Book Title: Yogdrushti Samucchaya
Author(s): Haribhadrasuri, Bhagvandas Mehta
Publisher: Mansukhlal Mehta Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005150/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadAcAryajI praNIta samucava taviveMcatu // // dvA(t//t/ ///////// Z" \ * * WI-Gja viveMcaka:DaoN. bhagavAnadAsa mataHsukhabhAi mahetA, eNma.bI.bI.esa. For Pilvale & Personal use. Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustaka nIcenAM sthaLA ethI maLI zakaze. (1) zrI jaina krama prasAraka sabhA, bhAvanagara. (2) sAmA DI. zAha, (3) megharAjajaina pustakaza ThAra, gADhInI cAla, su`baI. (4) gUrjara graMtharatna kAryAlaya; gAMdhI vastu, amadAvAda, pAlItANA (5) jarAvatalAla ciralAla zAhuka 1238, rUpAsuraca'danI pALa, amadAvAda (6) kulaca'da dAdhAra bukaselarsa, rAjakoTa prA. (7) kAntilAla khetIlAkSa AphatIyA, khaMbhAta (8) nepacna eNkSyAransa kuMjanI lImITeDa. hAnakhI rADa, koDha, subai, pAMcakuvA, adAvAda. lakSmI roDa, punaDa dariyAga ja, dIlhI. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta cogadaSTisamuccaya savive ca na parA anAsaMga pravana aroga arka 5 pranipaje TA1i Hsa, Bird ananyamudda mImAMsA 2vabhAva jIratA -anu kaMga tArA ICIT 'BeiAra" zu% SA bodha Spk hley Rhe | mATafkA | 19che . R13 - vive ca ka :hai. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetA, ema bI. bI. esa. pa, capATI roDa, muMbaI 7, prAptI sthAna zrI medharAja jaina pustaka bhaMDAra bukolasa enDa yujha zasa. kIkA 2 Ta, muMbaI - 2 "T. jI tatharr7 zAna 4' zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA Jain Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogaH kalpataruH zreSThaH, yogazcintAmaNi paraH / yogaH pradhAnaM dharmAMNAM, yogaH siddheH svayaMgrahaH / / zrI haribhadrasUrijI kRta yogabindu yAma kalapataru zreSTha che, cintAmaNi para yoga; cAga pradhAna ja dharmamAM, siddhi svayaMvara yoga. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadrAcArya jImaNIta zrI yogadaSTisamuccaya sa vivecana 3 haE7 / - vi ve ce ke : hai, bhagavAnadAsa sanaHsukhabhAI mahetA ema. bI. bI. esa. - sva. zrI lIlAvatI bahenanA puNya smaraNArthe -: pra kA za ke - manaHsukhalAla tArAcaMda mahetA nepacyana khIlaDIMga, hArnabI roDa, muMbaI 1. mUlya : cha rUpIyA * C K --* Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAri prata 1000 - I. sa. 1950 : vi. saM. 200 6 Serving jinshasan 0 blancos) e Pan sarva hakka vivecakane svAdhIna, 023581 gyanmandir@kobatirth.org ***** ......... aho ! anantavIryo'yamAtmA vizvaprakAzakaH / trailokyaM cAlayatyeva dhyAnazaktiprabhAvataH // 1 zrI zubhaca dvAcAya jIkRta jJAnArNava aho ! anaMtavIrya A, AtmA vizva prakAza dayAnazakti prabhAve che, kailokyane caLAvatA. mudrakazA lAgyacaMda lallubhAI zrI mahodaya prekSa,-bhAvanagara, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = -:janma 18-4-1908 == sA. lIlAvatI manasukhalAla tArAcaMda mahetA. sa. lAlAti manasukhalAla nemanAM smaraNArthe Ja,i+ 162 ka2vAmAM Avela che. dhI pradeza prema-bhAvanagara mRtyu :3-1-1946 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LATE FEE EEEEEEE EL0200 SS SS S SS SS 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zrI lIlAvatI hananI vanarekhA eka eva taddharmo mRtamapyanuyAti yaH / gIra sama nAnuM satramanyanuM tu jenA puNyasmaraNArthe A graMthanuM prakAzanathaya prApta karavAmAM AvyuM che, te zrI lIlAvatI dunane janma malADa-muMbaimAM sa'. 1964nA caitra vide 2 ne dine tho hate. suprasiddha narIka zeDa zrI devakaraNa bhUlajI te temanA pitAzrI ane zrI putalIbAI mAtturI, uttama dharma saMskArasapanna kulamAM janmavAnuM sadbhAgya prApta thavAthI laghucI dharma saMskAranA bIja temanA hRdayamAM UpAyA hatA. temaNe aMgrejI traNa cApaDI sudhI abhyAsa karyo hato. sAthe sAthe paMca pratikramaNa, navasmaraNa Adi temanA dhArmika abhyAsa paNa ucca kArDano hato. thI bhiri i. sa. 1925 mAM te amarelInivAsI zrI manasukhalAlabhAI tArAcaMda mahetA ( nepcyuna iyAra savA sAthe lagnagraMthithI gayA. zrI manasukhalAlabhAI paNa eka ucca saMskArI, mukita ane dharmaci AtmA hoI, ane kulIna kuTu enA sabadhathI AnAmAM sudha baLavAnuM thayuM. temanuM hAsya sukhamayAna danaya ane uttara dharma premanI vRti karanAruM nIkaLyu. temanA satAnAmAM be putro ane e putrIo thayA. AnaMdI, samatAvAna ane vatsala svabhAvane lIdhe te kuTuMbamAM sarvanA pravitra thaI paDyA hatA. temanA paricayamAM AvanArA sarva kAine temanA tarkanA umaLakAbharyAM vAtsalyane anubhava thato. kRtajJapAyuM e emano viziSTa guNu tA. tapa pratye temane khAsa abhiruci hatI. 1935mAM malADamAM temaNe ai karI hatI; 1981mAM vadhamAna abela tapanI zALAnuM dhADa bAMdhyu hatuM. bAhya tatva sAthe svAdhyAyAde AbhyaMtara te paNe vardhamAna karavAnA temanA lakSa pApAtra hato. temaja tIrthayAtrA pratyeno temane uchaga ananya hatA. nAnapaNamAM mAtApitA sAthe zrI samaizikharajInI yAtrA temaNe karI hatI, ane dharmaniSTha zrI manasukhalAlabhAinA sahadharmacAriNI thayA pachI punaH 1935mAM zrI sametazikharajI, guyAjI, pAvApurI, Abu, kuppAka, kezarIyAjI Adi sana thI pAvana nIcenI yAtrAno anupama lAbha laI AtmAmAM dharma bAjanuM anisiMcana karI nija jIvanane dhanya karyuM hatuM. CTED0s0,000.000-07 0 0 0 0 0 0 0 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YW K IIIIII QII II = = = r Tiaa chevaTe zrI giranArajInI yAtrA nAdurasta tabIyata chatAM pUrNa utsAhathI temaNe karI A yAtrA pachI tarata 194ramAM temane A jIvanayAtrA pUrNa karanArI hRdayaroganI gaMbhIra bImArI lAgu paDI. ane pachI te, anukrame jaladara Adi tIvra vedanAmaya cihnothI te vyAdhie asahya ane asAdhyarUpa dhAraNa karyuM. A lagabhaga cAra varSa jeTalI lAMbI ane asahya mAMdagImAM paNa lezamAtra ArtadhyAnane cItkAra nahiM karatAM, samatAbhAve vedanA sahana karavArUpa eka prakArane parIvahaye temaNe karyo hato, temanI zAMti apUrva ane samatA asAdhAraNa hatI. rogazA para paNa temanI cittavRtti dharmadhyAnamAM joDAyelI rahetI; navasmaraNa ane anya dharmagraMtha pite rucithI vAMcatA athavA tavarasika manasukhalAlabhAI pAse vaMcAvatA. bhalabhalAnI paNa dhIrajanI kasoTI kare evI A ugra ane dIrgha vyAdhimAM paNa zrI manasukhalAlabhAIe sthitaprajJanI jema anudvignapaNe ekaniSTha ananya sevAsuzruSA karI pitAne kartavyadharma pUrepUro bajAvyuM. paNa sarva upAya chatAM 1946 nA jAnyuArInI 3 tA. vaMthaLImAM zrI lIlAvatI bahena A kSaNabhaMgura dehano tyAga karI gayA. NEOOOOOOOOOOOOOO(Cheng Cheng - mRtyusamaye paNa temanI samAdhi ane cittazAMti kevI addabhuta hatI tenuM tAdrazya zabdacitra zrI manasukhalAlabhAInA ja zabdomAM A rahyuM-"barAbara eka mAsa pUrve emane pitAnA mRtyunI khabara te paDI gaI, paNa tema chatAM enI zAMti ane dhIrajamAM chelle sudhI jarA paNa pharaka paDele nahiM. 2002nA mAgazaravadI amAsane divase baporanA be vAgye beThA beThA mA sAthe vAta karatA hatA ke Aje amAsa che, eTale bhAre' divasa to kharo. huM javAba ApuM chuM ke-evI to mAMdagI pachI 50 amAsa gaI ane kAMI na thayuM te vaLI Aje zuM thavAnuM che ? ene hasavuM AvyuM. paNa e hAsya chelluM ja hatuM. navakAra sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM eka mInITamAM hRdaya beThAM beThAM ja baMdha thaI gayuM ane mRtyu pAmyAM. " AvuM dhanya samAdhimaraNa jeNe jIvanamAM dharmanI sAcI ekaniSTha ArAdhanA karI hoya evA puNyAtmAne prApta thAya che. paryAya bhale Kriaa naSTa thAya, paNa amRta rUpa dharmasaMskAra te vaphAdAra mitranI jema mRtane paNuM anusare che. deha bhale jIrNa thAya, paNa dharmaraMga jINuM thatuM nathI. ghATa-ghaDAmaNa bhale jAya, tema paNa suvarNa vaNasatuM nathI. = sAcA ' te dharmanA sAhelaDama , bIje "ga pataMga.., 3 guNavelA parama paNa naDe. AAhe devuM te zuM thAya -muja senuM te bisue nahi ... sAheTa ghA ne dhaDAmaNa jaya...are guNa zrI yazavajayajI KIRTii = OLOSOSOLEOS OJOSOS OLOSEOZE OE OEOS OS OS OED Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. che I prakAzakanuM nivedana prastuta graMtha prasiddha zAstrakAra maharSi haribhadrasUrijInA "gadaSTisamuccayanuM che DaoN. bhagavAnadAse kareluM savistara TIkAtmaka vivaraNa che. A graMthamAM AdhyAtmika vikAsanA che kamanuM varNana karavAmAM AvyuM che. jene zAstromAM AdhyAtmika vikAsanuM varNana mukhyatve karIne cauda guNasthAnarUpamAM, cAra dhyAnarUpamAM ane bahirAtmA Adi traNa avasthAonA . rUpamAM ApavAmAM AvyuM che. prastuta graMthamAM gAvasthAnI kamika vRddhine samajAvatAM, e tene IrachAyega, zAstro ne sAmarthyoga evI traNa bhUmikAmAM temaja ATha yogadaSTirUpa ATha vibhAgamAM vaheMcI nAkhela che. A ATha daSTi jenA nAma anukrame mitrA, tArA, huM balA, tIkhA, sthirA, kAMtA, prabhA, parA, che tene, maharSi pataMjalinA caganA prasiddha che ATha aMgacama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi huM sAthe anukrame samanvaya che. prathamanI cAra daSTie ganI prAthamika dazA che ane temAM huM avidyAne thoDe aMza hoya che, paNa "sthirA" thI "parA daSTi varacenA sAdhakane ha avidyAne avakAza nathI. chevaTamAM AcAryo yogazAstranA adhikArI keNa hoI zake e hala jaNAvyuM che. A DaoN. bhagavAnadAsabhAIe prastuta graMthanA vivaraNamAM saMskRta mULa maleka, tene [kAvyAnuvAda, zabdazaH artha, vRtti artha, ane te upara laMbANathI sarala bhASAmAM suMdara T vivecana (TIkA) karyuM che. vivecanamAM jarUra jaNAya tyAM tyAM jaina Agama graMtha, anya dharmanA pavitra pustake, ane tatvajJAnIonA AdhArabhUta avataraNe paNa mUkelA che. pustakanI zarUAtamAM DaoN. bhagavAnadAse lakhele A graMthane mahatvapUrNa upaghAta keganA abhyA- E fsIone khAsa upayogI thaI paDe te rIte ApavAmAM AvyuM che. zrI yazevijayajI ke mahArAje lakhelI gadaSTinI sajhAya pustakane aMte pariziSTamAM mUkelI che. dareka ja ne daSTinA aMte zrI bhagavAnadAsabhAIe pite racelA kalazakALe mUkavAmAM Avela che. je Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che adhyAtma ane tatvajJAnanA abhyAsa mATe Ave egadaSTisamuccaya je suMdara che ke graMtha mahArA jANavAmAM haju sudhI Avela nathI. 1946mAM mhArA patnInA svargavAsa E A pachI Do. bhagavAnadAse potAnA hastalikhita rUpamAM A pustaka mane vAMcavA ApeluM. te A prastuta graMthamAM ATha dRSTi para evuM sarasa ane bhAvapUrNa vivecana karavAmAM AvyuM che, te T ke e vAMcatAM vAMcatAM aMtaramAM eka navI ja daSTi khUlatI jovAmAM Ave che, ane te temAMthI kaI divya prakAzane AbhAsa thAya che. zrIyuta bhagavAnadAsabhAIne, temane che A graMtha meM vAMce te pahelAM huM DakaTara ane lekhaka tarike te jANatA ja hatA, te e paNa A graMtha vAMcyA pachI mane khAtrI thaI ke DaoN. bhagavAnadAsa mAtra zArIrika che che roganA cikitsaka nathI, paNa mAnavInA "mana" ane "bhAva"nI paNa e sArI cikitsA = ja karI jANe che. A graMthanI huM prazaMsA karuM e karatAM vAcakavarga enA mATe abhiprAya ? A Ape te ISTa che. chatAM eTaluM te dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke aihika bAbate dUra rAkhIne je zAzvata kalyANanI AzA rAkhate hoya, A saMsAra eka paMkhI meLe che ane thaDA che A samayamAM A marya deha tyAga karIzuM. tenI jene khAtrI hoya, ane jene pitAnuM che jIvana sArarUpa, pavitra ane divya banAvavAnI jhaMkhanA hoya, tenA mATe ja A pustaka mAM A kiMmatI che. A graMthanuM mudraNakArya zuddhipUrvaka suMdara rIte karI ApavA mATe A zrI gulAbacaMdabhAIne (mahadaya presa) atra AbhAra mAnuM chuM. have eka chellI vAta. prastuta graMthanuM prakAzana hArI svargastha patnI lIlAvatInA ja T smaraNArthe karavAmAM Avela che, ane A amUlya graMtha niSkAmabhAve pragaTa karavAnI che N rajA ApavA mATe huM DaoN. bhagavAnadAsabhAIne atyaMta AbhArI chuM. je vyakti pAsethI A meM adhikamAM adhika prApta karyuM che, ane jene badale alpamAM alpa rIte paNa huM , vALI zakya nathI, evI hArI patnI lIlAvatInA smaraNArthe phUla nahiM ne phUlanI nuM pAMkhaDIrUpa A prakAzanasukRtathI huM game teTale AtmasaMteSa anubhavuM, te paNa tenA asaMkhya upakAronA bejAne bhAra mahArI para rahele ja che ane raheze. myuna bIhaDIMga, hainabI roDa, kATa, | manasukhalAla tArAcaMda mahetA - 23-7-50 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ st che. so A graMthanA vivecaka chaeN. bhagavAnadAsanA pUjya pitAzrI geodexe aga o 0000000000000000000CDD009000 QomumO90 DCE0000 otage belegada sva. zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetA. 900 jaO00000 / 4000 ( zrI mahodaya presa, bhAvanagara 3 Geese, , Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G III & all . mahArA pUjya sad pitAzrInA caraNakamaLamAM (zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetA) I A che samarpaNa OD NIGHT (POO . kALA no che , ' , no che koI che To zArdUlavikrIti sara zrI pUjya pitA ! Apa caraNe A zAstra vivecatI, TIkA sanmAnaMdanI muja kRti apa thauM chuM kRtI; devI hemasute sukAvya kalaze bhagavAnadAse kya, ape te manasukhanaMdana sadA sadUbhakitabhAve bharyA zikhariNI susaMskAre repyA muja manabheMmAM manasukha kare, phulyo phAlyA te A nita muja manaMdana bhare; pitAzrI ! evA te sukhada upakAra smRti karI, svakAra A bAle samaripita bhakataMjali gharI ! che. Oaa % S O F S S S S S S bhagavAnadAsa ("mAnaMdana") Ahaies lista 0 ela I che. chak Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhAsiMdhunA bindu 9 g nAirz che sAM nAiTTa . jeNe AtmA jANe teNe sarva jANuM-zrIAcArAMga. appA naI veyaraNI, appA me kuddsaamlii| #mahudhA ghaLa, aLA e naMdune vanaM | zrI uttarAdhyayana sUva. mokkhapahe appANaM. Thavehi taM ceva jhAhi taM ceya / tava vidara LijaM, mA virapu aong zrI kuMdakuMdAcAryajI. AtmapravRttAvatijAgarUkaH, parapravRttI badhirAndhamUkaH / sAvitAnAvopayo, Dhovottara sAmupaiti yoga | zrI yazovijayajI (arthata) nadI vaitaraNI AtmA, AtmA che kaMra zAmalI; naMdana vana che AtmA, AtmA kAmadudhA bhalI. mokSapathe AtmAne sthApa, dhyAva te ja AtmAne Apa; tyAM ja vihara cetana ! sadAya, ma vihara paradravyomAMya. AtmapravRtta ati jAganAre, parapravRtta eNka aMdha bahere; sadA cidAnaMdapapagI, lahe alaukika ja sAmya yogI. (bhagavAnadAsa) bahirAtama taja aMtara Atama, rUpa thaI thira bhAva; paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM, Atama arapaNu dAva.- zrI AnaMdadhanajI. jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jA nija rUpake, saba jA se pheka. kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAya evA, nigraMthane paMtha bhava, aMtane upAya che.-zrImad rAjacaMdrajI jyAMlagI AtamA tatva ci nahiM, tyAM lagI sAdhanA sarva jUThI.-zrI narasiMha mahetA. dhyAna sudhArasa pAna maganatA, bhejana svaguNa upabhega re; rIjha ekatvatA tAnameM vAje, vAjiMtra sammukha ga re.- zrI devacaMdrajI. ja vAramavAmAnaM nAmAnanavasAt A mAmaiva dharmano vadhurAmaiva ripurAramanaH gItA. che ya eva muktvA nayapakSapAtaM, svarUpaguptA nivasanti nityam / vinAyutarAntirijAta [va sAkSAkRta vivati | zrI amRtacaMdrAcAryajI. 8 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXLXXLXLXALXXXXXXXXXY dharmabIjaM paraM prApya, mAnuSyaM karmabhUmiSu / sajAvatha, prayatateDaphAdharaH | zrI yogadaSTisamuccaya. ple 83. ja nityamantarmukhastiSTha, vItarAgo vivAsanaH / vimAtramamaruM jJAna karma sarvatra mAvAna che zrI gavAsiSTha, samaya goyama mA pamAyA "he gatama! samayamAtrane paNa pramAda ma kara ! jassaththi maccuNA sakhkhaM, jassa vaththi palAyaNaM / no gALe na marikSAmi, so du saMle siyA | zrI uttarAdhyayana sUtra. mRtyuthI maitrI che jene vA je bhAgI zake khare ! na huM marIza je jANe, teha sukhe sue bhale ! ema jANIne re jJAnadazA bhajI, rahIe Apa svarUpa para pariNatithI re dharma na chAMDie, navi paDIe bhavakUpa-savAse gAthA stavana.R sakala jagata te eThavata, athavA svapna samAna; te kahiye jJAnI dazA, bAkI vAcA jJAna. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; . hiya mumukSu ghaTa viSe, eha sadA ya sujAgya-zrI Atmasiddhi. mAtra mokSanI IcchA mana viSe, bIjI kaI game nahiM vAta....jIvyuM dhanya tehanuM! A jene kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNa aileka...jIvyuM. dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kedI leka...jIgle-veSNava kavi manoradAsajI piyA para ghara mata jA re, karI karuNuM mehArAja ! ghara apane vAlama kahe che, keNa vastukI khoTa ? phegaTa tada kima lIjIe pyAre, zIza bharamakI piTa -IcidAnaMdajI bahetarI che vivekino viraktasya, zamAdiguNazAlinaH / / mumukSorea hi nijhAlAyogyatA matA che zrI vivekacUDAmaNi. virama virama sAnmucca muzca prAJcaM visRja visRja mohaM viddhi viddhi svatattvam / vaca paNa svasa, kuru puruSArtha nitAnaheto:-zrI pAnArNava. parabrahmapariNAmanidAnaM, sphuTakevalavijJAnaM re / / vinaya vinayavicitajJAnaM, zAMtasudhAravA re / zrI zAMtasudhArasa. jihada najare Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthamArga athavA zuddha AtmapadaprakAza Icche che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atmapada, soga jina svarUpa. 16 AtmasvabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadathI darzAviye, teha svarUpa prakAra. 2 jinapada nija pada ekatA, bhedabhAva nahIM kAMI lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAyi. jina pravacana durgamyA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadaguru, sugama ane sukhakhANa upAsanA jilcaraNanI, atizaya bhakti sahita munijana saMgati rati ati, saMyama vega ghaTita. guNaprada atizaya rahe, rahe aMtarmukha vega; prApti zrI sadaguru vaDe, jina darzana anuga. 6 pravacana samudra biMdumAM, ulaTI Ave ema; cida pUrvanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema. 7 viSaya vikAra sahita je, rahyA matinA cega; pariNAmanI viSamatA, tene yoga aga. maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. kyA zarudAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahIM AtmathI, madhya pAtra mahAbhAgya. 10 nahIM tRSNa jIvyA taNa, maraNa pega nahIM kSetmaka mahApAtra te mArganA, parama pega jilebha. 1 Avye bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. 1 upaje meha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avaletAM, vilaya thatAM nahiM vAra. 2 sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dina rAtra rahe tada dhyAna mahIM, para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te. 1 zrImad rAjacaMdra. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prastAvanA bhavabIjAGkurajananA rAgAdaya / kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNu daro nino vA namastasmai / "-zrI hemacadrAcAya jI. " sadhaLu' paravaza te du:khalakSaNa, nijavA te sukha lahiye; e dRSNe Atama guNa pragaTe, kahe| sukha te kuNa kahiye ? '1. zrI yazovijayajI. 26 mI jAnyuArI 1950 !--AjanA A maMgala dine A prastAvanA lakhavAne prAraMbha karuM chuM, zrImad yAgIzvarAnI puNyabhUmi A bhAratavarSa Aje pUrNa svAtaMtryanA apUrva utsava ujavI rahyo che. A laikika svAtaMtryanI vAta parathI alokika evA AtmasvAtaMtryanuM sahaja smaraNu thAya che ane vicAra sphure che ke A AtmA anAdi avidyArUpa parazAsananA mahAbhAra taLe dabAi gayA che, parabhAvarUpa karmInI ja jIrAthI jakaDAi gayA che, ane tethI pAratatryanu mahAdu:kha anubhavI rahyo che. A paravazatA duHkhanA mULarUpa avidyA-meAhanA parazAsanane phagAvI dai, sukhadhAmarUpa nijavaza vazAsananA-AtmarAjyanA 'apUrva avasara' " jIvane kema prApta thAya ? paratatratAnI zrRMkhalAmAMthI mukta thai A Atma-puruSa muktatvanA ananya ucchvAsa kayAre anubhave ? pUrNa AtmasvAta MtryanA parama dhanya mahAtsava jIvane zI rIte prApta thAya ? * Atama ghara Atama rame' ne ' nija ghara mAMgalamAla ' kayAre pragaTe ? AnadAna rasapUra thI A jIva-sarAvara chalakAI jaI 'vAjaze maMgala sUra' kayAre thAya ? 66 tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maMgala tUra, jIva sarAvara atizaya vAdhaze, AnaMdaghana rasapUra.... '' padmaprabha jina ! tuja muja AMtaru' kima bhAMje bhagavata ? '-zrI Ana dhanajI " Atama ghara Atama rame re, nija ghara moMgala thAya re, "--zrI devaca'drujI A samasta praznane uttara eka ceAgamAM ja rahyo che. ka`pArataMtryamAMthI mukta karI AtmasvAtaMtryanI anupama siddhi karAvanAra, jIvane 'ziva ' banAvanAra, AtmAne ' icche che je jogIjana ' evuM mULa zuddha te Atmapada '-paramAtmapada pamADanAra jo kAi hAya tA te yAga ja che. ane AtmasvabhAva-yujanarUpa yeganA sadupAyanA sakala avikala " A Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhi sAgapAMpaNe je pradarzita kare te yogazAstra che. ane temAM paNa aneka yogazAstronA navanItarUpa A cagadaSTisamuccaya zAstranuM sthAna anupama che; aneka navIna ane maulika vicAradhArAo rajU karI apUrva "gadaSTi 'rUpa divya nayananA unmIlanarU5 nirmala badhA prakAza relAvanAra A graMtharatnanuM sthAna ananya che. sAgaranuM mathana karI vibudhoe ( e) amRta vaLyuM hatuM, tema zAstrasamudranuM maMthana karI mahAvibudha (prAjJa) mahaSi haribhadrAcAryajIe A gAmRta vAvyuM che,-jenuM yathApAtra yatheccha pAna karI AtmAthI mumukSu "jogIjano " amRtatvane pAme che. ane A nirvANarUpa amRtatva pAmavuM ane pamADavuM e ja A yoga patha. pradarzaka graMthanuM vaktA-zrotA ubhaya AzrayI paraMpara (Ultimate ) prayojana che, ema AnA maMgalAcaraNamAM ja A mahAna gAcArye spaSTa prakAryuM che. A para hitakanita zAstrakAre mAna-pUjA-katti Adi tuccha kAmanAthI rahita evA zuddha AzayathI kevaLa eka AtmAthe ja A satvahitArtha paramArtha pravRtti karI che, je paraMparAe nirvANanuM avaMdhya bIja che, mokSanuM amogha kAraNa che. ane 'kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM mana rega"--e mahAsUva hadayamAM dhAraNa karI je koI sAco AtmAthI mumukSu zrotAjana A zAstranuM parizIlana karaze, te paNa yAcitapaNe atre cogamAM ja pravRtti karaze,-je tene paNa nirvANunA avaMdhya bIjarUpa thaI paDaze, kAraNa ke A yogadaSTi AtmAnA AdhyAtmika vikAsanuM mApa che, AtmadazA mApaka "tharmomITara" (Thermo meter) che. eTale enuM svarUpa samyapha prakAre jANI vicakSaNa zrotA te parathI potAnA AtmAnI AdhyAtmika pragatine, AtmadazAno, AtmAnA guNasthAnano kayAsa kADhI zakaze. huM pote kayI daSTimAM vastu chuM? mahArAmAM te te daSTinA kahyA che tevA guNa-lakSaNa che ke nahiM? na hoya to te prApta karavA mahAre kema pravartavuM? ItyAdi prakAre aMtarmukhanirIkSaNa (Introspection) karI AtmaguNa vRddhinI preraNuM pAmavA mATe A yogadaSTi AtmAthI zrotAne parama upagI-parama upakArI thaI paDaze, ane tathArUpa yathAyogya AcaraNarUpa yoga pravRttithI tene paNa paraMparAe mekSanuM acUka kAraNa thaI paDaze. Ama A satuzAstra vaktA-zrotA ubhayane AtmakalyANa ne amegha hetu che, AtmasvAtaMtryane acUka sadupAya che. lAto vare, : pADhig. yumitrAnaM , tatha vArtha vagaDha | " -zrI haribhadrasUri vIra pratye mane pakSapAta nathI ane kapila Adi pratye mane dveSa nathI, yukitavALuM jenuM vacana hoya tenuM ja grahaNa karavA yogya che,"--evA prakAre nipakSa nyAyamUrti jema madhyastha tatvaparIkSAnI vIragarjanA karanArA ane mata-darzananA AgrahathI para evA A parama prAmANika AcArya A prAcIna bhAratavarSanA bhUSaNarUpa samartha tattvajJAnIonI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama paMktimAM birAjanArA mahAna jyotirdhara thaI gayA che. SadarzananuM parama paramArtha. rahasya saMvedanArA A suprasiddha "SadanavettA" haribhadrasUrie, sarva mata-darzanane Agraha choDAvanArI ane "SaTu darizana jina aMga bhaNaje' evI sarva darzanane samanvaya karanArI gamArganI navIna dizA atra dAkhavI che. potAnA "sAgaravaragaMbhIrA " vizALa paTamAM sarvano sugamatAthI samAveza karatI parama gaMbhIra udAra AzayavALI "divya daSTi" arpaNa karI, A tatvadrA gAcArye sarvamAnya vizALa gabhUmikA para sarvadarzanavAdIone saprema AmaMtraNa karI samAnadhamI-sAdharmika baMdhutvabhAve ekatra karyA che ane dharmane nAme kadAhathI cAlatA mithyA jhaghaDAono AtyaMtika niSedha karI, vizvabaMdhutvanI ananya bhAvanA prabhAvanArA gidharmana-sanAtana Atmadharmane sadadha karyo che. sujJa vAMcakane e joIne sAnaMdAzcarya thaze ke sarvadarzana samabhAvanI-rAgadveSa rahita sahiSNutAnI udAtta bhAvanA AjathI bAra varSa pUrve A divya drA yogIzvare tAvika bhUmikA para kevI vikasita karI che! ane e ja A graMtharatnanI anekavidha viziSTatAe mathenI mukhya viziSTatA che. I. sa. 1943nA varSanI keI subhaga paLe A A uttama graMtha avagAhavAnuM sadabhAgya mane prApta thayuM, ane tene svAdhyAya karatAM, A satuzAstra para vizada vivecana karavAnI mane svayaMbhU raNuM thaI. eTale A sazAstrane Azaya parirakuTa karI tenuM guNagorava-bahumAna vadhAre evuM bRhata TIkArUpa savistara vivecana karavAnI A mahArI aMtara preraNAne mUrta AkAra ApavA A upakrama-janA meM niyata karIH (1) mULa kane kAvyAnuvAda-gujarAtI deharAmAM. (2) lekane zabdaza: artha. (3) zrI haribhadrasUrijInI paNa vRttino akSaraza anuvAda kuTanoTamAM. (4)leka ane vRttinA Azayane parikruTa ane paripuSTa karatuM saLaMga savistara vivecana ("sumanonaMdanI " bRhaTIkA nAmaka.). (5) pratyeka adhikAra prAMte te te adhikAranA sArasaMha ane puSTirUpa kalazakAnI nava racanAAma paMcAMgI ejanA niyata karI ukta upakrama pramANe A satapravRttimAM huM pUrNa utsAhathI pravRtta thaye, ane yathAvakAza kavacita tIvra-kavacita maMda vege akhaMDa prayANa karatAM A vivecanAdi kAryanI pUrNAhuti meM 1945 nA aMtabhAgamAM karI. tenA phalaparipAkarUpa A graMtha sujJa vivekI tatvarasika vAcakavRndanA karakamalamAM mUkatAM mane AnaMda thAya che. AtmAthe karavAmAM AvelA A namra prayatnamAM vigatamatsara guNadeSajJa sajajanene je kaMI paNa saphaLatA bhAsyamAna thAya, te te kevaLa guNanidhAna jJAnI puruSonA kRpAprasAdane ja AbhArI che,-jenA parama samartha vacanAmRtanI prabaLa bhittinA avalaMbana vinA hAre A prayatna "prAMsulabhya' phala pratye paMguceSTA jevuM ja banyA hota! A graMthanA hAthalakhANanI zAhI haju sukAI na hatI, tyAM te hArA paramArtha - snehI tatvarasika zrI manasukhalAlabhAI tArAcaMda mahetA (nepyuna IsyuransavALA ) jijJAsAvRttithI A hAthalakhANa laI jatA, ane apUrva rasathI te avagAhI jatA ethI * zAte nirvAitaraDamasamona taraNataHkSAvatAM to vivAH 3ute ya, dAsa. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane A satazAstra pratye parama prema-pramodabhAva u9lasAyamAna thayA, ane tenA prakAzananuM zreya pitAne prApta thAya evI sahaja vRtti uddabhavI. te arasAmAM temanA suzIla dharmapatnI dharmaniSTha zrI lIlAvatIbahenane akALa svargavAsa thayo hoI, temanA puNya smaraNArthe zreya nimitta A graMtha prakAzita karavAnI temanI bhAvanA baLavattara banI, ane meM sAbhAra svIkArelI te atra phalavatI thayelI prazya thAya che. jevA paramArtha premathI meM A kArya karavAno prayatna karyo, tevA ja paramArtha premathI zrI manasukhalAlabhAIe je A paramazrutanI prabhAvanAne apUrva kahA laI ananya zreya saMpAdana karyuM che, te badala temane punaH puna: abhinaMdana ane dhanyavAda ghaTe che. kAraNa ke sazAstranA lekhana, pUjana, dAna, prakAzanAdi amogha mokSaphala ApanArA avaMdhya "gabIja" che, ema A graMthamAM ja prakAryuM che: "lekhana pUjana ApavuM, zrata vAcanA uddabrAhe re, bhAvavistAra sajajhAyathI, ciMtana bhAvana cAho che."- ga0 sajhAya. A graMthanI bIjabhUta vastune kaMIka nideza meM upodaghAtamAM karyo che. tene vRkSarUpa vistAra te te daSTinA adhikAramAM carcavAmAM Avela che,-jenA nirdeza mATe anna avakAza nathI. (juo viSayAnukramaNikA). pratyeka adhikAranA prAMte tene sAra Apyo che te parathI, tema ja te te adhikAranA sAsaMdoha ane puSTirUpa kaLazakAvyonI meM karelI navaracanA parathI paNa A graMthanI vastune sujJa vAcakane vizeSa khyAla AvI zakaze. atre nirdiSTa karela pratyeka viSayane savistara vicAra meM vivecanamAM-"sumanaMdanI bahaTIkA'mAM dAkhavyo che. temAM paNa khAsa karIne IrachAyega, zAstroga, sAmaga, ahiMsAdi yama, nimitta ane upAdAna, gabIja, avaMcakatrayI, samApati, vedyasaMvedyapada, avedya savedyapada, viSama kutarka zaha, sarvajJa tattva abheda, AkSepaka jJAna, asaMga anuSThAna, yAtA dhyAna ane dhyeya, samAdhi, mukta tatva, IchAyamAdi, kulagI, pravRttacakragI e Adi atyaMta rasamaya ne maulika navIna viSaya paratve to meM atra mahArI "sumanaMdanI" TakAmAM viziSTa mImAMsA karI che, je tavapipAsu "sumano"ne rasaprada thaI paDaze. te te viSayo mULa graMthamAM prAya: sUvarUpa saMkSepa nidezamAtra heI, tenA parama paramArthagabhIra Azaya'nuM sUcana mAtra karatAM ATaluM graMthagaurava vadhI gayuM che. tathApi A graMthagorava paNa prastuta graMtharananA guNagaurava bahumAnarUpa hoI kSamya che. atre svAdhyAyamaya yathAzakti zrutabhakti dAkhavavAne "apUrva avasara mane prApta thaye tethI nija dhanyatA anubhavI, A bhaktirasa jAhnavImAM nimajajana karI tatvasudhArasa pAnano rasAsvAda levAnuM pratyeka tattarasika sajanane saprema AmaMtraNa karuM chuM. "bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanAne phala lIdhe re; devacaMdra kahe hArA manano, sakala maratha sIdho re."- zrI devacaMdrajI. 5, capATI roDa, re muMbaI, 7 bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u pa dUghA ta " yenAtmA'budhyatmaiva paratvenaiva cAparam / / akSayAnantapoSAya, to sitamane na zrI pUjyapAlasvAmI A egadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSayanuM svarUpa vicArIe te pUrve sAmAnya pIThikArUpe AtmAne duHkhakAraNarUpa pAtaMtrya zuM ? ane zAthI? tathA sukhakAraNarUpa svAtaMtrya zuM ane zAthI? te vicAravAnuM prApta thAya che, ke jethI yoganuM ane A graMthanA viSayanuM svarUpa samajavuM sugama thaI paDe. atre mukhya traNa vibhAgamAM vicAra karazuM: (1) sAmAnya pIThikA, (II) abhidheya viSaya, (III) tAtparya bodha. 1. pIThikA 1. AtmasvAtaMtrya sukha ane karmapArAMca duHkha. sarva jIvane sukha priya che ane dukha apriya che. duHkha TALavA ane sukha meLavavA mATe sarvane prayatna che, chatAM tene te duHkha TaLatuM nathI ane sukha maLatuM nathI tenuM zuM kAraNa? e parathI aneka samartha tatvajJAnIonA vicAranI utpatti thaI che. punaH punaH janmavuM, punaH puna: maravuM, punaH punaH mAtAnA udaramAM zayana karavuM, "punA kanavaM punarfpa mA junA kananI rAyajaM,'-A anaMta duHkhamaya janma maraNaparaMparArUpa bhavabhrAMtino aMta kema Ave? enuM parama gaMbhIra tattvamaMthana karatAM bhagavAn mahAvIrAdi parama samartha tavadraSTAone je yathArtha bodharUpa samAdhAna prApta thayuM, te niSkAraNa karuNArasasAgara te bhagavaMtoe jagajanA kalyANArthe beThuM che. teoe svAnubhavathI samyaka tatva nirNaya karyo ke A dehAdithI bhinna evI ajara amara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avinAzI caitanya svarUpa AtmA" nAmanI vastu che, ane tene tenAthI anya (tadanya) evI jaDa varatunA saMgathI ja A bhavaparibhramaNa duHkha sAMpaDayuM che. te karmanAmaka anya vastunA saMgano viyoga thAya te ja A AtmA pariNAmaNa duHkhathI chUTe dukhadhAma karma parataMgyarUpa baMdhathI mukta thaI sukhadhAma AtmasvAtaMtryarUpa mukti pAme. " kanakapalavata paDi puruSa taNI, jeDI anAdi svabhAva anya saMgI jyAM lagI AtamAM, saMsArI kahevAya...padmaprabha." zrI AnaMdaghanajI. atre sahaja prazna tha saMbhave che ke-AtmA cetana che ane karma jaDa che, cetananA pariNAma cetana hoya ane jaDanA pariNAma jaDa hoya. Ama A banne vastu bhinna che, to pachI A beno saMyoga-baMdha kema ghaTe? ane te baMdhanI vyavasthA kevA prakAre ? tenuM samAdhAna e che ke-karmasaMbaMdhane anukULa evI AtmAnI pariNatirUpa karmasaMbaMdhayogyatAthI ja tevA prakAre baMdha ghaTe che, tevA prakAranI yogyatA zivAya ghaTato nathI. AtmAnI A kamasaMbaMdha yogyatAne "mela'-bhAvamala kahe che. AtmAnA zuddha svabhAvanuM malana-viSkalana kare che, malinapaNuM kare che, eTalA mATe ja A "mAla" kahevAya che. "manAr ma kara " A mala AtmAne svabhAvabhUta hoI anAdi che, eTale tajajanya karmabaMdha paNa anAdi che,-atItakAlanI kSaNa aparApara krame pravAhApekSAe anAdi che tema. (juo yebindu) ane A parathI baMdhanI tAtvika vyavasthA paNa avikalapaNe ghaTe che, kAraNa ke parabhAva pratye AtmAnI ruciyukta pariNati-ramaNatA e ja bhAvamalanuM svarUpa che. Ama A bhAvamala AtmAnA pariNAmarUpa hAI bhAvakama che. eTale AtmA A baMdhanI tAtvika bhAvakarmane pariNAma-pariNAmI bhAve kartA che. A cetanarUpa bhAvakarmanA vyavasthA nimitte jaDa evuM pudgala dravya jIvavIyanI kuraNuM grahaNa karI svayaM jJAnAvaraNIyAdi ATha dravyakarmarUpe pariName che. zrI AtmasiddhimAM kahyA pramANe "bhAvakama nija kapanA, mATe cetanarUpa; jIvavIryanI phuraNA, grahaNa kare *(1) A AtmAne jena ane vedAMtI puruSa' nAme oLakhe che, bauddha tene "jJAna" kahe che, ane sAMkhya "kSetravid' kahe che. (2) tadanya-te AmAthI anya evI vastune jena 'karma' kahe che, bauddha ane vedAMtI "avivA' kahe che, ane sAMkhya "prakRti' kahe che. (3) ane tenA saMgane jaine 'baMdha" nAma ApyuM che, bauddha ane vedAMtIe "bhrAMti' nAma ApyuM che, ane sAMkhe "pravRtti" nAma ApyuM che. (4) A karmasaMbaMdha yogyatArU 5 bhAvamalane sAMkhe "dikSA'-prakRtivikArone dekhavAnI IcchA kahe che, za "bhavabIja' kahe che, vedAMtIo bhrAMtirUpa "avidyA' kahe che, sigato anAdi kalezarUpa " vAsanA " kahe che. Ama darzanabhede paribhASArUpa nAmabheda chatAM vastubheda nathI. A sarva darzanasaMmata vastutattva che. " AtmA tadanyasaMyogAtsaMsArI tadviyogataH / / gva muja pataura taravAmANAraNotathA i. (jue zrI haribhadrasUrikRta yogabindu.) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDa dhUpa," eTale AtmA A dravyakarmane nimitta-naimittikabhAve kartA che. atre suvarNakAra zilpInuM daSTAMta ghaTe che. sonI kuMDalAdi bhAvane nimitta-naimittikabhAve kartA che, ane pitAnA sukha-harSa Adi bhAvonA pariNAma-pariNAmabhAve kartA che. A dravyakarmathI dehAdi utpanna thAya che, ane dehamAM sthiti karatA AtmAne dravyakamano udaya thAya che. te udaya thaye je AtmA rAga-dveSa-moharUpa vibhAva bhAve pariName to te bhAvamalarUpa navIna bhAvakane baMdha kare che, ane A bhAvakanA nimitte puna: dravyakarma baMdhAya che, ane tethI punaH dehadhAraNAdi bhavaparipATI hoya che. jenA paribhASAmAM bhAvakarmane mATe "mAla" ane dravyakamane mATe "raja" evI yathArtha saMjJA che. jema mala-cIkAza hoya te ja Te, tema bhAvamalarUpa Asakti-neha-cIkAzane lIdhe dravyakarmarUpa raja coMTe che. Ama parasparanimitta-naimittikabhAve araghaTTaghaTTonyAye bhAvakarma-dravyakamane anubaMdha thayA kare che, bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI bhAvakarma ema duSTa cakra (Vicious circle ) cAlyA kare che, ane tethI ja mamaraNanA AvartarUpa-pherArUpa bhavacakra paNa ghumyA kare che. Ama parabhAvamAM AsaktirUpa bhAvamala karmabaMdhanuM mULa kAraNa che, ane karma e bhavabhramaNanuM kAraNa che, eTale saMsAranuM mULa kAraNa avidyArUpa AtmabrAMti ja che, AtmasvarUpanuM ajJAna e ja che. dehAdi paravatumAM AtmabrAMti e ja A jIvanI moTAmAM moTI mUlagata bhUla che ane A AtmabrAMtithI ja bhavabhrAMti upajI che. kAraNa ke ema pabhAvane viSe AtmabhAvanI kalpanAne (Imagniation ) lIdhe te parabhAva nimitte rAga-dveSa-mahAdi vibhAva upajyA, eTale te te viSayanA yogakSemAthe -viSayasaMrakSaNArthe kaSAya upajyA, ane A ja prakAre aDhAre pApasthAnakanI utpatti thaI. dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata brAMtine lIdhe mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti paNa parabhAva-vibhAvane anukULa thaI. upaga cUkya eTale ga cUkyo. manathI parabhAva-vibhAvanA ciMtanarUpa duzciMtita thavA lAgyuM, vacanathI parabhAva-vibhAva mahArA che evuM mRSA vacanarUpa durbhASita uccarAvA lAgyuM, ane kAyAthI parabhAva-vibhAvanI prApti mATenI pravRttirUpa duSita AcarAvA lAgyuM. Ama "sucaMtima sumati ,ziki" rUpa mana-vacana-kAyAnA yoganI duSTa pravRttirUpa "Tu' dukRta ubharAvA lAgyuM. "para pariNati rAgIpaNe, pararasa raMge rakta re; paragrAhaka rakSakapaNe, parabhAve Asakta re "--zrI devacaMdrajI. Ama paravastumAM muMjhAvArUpa mahadarzana meha upaje, darzana mithyA thayuM, eTale sarva jJAna ajJAnarUpa banyuM, ane sarva cAritra paNa kucAritra thaI paDayuM. darzana meha upaje eTale cAritrameha upaje, ane anaMtAnubaMdhI Adi tIvra kaSAya prakAranI utpatti thavA lAgI. A dvividha moharUpa ghAti prakRtine baMdha thaye, eTale tenA ava Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMbhane Itara ghAtI prakRti jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya paNa baMdhAvA lAgI tema ja vedanIya, Ayu, nAma, getra e aghAti prakRtine paNa baMdha thavA lAgyA. ane mULa zuddha svabhAve mukta AtmA aSTavidha kamanI beDInA gADhA baMdhane baMdhAI saMsAracakramAM anaMta janmamaraNaparaMparArUpa paribhramaNa duHkha pAmI rahyo. Ama darzanamoha-mithyAdarzana(mithyAtva) senAnAyake praveza karatAM, tenI anugAminI samasta karmasenAe AtmA para AkramaNa (Invation) karyuM, Atmapradeza para joradAra hallo karyo ane tenA kSetrane khedAnamedAna karI nAMkhyuM ! rAjAdhirAja mohanarAye dabadabAbharI rIte caitanya-puramAM praveza karyo, eTale tenI jaya pikAratA samasta karma parivAre potAnA te annadAtAnI pAchaLa pAchaLa anupraveza karI Atmapradezane gherI lIdhe! ane pitAnA puTTagala-kSetramAM atikramaNa (Transgression, Trespass ) karavAnA aparAdha badala AtmAne baMdivAna banAvI saMsAranI heDamAM pUryo! ne "veranI vasulAta' karI! karma anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. karma mohanIya bheda be, darzanacAritra' nAma haNe bedha vItarAgatA, acUka upAya Ama " zrI Atmasiddhi. svabhAvarUpa svadharmane choDI AtmAe parabhAva pratye gamana karyuM, tethI vibhAvarUpa adharma tene vaLage, ane tethI karIne karma--rAhue Atma-caMdranuM grahaNa-sana karyuM, tene dAruNa vipAka AtmAne potAne ja bhogavavo paDe; pArakA kSetramAM hastakSepa karavArUpa pApa-aparAdhane badalo maLyo, "hAthanA karyA haiye vAgyAM !" "dhama macAva" thaI paDyo! A jIvanI ghaNI moTI bhUla-eka telAmAM maNanI bhUla" jevI gaMbhIra bhUla thaI! pote potAne bhUlI gaye, AnAthI te moTuM bIjuM aMdhera karyuM ? "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA adhera ?" dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata bhUlane laIne bIjI AnuSaMgika bhUlanI paNa bhUlabhUlAmaNIrUpa jaTila jAla jAmI gaI. "mUlaDo thaDe ne vyAjaDe ghaNe" vadhI paDyo! eka ja bhUlanuM kevuM bhayaMkara pariNAma ! athavA prakArAMtare vicArIe te jagatanI moha-mAyAjAlamAM lapaTAvanAra nAmacIna mohanIya karmanA be bheda che. darzanameha ane cAritraha. temAM (1) dehAdi paravastumAM AtmabrAMtirUpa darzanamohane lIdhe jIvane mithyAdarzana athavA mithyAtva heya che, ane tethI cAritramoha paNa upaje che. (2) eTale parabhAvamAM Atmabuddhi hovAthI jIva parabhAvathI virAma pAmato nathI ne avirati rahe che. (3) Ama parabhAva pratye gamana-pariNamana karato hovAthI te svarUpa-bhraSTatArUpa pramAdane pAme che (4) ane te parabhAvanI prApti-aprAptinA nimitte te krodhAdi kaSAya karI rAgadveSAdi vibhAva bhAvane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaje che. (5) ane tethI kSobha pAmelA tenA mana-vacana-kAyAnA roganI pravRtti paNa te parabhAvanI prApti arthe tadanukUla paNe mukhya paNe pravarte che. Ama mULa avidyArUpa AtmabhrAMtine lIdhe ja mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega e pAMca AzradvArakarma AgamananA garanALA khulA rahe che. eTale te baMdhahetuothI AtmA karmathI baMdhAya che, ane karmanI beDIthI baMdhAyele A jIva bhavabhramaNa du:kha pAme che. AthI ulaTuM (1) parabhAvamAM AtmabuddhirUpa je AtmabrAMti che, te cheDI daI jIva jo AtmAmAM ja Atmabuddhi kare, te mithyAtva TaLe, darzanamoha naSTa thAya ane samyagadarzana pragaTe. (2) eTale pachI avirati deSa TaLe ne sarva parabhAvamAMthI virAma pAme-bhAvavirati thAya. (3) eTale tene AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda deSa TaLe ane svarUpane viSe apramAdaapramatta sthiti hAya. (4) eTale paramAva nimite kaSAya kare nahiM, rAgAdi vibhAvathI raMgAya nahiM ane niSkaSAya-pUrNa vItarAga thAya. (5) ane kaSAyajanya saMbha naSTa thavAthI mana-vacana-kAyAnA pega paNa AtmasthiratAne anukULapaNe vatte, ane chevaTe aga dazA prApta thAya. Ama karmane AvavAnA Azrava-daravAjA baMdha thavArUpa saMvara thAya che. darzanamoha naSTa thatAM anukrame cAritramoha paNa naSTa thAya che; darzanamohane haNa vAne acUka upAya bodha che, ne cAritramohane haNavAne acUka upAya vItarAgatA che. AvI A karmonA agraNe darzanamohacAritrameha ema trividha mohanIya karmanI, ane tenA upabhedarUpa A pAMca baMdhahetuonI vyavasthA parathI cUda guNasthAnakanI samagra vyavasthA paNa zIdhra samajAI jAya che; kAraNa ke A guNasthAnakanuM baMdhAraNa (Constitution) mukhyapaNe AtmAnA A moha apagama para racAyeluM che. mehanI mAtrA jema jema ghaTatI jAya ne AtmAnI niSkaSAya vItarAga pariNati jema jema vadhatI jAya, tema tema AtmAnA guNavikAsarUpa sAcI sAdhutA-sAdhakatA pragaTatI jAya che. Ama karmabaMdhanI ane tenA baMdhahetuonI saMkalanA parathI spaSTa samajAya che keAtmabrAMti e ja A bhavabhramaNaduHkhanuM mULa che. A bhavabhrAMti kayAre TaLe? tenA mULa kAraNarUpa A AtmabrAMti TaLe che. kAraNa ke ApaNe joyuM tema bhAvamekSanI tAtvika karmathI dravya karma ane dravyakarmathI bhAvakama ema saMkalanA thayA kare vyavasthA che ane baMdhanuM duSTa cakra ( Vicious circle ) cAlyA kare che, ane tethI cakrabramaNanyAye bhavane cakrAvo paNa cAlyA kare che. AvI A karmabaMdhanI sAMkaLa ( chain) kayAre zUTe? A duSTa cakrano aMta kayAre Ave? Atma brAMtirUpa bhAvakama lUTe te A sAMkaLa tUTe ane A duzcaka baMdha paDe. arthAta jIva jo dehAdi ane rAgAdi parabhAva pratye AtmabhAva dharavAnI "nA" pADe, "pratyAkhyAna" kare, rAga-dveSa-moharUpa viparIta bhAve pariNamavArUpa vibhAva choDI dIe, te bhAvakama na baMdhAya, eTale tene nimita abhAve dravya karma paNa na baMdhAya, ane A karmabaMdhanI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkaLa tUTe. Ama A baMdhasaMkalanA troDavAnI lagAma AtmAnA hAthamAM che, e vibhAvarU5 bhAvakarma pariNAme nahiM pariNamavAnI breIka (Brake ) dabAvavArUpa puruSArthanI rahasya cAvI (Master-key) puruSanA ( AmAnA ) pitAnA gajavAmAM ja che. tAtparya ke jI parabhAva nimitte rAga-dveSa-moha na kare, vibhAvabhAve na pariName to mokSa hatheLImAM ja che. Ama karmanibaddha AtmAnA (puruSanA) puruSArthano mArga sadAya sAva khalela paDaye che. bhAvasthiti Adi khoTA nhAnA choDI daI jIva satya puruSArtha kare eTalI ja vAra che. A anaMta zaktinA svAmI puruSa-siMhano huMkAra karma-zagAlane nasADavA mATe basa che! mAtra AtmA UThavo joIe. zrImad rAjacaMdrajIe vIragarjanA karI che tema " jaba jAge AtamA, taba lAge raMga." rittika rAta! mohanidrAmAMthI jAgele AtmA vivekakhyAtivaDe pitAnA zuddha svarUpanuM bhAna pAmI, vibhAvarUpa adharmane tyajI AtmasvabhAvarUpa sanAtana Atmadharmane bhaje, to avazya mokSa pAme, "puruSanuM svarUpamAM avasthAna thAya.' je I paramArtha te, kara satya puruSArtha bhavasthiti Adi nAma lai, cheda nahiM AtmArtha." zrI Atmasiddhi. A baMdha-mokSanI vyavasthA parathI bhagavAna mahAvIre praNIta karelA nava tattvanI addabhuta avikala saMkalanA paNa spaSTa samajAI jAya che. A jIva ajIva evA karmathI baMdhAyelo che, puNya-pApa A ajIva karmanA aMtargata be bheda che; karmanA AvavAnuM kAraNa mithyAtvAdi pAMca Azrava che, Azrava thaye baMdha thAya che; Azravane-navAM karmanA Agamanane AzravadhAre saMvRta karavArUpa saMvarathI rokI zakAya che, ane jUnAM karmone dhyAnAdi tapavaDe nija rAthI kheravI zakAya che, ane ema nijerA karatAM karatAM sarva kamano kSaya thaye zuddha AtmasvabhAvarUpa mekSa thAya che, kevala eka zuddha " ata" AtmA ja sAkSAta mokSasvarUpa bane che. te trizalAtana mana ciMtavI, jJAna viveka vicAra vadhAruM; nitya vizodha karI nava tatavane, uttama bodha aneka uccArUM." zrI mokSamALA. A nava tatvane heye pAdeya viveka samajavA mATe cikitsAzAstra prasiddha cAra vAnAM jANavA joIe. prathama to rega (Disease ) zuM ? e jANavuM joIe, A roga heya-*tyajavA yogya che. bIju rogano hetu ( Aetiology) zuM ? e jANavuM joIe, A heya hetu che. trIjuM Arogya ( Normal healthy condition, cure) * " heyaM duHkhamanAgatam / dRSTradRzyayoH saMyogo heyahetuH / tadabhAvAt saMyogAbhAvo TrAnaM tat re vaicam (vAghAtafacvA rAnIpAvA" pAtaMjala yogasUtra, 2. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM ? tenuM svarUpa jANavuM joIe; A hAna che. ane cothuM reganuM oSadha (Therapeutic treatment ) zuM? e jANavuM joIe, A hAna hetu che. tema atre (1) ajIva karma ane tajajanya saMsAra e roga che, mATe heya che. (2) heya evA A karma- roganA hetu Azrava ane baMdha che, A heya hetu che. (3) A karma roganA hAna hetumaTADavAnA upAya saMvara ane nirjarA che. (4) ane karma roganuM hAna-maTI javuM te mokSa arthAta AtmAnuM Arogya che. AvA prakAre jIvanA A mahAbhavaroganI amegha cikitsA bhavyAdhinA bhiSavara bhagavAna vItarAgoe batAvI che, ane AvA jagatatAraka tIrtharUpa zuddha "dharmacakra"nuM pravartana karIne pitAnA "tIrthakara' nAmane sArthaka karyuM che. "kAraNujage he bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya, Azrava saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya.paprabha0 " zrI AnaMdadhanajI. Ama saMsAra e ja AtmAno moTAmAM moTe roga che ane tenuM kAraNa karma che, eTale karma parataMgya e ja bhavaroga duHkhanuM mULa che. A kamapArartavyathI-karmabaMdhathI chUTavuM-mukta thavuM e ja AtmasvAtaMtryarUpa parama sukhamaya Arogya che, arthAta AtmAnI zuddha svabhAvarUpa "vastha' Arogya avasthA e ja sukhadhAma mokSa che. 2. veganI mukhya vyAkhyA ane mokSamArganI ekatA "Ie che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa mULa zuddha te Atmapada, sagI jinasvarUpa. jinapada nija pada ekatA, bhedabhAva nahiM kAMI; lakSa thavAne tehane, kahAM zAstra sukhadAyi." zrImad rAjacaMdra, ane AtmAnI AvI A zuddha savabhAvamaya "svastha " Arogya avasthArUpa mokSano yuga prApta karAve tenuM nAma ja "ga". meMga zabda "yuja dhAtu parathI nikaLe che. yuja eTale javuM.joDavuM (To unite ). mokSa sAthe jana-joDANa karAve che teTalA mATe te "ga" kahevAya che. "moLa cokanAdroDA: ' ema tenI mukhya vyAkhyA che. Ama je prakriyA vaDe karIne AtmA zuddha AtmasiddhirUpa mokSapada athavA nivaNa padane pAme tenuM nAma yoga. A mokSarUpa paraMtatva bhale game te nAme oLakhAtuM hAya-kaI tene zivapada kahe ke kaI jinapada kahe, keI buddha pada kahe ke koI siddhapada kahe, kaI arhat kahe ke koI parabrahma kahe, koI parameSThi pada kahe ke kaI paramAtmapada kahe, koI tathAtA kahe ke koI siddhAtmA kahe -paNa zabdabheda chatAM paramArthathI tenA sahajAnmasvarUpamAM- sahaja evA zuddha AtmasvarUpa padamAM bheda paDatuM nathI. eka ja gaMgA nadI che, tene kaI bhAgIrathI kahe, kaI suranadI kahe, kaI tripathagA kahe, kaI maMdAkinI kahe, koI jAhnavI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kahe, paNa tatvathI te vastumAM kAMI phera paDato nathI. tema anaMta guNanidhAna A nirvANasaMjJita padane tenA game te guNavAcaka guNaniSpanna nAmathI oLakhavAmAM Ave to paNa tatvathI-paramArthathI temAM bheda paDato nathI. "zabdabheda jhaghaDe kijI ? je paramAratha eka kaho gaMgA kahA suranadIjI, varatu phire nahiM cheka"--zrI yazovijayajI. tAtparya ke saMsArathI para ane jenAthI para koI nathI evA A "paraMtatva' sAthe je-jeDe te yoga ema tenI sarvadarzanasaMmata sarvamAnya avisaMvAdI vyAkhyA che. ane Ano phalitArtha e che ke AtmAnuM nija zuddha svabhAva sAthe-sahajAnmasvarUpa sAthe muMjana thavuM te ja yoganuM pragaTa spaSTa svarUpa che. "ie che je jogIjana'--jogIjano je jhaMkhe che, evuM A "anaMta sukha svarUpa" "mULa zuddha te Atmapada" pamADavuM e ja A veganuM eka mAtra prayojana che. ane AvA zuddha AtmasvarUpa jinapadanI ane nija padanI ekatA che, emAM kAMI paNa bhedabhAva nathI, ene lakSa thavAne ja sukhadAyaka evA sarva zAstronuM prayojana che. Ama mokSarUpa parama zAMti pAmavAne mArga e ja yaMga che, ane mokSa e ja sarva dazAnuM eka nizcita sAtha-peya (Goal ) che, eTale tenA sata sAdhanarUpa A yegamArga paNa eka ja che, ane te te zamaparAyaNa-zamaniSTha e mumukSaone eka zAMti mArga ja che. A zama eTale niSkaSAya AtmapariNuti, eka ja zamaniSTha rAgadveSa rahita paNuM, samabhAva. zrI kuMdakuMdAcAryajIe vyAkhyA karI che zAMtimArga tema "meha-kSobha rahita je AtmAne pariNAma te sama kahevAya che.' athavA zama eTale sAmya, arthAt jema che tema yathAvata AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya. je sAmya che te dharma che, ane 'vasthatadAvo ghama' vastune svabhAva te dharma che. A dharma che te cAritra che, ane te ja rAtti" svarUpamAM caravuM-AtmasvarUpamAM varNavuM te cAritra che. Ama cAritra=dharma=sAma=samakazama e zabdo samAnArtha vAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti karavI, svarUpa samajI svarUpamAM