUrI, mAMsa, rAba, sAthe ane zikhaMDa vagerenA ullekha che. cekhAmAMthI banAvela 51 dazavaikAlika jinadAsa cUNi pu. 232. para rAmAyaNa 2,93,76. paka arthazAstra 2,99,61, pR. 165. 54 uttarAdhyayana sukhabadhA patra 96. 55 jaina Agama sAhityamAM bhAratIya samAja. 56 jJAtadharmakathA 7 pR. 84. 57 Avazyaka caNi 2, pR. 319. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 83 bhAta ane enI sAthe aneka prakAranI caTaNIo dararoja bhejanamAM upagamAM levAmAM AvatI.pa8 mAlapUDA ane khAjAM te samayanAM viziSTa miSTAnna hatAM. je vizeSa avasara para banAvavAmAM AvatAM.pa9 lADu lokene priya khAgha padArtha hato. navA cokhAne dUdhamAM nAMkhI khIra banAvAmAM AvatI hatI. * khIramAM ghI ane madha umerI svAdiSTa banAvavAmAM AvatI. leke zekelA leTamAM ghI nAMkhIne khAtA.3 aneka prakAranA masAlAcaTaNane ullekha paNa maLe che. * ghI ane goLathI pUrNa jeTalI (meTI reTalI), ghebara, kerI yA lIMbumAMthI banAvelAM madhurAM sarabate, pApaDa, vaDI vagerene ulekha paNa sAMpaDe che. rAjAo ane dhanikene tyAM rasoIyA judAM judAM bhejana ane masAlA-caTaNuM banAvatA. 8 jaina sAdhu, sAdhavI, zrAvaka ane zrAvikA mAMsa ane madirAnA upaga kadI karatAM nahIM. anya lekamAM tene vizeSa pracAra hate. leke atuo anusAra bhejanamAM pheraphAra karI letA hatA. zarada RtumAM vAta-pittane nAza karanAra, hemantamAM uNa, vasantamAM 58 uttarAdhyayana 12, 34. 59 uttarAdhyayana bRhadavRtti 369. 60 Avazyaka cUNi 283. 61 Avazyaka cUNi pR. 356 62 ejana 288. nizItha bhASya. 64 Avazyaka caNi. 5 uttarAdhyayana TIkA. 66 upAsakadazA 1, pR. 7 (T8mAmadurA) 67 piyuniyukti 556, 637. 68 vipAkasatra 8, 5. 46. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zleSmane harI lenAra, grISmamAM zItala ane varSomAM uSNa padArthonA upayoga karatA hatA. 19 84 gRhasthanAM gharAmAM aneka prakAranAM pINAMonA ghaDAe bharelA rahetA. kAMjI, tuSAdaka, vAdaka, sauvIra Adi pINAM satra maLatAM hatAM.70 AcArya haribhadre pAnaka(pIchuM)nA artha AranAla ( kAMjI) karyAM che. 1 AcArAMgamAM paNa aneka prakAranAM pAnaka-pINAonA ullekha maLe che.2 te samaye peya padArthone mATe traNa zabdanA upacAga thatA hatA H (1) pAna, (2) pAnIya, (3) pAnaka. 'pAna'thI sa prakAranAM magho-(dArU)nA pAnIyathI jaLaneA ane pAnakathI drAkSa, khajUra vageremAMthI banAvelA peya-pINAnA ullekha thatA.3 AnaH-pramAda ane manAra'jana e samayanA mAnavA aneka prakAre AnaMda-pramAda ane maneAraMjana karatA. ahIM tahIM aindrajAlika pharatA rahetA ane lokone potAnA tarapha AkaSI potAnI AjIvikA raLI letA.4 naTavidyAne khUba pracAra hatA. sthaLe sthaLe naTama`DaLIe pharatI rahetI.5 e maneAraMjananuM mukhya sAdhana hatuM. keTalIka jagyAe zetara ja paNa ramavAmAM AvatI. 6 86 jue (7) OMzruta saMhitA, nidAnasthAna, 5,04, rR. 742. (kha) carakasa`hitA, 2,7 pR. 1049. 69 dazavaikAlika jinadAsa cUrNi pR. 315 70 71 72 73 74 dazavaikAlika jinadAsa cUrNi pu. 721. 75 dazavaikrAlika jinadAsa cUrNi pR. 322. 76 dazavaikAlika 3, 4. dazavaikAlika pu. 1, 47-48. pAna; ca AnAvi -Avai. hAribhadrIyavRtti patra 173. AcArAMga 2,1,7,8. pravacana sArAddhAra dvAra 259 gA. 1410 thI 1417. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti nagaranI samIpamAM ramaNIya bAga AvelA hatA. jyAM lIlAM kaca vRkSo laherAtAM hatAM. ahIM suMdara vastro ane vividha alaMkAra dhAraNa karI strI ane puruSa kIDA karavA jatAM. tyAM arasaparasa khANIpINuM paNa thatI.8 bALake tyAM ramata ramatAM.79 gAya-baLada- kUkaDA ane lAvakanI parasparanI laDAI e paNa atre thatI jene jevA hajAre vyakti ekatrita thatI." kArtikI pUrNimAnA divase kaumudI mahotsava karavAmAM AvatuM. sUryAsta pachI strI-puruSe kaI bAga-bagIcAmAM jaI rAtrI vItAvatAM. AvAM anya aneka mahotsava ane parva paNa UjavavAmAM AvatAM. mallavighA aMge vyavasthita tAlIma ApavAmAM AvatI. A vidyAnI tAlIma levA IcchanAra vyakti pAse "mana" ane "vivecana karAvavAmAM AvatuM. aneka divaso sudhI prathama ene pauSTika rAka ApavAmAM Ave tyArapachI dhIme dhIme ene mallavidyAnI tAlIma ApavAmAM AvatI. mallo sAmAnyataH rAjyAzrita rahetA hatA. ghaNI jagyAe kustIdaMgala thatAM ane je mallu AmAM vijayI banatA ene "vijayapatAkA" 77 (ka) bRhakalapabhASya 1,3170-71. (kha) piMDaniyuMkita 214-215. 78 dazavaikAlika jinadAsacUrNi pR. 22 79 dazavaikAlika jinadAsacUrNi pR 171-172 80 (ka) dazavai jinadAsagaNi cUrNi pR. 262. (kha) AcArAMga 2,11,392 pR. 379. (ga) nizItha sUtra 12, 23. sarakhAvo - dIdhanikAya 1, brahmajAlasutta pR. 8, yAjJavakasmRti, 17, pR. 255. 81 (ka) sUtrakRtAMga TIkA 2,75 pR. 413. (kha) cakaladAra eca. sI.: sozala lAIpha Ina eNziyaeNTa inDiyA-sTaDIja ine vAsyAyana kAmasUtra, kalakattA. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlanA ApavAmAM AvatI. mallayuddha jyAM sudhI hAra-jIta na thAya tyAM sudhI cAlatAM. keTalIka vAra AvAM mallayuddho divasanA divase paNa cAlatAM. keTalAka mallo evA paNa hatA ke jeo eka hajAra mANaso sAthe yuddha karI zakatA.82 ene sahastramaThTha kahevAmAM AvatA. kaTI karyA pachI ja rAjA enI potAnA rAjyamAM malla tarIke niyukti karatA. kustIdaMgalamAM aneka prakAranA dAva-peca apanAvavAmAM AvatA. eka divasanuM mallayuddha samApta thayA pachI bIjA divasanI kuratI mATe mallane taiyAra karavA mATe samarthake emane tela-mAlIsa karatA. keTalAka mallo ekavAra hArI gayA pachI keTalAya mahinAo sudhI rasAyana vagerenuM sevana karI pharIthI mallakustI mATe taiyAra thatA.24 roga ane cikitsA - te samayanA mukhya rogo A pramANe hatA -zvAsa, khAMsI, jvara, dAha, peTano dukhAve, bhagaMdara, arza, ajIrNa, daSTizUla, mukhazUla, aruci, akSivedanA, kharajavuM, kAnano dukhAve, jaladara ane ke. 5 soLa mahAregeno paNa ullekha maLe che. gAMTha (gaMDamAla, jemAM Doka phUlI jAya che.), keDha86 (jenA 18 prakAra hatA), kSaya, apasmAra 82 (ka) vyavahAra bhASya 1,3, pR. 92-93. (kha) uttarAdhyayana TIkA 4; pR. 74. 83 uttarAdhyayana bRhadavRtti, 193. 84 uttarAdhyayana bRhadghatti, 193. 85 (ka) vipAka sUtra 1, pR. 7. (kha) jJAtAdharma kathA 14, pR. 144. (ga) nizIthabhASya 11, 3647. (dha) uttarAdhyayana sukhabadhA patra 16 3. 86 juo (ka) suzrutasaMhitA, nidAnasthAna, 5, 4-5, pR. 342 (kha) carakasaMhitA, 2, 7 pU. 120 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti wkh (phepharuM), kANiya (kAya,aphiga-phUluM ), jhamIya ( jaDatA), beDakhAMpaNa), khanijama (kUbaDApaNuM), udararoga, mUMgApaNuM, sUNIya sajA (zarIranuM sUjI javuM), gilasaNi(bhasmakarega), bebaI (kaMpavA), pIDhasapi (pAMgaLApaNuM), sIlIvaya (zlIpada-hAthIpagAno roga) ane madhumeha.07 anya rege paNa hatA-kulaga, grAmaroga, nagaraga, maMDalarega, zIrSavedanA (mAthAno dukhAvo), hoThane dukhA, dAMtane dukhAve, kSaya, khaMjavALa, khasa, pAMDuraMga; eka, be, traNa ke cAra divasanI mudata pachI Avata mudati tAva, Indragraha, dhanurthaha,09 skandagraha, kumAragraha, bhUtagraha, udvega, hRdayazUla, udarazUla (piTane dukhA), nizUla ane mahAmArI(lega), 9 ubakA(jIva cUMthA),deg viSakuMbha (kuDiyA).11 . e vakhate cikitsA aMgenI aneka paddhatio pracalita hatI. emAM Ayurveda paddhatio sarvamAnya hatI. paMcakarma-vamana, virecana vagerene paNa khUba pracAra hato. cikitsAnA mukhya cAra pAda-pagathiyAM mAnavAmAM AvyAM cheH 1. vaidha, 2. rogI, 3. auSadhi ane 4. sevA karanAra, " vidyA ane maMtro, tathA zalyacikitsA ane jaDIbuTIo vaDe 87 AcArAMga. 88 bRhatka95bhASya vRtti 3,3816. 89 (ka) jambudvIpaprApti 24 pR. 120, (kha) jIvAbhigama 3 pR. 153. (ga) bhagavatI 3, 6, pR. 353. 90 bRhat ka95bhASya 5,5870. 91 bRhataka95bhASya 2,3907. 92 uttarAdhyayana sUtra 15,8. 93 uttarAdhyayana 20,23, sukhabodhA, patra 269. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana paNa rogInI cikitsA karavAmAM AvatI. AnA niSNAta AcArya dareka sthAna para maLI AvatA. IspitAlane paNa ullekha prApta thAya che. tyAM pagAradAra aneka vaidya, vaidyaputra, jJApakaputra, kuzala ane kuzalaputra vagere vyAdhigrastA, duHkhIo, rogIo ane durbalene davAo ApatA.94 pazu-cikitsAnA vizeSajJa paNa hatA.65 vaidyane praNacArya paNa kahetA.9 rasAyaNanuM sevana karAvIne cikitsA karatA hatA.17 dhanurvidyA dhanurvidyAne chaThTho veda mAnavAmAM Ave che. A vidyA pUrNapaNe vikaselI hatI ane zUravIratAnuM pratIka gaNAtI hatI.8 e betera kalAomAMnI eka kalA hatI. rAjakumAre mATe dhanurvidyAnI tAlIma levI pharajiyAta hatI. aneka rAjAo ane rAjakumAro A vidyAnA niSNAta hatA. bhagavAna mahAvIranA mAmA rAjA ceTake dararojanuM eka ja bANa choDavAnuM paNa (pratijJA) lIdhuM hatuM. emanuM bANa amogha gaNAtuM. keTalAka gRhastha paNa dhanuvidyAmAM pAraMgata hatA. zabdavedhI bANane paNa ullekha maLe che. 99 saMgIta ane nRtya e yugamAM saMgItane adhika pramANamAM pracAra hatuM. rAjA, 94 jJAtRdharma kathA 13, pR. 243. 95 uttarAdhyayana bRhadavRtti patra 475 96 ejana, pR. 475. 97 uttarAdhyayana bRhadavRtti 5. 11. 98 dhanumaMhane ullekha bhAse paNa karyo che; juo rDo. e.DI. pulAlakara, bhAsa-e sTaDI pR. 440 ityAdi. 99 jJAtRdhamakathA 18, pR. 208. sarakhA - saramA kAtara (522) 5, pR. 211. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti mahArAjA ane abhijAta varganA ja leAkeA nahIM paraMtu sAmAnya leAkeA paNa gAvA-majAvavAmAM ane nRtyanA zekhIna hatA.100 utsaveA ane tahevArAnA avasara para ghaNuMkharuM strI ane puruSA nRtya ane gIta dvArA maneAraMjana karatAM hatAM. kaumudI mahAtsava, indra maheAtsava mATI dhAmadhUmathI UjavavAmAM AvatA. lAke nRtya ane gItamAM eTalA taddIna khanIjatA ke potAnI jAtane bhUlI jatA.2 1 gaNAtA hatA. bhagavAna mahAvIranA samayamAM rAjA uddayana mahAna saMgItajJa ujjainanA rAjA pradyote potAnI rAjakumArIne saMgIta zIkhavADavA mATe emane niyukta karyA hatA.OM sindhu-sauvIranA rAjA udrAyaNa paNa sArA saMgItakAra hatA. tee vINA vagADatA ane emanI rANI nRtya karatI. sarasavanA DhagalA para nRtya karavAmAM AvatuM evuM varNana paNa maLe che.pa te vAdya, nATaya, geya ane abhinaya e pramANe saMgItanA paNa cAra prakAra che. emAM vINA, tAla, laya ane vAjiMtrane mukhya sthAna ApavAmAM Ave che.! sthAnAMga ane svara prAbhUtapUrvamAM sAta svarAnuM vizada vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. rAjapraznIyamAM pa9 prakAranAM vAdyonA ullekha maLe che. anya Agama sAhityamAM paNa 100 % DAnsa eka ziva pR. 72-81 kumArasvAmI. 1 uttarAdhyayana TIkA 13, pR. 185 2. uttarAdhyayana TIkA 9, 136 3 AvazyakacUrNi 2, pR. 161 4 uttarAdhyayana TIkA 18, pR. 257. 1 Avazyaka cUrNi` pR. 555. 6 sthAnAMga 4,374 pR. 271. 7 (ka) sthAnAMga 7, pR. 372. (kha) anuyAga dvAra pR. 117, 8 khAramA dRSTivAdanA eka vibhAga. 9 rAjaprazrvIya TIkA pu. 128. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kaIne kaI vAghane ulekha sAMpaDe che. vaLI rAjaprazrIyamAM batrIsa prakAranI nATavidhino ullekha che. 1 vistAra bhaye ame atre e badhAnAM nAma ApatA nathI. zilpa ane sthApatyakalA e yugamAM citrakalAne pracAra paNa sArA pramANamAM hate. kalAkAra pitAnAM citro banAvavA mATe pitAnI pIMchI ane aneka prakAranA raMgane viniga karatA pahelAM bhUmikA taiyAra karatA ane pachI ene sajAvatA. keTalAya citrakAro evA paNa hatA ke kaI vyaktinA eka aMgane joIne enuM sarvAga citra derI ApatA. 12 citrasabhAo paNa banAvavAmAM AvatI, jemAM mahAna kalAkAranI citra-kRtio rAkhavAmAM AvatI. keTalAka leke citraphalaka paNa banAvatA. keI paritrAjikAe ceTaka rAjAnI putrI rAjakumArI 10 (ka) vyAkhyAprajJapti TIkA 5,4 pR. 216. (kha) jIvAbhigama 3, pR. 145. | (ga) jabudvIpa prApti 2, pR. 100 (gha) anugadvAra 127 () nizIthasUtra, 17, 125-138. (2) bRhaka95 bhASya pIThikA 24 vRtti. (7) jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja pR. 322 11 rAjapraznIya TIkA pU. 16. 12 (ka) jJAtRdharma kathA 8, pR. 106 (kha) uttarAdhyayana 35,4. 13 (ka) uttarAdhyayana TIkA 9, pR. 141 (kha) juo-sI zivarAmamUrtinuM ATa noTsa phroma dhana pAsa, tilaka maMjarI, inDiyana kalcara, khaMDa 2, pR. 200 (ga) kalcarala heriTejha oNpha inDiyA, jihada 3, pR. 555 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane sAMskRti sujyeSThAnuM citrAlaka taiyAra karIne rAjA zreNikane batAvyuM hatuM, je joIne te enA para mugdha thaI gayeA hateA. 14 sthApatpakalAmAM paNa e yuga pAchaLa na hatA vAstupAThakAnA pazu ullekha maLe che je nagaranirmANa karavAnA uddezathI ahIM tahI' karIne judA judA sthAnanI anveSaNA karatA.15 gRhanirmANa karavA pUrve bhUminI parIkSA karavAmAM AvatI. bhUmine samatala karyA pachI ene kheAdavAmAM AvatI. I TAne meAgarathI TIpIne enA upara IMTothI caNIne pAye racavAmAM AvatA. pIThikA taiyAra thaI gayA pachI enA para makAna UbhuM karavAmAM AvatuM. 16 gRhanA AMgaNamAM kASThaneA cabUtaro, maMDapasthAna ( AMgaNu--gRhanuM dvAra ) ane zauca-gRha (saMDAsa) anAvavAmAM AvatAM. 17 dhanavAna ane saMpanna vyaktio mATe UMcA mahelA manAvAmAM AvatA. sAta mALanA18 mahelanA paNa ullekha prApta thAya che. mahelanuM zikharamaNi suvarNa ane ratnAthI anAvavAmAM AvatuM je atyaMta zAbhAyamAna lAgatuM.19 enA para dhajAo pharakAvavAmAM AvatI. rAjagRhanagara suMdara paththara ane IMTAthI anAvelAM bhavanA-makAnA mATe vikhyAta hatuM. deg 91 makAna aneka prakAranAM anAvavAmAM AvatAMH (1) khAta--AAyaruM 14 AvazyakacUrNi 2, pR. 165 15 AvazyakacUrNi 2 pR. 161 16 bRhatkalpa bhASya pIThikA 331-33, sarakhAvA-milinda prazna pu. 341-45 17 nizIthasUNi 3,1534-35. 18 uttarAdhyayana TIkA 13, pR. 189 19 jJAtRdhama kathA 1, pR. 3-4, uttarAdhyayana gRhavRtti pu. 110 20 bRhatkapabhASya 4, 4768 21 dazavaikAlika jinadAsa cUrNi pR. 89 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana (2) usthitaprAsAda (3) khAta-uchita. e mahela ke jenA para bhUmigRha paNa hAya. ekasthaMbhI makAnane prAsAda kahevAmAM Avate. makAnamAM jharUkhA 23 paNa rAkhavAmAM AvatA. enI dIvAla para aneka prakAranAM citro jovA maLatAM.24 makAnanAM bAraNuM be bhAgamAM banAvavAmAM AvatAM. daravAjA para tALAM lagAvavAmAM AvatAM. 25 nagaranA daravAjAe vizALa rAkhavAmAM AvatA. emAM bhegaLa lagAvI rAkhavAmAM AvatI. ane gepuranAM bAraNAM para AgaLa lagAvele rahete. nirdhananAM ghare kAMTAonI DALIothI DhaMkAyelAM rahetAM ane chANathI lIdhelAM rahetAM. 27 bhADAthI paNa ghare maLatAM. 28 upakaraNe pITha vinAnI khurazI, pIThavALuM Asana, palaMga, bAjaTa vagere lAkaDAmAMthI banAvavAmAM AvatAM ane netara yA derIthI guMthI kADhavAmAM AvatAM.29 mUDA netara ke palAsamAMthI banatA.30 leke kASTha yA cAmaDAnA joDA paheratA. tApa ane varasAdathI 22 dazavaikAlika hAribhadrIya TIkA 218 23 (ka) uttarAdhyayana bRhadavRtti patra 451 (kha) daza. hAribhadrIyA 231 24 dazavaikAlika 8,54. 25 dvArakanna vADA - dazavaikAlika hAribhadrIya vRtti 184 26 dazavaikAlika hAribhadrIya vRtti patra 184 27 dazavaikAlika 5, 1, 21. 28 mATaHjIe vA ! -dazavaikAlika hAribhadrIya vRtti patra 264 29 [ka] dazavaikAlika 5, 54-55. kha daza. jinadAsa pUrNi pR. 288-286 30 dazavaikAlika hArabhadrIyA patra 204 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 93 bacavA chatrIne upayoga karavAmAM AvatA.31 thALI, vADakA vagere vAsaNe khAsa karIne kAMsAnAM hatAM. dhanavAnene tyAM sonA-cAMdInAM vAsaNane upayoga thato. pyAlA, kIDA, pAna karavAnAM vAsaNa, thAla yA khodakane kaMsa kahetA. kaccha vagere dezamAM kaMDAnA AkAranAM bhAjana yA hAthInA AkAranAM pAtrane kuMDamAdaka kahevAmAM AvatuM hatuM. ratha savArInA kAma Avato je prAyaH vRkSamAMthI banAvavAmAM AvatA.34 bhAravahana karanAra vAhanane zakaTa-gADuM kahevAmAM AvatuM. AbhUSaNa AbhUSaNone pracAra savizeSa hatuM. mukhyatve senA-cAMdInAM AbhUSaNe banAvavAmAM AvatAM. sonAnAM AbhUSaNemAM hIrA, Indra, nIla, marakata ane maNi jaDavAmAM AvatAM. mastaka para cUDAmaNi bAMdhavAmAM Avato.35 keTalAka leke kRtrima suvarNa banAvatA hatA. je vizuddha suvarNa jevuM ja hatuM. paNa te kaSa, cheda vagere sahana karI zakatuM nahIM.37 vastro e samaye aneka prakAranAM vastrone upayoga karavAmAM AvatuM. enI vistRta sUcI maLe che. 38 jaMgiya-jAMghika-unanA banAvelA kAmaLA 31 dazavaikAlika 3 4. 32 daza agatyasiMhajUrNi 33 dazava. jinadAsacUrNi. 227 34 dazavaikAlika hAribhadrIya vRtti patra 239 35 daza. jinadAsapUrNi pR. 330 36 daza jinadAsaguNi pR. 350 37 (ka) dazavai. niyukti gA. 354 (kha) daza. hAribhadrIya vRtti patra 263 38 (ka) AcArAMga 9, 2,5,1, 364-368 (kha) milinda prazna pu. 267 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vagere, bhaMgiya(je vRkSanA hatuomAMthI banAvavAmAM AvatAM), sANiya(zaNanAM banAvelAM), pittagadeg (tADa vageremAMthI banAvelAM), khomiyama (kapAsamAMthI banAvelAM) ane tUlakaDaka vagere vAne ulekha che. jaina sAdhu jarUra pramANe A vAnI yAcanA karI zakatA. - keTalAMka bahumUlya vastro hatAM ke je jaina sAdhuo mATe agrAhya hatAM. AINaga3 (Arjana-pazuonI khAlamAMthI banAvela vastra), sahiNa-(bArIka banAvelAM vastra) sahiNa kalyANa (bArIka ane suMdara vastra), Ayakeja (bakarAMnA vALamAMthI banAvela vastra), kAya?5 (nIlA kapAsamAMthI nirmita vastra), bemiya (phlemika-kapAsamAMthI banAvela vastra), dugulla (dukUla-kUla nAmanA cheDanA taMtuomAMthI banAvela vastra), paTTa7 (padanA taMtumAMthI banAvela) malaya pattanna.8 patraNa 39 (ka) mamya vA varNana mUrasarvAstivaH je vinayavastu pR. 22 (kha) Aja ene bhAgelA kahe che - bhAratIyavidyA 1, bhAga 1 pU. 41 - De. motIcanda 40 bRhataka95 bhASyavRti 2,3660 41 (ka) mahAvaga 8, 9, 14, pR. 268 " (kha) inDiyana kalcara 1, 1-4, pR. 196 42 (ka) bRhakalpa bhASya 2, 24. (kha) sthAnAMga 5, 446mAM tUlakaDanI jagyAe "tirIDa paTTa' che. je tirIDa vRkSanI chAlamAMthI bane che. (ga) meniyara viliyamsa kozamAM tirAno artha zirAva karavAmAM AvyA che. 43 mahAvaga. 5, 10, 21 5 211 44 nizIthasUtra 7, 12 nI cUrNi 45 nizItha cUNi 7, pR. 399 46 AcArAMga TIkA anusAra gauDa dezamAM pedA thanAra ghAsamAMthI banAvela va. 47 anuyAga dvAra-37 brahaka95 bhASya 2, 3662. 48 mahAbhArata 2. 78, 54 arthazAstra, 2, 11, 29, 112 (kauTilya) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 50 vRkSanI chAlanA taMtumAMthI niSpanna), aMsUya-(azuSka), cIMNuAMsUya (cInAMzuSka),desarAga (raMgIna vastra), amila49 (sApha ciTTe vajra), gajala (paheryA pachI kaDakaDa avAja karanAruM vastra), phAliyA (sphaTikanI samAna svaccha), kAcava`(ketava, rUMvAdAra kAmaLA), kambalaga (kambala) ane pAvAra (prAvaraNa, lakhAdA) vagere. enA sivAya paNa aneka prakAranAM vastrAnA ullekha Ave che.para duSya nAmanuM eka atimUlyavAna vastra anatuM hatuM. devaduSya vastranA ullekha maLe che ke je bhagavAna mahAvIre dIkSA lIdhI te samaye indre emane ApyuM hatuM.pa3 enI kiMmata eka lAkha senAmahAra AMkavAmAM AvI hatI.14 vijaya duSya nAmanuM eka anya prakAranuM vastra hatu je zaMkha, kuda, jaladhArA ane samudraphINa jevuM zveta raMganuM hoya che. papabRhatkalpabhASyamAM pAMca prakAranAM duSya vaccenuM varNana prApta thAya che.pa6 49 AcArAMga zIlAMka TIkAmAM amilaneA atha UTa ApyA che. 50 nizItha guNi - rimukhamALA iti / 51 (ka) bRhatkalpa bhASyavRtti 2, 3662, (kha) anuyAga dvAra sUtra 3nI TIkA, TIkAkArAnuM maMtavya che ke A vastra bakarAM ke uMdarAnA vALamAMthI Avatu. jue banAvAmAM mahAvarga 8, 8, 12 para jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja pu. 208. 53 kalpasUtra 54 (ka) AvazyakacUrNi pR. 268 (kha) mahAvarga 8, 8, 12 pu. 298mAM seyUyaka vaane vastra zividezamAMthI aAvatu hatu. ane enI mudrA hatI. harSa (ga) majhima nikAya 2,2, pR. 19mAM dussuyuganu nAma maLe che. 55 rAjapraznIya 43, pR. 100 56 (ka) bRhatkarSa bhASya 3, 3824 (kha) nizItha bhASya 21, 400-14002 ullekha che. A kiMmata 1 lAkha Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranI mAtAnI zamyAnuM varNana maLe che. jemAM e gAdI ane be takiyAnuM varNana maLe che. A zayyA banne mAjuethI upaselI ane vacce peAlI hatI. te atyaMta mulAyama hatI. kSauma ane dukUla vasrathI AcchAdita hatI. vela buTA bharelA (rajaSANu) AchADa enA para bichAvelA hatA ane leAmacame kapa.sa, taMtu ane navanIta samAna rakatAMzuka vaDe DhaMkAyelI hatI. 17 96 zikSA ane vidyAbhyAsa A yugamAM adhyApakonuM bahumAna thatuM. vidyArthIo potAnA guru prati khUkha zraddhA dharAvatA hatA. te je kAMI zIkhavatA te mahu dhyAnathI sAMbhaLatA ane te aMge prazna karatA, tenA para ciMtana karatA ane ane yAda rAkhI te pramANe AcaraNa karatA.8 jAtavAna azva mAphaka teo gurunA saMketAnusAra cAlatA. jo keAI vakhate guru ziSya para gusse thaI jatA teA ziSya priyavacanA vaDe emane prasanna karatA ane vinayapUrvaka potAnA aparAdhAnI kSamA mAgI, pharI AvI bhUla na karavAnuM kahI emane AzvAsana ApatA. te potAnA Asana para besIne prazna karatA nahIM paNa jyAre ane prazna pUchavAnA hoya tyAre te peAtAnA Asana parathI UThI, hAtha joDI vinayapUrvaka prazna pUchate|.59 je ziSya avinaya karatA ane adhyApaka zikSA paNa karatA ene Adara karatA nahIM. vidyArthInuM jIvana sAdagIpUrNa hatuM. keTalAka vidyArthIe adhyApakanA gRhe rahIne abhyAsa karatA ane keTalAka dhanavAnane tyAM peAtAnA 57 kalpasUtra 58 Avazyaka niyukti 22 59 uttarAdhyayana 1,2,9,12,13,18,22,27,41 60 uttarAdhyayana 1, 38 . Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRta khAvA-pIvAnI vyavasthA karI letA. kauzAmbI nagarInA brAhmaNa kAzyapane putra kapila zrAvastImAM abhyAsa karavA gaye hate. ane kalAcAryanA sahegathI eNe pitAnA bhejana mATe dhanavAna zAlibhadrane tyAM prabaMdha karyo hato. vidyArthIonuM samAjamAM sAruM sanmAna hatuM. jyAre keI vidyArthI pitAne vidyAbhyAsa pUrNa karI pitAnA gRhe pAcho pharato te vakhate enuM jAheramAM sanmAna karavAmAM AvatuM. nagarane zaNagAravAmAM AvatuM. rAjA paNa enA svAgata mATe enI sAme jatA hatA. ane khUba Adara sAthe ene nagaramAM lAvI ene jIvanaparyanta Arthika daSTithI takalIpha na paDe eTalI badhI bheTe ApatA.' brAhmaNa prAyaH cauda vidyAmAM pAraMgata hatA. e cauda vidyA A pramANe cheH (1) zikSA, (2) kalpa, (3) vyAkaraNa, (4) nirukta, (5) chada, (6) tiSa, (7) trAgyeda, 8) yajurveda, (9) sAmaveda, (10) atharvaveda, (11) mImAMsA, (12) nyAya, (13) purANa ane (14) dharmazAstra.13 botera kalAone abhyAsa karavAnI prathA paNa pracalita hatI.44 - bhagavAna mahAvIra ATha varSanA thayA tyAre rAjA siddhArthe ema nizALe besADavAne utsava ye hatA. tiSIone belAvI muhUrta kaDhAvyuM hatuM. ane svajanene bhejana karAvI emanuM sanmAna karyuM hatuM. adhyApakane bahumUlyavAna vastrAbhUSaNa ane zrIphaLa vagare bheTa ApyAM hatAM. nizALanA vidyArthIone khaDiye, kalama ane phUTapaTTI vagere ApyAM hatAM ane drAkSa, sAkara, cAroLI ane khajUra vagere vaheMcyuM 61 uttarAdhyayana, sukhabadhA patra 124 62 (ka) uttarAdhyana sukhabadhA patra 23 (kha) jJAtRdhama kathA 1, pR. 22 63 uttarAdhyayana brahavRtti patra para 64 uttarAdhyayana sukhabadhA patra 318 19. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hatuM. ane pachI gIta-vAjiMtra sAthe mahAvIrane nizALamAM praveza karA hatA.pa vidyA-kendra A samayamAM rAjA, mahArAjA tathA sAmaMta loke, sAmAnya rIte keI vidyAkendranA AzrayadAtA banatA. samRddha rAjyanI rAjadhAnImAM vidvAna loko dUra dUrathI AvIne nivAsa karatA hatA. A kAraNe rAjadhAnIo ja vidyAkendra banI jatI. vArANasI zikSaNanuM mukhya kendra hatuM. zrAvastI paNa eka jANItuM zikSaNakendra hatuM. pATaliputramAM paNa vidyAthIo adhyayana karavA AvatA. dakSiNamAM pratiSThAna nagara meTuM vidyAkendra hatuM. bauddha sAhityamAM takSazilAne ullekha prApta thAya che. - sAdhu-sAdhvIonA upAzraya paNa cAlatAM pharatAM zikSaNa kendra hatAM. jyAM vividha viSacenuM adhyayana karAvavAmAM AvatuM. jenAmAM alpa pramANamAM tejasvitA hoya te agiyAra aMgenuM adhyayana karatA ane jemAM vadhu pratibhA hoya te pUrva sAhityanuM adhyayana karatA. pUrvemAM saMpUrNa jJAna-vijJAnane samAveza karI levAmAM AvyuM hatuM. e jJAnavijJAnane akSayakeza hate. vidyAnAM vibhinna kSetromAM satya daSTithI samyakajJAnanI vRddhi karavI te zramaNonI zaikSaNika tathA sAMskRtika pravRttinI Azcaryajanaka vizeSatA hatI. teo dArzanika viSaye para sUkSmAtisUkSama carcA karyA karatA ane paratIthike para vijaya prApta karatA hatA. 7 lekhanakalA A yugamAM leke lekhanakaLAthI paricita hatA. lekhana sAmagrI 65 kapasUtra TIkA 5, pR. 120. 66 (ka) kalpasUtra TIkA 4 pR. 90 (kha) buddhisTa sTaDIjha pu. 236 Do. rAdhAkumuda mukajI 67 (ka) bRhakalapabhAga 4, 5179, 542 6-5431 (kha) vyavahArabhASya 1 pR. 57 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 99 A pramANe maLatI hatIH 8 patra, pustakanAM pUMThAM, derI, khaDiye, DhAMkaNa, jaMjIra, zAhI, kalama, akSara ane pustaka.70 lekhanazALAnizALamAM lekhAcArya-zikSaka vidyAone abhyAsa karAvatA.71 samavAyAMganI TIkAmAM patra, valkala, kASTha, dAMta, lekhaMDa, tAMbA ane rUpA Adi para akSare lakhavAmAM, ketaravAmAM, bharavAmAM ane gUMthavAmAM AvatA ema ullekha maLe che. A akSaro patra vagerene chinnabhinna karIne ke bALIne ke mizraNa karIne banAvavAmAM AvatA.3 bhejapatra para lakhavAno pracAra hatA.4 zatrune dUta dvArA patra melAvavAno rivAja hato. rAjamudrAthI ati karela patrapa ane phUlekha aMge paNa varNana prApta thAya che. guptalipimAM premapatra 68 DaoN. gaurIzaMkara ojhA lakhe che - I pUrve pAMcamI zatAbdImAM lekhana kaLAnI prathA hatI. juo -- bhAratIya lipimAlA pu. 2 69 rAjaprazrIya sUtra 135 (kha) Avazyaka TIkA haribhadra pR. 284 (ga) nizItha bhASya 12,400. 70 (ka) bRhataka5bhASya 3,3822 (kha) janakalpadruma, muni puNyavijayajI () AuTa lAInsa opha peligrAphI janarala opha yunivarsiTI opha ebe, khaMDa 6, bhAga 6, pR 87 71 AvazyakacUrNi pR. 248. 72 tAmrapatra para pustaka lakhavAne ullekha-vasudevahiDI pR. 181 73 samavAyAMga pR. 78 74 (ka) Avazyaka cUrNi pR. 530 (kha) bhAratamAM patra ane valakalo para lekha lakhavAmAM AvatA, A lekha zAhI vagara utkIrNa karIne lakhavAmAM AvatA - juA rAIsa DeviDUsa buddhisTa InDiyA pR. 117 75 (ka) bRhataka95bhASya pIThikA pu. 195 75 (kha) nizItha cUrNi 5, pR. 361 upAsaka dazA 1 pR. 10 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana . paNa lakhAtA hatA.77 - aDhAra prakAranI lipi aMge varNana maLe che: (1) (brAhmI), (2) javaNaliyA, (3) dasAuriyA, (4) kharauDhiyA, (5) pukharasAriyA, (6) paherAIyA, (7) uccatariyA, (8) akharapuThThiyA, (9) gaNitalipi, (10) bhagavayatA, (11) veNutiyA, (12) nihaIyA, (13) aMkalipi, (14) gadhavalipi (bhUtalipi), (15) Asalipi, (16) mahesAIlipi, (17) dAmilIlipi (drAviDI) ane (18) piliMdI lipi. brAhmI ane rASTrI lipionuM varNana jaina 78 ane bauddha bane sAhityamAM che. brAhmI lipi DAbI bAjuethI jamaNuM bAjue tathA kharoTrI lipi jamaNI bAjuthI DAbI bAjue lakhavAmAM AvatI. khareSTrI lipi bhAratanA uttara-pazcimamAM pracalita hatI ane dhAranI sthAnika lipi gaNAtI hatI. pachInA samayamAM Ane lepa thaI gaye ane enuM sthAna brAhmI lipie lIdhuM. buhalaranA mata pramANe 77 (ka) samavAyAMga pR. 33 (kha) vizeSAvazyaka bhAyanI TIkA (464)mAM lipionAM nAma A pramANe prApta thAya cheH (1) haMsa, (2) bhUta, (3) pakSI, (4) rAkSasI, (5) uDI, (6) yavanI, (7) turukkI, (8) kIrI, (9) drAviDa, (10) siMdhavIya. (11) mAlavinI, (12) nAgarI, (13) lATI, (14) pArasI, (15) animitI, (16) cANakayI, (17) ane mUladevI. (ga) lAvaNyasamayagaNa - vimalaprabandha pR. 123 (dha) kalpasUtra - lakSmIvallabhanI TIkA (Da) e hisTrI opha kenAnikala liTarecara opha dha jainsa pU. 94 eca. Ara. kApaDiyA 78 (ka) uttarAdhyayana sUtra TIkA 13, pR. 191. (kha) nizItha sUtra 6, 13, 3/222 79 lalita vistAra pu. 12 mAM Apela 64 lipiomAM sarva prathama brAhmI ane kharoTrIno ullekha che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 101 samrATa azokanA zilAlekhane moTo bhAga brAhmI lipimAM lakhAcele che.80 samavAyAMga anusAra brAhmI lipimAM 46 mULAkSara hatA. jemAM , , , jhU ane 281 akSarono samAveza karavAmAM AvatuM nahotuM.84 keTalAka vidvAnone abhiprAya che ke brAhmI keI lipi vizeSanuM nAma na hatuM, paNa 18 lipio mATe sAmAnya svarUpe e nAmathI ullekha tha.83 bhASAo A samaye sAdhAraNa lokenI bhASA ardhamAgadhI hatI. bhagavAna mahAvIre ardhamAgadhImAM ja upadeza Apyo hato.94 A bhASA badhAne samajAI jatI.85 vAmbhaTe emanA alaMkAratilaka nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke ame e vANune namaskAra karIe chIe, je sarvanI evI ardhamAgadhI che. je sarva bhASAomAM potAnI paripakvatA 80 (ka) bhAratIya lipi mAlA pR. 17-36, 1, 4 ojhA. (kha) buddhasTi inDiyA pR. 124 rAIsa DeviDasa (ga) prakRta sAhityaka ItihAsa - Do. jagadIzacaMdra pR. 15-16 81 ojhAcha 4 (InA sthAne "kSa' hovAnuM mAne che. juo bhAratIya lipimALA pR. 46 82 samavAyAMga sUtra 46 pR. 65 83 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhana kalA pR. 5 puNyavijayajI 84 AcArAMgacUrNi pR. 255 85 (ka) samavAyAMga pu. 57 (kha) aupapAtika sa. 34 pu. 146 (ga) vibhaMgaaddhakathA pR. 387mAM kahevAmAM AvyuM che ke je bALakane bALapaNamAM koI bhASA zIkhavavAmAM na Ave to te svayaM ardhamAgadhI bhASA bolavA lAge che. A bhASA naraka, tiryaMca, preta, manuSya ane devalokamAM samajAya che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana batAve che ane je dvArA sarva vastu jANuM ane samajI zakAya che. e spaSTa che ke bauddha vidvAne paNa mAgadhI bhASAne sarva bhASAnI mULa mAne che. jevI rIte jenee ardhamAgadhIne ane vaiyAkaraNoe AryabhASAne mULa bhASA tarIke gaNAvI che. ardhamAgadhI ane pAli ekabIjathI atyaMta najIka hoya evI che. jarmanInA mahAna vidvAna ricArDa pizale ardhamAgadhInAM aneka prAcIna rUpe aMge vistRta carcA- vicAraNA karI che, te atre ullekhanIya che.87 jinadAsagaNIe magadhanA ardha vistAramAM belAtI bhASA athavA aDhAra dezI bhASAothI niyata bhASAmAM kathana karyuM che.88 AcArya abhayadevanA mata pramANe e bhASAmAM keTalAMka lakSaNo mAgadhInAM ane keTalAMka lakSaNe prAkRtanAM maLatAM hovAthI ene ardhamAgadhI kahevAmAM Ave che.89 vyApAra ane samudrayAtrA vaione mukhya vyavasAya vyApAra hato ane te vyApAra arthe videzamAM paNa jatA hatA. vyApAra karavAnA kAraNe emane vaNika paNa kahevAmAM AvatA. vaNika zabdanuM apabhraMza rUpa "baniyA" Aja paNa vepArI leke mATe prayojAya che. prAyaH vaNika leke ja samudrapAra jatA hatA. jala ane sthala ane mArgethI vyApAra thatA 86 alaMkAra tilaka 1, 1. 87 prAkRta bhASAeAMkA vyAkaraNa pR. 33 88 nizItha cUrNi 11, 3618 89 (ka) bhagavatI vRtti 5, 4, pR. 148 (kha) papAtika sUtra TIkA 34, pR. 148 90 (ka) uttarAdhyayana 21, 2-3 (kha) uttarAdhyayana 7, 14-15. 91 uttarAdhyayana 35-14 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saskRti hatA. samudra pAra karatI vakhate mATI nAva ke vahANanA upayega karavAmAM AvatA.92 vepArIe naukA ane jahAjomAM mAla bharIne dUra dUra dezamAM jatA hatA. kAI samaye tAphAna vagere ne kAraNe naukAe tUTI jatI ane emAM rahelA mAla pANImAM vahI jatA. vahANu-vamaLAmAM phasAI javAnA vizeSa bhaya rahetA.93 samudrayAtrAmAMthI sahIsalAmata pAchA pharavuM e meTI kuzaLatA gaNAtI. videzamAM vaNike kAI kAI vakhate lagna paNa karI letA hatA ane paradezI kanyAne ghare paNa laI AvatA. samudrayAtrAmAM keTalIka vakhate lAMbe samaya vyatIta thate eTale keTalIkavAra teA garbhavatI strIe vahANamAM ja bALakanA prasava paNa karatI.94 bhAratamAM ratnenA vizeSa pramANamAM vyApAra thatA hatA. videzI vepArIe ahI ratnA kharIdavA AvatA. 95 jyAre vepArI dUranA dezamAM vyApAra karavA jatA, tyAre ene te dezanA rAjAnI anumati meLavavI paDatI. 103 je mAla dUra dezemAMthI AvatA enI tapAsa karavA mATe amuka khAsa vyaktionI maMDaLI rAkhavAmAM AvatI.96 videzemAMthI mAla lAvanAra vyApArI rAjakArya-jakAta-kara vagerethI acavA mATe chaLakapaTa karavAnuM cUkatA nahIM. aMkaratna, zaMkha ane hAthIdAMtanA vepArIe karamAMthI chaTakavA mATe sIdhA mArga mUkIne ADAavaLA mArgethI peAtAnA icchita sthAne paheAMcI jatA.97 92 uttarAdhyayana 23, 70-73 93 uttarAdhyayana sukhameAdhA patra 25ra 94 uttarAyana 21, 4 9pa rathaLA La vivelI LiyALa hAthe vinIyALi --uttarA. bRhat vRtti patra 147 96 uttarAdhyayana sukhameAdhA patra 65 97 rAjapraznIya sUtra 164, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana e samayamAM ghaNI khadhI vastuone vinimaya thatA. jyAre caMpAnA vepArI videzayAtrA mATe taiyArI karavA lAgyA tyAre teNe seApArI, sAkara, ghI, ceAkhA, kapaDAM ane ratna vagere vastuo vecavA mATe gAllIe bharI ane peAtAnA khAvA-pIvAnI sAmagrI, davAe vagere, ghAsa, lAkaDAM, vastra ane zastra-astra vagere laI ne mithilA tarapha prayANa karyuM. suvarNa ane hAthIdAMta uttarApathathI dakSiNApathamAM vecAvA AvatAM. mathurAlDa ane vidizA (belasA) vajra utpAdananAM meTAM kendra hatAM. gauDa (baMgALa) deza rezamI vastra mATe prakhyAta hatA.99 pUrve khAjuthI je vastrA lATa dezamAM AvatAM enI kiMmata vadhu hatI. 100 tAmralipti, 1 malama, 2 kAka, tausali,4 sindhu,pa dakSiNApatha ane cInathI vividha prakAranAM vastrA AvatAM. nepAlamAM rUvedAra kiMmatI kAmaLA banatA hatA. mahArASTramAM UnanA kAmaLAe vadhu kiMmatathI vecAtA hatA. 3 104 gheADAnA paNa vepAra cAlatA hatA. kammAjanA gheADAe zreSTha gaNAtA hatA. teo bahu jhaDapathI cAlatA ane koI paNa prakAranA 98 Avazyaka hAribhadrIya vRtti pu. 307 99 (3) AcArAMga vRtti 2, 5. pR. 361 (kha) jAtAmAM kAzIthI AvatA kAsi valthanu varNana che. 100 bRhatkapabhASya vRtti 2, 3884. 1 vyavahAra bhASya 7, 32 2 anuyAgadnAra sUtra 37, pR. 30 73 nizItha sUtra 7, 1ranI cUrNi 4 nizIyasUNi 7, 12 5 (3) AcArAMga sUNi pR. 364 (kha) AcArAMga TIkA 1, 2 pR. 361 / AcArAMga sUSTi pR. 363 7 bRhatkarSa bhASya 2,3662 8 bRhatkalpa bhASya 3,3914 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 105 avAjathI te DaratA nahIM. uttarApatha enA jAtivAna ghoDAone lIdhe prasiddha hate. 10 puNadeza (mahAsthAna jillA begarA baMgAla) enI kALI gA mATe prakhyAta hatuM. tyAM gAyane khAvA mATe zeraDI ApavAmAM AvatI. 11 bheraDamAM sArA pramANamAM zeraDI thatI hatI. 13 mahAhimavanta gozIrSa caMdana mATe jANIto hato.12 pArasaula(IrAna)mAMthI zaMkha, sopArI, candana, agara, maMchaDa, cAMdI, sonuM, maNi, metI, pravAla ItyAdi kimatI vastuonI AyAta thatI hatI. 14 jalamArga ane sthalamArganI sagavaDane kAraNe ja vyApAra svAbhAvika rIte thaI zakto hato. e vakhate zaMgATaka, trika, catuSka (cauka), catvara, mahApatha ane rAjamArga e zabdane ullekha maLe che. 15 e parathI jANavA maLe che ke te vakhate rastA ane keI vyavasthA hatI. tema chatAM AjanA jevI saDakono te samare abhAva hato jaMgalemAM ghera varSAne, cora-lUMTArAno duSTa hAthI, siMha vagere jaMgalI pazuone, agni, khADAo temaja jherI vRkSo vagerene bhaya raheta. kaI kaI vakhate jaMgalane raste pasAra karatI vakhate 9 uttarAdhyayana sUtra 11, 16 10 uttarAdhyayana TIkA pU. 141 11 tandula yAliya TIkA pR. 26 12 jIvAbhigama pR. 355 13 uttarAdhyayana TIkA 18, pR. 252 14 uttarAdhyayana TIkA 3 pR. 64 15 (ka) rAjapraznIya 10 (kha) bRhataka95bhAya 12300 16 (ka) jJAtRdharmakathA 15. pu. 160 (kha) bRhataka5bhAga 1, 3073 (ga) Avazyaka haribhadrIya vRtti che. 384 (dha) phalajAtaka 1 pR. 35ra (Da) apaNuka jAtaka 1 pR. 128 (ca) avadAnazataka 2,13 pR. 71 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana varasAda paDavA lAgatA tA kAdava vagerene kAraNe sArtha vaNajArAne jaMgalamAM ja varSonA samaya vItAvavA paDatA.17 keTalAya mAge2e atyaMta vikaTa hatA jenA aMgenI sUcanA yAtrIo keAI zilA ke vRkSa para lakhI detA. 18 siNavalli (sinAvana jillA muphphara gaDha, pakistAna)nI cAre tarapha bhayaMkara raNu hatuM. jyAM na te pANI maLatuM ke na tA koI jagyAe chAyAnuM nAma hatuM. keTalAka saMte kaMpillapurathI ( kaMpila jillA krUrukhAbAda) purimatAla (puruliyA bihAra) jaI rahyA hatA. pANI vinA A leAkeAnI jiMdagI mArgamAM samApta thaI gaI hatI evA ullekha maLe che.20 jamInamArge vastuonI heraphera mATe gADAM, UMTa, khaccara ane baLadonA upayAga karavAmAM AvatA. leAkeAne besavA mATe hAthI, thADA, ratha ane pAlakhInA upayAga karavAmAM AvatA. samudra ane nadIemAM nAvane upayAga thatA hatA. cAra prakAranI nAvanA ullekha maLe cheH (1) anuleAmagAminI, (2) ticchisatAraNI (eka taTathI khIjA taTa sudhI sarala rIte janArI), (3) pratileAmagAminI ane (4) samudragAminI.21 jahAja mATe pAta, pAtavahana, vahana ane pravaheNa zabdone prayoga thayelA jovA maLe che. vyApArakendro caMpAnagarI vyApAranuM mukhya mathaka hatuM. 22 tyAMnuM khajAra vividha 17 Avazyaka mUrNi pR 131 18 Avazyaka mUrNi pR 511 20 aupapAtika 39 pR. 178 21 (ka) nizIthabhASya pIThikA 183 (kha) nizItha sUtra 18, 12-13mAM cAra prakAranI nAva aMge A pramANe varNana che. (1) Urdhva gAminI, (3) adheAgAminI, (3) yAjanavelAgAminI ane (4) a yAjana velAgAminI 22 aupapAtika sUtra 1 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane sa MskRti kArIgarAthI UbharAtuM hatuM. tyAM aneka prakAranI dukAnA hatI, kArakhAnAmAM astarA vagerenI dhAra kADhavAmAM AvatI hatI.ra3 ghANImAM tela, gALazALAmAM gALa, gANiyazALAmAM gAya, dosiyazALA-(kApaDanI dukAnamAM) dRSya (vastra), sAttiyazAlA(sUtara vecAtuM maLe te sthAna)mAM sUtara ane gaMdhazALAmAM sugaMdhita padArtho vecAtA. 24 halavAinI dukAnA pAhaja' kahevAtI hatI jyAM vividha prakAranI khAdya-vAnagI maLatI hatI. 5 mahAnasazALAmAM vividha prakAranAM bheAjana taiyAra karavAmAM AvatAM hatAM.26 gaMdharvazAlA, gajazAlA, rajakazAlA, pATahikazAlA, caTTazAlA, maMtrazAlA, guhyazAlA, rahasyazAlA8 ane kuMbhArAnI aneka zAlA hatI.luhAranI paNa aneka zAlAe nagaramAM TheraThera hatI.3. luhArI-kArya unnatinI sthitimAM hatuM. teo khetIvADImAM kAma lAge tevAM haLa, keAdALI vagere ane lAkaDAM kApavAmAM upayAgI evAM vAMsalA, kurazI anAvIne vecatA hatA.31 saurakarma- hajAmata mATe hajAmanI dukAneA paNa Thera Thera jovA maLatI.32 27 sikkA vastuonI adalA-badalInI sAthe sikkAnI Apa-le dvArA paNa 23 nizItha sUtra 8/5-9 ane cUrNi 24 nizItha cUrNi` 9, 7 25 nizItha cUrNi pR. 3047 26 Avazyaka cUrNi pR. 250 bhagavAnanA mahAvIranA bhAI naMdIvarSAMte aneka sthaLeA para mahAnasa zALAonI sthApanA karI hatI. 27 (ka) nizItha Ni 9, 7 (kha) vyavahAra bhASya 9, pR. 5 28 nizIthasUtra 8, 5-9; 16, 9-7 29 nizIthasUtra 8, 5-9nI cUrNi 30 uttarAdhyayana cUrNi pR. 37 31 uttarAdhyayana 36, 75 32 uttarAdhyayana bRhad vRtti patra 57 107 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIna vyavahAra cAlatA hatA. e samayanA mukhya mukhya sikkAe A pramANe hatA. (1) kAryAMpaNa34 (2) vize kalpa (3) kAkiNI36 (4) kauDI37 (5) suvarNabhASaka38 --rUpiyA ~rUpiyAnA vIsamA bhAga --tAMmAnA sauthI nAnA sikko --vizeApakanA cAthA bhAga yA rUpiyAne 80mA bhAga - --vIsa kADInI eka kAkiNI --nAnA sikko 33 uttarAdhyayana bRhatkRtti patra 29 34 (4) uttarAdhyayana bRhadvrutti 276 (kha) uttarAdhyayana 20, 42 (ga) kArSApaNane manusmRti(8, 135-136 )mAM dharaNa ane rajatapurANa kahevAmAM AvyA che. cAMdInA kArvAN yA purAnuM vajana 32 ratI hatuM. seAnA ane tAMbAnA kanuM vajana 80 ratI hatuM. tAMbAnA kArSApane 'paNa' kahevAmAM AvatA (manusmRti 8, 18) pANinInA sUtra para vACika lakhatAM kAtyAyane 'kArpApaNa'ne 'prati' nAma Apyu. che 'prati' zabdathI kharIdavAnI vastunA saketa che. pANinI e sikkAone 'Ahata' kahyA che. (pALinIya vyAdhyAyI 5, 2, 120) jAtakomAM 'kArpApa' zabda maLe che. aSTAdhyAyImAM kAryAMpaNamAM 'kApaNa' ane 'pa' e banne zabdo prApta thAya che. (ninIya aSTAdhyAyI 5 1, 29-5-1, 34) e saMbhavita che ke cAMdInA sikkAne kArpApaNa ane tAMbAnA kan 'paNa' kahevAmAM AvatA hAya. (pANinikAlIna bhArata varSa pR. 257, vAsudevazaraNu agravAla ) 35 utarAdhyayana sUNi pR. 161 36 (ka) uttarAdhyayana 7, 11 (kha) arthazAstra 2, 14, 32, 8, pR. 194 37 uttarAdhyayana bRdavRtti patra 272 38 uttarAdhyayana sukhameAdhikA vRtti 124 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 109 bRhatkalapabhALya39 ane enI vRttimAM aneka mudrAono ullekha maLe che, jemAM sarva prathama "kIDI (kavaDa-ga)nA nAmano ullekha prApta thAya che. kAkiNI tAMbAne sauthI nAno sikko hatA, je dakSiNApathamAM pracalita hatuM. dramma-cAMdIno sikko hatA. je bhillamAla( bhinamAla)mAM calaNamAM hatuM. dInAra ane kevaDika e senAnA sikkAo hatA, jenuM calaNa pUrvanAM dezamAM hatuM." dInAra" zabdano jaina sAhityamAM anekavAra proga tha che.41 mApa-tola Agama sAhityamAM pAMca prakAranAM mApane ullekha che. (1) mAna, (2) unmAna, (3) avamAna, (4) gaNita, (5) ane pratimAna, mAna pramANa-ghanamAna ane samAna ema be prakAranA che. ghanamAna pramANunA paNa vaLI aneka prabheda che. rasamAna nAmanA mApathI pravAhI vastuo mApavAmAM AvatI. unmAna mApamAM agara, tagara, ceya vagere vastuone samAveza 39 bRhataka9pa bhASya tathA vRtti bIjo bhAga pR. 574 40 pUrva reze rInA-bRhaka95bhAvya bIjo bhAga-574 41 (ka) Avazyaka hAribhadrIya vRtti patra 185 ane 432 (kha) Avazyaka niyukti dIpikA pra. bhA. patra 183 (ga) jabuddIpa prajJati TIkA patra 105 (dha) chavAbhigama sUtra saTIka patra 147 (Da) kalpasUtra sutra 31, subodhikA TIkA patra 116 (ca) vasudevahiDI pR. 389 (cha) nAradamRti 18, smRtisaMdarbha, khaMDa 1, pR. 330 (ja) vAsavadattA-subadhu racita (4) dazakumAracaritra, nirNayasAgara presa pR. 97 (ma) abhidhAnaciMtAmaNi koSa, bhUmikAkAMDa loka 1, 12. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana tha, je mATe karSa, pala, tulA ane bhAra nAmanA mApane upayoga karavAmAM AvatuM. avamAnamAM hasta, daMDa, dhanuSka, yuganAlikA, akSa ane musalanI gaNanA karavAmAM AvatI hatI. A mApathI ghara, lAkaDAM, caTAIe, kapaDAM ane khAI vagere mApavAmAM AvatAM. gaNimana artha che gaNavuM. enA vaDe ekathI eka karoDa paryantanI gaNatarI karavAmAM AvatI. pratimAnAmAM guMjA, kAkiNa, niSpAva, karmamASaka, maMDalaka ane suvarNanI gaNatrI karavAmAM AvatI. jenA vaDe sonuM, cAMdI, ratna, motI, zaMkha, pravAla vagere talavAmAM AvatAM.42 aMtara mApavA mATe aMgula, vitati, rani kukSi, dhanuSa ane gabhUta vagerene upaga thatuM. labAI mApavA mATe paramANu, rathareNu, bAlAgra, zikSA, yUkA ane yavano upayoga karavAmAM AvatA.43 samaya mApavA-gaNavA mATe AvalikA, dhAsaucchavAsa, stoka, lava, muhurta, aherAtra, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, yuga, varSazatathI mAMDIne zIrSaprahelikA sudhInA mApane upayoga thata.44 samaya mApavA mATe nAlikA yA zaMkucchAyAne upayoga karavAmAM Avata.45 tAjavAne upayoga karavAmAM Avate ane e che vadhate tela karavAne paNa cAla hatuM. 42 anugadvAra sUtra 131 43 anuyogaThAra 133, sarakhAvo - arthazAstra 2,20,38 pR 237 44 anuyogadvAra 2,20,38 pR. 241 45 dazavaikAlika curNi 1, pR. 44 bRhatka95bhASya pIThikA 261 46 (ka) arthazAstra pR. 241mAM nAlikAno ullekha che, upAsakadazA 1, pR. 10 (kha) nizItha cUrNi, pIThikA 329 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti zAsana vyavasthA A yugamAM prajApAlana arthe rAjA heAvA atyaMta Avazyaka mAnavAmAM AvatA. rAjA sarvaguNa saMpanna hAve joie. koI paNa prakAranAM vyasana ane vikAra enAmAM na hAvAM joI e. rAjanItimAM te kuzala ane dharmamAM zraddhAvAna hovA joIe. ene mAtR ane pitR pakSa nirmala hAvA joIe. rAjAnuM pada sAmAnyataH paraMparAgata mAnavAmAM AvyuM che. jo rAjAne eka ja putra hAya teA te rAjAnA mRtyu bAda rAjyane adhikArI banatA. jo rAjAne ekathI vadhu putra hAya teA emanI parIkSA karavAmAM AvatI ane parIkSAmAM je sAcA jaNAtA tene yuvarAja banAvavAmAM AvatA.49 saMjogavazAt rAjAnA mRtyu pachI je rAjaputrane rAjyaprAptinA adhikAra maLatA hAya te jo dIkSA grahaNu kare tA enA nAnA bhAIne rAjA banAvavAmAM AvatA.5 jo rAjA ane yuvarAja ane rAjya cheDI daI dIkSApa grahaNa karatA te e sogAmAM enI bahenanA putrane rAjA banAvavAmAM AvatA.10 seALa janapade, traNase tresaTha nagara ane daza mugaTabaddha rAjAnA svAmI rAjA udrAyaNe peAtAne putra heAvA chatAM kezI nAmanA peAtAnA bhANejane rAjapada soMpIne mahAvIra pAse dIkSA lIdhI hatI.pa1 jo rAjAnA kAI uttarAdhikArI na hAya teA hAthI, abhiSeka kare ane rAjA banAvavamAM AvatA para 111 47 nizIthabhASya 15, 4799 48 vyavahArabhASya 1, pR. 128 49 vyavahArabhASya 4, 29 ane 4, 267 sarakhAveA -- pAtaMjali jAtaka (247) 50 uttarAdhyayana TIkA 10 pR 153 51 bhagavatI 13, 6 para (ka) uttarAdhyayana TIkA 3 pR. 63 (kha) kathAkeza pu 4 TonIne aMgrejI anuvAda Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana rAjakumAramAM rAjaprApta karavAnI tIvra utkaMThA rahetI eTale rAjA enA prati zaMti ane enAthI bhayabhIta raheta.53 Ane kAraNe enA para kaThora niyaMtraNa rAkhavAmAM AvatuM. tathApi keTalAka mahattvAkAMkSI rAjakumAra meke maLatAM pitAnA kArastAnamAM saphaLa banatA. teo rAjAne vadha karI svayaM pite rAjA banI jatA. kRNike rAjA zreNikane pitAnA sAvakA bhAInI sahAyathI jelamAM pUrI dIdhuM hatuM ane te rAjasiMhAsana para besI gayuM hatuM. e pachI pitAnI mAnA kahevAthI te parazu laIne beDI teDavA jAya che, te joIne rAjA ema samaje che ke te ene mAravA Ave che, eTale kRNika AvI pahoMce te pUrve pitAnI pAse rahela tAlapuTa viSa khAIne rAjAe potAnA jIvanane aMta Aryo hato. 54 ( kauTilya pitAnA arthazAstramAM lakhyuM cherAjAe karacalA jevA pitAnA putrothI satata sAvadhAna rahevuM joIe. ane uzRMkhala putrone keI nizcita sthAna yA durgamAM keda karI rAkhavA joIe. papa rAjyAbhiSeka rAjAne abhiSeka samAroha ati ullAsanA vAtAvaraNamAM karavAmAM AvatuM. jyAre meghakumAre dIkSA levAne nizcaya karyo, tyAre mAtA-pitAnA atizaya A grahane vaza thaI teo eka divasa mATe rAjasaMpadAne upaga karavA taiyAra thAya che. aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka vagerethI vIMTaLAyelA evA ene sonA, cAMdI, maNi, mitI ityAdi yukta ATha-ATha kalazathI snAna karAvavAmAM 53 arthazAstra (1,17,13,1)mAM kauTiye rAjAne potAnI rANIo ane putrothI sAvadhAna rahevAnuM jaNAvyuM che. 54 (ka) Avazyaka cUrNi 2. pR. 171 (kha) bauddhaparaMparAmAM ajAtazatrue biMbisArane keda karIne tapanagRhamAM rAkhyo hato evo ullekha che. juo - dIghanikAya TIkA 1 5. 135 55 arthazAstra 1, 17, 13 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti AvyuM. mRttikA, puSpa, gaMdha-mAlya, auSadhi ane sarasava vagere enA mastaka para caDhAvavAmAM AvyAM tathA duMdubhi, vAjA ane jaya jyakAranA gheSa saMbhaLAvA lAgyA.56 rAjyAbhiSeka thaI gayA pachI samasta prajA rAjAne vadhAI Ape che.pa7 caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvastI, sAketa, kAMpilya, kauzAmbI, mithilA, hastinApura ane rAjaguha e daza nagare A samayamAM abhiSeka-rAjadhAnI tarIke gaNAtAM hatAM.pa8 rAjAnA pradhAna puruSo rAjA, yuvarAja, amAtya, zreSThI ane purohita e pAMca viziSTa puruSa manAtA hatA. rAjAnA mRtyu bAda yuvarAja rAjA banate hate. te aNimA, mahimA vagere ATha prakAranAM aizvarya dharAvatA hatA. tera kalAo, aDhAra dezI bhASAo, gIta, nRtya tathA hastiyuddha, azvayuddha, muSTiyuddha, bAhuyuddha, latAyuddha, rathayuddha, dhanurveda vageremAM teo nipuNatA dharAvatA.59 teo Avazyaka kAryothI paravArI sabhAmaMDaLamAM jaI rAjakAjanuM avalokana karatA. teone nAnapaNathI ja yuddhakalAnI tAlIma ApavAmAM AvatI hatI. jo koI vakhate pADozI rAjA keI prakArano upadrava karate te ene zAMta karavAnI javAbadArI rAjaputranI gaNAtI hatI. 56 (ka) jJAtRdhAmakathA 1, pR. 28 (kha) sarakhA - mahAbhArata zAMtiparva 39 (ga) rAmAyaNa 2,31,6,14,15,4,26,20 (dha) ayodhara jAtaka 510 pR. 81-82 57 uttarAdhyayana TIkA 18 pR. 248 58 nizIthasutra 9, 19 59 (ka) papAtika sUtra 40, pR. 248 (kha) hindu eDaminisTreTiva insTiTayUzansa pR. 106 - vI. Ara. rAmacaMdra dIkSitAra (ga) karudhama jAtaka 276, 5 96 sAthe sarakhAvo. 60 vyavahArabhASya 1 pR. 129 61 vyavahArabhASya 1 pR 131 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana yuvarAja pachInuM mahattvanuM sthAna amAtyanuM gaNAtuM. te janapada, nagara, rAjA vagere aMge ciMtita rahetA. te vyavahAra ane nItimAM dakSatA dharAvatA. kara 114 rAjA zreNikanA mukhyamaMtrI aMge A pramANe varNana maLe che te zAma, dAma, daMDa ane bheTThamAM kuzaLa tema ja nItizAstramAM nipuNu, arthazAstramAM pAraMgata, autpAtikI, vainacikI, kArmikI ane pAriAmikI A cAra prakAranI buddhimAM pravINa hatA. svayaM samrATa zreNika rAjyanAM aneka gupta rahasyA aMge enI sAthe carcA-vicAraNA karatA hatA. 63 maMtrI atyaMta vilakSaNa pratibhA dharAvanAra hatA. te samagra gupta rahasyanI jANakArI dharAvatA ane zatrune parAjaya karI rAjyanI rakSA karatA. vyavahAra ane nItinAM kAryo aMge vicAra-vimarza karavA aMge maMtrInI AvazyakatA rahetI. evI rIte dhArmika kAryo mATe pureAhitanI jarUra paDatI. 64 zreSThI-nagarazeTha aDhAra varNanI prajAnA rakSaka kahevAtA. tenI nimaNuka rAjA dvArA thatI. enuM mastaka devamudrA tathA suvarNapaTTa vaDe zAbhAyamAna rahetuM. pa A sivAya paNa grAma mahattara, 62 (ka) vyavahArabhASya 1 pR. 131 (kha) arthazAstra 1,8-9, 4-5 kauTiya E rASTra mahattara, gaNanAyaka, daMDa 63 jJAtRdhama kathA 1 pR. 3 64 sthAnAMga sUtra (7,558), cakravartInA paMcendriya ratnAmAM purohitane paNa sthAna hatu. 65 (ka) bRhatkalpa bhASya 3,3757 vRtti (kha) rAjapraznIya TIkA pu 40 }} nizItha bhASya 4, 1731 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 115 nAyaka, talavara, kaTTapAla, kauTumbika, gaNaka, vaigha, ibhya, Izvara, senApati, sArthavAha, saMdhipAla, pIThamarda, mahAmAtra, (mahAvata) yAnazAlika, viSaka, dUta, ceTa, vArtAnivedaka, kikara, karmakara, asigrAhI, dhanugrAhI, ketagrAhI, chatragrAhI, cAmaragrAhI, vINAgrAhI, bhAMDa, atyaMga lagAvanAra, ubaTana-mAliza karanAra, snAna karAvanAra, vezabhUSA vaDe zebhAyamAna karanAra, pagacaMpI karanAra vagere aneka karmacArIo rAjAnI sevAmAM rahetA.8 nyAyavyavasthA nyAyavyavasthAne mATe nyAyamUrtinI jarUra rahetI hatI. je lAMca lIdhA vinA niSpakSa pheMsalo ApatA. sAdhAraNa aparAdha mATe paNa kaThora zikSA karavAmAM AvatI. cerI, padArAgamana, hatyA ane rAjAjJAnuM ullaMghana karanArane rAjakulamAM khaDA karavAmAM AvatA hatA.' mukardImAmAM jUThA sAkSI ane jUThA dastAvejane paNa upayoga tha. A mATe zrAvakene Ama na karavA mATe "niyama" ApavAmAM Avato.70 kara-vyavasthA e samayamAM aDhAra prakAranA kara pracAramAM hatA.71 kara vasUla 67 nizItha bhAya 6, 2502 68 milinda prazna (5 114)mAM rAjapuruSomAM senApati, purohita, akukha dasa, bhAMDAgArika, chattazAhaka ane khagnagAhakonuM varNana che. 69 manusmRti (8, 4-7) mAM bIjA aneka kAraNe batAvyAM che. 70 (ka) upAsaka dazA 1, pR. 10 (kha) Avazyaka hAribhadrIya vRtti pR. 2028 71 (ka) Avazyaka niyukti 1078, hAribhadrIya vRtti (kha) Avazyaka malayagirivRtti 1083-4 pR. 596 (ga) arthazAstra 2,6,24,2 mAM kauTilya bAvIsa prakAranA rAjyakara batAvyA che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana ' kara'ane : karanArane saMkapAla (zulkapAla ) kahevAmAM AvatA.7ra rAjyanA kharce * mahesUla ' vaDe pUro karavAmAM AvatA. sAdhAraNataH upajanA dazamA bhAgane kAyadA mujakhanA Tekasa kahevAmAM AvyeA che. UpajanA jaththA, salanI kimata, ajArabhAva, khetInI jamIna Adine kAraNe TekasanA daramAM phaka rahetA. vyApArIonA mAla-sAmAna para paNa ' kara " levAmAM AvatA. vyApArIe kara pacAvavA mATe potAne mAla chUpAvI rAkhatA.4 rAjA mUlyavAna mAla chUpAvanArane samagra mAla japta karI letA.75 zulkapAla kara vasUla karavAnA kAryamAM atyaMta kaThAratAthI vartatA. eTale sAmAnyajana enAthI trAseleA rahetA. rAjAne tyAM putra-janma ane rAjyAbhiSekanA avasare janatAne kara-mukti ApavAmAM AvatI. 11 cAra-kama e samayamAM gunAemAM ceArIne gune mukhya hatA. cArAnA aneka vargo atratatra potAnA kAryamAM lAgelA rahetA. leAkeAne haMmezAM cArAnA bhaya rahetA. cArAnA aneka prakAre hatA.6 72 uttarAdhyayana sukhamedhA putra 71 73 (ka) vyavahArabhASya 1, pR. 128 (kha) gautama dharmoMsUtra 10,24mAM khetImAMthI vasUla karavAnA traNa prakAranA karAnA ullekha che, dazamA, AThame ane chaThTho bhAga. (ga) manusmRti 7,130 74 uttarAdhyayana sukhamAdhA 3 pu. 64 75 arthazAstra 2,21,38. 78mAM mAla japta karI levA joI e. lakhyuM che zreSTha mAla chupAvanArane badhA 76 (ka) uttarAdhyayana 9,28 sukhameASApatra, 149 (kha) aMguttara nikAya, 2, 4 pR 127mAM agni, udaka, rAja ane caurabhayanA ullekha che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saskRti (1) AmeSa-dhana-mAla lUTI lenArA. (2) leAmahAra-dhananI sAthe ja jAna lenArA. (3) granthi-bhedaka-granthibheda karanAra. (4) taskara-dararAja cArI karanAra. (5) kahyuhara-kanyAonA apaharaNa karanAra. le!mahAra cArA khUba ja krUra hatA. teo peAtAnI jAtane acAvavA mATe mAnavAnI hatyA karI nAMkhatA. graMthibhedakAnI pAse viziSTa prakAranI kAtarA rahetI, jenAthI te gAMThAne kApIne dhana cArI jatA. nizItha bhASyamAM AkrAnta, prAkRtika, grAmastena, dezasDena, adhvAnastena ane khetarA khAdI kADhI cArI janAra cArenA ullekha che.7 117 keTalAya cArA dhananI jema strI ke puruSone paNa cArI jatA. keTalAya cA eTalA niSThura hatA ke pote cArelA mAla chupAvavA mATe potAnA kuMTubIjanAne paNa mArI nAMkhatA. eka cAra pAtAnuM badhuM dhana kUvAmAM rAkhatA hatA. eka divasa enI patnIe e dhanane joI lIdhuM. bheda khUlI javAnA bhaye eNe potAnI patnIne mArI nAMkhI. A joI enA putre rADa pADI ane leAkeAe ene pakaDI lIdhe.79 e samaye cArA aneka prakAre khAtara pADatA : (1) kapizIrSoM 77 nizItha bhASya 21, 3550 78 uttarAdhyayana cUrNi pR. 174 79 uttarAdhyayana sukhameAdhA patra 81 80 (ka) aMguttara nikAyanI adRDhakathA 1 pR. 265mAM nandIvata'nA aeka mAru mAththu evA karyAM che. (kha) DikazanarI Aph pAlI propara taimsara, pR 29 malAlasekara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kAra, (2) kalazAkRti, (3) nandAvarta saMsthAnadeg, (4) paghAkRti, (5) puraSAkRti ane (6) zrIvatsa saMsthAna.82 cera pANInI mazaka ane tAle dughATinI vidyA Adi upakarathI sajaja thaIne prAyaH rAtrinA samaye sAthIo sAthe nIkaLatA hatA.83 cAra pitAnA sAthIonI sAthe cera-pallIomAM rahetA hatA. corapallI sAmAnyataH durgama parvata ke gADha jaMgalamAM rAkhavAmAM AvatI. jyAM koI paNa jaI zake evI saMbhAvanA na hatI. daMDa-vidhAna cerI karanArane bhayaMkara zikSA karavAmAM AvatI. te vakhate daMDa-vyavasthA khUba kaThora hatI. rAjA cerAne jIvatA leDhAnA kuMbhamAM pUrI detA hatA. ene hAtha kapAvI nAMkhatA hatA. zULIe caDhAvatA hatA. keIvAra cAbukathI phaTakAratA hatA. cerAne vara paherAvI, gaLAmAM karaNanA phUlanI mALA paherAvI ane zarIra para tela lagAvI te para bhasma cepaDI emane lAta, mukA, DaMDA ane cAbuka mAratA mAratA cAre bAju pheravatA hatA. hAtha, nAka ane kAna kApI nAMkhatA ane pachI lehIthI emanuM meM raMgIne phUTeluM Dhela vagADI emanA aparAdhenI ghoSaNA karavAmAM AvatI.84 taskarenI mAphaka padArAgamana karanArane paNa ziramUMDana, phiTakAra 81 uttarAdhyayana bRhadavRtti para 207 82 uttarAdhyayana bRhadavRtti patra 215 83 (4) jJAtRdharma kathA 18 pR. 210 (kha) dazakumAracaritra 2, pR. 770 84 (ka) vipAka sUtra, 2,13,2,21 (kha) praznavyAkaraNa 12 pR. 50 thI 54, aMguttara nikAya 2,4, pR. 128. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane sa MskRti devA ke bahiSkAra, mAra mAravA, liMganuM chedana karI nAMkhavuM, dezanikAla ke mRtyudaMDanI zikSA karavAmAM AvatI. puruSonI jema strIone paNa zikSA karavAmAM AvatI. paNa garbhavatI strIne mAphI ApavAmAM AvatI. hatyAnA gune karanArane arthadaMDa ane mRtyudaMDa ema e prakAre zikSA karavAmAM AvatI.85 ekachatra sAmrAjya * rAjAenuM zAsana khUba Apakhuda rahetuM. tee aneka prakAre prajAne kaSTa ApatA hatA. tevI rIte emanI rakSA paNa karatA hatA. rAjajJAnuM ullaMghana karanArane mahAna aparAdhI gaNavAmAM AvatA. jo koI RSi-pariSadanuM apamAna karatA teA enA vacanAthI tiraskAra karavAmAM AvatA. jo keAI brAhmaNa-pariSadanA tiraskAra karatA te enA kapAla para sAMkaLa ke kUtarAnuM cihna aMkita karavAmAM AvatuM.8 jo phAI gRhapati-vaNika-pariSadanuM apamAna karatA tA ene ghAsakacarAthI lapeTIne khALI nAMkhavAmAM AvatA, jo kAI kSatriya-pariSadanuM apamAna karatA tA ene hAtha-paga kApIne zULI para caDhAvIne eka jhATake mArI nAMkhavAmAM AvatA.7 rAjAnAnuM ulladhaMna karanArane jalada kSAramAM pheMkavAmAM AvatA ane jeTaleA samaya gAyane dohavAmAM lAgatA eTalAmAM te enuM mAtra hADapiMjara ja bAkI rahetuM. 119 rAjAe khUkha zaMkAzIla rahetA, kAInA para paNa jarA zA jAya eTale ene jAnathI mArI nAMkhavAmAM pAchI pAnI karatA nahIM. 85 jana Agama-sAhityamAM bhAratIya samAja pu. 82-84 86 arthazAstra, 4,8,83,33,34 yAjJavalkaya smRti 2,23,270mAM paNa ullekha che. 87 (ka) rAjaprazrvIya 184 pR. 322 (kha) aMguttaranikAya, 2,4 pR. 139, 140mAM paNa cAra pariSadonuM varNana che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kArAgRha kArAgRhanI dazA khUba yAjanaka hatI. aparAdhIone dAruNa kaSTa ApavAmAM AvatuM. emane tyAM bhUkha, tarasa ane TADha-taDakA vagere aneka prakAranAM duHkhA sahana karavAM paDatAM. enuM mukha zlAna thaI jatuM. potAnA ja maLa-mUtramAM paDI rahevAne kAraNe emane aneka rAgA thatA. mRtyu thayA pachI emanA pagamAM doraDu khAMdhI emane khAimAM pheMkI devAmAM AvatA hatA. varR, kUtarA, ziyALa, khilADI vagere pazuo enuM bhakSaNa karI jatA,89 120 kedIone vividha prakAranAM baMdhanAthI mAMdhavAmAM AvatA. vAMsa, netara ke cAmaDAnA cAbuka vaDe emane phaTakAravAmAM AvatA. lAkhaMDanI tIkSNa zalAkAe ke seAya vaDe emanA zarIrane vI...dhI nAMkhavAmAM AvatuM. guptacara A samayamAM nAnAM nAnAM aneka rAjyeA hatAM. hara eka rAjyamAM guptacara sakriyapaNe kArya karatA. eka rAjyamAMthI bIjA rAjyamAM javAnA prasaMge guptacaranI zaMkAthI sAdhuone paNa pakaDI levAmAM AvatA.90 yuddha A yugamAM sAmAnyataH rAjya vistRta karavAnA khyAlathI yuddha karavAmAM AvatuM. kSatriya rAjA potAnA zauryanuM pradana karavA utsuka rahetA. mATe bhAge yuddha traNa kAraNathI thatAM : dhana, jamIna ane strI. jo kAI pAse kAI bahumUlyavAna vastu hoya to bIjI vyakti ene prApta karavA mATe potAnI sArI zakti kheMcI nAMkhatA. ujjayinInA 89 praznavyAkaraNa 12 pR. 15 9. uttarAdhyayana gRhavrutti, patra 122 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti rAjA pradyota ane kAMpilyapuranA rAjA drumukhanI vacce eka mUlyavAna mukuTa aMge yuddhanA AraMbha thayA hatA. e mukuTanI e vizeSatA hatI ke e paheravAthI durmukhanAM e mukha dRSTigeAcara thatA hatA. pradyota durmukha pAse A mukuTa aMge mAgaNI karI, paraMtu durmukha sAme mAMgaNI karatA jaNAvyuM-jo pradyote enA nalagirI hAthI, agnibhI ratha, mahArANI zivA ane patravAhaka leAhajaMgha mane ApI zake te huM ene saharSa mukuTapradAna karIza. anne vacce A a Mge bhayaMkara yuddha thayuM. pradyota vijayI thayA. dumukhane keda karavAmAM Avye. 91 ca'pAnA rAjA kUNika ane vaizAlInA gaNarAja ceTaka vacce secanaka gaMdhahasti ane aDhAra seranA hAra mATe bhayaMkara yuddha thayuM hatuM. ra sImAnA pradeza aMge paNa yuddha thatAM. keAIvAra koI rAjA khIjA rAjA para caDhAI paNa karatA. 121 suvarNAMgulikA dAsInI khAkhatamAM si'-sauvIranA rAjA udrAyaNa ane ujjananA rAjA pradyota vacce yuddha thayuM hatuM. catura'gI senA yuddhamAM vijayI patAkA pharakAvavA mATe ratha, azva, hAthI ane padAti atyaMta upayeAgI hatA. kanyAone dahejamAM paNa A vastue ApavAmAM AvatI.93 rathA, chatra, dhajA, patAkA, dhaMTa, tAraNa, naMdighASa vagere nAnI nAnI ghaTaDIethI zaNagAravAmAM Avache| hatA. himAlayanA pahADamAM utpanna thanAra tinisakASThamAMthI te banAvavAmAM AvatA. suvarNanuM suMdara citrakAma enA para karavAmAM AvatuM. enA paiDAM ane dhUMsarI atyaMta majabUta hoya che ane paiMDAnI dhArane lAkhaDanI 91 uttarAdhyayana TIkA 9 pR. 135 hera bhagavatIsUtra 93 uttarAdhyayana TIkA 4 pR. 88 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana 95 paTTI lagADIne majabUta banAvavAmAM AvatI. emAM uttama gheADA joDavAmAM AvatA. sArathi rathane hAMkatA. rathane dhanuSya, khANa, bhAthA, khaDaga, zirastrANa vagere astra-zastrathI sajja rAkhavAmAM AvatA hatA.94 saMgrAmaratha kaTipramANa palakamaya vedikA vaDe susajjita karavAmAM AvatA, jyAre yAnarathamAM vedikA rAkhavAmAM AvatI nahI.9 karitha nAmanA viziSTa prakAranA rathanA upayoga meTA zeTha ke vezyAe karatI. rAjAnA bahu kiMmatI ratha rAkhatA enI gaNanA ratna tarIke karavAmAM AvatI. protanA agnibhIru ratha evA prakAranA ratha hatA ke agninI enA para koI asara thatI nahI. 123 azrva yuddhamAM gheADAonuM khUba mahattva gaNAtuM. te tejasvI ane maLavAna hatA. zatrusenAmAM ghUsI ene chinna-bhinna karI nAMkhatA, gheADA aneka prakAranA maLatA hatA. kammeAja dezanA AkIrNa' ane 'kathaka' gheADAo vakhaNAtA. AkINuMnI jAti UMcI gaNAtI. jyAre kaMthaka pRththara vagerenA avAjathI gabharAtA nahIM. 97 AlIka dezamAM je UMcI jAtinA gheADA maLatA hatA te azva' kahevAtA. jemanuM zarIra mala 94. (ka) aupapAtika sUtra 31, pR. 132 (kha) Avazyaka cUrNi pR. 188 (ga) bRhakapabhASya pIThikA 216 (*) rAmAyaNa 3,22, 13mAM paNa vana che. (s) mahAbhArata 5, 94,18. 95. anuyeAgadvAraTIkA. pR. 146, AcAya maladhArI hemacaMdra 96. mAtRdhama kathAnI TIkAmAM 'AkINa ' gheADA 'samudra madhyavartI ' kahyA che. 97. (ka) uttarAdhyayananI TIkA 11,16. (kha) sthAnAMga 4, 327mAM kathaka dhADA cAra prakAranA gaNAvyA che. (ga) dhammapada aokathA 1. pR. 85mAM kathakanA ullekha che. (dha) gRhakapa bhASya TIkA 3, 3959-60mAM kathakanu varNana che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 123 mUtrathI kharaDAtuM nahIM.8 vijAtithI utpanna thanAra ghoDAne khaccara ke azvatara kahevAmAM AvatA. je halakA prakAranA ghoDA hoya tene "ghATaka kahevAmAM AvatA.9 : gheDAne tAlIma ApavAmAM AvatI.degtAlIma ApavAnA sthAnane vAhipAli" kahevAmAM AvatuM. azva-damaga, azvameMTha ane azvAroha vagere azvane tAlIma ApavAnuM kArya karatA hatA. ane "solaga" ghoDAonI dekharekha rAkhatA. kAliya dvIpanA gheDAe khUba prakhyAta hatA. vyApArIo ene viNA vagere vAdyayaMtra vagADI, cittAkarSaka vastuo batAvI sugaMdhita padArthone suMghADI-madhura vastu khavaDAvI emane pitAnI tarapha AkarSatA. yuddhamAM javA pUrve ghaDAne kavaca, uttarakaMcuka tathA meDhA para AbharaNa vagere laTakAvavAmAM AvatAM hatAM. gheDAo para mUkavAmAM AvatAM jinane "thIllI kahevAmAM AvatuM. ghoDAo para AyudhathI susajijata evA asavAra besatA hatA. 98 (ka) jambudvIpaprApti TIkA 2 pR. 110 (kha) uttarAdhyayana TIkA 3 pR. 57 (ga) rAmAyaNuM 16,22 99 dazavaikAlika cUrNi 5,6 pR. 213 200 (ka) rAjakazrIya 161 (kha) Avazyaka cUrNi pR. 343-344 (ga) Avazyaka hAribhadrIya vRtti 261 1 (ka) nizIthacUrNi, 9,23-24 (kha) arthazAstra 2,3,47,50mAM paNuM carcA che. 2 bRhataka95bhASya 1,2066 3 jabUdIpaprajJapti TIkA pR. 123mAM be ghoDAnI gADIne "thilI' kahI che. 3 (ka) Avazyaka cUrNi 2 pR. 170 (kha) jJAtRdharma kathA pR 100mAM zreNikano secanaka hatI temaja zrIkRSNane vijaya hastIne gaMdhahastI kahyo che. je pitAnI sugaMdhathI bIjA hAthIone pitAnI tarapha AkarSita karatA hatA. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzInala yuddhamAM hAthInI anivArya jarUra rahetI. hAthIe paNa aneka jAtanA maLI Ave che. emAM gaMdhahastI hAthI sarvottama gaNAtA. indranA hAthInuM nAma arAvaNu hatuM. bhadra, manda, mRga ane saMkINuM e cAra hAthInA prakAra che. e cAramAM bhadra hAthI sarvottama gaNAya che.' dhavala hAthI age paNa ullekha sAMpaDe che. je zazI, zaMkha ane kaMdapuSpa samAna ujavala hoya che. enA gaMDasthalamAMthI haMmezAM mada jharatA rahetA. te virATakAya vRkSAne paNa ukhADIne pheMkI devAmAM zaktimAna hatA. hastiyUthanuM paNa varNana maLe che. hAthI jaMgalamAM agAdha jalathI bharelA taLAvamAM jalakrIDA karatA ghUmatA rahetA.7 E 1ra4 jagalI hAthIene pakaDI emane tAlIma ApavAmAM AvatI. tAlIma nahI' pAmelA hAthIe yuddhamAM upayAgI thatA nahIM. tevA hAthIe tA enA svAmI temaja mahAvatane paNa mArI nAMkhatA. gusse thAya tyAre svAmInI senAne paNa vinAza karI nAMkhatA. eTale tAlIma ApavAmAM AvyA pachI ja hAthI upacAgI thaI zakatA. mahAvata hastizAlAnI dekharekha rAkhatA. te akuza vaDe hAthIone vazamAM rAkhatA. 10 jhUla, vaijayaMtI dhajA, bhAlA ane vividha prakAranA alaMkArAthI hAthIne zaNagAravAmAM AvatA. astra-zastra tathA DhAleAthI zeAbhAvatA hatA. enA para besI cAddhAe kavaca vagere dhAraNa 5 arthazAstra 2,31,48,9mAM sAta hAtha UMMcA, nava hAtha lAMbA ane dRza hAtha meATA ane cAlIsa varSa nI uMmaravALA hAthIne sarvAMttama gaNAvyeA che. 6 uttarAdhyayana TIkA 4. pR. 90, adhyayana 9, pR. 104 7 nizIthasUNi 10,2784 8 vyavahArabhASya 10,484 9 dazavaikAlika 2,10, uttarAdhyayana TIkA 4, pR. 85 10 aupapAtika 30 pu, 117 11 (*) vipAkasUtra 2. pR. 13(kha) aupapAtika 30 pR. 117, 31 pR. 132 (ga) rAmAyaNa 1,53,18. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 125 karI yuddha karatA hatA. yuddhamAM hAthI kaThina mArga sahelAIthI pasAra karI nAMkhatA. zatru vaDe karavAmAM AvatA prahArathI pitAnI jAtanuM rakSaNa karatA. zatruonA nagaranA keTa ane pravezadvArane teDI nAMkhI aMdara praveza karatA ane ene nAza karI detA. zatrunA sainyane cagadI nAMkhatA. nadImAM eka hAramAM UbhA rahI pula banAvI detA. A badhAne kAraNe AcArya kauTilya hAthIonI senAne rAjAnA vijayanA kAraNarUpa gaNAvI che. 13 caturaMgiNI senAnuM pAyadaLa mukhya aga hatuM. pAyadaLa hAthamAM talavAra, bhASA, dhanuSa bANa Adi laIne kUca karatA. zarIra para akhtara ane kavaca dhAraNa karatA. bhujA para carmapaTTa bAMdhatA. tathA garadanamAM AbhUSaNa paheratA ane mastaka para vIratAsUcaka paTTa bAMdhatA.14 jyAre teo dhanuSa-bANane upaga karatA te samaye teo AlIDha, pratyAlIDha. vaizAkha, maMDala ane samapAda nAmanAM Asane Azare letA.5 A cAra prakAranI senA senApatine AdhIna rahetI. te ja senAnI vyavasthA saMbhALate. senA senApatinA anuzAsanamAM rahetI. yuddhanA samaye rAjAnI AjJA meLavI senApati caturaMgiNI senAne sajaja karI yuddha mATe prasthAna karate. yuddhanIti vartamAnakALanI jema te samayamAM paNa loko yuddhathI bhayabhIta rahetA hatA. yuddha na thAya te mATe sarva prathama zAma, dAma, daMDa ane 12 nItivAkyAmRta 226, somadevasUri 13 arthazAstra 2,2, kauTilya 14 (ka) 5 pAtika 31, pu. 132 (kha) vipAkasUtra 2, 5. 13 15 nizIthabhASya 20,6300 1 papAtika 29 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhedanItine upayoga karavAmAM AvatuM. jyAre A nItio saphaLa thatI nahIM tyAre yuddha karavAmAM AvatuM. yuddha pUrve samajUtI karavA mATe dUta mokalavAmAM AvatuM. vipakSI enI upekSA kare te rAjadUta rAjAnA siMhAsanane pitAnA DAbA pagathI oLaMgate ane bhAlAnI aNI para patra mUkI te ene Apate. nA e samayamAM leke yuddhakaLAmAM nipuNa hatA. caturaMgiNa senAnI sAthe sAthe kauzalya, nIti, vyavasthA ane zAriraka sAmarthyanA paNa jANakAra hatA. skandhAvAraniza yuddhano Avazyaka bhAga gaNAta.17 skandhAvAne dUrathI Avate joIne sAdhu ke bIjA sthAna para cAlyA jatA. 18 sarva prathama nagarInA durgane majabUta banAvI tathA anAjathI ke ThAre bharI dIdhA pachI yuddha karavAmAM AvatuM. 19 yuddhanAM nava aMga mAnavAmAM AvatAM.deg (1) yAna, (2) AvaraNa, (3) praharaNa, (4) kauzala, (5) nIti, (6) dakSatA, (7) vyavasAya, (8) paripUrNAga zarIra ane (9) Arogya. uttarAdhyayananA cUrNikAre lakhyuM che ke yAna-vAhana na hoya te pAyadaLa yuddhamAM zuM karI zake? yAna-vAhana hoya paNa je AvaraNa(kavaca)no abhAva hoya to senA kevI rIte surakSita rahI zake ? AvaraNa ane praharaNa na hoya te zatrune parAjita karI zakAtuM nathI. praharaNa hoya ane je enA saMcAlanamAM nipuNatA na hoya te yuddha 17 (ka) jJAtRdharma tathA 8, . 11,16 pR. 190 (kha) arthazAstra 10, 1, 147 (ga) mahAbhArata 5,152 18 bRhatka95 bhASya pIThikA 559 '19 AvazyakaNi pR. 89 20 jANAvaraNapaharaNe juddhe kuzalattaNaM ca nII a / dakakhattaM NavasAo sarIramAroggayA ceva // -uttarAdhyayana niyukti gAthA 154 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti 127 laDI na zakAya. kauzala hovA chatAM yuddhanI nIti (kyAre AgaLa vadhavuM ane kyAre pIchehaTha karavI) ane vyavasthA na hoya te zatrune jItI zakAto nathI. nIti hovA chatAM dakSatAnA abhAvamAM saphaLatA maLatI nathI. dakSatA hovA chatAM vyavasAya (parizrama) na hoya te yuddha laDI zakAtuM nathI. A badhAno mukhya AdhAra zarIranI paripUrNAgatA ane svasthatAne gaNAvI zakAya. 21 yUharacanA bhAratIya yuddha-nItinuM mukhya aMga lekhAya che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM paNa A paddhati pracalita hatI. jyAre ujajainInA rAjA caDapradyota ane kAMpatyanA rAjA durmukha vacce yuddha thayuM hatuM tyAre emAM caMDapradyote garuDanyUha ane dukhe sAgara-bUhanI racanA karI hatI, e ullekha maLe che. 22 rAjA kRNika ane ceTaka vacce je yuddha thayuM emAM kRNika bAjuthI garuDa yUhanI ane ceTaka bAjuthI zakaTa-bha banAvavAmAM AvyA hatAM. 23 yUharacanAmAM caka-yUha, daMDa-mUha ane sUcI-nyUhane praga karavAmAM AvatuM. 24 yuddhamAM kUTanItine pitAnuM AgavuM sthAna hatuM. yuddhanItimAM dakSa e AmAtya pitAnI buddhimattA ane kalA-kauzala vaDe e 21 uttarAdhyayana cUrNi pR. 93 22 uttarAdayayana sukhabodhA, patra 136 23. (ka) nirapAlipA 1, pR. 28 (kha) arthazAstra 10, 6, 158, 159, 12, 24mAM paNa kauTiye zakaTa- nyUha ane garuDa-bRhano ullekha karyo che. (ga) manusmRti 7, 187. (gha) mahAbhArata 6, 56, 75. () dha ArTa opha vAra Ina eMzimeMTa InDiyA pR. 72, dAte jI. TI. 24. (ka) aupapAtika 40. pu. 186 (kha) praznavyAkaraNa 3, pR. 44 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana prayAsa karate ke zatru-pakSane AtmasamarpaNa karavuM paDe. rAjA pradyote jyAre rAjagRha para AkramaNa karavAnI IcchA karI te vakhate rAjA zreNikanA kuzala maMtrI abhaye pradyotanA sainyanA paDAvanI jagyAe pahelethI leha-kalazamAM senAmaherA bharI daTAvI dIdhAM ane pachIthI pradyotane saMdeza mokalAvyo ke tamArA sinikane lAMca ApI rAjA zreNike temane pitAnA pakSamAM laI lIdhA che. 25 cArakarma-jAsUsI kUTanItinuM mukhya aMga lekhAtuM. zatrusenAnAM gupta rahasya jANavA mATe guptacara rAkhavAmAM AvatA. 24 guptacare zatrusenAmAM bharatI thaI tenI badhI rahasyamaya vAtane jANuM letA. kUlavAlayanA sahakArathI rAjA kRNike vaizAlInA stUpane nAza karI rAjA ceTakane parAjita karyo hate. astra-zastra e samayamAM yuddhamAM aneka prakAranAM zastra-ane praga thatuM hatuM. mugara, 27 bhusUDi, 8 (eka bIjA prakArane mugara). karaya, zakti (trizUla), haLa, gadA, musala, cakra, kunta (bhAlA), temara (eka prakAranuM bANa), zUla, lakuTa, biMdipAla (mugara yA moTA phaLAvALo bhAle), zabbala (lekhaDane bhAlo), paTTiza (jenI banne bAjunA kinArA para trizUla hoya), cameMTa29 (cAmaDuM vIMTALela paththara), 25 Avazyaka caNi 2, pR. 174 26 (ka) uttarAdhyayana TIkA 2, pR. 47 jaina sAdhuone paNa guptacara mAnI pakaDavAmAM AvatA hatA. (kha) arthazAstra 2, 35, 54-55, 15-16 (ga) arthazAstra 1, 1,8 kauTilya. 27 uttarAdhyayana TIkA 2, pR. 34 mugara lokhaMDamAMthI banAvAmAM AvatA 28 mahAbhArata 2,70,34mAM paNa Ano ullekha che. 29 upAsakadazA TIkA 7 pR. 85 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakArlIna samAja ane saMskRti 19 (dhanuSa), nArAca ( leAkhaMDanuM khANu), kaNaka (mANu), kAtara, vAMsI (lAkaDAM chelavAnuM ejAra vAMsale), parazu (krasI) ane zatanI vagere mukhya hatAM.31 talavAra traNa prakAranI hatI (1) asi-lAMkhI talavAra. (2) khaDga-nAnI talavAra. 30 (4) uttarAdhyayana 9, 18nI bRhravRtti patra 311mAM zRtaghnI. Ane eka dhaDAkAmAM se| vyaktinA sahAra karanAra yaMtra tarIke gaNAvyuM che. (kha) kauTiya athaeNzAstra ra,18:36,7mAM ene cala-yaMtra mAnavAmAM AvyuM che. killAnI dIvAla para eka vizALa sthaMbha rAkhavAmAM AvatA, jenA para eka meTA ane lAM khIleA jaDelA rahetA. (ga) zeSanAmamAlA 150 pR. 369mAM enA e paryAya maLe che. catustAlA ane leAhaka Takasa citA. e anusAra te bAra veMtanI ane lekha DanA kAMTA yukta hoya che. ene ekI sAthe seMkaDA paththara pheMkanAra yaMtra yA Adhunika tApa kahI zakIe. (4) mahAbhArata, 3, 291,24mAM paNa ullekha che. (4) hArkinsa, jarnala oNpha amerikana auriTriyala seAsAyaTI vAlyuma 13, pR. 300 31 (4) uttarAdhyayana 19-51,55,58,61 (kha) praznavyAkaraNa pR. 17 (ga) abhidhAna-cintAmaNi 3,446-451 AcArya hemacandra (4) arthazAstra 2,18,36 (3.) rAmAyaNa 3,22,20 (ca) bhAsa e sTaDI, a. 16 pu. 414, pusAlakara e. DI. (7) pablika eDaminisTrezana Ina eziyanTa inDiyA. pR. 204, bana. pI. ena. (ja) prI suSTi InDiyA pR. 171 ratilAla mahetA (4) dha ArTa Apha vAra Ina eziyeTa inDiyA, dAte jI. sI. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 (3) RSTi-edhAravAnI talavAra. bhAlA ane kharachI 'bhaThThI' nAmathI oLakhAtA. paTTisanA ra surApama, leAhadaMDa ane tIkSNadhAra e enA traNa paryAya zabda che. enA AdhAra parathI ene AkAra spaSTa thAya che. je khurapAnA AkAravALA hAya tene lAhudaMDa tathA tIkSNa dhAravALA hAya ene paTTisa kahevAmAM AvatA. bhUsaDIka lAkaDAmAMthI manAvavAmAM AvatI. emAM leAkhaMDanA khIlA jaDavAmAM AvatA. bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nAga-khANu, tAmasa-ANu, padma-mANu, vahni--khANu, mahApuruSa-mANu ane mahArudhira-khaNa vagere mukhya khANA hatAM.34 A mANu adbhuta ane khUba zaktizALI hatAM. jyAre dhanuSa para caDhAvI nAga-khANane cheDavAmAM AvatuM tyAre te saLagatI ulkAnAM daMDa rUpamAM praveza karI nAga banI sarva taraphathI ene lapeTAI jatuM. tAmasa-khANu cheDavAthI raNabhUmimAM aMdhakAra phelAI jatA hatA. mahAyuddha mahAraga, garuDa, Agneya, vAyavya ane zaila vagere zastronA prayAga karavAmAM AvatA 36 yuddhabhUmimAM dhajA ane patAkA paNa jarUrI lekhavAmAM AvatI. 32. zeSanAmamAlA, kSeAka 148 149 33. zeSanAmamAlA, leAka 151 34. (6) jIvAbhigama 3, pR. 153, 283 (kha) jambuddIpaprajJapti 2, pR. 124 (ga) sarakhAveA-rAmAyaNa 1,27, 16 35. citra' ja ! te vALA masti dhanurAzritAH / ulkArUpAzca gacchantaH zarIre nAgamUrtayaH // kSaNa bANA kSaNaM daNDAH kSaNa pAzatvamAgatA AkarA hyastramedAste yathAcintitamUrtayaH / 36. uttarAyana TIkA 18, pR. 238 -jIvAbhigamaTIkA 3. pR. 283 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti paTaha ane bherIne nAda cAndrAemAM vIratAno saMcAra karatA. peAtAnAM tIkSNa khANeAthI sainikA zatrunI dhajAne chinna-bhinna karI nAkhatA. zatrunA hAthamAM dhajA jAya eTale yuddha samApta thaI jatuM. 37 mAnava-pravRttio AdikAlamAM mAnava Rju-jaDa hatA. arthAt bhagavAna RSabhanA samayanA mAnave sarala prakRtinA hatA. paraMtu emane arthodha bahu kaThinAIthI thatA. vinIta hovA chatAM vivekanI khAmI hatI. madhyakAlamAM mAnave Rju-prAjJa hatA. sarala hAvAnI sAthe tee buddhimAna paNa hatA. emanA jIvanamAM vinaya ane viveka bannene sama nvaya hatA. paraMtu mahAvIra yuganA mAnave vakra-jaDa' hatA. arthAt kutarka karanArA ane vivekahIna hatA. jana-jananA manamAM dharma prati niSThA pratidina AchI thaI rahI hatI. hiMsA, asatya, lUMTaphATa, cArI, mAyAcArI, zatA, kAmAsakti, dhanAdi saMgrahamAM Asakti, madyamAMsabhakSaNa, para-damana, ahaMkAra, lAlupatA Adi durguNo zetAnanI mAphaka vRddhi pAmI rahyA hatA. ATaluM thavA chatAM evI ghaNI vyakti hatI ke je sadAcArI ane dharmaparAyaNa hatI. emanA jIvananI pratyeka kSaNamAM, mananA pratyeka aNumAM dhArmika bhAvanA hatI. bhagavAna mahAvIre dravya-yajJanI apekSAe bhAva-yajJa para, mAhya-zuddhinI apekSAe antaraMga-zuddhi para, dravya-saMyamanI apekSAe bhAva-saMyama para adhika maLa ApyuM. 131 dhArmika temaja dArzanika saMpradAye bhagavAna mahAvIranA samayamAM je dhArmika ane dArzanika sapradAyAmAM 37. (ka) bhagavatI sUtra 7,7 sarakhAve. (kha) kalpasUtra 3,40mAM dhajAnu varNana che. (ga) rAmAyaNa 3,37,15 sAthe sarakhAveA. (dha) mahAbhArata 5, 83, 46 sAthe sarakhAve. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pracalita hatA te aMgenuM vizuddha varNana ame "bhagavAna mahAvIrakAlIna dharma ane dharmanAyaka e zIrSaka nIce ApI cUkyA chIe. niSkarSa Ama ApaNe joI zakIe chIe ke e samaye jAti ane varNanA AdhAra para sAmAjika saMgaThana thayeluM hatuM. nAta-jAtanI bImArI bahu moTI banI gaI hatI. zUdronI sthiti atyaMta dayAjanaka hatI. sarvatra ene anAdara thato hato. brAhmaNanuM prabhutva hatuM. teo dharmanA nAme hiMsAne pretsAhana ApatA hatA. teo vedanA vAstavika arthane jANatA nahatA. kSatriya ane vai pAse ghaNuM dhana hatuM. kSatriya prajAnuM pAlana karatA ane bhega-vilAsamAM paNa magna rahetA, tema chatAM keTalAka kSatriya rAjA jaina dIkSA paNa letA hatA. vaizya mAtra bhAratamAM ja nahIM kiMtu videzomAM paNa vyApAra arthe jatA hatA. parivAramAM mAtA-pitAnuM sthAna sarvoparI hatuM. parivAranA bharaNa-poSaNanI javAbadArI pitAnI gaNatI. putra pratye sarvane svAbhAvika rUneha rahetuM hatuM. enA vagara ghara sUnuM sUnuM thaI jatuM. pitAnA mRtyu bAda te parivAranI sAra-saMbhALa rAkhatA. e dIkSA le te saMjogomAM mAtA-pitAne duHkha thAya te svAbhAvika hatuM. strIonI sthiti paNa gaMbhIra hatI. te bhoga-vilAsanuM sAdhana mAnavAmAM AvatI. puruSa pitAnI IcchA mujaba kaThapUtaLInI mAphaka ene nacAvI zakate. paraMtu keTalIya strIo puruthI paNa AgaLa vadhelI hatI, teo puruSane pratibaMdha ApatI hatI. vivAhanI prathA paNa A samaye pracalita hatI. putra ane putrIonAM sagapaNa bahudhA pitA ja nakkI karatA. svayaMvara ane gAMdharvavivAhanI prathA paNa e samaye pracalita hatI. ekathI vadhu lagna paNa karavAmAM AvatAM. kaI kaI vakhate vyApAra arthe videza janAra vyakti tyAM paNa lagna karI letI. keTalAka divasa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrakAlIna samAja ane saMskRti sudhI gharajamAI tarIke paNa rahetA. vivAha-lagnanA kAI cAkkasa niyama na hatA paNa sagavaDatA anusAra lagna karI levAmAM AvatAM hatAM. phAInuM mRtyu thAya te enA agni-saMskAra karavAnI prathA pracalita hatI. AjIvikAne mATe yA yuddha vagere mATe pazu ane pakSIonuM pAlana karavAmAM AvatuM. emAM hAthI, gheADA, gAya, baLada vagere mukhya hatA. bhAjanamAM dhI, dUdha, dahI', miSTAnna, phaLa, anna mukhya hatAM. keTalAka leAkeA mAMsa ane madirAnA paNa upayAga karatA. kSatriya leAkeA yuddhamAM nipuNatA dharAvatA hatA. tee caturaMgI sainyanI sAthe yuddha karatA. vividha prakAranA astra-zastrane paNa upayoga thatA hatA. vaizyAnI sAthe sAthe enI patnIe paNa samudrayAtrA karatI hatI. 136 rAgAdinA nivAraNa arthe auSadhie levAmAM AvatI tathA zalyacikitsA( oNparezana )nA paNa pracAra hatA. samAjamAM sukha ane zAMti rahe te mATe zAsana-vyavasthA hatI. zAsananA adhikAra kSatricAnA haste hatA. zAsana karanAra vyakti rAjAnA nAmathI oLakhAtI. te dezanI unnati paratve dhyAna ApatA. kAI kAI vakhate adhikAranA nazAmAM pAgala banI te peAtAnA kartavyane paNa bhUlI jatA. sadA zatru taraphathI bhaya rahetA eTale te sainyabaLa vadhAravAmAM ane kASa-vRddhi karavAmAM sadA jAgRta rahetA hatA. cAra ane DAkuonA paNa upadrava hatA. emane pakaDIne zikSA aparAdha mujakha zikSA karavAmAM mRtyudaMDa paNa ApavAmAM AvatA. aparAdhIne eka prakAranI viziSTa AvatA, jethI anya loko Ave karavA mATe nyAya-vyavasthA hatI. AvatI. kAI kAI aparAdhIne vadhasthAna para laI javAnA samaye vezabhUSA paherAvI nagaramAM pheravavAmAM aparAdha na kare. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nA TyakalA, sthApatyakalA, saMgItakalA, citrakalA Adi kalAene sAro vikAsa thayo hate. mAnavanI pravRtti tyAga-vairAgya taraphathI khasIne bhega-vilAsa prati vizeSa vadhI hatI. saMte emane sadA upadeza ApatA rahetA hatA. aneka dhArmika-dArzanika saMpradAya te vakhate pracAramAM hatA. e badhAmAM zramaNa ane brAhmaNonuM varcasva hatuM. zramaNonA tyAga-vairAgya ane ugra tapane sarvatra AvakAravAmAM AvatAM. rAjA paNa emanA kepathI Darate. cAre varNanA jaina zramaNa hatA paNa kSatriya ane brAhmaNanI saMkhyA adhika hatI. A pramANe bhagavAna mahAvIranA yuganAM samAja ane saMskRtinuM varNana maLe che, jenA para ame atre ati saMkSiptamAM cintana karyuM che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmAnAyaka * dhArmika paristhiti * cAra prakAranA vAda * anya mata ane matanAyaka 0 cha pramukha zramaNa AcArya 1. pUrNa kAzyapa ane enI mAnyatA 2. makhali gozAlaka ane enI mAnyatA 3. ajita kezakuMbala ane enI mAnyatA 4. pramudha kAtyAyana ane enA siddhAMto 5. saMjaya velaDriputra ane enI mAnyatAo 6. nigraMtha jJAtaputrA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka dhArmika paristhiti AjathI lagabhaga pacIsa so varSa pUrvene yuga dhArmika UthalapAthalane yuga hatuM. e pugamAM kevaLa prAcIna dharma-paraMparAomAM aneka kAMtikArI puruSane janma thaye paraMtu aneka navA matasaMpradAyane AvirbhAva paNa thayuM. bhAratamAM ja nahIM paraMtu prAyaH saMpUrNa eziyA khaMDamAM paNa eka prakAranI dhArmika UthalapAthala A yugamAM daSTigocara thAya che. cInamAM lAose ane kaziyase eka navI dhArmika cetanA jagADI hatI, te grIsamAM pAIthAgorasa, sukarAta ane pleTenI navI vicAradhArAe pUrvanI dhArmika mAnyatAo para prahAro karyA chatAM IrAna ane praziyAmAM jarathusta paNa potAnI vicAradhArAne A yugamAM pracAra karI rahyA hatA. bhAratavarSamAM zvetaketu, uddAlaka, yAjJavAkya Adi RSio upaniSada-adhyAtmavAdane pracAra karI rahyA hatA. bhagavAna pArzvanuM nirvANa thaI cUkyuM hatuM. emanI paraMparAnuM pitRtva kumAra kezI zramaNa karI rahyA hatA. bhagavAna pArzvane dharma bhAratavarSanA vibhinna bhAgomAM prabhAvazALI hato. aneka rAjataMtra ane gaNataMtra emanA anuyAyIo hatAM. madhya ane pUrvIya dezanA vAtya kSatrimAM emano dharma ati kapriya thayo hate. vaizAlI ane videha vajaYgaNu bhagavAnane prArthanA parama upAsaka hatA. bhagavAna mahAvIrano parivAragaNa bhagavAna pArzvanAthane anuyAyI hatuM. bhagavAna pArzva prati bhagavAna mahAvIra atyaMta zraddhALu hovA chatAM pArzvanAthanI paraMparAmAM je zithilatA pravezI gaI hatI enuM emaNe nirasana karyuM. bhagavAna pAsAmAyika cAritranuM Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana .. pratipAdana karyuM che, emanA saMghamAM je joDAtA teo samatAnI sAdhanAnuM vrata grahaNa karatA hatA. bhagavAna mahAvIre joyuM ke bhagavAna pArzvanA zramaNo brahmacarya ane aparigraha aMge zithila thaI rahyA che. ane pUrvajJAnane upayoga camatkAra danamAM karI rahyA hatA. makhaliputra gozAlakane aSTAMga nimittanI zikSA pradAna karanAra zAna, kalaMda, karNikAra, adri, agnivezyAyana ane gAmAyuputra arjuna e badhA pArzvanI paraMparAnA hatA. jeo sukhaduHkha, lAbhaalAbha, jIvana ane mRtyunA rahasyAnA prakAMDa paMDita hatA ane tee aSTAMganimitta vaDe emanI AjIvikA meLavatA hatA. 138 I.sa pUrvenI chaThThI zatAbdInuM bhArata A prakAranI dhArmika halacaleAnu kendra hatuM. aneka dhArmika mahApuruSo ane dArzanika vicArakA pUrva nI mAnyatAone prastuta karI rahyA hatA, athavA satyanuM eka kiraNa paNa jovA maLe tA potAne satyanA sapUrNa draSTA ane pravaktA mAnAvavAne DhaDhare pITavA lAgatA. A prakAranA dhArmika matavAdonA kAlAhalathI sAmAnya janatA digmUtAne anubhava karavA lAgyA hatA. bhagavAna mahAvIra jevA satyanA parama draSTA ane anAgrahI ( anekAMtavAda ) mahApuruSa te yugane anekAMtanA medha ApatA hatA. mata-pakSa laIne kheMcatANa karanArAone satyamAM anAgraha( anekAMta)nA upadeza ApatA hatA, teA paNa te yuga gADariyA pravAhamAM cAlatA hatA. ekAMtavAdanI melamAlA hatI ane dareka matavAdI-svayaM sayaM paNa sattA rahetA parvaya 1 peAtAnA paMtha ane peAtAnI addha-mAnyatAonI praza'sA karatA bIjA mata ane paMthanI niMdA karavAmAM macelA rahetA. pAtAne sAcA ane khIjAne juThThA kahetA hatA. huM ahI e badhA matavAdonI samIkSA nahIM karuM, mArA Azaya mAtra bhagavAna mahAvIranA yuganI dhArmika mAnyatAonA saMkSiptamAM paricaya ApavAne che. bhagavAna mahAvIranA yugamAM je judA judA dharma 1 sUtrakRtAMga 1, 1, 2, 23, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharma nAyaka 139 ane dharmanAyaka alaga alaga paMthonuM netRtva karI rahyA hatA, enuM atre bauddha tema ja jaina sAhityanA anuzIlananA AdhAre saMkSiptamAM vivaraNa prastuta karavAmAM Ave che. je bauddha-sAhitya anusAra te samaye tresaTha zramaNa-saMpradAya vidyamAna hatA. jaina sAhityamAM traNaso sATha dharma-matavAdano ullekha maLe che. A bhedepabhedanI vistRta carcA che. saMkSiptamAM A badhA saMpradAyane cAra varSomAM vibhakta karavAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIre emanA samUhane cAra samavasaraNa kahyo che.' cAra prakAranA vAda A samavasaraNane ApaNe cAra prakArano vAda paNa kahI zakIe chIe. A cAra prakAranA vAda A pramANe che : (1) kriyAvAda, (2) akriyAvAda, (3) vinayavAda ane (4) ajJAnavAda. kiyAvAda kiyAvAdI AtmAnI sAthe kiyAno samavAya-saMbaMdha hovAnuM mAne 2. AkhA bhAratamAM ema to hajAro matavAda ane AcArya e yugamAM hatA paraMtu vaidika paraMparAmAM dharmanAyakanuM vistRta ane pramANika varNana alpa pramANamAM upalabdha thAya che. vadhu aMze zamaNu-paraMparA (jaina ane bauddha)nA dArzanikonI carcA upalabdha sAhityamAM maLe che. te pramANe ahIM mukhyatve zramaNa-paraMparAmAM dArzanikanI carcA prastuta karI che. 3. yAni ja taLiyAna TiTa-sunipAta sabhiyasutta 4. sUtrakRtAMga vRtti 1,12 5. (ka) sthAnAMga 4,4, 345 (kha) bhagavatI 30,1,824. 1. kiriya akiriya viNiyati taiya annaNamAha su ca utthameva - sUtrakatAMga 1.12.1 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che. emane siddhAMta e che ke kartA vinA puNya-pApa Adi kriyA thatI nathI. tee jIva vagere nava padArthone ekAnta astirUpe mAne che. kriyAvAdanA 180 bhedAntara che. akriyAvAda dazAzrutaskaMdha( chaThThI dazA )mAM akriyAvAdanuM varNana A pramANe maLe cheH nAstikavAdI, nAstikaprajJa, nAstikadaSTi, nAsamyavAdI, nAnityavAdI-ucchedavAdI, nAparAkavAdI-A badhA akriyAvAdI che. emanA mata pramANe ihaleAka nathI, paraleAka nathI, mAtA nathI, pitA nathI, arihaMta nathI, cakravartI nathI, aladeva nathI, vAsudeva nathI, naraka nathI, nairayika nathI, sukRta ane duSkRtanA phaLamAM kAI krUra nathI, sucINu karmanuM sAruM phaLa maLatuM nathI, duINu karmanuM kharAma phaLa hAtuM nathI, kalyANa ane pApa aphaLa che, punarjanma nathI, mAkSa nathI arthAt samasta kriyAe phalazUnya che. sUtrakRtAMgamAM akriyAvAdanA keTalAya matavAdonuM varNana maLe che. emAM anAtmavAda, AtmAnA akartI tvavAda, mAyAvAda, vandhyavAda ane nityavAda e badhAne akriyAvAdI kahevAmAM AvyA che. emanuM maMtavya che ke puNya-pApa vagere kriyAe sthira padArthane lAge che, paraMtu utpanna thatAnI sAthe ja vinAza thavAne kAraNe kAI paNa padArtha sthira nathI. tyAre ene kriyA kevI rIte lAge ? vastumAM nitya-anityanA bheda ja nathI. enA 84 bhe che. ajJAnavAda ajJAnavAdanuM evuM maMtavya che ke jJAna aMge paraspara jhaghaDA 7. mUtrakRtAMga 1,12,4-8 8. pravacanasArAddhAra, uttarArdha 94-95, 52 344-2 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharma nAyaka 141 thAya che, kemake keIne pUrvajJAna hetuM nathI. ane adhUrA jJAnathI bhinna bhinna matanI utpatti thAya che. eTale jJAnopArjana vyartha che. ajJAna vaDe ja jagatanuM kalyANa thAya che. sUtrakRtAMga anusAra-ajJAnavAdIo tarka karavAmAM kuzala hovA chatAM asaMbaddha-bhASI che, kemake teo pite ja saMzayathI para thaI zakatA nathI. enA 67 bheda che. * vinayavAda - vinayapUrvaka vyavahAra karanArane vinayavAdI kahevAmAM Ave che. te sarvatra koIpaNa apavAda sivAya badhA tarapha vinaya batAve che. cAhe sAdhu maLe, gRhastha maLe yA kUtare maLe-e badhA tarapha vinaya batAve che. te ene siddhAnta heya che. enAM liMga ane zAstra judAM judAM hatAM nathI. teo kevaLa mokSane mAne che. sura, rAjA, pati, jJAti, sthavira, adhama, mAtA ane pitA, A badhA pratye mana, vacana, kAyAthI deza ane kAla anusAra ucita dAna Apane vinaya batAvavuM joIe. ane 32 bheda che. 11 A pramANe kriyavAdIonA 180 bheda, akriyAvAdIonA 48 bheda, vainacikenA 32 bheda, ane ajJAnavAdIonA 67 bheda maLe che. badhA maLIne kula 363 bheda maLe che. 12 tatvArtharAjavAtikamAM akalaMkadeve A vAda(saMpradAya)nA AcAryonA nAmano ullekha paNa karyo che. 9. sUtrakRtAMga 1.12.2 10. pravacanasAroddhAra saTIka pR. 344 11. pravacanasAroddhAra, saTIka uttarAddha patra 344 12 tatra tAvacchatamazItaM kriyAvAdinAM akriyAvA dinaJca caturazIti saMkhyAH ajJAnikAH sataSavidyA: vaivivAhino dvArniMrAtA gvaM triSadavarAtatrayam -uttarAdhyayana bRhata vRtti, patra 444 WWW.jainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kaula, kAMTheviddha, kauzika, hari, mannumAna, kapila, remaza, hArita, azva, muMDa, AzvalAyana vagere 180 kriyAvAdanA AcA tathA emanA abhimata che. 142 marIcikumAra, ulUka, kapila, gArzva, vyAghrabhUti vAdbhali, mADara, maudgalyAyana vagere 84 akriyAvAdanA AcAryo tathA emanA abhimata che. sAkalpa, vAkala,kuthumi, sAtyamugri, cArAyaNa, kArDa, mAdhyandinI, mauda, vaippalAda, AdarAyaNa, sviSTikRta, aitikAyana, vasu, jaimini vagere 67 ajJAnavAdanA AcArco tathA temanA abhimata che. vaziSTha, pArAzara, jatukaNuM, vAlmIki, rAmaharSiNI, satyadatta, vyAsa, elAputra, aupamanyava, indradatta, ayaskUla Adi 32 vinayavAdanA AcAryA tathA emanA abhimata che. 13 1 A saMsAramAM bhinna-bhinna rucivALA manuSyA che.-- muje mundre timirmAMnA keTalAya mANusA kriyAvAdamAM vizvAsa dharAve che, te keTalAka akriyAvAdamAM vizvAsa rAkhe che. 14 vAstavamAM kriyAvAda ja sAcA puruSArthavAda che. kriyAnuM jIvanamAM mahattva che eTale AgamamAM kahyuM che-- te dhIra puruSa che je kriyAvAdamAM ruci rAkhe che, ane akriyAvAdane tyAga kare che. 15 jaina-dana kriyAvAdI che, paraMtu ekAnta-dRSTithI nathI, eTale e samyaka kriyAvAda che. jene AtmA vagere tattvAmAM vizvAsa hAya, te ja kriyAvAda(astitvavAda)nuM nirUpaNa karI zake che, 16 13. tattvArtharAjJavAti 8, pR. 562 14 sUtratA| 1,10,17. 15. uttarAdhyayana 18,33 16. sUtrakRtAMga 1,10,17 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharma nAyaka 143 anya mata ane matanAyaka AcArAMgamAM cAra vAdene ullekha judI rIte prApta thAya che ? AyAvAdI, loyAvAdI, kammAvAdI, kiriyAvAdI.17 sabhAgya nizItharNimAM 18 A samayanAM darzana ane dArzanikane ullekha A pramANe maLe che? 1. AjIvaka, 2. Isaramata, 3. ulUka, 4. kapilamata, 5. kavila, 6. kAvAla, 7. kAvAliya, 8. caraga, 9. saccaniya, 10. parizvAyaga, 11. paDadaMga, 12. beDita, 13. bhikSuga, 14. bhikhU, 15. rattapaDa, 16. veda, 17. saka, 18. sarakha, 19. sativAdI, 20 seyavaDa, 21. seyabhikhU, 22. zAkamata ane 23 hadusarakha. bauddha sAhityamAM paNa saMkSiptamAM cha zramaNa saMpradAyane ulekha maLe che. temAM A pramANe vAdono ullekha che : 1. akiyAvAda 2. niyativAda 3. ucchedavAda, 4. a nyavAda 5. cAturyAma saMvaravAda ane 6. vikSepavAda cha pramukha zramaNa AcArya ane enA AcArya kramazaH A pramANe che : 1. pUrNa kAzyapa, 2. makakhali-gozAlaka, 3. ajitakezakaMbali, 4. paydhakAtyAyana, 5. nircantha jJAtaputra ane 6. saMjaya velaTikaputra. 19 dIghanikAyanA sAmajaphalasutamAM A cha dharmAnAyakenI mAnyatAenuM vivaraNa maLe che. 17. AcArAMga saTIka, mR. 1. a. 1. udde. 1. patra 20 18 nizIthasUtra sabhAkhya, cUrNi bhAga-1, pR. 15 19. dIghanikAya 2, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pUrNa kAzyapa ane enI mAnyatA anubhavanI pUrNatA hovAne kAraNe leka ene pUrNa kahetA hatA. brAhmaNa jAtinA hovAne kAraNe kAzyapa paNa kahevAtA. teo nagna rahetA hatA. emanA eMsI hajAra anuyAyIo hatA. bauddha sAhityamAM eka kivadaMtI che e pramANe pUrNa kAzyapa eka gRhasthanA putra hatA. eka divase enA svAmIe emane dvArapAlanuM kArya sepyuM. emaNe ene pitAnuM ghara apamAna samAna gayuM. teo virata banI jaMgalamAM cAlyA gayA. mArgamAM ceree emanAM vastro lUMTI lIdhAM. tyArathI teo nagna ja rahevA lAgyA. eka vAra teo eka gAmamAM gayA, tyAre lokoe emane nagna joI paheravAnuM vastra ApyAM. paraMtu emaNe kahyuM: "vastranuM prayojana lajajA-nivAraNa che ane lajajAnuM mULa pApamaya pravRtti che. huM to pApamaya pravRttithI dUra chuM eTale mAre vastranI zuM AvazyakatA che?' ema kahIne emaNe vacce pAchAM ApI dIdhAM. A prakAranI emanI niHspRhatA ane asaMgatA joIne loke emanA anuyAyI banavA lAgyA. 20 dhammapada aThakathA'mAM emanA mRtyu aMge eka asvAbhAvika ane khUba vicitra prasaMga jovA maLe che. A kathAmAM batAvavAmAM AvyuM ke pUrNa kAzyapa keI zrImantane tyAM dAsa hatA. 21 janmathI emane same kama hato. eTale emanuM nAma pUruM paDyuM. A ullekha saMgata lAgatuM nathI; kemake je jAtinA kAzyapa hatA, te janmathI dAsa kevI rIte hoya? bIjI vAta e kathAmAM anya nircane upahAsa karavAmAM AvyuM che, te paNa sAMpradAyika bhAvathI pUrNa lAge che. 20. (ka) bauddha parva (marAThI) pra. 10 pR. 127 (kha) bhagavatI sUtra-5. becaradAsa dezI dvArA saMpA. ji. khaM, pR. 56 21 GF.G.P. Malalasekera Dictionary of Pali proper names--Luzac and Co. London, 1960 Vol 11. P. 242n. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka 15 pUrNakAzyapa akiyAvAdanA samarthaka hatA. emanuM maMtavya hatuM ke-je kaI kare ke karAve, kApe ke kapAve, kaSTa Ape ke apAve, zeka kare ke karAve, kaMIne kaMIka duHkha hoya ke koI Ape, Dara lAge ke DarAve, prANIone mArI nAMkhe, cerI kare, gharamAM khAtara pADe, chApe mAre, eka ja makAna para humalo kare, lUMTaphATa kare, paradArAgamana kare ke asatya bole te paNa ene pApa lAgatuM nathI. tIkSaNa dhAravALA cakra vaDe kApIne je kaI saMsAranA pazuonA mAMsane meTo Dhagale khaDo karI de to paNa ene bilakula pApa lAgatuM nathI, emAM kaI deSa nathI. gaMgA nadInA dakSiNa kinArA para jaI je kaI mArapITa kare, kApe yA kapAve, kaSTa Ape ke apAve te paNa emAM bilakula pApa nathI. gaMgA nadInA uttara kinArA para jaI je kaI aneka prakAre dAna kare tyA karAve, yajJa kare ke karAve, te paNa emAMthI kaI puNya prApta thatuM nathI. dAna, dharma, saMyama ane satya bolavAthI puNyanI prApti thatI nathI. 22 bhagavatI(3,2)mAM pUrNa tApasanuM vistRta varNana maLe che. te mahAvIranA samakAlIna hatA, paNa pUrNa kAzyapa ane te judA che. makhali gozAlaka ane emanI mAnyatA gozAlaka aMge AgaLa para bIjA khaMDamAM bhagavAna mahAvIranA sAdhanA kAlamAM emanA Agamana prasaMga para vistArathI emane paricaya ApavAmAM AvyuM che. emanuM maMtavya evuM hatuM ke prANInA apavitra thavAmAM na to kaI hetu che ke na te koI kAraNa vinA hetu ane vinA kAraNe prANuo apavitra bane che. prANInI zuddhi mATe paNa koI hetu nathI, koI paNa kAraNa nathI. vinA hetu ane vinA kAraNe prANuM zuddha bane che. khuda potAnI zakti ke bIjAnI zaktithI kaMI paNa 22 (ka) bhAratIya saMskRti ane ahiMsA pR. 45-46 (kha) bhagavAna buddha pR. 181 10 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana thatuM nathI. bala, vIrya, puruSArtha yA parAkama-e badhuM kAMI ja nathI. sarva prANuo baLahIna ane nivIrya che.teo niyati (bhAgya), saMgati ane svabhAva dvArA pariNata-rUpAMtarita thAya che. akkalamaMda ane mUrkha e sarvanAM duHkhane nAza 80lAkha mahAkanA pherA pharyA pachI ja thAya che. A mata saMsArazuddhi-vAda ke niyativAda nAmathI pracalita hatA. 23 ajita kezakuMbala ane enI mAnyatA teo kezamAMthI banAvele kAmaLo paherI rAkhatA hatA, eTale teo "kezakuMbalI' nAmathI prakhyAta hatA. zrI epha. ela. vuDavADane e mata che ke A kaMbala (kAmaLo) manuSyanA vALamAMthI banAvavAmAM AvatuM hate. 24 emanI vicAradhArA lokAyatika darzana jevI ja hatI. keTalAka vidvAnono e mata che ke nAstika darzananA Adipravartaka bhAratamAM ja thaI gayA hatA. ema lAge che ke bRhaspatie emanA ja vicArane pallavita temaja vikasita karyA che. 25 ajita kezakaMbala ucheravAdI hatA. emanuM maMtavya AvuM hatuM? dAna, yajJa, homamAM kaI tathya nathI. zreSTha ane kaniSTha karmonuM kaI phaLa ke pariNAma hotuM nathI. Ihaloka, paraloka, mAtA-pitA athavA aupayAtika (devatA-narakavAsI) prANa jevuM kaMI nathI. Ihaleka ane paraleka age sAruM jJAna prApta karI te bIjAne ApanAra dArzanika ane egya mArga para cAlanAra zramaNa brAhmaNa A saMsAramAM nathI. 23 (ka) bhAratIya saMskRti aura ahiMsA pR. 45-46 (kha) bhagavAna buddha 181- 183 28 The book of the Gradual savings, Vol. 1. Tr. by F.L. Woodward, P. 265 n. 25 (ka) bhagavAna buddha 182 (kha) bhAratIya saMskRti aura ahiMsA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dhanAyaka 147 manuSya cAra bhUtAne anele che. jyAre te mare che, tyAre enI aMdara rahelI pRthvI-dhAtu pRthvImAM, Apa(jala)-dhAtu jalamAM teja-dhAtu tejamAM ane vAyu-dhAtu vAyumAM jaI ne maLI jAya che tathA indriyA AkAzamAM cAlI jAya che. mRta vyaktine arthI para mUkIne cAra puruSA smazAnamAM laI jAya che. enA guNu-avaguNanI carcA thAya che. enAM hADakAM zveta thaI jAya che. ane ApavAmAM AvatI Ahutie bhasmarUpa banI jAya che. dAnanA jhaghaDA mUkha lAkoe UbhA karelA che. je kAI AstikavAda khatAve che enI e vAta khilakula juThThI ane vRthA akavAda rUpa che. zarIranA bheda meLavavA pAchaLa vidvAneA ane mUrkhAonA uccheda thAya che. teo naSTa thAya che. mRtyu pachI enuM kAMI paNa khAkI rahetuM nathI.26 padha kAtyAyana ane emanA siddhAMta teo ThaMDA pANInA upayoga karatA nahIM, uSNu jaLane ja grAhya mAnatA hatA. kakuddha vRkSa nIce emanA janma thayA hatA, eTale tee padha kahevAtA hatA.ra7 bauddha TIkAkArAe tee padha geAtrI hatA te kAraNe emane pazu mAnyA che.28 AcArya buddhagheSe lakhyuM che. dha e emanuM vyaktigata nAma hatuM ane kAtyAyana emanA gotranuM nAma hatuM.ra9 DaeNA. phIyara emane kakudha kahevAnuM sUcana kare che.30 praznopaniSad(1-1)mAM emane RSi pippalAdanA samakAlIna brAhmaNu gaNavAmAM AvyA che. emAM emanuM nAma kamandhI kAtyAyana che. paraMtu 26 dhammapada askathA 1,144. 27 hindu sabhyatA pR. 216 28 The book of the Hindred savings, part, I P. 94. 29 (ka) dhammapada aTyakathA 1-144 (kha) saMyukta nizcAya aTTuTyakathA 1-102 30 The book of the Hindred savings - Part I, P. 94. Bug Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana e yAda rAkhavuM joIe ke kabadhI-pakudha e banne zabda zArIrikavikRti-kUbaDApaNAnA vAcaka che. 31 teo a tyavAdI hatA. emanuM maMtavya A pramANe hatuM : sAta padArtha koInA karelA, karAvelA, banAvyA ke banAvarAvelA nathI te te vadhya, kUTastha ane nagaradvAranA sthaMbhanI jema acala che. te hAlatA nathI ke badalAtA nathI. teo ekabIjAne satAvatA nathI, ekabIjAne sukha-duHkha utpanna karavAmAM teo asamartha che. te A pramANe che:-pRthvI, apa, teja, vAyu, sukha, duHkha ane jIva. teone mAranAra, marAvanAra, sAMbhaLanAra, saMbhaLAvanAra, jANanAra athavA emanuM varNana karanAra koI nathI. je koI koInuM mAthuM tINa zastra vaDe kApI nAkhe che te ene prANa letA nathI. atre eTaluM samajavuM joIe ke sAta padArthonI vacamAM je avakAza che emAM zastra ghUsI gayuM che. 2 saMjaya veladdhiputra ane emanI mAnyatAo emanA jIvana aMgenI prAmANika sAmagrIne abhAva che. emanuM saMjaya veladriputra nAma gozAlanA makhalIputra jevuM lAge che. e yugamAM mAtA-pitAnA nAma sAthe saMbaMdhita evuM putranuM nAma paNa rahetuM. jemake mRgAputra, thAvasthA putra.34 AcArya buddhaSe emane veladunA putra mAnyA che. keTalAya vidvAnonuM e anumAna che ke sAriputra ane meDyulyAyana pUrve je AcArya parivrAjaka hatA, te saMjaya velapuitra.35 paraMtu A anumAna satya jaNAtuM nathI, kemake je A pramANe heta te bauddha sAhityamAM A aMge spaSTa ullekha hota. saMjaya pari31 Barua, Pre-Buddhistic Indian philosophy P. 281. 32 (ka) bhagavAna buddha 181-182 (kha) bhAratIya saMskRti aura ahiMsA 33 uttarAdhyayana a 17 34 jJAtRdharmakathA 5 a. 5 35 mahAvIra svAmIne saMyamadhamaM, gopAladAsa paTela pU. 35 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dharmanAyaka 149 trAjakamAM parivAka zabda AvyuM che, je vaidika saMskRti sAthe saMbaMdha dharAve che. eTale saMjaya parivrAjakathI saMjaya velaDriputra judI vyakti hevI joIe. De. kAmatA prasAda jene saMjaya veladine sAriputranA guru ane jaina zramaNa mAnyA che. paraMtu anya vidvAne AnI sAthe sahamata thatA nathI.37 saMjayanA vikSepavAdamAM loko svAduvAdanuM prAgarUpa jue che. dharmAnanda kIzAkhInA vicAra pramANe vikSepavAdanuM vikasita svarUpa te svAduvAda che, paNa A mAnyatA svAvAda aMgenA khoTA khyAlane kAraNe UbhI thaI che. vAstavamAM svAduvAda ane vikSepavAdamAM bahu phera che. saMjaya velaTriputra vikSepavAdI hatA. emanuM maMtavya A pramANe hatuM. je kaI mane pUche ke zuM paraka che? ane je mane evuM lAge ke paraloka che te huM kahIza, hA. paraMtu mane evuM lAgatuM nathI. mane evuM paNa lAgatuM nathI ke paraloka nathI. aupapAtika prANuM che ke nahIM, sArA-kharAba karmanuM phaLa maLe che ke nahIM, tathAgata mRtyu pachI rahe che ke nahIM, emAMnI keI bAbata aMge mArI koI nizcita. dhAraNuM nathI. 39 nigraMtha jJAtaputra bauddha sAhityamAM nigraMtha jJAtaputranuM nIce pramANe varNana karavAmAM AvyuM che, yadyapi te sarvathA satya nathI, paraMtu lAge che ke koI sAMbhaLelI dhAraNA ja tyAM aMkita thayelI che. te varNana A pramANe che : 36 bhagavAna mahAvIra aura mahAtmA buddha, pR. 22-24 37 Agama aura tripiTaka eka anuzIlana naM. 1. pR. 18 38 bhagavAna buddha, dharmAnanda kamAkhI pR. 187 39 bhagavAna buddha, pR. 183 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nigraMtha jJAtaputra (mahAvIra) cAturyAma saMvaravAdI hatA. emanA cAra saMvara hatA : 150 (1) nigraMtha jalanA vyavahAranuM vAraNa kare che, jethI jalanA jIva na mare. (2) nigraMtha sarva pApAnuM vAraNa kare che. (3) nigraMtha sarvAM pApAnuM vAraNa karavAthI tapApa thaI jAya che. (4) nigraMtha sarva pAponuM vAraNa karavAmAM sadA pravRtta rahe che. A pramANe nigraMtha cAra saMvAmAM saMvRtta rahe che. eTalA mATe te nigraMtha gatAtmA (anicchuka), yatAtmA (sa'yamI) ane sthitAmA kahevAya che. 4. A pramANe tathAgata buddhanA samayamAM cha dhama nAyakanI upayu kta mAnyatAe bauddhasAhityamAM aMkita thayelI che. e vAta kharI che ke A mAnyatAe sarvAze prAmANikapaNe ApavAmAM AvI nathI. bauddha sAhityakArAe mAnyatAonu nirUpaNa karavAmAM taTasthatA rAkhI nathI; udAharaNa tarIke nigraMtha jJAtaputra aMge je lakhavAmAM AvyuM che, te sAcI vastunI jANakArInA abhAvamAM lakhavAmAM Avyu che athavA emAM sAtaputrane nyUna atAvIne buddhane zreSTha dekhADavAnI vRtti chupAyelI che. e pramANe anya dharma nAyakAnI khAkhatamAM thayelu hAya evI saMbhAvanA che, teApaNa jina dharma ane dharmAMnAyakAnI je paraparAe lupta thaI gaI che, emanA vicAreAnI aspaSTa jhAMkhI A varNanamAM dekhAya che; eTale e saMdarbhomAM A prakaraNa ahu upayAgI che. mahAvIra ane buddhanA vyaktigata prabhAva ane dharma pracAranA kAraNe te samaye peAtAnI sAmAjika javAbadArI cheDI hajAro nava yuvAna ane yuvatIe zramaNa ane zramaNI thavA lAgyA. keTalAka anya dharmI sAdhu-sAdhvIee paNa bauddha dharma aMgIkAra karyAM. A kAraNe kuTuMba 40 dIdhanikAya ( hindI anuvAda), pR. 21ne sAra. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA samakAlIna dharma ane dhamanAyaka vyavasthA ane varNAzrama vyavasthA zithila thavA lAgI, pariNAme kuTuMba vyavasthA ane varNAzrama vyavasthA para AdhArita evA vaidika samAjamAM eka prakArane sakSeAbha utpanna thayA. A pravRttine rokavA te samaye vaidika paraMparAmAM eka pratikriyA thaI, je aMgenA ullekha ApaNane emanAM dharma zAstrA ane mahAkALyA-rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM jovA maLe che. A rItanA saMnyAsagrahaNane rAkavA ane varNAzramane deDha karavAnuM prayAjana manusmRtimAM spaSTapaNe jovA maLe che. emAM varNa ane AzramanI upacAgitA ane enAM kabsenI maryAdA punaH vistArathI spaSTa karavAmAM AvI che. ane enA paripAlana para bhAra mUkavAmAM Avye che.41 vaLI zramaNapravRtti aTakAvavA mATe e niyama ghaDavAmAM Avye ke brahmacaya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsa AzrameAnuM pAlana kramazaH karavuM joI e. abhyAsa pUrNa karyo pachI gRhastha dhama aMgIkAra karavAne badale saMnyAsa grahaNa karavAnA valaNane asAmAjika lekhavAmAM AvyuM. buddhanI vaidika paraMparAnI TIkAnuM mukhya lakSya brAhmaNA anyA hatA, ke jeone e paraMparAmAM bahu UMcuM sthAna ApavAmAM AvyuM hatu. paNa te sAthe emane UcI jIvanapralANInA Adeza ApavAmAM Avye. te aMge teo zithila banyA hatA. brAhmaNeAnI jema kSatriyA ane vaizrcA paNa peAtAnA kartavyapAlana ane AcAramAM zithila banyA hatA. eTale ja vaidika paraMparAmAM rAjadha'nA zIka nIce kSatriyAne emanI rAjya, prajA, Izvara ane brAhmaNa pratyenI pharaja aMge ane varNAzrama dharmonuM kramazaH pAlana thAya te jovAnI javAkhadArI aMge sabhAna thavAne jovA maLe che. mahAbhAratamAM prakaraNA para che ke jemAM yudhiSThirane nyAya sthApana arthe 41 manusmRti adhyAya 2,4, 151 Adeza ApatuM nirUpaNa prakaraNeAmAM e jovA maLe e dharmayuddha jItyA pachI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1para bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saMnyAsagrahaNa karavAna-parityAga karavAno Adeza ApavAmAM AvyuM che. AnA udAharaNamAM rAmAyaNamAM AvatA rAjatyAga karI saMnyAsa grahaNa karavA tatpara thayelA janaka videhI ane temane tema na karavAnuM samajAvatAM emanI patnI vacce saMvAda TAMkavAmAM AvyuM che. [ A zramaNa ane brAhmaNe vaccenA saMgharSa aMge jue-padmanAbha esa. jainIne zramaNansaH dhera kenphilakaTa vItha brAdvainIkala sosAyaTI nAmane lekha.]2 bhagavAna mahAvIra nigraMtha jJAna putra aMgenI prAmANika jANakArI mATe A pustakane bIjo khaMDa tathA A lekhakanA "mahAvIra tavadarzana" ane "jaina darzana : svarUpa ane vizleSaNa" nAmanAM pustako vAMcavAnuM sUcana karavAmAM Ave che. x Sramanas : Their conflict with Bramanical society; Chapters in Indian civilization, Ed. Joseph W. Elder, Wisconsin, 1967. P. 41-81. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra * Agama sAhitya * niyukti sAhitya * bhASya sAhitya * cUrNi sAhitya * prAkRta sAhitya 0 saMskRta sAhitya * apabhraMza sAhitya 7 rAjasthAnI sAhitya * Adhunika sAhitya bauddha sAhitya Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra prAcIna ItihAsa aMge jJAna prApta karavA mATe mukhyatve traNa sAdhana che. sAhitya, zilpa-sthApatya ane abhilekha (zilAlekha). zilpa-sthApatya ane abhilekhe dvArA prAcIna ItihAsa jANuM zakAya che, paraMtu te mAtra pratIka rUpamAM jANI zakAya che. ItihAsanuM sarvAgI temaja vistRta jJAna A sAdhana vaDe prApta karI zakAtuM nathI. eTale sAhitya ja evuM sAdhana che ke je prAcIna itihAsane spaSTa rUpamAM ApaNI samakSa rajU karI de che. yadyapi prAcIna sAhityamAM jeTaluM, jevuM varNana apekSita che, eTaluM prApta thatuM nathI. keIka jagyAe keTaluMka achaDatA rUpamAM, to keIka jagyAe atizakti rUpamAM, koIka jagyAe upamA temaja alaMkArathI yathArtha dabAI gaye hoya evA rUpamAM ane kaI jagyAe yathArtha ati spaSTa rUpamAM maLe che. e paristhitimAM sAhitya paNa sAcI vastusthiti aMge sAro paricaya ApavAmAM keTaluM samartha nIvaDe che te paNa eka ciMtya prazna che. bhagavAna mahAvIrane jIvana-vRttAnta prAcIna sAhityamAM upalabdha thAya che, paNa e kahevuM muzkela che ke emanA jIvanane pUrNa vRttAnta A ja sAhityamAM surakSita che? emanA jIvananI ghaNI badhI ghaTanAo ane aneka virala prasaMga sAce ja sAhityamAM aMkita karavAmAM AvyA hoya te paNa sudIrgha kAlapravAhamAM te viluptaprAyaH banI gayAM che. bauddha-paraMparAnA sAhityamAM ene kaMIka vikRta paNa karavAmAM AvyA che to paNa mahAvIranA jIvana-vRttAnta aMge sArA pramANamAM sAhitya upalabdha thAya che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana A jaina sAhityanA paraMparAnI daSTithI be vibhAga pADI zakIe. vetAMbara paraMparAnuM sAhitya ane digaMbara-paraMparAnuM sAhitya. atre ame prAcIna sAhityathI AraMbhI Adhunika sAhitya paryata eka vihaMgAvalokana karI bhagavAna mahAvIranI jIvanagAthAnuM sAhityagata mUlyAMkana prastuta karIe chIe. emAM vAcakane be rIte lAbha thaze. eka to bhagavAna mahAvIranI jIvanakathAnuM sUtra kayA prakAre kamazaH vikasita ane vistRta thatuM gayuM, aneka recaka ghaTanAe kevI rIte emAM saMkaLAtI gaI yA ubhAvita thatI rahI, ene spaSTa khyAla Avaze. bIjuM e ke bhagavAna mahAvIranA jIvana aMge Aja sudhI keTaluM vipula sAhitya lakhAyeluM che ane paricaya ane eka samIkSAmaka noMdha paNa vAcakane vadhu avalokana mATe preraNArUpa banaze. ahIM ame sarvaprathama vetAMbara paraMparAnA sAhitya aMge vicAraNA karIzuM, kemake te digaMbara sAhitya karatAM vadhu prAcIna che ane emAM bhagavAna mahAvIranuM jIvanavRttAnta adhika pramANamAM surakSita raheluM che. AcArAMgasUtra AcArAMgasUtra samagra jaina AcAranI AdhArazilA gaNAya che. upalabdha samagra jaina sAhityamAM AcArAMganA prathama zrutaskaMdhane prAcInatama mAnavAmAM Ave che. A vastu enI prAkRta-bhASA, enI zilI ane emAMnA bhAvathI siddha thayelI che. e mukhyatve be zrutaskaMdhamAM vibhAjita che. prathama skaMdha gaNadhara racita che ane bIjo sthavira racita che. cUrNikAre sthavirano artha gaNadhara karyo che ane 1 prAkRta aura usakA sAhitya Do. mohanalAla mahetA, pR. 4 2 AcArAMga niyukti, gA. 287 3 tharA TLadharA - AcArAMgacUrNi, pR. 326. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 157 vRttikAre caturdeza pUrvavid karyAM che.ja cUrNi ane vRttimAM koI paNa sthAne nAmanA nirdeza thA nathI paNa anyatra AdhAre e kahI zakAya ke ahIM... sthavira zabda bAhune mATe pratyeAjAyelA che. upalabdha saMdarbhone catu zapUrvI bhadra prathama zrutaskaMdhanAM nava adhyayana che. emAMthI navamA adhyayanamAM bhagavAna mahAvIranA zramaNa jIvananuM Adarza ane hRdayasparzI citra doravAmAM AvyuM che. emanI kaThora sAdhanA ane titikSAnuM romAMcakArI varNana A adhyayanamAM vAMcavA maLe che. A adhyayananuM nAma upadhAna zruta che. niyuktikAra upadhAna zabdanI vyAkhyA karatAM jaNAve che ke takiyA dravya upadhAna che, jenAthI sUvAmAM sagavaDatA maLe che ane tapa bhAva upadhAna che jenAthI cAritra pAlanamAM sahAyatA prApta thAya che. je pramANe jalathI meluM vastrazuddha thAya che, tevI rIte tapathI AtmA nirmala ane che. bhagavAna mahAvIra eka Adarza ane mahAna zramaNa hatA. emaNe potAnA zramaNujIvanamAM ugra tapa karyuM hatuM. evuM ja ugra tapa pratyeka zramaNe karavuM joI e. enI najara samakSa pratipakSa, pratikSaNa mahAvIranuM tapaHkarma Adarza tarIke rahevuM joI e. vizuddha tAmaya jIvana ja zramaNa-jIvanane javalaMta Adarza che. prastuta adhyayana cAra udzakamAM vibhakta che. prathama uddezakamAM mahAvIranI co(vihAra)nuM varNana che. khIjAmAM zayyA-vasatine ullekha che. trIjAmAM parISaha-kaSTonuM varNana che ane cAthAmAM AtaMka cikitsAnA ullekha maLe che. sAmAnya rUpamAM A cAre uddezakAmAM tapane samAveza thayeA che. A varNana eTaluM sahaja, samucita ane sarala che ke prabuddha vAcaka ene vAMcatA-vAMcatAM ja zraddhA-vibhAra thaI jAya che. jyArathI mahAvIra anagAra bane che, tyArathI emanA vihAra zarU thaI jAya che. mahAvIre jyAre dIkSA grahaNa karI, te vakhate emanI pAse eka AcArAMga vRtti, patra 290. 4 sthaviraiH zrutavRddhaizcaturdazapUrva vidbhiH / GEG Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana devaduSya vastra hatuM. te vastra emaNe ziyALAmAM ThaMDI nivAravA mATe nahotuM rAkhyuM, paNa badhA tIrthaMkaro eka devadUSya vastra sahita dIkSA le le che, e daSTithI emaNe ene svIkAra karyo hate. te vastra lagabhaga tera mahinA sudhI emanA khabhA para paDI rahyuM paNa emaNe ene eThavA vageremAM upayoga karyo na hate. dIkSAnI pUrve mahAvIranA zarIra para candanAdino lepa karavAmAM AvyuM hatuM, enI sumadhura saurabhathI AkarSAI cAra mahinAthI paNa vadhAre samaya mATe vividha prakAranA jIva-jantu emanA para AkramaNa karatA rahI, emane duHkha ApatA rahyA hatA. cAlatI vakhate te puruSa pramANa mArganuM avalokana karatA ane khUba sAvadhAnIpUrvaka cAlatA. emane joIne bhayabhIta thayelAM bALako cIsa pADIne AkaMda karatAM mArgamAM emanuM koI abhivAdana karatuM ke mAratuM te paNa teo keIne paNa kaMI paNa kahetA nahIM, vaMdana tema ja baMdhana e badhAne te samabhAvathI sahana karatA. emane AkhyAna, nRtya, gIta, daMDayuddha, muSTiyuddha vageremAM emane kaI paNa prakArane rasa na hatuM. teo bhayaMkara kaSTo paNa zAMtipUrvaka sahana karatA. emaNe dIkSA levAnA be varSa pahelAM sacitta jalano tyAga karI dIdhA hatA. emaNe e jANI lIdhuM hatuM ke pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasakAya sacitta che, cetanayukta che. ataH emane kaI paNa prakAranuM kaSTa na thAya ema vicaraNa karatA hatA. emaNe svayaM hiMsA na karavAnuM ane bIjA pAse hiMsA na karAvavAnuM vrata grahaNa karI rAkhyuM hatuM. abrahmacarya badhAM pApanuM mULa che, e samajIne e saMyamI puruSa strIone sarvathA parityAga 5 AcArAMga 1,9,4 6 AcArAMga 1, 1,9, 3 7 ejana 1,1,9,5 8 ejana pu. 1,1,9,9 9 ejana pu. 1,1,9,11,12 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra karI rAkhyo hato. 1* te pitAnA nimitte banAvavAmAM AvelA dhArmika AhAra vagerenuM paNa sevana karatA nahIM. jemAM kiMcita mAtra pApa thavAnI saMbhAvanA hoya, evuM kaMI paNa kArya teo karatA nahIM ane ke anya pAtra (vAsaNa) bhejana AdimAM upagamAM letA nahIM. 11 sanmAna ane apamAna cheDIne adInamanaska banIne teo bhikSA mATe jatA hatA. azana, pAnanI mAtrA ane pUrNapaNe sabhAna rahetA. rase prati Asakti rAkhyA vagara je kaMI prApta thatuM te teo khAI letA hatA. 12 teo na te AMkhonuM pramArjana karatA ke na te zarIrane khaMjavALatA.13 mArgamAM cAlatI vakhate Ama-tema bahu ochuM jetA. prAyaH teo mauna rahetA, prazna karavAmAM Ave tyAre TUMka uttara ApatA hatA. bhagavAna mahAvIra vihAra daramyAna gRha, paNyazAlA (dukAna), pAlitasthAna (kArakhAnA), palAlaja (ghAsanI gaMjI), AgantAra (atithi-gRha), ArAmagAra, zamazAna, zUnyAgAra, vRkSamUla vagere sthAna para rokAtA ane apramatta banI rAta-divasa dhyAna karatA. UMghanI kiMcit mAtra IcachA karatA nahIM, nidrA Ave te vakhate UbhA rahIne AtmAne jAgRta karatA, nidrA Ave te vakhate muhurta-paryanta Ama tema pharatA. 15 emane vasati-sthAnamAM sarSa vagere prANIo, pakSIo, durAcArIo, grAmarakSaka, zastradhArIo dvArA aneka prakAranuM duHkha ApavAmAM AvatuM. Ihaleka ane paraleka agenA vividha prakAranA bhaya tathA anukULa pratikUla audriyaka viSaya upasthita thavAne prasaMge 10 AcArAMga 1,1,9,17 11 ejana 1,1,9, 19 12 ejana 1,1,9,20 13 ejana 1,1,9,21 14 15 ejana 1.2,9, 5-6 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana para teo rati-arati na karatAM madhyastha-taTastha thai badhuM sahana karI letA hatA. 16 mahAvIra je vakhate dhyAnastha thatA, te samaye phAI AvIne emane prazna-pRcchA karatA, paNa teo dhyAna-magna hAvAthI mauna rahetA, ethI pelA gusse thaI jatA. kAI kAI vakhate teo 'huM bhikSuka chuM" evA uttara ApatA. 17 zizira RtumAM jyAre khIjA leAkeA ThaMDA pavanathI prajatA, anya zramaNa anagAra-pavanarahita sthAnanI khAja karatA, saMghATa vaDe potAnuM zarIra DhAMkI detA, to keTalAka agni prajvalita karI enAthI tApatA, te samaye paNa khullA sthAnamAM rahI bhagavAna ThaMDIne sahana karatA. 18 chadmastha kAlamAM, mahAvIrane ema te badhAM sthAna para parISahu sahana karavA paDyA hatA. paraMtu lADha dezanI vabhUmi ane zubhrami nAmanA be duzmara pradezeAmAM jyAre vicaraNa karyuM, te samaye emane asahya Apattie AvI. tyAMnA nivAsIoe mahAvIrane khUba mAryo. keTalIya vAra evuM paNa anatuM ke gAmanA leAke emane mArA-mAre' ne! tumulaghASa karI lAThIe, bhAlAe, paththarA, muAethI mAratA, emanA zarIra para ghA karatA, dhULa pheMkatA, emane kUtarAM karaDAvatA. mahAvIra peAtAnA zarIra pratyenA mAha cheDIne e upadravAne vIratApUrvaka sahana karatA. tee mAtra upasargAnuM svAgata ja nahI. paNa karmonI nirjarA karavA mATe nitya-nUtana upasargone AmaMtrita paNa karatA 19 rahetA. mahAvIre kAIpaNu vakhate cikitsAnI icchA karI na hatI. te alpAhArI hatA. snAnazuddhi, atyaMgana, prakSAlana vagerethI te 16 ejana 1,2,9,7-10 17 ejana 1,2,9,11-12 18 ejana 1,2,9,13-14-15 19 AcArAMga 1,3,9,2-3-4 20 ejana 1,4,9,1 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 161 sadA dUra rahetA.21 indriyeAnA viSayamAM emane jarA paNa Asakti na hatI. teo ziyALAmAM chAMyaDAmAM ane unALAmAM taDakAmAM rahIne dhyAna karatA hatA.22 edana, kumASa Adi rUkSa padArthonA AhAra karatA.23keTalIka vAra mahinA sudhI pANI ane anna grahaNa karyAM vagara tee vicaraNa karyA karatA. lUkhAsUkhA nIrasa je kaMI AhAra maLatA, ene saha grahaNa karI letA.24 te peAtAnA AhAra mATe na teA pote pApa karatA, na te anya pAse karAvatA ane na te karanArane anumedana ApatA. bIjAnA nimitte banAvavAmAM AvelA AhAranuM tee anAsakta bhAve sevana karatA. AhAra-gaveSaNAne mATe javA-AvavAnA mArgamAM koI pazupakSIAne kaSTa na thAya enuM dhyAna rAkhatA hatA.papeAtAnA AhAra mATe keAI brAhmaNa, zramaNa, bhikSuka, atithi vagerenI vRttinA uccheda na thAya, kAIne nAkhuzI na thAya, kAI ne aMtarAya na pahoMce enI satata sAvadhAnI rAkhatA hatA.26 teo niSkaSAya, anAsakta ane mUrchArahita hatA. apramAdI hatA. tee ukaDU, gAdIhAsana, vIrAsanAdi AsanA sAdhIne, emAM sthira rahI, samAdhistha rahI, dhyAnamAM tallIna rahetA. A avasthAmAM Urdhva, adhA ane tiryak traNe leAkeAnA svarUpane vicAratA. 27 A pramANe ApaNe joI zakIe chIe ke prathama zrutaskaMdhamAM bhagavAna mahAvIranI utkRSTa sAdhanAnA AMkhe dekhyA hevAla nahIM, paNa enuM svaya' bhagavAna mahAvIranA zrImukhethI zravaNu karavAmAM Avela varNana 21 ejana 1,4,9,2 22 ejana 1,4,9, 3-4 23 ejana 1,4,9,4 24 ejana 1,4,9,5-7 25 ejana pR 14,9, 8-10 26 ejana pR. 1,4,9,11 27 ejana rR. 1,4,9,11 11 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana prApta thAya che. emAM emanA janma, janmasthala, parivAra vagere pUrva jIvana aMge jarA paNa sUcanA nathI. dvitIya zrutaskaMdha AcArAMganA dvitIya skaMdhamAM bhAvanAdhyayanamAM bhagavAna mahAvIranuM jIvanavRttAMta saMkSiptamAM upalabdha thAya che. teo dazamA devalokamAMthI AvyA, janma thaye, vivAha thaye, mAtA-pitA svargastha thayA pachI dIkSA grahaNa karI, sAdhanA kAlamAM vino AvyAM, tIrthakara banyA. A pramANe sAmAnya paricaya ApavAmAM AvyuM che. emAM mahAvIranA pUrvabhava tathA sAdhanA kAlamAM emaNe kyAM kyAM vicaraNa karyuM ane kayA sthAne ke upasarga upasthita thaye, ene ullekha nathI. sUtrakRtAMga sUtra sUtrakRtAMganA chaThThA adhyayanamAM bhagavAna mahAvIranI divya stuti prApta thAya che. eTalA mATe te adhyayananuM nAma vIrastAva rAkhavAmAM AvyuM che. emAM 29 gAthAo che. mahAvIranI te sauthI prAcIna stuti che. emAM bhagavAna mahAvIranA guNenuM hRdayagrAhI varNana che. emAM mahAvIrane hAthIomAM erAvaNa, pazuomAM siMha, nadIomAM gaMgA ane pakSIomAM garuDanI upamA ApIne lekamAM sarvottama batAvyA che. 29 sthAnAMga sUtra sthAnAMga sUtranI racanA koza zilIe thaI che. bauddhone aguttaranikAya graMtha paNa A prakAranI zilIe racAyela che. A AgamamAM ekathI dasa sthAna sudhInuM varNana che. te paNa emAM bhagavAna mahAvIranuM kramabaddha varNana nathI. paNa judAM judAM sthAno para mahAvIranA jIvana 28 AcArAMga 2,3,15 29 sUtrakRtAMga 1,621 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 163 agenI sAmagrI prApta thAya che. jemake, bAvIsa tIrthakaromAMthI vAsupUjya, mallI, ariSTanemi, pArtha ane mahAvIrane kumAravAsamAM pravajita thayelA gaNAvyA che. mahAvIra vAiSabhanArA saMhanana ane samacaturastra saMsthAnathI yukta hatA.3deg ane sAta hAtha UMcA hatA. emanA tIrthamAM jamAlI, tiSyagupta, ASADha, avamitra, gaMga, Salaka, rohagupta ane gejhamahila nAmanA sAta nibdanI utpatti thaI31 AThamAM adhyayanamAM mahAvIre je ATha rAjAone dIkSA ApI hatI, enAM nAma vIrAMgada, kSIrayaza, saMjaya aiNeyaka, veta, ziva, udAyana, zaMeva ApavAmAM AvyAM che.32 dazamA adhyayanamAM dasa AzcaryomAM mahAvIranA garbhaharaNanI ghaTanA che. 33 samavAyAMga sUtra enI paNa sthAnAMganI jema saMkalanA thaI che. emAM mahAvIranA agiyAra gaNadharanAM, mAtA-pitAnAM nAma, AyuSya vagere aneka vAtanuM nirUpaNa che.35 bhagavatI (vyAkhyAjJasi sUtra) bhagavatIe Agama sAhityamAM sauthI adhika vizAlakAya graMtharatana che. emAM aneka viSaye aMge talasparzI carcA karavAmAM AvI che. emAM mahAvIranA jIvananI aneka vAto jovA maLe che. mahAvIrane sAliya ane mahAvIranA zrAvakane "sAliya sAvae" 30 sthAnAMga 7,568 31 sthAnAMga 7,587 32 ejana 8621 73 ejana 10,777 34 samavAyaga 44 35 samavAyIga 157,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17, 18, 19,20,21 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kahevAmAM AvyA che. bhagavAna pArzvanA ziSya gAMgeya anagAra, kAlAzyavaiziSTha putra vagere aneka pAzvApatya anAgarA cAturyaMma dharmanA tyAga karI mahAvIranAM paMca mahAvratAne svIkAra kare che. e vastuthI mahAvIra pUrve paNa nigraMtha-dharma(pArzvanAtha-paraMparA)nuM astitva hatuM, e vastu svAbhAvikapaNe sAmita thaI jAya che. gAzAlakanA thAnakamAM mahAvIra ane gezAlakanA nikaTatama saMbaMdha aMge prakAza paDe che. 6 e sivAya Arya skaMda, kAtyAyana, mAkandIputra, videhaputra (kUNika), nava mallavI, nava licchavI, uDDayana, mRgAvatI, jayaMtI vagere mahAvIranA anuyAyIo aMge sArI evI jANakArI maLe che. devAnaMdAnA prasaMgamAM bhagavAna mahAvIre eka mahattvapUrNa rahasya chatuM karyuM che ke temaNe emane peAtAnI mAtA tarIke gaNAvyAM che. asurendra bhAgIne mahAvIranuM zaraNa svIkAre che, ane zakendre potAnA vajranA upasaMhAra karyAM. mahAzilAka'Taka ane rathamUsala saMgrAmanA paNa ullekha che. e sivAya anya aneka aitihAsika, dhArmika ane dArzanika carcAe prApta thAya che. jenAthI mahAvIranA divyajJAna ane virATa prabhAvazIlatAnA saheje khyAla Ave che. jJAtRdharmakathA sUtra jJAtRdharmakathAmAM prathama adhyayanamAM meghakumAranuM varNana che, je rAjA zreNikanA putra hatA. enI dIkSAneA prasaMga te samayanA mahAtsavanI eka suMdara ane bhavya jhAMkhI karAve che. te saMyama-dharmathI vicalita thAya che, te vakhate bhagavAna mahAvIra ene pUrvajanmanA vRttAnta jaNAvI punaH saMyamamAM sthira kare che.38 upAsaka dazAnAM dasa adhyayanamAM mahAvIranA dasa upAsakeAnA 36 bhagavatI, zataka 15 37 bhagatI zvetaka 9, uddezya 33 38 rAmakathA 1,1. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 165 AcAra aMge vistRta varNana che. A sAthe e samayanI bhAge pAganI vastue, jIvanavyavahAra, AjIvikA, gRhasthajIvananI sAdhanA vagerenuM suMdara citra citrita karavAmAM AvyuM che upAsaka AnaMde je ta grahaNa karyuM e prasaMgamAM te samayanI samAjavyavasthA, jIvananI AvazyakatAe vagerenuM suMdara varNana jovA maLe che. mahAvIra potAnA pradhAna ziSya gautamane AnaMdanI pAse kSamA-yAcanAne mATe mAkale che, e emanI satyaniSThAnuM jvalaMta udAharaNa che. kAmadeva zrAvakanI daDhatAnu rezamAMcakArI varNana paNa maLe che. mahAvIra peAtAnA zramaNAne jaNAve che ke upasarga AvI paDe tyAre emaNe paNa kAmadevanI mAphka sthira rahevuM joIe. 40 kuMbhakAra saddAlaputranA prasaMgamAM saMkhaligozAlaka mahAvIrane mahAbrAhmaNu, mahAgeApa, mahAsArthavAha, mahAdharmakathaka ane mahAniyAmaka zabdo dvArA sAdhita kare che.41 mahAvIra ane gozAlakanA mukhya siddhAntAmAM je mukhya bheda che enuM emAM spaSTa nirdena che. antakRzA sUtra antakRzAnA chaThThA vargamAM arjunamAlInuM varNana che. arjunamAlI jevA krUra hatyArAne dIkSA apAvIne bhagavAne enA jIvananI surata palaTI nAMkhI hatI.42 atimuktakumAra jevA mALa rAjakumArane paNa mahAvIra dIkSA Ape che,43 jenI uMmara bhagavatI sUtranI TIkA anusAra phakta cha varSanI hatI, jene sAdhanA karIne nirvANa prApta karyuM hatuM. 39 upAsakadazA 1 40 upAsakadazA 2,23 suttAgame 41 upAsakadazA 7,56 suttAgame jara antakRddazA varga 6 a. 3 43 ejana 1 6 a. 15 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana anuttarApapAtika sUtra anuttara|papAtika sUtramAM prApta varNana anusAra rAjA zreNikanI rANI dhAriNInA sAta putra, celAnA be putra ane naMdAnA abhayakumAra Adi pratibhAsaMpanna rAjakumArAe mahAvIranI pAse dIkSA grahaNa karI ane utkRSTa sAdhanA karIne anuttara vimAnamAM gayA.44 emAM mahAvIranA ziSya dhannA anegAranA ugra tapanuM rezamAMcakArI varNana che. ugra tapathI emanuM zarIra atyaMta kuza thaI gayuM hatuM. mahAvIre emanA mahAna tapanI prazaMsA rAjA zreNika samakSa karI hatI.45 }} vipAka sUtra emAM pApa ane puNyanA vipAkanu mukhyatve varNana che. gaNudhara gautama khUba du:khI ane sukhI leAkeAne joI ne mahAvIrane prazna kare che ane mahAvIra duHkha ane sukhanAM kAraNeA para vizeSa prakAza pADe che. mRgAputrane jIvanavRttAnta atyaMta hRdayadrAvaka che. mahAvIranI AjJA meLavIne gaNadhara gautama emane jovA jAya che. 4 6 rAjakumAra subAhu mahAvIranA upadezathI khAra vrata grahaNa kare che,47 vagere mahAvIra sAthe sabaMdha rAkhanArA prasaMge prApta thAya che. opapAtika sUtra aMga sAhitya pachI upAMga sAhitya Ave che. aupapAtika sUtra upAMga che. emAM caMpAnagarI, pUrNabhadra caitya, zreNikanA putra kANika, enI rANIe tathA bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM rAjA keANikanu saparivAra veMDhaNA karavA AvavuM vagerenuM varNana che. bhagavAna mahAvIranI 44 anuttarUpapAtika, varga 1,2 45 anuttarApapAhika, varga 3 a. 1 46 vipAkasUtra 1,1 47 vipAkasUtra 2,1. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 167 divya ane bhavya zarIrAkRtinuM je zabdacitra prastuta karavAmAM AvyuM che, te anyatra durlabha che.48 A sAthe mahAvIra yuganA tApasanA niyama ane tapa ane sArA pramANamAM jANakArI prApta thAya che. rAjapanIya sUtra AnA prathama bhAgamAM sUryAbhadevanA vimAnanuM vistRta varNana che. sUryAbhadeva pitAnA parivAra sahita mahAvIranA darzana mATe Ave che. te vakhate mahAvIra AmalakapA nagarImAM virAjamAna hatA. dharmazravaNa pachI te mahAvIranI samakSa batrIsa prakAranAM nATake prastuta kare che. jemAM aMtima nATakamAM bhagavAna mahAvIranA vanathI AraMbhI nirvANa sudhInA jIvana prasaMge abhinaya karIne batAve che, je mahatvapUrNa che.49 nirayAvaliyA sUtra niriyAvaliyAmAM rAjA zreNikanI rANI kAlI, sukAlI vagere, enA putra ane putravadhUo tathA mahArAjA kRNika tathA ceTakanA mahAyuddhanuM aitihAsika varNana che.pa0 mahAvIranA yuganuM A sauthI moTuM yuddha hatuM. kapAvalaMsikA niriyAvaliyAno ja bIjo varga che. emAM mahArAjA zreNikanA dasa putra, prapAtrone prabhu pAse dIkSA grahaNa tathA saudharma kalpamAM utpanna thayAnuM varNana che. 11 pupikA emAM candra nAmaka Indra mahAvIrane vaMdanA karavA Avyo ane nATavidhi karI e ullekha che. 48 au papAtika sUtra 1 49 rAjapramnIya 50 niyAvaliyA saTIka patra 6-1 51 kapAvata sikA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana uttarAdhyayana sUtra uttarAdhyayana sUtra mahAvIranI antima vANInA rUpamAM prasiddha che. emAM kezI-gautamane aitihAsika saMvAda che, jeo pArzvanAthanI paraMparA cheDIne mahAvIranA saMghamAM bhaLe che. A sivAya paNa mahAvIranA jIvananI aneka bAbate emAM prApta thAya che. bhagavAna mahAvIranAM upadezavacane A te mahAsAgara che. naMdI sUtra naMdIsUtranA prAraMbhamAM ja mahAvIranI ghaNI ja lalita bhASAmAM stuti karavAmAM AvI che. AnI sAthe ApavAmAM AvelI sthavirAvalI aitihAsika daSTithI mahatvanI che. dazAzrutaskaMdha (ka9pasUtra) dazAzrutaskaMdhanA AThamA adhyayanamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA cyavana, janma, saMharaNa, dIkSA, kevalajJAna ane mokSanuM vistRta varNana maLe che. AnuM bIju nAma vagosaNA yA vasUtra che.54 AcArAMganA dvitIya zrutaskaMdhamAM je prakAre mahAvIranuM jIvanavRtta prApta thAya che, enAthI paNa vistRta rIte anne mahAvIranuM jIvanavRtta prApta thAya che. AnI bIjI vizeSatA e che ke AcArAMgasUtramAM kevala mahAvIranA jIvana aMge varNana maLe che, jyAre AmAM anya trevIsa tIrthakarenA jIvana viSe paNa varNana maLe che. grevIsa tIrthakaronA varNananI sAthe mahAvIranuM paNa varNana sau prathama ahIM ja maLe che. paraMtu e yAda rAkhavuM joIe ke garbhaparivartana, janma, trIsa varSa gRhasthAzrama, sAdhanA kAlamAM sahana karelA aneka upasargo ene te ullekha para uttarAdhyayana a. 23 paka naMdI maMgalAcaraNa 54 juo, lekhaka dvArA saMpAdita "kalpasUtra' Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra che, paNa te kayA upasargo hatA, ene ullekha nathI. tapanuM varNana che, paNa kayAre keTaluM tapa karyuM enuM varNana nathI. A pramANe AcArAMganA dvitIya zrutaskaMdhamAM je rekhAe ApavAmAM AvI hatI, emAM raMga bharavAnuM kAma tre pUrNa karavAmAM AvyuM nathI. AnA para jinaprabha, dharmasAgara, vinayavijaya, samayasuMdara, ratnasAgara, saMghavijaya, lakSmIvallubha vagere aneka AcArcoe TIkA lakhI che. jemAM mahAvIranA jIvanane atyadhika padghati ane puSpita karavAmAM AvyuM che.papa ryuSaNanI puNya paLemAM kalpasUtrane pravacanamAM zravaNu karavAnI paNa eka paraMparA che. niyukti sAhitya mULa graMthA para vyAkhyAtmaka sAhitya lakhavAnI paraMparA bahu prAcIna che. jemake vaidika paraMparAmAM pAribhASika zabdonI vyAkhyA karavA mATe yAska maharSie nighaMTubhASya rUpa nirukta lakhyuM che, tevI rIte jaina AgamAnA pAribhASika zabdonI vyAkhyA karavA mATe AcArya bhadrabAhue prAkRtapadyamAM niryuktionI racanA karI hatI. niyukti vyAkhyA paddhati prAcIna che. zailI sUtrAtmaka tema ja padyamaya che. Avazyaka niyukti 1 169 AcArya bhadrabAhue dasa niyuktionI racanA karI che. emAM Avazyaka niyuktinuM prathama sthAna che. emAM aneka viSaya para vistRta ane vyavasthita carcA karavAmAM AvI che. prAcIna jaina itihAsane vyavasthita rUpamAM prastuta karavAnA A prathama prayAsa che. emAM sarveprathama bhagavAna mahAvIra mithyAtvAdImAM kevI rIte bahAra AvyA, 55 lekhakanI 'sAhitya aura saMskRti' pustakamAM kalpasUtra aura usaphrI TIkAye' lekha jue 1 malayagirigatti sahita, Agame!daya samiti, muMbaImAMthI prakAzita Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana e jijJAsAnA samAdhAna arthe bhagavAna mahAvIranA pUrva bhavAnI carcAnA prAraMbha thAya che. eTaluM ja nahIM paNa bhagavAna RSabhadevanA yuga pahelAM thaI gayelA, kulakaranI carcAnA paNa prAraMbha thaI jAya che. antima kulakara nAbhinA putra te RSabhadeva. RSabhadenA jIvana aMge vistRta prakAza pADavAmAM AvyeA che. ane sAthe sAthe anya tIrthaMkarAnA jIvana pratye saMketa karavAmAM AvyeA che. bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanuM varNana sarva prathama A graMthamAM thayuM che. samavAyAMgamAM pUrvabhavAne kaMIka ullekha prApta thAya che. paNa niyuktinI jema sattAvIza bhavAne ullekha nathI. mahAvIranA jIvana sAthe saMbaMdhita evI nimnalikhita tera ghaTanAonA nirdeza emAM prApta thAya cheH (1) svama (2) garbhApahAra (3) abhigraha (4) janma (5) abhiSeka 2 gAthA 459 3 A gAthAe mUla niyuktimAM nathI. 4 gAthA 460=4} i 5 gAthA 463-464 (8) bhAtpAdana (9) vivAha (10) apatya (11) dAna (6) vRddhi (7) jAtismaraNa jJAna 3 devAnaMdA dvArA cauda svamanuM darzana, harinaigameSI dvArA garbhanu parivartana, sAtamA mAsamAM pratijJA 'huM mAtA-pitA jIvatAM haze tyAM sudhI zramaNa anIza nahIM.' janma thatAM devA dvArA janmAbhiSeka, mAtA-pitAnA svargavAsa pachI bhagavAna mahAvIrezramaNa-dharma agIkAra karavA,4 A avasthAmAM aneka vikaTa parISaha sahana karavA, pAMca pratijJA karavI, A pAMce pratijJAnuM pUrNapaNe pAlana karatA karatA p (12) saMbadhi (13) mahAbhiniSkramaNa ra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 171 aneka sthAne para pharatAM rahevuM, aMtamAM kevalajJAnanI prApti karavI-e sarvanuM varNana A graMthamAM che. ' kevalajJAnanI prApti pachI bhagavAna madhyamAM pApAnA mahusena udyAnamAM pahoMcyA. tyAM dvitIya samavasaraNa thAya che. e sthAna para milArya nAmanA brAhmaNe vizALa yajJanuM AyeAjana karyuM hatuM. A yajJavATikAmAM bhAvI gaNadhara- (1) IndrabhUti ( 7) mauryaputra (2) agnibhUti ( 8) akaeNpita (3) vAyubhUti ( 9) acalabhrAtA (4) vyakta (10) metArya (5) sudharmA (11) prabhAsa (6) maMDika AvyA hatA. emanA manamAM kamazaH nimnalikhita zaMkAo hatI.8 - (1) jIvanuM astitva ( 7) devenuM astitva (2) karmanuM astitva ( 8) narakanuM astitva (3) jIva ane zarIrane abheda (9) puNya-pApa (4) bhUtAnuM astitva (10) paralekanI sattA (5) Ihabhava parabhava sAdazya (11) nirvANa siddhi (6) dha-makSa jyAre yazavATikAnA vidvAnane e jJAta thayuM ke devatAsamUha amArA yajJathI AkarSAIne nathI AvI rahyo paNa bhagavAna mahAvIranA mahimAthI kheMcAIne AvI rahyo che tyAre abhimAnI indrabhUti IrSAthI mahAvIranI pAse jAya che. bhagavAna ene enuM nAma laIne 6 gAthA 527 7 gAthA 594-595 8 gAthA 597 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuauzala saMkheAdhita kare che. indrabhUtinA saMzaya dUra thAya che. pAtAnA pAMcasA ziSyA sAthe te dIkSita thaI jAya che. e pramANe anya gaNudharA paNa kramazaH bhagavAna pAse dIkSA laI le che.. A gaNudharAnA janma, geAtra, mAtA-pitA Adinu' varNana paNa graMthakAre karyuM che. 10 102 A pramANe ApaNe joI e chIe ke sattAvIza bhavAnuM varNana, upasargonI vividha ghaTanAo, gaNadhareAnI zaMkAo ane aneka samAdhAnAnuM je varNana AcArAMga ane kalpasUtramAM nathI thayuM e varNana prathama Avazyaka-niyuktimAM thayuM che. Agama sAhityanI apekSAe mahAvIranI kathAne emAM kaMIka vadhu vikAsa thA che. AgamaprabhAvaka puNyavijayajI Adi vidvAnAnuM maMtavya cheke vartamAna kAlamAM je svarUpamAM niyuktio upalabdha che, eneA racanAkAla vikrama saMvata 200-600nI vaccenA che. 11 Avazyakaniyukti para aneka TIkAo lakhAyelI che. emAM nIce jaNAvelI TIkAo prakAzita thaI che -- : (1) malayagirivRtti-AgamAya samiti, muMbaI tathA devacandra lAlabhAI jaina pustakAdvAra, sUrata. (2) haribhadrakRta vRtti-AgamAya samiti, muMbaI. (3) maladhArI hemacandra kRta pradeza vyAkhyA tathA candrasUriSkRta pradeza vyAkhyA TippaNa--devacandra lAlabhAI jaina pustakASThAra samiti, muMbaI (4) jinabhadrakRta vizeSAvazyaka bhASya tathA enI maladhArI hemacandrakRta TIkA, yazeAvijaya jaina graMthamAlA, banArasa. Avazyaka niyukti-dIpikA-vijayadAna (5) mANikayazekharakRta sUrIzvara, sUrata 9 gAthA 599 642 10 gAthA 643-}} 11 jaina sAhityane bRhaditihAsa, bhAga-3 pR. 70 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 173 (7) (6) keTayAcAryakRta vizeSAvazyaka bhASya vivaraNa-SabhadevajI kezarI malajI vetAMbara saMsthAna, ratalAma. jinadAsagaNimaharakRta cUrNi-SabhadevajI kezarImalajI vetAMbara saMsthAna, ratalAma. (8) vizeSAvazyaka bhASyanI jinabhadrakRta pattavRtti-lAlabhAI dalapata bhAI vidyAmaMdira, amadAvAda A sarva vRttiomAM Avazyaka niyuktamAM je mahAvIra-kathA prApta thAya che, ene kaMIka vadhAre vistAra karavAmAM AvyuM che. bhASyasAhitya AganI prAcInatama padyAtmaka TIkAe niryukti tarIke jANItI che. niyuktionI vyAkhyAna-zailI atyaMta gUDha ane saMkSipta che, emAM vistAra alpa che, paNa mukhyatve pAribhASika zabdanI vyAkhyAo ja che. niryuktionA gUDhAtha spaSTa karavA mATe uttarakAlIna AcAryoe niryuktienA AdhAra athavA svataMtra rIte je padyAtmaka vyAkhyAo lakhI, tene bhASya tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. niryuktinI jema bhASya paNa prAkRtamAM lakhAyela che. vizeSAvazyaka bhASya Avazyaka sUtra para traNa bhASya lakhAyelAM che. (1) mUlabhASya (2) bhASya (3) vizeSAvazyaka bhASya. 1 (ka) ziSyahitAkha bRhadavRtti (mAladhArI hemacandra kRta) yazovijaya graMtha mAlA, banArasa. (kha) gujarAtI anuvAda - Agamedaya samiti, muMbaI (ga) vizeSAvazyaka gAthA nAmakramAdi: krama tathA vizeSAvazyaka viSayANA manukramaH Agamedaya samiti, muMbaI (1) svApekSavRtti sahita (traNa bhAga) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana te pahelAM be bhAkhyo ati saMkSiptamAM lakhAyelAM che. ane aneka gAthAo vizeSAvazyaka bhASyamAM samAvI levAmAM AvI che. A rIte vizeSAvazyaka bhASyane traNa bhASyanuM pratinidhitva dharAvatuM mAnI zakAya. A bhAga saMpUrNa Avazyaka sUtra para nathI paNa prathama sAmAyika adhyayana para ja che. vizeSAvazyaka bhASyanA racanAra jinabhadragaNuM kSamAzramaNa che. vizeSAvazyaka bhASya eka eve ratnagraMtha che ke jemAM jaina AgamomAM varNavela sarva mahattvapUrNa viSayanI carcA karavAmAM AvI che. A graMthanI sauthI mahattvapUrNa vizeSatA e che ke emAM jainatatva jJAnanuM nirUpaNa kevaLa jainadaSTithI ja nahIM paNa anya dArzanika matonI tulanA sahita karavAmAM AvyuM che. AgAmenI mAnyatAonuM tarkapura sara nirUpaNa jevuM A graMthamAM karavAmAM AvyuM che evuM anyatra koI graMthamAM maLatuM nathI. prastuta graMtha bhagavAna mahAvIra tathA agiyAra mukhya brAhmaNa paMDitonI vacce dArzanika vibhinna viSaya para thayelI carcA tathA bhagavAnanAM maMtavyathI prabhAvita thaIne A mahAna paMDitoe mahAvIranA saMghamAM bhaLavAnuM svIkAryuM, enI emAM vistRta ane tarkayukta carcA che. jemAM dArzanika yuganI prAyaH samasta viSacenI carcAne samAveza thayela che. A carcA sarvaprathama A graMthamAM ja karavAmAM AvI che. niryuktimAM je carcAnAM bIja hatAM te ahIM virATa vRkSanuM rUpa dhAraNa kare che. uttarakAlIna sAhityamAM je gaNadharavAdanI carcA che, enuM mUla udgama sthAna paNa A ja che. cUrNisAhitya agame paranI prAcInatama padhAtmaka vyAkhyAo niryuktio ane bhAvenA nAme jANItI che. enI bhASA prAkRta che. padyAtmaka vyAkhyAo pachI gadyAtmaka vyAkhyAo lakhAI che. A vyAkhyAo prAkRtamAM athavA saMskRta mizrita prAkRtamAM lakhAyelI che, jene cUNi kahevAmAM Ave che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra AvazyakacUrNi Avazyaka cUrNimAM mahAvIranA pUrvabhava tathA emanA jIvana sAthe saMbaMdhita evI nIce ApelI ghaTanAonuM vistRta varNana prApta thAya che. daiyaparIkSA, vivAha, apatya, dAna, sa khAdha, leAkAntikAgamana, indrAgamana, dIkSAmahAtsava, upasarga, indraprArthanA, abhigrahapaMcaka, achaMdakavRtta, caMDakauzikanRtta, gozAlakavRtta, saMgamakRta-upasarga, daivIkRtaupasarga, vaizAlI vageremAM vihAra, candanakhAlAvRtta zalAkApasarga, kevalAtpatti, samavazaraNu, gaNadhara-dIkSA vagere. dhruvIkRta upasarganuM varNana karata. AcArce devIonA rUpalAvaNyanuM saphalatApUrvaka citraNa karyuM" che. bhagavAna mahAvIranA de-varNanamAM paNa AcAye peAtAnuM sAhityakauzala batAvyuM che. A pramANe pUrvagraMthanI apekSAe AmAM kaIka vadhu vistAra thayA che. zailInI sajAvaTa ane sAhityika chaTA paNu aneAkhI che. prAkRta kAvya--sAhitya 105 1 cappana-mahApurisacariya jaina sAhityamAM mahApuruSone zalAkA puruSa arthAt yuganA viziSTa gaNanApAtra puruSa kahevAmAM Ave che. A aMge e vicAradhArAe che, eka prativAsudevAnI vicAradhArA sAthe gaNanA karI 63 zalAkA puruSA thaI gayelA mAne che teA khIjI vicAradhArA prativAsudevanI gaNatarI svataMtra rIte karI 54 zalAkA puruSo thaI gayelA mAne che. prastuta graMtha ghaNeA moTo che. emAM 54 zalAkA puruSanAM jIvanavRtta graMthita che. enA racanAkAra zrI zIlaMkAcArya che. teo nivRttikulIna mAna 1 zrI RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara sa MsthA, ratalAma. 1 (ka) saMpAdaka amRtalAla bhojaka, prAkRta graMtha pariSada, vArAhsI 5. (kha) gujarAtI anuvAdaka A. hemasAgarasUri pra. meAtIlAla maganalAla cekasI TrasTI Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana devasUrinA ziSya hatA. emanAM bIjAM be aparanAma zIlAcArya ane vimalamati paNa upalabdha thAya che. AcArya pada prApta karyA pahelAM ane te pachI graMthakAranuM nAma kramazaH vimalamati ane zIlAcArya rahyAM haze, ema jJAta thAya che ke zIlAMka e graMthAkAranuM upanAma che. graMthanA aMtamAM je prazasti che emAMthI emanA samaya aMge kaI prakAza paDatuM nathI. vidvAnoe aneka pramANenA AdhAre emane racanAkAla I.sa. 868 nirdhArita karyo che. A graMthamAM prApta thatI keTalIya bAbate anya mahAvIra caritranA graMthe sAthe meLa khAtI nathI. jemake- (1) anya graMthomAM mahAvIranI eka patnIne ulekha che ane enuM nAma yazodA ApavAmAM AvyuM che. paNa prastuta graMthamAM kaI paNa patnInA nAmane nirdeza karyo nathI, paNa aneka kanyAonuM pANigrahaNa che. (2) anya graMthamAM camarendranA AvAsa upara saudharmendranuM vimAna sadA avasthita rahe che ema lakhyuM che, tyAre A graMthamAM pitAnA AvAsa parathI saudharmendranuM vimAna jatuM joI camarendra gusse thaI jAya che ema jaNAvyuM che. (3) anya graMthamAM amarendra vardhamAna svAmInA zaraNamAM gayA che, ema jANuM vajadeva camaranI sAthe bhagavAnane paNa mAraze e daSTie saudharmendra phakta cAra AMgaLanuM aMtara che, tyAre vAdevane pakaDI le che, evI vigata che, jyAre atre camarendra vardhamAnanI zaraNamAM jAya che, ema jANIne svayaM saMraMbhathI virata thaI jAya che, ema kahevAmAM AvyuM che. . (4) anya graMthamAM gozAlakanI tejalezyAthI sarvAnubhUti muni 2 eva ca pariyappauNa vIsayavirattaciteNAvi paDicchiyAo. knnnnyaao| vattaM jahA. vihiM vAre -caupanna pR. 272 3 cau5na 12. pra 12 pR. 292 4 caupana prastAva 12, pR. 296 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 177, tathA sunakSa muni marI jAya che. e pachI te vardhamAna svAmI para te jetezyA cheDe che tyAre te bhagavAnanA divya prabhAvathI pAchI phare che ane te gozAlakane ja paDe che. jethI gozAlakanuM mRtyu thaI jAya che. prastuta graMthamAM gozAlaka sarvAnubhUti muni upara te jelezyA choDe che tyAre sarvAnubhUti muni paNa zAlakanI sAme potAnI tejetezyA cheDe che. bane telezyAne madhyamAM ja saMgharSa thAya che. A samaye vardhamAna svAmI zItalezyA cheDe che. jethI gozAlakanI pitAnI telezyA svayaM ene duHkha devA lAge che. phalataH te vardhamAna svAmInA zaraNamAM AvI jAya che ane enuM duHkha ochuM thAya che." (5) zUlapANi yakSanA upadravanA prasaMgamAM enA pUrvabhava aMge ullekha che. emAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke baLada marIne zUlapANi yakSa bane che. enA vaDe phelAvAmAM AvelI mahAmArIne kAraNe mRta manuSyanAM hADakAMmAMthI banelA devAlaya vagerene ullekha che. paraMtu A graMthamAM Asthika sarpa dvArA mArI nAMkhavAmAM AvelA manuSyanAM hADakAMmAMthI banelA maMdirane tathA enA vaDe mahAvIra svAmI para karavAmAM Avela upasarganuM varNana jovA maLe che. A vaiSamya-sUcaka ghaTanAo aMge paM. zrI amRtalAla bhojakanuM evuM maMtavya che ke saMbhavataH emAM lekhakanI asAvadhatA kAraNarUpa hoya yA e A AryakAlika kRta prathamanuga para AdhArita hoya. prastuta graMthamAM bhagavAna mahAvIranA jIvanacaritramAM emanA pUrvabhavenuM varNana ApavAmAM AvyuM nathI. janma, mahAvIra nAma, dIkSA, brAhmaNane vastradAna, govAlane upasarga, Asthika nAgarAjane upasarga, utpala maharSi, pAkhaMDa acchedaka, caMDakauzika sarpane pratibaMdha, sudaMSTra devane upasarga, puNya sAmudrika ane Indrane saMvAda, gozAlakanuM varNana, vyaMtarI vaDe karAyela zIta upasarga, saMgama vaDe karAyela 5 caupanna pR. 306,307 6 chaupana mahA. 5. 275 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana upasarga, vasumatI caMdanAne prabaMdha, camarendranA utpAta, geApAlaka dvArA kAnamAM zalAkAe mAravI, kevalajJAna, gaNadharAnA saMzayanuM nirAkaraNa, mRgAvatInI dIkSA, udayanakumArane rAjyAbhiSeka, gaiAzAlakane pratiSedha ne prasannacaMda rAjarSine kevalajJAna, meghakumAranI dIkSA, naMdiSaNa muni. da rAkadevanA pUrvabhava, abhayakumAre zramaNanI dUra karelI avajJA, paMdaraseA tApasAne pratiSedha, puMDarIka ane kuMDarIka, rAjA dazArNabhadranI vaMdanA, kuNAlA nagarInA nAza, mahAvIranuM nirvANu ane gautama gaNadharane kevalajJAna vagere prasaMge ApavAmAM AvyA che. carita graMthanI racanA karatI vakhate lekhake ema teA peAtAthI pUrvakAlIna sAhityamAMthI paraMparAnA pravAhane-sAmagrIne grahaNa karI che. tema chatAM emaNe potAnA taraphathI aneka tathyA paNa sAmela karyAM' che. prasaMgeApAtta varNanAmAM pracura pramANamAM sAMskRtika sAmagrI paNa upalabdha thAya che. prAkRta bhASAmAM lakhAyelI prastuta kRti atyaMta mahattva dharAve che. mahAvIra cariyaM ( padyamaE) prAkRta bhASAmAM mahAvIracariyuM nAmathI e caritra kAvya upalabdha thAya che. A caritra kAvyanA racanAra candrakulanA bRhadgIya udyotanasUrinA praziSya ane AmradevasUrinA ziSya nemicandrasUri che. AcArya pada prApta karyAM pUrve emanuM nAma devendragaNi hatuM. A caritra graMthanI racanA vikrama saMvata 1141 mAM thaI che. emAM bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavA ApavAmAM AvyA che. te 7 A graMthane gujarAtI anuvAda AcArya zrI hemasAgara sUrie karyAM che. enu prakAzana meAtIcanda maganalAla cekasI, zeTha de. lA. pu. krUDanA menejiMga TrasTI taraphathI karavAmAM Avyu che. 8 AtmAnaMda salA bhAvanagara dvArA prakAzita. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 17 sAthe Avazyaka cUrNimAM ApavAmAM Avela sarva jIvanaprasaMgo paNa atre ApavAmAM AvyA che. lekhake caritra graMthane rocaka banAvavA mATe pUratA prayAsa karyo che. kathAvastunI sajIvatA mATe vAtAvaraNanuM mArmika citraNa ApavAmAM AvyuM che. bhautika tema ja mAnasika ane prakAranA vAtAvaraNanI cArutA prastuta graMthane prANa che. anukUla ane pratikUla banne prakAranI paristhitimAM rAga-dveSanI anubhUti kevI rIte thAya che, enuM vivaraNu TIkAtmaka rIte ApavAmAM AvyuM che. mithyAtva ane samyaktvanI abhivyaMjanA pAtronA kriyA-kalApo vaDe suMdara rIte karavAmAM AvI che. prastuta caritra kAvyamAM jeTalA pramANamAM maneAraMjananuM tattva che, enAthI adhika pramANamAM mAnasika tRptinAM sAdhanA vidyamAna che. marIci ahaMkArathI jIvananA AdhArabhUta evA viveka ane samyaktvanI upekSA kare che. pariNAme ane aneka vAra janma levA paDe che. te potAnA saMsAranI sImAne Ama vistRta kare che. caritragraMtha hAvA chatAM lekhake marmasthAnAnI evI suMdara cAjanA karI che ke vAcakonI jijJAsAvRtti aMta sudhI jaLavAI rahe che. A AkhA graMtha padyamaddha che. enI bhASA sarala ane pravAhita che.9 mahAvIracariyuM ( gadyapadyamaya )10 A mahAvIra caritranA racanAra guNacandrasUri che. te prasannacandrasUrinA ziSya hatA. vikrama saMvata 1139 mAM prastuta graMthanI racanA thaI che. AcArya siddhAMta-nirUpaNu, tattvanirNaya ane darzananI gUDha samasyAnA ukela mATe ane aneka khUba gaMbhIra viSayA spaSTa karavA mATe 9 prAkRtabhASA ane sAhityanA AleAcanAtmaka itihAsa - nemicandra zAstrI 10 devacaMdra lAlabhAI graMthamAlA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana prastuta graMthanI racanA karI che. bhagavAna mahAvIranA saMpUrNa jIvanane carita kAcita zailImAM prastuta karavAmAM AvyuM che. pUrvajanmanI ghaTanAe rocaka che. kArya-vyApAramAM vizeSa prakArane utAra-caDhAva che. mahAvIra caritranuM udghATana aneka paristhitio ane vAtAvaraNanI madhyamAM thayeluM darzAvyuM che. saMvAdathI cejanA atyaMta saMghaTita che. karthopakathana sajIva, svAbhAvika ane sarasa che temaja caritronA spaSTIkaraNa sAthe pAtrone spaSTarekha sAthe kathAvastune gatimAna karavAmAM pUrNa sahAyabhUta thAya che. A caritrakAvyamAM ATha prastAva-saga che. prAraMbhamAM cAra sargomAM bhagavAna mahAvIranA pUrva bhavenuM varNana che. ane pachInA cAra sargomAM emanA vartamAna bhavanuM varNana maLe che. prathama prastAvamAM samyakatva prAptinuM nirUpaNa che. bIjA prastAvamAM rASabha, bharata, bAhubali tema ja marIcinA nuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. trIjA prastAvamAM vizvabhUtinI vasaMtakIDA, raNayAtrA tathA saMbhUti AcAryanA upadezathI vizvabhUti dIkSA le che, enuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A prastAvamAM tripRSThanA azvagrIva sAthenA yuddha tema ja priya mitra cakavartInA digvijaya ane enI pratrajyAnuM varNana maLe che. cothA prastAvamAM priya mitrono jIva, naMdana banI jAya che. naMdana piTTila nAmanA AcArya pAsethI naravikramane paricaya jANavA mAge che, eTale AcArya A caritranuM kathana kare che. cothA prastAvamAM naravikramanuM caritra varNavyuM che. naMdane jIva ja kSatriyakuMDamAM rAjA siddhArthane tyAM janma grahaNa kare che, bAlakanuM nAma vardhamAna rAkhavAmAM Ave che. vardhamAnane varyApana mahatsava karavAmAM Ave che. mahAvIra 28mA varSe, mAtApitAne svargavAsa thayA pachI naMdivardhanane rAjya bhiSeka, pachI bhAInI anumati laIne dIkSA, pAMcamA prastAvamAM gepane upasarga ane zUlapANi ane caMDakauzikane bodha ApavAnA prasaMgenuM varNana che. chaThThA prastAvamAM zAlakanI udaMDattAnuM varNana, sAtamA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 181 prastAvamAM mahAvIra vaDe sahana karAyelA parISaha ane kevalajJAnanI prAptinuM varNana, AThamA prastAvamAM saMkSiptamAM gaNadharavAdanuM varNana, gaNadharo ane caMdanAnI dIkSA, gozAlakano prasaMga, bAra vata vagerenuM nirUpaNa che. ane nirvANa ane kevalajJAna AdinuM varNana che. kAvyanI daSTie A eka saphala kRti che. bANabhaTTa, mAgha ane bhAravinAM saMskRta kAvyane pUrNa prabhAva emAM jovA maLe che. mahArASTrI, prAkRta uparAMta vacce vacce apabhraMza ane saMskRta padya paNa prApta thAya che. dezya zabdane sthAne tadubhava ane tatsama zabdone prAga sArA pramANamAM jovA maLe che. chaMdamAM paNa vividhatA jovA maLe che. A graMthane gujarAtI anuvAda zrI AtmAnaMda sabhA-bhAvanagarathI prakAzita thayela che. A pramANe A graMthamAM mahAvIranuM saMpUrNa jIvana nirUpita thayeluM che. chatmastha avasthA sudhI kamabaddha varNana prApta thAya che. e pachInA varNanamAM krama jaLavAyele maLatuM nathI. tiloyapaNutti digaMbaranI mAnyatA anusAranuM mahAvIra rekhAcaritra tileyapatti nAmanA graMthamAM prApta thAya che. ahIM ATaluM lakhavAmAM AvyuM che - tIrthakara vardhamAna kuMDalapuramAM pitA siddhArtha ane mAtA priyakAriNathI caitra suda terasane divase uttarAphAgunI nakSatramAM utpanna thayA hatA. emaNe mAgazara vada dazame bapora pachI jyAre uttarAnakSatra hatuM te vakhate nAthavanamAM tRtIya bhakta sAthe mahAvate grahaNa karyA. atre bhagavAna mahAvIra saMbadhe khAsa vizeSa prakAza pADavAmAM AvyuM nathI. A graMtha prAkRta bhASAmAM lakhAyeluM che. saMskRta-sAhitya bhAratIya sAhityanA prAcInanidhimAM saMskRta temaja prAkRta bhASAnA kaSAgAramAM saMrakSita che. saMskRta ane prAkRta bane RSi Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhASA kahevAya che. prAcIna samayamAM bannenuM sarakhuM mahatva hatuM. vaidika kALamAM saMskRtanuM prAdhAnya hatuM. veda, upaniSada vagere racanAo saMskRtamAM thaI hatI. prAcIna jaina anukRtinA AdhAra para ema mAnavAmAM Ave che ke jaina dharmanuM pUrvakAlIna sAhitya paNa saMskRtamAM hatuM. paraMtu pachInA jana sAdhAraNane sugamatAthI tAvanI samajaNa ApI zakAya te mATe ekAdaza aMgenI racanA prAkRtamAM karavAmAM AvI. - prAcIna samayamAM saMskRta tattva ane darzananI bhASA rahI hatI, paraMtu kAvya tathA carita kAvyanI bhASA ghaNA samaya pachI banI hatI. saMskRtamAM sarvathI prAcIna caritrAtmaka graMtha vAlamIki rAmAyaNa ane mahAbhArata (jaya-bhArata) manAya che. jaina paraMparAmAM je saMskRta graMthanI racanA thaI te prAraMbhamAM te dArzanika graMthe ja hatA. darzana ane upadeza graMthene mATe saMskRtane prAraMbhika prayoga thaye hate. jaina paraMparAmAM sauthI pahelAM saMskRta lekhaka AcArya umAsvAtine gaNavAmAM Ave che. AcArya umAsvAti pachI saMskRta lekhana pravRttino eka pravAha cAlu thAya che. aneka AcAryoe darzana, tarka, nyAya, tiSa vagerenI sAthe sAthe caritra kAvya mATe paNa saMskRta bhASA apanAvI ane purANa temaja caritragraMtha saMskRtamAM lakhAvA lAgyA. - bhagavAna mahAvIranuM caritra sarvaprathama prAkRta bhASAmAM lakhAyeluM che. e pachI jyAre saMskRtane prabhAva vadhI paDe che te vakhate AcAoMe saMskRtamAM paNa pitAnA ArAdhya puruSonAM jIvanacaritro lakhyAM che. tIrthakaronAM saMskRta jIvanacaritromAMthI atre bhagavAna mahAvIranA jIvana aMge prApta saMskRta sAhityane saMkSipta paricaya atre ApavAmAM Ave che. 1 karyA gyaM seva pasAthe rUNimAsikaM - anugadvAra 2 hIraprazna, kilAsaka Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra triSaSTizalAkA puruSacaritra triSaSTizalAkA puruSacaritra graMthanA racanAra kalikAla sarvajJa AcArya hemacandra che. A kAvyamAM dasa parva che. emAM tresaTha kalAghanIya mahApuruSonA jIvana caritra che. munizrI puNyavijayajI anusAra emAM 32000 hajAra kaleka che. enI racanAkAla jarmana vidvAna De. buhuranA mata pramANe vi. saM. 1236-1239tnI vacce che. prastuta kAvya eka anokhuM che ane jJAnano vizALa bhaMDAra che. mahA bhArata mATe eka kahevata che. "raDhiAsti taddacatra snehasti na tavarita je emAM che, te bIjI jagyAe che. je emAM nathI, te koIpaNa jagyAe nathI. prastuta graMtha aMge Ama kahevAmAM kaI atizakti nathI. bhagavAna RSabhadevathI AraMbhI pitAnA yuga sudhInA ItihAsane hemacandrAcArye eka kramabaddha svarUpamAM rajU karyo che. A caritranA mAdhyama dvArA kevala jaina paraMparAne vizada ItihAsa ja upasthita karavAmAM Ave che, ema nahIM paraMtu mahAbhAratanI jema emAM paNa adhyAtma, saMskRti, nIti, dharma ane AcAra aMgenAM aneka mahatvapUrNa bedhavacanone samAveza karavAmAM Ave che. prastuta graMthanA dasamA parvamAM bhagavAna mahAvIranuM jIvana vistArathI ApavAmAM AvyuM che. mahAvIranA jIvananA badhA mahatvapUrNa prasaMgo emAM AvI jAya che. enI bhASA saMskRta che. zailI cittane AkarSI le che. A graMthane jaina paraMparAnuM mahAbhArata kahI zakAya. A graMthane aMgrejI bhASAmAM anuvAda elena jonasanane karela che. ane vaDodarA orieMTala sirijamAM te cAra bhAgamAM prakAzita thayela che. ane Ane gujarAtImAM anuvAda cAra bhAgamAM jainadharma pracAraka sabhA, bhAvanagarathI prakAzita thayA che, prathama parvane hindI anuvAda paNa prakAzita thayela che. paNa bIjAM parvo bAkI che. 3 jaina dharmapracAraka sabhA, bhAvanagara Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana laghuviSazilAkA puruSacaritra' laghutriSaSTizalAkA puruSacaritra nAmanI e kRtio upalabdha thAya che-eka sAmaprabhAcArya racita ane khIjI mahAmahApAdhyAya meghavijaya gaNI racita. sAmaprabhAcAryanA graMtha hajIsudhI prasiddha thaye nathI. paraMtu meghavijayajI gaNIne graMtha prakAzita thaI gayA che. enAM paNa dasa parvo che. AcArya hemacandre triSTizalAkA caritranuM anukaraNa karyuM hAvA chatAM lekhake anya tIrthaMkarAnA caritrane paNa potAnI najara samakSa rAkhyAM che, eTale aneka navA prasaMgeA sAMpaDe che. triSaSThi smRtizAstra 184 AnA lekhaka paM. AzAdharajI che. racanA saMkSiptamAM che. kavie AcArya jinasena ane guNacandra racita mahApurANa ane uttara purANanuM anukaraNa karyuM che. mahApurANu carita enA lekhaka meruttuMga che. emAM RSabha, zAMti, nemi, pArzva ane vardhamAna e pAMca tIrthaMkarAnuM caritra vaNita che. A zvetAMkhara paraMparAmAM mAnya graMtha che. emAM atizaya saMkSiptamAM zalAkApuruSonuM caritra che. purANusAra saMgraha rAyamallAdaya rAyamallAbhyudayanA lekhaka zvetAMkhara vidvAna padmasuMdarajI che. emaNe vi. saM. 1915 mAM prastuta graMthanI racanA karI hatI. eTale emanA nAmathI prastuta graMthanuM nAma AvuM ApavAmAM AvyuM che. emAM cAvIsa tIrthaMkaranuM varNana che. caturvizati janacarita caturvizati jinacaritanA lekhaka zvetAMbara vAyaDagacchIya jina 4 gujarAtI anuvAda meAhanalAla zAha, unAvA (u. gujarAta) taraphathI prakAzita. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 185 dattasUrinA ziSya amaracandra che. A graMtha grevIsa adhyAyamAM vibhakta che. emAM 24mA adhyAyamAM bhagavAna mahAvIranuM caritra varNaveluM che. vIradaya kAvya vIrodaya kAvya-enA racanAra muni jJAnasAgarajI che. bhASA saMskRta che. bAvIsa sargomAM A kAvya pUruM karavAmAM AvyuM che. enA saMpAdaka paM. hIrAlAla zAstrI che. jemaNe graMthanI zarUAtamAM zeAdha-pradhAna bhUmikA paNa lakhI che." uttarapurANa digaMbara AcArya jinasene AdipurANanI racanA karI che. emAM bhagavAna AdinAtha bhagavAnanA jIvananuM vistRta varNana che. emanA uttarakAlIna AcArya guNabhadra uttara purANanI racanA karIne emanA adhUrA kAryane pUrNa karyuM che. uttarapurANa digaMbara paraMparAnI eka mahattvapUrNa kRti che. emAM bhagavAna ajitathI AraMbhIne bhagavAna mahAvIra sudhInA tIrthaMkare aMge varNana prApta thAya che. aMtima cAra parvomAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM nirUpaNa che. mahAvIranA pUrva bhava ane A vartamAna bhavanuM varNana maLe che. paraMtu vetAMbara graMthanI jema mahAvIranA parISaha vagerenuM varNana nathI. bhASA zuddha saMskRtamaya che; A graMtha digambara paraMparAmAM mahAvIra aMgene sauthI prAcIna graMtha che. A pachI digaMbara AcAryo prAyaH Ane ja anusaryA che. vardhamAnacaritam vardhamAnacaritamanA racanAra mahAkavi asaga che. graMthanI prazasti 5 prakAzaka: muni jJAnasAgara jaina graMthamAlA khyAvara. 6 Do. e.ena. upAze ane Do. hIrAlAla jana dvArA saMpAdita. jIvarAja jaina graMthamAlA, solApurathI be bhAgamAM prakAzita. 7 saMpAdana ane marAThI anuvAda jinadAsa pArzvanAtha phaDakUle, prakAzaka: rAvajI sakhArAma dozI, solApura Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18} bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana anusAra A kAvyane racanAkAla zaka saMvata 910 (I. sa. 988) che. kavie peAtAnA gurunuM nAma nAganaMde jaNAvyuM che. A kAvyamAM aDhAra sarga che, kathAvastu uttarapurANamAMthI levAmAM AvyuM che. uttarapurANamAM pururavA nAmanA bhillarAjathI vardhamAnanA pUrve bhavAnA AraMbha karavAmAM AvyeA che. kavie uttarapurANanI kathAvastune kAvyeAcita banAvavA mATe kApakUpa paNa karI che. asage pururavA ane marIcanuM AkhyAna choDI dIdhuM che ane zvetAtapatrA nagarImAM rAjA naMdivardhananA AMgaNAmAM putra janmAtsavathI kathAnakanA prAraMbha karyo che. emAM saMdeha nathI ke AraMbhasthAna ahu ramaNIya che. uttarapurANanI kathAvastunA AraMbhanA azane cAgya rUpamAM batAvI munirAjanA mukhathI pUrva bhavA linA rUpamAM kahevAyuM che. vardhamAnanA jIvana-vikAsa aneka bhave janmanA saravALe che. prastuta mahAkAvyanI zailI prAyaH bhAravinA ' kirAtArjunIyam' sAthe maLatI che. mahAkAvyanI dRSTithI A eka saphaLa kAvya kahI zakAya. * vIra vardhamAna caritam vIra vardhamAna caritanA racayitA bhaTTAraka zrI sakalakIrti che. emane samaya vikramanI paMdaramI sadI manAya che. A caritranA AgaNIsa adhyAya che. navamA adhyAyamAM bhagavAnanA abhiSekanuM varNana che. tyAM kavie gaMdha, caMdana tathA anya sugaMdhita dravyeAthI yukta jala bharelA kalazeA vaDe bhagavAna mahAvIranA abhiSeka karAvyeA che paNa dahIM dUdha Adi vaDe abhiSeka karAgaiA nathI, khIjI navI vAta e che ke ATha varSanA thatAM mahAvIre svayaM zrAvakanAM vrata grahaNa karyAM hatAM. zvetAMkhara graMthAmAM tIrthaMkara gRhasthAzramamAM zrAvaka mata grahaNa kare che. evA ullekha kAI paNa jagyAe jovA maLate nathI. bAramA adhyAcamAM dIkSA levA pUrve peAtAnA hRdayabhAva mahAvIra peAtAnAM mAtA-pitAne jaNAve che. dIkSA levAne kAraNe mAtA priya Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra kAriNI putra-viyegathI pIDA anubhavI raDe che ane vilApa kare che. paNa vetAMbara paraMparAnA badhA graMthamAM mAtA-pitAne svargavAsa thayA pachI be varSa bAda dIkSA lIdhAne ulekha che. caudamA adhyAyamAM bhagavAnanAM jJAna kalyANaka varNana che. jaMbudvIpaprajJapti ane triSaSTizalAkA puruSa caritramAM bhagavAna RSabhadevanA jJAna kalyANaka utsava manAvavA mATe IndranA AdezathI balAhakadeve jaMbudvIpa pramANu eka lAkha jana (mApanuM) vimAna banAvyuM e ullekha che. evuM varNana atre sakalakIrtie paNa karyuM che. digabara vidvAna zrI hIrAlAla zAstrInuM maMtavya che ke anya sAhityamAM kaI paNa sthAne A varNana nathI. kavetAMbara graMthomAM saudharmendra pitAnA sakala parivAra sAthe vimAnamAM besIne Ave che paraMtu sakalakIrtie eno koI ullekha karyo nathI. sakalakIrtie prastuta adhyAyamAM ke Indra kayA vAhanano upayoga karIne Ave che, e jaNAvatAM lakhyuM cheH (1) saudharmendra-airAvata gajendra para, (2) IzAnendra-adhavAhana para, (3) sanakumArendra-mRgendravAhana para, (4) mAhendra-vRSabha vAhana para, (5) brandra-sArasa vAhana para, (6) lAntakendra-haMsa vAhana para, (7) zakendra-garuDa vAhana para, (8) zatArendra-mayUra vAhana para, (9) Anatendra, (10) prANetandra, (11) AraNe, (12) ayyatendra-A cAreya judAM judAM puSpaka vimAnamAM besIne Ave che. apabhraMza sAhitya bhASA vikAsanI dRSTie apabhraMza bhASA prAkRta-tema ja Adhunika Arya bhASAnI yAtrAnA seturUpa che. te madhya kaDI che. ane kahevuM joIe ke aneka bhAratIya bhASAonI ane khAsa karIne hindI bhASAnI te jananI che. aneka bhASAnI moTI bahena che. te saMskRta ane prAkRta e banenI tulanAe vadhu pravAhI, manahara, lalita tema ja zruti Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana madhura che. emAM eka sahaja-saralatA ane sarasatA che. sAMpradAyika vyA mehamAM paDI bhale keTalAka vidvAno, kavioe ene prAkRtanI mAphaka sAdhAraNa lekenI bhASA, bheLA gAmaDiyA ane azikSita strIonI bhASA gaNAvI hoya paNa enAthI enuM bhASAgata mAdhurya ane svAbhAvikatA ja siddha thAya che. apabhraMza bhASA-eka prakAre jaina sAhityanI bhASA rahI che. emAM keTaluMka siddha (bauddha AcAryo) sAhitya sivAya jainatara sAhitya nagaNya jevuM ja che. A bhASAne vipula bhaMDAra jaina AcAryo vaDe bharAyele che. apabhraMzamAM jaina AcAryoe aneka kAvya, kathAgraMtha, upadeza ane darzana pradhAna graMtha tema ja vipula carita kAvyanI racanA karI che. apabhraMza bhASAnuM sarvottama ane sauthI prAcIna kAvya svayaMbhUkRta paumacariyuM manAya che. bhagavAna mahAvIranI pAvana-jIvana kathA paNa apabhraMza bhASAmAM nibaddha thaI che. apabhraMzanA aneka vidvAna manISIoe bhagavAna mahAvIranA jIvana aMge kAvya sarjana karyA che. jemAMthI keTalAMka kAvyone saMkSipta paricaya atre ApavAmAM Avyo che. prAkRta-bhASAnI jema apabhraMza bhASAmAM jaina sAhityakAroe mahatvapUrNa graMthanI racanA karI che. digaMbara vidvAna mahAkavi puSpadaMtanI tisa6mahAparisa guNAlaMkAru" eka mahatvapUrNa racanA che, A aMge ame AgaLa para jaNAvIzuM. jayamitra hallakRta "vaDhamANa-kavu" nAmane graMtha prApta thAya che. jemAM 11 saMdhio che. A kAvya devarAyanA putra saMdhAdhipa helivarmane mATe lakhAyeluM che. enI eka hastaprata vi. saM. 1545 nI maLI che, eTale enI racanA e pUrva thaI hovI joIe. emAM bhagavAna mahAvIranA jIvana para prakAza pADavAmAM AvyuM che. vaDhamANa kahA " e kavi narasenanI suMdara kRti che. je vikama Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra sa'. 1512 mAM lagabhaga lakhAyelI che. jinezvarasUrinA ziSya AcArya zrI abhayadeva racita apabhraMza mahAvIra caritanA ullekha jaina graMthAvalImAM karavAmAM AvyA che. khaMbhAtanA zAMtinAtha tADapatrIya bhaMDAramAM enI prati surakSita che. puSpadantanA 'mahAvIra caritra"nuM sapAdana DaoN. hIrAlAla jaina karI rahyA hatA. graMtha sacitra prakAzita karavAnI ceAjanA hatI. jayamitra halakRta 'vaDhamANu cara'nuM sa'pAdana DaoN. rAjArAme sanmatijina cara'nuM saMpAdana pUrNa karyuM che. ane zrIdharakRta ' vaDhamANu citte 'nuM karI rahyA che. nImacanA DaeNA. devendrakumAre narasena kRta * varDjhamANu cira ' saMpAdana pUNa' karyuM che. : < tisaTi mahApurisa guNAla kAru mahApurANura A graMtha ratnanA racanAra apabhraMza bhASAnA mahAkavi puSpadanta che. 9 mI ane 10 mI sadInA milanabiMdu para emanA janma thaye che. te svabhAve kaDarAma hatA. pUrAM khAra varSe emaNe sAhitya-sAdhanA karI hatI. emaNe je kAMI lakhyuM che, te yuga ane paraMparA anusAra ja lakhyuM che. te paNa emAM maulika sajIvatA che. A purANamAM 102 1. hindImAM upalabdha mahAvIra--sAhitya H eka paryAlecanA-DaoN. kastUracandra kAsalIvAla, tIya kara mAsika vaSa 1, aMka 9 2. mAMthAya samaTa mara tad, kevala kiraNa ho ghara vihara taha | gaya chAsahi dinaMtara jAbahi, amarAhimaNi citai tAmahi || iya sAmaggi sayala jiNaNAhaTo pacamaNAgya gavAha ho kiM kAraNu NaTa vANi payAsai jIvAiya taccAiNa bhAsai // 189 vadhu mAna kAvya patra 83 (kha). Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana saMdhi che. A graMtha traNa bhAgamAM prakAzita thayeA che. trIjA bhAgamAM mahAvIra bhagavAnanuM jIvanacaritra maLe che. mahAvIra carita mahAvIra-carita' A graMthanA racanAra mahAkavi raIdhU che. emaNe apabhraMza bhASAmAM A graMthanI racanA karI che. mahAvIranI kathA prAcIna graMthAnA AdhAra para ApavAmAM AvI che, paraMtu navI vAta e che ke raIe bhagavAnanA janmAbhiSekanA samaye sumeru parvata kaMpita thaI gayA ema jaNAvyuM che. dIkSA mATe jatA bhagavAna mahAvIra sAta pagalAM pagapALA cAlyA hatA, enuM varNana paNa kavie karyuM che. vaDvamANu cari' 'varDjhamANu cira' nA racanAra kavi zrIdhara che. enI bhASA apabhraMza che. kathA-vastunA mUlasrota digaMbara paraMparA che, te paNa zvetAMbara mahAvIra caritronA paNa enA para prabhAva paDyo che, jemake tripRSTa vAsudevanA bhavamAM siMhane mArI nAMkhavAnI ghaTanA, mahAvIrane janma thavAnA divasathI siddhArthanA gRhamAM lakSmInI dinapratidina vRddhi thavA lAgI, eTale emanuM nAma vardhamAna rAkhavAmAM AvyuM vagere varNana paNa emAM jovA maLe che. vadhamAna kAvya vardhamAna kAvyanA racanAra jayamittaharhI kavi che. emaNe enI racanA apabhraM'za bhASAmAM karI che. mahAvIranuM caritra digaMkhara paraMparA anusAra ja che te paNa keTalIka navI vAte emAM sAMkaLavAmAM AvI che. kavie bhagavAnanA janmAbhiSekanA samaye meru-kaMpananI ghaTanAnuM vaNu na aDu rAcaka zailImAM karyuM che. pUnA digaMmara sAhityamAM bhagavAne kevalajJAna thavAnA prasaMge 66 divasa sudhI divya dhvani khaMdha paDayo nahIM evA ullekha che, paNa e samaye emanA vihAra aMge koI ullekha nathI. paraMtu A Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 191 graMthamAM e samaye paNa emanA vihAra aMge ullekha maLe che. A graMthanuM sapAdana DaoN. nemicandra zAstrI ArA karI rahyA hatA. A caritra kAvye sivAya anya aneka graMthA evA che ke jemAM bhagavAna mahAvIranI jIvanakathAnuM varNana maLe che. hajI apabhraMza sAhitya aMdhakAramAM paDeluM che, koI daSTisaMpanna anusaMdhAtAnI pratIkSAmAM e saMbhavita che ke jema jema apabhraMza sAhityanuM saMzodhana thatuM jaze tema tema mahAvIra aMgenA navA kAvya ane madhyayugamAM pracalita mahAvIranA jIvananI keTalIka navI ghaTanAo prakAzamAM Ave. rAjasthAnI sAhitya ame e kahI gayA chIe ke apabhraMza sAhitya aneka bhAratIya sAhityanI Adi kaDI che. jene ApaNe prAcIna hindI, prAcIna rAjasthAnI ane prAcIna gujarAtI kahIe chIe, te apabhraMzanuM aMtima rUpa che. apabhraM'zathI ja anya dezI bhASAone vistAra thayeA che ane aneka dhArAe pravAhita thaI che. rAjasthAnIne apabhraMza sAthe sIdhA saMbaMdha che. prAcIna gujarAtI enI bahena che. prAcIna rAjasthAnI rAse vageremAM gujarAtInA sArA evA prabhAva che. keTalAka phArasI-arakhI zabdo paNa emAM AvI gayA che, je A yuganA meAgala zAsakeAnI bhASA hatI. rAjasthAnI sAhitya jene DiMgala sAhitya kahevAmAM Ave che, adhika pramANamAM vIrarasa mATe prasiddha che, paraMtu e bhASA eTalI madhura ane lahekAdAra che ke jyAM vIrarasane askhalita pravAha vahe che tyAM zRMgArarasa, zAMtarasa ( karuNurasa ) AdinI rasadhArA paNa sarvathA samartha siddha thaI che. zrutimAryanI sAthe zabdanI lacaka e A bhASAnI AgavI viziSTatA che. rAjasthAnI bhASAmAM bhakti sAhitya paNa pracura mAtrAmAM racAyeluM che. caritakathAo paNa 'rAsa'nA nAmathI ghaNI saMkhyAmAM lakhAyuM che. atre mAtra bhagavAna mahAvIra aMgenA rAjasthAnI sAhityanI sAmAnya jhAMkhI karavAmAM Ave che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana mahAvIrarAsa (vamAna rAsa) mahAvIra rAsanA racanAra zrIkumudacandra che. emaNe enI racanA rAjasthAnI bhASAmAM karI che. sakalakIrti racita mahAvIra caritra ene AdhAra-graMtha che. 192 vadhu mAna-purANu vadhu mAna-purANanA racanAra kavi navalazAha che. thAnakanA mULa AdhAra sakalakIrti che. graMthanI racanA hA, cApArka, soriDA, gIta, jogI rAsA, savaiyA vagere aneka chaMdomAM karavAmAM AvI che. mahAvIranA rAsa AnA racanAra padmakavi che. je hindInA sArA vidvAna hatA teo bhaTTAraka zubhacandranA ziSya hatA. emAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM suvistRta kAvya-nikharlR varNana prApta thAya che. enI hastapratanAM pAMDulipamAM 65 patra che. ene lekhana samaya saM.1891 che ane racanAkAla sa,sa,1609 che. vadhamAna rAsa enA racanAra vadhu mAna kavi che. je bhaTTAraka vAdabhUSaNanA ziSya hatA. kAvya dRSTie Ane uttama racanA kahI zakAya ema che. vikrama saMvata 1665mAM e racAyuM che. vadhamAna purANa A mahattvapUrNa racanA navalarAyanI che. jene kavie vikrama savata 1691mAM mAgazara mAsamAM pUrI karI hatI. racanAkAre kavi sakalakIrtinA ullekha karyo che, jenI preraNAthI kavie potAnA putranA sahayAgathI A purANu lakhyuM che.' vitA putra mitti rajyA purALa' evA ullekha svayaM kavie karyo che. vardhamAna carita AnA racanAra kezarIsiMha jayapura nagaranA nivAsI hatA. A Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 197 purANa mUlataH bhaTTAraka sakalakIrti kRta vardhamAna purANanI bhASA-vacanikA che. A racanA bAlacaMdra chAvaDAnA pautra jJAnacaMdranA AgrahathI karavAmAM AvI hatI. enI bhASA paM. daulatarAmajI kAsalIvAlanI gadyakRti jevI che. vardhamAna sUcanikA A budhajanajInI laghu kRti che. emAM bhagavAna mahAvIranuM paricayAtmaka varNana maLe che. mahAvIra purANa A purANa manasukhasAgara dvArA lakhAyela che. paraMtu A kaI svataMtra racanA nathI. A zikharamAhAmya bhASAne ja aMtima adhyAya che. A adhyAyamAM 9padya che. manasukhasAgara, lehAcAryanI paTTa paraMparAnA mahIcaMdranI paraMparAmAM thanArA bhaTTAraka gulAbakIrtinA praziSya ane brahmasaMtoSa sAgaranA ziSya hatA. mahAvIranI vinaMtI A eka bhaTTAraka zubhacaMdrakRta stavana che. jemAM bhagavAna mahAvIrane guNAnuvAda che. mahAvIra chaMda" paNa AvI eka laghu kRti che. jemAM mahAvIranA garbha kalyANakanuM varNana che. emAM 16 svapnanuM paNa varNana che. bhASA saMskRta-niSTha che. rAjasthAnI bhASAmAM bhagavAna mahAvIranAM anya paNa seMkaDo caritra lakhAyelAM che. kemake rAjasthAnamAM bhakta ane saMta prAyaH kavi thayelA che. ane teo pitAnA ArAdhyanI pAvana-jIvana kathAthI pitAnI sarasvatIne pavitra na kare e kevI rIte saMbhave? paNa vizeSa paricaya upalabdha na thavAthI vadhu lakhavuM saMbhavita nathI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana Adhunika sAhitya prAcIna yugamAM bhagavAna mahAvIra para prAkRta, apabhraMza ane saMskRta tathA rAjasthAnI ane anya prAtIya bhASAomAM anekAneka graMthe lakhAyelA che. A sarvane paricaya Apa sAdhananA abhAvane kAraNe saMbhava nathI. to paNa je graMthane paricaya ApavAmAM Avyo che, enAthI e aMge sAmAnya jhAMkhI prApta thAya che. vartamAna yugamAM hindI, gujarAtI ane aMgrejI bhASAmAM zedhapradhAna ane janasAdhAraNane upagI evA ghaNA graMtha prakAzita thayA che ane mahAvIranI paccIsasomI nirvANa zatAbdInA upalakSyamAM keTalAya graMthe ghaNuM adhikArI vidvAno dvArA lakhAI rahyA che. emAMnA mukhya mukhya graMthane paricaya ApI bAkI rahelA graMthanI atre yAdI prastuta karIe chIe. zrI mahAvIra svAmI caritra zrI mahAvIra svAmI caritra, (lekhaka svargastha vakIla naMdalAla lallubhAI, vaDodarA) A graMthanI prathama AvRtti 1925mAM prakAzita thaI hatI. lekhakanI bhASA gujarAtI che. lekhake triSaSTizalAkA puruSa caritrane mukhya AdhAra lIdhe che. te sAthe rAjA zreNika, emanA putra ane rANIene paricaya ApavA mATe antakRddazAMga, anuttaropapAtika, jJAtRdharma kathA vagerene upayoga karyo che. lekhakanI zailI suMdara che. mahAvIra kathA prastuta graMthanA lekhaka gepAladAsa jIvAbhAI paTela che. enI, prathama AvRtti I. sa. 1941mAM ane bIjI AvRtti I. sa. 1950mAM prakAzita thaI che. prAmANika mahAvIracaritra lakhavAnI kalpanAthI prastuta 1. muktikamala jaina mohana mAlA, koThI pALa, vaDodarA 2. gujarAta vidyApITha, navajIvana kAryAlaya, amadAvAda - - Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 185 graMtha racAyo che. mahAvIranI kathAne rasaprada banAvavAne lekhake prayAsa karyo che. A graMtha cAra khaMDamAM vibhakta che. pahelA khaMDamAM mahAvIranA mukhya mukhya pUrva ApavAmAM AvyA che. bIjA khaMDamAM janmathI AraMbhI parinirvANa sudhInI ghaTanAo varNavelI che. trIjA khaMDamAM mahAvIra dvArA kathita paMdara daSTAnta kathAo ApavAmAM AvI che. ane cothA khaMDamAM emanA upadezo para prakAza pADavAmAM Ave che. A graMtha upayogI ane paThanIya che. bhagavAna mahAvIra A graMthanA lekhaka candrarAja bhaMDArI che. A graMtha cAra khaMDemAM vibhakta che. prathama khaMDa aitihAsika che, jemAM nimna viSaya para prakAza pADavAmAM Ave che: (1) e samayanuM bhAratavarSa, (2) A samayanAM moTAM nagara, (3) grAmaracanA, (4) ArthikaavasthA, (5) sAmAjika sthiti, (6) varNAzramadharmane ItihAsa, (7) dhArmika sthiti, (8) bauddha dharmano udaya, (9) AjAvika saMpradAya, (10) A samayanA bIjA saMpradAya, (11) jaina ane bauddha dharmamAM saMgharSa, (12) zuM mahAvIra jainadharmanA mUla saMsthApaka hatA?, (13) jainadharmanI unnati ane ene samAja para prabhAva, (14) bhagavAna mahAvIrane kAla- nirNaya, (15) janmabhUmi, (16) mAtA-pitA, (17) janma, (18) janadharma ane bauddhadharma para tulanAtmaka daSTi. bIjo khaMDa mane vaijJAnika che. prAraMbhamAM A samayanI mane vaijJAnika sthitinuM citraNa che. pachI mahAvIranA bAlyakAlathI AraMbhI saMkSiptamAM nirvANa sudhInA prasaMgeno paricaya ApavAmAM AvyuM che. trIjo khaMDa paurANika che. emAM mahAvIranA pUrvabhava vagere para prakAza pADyo che. cothA dArzanika khaMDamAM ahiMsA ane anekAnta Adi viSa para carcA karavAmAM AvI che. A pramANe mahAvIra aMge aitihAsika 3, zrI mahAvIra graMtha prakAzana maMdira, bhAnapurA (helakara rAjya) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mane vaijJAnika draSTithI ciMtana karavAmAM AvyuM che. bhASA hindI che. vikrama saM. 1981mAM prakAzita thayo che. zrI mahAvIra caritra enA lekhaka sthAnakavAsI munizrI harSacandra che. AnI pahelI AvRtti 120 ane bIjI AvRtti 1945mAM prakAzita thaI hatI. bhagavAna mahAvIra para saMkSiptamAM prakAza pADavAmAM AvyuM che. bhASA gujarAtI che. zrI vardhamAna caritra 5 AnA lekhaka upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargIya suziSya jJAnacaMdrajI che. jemaNe prAcIna graMthane AdhAre saMkSiptamAM mahAvIra para lakhyuM che. bhagavAna mahAvIrakA Adarza jIvana A graMthanA lekhaka sthAnakavAsI muni jaina divAkara cauthamalajI mahArAja che, jemaNe bhagavAna mahAvIra para vistArathI lakhyuM che. prAraMbhamAM trevIsa tIrthaMkarane paricaya ApavAmAM Ave che. beMtera kalA para vistRta carcA karavAmAM AvI che. aMtamAM saMkSiptamAM jaina tatvajJAnanuM paNa nirUpaNa che. zramaNa bhagavAna mahAvIra prastuta graMthanA racanAra purAtatvavetA muni zrI kalyANavijayajI che. Avazyaka niryukti ane zUNi vageremAM bhagavAna mahAvIranI 2 4. zAha nAnAlAla dharamazI, bukaselara enDa pablizara, bhAvanagara (gujarAta) 5. maheracandra lamaNudAsa jainI, saMskRta pustakAdhyakSa, lAhora (paMjAba). 