zamAvuM e ja zama che, parabhAva-vibhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM vizrAMta thavuM e ja zAMti che, ane te ja zamaniSTha mArga athavA zAMtimArga che. mahAgItArtha gIzvara AnaMdaghanajIe A zAMtimArganuM anupama svarUpa saMgIta karyuM che. jemake - " ApaNe AtamabhAva je, zuddha cetanAdhAra re avara savi sAthe saMyogathI, e nija parikara sAra re..zAMti jina" te paraM tatva pratye javA icchanArA sarve mumukSuo te ja eka zAMtimAne pAmavAne Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 Irache che, eTale te sarvano mArga sAgaranA tIramArganI peThe eka ja che, pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe koI te tIranI-mokSanI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgara svarUpa mokSamArganA bhakto-ArAdhaka-upAsake che, sAdhamika baMdhuo che. " eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avarAme inadhau tIramAvat "_zrI gidaSTisamuccaya. A parama zAMtimaya mokSamArganI ratnatrayIrUpa parama suMdara yojanA jina bhagavAne dAkhavI che. "saMvanajJAnavAritrA mokSamA" samyagadarzana-jJAna-cAritra e traNenI abheda ekatA e ja jinano "mULa mArga che. che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLo jinano re. ema jANe saddaguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa mULa je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta...mULa kahyuM bhagavate darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita....mULa0 jema AvI pratIti jIvanI re, jA sarvethI bhinna asaMgamULa0 te sthira svabhAva je upaje re, nAma cAritra te aNaliMgamULa0 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpamULa0 te mAraga jinano pAmiyo re,kiMvA pAmyo te nija svarUpa....mULa0"- zrImad rAjacaMdra Ama bhavAtIta-saMsArathI para evA paraMtattva-mokSa pratye laI janAra A zamaparAyaNa zAMtimArga, yogamArga, mokSamArga, "jinane mULamArga' che. AvA mokSamArganA adhikArI paNa je kharekharA mumukSa-bhavabaMdhanathI chUTavAnI nirdabha aMtaraMga icchAvALA hoya te ja hoya. jene kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya, mAtra mokSa zivAya bIjI abhilASA jene na hoya, saMsAra pratye jene kheda-kaMTALa upa hoya, ane sarva prANa pratye jene anukaMpA vartAtI hoya, e AtmAthI jIva ja A gamArga pAmavAne gya che. AvI "ga" dazA jyAM lagI jIva pAme nahiM, tyAM lagI te mekSamArgane pAme nahiM ne tene aMtarU roga paNa maTe nahiM. "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANa dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jayAM lagI, jIva lahe nahiM joga, mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtar ga."-zrI Atmasiddhi, AthI ulaTuM bhavAbhinaMdI cho atra adhikArI che. "saMsAra bhale che, rUDA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 che" ema saMsArathI rAcanArA, bhavane abhinaMdanArA (Hailing ) evA viSayAsakta bhavAbhinaMdI jI A mokSamArga pAmavA dhAre te paNa pAmI zake nahiM. vaLI cogabindumAM kahyuM che tema bhavAminaMdI jIva mAnArdhano-lokeSaNAno bhUkhyA hoI "lekapaMktimAM besanAro hoya che, arthAt lokArAdhana hetuo-lekane rIjhavavA khAtara malina aMtarAtmAthI satakriyA kare che, ane tethI te ene mahAanarthakara-duraMta phaladAyI thaI paDe che, kAraNa ke jagatane rUDuM dekhADI dhamamAM khapavA khAtara bhavAbhinaMdI jIva, kevaLa AtamAthe ja karavA gya evI dharmakriyAne paNa mAnArthe upayoga kare che, ane tacha evA lokika mAna-pUjA-satkArAdi khAtara mahatuM evI te dharmakriyAnuM lIlAma karavA je hIna upaga kare che ane Ama tenuM khulluM apamAna karI ghera AzAtanA kare che. AvI lokeSaNArUpa lekapaMkti ane lokottara evuM AtmakalyANa e bene kadI maLatI pANa Ave nahiM. ane paramArtha vicArIe to kettara ka9yANarUpa AtmArtha pAse lekeSaNarUpa mAnArthanuM mUlya be badAmanuM paNa nathI, chatAM mahada Azcarya che ke eka bhavanA tuccha kalipata lAbhanI khAtara anaMta bhavanuM duHkha vahAluM gaNI "bhavAbhinaMdI potAnA nAmane sArthaka kare che ! e ja prakAre aMtamAM jene bhegAdinI ne pUjadinI kAmanA baLyA kare che chatAM mukhethI je jJAnanI ne "anAsakta" yoganI "vAta kare che, te sagarahita vidvAnonI-paMDitamanI paNa e ja dazA che ! gabiMdumAM haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mUDha janone jema putra-dArAdi saMsAra che, tema sAga rahita vidvAnone* "zAstrasaMsAra" che. Ama mUDha hoya ke vidvAn hoya,-jene aMtaramAM bhavaduHkha vahAluM hoya ane pUjAdinI kAmanA aMtaramAM varyA karatI hoya, e bhavAbhinaMdI jIva mekSanA A mULa mArgane zravaNane paNa adhikArI kema hoya ? mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa sanmukha....mULa0 noya pUjAdinI jo kAmanA re, ne vahAluM aMtara bhavaduHkhamULa0 " jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM, tethI rUDuM thayuM nathI, kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju prayakSa rahyA che. eka bhAva je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samaje chauM, ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. "-zrImad rAjacaMdrajI. " prIti anaMtI para thakI, je trADe te joDe eha parama puruSathI ragatA, ekatvatA ho dAkhI guNageha "-zrI devacaMdrajI, x"lokArAdhanahetoryA malinenAntarAtmanA, kriyate satkiyA sAtra lokpNktirudaahRtaa|| bhavAbhinandino lokapaMktyA dharmakriyAmapi, mahato hInadRSTayoccairdurantAM tadvido viduH||" * " putradArAdisaMsAraH puMsAM saMmUDhacetasAm / viduSAM zAstrasaMsAra. sadyogarahitAtmanAm // " Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtparya ke- bhavabaMdhanathI chUTavA mAgato hoya te ja chUTe, paNa baMdhAvA mAgato hoya te kema chuTI zake ? chUTavA mAgatA hoya te mumukSu ja chUTavAnA upAyarUpa A mokSamArgane, yegamArgane seve, ane tene ja te samyakSapaNe pariName. paraMtu kharekhara chUTavA ja na mAgate hoya ane lemamAM mAMkhInI jema AsaktithI bhavamAM baMdhAvA mAgatA hoya evo vidvAna ke avidvAna bhavAbhinaMdI jIva te yoga sevavAnI ceSTA karavA jAya, te paNa tene viSamizrita annanI jema viparIta paNa pariName. kAraNa ke tenI matinA yuga viSayavikArayukta durvAsanAmaya che, aMtaraMga pariNati-vRti vibhAvamAM rAcI rahI che, pariNAmanI viSamatA varte che, eTale tene yoga paNa "ayoga" thaI paDe che. Ama bhavAbhinaMdInI gakriyA paNa niSphaLa hoya che, ane "vAsita bodha AdhAra" rUpa asat pariNAmathI anuviddha hovAthI tene baMdha paNa abodharUpa hoya che. eTale ja bhavAbhinaMdInA badhA maMDANa niSphaLa hevAthI tene A graMthamAM "niphala AraMbhI" kahela che. viSaya vikArasahita je, rahA matinA yuga pariNAmanI viSamatA, tene vega ayoga."--zrImad rAjacaMdra. " dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI.-zrI devacaMdrajI. Ama gax e mokSane hetu che ane tenA pAtra mukhyapaNe mumukSu che e siddha thayuM. A bI. keI paNa darzananA yogazAstramAM bheda nathI, paraMtu zrI bidumAM kahyuM che tema A veganuM mekSahetupaNuM sata evA gocara, svarUpa ne phalathI sAdhya sAdhanAdi saMzuddha che ke kema te AtmahitAthIMe atra yatnathI zodhavuM joIe. zuddhi athota (1) prathama te jenA saMbaMdhI A badhe vega samAraMbha che, je yogane gocara-viSaya che, evA AtmAnuM "sa"-jema che tema yathAvata zuddha varUpa zodhavuM joIe. ekAMte anitya-pariNAma ke ekAMte nitya-apari. UAmI AtmA mAnavAmAM Ave to temAM yogamArgano saMbhava nathI, pariNAmI nitya AtmA mAnavAmAM Ave to ja yogamArgano saMbhava che. Ama cArazuddhi jevI joIe. (2) ApaNe je gasAdhana karavA mAgIe chIe te svarUpathI "sa" che ke kema? athata A yogasAdhana kharekhara AtmasAdhaka thAya che ke kema ? te tapAsavuM joIe. * " kSudro lAbharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syaannissphlaarmbhsNgtH| ityasatpariNAmAnuviddho bodho na sundaraH / tatsaMgAdeva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat // " x " mokSaheturyato yogo bhidyate na tataHkvacit / sAdhyAbhedAttathAbhAve tUktibhedo na kAraNam / mokSahetutvamevAsya kiMtu yatnena dhIdhanaiH / sadgocarAdisaMzuddhaM mRgyaM svahitakAMkSibhiH / / gocarazca svarUpaM ca phalaM ca yadi yujyate / asya yogastato'yaM ynmukhyshbdaarthyogtH||" Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k svarUpa (3) A yAganu phUla zuddha che ke kema? arthAt mAkSarUpa zuddha phUlanuM ' sat zuM che? ane A yAga te zuddha AtmasiddhirUpa saphala samape` evA che ke kema ? A cAkasI karavI joie. Ama sAdhdha, sAdhana ane siddhi e traNa prakAranI ceAgazuddhi atra avazya jovI joie. kAraNake sat sAdhdha lakSamAM rAkhI, sat sAdhana seve, te siddhi thAya; zuddha AtmasvarUpanA niraMtara lakSya rAkhI, zuddha AtmasAdhana seve, te zuddha Atmasiddhi thAya. arthAt sat evA AtmasvarUpanA avacaka ceAga-ceAgAva'caka sAdhI, te AtmasvarUpanI sAdhaka evI sata avacaka cogakriyA-kriyAvacaka kare, te zuddha AtmasiddhirUpa sat avacaka phUla-phlAvacakanI prApti thAya. A uparathI A paramArtha kulita thAya che ke ceAgasAdhana karavA icchatA AtmAthI sAdhake eTaluM avazya gaveSavA ceAgya che ke ApaNe je A sAdhana sevIe chIe te kharekhara mAheturUpa thai paDe che ke kema ? iSTa AtmasiddhirUpa sAdhya madhyabindu pratye lai jAya che ke kema ? sAdhya lakSyabiMdu cUkI jaI, lakSya vinAnA khANunI peThe, A mhArA ceAga-kriyA-kula vAMcaka tA nathI thai paDatA ne? avacaka ja rahe che ne ? Ama gocarazuddhi, svarUpazuddhi ane laghuddhithI yukta evA yeAga hAya teA tevu ja yathArtha mAkSahetupaNuM ghaTe. A vastu svIkAravAmAM Ave te pachI atre yAgamAga mAM kAI paNa darzananA yogazAstraneA bheda rahetA nathI, kAraNa ke zuddha AtmArUpa sat sAdhyane abheda che, tenA satasAdhanarUpa zamaparAyaNu mAmAnA abheda che, ane sAdhanAnA saphaLarUpa zuddha AtmasiddhinA mekSane abheda che, ane tethI Atmasiddhine sAdhanArA zaniSTha sava mumukSuonA paNu abheda che. nAmAdinA bheda bhale hA, paNa tethI kAMi ceAganA paramA mAM bheda paDatA nathI. ane Ama sat evA sAkSya, sAdhana ane siddhinI zuddhi jayAM varte che evA yAga ja sat ceAga--vAstavika ceAga che; ane temAM ja mokSeLa colanAr yo: ' evu mAkSahetupaNArUpa cAganuM sadanasaMmata lakSaNu sabhyapaNe ghaTe che. AvI samyak zuddhithI A yathAkta cAgalakSaNa jyAM ghaTe e ja ceAganI kharekharI kaseATI ( Touch-stone) che, ane ceAganI bIjI vyAkhyAe paNa A mukhya vyAkhyAnI a MgabhUta hAi tenI kaseATI paNa A ja che. A STi lakSamAM rAkhI have A bIjI vyAkhyAonI paNa kaMika samIkSA karIe. 6 , 3. vividha ceAgavyAkhyAonI mImAMsA ane samanvaya. (1) sava parizuddha dharmavyApAra te yoga meAkSa sAthe ceAjanane lIdhe parizuddha evA sarva dharmavyApAra te yoga '-ema zrI prayAgavizikAmAM zrI haribhadrasUrijIe ceAganI vyAkhyA karI che, teneA phalitA pazu e ja che, dharma eTale vastusvabhAva, ' vastuladAvo dhammo| A mahA tattvagaMbhIra sUtra " Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANe Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AvA parizuddha-sarvathA zuddha AtmasvabhAva rUpa dharmano vyApAra-pravRtti-AcaraNa te yuga. AtmA potAnA zuddha darzanajJAnamaya svabhAvamAM vase te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che, ane te ja yoga che. A Atmadharma AtmAno svabhAvabhUta hAI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. vAstavika "sanAtana dharma" e ja che. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM tatvavAcaka nAma ja "jina" arthAt vItarAga prabhu che. ane evA te jina-vItarAga-zuddha AtmAne dharma te ja jinadharma athavA Atmadharma che. nija AtmasvabhAvamAM vartAvArUpa A sanAtana Atmadharma e ja AtmAno "svadharma-svasamaya che, ane AtmAthI anya evA parabhAva-vibhAvamAM vartavuM e ja "paradharma -parasamaya che. A AtmasvabhAvarUpa "svadharma'mAM vartatAM nidhanamRtyu thAya te zreya che, paNa parabhAvamAM vartavArUpa "paradharma" kharekhara "bhayAvaha" che ! 'svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH / ' "dharama dharama karato sahu jaga phire, dharma na jANe ho marma dharma jinezvara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che kama. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re, para vaDI chAMyaDI ja paDe, te parasamaya nivAsa re."- zrI AnaMdaghanajI. A dharma te potAnA AtmAmAM ja rahyo che ane temAMthI ja AvirbhUta-pragaTa karavAno che, athavA A AtmA pote ja dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta loka samajatA nathI, ane pArake ghera dharma draDhatA phare che, paNa potAnA ghera ja dharma che te dekhatA nathI ane kasturI e mRga jevuM AcaraNa kare che ! A dharmamUrti AtmArUpa parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" khullo paDyo che, tene ulaMghI jaIne teo tenI zodhamAM bahAra nIkaLI paDyA che! "para ghare jotAM re dharma tame phero, nija ghara na lo re dharma ! jema navi jANe re mRga kastUrI, mRgamada parimala marma. - zrI vazeviyacha. parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ulaMghI he jAya ! ti vinA juo ! jagadIzanI, aMdha aMdha palAya !"--zrI AnaMdaghanajI jema nirmalatA e sphaTika ratnano havabhAva hoI teno dharma che, tema kaSAya abhAvarUpa nirmalatA e ja AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAno dharma che. arthAt x" mukkheNa joyaNAo jogo savvo vi dhmmvaavaaro| riyuddho vimo, rAjAjo vizavi | " Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSkaSAya zuddha AtmA e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te adharma che. paNa sphaTika ratnano svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla vagere bAda upAdhine lIdhe tenI nirmalatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema karma rUpa bAhA upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mahAdi vibhAva pariNAmonI utpattithI AtmAnI nirmaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thaye saphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja savarUpe prakAze che. AtmAno nirmala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaM sthita ja che, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama jeTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhipaNuM Ave, teTale teTale aMze A AtmadharmanI siddhi che; ane tevuM nirupAdhikapaNuM samyagUDhaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti paryata uttarottara pragaTatuM jAya che. eTale Ama parizuddha AtmasvabhAvane pragaTa karatA sarva parizuddha dharmavyApAra e coga che, e vyAkhyA sarvathA yathArtha che. "jima nirmalatA re ratna saphaTitaNI, temaja jIva svabhAva te jina vIre re dharma prakAzio, prabaLa kaSAya abhAva. zrI sImaMdhara0 je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma samaSTi guThANAthakI, jAvalahe zivazarma. "--zrI yazovijayajI. "je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme te prakAra anyarUpa che, dharmarUpa nathI " zrImad rAjacaMdra, patrAMka 329. mekSanI sAthe yoje te ga' e mukhya vyAkhyA jyAM yathArtha paNe lAgu paDe che evA A parizuddha dharmavyApAranuM javalaMta udAharaNa jainazAstrokta A paMcavidha ga cheH adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya ema uttarottara zreSTha e A pAMca tabakkAvALe (stages) yoga kahyo che ( juo gabiMdu bhale. 