6. jena divAkara divya jati kAryAlaya, khyAvara 7. kayANa vijaya zAstra saMgraha samiti, gaTa jAlera. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 197 chadmastha avasthA sudhInA vihAra ane cAturmAsanuM vigatapUrNa varNana maLe che, paNa kevala-jJAna prApta thayA pachInA samayanuM varNana maLatuM nathI. munizrIe A UNapane prAcIna graMthAnI sahAyathI ane potAnI kalpanA vaDe dUra karI che. emaNe cheMtAlIsa cAtumAsanI sUci ApI che. bhagavAna mahAvIra kayAM kayAM gayA ane kevI rIte pracAra Adi kArya karavAmAM AvyuM enI vigata paNa ApI che. prastuta graMtha mahAvIranA jIvana para aneAkhA prakAza pADe che. pariziSTamAM bhaugolika kSetrone paNa paricaya ApcA che. tIrthaMkara vamAna AnA lekhaka che zrIcandra rAmapuriyA. emaNe mukhyatve Agama sAhityanA AdhAre mahAvIra jIvana para sapramANa prakAza pADayo che. cUrNi vagerene AdhAra na levAne kAraNe mahAvIra jIvananA keTalAya mahattvapUrNa prasaMge emAM jovA maLatA nathI. khIjA khaMDamAM mahAvIra vANInuM svataMtra rIte saMkalana karavAmAM AvyuM che. tIrthaMkara mahAvIra bhAga 1-2 A graMtharatnanA lekhaka itihAsatattvamaheAdadhi vijayendrasUri che. emaNe munizrI kalyANa vijayajInI zailInuM cAtumAsanI dRSTie anusaraNa karyu che, paNa aneka navIna aitihAsika bAbatonuM nirUpaNa karyu" che. sarvatra lekhakanI zeAdha-pradhAna deSTinuM darzana thAya che. anna bhAga khUba mahattvanA che. Agama aura tripiTaka eka anuzIlana. prastuta graMthanA lekha munizrI nagarAjajI che. Agama tathA 8. hamIramala pUnamacandra rAmapuriyA, sujAnagaDha (bIkAnera) 9. yazeAdhama maMdira, 166, marjavAna rADa, aMdherI, mu`baI 58 10, jaina zvetAmbara terApI mahAsakhA, 3 pAsuM gIja ca sTrITa kalakattA 1. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana tripiTaka sAhityanA AdhAre bhagavAna mahAvIra ane buddhanuM tulanAbhaka daSTie nirUpaNa karyuM che. kAlanirNaya prakaraNa ane tripiTakamAM nigaMTha tathA nigaTha nAtaputta prakaraNa pUrNapaNe zeAdha-pradhAna che. jene dhamakA maulika ItihAsa A graMthanA lekhaka AcArya zrI hastImalajI mahArAja che. graMthanA prathama khaMDamAM vIsa tIrthaMkarono paricaya ApavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIranA jIvana aMge vistArathI lakhavAmAM AvyuM che. munizrI kalyANa vijayajInA zramaNa bhagavAna mahAvIranuM vizeSa rUpamAM anukaraNa karavAmAM AvyuM che te paNa anya aneka maulika bAbate paNa jovA maLe che. sanmati mahAvIra A graMthanA lekhaka sureza munijI zAstrI che. graMthanI bhASA eTalI pravAhI che ke vAcaka vAMcatAM vAMcatAM AnaMda-vibhora thaI jAya che. mahAvIra H siddhAMta ane upadeza 3 upAdhyAya amaramuni dvArA lakhAyelA A nAnakaDA pustakamAM gAgaramAM sAgara bharavAmAM Ave che, ema kahI zakAya. vizvAti-mahAvIraja A pustakanA lekhaka paNa upAdhyAya amara munijI che. pustakamAM jIvana caritrapradhAna nathI, paNa vicArapradhAna jovA maLe che. 11. sanmati jJAnapITha lehAmaMDI, AgarA-2 12. sanmati jJAnapITha lohAmaMDI, AgarA-2 13. sanmati jJAnapITha lehAmaMDI, AgarA-2 14. ejana. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra cAra tIrthakara 5 A pustakanA lekhaka 5. sukhalAlajI saMghavI che. pustakamAM bhagavAna RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra para zedhapradhAna daSTithI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. pustakanI pratyeka paMktimAM paMDitajInI bahuzrutatA tathA gaMbhIra cintana spaSTa rUpamAM jhaLakI rahyuM che. - mahAvIravANuM mahAvIra-vANInA saMpAdakIya lekhamAM paM. becaradAsa dezIe mahAvIra ane enA mahimA viSe nirUpaNa karyuM che. vaizAlIna rAjakumAra tIrthakara vardhamAna mahAvIra 7 A graMthanA lekhaka De. nemicandra jaina che. lekhake cittAkarSaka bhASAmAM digaMbara paraMparA anusAra mahAvIranA vyaktitva ane kRtitva para prakAza pADyo che. kAlpanika adhyAtma mahAvIra8 prastuta graMthanA lekhaka ganiSTha AcArya zrI buddhisAgarajI che. A graMtha traNa bhAgamAM prakAzita thayela che. graMthamAM mukhyatve mahAvIranuM jIvana nathI, paNa e etihAsika pAtranA AdhAra para lekhake kamanIya kalpanAnA gaganamAM vihAra karIne mahAvIrane adhyAtma rUpamAM prastuta karavAne prayAsa karyo che. AcArya rajanIzanAM pravacane ane praznottarenuM A saMkalana 15. jaina saMskRti saMzodhaka maMDala, banArasa-5 16. sarva sevA saMgha, rAjaghATa, vArANasI. 17. zrI vIra nivaNa graMtha prakAzana samiti, 48 sItalA mAtA bajAra, Indora-2 18. zrImada buddhisAgara sUri sAhitya saMrakSaka, prakAzana samiti, jhaverIvADa, amadAvAda Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che. AcArya rajanIzanI pitAnI zailI che, pitAnA vicAra che. teo pratyeka vastu para pitAnI dRSTithI vicAre che. mahAvIra ane enA siddhAMta para emaNe pitAnI daSTithI prakAza pADyo che. mahAvIrane vaijJAnika draSTie prastuta karavAno prayAsa karyo che. emanA vicAro sAthe badhAe sahamata thavAnI jarUra nathI. bhagavAna mahAvIra enA lekhaka zrI kAmatAprasAda jaina che. lekhake digaMbara graMthanA AdhAre zedhaparaka daSTithI mahAvIranA jIvana para prakAza pADyo che. nigraMtha bhagavAna mahAvIra gujarAtI sAhityanAM mahAna lekhaka jayabhikhue pitAnI sAhityika bhASA ane lAkSaNika zailImAM prastuta pustaka lakhyuM che. yugapuruSa mahAvIra prastuta pustakanA lekhaka zarada kumAra "sAdhaka che. zailI zeAdhapradhAna che. jagadudAreka bhagavAna mahAvIra pustakanA lekhaka vakIla aMbelAla nArAyaNajI joSI che. gujarAtI bhASAmAM lekhake mahAvIranA jIvana prasaMgenuM nirUpaNa karyuM che. kuntalapuranA rAjakumAra bhagavAna mahAvIra lekhaka jayaprakAza zarmA che. prAcIna graMthanI sAthe emAMnA keTalAya prasaMge meLa khAte nathI. 19. motIlAla banArasIdAsa, baMgalA roDa, javAharanagara dIllI-7 20. bhAratIya digaMbara jaina pariSada pabliziMga hAusa, dillI. 21. nigraMtha prakAzana,ke. 66,40 naraharapurA, vArANasI. 22. gurjara graMtha ratna kAryAlaya, gAMdhI rasto, amadAvAda 23. prabhAta pikeTa bukasa, meraTha zahera Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra 201 prabhu mahAvIranu' jIvana caritra:4 lekhaka sthAnakavAsI munizrI akhAjI svAmI che. A gadya-padya mizrita racanA che. lekhakanA mULa AdhAra kalpasUtra che.bhASA gujarAtI che. vadhamAna (mahAkAvya)pa hindI bhASAmAM mahAvIra para lakhAyeluM prathama mahAkAvya che. lekhaka diga khara paraMparAthI prabhAvita che. eTale digaMbara vicAradhArA atratatra jovA maLe che. enA racanAra anUpa kavi che. vIrAyaNa (mahAkAvya) A rAmacaritamAnasanI zailImAM hindI bhASAmAM mahAvIra para lakhAyeluM mahAkAvya che. jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra27 AmAM presara hIrAlAla rasikalAla kApaDiyAnAM mahAvIra aMgenA lekhA ane bhASA saMgraha che. 26 trizalAnaMdana mahAvIra ratilAla maphAbhAI zAhe saMkSepamAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM nirUpaNa karyuM che. zramaNa bhagavAna zrI mahAvIradevanu jIvana 29 muni zrI bhadraMkara vijayajIe viMga dRSTie mahAvIra para prakAza pADavAnA prayAsa karyo che. 28 24.zAha lalitacandra hIrAcanda sthA. jaina upAzrayanI pAse pArakha dara (saurASTra) 25, bhAratIya jJAnapITha, kAzI. 26. lAdhAjI vAMmI pustakAlaya. limaDI (saurASTra) 27. zrI nemi--vijJAna-kastUrasUri jJAna madira, meATA rastA, geApIpurA-surata-2 28. sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya The. bhadra pAse, amadAvAda 29. kalyANu prakAzana maMdira, pAlItANA (saurASTra) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana mahAvIra vardhamAna" De. jagadIzacaMdra jaina dvArA lakhAyela A pustaka zodha pradhAna che. A pustaka atyaMta saMkSiptamAM lakhAyeluM che. bhAratanI prAtIya bhASAomAM paNa vibhinna kavioe bhagavAna mahAvIranA jIvana para caritra-kAvya, purANa, rAsa, gIta ane stavana lakhIne emanuM yazagAna karyuM che. evI rIte kathA, pAI, batrIsI chatrIsI, caDhAliyA temaja aSTakanA mAdhyama vaDe emanuM jIvana vibhinna daSTie AMkavAmAM AvyuM che, paraMtu duHkhanI vAta e che ke ApaNA prAcIna kavionI adhikAMza racanAo zAstra-bhaMDArenI zebhA ja vadhArI rahI che. ane pitAnI durdazA aMge vilApa karI rahI che. A badhI kRtione bhaMDArathI bahAra lAvI ene prakAzita karavAmAM Ave te jarUrI che. uparyukta paMktiomAM bhagavAna mahAvIranuM jIvana Agama yugathI AraMbhI vartamAna yuga sudhI kevI rIte vibhinna graMthamAM vikasita thatuM rahyuM hatuM enI a5 jhAMkhI thAya che. A sAthe vAcakane e paNa khyAla Avaze ke bhagavAna mahAvIranA jIvananI aneka ghaTanAo evI paNa che ke je Agama sAhityamAM saMgrahIta thayelI nathI, paNa pAchaLathI manISI AcAryoe anukRti vagerenA AdhAra para A ghaTanAonuM saMkalana karyuM che. mahAvIranuM kathA-sUtra dhIme dhIme vikasita thayuM che. emAM aneka kAlpanika ane vivAdAspada ghaTanAo joDAI che. vartamAna yugamAM te ema lAge che ke aneka aitihAsika mAnyatAone cheDI daI navI ghaTanAo racavAmAM Ave che. ane caritra lekhaka pitAne navI kalpanAne ubhAvaka siddha karavA prayAsa kare che. amAre mata che ke-mahAvIra aitihAsika puruSa che-emanA jIvana sAthe saMkaLAyela evI ghaTanAo lakhavI joIe ke jene kaMIka 30. vetAMbara sthAnakavAsI jaina kenpharansa TI jI. zAha bilDiMga, pAyadhunI, muMbaI- 3 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra aitihAsika AdhAra hoya. mahApuruSe aMgenI manamAM Ave evI gaDelI kalpanAo bhale game teTalI suMdara hoya, ethI enuM kaI mahattva vadhatuM nathI. ame prastuta graMthamAM A prayatna karyo che ke bhagavAna mahAvIranA jIvanaprasaMgo vAcaka samakSa rocaka zailImAM prastuta karavAmAM Ave paraMtu atihAsika upekSA thavI joIe nahIM. bauddha sAhityamAM mahAvIra bhagavAna mahAvIra aMge vaidika sAhityamAM koI vizeSa carcA upalabdha thatI nathI. emanA samakAlIna sAhitya ane uttarakAlIna sAhityamAM paNa keI carcA nathI. AnuM eka khAsa kAraNa A pramANe mAnavAmAM Ave che-bhagavAna mahAvIranA yugamAM vaidika pratibhA khUba durbala thaI gaI hatI. upaniSad kAla sudhI te emAM AdhyAtmika teja hatuM paraMtu tyAra bAda kriyAkAMDanI jaDatAthI te kuMThita thavA lAgI hatI. ane khAsa karIne mahAvIranI vidyamAnatAmAM te e kaI vaidika vidvAna jovA maLatuM nathI ke je emanA aMge carcA karate hoya, emanA darzana ane caritranI AlocanA karate heya. uttarakAlIna vaidika sAhitye paNa emanI upekSA karI che. AnuM mukhya kAraNa e haI zake ke tyAM sudhImAM zramaNa paraMparA vaidika paraMparAnI sAme eka prabhAvazALI pratispadhInA rUpamAM AvI khaDI thaI gaI hatI. vaidika yajJayAga, brAhmaNavAdanA vireAdhane kAraNe vaidika vidvAne zamaNe dveSa karatA hatA. enA virodhamAM ane mukhyataH dArzanika siddhAntanA virodhamAM tarka-vitarka karatA hatA. bhagavAna mahAvIranuM vyaktitva te nirvivAda temaja atyaMta nirmala hatuM. eTale enI carcA karavI, enA viSayamAM kaMIka kahevuM, e eka vikaTa samasyA hatI. prazaMsA karI zakatA nahIM ane niMdA karavAne kaI muddo maLyo nahIM hoya. hAM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jyAM tyAM zramaNa para jarUra AkSepa karavAmAM AvyA che, paNa bhagavAna mahAvIra aMge vaidika sAhitya prAyaH mauna ja rahyuM che. bauddha sAhityamAM AvI sthiti nathI. enAM kAraNe A chebuddha bhagavAna mahAvIranA samakAlIna hatA. baMnenuM pracAra ane vihAranuM kSetra eka ja hatuM. aneka rAjavaMza bannenA prabhAva ane saMrpakamAM AvyA hatA. banane zramaNa paraMparAnA be tejasvI mahApuruSa hatA. -ane bane brAhmaNavAda ane hiMsAtmaka yajJonA virodhI hatA. bannee vedenI apauruSeyatAne paDakAra Ape hate. eTale bannenI vicArasaraNamAM sArA pramANamAM samAnatA hatI. eTale mAtra samayanI samakAlInatA ja nahIM paraMtu emanA ciMtanamAM paNa nikaTatA hatI. A kAraNe e saMbhavita che ke bauddha sAhityamAM bhagavAna mahAvIranI carcA vAraMvAra thaI hoya. eka AzcaryakAraka bAbata e che ke jaina AgamomAM tathAgata buddhanI kaI khAsa carcA daSTigocara thatI nathI. AnuM kAraNa vidvAne e batAve che ke mahAvIra buddhathI jyeSTha hatA, emanI paraMparA ane darzana buddhathI vadhu prAcIna ane janavyApI hatAM eTale eNe navI paraMparA pratye upekSA batAvI, jyAre buddhe keTalIya jagyAe mahAvIranA anuyAyIone pitAnI tarapha AkarSavAno prayatna karyo hato eTale enI carcA paNa karI che. A carcAmAM adhUrApaNuM, sAMpradAyika kaTutA jovA maLe che. paraMtu Ane alaga tAravIne ame atre e batAvavA mAgIe chIe ke bauddha sAhityamAM bhagavAna mahAvIranI kyA kyA graMthamAM kevA rUpamAM carcA karavAmAM AvI che. vidvAne pote ja emAMthI svayaM satya grahaNa karI leze- yatha lIraumavADumathAta ! basa A apekSA sAthe atre bauddha sAhityamAMthI mahAvIra aMgenI carcA-vicAraNAnuM eka vihaMgama avalokana prastuta che. bauddha sAhityamAM bhagavAna mahAvIranuM keI vyavasthita ane kamabaddha jIvanacaritra maLatuM nathI. samagra bauddha sAhityanuM parizIlana karavAthI AvA ekAvana ulekha prApta thAya che ke je nirgaTha nAtaputta Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra ane enA ziSya sAthe saMkaLAyela che. A sarva ullekhenuM saMkalana -Akalana munizrI nagarAjajIe Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana" nAmanA graMthamAM karyuM che. A ekAvana ulekhamAM batrIsa te mUla tripiTakamAM che. majhimanikAyamAMnAM dasa che. dIghanikAyamAM cAra che. aMguttaranikAya ane saMyuktanikAyamAM sAta sAta che. suttanipAtamAM be ane vinayapiTakamAM be saMdarbha maLe che. A ullekhamAM aneka viSayo para buddha ane nirgathenI vacce thayelI carcAo, ghaTanAo tathA ullekha che. keTalAya saMdarbhamAM AcAra viSayaka carcA che. mukhyatve nigraMthanA cAturyAma saMvara para carcA che. prANAtipAta, mRSAvAda, caurya ane abrAcaryanI nivRtti rUpa cAra yAma batAvavAmAM AvyA che. ane keTalAMka sthaLamAM kAcuM pANI ane pAponI nivRttirUpa yAma ApavAmAM AvyA che. eka saMdarbhamAM e prazna karavAmAM AvyuM che ke bIjAne apriya lAge, te prakAranAM vacana buddha bolI zake che ke nahIM.' mAMsAhAranI carcAmAM nigraMtha dvArA udiSTa mAMsanI AlocanA karavAmAM AvI che. A sAdhunA bAhya veza ane AcAranA saMbaMdhamAM carcA karavAmAM AvI che. sAdhu dvArA prAtihArya (divya-zakti) nA pradarzanane 1. tripiTaka sAhityamAM nigaMTha ane nigaTha nAtaputta prakaraNa. pR. 402-508 2. (ka) saMyukta nikAya nAnA tithiya sura 2,3, 10. (kha) saMyusa nikAya, sukha sura 40,8. (ga) aMguttara nikAya, paMcaka nipAta 5,28,8,17. (dha) majijhama nikAya, upAti sura 2,16. 3. dIghanikAya, sAmaMjaphala satta. 1,2. 4. majijhama nikAya, abhayakumAra sutta, 2, 1,8. 5. vinayapiTaka, mahAvAga, bhaiSajya khandhaka 6, 4, 8. che. saMyukta nikAya, jaTila sura 3, 2,1. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana aka9Sya batAvavAmAM AvyA che, je sAdhunA AcAra aMge prakAza pADe che. zrAvakanA AcAra-vicAranI carcA karatI vakhate upasatha-aMge vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. keTalAya saMdarbhe tava-carcA agenA che. nircethanI tapasyA ane karmavAdanI carcA aneka sthAna para karavAmAM AvI che, jemAM tapathI karmanirjarA ane duHkha naSTa karavAnI bAbata para ciMtana karavAmAM AvyuM che. dIrghatapasvI nigraMtha ane gRhapati upAlinI sAthe buddha mane daMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa age carcA kare che. jaina paribhASAnI dRSTithI tapathI nirjarAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che te yarthAtha che. daMDa, vedanIya, karma vagere zabdaprayoga jaina sAhityamAM pracura mAtrAmAM prayukta thayA che. Azravara abhijAti(lezyA), lekanI sAntatA anantatA 14 avitarka avicAra samAdhi, (dhyAna), kiyAvAda-akiyAvApAtra 7. vinaya piTaka, cullavaga, khuddaka vanyu khabdhaka, 5, 1, 10. tathA dhammapada aThakathA 4, 2. 8. aMguttara nikAya, tika nipAta 70. 9. (ka) majijhama nikAya, cUla dukhaphakhadha sUta 1, 2, 4. (kha) aMguttara nikAya, tika nipAta 7, 4 (ga) majijhama nikAya, devadaha sutta, 3, 1, 1. (dha) aMguttara nikAya, catuSka nipAta, 4, 20, 5. (Ta) aMguttara nikAya catuka nipAta bhAga 2 pR.19thI199 hindI anuvAda 10. (ka) majijhama nikAya, devadaha sutta, 3, 1, 1. (kha) makijhama nikAya, catukka nipAta, 4, 20, 5. 11. majhima nikAya, upAti sutta, 2, 1, 6. 12. aMguttara nikAya va5 sura 4, 20, 5 13. aMguttara nikAya, chakka sutta, 6, 6, 57 14. aMguttara nikAya, navaka nipAta, 6, 4, 7 15. saMyuta nikAya, gAyaNuM saMyukta 36,8 16. vinaya piTaka, mahAvacca, bhaiSajaya, khadhaka 6, 4, 8, Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 bhAratIya sAhityamAM bhagavAna mahAvIra apAtradAna 17 vagere tattvajJAna agenI je carcA che te jaina daSTikeNa prakaTa kare che. jainadharma saMmata sarvajJatAne aneka sthAna para spaSTa ullekha che. ane samIkSA paNa che. 8 keTalAya ulekhe evA paNa maLe che jemAM nigaTha nAtaputtanA vyaktitvanI samIkSA karI buddhanI tulanAmAM emane hIna batAvavA prayAsa karavAmAM AvyuM che.19 A pramANe ApaNe joIe chIe ke bauddha tripiTaka sAhityamAM jaina AcAra, tattvajJAna, bhagavAna mahAvIranA vyaktitva, emanI saMdhirUpa sthiti vagere para vistArathI prakAza pADavAmAM Ave che, jenuM aitihAsika daSTie ghaNuM mahattva che. mahAvIra ane buddha ane samasAmayika yugapuruSa hatA, e to ame pUrve ja kahI gayA chIe. 17. majika nikAya, cUla saracaka satta 1, 4, 6 18. (ka) majhima nikAya, khardaka sura 2, 3, 6, (kha) majhima nikAya" cula sakuludAyi sutta 2, 3, 9 (ga) aMguttara nikAya' tika nipAta 74 19. (ka) suta nipAta, dhamika suta pR. 75-77 hindI anuvAda (kha) dIghanikAya, mahAparinisvANa sura 2, 3, (ga) saMyukata nikAya, dahara sura 3, 1, 1. (dha) suta nipAta, sabhiya sutta. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana bIjo khaMDe jIvananI sahajamukhI sAdhanA 1. bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 2. gRhasthajIvana 3. sAdhakajIvana 4. gaNadharavAda 5, tIrthaMkarajIvana 14 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrva bhava - e pravAha pUrvabhava nayasArane prathama bhava(1) tulanA * marIci (trida'DI) (3) kauzika (5) puSpamitra (6) * agnidyota (8) agnibhUti (10) 7 bhAradvAja (12) 0 sthAvara (14) 7 parivrAjakanA cha bhava 7 vizvabhUti (16) samIkSA tripuSTha vAsudeva (18) priyamitra cakravatI (22) naMdana rAjakumAra (25) tIthaMkara nAmakama'nuM upArjana devAnaMdAnA garbha mAM (27) - pUrva bhava: eka tulanA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrana be dhArAo bhAratIya saMskRti mUlataH be sAMskRtika dhArAone samanvita pravAha che-te che brAhmaNa saMskRti ane zramaNa saMskRti. zramaNa ane brAhmaNa-baneya saMskRtionuM mULa kendra adhyAtma rahyuM che, te paNa bannenI ciMtanapaddhati ane jIvanazailImAM sAruM evuM aMtara che. ema te brAhmaNa saMskRtinuM lakSya brahma (jJAnanI upalabdhi) che. ane zramaNa saMskRtinuM lakSya sama(samatAnI pUrNa upalabdhi) che. brahma ane sama e banane AdhyAtmika svarUpamAM kaI khAsa bheda nathI, paraMtu lakSyanI daSTie sAruM evuM aMtara che. brAhmaNa saMskRti mUlataH karmakAMDa pradhAna che, zramaNa saMskRti tyAgapradhAna che. brAhmaNa saMskRtimAM jIvananuM carama lakSya svargIya vaibhavanI prApti che, jyAre zramaNa saMskRtinuM aMtima dhyeya sarva baMdhanathI mukta thaI mekSa arthAt AtmasvarUpanI upalabdhi che. brAhmaNa saMskRtimAM jIva ane Izvara bane bhinna tattva che. keI kaI jagyAe jIvane Izvarane aMza mAnavAmAM Ave che, jyAre zramaNa saMskRtimAM AtmA ane paramAtmAmAM kaI maulika bheda mAnavAmAM Avato nathI. AtmAnI zuddha nirvikAra dazA te ja paramAtmA che. ane te zuddha svarUpamAM AtmAnI avasthiti karavA mATe ja badhA prayatna-sAdhanA che. eka daSTithI brAhmaNa saMskRti samAja ane rASTranI saMskRti che ane zramaNa saMskRti vyaktinI AdhyAtmika sAdhanAnI saMskRti che. brAhmaNa saMskRtinA ciMtane mImAMsAdarzana, vedAntadarzana, vaizeSikadarzana ne nyAyadarzanane janma Ape. ane zramaNa saMskRtinA ciMtane Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava jainadarzana, bauddhadarzana, sAMkhyadarzana, egadarzana ane AjIvakadarzanane janma Ape. brAhmaNa saMskRtimAM gRhasthAzramane atyadhika mahatva ApavAmAM AvyuM che, ene badhA AzramamAM mukhya mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu zramaNa saMskRtie gRhastha jIvanathI paNa zramaNa jIvanane adhika mahattva ApyuM che ane enAthI mekSanI prApti mAnI che. zramaNanA vicAra ane AcArane anusaranArI paraMparA zramaNa saMskRti che. - kapile sAMkhya-sUtramAM ane pataMjalie yoga-sUtramAM jIvanetthAnane mATe saMnyAsane prathama jarUrI gayuM che. uccatama sAdhakone mATe emaNe saMnyAsI, parivrAjaka ane cegI zabdane prayoga karyo che. paraMtu "zramaNa zabdano upayoga karyo nathI. arthanI daSTie bahu phera nathI. sAMkhya-darzananA saMnyAsI, ga-darzananA yegI ane zramaNa-saMskRtinA zramaNa A traNenuM aMtima lakSya e che ke jIvanano parama vikAsa karI anaMta AnaMdanI upalabdhi karavAmAM Ave. bhASA, paribhASAmAM bheda hevA chatAM paNa saMnyAsa dharmane pradhAnatA ApavAne kAraNe sAMkhya ane cegane zramaNa saMskRtinI zAkhAo mAnavAmAM Ave che. AjIvaka mata paNa zramaNa saMskRtinA aMgarUpa che, paraMtu Aja enI paraMparAo lupta ane vismRta thaI gaI che. A pramANe zramaNa saMskRtine vyApa bahu vistRta rahyo che. Aja zramaNa saMskRtimAMthI bane jaina ane bauddha paraMparAo aMge jJAna prApta thAya che. brAhmaNa saMskRti avatAravAdI rahI che, jyAre zramaNa saMskRti uttAravAdI che. brAhmaNa saMskRti pratyeka mahApuruSane Izvarane pUrNAvatAra ane aMzAvatAra mAne che. ane enA dvArA karavAmAM Avela AcaraNanI mImAMsA ryA vagara e sarva kRtyane lIlAnuM nAma ApI enA para zraddhAnuM AvaraNa karavA prayatna kare che. zramaNa saMskRtinA unnAyakane pite pitAne kaI paNa vakhate Izvara avatAra ane aMzAvatAra kahyo 1. zramaNa saMskRti siddhAnta aura sAdhanA, pR-26 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214. bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nathI. emanuM e spaSTa maMtavya che ke kaI paNa Izvara janma dhAraNa karI adharmane nAza karatuM nathI. zuddha sthitimAMthI azuddha sthitimAM jaI zakatA nathI. Izvarane manuSyanA rUpamAM uttaraNa arthAta ene hAsa thatuM nathI, paraMtu manuSyanuM IzvararUpamAM uttaraNavikAsa thAya che. avatArane artha nIce UtaravuM ane uttArane artha che upara caDhavuM. avatAravAdI paraMparAmAM Izvara mAnava rUpamAM nIce Utare che ane uttAravAdI paraMparAmAM mAnava pitAne AdhyAmika vikAsa karI Izvara banI zake che. jaina tIrthaMkaranuM jIvana A bAbatanuM jvalaMta pramANa che. bhagavAna mahAvIranA jIvananuM e sonerI citra ApaNI samakSa che. emaNe sAdhanA kAlamAM je saMyama-sAdhanA, tapaArAdhanA ane manomaMthana karIne dene parihAra karyo ane teo tIrthaMkara banyA evI sAdhanAnI prakriyA avatAravAdanI paraMparAmAM nathI. vaidika saMskRtinI daSTithI rAma ane kRSNa, mahAvIra tathA buddhanI mAphaka sAdhanA karatA nathI. emanA jIvanamAM sAdhanAnuM koI mahatva nathI; kemake janmathI ja te pUrNa puruSa hoya che, nirdoSa hoya che, mukta hoya che. zramaNa saMskRtinI mAnyatA evI che ke A jIva anAdi kAlathI A virATa vizvamAM paribhazraNa karI rahyo che. jyAre te saMsArathI vimukha thaI nirvANa mArga tarapha gamana kare che, tyAre te pitAmAM rahelA dene pariSkAra kare che. ane naramAMthI nArAyaNa bane che, AtmAmAMthI paramAtmA bane che. bhagavAna mahAvIranA pUrva-bhava AdhyAtmika utkrAntinI daSTie samyaga darzananuM adhika pramANamAM mahatva gaNAya che. jene daSTilAbha ke dhilAbha kahe che. A pragatinuM prathama sopAna che. jyAre jIva eka vAra e prApta karI le che te te parita-saMsArI banI jAya che. bhagavAna mahAvIranA jIve anya jIvonI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 215 jema aneka janma-maraNa (bhAva) karyA che, enI gaNatarI karavI zakya nathI. paraMtu jyAre bhagavAna mahAvIranA jIve sarva prathama bedhilAbha meLavyuM tyArathI te parita-saMsArI banI gayA. emane eka AtmasAdhanAnI dizA maLI gaI eTale tyArathI emanA bhavAnI gaNatarI ahIM karavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIranA jIvananI paricayarekhA sarvaprathama AcArAMga ane kalpasUtramAM upalabdha thAya che. paraMtu tyAM bhagavAna mahAvIre jyAre daSTilAbha prApta karyo, te aMge koI paNa prakAranuM sUcana nathI. ane emanA pUrva-bho aMge paNa kaI ullekha nathI. emAM phakta bhagavAna mahAvIrane jIva dasamA devalokathI cyavI antima bhAvamAM manuSya banyuM basa eTale ja ullekha che. paNa devabhava pahelAM teo kyAM hatA, ane kyAMthI AvyA hatA, A aMge keI varNana maLatuM nathI. samavAyAMgamAM "zramaNa bhagavAna mahAvIra tIrthaMkaranA bhava grahaNanI pUrva chaThThA bhAvamAM piTila hatA ane tyAM eka karoDa varSa sudhI zrAmaya paryAyanuM pAlana karyuM hatuM, e ullekha che. paraMtu tyAM emaNe samyagadarzana prApta karyuM, e ullekha nathI ane vaLI tyAM ja bhavanAM nAma paNa jaNAvyAM nathI. bhagavAna mahAvIranA jIve samyagadarzana sarva prathama kyA bhavamAM prApta karyuM enI sUcanA AvazyakaniryuktimAM maLe che. paMDita zrI dalasukha mAlavaNiyAnI mAnyatA che ke AvazyakaniyuktinAM paNa aneka saMskaraNa thayelAM che. temAM sauthI prAcInatama saMskaraNa mUlAcAra che. 2 AcArAMga, bhAvanA. a. 15. gaLyapada 3, mAro ta8 AvAra gU5. 329. 3 ka95sUtra. 4 sameNe bhagavaM mahAvIre tisthagarabhavaggahaNAo chaThe poTilla bhavaggahaNe ega vAsa koDiM, sAmaNNa pariyAMga / 9-samavAyAMga, samavAya 134, pa0 98. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana emAM evI keI sUcanA nathI." paNa vartamAnamAM je Avazyakaniyukti maLe che, emAM e sUcanA che, mahAvIra aMge je graMtha che, emAM te sarvathI prAcIna che, emAM saMzaya nathI. AvazyakaniyuktimAM jene saMketa karavAmAM AvyuM che. ene vistAra pachIthI vizeSAvazyakabhAgya, AvazyakacUrNi, Avazyaka hari. bhadrIyavRtti, Avazyaka malayagiri vRtti, caupanna mahAparisacariyuM, mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra ane kalpasUtranI vibhinna TIkAomAM karavAmAM Ave che. - digabara paraMparAmAM mahAvIranA pUrvabhavono ullekha sarvaprathama uttarapurANamAM thaye che, enuM anukaraNa asaga kavie zrI vardhamAna caritamAM, bhaTTAraka sakalakItie vIra vardhamAna caritamAM, raIdhUe mahAvIra caritamAM, sirihara ane vaDaDhamANa caritramAM, mittahale vardhamAna kAvyamAM ane kumudacanne mahAvIra rAsamAM karyuM che. mahAvIranA pUrva-bha aMge AgaLa para carcA karI che. zvetAMbara graMthamAM mahAvIranA sattAvIsa bhavenuM nirUpaNa che.' ane digaMbara graMthamAM tetrIsa bhavenuM varNana che. e sivAya nAma, sthaLa ane AyuSya vagere bAbatamAM bane paraMparAmAM phera che. paraMtu ATaluM te spaSTa che ke emanuM tIrthakaratva aneka janmanI sAdhanAnuM pariNAma hatuM. savAla e che ke "sattAvIsa ke tetrIsa" bhavenuM varNana enuM kAraNa karyuM? ane uttara che-mahAvIranA jIve nayasAra ke pururavAnA 5 mahAvIra paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyAnI hastaprata. 6 (ka) jaina sAhityakA bRhad itihAsa, bhAga 3, pR. 71. (kha) prAkRta sAhityakA itihAsa rDo. jagadIzacandra jana. 7 vIrodayakAvya : prastAvanAH hIrAlAla siddhAnta zAstrI. 8 (ka) Avazyaka cUNi (kha) triSaSTi, 10, 1 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava bhavamAM ja sau prathama samyagdarzana prApta karyuM hatuM, eTale e bhavethI emanA bhavAnI gaNatarI karavAmAM AvI che. nayasAra ke pururavAnA bhava pachI paNa aneka vAra aneka bhavanAM samyagdarzananI upalabdhi thaI hatI. sattAvIsa ke tetrIsa bhavonI je gaNatarI karavAmAM AvI che, e paNa kamabaddha nathI. A bhave sivAya paNa aneka vAra emaNe naraka, tiryaMca, manuSya ane devanA ane anya kSudra bhava paNa grahaNa karyA che, paNa ene nAma-nirdeza karavAmAM AvyuM nathI. amArI daSTie paNa sattAvIza ke tetrIsa bhavenI saMkhyAmAM je bheda che, enuM mukhya kAraNa A che. jyAM vetAMbara AcArya "saMsAre kriAntamapi ramaTiyA10 lakhIne AgaLa vadhyA che, tyAM digaMbarAcArye keTalAka vadhu bhavenuM varNana karyuM che. jethI saMkhyA vadhI che, paraMtu emaNe badhA bhavenuM varNana karyuM hoya, ema nathI. emaNe AvuM aneka sthaLe lakhyuM che. 11 graMthomAM sattAvIsa bhavonI gaNatarI paNa be prakAranI jevA maLe che. Avazyakaniyukti, vizeSAvazyaka bhASya cUrNavRtti, mahAvIracariyuM, triSaSTizalAkApuruSa caritra, kalpasUtranI TIkAomAM sattAvIsamo bhava devAnandA brAhmaNInI kukSimAM janma lIdhAnuM kahyuM che. mUla samavAyAMgamAM ene ullekha nathI mahAvIrane sattAvIsame bhava karyo hato, paraMtu samavAyAMganI vRttimAM AcArya abhayadeve chavvIsa bhava devAnaMda brAhmaNInI kukSimAM janma levAno kahyo che. ane sattA 9 uttarapurANa 10 Avazyaka niyukita, malayagiri vRtti, 5. 248. 11 phalenAdhogatIH sarvAH pravizya guruduHkhabhAk / trasasthAvaravageSu, sakhyAtItasamAzciram / paribhramya parizrAntastadante magadhAhUvaye uttarapurANuM 74, pR. 448. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vIsame bhava trizalA rANInA garbhamAM AvavAne gaNAvyuM che. AcArya abhayadeva sivAya kaI paNa graMthamAM garbha-parivartanane bhava mAnya nathI. saMbhava che ke abhayadeve samavAyAMgamAM chaThThA bhavamAM mahAvIra jIvane padila hato e vAtanI sAthe meLa besADavA mATe A prakAranI parikalpanA karI che. nayasAra prathama bhavane AvazyakaniyuktimAM bhagavAnanA jIve sarva prathama samyagadarzana prApta karyuM, e samaye emanuM nAma zuM hatuM, te kyAMnA rahevAsI hatA te age kAMI paNa ullekha nathI. kevaLa eTaluM ja sUcana che ke aTavImAM paribhramaNa karatA sAdhuone emaNe mArga batAvyuM ane samyakatvane prApta karyuM. AcArya jinabhadragaNI kSamAzramaNe niyuktinI gAthAnuM spaSTIkaraNa karatAM lakhyuM che ke teo apara mahAvidehamAM grAma-cintaka hatA, sAdhuone mArga batAvyuM ane anukaMpA sAthe dAna ApyuM. 13, paNa grAma-citakanuM zuM nAma hatuM, te jaNAvyuM nathI. jinadAsagaNuM mahattare Avazyaka cUrNimAM 14 prastuta prasaMge kaMIka vistArathI AlekhyA che. dharmakathA karanAra saMta labdhisaMpanna 12 (ka) paMthAvAra settA, sAbUi mavividhvADhALa ! sammatta paDhamalaM bho boddhabboM baDDhamANassa // Avazyaka niyukita. 141 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1547. 13 avaravidehe gAmassa cintao rAyadAruvaNamaNa / sAdhU bhikkhavANimittaM satthA hANe hi pAse / / dANaNNa paMthaNayaNa aNukapa guruNa kadhaNa sammataM / - vi. bhASA, 1548, 1549, bhAga 2 pR. 285 14 Avazyaka cUrNi pu. 128. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrva bhava hatA. 15 emaNe upadeza ApyA grAma-cinhanane saMvega-bhAva jAgrata thaye ane samyaktva upalabdhi thaI. tattvArthasUtramAM samyagdarzananA prazama, saMvega, niveda, anukampA ane Astikaya e pAMca lakSaNa batAvyAM che. emAM grAma ciMtakanA bhavamAM mahAvIranA jIvamAM anukaMpA ane saMveganuM prAkhalya hatuM ema kahI zakAya. guNacaMdre mahAvIracaritramAM ane AcArya hemacandre triSaSTi zalAkApuruSa citramAM kathAne vaLI vadhu vistAra karyA che. tathA kathAne rasapradya anAvavAnA prayAsa karyAM che. te A pramANe cheH -- apara mahAvidehanA mahAvapra vijaya kSetranI jayaMtInagarImAM zatrumardana nAmane samrATa hatA. A prAMtanA purapratiSThAna gAmamAM bhagavAna mahAvIranA jIva A samaye nayasAra nAmane grAma-cintaka (gAmanA mukhI) anyA. gAmano mukhI hAvA chatAM te khUba sarala, vinamra ane AnadI svabhAvanA hatA. samrATane navA bhavya prAsAda banAvave hatA te mATe uttama prakAranAM imAratI lAkaDAMnI jarUra paDI, emaNe A aMge nayasArane Adeza ApyuM. nayasAra aneka karmacArIo ane gADAMo laine ja galamAM gayA. devadAra, sAla vagere vRkSone kapAvIne ImAratI lAkaDAM taiyAra karavA lAgyeA. kAma karatAM karatAM apAra thaI gayA, taDakA khUba sakhata hatA. majUrA thAkIne leAthapotha thaI gayA. nayasAre badhAne bheAjana ane ArAma mATe rajA ApI ane pote leAjana karavA taiyAra thayA. te vakhate kama cArIe suMdara bheAjana15 Avazyaka cUrNi pU. 128. 16 (ka) purUSaUTULanAmaNi gAme nayasAro nAma gASito adesi 1 (kha) tasye prAme tu pRthivIpratiSThAnAmiDamavat / svAmibhakto nayasArAbhidhAnoM grAmacintakaH // 219 mahAvIracitrapatra 2 triSaSTi 10, 1,5. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sAmagrI laIne enI pAse AvyA. nayasAra ciMtana karavA lAgyA ke A samaye koI atithi AvI jAya te huM ene jamADIne jamuM. jyAM sudhI atithine na jamADuM tyAM sudhI zI rIte khAuM. te Ubhe thaI AgaLa jaI dUra sudhI jaMgalamAM najara phelAvI Amatema cAre tarapha jovA lAgyuM. tyAre ghaNe dUra parvatanI taLeTImAM Amatema rastA zodhatA kaI muni enI najare paDayA. nayasAra khUba khuza . eNe dhyAnathI joyuM te teo tyAM ja AvI rahyA hatA. nayasAra khAvAnuM paDatuM mUkIne emane levA sAme gaye. munirvAda khUba ja thAkI gayuM hatuM, mArga bhUlIne teo pahADIomAM Amatema bhaTaktA hatA. teo bhUkha ane tarasathI khUkha pIDita thaI gayA hatA. nayasAre namaskAra karIne pUchayuM-"Arya, A nirjana vanamAM Apa zA mATe pharo che?" santAe kahyuM-bhadra! ame sArthavAha saMghanI sAthe prasthAna karyuM hatuM, paNa pachI saMgha mArgamAM eka jagyAe vizrAma levA ze. ame najIkanA gAmamAM bhikSA levA gayA, pharIthI amArA vizrAma sthAna para jaIne joyuM to mAluma paDayuM ke sArtha-saMgha te. cAlyA gaye che, ame paNa cAlavA mAMDayuM paraMtu bhUlathI jaMgalamAM aTavAI gayA. nayasAre munione prArthanA karI-"mahArAja! bhikSA svIkAre caMbumAM mIThI chAza taiyAra che." bujhAtA dIpakane tela maLI gayuM. munioe nayasAranA AgrahathI te nirdoSa AhAra karyo. munione zAMti thaI. nayasAra paNa khUba prasanna the. keTaleka samaya vizrAma laI munie AgaLa javA taiyAra thayA. nayasAra raste batAvavAne ghaNe sudhI emanI sAthe gayA. munioe joyuM ke nayasAra eka bhAvuka bhakta che. enI AMkhamAM saralatA ane vinamratA dekhAya che. ene sevAbhAva keTale mahAna che. A sarala Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 221 hRdayamAM sahajapaNe dharmanuM bIja utpanna thaI zake. munioe kahyuM"bhakta! tame amane mArga batAve, amArI khUba sevA karI che. ame paNa tamane koI rasto batAvIe chIe." nayasAre namratAthI kahyuM-"hA, mahArAja avazya batAve !" munioe ene dharmanuM rahasya batAvatAM kahyuM - "saralatA, zAMti ane samatA e ja dharmanuM bIja che. deva, guru ane dharmanI bhakti kare jenAthI jIvananuM kalyANa thaze." nayasAre dharmanuM zravaNa karyuM ane ene hRdayamAM utAryo. ene dharmanuM badhibIja-samyakatva prApta thayuM. 7 tulanA bhagavAna mahAvIranA jIve mArga bhUlelA satene rasto batAvyuM, e prakAranI ghaTanA tathAgata buddhanA pUrvabhavamAM paNa Ave che. jyAre buddha pUrvabhavamAM sumedha paMDita hatA, tyAre emaNe dIpakara buddhane mATe mArga taiyAra karyo hato. ane dIpakare emanA saMbaMdhamAM bhaviSyavANuM karI hatI. e bane prasaMgomAM mArganI ghaTanA samAnapaNe che. teo bane bAho mArga batAve che, ane emane Antarika vizuddhine mArga maLe che. A samAnatA dhyAnapAtra che. AcArya guNabhadra racita uttarapurANamAM nayasAranI ghaTanA kaMIka judA svarUpe nirUpAI che. emAM nayasAranA sthAna para pururavA nAma maLe che. 20 e jAtie bhIla hate. 2 ane jaMbudvIpamAM Avela 17 (ka) mahAvIracariyuM guNacandra pannA 6. (kha) mahAvIracariyuM. (ga) tridi0 10.1,22. 18 jAtakakathA, sumidhakathA pR. 18 bhAratIca jJAnapITha kAzI 19 ejana pU. 12. 20 pururavA priyAbhyAsIt , -uttara 74, 15 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana videha kSetramAM sItA nadInA najIka puSkalAvatI dezanI parIkiNI nagarInA madhuvanamAM rahetA hatA. A vanamAM dibramathI bhramita sAgarasena munine mRga samajIne te ene mAravA taiyAra thAya che. paraMtu patnIe kahyuM ke e te vanadevatA che. ene mAro nahi. e sAMbhaLIne te muni pAse gayA ane zraddhAthI namaskAra karyA ane emanAM madhura vacana sAMbhaLIne zAMta thaI gaye. eNe A munirAja pAsethI madhu, mAMsa ane zarAba Adi traNenA sevananA tyAganuM vrata grahaNa karyuM ane jIvanaparyanta bahu AdarapUrvaka enuM pAlana karyuM. zvetAMbara graMthAe nayasArane-cintaka ( gAmane mukhI) ko che, te digaMbara graMthamAM bhIlano mukhI kahyo che. 2 guNacaMdra ane hemacandra grAmacintakane viziSTa AcAranuM pAlana karanAra, dharmazAstramAM zraddhALu, heya ane upAdeyane jJAtA, svabhAvathI gaMbhIra, prakRtithI sarala, vinIta, parepakAraparAyaNa vagere vizeSaNa vAparIne enA sadguNene pragaTa karyA che. 23 paraMtu digaMbara paraMparAmAM puru ravAnA varNanamAM enA durguNenI pradhAnatA batAvI che. 24 A prakAre eka ja vyakti hovA chatAM paNa pAtranI prakRtimAM moTe bheda che. digaMbara ane tAMbara ane prakAranA graMthamAM muninA satsaMgane samAnapaNe batAvavAmAM AvyA che. tAMbara graMthamAM zraddhAnI pradhAnatA batAvavAmAM AvI che, paNa tyAga aMge kaI ullekha nathI. jyAre digaMbara paraMparAmAM eNe madhu-vagerene paNa tyAga karyo e ullekha 21 uttarapurANa 74, 15 22 madhuLe vane tasyA nAnA vyApomavatA -uttarapurANa 04, 15 23 (ka) mahAvIra cariyuM pR. 3 (4) sAdhusambandha bAhyo'pi so'kRtyebhyaH parAGmukhaH doSAnbeSaNavimukho guNagrahaNatatparaH / triSaSTi 11,1,6. 24 uttarapurANa 74, 17-18 25 vizeSA. bhASya 1548 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava che. tAMbara graMthamAM uttaravidehane ullekha che, tyAre uttarapurANamAM pUrva videhane che. 26 paumacariyA(AcAryazrI vimalasUri)mAM vIsa tIrthaMkaranA pUrvabhave age varNana maLe che. 27 paraMtu emAM tIrthaMkaranA pUrvanA be bhave ja batAvavAmAM AvyA che. eka devabhava ane bIjo mAnavabhavabhagavAna mahAvIra pUrvabhavamAM chattAyAra nagarImAM sunaMda nAmathI rahetA hatA. ane emanA guru piTivsa hatA. A sunaMda marIne puttara vimAnamAM gaye ane tyAMthI cyavIne vardhamAna thaye. A pramANe emaNe be bhavenI carcA karI che, paNa samyakatvanI prApti aMge kaMI paNa carcA emAM maLatI nathI. kASabhanI pAse marIcie dIkSA lIdhI, e ulekha paumariyamAM che. paraMtu te mahAvIrane pUrvabhava che ke te iSabhane pautra che, e ullekha emAM nathI. 29 (2) prathama devaka nayasAra tyAMthI AyuSya pUrNa karI saudharma-kalpamAM eka patyepamanI sthitivALA mahaddhika deva baLe. uttarapurANa anusAra enuM eka sAgaranuM AyuSya hatuM. 1 (3) marIci (tridaMDI) nayasArane jIva svargathI AyuSya pUrNa thavAthI trIjA bhavamAM cakravartI samrATa bharatanA putra marici tarIke utpanna thayA. 22 26 uttarapurANa 74,14 27 paumariya uddezaka 20 28 ejana pR. 20,24 28 paumacariyuM 1194 pR. 126 30 (3) sodhamme uvavaNNo palitAu tatocuto miriyI / (kha) Ava. niryukti gA. 144. vize bhASya 1549 bhAga 2. 31 sAparivyApu: saudharme nimiSomavat : uttarapurANa 74,22. 3ra (ka) vizeSA bhASya 1550 (kha) Ava. ni. gA. 142 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana Avazyakaniryukti,33 vizeSAvazyaka bhASya,34 Avazyaka malayagiri vRtti, 5 triSaSTi zalAkA puruSa caritra, kalpalatA.37 kalpadramakalikA 8 vagere tAMbara graMtha anusAra bhagavAnanuM prathama pravacana sAMbhaLIne samrATa bharatano putra marIci bhagavAna jhASabhadeva pAse dIkSita thAya che. tapa saMyamanI vizuddha ArAdhanA sAdhanA karatA te ekAdaza (agiyAra) aMgenuM adhyayana kare che. paraMtu eka vAra prakhara unALAnA tApathI vyAkuLa thaI marIci sAdhanAnA kaThora kaMTakAkIrNa mArgamAMthI vicalita thaI jAya che. enA aMtaramAnasamAM durbaLatAyukta vibhinna vikalpanI lahera UchaLavA lAge che. meru parvata jevA A saMyamane mATe bhAra huM eka paLa paNa sahana karavA asamartha chuM. zuM mAre pharIthI gRhasthAzramane svIkAra karavuM joIe? nA, kadI paNa nahIM. paraMtu jyAre huM saMyamanuM vizuddhatAthI pAlana karI zakto nathI, te zramaNa veza choDI na veza apanAve joIe.4deg aneka saMkalpavikalpa pachI eNe nirNaya karyo-zramaNa saMskRtinA zramaNa tridaMDa-mana, vacana ane kAyanA azubha vyApArathI rahita hoya che. IdriyavijetA hoya che, paraMtu huM tridaMDathI yukta ane ajitendriya chuM eTale enA pratIkarUpamAM huM tridaMDa dhAraNa karuM chuM.' zramaNa dravya ane bhAvathI muMDita thAya che. sarva prANAti 33 A. ni. 347 Ava. haribhadrIya vRtti 344 34 vizeSA. bhASya 1709-1712 35 Ava. mala. vRtti pU. 230/1 36 triSaSTi 10,1,22-23 37 ka9pasUtra kapalatA 207 38 kapatra, ka95kramakalikA 151 39 vize. bhASya 1720 40 Ava niyukita. 279 vize. bhASya 1724 41 (ka) A ni. 280 (kha) vize. bhAgya 1725 (ga) triSaSTi, 10, 1,36 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava pAtaviramaNa mahAvatanA dhAraka hoya che. paraMtu huM zikhA sahita chuM, suramuMDana karAvIza ane skUlaprANAtipAtanuM vimaraNa karIza." zramaNa akiMcana tathA zIlanI saurabhathI surabhita hoya che, paNa huM evuM nathI. huM saparigrahI rahIne zIlanI saurabhanA abhAvamAM candanAdinI sugaMdhathI sugaMdhita rahIza." zramaNa nirmohI hoya che, paraMtu huM moha-mamatAnA marusthalamAM pharI rahyo chuM. enA pratIkarUpa chatra dhAraNa karIza. zramaNa nagna rahe che, paNa huM upAnaha (kASThapAdukA-pAvaDI) paherIza." zramaNa je sthavirakalpI che, te kaveta vastra dhAraNa kare che, ane jinakalpI nirvastra hoya che, paraMtu huM kaSAyathI kaluSita chuM, eTale enA pratIka tarIke kASAya vastra dhAraNa karIza." zramaNa pApabhIru ane ghaNA jIvane ghAta karanAra AraMbha parigrahathI mukta hoya che. teo sacitta jalane pravega karatA nathI. paNa huM ema karI zakatuM nathI. eTale snAna mATe ane pIvA mATe maryAdita jala grahaNa karIza." A prakAre marIcie pitAnI navIna kalpanAthI parivrAjaka-paridhAna temaja maryAdAnuM nirmANa karyuM ane bhagavAnanI sAthe ja gAmaDAmAMnagaramAM pharavA lAgyA. bhagavAna AdinAthanA zramaNathI marIcinI judA prakAranI vezabhUSA jeI, lekenA manamAM kutUhala utpanna thatuM, ane jijJAsu banI emanI pAse pahoMcI te aMge pRchA karatA. te vakhate marIci potAnI kamajorI pragaTa karatA ane bhagavAnanA zramaNadharmanI prazaMsA karI temane pratibaMdha ApI ane bhagavAnanA ziSya banAvatA.3 42 (ka) Ava. ni. 281 285 (kha) vize. bhAga 1726-30 (ga) triSaSTi. 10,1, 37-41 43 (ka) Ava. ni. 286-288 (kha) vize. bhAgya 1731-33 (ga) mahAvIracariyuM guNacaMdra, prastAva 2, patra 16,1 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana - eka vakhate samrATa bharate bhagavAna RSabhadevane pRcchA karI prabhu, A pariSadamAM kaI evI bhAgyazALI vyakti che ke je ApanI mAphaka divya vibhUtithI saMpanna evA tIrthakara banaze?"44 bhagavAne Ane uttara ApatAM kahyuM-"svAdhyAya ane dhyAnathI AtmAnuM dhyAna karate tamArA putra marIci parivrAjaka bhaviSyamAM vardhamAna nAmanA atima tIrthaMkara thaze. te pUrve te pitanapuranA adhipati tripRSTa vAsudeva thaze ane videha kSetranI mUkAnagarImAM tamArA je priyamitra nAmaka cakravartI thaze. A pramANe traNa vizeSa upAdhi te ekalo ja prApta karaze.45 bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne bharata khUba ja khuza thaye. teo jaladIthI bhagavAnane namaskAra kadI jyAM marIci paritrAjaka beThA hatA tyAM jAya che. ane harSAvegathI bolI UThe che--marIci, tuM dhanya che. te khUba bhAgyazALI che tAruM bhaviSya khUba mahAna che. te bhaviSyamAM vAsudeva banIza. cakavartInuM pada prApta karIza ane aMtima tIrthakara banI saMsAramAM dharmodyota karIza. bhagavAna iSabhadeve tAruM AvuM bhaviSya batAvyuM che, huM tane A mATe abhinaMdana ApuM chuM.' cakavartI bharatanA mukhathI pitAnI prazaMsA ane bhAvi jIvananI gauravagAthA sAMbhaLIne marIci AnaMdathI UchaLavA lAgyo. harSollAsathI matta thaIne nAcavA lAgyo. eno AnaMda ahaMkAramAM palaTAI gaye. ahA ! huM keTalo mahAna chuM. mArAM kula ane vaMza keTalAM mahAna che. mArA dAdA prathama tIrthakara, mArA pitA prathama cakravartI ane 44 (ka) Ava. niyuM. 295 (kha) vize. bhASya. 1741 (ga) mahAvIracariyuM gA. 124, pR. 18,1 45 (ka) Ava. niyu, malayagirivRtti gA. 422-424 (kha) mahAvIracariyuM, gA. 126 -128, pR. 18,1 46 (ka) Ava. ni malayagirivRtti gA. 428 pR. 244 (kha) mahAvIracariyuM gA. 129 thI 136 pR. 19 (ga) vizeSA. bhASya gA. 1775, (ba) A. ni. 311 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 227 huM, huM prathama vAsudeva, cakavartI ane aMtima tIrthakara banIza. zuM kahevI mArA kulanI mahAnatA ?' harSa ane jAtIya gauravathI phulAIne eNe pitAnA paga traNa vAra jamIna para pachADIne kahyuM, "meM ghaNuM prApta karI lIdhuM che, have AnAthI vadhu mAre kaMI paNa jarUra nathI" -te nAcatA nAcatA AvatAM-jatAne kahevA lAgyo, juo, juo mAruM kuLa keTaluM mahAna che. keTaluM uttama che. 47 - marIci A gauravane pacAvI zakyo nahIM. te pratyeka vyaktinI sAme pitAnI baDAI karate, kuLa-gauravanAM gIta--gAto ane AtmaprazaMsA karata. ahaMkAra patananuM prathama pagathiyuM che. te pitAnA abhimAna ane AtmaprazaMsAne kAraNe pitAnI utkRSTa sAdhanAnA phalathI vaMcita thaI gaye. eNe kula-madanA kAraNe nIca getrane "baMdha" karI lIdhe.48 eka divasa marIci mAMdo paDI gayo enI sevA karanAra koI na hatuM. sevA karanAranI anupasthitimAM kSubdha thayelA marIcinA mAnasamAM e vicAra UDyo ke "meM aneka jaNane upadeza ApI bhagavAnanA ziSya banAvyA, paraMtu Aje mArI sevA karanAra koI ziSya nathI. mATe sAjo thaI pachI huM koI mAre potAnA ziSya banAvIza." te sAjo thaI gayo. rAjakumAra kapila dharma aMge jANavA enI pAse Ave che. ene eNe AhaMtI dIkSA levA preryo. kapile prazna karyo "tame pote ja kema AhaMta dharmanuM pAlana karatA nathI?" 47 (ka) A. ni 313 thI 315 (kha) vize. bhASya. gA. 1777 thI 1779 48 (ka) Ava. ni. 321-322 (kha) vize bhASya 1787-1788 (ga) A. ni. ha. 438-39 (dha) mahAvIracariyuM, guNacandra, pra. 2 gA. 145 5. 19 () triSaSTi. 10, 1, 59 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana uttaramAM marIcie kahyuM-"huM A kaThora vratavALA dharmanuM pAlana karavA asamartha chuM." kapile pharI prazna karyo, "zuM tame je mArgane anusaro che, emAM dharma nathI?" A prakane marIcinA manamAM Atma-saMmAnano saMgharSa utpanna karyo ane theDIka paLo rekAIne eNe kahyuM, "emAM paNa e ja che, je jina dharmamAM che."49 - kapila marIcine ziSya banyuM ane mithyA matanI sthApanA karI, jene kAraNe te saMsArI banyA ane kRta-donI AlecanA karyA vinA eNe AyuSya pUruM karyuM. pachIthI kareDe sAgarepama kAla sudhI saMsAramAM bhramaNa karato rahyo." jevI rIte bhagavAna RSabhadeve marIci tApasa age uddaghoSaNA karI ke te antima tIrthaMkara mahAvIra thaze, evI ja rIte jAtaka aDakathA anusAra prathama buddha dIpakare sumedha tApasane mATe evI gheSaNA karI hatI ke A gautama buddha thaze. 53 mahAvIranI ghaTanA emanA pacIsa bhava pahelAnI che, te buddhanI ghaTanA pAMcaso ekAvana bhava pUrvenI che.pa4 bane ghaTanAomAM eka anokhuM sAmya che. digaMbara paraMparAnA AcArya guNabhadra, sakalakIrti ane vimala49 (ka) Ava. ni. malaya. yu. pu. 247 (kha) A. ni. ka. 437 (ga) mahAvIracariyuM pR. 22 (dha) triSaSTi. 10,1,69 50 Ava. ni. 3ra0, vize. 1786 51 triSaSTi. 10,1,70-71 para mahAvIra (hastaprata) paM. dalasukha mAlavaNiyA pa3 (ka) jAtaka aThakathA dUra nidAna, 5 2 thI 36 (kha) jAtakaTaThakathA pR. 12, bhAratIya jJAnapITha, kAzI (ga) pAlI proparanemsa, buddha, dIpa kara ane sumedha zabda 54 Agama aura tripiTaka: eka anuzIlana pa. 129 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 229 sUrinA 5 mata pramANe je cAra hajAra rAjAoe bhagavAna RSabhasAthe dIkSA lIdhI hatI, enI sAthe marIcie paNa dIkSA lIdhI hatI. paraMtu ahIM yAda rAkhavuM ghaTe ke Avazyakaniryukti, vizeSAvazyaka bhASya, mahAvIracariyuM, triSaSTizalAkA puruSa caritra vagere pramANe bhagavAna RSabhadevane kevalajJAna thayA pachI emanuM prathama pravacana sAMbhaLIne marIcie dIkSA lIdhI hatI e ullekha che. AcArya jinasena anusAra marIci paNa bIjA rAjAonI jema bhUkha-tarasathI vyAkula thaIne parivrAjaka thaI gayA hatA. marIci sivAya badhA parivrAjakanA ArAdhyadeva zrI RSabhadeva ja hatA.54 bhagavAne kevalajJAna thavAne samaye marIci sivAya anya sarva bhraSTa thayelA sAdhakee tanuM yathArtha svarUpa samajIne pharIthI dIkSA laI lIdhI hatI. pa7 guNabhadrAcArye marIcine bharatano mATe putra gaNAvyo che.58 paraMtu tAMbara graMthamAM te moTe putra ja hatA. e kaI ullekha nathI. bane paraMparAnA graMthe e bAbatamAM ekamata che ke marIci AghaparivrAjaka hatuM.pa9 ane eNe sAMkhyazAstranI sthApanA karI hatI.paumariyamAMthI e vastu spaSTa thatI nathI ke marIci RSabhano pautra hatuM. paraMtu emAM paNa e vastu spaSTa che ke eNe parivrAjaka 55 (ka) uttarapurANa 4,52, pR. 446 (kha) mahAvIrapurANa 5 9 (ga) paumacariyuM 11,94 pR. 126 56 mahApurANa-jinasena pR. 18, zloka 60-61, pR. 402-403 57 mahApurANa-jinasena 24,182, pR. 2 58 prajJAvikramayorlakSmIvizeSo vA pururavAH / mamUtastAlImUraHi jUnI ! -uttarapurANa 74, 51 59 (ka) zarata mAne, ya has tava nandana | maravirnAmaghena, varitrAga mahimA triSaDaTa. 1,6, 373 (kha) uttarapurANa 7,56,447 60 (ka) mahApurANa 1861 thI 63 (kha) triSaSTi. 1,6,52. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana dharmanI sthApanA karI hatI. 1 caupannamahApurisacariyuMmAM marIcine bhAgavata dharmanA prarUpaka kahevAmAM AvyA che. 62 paNa tyAM AgaLa cAlIne kapila ane Asuri samruitaMtano ullekha paNa karavAmAM Avye che.13 eTale AnAthI e vastu spaSTa thAya ke ahIM paNa lekhakane sAMkhyamata ja abhipreta che. AnAthI e siddha thAya che ke prAcIna parivAjakAnI paraMparA jainadharmanA kaThora AcArathI gabharAI ne madhyama mArgano svIkAra karanAra sAdhakAnI paraMparA rahI che. enA mULamAM jainatvanA saMskAra chupAyelA che, paNa samayanA pravAhamAM Aja te luptaprAyaH thaI gayA che. marIci ane kapilanuM varNana jevuM jainasAhityamAM maLe che evu bhAgavata 64 ane viSNupurANamAM prApta thatuM nathI. jaina sAhityamAM marIcine bharatane putra gaNavAmAM Avye che, jyAre bhAgavatakAre bharatanI vaMzaparaMparAnuM varNana ApI, aneka peDhIe pachIthI samrATa'nA putra tarIke jaNAvyeA che ane enI mAtAnuM nAma utkalA Apyu che. 6 jaina sAhityamAM kapilane rAjaputra atAnyeA che, jyAre vaizvika sAhityamAM ene kardama RSinA putra kahyo che. sAthe sAthe ene viSNunA pAMcamA avatAra paNa gaNavAmAM Ave che. 67 vedomAM ene 61 paumacariya 11,95-96, pR. 126 12 paTaTAviyaM ca teNa kuliMga bhANavayadarisaNaM capana mahApurisacariya' pR. 97 63 upanna mahApurisa pR. 97 64 bhAgavata 5, 1 65 viSNupurANu 2,11 66 bhAgavata 5,15,15,606 17 paMcamaH kapilo nAma siddhezaH kAlaviplutam / provAcAsuraye sAMkhya tattvagrAmavinirNayam // --bhAgavata skaMdha 1, a. zlAka 1, pR. 56 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 231 ullekha Adi vidvAna ane mahAjJAnI tarIke karavAmAM AvyuM che. bhagavaddagItAmAM ene siddhomAM zreSTha gaNAve che. paraMtu enA aMge aitihAsika daSTithI kAMI paNa kahI zakAya ema nathI. AcArya jinasena vageree marIci aMge te bhAvI tIrthakara thaze e bhaviSyavANIne ulekha karyo nathI. ane kulAbhimAna karyuM hoya evI kaI vAtanuM paNa kaMI varNana nathI. ane eTalA ja mATe emaNe garbhApahAranI ghaTanAnI paNa koI carcA karI nathI. (4) brahmadeva leka coryAsI lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI marIcino jIva brahmadeva lekamAM dasa sAgaranI sthitivALA deva bane che. 69 (5) kauzika brahmAsvargathI evIne marIcine jIva kalAka sannivezamAM eMsI lAkha pUrvanuM AyuSya dharAvanAra kauzika nAmane brAhmaNa bane che.70 ane tyAM paNa vairAgya dhAraNa karI parivrAjaka bane che.71 AcArya zIlAMke lakhyuM che-kauzika maryA pachI saudharma devalokamAM utkRSTa sthitivALe deva bane che.chara digaMbara AcArya guNabhadra lakhyuM che--brahmadeva lekathI cyavane adhyA nagarImAM kapila nAmanA brAhmaNanI kAlI nAmanI patnIthI 68 (ka) juo, prAcIna cariSa (kha) amArI paraMparA pR. 37ra 69 (ka) Ava. niyukita 3ra3 (kha) vizeSA. bhASya 1789 (ga) Ava. 1. pR. 229 70 (ka) Ava. ni. 323 (kha) vize. bhASya 1789 (ga) viSaSTi 10,1. 71 caupana pR. 97 7ra caupagna pR. 97 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vedene jANakAra jaTila nAmaka putrarUpe janme che. parivrAjaka banIne pahelAMnI mAphaka lAMbA samaya sudhI e mArgane upadeza Ape ane mRtyu pAmI te saudharma svargamAM deva thaye che. ane tyAM be sAgaranI sthiti prApta karI.73 Avazyaka niryukti, vizeSAvazyaka bhASya, Avazyaka cUrNi, mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra vagere graMthamAM saudharma svargamAM javAne koI ullekha nathI. Avazyaka malayagiri vRttimAM e ullekha che ke kauzika pachI aneka bhave laIne pachIthI chUNa nagarImAM janma lIdho.74 paraMtu tenAM nAme ullekha karavAmAM AvyuM nathI. saMbhava che ke A aneka bhemAM eka bhava saudharma svargamAM javAne paNa gaNavAmAM AvyuM hoya. (6) puSyamitra kauzika tarIke AyuSya pUrNa karyA pachI te (jIva) pUNA nagarImAM puSyamitra nAmane brAhmaNa thAya che. enuM AyuSya botera lAkha pUrvanuM hatuM. chellA samayamAM tyAM paNa te tridaMDI parivrAjaka bane che.75 (7) sIdhama devaka te (jIva) ahIMthI AyuSya pUrNa karI saudharma kalpamAM madhyama sthitivALe deva bane che." 73 uttarapurANa 74,68 thI 70 74 saMsAre kyintamapi kAlamaTitvA sthUNAyAM nagaryA jAtaH / A. ni. mala. vRtti pR. 248 75 (ka) Ava. ni. 324 (kha) vizeSA. bhASya 1790 (ga) A. mala. vRtti para, 248 (dha) Ava. cUrNi. 229 (Da) triSaSTi 10,1,77 (ca) uttarapurANa 74, 71-72 76 uparyukta badhAM sthAna juo Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava te ( jIva ) brAhmaNa thAya che. enuM AyuSya cAsaTha samayamAM te trida'DI parivrAjaka thayeA. vaNuM na nathI. (8) agnidhota tyAMthI cyavIne caitya sannivezamAM agnidyota nAmano lAkha pUrvanuM hatuM. chellA uttara purANamAM A bhavanuM te ( jIva ) tyAMthI AyuSya pUrNa madhyama sthitivALeA deva ane che. purANamAM nathI. A (9) IzAna devalAka IzAna devaleAkamAM vaNuM na paNa uttara karIne bhavatuM 233 (10) agnibhUti tyAra pachI marIcino jIva maMdira nAmaka sainivezamAM agnibhUti nAmanA brAhmaNarUpe janma le che. enuM AyuSya chappana lAkha pUrva hatuM. jIvananI saMdhyAnA samaye ahIM paNa te tridaMDI paritrAjaka ane che.8 A parathI e spaSTa thAya che ke marIci-bhavamAM parimAjika dharmonA saMskAra enA aMtaHkaraNamAM sArA pramANamAM sthApita thayelA hatA. uttarapurANamAM lakhyuM che ke sUtikA nAmanA gAmamAM agnibhUti brAhmaNanI gautamI nAmanI srIne agnisahu nAmano putra janmyA hatA.79 zvetAMkhara paraMparAnA graMtheAmAM agnibhUti nAma maLe che, nahIM ke agnisaha. pUjyazrI ghAsIlAlajI ma.ne prastuta bhavanI gaNatarI. 77 uparyukata badhAM sthAna jue, 78 (ka) tathAvi parivAo Ava. cUrNi 230 (4) parivrAjaka dIkSAyAM nItvA kAlaM sa pUrvavat / 79 uttarapurANa 74,74 pR. 448 80 kalpasUtra, prathama bhAga, pR. 210, zrI dhAmIlAlajI ma. sa'pAdita uttarapurANu 74,75 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 234 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana karI nathI. paraMtu pramANanA abhAvamAM emanI A dhAraNanuM kaI mahattava nathI. (11) sanakumAra devaloka te (jIva) tyAMthI AyuSya pUrNa karI sanakumAra kalpamAM madhyama sthitivALe deva thA.21 (12) bhAradvAja sanakumAra kalpamAM AyuSya pUrNa karI te (jIva) tAmbikA nagarImAM bhAradvAja nAmane brAhmaNa thAya che. enuM AyuSya cAlIsa lAkha pUrva hatuM. atima samayamAM te tridaMDI parivrAjaka bane che. uttara purANa anusAra enI pahelAM eka bhava agni mitrane ane bIje bhava mAhendra kapamAM ema be bhava vadhAre thayA hatA ane tyArabAda tyAMthI cyavI maMdiranagaramAM zAkaMpana brAhmaNanI patnI maMdirAnI kUkhe vizva-vikRta bhAradvAja tarIke janma le che.83 (13) mahendra devaloka te (jIva) tyAMthI AyuSya pUrNa karIne mahendra kapamAM mayamasthitivALe deva bane che.84 (14) sthAvara marIcine jIva devalokathI cyavI ane keTalAya kALa saMsAramAM paribhramaNa karI rAjagRha nagaramAM sthAvara nAmane brAhmaNa thAya che. 81 (ka) Ava. ni. 365 (kha) vizeSA. bhASya 1791 (ga) sakumAre makSititI 3vavano Ava. cUrNi pR. 230 (dha) uttarapurANa 74, 74 (Da) triSaSTi. 10, 1,81. 82 (ka) Ava. ni. 365 (kha) vize. bhASya 1791 (ga) Ava. cUNi 230 (dha) triSaSTi, 10, 1, 82 83 uttarapurANu 74,77-78 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 235 tyAM enuM AyuSya cetrIsa lAkha pUrvanuM hatuM. jIvananA aMta bhAgamAM te tridaMDI parivrAjaka banyuM ane miththAmatane upadeza ApyuM. parivrAjakanA cha bhava bhagavAna mahAvIranA jIve sarva prathama nayasAranA bhavamAM samyadarzana prApta karyuM hatuM. ane marIcinA bhavamAM te sadbodhine InkAra karI, te pharI pAcho mithyAtvI banI ga.25 AcArya zIlAMka anusAra te (jIva) marIci pachInA je pAMca bhava. manuSyanA kare che, emAM te vAraMvAra parivrAjaka bane che. ane marIcinA bhAva sAthe gaNatarI karatAM cha bhava parivrAjakanA gaNI zakAya. bIjA badhA graMthakAroe marIci sivAya cha parivrAjakanA bhava gaNAvyA che. A aMge vetAMbara ane digaMbara bane paraMparAnA graMtha ekamata che.-7 ekavAra samyagdarzananI upalabdhi thaI javA chatAM paNa punaH AtmA pathabhraSTa thaI javAnI vadhu saMbhAvanA che. kemake mithyAtvane vega vadhu prabaLa hoya che. je sAvadhAnI rAkhavAmAM na Ave te marIcinI jema AtmA samyagadarzananA ratnane khoI de che. ApaNe taTastha daSTithI ciMtana karIe to mAluma paDaze ke prAraMbhamAM parivAja nigraMtha samudAya vacce mAtra AcAra bAbata ja bheda hato. nigraMtha saMpradAyanA AcAra ati kaThina hatA, jenuM pAlana marIci karI zakyo nahIM, ane eNe navI veza-bhUSAnI kalpanA karI jene kAraNe te parivrAjaka saMpradAyane pravartaka manAya che. paraMtu te 84 (ka) Ava. ni. 32 5 (kha) vizeSa. bhANa 1791. 85 (ka) Ava. niyukita 326 (kha) vize. bhASya 1792 (ga) Ava. cUrNi 230 (dha) Ava. malaya. vRtti 248 (ca) uttarapurANa 74,82,83-85 81 chassu vi pArivajja bhamito tatto ya sNsaar| Ava. ni. 329 87 (ka) mahAvIra caritra 2,266 (kha) uttarapurA 74,68-85. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIla nigraMtha saMpradAya sAthe tAvika mAnyatAmAM kaI kaI bAbatamAM matabheda hatA, ene kaMI paNa nirdeza niyukti vageremAM maLatA nathI. marIci rAjakumAra kapilane paNa A pramANe kahe che. vityA dharaM vi.8 he kapila je vAta tyAM (bhagavAna AdinAtha) pAse che, te ahIM paNa che, eno artha e che ke tyAM sudhI siddhAMte aMge khAsa koI moTe bheda paDyo na hato. paraMtu dhIre dhIre siddhAnomAM aMtara paDavA lAgyuM ane darzanamAM eka moTe bheda upasthita thaI gaye. amArI daSTie jyAM sudhI samyagdarzananA prazna che, tyAM sudhI te AcAra sAthe saMkaLAyela nathI, eTale te vicAra sAthe saMkaLAyela che. nigraMtha saMpradAyamAM paNa badhA eka sarakhA AcAranA pALanArA hetA nathI. emAM paNa vadhu-ochApaNuM jovA maLe che eTale AcAra zaithilyanI sAthe vicAromAM paNa maulika mata-bheda upasthita tha joIe. e khUba saMbhavita che ke dArzanika mAnyatAonA maulika matabhedane kAraNe ja samyaktvathI bhraSTa thavAne prasaMga UbhA thaye hoya. A praznanA samAdhAna mATe ja jinadAsagaNI mahattare Avazyaka cUNimAM sarvaprathama marIcine saMbaMdha sAMkhyazAstranI sAthe sAMkanavAmAM AvyuM che. AnuM anusaraNa AvazyakavRtti ane mahAvIracariyuM AdimAM karavAmAM AvyuM che. vAcakee A mULa graMthe jevA joIe. (15) brahma devaka paMdaramA bhavamAM te brahmadevalokamAM madhyama sthitivALe deva thaye. uttara purANakAre brahmane sthAne mahendra nAma ApyuM che.89 88 (ka) Ava. niyuM320 (kha) vizeSA, bhASya 1786 (ga) Ava. cUrNi 228 89 (ka) Ava. ni. 326 (kha) vizeSA bhASya 1792 (ga) vaMmopa suro -Ava. cUNi pR. 230 (gha) Ava mala 248 (Da) triSaSTi 10, 1,84 (ca) uttarapurANa 74,85 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 237 (16) vizvabhUti - devalokanuM AyuSya pUrNa thavAthI lAMbA samaya sudhI saMsAramAM paribhramaNa karyA pachI e rAjagRhanagaramAM vizvanaMdI rAjAnA bhAI tathA yuvarAja vizAkhazrutinA putra vizvabhUti tarIke janma dhAraNa kare che. rAjA vizvanaMdInA putranuM nAma vizAkhAnaMdI hatuM.deg bane bhAIomAM paraspara khUba IrSA ane saMgharSa hatuM. vizvabhUti che ke nAnAbhAIne putra hato, paraMtu te atyaMta tejasvI, parAkramI ane sAhasika hate. rAjAne putra vizAkhanaMdI kAyara, bhIru ane cIDiyA svabhAvane have pitAnA parAkramane lIdhe vizvabhUti samagra rAjaparivAra para chavAI gayo hato. ene puSpakIDAne khUba zekha hate. te pitAnI rANIonI sAthe rAjakIya udyAnamAM cAlyo jato ane tyAM rAta-divasa pitAnI rANIo sAthe puSpakrIDA karavAmAM mazagUla rahe. phUlonA hAra, daDA vagere banAvI rANIo sAthe enA vaDe ramata karavAmAM ene khUba AnaMda paDato. jyAre rAjakumAra pitAnA sevakanA mukhathI vizvabhUtinI pupakIDAo aMge sAMbhaLato tyAre te IrSAthI baLI jato. enAmAM eTaluM sAhasa na hatuM ke te vizvabhUtine bahAra kADhI, svayaM pite udyAnamAM kIDA karavA jAya. vizvabhUtinA tejasvI vyaktitvanI sAme te kAMI paNa karI zakato nahIM. koI koI vAra pitAnI mAtA pAse jaI A aMge baDabaDATa karate. eka vakhate vizvabhUti puSpa-karaMDaka udyAnamAM pitAnI patnIo sAthe unmukta-kIDA karatuM hatuM. tyAre mahArANInI dAsIe e udyAnamAM puSpa vagere levA AvI, vizvabhUtine A prakAre sukhasAga40 (8) rAyagiha vissaNaMdI visAhabhUtI tassa jubarAyA / juvaraNNo vissabhUtI visAhaNandI va itarassa || - Ava. niyati 327 (kha) vizeSA. bhASya 1793 (ga) Ava. cUrNi. 230 (dha) mahAvIra cariyuM guNa pR. 3, pR. 29 (Da) triSaSTi 10,1.86 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ramAM tarato joIne te badhInAM mukha IrSAthI plAna banI gayAM, emaNe mahArANunA kAna bhaMbheryA-"mahArANajI, rAjavaibhavane sAce AnaMda to vizvabhUti kumAra ja lUTe che, vizAkhanaMdI rAjakumAra che, te paNa ene vizvabhUti jevuM sukha kyAM che? kumAra vizAkhanaMdI te vicAre dezanikAla thayelA jevI sthitimAM rahe che, te udyAnamAM harIpharI paNa kyAM zake che. kahevA khAtara te bhale pitAnuM rAjya kahe paNa kharekhara rAjya te vizvabhUtinuM che. dAsIonI vAtathI rANI khijAI gaI. pitAnA putranuM duHkha ane apamAna joIne te krodhathI dhuMvApUvAM thaI gaI. gusse thaIne teNe rAjA pAse jaIne kahyuM- "tamArA rAjyamAM keTaluM aMdhera che? tamAre putra zaraNArthInI jema Ama tema mukha tAkIne pharato rahe che ane nAnAbhAIno putra meja uDAve che. ApaNuM rAjakIya udyAnamAM jyAM raMga-beraMgI pupe khIlI rahyAM che ene AnaMda vizvabhUti lUMTI rahyo che, jyAre tyAM tamArA putrane bhikhArInI jema bahAra ja rokI devAmAM Ave che. jyAre tamArA jIvatAM tamArI AMkha samakSa ja AvI sthiti che, te pachIthI zuM sthiti thaze?" rAjAe rANune samajAvatAM kahyuM: "A ApaNI kula-maryAdA che ke jyAre keI rAjA ke rAjakumAra vagere pitAnA aMta:pura sAthe udyAnamAM hoya tyAre bIjo koI paNa emAM praveza karI zakato nathI." rANIe khUba gusse thaIne kahyuM: "evI maryAdA cUlAmAM paDe! gharano mAlika meM vakAsato rahe ane cAra mAla khAte rahe. jyAMsudhI vizvabhUtine udyAnamAMthI bahAra kADhI mUkavAmAM nahi Ave, tyAM sudhI huM annajaLa grahaNa karIza nahIM." rAjA vizvanaMdI samakSa vikaTa samasyA upasthita thaI. eNe 91 (ka) Avazyaka cUrNi pu. 230 (kha) Ava. mala. ra49 (ga) triSaSTi 10, 1,90. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 229 A vAta amAtyane jaNAvI. amAtye A samasyAne ukela lAvavA mATe ajANyA mANaso dvArA rAjAne kRtrima lekha pahoMcaDAvyo. lekha vAMcIne rAjAe yuddhanI ghoSaNA karI raNabherI vAgI UThI. te yuddha-yAtrA mATe prasthAna karavA lAgyA. vizvabhUtine A aMge khabara paDatAM ja te udyAnamAMthI nIkaLI rAjAnI pAse pahoMcI gaye. joyuM te rAjA pite ja yuddhamAM javAnI taiyArI karI rahyo hato. kumAre pUchayuM-"mahArAjA ! acAnaka yuddhanI ghoSaNA kema karavAmAM AvI che? zuM vAta che?" rAjAe kahyuM: "sarahada para eka puruSasiMha siMmata che te ghaNA divasa thayA mAthuM UMcakI rahyo che, huM enI sAthe yuddha karavA jAuM chuM." pele ajJAtapatra paNa eNe enA hAthamAM mUkI dIdho. "mahArAja huM ghera rahuM ane Apa yuddha karavA jAva, te zuM mAre mATe zaramanI vAta nathI? Apa mane AjJA Apo. rAjA te e ja Icchato hato. eNe te ja samaye te aMgenI saMmati ApI dIdhI. vizvabhUti senA laI nIkaLI paDyo. paNa puruSasiMha te laDavA ja mAgatuM na hatuM, te bheTa-sogAda laIne Ave. hAthI, ghoDA, hIrA-motI vivadha prakAranI bheTe ApI eNe vizvabhUtine khuza karyo. vizvabhUti puruSasiMhane anukULa joI, ane sImAnI rakSA karavAnI javAbadArI soMpI, yuddha karyA vinA, vijayavAvaTe pharakAvI senA sAthe pAcho pharyo. A bAju vizvabhUtinA gayA pachI rAjakumAra vizAkhAnaMdIe ataHpura sAthe pitAno paDAva udyAnamAM nAkhe. vizvabhUti pAchA pharyA bAda pharIthI udyAnamAM praveza karavA lAge tyAre daMDadhArI dvArapAlee ene rokyo. emaNe kahyuM-"aMdara rAjakumAra vizAkhanaMdI pitAnI patnIo sAthe rahelA che. " vizvabhUti rokAI gaye, enA hRdayane ghere AghAta lAge. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAra chuM, paTI vyavahAra kare che phAra ane bhAre 240 : bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana te vicAravA lAgya, ahe! mane A udyAnamAMthI bahAra kADhavA mATe zuM A yuddhanuM nATaka karavAmAM AvyuM nathI? ane A nATakanA sUtradhAra svayaM mahArAjA ja lAge che? huM jene mATe prANa tajavA taiyAra chuM, te mahArAjA mArI sAthe Ave kapaTI vyavahAra kare che? ene rAjAnA vyavahAra ane bhAre duHkha thayuM. krodha paNa caDhaye ane krodhAvezamAM teNe tyAM rahelA kapittha (keThInuM jhADa) para jorathI lAta mArI jevI enA para rahelAM badhAM (kaThAM ) bhUmi para paDI gayAM. eNe dvArapAlane dhamakAvatAM kahyuM -"adhama ! A pramANe huM tamArA mAthAM paNa uDADI zakuM chuM. paNa rAjAne gauravanuM rakSaNa karavA khAtara huM tema karate. nathI. mArI pAse mAgaNI karIne udyAna laI zakAtuM hatuM, paraMtu A prakAre chaLa-kapaTa karavuM anucita che. kumArane kahI deje ke bhAInI sAthe dage karavAnuM pariNAma sAruM nahIM Ave."? vizvabhUtine krodha joIne paheregIrane pasIne chUTI gaye. teo tharathara dhrujavA lAgyA, paraMtu kumAre potAnA krodhanA Avegane AgaLa vadhatuM aTakAvI dIdhuM. glAni vairAgyamAM palaTAI gaI, ene saMsAra prati virati thaI gaI. te gherathI nIkaLIne Arya saMbhUti sthavira pAse pahoMcI gayelA ane saMyama grahaNa karI lIdho. kaThora sAdhanA ane dIrdhatapasyAthI AtmAne bhAvita karIne eNe aneka prakAranI tajanya labdhio prApta karI.94 eka vakhate vihAra karatAM karatAM vizvabhUti aNagAra mathurA nagarImAM AvyA. A bAju vaizAkhanaMdI kumAra paNa mathurAnI rAjakanyA sAthe lagna karavA tyAM Avyo ane mukhya mArga para AvelA rAjaprAsAdamAM Utaryo. vizvabhUti aNagAra mAsika upavAsanAM pAraNAM arthe pharatA 92 Avazyaka cUrNi pu. 231, (kha) mahAvIra cariya 3, 5. 3366 (ga) SiSaSTi 10, 1, 96 93 ejana. te badhA sthaLe 94 ejana Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 241 pharatAM tyAM AvI pahoMcyA. vizAkhanaMdInA sevakee munine oLakhI lIdhA che. emaNe jaladIthI AnI khabara ApI. vizAkhanaMdI tyAM AvyuM, jeyuM, eka mahAna ddho vizvabhUti Aja khUba jIrNa-zIrNa thaele cAlI rahyo hato. munine joIne enA aMtaramAnasamAM krodhanI AMdhI UThI, saroSa netrathI te munine joI rahyo hatoeTalAmAM eka tarata viyAelI gAyanI Takakara lAgatAM vizvabhUti aNagAra bhUmi para paDI gaye. paDatA munine upahAsa karatA vizAkhanaMdI kumAre kahyuM H "vizvabhUti, tAruM te parAkrama, je kapitthane teDavAne samaye jevAmAM AvyuM hatuM te kayAM gAyaba thaI gayuM?" rAjakumAranA vyaMga vacanathI munino kodha bhabhUkI UDyo, dukha ! huM sAdhu banI gayo chuM, te paNa Aje tuM mArI majAka karI rahyo che? mArI kSamA ane tapasyAne durbalatA samajI rahyo chuM ?" vizvabhUti aNagAre AvezamAM AvIne gAyanAM be ziMgaDAM pakaDI ene cakkara cakkara pheravI, AkAzamAM uchALI ane kahyuM, "zuM durbala siMha ziyALathI paNa jAya, je mArA tapa-japa ane brahmacaryanuM phala hoya te huM AgAmI janmamAM aparimita balavALe banuM." A prakAre munie nidAna karI tathA deSanI AlecanA karyA vinA e samaya AvatAM AyuSya pUrNa karyuM. digaMbarAcArya guNabhadre vizvabhUtinA sthAna para vizvanaMdI A nAma ApyuM che. ane vizvanaMdInA badale vizvabhUti nAma ApyuM che.* parivAranA sabhyonA nAmamAM paNa pheraphAra che. 45 (8) tAhe amariseNaM ta gAvi aggasiMgehi gahAya uidaM umvihati / Ava. cUNi 232 (kha) Ava. mala. vRtti 249 (ga) triSaSThi. 10, 1, 102 (dha) mahAvIracariyuM 3, 11, pR. 40 96 uttarapurANa 74,86,87,88 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana uttarapurANamAM A khAkhata A pramANe che-vizvabhUti dIkSA le che ane potAnA nAnA bhAI ne rAjya ApI de che. paraMtu thAnI maulika ghaTanA udyAnanI puSpa krIDA, bhAI nA adhikAra tathA kevI rIte kapaTayuddhanuM svarUpa taiyAra karavAmAM AvyuM vagere ghaTanAe anne paraMparAmAM samAna che. jema pahelAM kahI gayA tema zvetAMkhara graMthA anusAra vizAkhanaMdI kumAra mathurAmAM lagna mATe AbyA hatA jyAre uttarapurANa pramANe te vyasanamAM phasAIne rAjyamAMthI padabhraSTa thaI gayA haiAya che, ane te eka rAjAnA krUta tarIke mathurA AveleA hAya che. tyAM te eka vezyAnA makAnamAM beThA hatA tyAre munine taratanI viyAelI gAyanI Takkara lAgatAM gabaDI paDatA joIne enA upahAsa karatA varNavavAmAM AvyA che.97 paraMtu AzcaryanI vAta e che ke A guNacaMdre zreyAMsa tIrthaMkaranA prasaMgamAM tripRSTa vAsudevane pUrvabhava khatAvavA mATe vizvanaMdInI kathA ApI che, joke te ati saMkSiptamAM ane judI ja rIte ApavAmAM AvI che, phakta udyAna ane gAyanA prasaMgeA sarakhA che. kapittha(kAThInuM jhADa) vALA prasaMga emAM nathI temaja kapaTayuddhanA prasaMga paNa nathI. udyAna mATe banne bhAio vacce yuddha thAya che ane vizAkhanaMdI bhAgI jAya che. ethI vizvanaMdIne vairAgya utpanna thAya che.98 ane te 87 praviSTavAn vinaSTAtmabalazcalapada sthiti: / tathA vyasanasaMsargAd bhraSTarAjyoM mahIpateH // 113 // kasyacid dUtabhAvena mathurAM puramAgataH / vizAkhanaMdI vezyAyA: prAsAdatalamAzritaH // 118 // 88 vikhAkhabhUtiputreNa nirbhara vanapAlakAn / svIkRta tabalAttena tenAsItsa yugastayoH // sa grAmAsanAttatra dRSTvA tasya palAyanam / vizvanandI viraktaH san ghigmohamiti cintayan // -uttarapurANa 74 uttarapurANa 57,76 77 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava saMbhUta sthaviranI pAse dIkSA le che.9 saMbhava che ke guNabhadrane mahAvIranI kathA lakhavAnA samaye saMpUrNa kathA maLI gaI hoya, je kathA pahelAM maLI gaI hota to eka ja graMthamAM eka kathAnAM be rUpAMtare AvyAM na hota." samIkSA Avazyaka niyuktimAM kathAnAM pAtra, dIkSA, nidAna vagerenuM phakta sUcana ja che, ene vistAra Avazyaka cUrNimAM karavAmAM AvyuM che. mahAvIracariyuM triSaSTi zalAkA puruSa caritra ane kalpasUtranI TIkAomAM prastuta prasaMga kAvyAtmaka zailImAM rajU karavAmAM AvyuM che. marIci pachI parivrAjaka bhava ryA pachI mahAvIrane jIva pharI A bhavamAM samyagdarzana prApta kare che. ane AhatI dIkSA grahaNa karI utkRSTa tapasAdhanA paNa kare che. A daSTie A bhavanuM vizeSa mahatva che, paraMtu aMtamAM nidAna karIne vAsudeva jevI viziSTa upAdhi prApta kare che. bhautika vaibhavanI daSTie enuM mahattva ochuM nathI. paraMtu AMtarika unnatinA abhAvamAM ene narakanI dAruNa vedanA jogavavI paDI. A kathAno sAra A che-sAdhanAnA prazasta paMthane bhUlIne je sAdhaka bhautika vaibhava vagerenI AkAMkSA kare che, ene 58 (4) rAyagiha ghissaNaMdI visAhabhUtI ya tassa juvarAyA / juvaraNo vissabhUtI bisAhaNandI ya itarassa / / rAyagiha vissabhUtI visArubhUtisUtaravattie koDI / / vAsasahassa dikkhA sabhUtajatissa pAsammi / gotAsito madhurAe saNidANo mAsaeNa bhatteNaM / / Ava. niyukti 327-329 (kha) vizeSA. bhASya 1793 thI 1765. 100 mahAvIra-paM. dalasukha mAlavaNiyAnI presa kopI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana e vastu bhale prApta thaI jAya, paraMtu te pachI A bhautika samRddhine upacAga karavAthI enuM patana avazya thAya che. jaina paribhASAmAM ene 'nidAna' kahevAmAM Ave che, je zalyanI mAphaka haMmezAM khaTakacA kare che. ApaNe A vAtanI sarakhAmaNI vaidika-paraMparAnA e tapasvIe sAthe karI zakIe ke je peAtAnA divya tapeAkhalathI kAI ne AzIrvAda ke zApa ApatA hatA. C A kathAthI nidAnanuM kharAba pariNAma paNa pratipAdita karavAmAM AvyuM che. nidAna ' karavA chatAM paNa jIvananI saMdhyA samaye AleAcanA ane prAyazcita karI levAmAM Ave te jIvana vizuddha thaI zake che. paraMtu vairane A samaye zamAvavAmAM na Ave te enI e paraMparA dIrghakAla paryanta cAlu rahe che. AgaLanA bhavamAM A vAtanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. (17) mahAzukra devalAka te jIva tyAMthI AyuSya pUrNa karI mahAzukra kalpamAM utkRSTa sthitivALA deva thAya che. (18) tripRSTa vAsudeva 1 tripuSTa vAsudevanI kathA Avazyaka niryuktimAM nathI, phakta nagarI, mAtA, pitA ane te prathama vAsudeva che, eTaluM ja sUcana jovA maLe che, paraMtu Avazyaka cUrNi, mahAvIracariyuM, Avazyaka haribhadrIya ane malayagirivRtti, triSaSTi zalAkA puruSacaritramAM A kathA vistArathI ApavAmAM AvI che je A pramANe che-devalAkanuM AyuSya pUrNa thavAthI te pAtanapura nagaramAM prajApati rAjAnI mahArANI mRgAvatInI kukSimAM utpanna thAya che. mAtAe sAta svamAM joyAM. janma thayA pachI putranA 1 (ka) sat suviLA viTThA Ava. mala, vRtti. 250 (kha) Ava. Ni 232 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 245 pRSTha bhAgamAM traNa pAMsaLIo hevAne kAraNe enuM nAma "tripRSa" rAkhavAmAM AvyuM. rAjA prajApati prativAsudeva azvagrIvanA mAMDalika hatA. ekavAra prativAsudeve nimittajJane prazna karyo ke - "mAruM mRtyu kevI rIte thaze?" nimittaNe kahyuM ke- "je tamArA caMDamegha dUtane mAraze, sugagiri para rahelA kesarIsiMhane mArI nAMkhaze enA hAthathI tamAruM mRtyu thaze." A sAMbhaLI azvagrIva bhayabhIta thaI gaye. tenA mukhathI eNe sAMbhaLyuM-prajApati rAjAne putra khUba baLavAna che. parIkSA karavAne mATe caMDamegha dUtane mokalI ApavAmAM AvyuM. rAjA prajApati pitAnA putra ane sabhAsadanI sAthe rAjasabhAmAM beThe hate. saMgItanA jhaNakArathI rAjasabhAnuM vAtAvaraNa rasamaya banI rahyuM hatuM. badhA tanmaya banI nRtya ane saMgItane AnaMda mANI rahyA hatA. e ja vakhate abhimAnI te pUrvathI keIpaNa sUcanA ApyA vagara dhRSTatApUrvaka rAjasabhAmAM praveza karyo. rAjAe saMbrAnta banI dUtanuM svAgata karyuM. saMgIta ane nRtyano kAryakrama sthagita karI ene saMdeze sAMbhaLe. 2 (ka) Ava. ni. 330 (kha) vizeSA. bhASya 1776 (ga) tini vinA tega se tivitti nAmaM chata -Ava. cUNi 232 (dha) triraMkRtyAttizRMda rUti saMsina: triSaSTi. 10, 1, 119 (3) uttarapurANa 74, 122, pR. 451 3 io ya mahAmaMDalIo AsaggIto rAyA, so mitti appaNoM maccu pucchati, kato mama bhaya titeNa bhaNiya -- jo etaM sII mArihitti caMDameha dattaM Adharisehiti, tato bhayaM te| Ava. cUrNi. 233 4 (4) Ava. cUNi 233moM 'tattha ya aMtepurayecchaNaya vadRti, tattha dUto paviTTho ...antaHpurano ullekha thayo che. (kha) prajJA : saMjIta nijhavaSari | akasmAtprAvizaccaDavegaH svaamiblonmdH|| triSaSTi. 10, 1, 126 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana tripRSNakumArane raMgamAM bhaMga karanAra dUtanI A uDatA khUba khUMcI. eNe pitAnA sevakane e hukama karyo ke jyAre kuta ahIMthI ravAnA thAya tenI mane khabara Ape. rAjAe prativAsudevane saMdeze sAMbhaLI dUtane satkArapUrvaka vidAya karyo. A bAju banne rAjakumAre enA javAnI rAha joIne ja beThA hatA. jevI khabara maLI tevA ja teo jaMgalamAM pahoMcI jaI dUtane pakaDI ene jorathI mAravA lAgyA. dUtanA je kaI sAthIsahAyaka hatA, te badhA bhAgI chUTyA, dUtane khUba mAravAmAM AvyuM. jyAre prajApatine pitAnA putro dvArA karavAmAM Avela ghaTanAnI khabara paDI tyAre te khUba ciMtAtura thaI gaye. dUtane pharIthI pAcho bolAvI khUba bheTa-sogAda ApIne kahyuM ke "putronI e bhUla age avIvane kaMI paNa kahetA nahIM." te A vAtane svIkAra karyo paNa enA sAthIe ke je enI pahelAM pahoMcI gayA hatA, emaNe badhe vRttAnta avIvane jaNAvI dIdhuM hatuM. azvagrIva khUba gusse thaI gayo. ene lAgyuM e ja rAjakumAra eno kALa che. eTale bane rAjakumArane mArI nAMkhavAnI cejanA vicAravA lAgyuM. avIve taMgagrIva kSetramAM zAli dhAnya-DAMgaranI khetI karAvI ane pachI keTalAka samaya bAda prajApatinI samIpa dUtane mokalyA. te AvIne prajApatine avagrIvane Adeza saMbhaLAvyuM ke DAMgaranA khetaramAM eka kara siMhe upadrava macAve che, enA rakhevALane eNe mArI nAkhyo che. AkhuM kSetra bhayabhIta thaI gayuM che mATe tame jaIne e DAMgaranA khetaranI rakSA karo." prajApati jAte ja pelA DAMgaranA khetara bhaNI javA lAgyA. putrae prArthanA karI ke- "pitAjI, Apa bhI jAva. AvA nAnA 5 (ka) Ava. cUrNi pR. 233 (kha) Ava. mala. 250 (ga) triSaSTi 10, 1, 131 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 247 kAma mATe te ame be bhAIo pUratA chIe. A5 ArAma karo ane amane javA de." rAjAe siMhanI bhayaMkaratAnuM varNana karatAM jaNAvyuM ke- " putra huM atyAre nadIkinAre AvelA vRkSa je chuM. kyAreya maravAnuM te che ja, paraMtu tame to AzAnA dIpaka che. A kayArInAM khIlatAM phUla che. eTale tamAre potAnI jAtanuM satata rakSaNa karavuM joIe." putroe khUba Agraha karyo ane pitAnI anumati laI kumAro te bAju cAlI nIkaLyA. pitAe ghaNAM badhAM tIkSaNa zastro ane vIra sainike sAthe ApyA. DAMgaranA khetaramAM jaIne kumAree khetaranA rakSakane pUchayuM, "bIjA rAjAo ahIM kevI rIte ane kayA samaye rahe che?" emaNe jaNAvyuM-"jyAM sudhI DAMgara (dhAnya) pAkatI nathI tyAM sudhI caturaMgI senAne gherA karI ahIM rahe che ane siMhathI rakSA kare che." tripuTe kahyuM, "mane e sthaLa batAve ke jyAM navahathe kesarI siMha rahe che?" vRddha kheDUtoe hasatAM hasatAM kahyuM, "rAjakumAra, Apa to evI vAta kare che ke jANe ke haraNa ane sasalAMne zikAra karavA AvyA che? A te khUMkhAra kesarIsiMha che. moTA moTA rAjA ahIM AvI gayA, paraMtu hajI sudhI koI ene mArI zakyuM nathI ane Apa AvatAMnI sAthe ja enI guphA aMge pUchI rahyA che ?" tripRSNanI bhujAo pharakatI hatI. bala ane sAhasa enAmAMthI jera karIne bahAra nIkaLI rahyAM hatAM. te be , "e che to siMha ja. capaTImAM ame eno zikAra karI nAkhIzuM." rathArUDha thaI sazastra tripRSTakumAra tyAM pahoMcI gaye. siMhane AhavAna ApyuM. siMha paNa ALasa akherIne UTha ane meghagaMbhIra garjanA karIne parvatanAM zikhare Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana dhrujAvatA guphAmAMthI bahAra nIkaLI AvyeA. tripRSTa vicAryuM'- te pedala che ane huM rathArUDha chuM, e zasrarahita che ane huM zastrathI saja chuM. A prakAranI sthitimAM AkramaNa karavuM ceAgya nathI. evA vicAra karIne te rathamAMthI nIce UtarI gayeA ane zastrA paNa phreMkI dIdhAM. 248 si MhuM vicAryuM- A moTA mUrkha che. paheluM to e ke te ekalA mArI guphAmAM ALye che, khIju e ke te rathamAMthI UtarI gayA che, trIjuM e ke zastrA paNa phekI dIdhAM che. have huM ene eka ja sapATe cIrI nAMkhuM, pachI te tripRSTa para tUTI paDaceA. tripRSTa paNa pUrI tAkAtathI (pUrvakRta nidAna anusAra) enAM jaDakhAMne pakaDayAM ane jUnAM vastranI mAphaka ene cIrI nAMkhyA. A joI ne jonArA AnaMdavizeAra thaI gayA. dUra UbhelA darzake kumAra tripRSTanuM sAhasa joI ne stabdha thaI gayA. jayaghASAthI gagana gAjI UThayuM. A siMhu vizAkhanaMdInA ja jIva hatA. tripRSTakumAra siMha-carma laIne potAnA nagaramAM ALye, AvatAM pahelAM eNe kRSako-kheDUtone kahyuM- " e ghATakagrIvane kahI dejo ke te have nizciMta rahe." avagrIve kumAra tripRSTanA adbhuta parAkramanI vAta sAMbhaLI teA te digmUDha thaI gayA. IrSyA ane bhayanI AgathI te maLI UThayA. avagrIve anne rAjakumArone kheAlAgyA. jyAre teA enI pAse gayA nahIM, tyAre azvagrIve sasainya pAtana - 1 ( 3 ) kumAro ciMteti yasa payAyehiM aha raheNa, visarisaM juddha, tAhe asikheDagahattho rahAto uttinnoM, tAhe puNoM ciMtitaM - esa dADhaNakkhAudho aha asikhoDaNaM evamavi bisamaMtAta pi NeNa astikheDaga chaDDataM / (kha) Avazyaka haribhadrIyAvRtti (ga) Avazyaka mala, vRtti 250 (dha) triSaSTi. 10,1,144-145 7 vizAkhanandi jIvo'tha bhavaM bhrAntvA mRgAdhipaH / jAtastu gagirau zaMkhapuradezamupAdravat // Ava. cUrNi pR. 234 --triSaSTi, 10, 1 121 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 249 pura para caDhAI karI. tripuSTakumAra paNa pitAnA sainya sAthe dezanI sImA para AvIne Ubhe rahyo. banne vacce bhayaMkara yuddha thayuM. tripRSTane e narasaMhAra egya na lAgyuM. eNe avagrIvane kahyuM "niraparAdhI sainikane mAravAthI zuM phAyade che? e egya che ke ApaNe be ja yuddha karIe." azvagrIve A prastAvane svIkAra karI lIdho. bane vacce tumula yuddha thayuM. avagrIvanAM badhAM zo pUrAM thaI gayAM. eNe cakaratna phekyuM. tripRSNa ene pakaDI lIdhuM ane enA vaDe pitAnA zatrunuM mastaka kApI nAMkhyuM. tyAre divyavANIthI nabhe maMDala guMjI UThavuM, tripuSTa nAmanA prathama vAsudeva pragaTa thaI gayA che."8 " zvetAMbara paraMparAnA graMthe anusAra vizAkhanaMdIne jIva siMha banyo hato. paNa uttarapurANa anusAra vizAkhanaMdIne azvagrIva prativAsudeva bane. uttarapurANamAM siMhane uparyukta prasaMga nathI. samaya Avye avIvane nAza karI te tripRSTha vAsudeva baLe. guNacandra ane AcArya hemacanTe eka navI ghaTanAne ullekha karyo che. e A pramANe che- ekavAra saMdhyAno suMdara samaya hate. sUrya astAcala tarapha pahoMcI gayA hatA. e samaye tripRSTha vAsudeva samakSa saMgItajJa AvyA. emaNe saMgItanI su-madhura svaralapharIthI vAtAvaraNane mukharita banAvI dIdhuM. nidrA AvavAnA samaye vAsudeve zayyApAlakane kahyuM-jyAre mane nidrA AvI jAya, tyAre tuM gAyakane aTakAvI deje. zayyApAlake 8 (8) devehi ugghu esa paDhamo tiviTha nAmeNa vAsudevo tti / Ava. cUrNi. pR. 234 (kha) Ava. niyukti, malaya pR. 250 8 vizAkhanandaH saMsAre cira bhrAntvAtiduHkhitaH / azvagrIvAbhidhaH sU nurajaniSTApacAravAn / uttarapurANu 74, 129 10 uttarapurANuM 74, 161 thI 164 pu. 454 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana tema karavA kabUlyuM. keTalAka samaya pachI samrATane nidrA AvI gaI. zadhyApAlaka saMgIta para eTale mugdha thaI gayuM hatuM ke eNe saMgItone tyAMthI visarjita karyA nahIM. AkhI rAta saMgIta cAlu rahyuM. uSAnAM sonerI kiraNe prAcI para paDanAra hatAM eTalAmAM samrATanI nidrA tUTI gaI. samrATe pUrvavat saMgIta cAlu ja che te joyuM. zayyApAlakane pUchayuM, "Amane visarjita kema na karyA? eNe namratAthI jaNAvyuM ke-"saMgIta sAMbhaLavAnA AnaMdamAM anurakta thaI javAthI emane visarjita karyA na hatA." A sAMbhaLIne tripRSTa vAsudevano krodha bhabhUkI UTha. pitAnA sevakane belAvI kahyuM, "AjJAnI avahelanA karanAra temaja saMgIta lobhI A zayyApAlakanA kAnamAM garamAgarama sIsuM reDI de."11 samrATanI kaThora AjJA pramANe zayyApAlakanA kAnamAM sIsuM reDavAmAM AvyuM, bhayaMkara vedanAthI pIDAtA teNe prANa tyajI dIdhA, tripuSTa vAsudeve sattAnA madamAM kUra banI A kUra kRtya karavAne kAraNe nikAcita karmonuM baMdhana karyuM. mahAraMbha ane mahAparigrahamAM mazagUla banIne coryAzI lAkha varSa sudhI rAjyazrIne upabhoga karate rahyo. samIkSA prastuta kathA-prasaMge cUrNithI AraMbhI badhA graMthakAroe prajApatinI kathA kahI che. vistArabhayathI meM ene ulekha uparyukta paMkitaemAM karyo nathI. A kathA vaidikenI prajApatinI kathA sAthe sAmya dharAve che, jenuM mULa aMtarIya brAhmaNamAM jovA maLe che. 12 11 (ka) tattatatavaranuM vive sonu ti | mahAvIracariyuM 3, 62 (4) tacchrutvA kupito viSNuH prabhAte tasya karNayoH / gaNeya trapu tad rApo mRta sa: . -triSaSTi. 10,1, 78 12 (ka) atarIya brAhmaNa 3, 32 (kha) vizeSa paricaya mATe juo bhAratavarSIya prAcIna caritra koza'mAM "prajApati" zabda pR. 464 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrva bhava 6 triSTa ' e nAma kevI rIte ApavAmAM AvyuM te aMge Avazya cUrNi vageremAM uttavivara' 13 evA zabda ApavAmAM Avye che. vRSNa' zabdanA artha pIThamAM vadheluM hADakuM (dha ) thAya che. 14 zIlAMke 'vasatiya' zabdanA prayAga karyo che. 15 tripRSTa prathama vAsudeva che ane azvIva prativAsudeva che. avagrIva mRtyunA bhayathI evI rIte dhrUje che jevI rIte kaMsa kRSNanA bhayathI kAMpatA hatA. A prasaMganI tulanA ApaNe bhAgavata ane anya purANamAM AvelI ( kaMsa ane kRSNanI ) kathA sAthe karI zakIe chIe. 17 e vastu spaSTa che ke Avazyaka cUrNimAMthI anya graMthakAree kathAsUtra apanAvyuM che. paraMtu kathA-prasaMga samAna hovA chatAM kathAprasa'gamAM eka sarakhApaNuM nathI. siMhane mAravAnA prasaMga cUrNimAM prativAsudevanI AjJAne kAraNe upasthita thayeleA varNanyeA che. jyAre cappanna mahApurisa cariya'mAM svataMtra rIte upasthita thayeleA jovA maLe che. samAna paraMparA hovA chatAM lekhakAe potAnI svataMtratAne upayega paNa karyA che. Avazyaka cUrNimAM tripRSTanA bhavamAM samyaktvanA nAza thaI gayA hatA e vAta jovA maLatI nathI. paNa guNacandra 18 ane nemi13 (ka) Ava. cUrNi 232 (kha) mahAvIraciraya pU. 43 14 pAiasamaNavA pR. 598, pRSTha jIvarAj 15 caupanna mahApurisacariya. pR. 95 16 bhAgavata 1, 2, 3, 4 17 bhAratavarSIya prAcIna caritrakASa, 'kasa' zabda pR. 106 18 aikUrajjhava sANeNa ya parigaliyasammattarayaNo / { 251 mahAvIracariya 3, 62 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana candranA mahAvIra cariyaMmAM tathA caupanna mahAparisa cariyAmAM spaSTapaNe ullekha che ke A bhavamAM samyakatvarUpI ratna vinaSTa thaI gayuM hatuM. uttarapurANamAM tripuSTanI je kathA ApavAmAM AvI che emAM A age keI sUcana nathI. paNa jyAre te AgaLanA bhAvamAM siMha bane che, tyAre te zikAra karI haraNane khAte hoya che, te vakhate eka cAraNa muni tyAM AvI ene udhana karatAM kahe che ketripRSThanA bhavamAM te atyaMta viSayavAsanAnuM sevana karyuM, tema chatAM tane tRpti thaI nahIM ane samyaga darzana tathA pAMca vrata rahita thavAne kAraNe sAtamA narakamAM pravezyo. 21 A udhana sAMbhaLIne siMha pratibaMdha pAme. AcArya hemacandra samyaktvanA lopa age keI ullekha karyo nathI. paraMtu hiMsA, avirata ane mahAraMbhI tathA mahAparigrahI hovAne kAraNe te sAtamA narakamAM gayo, eTale ullekha te karyo che. 22 enuM kAraNa amArI daSTie e hoI zake ke jaina paraMparAmAM mahAraMbhI ane mahAparigrahI vyakti e thAya che ke je mithyAtvI hoya. eTalA mATe AcArya hemacandrane sampatvanA lepanI vAta bahu mahattvanI na lAgI hoya. uttarapurANamAM prastuta kathAnA varNanamAM vAsudevanAM ratnone paNa 18 parigaliya sammata ja dulaha bhavasaehi pi / -mahAvIracariyuM 97, pR. 13 20 aikUrajjhavasAiNo galiya sammattarayaNa / upana pR. 103 21 uttarapurANa 74, 182 22 ahiMsAdiSvavirato mahAra bhaparigrahaH / caturazItyabdalakSI prAjApatyo'tyavAhayat / / triSaSTi. 10,1,18* Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava ullekha karavAmAM AvyuM che. eNe strI-ratana kevI rIte prApta karyuM enuM varNana paNa atre jovA maLe che. 23 uttarapurANamAM ApavAmAM AvelI kathAmAM keI navI bAbata nathI. to paNa pUrva bhavamAM kevI rIte zatru ane mitratAno bhAva rahyo hate enI suMdara sajanA karavAmAM AvI che ane kathAmAM eka prakAranA kavinuM darzana thAya che. 24 (19) sAtamuM naraka tripRSTa vAsudeva AyuSya pUrNa karI sAtamA tamastamA narakanA apratiSThAna narakAvAsamAM narayika rUpe utpanna thayA. 25 (20) siMhabhava tyAMthI nIkaLyA pachI te kesarIsiMha bane. niryukti vagere vetAMbara graMthamAM enI vizeSa mAhitI maLatI nathI. uttara purANa anusAra jyAre A bhayaMkara siMha haraNane pakaDI ene khAI rahyo hato, te vakhate eka cAraNa labdhidhArI munirAja tyAM AvyA ane UMcA avAje ene dharmane upadeza Ape zarU karatAM jaNAvyuM ke-"tripRSTa bhavamAM te atyaMta viSayabhoga karyA che. pariNAme te samyaktvamAMthI bhraSTa thaIne tyAMthI marIne ahIM siMha thaye che." muni mahArAjanI vANuM sAMbhaLIne ene jAtismaraNa thayuM ane khUba pazcAttApa tha. munirAje purUravA vagere pUrvabhaveno ullekha karyo ane kahyuM ke-A 23 uttarapurANu 74, 135-155 24 mahAvIra-le paM, dalasukha mAlavaNiyA 25 (ka) AvA ni 331 (kha) vize. bhASya 1797 (ga) A. mala. vR. 251 (dha) saramANa puDhavI aphALe nag vavano -Ava. cUrNi 235 (Da) mahAvIra cariyaM 3, 6ra (ca) triSaSTi 10, 1, 181 (7) uttarapurANa 74, 167 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhavathI dasamA bhavamAM tuM aMtima tIrthaMkara thaIza. A badhuM meM zrIdhara tIrthaMkara pAsethI sAMbhaLyuM che. e samaye kALa vagere labdhio maLI javAthI jaladIthI tattvazraddhAne dhAraNa karyA ane mana sthira karI zrAvaka vrata aMgIkAra karyuM. 24 tyAMthI marIne e saudharma svargamAM siMhaketu nAmano deva thaze. tyAM be sAgaranI sthiti jogavI ane te pUrNa thatAM dhAtakI khaMDapanA pUrvamAM je videhakSetra che tyAM kanakaprabhu nagaramAM rAjA kanakapuMgava ane kanakamAlAnA garbhamAMthI kanakejajavala nAmanA putrarUpe ja . 27 te ekavAra pitAnI patnI kanakavatInI sAthe maMdaragiri para gaye. tyAM eNe priya mitra muninAM darzana karyA, aMtamAM saMyama dhAraNa karIne sAtamAM svargamAM deva thaze. tyAMthI cyavane jaMbUdvIpanA kezaladezamAM sAketanagarInA adhipati rAjA vAsenanI rANI zIlavatInI kRpamAM janma lIdhe. enuM nAma hariNa rAkhavAmAM AvyuM, pitAnA svabhAvagata guNo vaDe te badhAne prasanna karavA lAgyuM. jIvananI saMdhyA samaye eNe zratasAgara nAmanA sadgurunI pAse dIkSA lIdhI ane AyuSya pUrNa karI mahAzukra svargamAM deva thayA. tyAM sola sAgaranI sthiti prApta thaI hatI. 28 A bhava aMgenI carcA zvetAMbara graMthamAM thaI nathI. (21) caturtha naraka zvetAMbara dhra pramANe siMhane jIva marIne cethA narakamAM gayo.29 narakamAMthI nIkaLyA pachI eNe aneka bhava tiryaMca ane manuSyanA karyA. paNa A bhavenAM nAme jaNAvavAmAM AvyAM nathI." 26 ito'smindazabhe bhAvI bhave'ntyastIrthakRd bhavAn / sarva mazrAvi tIrthe zAnmayed zrIgharAvayAt // - uttarapurANa 73, 204 thI 208 ra7 uttarapurANa 74, 220 thI 222 28 uttarapurANa 74, 234 29 (ka) puLo narAhu-Avazyaka cUrNi 235 (kha) triSaSTi 10, 1, 182 30 lAde chatiyA tiriyamapUramavahAruM mamajha-Ava. cUpa. pu. 235 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 25 (22) manuSya Avazyaka malapagirivRtti, mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra ane zramaNa bhagavAna mahAvIra nAmanA graMthamAM bAvIsame mAnavano bhava jaNAvavAmAM Ave che. paraMtu A graMthamAM enuM nAma, AyuSya ane jIvana prasaMge aMge kaI ulekha karavAmAM AvyuM nathI. mahAvIracariyaMmAM guNacandra A bhavamAM tapa-japanI sAdhanA karI cakravartIne puNya upArjana karyuM e vastu bhArapUrvaka jaNAvI che. ge pAladAsa jIbhAbhAI paTele pitAne "mahAvIra kathA" graMthamAM ane AcArya vijayadharmasUrijIe "zramaNa bhagavAnanA chavvIsa bhava23 nAmanA pustakamAM nAma, sthala vagerene ullekha karyo che. teo lakhe che ke bhagavAna mahAvIrane jIva bAvIsamA bhavamAM vimala rAjA banya. emanI mAtAnuM nAma vimalA hatuM. ane pitAnuM nAma priya mitra hatuM. yuvAvasthAmAM emaNe AhatI dIkSA lIdhI ane utkRSTa tapajapanI sAdhanA karI. paNa emaNe A aMge koI prAcIna graMthanuM pramANa ApavAnI tasdI lIdhI nathI. samavAyAMga sUtranI vRttimAM AcArya abhayadeve mahAvIranA che pUrvabhava ApyA che. je bAvIsame bhava manuSyane mAnavAmAM Ave te samavAyAMganI vRttinI sAthe ene meLa besato nathI. eTale kalpasUtranA vivecanamAM meM bAvIsame bhava manuSyane jaNAvyuM nathI. paraMtu e be graMthanuM sUkSma avalokana karI vicAratAM pratIta thayuM ke A kathana ucita nathI. eka AcArya abhayadeva sivAya badhA graMthakAree garbhaparivartanane bhava tarIke gaNuM nathI. eka janmamAM be 31 (ka) Ava ni. mala. vRtti 5. 251 (kha) mahAvIra cariya 3, pR. 64, gA. 6 (ga) triSaSTi 10, 1, 183 (1) zramaNa bhagavAna mahAvIra, kalyANavijaya pR. 171 32 mahAvIra cariyuM 3 33 mahAvIra kathA 5 44 (kha) pR. 134 thI 138 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhava kevI rIte thaI zake? tarkanI dRSTie paNa A vastu bahu AchI pratItikara jaNAya che. jo mUla samavAyAMgamAM A vAta hAta tA tane kAI avakAza raheta nahIM, paraMtu A vAta mUlamAM te che ja nahIM, te te vRttimAM che. vRttinI apekSAe niyukti ane cUrNinI vAta vizeSa prAmANika mAnavAmAM Ave che. A viSaya para anveSakeAne taTastha dRSTithI ciMtana karavAnI namra vinaMti karuM chuM. (23) priyamitra cakravartI tyAMthI te AyuSya samApta karI mahAvideha kSetranI sUkA nagarImAM dhanaMjaya rAjAnI dhAraNI rANIthI priyamitra cakravartI tarIke janme che. peTTilAcAryanA pAvana pravacanarUpI pIyUSanuM pAna karI manamAM vairAgyanI yAti prajavalita thaI. emaNe dIkSA grahaNa karI, eka karoDa varSa sudhI saMyamanI kaThora sAdhanA karI.34 samavAyAMga sUtramAM zramaNa bhagavAna mahAvIre tItha karane bhava lIdhA te pahelAM chaThTho bhava pATTilanA grahaNa karyAM hatA. ane eka karoDa varSa sudhI zramaNa paryAyanuM pAlana karyu" hatuM.35 navAMgI TIkAkAra AcArya abhayadeve prastuta sUtra para TIkA karatAM bhagavAna pATTila nAmanA rAjaputrathayA evuM lakhyuM che. OMke bhagavAnanA jIve be vAra pATTilAcArya pAse dIkSA grahaNa karI, paraMtu potAnuM nAma paNa pATTila hatuM, e samavAyAMga sivAya Avazyaka niyukti, Avazyaka cUrNi, mahAvIra 34 (ka) putto nanayalsA puTija variyAmo jodi sanvaTe Ava. ni. 332 (kha) vizeSa. bhASya 1798 (ga) Ava. cuNi 235 35 samaNe bhagava mahAvIre titthagarabhavaggahaNAoM chaTThe pohila bhavAhaNe eMga vAsako sAmAnna- pariyAgaM pAuNittA / samavAyAMga sUtra 133, pR. 68,1 71 'samaNetyAdi yato bhagavAn pAhilAbhidhAno rAjaputro babhUva, tava varSa koTi prabrajyAM pAlitAvAnityekeA bhavaH / samavAyAMga abhaya. vRtti 136 sa. 5. 99 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 257 cariya, vagere koI graMthamAM maLatuM nathI, e eka AzcaryanI vAta che. saMbhava che ke piTTilAcAryanI pAse dIkSA grahaNa karavAne kAraNe priya mitra cakravartI ja padila kahevAyA hoya. athavA priya mitranuM ja bIjuM nAma piTila hoya, paraMtu guru-ziSyanAM eka nAma hovAne kAraNe bhrama thAya e daSTie niryuktikAra vageree nAma na ApyuM hoya. priyamitra ane piTrila bannene zramaNa-paryAya eka karoDa varSane che. 37 je e siddha kare che ke te bane judI judI vyakti nahatI. digaMbarAcArya guNabhadra "mUkA" nagarInI jagyAe "puMDarIkizuM nAma ApyuM che. ane mAtA-pitAnuM nAma maneramA ane sumitra jaNAvyuM che.paDhilAcAryanI jagyAe bhagavAna kSemaMkara pAse priyamitra cakravartIe ekahajAra rAjAo sAthe saMyama lIdhuM hatuM e ullekha che.39 (24) mahAyuke tyAMthI AyuSya pUrNa karI te mahAzuka kalpanA sarvArtha-vimAnamAM utpanna thayA. samavAyAMgamAM mahAzukane badale sahastrArakalpanA sarvArtha vimAno ullekha che.41 AcArya abhayadeve koI paNa nAmane nirdeza 37 (ka) triAva varSorimUva ! Ava. mala. vRtti (kha) Ava. niyukita 332 (ga) vizeSA. bhASya 1798 (dha) mahAvIra cariyaM 3, 71 38 viSaye puSkalAvatyAM dharezaH puNDarIkiNI / patiH sumitravikhyAtiH suvratAsya manoramA / -uttarapurANa 74, 236 39 uttarapurANa 74, 237 thI 240 40 (ka) mahAnu pe sanvavimA phevo nAto. Ava. cUrNi. 235 (kha) Ava. mala. pR. 251- para (ga) triSaSTi. 10, 2, 216 41 sahasvAre kappe sabvaTThavimANe devattAe uvavanne / samavAyAMga abhaya vRtti 133, 5, 68,1 17 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana karyAM nathI.42 uttarapurANakAre paNa samavAyAMganI jema sahasrarakalpanAM nirdeza karyo che.43 niyuktikAre mahAzukra nAma na ApatAM 'savvas ja nAma ApyuM che. 44 AcArya jinadAsa mahattara ane AcArya malayagirie mahAzukra kalpanA artha savArtha vimAna karyAM che.45 sattara sAgarApama samaya sudhI te tyAM deva saMbadhI sukhAnA upabhAga karatA rahe che. 4' uttarapurANakAre aDhAra sAgaranuM AyuSya hatuM ema jaNAvyuM che.47 (25) naMdana rAjakumAra tyAMthI cyavIne bharatakSetranI chatrAnagarInA jitazatru samrATanI bhadrA mahArANInI kukSimAM putrarUpe utpanna thayeA. enuM nAma naMdana rAkhavAmAM AvyuM.48 rAjakumAra naMdana khAlyakAlathI khAvA-pIvA ane ramata-gamata prati udAsIna hatA. keAI duHkhIne joI enuM hRdaya dayAthI dravita thaI jatuM hatuM. zramaNeA prati enA sahaja bhaktibhAva hatA. enAmAM aneka guNNA hatA. enuM jIvana guNAne guladastA gucchA hatA. paccIsa lAkhanA saMpUrNa AyuSyamAMthI te cAvIsa lAkha varSa sudhI gRhavAsamAM rahyA. eka lAkha varSa AkI rahyAM tyAre pATTilAcArya ---samavAyAMga abhaya. vRtti 136, 5. 99 uttarapurA 74, 241 C 42 tato devo'bhUditi dvitIyaH / 44 prAnte prApya sahastrAramabhUtsUryaprabho'maraH / 44 (ka) Ava. ni. 332 (kha) vizeSAM. 1798 45 (3) Avazyaka cUrNika pu. 235 (kha) Ava. mala. vRtti 251 46 AAva. sRSi` pR. 335 47 uttarapurANa 74, 241, pR. 459 48 (8) NaMdaNo NAmaM kumAro jAto (kha) Ava. mala, vRtti rapara (ga) samavAyAMga vRtti 133 5. 99 (dha) triSaSTi. 10,1,213 --Ava. cUrNi`. 235 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 259 pAse saMyama lIdho. eka lAkha varSa sudhI nirantara "mAsakhamaNanI tapasyA karI. agiyAra lAkha sATha hajAra "mAsakhamaNa thayA, ane traNahajAra traNa varSa traNa mAsa ogaNatrIsa divasa pAraNAM thayAM. tapanI sAthe kSamA, sevA ane dhyAnanI triveNu vahevA lAgI ane uccatara sAdhanA karavAthI AtmA vizuddha dazAmAM pahoMcI gaye. tIrthakara nAma karmanuM upArjana e vastu yAda rAkhavI joIe ke priya mitra cakravartInA bhAvathI mahAvIrane jIva punaH zramaNa dIkSA le che ane enA pachInA badhA bhamAM te zramaNa dIkSA le che ane AdhyAtmika utkarSa kare che. Avazyaka cUrNikAre spaSTapaNe jaNAvyuM che ke jenA phalarUpe te naMdananA bhavamAM tIrthaMkara nAma gAtra bAMdhe che, ane jenAthI te vardhamAna bhavamAM tIrthakara bane che. dhyAna rAkhavA jevI vAta e che ke Avazyaka niryukti 49 vizeSAvazyakabhASya, Avazyaka haribhadrIya vRtti,51 vageremAM naMdananA bhavanI carcAnA prasaMgamAM eNe tIrthaMkara nAma gotra ApyuM te aMge koI ulalekha nathI. paraMtu devalokamAM jaI brAhmaNa kulamAM utpanna thAya che, e nirdeza pAchaLa tIrthakara nAma karmanAM vIsa kAraNe hevAnuM jaNAvyuM che, te A pramANe che-para 49 Ava. gA. 332,333 50 vizeSAvazyaka bhAya 1798-1798 51 Ava. haribhadrIyA. 449-450 52 arahaMtasiddhapavayaNagurutheravahussute tavassIsu / vacchallatA ya esi abhivakhaNANovayoge y|| dasaNa viNae Avassae ya sIlavvate NiratiyAroM / khaNalavatavacciyAe veyAvacce samAdhI y|| appuvvaNANagahaNe suttabhattI pavayaNe pabhAvaNayA / di zahi sirathayAtta ati vIro ! Ava. ni. 34 thI 36 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana 1. arihaMtanI ArAdhanA 11. SaDAvazyakanuM vidhivat samAcaraNa 2. siddhagurunI ArAdhanA 12. brahmacaryanuM niraticAra pAlana 4. pravacananI ArAdhanA 13. dhyAna 4. gurune vinaya 14. tapazcaryA 5. sthavirane vinaya 15. pAtradAna 6. bahuzratane vinaya 16. vaiyAvRtya 7. tapasvIne vinaya 17. samAdhi-dAna 8. abhIkSaNa jJAnepaga 18. apUrva jJAnAbhyAsa 9. nirmala samyagdarzana 19 zrata bhakti 10. vinaya 20. pravacana-prabhAvanA * niyuktikAre e darzAvyuM che ke A vIsa kAramAMthI badhAM kAraNonI ArAdhanA atima tIrthakare karI che. A visa kAraNonI gAthAo bhagavAna trASabhanA varNana vakhate paNa jovA maLe che. pa4 ene ja ahIM punaH aMkita karavAmAM AvI che. je kramathI A gAthA ApavAmAM AvI che, teja kama niryuktikArane abhipreta hoya te tIrthakara nAma kamane baMdha vardhamAna mahAvIranA bhavamAM thayo evuM mAnavuM paDe, paraMtu e te cokkasa che ke niryuktikAre A gAthAone saMbaMdha keI bhava sAthe batAvyo nathI. Avazyaka cUrNimAM, pa mahAvIracariyaMmAM, ane triSaSTi53 (ka) padamena pachiLa save vi #sitA kALA | Ava. niyukti 337 (kha) vizeSA. bhASya. 1803 54 (ka) Ava. niyuM. 1ra-175 (kha) vizeSA. 1582 thI 1585 (ga) Ava. ni. haribhaddI 179 thI 182 55 imehi vIsAe kAraNehi AsevitabahulIkatehiM titthagaranAmagoyaM Nivatteti Ava. cUrNi. 235 56 so naMdaNamuNivasaho iya vIsaiThANagAI phAsittA / tisthayaranImaporad me vaMdhe gharamA - mahAvIracariyuM guNa 111 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrva bhava 261 zalAkA puruSacaritrapa vagere zvetAMbara graMthAmAM naMdananA bhavamAM tIrthaMkara nAma karmanA baMdha karyAM e vastu spaSTapaNe jaNAvI che. uttarapurANamAM paNa naMdananA bhavamAM ja tIrthaMkara nAmakarma bAMdhavAnA ullekha che. purANakAre vIsa kAraNeA na ApatAM seALa kAraNA ApyAM che.58 A pramANe naMdana ke naMde A bhavamAM tIrthaMkara gotra mAMdhyuM ane atamAM mAsika salekhanA karI AyuSya pUrNa karyuM.. 10 59 uttarapurANamAM naMdanA mAtA-pitAnAM nAma vIravatI ane naMdivana che.60 (26) prANata devalAka tyAMthI AyuSya pUrNa thavAthI te prANata-devaleAkanA puSpAttarA taMsaka vimAnamAM vIsa sAgaropama AyuSyavALA deva thayA. 1 uttarapurANu anusAra acyuta svarganA puSpAttara vimAnamAM zreSTha iMdra thayA. tyAM enuM AyuSya khavIsa sAgaropamanuM hatuM. kara (27) devAnandAnA garbhamAM bhagavAna mahAvIranA jIva grISma RtunA cAthA mAsamAM AThamA pakSamAM, ASADha sudI chaThThane divase hastAtta nakSatranA cAga vakhate prAta nAmanA dazamA svarganA puSpAttara pravara puMDarIka nAmanA mahAvimAnamAMthI vIsa sAgaropama pramANa deva AyuSya pUrNa karI tyAMthI zruta thayA.43 ane ja khUdvIpanA dakSiNa bharatakSetramAM dakSiNa brAhmaNu57 ahaM bhaktyAdibhiH sthAnairvizatyApi mahAtapAH / durarjamarjayAmAsa, tIrthaM kRnnAmaka sa: -triSaSTi. 10,1,229 58 uttarapurANu 75,245 59 Ava. cuNi', 235 60 uttarapurANu 74, 243 61 (4) Ava. niyu. 333 (kha) vizeSa. bhASya 1799 (ga) Avazyaka caNi. 235 (1) samavAyAMga abha. vRtti. 165, 99 62 uttarapurANu 73, 246 62 (ka) kalpasUtra, sUtrara devendramuni sa`pArjita (kha) AcArAMga brui. 388 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kuMDa sannivezamAM keDAla gotrIya RSabhadattanI jAlaMdhara gotrIyA devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM avatarita thayA. 64 kSaNabhara mATe traNe leAkamAM AnaMdanA saMcAra thayA ane sarvatra eka divya prakAza phelAI gayA. bhagavAna mahAvIra A samaye mati, zruta ane avidha A traNe jJAna dharAvatA hatA. devagatithI cuta thavuM che, te emaNe jANyuM, zruta thaIne huM devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAM paheAMcI gayA chuM, te paNu emaNe jANyuM paraMtu cyavananA kALa emaNe jANyA nahIM, kemake te atyaMta sUkSma hoya che. pa garbhAdhAnanA samaye devAnaMdA adhanidrita avasthAmAM hatI. A samaye ene cauda svapna AvyAM. te prasanna thaI gaI. ane eNe RSabhadattane AkhA svapnavRttAMta kahyo. RSabhadatta paNa te sAMbhaLI khUba harSa pAmyA. eNe kahyuM-subhage! A svapna vilakSaNa che, kalyANa tathA zivarUpa che, maMgalamaya che. ArAgyadAyaka ane maMgaladAyaka che. A svapnAnAM phaLarUpe tane artha, bhAga, putra ane sukhaneA lAbha thaze. nava mAsa ane sADA sAta dina pUrA thatAM tuM eka alaukika putrane janma ApIza. enA hAtha-paga atyaMta sukumAra haze. enuM zarIra sugaThita ane sarvAMgasuMdara haze. viziSTa lakSaNu, vyaMjana tathA guNasa...panna haze. te candranA jevA saumya, sarvane priya, kAnta ane maneAjJa thaze. zaizavakAla pUrNa karIne te jyAre yauvanamAM praviSTa thaze, tyAre te Rgveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda, itihAsa tathA nighaMTuno sAMgApAMga jJAtA banaze. enAM gaMbhIra rahasyAne ukelaze. vedonA vistRta thayelA hArdane punaH prakaTa karaze. SaDaMga ane SaSTitaMtra (kAMpilIpa) zAstramAM niSNAta manaze. gaNitazAstra, jyAtiSa, vyAkaraNa, brAhmaNazAstra, parivAjazAstra vageremAM paNa 64 (3) Ava. niyukti 349 (ga) mahAvIra cariya (ca) kalpasUtra sUtra 2 pR. 23 65 (3) kalpasUtra sUtra 3 (kha) vizeSA. bhASya 1820 (dha) triSaSTi 10, 2, 3 (kha) AcArAMga Tvi. chu. bhAvanAdhikAra pU. 388 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava pAraMgata banaze. iSabhadatta dvArA karAyela svapnaphala sAMbhaLI devAnaMdA atyaMta AnaMda pAmI. mahAvIranA garbhavataraNanI ghaTanA jyAre kendrane e samaye jJAta thaI tyAre ene vicAra Ave - tIrthakara, cakavartI, baladeva, vAsudeva Adi zudra, adhama, tuccha, apakauTubiMka nidhana, kRpaNa, bhikSuka yA brAhmaNakulamAM avatarita thatA nathI, teo te rAjanyakulamAM jJAta, kSatriya, IkvAku, hari vagere vaMzamAM ja avatarita thAya che. kendra te samaye harizaigameSI devane bAlAvyA ane garbhaparivartanane Adeza Ape che - marIcinA bhavamAM jAti tathA kulanI zreSThatAnA darUpa je sApa Dacce hite, enuM viSa hajI UtaryuM na hatuM, enA phalasvarUpe emane devAnaMdanA garbhamAM AvavuM paDyuM ane pAsI rAtri sudhI A garbhamAM rahyA. tyAsImI rAtrie hariegameSa deve devAnaMdAnI kukSimAMthI saMharaNa karIne emane trizalA kSatriyANInI kukSimAM prasthApita karyA. A samaye paNa mahAvIra traNa jJAnanA dhAraka hatA. saMharaNa pUrve emane e jJAna hatuM ke A pramANe thaI rahyuM che. saMharaNa pachI paNa emane hatuM ke AvuM thaI gayuM che ane saMharaNa thaI rahyuM che. e paNa jJAna hatuM ke caitra sudI terasanA divase emano janma thaye. emanA tejasvI vyaktitva ane maMgalakArI kRtitvano paricaya AgaLanA adhyAyamAM prastuta karyo che. pUrvabhavaH eka tulanA uttarapurANa vagere digabara graMthe pramANe mahAvIrane jIva devalakathI mRta thaIne trizalAnI kukSimAM ja Ave che. garbha - siMharaNanI ghaTanA emAM prApta thatI nathI. 66 ka95sUtra, sUtra 4 thI 9 67 kalpasUtra 13-17 68 ka95sUtra 25 69 (ka) ka9pasUtra 27 (kha) samavAyAMga 83, patra. 83-2 (ga) sthAnAMga 2,5 70 uttarapurANa 74, 253-262 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saMkSepamAM tAMbara graMtha pramANe mahAvIranA pUrvabhave A pramANe che. 1. grAmacintaka- Ava. ni. gA. 1541, vi. 147, hari. 145. 2. saudharma devaloka (vize. gA. 1549) 3. marIci (Ava. vi. 142, vi. 1550, Ava. hari. 149) 4. brahmadeva 5. kauzika (parivrAjaka) (A. ni. 326, vi. 172, - hari. 443). 6. puSpamitra (parivrAjaka) (caumpanna.mAM A bhavane ullekha pR. 97-98) nathI, emAM marIci sahita 6 parivajikabhava gaNavAmAM AvyA che. 7. saudharma devaloka 8. agnita brAhmaNa (parivrAjaka) 9. IzAnaka5 deva 10. agnibhUta maMdira sannivezamAM (parivrAjaka) 11. sanakumAradeva 12. bhAradvAja (parivrAjaka) 13. mahendrakalapamAM (pachIthI saMsAra-bhramaNa) 14. sthAvara (parivrAjaka) 15. brahmadevaloka 16. vizvabhUti (marIcinA bhava pachI A bhavamAM ahaMta dIkSA mahAvIracariyuM pra. 3) 17. mahAzukadeva 18. tripRSTha AdivAsudeva) 19. naraka Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 265 20. siMha 21. naraka (tiryaMca ane manuSyabhava) 22. priya mitra cakravartI (mUkAnagarImAM, padilla pAse zramaNa dIkSA) 23. mahAzukadeva 24. naMdana-chatrAnagarI(zravaNa dIkSA-tIrthakara nAma karmanuM anubaMdhana) 25. pupattara vimAnamAM deva 26. brAhmaNa kuLamAM (devanaMdAnA garbhamAM) caupana mahApurisa cariyaanusAra (pR. 97-103) 1. marIci parivrAjaka 2. brahadevalekamAM deva 3. kesiya parivrAjaka 4. saudharma deva pa. agijajoe parivrAjaka 6. IzAnadeva 7. agnibhUI parivrAjaka 8. sanakumAra deva 9. bhAradvAja parivrAjaka 10. mAhendra deva 11. thAvara parivrAjaka 12. brahmadevaloka 13. vizvabhUti 14. mahAzukadeva 15. tripRSTa 16. apratiSThAna naraka sAtamI ATalA bhava batAvyA pachI AcArya zIlAMka lakhe che. so vAra Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vALamALatithatharavariyANi hissAmAM ri pR. (103) paraMtu bhagavAna mahAvIranA caritranuM varNana karatI vakhate eTaluM ja kahyuM che ke marIcine jIva aneka bhava karI pulapittara vimAnathI devAnaMdAnA garbhamAM A.71 tripRSTa pachInA bhavone ulekha AcArya zIlAke karyo nathI.72 ema te ApaNe na kahI zakIe ke AcArya zIlAMkane te aMge jANakArI na hatI. kemake emanI pUrve Avazyaka niryukti, Avazyaka cUrNi, vagere graMthe vidyamAna hatA, jemAM mahAvIranA pUrvabha age ullekha thayeluM che. emaNe sattarathI chavIsa ne ane prAraMbhanA be bhane ullekha kema karyo nathI eka ciMtanIya prazna che. digaMbarAcArya guNabhadranA uttara purANa anusAra mahAvIranA pUrvabhava A pramANe che : 1. pururavA (74, 24-21) 2. saudharma deva (74, 22). 3. marIci (74, 22-66) 4. brahmadevalokamAM deva (74, 67) 5. jaTila parivrAjaka8 (74, 69) 6. saudharma deva8 (74,69) 7. puSpamitra parivrAjaka (74, 70-72) 8. saudharma deva (74, 73) 9. agnisaha parivrAjaka5 (74,74-75) 10. sanakumAraheva6 (74,75) 11. agnimitra parivrAjaka (74,76-77) 12. mAhedradeva4 (74,78) 71 cau5- pR. 270 ( 76 Ava. niyuM.mAM IzAnakalpa 7ra juo, caupanna pR. 270 77 , , agnibhUti 73 Ava. ni mAM krauzika 78 , , sanakumAra 74 Ava. ni. mAM tiyaya vagere aneka bhava che. 75 Ava. niyuM.mAM agniota Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA pUrvabhava 13. bhAradvAja parivrAjaka (74,78-79) 14. mahendradeva (74,80) 15. traNa sthAvarAdi aneka bhava (74,81) 16. sthAvara parivrAjaka (74,82-85) 17. mahendra9 (74,85) 18. vizvanaMdIdeg (zramaNadIkSA) 74,86-117 19. mahAzukadeva (74,118) 20. tripRSTa vAsudeva (74,122-166) 21. sAtamuM naraka (74,167) 22. siMha 74,168 23. prathama naraka 74,170 24. siMha (tIrthakara banavA aMge cAraNamuninI ghoSaNA ane zrAvaka vrata grahaNa karavuM) 25. saudharmadeva siMha ketu 74,219 26. kanakejajavala vidyAdhara-3 (jainadIkSA) 74,222-229 - 27. sAtamA svargamAM deva-4 (74, 229) 28. hariSaNa (jainadIkSA)5 74, 230-233 29. mahAzukadeva 75, 234 - 30. priyamitra cakavartI (jaina dIkSA) 74, 235-240 31. sahastrAra ka5mAM sUryaprabha774, 241 9 Ava. niyukitamAM A bhava nathI. bahmadevaloka pharI saMsAra. 81 , , vizvabhUti tiryaMca manuSya vagere bhava A bhava nathI. A bhava nathI. A bhava nathI. A bhava nathI 82 ' mahAzukra Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana 32. naMda (jainadIkSA) 74, 242-243. 33. azrutanA puttara vimAna 74, 246. 34. siddhArtha patnI priyakAriNInA putra vardhamAna 74, 251. Avazyaka niryuktinI sAthe uttarapurANanA pUrvabhavonI tulanA karavAthI e jaNAI Ave che ke A bhavamAM kaI mahatvapUrNa pheraphAra nathI, phakta saMkhyAmAM phera che. je mahattvanA bhava che, te bane paraMparAmAM prAyaH samAna ja che. niryuktikAre marIcinA bhAvamAM "emAM paNa dharma che e prarUpaNa karI jenAthI ene anaMta saMsAra vadhI gayo paraMtu uttarapurANamAM A pramANene kaI prasaMga batAvavAmAM AvyuM nathI. uparyukta paMktiomAM bhagavAna mahAvIranA pUrva aMge tulanAtmaka draSTithI kaMIka lakhavAmAM AvyuM che, je jIvananA utkarSa ane apakarSanI spaSTa jhAMkhI karAve che. bhautika aidhUryanI unnati vastutaH unnati nathI. AdhyAtmika unnatinA abhAvamAM bhautika unnati keI paNa prakAranI avanatinuM kAraNa bane che. theDIka asAvadhAnI keTalA moTA patanane noMtare che, pharI utthAna mATe keTale kaThera zrama ane tapa karavuM paDe che vagere vAte mahAvIranA pUrvabhavanA adhyayanathI spaSTa thAya che. A sAthe e satya paNa spaSTa thayuM che ke bhagavAna mahAvIre tIrthakara banIne je anaMta AdhyAtmika-aizvarya prApta karyuM, e eka janmanI sAdhanAne pathe nahIM, paNa aneka janmonI kaThora tapa-dhyAna vagerenI sAdhanAnuM ja pariNAma che. A sAdhanA AtmAnuM utthAna thayuM. jaina-darzana saMmata Atma-uttAravAdanI eka virala jhAMkhI paNa A pUrvabhavanA parizIlanathI ApaNI samakSa spaSTa thaI jAya che. * * * * * Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananuM prathama pAna (gRhastha jIvana) 0 * janma pUrvenI paristhiti janmasthAnaH eka paricaya trizalAnA garbhamAM svapnadarzana janma ane utsava mAtA-pitAnI khyAti nAmakaraNa: eka vizleSaNa vardhamAna mahAvIraH sanmati: kAzyapa jJAtaputra H videhaH vaizAlika: janmakuMDalIH eka ciMtana virATa vyaktitvanAM bIja bAhya vyaktitva: bAla krIDA tinduSaka krIDA atula balaH vidyAzALAmAM vivAha prakaraNa mAtA-pitAne svargavAsa sarvasva tyAga abhiniSkramaNa abhigraha Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmapUrvanI paristhiti AjathI chavIse varSa pUrve bhAratanI sthiti khUba viSama hatI. A yuga bhAratIya saMskRtinA ItihAsamAM eka adhikArapUrNa yuganA rUpamAM citrita karavAmAM AvyuM che. cAre bAju hiMsA, asatya, anyAya, viSamatA, zeSaNa ane utpIDananI belabAlA hatI. adharma dharmane sonerI pariveza dhAraNa karI mANasane bhUlAvAmAM nAkhate hato. jIvananA AdhyAtmika ucca Adarzo bhulAI gayA hatA. ene sthAne mAnava bhautika eSaNAo tema ja sAmAjika viSamatAonI cakkImAM pisAte hate. jana-jIvanamAM daivI bhAvanAne sthAne AsurI bhAvanAe draupadInA vastranI mAphaka vRddhi pAmI rahI hatI. mAnavatAnA nAma para dAnavatAnuM nagna nRtya thaI rahyuM hatuM. bauddhika dRSTie paNa e yuga vicitra paristhitimAMthI pasAra thaI rahyo hato. dArzanika ciMtananuM sthAna aMdhazraddhAe laI lIdhuM hatuM. dharma saMpradAyanI sthiti khUba brAnta hatI. kapAyelA pataMganI mAphaka dharma jijJAsu mAnava mana bhaTakatuM hatuM. cArvAkanA anuyAyI bhautikatAnI parAkASThAne ja jIvananuM aMtima dhyeya mAnatA hatA. keI a-kriyAvAdamAM mAnatA hatA. keIna e gheSa hatuM ke akarmaNyatA 1 cAvaka darzananuM maMtavya hatuM - (7) yAvajjIvet sukha jIvet RNaM kRtvA ghRtaM pibet / bhasmIbhUtasya dehasya punarAgana' kutaH / (kha) piva, hATu ra varo . - sarvadarzanasaMgraha Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 hatA. kaI nityavAdane savAramAM dharma mAna janma pUrvanI paristhiti ja dharma che. te kaIka kSaNikavAdamAM dharma mAne nityavAdanuM khaMDane karatA. 3 keI nityavAdanuM samarthana karIne kSaNikavAdane upahAsa karatA hatA. koI niyativAdanuM samarthana karatA,' te keI ucchedavAdanuM. te keI anyavAdane mahatva ApatA hatA. te kaI vikSepavAdane.' badhA pitApitAnA vaicArika cokaThAmAM baMdhAyelA hatA. svarga ane naraka vecAI rahyAM hatAM. avyavasthA, pitApitAnI uddhatAI ane vairAcAre dharmanI pavitratA, darzananI divyatAne khaMDita karI nAMkhI hatI. A prakAre dharma ane darzananA nAma para arAjaktA phelAyelI hatI. eka prakArane bauddhika kolAhala tathA dhArmika vizaMkhalatA chavAI gayAM hatAM. A yugamAM jAtivAdanuM prAdhAnya hatuM. samAja, dharma ane rAjanItinA maMca para brAhmaNavAdane sitAro bulaMda hate. samAja ane dharmanA netRtvane dera emanA hAthamAM ja hatuM. emanA vadhatA jatA varcasva nIce zramaNa saMskRti dabAI rahI hatI. yajJa, tyAga ane bAhya kriyAkAMDene ja dharma mAnavAmAM Avato hato. yajJamAM vRta ane madhu homavAmAM AvatuM. paraMtu sAthe sAthe pazu ane mAnavene paNa hemavAmAM AvatAM. tene teo dharma mAnatA hatA ane adhikRta rIte jaNAvatA hatA ke bhagavAne yajJane mATe te pazuonI racanAo 2 A vicArasaraNI pUrNa kAzyapanI hatI - juo bhagavAna buddha - dharmAnaMda kausakhI pR. 181 3 A vicArasaraNI tathAgata buddhanI hatI - " phaLa tat sat tathA sarva nitya" | 4 sAMkhyadarzana AtmAne kUTastha nitya mAne che. 5 gozAlaka niyativAdanA pracAraka hatA. 6 ajita kezakambala - dIghanikAya sAmajali sura 7 praphuddha kAtyAyana- >> 8 saMjayalahi putra che " Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana karI che. veda-vihita yajJamAM karavAmAM AvatI hiMsA, hiMsA nahI bake ahiMsA che." svarganAM raMgIna prabhana ApIne pazu-vadhanuM duzcaka jorathI calAvavAmAM AvI rahyuM hatuM. saMskRti dharmanA saMrakSaNane bhAra tathAkathita brAhmaNanA khabhA para hate. brAhmaNa vidvAna hoya ke mUrkha, sadAcArI hoya ke vyabhicArI, agninI jema haMmezAM pUjanIya ane pavitra mAnavAmAM AvatuM. 11 piMDA ane purohita A yuganA vicAronA niyantA-niyAmaka hatA. janatA emanA hAthamAM rahelI kaThapUtaLI hatI. teo pitAnI uddAma lAlasA pUrNa karavA mATe janatAne bharamAvatA hatA. brAhmaNa nisaMkecapaNe zudranuM dhana laI letA, kemake zudranuM potAnuM kaMI paNuM hotuM nathI. enuM badhuM dhana enA svAmI brAhmaNanuM ja hoya che. varNavyavasthA ane jAtivAdanA nibiDa baMdhanamAM mAnava samAja eTale jakaDAyeluM hatuM ke nimna jAtinI vyaktione sukha-sagavaDa 9 jJAtha gharAvaH suthAra svayameva svayaM muvI | yajJasya bhUtyai sarvasya tasmAt yajJe vadho'vadhaH // - manusmRti 5,22,39 10 yA vedavihitA hiMsA niyatAsmizcarAcare / ahiMsAmeva to vidyAta vAd ghama hi nirvamau -manusmRti 522,44 11 avidvAMzcaiva vidvAMzca, brAhmaNo daivata mahat / praNItazcApraNItazca, yathAgnirdaivata mahat // zmazAneSvapi tejasvI, pAvako naiva duSyati / hUyamAnazca yajJeSu bhUya evAbhivarddhate // evaM yadyapyaniSTeSu vartante sarva karmasu / sarva thA brAhmaNAH pUjyAH , parama daivataM hi tat // manusmRti 8, 317-319 12 vizva grAhAba: phUdi dravyopAlAnamAtA na hi tasyAsti kiMcitsvaM bhatRhAya dhano hi sH|| -manusmRti 8, 41 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUrvanI paristhiti ane AdhyAtmika sAdhanA mATe kAIpaNa prakAranI svataMtratA na hatI. bhAratanA eka cheDethI khIjA cheDA sudhI jAta-bhAtanA jhaghaDAne kAraNe viSamatAnI nakkara dIvAleA khaDI thaI gaI hatI. brAhmaNu pote potAne brahmamukha tathA badhAM prANIomAM sarvazreSTha ane sarve jyeSTha mAnatA hatA ane zUdrone nIca, adhama ane ghAtakI samajIne emanI chAyAthI paNa te dUra rahetA hatA. kapolakalpita ahaMbhAvanA lA pAyA para jAtivAdanA mahela UbheA karI mAnavatAnI krUra mazkarI karavAmAM AvI rahI hatI. 13 AcAra ane vicAranI zreSThatAone bhulAvI daI jAtinI mahattA pradarzita karavAmAM AvatI hatI. 14 brAhmaNa ke je jJAnanA adhiSThAtA hatA te jJAna ane sevAnA prazaMsanIya pathane cheDI svArthavAdanI aMdhArI galImAM Ama-tema bhaTakI rahyo hatA. ane sAthesAthe khIjAene paNa bhaTakAvatA hatA. zikSA-dIkSA ane veda vagerenA adhyayana-adhyApana ane zravaNano eka mAtra brAhmaNane ja adhikAra hatA. zUlAka vedanI RcAe na sAMbhaLI zakatA, na vAMcI zakatA hatA ane na teA mukhathI uccArI karI zakatA. zUdronI mAka strI paNa vedane vAMcavA mATe adhikAriNI na hatI. 15 jo zuddha bhUlathI paNa veda sAMbhaLI letA enA kAnamAM garamAgarama sIsuM reDavAmAM AvatuM. vedanI RcA khelavAne kAraNe enI jIbha kApI levAmAM AvatI ane vedanI RcAo kaMThastha kare te ene khUba mAra mAravAmAM Avato. eTaluM ja nahIM ene mATe prArthanA paNa karavAmAM AvatI ke 13 yazcAsyopadizeddharbha, yazcAsya vratamAdizet / so'saMvRtaM tamo ghoraM saha tena prapadyate // 14 duHzIlo'pi dvijaH pUjyo na zUdroM vijitendriyaH / kaH parityajya duSTAGgAM duhecchIlavatI kharIm // 15 na strIcakI velmathIcetAm / 15 273 vaziSThasmRti 18,13 --parAfarasmRti 8,32 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rAja bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ene buddhi ApavAmAM na Ave, yajJano prasAda ApavAmAM na Ave ane ratAdino upadeza paNa karavAmAM na Ave.' - bauddhonA citta-saMbhUta jAtakamAM eka prasaMga che-eka vakhate brAhmaNa ane vaizya kulanI be mahilAo nagaranA mahAdvAramAMthI pasAra thaI rahI hatI. emane rastAmAM be cAMDAla maLI gayA. cAMDAlene joIne emaNe apazukana thayA mAnyA. teo pAchI pharIne ghera AvIne emaNe zuddha thavA mATe pitAnI AMkhe dhoI. gharanA lokone kahI e cAMDAlane khUba mAra khavaDAvyuM ane emanI khUba kharAba dazA karAvI. enA sivAya mAtaMga jAtaka ane saddharma jAtakamAMthI paNa achUte pratye karavAmAM AvatA nikRSTa vyavahArane khyAla Ave che. 17 - zuddhatA ane aspRzyatAnA nAme hajArelA vyaktione mAnavatAnA hakathI vaMcita karavAmAM AvI hatI. teo pazuthI paNa bhUMDI hAlatamAM hatA. mAnavane mAnavanA rUpamAM sanmAnita kare e vastu e kAlamAM napharatanI daSTithI jovAmAM AvatI. mAtR-jAtinI dazA paNa dayAjanaka hatI. e gRhasvAminInA 16(3) vedamupazRNvatastasya atubhyAM zrotraH pratipUraNamuccAraNe jihavAcchedo dhAraNe shriirbhedH| -gautama dharmasUtra pU. 165 . TIkA - upazrutya buddhipUrvakamakSaragrahaNamupazravaNam / asya zUdrasya vedamupazRNvata napujatubhyAM napuNA (zIzakena) jatunA ca dravIkRtena zrotre pratipUrayitavye / sa ced dvijAtibhiH saha vedAkSarANyudAhareduccaret, tasya jihvA chaidyaa| dhAraNe sati yadA'nyatra gato'pi svayaMmuccArayituM zaknoti tataH parazvAdinA zarIramasya bhedyam / -gautama dharma sUtra a. 3, su. 4 pR. 89-90 nA AvRtti (4) na zUdrAya mati dadyAnnoMcchiSTa na haviSkRtam / na cAsyopadizeddharma na cAsya vratamAdizet // vasiSThasmRti 18,12 17 juo, vINAdaya kAvya"nI prastAvanA pu. 55 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 janma pUrvanI paristhiti gauravapUrNa sthAnathI dUra karI gRhadAsI banAvI devAmAM AvI hatI. zAka-bhAjInI mAphaka ene cabutarA para UbhI rAkhIne vecavAmAM AvatI. 18 ene heya ane pApAcAranI mUrti mAnavAmAM AvatI. na strI svAtaMtrImatine tumula ghoSa cAre bAju guMjI rahyo hato. sAmAjika ane dhArmika sarva prakAranA adhikArothI ene sarvathA vaMcita karI devAmAM AvI hatI. e siddhAMtane pracAra karavAmAM AvyuM hatuM ke,-"nArI kaI paNa sthitimAM svataMtra rahevA mATe yogya nathI. kemake puruSa pradhAna che, ane enA para puruSane adhikAra che. 20 bALapaNamAM pitA, lagnajIvana daramiyAna pati ane vRddhAvasthAmAM putronA saMrakSaNamAM rahIne pitAnuM jIvana vyatIta karavuM joIe. 21 strIo, vaizya ane zudro e badhAM pApa ni che, pApa-janmA che. 22 emanA jAta-karma vagere saMskAra paNa kaI maMtra vagara karavAmAM Ave che. e bhayathI ke rakhe maMtra paNa apavitra thaI na jAya. rAjanaitika dRSTithI paNa e samaya UthalapAthalane samaya hate. emAM sthiratA ane ekarUpatAne abhAva hate. aneka sthAne para prajAtaMtrAtmaka gaNarAjya hatAM. jemAM vyavasthita rIte pratinidhionI cUMTaNI thatI. je pratinidhi rAjya-maMDala yA sAMthAgAranA sabhya thatA hatA, te janatA janArdananA hitonuM paNa dhyAna rAkhatA. e vakhatanAM badhAM gaNarAjamAM licchavI gaNarAjaya mukhya-kharAnuM gaNAtuM. enI rAjadhAnI vaizAlI hatI. mahArAjA ceTaka A rAjyanA pradhAna hatA. 18 Avazyaka hAribhadrIya vRtti patra 225 19 vaziSTha smRti 20 asvatantrA strI puruSapradhAnA / -vaziSThasmRti 5,1 21 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / putrasta thAIvare mare na strI svAtaMtryati | baudhAyana smRti 2,2,para 22 striyo vaivayAtathA rUAdA reDa syuH navA -gItA 9, 3ra Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kAzI ane kauzalanA pradeza A gaNarAjyamAM samAyeleA hatA. enI vyavasthA karanArI sabhA ziyana rA saMgha 'nA nAmathI prakhyAta hatI. < A samaye licchavI gaNAyanI sAthe zAkaya gaNarAjya paNa hatu. jenI rAjadhAnI 'kapilavastu' hatI. jenA pradhAna rAjA zuddhodana hatA, je tathAgata buddhanA pitA hatA. A gaNarAjgyA sivAya malla gaNarAjya hatuM, jenI rAjadhAnI kuzInArA ane pAvA hatI. kolya gaNarAjya, AmlakappAnA muligaNu, pipalivananA mArIyagaNu vagere aneka nAnAM-moTAM gaNarAjya hatAM. A gaNarAjye sivAya madha, uttarakAzala, vatsa, avanti, kaliMga, aMga, aMga vagere keTalAMya svataMtra rAjata Mtra paNa hatAM. ukta gaNarAjgyAmAM paraspara sneha-saMma dha hatA te paNa zudronI dazA atyaMta dayAjanaka hatI, nArIvaganI sthiti gaMbhIra hatI. badhI bAju pAkhaMDa, svArtha -leAlupatA tema ja purAhitavAdanI AMdhI UmaTI rahI hatI. bhAratanI kSitija para eka gADha adhakAra chavAI gayA hatA. bhAratanA eka mahAna tejasvI bhagavAna pArzvanAthanI paraparAnA aMtima pratinidhi kezIkumAra zramaNa A saghana aMdhakAramAM bhaTakatA ane Thokara khAtA evA jana-mAnasane joI ne dravita thaI gayA hatA emanuM hRdaya karuNAthI chalakAI gayuM. tee vicAravA lAgyA Aje cAre bAju aMdhakAra ne aMdhakAra chavAI gayelA che. bhALI--bhalI janatA aMdhakAramAM aTavAI rahI che. A kALa-rAtrine kacAre aMta Avaze ane kayA sUrya A kSitija para prakAza--kiraNA phelAvatA saMsArane prakAzayukta karaze ?'23 indrabhUti gautama samakSa emaNe potAnI A antavyathA vyakta paNa karI hatI. ? zramaNu kezIkumAranA A vedanA-vihvaLa zabdomAM e yuganI pIDAnuM spaSTa pratimima jhaLakI rahyu che. A samaya bhagavAna pArzva - 23 baMdhayAre tame vore, citi pALiLo vRdu / ko karissai ujjoya savvaloMgammi pANiNaM // -uttarAdhyayana 23,75 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUrvanI paristhiti 277 nAthanI paraMparAnA saMta vidyamAna hatA, paraMtu AcAra ane vicAra tathA saMgaThananI zithilatAne kAraNe teo janatAne joI e tevuM mArgadarzana ApI zaktA na hatA. e vastu kharI ke emAM keTalAka saMte kharekhara pratibhAsaMpanna hatA teo hiMsAno virodha karIne ahiMsAno pracAra karatA hatA. paNa emano avAja paNa je umaMgathI sAMbhaLa joIe, te umaMgathI sAMbhaLatA na hatA. bhAratanI ja nahIM, paNa AkhA jagatanI sthiti DAmADoLa hatI. badhA sthAne mahApuruSanI apalaka pratIkSA karavAmAM AvI rahI hatI, je bhUlelA-bhaTakatA jIvanamArthIone sAcuM mArgadarzana Ape,nyAya,nIti samAnatA, sukha, zAMtine mahApATha bhaNAve. A samaye vizvanA aneka pradezamAM mahAna dharmapuruSa avatarita thayA hatA. bhAratamAM bhagavAna mahAvIra ane tathAgata buddha AvyA, jemaNe ahiMsAne upadeza ApI janasamudAyanA manamAM navI AzA, na utsAha, abhinava cetanA ane navaskUrtine saMcAra karyo. A vakhate cInamAM lAotsa ane kensayuziyase, grIkamAM pAIzregorase, pleTa ane sekreTise, IrAnamAM jarathuSTra, philipAInamAM jiremiyAM ane IjA kela vagere vicArakee potapotAnAM kSetramAM dhArmika temaja sAMskRti kAnti karI. bhagavAna mahAvIre pitAne divya ane bhavya saMdeza dvArA avaruddha mAnasika jaDatAne jorathI khaMkherIne ene vizuddha mAnavatAnA pATha zIkhavyA. dhArmika vicAramAM je ajJAnano mela lAgI gaye hite ene sApha karyo. nirbhayatApUrvaka purohitonAM kALAM kRtya samAja sAme prastuta karatAM kahyuM-manuSyanI eka ja jAti che. jevI rIte brAhmaNane dharma AcaravAno adhikAra che, e ja adhikAra zUdrone paNa che. jevI rIte puruSa AdhyAtmika vikAsa karI zake che, tevI rIte strI paNa karI zake che. A pramANe satya, ziva ane suMdaramano madhura ghoSa mANasanA kAna para guMjavA lAgyA. A kAntinA sUrya sAmAjika jIvanamAMthI ajJAna-aMdhakArane dUra karyo. sarvatra samAnatAne nava prakAza phelAvA lAgyA. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2178 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana janmasthAna : eka paricaya bhagavAna mahAvIranA janmasthAna ane ItihAsagna vidvAnomAM aneka matabheda che. keTalAya vidvAna Agama ane AgAmettara sAhityamAM AvelA "sAya' zabdane joIne bhagavAna mahAvIranuM sthAna vaizAlI hovAnuM mAne che, paNa bhagavAna mahAvIranuM janmasthAna vaizAlI nathI, paraMtu vaizAlInI samIpa Avela kuMDapura che. munizrI kalyANavijayajIe kuMDalapurane vaizAlInuM upanagara mAnyuM che. zrI vijayendrasUrijIe ene upanagara nahIM paNa svataMtra nagara mAnyuM che. jaina sAhityanA paryavekSaNathI jJAta thAya che ke, brAhmaNa kuMDagrAma nagara ane kSatriya kuMDagrAma nagara ema be nagaro maLe che. koI kaI jagyA para ene sanniveza (rahevAnuM sthAna) paNa kahevAmAM AvyuM che. dakSiNamAM brAhmaNa kuDapura sanniveza hatuM te uttaramAM kSatriya kuDapura saMniveza hatuM.' pAzcAtya vidvAnuM mAnavuM che ke kuMDagrAma eka ja nagara hatuM, enA be vibhAga hatA. je vibhAgamAM pradhAnataH brAhmaNanI vasati hatI ene brAhmaNa 1 (ka) AcArAMga 2 15,3-5 (kha) kalpasUtra 30 (ga) Avazyaka niyukita 340 (dha) vizeSA. bhASya 1821 ane khattiyakuMgavA mATe gA. 1831,1840 juo () Ava. hAribhaddIyA. 177 (ca) triSaSTi 1,2.12 zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 5 3 tIrthakara mahAvIra pR, 4 (ka) bhagavatI, amilaka0 9,33,1-21 (devAnaMdA ane jamAli prakaraNa) (kha) AcArAMga (ga) kalapasUtra 2,15,20,21,24,26,28,30,67, 100 5 dAhiNamAhaNa-kuNDapura-sannivesAo utirakhattiya-kuNDapurasannivesaMsi...... AcArAMga 2,15,5 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUrvanI paristhiti k . kuMDagrAma ane jemAM mukhyatve kSatriyonI vasati hatI, ane kSatriya kuMDagrAma kahetA hatA. AgamAnA varNano parathI ema lAge che ke ane nagarA judAM judAM haze. brAhmaNa kuMDagrAma nagaranI bahAra vahusAruM nAmanuM caitya hatuM. ane kSatriyakuMDagrAma nagaranI mahAra nAyasa mAtRkhaMDa nAmanuM udyAna yA vana hatuM. jenAthI anne judAM judAM nagaro hAvAno saMketa prApta thAya che. e vacce sAruM evuM aMtara hovuM joI e kemake kSatriya kuMDathI brAhmaNakuMDa javAnuM varNana che te parathI AvuM anumAna spaSTapaNe karI zakAya. kSatriya kuMDagrAma nagaramAMthI eka sAthe pAMcaseA kSatriye pratrajita thayA hovAno ullekha sAMpaDe che. je enI vizAla jana--saMkhyA( vasati )ne sUcave che. ukta prasaMgamAM kSatriya kuMDagrAmane bahAra ane aMdarathI zaNagAravAnI vAtano ullekha che.1 nagaramAM zRMgATaka, trika, cAka vagere rastAo hatA. A parathI sahajapaNe ema anumAna karI zakAya ke kSatriya kuMDagrAma eka meTuM nagara hAvuM joI e ane tevI rIte brAhmaNa kuMDagrAma paNa moTuM nagara hAvuM joI e. A banne nagarA jammUdvIpa bhAratanA dakSiNA bhAra 16 E } Uvasagadasao (Hoevnle)-Lecture 1. 3. (kha) kalpasUtra (ga) 7 bhagavatI 9,32, 1,21,23 (devAnAMdA ane jamAlI prakaraNa) 8 ( 3 ) uttarakhattiyaku Dapura saMNivesassa majjha majjheNaM Nigacchai, NigacchatA jeNeva NAvasaMDe ujjANe keNeva uvAgacchai / --AcArAMga 2,15,29 ...satto bAyamaMDavAM | Note 8. Page 3 to 6 9 bhagavatI sUtra za. 9, uM. 33-73 (jamAliprakaraNa) 10 bhagavatI. 9,33-41 11 (ka) bhagavatI. 9, 33-22 279 -vizeSAvazyaka bhASya 1886 (kha) 19pasUtra 100 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana tamAM AvelAM hatAM. 12 tIrthakara mahAvIra brAhmaNa kuMDagrAma nagaranA dakSiNa bhAgamAM mAtAnA garbhamAM AvyA ane kSatriya kuMDagrAma nagaranA uttara bhAgamAM emano janma tha.13 keTalAya vidvAnonuM maMtavya che ke Avazyaka niryukti,14 AvazyakacUrNi, 15 Avazyaka haribhaddIyAvRtti, 16 kalpasUtra, 17 mahAvIracariya,8 paumacariyuM, 19 varAMgacaritra, vageremAM kuDapurano ullekha thayela che. digaMbara paraMparAnA graMthamAM paNa kuDapurane ja ullekha che, kSatriyakuMDano nathI. eTale mahAvIranuM janmasthAna kuDapura ja hovuM joIe. AcArAMga vageremAM kSatriyakuMDane ulekha che. amArI dhAraNA anusAra vastutaH kuDapurane ja eka bhAga kSatriya12 (ka) AcArAMga sUtra zrata 2, a. 15 (kha) ka95surA 2,15 20,24,28 13 AcArAMga, 2,15,3-5 14 adha cettasuddha pakkhassa terasI pucarattakAlammi / hatthuttarAhi jAto kuNDaggAme mhaaviiro|| Ava. ni. 394 15 Avazyaka cUrNi-243,244,250 256,265,266,416 16 Avazyaka haribhadrIyAvRtti-161,2;180,1,180,1;1831;1,83,1; 183,2;184,1 17 ka9pasUTA 65,97, 113 18 (ka) mahAvIracariyuM-nemicandra 331, gAthA 66, patra 26, 2, gAthA - 7,36,1; gAthA 43 (kha) mahAvIracariyaM-guNacandra 115,224,1;135,1;142,16142,2. 19 manthatha madavA, kRNArma pura guNanirdU | -paumacariyuM 2,20 20 jayasiMhanaMdi-viracita pU. 172, leka. 85. 21 (ka) ninendravIrasya samurmavarasa tAtaH puraM sAparaH | supUjitaH kuNDapurasya bhUbhRtA nRpo'yamAkhaNDalatulyavikramaH / / -harivaMzapurANa 6 6, (kha) uttarapurANa 74,252 22 AcArAMga 2,15,5 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUrvanI paristhiti 281 kuDapura have joIe ane bIjo bhAga brAhmaNakuDapura che. kSatriyakuMDane ja kuDapura kahevAmAM AvyuM che. - kuDapuranA sthAna aMge vidvAno ekamata nathI. keTalAka vidvAna ene aMga dezamAM AveluM mAne che, to keTalAka vidvAna magadha dezamAM Avela mAne che. te vaLI keTalAka ene videhamAM hovAnuM jaNAve che. paNa aitihAsika pramANe parathI e vastu cakkasa che ke, kuDapurane eka vibhAga kSatriya kuDapura magadha ke aMga dezamAM nahIM paNa videhamAM AveluM hatuM. AcArAMga ane kalpasUtra vageremAM mahAvIrane videhavAsI kahevAmAM AvyA che. digaMbarAcAryoe paNa kuDapura-kSatriyakuMDanuM sthAna jaMbudvIpanA bhAratavarSamAM videha antargata hevAnuM mAnyuM che. 23 A pUrve ame jaNAvI gayA chIe ke vaizAlInI bAjumAM ja kaMDapura AveluM hatuM. vaizAlI licchavIonI rAjadhAnI hatI.24 ane licchavIonI rAjadhAnI hovAthI te magadha ane aMgadezamAM hAI zake nahIM kemake tyAM licchavIeAnuM rAjya kadApi hatuM nahIM. emanuM rAjya gaMgAnI uttaramAM, videhamAM ja hatuM. saMyuktanikAya pramANe vajajI (licchavI ane videhanuM rAjya) ane magadha janapadanI vacce gaMgA nadI sImArUpa hatI. 25 ekavAra biMbisAre rAjagRhathI gaMgA sudhIne Akhe mArga dhajA ane phUlanI mALA vaDe zaNagAryo hate. evI rIte licchavI23 (ka) siddhArthavatitanayo, mAratavAro vivedakuMdapure ! -dazabhakti pR116, AcArya pUjayapAda (4) bharate'smin videhAkhye viSaye bhavanAMgaNe / rAjJaH kuNDapurezasya, vasudhArAyatat pRthuH // -harivaMzapurANa 1,2,251-para 24 DikazanarI opha pAlI proparanesa bhAga 2 pR. 940 25 saMyukata nikAya, bhAga pahele pR. 3 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana ee vaizAlIthI gaMgA nadI sudhInA mArga taraNa vagerethI sajA hata.26 magadhanI uttare ane gaMgAnA A kinArAnI bAjue vajijaenuM rAjya hatuM (mukhya nagara-vaizAlI) ane enI uttaranI bAjue mala vasatA hatA. 27 licchavI-vaMzanI samRddhiyukta rAjadhAnI vaizAlI (bihAranA mujapharapura jillAmAM sthita, vartamAna samayamAM vaizAlI jillAmAM vasADha) nagara prAraMbhanA divasomAM bauddhadharmane durga hatuM. 20 tathAgata buddhanA samayamAM vaizAlI gaMgAthI traNa jana (24 mAIla) dUra hatuM. buddha traNa divasamAM gaMgAnA kinArAthI vaizAlI pahoMcyA hatA. 29 kyAMgasene gaMgAthI vaizAlInuM aMtara 135 lI31 (27 mAIla) hovAnuM lakhyuM che. hAla mujaphara jillAmAM Avela vasADha gAma ke je paTaNAthI sattAvIsa mAIla ane hAjIpurathI vIsa mAIla uttaramAM che, te prAcIna vaizAlI hatuM ane vasADhanI najIkamAM vAsakuMDa sthAna che enuM ja prAcIna nAma kuDapura che. je bhagavAna mahAvIranuM janmasthAna che.32 mahAnizvAna-sutamAM buddhanI aMtima yAtrAnuM varNana ApavAmAM AvyuM che. emAM kuDapura (kSatriyakuMDa) athavA nAtika vajI (videha) 26 jAphI oNpha arlI buddhijama pR. 10 27 ,, 28 2500 Iyarsa pha buddhijama pU. 320 29 DikazanarI oNpha pAlI proparanemsa bhAga 2 pR. 941 30 "lo' aMtara mApavAnuM eka mApa che. kaniMghama pramANe 1 lI barAbara 15 mAIla thAya che. 31 esiyanTa grAphi inDiyA-kaniMthama pU. 654 32 zramaNa bha. mahAvIra aura tIrtha kara mahAvIra Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUrvanI paristhiti dezanI antata hatuM. mahArparanibbAna-suttanA cInI saMskaraNamAM nAtikanu sthAna vaizAlIthI 7 lI' krUra khatAvavAmAM Avyu che.33 uparyukta pramANAnA prakAzamAM e spaSTa thaI jAya che ke vaizAlInI samIpanuM kSatriyakuMDa ja bhagavAna mahAvIranI janmabhUmi che. Adhunika kSatriyakuMDa je hAlamAM pUrva bihAramAM giddhora sTeTamAM (kila--kayUla) sTezanathI pazcima bAju ATha kAza para lakjhuADa gAma che. jenuM khIjuM nAma kSatriyakuMDa paNa che, je pUrvakAlIna prAdezika sImAnI dRSTithI aMgadezamAM Avelu che te bhagavAna mahAvIranuM janmasthala nathI, kemake bhagavAna dIkSAnA khIjA divase kAllAga sannivezamAM jaI ne pAraNAM kare che.34 jaina sAhityamAM kAllAga sanniveza e jovA maLe che. eka vANijayagAMvanI pAse ane khIju rAjagRhanI pAse AveluM che. jo bhagavAnanuM janmasthAna hAlanA kSatriyakuMDane mAnavAmAM Ave te bIje divase kAllAga sannivezamAM kevI rIte bhagavAna pAraNAM karI zake. kemake rAjagRhanI najIkamAM AveluM kAllAga sanniveza lagabhaga cAlIsa mAIla dUra pazcimamAM ane vANiyagAMvavALuM kAllAga enAthI paNa dUranA aMtare che. eTale e tarkasaMgata lAge che ke bhagavAne vaizAlInI najIkamAM kSatriyakuMDamAM ja janma lIdhe hatA.35 khIjI vAta e ke kSatriya kuMDamAM dIkSA laI ne bhagavAne karmAragrAma, kAllAga sanniveza, meArAka sanniveza vageremAM vicaraNa karIne asthika gAmamAM varSAkAla vyatIta karyuM. varSAvAsa pachI meArAka, vAcAlA, kanakakhala, Azramapada ane zvetAMkhikA vagere sthAnamAM 33 (ka) sAi nA iMDiyana--sTaDIjha velyUma 1, bhAga 4, pR 195 (kha) julAI 1945 kampareTiva sTaDIjha Ina dha parinibbAna sutta enDa cAInIjha vana, phAca-likhita 34 Avazyaka niyukita gA. 39--25 35 zramaNa bhagavAna mahAvIranI prastAvanA 283 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana paribhramaNa karyA pachI rAjagRha tarapha gayA ane te rAjagRhamAM varSoMvAsa karyo. ukta vihAra varNanamAM e tathya ApaNI samakSa upasthita thAya che--prathama te e ke mahAvIra varSovAsa pachI zvetAMtrikA tarapha jAya che. ane khIju e ke e sthAnethI vihAra karyA bAda gaMgA nadI UtarIne rAjagRha jAya che. zvetAMbikA zrAvastIthI kapilavastu javAnA mAgamAM Ave che. A bhUmipradeza kAzalanA pUrvottaramAM ane videhanI pazcimamAM paDe che ane tyAMthI rAjagRha javAnA mArgamAM vacce gaMgA nadI Ave che. Adhunika kSatriyakuMDanI AsapAsa na / zvetAMkhikA nagarI hatI ane na tA ahIMthI javAnA mArge gaMgA pAra karavI paDatI. enAthI e spaSTa che ke bhagavAnanuM janmasthAna vaizAlInI pAsenuM kSatriyakuMDa che. 36 kuMDagrAma nagaranI AsapAsa vANijya grAma, vaizAlI, kellAga sanniveza ane karmoragAMva hatAM. bhagavAnane caturtha pauruSImAM dIkSA lIdhI ane tyAMthI vihAra karI e divase eka muhUrta bAkI rahyuM tyAM koragAMva pahoMcyA.enAthI e puravAra thAya che ke karmoragAMvanI pAse ja kSatriyakuMDa AveluM hatuM ane khIjA divase savAre ja mahAvIra kAllAga sanniveza paheAMcyA hatA. eTale kAllAsasanniveza paNa pAse ja hatuM. eka samaye gaNadhara gautama vANijayagrAmanI bahAra uttarapUrvamAM Avela duIpalAsaya39 caityathI nIkaLIne vANijyagrAma nagaramAM bhikSAne mATe AvyA ane pAchA pharatI vakhate vANijyagrAma nagarathI nIkaLIne kAllAga sanniveza thaI ne pAchA pharyAM. evA ullekha 36 zramaNa bhagavAna mahAvIranI prastAvanA 37 AcArAMga 2,1535 38 triSaSTi 10, 3, 34 39 (ka) vipAka sUtra a. 2,3 (kha) upAsakadazAMga sUtra a. 1,3 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 janma pUrvanI paristhiti maLe che.* enAthI paNa khyAla Ave che ke chellAga sanniveza vANijyagrAma nagaranI bahAra uttara-pUrva dizAmAM AveluM hatuM. 41 A pramANe kSatriyakuMDa ane vANijyagrAma e bane nagara pAse pAse AvelAM hatAM vANijyagrAma ane vaizAlInI vacce gaMDakI nadI vahetI hatI.4 eTale vaizAlI paNa najIkamAM ja hatuM. DokaTara hAranalee3 mahAvIranuM janmasthAna kellAga sanniveza hovAnuM jaNAvyuM che. paNa A ucita nathI. emanI A kalpanA AdhArahIna che. kemake Agama ane AgAmettara sAhityamAM spaSTapaNe kSatriyakuMDane ullekha che. te paNa kalAga sannivezamAM jJAtRkulanI pauSadhazAlA hatI. enA AdhAre ene bhagavAna mahAvIranI janmabhUmi mAnavI te yuktiyukta nathI. trizalAnA garbhamAM jema pUrvapaDamAM joI gayA chIe tema bhagavAna mahAvIrano jIva prANuta svargathI cyavane brAhmaNakuMDanA RSabhadatta brAhmaNanI dharmapatnI devAnaMdAnA garbhamAM Avyo. khAsI rAtri sudhI enA garbhamAM rahyA ane e pachI trizalA kSatriyANInA garbhamAM sAharita karavAmAM AvyA. ahIMyAM e jaNAvI devuM gya thaze ke jaina paraMparAmAM tIrthaMkarane 40 upAsakadazA a 1,78-80 41 upAsakadazA a. 17 42 nAtho'pi siddhArthapurAdvaizAlI nagarI yayau / zaMkhaH pitRsuhattatrAbhyAnarca gaNarAT prabhum // tata. pratasthe bhagavAn grAma vANijakaM prati / mane divija nAma nI nAvottatA rA triSaSTi 10,4,139 43 jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa 1, aMka 4, pR. 218mAM Do. hArano mahAvIra tIrthakaranI janmabhUmi' lekha. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana janma kSatriyakulamAM thAya che ema mAnavAmAM Ave che, anya kulamAM nahIM. lAge che ke A dhAraNu A yuganI eka mukhya ane vyApaka dhAraNuM banI gaI hatI ke brAhmaNa jJAnayogI thaI zake che paraMtu karmayegI nahIM. karma, puruSArtha, vijaya-ene mATe je mahAna parAkramanI apekSA rAkhavAmAM Ave che, te kSatriyavaMzamAM sahajapaNe vikasita thAya che. kevala zramaNa saMskRtimAM ja nahIM paNa e dhAraNA, brAhmaNa saMskRtimAM paNa daDhamUla hatI. vaidika saMskRtimAM jemane pitAnA ISTa ane ArAdhya bhagavAna mAne che e maryAdApuruSottama rAma ane ane karmacagI zrIkRSNane avatAra paNa kSatriyakulamAM ja karavAmAM Avyo che. bauddhagraMtha anusAra bauddhane AtmA jyAre svargamAM hatA tyAre te paNa ema vicAra kare che ke buddhane janma brAhmaNa cA kSatriya-A be kulemAM ja thavuM joIe. mAre kSatriya kulamAM ja janma le che. enAthI paNa e dhvanita thAya che ke brAhmaNa ane kSatriya bane kulene gya samajIne paNa buddha paNa pitAnA janmane mATe kSatriya kulane zreSTha samaje che. kSatriyamAM vijetAnI vRtti hatI, je jainatvanI khUba nikaTa hatI. te puruSAthI ane karmayegI hatA. jyAre brAhmaNa bhAgyavAdI ane parAzritavRttinA pratIka mAnavAmAM AvatA hatA. eka evI paNa mAnyatA hatI ke kSatriyakubhava mahApuruSa jJAnaga temaja karmavegane sAkSAt saMgama jevA hatA jyAre brAhmaNa kevala jJAnavAda, kSatriya kevala puruSArthavAdanA pratIka banI gayA hatA. A kAraNe mahApuruSanI janma-paraMparA pramANe bhagavAna mahAvIrane janma kSatriyakulamAM the e eka yugIna-saMgati ja mAnavAmAM Ave che. kSatriyakuMDa vaizAlInuM ja eka upanagara hatuM ane vaizAlI gaNarAjya sAthe saMbaMdhita hatuM. tyAM rAjA siddhArtha kSatriya khUba prabhAvazALI ane vIra kSatriya hate. siddhArthane varcasva ane vyApaka prabhAvane khyAla e parathI Ave che ke ene saMbadha vaizAlI gaNarAjyanA adhyakSa Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma pUlanI paristhiti 287 ceTakanI bahena trizalAnI sAthe thaye hate. e yuganA aneka gaNarAjA ane rAjataMtranA pramukha zAsakane saMbaMdha vaizAlInA rAjavaMza sAthe, hato. jevA ke zreNika, caMDapradyotana, udAyana vagereno. e rAjavaMzanI sAthe siddhArthane saMbaMdha che ane pachIthI ceTakanI putrI jayeSThAnI sAthe siddhArthanA jayeSTha putra nandivardhanano saMbaMdha che rAjA siddhArthanA prabhAvanI vyApakatAno sUcaka che. hA! to A siddhArtha rAjAnI dharmapatnI vaizAlI gaNAdhyakSa ceTakanI bahena trizalAnA garbhamAM bhagavAna mahAvIranuM sAharaNa karavAmAM AvyuM. kendranI AjJAthI harisegamelI deva vaDe tyAsImI rAtrie adbhuta kuzalatAnI sAthe mahAvIranA zizuDiMbane trizalAnI kukSimAM prasthApita karavAmAM Ave che. svapnadarzana devAnaMdA pitAnA zayanakakSamAM sukhapUrvaka sUtI hatI. garbhakAlanI vyAsImI rAtrie acAnaka eNe e svama joyuM ke enAM cauda maMgalakArI zubha svamo mukhamAMthI bahAra nIkaLI gayAM che e samaye jAgI gaI ane Akula-vyAkula thaI vilApa karavA lAgI ke trizalA kSatriyANIe enA garbhanuM apaharaNa karyuM che.' 1 bhagavato mAyA ceDagassabhagiNI -AvA cUrNi bhAga 1 patra 245 2 (ka) AcArAMga 2,15, 5 (kha) kalpasUtra 10 (ga) vizeSAvazyaka bhASya 1827 thI 18 32 3 (ka) ka95sUtra 32 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1834 (ga) Ava. cUrNi. pR. 24-41 (dha) mahAvIracariyuM guNacaMdra pajhA 212 (7) devAnando brAhmaNI sA zayitA pUrvavIkSitAn / / munisaratodrAkSImehrasvanAMRtu . triSaSTi, 10, 2,27 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 A mAjI mahArANI trizalA nIcenAM cauda jue che.-- 1. gaja 2. vRSabha 3. siMhu 4. lakSmI 5. puSamAlA 6. candra 6. sU bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahA svapnAM 8. dhA 9. kuMbha 10. padma sarezavara 5 kalpasUtra 49 thI 54 6 kalpasUtra pa6 thI 17 11. samudra 12. vimAna ukta svama joIne trizalA jAgI gaI. prasannamanA te rAjA siddhArtha pAse gaI ane eNe svaso aMge rAjAne jaNAvyuM. rAjAne paNa A zubha saMvAdathI hArdike prasannatA thaI. eNe trizalAne kahyuM" devI ! te kalyANukArI svapro joyAM che. enA larUpe ApaNane artha, bhAga, putra ane sukhanI prApti thaze ane rAjyanI paNa abhivRddhi thaze. koI mahAna AtmA janma leze."pa 13. ratnarAzi 14. ni maagni siddhArtha rAjA dvArA peAtAnA svonuM saMkSipta ane viziSTa phaLa sAMbhaLI trizalA AnaMdita thaI. rAjAnI pAsethI UDIne te pAtAnA zayanagAramAM AvI. mAMgalika svama koIpaNa rIte niSphaLa na jAya, te mATe khAkInI rAtri adhyAtma-jAgaraNu karI vyatIta karI. rALa siddhArtha savAramAM UThayA. Aja emanA zarIramAM apUrva sphUrti hatI. prAtaHkAlIna kRtyathI nivRtta thaIne vyAyAmazAlAmAM gayA, zastrAbhyAsa, valana (kUdavuM), byAmardana, mayuddha tathA padmA4 (6) kalpasUtra 34 thI 47mAM kAvyAtmaka svapnAnu varNana che. (kha) triSaSTi. 10,2,30-31 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalAnA garbhamAM 289 sana vagere vividha Asane karyA. thAka utAravAne mATe zatapAka ane sahastrapAka telanuM mardana karAvyuM. majajana-gRhamAM jaIne snAna karyuM. gerecana caMdananuM vilepana karyuM. suMdara vastrAbhUSaNa dhAraNa karyA. badhI rIte saja thaIne te sabhAbhavanamAM AvyA. rAjA siddhArthanA siMhAsananI samIpa paDadA pAchaLa rANuM trizalA mATe ratanajaDita bhadrAsana rAkhavAmAM AvyuM hatuM. rAjAe kauTumbikane Adeza Apyo ke aSTAMganimittanA jANakAra svaprapAThakene rAjasabhAmAM bolAvI lAvavAmAM Ave. kauTumbikoe e ja vakhate rAjAnA Adezane amala karyo.7 svama-phaLa rAjAnuM nimaMtraNa maLatAM svamapAThake AnaMdita thayA. suMdara vastrAdi paherIne teo rAjasabhAmAM AvyA. rAjAe emane satkAra karyo ane trizalA dvArA jovAmAM Avela cauda svamonA phaLa ane pRcchA badhA svaprapAThake e paraspara vicAravinimaya karIne kahyuM, "rAjana ! svaprazAstramAM beMtAlIsa sAmAnya phaLa ApanAra ane trIsa uttama phaLa ApanAra mahAsvama jaNAvavAmAM AvyAM che. A pramANe kula tera svo hoya che. tIrthaMkara ane cakravartInI mAtA trIsa 7 (ka) ka9pasUtra 60 thI 65 (kha) AcArAMga 2,15 bhAvanAdhyayanamAM svapna ane phalanuM varNana nathI. vizeSAvazyakamAM svapna nuM nAma jaNAvavAmAM AvyAM che. paNa svapnaphaLa vagerenuM varNana nathI. mahAvIracariyaMmAM guNacaMdra kaMIka vistArathI varNana karyuM che paNa ka9pasUtra jevuM nathI. 8 ka95sUtra 66 thI 69 19 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAsvapromAMthI cauda svo jue che. te pramANe vAsudevanI mAtA sAta, baladevanI mAtA cAra, ane mAMDalika rAjAnI mAtA eka svate jue che. 12 svamazAstrIoe pitAnI vAta spaSTa karatAM jaNAvyuM-rAjana ! mahArANI trizalAe cauda svama jeyAM che. eTale arthalAbha, putralAbha, sukhalAbha ane rAjyalAbha thaze. nava mAsa ane sADAsAta ahorAtri vyatIta thayA pachI kulaketu, kuladIpaka, kulakirITa, kula-tilaka, sarvAMgasuMdara, caMdra samAna saumya AkRtivALe kAnta, priyadarzI ane surUpa putrane te janma Apaze. te putra lakSaNa tathA vyaMjana guNethI yukta thaze. 9 (ka) ka9pasUtra 7-1 (kha) vyAkhyAprajJapti, abhayadevavRtti bhAga 3. 16, 6, 579 tIrtha kara ane cakravatI e bannenI mAtA cauda svapna jue che. paNa tIrthakaranI mAtA bahu spaSTapaNe jue che, jyAre cakravatInI mAtA kaMIka dhUdhalAM jue che. juo - sArvabhaumasya mAtApi svapnAnetAnnirIkSate / kintu kiMcinnyUnakAntI-narhanmAturapekSayA / -kAlalekaprakAza, sarga 30, pR. 169 (1) catudaM zAyamUnsvapnAn yA pazyekti cidasphuTAn / sA prabho pramadA sUte nandanaM cakravartinam // -zIvardhamAnasUri vAsupUjya-caritra 3,81 10 (ka) triSaSTi. 41,217 (kha) siMha, surya, kuMbha, samudra, lakSmI, ratnarAzi, agni A sAta svapna vAsudevanI mAtA jue che. 11 (ka) riSaSTi. 4,1,168 (kha) hAthI, 5masarovara, candra, vRSabha A cAra svapna baladevanI mAtA " jue che. -senaprazna pU. 379 (ga) prativAsudevanI mAtA 3 ravapna jue che-haripraznaprakAza 4, pR. 236 12 kAlalekaprakAza sarga 30, pR. 199 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalAnA garbhamAM 291 zaizava samApta karIne te paripakava jJAnavALe thaze. te jyAre yauvanamAM praviSTa thaze, tyAre dAnavIra, parAkramI ane cAre dizAonA adhizAstA, cakravartI, yA cAra gatine aMta ANanAra dharmacakavartI tIrthakara thaze. juo A cauda mahAsvamonuM juduM juduM tAtparya A pramANe che. 13 (tIrthaMkara pakSamAM) (1) cAra dAMtavALe hAthI jevAne kAraNe te cAra prakAranA dharma(zramaNa, zramaNuM, zrAvaka, zrAvikA rUpa)ne kahenAre thaze. (2) vRSabha jevAne lIdhe bharata-kSetramAM bodhibIja vAvaze. (3) siMha jevAne kAraNe kAmadeva vagere vikArarUpa unmatta hAthIono nAza karI bhavya-jIva rUpa vananuM saMrakSaNa karaze. (4) lakSamIne jovAne kAraNe vArSika dAna ApI tIrthaMkara padanA apAra ezvaryane upabhega karaze. (5) mALA jevAne kAraNe traNa bhuvanamAM mastaka para dhAraNa karavA gya arthAt triloka pUjya thaze. (6) candra jevAne lIdhe bhavya-jIva rUpa candravikAsI kamaLane vikasAvanAra thaze athavA candramAM samAna zAntidAyI kSamAdharmane upadeza Apaze. (7) sUrya jevAne kAraNe ajJAnarUpI aMdhakArane nAza karIne jJAnane prakAza phelAvaze. (8) dhvaja-darzanane e artha che ke dharma-rUpa dhajA vizvanI kSitija para pharakAvaze yA jJAtu-kulamAM dhajArUpa thaze. (9) kalaza jevAne kAraNe kuLayA dharmarUpI prAsAdanA zikhara para te suvarNa-kalazarUpa banaze. 13 kalpasUtra-vivecana, devandra muni pU. 113-14 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana (10) padmasarovara jevAne kAraNe deva-nirmita svarNakamala para enuM Asana thaze. (11) samudra jevAne kAraNe samudranI mAphaka anaMta jJAna-darzanarUpa maNi-ratna dhAraNa karanAra thaze. (12) vimAna jevAne lIdhe vaimAnika devone pUjya thaze. (13) ratna-rAzi jevAne lIdhe maNiratnathI vibhUSita thaze. (14) nidhUma agni jevAne kAraNe dharmarUpa suvaNane vizuddha ane nirmaLa karanAra thaze. svaprapAThaka pAsethI savistara vivecana sAMbhaLI siddhArtha ane trizalA khUba prasanna thayAM emane yatheccha dakSiNa ApI ane satkAra karI emane vidAya karyo. digaMbara paraMparAmAM saLa svone ullekha che, je A pramANe che : 1. gaja 9. jhaSayugala (mAchalI yugala). 2. vRSabha 10. sAgara 3. siMha 11. sarovara 4. lakSmI 12. siMhAsana 5. mAlyazcika 13. deva-vimAna 6. zazi 14. nAga-vimAna 7. sUrya 15. ratana-rAzi 8. kuMbhadrika 16. nidhUma agni bane paraMparAmAM tera svo te eka sarakhAM che. paraMtu digaMbara paraMparAmAM jyAM jhaSa(mIna)ne ulekha che, tyAM vetAMbara paraMparAmAM jhaya" dhajAne ullekha che. saMbhava che ke "jhaya'nA sthAne "jhaSa" thaI gayuM lAge che. A cauda svama sivAya be vadhu svama mAnavAmAM AvyAM che.-eka siMhAsana ane bIju bhavanavAsI devenuM nAgamaMdira yA nAga-vimAna. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalAnA garbhamAM 293 zvetAMbara paraMparA pramANe svargamAMthI AvanAra tIrthakaranI mAtAne deva-vimAna svamamAM dekhAya che, nAga-vimAna nahIM. evI rIte nara kathI AvanAra tIrthakaranI mAtAne svamamAM nAga-vimAna dekhAya che deva-vimAna nahIM. digaMbara AcAryonI daSTithI devavimAna UrdhvalekanA adhipatitvanuM, siMhAsana madhyakanA svAmitvanuM ane nAgavimAna yA bhavana alekanA adhipatitvanuM sUcaka che. jenuM tAtparya che ke garbhamAM AvanAra chava traNa lekanA adhipatione pUjya banaze. uttarapurANa pramANe svamanuM phaLa siddhArtha ja jaNAve che, svapAThaka nahIM 14 garbhamAM pratijJA kalpasUtra,15 Avazyaka cUrNi, 1 caupanna mahAparisa cariyuM, mahAvIracariyuM, 8 ane triSaSTi zalAkA puruSa caritramAM 19 mahAvIranA garbhane eka rocaka prasaMga aMkita karavAmAM AvyuM che ke bhagavAna mahAvIre garbhamAM ekavAra vicAra karyo-mArA hAlavA-cAlavAthI mAtAne kaSTa thatuM hovuM joIe. mAre enuM nimitta na banavuM joIe. emAM vicArI teo nizcala thaI gayA, emaNe hAlavA-cAlavAnuM baMdha karI dIdhuM, akaMpa banI gayA. pitAnAM aMgopAMgone paNa saMkecI lIdhAM trizalAnA AMtara-mAnasamAM vividha prakAranI AzaMkAo thaI ke zuM ke deve mArA garbhanuM apaharaNa karyuM che ke e marI ga che? zuM 14 uttarapurANa 74,258-259 15 ka9pasUtra 87-88 16 Avazyaka cUrNi pR. 242 17 caupana 270-271 18 (ka) mahAvIra cariya pR. 114-guNacaMdra () mahAvIra cariyuM gA. 37-41, nemicandra 19 triSaSTi. 10,2,37-48 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana te gaLI gaye che? vividha AkAoe trizalAnA hRdayane ghere AghAta pahoMcADyo. te raDavA lAgI, karuNa--kaMdana karavA lAgI, mUchita thaI paDI gaI. paricArikAoe upacAra karyo kaMIka svastha thatAM kahevA lAgI "rANajI! tame kema raDe che? ApanuM mukhakamala kema plAna thaI gayuM che? ApanuM zarIra te svastha che ne? ApanuM garbhastha bAlaka te sakuzala che ne? trizalAe khUba karuNa svaramAM kahyuM, "khabara paDatI nathI ke mArA garbhastha zizune zuM thaI gayuM che? te hAlatuM nathI ke cAlatuM nathI. enuM spaMdana paNa baMdha thaI gayuM che." A sAMbhaLI badhAM gabharAI gayAM. kuLanI gharaDI strIo zAMtikarma, maMgala ane upacAranA nimitta mAnatAo karavA lAgI gaI ane tine bolAvI vividha prakAranA prazno pUchavA lAgI gaI. siddhArthe paNa jyAre A vAta sAMbhaLI tyAre te ciMtAtura banI gayo. maMtrI-gaNapaNa kiMkartavyavimUDha thaI gaye. rAjabhavanane raMgarAga baMdha thaI gaye. bhagavAne (garbhastha zizue) avadhijJAnathI mAtA-pitA ane parijanone zekavihavala thayelAM joyAM. vicAryuM-are ! A zuM thaI rahyuM che! meM to mAtA-pitAne sukha ApavA mATe A kArya karyuM hatuM paraMtu e te UlaTuM emanA duHkhanuM kAraNa banI gayuM. mehanI gati khUba vicitra che. jevI rIte da6 dhAtune guNa karavAthI "deSanI niSpatti thAya che, evI rIte meM je kArya sukhane mATe karyuM tenAthI UlaTuM duHkha ja niSpana thayuM.20 ema vicAra karIne emaNe pharIthI pitAnA zarIrane svAbhAvika sthitimAM spaMdanazIla banAvI dIdhuM. garbhanI kuzaLatAthI trizalA AnaMdita thaI. ene pitAnA pUrva ciMtana mATe pazcAttApa thaye. te vicAravA lAgI ke meM AvuM amaMgala kema vicAryuM? cokakasapaNe mArA garbhanuM apaharaNa thayuM nathI ke nathI 20 kiM kurmaH ? kasya vA bramo ? mohasya gatirIdRzI / duSerdhAtorivAsmAkaM doSaniSpattaye guNaH / / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalAnA garbhamAM mArA garbha gaLI gayA. mAre garbha pahelAM hAlatA na hatA te have hAlavA lAgyA che. trizalAnI prasannatAthI AkhuM rAjabhavana AnaMdamaMgra khanI gayuM. A ghaTanA e samayanI che ke jayAre mahAvIrane garbhamAM AvyAne, sADAcha mahinA thaI gayA hatA. A ghaTanAnI mahAvIranA mana para e asara paDI, eNe vicAryuM hajI te huM garbhamAM chuM. mAe mAru mukha paNa joyuM nathI, tApaNu mAtAne ATalA badhA meha che, to janma pachI keTaleA mAha thaze? mAtA-pitAnI vidyamAnatAmAM jo huM saMyama laIza tA emane khUba duHkha thaze. eTale mAtR-snehane vaza thaI emaNe pratijJA karI- jyAM sudhI mArAM mAtA-pitA jIvatAM raheze tyAM sudhI huM muMDita thaIne gRhavAsanA tyAga karIne dIkSA agIkAra karIza nahIM. 21 6 vizeSAvazyakabhASyamAM kevala eTaluM ja varNana che ke sAtamA mAsamAM garbhasthitimAM bhagavAna mahAvIre e pratijJA grahaNa karI ke mAtA-pitA jIvatAM haze tyAM sudhI zramaNa khanIza nahIM.22 prastuta ghaTanAnA ullekha AcArAMganA bhAvanAdhyayanamAM, Ava zyaka niyuktimAM ane paumacariyuM nathI. digaMmara graMthAmAM A ghaTanA nathI. 295 garbhaparipAlana garbhane surakSita sthitimAM joI trizalAe snAnAdi karyo ane 21 tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre gavbhatthe ceva imeyArUvaM abhigigga abhiginhaI no khalu me kappai ammApiehiM jIva tehi muMDe bhavittA agAravAsAo aNagAriyaM kalpasUtra 91 gra pavvaittae / adya sattamammi mAse ganbhattho cevamiggaha samaNo hoha ammApitarammi NA gehe / jIyaMte // --vizeSAvazyaka bhASya 1838 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana AbhUSaNa Adi dhAraNa karyAM. garbhapoSaNane mATe te ati zIta, ati uSNu, ati tIkhA, ati kaDavA, ati kaSAyita, ati khATA, atisnigdha, ati rUkSa, ati Ardra, ati zuSka bhAjananA tyAga karI Rtune anukUla evuM bhAjana karatI. te sadA atyaMta ciMtA, zAka, dainya, mAha, bhaya, trAsa vagerethI dUra rahetI. 296 vayevRddhA ane anubhavI mahilAenI hitazikSAone yAda karI dhIre dhIre cAlatI, ane dhIre dhIre vArtAlApa karatI, krodha Adi karatI nahIM. pathya vagerenuM sevana karatI vagere khAkhatanuM te pUrNapaNe dhyAna rAkhatI.ra3 dhana-dhAnyAdinI vRddhi jayArathI mahAvIra garbhamAM AvyA tyArathI te siddhArthanA gharamAM atyadhika dhana-dhAnyanI abhivRddhi thavA lAgI. zakendranA AdezathI vaizramaNa jammuka dhruvA dvArA bhUmigata dhana-bhaMDAra, binavArasI dhana-bhaMDAra, vinA sarakSaNanA dhanabhaMDAra ane evA bhUmigata dhanabhaMDAra jenI kAI ne khabara na hatI tathA gAma, nagara, araNyamArga, jalAzaya, tIrthasthAna, udyAna, zUnyAgAra, girikaMdarA, vageremAM chupAyelA dhanabhaMDArA hatA-temane tyAMthI uThAvI uThAvIne siddhArthanAM ghara pahAMcADavA lAgyA. rAjyamAM pracura dhana-dhAnya, yAna-vAhana vagerenI vRddhi thavA lAgI. 24 zvetAMbara paraMparAnA AcArya vimalasUri e paumacariya5mAM 23 jIe, kalpasUtra pR. 127 24 mahAvIra cariya, gucandra patra 114 25 chammAseNa jiNavaro, hohI gabbhammi caNakAlAo | pADei rayaNavuTThI ghaNao mAsANi paNNarasa || -paumacariya' 3, 67 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trizalAnA garbhamAM 297 ane digaMbara paraMparAnA AcArya jinasene AdipurANamAM e mAnyatAne abhivyakti ApI che ke pratyeka tIrthaMkaranA garbhavataraNanA che mAsa pUrvethI ja devagaNa tIrthaMkaranA mAtA-pitAnA rAjaprAsAda para ratnanI vRSTi karavAnuM zarU karI de che. dehada garbhanA prabhAvathI mAtA trizalAne divya dehada utpanna thayo 27 huM mArA hAthe dAna ApuM, saruone AhAra vagere pradAna karuM, dezamAM AnaMda Dhelaka bajavAvuM, kedIone kArAgRhathI mukta karAvuM, samudra, caMdra ane pIyUSanuM pAna karuM, uttama prakAranAM bhejana karuM, AbhUSaNa dhAraNa karuM, siMhAsana para besIne zAsananuM saMcAlana karuM ane hAthI para besI udyAna vageremAM paribhramaNa karuM. rAjA siddhArthe rANInA badhA dehada pUrA karyA. kalpasUtranI kalpalatA vRtti pramANe trizalA rANIne eka vicitra dehada utpanna thaye. huM IMdrANInA kAnanAM kuMDala-yugala jhUMTavIne paheruM paraMtu evuM banavuM sarvathA asaMbhavita hatuM eTale te khinna rahevA lAgI. ekAeka IdranuM Asana DolavA lAgyuM. pitAnA avadhijJAnanA balathI eNe A sarva jANuM lIdhuM. ene pUrNa karavA mATe eNe IndrANI vagere apsarAo sAthe laIne eka durgama parvatanA antarvartI viSama sthAnamAM divya devanagaranuM nirmANa karyuM. ane tyAM rahevA lAgyuM. rAjA siddhArtha enI jANa thatAM te sasainya IndranI pAse AvyA ane kuMDalinI yAcanA karI. InDe e ApavAne inkAra karyo. banne vacce 21 SaDbhirmAsairathaitasmin svargAdavatariSyati / ratnavRSTi dino devAH pAtayAmAsurAdarAt / / -AdipurANu 12, 84 27 ka9pasUtra-sUtra 82 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana yuddha thayuM. indra jANI joine yuddhamAM parAjita thaye. killA para siddhArthe adhikAra jamAvyeA indrANInA kAnAmAMthI kuMDala jhUMTavIne rANIne paherAvyAM. dohada pUrNa thavAthI trizalA atyanta AnaMdita thaI. 298 janma ane ane utsava vanA bAra mahinAmAM caitra mahineA badhAthI zreSTha mAnavAmAM AvyeA che. zrIkRSNe gItAmAM kahyuM : -mAsAnAM madhumAse'zmi' --huM mahinAemAM mAdhava mAsa-caitra mAsa chuM ane RtuemAM vasaMta Rtu chuM. pAnakharanI zekajanaka udAsI ane kaSTadAyaka zUnyatA ne teAphAnamAMthI saratI prakRti navA ullAsathI pulakita thaI jAya che. te bhUminA kaNa-kaNamAM navI agaDAI bharI de che. sarvatra mana-meAhaka hariyAlI, prAkRtika suSamA ane zAnta, saumya-svAsthyaprada vAyunA saMcaraNa--vicaraNathI janajIvanamAM naveA ullAsa, navIna cetanA, navIna umaMgAne saMcAra thAya che. yajurvedamAM vasaMtane prANazaktinA putra kahevAmAM Avye che. 1 e madhumAsa che ke je sarvatra madhunI varSA kare che. prakRtinA kaNa kaNane madhurasathI AplAvita kare che. sarvatra ullAsanI Urmio UThelI joI ne evuM lAge che ke jANe ke keAI jJAnI ke yAgI aMdaranI AnaMdAmiAthI AnaMdita thaI AnaMdavibhAra thaI rahyo che eTale ja saMbhavataH zatapatha brAhmaNamAM RSioe ene jJAnIonI, sAdhakanI Rtu kahI che. A mahinAmAM caitra vada AThame bhagavAna RSabhadevane janma thayA hatA.3 caitra suda nAme zrIrAmanA janma thayA hatA.4 caitra suda pUrNimAe hanumAnanA janma thayA hatA ane caitra suda 1 vasantaH prAyana: 2 drova vasantaH (brAhmaNa vasata che) -yajuveda 13, 14 3 kalpasUtra 193 4 triSaSTi zalAkApuruSa-caritra -zatapatha brAhmaNa 2, 3,5 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane utsava terasane divase bhagavAna mahAvIrane janma thayA.pa nava mahinA ane sADA sAta divasa pUrA thatAM hasteAttarA nakSatronA ceAgamAM trizalA kSatriyANIe AreAgyapUrvaka eka putrane janma ApyA. te devatAonI jema jarAyuM-rudhira ane malathI rahita hatA. e divase sAta grahe| ucca sthAnamAM hatA ane uttarAphAlgunI nakSatranI sAthe candramAnA yAga hatA. AkhuM jagata prakAzathI jhagamagI UThayuM hatuM; zItala, maMda sugaMdhI dAkSiNAtya pavana vAI rahyo hatA. dizAe zAMta ane vizuddha hatI. zakuna jaya-vijayanA sUcaka hatA. devA dvArA utsAha bhagavAnanA janma samaye chappana dikumArIe AvI bhagavAnanuM sUtikA-karma karIne janmAtsava karyAM ane pota-potAnA sthAne gaI.7 bhagavAnanA janma thavAnI sAthe zakrendanuM siMhAsana DolavA lAgyuM. eNe avadhijJAnathI joyuM ke bhagavAnanA janma thaI gayA che; te khUba AnaMdita thaye aneka deva-devIonI sAthe te kuMDapura AvyeA. enI sAthe bhavanapati, vANunyantara, jyAtiSka ane vaimAnika devAnikAyanA indra ane devagaNa AvyA. A samaye jANe ke devAmAM paraspara pratispardhA thaI hoya ema lAgatuM hatuM. tee ekabIjAthI AgaLa vadhavAne prayAsa karI rahyA hatA. sarvaprathama zakrendra bhagavAnanI ane mAtA trizalAnI 5 (3) AcArAMga 2,15,8 (ga) vizeSAvazyaka bhASya 1840 6 kalpasUtra 7 SaTpaJcAzaddika kumAryo'bhyetya bhogaMkarAdayaH / svAminaH svAmimAtuzca sUtikarmANi cakrire // 8 (3) AcArAMga 2,15,9 (kha) kalpasUtra 96 (ga) vize, bhASya 1843 99 (kha) kalpasUtra 93 (dha) mahAvIra cariya(OM) triSaSTi. 10, -triSTi 10,2,para Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana E traNa vAra pradakSiNA karI namaskAra karyo, mahAvIra(zizu)nuM eka pratiSikha anAvIne mAtAnI samakSa mUkayuM. avasvApinI nidrAmAM mAtAne sUvaDAvI mahAvIrane meruparvatanA zikhara para laI gayeA. e noMdhavuM joI e ke AcArAMgamAM tIrthaMkarane abhiSeka karyAM evuM varNana che ane kalpasUtramAM devA dvArA tIrthaMkarAnA janmAbhiSekane! mahimA karavAmAM Avye ema jaNAvyuM che paraMtu meruparvata para laI javAnA ullekha nathI. vizeSAvazyakabhASya, mahAvIracariyuM, triSaSTizalAkA puruSa caritra, paumariye zalAkApuruSa vagere graMthamAM meruparvata para laI jaI ne abhiSeka karavAne ullekha che. 10 merukaMpana AcArAMga, kalpasUtra, Avazyakaniyukti, vizeSAvazyaka bhASya Adi sAhityamAM meru-kaMpananA ullekha nathI. digaMmarAcArya guNabhadra paNa A ghaTanAneA ullekha uttarapurANamAM karyAM nathI. para Mtu paumacariyuMmAM vimalasUrie saMkSepamAM jaNAvyuM che ke-"meruparvatane peAtAnA 9 triSaSTi lakApuruSa caritra 10,2,53 thI 54mAM evu varSoMna maLe che ke saudhamendra svaya' prasUtigRhamAM jAya che, ane bhagavAnanu pratibiMba mAtA samakSa mUkIne mAtAne avaravApinI nidrAmAM sUvADI bhagavAnane meru 'ta para abhiSeka mATe laI jAya che. paraMtu digabara para parAmAM AcArya jinasenanA AdipurANa 13,27 thI 36mAM varNana prApta thAya che ke saudhamendranI indrANI prasUtigRhamAM jAya che ane bhagavAnanA pratibiMbane mUkIne bhagavAnane bahAra lAvI indrane Ape che. caupna mahApuSa cariya pu. 271 gA. 13mAM indranA AdezathI rilaigameSI bhagavAnane lAvIne indranA hAthamAM Ape che. 10 (ka) tevIddei sarayu tevA naiSphikULa ttisthara' / tUNa mandaragiri abhiseyaM tattha kAsI ya // (kha) mahAvIra ciraya" pR. 119 (4) paumacariya` 2,24 vizeSa, bhASya, 1844 (ga) triSaSTi. 10,2,53 thI 18 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane utsava aMgUThAthI ramata mAtramAM emaNe hulAvI nAMkhyA hatA, eTale surendroe emanuM nAma mahAvIra rAkhyuM. 11 AcArya zIlAMke lakhyuM ke aneka indro dvArA ekI sAthe karavAmAM AvatI abhiSeka dhArAe A nAnakaDA khAlaka kevI rIte sahana karI zakaze-e prakAranI AzaMkA indranA manamAM jAgI. bhagavAne indranI uparyukta AzakAne potAnA avadhijJAnathI joI ane nivAraNa arthe bhagavAne eka aMgUThAthI meru parvatane kaMpAyamAna tenA karI nAkhyA, jenAthI samagra vizvamAM AAla utpanna thaI gayA. A prasaMga para indre vicAra karyo ke bhagavAnanA abhiSekathI te samagra vizvamAM prasannatA vyApavI joI e, ene badale A akasmAta bhUkaMpa kevI rIte thayA? eNe peAtAnA avadhijJAnathI joyuM ke A te jinezvara devanA anaMta sAmarthyanuM pariNAma che tyAre indre prabhu samakSa potAnA aparAdhanI kSamA mAgI. 12 prastuta prasaMga AcArya nemicaMdra ane AcArya guNacandra ane AcArya hemacandra ane kalpasUtranI TIkAemAM vistAra aMkita karavAmAM Avye che. paNa mahAvIranA nAma sAthe ukta prasaMgane sAMkaLavAmAM Avye nathI. digaMbarAcArya viSeNe paumacaryanuM anukaraNa karIne ukta prasaMgane mahAvIranA nAma sAthe joDaco che. 16 11 Ampiyo ya neLa, mek alluTana sTIA / teNeha mahAvIro, nAmaM si kaya surindehiM // 12 caOMppana mahApurisa cariya' pR. 271 13 mahAvIra cirayaM gA. 1-34 pR. 30-31 14 mahAvIra cariya* gA. 1-3 tathA pR. 120-121 15 triSaSTi0 10, 2, 58-66 16 pAdAMguSThena yo merumanAyAsena kaMpayan / lebhe nAma mahAvIra iti nAkAlAyAdhipAt // --paumacariya', 2,26, pR. 10 301 --padmacaritam 2,1,76 pu. 15 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra: eka anuzIlana paMDita sukhalAlajIne bhAgavatamAM Avela zrIkRSNanA jIvananA e prasaMga sAthe tulanA karI che ke jemAM taruNu zrIkRSNe indra dvArA karavAmAM Avela upadravAthI rakSaNa pAmavA mATe ceAjana pramANa garvadhana parvatane sAta divasa sudhI addhara UMcakelA rAkhyA hatA, 17 tA ahIM teA janmelA mahAvIre agUThAthI meru parvatane ka'pAvI dIdhA. 18 302 auddha paraMparAmAM paNa A prakAranI ghaTanAnA ullekha che. bhikSu mauddagantyAyana dvArA baijayanta prAsAdane anuSTha sparzathI kaMpita karI indrane prabhAvita karyAM hatA evuM varNana maLe che. kahevAmAM Ave che ke eka vakhate yuddha maudgalyAyana vagere pUrvArAmanA aparibhaumamAM hatA. prAsAdane nIce keTalAka pramAdI bhikSu vArtA, upahAsa Adi karI rahyA hatA emanuM dhyAna potAnI tarapha AkarSita karavA mATe potAnA Rddhi-khalathI maugAtsyAyane AkhA prAsAdane prasaMpita karI nAkhyA. savigna ane zarcita e pramAdI bhikSuone buddhe udbodhana karyuM.20 A pramANe meru-kaMpana, govardhana parvata ane prAsAda-kaMpananI ghaTanAe A yugamAM potapotAnA ArAdhya puruSonA sAmarthya, parAkrama temaja aizvaryanA pratIkarUpa banI gaI hatI. janmAbhiSekanA mahAtsava karyAM pachI indre bALaka vardhamAnane krIthI mAtAMnI pAse lAvIne sUvADI dIdhA. aMgUThAmAM amRtanA lepa janmabhiSeka pachI khALaka vardhamAnanA aMgUThAmAM indre amRtanA 17 bhAgavata dazamaskaMdha a. 43, zlAka. 26-27 18 cAra tItha kara - 5. sukhalAlajI rR. 60 19 majhimanikAya, cUlatahAsa`khayasutta 20 saMyuktanikAya, mahAvarga, RddhipAda, saMyukta, prAsAdakampanavargI, maungalAna sutta. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma ane utsava 303 lepa karyo, ane cUsIne vardhamAne bAlabhAvane pUrNa karyo, e ullekha sarva prathama paumacariyaMmAM maLe che. paraMtu A ullekha anya vetAMbara graMthamAM maLatuM nathI. AsArAMgamAM te spaSTapaNe khIradhAI, majaNadhAI vagereno ullekha che. kSIradhAtunuM kArya bhagavAnane dUdha pIvaDAvavAnuM che. je te dUdha na pIvaDAvatI hota te ene ullekha zA mATe karavAmAM AvyuM hoya? eTale amRtalepane prasaMga mahimApUrNa hovA chatAM e aMge prAcIna graMthonA pramANanI apekSA rahe che-je alapa pramANamAM upalabdha thAya che. ratnanI vRSTi zvetAMbara AcArya vimalasUrirara ane digaMbara AcArya jinasene 23 e mAnyatA abhivyakta karI che ke pratyeka tIrthakaranA garbhavataraNanA cha mAsa pahelethI ja devagaNa tIrthaMkaranAM mAtA-pitAnA rAjaprAsAda para ratnanI vRSTi karavI zarU karI de che. vizeSAvazyakabhAga,24 mahAvIracariya25 ane triSaSTi zalAkA puruSa caritra' vageremAM garbhavataraNa pachI zakAjJAthI jaMbhakadeve tIrthakaronA 21 surUDhinAhA, kAdavamaya ! ummukkabAlabhAvo, tIsaivariseA jiNo jaao|| 22 paumacariya 3, 67 23 AdipurANa 12,84 24 khAma kuNDalajuyala siridAma ceba deti se sabako / mANikaNabharataNavAsa uvacchubha jaMbhagA devA // vesamaNavayaNasacotitA tu te tiriya jaMbhagA devA / koDiggA hiraNa rataNANi ya tattha uvaNenti // -vizeSA. bhASya 1846-47 25 mahAvIracariyuM prastAva 4, pR 123,1 26 triSaSTi 10,2,90 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pitAnA rAja-kene vipula nidhiothI pUripUrNa karyA ane janmanA samaye ratnAdinI vRSTi karI hatI evA ulekha prApta thAya che. ( A pramANe janma vacate sarvaprathama devagaNa dvArA emano janma mahotsava ujavavAmAM AvyuM. e pachI prAtaHkAlamAM rAjA siddhArthane jyAre bhagavAnanA janmanI vadhAI maLI eTale te paNa AnaMdita thayA ane mahAna utsavanuM Ayojana karyuM. siddhArtha dvArA jamensava priyaMvadA dAsIe prAtaHkAla thatAM A putra-janmane saMvAda rAjA siddhArthane saMbhaLAvyuM. A saMvAda sAMbhaLIne rAjA siddhArtha khUba prasanna thaye. eNe mukuTa sivAyanAM pitAnA, zarIra para dhAraNa karelAM badhAM AbhUSaNe, dAsIne bheTamAM ApI dIdhAM ane jIvanaparyanta mATe dAsIne dAsatvamAMthI mukta karI dIdhI. ra7 pachI ArakSakane belAvI emane Adeza ApatA kahyuM-kArAgRhamAMthI badhA kedIone mukta karI de, aNujanone jaNamAMthI mukta karI de. bajAramAMnA badhA vepArIone sUcanA ApI che ke je kaIne je kaI vastunI AvazyakatA hoya paNa arthanA abhAve te e vastu svayaM kharIdI zake tema na hoya ene te vastu vinAmUlya ApI de ane e vastunuM mUlya rAjya-meSamAMthI prApta karI levAmAM Ave. je vastuo mApI ane tolIne ApavAmAM AvatI hoya enA mA5 ane tolamAM vRddhi karavAmAM Ave. nagaramAM badhe sthaLe saphAI karavAmAM Ave ane badhAM sthaLa para sugaMdhita jala chAMTavAmAM Ave. rAjamArga vagere darzanIya sthAnane zaNagAravAmAM Ave, bajAramAM ane anya mukhya sthAno para maMca banAvavAmAM Ave jethI enA para besIne nAgarika sukhapUrvaka mahatsava nihALI zake dIvAlene gheLI nAkhe ane enA para maMgala-sUcaka thApAe lagADe. zaheramAMnA badhA 27 kalapasUtranI TIkAo Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAnI khyAti 305 nATaka karanArAone, nAca karanArAone, doraDA para khela karanArAene, kustI ane mukkAbAjI karanArAone, vidUSakone, vAMdarAnI mAphaka ahIMtahIM UchaLanAra-kUdanArAone, khADAone kUdI janArAne, nadI taranArAone, kathAvAcakane, sUkti-pAThakene, rAsa karanArAone, vAMsa para caDhI vividha prakAranA khela karanArAone, hAthamAM citra laIne bhikSA mAganArA viziSTa saMnyAsIone, tUNa nAmanuM vAgha vagADanArAone, vINA, mRdaMga ane tALI pADanArAone sajaja kare ane trika, catuSpatha ane caccara vagere sthAnamAM pitAnI zreSTha kalAo lekone dekhADe e emane nirdeza karo. rAjAnI AjJA meLavI adhikRta adhikArI potapotAnA kAryamAM tallInatAthI lAgI gayA. 28 - A pachI rAjA siddhArtha vyAyAmazAlAmAM gayA. dainika kAryakrama samApta karI te rAjasabhAmAM AvyA. AnaMda ane ullAsanI madhura kSaNemAM dasa divasa sudhI sthiti patita nAmano mahotsava karyo. 29 trIjA divase mahAvIrane candra-sUryanAM darzana karAvyAM. chaThThA divase rAtri-jAgaraNa karavAmAM AvyuM. bAramA divase nAma-saMskAra karavAmAM AvyuM. e divase siddhArthe pitAnA ISTa mitro, svajano, snehIo ane nokarone AmaMtrita karI bhejana-pANI, alaMkAra vagerethI sarvane satkAra karI prasanna karyA. mAtA-pitAnI khyAti bhagavAna mahAvIranA janmotsavanuM varNana vAcaka vAMcI gayA 28 kalpasUtra. sUtra 97 thI 98 29 (ka) kurukamAvAgate putrajanmAnuSThAne (ni. 1,2,7) (kha) bhagavatI 11,11, (ga) nAyA dhammakahA 1,14 (gha) rAyaprasnIya. 286 . 