358-367) "nija svarUpa je kiriyA sAdhe, te adhyAtama kahiye re; je kiriyA karI caugati sAdhe, te na adhyAtama lahiye re....zrI zreyAMsa, nAma adhyAtama ThavaNa adhyAtama, dravya avatama chaDe re, bhAva adhyAtama nija guNa sAdhe, to tehazuM daDha maDa re -zrI AnaMdaghanajI. (2) cittavRttinidha te yoga rorzcattavRttinirodha ' cittavRttino nirodha te yoga, evI muni pataMjalie karelI gavyAkhyA paNa e ja prayojana dAkhave che, kAraNa ke cittanirodha thAya tyAre Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 chAnuM (puruSa-AtmAnuM) svarUpamAM avasthAna thAya tevA duSya svarUpasusthAnA (pA. ke.) Ama A vyAkhyA paNa pUrvokta sarva arthane puSTa kare che. A vyAkhyAthI saMprajJAta ane asaMprajJAta e bane samAdhine yoganI vyAkhyAmAM samAveza karavAne Azaya che. jainazAstrokata adhyAtmAdi pAMca bhejavALo ga uparamAM kahyo, tenA pAMcamAM vRttisaMkSaya bhedamAM A saMprajJAta ane asaMmajJAta e bane samAdhine atyaMta sugama tAthI avatAra thAya che. sthala-sUma evI AtmAnI ceSTAo te vRttio che; teone mUla hetu karma saMgagyatA che; A AtmAnI karma saMyogagyatAno akaraNaniyamathI apagama thavo, samULaguM dUra thavuM te vRttikSaya. A viziSTa vRttikSaya jyAM thAya che te zukaladhyAnanA prathama be bhedamAM saMprajJAtax samAdhi avatare che, kAraNa ke tyAM vRtti arthonuM samyapha prakarSarUpathI jJAna hoya che. kSapakazreNInI parisamApti veLAye kevalajJAna lAbha te asaMprajJAta samAdhi che, kAraNa ke tyAM grAhA-grahaNAkAravALI bhAvamanovRttionA avagrahAdikame samyapha parijJAnane abhAva hoya che. ityAdi prakAre A pAtaMjalekta ga vyAkhyAne jainazAstrokta vyAkhyA sAthe sumeLa maLe che, eTaluM ja nahiM paNa keTalAka pAribhASika zabdonuM paNa Azcaryajanaka sAmya dazya thAya che! "tamatve roja phate " e gItAmAM kahelI vyAkhyA paNa ukta pAMca bhedanA cethA samatA pega sAthe samanvaya sAdhe che. A yoganI prakriyA A prakAre citta jyAre kSINavRttivALuM thaI jAya, tyAre temAM paramAtmasvarUpanI samApti thAya. samApatti eTale dhyAna dvArA sparzana. jenuM dhyAna karavAmAM Ave che, tenA svarUpanuM dhyAnathI sparzana-anubhavana thavuM, tadrupatAnI sabhya Apatti-prApti thavI, tadrupapaNuM pAmavuM te samApati sphaTika jevuM nirmala cittaratna jenuM dhyAna dhare che, teno tevI chAyA temAM paDe che kAraNa ke citta jyAre nirmala kSINa vRttivALuM, sphaTika jevuM pAradarzaka svaccha ( Crystal-clear ) thaI jAya, tyAre te anya vRtti pratye doDatuM nahiM hovAthI sthira thaI ekAgrapaNuM pAme ane Ama jyAre te x "samAdhireSa evAnyaiH saMprajJAto'bhidhIyate / samyakaprakarSarUpeNa vRttyarthajJAnatastathA // asaMprajJAta eSo'pi samAdhirgIyate praiH| niruddhAzeSavRttyAditatsvarUpAnuvedhataH // " vizeSa mATe juo zrI haribhadrasUrikata gabinda, ane zrI yazovijayajIe karelI pAtaMjala tha0 su0nI parama sukSma vivekavALI vyAkhyA,-jemAM e mahAtmAoe madhyasthapaNe kavacita pAtaMjala sAta vAgyAnI vikalatA darzAvI ApI, guNagrAhI vizAla taradaSTithI jaina zAstrokata yoga sAthe tene addabhuta samanvaya sAdhI batAvI, potAnI kuzAgrabuddhi ane mahAnubhAva udAratAno ApaNane paricaya karAvyo che. * "vitarkavirAjAnArAmitApAnupamaravaMzAtaH " I(pa0 sU0 ) tenI sAthe sarakhA zukaladhyAnanA nAma- 1) pRthakRtvavitarka savicAra, (2) ekavitarka avicAra. ityAdi. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAgrapaNuM pAme tyAre ja te tanmaya bhAvane pAme. tAtparya ke citta nirmala thAya to sthira thAya ne sthira thAya to tanmaya thAya, ane tyAre ja samApatti thAya. bahirAtmabhAva tyajI daI, aMtarAtmabhAva pAmI, rithara bhAvathI "AtmA te paramAtmA" evuM bhAvana kare te avikAra evA nirmala citta darpaNamAM paramAtmAnuM arpaNa thAya, pratibiMba paDe, samApati thAya. Ama cittavRttinirodha-> samApatti-> adhyAtmaprasAda-> RtaMbharA prajJA-> tatvasaMskAra-> asaMprajJAta samAdhi-> kevalya,gaprakriyAne A krama che.* "bahirAma taja aMtara Atama, rUpa thaI thirabhAva, paramAtamanuM he Atama bhAvavuM, Atama ara paNa dAva, sumati caraNakaja Atama arapaNuM, dara paNa jima avikAra. -zrI AnaMdaghanajI. (3) samiti gupti sAdhAraNa dharmavyApAra te ga mana, vacana, kAyAne mATe jainazAstramAM "ga" evI saMjJA prayojAya che, te paNa sUcaka ane te ja arthanI vAcaka che. temaja "upayoga" e jene paribhASAno viziSTa zabda che. darzane paga ane jJAnopayoga ema be prakAre vibhakta thayele A upaga jIvanuM svalakSaNa che. "pono DhakSA kavaca (ta. sU) A ga-upayogane parapara ghaniSTha saMbaMdha che. AtmA zuddha jJAna-darzanasvarUpa upagamAM sthira thAya to tenA anAdi yoga sthira hoya ane manAdi lega sthira hoya to upaganI caMcalatAnuM kAraNa asthira yega dUra thavAthI upaga paNa sthira thAya. upayogasvarUpa AtmA A dehanI sAthe kSIranIravata ekakSetrAvagAha sthiti karI rahyo che, chatAM te dehathI A AtmA mAnathI talavAranI jema bhinna che, tene kema prApta kare ? te ke upaga na cUkAya e rIte mana-vacana-kAyAnA samyapha nathI. A mana-vacana-kAyAne evo samyapha ga kare, evuM karmakozala dAkhavavuM, ke jethI te AtmAne svarUpasAdhanamAM bAdhaka na thatAM sAdhaka thaI paDe "vo jarmag #aurA' (gItA). ane tene mATenI vidhi A che ke mana-vacana-kAyAnA yoganI evI saMkSiptatA karavI ke jethI karIne dehaparyata AtmAnI svarUpane viSe mukhyapaNe sthiratA vatte; ane A AtmasthiratA evI hoya ke game tevA ghera parISaha ke upasarganA bhayathI teno aMta Ave nahiM. Ama manavacana-kAyAnA vegane saMkSipta karavA, TuMkAvavA, tene ja jaina paribhASAmAM mane gupti, vacanagupti ane kAyamurti evA yathArtha nAma ApyA che. mana-vacana-kAyAnA yoganuM * " kSINavRtterabhijAtasyeva maNehItRgrahaNagrAhyeSu tatsthatadaanatAsamApattiH / x x x tA eva sabIja: samAdhiH / nirvicAravazAro'dhyAtmaprasAdaH / RtambharA tatra prajJA / " I. pAtaMjala yo. sU. 2, 4-51 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 evuM kozalayukta guptapaNuM-saMrakSaNa karavuM, yatanA-jALavaNI karavI ke jethI upayogasvarUpa AtmA svarUpane viSe sthira thAya, "svarUpagusa" thAya. have jyAM sudhI deha che tyAM sudhI te mana-vacana-kAyAnA caganI kaMI ne kaMI pravRtti thavAnI ja. tyAre te kema karavI ke jethI karIne AtmasthiratAne bAdha na Ave? to ke mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti karavI paDe te evI samyapha karavI ke jethI AtmAnuM svarUpane viSe saMyamana rahe. evA ekAMta AtmasaMyamanA hetuthI ja mana-vacana-kAyAnI samyapha pravRtti karavI, ane te paNa nija svarUpane niraMtara lakSa rAkhIne tathA Apta puruSanI AjJAne AdhInapaNe ja AtmasvarUpane lakSa cUkIne ke svachaMde nahiM ja, AvI je saMyamahetuka mana-vacana-kAyAnI samyapha pravRtti tene "samiti" evuM yathArtha nAma ApyuM che. eTale ke tenAthI cAlavuM, yatanAthI bolavuM, yatanAthI IcchavuM, yatanAthI levuM-mUkavuM, yatanAthI utsarga karavo, te iryAsamiti Adi pAMca samiti prasiddha che. ane AvI je samyaphapravRtti te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAya ane chevaTe nija svarUpane viSe lIna thAya. "AmathiratA traNa saMkSipta yuganI, mukhya paNe to va deha paryata je; ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAno aMta je.apUrva saMyamanA hetuthI vega pravartana, svarUpa lakSe jiAjJA AdhIna je, te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jatI sthitimAM, aMte thAye nija svarUpamAM lIna je. ...apUrva avasara evo kayAre Avaze?"- zrImad rAjacaMdrajI. ane paramArthathI vicArIe te AtmAnuM svarUpane viSe saMvarathI saMvRta thavuM-gupta thavuM te ja gupti, AtmAnuM svarUpane viSe vicaravuM te IryAsamiti, dehAdithI bhinna evo huM AtmA chuM e niraMtara daSTisamukha rAkhI sApekSa paramArtha sata satya vacana uccAravuM te bhASAsamiti, AtmasvabhAva sivAya anya vastu na IcchavI te eSaNA samiti, svabhAvanuM AdAna-grahaNa* karavuM ane vibhAva-parabhAvano tyAga kare te AdAnanikSepa samiti, ane Ama AtmAne sarvathA zuddha svabhAvamAM paristhApana karI zuddha svabhAvasthita Atmavastune utsarga kare-Atmasiddhi karavI te pArijhApanikA athavA utsarga samiti. A traNa gupti ane pAMca samiti maLIne "aSTa pravacana mAtA' kahevAya che, ane te samasta dharmavyApAramAM sAdhAraNu-vyApaka che, eTale zrI yazovijayajIe karela vyAkhyA pramANe "mitinunnisAdhArai dharmakathAvAravaM cora" e yoganuM ukta lakSaNa samyaka che. x " tyAgAdAne bahirmUDhaH krotydhyaatmmaatmvit|| nArvapirAtaM tyAre nitAramAm " -samAdhizataka. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) mana sthiratA-cittasamAdhi te yoga athavA sthira paNuM e yoga ema paNa yuganI vyAkhyA che. kAraNa ke yuja dhAtune samAdhi pAmavI evo artha paNa thAya che. eTale cittasamAdhi-mana:sthiratA te ga. A paNa yathArtha che. cittavRttio jyAM sudhI jyAM tyAM deDyA kare tyAM sudhI citta sthira thAya nahiM, ane sthira thAya nahiM tyAM sudhI samAdhi-AtmalInatA pAme nahiM. citta nirmala thAya to sthira thAya ne sthira thAya te samAdhi-Atmalaya pAme A bhegamAM manano jaya kare, manane sAdhavuM e ja mukhya vastu che. A mane kharekhara ! "durArAdha" che, rIjhavavuM-vaza karavuM muzkela che. gItAmAM kahyuM che ke "A caMcala mana mathana karanAruM ne atyaMta baLavAna che. vAyunI jema tene nigraha karavo ghaNe kaThina che. " A manamarkaTanA tarakaTa bhArI che. A "manaDuM" che te napuMsakaliMgI, paNa e badhAya "marada"ne Thele mAre che-Thebe caDAve che ! bIjI vAta to "puruSa" samartha che, paNa A manaDAne kaI jera" karI zakatuM nathI ! manaDuM kimahI na bAjhe he kuMthujina! manaDuM kimahI na bAjhe, jima jima jatana karIne rAkhuM, tima tima alaguM bhAje che. kuMthujina. ! meM jANyuM e liMga napuMsaka, sakala maradane Thele; bIjI vAte samaratha che nara, ene kaI na jele che. kuMthu."-zrI AnaMdaghanajI. A manamarkaTane vaza karavA mATe prathama to ene kayAMka bAMdhI rAkhavuM joIe athavA enA jeguM kAMI kAma soMpI devuM joIe, eTale e vAMdaruM bicAruM bhale caDhautara karyA kare! dA. ta. jeNe te manane jaya karyo che evA paramAtmA vItarAga prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI devuM, eTale e bApaDuM ADuMavaLuM casI zake nahiM. athavA te ene zrutaskaMdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI devuM, eTale temAM te bhale ArohaNa-avarohaNa karyA ja kare ! bhale AtmArtharUpa phaLa dharAI dharAIne khAvA hoya teTalA khAya! bhale vacanarUpa pAMdaDA cuMTI kADhe ! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakI laTakIne hIMcakA khAya! bhale vizAlamatirUpa mULabhAgamAM nAyA kUdyA kare ! athavA mana:samAdhino sugama ne zreSTha vidhi samAdhizatakamAM zrI pUjyapAdasvAmIjIex pradarzita karyA pramANe A che ke-AtmAne mananI sAthe ja, vApha-kAyAthI vija, ane vAphakAyAe je vyavahAra manathI choDI devo. ItyAdi prakAre vairAgya-abhyAsanA balathI varuM di mana: sor, pramAthi vaDhavat raDhamA tasthAE nigrahUM maLe, vAyojiva kuTum " *"yuJjIta manasAtmAnaM,vAkkAyAbhyAM viyojyet| manasA vyavahAraM tu tyjetvaakkaayyojitm||" Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A durArAdhya manane je "ThekANe" lAve che, sthira evA AtmasthAnamAM joDe che, te A manane sAdhe che, ane "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM." Ama bahu sama dezamAM AvyuM jema chAyA samAI jAya che, tema samatva pAmI AmA svabhAvamAM Ave, eTale mananuM svarUpa paNa jAya che, arthAt citta AtmAmAM lInatArUpa samAdhi pAme che. Abe bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. "---zrImad rAjacaMdrajI. II. A yogadRSTi samuccaya zAstrane abhidheya viSaya. 1. yogadaSTinuM sAmAnya digadarzana "caramAvarta he carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka, deSa TaLe ne daSTi khUle bhalI re, bApati pravacana vAka"--zrI AnaMdaghanajI. Ama atre pIThikArUpe sAmAnyapaNe, ganI vyAkhyAnI mImAMsA karI, have ApaNe A cagadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSaya para AvIe-A graMthanI AdimAM ja bhUmikArUpe ganuM ukta mokSahetupaNuM caritArtha karatA evA IcchAyega, zAstroga ane sAmarthyoganuM parama hRdayaMgama rasaprada badhaprada svarUpa kahyuM che. tenuM atra piSTapaNa nahiM karatAM sujJa jijJAsune te AkhuM bhUmikA prakaraNa (pR. 12) avalekavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A IchAgAdi batrayIne sIdhesIdhe Azraya karyA vinA paNa vizeSa karIne temAMthI ja uddabhava pAmelI A ATha cogadaSTi atra kahI che. mitrA, tArA, balA, dIpA, sthirA, kAMtA, prabhA, para. A cegaThaSTinA yathArtha nAma che. jemakesakala jagata pratye maitrI bhAvavALI te mitrA, I. A gaThaSTinA bheda kema paDe che te samajavA mATe oghadaSTinuM daSTAMta rajU karyuM che. "saghana aghana dina rayaNimAM, bAla vikala ne anerA re; artha jUe jema jUo, tema ogha najaranA pherA re."--e. sajhAya. Ama eka ja laukika dazyanA darzanamAM paNa citra bAhya upAdhibhedathI kSaye pazama pramANe jema oghadaSTinA bheda paDe che, tema pAralokika prameyamAM paNa kSapazamanI vicitratAne kAraNe jUdA jUda pratipatibheda hoya che, daSTibheda-darzanabheda hoya che. jema kemerAno paDado (Diaphragm ) ochevatto khule, tema daSTimaryAdAnuM kSetra (Field of vision) vadhaghaTa thAya che, te ja prakAre jevI kSaya pazamanI vadhaghaTa-taratamatA hoya, jeTaluM karma AvaraNa kharyuM hoya, kamano paDade ye hoya, teTaluM ochuMvattuM darzana game daSTivALA puruSane thAya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 lokapravAhamAM taNAtA ane saMsArane abhinaMdanArA bhavAbhinaMdI prAkRta janenuM je lokika padArtha saMbaMdhI laukika draSTie oghadarzana-sAmAnya darzana te eghadaSTi (Vision of a layman) che; ane bhavavirakta mumukSu samyagadaSTi yogIpuruSanuM je alokika padArtha saMbaMdhI alaukika divya darzana te yogadaSTi (Vision of Yogi) che. oghadaSTinI darzana paddhati lokika rItinI, vyAvahArika, pravAha patita, gatAnugatika gADarIA pravAha jevI ne bhavamAnusAriNI hoya che; yogadaSTinI darzanapaddhati alaukika, pAramArthika, mokSamArganusAriNI ne tattvathApiNa hoya che. kSapazamanI vicitratAne kAraNe darzanabheda thAya che, te bAbata ghaSTi mithyASTi jane paraspara vivAda kare, paNa yogadaSTisaMpanna samyagudaSTi gIpuruSe to vivAda karatA ja nathI, Avo dazanabheda te mahAnubhAvonA manamAM vasato ja nathI, prAkRta janonI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA nathI. te samyagRhaNi mahAjane te eka pegamArgane ja dekhe che, gadarzanane ja-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatatvanA mULamAM A sarva darzano vyApta che, mAtra "daSTi" no ja bheda che, ema teo kharA aMta:karaNathI mAne che. teo padarzanane jinadazananA aMgarUpa athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che, eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae dazanane AtmabaMdhurUpa jANI samyagRSTithI ArAdhe che. kAraNa ke teone nAnI-apekSAvizenI yathArtha mayadAnuM bhAna hoya che, yathAyogya nayavibhAga teo karI jANe che, eTale A parama udAra anekAMta daSTivALA niSpakSapAta nirAgrahI samyagadaSTi puruSane te te darzananI madhyastha parIkSA karatAM te te darzano eka jinadarzana athavA zuddha AmadanarUpa puruSanA aMgarUpa ja bhAse che. "bhinna bhinna mata dekhiye, bheda daSTine eha, eka tatvanA mULamAM, vyAkhyA mAne te " "je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka samajAvyAnI ghelI karI, svAvAda samajaNa paNa kharI."--zrImad rAjacaMdrajI. "Sa darizaNa jina aMga bhaNaje, nyAsa SaDaMga ja sAdhe re, nami jinavaranA caraNuM upAsaka, SaDu darizana ArAdhe re."-zrI AnaMdadhanajI. temaja zuddha bedhavaMta, nirAghaDI, maitrI Adi bhAvanAthI bhAvitAtmA ane parama gaMbhIra udAra AzayavALA A samyagdaSTi saMtajananI pravRtti paNa parArthe hoya che. eTale A avadhUta nipakSa viralAo" sarva darzananA naya-sadaMza brahe che, ane Apa svabhAvamAM sadA magna rahe che, ane lokone kalyANakArI evA "saMjIvanIcAra nyAya" ne cAro carAvI sanmArge utAravAne nirmaLa puruSArtha seve che. pitAne Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 je AtmArtha-paramArthane lAbha thayo, te anya AtmAthI jIvane paNa thAya evA zuddha paramArtha premathI A samyagadaSTi gIpuruSa parama dhanya kahitakara paramArtha pravRtti kare che. "darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re hitakarI janane saMjIvanI, cAre te carAve re."