20 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che. ane enA nAmakaraNanuM tathA vividha nAmenuM vistRta varNana AgaLa para ApavAmAM Avaze. A daramiyAna e vastu jANavAnI utsukatA rahe ke bhagavAna mahAvIra jevA divya putrane janma ApanAra mAtA-pitAnA kula temaja parivAra, aizvarya tathA samRddhino saMkSiptamAM paricaya maLe jaIe. vAcakenI A jijJAsAnI paritRpti mATe bhagavAna mahAvIranAM mAtA-pitAnI khyAtino saMkSiptamAM paricaya atre prastuta karavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIranA pitAnuM nAma siddhArtha hatuM. enAM apara nAma "zreyAMsa" ane "yazasvI paNa hatAM. bhagavAna mahAvIranI mAtAnuM nAma "trizalA" hatuM. enAM apara nAma "videhadiNa ane priyakAriNI" hatAM. teo bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA anuyAyIo hatA. emane mATe rAjA ane narendra zabdano paNa prayoga paNa thayela che. emanA gaNanAyaka, daMDanAyaka, yuvarAja, talaghara, mADambika, kauTuMbika, maMtrI, mahAmaMtrI, gaNaka, davArika, amAtya, ceTa, pIThamardaka, nAgara, nigama, zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAla vagere padAdhikArIo hatA.8 A pramANe e spaSTa che ke siddhArtha eka rAjA hatA. te paNa DokaTara hArnela ane jaikebIe potAnA lekhomAM siddhArthane rAjA 1 (ka) AyAro. Ayara cUlA 2,15,17-18 (kha) ka9pasUtra 105-106 2 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro pAsAvaccijjA samovAsagA yAvI dethA : -AcArAMga, cUlikAsUtra. 4-1 3 (ka) sithe-kapasUtra. 5ra (kha) nariTe--ka9pasUtra 62 4 ka9pasUtra 62. 5 "mahAvIra tIrthakaranI janmabhUmi' lekha, jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 1, aMka 4, pR. 219 6 jana sUnI prastAvanAne anuvAda jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa 1, aMka 4, pR. 71 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAnI khyAti 307 na mAnI eka pratiSThita umarAva yA saradAra mAnyA che, je AgamasaMmata nathI; kemake AcArAMga ane kalpasUtramAM sthAne sthAne siddha vatti' zabdano prayoga thayela che. jenA kAraNe emane A bhagna thaI gayuM che, paraMtu "kSatriya' zabdano artha sAdhAraNa kSatriya sivAya "rAjA paNa thAya che. abhidhAnaciMtAmaNimAM kahyuM che kekSatriya, kSatra Adi zabdano prayoga rAjAne mATe paNa thAya che." pravacana sAradvAramAM "mane ja ri' zabda AvyuM che. tyAM TIkAkAre kSatriyanA artha rAjA karyo che.' pUrva mImAMsA-sUtra" (bIjA bhAga)nI TIkAmAM zabara svAmI lakhe che-"rAjA tathA kSatriya zabda samAnArthI che." TIkAkAranA samayamAM paNa AMdhranA leke "kSatriyane lIdhe "rAjAzabdano prayoga karatA hatA. siddhArtha sAdhAraNa kSatriya nahIM paNa rAjA hatA. emane mATe narendra zabdano prayoga thayela che. prathama sAhityamAM narendra zabdane prAga rAjAne mATe ja thato hato. je siddhArtha sAdhAraNa kSatriya heta te zuM vaizAlIno mahAna pratApI ceTaka je kAzI, kauzalanA aDhAra gaNarAjAone adhyakSa hatuM, te pitAnI bahena trizalAnAM lagna sAdhAraNa kSatriyanI sAthe kare? enAthI spaSTa thAya che ke trizalA sAdhAraNa kSatriyANa ja nahIM eka mahArANI paNa hatI, ane eno janmavaMza gauravazAlI hate. 7 kSatra tu kSatriyoM rAjA rAjanyo bAhusambhavaH -abhidhAna ciMtAmaNi kAMDa 3, leka paracha 8 (3) pravacanasAroddhAra saTIka patra 84 __(4) candraprabhasya mahAsenaH kSatriyo rAjA / -pravacanasArohAra, saTIka patra 84 9 TrAIbsa Ina eseMTa iDiyA pu. 322 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana e paNa satya che ke rAjA siddhArtha ceTakanI jema moTA rAjA na hatA. te paNa eka pramukha rAjA hatA. emAM bemata nathI. ane videha dezanA rAjavaMzemAM emanuM sAruM evuM mAna ane prabhAva hato. nAmakaraNa : eka vizleSaNa bhagavAna mahAvIranuM vizva-vikhyAta nAma "mahAvIra" che. vardhamAna nAma paNa sAruM evuM prasiddha che. e sivAya Agama ane prAcIna graMthomAM emanAM aneka nAmenI carcA jovA maLe che. keTalAMka nAma jAti ane kula sAthe saMkaLAyela che. keTalAMka emanA katRtva sAthe ane udAtta guNe sAthe joDAyelAM che. deza-jAti AdinAM sUcaka nAma parathI emanI sthAnika sthitino khyAla Ave che, to guNasUcaka nAme parathI emanA jIvananA udAtta guNe ane gauravanI jhAMkhI thAya che. aitihAsika pramANenA saMdarbhamAM atre emanA nAmakaraNanI carcA karavAmAM Ave che. nAmakaraNa. vadhamAnaH-Avazyaka niryukti, vizeSAvazyaka bhASyamAM bhagavAna mahAvIrane janma thavAne kAraNe devoe suvarNa, ratana vagere siddhArthanA gharamAM lAvIne mUkyAM ane jabhaka dee maNiratnAdinI vRSTi karI hatI, te ame jaNAvI gayA chIe paNa A kAraNe emanuM nAma vardhamAna rAkhavAmAM AvyuM, evuM jaNAvyuM nathI. AcArya bhadrabAhue kalpasUtramAM vardhamAna nAma pADavA aMge lakhyuM che-je rAtrie bhagavAna mahAvIra jJAtRkulamAM lAvavAmAM AvyA, 1 (ka) Ava. hAribhadrIyAvRtti gA. 67-68 (kha) Ava. malayagirivRtti gA. 67-68 pR. 257 (ga) vizeSAvazyaka bhASya gA. 1846 1847 2 ka9pasUtra 85 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 309 te rAtrithI saMpUrNa jJAta kula cAMdImAM, suvarNamAM, dhana-dhAnyamAM, rAjyamAM, rASTramAM, senAmAM, vAhanamAM, kezamAM, koThAramAM, nagaramAM, aMtapuramAM, janapadamAM, yaza ane kIrtimAM vRddhi prApta karavA lAgyuM. jJAtRkulanAM lokomAM paraspara prIti, Adara ane satkArasadbhAva vadhavA lAgyAM, jenAthI bhagavAna mahAvIranAM mAtA-pitAnA manamAM e vicAra AvyuM ke jyArathI A amAro putra garbhamAM AvyuM che, tyArathI amArA hiraNyamAM, suvarNamAM, dhanamAM, dhAnyamAM, rAjyamAM, rASTramAM, senAmAM, vAhanomAM, dhana-bhaMDAramAM, puramAM, aMtaHpuramAM, janapadamAM, yazakItimAM vRddhi thatI rahI che tathA dhana, kanaka, ratna, maNi, metI, zaMkha, zilApravAla, mANeka vagere vadhavA lAgyAM che. paraspara prIti ane Adara-satkAra vadhavA lAgyAM che. eTale jyAre amAre putra janmaze, tyAre enuM guNaniSpanna nAma vardhamAna rAkhIzuM. A saMkalapa anusAra emaNe vardhamAna nAma rAkhyuM. A vAtanuM samarthana AcArAMga, mahAvIracariyama caupUna mahAparisa cariya, triSaSTi zalAkA puruSa caritra, vagere graMthomAMthI sAMpaDe che. mahAvIranuM sarvaprathama vardhamAna nAma pADavAmAM AvyuM. bhagavAna mahAvIranuM eka nAma vardhamAna hatuM, e aMgenuM sUcana ApaNane anya prAcIna AgamAM paNa maLe che. sUtrakRtAMgamAM vardhamAna RSiomAM zreSTha kahevAmAM AvyA che.' 3 kapasUtra 103 4 cUlikA 2,15, 12-13 5 (ka) mahAvIra cariyuM, guNacandra, pra. 4 pR. 114-124 (kha) mahAvIra cariyuM, 77. pR. 34 micandra 6 cau5na. pR. 271 7 triSaSTi. 10,2,98-99 8 khattINa seDhe jaha dantavakke, isINa seThe taha vaddhamANe / sUtrakRtAMga 1, 6, 12 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana paumacariyaMmAM covIsa tIrthaMkaranAM nAmanI gaNatrI karavAmAM AvI che. tyAM paNa vardhamAna nAma ApavAmAM AvyuM che. paNa A nAma keNe pADayuM enI carcA karI nathI. - harivaMzapurANamAM kahevAmAM AvyuM che meru parvata para abhiSeka karI pharIthI lAvIne mahAvIrane mAtAnI pAse mUkI dIdhA tyAre dee vardhamAna kahIne emanI stuti karI hatI. 10 uttarapurANamAM kahevAmAM AvyuM che zreSTha AbhUSaNothI sajaja karIne indra vIra ane vardhamAna e be nAma pADyAM. 11 raviSeNe padmacaritamAM bhagavAna mahAvIrane lIdhe Rddhi ane saMpattinI vRddhi thaI, evuM varNana karyuM che. paraMtu enA lIdhe emanuM nAma vardhamAna rAkhavAmAM AvyuM eTale keI ullekha karyo nathI. - ukta saMdarbhothI e spaSTa thAya che ke mahAvIranuM eka nAma vardhamAna" hatuM, emAM kaI saMdeha nathI. mahAvIra -vardhamAnanuM bIjuM nAma mahAvIra kema rAkhavAmAM AvyuM te aMge AcArAMga3 ane kalpasUtramAM 4 jaNAvavAmAM AvyuM 8 pAsA ya vaddhamANo, jassa iyauM vaTTae tittha / -umacariyaM 20,6. pR. 182 10 harivaMzapurANa 2,44 pR. 15 11 maruM tiita taM mahatyA vinthovibhUSazaiH | vIra: zrIvardhamAnazretyasthAtrita caghAta ! -uttarapurANu 74, 276 12 padmacaritra 2,79-83 13 bhIma bhayabheravaM urAla acelaya parisaha sahai tti kaha, devehiM se NAma kaya : "mane maLavuM naEvIre ! AyA AyAra. 2,15-16 14 ayale bhayameravANa parIsahovasaggANa khatikhaye pAlae dhIya aratirati sahe davie vIriyasa panne devehiM se NAma kaya samaNe bhagava mhaaviire| -ka9pasUtra. 104 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa: eka vizleSaNa 311 che ke keIpaNa prakArane bhaya utpanna thavA chatAM acala rahenAra, pitAnA nirNayathI saheja mAtra paNa vicalita na thanAra, niSkapa, keIpaNa prakAranA parISaha ane upasargo AvavA chatAM calita na na thanAra, e parISaha ane upasargo zAMta bhAvathI sahana karavAmAM samartha, bhikSu pratimAonuM pAlana karanAra, dhImAna, zeka ane harSamAM samabhAvI, sadguNene bhaMDAra, atula balavAna hovAne kAraNe devatAee enuM nAma "mahAvIra" rAkhyuM. Avazyaka niryuktimAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke bhagavAna mahAvIre pitAnA sAdhanAkALamAM aneka parISahe ane kaSTa sahana karyA, enAthI te mahAvIra banyA. 15 A vAtanuM samarthana mahAvIracarivuM ane triSaSTi zalAkA puruSa caritra AdimAM paNa karavAmAM AvyuM che. 16 tattvArtha sUtranI prAraMbhanI kArikAmAM nAti mahAvIra ti trikauLatara #tAmihA A ullekha Ave che. AcArya haribhadre dazavaikAlika vRttimAM lakhyuM che-je zUravikAnta hoya che, te vIra kahevAya che. kaSAyAdi mahAna akhtaraMga zatruone jItavAne lIdhe bhagavAna mahAvikAnta-mahAvIra kahevAyA. 18 15 (ka) ghera vasamuM madhiyAsittA mavIro 1 -Ava. niyaMti. 420 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1972 (ga) A. haribhadrIya. 537 16 (ka) mahAvIracariyaM 4,125 (4) mahopasagairapyeSa na kapya iti vajriNA / mahAvIra ityapara' nAma cake jgtpteH|| triSiSTi 10,2,100 17 (ka) paumacariyaM 2,26 (kha) padmacarita 2,76 raviNacArya 18 mahAvIreNa-zUra-vIra-vikrAntAviti kaSAyAdizatrujayAnmahAvikrAntoM mahAvIraH / daza. haribhadrIya vRtti patra 137 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jinadAsagaNuM mahattare lakhyuM che-yaza ane guNamAM mahAna vIra hovAthI bhagavAnanuM nAma mahAvIra pADayuM.19 bhagavAna vardhamAnanuM mahAvIra nAma AgamamAM aneka sthAne para vyavahata thayuM che. * jenAthI e spaSTa thAya che ke vardhamAna nAma hovA chatAM potAnI vIratA-dhIratAne kAraNe te "mahAvIra evA nAmathI vizeSa prasiddha thayA. samati-uttarapurANa vagere digaMbara graMthamAM mahAvIranuM eka nAma "sanmati paNa jovA maLe che. sanmati nAma kema pADavAmAM AvyuM enA kAraNa ane prakAza pADatAM lakhavAmAM AvyuM che-saMjaya ane vijaya nAmanA be cAraNa munionA manamAM koI tatvaviSayaka zaMkA utpanna thaI, te bhagavAnanI samIpa AvyA jethI emanI zaMkAnuM nivAraNa thaI gayuM. tyAre emaNe bhagavAnanu "sanmati evuM nAma pADayuM ane bhaviSyakathana karyuM ke te "tIrthaMkara banaze. 21 kAzyapa -bhagavAna mahAvIrane mATe "kAsava" zabdano prayoga thayo che. 22 bhagavAnanA pitA siddhArtha kSatriya kAzyapa gotrI hatA. eTale bhagavAna mahAvIra paNa kAzyapa getrI kahevAyA. 23 sUtrakRtAMga,24 19 mahaMto caTomhi vIra mahAvIra -daza. jinadAsa cUNi pR. 132 20 (ka) AcArAMga 9,1,1393,869,4,8,14, 9,2,1; 9,13,13. (kha) nA putte mahAre | sUtrakRtAMga 1,11,27 21 uttarapurANa 74,282-283; pR. 462 22 dazavaikAlika 4,1 23 (8) samaNassa Na bhagavao mahAvIrassa piA kAsavagotteNa samaNe bhagavaM mahAre savAre -AcArAMga 2,15 (4) kAzyapa gottaM kula yasya so'yaM kAzapagAtto teNa kAzapagotteNa / dazavaikAliya jina. cUrNi 132 (1) kAzyapeneti kAzyapasagotreNa / -daza. hAri. pR. 5. 137 24 satra. 1,6,7; 1,15,21; 1,3,6,141,2,1,11; 5,32 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 26 bhagavatI, 25 uttarAdhyayana, mahAvIranuM nAma kAzyapa jovA 6 nAma 28. vageremAM AcArAMga, 27 kalpasUtra, maLe che. dhanaMjaye bhagavAna mahAvIranuM tIrthaMkara RSabhadeva che. 29 anya kAzyapa' lakhyuM Aphri-kAzyapa hatA ane aMtima 'anya kAzyapa.' anya kAzyapa'nI AvyuM che ke innurasanuM pAna karavAne kAraNe bhagavAna RSabha kAzyapa kahevAyA ane emanA gAtramAM utpanna thanAra mahAvIra paNa kAzyapa kahevAyA. 30 kAzyapa ikSvAkuvaMzanuM eka getra hatuM. bhagavAna pArzvanA pitA vizvasenane paNa ikSvAkuvaMzI ane kAzyapagotrI kahevAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIra ikSvAkuvaMzI hatA. bhagavAna sutrata ane ariSTanemi gautama gotrI harivaMzI hatA. anya khAvIsa tItha kara kAzyapa gAtrI ane ikSvAkuvaMzI hatA. 32 25 bhagavatI 15, 87-88 26 uttarAdhyayana 2,1,46,29,1 27 AcArAMga 2,24,993,1003, 28 kalpasUtra 19 27 sanmatirmahatIvIro mahAvIro'ntya kAzyayaH / nAthAnvayo vardhamAna yattIrthamiha sAmpratam || 313 prathama tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra vyAkhyA ApatAM kahevAmAM -dhana jayanAmamAlA, 115, pR. 58 30 kAsa - ucchU tasya vikAro - kAsyaH rasaH seo jasya pANa N sA kAsavA umrabha svAmI tassa jo gottajAtA te kAsavA te kAsavA teNa vaddhamANa svAmI kAsavo teNa kAsave | dazavaikAlika agastyasiddha cUrNi 31 tatpatirvizvasenAkhyeA'pyabhUd vizvaguNaikabhUH / kAzyapAkhya sutrasthekSvAkuva zarivAMzumAn 32 (ka) vizeSAvazyaka bhASya 1387 (4) goyamaguttA harivaMzasa bhavA nemisuvvayA devi / kAsavagattA ikkhAgu vaMsajA sesa bAvIsa // "1 --saptatisthAna 105 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jJAtaputra -kalpasUtramAM nAya, nAyapura, nAyakulacanda, videha, videhadinna, videhajacca ane videhasUmAla A vizeSaNe bhagavAna mahAvIrane mATe prayukta thayAM che.33 pahelAM traNa vizeSaNa pitRpakSa sAthe saMkaLAyelAM che. ane AgaLanAM cAra vizeSaNa mAtRpakSa sAthe joDAyelAM che. AcArAMga,34 sUtrakRtAMga,35 bhagavatI, uttarAdhyayana,37 ane dazavaikAlikaTa vagere AgamomAM prastuta nAmane vAraMvAra ullekha Ave che. vinayapiTaka 39 majhimanikAya,4deg dIghanikAya,41 suttanipAtara 33 samaNe bhagavauM mahAvIre .. nAe nAyaputta nAyakulacaMde videhe, videhadinne videhajacce videhsuumaale| - kalpasUtra 110 34 (ka) UTU, Tyatte tha tA -AcArAMga mu. 2, ,15, sU. 1003 (kha) nA putte sAhig I AcA. zru. 1 a. 8 u. 8, sU. 448 35 (ka) jignA vitta ja nAmo sAme ra Asa -sUtra u. 1, gA. 22 (kha) haM ja nA 6 daMta se sIla kaheM nAyasuyassa Asi / / -satra 1,4, 2 (ga) ne nAyapurA gharamathi nALI | -sUtra 1, 6,24 (1) tame samaLe nAthapuro rUcheva me hepha marphe viyo | -su. 2,6,19 36 bhagavatI 15,79 37 garA nAyapuro mAve ! -uttarA, 6, 17 38 eyaca dAsa daThuNa, nAyaputroNa bhAsiya / -daza. a, 5, u. 2, gA. 49 tathA 6,25 temaja 6,21 mAM 39 vinayapiTaka mahAvaga pR. 242 40 majijhamanikAya hindI upAti-surata pR. 222 cUla-dukakhakUkhadha-surata pR. 59 cUla sAropama suraMta pR. 124 mahAsaccika sutakhta pR. 147 abhayarAjakumAra suranta pR. 234 devadaha-sunta 5. 441 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa: eka vizleSaNa 315 vagere bauddha-piTakomAM bhagavAna mahAvIrane ullekha "nigaMTha nAtaputranA nAmathI karyo che. "nAya ane nAtanuM saMrakRta rUpa "jJAta thAya che. e mATe bhagavAnane jJAtaputra mAnavAmAM Ave che. jJAta" nAma yA kula jJAta zabdanI sAthe eka aitihAsika prazna joDAyela che ke A jJAta zuM che e vyaktivizeSa nAma che yA kuLanuM nAma che? prAcIna- kAlamAM nAmakaraNanI paddhati pramANe mAtA-pitA athavA kulanI AgaLa putra yA suta zabdane upaga thato hato. jemake jaina sAhityamAM 'thAvasthA putta' (kAkaMdIyapura) ane bauddha sAhityamAM sArI putta" vagere nAma mAtuparaka che. siddhaWpura e nAma pitRpaka che. "nA" zabdane sabaMdha mAtA-pitA sAthe nathI. e nAma kulavAcaka che. nAmakaraNanI paddhati age anugadvAramAM vistArathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. tyAM kula nAmane sthApanA nAmane eka prakAra gaNAvavAmAM AvyuM che. enA vivecanamAM kahevAmAM AvyuM che ke uSNa, bhaga, rAIphaNa (rAjanya), khattiya, Ikakhagna, jJAta ane keravuM-A kula nAma che.43 bhagavAna mahAvIranuM kula "nAya" yA nAta hatuM, eTale teo jJAtaputra yA jJAtacuta kahevAtA hatA. zrI lAlazekharano paNa e abhiprAya che ke "nA" ane "nAya e 41 dIghanikAya sAmajaphalasuta pR. 18, 21 ,, saMgIti pariyAya sUta 5. 282 ,, mahAparinivvANa sutta pR. 145 ,, pAsAdika sutta pR. 2para 42 suranipAta-subhiya satta pU. 108 43 se kita kula nAme ? ugge, bhoge, rAiNNe, khattie, ikakhAge, NAte, koravve / -anuyAgadvAra sutta 130 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kulanuM nAma che. pAli propara nemsajha ane saMyukta nikAyanI TIkAne AdhAre lakhavAmAM AvyuM che ke "nA" e mahAvIranA pitAnuM nAma hatuM, enI sAthe e paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke e kula brAhmaNa hatuM ke kSatriya hatuM e aMge koI pAlimAM keIpaNa prakAranI mAhitI prApta thatI nathI. paraMtu AnuM spaSTIkaraNa AcArAMganA dvitIya zrutaskaMdhapa ane kalpasUtramAM garbhApaharaNanA prasaMgamAM prApta thAya che. "nAya" e kula che. paraMtu jaina ane vaidika sAhityamAM jyAM kulenI carcA karavAmAM AvI che, tyAM "jJAta kulanI carcA jovA maLatI nathI. Avazyaka niryuktimAM bhagavAna trASabhadeve je kulenI saMsthApanA karI te ugra, bhaga, rAjanya ane kSatriya kula hatA. rAjyanI suvyavasthA mATe ArakSaka dalanI saMsthApanA karI, jenA adhikArIo ugra kahevAyA. maMtrI-maMDala banAvyuM jenA adhikArIo bhega" nAmathI prasiddha thayA. samrATanI samIpastha mANasa ke jeo parAmarza pradAtA hatA teo rAjanya nAmathI vikhyAta thayA ane anya rAjakarmacArIo "kSatriya nAmathI oLakhAyA. 47 Avazyaka niryuktinI uparyukta sUcImAM cAra kulene ja nirdeza che. paraMtu jJAtRkulane koI ullekha nathI. jinabhadragaNuM kSamAzramaNe 44 pAli popara nemsa bhAbha-2 5 64 45. nAyANaM khatiyANaM siddhatthassa khattiyassa kAsava gutassa tisalAe khatiyANIe vAsiguttAe / AcArAMga di sUtra. 176 46 ka9pasUtra sUtra 1-2 devendramuni saMpAdita 47. (ka) 3 monA rUug vattiyA saMjo maLe vasudhA | Arakkhi guruvayaMsA sesA bhe khattiyA te tu // -A. niyukita 193 (kha) Ava. mala.mAM 168 (ga) haribhadramAM 2020, vizeSA 16 04 ane vaLI Ava. 205, vize. 1643 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 317 vizeSAvazyaka bhASyamAM bhagavAna mahAvIranA caritra varNavAnA prasaMge je gAthA ApI che, emAM ugra, bhega, kSatriya, IkvAku, kerava, harivaMza ane jJAtino ullekha karyo che; tIrthaMkara vagere mahApuruSa A kulamAM ja utpanna thAya che. A gAthAmAM ugra, bhegA, kSatriya uparAMta IvAku, jJAna, kerava ane harivaMzano ullekha karyo che paraMtu niyuMktinI gAthAmAM rAjanya eka judA kula tarIke ullekhAyela che, te bhASyamAM judA kula tarIke ullekhAyela nathI. bhagavatI, sthAnAMga ane prajJApanAmAM kSatriyane paNa juduM sthAna ApavAmAM AvyuM nathI.46, pauma cariyaMmAM ivAku ane harivaMzanI sAthe sama vagere mahAvazene paNa gaNAvavAmAM AvyA che.pa0 sArAMza e che ke niryuktimAM jJAtRvaMzane ullekha thayuM nathI, te bhAganI yAdImAM rAjanyanA sthAne jJAtane ullekha thayo che, te bhagavatI vageremAM kSatriyane sthAne jJAtRvaMzane sthAna ApavAmAM AvyuM che. Agama ane vizeSAvazyaka bhASya AdimAM spaSTapaNe IphavAku vaMza ane jJAtRvaMzane judA judA mAnyA che.' jJAtRdharma kathAnI TIkAmAM AcArya abhayadeve ane caupanna mahApurisa cariyaMmAM pa2 AcArya zIlAMke jJAtavaMzane IkvAkuvaMza ane jJAtRvaMzanuM ja rUpa mAnyuM che. 048. uggakulabhogakhattiyakulesu ivakhAgaNAta koradhve harivaMse ya visAle AyaMti tahiM purissiihaa| -vizeSA. bhASya 1829 49 (ka) bhagavatI 20,9 (kha) sthAnAMga 478 (ga) prajJApanA 104 50 pau macariyanA mate cAra vaMza che. IkabAga, soma, vijajAhara ane harivaMza (5, 1-2) 5. jJatiH sUphIvarAviroSamatAH | -jJAtRdhamaMthA TIkA pU. 153 para. phuvA vaipama | - caupanna pu. 271 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlanA jinadAsagaNuM mahattare Avazyaka cUrNimAM pa3 spaSTa zabdomAM lakhyuM che ke bhagavAna jhASabhadevanA je sajIne hatA, je jAti bhAI hatA te jJAtu kahevAyA. Avazyaka niryuktimAM je cAra kula jaNAvavAmAM AvyAM che emAM jJAtRvaMzane ApaNe kSatriya kahI zakIe eTale jyAM jJAta zabda na AvyuM hoya tyAM ene kSatriya antargata gaNI levAmAM Avye che. kalpasUtramAM tIrthakarane gya je kula gaNAvavAmAM AvyAM che emAM ugra, bhega, rAjanya, IkvAku, kSatriya ane harivaMzane gaNyA che. eka emAM je kSatriyakulane ullekha che te jJAtRkulano vAcaka mAnave joIe. bRhatkalpamAM ugra, bhaga, rAjanya, kSatriya, jJAna, kerava ane IvAkuvaMza A cha kulane kulArya mAnyA che. * A gAthAmAM kSatriyanA be bheda jJAta ane kerava gaNavAthI ja cha kulArya thAya che. prastuta gAthAnI vRttimAM malayagirie kSatriyanuM niryuktimAM alaga sthAna hevAne kAraNe jJAta ane koravane ekarUpa mAnyA che. paMDita dalasukha mAlavaNiyAno abhiprAya e che ke kSatriya zabda je niyuktimAM che enA jJAta ane kaurava e be bheda karavA adhika saMgata pratIta thAya che. 53. (ka) khAtA nAma che Dasamasamarsa saLagA|| te jAtavaMsA / AvazyakacUNi bhAga. 1, pR 245 (kha) tatra jJAtA zrIrAmasvanavaMrAgA phukSAku-vaMtha gva jJAtA phuvArA viroSA: I. (ga) kalpasUtra sadehaviSauSadhi vRtti patra 30-31, jinaprabhasUri 54 kapasUtra 17 55. 3 mo sArA vattiyA taraM pAta dora .. ikkhAgA vi ya chaTThA kulAriyA hoti NAyavvA // - bRhakalpa-32 kapa 56. vA: drArakSatriyA hovA: kuruvaMzomavAda kaDavA : -bRhatka95 TIkA 3265 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa eka vizleSaNa 319 kSatriya kuMDamAM jJAtu kSatriya rahetA hatA. A kAraNe bauddha graMthamAM jJAtika athavA nAtika nAmathI paNa emane ullekha thayelo che. jJAtionI vastI hevAne kAraNe ene jJAtRgrAma paNa kahevAmAM AvyuM che. pa7 "jJAtukanI avasthiti vajajI dezanI antargata vaizAlI ane keTigrAmanI vacce batAvavAmAM AvI che. emanA abhiprAya pramANe kaMDapura, kSatriyakuMDa athavA "jJAtaka vajajI videha antargata hatA. mahAparinizvAna suttanA cInI saMskaraNamAM A nAtikanI sthiti sthAna vadhu spaSTa karavAmAM AvyuM che. tyAM ene vaizAlIthI sAta lI arthAt 10 mAIla dUra hovAnuM jaNAvyuM che. 58 Avazyaka niryukti, vizeSAvazyaka bhASya, vasudeva hinDI, triSaSTi zalAkA puruSa caritra AdimAM e spaSTa che ke bhagavAna RSabha jyAre eka varSathI kaMIka ochI uMmaranA hatA te vakhate teo pitAnI godamAM besIne ramata karatA hatA, te vakhate kendra hAthamAM IkSu zeraDI laIne Avyo, aSabhe te levAne hAtha laMbAve. bAlakane IkSu prati AkarSaNa joI e vaMzanuM nAma IkvAku rAkhavAmAM AvyuM. A vaMzanI sthApanA Indra karI hatI. paumacariya vageremAM traSabhadevane 57 jAtiketi dite jAtakAnAM gAme - saMyukata nikAyanI buddhaSanI sAraWyakAsinI TIkA 46 (5) Sino I dian Studies Vol. I Part 4 Page 195, July 1945 (kha) Comparative Studies. "The Parinivvan Sutta and its Chinese Version" by Faub (ga) lI, aMtara mApavAnuM eka mApa che. kanidhama pramANe 1 lI 15 mAIla barAbara thAya che - esiyenTa jogrophI opha inDiyA 59 (4) savava vaMdane phuvAra, tena doMnti chusvA | -Ava niyukita 181 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1591 (ga) vasudevahindI 5 161 (gha) triSaSTi 1,2,654-59 (ca) Avazyaka cUrNi pR. 15ra (cha) vizeSa mATe juo RSabhadevaH eka parizIlana pU. 68-69 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ikSvAkukulanA uttama narendra kahevAmAM AvyA che paraMtu ikSvAkukulanI utpatti RSabhadevathI thayelI na mAnatAM bharataputra AdityayazathI thayelI mAnI che. 320 paupacariya'nA abhiprAya pramANe paNa ikSvAkuvaMza'nuM nAma 'ikSu'nA AdhAre thayuM che. 'vya phalAno"ka lakhyuM che paNa e prasaMga emaNe ApcA nathI. diga kharAcAya yativRSabhe tiloyapaNuttira nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke dharma, ara ane kunthu A traNa tIrthaMkara 'kuruvaMza'mAM thayA. mahAvIra 'nAhavaMza' ane pArzva' ugravaMza'mAM, muni suvrata ane nemi yAdavavaMza'mAM ane zeSa tIrthaMkara ikSvAkukulamAM thayA. A parathI mAlUma paDe che ke tidyAyapaNattinA abhiprAya pramANe mahAvIranA vaMza e ikSvAkuvaMza na hatA. sAthe sAthe e paNa jANavA maLe che ke NAha ane ikkhANu e judA judA vaMza hatA. AcAya umAsvAtie tattvArthasUtranI prAraMbhika kArikAmAM e bhAva pradarzita karyA che ke bhagavAna mahAvIra ikSvAku vaMzamAM thaI gayA. emaNe sAta ane ikSvAkune judA judA mAnyA nathI.13 bhagavAnanA pitA siddhArthane sAtakula-nivRta ' kahevAmAM AvyA che. enAthI e spaSTa thAya che ke bhagavAnanuM kula nAta hatuM. 6 10 eso te parikahio AicajasAisa bhavA base / eto suNAhinaravara / uppatI somaba sassa || 61 paumacariya' },88 kara tiaAyapaNati 4,550 63 yaH zubhakarmAsevanabhAvitabhAvo bhaveSvane keSu / jajJe jJAtekSvAkuSu siddhArthanarendra kuladIpaH // --paumacariya' 59 -tattvArthe prArabhika kArikA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa agastyasiha sthavira64 ane jinadAsa mahattara pa anusAra 'nAta ' kSatriyAnuM eka kula yA jAti che. 8 sAta * zabdathI teo jJAta-kula -utpanna siddhArthane grahaNa kare che ane jJAtaputrathI bhagavAnane. haribhadrasUrie 'jJAta' zabdanA artha udAra-kSatriya siddhArtha karyo che. ka! prAphsara vasaMtakumAra caTTopAdhyAya pramANe licchavIonI eka zAkhAnA vaMzanuM nAma 'nAya' (nAta) hatuM. nAya' zabdaneA a saMbhavataH jJAti (rAjAnA jAtijana) che,67 jainAgAmAM eka AgamanuM nAma nAyadhama kahA' che. tyAM nAya zabda bhagavAnanA nAmane pratIka che, evA keTalAya vidvAnAnA abhiprAya che. nAyadhama kahAne digaMkhara sAhityamAM nAthadhamma kahA' tathA ' jJAtRdharma kathA' lakhyu che. dhana jaya nAmamAlAmAM paNa mahAvIrane vaMza nAtha mAnavAmAM Avye che ane emane nAthAya'70 kahevAmAM AvyA che. uttarapurANamAM paNa bhagavAnane vaMza 'nAtha' jaNAvavAmAM ALye che. sabhavataH nAya' zabdanuM ja nAtha ane 'nAta' apabhraMza svarUpa khanI gayuM lAge che. 'nAtha' zabda aMge kAI AdhAra zvetAMbara AgamamAM maLatA nathI. 'jJAtu' nAthanuM rUpAMtara na thaI zake.2 e atre noMdhavuM joIe ke 'nAyAdhamma kahA'mAM je 'nAyA' 16 jJAtaH udArakSatriyaH siddhArtha: tatputreNa / 67 jaina bhAratI varSa 2, aMka 14-15, pR. 276 18 ( 3 ) NAha dhamma hA NAma aMga titthayarANaM sarUvaM vaNNedi / (kha) gAmmaTasAra 69 tattvA rAjavAti ka-akala'kadeva 70 dhanaya nAmamAlA 115 71 uttarapurANu chu. 450 72 atItakA anAvaraNa pR. 141 21 321 --dazavai. hAribhadrIyA vRtti 199 --jayadhavalA bhAga. 1 pR. 125 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana zabda che ene saMbaMdha mahAvIranA vaMza sAthe nathI. samavAyAMga3 ane naMdI'mAM AvelA varNana pramANe 'nAyAdhama kahA'mAM jJAtAM-udAharaNa bhUta meghakumAra vagere vyaktionAM nagara, udyAna, caitya, vanakhaMDa, rAjA, mAtA-pitA, samavasaraNa, dharmAcArya AdinuM vaNuM na maLe che. malayigira ane abhayadeve paNa spaSTapaNe lakhyuM che ke-- "jJAtAvamathAsu sAtAnAM vAdaLamUtAnAM navarAvInei vyAghyAyante'| ahI jJAta zabdanA artha udAharaNu che. sthAnAMgamAM paNa udAharaNanA arthamAM ja 'nAta' zabdanA prayoga thayA che. daza vaikAlika niyuktimAM ' nAya ' zabda ane udAharaNane paryAyavAcI zabdo mAnavAmAM AvyA che.pa tattvA bhASyamAM paNa udAharaNeA dvArA jemAM dharmanuM kathana karyuM hoya ene jJAta mAnyuM che.76 322 nAyAdhamma kahAmAM che zrutaskaMdha che. prathama zrutaskaMdhamAM egaNIsa nAya-jJAta che. pratyeka adhyayananI sAthe jJAta-zabda prayukta thayA che.cha dvitIya zrutaskaMdhamAM dharmakathAonA daza va che. ane zrutaskaMdhAnuM saMyukta nAma nAyAdhama kahA che. eTale enA saMbaMdha bhagavAnanA vaMza sAthe nathI. have prazna e che ke bhagavAna mahAvIranA 'jJAta kula'nA saMbaMdha keAnI sAthe che? uttara spaSTa che ke e samaye vaizAlImAM licchavI athavA jienu gaNarAjya hatuM ane saMbhavataH te nava leAnu 73 samavAyAMga sUtra 101 pu. 125 kamalamuni soMpAdita 74 nandIsUtra 50 malayagiri TIkA 75 nAyamudAharaNa ti ya, TThitotramanidarisaNa ta ya / -dave, niyukti para > egaTThata duvihaM cauvvida ceva nAyavva // 76 jJAtA taintAH sAnuvAca dhame yaMtra dhyate jJAtadharma kthA; / -tattvArtha" bhASya 77 NAyANa kati ajjhayaNA ? NAyANa egUNavIsa ajjhayaNA / evamaucityena sarvatra jAta zabda yojyaH / -jJAtA dharmakathA Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 323 hatuM. kema ke nava jI e prakArano ullekha nirayAvalikA,78 bhagavatI vageremAM che. zrI rAhula sAMkRtyAyananuM anumAna che ke A nava kuLamAMthI eka jJAtakuLa hatuM.79 paNa licchavIonuM netra vAsiSTha che ane jJAtRvaMzI mahAvIra kAzyapa gotrI che. eTale e mAnavuM gya che ke licchavIthI emane e vaMza bhinna hate. jJAtRkulanA loke hAla jathariyAnA nAmathI jANItA che. zrI rAhule jJAtR + jJAtara, javara, dhara-Iya (saMskRtamAM Ika) A pramANe jathariyA zabdanI sAthe jJAtu zabdane saMbaMdha joDyo che. bhagavAna mahAvIranuM getra kAzyapa hatuM ane jathariyA jAtivALA paNa kAzyapagetrI che. vasADha, je pUrve vaizAlI hatuM, hAla enI AjubAju jathariyA lekenuM bAhulya che. rAhula sAMkRtyAyana ane paMDita dalasukha mAlavaNiyA lakhe che ke vasADha je mujaphapharapura jillAnA rattI paragaNAmAM che. rattI-zabda jJAtRkenI nAdikAnuM vikRta rUpa che, ene saMbaMdha paNa jJAtR sAthe joDI zakAya che. rastI-bhattI, nattI-nAtI nAdi (pAli) ane A nAdikA-jAtikA nAmaka vajajudezamAM jJAtRvaMzanuM meTuM gAma hatuM te kaTi gAmanI madhyamAM che. e ulekha pAlImAM che. jJAtRvaMzI kSatriya hovA chatAM paNa AjanA bhUmihAra pitAne brAhmaNa kahevaDAve che. AnA para prakAza pADatAM zrI rAhula sAMkRtyA78 (ka) nirayAvaliyA pR. 18 (kha) bhagavatI sUtra 7, 9 (ga) bhagavatI sAra pR. 254 79 purAtatva nibandhAvalI pU. 109 80 kalpasUtra 2,1mAM siddhArthane kAzyapagAtrI ane trizalAne vaziSTha gotrI kahevAmAM AvyA che. 81 (ka) mahAvIra hastaprata paM. dalasukha mAlavaNiyA (kha) A graMthanA vizeSa paricaya mATe juo "pAli propara nemsa'mAM "jJAtika zabda, rAhule ene saMbaMdha jJAtRvaMzanI sAthe joDyo che. juo buddhacaryA pR. 493 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kR24 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana yana lakhe che ke guptakAlamAM kanejanuM jyAre mahattva vadhyuM tyAre aneka jAtioe pitAnI TevI bAMdhavAnI zarUAta karI, e vakhate keTalAya kSatrie brAhmaNa jAtimAM javAnuM pasaMda karyuM. A kAraNe jJAtRvaMzanA lekene Aja bhUmihAra brAhmaNanA rUpamAM oLakhavAmAM Ave che.82 jJAtRvaMzanA leke vaizAlI ane enI AsapAsa rahetA hatA. emAM kSatriyakuMDagrAma, vANijyagAMva ane kelAsasannivezane savizeSa ulalekha thayeluM che. emAM je kuMDagrAma hatuM, te vidvAnonA mata pramANe hAlanuM vasukuMDa che. vaizAlImAM rAjyavyavasthA gaNataMtranI hatI. aneka gaNa maLIne eka pramukhane cUMTe che. mahAvIranA pitA siddhArthane prAcIna avataraNamAM kSatriya kahevAmAM AvyA che. pachIthI rAjA paNa kahevAmAM AvyA che. paMDita mAlavaNiyAnuM e mAnavuM che ke gaNa rAjyamAM emanuM mahattvapUrNa sthAna rahyuM haze. anyathA gaNanA mukhI ceTakanI bahenanI sAthe siddhArthanAM lagna kevI rIte saMbhavita thAya? vidvAnanuM e anumAna che ke bhagavAna mahAvIrane dharmapracAramAM A saMbaMdhIene kAraNe saraLatA paDI haze, paNa AvuM mAnavuM bhUla bhareluM che. emane sAdhanA-kALamAM koIno sahakAra maLe na hato. tapa ane tyAganA pravAhathI ja janatA emanA pratye AkarSita thaI hatI. nAta" ane "nA" AcArya abhayadeve aupapAtikanI vRttimAM "nAyarane arthe nAga paNa karyo che.84 vaLI AgaLa vadhIne emaNe prastuta AgamamAM 27 mAM 82 ka) purAtattvanibaMdhAvalI pR. 111 (kha) vardhamAna mahAvIra pR. 93 83 A vasukuMDa Aje tirahuta jillAmAM AveluM jaNAvavAmAM Ave che. A tirahutanuM prAcIna nAma "tIrabhukita" hatuM. 84 uggapabvaiyA, bhogapavvaiyA, rAiNNanApakAravakhattiyapavvaiyA-jJAtAH ikSvAkuvaMza viroSamatA, nA. vA nAvarAprasUtA | aupapAtika vRtti patra 50 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 325 sUtranI vRttimAM "nAyarane mukhya artha nAgavaMzI ane gauNa rUpamAM jJAtavaMzI karyo che.85 - bhagavatImAM vaizAlI gaNa rAjyamAM pramukha ceTaka ane ajAtazatru keNikanA yuddhamAM varuNane ullekha che. "nAganattae enuM vizeSaNa che, (naenakhUka-pautra yA dauhitra) A varuNa nAgane pautra ke dauhitra hato. viSNupurANanA abhiprAya mujaba nava nAgavaMzI rAjA padmAvatI, kAntipurI ane mathurAmAM rAjya karatA hatA. rAjasthAnamAM nAga lekenuM zAsana hatuM. nAgo ane kauravomAM paraspara saMgharSa paNa cAlatuM hatuM. takSa nAmanA nAge parIkSitane mArI nAkhyuM hatuM. janamejaye eno badale lIdhe. eNe nAgone takSazilAthI dUra karyA ane saLagatI AgamAM nAMkhI dIdhA. A pramANe nAgakulane ItihAsa prAcIna che. te bhAratanA uttara ane dakSiNa bane bhAgamAM maLe che. nepALanA ItihAsamAM nAga rAjAone ulekha che." zreNika biMbisArane haryaka vaMza hate. nAga jAtinI ja eka zAkhA hardhaka vaMza che. bAhadratha vaMza pachI magadhamAM nAgenI sattA sthapAI hatI. e eka aitihAsika tathya che. magadhamAM nAgonI sattA sthapAI te pahelAM kAzImAM nAgenI sattA sthapAI gaI hatI.91 nAgavaMzanI utpatti IvAku vaMzathI thaI che. 12 nAga Arya-pUrva 85 kvacit paThyate-ikkhAgA nAyA koravvA-trAyati nAgavaMzyA vA / -aupapAtika patra 110 86 bhagavatI 7,9 87 viSNupurANa 4,24,63 88 rAjaputAne kA itihAsa prathama bhAga pR, 230-232 89 bhAratIya itihAsakI rUparekhA pu. para3 90 dhI hisTrI opha-nepAla pR. 70-74 91 atIta kA anAvaraNa pR. 134 92 bhagavAna pArzvanAtha bhAga 1 5. para3 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jAti che. Avazyaka niyukti pramANe kaccha ane mahAkachanA putra nami ane vinamie bhagavAna RSabhadevanA zramaNa banyA pachI rAjyanI mAgaNI karI. bhagavAna mauna rahyA. e vakhate nAgarAja vaMdanA karavA Ajo, eNe nami ane vinamite vidyAo ApI ane vaitADhaya parvata para emane mATe uttara zreNImAM 60 ane dakSiNamAM 50 nagara vasAvyAM.A samayathI nAgapUjA pracalita thaI. AcArya kSatimahinasenanuM paNa evuM mAnavuM che ke nAgapUjA avaidika che. 94 paMDita, munizrI nathamalajInA "bhagavAna mahAvIra jJAta putra the yA nAgaputra" ane "bhagavAna mahAvIranA kA nAgavaMza" e zIrSakathI be nibaMdha prakAzita thayA che. emAM aneka pramANe ApI e sAbita karavAno prayAsa karavAmAM AvyuM che ke bhagavAna mahAvIra jJAtaputra nahIM paNa nAgaputra hatA. kemake "nAya"nuM saMskRtarUpa "nAga thaI zake che. paraMtu "nAta"nuM "jJAna" thaI zake paNa nAga na thaI zake. paNa "nAta"nuM jJAta thAya che ane "nAga nahIM" e prazna avazya bhamramAM pADI denAre che. paraMtu ApaNe AgamAMnA zabdaprayogo tarapha dhyAna ApIe te e bhamra svayaM nirAvRtta thaI jAya che. emAM "tane pracAra pracura pramANamAM maLe che. aneka varSomAM "tane Adeza thAya che-paMdaramI zatAbdIthI 18 mI zatAbdI sudhI lakhAyelA AgamonAM AdamAM "tane prayoga a, A, I, u, e, e svaro tathA daza varNone sthAne jovA maLe che. "nAga"nuM "nAta" ke "ga"ne sthAne "ya thayA pachI "nAya'nuM nAta rUpa maLe che, e koI AzcaryanI vAta nathI. tathA nAtamAM "ta" hovAne kAraNe ja ame enuM saMskRta rUpa jJAta karavA mATe vivaza nathI...nAya" zabdanA arthamAM paNa bhagna thayo hoya ema lAge che ane nAgane badale jJAtanuM pracalana thaI gayuM che ame e niSkarSa para AvIe chIe ke bhagavAna 93 Ave. niyukita 340 94 bhAratavarSameM jAtibheda 5. 77 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNaH eka vizleSaNa 3raM7 mahAvIra jJAtaputra nahIM paNa nAgaputra hatA.95 ItihAsanAM pRSThomAM nAgavaMza atyadhika prasiddha rahyuM che, jenI carcA ane pUrve karI gayA chIe. saMbhava che ke A kAraNathI ja munizrI nathamalajIe bhagavAnane nAgaputra mAnyA lAge che. emaNe je tathya ApyuM che, tenI upekSA karI zakAya tema nathI. paNa sarvathA ene svIkAra paNa karI zakIe nahIM. jaina Agama sAhityamAM udbhaTa vidvAna paMDita becaradAsajI munizrI nathamalanI vicAradhArA sAthe sahamata nathI, teo lakhe cheeka jaina munie "nAyaputrInuM saMskRta rUpAMtara "nAgaputra" karIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane nAgavaMzI pramANita karavAno prayatna karyo che, A prayatna jaina ane bauddha sAhitya tathA aitihAsika paraM. parAnI daSTie sarvathA asaMgata che. jyAre bauddhatripiTaka graMthanA mULamAM "ughatI niTo nAtapuro 'nA rUpamAM aneka vAra bhagavAna mahAvIrane mATe "nAtaputta" zabdano prayoga thayela che. ane te sAkSI rUpamAM Aja paNa pAlItripiTakamAM upalabdha che. tyAre prAkRta jainAgamomAM prayukta nAyaputranuM saMskRtarUpa "nAgaputra" samajavuM ane bhagavAna mahAvIrane ItihAsa prasiddha jJAtRvaMzanI sAthe saMbaMdhita na mAnIne ene nAgavaMza sAthe saMbaMdha joDave, e spaSTapaNe nirAdhAra ka9panA sivAya zuM che ? AcArya haribhadra ane AcArya hemacaMdra Adi prAcIna bahuzrata AcAryoe paNa nAyaputranuM jJAtaputra ja saMskRtarUpa jaNAvyuM che ane aneka sthAna para emano "jJAtanaMdana'nA rUpamAM ullekha karyo che. evI sthitimAM vyartha ja nirAdhAra ane brAMta kalpanAonA AdhAra para ApaNe ApaNA prAcIna ullekhe ane mAnyatAone ekAeka kevI rIte asatya kahI zakIe. 95 atItakA anAvaraNa pR. 131-143 96 gurudeva zrI ratnamuni smRtigraMtha pu. 101 jaina aMga sUtro ke vizeSa vicAraNIya kucha zabda ane prasaMga Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana videha bhagavAna mahAvIranA pitRkulanA AdhAre 'jJAtRkula' ne nirdeza thayA che. emanI mAtAnA kulane AdhAre paNa 'videha', 'videhadinne', 'videhajacce', 'videhasUmAle' vagere vizeSaNa emanA mATe vaparAya che. bhagavAna mahAvIranI mAtAnuM nAma videhadinA maLe che. bhAratanA pUrva bhAgamAM videha nAmanI jAti brAhmaNu kAlamAM prasiddhimAM AvI hatI. mahAbhAratamAM videha rAjA janakanI rAjadhAnI mithilA heAvAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. sItA videhanI hAvAthI vaidehI kahevAI. eTale trizalA paNa 'videhA' vagere nAmeAthI oLakhAvAI che. 328 upAdhyAya vinayavijayajIe videhanA atha vaSrakrRSananArApasa nana, samacaturabhraMsa sthAna maneAhara viziSTa dehane videha jaNAvyA che.98 anya TIkAkArAe paNa A pramANe atha karyo che je saMgata lAgatA nathI. DaoNkaTara harmona jekeAkhIe videha'nA avidehavAsI karyA che.99 paraMtu 'videhajacce'ne artha dehamAM zreSTha hAvA joIe kemake lakhte gAya: nA a utkRSTa thAya che. kalpasUtranA baMgALI anuvAdaka vasaMtakumAra caTTopAdhyAye A matanuM samarthana karyuM che. 100 bhagavAna mahAvIranuM janmasthAna videhamAM hatuM. eTale paNa te videha kahevAyA hAya. kuMDapura ane magadha aMgadezamAM nahi paNa videhamAM hatAM. 97 (ka) AcArAMga 2,179 (5) samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa mAyA vAsihA goNaM taseNaM tao nAmadhijjA evamAhijjati ta jahA tisalA ivA, videhadiNNA ivA / piyakAriNI ivA / -kalpasUtra 106 88 (videha) vajraRSabhanArAcasauM hananasamacaturasrasa sthAnamaneoharatvAd viziSTA deho yasya sa videhaH / -kalpasUtra suedhikA patra 262-263 99 sekreDa bukasa ph dhI IsTa, sekasa 22, pR. 256 100 kepasUtra anu. ba. kalakattA vizvavidyAlaya I. sa. 1957 pR. 27 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmakaraNa : eka vizleSaNa 328 vaizAlika jenAgamAM aneka sthaLe para bhagavAna mahAvIrane vaizAlika tarIke saMbodhavAmAM AvyA che. uttarAdhyayanamAM cUrNikAre vaizAlikanA keTalAya artha karyA che. je (1) jemanA guNa vizAla hAya, (2) jemanuM zAsana vizAla heya, (3) je vizAla IvAkuvaMzamAM janmyA hoya, (4) jemanI mAtA vaizAlI hoya, (5) jemanuM kuLa vizAla hAya, e vaizAlika, vizAlika, kahevAya che. enuM saMskRta rUpa vaizAlIya, vaizAliya, vizAlIya ane vaizAlika che. bhagavAnanuM janmasthAna kuMDagrAma hatuM. e vaizAlInI pAse hatuM. bhagavAnanI mAtA trizalA vaizAlIne gaNarAjyanA adhipati ceTakanI bahena hatI, e daSTie trizalA vaizAlika kahevAtI hatI. vaizAlInA putra hovAthI mahAvIra vaizAlika kahevAyA. keTalAka vidvAna Agama sAhityamAM Avela "sAliya' zabdane joIne bhagavAnanuM janmasthaLa vaizAlI hevAnuM mAne che. kemake pANinIya 1 (ka) AcArAMga 1, 2, 3, 22 (kha) uttarAdhyayana a. 6, gA. 17 2 (4) vesAlIe tti guNA asya vizAlA iti vaizAlIya: vizAla zAsana vA. vizAle vA ikSvAkuvaMze bhavA vaizAliyA / vaizAlI jananI yasya, vizAla kulameva ca / vizAla pravacana vA, tena vaizAliko jinH|| (kha) visAsTika sAvaNa tti-virAra--mahAvIra-jananI, tA, atyaniti tairAtri bhagavAn tasya vacana zaNoti tadrasikatvAditi vaizAlika zrAvakaH / -bhagavatI, abhayadeva vRtti, bhAga 1, zataka 2 ude. 1 pR. 246 (ga) sUtrakRtAMga-zIlAMgAcArya vRtti pU. 78 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 0 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlena vyAkaraNa anusAra 'virATAtha ma. A arthamAM chapa pratyaya lAgIne vetriya zabda thAya che. ene artha che vaizAlImAM utpanna thanAra. bhagavAnanI janmabhUmi vaizAlI nahIM paraMtu vaizAlInI samIpamAM AveluM kuDapura che. kuDapura aMge ame janmasthAnanA zIrSaka nIce vicAraNuM karI gayA chIe. je pramANe vaizAlI nAmathI nagara prasiddha hatuM, tevI rIte vaizAlInA nAmathI janapada paNa prakhyAta hatuM. ane e dezanA nivAsI vaizAlika' kahevAtA hatA. - dIghanikAya parinivvAna-suttamAM eka prasaMga che ke AmrapAlI gaNikAe buddhane bhikSu saMgha sahita nimaMtraNa ApyuM ane buddhi ene svIkAra karI lIdhuM tyAre licchavIoe AmrapAlIne kahyuM ke A lAbha amane maLavuM joIe. tyAre AmrapAlIe kahyuM -Aryaputro, je vaizAlI janapada paNa Ape to paNa huM A mahAna bhAta (bhajana) nahIM ApuM. mahAvastumAM "vairATavAnAM jIvInAM vacanane paNa prayoga thayela che. jenAthI paNa e spaSTa thAya che ke "vaizAlI" e dezanuM nAma - cInI yAtrI hyusaMgasene pitAnI yAtrAnA varNanamAM lakhyuM che ke vaizAlI-dezanI paridhi 5000 lIthI paNa vadhu hatI." pArjiTare lakhyuM che-"rAjA vizAle vizAlA athavA vaizAlI nagarI vasAvI ane rAjadhAnI banAvI, e rAjya paNa vaizAlI kahe3 sa ce 'pi ayyaputtA vaisAli sAhAraM dassatha evaM mahanta mata na dassAmI'ti / -dIghanikAya mahAparinizvAna sUtra pU. 128 4 mahAvatu bhAga 1, pR. 254 5 buddhisTa rekArDa' epha vesTarna InDiyA khaMDa 2, pU. 6 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma kuMDalI eka ciMtana 331 vAtuM ane rAjA vaizAlika rAjA kahevAtA hatA. A vaizAlika zabda e kuLamAM utpanna thayela sarva mATe prayukta thato hato. A badhA pramANenA prakAzamAM e spaSTa thAya che ke bhagavAna vaizAlika kema kahevAyA. ukta carcAne niSkarSa e che ke bhagavAna mahAvIrane prAcIna sAhityamAM mukhyatve A nAmathI saMbodhita karavAmAM AvyA che vardhamAna mahAvIra sanmati kAzyapa (atyakAzyapa) jJAtaputra (nAputra) vaizAlika e paNa prAyaH spaSTa che ke emane gRhasthAvAsamAM prAya: "vardhamAna" nAmathI oLakhAvavAmAM AvyA che. mahAvIra nAma pachIthI paDayuM ane anya nAme sAhityakAre dvArA ApavAmAM AvyAM. janma-kuMDalI : eka ciMtana bhagavAna mahAvIranI janmakuMDalI aneka graMthomAM upalabdha thAya che. paraMtu prazna e che A janmakuMDalI zuM emanA jIvanakAla daramiyAnamAM ja banI gaI hatI? je banI hoya te e samaye vartamAnamAM pracalita meSa, vRSabha Adi rAzionuM paNa pracalana thaI gayuM hatuM. ukta prazno para ApaNe Agama sAhityamAM prakAzamAM ciMtana 6 eseMTa iDiyana hisTorikala TreDIzana pU. 97 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane karIe te jJAta thaze ke AcArAMganA dvitIya zrataskandamAM bhagavAna mahAvIranI janmakAlIna sthitinuM jyotiSanI dRSTithI A pramANe varNana karavAmAM AvyuM che. grISma RtumAM prathama mAsa, bIje pakSacitra sudI terase hastattarA arthAt uttarAphAgunI nakSatrane cuMga thavAnA samaye zramaNa bhagavAna mahAvIrane janma thayo. - A ullekhathI e spaSTa thatuM nathI ke A vakhate hAlamAM pracalita rAzionuM pracalana thaI gayuM hatuM ane na to e spaSTa thAya che ke janma samaye kayuM lagna hatuM. kemake janmano samaya batAvavAmAM AvyuM nathI. A ullekhathI eTaluM ja cakkasa jANavA maLe che ke janma samaye candramAM kanyA rAzimAM ane saMbhava che ke sUrya meSa rAzimAM AvI gayuM haze. ahIM noMdhavuM joIe ke aMga, upAMga ane mUla sUtromAM jyAM paNa anya jAtiSa aMge carcA che, tyAM paNa hAlamAM pracalita paMcAMganAM pAMca aMgomAMthI kevala tithi, nakSatra ane karaNe A traNa aMgonI carcA karavAmAM AvI che. sUrya ane bAhaspatya saMvatsaranA mahinAone ullekha che, tyAM paNa rAzio aMge koI paNa carcA maLatI nathI e mATe paNa zrAvaNa vagere cAndra mAsanAM nAma ApavAmAM AvyAM che. jyAM bAhaspatya ane zanaizcara saMvatsaranI paribhASA ApavAmAM AvI che tyAM paNa saMpUrNa nakSatra maMDalanI sAthe vega karavAno ullekha karyo che, paNa samagra rAzi maMDalane nahIM. enAthI e spaSTa thAya che ke e vakhate meSa vagere rAzione pracAra na hatuM, je heta te AMzika rUpamAM paNa kaMI ne kaMI ullekha avazya tha hota. AcArAMga pachI kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranA janma aMge ullekha prApta thAya che, tyAM AcArAMgathI be vigate vadhu maLe che. 1 AcArAMga 2 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janmakuMDalI : eka ciMtana 333 eka te graha ucca sthAnamAM hovAnI-'vAru pade" ane bIjI madhyarAtrimAM-"puravAranA 4 rattA samasi"nI. kalpasUtranA TIkAkAroe ukta sthAna para vivecana karatAM grahonA ucca sthAna viSe A pramANe lakhyuM che : graha rAzi aza meSa caMdramAM vRSabha maMgala budha kanyA 15 sUrya makara 27 tulA mIna zani sukhI, bhegI, dhanavAna, netA, maMDalapati, nRpati ane cakavartI kramazaH ucca grahanuM phaLa che. traNa graha ucca hoya te narendra thAya, pAMca graha uccanA hoya te ardhacakI (trikhaMDAdhipati) ane che graho uccanA hoya te cakavatI thAya. ane sAta graha uccanA hoya te tIrthakara thAya che. je eka graha paNa uccano hoya te e vyakti mahAna unnati kare che. be-traNa graha uccanA hoya te, te mahAna unnati kare emAM Azcarya zuM? 2 grahANAmuccasthAnAnyevam: avaguttara 1 vRSa 2 mRga 3 kanyA 4 kaka 5 mIna 6 vaNije 7 'auH dig 10 dahanA 3 raSTAviMzati 28 tithI 15 Su 5 nakSatra 27 viMzatibhiH 20 // 1 // phalaM tvevam sukhI bhogI dhanI netA jAyate maNDalAdhipaH / : nRpati cakravartI ca kramAduccAhe phalam // 1 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kalpasUtranI eka anya hindI TIkAmAM lakhyuM che ke, "e AnaMdanA samayamAM caitra sudI terasanI madhyarAtrimAM bhagavAnanI janmakuMDalImAM sUrya-caMdra, maMgala, budha, guru, zukra ane zani e 7 graha uccasthAnanA hatA. e vakhate makara lagnamAM mAtA trizalAdevIe zrI mahAvIra svAmIne sukhapUrvaka janma Apyo. samIkSA vartamAnamAM je jAtaka sAhitya upalabdha che, emAM paNa grahanA uccanA rAazAdinuM varNana A pramANe maLe che. keTalAMka jAtake mAM rAhu-ketunI kamazaH ucca zazi vRSabha ane vRzcika mAnavAmAM AvI che. paraMtu kalpasUtranA TIkAkAroe rAhu ane ketune ullekha karyo nathI. kalpasUtranA mULa pAThamAM graha ucca sthAnamAM hoya eTale tIrthaMkara thAya che. e ullekha prApta thatuM nathI. TIkAkAroe sAta graha uccasthAnamAM hovAnuM lakhyuM che, paNa eno mULa AdhAra che che, te emaNe jaNAvyuM nathI. ciMtanIya prazna e che ke sAta graha je rUpamAM ekI sAthe ucca sthAnamAM hovAnuM jaNAvyuM che e rUpamAM sAta graha eka sAthe ucca hoI zake kharA? kemake budha, sUryanI rAzimAM vadhumAM vadhu 28 aMzane hoI zake ane zukra 48 aMzathI vadhu dUra hoI zake nahIM eTale jyAre sUrya kaI paNa kuMDalImAM meSa rAzimAM hoya ke je sUryanI ucca rAzi mAnavAmAM AvI che. te sthitimAM budhanI phakta traNa sthiti hoI zake arthAt sUryanI sAthe budha yA meSa rAzi, sUryathI bArama budha arthAta mIna rAzi ane tahA-tihiM uccehiM nari do, paMcahi taha hAI addhacakkI a / chahiM hAi cakkavaTTI, sattahiM titthaMkaro hAi // 2 // ikko jai uccatthA, vai gahA unnaI paraM kuNai / puNa betiNNi gahAo, kuNati ko ittha sNdehe| -kalpasUtra kiraNAvalI TIkA patra 79 3 kaparA pR. 137 vyAkhyAna 4, prakAza-zrIvetAMbara saMdha koTA-chabaDA vuM nathI. kaNa eno mAe sAta je rUpamAM e Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 janmakuMDalI eka ciMtana sUryathI bIje budha yA vRSabha rAzimAM ja AvI zake. budhanI ucca rAzi budha manAya che. je A uccanA sUryathI chaThThI rAzimAM Ave che, eTale uccane sUrya hoya tevI kuMDalImAM budha keI paNa sthiti uccano banI zake nahIM. - budha ane zukra ane graha ekI sAthe tyAre uccanA thaI zake, jyAre te banne vacce eka bAju 12 aMzanuM ane bIjI ja bAju 168 aMzanuM aMtara hoya paraMtu ATaluM aMtara e be vacce kadI hotuM nathI. tAtparya e che ke jyAre sUrya ucca sthAnane hoya tyAre vadhumAM vadhu cha graha uccanA heI zake, paraMtu budha koI divasa uccano thaI zakato nathI. ane jyAre budha uccano heya e vakhate pAMcathI vadhu graha uccanA thaI zake nahIM. sUrya ane zukra ane graho tyAre ja uccanA na thaI zake. eTale e spaSTa che ke vartamAna jyotiSazAstra pramANe sAta graha eka vakhate ucca sthAnanA kadI thaI zake nahIM. A paddhatithI bhagavAna mahAvIranA janmakAlanA grahomAM caMdra ane budha e bane graha ekkasapaNe ucca na hatA. kemake uccanA caMdra mATe nirdiSTa vRSabha rAzinA aMza pramANe kRttikA nakSatranA aMtima caraNamAM e uccano hoI zake paraMtu AcArAMga ane kalpasUtra pramANe e vakhate uttarAphAlyunI nakSatra hatuM eTale caMdra uccanA na hoI zake. kemake uttarAphAgunI nakSatra kanyA rAzinuM nakSatra che. hAlamAM pracalita sAyana ane nirayana bane paddhatio anusAra caitra suda 13 ne divase meSa saMkati hevAne vAMdho nathI eTale saMbhava che ke e vakhate sUrya uccanA hoya. sUrya uccane hoya to zuka paNa uccane heI zake che, svagrahI paNa thaI zake ane sUryanI Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sAthe enI yuti paNa thaI zake che. ame pUrve jaNAvI gayA chIe ke sUryAM uccanA hoya teA budha uccane hAI zake nahI. jyAre khuSa uccanA heAya tyAre sUrya potAnA svagRhanI AsapAsa ke nIcastha rAzigata ke budhanI sAthe AvI zake che, e dRSTie spaSTa thAya che ke budha paNa uccanA na hatA. sAta graha uccanA hAya tA tIrthaMkara ne che' e TIkAkAranA kathanane satya mAnIe te ApaNe e paNa mAnavuM paDe ke 8 pratyeka tIrthaMkaranA janma kRttikA nakSatranA aMtima caraNamAM ja thAya che.' paraMtu Agamika pramANeAnA AdhAra para prastuta kathana asatya kare che. kemake Agama sAhityamAM tIrthaMkaronAM janmanakSatra judAM judAM hovAnuM jaNAvyuM che. ane te sAthe janma mAsa paNa judA judA che. < kalpasUtranA mULamAM e ullekha nathI ke e vakhate badhA graho uccanA hatA yA pratyeka tIrthaMkaranA janma vakhate sarve grahe! uccanA hAvAnuM anivArya che. sUtranuM tAtparya eTaluM ja che ke janma vakhate ekathI vadhu graheA uccanA hatA. vaLI jo joma mAnIe ke mahu vacana 'nA prayAga madhA grahe uccanA heAvAnA saMketa kare che te e sAdhikArapaNe kahI zakAya ke TIkAkAre graho uccanA heAvAnuM je prArupa prastuta karyuM che te kalpasUtranA daSTikANathI bhinna che, sAta graha uccanA hAya tyAre tIrthaMkara bane che. e kathana yuktiyukta nathI. saMbhava che ke TIkAkAranuM A aMge adhyayana na hovAne kAraNe emaNe gatikAnu-gatinuM anusaraNa karyuM hoya.4 hAla bhagavAna mahAvIranI je kuMDalI aneka graMthAmAM upalabdha thAya che, emAM paNa sAta graheA uccanA khatAvavAmAM AvyA nathI. A kuMDalI A pramANe che :~ 4 jaina bhAratI varSa 22, aMka 3-4 bhagavAna mahAvIrI janma kuMDalI lekhaka-muni caMddana malajI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 janmakuMDalI : eka ciMtana bhagavAna mahAvIranI janmakuMDalI 11 12 X 13 A 9 ja / 3 . za L prastuta kuMDalInA AdhAre bhagavAna mahAvIrane janma makara lagnamAM thayuM che. lagnamAM maMgala uccane che. cethA sthAne sUrya uccane che. sAtamA sthAne guru uccano che, ane dasamA sthAnamAM zani uccane che. A pramANe phakta cAra graha ucca rAzimAM che. AvI kuMDalImAM vizeSapaNe e vastu ullekhanIya che ke cAreya kendrasthAne uccagraha beThelA che. zuka pAMcamA sthAne svagrahI che. navamA gharamAM caMdramA che. budha sUryanI sAthe cethA sthAnamAM beThelo che. A pramANe badhA grahanuM baLa maLI gayuM che. A kuMDalImAM eka paNa graha nIca nathI. ane koI paNa graha chaThThA, AThamA, bAramA je aniSTa sthAne manAya che emAM nathI. eTale jatiSa zAstranI daSTie A kaMDalInuM khUba mahattva che." prasiddha tiviMda prephesara bI. sI. mahetAnA abhiprAya pramANe Adhunika jyotiSazAstramAM e spaSTa ullekha che ke je maMgala, guru, zani, budha ane zuka A pAMca grahamAMthI eka paNa graha kendramAM ucca rAzinA hoya, te mahApuruSa roga thAya che. bhagavAna mahAvIranI kuMDalImAM A pramANe pAMca mahApuruSa ga, traNa ucca graha kendramAM hovAthI utkRSTa mahApuruSa yoga banI gayA che. pasaMcAlaka di. jena jyotiSa nyUre, bAvara (rAjasthAna) 22 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana arthAt tIrthakara pega banyo che. e uparAMta cothA sthAnamAM paNa sUrya uccane thaI gayuM che. arthAt cAreya mahattvapUrNa kendra uccanA grahathI paripUrNa che. sUryanI rAzinI gaNatrIthI paNa e traNa ucca graha kendramAM AvI jAya che. eTale pUrNapaNe pAMca mahApuruSa cuMga A kuMDalImAM bane che. eTale A kuMDalI je pracalita che, e pUrNapaNe sAcI lAge che. jyAM sudhI anubhava jaNAve che. pratyeke tIrthakaranI kuMDalImAM A pramANe pAMca mahApuruSa ga hoya che ja. TUMkamAM sAra e che ke bhagavAna mahAvIranA jIvanakAlamAM kuMDalI nirmANa thaI na hatI. AcArAMga vagerenA racanAkAla sudhI meSa Adi rAziono pracAra paNa thayo na hato. kalpasUtranI racanAnA samaye saMbhava che ke rAzio vyavahAramAM AvavA lAgI heya. sAtagraha ucca hevAne kAraNe tIrthakara bane che, e TIkAkAranuM kathana AdhArahIna che. je kuMDalI ame ApI che, te vAstavikatAnI vizeSa samIpa che, e amAre spaSTa abhiprAya che. virATa vyaktitvanA bIja bAhya vyaktitva Avazyaka niryuktimAM vRddhi ane smaraNa e be dvAra batAvyAM che. * jinabhadra gaNuM kSamAzramaNe enI vyAkhyA ApatAM bhagavAna mahAvIranA bAhya vyaktitvane paricaya ApyuM che. bhagavatImAM kahyuM che-bhagavAnanuM zarIra udAra, zRMgArita, alaMkAra rahita hovA chatAM 1 (ka) Ava. niryukti 341 (kha) vizeSA. bhASya 1822 2 asitasirao suNayaNo biboTaThA dhavaladantapantIo / varapaumagabhagoro phulluppala-gaMdhaNIsAse / / -vizeSA. 1849 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virATa vyakitatvanAM bIja 339 paNa vibhUSita, lakSaNa--vyaMjana ane guNathI yukata tathA zrIthI atyaMta zebhAnvita hatuM. aupapAtika sUtramAM vistArathI paricaya ApatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-emanI AMkhe padmakamala jevI vikasita hatI. lalATa ardhacandra samAna dIptiyukta hatuM. vRSabhanA jevA mAMsala skaMdha hatA. bhujAo lakhI hatI. AkhuM zarIra sugaThita ane suMdara AkAravALuM hatuM, prajvalita nirdhama agninI zikhA samAna tejasvI hatuM. jene jovAnI sAthe mana mugdha thaI jatuM. AMkha vAraMvAra jovA lalacAtI hatI. ane darzananI sAthe manamAM priyatA ane bhavyatAne bhAva jAgRta thato. ke emanuM zArIrika saMgaThana, saMsthAna, AkAra ati uttama hato. emanA zarIranI prabhA nirmaLa suvarNarekhA jevI hatI. teo eka hajAra ATha lakSaNethI yukta hatA. 7 A vakhate bhagavAnane jAtismaraNa arthAt pUrvabhavanuM jJAna hatuM. ane apratipAti mati, zrata ane avadhi e traNa jJAna hatAM. mAnava samudAyamAM emanI kAnti ane buddhi savizeSa hatI. 8 bhagavAna mahAvIranuM lAlana-pAlana ucca ane pavitra saMskAranA 3 bhagavatI za. 2. u. 1,14 4 avadAliya puMDarIyaNayaNe... candaddhasamaNiDAle-varamahisa-varAha-sIha saddala usama nAgavarapaDipuNNa viulakakha dhe / -papAtika 1 5 (ka) prajJApanA sUtra 23 (kha) triSaSTizalAkA puruSacaritra / varakaNaga taviyagArA solasa titthaM karA muNeyavvA / esA baNNavibhAgo cauvIsAe jiNavarANa / / -Ava. malaya. vRtti gA. 337 7 triSaSTi 10, 2,102 8 (8) jAtIsarA tu bhagava appaDipaDipatehi tihi tu NANehi / katI ya ya buddhIya ya abbhutio tesu maNuesu // -vizeSA. bhASya 1850 (kha) Avazyaka cUrNi 245 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhavya vAtAvaraNamAM thayuM. AcArAMga pramANe lAlana-pAlana mATe pAMca sudakSa dhAI niyukta karavAmAM AvI hatI ke je emanA pratyeka kAryane samyakapaNe saMcAlita karatI. A pAMceyanuM juduM juduM kArya hatuM - dUdha pIvaDAvavuM, snAna karAvavuM, vastrAbhUSaNa paherAvavAM, ramata ramADavI ane gAdamAM levA. * bALaka vardhamAnanAM badhAM lakSaNa vilakSaNa hatAM. sukumAra puSpanI mAphaka emanuM bALapaNa navI aMgaDAI laI rahyuM hatuM. emanuM zarIra sugaThita, baliSTha ane kAMtimAna hatuM. ane mukhamaMDala sUrya samAna tejasvI hatuM. emanuM hRdaya makhamala jevuM komala ane bhAvanAo samudra jevI virATa hatI. bAlaka hovA chatAM teo vIra, sAhasa ane zairyazAlI hatA. zukala pakSanA candranI jema teo meTA thatA hatA. emanA manamAM sahajapaNe zaurya ane parAkramanI lahare UThatI hatI. bAlakIDA AcArAMga, kalpasUtra ane Avazyaka niyuktimAM bhagavAna mahAvIranI bAlakaDA ane koI paNa jAtanuM varNana prApta thatuM nathI. bAlakrIDAnuM varNana sarvaprathama Avazyaka niryuktinA bhISaNa padanI vyAkhyA ApatAM vizeSAvazyaka bhASyamAM TUMkamAM te aMge kaMIka saMketa karyo che, tyAM maLe che. A pachI AcAryoe enA para para vistArapUrvaka lakhyuM che. te A pramANe che bhagavAna ATha varSanA paNa nahotA thayA, te vakhate potAnI sarakhI uMmaranA sAthIo sAthe gRhadyAna(amadavana)mAM kIDA karI rahyA hatA. A kIDAramatamAM badhAM bALake keI eka vRkSane lakSyamAM rAkhI deDatAM, je bALaka sauthI pahelAM vRkSa para caDIne nIce 9 mA te mAyArajULa 2.15,94 10 vizeSA. bhASya 1852 thI 1854 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virATa vyakitatvanAM bIja 341 UtarI jAya, e vijayI bALaka parAjita bALakanA khabhA para caDhIne e sthAna para jAya che, ke jyAMthI A doDa zarU karavAmAM AvatI. A vakhate devarAja devendra bALaka vardhamAnanA vIratva ane parAkramanI prazaMsA karI. eka abhimAnI deva zakanI prazaMsAne paDakAra ApIne emanA sAhasanI parIkSA karavA mATe sarpanuM rUpa dhAraNa karI, e vRkSa para lapaTAI gaye. phUphADA mAratA nAgane joI anya badhAM bALake bhayabhIta thaI tyAMthI bhAgI gayAM paNa kizora vardhamAne DaryA vinA ane gabharAyA vagara e sapane pakaDIne eka tarapha mUkI dIdho.1 AcArya zIlAke 12 ukta kIDAnuM nAma "Amalaya kheDuM ApyuM che. hemacaDhe 13 "AmalakI kIDA" kahI che. nemicaMdra paNa e nAma ApyuM che. jinadAsa gaNuM mahattare "saMkalikaeNa" nAma ApyuM che. AcArya 11 (ka) Avazyaka cUrNi pR. 246 (kha) Avazyaka hAribhadrIya vRtti pR. 181 (ga) Avazyaka malayavRtti pU. 258 (9) cau5nna mahApurisa pR. 271 (Da) triSaSTi. 10,2,103-107 (2) uttarapurANuM 74, 286-295 (cha) mahAvIracariyaM-nemicandra 75-86 pR. 33 (ja) mahAvIra cariya-guNacandra pra. 4, pR. 125 12 pAraddhaM ca ekvammi taruNo hemmi AmalayakheDDa - upUna ra01 13 kurvatyAmalakI krIDAM rAjaputrI saha prbhau| triSaSTi. 11,2,106 14 maDha kAmavAso macava vIrA kumArahiM sayaM | AmaliyAkhelleNa loyapasiddheNa purabAhi // -mahAvIra. 75 pR. 33,1 15 Avazyaka cUrNi pR. 24 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana haribhadra ane guNaca 17 "rukhakheDaNe nAma ApyuM che, te guNabhadrAcArya kumakriIDA kahyuM che. A pramANe kIDAnAM nAmamAM paNa bhinnatA che. tinduSaka kIDA bALake pharIthI ekatra thayAM ane ramata pAchI zarU thaI. A vakhate teo "rtiduSaka kIDA 19 ramavA lAgyA. jemAM koI eka vRkSane anulakSI badhAM bALake deDe che. je sarva prathama vRkSane aDake che, te vijayI bane ane je parAjita thAya che enI pITha para vijayI bALaka ArUDha thAya. A vakhate te deva paNa kizoranuM rUpa dhAraNa karIne kIDAdalamAM sAmela thaI gayA. khelamAM vardhamAnanI sAthe hArI javAthI niyama pramANe ene vardhamAnane pITha para besADI deDavuM paDyuM. kizAra rUpadhArI deva deDato deDate khUba AgaLa nIkaLI gaye ane e vikarALa rUpa banAvIne vardhamAnane DarAvavA lAgyA. jetajetAmAM kizora lAMbA tADa jevaDo bhayaMkara pizAcarUpa banI gaye. 19 bhagavaM puNa ceDarUM vehi sama rUkkhakheDDeNa kIlaI / -Ava. hAri. vRtti pR. 181 17 ...samaM ArA vaccena mimi | -mahAvIracariyaM pR. 125 18 kumAra bhAsvarAkAra drumakrIDAparAyaNam / sa vibhISayituM vAMchan mahAnAgAkRti dadhat // -uttarapurANa 74,291 19 (ka) maha puravi sAmI dUgLa kamaramati . -Avazyaka cUrNi pu. 246 (4) aha puNo'vi sAmI nidUsaeNa abhiramai / - mahAvIra guNuM. pU. 125-126 20. (ka) Ava. cUrNi pR. 246 (kha) mahAvIra. pR. 126 (ga) triSaSTi. 10,2,111-117 (dha) Avazyaka malaya. pR. 258 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virATa vyakitatvanAM bIja 34 3. paraMtu vardhamAna enAM karatUta joIne paNa gabharAyA nahIM. teo avicala rahyA. ane hiMmatapUrvaka enI pITha para evA muSTiprahAra karavA lAgyA ke deva vedanAthI cIsa pADI UThaDyo. jaladIthI vikarALa pizAcanuM rUpa sameTI laI te nAnakaDo kizora banI gayA. ene garva khaMDita thaI gaye, eNe bAlaka vardhamAnanA parAkramanA prabhAvane svIkAra karyo ane vaMdanA karatAM kahyuM "iMdra jeTalI ApanI prazaMsA karI hatI, enAthI paNa vadhu Apa dhIra ane vIra che." deva stuti karIne potAnA sthAne pAcho cAlyA gaye. na AvazyakacUrNi, mahAvIra cariyuM, caupana mahApurisacariyuM ane triSaSTi zalAkA puruSamAM uparyukta ghaTanA AvI che paraMtu emAM devanuM nAma jaNAvavAmAM AvyuM nathI. ane bIjI vAta e ke deve mahAvIra nAma ApyuM ene ullekha thaye nathI. te vandriya vIra niyato bhagavAnane vaMdana karIne cAlyA gaye. vizeSAvazyaka bhAga anusAra kahyuM che paNa Ije mahAvIra kahyA che paNa eNe e nAma ApyuM nathI. paNa uttarapurANakAre devanuM nAma saMgama ApyuM che. emAM sarSanI eka ja ghaTanA che. hiMduSaka kIDAno ullekha nathI. ane e saMgamadeve mahAvIranI stuti karI ane mahAvIra e nAma pADyuM. 23 zvetAMbara paraMparAnA graMthamAM saMgamadevano ullekha AvyuM che paNa e vakhate nahIM, paraMtu bhagavAnanA sAdhanAkAlamAM AvyuM che. 21. vizeSAvazyaka bhASya 1854 22. vize. bhASya 18para 23. lalajihvAzatAtyugramAruhya tamahiM vibhIH / kumAraH krIDayAmAsa mAtRpaye kavattadA // viz2ambhamANaharSAmbhonidhiH saMgamako'maraH / stutvA bhavAnmahAvIra iti nAma cakAra saH / / -uttarapurANa 74,294-95 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana atula bala bhagavAna mahAvIra janmathI atula baLavAna hatA. emanA baLa mATe upamAlaMkArathI kahevAmAM AvyuM che ke bAra subhaTenuM baLa eka vRSabhamAM, dasa vRSabhanuM baLa eka azvamAM, bAra azvonuM baLa eka pADAmAM, paMdara pADAonuM baLa eka hAthImAM, pAMca hAthInuM baLa eka kesarI siMhamAM, be hajAra kesarI siMhanuM baLa eka aSTApadamAM, dasa lAkha aSTApadanuM baLa eka baLadevamAM, be baLadevanuM baLa eka vAsudevamAM, be vAsudevanuM baLa eka cakavartImAM, eka lAkha cakravartInuM baLa eka nAgendramAM, eka kareDa nAgendronuM baLa eka IndramAM, evA anaMta IndronuM baLa tIrthakaranI eka kaniSTha AMgaLImAM hoya che. enA baLanI tulanA keInA baLanI sAthe karI zakAtI nathI.24 prakArAte bhASyamAM kahyuM che, kUvAnA kinAre beThelA vAsudevane lakhaMDanI sAMkaLathI bAMdhIne je sola hajAra rAjA pitAnI senAenI sAthe saMpUrNa zakti lagADIne kheMce te paNa vAsudeva AnaMdapUrvaka besI rahIne bhajana karatA rahI zake. kiMcita mAtra paNa te sthAnathI na hale ke na cAle arthAt tyAMthI calAyamAna thatA nathI evA vAsudevathI be gaNuM baLa cakavartImAM hoya che ane cakavartIthI paNa amApa baLa tIrthakarAmAM hoya che. 25 24. (ka) Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana pR. 147 kha) janadhamaMkA maulika ItihAsa pR. 256 25. sosa rAyasassA, savva-vAM tu saMjani | achaMti vAsudevaM, agaDataDammi Thiya saMtaM / / ghetUNa saMkalaM so, vAma hattheNa aMchamANANa / bhujijja viliMpijja va, mahumaNaM te na cAe ti / / do solA battIsA savva baleNaM tu saMkala nibaddha / achaMti cakavaTTi agaDataDammi Thiya saMtaM / / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virATa vyakitatvanAM bIja 345 deva ane Indrone paNa teo parAjita karI de che. kemake zarIrabaLanI sAthe emanAmAM atula Atma-baLa paNa hoya che. vidyAzAlAmAM AcArAMga ane kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranA kalAcArya pAse jaIne adhyayana karavA aMge kiMcit mAtra sUcana maLatuM nathI. caupUna mahApurisa cariyuM ane uttara purANamAM paNa A ghaTanA age keI ulalekha nathI. A ghaTanA sarvaprathama jinabhadragaNuM kSamAzramaNanA vizeSAvazyaka bhASyamAM prApta thAya che. 24 bhASyamAM kathAne eTale vistAra nathI eTale pachInA lekhakoe karyo che. Avazyaka cUrNimAM jinadAsagaNa mahattare spaSTIkaraNa karatAM lakhyuM che ke Avazyaka niryuktimAM A dvArane ullekha na hovA chatAM enI sUcanA "a" zabdathI karavAmAM AvI che. 27 bhASyamAM kathAsaMketane cUNimAM keTalAka vistAra karavAmAM Avye che ane pachI mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra tathA kalpasUtranI vividha TIkAemAM enAthI vadhu kAvyamaya ane rasaprada banAvavAmAM Ave che. A kathA A pramANe che - ghetUNa saMkala' soM vAmagahattheNa aMchamANANa / @jijja viliMpijja va cakkahara te na cAyanti // ja kesavassa bala taM duguNaM hoi cakkavaTissa / tato balA balavagA, aparimiyabalA jiNavariMdA / -vize. bhAga mUla pR. 57-58 26. kI te kAmAvire gALio ghara vAsAya | katakautuala'kAra lehAyariyassa uvaNenti // -vizeSAvazyaka bhASya 1852-1858 27. iyANiM ca saddasUcita lehAyAriyovaNayaNaMti daar| -Ava. cUrNi pR. 247 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAvIra jyAre ATha varSanA thayA tyAre mAtA-pitAe zubha muhuta joIne emane adhyayana mATe kalAcAryanI pAse mokalyA. mAtA-pitAne emanAM janmasiddha traNa jJAna ane alaukika pratibhAne paricaya na hatA. emaNe paraMparA pramANe paMDitane upahAramAM nAriyeLa, bahumUlya vastra ane AbhUSaNa ApyAM. vidyArthIone khAvA lAyaka zreSTha padArtha ane upayogI vastuo vaheMcI. paMDite mahAvIrane besavA mATe vizeSa prakAranA AsananI vyavasthA karI. mAtA-pitA jyAre mahAvIrane adhyayana arthe laI jatAM hatAM, tyAre IndranuM Asana calAyamAna thayuM, eNe avadhijJAnathI joyuM ke viziSTa jJAnIne sAmAnya jana zuM zIkhavaze? mahAvIranA buddhivaibhava ane sahaja pratibhA paricaya vidyAguru tathA janatAne karAvavAnI daSTithI te eka vRddha brAhmaNanuM rUpa laI tyAM Ave che. 28 eNe badhA vidyArthIo ane paMDitonI upasthitimAM vyAkaraNa aMge aneka jaTila prazno pUchayA. mahAvIre ene badhA praznonA uttara ApyA. paMDita ane vidyArthI mahAvIranI alaukika pratibhA joIne cakita thaI gayA. paMDite paNa pitAnI keTalIka jUnI zaMkAo mahAvIranI sAme upasthita karI. mahAvIre ene paNa tarkapura:sara uttara Ape. jyAre paMDita, bALaka vardhamAna sAme AzcaryathI jovA lAge, tyAre vRddha brAhmaNa rUpadhArI InTe kahyuM-vijJavara ! A sAdhAraNa bALaka nathI. A vidyAne sAgara che ane saMpUrNa zAstrono jANakAra che. vRddha brAhmaNe mahAvIranA mukhethI sAMbhaLela A uttarene vyavasthita 28. (ka) Avazyaka cUNi 248 (kha) Avazyaka haribhadrIya vRtti pu. 182 (ga) Avazyaka malayagirivRtti pR. 2591 (dha) mahAvIra cariyuM gA. 92-95 pR. 34 mi. (8) mahAvIra cariyuM guNacaMdra pu. 127 (ca) triSaSTi. 10,2,119-20 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha prakaraNa 347 saMkalita karI aindravyAkaraNanI saMjJA ApI. 29 rAjA siddhArtha ane mAtA trizalAe putranI sAdhAraNa cogyatA joI te khUba prasanna thayA, emanI hataMtrInA tAra jhaNajhaNuM UThayA ke amAre putra te gurune paNa guru che. vivAha-prakaraNa bhagavAna mahAvIranAM "vivAha-prakaraNa" age vetAMbara ane digaMbara graMthomAM moTe matabheda che. eka vidvAne lakhyuM che ke-"digaMbara paraMparA pramANe mahAvIranI samakSa lagnano prastAva jarUra AvyuM hatuM, paNa pitAnI sahaja vitarAga vRttine kAraNe eno svIkAra karyo nahIM. AvetAMbara paraMparA kahe che ke-vardhamAna svayaM bhega pratye anAsakta hatA, paraMtu mAtA-pitAnA sanehanA Agrahane kAraNe lagnanA prastAvane svIkAra karI lIdho." mAnava-manovijJAnanI daSTie lagna na karIne tyAgI banavAnI apekSAe lagna karIne enAthI virakta thaI javuM e tyAga ane UMcA saMka9pane adhika tIvratAnI sAthe prastuta kare che. mahAvIre pote paNa kahyuM ke-"ya te piye maNa stra vizva kuSya je kAMta-priya bhegone prApta hevA chatAM tyAgI de che te vAstavika tyAgI che. A daSTie lagna uparAMta gRhatyAga mahAvIranI viraktine vadhu prabhAvazALI banAve che. A te thaI sAhitya ane manovijJAnanI vAta. ApaNe prAcIna paraMparA ane graMthe AdinA prakAzamAM paNa e jevuM che ke vAsta29 (ka) AvA cUNi 248 (kha) pharuM majAvatendrAya Dro sadAnuzAsana ! upAdhyAyena tacchrutvA lokeSvaindramitIritam // -triSTi . 1,2,121-2 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana yojanA tyAM jaNAvavAmAnanA saMbaMdhIe te aMge vikatA zuM che. ane kahetAMbara paraMparAnAM pramANa mahAvIranA lagna prakaraNane kevA rUpamAM svIkAre che. AcArAMga ane kalpasUtramAM mahAvIra lagna kare che, te aMge kaI varNana nathI. paNa jyAM bhagavAnanA saMbaMdhIono paricaya ApavAmAM Ave che tyAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-emanI patnInuM nAma yazodA, putrInuM nAma priyadarzAnA ane enuM bIjuM nAma anavadyA tathA dehitrInuM nAma zerAvatI hatuM ane te yazasvatI nAmathI paNa prakhyAta hatI. enAthI e sAbita thAya che ke emaNe lagna karyA hatAM. vizeSAvazyaka bhASya, Avazyaka hAribhadrIya vRtti, Avazyaka malayagiri vRtti, mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSa caritra ane kalpasUtragnI vividha TIkAomAM lagnano ullekha karatAM lakhavAmAM AvyuM che ke jIvananA uSaHkAlathI ja mahAvIra ciMtanazIla hatA. emanuM 1. (7) samaNassa Na bhagabao mahAvIrassa bhajjA "jasoyA" koDiNNAgotteNa -AyAre taha AyAra cUlA 2,15,22 thI 24 (kha) kalpasUtra 17 thI 109 2. ummukka bAlabhAvo kameNa adha jovvaNa aNuppatto / bhogasamattha NAtuM ammApitaro ya vIrassa / tidhirikakhammi pasatthe mahatasAmantakula pasUtAe / kArenti pANigahaNa jasotavararAyakaNNAe / -vize. bhASya. 1857-1858 3. Ava. hari. vRtti 182 4. Ava. hAri. vRtti pR. 259 (ka) mahAvIra cariyanemicaMdra gA. 1-3 pR. 34,1 (kha) guNacandra pra. 4 pR. 128-129 6. triSaSTi10,2,125-137 7. kalpasUtra subodhikA WWW.jainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha-prakaraNa urvara mastaka sadAsarvadA adhyAtma sAgaranI UMDAImAM DUbakI lagAvatuM rahetuM, te saMsAramAM anurakta na hatA, virakta hatA. jenAthI mAtA-pitAnA manamAM e vicAra-taraMga UThatA ja hatA ke kAMka putra zramaNa khanI na jAya. jyAre yuvAna thayA tyAre mitronA mAdhyamathI mahAvIra samakSa vivAha-lagnanA prastAva rajU karyAM. mahAvIre potAnA mitronI pAse lagnanA virodha karatAM jaNAvyuM ke-lagna maha -vRddhinA hetune kAraNe thAya che eTale bhava-bhadmaNanuM kAraNa paNa ane che. mArI AMtarika icchA dIkSA levAnI che. paNa mArA kAraNe mAtApitAne duHkha na thAya te mATe huM dIkSA grahaNa karatA nathI.'' mitrAnI sAthe vArtAlApa cAlu hatA, eTalAmAM mAtA trizalA paNa tyAM AvI pahAMcI. mahAvIre UbhA thaIne mAtA prati Adara khatAnyeA. mAtAe kahyuM-putra, huM jANuM chuM ke tArA manamAM tyAgavairAgyanI bhAvanA prakhaLa che. paNa amArI e utkaTa icchA che ke tame ceAgya rAjakanyAnI sAthe lagna kare." 349 mAtA-pitAnA snehabharyAM Agrahane mahAvIranuM bhAvuka hRdaya TALI zakayuM nahIM. vasatapuranA mahAsAmanta samaravIranI putrI yazeAdA je e yuganI zreSTha suMdarI hatI, enI sAthe emanAM lagna thayAM. badhA graMthAmAM mahAvIranI ekapatnI yazeAdAnA ja ullekha thaye che. paNa AcArya zIlAMka lakhe che ke jyAre mahAvIra yuvAna thayA tyAre enA guNethI AkarSita thaIne aneka rAjAe potAnI svarUpavAna 8. triSaSTi. 10,2 138-146 9 vaijayantI kASa (pR. 847)mAM sAmantaneA atha' paDeAzI rAjA karavAmAM Avyo che. kauTilIya atha'zAstramAM paNa sAmata zabda Aja atha upalabdha thAya che. paDeAzI rAjAomAM paNa je pramukha hAya, te mahAsAmanta kahevAtA hatA. -jue huM caritra pariziSTa ra, pR. 217-18 haiM|. vAsudevazaraNu Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kanyAo laIne AvyA, mahAvIra viSaya-bhAvanAthI virakta hatA, te paNa mAtA-pitAnA Agrahavaza teoe aneka kanyAo sAthe lagna karyA. 10 - digaMbara paraMparAnA samartha AcArya jinasena paNa lakhe che ke jyAre bhagavAna mahAvIrano janmasava thaI rahyo hato tyAre jinazatru rAjA kuDapura AvyA hatA. rAjA siddhArthe enuM sAruM svAgata karyuM hatuM. ene yazodayA rANIthI utpanna thayelI yazodA nAmanI pavitra putrI hatI. aneka kanyAo sAthe A yadAnuM bhagavAna mahAvIranI sAthe lagna-maMgala jovA mATe te utkRSTa abhilASA rAkhate hatA. paNa mahAvIra tapane mATe cAlyA gayA. tyAre jItazatru paNa nirAza thaIne tapanA mArge vaLI gaye. 11 AnAthI jANavA maLe che ke AcArya jinasenane, bhagavAna mahAvIranI patnI yazodA hatI, evI kaI paraMparA prApta thaI haze, 10. evaM ca pariyappeuNa visayaviratacitteNAvi paDicchyiAo kaNNayAo / vattaM jaha. viei vA | -cau5na. pR. 27ra 11. virendravIrasya samumavosa tAtaH puraM suvara: | supUjitaH kuNDapuramya bhUbhRtA nRpo'pamAkhaNDalatulyavikramaH // yazodayAyAM sutatA yazodayA pavitrayA vIravivAhamaGgalam / anekakanyAparivArayAruhat samIkSituM tuGgamanorathaM tadA // - harivaMza 66, 7 thI 12. harivaMzapurANanI racanA jinasene saurASTranA "vardhamAnapura" jenuM hAlanuM nAma "vaDhavANuM chetyAM prAraMbha karyo hate. (66, 53). jyAM vetAMbara paraMparAnuM prAdhAnya hatuM. saMbhava che ke A kAraNe emane zvetAMbara graMtha sAthe paricaya rahyo haze. paraMtu yazodAno nirdeza karIne paNa emaNe kathAne potAnI paraMparAgata dhAraNAne sAcavavA mATe badalI che. e noMdhavuM joIe ke harivaMzapurANanA prAraMbhamAM jyAM mahAvIracaritra vistArathI ApavAmAM AvyuM che. tyAM sarga mAM yazodAne prasaMga nathI. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha prakaraNa 351 paNa enuM samarthana karavAne badale, emaNe pitAnI draSTithI ghaTanAne badalI nAMkhI che. bIjI vAta cautpanna mahApurisa cariyaMmAM ghaNI kanyAonI vAta Ave che, enuM samarthana harivaMzapurANathI paNa thAya che. vetAMbara graMthamAM yazodAne samaravAranI putrI kahI che. 13 hari vaMza purANamAM jinazatranI putrI kahI che. 14 AcArAMgapa ane kalpasUtramAM enuM netra keDinya hovAnuM jaNAvyuM che. vizeSAvazyakamAM mahAsAmanta kula kahevAmAM AvyuM che. 16 harivaMzapurANamAM harivaMza lakhe che. 17 A pramANe A aMge keTaleka matabheda che. samavAyAMgamAM ogaNIsa tIrthakaree (TIkAkAre ahIM rAjya bhegavIne e artha karyo che) gRhasthAzrama bhegavIne dIkSA lIdhI ema jaNAvyuM che. 18 sthAnAMgamAM vAsupUjya, mallI, ariSTanemi, pArzva ane mahAvIrane kumArAvasthAmAM prajita thayAnuM kahevAmAM AvyuM che. 19 AnuM anusaraNa Avazyaka niryukti,deg paumacariyuM tathA 13. samanavIra gurUputrI karo varAti: 1 - kalapasubodhikA TIkA, patra 260 14. harivaMzapurANa 66, 5 thI 8 15. (ka) .. mahIMvIrarasa majhA "jhayAjoDior no | -AcArAMga 2, 15,22. (kha) ka9pasUtra 107. 16. mahattamAmantabhUta ! - vizeSA. 1859 17 harivaMza 66. 5thI 8 18. egUNavIsaM titthayarA agAravAsamajjhe vasitA muDe bhavitA Na agarAo aNagAriyaM davA | -samavAyAMga sUtra 19 14. paMca titthayarA kumAravAsamajhe vasitA muMDA jAva pavvaiyA ta jahA-vAsupujje, mallI, ariTThanemI pAse vIre / -sthAnAMga 5,3. 543 20. (ka) Ava. niyukti hAribhadrI pratiSa pR. 295 (kha) paumariya 20, 57-58 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana digaMbara graMtha padmapurANa, harivaMzapurANa, tileAyapaNutti Adi graMthAmAM paNa karavAmAM AvyuM che. A graMtheAmAM je kumAra zabda prayukta thayA che, eNe kathAkArone bhramamAM pADI dIdhA che ane te ja vivAdanuM kAraNu banI gayuM che. digaMbara para parAe kumAranA akuM vArA' karyo che. eTale tee mAne che ke A pAMce tIrthaMkarAe lagna karyAM. na hatAM, te pUrNa brahmacArI hatA. ekavi'zatisthAna prakaraNamAM21 kumAranA artha akRtarAya ane avivAhita ane karavAmAM Avye che. enA abhiprAya evA che ke vAstUpUjaya, malTI, nemi, pArzva ane mahAvIra kumAra avasthAmAM pravrujita thayA. zeSa tIrthaMkaroe rAjya karyuM. mallI ane neminAtha e avivAhita pravrujita thayA. ' kumAra ' zabdanA artha ekAntataH kuMvArA, avivAhita ja nathI thA, kumArane a yuvarAja, rAjakumAra paNa thAya che.22 eTale (1) vAsupUjyo mahAvIrA malliH pArzvo yaduttamaH / kumArA nirgatA gehAt pRthivIpatayA'pare // (*) niAntirvAsupUjyazya, malleneM mijinAMtyayAH / paJcAnAM tu kumArANAM rAjJAM zeSajinezinAm // 21. vasupukhta malTa nemI pAse, ( 4 ) NemI mallI dhIrA kumArakAlammi vAsupujjA ya / pAsa vI gahidatavA sesajiNA rajjacaramammi || -tileAyapaNatti adhikAra 4 gA, 670 nIce mArI pavvA FR nAka sesA, makko remI maLiIyA || -ekavi zatisthAna 34 22. (ka) mAre yuvAneDazvavALe vALye zudde / (kha) yuvarAjJaH mArA matuM vAka: / padmapurANa 20,}cha - hariva zapurANa 60, 214 -zabdaranasamanvaya, kALa pR. 268 -abhidhAnaciMtAmaNi kAMDa 2 zleA. 246 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha-prakaraNa zvetAMbara paraMparAnA graMthomAM rAjyAbhiSeka na karatA kumArAvAsamAM prayA lIdhI ema mAnyuM che. leAkaprakAzamAM spaSTapaNe lakhavAmAM AvyuM che ke mallinAtha ane ariSTanemie lagna karyAM vinA dIkSA grahaNa karI hatI.ra3 sAra e che ke zvetAMkhara para'parAnA maMtavya pramANe bhagavAna mahAvIre yazeAdA sAthe lagna karyAM hatAM, te digaMbara paraMparA pramANe emaNe lagna karyAM na hatAM. AcArAMga, kalpasUtramAM mahAvIranA pArivArika janene paricaya paNa jovA maLe che. emanA kAkAnuM nAma supArzva hatuM. emanA moTAbhAInuM nAma nandIvardhana hatuM.ra4 patnI ane mATI bahenanuM nAma suda nA hatuM. putrI, mAtA-pitAnuM nAma pUrve jaNAvI gayA chIe. Azcarya e che ke AcArya zIlAMke nadIvananA nAnA bhAI tarIke ullekha karyo che. mAtA-pitAnA svargavAsa thayA pachI peAtAnA nAnA bhAI ne rAjya soMpI dIkSA laI lIdhI.25 ahI' nAmanA ullekha nathI paNa AgaLa para vastradAnanA prasaMgamAM enuM nAma nandIvana jaNAvyuM che. ka 353 (ga) mAna-sana, vAya yUtha, d vioAvAva, prinsa | -ApyuM. saMskRta-iMgliza Di. pR. 363 -amarakASa kAMDa 1, nATayavaga (ba) yuvarA'stu mArA mata vAraH / vAMLomaSTinemininezvarai / niyaturanudvAhau kRtodvAhA pare janAH || -leAkaprakAza saga` 32, 1004 pR. para 4 24. (4) mahAvIrassa neTTe mAyA ''viTTupte" | -AcArAMga 2,15,20 (kha) kalpasUtra 25. vAyama tenu gALAga--aLabhu vAmi, niyaAEi mADanA rAM -capanna. 272 -cappuna, 204 23. ame 26. kSamA na mULa ri Dhagalsa mayavo mALo ! 23 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana mAtA-pitAne svargavAsa e ame pahelAM ja kahI gayA chIe ke mahAvIranAM mAtA-pitA bhagavAna pArzvanAthanAM zramaNa upAsaka hatAM. emaNe lAMbA samaya sudhI zrAvakadharmanuM pAlana karyuM, jyAre jIvanane aMtakAla najIka AvyuM tyAre AtmAnI vizuddhi mATe karelAM pApanI AlocanA karI, prAyazcitta laI AtmAne nirmala banAvyuM. DAbhanA saMthAra (Asana) para besIne cAre prakAranA AhArane tyAga karI saMthAro karyo ane pachIthI apazcima bhAraNAntika saMlekhanAthI graSita (ArAdhita) zarIravALA kALanA samayamAM kALa karI azrutaka95mAM devarUpe utpanna thayA. teo svargamAMthI avIne mahAvidehakSetramAM utpanna thaze ane siddhi prApta karaze.' digaMbara paraMparAnA granthamAM mahAvIre garbhamAM karelI pratijJAno ullekha nathI ane mAtApitAnA svargagamana pachI dIkSA levAne paNa ullekha nathI. jyAre mahAvIre dIkSA lIdhI te vakhate emanAM mAtA-pitA jIvita hatAM, e ullekha che. bhaTTAraka zrI sakalakItie vIra-vardhamAna caritramAM lakhyuM che-vairAgya utpAdaka madhura-saMbhASaNathI pitAne dIkSA levAne bhAva mAtA-pitA ane kuTuMbI janone jaNAvyuM." 1. (ka) AyAro taha AyAra cUlA 2,15,25 (4) ammApitIhi bhagavauM devattagatehi bhagava devattagatehi pavvaito / / Ava. niyukti, 342 (ga) vizeSA. bhAya 1860 (dha) Ava. cUNi pu. 249 (2) aSTAvize janmato'bde svAminaH pitarAvatha / vihitAnAnna mRravA samatuH qmayutama ( triSaSTi. 10,2,156 2. tadA sa mAtaraM svasya mahAmAhAttamAnasAm / bandhUzca pitara dakSa makSakaSTena tIrtha kRt / viviktairmadhurAlApairupadezazatAdibhiH / vairAcArvAka svarIkSArtha Dhabayata ! -vIravardhamAna caritra 41-42 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 mAtA-pitAne svargavAsa bhagavAne dIkSA laIne jyAM vanamAM prayANa karyuM tyAM ja mAtA priyakAriNuM trizalA putra-viyegathI pIDita thaI karuNa-kandana karavA lAgI ane jaMgala tarapha bhAgavA lAgI. kavie mAtAnA karuNa-kandananuM je zabdacitra upasthita karyuM che, e vAMcIne hadaya karuNathI chalakAI jAya che. bhagavAne dIkSA lIdhI te vakhatanAM mAtA trizalAnA karuNa vilApanuM varNana kumudacandra paNa mahAvIra-rAsamAM karyuM che. vetAMbara graMthamAM bhagavAna jyAre aThThAvIsa varSanA thayA tyAre emanAM mAtA-pitA svargastha thayAM evuM varNana che. vairAgyabhAvanA Avazyaka niryukti ane vizeSAvazyaka bhASyamAM je vAtane nirdeza nathI, te vAta Avazyaka cUrNimAM maLe che, ane enuM anusaraNa Avazyaka hAribhadrIyavRtti, malayagirivRtti, mahAvIracariyuM, triSaSTi zalAkA puruSacaritramAM karavAmAM AvyuM che ke-jyAre mahAvIra aThThAvIsa varSanA thayA tyAre mAtA-pitA divaMgata thayAM eTale mahAvIre nandivardhana, supArzva Adi svajanane kahyuM "have mArI pratijJA pUrNa thaI gaI che. huM dIkSA grahaNa karIza." nandivardhana Adine zeka pahelAM karatAM vadhI gaye, emaNe khUba duHkhita thaIne kahyuM : "atyAre mAtA-pitAnuM viyegajanya duHkha je ame bhUlI zakyA nathI ane te pravajyA levAnI vAta kare che. zuM A kArya A vakhate ghA para mIThuM bhabharAvavA jevuM nathI ? eTale keTalAka samaya thobhI jA, pachIthI pratrajyA leje tyAM sudhImAM ame zoka rahita thaI jaIzuM." 3. (ka) Ava. cUrNi, pR. 249 (kha) Ava. hAri. 5. 183 (ga) A. mala. vRtti ra60 (ba) mahAvIra cariyuM, guNacandra pR. 134 4. Ava. cUNi. pR. 249 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhagavAne avadhijJAnathI joI lIdhuM ke mArA para emane apAra sneha che. mArA prajita thavAne kAraNe emanA dilane ghere AghAta lAgaze, eTale keTalAka samaya rokAI emane dhIraja ApavI joIe. eTale emaNe kahyuM: sAruM, mAre kayAM sudhI rAha jovAnI che?" emaNe kahyuM : "amAro zeka be varSamAM zAMta thaI jaze."5 bhagavAna mahAvIre kahyuM: "tamArA lokonI vAta mane mAnya che paraMtu A samaya daramiyAna bhajana vagere kiyA mArI IcchA anusAra karIza." parijanoe mahAvIranI vAta mAnya karI lIdhI. be varSathI kaMIka vizeSa samaya mahAvIra virakta bhAvathI gharamAM rahyA. teo sacitta jalathI snAna karatA nahIM. hAtha-pagenuM prakSAlana paNa acitta jalathI ja karatA hatA ane Acamana paNa enAthI karI letA. A samaya gALAmAM aprAsuka AhAra, rAtri-bhejana karatA nahIM. brahmacaryanuM paNa pUrNapaNe pAlana karyuM. TIkAkAranA abhiprAya pramANe mahAvIre A kALamAM prANAtipAtanI mAphaka asatya, kuzIla ane adatta Adine paNa tyAga karI dIdho hato. bhUmi-zayana karatA ane krodhAdithI dUra rahI ekatvabhAvamAM lIna rahetA. 5. (ka) Ava. cUrNi, pR. 249 (kha) maHvAnAr - yantama? svagana Adu--yaM | -A. hAri. pR. 183 (ga) mahAvIra cariyuM 134 6. (8) avisAhie duvevAse sItodagamabhoccA Nikakhate aphAsuga AhAra rAibhattaM ca aNAhAre to avisAhie dute vAse, sItAda abhoccA nnikkhte| -Ava. rarNi. pR. 249 (kha) mahig ve , sI amIzA jivaMte . AcArAMga 1,9,11 7. (1) AcArAMga pra. TIkA pR. 275, AgamAdaya samiti (kha) Avazyaka cUrNi 1 pR. 249 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAnA svaga vAsa cakravatI nahIM bhagavAna mahAvIra jyAre garbhamAM AvyA hatA tyAre mAtA trizalAne caudR mahA svapna dekhAyAM hatAM tathA zarIra para paNa eka huMjAra ATha lakSaNa hatAM, eTale leAkeAe kalpanA calAvI hatI ke game tema paNa A kumAra cakravatI banaze, cakravatI manIne te ApaNane nyAla karI deze. A dRSTithI zreNika, caMDapradyotana Adi moTA moTA rAjAoe potapotAnA kumArane emanI sevAmAM mokalyA hatA. paNa jyAre emaNe mahAvIranA tyAga vairAgyathI Ata-prAta jIvana joyuM, parivAranA mANasA pratye paNa enA manamAM virakti joI tyAre emane ema cokkasapaNe lAgyuM ke A cakravartI nathI. eTale tee tyAMthI cAlyA gayA. mahAvIra teA anAsakta cakravatitva emane mana tuccha hatuM. hatA. sarvasva tyAga Avazyaka niyuktimAM mahAvIranA caritra vananAM dvAreAmAM dAna dvAra che. mAtA-pitA svargastha thayA pachI trIsa varSanI uMuMmare dIkSA levA pUrva emaNe potAnI saMpattinuM dAna karI dIdhuM. ahIM AcArya haribhadre eka prazna upasthita karyo che ke saMkhAdhana ane dAna dvAramAM prathama ke samajavuM joI e. kemake bhagavAna RSabhanA caritra vanamAM pahelAM saMkheAdhana10 ane te pachI dAnanI carcA prAsa 8. (ka) kalpasUtra kapalatA vyAkhyA 1. 123-1 (kha) mahAvIra - 5. dalasukha mAlavaNiyA (ga) Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana 9. (ka) Avazyaka niyu*kti 341 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1822 10. (ka) Avazyaka niyukita 199 (kha) vizeSA. bhASya 16 37 317 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana thAya che.11 mahAvIranA varNanamAM dAna pachI soAdhananuM varNana che. AcArya haribhadra12 enuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke sarva tIrthaMkare mATe A prakAranA koI sAmAnya niyama nathI ke saMmeAdhana pachI ja dAnanI pravRtti thAya. e pramANe je niyama hAta tA Avazyaka niyuktikAra A pramANe vyatyaya karata nahIM. jo ema mAnavAmAM Ave e niyama paNa che, teA dAnanA saMbaMdhamAM vaktavya adhika hovAthI niyuktikAre prathama dAnanI carcA karavAnuM ucita mAnyuM hata. 358 dIkSA levAnA vakhate parityAga Avazyaka che. deveA dvArA urdUedhana che. kevala jItAcAra che. mahAvIranI jema buddhacaritramAM paNa dhruvA dvArA udhananI vAta Ave che. vizeSAvazyaka bhASyamAM13 dAnane prasaMga A pramANe che.. -dAna devAnI prakriyA dararoja pUrvAdghamAM dIkSA-pUrve eka varSa cAlatI rahI prAtaHbhAjananA samaye dAna ApavAmAM AvatuM, e paNa ceArA para. ajArAmAM, galIomAM e pramANe utpreSaNA karavAmAM AvatI ke jene je mAgavuM hoya te mAge, je mAgaze te maLaze (limioya vinaMte) A pramANe eka karoDa ATha lAkha suvarNanuM dAna ApavAmAM AvatuM. 14 11. (ka) Ava. niyukita 341 (kha) vizeSA, bhASya. 1822 12. na sarvatIrALAmaya niyamo yaduta - saMbodhanottarakAlabhAvinI mahAdAnapravRttiriti adhikRta granthopanyAsAnyathAnupapatteH, niyame'pIha dAnadvArasya bahutavaktavyatvAt saMbodhanadvArAt prAgupanyAso nyAyapradarzanArtho'viruddha eva, adhikRtadvAragAthA niyame tu vyatyayena parihAraH tatrAlpavyavaktavyatvAt sNbodhndvArasya prAguvanyAsa: cetAvanta: samAvina: vakSA : | -Ava.dvAri. vRtti 5. 183 13. vizeSA. 1863 thI 1865 14. va. niyu . 202, vizeSA 1640 ane Ava. ni. 203, vizeSA. 1641. tIthaMkarAnI sAdhAraNa caryAmAM paNa satI kara eka varSa sudhI dAna kare che ane rAjya tyAga kare che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAne svargavAsa 359 AcArAMgapa ane kalpasUtramAM sarvasva tyAga karavAnI vAta AvelI che. emaNe badhI saMpattino tyAga karI dIdhe, paNa te kone ApI te spaSTa thatuM nathI. dAnanI vigata AcArAMga ane kalpasUtramAM samAna che. AcArAMganA aMtamAM "saMvarajI phattA' e zabda jovA maLe che. AcArAMgamAM sarvasvanA tyAganI pUrve lekAMtika denA saMbodhana aMge keI carcA nathI, paNa pachIthI prApta thAya che. 17 kalpasUtramAM pahelAM sAdhana che ane pachIthI sarvasva tyAganI vAta jovA maLe che. 18 guNacandranA mahAvIra cariyamAM pahelAM dAnane ane pachIthI saMbodhanane prasaMga che. 19 caupUna mahA purisa cariyamAM paNa mahAvIra cariyanuM ja anusaraNa che. * triSaSTimAM pahelA lokAntika devanuM udhana che ane pachIthI dAnanuM varNana che. 21 harivaMzapurANamAM bhagavAna jyAre trIsa varSanA thayA, tyAre devee saMbodhana karyuM e vAta te che, paNa sAMvatsarika dAnane kaI ullekha nathI. 2 uttarapurANamAM paNa sAMvatsarika dAna ageno ullekha nathI. 23 15. ammApiUhiM kAlagaehiM...cicA hiraNa cicA suvaNNa, ciccA balaM, ciccA vAeNa ciccA dhaNa-dhaNNa-kaNaya-rayaNa-saMtasAra-sAvadejja, vicchaDDettA, vigoMvittA vissANittA dAyAresu NadAyaM pajjamAettA, saMvacchara dalaittA / AyAra. 2,15,26 16. ka9pasUtra 111 17. AyA AyAra cUlA 2,15,26nI 4 thI 6 gAthAo 18. ka9pasUjhA sUtra 110 19. mahAvIra cariyuM pra. 4 pR. 134-35 20. cau5na pR. 22 21. tIrtha pravartakeyu#stato sAvAntiAmaH | yathAmatithi rA svAkhyAAiM raho | triSaSTi. 10,2,169 22. harivaMza purANa 2,47-50 pR. 16 23. uttarapurANa 74,286-304 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana Avazyaka cUrNi ane mahAvIracariya 24 AdimAM varNana prApta thAya che ke jyAre dIkSA levAnuM eka varSa bAkI rahyuM tyAre mahAvIre manamAM e saMkalpa karyo ke huM eka varSa pachI niSkramaNa karIza. tyAre devendranuM Asana DelyuM, eNe avadhijJAnathI joyuM ke vardhamAna vArSika dAna ApavAne vicAra karI rahyA che, have mAruM e kartavya che ke traNa abaja aThyAsI koDa ane eMzI lAkhanI suvarNa mudrAo emanA bhaMDAramAM bharI dauM. eNe vaizramaNa deva dvArA eTalI saMpatti vardhamAnanA bhaMDAromAM pahoMcADI. pachI vardhamAna daraja dAna ApavA lAgyA. dAna lenAramAM sanAtha, anAtha, regI, bhikSuka, daridra vagere aneka prakAranI vyakti hatI. bhagavAna dararoja eka karoDa ATha lAkha suvarNa mudrAonuM dAna ApatAM bhAratanA eka khUNethI bIjA khUNA sudhInA leke dAna mATe AvavA lAgyA. rAjA nandivardhane kuMDagrAma nagaramAM tathA e prAntamAM yatra-tatra sarvatra bhojanazAlAe banAvarAvI, jemAM badhA AnaMdapUrvaka bhajana karI zake. vastra, pAtra vagere vastuo joIe e vastuo ApavA lAgyA eTale ke mAM e vAta phelAI gaI ke nandivardhana rAjAne tyAM jene je vastunI AvazyakatA hoya te vastu maLI jAya che. A pramANe bhagavAnane dee je saMpatti ApI hatI te sarva janatA -janArdananA kalyANa mATe samarpita karI dIdhI. - ahIM eka prazna thAya che ke bhagavAna mahAvIre potAnA parivAranI saMpatti dAnamAM ApI ke deve dvArA bhaMDAramAM rAkhavAmAM AvelI saMpattinuM dAna karyuM ? kAraNa ke parivAranI saMpatti para te bIjAne paNa adhikAra hatA ane teo sAdhu na banatA hatA, eTale emanI saMpatti dAnamAM devAmAM kaI , aucitya nathI jaNAtuM. paraMparAgata mAnyatA paNa e che ke devatA bhaMDAra bhare che ane te saMpatti tIrthaMkara varSIdAnamAM Ape che 24. (ka) Avazyaka cUrNi pR. 249-250 (kha) mahAvIra cariyuM. prastAva 4 pR- 135 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAne svargavAsa 361 abhiniSkramaNa trIsa varSanI avasthA pAra karIne mahAvIra saMpanna-pratijJa thayA. tyAre kAtika devoe AvIne prArthanA karI-"he kSatriyavara vRSabha ! Apane jaya he ! have Apa dIkSA grahaNa kare ane samasta prANIo mATe hitakara dharmatIrthanuM pravartana kare."25 bhagavAna mahAvIre paNa pitAnA meTA-bhAI nandivardhana ane kAkA supArzva Adi abhibhAvake samakSa dIkSA aMgeno pitAno daDha saMkalpa vyakta karyo. sarvae emane anumodana ApyuM. nandivardhanane abhiniSkamaNa mahotsavane prAraMbha karyo. AcArAMgara Adi pramANe mahAvIranA abhiniSkramaNane nirNaya jANa bhavanapati, vANavyantara, jatiSa ane vaimAnika deva-devIo pitAnI addhi ane samRddhi sAthe AvyA. emaNe vaikriyazaktithI siMhAsananI racanA karI. badhAe maLI mahAvIrane siMhAsana para pUrvAbhimukha besADyA. emaNe zata pAka ane sahastrapAka telathI emanA zarIre mAlIsa karyuM ane svaccha jalathI emane abhiSeka karyo. gaMdhakaSAya vaccathI zarIra lUchayuM ane gazIrSa caMdanane lepa karyo. vajanamAM halakAM bahumUlya vastra ane AbhUSaNa paherAvyAM. mahAvIra A badhA kAryathI paravArI suvistRta ane susajijata candraprabhAzibikAmAM 27 ArUDha thayA. manuSya, Indro ane dee maLIne A zibikA uThAvI. rAjA nandivardhana gajArUDha thaI caturaMgiNI senA sAthe bhagavAna 25. jhAjha vattiya vara vasama ! vuksaTi macavuM ! savva jagajjIva hiya araha titthaM pavatehi / / 26. AcArAMga 2, 15,27-28-29 27. digaMbara paraMparAmAM paNa zivikAnuM nAma candraprabhA ApyuM che. juo - candraprabhAkhyazivikAmadhirUDhA dRDhavrataH / -uttarapurANa 74, 299 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAvIranI pAchaLa pAchaLa cAlI rahyA hatA. prabhunI pAlakhInI AgaLa gheDA, banne bAjue hAthI ane pAchaLa ratha cAlI rahyA hatA. bhagavAna vizAla janasamudAyanI sAthe kSatriyakuMDa gAmamAM vaccethI pasAra thaI jJAtR-khaMDa udyAnamAM azeka vRkSa nIce pahoMcyA. zibikAmAMthI vardhamAna nIce Utaryo ane pitAnA hAthe ja AbhUSaNe vagere utAryA. AvazyakacUrNi, mahAvIracariyuM pramANe te vastrAbhUSaNa kulamahattarA laI le che. 29 jyAre uttarapurANa pramANa te zake laI le che. * cUrNi ane mahAvIracariyuM pramANe kulamahattarA bhagavAnane saMyamajIvana utkRSTapaNe pAlana karavAno saMdeza Ape che.31 pachI emaNe paMcamuSTi lagna karyo. kendra ghUMTaNiye paDIne te vALane eka ranamaya thALamAM bhegA karyA tathA kSIrasamudramAM ene padharAvyA? A divase mahAvIrane SaSThabhaktanuM tapa hatuM. A vakhate vizuddha lezyA hatI. hemanta bakatu hatI. mAgazara vada dazamanI tithi hatI. 28. uttarapurANamAM jJAtR-khaMDanA badale laMDavane lakhyuM che - nAthaH SaNDavana prAdhya svayAnAvaruhya saH / -uttarapurANa 74,302 28. taeNa sA kulamahattariyA hasalakkhaNeNaM SaDasAieNa AbharaNamallAlaMkAra paDicchati / -Ava. cUrNi, 266 30. vAmananalyini svayaM satra: samaye | muktAnyetena pUtAni matvA mAhAtmyamIdazam // . ---uttarapurANa 74, 305 31. (ka) Avazyaka cUrNi pu. 266-67 (kha) mahAvIra cariyuM pra. 4 pR. 140-141 (1) sayameva paMcamuTThiyalAya kAu samAraddho / -mahAvIra cariyuM pra. 4 pR. 141 (1) ka9pasUtra 32. (ka) mahAvIra cariya 4,141 (kha) AyAro. 2,15,31 33. (ka) AyAro. 25,12,29 (kha) uttarapurA 74, 302 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-pitAnA svargavAsa 363 sunnata divasa hatA. vijaya muhUrta hatuM. ceAthA prahara hatA tathA uttaraphAlgunI nakSatra hatuM. siddhone namaskAra karIne bhagavAne sAmayika caritrane svIkAra karyA.34 'remi sAmAnya savva sAvana trota pannavAmi srAva vosirAmi '35 ahIM cUrNikAra jaNAve che ke bhagavAna 'manvanta' zabdanA prayAga karatA nathI, kAraNe emanA evA ja AcAra hAya che. je vakhate prabhue sAmayika pratijJA karI te vakhate deva ane mAnava adhA citralikhita jevA anI rahyA. devendra bhagavAnane devaduSya vastrapradAna karyuM. bhagavAne potAnA jIta AcAra samajIne ene DAbA khabhA para dhAraNa karyuM.7 AcArAMga, kasUtra, Avazyaka cUrNi vageremAM eka devaduSpavastra laI dIkSA levAnA ullekha che. bhagavAna mahAvIre ekAkI dIkSAne grahaNa karI hatI. 38 digaMbara paraMparAnA graMthAmAM devaduSya vajranI sAthe saMyama grahaNa karyAM evA ullekha nathI. dIkSA levAnI sAthe ja mahAvIrane mana:paryavajJAna thayuM. eTale aDhI dvIpa ane e samudra sudhI samanaska prANIonA maneAgata bhAvAne te jANavA lAgyA. 39 34. namo'tthuNaM siddhANaM ti kahu~, sAmAiyaM caritaM paDivajjati / : - 35. Ava. cUrNi`. pR. 267 36. Ava. cUrNi. pU. 267 37. (4) egaM devadasamAdAya NigiNe bhavittANaM taM vAme khadhe kAuM / --Ava. cUrNi, pU. 268 (ga) kalpasUtra 114 39. (3) AyAre! tahu AyAra cUlA 2,15,33 (kha) mahAvIra cariya` 4,2 pR. 141 (kha) AcArAMga (ga) kalpasUtra (dha) Avazyaka cUrNi 267 38. (ka) Avazyaka niyu'kti 224 (kha) mahAvIra cariya` 4,1 pu. 141 --Ava. cUrNi* 267 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana abhigraha AcArAMga pramANe dIkSita thavAnI sAthe mahAvIre mitra, jJAti ane saMbaMdhI vargane vidAya karyo ane eka mahAna kahera abhigraha dhAraNa karyo. AjathI sADA bAra varSa sudhI jyAM sudhI kevala jJAna utpanna na thAya tyAMsudhI dehanI mamatA cheDIne rahIza. arthAt A samaya daramyAna deva, mAnava ane tiryaMca cha taraphathI je paNa upasarga&STa utpanna thaze. ene samabhAvapUrvaka, samyapha rUpamAM ja sahana karIza.40 evuM paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke je paNa upasarga thayA te badhA bhagavAne pitAnI pratijJA pramANe sahana karyo. kalpasUtramAM41 upasarga sahana karavAno ullekha che. paraMtu abhigraha levAne ullekha nathI. AvazyakaNi ane mahAvIracariyamAM paNa abhigrahane ullekha nathI. vizeSAvazyaka bhASyamAM te sarva pApanA akaraNanI pratijJAne abhigrahanI saMjJA ApavAmAM AvI che.42 trIsa varSanI uMmaramAM mahAvIre gRhatyAga karI dRDha saMkalpa karI sAdhanAnA asidhArApatha para kadama baDhAvyA. jJAtakhaMDa udyAnanA acalamAM have teo ekAkI vikaTa janazUnya pathanI tarapha AgaLa gayA. 40. AyAro. 2,15,34 41. ka95sUtra sUtra 116 42. kULa mAra siddhALa amiSADha su che je ! savva me akaraNijja pAvatti carittamArUDhA // -vizeSA. bhASya. 1890 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. daridra brAhmaNane vastradAna kSamAmUti mahAvIra 7 svAvalammI mahAvIra prathama pAraNuM 0 tApasanA AzramamAM 0 zUlapANi pakSanA upadrava dasa svapna * meArAka sannivezamAM ca'Dakauzikane pratimAdha zvetAmbInI tarapha nAva kinAre pahoMcI gaI 0 dharmacakravatI * geAzAlakanI mulAkAta * geAzAlaka : eka paricaya sAdhake jIvana * saMgamanA upasa * jINanI bhAvanA: pUrNanu dAna * camarendra dvArA zaraNuM grahaNa ' videha - sAdhanA 0 lATapradezamAM * tilane prazna vaizyAyana tApasa mahAvIra bhUlyA 0 AjIvika saMpradAya * dhAra abhigraha svAtidattanA prazna 7 gAvALA dvArA kAnamAM khIlA sAdhanA kAlamAM sahiSNutA mahAvIranuM tapa 0 kaivalyaprApti Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA 30 varSanA gRhajIvananI je ghaTanAo hAla sAhityamAM upalabdha che, enI carcA pAchalAM pAnAM para karI gayA chIe. 30 varSanI juvAna vayamAM saMsAranA asIma aizvarya ane bhAgasAmagrIone lAta mArI sAdhanAnA Agneya patha para AgaLa javuM te utkaTa sAhasa, adbhuta vairAgya ane pracaMDa pauruSanuM pratIka che. sAdhaka jIvana bhagavAnane sAdhanAkAla te vAstavamAM paNa sAdhanAkAla hatA. e jIvanamAM je daivika, pAvika ane mAnuSika upasarga, kaSTa ane parISaha upasthita thayA ane A prasaMgeA para emanI karuNA, kAmalatA, kaThAra titikSA, dRDha maneAkhaLa ane avicala dhyAnasamAdhinA je apUrve vijaya thayA--enuM eka pramANika citra have AgaLanAM pAnAM para aMkita karavAmAM AvI rahyuM che. daridra brAhmaNane vastradAna bhagavAna mahAvIranA sAdhaka jIvananI sarva prathama ghaTanA daridra brAhmaNane ' vastradAna ApavA aMgenI che. A 'ge prAcIna graMtheAmAM e mata che. AcArAMga kalpasUtra,Avazyaka niyukti, vizeSAvazyaka bhASyanA d 1. saMvacchara sAhiya mAsaM jaNa rikkAsi vattha bhagava / ame to Apha, tavAsinni thanAre| -AcArAMga 1,9,1,4 2. kalpasUtra 115 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mULamAM daridra brAhmaNane vastra ApavA aMgenuM varNana nathI, paraMtu Avazyaka cUrNi, Avazyaka hAribhadrIyavRtti, Avazyaka malayagirivRtti, cauSpanna mahApurisa cariyuM, mahAvIra cariyuM, triSaSTi zalAkApuruSa caritra ane kalpasUtranI TIkAomAM A aMge je varNana maLe che, te A pramANe che- pravajyA lIdhA pachI bhagavAna jJAtRkhaMDa vanamAMthI prasthAna kare che. lokonI AMkho ekI Tase bhagavAna najara bahAra na gayA. tyAM sudhI emane joI rahe che. najarathI dUra thayA eTale AMkhamAMthI AMsuonAM metI varasavA lAgyAM. samabhAvamAM nimagna bhagavAna akiMcana bhikSu banIne AgaLa vacce jatA hatA. emane mArgamAM rAjA siddhArthane paricita mitra sema nAmane vRddha brAhmaNa maLe. mahAvIra bhagavAna samakSa nivedana karate te kahevA lAgyuM- bhagavana ! huM dIna ane daridra chuM, na to khAvAne anna che na te paheravAne mATe pUratAM vacce che ane rahevA mATe koI sAruM jhUMpaDuM paNa nathI. bhagavana ! jyAre Ape sAMvatsarika dAna ApyuM e vakhate huM bhUkhathI pIDAtA parivArane cheDIne dhananI AzAe dUranA pradezamAM bhIkha mAgavA gayele hate. 11 mArA jevA abhAgiyAne e jANavA maLyuM nahIM ke Apa dhananI varSA karI rahyA che. huM te bhaTakIne hatAza ane nirAza thaIne khAlI hAthe ghera pAchA 3. Avazyaka cUrNi. pR. 268 4. Ava. hari. vRtti 187,1 5. Ava. malaya. vRtti 5. 26 6. cappana cariyuM pu. 273-274 7. (ka) mahAvIra cariya nemicandra ga. pa7-67 5. 36-37 (kha) mahAvIracaritra-guNacandra pu. 144-144 8. riSaSTi. 10,3, 2-15 9. kalpasUtra subAdhikA 10. (ka) Ava. mala. vRtti 266 (kha) mahAvIra cariyuM gu. pra. pa. pU. 142 (ga) triSaSTi. 1, 3, 2 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daridra brAhmaNane vastradAna 369 pharyo. patnIe bhAgyane tiraskAra karatAM kahyuM, "ahIM senAnA varasAdanI jhaDI paDI rahI hatI e samaye tame kyAM bhaTakyA karatA hatA? hajI paNa jaladIthI jAva ane mahAvIra pAse yAcanA kare. dInabaMdhu teo ApaNane nyAla karI deze. 12 bhagavad kRpA kare, A dIna brAhmaNa ApanI samakSa bhIkha mAgI rahyo che. mahAvIra-bhadra! atyAre te huM eka akiMcana bhikSu chuM.13 brAhmaNa-bhagavad ! zuM kalpavRkSa pAse AvIne paNa mArI manevAMchita kAmanA pUrNa nahIM thAya? Ama kahetAM kahetAM brAhmaNa gaLagaLe thaI gaye. AMkhe AMsuothI chalakAI gaI te bhagavAnanA caraNAraviMdamAM paDayo. brAhmaNanI dayAjanaka dazA joIne mahAvIranuM dayALu hRdaya dravita thaI gayuM. emaNe e ja paLe Indra vaDe apAyela devadUSya cIvarane arthobhAga ene ApI dIdho.14 brAhmaNa pitAnA bhAgyane vakhANa cAlyA gayA. 11. (ka) mahAvIra cariyuM 5,4 (kha) triSaSTi. 10,3, 3 12. (ka) mahAvIra cariyuM guNa) pR 143 (kha) triSaSTi. 1, 3,7 13. (ka) me sevAviya ! varicattAso sThuM nAtha !, -mahAvIra cariyuM (guNuM) 143-144 (kha) triSaSTi. 10,3,8 14. (ka) tATe sAnanA tapta revadUtasa mad TrinA AvA cUrNi. 268 (4) iya vinnatto bhayavaM, karuNekarasANukaMpAe viyarai dUsaddha anna maha nasthi ___ kiM pi iya bhaNiu seo vi gao paNamittA, mahApasAo tti ta gahiu / -mahAvIra cariyuM (nemicandra) 863-864 (1) giNhasu imassa devadUsassa addhati / -mahAvIra caritra (guNabhadra) pu. 144 () triSaSTi 10,3,8 (ka) tAde sAkiba takSa kUtarasa maTuM hior | --Ava, hAribha. 5. 183 (ca) tAre sALa tarasa phevadUsarasa majhuM niM | Ava. mala. pu. 26 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ph brAhmaNI ene joIne khUba satASa pAmI. eNe eka kinArane ThIka karavA mATe raphugarane e vajra ApyuM. raphugara A amUlya vajranI jhamaka joIne camakI gayA. brAhmaNane eNe kahyuM. A te khUba kiMmatI devadRSya che. jo AkhuM maLI jAya te eka lAkha suvaNa mudrA maLI jAya. rakrugaranI preraNAthI prerAI te pharI aDadhuM vastra levAne gayA.15 varSa ane eka mAsa pachI e cIvara mahAvIranA khabhA parathI nIce paDI gayuM. 16 378 brAhmaNe te vastra lAvIne rakugarane ApyuM. eNe ene kharAkhara banAvI ApyuM ane eka lAkha dInAramAM nantivanane vecI dIdhuM. 17 brAhmaNa AjIvana parama sukhI thaI gayA. A pramANe vastradAnanI ghaTanAmAM jema bhagavAnanI parama karuNA jevA maLe che tema svadeha pratinI utkRSTa anAsakta vRtti paNa jovA maLe che. kSamAmUrti mahAvIra rAjakumAra vadhu mAna have zramaNa vadhamAna banI gayA hatA. aizvaryanI kAmala puSpazayyA parathI sAdhanAnA ati kaThina kAMTALA patha para emaNe potAnA kadama mAMDacA hatA. pravrujita thavAnI sAthe ja emaNe karmAragrAma tarapha prasthAna karyu.18 jenuM hAlanuM nAma 'kAmana chAparA' che.19 e divase eka muhUrta divasa khAkI rahyo tyAre te 15. (ka) mahAvIra carriya 5,144 (4) so'pi vAso'rdha mAdAya hRSTA nijagRha yayau / dazAbandhakRte tunnakAyasyAdarza yacca tat / 16. (ka) mahAvIra cariya' gucandra 5,14 (kha) Ava. malaya. vRtti 5. 266 (ga) triSaSTi, 10,3,14 17. mahAvIracariya'5,158 18. vizeSA. bhASya 1892 19. vIra-vihAra-mImAMsA-vijayendrasUri pR. 23 -triSaSTi. 10,3,9 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAmUrti mahAvIra tyAM AvI pahAMcyA. sUrya pazcima kSitijathI nIce UtarI rahyo hatA. UjaLA taDakA pILeA paDI rahyo hatA. paMkhIe peAtapeAtAnA mALAmAM pAchAM pharI rahyAM hatAM. saMdhyA thaI rahI hatI paNa mahAvIranA manamAM AdhyAtmika jAgRtinuM sAnerI prabhAta pragaTa thaI rahyuM hatuM, eTale teo gAmanI bahAra vRkSanI nIce nAkanA agrabhAga para dRSTi kendrita karI thAMbhalAnI mAphaka dhyAnamAM sthira thaI gayA. 20 eka gAvALa peAtAnA aLado laI tyAM AtmyA. gAya dohavAnA samaya thaI rahyo hatA. govALane gAmamAM javuM hatuM paNa enI samakSa e samasyA hatI ke baLadone kenI sa'bhALamAM mUkI jAya. eNe Amatema najara karI to eka zramaNa dhyAnamAM sthira thaI UbhA che. gAvALe najIka AvIne kahyuM, jarA baLadonuM dhyAna rAkhajo huM jaladIthI gAyA dAhIne AvuM chuM. 21 ema kahI gApAla cAlye! gayA. mahAzramaNa potAnA dhyAnamAM tallIna hatA, samAdhimAM sthira hatA, te bhalA keAnAM baLadonI rakhevALI kare? 371 khaLaThTho divasabhara khetaramAM kAma karIne AvyA hatA. bhUkha ane tarasathI pIDAtA te baLado caratAM caratAM jaMgalamAM dUra cAlyA gayA. kaiTaleAka samaya pachI geAvAla pALe karyo. paNa khaLAne tyAM joyA nahIM. tyAre teNe mahAvIrane pUchyuM-matAvA, mArA baLada kayAM gayA che? mahAvIra dhyAnastha hatA. kAMI uttara na maLatAM te AgaLa cAlyeA gaye. nadInA kinAre kinAre, UMce TekarA para, UMDA nALAmAM, gherI jhADInA kuMjamAM, jaMgalano khUNekhUNA te kheALI vanyA. rAta20. (4) taltha nayA maLava%0mmAragAma himaMhitA ' (kha) Ava hAri. vRtti 188 (ga) triSaSTi 10,3,16 21. (ka) Avazyaka Ni pR. 269 (kha) Avazyaka malaya. 267 (ga) mahAvIracariya' 5,144 -Avazyaka malaya. 267 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhara te bhaTakatA rahyo, Amatema ThokarA khAte rahyo paNa baLado jaDacA nahIM. 372 pUrva kSitija para sAnerI prabhAtanI sonerI AbhA phUTI rahI rahI hatI, paNa gAvAlanA manamAM nirAzAnI kALI-kAjaLa rAtri chavAyelI hatI. AkhI rAta rakhaDIne thAkeleA, khinna citta, paDelA mukhe te pALe pharI rahyo hatA. A khAju khaLado paNa 'galamAMthI pharatA pharatA mahAvIranI pAse AvIne besI gayA hatA. geAvALe baLadone mahAvIra pAse beThelA joyA ke enA krodha bhabhUkI UThaco. enI AMkhA krodhathI lAlaceALa thaI gaI.'duSTa, sAdhunA vezamAM cAra ! mArA baLadone rAta AkhI koI ekAMtamAM saMtADI dIdhA hatA ane have tene laIne ravAnA thaI javA mAgatA hatA kema? AkhI rAta bhaTakI-bhaTakIne herAna thaI gayA. paNa khaLada maLe ja kevI rIte! le have huM enI tane zikSA karuM chuM." gusse thayelA govALa khaLadone achADAthI mahAvIrane mAravA DhoDayo.22 A samaye devasabhAmAM beThelA devarAja indre vicAra karyo ke A vakhate bhagavAna mahAvIra zuM karI rahyA che? avadhijJAnathI gAvALane A pramANe mAravAne taiyAra thayeleA joIne indre ene tyAM ja staMbhita karI dIdhA ane pragaTa thaI kahyuM-are! duSTa tuM zuM karI rahyo che? sAvadhAna ! devarAja indranA oradAra paDakArathI govALa gabharAIne eka mAju UbhA rahI gayA. indre ene kahyuM-mUrkha ! jene tuM cAra samaje che, teo cAra nathI. A te rAjA siddhArthanA tejasvI putra vardhamAna che. rAjavaibhavane lAta mArIne te AtmasAdhanA karavA nIkaLyA che. te zuM tArA khaLadonI cArI karaze? duHkha e vAtanuM che ke tuM prabhu para prahAra karI rahyo che ?23 22. (ka) Ava. mala. vRtti 267 (kha) Ava. hAri. pR. 188 23. (ka) durA / na cAti siddhastharAyaputto dsa vantrate / -Ava. mala, 267 (kha) triSaSTi, 10,3,25 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAvalaMbI mahAvIra 373 gevALa tharathara kAMpavA lAgyo. eNe AjIjI karatAM prabhunA caraNa pakaDI lIdhA. mahAvIranI snehasudhA snigdha AMkhamAMthI asIma karUNA chalakAI rahI hatI. te prabhune vaMdana karI cAlyA gaye. svAvalaMbI mahAvIra mahAvIranI sAdhanA pUrNatayA svAvalaMbI hatI. pitAnI sahAyatA mATe keIpaNa pAse hAtha dharavAnuM te dUra rahyuM, paNa bhaktibhAvathI vibhera thaIne abhyarthana karanArane paNa sahaga paNa emaNe kadI Iccho nahIM. govAlaNanI mUDhatAne joI devarAjanA manamAM thayuM-janatA prAyaH ajJAnI che. prabhune sAdhanApaMtha khUba vikaTa che. eTale eNe prabhune prArthanA karI-bhagavAna! hAlamAM mAnavI ajJAnI ane mUDha che. te Apa jevA ghora tapasvIone paNa mAravAne taiyAra thaI jAya che. AvatAM sADAbAra varSa sudhI Apane vividha kanTene sAmane kare paDaze. eTale AjJA Apo ke tyAM sudhI huM ApanI sevAmAM rahI kaSTa-nivAraNa karyA karuM?24 mahAzramaNe devarAjanI bhakti-pUrNa prArthanAno uttara ApatAM kahyuM -devarAja ! AtmasAdhakanA jIvanamAM Aja sudhI e kadI banyuM nathI ane na keI divasa banaze, ane atyAre paNa te banI zake tema nathI ke Atmasiddhi yA mukti keI bIjAnA baLe ke koI bIjAnI madada vaDe prApta karI zakAya. sAdhakane Adarza che, 'gore 24 (4) tA kuNaha, aNumannaha ettiyaM kAla mama, jaiNa savIvaDhio veyAvacyaM me karemiti / -mahAvIra cariyuM. 5,145 (kha) Avazyaka malaya. 5. 267 (ga) triSaSTi. 10,3,28 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vArisAve -te eka pitAnA puruSArthathI AgaLa vadhatuM rahe." 25 mahAzramaNanI tejadIpta vANu samakSa devarAja namI paDyo. e kharuM che ke AtmasAdhaka saMkaTothI gherAvA chatAM paNa bIjAnI madadanI apekSA rAkhatuM nathI. zuM virATakAya hAthIothI gherA siMha anyanA sahayoganI apekSA kare che? zraddhAbhibhUta thaI devarAje mahAzramaNane namaskAra karyA. prathama pAraNuM bIjA divase tyAMthI vihAra karI bhagavAna vardhamAna chellA sannivezamAM pahoMcyA. tyAM bahula nAmanA brAhmaNane ghera ghI ane khAMDa mizrita paramAnna(khIra)nI bhikSA prApta karI SaSThabhaktanuM pAraNuM karyuM. 27 samavAyAMmAM kahevAmAM AvyuM che-2Sabhadeva sivAyanA bAkInA trevIsa tIrthakaroe bIjA divase pAraNAM karyA ane emane pAraNAmAM 25 (ka) nI vahu vizvAA Ava mUrya vo mavavA mavasarU iLa yara tA viMlAda vA asUriMdANa vA NIsAe kevalanANamuppAi su uppAyati uppAissati vA tava vA kariMsu vA kare ti vA, karissa ti vA, arahatA saeNa uhANabalavIriya purisakkAra parakkameNa kevalanANamuppAisu uppAyati uppAissati vA / "Ava. mala. vRtta. pR. 27 (kha) triSaSTi. 10 3, 29 thI 31 (ga) mahAvIra cariyuM, guNacandra 5, 1, 45 21. karisa ghaTTe siihe| / ahilasai kimanna sAheja? -mahAvIra cariyuM (nemicandra) 882 27. (ka) samavAyAMga (kha) Ava. niyu. 344 (ga) vizeSA. bhASya 1893 (dha) Ava. malaya. vRtti. 268,1. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApasanA AzramamAM 375 amRta jevI madhura khIra prApta thaI hatI. 28 uttarapurANa pramANe mahAvIra svAmI AhAra mATe vanamAMthI nIkaLyA ane vidyAdharonA nagaranA jevI suzobhita kulagrAma nAmanI nagarImAM AvI pahoMcyA. tyAMnA kula nAmanA rAjAe bhaktibhAvathI vibhora thaI emanAM darzana karyA, namaskAra karI paramAnna (khIra) samarpita karyuM. A pramANe guNacandra kalAga sannivezanA sthAna para "kulagrAma ane bahula brAhmaNanA sthAna para kularAjAnuM nAma jaNAvyuM che. tApasanA AzramamAM tyAMthI vihAra karI bhagavAna marAka sannivezamAM AvyA. tyAM duIjjata tApasane vizALa Azrama hate. AzramanA kulapati bhagavAnanA pitA siddhArthanA parama mitra hatA. emaNe bhagavAnane AvatA joIne sneha ane zraddhAthI emanuM svAgata karyuM. bhagavAne paNa pUrvanA abhyAsavaza emane maLavA mATe be hAtha pasAryA. ane emanA madhura Agrahane mAna ApI eka divasa tyAM rahyA. 28. saMvacchareNabhikkhA, khAyaladvAusabheNa lAgaNAheNa sese6i bIya divase laddhAo paDhama bhikkhAo, usabhassa paDhamabhikkhA khoyarasA Asi lAgalAhassa, sesANa paramaNNa ayiyarasa rasovama Asi / -samavAyAMga 29. uttarapurANa 74. 318-321 30. te 2 yuvatI mato niro | -Ava. ni. mala. vRtti. 268 31. (ka) samA puSyAna vAhiyAM prasAriyA | Ava. malaya. 268 (5) tAhe sAmiNA puvvapatogeNa tassa sAgatauM dina / A. cUrNi ra71 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana prasthAna karatI vakhate kulapatie nivedana karyuM -"he kumAravara! A Azrama Apano ja che. Apa ene bIjAne samajaze nahIM. keTalAka samaya ahIMyAM rahe ane ekAMta-zAMta sthAnamAM varSAkAlacaturmAsa-rahevAnI IcchA hoya te ahIM avazya padhArajo. anugrahita banIza." bhagavAne tyAM eka divasa rokAIne vihAra karyo. bhagavAna te siMhanI mAphaka aniketacArI kahevAya-gaNAya. pitAne rAjamahela paNa cheDIne AvyA che, sukha-sagavaDano tyAga karIne nIkaLI paDyA che. tene have kayAM sthira rahevAnuM? ane zuM sukha-sagavaDa maLavAne vyAha! tathApi kulapatinA saneha ane Agrahane joI pitAne prathama varSAvAsa-cAturamAsa tyAM karavAne vicAra karyo. - pUrva nirNaya pramANe varSAvAsane samaya AvatAM bhagavAna kulapatinA Azrame pahoMcI gayA. tApase mahAzramaNane varSAvAsa mATe eka sArI rIte chAyelI jhUMpaDI ApI dIdhI. mahAzramaNa tyAM ja dhyAnamudrAmAM UbhA rahI gayA. merAka sanniveza ane enI AsapAsanA pradezamAM bhayaMkara tApa ane dukALa paDI rahyo hato. nAnA nAnA chAMTAvALI varSothI dharatInI umA sArI rIte zAMta thaI na hatI. are bIjuM te zuM, paNa navuM ghAsa paNa phUTayuM na hatuM. gAmanAM pazuo bhUkhathI Amatema bhaTakatAM hatAM. tApasanI jhUMpaDIo sUkA ghAsa vaDe banAvelI hatI, emAM pazuo meTuM nAMkhatAM hatAM. AzramanA tApasa pazu(1) puvaneheNa sAmida sAgayati bhaNiUNa samuhamuvaDhioM bhayavayAvi puvvapaogeNa ceva bAhA pasAriyA / mahAvIra cariyuM (guNacandra) 5,146 (gha) vimitra chatistatra nAmupatiH pUrvAbhyAsAt svAminApi tasmin vAhuH prasAritaH // -triSaSTi.10,3,50 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApasanA AzramamAM 377 ethI herAna-parezAna thaI gayA. thoDA samaya mATe Amatema gayA hoya eTalAmAM te jhUMpaDI sApha thaI jatI. chevaTe emaNe pazuone lAkaDIo mArIne bhagADavAnuM zarU karyuM. mahAvIra je ekAMta jhUMpaDImAM hatA, ene pazuo khAvA lAgyAM. mahAvIra te dhyAnastha hatA. emane te zuM, pitAnA dehanI paNa ciMtA na hatI. dIkSA letI vakhate zarIra para je sugaMdhita gorocana vagere lagADavAmAM AvyuM hatuM ane jenA kAraNe na jANe keTalAya kIDA, pataMgiyAM, DAMsa, macchara vagere jherIlA jIve DaMkha mAratA hatA paNa kadI emaNe te para dhyAna ApyuM na hatuM.32 mahAvIranI upekSAthI keTalAka tApase udvigna banI gayA. teo vicAravA lAgyAH "ame divasabhara DaMDAo laIne pitapotAnI jhUMpaDIonuM rakSaNa karIe chIe ane A zramaNa bilakula ja ALasu, udAsIna ane nizciMta che. Ama te thoDA divasomAM pazuo nUpaDInA ghAsane khAI jaze ane pachIthI A amArI jhUMpaDInI mAgaNI karaze. amAre pharIthI navI jhUMpaDI bAMdhIne ene ApavI paDaze ? A ke sAre tapasvI che? atithinA nAte pitAnI jhUMpaDInI sAthe enI jhuMpaDInI paNa rakSA karavI paDe che. A arthahIna atithisatkArathI ame herAna thaI gayA." tApasoe kulapatine kahyuM - "tamAre mahemAna ke ALasu che. pitAnI jhUMpaDInI paNa rakSA karI zakatA nathI ? bIjI jhUMpaDI keNa banAvIne ene Apaze ?" kulapati paNa mahAvIranI udAsInatAthI nAkhuza thaI gayA. te mahAzramaNanI pAse AvIne belyA, "kumAravara ! pakSIo paNa pitAnA mALAnI rakSA kare che, paNa Apa rAjakumAra thaIne paNa ATalI upekSA 32. divvehi gadhehi AgarisattA taM tassa dehamAgamma Arujjha kAya viharaM ti vigha li 2 | -Avazyaka carNi 269 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kema rAkhe che? duSTane daMDa devAnuM ApanuM kartavya che, te paNa kartavyavimukha kema thaI rahyA che?"33 A pramANe sUcana karI kulapati pitAnA sthAne pAchA cAlyA AvyA. na mahAvIre kulapatinI vAta sAMbhaLI, paNa dhyAnastha hovAthI emaNe kAMI paNa uttara Ape nahIM. teo vicAravA lAgyA - "ghara parivArano tyAga karanAra sAdhaka paNa jhUMpaDInI mamatAmAM phasAI rahyo che? jhUMpaDInI rakSA mATe te sAdhanAne paNa bhUlI jAya che. dhyAna, samAdhi ane sAdhanA upara jhUMpaDIe pitAnuM prabhutva jamAvI dIdhuM che. jhUMpaDI mamatA ane ahaMkAranuM pratIka che. huM mArA gharane tyAga karIne AvyuM chuM sAdhanA karavA mATe, have je parAI jhUMpaDImAM phasAI sAdhanAne bhUlI jAuM? ema banI zake nahIM. mAre sAdhanAdIpa te vRkSanI nIce, guphAmAM, khaMDeramAM game tyAM jhaLahaLI zake che." mahAzramaNa ciMtananA UMDANamAM UtarI gayA, "huM jhUMpaDInI rakSA karI zakato nathI ane jhUMpaDI para pazuo mAThuM lagAve che. jenAthI kulapati ane anya tApasagaNa udvigna thAya che. mArI samAdhi emanI asamAdhinuM kAraNa bane che. te mAre mATe ucita nathI." mahAzramaNe kulapatinI anumati laI parama saddabhAva sAthe varSAkAlanA paMdara divasa vyatIta thavAnI sAthe emaNe tyAMthI vihAra karyo. 34 mahAvIranI pratijJAo A vakhate mahAvIre pAMca pratijJA lIdhI, je A pramANe che : 33. (ka) umaravara | sa3La va tAva reDUH | -Avazyaka cUNi 271 (kha) mahAvIra cariyuM-5, 1 thI 8; pR. 148 34. (ka) mavAnuM mardumAsa sthivI te pachI mayikAma ! -Ava. mala. vRtti. 268 (kha) triSaSTi. 10,3,75 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApasanA AzramamAM 379 1. aprItikAraka sthAnamAM rahIza nahIM. 2. sadA dhyAnastha rahIza. 3. mauna rAkhIza. 4. hAthamAM bhejana karIza. 5. gRhasthane vinaya karIza.35 nedhavuM joIe ke AcArAMga pramANe mahAvIre kaI paNa divasa bIjAnA pAtramAM bhejana karyuM na hatuM. paraMtu jinadAsa gaNuM mahattara,37 AcArya malayagiri8 ane guNacandra9nA abhiprAya pramANe prastuta pratijJA grahaNa karavA pUrve bhagavAne gRhasthanA pAtrane upayoga karyo hate ane kevalajJAna thayA pachI pravacana lAghavane kAraNe 35. (ka) Avazyaka cUrNi 271 (4) imeNa teNa paMca abhiggahA gahiyA ta jahA- 1. aciyattoggahe na vasitavvaM 2. niccavosaTTakAye 3. bhANaM ca 4. pANIsu bhottavyaM 5. gihatthA na vaMdiyavvA na abbhuDheyavvA, e e pa ca abhiggahA gahiyA / -Ava. nikti 268 (ga) mahAvIra guNacandra 5,148 (dha) ka9pa. subodhikA vRti pa. 288 (7) triSaSThi, 10,3,76-77 38. no sebaI ya paradhattha parapAe vi se na bhujitthA / AcArAMga 1,9,1. gA. 19 37. tA keI icchati-sapatto dhammo pannaveyavvoti teNa paDhamapAraNage parapattebhuttaM, teNaM para pANipate / -Avazyaka cUrNi 271 38. prayama pAraNaka gRhasthapAtre babhUNa, tataH pANipAtramojinA mayA bhvitvymitybhivra ItaH | -Avazyaka che. va. 5. 268 39. mahAvIra cariyuM 5,148 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana te jAte bhikSA mATe padhAratA nahIM.4- A vakhate zikhyA vaDe pAtramAM lavAyelI bhikSAnA upayAga karatA hatA. eTale ja laiAhA anagArane dhanya mAnavAmAM AvyA che, jemaNe bhagavAnane kevalajJAna thavAnA ( prasaMge ) bhikSA lAvIne pradAna karI.4 41 380 : digaMbara graMtha dhavalAmAM sudharmonuM aparanAma * leAhAya ' jaNAvavAmAM AvyuM che. zvetAMbara graMthAmAM sudharmonuM leAhArya nAma jovAmAM AvyuM nathI.42 abhidhAna rAjendrakAzamAM laiAhAryanA artha mahAvIrane kevalajJAna utpanna thavAthI bhikSA lAvanAra sAdhu karyo che. 43 paNa te sAdhu kANu hatA, te jaNAvyuM nathI. mArI STimAM leAhArya sudharmA svAmI ja hAvA joI e, kemake emanuM lAhArya nAma maLe che. enAthI emanuM jIvana keTaluM sevAparAyaNa rahyuM hatuM e saMketa maLe che. kevalajJAna thayA pachI khIjI pravacana pariSadamAM emane dIkSA ApavAmAM AvI hatI. digaMbara paraMparA kevalIne kavalAhAra nathI mAnatI. eTale tyAM bhikSA lAvavA aMge ullekha thayeleA nathI. zUlapANi yakSanA upadrava duIjjata tApasAnA AzramathI vihAra karI bhagavAna asthigrAma 40. atheotpanne'pi kevalajJAne kasmAnna bhikSArthaM bhagavAnayati ? ucyate, tasyAmavasthAyAM bhikSATane pravacanalAghavasaMbhavAt uktaM ca / deviMcavI maMDa yA IsarA talavarA ya abhigacchati jiNiMda goparacaripaM na so aDai || -Ava. niyu`kti malaya. vRtti 268 41. utpannasa 3 knekAneti / dhanno se lohajjo khaM takhameH pavaralAhasarivannA jassa jiNo pakttAo icchai pANIhiM bhAtuje / Avazyaka cUrNi . pR. 271 42. jaitendra kASa, bhAga. 3 pR. 43. ha . hArca. kampannavajJAnavIrasya millAvAya sAdhI ! -abhidhAna rAjendrakASa bhA. 6 pu. 755 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUlapANi yakSano upadrava 381 padhAryA. gAmanI bahAra udhAnamAM eka yakSanuM maMdira hatuM. jenI AsapAsamAM na te vastI hatI ane na lekenI avarajavara hatI. sumasAma ane bhayaMkara vAtAvaraNa hatuM. bhagavAna dhyAna mATe A sthAnane yogya jANa te tarapha cAlavA lAgyA. gAmano sIdho mArga choDI yakSa-maMdiranI tarapha AgaLa vadhatA joIne lekee kahyuM, "devArya ! tyAM kyAM jaI rahyA che ?" mahAzramaNe zAMta ane dhIra svaramAM emane pUchavuM - "mAre dhyAna karavA mATe ekAMta sthAna joIe, zuM huM A maMdiramAM rahI zakuM chuM? zuM tamArI anumati che?"44 lokee Azcarya sAthe kahyuM-"zuM kahyuM A maMdiramAM ? kadApi nahIM. devArya ! e yakSa khUba raudra che. upadravI che. mAnavanI AkRtine ja nahIM, paNa mAnavanA zarIranI gaMdhane paNa te ghaNuM kare che. je mAnava rAtrinivAsa kare che, te savAre marelo jovA maLe che. sUryanI mAphaka Apane cahere camakI rahyo che. gulAbanA phUlanI mAphaka ApanuM sukumAra saundarya khIlI rahyuM che. emAM sahajasnehanuM amRta jhaLakI rahyuM che. Apa tyAM na jAva, evI amArI namra prArthanA che ke Apa amArI vastImAM rokAva. ame ApanA mATe sArA makAnanI vyavasthA karIzuM. " paNa bhagavAne yakSane prati bedha pamADavA mATe ane upasarga sahana karavA mATe pharIthI e sthAnanI mAgaNI karI. grAmanivAsIoe anumati ApI. bhagavAna eka khUNAmAM dhyAnastha thaI gayA.45 sAMdhya pUjA mATe IndrazarmA nAmane pUjArI Ave, pUjA karyA pachI badhA yAtrIone yakSAyatanathI bahAra kADhI mUkyA. bhagavAnane 44. (ka) Avazyaka cUrNi 272 (5) aho estha jakkhagihe amhe nivasAmo ? -mahAvIra cariyaM-guNacandra 153 45 jANai seA sabujjhihii, tato gatA ege kuNe paDima Thito / -Ava. mala. 267 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana eNe kahyuM-"devArya ! tame paNa bahAra cAle." paraMtu teo mauna hatA. dhyAnastha hatA. indrazarmAe pharIthI yakSanA bhayaMkara utpAtanuM zimAMcaka varNana karyuM. te paNa bhagavAna vicalita thayA nahIM ane teo tyAM ja sthita-sthira rahyA. indrazarmA pachIthI cAlyA gaye.44 dinabharane thAkele sUrya astAcalanI gedamAM jaIne chUpAI ga. saMdhyAnAM sonerI kiraNe para aMdhakAranI kALAza pAchI caDI gaI. cAre bAju gaMbhIra sannATo chavAI gayo. dUra dUra paNa mAnava avAja saMbhaLAtuM na hatuM. gahana aMdhakAranA rUpamAM yakSAyatananI dIvAlothI jANe ke bhayane kALe dhumADe nIkaLIne vAtAvaraNane adhikAdhika vibhISikApUrNa banAvI rahyo hato. tyAre zUlapANi yakSa pragaTa thaye. vIjaLInI mAphaka camakatuM bhayaMkara bhUla enA hAthamAM hatuM. evuM lAgatuM hatuM ke jANe sAkSAt yamarAja ja mRtyune saMdeza laIne AvI rahyo na hoya! raudrarasa dehadhAraNa karIne A gaye na hoya. ne bhagavAnane sthira UbhelA joIne kahyuM, "mRtyune cAhanAra A gAmanA nivAsIo ane devArthaka dvArA niSedha karavA chatAM paNa na mAnya. lAge che ke ene hajI sudhI mArA prabala parAkramane paricaya nathI." parAkramane paricaya ApavA mATe eNe bhayaMkara aTTahAsya karyuM. yakSanA aTTahAsyane pratidhvani zUnya dizAo sAthe TakarAvA lAgyA. oha ho! tAruM zarIra te atyaMta suMdara ane sukumAra che e te aMdhakAramAM paNa vIjaLInI mAphaka camakI rahyuM che. yuvAna che, puruSAtha paNa lAge che. te paNa tuM ahIM maravA mATe kema A che ? zuM jIvanathI gabharAI ne? bahu sAruM thayuM, Aja mAnavane - 46 (ka) sevaIT suvi nIdara, 1 gaLA nA mArinahi ! -mahAvIra cariyuM 5,153 (kha) triSaSTi 10,3,118 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zalapANi yakSane upadrava 383 bhakSa maLaze? aha....hA, yakSe pharI eka kura aTTahAsya karyuM. maMdiranI jIrNa dIvAla kaMpI UThI.47 mahAzramaNa e vakhate paNa mauna, acala ane nirbhaya UbhA hatA. emanI prazAMta mukhamudrAmAM na te bhayanI rekhA hatI ane na te emanA zarIra para bhayano haLave remAMca hate. yakSa Azcaryacakita thaI gaye. e vicAravA lAgya-aTTahAsyathI moTA moTA ddhAe bhazmibhUta thaI jAya che, paNa A te khUba vicitra mAnava che. enuM bairya vajanI mAphaka avicala, avikala che, zuM A mAnava che ke anya kaI? yakSe A vakhate pUrI tAkAta ajamAvIne raudra svarUpa pragaTa karyuM. eNe hAthInuM rUpa banAvyuM. danta prahAra karavA ane pagathI kacaDI nAkhavA chatAM teo avicala rahyA. yakSe pizAcanuM vikarALa rUpe pragaTa karIne tINa nakha ane dAMte vaDe mahAvIranAM aMgone kecyAM topaNa emanA manamAM reSa Aje nahIM mukhamAMthI sIsakAre paNa nIkaLe nahIM. e sarpa banIne jorathI karaDyo te paNa mahAvIra dhyAnabhagna na thayA. Akhare eNe potAnI divya devazaktithI emanAM AMkha, kAna, nAka, mAthuM, dAMta, nakha ane pIThamAM bhayaMkara vedanA utpanna karI. A prakAranI eka vedanAthI paNa sAdhAraNa prANI vyAkuLa thaIne tatkAla mRtyu pAmI jAya che. paNa mahAvIre te e badhI (sAta bhayaMkara) vedanAone zAMta bhAve sahana karI lIdhI.48 te hajI paNa "meva vALa jhajhUMpamALA" -sumerunI jema akaMpita hatA. 47. (ka) AvA cUNi pU. ra73 (kha) Ava. mala. vRtti pR. 269 (ga) Ava. hAri. vRtti 191 (dha) mahAvIra cayiM 5,154 48. (8) sattavIha veyaNaM kareti-sIsaveyaNaM kanaveyaNa acchiveyaNa daMtaveyaNa, NahaveyaNa nakkaveyaNa piTThaveyayaNaM, ekekA veyaNA samatthA pAgatasya jIta saMkAmettuM, kiM puNa satta tAyo ujjalAo / Ava. cUNi 274 : Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana teo yakSane pratidha ApavA AvyA hatA. paNa krodhanI uSNa manebhUmimAM medhanuM kalpavRkSa kevI rIte aMkurita thaI zake, mananA daityane parAjaya thayA vagara antaratama devatAnAM darzana thaI zakatAM ja nathI. na leAmaha ka upadravAnI lAMbI zRMkhalA cAlatI rahI. yakSa vicAratA rahyo-hamaNAM paDo, hamaNAM maryAM. pazu te mahAzramaN paDacA ke na maryAM. upadrava karatAM karatAM yakSa pote thAkIne lotha thaI gayeA. rAkSasI khala mahAvIranA AtmakhalathI parAjita thaI gayuM. enuM dhairya dhvasta thaI gayuM. prabhunI adbhuta titikSA joIne te cakita ane sthaMbhita thaI gayeA. dhIre dhIre enA hRdayanuM parivartana thaI gayuM. te mahAzramaNanA caraNAmAM namI paDyo " prabhu ! mane mApha kare, meM aparAdha nahIM, mahA-aparAdha karyA che. Apane te eLakhyA nahI."49 prabhue dhyAna-samAdhi cheDI. emanAM netrothI sneha ane karuNAnI bhASA vahI rahI hatI--yajJa bhayabhIta ane nahIM. me' prANImAtrane abhaya ApyA che. tuM krodha ane ghRNAne vaza thaI mAnavanAM hADakAM sAthe khela khelatA rahyo che, paraMtu A krUra krIDA tArA manane kI zAMti ApI zakI nathI, kSamA ane premathI ja hRdayamAM zAMtine AviSkAra thAya che. e ja abhayanA prazasta mArga che.' (kha) Ava. malaya, vRtti pu. 270/1 (ga) A. hAribhadrIyA vRtti pu. 191 (dha) mahAvIra cariya' 5,154 49. (ka) Ava. sUNi 274 (kha) Ava. mala. vRtti 270,1 (ga) Ava. hAri. vRtti 191 (dha) mahAvIra riya 5,154 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza svapna 385 bhagavAnanA udbodhanathI zUlapANinAM aMtaracakSu khUlI gayAM, manane bhaya zamI gaye. ene kodha zAMta thaI gaye. ekane pratibadhita karatAM hajAro-lAkho mAnavInI vipattio nirdUla thaI gaI yakSanA pahelA namaskAra bhaya-prerita hatA. have te zraddhAsnigdha bhaktimAM palaTAI gaye. raNa jevA nIrasa hRdayamAM karuNAnI strotasvinI- nadI vahevA lAgI. keTalIka paLe pUrve je niSphara ane uddhata dAnava hate, have te bhaktivinamra thaI gayo. eNe bhakti-vibhora thaIne madhura svaramAM prabhunI stutine prAraMbha karyo. pahelA bhISaNa huMkAra ane aTTahAsyathI dizAe kaMpI rahI hatI, jyAre have saMgItanI sumadhura svaralaharIothI digadiganta mukharita thaI rahyuM hatuM. daza svapna eka muhurta rAtri bAkI rahI tyAre bhagavAne e rAtrie keTalIka kSaNa mATe UMgha AvI gaI. A samaya daramiyAna emaNe dasa svama jayAM.50 1. huM eka bhayaMkara tADa jevA UMcA pizAcane mArI rahyo chuM 2. mArI sAme eka veta puskekila upasthita che. 3. mArI sAme eka raMgI-beraMgI puskekila upasthita che. 4. be ratanamALAo mArI samakSa che. 5. eka veta gokala-gAnuM paNa mArI saMmukha che. 6. eka vikasita padma sarovara mArI sAme sthita che. 50. (ka) taya sAmI jUne cattAra nA matI varitAvIte ghamAyAje muduttame niddApamAyaM gato / -Ava, mala, 270,1 (kha), mahAvIra cariyuM. pR. 155 (ga) triSaSTi. 10,3, 147 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ; eka anuzIlana 7. huM tara`gAkula mahAsamudrane potAnA hAtha vaDe tarIne pAra karI cUkayo chuM. 38} 8. jAjavalyamAna sUrya AkhA vizvane Alekita karI rahyo che. 9. ' pAtAnA vai^ varNanA AMtaraDAthI mAnuSottara patane aveSTita karI rahyo chuM. 10. huM parvata para caDI rahyo chu. svamAnantara bhagavAnanI UMgha UDI gaI, kemake Udha daramyAna bhagavAna UbhelA ja hatA. sAdhanAkAlanA A prathama prasaga hatA ke jyAre bhagavAnane kSaNabhara UMgha AvI gaI hoya A bhagavAnanA jIvanakAlanI aMtima UMgha hatI. rAtrImAM zUlapANinA bhayaMkara aTTahAsane sAMbhaLI gAmavAsIoe e samaye anumAna karyuM ke maMdiramAM rahelA te sAdhu sadA mATe cAlyA gayA. ane prAtaHkAla pUrve jyAre saMgItanI sumadhura svaralaharI sAMbhaLI emanuM anumAna vadhu dRDha thayuM ke sAdhunA mRtyuthI peAtAnA hRdayanI prasannatA yakSa saMgItanA mAdhyama dvArA vyakta karI rahyo che. utpala nAmanA eka nimittajJa asthika gAmamAM rahetA hatA. te pahelAM bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNa banyA hatA. paNa keTalAMka kAraNeAne lIdhe enuM zramaNatva naSTa thaI gayuM hatuM. jyAre eNe bhagavAna mahAvIranA yakSAyatanamAM rahevAnA samAcAra jANyA eTale aniSTanI zaMkAthI enuM hRdaya dhaDakI UThayuM. savAramAM te indrazamAM pUjArInI sAthe tyAM yakSa-AyatanamAM AvI paheAMcce, paNa peAtAnI dhAraNAthI viparIta yakSa dvArA bhagavAna mahAvIrane pUjAyelA joI ne enA Azcaryane pAra na rahyo. te banne paNa prabhunA caraNAmAM namaskAra karavA lAgyA-prabhu ! ApanuM Atmateja apUrva che. Ape Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazA svapna 387 yakSaprapane zAMta karI dIdho. Apa dhanya che.51.52 - nimittajJa utpale jaNAvyuM-prabhu, Ape rAtrinA pazcima praharamAM je dasa svama jeyAM che, enuM phala A pramANe prApta thaze. (1) Apa mehanIya karmano nAza karaze. (2) sadA-sarvadA Apa zukaladhyAnamAM raheze. (3) vividha jJAnamaya dvAdazAMga kRtanI prarUpaNA karaze. (4) ....? (enuM phaLa mane khabara nathI.) (5) caturvidha saMgha ApanI sevAmAM raheze. (6) catuvidha deva paNa ApanI sevAmAM raheze. (7) saMsArasAgarane Apa pAra karaze. (8) kevalajJAna ane kevala darzane Apa prApta karaze (9) yatra-tatra-sarvatra ApanI kIrti-kaumudI camakaze. (10) samavasaraNamAM siMhAsana para birAjIne Apa dharmanI saMsthApanA karaze.53 A pramANe e nava svamonAM phaLa mane jJAta che, paNa cethA svamanuM phaLa mArI samajaNamAM AvyuM nathI ! bhagavAne svayaM cothA svamanuM phaLa batAvatAM kahyuM- utpala, huM sarvavirati ane dezavirati rUpa be prakAranA dharmanI prarUpaNuM karIza.54 bhagavAnanI vAta sAMbhaLI nimitta ghaNe prasanna thaye. 51, para. (ka) Avazyaka mala. 270 (kha) mahAvIra cariyuM. 155,1 53. (ka) Avazyaka cUrNi 275 (kha) Ava. mala. vRtti 270 - (ga) mahAvIra cariyuM 5,155 (gha) bhagavatI sUtra 16,6,580 54. Avazyaka malaya. vRtti 270 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana asthika gAmamAM e varSAkAlamAM te pachI bhagavAnane kAI paNa prakAranA upasarga thayeA nahIM. prastuta varSAkAlamAM bhagavAne paMdara-paMdara divasanA ATha ardhamAsa upavAsa karyAM.5 55 mahAvIra ane baunAM svamonI tulanA tathAgata buddhe paNa potAnA sAdhanA kAlanI aMtima rAtrimAM pAMca mahAsvama jue che, jenA saMbaMdha paNa bhAvI jIvana sAthe che. joke svonI saMghaTananA bhinna che, paraMtu tAtparya khUba samAna che, 388 (1) buddhe joyuM- huM eka mahAparyeka para sUI rahyo chuM. himAlaya mArA takiyA che. DAbe hAtha pUrva samudrane aDakI rahyo che, jamaNA hAtha pazcimI samudrane aDakI rahyo che. ane mArA paga dakSiNI samudrane aDakI rahyA che. ene artha che-tathAgata dvArA pUrNa edhinI prApti.pa 16 (2) buddhe joyuM-tiriyA nAmanuM eka vRkSa emanA hAthamAM prAdubhUta thaIne AkAza sudhI pahoMcI gayuM. enA a` che, aSTAMgika mArganuM nirUpaNuM. (3) buddhe joyuM - zveta kIDA, jene zirAbhAga kALeA che, mArA ghUMTaNa sudhI AvI rahyo che, enuM tAtparya che - veta vastradhArI gRhasthAnuM zaraNAgata thavuM. - 55. (ka) tatya sAmI aThUmase hama, sa vajrame vAsAratto ! (kha) mahAvIra cariya` 5,155 (ga) triSaSTi 10,3,78 pa6. prastuta svapnanuM phUla bhagavatImAM e janmamAM mekSa-prApti mAnavAmAM Avyu che. -bhagavatI 16,6, sUtra 580 -Ava. mala. vRtti 270 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ morAka sannivezamAM 389 (4) buddhe joyuM - raMgaberaMgI cAra pakSIo enA caraNamAM paDe che ane veta thaI jAya che. ene artha che - cAre varSonA leke enI pAse saMnyasta leze ane te nirvANa prApta karaze. (5) buddhe joyuM - teo eka gema parvata para cAlI rahyA che. paraMtu lapasI ke paDI jatA nathI. enuM tAtparya che - sulabha bhautika sAmagrImAM anAsakti.57 bhagavAna mahAvIra ane tathAgata buddha ane pitAnA sAdhanAkAlamAM svapna jue che. ane emAMthI sUcanA maLe che, bhaviSyamAM zIghratAthI be dhilAbha prApta karI dharmacaka pravartananI. morAka sannivezamAM tyAMthI varSAvAsa pachI vihAra karI bhagavAna rAka sannivezamAM padhAryA ane udyAnamAM birAjyA.pa8 tyAM bhagavAnanA tapaHpUta jIvana ane jJAnaparAyaNa tejasvitAthI lekanA manamAM zraddhAne dIpa prajavalita thaI UThayo. dhyAnaparAyaNa tapasvI mahAvIranI cAre bAju janatA zraddhApUrvaka AvIne namana karavA lAgI. A sannivezamAM acachandaka jAtinA pAkhaMDastha (tiSI) rahetA hatA. je pitAnI AjIvikA jyotiSa Adi vaDe calAvatA hatA. mahAvIranI apUrva dhyAna ane tapejanya sahaja siddhione kAraNe acchajokenuM prabhutva janatAmAM kSINa thaI gayuM. tyAre emaNe 57. (ka) amuttara nikAya 3-240 (kha) mahAvastu 2,136 58. (ka) Ava. cUrNa 275 (kha) Ava. malaya. vRtti 270 (ga) Ava. hAri. 194 (vI mahAvIra cariye 5,156 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana gabharAIne bhagavAnane nivedana karyuM - bhagavana ! ApanuM vyaktitva apUrva che. Apa anyatra padhAre, kemake ApanA ahIM birAjavAthI amArI AjIvikA cAlatI nathI. ame anyatra jaIe te paricaya ane pratibhAnA abhAvamAM amane kaI pUchaze nahIM.pa9 karuNAvatAra mahAvIre tyAMthI vihAra karyo. A ghaTanA darzAve che ke bhagavAnanI ahiMsA ane karuNA eTalI utkaTa hatI ke emanA kAraNe kadAca koInI AjIvikA para AghAta pahoMce te paNa te e mArgamAMthI haThI jatA hatA, koInA manane sUkSma pIDA paNa na thAya, e emanuM lakSya hatuM. caMDakauzikane pratibodha dakSiNa vAcAlAthI uttaravA cAlA javAnA be mArga hatA. eka kanakapala Azrama thaIne ane bIjo bahArathI. Azramane mArga sIdhe hovA chatAM nirjana, bhayAnaka ane vikaTa saMkaTathI yukta hatA. bahArane mArga kaMIka vAMke, nAnI nAnI pagadaMDIthI vaheMcAyela tathA lAMbe hate. paNa sugama ane vipadAthI mukta hatA. AtmAnI mastImAM gajarAjanI mAphaka phelatA evA mahAvIra sIdhA mArga para pitAnA dhIra-gaMbhIra kadama uThAvatA cAlyA jatA hatA.' 59 (ka) "mayava tame manathavi putrI, madda hiM jAya ! Ava. mala. vRtti. (kha) mahAvIra cariya 5,158 (ga) triSaSTi. 10,3,215-217 60. (7) tAhe aciyattoMggohAtti kAUNa sAmI niggato / -Ava. mala. yu. 27ra (kha) triSaSTi. 10,3,218 61. (3) kaNakakhalaM NAma Asamapada, do paMthA-ujjuo ya vako ya, jo so ujjuo so kaNagakhalamajjheNa vaccati, vaMko pariharanto, sAmI ujjueNa padhAito / -Ava. mUrNi. ra78 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDakauzikane pratibaMdha 31 mArganI kinArA para AvelA eka vRkSanI chAyAmAM beThelA govAlabAlakee joyuM ke eka zramaNa A bhayaMkara jaMgala tarapha AgaLa vadhI rahyo che. enA senerI zarIranI kAMtithI vana-pradeza e Alokti thaI rahyo che, jevI rIte prabhAtanA bAlasUryathI dizAo thaI rahe che. emanA mukhamaMDala para adamya eja che, AMkhomAM apAra nehane sAgara chalakI rahyo che. emanA dhIra-gaMbhIra kadama daDhatAthI sAthe AgaLa vadhI rahyA hatA. govAla-bALakanAM hadaya bhaviSyanI kalpanAthI dhrujI UDyAMbicArA bhikSu, A ajANyA mArga para ja jaI rahyA che. juo enI sUrata keTalI suMdara che. kyAMka te mahArudra caMDakauzika nAga ke je jhADImAM chupAyeluM che, ene bhakSya banI na jAya, eTale amAre ene rokavA joIe. gevAlAe TekatAM kahyuM- "devArya ! A bAju na jAva. A rastAmAM eka bhayaMkara daSTiviSa sarpa rahe che, jenA viSayukta kuMphADAthI mAnava te zuM paNa pazu-pakSIgaNa paNa bhasmIbhUta thaI jAya che. e eTale bhayaMkara che ke te jayAM jue che tyAM jhera varasavA lAge che, AganI jvALA UThavA lAge che. enA kAraNe AsapAsanAM vRkSo paNa sUkAI gayAM che, cAre bAju sumasAma thaI gayuM che. dUra dUra sudhIno vanapradeza ujajaDa thaI gayo che. jagalanuM vAtAvaraNa bhayathI dhrujI rahyuM che. eTale zreyaskara e che ke Apa bahAranA mArgethI padhAre. dara mahAvIra mauna hatA. te pitAnA lakSya tarapha AgaLa jaI rahyA hatA. pathathI vicalita thavAnuM e zIkhyA ja na hatA. (kha) Ava. mala. vRtti. 273,1 (ga) mahAvIra cariyuM, nemicandra, 962 () mahAvIra cariyuM, guNacandra 5, 159 62. (ka) Ava. cUrNi, 278 (kha) Ava. malaya. vRtti 273 (ga) Ava. hAri. vRtti 15 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zramaNane AgaLa vadhate je eTale gevALanuM hRdaya khinna thaI gayuM. arere ! bicAro marI jaze. atyAre te jIda karI rahyo che. paNa A kUra nAgarAjanI sAme kenI jIda cAlI che? govALe deDIne mahAzramaNanI najIka AvyA ane belyA-bAbA, e tarapha na jAva. mahAbhayaMkara viSadhara sApa che. karaDI khAze, eka phUMphADAthI ja bALI nAMkhaze, vagara te marI jaze. amArI vAta mAne, bIjA mArgathI cAlyA jAva. mahAzramaNa joI rahyA hatA ke govALenI AMkhamAMthI sahajapaNe sahudayatA chalakAI rahI hatI. ane teo mukhathI sarpanI bhayaMkaratAnuM nagna citra upasthita karI rahyA che, te paNa mahAzramaNa mauna hatA, abhaya hatA. teo to mRtyune parAjita karavA mATe jaI rahyA hatA. emanA hRdayamAM amRtanI zretasvinI UbharAI rahI hatI. te mRtyuthI bhayabhIta kevI rIte thaI zake. tene avinAzI AtmacetanAnA sAdhaka hatA, jemaNe kadI paNa pitAnA lakSyathI myuta thavAnuM jANyuM na hatuM. sthitaprajJa mahAvIre gevALa bALakane AzvAsananI abhaya mudrAthI AzvAsana ApyuM ane nirbhaya ane nirdudva gatithI AgaLa vadhI gayA. mahAvIra caMDakauzikanA bila para jaI dhyAna lagAvIne UbhA rahI gayA. 3 enA manamAM premano padhi uchALA mArI rahyo hate. () mahAvIra cariyuM (nemi.) 96 3 (Da) mahAvIra cariyuM (guNa) 5,159 (ca) caupana mahApuruSa cariyuM (cha) triSaSTi. 10,3,225-228 63. (ka) Ava. guNi. 278 (kha) Avazyaka malaya vRtti 273 (ga) Ava. hAri. vRtti 196 (gha) mahAvIra cariyuM, 5,159 () mahAvIra cariyuM, nemicandra 964 (ca) triSaSTi. 2,248-251 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDakauzikane pratibaMdha mAnavIya gaMdha AvatAM ja nAgarAja viSa te bahAra nIkaLe bilanI pAse bhagavAnane joI te gabharAI gaye. eNe kSubdha thaI eka bhayaMkara phUphADe mAryo, vAyu-maMDalamAM dUra dUra sudhI viSayukta lahere phelAI gaI. pAse UDatAM pataMgiyAM tyAM Dhagalo thaIne paDayAM. paNa mahAvIra avicala mudrAmAM UbhA rahI gayA. phUMphADAne niSphaLa gayela joI caDakauzikane krodha bamaNAvegathI cha. pUrA AvezathI eNe mahAzramaNanA caraNamAM daMzaprahAra karyo. kyAMya te mArA upara na paDe ema zaMkAthI te eka bAju sarakI gaye. ene daMzaprahAra para pUro vizvAsa hate. paNa Azcarya ! lAla lehIne badale veta lehI vahI rahyuM che. teo te evA ja sthira, acaMcala UbhA che. pahelAM je ja emane cahere madhura hAsya sAthe khIlI rahyo che. khUba saumyatA ane zAMti TapakI rahI che. jANe ke emane kaI khyAla nathI ke zuM thayuM che. nAgarAja stabdha ane vismaya banI joI rahyo. pitAnA zarIrane kuMDalAkAra banAvI eNe pitAnI jAtane kasI, pheNane jorathI uThAvI bhayaMkara vegathI pharI DaMkha mAryo ane pUrvenI mAphaka pharIthI pAchaLanI bAju sarakI gaye paNa te mahAtapasvI to hajI paNa zAMta UbhA hatA. pIDAthI cIsa paNa pADI nahIM. trIjI vAra pharIthI eNe daMzane tIvra prahAra karyo. paNa te mahA zramaNa te himagirinI duddha zilAnI mAphaka aDela rahyA. 14 caMDakauzika gabharAI gaye. enuM pracaMDa jhera Aja pANI thaI gayuM. enI AsthA DagI gaI. 14 (7) Asuratto mama Na jANasitti sUrieNAjhAitA pacchA sAmi paloeti, jAva so Na Dajjhati, jahA anne, evaM dA tinni vAre,tAhe gaM tUNa, DAsati, DasittA sarati Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana parAjita nAgarAjanI viSadaSTi mahAvIranI divya ane amRta daSTi para sthira thaI gaI, emanI dRSTimAMthI karuNAnuM amRta jharI rahyuM hatuM. jenAthI enuM ugra vizva zAMta thaI gayuM. hRdayanA kaNe kaNamAM zItalatAne saMcAra thavA lAgyA. mahAvIra nAgarAjane zAMta joIne dhyAnathI nivRtta thaIne kahyuMcaMDakauzika ! zAMta thaI jA. "kasama mo rajoniyA"! jAgRta thA. ajJAnanA aMdhakAramAM kyAM bhaTakI rahyo che. pUrvajanmanAM duSkarmone kAraNe tAre sarpa banavuM paDyuM che. je hajI paNa te na saMbhALe te 5 bhagavAnanI sudhA-sikta vacanoe nAgarAjanA antarmAnasamAM vicAra - ti prajvalita karI dIdhI. ciMtana karatA karatA pUrvajanmanuM calacitra AMkho sAme nAcavA lAgyuM. huM pUrva bhavamAM zramaNa hatuM, ugra tapasyA karIne zarIrane sUkavI nAMkhyuM hatuM. huM eka vAra bhikSAne avakkamati mA me uvari paDihiti tahavi Na marati eva tinni vAre. tAhe palAe to acchati amariseNa / / -Ava. cUrNi. 278 (kha) Ava. malaya. vRtti 273 (ga) Ava. hAribhadrIya vRtti 196 (dha) mahAvIra cariyuM (nema.) 981 (Da) triSaSTi. 10,3,255-261 65. (ka) Ava. pUrNi. 278 (kha) mahAvIra cariyuM (nemicandra) 984 (ga) triSaSTi. 10,3,265 11. (3) tAhe tassa IhApUhamaggaNagavesaNa kareM tassa jAtissaraNa sasupanna / -Ava. cUrNi 278 (kha) mahAvIra cariyuM, nemicandra 989 (ga) mahAvIra cariyuM, guNacandra 5, (dha) triSaSTi 10,3,236 (s). Ava. niryukti. 350 (ca) vizeSA. bhASya 1902 i Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDakauzikane pratibaMdha 395 mATe pharate hate. asAvadhAnIthI paga nIce dabAIne eka kSudra deDake marI gaye. mArI sAthe eka nAno vinIta ziSya paNa hatA. eNe mane jaNAvyuM gurudeva! bhUlathI ApanA paga nIce deDake dabAI gaye che. ziSyanI vinamra sUcanA para me dhyAna ApyuM nahIM. meM ziSyane ghUrakIne mArgamAM paDelA bIjA deDakAne batAvIne kahyuM-zuM Ane paNa meM kacaDI nAMkhe che? zige vicAryuM, A samaye gurune krodha caDhaye lAge che, te mauna rahyo. ame bane upAzrayamAM AvyA saMdhyAnA samaye ziSya joyuM-gurudeva, pratikramaNa karI rahyA che. paraMtu deDakAnA prANa-virodhanI hiMsAnuM prAyazcita karyuM nahIM. saMbhavataH bhUlI gayA haze teNe vinaya ane sadbhAvanAnI sAthe prAtaHkAlIna virAdhanAnI AlecanA aMge sUcana karyuM basa pachI zuM hatuM? mAre krodha bhabhUkI UTha. duSTa! savArathI mArI pAchaLa paDI gayuM che, mane vAraMvAra parezAna kare che. te have deDakA ane tArI bannenI hatyAnuM prAyazcita ekI sAthe karI laIza. hAthamAM DaMDo laI ziSyane mAravA deDa. paNa mAruM raudra svarUpa joIne ziSya capalatAthI jaladIthI eka bAju khasI gaye. aMdhakAramAM kaMI paNa spaSTa dekhAtuM na hatuM. bIjI bAju krodhane aMdhakAra paNa eTale gahana hatuM, ke huM eka thAMbhalA sAthe athaDAI paDe. mArA mastakanA TukaDe TukaDA thaI gayA. tyAMthI marIne pUrva tapane kAraNe tiSI devatA banyuM ane tyAMthI zruta thaI kanakakhala AzramamAM kulapatine putra kauzika tha. yuvAvasthAmAM AzramanA pAMcase tapasvIone adhinAyaka tha. bAlyakALathI huM kodhI hate. paNa adhikAra hAthamAM AvavAthI mAruM rUpa atyadhika ugra thaI gayuM. atyaMta krodhI hovAthI leko mane "caMDakauzika' kahIne bolAvavA lAgyA. Azrama para mArI atyadhika Asakti ane mamatA hatAM, koIne paNa huM AzramanuM eka pAMdaDuM paNa teDavA nahotA dete. je Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana keI eka pAMdaDuM paNa uThAve te huM ene zikSA karavA mATe parazu (kuhADI) laIne mAravA dete. mArI kUra prakRtithI badhA dhrujatA hatA. eka divasa huM bahAra gayele hato. tAMbikAnA rAjakumAro khelatA-kUdatA e AzramamAM AvI pahoMcyA. kikiyArI karIne teo ramavA lAgyA ane kAcAM ane pAkAM phaLa teDI-teDI nIce pADavA lAgyA. phUle ane pAMdaDAne teDI pADayAM. latA ane choDane ukhADiIne ene Dhagale karyo. je huM bahArathI Avya, rAjakumArone utpAta karatA joyA ke mArI AMkhamAMthI khUna varasavA lAgyuM. AvezathI mArA mastakanI naze phATavA lAgI. huM emane mAravA mATe dhAradAra kuhADI laIne deDa - are durTo ! le have huM tamane majA cakhADuM chuM, tamArA garama ane tAjA lehIthI huM vRkSonAM mULane siMcIza. 7 mAre vikarALa cahere joIne bAlake kaMpI UThayA. mane vadhu cIDhAvavA tAlIo pADatA Amatema ghUmavA lAgyA. huM emane pakaDavA mATe Amatema deDI rahyo hato. deDate doDate huM hAMphI gaye. pasInAthI zarIra taraLa thaI gayuM. AMkha AgaLa adhikAra chavAI gaye. AMkhe karAone jovAmAM paDI hatI eTalAmAM eka khUba moTA khADAmAM, huM dhaDAma daIne paDI gaye. hAthamAM rahelI kuhADI mane mAthAmAM vAgI jenAthI mArA mAthAnA TukaDe-TukaDA thaI gayA. bhayAnaka krodhAvezamAM marIne huM ahIM daSTiviSa sApa banyA. A janmamAM paNa mAre kodha kyAM zAMta che. mArA viSAkta phUMphADAthI meM AkhA vanane viSAkta banAvI dIdhuM che. suMdara mANasathI bharela AkarSaka pradezane nijana banAvI dIdhuM che. atyAre mArAthI badhA bhayabhIta che, A pramANe pUrva 17. mA vegeNa palAyaha vaTTaha saDamuhA khaNa ekka / tAlapulANiva sIse, jeNa kuhADeNa pADemi / / -mahAvIra cariyuM (guNa.). 176 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 caMDanAga-vijayanI sAthe tulanA pApanI saMskRtithI caMDakauzikanuM hRdaya vikala ane vivala thaI gayuM. AtmajJAna thavAnI sAthe ja te pitAnI karelI bhUla mATe pazcAtApa karavA lAgyA. 8 bhagavAnanA caraNAraviMdamAM AvIne te namI paDaze. bhagavAnanA pAvana pravacanathI te pavitra thaI gaye. eNe daDha pratijJA lIdhI ke "AjathI huM kaIne satAvIza nahIM, bhagavAna ! kSamA kare, mArA jevA patita para karuNA kare. meM bhayaMkara aparAdha karyo che. A viSAkta jIvana karatAM teNe maravuM bhaluM." teNe eja vakhate AjIvana anazana vrata grahaNa karI lIdhuM. 9 bhagavAnane ubhelA joI leke AvavA lAgyA. nAgarAjamAM A adbhuta parivartana joI leke cakita thaI gayA. jene mAravAne mATe eka divasa leke Atura hatA, Aja teo ja enI pUjA karIne AnaMda-vibhera thaI rahyA hatA. nAgarAja bilanA mukhamAM chUpAI gaye hatA. keI enA para dUdha ane sAkara caDhAvI rahyA hatA. keTalAya enA para kuMkumanuM tilaka karI rahyA hatA. madhuratA ane snigdhatAne kAraNe thoDA samayamAM hajAre kIDIe AvIne nAganA zarIra para cATI gaI ne ene karaDavA lAgI. asahya pIDA thavA chatAM paNa te samabhAvathI sahana karI rahyo. zubha bhAvamAM Ayu pUrNa karI AThamA svargamAM gaye. 70 bhagavAnanA paricayamAM AvavAthI enA jIvanane nakazo ja badalAI gayo. caMDanAga-vijayanI sAthe tulanA je prakAre jainagraMthomAM caMDakauzika nAgane pratibaMdha ApavAnI 68. 3mITivi samusicadampariNAmo | - mahAvIra cariyuM (guNa) 176 69. (ka) Avazyaka cUrNi 278 - (kha) Avazyaka malaya. 273 (ga) mahAvIra cariyuM pR. 176 70 (ka) Avazyaka carSi 279 (kha) triSaSTi. 10, 3, 27-279. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ghaTanA prasiddha che, e pramANe mauddha-sAhitya (vinayapiTaka mahAvarga)mAM caMDanAga-vijayane ullekha che. nyUnAdhika rUpAMtara thavA chatAM banne ghaTanAomAM atyadhika samAnatA che. buddhanA jInavananI e ghaTanA A pramANe che. tathAgata buddha ekavAra kAzyapa jaTilanA AzramamAM jaI pahoMcyA ane emane kahyuM-tamane jo koI agavaDa na hoya te huM tamArI agnizALAmAM nivAsa karavA cAhuM chuM. uruvela kAzyape namratAthI nivedana karatAM jaNAvyuM-mahAzramaNa ! ApanA nivAsathI mane koI jAtanI agavaDa nahIM paDe, paNa tyAM atyaMta caMDa ane divya zaktidhara AzIviSa nAgarAja rahe che. je kAMka Apane karaDI na bese. 398 buddhe AtmavizvAsa sAthe kahyuM-kAzyapa, te nAga mane hAni nahIM pahAMcADe, tuM mane agnizALAmAM rahevAnI rajA Apa. buddhe peAtAnI vAta anekavAra dAharAvI. uruvele svIkRti ApI, buddhe peAtAnuM Asana bichAvyuM. smRtine sthira karIne te tyAM besI gayA. nAgarAje buddhane joyA. krodhathI dhUMApUMA thaI gayA. buddhe peAtAnA cAgabalathI nAgarAjanAM carma, mAMsa, nasa, asthira majjAne kAI paNa prakAranI kSati paheAMcADayA vinA enuM badhuM teja kheMcI lIdhuM. savAramAM ene pAtramAM rAkhI uruvela kAzyapane batAvatAM kahyuM, have A nirviSa che, kAine hAni paheAMcADaze nahIM. 71 A pramANe mahAvIre caMDakauzikanA uddhAra karyA te mudde caMDanAga para vijaya meLavyeA hateA. ghaTanAnI samAnatA hovA chatAM vija yanI prakriyA ane upadezanI zailImAM ghaNuM evuM atara che. nAga ane mahApuruSa bhAratIya sAhityamAM nAganA sabaMdha aneka mahApuruSanA jIvana sAthe saMkaLAyelA che. vaidika paraMparAmAM traNa devAnI kalpanA che. brahmA nAganI 71. vinayayiTaka, mahAvargI, mahAkhadhaka. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAMkhInI tarapha 399 sRSTi sarje che. viSNu nAganI zayyA para sUve che. ane maheza nAgane gaLA para lagADIne phare che. zrIkRSNa kAlIyanAganuM damana karyuM hatuM. pArzvanAthe baLatA nAganuM rakSaNa karyuM hatuM, te dharaNendra sAta pheNa banIne emanA para chatra karyuM hatuM. A pramANe nAgavijaya yA nA uddhAranI kathAe aneka mahApuruSonA jIvana sAthe saMkaLAyelI che. enuM tAtparya e heI zake ke mahApuruSa saMsAramAM sneha, sadubhAva, prema, karuNA ane ahiMsAnuM amRta dAna karavA Ave che. IrSA, dveSa, kaleza, bhaya ane mamatvanuM viSa (nAga) je saMsArane trasta karI rahyuM che, enAthI pite te abhaya hAya ja che, paNa saMsArane paNa abhaya kare che. emAM emanA mahApuruSatvanI viziSTatA pragaTa thAya che. tAMbAnI tarapha caMDakauzikane pratibaMdha pamADI bhagavAna uttara vAcAlI padhAryA. nAgasenanA gRhe paMdara divasanA upavAsanuM pAraNuM karI zvetAMbI padhAryA.74 samrATa pradezIe bhAva-bhInuM svAgata karyuM, tyAMthI surabhipura padhAratA 72. (ka) triSaSTi 8,5, 262-265 (kha) "bhagavAna ariSTanemi ane karmayogI zrIkRSNaH eka anuzIlana le devendramuni pU. 21213 73. (ka) bha. pArvaH eka samIkSAtmaka adhyayana'-devendramuni pU. 101 (kha) caupana mahApurisa cariyuM pR. 267 (ga) siriyAsaNA cariyuM 3,193 74 (ka) karavAvAsa bALa vana me riDyA | -Ava. ni. 351 (kha) vizeSA. bhASya. 1903 (ga) Ava. cUNi 279 () triSaSTi. 10, 3, 281-285 WWW.jainelibrary.org Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hatA tyAM mArgamAM samrATa pradezI pAse jatA pAMca naiyika rAjAoe bhagavAnane vaMdanA-naMdanA karI.75 nAva kinAre cAlI gaI surabhipura tarapha javA mATe gaMgA nadI pAra karavA bhagavAna siddhadatta nAmanA nAvikanI nAvamAM beThA. nAve jevuM prasthAna karyuM, te ja vakhate DAbI bAjuthI ghuvaDanA karkaza zabda sAMbhaLIne khemila nimitajJae yAtrikone kahyuM-meTA apazukana thayA che. paNa A mahApuruSanA prabala puNyabalathI ame bacI jaIzuM. AgaLa vadhatAM ja AMdhI ane tuphAnathI naukA vamaLamAM phasAI paDI, ema jaNAvavAmAM AvyuM che ke tripRSTha vAsudevanA bhavamAM je siMhane mAryo hato, te siMhane jIva sudaMSTra nAmane deva thaye hatuM ane pUrvanA vairane yAda rAkhI eNe gaMgAmAM tephAna zarU karI dIdhuM hatuM. anya yAtrIgaNa bhayathI kAMpavA lAgyA paNa mahAvIra niSkapa hatA. atamAM mahAvIranA tapabhUta prabhAvathI nAva kinAre pahoMcI gaI. kambala ane sambala nAmanA be nAgakumAroe A upasarganuM nivAraNa karyuM.' 75. (ka) sevaM viyANa patetI vaMdhe nirAzALA. -A. niyukti 351 - (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1903 (ga) Ava. cUNi 27-280 76. (ka) sumipura siddhayo phosiya vivya mitro | NAgasuDADha sIhe kambalAsabalA ya jiNama hima // -Avazyaka niryukti 35ra (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1904, 1905, 1906 (ga) AvazyakacUrNi pR. 280, 281. (gha) Ava. malaya. vRtti 274 (Da) mahAvIracariyuM, guNacandra 178 (ca) nizItha bhASya gA. 4218 pR. 366, tRtIya bhAga Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmacakravatI 401 dharmacakravatI nAvamAMthI UtarI bhagavAna gaMgAkinAre AvelA zNAka sanniveza bahAra dhyAna mudrAmAM UbhA rahI gayA. bhagavAnanA caraNacihno joIne puSya nAmanA eka nimittajJanA manamAM vicAra AvyuM ke caraNa-ciha te avazya cakakasa kaI cakavartI samrATanAM che, je atyAre keI AphatamAM AvIne ekalA ghUmI rahyA che. huM jaIne emanI sevA karuM. cakavartI samrATa banyA pachI te prasanna thaI mane nyAla karI deze.7 te caraNa-cihno jete jete bhagavAnanI pAse pahoMce. paraMtu bhagavAnane bhikSunA vezamAM joIne enA Azcaryane pAra rahyo nahIM. tene e na samajAyuM ke cakavartI samrATanAM saMpUrNa lakSaNa vidyamAna hovA chatAM A bhikSuka kevI rIte heI zake? ene jatiSa zAstranuM kathana mithyA pratIta thayuM. te potAnA tiSa (sAmudrika) zAstrane gaMgAmAM padharAvI devAnI taiyArI karI rahyo hato eTalAmAM devandra pragaTa thaIne kahyuM-puSya A keI sAdhAraNa bhikSuka nathI, dharma-cakavartI che. cavakartI samrATathI paNa vizeSa che. deve ane Indro vaDe paNa vaMdanIya ane pUjanIya che. puSya bhagavAnane vaMdanA karIne cAlyA gayA.8 77. (ka) Ava niyukti 355 (kha) vizeSA. bhASya 1907 (ga) tattha pUsA NAma sammuddo, seA tANi sAcite lakkhaNANi pAsaNi tAhe esa cakkavaTI egAgI gateo vaccAmiNa vAgaremi to mama etto bhAgavatI bhavissati, sevAmiNa kumAratte -Ava. cUNi 282 (1) Ava. mala. vRtti ra75 (Da) mahAvIra cariya 181 (ca) triSaSTi. 10, 3, 348-351 8. (ka) Avazyaka cUrNi 282 (kha) je pUra I vi visane yamuntA vALa gharamatha' | eso tihuyaNa - mahio aThuttaralakhaNasahassA / / -mahAvIra cariyuM (nemicandra) 130 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana gozAlakanuM milana bhagavAna mahAvIre bIje varSAkAla rAjagRhanA upanagara nAlaMdAnI tatvAyazAlA (kApaDa banAvanAranI udyogazAlA)mAM karyo. tyAM saMkhaliputra gozAlaka paNa varSAvAsa mATe Avyo hato. te bhagavAnanA tapa ane tyAgathI AkarSita thaye. jyAre eNe bhagavAnane mAsakSamaNanA pAraNAmAM pAMca divya prakaTa thayelA joyA, AkAzamAM deva-duMdubhi vAgatI sAMbhaLI tyAre emanA camatkArika tapathI AkRSTa thaIne emanA ziSya banavA taiyAra thaI gaye. te bhagavAnane potAnA ziSya rUpe svIkAravAnI prArthanA karavA lAgya; prabhu mauna rahyA. e varSAkAlamAM bhagavAne eka-eka mAsanuM dIrdha tapa karyuM.79 varSAkAlanI pUrNAhutine divase gozAlaka bhikSA levA nIkaLe, te eNe prabhune jijJAsAthI pUchayuM-tapasvI! Aja mane bhikSAmAM zuM prApta thaze? uttara ApatAM bhagavAne kahyuM- "kedArInA vAsI tadula, khATI chAza ane peTe rUpiye." bhagavAnanI bhaviSyavANI mithyA karavAnA projane te zreSThIonA gaganacuMbI bhavya bhavanomAM pahoMce. paNa hatAza ane nirAza thaIne khAlI hAthe pAcho pharyo. pachIthI garIbanI jhUMpaDIo tarapha gaye. eka luhAranA gharethI ene khATI chAza, vAsI bhAta ane dakSiNAmAM eka rUpiye prApta thayAM.8deg basa A ghaTanAothI te 79. (ka) rASTi taMtusA mAsavA jesA | Ava. niryukti 355 (kha) vizeSA. bhASya 1907 (ga) Ava. cUNi 282 (gha) Ava. malayavRtti 273,1 (Da) mahAvIracariyuM (nemicandra) 1036 (ca) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 6,183 (cha) triSaSTi. 10,3,372. 80. (ka) Ava. cUNi 282 (kha) Ava. mala. vRtti ra76 (ga) Ava. hAribhadrIya vRti 199 (dha) mahAvIra cariyuM (nemicandra) 1049 (Da) mahAvIra cariyuM (guNa) 6, 186 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama cakravatI niyativAda tarapha vaLye. te vicAravA lAgyA. je thavAnuM hoya che te thaI ne ja rahe che. ane te badhuM pahelethI ja nakkI hAya che. bhagavAna mahAvIra nAlaMdAthI vihAra karIne kellAga sannivezamAM padhAryA. ane tyAM eka brAhmaNane gRhe cAturmAMsatapanuM pAraNuM karyuM, A bAju gozAlaka bhikSA laI pAche pharyAM. bhagavAnane tyAM na joI te khALatA khALatA kAllAga sannivezamAM AvI paheAMce.bhagavAnane ziSya anAvavA mATe pharI pharI abhyarthanA karI, jene bhagavAne svIkAra karyAM. gozAlaka prakRtie caMcala, uddhRta ane leAlupa hatA. te bhagavAnanI sAthe ja kAllAga sannivezathI suvarNakhala jaI rahyo hatA, tyAre mArgamAM eka geAvAlamaMDaLI khIra banAvI rahI hatI. khIra joI ne gezAlakanuM mana ene khAvA mATe lalacAyu. mahAvIrane jaNAvyuM. mahAvIre kahyuM-khIra anyA pUrve mATaluM phUTI javAne kAraNe te dhULamAM paDI jaze. gozAlaka geAvAlene cetavavA ane khIra khAvAnI icchAthI tyAM rAkAI gaye.. bhagavAna AgaLa cAlyA gayA. gAvAleA dvArA mATalAnuM rakSaNa karavA chatAM mATalI phUTI gaI ane khIra dhULamAM DhALAI gaI.82 gozAlaka paDI gayelA mukhe mahAvIranI pAse pahoMcyA 81. (ka) Avazyaka sUNi' pR. 282 (5) sAmi apecchamANo rAyagihe sanbhiM tara bAhire gavesei jAhe na pacchai tAhe muMDa kAugatA kollAgaM tattha bhayavato militA / -A. malaya. vRtti. 276 (ga) vizeSA. bhASya. 1909 82. (ka) Ava. cUrNi 283 (5) bAhiM suvaNNasvala pAyasathAlI giyatIya gahaNa ca / (ga) vizeSA. bhASya 1909 (1) Ava. malaya, vRtti 276 (s") mahAvIra cariya'nemi. 1055-10pa9 403 --Ava niyu`kti 357 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana A ghaTanAthI enI e dhAraNa daDha thaI gaI ke thanAra vastu koI divasa TALI zakAtI nathI. te niyativAda ne pAke samarthaka banI gaye. tyAMthI vihAra karI bhagavAna brAhmaNagAMva padhAryA. enA be vibhAga hatA. eka "nandapATaka ane bIjA upanandapATaka. bhagavAna nandapATakamAM nandane gRhe bhikSA levA padhAryA. bhagavAnane vAsI bhajana prApta thayuM. paraMtu zAnta bhAvathI emaNe ene svIkAra karyo. gozAlaka upanandapATakamAM upanandane tyAM bhikSA levA gaye. dAsI vAsI bhAta bhikSAmAM ApavA lAgI eTale gozAlake meM macakaDIne ene levAno InkAra karyo. gozAlakanA abhadra vyavahArathI upananda gusse thaI gaye. ane dAsIne kahyuM-te bhikSA na le te ene enA mastaka para pheMkI de. dAsIe svAmInI AjJA pramANe bhikSA enA mastaka para pheMkI. gazAlaka krodhAvezamAM mana para kAbU na rAkhI zake. zApa ApI banta bakato tyAMthI cAlyA gaye. bhagavAna tyAMthI aMgadezanI rAjadhAnI caMpAnagarI padhAryA. zAlaka paNa sAthe ja hato. bhagavAne trIjo varSAkAla tyAM ja vyatIta karyo. varSAvAsamAM be-be mAsanA utkaTa tapanI sAthe vividha Asana ane dhyAnayoganI sAdhanA karI. prathama pAraNuM caMpAmAM karyuM ane bIjuM caMpAnI bahAra. 83 - varSAvAsa pachI kAlAya sannivezamAM padhAryA. tyAMthI pattakAlaya padhAryA ane banne sthAnonAM kheDeremAM rahI dhyAna karyuM. 84 bane 83 (ka) vaMmAnA navA TU vagara te ca caddha cammA dumAsakhamaNe vAsAvAsa muNI khamai // -A. niyukti 358 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1910 (ga) Avazyaka malaya. vRtti 277 (dha) mahAvIracariyuM guNacandra 6, 188 84. (8) kAlAe suNNagAre sIho vijjumati goTThidAsIe / khadao datiliyAe pattAlaga suNNagArammi // Ava. nikti 359 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmacakravatI 405 sthaLe gozAlake pitAnI vikArayukta ane avivekI pravRttine kAraNe loko vaDe mAra khAdhuM hatuM. bhagavAna to pratyeka rAtri dhyAnamAM rahetA hatA. tyAMthI bhagavAna kumAraka sannivezamAM padhAryA, tyAM campaka nAmanA ramaNIya udyAnamAM kAryotsarga pratimA dhAraNa karI rahyA.85 bhikSAno vakhata thatAM ge zAlake bhikSA levA javA mATe mahAvIrane prArthanA karI. bhagavAne kahyuM "mAre upavAsa che." gozAlaka bhikSA levA gaye. e vakhate pArthApatya muni candrasthavira kumAraka sannivezamAM kuMbhAra kUvaNayanI zAlAmAM chelyA hatA. gozAlake pArthApatya munionA raMga-beraMgI vastra joIne pachayuMtame koNa che ? emaNe uttara Ape "ame nigraMtha chIe ane bhagavAna pArzvanAthanA ziSyo chIe." gozAlake kahyuM -tame kevA nigraMtha che ? ATalAM sArAM vastro ane pAtra rAkhyAM che, te paNa tame potAne nigraMtha kahe che ? ema lAge che ke pitAnI AjIvikA calAvavA mATe A prapaMca karyo che ! juo-sAcA nigraMtha te mArA dharmAcArya che, je vastro ane pAtrothI rahita che. tathA tapa ane tyAganI sAkSAt pratimUrti che.84 (kha) vizeSA. bhASya 1911 (ga) Ava. malaya. vRtti. 5. 277 (dha) mahAvIracariyuM 8,187 85. (ka) Ava. malayavRtti 278 (kha) mahAvIracariyuM (guNa.) 6, 189 81. (8) so'pazyatpAvaziSyAMstAn vicitravasanAvRtAn / pAtrAdidhAriNaH ke nu yUyatyinvayukta ca // nigraMthAH pArzvazidhyAH syo vayamityUcire'tha te / gozAlo'pi hasannUce ghigvo mithyAbhibhASiNaH // kathaM nu yUyaM nigranthA vastrAdigranthadhAriNaH ? kevala jIvikAhetoriya pAkhaNDa-kalpanA / vastrAdisa garahito nirapekSA vapuSyapi / dharmAcAryo hi yAdRGbhe nirgranthAstAdRzAH khalu // -triSaSTi. 10,3,453 thI 56 (kha) Avazyaka cUNi patra 285 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana HH pArsthApatya zramaNAe kahyu- jevA tuM che, evA ja tArA dharmAcAya paNa svayaM-gRhitarliMga haze ! '' 406 gozAlake gusse thaIne kahyu -mArA dharmAcAryanI tame leAkA tA mazkarI karI rahyA che ? mArA dharmAcAryanAM divya tapa-tejathI tamArA upAzraya maLIne bhasma thaI jaze' gezAlake aneka vAra ema kahyuM paNa kaMI paNa thayuM nahIM. pArsthApatya zramaNAe kahyuM-zA mATe vyartha kaSTa uThAve che ? ame tArA jevAnA zApathI bhasma thanAra nathI. tr lAMkhA samaya sudhI vAda-vivAda karyAM pachI geAzAlaka pA pharIne mahAvIranI pAse Avye ane eklyA, Aja mAruM sAraMbha ane saparigraha zramaNA sAthe milana thayuM hatuM. mArA vaDe zApa ApavA chatAM emanA eka vALa vAMkA na thayA." bhagavAne jaNAvyuM ke te pArsthApatya anagAra che. tyAMthI vihAra karIne bhagavAna cArAka sannivezamAM padhAryA. tyAM taskarone khUba meTA bhaya hatA eTale ArakSaka (paheregIra) satata sAvadhAna rahetA hatA. ArakSakAe paricaya prApta karavA mATe bhagavAnane prazno karyo, paNa bhagavAna mauna rahyA. eTale ArakSakAe emane guptacara samajI aneka prakAre yAtanA karI. semA ane jayaMtI nAmanI pariNAjikA ke je utpala naimittikanI mahenA hatI, emane jyAre A vastunI jANa thaI ke tarata te tyAM jaladIthI AvI pahoMcI ane ArakSakAne jaNAvyuM ke A te siddhArthanaMdana mahAvIra che. '' A rakSakAe emane mukta karI emanI kSamA mAgI.87 87. (ka) Ava. niyukti 360 (kha) vizeSA. bhASya 1912 (ga) Avazyaka zUrNi 287 (4) Ava. malaya. vRtti 278-279 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmacakravatI 407 tyAMthI bhagavAna pRSTha caMpA padhAryA ane cothe varSAvAsa tyAM vyatIta karyo. prastuta varSAvAsamAM cAra mahinAne mATe AhArano tyAga karI te Atma-ciMtana ane dhyAnamudrAmAM UbhA rahyA.88 varSAvAsa pachI bhagavAna kayaMgalA nagarI padhAryA. tyAM daridratheranA devaLamAM dhyAnastha thayA.89 tyAMthI vihAra karIne zrAvastInI bahAra dhyAna karyuM. kaDakaDatI ThaMDI paDI rahI hatI. te paNa bhagavAna ThaMDInI paravA karyA vinA rAtabhara dhyAnamAM rahyA. ThaMDIthI gozAlaka bahu parezAna thaI gayA. A bAju devaLamAM dhArmika utsava hevAthI strI-puruSe ekatra thaIne nRtya-gAvAnuM-vagADavAnuM karI rahyAM hatAM. gazAlaka emanI mazkarI karavA lAge-A ke dharma che. jemAM strI-puruSe eka sAthe nirlajaja thaIne nAce gAya. lekee gozAlakane pakaDIne bahAra kADhI mUkyo, te ThaMDIthI dUThavAI gaye. belya, "A saMsAramAM sAcuM bolavAthI vipatti vaheravI paDe che." lokoe devAyane ziSya samajI pharIthI aMdara bolAve, paNa te potAnI AdatathI majabUra hato. pahelA yuvake e ene mAryo. pachIthI e vRddhoe enI vAtamAM dhyAna ApyA vagara jorathI vAjAM vagADavAnuM kahyuM. savAramAM bhagavAna tyAMthI vihAra karIne zrAvastI padhAryA. zrAvastImAM zivadatta brAhmaNanI patnIe mRta bALakanA ja rudhiramAMsathI khIra banAvI ane te gozAlakane ApI, zAlake te khAdhI, prabhue A vAtanuM rahasya jAhera karyuM eTale gozAlake UlaTI karI ane e badhI 88. piTI vaM vAsa tatha tumbhAsiTM maLe Ava. niyukta 361 84. () kaya galadAulavarise daridratherA ya gosaale| / -Ava. niyukti 361 (kha) vizeSA. bhASya. 1913. 40. (4) sAvatthI siribhaddA Nindu pitudatta payasa sivadatta / -Ava. niryukti karI (kha) vizeSA. bhASya 1914 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vastu joI niyativAda para eno daDha vizvAsa tha.91 zrAvastIthI vihAra karI bhagavAna "halidaga92 gAma padhAryA. gAmanI najIka ja eka halaga nAmanuM virATa vRkSa hatuM. bhagavAna dhyAna mATe te upayukta sthala samajI tyAM rahyA. anya yAtrikoe paNa rAtre tyAM vizrAma karyo. emaNe ThaMDIthI bacavA mATe agni pragaTAvyuM. sUryodayanI pUrve ja yAtrIo tyAMthI AgaLa prasthAna karI gayA. te agni dhIredhIre AgaLa vadhatA vadhate dhyAnastha mahAvIranI samIpa AvI pahoMce. gozAlake jevI agninI jvALA pitAnI tarapha AvatI joI ke bUma pADate te tyAMthI nAsI gaye. paraMtu mahAvIra to pitAnA dhyAnamAM magna hatA. vAlA AgaLa vadhI, mahAvIranA paga e javALAnI lapeTamAM dAjhI gayA. topaNa teo dhyAnathI vicalita na thayA. madhyAhe tyAMthI AgaLa prasthAna karyuM. "naMgalA thaIne "Avatta padhAryA ane kramazaH vAsudeva tathA baladevanAM maMdiramAM dhyAna karyuM. A pramANe aneka kSetrone pAda-pamethI pavitra karatA bhagavAna 91. triSaSTi. 10,3, pa06-518 92. (ka) TAraDawifja thavA, dharamADatALa thayA ! -Ava. niyukti 362 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1914 (ga) Ava. cUrNi 288 (dha) sAvilsa vAdrA | -Ava. cUrNi 288 3. (8) tato aNaM galAe Dimbha muNI acchika iThaNa ceva / Avate muhatAse muNiya tti vAhi baladevo // -Ava. niyukti 363 (kha) vizeSA. bhASya 1915 (ga) Ava. mala. vRtti 281,1 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ geAcAlaka : eka paricaya cArAka sanniveza padhAryAM.94 ahIM leAkeAe gAzAlakane guptacara samajIne mAra mAryA. tyAMthI bhagavAna kalabukA sannivezamAM jaI rahyA hatA tyAre e mArgethI tyAMne adhikArI kAlahastI cArAnA pIche karatA hatA te nIkaLye te vacamAM bhagavAna mahAvIra ane gozAlaka maLyA. emaNe emaneA paricaya pUchayeA. mahAvIra mauna hatA ane kutUhala jovA geAzAlaka paNa cUpa rahyo. bannene cAra samajI aneka yAtanAo ApI. tA paNa bhagavAna maunaneA bhaMga karyA nahIM. Akhare doraDAthI bAMdhI emane potAnA meTAbhAI meghanI pAse meAkalI ApyA. meghe gRhasthAzramamAM kSatriyakuMDamAM mahAvIrane joyA hatA eTale jotAMnI sAthe enI smRti jAgRta thaI ane emane oLakhI lIdhA. tarata ja baMdhanAthI mukta karI pote ajJAnavaza karelI bhUla mATe kSamAyAcanA karI.95 gAzAlaka: eka paricaya bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM geAzAlaka eka carcAspada vyakti rahI che. enA aMge aneka sthaLe carcA prApta thAya che jemAM enI vibhinna prakAranI vRttio pradarzita karavAmAM AvI che. prAraMbhamAM te 84. (4) cArA maNDavamAjjaM gosAlA vadhaNa teya jhAvaNatA / ha ya kAlahatthI kala bukAe ya uvasaggA // (kha) vizeSA. bhASya. 1916 (ba) mahAvIracariya'6, 194 95. (ka) Ava. myUz2i 289-290 (kha) Ava. malaya. vRtti 281 (ga) Avazyaka hAribhadrIyA 206 (4) mahAvIracariya6, 195 (Da) triSTa. 10,3,543-552. 409 -Ava. niyukti 364 (ga) Ava. malaya. vRtti 281 (Da) AiSaSTi. 10,3,542 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAnane ziSya banyuM hatuM, pachI pratispardhI ane eka vidrohI banya. AjIvaka matane AcArya banIne eNe pitAne tIrthakara tarIke jAhera karyo hate. vAstavamAM gozAlaka keNa hatuM ane ene ane AjIvaka matane e yugamAM ze prabhAva hato, e age atre saMkSepamAM vicAra karavAmAM Ave che. jethI gozAla age koI cokkasa anumAna karI zakAya. bhagavatI sUtranAM paMdaramA zatakamAM gozAlaka aMge vistArathI carcA karavAmAM AvI che. e AkhI carcA atre Avazyaka nathI. Avazyaka niryukti, cUrNi, mahAvIracariyuM ane triSaSTizalAkA purUSa caritramAM je prasaMge prApta thAya che te anne TUMkamAM rajU karyA che. gozAlakanAM nAma ane kAma aMge bhinna bhinna vyAkhyA prApta thAya che. bhagavatI, uSAsaka zAMga vagere AgamamAM sAruM maM4i pUte A zabdane pravega thayeluM che. gozAlaka maMkha karma karanAra saMkhali nAmanI vyaktine putra hato. maMkha zabdano artha koI jagyAe citrakAra ane kaI jagyAe citraviketA karavAmAM Ave che. navAMgI TIkAkAra abhayadeva lakhe che-vi tathA-je citrapaTa hAthamAM rAkhI pitAnI AjIvikA calAvatA hoya che. A artha amArI daSTie susaMgata che. makha eka jAti hatI. e jAtinA leke ziva ke keI devanuM citrapaTTa hAthamAM laIne pitAnI AjIvikA calAvatA hatA. jemake, Aja paNa DAkauta jAtinA loke "zani devanI mUrti yA citra pitAnI pAse rAkhIne potAnuM gujarAna calAve che. bauddha sAhityamAM paNa AjIvaka netAne "makakhali gazAla kahevAmAM Ave che. "makakhali" nAma kema paDayuM te aMge bauddhasAhityamAM eka kathA che. zAlaka eka dAsa hatuM. eka vakhate te pitAnA svAmInI AgaLa telathI bharele ghaDe UMcakIne cAlyA jatA Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gozAlaka : eka paricaya hatA. keTaleka dUra jatA mArgamAM cIkaNI DhALAvavALI bhUmi AvI. enA svAmIe kahyuM -"tAta / mA ji, tAta / mA'i- are lapasI paDatA nahIM, are lapasI paDatA nahIM." paNa gozAlakanA paga lapasI paDaye. ane tela jamIna para DhoLAI gayuM. bhAgavA lAgyA. paNa svAmIe bhAgatA evA pakaDI lIdhA. te vastra mUkIne namrapaNe bhAgI gayA. nagna thaI gayA ane leAke ene maMli' kahevA lAgyA. te svAmInI bIkathI enA vastranA IMDA A pramANe te 96 A kathA mauddha-paraMparAnA uttarakAlIna sAhityamAM jovA maLe che. eTale enuM vizeSa mahattva gaNavuM joIe nahIM.9 97 pANinie ene maskarI' zabda hAvAnuM mAnyuM che. 'maskarI' zabdane sAmAnya artha parivrAjaka karavAmAM AvyeA che. bhASyakAra pataMjalie lakhyuM che-maskarI' e sAdhu nathI ke je hAthamAM maskara yA vAMsanI lAThI laI ne cAle che. teA pachI zuM che ? maskarI e che je upadeza Ape che, karma kareA nahIM. zAMtine mArga ja zreyaskara che.99 joke pANini ane pataMjalie gozAlakanA nAmanA nirdeza karyo nathI. paraMtu emanuM lakSya e ja che. ema lAge che ke karma kare nahIM" nI vyAkhyA tyAre pracAramAM AvI hatI ke jyAre gozAlaka eka dharmo 96. (ka) dhammapaT-thA- AcAya budhASa 1-143 (kha) majijhanikAya-aTaDhakathA 1-422 97. Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana pR. 41 98. mAra maLio vanu'trAnaThyA: 1 78. na vai maskareI'syAstI maskarI parivrAjakaH / kiM tarhi ? mAkRta karmANi mAkRta karmANi, zAntirbraH zreyasItyAhAto maskarI parivrAjakaH 411 pANini vyAkaraNa 6, 1,154 --pAta jala mahAbhASya 6,1,54 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana cAryanA rUpamAM prakhyAta thaI cUka hato. zakya cheke pracalita nAmanI navI vyAkhyA ApavAmAM AvI hoya. jaina Agame ane AgAmettara sAhityamAM enAthI paNa vadhu spaSTatA che.10deg temAM te saMkhaline putra hovAnuM darzAvAyuM che. paNa sAthe sAthe te "zALAmAM janme hata tema jaNAvAyuM che. jenuM samarthana pANini derAstrAyAM nAd ma (4, 3, 22) A vyutpatti niyamathI kare che. sAmaMjaphala suttanI TIkAmAM AcArya buddhaSe ge zAlakane janma gozALAmAM thayele mAnya che. keTalAMka varSa daramyAna ge zAlaka ane AjIvaka mata aMge pAzcAtya ane parvAtya vidvAnoe sArA pramANamAM anveSaNa karI che. ane navI sthApanA karI che. navIna sthApanA karatI vakhate ItihAsa ane paraMparAnA jJAnanI tathA taTasthatAnI apekSA rahe che. jyAre sthApanA karavAnA samaye A aMge viveka nathI rAkhavAmAM AvatA tyAre e sthApanA bhayAvaha thaI jAya che. duHkha e vAtanuM che ke keTalAka vidvAne gozAlaka aMgenA ItihAsane mULathI parivartita karavA mAge che. jaina zvetAMbara sAhityamAM bhagavAna mahAvIrane gozAlakanA guru tarIke jaNAvavAmAM AvyA che. je di bara paraMparA anusAra gozAlaka bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA eka muni hatA. mahAvIranI paraMparAmAM AvI te gaNadhara pada para niyukta thavAnuM Icchate hate. te mahAvIranA samavasaraNamAM AvyuM, paraMtu jyAre enI nimaNuMka gaNadhara pada para karavAmAM na AvI tyAre te emAMthI chUTo paDI gaye. zrAvastImAM AvIne te AjIvaka saMpradAyanA netA banyA ane pitAne tIrthakara 100 bhagavatI, sUtrakRtAMga, upAsakaMdazAMga, Avazka cUrNi, Avazyaka hari bhadrIya vRtti, Avazyaka. 1 malayagirI vRtti vagere. sumaMgala vilAsinI (dIdhanikAya aThakathA) pR. 143-44 2 bhagavatI 15 zataka. Jain Education international Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ geAzAlaka : eka paricaya 413 kahevaDAvA lAgyA. 3 paNa Do. veNImAdhava kharuA lakhe che-ema te kahI ja zakAya tema che ke jaina ane bauddha para parAomAMthI maLanArI jANakArI parathI e cokkasa thatuM nathI ke je pramANe jenA gozAlakane mahAvIranA be DhAMgI ziSyeAmAMthI eka DhAMgI tarIke ALakhAve che. te vAstavamAM tevA hatA. ene badale A jANakArIthI enAthI viparIta vastu ja sASita thAya che. arthAt huM e kahevA mAguM chuM ke A vivAdagrasta prazna para itihAsakAro prayatnazIla ane te emane kahevuM ja paDaze ke e bannemAMthI eka khIjAnA RNI hoya teA vAstaAvele vamAM guru ja RNI che, nahIM ke jenA dvArA mAnavAmAM emanA DhAMgI ziSya.4 Do. kharuA AgaLa lakhe che ke mahAvIra pahelA pArzvanAthanA paMthamAM hatA, paraM'tu eka varSa pachI jyAre te acelaka manyA tyAre AjIvaka paMthamAM cAlyA gayA.pa gozAlaka bhagavAna mahAvIra karatAM be varSa pUrve jinapada prApta karI cUkacA hatA. DA. kharuAe e svIkAryuM che ke A badhuM teA kalpanAne mahAna prayAga kahI zakAya tevuM che. cha te paNa A kalpanAoe gopAladAsa jIvAbhAI paTela, dharmAnaMda kAzAMkhI vagerene prabhAvita karyA che. A mAnyatAnA sarjaka DaoNkaTara harmana kAkhI che. 8 ane enu' anu 3. 4. masayari-pUra risiNA uppaNNA pAsaNAititthammi / sirivIra samavasaraNe agahiyajhuNiNA niyatteNa || bahiNIgmaraNa utta maNjha eyAra sAgaM dharissa / Niggai jhuNINa aruho ggiya vissAsa sIsassa // Na muNai jiNakahiya suyaM saMpai dikkhAya gahiya goyama / vippo vayavabhAsI tamhA mokkha NANAo // 4. The Ajivikas, J. D. L Vol. 1920 pp. 17-18. 5 ejana pR. 18 6. ejana pR. 21 7 mahAvIrasvAmIne sayamadhama (sUtrakRtAMgane gujarAtI anuvAda pR. 34) 8 S. B. E. Vol XLV, Introduction pp. XXIX to XXXII. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana * saraNa karI DA. vAzame potAnA mahAnibaMdha ' AjIvakAM kA itihAsa aura siddhAMta ' mAM A aMge vistArathI prakAza pADace che. A manevRttinA mULamAM koIpaNa pAzcAtya vivecake-vicArake je lakhyuM che te sAcuM ja che evA khATA bhrama " che. e vidvAna ke je geAzAlakanA age lakhe che te jaina ane bauddha paraparAnA graMthAne AdhAre ja lakhe che. A sivAya kAI paNa graMthamAM enuM varNana maLatuM nathI. paNa emAMthI keTalAne sAcA mAnIe ane keTalAne bhUla bharelA gaNIe, ethI aitihAsika STi thaI zakatI nathI. jaina sAhityamAM je tathya ApavAmAM AvyuM che, enuM samarthana auddha paraMparAnA graMthAthI paNa thAya che. eTale ene nirAdhAra mAnavuM ceA nathI. jaina graMthAmAM gozAlaka ane AjIvaka matanI AlecanA karavAmAM AvI che. tyAM ene khAramA azruta kalpamAM paNa gayeleA mAnce che ane ene mekSagAmI paNa kahevAmAM AvyeA che. geAzAlaka aMge ema mAnavuM ke te mahAvIranA guru hatA, te sarvathA kapolakalpita ane nirAdhAra vAta che. gozAlaka pote ja kabUla kare che ke gozAlaka tamArA ziSya hatA, huM te nathI. meM gozAlakanA zarIramAM praveza karyAM che. A zarIra e gozAlakanuM che, paNa AtmA bhinna che.' A pramANe viredhI pramANunA abhAvamAM vidvAnonI kalpanAe nitAnta arthazUnya che. hu e bAbatano che ke vidvAnone satya tathya jJAna thavA lAgyuM che. ane tee bhrAnta mAnyatAonuM nirasana paNa karI rahyA che. . bhadrA, mahAbhadrA ane satAbhadrA pratisA cArAka sannivezathI bhagavAne vANijyagrAma tarapha vihAra karyAM, mArgamAM gaMDakI nadI AvatI hatI, ene pAra karavA mATe naukAmAM esIne teo sAme kinAre pahAMcyA. nAvike bhADu mAMgyuM. paNa mahAvIre mauna dhAraNa karyuM" hatuM. eTale gusse thai bhagavAna mahAvIrane bhADuM na ApavA mATe tapelI tavI jevI retImAM parANe UbhA rAkhyA. saMcAga 414 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gopAlaka : eka paricaya 415 vaza te vakhate zaMkha rAjAne bhaginIputra (bhANeja) citra, tyAM AvI pahoMcyA ane eNe nAvikanI yaMtraNathI bhagavAnane mukta karAvyA. tyAMthI bhagavAna vANijya grAma padhAryA. tyAM AnaMda nAmanA zramaNe pAsakane avadhijJAnanI prApti thaI hatI. teNe mahAvIranA caraNe paDI namra nivedana karyuM-"prabhe! Apane jaladIthI kevalajJAna utpanna thaze."2 ahIM noMdhavuM joIe ke upAsakadasAMga sUtramAM varNita gAthA pati AnaMdathI A AnaMda jude che. bhagavAna vANijyagAmathI vihAra karIne zrAvastI padhAryA. vividha prakAranAM tapa ane vega kriyAonI sAdhanA dvArA AtmAne bhAvita karatA karatA emaNe dasame varSAkAla tyAM pUro karyo. varSAvAsa pUro thayA, pachI bhagavAna "sAnuladvipa sannivezamAM padhAryA. tyAM emaNe bhadrA, mahAbhadrA ane sarvatobhadrA pratimA nAmanI tapazcaryAnI ArAdhanA karI. 1. (ka) Ava nirvikta 377 (kha) vizeSA. bhASya 1929 (ga) Ava. 2[Na 299 (dha) Ava. malaya vRtti 287 (Da) mahAvIracariyuM 7, 224 (ca) triSaSTi10,4,139-14ra 2. (ka) vALiyAmAtAvA maLavI risadasade ti - Ava. niyaMkti 378 (kha) vizeSA. bhASya 1930 (ga) triSaSTi. 10,4.143-147 (gha) Ava. mala. 285 3 (ka) sAvarathI vAsaM vittata lAguddhi vaheM ! Ava. niyukata 378 (kha) vizeSA. bhASya 1930 4. (8) paDimA bhadda mahAbhadda savvatobhadda paThamiyA caturo ! aha ya vIsANade bahulIya tatha ujjhita ya divyA / / (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1931 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana cAre dizAomAM cAracAra prahara sudhI kAceAtsarga karavuM te bhadrA pratimA che.pa A pratimAnI ArAdhanA karanAra pahelA divase pUrva dizA tarapha mukha karIne kAcotsarga kare che. rAtrimAM dakSiNa dizA tarapha mukha karIne kAceAtsarga kare che. khIjA divase pazcima dizA mAju mukha pharIne kAryAtsarga kare che. ane rAtrie uttara Aju mukha rAkhIne kAceAtsarga kare che. bhagavAne bhadrA pratimA pachI mahAbhadrA pratimAne prAraMbha karI dIdhA. emAM cAre dizAmAM eka divasa-rAta kAcetsarga karavAmAM Ave che. bhagavAne cAra ahArAtra sudhI enI ArAdhanA karI. e pachI sarvatAbhadrA pratimAne prAraMbha karyA, emAM dasa divasa-rAta lAgyAM. A pratimAmAM daze dizAmAM kramazaH ahArAtra kAceAtsarga karavAmAM Ave che. A pramANe bhagavAna sALa divasa sudhI satata dhyAnarata ane upavAsI rahyA ane A kaDhAra tapasyAnI ArAdhanA karI. A tapanuM pAraNuM karavA mATe bhagavAna bhikSArthe paryaTana karatAM karatAM AnaMdane tyAM padhAryA. enI bahulA bhRttikA (dAsI) khaceluM vAsI anna bahAra pheMkI devA nIkaLI, tyAre bhagavAnane dvAra para UbhelA pUrvAdidikavatuSTaye pratyeka praharacatuSTaya kAyotsarga rUpA ahorAtradvayamAneti / --thAnAMga saTIka pra. bhA. patra 65-2 5. 6. mahAbhadrApi tathaiva, navaramahArAjakAyotsargarupA ahorAtradvayamAneti / 7. sthAnAMga saTIka pra. bhA. pakSa 65-2 (3) sarvatobhadrApi tu dazasu dikSu, pratyekamahorAtra kAyotsarga rupA ahorAtradazaka pramANeti / (kha) Avazyaka mUrNi' 300 (ga) Avazyaka mala. vRtti 288 (dha) Avazyaka hAribhadrIya vRtti 215 (Da) mahAvIracariya' (guNabhadra) 7,225 (ca) triSaSTi, 10,4,149 154 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamanA upasarga 417 joI, eNe bhagavAna tarapha praznabharI dRSTithI joyuM, eTale bhagavAne manne hAtha bhikSA mATe lakhAvyA. dAsIe bhakti-bhAvathI vizeAra thaI te vadheluM anna prabhune bhikSAmAM ApyuM ane bhagavAne e vAsI annathI ja pAraNuM karyuM. saMgamanA upasaga sAnuladvipathI bhagavAne dRDhabhUmi tarapha prasthAna karyuM. peDhAla udyAnamAM Avela peAlAza caityamAM traNa divasanA upavAsa karI kAcAtsarga mudrA karI. emanuM zarIra kaMIka AgaLa jhUkeluM hatuM. eka pudgala para dRSTi kendrita hatI. AMkhe animeSa hatI. zarIra sthira hatuM. indriyA gupta hatI. banne paga joDayelA hatA. ane hAtha laTakatA hatA. AvI mudrAmAM bhagavAne eka rAtrinI mahApratimA karI,1 bhagavAnanI A apUrva ekAgratA, kaSTasahiSNutA ane acala 8. (4) pacchA tAsu sammattAsu ANaMdassa gAhAvattissa ghare bahuliyAe dAsie mahAsiNI bhAyaNANi khaNIkareM tIe desINa chaDeukAmAe sAmI paviThTho tAe bhannati kiM bhagava / eteNa jaho, samiNA pANI pasAritA, tAe paramAe saddhAe dinna' / -Ava. sUNi 300, 301 (kha) Ava. mala. vRtti. 288 (ga) mahAvIracariya (dha) triSaSTi. 10,4,155 157 1. (4) Ava. niyukti 380 (kha) vizeSA. bhASya 1932 (1 ) to sAmI ThabhUmIM gato... tattha aThameNa bhatteNa gate, Isipa bhAragato nAma Isi ANao kAo, aNibhisaNayaNo tatthavi je acitapoggalA tesudidvi niveseti, sacitehi diTThI appAijjati... ahApANihitehiM gattehi savvidiehiM guttehiM dAci pAde sAhadu bagdhAriyapANI egarAiyaM mahApaDima Thito / -Ava. sUNi pR. 301 27 papANaeNa IsiMpabbhAra agapoggalaniruddha diat Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana dhairyane joI ne devarAja indre bharI sabhAmAM gadgada svaramAM prabhune vaMdana karatAM kahyu', " prabhu! ApanuM ya, ApanuM sAhasa, ApanuM dhyAna anekhuM che. mAnava tA zuM, zaktizALI deva ane daitya paNa Apane e sAdhanAmAMthI vicalita karI zake nahIM, "ra zakranI bhAvanA tathA stavanAnuM AkhI sabhAmAM tumula jaya--ghASa sAthe anumodana karavAmAM AvyuM, paraMtu saMgama nAmanA devane manamAM A vAta ThIka na lAgI. ene pAtAnI divya daivI zakti para khUba garva hatA. eNe Ane viredha karyo ane devendranI anumati laI ne yAM bhagavAna dhyAnastha hatA tyAM AvI paheAMcyA. eNe AvatAMnI sAthe ja upasargonI jALa khIchAvI dIdhI. eka pachI eka bhayaMkara vipattionuM phAnI cakra calAvyuM. te jeTaluM duHkha ApI zake ema hatA, eTaluM ApyuM. zarIranA kaNa-kaNamAM pIDA utpanna karI, paNa jayAre bhagavAna pratikULa upasargAthI jarA paNa prakapita na thayA. tyAre eNe anukULa upasa nI zarUAta karI. eNe praleAbhanA are viSaya-vAsanAnAM mehaka dazyeA upasthita karyo.. gaganama`DalamAMthI taruNa suMdarIe UtarI, hAvabhAva are kaTAkSa karI prabhu pAse AvI kAmayAcanA karavA lAgI. paNa mahAvIra tA niprakampa hatA, prastara-mUrti jevA hatA ke jenA para kAI paNa asara thaI nahIM. tee sumerunI mAphaka dhyAnamAM aDaga rahyA. saMgame, eka rAtrimAM vIsa vikaTa upasarga UbhA karyAM, te A pramANe che-3 savA ya devarAyA samAgata bhaNeti harisito vayaNaM / tiSNi vi loga'samatthA jiNavIramaNi catu jjeo // 3. (4) dhUlI pivIliyAlI muddasA ceva tadha ya uNhAlA | vicchuga NaulA sappA ya mUsagA ceva aThThayagA || hatthI hatthi NiyAo pisAyae ghorarUva vagdheya / thererAtherI sUto Agacchati pavakaNA ya tathA // kharavAna kala kaliyA kAlacyakka tadheca ya / pAbhAtiya uvasagge vIsatimA hotI aNulAmA // 2. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamano upasarga 419 (1) eNe pralayakAla jevI dhULanI bhaSaNa vRSTi karI. A dhULathI mahAvIranAM kAna, netra, nAka vagare sarvathA stabdha thaI gayA. (2) eNe vajamukhI kIDIo utpanna karI, jeNe mahAvIranA samagra zarIrane piluM banAvI dIdhuM. (3) eNe macharonAM jhuMDa banAvyAM ane te mahAvIra para cheDyAM. emaNe emanA zarIranuM ghaNuM badhuM lohI cUsI lIdhuM. (4) eNe tIkSaNamukhI udhAI utpanna karI ke je mahAvIranA zarIra para coMTI gaI ane emane karaDavA lAgI, evuM lAgatuM hatuM ke jANe emanA rUMvADA khaDAM thaI gayAM che. (5) eNe jherI vIMchIonI senA taiyAra karI, jeNe ekIsAthe mahAvIra para AkramaNa karyuM ane pitAne tIkSaNa DaMkhathI emane hiMsavA lAgyA. (6) eNe noLiyA cheDaDyA. bhayaMkara avAja karatA teo mahAvIra para ekI sAthe tUTI paDyA ane emanA mAMsane chinnabhinna karavA lAgyA. sAmANiya deveDi Dha devo dAeti so vimANagato / bhaNai ya virehi maharisi / NikkattI saggamAvakhANa // ubahatamativiNNANo tAdhe vIra bahu sahAvetu / odhIya jiNaM jjhAyati jhAyati chajjIvahitameva // Ava. niyukita 385-386 (kha) vizeSA. bhASya 1937-1941 (ga) Avazyaka cUrNi 403-304 (dha) Ava. malaya. vRtti 290 (4) Avazyaka hari. vRtti 216-17 (ca) mahAvIra cariyuM (guNa.) 7,228 (7) mahAvIra cariyuM (nemi.) 1105-1014 (ja) upanna. mahApurisa 282 thI 289 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana (7) eNe viSadhara sApa choDyA. jenA dAMta tINa hatA te mahAvIrane vAraMvAra karaDavA lAgyA. (8) eNe uMdaro utpanna karyo, te pitAnA tIkSaNa dAMtothI mahAvIrane karaDavA lAgyA. ane emanA para malamUtranuM visarjana karavA lAgyA. karaDelA ghA para mUtra mIThA jevuM kArya karatuM hatuM. (9) eNe lAMbI sUMDhavALA hAthI taiyAra karyA. jemaNe mahAvIrane vAraMvAra AkAzamAM uchALyA ane nIce paDyA tyAre pagathI cagadI nAMkhyA. ane emanI chAtImAM tINa dAMta vaDe prahAra karyA. (10) eNe hAthInI mAphaka hAthaNI paNa banAvI ane eNe paNa mahAvIrane evI ja rIte paga vaDe cagayA. (11) eNe bIbhatsa pizAcanuM rUpa banAvyuM ane jeNe karNakaTu kikiyArI karate, hAthamAM tINa barachI laIne mahAvIra para humale karyo. pitAnI samagra zakti sAthe eNe emanA para AkramaNa karyuM. (12) eNe vikarALa vAgha banI vajanI jevA dAMta ane trizUla jevA nakha vaDe mahAvIranA zarIra para ujharaDA pADyA. (13) eNe rAjA siddhArtha ane mAtA trizalAnuM rUpa banAvyuM ane te karuNa-rudana karatA mahAvIrane kahevA lAgyA ke amane vRddhAvasthAmAM asahAya cheDIne tuM kyAM jaI rahyo che. (14) eNe banne paga vacce agni pragaTAvyA ane paga para vAsaNa rAkhyuM paraMtu mahAvIra agninA tApathI vicalita thayA nahIM. . (15) eNe mahAvIranA zarIra para pakSIonA piMjarAM laTakAvI dIdhAM. pakSIoe pitAnI cAMca ane paMjA vaDe prahAra karIne emane kSata-vikSata karavA prayatna karyo. (16) eNe AMdhInuM bhayaMkara rUpa upasthita karyuM. vRkSa mULa Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 saMgamanA upasarga mAMthI ukhaDavA lAgyAM, makAnanA chAparAM UDavA lAgyAM, mahAvIra paNa keTalIyavAra A adhImAM uDyA ane nIce paDyA. (17) cakAkAra pavana vAvA lAgyuM. mahAvIra emAM cakanI mAphaka ghUmavA lAgyA. (18) eNe kAlacakra calAvyuM. mahAvIra ghUTaNa sudhI bhUmimAM pesI gayA. jyAre pratikULa parISahothI mahAvIra saheja paNa vicalita na thayA tyAre eNe emane dhyAnathI vicalita karavA anukULa parIvaha utpanna karyA. ' (19) te eka devavimAnamAM besIne mahAvIra pAse A ane bolyo-"kahe, Apane svarga joIe ke apavarga? tamArI je kAMI IcchA haze te pUrNa karIza." (20) eNe atamAM apsarA lAvIne UbhI karI dIdhI. eNe paNa pitAnA hAvabhAvathI ane vizvama-vilAsathI emane cuta karavA prayAsa karyo. paraMtu ene emAM saphaLatA maLI nahIM. visa bhayaMkara upasarga karavA chatAM bhagavAnanuM mukha suvarNa jevuM camakI rahyuM hatuM. jANe ke madhyAhno sUrya na hoya ! prazna e thAya ke saMgame aneka rUpe banAvI mahAvIranA zarIrane jarjarita ane ghA yukta banAvI dIdhuM, te badhA ghA kevI rIte maTI gayA? uttara e che ke tIrthaMkaranA zarIramAM eka viziSTa prakAranI siMhaNa zakti hoya che, jenAthI emanA zarIranA ghA bahu jaladIthI sArA thaI jAya che. jemake, vRddha ane rogI vyaktinA ghA sArA thavAmAM vAra lAge che, paNa navajuvAna ane svastha vyaktinA ghA jaladIthI sArA thaI jAya che. pi phATa. aMdhAruM dUra thayuM. dhIme dhIme uSAnI lAlI camakI UThI ane sUryanAM tejasvI kiraNe dharatI para UtarI AvyAM. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mahAvIre dhyAnathI nivRtta thaIne AgaLa prayANa karyuM. jo ke mahAvIranI adamya zakti vaDe eka rAtamAM saMgamanI samasta AzAo para tuSArApAta thaI gayA hatA, te paNa te dhITha prabhune pIche cheDyA vagara sAthe ja rahyo ane "bAlukA", "suga" "succhatA" malaya" ane "hastIzIrSa " vagere nagaromAM jyAM jyAM mahAvIra padhAryA tyAM tyAM pitAnAM kALAM karatUtathI bhagavAnane pIDAe Apate rahyo. eka vAra jyAre bhagavAna tasaligAMva udhAnamAM dhyAnastha hatA, tyAre tyAM saMgama zramaNanI vezabhUSA dhAraNa karI gAmamAM AvyuM ane tyAMnA gharamAM khAtara pADavA lAgyuM. jyAre te pakaDAI gayo tyAre te bolyo, "mane kema pakaDe che ? meM to guru AjJAnuM pAlana karyuM che. je tamAre pakaDavA ja hoya te udyAnamAM je dhyAna karatA UbhA che, te mArA gurune pakaDe." e ja kSaNe leke tyAM AvyA ane mahAvIrane pakaDavA lAgyA. deraDAthI bAMdhIne emane gAmamAM laI javA lAgyA. tyAre mahAbhUtila adrajAlike bhagavAnane oLakhI kADhayA ane lekene dhamakAvatAM samajAvyA. loke saMgamanI pAchaLa deDyA paNa ene koI sthAne patte ja lAge nahIM. jyAre bhagavAna mesali gAmamAM padhAryA, tyAre saMgame tyAM paNa bhagavAna para taskarakRtya-cerIno Aropa mUkyo. bhagavAnane pakaDIne rAjya pariSadamAM laI javAmAM AvyA. tyAre tyAM samrATa siddhArthanA nehI-sAthI sumAgadha rASTrIya (prAMta adhipati - 4 Ava. niyuM. 390- 391 tathA pUrvokta badhAM sthAne. 5 (ka) Avazyaka niyukti 392. (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1944. (ga) Ava. cUNi 312. (dha) Ava. malaya. vRtti 291-92. (Da) Ava. hAribhadrIya vRtti 219, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagamanA upamaga hAlanA kamizanara jevA) beThA hatA. eNe bhagavAnane abhivAdana karyuM ane baMdhanamukta karAvyA. E tyAMthI tAlinA udyAnamAM padhArIne bhagavAne puna: dhyAna karyuM. atre saMgame cArI karIne bhAre zastrAstra mahAvIra pAse lAvI mUkyAM. leAkeAe cAra samajIne mahAvIrane pakaDayA. emane emane paricaya pUchavAmAM Avye paNa praznanA uttara na maLavAthI teAsali-kSatriye emane chaMdamavezI zramaNa samajIne emane phrAMsInI sajA karI. phrAMsInA mAMcaDA para caDhAvIne emanA gaLAmAM phAMsInuM deraDuM nAMkhavAmAM AvyuM ane nIcethI mAMcaDA khaseDI levAmAM AvyeA. paNa jeve nIcenA mAMcaDA khasyA ke phAMsInuM doraDuM tUTI paDayuM. pharIthI phAMsInuM doraDuM emanA gaLAmAM nAMkhavAmAM Avyu. pharIthI tUTI paDayuM. e pramANe sAtavAra phAMsInuM doraDuM tUTI paDyuM tyAre adhA cakti thaI gayA. kSatriyane khabara ApavAmAM AvI, eNe prabhune kAi mahApuruSa samajIne mukta karI dIdhA. 7 }. (3) mAsali saghi sumAgagha mAotI rahio pitivaeo / Ava. niyu`kti 39 3 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1945 (ga) Ava. cUrNa 313 (ba) Ava. malaya vRtti 292 (3) Ava. haribhadrAya vRtti 219 ( 3 ) tosaliya sattarajju vAvattI tosalImokkhe | 7. (dha) Ava. malaya. 292 (3) Ava. dvAribhadrIya vRtti 219-2200 423 (kha) vizeSA, bhASya 1945 (ga) tatA mAtra tAruiM te, tathavi vA ipattima tio / tatthavi devo khuharuva ... TiTTo sAmI / vANiya paripera teNa pAsati, gahito ANIto tAhe ukkala bito, ekkasiM rajjU chinno, evaM sattavArA chinno, tAhe siTThI tassa tAsa liyassa ravattiyassa, seA bhaNeti muyaha esa acoroM, niddoso ta khuhaya mADha, nAva na rIti... -Ava. cUrNi 313 -Ava. niyu*kti 393 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zramaNa mahAvIra tyAMthI siddhArthapura AvyA. saMgama ke je zikArI kUtarAnI mAphaka mahAvIranI pAchaLa paDyo hato teNe tyAM paNa mahAvIra para corIno Aropa mUkIne pakaDAvyA. paNa kauzika nAmanA gheDAnA vyApArIe bhagavAna mahAvIrane paricaya ApIne emane mukta karAvyA. bhagavAna tyAMthI vrajagAMva padhAryA. e divase parvane divasa hevAthI badhA gharamAM khIra banAvavAmAM AvI hatI. bhagavAna bhikSA mATe padhAryA, paNa saMgame sarvatra AhAra-deSa utpanna karyo. eTale bhagavAna bhikSA lIdhA vagara ja pAchA pharyA. cha mAsa sudhI agaNita duHkha sahana karavA chatAM paNa mahAvIra pitAnA sAdhanA patha parathI vicalita na thayA, paNa saMgamanuM dhairya jarUra khUTI gayuM. te hatAza ane nirAza thaI gaye enuM mukha malina thaI gayuM. te hArIne bhagavAna pAse AvIne be -bhagavana! devarAja InDe ApanA aMge je kahyuM hatuM te pUrNa satya che. huM bhagnapratijJa chuM. Apa satya pratijJa che. Apa khuzIthI bhikSAne mATe 8. (4) siddhatthapure teNo tti kosio AsavANioM mokakhA / -Ava. cUrNi 313 (kha) vizeSA. bhASya. 1946 (ga) Ava. cUNi 313 (dha) Ava. mala, vRtti 292. 9 (ka) Ava. niyukita 394 (kha) vizeSa. bhAya 1946 (ga) Avazyaka cUrNi 313 (1) Avazyaka malaya. vRti 292 () Avazyaka hAribhadrIya 220 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamane upasarga 425 padhAre. huM kaI paNa prakAranuM vidana-bAdhAo upasthita karIza nahIM. 10 chamAsa sudhI meM Apane aneka kaSTa ApyAM che. jene kAraNe Apa sukhapUrvaka saMyama-sAdhanA karI zakyA nahIM. have AnaMda saha sAdhanA kare. huM jaI rahyo chuM. anya devane paNa huM rokIza. teo Apane keI paNa jAtanuM kaSTa Apaze nahIM. saMgamanA kathana para bhagavAne pUrva prasannatAnI ja sAthe kahyuM, huM koInI preraNAthI prerita thaIne ke koInA kathanane saMkalapamAM rAkhI tapa karato nathI. mane keInA AzvAsana vacananI apekSA nathI." vasa vikaTa upasargo pachI cha mahinA kyAM kayAM pharyA enuM varNana mahAvIra cariyamAM (nemicandra ane guNacandra) tathA triSaSTi zalAkA puruSa caritra, ane caupanna mahApuruSa cariyamAM prApta thatuM nathI. A graMthamAM vIsa upasargonuM varNana kAvyAtmaka rUpamAM vistArathI karavAmAM AvyuM che. niyukta, cuNi ane vRttimAM AvelAM varNana pachInA graMthakAroe kema ApyAM nathI e eka vicAraNIya prazna che. keTalAka Adhunika lekhake e eka navIna kalpanA karI che ke jyAre saMgama javA lAge tyAre mahAzramaNanI AMkhanI pAMpaNa kaMI bhInI thaI gaI. ghara saMkaTa ane upadravathI dravita na thanAra vaja samAna kora hRdaya sahasA dravita thaI gayuM. 10. (ka) tAhe huM mAro, na tIti thAje ti, ro vi chammAsehi Na calio, asa doheNAvi kAleja Na sakko cAleu, tA pAdesuhe paDito bhaNati sacca sUcca jasako bhaNati, savva khaamemi| bhagavaM ahaM bhaggapainno, tujjhe samattapannA / -Ava. cUrNi 214 (kha) Ava. malaya. vRtti 292. (ga) Ava. hAribhadrIyA 220. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana saMgame A joyuM-cha mahinAmAM je pAMpaNa kadI bASpArTa nahotI daI, te Aja sahasA kevI rIte chalakAI gaI. lAge che ke keI gupta pIDA hovI joIe. "bhagavAna ! A zuM? kaI kaSTa che?" saMgame prabhune pUchayuM. hA ! saMgama! kaSTa che, ghaNuM moTu kaSTa." prabhu! kahene! evI zuM pIDA che, jenuM daivI zaktithI zamana nathI karI zakAtuM? huM Apane mATe AkAza-pAtALa eka karI zakuM chuM', saMgamano ahaMkAra pharIthI jAgI UThaye. saMgama! teM je duHkha ApyuM, upadranI bhUha racanA karI hatI, enAthI mArA AtmAnuM kiMcit mAtra ahita thayuM nathI. zuM kadI suvarNa agnimAM paDavAthI kALuM paDI jAya che? nahIM, e te adhikAdhika camake che. hAM, te A kaNa te kaMI bIjuM ja che." te kayuM che?" "te e che ke te ajJAna dazAmAM mane kaSTa ApyuM che. vividha prakAranAM duvikalapa, adhama caraNa ane raudra bhAvathI tArA e adhakArapUrNa bhaviSya para daSTi karuM chuM, te dhrujI UThuM chuM, mAruM hRdaya dravita thaI jAya che. eka abudha jIva mArA nimitta duSTakarma bAMdhIne keTaluM kaSTa bhegavaze, keTaluM dAruNa duHkha pAmaze, je zramaNanA nimitte agaNita prANuo karmamukta banaze te ja huM tAre mATe karmabaMdhanano nimitta banI gayA. e vicArothI mArI pAMpaNe bASpAddhi thaI gaI che." saMgamane adhakAra gaLIne naSTa thaI gayuM. te prabhunI mahAnatAne pAra pAmI zakyo nahIM. saMgama svargamAM gaye. paNa enA bhayaMkara duSkRtyane lIdhe Indra enA para khUba gusse thaye. eno tiraskAra karI ene devalokamAMthI Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgama upasarga 427 kADhI mUkyuM. te potAnI devIo sAthe meru parvatanA zikhara para rahevA lAgyuM. 11 saMgamanA je ja jAtakaDakathAmAM mAradeva putrane prasaMga prApta thAya che. jevI rIte saMgame mahAvIrane upasarga kaSTa ApyuM, tevA ja upasargo mAradevaputra buddhane kare che. paNa buddha dasa pAramitAonuM pUrvabhavanA saMbaMdhonuM smaraNa kare che. jenAthI te AkramaNa phUlenA rUpamAM badalAI jAya che. ane emane kaSTadAyaka banatA nathI. paNa mahAvIra ema karatA nathI. mahAvIrane A upasarga chadmastha kAlanA agiyAramAM varSamAM karavAmAM Ave che. tema buddhane abAdhidazAnAM aMtima varSamAM karavAmAM Ave che. A pramANe ekabIjAmAM ghaNI samAnatA che. saMgamanA prasthAna pachInA bIje divase bhagavAna cha mahinAnI kaThina tapasyA pUrNa karI jagAMvamAM pAraNu mATe padhAre che. tyAM vatsapAlaka vRddhAe prasannatAthI prabhune khIranuM AhAradAna ApyuM. 13 vrajagAMvathI AlaMbhiyA, tAmbikA, zrAvastI, kauzAmbI, vArANasI, rAjagRha, mithilA vagerene pAvana karIne bhagavAna vaizAlI 11 (ka) Ava. niryukti 395-396. (kha) Avazyaka cUNi 314. (ga) mahAvIra cariyuM (nemicandra) 1119-1122. 12 jAtakakathA nidAna. 13 (ka) Ava niryukita 394 (kha) vizeSA. bhASya 1947. (dha) Ava. cUrNi 314 (gha) Avazyaka malaya. vRtti 293. (Da) Avazyaka haribhadrIyA vRtti 220. (ya) bhayava pi bIyAdivase ghosagao vacchavAlatherIe / paDilAhioM suharisiyamaNAe dAsINa ravIrIe / - mahAvIra cariyuM (mi) 231 (cha) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 231. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana padhAryA. ane nagaranI bahAra samarodyAnamAM baladevanA maMdiramAM cAtu masika tapa sAthe varSAvAsa vyatIta karyo. Avazyaka cUrNikAre agiyArame cAturmAsa mithilAmAM karyo hovAnuM jaNAvyuM che. jyAre Avazyaka malayagiriya vRtti, Avazyaka hAribhadrIya vRtti, mahAvIra cariyuM (nemicandra ane guNacandra), triSaSTi zalAkA puruSa vagere badhA graMthomAM vaizAlImAM karyo hovAnuM jaNAvyuM che ane enuM anusaraNa zramaNa bhagavAna mahAvIra ane tIrthaMkara mahAvIramAM kalyANavijayajI ane IndravijayajIe paNa karyuM che. amArI daSTie paNa cUrNikAranuM prastuta kathana yuktipUrNa nathI. jIrNanI bhAvanAH pUNunuM dAna vaizAlImAM eka bhAvuka zrAvaka jinadatta rahetuM hatuM. enI 14. mahiAI vAsAro ghAra, vAyummasamaja jati | -Ava. cUrNi pu. 315 15. (ka) tato vaizAstrInagarImAnatu, tamaeNro varSArAH | Ava. malaya. vRtti patra. ra94,1. (4) tato sAmI vesAli nagari gato, tatthekkArasameAvAsArato / -Ava. hAri. vRtti 221 (1) bhayava vesAlIe saMpatto viharamANo u / samare ujjANammI baladevagihammi saMThioM bhayava / cAummAsiyaravamaNa' uvasa pajjittu vAsAsu // -mahAvIra cariyaM, 114-1143 (dha) mahAvIra cariya. 5. 233, 1. (7) tato viharamANougAdizAlI nagarI prabhuH / tatra caikAdazo varSAkAlA vrata divAbhRt // - 10, 4, 343. 16 zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 41 17 tIrthaMkara mahAvIra. pU 229 pra. bhAga. * Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 jIrNanI bhAvanA : pUrNanuM dAna saMpatti kSINa thaI javAthI ke ene jIruM zeTha kahevA lAgyA. te sAmudrika zAstrane jANakAra hato. bhagavAnanI paganI rekhAone anusarate te pilA udyAnamAM gaye, jyAM prabhune dhyAnastha jeIna khUba prasanna thayuM. te darare ja bhagavAnane namaskAra karavA Avate ane AhArAdinI abhyarthanA karato. nirantara cAra mAsa sudhI cAtakanI mAphaka cAhavA chatAM enI bhavya-bhAvanA pUrNa thaI nahIM. cAturmAsa pUrNa thayA pachI bhagavAna bhikSA mATe nIkaLyA ane pitAnA saMkalpa anusAra bhikSAnI aveSaNa karatA karatA abhinava zreSThInA dvAre chelyA. te na dhanika hatA. enuM mULa nAma "pUrNa hatuM. zreSThIe bedarakArIthI dAsIne hukama karyo ane eNe bhagavAnane eka camacI bAphelI kulattha-kaLathI (bAkaLA) ApyA. bhagavAne enA vaDe pitAnI tapasyAnuM pArANuM karyuM. jIrNa zeTha vicAra karI rahyo hate "kalpavRkSane amRta vaDe siMcana karavuM sulabha che, paraMtu tape mUrti mahAvIrane dAna ApavuM durlabha che. akSaya puNyadayathI ja A saubhAgya maLe che, A prakAranI kamanIya-kalpanAomAM rAcate, harSathI gagada thaIne jINuM prabhunA 1 (ka) jIrNa zeThano A prasaMga Avazyaka niryuM ti, vizeSAvazyaka bhASya, cUrNi, vRtti ane caupanAmAM nathI, paraMtu mahAvIra cariyuM tathA triSaSTizalAkA puruSa caritramAM prApta thAya che. (5) tatthatthi paramasaho jiNadatto jo jANammi vikakhAo / vihavavakhaeva sepiyacAio jinnaseTi ti // -mahA. (nemi.) 1144 (ga) mahAvIracariyuM (guNacandra) gA. 7-8, 5. 233. 2. (3) paramazrAvakastatra jinadattAmighoDavasat / / dayAvAn vizruto jIrNazreSThIti vimavajhapAt // -triSaSTi. 10,4,346 (kha) mahAvIra vuiM (mi.) 1144 thI 49 (ga) , , guNa 7 thI 11 sudhI, pR. 233 3 mahAvIra cariyuM guNa. 233. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana, AgamananI, dAna ApavAnI pratIkSAmAM ekITase joI rahyo hate. pratIkSAmAM te tarasI AMkhe bichAvIne beThe hate. paNa hajI sudhI prabhunI jhAMkhI thaI na hatI. jIrNanI bhAvanAmAM zraddhAnI bharatI hileLA laI rahI hatI. pratIkSAnI puNya-paLamAM enuM hRdaya apUrva prasannatA anubhavI rahyuM hatuM. ane bhAvanAnI uccatama zreNuM caDhI rahyuM hatuM. ekAeka deva-dundubhi vAgyAM, pAMca divyavRSTi thaI "ahodAnaM ahodAna" nI ugheSaNa thavA lAgI. "prabhu mahAvIranA cAturmAsika tapanuM pAraNuM thaI gayuM che" e sAMbhaLatAMnI sAthe ja jIrNanI bhavya-bhAvanA para vrajAghAta thaye. te nirAza ane udAsa thaI vicAravA lAgyuM ke huM hatabhAgI chuM. cAra mAsa sudhI nirantara pratIkSA karavA chatAM paNa prabhue mArA para kRpA karI nahIM. kahevAya che ke je be ghaDI pachI devadaMdubhi jIrNa zeThe sAMbhaLI hota to emane kevalajJAna prApta thaI jAta. 5 pUrNa zeThe jyAre pAraNAne divya atizaya che tyAre te cakita thaI gaye. lekAe pUchayuM-he bhAgyavAna ! prabhune teM bhikSAmAM zuM ApyuM? pUNe baDAza hAMkatAM kahyuM-bhikSA dAna meM potAnA hAtha vaDe prabhune paramAna (khIra)nuM dAna karyuM. * A mithyA ahaMkArane lIdhe pUrNane kAMI paNa AdhyAtmika lAbha thayo nahIM. uccatama bhAvanAonA balasvarUpa jIrNa zreSThIe bAramA devalekanuM AyuSya bAMdhyuM. 4 (ka) mahAvIra cariyuM guNa 233 (kha) triSaSTi. 10.4, 356-358 5. () khaNamettaM na suNanto dunduhisadda tu jaI suprinnaame|| Aruhiya khavagaseThi tA kevalameva pAvinto / / -mahAvIra. (mi) 1162 (kha) mahAvIra. (guNa.) 234. 1. lAkaizya pRSToDabhinavazreSThI mAyyevamabravIt / svayaM mayA pAyasena pAraNa' kAritaH prabhu // -triSaSTi. 10 4,360 7 mahAvIra cariyuM 1161. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chanI bhAvanA : pUrNanuM dAna 431 camarendra dvArA zaraNu-grahaNa varSAvAsa pUrNa karIne bhagavAna tyAMthI suMsamArapura padhAryA. e samaye kendrathI bhayabhIta thayelA camarendra bhagavAnanA caraNamAM AvyuM ane emanuM zaraNu-grahaNa karyuM. e A prasaMga bhagavAna mahAvIre gautama svAmIne jaNAvyuM, je A pramANe che. asurarAja camarendra pUrva bhavamAM "pUraNa" nAmane eka bALa tapasvI hato. te chaTTha chaThanuM tapa karato ane pAraNanA divase kASTanA cAra khAsa pAtramAM bhikSA laI Avato. prathama puTanI bhikSA pathikane ApI dete. bIjA khAnAnI bhikSA pakSIone khavarAvatA. trIjA puranI bhikSA jaladharane ApI detA ane cothA peTanI bhikSA samabhAvathI pite grahaNa karato. bAra varSa sudhI A pramANe ghera tapa karyuM ane eka mAsanA anazane AyuSya pUrNa karI camacaMcA rAjadhAnImAM Indra banyuM. Indra banatAM ja eNe avadhijJAnathI pitAnI upara sIdharmAvatasaka vimAnamAM zaka nAmanuM siMhAsana para kendrane divya bhega bhagavate che. te joI eNe manamAM vicAra karyo, "A mRtyune cAhanAra, azubha lakSaNavALe, lajA ane zebhA rahita caturdazI caudasanA divase janma lenAra hIna puNya keNa che? enI zebhAne naSTa karI dauM, paNa mArAmAM eTalI zakti kyAM che. ?" te asurarAja saMsumArapura nagaranI najIkanA upavanamAM azokavRkSa nIce jyAM 1. (7) vesAli vAsa bhUdANa de camaruppAto ya sussamArapure / -Ava. niyukita 400 (kha) vizeSA. bhASya 15ra (ga) Avazyaka cUNi 316 (gha) Avazyaka mala. vRtti. 294 (Da) mahAvIra cariyaM-guNacaka 7 pR. 234-240 2 bhagavatI zataka 3, ude. 2, Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43ra. bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAna mahAvIra chadmasthAvasthAnA bAramA varSamAM dhyAnastha UbhelA hatA tyAM AvyuM. eNe bhagavAna mahAvIranuM zaraNu-grahaNa karyuM kendra ane enA devene trAsa ApavA virATa ane vidrapa zarIranI vikavaNa karI ane sIdhe sudharmA-sabhAnA dvAre pahoMcI DarAvavA-dhamakAvavA lAge. zakrenDe paNa gusse thaI pitAnuM vajAyudha enI tarapha pheMkayuM. AganA taNakhA veratA vajane joIne camare je mArgethI A hata, e mArge pAcho pharyo. zakede avadhijJAnathI joyuM te jANavA maLyuM ke e bhagavAna mahAvIranuM zaraNa laI AvyA hatA ane pharI tyAM ja bhAgI rahyo che. kyAMka A ja bhagavAna mahAvIrane kaSTa pahoMcADe ema mAnI te jaladIthI ene pAchuM levA deDa, amarendra potAnuM sUkSmarUpa banAvyuM ane mahAvIranA caraNamAM AvIne chupAI gaye. vajI mahAvIranI najIka Ave te pUrve kendra vajIne pakaDI lIdhuM. 3 ane camareMdrane mahAvIrane zaraNAgata baje hevAnuM jANI kSamA ApI. AcArya zIlAMke prastuta ghaTanA anya svarUpe varNavI che; je aMge ApaNe pUrve vicAra karI gayA chIe. asurarAja saudharma sabhAmAM kadI jato nathI paraMtu anaMtakAla pachI arihaMtanuM zaraNuM laIne gaye, te jaina sAhityamAM Azcarya gaNAya che. saMsumArapuramAMthI bhagavAna bhegapura nanTigrAma thaIne meDhiyagrAma padhAryA. tyAM govALoe emane aneka prakAranA upasarga karyA. 4 3. mama ca Na cauragulamasa pattaM vajja paDisAharai / -bhagavatI zataka. 3,2 sU. 145, 302 4 (ka) Avazyaka niyuM kti, 40, 401 (kha) vizeSA. bhAya. 1952-1953 (ga) Ava. cUrNi. 316 (dha) Ava. malaya 294 (4) Ava. hAribhadrIya vRtti rarara Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lATa pradezamAM 433. videha-sAdhanA bhagavAna mahAvIranI sAdhanA atyaMta ugrapaNe cAlI rahI hatI. ziyALAnI dhrujAvatI ThaMDI lahere, unALAnI Aga jharatI garama lu ane varSAkAlanI tephAnI jhaDI, emane kadI sAdhanAmAM vicalita karI zakI nahIM. - dIkSA vakhate mahAvIranA zarIra para gazIrSa caMdana vagerenuM khUba sugaMdhita ubaTana, vilepana vagere karavAmAM AvyuM hatuM. A vilepananI mIThI sugaMdha keTalAka mahinA sudhI emanA zarIra para mahekatI rahI hatI. sAdhAraNa mAnava mATe A prakAranI sugaMdha AhalAdanuM kAraNa bane che, tyAre mahAvIra mATe te atyaMta vyAsa ane ane pIDAnuM kAraNa banI jAya che. mahAvIra jyAre jaMgalamAM UbhA rahIne dhyAna karatA te vakhate emanA dehamAMthI madhura sugaMdha havAnI sAthe phelAI vAtAvaraNane e suvAsita banAvI detI hatI. A madhura saurabhathI AkRSTa thaIne bhamarA emanA zarIra para AvIne cUMTI jatA, jANe ke phUle sAthe lapaTAI na jatA hoya. madhura rasa kheMcI levA mATe teo tIvra DaMkha mAratA, mAMsane kheMcI letA ane lehI pItA rahetA hatA. A pIDA bhagavAna atyaMta samatAthI sahana karatA hatA. dehanI pIDA ane trAsathI mukta rahIne Atma-svarUpamAM lIna rahetA. deha hevA chatAM te videha hatA. lATa pradezamAM sAdhanA kAlamAM keTalAka samaya pachI bhagavAna mahAvIre karmonI vizeSa nirjarA mATe lADha pradeza (prAyaH baMgAlano gaMgAnA pazcima 28 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana kinArAne pradeza)nI tarapha prasthAna karyuM. A pradeza e yugamAM anArya pradeza gaNAtuM hatuM. santa-jIvana mATe te khUba pratikULa hatuM. tyAM vicaravuM atyaMta duSkara hatuM. A prAntanA be bhAga hatA. eka vabhUmi ane bIjI zubhrami. e uttara rADha ane dakSiNa rAThanA nAmathI prasiddha hatA A banenI vacce ajaya nadI vahetI hatI. bhagavAne bane sthAnamAM vicaraNa karyuM. A kSetramAM bhagavAnane je ugra upasarga AvyA enuM romAMcaka varNana Arya sudharmAe AcArAMgamAM nIce pramANe karyuM che emane tyAM rahevA mATe anukULa sthAna maLyuM na hatuM. aneka 1 (ka) Avazyaka nikita. (kha) vizeSA. bhASya. 1917 (i) bhagavaM citeti bahu kamma nijjareyavvaM lADhAvisaya vaccAmi, te aNAriyA, - tatha nimi. (1) Ava. malaya. vRtti 281 (Da) triSaSTi. 10.3,554-556 (ca) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 6,15 2. (ka) a Tura-8-mavAra | -AcArAMga 1,9, 3,2 - (kha) dukALa tatha ahiM ! -AcArAMga 6, 3. gA. 6 3. (ka) vanamUmi 2 muma-mamaM 2 . -AcArAMga 1,6,3,2 (4) vajjabhUmi zuddhabhUmilATA dimleccha mUmiSu (1) karmanirjarArANayAgAt svAmI gozAlakAnvitaH // -triSaSTi. 10,4,54 4 vijayendrasUri lakhe che-vastutaH lATapradeza baMgAlamAM gaMgA nadInA pazcimamAM hato. hAlanA tAmalaka, midanApura, hubalI ane bardavAna jIllAo e pradezanI aMdara AvelA hatA. murzidAbAda chakalAne keTaloka bhAga enI uttaranI sImAmAM Avelo hato. -tIrthakara mahAvIra bhAga 1. pR. 202 5 AcArAMga 1,93,2 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videhasAdhanA 435 prakAranA upasarga sahana karavA paDyA. lUkhuM-sUkuM vAsI bhojana paNa muzkelIthI prApta thatuM hatuM. kUtarAe emane dUrathI joIne karaDavA dhasatA hatA. tyAM evA bahu ochA mANaso hatA ke je karaDatA ane na bharAvatA kUtarAone haTAve, ene badale teo kUtarAona sIsakArIne karaDavA mATe uttejita karatA. bhagavAna mahAvIra A prANIo para koIpaNa prakArano kharAba bhAva lAvatA nahIM. emane pitAnA zarIra para paNa koI jAtanuM mamatva na hatuM. AtmavikAsa arthe grAma-saMkaTane te saharSa sahana karatA evA te sadA prasanna rahetA hatA. jevI rIte saMgrAmamAM gajarAje zatruonA tINa prahAranI sahaja paNa paravA karyA vagara AgaLa vadhye jAya che, tevI rIte bhagavAna mahAvIra paNa lADha pradezamAM upasargonI kiMcit paNa paravA karyA vinA AgaLa vadhatA rahyA. je emane rahevAne-bhavA mATe lAMbA aMtara sudhI koI gAma ja maLatuM nahIM te bhayaMkara jaMgalamAM paNa te rAtrivAsa karatA hatA. jyAre teo kaI gAmamAM jatA tyAre gAmanI najIka pahoMcatA ke gAmanA leke bahAra nIkaLIne emane mAra pITa karavA lAgatA ane bIjA gAmamAM javAnuM kahetA. te anArya loka bhagavAna para daMDa, muSTi, bhAlA, paththara ane DhephAM vaDe 6 ejana 1,9,3,2 7 ejana 1,9, 3,4 8 ejana 1,9,3,7 4. nAgAsagAma-sIse vA, pArae tattha se mahAvIra / evaM pi tattha lADhe hiM aladdha-puvvo vi egayA gAmA / -AcArAMga 1,2,3,8 10. 3vasaMmata-mahine rAma tiSpi qtta | paDinikakhami tuM lusisu apao paraM palehitti // -AcArAMga 1,9, 3, 9 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana prahAra karatA ane pachI khuza thaI ne kikiyArI pADatA. 11 tyAMnA krUra manuSyAe bhagavAnanA suMdara zarIra para ujharaDA karyAM, emanA para vividha prakAranA prahAra karyAM. bhayaMkara parISaha emanA mATe upasthita karyAM. emanA para dhULa pheMkI. 12 tee bhagavAnane UMce uchALI-uchALIne daDAnI mAphka nIce paTakatA. Asana parathI emane gabaDAvI detA tA paNu bhagavAna zarIranA mamatvathI rahita banIne kAI prakAranI IcchA ane AkAMkSA vinA saMyama-sAdhanAmAM sthira rahIne kaSTone zAMtithI sahana karatA hatA. 13 jevI rIte akhatara paherelA zUravIranuM zarIra yuddhamAM akSata rahe che, evI rIte acala bhagavAna mahAvIre atyaMta kaThora kaSTo karatA hovA chatAM paNa peAtAnA saMyamane akSata rAkhyA. 14 punaH A pradezamAM A pramANe samabhAvapUrvaka bhayaMkara upasamAM sahana karIne bhaga 11. ya-puA tatha La anuvA mudiLA avuntAhe 1 adu lelaNA kavAleNa haMtA caMtA bahave kaM disu 12. ma'sAna chinnapuvvALi, damiyA yA jAya ta parIsahAi luJcisu aduvA paMsuNA uvakarriSu // 13. cAruca niLiyu anuvA AsaLAko la sudha vAsAya- paNayAsI dukakha - sahe bhagava apaDinne // 14. sUtro saMgAma--sIsevA, sa~vuDe tatha se mahAvIre paDi sevamANe karusAi acale bhagavaM rIitthA || --AcArAMga 1,9, 3,10 -AcArAMga 1,9,3,11 -AcArAMga 1,49,3,12 -AcArAMga 1,9,3,13 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha-sAdhanA 437 vAne ghaNAM karmonI nirjarA karI. teo pAchA Arya pradeza tarapha kadama baDhAvI rahyA hatA eTalAmAM sImA pradezamAM be cAra maLyA. teo anArya pradezamAM corI karavA jaI rahyA hatA. bhagavAna (muMDAyelA mastakavALA sAdhu)ne sAmethI AvatA joIne emane apazukana thayelA mAnyA. teo tINa zastra laIne bhagavAnane mAravAne deDyA. mahAvIra zAMta tema ja mauna paNe dhyAnastha rahyA. taskara mahAvIranuM divya teja joIne hataprabha thaI gayuM. te vakhate Indra pragaTa thaIne carone paDakAryA. 15 bhagavAna AryapradezanAM malayadezamAM vihAra karavA lAgyA ane te varSe malayanI rAjadhAnI dilA nagarImAM pitAne pAMcame cAturmAsa karyo. 16 muni nandiSeNune kevalajJAna varSAvAsa pUrNa thayA pachI bhadilanagarInI bahAra cAturmAsika tapanuM pAraNuM karI kadalI samAgama "jaMbUsaDa thaIne "bhagavAna taMbAyasanniveza padhAryA. cha tyAM pApampIya sthavira nendiSeNa pitAnA bahaBta munionA khUba meTA parivAra sAthe AvelA hatA. AcArya naMdiNa jinakalpa pratimAmAM avasthita hatA. gozAlake emane joyA ane emane tiraskAra karyo. e rAtrie nandiSeNa cAra rastA para UbhA 15 (ka) Ava. niyukita 365 (kha) vizeSA. bhASya 1617 (1) tattha punnakalasA NAma aNAriyagAmA, tatthaM traade| teNA lADhAvisaya pavisitukAmA, te avasauNo etasseva vahAe bhavatutikaTu...sakakeNa ohiNA AbhAittAdAvi vajjeNa, hatA / (gha) Ava. niryukti pR. 281 (3) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 6,195 (ca) triSaSTi. 10,3,562- Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana rahIne dhyAna karI kahyA hatA. tyAre ArakSaka putre emane cora samajI bhAlAthI ghAyala karyA. A asahya vedanAne samabhAvathI sahana karavAthI emane kevalajJAna thayuM ane siddha buddha ane mukta thayA. 18 kupiya sannivezamAM taMbAyathI bhagavAna kupiya sanniveza padhAryA. tyAMnA lekee bhagavAnane guptacara mAnI pakaDI lIdhA teoe emane aneka yAtanAo ApI ane kArAgRhamAM keda karI lIdhA. tyAM "vijyA" ane pragalyA" nAmanI paritrAjikAe rahetI hatI. ene jyAre khabara paDI ke nigraMtha zramaNa mahAvIrane keda karavAmAM AvyA che eTale teo tyAM pahoMcI gaI ane adhikArIone bhagavAnanI oLakha ApI eTale AdhakArIoe potAnAM ajJAna para pazcAtApa karIne bhagavAnane mukta karI dIdhA. 19 zAlakanuM alaga vicaraNa bhagavAne tyAMthI vaizAlI tarapha vihAra karyo atyAra sudhI gazAlaka emanI sAthe hate. paNa te kaSTothI gabharAI gayuM hatuM. eTale eNe bhagavAna mahAvIrane kahyuM-ApanI sAthe rahevAthI mAre aneka 18 (ka) Avazyaka niyukti 367 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1919 (ga) Avazyaka cUrNi pR. 291 (gha) AcArya IndravijayajIe tIrthakara mahAvIra bhAga 1, pR. 303mAM nindiSaNane avadhijJAna thayuM ane te marIne devalokamAM gayo, ema jaNAvyuM che. paNa Avazyaka sUNimAM kevalajJAnano ullekha che eTale emanA A kathanane Avazyaka cUNi sAthe meLa nathI. lekhaka 19. (ka) vira vArisa mAvA vinaya umA ya Ava. niryukita 367 (kha) vizeSA. bhASya 1919 (ga) Avazyaka cUNi pR. 291 (1) Avazyaka malaya. vRtti 281-282 (ka) mahAvIra cariyuM (guNacandra) (ca) triSaSTi. 10,3,583-587 6, 196-197 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha-sAdhanA 439 dusaha yAtanAo bhegavavI paDe che. bhikSA paNa pUrI maLatI nathI ane Apa mArI vipattionuM nivAraNa karatA nathI. eTale have huM jude vihAra karIza." A vAta para bhagavAna mauna rahyA eTale pachIthI gozAlake rAjagRha tarapha prasthAna karyuM." luhAranA maMtrAlayamAM bhagavAna kramazaH vihAra karatA karatA vaizAlImAM pahoMcyA. ane luhAranA maMtrAlayamAM [kammAra zAlA] dhyAnastha thayA. te luhAra cha mahinAthI asvastha hate. bhagavAna AvyAnA bIjA divase ene kaMIka svasthatA anubhavI eTale te pitAnA ojAro laIne maMtrAlayamAM Ave tyAM ekAMtamAM bhagavAnane dhyAna mudrAmAM joIne emane amaMgala rUpa samaja ane gusse thaIne hathoDe laI je bhagavAna mahAvIrane prahAra karavA dhasya ke divya devIzikta vaDe te ekAeka stabdha thaI ga.21 vaizAlIthI vihAra karI bhagavAna grAmaka-sanniveza padhAryA ane vibhelaka yakSanA yakSAyatanamAM dhyAna karyuM. bhagavAnanA tamaya 20. (8) tAhe gosAlo bhaNaI-tujhe mamaM hammamANaM na vAreha, tujjhehi sama ba-hU vasagga' anna ca-ahaM ceca paDhama hammAmito vara akalo vIharissaM / -Ava. malaya vRtti 5. 282 (kha) Avazyaka cUNi 292 (ga) mahAvIra cariyuM 6,167 (dha) triSaSTi. 10,3,595 21. (ka) mAve veNAstrIe jabbAra, ghamLa relavo | -A. niyukita 368 (kha) vizeSA. bhASya 1920 (ga) Ava. mala. vRtti 282 (dha) Avazyaka hAri. 208 (Da) mahAvIra cariyuM (nemicandra) (ca) , , (guNacandra) 168 (cha) triSaSTi. 10,3,605-610 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jIvanathI yakSa prabhAvita thaIne emanuM guNakirtana karavA lAgyA. 22 kaTapUtanAne upadrava bhagavAna mahAvIra grAmaka-sannivezathI vihAra karIne zAlI zIrSanA ramaNIya udyAnamAM padhAryA. mAdha mAsane susavATa yukta pavana vahetuM hatuM. sAdhAraNa manuSya gharomAM garama vastro oDhavA chatAM dhrujI rahyA hatA, paraMtu e ThaMDI rAtamAM paNa bhagavAna vRkSa nIce dhyAnastha UbhA hatA. A vakhate kaTapUtanA nAmanI eka vyaMtarI devI tyAM AvI. bhagavAnane dhyAnAvasthAmAM joIne enuM pUrva vera jAgI UThayuM. te paritrAjikAnuM rUpa dhAraNa karI meghadhArAnI mAphaka jaTAomAMthI bhISaNa jaLa varasAvavA lAgI ane bhagavAnanA kemala skaMdha para UbhI rahI jorathI havA phelAvavA lAgI. barapha jevuM ThaMDuM jaLa ane joradAra pavana talavAranA prahArathI paNa vadhu tINa lAgate hatuM te paNa bhagavAna potAnA utkaTa dhyAnathI vicalita thayA nahIM A samaye samabhAvanI ucca zreNI para caDhavAne kAraNe bhagavAnane viziSTa avadhijJAna [kAvadhijJAnanI upalabdhi thaI24 parISada sahana karavAnI behada titikSA ane samatAne joIne kaTapUtanA 22 (ka) Ava. niyukita 369 (kha) vizeSA. bhASya 1921 (tathA ukata badhA graMtha) 23. (ka) mA aai 3vase sANiI chai ! uvasagga tAvasI tu visujjhamANassa lAgAhI // -Avazyaka niryukita 369 (kha) vizeSA. 1921 (ga) Avazyaka cUNi 292-293 (gha) Avazyaka malaya. vRtti 283 (ka) Avazyaka hAri. vRtti (ca) mahAvIra cariyaM 6:212-213 (7) triSaSTi 10,3,614-24 24. (ka) taM dvivaM ca riyAsaMta mathato mArI 1 gasioM visagvaleAgaM pAsitumAradyo / . Ava. cUrNi ra93 (kha) Ava. mala. vRtti 283 (ga) Ava. hAri. vRtti 29 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha-sAdhanA 441 cakti thaI gaI, vismita thaI gaI. prabhunA dhairya samakSa te hArIne prabhunA caraNamAM namI paDI ane pitAnA aparAdhane mATe kSamAyAcanA karavA lAgI. gazAlaka pharIthI mahAvIra pAse gazAlaka cha mahinA sudhI jude praNa karI, aneka kaSTa sahana karato e Akhare pharIthI bhagavAna mahAvIranI pAse AvI ga.25 bhagavAna tyAMthI paribhramaNa karIne bhadiyA nagarI padhAryA. cAturmAsika tapa tathA Asana ane dhyAnanI sAdhanA karatA emaNe chaThTho varSAvAsa tyAM ja karyo. varSAvAsa pUro thayA pachI nagara bahAra pAraNuM karI emaNe magadha tarapha vihAra karyo. magadhanAM aneka gAmamAM kaI paNa jAtane upasarga na thayo. cAturmAsika tapanI sAthe dhyAna karatA evA emaNe tyAM sAtame cAturmAsa pUro karyo. 27 cAturmAsika tapanuM 25 (8) cha mAse mAvo nAsa mittei | -Ava. cUrNi ra93 26. (ka) purava mahiyAre tavaM vicitaM tu chaTavA | -Ava, niryukita 370 (kha) vizeSA. bhASya 1922 (1) tattha caumAsakhamaNa vicita ya abhigaha kuNada bhagava DhANAdIhiM / Ava. hAri. vRtti 209 27 (ka) Ava. niyukti 370-371 (kha) vizeSA. bhASya 122-23 (1) tato pacchA magaha visae viharati niruvasagga aThamAse udubaddhie |...ev dhihariUNa Alamita eti, tattha sattama vAsAvAsa uvagato caaummaasvamaLa | -Ava. cUNi 293 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nagara bahAra pAraNuM karI kuMDAga-sanniveza ane pachIthI manasanniveza padhAryA. ane sthAneA para kramazaH vAsudeva ane khaladeva nA Alaya (maMdira)mAM rahIne dhyAna karyuM. 442 lAheAgelAmAM tyAMthI bhagavAna leAhAgalA padhAryA. A vakhate leAhAgalAne paDeAzI rAjya sAthe kaMIka saMghaSa cAlI rahyo hatA. eTale badhA adhikArI gaNu AvatA jatA yAtrIo aMge pUrNapaNe satarka jAgRta rahetA hatA. paricaya vinA rAjadhAnImAM keAInA paNa praveza aMge aMdhI hatI. bhagavAnane paNa paricaya pUchavAmAM AvyeA, paNa teo mauna rahyA A kAraNe adhikArI emane pakaDIne rAjasabhAmAM laI garcA. tyAM asthika gAmanA rahevAsI utpala naumittika AvelA hatA. eNe jevA bhagavAnane joyA, tevA ja teNe UThIne bhagavAnane vaMdana karyu... ane adhikArIone kahyuM "A guptacara nathI. paraMtu siddhArtha naMdana mahAvIra che, dharmacakravartI che." paricaya prApta thavAthI rAjA jitazatrue bhagavAna ane gAzAlakane satkArapUrvaka vidAya karyAM, 28 Asana ane dhyAna lAhAgalAthI bhagavAne purimatAla nagara tarapha prasthAna karyuM. nagaranI bahAra keTalAka samaya sudhI zakaTamukha udyAnamAM dhyAna karyuM. vaSNura' zrAvake tyAM emanA satkAra karyo. tyAMthI unnAga, gobhUmine 28. (ka) che|hAvajammi cAriya nitasattu satvare mAnave / (kha) vizeSA. bhASya 1924 (ga) Avazyaka cUNi` 294 (ba) Ava. malaya. vRtti 284 (Da) Ava. dvAribhadrIya 210 (ca) mahAvIra riya 6, 214 --Ava. niyukti 372 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha-sAdhanA 443 pAvana karIne rAjagRha padhAryA. 29 tyAM cAturmAsika tapa grahaNa karI, vividha AsananI sAthe dhyAna karatA rahyA. UMce-nIce ane trAMsI dizAmAM rahelA padArtho para dhyAna kenti karatA evA bhagavAne tyAM utkRSTa dhyAna karyuM. tyAM ja AThame varSAkAla pasAra karyo. punaH rAha dezamAM nagaranI bahAra cAturmAsika tapanuM pAraNuM karIne vizeSa karmanirjarA karavA mATe bhagavAne pharIthI anAryabhUmi tarapha (rADha dezanI tarapha) prayANa karyuM. pahelAMnI jema ja anArya pradezamAM kaTene samabhAvapUrvaka sahana karatA karmanI ghora nirjarA karI.31 rATha bhUmimAM AvAsa na maLavAne kAraNe vRkSonI nIce, khaDeremAM tathA ghUmatA-ghAmatA varSAkALa pUro karyo. cha mahinA sudhI anArya pradezamAM vicaraNa karI pharIthI AryadezamAM padhAryA.32 29. (ka) Avazyaka niyukti 373-74 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1925-26 (ga) Avazyaka cUrNi ra94-95 (dha) Ava. malaya. vRtti 284-85 (Da) mahAvIra cariyuM 6, 214-218 30. vikAruM che mAre, mAsAthe ag ! jhANa uThe ahe tiriya ca pahemANe samAhimapaDinne // -AcArAMga 1, 9, 4, 108 31. (ka) Ava niyuM. 374 - (kha) vizeSA. 1926 32. (ka) tatha nava vAsatteja, taragha = marAva ne vasahI zraddhA gva tatha chammAse aNicya jAgariya viharato / -A. mala. 285 (4) vasahi ca alabhamANo sunnagAresu rukakamUlesu / dhammajjhANAbhirao varisAyAla aikkamai // mahAvIra cariyuM 6, 10, 218 (1) navamI prAvRSa tatra dharmadhyAnaparAyaNaH / zUnyAgAre drutale vA sthitaH svAmyatyavAhayat / / triSaSTi. 10, 4, 66 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana tilano praznaH vaizyAyana tApasa AryabhUmimAM praveza karI bhagavAna siddhArthapurathI kUrmagAma tarapha jaI rahyA hatA. gozAlaka paNa sAthe ja hatuM. mArgamAM sAta puSpavALA talanA eka laherAtA choDane joI ne zAlake jijJAsAthI pUchayuM ke -"bhagavAna, zuM A cheDa phaLayukta thaze ?" samAdhAna karatAM bhagavAne kahyuM - "A choDa phalavAna thaze ane sAteya phUle eka phaLamAM (zIMgamAM) utpanna thaze." gozAlaka saMzayazIla ane durAgrahI hate. bhagavAnanA kathanane mithyA karavAnI daSTie eNe pAchaLa rahIne e cheDane ukhADIne eka kinAra para pheMkI dIdho. saMjogavazAta e samaye thoDe varasAda paDyo ane te talane cheDa pharIthI mULa caeNTI javAthI laherAI UDyo. te sAta pupe paNa kahyA pramANe talanA phaLamAM (zIMgamAM) sAta talarUpe utpanna thayAM.33 bhagavAna kRmagAma AvyA.34 kUrmagAmanI bahAra vaizyAyana nAmanA tApasa prANAyAmI prajayA svIkArI sUryamaMDala saMmukha daSTi rAkhIne banne hAtha upara uThAvelA rAkhI AtApanA laI rahyA hatA. tADha taDakAthI satRpta thaIne jaTAmAMthI jUe pRthvI para paDI rahI 33. (ka) maNiyAra sithapuraM tithana pucha bhavati | uppAdeti aNajjo gozAlA vAsa vahulAya // Ava. niyukta 375 (kha) vizeSA. bhASya 1927 (ga) Ava. cUrNi 297 (dha) bhagavatI zataka 15, tRtIya khaMDa, pR. 372 73 (Da) triSaSTi 10, 4, 68-128 (2) Avazyaka malaya. vRtti ra8pa. 34. bhagavatImAM kumaMgAmane sthAne kuMDagrAma jaNAvavAmAM AvyuM che. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilano prazna : zAyayana tApa 445 hatI ane te emanI tarapha dayA batAvavA mATe ene UThAvI-UThAvI pAchI jaTAmAM mUkI rahyA hatA. gozAlake A dazya joyuM eTale te kutUhalapUrvaka bhagavAna pAsethI UThIne e tapasvInI najIka Ave ane be-"tuM keI tapasvI che ke jUone zayyAtara ?" tapasvI zAMta rahyo. e vAta ge zAlaka vAraMvAra deharAvate rahyo. tapasvI gusse thaI gayA. te pitAnI AtApanA bhUmithI sAta-ATha pagalAM pAchaLa gaye ane dezamAM AvIne eNe pitAnI tapalabdha tejelabdhi gozAlakane bhasma karI nAMkhavA cheDI. zAlaka Darane mAryo bhAgyo ane prabhunA caraNomAM chUpAI gaye. dayAlu mahAvIre zItalezyAthI ene zAMta karI dIdhI.35 ge zAlakane surakSita ubhela joI tApasa enuM sarva rahasya samajI gaye. eNe pitAnI tejelezyAnuM pratyAvartana (pAchI kheMcI levI) karyuM ane vinamra zabdamAM besavA mAMDyo "bhagavAna ! meM Apane oLakhyA. meM Apane oLakhI lIdhA." gozAlaka A camatkArI zakti joI te tarapha khUba lalacAye ane te prApta karavAnI vidhi pUchI. bhagavAne kahyuM-nakha sahita baMdha karelI muThThImAM samAya eTalA aDadanA bAkaLA ane eka cAMgaLuM pANu vaDe keI niraMtara "chaThThanuM tapa kare ane AtApanA bhUmimAM sUryanI saMmukha UrdhvabAha thaIne AtApanA le ene cha mahinA pachI 35. (ka) bhagavatI zataka 15, tRtIya khaMDa pR. 373-374 (4) tAhe vesiyAyaNo ruDho teya nisiraI, tAhe sAmiNA tassa aNukapaNAe ... vesiyANassa usiyateya paDisAharaNabhettha'tarA sIyaliyA teullesA nisiriyaa| -A. mala, vRtti 286 (dha) trA rAtre svAmI tajerAmabhAmurata tejolezyA tayAzAmi vAriNeva hutAzana // -triSaSTi 10, 4, 119 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saMkSipta ane vipula bane prakAranI tejalezyAo prApta thAya che. 36 gozAlake bhagavAnanI vAtane vinayapUrvaka svIkAra karyo. bhagavAne keTalAka samaya pachI tyAMthI pharIthI siddhArthapuranI tarapha prayANa karyuM. talanA cheDanA sthAna para AvatAM ja gozAlakane bhUtakALanI ghaTanAnI yAda AvI gaI. eNe kahyuM -bhagavAna ! ApanI e bhaviSyavANI asatya TharI." mahAvIre kahyuM " nahIM, te bIjA sthAne ugele talane cheDa che, te e ja che ke jene te ukheDIne pheMkI dIdhe hate. gozAlaka zraddhahIna hatuM. te talanA choDa pAse gayA. ane talanI phalI (zIMga) teDIne joyuM te sAta ja tala nIkaLyA. prastuta ghaTanAthI gazAlaka niyativAda tarapha khUba uMDANamAM AkRSTa thaI gaye enI e zraddhA sudaDha thaI gaI ke "sarva jI marIne pharIthI pitAnI ja nimAM utpanna thAya che." tyAMthI gozAlake bhagavAnane sAtha choDI dIdho. ne zrAvAtI gaye ane "hAlAhalA" nAmanI kuMbhAraNanI bhAMDazAlAmAM rahIne mahAvIra dvArA batAvavAmAM AvelI vidhi anusAra telabdhinI e sAdhanA karavA lAgyuM. yathA samaya ene e siddhi prApta thaI. 36. (ka) bhagavatI 15, 7, pR. 374 (kha) manava manaDuM - ne je rAtriA | chadAM aLavivette ta i Ayovei, pAraNee sanahAe kummAsapiDiyAe egeNa ya viyaDAsaeNa jAvei jAva chammAsA se sarivattaviulateulese bhavai / -Ava. malaya. vRtti 287 (ga) triSaSTi 10. 4, 122-124 (dha) mahAvIra cariyaM 6, 223 37. (ka) bhagavatI 15, 3, pR. 374-375 (kha) Ava. malaya. vRtti 287 (ga) mahAvIra cariyuM guNacandra) 6, 223 (1) triSaSTi. 10, 4, 126-128 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra bhUlyA ? 447 enI prathama parIkSA karavA te bahAra nIkaLe. gAmanI bahAra kUvA para eka pANI bharatI strI jovAmAM AvI. gozAlake enA ghaDA para kAMkare mAryo. ghaDe TukaDA thaIne nIce paDyo. pANuM DhaLAI gayuM. strIe gusse thaIne gALa dIdhI, eTale zAlake tejezyAthI ene tyAM ja bhasma karI nAMkhI.8 pachIthI bhagavAna pArzvanAthanA anuyAyI aSTAMga nimittanA sAtA zaNa, kRlinda, kANuM kara achidra anizAyana ane arjuna pAse gozAlake nimittazAstranuM adhyayana karyuM. jenA vaDe te sukhaduHkha, lAbha-hAni, jIvana-maraNa vagere darzAvavA lAgyA ane lekamAM vacanasiddha naimittika tarIke oLakhAvA lAgyuM. A siddhaonA camatkArathI enI prasiddhi thaI ane te potAne AjIvaka saMpradAyanA tIrthakara tarIke gaNAvIne prakhyAta tha.39 mahAvIra bhUlyA ? gozAlakane tene lazyAnA AkramaNathI bacAvavA zramaNa bhagavAna mahAvIre zItalalezyAne prayoga karyo. gozAlakane prANu bacI gaye. 38. (ka) chadaM mahiM saMdhivattavikattero, raMgA, vAsiha vinAsi | Ava. mala. vRtti. 287 (kha) bhagavatI 15, 7, pR. 375 (ga) mahAvIra cariyuM, 6, pR. 223. () triSaSTi 10, 4, 129-132 39. (ka) mAvatI 15, pR. 275 (4) pacchA tassa chaddisAcarA miliyA tehi nimittaullogeAse kahita / evaM so ajiNo jiNapalAvI viharai esAse vibhUi sNjaayaa| Ava. mala. vRtti. 287 (ga) mahAvIra cariyaM 6, pR. 223-224 (dha) triSaSTi. 10, 4, 134-137. viSaSTi. 134mAM ene bhagavAna pArzvanAthane ziSya kahevAmAM Ave che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAna mahAvIra dvArA zItalalezyAne praga eka parama kAruNika bhAvanAnuM nidarzana che. jyAre eka paMcendriya prANI baLI rahyo hoya ane bIjI vyakti nirapekSabhAve UbhI rahI te joyA kare, enA hadayamAM anukaMpAnI lahera na UThe-e mukela-bAbata che. ochAmAM ochuM e sAdhaka mATe emanA hRdayamAM kaNekaNamAM karuNuM chalakAI rahI hoya tyAre. paraMtu A ghaTanA-prasaMgane vikaTa vivAdane viSaya banAvI AcArya bhIkhaNujIe A anukaMpAnA prasaMgane mahAvIranI bhUla lekhAvI che. emaNe kahyuM che- chAza pUrA tiLakanai ?" amArI daSTithI A ahiMsAne ekAntika Agraha yA ekAMgI cintana che. kemake mahAvIranI ahiMsA phakta nakArAtmaka nathI. kiyA tmaka paNa hatI ane enuM nidarzana emaNe zAlakanI prANa rakSA karIne prastuta karyuM che. ahIM ahiMsAnI carcA vistRta rIte karavA IcchatA nathI eTale ame atre eTaluM ja kahIzuM ke je kaI mahAvIre bhUla karI hatI ema jaNAve che teo potAnA ekAMgI ciMtananA kAraNe ja tema kahe che. vAstavamAM mahAvIranA jIvana aMge UMDANathI vicAranAra vicAraka e svIkAraze ke mahAvIra jina hatA, kapAtIta hatA. sAmAnya ka95mAM aTapaTI ane avihita (zAstrokta na hoya tevI) lAganAra vAta ke ghaTanA kalpAtIta sAdhakanA jIvanamAM banatI hoya che. bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM AvA aneka prasaMge AvyA che. paraMtu ApaNe enA UMDANane samajyA vagara ene mahAvIranI bhUla gaNAvI besIe te sarvathA anucita ane avivekapUrNa vAta banaze. AjIvaka saMpradAya bauddha sAhityamAM Avaka ane jaina sAhityamAM "AjIvika zabda gozAlakanI zramaNa paraMparAne mATe vaparAya che. ane zabda ekAryuM che. banne zabdane artha che-AjIvikAne mATe ja tapazcaryA Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra bhUlyA ? vagere karanAra. 4. AjIvaka saMpradAyamAM ene ze| artha hatA te hAla upalabdha thatuM nathI. sabhava che ke emaNe bhikSAcArInA kaThora niyama vaDe AjIvikA prApta karanAranI prasaMzA thatI hAvAnuM mAnIne ene apanAkhyA hAya. jaina ane bauddha ane sAhityamAM AjIvakAnA ThAra niyama aMge carcA upalabdha thAya che. majijhamanikAyanA mata pramANe enA ghaNA kharA niyamA nigraMthA sAthe samAnatA rAkhanAra ane keTalAka te enAthI paNa kaThora hatA.41 AjIvakAnI bhikSAcarI aMge prazaMsAtmaka vivaraNa ApatA lakhavAmAM AvyuM che ke "gAme ane nagarAmAM AjIvaka sAdhu hoya che. emAMnA keTalAMka eka e ghara cheDIne, keTalAka traNa ghara cheDIne jyAre keTalAka sAta ghara choDIne bhikSA grahaNa kare che. 2 449 bhagavatI sUtramAM AjIvaka upAsakeAnA AcAra-vicAranuM prazaMsAtmaka varNana karatAM lakhavAmAM AvyuM che ke te geAzAlakane arihaMta mAne che. mAtA-pitAnI sevA-zuzruSA kare che. umaraDA vaDa, khera, aMjIra ane pIluM A pAMca prakAranA phaLAnuM bhakSaNa karatA nathI. palADu (pyAja-DuMgaLI), lasaNa vagere kandamUlanuM paNu bhakSaNa karatA nathI. khaLado pAse nirlananuM kArya karAvatA nahIM. emanA kAna- nAkanuM chedana karatA nahI' ane trasa-prANIonI hiMsA thAya evI pravRtti karatA nahIM. A parathI e spaSTa thAya che ke AjIvaka saMpradAyamAM bhikSA aMge kaThora niyame hatA jenAthI enuM nAma AjIvaka paDyuM. 40. (ka) bhagavatI sUtra vRtti 21, uda. 2 (kha) jainAgama zabda sa'graha pR. 134 (2) Hoernle, Ajivikas in Encyclopaedia of Religion and Ethics E, J. Thomas, life of of Buddha p. 130 41. mahAsaccaka sRta 1-46 42. abhidhAna rAjendrakASa bhAga 2 pu. 116 43. bhagavatI zataka 8. udde. pa 29 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana AjIvaka abrahmacArI sUtrakRtAmAM AdrakumAranuM prakaraNa che, emAM AjIvaka bhikSue nA abrahma-sevana aMge ullekha che.44 keTalAya leka ene AkSepa mAne che. paNa bauddha sAhityamAM paNa AjIvikAnA abrahma-sevana (abrahmacArIpaNuM) aMge ullekha che.45 majijhamanikAyamAM nigUThane brahmacaryavAsamAM ane AjIvakane abrahmacaryavAsamAM gaNavAmAM AvyA che.* gozAlaka kahe che ke avasthA traNa prakAranI hoya che. (1) buddha (2) mukta (3) nahIM baddha ke nahIM mukta. te potAne mukta, kamalepathI para mAne che. enuM maMtavya evuM hatuM ke mukta puruSa strI-sahavAsa kare te ene emAM bhaya rahe nahIM. A vicAra bhale Alecaka saMpradAyano hoya paNa te nirAdhAra nathI. ItihAsavidda DokaTara satyaketue paNa bhagavAna mahAvIra ane gozAlaka vacce paDelA traNa mata-bhedamAM, eka strI-sahavAsa aMgene hatuM, ema jaNAvyuM che. enAthI spaSTa che ke A AjIvakane jaina sAhityamAM abrahmacaryanA piSaka gaNAvyA che, te mAtra AkSepa ja nathI. keI paNa saMpradAya brahmacaryane siddhAMtarUpe mAnyatA Ape ja e keI niyama nathI. bhAratavarSamAM evA aneka saMpradAya che ke je bhega ane tyAga e baMnene mahatva Ape che. 44. (ka) vIru vaSa 3, aMka 12, 13 le. DA. kAmatAprasAda (kha) uttara hindustAnamAM jainadharma pR. 58 thI 11 cImanalAla jayacaMda zAha, bhAratIya vidyA khaMDa 2, pR. 201-10, khaMDa 3 pR. 47.59 Ajivika Sect. A New Interpretation. 45. Ajivikas Vol.1.; majjana mA ? su. 514 Encyclo Paedia of Religion and Ethics Dr. Hoerole p. 261. 46. majijhamanikAya skandaka sura 2, 3, 6. 47. bhAratIya saMskRti aura usakA ItihAsa pu. 163. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhora abhigraha 451 A pramANe zaizAlakanA AjIvaka mata aMge je sAmagrI upalabdha thAya che, enA AdhAra para ApaNe e nirNaya karI zakIe ke te zarUAtamAM bhagavAna mahAvIrane ziSya banyuM hatuM. te bhagavAnanA utkaTa tapa ane dhyAnathI prabhAvita thayA hatA. emanI divya vibhUtio tarapha te AkarSita thaye hate pachIthI svayaM e siddhio prApta karavAno prayatnazIla banyuM. telabdhi tathA aSTAMga-nimitta jevI siddhio prApta karI te garvathI dIpta abhimAnI thaI gaye. ene prabhAva samAjamAM phelAye, jene lAbha UThAvIne te sAmAnya bhikSuka pite pitAne mahAvIra jevA tIrthaMkara rUpamAM jAhera karavA lAgyuM. te niyativAdane kaTTara samarthaka hatA. te vAta paNa aneka ghaTanAothI spaSTa thaI jAya che. A varSa pachI te bhagavAna mahAvIrathI dUra cAlyA. bAdamAM te emanA tIrthakara kAlanA soLamAM varSamAM pharI pAcho emanA sIdhA saMparkamAM Ave che. bALake dvArA trAsa siddhArthapurathI bhagavAna vaizAlImAM padhAryA. nagaranI bahAra bhAgavAnane dhyAnamudrAmAM joI abudha bALake emane pizAca samajyA ane aneka prakAranI yAtanA ApI. ekAeka e mArgethI rAjA siddhArthanA nehI mitra zaMkha -rAjA nIkaLyA. emaNe A upadravI bALakane dUra karyA ane svayaM prabhune vaMdaNa karI AgaLa vadhyA. ghara abhigraha meThipagrAmathI bhagavAna kauzAMbI padhAryA. ane piSa vada ekamanA divase eka ghara abhigraha lIdhe. 1. (4) kAsabIe satANIuo abhiggA pAsabahulapADivae / -A. niyukti 402 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1954 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana dravyathI-aDadanA khAkaLA hoya; te sUpaDAnA eka khUNAmAM hAya-kSetrathI ApanAranA eka paga UMmarAnI aMdara ane eka mahAra hAya, kALathI bhikSAcarInI atikrAnta-veLA mAranA bhAjananA samaya pasAra thaI gayA hAya, bhAvathI rAjakanyA hAya paNa dAsatva prApta thayela hoya je kha dhanagrasta hoya, jenu mAthu muDela hAya, je traNa divasathI upavAsI hAya, evA soMgAmAM mAre bhikSA levI anyathA cha mAsa sudhI mAre bhikSA levI nahIM." A pramANe kaThoratama pratijJA laI ne mahAvIra darAja bhikSA levA mATe kauzAMkhImAM pharatA hatA. ucca aTTAlikAethI mAMDIne garIbAnI TU paDIe sudhI tee jatA. bhAvuka bhakata bhikSA ApavA mATe utsukatA khatAvatA paNu bhagavAna kaMI paNa lIdhA vagara pAchA AvatA rahetA. leAkeAnA aMtarane eka prazna satAvI rahyo hato ke "emane zu joI e che ?'' 4para eka divasa bhagavAna kauzAMkhInA amAtya 'sugupta'nA ghare padhAryA. amAtyanI patnI 'naMdA' je upAsikA hatI, te khUba zraddhAthI bhikSA ApavA AvI, paNa jyAre enA gharethI kaMI paNa lIdhA vinA bhagavAna pAchA pharyAM, tyAre enuM mana khinna thaI gayuM. te jaLa vagaranI mAchalI mArke taDaphaDavA lAgI. potAnA bhAgyane dhikkAravA lAgI. paricArikAee kahyuM : "Apa kema gabharAva che ! devArya te Aje ja 2. (ka) sAmI ya ma tAravI amiAda mioti, uhi davvato ku mAse suppakANeNa N, khittao eluyaM vikkha bhattA, kAlao niyattesu bhikkhAyaresu bhAvato jadi rAyadhUyA dAsattaNaM pattANiyalabaddhA muDipasarA rAyamANI aThThebhaktiyA evaM kappati, sesa Na kappati, kAleA ya pAsabahula pADiva / evaM abhiggaha' ghettuNa ko bIe acchati / Avazyaka cUrNi` 316-317 (kha) Ava. malaya vRtti. 294-295. (ga) Ava. Ari. vRtti rarara (4) mahAvIra cariya... (naimiyandra) 1251-1253. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAra abhigraha nahI, paNa chelrA cAra mAsathI kaMI paNa lIdhA vinA AvI rIte pAchA phare che.' jyAre eNe A vAta sAMbhaLI te te vadhu ciMtAmAM paDI gaI. eNe amAtya suguptane namra nivedana karyuM- "Apa kevA mahAmaMtrI che ke cAra-cAra mahinA pUrA thavA chatAM bhagavAna zrImahAvIrane bhikSA upalabdha thatI nathI. emaneze abhigraha che? ane kaMI paNu khyAla AvatA nathI. te pachI A buddhi khIjA zemAM kAma Avaze ?" amAtyane potAnI bhUlanA khyAla AvyeA. eNe tarata ja pAte A aMge zeAdha karaze, evuM AzvAsana ApyuM. prastuta saMvAda vijayA pratihArIe sAMbhaLI lIdhe, eNe te mahArANI mRgAvatIne jaNAvye, ane te eNe samrATa zatAnikane kahyo. samrATa ane sugupta nAmanA amAtye A aMge khUba prayAsa karyAM. rAjAe prajAne paNa niyamApaniyamane paricaya karAvI prabhunA abhigraha pUrNa karavAnI sUcanA ApI, paraMtu bhagavAna mahAvIraneA abhigraha pUrNa thayA nahIM. pAMca mahinA ane paccIsa divasa pasAra thaI javA chatAM paNa emanI mukhamudrA evI ja tejodIpta hatI. 3 eka divasa potAnA niyama pramANe kauzAMkhImAM paribhramaNa karatA bhagavAna dhannAzreNInA khAraNe paheAMcyA. rAjakumArI caMdanA sUpaDAmAM khAkaLA laI ne traNa divasathI bhUkhI-tarasI bAraNAM vacce pitAnA AgamananI pratIkSA karatI UbhI hatI. dUrathI bhagavAna mahAvIrane AvatA joI enA manamayura nAcI UThayo. hRdayakamala khIlI UThayuM. hAthakaDI ane eDIe jhaNakI UThI, te apalaka dRSTithI prabhune potAnI tarapha AvatA joI ne vicAravA lAgI ke mArA dhanyabhAgya che ke bhagavAna mAre tyAM padhArI rahyA che, aDada jevI tuccha vastu bhagavAnane kevI rIte ApIza-e vicAratAM caMdanAnI AMkhomAM AMsu 3. (3) Avazyaka cUrNi 313 (ga) Ava. dvAribhadrI. 223 453 (kha) Ava. malaya. vRtti 295 (dha) mahAvIracaya 1260 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana AvI gayAM. bhagavAnane abhigraha pUrNa thaI gaye. bhagavAne potAnuM karapAtra caMdanAnI sAme dharyuM. AMsubhInI AMkhe sAthe tathA harSAtirekathI caMdanabAlAe mahAvIrane aDadanA sUkA bAkaLA vaharAvyA. mahAvIre tyAM ja pAraNuM karyuM. AkAzamAMthI "ahAdAna, ahadAnanAM deva-dubhi vAgI UThayAM. pAMca divya pragaTa thayA. sADA bAra karoDa suvarNa mudrAnI varSA thaI. caMdanabAlAnuM saundarya khUba khIlI UThayuM. enI leha-zRMkhalA suvarNa AbhUSaNomAM parivartita thaI gaI. Avazyaka cUrNi, Avazyaka haribhadrIya vRtti, Avazyaka malayagiri vRtti, mahAvIracariyuM, upana mahApuruSa cariyuM, triSaSTizalAkA puruSacaritra vagere kaI paNa graMthamAM bhagavAnanuM AMsu na jevAne kAraNe pAchA pharI javuM, pAchA pharavAne kAraNe candanabAlAne AMsu AvavAM, e pachI pharIthI bhagavAnanuM padhAravuM vagere varNana nathI. tIrthaMkara mahAvIra: "Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana' vagere aneka Adhunika graMthomAM AMsu na joIne bhagavAnanuM pAchA pharavuM ane pharI pAchA AvavAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. amArI daSTie 4. (ka) tAre mArA TA, te hAM hAghara , gALiyALa zRiMdAma tahe sA hatthI jathA kUla sabharitumAraddhA eluga vikkha bhatittA tehi purato kaehiM hidayaSbhataratA rovati, sAmI ya atigato, tAe ciMtiya eta sAmissa deyi mama eta adhammakala, bhaNati-bhagava ! kappati ? sAmiNApANI pasArito... -Ava. cUrNi 319 (4) tayaNaMtara appaDimaruvaM bhayava ta' dahaNa aJcatamasAra kummAsamAyaNa niri kkhiuNa dUramajuttameya imessa mahAmuNissatti vibhAvamANIe sogabharaggagirAe galaM tabAhappApvAhAulaloyaNAe bhaNiyamaNAe- bhayava jaivi aNuciyameva tahAvi maya avannae aNurahaTa giNhaha kummAsa bhAyaNati mayavayAvi... pasAriya pANiputta / -mahAvIra cariyaM 2,24,6 (ga) triSaSTi 10,573-579. 5 tIrthaMkara mahAvIra pR. 229 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhora abhigraha 455 paNa Adhunika graMthanuM A varNana pAchaLanA samayanA lekhakanI kalpanA che, je yogya nathI. Ane mULastrota kaye che, te eka vicAraNaya muddo che. caMdanAne paricaya uttarapurANamAM caMdanAnuM saMkSepamAM varNana prApta thAya che. paraMtu te varNana vetAMbara graMtha pramANenuM nathI. mAtA-pitAnA nAmamAM ane ghaTanAmAM phera che. uttara purANamAM caMdanAne ceTakanI putrI kahevAmAM AvI che. jyAre Avazyaka cUNi vagere badhA vetAMbara graMthamAM ene dadhivAhananI putrI kahevAmAM AvI che. 8 kauzAMbInA rAjA zatAnake ekAeka caMpA para AkramaNa karyuM. dadhivAhana enA bhayathI bhAgI gaye. zatAnIkanA sainiko pitAnI marajI mujaba caMpAne luMTavA lAgyA. eka sainika mahArANI dhAraNI ane candanAne laIne jaMgala tarapha bhAgI gaye. sainike bhoganI abhyarthanA karI eTale dhAraNIe potAnI jAtanuM balidAna ApI zIlanI rakSA karI. chevaTe dhannA zeThe caMdanAne kharIdI ane putrI jema ene ucheravA lAgyA. mUlAzeThANIe e zeka thaze evA bhayathI enuM mAthuM mUMDAvI enA hAthamAM hAthakaDI ane pagamAM beDIo paherAvI dIdhI ane eNe e ja sthitimAM bhagavAnane aDadanA bAkaLAnuM dAna karyuM. paNa uttarapurANa pramANe eka vAsanAthI abhibhUta thayele vidyAdhara candanAne eka bhayaMkara jaMgalamAM laI jAya che paraMtu potAnI patnInA bhayathI te 6. Agama ane tripiTaka: eka anuvAlana pU. ra01 7. kadAciccekAravyasya nRpatezcandanAbhidhAma / sutA vIkSya vanakrIDAsaktAM kAmazarAturaH / -uttarapurANa 74, 338. 8. vivAhRA ranne bALI devI, tIse dhUyA vasumatI Avazyaka cUNi 318 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana ene te ja jaMgalamAM choDI mUke che. je eka bhIlane jaDe che ane te ene rASabhadattane vece che. RSabhadattanI patnI subhadrA vicAre che ke Ane saMbaMdha kyAMka zeThanI sAthe thaI na jAya, e zaMkAthI te candanAne khAvA mATe mATInA zakerAmAM kAMchamizrita karIne bhAta, ApatI hatI ane gusse thaIne ene sadA sAMkaLathI bAMdhI rAkhatI hatI. bhagavAna mahAvIra tyAM padhAryA. nagaramAM praveza karatA joIne te svAgata mATe sAme javA taiyAra thaI. bhaktinA prabhAvathI enA badhA baMdhana tUTI gayA. enA kALA-kAjaLa jevA keza camakavA lAgyA, enAM vastra-AbhUSaNa suMdara thaI gayAM. te nava prakAranA puNyanI svAminI banI gaI. zIlanA mAhAsyathI enuM mATInuM zAkoruM suvarNapAtra thaI gayuM. kodarIne bhAta zAlI cokhAne bhAta banI gaye A buddhimatIe vidhipUrvaka bhagavAnane AhAra Ape. 11 vetAMbara graMthanI mAphaka uttarapurANamAM bhagavAnanA ghora abhigrahane koI ullekha nathI. kavetAMbara graMthomAM AhAradAna pachI enAM vastra, hAthakaDIo vageremAM parivartana thAya che evuM varNana che. paNa uttarapurANakAre pahelethI ja AvuM varNana karI nAkhyuM che. uttarapurANanI kathAnI apekSAe vetAMbara graMthanI kathA vizeSa vAstaviktAyukta che. caMdanabAlAnuM jIvana vetAMbara graMtha-triSaSTi zalAkA-puruSacaritra, Avazyaka cUNi vageremAM khUba vistArathI sulalita bhASAmAM AlekhavAmAM AvyuM che. pAThakone graMtha jevAnI sUcanA karavAmAM Ave che. 6. kRtopAyo gRhItvainAM kazcid gajchannabhazcaraH / ___ pazcAd bhItvA svabhAryAyA mahAravyAM vyasarjayat // -uttarapurANa 74, 339 10. uttarapurANa 74, 341-342 11. mahAbhyasamUta pRthumarArAvika | zAlyannabhAvavatkodravaudana vidhivatsudhI / / --uttarapurANa 74, 343-347 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAtidattanA prazno kauzAMkhIthI vihAra karIne bhagavAna zrI mahAvIra sumaMgala, suchetA, pAlaka, vagare 12 kSetrone pAvana karatA campAnagarI padhAryA ane cAturmAsika tapathI AtmAne bhAvita karatA svAtidatta brAhmaNanI yajJazAlAmAM bAramA varSovAsa pasAra karyo. svAtidattanA prazno bhagavAnanA topUta jIvanathI prabhAvita thaIne pU bhadra ane maNibhadra nAmanA e yakSA emanI sevA karavA mATe Ave che. jene nihALIne svAtidattane paNa daDha khAtarI thaI ke A devArya jarUra kAI viziSTa jJAnI che. 13 eNe bhagavAna zrI mahAvIrane jijJAsAthI pUchyuM, AtmA zuM che?" 14 12. (ka) tatto samajAvu saLa mAra muzcetAn ya mA|i / pAgala vAilavaNIya amaMgala aSpaNo asiNA // (kha) vizeSA. bhASya 1956 (ga) Ava. dvAri. vRtti 25 (ca) mahAvIra riya (guNa) 7,247 13. (ka) Ava. niyukti 4-5 14. (ka) 6 pAvAsAvAse ve sAtita puchAya / vAgaraNadudhA padesaNa paccakkhANe yaduvidhetu / 457 -Ava. niyukti. 4-4 (ga) Ava. cUrNi 320 (3) Ava. malaya vRtti ra96 (kha) vizeSA bhASya. 1957 --Ava. niyukti. (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1957 ( 1 ) tAhe vinnAsaNa nimita pucchati kA hyAtmA ? bhagavAnAhayeo'hami tybhimnyate, sIla sUkSmA'sau, tisUkSma yanna gRhIma nanu zabda gaMdhAnilAH kima / na te indiyagrAhyAH tena grahaNamAtmA nanu grAhyayitA hi saH / kativihe gaM bhate / paesaNaye ? kahivihe gaM paccakkhAve ? bhagavAnAha sAtidatA / duvihe padesaNaye ghammiyaM adhammiyaM ca paesaNaya nAma uvadeseA / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana prabhue enuM samAdhAna karatAM kahyuM-je "huM" zabdano vAcyArtha che, te AtmA che." svAtidatta pharIthI jijJAsAthI pUchayuM-AtmAnuM svarUpa ane lakSaNa zuM che?" prabhue samAdhAna karatAM kahyuM - te atyaMta sUkSma che, ane rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere rahita che tathA cetanA guNathI yukta che. prazna utpanna thaye-sUma zuM che?" uttara A je IndriyothI jANaoLakhI na zakAya te." pharIthI jijJAsA prastuta thaI ke-"zuM AtmAne zabda, rUpa, gaMdha ane pavananI jema sUkSama gaNI zakAya?" prabhue spaSTIkaraNa karyuM"nA, te InidrayagrAhyA che. zretra-kAna dvArA zabda, netradvArA rUpa, nAka dvArA gaMdha ane sparza dvArA pavana grAhya che. paNa je IndriyagrAhya nathI te sUma che. praznaH "zuM jJAnanuM nAma ja AtmA che?" uttaraH "jJAna AtmAno asAdhAraNa guNa che. jJAnano AdhAra AtmajJAnI che. " svAtidatta-"bhagavana ! pradezana zuM che? mahAvIra-pradezanane artha-upadeza thAya che. te dharma saMbadhI paNa 5ccakakhANe duvihe-mUlaguNapaccakakhANe ya uttaraguNapaJcakakhAve ya / etehi padehi savva tassa uvAgata / -Ava. cUrNi. 320-321 (1) Ava. haribhadrIya vRtti 225-226 (Da) Ava. malaya. vRtti. 297 (ca) mahAvIra cariyaM 7, 248 (guNa) (7) triSaSTi. 10, 605-6 13. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAvALa dvArA kAneAmAM khIlA hAI zake che ane adharma saMbaMdhI paNa hoI zake che. eTale dhArmika pradezana che ane adhArmika pradezana paNa. svAtidatta-pratyAkhyAna keAne kahe che ? 459 AtmAnA yA, mahAvIra-pratyAkhyAnanA artha niSedha che, te e prakAranA che. mUlaguNa-pratyAkhyAna ane uttaraguNa-pratyAkhyAna. satya vagere mUlaguNAnI rakSA tathA hiMsA, asatya vagere vaibhAvika pravRttionA parityAgane mUlaguNa-pratyAkhyAna kahe che ane mUlaguNAnA sahAyaka sadAcAranA vireAdhI AcaraNanA tyAgane uttaraguNa pratyAkhyAna nAma ApavAmAM AvyuM che. A pramANe jIjJAsAonuM samAdhAna thaI jatAM enuM mana khUba AnaMdita thayuM. geAvALa drArA kAnAmAM khIlA varSovAsa pUrNa thavAthI bhagavAna ja bhiya grAmathI * maMDhiyagrAma ' thaI ne 'chammANi' padhAryAM. ane gAmanI ahAra dhyAnamudrAmAM UbhA rahyA. saMdhyA samaye eka gAvALa khaLadAne laine tyAM ALye. baLadone bhagavAna mahAvIra pAse mUkIne te kaMI kAmakAja mATe gayA. baLado caratAM caratAM AsapAsanI jhADImAM chupAI gayA. geAvALa pAchA pharyAM. baLadone na jotAM eNe te aMge mahAvIrane pUchyuM. 1. (ka) Ava. niyukti, 407. (kha) vizeSa bhASya 1959 ra. (ka) tAde so AvatA puchati-revannA hradivAi ? mAva meLeLa acchati tAhe so parikuvito bhagavato kannesu kAsasalAgAo chumati, egA imeNa kanneNa egA imeNa, tAhe patthareNa AhaNati jAva dAvi militAo tAhe mulabhaggAo kareti mA koti ukakhaNihitti, keti bhava niegA ceva jAva itareNa kanneNa niggayA tAhe a bhaggA, kannesu tau tattaM govassa kata tivihuNA rannA | kannesu vadaghamANassa teNa chUTA kaDasa lAgA / -Ava. cUrNi 221-222 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 0 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhagavAna mauna hatA. eTale emaNe koI javAba ApyuM nahI. AthI gAvALa gussethI lAla-pILA thaI gayA-sAruM ! khelatA paNa nathI....dekhADatA paNa nathI. lAge che ke kaMI saMbhaLAtuM nathI kAnamAM tela nAkhIne UbhA che. are hamaNAM ja tArA kAna khAlI nAkhu chuM." ema kahIne eNe mahAvIranA kAnamAM kAMsAnA tIkSNa saLiyAe khAsI dIdhA ane A saLiyAone koI joI na jAya te mATe enA mahAra dekhAtA bhAgane kApI nAkhyA. zAMta bhagavAnane khUba vedanA thaI rahI hatI, teA paNa te ane prasanna hatA. emanA antarmonasamAM kaMI paNa khinnatA na hatI. teo cintana karI rahyA hatA ke tripRSTha vAsudevanA bhavamAM husatA evA meM je zapApAlakanA kAnAmAM garama sIsuM reDAvyuM hatuM te ghAra karmanuM A prati mane prApta thayuM che. tyAMthI vihAra karI bhagavAna madhyama pAvA padhAryAM. bhikSA mATe krUratA pharatA teo siddhArtha zreSThIne gRhe pahoMcyA. A vakhate siddhArtha zreNI vaidya-pravara kharaka sAthe vArtAlApa karI rahyA hatA. pratibhA sampanna vaighe sarva lakSaNa sampanna mahAvIranA suMdara ane suDAla dehane joI ne kahyuM ke " emanA zIramAM 'zalya' che. ene kADhavuM e amAruM kanya che." vaidya ane zreSThI dvArA abhyarthanA karavA chatAM bhagavAna tyAM rokAyA nahIM. huMe tyAMthI cAlyA gayA ane gAmanI ahAra AvI dhyAnastha thaI gayA. kharaka vaidya ane zreSThI auSadhi vagere sAmagrI laI ne bhagavAnane khALatAM-khALatAM udyAnamAM AvyA. tyAM bhagavAna dhyAnastha hatA. emaNe bhagavAnanA kAnamAMthI saLiyAe kADhavA pUrve bhagavAnanA (kha) Avazyaka haribhadrIpa. 226 (ga) AvaSyaka malaya. vRtti. 297 (dha) mahAvIra cariya" (nemicandra) 13351340 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ govALa dvArA kAnamAM khIlA 461 zarIrane telamardana karyuM ane sANasIthI pakaDIne saLiyAo bahAra kADhayA. kAnamAMthI lehIno pravAha relA. kahevAya che ke e khUba bhayaMkara vedanAthI bhagavAnanA mukhamAMthI eka cIsa nIkaLI gaI. jenAthI A bAga ane devakuLa saMbhramita thaI gayuM. vaidhe jaladIthI saMrohaNa auSadhithI lehI baMdha karI dIdhuM ane ghA para auSadha lagADI prabhune namana karI tema ja emanI kSamAyAcanA karI vaidya ane zreSThI pitAnA sthAne pAchA AvyA. sAdhanA-kALamAM sahiSNutA A pramANe bhagavAnane rUvADA khaDAM thaI jAya evAM aneka kanTene sAmano kare paDyo. mAravuM, DarAvavuM, apamAnavuM ane pIDA ApavI vageree pade pade bhagavAnanI kaThera kasoTI karI. A badhA upasargone traNa vibhAgamAM vibhakta karIe te jaghanya upasargomAM kaTapUtanAno upasarga mahAna hate. madhyama upasargomAM saMgamanA kALacarma upasargane viziSTa kahI zakAya ane utkaTa upasargomAM kAnamAMthI saLiyAe kADhavAne atyaMta utkaTa hato ema kahevAya.' 3. (8) ttAsu ya acchijja tIsu bhagavatA ArasitaM te ya maNUse uppADitAutiTTho, tattha mahAmeravaM ujjANa jAta devaula ca, pacchA sa rohaNa osaha dinna jeNa tAhe ceca pauNo tAhe va ditA khAmettA ya gatA / -- AvA cUrNi. 322 (kha) Ava. hAribhadrIya vRtti 326-327 (ga) Avazyaka malaya. 27-298 (dha) mahAvIra cariyuM (nemicada) 1343-1351 (Da) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 7,248-49 (ca) cau5nna mahApurisa cariya 268-299 (7) triSaSTi. 10,4,627- 646 4. (8) ahavA jahannagANa uvari kaDapUyaNAsIta, majjhiyANa kAlacakka ukakosaggaNa uri salluddharaNa -Avazyaka cUrNi. pu. 322 (kha) mahAvIra cariyaM 7,250 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana AzcaryanI vAta e che ke bhagavAnano prathama upasarga paNa karyA ragrAmamAM eka govALa vaDe prAraMbhAye hato. ane A aMtima upasarga paNa eka govALa dvArA ja upasthita karavAmAM AvyuM. govALanI bhAvanA azubha hovAthI te sAtamI nArakImAM gaye. ane kharaka vaidya ane siddhArthanI bhAvanA zubha hovAthI teo devalekamAM gayA.' bhagavAnane sAdhanAkALamAM aneka upasargo AvyA. paNa teo upasargomAM sarvadA zAMta rahyA. kaI paNa vakhate emaNe reSa ane haiSa karyo nahIM. virodhIo tarapha paNa emanA hRdayamAM snehane sAgara ubharAte hate. varasAdamAM, ThaMDImAM, taDakAmAM, chAyAmAM, AMdhImAM ane tephAnamAM paNa emane sAdhanA-dIpa jhagamagate rahyo. deva, dAnava, mAnava ane pazuo dvArA bhISaNa kaSTa ApavA chatAM paNa emaNe adIna bhAvathI, avyathita manathI, azlAna cittathI, mana, vacana ane kAyAne vaza rAkhI A badhuM sahana karyuM. teo vIra senApatinI mAphaka niraMtara AgaLa vadhatA rahyA. kadI paNa pIchehaTha karI nahIM. mahAvIranuM tapa niryuktikAra AcArya bhadrabAhune e abhiprAya che ke anya 5. evaM goveNa AraddhA uvasaggA ceva nihitA / gAvo sattami gato, kharatA ya siddhato ya dipaloga tivvamapi udIrata tAvi sudyadabhAvA / - Ava. cUrNi, pR. 322 6. () evaM viharamANassa je kei uvasaggA samupajjisu divvA vA mANusA vA terichiyA vA, te savve usagge samuppanne samANe avAile avvahie adINa mANase tivihamaNavayaNakAyagutte samma sahai hamai titikkhai ahiyAsei / - AcArAMga 2,15,37 (kha) jU nAmanI vA, saMva tatva che mahAvIre ! paDisevamANe karusAI acale bhagava rIitvA // - AcArAMga 1,9,3,13 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM tapa tIrthakaronI apekSAe mahAvIranuM tapa karma adhika ugra hatuM. jema samudramAM svayaMbhUramaNa zreSTha che, rasomAM Iznarasa zreSTha che, e pramANe tapa-upadhAnamAM muni vardhamAna jayavanta zreSTha che. bhagavAne bAra varSa ane tera pakSanI lAMbI avadhi daramyAna kevaLa traNa ogaNapacAsa divasa ja AhAra grahaNa karyo hate. bAkInA divase nijala ane nirAhAra rahyA. TUMkamAM bhagavAnanuM chadmastha kALanuM tapa A pramANe che- (A samasta tapa jalarahita-apAnaka hatuM)1deg eka cha mAsI tapa eka cha mahinAmAM pAMca divasa e chAnuM tapa nava cAturmAsika be trimAsika be sArdhadvimAsika cha dvimAsika be sArdhamAsika bAra mAsika tera pAkSika 7. ugga ca tavokamma visesao vidvamANassa / 8. sUtrakRtAga 1, , 20 9. (ka) tiAi saMte trisALa a3LAToo tu pAraViral | ukakuDuaNisejjANaM ThitapaDimANaM sate bahuai / . Ava. niyuM. 417 (kha) vizeSA. bhAvya-1969 10, (ka) Avazyaka niyukti 409-416 (kha) vizeSA. bhASya 1961 thI 1668 (ga) Ava. hAribhadrIyavRtti 227-228 (ga) Avazya. mala. vRtti 268-299 (3) mahAvIra cariyuM (guNacandra) 7250 (ca) triSaSTi. 10,4,6para-656 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana' eka bhadrapratimA [be divasa] eka mahAbhadrapratimA [cAra divasa) eka sarvatobhadrapratimA [dasa divasa) basa egaNatIsa chaThThabhakta bAra aSTabhakta traNaso ogaNapacAsa divasa pAraNanA eka divasa dIkSAno. AcArAMga anusAra dazamabhakta vagere tapasyAo paNa bhagavAne karI hatI. 11 kula badhA maLIne bhagavAna mahAvIre potAnA sAdhaka jIvanamAM 4515 divasamAMthI phakta 349 divasa ja AhAra grahaNa karyo tathA 4166 divasa nirjala tapazcaryA karI hatI. aneka upamAo kalpasUtramAM bhagavAnanA jIvananI viziSTatAo aneka upamAo ApIne citrita karavAmAM AvI che. te A pramANe che -2 (1) kAMsAnA pAtranI mAphaka teo nirlepa hatA. (2) zaMkhanI jema niraMjana rAgarahita hatA. 11. cham giAyA ane mahuvA mata meLa | duvAlasameNa agayA bhuja pahemANe samAhiapaDinne / -AcArAMga 1,9,4,7 12. (ka) kalpasUtra. 117 (kha) me sa ii, gaLe vAyu ya saraghasakrisTe ca | pukakharapatte kumme, vihage khagge ya bhAraDe // kuMjara vasabhe sIhe NagarAyA ceya sAgarabhakhAme / caMde sUre kaNage, vasudharA ceba hUyavahe - kalpasUtra 118. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM tapa (3) jIvanI jema emanI apratihata gati hatI. (4) tee AkAzanI mAphaka AlaMbanarahita hatA. (5) pavananI mAphka apratima hatA. (6) zaradaRtunA svaccha jalanI mAphka tee nirmala hatA. (7) kamalapatranI jema bhAgathI nile 5 hatA. (8) kAcakhAnI jema jitendriya hatA. (9) geMDAnI mAphka rAga-dveSathI rahita-ekAkI hatA. (10) pakSInI mAphka aniyata vihArI hatA. (11) bhAraMDa pakSInI mAphaka apramatta hatA. (12) zreSTha hAthInI samAna zra hatA. (13) vRSabhanA jevA parAkramI hatA. (14) siMhanI mAphaka duSa hatA. (15) sumerunI jema parISAne sahana (16) sAgaranI jema gaMbhIra hatA. (17) candravat saumya hatA. (18) sUryavat tejasvI hatA. (19) suvarNanI mAphka kAntivAna hatA. (20) pRthvI jevA sahiSNu hatA. (21) agninI mAphaka jAjavalyamAna tejasvI hatA. kaivalya prApti A pramANe aneka kSetromAM vicaraNa karatA anupama jJAna, anupama darzana, anupama saMyama, anupama nirdoSa nivAsa, anupama vihAra, anupama vIrya, anupama saralatA, anupama mRdutA, anupama aparigraha bhAva, anupama kSamA, anupama aleAbha, anupama gupti, anupama prasannatA, anupama satya, saMyama tapa vagare, saguNAthI AtmAne bhAvita karatA bhagavAna mahAvIranAM sADA khAra varSa pUrAM thayAM. 30 465 karavAmAM acala hatA. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana paka zre raNa ane aDAmAM kevalI gAya bhagavAna madhyama pAvAthI prasthAna karI jaMbhiyagrAmanI najIka juvAlukA nadInA kinAre AvelA jINuM ughAna pAsenA zyAmA nAmanA gAthA patinA kSetramAM sadhana zAlanA vRkSa nIce dehikA AsanamAM besI prabhu AtApanA laI rahyA hatA te vakhate vaizAkha mahino hato. suda dasamanA divasane aMtima prahara hatuM. A samaye chaThThabhaktanI nirjala tapasyA cAlI rahI hatI. AtmamaMthana carama sImA para jaI rahyuM hatuM, kSapaka zreNInuM ArohaNa karI, zukala-dhyAnanA bIjA caraNamAM mehanIya, jJAnAvaraNu, darzanAvaraNa ane aMtarAya A cAra dhAtI karmone kSaya thayo, ane uttarA phAgunI nakSatranA rogamAM kevalajJAna, kevaladarzana pragaTa thayuM. bhagavAna have jina ane arihaMta thaI gayA. sarvajJa ane sarvadaza banI gayA. bhagavAna mahAvIrane kaivalya prApta thatAMnI sAthe ja ekavAra A saMsAra apUrva prakAzathI jhagamagI UThayo. dizAe zAMta ane vizuddha thaI gaI. maMda-maMda sukhakara pavana vAvA lAgyA. devatAonAM Asana DelI UThayAM ane teo divya deva-duMdubhine gaMbhIra ghoSa karatA bhagavAnano kaivalya-mahotsava ujavavA mATe pRthvI para AvyA. 1. (ka) AcArAMga 2,15,38 (kha) kalpasUtra 120 (1) avaM tavoguNarato aNupuvveNa muNI viharamANo / ghora parIsahacamu adhiyAsittA mahAvIro / uppaNNammi aNaMte NahAmma ya chAtumatthio NANe / -A. niyukti 420-21 (gha) vizeSAvaDa bhASya 1972-1973 (Da) uttarapurANa 74,348-355 (ca) triSaSTi 10, 5. 3-4. vijJAyAsanaka pena kevalajJAnamIzituH / indrAH saha suraistatra samAjammuH pramodinaH // ke'pputyetuH ke'pi peturna natuH ke'pi ke'pi va / jahasuH ke'pi ca jagubUccakruH ke'pi ke'pi siMhavat // svAminaH kevalotpattyA hRSTAtmAno'pare'pi hi / catuvidyA tiviSe vivigha viiiSTa | -triSaSTi. 10,50thI 58 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkarajIvana (gaNadharavAda) indrabhUtinuM samAdhAna (AtmAnuM svataMtra astitva) agnibhUtinuM samAdhAna (karmanuM astitva) vAyubhUtinuM samAdhAna (AtmA ane zarIrane bheda) vyaktanuM samAdhAna (zUnyavAdano rakAsa) sudhamanuM samAdhAna (Ihaleka ane paralokanI vicitratA) meDikanuM samAdhAna (baMdha ane mokSa) mauryaputranuM samAdhAna (devonuM astitva) akapitanuM samAdhAna (narakanuM astitva) alabhrAtAnuM samAdhAna (puNya-pApano sadubhAva) metAryAnuM samAdhAna (paralokane sadabhAva) prabhAsanuM samAdhAna (nirvANanI siddhi) Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharonI sAthe dArzanika carcAo prathama pravacana e eka zAzvata niyama che ke je sthAna para kevalajJAnanI upalabdhi thAya che, tyAM tIrthakara eka muhurta sudhI thobhe che ane dharmadezanA paNa kare che, bhagavAna paNa eka muhurta sudhI tyAM thelyA. 1 ' bhagavAnane kevalajJAna utpanna thatAM devagaNa AvyA, samavasaraNanI racanA karI. paNa devatA sarvaviratine egya na hovAne kAraNe bhagavAne eka kSaNa upadeza Apyo. tyAM manuSyanI upasthiti na hatI, eTale keIe paNa viratirUpa cAritradharmane svIkAra karyo nahIM. A pramANenI ghaTanA jainAgamamAM eka AzcaryanA ucherA rUpamAM AlekhavAmAM AvI che. 3 1. yatra jJAnamutpadyate tatra jadhanyato'pi muhUrta mAtramavasthAtavyaM devakRtA ca pUjA pratIcchanIyA dharma dezanA ca kartavyeti / -Ava. malaya. vRtti 300 2. (6) jaivihu erisanANeNa jiNavaro muNai joggayArahiyaM / kappotti tahavi sAhai khaNameta dhammaparamattha // -mahAvIra cariyuM 5,7 pR. 251,1 (4) na sarvaviratehaiM: ko'pyoti vidannapi / kalpa ityakarottatra niSaNNo dezanAM vibhuH / / -triSaSTi. 10,5,1 3. (ka) sthAnAMga sU 777 (kha) pravacanasAroddhAra, saTIka uttarabhAga Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharAnI sAthe dAzanika carcAo mahAvIra riyamAM AcArya guNacandre prathama pariSadane abhAvita pariSad gaNIne paNa A pariSadamAM mAnavanI upasthiti svIkArI che. 4 AcArya zIlAMke abhAvita pariSadane ullekha nathI karcA. emaNe RjuvAlakA nadInA taTa para bhagavAna mahAvIranI prathama dezanAmAM indrabhUti vagare agiyAra paMDitAnuM pAtAnA ziSyA sahita upasthita rahevAne ane zaMkAonuM samAdhAna thaI javA pachI bhagavAnanA caraNAmAM dIkSita thaI javAne ane gaNadhara-pada prApta karavAnA ullekha koM che. 5 paNa AcArya zIlAMkanA prastuta kathananA AcArAMga ka Avazyaka niyukti ane vizeSAvazyaka bhASya vagere sAthe meLa khAte nathI. pAvAmAM yajJa samArAha A divaseAmAM madhyama pAvApurImAM sAmila nAmaka dhanADhya brAhmaNa peAtAnA tyAM eka virATa yajJanuM AyeAjana karI rahyo hatA. A yajJamAM bhAga levA mATe bhAratanA prakhyAta kriyAkAMDI vidvAna ane AcAryaM AvyA hatA. emAM indrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUti e traNa vidvAna cauda vidyAnA pAraMgata hatA. pratyekanI sAthe pAMcasA-pAMcaso ziSya hatA. traNeya gautama gotrIya ane magadha janapadanA geAkhara gAmanA nivAsI hatA. 4. mahAvIra cariya' 7 gA. 4,4, pR. 251 5. cautpanna mahApurisa cariya pu. 299 thI 303 }. 469 tao Na samaNe bhagavaM mahAvIre uppaNNaNANada appANaM ca lAgaM ca abhisamekkha pubvaM dhammAikhati, tao pacchA maNussANaM / AcArAMga 2,15,41 7. (3) Avazyaka niyukti 422 (kha) vizeSAvazyaka bhASya 1974 8. pAvA a MgenI vistRta carcA mATe pariziSTa jue. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vyakta ane sudharmA nAmanA be vidvAna kalAka-sannivezathI AvyA hatA. vyakta bhAradvAja gotrIya hatA ane sudharmA agnivaizyAyana. emanI sAthe paNa pAMcaso-pAMcase vidyArthIo hatA. A yajJamAM maMDika ane mauryaputra-e be vidvAna maurya sannivezathI AvyA hatA. maMDika vAsiSTha gotranA ane mauryaputra kAzyapa zetranA hatA. A bannenI sAthe paNa traNa pacAsa-traNaso pacAsa ziSya hatA. akalpita, acalabrAtA, metAryA ane prabhAsa nAmanA cAra anya vidvAna paNa e sabhAmAM hatA. je anukrame mithilanA gotama gotrIya, kauzalane hArita gotrIya, taMgika (kauzAMbI)nA kauDinya gotrIya ane rAjagRhanA kauDinya gotrIya hatA. A agiyAra vidvAna A sarva vidvAnomAM mukhya hatA. sarvajJa sarvadarzI bhagavAne joyuM ke madhyama pAvApurIne prastuta prasaMga apUrva lAbhakAraka che. bhAratanA mUrdhanya manISI vijJagaNa paNa ajJAnAMdhakAramAM aTavAya che, sAthe sAthe bIjAne paNa ajJAnAMdhakAramAM dhakelI rahyA che. teo bedha prApta karaze te hajAre prANIone satya mArge cAlavA mATe preraNA Apaze. bhagavAna mahAvIra madhyama pAvApurI padhAryA. devatAoe samavasaraNanI racanA karI, vizAla mAnavamedanI ekatrita thaI. sura ane asura badhA upadeza sAMbhaLavA upasthita thayA. mahAvIranI meghagaMbhIra gajanA sAMbhaLIne badhAne manamayUra nAcI UThayo. lekenI jIbha para mahAvIranI sarvajJatA para carcA thavA lAgI. AkAzamAMthI AvatA devaga ne joIne paMDitoe vicAryuM-"amArA yajJathI AkarSAyela devagaNa AvI rahyA che." hajAre lAkhe Akhe AkAza tarapha ekITase jaI rahI. paNa jyAre deva-vimAna yajJamaMDapanI uparathI sIdhuM ja AgaLa nIkaLI gayuM, tyAre bhAre nirAzAthI emanI AMkho nIcI namI gaI. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanI sAthe dArzanika carcAo 471 mukha plAna thaI gayuM ane sAzcarya vicAra karavA lAgyA "A zuM che? zuM devagaNa keInI mAyAmAM phasAI gayA? yA bhramamAM paDI gayA? indrabhUtie joyuM ke A te emanI sAthe karavAmAM AvelI majAka che. devavimAne joIne yajJamaMDapamAM yajJanA mahimA aMge pikAra pADate hato, paNa A dee te mAre ahaMkArane nAza karI nAkhe. indrabhUti gautame Arya semilane pUchayuM-Arya ! Aja pAvApurImAM koNa AvyuM che?" Arya samila - zuM tamane khabara nathI ? IdrabhUti-nahIM semila-kSatriyakumAra vardhamAna ! jemaNe lagabhaga tera varSa pUrve ghara cheDIne pravajyA grahaNa karI hatI. have kaThora tapa dvArA siddhi prApta karI potAnA yajJa virodhI, veda-viredhI, varNAzrama virodhI siddhAMtonA pracAra mATe teo pAvApurI AvyA che. khUba ADaMbara che, devatAone paNa emaNe pitAnA vazamAM laI lIdhA che. indrabhUti-sAruM! vardhamAna eTalo badho baLavAna che, sAruM ! hamaNA ja jaIne jouM chuM. Arya semila! mane lAge che ke vardhana mAne kaMIka tapasyA karIne aindrajAlika siddhio prApta karI che. e lekene bhramamAM yA mAyAjALamAM pADI rahyo che. paNa A aMdhakAra tyAM sudhI ja che, jyAM sudhI mArA jJAnane sUrya tyAM pahoMcyo nathI. semila-Arya! ApanuM kathana satya che. mArI paNa e AMtarika icchA che ke vardhamAnanI jAgRta thatI zaktine AraMbhathI ja rekavAmAM Ave. saritAnA prabala pravAhane prAraMbhathI ja khALave joIe, nahIM te te vizeSa baLavAna thaI jAya che. zramaNa vardhamAna pAchaLa aneka kSatriya zAsakenuM pIThabaLa che. vaizAlI gaNarAjyanA adhyakSa mahArAjA ceTaka zarUAtathI ja ApaNI vaidika paraMparAnA Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47ra bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana virodhI che. teo vardhamAnanA mAmA thAya che. magadha, vaizAlI, kapilavastu Adi aneka janapademAM vedavirodhI vicAronuM tephAna jAgI rahyuM che ane atre vardhamAna mahAvIra paNa pracAra karavA mATe AvI gayA che. indrabhUti-Arya semila! Apa gabharAva nahIM. huM hamaNAM ja jaIne vardhamAna sAthe zAstrArtha karIza. ene parAjita karI mAre ziSya banAvIza. Apa jeze ke vaidika-dharmane vijaya vAvaTe anaMta AkAzane cUmavA lAgaze. samavasaraNa prati IdrabhUtinI vidvattA advitIya hatI. veda ane upaniSadanuM jJAna emanI cetanAnA kaNekaNamAM samAyeluM hatuM. nyAya, darzana, tarka, jyotiSa, vyAkaraNa, kAvya, AyurvedanI sUkSmatama guMce ukelavAnuM kAma emanA DAbA hAthane khela hatuM. teo vidvAna havA sAthe jijJAsu paNa hatA. Arya somilanI preraNA, vidvAnonI prazaMsA ane dharmonmAdane kAraNe pitAnA pAMca zikhyA sAthe mahAvIra joDe zAstrArtha karavA mATe mahAvIranA samavasaraNa mahasena vana tarapha teo AgaLa vadhyA. IndrabhUti gautama jyAre bhagavAna mahAvIranI dharmasabhAmAM AvI pahoMcyA, tyAre emanI mAnasika sthiti kevI rahI haze, te kahevuM kaThIna che. teo vayamAM mahAvIrathI moTA hatA. mahAvIra lagabhaga beMtAlIza varSanA hatA. huM jyAre IdrabhUti pacAsamuM varSa pasAra karI rahyA hatA. 10 eTale te pitAne mahAvIrathI meTA samajI rahyA haze. pitAne mahAna jJAnI ane mahAvIrane nave nizALiye samajI rahyA haze. mahAvIrane zAstrArthamAM capaTI vagADatA parAjita karavAno vicAra 9. (ka) ka9pasUtra 116, (kha) AcArAMga 2 10. Avazyaka niyukti 650 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharAnI sAthe dArzanika carcAo 473 manamAM ghaLI rahyA haze. paNa jyAre mahasena vananI samIpa pahoMcyA, mahAvIranA samavasaraNanI anokhI chaTA joI, hajAre devatAne bhaktibhAvanAthI vibhora thaIne vaMdana karatA joyA, emano divyadhvani sAMbhaLe ke pUrvenI kalpanAo naSTa thaI gaI. emanA manano mela devAI ga. mahAvIre emane lehacuMbakanI jema AkarSita karyA. zraddhAnI cheLa uchaLavA lAgI. manamAM e vicAra UThavA lAgyuM ke huM hamaNAM mArI jAtane emanAM caraNomAM samarpita karI dauM. indrabhUtine samaja na paDI ke A zuM thaI rahyuM che. IdrabhUtinA manane eka gUDha prazna, abUjha jijJAsA jAgRta karatI hatI ke AtmA che ke nahIM ? mahAvIre jevA emane gautama! kahIne saMbodhyA ke tarata ja te taMbhita thaI gayA. vicAryuM, mArI lekavyApaka khyAtine lIdhe ja ene mArA nAmanI khabara che. paNa jyAM sudhI mArA aMtaranA saMzayonuM chedana karI na Ape tyAM sudhI huM ene sarvajJa na mAnuM. gautamanA manamAM saMka9pa-vikalpa cAlatA hatA. indrabhUti gautamanuM saMzaya nivAraNa (AtmAnuM svataMtra astitva) . bhagavAne emanA manamAM rahelA saMdeha tarapha saMketa karatAM kahyuM - tArA manamAM AtmAnA astitva aMge e saMzaya che ke je AtmAnuM astitva che to te ghaDA AdinI jema pratyakSa dekhAvuM joIe, paNa te te AkAzakusumanI jema sarvathA apratyakSa che, eTale enAM astitvane svIkAra karI zakAya nahIM. je kaI ema kahe ke AmA anumAnathI siddha che, te te barAbara nathI. enuM kAraNa e che ke anumAna pratyakSapUrvaka ja thAya che, je pratyakSa nathI enI siddhi anumAnathI kevI rIte thaI zake ? pratyakSathI nizcita dhumADe ane agni vaccenA avinAbhAva saMbadha yAda AvavAthI ja dhumADAnA Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana pratyakSathI agninuM anumAna karI zarIe chIe. AtmAnA keAI paNa liMganA sabaMdha-grahaNu enI sAthe pratyakSathI thateA nathI, ke jenAthI A liMga phrIthI pratyakSa thavAthI te saMbaMdhanuM smaraNa thAya ke jenAthI AtmAnuM anumAna karI zakAya. AtmAnA svataMtra astitvane AgamapramANathI paNa siddha karI zakatA nathI, kemake je pratyakSa nathI te AgamanA viSaya kevI rIte thaI zake ! kAI e prakAranI vyakti dRSTigeAcara thatI nathI. ke jenAthI jIva pratyakSa thaI jAya ane jenAM vacanAne pramANika mAnI AtmAnuM astitva siddha karI zakIe. mIjI vAta e che--Agama pramANa mAnavA chatAM paNa AtmAnI siddhi thaI zakatI nathI kemake Agama aneka che ane te paraspara virAdhI tattva siddha kare che. eka Agama jenuM maMDana kare che, khIjuM enuM ja khaMDana kare che. AvA saMjogAmAM Agamane AdhArabhUta gaNIne AtmAnuM astitva siddha thatuM nathI. eTale ene abhAva mAnavA joI e. tA paNa lAke enuM astitva kema mAne che? 11 prastuta saMzayanuM nivAraNa karatA zramaNa bhagavAna mahAvIre kahyuM:gautama ! tArA A saMzaya samyak nathI. tArI A mAnyatA jIvapratyakSa nathI. te ucita nathI, kemake jIva tane pratyakSa che ja. evA saMjogAmAM tane jIva pratyakSa thaI ja rahyo che. e sivAya meM karyuM, huM karuM chuM, huM karIza, ityAdi rUpAthI traNa kALa aMgenA vividha kAcanA nirdeza karavAmAM Ave che. emAM meM (amU ) rUpa je jJAna che te paNa Atma-pratyakSa ja che. {jI vAta-jo saMzaya karanAra kAI na hAya te 'huM chuM ke nahIM' e sazaya kevI rIte thAya. jene svarUpamAM ja saMzaya hAya ene mATe vizvamAM evI kaI vastu che ke je asaMdigdha thaze. AvI vyaktine dareka sthAna para saMzaya thaze. 474 AtmA pratyakSa che. kemake enA smaraNa vagere vijJAnarUpa guNa svasaMvedana dvArA pratyakSa anubhavamAM AvI zake che. je guNInA guNAne 11. vizeSAvazyaka bhASya 1549-1553 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanI sAthe dArzanika carcAo 475 pratyakSa anubhava thaI zake che te guNIne paNa pratyakSa anubhava thAya che. jevI rIte ghaTanA. jIvana guNa pratyakSa che, eTale jIva paNa pratyakSa che. jevI rIte ghaTanA pratyakSane AdhAra enA rUpAdi guNe che evI rIte ja AtmAnA pratyakSa anubhavane AdhAra enA jJAnAdi guNa che. je vyakti guNathI guNIne ekAnta bhinna mAne che, emanA mata pramANe rUpa AdinuM grahaNa thavA chatAM paNa ghaTa Adi guNI rUpa padArtho grahaNa thatuM nathI. IndriyethI kevala rUpAdi grahaNa thavAthI rUpAdine te pratyakSa mAnI zakIe paraMtu rUpAdithI ekAnta bhinna ghaTane pratyakSa mAnI zakatA nathI. A pramANe jyAre ghaTAdi padArtha paNa siddha nathI te AtmAnA astitva-nAstitva para vicAra karavAthI zuM lAbha che? eTale smaraNa Adi guNonA AdhAre AtmAnuM astitva mAnavuM joIe 12 AtmA ane zarIrane bheda jyAre IndrabhUti e mAnavA taiyAra thaI gayA ke jJAnAdi guNe pratyakSa thavAthI enA AdhArabhUta guNI keI avazya hovuM joIe, tyAre ATaluM mAnyA pachI teo eka navI zaMkA rajU karatAM kahe che ke smaraNa Adi guNene AdhAra AtmA ja che, e mata ucita nathI, kemake durbaLatA, sthUlatA vagere guNenI jema maraNa Adi guNe paNa zarIramAM ja maLe che. evA saMjogomAM ene guNabhUta AdhAra zarIrane ja mAnavuM joIe, zarIrathI pRthaka evA AtmAne nahIM. A zaMkAnuM samAdhAna karatAM mahAvIre kahyuM-jJAna Adi zarIranA guNa hoI zake nahIM, kemake zarIra ghaTanI mAphaka mUrta che, cAkSuSa che, jyAre jJAnAdi guNa amUrta ane acAkSuSa che. eTale jJAnAdi guNene anurUpa dehathI bhinna evA keI amUrta guNInI sattA avazya mAnavI joIe. e guNI AtmA ja jIva che. A pachI indrabhUtie eka bIjI zaMkA rajU karI ke huM potAnA 12. vizeSAvazyaka bhASya gA. 1554-1560 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana dehamAM AtmAnuM astitva che e mAnI zakuM chuM, paNa bIjAnA dehamAM paNa AtmAnI sattA che, enuM pramANu zuM che? samAdhAna karatA mahAvIre kahyuM- e hetu vaDe anya AtmAonI siddhi thaI zake che. bIjAnA zarIramAM paNa vijJAnamaya jIva che, kemake emanAmAM paNa ISTa-pravRtti aniSTa-nivRtti Adi vijJAnamaya kiyAo joI zakAya che. 13 AtmAnI siddhiH enAM kAraNe Atmasiddhine mATe keTalAMka kAraNe rajU karatAM mahAvIre kahyuM(1) Indriyone koI adhiSThAtA avazya have joIe. kemake te karaNa che. je pramANe daMDAdi karaNene adhiSThAtA kuMbhakAra hoya che, jene keI adhiSThAtA nathI te AkAzanI jema karaNa paNa nathI. je Indriyone adhiSThAtA che, te AtmA che. (2zarIrane kaI banAvanAra have joIe. kemake ene ghaDAnI jema eka AraMbhayukta ane niyata AkAra che. jene koI banAvanAra nathI ene AraMbhayukta ane nizcita AkAra paNa hatA. nathI. jema ke vAdaLa. A zarIrano je rtA te ja AtmA che. (3) Indriye ane viSayamAM jyAre AdAna-AdeyabhAva che tyAre ene kaI AdAtA avazya hai joIe. jyAM AdAnaAdeyabhAva hoya che. tyAM koI AdAtA avazya hoya che, jemake sANasI ane lekhaMDamAM AdAna-AdeyabhAva che ane luhAra AdAtA che. evI rIte Indriya ane viSayamAM AdAna-AdeyabhAva che. tathA AtmA AdAtA che. (4) dehAdino koI bhaktA avazya have joIe. kemake te bhegya he, jemake bhejana-vastrAdi padArthone bhoktA puruSa vizeSa che. je dehAdine bhaktA che, te AtmA che. 13. vizeSAvazyaka bhASya 1561. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharonI sAthe dArzanika carcAo (5) deha Adine kaI svAmI avazya have joIe, kemake te saMghAtarUpa che, je saMghAtarUpa hoya che, ene koI svAmI avazya heya che. jevI rIte ghara ane ene mAlika. dehAdi saMghAtane je svAmI hoya che, te AtmA che. 14 vyutpattimUlaka hetu zabdanI vyutpattimUlaka daSTithI jIvanuM astitva siddha karatAM mahAvIre kahyuM-jIva pada "ghaTa' padanI jema "vyutpattiyukta zuddha pada hevAthI ene kaMIka artha avazya have joIe. je pada sArthaka nathI te vyutpattiyukta zuddha pada paNa nathI. jemake Ditya, araviSANa vagere. "jIva" pada vyutpattiyukta ane zuddha che, eTale ene koI artha avazya he joIe. mahAvIranA tarkanA uttaramAM indrabhUtie kahyuM-zarIra ja jIva padane artha che. enAthI bhinna koI vastu nathI. mahAvIre enA tarkanuM nirasana karatAM kahyuM-jIva padane artha zarIra nathI. kemake jIva padanA je paryAya che. te zarIra zabdanA paryAthI alaga che. jIvanA paryAya jaMtu, prANuM satva, AtmA vagere che. zarIranA paryAya deha, vapu, kAya, kalevara vagere che. zarIra ane jIvanA lakSaNa paNa pRthapRthaka che. jIva jJAnAdi guNayukta che. jyAre zarIra te jaDa che. 15 e pachI bhagavAna mahAvIre potAnI sarvajJatAnuM pramANa ApatAM kahyuM-sarvajJanAM vacanAmAM saMdeha na karavuM joIe. kemake teo rAga vagere doSathI mukta hoya che. je rAga dveSa kAraNe mAnava mithyA bhASaNa kare che, eno emanAmAM abhAva hoya che. 14 14. vizeSAvazyaka bhASya 1567 15. vizeSAvazyaka bhASya 1575- 16. vizeSAvazyaka bhASya 1577-9 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jIvanI anekatA jIvane upaga lakSaNa che. enA saMsArI ane siddha e mukhya bheda che. saMsArI jIvanA trasa ane sthAvara e be bheda che. 17 - je lekenI e zraddhA che ke AkAzanI jema jIvanI eka ja sattA che, 18 teo vastutaH yarthAthavAdI nathI, nAraka, deva, manuSya ane tiryaMca vagerenA zarIramAM AkAzanI jema eka ja AtmA mAnavAmAM zuM vAMdho che? te ene javAba e che ke AkAzanI jema badhAM zarIramAM eka AtmA have saMbhavita nathI. sarva jagyAe AkAzanuM eka ja lakSaNa ApaNuM anubhavamAM Ave che, eTale AkAza eka che. paraMtu jIva ane A pramANe na kahI zakIe. pratyeka zarIramAM jIva vilakSaNa che. eTale badhI jagyAe ene eka ja mAnI zakIe nahIM. jIvamAM lakSaNabheda hevAne kAraNe te aneka che. jevA ke vividha ghaDAo. je vastu aneka nathI, emAM lakSaNabheda paNa nathI hate. jemake AkAza. bIjI vAta e che ke eka ja jIva mAnavAthI sukha, duHkha, baMdha, mekSa AdinI vyavasthA paNa thaI zakatI nathI. eka ja jIvane ekIvakhate sukhI ane duHkhI thavuM, baddha ane mukta thavuM keI paNa rIte saMbhavita nathI. eTale aneka IvenI sattA mAnavI tarkasaMgata che. IndrabhUti pharI zaMkA vyakta karatAM kahe che-je jIvanuM lakSaNa jJAna-darzana rUpa upaga che. ane te badhA jemAM vidyamAna che to pachI pratyeka piMDamAM lakSaNabheda kevI rIte mAnI zakAya? AnuM samAdhAna karatAM mahAvIre kahyuM-sarva jemAM upaga rUpa sAmAnya lakSaNa vidyamAna hovA chatAM paNa pratyeka zarIramAM judA judA upagano anubhava thAya che. jIvanamAM upayoganA apakarSa ane utkarSanA tAratamyamAM aneka bheda che. e kAraNe jIvenI saMkhyA paNa anaMta che. 19 17. vizeSAvazyaka bhASya 1580 18. brahmabindu upaniSada 11 19. vizeSA bhASya gA. 1581-3 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadharAnI sAthe dAnika carcAe jIvanuM svadeha parimANa jIvAne aneka mAnavAnI sAthe ane sarvavyApaka mAnavAmAM Ave te! zuM vAMdhA che?20 indrabhUti vaDe A prazna prastuta karatAM mahAvIre kahyu "jIva sarvavyApaka nahIM paraMtu zarIrabyApI che, kemake enA guNu zarIramAM ja maLe che. kemake ghaTanA guNa ghaTanA mAhyadezamAM upalabdha thatA nathI. eTale te sarvavyApaka nathI. evI rIte AtmAnA guNu zarIranI mahAra upalabdha thatA nathI, eTale te paNa svadehuparimANu ja che.21 jayAM AgaLa jenI upalabdhi thatI nathI, tyAM ene abhAva mAnavA joIe. jemake ghaDAmAM paTanA abhAva che. zarIranI bahAra saMsArI AtmAnI upalabdhi nathI. eTale zarIranI bahAra ene abhAva mAnavA tarkasaMgata che. jIvamAM kat va, bhAkatRtva, baMdha, mAkSa, sukha-duHkha vagere tarkathI siddha thaI zake che. eTalA mATe jIvane aneka, asarvavyApaka, svazarIravyApI mAnavA joI e. paraMtu eka, sarvagata ane vyApaka na mAnavA joi e. 22 jIvanI nityAnityatA pUrva paryAya naSTa thaI jAya che ane apara paryAyanI utpatti thAya che, e apekSAe AtmA anitya svabhAvavALe che. ghaTa Aphri vijJAnarUpa upayAga naSTa thavAthI paTa Adi vijJAnarUpa upayeAga utpanna thAya che. jenAthI jIvamAM utpAda ane vyaya e e siddha thAya che, eTale jIva vinAzI che. ema thavA chatAM vijJAna-santatinI dRSTithI jIva avinAzI arthAt nityadhruva paNa siddha thAya che. vijJAna-- 20. sAMkhya ane auyAMyika mAne che. 21. sarakhAve yatraiva yo dRSTaguNaH sa tatra kummAdivad niSpratipakSametat / tathApi dehAd bahirAtmatattvavA dopahatAH paThanti // 22. vizeSAvazyaka bhASya 1586-7 479 . anyayeAgayavaccheda ghvAtriMzikA 9 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana sAmAnyane AtmAmAM kadI paNa abhAva thatuM nathI, paraMtu vijJAnavizeSane abhAva thAya che. eTale vijJAna santati arthAt vijJAnasAmAnyanI daSTie AtmA nitya che, dhruva che, zAzvata che, avinAzI che. vizvanA anya badhA padArthone paNa A ja svabhAva che. 23 - jIva bhUtadharma nahIM keTalIya vyaktionuM evuM maMtavya che ke utpatti bhUtothI ja thAya che. eTale vijJAnarUpa jIva bhUtane ja dharma che. 24 emanuM A mantavya anucita che, bhUtanI sAthe vijJAnane anvaya-vyatireka saMbadha nathI. bhUtanuM astitva hovA chatAM paNa mRta zarIramAM jJAnano abhAva joI zakAya che. bhUtanA abhAvamAM paNa muktAvasthAmAM jJAnane sadubhAva che. eTale bhUtanI sAthe jJAnane anvaya avyatireka asiddha che. eTale jJAnarUpa jIva bhUtadharma kadApi thaI zaktA nathI. jema ghaTane sadbhAva thavA chatAM niyamapUrvaka paTano sadbhAva thato nathI, eTalA mATe paTane ghaTathI bhinna ane svataMtra mAnavAmAM Ave che, e pramANe jJAnane paNa bhUtathI bhinna gaNavuM joIe. eTalA mATe vijJAnarUpa jIva bhUtadharma thaI zakatuM nathI.25 - A pramANe bhagavAna mahAvIre IndrabhUtine jIva agene je saMzaya hatuM, te dUra karyo. emaNe pitAnA pAMcaso ziSya sahita mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI. 23 agnibhUtinuM saMzayanivAraNa (karmanuM astitva) A pachI agnibhUti mahAvIranI pAse AvyA. mahAvIra 23. vizeSA. bhASya 1595 24. A cArvAka darzananuM maMtavya che. 25. vizeSA bhASya 1597-9 26. vizeSA. bhASya 1610-2 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNudharAnI sAthe dArzanika carcAo 481 emane emanA nAma ane gotrathI saMbodhana karatAM kahyuM-agnibhUti tArA manamAM e saMzaya che ke karma che ke nahIM? tArI mAnyatA evI che ke karma pratyakSa vagere koIpaNa pramANathI siddha nathI. eTale kharaviSANanI mAphaka abhAvarUpa che. tAre A prastuta saMdeha gya nathI. huM karmane pratyakSa jouM chuM. tuM A vakhate enuM pratyakSa darzana te karI zakato nathI. paNa anumAnathI tuM paNa enI siddhi karI zake che. sukha-duHkha-rUpa-karma-phalane tuM pratyakSa joI rahyo che ane enAthI enA kAraNarUpa karmanI sattAnuM anumAna paNa karI zakAya che. sukha-duHkhanuM kaI kAraNa avazya hovuM joIe kemake te kArya che. je pramANe aMkura rUpa kAryane hetu bIja che, tevI rIte sukhaduHkha rUpa kAryane ja hetu karma che. 27 agnibhUtie pharIthI zaMkA uThAvatAM kahyuM-je sukhaduHkhanuM dRSTakAraNa siddha hoya te adaSTakAraNarUpa karmanuM astitva mAnavA zI AvazyakatA che? candana Adi padArtha sukhanAM kAraNa che ane sApanuM jhera Adi duHkhanuM kAraNa che, A daSTa kAraNonA sivAya adaSTa karma mAnavAnI zuM AvazyakatA che ? zaMkAnuM nivAraNa karatAM mahAvIre kahyuM-daSTa kAraNamAM vyabhicAra dekhAya che, eTale adRSTa kAraNa mAnavuM anivArya che, kemake sukhaduHkhanAM daSTa kAraNe samAnarUpa hovA chatAM paNa enA kAryamAM je tAratamya dekhAya che, te niSkAraNa na hoI zake. enuM ja kAraNa che, te karma che. 28 - karmasAdhaka eka vadhu pramANa ApatAM bhagavAne kahyuM-Adya bAla zarIra dehAntara pUrvaka che, kemake te IndriyAdithI yukta che, jevI rIte 27. vizeSAvazyaka bhASya gA. 1610-2 28. vizeSAvazyaka bhASya 1614 : 2 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana yuvakanuM zarIra bAla-zarIra pUrvaka che. Adya bAlazarIra je dehapUrvaka che te karmakArpaNa zarIra che. " tRtIya karma sAdhaka anumAna A pramANe che-dAna Adi je paNa kriyA ApaNe karIe chIe e kriyAnuM phala avazya hovuM joIe, kemake te sacetana vyaktikRta kiyA che, jemake kRSi. dAna Adi kriyAnuM je phala che te karma che. agnibhUtie uparyukta kathanane svIkAra karI pharIthI prazna karyoje pramANe kRSi AdinuM daSTa phala dhAnyAdi che, te pramANe dAna Adi kriyAnuM phala mananI zAMti Adi kema mAnI levAmAM na Ave? A daSTa phalane tyAga karI adaSTa phalarUpa karmanI sattA mAnavAthI zo lAbha? bhagavAne kahyuM -agnibhUti ! zuM tuM nathI jANatA ke mananI zAMti paNa eka prakAranI kriyA ja che, eTale sacetananI anya kriyAnI jema enuM paNa phaLa mAnavuM paDe. je karmaphala che, A karmanuM kArya rUpa sukha-duHkha Adi AgaLa vadhIne pharIthI ApaNuM anubhavamAM te Ave che. mUrtakarma je kAryanA astitvathI kAraNanI siddhi thAya che, te zarIra Adi kArya mUrta hevAne kAraNe emanA kAraNarUpa karma paNa mUrta ja hevuM joIe. A saMzayanuM nivAraNa karatAM mahAvIre jaNAvyuM ke huM karmane mUrta mAnuM chuM kema ke enuM kArya mUrti che. jevI rIte paramANanuM kArya ghaTa mUrta che, eTale paramANu paNa mUrta che. tevI rIte karmanuM zarIra Adi kArya mUrti che, eTale karma paNa mUrta ja che" 29. vizeSAvazyaka bhASya 1615,16 30. vizeSAvazyaka bhASya 1625, ' Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanI sAthe dArzanika carcAo 483 - karmanuM mUrtatva siddha karanAra anya kAraNo-hetuo A pramANe che. (1) karma mUrta che, kemake enAthI saMbaMdha thavAthI vedanAnI anubhUti thAya che, jema ke bhejana. je amUrta hoya che enAthI saMbaMdha thavAthI paNa sukha-duHkhanI anubhUti thatI nathI. jema ke AkAza. (2) karma mUrta che, kemake enAthI saMbaMdha thavAthI vedanAnI anubhUti thAya che, jemake agni. (3) karma mUta che, kema ke emAM bAhya padArthothI balAdhAna thAya che. je pramANe ghaTAdi padArtho para tela vagere bAhya vastunuM vilepana karavAthI balAdhAna thAya che arthAta snigdhatA Ave che. e pramANe karmamAM paNa mAlA, caMdana, vanitA Adi bAhya vastuonA saMsargathI balAdhAna thAya che. eTale te mUrta che. (4) karma mUrta che, kema ke te AtmAdithI judA rUpamAM pariNAmI che, jema ke dUdha. karma ane AtmAne saMbaMdha karmane mUrta mAnavAmAM Ave te amUrta AtmA sAthe ene saMbaMdha kevI rIte thaI zake? ghaTamUrta che, to paNa ene saMga saMbaMdha amUrta AkAza sAthe thAya che. tevI rIte mUrta karmane amUrta AtmA sAthe saMbaMdha thAya che athavA jevI rIte AMgaLI vagere mUrta dravyane AkuMcana Adi amUrta kriyA sAthe saMbaMdha thAya che, evI rIte karma ane jIvano saMbaMdha che. 22 skUla zarIra mUrta che paNa ene AtmA sAtheno saMbaMdha pratyakSa joI zakIe chIe. evI rIte eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA jIvane 31. vizeSAvazyaka bhASya 1626-27 32, vizeSAvazayaka bhASya 1635 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kAmaNu zarIra sAthe have joIe. nahIM te navIna skUla zarIranuM grahaNa karavuM kadApi zakaya nathI.33 prazna e thaI zake ke mUrtithI amUrtane upaghAta ane anugraha kevI rIte thaI zake ? vijJAna Adi amUrta che, paraMtu madirA, viSa vagere mUrta vastuothI ene upaghAta thAya che, ane ghI, dUdha Adi pauSTika AhArathI ene upakAra thAya che. A pramANe mUta karma dvArA amUrta AtmAne anugraha ane upakAra thaI zake che. 34 - bIjA zabdomAM ema kahI zakIe ke-saMsArI AtmA vastutaH ekAntarUpathI amUrta nathI. jIva ane karmane anAdikAlathI saMbaMdha hevAne lIdhe kathaMcita jIva paNa karma-pariNAma rUpa che, eTale e rUpamAM te mUrta paNa che. evI rIte mUrta AtmA para mUrta karma dvArA thanAra anugraha ane upaghAtane svIkAra karavAmAM koI paNa prakArano vadhe rAkha na joIe. zarIra ane karmamAM paraspara kAryakAraNabhAva che. je pramANe bIjamAMthI aMkura ane aMkurathI bIjanI utpatti thAya che. ane A pramANe bIjAkuMre-santati anAdi che, evI rIte zarIrathI karma ane karmathI zarIrane udbhava samaja joIe. deha ane karmanI A paraMparA anAdi che.35 IzvarakatRtvanuM khaMDana agnibhUtie kahyuM-je IzvarAdine jagata-vaicitryanuM kAraNa mAnI levAmAM Ave te karmanI AvazyaktA nathI. mahAvIre samAdhAna karatAM kahyuM- karmanI sattA na mAnI mAtra zuddha jIvane deha AdinI vicitratAne kartA mAnavAmAM Ave yA 33. ejana 1636 34. ejana 16 37 35. vizeSA bhASya. 1938-9 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNudharAnI sAthe dAnika carcAe 485 Izvara Adine A samasta vaicitryanA kartA mAnavAmAM Ave te ApaNI saMpUrNa mAnyatAo asaMgata siddha thaze, kemake zuddha jIva cA Izvara Adine karma-sAdhananI apekSA nathI. te zarIrAdinA AraMbha ja na karI zake, kemake enI pAse abhAvazyaka upakaraNeAne abhAva che. je pramANe kuMbhakAra daMDAde upakaraNAnA abhAvamAM ghaTa AdinuM nirmANa nathI karI zakatA, e pramANe Izvara karma Adi sAdhanAnA abhAvamAM zarIra AdinuM nirmANa karI zakatA nathI. A pramANe nizceSTatA, amRtatA Adi hetuethI paNa IzvaranA katRtvanuM khaMDana thaI zake che. 36 bhagavAna mahAvIre agnibhUtinA saMzayanuM nivAraNa karI dIdhuM eTale agnibhUtie pAMcaseA ziSyA sahita bhagavAna pAsethI AhutI dIkSA grahaNa karI. 37 vAyubhUtinuM saMzaya-nivAraNa (AtmA ane zarIra vaccenA bheda ) indrabhUti ane agnibhUtinA potapotAnA ziSyeA sahita pratrajita thaI javAnA samAcAra sAMbhaLI vAyubhUti peAtAnA ziSyA sahita bhagavAna mahAvIra samIpa pahAMcce. mahAvIre ene saMbaMAdhana karatAM kahyuM : vAyubhUti ! tArA manamAM e zaMkA che ke jIva ane zarIra eka ja che ke judAM judAM che ? tane veda-vAkAnA sAcA artha khakhara nathI eTale tane A pramANe sa'zaya thaI rahyo che. tArA mata che ke pRthvI, jala, teja ane vAyu A cAra bhUtanA samudAyathI caitanya utpana thAya che. jemake madirA utpanna karanAra bhinna bhinna vastuomAM madyazakti daSTigeAcara thatI nathI teA paNa enA samudAyathI madyazakti utpanna thAya che. e pramANe pRthvI Adi kAI paNa alaga bhUtamAM caitanya 36. vizeSA. bhASya 1641-2 37. ejana 1644 38. vizeSA. bhAya 1649 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zakti daSTigocara thatI nathI te paNa enA samudAyathI citanya zakitane prAdurbhAva thAya che. jevI rIte alaga-alaga dravyanA samudAyathI madazakita pedA thAya che ane keTaleka vakhata sthira rahI enI pachI kAlAntaramAM vinAzanI sAmagrI upasthita thavAthI pharIthI nAza pAmI jAya che. tevI rIte bhUtanA samudAyathI citanya utpanna thAya che ane keTalAka vakhata sudhI vidyamAna rahIne te pachI vinAzanI sAmagrI AvI maLatAM pharIthI naSTa thaI jAya che. eTale caitanya bhUtano dharma che ane bhUtarUpa zarIra ane caitanyarUpa AtmA abhinna che. 39 prastuta saMzayanuM nivAraNa karatAM mahAvIre kahyuM - vAyubhUti! tAre A saMzaya ucita nathI. kemake caitanya kevala bhUtonA samudAyathI utpanna thaI zakatuM nathI. te svataMtra rUpe sata che. kemake pratyeka bhUtamAM enI sattAne abhAva che. jene pratyeka avayavamAM abhAva hoya te samudAyamAM paNa utpanna thaI zake nahIM. retInA kaI paNa kaNamAM tela nathI eTale retInA samudAyathI tela nIkaLI zakatuM nathI. tala samudAyathI tela nIkaLe che kemake pratyeka talamAM telanI sattA rahelI che.* tAruM e kathana paNa agya che ke madirAnA pratyeka dravyamAM mada avidyamAna che. sAcI vAta e che ke madirAnA pratyeka aMgamAM mada vadhatI-ochI mAtrAmAM vidyamAna che, eTale te samudAyamAM paNa utpanna thAya che. 41 madirAnA aganI samAna pratyeka bhUtamAM citanyanI mAtrA vidyamAna che, eTale te samudAyathI paNa utpana thaI jAya che, je ema mAnavAmAM Ave te ze vadhe che? paraMtu tAruM e kathana paNa ucita nathI. kemake jevI rIte madirAnAM dareka aga-dhAtakIpuSpa, 39. vizeSA. bhASya 16pa0 40. A kAryavAdano mULabhUta siddhAMta che. 41. vizeSA. bhASya 16 para Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharonI sAthe dArzanika carcAo 487 goLa, drAkSa, zeraDIno rasa AdimAM madazakita dekhAya che, evI rIte pratyeka bhUtamAM caitanyazakitanuM darzana thatuM nathI. eTale ema na kahI zakAya ke kevala bhUta samudAyathI ja citanya utpanna thAya che. 42 madirAmAM pratyeka agamAM paNa madazakita na mAnIe te ze vAMdhe? je bhUtemAM caitanyanI jema madhanA pratyeka aMgamAM madazakita na hoya te niyama kadI paNa karI zakAya nahIM kemake dhAtakIpuSpa Adi te kAraNe che ane bIjA padArtho nathI. evI paristhitimAM rAkha, paththara vagere koI paNa vastu madanuM kAraNa banI zake ane koI samudAyathI madirA pedA thaI zake che. paraMtu vyavahAramAM ApaNe joI zakIe chIe ke evuM kadI thaI zakatuM nathI. eTale madirAnA dareka aMgabhUta padArthamAM madazakitanuM astitva avazya mAnavuM joIe. 43 indriya-bhinna AtmasAdhaka anumAna bhUta yA Indriyo bhinna svarUpa kaI paNa tattvane dharma caitanya che, kemake bhUta yA IndriyathI upalabdha vastuonuM smaraNa thAya che, jevI rIte pAMca jharokhAthI bhinna svarUpa devadattane dharma caitanya che je pramANe kramazaH pAMca gavAkSemAMthI jenAra devadatta eka ja che ane te A gavAkSothI alaga che. kemake te pAMceya gavAkSemAMthI jovAmAM AvelI vastunuM smaraNa kare che. evI rIte pAMceya IndriyethI grahaNa karavAmAM AvelA padArthonuM samaraNa karanAra IndriyathI bhinna keI tattva avazya hovuM joIe. A tatvanuM nAma AtmA, jIva yA. cetana che. je Indriyone ja upalabdhi kartA mAnavAmAM Ave te ze vAMdhe ? IndriyavyApAra baMdha thaI jAya tyAre yA Indriyono vinAza thaI jAya tyAre paNa indriya dvArA grahaNa karAyela vastunuM maraNa thAya che. koI kaI vakhate indriya-vyApAranuM smaraNa thAya che, 42. ejana 1653 43. vizeSAvazyaka bhASya 1654 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana koI kaI vakhate Indriya-smaraNanA astitvamAM paNa anyamanaskane vastunuM jJAna thatuM nathI. eTale ema mAnavuM paDe ke kaI vastunuM jJAna Indriyane paNa thatuM nathI. paraMtu Indriyabhinna anya koIne paNa thAya che. te ja jJAtA AtmA che. eka bIjuM anumAna e che ke AtmA IndriyothI alaga che. kemake te eka IndriyathI grahaNa karavAmAM AvelA padArthane bIjI IndriyathI paNa grahaNa kare che. jevI rIte eka gavAkSathI jovAmAM AvelA ghaTa padArthane devadatta bIjA gavAkSathI grahaNa kare che. eTale devadatta bane gavAkSa (bArIo)thI alaga che. tevI rIte AtmA paNa eka IdriyathI grahaNa karelI vastu bIjI IndriyathI grahaNa kare che. eTale IndriyethI alaga che. bIjI vAta e che ke vastunuM grahaNa eka varatuthI thAya che, paNa vikAra bIjI IndriyamAM thAya che. jemake netro vaDe AMbalI, lIMbu vagere khATA padArtha joIe chIe. paraMtu lAlAavAdi vikAra jIbhamAM thAya che, eTale ema mAnavuM paDe ke AtmA IndriyethI jude che.45 trIjuM anumAna e che ke jIva IdriyathI bhinna che, kemake sarva Indri dvArA grahaNa karavAmAM Avela arthanuM smaraNa kare che, jevI rIte potAnI IcchAthI rUpa Adi ekaeka guNanA jJAtA evA pAMca puruSethI rUpa Adi jJAnane jANanAro puruSa alaga che, tevI rIte pAMceya IndriyathI upalabdha arthane smaraNa karanAre, pAMca IndriyothI alaga kaI tatva hevuM joIe. te tatva AtmA che. jaE AtmAnI nityatA AtmA zarIrathI bhinna che, e siddha thaI javAthI paNa te 44. vizeSAvazyaka bhASya 1657-8 46. vizeSAvazyaka bhASya 166 0 47. vizeSAvazyaka bhASya 1671 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharonI sAthe dArzanika carcAo 489 zarIranI mAphaka kSaNika che. te zarIranI sAthe ja vinaSTa thaI jAya che, to pachI ene zarIrathI bhinna siddha karavAthI zuM lAbha che? AvA prakAranI zaMkA karavI ucita nathI. pUrvajanmanuM smaraNa karanAra jIvana enA pUrvabhavanuM zarIra vinaSTa thaI javA chatAM kSaya mAnI zakAya nahIM. jIvane kSaya mAnavAthI pUrvabhavanuM smaraNa karanAra keI rahe nahIM. jevI rIte bAlyaavasthAnuM smaraNa karanAra vRddhanA AtmAno bAlyakALamAM sarvathA nAza nathI thaI jate, kemake te bAlyAvasthAnuM smaraNa karatA pratyakSa dekhAya che. evI rIte jIva paNa pUrvajanmanuM smaraNa kare che; te siddha che. athavA keI vyakti videzayAtrA mATe gaI hoya, te vyakti tyAM AgaLa pitAnA dezanI vAtenuM smaraNa kare che, eTale tene naSTa na mAnI zakAya, e pramANe pUrvajanmanuM smaraNa karanAra jIvano paNa sarvathA nAza mAnI zakIe nahIM.47 je keIema tarka kare ke jIva rUpa vijJAnane kSaNika mAnIne vijJAna-saMtatinA sAmarthyathI smaraNane siddha karI zakIe, te enuM tAtparya e che ke zarIrane nAza thaI javA chatAM paNa vijJAna-saMtatine vinAza thaye nathI. eTale vijJAna-saMtati zarIrathI bhinna ja siddha thaI. vijJAnanuM pUrNa rUpamAM kSaNika thavuM saMbhavita nathI kemake pUrvopalabdha vastunuM smaraNa thAya che. je kSaNika che. ene bhUtakALanuM maraNa thatuM nathI. eTale ApaNuM vijJAna sarvathA kSaNika nathI. bhagavAne kSaNika vAdanA aneka deze prati saMketa karI aMtamAM e sArAMza prastuta karyo ke jJAna-saMtatinuM je sAmAnyarUpa che, te nitya che, eTale ene kadI paNa vyavacacheda nathI thatuM. ene ja AtmA kahe che. AtmAnI adazyatA AtmA zarIrathI alaga che. te zarIramAM praveza karatI vakhate yA bahAra nIkaLatI vakhate dekhAte kema nathI ? koI paNa vastunI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana anupalabdhinA be prakAra A pramANe che. (1) je vastu kharazaMganI jema sarvathA asat che te kadI paNa upalabdha thatI nathI. (2) vastu sat thavA chatAM paNa khUba dUra, atyanta samIpa, atyaMta sUkSma hAvAthI upalabdha thatI nathI. AtmA svabhAvathI amUrta che. ane enI sAthe je kArmaNa zarIra che, te paramANunI jema sUkSama che, eTale te ApaNuM zarIramAM praveza karatI vakhate ane bahAra nIkaLatI vakhate dekhAtuM nathI.49 jyAre bhagavAna mahAvIre vAyubhUtinA saMzayanuM nivAraNa karyuM, eTale eNe pitAnA 500 ziSya sAthe mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI.50 vyaktinuM saMzaya-nivAraNa (zunyavAdanuM khaMDana) vAyubhUtine pitAnA ziSya sahita dIkSita thaelA sAMbhaLIne vyakta paNa pitAnA ziSya sahita mahAvIra pAse pahoMcyA. bhagavAne ene saMbodhana karatAM kahyuM- kta ! tArA manamAM e saMzaya che ke bhUtanuM astitva che ke nahIM. tene vedavAkyane yathArtha artha parijJAta nathI, eTale ja tane A prakAranI zaMkA thaI che. huM tane ene sAce artha batAvIza eTale tAro saMzaya naSTa thaI jaze." vyakta ! tArI evI mAnyatA che ke pratyakSa daSTigocara thanAra e badhAM bhUta svapnanI samAna che ane jIva, puNya, pApa Adi parokSa padArtha paNa mAyA samAna che. A pramANe Akheya saMsAra yathArthamAM zUnya rUpa che. tamAruM evuM paNa maMtavya che ke saMsAranA 49. vizeSA. bhASya 1683 50. vizeSA. bhASya 1686 51. vizeSA. bhANa 1687-89 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanI sAthe dArzanika carcAo 491 badhA vyavahAra sva-dIrdhAnI jema sApekSa che. eTale vastunI siddhi svatA, parataH, ubhayataH yA bIjA keI paNa prakAre nathI thaI zakatI, eTaNe sarva kAMI zUnya che. evI rIte padArthanI sAthe astitva, ekatva, anekatva Adi keI paNa prakArane saMbaMdha siddha thaI zako nathI eTale te sarva zUnya che. utpatti, anutpatti, ubhaya, anubhaya AdimAM A pramANe aneka deSa utpanna thAya che, eTale jagatane zUnyarUpa ja mAnavuM joIe.52 A zaMkAonuM samAdhAna A pramANe che. je saMsAramAM bhUtanuM astitva ja nathI te enA viSayamAM AkAza-kusuma samAna saMzaya ja utpanna na thAya. je vastu vidyamAna hoya che, enA aMge saMzaya thAya che. jema ke, sthANu yA puruSanA saMbaMdhamAM te batAve ke sthANu, ane puruSanA viSayamAM saMdeza utpanna thAya che, paraMtu AkAza kusuma aMge thatuM nathI. te emAM zuM vizeSatA che? eTale e mAnavuM paDe ke AkAzakusumanI jema badhuM kAMI samAnarUpe zUnya nathI. pratyakSa, anumAna ane AgamathI padArthanI siddhi thAya che, eTale A pramANenA viSayabhUta padArtho aMge saMzaya utpanna thAya che. je sarva pramANAtIta che, enA aMge saMzaya kevI rIte utpanna thaI zake? eTale ja sthANu Adi padArthonA ane saMdeha thAya che. paraMtu AkAza kusuma Adi aMge thatA nathI. bIjI vAta e che ke saMzaya Adi jJAnaparyAya che. jJAnanI utpatti vinA reyane saMbhava nathI. eTale ya ja nathI te saMzaya utpanna kevI rIte thAya ?53 kaI e pramANe kahI zake che ke e to koI niyama nathI ke sarvane abhAva hoya te saMzaya ja na hoya jemake prasupta vyaktinI pAse kaMI paNa hotuM nathI to paNa te svapnamAM e saMzaya para. vizeSAvazyaka bhASya 1690-96 53. vizeSAvazyaka bhASya 1697-1700 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kare che ke " A gajarAja che yA parvata che? " eTale sarva kaMI zUnya hovA chatAM paNa saMzaya thaI zake che. A pramANe kahevuM ucita nathI. je svapnamAM saMdeha thAya che. te paNa pUrvAnubhUta vastunA smaraNathI ja thAya che. eTale sarva vastuone sarvathA abhAva hoya te svapnamAM paNa saMzaya na thAya. svapna AvavAnuM kAraNa A che (1) anubhUta artha-jevA ke snAna Adi (2) daSTa artha-hAthI, ghaDA vagere. (3) ciMtita artha-priyatamA Adi (4) zrutaartha-svarga naraka vagere, (5) prakRti vikAra-vAttapitta Adi, (6) anukula yA pratikula vedanA, (7) sajala-pradeza, (8) puNya ane pApa. eTale svapna paNa bhAvarUpa che. kemake ghaTavijJAna Adi te paNa vijJAnarUpa che. yA svapna bhAvarUpa che. kemake te paNa potAnA kAraNethI utpanna thAya che. jemake ghaTa Adi pitAnAM kAraNe vaDe utpanna thavAne lIdhe bhAvarUpa che. 54 zunyavAdanA maMtavyamAM eka deSa e paNa che ke je sarva kAMI zUnya che te svapna-asvapna, satya-mithyA gaMdharvanagara-pATaliputra, mukhya-gauNa, sAdhya-sAdhana, kArya-kAraNa, vaktA-vacana, tri-avayavapaMcAvayava, svapakSa-parapakSa AdinA bheda paNa na thaI zake. 15 A pramANe kahevuM ke badhA vyavahAra sApekSa che, eTale koI padArthanI svarUpasiddhi thaI zakatI nathI, anucita che. ApaNI samakSa eka prazna che ke hasvadIrghanuM jJAna yuga5da thAya che ke kamazaH thAya che. je yugapada thAya che te je samaye madhyama AMgaLInA viSayamAM dIrghatvano bhAsa thaze. te vakhate pahelI AMgaLImAM hasvatvane bhAsa tha, ema mAnavuM paDe. A pramANenI avasthAmAM evuM na kahI zakAya ke hasvatva-dIrghatva sApekSa che. je hasva-dIrghanuM jJAna kramazaH thAya che te pahelAM pahelI AMgaLImAM hasvatvanuM jJAna thAta ke je 54. vizeSAvazyaka bhASya 1702-4 55. vizeSAvazyaka bhASya 1705 thI 9 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNudharAnI sAthe dAnika carcA madhyama AMgaLInA dIrghatvanA bhAsathI nirapekSa che. eTale e mAnavuM paDe ke tusvatva-dIrghatvanA vyavahAra kevaLa sApekSa nathI. dRSTAnta dvArA A vAtane A rIte samajI zakIe--khALaka janmyA pachI tarata sauthI pahelAM AMkhA kheAlIne je prApta kare che, emAM zI apekSA hAya che? e samAna padArthonuM jJAna jo eka sAthe thAya te emAM paNa kAInI apekSA jaNAtI nathI. A badhI khAkhatAne lakSamAM rAkhI e mAnavuM joI e ke koI eka vastune svaviSayaka jJAna anya koI vastunI apekSA vinA ja thAya che. enA pratipakSI padArthanu smaraNa thavAthI e prakAraneA byapadeza thAya che ke A amuka dezathI hasva che, amukathI dIrgha vagere. eTale padArthone svayaM siddha mAnavA joI e.56 padArthonA astitva Adi dharmane A pramANe siddha karI zakIe chIe. 493 jo padArthanA astitva Adi dharma anyanirapekSa na hAya tA hasva padArthonA nAza thaI javAthI sAthe dIrgha padArthonA paNa sarvathA nAza thai javA joI e kemake dIrgha padArthonI sattA hasva padArthathI sApekSa che. paNa A pramANe thatuM nathI. eTale e vastu siddha thAya che ke paTTAnA hrasva Adi dharmonuM jJAna ane vyavahAra ja parasApekSa che. enA astitva Adi dharma nahI ghaTa-sattA ghaTanA dharma heAvAthI ghaTathI abhinna che. paraMtu paTa AdithI bhinna che. ghaTanI jema paTa AdinI sattA, paTa AdimAM che ja. eTale ghaTanI samAna aghaTarUpa para Adi paNa vidyamAna che. A pramANe aghaTanuM astitva hAvAthI tenAthI bhinnane ghaTa kahI zakIe. ahI e za`kA upasthita thAya ke jo ghaTa ane astitva eka ja che te e niyama kema na thaI zake-je je asti rUpa che te badhuM ghaTa ja che." evuM eTalA 56. vizeSAvazyaka bhASya 1710-11 57. vizeSAvazyaka bhASya 1715 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mATe thaI zakatuM nathI ke ghaTanuM astitva ghaTamAM ja che, paTa AdimAM nahIM. eTale ghaTa ane ghaTanA astitvane abhinna mAnIne paNa A niyama thaI zake nahIM. je je atirUpa che, te badhuM ghaTa ja che.58 kevala ati (che) kahevAthI jeTalA padArthomAM astitva che, e badhAne bodha thaze. emAM ghaTa ane aghaTa e badhAne samAveza thaze. ghaTa che ema kahevAthI eTaluM ja jANavA maLaze ke kevala ghaTa che. enuM kAraNa e che ke ghaTanuM astitva ghaTa sudhI ja sImita che. jevI rIte vRkSa kahevAthI AMbe, jAMbuDI ane lIMbu vagere sarva vRkSane bedha thAya che, kemake te sarvamAM samAnapaNe vRkSatva che. paraMtu AMbe kahevAthI mAtra AMbAnA vRkSane ja bedha thaze kemake enuM vRkSatva emAM ja sImita che.pa9 evI rIte jAta-ajAta, dazya-adazya vagerenI paNa siddhi karI zakAya. e pramANe pRthvI, jala, agni, vagere pratyakSa dekhAnArAM bhUtAdinA viSayamAM saMdeha tha na joIe. vAyu ane AkAza pratyakSa dekhAtA nathI eTale enA aMge saMdeha thaI zake che. A saMdehanuM nivAraNa anumAnathI thaI zake che. vAyu ane AkAzanuM astitva | sparza Adi guNene kaI guNa cakkasa heve joIe. kemake te guNe che. jevI rIte rUpa guNane guNa ghaTa che. sparza Adi guNone je guNa che te vAyu che. * pRthvI, jala, agni, vAyu A badhAMne kaIne kaI AdhAra have joIe kemake te badhA mUrti che. je mUrta hoya che ene AdhAra avazya hoya che, jemake pANIne AdhAre ghaTa che. pRthvI Adine je AdhAra che te AkAza che. 58. vizeSAvazyaka bhASya 1722-23 59. vizeSA. bhASya 1724 60. vizeSA. bhANa 1749 , Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNudharAnI sAthe dArdenika carcA pa vyaktanI bhUta viSayaka zaMkAnuM samAdhAna karatAM bhagavAna mahAvIre kahyuM-'jyAM sudhI zastrathI upadhAta na thaela haiAya tyAM sudhI A bhUta sacetana che. zarIranA AdhAra bhUta che. vividha prakArathI jIvAnA upayAgamAM Ave che. bhUtAnI sajIvatA pRthvI, jala, agni, vAyu sacetana che, kemake emAM jIvanAM lakSaNa dekhAya che. AkAza mUrta che. te phakta jIvaneA AdhAra ja ane che, te sajIva nathI. pRthvI sacetana che kemake emAM janma, jarA, jIvana, maraNu kSata-saMrAhaNa, AhAra, dAhad, rAga, cikitsA Adi jIvanA lakSaNa prApta thAya che. lAjavaMtI zudra jIvanI jema sparzathI saMkucita thaI jAya che. latA peAtAne AzareA prApta karavAnI dRSTithI mAnavanI jema vRkSa prati AgaLa vadhe che. zamI (vRkSa)mAM nidrA, prameAdha, saMkoca Adi lakSaNa jovA maLe che. bakula zabdane, azeAka rUpanA, kuruSaka gaMdhakanA, virahaka rasane, caMpaka spa nA upaleAga karatA jovA maLe che. jala paNa sacetana che. pRthvIne kheAdavAthI svAbhAvika rUpe pANI nIkaLe che. te deDakA jevuM che, kemake deDako paNa evI ja rIte nIkaLe che. ane matsyanI mAphka svAbhAvika rIte AkAzamAMthI paDe che te mATe jalane sacetana mAnavuM joIe. gAya koInI paNu preraNA vagara trAMsI gati kare che. tevI rIte vAyu paNa kare che, eTale te sajIva che. agni paNa sajIva che. jevI rIte manuSyamAM AhAra vagerethI vRddhi ane vikAra jovA maLe che, tevI rIte agnimAM kASTaAhAra AdithI vRddhi ane vikAra dekhAya che.61 pRthvI Adi bhUtAmAM asaMkhyAta ke anaMta jIvA che, 61. vizeSA. bhASya 1750-58 hiMsA-ahiMsAnA viveka eTale Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zramaNAne AhAra Adi levAne kAraNe anaMta jIvonI hiMsAnA doSanA bhAgI khanavuM paDe, eTale zramaNAne ahi sake kevI rIte manAya ? bhUta sajIva hovA chatAM sAdhune hiMsAne doSa eTalA mATe lAgatA nathI kemake zastrApahata pRthvI Adi bhUtAmAM jIva hAtA nathI. A pramANe bhUta nirjIva ja hoya che. e kathana paNa ucita nathI. koI vyakti phakta jIvaneA ghAtaka thavAthI hiMsaka che ema mAnavuM paNu tarkasaMgata nathI ke thADA jIvA hAvAthI hiMsA thatI nathI ane vadhu jIvA hAya tA hiMsA thAya che. hiMsaka ane ahiMsakanI sAcI oLakha e che ke jIva jIvanI hatyA na karavA chatAM paNa duSTa bhAvAne kAraNe vyakti hiMsaka kahevAya che ane jIvanA ghAtaka hAvA chatAM vyakti zuddha bhAvAvALI thavAne kAraNe ahiMsaka kahevAya. pAMca samiti ane traNa gupti sampanna jJAnI muni ahiMsaka che. enAthI viparIta jenuM jIvana asaMyamI che, te hiMsaka che. saMyamI koI jIvanI hatyA kare yA na kare te hiMsaka nahI kahevAya kemake hiMsA ane ahiMsAnA AdhAra AtmAne adhyavasAya che, kriyA nahIM. vastutaH azubha pariNAmanuM nAma ja hiMsA che. te azubha pariNAma khAghajIvanI ghAtanI apekSA rAkhe che ane nathI paNa rAkhatA je jIva&i'sA azubha pariNAmajanya che athavA azubha pariNAmanI janaka che te jIvavadha hi'sA ja che. je jIva-vadha azubha pariNAmanA janaka nathI, te hiMsAnI koTimAM nathI AvatA. jevI rIte zabdAdvi viSayAthI vItarAgane rAga utpanna thatA nathI kemake tee zuddha bhAvamAM hAya che. tevI ja rIte saMyamIne jIvavadha paNa hiMsA nathI kemake enu mana zuddha che. se A pramANe bhagavAna mahAvIre vyaktanA saMzayane nAza karI nAMkhyA tyAre vyakate peAtAnA pAMcase zikhyA sahita bhAgavatI dIkSA grahaNa karI.kara 6ra. vizeSAvazyaka bhASya 1062-176 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadharAnI sAthe dAza'nika carcAo sudharmAnuM saMzaya-nivAraNa (ilAka ane paraleAkanI vicitratA) vyaktane paNa potAnA ziSyeA sahita mahAvIranA caraNAmAM dIkSita thaelA sAMbhaLI sudharmo peAtAnA ziSyA sahita bhagavAna mahAvIra pAse AvyA. mahAvIre emane sameti karatAM kahyuM sudharmA, tane e saMzaya che ke jIva jevA A bhavamAM che tevA ja parabhavamAM paNa hAya che ke nahIM? tane vedavAkarcAnA sAcA artha jJAta nathI eTale tane A prakArane saMzaya thayA che. huM tArA saMzayanuM nivAraNa karIza. C 497 kArya, kAraNanA jevuM ja hoya eve ekAntika niyama nathI. zaMgamAMthI paNa zara nAmanI vanaspati utpanna thAya che. enA para jo sarasavane lepa karavAmAM Ave te emAMthI eka prakAranuM ghAsa utpanna thAya che. gAya ane bakarInA vALamAMthI darbha (ghAsa) utpanna thAya che. evI rIte judA judA prakAranAM drabyAnA saMcAgathI vilakSaNa vanaspatinI utpattinuM varNana vRkSAyurvedamAM che. eTale ema mAnavuM joI e ke kArya kAraNathI vilakSaNapaNe paNa utpanna thaI zake che.63 kAraNa anurUpa kArya mAnavAthI paNa bhavAMtaramAM vicitratAnI saMbhAvanA che. kAraNa anurUpa kArTInA svIkAra karavA chatAM paNa ema ceAkkasapaNe na kahI zakIe ke mAnava mRtyu pAmIne mAnava ja ane che. e kevI rIte ? khIjanI anurUpa akuranI utpatti mAnavA chatAM paNa parabhavamAM jIvanI vicitratA mAnavI paDaze. jemake manuSya bhavarUpI aMkuranuM khIja manuSya pote na hatAM enuM karma thAya che kemake kama vicitra che. eTale ane parabhava paNa vicitra ja thaze. karmonI vicitratAnuM pramANa e che ke karma pudgalanuM piraNAma che, eTale emAM mAhya abhrAdi vikAranI jema vaicitrya hAvuM joI e. karmAMnI vicitratAnuM rAga-dveSAdi vizeSa kAraNa che. 63. vizeSAvazyaka bhASya 1770-1775. 32 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana karmanA abhAvamAM paNa jo bhava mAnI levAmAM Ave emAM zuM vadhe che? A prakAranI sthitimAM bhavane nAza paNa niSkAraNa thAya che ema mAnavuM paDe. ane mokSa mATe tapasyA vagaranuM anuThAna paNa vyartha siddha thaze. evI rIte jIvonA vi-sAdazyane paNa niSkAraNa mAnavuM paDe. 44 A pramANe karmanA abhAvamAM bhavanuM astitva mAnavAmAM aneka de utpanna thaze. karmanA abhAvamAM svabhAvathI parabhava mAnavAmAM Ave te zuM vadhe che? A praznanuM samAdhAna karatAM mahAvIre A pramANe kahyuM- svabhAva zuM che? zuM te koI vastu che ? yA niSkAraNutA che? A vastudharma che? vastu mAnavAthI enI upalabdhi thavI joIe. paNa AkAza-kusumanI jema enI upalabdhi thatI nathI. eTale te vastu nathI. je upalabdha hovA chatAM svabhAvanuM astitva mAnavAmAM Ave to anupalabdha hovA chatAM karmanuM astitva mAnavAmAM zuM vAMdho che? bIjI vAta e ke-svabhAvanI visadazatA AdinI siddhine mATe koI evuM kAraNa (hetu) jevA maLatuM nathI ke jenAthI jagata-vaicitrya siddha thaI zake. svabhAvanI niSkAraNutAmAM paNa aneka dezanI saMbhAvanA che. vastudharma tarIke paNa svabhAvane mAnI zakAya nahIM. kemake emAM paNa visAdazyane mATe koI paNa prakArane avakAza rahetuM nathI. svabhAvane pugalarUpa mAnIne visArazyanI siddhi karavAmAM Ave te e karma rUpa ja siddha thaze. bhagavAna mahAvIre sudharmAno A pramANe saMzaya dUra karyo. emaNe pAMcaso ziSya sahita bhAgavatI dIkSA grahaNa karI." maMhikanuM saMzaya-nivAraNa (baMdha ane mekSa) enA pachI maMDika bhagavAna mahAvIra pAse AvI pahoMcyA. 64. vizeSAvazyaka bhASya 1776 thI 84 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharanI sAthe dArzanika carcAo 499 bhagavAne emanA manane saMzaya pragaTa karatA kahyuM- maMDika ! tArA manamAM saMzaya che ke baMdha ane mekSa che ke nahIM? tuM veda-padene artha samyapha rUpamAM nathI jANatuM, eTale ja tArA manamAM A prakArane saMdeha che. huM tAro saMdeha pUrNapaNe dUra karIza.' maMDika ! tuM ema vicAre che ke jIvana karma sAthe je saMga che te baMdha che, te baMdha sAdi che ke anAdi che. je ene sAdi mAnavAmAM Ave te zuM prathama jIva ane enA pachI karma utpanna thAya che? yA prathama karma ane enA pachI jIva utpanna thAya che? yA baMne sAthe ja utpanna thAya che? A traNa vikalpamAM nIce pramANe deSa Ave che ? (1) karmanA pUrve jIvanI utpatti saMbhavita nathI. kemake kharazaMganI jema enuM koI kAraNa dekhAtuM nathI. je jIvanI utpatti nihetuka-vinA kAraNa mAnavAmAM Ave te ene vinAza paNa nihe. tuka mAna paDe. (2) jIvanI pUrve karmanI utpatti paNa saMbhavita nathI. kemake jIvane karmano kartA mAnavAmAM Ave che. je kartA ja na hoya te karma kevI rIte utpanna thaI zake? jIvanI mAphaka karmanI paNa nihe. taka utpatti saMbhavita nathI. kamanI utpatti je koI kAraNa vagara thAya che ema mAnavAmAM Ave te ene vinAza paNa nihetuka mAna paDe eTale karmane jIvathI pahelA mAnI zakAya nahIM (3) jIva ane karma bannenI je yugapat utpatti mAnavAmAM Ave te jIvane kartA ane karmane enuM kArya nahIM kahI zakAya. jevI rIte lekamAM eka sAthe utpana thanAra gAyanA zIMgaDAmAMthI ekane kartA ane bIjAne kArya kahI zakIe nahIM, tevI rIte eka sAthe utpanna thanAra jIva ane karmamAM kartA ane karmano vyavahAra karI zakIe nahIM.67 67. vizeSA. bhASya 1805-1810 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 : bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana 2. jIva ane karmane anAdi saMbaMdha paNa tarkasaMgata nathI kemake evuM mAnavAthI jIvanI mukti kadI paNa thaI zake nahIM. je vastu anAdi che, te anaMta paNa che. jene jIva ane AkAza saMbaMdha. jIva ane karma saMbaMdhane je anAdi mAnIe te anaMta paNa mAnave paDe. evI sthitimAM jIva kadI paNa mukta thaI zake nahIM. 8 A uparyukta badhA tarkonuM samAdhAna karatAM bhagavAna mahAvIre kahyuM zarIra ane karmanI saMtati anAdi che kemake te baMne vacce kArya-kAraNa bhAva che, je ke bIja ane akura vacce che. jevI rIte bIjamAMthI aMkura ane aMkurathI bIja utpanna thAya che. ane A kama anAdi kAlathI cAlyo Ave che. eTale baMnenA saMtAna-vistAra anAdi che eTale te jIva ane karma aMge je vikalpa batAvyuM te nirarthaka che. jIva ane karmanI saMtati anAdi che. jIva karma dvArA zarIra pedA kare che, eTale te zarIrane kartA che ane zarIra dvArA karmane utpanna kare che. eTale te karmane paNa kartA che. zarIra ke karmanI saMtati anAdi che. eTale jIva ane karmanI saMtatine paNa anAdi mAnavI joIe. evI rIte jIva ane karmane baMdha paNa anAdi che. 9 je anAdi che te anaMta paNa hoya che, te kathana yukti-yukta nathI. bIja ane aMkuranI saMtati anAdi hovA chatAM paNa te sAnta hoI zake che. evI rIte anAdi karma-saMtatine paNa anta hoI zake. bIja ane aMkuramAMthI koInI paNa je potAnuM kArya utpanna karyA pUrve nAza thAya te enI saMtatine paNa anta AvI jAya che. prastuta niyama maraghI ane iMDAne paNa lAgu paDe che. ane mATIne saMga anAdisaMtati gata che te paNa upAya-vizeSathI e saMbaMdha paNa naSTa thaI jAya che. evI rIte jIva ane karmane anAdi saMga paNa 68. vizeSA. bhASya 1811 69. vizeSA. bhASya 1813-1815 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharo sAthe dArzanika carcAo 501 samyaphadarzana, samyakajJAna ane samyakUcaritra dvArA naSTa thaI zake che." bhagavAne te pachI mekSa aMge prakAza pADatAM bhavya ane abhavyanA svarUpanI carcA karI.71 jIva ane karmanA saMgane upAya vaDe naSTa karI zakIe chIe. je upAyajanya heya te kRtaka hoya che ane je kRtaka hoya che te anitya hoya che. jemake ghaDe. eTale mekSa paNa ghaDA vagerenI jema kRtaka hovAthI anitya have joIe. A zaMkAnuM samAdhAna karatAM bhagavAne jaNAvyuM ke-A niyama vyabhicArI che-je kRtaka che te anitya ja che. ghaTAdine praasAbhAva kRtaka hovA chatAM paNa nitya che. je praasAbhAvane anitya mAnIe te prarvAsAbhAvano abhAva thavAne lIdhe vinaSTa ghaTa Adi padArtha punaH utpanna thaI javA joIe. paNa Ama banatuM nathI eTale praasAbhAva ne kRtaka hovA chatAM nitya mAnave paDe che. e pramANe kRtaka hovA chatAM mekSa nitya che. enA pachI bhagavAne siddha-mukta AtmAonA svarUpanI carcA karI ane kAkAza Adi samajAvyA. A pramANe bhagavAna mahAvIre maMDikanA saMzayanuM nivAraNa karyuM tyAre emaNe potAnA sADA traNa ziSya sahita bhagavAnanA caramAM dIkSA grahaNa karI.3 mauryaputranuM saMzaya-nivAraNa (devenuM astitva) maMDika dIkSita thayAnA samAcAra sAMbhaLI mauryaputra paNa pitAnA ziSya sAthe bhagavAnanI pAse gayA. bhagavAne mauryaputrane saMbaMdhita 70. vizeSA. bhASya 1812-1819 71. vizeSA. bhASya 1821-1836 72. vizeSA. bhASya 1837 WWW.jainelibrary.org Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa02 bhagavAna mahAvIra H eka anuzInala karatAM kahyuM-tArA manamAM e saMdeha che ke deva che ke nahIM? huM tArA saMdehanuM nivAraNa karIza. mauryaputra! tuM ema vicAre che ke nArakIya jIva te parataMtratAnI beDIomAM jakaDAyela che ane tene atyaMta duHkha che. eTale ApaNI samakSa AvavA mATe asamartha che. paraMtu deva te sarvatra-svataMtra vihArI che. ane emano prabhAva paNa adabhuta che, te paNa teo dekhAtA nathI, eTale emanA astitva aMge tane saMdeha che. A saMdehanuM nivAraNa paNa karI zakAya che. ochAmAM ochA sUrya, caMdra, vagere tiSka deva te tuM pratyakSa joI zake che eTale ema nahIM kahI zakAya ke deva kadI paNa daSTigocara thayA nathI. e sivAya lekamAM deva dvArA karAyela anugraha ane pIDA e bane joI zakAya che. enA AdhAre paNa devanuM astitva mAnavuM joIe. caMdra ane sUrya Adi te zUnyanagara jevAM che. emAM rahenAra kaI paNa nathI eTale ema kema kahI zakAya ke caMdra ane sUryanuM pratyakSa thavAthI deve paNa pratyakSa thaI gayA? A saMdehanuM nivAraNa karatAM mahAvIre jaNAvyuM ke-caMdra ane sUryane Alaya-raheThANa sthAna mAnavAthI emAM kaIne kaI rahenArA mAnavA paDe. nahIM te ene Alaya kahI zakAya nahIM. ema zaMkA karI zakAya ke jene Alaya kahevAmAM AvyuM che te vastutaH Alaya che ke nahIM? jyAM sudhI ene nirNaya na thAya tyAM sudhI ema na kahI zakIe ke te nivAsasthAna ja che. emAM rahenArA kaIne kaI hovA te joIe. ema banI zake te ratnanA geLA ja hoya? enuM samAdhAna karatA kahevAmAM AvyuM ke-te denA vimAna ja che kemake te vidyAdharanA vimAnI jema ratananirmita che ane AkAzamAM cAle che. 4. vizeSA. bhASya 1864 thI 70 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharo sAthe dArzanika carcAo 50 3 sUrya ane caMdra Adi vimAnane mAyAvI zA mATe mAnavAmAM Ave che? vastutaH te mAyAvI nathI. kadAca thoDA samaya mATe ene mAyAvI mAnI laIe te paNa mAyA banAvanAra deva hovAnuM mAnavuM paDe, kemake mAyAvI vinA mAyA kevI rIte saMbhavita thAya? bIjI vAta e ke mAyA te keTalAka samaya pachI naSTa thaI jAya che, paraMtu A vimAno te traNe kAlamAM rahe che eTale te zAzvata che ethI ene mAyAvI kevI rIte kahI zakAya? denA astitvane siddha karavAnuM eka kAraNa e paNa ApI zakAya ke je loke prakRSNa pApa kare che emane phala bhegavavA mATe narakenuM astitva che ema tame mAne che tyAre prakRSTa punya karanAra mATe devanuM paNa astitva mAnavuM joIe.75 prazna e che ke je deva che ane pitAnI IcchA anusAra paribhramaNa kare che, te teo manuSya lokamAM kema AvatA nathI? AnuM samAdhAna A che-sAmAnyataH deva A lekamAM eTalA mATe AvatA nathI kemake te svarganA divya padArthomAM Asakta rahe che. tyAMnA viSaya-bhegamAM ja teo lipta rahe che. emAMthI emane e koI avakAza maLatuM nathI. manuSya lokanI durgadha paNa emane ahIM AvatA roke che. ane emane ahIM AvavAnuM koI vizeSa prajana paNa nathI. to paNa teo koI koI vakhate A lekamAM Ave che. tIrthakaranA janma, dIkSA, kevala prApti, nirvANa vagere prasaMge para deve A lekamAM Ave che. pUrvabhavamAM rAga ane vairanA kAraNe paNa emanuM ahIM Agamana thAya che. bhagavAna mahAvIre mauryaputrane deva aMgene saMzaya dUra karyo ane eNe pitAnA sADA traNa zikhyA sAthe bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA grahaNa karI. 75. vizeSA. bhASya 1871 thI 74 76. vizeSA. bhASya 1875-1877 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana alaMpitanuM saMzaya-nivAraNa (narakonuM astitva) mauryaputre paNa jyAre pitAnA ziSya sahita dIkSA grahaNa karI lIdhI tyAre akaMpita paNa mahAvIra pAse AvI pahoMcyA. mahAvIre ene saMbodhita karatA jaNAvyuM-akaeNpita tArA manamAM nArako che ke nahIM? e saMzaya che. enuM samAdhAna A pramANe che. prakRNa pApa phalane upabhoga karanAra koIne koI avazya hevA joIe. jaghanya, madhyama karmaphalanA bhaktA tiryaMca ane manuSya che. ane prakRSNa pApaphalanA bhaktA nArako che. atyanta kaSTa pAmatA tiryaMca ane mAnavane ja prakRNa pApaphalanA upabhoktA mAnI levAmAM zuM vAMdho che? je pramANe devAmAM sukhano prakarSa che, te sukhane prakaSa tiryaMca ane manuSyomAM nathI eTale emane nAraka kahI na zakAya. eve eka paNa tiryaMca ane manuSya nahIM maLe ke je pUrNa rUpamAM duHkhI ja hoya eTale prakRSTa pApa-karmaphala bhaktAnA rUpamAM tiryaMca ane manuSyathI bhinna evA nArakonA astitvano svIkAra kare joIe.7 A pramANe bhagavAne akaMpitanA saMzayanuM nivAraNa karyuM eTale temaNe paNa pitAnA sADA traNa ziSyo sAthe bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. acalabrAtAnuM saMzaya-nivAraNa ( puNaya-pApanuM astitva) akaMpitane paNa dIkSita thayelA jANa paMDita acalabrAtA paNa pitAnA ziSya sahita bhagavAna pAse AvI pahoMcyA. mahAvIre emane saMbodhita karatAM kahyuM-alabhrAtA ! tane pApa-puNyanuM astitva che ke nahIM ? e aMge saMzaya che. huM tArA saMzayanuM nivAraNa karIza. 77. vizeSA. bhASya 1885 thI 1900 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharo sAthe dArzanika carcAo 505 puNya-pApa aMge (1) kevala puNya ja che, pApa nahIM (2) kevala pApa ja che, puNya nahIM (3) puNya ane pApa ekaja sAdhAraNa vastu che. alaga alaga nathI. (4) puNya ane pApa alaga alaga che. (5) svabhAva ja sarva kAMI che. puNya-pApa kaMI nathI, A pAMca vikalpa che. (1) kevala puNyanuM ja astitva che. pApane sarvathA abhAva che. puNayanI jema jema abhivRddhi thAya che, tema tema sukhanI vRddhi thAya che. puNayanI jema jema hAni thAya che tema tema sukhanI paNa hAni thAya che. puNyane sarvathA kSaya thatAM mekSa thAya che. (2) kevala pApanuM ja astitva che. puNyane sarvathA abhAva che. pApanI jema jema vRddhi thAya che tema tema duHkha vadhe che pApanI kramazaH hAni thavAthI tenAthI thayela duHkhane paNa kamazaH abhAva thAya che. pApane pUrNapaNe kSaya thavAthI mokSa maLe che.% (3) puNya ane pApa alaga-alaga na hatA eka ja sAdhAraNa vastunA be bheda che. A sAdhAraNa vastumAM jyAre puNyanI mAtrA adhika thaI jAya che tyAre te puNya kahevAya che ane pApanI mAtrA vadhI jAya tyAre pApa kahevAya che. bIjA zabdomAM A pramANe kahI zakAya ke puyAMzane apakarSa thavAthI ene pApa kahevAmAM Ave che. ane pApAMzane apakarSa thavAthI ene puNya kahevAmAM Ave che. (4) puNya ane pApa baMne svataMtra che. sukhanuM kAraNa puNya che ane duHkhanuM kAraNa pApa che. (5) A saMsAramAM puNya ane pApa jevI koI vastu nathI. samasta bhavaprapaMca svabhAvathI ja thAya che. je A pAMca vikalpa che emAM cothe vikalpa ja yukti-saMgata che. puNya ane pApa e bane 78. vizeSA. bhASya 1905-1910 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana svataMtra che. eka duHkhanuM kAraNa che ane bIjuM sukhanuM. svabhAvavAda Adi yuktithI bAdhita che. duHkhanI prakRchatA ene anurUpa karmanI prakarSathI pragaTa thAya che. jevI rIte sukhanA prakRNa anubhavano AdhAra puNya-prakarSa che evI rIte duHkhanA prakRNa anubhavane AdhAra pApa-prakarSa che. eTale dukhAnubhavanuM kAraNa puNyane apakarSa nahIM paNa pApano prakarSa che. A pramANe kevala pApavAdanuM paNa nirasana karI zakAya. saMkIrNa pakSane nirasta karatAM bhagavAna mahAvIre jaNAvyuM koI paNa karma puraya-pApa ubhayarUpa thaI zakatuM nathI kemake evuM karma nihetuka che. e kevI rIte? ene uttara ApatAM bhagavAne kahyuM-karmabaMdhananuM kAraNa yoga che. te ekI vakhate kAMte zubha haze athavA azubha haze paraMtuM te zubhAzubha ubhayarUpa thaI zake nahIM. eTale enuM kArya kAMta zubha thaze athavA azubha thaze. te ubhayarUpa na thaI zake je zubha kArya che te puNya che ane je azubha kArya che te pApa che. puNya ane pApanuM lakSaNa jaNAvatAM mahAvIre ka je svayaM zubha varNa, gaMdha, rasa tathA sparza yukta che ane jene vipAka paNa zubha hoya te puNya che enAthI je UlaTuM hoya te pApa che. puNya ane pApa e bane pudgala che. te pudgala meru samAna sthala nathI ke nate paramANu samAna atyaMta sUma.79 bhagavAna mahAvIre A pramANe alabhrAtAnA saMdehanuM nivAraNa karyuM. emaNe paNa potAnA traNaso ziSya sahita bhagavAna pAse dIkSA grahaNa karI. metAryanuM saMzaya-nivAraNa (parAkanuM astitva) acalabrAtAne dIkSita thayelA jANuM metArya paNa pitAnA traNa 79. vizeSA. bhASya 1911 thI 1940 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharo sAthe dArzanika carcAo 507 ziSya sahita mahAvIra pAse AvI pahoMcyA. metAryane saMbodhana karatAM mahAvIre kahyuM-"metArya! tane saMzaya che ke paraleka che ke nahIM? huM tArA saMzayanuM nivAraNa karIza." metArya! tAruM mAnavuM ema che ke maghAMga ane madanI mAphaka bhUta ane caitanyamAM koIpaNa prakArano bheda nathI. eTale paraleka mAna anAvazyaka che. jyAre bhUtasaMganA nAzanI sAthe ja caitanyane paNa nAza thaI jAya che. tyAre paraloka mAnavAnI zI jarUra che? evI rIte sarvavyApI eka ja AtmAnuM astitva mAnavAthI paralokanI siddhi thaI zakatI nathI. A banne hetuonuM nivAraNa karatAM mahAvIre kahyuM-bhUtaIdriya AdithI bhinna svarUpa AtmAne dharma caitanya che. A vAtanI siddhi pahelA thaI gaI che. eTale AtmAne svataMtra dravya mAnavuM joIe. evI rIte aneka AtmAnuM astitva paNa pahelA siddha karavAmAM AvyuM che. A lekathI alaga deva Adi paralokanuM astitva paNa maurya ane akhaMpitanI carcAmAM darzAvavAmAM AvyuM che. eTale paralokanuM astitva tarkasaMgata che. AtmA, utpAda, vyaya ane dhrauvyasvabhAva yukta che eTale mRtyu pachI enuM astitva siddha che. metAryanA saMzayanuM nivAraNa karavAmAM AvatAM emaNe traNa ziSya sahita bhagavAna pAse dIkSA grahaNa kare. prabhAsanuM saMzaya-nivAraNuM (nirvANanI siddhi) badhAne dIkSita thayelA jANe agiyaramAM paMDita prabhAsanA manamAM paNa e vicAra AvyuM ke huM paNa bhagavAna mahAvIra pAse jAuM. teo paNa pitAnA ziSya sAthe mahAvIra pAse AvyA. - 80, vizeSA. bhASya 1989-1958 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAne ene saMbaMdhita karIne kahyuM-prabhAsa! tArA manamAM nirvANa che ke nahIM? e saMzaya che. huM tAro saMzaya naSTa karIza.21 keTalAya kahe che ke dIpa-nirvANanI jema jIvane nAza ja nirvANa mokSa che. keTalAkanuM maMtavya e che ke vidyamAna jIvanA rAgadveSa Adi dukhane aMta thaI javAthI je viziSTa prakAranI avasthA prApta thAya che te mekSa che. 83 A bemAMthI koNa sAcuM che? jIva ane karmane saMbadha AkAzanI jema anAdi che eTale ene kadI paNa nAza nahIM thaI zake. eTale nirvANa kevI rIte mAnI zakAya? jevI rIte kanaka-pASANa ane kanakano saMga anAdi che te paNa prayatnathI kanakane kanaka-pASANathI alaga karI zakIe chIe. tevI rIte samyakajJAna ane kriyA dvArA jIva ane kamane anAdi saMyegane aMta thaIne jIva karmathI mukta thaI jAya che. je lekonuM e maMtavya che ke dIpa-nirvANanI jema mekSamAM jIvano paNa nAza thaI jAya che, emanI e mAnyatA deSayukta che. dIpane agni paNa sarvathA naSTa thato nathI. te prakAza-pariNAmane tyAga karI aMdhakAra-pariNAma dhAraNa kare che. je pramANe dUdha dahIMrUpa ane ghaTa kapAlarUpa pariNAmane dhAraNa kare che. e pramANe dIpakanI jema jIvana paNa saMpUNarUpathI uccheda mAnI zakAya nahIM. ahIM zaMkA 81. vizeSA. bhASya 1972-1975 82. dIpA yathA nivRttimabhyupetau naivAvani gacchati nAntarikSam / diza na kAJcida vidiza na kAMcit snehakSayAt kevalameti zAMtim / / jIbastathA nivRttimabhyupetau naivAvani gacchati nAntarikSam / diza na kAMcida vidiza na kAMcit kalezakSayAt kevalameti zAntim // -saunad 16, 28-9 83. kevalasayivadarza narupAH sarvAtidu khaparibhuktA / madratte mutiyatA navA: lIrALA che. 84. vizeSA. bhASya 1977 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharo sAthe dArzanika tharcAo 509 thaI zake ke je dIpano sarvathA nAza thato nathI te te bujhAI gayA pachI daSTigocara kema thatuM nathI ? enuM samAdhAna e che ke bujhAI gayA pachI te aMdhakAramAM pariNamI jAya che, je pratyakSa che. eTale e kathana sAcuM nathI ke te dekhAto nathI. dIpa bujhAI gayA pachI eTalI ja spaSTatAthI kema dekhAto nathI? enuM kAraNa e che ke te uttarettara sUkSmatara pariNAmane dhAraNa karato jAya che, eTale vidyamAna havA chatAM paNa te spaSTa rUpamAM dekhAtuM nathI. jemake vAdaLo chinnabhinna thaI gayA pachI vidyamAna hovA chatAM paNa AkAzamAM dekhAtAM nathI. ane aMjana-raja vidyamAna hovA chatAM paNa AMkhemAM dekhAtI nathI. evI rIte dIpaka paNa bujhAI jAya che te vakhate vidyamAna hovA chatAM te enA sUma-pariNAma ne kAraNe spaSTarUpamAM dekhAtuM nathI. e pramANe nirmANamAM paNa jIvana sarvathA nAza thato nathI. ' jevI rIte dIpa jyAre nirvANa prApta kare che tyAre te pariNamAntarane prApta kare che paNa pUrNapaNe naSTa thato nathI evI rIte jIva paNa jyAre parinirvANa prApta kare che, tyAre te nirAbAdha sukharUpa pariNAmAntarane prApta kare che. paNa sarvathA naSTa thatuM nathI. e pramANe jIvanI duHkhakSayarUpa vizeSa avasthA ja nirvANa che, mekSa che, mukti che. je jIva mukta thaI gayela che ene parama sukhanI upalabdhi thAya che, je sukha svabhAvika che ane emAM kaIpaNa prakAranuM vidana AvatuM nathI. e mAnavuM paNa ucita nathI ke muktAvasthAmAM jJAnane abhAva hoya che.85 jJAna te AtmAnuM svarUpa che. je pramANe paramANuM kadI paNa amUrta thaI zaktA nathI tevI rIte AtmA paNa kadI paNa jJAnarahita thaI zakato nathI. eTale e kathana paraspara viruddha che ke AtmA 5. vizeSA. bhASya 1987 thI 1992 taiyAyikenI Aja mAnyatA che. na saMvivAnandamayI muHi | Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che ane te jJAnarahita che. jJAna AtmAnuM svarUpa che enuM zuM pramANa che? e vAta te svAnubhavathI siddha che ke AtmA jJAnasvarUpa che. A pramANe AtmAnI jJAnasvarUpatA svasaMvedana-pratyakSa vaDe siddha ja che. khIjA zarIramAM rahelA AtmA paNu anumAna vaDe jJAnasvarUpa siddha thai zake che. A anumAna A pramANe che-bIjAnA zarIramAM rahelA AtmA jJAna-svarUpa che kemake emAM pravRtti ane nivRtti jovA maLe che. jo te jJAnasvarUpa na hAya teA te ISTamAM pravRtta ane aniSTamAM nivRtta na thaI zake? ApaNe emAM pratyakSa rIte ISTa pravRtti ane aniSTa nivRtti joI zakIe chIe. eTale ene jJAna svarUpa ja mAnave joI e. jevI rIte jAjavalyamAna pradIpane chidrayukta AvaraNathI DhAMkavAthI te ene prakAza pelAM chidro vaDe thADA paNa lAvI zake che. tevI rIte jJAnasvarUpa AtmA paNa AvaraNAnA kSApazama thavAthI indriyarUpa chidro dvArA potAnA thoDA paNa prakAza lAvI zake che. je mukta AtmA che enAmAM AvaraNAnA pUrNapaNe abhAva che. e kAraNe te potAnA pUrNa rUpamAM prakAzita thAya che. ane sasAranA badhA padArthonuM parijJAna thAya che. eTale te vastu siddha che ke mukta AtmA jJAnI che, 510 muktAtmAmAM je sukha che emAM koIpaNa prakAranuM vighna hatuM nathI. e kathana samajAtuM nathI kemake puNyathI sukha thAya che ane pApathI du:kha thAya che paraMtu muktAtmAmAM puNya pAparUpa koIpaNa karmanuM astitva hotuM nathI eTale emAM natA sukha hovuM joI e ke natA duHkha hAvuM joie. khIjI vAta e ke sukhaduHkhanuM mULa zarIra che. muktimAM zarIraneA abhAva hoya che, eTale tyAM paNa AkAzanI jema sukha ane duHkha ane nahIM hAvAM joie ? A praznanA uttara ApatAM bhagavAna mahAvIre kahyuM-vastutaH puNyanuM phaLa paNu du.kha ja che kemake te karmajanya che, je karmajanya hAya che te pApakSanI jema 86. vizeSAvazyaka bhASya 1997-2001 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNarA sAthe dAzanika carcAe 511 ,, " duHkhamaya hAya che. enAthI UlaTuM anumAna paNa koI upasthita karI zake "pApanuM la paNa vastuta: sukharUpa ja che kemake te karmajanya che. je karmajanya hoya che te puNyakSanI jema sukharUpa ja hoya che. pApanuM phUla paNa karmajanya che eTalA mATe sukharUpa ja hAvuM neI e. bIjI vAta e che ke puNyalanuM saMvedana anukUla pratIta thavAne kAraNe sukharUpa che. evI sthitimAM puyalane duHkharUpa kahevuM pratyakSa viruddha che! " A saMzayanuM samAdhAna karatAM bhagavAne kahyuM jene pratyakSa -sukha kahevAmAM Ave che, te sukha nathI paraMtu duHkha ja che. saMsAra jene sukha mAne che te vyAdhinA pratikAranI jema duHkharUpa che. eTale vastune puNyanA lane paNa duHkha ja mAnavuM joI e. A pApane mATe anumAna A pramANe ApI zakAya. viSayajanya sukha duHkha ja che kemake te paNa duHkhanA pratikAranA rUpamAM ja che. je duHkhanA pratikAra rUpamAM hoya che te kuSTAdi roganA nivAraNane mATe kavAthapAna davAdArU pIvAnuM Adi cikitsA jema duHkharUpa hoya che. evuM hovA chatAM upacArane sukha mAnavAmAM Ave che. pAramArthika sukhanA abhAvamAM aupacArika sukha saMbhavita nathI. eTale mukta jIvanA sukhane pAramArthika mAnavuM joI e. A sukha pUrUpathI duHkhathI duHkhanA kSaya thavAthI thAya che. jemAM Adya vastune saMsarga kaMcita paNa apekSita nathI. eTale muktAvasthAnuM sukha vizuddha ane mukhya sukha che. A pramANe bhagavAna mahAvIre prabhAsanA saMzaya paNa naSTa karI dIdho tyAre emaNe paNa traNaseA ziSyA sAthe dIkSA grahaNa karI.87 A agiyAra vidvAna dIkSita thaI bhagavAna mahAvIranA dharma saMghanA gaNadhara banyA. emanI sAthe je je zikhyA hatA teo paNa emanA sAnidhyamAM rahyA tathA emanA nava gaNu banyA. gaNAnA vistRta paricaya gadharAnA pariziSTa 3 mAM Apele che. 87. vizeSAvazyaka bhASya 2024 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakara jIvana , tIrthasthApanA * zramaNa kesI kumAra ane gautama - rAjapamAM dharmajAgRti * tatvacarcAo * videhI prati prasthAna * sAmilanA praznottara * vasudezamAM vihAra * aMbaDa parivrAjaka * punaH rAjayamAM * gAMgeya anagAra * siMdhu-sauvIrane aitihAsika pravAsa * gautamanI pRcchAo * vArANasI ane enA paripArzvamAM tattvajJa maduka - zreNikanI pRcchAo ja pApatya udakapeDhAla * Adakamuni dvArA AkSepa-rihAra * sudarzana zeThanI dIkSA * paMcavarSIya-pravAsa che AnaMdane avadhijJAna * zramaNopAsaka kuMDakaulika * kirAtarAjanI dIkSA 0 sadalaputranuM vratagrahaNa * anyatIthiMka ane sthavira * atimuktaka muni * pAvAmAM aMtima varSAvAsa * mahAzatakanuM vratagrahaNa * ziSya parivAra * Aryakandaka * mahAvIra ane buddhanuM nirvANa * gopAlakano vidroha tulanAtmaka dRSTi * mahAzilAkaMTaka yuddha * aitihAsika daSTithI nirvANakAla Jain Educatioa 3 ternational Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthasthApanA * * * * bhagavAna mahAvIranA prathama samavasaraNamAM ja pUrva bhAratanA agiyAra mahApaMDita pitAnI pracchanna zaMkAonuM samyaka samAdhAna prApta karI pitapotAnAM ziSyamaMDala sahita dIkSita thaI gayA arthAta eka ja divasamAM cAra hajAra cAra ziSya banI gayA. pUrve vistArathI AryA caMdanabAlAnuM varNana karavAmAM AvyuM che te A vakhate kauzAMbImAM hatI. AkAzamArge devavimAnane jatAM joIne eNe anumAna karyuM ke bhagavAnane kevalajJAna thaI gayuM che. enA manamAM saMyama levAnI utkRSTa bhAvanA jAgI. avadhijJAnathI deve enI bhAvanA jANI ane ene paNa samavasaraNamAM laI AvyA. dIkSita banAvavA mATe eNe bhagavAnane prArthanA karI. bhagavAne ene dIkSA ApI ane sAdI samudAyanI ene pramukha banAvI. AryA caMdanabAlAe te vakhate koI ne koI mahilAo sAthe saMyama grahaNa karyo hato paNa Aja sudhI emanAM nAmanirdezanI sUci upalabdha thatI nathI. te paNa e sAcuM che ke caMdanabAlAnI sAthe seMkaDe ke hajAra mahilAoe paNa saMyama svIkAryo hato. jenA kAraNe ja bhagavAne ene sAdhvI samudAyanI pramukha banAvI hatI. je e vakhate te ekalI ja hoya te sAdevIpramukha kevI rIte thAya ? 1. (ka) Avazyaka niryukti (kha) vizeSAvazyaka bhASya (ga) triSaSTi. 10, 5 2, (ka) mahAvIra cariyuM 8, 257 [ guNacaMdra] (kha) triSaSTi, 10, 5, 164 juo-(ka) zatapatha brAhmaNa 13, 2, 20, 4 (kha) asvataMtra dha strI - gautama dharmasutra 18, 1 (ga) svataMtrA strI pues praghAnA - vAsiSTa 5, 1 (dha) mahAbhArata, anuzAsana parva 20, 14 () manasmRti 9, 3. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 tIrthasthApanA dIkSAH eka kAnti AryA candanAnI dIkSA e yugamAM eka sAmAjika ke dhArmika krAti hatI. kAraNa ke atyAra sudhI cAlI AvatI vaidika paraMparAmAM pahelAM te nArIne vedAdhyayana tema ja dhArmika-kriyAkAMDathI dUra ja rAkhavAmAM AvI hatI. gRhasthAzramane choDIne saMnyAsa grahaNa kara te te samAja virodhI kArya lekhavAmAM AvatuM. A ja kAraNe pUrvenA keTalAya vaidika AcAryoe keTalAka saMjogomAM strIne saMnyAsa grahaNa karavAnI AjJA-chUTa ApI hatI. paNa uttarakAlIna AcAryoe ene sakhata virodha karyo hate.' ane ene pApa-karmanI saMjJA ApI hatI. tathAgata buddha je vakhate pitAnA dharmacakranuM pravartana karyuM hatuM, te vakhate emaNe mAtra bhikSusaMghanI ja sthApanA karI hatI. ane enA vistArane mATe ja athAka parizrama lIdho hato. paraMtu emaNe bhikSuNa saMghanI sthApanA bhikSu saMghanI sthApanA pachI pAMca varSa bAda anichApUrvaka karI hatI. bhikSu-saMghanI sthApanAnAM pAMca 4. uttarAyana mAM 9, 4ra brAhmaNa veSadhArI indra nami rAjarSi ne kahyuM - rAjana ! gRhavAsa ghora Azrama che, tuM ene choDIne bIjA AzramamAM javA mAge che. te UMcita nathI - ghorAsama caittANaM, anna patthesi Asama iheva posaharao, bhavAhi maNuyAhivA / prastuta saMvAdathI e spaSTa thAya che ke mAtra strI mATe ja nahIM paraMtu purUSane mATe paNa gRhasthAzrama ja zreSTha mAnavAmAM Avato. vAziSTha dharma zAstrakAre te badhA AzramomAM gRhasthAzramanI ja zreSThatA pratipAda karI che - caturNAmAzramANAM tu gRhasthazca viziSyate / - vAziSTha dharmasUtra 8, 14 5. mahAbhArata 12-245 6. smRticindrikA vyavahAra pU 254mAMthI udUvRta AcArya yamanuM maMtavya 7. atriramUti 13-137 |8, mahAvaga 5. 41 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana varSa bAda buddhanI mAsI mahAprajApati gautamI emanI pAse AvI pahoMce che ke jyAre teo kapilavastunA nyadhArAmamAM vihAra karI rahyA hatA. emaNe strIone pravajyA ApavAne anurodha karyo paraMtu buddha e anurodhane spaSTa zabdomAM asvIkAra karyo. paraMtu gautamI nirAza na thaI. te keTalAka samaya pachI pharIthI buddhane maLavA vaizAlI gaI. A vakhate eNe vALa kapAvI nAMkhyA hatA. ane zarIra para kASAya vastra dhAraNa karyA hatAM. tathA anya zAkyastrIone paNa sAthe laI gaI hatI. te kapilavastuthI vaizAlIpage cAlIne gaI hatI. * gautamI pravajyA lIdhA pUrvethI pravajita vyakti jevI vezabhUSA dhAraNa karIne pagapALA eTalA mATe gaI hatI ke buddha kevala nArInI zArIrika durbalatAne kAraNe ene saMghamAM praveza ApavA mATe ayogya na samaje. gautamIe AnaMdane pitAnA hRdayanI vAta jaNAvI. AnaMda gautamInI IcchAne samajIne, buddhanI pAse gayA. ane pravajyA ApavAne anurodha karyo. paraMtu buddha e samaye paNa punaH pitAnI asahamati prakaTa karI, tyAre AnaMde buddhane emanA e siddhAMtane ke jemAM strIne paNa ahaMta pada prApta karavAno adhikAra che, ema jaNAvavAmAM AvyuM hatuM, tenuM smaraNa karAvatAM kahyuM ke gautamI ApanI abhibhAvikA, poSikA, kSIradAyikA che. jananInA maraNa pachI 4. sAdhu bhante, labheyya mAtugAmo tathAgatapavedita dhamma vinaya anagariya pavvajjati / ___ 'ala gautami, mA te racci mAtugAmassa pavvajjAti / -sulava... pR 273 10. atha kho mahApajApatI gotamI kesa chedAyetvA kAsAyAni asthAni vacchAdetvA sambahulAhi sAkiyAnIhi saddhi yena vesAlI tena pakakAbhi / -yullavaga pU. 373 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 9. tIrthasthApanA eNe bahu upakAra karyA che. eTale strIone pravajyAnI anumati Apa. 11 AnaMdanA akATya tarkoe buddhane mUMjhavI dIdhA. emaNe anichApUrvaka saMghamAM strIonA praveza mATe hA kahI. strIone pravajyA ane upasaMpadAnI anumati ApI. buddha AnaMdane kahyuM-jo strIone pravajyA tema ja upasaMpadAnI anumati na ApavAmAM Ave te brAcarya cirasthAyI bane che, kemake je dharma tathA vinayamAM strIo pravajyA letI nathI, emAM brahmacarya cirasthAyI bane che. 12 jaina paraMparAmAM strInI pravajayAnAM dvAra prAraMbhathI ja unmukta hatAM. bhagavAna zreSabhadevanI putrIe brAhmI vagere A avasarpiNI kALacakanI Adi zramaNae banI hatI. bhagavAna ariSTaneminA yugamAM te karmayogI zrIkRSNanI padmAvatI Adi aneka mahArANIee pravajayA lIdhAno ullekha che.ajJAtadharma kathA, nirayAvalikA, 11. sa ce, bhante, bhabvo mAtugAmo tathAgatappave date dhammavinaye agArasmA anagAriyaM pabbajitvA . arahattaphala ti sacchikAtuM bahupakArA, bhante, mahApajApatI gotamI... sAdhU, matte, meca mAtuir...gvagaM | -culavaga pR. 474 nAlandA-devanAgarI pAlI graMthamAla vihAra, 1956 12. sa je mAtra nAmista majA... praka. viiita', kAra, Drahma cariya abhavissa... yasmi dhammavinaye labhati mAtugAmA...pabajja, na ta brahmacariya ciraTThitika hoti / -culavagna, pR. 376-377 13. ka) jambudvIpaprApti 3 (kha) lekhakane "RSabhadeva : eka parizIlana' graMtha 14. (ka) annakRtadazAMga, varga 6, 7, 8 (kha) lekhakano "bhagavAna ariSTanemi aura karmayogI zrIkRSNa eka anuciMtana" graMtha 15. nAyAdhammakahA 2, 1, 222 16. (ka) nirapAlikA varga 4 (kha) Avazyaka cUNi 286, 291 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana AdimAM paNa AvI aneka ghaTanAe jovA maLe che. jaina paraMparAmAM prAra'bhathI ja dhArmika tema ja sAmAjika stara para puruSa ane nArIne samAna rAkhavAmAM AvyAM che. bhagavAna mahAvIre paNa nArI jAtinI jAgRtinuM eka navuM sAhasika kadama prastuta karyu ane AdhyAtmika utkrAntine mATe ene AhavAna karyuM". :: 518 je vyaktie zramaNa ane zramaNInA kaThora kAMTALA mahAmArgane grahaNa karavAne asamartha hatI, emaNe zrAvaka-zrAvikAnAM te grahaNa karyAM. 17 A pramANe zramaNa-zramaNI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidha tIrthanI18 saMsthApanA karI bhagavAna tIrthaMkara kahevAyA. tIrthanI saMsthApanA thayA pachI bhagavAnanA je agiyAra mahApaMDitA mUla ziSya banyA hatA. emane 'utpanne vA, vizame thA, dhruve vA'19 A pramANe tripadInuM jJAna ApavAmAM AvyuM.20 A tripadI vAmananA laghucaraNanA jevI dekhAtI hatI chatAM saMpUrNa zrutajJAnane mApI levA samartha nIvaDI. emaNe tripadInA AdhArathI dvAdazAMgInI 17, kapasUtra, sumeAdhikA vRtti. sU. 135, patra 356 18. (ka) tiltha punaH cAGavannAphane sasalo ta' samA samaLIo sAya: sAviyAo / -bhagavatI 20, 8, 182 (kha) tIrtha nAma pravacana tattva nirAdhAra 6 mati, tena sAdhu-sAdhvI, zrAva zrAviAha: caturyane: saH / / sattariyasaya ThANA vRtti 100 dvAra. A. ma. 19. 3ne vinavuM parivar| -bhagavatI 5, 6, 225 20. jAte sadhe catudhaiva dhAvyotpAdavyayAtmikAm / indrabhatiM prabhutAnAM tripadI vyAharat prabhuH // ra1. (ka) mahAvIra riya'8, 257 (guNa) (kha) triSaSTi. 10, 5, 165 (ga) darzana-ratna-ratnAkara pA 403, 1 triSaSTi. 10, 5, 165 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthasthApanA 519 racanA karI pitAnI prabala pratibhAno paricaya karAvyuM. bhagavAne te agiyAra paMDitenI gaNadharanA gauravazAlI pada para pratiSThA karI. kalpasUtra anusAra bhagavAna mahAvIranA nava gaNa ane agiyAra gaNadhara hatA. enuM spaSTIkaraNa kalpasUtranI prAyaH badhI TIkAomAM tathA AcArya hemacandra A pramANe karyuM che ke sAta gaNadharonI sUtravAcanA alaga alaga hatI paraMtu amaMpita ane alabhrAtA tathA metArya ane prabhAsanI eka vAcanA thaI hatI. A kAraNe agiyAra gaNadhara ane nava gaNa thayA. - e yAda rAkhavuM joIe ke nava gaNadhara te bhagavAna mahAvIranA jIvanakAlamAM ja mukta thaI gayA hatA. 24 indrabhUti gautame paNa bhagavAnanA nirvANanA divase ja kevalajJAna prApta karI lIdhuM hatuM, eTale badhA gaNa dIrghajIvI sudharmAnA saMrakSaNamAM ja rahyA. jaina paraMparAmAM gaNadharonuM eka gauravapUrNa pada che. ane enuM vyavasthita dAyitva paNa che. bauddha paraMparAmAM gaNadhara jevuM sunizcita pada na hatuM paraMtu sAriputra, maudUgalyAyana, AnaMda, upAli, mahAkAzyapa, AjJAkauDinya Adi buddhanA pramukha ziSya hatA. e badhA ghaNuM ja sUjhabUjhavALA, vidvAna ane vyAkhyAtA hatA. emanuM bauddha22. teNaM kAleNa teNa samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ikakArasa jAharA TrasthA | -kalpasUtra (ka) ka95sUtra-subAdhikAvRtti (kha) mahAvIra cariyuM, guNacandra 8, 257 (ga) triSaSTi. 10, 5, 174 24. (ka) Avazyaka niryukti (kha) vizeSA. bhASya 25 Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana pR. 243 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 bhagavAna mahAvIra eka anuzIlanA saMghamAM gaNadhara jevuM ja gaurava ane javAbadArI hatI. 25 paraMtu saMghavyavasthAnI dRSTithI je vAta ninya paraMparAmAM AvI hatI, gaNadhara, gaNAvacchedaka Adi padenI vyavasthA karavAmAM AvI hatI, te e yugamAM paNa eka pUrNa prajAtaMtrIya dharmasaMghanuM suMdara udAharaNa pUruM pADe che. rAjagRhamAM dharmajAgRti bhagavAna madhyama pAvAthI kramazaH vihAra karIne pitAnA dharmasaMghanI sAthe magadhanI rAjadhAnI rAjagRha nagaramAM padhAryA. rAjagRha nagaranuM sAMskRtika, rAjanaitika, dhArmika mahatva anekhuM ane apUrva rahyuM hatuM, jene vistArapUrvaka paricaya pariziSTa vibhAgamAM ApavAmAM Ave che. bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA ghaNA badhA zraddhALu zrAvake tyAM rahetA hatA, bhagavAna guNazilaka udyAnamAM virAjyA hatA, jene hAlamAM guNAvA" kahe che. bhagavAnanA Agamanane zubha saMdeze prApta thatAM ja samrATa zreNika saparijana vaMdana karavA AvI pahoMce che. mahAvIra cariya, triSaSTi zalAkApuruSacaritra Adi anusAra bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLI zreNike samyakatvarana prApta karyuM ane abhayakumAra Adie zrAvaka ta grahaNa karyuM. zreNike nigraMtha dharmane svIkAra karavAnI vAta anAthI muninA prasaMgamAM paNa Ave che. zakya che ene vidhiyukta prasaMga atre ja banyuM hoya. 1, rAyagihassa nayarassa bahiyA uttarapuracchime disiyAle guNasilo nAma ceise hRthA ! - bhagavatI 1, 1, 4 2. (ka) mahAvIra cariyuM -nemicandra 1294 (5) zrutvA tAM dezanA bhartuH samyakatvaM zreNiko'zrayat / zrAvakadharma tvabhayakumArAdyA prapedire // -triSaSTi. 10, 6, 376 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjagRhamAM dharmajAgRti pa21 digaMbara mAnyatA anusAra bhagavAna mahAvIranI prathama dezanA rAjagRhanA vipulAcala parvata para zrAvaNa vada ekame thaI hatI. magadharAja zreNika saparivAra upasthita thayA te upAsaka saMghanA agraNI hatA ane mahArANI celanA upAsikA saMghanI agraNI hatI. paMDita munizrI kalyANavijayajI ane paMDita munizrI IndravijayajInA abhimatAnusAra A varSamAM zreNikanA putra meghakumAra tema ja naMdiSeNe dIkSA grahaNa karI hatI. jJAtRdharmakathA, Avazyaka cUrNi Adi aneka graMthomAM emanI dIkSAnuM savistRta varNana che paNa emaNe dIkSA kyAre lIdhI ene spaSTa ullekha maLatuM nathI. emanI dIkSAne prasaMga A pramANe che- megha kumAra meghakumAra rAjA zreNikanA putra hatA. ATha kanyA sAthe emanAM lagna thayAM hatAM. bhagavAna mahAvIranuM tyAga-vairAgyathI ota-preta pravacana sAMbhaLIne meghakumAranA AMtaramAnasamAM saMyama grahaNa karavAnI bhAvanA jAgRta thaI. emaNe pitA zreNika ane mAtA dhArIne prArthanA karI ke-Ape lAMbA samaya sudhI mAruM lAlana-pAlana karyuM che. mArA kAraNe Apane ghaNe zrama paDyo che. paraMtu huM saMsAranA janma-jarAnA duHkhathI trAsI-kaMTALI gaye , mArI IcchA bhagavAna mahAvIranAM caraNomAM saMyama dharma svIkAravAnI che. mAtA-pitAe saMyama-jIvananI duSkaratA aMge vividha daSTie samajAvyA. paraMtu teo te pitAnA vicAromAM daDha rahyA. emaNe 3. bhAratIya itihAsaH eka daSTi: Do. jAtiprasAda jaina, bhAratIya jJAna pITha, banArasa pU. 65 ' 4. zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 78 5. tIrthaMkara mahAvIra bhAga 2, pR. 12. 6. jJAtAdharmakathA 1, 1 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para2 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vividha dalIlathI uttara ApIne mAtA-pitAne khAtarI karAvI dIdhI ke te bhAvukatA ane AvezathI sAdhu banavA mAgatA nathI. rAjA zreNike aMte prastAva rajU karatAM kahyuM-huM jANuM chuM ke tuM saMsArathI udvigna thaI gayA che. saMsAranuM kaI paNa AkarSaNa tane lalacAvI nahIM zake paNa eka mArI hArdika abhilASA che te tAre pUrNa karavI paDaze. mArI hArdika IcchA e che ke ochAmAM ochA eka disasa mATe paNa tuM magadhane rAjyabhAra saMbhALa. je tuM mArI vAtane svIkAra karIza te mane apAra zAMti prApta thaze. zreNikanA prastAvane meghakumAre svIkAra karyo. prasannatAnI kSaNamAM rAjyAbhiSeka karavAmAM AvyuM. sarvatra AnaMdane sAgara UchaLavA lAgyuM. rAjA zreNika prasanna thayuM. emaNe sasneha putra prati joIne kahyuM-vatsa! huM have tAruM zuM kArya karI zakuM chuM? | meghakumAre savinaya jaNAvyuM kepUjya pitAzrI, je Apa mArA para prasanna thayA che te kutrikApaNathI mane rajoharaNa, pAtra Adi maMgAvI Ape. have huM zramaNa banavA mAguM chuM." zreNike joyuM ke vastutaH ene vairAgya-raMga pAke che te kadI paNa UDI jAya ema nathI. emaNe te ja kSaNe rAjakeSamAMthI eka lAkha suvarNa--mudrA ApIne rajoharaNa maMgAvyuM ane eka lAkha suvarNa-mudrAthI pAtra maMgAvyuM. rAjyAbhiSeka-mahotsavanI jema dIkSA-mahatsava paNa utsAha sAthe UjavavAmAM AvyuM. dIkSAnI prathama rAta dIkSAnI prathama rAte emane rAtri bhara UMgha na AvI. muninuM jIvana samatA ane samAnatAnuM jIvana che. rAjakumAra ane daridrakumArane tyAM kaI bheda nathI? sarvathI nAnA hovAne kAraNe meghane badhAnA chevaTe dvAranI pAse sthAna maLyuM. te raste ja hato. badhA Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaguhamAM dharmajAgRti para 3 sAdhuone javA-AvavA mATe te eka ja raste hate. keInA paga meghanA zarIra sAthe athaDAI jatA ane enI mIMcAI jatI pAMpaNe khUlI jatI. vaLI UMghamAM AMkhe jarA mIMcAvA lAgatI ke keIne paga hAthanI AMgaLI para mukAtA, megha dhIrethI sIsakAro karI UThate. vAraMvAra paga lAgavAne kAraNe enAM vastromAM paNa mATI ane dhULa bharAI gaI. phUlonI sukumAra zamyA para sUnAra rAjakumAra Aja dhULa bharelI zayyA para sUI rahyo hato. vAraMvAra paganI Thokara lAgavAthI tene eka kSaNa paNa zAMtithI UMgha AvI zakI nahIM. UMgha na AvavAthI enuM mAthuM bhamI gayuM. AMkha lAla thaI gaI. AkhuM zarIra zithila thaI gayuM. Akhare meghanuM dhairya kAcanA vAsaNanI mAphaka tUTIne vIkharAI gayuM. keTaluM badhuM duHkha che zramaNajIvanamAM! jIvanabhara ahIM te A krama cAlaze. A pramANe dararoja pAMpaNe caLatAM caLatAM UMgha vinA rAtri pasAra karavI paDaze. huM AvuM jIvana kevI rIte jIvI zakIza. je jIvanamAM ArAmathI sUvAnuM paNa bhAgyamAM lakhyuM nathI. huM A prakAranuM kaSTa jIvanabhara sahana karI zakuM nahIM. megha AvA vicAramAM DUbele rahI rAtribhara jAgate rahyo. prAtaH thatAM caMcalacitta meghakumAra bhagavAnanAM caraNomAM veSa soMpIne ghare javAnI anumati levA upasthita thaye. bhagavAne ene udhana karatAM kahyuM-megha ! zuM tuM sAdhanAmArgethI pIchehaTha karavAnuM vicAre che ! yuddhanA medAnamAM pahoMcyA pachI vIra haMmezAM AgekUca kare che. te vIra che te paNa kAyaranI mAphaka pIchehaTha karavA cAhe che! ceDA kaSTamAM vairya beI beThe. pazu-jIvanamAM te pitAnA jIvana para vijaya prApta karyo hato ane Aja mAnava jIvanamAM hArI rahyo che. le sAMbhaLa, huM tane tArA pUrvajIvananI eka ghaTanA saMbhaLAvuM. muni megha bhagavAnanAM caraNamAM besI gayA. bhagavAne kahyuM-vidhyAcalanAM saghana jaMgalamAM sumeruprabha nAmano eka veta hAthI rahetA Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra4 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana hatA. te eka rAjA jevA hatA. enA Azrita pAMcaso hAthI-hAthiNIe hatAM. A vizALa hastikuLane te priya nAyaka ane abhi bhAvaka hatA. eka vAra jagalamAM bhayaMkara Aga lAgI. lIlAMchama vizALa vRkSA paNa mINumattInI mAphaka bhaDabhaDa baLI gayAM. agninI lapakatI javALAe AkAzane cukhavA lAgI. AkAzamAM pakSI paNa UDI rahyAM hatAM. te paNa A UThatI evI jvALAomAM ane UchaLatA evA taNakhAthI maLIne bhasma thavA lAgyAM. pazuonI dazA khUba dayAjanaka hatI. te khaLatI jvALAe cAre tarapha evI rIte phelAI rahI hatI ke jANe ke khuda yamarAja hajArA hAtha phelAvIne saMsArane haDapa karavAne macI paDayA na hoya! sumeruprabhanA jUthanA aneka hAthI A dAvAnaLamAM maLI gayA hatA. dAvAgni zAMta thayuM. A vinAzalIlAne nihALIne sumeruprabha hAthInuM mana ci`tita thaI gayuM. ene enA pUrvabhavanI smRti jAgRta thaI. te enA pUrvabhavamAM hAthI hatA. vAraMvAra potAnA parivAra ane peAtAnA jIvanane baLatA joIne te dAvAgnithI enI rakSAne upAya vicAravA lAgyA. evA kA upAya thaI zake ke jenAthI dAvAnalanI bhayaMkara javALA aneA vALa vAMko na karI zake. sumeruprabhe nadIkinAre eka vizALa maMDala banAvyeA. lAMkhA aMtara sudhI vRkSa choDa, jhADa-jhAMkharA ukhADI ukhADIne jaMgalane bilakula sApha karI nAMkhyuM. kAI paNa jagyAe ghAsanuM eka taNakhaluM paNa rahevA na dIdhuM. A pramANe virATa maMDalanuM nirmANa karI sumeru prabha AnaMdathI rahevA lAgyuM. krIthI ekavAra jaMgalamAM bhayaMkara dAvAnaLa saLagI UThayo. jaMgalanAM anya prANIe paNa AgathI khacavA mATe Ama tema doDatAM pelA maMDalamAM AvIne ekaThAM thavA lAgyAM. hAthI, siMha, Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjagRhamAM dhama'jAgRti mRga, sasalAM, leAmaDI vaira-bhAva bhUlIne pote potAnA jIva bacAvavA tyAM UbhAM rahI gayAM. sumeruprabha paNa tyAM doDatA doDatA AvI pahoMcyA. eNe joyuM AkhuM maMDala prANIothI khIcAkhIca bharAI gayuM che. te maMDalanA kinAre zAMtithI UbhA rahI gayA. eNe jagyA meLavavA mATe na koI prANIne dhakko mAryo ke na satAvyuM. dAvAnaLa saLagato rahyo. lIluMchama vana bhasma thaI rahyuM hatuM. eka rIte pralayakAla jevuM dRzya upasthita thayuM hatuM. paraMtu sumeruprabha dvArA banAvavAmAM Avela te maMDala saMpUrNa paNe surakSita hatuM. dAvAnala te zuM paNa enI jvAlA paNa ene spazI zakI nahIM. ekAeka sumeruprabhanA zarIramAM kaMIka kha'javALa UpaDI. eNe peAtAnA AgaLanA paga khaMjavALavAne UMcA karyA. jevA te paga khaMjavALIne pharIthI nIce mUkavA gayA tA eNe joyu ke eka nAnuM sasaluM mRtyunA bhayathI thara-thara dhrUjI rahyuM che. dhrUjatA sasalAne joI ne hAthInuM hRdaya pIgaLI gayuM. manamAM karuNAne anaMta sAgara UchaLavA lAgyA. eNe potAnA paga nIce mUkayo nahI. addhara ja UMcakI rAkhyA. parapa w e divasa ane traNa rAta dAvAnaLa bhaDa-bhaDa baLatA rahyo. trIje divase dAvAnaLa zAMta thayA. pazupakSI khadhAM pAtAnAM AzrayasthAne pAchAM pharavA lAgyAM. prasannamudrAmAM te sasaluM paNa Ama tema kUdakA mAravA lAgyuM. sumeruprabhe paNa cAlavAnA vicAra karyo. eNe nIce joyu te sthAna khAlI hatuM. pagane nIce mUkavA te pagane sIdhA karavA lAgyA paNa te UMce adhara rAkhavAthI akaDAI gayeA hatA. jora karIne teNe ane nIce mUkavAno prayatna karyo, paNa te potAnI samatulA jALavI zakayo nahI, dhakhAka daIne te nIce paDI gayeA. traNa divasa bhUkhyA tarasyA te phrIthI UbheA na thaI zakayo. paNa enA manamAM apUrva zAMti hatI. kema ke eNe eka kSudra jIva para dayA karI hatI. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka RnuzIlana bhagavAna mahAvIre megha munine kahyuM-megha ! te sumeruprabha hAthI marIne tuM rAjakumAra megha thayA. pazunA jIvanamAM te apAra kaSTa karIne hRdayanI karuNAne vizeSarUpa banAvI hatI paNa have mAnava-jIvanamAM AvAM thADAMka kaSTathI gabharAI rahyo che? virATa mahAsAgarane te hAtha vaDe tarI nAMkhyA che, te have kinAre AvIne thADAM pANImAM DUbI rahyo che? prANI ajJAnavaza kevI dAruNu vedanA bhAgave che! svArthe ane leAbhathI vazIbhUta thaI prANane nyAchAvara karI de che! paraMtu te kaSTa ane sahanazIlatAnuM AdhyAtmika dRSTie zuM mahattva che? tane satya dRSTi maLI hatI, Atma-eSa paNa thayA che. AdhyAtmika dRSTithI samabhAvapUrvaka sahana karavAmAM AvelA kanuM khUba mahattva che. e kaSTa jIvanane pavitra ane nirmaLa manAvanAra che. eTale manane sthira kara ane pUrNa niSThApUrvaka sAdhanAmAM sthira thaI jA. parada bhagavAnanI preraNAprada vANIne zravaNa karI meghakumAranuM hRdaya prabuddha thayuM. te sAdhakajIvanamAM AvanAra kaSTone sAme jhajhumavA taiyAra thaI gayA. vividha prakAranAM tapa karIne ate te vijya nAmaka anuttara vimAnamAM utpanna thayA.8 nandanI sAthe tulanA khauddha sAhityamAM sagha dIkSita naMdanuM paNa meghakumAra jevuM vana maLe che. dIkSA lIdhA pachI te potAnI navavivAhitA patnI janapada-kalyANI nandAnuM smaraNa karI vicalita thaI jAya che. tathAgata buddha enA hRdayanI vAta jANe che ane ene pratibuddha karavA mATe G tume mehA / tirikakha joNiyabhAva muvAgabheNa appaDiladva sammatta rayaNaM labheNa / -jJAtAdhama kathA 1, 1 .. (ka) jJAtAddama jyA 2, 2 (kha) triSiSTi. 10, 6, 362-406 (ga) mahAvIra cariya+ (guNacandra) prastAva 8 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapamAM dharmajAgRti pitAnI sAthe laI jAya che. mArgamAM eka vAMdarI jovA maLe che. jenAM kAna, nAka ane pUMchaDI kapAyelI hatI. jenA vALa paNa banI gayA hatA. jenI khAla phATI gaI hatI. jenI phakta cAmaDI ja bAkI rahI hatI ane emAMthI rakta vahI rahyuM hatuM. buddhe ene pUchyuM zuM tArI patnI, A vAMdarIthI adhika suMdara che? eNe kahyuM-hA bhagavAna! te khUba suMdara che. te pachI buddha ene trAyasiMza svargamAM laI gayA. Indra apsarAe sahita buddhane namana karyuM. apsarAo tarapha saMketa karI buddha pUchayuM zuM A apsarAothI paNa janapadakalyANa nandA adhika suMdara che. nahIM bhagavaMta! A apsarAonA divyarUpanI sAme te janapadakalyANa-naMdA pelI lUlI vAMdarI jevI lAge che. tathAgate kahyuM-naMda ! te pachI tuM zA mATe vikSipta thaI rahyo che? bhikSu-dharmanuM pAlana kara. tane paNa AvI ja suMdara apsarAo maLaze. naMda pharIthI zramaNadharmamAM AruDha thaye. paraMtu enuM vaiSayika lakSya dUra thayuM nahIM. jyAre sAriputra vagere eMsI mahAzrAvaka ( bhikSuo) e ene upahAsa karyo ke te te apsarAo mATe bhikSudharmanuM pAlana kare che. tyAre A pramANenuM sAMbhaLIne te lajajA pAmya ane viSayamukta thaIne sAdhanA karavA lAgyuM ane ahaMta banyuM. samIkSA meghakumAra ane naMdanuM sAdhanA patha parathI vicalita thavAnuM nimitta (ka) suttanipAta-addakathA pu. 272 (kha) dhammapada- aThThakathA, khaMDa 1, pR. 96-105 (ga) jAtaka saM. 182 (dha) theragAthA 157 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana sarvathA bhinna che. paNa ghaTanAkrama bannemAM sArA pramANamAM samAna che. bhagavAna mahAvIra meghakumArane pUrvabhavanI vedanA ane mAnava jIvananuM mahatva batAvIne ene saMyamamAM sthira kare che. tathA tathAgata buddha naMdane AgAmI bhavanuM sukha batAvIne saMyamamAM sthira kare che. jAtakasAhityamAM varNana che ke naMda paNa prAptana bhavomAM hAthI hate.* nandiSeNu naMdiSeNa paNa samrATa zreNikane putra hatuM. bhagavAna mahAvIrane upadeza sAMbhaLIne enA manamAM vairAgyanI bhAvanA jAgI. ene A pavitra saMkalpa sarvatra AvakAra pAmyuM. samrATa zreNike paNa saharSa anumati ApI. paraMtu te vakhate ekAeka AkAzavANI thaI naMdiSeNa ! tArA nirNaya aMge pharI vicAra karI je! hajI sudhI tArAM bhegAvalI karma bAkI che, ane te nikAcita che. te tAre bhegavavAM paDaze. tAre saMka95 zreSTha che paNa yAda rAkha ke tuM e bhAgya karmanI kadI paNa upekSA karI zakIza nahIM." naMdipeNa bhAvanAnA pravAhamAM vahI rahyo hate. devavANI sAMbhaLIne te manamAM ja hasyo. eNe paDakAra karyo, mane keNa rokI zake che! je mArI bhAvanA daDha che te keInAmAM sAhasa nathI ke mane vicalita karI zake. bhalene game teTale gADha aMdhakAra hoya, te zuM jhagamagatI jyati sAme TakI zake che? huM sAdhu banatAMnI sAthe ja ghora tapazcaryA karIza. joIza kyAM karmo keTalA divasa rahe che! bhaviSya vartamAna para AdhArita che. huM sAvadhAnInI sAthe mArA jIvananI aNamola ghaDIone tapazcaryA sAthe sAthe svAdhyAya, dhyAna ane kAryotsargamAM niyajita karIza. pachI koIpaNa aniSTanI zaMkA ja rahI zake nahIM ! 10. saMgamAvatAra jAtaka saM. 182 (hindI anuvAda) khaMDa 2 pR. 248-254 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjayamAM dharmajAgRti 529 pharIthI avAja saMbhaLA, naMdiSeNa! atyAre tuM mArI vAta havAmAM uDAvI rahyo che, paNa mArI bhaviSyavANI kadI paNa mithyA thaI zakatI nathI. cAhe tuM game teTalA prayatna karI le. daDhapratijJa naMdiSeNe e tarapha dhyAna na ApyuM. teo bhagavAna mahAvIranA caraNakamalomAM pahoMcIne maNa banI gayA. aniSTanI saMbhAvanA vyaktine pratikSaNa jAgRta rAkhe che. deva-vANune mithyA karavA mATe naMdiSeNu tapasyAmAM lIna thaI gayA. emaNe potAnuM divya ane bhavya zarIra tapasyAthI atyaMta kRza ane kAntirahita banAvI dIdhuM. teo mAtra hADakAMne mALakhe ja rahI gayA. te pratikSaNa ekAnta ane zAMta sthAnamAM besIne AtmasvarUpanuM ciMtana karatA. dIrgha tapasyA pachI teo vasatimAM gecarI mATe jatA ane pAchA jaladI AvI AtmaciMtanamAM tallIna thaI jatA. ugra tapa-japanI sAdhanA karavAthI emane aneka camatkArika siddhio prApta thaI. bhAvinI prabaLatAthI koI koI vakhate vyakti kalpanAtIta cakramAM phasAI jAya che. eka divase naMdiSeNa necarI mATe vastImAM AvyA. saMcagavaza eka gaNikAnA bhavya bhavanamAM pahoMcI gayA. jevI munie dharmalAbharanI vAta karI ke gaNikAe hasatAM hasatAM kahyuM : ahIM te arthalAnI vAta che ! jenI pAse saMpatti che ene ahIM sarva kAMI maLI zake che. ane je daridra ane dIna che ene mATe ahIM koI sthAna nathI. ane te muninI kRza kAyA ane dIna avasthA joIne khilakhilATa hasI paDI. naMdiSeNa munine enuM hasavuM sAruM lAgyuM nahIM. emane ahaM jAgRta thaI gaye. vicAryuM eNe hajI sudhI mane oLakhe nathI. mArA tapanA divya tApathI A ajANa che. samaya AvI gayela che ke jyAre mAre mAro kaMIka paricaya karAvavuM joIe. naMdiSeNa munie 11. (ka) Avazyaka cUrNi, pUrvAddha patra 559 (kha) Avazyaka hAribhadriya vRtti 430-431 34 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhUmi para paDelA talakhaNAne upADayu ane tADayuM. e kSaNe suvaNa - mudrAe varasI paDI. bahumUlya ratnonA DhagalA thaI gayA. " lA A arthalAbha." kahIne teo te ja paLe vezyAgRhamAMthI bahAra nIkaLI gayA. vezyA A camatkArI saMtane joI ne cakita thaI gaI. te samajI zakatI nahotI ke A svapna che ke vAstavika che. te jaladIthI sAvadha thaI ane muninI pAchaLa pAchaLa doDI: nAtha ! kacAM jaI rahyA che! mane amalAne choDIne, jo tame mAre tyAga karaze te huM marI jaIza." te vividha prakAranA hAvabhAva ane kaTAkSa karavA lAgI. A rAga ane virAgane spaSTa saMghaSa hatA. eka bAju varSonI kaThora sAdhanA hatI teA khIjI bAju gheADI ja kSaNAnA snehapUrNa madhura vyavahAra hatA. naMdiSeNe potAnI sAdhanA bhUlI vezyA dvArA karavAmAM Avela sahavAsanA prastAvane svIkAra karI lIdheA. teo vezyAnI sAthe enA bhavanamAM pAchA pharyAM. AkaSa Nu ane vika NunA hIMcake hiM cALatAM emaNe te vakhate pratijJA karI ke dararoja ochAmAM AchI dasa vyaktione pratidha ApIne pravrajyA levA mATe bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM meAkalIza. je divase A kArya pUrNa nahIM thAya tyAre huM pharIthI dIkSA grahaNa karIza.' - 12 530 naMdiSaNa potAnI pratijJAmAM daDha hatA. te darareAja dasa dasa vyaktine pratiSedha pamADI bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM pahoMcADatA hatA. ane pratijJA pUrNa thayA pachI ja bhAjana karatA. eka divasa naMdiSaNa pratiSedha ApIne nava vyaktione taiyAra karI paNa dasamI vyakti atyadhika pratibeAdha devA chatAM dIkSA grahaNu karavA taiyAra thaI nahIM. bhAjanane samaya thaI gayA hatA. vezyA bhAjanane mATe pharI pharI kahe mAkalatI hatI. paNa pratijJA pUrNa na 12. vASiAnuM vAnuddina vaiviSyAmi ne yati 1 tadA dAsye punadIkSA pratijJAmiti cAkRta | - triSaSTi. 10, 6 430 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha prati prayANa 531 thaI hevAthI te UThayA nahIM. pratIkSA karI karIne vezyA vyagra thaI gaI. eNe jAte AvIne kahyuM: "bhajana ThaMDuM thaI rahyuM che. tame ATaluM maDuM kema karI rahyA cho ?' naMdiSeNe kahyuM: "dasamI vyaktine samajAvyA vagara huM bhejana kevI rIte karI zakuM ?" khIjAIne vezyAnA mukhamAMthI sahasA e zabda nIkaLI paDyA-"evI vAta che te tame jAte ja dasamI vyakti kema banI jatA nathI." naMdiSeNane vezyAnI vAta asara karI gaI "le, A huM cA vezyA jotI ja rahI gaI. mahAvIra pAse AvIne pharIthI dIkSA grahaNa karI kRta- denI AlecanA karI, ugra tapa-japanI sAdhanA karI, teo AyuSya pUrNa karI deva banyA. bhagavAna mahAvIre potAnA terame varSAvAsa rAjagRhamAM vyatIta karyo ane aneka jIvone pratibaMdha ApIne dharmapatha para agresara karyA. videha prati prayANa terame vakAla pUrNa thaye eTale bhagavAne pitAnI ziSya maMDalI sahita rAjagRhathI videha prati vihAra karyo. aneka gAma ane nagaramAM dharmanI divya jyoti jagAvatA teo brAhmaNakuMDa gAmamAM AvI pahoMcyA ane bahusAla caityamAM birAjyA. bahusAla caitya brAhmaNakuMDa ane kSatriyakuMDanI vacce AveluM hatuM. bhagavAnanA bahusAla caityamAM padhAravAnA samAcAra pavanavege bane kuDapuremAM pahoMcI gayA. hajAro bhAvuka-bhakta bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLavA mATe upasthita thayA. bhagavAnanuM tAttvika ane mArmika pravacana sAMbhaLI zretAoe zramaNadharma svIkAryo. ghaNae gRhastha dharmano niyama grahaNa karyo ane ghaNuM nigrantha-pravacana para zraddhALu banyA. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana rASabhadatta ane devAnaMdAnI dIkSA brAhmaNa kuMDagrAmamAM traSabhadatta brAhmaNa rahetuM hatuM. AcArAMga, kalpasUtra, ane Avazyaka cUrNimAM ene mAtra brAhmaNa tarIke jaNAvavAmAM AvyuM che. paraMtu bhagavatI sUtramAM ene cAra vedanA jJAtA hovAnI sAthe zramaNa pAsaka tarIke paNa jaNAvavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIranA AgamananI sUcanA prApta thatAM ja trASabhadatta pitAnI patnI devAnaMdAne laIne bhagavAnane vaMdanA karavA nIkaLe bhagavAnane vaMdanA karI te pitAnA sthAna para besI gaye. bhagavAnane joI devAnaMdAne apAra prasannatA thaI. enuM AkhuM zarIra mAMciMta thaI gayuM. enA stanomAMthI dUdhanI dhArAe chUTavA lAgI. enI AMkhamAMthI AnaMdAzru vahevA lAgyAM. devAnaMdAnA zarIramAM A rItanA parivartanane joIne gautame bhagavAnane namaskAra karIne pUchayuM-"bhagavAna ! devAnaMdA ! Apane joIne romAMcita kema thaI gaI che? enA stanamAMthI dUdhanI dhArA kema vahevA lAgI che?" bhagavAne spaSTIkaraNa karatAM kahyuM--"devAnaMdA brAhmaNI mArI mAtA che. huM A devAnaMda brAhmaNane putra chuM " bhagavAna mahAvIre garbhaparivartananI AkhI ghaTanA saMbhaLAvI. 1. AcArAMga 2, pR. 243. bAbu dhanapatasiMha 2. kalpasUtra sutra 7, pR. 43 devendramuni saMpAdita 3. Avazyaka caNi, pUrvAddha patra 226 4. bhagavatI 9, 6, 380 patra. 837 5. (ka) jevA | devAyA maLI mai anna, ahaM ja revAiiAi mALI attae, tae NaM so devANaMdA mAhaNI teNaM puva putra siNeharAgeNa AgayapaNhayA jAva samsaviyaromakkhA / - bhagavatI 9, 6, 381 (kha) triSaSTi 10, 8, 10-11 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha prati prayANa 533 ATalA vakhata sudhI bhagavAnanA garbha-parivartananI vAta keIne jANavA maLI na hatI. devAnaMdA ane RSabhadatta sahita AkhI pariSada Azcaryacakita thaI gaI e pachI bhagavAne dharmopadeza Apyo. rASabhattane saMsArathI virakti thaI. emaNe bhagavAna pAse dIkSA levAnI anumati mAMgI. bhagavAna dvArA svIkRti ApavAmAM AvatAM te IzAna keNamAM gayA. ane AbharaNa, mAlA, alaMkAra badhuM utArIne paMcamuSTi loMca karyo. bhagavAna pAse AvIne vaMdana karIne belyA-"bhagavad ! A saMsAra baLI rahyo che. jarA-maraNa-rogAdi ApadAonI bhayaMkara Aga cAre bAju prajavalita thaI rahI che. pratye ! mane e AgathI bacAve." bhagavAne dIkSA ApI cheSabhadattane potAnA zramaNa saMghamAM bheLavI dIdhA. dIkSA bAda iSabhadatta agiyAra aMgene sArI rIte abhyAsa karyo. chaThTha, aThThama, celA Adi aneka vidyApinuM anuSThAna karyuM. bahu varSo sudhI AtmAne bhAvita karatA sAdhu-paryAyamAM ramaNa karatA rahyA. chevaTanA samayamAM eka mAsanI saMlekhanA ane anazana karI mekSa-pada prApta karyuM. devAnaMdA paNa cheSabhadevanI sAthe ja pravajita thaI hatI ane candanabAlAnA netRtvamAM rahI agiyAra aMgenuM adhyayana karI. aneka tapasyAthI pitAnA AtmAne bhAvita karatI te sarva karmono kSaya karI mukta thaI gaI 6. (ka) masurApurve muLage vA vA ne vidyaM vaphA -mahAvIra cariya (guNacandra) 259 (kha) triSaSTi 10, 8, 2 7. (ka) bhagavatI 9, 6 (kha) mahAvIra cariyuM (guNacandra) prastAva 8, patra 255-26 0 (ga) triSaSTi. 10, 8, 1-27 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jamAlI-priyadarzanAnI dIkSA kSatriya-kuMDagrAmamAM jamAla nAmaka kSatriya kumAra rahetuM hatuM. te khUba aizvaryazAlI hatuM. te mahAvIranI meTAbahena sudarzanane putra hatuM. A kAraNe te bhagavAnane bhANeja hato. mahAvIranI putrI priyadarzanA pati hatA e kAraNe emanA jamAI hate. mahAvIracAriyA ane triSaSTi zalAkA puruSa caritra vageremAM kSatriyakuMDamAM bhagavAna AvyAnuM varNana che. jyAre bhagavatImAM 14 brAhmaNakuMDamAM padhAryAne ullekha che. amArI daSTie AmAM virodha nathI. kemake bahusAla citya bane kuMDanI vacce AveluM hatuM. bhagavAnanA AgamananA samAcAra prApta thatAM ja kSatriyakumAra jamAlI paNa vandanArthe AvI pahoMce. mahAvIranA upadezane sAMbhaLI 8. (7) ihaiva bharatakSetra kuNDapura nAma nagaram / tatra bhagavataH zrI mahAvIrasya bhAginayo jAmAlinAma rAjaputra AsIt / / -vizeSA bhASya, patra 935 (5) kuNDapura nagara, tattha jamAlI sAmissi bhAiNijjo / -Avazyaka hAribhadrIya vRtti 312 (ga) mahAvIrasya manine -rAjAma, 3ttarArTsa patra 420. () uttarAdhyayana-nemicandra vRtti 69 (Da) uttarAdhyayana-zAntAcArya vRtti 153 9. (ka) tasya mAryA zrImammaDhAvIrasya duhitA | -vizeSA. bhASya saTIka, 50 935 (kha) tarasa majJA sAmiA dhUyA -uttarA. nemicandra vRtti 69 10. mahAvIracariyuM 8, 260 11. triSaSTi. 10, 8, 28-29 12. bhagavatI za. 9 u. 33 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videha prati prayANa bhagavan ! jamAlI pratibuddha thayA. eNe mahAvIrane nivedana karyuM mane nigraMtha-pravacana rucikara, prItikara lAgyu che. satya pratIta thayu che. huM AgAradharmathI anagAradharmamAM praviSTa thavA icchuM chuM. mahAvIre kahyuM-gadA mudde devALuppiyA / mA divadha haiM|' jevI rIte sukha thAya tema karo, vilaMba karo nahI. jamAlI potAnA rAjaprasAdamAM Agye. potAnA mananI vAta mAtA-pitAne nivedita karI. snehAdhikacane kAraNe emanI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. putrane aneka prakAre samajAvyeA paraMtu te jarA paNa vicalita thayA nahI. Akhare mAtApitAnI AjJA laI ne pAMcase kSatriya kumAra sAthe eNe dIkSA grahaNa karI. 13 A sAthe enI patnI ane mahAvIranI putrI priya danAe paNa eka hajAra anya kSatriya mahilAe sahita dIkSA lIdhI. 14 AgaLa upara jamAlI nidbhava thayA. jenu varNana atre yathAprasaMge karIzuM. anusAra A mahAvIra riya15 ane triSaSTi zalAkA puruSa 16 vakhate kSatriyakuMDanA rAjA, bhagavAna mahAvIranA moTAbhAI naMdiva ne paNa samavasaraNamAM upasthita thaIne bhagavAnane vaMdana karyuM. te varSovAsa bhagavAne vaizAlImAM vItAvye. 13. bhagavatI zataka 9, urdU. 33 14. (ka) triSaSTi. 10, 8, 39 (kha) mahAvI cariya' (guNacandra) 8, 265 15. mahAvIra cariya' (guNacandra) 8, 261 16. svAmina' samayasta nRpatina ddiva na: / RdhyA mahatyA bhaktyA ca tatropepAya vanditum // 535 -triSaSTi. 10, 8, 30 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vatsadezamAM vihAra rAjA uDDayana vaizAlInA zAnadAra varSAkAla pUrNa karI bhagavAna mahAvIre vaizAlIthI vasaMdeza tarapha vihAra karyAM. vatsadezanI rAjadhAnI kauzAMkhI hatI. bhagavAna tyAM caMdrAvataraNa caityamAM padhAryAM. e samaye tyAM paNu rAjA sahasrAnIkane pautra, zatAnIkanA putra, vaizAlInA rAjA ceTakanI putrI mRgAvatIne Atmaja rAjA udayana rAjya karatA hatA. rAjA uDDayana eka aitihAsika vyakti che. jaina, bauddha ane vaidika A traNe paraMparAmAM enuM jIvanavRtta keTalAka pheraphAra chatAM samAna che, enI pAse hAthIenI virATa senA hatI. te vINAe majAvIne hAthIe pakaDI leteA. vipAka sUtra'mAM uDDayana rAjAne himAlayanI mAphka mahAna ane pratApI jaNAvyeA che. jaina kathAsAhityamAM caMDapradyota sAthe eNe karelA yuddhanuM vistArathI varNana che. bhagavatImAM jaNAvavAmAM AvyuM che--bhagavAna kauzAMkhImAM padhAryA che te jANIne rAjA uDDayana khUba AnaMda pAmyA. te kRNikanI jema sAja-sajAvaTa karI bhagavAnanA samavasaraNamAM Avye. enI sAthe enI mAtA mRgAvatI ane enI phrAI zramaNApAsikA jayaMtI paNa hatI ane enA putra paNa. jayatInA prazno jayaMtI sAdhuo mATe prathama zayyAtaranA rUpamAM vidyuta hatI. 1. vipAka. zrutaskaMdha 1, a. p 2. bhagavatI zataka 12. u.2 3. vesAlI sAvayANa arahaMtANaM pubvasijjAyarI jayaMtI NAma samovAsiyA hotyA / -bhagavatI. 12, ude. ra Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 vatsadezamAM vihAra kauzAMbImAM je navIna sAdhuo AvatA, te sarva prathama jayaMtIne tyAM jaI vasatinI yAcanA karatA. bhagavAna mahAvIrano dharmopadeza sAMbhaLyA pachI zramaNe pAsikA jayaMtIe bhagavAnane prazno pUchayA. ene pahele prazna A hata-bhagavAna ! jIva jaladIthI bharekamI kevI rIte thAya che ? mahAvIra-jayaMtI ! prANAtipAta, mRSAvAda, adattAnadA maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, pazunya, para-parivAda, rati-arati, mAyAmRSA ane mithyAdarzanaA aDhAra deSa che. jenA sevanathI jIva bhArekarmI thAya che. jayaMtI-bhagavAna ! AtmA kevI rIte haLukama thAya che? mahAvIra-prANAtipAta AdinuM sevana na karavAthI AtmA haLukamI thAya che. prANAtipAta AdinI pravRttithI AtmA jevI rIte saMsArane vadhAre che, pralaMba kare che, saMsAramAM bhramaNa kare che, tevI rIte enI nivRtti saMsArane ghaTADe che. hasva kare che. ene samApta paNa karI de che. yaMtI-bhagavana ! mokSa prApta karavAnI cagyatA jIvane svabhAvathI prApta thAya che ke pariNAmathI? - mahAvIra-mokSa prApta karavAnI yogyatA jIvamAM svabhAvathI thAya che, pariNAmathI nahIM. jayaMtI-bhane ! zuM badhA bhavasiddhika AtmAe mokSagAmI ? mahAvIra-hA ! je bhavasiddhika che, teo badhA AtmAo mokSagAmI . jayaMtI-bhagavana! je badhA bhavasiddhika jIva-mukta thaI jaze te zuM saMsAra enA vagara nahIM thaI jAya? Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAvIra-A pramANe nathI sAdi tathA anaMta ane bane bAjuthI parimita tathA bIjI zreNIothI parivRtta sarvAkAzanI zreNImAMthI eke eka paramANu yudgala pratisamaya kADhavA chatAM anaMta utsarpiNI-avasarpiNuM vyatIta thaI jAya to paNa te zreNI khAlI thatI nathI. e pramANe bhavasiddhika che mukta thavA chatAM paNa saMsAra enAthI khAlI nahIM thaI jAya. jayaMtIbhanta ! jIva sUtele sAro ke jAgele? mahAvIra-keTalAka jIvonuM sUvAnuM sAruM che ane keTalAka ivenuM jAgavAnuM sAruM che. jayaMtI bhagavad ! e kevI rIte ? mahAvIra-yaMtI ! je jIva adhArmika che, adharmanuM anusaraNa kare che, jene adharma ja priya che, je adharmanI ja vyAkhyA kare che, je adharmanA ja prekSaka che, je adharmamAM ja Asakta che, adharmamAM - ja harSita che. ane je adharmathI ja pitAnuM gujarAna calAve che, e sUtelo rahe te ja sAruM che. e jIva jyAM sudhI sUteluM rahe che tyAM sudhI prANa-bhUta-jIva-sattva samudAyanA zeka ane paritApanuM kAraNa banate nathI, evo jIva sUtele rahe te potAnI ane bIjAonI ghaNIkharI adhArmika saMyojanA thatI nathI. eTale evA jInuM sUvAnuM ja sAruM che. ane he jayaMtI ! je jIva dhArmika, dharmAnurAgI, dharmapriya, dharma-vyAkhyAtA, dharma-prekSaka, dharmamAM harSita ane dharmajIvI che enuM jAgRta rahevuM sAruM che. evA jIva jyAM sudhI jAgRta rahe che tyAM sudhI ghaNAkharA prANIonA aduHkha ane aparitApane mATe kArya kare che. evA jIva jAgRta hoya te pitAnA ane bIjAone mATe dhArmika saMjanAnuM nimitta bane che. eTale enuM jAgRta rahevuM zreSTha che. A daSTithI keTalAka januM sUtelA rahevuM sAruM che, to keTalAka jIvanuM jAgRta rahevuM sAruM che.... Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsadezamAM vihAra pa39 jayaMtI-jInI durbaLatA sArI ke sabalatA sArI gaNAya? mahAvIra-keTalAya jenI sabalatA sArI che, ane keTalAyanI durbaLatA sArI che. jayaMtI-bhakta ! e kevI rIte? mahAvIra-je jIva adhArmika che ane adharmathI ja AjIvikA meLave che, enI durbaLatA sArI che kemake enI e durbalatA anya prANIo mATe duHkhanuM nimitta banatI nathI, je jIva dhArmika che enuM sabaLa thavuM sAruM che. jayaMtI-kSamAzramaNa ! jInuM dakSa hovuM sAruM che ke ALasu hovuM sAruM che ? mahAvIra-keTalAya jIvonuM udyamI thavuM te sAruM che. ane keTalAya nuM ALasu hovuM sAruM che. jayaMtI-kSamAzramaNa ! e kevI rIte? mahAvIra-je jIva adhArmika che ane adharmAnusAra ja vicaraNa kare che enuM ALasu hovuM ja sAruM che je jIva dharmAcaraNa kare che enuM udyamI hovuM sAruM che. kemake dharmaparAyaNa jIva sAvadhAna ja hoya che. ane te AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, zikSa, gaNa, siMgha ane sAdhArmikanI vaiyAvRtya kare che. jayaMtI-otrendriyane vazIbhUta jIva kaI jAtanuM karma bAMdhe che? mahAvIra-kevala zrotrenidrayane ja nahIM paraMtu pAMceya Indriyane vazIbhUta thaIne jIva saMsAramAM bhramaNa kare che. zramaNe pAsikA jayaMtI mahAvIra pAsethI potAnA praznanuM samAdhAna meLavI khUba harSa pAme che. jIvAjIvanI vibhaktine jANIne eNe mahAvIranA caraNamAM pravRthA grahaNa karI. 4. bhagavatI sUtra . 13 ude. 2 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana sumane bhadra ane supratiSThanI dIkSA kauzAMbIthI vihAra karI bhagavAna zrAvastI padhAryA. A vakhate sumane bhadra ane supratiSThita dIkSA lIdhI. dIrghakAla sudhI saMyama pAlana karI aMta samayamAM sumanabhadra "rAjagRha'nA vipulAcala para anazanapUrvaka mukti prApta karI. supratiSThita munine paNa sattAvIsa varSa sudhI saMyama pAlana karI vipulagiri para siddhi prApta karI." gRhapati AnaMda grAmAnugrAma vihAra karatA bhagavAna vANijyagrAma padhAryA. samavasaraNa thayuM. rAjA jinazatru ane hajAronI saMkhyAmAM leke darzanArthe ane upadeza zravaNArthe AvyA. nagaramAM addabhuta UthalapAthala macI gaI. gRhapati AnaMda paNa mahAvIranA zubhAgamanane saMvAda sAMbhaLe. te khUba ja prasanna thayA. eNe snAna karyuM. zuddha vastra paheryo ane AbhUSaNathI sajaja thaIne vANijya-grAmanI madhyamAMthI pagapALA cAlyA. enA chatra para karaMTanI mAlA bAMdhelI hatI. te dhati palAza catyamAM pahoMce. ke jyAM bhagavAna mahAvIra celyA hatA. traNa vAra A dakSiNapradakSiNApUrvaka eNe vaMdanA karI, pariSadanI sAthe te paNa upadeza sAMbhaLavAmAM lIna thaI gaye. upadeza zravaNa karI janatA pitapitAnA sthAne cAlI gaI. AnaMda khUba ja prasanna thaye. eNe kahyuM - bhagavad ! huM nigraMtha-pravacanamAM zraddhAzIla chuM. nigraMtha-pravacanamAM mArI zraddhA ane ruci che. je Ape kahyuM te satya che. ApanI pAse ghaNA rAjA, yuvarAja, senApati, nagara-rakSaka, mAMDalika, kauTumbika, zreSThI, sArthavAha muMDita thaIne Agara dharmathI anagAra dharmane grahaNa 5. antagaDa aNuktarovavAiyadasAo, -pR. 34 (ena. pI. vaidya saMpAdita) Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhapati AnaMda 541 kare che. huM zramaNa-jIvananI kaThera carcAnuM pAlana karavAmAM asamartha chuM. eTalA mATe gRhastha-dharmanAM bAra gratagrahaNa karavA IcchuM chuM. mahAvIre kahyuM - jema sukha thAya, tema kare, paraMtu zreyamAM vilaMba na karo. AnaMdanuM vratagrahaNa - jema ja ara gatarADa karavAmAM asamarthana AnaMda gAthApatie bAra vata grahaNa karatAM jaNAvyuM-bhagavad huM be karaNa ane traNa vegathI sthUla prANAtipAta, sthUla mRSAvAda ane sthUla adattAdAnanuM pratyAkhyAna karuM chuM. zivAnaMdA sivAya badhI strIomAM mArI mAtR-daSTi thaze. IchA parimANa vratanA aMtargata nidhAnamAM cAra hiraNyakeTi vRddhi(vyAja)mAM prayojita, cAra hiraNyakeTi ane dhanadhAnya AdimAM pravistAramAM prajita cAra hiraNyakeTi sivAya dhanasaMgrahano tyAga karuM chuM. cAra vrajathI adhika rAkhIza nahIM. kSetra-bhUmimAM pAMcase haLathI adhika nahIM rAkhuM. pAMcaso gADAM pradezAntaramAM javA ane pAMca gADAM gharanA kArya mATe, e pramANe eka hajArathI adhika gADAM rAkhIza nahIM. cAra vAhana (jahAja) pradezAntaramAM javA mATe ane cAra vAhana gRhakAryane mATe, A pramANe AThathI vadhu vAhana nahIM rAkhuM. snAna karyA pachI zarIra lUchavAne mATe sugaMdha-kASAyita vastrane tyAga karuM chuM. madhuSTi sivAya dAtaNano tyAga karuM chuM. kSIrAmalaka sivAya badhAM phaLano tyAga karuM chuM. zata pAka ane sahastrapAka tela sivAyanI bAkInI ampaMga vidhinuM pratyAkhyAna karuM chuM. sugaMdhi-gaMdha sivAya anya udvartana (ubaTana) vidhino tyAga karuM chuM. ATha auSTrika(ghaDA)thI vadhu pANIthI snAna karavAnuM pratyAkhyAna karuM chuM. eka bhauma yugala sivAya bAkInAM badhAM vastrAnuM pratyAkhyAna karuM chuM. agara, kuMkuma, caMdana Adi sivAyanI bIjI vilepana vidhinuM pratyAkhyAna karuM chuM. eka zuddha patra ane mAlatInI mALA sivAyanI bAkInI puSpavidhinuM pratyAkhyAna karuM chuM. eka kANeka (kAnanuM Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana AbhUSaNa) ane nAma-mudrikA sivAyanAM badhAM AbhUSaNane tyAga karuM chuM. agara, turukka dhUpAdi sivAyanI dhUmavidhine tyAga karuM chuM. kASThapayA sivAyanI badhI piyavidhine tyAga karuM chuM. ghayapuNa ane khaMDasajaja sivAyanI anya bhakSyavidhino tyAga karuM chuM. klama zAli sivAya anya badhI edana vidhine parityAga karuM chuM. kalAyasUpa ane maga-aDadanA sUpa sivAyanA badhA sUpane tyAga karuM chuM. zaradabAtunA ghI sivAyanA badhA vrata--dIne tyAga karuM chuM. "caDyu" suWiya tathA maMDrakriya sivAya badhAM bhejana zAkanuM pratyAkhyAna karuM chuM. sedhAmsa ane dAlikAla sivAyanI badhI bhejanavidhino tyAga karuM chuM. eka antarilodaka sivAyanAM badhAM pINune tyAga karuM chuM. paMca saugandhika tAMbUla sivAyanA badhA mukhavAsa vidhinuM pratyAkhyAna karuM chuM. apadhyAnAcarita, pramAdAcarita, hiMnnapradAna, pApakarmane upadeza A pramANe cAra prakAranA anarthadaMDanuM pratyAkhyAna karuM chuM. - bhagavAna mahAvIre kahyuM : AnaMda! jIvAjIvanI vibhaktinA jJAtA ane potAnI maryAdAmAM viharaNa karanAra zramaNe pAsakanAM vatono aticAra paNa jANa joIe ane ene parihAra karIne AcaraNa karavuM joIe. abhigraha - bhagavAna mahAvIrane, AnaMde pRcchA karatAM aticArenuM vistArathI nirUpaNa karyuM. AnaMde paMca aNuvrata ane sakhta zikSAtrata grahaNa karyA. AnaMde eka abhigraha grahaNa karatAM sanamra nivedana karyuM - bhagavAna! AjathI huM Itara tairthikanA devatAone ane itara tairthika dvArA svIkRta arihaMta cityane namaskAra nahIM karuM. emanA dvArA vArtAno AraMbha na thavA chatAM emanI sAthe vArtAlApa kare, vAraMvAra vArtAlApa kare, guru-buddhithI emane bhejana, pAna, khAdima, svAdima vagere pradAna karavuM ane kape nahIM. bhagavad ! prastuta abhi Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhapati AnaMda grahamAM mArA cha apavAda raheze. (1) rAjA, (2) gaNu, (3) khalavAna, (4) devatAonA abhiyAgathI, (5) guru AdinA nigrahathI, (6) jagala AdimAM prasa MgA upasthita thatAM mane dAna Apavu ka2e che. peAtAnI bhavya bhAvanA vyakta karatAM AnaMde kahyuM-'bhagavan ! nigrathAne prAMsuka ane eSaNIya, azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, kebala, pratigraha, (pAtra) pAdapreAMchana, pITha, laka, saMstAraka, auSadha, bhaiSajanA pratilAbha karavA mane pe che. zayyA, 543 prastuta abhigraha grahaNa karyA pachI AnaMde ghaNI pRcchAe karI ane tattvane hRdayaMgama karI ane bhagavAnane vaMdana karI te peAtAnA gRhe AvyeA. atyaMta prasanna thaI peAtAnI dharmapatnI zivAnaMdAne kahevA lAgyA-zramaNu bhagavAna samIpa meM dharmane sAMbhaLye che, je mane khUba iSTa che. te mane khUba ja rucikara pratIta thayA. subhage tuM paNa jA, bhagavAnane namaskAra kara ane emanI pAsethI pAMca aNutA ane sAta zikSAtrata rUpa gRhastha dharmane svIkAra kara.' patinA Adeza prApta karIne zivAnaMdA khUba rAjI thaI. eNe snAna karI alpa bhAra ane mUlyavAna vastrAbharaNa paheryA ane dAsIonA parikarathI gherAyelI drutagAmI, suMdara zreSTha dhArmika yAna para ArUDha thaI zrutipalAza caityamAM bhagavAna mahAvIranA samAvasaraNumAM AvI, bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI AnaMdita thaI. bhagavAna pAsethI khAra vratarUpa gRhastha dharmanA svIkAra karIne potAnA avAse pAchI phrI. indrabhUti gautame bhagavAnane prazna karyA-bhagavan ! zuM zramaNopAsaka AnaMda ApanI pAse prajita thavAne samartha che? bhagavAne uttaramAM kahyuM: gautama ! evuM nathI ! zramaNeApAsaka AnaMda ghaNAM varSo sudhI zrAvakaparyAyanuM pAlana karaze ane anazana Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pUrvaka zarIra tyAgIne saudharmakapamAM aruNAbha vimAnamAM cAra pepamanI sthitimAM utpanna thaze. bhagavAne potAne paMdarame varSAkAla vANijyagAmamAM vyatIta karyo. punaH rAjagRhamAM kALa aMge prazana vANijyagAMvane varSAkAla pUro karyA pachI bhagavAne magadhadeza tarapha vihAra karyo. grAmAnugrAma thaIne rAjagRhanA guNazilaka cityamAM padhAryA. badhA dharmopadeza sAMbhaLavA AvI pahoMcyA. A vakhate indrabhUti gautame kALa aMge pRcchA prastuta karI -"bhagavAna ! eka muhurtamAM keTalA uvAsa thAya che? mahAvIra-asaMkhyAta samayane samudAya eka AvalikA che. saMkhyAta AvalikAone uzvAsa ane vizvAsa thAya che. svastha vyakitanA zvAsocchavAsa "prANa" kahevAya che. sAta prANane eka staMka bane che. sAta stokane eka "lava thAya che ane 77 lavanuM eka muhUrta bane che. A rIte eka muhurtanA 3773 zvAse chavAsa thAya che. trIsa muhUrtone eka ahorAtra thAya che. paMdara ahorAtra eka pakSa bane che. be pakSone eka mAsa bane che. be mAsanI eka Rtu bane che. traNa tratunuM eka ayana thAya che. be ayanane eka saMvatsara (varSa) thAya che. pAMca saMvatsarane eka yuga thAya che. vIsa yuganAM se varSa thAya che. dasa se varSanAM eka hajAra varSa thAya che. se hajAra varSanAM eka lAkha varSa thAya che. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH rAjamuhamAM cArAsI lAkha varSanA eka pUrvAMga thAya che. cArAsI lAkha pUrvAMgane eka pUrva thAya che. corAsI lAkha pUrvanA eka truTitAMga thAya che. cArAsI lAkha truTitAMganA eka truTita thAya che. ceArAsI lAkha zrutinA eka aDaDAMga thAya che. cArAsI lAkha aDaDAMganA eka aDaDa ane che, cArAsI lAkha aDaDanA eka avavAMga ane che. cArAsI lAkha avavAMganA eka avava mane che. cArAsI lAkha avavano eka hUhUkAMga ane che. cArAsI lAkha hUhUkAMgano eka hUhUka bane che. cArAsI lAkha hUhUkanA eka upalAMga ane che. cArAsI lAkha utpalAMgano eka utpala ane che. cArAsI lAkha utpalano eka nalinAMga thAya che. cArAsI lAkha nalinIMgano eka nalina thAya che. cArAsI lAkha linano eka anikurAMga thAya che. cArAsI lAkha anikurAMganA eka ayutAMga thAya che. cArAsI lAkha ayutAMgane eka acuta thAya che. cArAsI lAkha ayutano eka prayutAMga thAya che. cArAsI lAkha prayutAMgane eka pradyuta thAya che. cArAsI lAkha yutane eka nayutAMga thAya che. cArAsI lAkha nayutAMgano eka nayuta thAya che. cArAsI lAkha nayutano eka cUlikAMga thAya che. cArAsI lAkha cUlikAMgano eka cUlikA thAya che. cArAsI lAkha cUlikAno eka zISa prahelikAMga thAya che. cArAsI lAkha zISa prahelikAMganI eka zISa prahelikA thAya che. 35 545 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana huM gautama ! gaNitano viSaya ATalA ja che. enA pachI kAlane upamA dvArA jANI zakAya che. eTale ene aupamika kahe che. gautama-bhagavan! aumika kAla kone kahe che? mahAvIraaupamika kAla patcApama ane sAgarApama ema e prakArano che. gautama-bhagavan ! patyeAyama ane sAgaropamanuM svarUpa samajAve. mahAvIra-jenuM sutIkSNa zastrathI chedana-bhedana na karI zakAya evA paramANune 'Adi pramANa' kahe che. anaMta paramANuno samudAya eka utsa9GgalamikA kahevAya che. ATha usalaGgazyamikAnI eka zlaGgalamikA thAya che. ATha zrlaSNulamikAno eka Urdhvare thAya che. ATha UrdhvareNuno eka trasareNu thAya che. ATha trasareNuno eka rathareNu thAya che. ATha rathareNuno eka khAlAgra thAya che ATha khAlAgranI eka likSA thAya che. ATha likSAnI eka cUkA thAya che. ATha cUkAno eka yavamadhya thAya che. ATha yavamadhyanA eka a'gula thAya che. cha a'gulano eka pAda thAya che. 54 khAra aMzulanI eka aitasti (khIstA) thAya che. ceArAsI aMgulano eka ratnI (hAtha) thAya che. aDatAlIsa a'gulanI eka kukSi thAya che. chantu a'gulanA eka daMDa thAya che. dhanu, cUpa, nAlikA, akSa athavA musala thAya che. e hajAra dhanuSyane eka gabUta (kAsa) mane che. cAra keAzano eka ceAjana ane che. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH rAjagRhamAM 547 A pramANe eka ceAjana pramANenA lAMbe, paheALA ane UDA gALa pyAlAnA AkArano eka palya(khADA) evI rIte DhAMsAThAMsa karI khAlAgrAthI bharavAmAM Ave ke jethI agni, jala ane vAyu paNa emAM pravezI na zake. A palya(khADA)mAMthI eka seA varSa mAM eka khAlAzra kADhavAmAM Ave ane sA-sA varSomAM eka-eka AlAgra kADhavAmAM jeTalA samayamAM te padma khAlI thaI jAya eTalA kALane eka pakScApama kahe che. evA dasa koTAkeDiTa pacApamAnA eka sAgaropama ane che. cAra koTAkoTi sAgaropamano suSamAsuSama nAmano pahelA Araka thAya che. traNa kATArkaTi sAgaropamano suSamA nAmano bIjo Araka thAya che. e kATAkeATi sAgareopamano suSama-suSamA nAmano trIjo Araka thAya che. khetAlIsa hajAra varSamAM eka e koTAkoTi sAgarApamano duSama-suSamA nAmanA cothA Araka thAya che. beMtAlIsa hajAra varSe duHkhamA nAmano cAthe thAya che. ekavIsa hajAra varSanA duHkhamA nAmano pAMcamA AreA thAya che. ekavIsa hajAra varSono duHSamaduSamA nAmano chaThTho Are thAya che, A cha ArakanA samudAya avasarpiNI kahevAya che. phrIthI ekavIsa hajAra varSa no duSama-duSamA. ekavIsa hajAra varSanA duSamA khetAlIsa hajAra varSa mAM A eka kATAkeATi sAgarApama duHSama-suSamA. e kATAkATi sAgarApamAno suSamA ane cAra koTAkoTi sAgarAyamanA suSama-suSamA. A pramANe dasa kaiTArkaTika sAgaropama pramANu cha ArakanA samudAyane utsarpiNI kAla kahe che. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 548 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana A pramANe vIsa ke TArkaTi sAgaropamanA utsarpiNa ane avasarpiNuM kAla thAya che. gautame pRcchA karatAM zAli Adi dhAnyanI yoni ane enI sthiti, avadhine paNa paricaya Ape. zAlibhadra ane dhanAnI dIkSA zAlibhadra rAjagRhanA dhanADhaya gRhapati gobhadrano putra hate. enI mAtAnuM nAma bhadrA hatuM ane bahenanuM nAma subhadrA hatuM. dhannA zAlibhadranA banevI hatA. jyAre zAlibhadra nAno hato tyAre enAM pitA gabhadra bha0 mahAvIranI pAse dIkSA lIdhI hatI ane vidhipUrvaka anazana karI devaleka gayA hatA. zAlibhadra apAra mAtuvAtsalyamAM lADa-keDamAM Ucharyo ane yuvAna thaze. gobhadra je deva banyuM hatuM, te potAnA putra ane ane putravadhUonA sukha-bhegane mATe vastra ane AbhUSaNathI bharelI 33 peTIo dararoja emane ApatA hatA. bhadrA saMpUrNa paNe gRhabhAra saMbhALatI hatI. zAlibhadra sAtamA mALe rAta-divasa sukhabhegamAM tallIna raheto hato. 1 bhagavatI zataka 6, uda. 7 pR. ra74 2 (ka) bhagavatI. za. 6, u. 7 (kha) pravacana sAroddhAra saTIka uttarAddha, dvAra 154, gA. 995-1000, A patra ra96-97. 3. (ka) zrIvIravaDa jema vrata rIta vidhinAnA vA revAva gAma | viSaSTi. 11, 12, 84 (kha) upadezamAlA saTIka gAthA 20, patra 256 (ga) bharatezvara bAhubalI vRtti bhAga. 1 patra 107 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 puna: rAjagRhamAM eka divasa rAjagRhamAM ratnakaMbala vecanAra vyApArIo AvyA. emanI pAse soLa rana-kaMbala hatA. pratyekanuM mUlya savA lAkha suvarNa mudrAo hatI. rAjagRhane koIpaNa vyApArI ene kharIdI na zakyo. aMte teo rAjA zreNikanI pAse gayA. rANIoe rana-kaMbala jeyA, khUba ja gamI gayA. paNa mUlya sAMbhaLI rAjA ane rANIo cekI UThayAM. kaMbala na kharIdI zakyAM. ' vyApArIo potAnA nivAsathAnanI bahAra vRkSanI chAyAmAM besIne ekabIjAne kahI rahyA hatA ke rAjagRha nagaramAM paNa amane kaMbala kharIdanAra na maLe. te have ahIMthI kyAM jaIzuM. zAlibhadranI dAsIo e mArgethI panaghaTa tarapha pANI bharavAne jaI rahI hatI. vyApArIone vArtAlApa emaNe sAMbhaLe. pANI laIne pAchI pharatI dAsIoe pUchayuM - lAge che ke Apa kaI gaMbhIra ciMtAmAM che, je chupAvavA jevuM na hoya te amane kahe. ame te dUra karavA prayatna karIzuM. vyApArIoe kahyuM, je ciMtAnuM nivAraNa rAjA zreNika paNa na karI zakyA. enuM nivAraNa Apa kevI rIte karI zakaze. dAsIoe kahyuM-je kArya meTA karI zakatA nathI te kArya ke I vakhate nAnA paNa karI zake che! vyApArIoe AmAMthI chUTavA anyamanaskapaNe pitAnI vAta TUMkamAM emane jaNAvI. dAsIoe hasIne kahyuM -zuM ATalI ja vAta che? amArI sAthe cAle. ame eka ja sadAmAM tamArI badhI kaMbala vecAvI daIzuM. amArA svAmI zAlibhadra pAse virATa vaibhava che. vyApArIo utsuka thaI emanI sAthe gayA. zAlibhadranA bhavyabhavanane joIne emane lAgyuM ke A rAjaprAsAdanI jema ramaNIya che. vyApArIoe pahelA mALe praveza karyo. tyAMnI sajAvaTa joIne te vismita thaI gayA. dAsIoe kahyuM. A te amAre rahevAne mALa che. bIjA mALanI ramaNIyatA pahelA mALathI paNa adhika hatI. dAsIoe kahyuM-ahIM munIme rahe che. je cepaDA khatavavAnuM kAmakAja kare che. trIjA Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mALa para poMcyA. te enAthI paNa vadhu sAja-sajAvaTa vALe hate. tyAM bhadrA zeThANI hatAM. dAsIoe vyApArIone paricaya karAvyuM. vyApArIoe kahyuM: amAre zAlIbhadrane maLavuM che ane emane ranakaMbala dekhADavA che. bhadrA tame zAlIbhadrane nahIM maLI zake. ratnakaMbala mane ja batAvI de. Azcaryacakita vyApArIe bhadrAnI sAme Asana para besI gayA. ane eka ratanakaMbala bahAra kADhIne bhadrAnA hAthamAM ApyuM. bhadrAe pUchyuM tamArI pAse keTalA rana-kaMbala che. vyApArI-seLa che. bhadrA-mAre batrIsa joIe che kema ke mArI batrIsa vahuo che. ochA hevAthI kone ApavuM ane kene na ApavuM, e eka samasyA che. vyApArI--Apane khabara hovI joIe ke eka kaMbalanI kiMmata savA lAkha rUpiyA che. bhadrA-Apa kiMmatanI heja paNa ciMtA na karo. je kaMI mUlya haze, te ApavAmAM Avaze. vyApArI vicAravA lAgyA zuM ame svapnamAM te vicaraNa karI rahyA nathI ne ? bhadrA-sAruM ! tamArI pAse jeTalA kaMbala che, te ahIM rAkhI de. vyApArIoe ema karyuM. bhadrAe mukhya munImane bolAvI kahyuM-A kaMbalanuM je kAMI mUlya thAya te emane ApI devAmAM Ave. bhadrA pitAnuM bIjuM kArya karavA maMDI paDI. munIme bhaMDArIne Adeza ApatAM kahyuM-soLa kaMbalanuM mUlya savA lAkha prati kaMbalanA hisAbathI emane cUkavI devAmAM Ave. bhaMDArIe te ja vakhate munamanA AdezanuM pAlana karyuM. vyApArIone harSa ane vismayane kahyuM-mAM nuM sthAnuM mUlya sama Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH rAjagRhamAM 551 pAra na rahyo. AnaMda pAmatA teo bahAra nIkaLatAM kahevA lAgyA, e dAsIonuM bhaluM thaje je amane ahIM laI AvI hatI. bIje divase mahArANI celaNAe mahArAjA zreNikane Agraha bharI prArthanA karI ke eka kaMbala mAre mATe te kharIdavuM ja paDaze. mahArANInA Agrahane kAraNe rAjA zreNike vyApArIone pharIthI bolAvyA. vyApArIoe kahyuM-rAjan ! amArI seLeya kaMbala vecAI gaI che. zreNikane jyAre AkhI vastusthiti jJAta thaI tyAre te vismita thaI gayuM. rAjAe abhayakumArane bhadrAnI pAse mekalyo. abhayakumAre bhadrA pAse jaIne kahyuM, tamArA pAse seLa kaMbala che, mUlya laIne paNa eka ratna-kaMbala rAjAne bheTa Ape. bhadrAe kahyuMmeM eka eka kaMbalanA be be TukaDA karI batrIsa vahuone vaheMcI dIdhI che. abhayakumAre kahyuM: sAruM te be TukaDAe maMgAvI de. mahArANujInI haThane koI paNa rIte pUrI karavI paDaze. bhadrAe dAsIo dvArA pUchAvyuM te jANavA maLyuM ke badhI vahuoe tene pitapotAnA paga lUchavA mATe lUchaNiyAM banAvI lIdhAM che. abhayakumAra sAthe bhadrA rAjAne cagya e bahu mUlyavAna upahAra laI rAjasabhAmAM AvI. bhadrAe bheTa ApyA pachI jaNAvyuM ke rAjana ! Apa khoTuM na lagADatA. zAlibhadra ane enI patnIe devadUSya vastra pahere che. mArA pati devagatimAM che teo darareja emane vastra, AbhUSaNa, aMga-rAga vagere Ape che. ratnakaMbalane sparza mArI vahuone kaThera lAge eTale emaNe ene upaga paga luchavAnA lUchaNiyA tarIke karyo. A vAta sAMbhaLIne rAjA ane badhA sabhAjano Azcaryacakita thaI gayA. bala rAjAne bheTa Aja soLa kebala che dIdho eka kaMbalanA bhadrAe rAjAne potAnA bhavana para AvavAnuM nimaMtraNa ApyuM. rAjAnA manamAM pahelathI A jevAnI utsukatA hatI. eNe saharSa enA nimaMtraNane svIkAra karI lIdhuM. bhadrAe ghera AvI rAjAnA svAgatanI taiyArIo karI. rAjakIya sAja-sajAvaTa sahita rAjA enA Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana gRhe AvyeA. zAlibhadra hajI sudhI uparanA majale ja hatA. ceAthA mALa para rAjAne besADavAmAM AvyA. divya Rddhi ane samRddhi joI ne rAjA cakita thaI gayA. vicAravA lAgyA A divya Rddhine bhAgavanAra zAlibhadra kevA haze. sAtamA majalA para jaine bhadrAe zAlIbhadrane kahyuM --putra ! zreNika ApaNA ghare AvyA che. nIce cAla ane namaskAra kara. papara mA, tame gharanAM mAlika che. zreNikanuM je kAMI mUlya hoya te ApI de ane kharIdI hA, mAre nIce AvavAnI zI AvazyakatA che? putra! tuM samayeA nahI. zreNika kharIdavAnI vastu nathI. zreNika ApaNA rAjA che. ApaNA nAtha che. teo ApaNA upara khUba anugraha karIne ApaNA ghare AvyA che. tuM nIce AvIne namaskAra kara. 'nAtha' zabda sAMbhaLIne zAlibhadranA manamAM cATa lAgI zuM huM svayaM mAza nAtha nathI. mArA pazu nAtha che. huM evA mArga apanAvIza ke jethI mAre anya keAI nAtha rahe nahIM. mAtAnI AjJAnuM pAlana karavA zAlibhadra zreNika pAse AvIne namaskAra karyA. zreNika enuM suMdara suDAla zarIra gaura vaNu ane asIma sukumAratA joI avAka thaI gayA. jevA te namaskAra karavAne najIka ALye tevA ja tene snehathI zreNike potAnA kheALAmAM besADaco, paNa zAlibhadra gulAmanA phUlanI mAphaka sukumAra hatA, rAjAnA zarIranI garamIthI enA AkhA zarIre parasevA vaLI gaye. ene AkuLatAno anubhava thavA lAgyA rAjA samajI gayA. eNe ene najIkanA Asana para besADayo ane enI sAthe vAtacIta zarU karI. rAjA pulakita thaI ne peAtAnA rAjamahelamAM pAche Avye ane zAlibhadra pAtAnA sAtamA mALe pAche Agye. paNa enA manamAM Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH rAjagRhamAM 553 eka vicitra Uthala-pAthala macI gaI hatI. zuM huM mAre svAmI nathI? A vakhate nagaranI bahAra dharmazeSa muni padhAryA. hajAre nAgarike emanAM darzanArthe jaI rahyA hatA. zAlibhadra sAtamA mALanA gavAkSamAMthI beThA beThA A badhuM joyuM. anucare pAsethI A aMge mAhitI meLavI kemake enA manamAM svAmitvano prazna pUMTAI rahyo hato. samAdhAna meLavavAnI utsukatAthI te paNa anupama sAjasajAvaTa sahita muninuM pravacana sAMbhaLavA nIkaLI paDyo. dharmaSA muninI dezanAthI ene bhega pratye virakti thaI. nAtha-anAthano marma samajAya. muni banavAnI vicAradhArA manamAM utpanna thaI prAsAde AvIne mAtA bhadrAne eNe vAta karI. ene vAghAta lAgyo ne aMte mAtAe salAha ApI ke je sAdhu banavuM hoya te dhIredhIre tyAga karavAno abhyAsa karo. panIo paNa patino prastuta saMkalpa sAMbhaLI AkuLa-vyAkuLa thaI gaI. teoe patinA manane vALavA dareka prakAranA prayatna karyo paraMtu zAlibhadranuM patnI-parityAganuM anuSThAna cAlatuM ja rahyuM. te dararoja ekaeka patanIne parityAga karI rahyo hate. zAlibhadranI sagI bahena subhadrAnuM pANigrahaNa rAjagRhanA prasiddha dhanavAna dhanAnI sAthe thayuM hatuM. dhanAne subhadrA uparAMta bIjI paNa sAta patnIo hatI. te eka divasa snAna karAvatI hatI te vakhate subhadrAne bhAInI yAda AvI gaI. ane AMkhamAMthI AMsu TapakI paDayAM. dhannAnI pITha para garama garama AMsunAM TIpAM paDyAM. eNe UMce joyuM. subhadrAnI AMkhomAMthI AMsu varasI rahyAM hatAM. dhannAe kahyuM -A Ameda-pramodanI veLAe AMsu kema? subhadrAe jaNAvyuM patideva ! mAro bhAI zAlibhadra dIkSA grahaNa karavAne che 4. raDhimasta duSafanfhya rathe thayA AcAryapAdAn vanditvA sAdhuzceApAvizatparaH // triSaSTi. 10,10,123 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana ane te dararoja eka eka patnI ane zayyAne tyAga karI rahyo che.' dhannAe kahyuM-tAre bhAI khUba kAyara che. je dIkSA ja levI che, te pachI eka eka patnIne tyAga kema? e sAMbhaLIne subhadrAnuM svAbhimAna jAgRta thaI gayuM. ene ema lAgyuM ke mArA bhAInA tyAganI prazaMsA karavAne badale enA para vyaMga che. eNe te ja paLe kahyuM. patideva, kahevuM bahu sarala hoya che, paNa karavuM khUba agharuM hoya che. Apa paNa evuM kare te khyAla Ave.' patnInuM zabdabANa dhanAnA kalejAmAM lAgI gayuM. te snAnapIThathI ekAeka UThayo. le, huM paNa cAlyo. tame badhAM dUra haTI jAva. huM tamAro tyAga karI cUkyo chuM. patnIo jotI ja rahI gaI emaNe aneka prakAre samajAvavAno prayatna karyo. anya kuTuMbIjAe paNa khUba prayatna karyo, paNa badhAM asala rahyAM. dhannA zAlibhadranA ghera pahoMcyA. ane ene maLIne kahyuM A zuM kAyaratA che. cAle ApaNe be sALA-banevI hamaNAM ja bhagavAna mahAvIra pAse jaIne dIkSita thaIzuM. bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagaranI bahAra padhArI gayA che. zAlibhadra paNa dhannAnI vAta sAMbhaLIne taiyAra thaI gayuM. eNe bAkInI patnIone ekasAthe tyAga karI dIdhe. mAtAnI anumati te eNe agAu meLavI lIdhI hatI. banne bhagavAnane nA samavasaraNamAM pahoMcI gayA ane dIkSA grahaNa karI. 5. rAtrimaQsA sA snapayantI ja te tavA | ki rAdiSIti teneAktA jagAdeti sagadgadam // vrata gRhItu me bhrAtA tyajatyekAM dine dine / bhAryA ca tulikAM cAha hetunA tena rodAmi // -triSaSTi 1,10, 137-138 1. sukara ced vratA nAtha kriyate kiM na hi svayam / evaM sahAsamanyAbhibhAryAmirjagade'tha saH / -triSaSTi 10,10,140 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 puna: rAjapamAM dhannA ane zAlibhadra bhikSu-jIvanamAM AvIne utkRSTa tapasvI banyA. emanuM mAsika, dvimAsika ane saimAsika tapa kAyama cAlatuM rahyuM. ekavAra pharIthI bhagavAna mahAvIra sAdhusaMganI sAthe rAjagRha AvyA. zAlibhadra paNa sAthe ja hatA. emane eka mahinAnA tapanuM pAraNuM hatuM. emaNe bhagavAnane namaskAra karyA ane bhikSA mATe nagaramAM javAnI anumati mAgI. mahAvIre kahyuM-"jAo, tamArI pitAnI mAtAnA hAthathI pAraNuM kare. muni zAlibhadra dhannAnI sAthe potAnI mAtA bhadrAnA gRhe AvyA. mAtA bhadrA mahAvIra ane pitAnA lADakA putra zAlibhadranAM darzananI taiyArI karI rahI hatI. eNe utsuktAthI gRhe AvelA muni prati dhyAna ja na ApyuM. zAlibhadranuM zarIra tapathI eTaluM kRza thaI gayuM hatuM ane badalAI gayuM hatuM ke sevakAe paNa pitAnA svAmIne oLakhyA nahIM. zAlibhadra bhikSA lIdhA vinA ja pAchA AvyA. rastAmAM eka AhirANa maLI. te potAnA mAthA para dahIM ane ghInI mATalI laIne jaI rahI hatI. munine nihALIne enAmAM neha UbharAI AvyuM. te romAMcita thaI gaI. stanamAMthI dUdhanI dhArAo chUTavA lAgI. eNe munine dahIM levAne premapUrvaka Agraha karyo. muni dahIM laIne bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA. pAraNuM karIne bhagavAnane pUchayuMbhagavAna Ape pharamAvyuM hatuM ke mAtAnA hAthathI pAraNuM karaze, paNa te kema na thayuM ? mahAvIra-zAlibhadra ! mAruM kathana satya che. AjanuM pAraNuM tArI mAtAnA hAthe ja thayuM che. te AhirANI pUrva janmanI tArI mA hatI, jene kAraNe tane nihALIne enA manamAM neha UbharAI Avye hate. --triSaSTi 10,10,156 7. mAtRpAzvotpAraNa te'dyetyukataH svAbhinA tataH / icchAmIti bhaNag-chAlibhadro ghanyasutoM yayau // 8 triSaSTi 10,11,157-158 9 triSaSTi 10.10,165. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zAlibhadrane samAdhAna prApta thayuM mahAvIranI AjJA laIne zAlibhadre e divase vaibhAragiri jaIne anazana zarU karyo. bhadrA samavasaraNamAM AvI mahAvIranA mukhAraviMdathI zAlibhadrane bhikSAcarIthI mAMDIne anazana sudhIne sarva vRttAnta sAMbha. mAtAne apAra vedanA thaI te e ja vakhate parvata para pahoMcI. putranI tapathI atyaMta kRza thaI gayelI kAyAne joIne ane maraNAbhimukha sthiti nihALIne enuM hRdaya hAlI UThayuM. te poka mUkIne raDavA lAgI. rAjA zreNike ene khUba sAMtvanA ApI. zAlibhadra AyuSya pUrNa karI sarvArthasiddhamAM utpanna thayA. evI rIte dhannA paNa. banenuM gRhastha jIvana bhegapradhAna hatuM ane sAdhaka-jIvana eTaluM ja tyAgapradhAna rahyuM. A pramANe hajAro naranArIone cAritra-dharmanI zikSAdIkSA detA bhagavAne te varSAvAsa rAjagRhamAM vyatIta karyo. siMdhu-sAvIrane aitihAsika pravAsa mahAcaMdranI dIkSA rAjagRhano varSAvAsa samApta karI bhagavAne caMpA tarapha vihAra karyo. caMpAnI bahAra pUrNabhadra nAmanA yakSanuM yakSAyatana hatuM, bhagavAna tyAM padhAryA. e samaye caMpAmAM datta nAmane rAjA hatA. raktavatI enI rANI hatI. ane mahAcaMdra nAmane putra hato, te yuvarAja paNa hite. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI rAjA saparivAra 10 eMjana 10,10,165-181 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdhu-sauvIrane aitihAsika pravAsa 557 vaMdana karavA AvI pahoMce. dharmadezanA sAMbhaLI mahAcaMdra khUba prabhAvita thaze ane teNe zrAvakanAM te grahaNa karyA. keTalAka samaya pachI bhagavAna pharI caMpA padhAryA. mahAcaMdra mAtApitAnI anumati laI bhagavAna pAse dIkSita thayA. sAmAyikathI AraMbhI agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM. aMte eka mahinAnAM anazana karI te mRtyu pAmI, saudharmakalAmAM devarUpamAM utpanna thaye. rAjarSi udAyananI rakSA A samaye siMdhu-savIra dezanI parigaNanA bhAratanA vizAla rAjyamAM karavAmAM AvatI hatI. vItabhaya enI rAjadhAnI hatI. sola bRhada deza, traNaso tresaTha nagara ane Agara ene adhIna hatA. udAyana tyAMne rAjA hatA. caMDa pradyatana Adi dasa mukuTadhArI mahAparAkramI rAjA enA tAbAmAM hatA. vaizAlInA rAjA ceTakanI putrI prabhAvatI enI rANI hatI. abhIcikumAra eno putra hatuM ane kesI eno bhANeja hato. prabhAvatI nigraMtha dharma mAnanArI zrAvikA hatI.' paraMtu rAjA udAyana tApasane bhakta hatA. prabhAvatI mRtyu 1 tripAkasUtra, dvitIya zrutaskaMdha, navamuM adayayana. 2 (ka) triSaSTi 10, 11 - (kha) bauddha sAhitya Aditya jAtaka (jAtaka hindI anuvAda bhA. 4 5. 139, divyAvadAna pU. 544, mahAvastu (josa anuvAdita) bhAga 3 pR. 204mAM sidhu-sauvIranI rAjadhAnI "rorUvA" jaNAvavAmAM AvI che. 3 bhagavatI za. 13. u. 6. 4 (ka) uttarAdhyayana, bhAvavijaya gaNInI TIkA, a. 18/5 patra 380 (kha) Avazyaka cUrNi, uttarAddha patra 164 5 (ka) pramAvatI devI samovAsathI -Ava. cUNi 399 (kha) uttarA. nemicandravRtti patra 253 (ga) uttarA. bhAvayijaya vRtti 18,5,380 6 karAyA rAyA tAvaNa maro | -Ava. cUNi929 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 pAmI deva manI. teNe rAjA anAcaiA.7 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana udAyanane patiepa ApI zrAvaka eka vakhate rAjA udyAyana auSadhazALAmAM auSadha karI kahyo hatA. dharma jAgaraNa karatAM enA manamAM e vicAra jAgRta thayA ke te gAma, nagara dhanya che jemAM zramaNa bhagavAna mahAvIra vicaraNa kare che. jo keAI vakhate AvA mahAna lAbha vItabhayane prApta thAya te huM gRhasthAzramane cheDIne sAdhu banI jaIza. * sarvajJa sarvadazI bhagavAna mahAvIre rAjA udyAyananA mane gata vicArAne jANyA. udAyananeA kalyANapatha najIka AvelA jANI bhagavAne caMpAthI vItabhayanI tarapha prasthAna karyu. sAtasA kezanA ugra vihAra hatA. grISmanI bhayaMkara garamI paDI rahI hatI. caiAjanA sudhI rastAmAM gAmaDAM na hatAM. bhagavAna vihAra karI rahyA hatA. ziSyAne bhUkha ane tarasa satAvatI hatI. e samaye rastAmAM talathI bharelAM gADAM jaI rahyAM hatAM. gADAvALAe kahyuM-Apa A tala khAI ne bhUkhane zAMta kare. bhagavAna jANatA hatA ke tela acita thaI gayA hatA teA paNa emaNe potAnA ziSyAne tala levAnI anusati ApI nahIM. kema ke anya adhA tala acita hAtA nathI. pAse eka taLAva hatuM. emAM acita pANI hatuM. bhagavAna jANutA hatA ke acita jaLa che. sAdhu enA upayAga karI zake che, paNa khaMdhA taLAvanuM pANI acita hAtuM nathI. jo Aja A taLAvanA pANInA upayAga sAdhuone karavA devAmAM Ave te bhaviSyamAM anya acita taLAvanA pANInA upayAga paNa zarU thaI jaze. A dRSTithI e taLAvanuM pANI pIvA AjJA ApI nahIM. nizcayadharmathI paNa vadhu vyavahAradharmanA paripAlananA A eka saMketa hatA. 7. uttarAdhyayana, bhAvavijayanI vRttinA 18,84,383 ' bRhakapa bhASya vRtti sahita, vibhAga 2 gA 997-1999 pR. 314-315 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhu-sauvIranA aitihAsika pravAsa mArganI vikaTatA ane parISahonI adhikatAthI ghaNA munie mArgamAM ja kAladharma pAmyA.9 55 kisAnane pratibhAdha vItabhayanI prati bhagavAna potAnA ziSyA sAthe AgaLa vadhI rahyA hatA. rastAmAM eka kisAna khetarane kheDI rahyo hatA. enA baLado jarA-jarjarita kSINukAya thaI cUkayA hatA. te gharaDA khaLajaine nirdaya rIte mArI rahyo hatA. bhagavAne gaNadhara gautamane kahyuM, gautama ! jo sAme abudha kisAna baLadone kevI nirdaya rIte kaSTa ApI rahyo che. vAravAra mArIne enI cAmaDI ukhADI rahyo che. jaIne ene pratimadha Apa.' prabhunA Adeza maLatAM gautama kisAna pAse pahoMcyA ane madhura vANImAM melyA--bhadra ! tuM aLadane keTalI nirdayatAthI mArI rahyo che. zuM emane kaSTa thatuM nathI ? ' khAkhA ! kaSTa thaI rahyuM che. huM jANuM chuM ke ene paNa jIva che. paraMtu zuM karuM e cAlatA ja nathI. bicArA gharaDA thaI gayA che. mArI pAse eTaluM dhana paNa nathI, jenAthI huM khIjI joDI kharIdI zakuM. jo huM emane ema cheDI dauM" teA mAre| parivAra bhUkhyA marI jAya. have tuM ja batAva huM zuM karuM ?' gautama svAmInI samakSa kisAna potAnI TvInatA para gaLagaLA thaI gayA. te premabharI dRSTithI gautamane vAraMvAra jovA lAgyA. jANe ke teo keAI pUrva paricita snehI mitra na hAya. gautame ene dayAnuM mahattva samajAvyuM. kisAna eTalA badhA prabhAvita thaI gayA ke eNe gautamanA caraNAmAM paDI kahyuM H bhagavAna mane Apa ApanA ziSya manAvI le. huM have kAI prANIne kaSTa ApIza nahIM tamArI jema ja ahiMsA ane satyanuM pAlana karIza. Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana pu. 221, 9 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana - gautame te bhadra kisAnane e samaye AhaMtI dIkSA ApI ane kahyuM-have cAle mArA dharmaguru dharmAcAryanI pAse. kisAne kahyuM-mArA dharmaguru Apa ja che. gautame kahyuM-mArA ane tArA badhA sAdhakanA dharmAcArya mahAvIra prabhu che. teo tIrthaMkara che ane te jJAnI che. vizvanuM evuM kaI rahasya nathI ke je emanAthI chupAyeluM hoya meTA meTA samrATa dhanakubera zreSThI ane devatA paNa emanAM caraNemAM namaskAra kare che. mahAna tapasvI che. A pramANe bhagavAnanA divya atizayenuM varNana karIne teone A nava prajita ziSyane bhagavAnanI pAse laI AvyA. nava prajita kisAne jevA bhagavAnane joyA che te parasevAthI rebajheba thaI gaye. enuM romarAma kaMpI UThayuM, jevI rIte baraphanA tephAnathI cheDa kAMpI UThe che tevI rIte enI AMkho jhINI thaI gaI. eNe kahyuM huM enI pAse nahIM jAuM. gautama-e te ApaNA dharmAcArya che. kisAna-je A ja tamArA guru che te tame ja rAkhe mane nahIM joIe. have mAro tamArI sAthe koI saMbaMdha nathI. 1deg ema kahIne te bhayabhIta thaIne pAchaLathI khasI gayA. gautame jyAre navaziSyane bhagavAnanI samakSa upasthita karavAnI bhAvanAthI pAchaLa joyuM te te jaMgala tarapha pAchalA page doDI rahyo hato. jema ke haraNa baMdhana teDIne deDI na rahyuM hoya! Azcaryacakita gautame bhagavAnane pUchayuM bhanta! A adha kisAnanA manamAM mane joIne sneha ane prIti jAgI hatI paNa Apa jevA karuNAsAgara ane abhayanA devatAne joIne bhayabhIta kema thaI gaye? ApanAM darzanathI hiMsaka hadaya paNa ahiMsaka thaI jAya che. raudra hRdaya paNa zAMta thaI jAya che. janmagata vaira paNa bhUlI jAya che, tyAre ahIM A bheLa kisAna 10 teNa bhaNiya-jai esa dhamma guru, tA mama tumaevI na kjj| -mahAvIra cariyuM (guNacaMndu) 291 kasAna- A sAthe koI saMbaMdha jyAre nava Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdhu-sauvIrane aitihAsika pravAsa 561 bhAgI kema gayo? kauzika zizu(ghuvaDanA baccA)nI mAphaka ApanA mukhasUryane joIne ja kema gabharAI gaye. 11 bhagavAne samAdhAna karatAM kahyuM - gautama! A pUrvabaddha prIti ane verane khela che. A kisAnanA jIvanI sAthe tamArI pUrva prIti che, anurAga che. A mATe tene joIne enA manamAM anurAga pedA thaye ane tAre upadeza sAMbhaLIne ene sulabha badhitvanI prApti thaI. mArA pratye haju enA saMskAromAM vera ane bhayanI smRtio zeSa rahI che. eTale mane joIne pUrva vaira yAda AvI gayuM ane bhayabhIta thaIne bhAgI gaye. gautamanA AgrahathI bhagavAne pitAnA tripRSTha vAsudevanA bhavanI ghaTanA saMbhaLAvatAM kahyuM--e janmamAM huM tripRSTha nAmane rAjakumAra hato. tuM mAro priya sArathi hato. jyAre meM siMhane pakaDI cIrI nAMkhe. e samaye siMhane aMtima zvAsa chUTI rahyo hato tyAre teM ene priyavacanathI saMtuSTa karyo ke-vanarAja ! manamAM glAni ane kheda na kara. tane mAranAra sAdhAraNa manuSya nathI te rAjakumAra tripRSTha paNa narasiMha che, eTale siMhanuM vIra mRtyu eka narasiMhane hAthe thayuM che, mATe te zeka kara nahIM.12 tArAM prIti vacanothI siMhane khUba zAMti thaI. ghavAyelA siMhe ahaMmUlaka prasannatAthI prANatyAga karyo. A aMtima samayanA anurAgamaya vacanonI smRtine kAraNe tArA prati enA manamAM anurAganA saMskAra jamyA ane mArA hAthathI mRtyu thavAne kAraNe mArA prati enA manamAM vera ane bhayanI bhAvanAne saMcAra thaye.13 11 ja sokkhakarevi hu tujjha dasaNe, dUrao vi so halioM / sUrasa simo dRva, huM teya mahete -mahAvIracariyaM(guNabhadra)291 12 (ka) Avazyaka cUrNi pu. 234 (ba) triSaSTizalAkA puruSa. 10,1 13 triSaSTi 10, 9. 36 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana tArA satsaMgathI enA aMtarAtmAmAM eka vAra samyaktvane sparza thaI gayA che. bhale te jgyAti pharIthI bujhAI gaI, paNa te kAI ne kAI divasa avazya pharIthI jAgRta thaze ane te kisAna vItarAgabhAvanI sAdhanA karI avazya mokSalAbha pAmaze. antarmuhUta ne mATe paNa je AtmAne samyagdarzananI prApti thaI jAya che, te koI ne kAI divase meAkSanA adhikArI ane ja che, eTale meM tane tyAM mekalyA hatA. mArI cAjanA pUNa paNe saphaLa thaI che. te tArAthI ja samyagdana karI zakatA hatA, mArAthI nahI. para bhagavAna vItabhayamAM bhagavAna mahAvIra dIgha ane ugra vihAra karatA vItabhayamAM padhAryAM. A saMvAdane sAMbhaLI rAjA udyAyana atyaMta pramudita thayeA. te bhagavAnanA samavasaraNamAM pahoMcyA. zramaNa manavAnI peAtAnI dIrghakAlIna bhAvanA vyakta karI. eNe bhagavAnane prAthanA karI-- bhagavan! jyAM sudhI huM putrane rAjya seAMpIne dIkSita thavAne zrIcaraNAmAM upasthita na thaI jAuM, tyAM sudhI vihAra mATe utAvaLa na karatA.' mahAvIre kahyuM--e khAmata pramAda na karatA. rAjA udAyana rAjamahelamAM pAchA pharyAM. mAga mAM te rAjyavyavasthAnI ciMtA karatA rahyo. enA hRdayamAM e vicAra jAgyA ke jo huM putrane rAjya ApIza te te rAjyamAM Asakta thaI jaze. ane lAMbA samaya sudhI saMsAramAM paribhramaNu karaze. ane huM tenu nimitta banIza eTale e zreyaskara che ke putrane rAjabhAra na ApatAM mArA bhANeja kezIne ApuM. kumAra paNa pUrNa paNe surakSita raheze. rAjAe peAtAnA vicArane vyavahAranA rUpamAM pariNata karyAM. udAyana khUba moTA samAreAha sAthe abhiniSkramita thayA. mahAvIranA caraNAmAM eNe dIkSA grahaNa karI. 14 14 triSaSTi 10, 11 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdhu-sauvIrano aitihAsika pravAsa 563 rAjarSie dIkSA pachI duSkara tapanuM anuSThAna zarU karyuM. upavAsathI zarU karI, mAsAvadhi tapa tathA arasa-nIrasa AhAra ane lAMbI lAMbI tapasyAothI te atyaMta kRza thaI gayA.15 zArIrika zakti kSINa thavAthI teo bImAra rahevA lAgyA. jyAre rege ugra svarUpa dhAraNa karyuM tyAre dhyAna, svAdhyAya AdimAM vidano UbhAM thavA lAgyAM. vaidhe parAmarza karyo ke dahIMnuM sevana adhika rUpamAM karavuM joIe. gokuLamAM te sahaja rIte upalabdha thaI zake ema hatuM eTale rAjarSi e e tarapha vihAra karyo. koI vakhate rAjarSi udAyana vihAra karatA vItabhaya padhAryA. rAjA kezIne maMtrIoe kahyuM ke rAjarSi pharIthI pitAnuM rAjya chInavI levA AvyA che. eTale Ape sAvadhAnI rAkhavI joIe. rAjA kezIe nagaramAM koIpaNa rahevA mATenuM sthAna rAjarSine na Ape evI ughoSaNA karI dIdhI, AthI rAjarSine nagaramAM kaIpaNa sthAna prApta thayuM nahIM. ane emaNe eka kuMbhArane tyAM vizrAma karyo. rAjA kezIe rAjarSine mAravA mATe anekavAra emane bhejanamAM jhera ApyuM paNa mahArANI prabhAvatI je devI banI hatI. eNe emane bacAvI lIdhA. ekavAra devInI anupasthitimAM viSamizrita AhAra rAjaSine pAtramAM AvI gaye. rAjarSi anAsakta bhAvathI e khAI gayA. zarIramAM viSa phelAI gayuM. rAjarSie anazana zarU karyA, kevalajJAna prApta thayuM ane mokSa prApta karyo. rAjarSimAM mekSagamanathI devI nAgarike ane rAjA para gusse thaI eNe dhULanI varSA karI ane vAtabhaya nagarane dhULamAM meLavI dIdhuM. kevala eka kuMbhakAra bae. je rAjarSine zayyAtara banyuM hatuM. 15 cauttha, chaTTha, aTThama, dasama, duvAlasa, mAsaddha mAsAINi tavokammANi kuvvamANe vidyA ! -uttarA. nemicandra TIkA 255-1. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana devI ene sinapallImAM laI gaI. eTale enA nAmathI e sthAnanuM nAma kuMbhakAra pakukheva paDayuM. 16 bauddha sAhityamAM udAyana bauddha-sAhitya avadAna ka95latA ane divyAvadAnamAM paNa rAjA udAyananuM varNana che. uttaravatI jaina sAhityamAM je udAyananuM nAma udAyaNa9 maLe che. evI rIte avadAna kalpalatAmAM udrAyaNa ane divyAdAnamAM rudrAyaNa maLe che. banne paraMparAnA graMthamAM ene siMdhu-sauvIra dezano rAjA mAnavAmAM AvyuM che. paNa rAjadhAnInA nAmamAM pheraphAra che. jaina sAhityamAM vItabhaya ane bauddha sAhityamAM reruka rAjadhAnInuM nAma ApavAmAM AvyuM che. banne paraMparA anusAra enI patnI svargamAMthI AvI ene pratibaddha kare che. rAjA udAyananuM mahAvIra ane bauddha sAthe saMparkamAM AvavAnuM varNana judA judA svarUpe maLe che. mahAvIra ene siMdhu-sauvIra jaIne dIkSita kare che. paNa buddha rAjA siMdhu-sauvIrathI magadha Ave che tyAre 16 (7) khiNavallIe kubhArapakkheya nAma paTTaNa tassa nAmeNa jAta / -Ava. cUrNi (4) soya avaharito aNavarAhi tti kaausinnvlliie| kuMbhakAravekkho nAma pahaNa tassa nAmeNa kaya // -uttara. a. 18 (1) zayyAtara munestasya kummakAra nirAgasam / sA surI sinapalyAM prAga nitye hatvA tataH puram // tasya nAmnA kumbhakAra kRtamityAivayaM puram / tatra sA vidadhe kiM vA divyazaktena gocrH|| uttarA. bhAvavijayanI TIkA, patra 387-2 17 avadAna 40 18 divyAvadAna 37 19 vAyA rAya, tAva mo. - Ava. cUrNi, pUrvAdha patra 399 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhu-sauvIrane aitihAsika pravAsa 565 dIkSA Ape che. banne para parA anusAra muni udAyana peAtAnI rAjadhAnImAM jAya che. tyAM duSTa AmAtya rAjAne bhramita karI de che ane te emano vadha karI nAMkhe che. dIkSita thavAnI pUrve jaina paraparAnI dRSTie rAjA udRAyana bhANeja kezIne rAjya Ape che ane bauddhadaSTi pramANe rAjya potAnA putra zikhaDIne Ape che. banne paraMparAnI dRSTie tee ata banIne nirvANa prApta kare che ane daivI prakApathI nagara mATImAM maLI jAya che.2 udAyananI kathA jaina Agama bhagavatImAM vistArathI maLe che, uttarAdhyayana eno saMkSepamAM ullekha kare che, cUrNi3 ane anya TIkAmAM paNa enuM nirUpaNa thayeluM che. bhagavatI4 anusAra udAyananA putra alIcikumAra nigraMtha dharmano upAsaka hatA. pitA dvArA rAjya na maLavAne kAraNe pitA prati enA manamAM vidrohanI bhAvanA jAgRta rahI ane te asura ceAnimAM utpanna thayeA. auddha sAhityamAM e kathAnaka pachIthI AvyuM che kemake rudrAyaNAdAna' prakaraNa pAlisAhityamAM nathI ane hInayAna paraMparAnA anya kathA sAhityamAM paNa nathI. avadAnakalpalatA ane divyAvAna e banne mahAyAna paraMparAnA graMtha che. saMskRtamAM che ane uttarakAlIna che.25 eka ja vyakti ane paraMparAmAM dIkSA laI meAkSa prApta kare e kevI rIte saMbhavita thAya ? saMbhava evA che ke A kathAnaka jaina sAhityamAMthI bauddha-sAhityamAM gayuM hAya kemake rAjA miMbisAra ane 20 bauddha sAhitya, divyAvadAna, rudrAyAvadAna 37 21 bhagavatI zataka 13, urdU. 6 22 sovIrarAyavasamA caittANa muNI care / udAyo pavvaio, patto imaguttaraM // Avazyaka cUrNa pUrvAdha' 23 24 bhagavatI zvetaka 13. urdU. 6 25 divyAvadAna, sa MpAdaka pI, ela. vaidya, prastAvanA -uttarA. 18/48 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra :eka anuzIlana udAyanano maitrI-saMbaMdha paNa evI rIte karAvavAmAM AvyuM che ke jevI rIte jaina paraMparAmAM abhayakumAra ane AdrakumArane karAvavAmAM AvyuM che. 26 bhagavAna mahAvIra rAjarSi udAyanane dIkSA ApI, anekane jJAna mArga grahaNa karAvI pharIthI tyAMthI vihAra karI vANijyagAMva padhAryA ane tyAM emaNe pitAne sattara varSAvAsa vitAvyo. vArANasI ane enA paripArvamAM bhagavAna vArANasImAM bhagavAna mahAvIra vANiyagAMvane varSAvAsa pUrNa karI vArANasI tarapha padhAryA. vArANasInI bahAra keSTaka caitya hatuM, bhagavAna tyAM birAjayA. bhagavAnanA padhAravAnA samAcAra sAMbhaLI tyAre rAjA jitazatru vaMdanA karavA AvyA. culanI pitA A nagaramAM culanI pitA nAmane zreSThI hate. zyAmA enI patnI hatI. culanI pitAnI pAse cAlIsa kareDanI suvarNarAzi hatI ane ATha gekula hatA. eka eka gekulamAM daza daza hajAra gAye hatI. bhagavAna mahAvIrane upadeza sAMbhaLI teNe patnI sAthe zrAvaka dharmane svIkAra karyo. aMte eNe pitAnA gRhane bhAra putrane oNpI pauSadha zALAmAM jaI dharmaprajJapti svIkArIne vicAravA lAgyA. eka rAtrie te dharmaciMtana karI rahyo hato. e samaye eka deva pragaTa thayA, enA hAthamAM camakatI talavAra hatI. eNe kahyuM-je tuM zIla bhaMga nahIM kare te tArI sAme ja tArA traNe dIkarAone 26 juo, AdrakumArane prasaMga 1. vArANasI nAma nagarI jiyasattU rAyA / -upAsaka dazAMka (pI. ela. vaidya) pR. 32 Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArANasI ane enA paripArvamAM 567 mArIne A kaDAImAM garama karIza ane enA lehI ane mAMsathI tArA zarIranuM siMcana karIza. anekavAra dhamakI ApavA chatAM paNa culanI pitA vicalita thaye nahIM. traNe dIkarAeAnuM eNe je pramANe kahyuM hatuM te pramANe ja karyuM. cothIvAra eNe kahyuM-je hajI paNa tuM vratabhaMga nahIM karaze te tArI mAtA bhadrAne tArI sAme lAvIne enA TukaDA karI nAMkhIza, enA UkaLatA rakta-mAMsamAMthI tAruM zarIra siMcIza. trIjIvAra enA kahevA para culanI pitAe vicAryuM-A puruSa anArya che. eNe mArI sAme ja traNa putrone mArI nAMkhyA ane have mArI mAtAno vadha karavA Icche che. te UThayo. ane devane pakaDavA lAge. devatA antardhAna thaI gayA culanI pitAnA hAthamAM eka thAMbhalo AvyuM ane te ene pakaDIne jorajorathI cIsa pADavA lAgyo. putranI cIsa sAMbhaLI mAtA AvI ane cIsa pADavAnuM kAraNa pUchayuM. eNe AkhI vAta mAtAne jaNAvI. mAtAe kahyuM-putra keIe paNa tArA putrane vadha karyo nathI e te upasarga che. kaSAyane kAraNe tuM ene mAravA taiyAra thaye. A pravRttithI sthUlaprANAtipAta-viramaNavrata ane pauSadhazratane bhaMga thaye che kemake pauSadhamAM te sAparAdha ane niraparAdha bannene mAravAno tyAga karavAno hoya che. eTale tuM AlecanA pratikramaNa karI prAyazcita laI tArI zuddhi kara. culanI pitAe mAtAnI vAta svIkArI eNe agiyAra pratimAenuM pAlana karyuM ane antamAM saudharma ka9pamAM deva thayo. tuM ene mAro vadha karyo ane jaNAvI. mAtA surAdevanuM zrAvaka vrata bhagavAna mahAvIranI e pariSadamAM (ke jemAM culanI pitA A be hata) vArANasInA prasiddha dhanika surAdeva paNa pitAnI patnI dhanyAnI sAthe upasthita thaye hato. enI pAse aDhAra karoDa sonAmahoro 2 upAsaka dazAMga a. 3 Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana hatI ane cha gokula hatA. eNe bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI zrAvaka vrata grahaNa karyuM.... culanIpitAnI mAphaka te dharmaprajJapti grahaNa karavA lAgyuM. culanIpitAnI mAphaka enI pAse paNa rAtrie deva AvyA ane e ja pramANe zIlavata khaMDita karavA mATe kahyuM ane traNa putronA TukaDe TukaDA karI surAdevanA zarIrane siMcyuM. te paNa te vicalita na thayeA. aMte eNe traNa vAra e dhamakI ApI ke tArA zarIramAM zvAsa, kuSTha Adi rAga pedA karIza jenAthI tuM taraphaDIne marI jaze. trIjI vAra sudeva ene pakaDavA UThayo paraMtu deva cAlyA gayA ane enA hAthamAM thAMbhalA rahyo. cIsA pADavAthI enI patnI tyAM AvI ane ene zAMta pADayo. aMte AleAcanA-prAyazcita laIne zuddhi karI, te AyuSa pUrNa thavAthI te saudharma devalAkamAM gA.3 168 pudgala paritrAjakanI dIkSA vArANasIthI bhagavAna AlabhiyA padhAryAM ane zaMkhavana udyAnamAM birAjyA. vArANasInA rAjAnI mAphaka AbhiyAnA rAjAnuM nAma jitazatru maLe che. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI te vaMdana karavA AvI pahoMcyA. zaMkhavananI najIka pudgala paritrAjaka rahetA hatA. je cAre vedo ane brAhmaNa graMthAnA gaMbhIra jJAtA hatA. te niraMtara SaSTha tapanI sAthe sUryanI saMmukha UrdhvakhAtu UbhA rahI AtApanA letA hatA. ugratapa ane tIvra AtApanA tathA svabhAvanI bhadratAne kAraNe pudgala parivrAjakane vibha'gajJAna utpanna thayuM. jenAthI te brahma devale ka sudhInA devAnI gatisthitine pratyakSa nihALavA lAgyA.4 A jJAnanI upalabdhithI pudgala ciMtana karavA lAgyA ke mane viziSTa AtmajJAna thayuM che. huM pratyakSa jJAnathI joI rahyo chuM ke devAnuM 3 upAsaka dazAMga a. 4 4 bhagavatI, za. 11, ude. 12, sUtra Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArANasI ane enA paripAzrvamAM ochAmAM ochuM dazahajAra varSa AyuSya hoya che ane adhikamAM adhika dasa sAgaropama hoya che. enI AgaLa na tA deva che ane na tA devalAka che. pAgala tapAbhUmithI te Azrama tarapha cAlyA ane tyAMthI tridaMDa, kuMDikA ane dhAturakta vasra laI AlabhiyAnA pariAjakAzramamAM AvI paheAMccA, trida Da, DikAdi tyAM AgaLa rahevA dai AlabhiyAnA ceAka-bajArAmAM te jJAnanA pracAra karavA lAgyA. ajArAmAM pudgalanA vicArAnI carcA thavA lAgI, keTalAya enA jJAnanA prazaMsaka hatA ane keTalAya vividha prakAranI zaMkA uThAvatA hatA. bhagavAna mahAvIranA pradhAna ziSya indrabhUti gautama bhikSAne mATe AlabhiyA nagaramAM gayA. pudgalanA jJAna ane siddhAMtanA saMbaMdhamAM janatAmAM carcA cAlI rahI hatI. e emaNe sAMbhaLI. bhikSA laI gautama pAchA pharyAM, emaNe bhagavAnane jaNAvatAM kahyu - bhagavan ! nagaramAM pudgala parivAjakanA jJAna ane siddhAMtanI carcA khUba joramAM cAle che. pudgala kahe che brahma-devalAka sudhI ja deva ane devaleAka che. dasahajArathI zarU karI dasa sAgarApama sudhI ja devAnuM AyuSya che. bhagavAna ! ApanuM A aMge zuM maMtavya che.pa 5}e bhagavAne kahyuM-pudgalanuM kathana ucita nathI. devAnuM AyuSya ochAmAM AchuM dasahajAra varSanuM ane vadhumAM vadhu tevIsa sAgaropamanuM che. enA pachI deva ane devalAkanA abhAva che. mahAvIranuM prastuta spaSTIkaraNa upasthita rahelA badhA sabhAsadoe sAMbhaLyuM. sabhA visarjita thayA pachI bhagavAnanI sarvajJatAnI prazaMsA karatA karatA badhA adhA nAgarike pAtapAtAnA sthAne gayA. bhagavAna mahAvIranuM kathana pudgale paNa sAMbhaLyuM. enA manamAM potAnA jJAna aMge zaMkA thaI. te pahelethI jANatA hatA ke mahAvIra sarvajJa che, tIrthaMkara che. mahAna tapasvI che. ene peAtAnA jJAna para 5 bhagavatI 11, 12 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vizvAsa na rahyo. e enA para jema jema ciMtana karavA lAgyA tema tema enu vibha'gajJAna lupta thaI gayuM. ene e anubhava thavA lAgyA ke enuM jJAna bhrAntipUrNa che. te bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM gayeA. bhagavAnane vidhiyukta vaMdana karI te ucita sthAna para besI gA. bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLI pudgala nigraMtha pravacana para zraddhA karavA lAgyA. eNe te samaye zramaNadharmanA svIkAra karyo ane pachIthI sthavirAnI pAse ekAdaza agAnuM adhyayana, vividha tapAnuM anuSThAna karI karmamukta thaI nirvANa prApta karyuM. meM 570 cullazatakanu zrAvakata A samaye AlabhiyAnA nivAsI cullazataka ane enI dharmapatnI bahulA paNu bhagavAnanA samavasaraNamAM AvyAM hatAM. cullazatakanI pAse aDhAra karoDa suvarNarAzi hatI. cha ja hatA, jemAM sAThahajAra gAye hatI. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI eNe zrAvakadharma aMgIkAra karyAM. culanIpitAnI jema dharmaprajJapti svIkArI. deva AvyA. pUrvavat putronA vadha karI ene zIlavratathI DagAvavAne prayAsa karyA. paNa te DagyA nahIM. pachIthI eNe kahyuM-tArI pAse jeTaluM paNa dhana che, ane huM cArA para pheMkI daIza eTale tuM bhikhArI khanI jaIza. trIjIvAra A pramANe kahyu' tyAre culazatake vicAyu-A anArya puruSa che. eNe agAu mArA putrone naSTa karyo che. have mArI saMpatti paNa naSTa karavA mAge che. ema vicArIne te ene pakaDavA UThayo, paNa deva AkAzamAM UchaLI gayeA. cullazatakanI cIsaneA avAja sAMbhaLI enI patnIe AvIne ene zAMta karyo ane karelA doSonI AlecanA karI prAyazcita laI zuddhi karI, anne AyuSya pUrNa karI saudharma devalAkamAM utpanna thayeA.' bhagavatI 11, 12, 8 7 upAsaka dazAMga a. 5 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArANasI ane enA paripArvamAM pa71 cullazatakanI sAthe ja anya ghaNI vyaktioe zrAvakavata grahaNa karyuM. bhagavAna rAjagRhamAM AlabhiyAthI vihAra karI bhagavAna rAjagRha padhAryA. A samaye bhagavAnane upadeza sAMbhaLI maMkAtI, kiMkama, arjuna ane kAzyape dIkSA grahaNa karI. jenuM varNana annakRta dazAMgamAM A pramANe che. maMkAtInI dIkSA gAthApati maMkAtI rAjagRha nagarano nivAsI hato. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI te pitAnA putrane gRhane bhAra soMpI bhagavAna pAse sAdhu banyuM. teNe agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM. vaLI teNe guNaratna-saMvatsara tapa karyuM. te pachI ene kevalajJAna prApta thayuM. sela varSa sudhI saMyama pALIne vipula parvata para pAdapapagamana para saMthAra karI te siddha tha.8 kiMkamanI dIkSA kiMkrama paNa rAjagRha nagarane nivAsI hato. bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLI teNe dIkSA lIdhI. pachIthI eNe agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM ane vividha prakAranuM tapa paNa karyuM. chevaTe kevalajJAna prApta karI vipulaparvata para pAdapepagamana para saMthAre karI, te siddha thayela ajunamAlInI dIkSA rAjagRhamAM arjuna nAmano eka mALI hate. badhumatI enI. patnI hatI te suMdara ane rUpavatI hatI. rAjagRhanI bahAra arjunamAlane eka phUlane bagIce hatA. bagIcAnI vacce mudgarapANi 8 annakRtadazAMga, varga 6, 8, 2 9 annakRtadazAMga varga 6, a. 2 Jain Education International Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7ra bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana yakSanuM yakSAyatana hatuM. arjuna A yakSane upAsaka hatuM ane dararoja enI pUjA karatA hatA." rAjagRhamAM lalitA nAmanI eka geThI hatI. jemAM svachaMda, AvArA, kUra ane vyabhicArI leke bhegA thatA hatA. eka divasa ajunamAlI phUle teDavA te puSpavATikAmAM gaye. e divase e goSThInI cha vyakti pUrvethI maMdiramAM chupAIne besI gaI hatI. emaNe arjunane baMdhana vaDe bAMdhI lIdhuM ane pote baMdhumatI sAthe svecchApUrvaka kIDA karavA lAgyA. pitAnI AMkha sAme pitAnI patnInI lAja luMTAtI joIne arjunanA hRdayane jabaro AghAta lAge. eNe manamAM vicAra karyo ke dIrghakAlathI huM mugarapANi yakSanI pUjA karI rahyo chuM, paNa keI phAyade thaye nahIM. yakSanI bharsanA karavAthI yakSa arjunanA zarIramAM prave. e paLe ja baMdhana tUTI gayAM. arjune e cha puruSane ane pitAnI patnIne tyAM ja mArI nAMkhyAM. pachIthI te dararoja cha puruSa ane eka nArInI hatyA karavA lAgyA.11 ajunanA bhayaMkara upadravathI badhA taMga AvI gayA. AkhA nagaramAM eka bhayaMkara AtaMka chavAI gaye. aneka upacAra karavA chatAM paNa emAM saphaLatA na maLI. 5 mahinA ane 13 divasomAM eNe 1141 manuSyone ghAta karyo. te pite pitAnAmAM bebhAna hate. rAjA zreNikanA AdezathI nagarInAM dvAra baMdha thaI gayAM. ghASaNa karI devAmAM AvI, jene potAnA jIva vahAle hoya te nagarI bahAra nIkaLe. rAjagRhamAM sudarzana nAme zreSThI hate. eNe bhagavAna mahAvIranA 10 annakRtadazAMga varga 6, a. 3 11 taeNa se ajjugae mAlAgAre moggarapANiNA jakkheNa aNAihe samANe rAyagihassa Nayarassa pariyera teNa kallAkAlima itthisattame chapurise dhAyamANe viharai] -anakuddazAMga varga 6, a. 3. sUpha Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArANasI ane enA paripAzrvamAM pa nagara bahAra padhAravAnA samAcAra sAMbhaLyA. te bhagavAnane vaMdanA karavA javAne taiyAra thayeA. parivArajanAe AnA inkAra karyAM. arjunanA bhayaMkara bhaya khatAvavAmAM ALyeA paNa te jarAye vicalita thA nahIM. nagaranAM dvAra khAlAvIne te bahAra nIkaA. jIvananI apekSAe sudarzanane prabhunAM darzana vadhu priya hatAM. arjunanA ene jarAye bhaya na hatA. abhaya manIne te dhIra maMda gatithI AgaLa vadhI rahyo hatA. dUrathI arjune sudarzanana A pramANe AvatA joyA, te e khAju cAhyA. sudarzana arjunane potAnI tarapha Avate oI, sAgArI saMthArA karIne dhyAnamudrAmAM UbhA rahI gayA. arjune mudgara ghumAvIne zeThane paDakAra karyAM, para`tu sudarzana tA dhyAnastha hatA. eka bAju hiMsAnI AsurI zakti hatI, teA khIjI khAju ahiMsAnI daivIzakti hatI. keTalIka kSaNA sudhI khannemAM saMgharSa cAlye. antamAM daivIzaktinI sAme AsurIzakti parAjIta thaI gaI. yakSa sudarzananA AdhyAtmika tejane sahana karI zakayo nahIM. te arjunanA zarIramAMthI nIkaLI gayA. te dhakhAka karIne mUrchA khAI nIce paDI gayeA. dhyAnathI nivRtta thaI sudarzane ene pratiSedha ApyuM. Apa bhagavAnanAM darzana mATe jaI rahyA che, te zuM huM AvI na zakuM. zuM mane darzananeA adhikAra nathI? arjune AzAbharI AMkheAthI sudana tarapha joyuM. kema nahIM, avazya AvI zake che, tyAM AgaLa koine mATe paNa praveza khaMdha nathI. apavitra paNa tyAM pavitra thaI jAya che. arjunanuM mana AnaMdathI UchaLI paDayuM. apavitramAMthI pavitra banavA huM avazya AvIza. sudarzana ane peAtAnI sAthe bhagavAna mahAvIranI sevAmAM laI gayeA. bhagavAnanA upadeza sAMbhaLIne arjuna sAdhu khanI gayA. vakhateAvakhata tapazcaryA karavA lAgyuM. pAraNAnA divase jyAre arjuna anagAra rAjagRhamAM bhikSA mAgavA Avata tyAre leAkA ene ToNA mAratA, bhaTsa nA karatA enA para gALAnA varasAda Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa74 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana varasAvatA, mAratA, tajana karatA ane prahAra paNa karatA paraMtu arjuna anagAra sarvane zAMtabhAvathI sahana karate cha mahinA sudhI saMyama pALI antakRta kevalI banyA. 12 kAzyapanI dIkSA - rAjagRhamAM kAzyapa nAmane gAthApati hato. eNe paNa bhagavAnanI pAse dIkSA grahaNa karI pachIthI eNe agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM, utkRSTa tapa karyuM. sola varSa sudhI sAdhudharmanuM pAlana karI aMte te vipula parvata para mekSe gayo. 13 vArattanI dIkSA vArA nAmanA gAthA patie paNa dIkSA lIdhI hatI, te pachI adhyayana ane tapa karI bAra varSa sudhI zramaNa paryAya pALIne te mokSe jAya che. 14 naMdamaNikAranuM zrAvaka vrata bhagavAne te varSAvAsa rAjagRha nagaramAM vyatIta karyo. naMda maNikAra jhaverIe bhagavAnane upadeza sAMbhaLI zrAvaka vrata grahaNa karyuM. 15 zreNikanI jijJAsA narakagamana ane tIrthaMkara pada varSAvAsa pUrNa thavAthI bhagavAna dharmapracArane mATe rAjagRhamAM ja birAjamAna rahyA. samavasaraNa bharAyeluM hatuM. samavasaraNamAM jyAM 12 aMtakRdadazAMga varga 6, a. 3 13 aMtakRdazAMga varga 3, a. 4 14 aMtakRdazAMga varga 3, , 9 15 jJAtAdharmakathA, zrata 1, a. 13 Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA 575 samrATa zreNika, mahAmaMtrI abhayakumAra Adi AbhijAtya varganA yazasvI ane varcasvI vyaktio dharmano upadeza zravaNa karI rahI hatI. tyAM kAlazaukarika kasAI paNa mananA keI vicitra prakAranA kutUhala ukela mATe beThe hate. keTalAya kathAkAronuM evuM maMtavya che ke te samavasaraNanI pAse kaI bahAranI jagyA para beThe hate. bhagavAnanI pIyUSavaSI pravacanagaMgA vahI rahI hatI eTalAmAM acAnaka koI vRddha puruSa ke jenuM zarIra jarjarita hatuM, kuSTha regathI pIDAyelo hato. phATelA-tUTelAM jUnAM vastro zarIra para lapeTelAM hatAM te lAkaDInI madada vaDe sabhAne vIMdhIne AgaLa AvyuM. samrATanI tarapha mukha karI emane abhivAdana karyuM, samrATa ! ciraMjIvI thAva." samavasaraNanI pATalAya kathAkAracitra prakAranA A vicitra vRddha tarapha badhAnI AMkha maMDAI. keTalo asabhya che ! bhagavAna tarapha pITha karIne rAjAne namaskAra karI rahyo che ! e paLe vRddha bhagavAna tarapha pharI namaskAra karatAM kahyuM-tuM zIvra marI kema jato nathI ? vRddhanA meMmAMthI A zabda sAMbhaLI AkhI sabhAmAM eka prakAranI halacala macI gaI. rAjA zreNikanI bhramare kheMcAI gaI. paraMtu e te bhagavAnanI dharmasabhA hatI, rAjAne paNa keIne rokavAne keI adhikAra na hatuM. ahIM te dhanika ane garIba badhA samAna hatA. 1 triSaSTizAlAkA purUSa caritramAM bhagavAna, zreNika abhaya ane kAlazikarikane chIMka AvavAnI vAta lakhavAmAM AvI cheatrAntare jinendramAM sute provAra Hi | nimnasvetyatha jIveti zreNikena kSute sti|| kSute'bhayakumAreNa jIva vA tva mriyasva bA / kAlasaukarikeNApi kSute mA jIva, mA mRthAH // -triSaSTi. 10, 9, 63-14 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana - vRddha rAjA zreNikanI pAse beThelA mahAmaMtrI abhayakumArane kahyuM - abhaya, tuM cAhe chava yA cAhe mara!" janatAno krodha kutUhalanA rUpamAM pheravAI gaye. te krodha-mizrita Azcarya--mudrAmAM jovA lAgI. eTalAmAM vRddhe kAlazakarika kasAIne saMbadhita karIne kahyuM - tuM mara nahIM ke jIva nahIM " AkhI sabhA stabdha hatI. A kaNa mUkhe che? kaI vaNaukelAyela samasyAne ukelI rahyo che ? A bakavAdanuM tAtparya zuM che ? badhA leke paraspara ghusapusa karavA lAgyA. eTalAmAM AMkhanA jhabakArAmAM te vRddha alepa thaI gaye. rAjA zreNike bhagavAnane pUchayuM-"bhagavanA nirALI vyakti keNu AvI hatI? eNe Apane keTale avinaya karyo. pAgalanI mAphaka bakavAda karyo. zuM enuM kAI rahasya che ?" prabhunI gaMbhIra vANI mukharita thaI-"rAjan ! A kaI manuSya nahIM, deva hatA. emaNe je kahyuM ne tame pAgalane pralApa na samaje, emanA kathanamAM jIvananuM amara satya chupAyeluM che." bhagavana ! te amara satya zuM che, kRpA karI jaNAvo." rAjana ! vRddha tane kahyuM-jIvate rahe. enuM e rahasya che ke tArI samakSa A samaye bhautika vaibhavane aMbAra che. tane ahIM sarva prakAranAM bhautika sukha upalabdha che. tuM ahIM jeTalA divasa jIvate rahIza eTalA divasa ahIM kaI prakAranuM duHkha thaze nahIM. paNa AgaLa naraka taiyAra che. tyAM bhayaMkara kaSTa che, dAruNa vedanA che. ahIM phUla che te tyAM phUla che, eTale jyAM sudhI jIvita che, tyAM sudhI tAre mATe sAruM che, paNa maraNa sAruM nathI.' A kaDavuM satya sAMbhaLI samrATanuM hRdaya dhaDakavA lAgyuM paraMtu AgaLanA prazno jANavAnI utsukatA hatI eTale eNe be paLa thobhIne Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA pharIthI prabhune pUchyuM--bhagavan ! Apa jevA mahApuruSane eNe maravAnuM kema kahyuM ? rAjan ! cAra ghanaghAtI karmone naSTa karyo pachI ahunta ane che. paraMtu jIvanazuddhinI atima bhUmikA arhanta avasthA nathI. mukta avasthA ja AdhyAtmika vikAsanuM sarvotkRSTa rUpa che. eNe mArA dehane adhana mAnyuM ane maraNane mukti. mAru' maraNu mArI pUNa tA che eTale mane maravAnuM kahyuM, rAjAnI jijJAsA trIjA prazna pratye vaLI. bhagavAne kahyuM-abhayakumAranA jIvanamAM bhAga sAthe tyAga paNa che. enu jIvana bhramara samAna che, jo rasa levA chatAM emAM DUkhI jatA nathI. te niSkAma bhAvathI peAtAnu kanya karI rahyo che. eTale enu jIvana ahI paNa sukhI che. bhaya ane zAkathI mukta che. AgaLanuM jIvana paNa bhavya che. te ahIMthI marIne paNa deva manaze. te ahIM sukhI ane tyAM paNa sukhI eTale deve kahyuM--cAhe jIva! ke cAhe mare. samrATanA manamAM potAnA prati glAni thavA lAgI paraMtu hejI aMtima prazna khAkI hatA. samrATe A prahelikA-samasyAne ukelavAnI dRSTithI kahyu -bhagavan ! kAlazaukarikane mATe eNe kahyu - na marA na jIvA ? enuM zuM tAtpa che! bhagavAne kahyuM-e te khUba spaSTa che. kAlanuM jIvana duHkha, dAridraya ane aMdhakArathI vyApta che. te hiMsA ane krUratAnI javalaMta mUrti che. evI paristhitimAM te AgaLanA jIvanamAM sukha kevI rIte AvI zake ? te jyAM sudhI jIvatA raheze tyAM sudhI hiMsA karI pApa karatA raheze ane marIne narakamAM jaze. ahI paNa azAMti che ane AgaLa paNa. eTale enu na maravuM sAruM ke na jIvavuM sAruM. R 2 athAcacakSe bhagavAn ki bhave'dyApi tiSThasi / zIghra mokSa prayAhIti mA mriyasveti so'vadat // sa tvAmavoca veti jIvataste yataH sukham narake narazArdUla mRtasya hi gatistava / 31 577 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana rAjA zreNika ane rAjagRhanA nagara-jana zraddhAthI namI paDyAH bhagavAna dvArA batAvelI jIvanadaSTi pAmIne kRtakRtya banI gayA.' samrATa zreNike jyAre bhagavAnanA mukhethI A sAMbhaLyuM ke tAre narakamAM javuM paDaze, tyArathI enuM bhakta hRdaya kaMpI rahyuM hatuM. eNe kahyuM-bhagavad ! ApanI upAsanAnuM zuM mane e ja phaLa maLaze? mahAvIra-nA rAjana evuM nathI. te mRgayA kAraNe pahelethI ja narakanuM AyuSya bAMdhI dIdhuM hatuM. mArI upAsanAnuM phaLa te e che ke jevI rIte huM A covIsImAM aMtima tIrthaMkara chuM tevI, rIte tuM paNa narakamAMthI nIkaLIne AgAmI vIsImAM prathama tIrthaMkara padmanAbha banaze. zreNika bhagavAnanI bhaviSyavANuM sAMbhaLI atyaMta AnaMdita ane prakulita tha.3 zreNike bhagavAnane pitAno narakagamana TALavAne upAya pUcho. mahAvIre kahyuM-kapilA brAhmaNa dAna de tathA kAlazaukarika jIvavadha tyAgI de te tAruM narakamAM javAnuM TaLI zake. paraMtu zreNikanI vAta jIvan dharma vidhatte syAdvimAne'nuttare mata: / jIva mriyasva vetyeva tenAbhayamabhASata / / jIvan pApaparo matvA saptama naraka vrajet / kAlasaukarikastena prokto mA jIva mA mathAH // -triSaSTi 10, 9, 135 thI 138 3 bho devANuppiya / kIsa saMtAvamuvvahasi ? jaiviya sammatalAbhAo puvvameva nibaddhAUti narae nivaDissasi tahAvi laddhaM tumae lahiavva, jao khAigasammaTiThI tuma AgamissAe ya ussappiNIe tatto uvahitA paumanAmanAmA paDhamatitthayaro bhavissasi / / -mahAvIracariyuM 4 bhagavAn vyAjahAredaM sAdhubhyo bhaktipUrvakam / brAhmaNyA cet kapilayA bhikSAM dApayase mudA // mudA kAlasaukarikeNAtha sUnA mocayase yadi / tadA te narakAnmAkSo rAjAJjayeta nAnyathA // --triSaSTi 10, 9, 144-145 Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA 579 na kapilAe svIkArI ke na kasAIe svIkArI. jyAre zreNike baLathI dAna ApavAno prAraMbha karyo eTale kapilAe kahyuM-dAna huM nathI ApI rahI dAna te rAjAnA cATu (vRthA prazaMsA karanAra) ApI rahyo che. kAlazaukarikane kUvAmAM nAkhavAmAM AvyuM to tyAM paNa te mATInI pAMcase bheMse banAvIne ene mAravA lAgyo. be vadhu upAya A be upAya uparAMta uttaravatI kAlanA graMthe anya be upAya paNa jaNAvavAmAM AvyA che. te be A che tArI dAdI munionAM darzana kare." rAjA zreNike vicAryuM A upAya to khUba sarala che. eNe dAdIne bhagavAnanAM darzana karavA mATe prArthanA karI, paraMtu dAdIe spaSTa zabdamAM ene InkAra karatAM kahyuM - "huM bhagavAna mahAvIra yA enA saMtenAM darzana nahIM karuM." rAjA zreNike enI IcachA vinA paNa ene pAlakhImAM besADI ane anucarone Adeza Apyo ke bhagavAnanAM darzana mATe samavasaraNa laI jAva. paNa dAdIe te daDha nizcaya karI rAkhyuM hatuM ke te darzana karaze nahIM eTale eNe rastAmAM ja potAnI AMkhamAM zalAkAe besI phADI nAMkhI. " rAjA zreNikano mane ratha pUrNa na thaI zakyo. rAjA zreNikanA manamAM Uthala-pAthala macI gaI. narakanI kalpanA ene mATe asahya thaI paDI hatI, narakathI bacavA mATe teo sarva kAMI nyocchAvara karavA mATe taiyAra hatA. sarvadaza bhagavAna mahAvIre joyuM-samrATanA manamAM sAmrAjya ane keSane garva che. jyAM garva hoya tyAM mukti kevI? rAjA zreNikanuM dhairya sAmAnuM ullaMghana karI rahI hatI. prabhu! keI bIjA upAya batAve narakathI bacavA. prabhunI dhIra-gaMbhIra vANI nIkaLI-tArA uddhArane eka upAya Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana e che ke je pUNiyA zrAvakanI eka sAmAyikanuM phaLa tene prApta thAya. je tAruM naraka TALI zake che. A sAMbhaLIne zreNikanuM hRdaya vAMsavA UchaLavA lAgyuM. "eka sAmAyikanuM zuM mUlya hoI zake? vadhumAM kareDa svarNamudrAthI adhika te na hoI zake? A te sahele upAya che. teo sIdhA pUNiyA zrAvakanA gRhe pahoMcyA ane atyanta dIna svaramAM kahevA lAgyA : "zrAvakazreSTha tamArI pAse eka yAcanA karavA Avyo chuM. je mAgazo te kiMmata saharSa ApIza." rAjana ! kahene mArA jevA sAdhAraNa gRhastha pAse evI kaI cIja che jenI Apane jarUra paDI che. ane je mATe Apane khudane atre AvavuM paDyuM che." zrAvaka pravara! vastu nahIM, tArI sAmAyika joIe che. phakta eka ja sAmAyika, bele keTalI kiMmate te ApI zakaze?" pUNiyA Azcaryacakita thaIne samrATane jovA lAgyeH rAja ! zuM Apane sAmAyika joIe che? zreNika-hAM, mane sAmAyika joIe che. tArI eka sAmAyika vaDe mAruM narakamAM javuM TaLI zake che. tuM mUlya batAvavAmAM saMkeca na kara. huM maphatamAM nahIM, paraMtu mUlya ApIne laIza." paNiyA zrAvake kahyuM -"rAjana ! A mAre mATe bilakula navI ja vAta che. huM sAmAyikanuM mUlya tamane zuM kahI zakuM. jeNe te levAnuM kahyuM hoya te ja enuM sAcuM mUlya kahI zake. Apa emane ja pUche ke eka sAmAyikanuM zuM mUlya che? rAjA zreNike bhagavAna pAse jaIne jaNAvyuM bhagavAna! pUNiye zrAvaka sAmAyika devA taiyAra che, te eka sAmAyikanuM mUlya jANate nathI. kRpA karI Apa jaNAve ke eka sAmAyikanuM zuM mUlya che? huM mAro samagra rAja-keSa ApIne paNa sAmAyika laIza. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA 581 bhagavAne joyuM-samrATane ahaMkAra pahelAMthI paNa vadhu uddIpta che. te bhautika vaibhavathI AdhyAtmika sAdhanAnuM mUlya AMkavA mAge che. bhagavAne kahyuM-rAjana! tuM bhautika vaibhavanI tulanA sAmAyika sAthe karavA mAge che? sumerunI jema suvarNa, cAMdI, hIrA, pannA, mANeka ane metIone Dhagalo racI de te paNa sAmAyikanuM mUlya te zuM, paNa sAmAyikanI dalAlI paNa thaI zakatI nathI. bhagavAne potAnI vAtanuM spaSTIkaraNa karatAM kahyuM --eka vyakti aMtima zvAsa laI rahyo che. ene zuM kaI kaDe ane aba dhana daIne bacAvI zake che? rAjA-e te bilakula asaMbhava ja che. rAjana ! maNimuktAothI paNa jIvananI kiMmata vizeSa che. eka kSaNanuM jIvana paNa maNimuktAethI kharIdI zakAtuM nathI. sAmAyika te Atma-bhAvanI sAdhanA che, samayanI sAdhanA che. rAgadveSanI viSamatAthI cittane dUra karI janathI jina banavuM, te sAmAyikanuM AdhyAtmika mUlya che. ene prApta karavA mATe manane sphaTika jevuM nirmala banAvavuM joIe, samatvamAM sthira karavuM joIe. rAjA zreNikane Aje mAluma paDyuM ke sAmAyika zuM che? dhanathI sAmAyika kharIdavAne ene ahaMkAra naSTa thaI gaye.5 sArAMza e che ke A vAta thavAnI na hatI ane na te narakamAM javAnuM TALavAnuM hatuM. rAjA zreNikane pratibaMdha ApavA mATe ja mahAvIre A upAe batAvyA hatA. rAjarSi prasannacaMdra eka vAra rAjA zreNika bhagavAna mahAvIranAM darzana mATe AvyA. vaMdanA karIne eNe pUchayuM. "bhagavan! huM Aja dazanane mATe AvI rahyo hato. mArgamAM mahAna tapasvInAM darzana thayAM. teo khUba ugra 5 zreNikacaritrA (zrI trilekaRSijIkRta) Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana sAdhanA karI rahyA hatA. sUrya tarapha UMcA hAtha rAkhavAmAM AvyA. hatA. merunI mAphaka te aDela hatA. dhyAnamAM tallIna hatA. nAsAgra para daSTi kendrita hatI. mukha para adbhuta samatA ane zAMti jhaLakI rahI hatI. te keTalA ugra tapasvI che. bhagavAna ! te kaI uttama gatine pAmaze ?" "rAjana ! teM je mahAna tapasvInAM darzana karyA. te je atyAre kALadharma prApta kare te sAtamI narakabhUmine prApta karI zake che? ATalI mahAna sAdhanA, te paNa sAtamuM naraka? jenA aNu aNumAM apAra zAMti hoya, sAdhanAnuM sauMdarya spaSTa rUpamAM jhaLakI rahyuM hoya te marIne narakamAM jaze? zreNikane pitAnA kAne para vizvAsa na hato rahyo ke huM zuM sAMbhaLuM chuM? rAjana ! tuM beTuM nahIM, paNa sAcuM ja sAMbhaLI rahyo chuM. je te atyAranA samaye kAladharmane prApta kare te chaThThI narakabhUmimAM jaI zake che? sAtamImAMthI chaThThI narakabhUmi ! e kevI rIte? "hA! rAjana atyAre enA pAMcamI narakabhUmine cogya karmabaMdhana cAle che." zreNika A vaNaukelAyela samasyAne samajI zake nahIM. enA manamAM vicitra prakAranuM kutUhala thayuM. eNe pUchayuM-prabhu have...? have enAM karma cethI narakabhUmine cagya che. praznottara AgaLa vadhatA rahyA ane DIka ja kSaNemAM trIjuM, bIjuM ane paheluM-have gatine kama uparanI bAju AgaLa vadhavA lAge. zreNikanA manamAM A utAra-caDhAva aMge jANavAnI tIva jijJAsA utpanna thaI. eNe pUchayuM- bhagavAna ! have? bhagavAnanI divya daSTithI kaMI paNa chUpAyeluM na hatuM. bhagavAne kahyuM-zreNika # mAge prasannacandra tamekapAdapratiSThitam / AtApanAM prakurvANamala bAhumapazyatAm / / -triSaSTi. 10,9, 28 Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA 583 have te sAdhaka devabhUmi prati prayANa karI rahyo che. je agara A kSaNe mRtyu thaI jAya che te saudharmaka5mAM trAddhizAlI deva banI zake che. enuM abhiyAna zIdhragatie AgaLa vadhI rahyuM che. paLe paLe enI bhUmikA badalAtI rahe che. brahmakalpathI paNa te AgaLa vadhI gayuM. eka bAju sAdhakano ArohaNakama cAlu hatuM te bIjI bAju rAjA zreNikanA praznone kama paNa cAlu hato; prabhunA uttara paNa. zreNika bhagavAna ! have te sAdhakanI zuM sthita che? te kala5 ane raiveyakanI bhUmi paNa pasAra karI gayo che; ane svArthasiddhinI sthitimAM pahoMcI gayuM che. prabhuno uttara pUrNa thatAM thatAMmAM te AkAzamAM devadundabhi vAgI UThayAM. devadevIonA samUha puSpa-varSA karatA pRthvI para UtarI rahyA hatA. prasannacaMdra kevaLIne jaya-jayakAra bolI rahyA hatA. zreNika te joIne cakita ane bhramita thaI gayuM hatuM. bhagavana! A zuM che." - bhagavAna-rAjan ! te mananA saMkalpa-vikalpa para vijaya meLavI cUkyo che. have ene kevaLajJAna prApta thaI gayuM che. ane kaivalya-mahesava karavAmAM AvI rahyo che. bhagavana! huM A rahasyane samajI na zakyo. keTalIka kSaNe pahelAM je sAtamI naraka bhUmine egya karma karI rahyo hato ane keTalIka kSaNo pachI utthAna prati AgaLa vadhI rahyo hato te atyAre sarvajJa banI gayo. bhagavAna ! A badhuM kevI rIte thayuM? huM ane A AkhI dharmasabhA A jANavA mATe utsuka che. kRpA karI te spaSTa karo ? rAjana ! A sAdhakanuM nAma prasannacaMdra rAjarSi che. te dhyAnAvasthAmAM sthita hatA, tuM jyAre vaMdana karIne AgaLa cAlyA te tArI pAchaLa sainike cAlyA AvatA hatA emAMthI be sainiko paraspara vArtAlApa karI rahyA hatA. te zabda rAjarSinA kAnamAM paDyA. sainika kahI rahyA hatA-juo, A prasannacaMdra rAjAe potAnA nAnA 7 triSaSTi. 109,48-50 Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha cAlI nI gaI hatIe. che e yuddhamAM salama 584 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana putranI kAMdha para rAjano bhAra nAMkhI pote saMyama grahaNa karyo che. have zatru rAjAe ene durbala asamartha samajIne rAjya para AkramaNa karyuM. yuddha thaI rahyuM che, tenA AgaLa vadhI rahI che, keTalIka paLamAM prasannacandra rAjAne putra kAM te raNamedAnamAMthI bhAgI jaze kAM te yuddhanA medAnamAM ja khatama thaI jaze. have te rAjAnA kuLano saMhAra thaI jaze. te vAta sAMbhaLIne dhyAnAvasthita muninuM mana vicalita thaI gayuM. emanuM mana vItarAga bhAvanI bhUmikAthI khasIne rAga-dveSanA garta tarapha cAlyuM gayuM. manamAM bhayaMkara saMgharSa zarU thaye. deha sthira hate paNa manamAM Uthala-pAthala macI gaI hatI. manamAM kalpita zatruonI sAthe dvayuddha cAlI rahyuM hatuM. te zatruo sAthe dvandrayuddhamAM saMlagna hatA. temanA raktathI teo snAna karI rahyA hatA. yuddhane ugra bhAva eTale AgaLa vadhI rahyo hato ke te jyAre mane prazna karyo tyAre te sAdhaka nahIM paraMtu bhayaMkara ddhAnA rUpamAM narasaMhAra karI rahyA hatA. vicAronI daSTithI teo zatruo mATe mahAkAla banI rahyA hatA. krUratAnI parAkASThA thaI rahI hatI. ane te sarvotkRSTa sthiti e samaye sAtamA narakane cagya karmadalikano baMdha karI rahI hatI eTale te samaye emanuM mRtyu thaI jAta te teo sAtamA narakamAM jAta. - bhagavAne manabhAvanuM gaMbhIra vileSaNa karatAM AgaLa kahyuMpitAnA manekalpita zatrune parAsta karavAne mATe emaNe potAnAM badhAM zastrone praveza karI lIdhuM. jyAre zo samApta thaI gayAM tyAre mAthA paranA mukuTa vaDe paNa prahAra karavAno vicAra karyo. paNa je mAthA para hAtha gaye te tyAM mukuTa kyAM hato ? tyAM te sapATa medAna hatuM. manamAM te ja vakhate vicAra Avye huM mukuTadhArI rAjA nathI, paraMtu ughADA mAthAvALe mUDAyale sAdhu chuM. huM kayAM aTavAI gaye? mAre keNa zatru che ? ane huM tenI sAthe yuddha karI rahyo chuM? mananuM kurukSetra dharmakSetramAM pheravAI gayuM. mananI vicAradhArAone pravAha badalAI gaye. yuddha te te vakhate paNa cAlu ja hatuM, Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNikanI jijJAsA paNa zatru badalAI gayA hatA. have khIjA sAthe nahIM paNa peAtAnI jAta sAthe yuddha cAlI rahyuM hatuM. te vikAra ane vAsanAAnA saMhAra karI rahyA hatA. jema jema tArA prazna AgaLa vadhI rahyA hatA tema tema teo AdhyAtmika utkrAnti prati kadama baDhAvI rahyA hatA. narakAthI chalAMga lagAvatA lagAvatA tee svarganI sIDIone paNa pasAra karI, AtmAnI ni`LatA eTalI khatrI thaI ke bhUle paDelA-aTavAI gayele sAdhaka siddhinA dvAra para pahAMccA ane kevaLI makhanI gayA. rAjA zreNika mananI vicitra sthiti para vicAra karavA lAgyuM. mana jyAre aAmukhI thayuM tyAre sAtamA naraka sudhI pahAMcI gayA ane UrdhvamukhI thayuM tyAre muktinAM dvAra khUlI gayAM. zreNika zraddhAthI gadgada thaI prabhune namaskAra karI peAtAnA rAjaprAsAda tarapha cAlI nIkakhyA. 185 zreNikanA putra ane rANIonI dIkSAe ph mahArAjA zreNikanA manamAM nigraMtha dharma prati apAra zraddhA hatI. e zraddhAthI prerAI eNe eka vAra rAjaparivAra, sAmantA ane maMtrIonI vacce ane rAjagRhamAM e udghASaNA karI- koIpaNa mahAvIra pAse dIkSA grahaNa kare, ene huM rokIza nahIM. te sahu bhagavAna pAse dIkSA grahaNa kare. jo enI pAchaLa pAlana poSaNucAgya kuTumba parivAra haze teA te enA pAlana-poSaNanI paNa ciMtA na kare, enI ci'tA rAjA zreNika karaze. prastuta udghASaNAthI prerAI ghaNA nAgarikA uparAMta (1) jAli, (2) mayAli, (3) upAli, triSaSTi 10, 9 8 evaM suciraM jayaguru abhina diuNa nayara paviTTheNa seNieNa vAhariyA maMtisAmaMta te upamuho jaNA, bhaNio ya-jo jayaguruNA samIve pavvajja paDivajjai tamahaM na vAremi / -mahAvIracariya', 8 me| prastAva pR. 334/1 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 586 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana (4) puruSasena, (5) vAriNa, (6) dIrghadata, (7) laNadaMta, (8) vehalla, (9) bahAsa, (10) abhaya, (11) dIghusena, (12) mahAsena, (13) laSTadaMta, (14) gUDhadaMta, (15) zuddhAMta, (16) hala, (17) kema, (18) kaMmasena, (19) mahAmasena. (20) siMha, (21) siMhasena, (22) mahAsiMhasena ane (23) pUrNabhadra 1 A trevIsa rAjakumArae tathA (1) naMdA, (2) naMdamatI, (3) naMdettarA, (4) naMdiseNiyA, (5) maruyA, (6) sumariyA, (7) mahAmarutA, (8) marudevA, (9) bhadrA, (10) subhadrA, (11) sujAtA, (12) sumanA ane (13) bhUtadattA, A tera rANIoe dIkSA laIne bhagavAnanA saMghamAM praveza karyo. 12 badhA rAjakumAree adhyayana karI saMyamanI utkRSTa sAdhanA karI ane teo aMte anuttara vimAnamAM gayAM. 13 tereya mahArANuo sAdhanA karI mukta thaI.14 Adraka muni dvArA AkSepa-parihAra AdrakakumAra AdrakapuranA rAjakumAra hatA. 1 eka vAra enA pitAe rAjA zreNika mATe bahUmalyavAna bheTa mekalI. A vakhate 10 anuttaropapAtika, prathama varga, prathama adhyayana 11 anupAti, va 2, adhyayana 1 thI 13 sudhI 12 nandA taha nadavaI, naMdottara naMdaseNiyA ceva / maruyA sumaruyA mahamaruyA, maru devA ya ahamA / bhaddA ya subhaddA ya, sujAtA sumaNAiyA / bhUyadiNNA ya boddhavvA, seNiyabhajjANa NAmAI // -antakRdazAMga vaga 7, a. 1 thI 13 13 anuropapAtika varga 1-2 14 antakRzAMga vaga 7 a. 1 thI 13 1 (ka) sUtrakRtAMga niyukti, TIkA sahita zru. 2 e. 6. 5 136 Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMka muni dvArA AkSepa-parihAra AdrakakumAre paNa abhayakumAra mATe paNa bheTa mokalI. rAjagRhathI enA badalA mAM bheTa mokalavAmAM AvI. abhayakumAranA taraphathI AdrakakumAra mATe dharmopakaraNa bheTarUpe mokalavAmAM AvyAM. ene prApta karI AdrakakumAra pratiyuddha thayA. emane jAtismaraNa jJAna thayuM, jethI emaNe dIkSA grahaNa karI ane tyAMthI bhagavAna mahAvIranA danane mATe temaNe rAjagRhanI tarapha vihAra karyAM. emane mAga mAM vibhanna matAnA anuyAyIe maLyA. emaNe AdrakakumAra sAthe dharmacarcA karI. AdrakakumAra munie badhA matanuM khaMDana karI bhagavAna mahAvIranA matanuM samarthana karyuM. A vicAra carcAne prasaga A pramANe che. sarvaprathama AdrakakumAra munine gozAlaka maLe che. te ane mAmAM ja rokIne kahe che-Adraka! huM tane mahAvIranA vigata jIvananI kathA saMbhaLAvuM chuM te pahelA ekAntavihArI zramaNa hatA. have te bhikSusaMghanI A sAthe dharmopadeza karavA nIkaLyA che. A parathI e spaSTa thAya che ke asthirAtmAe pAtAnI AjIvikA calAvavA mATe A upakrama karyo che. emanA vartamAna AcaraNa ane vigata AcaraNu vacce spaSTa vireAdha che. 57 Adraka muni-ApanuM kahevuM ucita nathI. Apa mahAvIranA jIvana-rahasyane samajI zakayA nathI. eTale ja Apane emanA jIvanamAM virAdhane anubhava thaI rahyo che. bhagavAna mahAvIrane ekAntabhAva bhUta, vartamAna ane bhaviSya e traNe kAlamAM sthira rahenArA che. te rAga-dveSathI rahita che. eTale hajArAnI vacce rahIne paNa ekAnta sAdhanA teo karI rahyA che. jatendriya zramaNa vANInA guNa-doSone (kha) triSaSTi 10, 7, 177-179 (ga) payUSASTAhi nakA vyAkhyAna zlAka 5, 50, 6 (dha) DaoN. jayeAtiprasAda jaine A kakumArane IrAnanA koI samrATa kuruppa (I. pU. 558--530)nA putra mAnyA che. -bhAratIya itihAsa eka daSTi pU. 67-} 8 Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana samajIne upadeza Ape che. emAM jarAye doSa nathI. je pAMca mahAvatane upadeza Ape che, je pAMca aNuvratanI upagitA samajAve che, je pAMca Azrava, pAMca saMvarane heya, upAdeya jaNAve che ane je akartavya karmathI nivRtta thaI upadeza kare che, te vijJa che ane te karmamukta thanAra sAce zramaNa che. gozAlaka-amArA siddhAMta anusAra sacita jala pIvAmAM, bIjAdi dhAnya khAvAmAM, udiSTa AhAra khAvAmAM tathA strI-saMgamAM ekAnta vihArI tapasvIne kiMcit mAtra paNa pApa lAgatuM nathI. - Adraka muni-je ema ja che te gRhastha ane zramaNa vacce ze phera che? badhA gRhastha zramaNa thaI jaze. je Ape kahyA te sarva kArya teo kare ja che. je kAcuM pANI pIe che, bIja, dhAnyAdi khAya che, sevI che te bhikSu te kevala peTa bharavA mATe ja bhikSu banyA che. A pramANe saMsArano tyAga karIne paNa teo mekSa pAmI zakaze nahIM, evuM mAruM daDha maMtavya che. gazAlaka-ema kahIne te badhA mane tiraskAra karI rahyo che. e bIja-phala khAnAra tapasvI mahAtmAone tuM kugI ane udarAthI bhikSu kahe che! Adraka muni-huM kaI matanI niMdA karatA nathI paraMtu satyatayanuM udghATana karI rahyo chuM. anya darzanavALA pitAnA matanI prazaMsA kare che ane bIjAnI niMdA karatAM kahe che-tatva amane ja prApta thayuM che, bIjAne nahIM. huM kaI vyakitavizeSane nahIM paNa mithyA-mAnyatAone tiraskAra karuM chuM. je saMyamI sAdhaka keI sthAvara prANIone paNa kaSTa ApatuM nathI, te keIne tiraskAra kevI rIte karI zake? gozAlaka-tAre dharmAcArya kAyara che kemake te udyAna-zALAomAM, dharmazALAomAM eTalA mATe bhate nathI kemake tyAM aneka darzana Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adraka muni dvArA AkSepa-parihAra nAnA prakAMDa pa`Dita, aneka pratibhAsaMpanna ene e khIka che ke teo mane kAMI pUchI na na ApI zakuM. A kamuni mArA dharmAcAryanA prakhala prabhAvane tane khyAla nathI. tee mahAna che. teo vinA pratyeAjana koI kArya karatA nathI. ane na tA emanAmAM khALaka jevuM cApalya che. teo jyAre koI rAja-bhayathI paNa bhayabhIta thatA nathI, te anya bhayanI vAta ja zI ? kAM javuM, kAM na javuM? konI sAthe khelavuM ane konI sAthe na khelavu? konI sAthe praznaneAttara karavA ane konI sAthe na karavA ? e badhI khAkhatA emanI icchA para nirbhara che. emAM koInA bhaya ke Agrahane koI sthAna nathI. teo potAnI siddhi mATe ane Arya leAkonA uddhAra mATe upadeza Ape che. tee sajJa che. sAMbhaLanAranI pAse jaI ne ke na jaIne dharmanA upadeza kare che. paraMtu je anArya svabhAvathI kadAgrahI ane matAgrahI che, enAmAM tattvajijJAsAnA abhAva hAya che. tee darzanathI bhraSTa hAya che eTale bhagavAna enI pAse jatA nathI. - 189 bhikSue thAbhe che. bese, jenA huM uttara gozAlaka - je pramANe lAbhAthI vaNika kraya-vikrayanI vastu laI ne mahAjane ne saparka sAdhe che, e pramANe tArA mahAvIra paNa lAbhAthI vaNika jevA ja che. A kamuni - mahAvIrane vaNikanI upamA ApI zakAya nahIM. mahAvIra navIna karmAnuM upArjana karatA nathI. purANAM karmonA kSaya kare che. te meAkSa cAhe che. eTale te lAbhAthI che. vaNika lAka hiMsA, asatya, abrahma Adi aneka pApakRtya kare che, eneA lAbha catugatibhramaNurUpa che. paraMtu bhagavAna mahAvIrano je lAbha ajita karI rahyA che, te Adi ane aMtathI rahita che. tee pUrNa ahiM saka . Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che. paropakArI ane dharmamAM avasthita che. emanI tulanA tame vaNikanI sAthe kare che, te tamArA ajJAnanuM pratIka che. AdrakamuninA tarkapUrNa uttara sAMbhaLI gozAlaka niruttara thaI cAlyA gaye. Adrakamuni AgaLa vadhyA. emane bauddha bhikSu maLe jenI sAthe A pramANe vArtAlApa thaye. boddha bhikSu bauddha bhikSu - Adraka!te vaNikanA daSTAMta dvArA bAhya pravRttinuM khaMDana karyuM te ghaNuM sAruM karyuM. amAre paNa e siddhAMta che ke bAhya pravRtti baMdha-mokSanuM pradhAna kAraNa nathI. paraMtu aMtaraMga vyApAra ja enuM mukhya aMga che. amArI daSTithI kaI puruSa oLanA piMDane paNa puruSa samajIne rAMdhe yA tuMbaDAne bALaka mAnIne rAMdhe te te puruSa ane bAlakanA vadhanuM ja pApa kare che. e pramANe je koI vyakti puruSa yA bAlakane kheLa yA tuMbaDuM samajIne kApe che ke rAMdhe che to te puruSa ane bALakanAM vadhanuM pApa upAjita karatuM nathI. amArA mata pramANe te te pakava mAMsa pavitra ane buddhonA pAraNAne gya che. amArI draSTithI je vyakti pratidina be hajAra snAtaka (Adhisatva) bhikSuone bhejana karAve che te devagatimAM Apyo nAmaka sarvottama deva thAya che.' Ardika muni - prANa-bhUtanI hiMsA karavAmAM pApano abhAva kahe, saMyamI sAdhakane mATe egya nathI. je A pramANe upadeza 2 sUtrakRtAMgavRtti zru. 2. a. 6, gA. 29, zIlAMkAcArya. pra. zrI goDIjI pArzvanAtha jaina derAsara peDhI, muMbaI 3 dIdhanikAya, mahAnidAna suttamAM kAmabhAva, rUpabhava, arUpabhava, buddhanA traNa prakAranA bhava jaNAvyA che. arUpabhavane artha nirAkAra loka che. 4 sUtrakRtAMga sUtra, mRta 2. a. Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paha1 Adraka muni dvArA AkSepa-parihAra Ape che athavA sAMbhaLe che, te banne prakAre ajJAna ane akalyANa prApta karanAra che. jene sthAvara ane jaMgama prANIonA svarUpanuM jJAna che, je apramatta thaIne saMyama ane ahiMsAnuM pAlana karavAnuM Icche che, zuM teo A prakAranI vAta kahI zake? jema tame kahyuM - bAlakane tuMbaDu samajIne ane tuMbaDAne bAlaka samajIne rAMdhe, zuM A vAta zakya che? je A pramANe kahe che te asatyabhASI ane anArya che. manathI bALakane bALaka samajavuM ane uparathI ene tuMbaDuM kahevuM, zuM A saMyamI puruSane cagya che? khUba haSTa-puSTa bakarAne mArI ene sArI rIte kApI, enA mAMsamAM namaka nAMkhI, telamAM taLI, pIpara Adi dravyathI vaghArIne taiyAra kareluM mAMsa tuM khAya che ane uparathI tuM kahe che ke mane pApa lAgatuM nathI, A badhuM tArA kUra svabhAva ane rasa-laMpaTatAnuM sUcaka che. e spaSTa che ke A pramANe keI ajANapaNe paNa mAMsa khAya che, te te pApa kare che te paNa kahevuM ke ame jANIne khAtA nathI. eTale amane deSa lAgatuM nathI, te mithyA che. prANI mAtranI prati jenA antarmAnasamAM dhyAnI bhAvanAo aMgaDAIe laI rahI che. je sAvadya denuM vajana kare che, evA bhagavAna mahAvIranA bhikSuo dezanI AzaMkAthI uddiSTa-bhejana grahaNa karatA nathI. tathA jevI rIte sthAvara ane jaMgama prANIone kaSTa thAya, evI pravRtti paNa karatA nathI, saMyamI puruSanuM dharmapAlana keTaluM sakSama che. raktaraMjita hAthavALI vyakti je dararoja be hajAra snAtaka bhikSuone jamADe che, te pUrNapaNe asaMyamI che. khUnI vyakti A lekamAM tiraskArapAtra thAya che, ene paralekamAM paNa zreSTha gati maLatI nathI. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana je vacanathI pApane uttejanA maLe che, te vacana kadI paNa bolavuM joIe nahIM. A pramANe tattvazUnya vANu guNethI rahita che. bhikSuone te A prakAranI vANI kadI paNa bolavI joIe nahIM. Adraka muninI tarkayukta vAta sAMbhaLI bauddha bhikSu niruttara thaI gaye. vedavAdI brAhmaNa AgaLa vadhyuM. eNe kahyuM - vedavAdI brAhmaNa vedavAdI-"je dararoja behajAra snAtaka brAhmaNane bhejana karAve che, te puNyane samUha ekaThe karI devagatimAM utpanna thAya che-evuM amAruM vedavAkya che. Adrakamuni-bilADAnI mAphaka gharaghara bhaTakanAra, behajAra nAtakene je khavaDAve che, te mAMsAhArI pakSIothI paripUrNa, tIvra vedanAmaya narakamAM jAya che. dayAdharmane tyAga karI, hiMsA-pradhAna dharmane svIkAra karanAra, zIlarahita brAhmaNane je khavaDAve che, te aMdhakArayukta narakamAM bhaTake che. bhalene te rAjA paNa kema na hoya, te svargamAM jaI zakato nathI. Adrakamunine kaThora ane spaSTa uttara sAMbhaLI vedavAdI brAhmaNa kaMI paNa bolI zakyo nahIM. AtmAdvaitavAdIe Adrakamunine kahyuM. AtmAdvaitavAdI AtmAdvaitavAdI -Akamuni ! Apane ane amAre dharma sarakhe che. te bhUtamAM paNa hatuM ane bhaviSyamAM paNa raheze. ApanA 5 TIkAkAra AcArya zIlAMke (2, 6, 49mAM) ene ekadaMDI jaNAvyuM che. Do. haramana jekobIe potAnA aMgrejI anuvAdamAM (S.B.E. Vol. XIV. P. 474 mAM) ene vedAMtI kahyo che. prastuta mAnyatA jotA Do. jekAkhIne artha saMgata lAge che. TIkAkAre paNa AgaLanI gAthAmAM e ja arthane svIkAra karyo che. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 593 Adraka muni dvArA AkSepa-parihAra ane amArA dharmamAM AcAra-pradhAna zIla tathA jJAnane mahattva ApavAmAM AvyuM che. punarjanmanI mAnyatAmAM paNa keIpaNa prakArane matabheda nathI, paraMtu ame eka avyakta lokavyApI, sanAtana, akSaya ane avyaya AtmAne mAnIe chIe. na te ene kadI kSaya thAya che ke na te hAsa thAya che. tArAgaNamAM caMdranI mAphaka sarva bhUtagaNamAM te AtmA eka ja che.' Adrakamuni-je e pramANe hoya te pachI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane dAsa tathA kIDA, paMkhI, sarpa. manuSya vagere vacce kaI bheda rahe nahIM ane teo pRthaka pRthaka sukha-duHkha bhogavatA A saMsAramAM zA mATe bhaTake che? paripUrNa kaivalyathI lokane samajyA vinA je bIjAne dharmopadeza kare che teo pitAnuM ane bIjAnuM ahita kare che. paripUrNa kaivalyathI lekasvarUpane samajIne tathA pUrNajJAnathI samAdhiyukata banIne je dharmopadeza kare che, teo svayaMnuM paNa hita kare che, ane bIjAonuM paNa. he AyuSyamAna ! A tAre buddhiviparyA che jenA kAraNe tiraskAra gya jJAnavALA AtmAdvaitavAdIe enuM saMpUrNa jJAnadarzana-cAritrayukata jinone eka jaNAve che, A anucita che. AmAdvaitavAdIone parAsta karI Adrakamuni AgaLa vadhyA. tyAre hastI tApasee emane kahyuM hastItApasa hastItApasa ame varSamAM phakta eka ja hAthIne bANathI mArIe 5. TIkAkAra AcArya zIlAMke (2, 6, 49)mAM ene ekadaMDI jaNAvyo che. Do. haramana jekobIe pitAnA aMgrejI anuvAdamAM [S B. E. Vol XIVP. 417th]mAM ena vedAMtI kahyo che. prastuta mAnyatA jotAM . jekAbIne artha saMgata lAge che. TIkAkAre paNa AgaLanI gAthAmAM e ja arthane ravIkAra karyo che. 38 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana chIe ane enAthI peAtAnI AjIvikA calAvIe chIe, evuM ame eTalA mATe karIe chIe ke jethI anya aneka jIvAnI rakSA thaI jAya che.. Adraka muni-varSa mAM eka ja prANInI hiMsA karanAra paNa sAdhune ahiMsaka kahI zakAya nahIM kemake te prANI-vadhathI sarvathA mukata nathI thA. hiMsA karatA heAvA chatAM ene ahiMsaka mAnavAmAM Ave te pachI gRhasthAne paNa ahiMsaka mAnavA paDe, kemake teo paNa peAtAnA kAryakSetra bahAranA jIveAnI rhiMsA karatA nathI. sAdhu kahevaDAvanArA paNa jo vaSa mAM eka hiMsA kare yA e hiMsAnuM samarthana kare te teo anArya che, teo potAnuM hita karI zakatA nathI ane kevalajJAna paNa prApta karI zakatA nathI. tathArUpa svakalpita mAnyatAonuM anusaraNa karavAnI apekSAe je mAnave jJAnInI AjJA anusAra meAkSamArgamAM mana-vacana-kAyAthI pAtAnI jAtane sthira karI che tathA jeNe doSothI potAnA AtmAnuM sarakSaNa karyu. che. ane jeee saMsAra-samudrane taravAnAM sAdhana prApta karyA che, te mAnava bIjAne dharmopadeza daI zake. hastIne vaza karavA hastItApasAne niruttara karI, svapratiaidhita pAMcasA cArenI sAthe, vAda-vivAdamAM parAsta thayelA ane pratiSedha pAmela hastItApasAdinI sAthe A kamuni AgaLa vadhI rahyA hatA eTalAmAM eka vana hAthI ke je nave ja pakaDAyeleA hateA te baMdhana tADIne emanI tarapha dhasyA. ene joI ne lAkoe hAhA macAvI ke hAthI munione mAravA mATe dhasI rahyo che. para`tu leAko Azcaryacakita thaI gayA ke je hAthI mAravA mATe doDI rahyo hatA, te Ardra kamunine joIne vinIta ziSyanI mAphaka emanA caraNamAM mUkI gayA. che. Akamunine namaskAra karI hAthI jaMgala tarapha nAsI gayA. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtaMka muni dvArA AkSepa-parihAra 595 rAjA zreNike pitAnA anucaro pAsethI A vAta sAMbhaLI to teo paNa Azcaryacakita thaI gayA. teo Adraka muninI pAse gayA. ane hAthInAM baMdhana teDavAnA kAraNa aMge pRcchA karI tyAre munie kahyuM- he rAjana! vanahastInuM lohanI iMgalAo teDIne mukta thaI javuM eTaluM kaThina nathI; jeTaluM nehathI baMdhAyelA kAcA sUtaranA derAne teDavA kaThina che. zreNika dvArA jijJAsA prastuta karavAne kAraNe Adraka munie kahyuM-rAjana ! huM gherathI cAlI nIkaLe ane vasaMtapuranI bahAra maMdiramAM zramaNa vezamAM dhyAnamudrAmAM UbhuM rahI gayA. saMdhyAnuM gADha aMdhAruM hatuM. dhanazrI pitAnI sarakhI uMmaranI sakhIo sAthe ramavAne tyAM AvI. stabsane pakaDIne te kahe che ke juo, A mAre pati che. aMdhakArane kAraNe dhanazrIe stambhane badale mane pakaDIne kahyuM hatuM ke A mAro pati che. icchA na hovA chatAM paNa bhAvInI prabaLatAthI mAre enI sAthe lagna karavAM paDyAM ane eka putra thaye. te jyAre pAMca varSano thaye tyAre meM dhanazrIne dIkSA aMge kahyuMte reMTiye laIne sUtara kAMtavA lAgI. putre pUchayuM- "mA, Aja tuM A zuM karI rahI che? uttaramAM eNe kahyuM- putra ! tArA pitA ApaNe tyAga karIne sAdhu thavAne jAya che. eTale mAre sUtara kAMtavuM ja paDaze." palaMga para sUtelo huM patnI ane putranI vAtacIta sAMbhaLI rahyo hate. putre kAcuM sUtara lIdhuM ane mArA paga bAMdhI dIdhA ane kikiyArI mArIne kahevA lAgyuM ke jouM chuM ke have kevI rIte jAya che." meM te derA gaNyA te bAra thayA. putrasnehane kAraNe vaLI bAra varSa saMsAramAM rahevuM paDayuM. huM te kAcA sUtaranA derAne teDI zakyo nahIM eTale meM kahyuM-- lekhaMDanI zaMkhalA taDavI sahelI che paNa kAcA sUtaranA derAne toDavA muzkela che. tyAra pachI Adraka muni bhagavAna mahAvIranI pAse gayA. bhagavAnane vidhipUrvaka vaMdana-namaskAra karyA. Adraka muni dvArA pratibaMdhita pAMca Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana cero ane tApasAdine dIkSA ApI emane suparata karavAmAM AvyA. bhagavAne pitAne ogaNIsame varSAvAse rAjagRhamAM karyo. paMcavarSIya-pravAsa [ vi. pU. 40 thI 489] AlabhiyAmAM bhagavAne rAjagRhane ogaNIsame varSAvAsa pUrNa karI kauzAMbI tarapha vihAra karyo. - kauzAMbI ane rAjagRhanI madhyamAM kAzI rASTranI prasiddha nagarI AlabhiyA AvelI hatI. bhagavAna tyAM padhAryA. tyAM trASibhadraputra vagere zramaNe pasaka hatA emaNe eka vAra vicAragoSThimAM devanI ja dhana ane utkRSTa sthiti aMge kahyuM hatuM paNa anya zramapAsakane emanI vAta para kaI vizvAsa na hatuM. emaNe te aMge bhagavAnane pUchayuM, bhagavAne kahyuM-Sibhadraputra devonI je sthiti jaNAvI che, te yathArtha che. anya badhA zramaNopAsakee trASibhadraputranI savinaya kSamA mAgI. RSibhadraputra vagere AlabhiyAna zramaNe pAsake lAMbA samaya sudhI bhagavAna sAthe dharmacarcA karatA rahyA. 1 mRgAvatInI dIkSA AlabhiyAthI vihAra karIne bhagavAna kauzAMbI padhAryA. A samaye Aka muninI samakSa gauzAlaka Adi virodha pakSIoe bhagavAna mahAvIranA jIvana ane siddhAMta para je AkSepa pUrNa prahAra karyA che. enA parathI khyAlamAM Ave che ke bhagavAnanI vidyamAnatAmAM ja emanA aMge keTalIka bhrAMtio pracalita thaI gaI hatI. ane virodhIo keTalAya AkSepa karatA hatA. Adraka munie badhAnuM tarkasaMgata samAdhAna karI virodhIone parihAra karyA. 1. bhagavatI zataka 12, uda. 12 sUtra 433-435 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 paMcavarSIya pravAha rAjA udayananI uMmara nAnI hatI. mahArANI mRgAvatI para eka dha saMkaTa AvyuM hatuM. rAjA caDapradyota mahArANInA rUpa para mugdha hatA. te ane rANI banAvavA mATe Atura hatA, eTale kauzAMkhInI bahAra teNe ghere nAMkhI rAkhyA hatA. caMDapradyotane vAkcAturyathI AzvAsana ApI, mahArANI mRgAvatI e vakhate rAjyanuM saMcAlana karatI hatI. bhagavAna padhAravAnA samAcAra sAMbhaLI caMDapradyota potAnI agAravatI vagere rANIe sAthe tathA uDDayana rAjA mRgAvatI vagerenI sAthe bhagavAnanA samavasaraNamAM upasthita thayA. bhagavAnanuM vairAgyayukta pravacana sAMbhaLI aneka sAdhaka zraddhAvAna banyA. rAjAmAtA bhRgAvatIe kahyu -bhagavan !huM rAjA caDapradyotanI AjJA laIne dIkSA grahaNa karavA mAguM chuM. eNe samavasaraNamAM ja caMDapradyota pAse AjJA mAgI. pradyotanI icchA atyAra sudhI AjJA ApavAnI na hatI, paraMtu samavasaraNamAM lajajAvaza tema karI zakayo nahIM. eNe mRgAvatIne AjJA ApI potAnA putra udayanane caMDapradyotanA saMrakSaNamAM mUkI te dIkSA levA taiyAra thaI. A vakhate caMDapradyotanA aMgAravatI vagere ATha rANIoe paNa rAjA pAse dIkSA mATe AjJA mAgI. pradyote paNa teone AjJA ApI. mRgAvatInI sAthe emaNe paNa dIkSA lIdhI.2 dIkSA levAthI mRgAvatInA para je zIla age saMkaTa AvyuM hatuM te sadA mATe TaLI gayuM. keTalAka samaya sudhI bhagavAna kauzAMkhI ane enI najIkanAM grAmanagarAmAM vicaratA rahyA. pachIthI bhagavAna videha-bhUmi tarapha prasthAna kayu". bhagavAna tyAMthI vaizAlI padhAryAM ane peAtAne vIsame varSovAsa tyAM kAM. dhanya anagAra vaizAlInA vIsame varSovAsa pUrA karIne bhagavAna mithilA thaI ne kAka'dI padhAryA. kAkI eka suMdara nagarI hatI. enA zAsaka jitazatru 2. Avazyaka cUrNi pR. 91. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hatA, je khUba ja prajApriya hate. sArthavAhI bhadrA tyAMnA rahevAsI hatI. je khUba buddhizALI ane vyavahAradakSA hatI. enI pAse apAra dhanaaizvarya hatuM. " bhadrAne eka putra hatuM. jenuM nAma dhanyakumAra hatuM, te ene prANa ane jIvanadhana hato. enuM pAlana-poSaNa ane zikSaNa e ja bhadrAnI sAdhanA hatI. mAtAnA hRdayanI e sahaja kAmanA hoya che ke pitAnA jIvananI zAMta ane madhura kSaNomAM potAnI putravadhUnuM mukha juo. sArthavAhI bhadrA bhAgyazALI hatI. eNe ekI sAthe batrIsa batrIsa putravadhUonAM mukha joyAM hatAM. dhanya ane enI patnIo te ene satkAra karatI ja hatI paNa nagaranivAsIo paNa ene "mAtA"nA sneha-yukta zabdathI saMbaMdhita karatA hatA. bhagavAna mahAvIranA sahastrAbha udhAnamAM padhAravAnA samAcAra zravaNa karI jitazatru rAjA emanA vaMdana mATe tyAM Avyo. dhanyakumAra paNa AvyuM. bhagavAne upadeza Ape. bhagavAnanI vANImAM adbhuta prabhAva hato. prathama upadezamAM ja dhanyakumAranA hRdayanI anurakti viraktimAM paraNamI-saMsAra ke je ene atyAra sudhI atipriya lAgI rahyo hato, te have ene apriya ane kaTu lAgavA mAMDyo. bheganI taMdrAmAMthI jAgIne te yuganA mahAmArga para AgaLa vadhavAne mATe taiyAra thaI gaye. virATa vaibhavanuM pralebhana, batrIsa panIonuM snehabaMdhana ane mAtAnI sahaja mamatA paNa dhanyakumArane pitAnA vicArathI pAchaLa pADI zakI nahIM. dhanyakumAre je divase pravajyA grahaNa karI, te divasathI eNe belebele pAraNA karavAno abhigraha karyo. pAraNAmAM paNa sa-rasa AhAra nahIM, paraMtu nIrasa AhAra levAnI kaThora pratijJA karI je bhajanane eka kaMgAla bhikhArI paNa levAnuM pasaMda na kare, evA tuccha Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcavarSIya-pravAsa 599 sthira nagAra vinA divaso hatA. koI bhejanane dhanya anAra grahaNa karatA hatA. keI divasa AhAra maLe te pANI nahIM ane kaI divasa pANI maLe te bhejana nahIM te paNa dhanya anagAra pitAnI mastImAM masta, sAdhanAmAM zAMta, tapasyAmAM sthira ane pitAnA karmamAM sadA jAgRta hatA. AmAM sAdhanAmAM zarIra sahagI rahI zake, eTale ja ene bhejana devAnuM dhanya anagAre svIkAryuM hatuM. jevI rIte sApa ragaDAyA vagara bilamAM jAya che, tevI rIte dhanya anagAra svAda vinA bhejana gaLI jatA hatA. svAdavijayanuM A mahAna vrata hatuM. anagAra sAdhanAnI eTalI UMcI bhUmikAmAM pahoMcI gayA hatA ke jyAM phUla ane kAMTA vacce koI bhedarekhA na hatI. anukULatA ane pratikULatAmAM bhedabuddhi na hatI. ugra tapanI bhAvanAthI dhanya anagAranuM zarIra atyaMta kSINa banI gayuM hatuM. rakta, mAMsa ane majajA zarIramAM kiMcit mAtra ja hatAM. cAmaDIthI vIMTaLAyela kevala hAMDapiMjara ja avazeSa rahyuM hatuM. UThatAM -beThatAM cAlatAM-pharatAM hADakAono kaDakaDaTa thato hato. te jIvita hatA zarIrathI nahIM paraMtu AtmabaLathI. te UbhA thatA hatA zarIrabaLathI nahIM paNa mane baLathI. emane belavAmAM paNa khUba takalIpha paDatI hatI, emanuM jIvana sAdhake mATe prakAzastaMbha samAna hatuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra anukrame vihAra karatA karatA rAjagRhamAM padhAryA. zreNika samrATa darzana mATe upasthita thayA. emaNe bhagavAnane pUchayuM : bhaMte! ApanA cauda hajAra sAdhaka ziSyomAMthI sauthI UMcA sAdhaka keNa che, koNa mahAduSkara kiyA ane mahAnijara karanAra che. bhagavAne kahyuM - zreNika ! sAdhakemAM sauthI zreSTha sAdhaka anagAromAM sauthI UMcA anagAra ane tapasvIomAM sauthI mahAna tapasvI dhanya anagAra che. te mahAduSkara kiyA karanAra ane mahAnirjarA karanAra che. rAjA zreNika dhanya anagArane vaMdana karavA gayA. zreNika samrATe dhanya anagArane bhagavAnanI vAta kahI, tathApi enA manamAM koI Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana adhika prasannatA thaI nahIM, prazaMsA ane niMdA, mAna ane apamAna, satkAra ane dhutkArathI dhanya aNagAranuM mana aprabhAvita hatuM. dhanya anagara sthitaprajJa thaI gayA hatA. mAna-apamAna, pUjA- prazaMsAmAM samabhAva rAkhatA teo pitAnA Atma-ciMtanamAM lIna rahetA. zreNika atyaMta prasanna thaI pAcho pharyo. nava mahinAnI zramaNa paryAya pALIne maraNAnika saMkhanA karI dhanya anagAra sarvArthasiddha vimAnamAM devarUpamAM utpanna thayA. sunakSatra anagAra kAmaMdImAM ja sunakSatra anagAre paNa bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM ane teo paNa sarvArthasiddhamAM utpanna thayA.* zramaNe pAsaka kuMDalika kAkaMdIthI vihAra karatA bhagavAna kaMpilapura padhAryA. tyAMne jitazatru rAjA bhagavAnane vaMdana karavAne AvyuM. kaMDakelika tyAne prasiddha dhanavAna hatuM. jenI pAse aDhAra karoDa suvarNa mudrAo hatI. ane cha ja hatAM. pratyeka vrajamAM dasa dasa hajAra gAya hatI. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI eNe zrAvakavata grahaNa karyuM. eka divasa kuMDalika madhyAhuna samaye azokavATikAmAM pahoMce ane tyAM pRthavIzilApaTTaka para potAnI mudrikA ane uttarIya vasA rAkhI dharmaprajJapti svIkArI vicAravA lAgyuM. eka samaye eka deva tyAM pragaTa thaye ane ene kahyuM -"maMkhalIputra gozAlakanI dharmaprajJapti atyaMta suMdara che, emAM utthAna, bala, vIrtha ane puruSAkAra parAkramane abhAva che., badhI vAto niyati para avalaMbita che eTale tuM ene grahaNa kara te sAruM." 3. anuttarapapAtika 1 4. anuropapAtika Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 saddAlaputranuM vratagrahaNa kaMDolika-devarAja ! ApanuM kathana yuktisaMgata nathI kemake Apane A divya devaRddhi, dhuti AdinI prApti thaI che, te puruSArtha yA parAkramathI maLI che ke puruSArthanA abhAvamAM? deva-A badhI vastuo puruSArthanA abhAvamAM maLI che. kuMDalika-Ape badhI vastuo puruSArthanA abhAvamAM maLelI mAnI che, te jenAmAM utthAna, parAkramane abhAva che, teo deva kema na banyA? tamArA zAlakane dharmaprajJapti aMge je tarka che, te vajanadAra nathI. deva niruttara thaI gaye, te jyAMthI AvyuM hatuM tyAM cAlyA gayo. kuMDakelika bhagavAnane vaMdana karavA gaye. sarvajJa sarvadaza bhagavAne samagra vAta samajAvI. bhagavAne kahyuM- he Aryo! je gRhasthAzramamAM rahI artha, hetu, prazna, kAraNa, vyAkaraNa ane uttara aMge anyatIthikane niruttara kare che, to te Aryo! dvAddhazAMga gaNipiTakanA adhyayanakartA zramaNa nigraMtha anyatIrthikane niruttara karavAne zaktimAna che ja. antamAM kuMDalika agiyAra pratimAonuM pAlana karI, AyuSa pUrNa thavAthI sudharma devalokamAM utpanna thaye. saddAlaputranuM vratagrahaNa kapilapurathI vihAra karI bhagavAna pilAsapura padhAryA. pilAsapuramAM AjIvikapAsaka saddAlaputra nAmane kuMbhAra raheto hato. nagaranI bahAra enA pAMca dukAne hatI jemAM vividha prakAranI suMdara AkRtiovALAM mATInAM vAsaNa banatAM hatAM ane vecAtAM hatI. enI pAse traNa kareDanI svarAzi hatI ane dasa hajAra gAyanuM eka ja hatuM. enI patnInuM nAma agnimitra hatuM. te paNa AjIvike pAsikA hatI. Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 bhagavAna mahAvIra :eka anuzIlana ekavAra saddAlaputra madhyAhune pitAnI azekavATikAmAM gozAlaka pAse svIkArelI dharmaprajJaptine grahaNa karIne beThA hatA, tyAre kaI deve pragaTa thaIne kahyuM-sadAlaputra kAle savAra sarvajJa sarvadaza mahAbrAhmaNa padhAraze. enI pAse jaIne emane pratihAraka, zayyA, pIThaphalakAdi mATe AmaMtrita karaje. A sAMbhaLatA ja sadAlaputra sAvadhAna thaI gaye. ene vicAryuM savAramAM mArA dharmAcArya bhagavAna makhalIputra padhAraze. kemake teo ja vartamAna sarvajJa che ane mahA brAhmaNa che. te savAramAM vahele UDyo. ane Avazyaka kAryothI paravArI, pitAnA dharmAcArya pAse javAnI taiyArI karavA lAgyuM. tyAre eNe sAMbhaLyuM pilAsapuranI bahAra zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryA che, enA manane utsAha zAMta thaI gaye. paNa bIjI ja paLe devavANuM yAda AvI. te jaladIthI jyAM bhagavAna mahAvIra rokAyA hatA, tyAM pahoMce. dharma-dezanA pUrNa thayA pachI bhagavAna mahAvIre kahyuM-bhadra, kAle madhyAhune azokavATikAmAM pharatAM evA tane koI deve mahAmAhananAM darzana vagere aMge preraNA ApI hatI. tuM e preraNAthI prerAI ahIM AvyuM che ne?" te pitAnA manabhAvanI abhivyaktine sAMbhaLI cakita thaye. eNe vinayapUrvaka jaNAvyuM-bhagavAna ! zayyA, phalakAdi prastuta che, grahaNa karavAno anugraha kare. polAsapuranI bahAra mArI pAMca dukAna che, Apa tyAM padhAro." bhagavAna enI prArthanAne svIkAra karI tyAM padhAryA. bhagavAnane pitAnI bhAMDazAlAmAM bhAvI pITha-phalakAdi pratihAraka arpaNa karI te pitAnA kAryamAM paDyo. te bhAMDazAlAmAM e keTalAka sUkAM vAsaNone taDakAmAMthI chAyAmAM ane chAyAmAMthI taDakAmAM rAkhato hato. te pitAnA kAryamAM tallIna hato. e vakhate ene pratibodha ApavA mATe bhagavAne pUchyuM-"saddAlaputra! A vAsaNe kevI rIte banyAM ? kayAMthI AvyAM ? saphAlaputra-A pahelAM mATI (rUpe) hatAM. ene pANI vaDe Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddAlaputranuM vratagrahaNa bhIMjAvavAmAM AvI, pachI rAkha, chANa Adi meLavavAmAM AvyAM. ene palavAmAM AvI ane enA piMDa banAvI ene cAkaDA para caDAvI emAMthI hAMDe, mATalI vagere vividha prakAranAM vAsaNo banAvavAmAM AvyAM che. mahAvIra-A vAsaNa puruSArtha ane parAkramathI banyAM che ke enA vinA ja nirmita thayAM che? saddAlaputra A prazna sAMbhaLI eno javAba ApatAM acakAI ga. puruSArthano svIkAra karI levAthI ene potAnA niyativAda khaMDita thatuM lAge. keTalIka paLe aTakIne eNe kahyuM - A vAsaNe niyati baLathI banyAM. ema ja bane che. emAM puruSArtha kaMI paNa parivartana karI zakatA nathI. mahAvIra-saddAlaputra, tArA A ghaDAne kaI corI jAya, ene pheDI nAMkhI, eno nAza kare ke tArI patnI agnimitrAnI sAthe kaI anArya puruSa anucita vyavahAra kare te zuM tuM ene zikSA karIza? sadAlaputra-hAM. huM te puruSa para krodha karIza. ene haNIza, bAMdhIza, dhamakAvIza, mArapITa karIza ane mArI nAMkhIza. mahAvIra tArA mata pramANe koI paNa puruSa na te tArAM vAsaNe toDI zake che ke na te corI jaI zake che ke na te tArI strInI sAthe anucita vyavahAra karI zake che ke na te tuM ene kaI paNa prakAranI zikSA karI zake che. sarva bhAva niyata che ke I kaMI paNa karI zakato nathI. je tArAM vAsaNa keI teDI zake che, cirI zake che ke tArI patnInI sAthe anucita vyavahAra karI zake che ane tuM ene zikSA karI zake che, to pachI puruSArtha nahIM, parAkrama nahIM, sarvabhAva niyata che. e prastuta kathana asatya sAbita thaze." saddAlaputranuM hRdaya vicAra-magna thaI gayuM. bhagavAnanA yathArtha tarka samakSa enI niyativAdI AsthA halI UThI, te pratibuddha tha. ene mAlUma paDayuM ke niyativAdano siddhAMta keTale avyAvahArika che. Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana eNe bhagavAnane namaskAra karI kahyuM huM nigraMtha-pravacana sAMbhaLavA IcchuM chuM. bhagavAne sadAlaputrane tatvane upadeza Ape. ene jinadharma para zraddhA thaI ane zrAvakanAM bAra vata grahaNa karyA. A pramANe te ekAnta niyativAdane parityAga karI puruSArthapradhAna jaina sAdhanApatha para agresara tha. ghera AvI sadAlaputre bhagavAna mahAvIra pAse grahaNa karelAM ghatenI jANakArI agnimitrAne ApI. ane ene bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLavA javA jaNAvyuM. agnimitrA pitAne ratha sajAvI bhagavAna pAse gaI ane emano divya upadeza sAMbhaLI enA hRdayamAM yathArtha zraddhA utpanna thaI te bAra vatAtmaka gRhastha-dharmane svIkAra karI pitAnA sthAne pAchI AvI. saddAlaputranA dharmaparivartananI vAta AjIvakapathanA netA maMkhalIputra gozAlakane jJAta thaI tyAre tene khUba duHkha thayuM. te polAsapuramAM AvyuM ane AjIvika sabhAmAM jo ane sAlaputrane tyAM ga. sadAlaputra zAlakane pitAnI pAse Avato joIne koI paNa prakAranuM satkAra-sanmAna karyuM nahIM. jonAthI gozAlakanI badhI AzA para pANI pharI vaLyuM, eNe vicAryuM je huM pratikUla vyavahAra karIza te sadAlaputra mane anukUla nahIM thaI zake, eTale eNe pUchyuM-devAnupriya ! ahIM mahAmAhaNa AvyA hatA ne ? saddAlaputra--devAnupriya, mahAmahaNa koNa? gozAlaka--zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAmAhaNa che. sadAlaputra-bhagavAna mahAvIra mahAmAhaNa kevI rIte che? kayA kAraNe Apa zramaNa bhagavAna mahAvIrane mahA mAhaNa (mahA brAhmaNa) kahe che ? Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAlaputranuM vratagrahaNa 605 gozAlaka-bhagavAna mahAvIra jJAna-darzananA dhAraka che. jagatapUjita che, ane sAcA karmayogI che. eTale bhagavAna mahAvIra mahAmAhaNa che. zuM anne mahApa AvyA hatA? - sadAlaputra-he devAnupriya! mahApa keNa che ? gozAlaka--zramaNa bhagavAna mahAvIra mahApa che. saTTAlaputra-zramaNa bhagavAna mahAvIrane Apa mahApa zA mATe kahe che ? zAlaka-A saMsArarUpI bhayaMkara aTavImAM bhaTakatA TakarAtA, naSTa thatA saMsArI prANuonuM teo dharmadaMDathI gopana kare che, ekSarUpI vADAmAM sakuzala pahoMcADe che, e kAraNe bhagavAna mahAvIra e mahApa che. saddAlaputra, zuM atre mahAsArthavAha ahIM AvyA hatA? sadAlaputra-mahAsArthavAha koNa che? gozAlaka-saddAlaputra, zramaNa bhagavAna mahAsArthavAha che. saddAlaputra-Apa ema kema kahe che ? gazAlaka-saMsArarUpI ghaTAdAra aTavImAM nAzane prApta thatA ghaNA jIvane teo dharmamAM sthira kare che ane nirvANarUpI mahAnagaramAM pahoMcADe che, eTale te mahAsArthavAha che ! zuM ahIM mahAdharmathI AvyA hatA ? saddAlaputra-mahAdharmakathI koNa che? gozAlaka-zramaNa bhagavAna mahAdharmakathI che! saddAlaputra-Apa kayA kAraNe bhagavAna mahAvIrane mahAdharmakathI kahe che? gozAlaka-A virATa vizvamAM vinaSTa thatA unmArgane prApta thatA, sanmArgathI vimukha thatI vyaktione teo dharmatatvanuM rahasya batAvIne sanmArge calAve che. eTale mahAvIra mahAdharmakathI che. zuM atre mahAnirdhAmaka AvyA hatA? Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saddAlaputra-mahAnirNAyaka keNa che? gozAlaka-zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAniryAyaka che? saddAlaputra-evuM tame kayA kAraNe kahe che ? gozAlaka-A saMsArarUpI apAra samudramAM DUbatAM prANIone dharmasvarUpa nAvamAM besADI, potAnA hAtha vaDe pAra laI jAya che, eTale zramaNa bhagavAna mahAvIra mahAnirdhAmaka che. sadAlaputra-devAnupriya, tame je AvA catura, nayavAdI upadezaka ane AvA vijJAnanA jJAtA che te zuM mArA dharmAcArya, dharmopadezaka zramaNa bhagavAna mahAvIranI sAthe vivAda karI zake che ? gozAlaka-huM e pramANe karavAne samartha nathI. saddAlaputra-Apa kema samartha nathI? gazAlaka-jema keI yuvAna malla puruSa, bakarAM, gheTAM, sUvara Adi pazuone ke maraghAM, batakAM Adi pakSIone paga, pUMchaDAM ke pAMkha game tyAMthI pakaDe che. majabUta rIte pakaDe che tevI rIte zramaNa bhagavAna mahAvIra paNa hetu, yukti, prazna ane uttaramAM mane jyAM jyAM pakaDe che tyAM tyAM niruttara karIne cheDe che, eTale huM tArA dharmAcAryathI sAthe vAda-vivAda karavAne mATe samartha nathI. sadAlaputra-devAnupriya! tame mArA dharmAcArya, dharmopadezaka, zramaNa bhagavAna mahAvIranA saguNenI vAstavika prazaMsA kare che, eTalA mATe huM tamane pITha-phalaka Adi mATe nimaMtraNa ApuM chuM. Apa mArI bhAMDazAlAmAM Ave ane upakaraNe grahaNa kare. e sAMbhaLI gozAlaka sAlaputranI bhAMDazAlAmAM AvIne the ane eNe tyAM rahIne sadAraputrane khUba samajAvyuM. ene vicalita karavAne khUba prayatna karyo. paNa te saphala thaI zakyo nahIM. potAnA dharmasaMghamAMthI sadAlaputra nIkaLI javAne kAraNe ene khUba ja kaSTa thayuM pachIthI te anyatra cAlyo gayo. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atimukata muni 6 07. atimukta muni antakRdazAMgamAM paNa bhagavAna mahAvIranA pilasapuramAM padhAryAne ullekha che. paNa noMdhavuM joIe ke upAsaka dazAMgamAM pilAsapuranA rAjAnuM nAma jitazatru ane upavananuM nAma sahastrAbha vana jaNAvavAmAM AvyuM. jyAre antakRdUdazAMgamAM rAjAnuM nAma vijaya jaNAvyuM che. rANInuM nAma zrIdevI ane udyAnanuM nAma zrIvana jaNAvyuM che. ' amArI daSTie jitazatru e rAjAnuM nAma nahi paNa vizeSaNa hovuM joIe. aneka rAjAnuM eka nAma haya, ega thavuM eAchuM zakya che. zatruo para vijaya-vaijayatI pharakAvavAne kAraNe ene jitazatru nAmathI saMbaMdhita karyo hoya. astu. bhagavAna mahAvIra pilAsapuramAM padhAryA. gaNadhara gautama bhAgavAnanI anumati laI bhikSA mATe nIkaLyA. teo paribhramaNa karatA tyAM pahoMcI gayA ke jyAM rAjakumAra atimuktaka pitAnA bAlasathIonI sAthe ramI rahyo hate. baccAone ramavA mATe eka medAna hatuM. jene "IndrasthAna" kahevAmAM AvatuM hatuM. gautama jyAre A IndrasthAnanI nikaTathI jaI rahyA hatA, te vakhate atimukate emane joyA. zAMta, saMyamI ane maMda hAsyathI bharela mukha, vizAla bhAla, unnata mastaka, camakatAM netra, abhayanI maMjulamUti, viziSTa veta veza-bhUSAne joIne kumAranA manamAM ene prati kutUhala jAgRta thayuM. te keTaloka samaya TakI TakIne emanI sAme joI rahyo. pachI pAse Ave te emanI adbhuta saumyatAthI nirbhaya thaIne pUchavA lAgya-bhadanta, Apa keNa che ? ane kayA kAraNe Ama ghareghera ghUme che ? gautame maMda smita karI bAlaka tarapha joyuM, sahaja nizcalatA 1. antakRddazAMga varga 6, 8, 15. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana temaja gulAbI sukumAratA enA mukha para vikharAyelI hatI. madhura svaramAM gautame kahyuM devAnupriya! ame zramaNa nigraMtha chIe. bhikSA mATe ame A pramANe ucca, nIca madhyama kula mAM bhramaNa karI rahyA chIe. atimuktaka-"bho, Apa mArA gherathI paNa bhikSA leze ? gautama-hAM ! kema nahIM. atimuktaka-te Apa mArI sAthe cAle; mArI mAtA Apane ghaNuM badhuM bhejana Apaze." ema kahIne atimuktake gautamanI AMgaLI pakaDI lIdhI. je pramANe kaI mitra pitAnA mitranI AMgaLI pakaDIne pitAnA vaye AvavAno Agraha karate hoya evI rIte gaNadhara gautama paNa bAlaka atimukatakanI sAthe rAjamahele tarapha cAlI nIkaLyA jyAre zrIdevIe gautama svAmInI AMgaLI pakaDI rAjamahele tarapha Avate je, tyAre harSathI gagada thaI UThI. zramaNa saMghanA eka mahAna saMta nAnA bALakanI sAthe AMgaLI pakaDIne keTalA prema ane sarala bhAvathI bhikSA levA AvI rahyA. hatA. mahArANInuM aMgeaMga prasannatAthI nAcI UThayuM. mAtAne atimukatake kahyuM--"mAtA, emane bhikSA Ape. khUba Apaje, eTaluM bhejana Apaje ke bIjA ghara emane jAvuM na paDe." mahArANue atyaMta bhAvapravaNatAthI bhikSA pradAna karI. jyAre bhikSA laI gautama cAlavA lAgyA tyAre kumAra atimuktake pUchayuM-bhate have Apa kyAM jaIne raheze? Apane nivAsa kyAM che? gautame khUba sneha ane saraLatAthI uttara ApatAM kahyuM - 2. ahaM tulma bhikkha davAvemiti bhagava goyama aMgulie geNNai / -aMtakRda dazA. 6 Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atimukataka muni 609 kumAra ! amArA dharmaguru mahAvIra svAmI che, je tamArA nagaranI bahAra zrIvana udyAnamAM padhAryA che. ame leke tyAM rahyA chIe. gautamanA nehamaya vyavahArathI kumAranuM mana AkRSTa thaI gayuM. kahyuM-cAle, huM paNa ApanA gurunAM darzana karIza." atimuktaka pUrva paricitanI mAphaka sAthe cAlI rahyo hate. gautame jevI rIte vaMdana karyA evI rIte ja atimukatake paNa prabhune bhakti sAthe vaMdana karyA. jagamagAtI A bAla-jIvana-jyotine bhagavAne madhura zabdamAM upadeza Ape. upadeza sAMbhaLyA pachI avimuktake kahyuM-bhakta ! huM paNa ApanI mAphaka zramaNa banavA mAguM chuM. atimuktaka pitAnA gRhe pAcho pharyo. mAtApitA pAse pitAnA hRdayanI vAta spaSTa zabdomAM kahI. mAtApitA hasyAM, putra ! sAdhu banavuM te hasavAne khela nathI. te kArya te talavAranI dhAra para cAlavA jevuM kaThina che. vatsa ! baLatA aMgArA para cAlavAnuM saheluM che paNa zramaNa-jIvananI sAdhanA karavI kaThaNa che. pUjyavara! meM mArI zakitane mApI lIdhI che. huM aMgArA para hasate hasate cAlI zakuM chuM. mAre saMkalpa daDha che. je jana che te avazya ja maravAne che, paNa kyAre ane kevI rIte, te huM jANatA nathI. chava karmane kAraNe saMsAranAM paribhramaNa kare che, e huM jANuM chuM. antamAM, mAtA-pitAnI IcchAthI rAjyasiMhAsana para beThe, paraMtu aMtarathI to bIje ja vicAra hatuM. eTale eNe eka divasa rAjya karIne bIjA divase apUrva utsAha sAthe bhagavAnanI pAse dIkSA grahaNa karI. je samaye atimuktake dIkSA grahaNa karI, e vakhate enI uMmara mAtra cha varSanI hatI. Ama te ATha varSathI eAchA varSavALAne 2 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana dIkSA ApavAmAM AvatI nahIM. paNa bhagavAna sarvajJa hatA, eTale emaNe dIkSA ApI. bhagavatIsUtramAMke atimuktaka muninA zramaNa-jIvananI eka ghaTanA A pramANe jovA maLe che- AkAza meghAchana hatuM. varasAda paDI cUkyo hate. sthavirene sAthe atimuktaka zramaNa paNa vihAra-bhUmie nIkaLyA. sthavira Amatema vikharAI gayA. kalakala, chalachala karatuM varSAnuM pANI tIvra gatithI vahI rahyuM che. e joIne bacapaNanA saMskAra jAgI UThayA, mATInI pALI bAMdhIne jaLanA pravAhane rokyo ane pitAnuM pAtra emAM mUkI dIdhuM. AnaMdavibhera thaIne teo belI UThayA-"tara mArI nAva tara" zItalamaMda pavana vahI rahyo hate. atimukatanI nAva kaMpatI hatI. prakRti hasI rahI hatI. paraMtu sthavirethI A pramANenuM zramaNanI maryAdAthI UlaTuM kArya kevI rIte sahana thaI zake. aMtarane roSa mukha para jhabakI rahyo hato, e ekadama sAvaceta thaI gaye. te pitAnI bhUla para manamAM ne manamAM pazcAtApa karI rahyo hato. ene pitAnI maryAdAnuM bhAna thaI gayuM eNe pazcAtApathI pitAne pAvana banAvI dIdhuM. bhagavAnanI sevAmAM pahoMcI sthavie savinaya prazna karyo3. -(8) 'kumAra samaNe'tti SaDvarSa jAtasya tasya pravrajitvAt Aha ca -'chavariso pavvaio nigga roiUNa-pAvayaNa 'ti, etadeva cAzcaryamiha anyathA varSASTakArAnna pravrajyA syAditi / -bhagavatI saTIka, prabhAga, za. 5, u. 4. sUtra 188, patra 219-20 (4) SaDavarSa jAtasya tasya pravrajitattvAd Aha-chavvariseA pavvaiyo niggatha rAiUNa pAvayaNa tti etadevAzcarya / anyathA varSASTakAdArAnna dIkSA syAt / -dAnazekharanI TIkA patra 73-1 ja bhagavatI zataka, udde. 4 Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atimuktaka muni }11 bhagavan ! Apane A laghuziSya atimuktaka keTalA bhavamAM muta thaze? * A bhavamAM mukta thaze.' bhagavAne kahyuM. bhagavAne zAMta svaramAM sthavirezane kahyu~sthavireza ! tame enI TIkA, niMdA ke tiraskAra karo nahI. jyAM sudhI zakaya hAya tyAM sudhI enI sevA kare. bhakti karo, e nirmala AtmA che. enA para krodha ane rASa kare! nahIM. - sthavira pAtapeAtAnI svAdhyAya bhUmimAM pAchA pharyAM. bhagavAnanI vANImAM emane dRDha vizvAsa hateA. atimuktakanA ujjavala bhaviSya aMge emanA hRdayamAM Adara vadhavA lAgyA. teo paraspara kahevA lAgyA-- A dehamAM badhuM che, paNa AtmAnI dRSTie mahAna che. A sAgarathI paNa vizeSa gaMbhIra che ane himagiri vadhu unnata che. jeneA AtmA vizuddha che te pUjya che, AdaraNIya che. sAdhanAnA e mAgamAM dehanI pUjA nathI paNa guNAnI pUjA karavAmAM Ave che. sthavira atimuktakanI sevA karavA lAgyA.pa atimuktaka munie ekAgra ane ekaniSTha thaIne sthavirAnI pAse vinaya ane bhakti sAthe agiyAra aMgonuM adhyayana karyuM. saMyama ane tapanI kaThora sAdhanAthI kAmaLamAM kemaLa zarIra karamAvA lAgyuM. gulAmI AbhA kaMIka vadhu tejamAM pariNamI. guNu saMvatsara tapanI sudIrgha ArAdhanAthI deha kSINa thavA lAgyA. paraMtu maneAbhAvanI sAthe te laghu sAdhaka tAmArga para haMmezAM AgaLa vadhatA ja rahyo. aMte vipulagiri para saMlekhanA karI eNe ajara-amara padmane prApta karyuM. vANijya gAmamAM G peAlAsapurathI vihAra karatAM karatAM bhagavAna aneka gAma ane 5. bhagavatI sUtra zataka 5, urdU. 4, patra 219-1-2 6. antakRdudazAMga Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana nagaramAM dharmapracAra karatA karatA vANijya gAma padhAryA. ane tyAM varSAvAsa vyatIta karyo. mahAzatakanuM vratagrahaNa vANijyagAmane varSAvAsa pUrNa karI bhagavAne magadhabhUmi prati prasthAna karyuM. vihAra karatA karatA te rAjagRha nagaramAM padhAryA. rAjagRhamAM mahAzataka gAthApati hate. jenI pAse aDhAra karoDa svarNamudrAo hatI. revatI Adi tera patnIo hatI. revatI pitAnA pitRgRhathI ATha keTi hiraNya lAvI hatI ane eka vraja lAvI hatI. bAkInI bAra patnIe paNa eka eka keTa hiraNya lAvI hatI ene eka eka vraja. bhagavAna mahAvIranuM rAjagRhanagaramAM padArpaNa thayeluM sAMbhaLI mahAzataka bhagavAnane vaMdanA karavAne AvyuM ane eNe zrAvaka vrata grahaNa karyuM. revatI nAmanI enI patnI je khUba dUra ane vizeSa kAmAsakta hatI. eNe eka divasa potAnI cha zekyone zastraprAgathI ane cha zekyone viSaprAgathI, ema bAreya zakyone mArI nAMkhI ane emanI saMpatti para pitAne adhikAra sthApita karyo. te mAMsa ane vividha prakAranI madirAno upabhega karatI hatI. jyAre samrATa zreNike rAjagRhamAM hiMsAne niSedha karyo tyAre revatI pitAnA pitA dvArA pradara vrajamAMthI be be vAcharaDAM mArIne maMgAvatI hatI. ane e mAMsane upaga karatI hatI. revatInA svabhAvathI mahAzatakane ghaNuM thaI gaI. te enAthI virakta thaI Atma-sAdhanAmAM pravRtta thaI gaye. mahAzatakane sAdhanA karatAM cauda varSa pUrA thayAM, tyAre te meTA putrane gRhabhAra soMpIne piSadhazALAmAM dharmaprajJapti svIkArIne rahevA lAgyuM. eka divasa revatI maghanA nazAmAM cakacUra thaIne atyaMta kAmAtura ane nirlajaja thaIne mahAzataka pAse gaI. ene pitAnA Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzatakanuM vratagrahaNa 613 kAmapAzamAM bAMdhavAno prayatna karavA chatAM jyAre mahAzataka sarvathA. virakta rahyo tyAre te kahevA lAgI--"mane khabara che ke tamArA mastaka para dharmane naze caDyo che, tame muktinI lAlacamAM phasAIne A viraktine DhaMga karI rahyA che, paNa tame jANatA nathI ke je mArI icachAne tRpta karI mArI sAthe kAma-bhegasevana kare che te mukitanA sukhathI paNa adhika AnaMdaprada che. Avo mArI IcchA tRpta karo" revatIe be-traNa vAra A pramANe mahAzatakane nirlajajatApUrvaka Agraha karyo, aneka prakAranA kAmoddIpaka hAvabhAva ane kaTAkSathI DagAvavAno prayAsa karyo. paraMtu te sAdhanAthI vicalita na tha. eNe agiyAra zramaNopAsakanI pratimAo pUrNa karI. ghora tapanI sAdhanAthI enuM zarIra atyaMta kRza thaI gayuM. eTale te maraNAntika saMkhanAthI prerAIne kherAka-pANIno tyAga karIne rahevA lAge. zubha adhyavasAyathI ene avadhijJAna thayuM ane te pUrva, pazrima ane dakSiNa dizAmAM eka hajAra jana sudhI ane uttara dizAmAM culahimavaMta varSadhara parvata sudhInuM jANavA ane jovA lAgyA. nIce te ratnaprabhA pRthvInA corAzI hajAra varSanI sthitivALA lelu -azruta nAmanA narakavAsa sudhI jANavA-jevA lAgyuM. ane eka divase jyAre mahAzataka anazanamAM dharmajAgaraNa karI rahyo hato, tyAre revatI pharI pAchI maghanA nazAmAM chakelI enI pAse AvI ane vihvaLatApUrvaka kAmaprArthanA karavA lAgI. mahAzataka mauna rahyo. revatIe bIjIvAra ene Agraha karyo. mahAzataka mauna rahyo. have trIjIvAra revatI kAmAnya thaIne ene dhikkAravA lAgI. enAM vrata ane AcAra para tiraskArapUrvaka AkSepa karavA lAgI ane antamAM jyAre atyaMta kAmavihuvala thaI niMdAyukta AcaraNa karavA taiyAra thaI, tyAre mahAzatakane krodha AvyuM. eNe revatIne abhadra vyavahArane mATe phaTakArI, avadhi jJAnathI enuM aMdhakArapUrNa bhaviSya jaNAvatAM kahyuM, "revatI, tuM sAta divasamAM avasaka (vicikA) rogathI pIDAIne ratnaprabhA pRthvImAM Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana acuta narakamAM cerAsI hajAranI sthitivALA nairayika rUpamAM utpanna thaze. tyAM tane atyaMta ugra kaSTa thaze." mahAzatakanI kopayukta vAta sAMbhaLI revatI khUba gabharAI gaI. ene lAgyuM, patie mane zApa ApI dIdhuM. te retI-kakaLatI ghare AvI bhayAnaka rogathI pIDAI aMte sAtamA divase asamAdhipUrvaka jIvanane aMtima zvAsa choDyo. bhagavAna mahAvIra te divasomAM rAjagRhamAM vicarI rahyA hatA. emaNe gautama sAthe mahAzataka zrAvakanA A AkrozapUrNa kathananI carcA karatAM kahyuM-gautama, zrAvake A pramANe satya hovA chatAM paNa aniSTa, apriya, jene sAMbhaLIne duHkha thAya, vicAra karavAthI manane khUce, evI vANI belavI nahIM joIe. mahAzataka zrAvaka revatIne A pramANe AkrozapUrNa vacana kahI pitAnuM vrata dUSita karyuM che, eTale tuM jaIne ene kahe te potAnA vacananI AlecanA, AtmaniMdA karIne AsamAne vizuddha banAve." bhagavAnane saMdeza laI gautama rAjagRhamAM mahAzataka zrAvaka pAse AvyA. mahAzataka gautama svAmIne AvatAM joI atyaMta prasanna tha. eNe emane vaMdanA karI. mahAzatake bhagavAnane saMdeze saMbhabAvatAM gautame kahyuM- devAnupriya, te je A pramANe AkrozapUrNa kaTu vacana kahIne revatInA AtmAne saMtapta karyo, bhayabhIta karyo, te cagya na hatuM. tArA mATe te vakhate mauna rahevuM ucita hatuM. tuM pitAnI bhUlanuM prAyazcita kara, AlecanA karI AtmAne nirdoSa banAva." gautamanA kahevAthI eNe pitAnI bhUlanI zuddhi karI ane sATha bhaktanuM anazana pUrNa karI saudharma devalokamAM utpanna thaye. 1. upAsaka dazA 8 2. neA khalu kappaI goyamA !...saMtehi tacehiM tahiehi, sabbhUehiM aNichehi akantehiM appiehiM amaNuNNehiM ...vAgaraaihiM vAgarittae / upAsaka dazA-8 Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAtakanuM vratagrahaNa 615 pArthAipatyanA prazanettara A vakhate aneka pArthApatya sthavira bhagavAnanI samIpa AvyA ane thoDe dUra UbhA rahIne emaNe bhagavAna mahAvIra pAse jijJAsA prastuta karI-bhagavana, prastuta asaMkhya lokamAM anaMta rAtri-divasa utpanna thayAM, thAya che ane thaze. naSTa thayAM, naSTa thAya che ane naSTa thaze athavA niyati pariNAmavALAM rAtri-divasa utpanna thayAM che, thAya che ane utpana thaze athavA naSTa thayAM, naSTa thAya che yA naSTa thaze? mahAvIra-prastuta asaMkhyaya lekamAM anaMta ane pItta rAtri divasa utpanna thayAM che, thAya che ane thaze ane anaMta ane parItta vyatIta thayA che, thAya che ane thaze. vira-te kyA kAraNe utpanna thayA ane naSTa thayA? mahAvIra-puruSAdAnIya pArzvanAtha arhate kahyuM che ke leka zAzvata-anAdi-anaMta che. te asaMkhyaya pradezAtmaka che ane alekAkAzathI vyApta che. leka nIcenI bAju vistRta, madhyamAM saMkSipta ane uparanA bhAgamAM vizAla che. AkAzanI daSTithI te adhebhAgamAM palaMganI jema che. madhyamAM vajI de che. ane uparanA bhAgamAM UrdhvamRdaMga jevo che. anAdi anaMta jIvapiMDa utpanna thaIne naSTa thAya che. pariNAmavALA jIvapiMDa paNa utpanna thaIne naSTa pAme che, eTale leAka utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che. lakano bIjo vibhAga ajIvakAya pratyakSa hovAthI leka pratyakSa che. lakavatI ajIva dravya pratyakSa dekhI zakAya che. eTale ene loka kahevAya che. bhagavAna mahAvIranA spaSTIkaraNathI pAdhdhapatya sthavirenuM samAdhAna thayuM ane emane e daDha nizcaya thaI gaye ke bhagavAna sarva 3 (ka) ne rUche che ! - bhagavatI saTIka, zataka 5, urdU. 9, sa. 226, pR. 449 (kha) catra gIghanA 3qdya-viTIyanta sa mUtaH | -bhagavatI 5, 9, 226, patra 451 Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana sarvadaza che. emaNe bhagavAnane namaskAra karyA ane paMcamahAvratAtmaka sapratikramaNa dharmano svIkAra karI mahAvIranA saMghamAM bhaLI gayA. dIrgha- kAla sudhI zramaNadharmanuM pAlana karI aMte emaNe nirvANa prApta karyuM. A pApatya sthaviro nAmellekha thaye nathI. rehanA praznottara A vakhate bhagavAna mahAvIrathI kaMIka dUra beThelA roha anagAra tatvaciMtana karI rahyA hatA. leka aMge ciMtana karatA emanA atara mAnasamAM keTalIka zaMkAo utpanna thaI. emaNe bhagavAna pAse jijJAsAe prastuta karatA kahyuM-bhagavana, AgaLa leka che? ke pAchaLa leka che? yA AgaLa aleka che? ke pAchaLa leka che.? mahAvIra-leka ke aloka AgaLa paNa kahI zakAya ane bAdamAM paNa. e zAzvata bhAva che, emAM AgaLa pAchaLano kama nathI. rehapahele jIva che ke pahele ajIva che ke ajIva pahele che ke jIva pahele che? mahAvIrajIva ane ajIva e banane zAzvata bhAva che. emAM pahelA ane pAchaLano kama nathI. reha-pUrva bhavasiddhika che ke pazcAt abhAvasiddhika che ke pUrva abhavasiddhika che yA pazcAt abhavasiddhika che? mahAvIra-bhavasiddhika ane abhavasiddhika e bane paNa zAzvata bhAva che, emAM paheluM ke pachI kama nathI. reha-pahelA siddha che ke asiddha che ke pahelA asiddha che ke siddha che? mahAvIra-A paNa zAzvata bhAva che, emAM pahelA pachInene kuma nathI. raha-pahelAM IMDuM che ke maraghI che, pahelI maraghI che ke IDa? 4. bhagavatI 5, 9, patra 448-450 Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzatakanuM vratagrahaNa mahAvIra-iMDuM kayAMthI thayuM ? rAha-marImAMthI. mahAvIra-maraghI kayAMthI thaI? rAhu-IMDAMmAMthI. mahAvIra-e pramANe IMDAM ane maraghI, e pahelAM paNa che, ane pachI paNa che. pUrvanI mAphaka zAzvata bhAva che. pUrva ane pazcAt nA krama nathI. 617 rAhuleAkAnta yA aleAkAntamAM pahelA ane pachInA kANu che ? mahAvIra-leAkAnta ke aleAkAnta mane pahelA paNa kahI zakAya ane pachInA paNa emAM pahelA-pachIne koI anukrama nathI. rAha-bhagavAna, leAka pachI sakSama avakAzAntara ke pahelAM sakSama avakAzAntara ane pachI leAka ? mahAvIra-rAhA ! ane zAzvata bhAva che. emAM pahelA pachInA krama nathI. rAha-pahelAM leAkAnta, pachI saptama tanuvAta, ke pahele sakSama tanuvAta ane pachI leAkAnta ? mahAvIra-e ane zAzvata bhAva che, ene pahelA ane pachInA baMnene kahI zakAya, emAM keAI anukrama nathI. rAha-pahelA leAkAnta, pachI sakSama pRthvI ke pahelA saptama pRthvI, pachI leAkAnta ? mahAvIra e mane zAzvata bhAva che. emAM pahelA ane pachInA krama nathI. A pramANe rAhu anagAre ukta badhA praznanA aleAkAnta aMge paNa karyo, bhagavAne badhA uttara AvyA. reha--prathama sakSama avakAzAntara, pachI saptama tanuvAta yA prathama saptama tanuvAta ane pachI saptama avakAzAntara ? Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAna-bane zAzvata bhAva che, emAM pUrva ane pachI krama nathI. A pramANe rehe pUrva-pUrva padatyAga karI uttara--uttara pada sAthe prathama ane pachI krama pUcho, bhagavAne enA uttara ApyA. bhagavAnanA uttara sAMbhaLI reha ane anagAra khUba saMtuSTa thayA. gautamanA ane gaNadhara gautama bhagavAna mahAvIranI sAme upasthita thayA, emaNe lekasthiti aMge pUchayuM-bhagavAna ! lekasthiti keTalA prakAranI kahevAmAM AvI che? mahAvIra-lekanI sthiti ATha prakAranI kahevAmAM AvI che? 1. vAyu AkAzanA AdhAra para che. 2. pANI vAyunA AdhAra para che. 3. pRthvI jalanA AdhAra para che. 4. trasa ane sthAvara jIva pRthvInA AdhAra para che. 5. ajIva jIvanA AdhAra para che. 6. jIva karmanA AdhAra para che. 7. jIva ajIva-saMgraha.ta che. 8. jIva kamasaMgrahIta che, gautama-bhagavAna, kayA kAraNe lekanI sthiti ATha prakAranI kahevAmAM AvI che. AkAza para havA ane havA para pRthvI Adi kevI rIte pratiSThita thaI zake che? mahAvIra- jevI rIte keI vyakti mazakane havAthI pUrNa bharIne enuM moDhuM baMdha karI de, pachI ene vacamAMthI majabUta bAMdhIne mukha paranI gAMTha kholIne havA kADhI nAkhe ane emAM pANI bharI de ane 5. bhagavatI 1, 6. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya skandaka pachIthI tANane mukha para gAMTha de pachIthI vacalI gAMTha cheDI nAkhe te te pANI nIcenI havA para jamA thaze. gautama-hA bhagavAna, pANI havA para jamA thaze. mahAvIra-AkAzanI upara havA, havA para pANI vagere A kamathI rahe che. he gautama, koI vyakti mazakane havAthI bharIne ene pitAnI kamara para bAMdhI de ane jalamAM DUbakI mAre te te upara ja raheze ke pANImAM DUbI jaze? gautama-hA, bhagavana, te upara raheze. mahAvIra-e pramANe AkAza para havA ane havA para pANI pratiSThita che. A pramANe jJAnanI gaMgA vahevaDAvatA bhagavAne prastuta varSAvAsa rAjagRhamAM vyatIta karyo. Arya skandaka bhagavAne rAjagRhathI pazcimettara pradezanI tarapha prasthAna karyuM. aneka gAmamAM dharma pracAra karatA karatA kRdaMgalA nAmanI nagarImAM padhAryA ane chatrapalAsa caityamAM birAjyA. bhagavAnanuM pravacana sAMbhaLavA mATe jana-samUha UmaTI paDayo. kRtiMgalAnI samIpamAM ja zrAvastI nAmanuM nagara hatuM. tyAM kAtyAyana nAmane parivrAjakano ziSya skaMdaka nAmano parivrAjaka rahetuM hatuM. te cAreya veda, ItihAsa, nighaMTu ane SaSTitaMtra 6. bhagavatI 1, 6 1. parivrAjaka bhikSAthI AjIvikA karanAra sAdhu-nirukta 1, 4 vaidika keza, jaina AgamamAM ane uttaravatI sAhityamAM tApasa, parivrAjaka, saMnyAsI Adi aneka prakAranA sAdhakonuM vistRta varNana maLe che. ene mATe aupapAtika sUtra, sUtrakRtAMga niyukti, piMDaniyukita, gA. 314, bRhataka95 bhASya bhAga 4, pR. 1170, nizItha sUtra sabhASya cUrNi bhAga 2, ane bhagavatI sUtra 11,9 Avazyaka cUNi pR. 278, dhammapada Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana (kapilIya zAstra)mAM niSNAta hatuM. te sAthe gaNitazAstra, zikSAzAstra, AcArazAstra,vyAkaraNazAstra, chaMdazAstra, vyutpattizAstra, tiSazAstra, brAhmaNa, nIti ane anya darzanomAM pAraMgata hatA. piMgala nAmano nigraMtha vaizAlIya zrAvaka raheto hato. je nigraMtha pravacananA rahasyane jJAtA hate. eka vAra piMgala nAmanA nigraMtha skaMdaka parivAkene AkSepAtmaka bhASAmAM pUchyuM. mAgadha, A loka sAnta che ke anaMta che? jIva sAnta che ke anaMta che? aThThakathA 2, pR. 29, dIghanikAya aThThakathA 1 pU. ra70, lalita vistara pR. 248 ane jaina Agama sAhityamAM bhAratIya samAja pR. 412-416 sudhI joI zakAya che. geruA vastra dhAraNa karanAra e geru ke garika paNa kahevAya che. (nizitha cUrNi 13-4420). parivrAjaka, zramaNa, brAhmaNa dharmanA pratiSThita paMDita hatA. viziSTa dharmasUtranA ulekhAnusAra parivrAjakane potAnuM mAthuM muMDita rAkhavAnuM, eka vastra ane camakhaMDa dhAraNa karavAnuM, gAya dvArA ukhADelA ghAsathI potAnA zarIrane AcchAdita karavAnuM ane jamIna para suvAnuM jarUrI hatuM. (103-11, malAlasekara, DikasanerI oNpha pAlI proparanemsa khaMDa 2, pR. 159 vagare, mahAbhArata 12,180, 3) 2. vizAlA-mahAvIra jananI tasyA apatyamiti vaizAlikaH bhagavAMstasya vacana zRNoti tadrasikatvAditi vaizAlika zrAvakaH tadvacanAmRtapAnanirata ityarthaH ...nigranthaH zramaNa ityarthaH / -bhagavatI TIkA, patra 201 mAgahA / ki sa a te lAe, aNaMte lAe ? saaMte jIve, aNa te jIve ? saaMtA siddhi, aNatA sihi ? saaMte siddhe, aNate siddha ? keNa vA maraNeNa maramANe jIve vaDDhati vA hAyati vA ? -bhagavatI 2, 1 3. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aya skandaka siddhi sAnta che ke anaMta che? kevI rIte maraNa pAmIne jIva saMsArane ghaTADe che ke vadhAre che ? prazna sAMbhaLIne skandakeza kAzIla thaI gayA. te asama jasamAM paDI gayeA. te uttara ApavA mAgatA hatA, paNa zu' uttara ApavA e enI samajamAM ja AvatuM na hatuM. vicAramagna skandraka uttara pradAna na karI zakayo. te mauna rahyo. pigale AkSepa sahita potAnA prazna pharI pharI duharAvyA. zaMkita ane kAMkSita skanduka kAMI paNa khelI zakayo nahIM. eNe potAnA uttara para avizvAsa hateA, eTale enI buddhi skhalita thaI gaI. enI sva-Agama zraddhA vicalita thaI gaI ane te enuM samAdhAna meLavavA Atura khanI gA. e samaye jana-samUha bhagavAna mahAvIranA dana mATe UmaTI rahyo hatA. janatAnA mukhe skandake paNa chatrapalAzakamAM mahAvIranA AgamananA samAcAra sAMbhaLyA. manamAM vicAra UThayo e keTalu suMdara che jo huM mahAvIra pAse jAuM ane A praznonuM samAdhAna karuM. daDha saMkalpa karI te pariAjakAzrama gayeA. tridaMDa, kuMDI, rudrAkSa mAlA, mATInuM pAtra, Asana, pAtra-pramAnanA vastra-khaMDa, trikASTikA, aMkuza, kuzanI mudrikA jevI vastu, kalaInuM eka prakAranuM AbhUSaNu, chatra, upAnaha, pAdukA, gairika vastra Adi yathAsthAna dhAraNa karI yaMgalA nagarI tarapha prasthAna karyuM.. e samaye bhagavAna mahAvIre gaNadhara gautamane kahyu -gautama, tuM Aja potAnA pUrva paricitane joze ! 21 gautama-bhante, huM kayA pUrva paricitane joIza ? mahAvIra kAtyAyana geAtrIya skandraka parivrAjakane.4 gautame phrI jijJAsA prastuta karI-bhante! te parivrAjaka mane kayAre ane kevI rIte maLaze ? 4. dacchasi goyamA / putra saMgayaM / kaM NaM bhaMte 1 kha daya' nAma -bhagavatI 2, 1 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mahAvIre samAdhAna karya-zrAvastImAM piMgala nirgathe ene keTalAka prazna pUchyA paNa te ene uttara ApI na zakyo. eTale potAnAM tApasIya upakaraNe dhAraNa karI ahIM AvavA mATe prasthAna karI cUkyo che. eNe ghaNo kharo mArga pasAra karI dIdhuM che. te mArganI madhyamAM che. te jaladIthI ahIM pahoMcI jaze. ane tuM Aje ja ene maLaze. gautama-zuM enAmAM ApanA ziSya banavAnI gyatA che? mahAvIra-hA, enAmAM gyatA che. ane cokkasa e mAre ziSya thaze ja. mahAvIra ane gautamane vArtAlApa cAlato hato, e ja samaye dUrathI aMdaka parivrAjaka Avate dekhAze. gautama pitAnA sthAnethI UThIne enI sAme gayA. neha chalakatI AMkhe vaDe harSa vyakta karatA te sabhya, ziSTa tema ja madhura vANIthI bolyA- he kuMdaka ! tamAruM svAgata che, susvAgata che, anvAgata che." mAgadha, e satya che ne ke piMgala nirgathe tamane prazna pUchayA, Apa enA uttara na ApI zakyA ane tame A praznonA samAdhAna mATe ahIM AvyA che? gautama dvArA pitAnA mananI gupta vAtanuM udghATana sAMbhaLI skaMda parivrAjaka khUba vismita thayA. eNe kahyuM-gautama! te koNa jJAnI ane tapasvI che ke jeNe mArA mananI vAta batAvI dIdhI? gautame kahyuM-kanTaka, mArA dharmaguru, dharmopadezaka, zramaNa bhagavAna mahAvIra anuttara jJAna ane darzananA dhAraka che. teo arihanta che, sarvajJa-sarvadazI che. emanAthI tamArA mAnasika abhiprAya kiMcita mAtra paNa ajJAta rahI zake nahIM. skandake kahyuM-cAle, pahelAM emane namaskAra karIe. gautamanI 5. he vaMcA, sAyaM, vaMdvayA musAcuM | pazupAyaM aMtayA ! sAyaM madhurAye vaMyA | -bhagavatI 2, 1 Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ne jeIne khUba ane vaMdanA karIjagala nirca Arya audaka 623 sAthe teo bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA. bhagavAnanuM divya ane bhavya rUpane joIne khUba AhulAdita thaI gayA. eNe zraddhAsinagdha hRdayathI traNa pradakSiNA karI, ane vaMdanA karI. mahAvIre skandakane saMbodhita karatAM kahyuM-mAgadha zrAvastImAM rahenAra piMgala nirgathe tane loka, jIva, mekSa, siddhi Adi sAnta che ke anaMta vagere prazna pUchyA hatA ne ? audaka-hA, pUchaDyA hatA bhagavAna. mahAvIra-dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI ema loka cAra prakAranA che. dravyanI apekSAe te eka che. ane sAnta che. kSetranI apekSAthI te asaMkhya kaTAkoTi jana AyAma viSka(laMbAI pahelAI)vALA che. enI paridhi asaMkhya keTakeTi jana che. ene aMta che. kAlanI apekSAe te kaI divasa nathI thatuM evuM nathI. keI divasa na hato, ema paNa nathI. keI divasa nahIM rahe evuM paNa nathI. te traNe kALamAM raheze. te dhruva, niyata, zAzvata, akSata, avyaya, avasthita ane nitya che. ene aMta nathI. bhAvanI apekSAe te anaMta, varNa, gaMdha, rasa, sparza paryavarUpa che. anaMta saMsthAna paryava, anaMta gurulaghu paryava ane anna agurulaghu paryava rUpa che. skandaka ! dravya ane kSetranI apekSAe A leka sAnta che tathA bhAvanI apekSAthI anaMta che. eTale loka sAnta paNa che, ane anaMta paNa che. jIva aMge paNa dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAthI cintana karavAmAM Ave. dravyanI apekSAthI jIva eka ane sAnta che. kSetranI apekSAthI te asaMkhyAta pradeza che. ane sAnta che. kAlanI apekSAe te atItamAM hatuM, vartamAnamAM che ane bhaviSyamAM raheze. eTale nitya che, ene kaI divasa aMta nathI. bhAvanI apekSA e te anaMta jJAna paryava rUpa che. ane anaMta guru laghu Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana paryava rUpa che; ene anta nathI. A pramANe skandaka ! dravya ane kSetranI apekSAe jIva anta-vukata che ane kAla ane bhAvanI apekSAthI anta-rahita che. mokSa sAnta che ke anaMta? dravyanI apekSAthI mokSa eka che, sAnta che. kSetranI apekSAthI 45 lAkha jana-laMbAI-pahoLAI che ane ene paridhi eka kaDa, beMtAlIsa lAkha, tIsa hajAra baso ogaNapacAsa ejanathI kaMIka vadhu che. ene aMta che. kAlanI apekSAthI ema nahIM kahI zakAya ke kyA divase mekSa hatuM nahIM, nathI ke nahIM raheze. bhAvanI apekSAthI paNa e antarahita che, sArAMza e che ke dravya ane kSetranI apekSAe mokSa antayukata che ane kAlanI ane bhAvanI apekSAthI anta-rahita che. skandaka! tane e paNa vicAra thaye hatuM ke siddha aMta yukata che ke aMtarahita che. A aMge paNa tAre dravya, kSetra kAla ane bhAvanI daSTithI vicAravuM joIe. dravyanI apekSAthI siddha asaMkhya pradeza UMDe Utaryo hoya te paNa antayukata che. kAlanI apekSAe siddhano Adi te che paraMtu anta nathI. bhAvanI apekSAthI siddha jJAna-darzana-paryavarUpa che ane ene aMta nathI. maraNanA aMge paNa tArA manamAM vikalpa che jyA maraNathI saMsAra vadhe che ane kayA prakAre ghaTe che. maraNa be prakAranA che? 1. bAla-maraNa 2. paMDitamaraNa. skandaka-bhagavAna ! bAlaraNa kevI rIte thAya che? mahAvIra-skandaka ! bAlamaraNa bAra prakAre thAya che. 1. bhUkhathI taraphaDIne maravuM. 2. inidrayAdikanI parAdhInatApUrvaka maravuM. 3. zarIramAM zastrAdikanA pravezathI ke sanmArgathI bhraSTa thaIne maravuM. 4. je gatimAM maraNa pAme enuM AyuSya bAMdhavuM. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya skandaka pa. parvata parathI paDIne maravuM. 6. vRkSa parathI paDIne maravuM. 7. pANumAM DUbI jaIne mavuM. 8. agnithI baLIne maravuM. 9. jhera khAIne maravuM. 10 zastra-prAgathI maravuM. 11 phase khAIne maravuM. 12 gIdha vagere pakSIo vaDe kecAvAthI maravuM. A bAra prakAre marIne jIva anaMtavAra naivika gatino adhikArI thAya che. tiryaMca gatine prApta kare che. ane caturthatyAtmaka saMsAranI abhivRddhi kare che ! eTale kahevAya che ke maraNathI saMsAra vadhe che. skandaka-bhagavana, paMDitamaraNa kene kahe che ? ane te keTalA prakAranAM che? mahAvIra-kanTaka, paMDitamaraNa be prakAranAM che. 1. pAdegamana, 2. bhaktapratyAkhyAna. pApagamana be prakAranAM cheH 1. nirdhArima, 2. anirima. bhaktapratyAkhyAna paNa be prakAranAM cheH 1. niharima 2. ane aniharima. je zramaNa upAzrayamAM pApagamana yA bhakatapratyAkhyAna prAraMbha kare che, paMDitamaraNa pachI enuM zaba upAzraya ane nagaramAMthI bahAra laI jaI saMskArita karavAmAM Ave che. eTale te maraNa nirdhArima kahevAya che. je arayamAM pAgamana yA bhakatapratyAkhyAna dvArA deha tyAga kare che enuM zaba saMskAra mATe kaI bahAranI jagyAe laI javAmAM AvatuM nathI, eTale te maraNa nihArima kahevAya che. pAgamana nirdhArima hoya ke aniharima, paNa te apratikarma hoya che, kema ke e maraNamAM vaiyAvRtya thatuM nathI. bhakatapratyAkhyAna nirdhArima hoya ke aniharima, sapratikarma heya che. kema ke tyAM AgaLa vaiyAvRtya niSiddha nathI. A pramANe Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana : te paMDitamaraNathI je jIva mare che, na te anaMta bhuvane prApta thAya che. anAvI de che. nairayika nathI hotA ane tee dIdha`sa'sArane nAnA potAnA badhA praznoneA savistara uttara sAMbhaLI skandaka atyanta AhlAdita thayA. eNe bhagavAna mahAvIranAM vacane para potAnI AsthA pragaTa karI, ane pravajita thavA mATe hArdika bhAvanA vyakata karI. mahAvIre ene pravajita karyA. eNe Agama sAhityanuM gaMbhIrapaNe adhyayana karyuM. ane tethI jaina dRSTinA parama rahasyavettA anyA. bhagavatIsUtranA prastuta varNanathI jJAta thAya che ke skandake bhagavAna pAsethI je prazno aMge samAdhAna prApta karyuM, tevI rItanA prazno e yuganA dArzanikanA magajamAM cArekAra ghUmI rahyA hatA. aneka parivrAjaka, saMnyAsI ane zramaNa e prazno para ciMtana manana karatA rahetA hatA. ane yathAtha samAdhAnanA abhAvamAM ahIMtahIM vijJa| pAsethI ke dharmapravata kA pAsethI samAdhAna prApta karavA mATe ghUmatA rahetA hatA. tathAgata buddhanI pAse paNa A prakAranA prazno laI ne aneka jijJAsu AvyA hatA. paNa buddha ane abhyAkRta kahIne enAthI chuTakAro pAmavA prayatna karatA hatA. jyAre mahAvIra 6. yuddha je praznone avyAkRta kahyA che, te A che 1. zuM leAka zAzvata che? 2. zuM leAka azAzvata che ? 