--yo. sajjAya. A saddaSTinI daSTi aSTa prakAranI che, tenuM svarUpa barAbara samajAvavA mATe udAharaNarUpa A upamA ApI che, je uparathI ja te te daSTine ghaNekhare artha saheje samajAI jAya che. A ATha daSTione anukrame (1) tRNa agnikaNunI, (2) chANAnA agnikanI, (3) kASTha agnikanI, (4) dIpaprabhAnI, (5) ratnaprabhAnI, (6) tArAprabhAnI, (7) sUrya prabhAnI ane (8) caMdraprabhAnI -ema upamA ApI che. tRNa agnikaNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema mitrA daSTithI mAMDIne parA daSTi sudhI uttarottara badha-prakAzanI taratamatA cheA upamA pratyeka daSTimAM kevI rIte sAMgopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che te atra parama suMdara rocaka zailIthI graMthakartAe batAvI ApyuM che (juo pR. 63-64 I. ). mahAsamartha tatvadraSTA zrImad rAjacaMdrajIe A yogadaSTine tharmomITaranI (Thermonieter)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAzyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNutAnuM- garamInuM mApa nIkaLI zake che, tema A gadaSTi uparathI AtmAnI AdhyAtmika pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI zake che. coda guNasthAnakanI prasiddha yejanA jema AtmAnA guNavikAsanuM mApa che, ane te guNavikAsa paNa mohaapagama para nirbhara hoI jema jema mohAMdhakAra e che thato jAya tema tema AtmAnuM guNasthAna vadhatuM jAya che; tema A gaThaSTinI yojanA paNa AdhyAtmika guNavikAsanuM mApa che, ane te samyagu jJAnadaSTinA unmIlana para nirbhara hoI jema jema badhaprakAza vadhato jAya che tema tema AtmAnI guNadazA vadhatI jAya che. A banne uttama yojanA eka sIkAnA be pAsA jevI che. mohanAza e guNasthAnakanI phUTapaTTI (Yard-stick) ane badhaprakAza e yogadaSTinI phUTapaTTI che. te te daSTinA yakta lakSaNa parathI aMtarmukha nirIkSaNa (Introspection ) karatAM AtmAthI mumukSu pitAnI AtmadazAnuM mApa kADhI zake che, ane tethI AtmaguNavRddhinI preraNuM ( Inspiration ) pAmI aprApta guNanA yuga mATe tathA prApta guNanA kSema mATe yathAyogya paNe pravartI zake che. Ama A gadaSTi AtmAthIne parama amRta lAbha ApanArI thaI paDe che. AmAM prathama cAra dRSTi paryata mukhya-nirupacarita evuM paheluM "guNasthAnaka hoya che, ane tene prakarSa--parAkASTA thI dIprA draSTimAM prApta thAya che. atre Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 'guNasthAna" eTale kharekhara yakta guNanuM sthAna ema bhAva samaja. eTale mitrA vagere cAra daSTimAM uttarottara mithyAtvanuM pramANa ghaTatuM jAya che ne tethI upajatA guNanuM pramANa vadhatuM jAya che. tyArapachI pAMcamI sthirA daSTithI mAMDIne mithyAtvane sarvathA abhAva hoya che, samyagadarzana ja hoya che. pAMcamI daSTine samyagadarzanarUpa badhaprakAza ratnaprabhA jevo sthira hoya che, eTalA mATe ja ene "sthirA" evuM yathArtha nAma ApyuM che. A samazanarUpa ratnadIpaka mane maMdiramAM pragaTyo ke basa zatrubala khelAsa! moha aMdhakArano sarvanAza ! ne anubhavateja jhaLahaLATa ! samyagadarzanaratnano dI jAge te jAgyo ! olavAya ja nahiM! eTaluM ja nahiM paNa tenuM teja kAMtA, prabhA ne parASTimAM tArA, sUrya ne caMdra prabhAnI jema uttarottara sthiratara ne baLavattara banI vadhatuM ja jAya che ! "sAhelAM he kaMtha jinezvara deva ! ratnadIpaka ati dIpato he lAla: sAva muja manamaMdiramAMhi, Ave je aribala chapato ho lAla. sArA miTe te meha aMdhAra, anubhava teje jhaLahaLe ho lAla, sAva dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNa navi caLe he lAla "--zrI yazovijayajI. Ama mitrA Adi prathama cAra daSTi paryata mithyAtva chatAM tene sadaSTisamyagadaSTimAM kema gaNa? tenuM samAdhAna ema che ke mitrA Adi cAra daSTio che, te samyagadaSTinA amogha-acUka kAraNarUpa thAya che. eTalA mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI te mitrAdinI paNa samyagaSTimAM gaNanA karI che. A samajavA mATe IkSamAMthI zuddha sAkaranI banAvaTanuM daSTAMta che: zuddha sAkaranI ( Refined crystallised sugar) avasthAe pahoMcavAmAM zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI (Various processes) pasAra thavuM ja paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI niSpatti thAya che. tema zuddha Atmasiddhine mATe mitro di AtmAnA kramika guNavikAsanI avasthAo paNa tevA prakAre upayoganI che, kAraNa ke te samagra daSTinuM kAraNa thAya che. A mitrA Adi avasthAo kharekhara ! izna Adi jevI che, kAraNa ke temAM parama amRta samA saMvegarUpa mAdhuryanI nipatti thAya che. AthI ulaTuM abhaLe to na jevA barU jevA che, tethI karIne ja temane keI kALe saMvegamAdhurya nahiM nIpajatuM hoI teo mitrAdi daSTi pAmavA sarvathA ayogya che. ane bIjAo -bhavyo paNa jyAM lagI saMvegamAdhurya pAmatA nathI tyAM lagI mitrAdidaSTi parzatA nathI. jyAre saMvegaraMgathI raMgAya che, tyAre ja-caramAvattamAM ja A mitrAdiSTi spaze che. A daSTi sakala gidazanene saMmata che. kheda AdinA parihArathI yama Adi gathI yuktane anukrame aSAdi guNanuM sthAna evI A daSTi munione (pataMjali Adine) saMmata che. je A aSTa draSTi kahI teno ahIM anukrame yama, niyama, Asana, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e aSTAMga cAgax Adi sAthe samanvaya darzAA che. eTale ke (1) jyAM yAganu prathama AMga yama hoya tyAM prathama mitrA DhaSTi hoya; jyAM yAganuM bIjuM aMga niyama hoya, tyAM trIjI tArA dRSTi hoya, 40 (jIe kASTaka pR. 83). (2) kheda, udvega, kSepa, utthAna, brAMti, anyamudda, rug ane Amraga e ATha cittadoSa che. tenA tyAga karavAmAM AvatAM anukrame ceAganA ATha aMganI ane ATha yAgaDhaSTinI prApti haiAya che. (3) A ATha dRSTi anukrame adveSa, jijJAsA, zuzruSA, zravaNu, edha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNanu sthAna che. A ATha ceAgAMga, ATha cittadoSa, ATha guNunA svarUpa mATe jue pR. 83 thI 88. 6 Ama yAgAMganA sevanathI, cittadoSanA parihArathI ane ceAgaguNunA pragaTapaNAthI A ceAgaDhaSTi' anukrame vikAsa pAmatI jAya che. A dRSTi eTale darzana, sAkSAt dekhavuM-sAkSAtkAra che,-pachI bhale A gheADI ughaDI hoya ke jhAjhI. atre AMkhanuM-carmacakSunuM hRSTAMta ghaTe che. A AMtaracakSurUpa divyacakSu-ceAgadaSTi paNa jema jema ughaDatI jAya che, unsIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tenI dRSTimaryAdAnuM kSetra (Field of yogie vision ) vadhatuM jAya che, vadhAre ne vadhAre vizALa 'darzana' thatuM jAya che, te chevaTe saMpUrNa 'draSTi ' khUlatAM anaMta 'dana' thAya che. Ama yAgaDhaSTi athavA darzana ekarUpa che, chatAM AvaraNa TaLavAnA bhedane lIdhe tenA unmIlana za pramANe-ughaDavA pramANe tenA A ATha sthUla vibhAga pADyA che; bAkI ka AvaraNanA kSaye pazAi anusAra sUkSma bheda tA ghaNA ghaNA che, ke je kahetAM pAra na Ave. A * daSTi ' zabdanA artha zuM ? satprAsaMgata bedha te dRSTi kahevAya che, ane te asatpravRttinA vyAghAtathI satpravRttipadAvaha evA DAya che. ahIM 'satzraddhA' ema khAsa karIne kahyuM, te svaccha Mda matikalpanArUpa asat zraddhAnA apavAda-niSedha karavA mATe che. satzAstranA AdhAravALI, satazAstrane anukULa, Ama puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI evI sazraddhA-sAcI tAttvika zraddhA hAya te ja te edhane dRSTi' nAma ghaTe che. AthI ulaTu satzraddhA vinAnA je medha che, athavA svachaMda kalpanArUpa asat zraddhAvALA ke sRSTi rAgavALA je medha che te 'draSTi' athavA 'darzona' kahI zakAya nahi. kAraNa ke AMkha ughaDI na heAya tyAMsudhI jema aMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, dazana nathI, athavA mithyAdarzana ke dRSTirAgaja che, tema satzAsrazraddhAthI jyAMlagI AMtardRSTi ughaDI nathI, unmIlana pAmI nathI, tyAMsudhI draSTi dhapaNu ja che, dekhavApaNuM nathI, darzIna nathI, athavA mithyAdarzana ke dRSTirAga ja ( coloured vision ) che. A jIvane netrareNInI upamA ghaTe che, kAraNa ke tene dRSTiadhapaNAne-mithyAdraSTipaNAnA gADha roga lAgu paDyo che; tene jo koi tevA divya ceAgaDhaSTisapanna ' daSTA ' sadgururUpa niSNAta ( Export ) sadyanA joga maLe, ne te " yoga jJAnuSThAna hikSaye jJAnaphInniAviye yAteH / ''--pAtaMjala yA. sU. 2-28 X Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 tenA roganuM barAbara nidAna karI yogya cikitsA kare, jJAna-aMjana Aje, to dhIre dhIre te dRSTiaMdhanI dRSTi khUlatI jAva, "divya nayana" ughaDe ne te netraroga sAva maTI jAya. paNa bhUlecake je te bApaDAne daSTiviheNA AMdhaLA asaddagururUpa UMTavaidyane (jhiuack) bheTo thaI jAya to te te tenI AMkha ja phoDI nAMkhe ne "aMdha aMdha palAya" jevI sthiti thAya ! A satazraddhAsaMgata bedharUpa jJAnaprakAzavaMtI gadaSTinA phalarUpe jIvanI asat pravRtti aTakI jAya che, ane sapravRttipada nikaTa Ave che. A pravRtti pada eTale vedyasaMvedya pada" (AtmAnubhUtirUpa samyagadarzana ) athavA "zailezIpada" che. A yogadaSTi te "satapravRtti padAvahA" che. ahIM "Avaha" eTale lAvI ApanAra e zabda je che te atyaMta sUcaka che. lohacuMbakanI jema AkarSaNazaktivALI A gadaSTinuM AkarSaNa ja evuM prabaLa che ke te "pada" (mokSapada) enI meLe kheMcAtuM kheMcAtuM samIpa prApta thatuM jAya che. eka vakhata A gaThaSTirU5 "divya nayana" no sparza karyo ke beDe pAra ! A dRSTirUpa pArasamaNinA sparzathI jIvarUpa leha zuddha suvarNa banI jAya che ! AvI A mahAmahimAvAna ATha bhedavALI A egadaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra dRSTi pratipAtI-AvIne pAchI paDI jAya evI hoya ke apratipAtIna paDe evI hoya, ema bhajanA che, paNa sthirA Adi chellI cAra dRSTi te apratipAtI ja hoya, A niyama che. pahelI cAra dRSTi kahI te je pratipAta-bhraMza pAme, AvIne pAchI cAlI jAya, te te sApAya-narakAdi apAyavALI paNa hoya; je pratipAta na pAme, AvyA pachI paDe nahiM, te narakAdi duHkharUpa apAya-bAdhA paNa na hoya eTale apratipAtI-nahiM paDatI evI sthira Adi daSTi prApti thaye, muktimArga pratyenuM prayANa akhaMDa-abhaMgapaNe cAlyA ja kare che, yAvata muktinI prApti hoya che. "haSTi cirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re, rayaNI zayana jima zrama hare, sura nara sukha tima chAje re."zrI ke. sakjhAya. atre rUpakaghaTanA karIe te garU5 aSTa kamaladalavALuM kamala che. A ATha gadaSTirUpa tenI ATha pAMkhaDI-kamaladala che, ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvayuM janarUpa yoga-kaNikA che te AtmasvabhAvarUpa kaNikAmAM bhagavAna AtmA-caitanya deva parabrahma birAje che. gaThaSTirU5 dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema gakamala vikAsa pAmatuM jAya che. eka yogadaSTirUpa pAMkhaDI khUlatAM anukrame ekeka cittadeSa nivRtta thato jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmato jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatuM jAya che. Ama saMpUrNa yogadaSTi umIlana pAmatAM garUpa aSTadala kamala saMpUrNa vikAsane pAme che. mitrA daSTimAM tRNa agnikaNa samA bodhaprakAzathI zarU thayele yogadaSTivikAsa uttarottara vadhato jaI, parA haSTimAM pUrNa caMdra sAme soLe kaLAe khIlI UThe Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 che, jJAna- nAmAM vizvane havarAvanArA A pUrNa bedha-caMdranA somya darzane jANe praphullita thayeluM A ga-kamala pUrNa vikasvarapaNAne prApta thayeluM daSTa thAya che ! (jue mukhapRSTha paranI AkRti.) "bIjanA caMdramA jevI, yogadaSTi khulya krame; pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAna svarUpe rame."--yogadaSTikalaza (svaracita) athavA cogarUpa puruSa che. tenA aSTa gAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarU5 be caraNa che, Asana-prANAyAma be hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSa:sthaLa (chAtI) che, dhyAna grIvA (Doka ) che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM saMpUrNapaNe-avikalapaNuM thAya te ja gapuruSanI avikala saMpUrNatA che,-jema avikala saMpUrNa agopAMgavALA puruSanI hoya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI yugapuruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA, khoDakhAMpaNavALA puruSanI hoya che tema. puruSazarIramAM pratyeka aMganuM jema yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM hAya che, tema A roga zarIramAM paNa pratyeka gAMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogI paNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayogathI ekapaNe vattI (Co-ordination) eka zarIra saMbaMdhI sarva kriyA sAdhe che, tema yogapuruSanA A sarva aMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayogathI ekapaNe vattI (Organic unit ) eka gapuruSanI sAdhaka evI sarva prakriyA kare che. vAyu e ja zarIrano ane zarIra aMgeno prANa che, tema AtmA e ja A ga-puruSano ane tenA gAMgono bhAvaprANa che. jema jema gaDhaSTino vikAsa thato jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatA pAmI jema jema puSTa thatuM jAya che, tema tema AtmA uttarottara svabhAvane viSe ora ne ora sthiti karato jAya che, yAvat AThamI para daSTimAM aSTAMga yegapuruSano vikAsa parAkASTAne prApta thaye AtmasvabhAvamAM pUrNa pravRtti hoya che. "daSTi AThamI sAra samAdhi, nAma "parA" tasa jANuM che; ApasvabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bodha vakhANa che."--zrI yo. da. sajhA. ane Ama jyAre caMdra samI yogadaSTi pUrNa kaLAe khIlI UThe che, ane gapuruSa pUrNa vikAsane pAme che tyAre gacakranI pUrNatA thatAM A bhavacakranI paNa "pUrNatA" thAya che, athAta A bhavacakrano aMta Ave che. aSTa yogAMga e A cogacakanA ArA che, te AtmasvabhAvathuM janarUpa ganI dharI sAthe gADha saMbaddha hAI tenI AsapAsa phare che, arthAta te AtmasvabhAvanA ja sAdhaka thaI pravarte che. AvuM A gacakra kharekhara ! bhavacakrano ucheda karanArUM amegha "sudarzana cakra" che bhava-arine haNI nAMkhanAruM A zuddha "dharmacakra" prayojanArA parama ginAtha "arihaMta" evA yathArtha nAmane pAme che, ane AtmasvarUpanI siddhi karIne "siddha" nAmane sArthaka kare che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. atre mukhapRSTha para meM jelI A graMthanI sArabhUta mukhya AkRti para daSTi pheravatAM sujJa vAcakane prathama darzane ja A graMthanI saMpUrNa vastune khyAla AvI jaze. temaja jijJAsu abhyAsInI sugamatAthe atre anya 21 AkRti ane 16 keSTakanI meM yathAsthAne yojanA karI che, te paNa tene kaMIka upayogI thaI paDaze. Ama saMkSepamAM A sukalAtmaka saMkalanAmaya graMthanI vastunuM diggadarzana karyuM, vizeSa te graMtha avalokanathI sujJa vAMcaka svayaM jANaze. 2. gabIjaH bhaktinuM prAdhAnya. "jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / giAmAvi ja saMzuddha polimanuttaram "--zrI haribhadrAcAryajI. " jo jANai arihaMte, davvaguNapajavehiM ya / je nA navA , no raMgAya tarasa "-zrI kuMdakuMdAcAryajI. ane A yogamArga mukhya paNe bhaktipradhAna ja che e atre zAsakartA maharSie prathama mitrA daSTinA pAyArUpa kahelA gabIjanA viziSTa varNana parathI ja sUcita thAya che. tene atre prasaMgathI kaMIka vicAra karavAnuM prApta thAya che. prabhubhakti, sadagurubhakti, satakRtabhakti, sahaja bharAgya Adine atra uttama gabIja kahyA che, ke je nirvANanA avaya-acUka hetu thaI paDe che. mumukSunI cittabhUmimAM prakSipta thayelA A amogha yogabIja aMkurita thaI anukrame mokSarUpa parama ISTa amRta phala Ape ja che. ane te gabIja mAM sauthI prathama ane sauthI pradhAna evuM parama gabIja pragaTa paramAtmasvarUpa zrI jinezvaranI-vItarAga devanI bhakti che. "zrI jina bhagavAna pratye kuzala-zubha bhAvasaMpanna citta rAkhavuM, namaskAra ane saMzuddha praNAmAdi karavA te anuttama gabIja che " evA parama yogIzvara sAkSAta zuddha svabhAvamaya mokSane pAmelA siddha AtmAne Adarza sthAne sthApI, tenI ekaniSTha ArAdhanA karavI te pradhAna gabIja thaI paDe emAM jarAya Azcarya nathI. gheTAnA ToLAmAM cirakAlathI vaselA siMhazizunuM daSTAMta atra ghaTe che. prabhunA svarUpadarzanathI bhaktajanane nija svarUpanuM bhAna thatAM, AvuM jina bhagavAna jevuM paramAnaMdamaya zuddha AtmasvarUpa mane pragaTe to kevuM sAruM? evI aMtaraMga cirUpa tIvra IcchAthI te para pariNatimAM nirIha-niSkAma evo aMtarAtmA banI, AtmapariNati bhaNI vaLe che. ane Adarza (Ideal) paramAtmasvarUpanI sAdhanA kare che. je upAsya Adarza tevI siddhi thAya che. kuzala zipI jema Adarzane (Model ) niraMtara daSTi sanmukha rAkhI pitAnI kalAkRti ghaDe che, tema mumukSu AtamA paNa pratibRdasthAnIya-AdarzarUpa zuddha caitanyamUrti prabhune niraMtara daSTisamukha rAkhI nija AtmasvarUpanI pUrNa kalAmaya ghaTanA kare che. "daNa jima avikAra " prabhunA rUpa dafNamAM nija svarUpanuM darzana kare che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praticha pratiIde jinarAjanA hejI, karatAM sAdhaka bhAva devacaMdra devacaMdra pada anubhave che, zuddhAtama prAgubhAva "zrI devacaMdrajI. atre "saMzuddha bhaktine ja gabIja kahyuM che,-nahiM ke asaMzuddha bhaktine. zrI haribhadrasUrijI kahe che-ke atre ame je kahevA mAgIe chIe te te alokika rIte A alokika prabhune sevavAnI vAta kahevA mAgIe chIe, A lokottara prabhunI sevAno aMtargata bheda-rahasya-marma jANane samajIne AdhyAtmika guNaprakAzarUpa sevAnI vAta kahevA mAgIe chIe. A leke tara devane ghaNuM jIvo temanuM svarUpa samajyA vinA lokika rItathI seve che, A leka-paraleka saMbaMdhI lokika phalanI AkAMkSAthI-AzAthI seve che. athavA krodha-mAna-mAyA-lobha Adi daza saMjJA sahitapaNe seve che. Ama alokika devanI lokika phalakAmanAthI laukikapaNe karAtI sevA te zuddha sevA nathI, ane te yogabIja nathI. zuddha sevA to (1) prabhu pratye parama upAdeya buddhipUrvaka, (2) AhArAdi daza saMjJAnA nirodha sahita paNe, (3) A loka-paraleka-saMbaMdhI kAmanA rahitapaNe karavAmAM Ave te ja thAya. AvI je saMzuddha sevA che, te ja atre gabIjarUpa thaI paDe che. eTale (1) sauthI prathama to A vItarAga paramAtmA AkhA jagatamAM bIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, ArAdhavA-upAsavA yogya che evI parama upAdeyabuddhi aMtamAM pragaTavI joIe; AkhA jagat karatAM paNa jenuM guNagorava anaMtaguNa adhika che evA te parama jagadaguru parameSThi parama ISTa lAgavA joIe. "saMbhavadava te dhura se save re." arthAta jagatanA anya koIpaNa padArtha karatAM anaMta anaMtagaNa mahimAvAna evA A parama upakArI karuNAsiMdhu "ahaMta prabhune parama pUjAnA pAtra, parama pUjya, parama ArAdhya, parama upAsya, ane parama sevya gaNuM, tenI pUjAmAM, tenI ArAdhanAmAM, tenI upAsanAmAM, tenI sevAmAM bIjA badhA kArya karatAM sauthI prathama tatpara thaI javuM joIe. (2) bIjuM -AhAra, krodhAdi daza saMjJAnuM viSkalana-nirAdha, udaya abhAva che e saMzuddha bhaktinuM bIjuM lakSaNa che. jyAM khAvA pIvAnuM paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAme thaI paDe, mamatA marI jAya, krodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle nahiM, lebhano lobha thAya nahiM, aMdhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hoya, ane lekanI vAhavAhanI bIlakula paravA na hoya,-evI saMzuddha bhakti ja mumukSu jogIjano kare. "zrI yazovijayajIe kahyuM che tema" zrI zItala jina bheTiye, karI bhakate cekanuM citta he. (3) trIjuM-A leka paralekasaMbaMdhI phalakAmanA rahitapaNuM-niSkAmapaNuM hovuM joIe. A lekasaMbaMdhI dhana-kIrti-pUjAsatkAra Adi phalakAmanAthI je karavAmAM Ave, te sacittane mArI nAMkhatuM hovAthI ane mahatuM evAM sata anuSThAnanI AzAtanArUpa thatuM hovAthI, AtmAne viSarUpe pariNamI viSaanuSThAna thaI paDe che, ane paralokasaMbaMdhI phalakAmanAthI karavAmAM AvatuM anuSThAna paNa te ja kAraNathI AtmAne gararUpe (Slow poison) pari Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhumI garaanuSThAna thaI paDe che. mATe A banne prakAranA viSaanuSThAnane hAlAhala viSa jevA AtmaghAtaka jANI dUrathI tyajI daI, mumukSue kevaLa niSkAma bhakti tAtvika samajaNapUrvaka karatA rahI, AtmAne amRtarUpe pariNamatuM evuM tatu vA amRtAnuSThAna AdaravuM joIe, ane evuM saMzuddha bhakti Adi anuSThAna ja gasiddhinuM sAdhaka thAya che. "jina guNa amRta pAnathI re...mana amRta kriyAne upAya re..bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI re...manaAtama amRta thAya che. "-devacaMdrajI. "saMbhava deva te dhura se save re, lahI prabhu sevana bheda, sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya adveSa akheda. citta prasanna re pUjana phala kahyuM re, pUjA akhaMDita eha; kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada reha"-zrI AnaMdadhanajI. bAkI mugdha-bheLA jana to ema mAne che ke prabhunI sevA helI che, sohalI che, sugama che. "je je je je" karyA ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhoga dharyA eTale basa patyuM ! prabhu prasanna ! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI ne enI sevA paNa evI rahelI-sohalI nathI, paNa ghaNI ja dehalI che, kAraNa ke jIvanA "dilanuM kapaTa' jAya nahiM tyAM lagI prabhu prasanna thAya nahi; parabhAva pratyenI proti troDAya nahiM tyAM lagI prabhu sAthe prIti joDAya nahiM; mATe mumukSue te jema bane tema para pariNatine parityAga karI te ahaMta-siddha bhagavAnanI bhaktinA avalaMbane paNa zuddha svarUpaciMtana para caDhavAnuM che ke-jevuM A bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja A hArA AtmAnuM svarUpa che. Ama zuddha nizcayathI to sarva jIva siddha samAna che, paNa te to je samyapha. prakAre samaje te thAya ane tema thavAmAM nimitta kAraNarUpa sadaguru AjJA, jinadazA Adi che. paNa upAdAnanuM nAma laI je A anupama nimittane choDI de che, te kadI siddhapaNuM pAmatA nathI ane bhrAMtimAM ja sthiti kare che. "sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; saddaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta; pAme nahiM siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita "zrI Atmasiddhi keTalAka lake samajyA vinA upAdAnanI vAta karyA kare che, ane jAye ajAye nimittanI ekAMte gaNatA gaNI teno apalApa-nidbhava kare che. te temanI aNasamajarUpa mithyA bhrAMtino deSa che; kAraNa ke upAdAna ane nimitta e kAMI paraspara virodhI nathI ke pratipakSI nathI, paNa aviruddha sahakArI ane sahayogI che. upAdAnanI jAgRti ane zuddhi te avazya kartavya che. ane zuddha nizcayanA sevanano udeza-lakSya paga te ja Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, paNa upAdAnanI zuddhi-jAgRti arthe, upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA arthe paNa jinabhakti Adi parama upakArI nimitta kAraNanA avalaMbananI anivArya AvazyakatA che, e A mahAnubhAve bhUlI jAya che. prabhusevA e AtmArUpa upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA puSTa AlaMbanarUpa puSTa nimitta che. zAstrakAre te pokArI pokArIne kahyuM che ke-samatA amRtanI khANa evA jinarAja ja parama nimitta hetu che, ane tenA avalaMbane ja "niyamA siddhi hoya che. bhaktaziromaNi mahAtmA devacaMdrajI Adie bhAvathI gAyuM che ke upAdAna AtamAM sahI re, puNAlaMbana deva...jinavara pUje ! upAdAna kAraNa paNe re, pragaTa kare prabhu seva.jinavara pUje ! nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANa; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI. "- zrI devacaMdrajI. kAraNa jege che kAraja nIpaje, emAM kaI na vAda; paNa kAraNa viNa kahe kAraja sAdhIe, e nija mata umAda, " zrI AnaMdaghanajI. AvA prabala nimitta avalaMbana vinA sIdhesIdhuM (Directly) svarUpa zreNIe caDhavuM ati ati duSkara che. paNa jene pragaTa AtmasvarUpa pragaTayuM che evA sAkSAta sahajAmasvarUpI ahaMta-siddha prabhunA dhyAnAlaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. kAraNa ke zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che tema "bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana karavuM te paramArtha daSTivAna puruSone gaNatAthI svarUpanuM ja ciMtavana che. jevuM siddha bhagavAnanuM AtmasvarUpa che, tevuM sarva jIvonuM AtmasvarUpa chete mATe bhavya jIvoe siddhatvane viSe ruci karavI. je yathArtha mULa daSTithI joIe te jinanI pUjA te AtmasvarUpanuM pUjana che." zrI devacaMdrasvAmIe kahyuM che ke jinavara pUjA re te nija pujanA re kaI kaheze ke A nimittanuM zuM kAma che? ApaNe to sIdhA upAdAna AtmAne ja vaLagIe, mAtra adhyAtmasvarUpanuM ja ciMtana karIe, paNa A temanuM mAnavuM bhUlabhareluM che, kAraNa ke AlaMbana vinAnuM tevuM adhyAtmasvarUpa ciMtana to ati ucca apramatta dazAne pAmelA uttama adhikArIo mATe che, paNa tevI tathArUpa ucca adhikAra dizA vinA adhyAtmazAstro matika manAe vAMcI, upAdAnanA nAme mAtra adhyAtmasvarUpa ciMtananI vAto karavAmAM aneka deSarUpa bhayasthAne rahelA che. jemake-kavacit tethI jIvane vyAha upaje che. pitAnI tevI AtmadazA thaI nahiM chatAM potAnI tevI dazAnI "kapanArUpa" bhrAMti upaje che, "aDuM brahmAsima'ne badale bramAmi thaI jAya che! kavacit bhaktirasanI AdratAnA abhAve zuSkatA AvI jAya che, zuSka adhyAtmIpaNuM thAya che, baMdha-mokSa to kalpanA che ema vANImAM bole che, paNa pite te mohAvezamAM varte che, evuM zuSkajJAnI paNuM upaje che, ane tethI vedAcAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 , paNuM hAya che, athavA jJAnanA aNuM rUpa-apariNamanarUpa unmatta pralApa thAya che. aMta meha kyo nathI, 'sakala jagat te eThavatuM athavA svapna samAna " jANyuM nathI, ane evI ameharUpa jJAnadazA upajI nathI, chatAM unmattanI jema 'vAcAjJAna ' dAkhave che ke 'huma tA jJAnI hai, badhelA ja nahi te mukta kaise have ?' temaja kRtrimatA, dAMbhikatAdi kroSa paNa upaje che. ityAdi prakAre aneka doSanI upapatti ekalA nirAlaMbana adhyAtmaciMtanamAM saMbhave che. paNa bhagavadbhaktinA AlaMbanathI tevA kAi paNa deoSanI saMbhAvanA nathI hatI, ane AtmA svAbhAvika evI adhyAtma guNazreNIe ArohaNa karatA jAya che. << svarUpa AkAMkSI mahAtmAe e ema jina bhagavAnanI tathA siddha bhagavAnanI upAsanA svarUpa prAptinA hetu jANyA che. kSINameha guNusthAnaka pa ta te svarUpa ciMtanA jIvane prakhaLa avalaMbana che. X X x vaLI mAtra ekaluM adhyAtmasvarUpa ci Mtavana jIvane vyAme hu upajAve che; ghaNA jIvAne zuSkatA prApta karAve che, athavA svecchAcAripaNa utpanna kare che; athavA unmatta pralApa dazA utpanna kare che. bhagavAnanA svarUpanA dhyAnAvalaMbanathI bhakti. pradhAna STi thAya che, ane adhyAtma draSTi gauNa thAya che. jethI zuSkatA, svecchAcAripaNuM ane unmattapralApatA thatAM nathI. AtmadazAmaLa thavAthI svAbhAvika adhyAtmapradhAnatA thAya che. AtmA svAbhAvika ucca guNAne bhaje che, eTale zuSkatAdi dveSA utpanna thatA nathI. ane bhaktimArga pratye paNa jIgupsita thatA nathI. svAbhAvika AtmadazA strarUpalInatA pAmatI jAya che. jyAM arhatAdinA svarUpa-dhyAnAvalaMbana vagara vRtti AtmAkAratA bhaje che. ' zrImad rAjacaMdra, patrAMka 692. " maharSi kuMdakuMdAcAya jIe pravacanasAramAM kahyuM che ke 'je bhagavAna mahaMtanu svarUpa, dravya, guNa ane paryAyathI jANe, te peAtAnA AtmAnuM svarUpa jANe ane tenA nizcaye karIne meAha nAza pAme. ' eTale Ama bhaktimaya adhyAtma athavA adhyAtmamaya bhaktinA mArge caDhatAM ukta doSarUpa patanasthAnA (Pit-falls ) nathI hAtA. bhaktipradhAna paNe vatAM jIva anukrame ucca uccaadhyAtma gurusthAne sparzItA jAya che, vyakta guNInA guNagrAmathI 'sahaja' adhyAtma dazA pragaTe che, ane chevaTe pUrNa AtmaguNavikAsane pAme che. Ama * puSTa nimitta 'rUpa prabhunuM Alekhana-dhyAna AtmAne svarUpArohaNa karavAnA sugama ne zreSTha upAya che, rAjamArga che. vATa dIvAnI upAsanA karatAM pAte dIvA ane che, tema AtmA paramAtmAnI upAsanA karatAM svayaM paramAtmA thAya che. upAsyanI upAsanAthI upAsaka peAte upAsya bane che. " name muja ! nA muja !' evI mahA gItA AnadaghanajIe gAyelI parama dhanya dazA prApta thAya che. athavA AtmA pote AtmamaMthana karI paramAtmA bane che, jema jhADa peAtAne mathIne te agni * d 'bhinnAtmAnamupAsyAtmA paro bhavati tAdRzaH / siTIva thopAsya minnA mati tAdazI // ''--zrI pUjyapAda svAmI, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 bane che tema paNa A to koI samartha yogI vizeSane yogya e ekapadIrUpa mArga che, ane temAM atizaya asAdhAraNa baLa vAparavuM paDe che. mathI mathIne marI jAya to paNa pragaTa paramAtmasvarUpanA avalaMbana vinA pitAnI meLe paramapadanI prApti durghaTa che; paNa te parama puruSanA avalaMbane te sAva sughaTa-sugama thaI paDe che. je saMsAra samudra samAna tare ati dustara che, te prabhunA avalaMbane goSpada samAna banI jAya che ! eTalA mATe zrI devacaMdrajI jevA bhaktaziromaNi mahAtmA gAI gayA che ke-jinaAlaMbanI nirAlaMbatA pAmI nija AlaMbanI thAya che, tethI ame te te samartha prabhunuM prabaLa avalaMbana grahI nija guNanA zuddha naMdanavanamAM ramazuM. te eTale sudhI ke nija saMpadAyukta Atmatatva jyAM sudhI saMpUrNa nahiM thAya tyAM sudhI huM A jagaguru devanA caraNa sadAya sevyA karIza, yAvatu bAramAM kSINamoha guNasthAnanA aMtaparyata tenuM avalaMbana huM choDIza nahiM. ati dustara je jaladhi same saMsAra che, te gepada sama kIdho prabhu avalaMbane re ; jina AlaMbanI nirAlaMbanI thAye je, tiNe hama ramazuM nija guNa zuddha naMdanavane re le. zuddha tattva nija saMpadA, jyAM lagI pUrNa na thAya re; tyAM lagI jagaguru devanA, evuM caraNa sadAya re."--zrI devacaMdrajI. Ama bhaktine sarva zAstrakAroe ekI avAje vakhANa che. gItAmAM paNa kahyuM che ke- sarva yegIomAM paNa mane pAmelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAna mane bhaje che, te mane yuddhatama mata che." bhakti e muktine rAjamArga che. "jinapati bhakti muktine mAraga" ema bhaktarAja devacaMdrajI kahe che. "jipe bhAva vinA kaba" nahi chUTata duHkhadAva" ema parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM anubhavavacana bhAkhe che. zAstrasamudranuM avagAhana karatAM mane A sAra maLyo ke bhagavatunI bhakita e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che, ema sarva zAstra pAraMgata zrI yazovijayajInuM subhASita che.* jema jinabhakti uttama yogabIja che, tema sadagurubhakti paNa uttama gabIja che. zrI haribhadrasUrijI kahe che ke "bhAvayogI evA bhAva AcArya, bhAva upAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAva tapasvI Adi pratye paNa je vizuddha kuzala cittAdi levuM te gabIja che,-nahiM ke dravyAcArya Adi pratye " ahIM "bhAva" zabda para zAstrakAre khAsa bhAra mUkyA che. bhAvathI-paramArthathI jenA AtmAmAM vega pariNamyo hoI je sAcA bhAvagI che, je zuddha AtmajJAnI hoI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA yogya evA zAstrokata yathArtha Adarza bhAva-guNa vate che, evA kharekharA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi ja vaMdana karavA gya uttama pAtra che, -nahiM ke dravyAcArya-vyasAdhu Adi mATe jinAma ivarSevi mannaterAtarAmanA zraddhAvAna mAte yo mAM tame cutamAM mata " gItA "sArametanmayA labdhaM zrutAbdheravagAhanAt / bhaktirbhAgavatI bIjaM paramAnaMdasaMpadAm // " al.si. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhAvAcArya AdinuM ja parama mAnyapaNuM-vaMghapaNuM zrI haribhadrasUrie kahyuM che. eTale jene paMca parameSThimAM gauravabharyuM sthAna ApavAmAM AvyuM che evA bhagavAna AcAryAdinI AtmadazA-guNasthAna sthiti kevI adbhuta, kevI vItarAga, kevI prazamapradhAna hovI joIe? enI viveka vicArapUrvaka samyak parIkSA karI vicakSaNa mumukSu te jenAmAM AtmajJAnarUpa bhAva-dIvo pragaTyo che, evA jAgatI jota jevA sAkSAta gIsvarUpa bhAvaAcAyodi pratye saMzuddha sevAbhakti-vaiyAvacca kare,-A uttama gabIja che. "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re, vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re"--zrI AnaMdadhanajI. temaja satazrata bhakita e paNa uttama gabIja che. sazAstranAM lekhana, pUjana, dAna, zravaNa, prakAzana, svAdhyAya Adi e gabIja che. jJAnIo ApaNA mATe amUlya jJAnavAraso mUkI gayA che. jagatanuM mithyAtva dAridgha dUra karI tene paramArtha saMpattithI samRddha karanAra jJAnI puruSonuM A jagatuM keTaluM badhuM zuM che ? ApaNe keTalA badhA bANa chIe? ApaNe A paramArthagaDaNa kema cUkAvI zakIe? e vicAra kartavya che. "hA moja nApArito jatA: virahya" tema jJAnarUpa pAramArthika dhananI paNa e ja sthiti che. kAM to enuM dAna thAya, bhegA thAya, nahiM te nAza thAya. jJAnanuM dAna paNa pote jJAnano abhyAsI hoya te ja karI zake, to ja jJAnano pravAha vaheto rahe. bhaga te rasapUrvaka te jJAnanA adhyAtmarasano upabhega karI yatheccha AnaMda lUMTavAthI thaI zake. tema na thAya to tenI trIjI gati ja zeSa rahe che. mATe ApaNe je jJAnIno vAraso sAcavI rAkhavo hoya, te ApaNe parama gorava-bahumAnapUrvaka tene rasAsvAda levo joIe. vaidika dharmavALA kahe che tema ApaNe RSiNa-jJAnI puruSo pratyenuM RNa mAtra niraMtara svAdhyAyathI cUkavI zakIe eTale te cUkavavA mATe ApaNe parama upakArI jJAnIonA addabhuta jJAnanidhAnane potAnA upakArArthe AtmahitakArI sadupayoga karI, jagatamAM udArapaNe te parama zratanI prabhAvanA karavI joIe. athaoNt niraMtara niyamapUrvaka svAdhyAyathI-akhaMDa jJAnayajJathI te vacanAmRtanI pitAnA AtmAmAM prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA karavI joIe. ane Ama karyuM haze to ja AvA bhAvitAtmA dhImaMta jano A jJAnabhaMDAra potAnI prajJArUpa cAvIthI khAlI temAMthI graMtharatno saMzodhIne jagatamAM tenI prabhAvanA karI zakaze. AvA puNya kAryamAM jyAre zrImaMta-dhImaMtano uttama sahakAra jAmaze, jyAre dhImaMtonI jJAnagaMgA zrImaMtanI dhanayamunA sAthe bhaLI sarasvatIne saMgama sAdhaze, tyAre te triveNI saMgamamAM nimajajana karI jagata pAvana banaze, tyAre jagatamAM jJAnInI vANune jayajayakAra thaze, ane AthI gabIjane parama lAbha pAmelA puNyavaMta AtmAono paNa jayajayakAra thaze!