3. zu` lAka antamAna che? 4. zuM leAka anaMta che? 5. zuM jIva ane zarIra eka che ? 6. zu' jIva ane zarIra bhinna che? 7. zuM mRtyu pAmyA pachI tathAgata banatA nathI? 8. zu mRtyu pAmyA pachI tathAgata bane che ane nathI paNa banatA ? 9. zuM mRtyu pAmyA pachI tathAgata nathI thatA ane nathI banatA? - majhima nikAya, cUlamAluya sUtra 62, dIrdhAnakAya, peATyapAda sUtra 1,9 Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aya kanheMka A prakAranA praznonuM samAdhAna karIne jijJAsuone AtmasAdhanA prati vALavAneA upakrama karatA hatA. Aya skanduka pahelethI ja tapasvI hatA, paraMtu zramaNa anyA pachI eka viziSTa tapasvI anI gayA. bhikSu pratimA, guNaratnasa'vatsara tapa, vividha prakAranAM tapa ane viziSTa sAdhanAethI karma naSTa karavAne prakhala prayatna kI, khAra varSa sudhI nira'tara sAdhanA karyA pachI vipulAcala paryaMta para anazana karI AyuSya pUrNa karyuM ane azruta kalpamAM deva anyA.7 nadinIpitA chatrapalAsa caityathI vihAra karIne bhagavAna zrAvastInA kASThaka caityamAM padhAryA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI bhAvuka janatA UmaTI paDI. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI aneka vyakti dharmasAdhanAmAM pravRtta thaI. 627 gAthApati nandinIpitA je zrAvastIne ja nivAsI hatA, ane jenI pAse mAra karoDa suvarNa mudrAe tathA cAlIsa hajAra gAya hatI, eNe bhagavAnane upadeza sAMbhaLI peAtAnI patnI azvinInI sAthe zrAvakanAM khAratrata grahaNa karyAM. paMdaramA varSe e peAtAnA putrane gRhabhAra soMpIne dharmaprajJaptane svIkAra karI vicaravA lAgyA.8 sAlihIpitA sAlihIpitA paNa zrAvastIne ja rahenArA hatA. enI pAse paNa mAra kareADa suvaNa mudrAe hanI ane cAlIsa hajAra gAye hatI. eNe paNa bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI potAnI patnI phAlgunI sAthe zrAvakatraMta grahaNa karyAM. pachIthI putrane gRhabhAra seAMpI dharmaprajJa 7. bhagavatI sUtra 2, 1 8. upAsaka dazA 9 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ptinA svIkAra karyA ane agiyAra pratimAe upasarga rahita pUNu karI.9 L A pramANe aneka gRhasthAe bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI gRhastha dhama ne svIkAra karyo. zrAvastIthI bhagavAne videhabhUmi tarapha vihAra karyAM ane vANiya gAMvamAM peAtAnA trevIsamA varSovAsa karyo. jamAli ane geAzAlakanA vidroha jamAlinuM pRthak vicaraNa vANijya gAMvamAM trevIsame varSovAsa pUrNa karIne bhagavAna brAhmaNakuMDamAM asAla caityamAM padhAryA. ame pUrve darzAvI gayA chIe ke jamAli ke je mahAvIranA bhANeja tathA jamAI paNa hatA, te pAMcaso kSatriya rAjakumArAnI sAthe dIkSita thayA hatA. eka divasa jamAli anagAra bhagavAna mahAvIranI pAse gayA. emaNe nivedana kayu-bhante ! ApanI AjJA hoya to huM pAMcaseA sAdhuonI sAthe anya pradezamAM vicaraNa karavA icchuM chuM.' mahAvIre jamAlinuM nivedana sAMbhaLyuM, paNa mauna rahyA. jamAlie peAtAnA kathanane traNa vakhata duharAvyuM te paNa mahAvIra mauna rahyA. te pachI jamAlie pAMcase sAdhue sAthe anya pradezamAM vicaraNa karavA mATe prasthAna karI dIdhuM. 1 cadra-sUrya nu Agamana bhagavAne brAhmaNakuMDathI vatsadeza tarapha vihAra karyo ane kauzAMkhI padhAryAM. bhagavAnane vaMdanA karavA mATe vakhatA-vakhata candra ane sUryanA indra AvatA hatA, paNa A vakhate enA indro mULa vimAnAnI 9. upAsaka dazA. 10 1. bhagavatI sUtra saTIka za. 9. urdU. 6, sU. 386-89 Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mAli ane ge zAlakane vidroha 629 sAthe vaMdanAne mATe AvyA, jene jainAgamamAM eka Azcarya mAnavAmAM AvyuM che. pAzvapanA kathananuM samarthana kauzAMbIthI kAzI rASTramAMthI thaIne bhagavAna rAjagRhanA guNazIla cityamAM padhAryA. A samaye pArthApatya sthavira pAMcase anagAronI sAthe paribhramaNa karatA karatA rAjagRhanI najIkanI taMgIyA nagarInA puSpavatIka caiityamAM avasthita hatA. tuMgIyAnA zramaNe pAsakee sthavironA Agamana aMge sAMbhaLyuM. teo dharmopadeza sAMbhaLavA mATe udyAnamAM gayA. sthaviro e cAturyAma dharmane upadeza Ape. jene sAMbhaLI zramaNopAsaka atyaMta prasanna thayA. pachIthI emaNe sthavirene prazna karyA. ' "bhagavana, saMyamanuM phaLa zuM che ane tapanuM phaLa zuM che? vira-Aryo! saMyamanuM phaLa anAzrava che ane tapanuM phala nirbhara che. zramaNe pAsaka-bhagavad ! je samayanuM phaLa anAzrava ane tapanuM phaLa nijara che te devalokamAM deva kyA kAraNe utpanna thAya che ? sthavira kAliyaputra-A ! prAthamika tapathI devalokamAM deva utpanna thAya che. vira mehila-Aryo! prAthamika saMyamathI devalokamAM deva utpanna thAya che. 2. triSaSTi. 10, 8, 337-383 3. (ka) sthAnAMga 10, 3, 777, patra pa23-2 (kha) kalpasUtra subodhikA TIkA 67. (ga) pravacanasAroddhAra saTIka, gA. 885, patra 256-258 4 bhagavatI za. 2. ud. 5 Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sthavira AnandurakSita--ArcI ! kAmi katAthI devalAkamAM deva utpanna thAya che. 30 sthavira kAzyapa--AryAM ! saMgikatA(Asakti)thI devaleAkamAM deva utpanna thAya che. pUrva tapa, pUrva saMyama, kArmikatA ane sagikatAthI devalAkamAM deva utpanna thAya che. pa virezanA uttara sAMbhaLI zramaNeApAsaka atyaMta prasanna thayA ane teo sthavirAne namaskAra karI pAtapeAtAnAM sthAnA cAlyA gayA. sthavirAe paNa tyAMthI anyatra vihAra karI dIdhA. para indrabhUti gautama bhagavAnanI AjJA laI rAjagRhamAM bhikSAne mATe gayA. UMca, nIca ane madhyama kuLAmAM bhikSA mATe paribhramaNa karatA karatA emaNe ghaNI vyaktio pAsethI sAMbhaLyuM ke tugiyAnagarInA zramaNApAsakoe pArvApatya sthavira pAse saMyama ane tapa aMge praznA pUchyA ane emaNe uttarA ApyA. gautamanA manamAM zaMkA thaI ke zuM sthavirAe je uttara ApyA che, te satya che ke nahIM ? zuM tee A pramANe uttaro ApavA samartha che ke nahI ? ene ni ya karavA mATe tee bhagavAna pAse AvyA. bhikSAcaryonI AleAcanA karyA pachI emaNe bhagavAnane pUchyuM'-- bhagavan ! meM rAjagRhamAM sthavirAnA praznAttara aMgenI carcA sAMbhaLI che, zuM te kharAkhara che ke sthavirAe je uttarA ApyA che te sAcA che ? zuM tee A pramANe uttareA ApavA samartha che ? mahAvIra--gautama, pArsthApatya sthavirAe je uttara che, te yathArtha che. mAru paNa e ja maMtavya che ke pUrva tapa ane saMyamane kAraNe ane kama bAkI rahevAne kAraNe mAnava devalAkamAM janma le che. ApyA upAsanAnuM phaLa A prasaMga pachI gautame bhagavAnane nIcenA prane pUchyA-- 5. bhagavatI 2, 5, 110 Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane gozAlakane vidroha 6 31 bhagavana ! zravaNa brAhmaNanI paryuM pAsanA karanArane enuM zuM phaLa maLe che? mahAvIra-enI paryapAsanAnuM sazAstra zravaNa karavAnuM maLe che. gautama-zramaNanuM zuM phaLa che? mahAvIra-sAMbhaLavAthI jJAna thAya che. gautama jANavAthI zuM phaLa maLe che? mahAvIra-jANavAnuM phaLa vijJAna che. gautama-vijJAnanuM phaLa zuM che? mahAvIra-gautama, pratyAkhyAna che. gautama-pratyAkhyAnanuM zuM phaLa che? mahAvIra-pratyAkhyAnanuM phaLa saMyama che. pratyAkhyAna thayA pachI sarvasva tyAgarUpa saMyama thAya che. gautama-saMyamanuM zuM phaLa che? mahAvIra-saMyamanuM phaLa Azrava-rahitapaNuM che. AtmabhAvamAM ramaNa karavuM te che. gautama-Azrava-nirdhananuM zuM phaLa che ? mahAvIra-enuM phaLa tapa che. gItama-tapanuM zuM phaLa che ? mahAvIra-karmarUpI melane nAza karavAnuM. gautama-karmarUpI mela nAza thavAthI kayA phaLanI prApti thAya che. mahAvIra-enAthI akiyapaNuM prApta thAya che. gItama-akriyapaNAthI zuM lAbha thAya che? mahAvIra-akriyapaNAnI prApti pachI siddhi thAya che.? A varSe bhagavAnanA ziSya bahAsa ane abhaya Adi zramaNa1. savaNe jANe ya vinnANe paccakkhANe ya sajame / aNaNhave tave ceva vAdANe akiriyA siddhi / - bhagavatI 2, 5. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana e rAjagRhanI najIka Avela vipula parvata para anazana karI devapada prApta karyuM. " bhagavAne pitAne vIsa varSavAsa rAjagRhamAM vyatIta karyo. rAjA kRNikanI apUrva bhakti bhagavAne rAjagRhane varSavAsa pUrNa karI caMpA tarapha prasthAna karyuM. magadhapati zreNikatA dehAvasAna pachI kUNike caMpAne potAnI rAjadhAnI banAvI hatI. jenA kAraNe magadhanuM rAjakuTuMba caMpAmAM ja rahetuM hatuM. bhagavAna mahAvIranuM caMpAmAM Agamana ane kRNikanuM bhakti-nidarzananuM vivaraNa aupapAtika sUtramAM khUba ja virATarUpamAM karavAmAM AvyuM che. ene sAra A pramANe che - bhagavAna mahAvIra vihAra karatAM caMpAnagarInA upanagaramAM AvyA. pravRtti-vAduka puruSa A samAcAra pAmIne AnaMdita ane prakulita thayA. snAna karI maMgalavastra paherI, bahumUlyavAna AbhUSaNa dhAraNa karIne, gRhasthI caMpAnagaranA madhyamAM thaIne bhabhasAra putra kRNikanI rAjasabhAmAM AvyuM. jaya-vijaya zabdathI vardhApanA karIne bolyA -"devAnupriya ! Apa jenAM darzana Icche che, nAma, gAtra AdinA zravaNathI ja hRSTapuSTa thaI jAya che, te zramaNa bhagavAna mahAvIra grAmAnugrAma vicaratA kamazaH caMpAnagarInA upanagaramAM AvyA che, caMpAnagarInA pUrNabhadra catyamAM te AvanAra che. A samAcAra Apane priya thAva." kRlika A pravRtti-nivedaka pAsethI A saMvAda-samAcAra sAMbhaLI atyaMta harSita thaye. enAM netra ane mukha vikasita thaI gayAM. te jaladIthI rAjasiMhAsanane choDI Ubhe thayo. pAdukAo kADhI nAkhI. pAMceya rAjacihna dUra karyA. eka sATika uttarAsaMga karyuM. hAtha joDIne sAta-ATha pagalAM mahAvIranI dizA tarapha AgaLa vadhe. DAbA pagane 7 khaDaga, chatra, mukuTa, upAnaha ane cAmara Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane geAzAlakanA vidroha 6 33 mastakane < sakADaDyo. jamaNA pagane sakeADIne dharatI para rAkhyuM. traNavAra jamIna para lagADIne kaIka UMcA thayA pachI hAtha joDIne ajalIne mastaka para lagADI. methuLathI abhivAdana karI melyuMzramaNa bhagavAna mahAvIra je Adikara che, tIrthaMkara che. yAvat siddhagatinA abhilASuka che, mArA dharmopadeza ane dharmAcArya che, ene mArA namaskAra. huM ahIMthI tatrastha bhagavAnane vaMdanA karuM chuM. bhagavAna tyAMthI mane jIjo che. bhagavAnane vaMdana karI rAjA pharIthI siMhAsana para beThI. eNe pravRtti-vAduka vyaktine eka lAkha ATha hajAra cAMdInI mudrAonuM prItidAna ApyuM ane kahyuM - jyAre bhagavAna mahAvIra caMpAnA pUrNabhadra caityamAM padhAre, tyAre mane pharIthI sUcanA karajo." bhagavAna caMpAnagarInA pUrNa bhadra caityamAM padhAryA. ca'pAnA zaMgATakA ane catuSkA para A carcA thaI rahI hatI--zramaNa bhagavAna mahAvIra ahI' AvyA che. pUrNa bhadra caityamAM rAkAyA che. enA nAma-gAtranA zravaNa mAtrathI ja mahAphaLa prApta thAya che, teA pachI emanAM sAkSAt dazananI te zI vAta ? devAnupriyA ! cAleA, ApaNe badhA bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namaskAra karIe. je ApaNA mATe A leAka ane AgAmI leAka mATe hitakara ane sukhakara manaze. je pravRtti-vAduka puruSe rAjA kUNikane A ha`saMvAda sabhaLAvye ene rAjAe sADAkhAra lAkha cAMdInI mudrAnuM prItidAna ApyuM ane senAdhikArIne khelAvI Adeza ApyuM ke hastI-ratnane sajAvI taiyAra 8. aupapAtika sUtra 12. 9. mUla pAThamAM 'rajata' zabda nathI. paNa paraMparAthI ema mAnI zakAya ke cakavattInuM prItidAna sADAbAra karADa svarNa mudrAenu hoya che. vAsudeva ane mAMDalika rAjAeAnu pratidAna sADA bAra lAkha rajata mudrAnu hAya che. -~-~uvavAI (salAnA sarakaraNlR) pR. 133 Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 34 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kare, sarvatra nagarane sajAve, huM bhagavAna mahAvIranI abhivaMdanA mATe jaIza. rAjAnA AdezathI caMpAnagarI zaNagAravAmAM AvI. rAjA hastI rana para beThe. subhadrA AdirANIe rathamAM beThI. caturaMgiNa senAnA virATa vaibhavanI sAthe te mahAvIranA darzana mATe nIkaLa. caMpAnagarInI vacamAM thaIne te pUrNabhadra cityanI samIpamAM AvyuM. bhagavAna mahAvIranA chatra Adi tIrthakara atizane dUrathI joI teNe tyAM ja hAthI choDI dIdho. pAMce rAjacihnono tyAga karyo. te bhagavAnanI sanmukha Ave. paMca abhigama karI vaMdana-namaskAra karI mAnasika vAcika ane kAyika upAsanA karavA lAgyA. deg bhagavAna mahAvIre upadeza Ape. upadeza anusAra bhaMbhAsAra patra kRNike vaMdana-namaskAra karIne kahyuM - bhatte, ApanuM nigraMtha pravacana suvikhyAta che. suprapta che, suvinIta che, subhASita che, subhAvita che, anuttara che. Ape dharma kahetAM upazama kahyA. vaLI upazamane kahetI vakhate viveka kahyo te viveka aMge kahetAM viramaNane kahyuM, viramaNa aMge kahetAM pApa karmonA akaraNa aMge kahyuM. anya keI zramaNa ke brAhmaNa nathI ke je A dharma kahI zake. to pachI enAthI vizeSanI vAta zI?11 Ama kahIne rAjA je dizAethI Avyo hato te dizAmAM pAcho gaye. rAjA kUNika jaina yA bIddha? ajAtazatru kRNikanuM varNana jaina-paraMparAnI mAphaka bauddha-paraMparAmAM 10. vaMdanA javAnuM A prakAranuM varNana bauddha graMthomAM paNa che. mahAyAnI paraMparAnA mahAvatu graMthamAM buddhanA vaMdana mATe javAnA samaye rAjA biMbisAranuM AvuM ja varNana maLe che. 11. 0i mAM maLe che temaNe vA mA vA ne irisa dhaH-mArUvantapu ! kimaMga puNa etto uttaratara / --aupapAtika sUtra 25 Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 635 jamAli ane gozAlakane vidroha paNa thayeluM che. 12 sAmaMjala sUtra anusAra buddhanA prathama darzanamAM ja te buddha dharmano svIkAra karI le che. 13 buddhanAM asthio para sUpa banAvavA mATe, jyAre buddhanA bhasmAvazeSa vaheMcAvA lAgyA e samaye ajAtazatrue kuzInArAnA malle dvArA kahevaDAvyuM--"buddha paNa kSatriya hatA. huM paNa kSatriya chuM. avazeSono eka bhAga mane paNa maLI joIe." droNa vipranI salAhathI ene eka asthibhAga maLe ane eNe enA para eka pa banAvyuM."14 prazna e che ke ajAtazatru kRNika jaina hatA ke buddha hatA? aupapAtikanuM je varNana che, enI sAme sAmaMjaphala sUtranuM varNana mahatvapUrNa lAgatuM nathI. kemake sAmaMjaphala sUtramAM kevaLa eTaluM ja varNana maLe che ke "AjathI bhagavAna mane aMjalibaddha zaraNAgata upAsaka samaje paraMtu papAtikamAM kRNikanI mahAvIra prati ananya bhakti pradarzita karavAmAM AvI che. eNe eka pravRtti-vAduka vyaktinI niyukti karI hatI. enuM kArya e hatuM ke mahAvIranI dararojanI pravRttithI ene jJAta karatA rahe. enI nIce aneka karmaka kArya karatA hatA. teo paNa AjIvikA meLavatA hatA. enA mAdhyamathI mahAvIranA pratidinanA samAcAra e pravRtti-vAdaka puruSane maLatA ane te e kRNikane jaNAvato. 15 ene vipula arthadAna ApavAmAM AvatuM. pravRttivAduka dvArA samAcAra sAMbhaLIne bhakitabhAvanAthI abhivaMdana karavA, upadeza sAMbhaLavA jevuM ane nigraMtha dharma para zraddhA vyakata karavI. A 12. aupapAtika sutra sUtra 34-37nA AdhAra parathI 13 esAha bhante, bhagavanta-saraNa gacchAmi dhamma ca bhikkhu saGgha ca / upAsaka ma bhagavA dhAretu ajjatagge pANupeta saraNa gati / -sAmajaphala sUtra 14. buddhacaya pR. 509 15 o pa pAtika sUtra . 8 Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana badhAM varNananI sAme Ama buddha pratye enI ja zraddhA che te aupacArika pratIta thAya che. 16 ajAtazatru kRNikane buddha sAthe ekavAra sAkSAtkAra thAya che. paraMtu mahAvIra sAthe anekavAra sAkSAtkAra thAya che. je bhagavAna mahAvIranA parinirvANa pachI paNa mahAvIranA uttarAdhikArI sudharmAnI dharmasabhAmAM paNa te upasthita thatuM hatuM. 18 De. mithanuM maMtavya che ke bauddha ane jaina baMne ajAtazatrune pitApitAne anuyAyI havAne dA kare che, paNa lAge che ke jene dA vadhAre AdhArayukta che. 19 "hiMdu sabhyatA" graMthamAM che. rAdhAkumuda mukhajI lakhe che ke mahAvIra ane buddhanI vartamAnatAmAM te ajAtazatru mahAvIrane ja anuyAyI hate. AgaLa emaNe lakhyuM che ke "jema prAyaH joI zakAya che ke jaina ajAtazatru ane udAyibhaTTe baMnene sArA caritravALA batAve che. kemake baMne jainadharmane mAnanArA hatA, e kAraNe ja buddha graMthamAM emanA caritra para kalaMka lagADavAmAM AvyuM che. 21 ajAtazatru buddhanA anuyAyI na hatA, enAM aneka kAraNe che- 16 Agama ane tripiTakaH eka anuzIlana pU. 333 17 sthAnAMga vRtti sthA. 4, u. 3 18 (ka) jJAtAdharmakathAMga sUtra. su. 1-5 (kha) pariziSTa parva, sarga 4, le. 15-54 16 Both Buddhists and Jains claiired him as one of the mselves the Jain claim appears to be well faunded Oxfard Histary of India. By V. A Smith, Second Edition oxfard 1923 P. 51 20 hindu sabhyatA pR. 190-1 21 hindu sabhyatA pu. 264 - - Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAli ane gAjJAlakanA vidroha 637 1. ajAtazatrunI devadatta sAthe mitratA hatI, jyAre devadatta yuddhavidhI ziSya hatA. 2. ajAtazatrunI varjIe sAthe zatrutA hatI, vaccha leAkeA buddhanA paramabhakata hatA. 3. ajAtazatrue prasenajita sAthe yuddha karyuM. jyAre prasenajita buddhanA paramabhakata ane anuyAyI hatA. tathAgata buddhanI ajAtazatru prati anAdara bhAvanA hatI, emaNe ajAtazatru aMge bhikSuene kahyu - ~ A rAjAnA saMskAra sArA rahyA nathI. te rAjA abhAgyavAna che. jo te rAjAe pAtAnA dharma rAjA pitAnI hatyA na karI hAta te Aja e Asana para beThA beThA viraja, nirmala, dharma--cakSu utpanna thAta.'22 devadattanA prasaMga aMge mudde kahyu'-- * bhikSuo magadharAja ajAtazatru, je kAMI pApa che, te enuM mitra che, te enI sAthe prema kare che ane enI sAthe saMsarga rAkhe che. 23 jAtaka kathA anusAra buddha ekavAra khikhisArane dharmopadeza ApI rahyA hatA. mAlaka ajAtazatru biMbisAranI gAdamAM besIne ramI rahyo hatA. khikhisAranuM dhyAna buddhanA upadezamAM na hatuM paNa ajAtazatru tarapha lAgeluM hatuM, eTale buddhe enuM dhyAna potAnA tarapha kheMcavA mATe eka kathA saMbhaLAvI jenuM rahasya e hatuM ke tuM enA mAhamAM eTaleA badhA baMdhAyelA che paNa e ja tArA ghAtaka thaze.24 avajJAnazataka anusAra khikhisArane buddhanI vartamAnatAmAM ja yuddhanA nakha ane keza para eka stUpa potAnA rAjamaheleAmAM manAvaDALye hatA. rAja-rANIe dhUpa, dIpa ane puSpothI enI arcanA karatI 22 dIdhunikAya, sAma jalasurA pu. 32 23 vinayapiTaka, culavagga, saMdhabhedaka khadaka cha 24 jAtaka askathA, yusa jAtaka sa. 338 Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana hatI. jyAre ajAtazatru rAyasiMhAsana para beThA tyAre eNe A arcanA baMdha karAvI dIdhI. zrImatI nAmanI eka mahilAe enI AjJAnI avahelanA karIne pUjA karI, jenA kAraNe ene mRtyudaMDa devAmAM AvyeA hateA. 25 }38 bauddha sAhityanA udubhaTa vidvAna rAIsa DeviDsa lakhe che ke-- * vAtacItane ate ajAtazatrue buddhane spaSTa rUpamAM mArgadarzaka tarIke svIkAra karyAM ane pitR-hatyAnA pazcAtApa vyakta karyAM. paNa e asaMdigdhatAthI vyakta karavAmAM AvyuM che ke enuM dharma-parivartana karavAmAM nahotuM AvyuM, A aMge eka paNa pramANu nathI. A hRdayasparzI prasaMga pachI paNa te buddhanI mAnyatAonuM anusaraNa karatA rahyo hoya. jyAM sudhI mane jANavA maLyuM che tyAM sudhI e pachI eNe yuddhanA athavA khauddhanA saMghanA anya koI bhikSunAM teNe na tA kadI darzana karyAM hatAM ke na te enI sAthe dharma-carcA karI hatI. ane mArA dhyAnamAM e paNa AvyuM nathI ke eNe buddhanA jIvanakAla daramyAna bhikSusaMghane kadI koI Arthika sahayoga paNa karyAM hAya. eTaluM jarUra maLI Ave che ke buddhanirvANa pachI eNe buddhanAM asthienI mAgaNI karI, ane te paNa ema kahIne ke 'huM paNa buddhanI mAka kSatriya chuM.' ane pachI e asthie para eNe eka stUpa banAvaDAvyeA. khIjI vAta-uttaravattI graMtha e khatAve che ke yuddhanirvANa pachI tatkAla jyAre rAjagRhamAM prathama saMgIti thaI tyAre ajAtazatrue samapaNI guphAnA dvAra para eka sabhAbhavana anAvarAvyuM hatuM, jyAM auddhapiTakonuM saMkalana thayuM hatuM. paraMtu A vAtane bauddha dharmanA prAcInatama ane maulika zAstrAmAM leza mAtra paNa ullekha nathI. A pramANe e vadhu saMbhavita che ke eNe bauddha dharmanA svIkAra karyA vinA enA prati sahAnubhUti khatAvI hoya. A badhuM eNe kevaLa 25 avadAnazataka 54 Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAti ane gezAlakane vidroha 6 39 bhAratIya rAjAonI prAcIna paraMparA anusAra karyuM hoya ke madhA dharmAnuM saMrakSaNa karavuM e rAjAnuM kartavya che.26 pachInA auddha--sAhityamAM ajAtazatrunA keTalAka prasaMge| ApavAmAM AvyA che. jemAM enI bauddha dharma pratyenI dRDha zraddhA vyakata thAya che. 27 paNa enuM mahattva vidvAneAnI dRSTie vidyantIthI vizeSa nathI. 28 sArAMza e che ke ajAtazatru kUNika jaina hatA, ane mahAvIrane parama bhakta hatA. zreNikanA pautronI dIkSA bhagavAnanAM pAvana pravacane caMpAmAM thayAM, jenAthI aneka bhavyAtmAeAnI jinadharma para zraddhA thaI. anekAe sunidharma grahaNa karyA. emAM zreNikanA 1 padma, 2 mahApadma, 3 bhadra, 4 subhadra, 5 mahAbhadra, 6 padmasena, 7 padmagulma, 8 nalinIgulma, 9 AnaMda ane 10 naMdana A dasa pautra mukhya hatA.29 enA uparAMta jinapAlita. Adi aneka samRddha nAgarikAe zramaNa dharmanA svIkAra karyA. pAlita 1 jevA meTA vyApArIe paNa zrAvaka dharma svIkAryAM, caMpAthI bhagavAne videhabhUmi tarapha vihAra karyA. kAmaMdI padhAryA, tyAMnA gAthApati kSemaka, dhRtidhara Adie saMyama grahaNa karyAM. A varSe bhagavAnane varSovAsa mithilAmAM karyAM. kSemake ane zrRtidhare sAla varSa sudhI saMyama pALIne aMtamAM vipulaparvata para anazana karI siddhapada prApta karyuM. 32 26 Buddhist India PP. 15-16 27 dhammapada akathA 10-7, khaMDa 2, 60 5-6 28 29 30 31 uttarAdhyayana a. 21 32 Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana pR. 334-335 nirayAvaliyA (kaDisiyA) pR. 31 vaidA sa. sAtAdhama kathA (ena. bI. vaidya sa`pA. 1, 9) antagaDadasAe (ena. khI. vaidya. sa`pA.) mUha 5-6 pu. 34 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '640 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana gazAlaka jina nahIM bhagavAna mahAvIra mithilAne varSAvAsa pUrNa karI vaizAlInI najIkamAM thaI zrAvastI padhAryA. tyAM teo kASThaka cityamAM birAjamAna thayA. saMkhaliputra gozAlaka paNa A divasomAM zrAvastImAM ja hatA. gozAlakanA prAraMbhanA jIvanane paricaya ApaNe AgaLanAM pAnAMmAM joI gayA chIe. bhagavAna mahAvIrathI judA paDyA pachI gozAlaka zrAvastI ane enI AsapAsanA kSetromAM ja paribhamraNa karyA karate hate. zrAvastImAM hAlAhalA kuMbhAra ane arthapula gAthApati enA parama bhakta hatA. jayAre paNa gozAlaka zrAvastI AvatA tyAre hAlAhalAnI bhADazAlAmAM rakAte. te pote pitAne tIrthakara, jina, kevaLI, sarvajJa kahete hate. gaNadhara gautama bhikSAne mATe zvAvastImAM gayA. emaNe nagarImAM evI janacarcA sAMbhaLI ke zrAvastImAM be tIrthaMkara vicarI rahyA che. eka zramaNa bhagavAna mahAvIra ane bIjA gozAlaka, gautama bhagavAnanA caraNamAM pahoMcyA ane A viSayamAM satya tathya jANavA IchayuM. uttaramAM bhagavAna mahAvIre ge zAlakano saMpUrNa pUrva paricaya Ape ane kahyuM - "gautama, ge zAlaka jina nathI. jinapralApI che." A vAta zrAvastImAM phelAI gaI. sarvatra eka ja carcA thavA lAgI-ge zAlaka jina nahIM, paraMtu jinapralApI che, zramaNa bhagavAna mahAvIra A pramANe kahe che.33 ' maMkhaliputra gozAlake paNa A vAta sAMbhaLI ene khUba gusse AvyuM. te AtApanA-bhUmimAMthI hAlAhalAnI kuMbhakArASaNamAM AvyuM ane pitAnA AjIvaka saMghanI sAthe atyaMta amarza sahita beThe. gozAlaka ane AnaMda A samaye bhagavAna mahAvIranA sthavira ziSya AnaMda bhikSAne 33 bhagavatI zataka 15 Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane geAzAlakaneA vidroha 641 mATe zrAvastImAM gayelA hatA. teo svabhAve sarala ane vinIta hatA, teo hamezAM chaThe tapa karyo karatA hatA. teo ucca, nIca ane madhyama kuLAmAM paribhramaNa karatA karatA hAlAhalAnI kuMbhakArAyaNathI thADe dUra thaI ne jatA hatA te vakhate geAzAlaka emane potAnI pAse meAlAgyA, ane kahyuM 6 jarA mArI vAta sAMbhaLIne jAe,' eNe kahyu.. pahelAnA samayanI vAta che. keTalAka vyApArIe vyavasAyane mATe aneka prakAranAM kariyANAM ane sAmAna gADAMomAM bharI tathA pAtheyane prabaMdha karI nIkaLyA. mArgamAM grAmarahita, nila, dIdha, aTavImAM pravezyA. ja'galanA keTaleAka bhAga pAra karyo pachI sAthe lAveluM pANI khUTI gayuM. tarasathI AkuLa-vyAkuLa thaI ne paraspara vicAra-vimarza karavA lAgyA, Ama-tema jalanI zeAdhakhALa karavA lAgyA. jaMgalamAM AgaLa para emane eka vizALa rAA jovA maLyA. enA UMcAM UMcAM cAra zikhara hatAM. emaNe eka zikharane teDayuM. emAMthI svaccha, uttama, pAcaka jala prApta thayuM. badhAe te pANI pIdhuM. maLada vagere pazuone pIvaDAvyuM. ane mArga mATe pANInAM vAsaNA bharI lIdhAM. emaNe lAbhathI khIjuM zikhara tADayuM. virATa svarNarAzi maLyA. emanI leAbhavRtti pramaLa thaI. trIjuM zikhara phADavu'. emAMthI bahu mUlyavAna maNiratna prApta thayAM. bahumUlya zreSTha, mahApuruSAne cAgya amUlya vAratnanI abhilASAthI emaNe ceAthuM zikhara phADavAnA vicAra karyAM. A vepArIemAM eka vyApArI khahu catura hatA. eNe kahyuM- ceAthu' zikhara phADavuM joIe nahIM, kemake te ApaNe mATe saMkaTanuM kAraNa thaI zake che, paNa anya vyApArIoe enA kathananI upekSA karI caturtha zikhara phADayuM. emAMthI eka mahAbhayaMkara atyaMta kRSNavarNavALe dRSTiviSa sarpa nIkaLyeA. eNe jaMgI krodhapUrNa dRSTithI joyuM ke badhA vyApArI bhasma thaI gayA. kevaLa eka vyApArI khacce. jeNe cAthu zikhara phADavA mATe manA karI hatI. ane sAmAna sahita sape AgaLanA gRhe pahoMcADI dIdhA. 41 Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana AnaMdaevI rIte tArA dharmAcArya ane dharmaguru zramaNa jJAtaputre zreSTha avasthA prApta karI che, deva ane manuSyAdimAM enI kItipatAkA pharakI rahI che, paraMtu jo teo mArA aMge kAMIpaNa kaheze te huM mArA tapateja vaDe pelA vyApArIonI mAphaka bhasma karI nAMkhIza. eka hitaiSI vyaktinI mAphaka tene bacAvI laIza. tuM tArA dharmAcAryanI pAse jA ane mArI kahelI vAta ene saMbhaLAva.34 gozAlakanI vAta sAMbhaLI AnaMda khUba bhayabhIta thayA. jaladIthI jaIne bhagavAna mahAvIrane saghaLI vAta karI. sAthe emaNe e paNa pUchayuM bhagavAna, zuM gozAlaka Apane bhasma karI zake che? mahAvIre AnaMdane AzvAsana ApatA kahyuM-gozAlaka pitAnA tapatejathI keIne paNa eka prahAramAM kUTAghAta(ghaNo AghAta)nI jema bhasma karI zake che. paraMtu arihaMta bhagavAnane nahIM. enAmAM jeTaluM vadhu tapateja che, enAthI anagAranuM tapateja vizeSa che, paraMtu zramaNa anagAra kSamA dvArA krodhane nigraha karavA samartha che. anagAranA tapa-tejathI sthaviranAM tapa-teja viziSTa che ane enAthI anaMta gaNuM vadhu arihaMtanuM tapa-teja che. kema ke enAmAM kSamAne viziSTa guNa hoya che. ene kaI paNa bALI zakatuM nathI paNa paritApa avazya ApI zake che. eTale tuM jA ane gautama vagere zramaNa nigraMthane kahI de ke gozAlaka ahIM AvI rahyo che. te A vakhate keSavaza plecchanI mAphaka durbhAvamAM che eTale enI vArtAne kaI paNa kaMI paNa javAba na Ape ane na te dhArmika carcA kare ke na te dhArmika preraNA Ape. gazAlakanuM Agamana AnaMda anagara gautama vagere munivarone ukta sUcanA ApI rahyA hatA eTalAmAM gozAlaka pitAnA saMghanI sAthe keThaka caityamAM 34. bhagavatI zataka 15 Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane gozAlakane vidroha 643 AvI pahoMce. bhagavAna mahAvIrathI Deka dUra UbhA rahIne eNe kahyuM - "AyuSpana kazyapa ! makhaliputra gozAlaka Apano dharma saMbaMdhI ziSya hato, ema je Apa kahe che te ThIka che, paNa Apane khabara nathI ke tamAro ziSya marIne devalokamAM devarUpe utpanna thaI gaye che. huM makhaliputra gozAlakathI jude keDiyAyana getrIya udAyI chuM. gozAlakanuM zarIra meM eTalA mATe dhAraNa karyuM che ke te parISaha sahana karavAmAM sakSama che. A mAro sAtame zarIrandara praveza che. amArA siddhAMta anusAra Aja dina sudhImAM je kaI mese gayA che, jAya che ane jaze teo badhA corAsI lakSa mahAkalpa3pa uparAMta sAta deva bhava, sAta saMpUtha nikAya, sAta sanigarbha ane sAta pravRtta parihAra karI, pAMca lAkha ATha hajAra chase traNa karma bhedane anukrame kSaya karI kSe gayA che ane siddha-buddha-mukta thayA che. A pramANe karatA AvyA chIe ane bhaviSyamAM paNa karIzuM. kumArAvasthAmAM ja mArA manamAM pravajyA ane brahmacaryavrata grahaNa karI meM nimna prakAramAM sAta pravRtta parihAra karyA. ayaka, malarAma, maMDika, roha, bhAradvAja, arjuna gautamaputra, gazAlaka maMliputra. meM prathama zarIrAktara praveza rAjagRhanI bahAra maMDikukSi cityamAM uddAyana kauDiyAyana trIyanA zarIrano tyAga karI aiNeyakanA zarIramAM karyo, bAvIsa varSa tyAM rahyo. bIje zarIrandara praveza udaMDapuranI bahAra candrAvataraNa caityamAM eNeyakanA zarIrane tyAga karI 35 mahAkapanuM kAlamAna samajAvavA mATe jaina daSTithI palya ane sAgaranI mAphaka ja Avaka matamAM sara ane mahAkalpanuM pramANa batAvavAmAM AvyuM che. eka lAkha sittera hajAra chaso ogaNapacAsa (1,78 649) gaMgAnuM eka sara mAnIne so-se varSamAM eka eka vAlukA-retIkaNa kADhatAM jeTalA samayamAM saMpUrNa khAlI thaI jAya, te eka sara che. evA traNa lAkha sara khAlI thaI jAya tyAre eka mahAka95 thAya che -bhagavatI 15,1,550 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana malarAmanA zarIramAM karyo. ekavIsa varSa emAM rahIne caMpAnagarInI bahAra aMga-maMdira cityamAM mallarAmanA zarIrane tyAga karI maMDikanA dehamAM trIje zarIrantara praveza karyo. tyAM vIsa varSa sudhI rahyo pachI vArANasInagarInI bahAra kAma mahAvana aityamAM meDikanA zarIrane tyAga karI rehakanA zarIramAM caturtha zarIrAktara praveza karyo. tyAM ogaNIsa varSa rahyo. pAMcame zarIrandara praveza AlAbhakA nagarInI bahAra prAtakAla maityamAM rohanA dehane parityAga karI bhAradvAjanA zarIramAM karyo. emAM aDhAra varSa rahyo. chaThTho zarIrAtra praveza vaizAlI nagarInI bahAra kuMDiyAyana caityamAM bhAradvAjanuM zarIra tyajI gautamaputra arjunanA zarIramAM karyo. emAM sattara varSa rahyo. sAtame zarIrandara praveza A zrAvastI nagarImAM hAlAhala kuMbhAraNanA kuMbhakArApaNamAM gautama-putra arjunanuM zarIra tyAgIne maMkhaliputra gazAlakanA zarIrane samartha, sthira, dhruva, dhAraNa yaMgya zItAdi parISahene sahana karavAne yogya tathA sthira sahana karavAne gya samajI emAM praveza karyo. eTale kazyapa ! makhaliputra gozAlakane Apano ziSya kaheve A daSTie ThIka che ?" gozAlakane A pralApa sAMbhaLI mahAvIre kahyuM--"jevI rIte kaI cora grAmavAsIothI parAbhUta thaIne bhAgI jato hoya te kaI khADe, guphA, durga, khAI ke viSama sthAna na maLavAthI Una, zaNa, kapAsa ke ghAsanA agrabhAgathI pitAnI jAtane chupAvavAno prayAsa kare che paNa te tenAthI chupAI zako nathI te paNa te pitAne chupAyelo mAne che, e pramANe te paNa pitAne pracchanna karavAne prayatna kare che. ane anya na hovA chatAM paNa pitAne anya batAvI rahyo che. A pramANe karavuM tAre mATe yogya nathI." bhagavAnanI vAtane sAMbhaLI gozAlaka atyaMta gusse thaye. anucita zabda vaDe pralApa karavA lAgyA. te UMcA svaramAM cIsa pADate tiraskArapUrNa zabdamAM be - "kAzyapa ! te Aje ja naSTa, vinaSTa ane bhraSTa thaIza. tAruM jIvana raheze nahIM. Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane geAzAlakanA vidroha 645 tenelezyAnA prayAga gozAlakanI tiraskArapUrNa vAta sAMbhaLIne paNa bhagavAna vItarAgI hatA eTale emane saheja paNa rASa thavAnA sa`bhava na hatA. anya muni paNu bhagavAnanA Adezane zirodhAya karI cUpa rahyA. bhagavAnanA ziSya sarvAnubhUti anagAra, je pUrve dezIya hatA, tee svabhAve bhadra, prakRtie vinIta ane sarala hatA. potAnA dharmAcArya prati atyaMta anurAgI hAvAthI gozAlakanI dhamakInI ciMtA karyA vagara te peAtAnA sthAnethI UThacA ane enI pAse jaI ne kahevA lAgyA--gozAlaka ! keAI zramaNu brAhmaNa pAsethI jo keAI eka paNa Arya vacana sAMbhaLI le che, tA paNa te ene vaMdana-namaskAra kare che. maMgala ane kalyANurUpa samajIne paryupAsanA kare che. ApanuM teA kahevuM ja zuM? bhagavAne Apane zikSA ane dIkSA ApI che, teA paNa Apa ApanA dharmAcArya - nI sAthe A pramANe vAta karI rahyA che, te Apane mATe ceAgya nathI." A sAMbhaLIne gozAlakanA caherA lAlacALa thaI gayA. eNe sarvAnubhUti anagArane tejolezyAnA eka prahArathI ja khALIne bhasma karI dIdhA ane pharIthI e pramANe apalApa karavA lAgyA. aceAdhyAnivAsI sunakSatra anagArathI paNa rahevAyuM nahIM. teo paNa sarvAnubhUtinI jema UThayA ane gozAlakane samajAvavAnA prayatna karavA lAgyA ruSTa thaI ne gozAlake sunakSatramuni para paNa evI ja rIte tejolezyAne prahAra karyAM. A vakhate lezyAnuM teja maMda thaI gayuM hatuM. vedanAnI bhayaMkaratA joI sunakSatramuni e samaye bhagavAnanI pAse AvyA. vaMdana karI AlecanA karI ane pharIthI mahAvratanuM AropaNa karyuM. pachI zramaNa-zramaNIe pAse kSamAyAcanA karI samAdhipUrvaka zarIrAtsaga karyAM. bhagavAne paNa gauzAlakane samajAvavAne prayAsa karyAM. geAzAlakanuM krodhita thavuM svAbhAvika hatuM te sAta-ATha DagalAM pAcho haTo ane Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana bhagavAna mahAvIrane bhasma karavA mATe tejalezyAne prahAra karyo. paNa mahAvIranA amIta tejane kAraNe gazAlaka dvArA prakSipta tejezyA enA para asara na karI zakI. e bhagavAnanI pradakSiNA karIne ekavAra UMce UchaLI ane gozAlakanA zarIrane bALatI, enA zarIramAM praviSTa thaI gaI. gozAlake pitAnI ja tejalezyAthI pIDita thaI, bhagavAna mahAvIrane kahyuM-kAzyapa! mArI A tapa janya telezyAthI parAbhUta ane pIDita thaIne tuM cha mAsanI avadhimAM chadmastha avasthAmAM ja mRtyu prApta karaze. bhagavAne kahyuM - gozAlaka ! huM te hajI sela varSa sudhI tIrthaMkara paryAyathI vicaraNa karIza paNa tuM tArI tejelezyAthI prabhAvita temaja pIDita thaI sAta rAtrinI aMdara ja chamastha bhAvathI kAla prApta karIza. tejezyAnA vAraMvAranA pravegathI zAlaka nisteja thaI gaye, enuM tapasteja e ja vakhate ghAtaka siddha thayuM. bhagavAna mahAvire nigraMthane lAvyA ane kahyuM-jevI rIte tRNa, kATha, patra vagereno Dhagale agnithI baLI gayA pachI naSTa thaI jAya che, e pramANe gozAlaka paNa mArA vadhane mATe tejalezyA kADhayA pachI naSTateja thaI gayA che. have tame enI sAme saharSa enA matanuM khaMDana karI zake che. vistRta artha pUchI zake che, dharma aMge carcA-vicAraNA karI zake che ane ene niruttara karI zake che. nigraMthAe ene vividha prakAranA prazna karyA ane ene niruttara karI dIdhuM. gozAlakane khUba gusso caDhaze paraMtu nircane kaMIpaNa kaSTa ApI zakyo nahIM. aneka AjIvaka sthavira asaMtuSTa thaIne enA saMghamAMthI alaga thaI gayA ane bhagavAna mahAvIranA saMghamAM bhaLyA tathA sAdhanAmAM tallIna thaI gayA. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane gozAlakane vidroha 647 keTalIka kSaNomAM ja zrAvastImAM e vAta phelAI gaI. nagaranA tribheTe, cauTe ane rAjamArgo para sarvatra eka ja carcA thavA lAgI ke zrAvastInI bahAra kASThaka cityamAM be jina paraspara AkSepa-prakSepa karI rahyA che. eka kahe che ke te pahelAM kALane prApta karIza te bIje kahe che ke tAruM mRtyu pahelAM thaze. emAM keNa sAcuM ane kaNa jU huM? vijJa ane labdha pratiSThita vyakti kahetA-zramaNa bhagavAna mahAvIra satyavAdI che ane makhaliyutra gazAlaka mithyAvAdI che. gezAlakanI aMtima avasthA maMkhalIputra gozAlaka potAnA abhilASamAM asaphaLa thaIne kASThaka caityamAMthI bahAra nIkaLe. enA zarIramAM bhayaMkara vedanA thaI rahI hatI. jethI te vikSipta je banI, cAre bAju jete, dIrgha ni:zvAsa nAMkhate, pitAnI dADhInA vALane cUMTate, garadanane khaMjavALato, baMne hAthane kyAreka phelAve ane kyAreka saMkeca, jamIna para paga pachADato "hAya marI gaye ! hAya marI gaye !" ema cIso pADate hAlAhala kuMbhAraNanA kuMbhakArASaNamAM AvI pahee, tyAM eNe dAhanI zAMti mATe kAcI kerI cUsI. madyapAna karatAM karatAM vAraMvAra gIta gAto, nAcato, pharI pharI hAlAhala kuMbhAraNane hAtha joDa, mATInA vAsaNamAM rAkhelA ThaMDA pANIthI pitAnA zarIrane sIMcyA karate hate. zramaNa bhagavAna mahAvIre pitAnA nigraMthane bolAvIne kahyuM-Aryo! makhaliputra gazAlake je te jelezyAne mArA vadhane mATe prahAra karyo hato te 1. aMga, 2. baMga, 3. magadha, 4. malaya, 5. mAlava, 6. accha, 7. vatsa, 8. kIsa, 9. pATha, 10. lATa 11. vA, 12. mauli, 13. kAzI, 14. kauzala, 15. abAdha, 16. saMbhuttara, A seLa mahAjana padene bALI nAMkhavA ane nAza karavA samartha Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana hatI. have te kuMbhakArApaNamAM kAcI kerI cUsate, ThaMDA pANInuM sIMcana karI rahyo che. potAnA dezane chUpAvavA mATe eNe ATha carama batAvyA che jema ke 1. carama-pAna, 2. carama-gAna, 3. caramanATaya, 4. carama-aMjali karma, pa. carama puSkala saMvarta megha, 6. carama-secanaka gaMdhahastI, 7. carama-mahAzilArka Taka saMgrAma ane 8. carama-tIrthaMkara avasarpiNa kAlanA aMtima tIrthakaranA rUpamAM enuM siddha thavuM. zItala pANIthI zarIra siMcita karavAnA doSane chupAvavA mATe te cAra pAnaka-piya ane cAra apAnaka-apeya pANI prarUpita karI rahyo che. te cAra pAnaka A cheH 1. gAyanA pRSThathI paDeluM, 2. hAthathI uleceluM, 3. sUrya tApathI tapeluM, 4. ane zilAomAMthI vahIne paDeluM. cAra apAnaka A che e pIvA mATe grAhya te nathI, paraMtu dAha AdinA upazamana mATe vyavahAra yogya che je ke-1. sthAlapANI-pANIthI bhIMjAyelA ThaMDA nAnAM meTA vAsaNa ene hAthathI sparza karI zakAya paraMtu te pANI pIvAya nahIM, 2. tvacA pANI kerI, goTalI, bera Adi kAcAM phaLa meMmAM cagaLAvavAM, paraMtu eno rasa pIve nahIM. 3. phaLanuM pANa--aDada, maga, vaTANA Adi kAcAM phaLe meMmAM laI cAvavAM paraMtu eno rasa na pIve. 4. zuddha pANI kaI mANasa cha mahinA sudhI zuddha mevA-mIThAIo khAya, A cha mahinAmAM be mahinA bhUmizayana, be mahinA paTTazayana, be mahinA sudhI darbhazayana kare te chaThThA mAsanI aMtima rAtrie mahAddhisaMpanna maNibhadra ane pUrNabhadra nAmanA be deve pragaTa thAya che. teo pitAnA zItala ane A hAthethI je vyaktine sparza kare che, je koIpaNa vyakti te zItala sparzanuM anumedana kare to AthI viSa pragaTa thAya che ane anumodana nathI karatA te enA zarIramAMthI agni utpanna thAya che ane utpanna thaelI javAlAethI enuM zarIra bhasma thaI jAya che. e pachI te vyakita siddha, buddha tema ja vimukta thaI jAya che. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane gozAlakane vidroha zrAvastImAM ja acaMpula AjIvake pAsaka rahetuM hatuM. rAtrimAM ciMtana karatAM enA magajamAM vicAra AvyuM ke hallA vanaspatino AkAra ke hoya che? te pitAnA dharmAcArya gozAlaka pAse enuM samAdhAna karavA mATe hAlAhala kuMbhakArApaNumAM AvyuM, paNa gAzAlakane hasate, gAte, nAcato ane madyapAna karato joIne te lajita tha, ane pAchA pharavA lAgyuM. bIjA AjIvaka sthaviroe tene pAcho pharato joI lIdhe, emaNe ene pAse bolAvI ATha carama vastu eno paricaya ApatAM kahyuM-tuM jaIne tArA praznanuM samAdhAna kare. sthavirenA saMketathI zaizAlake goTalI eka bAju rAkhI dIdhI ane kahyuM-tuM hallAnI AkRti jANavA mATe madhya rAtrie mArI pAse Ave che, paNa mArI A sthiti joIne lajajA pAmI pAchA pharavA mAge che, paNa tArI e bhUla che. mArA hAthamAM kAcI kerI nahIM, paNa kerInI chAla che. nirvANa samaye e pIvI Avazyaka che. nirvANanA samaye nRtya, gIta Adi paNa Avazyaka che, eTale tuM paNa vINA bajAva. ayapula, hallAnuM saMsthAna vAMsanA mULa jevuM hoya che. potAnA praznanuM samAdhAna meLavI te pAcho pharI gaye. gezAlakane pazcAttApa gozAlake pitAne aMtima samaya samIpa Avelo jANI pitAnA sthavirene belAvI kahyuM--"jyAre mAruM mRtyu thaI jAya tyAre mArA zarIrane sugaMdhita jaLathI navaDAvaje, sugaMdhita geru vastrathI lUchajo, gazIrSa caMdanane lepa kare, bahumUlya veta vastra paherAvajo ane badhA alaMkArathI vibhUSita karo. eka hajAra vyakti uThAvI zake, e pramANenI zibikAmAM besADIne zrAvastImAM A ja pramANe udgheSaNa karAvaje ke covIsamA carama tIrthaMkara paMkhaliputra gauzAlaka jina thayA, siddha thayA, vimukta thayA ane badhAM duHkhothI Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana rahita thayA. A pramANe mahAtsava karIne mArI antima kriyAe karajo. ' tr sAtamI rAtri pUrI thavAne vakhate gozAlakanuM mithyAtva naSTa thayuM. enI dRSTi nirmIla ane zuddha thaI. ane ene potAnA kRtya para pazcAttApa thavA lAgyA, te vicAravA lAgyA huM jina na hatA, paNa peAtAne jina ghoSita karyAM. meM zramaNeAnA ghAta karyo ane dharmAcA` tarapha dveSa karyAM. vastutaH zramaNa bhagavAna mahAvIra ja sAcA jina che, meM jIvanamAM bhayaMkara bhUla karI che." A pramANe vicAra karI ene potAnA sthavirene kheAlAvI kahyuM--"sthavire ! huM jina na hatA, chatAM potAne jina gheSita karatA rahyo chuM. huM zramaNaghAtI ane AcArya pradveSI chuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra ja sAcA jina che. eTale mArA mRtyu khAda mArA DAkhA pagamAM rassI khAMdhI, mArA memAM traNavAra thUko tathA zrAvastInA rAjamArgomAM H gAzAlaka, jina nathI, paraMtu mahAvIra jina che.' e pramANe udghASaNA karatA karatA mArA zarIrane ghasaDI jajo.' potAnI aMtima bhAvanAnI pUrti aMge eNe potAnA virAna sAgaDha ApyA ane e rAtrie enuM mRtyu thaI gayuM. geAzAlakanA bhakta ane sthavirAe vicAyu" jo ame amArA dharmAcAya nA aMtima Adeza anusAra enA paga mAMdhIne emane zrAvastImAM ghasaDatA laI jaIzuM, te amArI AkharU dhULamAM maLI jaze. ane jo ame A pramANe na karIe te guru AjJAne bhaga thAya che. A paristhitimAM amAre zuM karavuM joI e ? ciMtana karyo pachI e niSkarSa nIkaLyA ke ku bhAkArApaNanAM dvAra baMdha karI devAmAM Ave ane tyAM AMgaNAmAM ja zrAvastInuM citra manAvavAmAM Ave. Ama karyA pachI gozAlakanA kathAnusAra teoe badhAM kAryo karyA. Ama sthavirAe pAtAnI pratijJA pUrNa karI. tyAra pachI teo Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane geAzAlakane vidroha 651 geAzAlaka pahelAnA Adeza anusAra enI pUjA karI ane pachI nagaramAM dhAmadhUmathI enI zava-yAtrA kADhI, aMte enI aMtima sa'skAra kriyA karI. sarvAnubhUti ane sunakSatra anagAranI sugati gaNadhara gautame bhagavAna mahAvIrane prazna karyA--bhagavan ! sarvAnubhUti anagAra, jene geAzAlake bhasma karI nAMkhyA hatA, te tyAMthI kAla-dharma pAmIne kayAM gayA ? mahAvIre uttara ApcA gautama, sarvAnubhUti anagAra sahasrAra kalpamAM aDhAra sAgaropamanI sthitimAM deva-rUpamAM utpanna thayA che. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM janma laI (saddha-buddha ane mukta thaze. e pramANe sunakSatra anagAra paNa acyuta kapamAM bAvIsa sAgareApamanI sthitivALA deva thayeA che ane tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM utpanna thaI siddhabuddha ane mukta thaze. 36 gozAlaka kayAM gayA ? gautame karI jijJAsA prastuta karI-bhagavan ! Apano kuziSya gozAlaka mRtyu pAmIne kayA sthAne utpanna thaze ? mahAvIre kahyuM--te azruta kalpamAM bAvIsa sAgaropamanI sthitivALA deva manyeA che. tyAMthI zruta thaI aneka bhavAmAM pari bhramaNa karyAM pachI ene samyaktvanI upalabdhi thaze. dRDhapratijJa muninA bhavamAM te kevaLI banaze ane badhAM duHkhAno anta-nAza karaze.36 bhagavAna mahAvIra ane asvasthatA gozAlakanA dehAnta pachI bhagavAna mahAvIra zrAvastInA keka 3 bhagavatI zataka 15 gpa Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65ra bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana caityamAMthI vihAra karI aneka kSetro pAvana karatA karatA, meDhiya gAmanI bahAra sAlakajhaka cityamAM padhAryA. bhagavAnanuM Agamana thayAnuM jANI zraddhALujano pravacana mATe upasthita thayA. upadeza zravaNa karyA pachI sabhA visarjita thaI. - maMkhaliputra gozAlake zrAvastInA udyAnamAM bhagavAna mahAvIra para je tejalezyA prakSipta karI hatI. enAthI atyAra sudhInA samayamAM tAtkAlika kSati thaI nahIM tathApi e pracaMDa jvAlAoe bhagavAna mahAvIranA zarIramAM pitAno keTaloka prabhAva te aMkita karyo hato jenAthI emane raktAtisAra ane pittajvara thaI gaye. A vyAdhithI emanuM zarIra atizaya zithila ane kRza thaI gayuM hatuM. bhagavAnanI A prakAranI zArIrika sthitine joI nAgarike mAM e carcA cAlI ke bhagavAnanuM zarIra kSINa thaI rahyuM che, kyAMka e gozAlakanI bhaviSyavANuM satya siddha na thaI jAya? siMha anagAranuM kaMdana sAlakajhaka caityanI samIpamAM mAlukAkacchamAM dhyAna karatA evA bhagavAnanA ziSya siMha anagAre ukta lokacarcA sAMbhaLI chaThachaTha tapa ane unALAnA bhISaNa baLabaLatA tApamAM AtApanA lenAra mahAtapasvI siMha anagAranuM dhyAna bhaMga thaI gayuM. teo vicAravA lAgyA -"bhagavAnane lagabhaga cha mahinA pUrA thavA Avaze. pitta jvara ane raktAtisAranI vyAdhithI te saMtrasta che. teo khUba kRza thaI gayA che. zuM gozAlakanuM kathana satya nIvaDaze. je A pramANe thaze to anyatIthike kaheze bhagavAna chadmastha avasthAmAM ja kAla karI gayA, ema vicAratAM vicAratAM emanuM hRdaya halI UThayuM. emaNe tapabhUmithI prasthAna karyuM ane kacchanA madhya bhAgamAM AvatAM AvatAM to emanI AMkhomAMthI azrudhArAo chUTI paDI, te UbhA UbhA meTethI raDavA lAgyA. Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mAli ane gozAlakane vidroha 653 A bAju bhagavAnane e vakhate pitAnA nircane bolAvI kahyuM--"Aryo, mAro aMtevAsI siMha anagAra ke je prakRtithI bhadra ane sarala che, te mArI ruNatAnI ciMtAthI mAlukAkacchamAM jerajorathI rudana karI rahyo che eTale jaladIthI jaI ene ahIM belAvI lAve." bhagavAnane Adeza prApta thatAM ja nigraMtha siMha anagArane bhagavAna pAse belAvI lAvyA. siMha anagAre bhagavAnane namaskAra karyA. siMha anagArane saMbodhita karatAM bhagavAne kahyuM-"siMha, dhyAnA tarikAmAM tArA mAnasamAM mArA aniSTanI kalapanA AvI hatI, jethI tuM raDI paDyo? siMha-bhagavad ! Apa ghaNA samayathI asvastha che eTale gozAlakanI vAta yAda karIne mArA manamAM ciMtAne sAgara UbharAI A . mahAvIra-vatsa ! tuM jarA paNa ciMtA na kara. huM hajI sADA paMdara varSa sudhI AnaMdapUrvaka A bhUmaMDala para vicaraNa karIza. oSadhagrahaNa siMha-bhagavana, amArI paNa e hArdika kAmanA che. ApanuM zarIra dararoja kSINa thatuM jAya che. zuM prastuta bImArI maTADavAno keI upAya nathI. mahAvIra-Arya ! tArI je evI IcchA che te meMDhipagaMvamAM revatI gAthApatine tyAM jA. enA ghare kuhaDe ane bijerAmAMthI banelI be auSadhio che. emAMthI prathama auSadhi ke je mAre mATe banAvI che, enI mane AvazyakatA nathI ane bIjI ke je bIjA mATe banAvI che, te mArA roganivAraNa mATe upayukta che. tuM jaIne te laI Ava. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAnanI AjJA prApta karI siMha anagAra atyaMta AhalAdita thayA. teo revatIne tyAM pahoMcyA. munine dUrathI AvatA joI revatI muninI sAme sAta-ATha DagalAM gaI ane savinaya pUchayuM-pUjyavara ! kaI vastunI AvazyakatA che? siMha-tAre tyAM be auSadhio che. eka bhagavAna mahAvIrane mATe ane bIjI anyanA udezya mATe che. je bijerAmAMthI je auSadhi taiyAra karI che enI mane AvazyakatA che. eTale mATe huM AvyuM che. - revatIne Azcarya thayuM ke emane auSadhinirmANanA gupta rahasyane kevI rIte khyAla AvI gaye ? "kyA mahAna jJAnIe vAta pragaTa karI che ?" siMha-zramaNa bhagavAna mahAvIre mane A vAta jaNAvI che ane emanA AdezathI huM atre Avyo chuM" revatIe bhAvavibhera thaIne pele badhe bijorApAka emane vaherAvI dIdhuM. enA sevanathI bhagavAna rogamukta thaI gayA. emane cahere pUrvavat camakavA lAgyuM. bhagavAnane pUrNa svastha joIne badhAnA manamAM apUrva prasannatA thaI. 37 revatIe A pramANe utkRSTa bhAvathI je dAna ApyuM, enAthI eNe svarganuM AyuSya bAMdhyuM ane tIrthakara nAmakarmanuM anubaMdhana karyuM.8 jamAli nihanava thayA pahelA jaNAvI gayA chIe ke jamAli bhagavAnanI anumati 37 bhagavatI zataka 15 38 (ka) samavAyAMga sUtra saTIka, sama. 159 patra 143 (kha) ThANAMga sUtra saTIka, 9,3,681, 5tra 455-2 (ga) pravacana sAroddhAra gA. 466 patra 111-12 (dha) vividha tIrthaka95 (apApAbRhataka95) pR. 41 (Da) saptati zatasthAna saTIka gA. 337, patra 80 (ca) lokaprakAza, bhAga-4 sarga 34 glaeNka 377-785 patra 555-556 Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAli ane gozAlakane vidroha lIdhA vinA ja jude vihAra karavA lAgyA hatA. ekavAra svataMtra vicaraNa karatA evA jamAli anagAra potAnA ziSya sahita zrAvastInA koSThaka caityamAM rokAyA hatA.39 khAna-pAnanI pratikULatAne kAraNe emanA zarIramAM pittajvara thaI gaye hate. AkhuM zarIra dAha ane vedanAthI pIDita thaI rahyuM hatuM. emaNe eka divasa sahavartI zremane ziyyA saMsmAraka karavAnuM kahyuM. sAdhu te vakhate kAryamAM lAgI gayA. jamAli pIDAne kAraNe atyaMta Akula-vyAkula thaI rahyA hatA. dehanI zakita eTalI kSINa thaI cUkI hatI ke teo UbhA rahI ke besI paNa zakatA na hatA eka kSaNano vilaMba paNa ene asahya hate. emaNe pharI pUchayuM-mAre mATe zuM zayyA saMsmAraka karI devAmAM AvI che? zramaNae vinamra nivedana karyuM, hajI sudhI karI nathI, karI rahyA chIe, e sAMbhaLIne jamAli vicAravA lAgyA : "bhagavAna mahAvIra te kRtamAnane kRta, calamAnane calita kahe che, te te bilakula misyA che. jyAM sudhI zayyA-saMstAraka bichAvI devAmAM AvI na hoya tyAM sudhI bichAvelI kevI rIte manAya." emaNe potAnI pAse zramaNa nigraMthane lAvyA ane potAnuM maMtavya prakaTa karyuM. keTalAka zramaNone jamAlinuM maMtavya sAruM lAgyuM, keTalAka sthaviree ene virodha karatAM kahyuM-bhagavAna mahAvIranuM "he jenuM A kathana nizcayanayanI apekSAe satya che. nizcayanaya kiyAkAla ane niSThAkAlane abhinna mAne che. emanuM maMtavya che ke kaI paNa kiyA kaMIka paNa kArya karIne ja nivRtta thAya che. sArAMza e che ke je kriyAkAlamAM kArya na thAya te enI nivRtti pachI e kevI rIte thaze. eTale nizcayanayane siddhAMta tarkasaMgata che ane A nizcayAtmaka 39 sthAnAMgamAM 7, 3mAM teduka citya jaNAvyuM che. paraMtu zAMtyAcAryanI uttarAdhyayananI TIkAmAM (patra 153-2) ane nemicandranI TIkA (patra 69-1)mAM ane vizeSAvazyaka bhASya gAthA 2307nI TIkAmAM teMduka udyAna ane keSThika citya jaNAvyuM che. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nayane lakSamAM rAkhIne bhagavAnanuM "daremALa kathana thayela che. je tArkika daSTithI bilakula ucita che, anya aneka yuktiothI sthaviro e jamAline samajAvavAno prayatna karyo. paraMtu jamAli samajyA nahIM. eTale aneka sthavire emane cheDI bhagavAna mahAvIranI pAse cAlyA gayA. keTalAka samaya pachI jamAli anagAra svastha thayA. teo zrAvastIthI vihAra karI caMpA AvyA. mahAvIra paNa A samaye caMpA padhAryA hatA. jamAli mahAvIra pAse AvyA ane bolyA. "ApanA aneka ziSya chatmastha che. kevalajJAnI nathI. paNa huM to pUrNa jJAnadarzanathI yukta ahaMta jina ane kevalInA rUpamAM vicarI rahyo chuM." indrabhUti gautame jamAlinA kathanane prativAda karatA kahyuM-kevalajJAnInuM darzana parvata vagerethI Acchanna hotuM nathI. je Apa kevalajJAnI che te mArA praznonA uttara Apo. "loka zAzvata che yA azAzvata che ? jIva zAzvata che yA azAzvata che?" jamAli koI paNa prakArane uttara ApI na zakyA. teo mauna thaI gayA. bhagavAne kahyuM-"jamAli, mArA aneka ziSya prastuta praznone uttara ApI zake che, te paNa teo pitAne jina yA kevalI nathI kahetA." jamAline mahAvIranuM kathana pasaMda AvyuM nahIM. teo UThIne potAnA sthAne cAlyA gayA. alaga rahIne varSo sudhI asatyanuM prarUpaNa karatA rahyA ane mithyAtvane pracAra karatA rahyA. aMtamAM anazana karI potAnA pApasthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA ja kAladharmane prApta thayA ane lAntaka devalokamAM kilviSika rUpamAM utpanna thayA.40 priyadarzanA punaH pratibaddha thaI jamAlinI upasthitimAM ja priyadarzanA ekavAra pitAnA sAthvI 40 bhagavatI zataka saTIka 9, u6. 6 sutra 386-387 Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzilAka Taka yuddha ?? parivAra sahita zrAvastI gaI ane tyAM te DhaMka kuM bhakAranI zALAmAM rAkAI. DhaMka mahAvIranA parama upAsaka hatA. priyadarzanAne pratimAdha ApavAnA hetue eNe enI saMghATImAM Aga lagAvI dIdhI. saMghATI khaLavA lAgI. priyadarzana sahaja rUpamAM melI paDI- " saMghATI khanI gaI, ghATI maLI gaI." Dhake dhIrethI kahyu "Aye ! Apa asatya ele che. ghATI khaLI nathI, hajI maLI rahI che. maLatAne maLI' kahevuM e teA mahAvIranA siddhAMta che. paNa Apane siddhAMta te khaLI rahI che kahevAnA che tepaNa Ape khaLatI evI saMghATIne ' maLI gaI ' kema kahyuM ? '' priyadarzInA pratikSuddha thaI ane pharIthI mahAvIranA saMghamA praviSTa thaI 4 1 : mahAzilArka Taka yuddha bhagavAna mahAvIre mithilAne varSAvAsa pUrNa karI aMgadezanI tarapha vihAra karyAM. e divaseAmAM videhanI rAjadhAnI vaizAlImAM bhayaMkara yuddha cAlI rahyuM hatuM. vAta e hatI ke caMpAnagarImAM AvI kuNike 1. kAlakumAra, 2. sukumAlakumAra, 3. mahAkAlakumAra, 4. kahukumAra, 5. sukahakumAra, 6. mahAkahUkumAra, 7. vIrakahaeNkumAra, 8. rAyakahUkumAra, 9. sevakahUkumAra, 10. mahAseNukakumAra' vagere potAnA daza bhAIAne melAvyA rAjya, senA, dhana vagerene agiyAra bhAgamAM vibhakata karyA ane sukhapUrvaka rAjya karavA lAgyA. kUNikanA hA ane vihA e be sagA bhAI ( cehvaNAnA putra) hatA.ra rAjA zreNike peAtAnI 41 (ka) priyar sA vi parUoDazurAo samAya triya pavaLA | ko bahiyAdivattha desAya bhaI || (kha) uttarAdhyayana nemicanI vRtti sahita patra 69-1 42 657 --vizeSAvazyaka bhASya 2325 1 niriyAvalikA 2 niriyAvalikAmAM A ghaTanA prasagane vihalanI sAthe sAMkaLavAmAM Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jIvitAvasthAmAM ja secanaka hastI ane aDhAra serane devapradmatta hAra e e vastue emane ApI dIdhI hatI. jenuM mUlya zreNikanA AkhA rAjyanI kharAkhara hatuM. 4 }58 ' C vikumAra secanaka hAthI para ArUDha thaI potAnA 'taHpura sAthe gagAtaTa para jala-krIDAne mATe jatA hatA.pa nagaramAM e carco jorathI cAlatI hatI ke rAjyazrIne upayAga tA viThThalrakumAra karI rahyo che kRNika nahIM. kRNikanI rANI padmAvatIe A sAMbhaLyuM. ene vicAra AvyeA. 8 jo secanaka hAthI tathA devapravrutta hAra mArI pAse nathI, te| A virATa rAjya-vaibhava paNa mAre ze| kAmanA ? ' rANIe kRNikane kahyuM. anekavAra Agraha karavAthI kUNike hallR ane vidyakumAra 'ne melAvIne kahyuM - 8 tamArI pAse je hAthI che te mane seAMpI de. emaNe kahyuM-amane pitAzrIe judA ja rUpamAM ApelA che. pitAnI ApelI vastu ame Apane kevI rIte ApI zakIe.' A uttarathI kUNikanA manamAM kSAbha utpanna thayeA paNa vicAryuM: * keTalAka divaseAmAM laI laIza.' hatu ane vidyu lAga joI ne hAra ane hAthI ane peAtAnuM aMtaHpura laI ne peAtAnA nAnA (dAdA) ceTakanI pAse paheAMcI gayA. jyAre kRNikane e vAta jJAta thaI tyAre eNe potAnA kUta 2 " AvyA che. niriyAvalikA vRtti, bhagavatI vRtti, bharatezvara-bAhubalI vRtti Adi graMtheAmAM prastuta ghaTanA prasaMgamAM halla ane vihalla be nAma prayukta thayAM che. anuttaropAtika sUtramAM viThThalla ane vehAyasane celaNAnA putra kahyA che. ane halane dhAraNIne niriyAvalikA vRtti ane bhagavatI vRttimAM hala ane viThThala bannene cellAnA putra mAnyA che. 3 hallasa hatthI dinA seyaNago, vihallassa devadinnA hAro / -niriyAvalikA vRtti patra 5-1 4 kiri jAvatiya rajjassa molla tAvatiyaM devadiSNassa hArassa setaNagassa / --Avasyaka cUrNi uttarAdhdha, patra 167 5. nirayAvaliyA, geApANi saMpAdita, pu. 19 Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAcilAkaMTaka yuddha 659 rAjA ceTaka pAse mokalyA ane hAra, hAthI ane hala, vihallane caMpa pAcho mokalavA mATe sUcana karyuM. ceTake dUta dvArA kahevaDAvyuM ke-hAra ane hAthI para adhikAra halla ane vihalane che, teo mArA zaraNamAM AvyA che. zaraNAgatanI rakSA karavAnuM mAruM kartavya che, eTale huM emane pAchA mokalI zakatuM nathI. je zreNika rAjAne putra, celuNAne Atmaja, mAre natRka (dehitra) kRNika hila, vihalane aDadhuM rAja ApI de te huM hAra ane hAthI ene apAvI daIza. eNe pharIthI dUta mokalyA ane kahevaDAvyuM ke halla ane vihalla mArI AjJA vinA hAra ane hAthI laI gayA che, e baMne amUlya vastuo magadha rAjyanI che, ceTake pharIthI nakArAtmaka uttara Ape. kRNika krodhathI kAMpavA lAge, enI AMkha lAla thaI gaI. bhrakuTI taMga thaI gaI. eNe trIjIvAra lekhita patra ApIne dUtane meka. emAM lakhyuM hatuM hAra ane hAthIne pAchA mokalI do yA yuddha mATe taiyAra thaI jajo." te ceTakanI rAjasabhAmAM AvIne siMhAsana para lAta mArI ane bhAlAnI aNI para rAkhI te patra ceTakane A patra vAMcI tathA dUtana aziSTatApUrNa vyavahArane joI rAjA ceTake kahyuM - "huM yuddha mATe taiyAra chuM. kRNika bhale Ave. huM enI pratIkSA karIza." ceTakanA rakSake e dUtane gaLethI pakaDIne bahAra kADhI mUkyo. kRNike dUta pAsethI badhe vRttAnta sAMbhaLyuM ane kAlakumAra vagere dase bhAIone belAvIne kahyuM: "jaladIthI pitapotAnI senA sajaja karIne Ave, huM ceTaka rAjA sAthe yuddha karIza." badhA bhAIe pitapatAnA rAjyamAM gayA ane pitAne traNa hajAra hAthI, traNa hajAra gheDA, traNa hajAra ratha ane traNa karoDa padAtione sAthe laIne AvyA. A pramANe tetrIsa hajAra hAthI, tetrIsa hajAra azva, tetrIsa hajAra ratha ane tetrIsa karoDa padAtionI virATa senA laIne kRNika vaizAlInI tarapha AgaLa vadhe. rAjA ceTake pitAnA nehI nava mallavI, nava licchavI ema Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana aDhAra kAzI-kauzalanA rAjAone belAvyA ane emanI sAthe vicAravimarza karatAM pUchyuM-mAre dehitra kRNika hAra ane hAthI mATe yuddha karavA AvI rahyo che. ApaNe emanI sAthe yuddha karavuM che yA enI sAme ApaNI jAtane samarpita karavI che?" badhA rAjAoe A anItine pratikAra karavAnuM kahyuM, ane teo badhA pita-potAnA rAjyamAM gayA ane pita-pitAnA traNa hajAra hAthI, traNa hajAra azva traNa hajAra ratha ane traNa karoDa padAtie laIne pAchA AvyA. rAjA ceTakanI paNa eTalI ja senA taiyAra thaI. pa7 hajAra hAthI, 57 hajAra azva, pa7 hajAra ratha, pa7 karoDa padAtio laI ceTaka saMgrAma bhUmimAM upasthita thaye. rAjA ceTaka bhagavAna mahAvIrano parama upAsaka hate. eNe zrAvakanAM bAra trata grahaNa karelAM hatAM, eNe eka vizeSa niyama paNa lIdho hatoH "huM eka divasamAM ekathI vadhu bANa calAvIza nahIM." enuM bANa kadI paNa niSphaLa jatuM nahIM. prathama divase ajAtazatru kUNikanA taraphathI kAlakumAra senApati thaI sAme AvyuM. eNe garuDamUhanI racanA karI. rAjA ceTake zaTaka-bRhanI racanA karI. paraspara bhayaMkara yuddha thayuM. rAjA ceTake amegha bANane praga karyo. kAlakumAra jamIna para DhaLI paDya, evI rIte eka eka karI anya nava-bhAIoe senApatinA padane alaMkRta karyuM ane rAjA ceTakanA amegha bANathI mAryA gayA. kAlI Adi rANuonI dIkSA A vakhate bhagavAna mahAvIra caMpAnagarI padhAryA. pariSada bharAI. bhagavAne pravacana karyuM, rAjaparivAranI mahilAo paNa bhaga , ceTakarAjasya tu pratipanna vratatvena dinamadhye ekamevazara muMcati amoghabANazca / -niriyAvalikA saTIka, patra 6-1 Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzilAkaMTaTha yuddha 661 vAnane upadeza sAMbhaLavA AvI hatI. rAjA zreNikanI kAlI rANIe bhagavAnane pUchayuM-bhagavAna, mAre putra kAlakumAra vaizAlInA yuddhamAM gayela che. enuM zuM thayuM che? bhagavAne enA mRtyu aMgenA khabara ApyA. A pramANe sukAlI, mahAkAlI, kRSNa, sukRSNa, mahAkRSNa vIrakRSNA, rAmakRSNA, pitRsenakRSNA ane mahAsenakRSNA Adi rANI e paNa pitapotAnA putronA samAcAra pUchayA. bhagavAne emanA mRtyunI ghaTanA kahI ane saMsAranI asAratAno upadeza Apyo. bhagavAnane upadeza sAMbhaLI daza rANIoe e samaye dIkSA lIdhI ane agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM. eka divasa sAdhvI kAlIe AryA caMdanA pAse nivedana karyuM -"je Apa AjJA Apo te huM ratnAvalI tapa karuM." AryA caMdanAnI anumati prApta thatAM emaNe ratnAvalI tapa karyuM. A tapamAM emane kule eka varSa, traNa mahinA ane bAvIsa ahorAtra lAgyA. eka paripATImAM kula 384 divasa tapanA ane 88 divasa pAraNuMnA thayA. prathama paripATI pUrNa thayA pachI emaNe bIjI traNa paripATIe pUrNa karI. ane A paripATIemAM emane pAMca varSa, cha mAsa ane aThThAvIsa divasa lAgyA. A vikaTa tapasyAthI emanuM zarIra atyaMta kRza thaI gayuM, emanAM hADakAmAMthI kaDakaDa avAja AvavA lAgyuM. pitAnuM zarIra lAMbA samaya mATe anupayukta samajIne mAsika saMlekhanA karI siddha banyAM.6 mahAsatI sukAlIe kanakAvalI tapa karyuM. enI paripATImAM eka varSa, pAMca mAsa ane aDhAra divasa lAgyA. sukAlIe 9 varSo sudhI saMyama-sAdhanA karI mokSa prApta karyo. sAdhvI mahAkAlIe laghusiMha niSkrIDita tapa karyuM. enA eka 7 annakRtadazAMga (ena. vI. vaidya saMpAdita) pU. 38 8 atakRdazA varga 8 a. 1 9 ejana varga 8, a. 2 Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 62 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kamamAM pAMca mahinA ane cAra divasa tapanA hoya che ane tetrIsa divasa pAraNAnA hoya che. A pramANe emaNe cAra paripATI be varSamAM pUrNa karI. e uparAMta paNa emaNe anya aneka tapasyAo karI. aMtamAM saMthAre karIne karma naSTa karI mokSe gayA. - sAdhvI kRSNAe paNa AryA caMdanAnI anumatithI mahAsiMha niSkrIDita tapa karyuM. emAM 479 divasa tapanA hatA ane 61 divasa pAraNAnA hatA. A pramANe cAra paripATI emaNe 6 varSa, 2 mahinA ane 12 divasamAM pUrI karI. aMtamAM saMthAro karI mokSamAM gayA. sAvI sukRNAe sapta-samikA bhikSu-pratimA tapa karyuM. enI samApti para emaNe pharIthI aSTa-aSTamikA bhikSu-pratimA tapa karyuM. e pUruM thatAM nava-navamikA bhikSu-pratimA tapa karyuM. aMte saMthAro karI kSe gayAM. mahAkRNAe laghusavaMta bhadranI cAra paripATI pUrNa karI, A tapanI sAdhanAmAM emane eka varSa, eka mAsa, dasa divasa lAgyAM. aMtamAM saMthAro karI mekSa prApta karyo. vIrakRSNAe mahA sarvatobhadra tapa karyuM ane aMte mukti prApta karI. rAmakRSNAe bhadrottara nAmanuM tapa karyuM. enI cAra paripATImAM emane be varSa, be mAsa ane vIsa divasa lAgyAM. karmone kSaya karI te paNa siddha banyAM. pitRNa paNa keTalAya upavAsa karI karmone kSaya karI mokSe gayAM. mahAsenakRNAe AyaMbila vardhamAna tapa karyuM. emAM emane cauda 10 ejana 8, 3 11 ejana 8, 4 Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzilAkaMTaka yuddha varSa, traNa mAsa ane vIsa divasa lAgyAM. sattara varSa sudhI cAritra pALIne teo mekSe gayAM. 12 keTalAka samaya sudhI bhagavAna caMpAmAM birAjyA. anya ane kone pratibaMdha ApyuM. pachIthI tyAMthI mithilAnI tarapha vihAra karyo ane pitAne varSAvAsa mithilAmAM karyo. indranI sahAyatA A bAju rAjA kRNika yuddhamAM parAjyane joIne, traNa divasane upavAsa karyo ane kendranI ArAdhanA karI. teo pragaTa thayA emanA kAraNe pahelA divase mahAzilAkaMTaka saMgrAmanI cejanA karI, kendra dvArA nirbha abhedya vajApatirUpa kavaca kUNike dhAraNa karyuM ane te yuddhamAM AvyuM. rAjA ceTakanuM amegha bANa ene mArI zakyuM nahIM. paraspara ghamasANa yuddha thayuM. kUNikanI senA dvArA rAjA ceTaka para kAMkarA, ghAsa, pAMdaDAM Adi je kAMI nAMkhavAmAM AvatuM, te mahAzilAnI jema prahAra karatuM.14 A prathama divasanA yuddhamAM ja 84 lAkha mAnava mAryA gayA. bIjA divase ratha-mUsala saMgrAmanI vikvaNa thaI devanimita ratha upara camaredra pite AvIne beThe, ane te muzalathI cArebAju prahAra karavA lAgyuM.5 bIjA divasamAM 96 lAkha manuSyone 12 annakUdazAMga, 8, 5 thI kramazaH vaga 6, 7, 8, 9, 10 tapanA sabaMdhamAM vistRta varNana ane tapa citra mATe pariziSTa juo. 13 nirayAvalikA saTIka patra 6 14 goyamA ! mahAsilAkaTaai NaM saMgAme je tattha Ase vA hatthI johe vA sarahI vA taNeNa vA patteNa vA kaTeNa vA sakkarAyA vA abhihammati savve se jANai mahAsilAe ahaM ma. 2 teNatuNaM goyamA mahAsilAka Tae / --bhagavatI sUtra saTIka, sUtra 299 patra 578 15 goyamA ! rahamusale Na sagAme vaTTamANe ege rahe aNAsae asArahie aNArohae samusale mahayA mahayA jaNakkhaya jaNavaha jaNappamahaM jaNasavaThThappa rUhirakaddama karesANe savvao samatA paridhAvitthA se te DheNa jAva rahamusale saMgAme / -bhagavatI sUtra saTIka za. 7 udde. 9 . 300, 5. 584 Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saMhAra thaye Ama be divasanA saMgrAmamAM 1 karoDa ane 80 lAkha manuSyono nAza thaye. ceTaka ane nava mallavI, nava lacchavI, ema aDhAra kAzI kauzalanA traNa rAjAonI hAra thaI ane kUNike vijayavAvaTo pharakAvya. rAjA ceTaka parAjita thaI vaizAlI cAlyA gaye. prAkAranAM dvAra baMdha karI devAmAM AvyAM. kRNike ghaNA prayatna karyo paNa te ene teDI zakyo nahIM. eNe vaizAlInI bahAra ghere ghA. eka divasa AkAzavANI saMbhaLAI-"zramaNa kUlavAlaka17 jyAre mAgadhikA vezyAmAM anurakta thaze, tyAre rAjA azakacandra-Nika vaizAlI nagarInuM adhigrahaNa karaze.18 kRNike kUlavAlakanI anveSaNa karI mAgadhikA vezyAne belAvI. mAgadhikAe kapaTapaNe zrAvikAno veza dhAraNa karyo ane kUlavAlakane pitAnAmAM anurakta karyo. kUlavAlaka naiimittikane veSa dhAraNa karI kaI paNa rIte vaizAlI gaye. emane jJAta hatuM ke munisukRta svAmInA stUpanA prabhAvathI ja te nagarI bacelI che. nAgarikee zatrusaMkaTane upAya pUchayo, tyAre emaNe kahyuM ke A stupa tUTaze tyAre zatru haTaze. lekae stUpa te zarU karyo. pUrva saMketAnusAra ekavAra kRNikanI senA pAchaLa haTI, jyAre stUpa pUrNapaNe tUTI gaye tyAre kUNike kUlavAlakanA kathanAnusAra ekAeka AkramaNa karI vaizAlInA prakArano nAza karyo. 19 16 bhagavatI sUtra zataka 7, udde. 9, sU. 301 17 "kulavAlaka tapasvI nadInA kUla(taTa)nI samIpa AtApanA karatA hatA. enA tapanA prabhAvathI nadIne pravAha kaMIka vaLI gayo eTale loke ene kulavAlaka kahIne bolAvatA hatA. -uttarAdhyayana, lakSmIvalabha vRtti (gujarAtI anuvAda sahita, prathama khaMDa, patra 8 amadAvAda 1935) 18 samaNe jaha kUlavAlae, mAgahia gaNi ramissae / rAyA. e sonaparA, vesAruM nA nahi ! -ejana patra 10 19 uttarAdhyayana sUtra, lakSmIvalabhakRta vRtti, patra 11 Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa kezIkumAra ane gautama * hAra ane hAthIne laIne zatruthI bacavA halla ane vihallA vaizAlIthI bhAgI gayA. prAkAranI khAImAM pracchanna rUpamAM Aga hatI. hAthI secanakane vibhaMga jJAna thayuM hatuM. jethI te e jANI gayela hatA. eTale te AgaLa jatuM na hatuM jyAre baLajabarIthI ene AgaLa vadhavA mATe vivaza karavAmAM AvyuM tyAre teNe pitAnI sUMDha vaDe halla-vihallane nIce utArI dIdhA ane svayaM eNe AgamAM praveza karyo. Ama te zubha adhyayaMvasAyathI AyuSya pUrNa karI prathama devalekamAM utpanna thayA. devapradatta hArane devatAoe uThAvI lIdho. zAsanadee halka-vihallane bhagavAna mahAvIranI pAse mithilA pahecADI dIdhA. bhagavAnano upadeza sAMbhaLIne teo dIkSita thaI gayA. 20 zramaNa kezakumAra ane gautama mithilAthI eka gAmathI bIje gAma vihAra karatA bhagavAna mahAvIra hastinApura tarapha padhAryA. gaNadhara gautama pitAnA ziSya samudAyanI sAthe zrAvastImAM bhagavAna pUrve padhAryA hatA. ane kASThaka udyAnamAM rokAyA hatA. e nagarInI bahAra eka tika udyAna hatuM. tyAM paNa pArvasaMtanIya nigraMtha kezIkumAra zramaNa pitAnA ziSya sahita rekAyA hatA. zramaNa kezakumAra kumArAvasthAmAM ja dIkSita thaI cUkyA hatA. teo jJAna ane cAritramAM pAragAmI hatA. mati, zrata, avadhi traNa jJAnanA sAdhaka hatA. banenA ziSya samudAyanA antamAnasamAM ekabIjAnA bhinna AcAra jaIne zaMkA UThI. amAre dharma ke che? ane ene dharma ke che? AcAra dharma-praNadhi amArI kevI che ane emanI kevI che? puruSAdAnI pArzvanA cAturyAmane upadeza zuM che ane mahA20 bharatezvara bAhubalI vRtti, patra 100, 101 1 uttarAdhyayana 23, 6 7 8 Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana muni vardhamAne paMca zikSA rUpa dharmanuM pratipAdana karyuM che. eka lakSyavALAmAM A bheda ke ? eke sacelaka dharmano upadeza karyo te bIjAe alaka dhamane. pitAnA ziSyonI AzaMkAothI ubherita thaIne banee maLavAne nizcaya karyo. gautama pitAnA ziSyavarga sahita tindraka udyAnamAM AvyA ke jyAM kezI gautama thelyA hatA. gautamane AvatA joIne zramaNa kezakumAre emanuM bhaktithI bahumAnapUrvaka svAgata karyuM. pitAnA dvArA yAcita palAla, kRza, tRNa AdinuM Asana gautama samakSa prastuta karyuM. A vakhate aneka pAkhaMDI ane kutUna halapremI vyakti paNa tyAM AgaLa AvI pahoMcI hatI. kezakumAra zramaNa ane gaNadhara gautamanA e aitihAsika saMvAda uttarAdhyana sUtranA tevIsamAM adhyayanamAM besI rotI' nAmathI saMkalita che. ene mahattvapUrNa aMza A pramANe che. gautamanI anumati prApta karI kezIkumAre kahyuM -bhagavAna ! mahAmuni vardhamAne pAMca zikSApa dhamane upadeza karyo che. jyAre mahAmuni pA cAturyAma dharma pratipAdana karyo che. medhAvina ! eka ja kamamAM pravRtta thanAra sAdhakanA dharmamAM vizeSabheda hevAnuM zuM kAraNa che? A pramANe dharmamAM antara thaI javAne lIdhe Apane saMzaya nathI thatuM? gautama-je dharmamAM jIvAdi tane vinizcaya karavAmAM Ave che. e tattvane prajJA ja joI zake che. kAlasvabhAvathI prathama tIrthaMkaranA zramaNaRju jaDa ane aMtima tIrthaMkaranA muni vakajaDa che. paraMtu madhyavartI tIrthakaronA muni ajuprAjJa che e kAraNe dharma be prakArane che. prathama tIrthakaranA munionA kalpa duvidhya ane aMtima 2 ejana 23, 15 3 uttarAdhyayana 23, 16-17 zA thaal | Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa kezIkumAra ane gautama 667 tIrthaMkaranA munionA ka5 duranupAlaka thAya che. paraMtu madhyavartI tIrthakaranA munionA ka5 suvidhya tathA supAlyarUpa thAya che. kezakumAra-gautama, Ape mArI jijJAsAnuM samAdhAna karI dIdhuM. have bIjA praznano uttara Ape. vardhamAna svAmIe alaka dharmane upadeza Apyo che ane mahAmuni pArve sacelaka dharmanuM pratipAdana karyuM che. eka ja kAryamAM pravRtta thanAramAM A antara kema? emAM ze vizeSa hetu che? he yazasvina, A pramANe vezamAMaMtara thaI thavAne kAraNe zuM ApanA antarmAnasamAM kaI vipratyaya utpana thatuM nathI? gautama-lekamAM pratyayane mATe, varSAdi RtuomAM saMyamanI rakSAne mATe, saMyama yAtrAnA nirvAha mATe, jJAnAdi grahaNa karavA mATe athavA "A zramaNa che" evI eALakha mATe veza( liMga)nuM prejana che. bhagavana! vastutaH banne tIrthaMkaronI e te pratijJA che ke nizcayapaNe mokSanA sadbhuta sAdhana te jJAna, darzana ane caritra ja che. kezakumAra-mahAbhAga ! ApanA aneka sahastra zatruo vacce UbhelA che, te zatrue Apane jItavA mATe ApanI abhimukha AvI rahyA che, Ape e zatruone kevI rIte jItyA? gautama-jyAre meM eka zatrune jItI lIdhe, te pAMca zatru chatAI gayA. pAMca zatruo jItI javAthI dasa, ane e rIte meM saha zatruone jItI lIdhA. 4 acelakazca uktanyAyenAvidyamAnayelakaH kutsitacelakA vA yo dharmA vardhamAnena dezita ityapekSyate tathA 'jo ibho tti pUrvavada yazcAya sAntarANi-vardhamAna svAmi-satkayati vastrApekSayA kasyacitkdAcinmAnavarNa vizeSato vizeSitAni uttarANi ca mahAdhanamUlyatayA pradhAnAni prakramAvastrAvaNi yasminnasau sAntarottaro dharmaH pAzvena dezita itIhApekSyate / / - uttarAdhyayana bRhaduvRttIya 5, 500 Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kezIkumAra-te zatruo keNa che? - gautama-mahAmune ! bahita AtmA, cAra kaSAya, ane pAMca Indriye zatru che, ene chatI huM nirbhaya thaI vicAruM chuM. - kezIkumAra-munilekamAM aneka jIva pAzabaddha jovAmAM Ave che. paraMtu Apa pAzamukta ane laghubhUta thaIne kevI rIte vicAre che? gautama- he muni ! huM e pAzAno sarva prakAre cheda karI nAkhuM chuM tathA saMpAya viniSTa karIne muktapAza ane laghubhUta thaIne " vicaruM chuM. kezIkumAra-bhane! te pAza kayA kayA che? gautama-bhagavana ! rAgadveSa ane tIvra sneha pAzarUpa che, je khUba bhayaMkara che. enuM samyaka chedana karI huM yathAkrama vicaraNa karuM chuM. keDIkumAra-gautama, antaHkaraNanI UMDAImAMthI utpanna thayela latA jenuM phala-pariNAma atyaMta viSa samAna che, ene Ape kevI rIte ukhAyuM ? gautama- e latAnuM sarvatobhAve chedana karI nAkhyuM che. tathA enA TukaDe TukaDA karI ane samULa ukhADI pheMkI dIdhuM che. eTale huM viSa samAne phaLanA bhakSathI sarvathA mukta thaI gaye chuM ? kezIkumAra-mahAbhAga ! A latA kaI che? gautama-mahAmuni, saMsAramAM tRNArUpI latA khUba bhayaMkara che ane dAruNa phaLa ApanArI che. ene vidhipUrvaka ucheda karI huM vicAruM chuM. kezIkumAra-medhAvina ! bhItaramAM ghara ane pracaMDa agni prajavalita thaI rahyo che, te zarIra temaja guNane bhasmasAta karanAre che. Ape ene kevI rIte zAMta karyo ? kevI rIte bujhA ? gautama-tapasvina, mahAmeghathI prasUta uttama ane pavitra jalane Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa kezIkumAra ane gautama 669 grahaNa karIne huM tene te agnimAM sIMcato rahyo chuM. eTale saMcita karavAmAM Avela agni ane bALa nathI.. kezIkumAra-mahAbhAga, e agni ane jala te kayAM che? gautama-mahAbhAga! kasAya agni che. zrata, zIla ane tapa jala che. zrata jaladhArAthI agni ane bALa nathI. kezakumAra-munipuMgava, A sAhasika bhIma, duSTa azva cAre tarapha bhAgI rahyA che. enA para caDelA evA Apa enA dvArA unmArge kema laI javAmAM AvyA nathI? gautama-tapasvina , bhAgatA ane huM mRtarUpI doraDA vaDe bAMdhI rAkhuM chuM. eTale te unmArge gamana karatA nathI paNa sanmArga, mAM ja pravRta rahe che. - kezIkumAra--Apa kene azva kahe che? gautama-vijJavara ! mana ja duHsAhasika ane bhIma abdha che. te cAre tarapha bhAge che. huM kanjaka azvanI mAphaka dharmazikSArUpI lagAma dvArA ene nigraha karuM chuM. kezIkumAra-vRtivara, saMsAramAM evA ghaNA kumArga che. jenA para cAlavAthI jIva sanmArgathI cuta thaI jAya che. paraMtu A5 te sanmArga para cAlavA chatAM vicalita thatA nathI. gautama-munipuMgava ! sanmArgamAM gamana karanAra ane unmArgamAM prasthAna karanArAne huM sArI rIte jANuM chuM. eTale huM sanmArgathI haTate nathI. kezIkumAra-rativara! te sanmArga ane unmArga kyA kayA che? gautama-maharSe, ku-pravacanamAM mAnanAra badhA pAkhaMDIo e unmArgamAM prasthita che sanmArga te jina-bhASita che ane nizcaya rUpathI te uttama mArga che. Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana - kezIkumAra tirAja, mahAna jaLanA pravAhamAM vahetAM prANIo mATe zaraNa ane pratikArUpa dviIpa Apa kone kahe che? gautama-mahAprAjJa, eka mahAdvIpa che. atyaMta vistuta che. pANInA prabala pravAhanI paNa tyAM gati nathI. kezIkumAra-A mahAdvIpa te karyo ? gautama RSivara ! jarA-maraNanA vaheNamAM DUbatA prANIo mATe dharma-dvIpa pratikArUpa che ane emAM gamana karavuM uttama zaraNarUpa che. kezIkumAra-mahApravAhavALA samudramAM eka naukA viparIta rUpamAM cAre bAju bhAgI rahI che. Apa emAM ArUDha thaI rahyA che, te pachI kahe tame kaI rIte pAra jaI zakaze? gautama-chidrarUpa naukA pAragAmI thatI nathI, paraMtu achidra naukA ja pAra pahoMcADavAmAM zaktimAna thAya che. kezIkumAra-te naukA kaI? gautama -RSivara ! zarIra e naukA che. AtmA ene nAvika che. saMsAra samudra che. jene maharSijana sahajapaNe tarI jAya che. kezIkumAraghaNAM badhAM prANIo ghera aMdhakAramAM che. e ja prANIo mATe A lokamAM udyota koNa kare che? gautama-udita thayele sUrya lekamAM sarva prANIo mATe udyota kezIkumAra--e kaye sUrya? gautama-jeno saMsAra naSTa thaI gayuM che evA sarva jinabhAskarane udaya thaI cUkyo che. teo ja sArA the vizvamAM udyota kezIkumAra-zArIrika ane mAnasika duHkhathI pIDita prANIo Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamaNa kezakumAra ane gautama 673 mATe zrema ane zivarUpa tathA bAdhA rahita evuM ApanA mate kayuM sthAna che ? gautama-lekamAM agrabhAge eka dhruva sthAna che. jyAM jarA, maraNa ane vyAdhi nathI. jyAM ArahaNa karavuM nitAnta duSkara che. kezIe karyuM sthAna che? gautama-maharSioe je sthAna prApta karyuM che, te nirvANa, siddhi, lekAgra, kSema, ziva ane avyAbAdha e nAmathI prasiddha che. te sthAna zAzvata vAsanuM che, lekanA agrabhAgamAM sthita che ane durAroha che. ene prApta karI bhavaparaMparAno anta karanAra munijana ciMtAmukta thaI jAya che. carcAno upasaMhAra karatA kezIkumAra zramaNe kahyuM-he mahAmuni, ApanI prajJA zreSTha che. Ape mArA saMza naSTa karI nAMkhyA che. he saMzayAtIta, he sarvasUtra-mahodadhi, huM tamane namaskAra karuM chuM. gaNadhara gautamane namaskAra karyA pachI kumAra kezI zramaNe pitAnA ziSya sahita paMca mahAvratarUpa dharmane bhAvathI grahaNa karyo ane bhagavAna mahAvIranA bhikSu saMghamAM bhaLI gayA.' kezI ane gautamanA prastuta saMmelanathI aneka mahatvapUrNa tatve aMge spaSTa nirNaya thaye. zramaNa kezIkumAranA saMbaMdhamAM vizeSa jANakArI mATe ame lakhele "bhagavAna pArzva eka samIkSAtmaka adhyayana' nAmano graMtha juo. bhagavAna mahAvIra zrAvastI padhAryA. keTalAka samaya sudhI tyAM rokAyA pachIthI pAMcAla tarapha prasthAne karyuM ane ahicchatrA padhAryA. atre janatAnAM manamAM dhArmika jyoti jAgRta karI teo kurujanapadanI tarapha vihAra karI hastinApura padhAryA ane nagara bahAra sahastrAbhavanamAM virAyA. 5. uttarAdhyana 23, 87. Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana tatvacarcAo zivarAjarSi hastinApurane rAjA ziva parama saMtoSI ane dharmaniSTha rAjA hatuM. eka divase ardharAtrie enI UMgha UDI gaI. vicAravA lAgyo-mArI pAse vipula vaibhava che, putra, pazu, rAjya, rASTra, senA, vAhana, koSa vagere badhI vAtane AnaMda che. pUrvakRta karmonuM phaLa mane prApta thayuM che. have mAre bhaviSya mATe paNa kaMIka karavuM joIe. kAla prAta:kAle ja lehamaya kaDAI, kaDuchuya ane tAmrIya bhAjana banAvIza. ane kumAra zivabhadrano rAjyAbhiSeka karI, leThI, lehakaDAha, kahuchaya ane tAmra-bhAjana laIne gaMgAtaTavALI dizA prekSaka vAnaprastha tApasonI samIpa jaIne tApasI pravrayAne svIkAra karIne e pratijJA karIza ke " AjathI jIvana paryanta dizA-cakravAla tapa karIza." - prAta: tha eTale zive pitAnA anucarane bolAvI badhI taiyArI karAvI ane yuvarAja zivabhadrane rAjyAbhiSeka karyo. pitAnA badhA svajanene bhejana mATe AmaMtrita karyA. emane yogya satkAra karI ane emanI anumati laI loDhI, lohakaDAha, kaDuchaya, tAmra bhAjanAdi grahaNa karI te dizA-prekSaka tApasa thaI gayeluM ane pitAnI pratijJA anusAra chaThTha chaThThathI dizA cakavAla tapa karavA lAgyuM. prathama chaThTha tapa pUrNa thaye eTale valkala dhAraNa karelA zivarAjarSi tapabhUmithI pitAnI kuTiramAM AvyA ane kiDhiNa- sAMkAyikA tApasenA upagamAM AvanAra vAMsanAM pAtra ane kAvaDa laIne pUrva dizAnuM prakSaNa karIne belyA-sama dizAnA 1. zivaH zistanApura rAga -sthAnAMgasUtra, saTIka uttarA, patra pa31 2. bhagavatI sUtra saTIka, za. 11, u. 9, patra 954-958 3. disApokkhiNoM, tti udakena dizaH prokSya ye phalapuSpAdi samucinvati / . -bhagavatI sUtra. saTIka patra 554. Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravacarcAo 673 sema mahArAja dharma sAdhanamAM pravRtta ziva rAjarSinuM rakSaNa kare, ane pUrva dizAmAM sthita kaMda, mUla, chAla, patra, puSpa, phala ane harita vanaspatione levAnI anumati Ape." A pramANe kahI ziva rAjarSi pUrva dizAnI tarapha cAlyA. ane kiThina sAMkAyikAne laIne pUrvadizAmAM gayAM. kaMda-mUla phala, puSpa Adi bharIne tathA darbha, kuza, samidha, patrATa Adi laIne pitAnI kuTiramAM AvyA. ene eka bAju rAkhIne vedikAne sApha karI. pachIthI darbhagabhita kalaza laI gaMgAe gayA. snAna-mAjana karyuM ane pitRone jalAdi arpaNa karI kalaza bharIne kuTiramAM pAchA pharyA. darbha-kuza ane vAlukAnI vedI banAvI. araNine zarathI ragaDIne agni utpanna karyo ane samidha kAThe vaDe tene saLagAvI. agni-kuMDanI DAbI bAju 1. sakahuM 2. vakkala, 3. ThANa, 4. sijajA, pa. kamaMDaluM, 6. daMDa, 7. AtmA (svayaM paNa DAbI bAju beThA ). enI pachI madha, ghI ane cokhAnI Ahuti ApI ane carubali taiyAra karyo. caru vaDe vaizvadevanI pUjA karI ane pachI atithine satkAra karI svayaM bhojana karyuM. A pramANe bIjA chaThThanA pAraNAmAM dakSiNa dizA ane enA lekapAla yamanI anumati laI pUrvavat badhAM kAryo karyA. trIjA pAraNamAM pazcima dizAnA lokapAla varuNa mahArAjanI anumati grahaNa karI pUrvavat badhAM kAryo karyA. cothA pAraNAmAM uttara dizAnA lokapAla vaizramaNa mahArAjanI anumati laIne pUrvavat badhAM kAryo karyA. A pramANe dIrgha kAla sudhI diThyakravAla tapa karavAthI AtApanA levAthI zivarAjaSine vilaMga jJAna thayuM ane sAta samudro sudhI skUla ane sUkSma rUpanA padArtho jANavA ane jevA lAgyA. 4 tasamaye prasiddha 3pa2viroSa bhagavatI saTIka patra. 956 5 jayoti sthAnam rAvamAM / ejana 569 43 Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana virbhAgajJAna utpanna thayA pachI zivarAjarSi tapobhUmithI pitAnI kuTira para gayA ane valkala paherIne, zeDhI, lehakaDucchaya, daMDa, kamaMDala, tAmra-bhAjana ane kiThina sAMkAyikA laI hastinApuramAM gayA ane lekene pitAnA jJAnathI jANela sAta dvIpasamudronI vAta karI ane kahyuM ke AnAthI adhika kapa ane samudra nathI. A vakhate bhagavAna mahAvIra hastinApura padhAryA. IndrabhUti gautama bhikSA arthe nagaramAM gayA. tyAM emaNe zivarAjarSinA maMtavya para janatAmAM thatI carcA sAMbhaLI. gautame pAchA pharI bhagavAnane pUchayuM-bhagavAna, sAta ja dviIpa samudra che, e zivarAjarSinuM kathana zuM satya che? bhagavAne kahyuM-sAta dvIpasamudra aMgenuM zivarAjarSinuM kathana mithyA che. mAruM spaSTa maMtavya che ke jabUdvIpa Adi asaMkhya dvIpa che ane lavaNasamudra, Adi asaMkhya samudra che. A badhAne AkAra eka sarakhe che paraMtu vistAra bhinna bhinna che. samavasaraNamAM beThelA nAgarikoe e vAta sAMbhaLI ane nagaramAM e carcA phelAI gaI ke zivarAjarSinuM sAta-dvIpa samudra aMgenuM kathana mithyA che. bhagavAna mahAvIre asaMkhya dvIpa-samudra hevAnuM kahyuM che. zivarAjarSie jyAre mahAvIranuM kathana sAMbhaLyuM, tyAre te manamAM ne manamAM vicAravA lAgyA e zuM vAta che? mahAvIra asaMkhya dvIpa- samudra kahe che ane huM phakta sAta ja joI rahyo chuM. zuM mAruM jJAna apUrNa che. teo A pramANe vicAra karI rahyA hatA. eTalAmAM emanuM vibhegajJAna vinaSTa thaI gayuM. emane e anubhava thAye ke bhagavAna mahAvIra tIrthaMkara che. teo sarvajJa-sarvadarza che. eTale mAre sAce nirNaya karavA emanI pAse javuM joIe. 6 bhagavatI zataka 11, uda, 9 sUtra 418 Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvacarcAma 675 zivarAjarSi tApasAzramamAM jaIne leADhI, leADhAnA kaDAyAM tathA kiThina-sAMkAyikA laIne bhagavAna mahAvIranI pAse sahasrAmra vanamAM gayA. bhagavAnane vaMdana karI teo ceAgya sthAna para besI gayA. bhagavAna mahAvIre zivarAjarSi ane e virATa pariSadane dharmaupadeza ApyA. zivarAjaSie bhagavAnane vaMdana karI nivedana karyuM- - bhagavAna huM nigraMtha pravacana para pUrNa zraddhA karuM chuM mane nigraMtha mArganI zikSA pradAna kare." bhagavAne rAjarSine pravajyA pradAna karI teoe sthavira pAsethI eka dazAMgano abhyAsa karyAM, utkRSTa tapanI sAdhanA karI ane aMte badhAM karmone naSTa karI mukta thayA. poTTilanI dIkSA hastinApuranA peTTile paNa khatrIsa patnIono tyAga karI dIkSA grahaNa karI hatI. te utkRSTa saMyamanI sAdhanA karI anuttara vimAnamAM deva thayA. anya aneka vyaktioe paNa dIkSA lIdhI.7 meAkAnagarImAM gaNudhArAnA prazna bhagavAna hastinApurathI vihAra karI anukrame meAkA-nagarI padhAryAM ane tyAM naMdana caityamAM virAjyA. gaNadhara agnibhUtie bhagavAnane pUchyu--hai bhagavAna ! asurarAja camaranI pAse keTalI Rddhi, kAMti, khala, kIrti, sukha, prabhAva tathA vipurvaNA zakti che ? bhagavAne kahyuM--emanI pAse 34 lAkha bhavanavAsI, 64 hajAra sAmAnika deva, 33 trAyaaizaka deva, 4 leAkapAla, pa paTTarANI, 7 senA tathA be lAkha chappana hajAra AtmarakSake ane anya nagaravAsI devAnI Rddhi che. te enA upara zAsana karate tathA bhAga bhAgavata rahe che. ene vaikriya zarIra banAvavAmAM vizeSa abhiruci che. 7. aNuttarAvavAya (meAdI sa'pAdita) pR. 70-- 83, Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana te saMpUrNa jambudvIpa te zuM, tilokamAM asaMkhya dvIpa ane samudra asurakumAra deva ane devIothI bharAI jAya eTalAM rUpa vivita karI zake che. gaNadhara vAyubhUtie asurarAja balinA aMge jijJAsA prastuta karI. bhagavAne kahyuM-baline bhavanavAsI tIsa lAkha, sAmAnika sATha hajAra ane zeSa bAkInA camaranI samAna che. agnibhUtie nAgarAja aMge pRcchA karI. bhagavAne kahyuM enA cummAlIsa lAkha bhavanavAsI, chahajAra sAmAnika, tetrIsa trAyaaiMzaka, cAra lokapAla, cha paTarANI, vIsa hajAra AtmarakSaka che. je bAkInA pUrvavat che. A pramANe svanitakumAra, vyantaradeva ane jyotiSka aMge prazna pUchavAmAM AvyA. bhagavAne kahyuM-vyantare tathA jyotiSkane trAyazcizaka tathA lokapAla hatA nathI. emane cAra hajAra sAmAnika tathA seLa hajAra AtmarakSaka ja hoya che. ane cAra paTarANuo hoya che.8 bhagavAna tyAMthI vANiyagAMva padhAryA, ane tyAM varSAvAsa karyo. sAmAyikamAM bhAMDa-abhAMDa varSAvAsa pUrNa thavAthI bhagavAne videha bhUmithI magadha tarapha prasthAna karyuM ane rAjagRhanA guNazIla maityamAM padhAryA. A rAjagRha nigraMtha saMpradAyanuM kendra hatuM, vaLI te anya saMpradAyanuM paNa kendra hatuM. bauddha, AjIvaka ane anyonya saMpradAyane mAnanArA zrama tathA upAsakonI tyAM virATa saMkhyA hatI. teo paraspara ekabIjAnA matanuM khaMDana ane parihAsa karyA karatA hatA. AjIvakoe nigraMtha sthaviro pAse zramaNa-sAdhanA paddhatine 8. bhagavatIsUtra 3, 1, 270-283, Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavacarcAo 677 upahAsa karatAM keTalAka prazno pUchayA hatA. emanA dvArA pUchAyelA praznone bhagavAna mahAvIra samakSa prastuta karatAM IndrabhUti gautame kahyuMbhagavana, Achavaka leko pUche ke zramaNopAsaka jyAre sAmAyikamAM beThA hoya tyAre te vakhate koI pAtra vagerenI corI karI jAya che te gRhastha sAmAyikathI paravArI enI anveSaNa kare che ke nahIM? je kare che te te pitAnA pAtranI anveSaNa kare che ke anyanA pAtranI? mahAvIra-gautama, te pitAnA pAtranI anveSaNa kare che pArakAnA nahIM. gautama-bhagavana ! zuM zIlavata, guNavrata Adi pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsamAM zrAvaNanA bhAMDa (pAtra) abhAMDa svAmitvamukta nathI thaI jatAM ? mahAvIra-hAM, sAmAyika, pauSadhAdi vratamAM sthita evA zramapAsakanuM bhAMDa "abhAMDa" ja thaI jAya che. gautama-bhagavana, vrata avasthAmAM enuM bhAMDa, abhAMDa thaI gayuM e vakhate bhAMDanI corI thaI gaI. vrata pUrNa thayA pachI enI aveSaNa kare che te te zuM potAnA bhAMDanI anveSaNa kare che? ema kevI rIte kahI zakAya? je bhAMDa enuM rahyuM ja na hoya te enI tapAsa karavAne ene ze adhikAra che? mahAvIra-vrata avasthAmAM zrAvakanA manamAM e bhAvanA hoya che ke prastuta suvarNa, cAMdI, kAMsuM, maNi-ranAdi padArtha mArA nathI. e vakhate ene e padArtho sAthe saMbaMdha raheto nathI. arthAt mamatvabhAva rahetuM nathI. te ene upaga karato nathI. paNa A padArtho parathI ene mamatvabhAva chUTa nathI. mamatvabhAva chUTayo na hovAthI te padArtha pArako nathI thaI jate paNa ene ja rahe che. * gautama-sAmAyika vratamAM sthira rahela zramaNopAsakanI patnI 10. bhagavatI 8, 5. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana sAthe kAI A puruSa vyabhicAra seve te zuM kahevAya ? te zramaNApAsakanI patnI sAthe saMgama karyo ke apatnI sAthe ja sagama karyAM kahevAya ? mahAvIra--patnI sAthe saMgama karyAM kahevAya, apatnI sAthe nahI. gautama--bhagavana, zIlabata, guNuvrata ane pauSadheApavAsane kAraNe patnI apatnI thaI jAya che ? mahAvIra--vrata avasthAmAM zramaNeApAsakanI e bhAvanA hAya che ke mAtA, pitA, bhAI, bahena, patnI, putra, putravadhU kAI paNa mArAM nathI. e bhAvanA thavA chatAM paNa emAM premakha dhanAnA viccheda thatA nathI eTale patnI-saMgama ja karyA kahevAya, apatnI saMgama nahIM. AgaLa vadhIne bhagavAne zrAvakanA A pacAsa bhagAne paricaya ApIne AjIvaka ane zramaNApAsaka vacce bheda spaSTa karyAM. AjIvaka ariha'tane deva mAne che. mAtA-pitAnI sevA karanAra hoya che te uttu khara, vaDa, khera, zetUra ane pIpaLe e pAMca kA ane DuMgaLI, lasaNu Adi kaMdamULanA tyAgI hAya che. teo jene napuMsaka nathI karavAmAM AvyeA ane jene nAthavAmAM Avye nathI evA baLado pAse kAma le che. jo AjIvaka upAsaka paNa A pramANe nirdoSa rIte jIvana calAve che, te zramaNeApAsaka a'ge zuM kahevAnuM hoya ? zramaNApAsaka paMdara karmAdAnAneA tyAgI hoya che, zrAvakane mATe pa`dara karmAdAna tyAjya hAya che.11 A varSe aneka zramaNAe rAjagRhanA vipulAcala para anazana karI nirvANa prApta karyuM. bhagavAnane A varSovAsa rAjagRhamAM pasAra thayA. 11. bhagavatI 8, 5. Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvacarcAo 679 zAla-mahAzAlanI dIkSA rAjagRhane varSAvAsa pUro karIne bhagavAne pRSThacaMpA tarapha vihAra karyo. bhagavAnanuM pAvana pravacana sAMbhaLI pRSacaMpAnA rAjA zAla ane emanA nAnA bhAInA manamAM saMsAra prati virakti utpanna thaI. zAle bhagavAnane namrapaNe nivedana karyuM-"bhagavana, huM mArA nAnA bhAI mahAzAlane rAjya arpaNa karI, ApanA caraNamAM saMyamane svIkAra karavA mAguM chuM." bhagavAne kahyuM-zubha kAryamAM vilaMba na kare. zAle pitAnA nAnA bhAIne rAjya svIkAravA kahyuM, paNa mahAzAle ene savinaya asvIkAra karatAM jaNAvyuM-je upadeza Ape sAMbhaLe che e ja upadeza meM paNa sAMbhaLe che. mane paNa saMsAra tarapha virakti thaI che. huM paNa mahAvIra pAse saMyama levA cAhuM chuM." - mahAzAla sivAya rAjyano anya keI uttarAdhikArI na hovAthI zAle pitAnA bhANeja gAgalIne bolAvI ene pitAnA rAjya para besADyo. pachIthI zAla ane mahAzAle bhagavAnanA caraNamAM dIkSA lIdhI. teoe sthavironI pAse agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM. 12 tyArabAda te banene kevala jJAna thayuM. rAjA dazArNabhadranI dIkSA bhagavAna mahAvIra caMpAthI dazArNapura padhAryA. dazArNapurano rAjA dazArNabhadra hato. ene pAMcase rANI hatI. ane khUba moTI senA hatI. bhejanathI paravArI rAjA AmadaprameTamAM tallIna hatuM. eTalAmAM udhAna pAse AvIne jaNAvyuM-deva, udyAnamAM tIrthakara bhagavAna mahAvIra padhAryA che. rAjA A samAcAra sAMbhaLIne khUba prasanna thayA. e kSaNe siMhAsananI nIce UtarIne mAthuM namAvI namaskAra karyA. prItidAna pelAne vidAya karyo. rAjA dazArNabhadranA manamAM e adhyavasAya thayA. ke kAle prAtaHkAlamAM bhagavAnane evI apUrva samRddhinI sAthe vaMdanA 12. uttarAdhyayana saTIka a0 10. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana karuM ke jevI vaMdanA Aja divasa sudhI kAI e na karI hoya. senAdhikArIne melAvIne ene nirdeza karyAM, 'AvatI kAle savAra mATe senAne abhUtapUrva rIte susajjita kareA.' kauTubika puruSAne nirdeza karyAM- nagaranI suMdara saphAI karAve, caMdana mizrita sugaMdhita jaLano chaMTakAva karAveA. badhI jagyAe puSpanI varSA kare. terA ane rajatakalazenI zreNIethI mAgane sajAvA ane AkhAye zaherane dhajAothI zaNagArI do.' eka anya kauTubika puruSane nirdeza ApTe 'tuM udghASaNA kara ke AvatI kAle savAre badhA sAmanta, maMtrIgaNa ane nAgarikA susajjita thaI ne Ave. badhAe sAmUhika rUpamAM bhagavAnanAM darzana karavA javAnuM che.' 80 rAjA dazANa bhadra savAre UThayo. snAna AdithI paravArI suMdara ahumUlya vastra ane AbhUSaNa dhAraNa karyAM ane mukhya hAthI para meThI, mastaka para chatra ane cAre bAju cAmara DAlI rahyAM hatAM. rAjAnI pAchaLa hajArA sAmantA, pramukha nAgarikA susajjitahAthIo, gheADAe ane rathA para savAra thaI cAlatA hatA. pAMcasA rANIo paNa rathamAM besIne AgaLa cAlatI hatI. hAre patAkAo pharakI rahI hatI. vAghonA sumaghura ghASathI AkAzamaDala gAjI rahyu hatuM. mAMgalika dhvani guMjI rahyo hatA. gAyakAnI sumadhura svaralaharIo aNujhaNI rahI hatI. adbhuta samRddhi joI ne dazANa bhadra rAjAnA manamAM e vicAra Ange ke AvI vaMdanA te sarva prathama me` karI che. zakrendre rAjAne gava yukta abhiprAya jANye. dazANu bhadranI anupama bhakti sArI che, paNa eNe garva na karavA joI e. rAjAne pratiSedha ApavA mATe zakendre arAvata nAmanA devane AjJA karI ane cesaDa hajAra hAthIonI viNA karAvI. pratyeka hAthIne mAra mukha, pratyeka sukhamAM ATha ATha dAMta, pratyeka dAMta para ATha ATha vAyikAo, pratyeka vAyikAmAM ATha ATha kamala ane pratyeka kamala para eka lAkha Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 tattvacarcAo lAkha pAMkhaDIo hatI. pratyeka pAMkhaDImAM batrIsa prakAranAM nATaka thaI rahyAM hatAM. kamalanI madhyakaNikA para catumukhI prAsAda hatA. badhA prAsAdamAM Indra pitAnI ATha ATha mukhya agramahiSI sAthe nATaka joI rahyo hate. A pramANe virATa samRddhinI sAthe Indra bhagavAnane vaMdana karavA AkAzamAMthI Utaryo. rAjA dazArNabhadra jyAre Indrano vaibhava je te vicimata thaI gayo. ene garva naSTa thaI gaye te vicAravA lAgyA-"meM mArI tuccha chaddhino vyartha ja ghamaMDa karyo. IndranI apAra RddhinI samakSa mArI samRddhi divasanA candra jevI phIkI lAge che. chIcharI vyakti ja pitAnI tuccha chaddhi para garva kare che. Indra mane parAjita karI dIdhuM che. paNa huM evuM kArya karI dekhADuM ke je Indra na karI zake." rAjA dazArNabhadra samavasaraNamAM pahoMce. hAthI parathI UtarI, chatra, cAmara Adi rAjacihno tyAga karI traNa pradakSiNA karI bhagavAnane pUchayuM-"bhagavAna, huM prajita thavA mAguM chuM." rAjAe pitAnA hAthe loMca karyo ane te dIkSita thaI gaye.13 zakendra rAjAne dIkSita thayeluM che. ene anubhava thayo ke A pratispardhAmAM te parAjita thaI gayela che. te muni dazArNabhadra pAse AvyuM ane emanI muktakaThe prazaMsA karI pachIthI Indra svargamAM gaye. dazArNabhadra muni saMyama sAdhanA tapa ArAdhanA karatA rahyA. 14 kAmadevanI daDhatA pRSThacaMpAthI bhagavAna vihAra karI caMpAnA pUrNabhadra catyamAM 13 dasaNNarajja muiya, caitANa muNIcare / vasaUTmadA nivavaM to sarva sA rAmo | - uttarA. 18/19 14 (ka) triSaSTi zalAkA puruSa caritra 10, 10 (kha) uttarAdhyayana TIkA a. 18 (ga) bharatezvara bAhubalI vRtti (dha) RSimaMDala vRtti Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana padhAryA. e vakhate caMpAne prasiddha zrama pAsaka kAmadeva gRhakAryane bhAra pitAnA jayeSTha putrane seMpI AdhyAtmika sAdhanA karI rahyo hate. ekavAra kAmadeva rAtrinA samaye dharmajAgaraNa karI rahyo hato. rAtrine gahana aMdhakAra hatA. eka deve kAmadevanI parIkSA karavA pizAcanuM rUpa banAvyuM. pachIthI hAthI ane sarpanuM rUpa banAvI kAmadevane aneka kaSTa ApyAM. paNa kAmadeva saheja paNa vicalita thaye nahIM. aMtamAM te enI AdhyAtmika zakitanI sAme hArI gaye ane kAmadevanI dRDhatAnI prazaMsA karate cAlyA gaye. savAramAM kAmadevane bhagavAna mahAvIra nagara bahAra padhAryA che evI khabara maLI. te bhagavAnane vaMdana karavA gaye. teNe bhagavAnane upadeza sAMbhaLe. - pravacana pachI bhagavAne kAmadevane kahyuM "gaI rAte eka deve vividha rUpa batAvI tane dhyAnabhraSTa karavA kaziza karI, paNa te enA prayAsamAM saphaLa na thaye. zuM A mAruM kathana satya che? kAmadeva-hA, bhagavad ApanuM kahevuM satya che. bhagavAna mahAvIre pitAnA zramaNa ane zramaNIone saMbaMdhita karIne kahyuM-"Aryo, gRhasthAzramamAM rahIne paNa zramaNopAsaka devasabaMdhI, manuSya saMbaMdhI ane tiryaMca saMbaMdhI upasarga sahana karI zake che, te pachI zramaNae emAM pAchIpAnI karavI joIe nahI." bhagavAnane prastuta upadeza badhA zramaNa ane zramaNIoe vinayapUrvaka svIkAryo. 15 semilanA prajanetara dazANapurathI bhagavAne videha tarapha vihAra karyo. ane vANijayagAMva padhAryA. tyAM AgaLa vedavijJa paMDita samila brAhmaNa raheto 15 35AsavaMza adhyayana. 1, pR. 1931 Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvacarcAo hatuM. jenI pAse pAMcase vidyArthIo adhyayana karatA hatA. eNe sAMbhaLyuM bhagavAna mahAvIra "tilAza" udyAnamAM padhAryA che. eNe vicAryuM emanI pAse jaIne keTalAka prazno karuM. te pitAnA badhA chAtrone laIne bhagavAna pAse gaye ane eNe pUchayuM-bhagavAna ! ApanA vicAra anusAra yAtrA, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAranuM kevuM svarUpa che? Apa kevI yAtrAmAM mAne che ? mahAvIra-semila, mArA mata mujaba yAtrA paNa che, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAra paNa che. ame tapa, niyama, saMyama, svAdhyAya ane Avazya Adi kriyAomAM yatanA pUrvaka cAlavuM tene yAtrA kahIe chIe. zubha yogamAM yAtanA ja amArI yAtrA che. ' samila-pApanIya zuM che? - mahAvIra-samila, yApanIya be prakAranA che. IndriyayApanIya ane neIndriyayApanIya. zretra, cakSu, ghANa, jihuvA ane spaze ndriyane vazamAM rAkhavI, mAruM indriyayApanIya che ane krodha, mAna, mAyA, lebhane jAgRta na thavA devA tema ja enA para niyaMtraNa rAkhavuM te mAruM noIdriyayApanIya che. semila-bhagavAna, ApanuM avyAbAdha zuM che? mahAvIra-zarIra vAta, pitta, kapha ane sanipAta-janya vividha rogAntakane upazAnta karavA tathA ene pragaTa na thavA devA te mAruM avyAbAdha che. semila-Apane prAsuka vihAra karyo che? mahAvIra-somila ! ArAma, udyAna, devakula, sabhA, prapA Adi strI, pazu-paMDaka rahita vastImAM prAsuka ane ka95nIya, phalaka, zayA sastArakano svIkAra karI vicaraNa karavuM te ja mArA (mate) prAsaka vihAra che." 16 bhagavatI 18, 10, 646. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 - bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlanA samila vicArI rahyo hato ke bhagavAna uttara ApI zake nahIM ane niruttara thaI jaze, paNa bhagavAnane uttara sAMbhaLI eNe vicAryuM ke keTalAka evA aTapaTA prazna pUchuM, jene teo uttara na ApI zake. eTale eNe bhaNyAbharyA aMge phaleSAtmaka prazna pUchaLyo-bhagavana, sarasava bharyA che ke abhakSya che? mahAvIra-samila, huM sarasavane bhakSya paNa mAnuM chuM ane abhakSya paNa semila-te kevI rIte ? mahAvIra-brAhmaNagraMthomAM "sarisava zabda"nA be artha che-eka sadazavaya ane bIjo sarSapa yA sarasava. emAM samAna vayavALA 1. sahajAta 2. sahavardhita, 3. sahamAMzukrIDita, e traNe zramaNa nigraMtho mATe abhakSaya che ane dhAnyasarisava jene sarasava kahe che emAM paNa sacitta ane acitta, eSaNIya, aneSaNaya, yAcita-ayAcita, labdha-alabdha, evA be-be bheda che. emAMthI ame acittane ja nine mATe bhakSya mAnIe chIe te paNa eSaNIya, yAcita ane labdha heya. e uparAMta sacitta, aSaNaya vagere badhA prakAranA sarasava zramaNa mATe abhakSya che. eTale ja sarasavane huM bhakSya ane abhakSya bane mAnuM chuM. somila-mAsa(aDada)ne Apa bhakSya mAne che ke abhakSya? mahAvIra-te bhakSya paNa che ane abhakSya paNa che. somila-te kevI rIte? mahAvIra-brAhmaNa graMthamAM mAsa(aDada)nA be prakAra kahevAmAM AvyA che. dravyamAsa. ane kAlamAsa emAMthI kAlamAsa zrAvaNathI asADa mAsa paryantanA hoya che je bAreya mAsa abhakSya che. dravyamAsa paNa be prakAranA cheH 1. arthamAsa (mAsa) ane 2. dhAnyamAsa (mAsa) emAMthI arthamAsanA paNa be prakAra cheH suvarNanA mAsa ane rUpyamAsa. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvacarcA }es A ane mAsa zramaNa nirtha thAne mATe abhakSya che jyAre bAkI rahelA dhAnyamAsanA paNu zastrapariNata, azapariNata, eNIya, aneSaNIya, yAcita, ayAcita, lakhyuM ane alakhyuM ema aneka prakAra che. emAMthI zasrapariNata, aSaNIya, yAcita ane lakhyuM dhAnya ja zramaNNAne mATe bhakSya che. khAkI rahelA sacitta Adi vizeSaNayukta dhAnyamAsa abhakSya che. sAmila-bhagavAna, kaLathI Apane mATe bhakSya che ke abhakSya ? mahAvIra--kaLathI bhakSya paNa che ane abhakSya paNa sAmila--e kevI rIte ? mahAvIra--brAhmaNa-gra^thAmAM 'kulatthA'( kaLathI ) zabdanA e artha thAya che--kaLathI dhAnya ane kulIna strI. kulIna zrI traNa prakAranI hAya che-kulakanyA, kulavadhU ane kulamAtA. A kuLathI zramaNa nigra thA mATe abhakSya che. * kulatthA dhAnya paNa sarasavanI mAphka aneka prakAranuM hoya che. emAM zastrapariNata, eNIya, yAcita ane lakhyuM 'kulatthA'zramaNu nigrathAne mATe bhakSya che AAkInA abhakSya. > seAmila-- bhagavan, Apa eka che ke e che ? akSaya, avyaya ane avasthita che ke bhUta, bhaviSya, vamAnanA aneka rUpadhArI che. mahAvIra--huM eka paNa chuM ane e paNu chuM. akSaya chuM, avyaya chu. ane avasthita paNa chuM. pachI apekSAthI bhUta, bhaviSya ane vartamAnano aneka rUpadhArI chuM. sAmila--bhagavana, e kaI rIte? mahAvIra--sAmila, huM dravyarUpamAM eka Atma-dravya chu. upayAga guNanI dRSTie jJAna upayAga ane dana upayAga rUpa cetanAnA bhennuthI e chuM. AtmapradezAmAM kAI vakhate kSaya, vyaya ane nyUnAdhikatA hotI nathI. eTale akSaya-avyaya ane avasthita chuM. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana paraMtu parivartanazIla upayoga paryAnI apekSA bhUta, bhaviSyata temaja vartamAnane vividha rUpadhArI paNa che. 7 samilanA advaita, dvata, nityavAda ane kSaNikavAda jevA gaMbhIra prazno je lAMbA samaya sudhI carcA karavA chatAM paNa ukelAI na zake evA hatA, te badhA praznonuM bhagavAne anekAnta daSTithI thoDIvAramAM samAdhAna karI dIdhuM. emila bhagavAnanA tArkika uttarathI atyadhika prasanna thayuM. eNe zraddhApUrvaka bhagavAnane upadeza sAMbhaLe ane kahyuM-"bhagavad , huM zramaNa dharmane svIkAra karavAne asamartha chuM eTale zrAvakadharma grahaNa karavA IcchuM chuM.' bhagavAna-jema tane sukha thAya ema kara. mile zrAvakadharma grahaNa karyo ane samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karI svargamAM gaye. bhagavAne te trIsa varSAvAsa vANijyagrAmamAM ja karyo. aMbaDa parivrAjaka vANijyagrAmane varSAvAsa pUrNa karI bhagavAna kezala dezanA sAketa, zrAvastI Adi nagarone pAvana karatA pAMcAlanI tarapha padhAryA ane kampilapuranI bahAra sahastrAbhavana udyAnamAM virAjyA. kaMpilapuramAM aMbaDa nAmane eka brAhmaNa parivrAjaka pitAnA sAtaso ziSyo sAthe rahetuM hatuM. eNe bhagavAnanuM tyAga-vairAgyamaya jIvana joyuM, kevala jJAna, kevala darzana yukta pravacana sAMbhaLyuM eTale te pitAnA ziSya sAthe jaina dharmane upAsaka thaI gaye. parivrAjaka saMpradAyanI veSabhUSA rAkhavA chatAM paNa te jaina zrAvakene pALavA gya vrata niyamanuM samyaka prakArathI pAlana karato hato. eka divasa bhikSA mATe paribhramaNa karatA gaNadhara gautame 17 bhagavatI 18, 10,647 Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravacarcAo 687 sAMbhaLyuM ke aMbaDa saMnyAsI kaMpilapuramAM eka sAthe se gharamAMthI AhAra grahaNa kare che. ane te eka ja samaye soce gharomAM jovA maLe che. gautame bhagavAnane pUchayuM-bhagavad , zuM A satya che? mahAvIra-gautama, aMbaDa parivrAjaka svabhAvathI bhadra che. nirantara chaThTha-chaThThanI tapasyA(be divasane upavAsa)nI sAthe AtApanA levAthI ane zubha pariNAmathI vIrya labdhi ane vaikiyalabdhinI sAthe avadhijJAna paNa prApta thayuM che. jenA kAraNe te so rUpa banAvI so gharamAM dekhAya che. ane so gharomAMthI AhAra grahaNa kare che, te satya che. gautama-prabhu, zuM aMbaDa parivrAjaka ApanI pAse zramaNadharma grahaNa karaze? mahAvIra-aMbaDa jIvAjIvane jJAtA zramaNe pAsaka che. te upAsaka jIvanamAM ja AyuSya pUrNa karaze. paraMtu zramaNudharmane svIkAra karaze nahIM. aMbaDa skUla hiMsA, sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAnathI virata tathA sarvathA brahmacArI ane pUrNa saMtoSI che. te yAtrAmAM cAlavAnA mArge AvatA pANI sivAya kaI nadI, kUve athavA taLAva AdimAM UtaratuM nathI. ratha, gADI, pAlakhI Adi vAhana athavA hAthI, gheDA Adi koIpaNa vAhana para besatuM nathI. kevala pagapALA cAle che. khela, tamAzA, nATaka Adi jete nathI ane rAjakathA, dezakathA Adi karatuM nathI. te lIlI vanaspatinuM chedana-bhedana ane sparza paNa karato nathI. te tuMbInAM, lAkaDAnA pAtra ane mATInAM vAsaNa sivAya leha, tra! kAMsu, tAMbu, jasata, sIsA, cAMdI, senA vagere kaI paNa prakAranAM dhAtupAtra rAkhatA nathI. eka tAmramaya pavitraka sivAya keI AbhUSaNa dhAraNa karatA nathI. geruA cAdara sivAya anya koI raMgIna vastra dhAraNa karato nathI. zarIra para gaMgAnI Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mATInA lepa sivAya caMdana kesara Adine paNa lepa karatuM nathI. je bhejanA pitAne mATe banAvyuM hoya, kharIdAyuM hoya, yA anya dvArA levAyela hoya, te bhejana grahaNa karatA nathI. eNe snAna ane pIvAnA pANI aMge paNa amuka pramANa rAkhyuM che. gaLeluM pANI ane ApeluM pANI grahaNa kare che, paNa pitAnA hAthathI jaLAzayathI grahaNa karato nathI. gauprema-aMbaDa AyuSya pUrNa karI kaI gatimAM jaze? * mahAvIra-aneka varSo sudhI sAdhanA pUrNa jIvana vitAvI aMbaDa saMnyAsI Akhare eka mAsanA anazananI ArAdhanA karI brA devalokamAM deva banaze ane aMtamAM aMbaDano jIva mahAvidehamAM manuSya janma pAmI nirvANa prApta karaze.' - kAMpilyapurathI bhagavAne videhabhUmi tarapha pharI prasthAna karyuM ane ekatrIsamA varSAvAsa vaizAlImAM karyo. gAMgeya anagAra vaizAlIne varSAvAsa pUrNa thayA pachI bhagavAne kAzI-kozalanA pradezamAM paribhramaNa karyuM ane pharI pAchA grISmakALamAM videha bhUmi tarapha pAchA pharyA. bhagavAna mahAvIra vANijyagrAmanI bahAra padhAryA. pratipalAza udyAnamAM virAjyA pravacana pUrNa thayA pachI zrotAgaNa potapotAnA ghara tarapha prasthAna karI cUkyA hatA. e samaye gAMgeya nAmaka eka pApatya muni bhagavAnanI samIpa AvyA. bhagavAnanI thoDe dUra UbhA rahIne emane pUchayuM - bhagavAna, narakAvAsamAM nAraka sAntara utpanna thAya che ke niraMtara ! mahAvIra-gAMgeya, nAraka sAntara paNa utpanna thAya che ane nirantara paNa. 1. opapAtika sUtra aMbaDa prakaraNa Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMgeya anagAra 689 gAMgeya-bhagavana, asurakumArAdi bhavanapati deva sAntara utpanna thAya che ke niraMtara? mahAvIra-asurakumArAdi bhavanapati deva sAktara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNa. gAMgeya-bhagavad , pRvIkAyikAdi ekendriya jIva sAntara utpanna thAya che ke niraMtara ? mahAvIra-gAMgeya, pRthvIkAyikAdi jIva sAktara utpanna thatA nathI, teo pitapotAnAM sthAnamAM niraMtara utpanna thatA hoya che. gAMgeya-bhagavana , dvIndriya jIva sAntara utpanna thAya che ke niraMtara? mahAvIragAMgeya, dIndriya jIva sAntara paNa utpanna thAya che ane niraMtara paNuM. A pramANe trIndriya, caturinidraya ane paMcendriya, tiryaMca manuSya ane deva paNa sAntara ane niraMtara utpanna thAya che. gAMgeya-bhagavad , nairayika sAntara vatA hoya che ke niraMtara paNu avatA che? mahAvIra-gAMgeya, nairayika sAntara paNa aivatA che ane niratara paNa aivatA che. A pramANe trIndriya, caturindriya ane paMcendriya, tiryaMca, manuSya tathA deva paNa kadI sAntara ane nirantara eve che, paraMtu pRthavIkAyika Adi niraMtara utpanna thanAra ekendriya jIva niraMtara ja eve che. gAMgeya-bhagavana, "pravezana" keTalA prakAranA kahyA che? mahAvIra-gAMgeya, pravezana cAra prakAranA kahevAya che. 1. narayika pravezana, 2. tiryagani pravezana, 3. manuSya pravezana ane Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana 4. devapravezana. pachI bhagavAne vibhinna nairayikenA pravezana aMge vistRta sUcanA ApI. gAMgeya-bhagavana , tiryaMcanika pravezana keTalA prakAranA kahyA che. mahAvIra-gAMgeya, pAMca prakAranA kahyA che. ekendriya, nika pravezanaka yAvata, paMcendriya nika pravezanaka. enA pachI bhagavAne vistRta rUpamAM enA aMge varNana karyuM. gAMgeya-bhagavana, manuSya pravezana keTalA prakAranA kahyA che? mahAvIra -te be prakAranA che: 1. samUrchAima manuSya pravezanaka ane garbhaja manuSya pravezanaka. e pachI bhagavAne enuM vistArathI vizleSaNa karyuM. gAMgeya-bhagavad , deva pravezanaka keTalA prakAranA che? mahAvIra-gAMgeya, deva pravezanaka cAra prakAranA cheH 1. bhavanavAsI deva pravezanaka, 2. vANavyantara, 3. tiSka ane 4. maimAnika. e aMge pachIthI bhagavAne vistArathI varNana karyuM. gAMgeya-bhagavana , sanAraka utpanna thAya che yA asata? A pramANe sat tiryaMca, manuSya ane deva utpanna thAya che ke asata? mahAvIra-gAMgeya, badhA sat utpanna thAya che, asata keIpaNa utpanna thatA nathI. gAMgeya-bhagavana, nAraka, tiryaca, ane manuSya sat mare che yA asata? e pramANe deva sat cuta thAya che yA asatuM? mahAvIra-gAMgeya, badhA sat mare che, asata ke I maratA nathI. gAMgeya-bhagavana sanI utpatti kevI rIte thAya che? ane marelAnI sattA kevI rIte? mahAvIra-gAMgeya, puruSAdAnIya pArzva arihate lekane zAzvata Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMgeya anagAra 691 kahyA che. emAM sarvathA asatnI utpatti thatI nathI ane sata no sarvathA nAza paNa thato nathI.2 gAMgeya-bhagavana, A vastutattva Apa svayaM AtmapratyakSathI jANe che yA koI hetu prayukta anumAnathI jANe che athavA koI AgamanA AdhArathI? mahAvIra-gAMgeya, e badhuM huM svayaM jANuM chuM. koI anumAna athavA AgamanA AdhAre huM nathI kahete. huM AtmaprakAzathI jANelI vAta ja kahuM chuM. gAMgeya-bhagavad, anumAna ane AgamanA AdhAra vinA A viSaya aMge kevI rIte jANI zakAya? mahAvIra-gAMgeya, kevalI pUrvathI jANe che. pazcimathI jANe che. uttara ane dakSiNathI paNa jANe che. kevalI parimita jANe che ane aparimita paNa jANe che, kevalInuM jJAna pratyakSa hovAthI emAM sarva varatutatva pratibhAsita thAya che. gAMgeya-bhagavana , narakamAM nAraka, tiryaMcamAM tiryaMca, manuSya gatimAM e manuSya ane devagatimAM deva svayaM utpanna thAya che? yA koInI preraNAthI? te pitAnI gatiothI svayaM nIkaLe che yA emane koI bahAra kADhe che? mahAvIra-Arya gAMgeya, badhA jIva pitAnA zubhAzubha karma anusAra zubhAzubha gatiomAM utpanna thAya che ane tyAMthI nIkaLe che. emAM bIjo koI preraka hete nathI. - A pramANe praznottara pachI gAMgeya anagAre bhagavAnane yathArtha rUpathI oLakhyA, ene e pUrNa niSThA thaI gaI ke teo sarvajJa sarvadaza che. bhagavAna mahAvIrane tripradakSiNApUrvaka vaMdana ane namaskAra karI te mahAvIranA paMca mahAvratarUpa dharmamAM praviSTa thaye. 2. vyAkhyAprApti 9, 3ra. 3. bhagavatI 9, 5. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane - bhagavAna aneka kSetromAM dharmanI prabhAvanA karI pharI pAchA vaizAlI padhAryA ane batrIsame varSAvAsa vaizAlImAM ja karyo. gautamanI jijJAsAe zIla ane zruta varSAvAsa pUrNa thayA pachI bhagavAne vaizAlIthI magadha tarapha prasthAna karyuM. teo anekAneka kSetrone pAvana karatA rAjagRha padhAryA ane guNazIla udyAnamAM thelyA. guNazIla udyAnanI AsapAsa anya matAvalaMbI keTalAya sAdhu ane parivrAjaka rahetA hatA. vakhate vakhata emanAmAM paraspara praznottara thatA hatA. teo pitAnA mananuM maMDana ane anyanA matanuM khaMDana karyA karatA hatA. anya matAvalaMbIonI vicAradhArA kyAM sudhI satyalakSI che, te jANavAne mATe gautame bhagavAnane prazna karyo-bhagavana, keTalAka anyatIthiMka ema kahe che ke zIla (sadAcAra) zreSTha che. bIjA kahe che ke zrata zreSTha che. trIjAne e mata che ke zIla ane zrata ane zreSTha che. bhagavAna ! ApanuM A aMge zuM kahevuM che? mahAvIra-gautama, anyatIrthikonuM prastuta kathana samyapha nathI. mAruM spaSTa maMtavya che ke puruSa cAra prakAranA hoya che. keTalAka zIlasaMpanna hoya che paNa mRtasaMpanna letA nathI. keTalAka zrutasaMpanna hoya che paNa zIlasaMpanna hetA nathI. keTalAka zIlasaMpanna ane zratasaMpana paNa hoya che ane keTalAka zIlasaMpanna hotA nathI ke nathI kRta-saMpanna hatA. emAMthI je zIlavAna che, paraMtu zratavAna nathI ene huM deza ArAdhaka kahuM chuM. je zIlavAna nahIM paNa mRtavAna che ane huM dezavirAdhaka kahuM chuM. je zIlavAna ane kRtavAna che ane sarvArAdhaka Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamanI jijJAsAe 693 kahuM chuM ane je nathI zIlavAna ke nathI zrutavAna ene huM sa- * virAdhaka kahuM chuM.' ArAdhanA bhagavAnanA samAdhAnathI prasanna thaI gautamanI jijJAsA vadhu AgaLa vadhI ane emaNe anya vividha prazna pUchyA. gautamabhagavana, ArAdhanA keTalA prakAranI che ? mahAvIra--ArAdhanAnA traNa prakAra che H 1. jJAnArAdhanA, 2. darzanArAdhanA 3. ane cAritrArAdhanA. gautama--jJAnArAdhanAnA keTalA prakAra che? mahAvIra~~te traNa prakAranI che. 1. utkRSTa, 2. madhyama ane 3. janmanya. gautama--danArAdhanA keTalA prakAranI che ? mahAvIra--te paNa jJAnArAdhanAnI jema traNa prakAranI che. gautama--bhagavana, je jIvane jJAnArAdhanA thAya che, ene zuM utkRSTa da nArAdhanA paNa thAya che ? je jIvane utkRSTa darzanArAdhanA thAya che ene zuM utkRSTa jJAnArAdhanA paNa thAya che? mahAvIra--je jIvane utkRSTa jJAnArAdhanA thAya che ene utkRSTa yA madhyama danArAdhanA thAya che ane jene utkRSTa darzonArAdhanA thAya che ene utkRSTa yA jaghanya jJAnArAdhanA thAya che. gautama--bhagavan, utkRSTa jJAnArAdhanAnA ArAdhaka keTalA bhava pachI siddha thAya che? mahAvIra--keTalAya jIve e bhavamAM ja siddha thAya che, keTalA e bhavamAM siddha thAya che. keTalA jIva pApapanna (12 devaleAkamAM) 1. bhagavatI zataka 8. udde ma 10. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana ane keTalAka kalpAtIta devamAM utpanna thAya che. A pramANe darzanArAdhanA ane cAritrArAdhanA aMge jANavuM joIe. pudgala-pariNAma gautama-bhagavana, pudgalanuM pariNAma keTalA prakAranuM hoya che? mahAvIra--te varNa pariNAma, gadhapariNAma, rasapariNAma, sparza pariNAma, ane saMsthAnA pariNAmarUpa te pAMca prakAranA che. gautama-bhagavana, varNa pariNAma keTalA prakAranA che? mahAvIra-kRSNa varNa pariNAma, nIla vaNapariNAma, lohita varNapariNAma, haridrA varNa pariNAma, zukala varNa pariNAma, A pramANe gaMdhapariNAma surabhigaMdha ane durabhigaMdha rUpa be prakAranA che. rasapariNAma, tita rasapariNAma, kaTuka rasapariNAma, kaSAya rasapariNAma, alpharasa pariNAma, madhura rasapariNAma rUpa pAMca prakAranA che. ane sparza pariNAma, karkaza, kemala, guru, laghu, zIta, uSNa, sinagdha ane rUkSa rUpa ATha prakAranA che. gautama-bhagavana, saMsthAnA pariNAma keTalA prakAranA che? - mahAvIraparimaMDana saMsthAnapariNAma, vartula saMsthAnA pariNAma, traya saMsthAnapariNAma, caturastra saMsthAnapariNAma, Ayata saMsthAnapariNAma ema pAMca prakAranA che. gautame pudgale aMge paNa aneka jijJAsAe prastuta karI, bhagavAne te badhInuM ke samyak prakAre samAdhAna karyuM.' jIva ane jIvAtmA gautama-bhagavad , anyatIthikanuM ema mAnavuM che ke prANahiMsA, mRSAvAda, caurya, mithuna, saMgrahecchA, krodha, mAna, mAyA, 2 samavAyAMga 22, 3 bhagavatI sUtra saTIka 8,10, patra 764-778 Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamanI jijJAsAo 695 lebha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, pazunya, harSa, zaka parenindA, mAyA, mRSA, mithyAtva Adi duSTa bhAvomAM pravRtti karanAra prANune jIva jude che ane jIvAtmA pRthaka che. e pramANe A duSTa bhAvene parityAga karI dharmamArgamAM pravRtti karanAra prANIne jIva paNa jude che. je autpattikI, pariNAmikI Adi buddhi yukta che ene jIva pRthaka che. padArthajJAna, tarka, nizcaya ane avadhAraNa karanAra jIva pRthaka che ane jIvAtmA pRthaka che. je ajJAna ane parAkrama karanAra che ene jIva paNa anya che ane jIvAtmA anya che. tyAM sudhI ke nAraka, deva ane tiryaMca jAtIya pazu-pakSI Adi dehadhArIone jIva paNa anya che ane jIvAtmA anya che. jJAnAvaraNIyAdi karmavAna, kRSNalezyAdi lezyavAna, samyagRSTi, mithyAdaSTi, darzanavAna ane jJAnavAna A badhAno jIva anya che. anyatIthikanI prastuta mAnyatA aMge ApazrInuM zuM kathana che? mahAvIra-anyatIthiMkonI e mAnyatA mithyA che. mAruM spaSTa maMtavya che ke "jIva" ane "jIvAtmA eka ja padArtha che. je jIva che te ja jIvAtmA che. che enA cha lAMca jAtIya ane che. jJAnAvara kevalInI bhASA gautama-bhagavana, anyatIthikanuM e martavya che ke yakSAvezathI paravaza thaIne keI kevalI paNa mRSA athavA satyamRSA bhASA bole che. te kevI rIte? zuM kevalI AvI be prakAranI bhASA bole che? mahAvIra-anyatIthikanuM prastuta kathana mithyA che. mAruM spaSTa maMtavya che ke na te kevalIne kadI pakSAveza thAya che ke na to teo kadI paNa mRSA yA satyamRSA bhASA bole che, teo asAvadha, apIDAkAraka satya bhASA bole che.* 4 bhagavatI 17,3 Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana rAjA gAgalinI dIkSA rAjagRhathI bhagavAne caMpA tarapha vihAra karyo, e samaye sAlamahAsAla munioe bhagavAnane vaMdana karI kahyuM-bhagavAna, je ApanI AjJA hoya te ame pRSacaMpAmAM je amAre bhANeja gAgali nAmane rAjA che, ene pratibaMdha ApIe. bhagavAne gaNadhara gautamanI sAthe emane tyAM javAnI AjJA ApI. gautama tyAM pahoMcyA. gAgAli rAjAne gautamasvAmI sAthe pitAnA mAmAnA AgamananI vAta sAMbhaLI to te vaMdana ane upadeza sAMbhaLavA mATe AvyuM. upadeza sAMbhaLatAM ja rAjA gAgali tathA enA pitA piThara ane mAtA yazematIne vairAgya utpanna thaye. putrane rAjya ApI badhAMe dIkSA lIdhI." e pachI gautame sAla, mahAsAla, gAgali, piThara ane yazomatInI sAthe pRSThacaMpAthI caMpA tarapha prasthAna karyuM, kemake bhagavAna caMpAmAM virAjamAna hatA. rastAmAM sAla, mahAsAla muni ciMtana karavA lAgyA-bena, banevI ane bhANeja badhA pratrajita thaI gayA, e khUba sAruM thayuM. gAgala vicArI rahyo hato ke mArA sAla, mahAsAla mAmA keTalA uttama che, jenI apAra kRpAthI mane rAjyalakSmI bhegavavAno avasara maLe ane atyAre mokSalakSmI. A pramANe ciMtana karatA karatA teo kSapakazreNI para ArUDha thayA ane zubha dhyAnathI emane kevalajJAna thaI gayuM. gautama caMpA AvyA. e pAMcee bhagavAnanI pradakSiNA karI ane kevalI pariSadanI tarapha AgaLa vadhyA. gautame kahyuM-zramaNe, 5 (ka) uttarAdhyayana saTIka; a, 10, patra 154 (kha) triSaSTi. 10,9,174. 6 anugautamamAyAtA paMcAnAmapi vama ni / zubhabhAvavazAtteSAmudapadyata kevalam // Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamanI jijJAsAe 617, Apane e jJAna nathI ke Apa kyAM jaI rahyA che. ahIM AvIne bhagavAnane vaMdanA kare. bhagavAne kahyuM-gautama, kevalInI azAtanA kara nahIM. paMdaraso tApasa prasiddha ja nemicake A pramANe - prastuta ghaTanA sAthe saMkaLAyela eka anya ghaTanA paNa prasiddha che. jenI carcA AcArya abhayadeve bhagavatI sUtranI TIkAmAM (14,7) temaja nemicandra uttarAdhyayananI TIkA (10,1)mAM ane kalpasUtranI TIkAomAM karI che. e A pramANe che keDina, dinna ane sevAla e nAmanA traNa tApasanA guru hatA. pratyekanA pAMcaso pAMcase ziSya hatA, A paMdaraso traNa tApasa aSTApada parvata para ArehaNa karI rahyA hatA. badhA tapasyAthI durbala thaI rahyA hatA. keDigna tApasa pAMcaso ziSya sAthe pahelI mekhalA sudhI caDyo. dinane parivAra bIjI mekhalA sudhI caDa hato ane sevAlane parivAra trIjI mekhalA sudhI ArohaNa karI gaye hate. aSTApada parvata para eka eka jananI ATha mekhalAo hatI. upara caDhavAne kAraNe tApase khinna thaIne beThA hatA. tyAre gautama svAmI tyAM AvyA ane jotajotAmAM buddhibaLathI aSTApada parvatanA zikhara para caDhI gayA. gautamanA prastuta tapobalathI badhA tApasa prabhAvita thayA. emanA manamAM e Azcarya thayuM ke ame te eka-eka mekhalA pAra karavAmAM ja thAkIne letha thaI gayA chIe ane A mahAna tapasvI ekadama zikhara sudhI pahoMcI gayA. kharekhara te mahAna labdhidhArI ane tapelI che. jyAre te tapasvI aSTApadathI UtarI Avaze tyAre ame enA ziSya banI jaIzuM. indrabhUti gautama zikharathI pAchA pharI nIce AvyA. tApasIe vinayapUrvaka kahyuM -Apa amArA guru che. ane ame ApanA ziSya Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana chIe, tApasanA AgrahathI gautama svAmIe emane dIkSA ApI. pitAnA akSINa mahAnasa labdhibalathI khIrathI bharelA eka ja pAtramAMthI paMdarase tApasa zramaNane bharapeTa bhojana karAvyuM. pitAnA gurunI A adbhuta labdhi joIne badhA tApasa zramaNa khUba prasanna thayA. e badhA tApasa zramaNane gautama svAmI mahAvIranA samavasaraNamAM laI AvyA. gautama svAmI ane bhagavAnanA guNa-ciMtanathI utkRSTa pariNAma AvatAM teone paNa kaivalya prApta thayuM, teo paNa evI rIte kevalI pariSadamAM javA lAgyA tyAre bhagavAne emanI sthiti aMge spaSTIkaraNa karyuM. hAM te bhagavAnanI vAta sAMbhaLI gautamane khUba Azcarya thayuM ane sAthe sAthe pitAnI chAvasthatA para kheda thaye ke mArA ziSyo te sarvaza thaI gayA paNa huM hajI sudhI chadmastha ja rahyo. gurujI gaLa ja rahyA ane celA sAkara banI gayA-kharekhara A kahevata caritArtha thaI rahI che. gautamanI mukitanuM varadAna e satya che ke pitAnA ziSyanI pragati tema ja abhivRddhithI emanA manamAM kiMcit mAtra paNa IrSA na hatI paraMtu svayaM ATalI tapasyA, sAdhanA, dhyAna, svAdhyAya karavA chatAM ane bhagavAna prati ananya zraddhA hovA chatAM paNa teo hajI sudhI chaghasthamAM rahyA, e vAtanI emanA manamAM khUba ceTa lAgI. teo gaMbhIratAthI AtmanirIkSaNa karavA lAgyA ke mArI sAdhanA kyAM kamI che? evI kaI rukAvaTa AvI rahI che jene teDavAne huM asamartha rahyo chuM. saMbhava che keI kAraNa emanA dhyAnamAM na AvyuM hoya eTale te khUba ciMtita 7 (ka) kalpasUtrArthaprabodhinI, pU. 169 thI 171 (kha) kalpasUtra bAlAvabodhinI, pR. 260 (ga) riSaSTi. 10,9,241-257 Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamanI jijJAsAe thaI gayA. e vakhate zramaNa bhagavAna mahAvIre enI mane vyathA dUra karavA mATe kahyuM-gautama tArA manamAM mArA pratye atyaMta anurAga che, neha che, e snehabaMdhanane kAraNe ja tuM tArA mohane kSaya karI zakyo nathI ane te ja meha tArI sarvajJatAne bAdhaka banI rahyo che. bhagavAnanI A vANI bhagavatI sUtramAM A pramANe mukharita thaI che.' gautama, tuM atIta kAlathI mArI sAthe snehabaMdhanamAM baddha che, te janmajanma mAro prazaMsaka rahyo che. mAre cira paricita rahyo che aneka janmamAM mArI sevA karato rahyo che, mAruM anusaraNa karate rahyo che. ane premane kAraNe mArI pAchaLa pAchaLa deDato rahyo che. pAchalA devabhava ane manuSyabhavamAM paNa te mArA sAthI rahyo che. A pramANe ApaNAM nehabaMdhana sudIrghakAlIna che, meM ene teDI nAMkhyuM 8 (ka) yAda rahe ke gAgalInI ghaTanA caMpAnagarImAM thaI ane bhagavAna mahAvIranuM A kathana rAjagRhamAM thayuM che. saMbhavita che ke be vacce aSTApadanI ghaTanA thaI gaI hoya, ane vAra vAra A prakAranI ghaTanA thavAne lIdhe emanA mananI khinnatA vadhI gaI hoya, tyAre bhagavAne nIce pramANe AzvAsana ApyuM hoya- cira sasiTTho'si me goyamA, cira sayuo'si me gAyamA / ciraparicio'si me gAyamA / cirajusio'si me goyamA / cirANugao'si me goyamA / cirANu vacIsI me goyamA / aNa tara devalome, aNaMtara mANussAo bhave, ki para maraNAkAyassa bhedAIo cuoM dovitullA agaTThA avisesa maNANattA bhvissaam|| bhagavatI sUrA-14, 7 (kha) gautamanA sneha baMdhanane naSTa karavA mATe bhagavAna mahAvIre aneka vAra upadeza Apyo hato, ene vItarAgatA tarapha vALavAno prayAsa karyo hato. e Agama sAhityamAM AvelA upadezathI dhvanita thAya che uttArAdhyayana 10, 28 mAM paNa gautamane saMbodhita karIne kahyuM che. vocchata siNelamappaNo kumupa sAraya va pANinA" (ga) indrabhUti gautamaH eka anuzIlana 5. 8284 Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana che. te teDI zakyo nathI. vizvAsa rAkha, tuM paNa (ekadama jaladIthI baMdhanathI mukta thaIne) have ahIMthI dehamukta thaIne ApaNe be eka samAna lakSya para paheAMcIne bhedarahita tulya rUpa prApta karI laIzuM. bhakta prati bhagavAnanuM A AzvAsana vastutaH eka moTuM AzvAsana che jene sAMbhaLI gautamanA mananI samasta khinnatA naSTa thaI gaI haze. ane apUrva prasannatAthI romeroma pulakti thaI gayA vaidika sAhityamAM avalokana karavAthI sahajapaNe jaNAI Ave che ke bhaktithI bhagavAna prasanna thAya che. ane teo bhaktane pharIthI bhakta thavAnuM varadAna Ape che. jenAthI bhakta ghaNI prasannatAne anubhava kare che. paraMtu jaina paraMparA punaH bhakatane bhakata ja nahIM paraMtu bhagavAna banavAnuM varadAna Ape che. svayaM bhagavAne kahyuM"tuM mArA je siddha, buddha ane mukata banIza." A varadAna pAmIne kayA bhakatane prasannatA nahIM thAya. tatvajJa makke bhagavAna caMpAthI pharIthI vihAra karatA rAjagRha padhAryA. teo guNazIla-caityamAM birAjyA. guNazIla-caityanI samIpa kAledAyI, zailedAyI, zivAledAyI udaka, nAmadaka, annapAla, zivAla, zaMkhapAla suhastI ane gAthApati anyatIrthika rahetA hatA.' eka divasa anyatIthikamAM paMcAstikAya aMge paraspara carcA cAlI rahI hatI. teo enA para tarka-vitarka karI rahyA hatA. bhagavAna mahAvIranA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne rAjagRhanA zraddhALuzrAvaka "madda bhagavAnane vaMdana karavA mATe tApasAzrame pAse thaIne 1 bhagavatI 7. 10, Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajha madduka 71 jaI rahyo hate. kAledAyI vageree ene Avate joIne pitAnA sAthIone kahyuM-"juo A "maddaka" arahateno upAsaka jaI rahyo che. ene mahAvIranA siddhAMtanuM sAruM jJAna che. eTale prastuta viSaya gara ene mata paNa jANuM laIe." teo badhA madudukanI pAse AvyA, emaNe maddukane saMbodhita karIne kahyuM-"tamArA dharmAcArya zramaNa bhagavAna mahAvIra paMca asti kAnuM pratipAdana kare che emAM ekane jIva ane cArane ajIva kahe che. ekane rUpI ane pAMcane arUpI jaNAve che. A aMge tamAre zi mata che ane astikA aMge tamArI pAse kayuM pramANa che? maka-enAM kAryothI enuM anumAna karI zakAya che. saMsAramAM keTalAka padArtho dazya hoya che ane keTalAka adazya hoya che je anubhava, anumAna ane kAryathI jANuM zakAya che. anyatIrthika-maddaka, tuM ke zrama pAsaka che ke je potAnA dharmAcArya kahelAM dravyane jANute ane dekhate nathI te paNa ene kevI rIte mAne che.? maduduka-AyuSyana, sanasanAte pavana vAte hoya che, zuM tame enA raMga-rUpa joI zako che? anyatIthiMka-sUkSma hovAthI havAnuM rUpa joI zakAtuM nathI. madduka-gaMdhanA paramANu je dhrANendriya viSaya thAya che zuM tame enA rUpa-raMga joI zako che? anyatIrthika-nA, gaMdhanA paramANu paNa sUma hevAthI joI zakAtA nathI. maduka-araNikASThamAM agni rahe che, zuM tame badhA araNimAM rahela agninA rUpa-raMga joI zako cho ? zuM devalokamAM rahelA rUpane joI zako cho, jene tame joI zakatA nathI, te vastu zuM hatI nathI. dRSTimAM nahIM AvanArI vastuo je amAnya karaze te tamAre evA Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana keTalAya ISTa padArthone niSedha kare paDaze. A pramANe lekanAM adhikAMza astitvane ane bhUtakALanI vaMzaparaMparAne paNa amAnya karavI paDaze. maddakanA akATaya tarkothI anyatIrthiko avAka thaI gayA. ema emane maduddakanI vAta mAnavI paDI. anyatIrthikone parAsta karI maddaka mahAvIranA samavasaraNamAM gaye ane bhagavAna mahAvIre kahyuM--"madUka, te anyatIrthikane khUba uttara Ape. te je kahyuM te ucita ane yaukitaka-yukitayukata hatuM." mahAvIranA mukhathI pitAnI prazaMsA sAMbhaLI maduka khUba ja prasanna thayA ane jJAnacarcA karIne pitAnA sthAne pAcho pharyo. maka zrAvakanI gyatA joIne gaNadhara gautame jijJAsA prastuta karI bhagavana maduddaka zrAvaka AgAra dharmathI anagAra dharmagrahaNa karaze? zuM te Apane zramaNa ziSya thaze? | mahAvIra-gatama, maduduka pravajyA grahaNa karavAne asamartha nathI te gRhastha rahIne ja dezadharmanI ArAdhanA karaze. ane aMtima samayamAM samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karI vimAnamAM deva thaze ane te pachI manuSya thaI siddha-buddha ane mukata thaze. e pachI vividha pradezamAM dharmopadeza ApatA bhagavAna pharIthI rAjagRhamAM padhAryA ane tyAM pitAne varSAvAsa karyo. kAlodAyInI dIkSA eka vakhate indrabhUti gautama rAjagRhamAMthI bhikSA laI guNazIla udyAna tarapha AvI rahyA hatA tyAre mArgamAM kAledAyI, ziladAyI Adi aneka anyatIrthika carcA karI rahyA hatA. gautamane joIne 2 pAMcamAM brahmalokanuM eka vimAna. 3. bhagavatI 18, 7, Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvajJa mudduka 703 teo emanI pAse AvyA ane tyA-tamArA dharmAcArya paMcAstikAyanu nirUpaNa kare che, enuM zuM rahasya che? e rUpI ane arUpI kAryo aMge kevI rIte samajavuM joIe? gautama-devAnupriye, ame astitvamAM nAstitva hevAnuM kahetA nathI. ane nAstitvamAM astitva hevAnuM kahetA nathI. ame astine asti ane nAstine nAsti kahIe chIe. A aMge Apa svayaM ciMtana karaze, te te aMgenuM rahasya samajI zakaze. gautama ATaluM kahI cAlavA mAMDyA. kAledAyI anyatIrthika enI pAchaLa paDI gayo. bhagavAne kAladAyIne saMbodhIne kahyuMkAledAyI, zuM tArA sAthIomAM paMcAstikArya aMge carcA cAlI che? kAledAyI-hAM, jyArathI ame ApanA paMcAstikAya aMgenA vicAra sAMbhaLyA che, tyArathI ame te aMge paraspara tarkavirtaka karatA rahIe chIe. he bhagavana , zuM arUpI achavakAya, dharmAstikAya ane AkAzAstikAya, para kaI besavA, sUvA, UbhA rahevAmAM samartha che? mahAvIra-kAledAyI, kevala eka rUpI achavakAya pudgalAstikAya para ja besavAnI vagere kriyA thaI zake che, anya para nahIM. kAledAyI-pudgalAsti kAyamAM jIne duSTa-vipAka karma lAge che yA jIvAstikAyamAM? mahAvIra-pugalAstikAyamAM jIvana duSTa-vipAkarUpa pApa nathI karavAmAM AvatAM. paraMtu te jIvAstikAyamAM ja karavAmAM Ave che. pApa ja nahIM badhA prakAranAM karma jIvAstikAyamAM thAya che. jaDa rahevAthI anya kAryomAM karma karI zaktA nathI. bhagavAnanA uttara kAledAyI AdinI zaMkA dUra thaI gaI. eNe bhagavAnanAM caraNemAM nigraMtha pravacana sAMbhaLavAnI bhAvanA vyakta karI, Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana eTale bhagavAne upadeza Ape. upadeza sAMbhaLI te bhagavAnanA cara mAM dIkSita thaI gaye. ane eNe agiyAra aMgenuM adhyayana karyuM." pArzvapatya udakapeDhAla rAjagRha nagaranI IzAna dizAmAM gaganacuMbI UMcA prAsAdathI suzobhita nAlaMdA nAmanuM eka upanagara hatuM. tyAM "leva" nAmane eka zrImaMta rahetuM hatuM, jenI nigraMtha pravacana para apAra AsthA hatI. te zramaNa paraMparAne parama upAsaka hate. enI "zeSadravikA nAmanI udakazALA hatI. bhagavAna mahAvIra pitAnA ziSya samudAya sAthe tyAM bhelA hatA. e samaye pArvApatyaya metArya gotrIya, piDhAlaputra udaka nAmanA nigraMtha paNa tyAM pAse ja rahetA hatA. teo gaNadhara gautamane maLyA. jijJAsAo prastuta karI. gautamanI AjJAthI emaNe pUchayuM ApanA pravacanane upadeza karanAra kumAra putrIya zramaNa pitAnI pAse vratAdi niyamane lenAra zramaNopAsakone A pramANe pratyAkhyAna karAve che. rAjAjJAdi kAraNa koI gRhastha athavA corane bAMdhavA-cheDavA sivAya huM trasa jIvenI hiMsA nahIM 4. bhagavatI 7, 10, 305 1 rAyagihe nAma nayare hotthA...tasthaNa nAladAe bAhiriyAe lave nAma gAhAvaI hotthA.. seNa lave nAma gAhAvaI samaNAvasAe yAvi hotthA / -sUtrakRtAMga nAlaMdIyAdhyayana 2 pro. jekebIe sekreDa bukasa opha dhI IsTa, volyuma, 4pamAM tathA gopAla dAsa paTele "mahAvIrane saMyama dhama (gujarAtI) pU. 127mAM udagazAlAno artha snAnapaha karyo che, jyAre AcArya hemacandra "mAnanistAnanA bhUmiwi4 va 67mAM "prapA" (paraba) artha karyo che. Avo mAgadhIkoSakAra zatAvadhAnI ratnacaMdrajI mane paNa karyo che. ardhamAgadhImeSa, bhAga 2. pu. 218 Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvapatya udaka peDhAla 705. karuM. Arya, A pramANe pratyAkhyAna dupratyAkhyAna che. je A pramANe pratyAkhyAna karAve che te dupratyAkhyAna karAve che. A pramAzenuM pratyAkhyAna karanAra ane karAvanAra pitAnI pratijJAmAM aticAra kare che. kemake sthAvara jIva marIne trasa rUpamAM utpanna thAya che. ane trasa jIva marIne sthAvara rUpamAM paNa utpanna thaI jAya che. A pramANe je jIva trasa rUpamAM aghAtya hatA te ja sthAvara rUpamAM paNa janma grahaNa karyA pachI "ghAtya" thaI jAya che. eTale pratyAkhyAna savizeSa karavuM ane karAvavuM joIe. rAjAjJAdi kAraNathI koI gRhastha athavA te cerane bAMdhavA ane choDavA sivAya huM "traNabhUta" jIvonI hiMsA nahIM karuM. A pramANe "bhUta" e vizeSaNanA sAmarthyathI ukta deSApatti nathI thatI. je krodha athavA lobhathI anyane nivizeSaNa pratyAkhyAna karAve che, te paNa ucita nathI. kahe-gautama, mArI vAta Apane tarkayukta lAgI ne ? gautama-AyuSmana udaka ! tamAruM kathana yuktiyukta nathI. . mArI daSTithI te A pramANe kahenAra zramaNa-brAhmaNa yathArtha bhASA bela nathI. te anutApinI bhASA bole che. ane zramaNa-brAhmaNe para miyA Apa mUke che. tyAM sudhI ke prANI-vizeSanI hiMsAne tyAga karanArane paNa dezI jaNAve che. kemake saMsArI jIva trasakAyathI sthAvaramAM utpanna thAya che ane sthAvarathI trasamAM. jyAre te trasamAM utpanna thAya che, tyAre trasa kahevAya che. jeNe trasa hiMsAne tyAga karyo che ene mATe te aghAtya che, eTale pratyAkhyAnamAM "bhUta " vizeSaNa lagAvavAnI AvazyakatA nathI. - udaka--Ayumna gItama, Apa trasane zuM artha kare che ? trasa-prANa trasa che e artha kare che ke bIje? gautama-AyuSyana, ke jene Apa "trasa-bhUtaprANa" 3 sUtrakRtAMga, 2, 7, 7ra nAlaMdIyAdhyApana Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana kahe che. ame ene trasaprANa kahIe chIe. jene ame trasa prANa kahIe chIe ene Apa trasa-bhUtaprANa kahe che. e bane tulyArthaka che. paraMtu Arya udaka, ApanA vicAramAM te bannemAMthI trasa- bhUtaprANu e vyutpatti nirdoSa che ane "trasaprANa trasa" e vyutpatti sadoSa che. paraMtu emAM vAstavika bheda nathI. A pramANe che, vAkyomAMthI ekanuM khaMDana karavuM ane bIjAnuM maMDana karavuM e ke. nyAya ? keTalIya vyakti evI che ke je kahe che ke ame gRhasthAzramane tyAga karIne zramaNyadharma grahaNa karavAne samartha nathI. hamaNAM ame zrAvaka dharmane svIkAra karIe chIe, pachI vakhata Avaze tyAre zramaNa dharmane svIkAra karIzuM, teo pitAnI aviratimaya pravRttione maryAdita karatAM pratijJA kare che, rAjAjJAdi kAraNathI gRhapati athavA cera bAMdhavA ke choDavA sivAya huM trasa jIvonI hiMsA karIza nahIM. prastuta pratijJA paNa jIvananI nirmalatAnuM kAraNa che. Arya udaka, Apane e abhimata che trasa karIne sthAvara thAya che eTale trasahiMsAnA pratyAkhyAnInA hAthathI A jIvanI hiMsA thavAthI enA pratyAkhyAnane bhaMga thAya che, e kathana ucita nathI. kemake trasa nAma kamanA udayathI ja jIva trasa kahevAya che jyAre trasa gatinuM AyuSya kSINa thaI jAya che, tyAre teo trasa kAyasthiti cheDIne sthAvaramAM jaIne utpanna thAya che, e samaya tenAmAM sthAvara nAma karmane udaya thAya che ane te jIva sthAvarakAyika kahevAya che. e pramANe sthAvarakAyanA jIva tyAM AyuSya pUrNa karI jyAre trasakAyamAM utpana thAya che tyAre te trasa kahevAya che, prANa paNa kahevAya che. enuM zarIra moTuM thAya che ane AyuSyanI sthiti paNa lAMbI thAya che. udaka--AyuSyana gautama, e paNa vakhata AvI zake che ke Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArvApatya udaka paDhAla 707 jyAre badhAye trasa jI sthAvara rUpamAM utpanna thAya, tyAre traNajIvanI hiMsA na karanAra zramaNopAsakanuM "trasafheMsA-prArthana" kevI rIte rahI zake. kemake je jIvonI hiMsAnuM eNe pratyAkhyAna karyuM che, te badhA je te sthAvara thaI gayA che. eTale te enI hiMsA TALI zakatuM nathI. gautama-AyuSyanuM udaka, amArA siddhAMta anusAra evuM kadI thatuM nathI ke badhA sthAvara trasa banI jAya. ane badhA traNa sthAvara banI jAya. keTalAka samaya mATe ApanuM kathana pramANarUpa mAnI levAmAM Ave te paNa zramaNopAsakanA trasa-hiMsA pratyAkhyAnamAM bAdha Avato nathI. kemake sthAvara paryAyanI hiMsAmAM enuM vrata khaMDita thatuM nathI. ane trasaparyAyamAM te adhika trasa jIvenI hiMsAne TALe ja che. Arya udaka! ApanuM e kathana che ke adhika trasa jIvanI hiMsAthI nivRtta thanAra zramaNopAsakane mATe enA koI paNa paryAyanI hiMsAnuM pratyAkhyAna nathI, te kathana nyAyayukata nathI. udaka piDhAla ane gaNadhara gautamane A madhura saMvAda cAlI rahyo hato eTalAmAM anya pApatya sthavira paNa tyAM AvI pahoMcyA. emane joIne gautame kahyuM-Arya udaka, prastuta saMbaMdhamAM ApanA sthaviro sAthe paNa vicAra-carcA karI laIe. gautamaAyuSmana nirgathe, A saMsAramAM keTalAya evA manuSya heya che ke jenI e pratijJA hoya che ke "je koI anagAra sAdhu che, ene jIvana paryanta mArIza nahIM' emAMthI koI zramaNa zrAma yaparyAyane parityAga karI gRhavAsamAM cAlyA jAya ane zramaNahiMsAne prakhyAkhyAnI gRhastha, gRhavAsamAM rahetA evA te puruSanI hiMsA kare te zuM enI pratijJAna bhaMga thAya che? nigraMtha vira-pratijJAna bhaMga thatuM nathI. gItama-nize, e pramANe trasakAyanI hiMsAne tyAgI Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zrama pAsaka sthAvarakAyanI hiMsA kare te paNa pitAnA pratyAkhyAnane bhaMga nathI karate. koI gRhapati yA ene putra dharma zravaNa karI. sarva sAvadha gene tyAga karI zramaNa banI jAya e samaye te sarva prakAranI hiMsAne tyAgI kahevAya ke nahIM ? nirca-e samaye te sarvathA hiMsAtyAgI ja kahevAya. gautama-te zramaNa cAra-pAMca varSa sudhI yA enAthI vadhu samaya sudhI grAmaya paryAya pApIne pharIthI gRhastha thaI jAya te zuM te sarvathA hiMsAtyAgI kahevAya? nigraMthI-grahavAsI thayA pachI te sarva hiMsAtyAgI zramaNa na kahevAya. ' gautamae te jIva che, je pahelAM badhA jInI hiMsA nahete karate paraMtu have te e rahyo nathI. pahelAM te saMyata hate. have asaMyata che. e pramANe trasakAyamAMthI sthAvaramAM gayele jIva sthAvara che, trasa nahIM. kalpanA karo. kaI parivrAjaka yA parivArikA anya matamAMthI nIkaLIne nigraMtha pravacanamAM praveza karI zramaNadharmane grahaNa kare e nigraMthanI sAthe anya zramaNa AhAra-pANIne vyavahAra karI zake nahIM? nigraMtha-enI sAthe AhAra-pANIne vyavahAra karavAmAM koI paNa prakAranI bAdhA hoI zake nahIM. gautama-zramaNa banele parivrAjaka pharIthI gRhastha thaI jAya te enI sAthe AhAra Adine vyavahAra karI zakAya? nigraMtha-enI sAthe e koI paNa vyavahAra na karI zakAya. gautama-jenI sAthe pUrva bhojana Adine vyavahAra karI zakAte. Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 709 pArvApatya udaka peDhAla hato paraMtu have nathI karI zakato kemake te pUrva zramaNa hatA have nathI evI rIte basathI sthAvara kAyamAM gayele jIva trasahiMsA pratyAkhyAnInA pratyAkhyAnano viSaya nathI te spaSTa che. A pramANe aneka daSTAMtathI gaNadhara gautame udaka piDhAlanI, vasa marIne sthAvara thaI jAya ane tyAM enI hiMsA thAya te pramANepAsakanA pratyAkhyAnane bhaMga thAya che-e mAnyatAnuM khaMDana karyuM. badhA ja sthAvara thaI jaze tyAre traNa pratyAkhyAnInuM vrata nirviSaya thaze. A pramANenA udakanA tarkanuM nirasana karatA evA gautame kahyuM-je zramaNopAsaka zrAvaka dharmanuM pAlana karI aMtamAM anazanapUrvaka samAdhi-maraNa pAme che yA je zramaNe pasaka jIvananA uSAkAlamAM vrata-pratyAkhyAnanuM pAlana nathI karI zaktA paNa jIvananI saMdhyA veLAe anazanapUrvaka samAdhi-maraNa prApta kare che. ApanI daSTie enuM maraNa kevuM che? nigraMtha-A prakAranuM maraNa vastutaH prazaMsanIya che. gautama-je jIva A pramANe mRtyu pAme che, teo trasaprANInA rUpamAM utpanna thAya che. ane te ja trasa jIva zramaNe pAsakanA vratane viSaya thaI zake che. ghaNA mAnava mahAbhI , mahAraMbhI, parigrahadhArI ane adhArmika prakRtinA hoya che je pitAnAM azubha karmothI pharIthI azubha gatiomAM utpanna thAya che. anAraMbhI zramaNa ane alpAraMbhI zrAvaka Adi marIne zubha gatimAM jAya che. AraNyaka Avasathika, grAmaniyaMtrika ane rAhasika vagere tApasa marIne bhavAntaramAM asurenI gatimAM utpanna thAya che ane tyAMthI nIkaLIne manuSya gatinAM utpanna thAya che. dIrdhAyuSka, samAyuSka tema ja apAyuSka jIva marIne pharIthI trasa rUpamAM utpanna thAya che. ukta badhA prakAranA jIva ahIM trasa che ane marIne pharIthI trasa thAya che. A badhA trasa jIva zramaNopAsakanAM vatano viSaya nathI. Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlanA - keTalAya zramaNopAsaka adhika vrata-niyama grahaNa karI zakatA nathI te paNa teo dezAvakAzika vrata grahaNa kare che. maryAdita sImAthI bahAra javAnuM pratyAkhyAna kare che. emanA vratane viSaya maryAdita sImAnI bahAranA cha to che ja paraMtu sImAnI aMdara paNa je trasa jIve che, trasa karIne pharI trasa thAya che ke sthAvara marIne traNa thAya che. sthAvarajIva paNa jenI nirarthaka hiMsAne zramaNopAsaka tyAgI hoya che, teo zramaNe pAsakanA vratanA viSaya che. nirca the, e kadApi saMbhavita nathI ke badhA trasajIva sthAvara thaI jAya ane badhA sthAvara jIva trasa thaI jAya. jyAre saMsAranI AvI sthiti che te paNa e paryAya nathI je zramaNopAsakanA vratane viSaya hAya-e kathana tarkayukta nathI. nirarthaka evI vAto laIne matabheda kare. sarvathA anucita che. AyuSyanuM udka maitrI buddhithI paNa je zramaNa brahmAnI nidA kare che te jJAna-darzana-cAritrane prApta karavA chatAM paNa paralakanI ArAdhanAmAM vidana upasthita kare che. je guNI zramaNa brAhmaNanI niMdA na karIne ene mitra bhAvathI jue che, te jJAna-darzanane prApta karI paralekane sudhAre che.* saMbhava che ke gaNadhara gautamanI hita-zikSA udaka peDhAlaputranA manamAM ThasI gaI hoya, ene potAnI vRtti aMge kaMIka zarama-saMkeca tho hoya ane eTale tatvacarcA karyA pachI te koI paNa prakAranuM abhivAdana tema ja kRtajJatAjJApana darzAvyA vagara cAlI nIkaLe e ene avinayapUrNa vyavahAra gautamane khUe. eka zramaNa ke jenA dharmanuM mULa vinaya che. vinaya, sabhyatA, ziSTAcAranI zikSAthI jemanuM Agama 4. sUtrakRtAMga 2,7,36 5 pampalsa viLayo mUruM -rAvai. 9, 2, 2 Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArsthApatya udaka peDhAla 116 sAhitya bhareluM che,' te samAdhAnakartA paDye A prakAranA avinaya pUrNa vyavahAra kare te nitAMta anucita hatuM. gautama jevA mahAna sAdhaka AvI upekSA na karI zake. gautame uttaka peDhAlaputrane UbhA thatAM thatAM kahyuM -- AyuSman ! koI zramaNa-nigra^tha pAsethI jo dharmanu' eka zreSThapadma eka paNa suvacana meLavi sutrayaLa sAMbhaLavA maLyuM tathA koI e anugraha karIne ceAga-kSemanA mArga matAnyeA hoya teA zuM enA pratye koI paNa satkAra samAna ane AbhAra pradarzita karyAM vinA cAlyA javuM joI e.7 gautamanI kahevAnI rIta rasama evI snehapUrNa ane hRdayaspazI hatI ke udaka peDhAlaputranA paga tyAM rokAI gayA te Azcarya sAthe gAtama svAmIne jovA lAgyuM, enI AMkhAmAM kRtajJatAneA bhAva AvavA lAgyAM ane te saMbhramita jevA thaI gayA ke mAre kevA vyavahAra karavA joI e ? gautamanA yi mitra vinayamaya--hita-mita temaja nirbhIka vacane sAMbhaLIne udaka peDhAlanuM hRdaya gadgada gaI gayuM. eNe kSamA mAgatAM vinayapUrvaka potAnI bhUla svIkArI ane kahyuM-- AyuSmana gautama, A pUrve me AvAM vacane na te sAMbhaLyAM hatAM ke na te jANyAM paNa hatAM. A vacane sAMbhaLIne mane vizvAsa utpanna thayA che. ane huM svIkAra cathAya che. karu 6 (ka) naisatirdharmavacAra sivaNe, tattpatiC ALAya pa3 ne! (kha) uttarAdhyayana 1,18-23 711 7. sUtrakRtAMga 2,7,37 8 sUtrakRtAMga 2,7,38 * chu ke ApanuM kathana --dazI 9,1,12 Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana aMte nirgatha udaka piDhAle cAturyAma paraMparAmAMthI nIkaLI paMcamahAvratAtmaka dharma grahaNa karavAnI pitAnI IcchA gautama pAse vyakta karI. gautama enI IcchAne anumodana ApatA ene potAnI sAthe bhagavAna mahAvIranI pAse laI gayA. teo bhagavAna mahAvIrane vaMdana, namaskAra karI paMcamahAgratika sapratikramaNa dharmane svIkAra karI mahAvIranA zramaNasaMghamAM saMmilita thayA. A varSe jAli, mapAli Adi aneka zramaNae vipulAcala para anazana karIne dehatyAga karyo. - A varSe bhagavAna mahAvIre pitAne varSAvAsanAlandAmAM karyo. sudarzana zreSThInI dIkSA varSAvAsa pUrNa thayA pachI bhagavAna nAlaMdAthI vihAra karIne aneka kSetrone pAvana karI vaizAlInI samIpa Avela vANijyagrAma padhAryA. A samaLe vANijyagrAma vyApAranuM mukhya kendra hatuM. sudarzana zeTha tyAMno mukhya vepArI hatA. te bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne darzana karavA AvyuM. eNe bhagavAna pAse jijJAsA prastuta karI-"bhagavana, kALa keTalA prakAranA che?" mahAvIra-kALa cAra prakAranA cheH 1. pramANakAla, 2. yathayu nivRttikAla, 3. maraNakAla ane 4. addhAkAla. sudarzana-bhagavAna, pramANukAla keTalA prakAranA che? 9 sUtrakRtAMga 2,7,81 nAlaMdIya 1 'pramANakAle'tti pramIyate-paricchidyate yena varSazatAdi tat pramANa sa cAso kAlazceti pramANakAla: pramANa sau paricchedana varSAdestatpradhAnastadartho vA kAla: pramANakAla: addhA kAlasya vizeSo divasA dilkssnnH| -bhagavatIsUtra 11,11, 424 vRtti Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzanazreSThInI dIkSA 713 - mahAvIra-te divasa-pramANa kAla ane rAtri-pramANukAlanA rUpamAM be prakArano che. cAra-cAra paurasInAM divasa ane rAtri thAya che. vadhumAM vadhu sADA cAra muhurtanI paurasI ane ochAmAM ochI traNa muhUrtanI pirasI hoya che. sudarzana-bhagavAna, kayA divase yA rAtre sADA cAra muhUrtanI utkRSTa paurasI hoya che. mahAvIra-aSADI pUrNimAe aDhAra muhUrtane divasa hoya che ane bAra muhartanI rAtrI hoya che. piSI pUrNimAe aDhAra muhartanI rAtrI hoya che. ane bAra muhUrtane divasa hoya che. sudarzana-bhagavana, zuM divasa ane rAtri keI vakhata sarakhAM hoya che? mahAvIra-caitrI pUrNimA ane azvina pUrNimAe divasa rAta sarakhAM hoya che. A divase paMdara muhurtane divasa ane paMdara muhurtanI rAta hoya che. A samaye cAra muhUrtamAM eka caturthAza muhurta ochI eka paurasI divasa ane rAtamAM hoya che. sudarzana-yathAyunivRttikAla keTalA prakAra che? mahAvIra-je kaI narayika, tiryacanika, manuSya tathA deva pitAnuM sAmAnya AyuSya bAMdhe che ane tadrupa enuM pAlana kare che, te yathA yunivRttikAla kahevAya che. sudarzana-maraNakALa kaye che? mahAvIra-zarIrathI jIvane yA jIvathI zarIrane viga maraNakALa kahevAya che.? sudarzana-addhAkAla kene kahe che? 2 ejana 3 maraNakAle tti maraNena viziSTaH kAla: maraNakAlaH addhAkAla ava, maraNameva vA A mAhya avayavamaravADa | -bhagavatI 11,11, 424,1,9 Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana mahAvIra-addhAkAla samayarUpa, AvalikArUpa, yAvat avasarpiNIrUpa aneka pakArane che.* sudarzana-palyopama ane sAgaropamanI zI AvazyaktA che. emane kSaya thAya che ke nathI thatuM? mahAvIra-nairayika, tiryacanika, manuSya ane dezanAM mApa mATe palyopamAM ane sAgarepamAnI AvazyakatA che. - antamAM bhagavAne sudarzana pRcchA karatA enA pUrvabhavenuM varNana karatAM kahyuM-pUrvabhavamAM tuM eka vAra mahAbala nAmane rAjakumAra hatuM. te gRhasthAzramane tyAga karI zramaNa dharma aMgIkAra karyo. dIrghakALa sudhI saMyama-sAdhanA karI brahmadevalekamAM dasa sAgaranI sthitivALo deva banyo ane tyAMthI AyuSya pUrNa karIne sudarzana banyA che. pUrvabhavamAM saMyamadharma svIkAravAne kAraNe hajI paNa tyAranAM saMskAra tArAmAM che. jenA kAraNe tane jinadharma priya che ane tuM sthavirenA mukhAravindathI dharma zravaNa karatA rahe che. pitAnA pUrvabhava age sAMbhaLI sudarzanane jAtismaraNa jJAna thayuM. eNe e kSaNe bhagavAnane vaMdana karI kahyuMbhagavAna, ApanuM prastuta kathana yathArtha che. eNe zramaNa-dharmane svIkAra karyo, cauda pUrvonuM adhyayana karI, bAra varSa sudhI zramaNa dharmanuM pAlana karI, teNe karma kSaya karI nirvANa prApta karyuM." AnaMdane avadhijJAna bhagavAna mahAvIranI AjJA laI gaNadhara gautama bhikSA mATe vANijyagrAma padhAryA bhikSA laI teo punaH "tipalAza 4 adAkAle tti addhA samayAdayA vizeSAstadrUpaH kAlo'ddhAkAlaH candrasUryAdi kriyA . viziSTo'ddha tRtIyadvIpasamudrAntavatI samayAdi / -ejana 5. bhagavatI zataka, 11, uddezaka 11, sUtra 432 Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdane avadhijJAna 715 caityanI tarapha pAchA pharI rahyA hatA. te vakhate rastAmAM kellAgasanniveza'nI samIpa emaNe AnaMda zrAvake anazana grahaNa karyAnI vAta sAMbhaLI. gautamanA manamAM vicAra AbyA ke AnaMda zramaNe pAsaka bhagavAnanA parama upAsaka che. eNe anazana vrata grahaNa karyuM che te mAre jaIne AnaMdanI khakhara levI joI e. teo kAllAgasannivezathI sIdhA ja AnaMdanI pauSadhazAlAmAM paheAMcyA. . gautamane AvelA joI ne AnaMda khUba prasanna thayA. eNe te namaskAra karI vinayapUrvaka nivedana karyuM. bhagavana, mArI zArIrika zakti atyadhika kSINa thaI gaI che eTale huM UDavAne asamartha che. kRpA karIne ahI' padhAre| jethI caraNeAmAM natamastaka thaIne vaMdana karI zakuM. gautama AnaMdanI pAse gayA. AnaMde vidhipUrvaka vaMdana karyAM prAsaMgika vArtAlApa pachI AnaMde pUchyuM-bhagavAna, zuM gharamAM rahIne dharmanuM pAlana karatA evA zrAvakane avadhijJAna thaI zake che? gautama--hAM, AnaMda zramaNopAsakane avadhijJAna thaI zake che. AnaMda--bhagavan ! mane paNa avadhijJAna thayuM che, jenAthI pUrvadakSiNa ane pazcimamAM lavaNusamudramAM pAMcasA cAjana, uttaramAM kSudrahimavarSedhara, upara saudharmakalpa ane nIce lAlaccua nAmaka narakAvAsa sudhI rUpI padArtho jANu` ane jou chuM. gautame AnaMdanA vizAla avadhijJAnanuM varNana sAMbhaLyuM te Azcarya thayuM. tee elyA--AnaMda ! zramaNApAsakane avadhijJAna tA thAya che, paNa ATalI vistRta sImAvALuM avadhijJAna thaI zakatuM nathI. tAruM kathana bhrAntiyukta che. te satya pratIta thatuM nathI eTale tAre tArI bhUla mATe prAyazcita karavuM joI e. vinaya temaja vismaya sAthe AnaMde nivedana karyuM bhagavana, zuM jinazAsanamAM paNa evuM vidhAna che, ke satya tathya tathA sadbhUta thana mATe paNa prAyazcita karavuM paDe che ? - Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 bhagavAna mahAvIra :eka anuzIlana gautama-AnaMda ! nA. AnaMda-bhagavana ! te pachI Apa mane satyakathana mATe prAyazcita karavAnuM kema kahI rahyA che ? - AnaMdanI vAta sAMbhaLI gautama asamaMjasamAM paDI gayA. emane pitAnI vAta para zaMkA thaI. teo tyAMthI sIdhA bhagavAna mahAvIranI pAse pahoMcI gayA. bhagavAnane vaMdana karI gautame atyanta namratApUrvaka AnaMda sAthenA vArtAlApanI carcA karatA pUchayuM-bhagavana ! zuM gRhasthane eTalI vistRta sImAvALuM avadhi jJAna thaI zake? AnaMda kahe che ke mane evuM avadhijJAna thayuM che. meM enA kathana aMge age prativAdaka karatA kahyuM-ATaluM moTuM avadhijJAna gRhasthane thaI zake nahIM. A asatya kathana mATe tAre prAyazcita karavuM joIe paraMtu bhagavAna UlaTuM eNe mane prAyazcita levAnuM kahyuM emAMthI keNa sAcuM gautamane saMbodhana karIne bhagavAne kahyu-gautama, AnaMde je kahyuM che te sAcuM che. tAre potAnI vAtane Agraha na rAkhavuM joIe. prAyazcita tAre karavuM paDaze, te satyavaktA AnaMdanI avahelanA karI che eTale tuM pAchA pharIne enA ghera jA ane pitAnI bhUla mATe kSamA mAga.? gautamane pitanI bhUlanuM parijJAna thatA ja teo e ja samaye AnaMda gAthApatinI pAse pahoMcyA ane pitanA kathana para prAyazcita karI kSamA mAgI. pastuta ghaTanAmAM gautamanA vyaktitvanuM eka mahAna rUpa prakaTa thayuM che. vinamratA, bauddhika anAgraha ane nirahaMkAravRtti mAnavane 1. ANadaM ca samaNovAsaya aivamaTTha khAmehi / -uvAsagadazA 1, 86 Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdane avadhijJAna 717 svabhAva che. te sAmAnyapaNe bhUlane jANuM zakatA nathI. jANI levA chatAM ene svIkAra karatuM nathI. ane manamAM svIkArI le te paNa bIjA samakSa kSamA mAgavAnuM ene mRtyuthI paNa adhika bhayAnaka lAge che ane vaLI je kaI ucca pada para hoya ane pitAnAthI nAnAnI pAse bhUla svIkAra karavAne prasaMga Ave te ene apAra vedanAne anubhava thAya che. paraMtu gaNadhAra gautamane jyAre potAnI bhUla svIkAravAne prasaMga AvyuM tyAre teo kaI paNa prakAranI AnAkAnI vagara te ja samaye cAlI nIkaLyA te emanA mananI keTalIka mahAnatA che. avinamratA emanA AMtarika jIvananI pavitratAnuM sUcana kare che. tathAgata bauddha paNa ekavAra kahyuM hatuM ke nigraMtha e che ke jenA manamAM gAMTha hotI nathI. ane gAMTha enAmAM hotI nathI ke jenAmAM ahaMkAra kSINa thaI gayuM hoya. potAnA be divasanA upavAsanA pAraNAnI paravA karyA vagara gautama AnaMda pAse enI kSamA mAgavA cAlI nIkaLyA. kirAtarAjanI dIkSA varSAvAsa samApta thayA pachI bhagavAne vaizAlIthI kozalabhUmi tarapha vihAra karyo. aneka kSetromAM dharmopadeza ApatA teo sAketa padhAryA. sAketa kezala dezanuM prasiddha nagara hatuM. tyAM rahenAra jinadeva zrAvaka yAtrA karate leTivarSa nagaramAM pahoMcyo. tyAM paNa svecchanuM rAjya hatuM. jinadeva "kirAtarAja" ne bahumUlya ratna Adi bheTa ApyAM. e bahumUlya ratnonI camaka-damaka joIne vismita thayelA kirAtarAje pUchayuM-"kahe, A bahumUlya rane kyAMthI lAvyA che? huM te AvAM rane prathamavAra ja jouM chuM ? jinadeva-A prakAranAM ane AnAthI paNa caDhiyAtAM ratna amArA dezamAM thAya che. jene vismita kaho, A ba to AvAM Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana - kirAtarAja-hArdika IchA te evI thAya che ke AvAM aNamola ratna tArA dezamAM AvIne jouM. paraMtu mane tArA rAjAne bhaya lAge che. jinadeva-amArA rAjAthI Apane bhayabhIta thavAnI jarUra nathI. te paNa ApanI khAtarI mATe huM mArA rAjA pAsethI anumati maMgAvI lauM chuM. jinadeve patra lakhIne anumati meLavI lIdhI. - jinadevanI sAthe kirAtarAja sAketa Ape ane jinadevane atithi banIne rahyo. e samaye bhagavAna mahAvIra sAketanA udyAnamAM padhAryA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI sAketane rAjA zatruMjaya paNa bhagavAnane vaMdanA mATe gaye. anya hajAre leko paNa bhagavAnanAM darzanArthe jaI rahyA hatA. vicitra halacala joIne kirAtarAje jinadevane pUchayuM-A badhA loko kyAM jaI rahyA che? jinadeva-Aja nagaranI bahAra bahu moTe ratnone vyApArI AvyuM che. te badhAne aNamola ratnanuM vitaraNa kare che eTale loko enI pAse jaI rahyA che. kirAtarAja-"A te ApaNane sonerI avasara prApta thaye kahevAya, ApaNe paNa emanI pAse jaIe ane enI pAsenAM ratna joIe." kirAtarAjA sAthe jinadeva bhagavAnanA samavasaraNamAM gayA. te bhagavAnanA sphaTika siMhAsana Adi divya prAtihAryo joIne e vimita thaye. eNe ratnanA keTalA prakAra hoya che ane emanuM zuM mUlya hoya vagere jijJAsA prastuta karI. bhagavAna mahAvIre kahyuM-ratna be prakAranAM hoya che. eka dravya rana che ane bIjA bhAvaratna che. dravyaratna aneka prakAranAM che ane bhAvarane traNa prakAranAM cheH (1) darzanaratna, (2) jJAnaratna, ane (3) cAritraratana bhAvarane para vistArathI prakAza pheMkatAM kahyuM e atyaMta prabhAvazALI ane anamela ratna che. je A rane dhAraNa kare che Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdane avadhijJAna 719 enAM Ihaleka ane paralokanAM badhAM kaNe maTI jAya che. A rane prabhAva aparimita che. dravyaratna kevala vartamAna bhavamAM ja sukha Ape che. ratnonuM vizleSaNa sAMbhaLI kirAtarAja atyaMta prasanna thayo. eNe kahyuM-bhagavad , mane bhAvaratna pradAna karo. bhagavAne ene rajeharaNa, mukhavastrikA vagere zramaNopakaraNa pradAna karyA. eNe te ja samaye dIkSA grahaNa karI.1 bhagavAne sAketathI pAMcAla tarapha prasthAna karyuM. kAMpilyamAM e rokAIne surasena tarapha padhAryA mathurA, zauryapura, nadIputra AdimAM dharmapracAra karI pharI videha bhUmimAM padhAryA ane mithilAmAM chatrIsame varSAvAsa karyo. anyatIthika ane sthavira varSAvAsa samApta thayA pachI bhagavAne mithilAthI vihAra karyo ane anukrame vihAra karatA rAjagRhanA guNazIla udhAnamAM virAjyA. guNazIlakanI samIpamAM ja anyatIthika rahetA hatA. bhagavAnanuM pAvana-pravacana sAMbhaLI sabhA visajita thaI. te vakhate atIrthiko e sthavira munione kahyuM-Arya, Apa trividha asaMyata, avirata ane apratihata pApakarma karanAra che. sthavira-Arya, Apa amane evA zA mATe kahe che? anyatIrthika-Arya, Apa leko adatta grahaNa kare che, (ka) Avazyaka cUrNi uttarAddha patra 23. 204 (kha) Avazyaka hAribhadrIya vRtti. 715-716 (ga) Avazyaka niyukita dIpikA dri. bhAga gAthA 1305, 5tra 11 (dha) vira jihmA, giLa rANapuchA I -Ava. nikti nA 1305 Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana adattano AhAra kare che, adatta vastune svAda le che. A kAraNe Apa asaMyata, avirata ane ekAnta bAla che. sthavira-Arya, kayA kAraNe Apa kahe che ke ame adatta grahaNa karIe chIe? adattane AhAra karIe chIe? ane adatane AsvAda laIe chIe ? anyatIrthika-Arya, ApanA mate je vastu ApavAmAM Ave che te ApelI nathI, grahaNa karavAmAM AvelI vastu grahaNa karelI nathI. pAtramAM nAMkhavAmAM AvelI vastu nAkhelI nathI. ApanA mata pramANe ApavAmAM Avato padArtha dAtAnA hAthamAMthI chUTayA pachI ApanA pAtramAM paDavAnI pUrve, vacce koI ene laI le te te padArtha te gRhasthane manAya che, Apane nahIM. ethI e siddha thAya che ke ApanA pAtramAM je padArtha paDe che te adatta che. kemake je padArtha dAnakAlamAM tamAro na thaye te pachIthI tamAre thaI zakato nathI. A pramANe adattane grahaNa karatAM, AsvAda letAM ane upabhega karatAM evA Apa asaMyata, virata ane bAla ja siddha thAya che. - sthavira-Arya, ame adatta grahaNa nathI karatA ane na te ene AsvAda karIe chIe ane na te ene upabhega karIe chIe. paraMtu ame dattane ja upabhega karIe chIe. eTale ame saMyata, virata ane paMDita ja siddha thaI e chIe. anyatIrthika-A5 kayA kAraNe dattagrAhI che te kRpA karI samajAve. sthavira-amArA mata anusAra dIyamAna, datta, pratigRhya mANa pratigRhIta ane nisRjyamAna nibhraSTa che. gRhapatinA hAthathI chUTayA pachI je koI ene vaccethI grahaNa karI le che te amAruM jAya che gRhapatinuM nahIM. eTale spaSTa thAya che ke ame koI paNa tarkathI Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIrthika ane sthavira 721 adattagrAhI siddha thatA nathI. paraMtu Apa svayaM asaMyata, avirata ane bAla siddha thAya che. anyatIthika-ame asaMyata, avirata ane bAla kevI rIte chIe? sthavira-e spaSTa che ke Apa adatta grahaNa kare che. ApanA matAnusAra dIyamAna adatta, pratigRhyAmANu apratigRhIta ane nisamAna aniruNa che. eTale A5 adatta grahaNa karanArA che, trividha asaMta, avirata ane bAla che. anyatIrthika-Apa paNa asaMyata, avirata ane bAla che, kemake Apa pRthvIkAya para AkramaNa kare che. ene ghaso che, ho che, padAbhighAta kare che ane sparza kare che. paritApita kare che, kalAnta kare che. sthavira-ame gamana karanAra pRthvInA jIvane dabAvatA nathI. hanana karatA nathI ane mAratA nathI. ame keI Avazyaka kArya mATe eka sthAnathI bIjA sthAne jaIe chIe. tyAre vivekapUrvaka cAlIe chIe, na te ame pRthvIkAya para AkramaNa karIe chIe ke na te vinAza karIe chIe paraMtu Apa svayaM pRthvI para AkramaNa kare che, enA jIvane vinAza kare che eTale A5 asaMyata, avirata ane bAla cho. anyatIrthika-ApanuM maMtavya e che ke gamyamAna agata, vyatikamyamAna atikrAnta ane rAjagRhane saMprApta thavAne icchuka asaMprApta che. sthAvira-amAre mata e pramANene nathI. amArA matamAM gamyamAna gata, vyatikrazyamAna vyatikAnta ane saMprApyamANa saMprApta ja mAnavAmAM Ave che. sthavira bhagavaMte A pramANe carcA-vicAraNA karI, pitAnA Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana sacATa tarkothI anyatIthi kAne niruttara karI dIdhA ane gatipravAha' nAmaka adhyayananI racanA karI. 1 kAlAdAyI anagAranA prazno kAleAdAyI zramaNe bhagavAna mahAvIrane prazna karyAM--bhagavana, jIva azubha phaLavALAM karmo svayaM kevI rIte kare che? mahAvIra--jevI rIte koI manuSya snigdha ane sugaMdhita viSamizrita mAdaka padArthanuM bheAjana kare che, tyAre te bheAjana ane atyaMta priya lAge che ane tene khUba mAjathI khAtA rahe che paraMtu enAthI thanAra hAninI vismRti thaI jAya che. e bhAjana khAnAra para khUma kharAba prabhAva paDe che. e pramANe jyAre hiMsA, asatya, cArI, kuzIla, parigraha, koSa, mAna, mAyA, leAbha ane rAgadveSa, Adi pApAnu jIva sevana kare che, tyAre te kAya ane atyaMta madhura lAge che. paNa enAthI je pApakama dhAya che enu phaLa khUba aniSTa hAya che, je pApakRtya karanArane ja bhAgavavuM paDe che. kAleAdAyI--bhagavad, jIva zubha karmo kevI rIte kare che mAnava auSadhimizrita bhAjana khAya che, te bhAjana tIkhu' ane kaDavuM hovAthI rucikara na hAvA chatAM paNa khala--vI varSIka hAvAthI ene khAya che. evI rIte ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, kSamA, aleAbha Adi zubha karmonI paTTattie manane maneAhara lAgatI nathI. prAraMbhamAM te khIjAnI preraNAthI ane vinA preraNAthI paNa karavAmAM Ave che. paNa enuM pariNAma atyaMta sukhakara thAya che. kAleAdAyI--bhagavana, e vyakti che, banne pAse samAna mahAvIra--jevI rIte koI 2 1. bhagavatI 8,7 patra 379-380 bhagavatI sUtra zataka 7, urdU. 10 Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIrthika ane sthavira 723 upakaraNa che. be vyaktiomAM eka agnine prajavalita kare che ane bIje ene bujhAve che. kRpA karIne batAve ke prajavalita karanAra adhika AraMbha ane pApano bhAgIdAra thaze ke ene bujhAvanAra? mahAvIra-e bemAM je agnine prajvalita kare che, te adhika AraMbha ane karmA-baMdhana kare che. kemake je vyakti agnine prajavalita kare che, te pRthvI, jaLa, vAyu, vanaspati ane trasa jIvanI hiMsA adhika kare che. ane agninI hiMsA ochI kare che. ane je agnine bujhAve che te agnino AraMbha te adhika kare che, paraMtu pRthvI, pANI, vAyu, vanaspati ane vyasanI hiMsA ochI kare che ane agnithI thanAra hiMsAne ghaTADe che. eTale Aga saLagAvanAra adhika AraMbha kare che ane bujhAvanAra kare che.? - kAledAyI-bhagavana, zuM acitta pudgala prakAza yA udyota kare che ? je kare che te kayA prakAre prakAzita thAya che? mahAvIra-acitta pudgala paNa prakAza kare che. jyAre koI telezyA-dhArI muni tejalezyA cheDe che tyAre te pudgala dUra dUra sudhI phelAya che, te dUra ane samIpa prakAza phelAve che. pudgale acitta hovA chatAM paNa praktA hiMsA karanAra ane prayoga hiMsAjanaka thAya che. mugala mAtra ratnAdinI acitta jema hoya che.* bhagavAnanA uttara sAMbhaLI kAledAyI muninuM samAdhAna thaI gayuM. eNe bhagavAnane namaskAra karyA teo chaThTha aThThamanI sAdhanA jIvana paryanta karatA rahyA ane jIvananI sArthaveLAe anazana karI samAdhipUrvaka Ayu pUrNa karI mekSa prApta karyo." 3. bhagavatI zataka cha. ude. 10 4. bhagavatI zataka 7. ude. 10 5 bhagavatI za 7, udde 13 Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana gaNadhara prabhAsanI mukti A varSe gaNadhara prabhAse paNa guNazIla udyAnamAM ja eka mAsanuM anazana karI nirvANa prApta karyuM ane sAthe sAthe aneka dIkSAo paNa thaI. bhagavAne pitAne sattAvIsa varSAvAsa rAjagRhamAM karyo. - pudagala-parimANe aMge carcA varSAvAsa pUrNa thayA pachI aneka gAmomAM paribhramaNa karI bhagavAna pharIthI guNazIla udyAnamAM padhAryA. gaNadhara gautame bhagavAnane prazna karyo ke-bhagavana, anyatIrthika A pramANe kahe che -calamAna calita, udayamAna udIrita, vedyamAna vedita, hIyamAna hIna, chighamAna chinna, bhimAna bhina, daDhAmAna dagdha, priyamANa mRta ane niyamANa nirguNa banatA nathI.' vaLI teo e paNa kahe che-be paramANu pudgala paraspara eka rUpamAM maLI jaI zake nahIM. kemake be paramANu pudgalamAM sinagdhatAne abhAva hoya che. traNa paramANu eka sAthe maLI jaI zake che kemake emanAmAM sinagdhatA hoya che. Ama A rIte ekaThA thayelA traNa paramANuone judA pADavAmAM Ave te be ke traNa vibhAga thAya che. be vibhAga thAya te deDha deDha paramANune eka eka vibhAga thAya che. ane je traNa vibhAga thAya che te eka eka paramANune eka eka vibhAga thAya che. evI rIte cAra ke pAMca ItyAdi paramANu pudgala paraspara maLI jAya che ane A maLI gayelA paramANuone samUha duHkha utpanna kare che. te duHkha zAzvata hoya che. emAM ochA- vadhatApaNuM thatuM rahe che. / annautthiyA Na bhate ! evaM Aikkha ti jAva evaM parUve ti-evaM khalu calamANe acANa, vAva-nijhamA bajhine ! -bhagavatI zataka 1, urdU. 10, 308 7 bhagavatI 1, 102 Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIrthika ane sthavira 725 teo ema paNa kahe che ke je bhASA bolavAnI che yA belAI gaI che te bhASA che. paraMtu hAla je bhASA bolAI rahI che te bhASAbhASA nathI. bhASA "bhASakanI nahIM paNa abhASakanI kahevAya che. anyatIrthikonuM ema paNa kahevuM che ke prathama kiyA duHkha heya che, ane pachIthI paNa duHkharUpa thAya che. paraMtu kriyAkALamAM kriyA duHkhAtmaka banatI nathI. kemake "karaNathI nahIM paraMtu akaraNathI ja kriyA duHkhadAyaka bane che. teo ema paNa mAne che ke duHkha koI nirmANa karatuM nathI. ane na te koI ene sparza kare che. prANImAtra kaMI paNa karyA vagara duHkha anubhave che. zuM bhagavad ! anyatIrthikonI A badhI vAte satya-tathya bharelI che athavA kevA prakAranI che ? mahAvIra-anyatIrthikonuM e kathana ke calamAna calita thatuM nathI, khoTuM che. mAruM spaSTa maMtavya che ke ramAne vaDhaze-je cAlavA lAgyuM te cAlela chekemake pratyeka samayanI kriyA pitAnA kAryanI utpatti sAthe samApta thaI jAya che. e spaSTa che ke kriyAkAla ane niSThAkAla eka che. eTale "mA" zabdathI vartamAna ane "strithI dhvanita thatA bhUtakALa vastutaH bhinna nathI. A kAraNe "tuM" ane "varjita paNa eka kAryanA "sAdhyamAna" ane "siddha evAM be bhinna rUpe che. e ja pramANe AvuM udayamANa udIrita, vedyamAna vedita, hIyamAna hIna, chidyamAna chinna, bhivamAna bhinna, dahyamAna dagdha, priyamAna mRta, nirdhamANa niNa aMge samajavuM joIe. paramANuonA paraspara maLavA ke chUTA paDavA aMge paNa anyatIrthikonI mAnyatA sAcI nathI. mArI spaSTa mAnyatA che ke be 8 bhagavatI 1, 10, 312-316 Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana paramANu paNa eka thaI zake che. kemake be paramANumAM paraspara snigdhatA hoya che. be paramANu judA judA paNa thaI zake che. traNa paramANu paNa maLI zake che ane pharIthI judA karatI vakhate je enA be vibhAga karavAmAM Ave te eka bhAgamAM eka paramANu raheze ane bIjA bhAgamAM be raheze. traNa vibhAga karavAmAM Ave te eka eka paramANune eka eka bhAga thaze. A pramANe cAra, pAMca paramANu maLIne paNa skaMdha bane che paraMtu te skaMdha azAzvata hoya che, emAM abhivRddhi ane ghaTADe thatuM rahe che. bhASA aMgene anyatIthikone vicAra sAco nathI. mArI mAnyatA e che ke belAnArI athavA belAI gayela che te bhASA, bhASA nathI. paraMtu hAlamAM (vartamAnamAM) je belAI rahI che te bhASA ja bhASA che. te bhASA abhASaka nahIM paNa bhASaka ja hoya che. anyatIrthikonI kriyAnI duHkharUpatA aMgenI je mAnyatA che, te paNa ucita nathI, pahelAM ke pachIthI kriyA duHkharUpa thatI nathI. paraMtu kriyAkAlanA samaye ja te dukhAtmaka hoya che. te paNa akaraNa rUpathI nahIM paNa karaNa rUpathI duHkhAtmaka thAya che. je vyakita duHkhane akRtya ane aspRzya kahe che teo paNa mithyAvAdI che. kemake duHkha kRtya ane spezya che kemake sAMsArika jIva enuM nirmANa kare che, sparza kare che ane upabhoga kare che. IpathikI ane sAmparAyikI kriyA gItama-bhagavana, anyatIthika kahe che ke eka samayamAM eka jIva IryApathika ane sAmparAyikI e be kiyA kare che. je samaye IpathikI kare che te samaye sAmAyikI paNa kare che. je samaye 9 bhagavatI 1,10 Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIthi ka ane sthavira sAMparAyikI kare che e samaye IryApathikI pazu kare che. zu A satya che? mahAvIra--anyatIthi konuM prastuta kathana sAcuM nathI. mAru spaSTa matavya che ke jIva eka samaye eka ja kriyA kare che. je samaye iryAMpathikI kare che, te samaye sAmparAyikI nathI karatA ane sAmpa rAyikInA samaye iryAyathikI nathI karatA.10 eka samayamAM eka ja veda gautama anyatIthi ko ema paNa kahe che ke nigraMtha AyuSya pUrNa karI devalAkamAM deva thAya che, tyAM te anya deva ane devIenI sAthe viSayAnA upaleAga karatA nathI. para`tu peAtAnA AtmAthI anya vaikriya rUpa banAvIne enI sAthe viSayasukhanuM sevana kare che, zuM A satya che ? mahAvIra--anyatIrthikonI A vAta paNa satya nathI. satya e che ke nigraMtha mahAtejasvI deva mane che. tyAM te anya deva ane devIe sAthe viSayecchA pUrNa kare che. eka jIva eka samaye eka ja vedane anubhava kare che. strIvedanA anubhavanA samaye puruSavedanA anubhava nathI karatA ane puruSavedanA anubhava karatA hoya che tyAre strIvedanA anubhava karatA nathI. 727 puruSa-vedanA udayakAlamAM puruSa strInI ane strI-vedanA udayakALamAM strI puruSanI prAthanA kare che.11 10 goyamA, jaM NaM te annautthiyA evamAikkhati taM ceva jAva, je te evaM AhiMsu, micchA te evaM AhiMsu / ahaM puNa goyamA / evaM AikkhAmi eva khalu ege jIve egasamae ekkaM kiriya pakarei / para utthiyavattavyavva / sasamaya vattavvayAe Neyavva / jAva iriyAvahiya, samyaiyaM vA / -bhagavatI 1, 10, 325 bhagavatI 1,10,325 11. Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana gaNadhara acalabAtA ane metAryanuM nirvANa gaNadhara acalabrAtA ane metArce guNazIla udyAnamAM mAsika anazana karI nirvANa prApta karyuM. A varSe bhagavAne varSAvAsa nAlaMdAmAM vyatIta karyo. - mithilAmAM nAlaMdAthI vihAra karI bhagavAne videha janapada tarapha vihAra karyo. aneka kSetrone pAvana karatA bhagavAna mithilA padhAryA. tyAMnA rAjA jitazatrue maNibhadra catyamAM 2 jaIne prabhu vaMdana karyuM ane upadeza sAMbhaLe. IndrabhUti gautame sUrya, candra vagere aMge aneka prazno karyA, bhagavAne e praznonA uttare vistArathI ApyA. 8 bhagavAne pitAne ogaNacAlIsame varSAvAsa mithilAmAM vyatIta karyo. varSAvAsa pachI bhagavAne videhamAM vicaraNa karI aneka zraddhALu ene zramaNa dharmamAM dIkSita karyA ane zrAvaka-dharma para ArUDha karyA. sagavazAt e cAlIsame varSAvAsa paNa mithilAmAM ja karyo. 14 mahAzatakane saMdeza varSAvAsa samApta thaye eTale bhagavAne mithilAthI magadha tarapha vihAra karyo ane teo rAjagRha padhAryA. rAjagRhamAM mahAzataka 12 tIse ga mihilae nayarI) bahiyA uttarapuracchime disibhAo attha Na bhaNibhaddaNAma cehae / sUryaprakRti saTIka, patra 1, 2 13. jUo sUryaprApti, candraprAti. 14. (ka) zramaNa bhagavAna mahAvIra-kalyANavijayajI. pu. 195 (kha) tIrthakara mahAvIra- IndravijayajI. pu. 280-81 . Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIthiMka ane sthavira 729 zrAvakadharma jAgaraNa karate hate. eka rAtrie pitAnI patnInA durvyavahArathI kSubdha thaIne eNe ene keTalAMka kaTu vacana kahyAM hatAM. jenuM varNana pUrve karavAmAM AvyuM che. A saMdarbhamAM bhagavAna mahAvIre gaNadhara gItamane mahAzataka zrAvakanI pAse mokalyA ane eNe pitAnI patnI revatI aMge je bhaviSyavANI karI hatI te mATe zuddhikaraNa karavAnI sUcanA ApI. bhagavAnane saMdeze prApta karIne eNe pitAnA vaDe kahevAyela kaTuvacana aMge AlecanA karI. ' uNapAhUda gautamanI jijJAsA para bhagavAne vaibhAragirinA "mahAtapasvIra prabhava" jalakuMDenI carcA karI ane emAM uNaninA jIva janma che ane mAre che ane uNu svabhAvathI jala pudgala paNa AvatAM rahe che. e A jalanI uSNutAnuM kAraNa che, ema jaNAvyuM. : Ayukama aMge eka vakhate gaNadhara gautame evI jijJAsA prastuta karI ke bhagavana! anyatIrthikonuM e maMtavya che ke eka jALa che. e jALamAM anukrame gAMTha lagAvelI che. evI rIte aneka jIvonI aneka bhavasaMcita AyuSyanI racanA thAya che. jevI rIte jALamAM badhI gAMTha 15. upAsaka dazAMga a.8.sU. 257-261 16. (ka) bhagavatI 2,5. 112 (kha) hayuvAna-vyAMga paNuM zaibharagirinI samIpa uSNujalane ullekha karyo che.- TAmAsa vAIsa likhita "Ana yuvAna cAMgsa Tresa Ina InDiyA" bhAga 2. pR.147-148 (ga) bauddha sAhityamAM tapadArAmane ullekha che. buddhoSa anusAra e ArAma garama pANInI samIpa hato. -rAjapUha Ina aiseMTa liTarecara, lA. likhita pR. 5 (dha) DikazanarI opha pAlI propara nemsa, bhAga 1, pR. 992-93 (Da) A uSNa pANInAM jharaNAM hAlamAM paNa che. -bihAradarpaNa, lekhaka gadAdharaprasAda abae. Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhagavAna mahAvAra : eka anuzIlana niyata aMtare hoya che. ane te ekabIjA sAthe sakaLAyelI hoya che. evI rIte AyuSya paNu ekabIjAnA niyata aMtare hAya che. emAMthI eka jIva eka samayamAM e AyuSyanA anubhava kare che-- IDavika ane paravika. je samaye te A bhavanA AyuSyane anubhava kare che, e samaye parabhavika AyuSyanA paNa anubhava kare che. mahAvIra--je anyatIrthako kahe che te asatya che. jevI rIte koI jALa acaiAnya samudAyanA rUpamAM rahe che. evI rIte kramathI aneka janmA sAthe saMbaMdha karAvanAra jIva uparanI zRgalAnI kaDInI jema paraspara kramathI gU'thAyela hAya che. Ama hovAthI eka jIva eka samaye eka AyuSyane anubhava kare che. jema ke--eka jIva A bhavanA AyuSyanA anubhava kare che ke parabhavanA AyuSyane anubhava kare che. je samaye A bhavanA AyuSyanA anubhava kare che te samaye te parabhavanA AyuSyaneA anubhava nathI karatA. ane je samaye te parabhavanA AyuSyane anubhava kare che te vakhate te A parabhavanA AyuSyane anubhava karateA nathI. hA, ihabhavika ane parabhavika manne AyuSyeA astitva dharAvI zake che. 17 ekAnta duHkha aMge gAtama--bhagavAna, anyatIthikAnuM e maMtavya che ke prANabhUta ane sattva nAmadhArI badhA jIvA ekAMta duHkhane bhAgave che. emanuM A maMtavya zuM satya~tathyathI yukta che? mahAvIra--nA. vAta evI che ke jIva nitya ekAnta duHkhane keTalAya jIvo bhAgave che ane kadI kadI sukhane paNa bhAgave che. nitya ekAnta sukhanA anubhava kare che ane kadI kadI duHkhanA paNa anubhava tA keTalAya chavA aniyamitarUpe sukha ane duHkha bhAgavatA rahe che. 17. bhagavatI 5.3. Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM aMtima varSAvAsa 731 nArakIya jIva ekAnta duHkhane anubhava kare che, paNa ke vizeSa samaye teo sukhane paNa anubhava kare che. bhavanapati, vyantara, jyotiSI ane vaimAnika deva-mukhyatve sukhane anubhava kare che. paNa teo kadIka duHkhane paNa anubhava kare che. tiryaMca ane manuSya gatinA jIva aniyamita rUpe sukha-duHkha bhogavatA rahe che. 18 A varSe agnibhUti ane vAyubhUti gaNadharo mAsika anazanapUrvaka rAjagRhanA guNazIla udyAnamAM nirvANa pAmyA. bhagavAne pitAno ekatAlIsasame cArtumAsa rAjagRhamAM karyo. avyakta, maMDita ane akhaMpitanuM nirvANa varSAvAsanI samApti pachI bhagavAna mahAvIra keTalAka samaya sudhI rAjagRhamAM ja birAjyA. e vakhate emanA gaNadhara avyakta, paMDita ane akapita eka mAsanAM anazana karI nirvANa pAmyA. - rAjagRhanA e guNazIla udyAnamAM gaNadhara gautame bhagavAna mahAvIrane prazna karyo-"bhagavana, duSamA-duSama kAlamAM jaMbudvipanA prastuta bharatakSetranI zuM sthiti thaze? bhagavAne e vakhatanI atyaMta damanIya sthitinuM zabdacitra prastuta karyuM. A varNana ame AgaLanAM pAnAMomAM kAlacakanA prasaMge ApIzuM. pAvAmAM aMtima varSAvAsa bhagavAna rAjagRhathI vihAra karI varSAvAsa karavA mATe pAvA padhAryA. pAvAnA cakkasa sthAna aMge ItihAsamAM keTaleka matabheda che. bhagavAna mahAvIranI nirvANa bhUmi, pAvA kyAM AvelI che? AnA upara pariziSTa vibhAgamAM "pAvA" zIrSaka nibaMdhamAM sapramANa spaSTI18 bhagavatI 6.9. Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana karaNa karyuM che. eTale atre enI punarAvRtti na karatAM te aMge tyAM javAnI sUcanA karuM chuM. rAjA puNyapAlanAM svapna ane enuM phaLa hA, te bhagavAna pAvAmAM rAjA hastipAlanI rajuka sabhAmAM birAjyA. e bhagavAnane aMtima varSAvAsa hatA. samavasaraNanI racanA thaI. bhagavAnanuM pravacana thavA lAgyuM. eka divasa pravacana pachI rAjA puNyapAle bhagavAnane namra nivedana karatAM kahyuM-bhagavana, Aje rAtamAM meM vicitra prakAranA hAthI, vAMdaro kSIrata, kAgaDe, siMha, padma, bIja, ane kuMbha e ATha azubha svapna joyAM che. mane e ciMtA thaI rahI che ke kayAMka A svapnamAM koI azubha amaMgalanAM sUcaka te nathI ne? rAjA puNyapAlane svapnanuM phaLa jaNAvatAM bhagavAne kahyuM-te je hAthI je enuM tAtparya che ke bhaviSyamAM vivekazIla zramaNopAsaka paNa kSaNika samRddhisaMpana gRhastha jIvanamAM hAthInI mAphaka manmatta thaIne raheze. kanTenI vikaTa ghaDImAM paNa teo ene cheDIne saMyama grahaNa karavAno vicAra nahIM kare ane je grahaNa karaze te paNa samyaka prakArathI saMyamanuM pAlana karaze nahIM. keTalAka ja sAdhako dehatA sAthe enuM pAlana karI zakaze.' " bIjA svapnamAM te je vAMdare je che e vAtanuM pratIka che ke moTA moTA AcArya paNa vAMdarAnI mAphaka caMcala prakRtinA, alpa parAkramI ane vratanA AcaraNamAM pramAdI thaze. vAMdarAnI jema avicArI, vivekazUnya ane atyaMta asthira ane caMcala svabhAvanA thaze. 1. svAmin svapnA mayAdyASTau dRSTAstatra gajaH kapiH / kSIradruH kAkasiMhAbjabIjakubhA ime kramAt // tadAkhyAhi phala teSAM bhIto'smi bhagavannaham / iti pRSTo jagannAtho vyAcakAreti tatkalam // -triSaSTi. 10,13,30-31. Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM a.tima varSoMvAsa trIjA svapnamAM kSIrataru (azvattha) te joyuM. enuM rahasya evuM che ke bhaviSyamAM kSudra bhAvathI dAna denAra zrAvakAne pAkhaMDI zramaNA cAre bAjuthI gherI leze. tee AcAraniSTha zramaNAne zithilAcArI ane zithilAcArIne AcAraniSTha samajaze. kAMTALA mAvaLanI jema pAkha'DIenI bahumatI thaze. cothA svapnamAM teM kAgaDA joyA, jenuM tAtparya che ke bhaviSyamAM adhikAMza zramaNA anuzAsananuM ullaMghana karaze, zramaNa-maryAdAonA tyAga karI kAgaDAnI jema pAkha'DI patheAnA Azraya leze tee kAgaDAnA kA'-kA' zabdanI jema vitaMDAvAda phelAvatA raheze. 942 pAMcamA svapnamAM te je siMhane vipannAvasthAmAM joyA, enu rahasya e che ke bhaviSyamAM siMha samAna tejasvI, vItaraNa-prarUpita jainadharma nirmaLa thaze. dharmathI vimukha thaI ne leAka mithyAmatAva'khIAnI pratiSThA karaze. emanA pracAra paNa adhika thaze. chaThThA svapnamAM te je kamala joyuM, enuM tAtpa e che ke samayanA prakhala prabhAvathI prabhAvita thaI kulIna vyakti paNa kharAma saMgatimAM paDIne dharmamArgathI vimukha thaI pApAcAranI pravRtti karaze. sAtamA svapnamAM je khIja joyuM che enuM tAtpaya e che ke je prakAre eka avivekI kheDUta uttama bIjane Usara bhUmimAM vAve che, ane saDelA bIjane phaLadrupa bhUmimAM vAve che. te pramANe zramaNApAsaka viveka bhUlI supAtrane cheDIne pAtrane dAna Apaze.2 AThamA svapnamAM te kuMbha joyA enuM tAtparya e che ke bhaviSyamAM sadguNasa'panna ane AcAraniSTha zramaNa ochA thaze. 2 (4) gaSaSTi. 10,13,32-72 (kha) svapna ane enAM kaLAtu kathana zrI saubhAgyapa camyAdi parva kathA saMgrahanA dIpamAlikA byAkhyAna, putra 81-82mAM pazu che, Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana : svAnA mAdhyamathI bhaviSyakAlIna sthitinuM zabdacitra sAMbhaLI rAjA purayapAlane vairAgya utpanna thA. pachIthI teo rAjyane tyAga karI bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA ane temaNe zramaNa-dharmano savIkAra karyo. tapa-saMyamanI samyaka rUpe ArAdhanA karI karmone nAza karI aMte teo mukta thayA. enA pachI gaNadhara gautamanI jijJAsAnA uttaramAM bhagavAne kahyuM-jyAre tIrthaMkara rahetA hoya che tyAre e samaye bhAratavarSa dhana-dhAnyathI paripUrNa, gAma-nagarothI yukta svarga samAna hoya che. e samaye gAma nagaranI jema ane nagara devaleka sadaza banI jAya che. kauTuMbika rAjA je ane rAjA kubera je samRddha hoya che. A samaye AcArya Indra je tejasvI thAya che ane mAtA-pitA deva samAna thAya che. sAsu mAtA samAna snehanI varSA kare che ane sasaro pitAnI jema prema kare che. janatA viveka-vinaya yukta hoya che. ane deva, guru ane dharma prati samarpita thAya che. vidvAnone Adara thAya che prAyaH rAjA jinadhamI hoya che. - jyAre bhaviSyamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva Adi nahIM heya, kevalajJAna, mana 5ryavajJAna, paramAvadhine vilepa thaI jaze tyAre bhAratavarSanI sthiti kramazaH pratikUla thatI jaze. manuSyamAM krodha, mAna, lebha Adi vikAra vadhaze, adharmanI vRddhi thaze. vivekanI mAtrA ghaTaze. matsya nyAyanI jema sabala nirbalane satAvaze. saDha vinAnI naukAnI jema bhAratanI sthiti DAmADola thaI jaze. taskarakRtya vadhaze, rAjA adhika kara leze. nyAyAdhIza adhika lAMca leze. mAnava bhautika padArthomAM adhika Asakta banaze. gurukulavAsanI maryAdAne nAza thaI jaze. guru pitAnA ziSyone zAstranuM rahasya nahIM batAve ane ziSya paNa guruonI sevA-suzraSA karaze nahIM. kSudra jIva-jaMtuonI utpatti vadhu thaze. putra mAtA-pitAnI Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM aMtima varSAvAsa alpa sevA karaze. dAna, zIla, tapa ane bhAvanAmAM uttarAttara ghaTADha thaze. kalahanI bhAvanA vadhaze. khATA mApa-tAla adhika cAlaze. uttama vaNu, gaMdha rasa Adi zreSTha vastuonA hrAsa thaze. pAMcamA ArAnA aMte duHprasaha AcAya thaze. nnuzrI sAdhvI thaze. nAgila zrAvaka thaze. satyazrI zrAvikA thaze. vimalavAhana rAjA thaze ane sumukha nAmanA maMtrI thaze. mAnava zarIra ehAtha pariNAmanuM ane enuM AyuSya vIsa varSanuM thaze. A paMcama ArAnA aMtima divase prAtaHkAla cAritra dharma, madhyAnamAM rAjadhama ane aparAnamAM agninA viccheda thaze. ekavIsa hajAra varSanA pa'cama ArA pUrA thayA pachI duHSama -duSamA nAmanA chaThTho ArAno prArabha thaze. emAM atyadhika nukasAna thaze. dharma, samAja ane rAjyavyavasthA samApta thaI jaze. pitA-putrano vyavahAra lupta thaI jaze. A kAlamAM prAraMbhamAM pracaMDa pavana vAze. ane pralayakArI megha varasaze.4 emAM mAnava ane pazu khIja-mAtra ja raheze teo gaMgA ane siMdhunA taTavivarezamAM nivAsa karaze. mAMsa ane mAchalIethI potAnA jIvananarvAha karaze. chaThThA ArA pachI upaviNI kAlanA prathama ArAno prArabha thaze. te paNa chaThThA ArAnA jevA ja thaze. ene khIjo ArA pAMcama ArA jevA thaze. enA prAra bhramAM puSkara saMvataka megha varasaze, jenAthI 3 AcAryo duHprasahAkhyaH phalguzrIriti sAdhvyapi / 'zrAvako nAgilA nAma satyazrI zrAvikA punaH // vimalavAhana iti rAjya maMtrI sumukhAbhidhaH / apazcimA bhAvino'mI duHSamAyA hi bhArate / sa --triSaSTi 10,13,14-147 4. A medhAmAM arasamedha, kSAramedha, khaTTameva, agnimedha, vijjame, azanimedha, Adi nAme--bhagavatI 7,6,mAM AvelA che. Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana baminI USmA naSTa thaI jaze. pachI kSIra-megha varasaze. jenAthI padArthomAM sinagdhatA utpanna thaze. ce amRta-megha varaze. jenAthI vividha guNavALI auSadhio utpanna thaze. pAMcame rasa-megha varasaze, jenAthI pRthvImAM sarasatA utpanna thaze. A pAMce me nirantara varasanAra thaze. vAtAvaraNa pharIthI anukULa banaze. mAnava taTa-vivaramAMthI nIkaLI medAnamAM Avaze. samayanA parivartana sAthe emanAmAM kramazaH buddhi pariSkRta thaze. rUpa nikharaze ane AyuSyamAM abhivRddhi thaze. duSama-suSamA nAmanA trIjA ArAmAM gAma, nagara Adi vasAvavAmAM Avaze. A ArAmAM eka pachI eka tIrthakara thaze, je AdhyAtmika dhArmika ane sAMskRtika jIvananuM mahatva samajAvaze. utsarpiNInA cothA ArAmAM yaugalika dharmane udaya thaze. mAnava yugala rUpamAM ja utpanna thaze ane yugalarUpamAM ja kALa karI jaze. emanuM zarIra virATa thaze. ane AyuSya paNa e pramANe vadhaze. kalpavRkSethI emanI IcchAonI pUrti thaze. niraMtara pratyeka vastumAM utkarSa thatuM raheze. pAMcamA ane chaThThA ArAmAM paNa nirantara utkarSa thaze. A pramANe e utsarpiNI kALa pUrNa thaze. A avasarpiNI ane utsarpiNa kAlanuM eka cakra thaze. evAM kALacakro bhUtakALamAM aneka thaI gayAM che ane anAgatamAM paNa thatAM raheze. je mAnavadharmanA marmane samajIne zuddhadharmanI ArAdhanA kare che, te kAlacakane teDIne mokSa prApta karI zAzvata sukhane prApta kare che. bhaviSyakathana vividha tIrthakalpamAM AcArya jinaprabhasUrie lakhyuM che ke gaNadhara gautame bhagavAna mahAvIrane prazna karyo-bhagavana, ApanA parinirvANa pachI pramukha ghaTanAo kaI kaI thaze? uttaramAM bhagavAne kahyuM-mArA mokSagamana pachI traNa varSa ane Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM aMtima varSAvAsa ATha mahinA khAda duHkhama nAmanA pAMcamA Are zarU thaze. mArA nirvANunAM 12 varSa bAda gautama siddhagatine prApta karaze. vIsa varSa bAda sudharmAM ane ceAsaTha vaSa pachI antima kevalI jammU siddha thaze. A samaye manaHpavajJAna, paramAvadhijJAna,pulAkalabdhi, AhArakazarIra, kSapakazreNI, jinakalpa, parihAra-vizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta cAritra, kevalajJAna ane mukti A khAra vAtA bharatakSetramAMthI vilApa thaI jaze.5 mArA nirvANa pachI mArA zAsanamAM 2004 yugapradhAna AcAya thaze, emAM prathama Aya sudharmo ane aMtima pacama ArAnA aMtamAM duHprasahu thaze. mArA nirvANunAM 170 varSa pachI AcArya bhadrakhAhunA svargorAhuNa pachI aMtima cAra pUryAM, samacaturastra saMsthAna, vrajaRSabhanArAca, sahanana ane mahAprANadhyAna e cAra vArtAne paNa bharata kSetramAMthI viccheda thaI jaze. 737 mArA nirvANanAM pAMcaso varSanA aMtara pachI AcArya vrajanA samaye dasamA pUrva ane prathama sahanana catuSTa naSTa thaI jaze. mArA nirvANa pachI pAlakanA rAjyakAla 60 varSa, (nava) naMdAneA rAjyakAla 108 varSa, puSyamitranA trIsa varSa, khalamitra ane bhAnumitraneA rAjyakAla 60 varSa, naravAhananA 40 varSa, gabhila 13 va, zakanA rAjyakAla 4 varSa, ane enI pachI arthAt mArA nirvoNunA 470 varSa pachI rAjA vikramAdityanuM zAsana thaze. rAjA vikramA5 bArasa varisehiM goamu, siddhoM vIrAo vIsahiM suhamA / caTThIe jaMbU, bucchinnA tattha dasa ThANA // 3 // maNa parameohi pulAo AhAra khavaga uvasame kappe, sajamati a kevala sijjhaNA ya jaMbUmmi bucchinnA ||4|| 47 -kalpa sukhAdhikA TIkA, patra 493 Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana ditya mahAna samrATa thaze. jenu rAjya niSka Taka thaze ane potAnA saMvata calAvaze. 738 mArA nirvANunA 453 varSa pachI gabhilanuM rAjya naSTa karanAra kAlakAcA thaze. k zramaNu pAtAnI zramaNAcAranI vizuddha para'parAne vistRta karI potAnI mana:kalpita samAcArInuM nirmANa karI bhALA ajJanAne mugdha karaze. svaprazaMsA ane paniMdA karaze. 7 bhagavAna pAsethI A pramANe saMsAranI bhaya karatA AdinuM varNana sAMbhaLI hastipAla Adi aneka bhavya AtmAoe ni "tha dharmanI dIkSA lIdhI. nigraMtha dharmanA A pramANe e varSe atyadhika pracAra ane vistAra thaye. A pramANe varSAkAlanA traNa mahinA pUNaeN thayA. kArtika mAsano kRSNa pakSa cAlI rahyo hatA te vakhate samavasaraNanI vizeSa racanA thaI. bhagavAnanA mukhAraviMdamAMthI atima upadezanI anavarata vRSTi thavA lAgI. A samaye kAzI, kozalanA navalicchavI, nava maDhu ema aDhAra gaNarAjAe upasthita hatA. zakra dvArA AyuvRttinI prArthanA jyAre mahAvIrane parinirvANanA aMtima samaya najIka ALye eTale zakrendranuM Asana prakaMpita thayuM. te devonA parivAra sahita upasthita thayA. eNe bhAva-vilatA sahita mahAvIrane namra nivedana } taha gaddabhillarajjarasa tthaayge| kAlagAriyA ho / tevaNa causamehiM guNasayakalio suapautto // (ka) vividha tIza'kalpa, 20 kalpa (kha) abhidhAna rAjendra kASa bhAga 4, pR. 2601 Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavAmAM atiya vaLavANa 739 karatAM jaNAvyuM ke-bhagavana, Apane garbha, janma, dIkSA ane kevalajJAnanA samaye hateArA nakSatra hatuM. A samaye emAM bhasmagraha saMkrAnta thavAne che. te graha A5nA janma nakSatramAM AvIne be hajAra varSo sudhI ApanA jinazAsananA prabhAvanA uttarottara vikAsamAM atyadhika bAdhaka thaze. be hajAra varSa pachI jyAre te ApanA janma nakSatrAthI alaga thaze, tyAre zramaNane, nigraMthane uttarottara vikAsa thaze. ene satkAra ane sanmAna thaze eTale jyAM sudhI te ApanA janma-nakSatramAM saMkramaNa karI rahyo che, tyAM sudhI Apa ApanuM AyuSya-baLa sthira rAkhe, ApanA prabala-prabhAvathI te sarvathA niSphaLa thaI jaze. bhagavAne kahyuM-zukra, AyuSya kadI vadhArI zakAtuM nathI. evuM kadI thayuM nathI ane kadI thaze nahIM. duHSamA-kAlanA prabhAvathI jinazAsanamAM je bAdhA thAya che te te thaze ja.' aMtima dezanA ane parinirvANa bhagavAne pitAnI aMtima dezanA zarU karI, e aMtima dezanA sela prahara sudhI cAlI hatI. bhagavAna chaThTha-bhaktathI upasita hatA." e dezanAmAM 55 adhyayana puNya phalavipAkanA ane papa adhyayana 8 (ka) kalpasUtra (4) bhayavaM kuNaha pasAya, vigamaha eyapi tAva khaNamekka / jAvesa bhAsarAsissa, nUNamudao avakakamai / -mahAvIra cariyuM, prastAva 8,1 9 solaha praharAi desaNa karei / -vividha tIrtha kaha5 pu. 36 10 (ka) ...meLe chai mAM (4) mahAvIracariyaM, nemicandra patra 88 - 9patra 147 Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pApakala vipAkanAM kahyAM. 11 je vartamAnamAM sukhavipAka ane duHkha vipAka rUpe kamazaH dazadaza adhyayanamAM upalabdha che. zeSa adhyayana "vichinna thaI gayA che. chatrIsa adhyayana apRSThavyAkaraNanA kahyA, je A samaye uttarAdhyayana AgamanA rUpamAM vizrata che. sADatrIsamuM pradhAna nAmaka adhyayana kahetA kahetA bhagavAna paryakAsanamAM sthira thaI gayA. bhagavAne bAda kAyayegamAM sthira rahIne bAdara ma ga bAdara vacanoganuM nirdhana karyuM. pachI sUma kAyagamAM sthira rahIne bAdara kAyayogane rokyo. vANI ane mananA sUkama yegane zukala dhyAnanA "sUma kiyADaofpati' nAmanA tRtIya caraNane prApta karI sUkSma kAgane nirdhana karyo ane "samucchinnakriyAnivRtti' nAmanA zukala dhyAnanuM caturtha caraNa prApta karyuM. pharIthI e, I, u, tra, lunA uccAraNakAla jeTalI zaileza-avasthAne prApta karI. catuvidha aghAtI karma dilano kSaya karI bhagavAna mahAvIra zuddha, buddha ane mukta avasthA pAmyA. te varSARtune cethA mAsa hatuM, kRSNa pakSa hatuM, paMdara divasa hate. pakSanI caramarAtri amAsa hatI. eka yuganA pAMca saMvatsara hoya che. emAM te candra nAmane bIje saMvatsara hatuM. eka varSanA bAra mahinA hoya che, emAMthI e prItivardhana nAmano cethe mahine hate. eka mAsamAM be pakSa hoya che emAMne te naMdIvardhana pakSa hatA. eka pakSamAM paMdara divasa hoya che emane agnivezya" nAmane paMdara divasa hatuM, je upazama nAmathI paNa oLakhAya che. pakSamAM paMdara rAtrio hoya che, te "devAnaMdA" nAmanI paMdaramI rAtri hatI, je "nirati'nAme paNa jANItI che. e e samaye arca nAmane lava hate. muhUrta nAmane prANa hatuM, siddha nAmane staka hatuM. nAga nAmaka karaNa hatuM. eka aherAtramAM 11 (ka) samavAyAMga, sama, 55 (kha) kapasUtra 147 Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM aMtima varSAvAsa 741 trIsa muhUrta hoya che. emAM sarvArthasiddha nAmanuM muhuta hatuM. e samaye svAti nakSatranI sAthe caMdrane cega hato. gautamane kevalajJAna bhagavAna mahAvIre parinirvANanA pUrve ja pitAnA prathama ziSya IndrabhUti gautamane devazarmA brAhmaNane pratibaMdha ApavA mATe bIjA sthAne mokalI ApyA hatA. pitAnA pradhAna aMtevAsI ziSyane dUra mokalavAnuM kAraNa e hatuM ke nirvANa samaye te adhika snehAkula na thaI jAya. bhagavAnanA AdezAnusAra emaNe devazarmAne pratibaMdha Ape te pachI teo tarata pAchA pharavA mAgatA hatA paNa rAtri thavAthI pAchA pharI na zakyA. jyAre gautamane bhagavAnanA parinirvANanA samAcAra sAMpaDayA tyAre te zraddhA-snigdha hRdaya para vajAghAta-je prahAra thaye. emanI hRdaya-taMtrInA sukumAra tAra jhaNajhaNa UThayAbhagavana, Apa sarvajJa hatA, te pachI zuM ? ApanA aMtima samaye mane ApanAthI dUra kema karyo ? zuM meM bAlakanI mAphaka acala pakaDIne Apane kyA heta ? zuM mAro saneha sAcuM na hatuM ? zuM huM ApanI sAthe thaI jAta te tyAMnuM sthAna zakata ? have huM konA caraNamAM namaskAra karIza ane potAnI mananI zaMkAonuM sAcuM samAdhAna karIza ? have mane ke gautama-gautama kahIne bolAvaze? bhAvavivalatAmAM vahetI evI pitAnI jAtane gautame saMbhALI 12 svAmI taddinanayA minyAM viditvA mokSamAtmanaH / dadhyAvaho gautamasya mayi snehe| niratyayaH / / sa eva kevalajJAnapratyUho'sya mahAtmanaH / se chedya iti vijJAya nijagAdeti gautamam // 1. devazarmA dvijo grAme parasminnasti sa tvayA / bodha prApsyati taddhetostatra tvaM gaccha gautama // -triSaSTi 10, 13. 218-220 : Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana ciMtana badalyuM. "A mAre ke meha che. bhagavAna te vItarAga che emAM kayAM sneha che ? A mAro eka pakSIya meha che, huM svayaM e pathane pathika kema na banuM ?" A pramANe ciMtana karatA e rAtrinA aMtamAM sthira-prajJa thaIne gautame kSaNamAtramAM mehane kSINa karyo, ane kevalajJAnanA divya AlekathI emanuM antaraloka AbhAsita thaI gayuM. dIpamAlotsava je rAtrie bhagavAnanuM parinirvANa thayuM, e rAtrie nava malavI, nava licchavI ema aDhAra kAzI-kauzalanA sajAe padhabatamAM hatA. emaNe kahyuM-Aja saMsAramAMthI bhAva-ulota cAlyA gaye have ApaNe dravya-udyota karIzuM. je rAtrie bhagavAnanuM parinirvANa thayuM e rAtrie deva-devendronA gamanAgamanathI bhUmaMDala Alekita thayuM, aMdhakAra dUra karavAne mAnoe dIpa sajAvyA. A pramANe dIpamAlAnA punita parvane prAraMbha thaze. 13 13 (8) jauM rayaNi ca Na samaNe jAva savvajukkhappahINe taM zyaNi nava mallaI nava licchaI kAsi kAsalagA aTThAdasa ci gaNarAyANo amAvasAe pArAbhoya posahovAsa pahavasu, gate se bhAvujjoe davvujjAva karissAmA / kalpasUtra 127 (kha) nirvAne sthAnani jJAna kyavAna ! tadAnI racayAmAsu sarve'pi pRthivIbhujaH // tadAprabhRti loke'pi parva dIpotsavAbhidham / sarva to dIpakaraNAttasyAM rAtrau pravatartate // -triSaSTi 10, 13 247-248 (ga) caupana mahApuruSa cariyuM pR. 334 Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvAmAM aMtima varSAvAsa nirvANa-kalyANa bhagavAnanuM nirvANa thayela jANI sura ane asuronA badhA Indro pota-potAnA parivAranI sAthe tyAM AvI pahoMcyA. teo badhA pitapotAne anAtha jevA samajavA lAgyA hatA. badhAnuM hRdaya bhAvavihuvala thaI rahyuM hatuM. zakanA AdezathI gozISa candana ane kSIredaka lAvavAmAM AvyuM. kSIrAdakathI bhagavAnanA pArthiva zarIrane snAna karAvavAmAM AvyuM. gozISa cadanane lepa karavAmAM AvyuM. divya vastra oDhADavAmAM AvyuM. e pachI bhagavAnanA pArthiva zarIrane zibikAmA mUkavAmAM AvyuM. dee divyadhvani sAthe phUlenI vRSTi karI Indroe zibikA uThAvI, zibikA yathA-sthAne pahoMcI. bhagavAnanA zarIrane zezIrSa caMdananI citA para rAkhavAmAM AvyuM. agnikumAra devee agni prajavalita karyo ane vAyukumAra devoe vAyu pracalita karyo. anya dee chUta ane madhu citAmAM nAMkhyAM. A pramANe prabhunA zarIranI dahanakriyA karavAmAM AvI. pachIthI meghakumAre jalanI varSA karI citAne zAMta karI. kendra uparanI DAbI dADhone IzAnendra jamaNuM bAjunI dADhone saMgraha karyo. A pramANe camarendra ane balIndrae nIcenI dADha laI lIdhI anya dee dAMta ane asthibaMDe lIdhA mAnae bhasma grahaNa karI saMtoSa mAnya. 14 upasaMhAra kArtika amAvasyAne e divasa saMsAra mATe kharekhara mahAna kheda ane zekane divasa siddha thaze. eka mahAna puruSa eka akhaMDa jJAnasUrya je betera varSa pUrve A saMsAramAM avatarita thaye hate. eNe 30 varSanI uMmare sAdhanAne kaMTakAkI paMthe cAlavAne vaja 14 triSaSTi 10, 13, 219-221 Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana saMkalpa karyo. je sADA bAra varSa sudhI kaThora tapasyA karI, tapazcaraNa dhyAna-ga-samAdhi dvArA antara jIvananuM parikSAlana karatA rahyA. vikArone saMpUrNa kSaya karI nivikAra nirdoSa parama zuddha Atmasthiti prApta karI ane je lagabhaga trIsa varSa sudhI vizvanA kalyANa mATe athAka zrama ane kaSTa uThAvI prayAsa karatA rahyA. jemaNe hajAro bhane saMyama mArga para gatizIla banAvyA, jemaNe lAkho AtmAone tyAganI preraNA ApI karoDo-prANIonA kalyANa mATe satata prayatna karyo te mahAtimahAna vizvamaMgalamaya prabhuvara A amAvAsyAnI rAtrie A saMsAramAMthI vidAya thaI gayA. pArthiva dehano tyAga karI zAzvata jJAnadarzanamaya sthitimAM lIna thaI gayA. saMsArane eka Aleka lupta thaI gaye. mAnavajAtine eka megala kalyANadraSTA cAlyA gayA. ziSya parivAra kalpasUtra anusAra bhagavAna mahAvIrane saMgha samudAya A pramANe hato. zramaNa bhagavAna mahAvIranA IndrabhUti vagere cauda hajAra zramaNa hatA. AryA caMdanA Adi chatrIsa hajAra zramaNIo hatI. zaMkhazataka Adi eka lAkha egaNasATha hajAra zrAvaka hatA. sulasA, revatI Adi traNa lAkha aDhAra hajAra zrAvikAo hatI. jina nahIM paNa jinanI jema satya tathyanuM spaSTIkaraNa karanArA traNasI cauda pUrvadhara hatA. vizeSa prakAranI labdhivALA terasa avadhijJAnI hatA. sAta kevalajJAnI hatA. sAta vaikriya labdhivALA zramaNa hatA. pAMca vipulamati manaHyarpavajJAnI hatA. cArase zAstrArtha karanAra vAdI hatA. sAtaso ziSya siddha thayA. caudaso ziSyAo siddha thaI. ATha zrAvako zramaNa anuttara vimAnamAM utpanna thayA. anya vetAMbara ane digaMbara graMthamAM mahAvIranA ziSya pari Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSya parivAra 745 vArano ullekha thayela che. e ame pariziSTa vibhAnamAM Apela che. eTale tyAM joI levuM. zramaNasaMgha bhagavAna mahAvIre pitAnA saMpUrNa zramaNane nava vibhAgamAM vibhakta karyA. te vibhAga gaNu yA zramaNa gaNanA nAme oLakhAya che. A gaNenA adhyakSa IndrabhUti Adi agiyAra gaNadhara hatA. zramaNa ane zramaNIonI kula-vyavasthA A gaNadharone AdhIna hatI. gaNanI dRSTithI mahAvIrane zramaNa samudAya sAta vibhAgomAM vibhakta hatA ? A vibhAge A pramANe hatAH 1. kevaLI, 2. manaHparyavajJAnI, 3. avadhijJAnI, 4. vaikriyaddhika, 5. cartudaza pUrvI, 6. vAdI ane 7. sAmAnya sAdhu. (1) kevala yA pUrvajJAnI zramaNanI saMkhyA 700 hatI. enuM sthAna sarvotkRSTa hatuM. teo bhagavAna mahAvIra samAna jJAnI hatA. mahAvIre emane pUrNa svataMtratA ApI hatI. A leko upadeza Adi paNa ApatA hatA. (2) bIjI zreNInA zramaNa mana:paryavajJAnI hatA, jemAM mAnasika vicAranA jJAtA hatA. (3) IndriyonI sahAya vagara paNa je rUpI padArthone jANanArA hatA, te avadhijJAnI kahevAtA hatA. (4) caturdazapUrvI, je saMpUrNa akSarajJAnanA pAraMgata hatA. ziSya vargane zAstranuM adhyayana karAvavAnuM emanuM kArya hatuM. (5) vaikriyaddhika, je gasiddhi prApta zramaNa hatA, je niraMtara tapa-japamAM lIna rahetA hatA. (6) vAdI-je jaina dArzanika sAhityamAM niSNAta gaNAtA hatA. je anyatIthiMkonI sAthe zAstrArtha karI vijaya-vAvaTe pharakAvatA hatA. . Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlanA jyAre koI vakhate koI jainadarzana para AkramaNa karato tyAre teo enA tane sacoTa uttara ApatA hatA. (7) A vibhAgamAM saMpUrNa sAdhu samudAya hate ke je adhyayana, tapasyA, dhyAna, sevA Adi viziSTa sAdhuonI sevA karyA karatA hatA. bhagavAna mahAvIranA zramaNa ane zramaNa saMghanI vyavasthA-paddhati khUba egya hatI. emanA jIvanakAlamAM te ekAttAdhIna hatA. cauda hajAra zrama ane chatrIsa hajAra zramaNaenA vizALa samudAyamAMthI trIsa varSa daramyAna phakta be sAdhuomAM ja mahAvIranA siddhAMta aMge mata-bheda thayuM hatuM. emAM eka jamAlI hatA je mare bhagavAnanA kaivalyanA 14 varSa pachI zrAvastIthI bahutaravAdanI sthApanA karavA mATe alaga karavAmAM AvyA hatA. bIjA tiSyagupta hatA. jemane mahAvIranA kaivalyanA 16 varSa bAda rAjagRha (Sabhapura)mAM jIvaprAdezikavAdanA sthApaka hevAne kAraNe zramaNasaMghamAMthI alaga karavAmAM AvyA hatA. A pramANe bhagavAnane zramaNa-saMgha khUba ja vyavasthita hate. eTale jaina sAhityamAM emane dharmacakavartI kahevAmAM AvyA che. mahAvIra ane buddhanA nirvANa para tulanAtmaka daSTi bhagavAna mahAvIra ane tathAgata buddhanA nirvANa prasaMgane je ApaNe tulanAtmaka daSTie abhyAsa karIe te sahajapaNe jJAna thaze ke bannemAM sArA pramANamAM samAnatA che. bhagavAna mahAvIranuM nirvANa pAvAmAM thayuM, te tathAgata buddhanuM nirvANa pAvAthI phakta traNa kesa dUra AvelA kusinArAmAM thayuM. bhagavAna mahAvIra viSayaka 1 sthAnAMga sUtra 7, 587nI TIkA 2 pAvAnagara to tINi gAvutAni kusinArAnagara / -dIva-nikAyaaThThakathA (sumaMgala vilAsanI). Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra ane buddhanA nivaNa para tulanAtmaka draSTi e pAvA ane rAjagRha vaccenuM kaI ghaTanAtmaka vivaraNa maLatuM nathI. bhagavAna kyAMka ruNa thayA hoya, e paNa ullekha nathI maLato, paraMtu buddhanuM rAjagRhathI kasinArA sudhInuM vivaraNa vistRta rUpamAM upalabdha thAya che. pAvAmAM candrakara-putrane tyAM "sUkara mahUvInuM bhajana kare che. enAthI emanA zarIramAM asIma vedanA thAya che atyadhika raktamaya virecana thAya che ane e avedanAthI emanI nirvANa tithi vaizAkhI pUrNimA che. paraMtu sarvAstivAda paraMparA anusAra emanI nirvANa tithi kArtikI pUrNimA che. nirvANanI pUrve mahAvIra ane buddha vizeSa rUpamAM pravacana kare che. mahAvIranuM pravacana lAMbA samaya cAle che, te buddha svalpa samaya sudhI ja Ape che. bannenA ziSya potapotAnA ArAdhyadevane vividha prazna kare che. ane bane e samucita uttara ApI emane saMtuSTa kare che. nirvANa pUrve mahAvIra pAvAnareza hastipAlane dIkSA de che. te buddha paNa subhadra parivrAjakane dIkSA Ape che.* AyuSya-balanA saMbaMdhamAM mahAvIra zakrendrane kahe che-AyuSyaala vadhArI zakAtuM nathI. na kadI evuM thayuM che ane na kadI evuM 1 buha (Ana- sthA 8,1]maddava zabdanI vyAkhyA karatAM kahyuM che nAtigAsa nAtitapAsa [ DhasUvarasa pavattamaM arthAtu na ati taruNa na ativRddha evA eka(varSa)jayeSTha sUvaranuM banAveluM mAM "sUkavI nA anya amAMsaparaka artha paNa karavAmAM AvyA che, paNa mAMsaparaka artha' paNa koI virodhAbhAsa pratIta nathI thatuM. "anuttara-niya ( nipAta )mAM budhe anya koI prasaMga para uga gRhapatinA AgrahathI sUkaranuM mAMsa grahaNa karyuM che. 3. triSaSTi. 10, 193 4 dIghanikAya mahAparinivvANasutta 2-3 Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana thaI zakaze. paraMtu enAthI UlaTuM tathAgata buddha AnaMdane kahyuM AnaMda, meM cAra RddhipAda sAdhyA che. je huM IcchuM te kalpa-bhara jIvI zakuM chuM.' | mahAvIranA pradhAna ziSya indrabhUti gautama mahAvIranA parinirvANanI pachI mohagrasta thaIne zokasAgaramAM keTalIka kSaNa sudhI DUbakI lagAve che. meha naSTa thaI jatAM ja te kevaLI thaI jAya che. enA mohane naSTa karavAne mATe keI anyanI preraNAnI Avazyaka nathI rahetI, teo svayaM ja prabuddha thAya che. buddhanuM nirvANa turatamAM thavAnuM che, e jANIne buddhanA pradhAna ziSya AnaMda buddhanA nirvANa pahelAM ja vihAramAM eka tarapha jaI kapizIrSa(khUTI) ne pakaDIne raDe che. tathAgatane jJAta thatAM teo ene pitAnI pAse belAvI ne kahe che-AnaMda, zoka kara nahIM. meM kAle ja kahyuM hatuM ke AnaMda te dIrghakAla sudhI tathAgatanI sevA karI che. tuM kRta puNya che. nirvANa sAdhanamAM lAgI jA turata ja anAstrava thA. AnaMda, huM jIrNa, vRddha, mahallaka, adhvagata vaya prApta chuM. eMsI varSanI mArI avasthA che. jevI rIte jUnA gADAne bAMdhI- sAMdhIne calAvavuM paDe che, evI rIte huM mArI jAtane calAvI rahyo chuM. huM have vadhu divasa kevI rIte cAlI zakIza? eTale AnaMda AtmadIpa, AtmazaraNa, ananya zaraNa, dharmadIpa, dharmazaraNa, ananya zaraNa thaIne vihAra kare. na buddhanA nirvANa pachI keTalAka samaya pachI AnaMda ahaMta thAya che.' 5 mahAvIra cariyuM 8, pR. 338 ka dIghanikAya, mahAparinviANu sattA 7 triSaSTi 10, 13, 274-281 8 dIghanikAya, mahAnivvANa sura 8 attAdIpA viharatha, attasaraNA, anaJaraNA, dhammadIvA, dhammasaraNA, anasaraNA / Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mahAvIra ane buddha ane nirvANanI pUrve dhyAna kare che. mahAvIra ane buddha bannenI aMtyeSTikriyA malla kSatriyA kare che. ame pUve kahI gayA chIe ke mahAvIranA nirvANunA samaye nava mallavI nava licchavI ema aDhAra kAzI-kauzalanA gaNarAjA pauSadhamata karela hatA, tee prAtaH pauSadha pALIne atyeSTi kriyAmAM lAgI jAya che. buddhanuM nirvANu thaI gayA pachI svayaM AnaMda kusinArAmAM jaI ne saMsthAgAramAM ekaThA thayelA malllAne buddhanA nirvANu-samAcAra Ape che. buddhanA nirvANane mATe AnaMde kusinArAne upayukta mAnyuM na hatuM. AnaMde buddhane spaSTa kahyu hatuM-bhante A kSudra nagaramAM zAkhA nagarakamAM, jaMgalI nagarakamAM Apa parinirvANane prApta na thAva. aneka mahAnagara che-caMpA, rAjagRha, zrAvastI, sAketa, kauzAMkhI, vArANasI tyAM Apa parinirvANa prApta karo. tyAM ghaNA dhanika kSatriya, dhanika brAhmaNa tathA anya ghaNA badhA dhanika gRhapati bhagavAnanA bhakta che. te tathAgatanA zarIranI pUjA karaze eTale spaSTa thAya che ke mahu yuddhanI apekSAe mahAvIranI vadhu samIpa rahyA che. mahAvIra ane yuddhanA nirvANa para tulanAtmaka dRSTi mahAvIra ane buddha bannenA nirvANa samaye indra ane devagaNu pramukhatAthI bhAge le che. mahAvIranI aMtyeSTi kriyA Adi badhAmAM devatAnuM sthAna mukhya rahyuM hatuM ane mAnavanuM sthAna gauNa rahyuM hatu. indra ja bhagavAna mahAvIranA zarIrane kSIreAdakathI snAna karAve che. gAzISa caMdana AdinuM vilepana kare che devadRSya vastra ADhADe che. iMdra ja bhagavAna mahAvIranA zarIrane kSIrAdakathI snAna karAve che, gAzISa caMdana AdittuM vilepana kare che, devaduSya vajra ADhADe che ane ene uThAve che, agnikumAra deve pracalita karyAM ane meghakumAra dADhI ane dAMta paNa indra ane emane zikhikAmAM besADIne teo ja agni prajlalita karyAM, vAyudeve vAyu te agnine zAMta kare che. mahAvIranI devatA-gaNu ja laI jAya che. Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 bhagavAna mahAvIraH eka anuzIlana buddhanI atyeSTi kriyA bAhyarUpathI mAnava ja kare che, devatA ane Indra adaSTa rahIne AkhuM kArya kare che. devatAo zuM Icche che, kavuM icche che te vAta AyuSyamAna aniruddha emane batAve che tathAgata buddhanI citAmAM svayaM ja Aga prakaTe che. ane meghakumAra deva emanI citA zAMta kare che. tathAgatanI eka dADha svargalokamAM pUjAya che ane eka gAMdhArapuramAM che. eka kaliMga rAjAnA dezamAM ane ekane nAgarAja pUje che. cAlIsa keza, roma vagere eka eka karIne vividha cakavAlamAM devatAo laI gayA." A pramANe e yugamAM be mahAna puruSanA jIvanamAM jevI rIte aneka prakAranI vilakSaNa samAnatAe parilakSita thAya che, tema nirvANa vidhinI paNa sArA pramANamAM samAnatA che, vAstavamAM potAnI paraMparAmAM banene lakattara puruSa mAnavAmAM AvyA che eTale enA badhA saMskAra lokottara-vidhithI saMpanna thAya te sahaja che. aitihAsika dRSTithI nirvANakAla prAcIna ane arvAcIna graMthenA AdhAre Aja e sArI rIte pramANita thaI cUkayuM che ke bhagavAna mahAvIranuM nirvANa I. pU. para7mAM thayuM hatuM. Adhunika aitihAsika vidvAnoe A saMbaMdhamAM aneka dRSTithI gaMbhIra ciMtana karyuM che. sarvaprathama A aMge DaoN. harbana jekebIe 1. ekA hi dANa tidivehi pUjitA / ekA pana gandhArapure mahIyati // kAlirajjo bijite puneka / ekaMpana sabhAdantA, kesA lAmA ca sabso / devA harisa ekeka, cakakavAlapara parA ti // Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika daSTithI nirvANakAla 051 AcArAMga ane kalpasUtranI prastAvanAmAM carcA karI che. emaNe lakhyuM che ke "jenonI e sarvasaMmata mAnyatA che ke jaina sUtronI vAcanA vallabhImAM devadhiMgaNI kSamAzramaNanA tatvAdhAnamAM thaI hatI. A ghaTanAne samaya vIra nirvANuthI 980 athavA 13 varSa pachInI che. arthAt I.sa. 454 (yA 467)nI che ema kalpasUtramAM darzAvavAmAM AvyuM che. prastuta udAharaNathIe spaSTa che ke De. jekebIe vIra nirvANanA samaya I. pU. para mAne che kema ke pa26mAM 454 bheLavatAM 989 ane 466 bheLavatAM 93 varSa thAya che. AnA pachI che. jekobIe daza varSa pachI uttarAdhyayana ane sUtrakRtAMganI prastAvanAmAM pharIthI mahAvIra ane bauddhanA e tane prasaMge pAta deharAvyuM che. e pachI emaNe "buddha ane mahAvIranuM nirvANa nAmane lekha jarmanInI eka zedhapatrikAmAM lakhe che. e lekhamAM emaNe pitAnI pUrvanI mAnyatAthI viparIta mata prakaTa karyo che ke buddhanuM nirvANa I.sa. pUrve 484mAM thayuM hatuM ane mahAvIranuM nirvANa I.sa. 477mAM thayuM hatuM. sArAMza e che ke mahAvIra buddha pachI 7 varSe nirvANa pAmyA hatA ane uMmaramAM emanAthI 15 varSa nAnA hatA.4 ? S. B. E. Vol. XLV. Introduction to Jaina Sutras. Vol II P. 21, 1894 2 samaNassa Na bhagavao mahAdIrassa jAva samvadukkhappahINassa nava vAsasayAI' viikaka tAI, dasamassa ya vAsayassa aya asIime savaccharakAle gacchai / / -kapasatra, 147, devendramuni 3 esa. vI. I volyuma 22. InTroDakaTarI pR. 37 4 zedhapatrikA bhAga 26, sana 1930 prastutano gujarAtI anuvAda bhAratIya vidyA" zodha patrikA sana 1944 julAI varSa 3, aMka 1, thayela che. ane hindI anuvAda 1962, zramaNa aMka 6-7 prakAzita thayelo che. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75ra bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana | De. jekobIe pitAnA parivartita nirNaya aMge koI paNa pramANa prastuta karyuM nathI. emaNe potAnA lekhamAM buddhane jayeSTha ane mahAvIrane nAnA mAnyA che. emano tarka e che ke kRNikane ceTakanI sAthe yuddha thayuM, enuM jeTaluM vivaraNa bauddha sAhityamAM maLe che, enAthI vadhu vistArathI varNana te aMge jaina Agama sAhityamAM prApta thAya che. bauddha sAhityamAM ajAtazatrunA amAtya vasyakAra dvArA buddhanI samakSa vajijao para vijaya prApti karavAnI yojanA prastuta karavAno ullekha che tyAre jaina Agama sAhityamAM kRNika ane ceTakanI vaccenI thayelA mahAzilAkaMTaka saMgrAma ane rathamUsala saMgrAma ane vaizAlInA prAkAra bhaMganuM spaSTa vivaraNa maLe che. emanuM evuM spaSTa maMtavya che ke AnAthI e pramANita thAya che ke mahAvIra buddha pachI keTalAMka varSa (saMbhavataH 7 varSa) adhika jIvita rahe che." vastutaH bauddha sAhityamAM samyak paryavekSaNathI e spaSTa jJAta thAya che ke De. kebIne prastuta tarka vajanadAra nathI. kemake vasyakAranI kUTanItika cAlathI vajijao para kaNikanA vijayanuM jaina sAhityamAM ApavAmAM ApelA vivaraNathI judA prakAranuM vivaraNa bauddha graMthamAM che. dIghanikAyanI akathA anusAra vasyakAra chaLakapaTathI vajijaemAM phUTanAM bIja rope che, pachI kUNika vaizAlI para AkramaNa kare che ane vajijao para vijaya prApta kare che. A prakAranuM pUrNa vivaraNa maLe che. kevala rathamUsala ane mahAzilAkaMTaka saMgrAmane paricaya bauddha sAhityamAM nathI. satya tathya e che ke rAjA kRNika bhagavAna mahAvIrane parama bhakta hato. eNe bhagavAna mahAvIranI sUcanA pratidina prApta karavAnI vyavasthA karI hatI. bhagavAna mahAvIranA parinirvANa pachI te bhagavAna 5 zramaNa, varSa 13, aMka 7, pR. 35 Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika dRSTithI nirvANakAlA 753 sudhamanI pariSadamAM paNa upasthita thayela hatuM. eTale jainAgamAM enuM vadhu pramANamAM vivaraNa prApta thAya te svAbhAvika che. - De. jekebIe tripiTaka sAhityamAM AvelAM mahAvIranA pUrva nirvANa aMgenAM traNa prakaraNane ayathArtha pramANita karavAno prayAsa karyo che, paNa te yathArtha nathI. A traNa prakaraNe sivAya e kaI paNa ullekha maLatuM nathI ke je mahAvIra nirvANanI pUrve buddha nirvANane pramANita karate hoya, paNa evA aneka prasaMga-prApta thAya che ke je mahAvIrane jayeSTha ane buddhane (nAnA-kaniSTha) pramANita kare che. Do. jekebIe mahAvIranuM nirvANa I. pUrve 477 mAM ane buddhanuM nirvANa I. pUrve 484mAM thayeluM mAnyuM che. paraMtu AraMbhathI te aMta sudhI pitAnA e ja lekhamAM e jaNAvavAno prayatna karyo nathI ke A tithio zA mATe anivArya mAnavAmAM Ave ? emaNe lakhyuM ke jainenI sarvamAnya paraMparA anusAra candraguptane rAjyabhiSeka mahAvIra nirvANanA 215 varSa pachI thayela hatuM. paraMtu AcArya hemacandranA pariziSTa parva anusAra e rAjyAbhiSeka mahAvIra nirvANanA 155 varSa pachI thaye hate. aitihAsika vidvAnee ene AcArya hemacandranI bhUla mAnI che. A viSayamAM sarvAdhika puSTa pramANa e che ke je divase mahAvIra nirvANa pAmyA te divase ujajainImAM pAlakane rAjyAbhiSeka thAya che. enuM ane enA vaMzanuM rAjya 60 varSa sudhI cAle che. enA pachI 155 varSa sudhI naMdenuM rAjaya thAya che. e pachI maurya rAjayane prAraMbha thAya che. bIjA zabdomAM kahIe te mahAvIra nirvANanAM 215 varSa pachI candragupta maurya gAdI para bese che. A 6 triSaSTi. pariziSTa parva' sarga 4, . 15-54 7 evaM ca zrImahAvIramuktevarSa zate gate / paMca paMcAzadadhike candragupto bhavennRpaH // 8 jaM raNiya siddhigao arahA titthaM karA mahAvIre / taM nimavaM tig, miSi pAsTamo rAjA | -pariziSTa parva, sarga 8, zloka 339 Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754. bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana prakaraNa " tigAlI paIzvaya" nuM che. je AcArya hemacandranA pariziSTa parva ane bhadrezvaranI kahAvalIthI atyadhika prAcIna che. saMbhava che, hemacandrAcAryanI gaNanAmAM pAlaka rAjyanAM 60 varSa asAvadhAnIthI rahI gayAM hoya. A vAtane zrI pUrNacandra nAhara tathA zrI kRSNacandra ghoSe paNa svIkAra karyo che. e zakya che ke pariziSTa parvanA leka(339) nA AdhAre De. jekebIe mahAvIra nirvANane samaya nirNata karyo hoya ane emAM asAvadhAnIthI evI ja bhUla rahI javA pAmI hoya. AcArya hemacandra pitAnA samakAlIna rAjA kumArapAlane samaya darzAvavAnA prasaMge mahAvIra nirvANane samaya I. pUrve para7 mAnya che paraMtu I. pUrva 477 nathI mA. emaNe triSaSTizalAkApuruSa caritramAM lakhyuM che-"jyAre bhagavAna mahAvIranA nirvANane soLase agaNosittara varSa thaI gayAM haze tyAre cAlukyakulamAM caMdramA jevA rAjA kumArapAla thaze. atyAre asaMdigdha rUpe manAya che ke rAjA kumArapAla I.sa. 1143mAM thaI gayA.11 AcArya hemacandranA mata pramANe e kALa mahAvIra nirvANa pachI 1969 varSano che. A pAlagaraNoM saTThI, paNa paNasaya viyANi NadANam / muriyANa sahisayaM tIsA puNa pUsamittANa // - tigAlI paInaya, 620-21 Hemachandra must have omitted by oversight to count the period of 60 Years king paluka after Mahavira. Epitome of Jainisum, Appendix A. P. 10 triSaSTi 10, 12, 45-46 99 R. C. Majnmdar. H. C. Raychoudhury. K. K. Dutta, An advannced. History of India P. 202. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 755 aitihAsika daSTithI nirvANakAla pramANe hemacaMdrAcArya mahAvIrane nirvANakALa 1660-1142 I. sa. para7 ja mAnya che. paMDita sukhalAlajI, 5. gopAladAsa paTela ane kisturacandra bAMThiyAe 14 che. jekebIne mata svIkAryo che. enuM eka mAtra kAraNa De. ekAbInA pramANenuM ekapakSIya adhyayana ja che. 15 che. jekebI pachI aitihAsika kSetramAM paryApta anveSaNA thaI che. ane aneka navAM to najara samakSa AvyAM che. eTale Do. jekebInA nirNayane aMtima mAnave ucita nathI. suprasiddha ItihAsavettA DaoN. ke. vI. jayasvAle paNa mahAvIra nirvANane buddhanA nirvANa pahelAM mAnyuM che. emanuM maMtavya evuM che ke bauddhAgamAM vaNita mahAvIra nirvANano prasaMga etihAsika tathyanA nirdhAraNamAM kaMI daSTie upekSA karavA gya nathI. samAgAma suttamAM buddha mahAvIranA nirvANa samAcAra sAMbhaLe che, ane je mAnyatA pracalita che, e anusAra teo enA pachI varSa bAda nirvANa prApta kare che. bauddhonI dakSiNa paraMparAnuM anusAra buddhanirvANa I. pUrve 544mAM thayuM hatuM eTale mahAvIranuM nirvANa I. pUrve 546mAM thayuM gaNAya. De. jayasvAle mahAvIra nirvANa aMgenA bauddha ullekhanI upekSA na karavA jaNAvyuM che te ucita che. paraMtu sAmagAma suttanA AdhAre buddhanAM be varSa pUrve mahAvIranuM nirvANa mAnavuM ane 470mAM 18 varSa umerIne mahAvIra ane vikamanI vaccenA kALanI avadhi nizcita 12 darzana aura ciMtana, dvitIya khaMDa pR. 47-48 13 bhagavAna mahAvIrane saMyama dharma pR. 257-262 14 zramaNa varSa 13, aMka 6 pR. 9 15 Agama aura tripiTaka. pU. 61 9 Journal of Bihar and orissa Rescarch society. 1. 103 Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana karavAnuM prabala-pramANe para AdhArita nathI. sarasvatI gacchanI paTTAvalI pramANe vIra nirvANa ane vikrama-janmanI vacce 470 varSano phera che. vikrama 18 varSanI uMmare rAjyAsIna thaye ane te samaye te saMvata pracalita thaye. 470 varSa pachI vikrama saMvata mAnave te bhUla bhareluM che. aitihAsika vidyAnuM e spaSTa maMtavya che ke prastuta mAnyatAne kaI pramANika AdhAra nathI. 17 AcArya merUtuMge pitAnA "vicArazreNuM" graMthamAM mahAvIra nirvANa ane vikramAdityanI madhyamAM 470 varSane pharaka mAnya che. 18 paraMtu e pharaka vikramanA janmakALathI nahIM, paraMtu zakarAjyanI samApti ane ane vikramavijayanA kALathI che. 9 "hindu-sabhyatA" graMthamAM Do. rAdhAkumuda mukajIe che. jayasvAlanI mAphaka bhagavAna mahAvIranI ceSatA ane pahelAM nirvANaprAptinuM yuktipurassara samarthana karyuM che. purAtattvavettA muni zrI jinavijayajIe jaina sAhitya saMzodhakamAM che. jayasvAlanA matano svIkAra karatAM mahAvIranI ceSatAne svIkAra karyo che. 21 dharmAnaMda kauzAMbIe "bhagavAna buddha nAmanA graMthamAM pitAnI spaSTa mAnyatA rajU karI che ke buddha tatkAlIna sAteya dharmAcAryomAM 17 Journal of Bihar and orissa Research society. 1. 103 18 vikramarajjArabhA parao siri vIra nivvuI bhaNiyA / sunna muNi beya jutto vikkama kAlau jiNa kAlA // -vicAra zreNI pR. 3-4 96 The Suggestion can hardly be said to rest on any reliable tradition. Merufunga places the evd of Saka rule and the victory and not birth of traditional vikramia. -R. C. Majawdar. H. C. Raychouohary, K. K. Dutta Uman Advanced History of India P. 85 20 hindu sabhyatA pu. 223 21 jaina sAhitya saMzodhaka, pUnA 1920, khaMDa 1, aMka 4, pR. 240 thI 210 Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa7 atihAsika daSTithI nirvANakAla sauthI nAnA hatA, prAraMbhamAM emane saMgha paNa nAno hate. kauzAMbajIe kAlakramanA praznane upekSita karyo che. teo lakhe che ke "buddhanI janmatithimAM kaMIka ghaTADe ke vadhAro thaI jAya te paNa emanA jIvanacaritramAM kaI prakAranuM gaNatva AvI zakatuM nathI.' evI rIte De. harbale haisTingAnA InsAIkalopiDiyA opha rilIjana enDa Ithikasa' graMthamAM AnI carcA karI che. emanA mata pramANe buddhanuM nirvANa mahAvIra pachI pAMca varSa bAda thAya che. ane buddhane janma mahAvIrathI traNa varSa pUrve thAya che. purAtatvavettA munizrI kalyANavijayajInA mata pramANe bhagavAna mahAvIrathI buddha cauda varSa, pAMca mahinA ane paMdara divasa pUrve nirvANa pAmyA hatA. arthAt bhagavAna mahAvIrathI buddha uMmaramAM bAvIsa varSa meTA hatA. buddhanuM nirvANa I. pU. pa42 (me) ane mahAvIranuM nirvANa I. sU. pa28 navembaramAM thAya che. bhagavAna mahAvIranuM nirvANa emaNe I. pU. para7 mAnyuM che, je paraMparA ane pramANa- saMmata che. 24 ItihAsamadadhi zrI IndravijayajIe aneka pramANa ApIne e siddha karavA prayAsa karyo che ke mahAvIranuM nirvANa emaNe I.pU. para7mAM mAnyuM che, je paraMparA ane pramANu-saMmata che. 25 bhagavAna mahAvIranA nirvANakAla para ciMtana je AdhAra para karavAmAM AvyuM che ene mULastrota tripiTaka sAhitya che. majhimanikAya sAmagAmasutta, dIghanikAya pAsAdika sutta, ane dIgha-nikAyasaMgIti paryAya sUtta AdimAM mahAvIranA nirvANanI carcA karavAmAM 22 bhagavAna buddha pR. 33, 155 23 bhagavAna buddha : bhUmikA 12 24 vIra nirvANa saMvata ane jaina kAlagaNanA 25 tIrthakara mahAvIra bhAga 2, pR. 323 Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana AvI che. bAhya DhAMce jude hovA chatAM traNe prakaraNane AtmA eka che. emAM tathAgata buddha AnaMda ane cunda samakSa bhagavAna mahAvIranA nirvANanI vAta karI che. keTalAya lekhakenuM e maMtavya che ke A prakaraNamAM virodhAbhAsa che. Do. jekebIe ukata prakaraNene e mATe apramANika mAnyAM che ke emAM kaI paNa ullekha mahAparinirvANa suttamAM nathI ke jemAM buddhanA aMtima jIvana prasaMgonuM varNana che. jyAM sudhI bhagavAna mahAvIranA buddha pUrvenA nirvANano prazna che emAM A prakaraNanI vAstavikatA aMge saMdeha kara upayukta nathI kema ke enAthI virodhI ullekha jaina Agama sAhityamAM kaI paNa ThekANe nathI, je jaina Agama sAhityamAM mahAvIra ane buddhanA nirvANa aMge pahelAM ke pachI kaI spaSTa ullekha heta te A prakaraNanI vAstavikatA aMge ciMtanane avakAza raheta. e sAthe bauddha sAhityamAM A traNa prakaraNe sivAya kaI e prakAranuM prakaraNa hota jemAM mahAvIra nirvANathI pUrve buddha nirvANanI vAta hoya, te paNa A prakaraNanI vAstavikatA aMge vicAravAne avakAza raheta, paNa A prakAranuM bAdhaka pramANa na te jaina sAhityamAM che, ke na te bauddha sAhityamAM che. evI sthitimAM ene e pramANita kevI rIte mAnI zakAya. have rahI kAlAvadhinA bhedanI vAta. e aMge ApaNe AgaLa para carcA karIe chIe ke bhagavAna mahAvIra nirvANathI bAvIsa varSa bAda buddhanuM nirvANa thayuM hatuM. De. muni zrI nagarAjajIe A traNa prakaraNe uparAMta paNa aneka bauddha sAhityanA prasaMge batAvyA che jenAthI e spaSTapaNe siddha thAya che ke buddha nAnA hatA ane mahAvIra meTA hatA. te prakaraNe A pramANe che. tathAgata buddha ekavAra zrAvastImAM anAtha piDikanA jetavanamAM vihAra karI rahyA hatA. e samaye kezalanareza rAjA prasenajita buddhanI pAse gayA ane kuzalakSema pUchIne jijJAsA vyakta karI Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 759 aitihAsika daSTithI nirvANakAla gautama, zuM Apa paNa e adhikArapUrvaka kahe che ke Ape anuttara samyaka saMbadhi prApta karI lIdhI che ?26 buddha kahyuM-mahArAjA je koI koIne kharekhara samyaka saMbuddha kahe che te mane paNa tema kahI zake che. meM paNa anuttara samyapha saMdhi sAkSAt karI che. prasenajita--gautama, bIjA zramaNa brAhmaNa je saMghanA adhipati, gaNAcArya, prasiddha yazasvI tIrthakara ane bahujanasaMmata pUraNa kAzyapa, makakhali gozAla, nirgaTha nAyaputta, saMjaya velaTikaputra, prayuddha kAtyAyana, ajitakeza kaMbalI Adine paNa evA prazna karavAmAM AvatAM teo anuttara samyaka saMdhi prApti aMge adhikArapUrvaka kahetA nathI. Apa te alpa-vayaska ane sadA pravajita che tathApi e kevI rIte kahI zako che? buddha-kSatriya, sarpa, agni ane bhikSune alpavayaska samajIne kadI paNa ene parAbhava yA apamAna karavuM joIe nahIM. 27 eka bIjo prasaMga (juo sutta nipAta, samiya sutta sutta pR. 104) che ke jemAM samiya parivrAjaka ajitakeza, saMjaya velaDiputra, nigaMThaputra Adi pAsethI paNa potAnA praznanuM samAdhAna prApta thatuM nathI eTale te vicAre che ke jyAre A meTA anubhavI dhIra vRddha dharmanAyake pAsethI paNa mArA praznonuM samAdhAna maLatuM nathI to tathAgata buddha je uMmara ane prajyAmAM kaniSTha che temanI pAsethI kevI rIte maLI zake? trIje ghaTanAprasaMga e che ke magadharAja ajAtazatru pitAnA maMtrIone pUche ke kone satsaMga karIe jethI citta prasanna thAya? tyAre koI maMtrI pUraNa kAzyapa, koIka zAlaka ane koI nirgaTha 26 Agama aura tripiTika : eka anuzIlana pR. 82 27 saMyukata nikAya, daharasura 1, 3-1 Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nAyaputtane vayevRddha saMghanetA darzAvIne emane satsaMga karavAnuM kahe che. 28 A traNa prakaraNemAMthI mahAvIranuM jayeSThatva pramANika thAya che. phakta vayanI dRSTithIe ja nahIM, paNa jJAna, prabhAva ane pratrajyAnI dRSTithI paNa mahAvIra ceSTa che ane buddha nAnA che. sAthe sAthe e ulekhethI e spaSTa thAya che ke jyAre buddha pitAne dharmopadeza zarU karyo hato tyAM sudhImAM te mahAvIrano sArA pramANamAM pracAra thaI cUkyo hate. tripiTaka sAhityamAM mahAvIra aMge aneka sthAna para prakAza pADavAmAM Ave che. paraMtu jaina Agama sAhityamAM buddha aMge kaMIpaNa varNana nathI. enuM mukhya kAraNa e hoI zake ke je navodita dharmanAyaka thAya che, te pitAnA pUrvavata pratispadhI dharmAnAyaka aMge vistArathI prakAza pADe che; kemake enA AMtaramAnasamAM enA samakakSa thavAnI eka bhAvanA hoya che. potAne zreSTha ane bIjAne nikRSTa batAvavAne vizeSapaNe prayAsa thAya che. jaina Agama sAhityamAM koIpaNa jagyAe bauddha dharmanA pravartaka tarIke buddhane ullekha thayo nathI. enuM kAraNa e hoI zake ke mahAvIrano eTale vadhu pramANu prabhAva paDI cUkyuM hatuM ke emaNe nadita paMthane mahatva ApyuM nahI. tathya e che ke mahAvIra buddhathI vRddha ane pUrve nirvANa pAmyA hatA. bhagavAna mahAvIranuM nirvANa "mahAmahopAdhyAya rAyabahAdura gaurIzaMkara ojhA29 De. baladeva upAdhyAya, De. vAsudeva agravAla,31 28 dIdhanikAya, sAmaMjaphala suta 1, 2. pU. 16-18 29 zrI jaina satya prakAza varSa 2, aMka 4-5 pR. 217-81 30 dharma ane darzana pR. 89 31 tIrthaMkara mahAvIra, bhAga 2, bhUmikA 5. 19 Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika daSTithI nirvANakAla 761 Do. hIrAlAla jaina,32 mahAmahopAdhyAya paM. vizvezvaranAtha re,33 munizrI kalyANavijayajI,34 munizrI indravijyajI,35 De. muninagarAjajI,' Adi badhA ItihAsagna vidvAnoe asaMdigdhapaNe IsavI pUrve para7 muM varSa mAnyuM che. A aMge bIjuM eka prabala pramANa e paNa che ke ItihAsanI daSTie candraguptanuM rAjyArohaNa I. pU. 322mAM mAnavAmAM AvyuM che. ItihAsakAre e spaSTa mata che ke ItihAsanA prastuta aMdhakArapUrNa vAtAvaraNamAM te eka prakAzastaMbha samAna che.37 A samayane badhA vie mAnya karyo che. ene kendrabindu mAnIne ItihAsa zatAbdIo pUrvenI ane zatAbdIe bAdanI ghaTanAone samaya pakaDAte rahyo che. jema sAhityamAM AcArya merUtuMganI "vicAra-zreNi", tilthagAlI peInmaya tathA tidvAra prakIrNa vagere prAcIna graMthamAM candraguptanuM rAjyArohaNa mahAvIra nirvANanAM 215 varSa pachI mAnavAmAM AvyuM che. e rAjyArohaNa emaNe avaMtInuM mAnyuM che. te eka satya tathya che ke candragupta maurye pATalIputramAM (magadha) rAjyArohaNa karyA pachI daza varSa bAda avaMtImAM potAnuM rAjya sthApita karyuM 32 taravasamuccaya pR. 6 33 bhAratane prAcIna rAjavaMza, khaMDa 2, pR. 436 34 vIra nirmANa saMvata aura jaina kAlagaNanA pR. 12-13 35 tIrthakara mahAvIra bhAga 2, pR. 319-324 36 Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana 37 (ka) Dr. Radha Kumud Mukherjee, Chandragupta Mourya and his times, pp. 44-6 (kha) bhAratanA bRhad itihAsa, prathama bhAga, prAcIna bhArata, caturtha saMrakaraNa pR. 342 24 Radha Kumud Mukherjee, Chandragupta Mourya and his times, p. 3. Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana hatuM. e pramANe jaina-kAla-gaNanA ane sAmAnya rUpathI autihAsika dhAraNuM paraspara saMgata thaI jAya che. ane mahAvIranuM nirvANa I. pUrve 321-215 = I.pU.pa7mAM thayuM che. zvetAMbara ane digaMbara bane paraMparAnA prAcIna sAhityamAM ekamate mahAvIra nirvANanAM 605 varSa ane pAMca mAsa pachI zaka saMvatano prAraMbha thayAne ullekha che.39 aitihAsika dRSTie zaka saMvatano prAraMbha I. pUrve 78thI thAya che.* A pramANe sAhitya ane ItihAsa banenAM pramANothI e siddha thAya che ke bhagavAna mahAvIra buddhathI jyeSTha hatA ane emane nirvANa kALa I. pU. pa27 nizcita che. BE (*) The date 313 B. C for Chandraguptas' acce ssion if it is based on correct tradition, may. refer to his acquistion of Avanti in Malwa, as the Chronological aatum is found in verse where the Naurya king funds mention in the list of seeccession of palak, the Ring of Avanti. -H. C. Ray Choudhuri, Political History of Ancient India P. 295. (24) The Jain date 313 BC., if based on correct tradition, may refer to acquisition of Avantis (Malwa) -An Advanced History of India. P. 99 40 (8) jarayaNiM siddhigao, arahA titthaMkaro mahAvIro / ta rayaNimavantIe, abhisitto pAlao rAyA // pAlagaraNNo saTThI, puNa paNNasayaM viNANi NaMdANaM / muriyANaM saTThisayaM paNatIsA pusamittANa (ktss)|| bala mitta-bhANumittA, saTThI catAya honti nahaseNe / gadbhasayamegaM puNa, paDivanno to sago rAyA // Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika dRSTithI nikAla paMca ya mAsA paMca ya, vAsA chacceva hoti vaassyaa| parinivvuassa'rihato, to uppannoM (paDivannA) sagorAyA // -titthogAlI painnaya, gA. 620-623 (5)viyAra-, bherutu gAyAya 2yita, rena sAhitya sNsh|54, 572 ____ 3-4 pR. 4 (1) mahAvIra yariya 01. 3168, 5344-1, mAyA nebhiyandra rayita, (5) paNachassayavassa paNamAsajuda gumiya vIraNi vvuido / sagarAjo to kakkI cayuNavatiyamahiyasagayAsa // - trilokasAra 850, nemicanda siddhAMtacakravatI (7) varSANAM SaTzatI tyaktvA paMcAgrAM mAsapaMcakam / mukti gate mahAvIre zakarAjastato'bhavat // -ziva purANa 10, 549 (ca) paMca ya mAsA paMca ya vAsA chacceva hAti vAsasayA sagakAleNa ya sahiyA thAveyavvo tado rAsI // - dhavalA, jaina siddhAMta bhavana ArA patra 537 Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kilo tIrthakara jIvana [ upadeza ] dhama ahiMsA satya ateya brahAcarya aparigraha, jJAna makSa vinaya zairAgya saMyama zramaNa guru-ziSya manojJAna jIvanakalA krodha-kSAmAM mAna mAyA lAbha zraddhA bhAva sAdhanA samabhAva samyagudana vItarAga jIva-AtmA meha bodha-sUtra Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane upadeza bhagavAna mahAvIranuM sAdhaka jIvana AtmalakSI hatuM, te tIrthaMkara jIvana jana-kalyANalakSI rahyuM. tIrthakara kAlanA lagabhaga 30 varSanA samayamAM bhagavAne hajAre naranArIone zramaNadharmanI dIkSA ApI, lAkho manuSyane zrAvakadharmano upadeza Ape. kevalajJAnane prApta thayA pachI bhagavAna madhyamapAvAnA mahAsena udyAnamAM manuSyo ane devatAonI vizAla pariSadamAM pravacana karyuM. pravacana pUrve indrabhUti Adi vidvAnone dIkSA ApavAmAM AvI. dharmatIrthaMkara pravartana thayuM ane te pachI dharmaupadeza Ape. prathama upadeza zuM hatuM, e aMge be prakAranI mAnyatAo che. AcArya bhadrabAhunuM kathana che ke bhagavAne sarva prathama sAmAyika Adi mahAvatenuM tathA SajIvanikAyanuM pravacana karyuM. AcArya hemacandra AdinI mAnyatA anusAra prathama vanne vA vime vadhu vA' A tripadInuM vyAkhyAna karyuM. ane mAnyatAone sAra e che ke bhagavAne prathama pravacanamAM ja tattvajJAna tema ja AcAra dharma ane upadeza Ape. mahAvIranA tatvajJAnane paricaya Apa te eka svataMtra graMthano viSaya che. upadeza sAra ahIM saMkSipta rUpamAM ApavAmAM Ave che. bhagavAnanA mahAvIranAM pravacananI bhASA e samayanI lokabhASAmAM ardhamAgadhI hatI. emane upadeza artharUpamAM (bhAvarUpamAM) hatA, upadezonuM Aje je svarUpa upalabdha thAya che, te bhagavAna mahAvIranA 1. juo-lekhakanuM pustaka "mahAvIranuM tattvadarzana' Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 767. bhagavAna mahAvIrane upadeza upadezanuM Arya sudharmA dvArA saMgrathita rUpa che. uttarAdhyayana, dazavaikAlika sUtrakRtAMga, praznavyAkaraNa AdimAM bhagavAnanuM upadezavacananuM vizAlatama suMdara svarUpa maLe che. ahIM e upadezomAMthI keTalAMka cUMTIne rajU karavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIranA mukhya AdhAra ahiMsA rahyo che. ahiMsAnI bhUmikA para ja anekAMtavAda, aparigrahavAda, karmavAdane mahela UbhA rahyA che. jIvanamAM AcArAtmaka ahiMsA-prANavadhaviramaNa ane aparigraha che tathA vicArAtmaka ahiMsA che anekAMtavAda. hiMsA-ahiMsAnuM phaLa darzAvavAne karma-siddhAMta che. A pramANe bhagavAnane samasta upadezano vistAra ahiMsAne mULa AdhAra mAnI karavAmAM AvyuM che. atre prastuta dharma, ahiMsA, satya vagere aMge bhagavAna mahAvIrane upadeza vAMce. dharma dhammo maMgalamukkiTThaM ahiMsA saMjamo tavo / sevA vi tai namaMti karaNa ame sayAmaLo -daza. 1. 1. dharma utkRSTa maMgala che, te ahiMsA-saMyama-tapa rUpa che. je sAdhakanuM mana ukta dharmamAM ramaNa kare che, ene devatA paNa namaskAra kare che. egA dhammapaDimA, jaM se AyA panjavAvajAe / -sthA 1. 1. 40 dharma ja eka evuM pavitra anuSThAna che, jenAthI AtmAnuM zuddhikaraNa thAya che. rayAM re dharma fmanAda -AcArAMga 3. 1. - sadA viSaya-vAsanAmAM rapa rahenAra (mUDha) manuSya dharmanA tatvane oLakhate nathI. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pakko hu dhammo naradevavA tANaM, na vijjaI annamihera kiMci / ----uttarAdhyayana 14, 40. rAjan, eka dhama ja rakSaNa karanAra che, enA sivAya saMsAramAM kAI paNa manuSya rakSaka nathI. samiyA dhamme Arieha paveie / Ge Aya puruSAe samabhAvamAM dhama kahyo che. duvihe dhamme - suyadhamme caiva caritadhamme caiva / --sthAnAMga 2, 1 -AyA. 1, 7, dhanAM e rUpa che, zrutadhama ane cAritradha dIve va dhammaM / dharma dIpakanI jema ajJAna-adhakArane naSTa karanAra che. mehAvI jANijja dhamma buddhimAna puruSe dharmanuM parijJAna karavuM joI e. --uttarA 2, 3 sohI ujjuabhUyassa dhammo suddhassa ciTThaI / sarala AtmAnI zuddhi thAya che ane zuddhAtmA ja dharmamAM sthira rahI zake che. dhammassa viNao mUlaM / -dazavai0 9 2, 2 dharmanuM mULa vinaya che, mAkSa enu phaLa che. --sUtra 6, 4 ~AyA . 4 ahisA 1, 11, 10 kaI paNa prANInI hiM'sA na karavI te jJAnI thavAnA sAra che. Aya tule payAsu / --sutra 1, 11, 3 eva khunANiNa sAraM, jaM na hiMsai kiMcaNa / --sUtra prANIe prati Atmatulya-bhAva rAkheA. samayA savvabhUpasu, sattamittesu vA jage / -utta. 19, 25 zatru athavA mitra badhAM prANIo para samabhAva dRSTi rAkhavI te ahiMsA che. Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane upadeza savve jIvA vi icchaMti jIviuna marijjiuM / ---dazavai0 6, 16 badhA ja jIvavA cAhe che. maravA kaI IcchatuM nathI. ahiMsA tasa-thAvara-savvabhUyakhemaMkarI / ahiMsA trasa ane sthAvara badhA prANInuM kuzala-kSema maMgala karanArI che. mAvatara ahiMsA mAyA ura va tALA -prazna 2, 1 bhayAkula prANane mATe zaraNanI prApti zreSTha nIvaDe che. tevI rIte prANIo mATe bhagavatI ahiMsAnuM zaraNa vizeSa hitakara che. mettiM bhUesu kappae / - uttarA0 6, 2 samasta jIve para maitrI bhAva rAkho. satya taM sacca khu bhagava' / -prazna 2, 2 te satya ja bhagavAna che. bhAsiyavva hiyaM saJca / -uttarA0 19, 26 sadA hitakArI satya vacana bolavuM joIe. saJca logammi sArabhUyaM...gambhIrataraM mahAsamuddAo -prazra0 2, 2 A lekamAM satya ja sAra tattva che, te mahA-samudrathI paNa adhika gaMbhIra che. luddho lolo bhaNejja aliyaM / -praza0 2, 2 manuSya lobhathI prerita thaIne jUThuM bole che. gfsA ! ravameva samamiife. -AcAi 1, 3, 3 he puruSa, tuM satyane oLakha. saccassa ANAe uvaTThie mehAvI mAraM taraha / -AcArAMga 1, 3, 3 Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana je matimAna sAdhaka satyanI AjJAmAM sadA tatpara rahe che, te mAra arthAt mRtyanA pravAhane pAra karI jAya che. appaNAsacca mesijjA / -uttara 6, 2 pitAnA AtmA dvArA satyanI beja kare. asteya sattAnamAra sattara vivALa ! -uttarA 19, 28 asteya vratamAM niSThA rAkhanAra vyakti keInI anumati vinAtyAM sudhI ke-dAMta khotaravA eka taNakhaluM paNa letA nathI. aNunnaviya gennhiyvv| -praza0 2, 3 koI paNa vastune AjJA laIne grahaNa karavI joIe. arimALa du taraNa moko -dazavai0 9, 2, 22 je koI vastune saMvibhAgI-prApta sAmagrIne sAthIomAM vaheMcatuM nathI, tenI mukti thatI nathI. brahmacarya deva-dANava-gaMdhavvA jakkha-rakkha kinnarA / / babhayAriM namasanti, dukkaraM je karaMti taM // -uttarA0 16, 16 je vyakti duSkara brahmacaryanuM pAlana kare che, e brahmAcArInA caraNamAM deva, dAnava, gandharva, yakSa, rAkSasa ane kinnara e badhA namaskAra kare che. tavesu vA uttama vaMbhaceraM / / -sUtra1, 6, 23 tapamAM utkRSTa tapa brahmacarya che. uMmara 3ttamatava-niyama-TO-ra-tti-satta-vijA -prazna0 2, 4 brahmacarya-uttama tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra, samyakatva ane vinayanuM mULa che. ane guOT sadInA madhati para ghaMma -prazna 2, 4 Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA upadeza eka brahmacaryanI sAdhanA karavAthI thAya che. uggaM mahavvayaM dhArayavvaM sudukkaraM / -uttarA. 10, 28 ugra brahmacarya vratane dhAraNa karavuM atyaMta kAryoM kaThina che. aneka guNa svataH prApta dukkhaM baMbhavayaM ghora N / ugra brahmacarya vrata dhAraNa karavuM atyaMta kaThina che. mucchA pariggaho vRtto / vastu prati rahela mamatva-bhAvane parigraha kahe che. vitteNa tANaM na labhe pamatte, imammi loe aduvA paratthA / jALa nathI, maMdhana nathI. --uttarA. 19, 24 natthi eriso pAso paDibaMdho asthi / savva jIvANaM savvalo // vizvanAM adhAM prANIo mATe parigraha samAna --prazna 1, 1 prathama puruSa dhana dvArA na tA A leAkamAM peAtAnI rakSA karI zake che ke na te paraleAkamAM karI zake che. 701 aparigraha dave 6, 20 . icchA hu AgAsa samo aNaMtiyA / icchA AkAza jevI ana ta che. kAme kamAhI kamiyaM khu dukkhaM / kAmanAonA aMta karavA te ja duHkhaneA 'ta karavA che. --prazna 1, 5 bIjI kAI --uttarA. 9, 49 - darzAve 0 2, 5 paDhamaM nANaM tao dayA / prathama jJAna hAvuM joI e te pachI dayA-arthAt AcaraNa. sona --10 4, 10 .. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 772 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jahA sUI sasuttA, paDiA vi na viNassaha / tahA jIve sasutte, saMsAre vi na viNassai // -uttara0 29, 59 je pramANe derAmAM pavelI seya paDI javA chatAM paNa khevAtI nathI e pramANe jJAnarUpI derAthI yukta AtmA saMsAramAM kayAMya bhaTakate nathI. tu hipa ne re, nA kukhe . -AcArAMga 1, 2, 3, AtmadraSTA sAdhakane UMcI ke nIcI keI paNa sthitimAM na te harSa pAmavuM joIe ke na te krodhita thavuM joIe. nAkha nA maLe che -uttara0 28, 35 jIva jJAnathI padArthonuM svarUpa jANe che. nANa saMpannayAe NaM jIve, savvabhAvAhigama jaNayaha / -uttarA0 29, 59 jJAnanI saMpannatAthI jIva badhA padArtho-svarUpane jANI zake che. lAkha vinA na duti carakhAgu ! -uttarA 28, 30 jJAnanA abhAvamAM cAritra-saMyama dhAraNa karI zakAya nahIM. zraddhA saddhA paramadullahA / uttarAi 2, 3 dharmatatvamAM zraddhA thavI atyaMta durlabha che. arayag, rAhuvAda sahu -sUtra 2, 3, 11 na jonArA ! tuM jenAranI vAta para vizvAsa rAkhIne cAla. sA vinag Tri. -AcA. 1, 4, 2, AtmAne zarIrathI alaga samajI bhega-lipta zarIrane tapazcaryA dvArA pIMjavuM joIe. paLamaum sApa puNe najara ! -uttarADa 14, 28 dharma-zraddhA ApaNane rAgazakitathI mukta karI zake che. Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIraneA upadeza tapa -uttarA. 9, 22 tavanArAyajutteNa, bhittUrNaM kmmakaMcuyaM taparUpI leAhabANathI yukta dhanuSya dvArA kama rUpI kavacane bhedI nAMkhA. bhavakoDiya saMcita kamma, tavasA Nijjharijjai // . uttarA 30, } karADA bhavAnAM saMcita karma tapazcaryAthI niNu-naSTa thaI jAya che. taveNa parisujjhai / tapathI AtmAnuM zuddhikaraNa thAya che. 773 dehadukkhaM mahAphalaM / dehanuM damana eka tapa che ane te mahAna phaLayukata che. chandaM niroheNa uvei mokkha / icchAnirAdha-tapathI mAkSanI prApti thAya che. sakkha khu dIsaha tapo viseso / na dIsaI jAivisesa koI || -uttarA0 12, 37 tapanA mahimA pratyakSa dekhAya che paNa jAtinA mahimA te koInI najaramAM AvatA nathI. di appAnuM nadi mavALa / --AcArAMga0 1, 4, 3, 5 tapa dvArA potAne kRza kare, peAtAne jINu karA, bhAga-vRttine jajarita kare. --dazavai. 8, 27 --uttarA0 bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNayaI / bhAva-satyathI AtmA bhAvane vizuddhi prApta kare che. bhAva visohI vaTTamANe jIve arahanta pannattassa / dhammassa ArAhaNayAe abbhuTUThei // --uttarA. 4, 8 -uttarA0 28; 35 bhAva 29, 50 bhAva-vizuddhimAM raheluM jIva advaita-prarUpita dharmAMnI ArAdhanAne mATe samudyuta thAya che. --uttarA0 29 Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1774 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sAdhanA navA DhodamacA jeva, vivecavA muku -sUra0 1, 8, 26 jevI rIte lokhaDanA caNA cAvavA kaThina che, tevI rIte ja saMyama-sAdhanAnuM pAlana paNa kaThina che. jhANajogaM samAhaTu, kArya viusejja savvaso / -sUtra 1, 8. 26 medhAvI puruSa dhyAnagane svIkAra kare che ane dehabhAvanAnuM sarvathA visarjana kare che. samabhAva 3 mari fmacaIiTI -AcAi 2, 3, 1 saMkaTanI ghaDIomAM paNa manane UMca-nIcuM arthAt DAmADoLa na thavA devuM joIe. -sUtra, 2, 3, 13 sAdhake sadA samatAnuM AcaraNa karavuM joIe. samatA savvattha suvvae / -- suca0 2, 3, 1 suvatIe sarvatra samatA-bhAva rAkhavuM joIe. saba jagaM tu samayANupehI, piyamappiyaM kassa vi nA karejamA / -sUtra , 10, 6 je sAdhaka saMpUrNa vizvane samabhAvapUrvaka jue che te keInuM priya karatA nathI ane keInuM apriya karatuM nathI. sabhyazana sammattadaMsI Na kareI paav| -AcArAMga 3, 2. samyakatvadhArI sAdhaka pApa-karma karatuM nathI. nAdaMsaNissa nANaM / -uttarAi 28, 30 samyakdarzana vinA jJAna thatuM nathI. Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano upadeza 775 natthi caritaM sammattabihuNaM / -uttarA0 28, 29 samyakatvanA abhAvamAM cAritra-guNanI prApti thatI nathI. vItarAgatA sama aa che tenu ja vAra . -uttarA0 32, 61 je mane ane amanejha rasamAM samAna rahe che, te vItarAga thAya che. vimuttA hu te jaNA, je jaNA pAragAmiNo / -AcArAMga 1, 2, 2 je sAdhakone kAmanAo para vijaya prApta karI lIdhuM che teo vastutaH mukta puruSa che. vIyarAgamAva paDivanne vi yaNaM / je samasuda artha che -uttarA0 29, 36 vItarAga-bhAvane prApta thayela chava sukha-duHkhamAM sarakhe thaI jAya che. aNihe sa puDhe ahiyAsae -sUtra 2, 1, 13. Atmavidda sAdhake niHspRha thaIne AvanAra kaSTone sahana karavAM joIe. jIva-AtmA jIvo uvaoga lakkhaNo / -uttarA0 28, 10 upaga jIvanuM lakSaNa che. nANaM ca dasaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // -utta7 28, 11 jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga-e badhA jIvanAM lakSaNa che. jIvANaM ceyakaDA kammA kajjaMti, je gayA varmA kSati ! -bhagavatI 16, 2 AtmAonu karma cetanA-kRta che, acetanA-kRta nahIM. Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha76 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jIvA siya sAsayA, siya asAsayA / davvaTThayAe sAsayA, bhAvaTTayAe asAsayA // -bhagavatI 7, 2 jIva zAsvata paNa che ane azAzvata paNa che. dravyadaSTithI zAzvata che ane bhAvadaSTithI azAzvata che. jIve tAva niyamA jIve jIve vi niyamA jIve / -bhagavatI. 6, 10 je jIva che te nizcita ja caitanya che ane je caitanya che te nizcita chava che. je egaM jANai, se saba jANai / je savva' jANai, se egaM jANai / -AcArAMga 1, 3, 4 je ekane jANe che, te badhAne jANe che. ane je badhAne jANe te ekane jANe che. purisA ! attANameva abhiNigijjJa evaM dukkhA pamokkhasi / -AcA0 3, 3, 118 he puruSa, tuM pite pitAne nigraha kara, svayaM nigrahathI te samasta duHkhothI mukta thaI jaIza. appA ceva dameyavvA; appA hu khalu duddamI / appA danto suhI hoi, assiM loe paratthaya // -uttarA0 1, 15 AtmAnuM ja damana karavuM joIe, kemake AtmA durdamya che. enuM damana karanAra Ihaloka ane paralokamAM sukhI thAya che. varaM me appA danto saMjameNa taveNa ya / mA'ha parehiM dammanto, baMdhaNehiM vahehi ya // -utta. 1, 16 bIjA leka baMdhana ane baMdha dvArA mAruM damana kare che, enI apekSAe te sAruM che ke huM saMyama ane tapa dvArA pitAnA AtmAnuM damana karuM chuM. Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane upadeza 77 bandhaHpamokkho ajjhattheva / -AcA0 1. 5. 2 vastutaH baMdhana ane mokSa pitAnI aMdara ja che. je AyA se vinnAyA, je vinnAyA se AyA / jeNa biyANai se AyA, taM paDucca paDisaMkhAe / --AcArAMga 1, 5, 5, je AtmA che te vijJAtA che, je vijJAtA che te AtmA che. jenAthI jaNAya che te AtmA che, jaNAvavAnI zakti eja AtmAnI pratIti che. jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / ega jiNejja appANaM, esa separabho jAo / -uttarA0 20, 48 je puruSa durjaya-saMgrAmamAM daza lAkha coddhAo para vijaya prApta kare che. enI apekSAe je pite pitAnI jAtane jIte che, te ene parama vijaya che. annA jIvA, annaM sriir| -sUtra 2, 1, 9 AtmA anya che ane zarIra anya che. anne khalu kAmabhogA anno ahama si / / -sUtra 2, 1, 13 zabda, rUpa, gaMdha, Adi kAma-bhega (jaDapadArtha) bIjA (padArtho) che. huM (AtmA) bIje chuM. purisA! tumameva tuma mitta, kiM bahiyA mittamicchasi / -AcArAMga 1, 3, 3, he puruSa, tuM tAre ja mitra che, te pachI bahAra kema bIjA mitranI zodha kare che. ege AyA / --sthAnAMga 1, 1 svarUpa daSTithI badhA AtmA eka sarakhA che. Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 777 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana savve sarA niyaTuMti, takkA jattha na vijai, maI tattha na gAhiyA --AcArAMga 1, 5, 6 AtmAnA varNanamAM samasta zabda khalAsa thaI jAya che tyAM takane paNa kaI sthAna nathI ane na te buddhi ane sArI rIte grahaNa karavAne zakitamAna thAya che. saravare suvaNe, je pUjA --bhagavatI, 7, 1 AtmAnuM dukha svakRta che arthAta pote karela duHkha che. keI bIjAnuM nahIM. appA hu khalu sayaya rakikhayavyo / -daza0 cUlikA 2, 16 pitAnA AtmAne sadA pApakarmothI bacAva joIe. mokSa mAiku viradi vjovavava -sUtra 1, 12, 11 jJAna ane karmathI mekSa prApta thAya che. kaDANa kammANa na mokkha asthi / upArjita karmonuM phaLa bhegavyA vinA mukti nathI. nANeNa jANaI mAve; dasaNeNa ya sddhe| caritteNa nigiNhAI, taveNa parisujjhaI // -uttarA. 28, 35 jIva jJAnathI padArthone jANe che. darzanathI zraddhA rAkhe che. cAritrathI Azravane nirodha kare che ane tapathI karmone jhATakIne dUra karI de che.. badhappamokkho tujjhajjhattheva / -AcArAMga 5, 2, 150 baMdhanathI mukta thavAnuM tamArA ja hAthamAM che. vinaya viNae Thajijja appANaM; icchato hiyamappaNo / -uttarA1, 6 unA0. 4, 4 Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --prama0 2, 3 bhagavA mahAvIrane upadeza 77 Atama-hitaiSI sAdhaka pite pitAne ja vinaya dharmamAM sthira kare. rAyaNiesu viNayaM pauMje / -dazau0 8, 40 meTAo sAthe haMmezA vinayapUrvaka vyavahAra kare. viNao vi tavo, to vi dhammo / / vinaya svayaM eka tapa che ane zreSTha dharma che. tumhA viNayame sijA, kSola paDilabhejao -uttarA- 1, 7 vinayathI sAdhakane zIla-sadAcAra prApta thAya che eTale enI zodha karavI joIe. viNayamUle dhamme pannatte / -jJAnA0 1, 5 dharmanuM mUla vinaya-AcAra che. anusAsio na kuppijA |gurujane zikhAmaNa Ape tyAre gusse-kSubdha na thavuM joIe. caurAgya ihaloe tAva naTThA, paraloe vi ya naThA / -pakSa0 1, 4 viSayAsakata jIva A lekamAM vinAza prApta kare ane paralokamAM paNa adakkhu kAmAI rogava / -sUtra 1, 2, 3, 2 Atma-niSTha sAdhakanI daSTimAM kAma-bhega roga je ja che. jeNa siyA teNa No siyA / -AcAi 1, 2, 4 tuM je vastuo pAse sukhanI abhilASAo rAkhe che, te vastutaH te sukhanI kAraNarUpa nathI. Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlanA saMyama saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / -upA0 1, 76 sAdhaka saMyama ane tapathI AtmAne satata bhAvita karate vicaraNa kare che. sarakAre nicatti , rAMjhame ya uttaoi -uttarA. 1, 2 asaMyamathI nivRtti ane saMyamamAM pravRtti karavI joIe. jo sahassaM sahassANaM mAse mAse gava dae / tassAvi saMjamo seo, adantissa vi kiNcnn| uttarA9, 4 je manuSya pratimAsa dasa-dasa lAkha gAyonuM dAna Ape che, enI apekSAe kaMI paNa na denAra saMyamIne saMyama zreSTha che. zramaNa same ya je savvapANabhRteSu, se hu samaNe / -prazna 2, 5 samasta prANuo prati je samadaSTi rAkhe che, vastutaH te sAco zramaNa che. avi appaNo vi dehaMmi, nAyaraMti mamAiyaM / -dazaai- 6, 22 nigraMtha muni bIjuM te zuM, potAnA zarIra para paNa mamatva rAkhatuM nathI. bhuccA piJcA suha subaI, pAvasamaNe tti vuccaI / -uttarA. 17, 3 je zramaNa khAI-pIne ArAmathI sUe che, samaya para sAdhanA karatuM nathI, te pApa zramaNa kahevAya che. mavi fjJAna nirAze ! -AcA, 2, 3, 15, 1 ' je potAnI manaHsthitine pUrNatayA pArakhavAnuM jANe che te, sAce nigraMtha sAdhu che. Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA upadeza 781 f-La parivAre ja miQ - za0 10, 6 je gRhastha sAthe atineha karatuM nathI, te bhikSu che. dhamAra je ja miQ -daza0 10, 19. je dharmadhyAnamAM satata rata rahe che, te bhikSu che. tama yuda-surata sa ca ne minaralU -dazau0 10, 11 je sukha ane duHkhane samabhAvapUrvaka sahana kare che, te bhikSu kahevAya che. mahappasAyA isiNI havaMti na hu muNI kovaparA havaMti / -uttarA0 12, 31 RSi-muni sadA prasanna-citta rahe che, kadI koI para kupita thatA nathI. - yuvarAra milvA -dA10, 10 je zAMta che tathA pitAnA ktavya-pathane sArI rIte jANe che, te zreSTha bhikSu che. uSasamasAraM khu sAmaNNe / -bukalA. 1, 35 zramaNatvane sAra che-upazama. samayAe samaNo hoi / -uttarA 25, 32 samabhAvanI sAdhanA karanAra zramaNa bane che. nAgeNa u muNI hoi / -uttara 25, 32 jJAnanI ArAdhanA-manana karanAra muni bane che. na ca ra risoyAbI ! -sUtra 1, 13, 22 saMtapUjA, pratiSThA tathA kIrtinI abhilASA na kare. akasAi bhikkhU / -sUtra 1, 13, 22 zramaNa kaSAya-bhAva vagarane bane. Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana AhAramicche miyamesaNija / -utta ka2, 4 AtmAthI sAdhake parimita ane zuddha AhAra grahaNa kare joIe gilANaM veyAvacca karemANe samaNe niggaMye / mahANijare mahApajjavasANe bhavati // vyavahA20 10 je zramaNa ruNa muninI sevA kare che, te mahAna nijerA tathA mahAna paryavasAna-parinirvANa kare che. guru-ziSya AyariyehiM vAhito tusiNIo na kayAi vi / -utta. 1, 20 AcAryo dvArA bolAvavAmAM Ave tyAre ziSya koI paNa avasthAmAM mauna-cupacApa na rahevuM joIe. fifma divaDhALa, kuvifrg . -uttarA0 11, 23 je ziSya lajajAzIla ane Indriya-vijetA hoya che, te suvinIta bane che. mA galiyasseva kasa; vayaNamicche puNo punno| -utta. 1, 12 jevI rIte duSTa gheDe vAraMvAra cAbukanI apekSA rAkhe che, evI rIte vinIta ziSya gurunA vacananI vAraMvAra apekSA na rAkhe. ghareja bhikkhU susAMmahi idie / -utta0 21, 23 bhikSu sarva Indriyone susamAhita karIne vicaraNa kare. manonigraha maNo sAhassio bhImo, duTThasso paridhAvaI / - uttarA0 23, 58 mana eka sAhasika, bhayaMkara ane duSTa ghaDA jevuM che ke je cAre tarapha doDatuM rahe che. Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA upadeza 783 ege jie jiyA paMca, jie jiyA dasa / dasahA u jiNitANaM, savvasattU jiNAmaha // -uttarA. 23, 36 ekane jItI levAthI pAMcane jItI gayA, pAMcane jItI levAthI dasa jItI gayA, dasane jItIne meM badhA zatruone jItI lIdhA. mAttApa na kare paNa cA - uttarAra9, 53 mane guptAthI jIva ekAgratA prApta kare che. ja je vida -utarA0 29, para ga satyathI jIva mana, vacana ane kAyAnI pravRttine vizuddha kare che. jIvanakalA dhammeNaM ceva vitiM kaSpemANA viharaMti / -sUtra0 2, 2, 39 sagRhastha haMmezAM dharmAnukUla rahIne pitAnI AjIvikA calAve che. sAmAieNaM sAvajjajogaviraI jaNayai / / sAmAyikathI jIva sAvadhayogathI virati nivRttinuM upArjana sajjhAe vA niutteNa savvadUkvavimokkhaNe / --uttarA0 26, 1 svAdhyAya karatA rahevAthI samasta duHkhothI mukti prApta thAya che. jahA poma jale jAya, novalippai dhAriNA / -utta25, 26 jevI rIte jaLathI utpanna thayela kamaLa jala vaDe lipta thatuM nathI tevI rIte sAdhake paNa kAma-bhegamAM lipta na thavuM joIe. ___ na saMtasaMti maraNaMte, sIlavaMtA bahussuyA / -utta5. 29 zIlavAna ane bahuzruta bhikSu mRtyunI kSaNamAM paNa saMtrasta nathI thatA. Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kAla aNavakaMkhamANe viharaha / AtmAthI sAdhaka ka sAthe jhajhumate mRtyathI anapekSa thaIne rahe che. kasAyA aggiNo vuttA, suya sIla to jalaM / -utta23, 53 kasAya-krodha, mAna, mAyA, ane temane agni kahe che. ene bujhAvavAne mATe zrata, zIla ane tapa e jAla che. kohaM ca mANaM ca taheva mAya, loma cautthaM ajjhtthdosaa| -sUtra 1, 6, 26 krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAreya aMtarAtmAnA bhayaMkara deSa che. kasAyapaccakkhANeNa vIyarAgamA jaNayaha / -uttarA. 29, 36 kasAyano parityAga karavAthI vItarAga bhAva prApta thAya che. kAdha kSamA kAho pII paNAseha / -daza0 8, 38 krodha prItino nAza kare che. upasabheNa haNe koh| -daza 89 39 zAMtithI 9odhane jIte. khAmemi savve jIvA; savve jIvA khamaMtu me / metto me savvabhUmesu, veraM majjhaM na keNai // huM samasta jIvonI kSamA mAguM chuM ane badhA jIva mane kSamA pradAna kare. mArI sarva jI sAthe maitrI che. keInI sAthe mAre vaira-virodha nathI. puDhavisamo muNI hvvejaa| -daza 0 10, 13 | muni pRthvI samAna kSamAzIla hevI joIe. khamAvaNayA NaM palhAyaNamAva jaNayai / -utta0 29, 17 kSamApanAthI AtmAmAM apUrva harSAnubhUti pragaTa thAya che. Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano upadeza 785 khatieNaM jIve parisahe jiNai / kSamAthI jIva parISaha para vijaya prApta kare che. khati sAvija paMDie / paMDita puruSe kSamAdharmanI ArAdhanA karavI joIe. mAna bAlajaNo pagabbhai / -sUtra , 1, 11 ra ahaMkAra kare te ajJAnanuM dyotaka che. mANavijaeNaM maddava jaNayai -uttara 29, 68 mAnane jItavAthI jIvane namratAnI prApti thAya che. anna nari faz vAtrAne ! -sUtra 1, 13, 14 je pitAnI buddhithI ahaMkAramAM bIjAne upekSA kare che, te maMdabuddhi che. ' ane jJavi vsta vizvamAM ! -sUtra 1, 13, 8 garbhAzIla AtmA pitAnA garbhamAM cUra thaIne bIjAne sadA biMbabhUta-paDachAyAnI samAna tuccha mAne che. mAyA mAI pamAI puNa ei gambha / -AcA) 1. 3. 1 mAyAvI ane pramAdI pharI pharI janma-maraNa kare che. mAI micchAdiTThI, amAI sammaTTiThI / mAyAvI jIva mithyASTi hoya che, amAyAvI samyagdaSTi. 50. Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 783 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mAyA mittANi nAseha / daza0 8, 38 mAyA, mitratAne nAza kare che. lAbha lobhI savvaviNAsaNo / - daza0 8, 39 lobha badhA sadguNono nAza karI nAkhe che. icchAlobhite muttimaggassa palimathU / -sthAnA0 6, 3 lebha mukti-paMthane avarodhaka che. lobhapatte lobhA samAvaijjA mosaM vayaNAe / -AcA, 2, 3, 15, 2 lebhane prasaMge upasthita thatAM vyakti satyane ThukarAvI asatyane Azaro le che. sIha jahA va kuNimeNaM, nibbhayamega caraMti pAseNaM / -sUtra 1, 1. 18 nibhaka-svataMtra vicaranAra siMha paNa mAMsanA lebhathI jALamAM phasAI jAya che. lobha saMtosao jiNe / lebhAne saMtoSathI chata jaIe. moha ega vigiMcamANe muDho vigiMcai / -AcA0 1, 3, 4 je mohano nAza kare che, te anya aneka karma-vikalano nAza kare che, Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 787 bhagavAna mahAvIrane upadeza madA moheNa pAuDA / -sUtra 3, 1, 11 ajJAnI jIva mehathI AvRtta thAya che. mA mAnA pa -AcAi 5, 3 mohathI jIva vAraMvAra janma-maraNanA cakkaramAM phasAI jAya che. rAgo ya doso viya kammabIya / -u0 32, 7 rAga ane dveSa e banne karmanAM bIja che. rAga-dIsassiyA bAlA, pAva kavvaM te bhuN| -sUtra 8, 8 ajJAnI chava rAga-dveSathI AvRta thaI vividha pApa-karma karyA kare che. akuThavaA Na Natthi / pApa nahIM karanAranuM navuM karma baMdhAtuM nathI. kama suciNNA kambhA suciNNa phalA mavati / duciNNA kammA duciNNaphalA bhavati // -suva0 1, 30, 20 sArA karmanuM phaLa sAruM maLe che. kharAba karmanuM phaLa kharAba maLe che. jahA daDDhANa bIyANaM, Na jAyaMni puNa aMkurA / kammabIesu daDDhesu na jAyaMti bhabaMkurA // --dazA. 5, 15 bIja baLI gayA pachI emAMthI navIna aMkura phUTatuM nathI tevI rIte karmarUpI bIja baLI gayA pachI emAMthI janma-maraNarUpa aMkura (Ta nathI. Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana savve sayakammakappiyA / --sUtra 1, 2, 3, 18 prANI mAtra potAnAM kRta-karmone kAraNe ja vividha ceAniomAM bhramaNa kare che. kammuNA uvAhi jAyai / kamathI ja samasta upAdhi utpanna thAya che. na cittA tAyapa bhASA, kuo vijjANusAsaNaM / AyA 1, 3, 1 jahA suNI pUikannI nikka sijjaI savvasA / eva' dassIsa paDiNIe, muharI nikkasijjai // ~~~uttarA 6, 11 vividha bhASAonuM jJAna manuSyane durtithI khacAvI zakatuM nathI tA pachI vidyAnuM anuzAsana kevI rIte koIne khacAvI zake ? - appapiNDAsi pANAsi, appa bhAseja suvvae / -utta. 1, 4 jevI rIte saDelA kAnAvALI kUtarIne badhe sthAnethI dUra karavAmAM Ave che, tevI rIte duHzIla, uMDa ane vAcAla manuSyane satra tiraskRta karIne kADhI mUkavAmAM Ave che, bAya-sUtra suvatI sAdhaka AchuM khAya, echuM pIe tathA Achu' mele. aNumAyaM pi mehAvI, mAyAmosaM vivajjae / sUtra 1, 18, 25 -daza 1, 2, 49 AmAMthI sAdhaka aNumAtra paNa mAyA-mRSAnuM sevana karatA nathI. Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA upadeza 788 ahaM paMcahiM ThANehiM jehiM sikkhA na labbhaI / yambhA kohA, pamApaNaM rogeNAlassapaNa ya // -uttarA 11, 3 ahaMkAra-krodha, pramAda, roga ane ALasa e pAMca sthAnethI zikSA maLI zakatI nathI. gihivAse vi suThavae / --utta, 5, 2, 4 dharmazikSAthI samApanna manuSya gRhavAsamAM paNa suvatI che. piyaMkare piyavAI, se sikkha ladhumarihaI / - utta. 11, 14 je priya kare che, priya bole che-te pite zikSaNa prApta karI zake che. skina TALe, TUra parivAre . ---daza0 5, 1, 46 je jagyAe kaleza-saMgharSanI saMbhAvanA che te sthAnathI sadA dUra rahevuM joIe. jaya care jayaM ciTThe jayamAse jaya sae / kai muMgo , pAva-kanna na vaMdhap || daza0 4, 8 AyuSyamAna ! yatanApUrvaka cAlanAra, yatanA pUrvaka Ubhe thanAra, yatanA pUrvaka sunAra, yatanA pUrvaka belanAra,pApa-karmanuM baMdhana karato nathI. saThI ANAe mehAvI / -AcA0 3, 4 prabhunI AjJAnuM pAlana karanAra je vyakti zraddhAzIla hoya che, te medhAvI-buddhimAna kahevAya che. iha ANAkaMkhI paMDie aNihe / / - AcA3, 4 - je prabhu-AjJAnI samyaka ArAdhanA kare che, te paMDita che tathA te pApa-karmothI alipta rahe che. Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana --saMgama- mare kallANabhAgissa visohiThANa // - daza0 9, 1, 13 kalyANabhAgIne mATe lajajA, dayA, saMyama ane brahmacarya--e AtmazuddhinAM sAdhana che. ja channaM ta na vttvv| -satra1, 6, 26 keInI kaI gopanIya vAta heya te ene prakaTa karavI joIe nahIM dullahe khalu mANuse bhave / / -uttarA0 10, 4 manuSya janma maLavo atyaMta durlabha che. guvImAnI te nirAze. -AcA, 2, 3, 15, 2 je vicAra-purassara bole che, te sAce nigraMtha che. jimavA ja vicAre che -sUtra 14 22 cintanazIla puruSa sadA vibhajyavAda arthAt svAduvAda saMlakSita karI vacanane prayAga kare che. nAIvela vaejA / -sUtra 1, 14, 25 sAdhaka AvazyakatAthI vadhu na bele. vaijja buddhe diyamANulomiya / daza0 7, 56 prabuddha bhikSu evI vANI bele je badhA mATe hitakara ane priyakara heya. na ya vuggahiyaM kahaM kahijjA / -daza0 10, 10 kalaha vadhAranArI vAta karavI joIe nahIM. nA'puTTho vAgare kiMci // -utta. 1, 4 vaNa bolAvyA vacce belavuM joIe nahIM. bahuyaM mA ya Alave / -uttarA. 1, 10 bahu bolavuM joIe nahIM. Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane upadeza 791 no vapaNaM pharusaM vaijjA / -AcAi 2, 1, 6 kadI kaThora vacana bolavuM joIe nahIM. apucchio na bhAsejjA / -daza0 8, 47, vinA pUche bolavuM joIe nahIM. paTTiThama saM na khAijjA / -daza0 8, 47 koInI pITha pAchaLa cADI karavI nahIM; kemake te deSa pIThanuM mAMsa UtaraDavA barAbara che. rAIbhoyaNavirao, jIvo bhavai aNAsavA / -u0 31, 2 rAtri-janane tyAga karavAthI jIva anAzrava bane che. savAhAraM na bhujaMti, biggaMthA rAibhAyaNa / nigraMtha muni, rAtrinA samaye koI paNa prakArane AhAra karatA nathI. uvalevA hoi bhogesu, abhogI novalippaI / - utta. 25, 41 je bhegI che, te karmothI lipta thAya che ane abhegI che, bhegAsata nathI, te karmothI lipta thatuM nathI. mittaluhA, vahu kuhA -uttarA0 14, 13 kAma-bhega kSaNamAtra sukha ApanAra che. ane badalAmAM cirakAla sudhI duHkha ApanAra che. khANI aNatthANa u kAmabhogA / -utta. 14, 13 kAma-bhaga anarthanI khANa che. savva appe jie jiya / -uttarA. 9, 36 eka pitAnA (vikAsane) jItI levAthI badhAne jItI levAya che. Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana sazva komA vuhAvahA / -utta. 13, 16 sarva kAma bhega chevaTe duHkha ApanAra che. salla kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisAvamA / -utta. 9, 53 kAma-bhega zalyarUpa che, viSarUpa che ane viSadhara sarpa jevA che. adakkhu kAmAi rogava / -sUtra0 2, 3, 2 Atmavida sAdhakoe kAma-bhegone rega jevo gaye che. bhAgI bhamai saMsAre, abhogI vippamuccai / -uttarA0 25, 41 bhegI saMsAramAM paribhramaNa karate rahe che aogI saMsArathI mukta thAya che. thaNaMti luppaMti tasaMti kammI / sUtra 7, 20 je AtmA pApakarmanuM upArjana kare che, ene raDavuM paDe che. duHkha bhegavuM paDe che, ane bhayabhIta thavuM paDe che. 8 vatti mA , tuM ja patti jA -utta1, 11 pUchavAmAM Ave tyAre karelAM pApakarmane karelAM ane nahIM karelAne nahIM karelAM kahe. pAvAu appANa nivaTTa ejjA / --sUtra 10, 21 sAdhaka pApakarmomAMthI AtmAne haTAvI le. mArA ja re pA -AcArAMga 1, 2, 3 jeNe saMsAranAM dunuM svarUpa sArI rIte jANI lIdhuM che, te kadI pApakarma karato nathI. suttA amuNI, muNiNo sayA jAgaranti / AvyA 0 1, Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano upadeza ajJAnI sadA UMghate rahe che, ane jJAnI sadA jAgate rahe che. sTora jJAna diyA tulasa ! - AcArAMga 1, 3, 1 e samajI lo ke ajJAna tathA meha ja saMsAramAM ahita ane duHkha pedA karanAra che. rAgadosasassiyA bAlA, pAva kuvvati te bahu~ / -sUtra 1, 8, 8 bAla-ajJAnI jIva rAga-dveSathI adhIna thaIne khUba pApa-kamanuM upArjana kare che. -AcArAMga 1, 2, 4 prajJAzIla-sAdhake pitAnI sAdhanAmAM kiMcit paNa pramAda karavo joIe nahIM. bhAraNDapakkhI va caramappamatto / -uttarA0 4, 6 bhAraDa pakSInI mAphaka sAdhaka apramatta thaIne vicaraNa kare. tamhA muNI khiSpamuvei bhokkha / -uttarA0 4, 8 apramatta thaIne vicaraNa karanAra muni zIdhra mokSane prApta kare che. appANa-rakkhI carappamatto / -uttarA0 4, 10 AtmarakSaka apramatta thaIne vicaraNa kare. . savvao pamattassa bhaye, sadhao apamettassa nasthi bhayaM / -AcA0 1, 3, 4 pramatta AtmAne badhI bAjuthI bhaya rahe che ane apramattane koI kakANethI bhaya rahetuM nathI. je cheya se vippamAya na kunjA / -sUtra 1, 14, 2 catura nara e che ke je kadI paNa pramAda na kare. dhIre muhuttamavi ko pamAyae / -AcArAMga 1, 2, 1 dhIra sAdhaka muhUrta mATe paNa pramAda na kare. Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha4 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana -AcA0 1, kAmA duratikkammA |kAmanAono pAra pAmavo atyaMta kaThina che. iha loe nippivAsassa, natthi kiMci ciMdukkara / / -utta. 19, 44 A lekamAM je tRNArahita che, ene mATe kaMI paNa kaThina nathI kaha na kujjA sAmaNNaM; jo kAme ne nivArae / -daza0 2, 1 je pitAnI kAmanAo-IcchAone rokI zakatuM nathI. te bhalA sAdhanA kevI rIte karI zakaze? viNIyataNho vihare / -daza0 8, 60 mumukSu AtmAne tRSNA rahita thaIne vicaraNa karavuM joIe. mehAvI appaNo giddhimuddhare / -sUtra, 8, 13 buddhimAna puruSe pitAno gRddhi bhAva dUra karavo joIe. nehapAsA bhyNkraa| -utta. 23, 43 nehanuM baMdhana bhayaMkara che. savvaM suciNNaM sakala narANaM / --utta. 13, 1 manuSyanAM sArI rIte karelAM badhAM karmo saphaLa thAya che. jAimaraNaM parinnAya care saMkamaNe daThe / / janma-maraNanuM sArI rIte jJAna karI cAritramAM sudaDha thaI vicAro. Tya mA ne SI, ja rA -AcAi 1, 2, 6 pApa-nkama sAdhaka pite na kare, ke na bIjAne karAve. no ninhavejavIriyaM / -AcA0 1, 5, 3 Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa ' bhagavAna mahAvIrane upadeza pitAnI egya zaktione kadI chUpAve nahIM. bandhappamokkho ajjhattheva / -AcA0 1, 5, 2 baMdhana ane mokSa vastutaH ApaNuM bhItaramAM che. sukhe taka viLiyA -sUTA. 1, 23, 19 je kSaNa vartamAnamAM vItI rahI che, te mahatvapUrNa che eTale sAdhake e ene saphaLa banAvavI joIe. jIviyaM ceva ruvaM ca, vijjusaMpAya caMcala / -uttarAi 18, 13 jIvana ane rUpa vIjaLInI camakanI jema caMcaLa che. sattaNi hu tui 8mA --sUtra 1, 2, 2,30 Atma-hitano avasara kaThinatAthI maLe che. kAle kAla samAyare / -utta. 1, 31 samaya para samayanuM kArya karavuM joIe. karahakaro asamAhikare / -prazna 2, kalaha-jhaghaDe karanAra asamAdhi utpanna karanAra che. sakammuNA kiccai pAvakArI / sthAnA0 4, 4 pApAmAM pitAnAM ja karmothI duHkhI thAya che. vao acceti' jovvaNaM ca / -uttarA. 1, 2, 1 uMmara ane yauvana pratikSaNa vyatIta thaI rahyAM che. vaiyAvazceNa titthayaraM nAmagottaM kamma nibandhaI / -utta. 29, 43 vaiyAvRtya-sevAthI jIva tIrthakara nAma-gotranuM upArjana kare che sajjhAeNaM nANAvaraNiMja kamma khaveI / -uttarA0 29, 18 Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 783 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana, svAdhyAyathI jIva jJAnAvaraNa karmano kSaya kare che. naTavuvucanamavi caMdra kavi | aupa0 23 jIvana jaLanA buddabuda jevuM ane kuza(ghAsa) nA agrabhAga para sthita jalabindunI samAna caMcaLa che. varSa da = du dhammanAii - daza0 cUlikA 1, 17 dehane bhale tyajI de paraMtu pitAnA dharmazAsanano tyAga na kare. mamattabaMdhaM ca mahabyabhayAvaha / -uttarA0 18; 19 mamatvanuM baMdhana mahAbhayane utpanna karanAra che. mamAi luppai bAle antamanne hiM mucchie / sUtra 1, 14 dhana-dhAnyAdi vastuomAM Asakata prANI mamatva-bhAvathI ja duHkhI thAya che. -AcArAMga , 2. 5 jInezvara devanI AjJAnuM pAlana e ja dharma che. jIviyaM duppaDibuhaga / --AcArAMga 1, 2, 5 jIvananI eka kSaNa paNa vadhArI zakAtI nathI. navaratha maLavacA nisAthI pasaMsthA ! -sthAnA 6, 1 prabhue sarvatra niSkAmatAne uttama kahI che. saccaM mi ghiI kuvvahA / -AcA0 2. 1, 3 satyamAM sthira thaIne cITakI rahe. samaya goyama mA pamAyae / -uttarA0 10, 1 kSaNabhara paNa pramAda karo nahIM. kirija royae dhIro -sUtrakRtAMga buddhimAna pitAne kartavyamAM dilacaspI rAkhe che. uTThie no pamAyae ! -AcAi 1, 5 2 uThe, pramAda karo nahIM. Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1. bhagavAna mahAvIranA vihAra ane varSAvAsa kSetra 2. bhagavAna mahAvIranA keTalAka mahatvapUrNa saMdarbha 3. gaNadhara-paricaya 4. vyakti-paricaya 5. bhaugolika-paricaya 6. zabdakoza 7. pustakamAM uddhuta graMthasUci Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 1 sana I. pUrva varSa 569 varSAvAya asthikagrAma pa68 2 | nAlandAsaniza caMpAnagarI pRcaMpA pa66 - 565 bhagavAna mahAvIrane vihAra ane varSAvAsa kSetra chamasthAvasthA kuMDagrAma, sAtakhaMDavana, karma mAma, kalAgasanniveza, rAsanniveza, duIjjataga Azrama, asthikagrAma merAkasaniza, vAcAlA, dakSiNavAcAlA, suvarNavAlukA (nadI), rUpyAlukA, kanakhala Azrama, uttaravAyAlA, zvetAmbI, surabhipura, gaMgAnadI, gUNAkasanniveza, rAjagRha, nAlandAsanniveza kalloga-niveza, suvarNakhala, brAhmaNagrAma, caMpAnagarI kAlAyasaniveza, pattakAlaya, kumArakasanniveza, corAkasanniveza, pRSThacaMpA kayaMgasAsaniveza, zrAvastI, halidurya, jaMgalA, AvattA, corAyasanniveza, kalaMbukAsaniveza, rAThadeza (anArya bhUmi), pUrNakalaza (anArya gAma), malayapradeza, bhadiyAnagarI kayalI samAgama, jaMbusaMDa, tabAyasanniveza, vaizAlI, prAmAkasanniveza, zAlIzIrSa bhadiyAnagarI magadhabhUmi, AbhiyA kuMDAlasanniveza, maddanasanniveza, bahusAlaga, zAlavana, lehalA, pumitAla, unAgabhUmi, rAjagRha lADha, vajabhUmi ane suhabhUmi, anArya deza siddhArthapura, karma grAma, siddhArthapura, vaizAlI, gaMDakI nadI (maMDI), vANijyagrAma, zrAvastI bhadiyAnagarI 564 bhadiyAnagarI AraMbhiyA 563 562 rAjagRha vajIbhUmi 561 zrAvastI Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 559 vaizAlI 558 12 caMpA 557 13 557 556 14 sAlariyA, sanniveza, daDhabhUmi, palAsa-catya, bAlukA, subhaga, succhatA malaya, hatthisIsa, tasali, siddhArtha pura, vajagAMva, AlaMbhiyA, seviyA, zrAvastI, kAzAmbI, vArANasI, rAjagRha, mithilA, vaizAlI, kAmamahAvana saMsamArapura, bhegapura, nanTigrAma, meMDhiyAgrAma, kezAmbI, sumaMgala, succhatA, pAlaka, caMpA jaMbhiyagrAma, meDhiya, chamANi, madhyama apApA, jaMbhiyagrAma, RjuvAlukA nadI) (kaivalyaprApti) kaivalyAvasthA RjuvAlukA, pAvApurI, rAjagRha rAjagRha, brAhmaNakuMDa, vaizAlI vaizAlI, kauzAMbI, zrAvastI, vANijyagrAma vANijyagrAma, rAjagRha rAjagRha, caMpA, vItabhaya, vANijyagrAma vANijyagrAma, vArANasI, AlaMbhiyA, rAjagRha rAjagRha rAjagRha, AlaMbhiyA, kauzAMbI, baizAlI vaizAlI, mithilA, kAkaMdI, kAMpilyapura, polAsapura, vANijyagrAma, vaizAlI vaizAlI, rAjagRha rAjagRha, kRdaMgalA, zrAvastI, vANijyagrAme vANijyagrAma, brAhmaNakuMDa, kauzAMbI, rAjagRha rAjagRha, caMpA, rojaMgRha papapa 15 554 553 17 552 18 551 550 549 rAjagRha vauzAlI vANijyagrAma rAjapUta vANigrAma rAjagRha rAjagRha vaizAlI . vaizAlI rAjamaha, vANijyagrAma rAja5ha rAjamaha 20 548 22 547 23 546 24 55 Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 5ra 540 539 537 sana che. pUrva varSa | masyAvasthA 544 rAjagRha, kAkaMdI, mithilA, caMpA caMpA, zrAvastI, meTyigrAma, caMpA, mithilA mithilA, hastinApura, makAnagarI, vANijyagrAma 541 vANijyagrAma, rAjagRha rAjagRha, pRSThacaMpA, caMpA, dazArNapura, vANijyagrAma vANijyagrAma, kAmpatyapura, vaizAlI 538 vaizAlI, vANijyagrAma, vaizAlI vaizAlI, rAjagRha, caMpA, pRcaMpA, rAjagRha 536 rAjagRha, nAlaMdA nAlaMdA, vANijyagrAma, zAlI vaizAlI, sAketa, vaizAlI 533 zAlI, rAjagRha rAjagRha, nAlaMdA nAlaMdA, mithilA mithilA 529 mithilA, rAjagRha || rAjagRha, apApApurI (nirvANa) varSAvAsa caMpA mithilA vANijyagrAma rAjapUta vANijyagrAma vaizAlI vaizAlI rAjaputa nAlaMdA. vaizAlI vaizAlI rAjagRha nAlaMdA mithilA mithilA rAjazruha apApApurI (pAvA) 535 534 532 531 530 528 Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyavana-sthala | | | | | | | pariziSTa : 2 bhagavAna mahAvIranA mahatvapUrNa saMdarbha [zvetAMbara saMdarbha graMtha) [ digaMbara saMdarbha graMtha]. saMdarbha samavAyAMga sattasiyadvAra pravacanasArahAra Avazyakaniyukti harivaMzapurANa uttarapurANa tiloyapaNutti pitAnuM nAma siddhArtha siddhArtha siddhArtha siddhArtha siddhArtha siddhArtha siddhArtha mAtAnuM nAma trizalA trizalA trizalA trizalA priyakAriNI priyakAriNuM priyakAriNI janmabhUmi kuDapura, kuMDalapura kuDapura kuDapura kuMDalapura avana-tithi ASADha sudI 6 - ASADha zukalA 6 - cyavana-nakSatra uttarAphAgunI uttarASADhA prANuta svarga - puNottara vimAna puSpottara vimAna janma-tithi caitra sudI 13 - caitra sudI 13 caitra sudI 13 caitra sudI 13 janma-nakSatra uttarAphAgunI - uttaraphAlganI tapelA sonA jevo tapelA senA jevo - svarNane je - gere va gere varNa pILo lakSaNa siMha siMha siMha zarIra pramANu 7 hAtha 7 hAtha 7 hAtha 7 hAtha kumAra jIvana 30 varSa - 30 varSa 30 varSa 30 varSa 30 varSa rAjyakALa karyuM nathI - karyuM nathI karyuM nathI karyuM nathI karyuM nathI dIkSA-tithi caitra suda 10: mArgazIrSa ku.10 mArgazIrSa ku. 10 mArgazIrSakR10 dIkSA-nakSatra uttarAphAlyunI uttarA dIkSA sAthI ekAkI ekAkI ekAkI ekAkI ekAkI ekAkI varNa 7 hAtha 7 hAtha Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | | prathama tapa belA belA belA belA telA traNa upavAsa prathama AhAradAtA bahula bahula bahula bakula prathama pAraNAnuM kallAkagrAma kallAkagrAma kellAgagrAma kuDapura kulagrAma sthala chadmasthakAla - sADA bAra varSa ne - sADA bAra varSa 12 varSa 12 varSa 12 varSa 15 divasa kevalajJAnatithi vaizAkha sudI 10 - vaizAkha sudI 10 vaizAkha sudI 10 vaizAkha sudI 10 vaizAkha sudI 10 kevalajJAnanakSatra - uttarAphAlganI - hastauttarA madhA kevalajJAna sthala - julmikAnagarI - RjukUlA nadI RjukRlA nadI juvAlikA nadI - (manohara varana) caitya vRkSa zAla zAla gaNadhara 11 prathama ziSya indrabhUti IndrabhUti indrabhUti indrabhUti indrabhUti prathama ziSyA caMdanA caMdanabAlA caMdanA caMdanA caMdanA ca nA sAdhu-saMkhyA 1400 0. 14000 14000 14000 140 0 0 14000 sAvI-saMkhyA - 36000 36000 35000 36000 36000 zrAvaka-saMkhyA - 159000 159000 15000 100000 100000 100000 zrAvikA-saMkhyA318000 318000 318000 300000 300000 kevalajJAnI - 700 1. AcArAMga che. 2. a. 24mAM mAgazara vadI 10 che. 2. kalpasUtramAM 1400 sAdhavIo mukta thavAne ulekha che, eTale tyAM je kevalIonI saMkhyA che te puruSonI apekSAe che. * 11 na 11 11 | 70 02 70 che. Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 0 500 500 1300 700 700 7 0 0 300 300 300 300 300 400 400 saMdarbha samavAyAMga sattasiyadvAra pravacanasAradvAra Avazyakaniryukti harivaMzapurANa uttarapurANa tileyapaNuti mana 5ryavajJAnI - 500 500 avadhijJAnI 1300 1300 1300 1300 1300 zaikti labdhidhArI - 900 pUrvadhArI 300 vAdI 400 400 400 zramaNajIvana - _ varSa 42 - 42 varSa 4ra varSa - AyupramANa 72 varSa 72 varSa 72 varSa 72 varSa 7ra varSa 72 varSa mAtApitAnI AcArAMgamAM trizalA ane siddhArtha bAramA svargamAM gayAne ullekha che. nirvANa-tapa 2 upavAsa nirvANatithi - kArtika kRSNa 30 kArtika kRSNa 14 - kArtika kRSNa 14 kArtika kRSNa 14 nirvANa-nakSatra svAti svAti nirvANa-sthala pAvApurI pAvApurI - pAvApurI nirvANa-sAthI 1 1 26 10004 pUrvabhava-nAma naMdana - naMda naMda 3. mahAvIranAM prathama mAtApitA devAnaMda ane rASabhadatta mukta thayAne ullekha sarasiyadvAramAM che. 4. pattA munisa niLa sarvAMchita-uttarapurANaparva 76 ple. pa2. Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 3 gaNadharane paricaya madhyama pAvAnA samavasaraNamAM agiyAra vidvAnoe bhagavAna samakSa potAnI zaMkAnuM samAdhAna karI dIkSA lIdhI hatI. A vidvAne bhagavAna mahAvIranA prathama ziSya kahevAyA. pitAnI asAdhAraNa vidvattA anuzAsana-kuzalatA tathA AcAradakSatAne kAraNe teo bhagavAnanA gaNadhara banyA. gaNadhara bhagavAnanA gaNa(saMgha)nA sthaMbharUpa hoya che teo tIrthakaronI artharUpa vANIne sUtrarUpamAM grathita karanAra kuzala zabdazilpI hoya che. bhagavAna mahAvIranA agiyAra gaNadharo hatA. jemano paricaya nIce ApavAmAM Avye che. 1. indrabhUti IdrabhUti gautama bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSya hatA. magadhanI rAjadhAnI rAjagRhanI pAse Avela gebaragAma emanI janmabhUmi hatI. je Aje nAlaMdAne ja eka vibhAga gaNAya che. enA pitAnuM nAma vasubhUti ane mAtAnuM nAma pRthvI hatuM. emanuM netra gautama hatuM. gautamane vyutpattijanya artha karatAM jainAcArya lakhe che buddhi dvArA jene aMdhakAra naSTa thaI gayuM che te gautama. Ama to gatima zabda kula ane vaMzane vAcaka che; sthAnAMgamAM sAta prakAranA gItama 1. magahA gubbaragAme jAyA tinneva goyamasaguttA / Avazyaka niyukti gA. 643muM 2. (ka) Avazyaka niyukti gA. 647-48 (kha) mAghAna trayA vALamRtA pitA vasubhUtiH bAnAM sthAna pAmRta mAtA pRthivI ! -Avazyaka malaya 238. 3. zaumistamo svataM ya -abhidhAna rAjendrakoSa, bhA. 3. gautama zabda Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana darzAvavAmAM AvyA che.--gautama, gAgya, bhAradvAja, AMgirasa, zarkarAbha, akSakAbha, udakAbhAbha. vaidika sAhityamAM gautama nAma kula sAthe saMkaLAyela che ane aSio sAthe paNa saMkaLAyela che. bAdamAM gautama nAmanAM aneka sUkta maLe che. jene gautama rAhUgaNa nAmanA kaSi sAthe saMbaMdha che. ema to gautama nAmanA aneka RSi, dharmasUtrakAra, nyAyazAstrakAra, dharmazAstrakAra vyaktie thaI gaI che. aruNauddAlaka, AruNi Adi RSionuM paitRka nAma gautama hatuM. e kahevuM muzkela che ke IdrabhUti gautamanuM kayuM gotra hatuM? teo kayA kaSivaMza sAthe saMkaLAyelA hatA ? paraMtu eTaluM te spaSTa che ke gautama gotranA mahAna gauravane anurUpa emanuM vyaktitva virATa tathA prabhAvazALI hatuM. dUra dUra emanI vidvattAnI dhAka hatI. pAMca chAtro emanI pAse adhyayana karavA rahetA hatA. enA vyApaka prabhAvathI prabhAvita thaIne ja milAye mahAyajJanuM netRtva emanA hAthamAM seMcyuM hatuM. pacAsa varSanI uMmare pitAnA pAMcaso chAtronI sAthe emaNe pravajyA grahaNa karI, trIsa varSa sudhI chamastha rahyA ane bAra varSe jIvamukta kevalI guNazIla caityamAM mAsika anazana karIne bANuM (2) varSanI uMmare teo nirvANa pAmyA.7 2, agnibhUti agnibhUti, IdrabhUti gautamanA vaceTa bhAI hatA. beMtAlIsa varSanI uMmare dIkSA grahaNa karI, bAra varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM tapa-japa karI kevaLa jJAna prApta karyuM. seLa varSa sudhI kevavI avasthAmAM vicaraNa karIne bhagavAna mahAvIranA nirvANa pUrve be varSa 4. je goyamA te sattavihA paNNattA taM jahA te goyamA te gaggA te bhAradA, te aMgirasa, te saMvarama, te muThThImAM te sattAmAM sthAnAMga 7, 551 5. Rgvada 1,62,13 vaidika keza pR. 134 6. bhAratIya prAcIna caritra keza pR. 193-195 7. (ka) Avazyaka niyukti 655 (kha) Avazyaka malaya. p. 339 Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadhara paricaya pahelAM rAjagRhamAM guNazIla cityamAM mAsika anazana karI cumotera varSanI avasthAe teoe nirvANa prApta karyuM. 3. vAyubhUti te IdrabhUtinA nAnA bhAI hatA. beMtAlIsa varSanI uMmare grahavAsano tyAga karI teoe zramaNa dharma svIkAryo hato. daza varSa chadmasthAvasthAmAM rahyA. aDhAra varSa kevaLI avasthAmAM rahyA. sittera varSanI uMmare rAjagRhanA guNazIla cityamAM mAsika anazana sAthe nirvANa prApta karyuM. A traNe gaNadhara sadara hatA ane veda vagerenA prakAMDa paMDita hatA. 4. Arya vyakata e kalAgasannivezanA nivAsI hatA. ane bhAradvAja gotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitAnuM nAma dhanamitra ane mAtAnuM nAma vAru hatuM. pacAsa varSanI avasthAe pAMca chAtro sAthe zramaNadharmane svIkAra karyo. bAra varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM rahyA ane aDhAra varSa sudhI kevaLI paryAya pALIne eMsI varSanI avasthAe mAsika anazana karI rAjagRhanA guNazIla maityamAM nirvANa pAmyA. 10 5. sudharmA A kollAsaMnivezanA nivAsI agni vaizyAyana gotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitA dhamila hatA ane mAtA bhaddilA hatI. pAMca chAtro emanI pAse adhyayana karI rahyA hatA. pacAsa virSanI avasthAe ziSya sAthe pravajyA grahaNa karI, beMtAlIsa varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM rahyA. mahAvIranA nirvANa pachI bAra varSa vItyA pachI teo kevaLI thayA ane ATha varSa sudhI kevaLI avasthAmAM rahyA. 8. Avazyaka niryukti gA. 650-655 10 Avazyaka niryukti, gA. 650-655. Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana zramaNa bhagavAnanA badhA gaNadharomAM sudharmA dIrghajIvI hatA. eTale anya gaNadharoe potapotAnA nirvANa samaye pitapotAnA gaNa sudharmAne samarpita karI dIdhA hatA.11 mahAvIra nirvANanA 12 varSa bAda sudharmAne kevaLajJAna prApta thayuM ane vIsa varSa pachI so varSanI uMmare mAsika anazanapUrvaka rAjagRhanA guNazIla cityamAM teo nirvANa pAmyA.12 6. maMDika maMDika mauryasaMnivezamAM rahenAra vasiSTha gotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitAnuM nAma dhanadeva ane mAtAnuM nAma vijayAdevI hatuM. emaNe traNa pacAsa chAtronI sAthe tepana varSanI uMmare prajyA lIdhI hatI, saDasaTha (67) varSanI avasthAe kevaLajJAna prApta karyuM ane tyAsI varSanI avasthAe guNazIla cityamAM nirvANa pAmyA.13 7. moryaputra teo kAzyapagotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitAnuM nAma maurya ane mAtAnuM nAma vijayAdevI hatuM. te maurya saMnivezanA nivAsI hatA emaNe traNaso pacAsa chAtronI sAthe zrepana varSanI uMmare dIkSA grahaNa karI. ogaNaeMsI varSanI uMmare kevalajJAna prApta karyuM ane bhagavAna mahAvIranA aMtima varSamAM vyAsI (83) varSanI uMmare teo mAsika anazanapUrvaka rAjagRhanA guNazIla caityamAM nirvANa pAmyA. 14 11 (ka) jIvaMte veva mag wvaheM nahaiiM anna sudhamalsa kaLA vitto dIhAuggetti NAtu / kalpasUtra-cUNi 201 (4) paririvvuyA gaNaharA jIvaMte nAie navu jaNA u idaMbhUI suhammo a, rAyagihe nibvue vIre / - Avazyaka niryukti gA. 658 12. Avazyaka niyukti 655 13. Avazyaka niyukti gA. 664-665 ? (560) 14. Avazyaka niyaMti gA. 644-55 Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNudharaparicaya eka spaSTIkaraNa bhagavAna mahAvIranA chaThThA gaNadhara maDika ane sAtamA gaNadhara sau putra aMge AcAya jinadAsagaNI mahattare ane AcAya hemacandre lakhyu che ke tee anne saheAdara hatA. e bannenI mAtA vijayAdevI hatI. A maDikanA pitAnu nAma dhanadeva hatuM ane mau putranA pitAnuM nAma mauya hatuM. A` ma`DikanA janma bAda dhanadevanuM nidhana thaI gayuM, dhanadevanA masIyAI bhAI maunI sAthe vijayAdevIe vidhavAvivAha karyAM. e pachI ene putra thayA, enuM nAma mauya putra rAkhavAmAM AvyuM. munizrI ratnaprabhavijayajIe paNa lakhyu che ke mAtA eka ane pitA e hatA; kemake e samaye mauryasannivezamAM vidhavAvivAhanA niSedha na hato.15 patipravara dalasukha mAlavaNiyAe paNa gaNudharavAdanI prastAvanAmAM mAtA eka ane pitA e jaNAvyA che. paraMtu 15. (4) ni caiva mahA navate moriyasannivese makriyA moriyA veza mAyaro --Avazyaka cUrNi upAddhAMta pR. 337 (kha) patnyA vijayadevAyAM dhanadevasya nandanaH / maNDako'bhUttatra jAte, dhanyadevA vyapadyata // rarara sau tatretyabhAye mauryako'karot / bhAryA vijayadevAM tAM dezAdhAre hi na hiye / kramAd vijayadevAyAM mauryaspa tanayo'bhavat / sa ca leAke mauryaputra iti nAnnaiva paprathe // 1 6 triSTi 10,5,53-55 16. Besides Sthavira Mandita and Sthavira Mauryaputra were brothers having one Mother Vijayadevi, but have different gotras derived from the gotras of their different fathers, the Father of Mandit was Dhanadeva of Vasistha-gotra and the father of Mauryaputra was Maurya of Kasyapa-gotra, as it was not forbidden for a widowed female in that Country to hav re-marrage with another Person after the death of her farmer husband." 66 13 ? Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vastutaH e bhrama che. satya tathya nathI. bannenI mAtAnuM eka nAma hevAthI ja A bhrama thaye che. samavAyAMgamAM Arya maMDikanuM AyuSya tyAsI varSa lakhavAmAM AvyuM che. paNa sAthe sAthe e paNa lakhavAmAM AvyuM che ke teo trIsa varSa sudhI zramaNa paryAya pALIne siddha thayA hatA. 19 enAthI e spaSTa che ke maMDike jyAre dIkSA lIdhI hatI te samaye emanI uMmara trepana varSanI hatI. samavAyAMgamAM mauryaputra aMge lakhavAmAM AvyuM che ke emaNe pAMsaTha varSanI avasthAmAM dIkSA grahaNa karI hatI.20 dIkSA levAnI samavAyAMganI vAta anya graMthakAroe paNa svIkArI che. 21 muni ratnapravijayajIe paNa A vAta mAnI che. 22 sArAMza e che ke agiyAra gaNadharee eka ja divase dIkSA grahaNa karI. evI sthitimAM e kevI rIte saMbhavita che ke eka ja divase dIkSA grahaNa karatI vakhate meTA bhAInI uMmara trepana varSa ane nAnA bhAInI uMmara pAMsaTha varSa hoI zake. dIkSA letI vakhate moTAbhAIthI nAno bhAI kevI rIte meTe hoI zake ? e parathI e spaSTa che ke maMDika ane mauryaputra sahodara na hatA. bannenI mAtA pRthaphU-pRthapha hatI. nAma bhale eka rahyuM paNa teo eka nahatI. vijayAdevIe vidhavAvivAha karyo na hato. enI 17. gaNadharavAda prastAvanA, pR. 63-TippaNa ane 64 18. zerai maMdiyapura terIruM vAtAruM vIrtha pattA sidhe gAvIne ! -samavAyAMga, 83 samavAya 19. zera maMhipuro tIraM vAsaThuM sAkaLacaM varavA vALA siMdhe, kuSe nA savadukkhpphiinne samavAyAMga, 30 samavAya 20, samavAyAMga 65 samavAyA 21. gaNadharavAda pra. 64ne cArTa 22. Gandhara Maharaja Mandita was fifty three years old when he renougeed the world After a Period Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadhara paricaya uMmara tarapha dhyAna na ApavAne kAraNe ja AcArya hemacandra jevA mahAna pratibhAzALIe teone sahAdara mAnyA ane AMgaLa vAhina yei lakhIne potAnI mAnyatAnuM aucitya siddha karavAne prayAsa karyo che. 8. aMkarSita te mithilAmAM rahenAra gautama gotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitA deva ane mAtA jayaMtI hatI. traNase chAtronI sAthe aDatAlIsa varSanI avasthAe emaNe dIkSA lIdhI. sattAvana varSanI avasthAe kevalajJAna prApta karyuM ane bhagavAna mahAvIranA aMtima varSe aThThotera varSanI avasthAe teo rAjagRhanA guNazIla cityamAM nirvANa pAmyA.23 9. acalabrAtA teo kezalA gAmanA nivAsI hArIta gotrIya brAhmaNa hatA. emanA pitA vasu ane mAtA naMdA hatI. traNa chAtronI sAthe beMtAlIsa varSanI avasthAe zramaNatva svIkAra karyo. bAra varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM rahyA ane cauda varSa kevalI avasthAmAM of fourteen years of ascetic life, Mandit acquired Kevel Gnana...and he acquired Moksha Pada... when he was eightythree years old. (P. 122) Gandhra Maharaja Mauryaputra was Sixty-Five years oid when he renounced the World. After a Period of fourteen years of ascetic life Ganadhra Mauryaputra acqured Kevala Gnana... at the age of seventy-nine. Ganadhara Mahraja Mauryaputra remained a kevali for Sixteen years and he acquired Pada... when he was ninety-five yeerrs old. (P. 124) 23. Ava. niyukti gA, 644-56 24, ejana gA. 644-56 Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ it bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vicaraNa karI etera varSanI uMmare mAsika anazana sAthe te rAjagRhanA guNazIla caityamAM nirvANa pAmyA,24 10. metAya tee vatsadezAntagata tugikasannivezanA nivAsI kauDinya geAtrIya brAhmaNa hatA. emanA pitAnuM nAma danta tathA mAtAnuM nAma varuNadevA hatu. emaNe traNaseA chAtronI sAthe chatrIsa varSanI uMmare dIkSA grahaNa karI. dasa varSa sudhI chadmasthAvasthAmAM rahyA ane seALa varSa sudhI kevalI avasthAmAM rahyA. bhagavAna mahAvIranA nirvANu pUrve cAra varSa pahelAM khAsaTha varSanI uMmare teo rAjagRhanA guNuzIla caityamAM nirvANa pAmyA. 25 11. prabhAsa te rAjagRhanA nivAsI, kauDinya getrIya brAhmaNa hatA. emanA pitAnuM nAma mala ane mAtAnuM nAma atibhadrA hatuM. seALa varSonI avasthAe zramaNa dhama ne svIkAra karyAM. tee ATha varSa sudhI ghUmasthAvasthAmAM rahyA ane seALa varSa sudhI kevalI avasthAmAM rahyA. bhagavAna mahAvIranA sarvAMna jIvananA pacIsamA varSe rAjagRhamAM mAsika anazatapUrvaka cAlIsa varSanI uMmare tee nirvANa pAmyA.26 25. Ava. niyukti gA. 645-56 26. Avazyaka niyukti, gA, 645-56 Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 4 vyakita-paricaya bhagavAna mahAvIranuM zAsana samatAnuM Adarza rAjya hatuM. emAM nAnA-meTA badhAne samAna sthAna hatuM. agaNita sAdhAraNa ane atisAdhAraNa vyakti emanA saMparkamAM AvIne potAnuM kalyANa karatI rahI to aneka prasiddha rAjanya, mahAmAtya Adi paNa emanA caraNamAM besIne dharma-upadeza sAMbhaLI jIvanane kRtArtha karatA rahyA. keTalIka mukhya vyakti evI paNa hatI ke jene prabhAva antarIya ane antardharmasaMghIya kahI zakAya e hite. bhagavAna mahAvIranA aneka bhakta rAjA, rAjakumAra evA paNa hatA ke jemanI carcA bauddha piTakomAM paNa jovA maLe che ane ema lAge che ke bane paraMparA emane potAnA anuyAyI mAnatI hatI. atre keTalIka evI prasiddha vyaktio aMge etihAsika paryAlocana rajU karavAmAM AvyuM che. abhayakumAra abhayakumAra prabala pratibhAsampana vyakti hatI. jaina ane bauddha bane paraMparAmAM eno ullekha che. jaina paraMparA ene pitAne anuyAyI mAne che ane bauddha paraMparA ene potAne anuyAyI mAne che. Agama sAhitya anusAra te zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA le che te tripiTaka sAhitya anusAra te buddhanI pAse pravajyA le che. pari. 2 Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana jaina sAhityamAM jaina sAhitya anusAra te rAjA zreNikanI naMdA nAmanI rANano putra hato. naMdA vennAtaTapuranA zreSThI dhanAvahanI putrI hatI. kumArAvasthAmAM zreNika rAjA tyAM pahoMcyA hatA ane tyAM emaNe naMdAnuM pANigrahaNa karyuM hatuM. abhayakumAra ATha varSa sudhI pitAnI mAtA sAthe sALamAM rahyA hatA. e pachI teo bane rAjagRha AvyAM hatAM.3 abhayakumAranuM rUpa atyaMta suMdara hatuM. te sAma, dAma, daMDa ane bheda, upapradAnanIti ane vyApAranItine jANakAra hatA. IhA, apaha, mAgaNa, veSaNa tathA arthazAstramAM te niSNAta hatA ne tpAtikI, vainAyikI, kAmikI tathA pariNAmikI A cAra prakAranI buddhiothI yukta hatA. rAjA zreNikanAM ghaNuM kAryomAM jevAM ke kauTuMbika kAryomAM, maMtraNAmAM, guhya kAryomAM, rahasyamaya. kAryomAM nirNaya karavAmAM anekavAra parAmarza karavA yogya hato. te badhA mATe AdhArabhUta pramANa hato, AlaMbana hato. cakSubhUta hato. badhAM kAryomAM ane badhAM sthAnamAM pratiSThA prApta karanAra hato. badhAne vicAra pradAna karanAre hato. rAjyanI dhurA dhAraNa karanAra hatuM. te rAjya (zAsana), rASTra (deza) meSa, koThAra (annabhaMDAra), senA, vAhana, nagara ane aMtaHpuranI samyapha prakAre dekhabhALa karate hato. 1. (4) tassa NaM seNiyassa putte naMdAe devIe attae abhaya nAma kumAre hotyA -jJAtRdharmakathA 1, (kha) anuttarapapAtika 1,1 (ga) nirAyAvaliyA sUtra 23 2. e nagara dakSiNanI kRSNA nadI jyAM AgaLa pUrva samudrane maLe che, tyAM hevuM joIe, vizeSa mATe juo pariziSTa. 3. bharatezvara bAhubalI vRtti patra 36 4. jJAtRdharma kathA 11. Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayakumAra rAjA zreNikano mAnIta maMtrI hatA.5 jaTilamAM jaTila samasyAone te pitAnA buddhibalathI kSaNavAramAM ukelI nAkhatA hatA. eNe meghakumAranI mAtA dhAriNIne ane kRNikanI mAtA celaNAno dehada pitAnI kuzAgra buddhithI pUrNa karyo hate. enI laghu mAtA celaNa ane zreNikano lagna-saMbaMdha paNa abhayakumAranI buddhithI ja thaI zakyo hato. abhayakumAranI buddhinA camatkAranI aneka ghaTanAo jaina sAhityamAM aMkita thayela che. eka vakhate ujajainInA rAjA caMDapradyote caude rAjAnI virATanA sAthe rAjagRha para AkramaNa karyuM. abhayakumArane jevI AnI khabara paDI ke tarata jyAM zibira-taMbu Ubho thavAno hato tyAM pahelethI guptapaNe suvarNa mudrAo daTAvI dIdhI. jyAre caMDapradyotanI vizALa senAe rAjagRhane cAre taraphathI gherI lIdhI tyAre abhayakumAre ene eka patra lakhyuM ke huM Apane pUrNa hitaiSI chuM. ApanA sAthI rAjA leka mahArAjA zreNika sAthe bhaLI gayelA che. teo Apane pakaDIne rAjA zreNikane soMpavAnA che. zreNike emane ghaNuM dhana ApyuM che. je Apane mArA kathana para vizvAsa na hoya to jyAM Apane zibira-taMbu che, tyAMnI bhUmi khodIne joI le. caMDapradyote jayAre anucaro pAse bhUmi pedAvI te dareka sthAna parathI suvarNa mudrAo dATelI maLI AvI. te joIne e gabharAI gaye ane yuddha karyA vinA ja pAchalA page ujajainI pAcha cAlyA gayo. A pramANe eka vikaTa rAjanaitika saMkaTathI zreNikane eNe mukta karyo hate. 5. bharatezvara bAhubali vRttipatra 78 6. jJAtRdharma kathA 1,1 7. nirayAvaliyA. 8. caMDapradyota jyAre ujainI pahoMcyo tyAre ene abhayakumAranA pazyansane khyAla Avyo. te pachI eNe pazyanna karI abhayakumArane baMdIvAna banAvyo. abhayakumAre mukta thaIne ene badalo lIdho. A rucikara prasaMga mATe juo(ka) Avazyaka cUrNi uttarArdhapatra 159-163 (kha) triSaSTi, 10, 11, 124-293 Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana eka vakhate eka kramaka (kaThiyAre) gaNadhara sudharmA pAse pravajita thaye. jyAre te rAjagRhamAM bhikSA mAgavA gayA tyAre lekee ene parihAra karatA kahyuM -"juone, A mahAna tyAgI muni AvyA, emane keTalA meTA vaibhavane tyAga karyo che. e sAMbhaLIne Thumakamunine manamAM vicAra AvyuM ke loke mArI kevI majAka kare che. eNe sudharmA svAmI pAse AvIne jaNAvyuM ke bhagavana A rIte apamAnane ghUMTaDe kyAM sudhI pIto rahIza. bhagavAne sudharmA svAmIe enA mananI zAMti mATe rAjagRhathI prasthAna karavAno vicAra karyo. A vAtanI khabara abhayakumArane paDI, eNe sudharmA svAmIne jaNAvyuM ke tame vihAra karaze nahIM. bIje ja divase nagaranA sArvajanika sthAna para eka eka karoDa suvarNamudrAonA traNa DhagalA karavAmAM AvyA ane rAjagRhamAM evI gheSaNa karAvavAmAM AvI ke A traNa karoDa suvarNa mudrAo e vyakti laI jaI zake che ke je jIvanabhara strI, agni ane pANIno parityAga kare. suvarNanA DhagalA joIne badhAnuM mana lalacAyuM paraMtu zarate sAMbhaLIne kaI paNa levAne AgaLa AvyuM nahIM. tyAre abhayakumAre kahyuM-jue, te kumakamuni keTalA mahAna che ke jeNe jIvanabhara strI, agni ane sacitta pANIne parityAga karyo che. abhayakumAranI prastuta buddhimattAthI kamakamuni prati vyaMga karavAnI je pravRtti hatI te baMdha thaI gaI. ane janatAne zramaNadharmanA mahatvanuM jJAna thayuM. abhayakumAre AdrakakumArane dharmopakaraNa bheTa tarIke mokalyAM hatAM-jenuM varNana pUrve karI gayA chIe. abhayakumAranA saMsargamAM AvIne rAjagRhane mahAna kasAI kAlazaurikane putra sulakumAra bhagavAna mahAvIrane parama upAsaka banyo hato A pramANe abhayakumAranI dhArmika bhAvanAnAM aneka udAharaNe jaina sAhityamAM che. 9. dharmaratna prakaraNa-abhayakumAra kathA 1-30 10. yogazAstra, pattavRtti, a. 1, kaloka 30, pR. 91-95 AcArya hemacandra, Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti-paricaya : abhayakumAra abhayakumAranI dIkSA ekavAra bhagavAna rAjagRha padhAryA tyAre abhayakumAra vaMdanA mATe gaye. pravacana pUrNa thayA pachI eNe bhagavAna samakSa jijJAsA prastuta karI, "bhagavAna, aMtima mekSagAmI rAjA keNa thaze ? samAdhAna karatAM bhagavAne kahyuM-vItabhayane rAja udAyana jeNe mArI pAsethI saMyamadhamane svIkAra karyo che, te aMtima mokSagAmI rAjA che." abhayakumAranA manamAM vicAra AvyuM ke jo huM rAjA banI sAdhu banIza to mekSamAM nahIM jaI zakuM, eTale mArA mATe e ja zreyaskara che ke huM kumArAvasthAmAM ja dIkSA laI lauM. abhayakumAre rAjA zreNikane dIkSA levAnI vAta karI. rAjA zreNike kahyuM-vatsa dIkSA levAnI uMmara te mArI che, tuM to rAjA banIne AnaMda karIne jyAre abhayakumAre khUba Agraha karyo tyAre rAjA zreNike kahyuM-je divase huM tane gusse thaIne kahI dauM ke dUra jA mane tAruM meM na batAvate, te divase tuM sAdhu thaI jaje." keTalAka samaya pachI bhagavAna mahAvIra pharIthI rAjagRhe padhAryA. kaDakaDatI ThaMDI paDI rahI hatI. sUsavATA mAratI havA vahetI hatI. bhagavAna mahAvIranAM darzana karI pAchA pharatAM rAjA zreNika ane calaNae nadInA kinAre eka munine dhyAnamudrAmAM che. mahArANuM celaNa rAjaprAsAdamAM AnaMdathI sUI rahI hatI. ene hAtha UMghamAM oDhavAnA vastranI bahAra rahI gaye hatuM, jethI te hUMThavAI gaye hate. jevI te UMghamAMthI jAgI tevuM ja ene muninuM smaraNa thayuM. enA meMmAMthI ekAeka zabda nIkaLI paDyo. "teo zuM karatA haze?" rANInA zabdothI rAjAnA manamAM avizvAsa-zaMkA UbhI karI dIdhI. te rAtabhara vicAra karate karavaTa badalato rahyo. prAtaHkAle bhagavAnanAM vaMdana mATe cAlyo, te vakhate jatAM jatAM Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana abhayakumArane Adeza ApcA, celaNAnA mahelane saLagAvI do, tyAM durAcAra AcarAya che. abhayakumAre rAjamahelamAMthI rANIe tathA bahumUlya vastuone ahAra kADhI ene saLagAvI dIdhA. rAjA zreNike bhagavAna mahAvIrane prazna karyuM-bhagavAnane kahyuM. tArI celaNA vagere khadhI rANIe niSpApa che. pUNu pativratA ane zIlavatI che. 22 bhagavAnanI vAta sAMbhaLI rAjA zreNika manamAM ne manamAM pazcAtApa karavA lAgyA. kAMka kazuM nukasAna tA thaI nahIM jAya ema vicArI te jaladIthI tyAMthI rAjabhavana tarapha cAlyeA. mArgamAM abhayakumAra maLyA. rAjAe pUchyu' kahe, mahelanu zu karyu ? So abhayakumAra - ApanA Adeza anusAra ene saLagAvI dIdhA. mArA Adeza hAvA chatAM te' tArI buddhithI kAma na karyuM,' rAjAe udAsa thaIne tenA tarapha joyuM. rAjana, rAjAnA bhaMga karavAnuM pariNAma-phaLa prANadaMDa thAya che. te huM sArI rIte jANuM chuM.' rAjA--tA paNa keTalAka samaya rAha te jovI hatI. abhaya-Ape pahelAM khUba vicArIne Adeza ApavA joI te hatA. me te ApanI AjJAnuM pAlana karyu che. . < rAjAne peAtAnA aviveka para gussA AvatA hatA. eNe krodhathI kahyu...-- ahIMthI cAlyeA jA. ane mane bhUlecUke paNa tAruM mADhu atAvIza nahI".' abhayakumAra A zabdonI ja rAha jotA hatA. te rAjAne namaskAra karIne cAlI nIkaLyA. ane teNe te ja vakhate bhagavAnanA caraNAmAM jaI ne dIkSA grahaNa karI. Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti-paricaya : abhayakumAra rAjA zreNike mahelAmAM pahAMcIne joyuM ke badhI rANIe ane bahu mUlyavAna vastue surakSita che, tyAre abhayakumArana kahelA vacana mATe khUba du:kha thayu. ane te samajatAM jarA paNa vAra na lAgI ke Aje eNe potAnA avivekathI peAtAne catura ane buddhimAna putra tathA maMtrIne gumAvI dIdhA che. te evI Aza kAthI ke kayAMka abhayakumAra dIkSA na laI le. jaladIthI bhagavAna pAse pahoMcyA. paNa tyAM eNe abhayakumArane nahI. paNa abhaya munine joyA. rAjA paheAMce te pahelAM ja te dIkSita thaI gayA hatA. 11 antakRddezAMga sUtramAM abhayanI mAtA naMdA paNa dIkSita thaI mAkSe gayAnA ullekha che.12 dIkSA lIdhA pachI abhayakumAra munie agiyAra agAnu adhyayana karyuM. * guNaratna 'tapa karyu. jethI tee atyaMta kuzakAya thaI gayA. 13. aMte tee AyuSya pUrNa karI vijaya nAmanA anuttara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. tyAMthI te mahAvideha kSetramAM utpanna thaI ne mAkSe jaze.14 23 bauddha sAhityamAM bauddha sAhityamAM abhayakumAranuM nAma phre abhaya rAjakumAra ' che. enI mAtA ujjainInI gaNikA padmAvatI hatI.15 zreNika khikhisAra enA adbhuta rUpanI vAta sAMbhaLI tA te enA pratye 11. bharatezvara bAhubalI vRtti patra 38-40 12. antakRtaddazAMga, 13. anuttara papAtika 1,10 14. anuttApAtika 1,10 15. gagiTa mAMskRnA mata pramANe te vaizAlInI gaNikA AmrapAlIthI utpanna thayela biMbisAranA putra hatA. ( khaMDa 3,ra, pR. 22 ) gheragAthA aTUTakathA 64mAM zreNikathI utpanna thayela AmrapAlInA putranuM nAma mULa pAlI sAhityamAM vimala `krADacya ' maLe che, je AgaLa jatA bauddha bhikSu bane che. " Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana AkRSTa thaI gayuM. eNe rAjapurohitane pitAnA mananI vAta kahI eNe kapira nAmanA yakSanI ArAdhanA karI e te yakSa zreNika biMbisArane laIne ujainI gayo. jyAM padmAvatI vezyAnI sAthe biMbisArane saMsarga thayo. rAjakumAra abhaya potAnI mAtA pAse sAta varSa sudhI rahyo. e pachI te rAjagRha pitAnA pitA pAse AvI gayo 16 abhaya rAjakumAra havA sAthe rathavidyA-vizArada paNa hato.17 eNe ekavAra sImA-vivAdane pitAnI buddhithI kuzaLatApUrvaka miTAvyuM hatuM. jenAthI prasanna thaI biMbisAre ene eka suMdara nartakI bheTamAM ApI hatI. 18 eka vakhate tathAgata buddha rAjagRhanA veNuvana kalandaka nivApamAM vihAra karI rahyA hatA, tyAre abhaya rAjakumAra nigaMTha nAyaDuttanI pAse gaye. nigaMTha nAyaputta abhayakumArane kahyuM - rAjakumAra, zramaNa gautamanI sAthe zAstrArtha kare jethI tAre suyaza phelAya. janatAmAM e carcA thaze ke abhayakumAre mahaddhika zramaNa gItamanI sAthe zAstrArtha karyo che. abhayakumAre jijJAsA prastuta karI-bhaMte ! zAstrArthane prAraMbha kevI rIte karuM? nigaMTha nAtapute kahyuM-tuM gautamabuddhane pUchaje ke zuM tathAgata evuM vacana belI zake ke je bIjAone apriya heya? je teo svIkRti Ape te pUchajo ke te pachI sAmAnya jana (ajJa saMsArI jIva) ane tathAgatamAM zuM phera rahe che? sAmAnya jana paNa e pramANe vacana bolI zake che. je teo nakArAtmaka uttara Ape 16. therIgAthA arkatha. 31-32 17. majUijhamanikAya, abhayarAjakumAra sutta 18. dhammapada-arkathA 13-4 Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 25 vyakti-paricaya : abhayakumAra te pUchajo ke Ape devadatta mATe durgatigAmI, nairayika, kalpabhara narakavAsI ane acikitsa vagere bhaviSyavANI kema kahI che? te ApanI A pramANenI bhaviSyavANIthI gusse thaye che. A rIte bane bAjuethI prazna pUchavAthI zramaNa gautama na te ekI zakaze ke na te gaLI zakaze. jevI rIte keI puruSanA gALAmAM leDhAne kAMTe phasAI jAya to te na te ene bahAra kADhI zake che ke na to ene gaLI jaI zake che, evI sthiti buddhanI thaze. abhayarAjakumAra nigaMTha nAtaputtane abhivAdana karIne buddhanI pAse gayo. ane buddhine abhivAdana karIne eka bAju beThe. paraMtu te zAstrArthane samaya na hato eTale abhaye vicAryuM, kAle mArA ghera ja zAstrArtha karIza. eNe cAra mANaso sAthe buddhane bIje divase jamavA AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM. buddha mauna svIkRti ApI. tyAra pachI te pitAnA rAjaprAsAdamAM cAlyo gaye. bIjA divase pUrvAhaNamAM cIvara paherIne pAtra Adi laI buddha rAjakumAra abhayane tyAM gayA. te pUrve bichAvela Asana para besI gayA. abhayakumAra buddhane pitAnA hAthethI zreSTha bhejana samarpita karyuM. jyAre buddha pUrNapaNe tRpta thaI gayA tyAre abhayakumAra eka nIcuM Asana laIne eka bAju besI gayuM ane teNe zAstrArthane prAraMbha karyo. aMte zuM tathAgata evuM vacana bolI zake ke je bIjAne apriya thAya? buddha-rAjakumAra ! e ekAMtarUpathI na kahI zakAya. A sAMbhaLIne abhayakumAra belI paDyo-bhakta ! nigaMTha naSTa thaI gayA. sAzcarya buddha pUchayuM-tuM zuM evuM bole che-bhakta nigaMTha naSTa thaI gayA? Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlanA abhayakumAre spaSTIkaraNa karatAM kahyuM -hAM bhaMte ! vAta evI che ke huM nigaMTha nAtaputtanI pAse gayA hatA. emaNe ja mane Apane A bedhArI prazna pUchavA mATe prerita karyo hato. emanuM maMtavya evuM hatuM ke A pramANe prazna pUchavAthI zramaNa gautama na ekI zakaze ke na gaLI zakaze. abhayarAjakumAranI gAdamAM eka nAno bALaka beThela hatuM, ene lakSya karIne buddhe kahyuM-rAjakumAra, tArA ke dhAvanA pramAdathI A bALaka kadAcit meMmAM lAkaDuM ke DhekuM nAkhI de te e vakhate tuM zuM karIza? rAjakumAra-bhaMte, huM ene kADhI nAMkhIza. je huM ene sIdhI rIte nahIM kADhI zakuM te DAbA hAthathI enuM mAthuM pakaDIne jamaNA hAthanI AMgaLI vAMkI karIne lehI sahita paNa ene kADhI nAMkhIza kemake kumAra para mane dayA che. buddha-rAjakumAra, tathAgata atadhya, anartha yukta ane apriyA vacana nathI bolatA. ta sahita hovA chatAM paNa je anartha karanAra vacana hoya te paNa belatA nathI. je vacana tayayukta ane sArthaka hoya che pachI bhale te priya hoya ke apriya hAya, kAlajJa tathAgata e bele che. kemake emaNe prANIo para dayA hoya che. abhayakumAra-bhanta, kSatriya-paMDita, brAhmaNa-paMDita, gRhapati -paMDita, zramaNa-paMDita, prazna taiyAra karIne tathAgata pAse Ave che, ane prazna pUche che, zuM Apa pahelethI manamAM vicAra karI rAkhe che ke A pramANe pUche to A pramANe javAba ApIza? buddha-huM ja prazna karuM chuM. zuM tuM rathane aMga-pratyaMgamAM catura che? abhaya-hA bhagavAna. buddha-rathanI tarapha saMketa karIne keI prazna kare ke A rathanAM kyAM aMga-pratyaMga che? zuM tuM pahelAthI vicArI rAkhe che ke A ane apriya sahita hovA chatA sUcana hoya te paNa Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti-paricaya : abhayakumAra prazna karavAmAM Ave te A uttara ApIza ke te vakhate ja tane te bhAsita thAya che? bhane! rathane vizeSajJa chuM. mane e kSaNe te jJAna thAya che. rAjakumAra basa lagabhaga evI rIte tathAgatane paNa e kSaNe uttara bhAsita thAya che. kemake manamAM te viSaya sArI rIte sAdhele hoya che. abhayakumAre nivedana karyuM -Azcarya, bhanta adbhuta bhakta, Ape aneka paryAyathI dharmane prakAzita karyo che. huM bhagavAnanA zaraNe jAu chuM. dharma ane bhikSu-saMghane paNa zaraNe jAuM chuM. AjathI mane aMjalibaddha zaraNAgata tarIke svIkAre. A saMyukta nikAyamAM paNa abhayakumAranuM buddha sAthe pratyakSa milana thayuM hatuM e prasaMga che. emAM te tathAgata buddhane pUraNa kAzyapanI mAnyatA aMge eka prazna kare che.20 dhammapada-aThakathA pramANe abhayakumArane zrotApaniphala e vakhate prApta thAya che ke jyAre te nartakInA mRtyuthI khinna thaIne buddhanI pAse jAya che ane buddha ane dharmopadeza Ape che.22 theragAthAaThakathA pramANe abhayane zrotApariphala e samaye prApta thAya che ke jyAre tathAgata buddhi ane tAlachigulAmasuttane upadeza Ape hata. 23 19. majhima nikAya, abhayakumAra sutta prakaraNa 76 20, saMyuktanikAya, abhaya sutta, 44, 66 21. srotA pati-dhArAmAM AvI javuM. nirvANanA mArgamAM ArUDha thaI javuM, jyAMthI paDavAnI koI saMbhAvanA na heya. yogasAdhanA karanAra bhikSu jayAre satkAyadaSTi, vicikitsA ane zIlavata parAmarzaka, A traNa baMdhanone teDI, nAMkhe che, tyAre te srotA5na kahevAya che. strotApanna vyakti vadhumAM vadhu sAtavAra janma laI nirvANa prApta karI le che. 22. dhammapada-aTTakathA 13-4 23, theragAthA-aTTakathA 1-58 Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana zreNika biMbisAranA mRtyuthI khinna thaIne abhayakumAre buddha pAse pratrajyA grahaNa karI ane ahaMta pada prApta karyuM. bhikSu banyA pachI eNe pitAnI mAtA padmAvatI gaNikAne paNa uddabodhana karyuM ane eNe bhikSuNI banIne ahaMta pada prApta karyuM.5 samIkSA abhayakumAra aMge jaina ane bauddhanA prAcIna pramANene AdhAre sahajapaNe jaNAI Ave che ke abhayakumAra ane abhayarAjakumAra e bane judI judI vyakti haze. kemake jainadaSTi pramANe enI mAtA vaNika hatI, te pradhAnamaMtrI hatA ane te bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA le che. jyAre bauddha daSTie te eka gaNikAne putra hoya che. vaLI te eka kuzaLa rathika hite; nigaMTha dharma cheDIne te bauddha dharmamAM praveza kare che ane aMte buddhanI pAse bhikSu bane che. je abhaya eka ja vyakti hatA te mahAvIra ane buddha te bane pAse kevI rIte dIkSA laI zake. e saMbhava che ke rAjA zreNikane aneka putro hatA. emAMthI ekanuM nAma abhaya hAya ane bIjAnuM nAma abhayarAjakumAra hoya. jaina dIkSAne ullekha "anuttarapapAtika"mAM che. jenI racanA paMDita dalasukha mAlavaNiyA Adi vidvAne vikrama pUrve bIjI zatAbdImAM thayelI mAnI che. 28 bauddha dIkSAne ullekha therApadAna 29 ane aThakathAmAM che. therAapadAnanI racanA piTaka sAhityamAM badhAthI chellI mAnavAmAM Ave che ane aDakathA te enA pachInI racanA che.30 24. (ka) theragAthA 24. (kha) theragAthA-aTTakathA, khaMDa 1, pR. 83-4 25. theragAthA-aTTakathA. 31-32, 26. Agama aura tripiTakaH eka anuzIlana, pR. 359 27. anuttare5pAtika 1,10 28. AgamayugakA jaina-darzana, pR. 28 29. therAapadAna, bhadiyavo , abhayattharaapadAna. 30. khudakanikAya khaMDa 7, nAlandA, bhikSu jagadIzakAzyapa, juo-Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana. Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti-paricaya : mahArAjA ceTaka 29 mahArAjA ceTaka rAjA ceTaka jaina dharmane parama upAsaka hatA. Avazyaka cUrNi, triSaSTi-zalAkApuruSa caritra, upadezamAlA, uttapurANa Adi graMthamAM e zramaNe pAsaka banyo te aMgene ulekha spaSTa rIte prApta thAya che. hariNAcArya racita bRhat kathAkezamAM rAjA ceTakanA pitAnuM nAma keka ane mAtAnuM nAma yazematI ApavAmAM AvyuM che. AcArya hemacandra ceTaka nAma aMge lakhe che ke zatruone cerI-sevaka banAvavAne kAraNe enuM nAma ceTaka paDayuM. AcArya hemacandra ceTakanI patnInuM nAma pRthA jaNAvyuM che. bRhat kathAkASa" mAM tathA sekeDa bukasa opha dhI IsTamAM subhadrA nAma ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIranI mAtA trizalA rAjA ceTakanI sagI bahena hatI.1deg enI kanyAo paNa e yugamAM prasiddha rAjAo sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. prabhAvatIne vItabhayanA rAjA udAyananI sAthe, padmAvatIne aMga-dezanA rAjA dalivAhana sAthe, mRgAvatIne 1. relavo sAvo | -Ava. cUrNi uttarAddhapatra, 164 2, ceTatu AvA | -triSaSTi. 10, 6, 188 3. vesAlIe purIe siripAsa jiNeNa sAeNa saNAhI hehayakula saMbhUo ceDaga nAmA nivo asi / -upadezamAlA saTIka 92, patra-238 4. vedavyAse sivilyA vinItaH gharamAtaH | -uttarapurANa pR. 483 5. atha vajhave varAtrI nAra gRpa ! rahyAM aDacca mAsIta rAtirinAmA-brahatakathAkeza 165 pR. 83 6, retAri mUpAstatra veTa phImUta triSaSTi 10, 6, 185 7. pRthA mastatha mUvaH sapta kanyavAda ! -triSaSTi 10, 6, 186 8. (ka) madrAmavA subhadrA vamUva vanirottamA ! - bRhad. 183 (kha) mumadAra navI mudramAvA priyaMvara -ejana pU. 233 9. sekreDa bukasa opha IsTa, volyuma 22, pR. XV 10, mAvA mAyA vejasa maLiI ! - Avazyaka cUNi, bhAga 1, patra 245 Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vatsadezanA rAjA zatAnIka sAthe, zivAne ujajainInA rAjA caMDapradyota sAthe, chAne mahAvIranA bhAI naMdIvardhananI sAthe ane celaNAne magadhanA rAjA biMbisAra zreNika sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. eka kanyA suceSThA bhagavAna mahAvIranI pAse prajita thaI hatI. bhagavAna mahAvIranA samayamAM vajijaonuM eka zaktizAlI gaNataMtra hatuM. enI rAjadhAnI zaizAlI hatI. eTale te gaNataMtra vaizAlI gaNataMtranA nAme prasiddha hatuM. e samaye nAnAM moTAM aneka gaNataMtro hatAM. 12 te saMgharAjya yA "saMghanA nAmathI prasiddha hatAM. jAtaka akathAnA ullekhAnusAra zaizAlI gaNataMtranA 7707 sabhya hatA. e badhAne rAjA kahevAmAM AvatA. bhagavAna mahAvIranA pitA siddhArtha paNa emAMnA eka rAjA hatA. AcArya pANininA mata pramANe A badhA rAjAone abhiSeka thato hate. emanuM jeTaluM kSetra hatuM eTalAnA te adhipati thatA hatA. abhiSeka thayA pachI teo "saMjJArA" kahevAtA hatA. "lalita vistaramAM spaSTapaNe ullekha che ke licchavI paraspara ekabIjAne nAnA ke moTA mAnatA nahIM paraMtu badhA kahetA hatA ke huM rAjA chuM. hara eka rAjA pita-pitAnA uparAjA, senApati, bhAMDAsika hatA. A badhAne rahevA mATenA judAM judAM makAna vaizAlImAM 1. (ka) satta dhUtAo pabhAvatI, padmAvatI, migAvatI, sivA jeTUThA, sujeTUThA, cellANAtti,... pabhAvatI vItibhae udAyaNassa diNNA, padmAvatI capAe dahivAhaNassa, migAvatI kosaMvIe satANiyassa, sivA ujjeNIe pajjotassa, jeTUThA kuNDaggAme baddhamANa sAmiNo jeTThassa nandivaddhaNassa diNNA / (kha) Avazyaka hAribhadrIya 676 (ga) triSaSTi, 10, 6, 187-Avazyaka cUrNi bhAga 2, pR. 164 12, hindu sabhyatA pR. 593 13. jAtaka aThakathA bhAga 1 pR. 336 bhAratIya jJAnapITha 14. pANini vyAkaraNa 1, 2, 34 15, lalita-vistara 3, 23 Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti-paricaya : mahArAnta ceTaka hatAM. 7707 rAjAenI zAsana-sabhA ' sa`ghasabhA 'nA nAmathI prasiddha hatI. ane enu' gaNata'tra 'va-sa'gha' ke 'licchavI-sa'dha' kahevAtu',16 prastuta gaNata`tramAM nava-nava licchavIenI be upasamitie hatI. ekanu kArya nyAya vibhAgane saMbhALavAnu` hatu` te khIjAnu pararASTranuM kArya hatuM. khIjI samitie ja mallakA, licchavI ane kAzI-kauzalatA gaNarAjAenuM saMgaThana banAvyu' hatuM. je saMgaThananA adhyakSa mahArAjA ceTaka hatA. keTalAya lekhakeAe auddha sAhityanA vinayapiTaka,17 aMguttaranizraya18 tathA gherIgAthAmAM AvelA siMha senApati ane jaina sAhityamAM AvelA rAjA ceTakane eka ja vyakti mAnI che. 19 paraMtu te eka bhrAMti che. kemake bauddha sAhityamAM sihune satra senApati ja kahyA che.21 jyAre ceTaka vaizAlI gaNarAjyanA rAjA hatA.22 tatkAlIna vyavasthA paddhatinuM avaleAkana karavAthI e sahajapaNe jJAta thAya che ke rAjA ane senApatinu 8 bhAratIya sthAna taddana judAM judAM hatAM. rAjA senApati na hateA. itihAsa eka dRSTa' graMthamAM Do. jyeAtiprasAdanu'matavya che ke mahArAjA ceTakane deza putra hatA, jemAMthI jyeSTha putra siMha ke si'habhadra vagaNanA prasiddha senApati hatA. 23 16. Agama era tripiTaka eka : anuzIlana pR. 371 17. vinayapiTaka mahAvagga, bhaiSajya khaMdhaka 6, 4, 8 18. (3) aMguttara nikAya (kha) The Book of Gradal, Val, III, P. 38, Vol. IV r. 19 19. gherIgAthA. M. 77-81 2. narakesarI le. jayabhikhkhu pR. 234 TippaNI. 21. vanapapiTaka mahAvaga 6, 4, 8 " 31 22. (ka) vesAhId navarAt cekasa rane--nirayAvalikA patra 162 (kha) jJeya vesAlTIT nAraN ceko yA Avazyaka cUrNi, bhAga 2 : putra 164 23, bhAratIya itihAsa : eka daSTi pR. 56 Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana upAsakadazAMganA anuvAdamAM De. hanale vANijyagrAmanA rAjA jitazatru ane ceTakane eka vyakti kahI che. paraMtu emanuM A kathana yathArtha lAgatuM nathI. kemake ame pahelA ja jaNAvI gayA chIe ke vaizAlI gaNataMtramAM 7707 alaga rAjAo hatA, eTale e bannene eka mAnavAnuM keI kAraNa nathI. De. oTosTIne paNa A aMge aneka daSTiethI prakAza pADyo che.24 ceTaka bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAne zrAvaka hato. ene mahAvIranA vaMza sAthe be prakAre saMbaMdha hate. eka to e ke mahAvIranI mAtA trizalA enI bahena thatI hatI, ane bIjo e ke mahAvIranA meTA bhAI naMdIvardhananI patnI jenuM nAma jyeSThA hatuM, te enI putrI hatI. A pramANe mahAvIranI sAthe ene kauTumbika saMbaMdha hato. zrAvaka hovAne nAte eNe e pratijJA karI hatI ke yuddhamAM kAma paDe tyAre eka divasamAM eka bANathI vadhu bANane prAga karIza nahIM. zaraNAgatanI rakSA mATe eNe rAjA kRNika sAthe yuddha karyuM hatuM. eNe amegha bANathI rAjA kRNikanA kAlakumAra Adi dase bhAIne dasa divasamAM pUrA karyA hatA. jenA aMge ame anyatra prakAza pADayo che. 28. Jinist studies Ed. by muni jaina Vijai aylipuri Jain Sahitya Sansicod take Studes Ahmedabad 1948 25. upadezamAlA saTIka, patra 338. 21. () ceTaka pratipannapratijJatayA dinamadhye ekameva zaraM mucyate / -bhagavatI 7, 8, patra 111 (dAnazekhara vRtti) (4) pratipannavratatvena dinamadhye ekameva zaraM muMcati / -bhagavatI anya TIkA patra 579 27. nirayAvalikA Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDapradyota 3333 rAjA ceTakanA kuLanuM nAma haihaya hatu'28 ane enA vaMzanu geAtra vaziSTha hatuM.29 rAjA ceTaka svaya' licchavI hateA nahI. paNa te licchavI gaNataMtrane adhyakSa hatA. e enA kuzaLa netRtvanuM spaSTa nirdezana che. 33 jaina sAhityamAM rAjA ceTakanu sthAna gauravapUrNa rahyuM che, paNa Azcarya e che ke itihAsakAree enA para koI prakAza pADaco nathI. enuM mULa kAraNa e che ke vaidika sAhityamAM keAI jagyAe e samayanA magadha, kausala, kauzAMkhI jevA rAjata trAtmaka rAjyane ullekha avazya thayA che paNa vaizAlI jevA sthAnanA ke jyAM gaNata MtrAtmaka paddhati cAlatI hatI, ene kAI paNa jagyAe kiMcit mAtra paNa ullekha nathI. bauddha sAhityamAM vaizAlI ane enA para Adhipatya rAkhanArA licchavI kSatriya jAtinu vaNu na maLe che paraMtu e sthAna ane samAja para saMpUrNa adhikAra rAkhanAra koI vyakti-vizeSanu nAma prApta thatuM nathI. saMbhava che ke te bhagavAna mahAvIranA parama upAsake haze, jenA kAraNe vaidika ane bauddha sAhityamAM enuM nAma Avyu nathI. ane jaina tathA jainetara paraMparAmAM evuM keAI pramANa nathI ke je emane nigraMtha upAsaka gaNavAmAM bAdhaka thAya. eTale te jaita rAjA ja sASita thAya che. 28. (ka) ceko gayA haiye kurusaMte / AvazyakacUrNi uttarAva, patra 164 (kha) verA icUMTavA haihayasapUte / --Avazyaka hAribhadrIya vRtti patra 676 (ga) triSaSTi, 10, 6, 226 (dha) upadezamAlA saTIka 338 28. bhagavao mahAvIrassa mAyA vAsiThasa gutteNaM / --phalpasUtra Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana caDaprota bhagavAna mahAvIranA samayamAM ujjainInA rAjA ca'Daprota hatA. enu' mULanAma pradyota hatuM. paraMtu atya ta krUra svabhAva hAvAne kAraNe enA nAma pUrva'ca'' e vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM hatuM. enI pAse virATa senA hatI. eTale enuM khIju nAma mahAsena paNa hatuM. katha paritsAgara anusAra mahAsene caMDInI upAsanA karI hatI. eTale te ` ajaya khaDga ane AvuM nAma prApta thayuM hatuM. vaLI A kAraNe te * mahAcaMDa ' nAme paNa prasiddha thayA hatA. jyAre eNe janma lIdhA hatA tyAre saMsAramAM dIpakanI mArke prakAza thaI gayA hatA. eTale enu nAma pradyota rAkhavAmAM Avyu hatuM. ujjainavatthamAM lakhavAmAM Avyu che ke te sUryanAM kiraNAnI mAphaka zaktizALI hateA.ja 3 tibeTI mauddha anuzruti anusAra je divase pradyotanA janma thaye e divase buddhane paNa janma thayA hatA. ane je divase pradyota rAjasihAsana para beThA, e divase gautama buddhane buddhatva prApta thayuM hatuM.pa 1. (3) ujjainI Ina ezaeNTa IMDiyA, peja 13, (kha) bhagavatI sUtra saTIka 13, 6 putra 1135mAM udrAyaNanI sAthe je mahAsenanuM nAma maLe che te caDapradyotane mATe che. (5) uttarAdhyayana nemiyatra vRttimAM paNa mahAsenaneA ullekha thayele che, juo, patra 252-1 2. (3) rAkahila likhita lAIph ek jIdda pR. 32 (kha) ujjayinI Ina ezenTa IMDiyA, pR. 13 vimalacaraNa 3. lAIph ek jIdda pR. 17 rAmahila 4. ujjayinI Ina ezeMTa iDiyA, pR. 13 5. lAI ek buddha, pR. 32 paranuM TippaNa 1 Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaDapradyota g C 'AvazyakacUrNi'6 'Avazyaka hAribhadrIyavRtti' ane triSaSThizalAkA puruSacaritramAM jovA maLe che ke caMDapradyota pAse (1) leAhajaMgha nAmane lekhavAhaka, (2) agnibhIru nAmane ratha, (3) analagiri nAmanAM hasti, (4) ane zivA nAmanI devI e cAra ratnA hatAM.. urdunavatthamAM pradyotanA eka kUtagAmI rathanuM varNana maLe che. bhadrAvatI nAmanI hAthiNI, kakkA ( pAlImAM kAkA) nAmane dAsa, e gheADIe celakaDI ane majukezI tathA nAlAgirI nAmanA hAthI A pAMca maLIne pelA rathane khecatAM hatAM. tsu dhammapadanA TIkAkAre lakhyuM che ke pradyota keAI paNa siddhAMtamAM mAnanArA na hatA. ene kaphala pratye vizvAsa na hateA. AcAya hemacaMdre lakhyu che ke te strI-leAlupa ane pracaMDa hateA.11 purANakAre enA mATe nacavijata zabdanA prayAga karyAM che.12 jaina kathAsAhityamAM spaSTa varNana maLe che ke ca'Dapradyote svaNu gulikA dAsI mATe sindhu-sauvIranA rAjA udyAyananI sAthe,13 6. Ava. cUrNi` bhAga 2, 5tra 1607. Avazyaka hAri. vRtti 673-1 8. triSaSTi. 10,11,173 pa 9. (ka) dhammapada TIkA, ujjayinIdaCna pR. 12 (kha) ujjayanI Ina ezeMTa IMDiyA pR. 15 10. (3) ujjayanI IM eseMTa IMDiyA pR. 13. vimalacaraNa lA (kha) madhyabhAratakA itihAsa, pra. bhAga, pR. 115-176 11. triSaSTi. 10,8,150 ane 168 12. kathAsAritsAgara 13. (3) triSaSTi. 10,11-445-597 (kha) uttarAdhyayana a. 18. naimiyandrakRta vRtti. (ga) bharatezvara-bAhubalI vRtti, bhAga 1, patra 177-1 Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana 14 - dvi-mukha mahArANI mRgAvatIne mATe vatsanareza zatAnIka sAthe, avabhAsaka, mukuTane mATe pAMcAlanareza rAjA durmuhapa sAthe, rAjA zreNikanA vadhatA jatA prabhAvane sahana na karavAne kAraNe magadharAja zreNikanI16 sAthe yuddha karyuM. A badhA ghaTanA prasa MgeA khUba ja AkarSaka che. vistArabhayathI ame age ane uddhata karyA nathI. jijJAsuene te aMge mULa grathA jovA joIe. 36 vatsadezanA rAjA zatAnIka ane caMDapradyota vacce yuddha thayu, te jaina17 ane boddha kathAnAmAM prAyaH samAna rUpamAM prAsa thAya che. prastuta yuddhane kathAsaritsAgara AdimAM ullekha thayA che. svapnavAsavadattA nATakamAM mahAkavi bhAse A kathA-prasa'gane mukhya AdhAra lIdheA che. ' z2ijhamanikAya' anusAra ajAtazatrue caMDapradyotanA bhayathI bhayabhIta thaI rAjagRhamAM killebaMdhI karI hatI.19 bauddha sAhityamAM enAM khIjA yuddhonA ullekha nathI. jaina sAhityamAM caDapradyotanI ATha rANIenA ullekha che. je kauzAMkhInI rANI mRgAvatI sAthe bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA le che,. emAMnI eka rANInuM nAma zivAdevI che. je ceTakanI putrI hatI.21 mIjI ekanu' nAma agAravatI 2 hatuM, je suMsumArapurA3 14. triSaSTi. 10,11,184-185 15. triSaSTi. 1,11,152-293, 16. uttarAdhyayana sUtra, e. 9. nemicandrakRta vRtti. 17, triSaSTi. 10, 11, 184-265 18. dharmapada akathA, 2, 1 19. jijhamenikAya, 3, 18 geApaka meAggalAna sutta. 20. Avazyaka cUrNi 21. Avazyaka cUrNi` uttarArdha patra 164 22. Avazyaka cUrNi bhAga 1 patra 91 23. munizrI indravijayajInuM evu ma tathya che ke suMsumArapuranu` vartamAna nAma ' cunAra ' che, je jillA mirajApuramAM AveluM che, Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDa pradyota rAjA dhuMdhumAranI putrI hatI. A aMgAravatIne prApta karavA mATe prota suMsumArapurane ghere ghAlyo hato. te aMgAravatI pAkI zrAvikA hatI. 24 kathAsaritsAgaramAM aMgAravatIne aMgAraka nAmanA daityanI putrI kahevAmAM AvI che. enI bIjI eka rANInuM nAma madanamaMjarI hatuM, je dumuha pratyekabuddhanI putrI hatI." Avazyakaniyukti dIpikAmAM pradyotanA ge pAlaka ane pAlaka A be putrone ulekha che. svapnavAsavadattAmAM A be putronI sAthe eka putrIne paNa ullekha che. enuM nAma vAsudattA ApavAmAM AvyuM che. je Avazyaka cUrNimAM vAsavadattA nAma ApavAmAM AvyuM che ane ene protanI patnI aMgAravatInI putrI kahevAmAM AvI che. 28 bauddha sAhityamAM gepAlakanI mAne vaNikaputrI kahevAmAM AvI che. enA bhavya rUpa para mugdha thaIne pradyote enI sAthe lagna karyA hatAM. * harSacaritramAM enA eka putranuM nAma kumArasena ApavAmAM AvyuM che. 24. Avazyaka cUrNi bhAga. 2, patra 199 25. madhyabhAratakA itihAsa prathama khaMDa, pR 175, le. hariharanivAsa dvivedI 26. uttarAdhyayana 9 a. nemicandra vRtti 135-2-1362 ra7. Avazyaka niryukti dIpikA, bhAga 2, patra 110-1-gA. 1282 28. svapnavAsavadattA, mahAkavi bhAsa 29. Avazyaka cUrNi, uttarArdha, patra 161 30. (ka) aMguttaranikAya aThakathA 1,1,10 (kha) ujjayinI Ina eseMTa iDiyA pR. 14 (ga) madhyabhAratakA itihAsa bhAga 1 pR. 135 dvivedI likhita 31. tIrthakara mahAvIra bhAga 2 pR. 587 Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana keTalAka graMthomAM kha'Dakammane pradyotanA eka maMtrI jaNAvavAmAM ALyeA che.32 tA keTalAka grathAmAM maMtrInuM nAma bharata ApavAmAM AvyuM che,37 38 jainasAhityanu pa vekSaNa karavAthI e jJAta thAya che ke caDapradyota prAraMbhamAM jaina dharmAvalaMkhI na hatA. rAjA udyAyana ane khaMdIvAna banAvIne laI jAya che. mArgomAM paryuSaNa parva Ave che. rAjA udAyanane te divase pauSadhapavAsa hatA, eTale enu bheAjana karanAra raseAiye. caMDapradyotane pUche ke zu Apa bhAjana karaze! ? tyAre ca Dapradyotane khUba Azcaya' thayuM. rasAiyAe paryuSaNa mahAparva nI vAta kahI ane A kAraNe mahArAjA. udAyanane pauSadheApavAsa che. tyAre caMDapradhote kahyu ke mArAM mAtA-pitA zrAvaka hatAM eTale mAre paNa upavAsa che.34 jyAre udyAyanane ane mukta karyAM. tyAre te jainadharmAvalakhI anyA. mahAvIranA samavasaraNamAM zatAnIka rAjAnI patnI mRgAvatI tathA ca'DapradyotanI zivA vagere ATha patnIe dIkSita thaI, e samaye tyAM ca'Dapradyota paNa upasthita hatA.35 bhagavAna mahAvIranI sAthe enA prathama paricaya ahI ja thaye hatA ane atre ja eNe vidhivat jainadhama nA svIkAra karyAM hatA. 36 a'guttaranikAya aTyakathA anusAra caDapradyotane dharmone upadeza bhikSu mahAkAtyAyana dvArA maLyeA hatA. je sAdhu banyA pUrve 32. lAIpha Ina ezeMTa IMDiyA pR. 394 33. ujjayinI--dana pR. 12, madhyabhArata sarakAra. * 34. (1) tanmamAvyuvavAsoDaya vitarau zrAvau hai me |--uttarA. bhAvavijayanI TIkA, uttarA0 1eaa. 182 putra 386-2 (va) zrAvau pittaro mama' | triSaSTi. 10, 11, 57. 35. bharatezvara bAhubalI vRtti bIjo vibhAga pR. 323 36. tatabdha-pradyoto dharmamannItya puram vayau--bharatezvara bAhubalIvRtti, 2,323 Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMDapradyota 39 caMDapraghAtanA rAjapurohita hatA. caMDaprotanA AgrahathI teo tathAgata buddhane bolAvavA gayA hatA paraMtu buddhane upadeza sAMbhaLIne te ja sAdhu thaI gayA. buddha ujajainI AvyA nahIM paraMtu emaNe mahAkAtyAyana bhikSune ujajayinI mekalyA. caMDapradyota emanA upadezathI buddhane anuyAyI banyuM. paraMtu emane buddha sAthe kadI paNa pratyakSa paricaya thaye hoya e ghaTanA-prasaMga bauddha sAhityamAM nathI. e spaSTa che ke mULa Agama ane tripiTakamAM caMDapradyotanA dharmAnuyAyI thavAne ullekha nathI. pachInA, kathA-sAhityamAM ja te aMgenuM varNana maLe che. te bhagavAna mahAvIra yA tathAgata buddha e bannemAMthI koIne anuyAyI hato? e paNa saMbhavita che ke prAraMbhamAM te eka dharmanA anuyAyI heya. e paNa saMbhavita che ke jaina ane bauddha bane paraMparAo sAthe te saMkaLAyele heya. je kAraNe pachInA samayanA kathAkAroe ene potapotAne anuyAyI siddha karavAno prayAsa karyo hoya. amArI daSTie enI ATheya rANIe jaina dharmamAM dIkSita thaI hatI. ane teo lagna pUrve paNa jaina hatI. eTale caMDaprota pachIthI jaina thayo hoya te vadhu tarkasaMgata lAge che. 37 (ka) aMguttaranikAya aThakathA, 1,1,10 (kha) theragAthA aThakathA bhAga 1, pR. 483 Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 5 bhogelika-paricaya zramaNa bhagavAna mahAvIra pAkA parivrAjaka hatA. bhAratanA vividha vibhAgomAM paribhramaNa karI lokonA manamAM tyAga-niSThA ane saMyamapratiSThA utpanna karI hatI. Agama, niyukti, cUrNi, bhASya ane prAcIna caritra graMthomAM bhagavAna mahAvIranA vihAra aMge keTalAka saMketa prApta thAya che. enA AdhAre prastuta graMthomAM emane vihAra ane varSAvAsa aMge prakAza pADavAmAM AvyuM che.' e satya che ke bhagavAna mahAvIranA samayamAM je nagara, gAme ane dezanAM nAme je upalabdha thAya che, e nAmamAM Aja ghaNuM parivartana thaI gayuM che. je nagaramAM e samaye vaibhava UchaLI rahyo hato, Aja tyAM daridratAnuM sAmrAjya che. e samaye jyAM navA bhavya prAsAde camakI rahyA hatA tyAM Aja khaMDero AMsu vahAvI rahyAM che. keTalAMya sthAne para bhagnAvazeSa paNa upalabdha thatA nathI. keTalAMya nagaro Ajeya purANA nAmathI oLakhAya che. keTalAMya nagarAnuM sthAna kyAM hatuM, eno cokkasa patto maLatuM nathI. keTalAMya sthaLa aMge purAtattvavettAoe sArI evI dhakhaLa karI che. emanI zeAdhanA AdhAre bhagavAna mahAvIranA bhaugolika kSetrano ame paricaya ApIe chIe. jenAthI vAcakane sAcI paristhitine paricaya thaI zake. aMga asthikagrAma ayodhyA accha (asya) ahicchattA avantI anAryadeza apApA AmalakIpA Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya AlaMbhikA AlaMbhikA ujjayinI uttarakAsala uttaravAcAlA uttaravidehu unnANuM ( unAka) upa6pATaka ullukAtIra RjuvAlukA RSabhapura kenakamala Azramapada kanakapura kapali samAgama kaya'galA kaNa suvaNa kATivaSa kora grAma kala`bukA kaliMga kAkandI kAMpilpa kAlAyasa`niveza kAzI kuDapura ku DAkasanniveza kumArAkasanniveza 33 kurujA gala kRpiyasanniveza kuma grAma kaikeya kATiva kAlAkasanniveza kAsalA kauzAMkhI kSitipratiSThita gaMgA gaMDakI guNazIla gokula geAvaragAMva grAmAkasanniveza candranapApaudyAna candrAvataraNuM caitya pA ceDhi cArAkasa'niveza chammANa jaMbUsa Da ja`bhiyagAMva jJAtakha`Davana ta khAyasanniveza tAmralipti tidukAdyAna tugikasa'niveza tu giyAnagarI tAsaligAMva cUNAkasanniveza dakSiNavAcAlA dazA pura kRtipalAza caitya dRDhabhUmi nagalAgAMva na TvigrAma nAlaMdA pattapAlaka pAMcAla pAvA pAlakagrAma purimatAla pUrNa kalaza pUrNa bhadra catya pRSThacaMpA peDhAlaudyAna peAtanapura peAlAsapura pratiSThAnapura maga banArasa brAhmaNagrAma bhagi bhayiA bhadilanagarI bhAgapura na Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana magadha mathurA manA niveza malayagAMva malayadeza maladeza mahApura mahAsana udyAna mANibhadra citya mAlava mithilA miMDhiyA mRgagrAma moDhiyagAMva makAnagarI morAsanniveza mauryasanniveza rAjagRha letArgalo valsa vardhamAnapura vANijyagrAma vAlukAgrAma viThyapura vizAkhA vaizAlI zAlizIrSa zrAvastI tAMbikA sAnuleTiyayagrAma siMdhudeza surabhipura survaNakhala survaNavAlukA suMsumArapura suhma hitizIrSa hasvizIrSanagara vitabhaya vIrapura aMga- aMga eka prAcIna janapada hatuM. bhAgalapurathI muMgera sudhI phelAyela bhU-bhAganuM nAma aMgadeza hatuM. prastuta dezanI rAjadhAnI caMpApurI hatI. je bhAgalapurathI pazcimamAM be mAIla para AvelI hatI. kaniMghame bhAgalapurathI 24 mAIla dUra paththaraghATA pahADanI pAse caMpAnagara yA caMpApurI hovAnuM mAnyuM che. e gaMgAkinAre AveluM che. prAcIna yugamAM caMpA atyadhika suMdara ane samRddha nagara hatuM. te vyApAranuM kendra hatuM ane dUradUranA vyApArI vyApArArthe 1. (ka) eziyaTa grephI epha iMDiyA 5. 546 (kha) naMdalAlade-jyogrephIkala DIkSanarI oNpha ensiyanTa enDa meDIvala InDiyApR. 7. (ga) smitha-ala-hisTrI opha InDiyA, caturtha saMskaraNa pR. 3. Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya tyAM AvatA hatA. jAtake mAMthI jJAta thAya che ke buddhanI pahelAM rAjyasattA mATe magadha ane aMga vacce saMgharSa thayA karatA hatA.3 baddhanA samayamAM aMga magadhane ja eka bhAga gaNAto hato. rAja zreNika aMga ane magadha banene svAmI hate. piTaka sAhityamAM aMga ane magadhane sAthe rAkhIne "aMgamagadhA" ema dvanda samAsa rUpamAM prAga thayelo che. caMpeya jAtakanA mata anusAra caMpAnadI aMga ane magadha e benuM vibhAjana karatI hatI. jenI pUrva ane pazcima bane bAjue janapada vaselA hatA. aMga janapadanI pUrvasIma rAjaprAsAdonI pahADIo, uttarasamA kIsI nadI ane dakSiNamAM ene samudra sudhI vistAra hate. pArjiTare pUrNiyA jillAnA pazcimI bhAgane paNa aMga janapada antargata mAnya che." - sumaMgalA vilAsinImAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke aMga janapadamAM aMga (aMgA) nAmanA leke rahetA hatA. eTale enA nAma parathI te vastipradezanuM nAma aMga paDyuM. aMganA lekene emanA zArIrika saundaryane kAraNe e nAma maLyuM hatuM. te pachI A nAma pradezavizeSa mATe rUDha thaI gayuM.' mahAbhArata anusAra aMga nAmanA rAjAnA nAma parathI janapadanuM nAma aMga paDyuM hatuM ? 2. (ka) aupapAtikasUtra 1 . (kha) jJAtRdharmakathA 8 (ga) uttarAdhyayana 21, 2 jAtaka, pAliTekasa-sosAyaTI, AvRtti 4thI, pR. 454, AvRtti pamI, pR. 316 AvRtti chaThThI pR. 271 4. (ka) dIdhanikAya 3, 5. (kha) masjimanikAya, 2, 3, 7. (ga) theragAthA-muMbaI vizvavidyAlaya saMskaraNa, gAthA 110. 5. jarnala opha eziyATika sosAyaTI opha baMgAla sana 1867, pR. 95. 6. sumaMgalavilAsinI prathama AvRtti, pR. 729 7. mahAbhArata-gItApresa saMskaraNa 1, 104, 53, 54 Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana rAmAyaNanA mata pramANe mahAdevanA kodhathI bhayabhIta thaIne madana bhAgIne tyAM AvyA hatAM ane te potAnuM aMga cheDIne anaMga thayo hato madananA aMgane tyAga thavAne kAraNe A pradeza aMga kahevAya. jaina sAhityamAM aMgalakane ullekha siMhala (zrIlaMkA), bAra, kirAta, yavana dvIpa, Arabeka, ramaka aNasanda (elekaphreMDriyA) ane kacchanI sAthe Ave che. jaina graMthamAM aMga ane caMpAnI sAthe saMkaLAyela aneka kathAo Ave che. bhagavAna mahAvIranuM A eka mukhya viddhArasthaLa hatuM. bhagavAnanuM anekavAra samavasaraNa caMpAnA IzAna dizAnA bhAgamAM pUrNabhadra caityamAM thayuM hatuM ane jyAM seMkaDe vyaktieAe dIkSA grahaNa karIne jainadharmano vijaya-vAvaTA pharakAvyo hate. accha-(asya) acchanI parigaNanA sADApacIsa Arya janapadomAM karavAmAM AvI che. A deza mathurAnI uparanI bAju hatA. keTalAya vidvAnonuM maMtavya che ke keI paNa sthAne enI rAjadhAnI prApta thatI nathI." " enI rAjadhAnI prAcIna yugamAM varaNa hatI. varaNanuM Adhunika nAma bulanda zahera che. eka jaina zilAlekhamAM varaNanuM nAma acchanagara maLe che. 11 accha nAma dezanuM che. e saMbhava che ke enI rAjadhAnI varaNa acchanagara rahyuM hoya. kalpasUtramAM vAraNagaNa ane uccAnAgarI zAkhAne ulekha che, enAthI jJAta thAya che ke A pradeza jaina zramaNanuM kendra hatuM. mahAbhAratamAM paNa eno ullekha che. 8. rAmAyaNa-gItApresa saMskaraNa 1, 23, 14 9. (ka) jabUdIpa-prApti pa2, pR. 216 (kha) Avazyaka cUrNi pR. 191 10. atItakA anAvaraNa pR. 164. 11. epigrAphikA iDiyA, AvRtti 1, 1892 pR. 375 12, kalpasUtra 216, pR. 327, gujarAtI saMskaraNa saMpAdaka devendramuni Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya cInI sAdhu phATyuAMga-phAyahAna (424-453 I.) nagarahArathI videza jatI vakhate varaNa thaIne gayo hato. 13 anAyadeza AvazyakarNimAM Arya ane anArya pradezanI vyavasthA A prakAre karelI che - je pradezamAM yaugalika rahetA hatA jyAM "hAkAra Adi nItionuM pravartana thayuM hatuM te pradeza Aye deza ane zeSa anArya che. A daSTie Arya janapadanI sImA atyadhika vadhI jAya che. tattvArthabhASAnA mata pramANe cakavatanA vijayamAM utpanna thanAra manuSya paNa Arya che. tattvArtha vArtikakAre kAzI-kauzala Adi janapadomAM utpana thayelA manuSyane kSetrArya kahyA che. jaina sAhityamAM sADA pacIsa dezamAM rahenArane kSetrArya kahyA che. kemake sADA pacIsa dezamAM tIrthakara, cakavatI, rAma (baLadeva) ane kRSNa vAsudeva)nI utpatti thaI che. eTale ene Arya janapada kahevAmAM Ave che." je dezamAM tIrthakara Adi utpana thayA, ene Aya kahevAmAM AvyA che. e samaye lADha ke rADhanI gaNatarI anArya dezamAM karavAmAM AvatI. te deza vajajabhUmi (vajIbhUmi) ane sanmabhUmi (suddA) nAmanA be vibhAgamAM vibhakta hate. enI rAjadhAnI keTivarSa hatI. Adhunika khAnagaDha e ja prAcIna kaTivarSa che. te 13. da grephikala kesa opha mahAmAyarI jarnala yu. pI. hisTorikala sosAyaTI AvRtti 15, bhAga-2 1. jesu kasuvi paesesu mihuNagAdi paiTThiesu hakkArAiyA nIi parUDhA te AriyA sesA aNAriyA / -Avazyaka cUrNi 2. bharateSvardhaSaDviMzati janapadeSu jAtAH, zeSeSu ca cakavartI vijayeSu -tattvArthabhAga 3,15 . kSetrA razADhipu gAtA -tattvArtharAjavAtika 3, 36 pR. 200 4. prajJApanA 1 5. tyutpatti nizALa, vIMd rAmeLa | -prajJApanA 1 ional Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana uttararADha ane dakSiNa rADha tarIke be bhAgamAM vibhakta hate. enI vacce ajaya nadI vahetI hatI. keTalIya vyakti bhramathI lADha pradezane gujarAtane lATa pradeza mAne che, paraMtu e ucita nathI. satyatathya e che ke lADha pradeza baMgALamAM gaMgAnI pazcimamAM hato. AjakAlanA tAmalaka, midanApura, hugalI ane vardhamAna ji9lAe A pradezanI antargata hatA. murzidAbAda jillAne keTaleka bhAga enI uttaranI sImAmAM hatuM. bhagavAna mahAvIre atre vihAra karyo hato, jyAM emane aneka kaSTo sahana karavAM paDyAM hatAM. bhagavAna mahAvIrane atre vastI maLavI paNa durlabha thaI gaI hatI. tyAMnA loke mahAvIrane kUtarAM karaDAvatA. lAThane sukSma paNa kahevAmAM Ave che. bauddha sAhityamAM enuM nAma "lAla ane vaidika sAhityamAM rADha maLe che. enuM prAcIna nAma suMda paNa che. bhagavatI sUtramAM sola janapademAM saMbhuttara(sutara suhmanI uttaramAM)nI paNa gaNanA karavAmAM AvI che. keTivarSa lADha janapadanI rAjadhAnI hatI. koDivarisiyA nAmanA jana zramaNonI zAkhAne ullekha prApta thAya che. guptakAlIna zilAlekhomAM prastuta nagaranA ullekha che. vidvAno koTi varSanI oLakha vartamAna dInAkapura jillAnA bAnagaDha nAmanA sthAna tarIke karAve che. saMbhava che ke A kAraNe ene Arya dezamAM paNa ga hoya. pradhacandrodaya nATaka aMka bemAM (11mI sadI) enA be bhAgane ullekha maLe che. dakSiNa-rAdha ane uttara-rAdha. ajaya nadInA dakSiNa bhAgane dakSiNa-rAdha ane uttarabhAga uttara-rAdhA kahevAmAM AvatA. 7. (ka) Avazyaka niryukti 483 (kha) AcArAMga 9, 3 8. (ka) AcArAMga 1, 1 ejana 9,3 (kha) Avezyaka niryukti 492 9 kalpasUtra 207 Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya apApA pAvAnuM nAma apApA paNa hatuM. jyAre bhagavAna mahAvIranuM tyAM parinirvANa thayuM tyAre apApA pApA nAme prakhyAta thaI vizeSa vivaraNa mATe "pAvA" zIrSaka juo.' ' adhyA jaina sAhityanI dRSTie ayodhyA sauthI prathama nagara che. ayodhyAnA nivAsI vinIta svabhAvanA hatA, eTale bhagavAna RSabhanA samaye enuM nAma vinItA paDyuM. enA loko svabhAvathI sarala hatA. acala gaNadharanI ane maryAdA puruSottama rAmanI e janmabhUmi hatI. adhyAnuM varNana karatAM rAmAyaNakore lakhyuM che kesarayu nadInA kinAre AvelI A nagarI dhana-dhAnyathI paripUrNa hatI. enA mArga suMdara hatA. emAM aneka zilpI ane deza-videzanA vepArIo vasatA hatA. tyAMnA loke samRddhizAlI, dharmAtmA, parAkramI ane dIrdhAyu hatA. adhyAnivAsIoe vividhakalAmAM kuzaLatA prApta karI hatI, eTale ayodhyAne kuzalA-kezalA paNa kahetA hatA.' vaizAlImAM janma levAthI jevI rIte bhagavAna mahAvIranuM nAma vaizAlIya che. tevI rIte bhagavAna rASabhadeve kauzalamAM janma lIdhe hato eTale kauzIlIya paNa kahevAya che. kauzalane rAjA prasenajita ullekha bauddha sAhityamAM aneka sthAne thayeluM che. bRhatkalpa anusAra bhagavAna mahAvIra eka vAra jyAre ayodhyA(sAketa)nA subhUmibhAga udyAnamAM vihAra karI rahyA hatA tyAre 1. Avazyaka malayagirIyavRtti. 2. baha995bhASya 5, 5824 3. (ka) rAmAyaNa (kha) triSaSTizalAkA puruSa caritra 4. Avazyaka malayagirIyavRtti pR, 214, Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana bhagavAne jaina zramaNanA vihAranI sImA A pramANe nakkI karI hatI. nigraMtha ane nigraMthanI sAMketanA pUrve aMga, magadha sudhI dakSiNamAM kauzAMbI sudhI, pazcimamAM sthaNa (sthAnezvara) sudhI ane uttaramAM kuNalA (zrAvatI janapada) sudhI vihAra karI zake che. eTalAM ja kSetra Arya kSetra che, enAthI AgaLa nahIM. kemake eTalAM ja kSetromAM sAdhuonAM jJAna, darzana ane cAritra akSaNa rahI zake che.' mahAvIra ane buddhanA samayamAM adhyAnuM sAketa nAma vadhu prasiddha hatuM. judA judA vakhate enA nAmamAM parivartana thatuM rahyuM che jemake kauzalA, vinItA, IzvAkubhUmi, rAmapurI, sAketa, vizAkhA Adi. prAcInakAlamAM kauzaladeza uttara ane dakSiNa e banne bhAgamAM vibhakta hatA. enuM vibhAjana sarayU nadI vaDe thayuM hatuM. dakSiNa kauzalanI rAjadhAnI sAketa hatI. e sarayU nadInA taTa para vaselI hatI. bhagavAna mahAvIranA samayamAM sAketanI bahAra uttarakuru nAmane bagIce hate. ane pAzAmRga nAmaka yakSanuM maMdira hatuM. rAjAnuM nAma mitranaMdI ane rANInuM nAma zrIkAtA hatuM. bhagavAna mahAvIra tyAM anekavAra padhAryA hatA. vidvAnane mata che ke phaijAbAdathI pUrvottara cha mAIla para sarayu nadInA dakSiNa taTa para Avela vartamAna adhyAnI najIka prAcIna sAketa nagara hatuM. avaMtI avaMtI mALavAnI rAjadhAnI hatI. dakSiNapathanI e mukhya nagarI manAya che. bhagavAna mahAvIranA samaye ahIMne rAjA 1, baha995sUtra 1,50 Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 49 caMDaprota hate. caMDaprotanI paTarANI zivadevI ane aMgAravatI Adi raNue bhagavAna mahAvIranI parama upAsikA hatI. - jyAre samrATa azokane putra kRNAla tyAM subedAra thaye tyAre avaMtI je ujainI nAme prakhyAta hatI, enuM nAma kuNAla nagara rAkhavAmAM AvyuM. kuNAla pachI rAjA saMpratinuM rAjya thayuM. rAjA saMpratie jainadharmane pracAra karavA mATe potAnA anucarene dUra-dUra mokalyA hatA. Arya suhasti avaMtI padhAryA hatA. caMDarudra, bhadrakagupta, Arya rakSita tathA Arya ASADha Adi jaina zramaNae tyAM vihAra karyo hato. jaina zramaNane tyAM AgaLa kaThera parISaha paNa sahana karavA paDatA hatA. 19 AcArya kAlake rAjA garda bhillanA sthAne IrAnanA zAhane besADyo hato. e ja avaMtImAM rAjA vikramAditye pitAnuM rAjya sthApyuM hatuM. siddhasena divAkara vikramAdityanI sabhAnA eka ratna hatA. digaMbara jaina paraMparA anusAra samrATa caMdragupta ahIM Arya bhadrabAha pAse dIkSA grahaNa karI dakSiNanI yAtrA karI hatI.' 2. AvazyakacUrNi bhAga 2, . (ka) AvazyakacUrNi uttarArdha, patra 164 (kha) triSaSTi. 10,11 4. (ka) AvazyakacUrNi bhAga 1, patra 91 (kha) AvazyakacUrNi bhAga 2, patra 199 5. saMstara 82, pR. 58 . bRhatka9pa bhASya 1,32 37 7. baha95 bhASya 6,613 8. Avazyaka cUrNi pR. 403 9. dazavaikAlika cUrNi pR. 96 10. bahatkalpabhASya 5, 5706 11. jaina Agama sAhityamAM bhAratIya samAja pR. 481 bha. ma. pra. 4. Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana keI samaye avaMtImAM bauddha dharmanuM khUba jora hatuM, emane rahevA mATe tyAM aneka vihAra banAvavAmAM AvyA hatA. ahIMnI mATI kALI havAthI buddha bhikSuone snAna karavAnI ane jeDA paheravAnI chUTa ApavAmAM AvI hatI. avaMtI vyApAranuM mukhya kendra hatuM. huenasAMganA samaye te vidyAnuM paNa kendra hatuM. IsavI sananI sAtamI-AThamI zatAbdI pUrve mALavA avaMtInA nAmathI oLakhAte hato. - AcArya hemacandranA samaye avaMtI vizAla-puSpakaraMDinI ane ujayinI nAmathI prakhyAta hatuM. enI oLakha mAlavA, nimADa ane madhyapradezanA keTalAka bhAga tarIke karavAmAM Ave che. asthika grAma e vajI dezanI aMdara AveluM hatuM. bauddha sAhityamAM enuM nAma hathIgAma maLe che. te rAjagRhathI kuzInArAvALA mArganI vacce AveluM hatuM. ane vaizAlIthI Deka dUra hatuM. bhagavAna mahAvIre pitAne prathama varSAvAsa ahIM vitA hatA. ane zUlapANi yakSane pratibaMdha karyo hato. bhagavAna morAsannivezathI ahIM padhAryA hatA ane pharIthI merAka thaI vAcAlA tarapha padhAryA hatA. enuM Adhunika nAma hAthAgAMva che je mujhaphaphapura jillAmAM che. mujhaphapharapurathI vIsa mAIla pUrve hAthAgAMvanI pAse bAgavatI nadI che. saMbhava che ke e nadI prAcIna yugamAM vegavatI nadInA nAme prakhyAta hoya. A gAma basADhathI lagabhaga 35 mAIla dUra che. bauddha sAhityamAM Avela hastigAma ane jaina vAmayamAM Avela "asthikagAma' bane eka ja che. uccAraNa bhedathI ja 1. (ka) Avazyaka niryukti 1267 (kha) Avazyaka cUNi 2, pR. 154 2. abhidhAnaciMtAmaNi 4,42, Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 51 asthikanuM hathi thaI gayuM che. saMskRtanuM asthi prAkRtamAM aThI thAya che ane AgaLa para haDDI thaI gayuM che. hasthigAma ane asthikagAmamAM kiMcit uccAraNa bheda che. paNa bane sAhityamAM ene videhanI antargata vaizAlInI samIpa hevAnuM mAnavAmAM AvyuM che. somavaMzI bhavaguta prathamanA tAmrapatramAM ja hastipada nAmanA sthAnanuM varNana prApta thAya che, te kadAca A hasthigrAma hoya. IsavI sananI trIjI zatAbdI sudhI hastigrAmanuM astitva jevA maLe che. zailendravaMzIya jAvA, sumAtrA ane malaya pradezanA rAjA bAlaputradeva je nAlaMdAmAM mahAvihAra banAvavA mAgatA hatA, emaNe pAla -vaMzanA rAjA devapAlanI pAse dUta mekalyA ane pAMca gAmanI yAcanA karI. devapAla bauddha dharmane saMrakSaka hatA, eNe bAlaputranI prArthanAno svIkAra karyo. ane pAMca gAma ene saharSa samarpita karyA. A gAmanI yAdImAM nAtikA ane hasti(hastigrAma)ne spaSTa ullekha maLe che. vaizAlIthI bheganagara javAnA mArge hastigrAma Ave che ane te vanija pradezamAM AveluM hatuM. asthika gAmanuM pahelAMnuM nAma vardhamAna hatuM. zUlapANi yakSe ghaNuM mAnavane ahIM AgaLa mArI nAMkhyA hatA. mAnavonAM ghaNAM hADakAM tyAM bhegAM thayAM hatAM eTale enuM nAma asthika gAma paDayuM. 1. vIra-vihAra mImAMsA, pR. 3, indravijyajI. 2. (ka) hisTrI opha beMgAla, volyuma 1. pR. 12-671. -saMpAdaka Ara. sI. majumadAra. (kha) nAlaMdA enDa ITrasa epa grAphika miTIriyala pR. 97-100. 3. DikazanarI opha pAlI proparanesa, bhAga 2, pR. 1718. 4, Timalsa paDhamaM vakTramAM hoya AvazyakacUNipu. ra72. Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana asthi eTale haDDI ane grAma eTale samUha. A pramANe asthikagAmanA artha hADakAneA samUha eve thAya che. para vamAna nAmanAM aneka nagara hatAM. eka varSa mAna nagara prayAga ane vAraNasInI madhyamAM paNa AveluM hatuM.pa zAhajahAMpurathI 25 mAIla para vAMsakheDAmAMthI eka tAmrapatra prApta thayu che. jemAM vamAnakeTanu varNana che. pUrve 638mAM hu vadhune tyAM AgaLa paDAva nAMkhyA hatA. A vadhu mAnakoTi Aja dinAjapura jillAmAM vadhu mAnakeATi nAmathI prakhyAta che. devIpurANamAM vamAnanA ullekha maMgALathI alaga svataMtra dezarUpe thayA che. dAMtAnI najIkamAM Avela vamAnanu varNana paNa maLe che. eka vamAna mALavAmAM paNa hatu`. eka vamAnapura saurASTramAM paNa hatuM. jyAM I. sa. 1423 mAM mairutuga nAmanA prasiddha jaina vidvAne prabaMdhaciMtAmaNinI racanA karI hatI. atyAre enuM nAma vaDhavANa che. dIpavavaMzamAM eka va mAnapuranA ullekha che. khAdamAM jene varSoMmAnabhukti ke vardhamAna nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che, te kalakattAthI 67 mAIla para Avela IvAnanagara hatuM. e yAda rAkhavuM joIe ke jetu pU nAma vadhamAna hatuM, te A badhAthI juduM ja hatu. te videha dezanI bahAra AveluM hatu ane bhagavAna mahAvIre je asthikagAmamAM varSovAsa karyA hatA, te videha dezamAM hatuM. enuM khIjuM nAma hastigrAma paNa hatuM. pa. (3) kathAsaritsAgara adhyAya 24, 25. (kha) mArka DeyapurANu (ga) vaitAla-paMcavi ti 6. mArka Deya purANa, adhyAya 58. 7. devIpurANa, adhyAya 46. 8. mainuala ek buddhima pR. 480 spesahADI likhita, Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 53 ahicchatrA ahicchatrAne jaina-sAhityamAM maMgala athavA kurumaMgalanI rAjadhAnI kahevAmAM AvI che. A nagarI zaMkhavatI,1 pratyagurathara ane zivapurA nAmathI paNa prasiddha hatI. enI gaNanA aSTApada Urjayanta (giranAra ), gajAgrapadagiri, dharmacaka (takSazilA) ane rathAvarta nAmanAM tIrtho sAthe karavAmAM AvI che. kahevAya che ke dharaNendra ane pitAnI pheNathI bhagavAna pArzvanI rakSA karI hatI. ahicchatrAnA nivAsIone caMpA sAthe vyApAra paNa cAlato hato.4 hyuenasAMganA samayamAM atre nAgahUda hatA. jyAM tathAgata buddha nAgarAjane upadeza ApyuM hatuM. hAlamAM ahicchatrA barelI jillAmAM barelIthI vIsa mAIla pazcima tarapha AveluM che. hAlanA rAmanagaranI najIka pUrvakAlamAM ahicchatrA hatI. AmalakIpA (Amalaka9pa) Amalaka5 nagarI pazcima videhamAM vetAMbInI najIka AvelI hatI. bauddha sAhityamAM puliyA rAjyanI rAjadhAnI tarIke "alaka5 nAma maLe che te ja Amalaka5 (AmalakapA) hevI joIe. AmalakampAnI bahAra ammasAlacitya hatuM jyAM bhagavAna mahAvIranuM samavasaraNa thayuM hatuM. ane bhagavAna mahAvIre sUryAbhadevanA pUrvabhavanuM vistArathI varNana karyuM hatuM.' 1. vividha tIrthaka5 pR. 14. 2. abhidhAnaciMtAmaNi 426. 3. kalpasUtra TIkA 6. pR. 167. 4. AcArAMganiyukti 335. 5. jJAtRdharmakathA pR. 158 6. zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 354 1. rAjapraznIya, Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlane AlabhikA (AlaliyA) Adhunika vidvAna "eravA" je ITAvAthI vIsa mAIla uttarapUrva tarapha AveluM eka prAcIna zahera che ene AlabhiyA hovAnuM jaNAve che. paNa AlalikA hAlanuM eravA nathI kema ke te rAjagRhathI vArANasI javAnA mArgamAM AvatuM hatuM. bhagavAna mahAvIra jyAre rAjagRhathI vArANasI ane vArANasIthI rAjagRha padhAryA tyAre AlabhikA emanA mArgamAM AvyuM hatuM. bhagavAna mahAvIranA dasa pramukha zrAvakamAMthI pAMcame zrAvaka culazataka A nagarano rahevAsI hato. RSibhadra Adi aneka bhagavAnanA upAsako ahIM rahetA hatA. pignala parivrAjakane bhagavAne ahIM ja pitAno ziSya banAvyuM hatuM. AlaMbhikA (AlaMbhiyA) muni zrI kalyANavijayajInA mata pramANe AlaMbiyA ane AlabhiyA e bane eka hatAM ane A enAM ja be nAma hatAM. uvAsagadazAonA pariziSTamAM hAle AlaMbiyAnA sthAna aMge vicAra karatAM aneka matAne ullekha karyo che. (1) karnala vUle ene "rIvA tarIke oLakhAvI che. (2) phAhyAnanI yAtrAnA bIlakRta anuvAdamAM (buddhisTa rekArDa opha dha vesTarna varDa, pR. 1111) e ullekha che ke kanejathI ayodhyA jatAM gaMgAne pUrva kinAre phAhiyAnane eka jagala maLI AvyuM hatuM. phAhiyAna lakhe che ke buddha atre upadeza Apyo hato ane pachI ahIM stUpa banAvavAmAM AvyuM hatuM. - hAlane mata e che ke pAlizabda alavI ane saMskRta zabda aTavIne artha paNa jaMgala thAya che. 1. upAsakadazAMga 5 (2) bhagavatI 11,11. 2. vyAkhyAprApti 11,12 1. zrama bhagavAna mahAvIra pR. 355 2. pR. 51-53, Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya 15 kani dhamane! evA mata che ke navadevakula ja alavI hAI zake. jene ullekha havenacyAMge karyo che. kannojathI 19 mAIla dakSiNapUrvamAM Avela 'nevala'mAM hajI paNa enA avazeSa che. phAhacAna ane venacyAMge sUcavela varNana sAthe enA aMtaranA meLa khAya che. munizrI indravijayajInA evA mata che ke jainagra thAmAM Avela AlaMbhiyA ane bauddha grathAmAM Avela AjavI banne eka ja sthAnanAM nAme che. mahApaDita rAhula sAMkRtyAyane AlavInI eLakha alajillAnA kAnapura tarIke karAvI che. bhikSu jagadIza ane dharma rakSita AlavInI eLakha unnAva jillAnA nevala tarIke karI che. 6 amArI STie bhagavAna mahAvIranA vihAra kramamAM Avela AlaMbhiyA nagarI na te unnAvamAM che ane na te| kAnapuramAM AvelI che. A sthAna prayAga ane magadhanI vacce kayAMka AveluM hovuM joI e. DaoNkaTara hAnele bhagavAna mahAvIranA vihAra kramanI sAthe meLavyA vagara ja prayAgathI pazcimamAM ene ALakhAvavAne prayAsa karyA che, je ucita nathI. bhagavAna mahAvIre peAtAnI chadmastha avasthAmAM sAtamA varSovAsa AlaMbhiyAmAM karyo hateA. C enI avasthiti aMge jue * avantI.' 3. Aka*leAjikala sarve riporTa, khaMDa-1 pR. 293, 4. tItha kara mahAvIra, bhAga-1 pR. 207. 5. khucaryA pR. 242. 6. saMyuktanikAyakI bhUmikA, pR. 6. ujjayinI Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana uttara kAsala phaijAbAda, gAMDA, aharAica, khArAkha`kInA jillAe ane enI najIkanA keTaleAka bhAga, avadha, mastI, gArakhapura, AjamagaDha ane jonapura jillAneA keTalAka bhAga uttara kAsala yA kesala janapada kahevAtA hatA. uttara vAcAlA kanakakhala AzramamAM caDakauzikane pratiSedha ApyA pachI paMdara divasa sudhI dhyAnanI sAdhanA karI bhagavAna mahAvIra uttaravAcAlA gayA hatA, nAgasene bhakti-bhAvanAthI vibhAra thaIne mahAvIrane khIranuM dAna karyu hatu. atre AvatI vakhate bhagavAnanu devadRSya vastra suvaNaeN vAlukA nadInA kinArAnA kAMTAmAM bharAIne paDI gayuM hatuM. A nagara zvetAMtrikAnI najIka hatuM. uttara videha nepAlanI dakSiNane pradeza pahelAM uttara videhathI ALakhAtA. unnAga (unnAka) bhagavAna mahAvIra purimatAlathI unnAga thaI ne gAbhUmi tarapha padhAryA hatA. ahIM gaiAzAlakanA anucita kRtyathI gusse thaI ne leAkeAe ene mAryAM hatA. sa'bhava che ke vartamAna unnAvA ja mahAvIranA yuganuM unnAva hAya. upanaHpATaka A brAhmaNa gAmanA eka vibhAga hatA. jyAMnA jAgIradAra upanada hatA. utsukAtIra ullukA nadInA kinAre A nagara vasyuM hatuM. enI najIkane pradeza nadI kheDa nAmathI eALakhAtA hatA. ullukAtIranI khahAra Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya pa7 jabUcaitya udyAna hatuM. jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjyA hatA ane upadeza ApyuM hatuM. Agama sAhityamAM jyAM AgaLa A nagarane ulekha thaye che, tyAM AgaLa enI AgaLapAchaLa rAjagRhanA samavasaraNanI carcA che. eTale sahaja rIte ema anumAna karI zakAya ke prastuta nagara magadhamAM ja kaI jagyAe rahevuM joIe. hAlamAM A nagaranuM zuM nAma che, te hajI sudhI vine jJAta thayuM nathI. rajuvAlikA bhagavAna mahAvIrane juvAlikA nadInA uttara taTa para kevaLajJAna thayuM hatuM. keTalAya vijJAna e mata che ke hajArIbAga jillAmAM giriDIhanI najIka vahetI bArIkaDa nadI ja te juvAlikA che. keTalAya vise bhagavAna mahAvIranI kevalajJAna bhUmi sametazikharanI samIpa hovAnuM jaNAve che, paraMtu muni zrI kalyANavijyajIne evo mata che ke te sthAna na hoI zake, kemake enI pAse koI nadI nathI ane na te jaMbhiyagAMva jevuM kaI gAma che. e satya che ke sametazikharanI pUrva dakSiNa dizAmAM dAmodara nadI Ajeya vahI rahI che. paNa juvAlikA nadInuM keInAmanizAna nathI. Aja nAmanI eka nadI uttara dizAmAM vahe che, paraMtu atre e yAda rAkhavuM joIe ke te juvAlikA nadI na hoI zake kAraNake AjI nAmanI eka moTI ane prasiddha nagarI prAcIna yugamAM hatI. sthAnAMgamAM gaMgAnI pAMca sahAyaka nadIomAM ekanuM nAma "Ai" paNa maLe che eTale AjIne trAjuvAlikAnuM apabhraMza rUpa mAnavuM rogya nathI. RjuvAlikA nadI pachI bhagavAnanuM bIjuM samavasara je ThekANe madhya pAvAmAM thayuM hatuM, te sthAna tyAMthI bAra yeAjana dUra hatuM. jyAre A sthAna "Ai" ane dAdara nadIthI ghaNuM dUra che. jabhiyagAMva ane juvAlikA nadI madhyama pAvAnI najIka hovAM joIe. Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana RSabhapura traSabhapuranI bahAra gUbhakaraMDaka udyAna hatuM. ane dhana yakSanuM citya hatuM. rANInuM nAma sarasvatI hatuM ane rAjAnuM nAma dhanAvaha hatuM tathA rAjakumAranuM nAma bhadranaMdI hatuM. bhadranaMdIe bhagavAnanI pAse zramadharmane svIkAra karyo hato. bIjA nidbhava tiSyagupta iSabhapuranA nivAsI hatA. uttarAdhyayana sUtranA TIkAkAra aSabhapurane rAjagRhanuM paryAyavAcI gaNya che. trASabhapurano ItihAsa ApatAM AvazyakacUrNikAre lakhyuM che-pUrve te kSitipratiSThata nagara hatuM. enuM vAstu vicchinna thaI javAthI pachIthI canakanagara vasAvavAmAM AvyuM. cIkanagara jyAre jINuM- zIrNa thaI gayuM tyAre RSabhapura vasAvavAmAM AvyuM. enI pachI kuzAgrapura ane pachIthI rAjagRha. AthI e spaSTa thAya che ke rAjagRha bASabhapura nathI, paraMtu te magadhanuM nagara che. enAM udyAna vagereno judAM judAM nAma maLe che. bhagavAna mahAvIranuM samavasaraNa je jhASabhapuramAM thayuM hatuM te iSabhapura muni kalyANavijayajInA abhiprAya mujaba pAMcAla tarapha uttara bhAratamAM hovuM joIe.' kanakhala Azramapada ahIM caMDakauzika sarpa bhagavAna mahAvIrane Daryo hato. bhagavAne daSTi-viSa sarpane pratibodha ApyA pachI pite tyAM paMdara divasa dhyAna karyuM hatuM. prastuta Azramapada vetAMbikA nagarInI samIpa hatuM. kanakapura bhagavAna mahAvIra A nagaranI bahAra vetAzaka udyAnamAM virAjyA hatA. e samaye tyAM rAjA priyacaMdra rAjya karate hate. 1. zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 358. Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya enI mahArANInuM nAma subhadrAdevI hatuM. rAjakumAranuM nAma vaizramaNa hatuM ane enA putranuM nAma dhanapati hatuM. bhagavAne pahelI vakhate dhapatine pUrvabhava saMbhaLAvIne zrAvakanAM vrata ApyAM hatAM ane bIjI vakhate jyAre teo tyAM padhAryA tyAre dhanapatine zramadharmanI dIkSA ApI hatI. hAlamAM prastuta nagaranuM nAma zuM che, te cokkasa rIte kahI zakAya tema nathI. yali samAgama li samAgama e magadhane dakSiNa pradeza-malayabhUmimAM hovuM joIe; kemake bhagavAna mahAvIra malayanI rAjadhAnI dila nagarIthI ahIM padhAryA hatA ane ahIMthI teo vaizAlI gayA hatA. yaMgalA bhagavAna mahAvIre pitAne the varSAvAsa pRSThacaMpAmAM karyo hatuM ane tyAMthI teo yaMgalA padhAryA hatA tathA daridraghera pAkhaMDanA devaLamAM dhyAnamudrAmAM sthira thayA hatA, te sthAna kayuM ? A aMge vidvAnamAM eka mata nathI. je e sthAna aMgadezamAM caMpAnI pUrva tarapha hatuM, ema mAnIe te saMbhava che ke hAla je kaMkola nagarI che, te ja prAcIna yuganI kayaMgalA nagarI heya. bauddha sAhityanA AdhAre keTalAya vize saMcAla jillAmAM Avela kaMkolane ja prAcIna kalcakalA (yaMgalA) mAne che. bhagavAna mahAvIranA samaye eka kayaMgalA nagarI zrAvastInI najIka hatI ane eka kAtyAyanagotrIya skaMdhaka parivrAjaka tyAM rahete hato ane te mahAvIrano ziSya banyo hato. . bhagavatI sUtra. Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana munizrI IndravijayajIne e mata che ke yaMgalA madhyadezanI pUrva sImA para AveluM hatuM. jene ullekha rAyapAla caritramAM paNa che. e sthAna rAjamahala jillAmAM che paNa e yaMgalA zrAvastInI kayaMgalAthI bhinna che. karNa suvarNa-keTivarSa murzidAbAda jillAmAM bhAgIrathInA dakSiNa kinArA para jyAM hAlamAM rAMgAmAtI zahera che, jenuM apabhraMza nAma "kenanA" che, te paurANiyugamAM pazcima baMgALanI rAjadhAnI karNa survaNanagara hatuM. bhagavAna mahAvIranA samaye karNasuvarNa koTivarSa nAmathI prasiddha hatuM. karmAragrAma dIkSA lIdhA pachI bhagavAna mahAvIra prathama rAtri ahIM rahyA hatA ane gope sarva prathama temane upasarga Ape hato. karmAragrAmane artha karmakAragrAma che. bIjA zabdomAM kahI zakAya ke te majUronuM gAma hatuM. kammarano zAbdika artha luhAra paNa thAya che. saMbhava che ke te luhAronuM gAma hoya. te gAma kSatriyakuMDanI najIka hatuM. lichuAranI pAse je kamaragrAma che, te A karmAragAmathI taddana juduM ja che. kalaMbukA A aMgadezanA pUrva pradezamAM AvelI nagarI hatI. ahIM kAlahastIe bhagavAna mahAvIrane pakaDyA hatA ane pachIthI enA bhAI meghe emane mukta karyA hatA. kalabukAthI bhagavAna rATha dezamAM padhAryA hatA. kaliMga sADA pacIsa Arya dezamAM kaliMganI paNa gaNanA karavAmAM AvI che. kaliMga janapada uttaramAM eDisAthI AraMbhI dakSiNamAM AMdha 2, tIrthakara mahAvIra bhAga-1, pR. 198 Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya ke geAdAvarInA mukha sudhI vistareleA hateA. kAvyamImAMsAmAM rAjazekhare dakSiNa ane pU` e pradezanA bhegA bhU-pradezane kaliMga kahyo che. aSTAdhyAyImAM pANinie paNa kaliMga janapadane ullekha karyo che. bauddha sAhityamAM kaliMganI rAjadhAnI dantapura jaNAvavAmAM AvI che, jyAre mahAbhAratakAre rAjapura jaNAvI che ane mahAvatu anusAra siMhapura che, jyAre vasudeva hintInA abhiprAya pramANe kaliMganI rAjadhAnI kAMcatapura che. IsavI sAtamI sadImAM kaliMga nagara bhuvanezvara nAmathI prakhyAta hatuM. ' 'kuMbhakAra jAtaka'mAM kaliMga dezanA rAjAnuM nAma karaDa ApavAmAM Avyu' che. ane ene videha rAjA nimaneA samakAlIna kahevAmAM AnyA che. kali godhi jAtaka anusAra kali'gadezanA rAjakumAre bhadradezanA rAjAnI kanyA sAthe vivAha karyA hatA. kaliMga ane khaga dezanA rAjAe vacce paraspara lagna sabaMdha thatA hatA.4 edhaniyukti anusAra A janapada eka vyApAra kendra hatu ane ahIMnA vyApArI laMkA Adi aneka sthaLa sudhI jatA hatA.pa A jaina zramaNAnuM vihArasthaLa rahyu' che, khAravelanA samaye kaliMga janapada atyaMta samRddha hatuM. khAravele atre eka bRhata jaina saMmelana paNa elAgyu hatuM. jemAM samagra bhArata varSamAM vicaraNa karatA jaina yati, tapasvI, RSi ane vidvAna ekatrita thayA hatA. 1. kAvyamImAMsA, adhyAya 17, dezavibhAga pR. 226 tathA pariziSTa 2 pR. 282. 2. aSTAdhyAyI 4, 1, 170, 3. vasudeva hinDI pR. 111. 4. khuddakAlIna bhAratIya bhUMgALa pR. 494-495. 5. edhaniyukti TIkA 119. 6. edhaniyukti bhASya 30. 1 7. (3) tti samaLA suvihitAnaM (tuM ?)tra sAsina (nuM) jJAtinuM tapatti sine saMdhiyanaM (nuM 1) arahatanisIdiyA samIpe pabhAre varAkara samuthapitAhi aneka ceinanAhitAhi va, si, o...siA,i siddhvatharaniti...hAya nisayAti / --khAravela zilAlekha, pR. 15 Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana navamI-dazamI zatAbdImAM kaliMgamAM bauddha ane vaidika prabhAva prasarI gaye hate. yUAnacuAMge kaliMga janapadane vistAra pAMca hajAra lI ane rAjadhAnIne vistAra vIsa "lI mAnya che. kAkandI bhagavAna mahAvIranA samayamAM A uttara bhAratanI khUba prasiddha nagarI hatI. A samaye tyAMne adhipati jinazatru rAjA hatA. nagaranI bahAra sahassAmravana hatuM. bhagavAna jyAre te sthAne padhAratA tyAre tyAM ja birAjatA hatA. bhadrA sArthavAhInA putra dhanya, sunakSatra tathA kSemaka ane dhRtidhara Adi aneka sAdhakoe atre bhagavAna mahAvIra pAsethI dIkSA grahaNa karI hatI. paMDita munizrI kalyANavijayajInA mata pramANe hAlanA lachuADathI pUrvamAM kAkadI tIrtha che. te prAcIna kAkandInuM sthAna nathI. kAkaldI te uttara bhAratamAM hatuM. khUnakhAra sTezanathI be mAIla para ane gorakhapurathI dakSiNa pUrve trIsa mAIla para digaMbara jana je sthAnane kiMnkiMdhA athavA khubuMdejI nAmaka tIrtha mAne che te ja prAcIna kAkadI hovuM joIe. kAMpilya kAMpityane kapilA paNa kahe che. tyAM teramAM tIrthakara vimalanAthane janma, rAjyAbhiSeka, dIkSA Adi aneka prasaMge thayA hatA. kaMpilapura kalpamAM jinaprabhasUrie lakhyuM che--jaMbudvIpathI dakSiNa bharata khaMDamAM pUrva dizAmAM pAMcAla nAmanA dezamAM kapila nAmanuM nagara gaMgAkinAre AveluM che. aDhAramI zatAbdInA jaina yAtrikoe kaMpilAnI yAtrA karatAM lakhyuM che : 8. yuAnacuAMgasa, TrAvelsa Ina InDiyA. -bhAga 2 pR 198, Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya jIhe adhyAthI pazcima dize jI he kapilapura che dAya; jI he vimala janmabhUmi jANa je jI he piTiyArI vahi jAya. AmAM kapilapura nagarI adhyAnI pazcima dizAmAM hovAne ullekha che. paM. becaradAsajInuM maMtavya che ke pharukhAbAda jillAmAM Avela kAyamagaMjathI uttara pazcimamAM cha mAIla upara kaMpilA AveluM hoya, ema lAge che. 1 kaniMghame kAMpilyanI oLakha uttara pradezanA pharukhAbAda jillAmAM Avela phatehagaDhathI 28 mAIla dUra uttara-pUrva gaMgAnI samIpamAM Avela kAMpila tarIke ApI che. te kAyamagaMja relave sTezanathI phakta pAMca mAIla dUra che. mahArAjA dvimukha A nagaramAM zebhAhIna dhajA joIne pratibaMdha pAmyA hatA.3 AjakAla kAMpilya, kapilA nAmathI prasiddha che, te pharukhAbAdathI paccIsa ane kAyamagajathI cha mAIla uttara-pazcimanI tarapha bUDhI gaMgAnA kinAre AveluM che. kalAyasanniveza kAlAyasaMniveza e caMpAnI najIka hatuM. bhagavAna mahAvIra caMpAnI bahAra pAraNuM karI atre AvyA hatA ane emaNe zUnya gharamAM dhyAna karyuM hatuM. grAmaphaTa siMhe atre zAlakanI pUjA karI hatI. kAzI kAzI janapada pUrvamAM magadha, pazcimamAM vatsa (baMsa), uttaramAM kauzala ane dakSiNamAM "sena" nadI sudhI vistarelo hate. 1. bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo TipaNa pR. 239. 2. dhI eziyanTa grAphI opha InDiyA pR. 413. 3. uttarAdhyayana sukhabodhA, patra 135-136 Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kAzI janapadanI sImAe sadA eka samAna rahI nathI. kAzI ane kauzalamAM paraspara saMgharSa paNa cAlato rahyo che. koI vakhata kAzInivAsIoe kauzala para adhikAra karyo che te kadIka kauzala nivAsIoe kAzI para. uttarAdhyayananI TIkAmAM lakhyuM che ke hari. kezabela vArANasInA tiduka udyAnamAM rahyA hatA. tyAre tyAM kauzala rAjAnI putrI bhadrA yakSapUjanane mATe upasthita thaI hatI. prastuta prasaMgathI e sAbita thAya che ke e samaya kAzI para kauzalanuM Adhipatya hatuM. AgamAM gaNAvela-sADA paccIsa Arya deze tathA sALa mahA janapadamAM kAzIne paNa ullekha che. bhAratanI dasa pramukha rAjadhAnIomAM vArANasInuM nAma maLe che. yuAnacyAge vArANasIne deza ane nagarI banne mAnyAM che. eNe vArANasI dezane vistAra cAra hajAra "lI" ane nagarane vistAra laMbAImAM aDhAra "lI" ane pahoLAImAM cha "lI" gaNAvyuM che.* jAtaka anusAra kAzI rAjyane vistAra 300 ejana hato. vArANasI kAzI janapadanI rAjadhAnI hatI. A nagarI "varanA (varuNa) ane "asa" e be nagarIonI vacce AvelI hatI. eTale enuM nAma vArANasI paDyuM. e nairukta nAma che. Adhunika 1. uttarAdhyayana sukhabadhA, patra 174 2. vyAkhyAprajJapti 15, pR. 387. sarakhA aMguttaranikAya. 1, 3 pR. 197 3. (ka) sthAnAMga sUtra 10 (kha) nizItha sUtra 9, 19 (ga) dIghanikAya, mahAparinivvANu sattA 4. yuAna cuAMgasa TrAvelsa Ina InDiyA bhAga-2, pR. 46 thI 48 5. dhanavideTa nAtaja (saM. rU98) jAtaka-bhAga 3 pR. 454 6. dhI enizaenTa jyogrAphI opha InDiyA. pR. 499 7. vividha tIrtha kR5 pR, 72 Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 65 vArANasI gaMgA nadInA uttara kinArA para gaMgA ane varuNAnA saMgamasthala para AveluM che. kAzI, kauzala Adi 18 gaNarAe vaizAlInA adhipati ceTaka taraphathI rAjA kRNika sAthe yuddha karyuM hatuM. kAzI ane kauzalanA aDhAra gaNarAjA bhagavAna mahAvIranA parinirvANanA samaye tyAM upasthita hatA. kAzInareza zaMkhe bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA lIdhI hatI." kAzI bhaganAna pArzvanI janmabhUmi hatI. kuDapura basADhanI najIka je vAsakuMDa sthAna che, te ja prAcIna yugamAM kuDapura hatuM. enA be vibhAga hatA. eka brAhmaNa kuMDagrAma ane bIjuM kSatriya kuMDagrAma. brAhmaNa kuMDagrAmamAM brAhmaNanuM prAdhAnya hatuM ane kSatriya kuMDagrAmamAM kSatrinuM. bhagavAna mahAvIra ekavAra jyAre brAhmaNa kuMDagrAmamAM padhAryA hatA tyAre banne kuMDagrAmenA bhAvuka bhakto emanA vaMdana arthe AvyA hatA. enAthI e siddha thAya che ke te bane kuMDagrAma AsapAsamAM-najIka hovAM joIe. bannenI vacce bahusAla nAmanuM caitya hatuM. kuDapura vaizAlInI najIkamAM AveluM hatuM. AjakAla paraMparA anusAra bhagavAna mahAvIranuM janmasthAna kayUla sTezanathI pazcima tarapha ATha kesa para Avela laccha-ADa gAMva mAne che e barobara 8. niyAvalikA sUtra-1. 9, kalpasUtra 10. sthAnAMga 8, 621 11. (ka) ka9pasUtra 149, pR. 213 (kha) samavAyAMga 250, 24 Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana nathI; lacha-ADa e kuDapura nathI. ame kuDapura vaizAlInI najIkamAM ja hatuM e aMge prastuta graMthamAM janmasthAnanA prakaraNamAM vistArathI, carcA karI che. eTale vadhu spaSTIkaraNa mATe te sthAna juo. kaMDAkasanniveza AlaMbiyAnI bahAra bhagavAna mahAvIre pAraNuM karyuM hatuM. tyAMthI teo kuMDAkasaniveza padhAryA hatA ane vAsudevanA AlayamAM dhyAnamudrAmAM sthira rahyA hatA. prastuta sanniveza kAzIrASTranA pUrva pradezamAM AlaMbiyAnI najIka AveluM hatuM. kumArAkasanniveza A sanniveza aMgadezanI pRSThacaMpA nagarInI samIpamAM hato. bhagavAne enI bahAra caMparamaNIdyAnamAM dhyAna karyuM hatuM ane zAlake ahIMyAM pApatya zramaNa sAthe asabhyatApUrNa vArtAlApa karyo hato. prastuta deza pAMcAlanI pazcimamAM ane matsyanI uttaramAM hato. pahelAM enI rAjadhAnI hastinApura hatI ke jyAM bhagavAna zAMtinAtha Adi aneka tIrthakaree janma dhAraNa karyo hate. pAMDee pachIthI Indraprasthane A dezanI rAjadhAnI banAvI hatI. kuru(thAnezvara)no ullekha mahAbhAratamAM paNa Ave che. ahIMnA loko pUrNa svastha ane pratibhAsaMpanna hatA. vasudeva hiMDImAM ene brahmasthala kahyuM che. zrAvastInI jema hastinApura paNa ujjaDa paDayuM che. kurUjAgala kurujagalanuM apara nAma zrIkaMTha deza hatuM. e deza hastinApurathI uttara-pazcimamAM hato. sahAranapurathI tetrIsa mAIla uttara1, vasudeva hiDI, pR. 16 Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 67 pazcima tarapha vilAsapura enI rAjadhAnI hatI. jaina sAhityamAM jAMgalanI rAjadhAnI ahicchatrA lakhI che, enAthI e pratIta thAya che ke uttara-pAMcAla ane kuru-dezanuM saMyukta rASTra kurujAMgala haze. kUpiyasanniveza chadmastha avasthAmAM bhagavAna mahAvIra ahIM padhAryA hatA. ane emane guptacara samajI pakaDI levAmAM AvyA hatA. A pachI vijayA ane pragabhA nAmanI pArivAjikAoe bhagavAnane paricaya ApI emane mukta karAvyA hatA. A sanniveza vaizAlIthI pUrvamAM videha bhUmimAM hatA. pharmagrAma A gAma pUrvIya bihAramAM hovuM joIe; kema ke bhagavAna mahAvIra vIrabhamathI siddhArtha pura thaIne atre AvyA hatA. keka sADA pacIsa ArmI deze mAM kekanI paNa gaNanA karavAmAM AvI che. kekano aDadho bhAga anArya dezamAM hato. saMbhava che ke aDadhA bhAgamAM jaina dharmano pracAra hoya ane aDadhA bhAgamAM AdivAsIonI vastI hoya. kekeya nAmanA be pradeza hatA, eka hato. khiMvADA namakanI pahADI athavA zAhapura-jhelama-gujarAta. pANinie kekeya-janapadamAM jhelama, zAhapura ane gujarAtano samAveza karyo che. bIjA kekya 1. (ka) bRhatkalpasUtra sabhASya aura saTIka, 3, pR. 913 (kha) prajJApanAsUtra malayagiri vRtti, patra 55, 2 (ga) sUtrakRtAMga saTIka prathama bhAga patra 122 (dha) pravacanasAroddhAra patra 446 2. pANini kAlIna bhArata varSa 5, 21-67 Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pradeza zrAvastInI uttarapUrvamAM nepAlanI tarAImAM Avela hatuM. enI rAjadhAnI vetAMbikA hatI. A nagarI saMbhavataH zrAvastI ane jilavaratunI madhyamAM nepAlagaMjanI pAse hatI. vetAMbikAnagarI zrAvastIthI rAjagRha javAnA mArga para hatI. rAjaprazrIyamAM ene zrAvastInI najIka batAvavAmAM AvI che. phAhiyAna ane bauddhagraMthomAM paNa ene zrAvastIthI najIka jaNAvavAmAM AvI che. keTalAya Adhunika vidvAno sItAmaDhane tAMbI mAne che paraMtu te anucita che. kemake sItAmaDhI zrAvastIthI 20 mAIla dUra che. mi. beTe badinAne prAcIna zvetAMbI nagarI mAnI che, je saheta-mahetathI 37 mAIla dUra ane balarAmapurathI 6 mAIla para AvelI che. jaina graMthomAM vetAMbikA(seyaviyA)ne kejyanI rAjadhAnI kahI che. bauddha sAhityamAM ene "setalyA" kahI che ane kauzala dezanI nagarI jaNAvavAmAM AvI che.4 tAMbikAthI gaMgA nadI pAra karIne mahAvIra surabhipura gayA hatA e ullekha maLe che." AvetAMbikAnA rAjA pradezI nigraMtha dharmane upAsaka hatA. bhagavAna mahAvIre anekavAra A pradezane pAvana karyo hate. keTivarSa rAThadezanI kaTivarSa rAjadhAnI hatI. ahIMnA rAjA kirAtarAje bhagavAna mahAvIra pAse sAketa nagaramAM AvIne dIkSA lIdhI hatI. keTivarSamAM kirAtajAtinuM rAjya hatuM. chadmastha avasthAmAM jyAre mahAvIra ahIM vicArI rahyA hatA tyAre e pradeza anArya hato. paNa kirAtarAje dIkSA lIdhA pachI jina zramaNane tyAM vihAra 3. DikazanarI opha pAlI propara nemsa, bhAga 2, pR. 187 4. dIdhanikAya 2, pAyAsisutta, pR. 236 5. (ka) Avazyaka niryukti, 469-70 (kha) mahAvIra cariyuM, patra 177-2 guNacaMdra Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya thavAne lIdhe ane jaina dharmane pracAra thavAthI pAchaLathI AcAryoe enI gaNanA AryadezamAM karI hatI. paccIsa Arya-dezamAM rAThanuM nAma paNa che. paurANika sAhityamAM kaTivarSanuM nAma karNa suvarNa maLe che. A deza hAlanA pazcima baMgAlamAM murzidAbAdanI AsapAsane pradeza hatA, e vino mata che. kallAka sanniveza keTalAka nAmanA be niveza hatA. eka vaizAlInI najIka ane bIjo rAjagRhanI najIka. vaizAlInI najIka ja kallAka sanniveza hatuM, tyAM bhagavAna dIkSA laIne prathama pAraNuM kare che. bIje keTalAka niveza rAjagRhanI pAse Avela hato. jyAM AgaLa bhagavAna mahAvIre chadmasthakALamAM nAlaMdAne varSAvAsa pUrNa karI mAsikepavAsanuM pAraNuM karyuM hatuM. aTo ge zAlakane ziSya tarIke rahevAnI anumati ApavAmAM AvI hatI. paM. muni kalyANavijayajIne evo mata che ke cethA ane pAMcamA gaNadharanuM janmasthaLa paNa A kalAka sanniveza hovuM joIe. je leke lachavADanI pAse trIjA kalAkanI kalpanA kare che, te aitihAsika daSTie egya nathI. kemake be ja kalAka sanniveza hatA, trIjuM hatuM nahIM. vaizAlInI najIka je kellAka sanniveza hatuM te hAlamAM basADhathI uttara-pazcimamAM be mAIla para je kahuA che te prAcIna kalAka saniveza have joIe. kesalA adhyAnuM aparanAma ke salA hatuM. bhagavAna mahAvIranA navamA gaNadhara acalabrAtAnI A janmabhUmi hatI. Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana kauzAMbI kauzAMbI nagarI kAsama, jillA alAhAbAda) vatsanI rAjadhAnI hatI. A nagarInuM varNana rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM Ave che. kahevAya che ke gaMgA nadInA pUrathI hastinApura naSTa-bhraSTa thaI gayA pachI rAjA parIkSitanA uttarAdhikArIoe kauzAMbIne rAjadhAnI banAvI hatI. ahIMnA kuphphaTArAma, ghoSitArAma ane aMbana Adine ullekha jaina ane bauddha vAbhayamAM aneka sthAne para jovA maLe che. kaniMghamanA mata pramANe yamunA nadInA DAbA taTa para alahAbAdathI sIdhA raste 30 mAIla dakSiNa-pazcimamAM Avela "kosama" gAma ja prAcIna kauzAMbI che. 1 uttarAdhyayana bRhadavRtti pramANe kauzAMbI ane rAjagRhanI vacce aDhAra jananuM eka mahA-araNya hatuM. tyAM AgaLa balabhadra Adi kakkaDadAsa jAtinA pAMcaso taskara rahetA hatA. jemane kapila munie pratibodha Apyo hato. 2 bRhatkalpamAM zramaNa ane zramaNIonA vihAranI je sImA nirdhArita karavAmAM AvI che, emAM kauzAMbI dakSiNa dizAnI sImA nakkI karanAra nagarI hatI. kauzAMbInI AsapAsa je khedakAma thayuM che. ane je bhagnAvazeSa nIkaLyA che enA aMge vinseTa smitha lakhe che mAruM daDhapaNe mAnavuM che ke alhAbAda jillAnI antargata kesamagAmamAMthI maLela avazeSamAM adhikatara jainenA che. kaniMghame ene bauddha avazeSa tarIke svIkAra karyo che, te barAbara nathI. niHsaMdeha e sthAna jainenI prAcIna nagarI kauzAMbInuM pratinidhitva kare che. 1. dhI eziyanTa grAphI opha InDiyA, pR. 454 2. uttarAdhyayana brahavRtti, patra 288-289 3. bRhakalpasUtra, bhAga 2, pR. 912, 4. Avazyaka TIkA malayAgiri, pR. 102 Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 bhaugolika paricaya bhagavAna mahAvIra aneka vAra kauzAMbI padhAryA hatA. caMdanabALA ane mRgAvatIe ahIM dIkSA lIdhI hatI. rAjA zatAnIka paNa kauzAMbIne ja zAsaka hatA. kausAMbiyA nAmanI jana zramaNanI eka zAkhA mAnavAmAM Ave che." kSitipratiSThita bhagavAna mahAvIranA vihAra varNanamAM kSitipratiSThina nagarane paNa ullekha thaye che. kSitipratiSThita nagaranuM sthAna kyAM hatuM ? e nizcitapaNe kahevuM kaThina che. gaMgAnA DAbA taTa para jyAM hAla gUsI che, tyAM pahelAM pratiSThAnapura nagara AveluM hatuM. saMbhava che ke pratiSThAnapuranuM ja apara nAma kSitipratiSThita heya. gaMgA bhAratavarSanI sauthI moTI nadI gaMgA che. gaMgAne devatAenI nadI mAnavAmAM Ave che. 1 jaina sAhityamAM gaMgAne devAdhiSThita nadI kahI che. gaMgAnuM virATarUpa ja enuM devatvanI prasiddhinuM kAraNa che. gaMgA mahA nadI che. 3 sthAnAMgamAM gaMgAne mahArNava kahI che.* AcArya abhayadeve mahArNava" zabdane upamAvAcaka mAnI ene 5. kalpasUtra 8, pR. 229 1. (ka) skandapurANa, kAzIkhaMDa, gaMgA sahastra nAma 28 adhyAya (kha) amarakeSa, 1, 10, 31 2. jaMbuthvIpa prajJapti 4 vakSaskAra 3. (ka) sthAnAMga 5, 3 (kha) samavAyAMga 24 samavAya (ga) ja bupaprajJapti 4 vakSaskAra (dha) nizItha sUtra 12, 42 (Da) baha995 sUtra 4, 32 4. (ka) sthAnAMga 5, 2, 1. (kha) nizItha 12, 42 (ga) bRhatkalpa 4, 32, Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana atha vizAla jalarAzi karyo che; kAraNa te virATa samudra samAna hatI.5 purANakAre paNa gaMgAne samudrarUpiNI kahI che. re vaidika dRSTi anusAra gaMgAmAM navasA nadI maLe che. jainadRSTie caudahajAra nadIe gaMgAne maLe che. jemAM yamunA, sarayu, kAzI, mahI vagara meATI nadIone paNa samAveza thayele che. prAcInakAlamAM gaMgA nadIneA pravAha ghaNA vizALa hatA. samudramAM praveza karatI vakhate gagAneA paTa sADAkhAsa ceAjana paheALA hatA. ane pAMca keAsa UMDA hatA. 10 Aje gagA eTalI vizALa nathI. gagA nadImAMthI ane enI sahAyaka nadIemAMthI anekAneka virATakAya nahere kADhavAmAM AvI che. tathApi gaMgA peAtAnI vizAlatA mATe prakhyAta che. vaijJAnika sarvekSaNa anusAra gaMgA 1,550 mAIla lAMkhA mAga ne vaTAvI baMgALanA upasAgaramAM paDe che. yamunA, gAmatI, sarayu, rAmaga`gA, gaMDakI kezI ane brahmaputrA Adi aneka nadIone peAtAnAmAM bheLavI varSoMkAlIna bharatIvaDe gaMgA mahA nadI 1800,000 ghanaphuTa pANIne prastAva prati sekanDe kare che.11 bhagavAna mahAvIranA vihAra prasaMgamAM gagAnA ullekha aneka 5. (3) sthAnAMgavRtti 5, 2, 1 (kha) kUdakatavA mahANu vakA. --bRhatkapabhASya TIkA 5616 --ka dapurANa kAzIkhaMDa 29 a. 6. samudra viLI vAryA / 7. AsAM navazatairyuktA gaMgA pUrvasamudragagA / 8. codasahi sallAsahassehiM samANA / --hAragata 2, 7 --ja khudIpa vakSaskAra 9. mudde vA tlRi noyaLAMr adra noyAM na vidyumeLa / -jaMbU, 4. vakSaskAra 10. sadAma noyana sarvodeO | --ja khU. 4. vakSaskAra 11. hindI vizvakAya, nAgarIpracAriNI sabhA Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya fyq vAra Ave che. prAcIna graMthomAM bhagavAne chadmasthakAlamAM be vAra nAthadvArA gaMgA pAra karI hatI, evA ullekha maLe che. 12 upAdhyAya zrI amaramunijI mahArAje "bhagavAna mahAvIre gaMgA mahA nadI kema pAra karI, e zIrSakavALA lekhamAM bhagavAna mahAvIre kevalajJAna thayA pachI aThThAvIsavAra gaMgA mahA nadI naukAvaDe pAsa karI hatI, e ullekha karyo che. prAcIna graMthomAM koI paNa jagyAe kevalajJAna pachI naukAvaDe gaMgA pAra karI hoya evuM varNana maLatuM nathI. gaMDakI prastuta nadI himAlayanI saptagaMDakI ane dhavalagirimAMthI nIkaLe che. A nadInA gaMDaka nArAyaNa Adi aneka nAma che. mahAvIranA samaye enuM nAma gaMDakikA (gaMDaiA) maLe che. gaMDakInA kinAre ja zaizAlI ane vANijagAma vasyAM hatAM. guNazIla rAjagRhanI bahAra guNazIla nAmano eka prasiddha bagIcA hato. ahIM bhagavAna mahAvIranuM seMkaDevAra samavasaraNa thayuM hatuM. zatAdhika vyaktioe ahIM zramaNadharma ane cAritradharma grahaNa karyo hato. bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSya gaNadharome ahIM anazana karIne nirvANa prApta karyuM hatuM. vartamAna samayanuM guNavA, je navAdA relave sTezanathI lagabhaga traNa mAIla para AveluM che, te ja mahAvIranA samayamAM guNazIla nAmanuM sthAna hatuM. gokula gekulanuM bIjuM nAma vrajagAMva paNa maLe che. bhagavAna mahAvIra jyAre ahIM bhikSA arthe padhAryA hatA te vakhate saMgamake badhA 12. (ka) vIra varasa mAvo, nAvAkTasa #Ifsa varasa -Ava.niyukti 47 (4) tao sAmI surabhipuraM gao, tattha gaMgA utarIyavvA bhayavaM nAvAe tthio| 13. upAdhyAyazrI amaramunijIne lekha. -AvazyakacUNi 471 Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sthaLe AhAramAM aneSaNa karI dIdhI hatI. saMgamaka 6 mahinA pachI ao pAcho pharyo hate. munizrI kalyANavijayajInA mata pramANe A gokula erissAmAM ke dakSiNa kezalamAM koIka jagyAe hevuM joIe. gembaragAMva gobaragAMva rAjagRhathI pRSThacaMpA javAnA raste Ave che. gautamarAsA'mAM te magadhadezamAM hovAno ullekha che. keTalAya ullekhothI e jJAta thAya che ke e pRSThacaMpAnI pAse hatuM. eTale te baMgabhUmimAM AveluM hovuM joIe, ema pratIta thAya che. mahAvIranA pramukha ziSya indrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUtinuM A janmasthAna hatuM. grAmaka saMniveza prastuta saMniveza vaizAlI ane zAlizIrSa nagaranI madhyamAM che. A saMnivezanI bahAra vibhelaka ughAna hatuM. jyAM mahAvIra dhyAnamudrAmAM ubhelA hatA te vakhate vibhelaka yakSe bhagavAnanI arcanA karI hatI. caMdanapAdapa udyAna mRgagAMvanI najIka ja e udyAna AveluM hatuM. bhagavAna mahAvIre A udyAnamAM mRgAputranA pUrvabhavanuM nirUpaNa karyuM hatuM. caMdrAvataraNa caitya caMdrAvataraNa caitya nAmanA be caitya hatA. eka udaMDapuranI najIka AveluM hatuM ane bIjuM kauzAMbInI bahAra AveluM hatuM. bhagavAna mahAvIra A bIjA cautyamAM anekavAra padhAryA hatA ane yaMtI, mRgAvatI, aMgAravatI Adi aneka rAja-mahilAone zravaNudharmamAM dIkSita karI hatI. Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya capA bhAgala caMpA aMga dezanI rAjadhAnI hatI. kani dhama lakhe che, purathI lagabhaga 24 mAIla para eka paththaraghATa che. enI AsapAsa caMpAnuM sthAna heAvu' joI e. enI pAse ja pazcima bAju eka mATu' gAma che, jene ca'pAnagara kahevAmAM Ave che ane eka khIjuM nAnakaDuM gAma che jene caMpApura kahevAmAM Ave che. sabhava che ke anne prAcIna rAjadhAnI caMpAnI sAcI sthitinAM dyotaka hAya.1 phAhiyAne caMpAne pATaliputrathI 18 ceAjana pUrva dizAmAM gaMgAnA dakSiNa taTa para Avelu hAvAnuM mAnyuM che. mahAbhAratanI dRSTie caMpAnuM. prAcIna nAma ' mAlinI ' hatuM, mahArAjA caMpe enu nAma caMpA pADayuM. 3 sthAnAMgamAM je daza rAjadhAnIneA ullekha thayA che. ane dIgha - nikAyamAM je cha mahAnagarIonuM varNana karavAmAM Avyu che, aupapAtika sUtramAM enu' vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che, emAM eka caMpA paNa che.pa dazavaikAlika sUtranI racanA AcArya zayya bhave ahI karI hatI. samrATa zreNikanA nidhana pachI kRNika( ajAtazatru )ne rAjagRhamAM rahevu' sAru' na lAgyu' eTale eka sthAna para caMpAnA suMdara bagIcA joIne tyAM ca'pAnagara vasALyuM. gaNi kalyANuvijayajInA mata cha 1. dhI enziyanTa jyAtrAphI epha inDiyA, pR. 545-547 2. velsa ek phAhiyAna, pR. 65 3. mahAbhArata 12, 5, 134 4. sthAnAMga 10, 7, 17 5. aupapAtika, capAvaNa na 6. jaina Agama sAhityame bhAratIya samAja, pR. 464 7, vividha tIrthaMkalpa, pR. 65 upa Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana anusAra caMpA paTaNAthI pUmAM (kaMIka dakSiNamAM) lagabhaga 100 kAsa dUra Avelu hatu. hAlamAM ene ca'pAnAlA kahevAmAM Ave che. A sthAna bhAgalapurathI 300 mAIla dUra pazcimamAM che. caMpAnI uttara-pUrvamAM pUrNa bhadra nAmanuM ramaNIya caitya Avelu hatuM jyAM bhagavAna mahAvIra vizrAma karatA hatA. caMpA e vakhate vyApAranuM pramukha kendra hatuM. ahIM dUra dUrathI vepArIo paNa mAla laIne mithilA, ahicchatrA ane pijhuMDa ( citrakeTa ane kaliMgapaTTamane eka pradeza) AdimAM vyApAra arthe jatA hatA. caMpA ane mithilA vacce sATha ceAjananuM aMtara hatuM. di cedi janapada vatsa janapadanI dakSiNamAM, yamunA nadInI najIkamAM AveluM che. enI pUrvamAM kAzI, dakSiNamAM vidhya parvata pazcimamAM avantI ane uttarapazcimamAM matsya ane surasena janapada AvelA hatA. madhyapradezane keTalAka bhAga ane bundelakha`Da keTaleAka hissA prastuta janapada antagata AvatA hatA. vibhinna kALAmAM enI sImA parivartana pAmatI rahI che. cetIya jAtaka ' anusAra A janapadanI rAjadhAnI sAtthivatI nagarI hatI. ja mahAbhAratanI zaktimatI nagarI naMdalAla detu kathana che ke senthivatI nagarI ja mahAbhAratanI zuktimatI nagarI hatI. pArTijara A janapadane khAMdA'nI samIpa hAvAnu jaNAve che. rAyacaudharInA paNa Aja mata che.ka 8. zramaNa bhagavAna mahAvIra, pR. 369 9. (3) jJAtRdharma kathA 8, pR. 97, 9, pR. 121-15. pR. 159 (kha) uttarAdhyayana 21, 2 1. jyeAgraphIkala DikakSanarI epha enziyaTa enDa meDikala inDiyA, pR. 196 ra. (3) peAliTikala hisTrI epha enziyanTa inDiyA. pR. 129 (kha) sTaDIjha Ina InDiyana enTikivarIjha, pR. 124 3. pAliTikala hisTrI epha ensiyanTa inDiyA, pR. 129 Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika-paricaya 77 bauddha sAhityamAM cedi rASTra aMge vistArathI nirUpaNa maLe che ane enAM prasiddha nagaranuM paNa varNana che. cedi janapadathI javAne eka mArga hato ke je bhayaMkara jaMgalamAM thaIne jato hate. ane te mArgamAM tarakone bhaya raheto hate. mahAbhArata-yugamAM zizupAla "cedi" janapadane samrATa hato. AcArya jinasene "cedi" rAjyanI samRddhinuM varNana karyuM che. caMderInagarInI najIka Avela pradeza cedi" janapada kahevAtuM hatuM. zuktimatIyA nAmanI jaina zramaNanI eka zAkhA paNa jovA maLe che." bAMdA jillAnI AsapAsanA pradezane zuktimatI kahevAmAM AvatA. rAka sanniveza rAka saniza e prAcIna aMga janapada ane Adhunika pUrva bihAramAM have joIe. ahIMyAM bhagavAna mahAvIrane guptacara samajIne pakaDavAmAM AvyA hatA ane pachIthI somA ane jayaMtI parivAjikAo vaDe paricaya ApavAmAM AvatAM bhagavAnane mukta karavAmAM AvyA hatA. chammANi chammANi madhyama pAvAnI najIka caMpAnA raste hatuM ane gevALe bhagavAnanA kAnamAM kASTazalAkA nAMkhI hatI. ja basaMDa. bhagavAna mahAvIra dila nagarIthI kadalisamAgama thaIne ahIM padhAryA hatA ane emaNe arothI vaizAlI tarapha prasthAna karyuM hatuM. 4. (ka) buddhakAlIna bhAratIya bhUgoLa, pR. 427 (kha) aMguttaranikAya 3, AvRtti 355 5. zizupAlavadha mahAkAvya, sarga 2, 15, 16, 17 6. AdipurANa 29, 55 7. kalpasUtra 209, pR. 292 devendramuni saMpAdita Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana jethI saMbhava che ke prastuta gAma malayadezamAM ke dakSiNa magadhamAM koI sthAne hovuM joIe. jabhiyagAMva jaMbhiyagAMvanA sthAna aMge vize eka mata nathI. kavionI ka95nA anusAra saMmedazikharathI bAra gAu para dAmodara nadInI najIkamAM je jabhI gAMva che te ja prAcIna jaibhiyagAMva hovuM joIe. keTalAya vi saMmedazikharathI dakSiNa pUrvamAM lagabhaga pacAsa mAIla para AjI nadInI pAse jamagAMvane prAcIna je bhayagAma mAne che. munizrI kalyANavijyajInA mata pramANe jabhiyagAMva caMpAnI najIkamAM hovuM joIe. prastuta paMbhiyagAMvamAM kendra prabhu pAse AvI, namaskAra karI emane zIdhrapaNe kevalajJAna thavAnuM che, te sUcanA ApI hatI. A jaMbhiyagAMvanI bahAra vyAvRtya zaityanI najIka ajubAlikA nadInA uttara taTa para zyAmAka gRhasthanA khetaramAM sAlavRkSa nIce bhagavAnane kevaLajJAna thayuM hatuM juo trAjupAlikAnuM varNana paNa. jJAtakhaMDe vana A udyAna kSatriya kuDapuranI bahAra AveluM hatuM. bhagavAne A udyAnamAM dIkSA grahaNa karI hatI. taMvAya saMniveza (tAmrAka saMniveza) A saMniveza magadhamAM have joIe, ahIM pArthApatyIya sthavira naMdiseNanA sAdhuo sAthe gozAlakane vAda-vivAda thaye hate. tAmralipti pUrva baMgAlanI gaNanA sela janapadomAM karavAmAM AvI che. mahAbhAratamAM paNa aMga-baMgano ullekha Ave che. prAcInakALamAM hAlane baMgAla pradeza judA judA nAme oLakhAtuM hatuM. pUrva Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugelika paricaya aMgAlane samataTa, pazcima ma'gAlane lATa, uttara AsAmane kAmarUpa kahevAmAM AvatA hatA. kahetA hatA. 78 jaina sAhityanI dRSTie tAmralipi kha gAlanI rAjadhAnI hatI. tAmraliptinI pAse ja samudra hateA, ethI ene samataTa paNa kahetA hatA. tAmralipti aMgadezanu baMdara hatuM. tyAM jaLa ane sthala ane mArgethI mAla AvatA hatA. AjakAla midanApura jillAmAM jyAM tAmaluka nagara che, tyAM ja tAmralipti nagarI hatI cInanA prasiddha yAtrI venasAMge (I. sa. 630 pachI ) tAmralipti kha`daranA ullekha karyAM che. paraMtu e samaye tAmalukathI lagabhaga 60 mAIla dUra samudra cAlyA gayeA hateA. khagAlane puMDU ane kha'gAlane gauDa paNa kalpasUtramAM tAmalintiyA nAmanA jaina zramaNeAnI eka zAkhA hAvAnA ullekha che. enAthIe jJAta thAya che ke te ja zramaNAnu eka prasiddha kendra hatu. mAriyaputra tAmalinA ullekha che ke jeNe muMDita thaI pANAmAM pravrajyA svIkArI hatI. ahIM maccharonA atyadhika prakApa hatA. venasAMganA samayamAM A nagaramAM bauddhonA aneka vihAra hatA. bhagavAna mahAvIra tAmralipti padhAryA hatA. ti dukAghAna A udyAna zrAvastI nagarInI bahAra AvelA hatA. pArdhApatya kezI zramaNa atre rahyA hatA. tyAM indrabhUti gautama emanI pAse gayA hatA ane emanI sAthe dhAmika carcA karI hatI. tugika sa'niveza dasamA gaNadhara metAnI A janmabhUmi hatI. A sanniveza vatsa dezamAM AveleA hateA. eTale mAMgItuMgI gAma ja prAcIna tugika saMniveza hAve joIe. Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana tuMgiyA nagarI tu giyA nagarI rAjagRhanI najIka hatI. bhagavatIsUtramAMthI paNa e jANavA maLe che.' prAcIna tI mAlAmAM enI eLakha khihAra zarIphathI karavAmAM AvI che. bihAra zarIphathI cAra mAIla dUra tuMgI nAmaka gAma che, te prAcIna tuMgiyAnA avazeSarUpa hevu joI e. : te tugika sannivezane tuMgIyA nagarI paNa kahevAmAM AvI che. te vatsa dezamAM AvelI hatI, jyAMnA gaNadhara metA hatA.4 telagavAM tAligAMva bhagavAna mahAvIra e vAra padhAryA hatA. pahelI vakhate sa'gamaka deve mahAvIra para taskara vRttinA AreApa mUkayo. ane pakaDAI gayA pachI bhUtila indrajAlike mahAvIrane mukta karAvyA hatA. khIjI vakhate paNa cAra samajIne mahAvIrane pakaDavAmAM AvyA hatA ane teAsalIpatie emane phAMsInI sajA karI hatI. paNa sAta vAra phAMsIne phrAMsA tUTI javAthI emane nirdoSa samajIne mukta karavAmAM AvyA hatA. muni kalyANuvijayajInA mata pramANe telagAMva geAMDavAnA pradezamAM AveluM hatu. mauya kAlamAM gaMguA ane dayA nadInA saMgamanI vacce teAsalI nAmanuM eka suMdara zahera hatuM. A tesalI ja sa'bhava che ke mahAvIranA samayanuM telagAMva hAya. 1. bhagavatI zataka 2, udde. patra 138-140 2. prAcIna tIrthaM mAlA bhAga 1, pR. 16 bhUmikA 3. sarve ek inDiyAnA nakazA, sa. 72, 8; 1 iMca-4 mAIla 4. Avazyaka niyukti, dIpikA, bhAga 1, 7. 646, pR. 122 Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika-paricaya dhUNaka sanniveza gaMgAnA dakSiNa taTa para A sanniveza Avelo hato. mahAvIra rAjagRha javAne vakhate gaMgA nadI UtarIne ahIM AvyA hatA. ane emaNe ane dhyAnanI sAdhanA karI hatI. dakSiNa vAcAlA mahAvIra dakSiNa vAcAlAthI kanakhala Azrama thaIne uttara vAcAlA gayA hatA. dazANuM dazArNa e "bhilasAnI AsapAsane pradeza hato. mRttikAvatI e dazArNanI rAjadhAnI hatI. mAlava prAntamAM banAsa nadInI pAse je jene deza che, tyAM mRttikAvatI nagarI AvelI hatI. harivaMza purANamAM A nagarInuM sthAna narmadAnA taTa para batAvavAmAM AvyuM che. kAlIdAse dazArNa janapadane ullekha karatAM "vidizA" (Adhunika bhilasA) ne enI rAjadhAnI tarIke ullekha karyo che. sUtrakRtAMgacUrNimAM siMdhu dezanI sAthe vidizAnuM varNana karavAmAM AvyuM che, jyAM prajJapti vAMcavA mATe niSedha che. te nagarI vetra nadInA kinAre hatI. keTalAya vijJa mAne che ke buddelakhaMDamAM ghasAna nadI vahe che enI AsapAsanA pradezanuM nAma dasaNa-dazArNa che.* jaina AgamomAM ulikhita sADA paccIsa Arya dezamAM dazArNa janapadane ulekha che." 1. harivaMza purANa 1, 36, 15. vaidika 2. meghadUta, pUrvamegha, zloka 23-24 3. sUtrakRtAMga cUrNi, pR. 20 4. uttarAdhyayana : eka samIkSAtmaka adhyayana, pR. 376 5. baha95 bhASya bhAga 3, 5, 913 bha. ma, 5, 6 Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana dazArNa nAmanA be deze jovA maLe che.--eka pUrvamAM ane bIje pazcimamAM. pUrva--dazArNa madhyapradezanA chattIsagaDha jillAmAM AveluM manAya che. pazcima-dazArNamAM bhepAla rAjya ane pUrva mAlavAno samAveza thAya che. dazArNa janapadanuM bIjuM nAma dazArNapura hatuM. AvazyakacUrNimAM enuM bIjuM nAma ekAkSepura jaNAvavAmAM AvyuM che. bauddhagraMtha petavalthamAM erakaccha lakhyuM che. A nagaranuM sthAna vetavA nadInA kinAre darzAvavAmAM AvyuM che. DokaTara jagadIzacandrajI jaine enI oLakha jhAMsI jillAmAM Avela eracha nAmanA sthAna tarIke karAvI che. Avazyakaniryukti, curNi ane TIkAo anusAra dazArNa puranA uttarapUrvamAM dazArNa phaTa nAmane parvata hato. 10 Arya mahAgirie A parvata para anazana karI AyuSya pUrNa karyuM hatu.1 1 dazArNa kUTane gajAgrapadagiri ane Indrapada paNa kahetA hatA. A parvatanI cAre tarapha gAme AvelAM hatAM. dazArNabhadra A janapadano rAjA hato. jene bhagavAna mahAvIre dIkSA ApI hatI. dazArNa janapadanuM eka mahattvapUrNa nagara dazapura paNa mAnyuM che. 12 jenuM Adhunika nAma mandasaura che, te Arya rakSitanI janma6. Avazyaka cUrNi 2, pR. 156 7. patavatyu 2, 7, pR. 16 8. (ka) AcArAMgacUrNi, pR. 226 (kha) gacchAcAra, pR. 81 9. jaina Agama sAhityameM bhAratIya samAja, pR. 479 10. (ka) Avazyaka cUrNi, pR. 476 (kha) Avazyaka vRtti, pR. 468 11. Avazyaka cUrNi, uttara bhAga, pR. 156-157 12. Avazyaka cUrNi, pR. 401 Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya bhUmi hatI. jyAMthI tee adhyayana karavA mATe pATalIputra gayA hatA. dazA e jainadhama nuM pramukha kendra hatuM. dUtipalAza caitya krutipalAza nAmanA udyAna vANijya grAmanI bahAra Avela hatA. jyAM bhagavAna mahAvIre Anada gAthApati, sudana zreSThI Adine zrAvaka dhama mAM dIkSita karyAM hatA. dRDhabhUmi zakrendra-kRta mahAvIranI prazaMsA sahana na thavAthI saMgamaka daDhabhUmimAM jyAM mahAvIra dhyAnamudrAmAM UbhA hatA tyAM AvyA ane eka rAtamAM mahAvIrane vIsa upasarga ApyA. dRDhabhUmimAM anAya leAkeAnI vadhu vasati hatI. peDhAlagAMva e bhUmimAM Avelu hatu. enuM sthAna Adhunika gAMDavAnA pradezamAM hAvu' joI e. 3 nagalA gAMva naMgalA gAMvanA vAsudeva maMdiramAM mahAvIre dhyAna karyu hatu. na...galA zrAvastIthI rADa taraph javAnA mArge Ave che. mahAvIra zrAvastIthI haridruka ane tyAMthI naMgalA padhAryA hatA. A gAma kauzalabhUminA pUrva pradezamAM hevu joI e. A gAma mauddha sAhityamAM icchAna'galanA nAmathI prasiddha che. ahI' vedazAstronA mahAna paDitA rahetA hatA. nandIgrAma naMdIgrAma vaizAlI ane kauzAMkhInI madhyamAM AveluM hatuM. vaizAlIthI su...sumAra bhAgapura thaIne mahAvIra naMdIgrAma padhAryAM hatA. ane tyAMthI miDhiyagrAma thaIne kauzAMkhI padhAryA hatA. va mAnakALamAM acaiAdhyA ane phaijAkhAdathI dakSiNa tarapha nava mAIla para Avela bharatakuMDanI samIpamAM je nandagAMva che, te ja prAcIna nadIgrAma hAvu" joI e. Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana nAlaMdA paTaNAthI dakSiNa-pUrvamAM rAjagRhathI, sAta mAIla ane baktiyAralAITa relavenA nAlaMdA sTezanathI be mAIla para Avela baDagAMva prAcIna yuganuM nAlaMdA hovuM joIe, bihAra zarIphathI te pAMca mAIla dUra AveluM che. bihAra zarIphathI rAjagIra javAnA mArge vacce nAlaMdA nAmanuM sTezana Ave che, jyAM prAcIna yugamAM vizva vidyAlaya hatuM. jenAM khaMDera Aje paNa upalabdha thAya che. vikramanI sAtamI ane AThamI zatAbdImAM te pUrNa vikasita sthitimAM hatuM. bhagavAna mahAvIre aneka varSAvAsa ane vyatIta karyA hatA. gaNadhara gautama ane udaka paDhAlaputrane saMvAda paNa ahIM ja thayo hato. TIkAkAre nAlaMdAno artha A pramANe karyo che ke je yAcakane yathocita pradAna kare te nAlaMdA che. havenasAMga lakhe che ke enuM nAma AmravananI madhyamAM Avela taLAvamAM rahenAra nAganA nAma parathI nAlaMdA paDyuM hatuM. pattakAlaka jyAM mahAvIra rAtrimAM eka zUnya gRhamAM dhyAnastha UbhA rahyA hatA. ahIM zAlakane skandaka nAmanA yuvake enA anucita kRtya mATe mAryo hato. A gAma caMpAnI pAse AveluM hatuM. pAMcAla (pAMcAla) pAMcAla prAcInatamakALathI eka samRddhizALI janapada hatuM. te IdraprasthathI trIsa ejana dUra kurukSetranI pazcima ane uttaramAM AveluM hatuM. pAMcAla janapada be bhAgamAM vibhakta hatuM.-1. uttara 1. (ka) sUtrakRtAMga 2, 7, 70 (kha) sthAnAMga TIkA 9, 3 pR. 433 2. saddA cagye tharAminitaM DhAtIti-narer I sUtrakRtAMga, 2, 7, 70. 3. DikazanarI opha pAlI pepara nemsa, khaMDa 2, pR. 57 Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugelika paricaya pAMcAla ane 2. dakSiNa pAMcAla. pANini anusAra-pAMcAla janapada traNa bhAgamAM vibhakta hatuM- (1) pUrva pAMcAla, (2) apara pAMcAla (3) dakSiNa pAMcAla. mahAbhArata anusAra gaMgAnadI pAMcAlane dakSiNa ane uttaramAM vibhAjita karatI hatI. eTA ane pharukhAbAdanA jillAe dakSiNa pAMcAla antagata AvatA hatA. e paNa jJAta thAya che ke uttara pAMcAlanA paNa pUrva ane apara enA e vibhAga hatA. annene rAmagaMgA vibhakta karatI hatI. ahicchatrA nagarI uttara pAMcAlanI tathA kAspilya dakSiNa pAMcAlanI rAjadhAnI hatI.ra 3 kAMpilyapura gaMgA nadInA kinAre AveluM hatuM. atre draupadIne svayaMvara racavAmAM AvyeA hatA. indra-mahAtsava paNa ao ullAsathI manAvavAmAM AvatA hatA. mArkadI dakSiNa pAMcAlanI bIjI rAjadhAnI hatI. te vyApAranu mukhya kendra hatuM. * samarAIcca kahA 'mAM haribhadrasUrie A nagarInu vaNu na kayu che,ja C kAnyakubja (kanneAja) dakSiNa pAMcAlanI pUrva bAjumAM Avelu hatu. ene indrapura, gAdhipuru, mahAdaya ane kuzasthalapa Adi nAmeAthI paNa eLakhAvAmAM Ave che. sAtamI zatAbdIthI laI ne dasamI zatAbdIthI sudhI kAnyakubja uttara bhAratanA sAmrAjyanuM kendra hatuM'. yAtrI hyuenasAMganA samaye ahI AgaLa samrATa harSavardhana rAjA hatA. e samaye te zUrasenanI antata hatuM. 1. pANini vyAkaraNu 7, 3, 13 2. sTaDIjha Ina dhI nyAtrAphI epha eziyanTa enDa meDivala inDiyA pR. hara 3. aupapAtika, sUtra 39 4. samarAIcca kahA, adhyAya 6 5. abhidhAnacintAmaNi 4, 39-40 5 Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana dvimukha, je pratyeka buddha hatA, pAMcAlanA prabhAvazALI rAjA hatA. prabhAvakacaritra anusAra pAMcAla ane lATa deza kAika vakhate eka zAsanane AdhIna rahyA hatA. e bauddha sAhityamAM pAMcAlanA ullekha seALa mahAjana padomAM karavAmAM Avye che, paraMtu jaina sAhityamAM viSNu ta seALa janapadomAM pAMcAlanA ullekha nathI. kani'ghamanA mata pramANe Adhunika eTA, mainapurI, krUrukhAbAda ane AsapAsanA jillAe pAMcAla rAjyanI sImAnI aMtargata AvI jAya che. pAvA nagara hatAM. bhagavAna 1 bauddha graMthAmAM paNa 2 prAcIna samayamAM pAvA nAmanAM traNa mahAvIranuM nirvANu pAvAmAM thayuM hatuM. emanuM nirvANusthAna pAvA jaNAvyu che. A pramANe jaina ane mauddha para parAe A aMge ekamata che ke bhagavAna mahAvIranu nirvANa H pAvA' nAmanA sthAna para thayu' hatuM. jinaprabhasUrie pAvAnAM pAvA, pApA ane apApA e traNa nAma ApyAM che. saMbhava che ke bhagavAnanA parinirvANuthI A bhUmi pavitra thaI gaI eTale apApA nAmathI vizruta thaI ane vApAt ti vApavA pApAne cheDAvanAra hAvAthI enuM nAma pApA ' paDyuM hoya. 4 , 6. uttarAdhyayana sukhabAdhA putra, 35-136 7. prabhAvaka caritra, pR. 24 8. aMguttaranikAya bhAga 1, pR. 213 9. dhI enthiyanTa jayAgrAphI eka inDiyA, pR. 412-705 1. kalpasUtra, sekreDa brukasa ek dhI IsTa, khaMDa 2, AvRtti 1, pR. 264-65 2. dInikAya 3 (nAlandA), pR. 91, vAsAdri sutta mazcimaniApa rU (nAlandA), pR. 37, samAna sutta | 3. tI 75, pR. 41, 282 ane 287 Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya bhagavAnanA nirvANa sthAnanA nAma aMge koI prakArano vivAda nathI, paraMtu paravatI sAhityamAM pAvA nAmanAM traNa nagarano ullekha prApta thAya che eTale e zaMkA thAya che ke vAstavamAM bhagavAnanuM nirvANa sthAna evuM nagara "pAvA" karyuM haze. A aMge nIce pramANeno daSTikoNa jovA maLe che- keTalAka sAhityakAronI daSTie prathama pAvA bhaMgIdezanI rAjadhAnI hatI ane te pradeza pArasanAtha pahADa (sameta zikhara)nI najIkanA bhUmibhAgamAM phelAyeluM hatuM. jemAM AjanA hajArIbAga ane mAnabhUma jillAone vistAra samAviSTa hate. keTalAya vijJoe A pAvAne malaya dezanI rAjadhAnI mAnI che, paraMtu munizrI kalyANavijyajInA mata pramANe e malaya nahIM paNa bhaMgIdezanI rAjadhAnI hatI. jaina sAhityamAM je sADA pacIsa ArmI dezenI gaNanA karavAmAM AvI che, emAM bhaMgIdeza paNa che. ane enI rAjadhAnI pAvA jaNAvavAmAM AvI che. paM. munizrI nathamalajIe paNa tatkAlIna bhaMgIdezanI eALakha AjanA hajArIbAga ane mAnabhUma jillAonA vistAra tarIke karAvI che. bIjI pAvA nagarI magadha janapadamAM AvelI hatI. e rAjagRhanI pAse bihAra zarIphathI dakSiNa pUrvamAM lagabhaga sAta mAIla para Avela che. A pAvAne munizrI kalyANavijayajI Adie bhagavAna mahAvIranI nirvANabhUmi mAnI che. ane atre jaina maMdira vagere che tathA jainatIrtha tarIke prakhyAta che. trIjI pAvA nagarI kuzInArAthI 12 mAIla dakSiNapUrvamAM AvelI che. A pAvA bhagavAna mahAvIranA yugamAM malenI 4. zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 375 5. prajJApanA. 6. atItakA anAvaraNa, pR. 164, bhAratIya jJAnapITha. 7, zramaNa bhagavAna mahAvIra pR. 375, prastAvanA pR. 31-32, Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana rAjadhAnI hatI. A pAvA aMge bauddha sAhityamAM, paNa vistArathI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che ane A pAvAmAM bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM hovAnuM manAya che. A pramANe traNa pAvA nagarIone ullekha tatkAlIna sAhityamAM maLe che. emAM kayA sthAna para bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM, e mATe kalpasUtramAM "vAvAI mansamarg' zabda maLe che-arthAt madhyamA pAvA. munizrI kalyANavijayajInuM maMtavya che ke te A be pAvAonI madhyamAM hatI. bhaMgIdezanI pAvA enI agrima dizAmAM hatI. ane kuzInArAnI pAse AvelI pAvA enA vAyavya khUNAnA sama aMtare hatI. eTale rAjagRhanI pAse sthita e pAvAmadhyamA'nA nAmathI prasiddha hatI. ane aneka saMghanAM yAtrA vivaraNa vagerene kAraNe vartamAnamAM bihAra prAntasthita pAvApurIne bhagavAna mahAvIranA nirvANa sthaLa tarIke mAnavAmAM Ave che ane siddhakSetranA rUpamAM te zraddhAnuM kendra banI gaI che. paraMtu vartamAna kAlanI anveSaNathI e pratIta thaI rahyuM che ke bhagavAna mahAvIranuM nirvANa sthAna AjakAla rAjagRhanI najIka je pAvApurI mAnavAmAM Ave che, te nathI paNa kuzInArAthI 12 mAIla dakSiNa-pUrvamAM Avela saThiyAvAM DIha ( jile devariyA, uttara-pradeza) nAmanuM gAma che. A aMge karavAmAM Avela aveSaNano sAra atre prastuta karIe chIe. kalpasUtra anusAra bhagavAnanA parinirvANanA avasara para malla ane licchavIonA aDhAra gaNarAjAe upasthita hatA. atre e yAda rAkhavuM joIe ke male ane licchavIonI zAsana vyavasthA 8. anuttarafnAya , pR. 213 ane khaMDa 4, pR. 256 ane 260 9. zramaNa bhagavAna mahAvIra, pR. 375. 1. kalpasUtra 127 Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya gaNataMtrIya hatI ane emane magadhasamrATa sAthe zatrutA hatI eTale teo emanA duzamananA pradezamAM upasthita hovAnI kalpanA karI na zakAya. bIjI vAta e che ke je magadha dezanI pAvA (nagarI) hoya te magadharAja ke je bhagavAna mahAvIranA parama bhaktomAMthI eka hatuM, te parinirvANanA samaye avazya upasthita hoya. enA rAjyamAM bhagavAnanuM parinirvANa thayuM hoya ane te upasthita na heya, te kadApi saMbhavita nathI. trIjI vAta e che ke te paNa vicAraNIya che ke rAjA hastipAlanA rAjyamAM bhagavAnanuM parinirvANa thayAne ullekha che, ke e vakhate mala gaNataMtrane rAjA hato. magadhamAM hastipAlanuM rAjya hovAnI saMbhAvanA nathI kemake magadha ekachatra zAsakanuM rAjya hatuM eTale enI potAnI rAjadhAnInI najIka bIjo rAjA ane gaNarAjyanuM tevuM mAnI zakAya nahIM. bauddha sAhityamAM je pAvA nagarIne bhagavAna mahAvIranA parinirvANanuM sthAna mAnavAmAM AvI che, ene mallanI rAjadhAnI kahevAmAM AvI che. ItihAsanI dRSTithI mahAvIra ane buddhanI pUrve gaNataMtranI sthApanA thaI gaI hatI ane baMnee potAnA jIvanane prAraMbhano moTo bhAga gaNarAjyanA saMskAromAM vItAvyuM hatuM. ane teo ene zAsanane gya vyavasthA mAnatA hatA. e satya che ke judAM judAM pratyeka gaNarAjyanI kAryapaddhatimAM yatakiMcita pheraphAra hato, paraMtu mULabhUta siddhAMta ane kArya-prANIo paraspara sApekSa hatI. udAharaNArthe vaizAlImAM gaNataMtra havA chatAM eka pramukha rAjA hato. ane gaNataMtranuM nAma vajIka gaNataMtra hatuM. A gaNataMtramAM najIkanA gaNataMtranA pratinidhi rahetA ane emane mata ApavAno adhikAra hate. pratyeka nirNaya sarvAnumatithI karavAmAM Avato. 2. zrI vijendrasUri, vizAlI, pR. 8-88 Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane bIjuM, eka malenuM gaNataMtra hatuM. te be vibhAgamAM vibhakta hatuM. uttara-pazcimanI rAjadhAnI kuzInArA ane dakSiNa-pUrvanI rAjadhAnI pAvA hatI. A mala gaNataMtrane vistAra pUrvamAM gaMDaka nadI, pazcimamAM gerakhapurathI kaMIka pUrva sudhI, uttaramAM nepAla tathA dakSiNamAM gaMgA nadI sudhI hato. atre sthAyI rUpamAM kaI paNa rAjA pramukha banate nahIM, paraMtu kramazaH badhA gaNarAjA rAjya karatA hatA. jenuM rAjya heya te rAjadhAnImAM rahIne rAjya-vyavasthA karato ane bAkInA vANijya-vyavasAya Adi kAryomAM joDAtA. mala vyApArI hovAnI sAthosAtha atyaMta sAhasI, balavAna ane yuddhakalAmAM niSNAta hatA. emanI sabhyatA, raheNI-karaNI emanA samayamAM khUba UMcI manAtI hatI. malenI pAvA ane kuzInArA e be rAjadhAnImAM kuzInArAnA mahela bauddha dharmAvalaMbI hatA ane pAvAnA mala bhagavAna mahAvIranA anuyAyI hatA. baMnemAM arasaparasa sneha hato ane ekabIjAne sanmAna ApatA hatA. pAvAmAM bauddha dharmane prabhAvazAlI banAvavA mATe tathAgata buddha ane sAriputranuM vAraMvAra Agamana thatuM rahetuM. sAriputre bauddha dharmanA viziSTa sUtra saMgIta paryAyane upadeza pAvAmAM rahIne ApyA hatA. pAvA jainene mATe ja nahIM paNa bauddho mATe paNa pavitra ane AkarSaNanuM kendra che. lumbIvana, bodhagayA, vaizAlI, pAvA ane kuzInArA bauddhonAM pavitra baMdhasthaLe manAya che. adhikAMza vidvAnonuM e maMtavya che ke pAvA vastutaH gaMgA nadInI uttaramAM hatI, paraMtu enA nizcita sthAna aMge matamatAktara che, te paNa teo tene devariyAnI AsapAsa hovAnuM jaNAve che. mahApaMDita rAhula sAMkRtyAyane rAma-kelAnI pAse AvelA 1. dIghanikAya 3, 10 Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya paDupara gAmane pAyAnagarI mAnI che. janarala kaniMghama paDarInAne pAvA kahe che. emane mata e che ke pAvA kasiyAthI 12 mAIla uttaramAM gaMDaka tarapha AvelI hatI. enA bhagnAvazeSa paDarInAmAM maLyA che. paDarInA pAvAnuM parivartita rUpa che. je pAvA, pAvAna, pADaravAnamAMthI paDarIna thaI gayuM che. bhikSu dharmarakSite saThiyAvA DIhane pAvAnagara mAnyuM che. e pramANe ItihAsa-mahodadhi indravijayajIpa ane De. rAjabalI pAMDee paNa saThiyAvA DIhane pAvA mAnyuM che. De. hIrAlAla jainanA mata pramANe gerakhapura jillAnA pagaiyA nAmanuM gAma pAvA che. zrI gaurAMga gopAla senagupta devariyA jillAnA paDarInA tahasIlamAM papatAra nAmaka sthAnane pAvA kahyuM che. janarala kaniMghamanA sahayogI zrI kAlayile paDarInAne pAvA na mAnI saThiyAvAne prAcIna pAvA hovAnuM svIkArI lakhyuM che ke kuzInArAthI vaizAlI yA vesaDha dakSiNa-pUrva dizAmAM che. eTale e mArga para Avela hovAne kAraNe pAvA kuzInArAthI dakSiNa-pUrva tarapha hovuM joIe. bauddha graMtha anusAra kuzInArAthI pAvAne yAtrI-mArga bAra mAIla hato. eTale bane sthaLa vacce sIdhuM aMtara lagabhaga 10 mAIla hovuM joIe. pAvAthI kuzInArAnI vacce buddha eka nadInA kinAre vizrAma karI jala pIdhuM hatuM ane snAna karyuM hatuM eTale 2. purAtattva nibandhAvalI tathA buddhacaryA, pR. 487 3, ezIenTa jyogrAphI opha InDiyA, pR. 494 4. kuzInagara kA ItihAsa, pR. 17-24 pa. vaizAlI pR. 85, 88 bIjI AvRtti che. gorakhapura janapada aura usakI kSatriya jAtikA itihAsa, pR. 75-78, 109-110 7. pAvAsamIkSA, pR. 15 8. sarcalAITa patramAM prakAzita lekha, di. 4-8-68 Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. pAvA ane kuzInArAnI vacce eka nadI eka stupa che, jemAM malvee buddhanA pratiSThita karyo hatA. 3 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIla hAvI joIe. pAvAmAM avazeSone AThamA bhAga zrI kAyile potAnA uparyukta niSkarSoMne prApta karavA mATe kuzInArAthI pAvAnI zeSa karatAM karatAM karatAM pUrva tathA dakSiNapUrvamAM prAya: eka Dajhana sthaLeAnI yAtrA karI hatI. A sthAneA A pramANe che-sareya kurapaTTI, nadavA, dhanahAM cetiyAMva ( saThiyAvA ), phAjhila ke phAjilanagara, asamAnapura-DI, vanaverA, mIra bihAra, patharavA, jhAramaDiyA, karamaunI tathA ga`gI-A badhAM sthAne kasayAthI pUrve vahetI ghAthI nadInI pUrve che. ane kasayAthI enuM aMtara AThathI tera mAIla che. emAM cetayAMva ja evuM sthAna che je kasayA nadIthI dUra, bhaugAlika sthiti ane prAcIna stUpAvazeSa hovAne kAraNe pAvAnA nAmathI oLakhI zakAya che. DaoN. meAtIcaMda ane munizrI mahendrakumArajI 'prathame'uttara pradezanA devariyA jillAnA ' papahura ' gAmane ja mahAvIra bhagavAnanA nirvANasthAna tarIke puravAra karavAnA prayatna karyo che. jyAre prasiddha itihAsajJa zrI agaracaMTThajI nAhaTA tathA bhaMvaralAlajI nAhaTAe magadhamAM Avela pAvAne jyAM hAlamAM jalamaMdira vagere che, tene bhagavAnanuM nirvANasthAna mAnyuM che. amArA mata pramANe ane mAnyatAe sadigdha che, C kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIranI nirvANa bhUmine mATe Apela zabdo vAvAd mAnAr ' ne atha madhyamA pAvA thAya che. eTale munizrI kalyANuvijayajInA matavya aMge ame pahelAM saketa karI gayA chIe ke, bhaMgIdeza ane kuzInArAnI najIka Avela ane pAvAonI vacce je pAvA che te bhagavAnanI nirvANabhUmi che. Aki yAleAjikala sarve opha iMDiyA, khaMDa 9, pR. 102-9 Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya paraMtu e aMge vidvAnenuM kathana che ke "qvANa' pachI "mA" zabda Ape che. eno be rIte artha karI zakAya che. ene sIdhe artha thaze pAvAne madhya bhAga. jevI rIte ApaNe madhya paTaNa nAmanA sthAno ullekha karIe te ene artha thaze pATaNa zaherane madhya (kendrIya) bhAga. jaina sAhityamAM A pramANenA bIjA paNa prayoge upalabdha thAya che. udAharaNArtha bhagavAna mahAvIranI janmabhUmi kuDapura aMge brAhmaNa ane kSatriya vizeSaNane prAga thayo che. A sthitimAM rAjA hastipAlanI rajajugazAlAnagaranI madhyamAM hevAne kAraNe e sthAnavizeSane ke jyAM bhagavAnanuM nirvANa thayuM hatuM, ene madhyama pAvA kahevAmAM AvyuM heya. nirvANanA cakkasa sthAnane nirdeza karavA mATe A prAga thaye che. pAvA madhyamAno bIjo artha madhyadeza sthita pAvA paNa kahI zakAya che. jema ke uttara kAzIne artha uttara sthita (yA uttarAkhaMDa sthita) kAzI thAya che. madhyadeza uttaramAM himAlayathI laIne dakSiNamAM vidhyAcala sudhI phelAyela hatuM. enI pUrva sImA dhIme dhIme prayAgathI rAjamahala sudhI vadhatI rahI ane pazcimamAM vinAzana sudhI enI sImA hatI. mukhyataH emAM gaMgAnI upara tathA vaccenA bhAgane samAveza thAya che ane nIceno bhAga (baMgAla) emAMthI bAkAta rahe che. gaMgAnA uttara taraphanA kSetra aMge be vAta vizeSapaNe ulalekhanIya che. pahelI vAta e che ke nepAlavALAe pitAthI dakSiNamAM AvelA lekane madeziyA (madhyadezIya) kahe che. bIjI vAta e ke caMpAraNa(bihArane bilakula uttara-pazcimI jille ke je nepAla rAjya ane uttara pradezanA devariyA jillAne sparza kare che.)mAM dhAnyanI atyadhika Upaja darzAvavA mATe eka kahevata pracalita che-gajaba deza maMjhIA, jahAM bhAta na pUche ke A arthAt madhyadeza (yA machIA paragaNA) apUrva che jyAM kAgaDA paNa bhAtane aDakatA nathI. eTale gaMgAnI uttaramAM nepAla tathA Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana caMpAraNanI samIpa devariyA jillAmAM Avela pAvAne madhyadezIya pAvA kahevu ucita che. : A pramANe para parAthI bihAramAM Avela pAvApurI bhagavAna mahAvIranI nirvANabhUmi nizcita hovA chatAM paNa itihAsa ane bhaugelika sthiti Adine kAraNa * pAvA 'nA sthAna a MgenI nizcitatA aniyAtmaka banI gaI che. paraparAone paNa pUrvAdhAra hAya che ane aitihAsika tathyeAnI paNa upekSA karI zakAya nahIM. eTale itihAsa, purAtattva temaja paraparAnA AdhArabhUta kAraNAne ekabIjA sAthe meLa khAtA nathI ane badhA potapotAnAM taththaine pramANita mAnatA raheze tyAMsudhI pAvAnA cAkkasa sthAna aMgenA ni ya ekapakSIya raheze eTale ame peAtAnuM maMtavya pragaTa karavAnI apekSAe banne prakAranI vicAra-para'parA, bhRgAla ane itihAsa aMgenA vivecanane sArAMza pragaTa karyAM che. jyAM sudhI kAI paNa prakAranI nirNayAtmaka sthiti UbhI na thAya tyAM sudhI eTaluM ja kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIranuM parinirvANa kArtika vada amAse pAvAmAM thayu hatu. ane e pAvA malla rAjAeAnI rAjadhAnI hatI. tyAMnA rAjA hastipAla hateA je mallagaNataMtraneA eka zAsaka hatA. pAlagrAma pAlakagrAma caMpAnI pAse ane kauzAMkhInA rastAmAM hatuM. kemake mahAvIra kauzAMkhIthI pAlaka thaI ne caMpA padhAryA hatA ane tyAM AgaLa vAile apazukana mAnIne mahAvIrane kaSTa ApyuM hatuM. 94 purimatAla enA sthAna aMge aneka matabheda pravarte che. keTalAya vidvAna enI ALakha mAnabhUmanI pAse Avela * puruliyA' nAmanA sthAna 1. zramaNa bhagavAna mahAvIrakI vAstavika nirvANa bhUmi pAvA', lekhaka DaoN. ceAgendra mizra emae.pIeca.DI. adhyakSa itihAsa vibhAga, paTanA kAleja, paTanA vizvavidyAlayanA AdhAre, Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya 2 ' 3 tarIke karAve che.1 AcAya hemacandre purimatAlane ayeAdhyAnuM zAkhA nagara kahyu che. Avazyaka niyukti AdaeNi graMtheAmAM vinItAnI bahAra Avela purimatAla nAmanA udyAnane ullekha che. purimatAla udyAnamAM ja bhagavAna RSabhadevane kevalajJAna thayuM hatuM ane e divase cakravatI bharatanI AyudhazALAmAM cakaratnanI utpatti thaI hatI. samrATa bharatanA nAnAbhAI RSabhasena purimatAlanA adhipati hatA. jyAre bhagavAna RSabha tyAM padhAryA tyAre emaNe bhagavAnanI pAse dIkSA grahaNa karI. keTalAya vidvAneAneA mata che ke prayAganuM prAcIna nAma purimatAla hatu. : bhagavAna mahAvIra sAtame varSovAsa pUrNa karI kuDAka sannivezathI lAhA lA? padhAryA ane tyAMthI emaNe purimatAlanI tarapha prasthAna karyu. nagaranI bahAra zakaTamukha udyAnamAM bhagavAna dhyAnastha UbhA hatA tyAre vargura zrAvake bhagavAnanI upAsanA karI hatI. purimatAlathI vihAra karI bhagavAna unnAga ane gAbhUmi thaI ne rAjagRha pahoMcyA. eka vAra bhagavAna mahAvIra parimatAlanA ameAghannuzI udyAnamAM birAjelA hatA. te vakhate emaNe vijayacAra senApatinA putra 1. bhAratanu' prAcIna jaina tI, pR. 33 2. ayodhyAyA mahApuryAH zAkhAnagaramuttamam / yayau purimatAhAya mAtRmadhvanaH // triSaNi zakAkApuruSa caritra. 3. 4. 95 1, 3, 389, (ka) ja jIddIpa prajJapti saTIka vakSaskAra, 2, sUtra 31, patra 143, (4) ujjANapurimatAle purI viNIAI tattha nANavare / navvayA mahe nivenuM veva stuvi / Avazyaka niyukti gAthA 342 (ka) zramaNa bhagavAna mahAvIra, pR. 376. (kha) tIrthaMkara mahAvIra bhAga 1, pR. 209, Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA ane bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana abhaMgasenanA pUrvabhavenuM varNana karyuM hatuM. bhagavAna mahAvIranA samayamAM purimatAlamAM mahAbala nAme rAjA hato. citrane jIva saudharma devalokamAMthI cyavI parimatAlanagaramAM eka zreSThIne tyAM putrarUpe utpanna thAya che. ane te ja AgaLa para mahAna traSi thayA. jAja" sarapeniyarano e mata che ke "purimatAla'nuM varNana bIjA keI sthaLe jovAmAM AvyuM nathI. te " lipi-kartA"ne deSa lAge che. enA sthAne kuru ke evuM ja kaMIka hovuM joIe. emanuM A anumAna yathArtha nathI. kemake aneka sthaLe para ene ullekha thayo che. pUrNa kalaza A anArya kSetra rAThamAM Avela eka gAma hatuM. jyAM bhagavAna mahAvIrane taskaroe kaSTa ApyuM hatuM. ahIMthI bhagavAna bhaddila nagarImAM padhAryA hatA. pUrNabhadra caitya A caMpAno prasiddha udyAna hatA. jyAM AgaLa bhagavAna mahAvIre zatAdhika vyaktione zramaNa ane zrAvaka dharmamAM dIkSita karyA hatA. rAjA kRNika bhagavAnane vaMdana karavA mATe khUba ThATha-mAThathI Avyo hato. pRSThacaMpA bhagavAna mahAvIre atre cothe varSAvAsa karyo hate. ahIMnA rAjA ane yuvarAja zAla, mahAzAla tathA piThara temaja gAgali Adine indrabhUtie jaina dIkSA ApI hatI. 5. vipAka sUtra, 3, 57, pR. 26 6. uttarAdhyayana sukhabodhA, patra 187 7. dhI uttarAdhyayana, pR, 328 Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika-paricaya pRSacaMpA nagarI caMpAnI pazcimamAM AvelI hatI. rAjagRhathI caMpA javAnA mArgo pRSacaMpA vacce AvatI hatI. peDhAla udyAna peDhAla gAmanI bahAra peDhAla udyAna Avela hatuM. A udyAnanA piolAsa nAmane cityamAM bhagavAna mahAvIre dhyAna karyuM hatuM. je dhyAnanI ekAgratAnI prazaMsA svayaM Indra paNa karI hatI. A kAraNe saMgamaka deve bhagavAnane vicalita karavA mATe aneka upAya karyA hatA. A peDhAla gAma ane udyAna goMDavAnAmAM koI ThekANe AvelA hovA joIe. e muni zrI kalyANavijyajIne abhiprAya che. pitanapura potanapuranA adhipati rAjA prasannacandra hatuM. eNe bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA lIdhI hatI. mahAvIra caritragraMthamAM jaNAvyA pramANe pitanapuramAM padhAryA hatA. bauddha sAhityamAM potanapuranuM nAma pitalI maLe che. enI rAjadhAnI asmaka hatI. jAtakethI jANavA maLe che ke pahelA assaka ane dantapuranA rAjAomAM paraspara yuddha thatAM rahetAM hatAM. A pitana kaI vakhate kAzI rAjyanA aMga tarIke hatuM. A sthAna godAvarIne uttara taTa para AveluM hatuM. sAtavAhananI rAjadhAnI pratiSThAna ane hAlanuM paiThaNu e pitanapuranuM ja pachInuM nAma che.' pilAsapura Agama sAhityamAM pilAsapurane ulalekha be sthaLe thaelA che. upAsaka dazAMga pramANe palAsapuranI bahAra sahasrAmravana nAmane 1. (ka) grAphI opha alI buddhijUma, pR. 21 (kha) saMyuktanikAya, hindI anuvAda, bhUmikA, 5, 7 bha. ma. pra. 7 Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana udyAna hatuM. jitazatru tyAMne rAjA hatA. sAlaputra tyAMnA rahevAsI hate, ke je pahelA gozAlakane anuyAyI hato, pAchaLathI te mahAvIrane anuyAyI banyo hato. antakRzAMgamAM pilAsapurane ullekha jovA maLe che. tyAM e samaye rAjA vijaya rAjya karatA hatA. ane enI rANInuM nAma zrIdevI hatuM. udyAnanuM nAma zrIvana hatuM. ahIMnA rAjakumAra atimuktake khUba nAnI uMmaramAM mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI hatI. pilAsapura nAmanAM be judAM judAM nagara hatAM ke nahIM te aMge nizcita rUpathI kAMI kahI zakAya tema nathI. e satya che ke rAjA ane udyAnanAM nAme banemAM judAM judAM jovA maLe che paNa eka nagaranI bahAra ghaNuM udyAna hoI zake che. pahelA rAjAnuM nAma jitazatru ane pachInA rAjAnuM nAma vijaya hoI zake athavA pahelA rAjAnuM nAma vijaya ane bIjA rAjAnuM nAma jitazatru hoI zake. e rIte A eka ja nagara hoI zake. pratiSThAnapura pratiSThAnapura nAmanAM be nagara hatAM. eka pratiSThAnapura gaMgAnA DAbA taTa para AveluM hatuM ke jyAM e samaye gUMsI nagara hatuM. pahelAM tyAM AgaLa candravaMzI rAjAonI rAjadhAnI hatI. bIju pratiSThAnapura auraMgAbAda jillAmAM auraMgAbAdathI dakSiNamAM aThThAvIsa mAIla para gedAvarI nadInA uttara kinArA para AveluM hatuM. ahIM sAtavAhana rAjAnI rAjadhAnI hatI. A nagara eka vakhate assaka dezanI rAjadhAnI pitanapura nAmathI vikhyAta hatuM. enuM hAlanuM nAma paiThana che. AcArya kAlake A pratiSThAnapuramAM sAMvatsarika mahAparva paMcamIne badale catuthIe manAvyuM hatuM. 1, upasUtracUNi Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 99 banArasa vArANasInuM apabhraMza nAma banArasa che. A nagarI varaNa ane asi nadInA saMgama para vaseluM che. A nagaranI bahAra kASThaka nAmanuM cItya hatuM. jyAM AgaLa bhagavAna mahAvIra birAjatA hatA. bhagavAna mahAvIranA paramabhakta culanI pitA ane surAdeva ahIMnA nivAsI hatA. ahIMnA rAjA zaMkhe mahAvIra pAse dIkSA lIdhI hatI. A bhagavAna mahAvIranuM mukhya vihArakSetra hatuM. ethI vizeSa paricayane mATe juo "kAzI." brAhmaNagrAma brAhmaNagAmanA be pATaka hatA. eka nandapATaka ane bIje upanandapATaka. bhagavAna mahAvIre naMdapATakamAM naMdane tyAM pAraNuM karyuM hatuM. A brAhmaNagrAma suvarNakhala ane caMpAnI vacce AveluM hatuM. bhaMgi sADA paccIsa Arya dezomAM bhaginuM nAma paNa che. enI rAjadhAnI "pAvA" hatI. saMmetazikhara(pArasanAtha pahADa)nI najIkano pradeza ke jemAM hAlanA hajArIbAga ane mAnabhUma jilalAno samAveza thAya che, te pahelAMnA samayamAM bhaMgi janapadanA nAmathI jANa hato. bhadiyA A aMge dezanuM eka prasiddha nagara hatuM. bauddha sAhityamAM aneka sthaLa para ene ulekha thayela che. kapasUtra anusAra bhagavAne be cAturmAsa bhadiyAmAM ryA hatA. jyAre Avazyaka niryukti vRtti anusAra ane bhagavAne eka cAturmAsa karyo hato. bhAgalapuranI dakSiNe ATha mAIla para Avela bhariyA gAma 2. upAsaka dazAMga Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzI ja prAcIna bhayiA che, keTalAya vidvAna muMgarane bhayiAnI jagyA mAne che. 20 linaga bhalitagarI A samaye malaya dezanI rAjadhAnI hatI. Avazyaka niyukti vRtti pramANe bhagavAna mahAvIre chadmastha avasthAmAM ane eka cAturmAsa karyo hatA. paTanAthI dakSiNamAM 100 mAIla ane naiRtya dakSiNamAM aThThAvIsa mAIlanA aMtare gayA jillAmAM Avela haTariyA ane dantArA gAmenI pAse e samaye bhaghilanagarI Avela hatI. bhAgapura atre mahindra kSatriye bhagavAna mahAvIra para AkramaNa karyuM" hatuM. A gAma susamAra ane naMdIgAMvanI vacce AveluM hatuM. e vadhu saMbhavita lAge che ke e sthAna keAzala bhUmimAM hatu. magadha jaina vApmayamAM magadhanu varNana aneka sthaLe thayela che. prastuta janapadanI sImA uttaramAM gaMgA, dakSiNamAM zeNu nadI, pUrvamAM aMga ane pazcimamAM gahana jagalA sudhI vistarelI hatI. A pramANe dakSiNu bihAra-magadha janapada tarIke prakhyAta hatA. enI rAjadhAnI giritraja yA rAjagRha hatI. mahAbhAratamAM enu nAma kITaka paNa maLe che. vAyupurANa anusAra rAjagRha ja kITaka hatuM. zakti saMgamata tramAM kAlezvara-kAlabhairava vArANasIthI taptakuDa-sItAku'Da muMgera sudhItA pradezane magadeza mAnavAmAM Avye che.1 A tantranA mata pramANe magadhaneA dakSiNa bhAga kITakara ane uttaraneA bhAga magadha 1. kAlezvaraM samArarabhya taptakuNDAntakaM zive / magadhAkhyo mahAdezo yAtrAyAM nahi duSyate / dakSiNottarakrameNaiva kramAtkITamAgadhau / --zaktitaMtra 3, 7, 16 enjana 3, 7, 11 Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 bhaugolika paricaya che. prAcIna magadhane vistAra pazcimamAM karmanAza nadI ane dakSiNamAM damUda nadInA mUlasrota sudhI che. yAtsaMganA mata prasANe magadha janapadanI paridhi maMDalAkArarUpamAM 833 mAIla hatI. enI uttara gaMgA, pazcimamAM vArANasI, pUrvamAM hiraparvata ane dakSiNamAM siMhabhUmi AvelA hatAM. AcArya buddha magadha janapadanuM nAmakaraNa darzAvatAM lakhyuM che- "dudha parvavAnI' aneka prakAranI kiMvadantIo pracalita che. eka kiMvadatImAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke jyAre rAjA cetiya asatya-bhASaNathI pRthvImAM besavA lAgyuM, tyAre enI pAse je vyakti UbhI hatI, emaNe kahyuM-'mA ardha visa'-pRthvImAM praveza kare nahIM. bIjI kiMvadanatI pramANe rAjA cetiya dharatImAM pesI gaye te je leke pRthvI khedI rahyA hatA emaNe je. tyAre te belyA-"mA nardhA ro--A kiMvadaMtIomAMthI tathya e nIkaLe che ke magadhA nAmaka kSatriyanI te nivAsabhUmi hatI. eTale e magadha nAmathI oLakhAtI hatI. mahAkavi ahaMphrAse magadhanuM sajIva citra upasthita karyuM che. e magadhane ja budvIpanuM bhUSaNa mAne che. ahIMnA parvate vRkSAvalIethI suzobhita hatA. kalakala chalachala nadIono madhura kaMkAra saMbhaLAya che. saghana vRkSAvalI hovAthI taDake herAna karato nathI. sadA dhAnyanI khetI thatI hatI. zeraDI, tala, aLasI, kapAsa, kedarA, maga, ghauM tathA aDada Adi aneka prakAranuM dhAnya pedA thatuM hatuM. magadha dhArmika-Arthika ane rAjanaitika vagere badhI daSTie saMpanna hatuM. tyAMnA nivAsIo tavacarcA, svAdhyAya AdimAM tallIna rahetA hatA.4 3. buddhakAlIna bhAratIya bhUgola, sAhitya saMmelana prayAga saMskaraNa, pR. 361 4. munisuvrata kAvya ahaMdAsaracitra, 1, 22, 23 ane 23 Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane magadha I.sa. pUrve chaThThI zatAbdImAM jaina ane bauddha zramanI pravRttinuM mukhya kendra hatuM. I. sa. pUrve cothI zatAbdIthI pAMcamI zatAbdI sudhI te kalA-kauzala AdinI dRSTie khUba samRddha hatuM. nItinipuNa cANakya arthazAstranI racanA ane vAsyAyane "kAmasUtra'nuM nirmANa paNa ahIM magadhamAM ja karyuM hatuM. tyAMnA kuzala zAsakoe sthaLa-sthaLe mArgo baMdhAvyA hatA. ane jAvA, bAli vagere dvIpomAM naukAono kAphalo mekalI te TIpe vasAvyA hatA.pa jaina ane bauddhagraMthamAM magadhanI gaNanA sola janapadomAM karavAmAM AvI che. magadha prabhAsa ane varadAsa e bhAratanAM mukhya sthaLa hatAM, je pUrva pazcima ane dakSiNamAM AvelAM hatAM. bharata cakavatIno rAjyAbhiSeka tyAMnA jalathI karavAmAM Avyo hato. anya dezavAsIonI apekSAe magadhavAsIone vadhu buddhizALI mAnavAmAM AvyA che. teo saMketa mAtrathI vastune samajI jatA hatA. jyAre kauzalavAsI te joIne, pAMcAlavAsI aDadhuM sAMbhaLIne ane dakSiNavAsI pUrNa paNe sAMbhaLIne vastune samajI zakatA hatA. 5. juo, jaina Agama sAhityamAM bhAratIya samAja, pR. 460 6. (ka) aMga, baMga, malaya, mAlavaya, a7, va, kaccha, paDha, lADha, vAjji moli (mala), kAsI kosala, avAha saMmuttara-vyAkhyAprajJapti-5. (kha) sarakhAvo-aMga, magadha, kAsI, kola, vajija, mala, ceti, vaMza, kuru, paMcAla, maccha, sUrasena, asaka, avaMti, gaMdhAra ane kebeja, -aMguttaranikAya 1, 3, pR 197 7. (ka) sthAnAMga 3, 142 (kha) Avazyaka cUNi, pR. 186 (ga) Avazyaka niryukti bhASya dIpikA 110, pR. 93 a 8. vyavahArabhASya 10, 192. sarakhAvo- buddhirvasati pUrveNa dAkSiNyaM dakSiNApathe / paizunyaM pazcime deze, pauruNyaM yottarApathe // - gilagita manaskripTa opha dha vinayapiTaka, InDiyana hisTorikala kavArTala 1938, pR. 416. Page #936 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika pariya 103 sAMpradAyika viSathI prerAI brAhmaNe magadhane pApabhUmi kahe che. tyAM javAne paNa emaNe niSedha karyo che. prAcIna tIrthamAlAmAM aDhAramI sadInA keI jainayAtrIe prastuta mAnyatA para vyaMga karatAM lakhyuM che ke -"atyaMta AzcaryanI vAta che ke kAzImAM kAgaDe paNa marI jAya to te sIdhe mokSamAM jAya che, paraMtu je koI mAnava magadhamAM mRtyu pAme to ene gadheDAnI cenimAM janma levo paDaze. magadhanuM mukhya nagara hovAne kAraNe rAjagRhane magadhapura paNa kahevAmAM AvatuM hatuM. bhagavAna munisuvratano janma paNa magadhamAM thayuM hatuM. mahAbhAratanA yugamAM magadhanA samrATa tarIke prativAsudeva jarAsaMdha hatA. buddhisTa iMDiyA anusAra magadha-janapada hAlanA gayA ane paTanA jillAnI antargata phelAyelo hato. enA uttaramAM gaMgA nadI, pazcimamAM sona nadI, dakSiNamAM viMdhyAcala parvatane bhAga ane pUrvamAM caMpA nadI AvelI hatI.2 ene vistAra traNa ejana (2300) mAIla hato. ane emAM eMsI hajAra gAma hatAM.13 vasudevahiDI anusAra magadha deza ane kaliMganareza vacce vaimanasya cAlatuM hatuM.14 kAsI vAsI kAga muui mugati lahai / magadha muo nara khara huI hai / -prAcIna tIrthamAlA saMgraha bhAga 1, pR. 4 10. jaina Agama sAhityamAM bhAratIya samAja, pR. 461 11. munisuvratakAvya-arvadAsa racita, zrI jaina siddhAMta bhavana ArA I. sa. 1936 122, 23 ane 33 12. buddhisTa IMDiyA, pR. 24 13. ejana pR. 24 14. vasudevahindI, pR. 61-64 Page #937 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana mathurA jinasenAcArya kRta mahApurANamAM lakhyuM che ke bhagavAna rASabhadevanA AdezathI InDe A bhUtala para je bAvana dezanuM nirmANa karyuM hatuM emAM eka sUrasena paNa hatuM. jenI rAjadhAnI mathurA hatI.' sAtamA tIrthaMkara supArzvanAtha ane teramA tIrthaMkara zrI pArzvanAthana vihAra paNa mathurAmAM thayela hatuM. tIrthakara mahAvIra mathurAmAM padhAryA hatA. aMtima kevalI jaMbusvAmInI tapa ane nirvANanI bhUmi hevAne kAraNe paNa mathurAnuM mahattva che. mathurA keTalAya tIrthakaronI vihArabhUmi, aneka munionI tapobhUmi ane aneka mahApuruSanI nirvANabhUmi che. jainAganI prasiddha traNa vAcanAomAM eka vAcanA mathurAmAM ja saMpanna thaI hatI. je mAthurI vAcanA kahevAya che. mathurAnA kaMkAlI TIMbAnA khodakAmamAM jaina paraMparA sAthe saMkaLAyela aneka prakAranI mahatvapUrNa etihAsika sAmagrI upalabdha thaI che. jenAthI e puravAra thAya che ke mathurA sAthe jaina itihAsane gADha saMbaMdha rahyo che jeIe. bauddha dharmanA sarvAstivAdI saMpradAyanI mAnyatA che ke A bhUtalanA mAnava samAje sarvasaMmatithI pitAnA je rAjAne pasaMda karyo hato, te mahAsammata kahevAto hato. eNe mathurAnI najIkanA bhUmibhAgamAM pitAnuM prathama rAjya sthApita karyuM hatuM eTale vinayapiTaka"mAM mathurAne A bhUtalanuM Adi rAjya kahevAmAM AvyuM che. 1. mahApurANa, parva 16, leka pApa 2. vividha tIrthakalpamAM mathurApurI kalpa-jinaprabha sUri. 3. uttarapradezameM bauddha dharma kA vikAsa, pR. 30 Page #938 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugelika paricaya 105 aMguttaranikAyamAM 16 mahAjana padonA nAmanA ullekha che. emAM paheluM nAma surasena janapadanuM che. DvenasAMge tatkAlIna mathurA rAjyanuM kSetraphaLa 5000 lI (833 mAIla lagabhaga) jaNAvyu che. enI sImAe aMge zrI kani ghamanuM anumAna che ke te pazcimamAM bharatapura ane dhaulapura sudhI, pU'mAM jijhautI (prAcIna khu MdelakhaMDa rAjya )sudhI tathA dakSiNamAM gvAliyara sudhI phelAyela hAvA joIe. A pramANe e samaye paNa mathurA eka meTu rAjya hAvu' joI e.jha vaidika para parAmAM sAMskRtika ane AdhyAtmika gauravanI AdhArazilAo tarIke A sAta mahApurIone mAvAmAM AvI che 1. aceAdhyA, 2. mathurA, 3. mAyA, 4. kAzI, 5. kAMcI, 6. avaMtikA, 7. dvArikA.' padmapurANamAM mathurAnuM mahattva sarvoparI mAnIne kahevAmAM Avyu che ke padyapi kAzI Adi badhI purIe meAkSadAyinI che te paNa mathurApurI dhanya che. e purI devatAo mATe paNa dubha che. Anu samarthana karatAM gaga saMhitA'mAM batAvavAmAM AvyuM che ke purIAmAM rANI kRSNapurI, mathurA vajezvarI che, tIrthezvarI che. yajJa tAnidhionI IzvarI che. e mekSapradAyinI dha purI mathurA namaskArane ceAgya che. 4. 5. 6. 7. epeMTa jyogreAphI k inDiyA, pR. 427-28 ayodhyA mathurA mAyA kAzI kAMcI avaMtikA / purI dvAravatI caiva, saptaitA mokSadAyikAH // kAzyanyA yadyapi santi puryastAsAM hu madhye mathureva dhanyA / tAM purIM prApya mathurA madIyA suradulamAm // garga saMhitA 33-34 --garuDapurANa, ~padmapurANa 43-44-45 Page #939 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane mardanA sanniveza mardanA saMnivezanuM sthAna kyAM hatuM te nizcitapaNe kahI zakAtuM nathI. bhagavAna mahAvIra AlaMbhiyA, kuDAga Adi thaIne atre padhAryA hatA. ane ahIMthI bahusAlaka thaIne lehAgalA padhAryA hatA. mardanA saMnivezamAM baladevanA AlayamAM bhagavAna dhyAnastha mudrAmAM UbhA rahyA hatA. malayagAMva malayagAMva uDIsAnA uttara-pazcima bhAgamAM ke gaMDavAnAmAM hevuM joIe ema munizrI kalyANavijyajIne mata che. saMgamake bhagavAnane ahIMyAM kaSTa ApyuM hatuM. malayadeza A vakhate malayadeza nAmanA be deza hatA. bhagavAna mahAvIre je malayagAmamAM vicaraNa karyuM hatuM. te malaya paTanAthI dakSiNamAM ane gayAthI naityamAM AveluM hatuM. enI rAjadhAnI dila hatI. jyAM bhagavAne varSAvAsa vyatIta karyo hato. malaya suMdara vastrone mATe prasiddha hatuM. 1 bhadilanI oLakha hajArIbAga jillAnA bhadhiyA nAmanA gAma tarIke ApavAmAM Ave che. je sthAna haMTaragaMjathI cha mAIlanA aMtare kuluhA pahADI pAse Avela che. jyAMthI nAza pAmelA aneka jaina avazeSo prApta thayA che. A pradezanuM bIju mahattvapUrNa sthAna samedazikhara (pArasanAthahila) che. ene samAdhigiri, samidagiri, malla parvata ane zikhara paNa kahevAmAM Ave che. enI gaNanA zatruMjaya, giranAra, 1. (ka) anugadvAra sUtra 37, pR. 30 (kha) nizIthasUtra, cUrNi 7, 12 2. DisTrikaTa gajeTiyara hajArI bAga, pR. 202 Page #940 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugAlika paricaya 107 Abu ane aSTApadanI sAthe karavAmAM AvI che. atre aneka tIkarAe nirvANa prApta karyu hatuM. 3 maladeza A nAmanA be deza hatA, je eka pazcima malla ane bIjo pU malla tarIke prakhyAta hatA. mulatAnanI AsapAsane pradeza pazcimamalla ane pAvA kuzInArAnI pAsanI bhUmi pUrva malla kahevAtI hatI. e cAkkasapaNe kahI zakAya tema nathI ke bhagavAna mahAvIra pazcima mallamAM padhAryA hatA ke nahIM. paNa e nizcita che ke teA pUrva mallamAM avazya padhAryA hatA. malarAya vaizAlInI pazcime ane kauzalanI pUvaeN Avela hatu. geArakhapura, sArana jillAnA mATe bhAga mallarAjyamAM hateA. magadhathI kauzala jatI vakhate malladeza mAmAM Ave che. mahApura mahApura e uttara bhAratamAM AveluM hatuM. mahAvIranA samaye tyAMnA rAjA mala hatA ane enI rANI subhadrA hatI. rAjakumAra mahAmale bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI pahelAM zrAvaka dharma aMgIkAra karyA ane pachIthI zramaNdha. sahAsena udyAna A udyAnamAM madhyama pAvAmAM bhagavAna mahAvIre indrabhUti Adine dIkSA ApI catuvidha tInI sthApanA karI hatI. mANibhadra caitya A caitya mithilAnI khahAra AveluM hatuM. jyAM AgaLa bhagavAna mahAvIre jaina jyAtiSa para prakAza pADayA hatA. jyAre 3. (ka) Avazyaka niyukti 307 (kha) jJAtRdha kathA 8, pR. 120 (ga) AcArAMga sUrNa, pR. 257 Page #941 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhagavAMna mahAvIra : eka anuzIlana paNa bhagavAna mithilA padhAratA hatA tyAre tee A mANibhadra caityamAM virAjatA hatA. mAlava prAcInakAlamAM mAlava nAmathI e deza vikhyAta hatA. prathama mulatAnanI AsapAsanA deza. jainAgamAmAM je mAlavane anAya dezamAnyA che, te A mAlava lAge che, khIjo mAlava (deza) te AjanuM mAlavA che. pUrve te avanti janapada kahevAtA hatA. Aja te mAlava ane madhyabhAratanA nAmathI prasiddha che, mithilA videha rAjyanI sImA uttaramAM himAlaya, dakSiNamAM gaMgA, pazcimamAM gaDakI ane pUmAM mahA nadI sudhI vistarelI hatI. jAtakanI dRSTithI A rASTranA vistAra traNaseA ceAjana hatA. emAM sALa hajAra gAma hatAM.2 1 suruci jAtakamAMthI mithilAnA vistArane khyAla Ave che. vArANasInA rAjAe e niya karyo ke te potAnI putrInA vivAha evA rAjaputra sAthe karaze ke je ekapatnIvratanuM pAlana karaze. mithilAnA rAjakumAra surucinI sAthe vivAhanI vAtacIta cAlI rahI hatI. ekapatnIvratanI vAta sAMbhaLI tyAMnA maMtrIoe kahyuM-' mithi lAnA vistAra sAta ceAjana che, samagra rASTranA vistAra traNaseA ceAjata che. ApaNuM rAjya ghaNuM vizAla che. evA rAjAnA aMtaHpuramAM seALa hajAra rANIe avazya hAvI joI e. rAmAyaNamAM mithilAne janakapurI kahI che. vividha tIrthaMkalpamAM suruci jAtaka (sa'. 489) bhAga 4, pR. 1ra1-122 jAtaka (sa, 406) bhAga, 4, pR. 27 jAtaka sa. 489 bhAga 4, pR. para1-22 1. 2. .. Page #942 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogelika paricaya 100 A dezane tirahuti kahyo che. ane mithilAne jagatI (prAkRta-jJaar) kahyo che. enI najIka ja mahArAjA janakanA bhrAtA kanaka rahetA hatA. enA nAmathI kanakapura vasyu hatuM. mithilAmAMthI jaina zramaNanI maithiliyA zAkhA zarU thaI che. bhagavAna mahAvIre ane cha cAturmAsa vitAvyA hatA. AThamA gaNadhara aMkapitanI e janmabhUmi hatI. pratyekabuddha namine kaMkaNane dhvani sAMbhaLIne ane vairAgya utpanna thaye hate.10 caturtha cihna azvami vIra nirvANanA 220 varSa pachI "sAmuchati vA'nuM pravartana aothI karyuM hatuM.11 daza pUrvadhArI Arya mahAgirinuM A mukhyatve vihArakSetra rahyuM hatuM. 12 bANagaMgA ane gaMDaka e be nadIo A nagarane vIMTaLAIne vahetI hatI. 13 jaina AgamAM ulikhita dasa rAjadhAnImAM mithilAnuM paNa nAma che. 14 mithilA eka samRddha rASTra hatuM. jinaprabhasUrinA samayamAM pratyeka ghara kadalI-vanathI suzobhita hatuM. khIra tyAMnuM priya bhajana hatuM. sthaLe sthaLe vAva, kUvA ane taLAva jovA maLatAM hatAM. ahIM 4. saMvaphA titti phelori marja -vividha tIrthakalpa pR. 32 5. vividha tIrthakalpa, pR. 32 . 6. vividha tIrthakalpa, pR. 32 kaTapasUtra 213, pR. 298, devendra muni saMpAdita 8 kalpasUtra 122, pR. 198 9. Avazyaka niyukti. ga 644 10. uttarAdhyayana sukhabodhA, patra 136-143 11, Avazyaka bhASya, gA. 131 12. Avazyaka niryukti. gA. 782 13. vividha tIrthakalpa, pR. 32 14, sthAnAMga 10,717 Page #943 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana sAmAnya janatA paNa saMskRta bhASAnI jANakAra hatI. ahIMnA leke dharmazAstramAM nipuNa hatA. 15 I. sa.nI 9mI sadImAM ane prakAMDa paMDita maMDana mizra nivAsa karatA hatA, jenI patnIe zaMkarAcAryane zAstrArtha karIne parAjita karyA hatA. mahAna naiyAyika vAcaspati mizranI A janmabhUmi hatI ane mithila kavi vidyApati ahIMnA rAjadarabAramAM rahetA hatA. hAlamAM nepAlanI sImAnI antargata (jyAM mujaphapharapura ane darabhaMgA jile maLe che) "janakapura" nAmanuM nAnuM nagara che, jene prAcIna mithilA kahevAmAM Ave che. keTalAya vidvAna sItAmaDhInI pAse Avela muhilA nAmanA sthAnane prAcIna mithilAnuM apabhraMza thaela nAma mAne che. 16 miDiyA miMDhiyA caMpAthI madhyama pAvAnA mArgamAM Ave che. ane caramendra nAmano asurendra bhagavAnane vaMdana karavAne upasthita thaye hate. mRgagrAma mRgagrAma uttara bhAratamAM kyAMka hovuM joIe. enuM nizcita sthAna batAvavuM kaThina che. atre bhagavAna mahAvIre mRgAputranA pUrva bhavanAM dukRta kRtyenuM varNana karyuM hatuM. meMTiyagAMva A gAma zrAvastInI samIpa kauzAMbI javAnA rastAmAM Ave che. gozAlake mahAvIra upara je tejalezyA pheMkI hatI e pachInA cha mahinA bAda bhagavAna atre padhAryA hatA. siMha anagAra meMDhiyagAMvamAM jaI ne revatI pAsethI bhagavAna mATe auSadha laI AvyA hatA. ane jenAthI bhagavAna rogamukta thayA hatA. 15. vividha tIrthakalpa, pR. 32 16. dhI eziyanTa jyagrAphI opha inDiyA, pR. 718 Page #944 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 bhaugolika-paricaya makAnagarI mekAnagarI sthAna aMge muni zrI kalyANavijayajIne evo mata che ke paMjAba pradezamAM hAlamAM Avela megAmeDI te ja prAcIna makAnagarI hevI joIe. - bhagavAna mahAvIra atre padhAryA hatA ane ahIMnA naMdana caityamAM virAjyA hatA. merAka sanniveza marAka niveza zaizAlI pAse AveluM hatuM. bhagavAna mahAvIra kollAka saMnivezathI ane padhAryA hatA ahIM Avela Ijajata nAmanA tApanA AzramamAM teo virAjyA hatA. morya saMniveza maurya saMniveza kAzI dezanI antargata he joI e meDika ane mauryaputra gaNadharanuM te janmasthala hatuM. rAjagRha magadhanI rAjadhAnI rAjagRha hatI. jene magadhapura, kSitipratiSThita, caNakapura, traSabhapura ane kuzAgrapura Adi aneka nAme oLakhavAmAM AvatI hatI. Avazyaka curNi anusAra kuzAgrapuramAM prAyaH Aga lAgI jatI hatI eTale rAjA zreNike rAjagRha vasAvyuM. mahAbhArata yugamAM rAjagRhamAM jarAsaMdha rAjya karato hato. rAmAyaNa kALamAM vIsamA tIrthaMkara munisuvratano janma rAjagRhamAM the hatA.3 digaMbara jaina graMthe 1. Avazyaka cUrNi 2, 5. 158 2. bhagavAna ariSTanemi aura karmayogI zrIkRSNa eka anuzIlana 3. (ka) ajhA muLabhuvA ggT sumitta rAei - tirtha paNati, (kha) harivaMzapurANa sa 60 (ga) uttara purANaparva 67 Page #945 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pramANe bhagavAna mahAvIrane prathama upadeza ane saMghanI saMsthApanA rAjagRhamAM thaI hatI. aMtima kevalI jabunuM janmasthAna, nirvANa sthAna paNa rAjagRha hatuM. dhannA ane zAlIbhadra jevA dhanakubera rAjagRhanA nivAsI hatA. parama sAhasika mahAna bhakta sudarzana paNa rAjagRhanA rahevAsI hatA. pratibhAmUrti abhayakumAra Adi aneka mahAna AtmAone janma ApavAnuM zreya rAjagRhane maLe che. pAMca pahADothI gherAyeluM hovAne kAraNe ene giritraja paNa kahetA hatA. A pahADanAM nAma jaina, bauddha ane vaidika A traNe paraMparAomAM judAM judAM che. e pahADo Aje paNa rAjagRhamAM che. aibhAra ane vipula pahADonuM varNana jaina graMthomAM vizeSapaNe karavAmAM AvyuM che. vRkSAdithI te nagarI khUba lIlIchama hatI. ahIM aneka jaina-zramaNoe nirvANa prApta karyuM hatuM. vaibhAra pahADanI nIce tapadA ane garama mahAtapepanIra 4. (ka) harivaMzapurANa sarga 2, zloka 61-62 (kha) padmapurANa parva 2, leka 113 (ga) mahApurANa parva 1, bleka 196 5. (ka) uttara purANa parva 76 (kha) jaMbusvAmacariyaM parva 5-13 6. triSaSTi 10,10, 136-148 7. antakRdazAMga 8. triSaSTi. 9. jaina-vipula, ratna, udaya, svarga ane vaibhAra vaidika--zaihAra, bArAha, vRSabha, RSigiri ane caityaka bauddha-caMdana, mikjhakUTa, bhAra, isagiti ane vepanna suttanipAta kI akathA 2 pR. 382 2. Page #946 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 113 prabha nAmane eka vizAla garama pANIne kuMDa hato. hAlamAM paNa te rAjagirimAM tapavana nAmathI prasiddha che. bhagavAna mahAvIre aneka cAturmAsa atre vyatIta karyA hatA. 11 basothI paNa vadhu vAra emanuM samavasaraNa ahIM thavAno ullekha Agama sAhityamAM maLe che. atre guNazIla,12 meDikucha3 ane megAripANi 4 Adi udyAna hatA. bhagavAna mahAvIra prAyaH guNazIla (vartamAnamAM jene guNavA kahe che te) udyAnamAM rahetA hatA. rAjagRha vyApAranuM mukhya kendra hatuM. tyAM dUra dUrathI vyApArI AvatA hatA. ahIMthI takSazilA, pratiSThAna, kapilavastu, kuzInArA. vagere bhAratanAM prasiddha nagaramAM javAnA mArgo hatA.15 bauddha graMthamAM tyAMnAM suMdara dhAnyanAM khetaronuM varNana che. Agama sAhityamAM rAjagRhane pratyakSa deva-lekabhUta temaja alakApurI sadaza kahyA che. 16 mahAkavi puSpadaMte lakhyuM che ke 10. (ka) vyAkhyAprApti 2, 5, 5. 141 (kha) bRhatkalpabhASya vRtti 2, 3429 (ga) vAyupurANa 1, 4, 5. 11. (ka) kalpasUtra 5, 123 (kha) vyAkhyA prati 7,4, 59, 2,5. (ga) Avazyakaniyukti 473, 492, 518 12. (ka) jJAtRdharmakathA, pR. 47 (kha) dazAzrutaskaMdha 109, pR. 364 (ga) upAsakadazA 8, pR. 51 13. vyAkhyAprApti 15 14. annakUdazAMga 6, 31 15. jaina Agama sAhityameM bhAratIya samAja, pR. 462 16. vivava levoja mA ghauM mApurI sAsaT | bha, ma. pra. 8 Page #947 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sonA-cAMdIthI nirmita rAjagRhanagarI evI pratibhASita lAgatI hatI ke jANe ke svargathI alakApurI pRthvI para AvI gaI na hAya. 17 raviNacArya rAjagRhane dharatInuM yauvana kahyuM che. anya aneka kavioe rAjagRhanA mahatva para vistArathI prakAza pADyo che. jainene ja nahIM paNa bauddhane paNa rAjagRha sAthe madhura saMbaMdha rahyo che. vinayapiTakamAM spaSTa ullekha che ke buddha gRhatyAga karIne rAjagRha AvyA hatA. tyAre rAjA zreNike emane pitAnI sAthe rAjagRhamAM rahevA preryA hatA. paNa buddhe te vAta mAnI nahIM. buddha pitAnA pracAra mATe keTalI ya vAra rAjagRha AvyA hatA. teo prAyaH vRddhakuTa parvata, kalandaka-nivApa ane veNuvanamAM UtaratA hatA. eka vAra buddha jIvaka kaumArabhUtyanA AmravanamAM hatA tyAre jIvake emanI sAthe hiMsA-ahiMsA aMge carcA karI hatI. jyAre eka vakhate teo veNuvanamAM rahetA hatA tyAre abhayakumAre emanI sAthe carcA-vicAraNA karI hatI. sAdhu sakaledAyie paNa buddha sAthe atre vArtAlApa karyo hate.11 eka vAra buddha tapodArAma ke jyAM garama pANInA kuMDa hatA, tyAM vihAra karyo hatuM. buddhanA nirvANa pachI rAjagRhanI paDatIne prAraMbha thayo hatuM, jyAre enI yAtrI hyunasAMga aro A hato tyAre rAjagRha pahelAM jevuM na hatuM. hAla tyAMnA nivAsI garIba ane abhAvagrasta che. hAlamAM rAjagRha "rAjagiri' nAmathI oLakhAya 17. tafhuM puru nAme rAzidu yA johihiM gha3i | balibaMDa ghara taho sukhaihiM suraNayaru gayaNapaDiu || --NAyakumAra cariu 6. 18. tatrAti sarvataH zAMta nAnA puram | kusumAmodasubhaga bhuvanasyeva yauvanaM / --padmapurANa 33, 2 19. majhimanikAya (sAranAtha 1933) 20. makjhimanikAya, abhayarAjakumAra sutakhta, pR. 234 21. majhimanikAya, calakalodAyI sutakhta, pR. 305 Page #948 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 115 che. rAjagiri bihAra prAntamAM paTanAthI pUrve ane gayAthI pUrvottaramAM AveluM che. letArgalA lehAgaMlAmAM bhagavAna mahAvIrane guptacara samajIne baMdIvAna banAvI devAmAM AvyA hatA. e samaye tyAne rAjA jitazatru hate. lehArgalAnuM sthAna kyAM hatuM te cakkasapaNe kahevuM kaThina che. muni zrI kalyANavijayajIe hArgalA sAthe samAnatA dharAvatAM traNa sthAna batAvyAM che, te A pramANe che : (1) varAhapurANa anusAra himAlayanI taLeTImAM hArzala nAmanuM eka sthAna hatuM. (2) puSkara-sAmodanI pAse eka letArgala nAmanuM vaiSNanuM prAcIna tIrtha che. (3) zAhabAda jillAnI dakSiNa hadamAM lohAraDagA" nAmanuM prAcIna zahera AveluM che. A traNamAMthI kaIka lahArgalAmAM bhagavAna mahAvIra padhAryA hatA. bhagavAna mahAvIrano vihArakrama A pramANe hato : teo AlaMbhiyAthI kuMDAka, mana, bahusAla thaIne hArgalA padhAryA hatA ane tyAMthI purimatAla padhAryA hatA. A kama para vicAra karIe te e spaSTa thAya che ke puSkara samIpa je lehAlA che te, zAhabAda jillAmAM AveluM leharaDagA che. A bane to mahAvIranA vihAra kSetramAM AvatAM nathI. kemake purimatAlathI te bane khUba dUra che. tyAre have bAkI rahyuM himAlayanI taLeTImAM AveluM hArgala. saMbhava che enuM sthAna himAlayanI dakSiNI taLeTImAM kayAMya hovuM joIe ane tyAM AgaLa mahAvIranuM padArpaNa thayuM hoya e paNa saMbhava che ke adhyA mAtamAM ja letArgalA nAmanuM keI nagara hoya, Page #949 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana maga maMganI gaNanA prAcIna janapadomAM karavAmAM AvI che. te vyApAranuM... mukhya kendra hatuM. jala ane sthala banne mAge tyAM mAla AvatA-jatA hatA. A janapada aMganI pUrve ane sudmanI uttara-pUrvamAM AveleA hateA. bauddha graMtha mahAva zamAM khaMga janapadanA adhipati siMhamAhu rAjAnu varNana che. jenA putra vijaye laMkAmAM jaI ne prathama 1 rAjya sthApyu hatu milinskrapauAmAM agane ullekha che. tyAMnA nAvike nAva laI ne vyApAra karavA jatA ema jaNAvavAmAM AvyuM che. dIpavaMza ane mahAva'zamAM' vamAna nagaranu varNana maLe che. DaoN. nemicandra zAstrInuM maMtavya evuM che ke ene Adhunika kheMgAlanA vadhamAna nagaranI sAthe ekarUpa gaNI zakAya.pa aMgane pU baMgAla mAnI zakAya. AdipurANa anusAra bharata cakravatI e aMga janapadane potAnA kabajAmAM lIdhuM hatuM. prAcIna yugamAM khaMga janapada judA judA nAme oLakhatA hatA. pUrva kha'gAlane samataTa, pazcima baMgAlane lATa, uttara khaMgAlane puhU ane AsAmane kAmarUpa kahetA hatA. enuM eka nAma gauDa paNa hatuM. T 116 vatsa vatsa kAzInI lageAlaga Avela eka janapada hatA. bauddha graMthomAM ene 'vaza' tarIke oLakhAvyeA che. jaina, auddha ane vaidika vAhamayamAM je udayanane ullekha che, te A vatsane adhipati hatA. 1. mahAvaMsa, hindI anuvAda 6,1, 19, 20, 31 ra. milindapauA (muMbaI vi. vi. saMskaraNa) ji. 1, pR. 154 3. dIpava'sa, pR. 82 4. mahAvasa (hindI anuvAda ) 15, 9ra 5. AdipurANameM pratipAdita bhArata, pR. 65 6. AdipurANu 29,47, 16,152 Page #950 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 117 AcArya ASADha pitAnA ziSya sahita ane rahyA hatA. valsanI rAjadhAnI kAzAMbI hatI. vizeSa paricaya mATe juo kauzAMbI." vardhamAnapura vardhamAnapuranA vijayavardhana udyAnamAM bhagavAna mahAvIra padhAryA hatA. ahIM rAjA vijayamitra ane rANI aMjU bhagavAnanA darzanArthe upasthita thayAM hatAM tyAre bhagavAne aMjUnA pUrva aMge kathana karyuM hatuM. muni zrI kalyANavijayajInA mata pramANe baMgAla prAtanuM Adhunika bardavAnanagara, je kalakattAthI 67 mAIla pazcima-dakSiNamAM Avela che, te prAcIna vardhamAna pura hoI zake. vANijyagrAma vANijyagrAma vaizAlInI samIpa gaMDakI nadInA dakSiNa taTa para AveluM hatuM. e yugamAM te vyApAranuM mukhya kendra hatuM. mahAvIranA parama upAsaka AnaMda gAthApati ahIMnA nivAsI hatA. Adhunika basADapaTTInI pAse je bajiyA nAmanuM gAma che te ja prAcIna vAjiyagrAma che. vAlukAgrAma vAlukAgrAma prAcIna kaliMga ane Adhunika orissAnI uttara -pazcimamAM AveluM hatuM. saMgamaka deve ame bhagavAna mahAvIrane aneka prakAre kaSTa ApyuM hatuM. vijayapura vijayapuranI bahAra naMdanavana nAmane udyAna Avela hatuM. bhagavAna mahAvIra tyAM AgaLa padhAryA hatA. prathama yAtrAmAM bhagavAna mahAvIra pAsethI rAjakumAra suvAsave zrAvakavata grahaNa karyuM hatuM. ane bIjIvAra bhagavAna padhAryA tyAre te zramaNa banyA hatA. Page #951 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlane vijayapura uttara baMgAlamAM gaMgAnA kinArA para AveluM hatuM. je hAlamAM vijayanagaranA nAme prasiddha che. prastuta pradeza pahelAM puDU deza tarIke prakhyAta hato. vizAkhA vizAkhAnA sthAna aMge vidvAno ekamata nathI. keTalAya vijJAna e mata che ke adhyAnuM apara nAma vizAkhA hatuM. paraMtu keTalAya vidvAnonuM kathana che ke hAlamAM je lakhanau nagara che, te ja prAcIna vizAkhAnagara hatuM.cInI yAtrI hyuyena cAMgane mata evo che ke kauzAMbIthI vizAkhA pAMca mAIla para hatuM. munizrI kalyANavijayajIne mata che ke vizAkhA nagarI kauzaladezamAM ayodhyAnI pAse AvelI eka svataMtra nagarI hatI. bhagavAna mahAvIranuM tyAM padArpaNa thayuM hatuM. vItabhaya vItabhaya nagara sidhu-sauvIra dezanI rAjadhAnI hatI. bhagavAna mahAvIra tyAM padhAryA hatA. ane enA mRgavana udyAnamAM birAjyA hatA. vatabhayanA adhipati rAjA udrAyanane emaNe dIkSA ApI hatI. virene mata che ke paMjAbamAM hAlamAM je "bherA" gAma che, te ja prAcIna vItabhaya nagarI hatI. vizeSa mATe juo "sidhu-sauvIra." vIrapura bhagavAna mahAvIra ekavAra vIrapura padhAryA hatA ane emaNe rAjakumAra sujAtane zrAvaka dharmamAM dIkSita karyo hate. keTalAka samaya pachI jyAre teo tyAM padhAryA tyAre bhagavAne tene AhatI dIkSA ApI hatI. - tahasIla muhamadAbAdamAM gAjIpuramAM bAvIsa mAIla para je "vArA " gAma che, te prAcIna vIrapura hovuM joIe. kemake tyAMthI prAcIna sikkA Adi vastuo upalabdha thaI che. Page #952 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 bhaugolika paricaya vaizAlI zAlI bhAratanI eka prAcIna nagarI hatI. jeno ullekha jaina, bauddha ane vaidika vAmamAM thayo che. zrI jayacaMdra vidyAlaMkAra anusAra vaizAlI phakta licchavIonI rAjadhAnI na hatI paraMtu saMpUrNa vAsaMghanI rAjadhAnI hatI. rAhile lakhyuM che ke bauddha paraMparAthI jJAta thAya che ke vaizAlI nagaramAM traNa jillA hatA ane e vibhAga saMbhavataH koIka traNa vaMzanI rAjadhAnI hatI. paNa jAtaka"nA ulekha anusAra vaizAlI nagaramAM be be mAIlane aMtare eka eka keTa banAvela hato. ane emAM traNa sthAne para aTTAlikA sahita pravezadvAra banAvelAM hatAM. "lamahaMsa jAtaka"mAM paNa Ane ullekha che.* rAmAyaNa anusAra ikvAkunI rANI alakhuSAnA putra vizAle vizAlAnagarI vasAvI hatI. zrImad bhAgavata ane viSNu purANa paNa A kathananuM samarthana kare che. 1. bhAratIya ItihAsanI rUparekhA, bhAga 1, pR. 323 2. (ka) jyogrAphI epha alI buddhima pR. 12 (kha) poliTikala hisTrI opha inDiyA, 5 mI AvRtti, pR. 120 3. vesAliyanagaraM gAbutagAvutantare tIha pakArehi parikhitaM, tIsu ThAnesu gopura. hAla koTTakayuttaM / -jAtakakathA 2, 366 4.. sAthiM tior pArAne antare... -jAtakakathA, pR. 283 ikSvAko'stu navyAghraputraH paramadhArmikaH / alambuSAyAmutpanno vizAla iti vizrutaH // tena cAsIdiha sthAne vizAleti purIkRtA // -zrImad vAlmIkIya rAmAyaNa AdikAMDa sarga, 47 zloka 11-22 6. vizAlo vaMzakRd rAjA vaizAlI nirmame purIm / -zrImadbhAgavata purANa skaMdha 9, a. 2 zloka 33 7. viSNupurANa (vilsana anuvAdita) khaMDa 3, pR. 246 Page #953 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana vizvAmitra rAma-lakSmaNane laIne janakapura jaI rahyA hatA tyAre mArgamAM baizAlI nagarI AvI hatI. enA bhavya prAsAdane nihALIne badhA pramudita thayA hatA. ane rAtribhara tyAM vizrAma lIdhuM hatuM. A samaye tyAMnA adhipatinuM nAma sumati maLe che. sumati rAjA dazarathane samakAlIna hato. viSNupurANa anusAra sumati vizAlanI dasamI peDhIe thaye hato. pANinie zaizAlInA zAsaka vAjIono ullekha karyo che. Dphesara sUrajadeva nArAyaNa, prephesara hariraMjane vaizAlImAM gaNataMtranI sthApanA kyAre thaI, e para prakAza pADatAM lakhyuM che ke-enA parathI e pariNAma tAravI zakAya ke zaizAlI gaNanI sthApanA zaizAlInA rAjA sumatinuM Atithya svIkAra karanAra rAmAyaNanA nAyaka rAma ane mahAbhArata yuddhanI vaccenA samayamAM thaI hatI. rAmanA putra kuza pachI bRhadbala sudhI ke je A vaMzane aMtima rAjA hato ane mahAbhAratanA yuddhamAM abhimanyu dvArA jene mAravAmAM Avyo hato-aThThAvIsa rAjAonI sUcI purANamAM prApta thAya che. * A yuddhanI cesa tithi zedhI kADhavI sahelI nathI. paraMtu mahAkALe temaja purANanA pramANenA AdhAre Do. hemacaMdrarAya caudharIno mata e che ke abhimanyunA putra parIkSitano rAjyAbhiSeka moTe bhAge 14mI sadI I. sa. pU.nI madhyamAM thaye hato.11 je ema vAta hoya te buddhinI keTalIya zatAbdI pUrve vaizAlImAM prajAtaMtranuM astitva svIkAravuM paDaze." 8. zrImadda vAlmIkIya rAmAyaNa bhAga 1, TI. ema. kRSNA 9. madravrukyo na . -aSTAdhyAyI 4, 2, 131 10. prI muslima IDiyA pR. 394-395 le.vI. raMgAcArya 11. poliTikala hisTrI opha eNseMTa IDyiA , pR. 16 le. hemacaMdrarAya caudharI 12, vaizAlI abhinaMdana graMtha, pR. 100-101 Page #954 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 121 bhagavAna mahAvIranA samaye zaizAlIne adhipati mahArAjA ceTaka hate.13 bhagavAna mahAvIranA samaye vaizAlI bhAratanI eka pramukha nagarI hatI. vartamAnakAlamAM mujhaphapharapura jillAmAM te basADha nAmathI oLakhAya che. basADha ja prAcIna zaizAlI che. A sthAne paratve sarva prathama kaniMghama dhyAna kendrita thayuM hatuM. 14 "vI vayana" seMTa mATine A vicAranuM samarthana karyuM che. 15 enA pachI keTalAka pAzcAtya vicArakoe anya sthApanA karI, paraMtu biseMTa smithe ene apramANika siddha karIne basADhane ja vaizAlI pramANita karI che. ke A mATe emaNe nIce pramANe dalIle prastuta karI che- 1. kiMcit parivartanathI prAcIna nAma Aja paNa pracalita che. 2. paTanA ane anya sthAnanI bhaugolika saMbaMdha para vicAra karavAthI paNa bAsADha ja vaizAlI puravAra thAya che. 3. cInI yAtrI hyuenacyAMge je varNana karyuM che, e parathI paNa ApaNe Aja nirNaya para AvIe chIe. 4. basADhanA khedakAmamAMthI mudrAo (mahora) prApta thaI che. enA upara "vaizAlI" nAma aMkita thayeluM che. keTalIye ItihAsathI anabhijJa vyakti lachuAra (jillA muMgera madAgiri) ne licchavIonI rAjadhAnI mAne che paNa teanucita che. kemake zaizAlI ja licchavIenI rAjadhAnI hatI, licchavIonI 13. triSaSTi. 10, 184-185 14. (ka) AryAlAjikala-sarveriporTa, prathama bhAga, pR. 55-56 bhAga 16, pR. 6 (kha) iMDAlojikala-sTaDIjha bhAga 3, 5. 107 15. iMDAjikala-sTaDIjha bhAga 3, pR. 17 16. jarnala opha royala eziyATika-sosAyaTI, 1902, pR. 267 17. DikazanarI oNpha pAlI prApara nesa, bhAga 2, pR. 940 Page #955 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana rAjadhAnI hAvAthI te kadApi magadha yA aMga dezamAM hAI zake nahI'. tyAM AgaLa kadApi licchavIenu rAjya rahyuM na hatuM. emanA rAjyanI sImA tarIke ga`gA nadI hatI.18 magadhanI uttare ane gaMgAnI ApAra vaeinuM rAjya hatuM. arthAt vaizAlInagara hatuM ane enI paNa uttara tarapha malla rahetA hatA.19 khikhisAre rAjagRhathI laI ne gaMgA sudhIne samagra mAga cAMdanIethI sajAvyeA hatA, evI rIte licchivIoe vaizAlIthI laIne gaMgA sudhInA mArga tAraNa Adi vaDe sajAvyeA hateA.20 licchavIva zanI zaktizAlI rAjadhAnI vaizAlInagara prAraMbhanA divaseAmAM mauddha dharmanA gaDha hatI.21 23 tathAgata buddhanA samayamAM vaizAlI gagAthI traNa ceAjana dUra hatI. buddha traNa divasamAM gaMgA taraphthI zaizAlI pahoMcyA hatA.2 hyuenacyAMge gaMgAthI zaizAlInu aMtara 135 lI (27 mAIla) jaNAvyu che. hAlamAM mujhaphpharapura jillAmAM sthita asADha gAMva paTamAMthI 27 mAIla ane hAjIpurathI 20 mAIla uttaramAM che. asADhathI be mAIla para arakharA che. jenI pAse azekastaMbha che. sarva prathama zeAdhananI daSTie seTa mArTina ane janarala kani ghUme prastuta staMbhanuM nirIkSaNa karyu hatu. ane emaNe khasADhanA avazeSAnI tarapha dhyAna kindrita karyu hatuM. . . sana 1903-4mAM DaoN. plAkhanA nirIkSaNa heThaLa kheAdakAmanuM' kAryo karavAmAM AvyuM ane te pachI sana 1913-14mAM DokaTara spUnare A kArya karyuM. vizAla dunA khAdakAmamAMthI aneka mahera 18. saMyuktanikAya, prathama bhAga, pR. 3 19. lAIph k buddha, I. je. TAmasa, racita, pR. 13 20. jyAgrAphI k alI buddhijUma, pR. 10 21. paccIsau Iyarsa eNk buddhima, pR. 320 22. DikazanarI oNpha pAlI prepara nemsa, bhAga 2 pR. 941 23, esenTa jyeAgrAphI oNpha iMDiyA, hani dhama, pR. 654 Page #956 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 127 ane evA avazeSe prApta thayA. jenAthI vaizAlInI sthiti aMge koI paNa zaMkAne avakAza rahyo nahIM. atrethI buddhanAM asthio paNa prApta thayAM ke je asthinI carcA cInI yAtrI yuvAna vyAMga karI hatI. A sthAna "vizAlanA gaDha"nAme vizruta che. e catuSkoNa tathA iTathI bhareluM che. enI paridhi eka mAIla lagabhaga che DaoNkaTara blAkhanA mata pramANe prastuta gaDha uttara tarapha 757 phUTa, dakSiNa tarapha 780 phUTa, pUrvanI tarapha 1655 phUTa ane pazcima tarapha 165 phUTa lAMbe che. pAsenA khetaranI apekSAe khaMDeronI UMcAI lagabhaga 8 phUTa che. dakSiNa sivAya enI traNe bAjue khAI che. hAlamAM te khAI 125 phUTa pahoLI che paraMtu kaniMghame enI pahoLAI 200 phUTa jaNAvI che. enAthI e sahajapaNe jJAta thaI jAya che ke killAnI traNe bAju khAI hatI. gaDhanI pAse lagabhaga 300 vAra dakSiNa-pazcimamAM eka stUpa che je iMTano banAvela che. je pAsenA khetarathI 23 phUTa ane 8 iMca UMce che. dharatI para eno vyAsa 140 phUTa che. enI carcA cInI yAtrIone karI nathI. stUpanA kinAre khedakAma karavAthI madhyayuganA kotaraNI karelA be prastara staMbha maLI AvyA che. enI sAthe ukhananamAM evI seMkaDe mudrAo maLI che ke jenA para aneka rAjA ane rANuonuM nAma aMkita che. janayuti che ke vaizAlImAM bAvana puSkaraNI (taLAva) hatI. paraMtu kaniMghamane emAMthI mAtra 10ne ja patto lAgyo hato. cInI yAtrI phAhiyAna ane yuvAna cAMga e bannee pitAnA yAtrAgraMthamAM vaizAlInuM varNana karyuM che. phAhiyAna lakhe che--vaizAlInagaranI uttaramAM Avela mahAvanamAM kuTAgAravihAra (buddhadevanuM nivAsasthAna) che. AnaMdane aga Page #957 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhagavAna mahAvIra eka anuzIlana tUpa che. A nagaramAM aMbapAlI vezyA rahetI hatI. eNe buddhane tUpa banAvyuM hatuM. te hajI sudhI e pramANe ja che. nagaranI dakSiNe traNa "lI" para aMbapAlI vezyAne bagIce che. je eNe buddhane dAnamAM Apyo hato. ane buddha emAM rahetA hatA. jyAre buddha parinirvANa mATe ziSyo sahita vaizAlInagaranA pazcima dvArathI nIkaLyA tyAre DAbI bAju pharIne nagarane joIne zivene kahyuM, -A mArI aMtima vidAya che." huAnacyAM lakhyuM che-A rAjyanuM kSetraphaLa lagabhaga 5 hajAra vAra "lI" che. bhUmi uttama ane phaLadrupa che. phaLa-phaLAdi khUba thAya che. vizeSa karIne kerI ane keLAM vipula pramANamAM thAya che ane meghAM vecAya che. jalavAyu sahaja ane madhyama prakAranA che. tathA manuSyanuM AcaraNa zuddha ane sAcuM che. bauddha ane bahetara bane haLImaLIne rahe che. ahIM lagabhaga se saMghArAma che. paNa badhA khaMDera thaI gayA che. traNa ke pAMca evA che ke jemAM bahu ochI saMkhyAmAM sAdhu rahe che....jainadharmAnuyAyI ghaNI saMkhyAmAM che.24 vaizAlInI rAjadhAnI ghaNIkharI khaMDera jevI che. purANA nagarane gherAve 60 thI 70 "lI" sudhI che. ane rAjamahelane vistAra 4-5 lI"nA gherAvAmAM che. bahu thoDA sAdhuo emAM nivAsa kare che. rAjadhAnIthI pazcimottara pa-6 "lI"nA aMtare eka saMghArAma che. emAM keTalAka sAdhue rahe che. A leke sammatIya saMsthA anusAra hInayAna-saMpradAyanA anuyAyI che. vizeSa paricaya mATe juo janmabhUmi' zIrSaka lekhamAM. zAlizIrSa zAlizIrSanuM sthAna zaizAlI ane bhadrikAnI madhyamAM AveluM hatuM. saMbhava che te aMge dezanI vAyavya sImA para heya. kemake mahAvIra tyAMthI bhadrikA padhAryA hatA. zAlizIrSane udyAnamAM kaTapUtanA 24. buddhisTa rekArDa opha vesTarna varlDa, bIjo khaMDa, pRSTha 66-67 Page #958 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika paricaya 125 devIe bhagavAnane zIta uparsaga Apyo hato. jaina samabhAvathI sahana karavAthI emane lekAvadhi jJAnanI upalabdhi thaI hatI. zrAvastI A kauzala rAjyanI rAjadhAnI hatI. Adhunika vidvAnoe enI oLakha saheTa-maheTa tarIke ApI che. saheTa geDA jillAmAM AveluM che ane maheTa baharAIca jillAmAM. maheTa uttaramAM che ane saheTa dakSiNamAM. A sthAna uttara-pUrvIya relavenA balarAmapura sTezanathI je saDaka jAya che enAthI dasa mAIla dUra che. baharAIcathI te 29 mAIla para AveluM che. vidvAna bI. simathanA mata pramANe zrAvastI nagara nepAla dezanA khajUrA prAntamAM che ane te bAlapuranI uttara dizAmAM tathA nepAlagaMjanI pAse uttarapUrvIya dizAmAM AveluM che. yuAna cyAM zrAvastIne janapada mAnya che ane ene vistAra cha hajAra mAnya che tathA enI rAjadhAnI "prAsAda nagara" jaNAvI che, jeno vistAra vIsa "lI" mAne che. jaina daSTie A nagarI acirAvatI (rAva) nadInA kinAre vaselI hatI. jemAM bahu DuM pANI rahetuM hatuM. jene pAra karIne jaina zramaNa bhikSA levA jatA hatA. kaI kaI vakhata sArI evI bharatI paNa AvatI hatI." 1. dhI eziyanTa grAphI opha IMDiyA, pU, 469-474 2. jarnala opha royala eziyATika sosAyaTI, bhAga 1, jUna 19 00 3. yuAna cuAMga sU presa Ina iDiyA, bhAga 1 pR. 377 4. (ka) kalpasUtra (kha) bRhatkalpasUtra 4,33 (ga) bRhatkalpasUtra 4,5639, pa653 5. (ka) Avazyaka cUrNi, pR. 601 (kha) Avazyaka hAribhadrIya vRtti, pR. 465 (ga) Avazyaka malayagiri vRtti, pR. 57 (dha) TaunIne kathAkeza, pR. 6 Page #959 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khagavAna mahAvIra : eka anuzIla zrAvastI nagarI bauddha ane jaina saMskRtinuM kendrasthAna rahI che. kezI ane gautamane aitihAsika savAda aMge thayA hatA. aneka aitihAsika prasaMga A bhUmi sAthe saMkaLAyela che. bhagavAna mahAvIre chadmasthAvasthAmAM dasame cAturmAsa atre karyAM hatA. kevalajJAna thayA pachI paNa tee anekavAra aMge padhAryA hatA ane sekaDA . vyaktione prayA pradAna karI hatI ane hajArAne upAsaka anAvyA hatA. zrAvastInA keDikeAdyAnamAM gozAlake bhagavAna para tejolezyA phUMkI hatI. geAzAlakanA parama upAsaka aya'pula ane hAlAhArI kuMbhAraNa ahIMnAM rahevAsI hatAM. 126 zvetAcchika A jainAgamAmAM viNata sADA pacIsa Aya dezemAMthI 'kaikaya' dezanI rAjadhAnI hatI. tyAMnA rAjA pradezIne kezIkumAra zramaNe Astika banAvyeA hatA, bauddha graMthAmAM seyaviyA'ne setakhva kahI che. ane ene keAzaladezanI nagarI gaNavAmAM AvI che bauddha graMthAnI dRSTi pramANe zrAvastIthI kapilavastu javAnA mArge vetA mbikA vacce Ave che. jaina vaNune parathI zvetAmbikA zrAvastInI pUrvottaramAM AvelI hatI, ema kahI zakAya. munizrI kalyANavijayajItA mata pramANe uttara-bahAranA motIhArI zaherathI pUrve lagabhaga pAMtrIsa mAIla para Avela sImAmaDI e zvetAmbikAnuM ja apabhraMza thayela nAma che. sAnulIyagAma sAnuliyagAma yA sAyaSTika gAMva kayAM AveluM hatu te cAkkasa paNe kahI zakAya tema nathI. saMbhava che ke e sthAna dRDhabhUmimAM 6. uttarAdhyayana 7H jue prastuta-graMtha. 1. dInikAya 2, pAyAsi sutta, pR. 236 2. zramaNa bhagavAna mahAvIra, pR. 391, Page #960 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaugolika garicaya 127 kaI jagyAe hatuM ke je prAcIna kaliMganA pazcimIya pradezamAM AveluM hatuM. A gAMvanI bahAra bhagavAna mahAvIre bhadra, mahAbhadra ane sarvato bhadra pratimApUrvaka dhyAna karyuM hatuM. siMdhudeza | siMdhu-sauvIra janapadamAM siMdhu ane sauvIra baMneno samAveza thata hato. abhayadevanA mata pramANe sauvIra (siMdha) nadInI samIpa hovAne kAraNe siMdhu sauvIra kahevAtuM hatuM. paraMtu bauddha vAlmamAM siMdhu ane sauvIrane judA judA na mAnIne rukane sauvIranI rAjadhAnI kahI che. vaidika graMtha baudhAyanamAM siMdhu-sauvIrane aspRzya deza kahevAmAM Ave che. paraMtu tyAM janAra brAhmaNane punaH saMskArane cagya kahyo che. bauddha sAhityamAM gAMdhAra ane kAja rAjeno ullekha che paraMtu siMdhu-sauvIranI e pramANe carcA karI nathI. siMdhu dezamAM relano prakApa kaI kaI vAra thatuM rahetuM hatuM. tethI A deza cArikA, pArivArikA, kAryATikA, taaitrikA (bauddha bhikSuNI) ane bhAgavI Adi aneka pAkhaMDI zramaNIonuM nivAsa sthAna hatuM. eTale jaina zamaNene A dezamAM javAne niSedha hate. je aparihArya kAraNathI javAnuM thAya to tarata ja pAchA pharavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM hatuM. bhejana-pANI Adi paNa te dezamAM zuddhatAthI upalabdha thatAM nahIM. mAMsa-bhakSaNane tyAM vizeSa pracAra hatA. tyAMnA nivAsI madirApAna karatA hatA ane madirApAnanA pAtrathI ja pANI pItA hatA.3 jJAta thAya che ke bhagavAna mahAvIre siMdhamAM 1. vyAkhyAprajJapti 13, 6, pR. 620 2. bRhatka5 bhASya 1, 2881, 4, 541 3, baha995 bhASya 1, 1239 Page #961 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlanA sarva prathama dharma-pracAra karyo hate. ane tyAM padhArIne rAjA udrAyaNane AhatI dIkSA pradAna karI hatI. e pachI A dezamAM janazramane vihAra thato rahyo. digambara paraMparA anusAra rAbhilla, sthUlabhadra ane bhadrAcArye ujajayinImAM duSkALa paDyo te vakhate sidha dezamAM vihAra karyo hato. bhikSA prApta karavA mATe tyAM jaina sAdhuone paNa svaccha vastranI AvazyakatA rahetI hatI.4 mahAvIranA samayamAM siMdhu ane sauvIra eka saMyukta rAjya hatuM. enI pachI sauvIra juduM thayuM ane Adhunika paMjAbane dakSiNa bhAga sidhumAM samAviSTa thaI gaye. AjakAla siMdhu "sindha"nA nAmathI prasiddha che ane kacacha (je pUrvakAlamAM sauvIra kahevAte hata) te paMjAbanI vacce phelAyelo che. vItabhayapaTTana siMdhu-sauvIranI rAjadhAnI hatI. enuM apara nAma kuMbhAra pakSepa (kuMbhAra pakUkheva) jaNAvavAmAM AvyuM che. A nagara siNavalimAM AveluM hatuM. siNavali eka nirjana raNa hatuM. jyAM vyApArIone bhUkha ane tarasathI pIDAIne potAnA jIvanathI hAtha dhoI nAkhavA paDatA hatA. jaina sAhityanI dRSTie sinapallIne dIrgha mArga nirjala ane chAMyaDA vagarane hato. kevala emAM eka ja vRkSa hatuM. devaprabhasUrie pAMDavacaritramAM lakhyuM che jarAsaMdhanI sAthe yAdavee sinapallInI pAse sarasvatI nadInA taTa para yuddha karyuM hatuM. ane chata thavAthI AnaMda pAmI teo nAcyA hatA. jethI sinapallI AnaMdapura nAmathI prasiddha thayuM hatuM. muni zrI kalyANavijayajI anusAra bikAnera rAjyanA uttara pradezamAM Avela Adanapura ja AnaMdapura hovuM joIe. vijJAnI dhAraNA che ke pAkistAnamAM mujaphapharagaDha jillA atargata sanAvaya yA sinAvana 4. nizIthacUrNi 15, 5094nI cUrNi 5. Avazyaka cUrNa 2, pR. 37 che, Avazyaka cUrNi, pU, 34, 553 Page #962 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogelika paricaya 129 nAmanuM sthAna che te ja siNavallI che. vItabhayanI oLakha pAkistAnamAM zAhapura jillA antargata Avela bherA nAmanA sthAna tarIke karavAmAM Avela che. enuM prAcIna nAma bhadrAvatI hatuM. paNa A saMdarbhamAM prazna e che ke nizIthacUrNimAM vItabhaya ane unnenI vacce 80 jananuM aMtara hatuM, tene meLa kevI rIte bese ? ' surabhipura surabhipura videhathI magadha javAnA mArge AvatuM hatuM. ane te gaMgAnA uttara taTa para AveluM hatuM. saMbhava che ke videhabhUminI dakSiNa sImAnuM te aMtima sthAna hoya. bhagavAna vetAMbIthI vihAra karI anukrame atre padhAryA hatA. ane naukA vaDe gaMgA pAra karI dhRNAka saMniveza padhAryA hatA. suvarNakhala keTalAka saMnivezathI caMpA tarapha javAnA mArge vacamAM suvarNa khala Ave che. suvarNakhala rAjagRhathI pUrva dizAmAM AveluM hatuM. ane vAcAlAnI pAse je kanakapala Azrama hatuM, enAthI bhina hatuM. suvarNavAluko A nadI uttara ane dakSiNa vAcAlAnI vacce AvelI hatI, jyAM AgaLa bhagavAna mahAvIranuM ardhavastra khabhA parathI nIce paDI gayuM hatuM. suMsumAra bhagavAna mahAvIranuM zaraNa svIkArI arothI camaredra prathama devalokamAM gaye hate. suMsamAra mirjApura jillAmAM hAlanA cunAra pAse Avela eka pahADI nagara hatuM. keTalAka vidvAno suMsamArane bhargodezanI rAjadhAnI kahe che. bha. ma. pra. 9 Page #963 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra eka anuzIlane suhA keTalAya vidvAnonuM evuM maMtavya che ke hubalI ane midanApuranI madhya pradeza suhma che, je erissAnI sImA para philAyela dakSiNabhaMgane pradeza che. enI rAjadhAnI tAmraliti hatI. keTalAya anya vidvAne hajArIbAga, saMthAla paragaNuM jillAnA keTalAka bhAgane sukSma mAne che. vaijayantI kezakAre suhyane ja rADhanuM nAmAntara mAnyuM che. - muni kalyANavijayajIe hajArIbAgathI pUrvamAM jyAM pahelA bhaMgI deza hato, enA pUrva pradeza rAThanA dakSiNa pazcimanA keTalAka bhAgane ane dakSiNa baMganA cheDeka bhAgane suhma mAnya che. bhagavAna mahAvIra suhmamAM padhAryA hatA. hatizISa A gAmanI bahAra zamazAnabhUmimAM bhagavAne dhyAna karyuM hatuM. ane saMgamake mahAvIrane ane kaSTa ApyuM hatuM. hatizISanagara hatizIrSanagaranI bahAra puSpakaraMDaka nAmane udyAna hate. "bhagavAna mahAvIra jyAre ahIM padhAratA tyAre A udyAnamAM rahetA hatA. A samaye rAjA adInazatru ane rANI dhAraNa bhagavAnanA vaMdana mATe AvatAM. bhagavAne rAjakumAra subAhune pahelAM zrAvakadharmamAM dIkSita karyA ane pachIthI zramaNa dharmamAM. hastizIrSanagaranuM sthAna kurudezanI pAse AveluM hatuM kemake kurudezanI sImA ene maLatI hatI. Page #964 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 6 zabdakeSa akarmabhUmi-asi, maSi Adi karmothI rahita bhUmi arthAt bhegabhUmi. akaya-agrAhya. akurAla-duHkha ApanAra pApakarma. akriyAvAdI-je avasthAnane prasaMga prApta thavA chatAM paNa saMbhAvanAthI avasthAnathI rahita kaI paNa anavasthita padArthanI kriyAne svIkAra kare nahIM, teo akriyAvAdI kahevAya che. agurulaghu-guru yA laghutA na hovAne agarulaghu kahe che. aMgapraSTi-bhagavAna dvArA kathita arthanI gaNadhara dvArA je AcArAdi rUpathI aMgaracanA karavAmAM Ave che te aMgabAhA-gaNadharonA ziSya-praziSyAdi uttaravatta AcAryo dvArA alakhabuddhi zinA anugrahArtha karavAmAM AvelI saMkSipta aMgAthe graMtha racanA. acakSudarzana-cakSurindriya sivAya bAkInI cAra Indrie ane manathI thanAra sAmAnya pratibhAsa yA avalokana. acauryamahAvrata--grAma, nagara yA araNya Adi koI paNa sthAnamAM kaI vaDe rAkhavAmAM Avela, bhUlAyela yA paDI gayela dravya grahaNa karavAnI IcchA paNa na karavI. - AjIva--jenAmAM cetanAno abhAva hoya tene ajIva kahevAmAM Ave che. ajJAna-mithyAtvanA udaya sAthe vidyamAna jJAnane paNa ajJAna kahevAmAM Ave che, te mati, zrata ane vibhaMga rUpathI traNa prakAranuM Page #965 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. bhagavAna mahAvIra H eka anazIla che. jJAnAvaraNa karmanA udayathI vastunA svarUpanuM jJAna na hovA paNuM ajJAna kahe che. atikrama-mAnasika zuddhinA abhAvane atikama kahe athavA diggatamAM je dizAonuM pramANa svIkAravAmAM AvyuM che enuM ullaMghana karavuM, e diggatane atikrama che. - aticAra-vatane dezataH bhaMga thavAne aticAra kahe che adharmAstikAya-je svayaM sthira rahe evA jIva ane pudgale dranI sthiratAmAM sahAyaka thAya che te. anAvIya-vIryAntarAya kamane sarvathA kSaya thaI javAne kAraNe je apratihata sAmarthya utpanna thAya che te. anantAnubandhI-jene udaya thavAthI sammadarzana utpanna thatuM nathI ane je utpanna thaI gayuM hoya te naSTa thaI jAya che. athavA anaMta bhonI paraMparAne cAlu rAkhanAra kaSAyone anantAnu bandhI kaSAya kahe che. anArya-jenuM AcaraNa viparIta che--ninya che-teo anArya kahevAya che. anekAnta-eka vastumAM mukhyatA ane gaNatAnI apekSAe astitvanAstitva Adi paraspara virodhI dharmonuM pratipAdana. antarAyakarma-je karma dAtA ane deya AdinI vacce Ave che. dAna devAmAM rukAvaTa kare che te. aparavidaha-meruparvatathI pazcimanI tarapha je videha kSetrane aDadho bhAga Avela che te aparavideha che. aparigraha mahAvrata-dhana-dhAnyAdi sarva prakAranA parigrahane yAvat jIvana mana-vacana-kAyAthI tyAga kare. - apavaga-jyAM janma, jarA ane maraNAdi dene atyaMta vinAza thaI jAya che te mela. Page #966 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 133 abhavya-bhaviSyamAM je samyagdarzanAdi paryAyathI kadI paNa pariNata nathI thaI zakatA te abhavya che. amAtya-je vyavahAracatura ane nItikuzala hoya tathA janapada sahita zrejhanagara tema ja rAjAnI paNa ciMtA kare che. amUrtajIva je viSane Indriya vaDe grahaNa kare che te mUrta heAya che ane enAthI judA bAkInA badhA amUrta che. agikevalI-je guladhyAna rU5 agnithI ghAtiyA karmone naSTa karIne roga rahita thaI jAya che, ene ayoga yA agikevalI kahe che. akSaNamahAnasa labdhi-A labdhinA prabhAvathI tapasvI bhikSAmAM lAvelA cheDA AhArathI lAkhe vyaktione bharapeTa bhajana karAvI zake che. te pachI paNa enuM bhikSApAtra akhUTa rahe che. zarata e che ke labdhidhArI svayaMbhejana na kare. enA bhejana karyA pachI te samApta thaI jAya che. araNya-mAnanA AvAgamanathI zUnya ane vRkSa, velI, latA tathA gulmAdithI paripUrNa sthAnane araNya kahe che. arUpI-je zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzathI rahita che te arUpI che. ahaMna-jue "jina" zabda. asaMsI-je jIva mana na hovAthI zikSA, upadeza ane AlApa Adine grahaNa karI zakto nathI, te asaMjJI che. asAtavedanIya-asAtAno artha duHkha thAya che. A duHkhanuM je vedana karAve che, te asAtavedanIya karma kahevAya che. che. asUra-jeno svabhAva ahiMsA AdinA anuSThAnamAM anurAga rAkhanArA surothI viparIta hoya che teo asura kahevAya che. Page #967 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIla * * * ahiMsA aNuvrata- mana, vacana ane kAyAthI tathA kRta kArita ane anamedanAthI trasa jIvenI sAMkalpika hiMsAne parityAga karavo te ahiMsA aNuvrata che. * --tIsa muhUrta pramANa kAlane ahorAtra kahe che. -: " Ayuka -nAka Adi bhava pApta karAvanAra karma Ayukara kahevAya che. ' '' Arya-je guNayukta hoya che athavA guNajana jenI sevAzuzraNa kare che, te Arya che. ' AlecanA-ranI sanmukha dasa dethI rahita potAnA pramAda janita doSanuM nivedana karavuM te. ... ivara-parigrahItAgamana-dravya ApIne keTalAka samaya mATe pitAne vaza karIne vyabhicAriNI (vezyA), strInI sAthe viSayasevanuM karavuM ene Ivara parigrahItAgamana kahe che. e brahmacaryANuvratanA aticAra che. - indra-anya dezamAM prApta na thanAra asAdhAraNa aNimAM mahimAdi jevI trAddhione dhAraNa karanAra devAdhipatine indra kahe che. - indriya-parama ezvaryane prApta karanAra AtmAne indra ane A IndranA liMga yA cihane Inidraya kahe che. athavA je jIvane artha-upalabdhimAM nimitta bane che, tene Idriya kahe che. * udIraNA-adhika sthiti tathA anubhAgane kAraNe je karma sthita che tenI sthiti, anubhAgane dUra karI phaLa ApavA mATe umukha karavuM, te udIraNa che. * 'upabhoga-pariga vrata-anna, pAna, khAdya, svAda ane gadhamAlA Adi (upabhega) tathA vastra, alaMkAra, zayana, Asana, gRha, pAna are vAhana Adi(paribhega)mAM ghaNI pAyajanaka vastu Page #968 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-karSa eno sarvathA parityAga kare tathA alpa sAvadha vastuonuM pramANa karavuM te. upavAsa-azana, pAna, khAdima ane svAdima vastuone tyAga kare. eSaNa samiti--kRta, kArita ane anumodanA SothI rahita bIjA vaDe ApavAmAM Avela prAsuka AhAne grahaNa kara. . ekarAtripratimA-muni dvArA eka cauvihAra aSTama bhaktamAM jinamudrA-(bane pagonI vacce cAra AMgaLanuM aMtara rAkhIne sama avasthAmAM UbhA rahevuM) pralaMbabAha, animeSa nayana, eka pudgala-niruddha daSTi ane jhukelA zarIrathI eka rAtri sudhI gAma vagerenI bahAra kAsagaM karavuM te viziSTa saMhanana, dhati, mahAsatvathI yukta bhAvitAtmA guru dvArA anujJAta thaIne A pratimAne aMgIkAra karI zakAya che. ekAdazAMgI-daSTivAda sivAyanAM agiyAra aMga ekAvalIta -vizeSa AkAranI kalpanAthI karavAmAM AvatuM eka prakAranuM tapa. eno kama maMtra anusAra cAle che. eka paripATI- (kama)mAM 1 varSa, 2 mahinA ane 2 divasano samaya lAge che. 4 paripATI jeno kula samaya 4 varSa 8 mahinA ane 8 divasa lAge che. pahelI paripATInA pAraNAmAM vikRtinuM varjana Avazyaka nathI hetuM, bIjAmAM vikRti-vajana, trIjamAM lepa-tyAga ane cothImAM AyaMbila Avazyaka thAya che. (jue citra) ' audazika-parivrAjaka, zramaNa, nigraMtha Adi badhAne dAna ApavAnA uddezathI banAvavAmAM Avela. bhejana, vastra ane makAna Adi. kanakAvalItaSa-svarNamaNionAM AbhUSaNa vizeSanA AkAranI kalpanA vaDe karavAmAM AvatuM tapa. ene kama yaMtra anusAra cAle Page #969 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana che. eka paripATI(kama)mAM eka varSa pAMca mahinA ane bAra divasa lAge che. pahelI paripATImAM pAraNAmAM vikRti-varjana Avazyaka nathI, bIjImAM vikRtino tyAga, trIjImAM lepano tyAga ane cothImAM AyaMbila karavAmAM Ave che. (juo citra) . karma-AtmAnI sat ane asat pravRttio dvArA AkRSTa tathA karma rUpamAM pariNata thanAra pudgala vizeSa. kutrikApaNa-je dukAna para traNe lekamAM maLI AvanAra sacittaacitta badhA padArtha prApta thAya che ene kutrikA paNa kahe che. A dukAnanI e mahatvapUrNa vizeSatA hatI ke sAdhAraNa manuSya pAsethI je vastunuM mUlya 5 rUpiyA levAmAM AvatuM hatuM enuM mulya Imbha zreSThI pAsethI eka hajAra rUpiyA levAmAM AvatuM hatuM ane cakavatI pAsethI eka lAkha rUpiyA levAmAM AvatuM. dukAna mAlika koI vyaMtara devane siddha karI leto hate. te vyaMtara vastuonI vyavasthA karate hato. keTalAya vinuM evuM maMtavya che ke e dukAno vaNika rahita hatI. vyantara ja ene calAvato. kSIrasamudra-jabudvIpane vIMTaLAI rahela pAMcame samudra, dIkSA lIdhA pachI tIrthakaronA leca karela keza indra emAM visarjita kare che. - khAdima-mevA Adi khAdya padArtha. vacca-zramane samUha. gaNa-be AcAryone ziSya samudAya. gaNadhara-jJAna, darzana Adi viziSTa guNone dhAraNa karanAra tIrthakaronA pradhAna ziSya, je emanI mahatvapUrNa vANIne sUtrarUpamAM saMkalita kare che. | gAthApati-virATa addhi yukta parivArane svAmI, jene tyAM kRSi ane vyavasAya Adi ane kArya thAya che. Page #970 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zabda-keSa guNaratana-saMvatasara tapaje tapamAM vizeSa nirjarA karavAmAM Ave che athavA je tapamAM nirjarArUpa viziSTa ranethI vArSika samaya vyatIta thAya che. eka varSathI keTalAka vadhu divasa A tapa karavAmAM lAge che eTale saMvatsara kahevAya che. enA kramamAM prathama mAsamAM ekAntara upavAsa, bIjA mAsamAM SaSTa bhakta, A pramANe kramazaH vadhatAM soLamA mahinAmAM seLa-seLa (divasanuM) tapa karavAmAM Ave che. tapa vakhate ukuTakAsanamAM sUryAbhimukha thaI AtApanA levAmAM Ave che ane rAtrimAM vIrAsanamAM vastra rahita rahevAmAM Ave che. tapamAM tera mAsa sAta divasa lAge che ane A avadhimAM 73 divasa pAraNanA hoya che. (aMtamAM Apela citra juo) guNavrata-zrAvakanAM bAra vatamAM chaThuM, sAtamuM ane AThamuM vrata guNavata kahevAya che. juo "bAra vata' gocarI-jana zramaNonI vidhivata AhAranI yAcanA. bIjA zabdomAM ene mAdhukarI paNa kahI zakAya. gotrakama-je karmanA udayathI jIva ucca-nIca zabdothI elAvAya che. jAti, kula, bala, rUpa, tapasyA, cuta, lAbha, aizvaryA AdinuM abhimAna na karavAthI ucca gotrabaMdhanuM nimitta bane che. ane enuM abhimAna karavAthI nIca gotra karmanuM nimitta bane che. ghAtakarma-AtmAnA jJAna Adi svAbhAvika guNenA ghAta karanAra karmane ghAtI kahevAmAM Ave che. te cAra cheH jJAnAvaraNaya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAyarUpa ema te cAra prakAranA che. cakraratna-cakavatInAM cauda ratna che. emAMnuM A paheluM ratna che. enI dhAra suvarNamaya hoya che. ArA lehitAkSa ratnanA heAya che ane nAbhi vA-ratnamaya hoya che. sarvIkAra paripUrNa ane bhavya hoya che. je dizAmAM e cAle che, te tarapha cakavata senA eka divasamAM enuM anusaraNa kare che, te jyAM jaIne eka divasamAM rekAya che te jananuM mApa thAya che. cakranA prabhAvathI aneka rAjA Page #971 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhagavAna mahAvIra H eka anuzAlI cuddha vinA ja ene AdhIna thaI jAya che. ane je thato nathId teo yuddha karIne paNa enA zaraNe AvI jAya che. - cakravattI-Akaranane dhAraNa karanAra pitAnA yugane sarvottama lAghanIya puruSa hoya che. e niyama che ke pratyeka avasarpiNI ane utsarpiNI kAlamAM AvA tresaTha zlAghanIya puruSa thAya che. vIsa tIrthakara, bAra cakavata, nava vAsudeva, nava baladeva ane prativAsudevacakavatI bharata kSetranA cha khaMDane eka mAtra prazAsaka hoya che. cakavatanAM cauda ratno heAya cheH 1 caka, 2 chatra, 3 daMDa, 4 asi, 5 maNi, 6 kAkiNI, 7 carma, 8 senApati, 9 gAthApati, 10 varlDakI, 11 purohita, 12 strI, 13 azva, 14 gaja ane navA nidhie paNa hoya che.- (1) naisarSa nidhi-navAM gAma vasAvavAM ane purANA gAmane vyavasthita karavAM. (2) pAMDuka nidhi-suvarNa ane cAMdI AdinA sikkA banAvavA vagere. " (3) strI, puruSa, hastI, ghoDA Adi badhAM AbhUSaNone prabaMdha kare. (4) sarvaratna nidhi-cauda ratna Adi. (5) mahApama nidhi-veta ane raMgIna badhAM prakAranAM vastra. (6) kAlanidhi-bhUta ane bhaviSyanAM traNa varSa ane vartamAna kAlanuM jJAna. prakAranA zilpa, kRSi, vANijya Adi kAlanidhimAM hoya che. (7) mahAkAla nidhi-suvarNa, cAMdI, le tuM Adi dhAtuonI khANe, candrakAnta Adi maNio, tIo, phaTikamaNi Adine ekatrita karavA. (8) mANavaka nidhi-zUravIra yoddhAo mATe zastrAstra" "Ari tathA cAreya daMDanItio. Page #972 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 139 (9) zaMkhanidhi-nRtya, gIta, vAdya Adi. A nidhieno AkAra maMjUSAnA jevo hoya che, devAdhiSThita hoya che. cacara-cArathI vadhu mArga jyAM maLe che te sthAna. caturgati-naraka, tiryaMca, manuSya ane deva Adi bhavamAM AtmAnI saMskRti. caturdazapUrva-utpAda, agrAyaNIya, viryapravAda, asti-nAstipravAda, jJAnapravAda, satyapravAda, AtmapravAda, karmapravAda, pratyAkhyAnapravAda, vidyApravAda, kalyANa, prANavAya, kriyAvizAla, lekabindusAra A cauda parva daSTivAda nAmanA bAramA aMganI atargata che, vizvavidyAno evo kaI viSaya nathI, jenuM varNana pUrvamAM na karavAmAM AvyuM hoya. yaMtra, maMtra, taMtra, zabda-zAstra, jyotiSa, bhUgoLa, rasAyana, riddhi-siddhi Adi badhA viSayanI carcA pUrvemAM thAya che. cAraNalabdhi--je labdhithI AkAzamAM javAnI viziSTa zakti prApta thAya che, te cAraNalabdhi che. cAraNalabdhinA be bhAga cheH jaMghA cAraNa ane vidyAcAraNa. jaMghAcAraNa labdhino dhAraka padmAsana lagAvIne jeghA para hAtha lagAve che ane tIvragatithI AkAzamAM UDI jAya che. te eka ja uDDayanamAM (utpAtamAM) teramA rucakavara dvIpa sudhI jaI zake che. A dvIpa bharatakSetrathI asaMkhyAta jana dUra che. prathama uDDayana zaktizALI hoya che. pAchA pharatI vakhate rastAmAM naMdIzvaradvIpamAM ekavAra vizrAma levo paDe che. Urdhva lekamAM je uDDayana karavAmAM Ave che te meruparvatanA pAMDukavanamAM pahoMcI jAya che. vidyAcAraNa tirachA lekamAM AThamAM naMdIzvara dvIpa sudhI UMDI zake che. enI zakti prAraMbhamAM ochI, bAdamAM adhika hoya che naMdIzvaradvIpa javAnA samaye ene vacamAM mAnuSettara parvata para Page #973 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *140 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana vizrAma levuM paDe che ane bIjA udhyanamAM naMdIzvaradvIpa pahoMcI jAya che. paraMtu pAchA pharatI vakhate ene vizrAmanI AvazyakatA rahetI nathI. UMcA uDDayananA samaye pahelA naMdanavanamAM vizrAma laIne bIjI uDDayanamAM pAMDukavanamAM pahoMcI jAya che. paNa pAchA pharatI vakhate vizrAmanI AvazyakatA nathI. jaghAcAraNa labdhivALA traNa vAra AMkhanI palaka mAravAmAM jeTalo samaya thAya eTalAmAM eka lAkha janavALA jaMbudviIpamAM 21 vAra cakkara lagAvI zake che ane vidyAcAraNa traNavAra. cAritra-Atmavizuddhine mATe karavAmAM Avate prakRSTa upaSTagla. coda vidyA-(1) zikSA, (2) kalpa, (3) vyAkaraNa, (4) chaMda, (5) tiSa, (6) nirukta A SaDaMga kahevAya che, (7) zveda, (8) yajurveda, (9) sAmaveda, (10) atharvaveda, (11) mImAMsA, (12) AnvIkSikI, (13) dharmazAstra, (14) purANa. chaThTha tapa--be divasane upavAsa, belA. chadmastha-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAyane chatma kahe che. emAM jeo rahe che teo chatmastha kahevAya che. jyAM sudhI AtmAne kevalajJAnanI upalabdhi dhatI nathI tyAM sudhI te chadmastha kahevAya che. jabuddhIpa-A virATa vizvamAM asaMkhya dvIpa ane asaMkhya samudra che. pratyeka dvIpane samudra ane samudrane dvIpe gherela che. jabUdvIpa A badhAnI vacce che. e pUrvathI pazcima ane uttarathI dakSiNa sudhI eka eka lAkha yojana che. emAM sAta varSa kSetra cheH 1. bharata, 2 hemavata, 3 hari, 4 videha, 5 ramyaka, 6 hairaNyavata, '7 airAvata, bharata dakSiNamAM, arAvata uttaramAM ane videha (mahAvideha) pUrva ane pazcimamAM che. Page #974 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 jAtismaraNa jJAna--pUrva janmanI smRti karAvanAra jJAna. e matijJAnanA ja eka bheda che. jenA dvArA prANIne peAtAne ekathI. mAMDIne nava pUrva bhavAnuM jJAna thaI jAya che. zabda kASa eka mAnyatA e paNa che ke jAtismaraNa jJAnathI prANIne peAtAne 900 pUrvabhavanuM smaraNa thaI zake che. jina--rAga-dveSa para pUrNa paNe vijaya prApta karanAra AtmA. jinakalpa gucchathI asaddha thaI ne utkRSTa cAritrasAdhanAne mATe prayatnazIla thavuM. A AcAra jina-tI karAnA AcAranI jema kaThAra hAya che. emAM sAdhaka jaMgala Adi ekAnta zAnta sthAnamAM ekAkI rahe che. rAga AdinA upazamanane mATe prayAsa karatA nathI. ThaMDI, garamI vagere prAkRtika kabjeAthI vicalita thatA nathI. deva, mAnava, tiya ca AdinA upasargeauthI bhayabhIta thaI potAne mAga badalatA nathI. abhigrahapUrvaka bhikSAgrahaNa kare che, te rAta-divasa dhyAna tathA kAcAlsamAM lIna rahe che. e sAdhanA vizeSa saMhananayukta sAdhakanI dvArA viziSTa jJAna sa`panna thayA. pachI ja karI zakAya che. jJAna-sAmAnya-vizeSAtmaka padmA nA sAmAnya dharmone gauNu karI kevala vizeSa dharmone grahaNa karavA. jJAnAvaraNIya karmI --AtmAnA jJAnaguNane AcchAdita karanAra krama. tatva- --prayeAjanabhUta vastunA svabhAvane tattva kahe che. tA--jIva, pudgala, dha, adhama, AkAza, kAla ene tattvArthI kahe che. jo vividha guNu-paryAyAthI yukta che. tAlapuTa viSa--tAlI pADavAmAM jeTale samaya lAge che eTalA ja samayamAM prANunAza karanAra viSa. Page #975 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma2 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana | tIrthakara-saMsArasAgarane trya pAra karanAra tathA bIjAne pAra karAvanAra mahApuruSa tIrthakara kahevAya che. bIjA zabdomAM-je tIrthanuM pravartana kare che. tIrthakara nAma ge-je nAma karmanA udayathI jIva tIrthakara rUpamAM utpanna thAya che. tIrtha-jenAthI saMsArasamudra tarI zakAya che. tIrthakarene iupadeza, ene dhAraNa karanAra gaNadhara, ane jJAna, darzana, cAritrane dhAraNa karanAra sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMghane paNa tIrtha kahevAmAM Ave che. tIrthakara kevalajJAna prApta karavAnI sAthe upadeza kare che. ane enAthI prerita thaIne bhavyajana sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikA bane che. tRtIya sapta ahorAtra pratimA-sAdhu dvArA sAta dina sudhI covihAra ekAntara upavAsa, gaMduhAsana, vIrAsana, yA AmrakumbajAsana (AmraphaLanI mAphaka vakrAkAra sthitimAM besavuM) gAmanI bahAra kAtsarga kare. - tejalabdhi-AtmAnI eka prakAranI tejasUzakti che. e labdhinA prabhAvathI yogIone evI zakti prApta thAya che ke kadI kodha Ave to teo DAbA paganA aMgUThAne ghasIne eka teja kADhe che, je agninI samAna pracaMDa hoya che. virodhIne tyAMne tyAM ja bALIne bhasma karI nAMkhe che. emAM keTalAya yojanA sudhInI vastuone bhasma karI devAnI zakti che. utkRSTa zakti-prAgamAM 16 mahAjanapadene eka sAthe bhasma karavAnI zakti paNa A labdhidhArakamAM hoya che. telabdhinI zakti aNubathI vadhu visphoTaka che. trAyazi -gurusthAnIya deva. tridaMDI tApasa-mana, vacana ane kAyarUpa traNa daMDethI daMDita thanAra tApasa. Page #976 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 darzana-sAmAnya-vizeSAtmaka padArthanA sAmAnya dharmane grahaNa karavA. , dikumArikAo-tIrthakaronuM prasUtikarma karanAra devIe. e pa6nI saMkhyAmAM hoya che. emane jude jude AvAsa hoya che. ATha adholejamAM, ATha Ualeka meruparvatamAM, ATha pUrva rucikAdri para, ATha dakSiNa rucikAdri para, ATha pazcima rucikAdri para, ATha uttara rucikAdri para, cAra vidizAnA rucaka parvata para ane cAra rucaka dvIpa para rahe che. di virativrata-A jaina zrAvakanuM chaThuM vrata che. emAM zrAvaka dasa dizAmAM amuka maryAdAthI adhika gamanAgamanane tyAga kare che. duHSamasuSama-avasarpiNI kAlane caturtha Are, jemAM duHkhanI adhiktA ane sukhanI alpatA hoya che. deva-papAtika prANI. e cAra prakAranA hoya che : 1. bhavanapati, 2. vyaMtara, 3. tiSka, 4. vaimAnika devAdhideva-arihaMta bhagavAna. dezatranI-vatanuM AMzika rUpathI pAlana karavuM. dvAdazAMgI-tIrthakaronI vANInuM gaNadharo dvArA graMtharUpamAM karavAmAM Avela saMkalana aMga kahevAya che. eTale ene dvAdazAMgI kahe che. puruSanA zarIramAM mukhyatve jevI rIte be paga, be jAMgha, be uruo, be gAtrAddha (pAzva), be hAtha, eka garadana ane eka mastaka hoya che. evI rIte zruta-rUpa puruSanAM paNa bAra aMga che. enAM nAma che-(1) AcArAMga, (2) sUtrakRtAMga, (3) sthAnAMga, (4) samavAyAMga, (5) vivAha prajJati (bhagavatI), (6) jJAtAdharmakathAMga, (7) upAsakadazAMga, (8) annakRzAMga, (10) anuttare pAtika, (10) prazna vyAkaraNa, (11) vizAlazruta, (12) daSTivAda. naMdIzvara dvIpa-jabUdvIpathI AThame dvIpa. Page #977 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIla nathaNuM -arihaMta ane siddhanI stuti. naraka-adholekanuM te sthAna ke jyAM ghera pApAcaraNa karanAra jIva pitAnAM pApanuM phaLa bhegavavA mATe utpanna thAya che, te sAta che : (1) ratnaprabhA--kRSNavarNa bhayaMkara ratnathI pUrNa. (2) zarkarA prabhA-bhAlA, barachI AdithI paNa tINa kaMkothI paripUrNa. (3) vAlukAprabhA-bhADabhUjAnI bhADanI uSNa retIthI adhika uSNaretI yukta. (4) paMkaprabhA-rakta, mAMsa ane parU jevA kIcaDathI vyApta (5) dhUmraprabhA-rAI, maracAMnA dhumADAthI adhika tIkhA dhumADAthI paripUrNa. (6) tamaHprabhA-ghara andhakArathI paripUrNa. (7) mahAtamaHprabhA-ghorAtighora andhakArathI paripUrNa nikAcita-baMdhanI anusAra je kAryonuM phala cakkasapaNe bhegavavAmAM Ave che. nityapiMDa-pratidina eka gharathI AhAra grahaNa kare. nidAna-bhegAbhilASAmAM phasAI tapasyAne vecI devAnI kriyA nidAna che. koI devatA athavA rAjA Adi manuSyanI Rddhi ane sukhane joIne ke sAMbhaLIne enI prApti mATe abhilASA karavI ke mArA brahmacarya ane tapa AdinA phalasvarUpa mane paNa evI Rddhi ane vaibhava prApta thAya ane pitAnA tapa anuSThAnane e mATe baddha karI devuM te nidAna che. nidAnane artha nizcita athavA bAMdhI de. ucca tapane nista phaLanI abhilASAnI sAthe bAMdhI levuM. mahAna yeyane tuccha saMkalpa-vikalparUpa, bhega prArthanA mATe joDI devuM te jI , ke. jaba jAmo Page #978 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoSa 145 nirgama pravacana--tIrthakara dvArA kathita jaina Agama sAhitya. nirjarA--tapasyA Adi karmaphalanuM eka dezathI kSaya karavuM. nidbhava-sAmAnya mata-bhedane khAtara je jana zAsanathI alaga thayA teo niha mAnavAmAM AvyA che, paMca muSTika lucana-mastakane pAMca bhAgamAM vibhakta karI hAthethI vALa ukhADavA te. pAMca divya-tIrthakara ke viziSTa mahApuruSo dvArA AhAra grahaNa karatI vakhate prakaTa thanAra pAMca vibhUtiH (1) vividha ratna, (2) vastra, (3) phUlonI varSA, (4) gaMdaka, (5) devatAo dvArA divya ghoSa. 5dAnusAraNI labdhiA labdhinA prabhAvathI ene sAdhaka sUtranA eka eka padane sAMbhaLIne AgaLanAM ghaNAM badhAM padone sAMbhaLyA vagara ja pitAnI buddhithI jJAta karI le che. jevI rIte eka cokhAnA dANuthI badhA cekhA raMdhAI gayAnI khabara paDe che, eka vAta sAMbhaLIne AkhI vAtano khyAla AvI jAya che. evI rIte eka padathI aneka padenuM jJAna prApta karI levAnI kSamatA A labdhidhArImAM hoya che. parISaha-zramaNa-jIvanamAM vividha prakAranAM thanArAM zArIrika kanTe. pApama-eka divasathI sAta divasanA AyuSyavALA uttara kurumAM utpanna thayelA yaugalikonA kezanA asaMkhya khaMDa karI eka jana pramANa UMDe pahoLo ane lAMbe kU ThAMsoThAMsa bharAI jAya. te eTale dabAvIne bharavAmAM Ave ke jethI tene agni na bALI zake. pANI aMdara na pravezI zake. ane cakavatanI saMpUrNa senA paNa enA parathI pasAra thaI jAya te paNa aMza mAtra paNa lacakaya bha. ma. pra. 10 Page #979 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana nahIM. so so varSe A kUvAmAMthI eka eka keza kADhavAmAM Ave. tevI rIte, jeTalA samayamAM te phe khAlI thaI jAya eTale samaya te palyopamAM kahe che. pA5-azubha karma. upacArathI je nimittathI pApa baMdha thAya che, te paNa pApa che. puNya-zubha karma. upacArathI je nimittathI puNya baMdha thAya che. te paNa puNya che. pauSadha-eka aherAtrane mATe cAre prakAranA AhAra ane pApapUrNa pravRttiono parityAga kara." pratyAkhyAna-tyAga kare. . pravacana prabhAvanA - vividha prayatnothI dharma-zAsananI prabhAvanA. prAyazcita-pApa ane deSanI vizuddhine mATe je kiyA karavAmAM Ave che te prAyazcita che-te dasa prakAre karavAmAM Ave che. (1) AlocanA-lAgelA dezane guru yA ratnAdhikanI samakSa yathAvat nivedana karavuM. (2) pratikamaNa-sahasA lAgela deze mATe sAdhaka dvArA svataH prAyazcita karatAM kahevuM ke mArAM pApa mithyA thAo. (3) tadubhaya-AlocanA ane pratikamaNa. (4) viveka-ajANamAM AdhAkarma deSathI yukta AhAra Adi AvI jAya te jJAta thAya che ke tarata ene upayoga na karatAM ene tyAga karI de. (5) kAtsarga-ekAgra thaIne zarIranI mamatAne tyAga kara. - (6) tapa--anazana Adi bAhya tapa. Page #980 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 147 (7) cheda-dIkSA-paryAyane e kara. A prAyazcita anusAra jeTale paryAya che karavAmAM Ave eTalI avadhimAM dIkSita laghu-sAdhu dIkSA paryAyamAM A deSathI mukta thaI jAya che. (8) bhUla-pharIthI dIkSA levI. (9) anavasthApya-tapavizeSa pachI pharIthI dIkSA levI. (10) pAracika-saMgha bahiSkRta zramaNa dvArA eka avadhi vizeSa sudhI sAdhu-veSa parivartita karI lokonI vacce potAnI Atma-niMdA karavI. prItidAna-bhagavAna Adi padhAryA hoya ene zubha saMdeze ApanAra anucarane ApavAmAM AvatuM dAna. baMdha-AtmAnI sAthe karma-pugalene ghaniSTha saMbaMdha thavo te. bAdara kAya-ga-sthala kAyika pravRtti. bAdara mana-ma-sthUla mAnasika pravRtti. bAdara vacana-ga-skUla vAcika pravRtti. bAla tapasvI--ajJAnapUrvaka tapanuM anuSThAna karanAra. bAla-maraNa-ajJAna dazAmAM maraNa. bhakatapratyAkhyAna-saMkaTa upasthita thayuM hoya tyAre ke na thayuM hoya tyAre paNa jIvana paryanta traNa ke cAra prakAranA AhArane tyAga kare. - bhadrapratimA-dhyAnanI sAthe tapa karavAno eka prakAra. pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizA tarapha meM karIne kramazaH pratyeka dizAmAM cAra-cAra prahara sudhI dhyAna karavuM. A pratimA be divasanI heAya che. bhavya-jemAM mekSa prApta karavAnI yegyatA che. maMkha-citraphalaka hAthamAM rAkhIne AjIvikA calAvanAra bhikSuka-bhikSAcArI. Page #981 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlanuM matijJAna-Indriya ane mananI sahAyatAthI thanAra jJAna. mana:paryava-mane vargaNa anusAra mAnasika avasthAnuM jJAna. mahAbhadra pratimA-dhyAnayukta tapa karavAne eka prakAra. cAreya dIkSAmAM eka-eka ahorAtra sudhI kAryotsarga kara. mahAvrata-hiMsA, asatya, steya, abrahmacarya ane parigrahane mana, vacana ane kAyAthI jIvana paryanta parityAga kare. pUrNa tyAga karavAthI e mahAvatI kahevAya che. mahAsiMha niSkrIDita tapa-tapa karavAno eka vizeSa prakAra. siMha gamana karatI vakhate jema pAchalI bAju pharIne jue che te praNANe tapa karatAM AgaLa vadhavuM ane te sAthe pAchaLa karela tapa paNa karavuM. A mahA ane laghu ema be prakAranuM hoya che. A krama pramANe enAM vadhumAM vadhu sela divasanuM tapa hoya che ane pachI kramazaH emAM Utararato kema hoya che. A saMpUrNa tapamAM 1 varSa, 6 mahinA ane 18 divasa lAge che. A tapanI paNa cAra paripATI hoya che. ene kema yaMtra anusAra cAle che. (juo citra) mAMDalika rAjA-eka maMDala adhipati rAjA. mithyAtva--tatvanI prati viparIta zraddhA. meruparvatanI cUlikA-jabUdvIpanI madhyamAM eka lAkha jana samunnata suvarNa kAMtivALe parvata che. A parvata para cAlIsa jananI cUlikA-zikhara che. A parvata para bhadrazAla, naMdana, saumanasa ane pAMDuka nAmanAM cAra vana che. bhadrazAla vana dharatInI samatala parvatane gherIne AveluM che. pAMcase jana para naMdanavana che. bAsaTha hajAra pAMcaso rojana para saumanasa vana che. cUlikAnI cAre tarapha phelAyela pAMDukavana che. A vanamAM svarNamaya cAra zilAo che jenA para tIrthakarone janma-mahatsava thAya che. Page #982 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 149 mokSa-saMpUrNa karma-kSayanA anantara AtmAnuM pitAnA svarUpamAM adhiSThAna. yaugalika-mAnava sabhyatAnI pUrvenI sabhyatA jemAM mAnava yugala rUpamAM janma letA hatA. teo yaugalika kahevAya che. aneka Avazyaka sAmagrInI pUti kalpavRkSethI thatI hatI. rajoharaNa-jana zramaNanuM eka upakaraNa, je bhUminI sAphasUphI karavAmAM upayogI thAya che. ladhusiMha niSkrIDita tapa-tapano eka prakAra che. siMha cAlato cAlate jema pAchaLa pharIne jue che, tevI rIte tapa karatAM karatAM AgaLa vadhavAnI sAthe ja pUrve karavAmAM Avela tapa paNa karavuM. A be prakAranuM hoya che. laghusiMha niSkrIDita tapamAM adhikAdhika nava divasanI tapasyA hoya che. pachIthI e keme tapamAM Utarate kama thAya ce saMpUrNa tapa karavAmAM cha mahinA ane sAta divasane samaya lAge che. A tapanI cAra paripATI che ene kama yaMtra anusAra cAle che. - labdhi-labdhine artha lAbha che. tapasyA Adi dvArA jyAre karmone kSaya thAya tyAre AtmAne eTalA pramANamAM vizuddhi ane ujajavalatA prApta thAya che. AtmAnA guNa ane zaktio je kAraNe DhaMkAyelI hatI te karmAkavaNe dUra thavAnI sAthe ja prakaTa thaI jAya che. enA 28 bheda che. - lezyA-eka prakAranuM paugalika paryAvaraNa che. jIvathI pudgala ane pudgalathI jIva prabhAvita thAya che. jIvane prabhAvita karanAra pugalenA aneka varga che. enA eka varganuM nAma lezyA che lezyA zabdano artha aNavika-AbhA, kAnti, prabhA, chAyA che-chAyA pudgalathI prabhAvita thanAra jIva pariNAmene paNa lezyA kahevAmAM AvyA che. zarIranA varNa ane Ahuvika-AbhAne dravya lezyA ane vicArane bhAva-lezyA kahevAmAM Ave che. Page #983 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana loka--dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, kAla, pudgala ane jIvanI avasthiti. lokAntika-pAMcamA brahmadevalokamAM cha pratara che. makAnamAM jevI rIte maMjila-mALa hoya che tevI ja rIte svargamAM pratara hoya che. tRtIya ariSTa prataranI pAse dakSiNa dizAmAM trasanADInI aMdara cAra dizAomAM ane cAra vidizAmAM ATha kRSNa paMktio che. lokAntika denAM ahIM ja nava vimAna che. ATha vimAna ATha kRSNa paMktiomAM che eka enA madhyabhAgamAM che. enAM nAma A pramANe cheH (1) aca, (2)arcimAlI, (3) vairecana, (4) prazaMkara, (5) candrAbha, (6) sUryAbha, (7) zukAbha, (8) supratiSThita, (9) riTAya (madhyavatI) lekanA aMte rahevAne kAraNe te lokAtika kahevAya che. teo viSayavAsanAthI prAyaH mukta rahe che. eTale ene devarSi paNa kahevAmAM Ave che. tIrthakaronI dIkSAnA avasara para teo uddabodhana kare che. varSIdAna-tIrthakara dvArA eka varSa sudhI pratidina ApavAmAM AvatuM dAna. vibhaMga jJAna-Indriya ane mananI sahAyatAnA abhAvamAM kevala AtmAmAM kevala AtmA vaDe rUpI dravyone jANavuM te avadhijJAna che. samyagadarzananA abhAvamAM te jJAna vibhaMga kahevAya che. virAdhaka-je vrata grahaNa karyuM hoya enuM samyaphapaNe pAlana karavuM te. potAnAM duSkRtyenI AlocanA karI pAyazcita levAnI pUrve ja mRtyune prApta thaI javuM. vaiyAvRtya-AcArya, upAdhyAya, zaikSa, glAna, tapasvI sthavira, sAdharmika, kula, gaNa ane saMghanI AhAra AdinI sevA karavI. zikSAvrata- pharI pharI sevana karavA gya abhyAsapradhAna vatane zikSAtrata kahe che. te cAra che: (1) sAmAyika vrata, (2) dezAvakAzika vrata, (3) pauSadhopavAsa vrata, (4) atithisaMvibhAga trata. Page #984 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 151. zukala dhyAna-dhyAnanI parama ujajavala nirmala dazA. je dhyAnamAM bAhya viSaya saMbaMdha thavA chatAM mana enI tarapha jatuM nathI. temaja pUrNa vairAgya dazAmAM rame che. A yAnanI sthitimAM je kaI sAdhakanA zarIra para prahAra kare, chedana-bhedana kare te paNa enA manamAM kaleza pedA thato nathI. zarIrane pIDA thavA chatAM paNa. A pIDAnI anubhUti thatI nathI. deha hovA chatAM paNa videha mukta je anubhava kare che. svarUpanI daSTithI enA cAra bheda che ? 1. pRthaphatvavitarka savicAra, 2. eka-vitarka savicAra. 3. sUkSmakriyApratipAti 4. samucchinakriyA nivRtti. zaSakAla-varSAvAsa sivAyane samaya. zailezI avasthA-caudamA guNasthAnamAM jyAre mana, vacana ane kAya egane nirodha thaI jAya che tyAre te zilezI avasthA kahevAya che. emAM dhyAnanI pUrNatA thavAthI meru sadaza niSpakampatA ane nizcalatA Ave che. zrata jJAna-e jJAna ke je zrata arthAt zAstranibaddha che. Apta puruSa dvArA praNIta Agama yA anya zAstrothI jJAta thAya che te zrata jJAna che. zrata-jJAna matipUrvaka thAya che. zrata-bhakti--atyaMta zraddhAthI zrata jJAnane anavadya pracAra ane enA prati thanAra jana-arucine dUra karavI te. saMgha-gaNano samudAya-bethI vadhu AcAryone ziSya-samUha. - saMthAra-aMtima samayamAM AhAra Adine parityAga kare te. saMkhanA-zArIrika ane mAnasika ekAgratAthI kaSAya AdinuM zamana karatAM tapa karavuM. saMvara- A ne rokavuM. e saMsthAna-zarIranI AkRtivizeSa. saMhanana-zarIranAM hADakAnuM baMdhana. Page #985 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bhagavAna mahAvIra : eka anuNI lo samacaturasa-jyAre puruSa sukhAsana(pAlakhImAM)mAM bese che tyAre enA baMne ghUMTaNa ane bane bAhumUla-khabhAonuM aMtara (DAbe ghUMTaNa jamaNe khabhe, jemaNe ghUMTaNa ane DAbe khabhe) A cAreya vacce sarakhuM aMtara rahe che te samucaturasa saMsthAna kahevAya che. bhagavatI sUtranI TIkAmAM abhayadeve lakhyuM che ke je AkAra sAmudrika Adi lakSaNazAstranI dRSTi anusAra sarvathA egya hoya te samacaturastra kahevAya che. tIrthakara, cakavatI, vAsudeva Adine A saMsthAna hoya che. salaka--bahumUlya vastra sahita. sanniveza--upanagara. sapratikarma---anazananI avasthAmAM UThavuM, besavuM, sUvuM, cAlavuM Adi zArIrika kriyA karavI. A kriyAo bhakta-pratyAkhyAna anazananI avasthAmAM ja thaI zake che bAkImAM nahIM. samaya-kAlane e avibhAjya aMza, jene kadI paNa vibhAga na karI zakAya. samavasaraNa-tIrthakara prabhunI dharma-pariSada jyAM AgaLa tIrthakaro upadeza Ape che. samAcAra-zramaNane mATe avazya karaNIya kriyAo ane 0cavahAra. samAdhi maraNa-mRtyunI samIpa AvI javAthI cAreya prakAranA AhArano tyAga karIne AtmadhyAna karatAM prasannatApUrvaka prANane tyAga kare te A paMDita maraNa ane sakAma maraNa paNa kahevAya che. enI prApti viSayAdithI virakta samAdhistha vijJAnI IcchApUrvaka thAya che tathA te mRtyu samaye paNa anya prasaMgenI jana prasanna ja rahe che. Page #986 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSa 153 samiti-saMyamane anukUla evI pravRttine samiti kahe che. te pAMca che: (1) IryA, (2) bhASA, (3) eSaNa, (4) AdAna-nikSepa ane (5) utsarga. (1) I---jJAna, darzana tathA cAritranI abhivRddhinA nimitte parimANa bhUmine jotAM tathA svAdhyAya ane IndriyonA viSayanuM varNana karatAM karatAM AgaLa vadhavuM. bhASA--bhASAnA dene parihAra karIne pA5-2hita temaja satya, hita, mita ane asaMdigdha besavuM. (3) eSaNA-gaveSaNA, grahaNa ane grAsa aMgenI eSaNanA denuM varNana karatAM karatAM AhAra-pANI Adi audhika, upAdhi ane zayyA pATa Adi epagrahika upadhinI anveSaNa. AdAna-nikSepa-vastra, pAtra Adi upaharaNe sAvadhAnIpUrvaka levAM ane rAkhavAM. (5) utsarga-mala, mUtra, ka, kapha, Adine vidhipUrvaka pUrvadaSTa tathA pramAjiMta nirjIva bhUmi para visarjana karavuM te. samucchinakriyA nivRtti-zukala dhyAnanA cothA caraNamAM jenAthI saMpUrNa kriyAo nirAdha thAya che te. samyakatva-tara para yathArtha zraddhA. samyakatvI--yathArtha tarava zraddhAthI saMpanna vyakti. samyagadarzana-tanuM sAcuM zraddhAna sarvatobhadra pratimA-sarvatobhadra pratimAnI be vidhionuM varNana upalabdha thAya che. eka vidhi anusAra kramazaH daze dizAo - tarapha abhimukha thaIne eka eka ahorAtra kAryotsarga karavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIre A pramANe karyuM hatuM. bIjI vidhi anusAra enA laghu ane mahAna be bheda che. Page #987 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana laghu savate bhadra pratimA ' (1) laghu sarvatobhadra pratimA-aMkanI sthApanAno A prakAra che jemAM badhI bAjuthI samAna coga (saravALa) Ave che. te sarvatebhadra kahevAya che. A tapane prAraMbha upavAsathI thAya che. ane anukame vadhatAM vadhatAM bAra bhakta sudhI pahoMcavAmAM Ave che. bIjA kramamAM madhya aMkane Adi aMka mAnIne tapa karavAmAM Ave che. ane pAMca DemAM ene pUrNa karavAmAM Ave che. AgaLa e ja krama cAlu rahe che. eka paripATIne kAlamAna 3 mahinA 10 divasa che. cAra paripATI karavAmAM Ave che. yaMtra pramANe eno krama cAle che. (2) mahA sarva bhadra pratimA-A tapane prAraMbha upavAsathI karIne sAta (seLa bhakta) upavAsa sudhI laI javAmAM Ave che. vratamAM AgaLa vadhavAno krama laghunI mAphaka ja che. phera eTale ja che ke laghumAM A utkRSTa tapa paMcolA che. mahAmAM 7 upavAsa che. eka paripATInuM kAlamAna 1 varSa, 1 mahino ane 10 divasa che. enI cAra paripATI che. cAreyanuM saMpUrNa kAlamAna 4 varSa 5 mAsa 10 divasanuM che. enI ArAdhanA vIra kRSNAe karI hatI. ene krama nIcenA yaMtra anusAra che. Page #988 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 155 mahAvate bhadrapratimA sarvoSadhiSadhi labdhinA dhAraka tapasvInA zarIranA samasta avayava mala, mUtra, keza, nakha, cUMka AdimAMthI sugaMdha Ave che tathA enA sparzathI regazAMti thaI jAya che. eTale labdhidhArInuM samagra zarIra je pArasa hoya che e amRtamaya hoya che. jyAMthI paNa je paNa vastune aDakI jAya che ke turata te camatkAra batAve che. sAgaropama-5lapepamanI dasa keTa-keTIthI eka sAgarepama thAya che. sAdhArmika-samAna dharmavALA. sAmAjika-sAmAjika deva, vAyu, ghati AdithI IndranI samAna hoya che kevala emAM Indrava hotuM nathI Indrane mATe sAmAjika deva amAtya tathA gurU AdinI jema pUjya che. Page #989 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra : eka anuzAla sAvadha--pApa sahita siddha--karmAnA sarvathA kSaya karI janma-maraNathI mukta thanAra AtmA, siddhi--saMpUrNa karmone kSayathI prApta thanAra avasthA. suSama-duSama-avasarpiNI kAlane tRtIya ArA. jemAM sukhanI mAtrA adhika heAya che. ane duHkhanI mAtrA ochI hAya che. suSama--avasarpiNI kALanA dvitIya Are, kevala sukha ja hAya che. du:khanI mAtrA kiMcit paNa hAtI nathI. suSama-suSama--avasarpiNI kAlaneA prathama Are, jenAM atyadhika sukha hoya che. sUkSma kriyAtpratipAti--zukala dhyAnanuM trIjuM caraNa, jemAM sUkSma zarIra cAgane! Azraya ApIne bIjA khAkInA cegeAnA nirAdha thAya che. sUtra--mahAvIra dvArA kathita Agama sAhitya. saudha--prathama sa. sthavira~sAdhanAmAMthI skhalita thanArA sAdhakeAne pharIthI emAM sthira karanArA sthavira traNa prakAranA hoya che. (1) pratrayAsthavira--jene pravrujita thayAne 20 varSa thaI gayAM hAya. (2) vayaH sthavira--jenI uMmara sATha varSa thaI gaI hAya, (3) zruta sthavira--jemaNe sthAnAMga samavAyAMga Adi Agama sAhityanuM vidhivat jJAna prApta karyuM" hoya. sthavirakalpika--gacchamAM rahIne sAdhanA karavI. pravacananI prabhAvanA karavI. ziSyeAmAM jJAna, darzIna ane cAritra Adi sadzuSNeAnI abhivRddhi karavI. vRddhAvasthAmAM zArIrika zakti kSINa thaI navAthI AhAra ane upadhinI dASAnA parihAra karIne eka ja sthAnamAM rahevu. Page #990 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : 7 pustakamAM udhata graMtha sUcI atItakA anAvaraNa Avazyaka malayagiri vRtti avatAra caritra (nAgarI pracA- Avazyaka hAribhadrIya vRtti raNa sabhA) Avazyaka cUrNi avatAralIlA Agama saura tripiTakaH eka atharvaveda anuzIlana aMguttara nikAya AcArya bhikSu smRti graMtha anugadvAra Arya maMjuzrI mUlakalpa alaMkAra tilaka AcArAMga niryukti apaNa jAtaka AcArAMga zUrNi avadAna jAtaka AuTa lAInsa oNpha pIlio abhidhAna ciMtAmaNi keSa grAphI janarala opha yuniadhara jAtaka varsiTI bombe anugadvAra TIkA Avazyaka niryukti dIpikAantakRduddazA sUtra -(mANijya zekhara ) anuttarapapAtika AdipurANa (jinasena) amarakoSa AyAro AyAra cUlA , anyAgavyavacchedakArnAizaka ApTe saMskRta Igliza DikSanerI avismRti Akaryolejikala sarve smiArTa AcArAMga IsizAsigna Avazyaka niyukti inDiyana hisTarikaSArTaralI Page #991 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 : IMDA Ireniyana iDiyana kalcara indrabhUti gautama eka anu zIlana-(gaNeza muni) upadezamAlAsaTIka uttara hindustAnamAM jainadharma uttarAdhyayana sUtraH eka pari zIlana uttarAdhyayana-sukhadhAvRtti uttarAdhyayana uttarapurANa uttarAdhyayana bRhadavRtti upAsakadazAMga ujajaina Ina eseMTa IMDiyA ujajayinIdarzana da veda saMhitA -(devendra muni) iSabhadevaH eka parizIlana RSimaMDalavRtti e hisTrI opha kainAnikala liTarecara opha dha-jensa (eca. Ara. kApaDiyA) ejana ephigrAphikA IMDiyA enTa phI opha InDiyA esiyenTa gophI opha InDiyA bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana zeTa inDiyA hisTorikala TreDIzala kalpasUtra (devendra muni) kalekaTeDa vakarsa epha Ara. jI. bhaMDArakara kalpasUtrakI bhUmikA (Da. sTIvensana) kalcara heriTeja opha InDiyA kalpasUtra (lakSamIvallabha TIkA) kalpasUtra subedhikA TIkA kuradhama jAtaka kalpAvataMsikA kAlpanika adhyAtma mahAvIra (buddhisAgara) kuMDalapura ke rAjakumAra bha0 mahAvIra (jayaprakAza zarmA) kalpasUtrakalpalatA kalapasUtra kalpadruma kalikA kalpasUtra (A. ghAsIlAla jI) kampareTiva sTaDIja Ina dha parinivAra sutta enDa cAInIja vajana phAca likhita kAla leka prakAza kalpasUtra sadeha viSauSadhivRtti -(jinaprabha) kAvyamImAMsA Page #992 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha sUci khAravela zilAlekha gautama dhama sUtra gAmmaTa sAra cauttpanna mahApuriSacariya cAra tIthaMkara-5, sukhalAlajI carakasa hitA catuvi zati jinastavana culavargI chAndogyopaniSada jAbAleApaniSad jAtaka askathA-dunidAna jamUddIpa prajJapti jinendramatada Nu jaina sAhityakA bRhad itihAsa jaina sAhityakA itihAsa jainadhama kA maulika itihAsa jaina Agama sAhityame bhAratIya samAja (DaoN. jagadIzacandra) jainakalpadrama-muni puNyavijayajI ma. jIvAbhigama sUtra jagaduddhAraka bha. mahAvIra (abelAla nArAyaNa joSI) jAtaka kathA-(bhAratIya jJAnapITha kAzI) 153 yeAgrAphI Apha alI buddhizma jaina sAhitya sa zeAdhaka jaina bhAratI (patrikA) jainAgama zabdasaMgraha jayadhavalA jala Apha eziyATika seAsAyaTI oNpha baMgAla TrAIpsa Ina e zenTa inDiyA DikSanarI ek pAlI preApara nemsa-malAlokara tIrthaMkara mahAvIra-(vijayendra sUri) tIrthaMkara vadhu mAna (zrIcaMda rAmapuriyA) tIrthaMkara-mAsika patrikA,indora tisaTThimahAnta purisa guNAlaMkAra mahApurANu-(puSpadanta) taittirIya AraNyaka tattvatraya tileAyapaNutI tilakama jarI tabdula vaiyAliya TIkA tattvA rAjavAti ka tattvArtha bhASya theragAthA therIgAthA Page #993 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana dIghanikAya da eja opha ImpIriyala kanIja dazavaikAlika devIpurANa devIbhAgavata bauddhika InAkagrAphI (vijayazeSa bhaTTAcArya) dI prisiMpala upaniSadA ja dazaukAlika-jinadAsa cUrNi dazavaikAlika-hAribhadrIyAvRtti da DAnsa epha-zivakumAra svAmI dazavaikAlika-agata siMha cUrNi dazakumAracaritra (nirNayasAgara presa). da ArTa opha vAra Ina ezi meMTa iMDiyA (jAte jI. TI.) dazAzruta skaMdha dazabhakti da hisTrI opha nepAla darzana-ratna-ratnAkara divyAvadAna (saMpAdaka-pI. ela. vaidya) da jAphikala kanaiTasa epha mahAmAyurI di eNziyaTa grAphI Ina iMDiyA dhanaMjayanAmamAlA dhammapada dhammapada akathA dhaja vihaka jAtaka narakesarI (jayabhikSu) nizItha bhASya nandIsUtra nAtha saMpradAya (DaoN. hajArIprasAda trivedI) nizItha cUrNi-upAdhyAya amaramuni saMpAdita nAradasmRti nItivAkyAmRta (somadevasUri) nirayAvaliyA nigraMtha bhagavAna mahAvIra (jayabhikhu) nAlaMdA eMDaITasaepIgrAphika miTiriyala padmapurANa prAcIna bhAratIya abhilekhe kA saMgraha paTTAvalI samucaya pUjya gurudeva ratnamuni smRtigraMtha pArvinAtha kA cAturyAma dharma poliTikala hisTrI opha ensiyanTa IMDiyA Page #994 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhya sUci ka prAcIna bhAratIya sAhitya prajJApanA (puNyavijayajI) piMDa niyukti pravacana sAroddhAra saTIka prAkRta sAhityakA ItihAsa . jagadIzacaMdra prAkRta bhASAokA vyAkaraNa pANinI aSTAdhyAyI pANinI kAlIna bhAratavarSa (vAsudeva zaraNu agravAla) pAtaMjali jAtaka pablika eDaminisTrezana Ina eNziyeTa iMDiyA-(banarajI pI. ena.) prI. buddhiSTa InDiyA (ratilAla mahetA) purANasArasaMgraha prabhu mahAvIranuM jIvanacaritra (aMbAjI svAmI) pAIyasadramahaeNa pArAzarasmRti paccIsI Iyarsa opha buddhima padmacaritrama purAtatvanibaMdhAvalI pAta jala mahAbhASya. pANinIya vyAkaraNa paryuSaNa aSTADhikA vyAkhyAna bha. ma. pra. 11 philajAtaka bAbu cheTelAla smRtigraMtha bauddha dharma aura darzana (AcArya narendra deva) brahmAMDa purANa bauddhadarzana tathA anya bhAra tIya darzana (bharatasiMha upAdhyAya) buddhisTa sTaDIjha (De. rAdhA kumuda mukajI) bauddha parva (marAThI) badhAyana smRti bihAra darpaNa (ma.pra. aMbAha) buddhisTa rekArDa oNpha vesTarna iMDiyA buddhakAlIna bhAratIya bhUgoLa bhagavAna buddha (dharmAnanda kauzAMbI) bhAratIya vidyA (De. motIcaMda) bhAratIya lipimAlA (emajI) bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakalA-(puNyavijayajI) bhAsa e sTaDI a. 16 pusAla kara e.DI. bhagavatI sUtra-(paM.becaradAsajI) bhAratIya saMskRti ane ahiMsA Page #995 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlanA bhagavAna mahAvIra-(candrarAja bhaMDArI) bhagavAna mahAvIrakA Adarza jIvana (muni cemilajI) bhAratavaSaya prAcIna caritra koSa bhagavAna pArzvanAtha bhArata varSamAM jAti bheda bhAratIya saMskRti aura itihAsa bhAratIya itihAsa eka dRSTi (De. joti prasAda jaina) bharatezvara bAhubalI vRtti bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo bhAratIya itihAsakI rUparekhA bhagavAna pArzvaH eka samIkSA tmaka adhyayana (devendra muni) bhAgavata purANa bhAgavata saMpradAya (Do. baladeva upAdhyAya) bhAratIya darzanakA itihAsa masyapurANa mahApurANa-jinasena madhyakAlIna bhAratIya saMskRti madhyakAlIna sAhitya meM Ava muMDakopaniSad milinda prazna mahAvaga manusmRti mahAvIra svAmIne dharma (gopAladAsa paTela) mahAvIra aura mahAtmA buddha mahAvIra cariyuM (nemicaMdra) mahAvIra cariyaM-(guNacaMdra) mahApurANa-(merUtuMga) mahAvIra rAsa (kumudacanda) mahAvIrane rAsa (mahA kavi padma) mahAvIra purANa (manasukha sAgara) mahAvIranI vinaMtI (bhaTTAraka zubhacaMdra) mahAvIra chaMda mahAvIra svAmI caritra (vakIla naMdalAla lallu) mahAvIra kathA- (gepAladAsa jIvAbhAI paTela) mahAvIra caritra-(muni harSacandrajI) mahAvIra siddhAMta aura upadezaH amaramuni mahAvIravANI- paM. becaradAsajI) mahAvIravANI-(AcArya rajanIza) - tAravAda mahAyAna-bhadanta zAntibhikSukI prastAvanA majhima nikAya muni hajArImala smRtigraMtha Page #996 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha sUci - 163 mahAvIra : merI daSTi meM (AcArya rajanIza) mahAvIra-vardhamAna-(De. jaga dIzacandra jaina) mahAvIra (pAMDulipi) (paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA) manusmRti mahAsaggaka sutta madhya bhArata kA ItihAsa (harihara nivAsa) mahAbhArata mArkaDeyapurANa minyuala opha buddhijhama yAjJavalkaya smRti yugapuruSa mahAvIra-(zaradakumAra sAdhaka) yajurveda yuAna cuAMgasa devalsa Ina 'InDiyA rAjapUtAnekA ItihAsa rAyamallAkyudaya-(padmasuMdarajI) rajajaba kI vANI rAgakalpadruma rAmAyaNa rAjaprazrIya rAisa DeviDasa buddhisTa iDiyA rAjagRha ina eseMTa liTarecara laMkAvatAra sUtra laghubhAgavata lalita vistara laghu triSaSTizalAkA puruSa caritra lekaprakAza lAIpha opha buddha lAIpha Ina ezeTa iMDiyA vaidika saMskRti kA ItihAsa vaidika mAIleja viSNupurANa vinayapiTaka vizeSAvazyaka bhASya bRhadAraNyaka vasudeva hindI vila DayUrenTa: dhI sTorI opha siviezana vipAkasUtra vAjasaneya saMhitA bRhatka5 bhAkhyA bRhaka95 bhAkhya-pIThikA vyavahArabhASya visaMgaaddha kathA vAsavadattA-subadhu vizeSAvazyaka bhAvya-kaTAcArya kRta vivaraNa vIradaya kAvya-muni jJAnasAgarajI vardhamAnacaritrama-mahAkavi asaMga Page #997 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlane sAIna-IMDiyana-sTaDIjha velyuma sarvadarzanasaMgraha sanmati mahAvIra-surezamuni suttA game saMyuktanikAya suttanipAta sthAnAMga sAhitya aura saMskRti sUtrakRtAMga samavAyAMga sUtrAlaMkAra sadharma puMDarIka sUrasAgara vIra vardhamAna caritra-bhaTTAraka sakalakIrti vaThThamANa kavu-jayamita hala vidrumANa kahA-kavi narasena vidrumANa cariu-zrIdhara vardhamAna kAvya-jayamitta hala vardhamAnapurANa-kavi navalazAha vardhamAna rAsa (vardhamAna kavi) vardhamAna caritra-kezarIsiMhajI . vardhamAna sUcanikA-budhajana vizvAti mahAvIra vaizAlI ke rAjakumAra tIrthakara vardhamAna mahAvIra-De. nemicandra jaina vardhamAna mahAkAvyaanUpa kavi vIrAyaNa mahAkAvyavasiSTha smRti vAsu pUjya caritra-zrI vardha mAna sUri vIravihAra mImAMsA vaziSTha dharmasUtra vividha tIrthakalpa vetAla paMcaviMzati zatapatha brAhmaNa zivapurANa vetAzvataropaniSad sumaMgala vilAsanI senaprana sUrasArAvalI sUryaprajJapti (saTIka) sAyaNa bhAgya saMskRti ke aMcala meM sozala lAIpha Ina eMziyanTa IDiyA suzrutasaMhitA sarabhaMga jAtaka sI. sivAya mUrtikA ArTa noTsa phema dhanapAla saptatizatasthAna vRtti hindI vizvakeSa hindu sabhyatA-Do. rAdhAkumuda Page #998 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha sUci hisTrI opha inDiyana philephI hisTrI opha baMgAla hindI kI nirguNa kAvyadharA ora usakI dArzanika pRSTha bhUmi hindu eDaminisTreTika InsTiTyUTa zana-bI. Ara. ramezacaMdra dIkSita smRticandrikA vyavahAra santariya samaThANa vRtti saDagAmAvatAra jAtaka saMstara hopakinsa, jarnala opha ame rikana riMTiyala sosAyaTI hamArI paraMparA hIraprazna prakAza harSacaritra-De. vAsudevazaraNa agravAla zrImad bhAgavata zrImad bhagavadgItA zrI vardhamAna caritra upAdhyAya AtmArAmajI zramaNa bhagavAna mahAvIra-muni kalapanA vijaya zramaNa bhagavAna mahAvIranuM jIvana-bhadraMkaraviyajI zramaNa saMskRti siddhAMta aura - sAdhanA zreNikacaritra triSaSTi zalAkA puruSa caritra triSaSTi smRtizAstra trizalAnandana mahAvIra -ratilAla mAlAla jJAnArNava abhidhAna rAjendra keSa AgamayugakA jainadarzana grephIkala DikSanarI opha eziyanTa meDIvala IMDiyA bherA apadAna buddhacaryA kevalsa epha phAhiyAna zizupAlavadha mahAkAvya prAcIna tIrthamAlA meghadUta gacchAcAra samarAIca kahA prabhAvaka caritra vaizAlI gorakhapura janapada aura usakI kSatriya jAti kA-ItihAsa jJAtAdharmakathA jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra paM. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA Page #999 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana pAvA samIkSA bhArata ke prAcIna jainatIrtha zaktimaMtra gilagita manaskripTa oNpha dhI vinayapiTaka muni sutakAvya (arvadAsa) uttarapradeza meM bauddha dharmakA vikAsa garga saMhitA gargapurANa bhagavAna ariSTanemi aura karma rogI zrIkRSNa (devendra muni) jakhu sAmI cariyama milinda pahe dIpavaMsa mahAvaMsa vaizAlI abhinaMdana graMtha Page #1000 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-koSa 167 kAvalIta ORA ekA eka paripATI meM varSa, 2mAsa aura din| 6) sampUrNa tapa(cAroM paripATI) meM 4varSa, mAsa (9 aura dina kA samaya lagatA hai| mome@@we38m06 RRB000000000 - citra ? Page #1001 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.6.8 gavAna mahAvIra : eka anuzIlana 3 3. kanakAvalI. 3 tapa eka paripATI meM 1 varSa, 5 mAsa aura 12 dina / sampUrNa tapa (cAroM paripATI) meM 5 varSa, 6 mAsa aura 18 dina kA samaya lagatA hai| 3 3X3X3 3 3 3 3. 3 3 citra 2 38 }} Page #1002 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda-kopa : 19 guNaratna saMvatsara tapa sampUrNa tapaM3 mAsa 17dina lagate haiN| aom) ( YOXOXOTE 1122 17OTI 417 niSkraya bADanata eka paripATI meM 6 mAsa 7 dina / ' sampUrNa tapa(cAroM paripATI) meM 2 varSa,28dina kA samaya lAtA 2000000002 ziva evaM Page #1003 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1701HIE bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana sahita tapa RIB000000 0000000000000 EGO(r) 938 999 8 eka paripATI meM 1varSa,6 mAsa aura 18dina / sampUrNa tapa(cAroM paripATI) meM 6varSa,2mAsa aura 12 dina kA samaya lagatA hai| 000@DEODecem Page #1004 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra 7. zuddha ke che 24 24 nirthIi 51 55 6-11 6-11 11-14 58 59 azuddha AdhyAtmika AdhyAtmika pratipAdana pratipAdita zravaNenA zramaNenA avatarAnAM avatAronAM zIlAga zIlAMka vibhanna vibhinna narthIi pratipadyotAkSatasya pratipatAkSavetamasya praryApta paryApta zravaNa zrimaNa kAlAbha kAlAma tripiTakaTa tripiTaka vinTara virecana samare samae Avazyaka-cUrNi pR.553 khAzatake paksittA godAhamitreNa kAleNa ahiTha saMkaliyAsesA AcArAMga cUrNi7 pR. 38 prANInA praNAlInA adhArmika AdhAkama ejana 1, 2, 2-3 pAzcApatya, anAgaro pArthApatya, anagAre RSabhadenA aSabhadevanA 67 vinTa vivecana 85 105 43 119 151 159 158 164 ja ha - 170 Page #1005 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhagavAna mahAvIra : eka anuzIlana soraThA 05 khUba viramaNa 15 192 220 225 236 247 320 426 431 432 437 439 17 saurikA khUba vismaraNa idhaI pi navahathe sAtakuLa aMdhakAra jalaMdharone camare pArvApapIyA devI zakta parISada bhatraNa 12 440 44 itthaM pi nihalyo jJAnakuLa ahaMkAra jalacarone amarendra pArzvAtyAya devIzakti parIsaha bhramaNa kendrita saM tapta jJAna, kalinda agnizAna meDhiyA zayyApAlakanA yathArthavAdI anAvazyaka vimAnanI nita 443 444 447 - = * = = = = = = . . saMtRpta sAtA, kulanda anikhvazAyana 451 meThipa 460 478 485 zapApAlakanA yathathavAdI abhAvazyaka vimAnI kevala pAMca kevalya 502 503 515 522, 13,14 pAMcaso 7 disasa divasa 547 beMtAlIsa hajAra varSa rada karavuM duSamA nAmano cotho thAya che. rodAmi rAdimi thayo. thayA. rIkSA : dIkSA 2 3 554 : 557 557 Page #1006 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka 564 para 592 24 633 }LL 696 97 724 28 733 74 747 747 750 753 787 791 795 796 pariziSTa ,, s 31 45 65 72 21 24 24 21 25 7 26 17 24 20 11 10 18 23 25 18 ra 5 21 14 8 26 28 . rara nitye annakRtadazAMga P. 474 bAlaraNa pratidAna gauprema khuddhibaLathI jAvanijjamANe mihilae vItaraNa mare avedanAthI nAtijiNassa nAtitaruNassa ekaMpana jAyaMni vapaNaM khaja vipANiyA mahatyabhayAvaha kevavI pANInA aMguttaranizraya payau bhaganAna pUrvasamudgagA minye antakUtadazAMga P. 417 bAlamaraNa prItidAna gautama triSaSTi 10, 19, 176 labdhibalathI jAvanijjarijjabhANe mihilAe vItarAga 13 vedanAthI nAtitaruNassa nAti jiNassa ekapana nAgarAjA maheti 4 pariziSTa pa jAvati vaeNa khaNaM viyANiyA mahabhabhayAvaha kaivalI citta pANInA aMguttaranikAya yayau 1 yatra tIrthakarAdInAmutpatidAya : zeSamanArya m bhagavAna pUrva samudragA Page #1007 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhagavAna mahAvIra H eka anuzIlana chellI 23 102 120 126 144 157 yottarApathe madravRjyokan kAThekedAnamAM navotpaNuM paNajAtaka cottarApathe madivRjyoH kan kASThakAdyAnamAM nameyurNa araNyakajAtaka 1 636 754 755 The mselves Oxfard Oxfard Majnmdar advannced Rcscarch Raychouohay Uman acquistioa aatum Naurya 756 Themselves Oxford Oxford Majumdar advanced Research Raychoudharary An acquisiton datum Maurya King Succession .762 Ring Seeccession Page #1008 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityanAM zreSTha prakAzano 24-50 mahAkavi enI prasAdI 1- 2 vividha kha ka 29 50 * vijaya varadAna harilAla upAdhyAya 12-25 vajaya citoDa 15-00 mevADanI raNagarjanA 15-00 mevADanA kesarI 15-00 mRganayanI 1-2 vRndAvamAM eka varmA 17-50 mahArAjA cakra pAlita nautamakAnta sAhityavilAsI 13-00 senApati bhaTTArka 1-2 ,, samrATe zAlivAhana 15-50 rA' gajarAja dhanaza kara tripAThI -10-00 vIranI vAto 1thI 5 tArAcaMdra popaTalAla aDAlajA - 70-00 vIrAMganAnI vAto 1-2 ,, 24-25 khAMDAnA khela 11-50 naraba kA vIra jagadevuM ApaNI lokakathAo Do maMjulAla majamudAra 11-10 saMta caritra kathAmALA 1 thI 6 jeThAlAla trivedI 30-00 mahAbhArata dinubhAI joSI 25-00 zrImadda bhAgavata - * * 20-00 rAmAyaNa 15 0 0 bhakitasAgara 1-2 abharAma bhagata paurANika AkhyAnamALA 1thI12 nautamakAnta sA. vi. 78-00 taraNA mAMthI meru se mAbhAI bhAvasAra 13-50 paMcataMtra zAnti paropakArI 20=00 jIvanamAM saphaLa kema thaze ? kaTanI DI. phArma 2 ( 2-00 jIvana jIvavAnI kaLA viThThalabhAi modI ( 4-00 1 0-0 0 T zrI lakSmI pustaka bhaMDAra : gAMdhImAga, amadAvAda-1. A varaNa : 55 minaTasa, khAnapura, amadAvAda-eka. O Private & Personal se Only www.jajnelibrary.org