-A bedha atre phalita thAya che. Ama bhakti upara zAstrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUke che. prabhubhakti, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 sadagurubhakti ane zrata bhakti e yogamArga pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pUrNa siddhasvarUpa prabhu-ArAdhya deva Adarza sthAne heI, jIvane ISTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che; saddaguru, mokSamArgarUpa sanmArganA parama sAdhaka sAdhucarita puruSa sAkSAt jIvaMta mUrti pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heI, jIvane parama avalaMbanarUpa thaI paDI preraNabala Ape che, ane tathArUpa sadagurunA virahe athavA temanI AjJAe sazAstra paNa parama AlaMbanarUpa banI AtmAthI adhikArI supAtra jIvane parama upakArI thAya che. jIvanI nirmala cittabhUmimAM ropAyelA A gabIja saMvega-vairAgya jalathI abhisiMcita thai, anukrame vikAsa pAmI, anupama mokSaphala Ape che. nahiM to "mUruM nArita kuMto rAvA" mULa na hoya te zAkhA kayAMthI hoya? bIja vinA jhADa kema thAya? kAraNa ke koI paNa makAna pAyA vinA caNAya nahiM, prathama bhUmikA baMdhAyA vinA upalI bhUmikA baMdhAya nahiM, A niyama che. tema garUpa mahAprAsAdanuM caNatara paNa tene A mitrASTirUpa pAyo gabIjathI pUrAyA vinA thAya nahiM, tenI A "abhaya adveSa akheda vALI "sevana kAraNa pahelI bhUmikA" vinA upalI bhUmikA baMdhAya nahiM. je A garUpa bhavya prAsAda bAMdhavo hoya, te sakala jagata pratye jyAM anupama maitrI varte che evI mitrASTirUpa teno majabUta pAyo nAMkhavo joIe, ane temAM A sabhaktimaya gabIjanuM pUraNa karI vajalepa daDha pIThikAbaMdha bAMdhavo joIe, to ja pachI tenuM sAnubaMdha caNatara thayA kare, to ja tenI upalI bhUmikAonuM sarjana thAya. nahiM te AkAzamAM addhara nirAdhAra-niravalaMba makAna kema UbhuM thAya ? mATe aho bhavyajane ! mokSanA kAmI evA mumukSuo! tame prathama A yoga prAsAdanI bhakitarUpa daDha bhUmikA bAMdhe, ke jethI karIne anubaMdhathI te garUpa mahA divya prAsAdanuM sAMgepAMga nirmANa saMpUrNa karI, tenA para mukitarUpa kalaza caDhAvI, vastasvarUpanI siddhirUpa vAratu" karAvI, te anupama prAsAdamAM niraMtara nivAsa karavAnuM parama saubhAgya tame prApta karo !-ema jANe A gabIjanuM uddabodhana karatA A zAstrakartA maharSino divya vani mumukSuone saprema AhvAna karI rahyo che ! Ama bhakitayoga e sarva yogamAM zreSTha ane prathama che. bhaktiyoga, karmavega ane jJAnayoga e traNe vAstavika rIte viruddha ke vibhinna nathI, paNa eka ja keganA traNe pAsA (Facets ) che, ane paraspara gADha saMbaddha hoI eka bIjAnA pUraka ane samarthaka che, kAraNake tAtvika samajaNapUrvaka paraMtattvanI bhakti te bhaktiga, paraMtatvanI bhaktipUrvaka tAvika samajaNathI makSasAdhaka dharmakriyA-nija svarUpanI sAdhaka evI AtmapariNatimaya adhyAtma kriyA te karmaga, ane paraMtatvane parama nidhAna jema bhaktithI hadayamAM dhAraNa karI tathArUpa adhyAtmakriyA yukta paNe jJAnanI-anubhaveganI ananya upAsanA te jJAna. jJAna arthAtu tAtvika samajaNa vagaranI bhakti-kriyA jema ananuSThAna Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 38 rUpa hoI yathArtha phaladAyinI nathI, tema bhakti-kriyA vagaranuM jJAna paNa yathArtha phaladAyi thatuM nathI. Ama A traNe yogano samanvaya che. 3. jJAna ane karmacAga ane A uparathI "jJAna-kriyAthI mekSa che," "jJAnaziyAmyAM mokSa" e mahArahasyapUrNa sUtra paNa caritArtha bane che. arthAta jJAna eTale mukhya paNe bhAvazrutajJAna-zuddha AtmajJAna ane kriyA eTale mukhyapaNe AtmapariNatimaya bhAvakiyA-bhAvacAritra-AtmacAritra e banneno jyAre samanvaya thAya tyAre ja mokSanI prApti thAya.* jJAna ane kriyA e bane eka rathanA be cakra jevA che; emAMnuM eka paNa cakra na hoya to dhamaratha cAle ja nahiM. jJAna vinAnI kriyA AMdhaLI che ne kriyA vinAnuM jJAna pAMgaLuM che. dAvAnala lAgyuM hoya tyAM dekhatAM chatAM pAMgaLo naSTa thAya ne doDatAM chatAM AMdhaLe naSTa thAya; paNa pAMgaLAne khAMdhe besADI AMdhaLo je tenA sUcana mujaba cAle, bane sahakAra karI samanvaya sAdhe to bane bacI jAya. tema bhava-dAvAnalamAMthI bacavA mATe sAdhake jJAna ane tadanusAra kiyA e banneno yathAgya samanvaya sAdhavo joIe. atre jJAnanuM sthAna prathama ane kriyAnuM sthAna pachI mUkayuM te ema sUcave che ke kriyA jJAnane anukUlaanusaratI tAtvika samajaNavALI hovI joIe, ane eTalA mATe ja kriyAnuM "anuSThAna" evuM nAma prasiddha che. paheluM jJAna ane pachI dayA "gDhamaM tALuM to vayA' e mahAsUtranuM rahasya paNa e ja che. dravya zrutajJAna ane vyakriyAne paNa atre enuM yathAyogya sthAna che ja. kAraNa ke je dravya kRtajJAna ane dravya kriyA bhAvanI utpattinuM kAraNa thAya te paNa paraMparAe mokSane kAraNarUpa thaI paDe che, paNa je tathArUpa bhAvanuM kAraNa na thAya te jJAna-kriyA te mokSapratyayI phaLa para niSphaLa ja che. zrI haribhadrasUrie paMcAzakazAstramAM "dravya" zabdanA be artha pradarzita karyo che te parathI A ja paramArtha phalita thAya che: (1) eka te dravya eTale apradhAna, tathArUpa bhAvavihIna. jemake-AcAryamAM hovA gya zAstrokta guNathI rahita hoya te dravyAcArya kahevAya, temaja kriyAnI bAbatamAM joIe te je kriyA yaMtravat kriyAjaDapa, anupagapaNe, kaMI paNa bhAvaskuraNArUpa aMtabheda vinA karavAmAM Ave che, te paNa apradhAna dravyanuM udAharaNa che. (2) dravyano bIjo artha bhAvajanana rogyapaNuM che, je dravya bhAvanuM kAraNa thAya che, je dravyathI bhAva pragaTe che, te dravyane pradhAna e bIjo prakAra che. bhAvane utpanna karanAruM evuM A pradhAna dravya prazasta heI atra mokSamArgamAM prastuta che. eTalA mATe ja pradhAnarUpa dravya stavanedravya AjJAno adhikAra-haLukama, maMdakaSAyI, maMdaviSayI, atItrapariNAmI, aMtaraMga * "karuM jJAnaziyALone sarvameva vv tathI ja tamArA mArkzana nAthA che "--zAstravArtAsamuccaya. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyavAsita, sAcA mArgajijJAsu, tIvra tapipAsu, evA uttama guNalakSaNasaMpanna apunabaMdhakAdi dazAvizeSane pAmelA mumukSuone ja che ema zrI haribhadra sUrie cAkaLe cAkanuM kahyuM che, kAraNa ke tevI pradhAnarUpa dravya kriyA ja kathArUpa viziSTa bhAva utpanna karavAne gya evI hoya che. A apunabaMdhakAdi dazA pUrve sadda baMdhakAdine to apradhAnarUpa dravya kriyA hoya che, kAraNa ke te dravya AjJAnuM pAlana paNa anupagapaNe-kriyAjaDapaNe kare che, eTale teo dravyathI paNa atre mokSa mArganI yogyatA dharAvatA nathI. "anupayoga the' anupayoga-upayoga rahitapaNuM te dravya e vyAkhyA paNa ukta sarva vastune puSTa kare che. Ama viziSTa bhAvane utpanna karanArI pradhAna dravya kriyAne ja zAstrakAre yogamArgamAM sthAna ApyuM che, -nahiM ke anupayegavaMta kriyAiDa evI apradhAna dravya kriyAne. mitrAdaSTi Adi pahelI cAra daSTimAM dravya vaMdanAdi chatAM tene yogamArgamAM gaNI tenuM rahasya paNa e ja che ke temAM bhAvajanane yogyatAvALI pradhAna dravya kriyA hoya che. Ama AvI dravya kriyAne paNa atra yathAyogya sthAna che ja, kAraNa ke dravyane sAdhya lakSya paNa bhAva ja che, dravyanA AlaMbane paNa bhAva para ja caDhavAnuM che, ane bhAva para Avye ja chUTako che. A bhAva eTale AtmabhAva, AmAmAM tathArUpa jJAnadarzana-cAritrAdi guNanuM bhavana-pariNamana, AtmasvabhAva pariNati. Akho jinamArga mukhyapaNe A bhAva para racAyela che, bhAva e ja enuM jIvana che, te na hoya to khAlI bekhuM ja rahe che. "cAtriyA: tati na mArazULyA: ' dravya ane bhAvanI tulanA karatAM zrI yogadaSTisamuccayakAre kahyuM che ke zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce sUrya ane AgI jeTaluM aMtara che. "zuddhabhAva ne zUnI kiriyA, bahumAM aMtara kejI? jhaLahaLato sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI. "--. da. sajhAya. "vya kriyA ruci jIvaDA re, bhAva dharma rucihIna, upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna ?...caMdrAnana. "-zrI devacaMdrajI. apunabaMdhakathI mAMDIne, jAva carama guNaThANa, bhAva apekSAye jinaANu, mAraga bhASe jANu, "zrI yazovijayajI. jeTaluM A dravya kriyA mATe satya che teTaluM ja dravyazratajJAna mATe paNa che, kAraNa ke zAstra e jJAnaprAptinA uttama nimittarUpa-sAdhanarUpa hoI upacArathI tene jJAna kahyuM che, mATe ekalA dravyazrutajJAnanA zuka pATha jevA zuSka jJAnathI kAMI jJAna thayuM kahevAtuM nathI, paNa je tenuM uttama nimitta pAmI AtmA pote jJAnarUpe pariName arthAta "ete ahigAriNo iha Na sesA davyao vi jaM esaa| dathag so javAi herAna 3 jAti " zrI paMcAzaka. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM bhAvezrata paNuM pragaTe- AtmajJAna upaje, te ja vAstavika jJAna thayuM kahevAya che, nahiMte zrI haribhadrasUrijIe kahyuM che tema strI-putrAdi jema mahamUddha janene saMsAra che, tema zAstra e vidvAnono saMsAra che ! vaLI e paNa khAsa yAda rAkhavA jevuM che ke adhyAtmarasa pariNati vinAnuM je zAstrajJAna te bhArarUpa ja che gadheDo caMdanano bhAra upADe che, paNa teno bhaMga te koI bhAgyazALI ja pAme che, tema zAstrane bhAra te aneka vahe che, paNa tene adhyAtmarasa to kaI viralA ja cAkhe che. pharaka mAtra eTalo ja che ke-gadheDo potAnA zarIra para bojo UThAve che, ane A zAstra-gardabha potAnA mana para bejo UThAve che! paNa banenuM bhAravAhakapaNuM sarakhuM che ! " vedAnyazAstravilklezaM, rasamadhyAtmazAstra vit / mAmraznonAmAnoti, vati 2 vara: | "-zrI yazovijayajI. tima RtapAThI paMDitayuM paNa, pravacana kahata ajJAna re; sAra ladyA vinA bhAra kahyo zrata, khara daSTAMta pramANu."--zrI cidAnaMdajI, pustaka paMDitarUpa vidvAnamAM ane AtmAnubhavI jJAnamAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. bAkI badhuM jANato hoya, paNa eka AtmAne na jANato hoya, to te zAstravettA vidvAna paNa ajJAnI che. ane eka AtmAne jANatA hoya ne bIjuM kAMI na paNa jANatA hoya te te avidvAn paNa jJAnI che. Ama vidvAnuM ne jJAnImAM pragaTa bheda che. athavA paramArthathI AtmajJAnI e ja sAco vidvAna athavA paMDitajana che, bAkI bIjA kahevAtA vidvAnonI gaNanA paNa ajJAnI athavA bAla mAM ja che. nirakSara paNa jJAnI hAI zake ne sAkSara paNa ajJAnI hoI zake evI A vilakSaNa vAta vivekI jano ja samajI zake che. A graMthamAM paNa IchAganA lakSaNamAM zrutajJAnI zabda mUkayA chatAM "jJAnI" evuM khAsa vizeSaNa veryuM, te paNa ema sUcave che ke zrutajJAnI-Agamadhara' hoya chatAM kadAca ajJAnI paNa hoya. eTalA mATe ja zAstramAM paNa kahyuM che ke-je dravyathI nava pUrva paNa bhaNela hoya, paNa je AtmAne na jAryo hoya, to te ajJAnI che. Ama jyAM nava pUrva jeTaluM kRta bhaNele e adhyAtmarasa pariNati vinAno zuSkajJAnI bahuzrata paNa ajJAnI kahyo che, te pachI anya apaDyuta vAcAjJAnIonI te zI vAta karavI ? sarva zAstranuM jJAna paNa je eka Amavastu hAtha na AvI te zUnyarUpa ja che, moTA mIMDArUpa ja che. "gha'-AtmA hAthamAM na AvyuM che te badhA ekaDA vinAnA mIMDA che! " g kAja re sarva kALajuM Ama ukta svarUpavALA jJAna-kriyAnA samanvayathI ja mokSa che, ema jJAnIoe kahyuM che. chatAM kaI jIvo prAya: kevaLa bAhya kriyAnA AgrahI "kriyAjaDa' thaI rahyA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 che, te koI kevaLa "zuSkajJAnI" thaI paDyA che, je pote mokSamArga ArAdhe che ema mAne che,-je dekhI parama kRpALu sahudaya saMtajanone karuNA upaje che. atre je kiyA jaDa leke che teo prAyaH bAhA vyavahAra sAdhanane sAdhya mAnI beThA che ne mukhya nizcaya sAdhyane bhUlI gayA che. eTale teo anupayoga paNe-kriyA jaDapaNe yaMtravat bADhA dravya kriyA karyA kare che, paNa nija svarUpanI sAdhaka evI aMtaraMga AtmapariNatirUpa bhAvakriyAneadhyAtmakriyAne prAye sparzatA nathI, kaMI paNa aMtabheda anubhavatA nathI, vaLI teo jJAnamArgane niSedha kare che. ane je zuSkajJAnI jano che, te zuSkajJAnanI sukkI lakhI "vAte ja kare che, baMdha-mokSa Adi kalpanA che ema kahe che, paNa pote te mahAvezamAM ne svaccha de varte che; teo nizcayanaya "mAtra zabdanI mAMhA" grahe che ane sadvyavahArane lepa kare che, teo jJAnadazA pAmyA nathI ne sAdhanadazA choDI de che, AvA "nAma adhyAtmI" zuSkajJAnIone je saMga pAme te paNa bUDI jAya. jJAnadazA pApe nahi, sAdhana dazA na kAMI; pAme tene saMga che, te buDe bhavamAMhi. nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM no'ya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya."-zrI Atmasiddhi. vacana nirapekSa vyavahAra jUTho kahyo, vacana sApekSa vyavahAra sAce; vacananirapekSa vyavahAra saMsAra phala, sAMbhaLI AdarI kAMI rAce." zrI AnaMdaghanajI. Ama kriyAjaDa jIvo vyavahAranA AgrahI hoI nizcayanirapekSa hoya che, tethI mokSamArganA adhikArI che; ane zuSkajJAnI jIvo nizcayanA AgrahI hoI vyavahAranirapekSa varte che, tethI teo paNa mokSamArganA adhikArI ja che. A kriyAjaDa ane zuSkajJAnI baneya "mahAruM te sAcuM " ema mAnanArA matAthI ja che, paNa sAcuM te hA" ema mAnanArA AtmAthIM nathI. paNa sAce AtmAthI hAya te to paramArtharUpa nizcaya ane tenA sAdhaka sadvyavahArane sumeLa ja sAdhe; nizcayavANa sAMbhaLI sat sAdhana choDI dIe nahiM, paNa nizcayane niraMtara lakSyamAM rAkhI, te ja sata sAdhana sevyAM kare. ane Ama jJAna ne kriyA e bane nayanI parasapara tIvra maitrI karAvI, zuddha AtmajJAna ne rAgadveSarahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatirUpa kriyAne cAritrano samanvaya sAdhe, te avazya zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSanI siddhi thAya. zrI yazovijayajIe subhASita kahyuM che tema "karmavegane samyapha abhyAsa karI, jJAnane samAzrita thayele puruSa dhyAnAga para caDhI mokSane pAme 'x * "rmayo ramyA , jJAnayo samAcita dhAno , mokSa prApta ) -zrI adhyAtmasAra. For Private & Personal use only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ In. tAtparya egadRSTithI divya gamArgadarzana. Ama bhaktiyoga, jJAna ne karmaveganI samyaka vyavasthArUpa gamArganuM yathArtha darzana samyapha evI gaSTithI ja thAya che, A divya nayanathI ja jinamArganuM divya darzana thAya che. A paramArtha daSTi vinA te badhuMya aMdhArUM che. "AMkha vinAnuM aMdhAruM re" e lokokti ahIM paramArtha mArgamAM sAva sAcI jaNAya che. daSTi aMdhatA TaLI na hoya tyAM sudhI AdhyAtmika evA mokSamArganuM athavA jinanA mULamArganuM darzana thAya nahiM; jinane A adhyAtmapradhAna paramArtha mArga dekhavA mATe te A divya gaThaSTinuM unmIlana thavuM joIe, ane jIvanI draSTiaMdhatA TaLavI joIe. A aMtaraMga mArganuM darzana gADarI A pravAha jevI bahiraMga oghadaSTithI na ja thaI zake, eTalA mATe jIvonI e gatAnagatika gADarIA pravAha jevI lokika oghadaSTi dUra karAvI, divya jinamArganAM yathArtha darzanArthe AdhyAtmika draSTi arpavA mATe ja, ane gabindunA prAMte "o tALonasTorana: leka gaThaSTivALo thAo !-e pitAnA Azirvacanane jANe caritArtha karavAne arthe ja ArSadraSTA maharSi haribhadrAcAryajIe A yogadaSTisamuccaya" graMthanuM nirmANa kareluM dazya thAya che. kAraNa ke tevI daSTinA abhAve alokika AdhyAtmika mArgane paNa gatAnugatika loko laukika daSTie-oghadaSTie dekhe che ! mahAtmA AnaMdaghanajI pokAra karI gayA che ke "carama nayaNu karI mAraga jevo re, bhUlyo sayala saMsAra." paNa jina-vItarAgane ratnatrayIrUpa mULamArga to kevaLa zuddha AtmapariNatirUpa hoI mukhyapaNe AdhyAtmika mArga che, paramArtha mArga che, aMtaraMga bhAvamArga che. jAti-veSanA bheda vinA je koI paNa A yota mekSamArga sAdhe che, AtmAmAM pariNamAve che, te ja mokSa pAme che. arthAt zuddha AtmAne jANa, zraddho ne Acare e ja eka sanAtana nizcaya sAdhya layamAM rAkhI, samasta dvAdazAMgInA sArarUpa "zuddha nayadIpikA" pratye niraMtara daSTi TheravI, tenA sasAdhanarUpa paramArtha sAdhaka zuddha vyavahArane je seve che, nizcaya-vyavahArano samanvaya sAdhe che, te ja mokSa pAme che. kAraNa ke svarUpabhraSTa thavAthI ja AtmAnuM saMsAra paribhramaNa thayuM che, ane samasta vyavahAranuM paNa pradhAna ne eka ja prajana AtmAne svarUpamAM ANI "nija ghara" padharAvavAnuM che. eTale vyavahAra sabhyadarzana-jJAnacAritrarUpa vyavahAra ratnatrayIne uttarottara zuddhi dvArA A svarUpaAropaNarUpa prathama bhUmikA "nija pada" prApta karI, jIva nizcayaratnatrayIrUpa mokSamArgane sAdhaka-sAdhu banI, uttarottara ucca ucca bhUmikAone-dazAone sparzato saparzato mokSamArge AgaLa * "jai jiNamayaM pavajaha mA vavahAraNicchae muye| vi chinnara utArtha avLa taruM ."--Apavacana. " sukho suddhAdeso NAyayo prmbhaavdrisiihiN|| vavadAridrA kuLa ne du avme dila mA . "- zrI samayasAra, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 vadhatuM jAya che, ane chevaTe AtmazuddhinI parama parAkASTAne prApta karI te parama bhegI zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme che-siddha bane che. A samasta gazAstranuM nirUpaNa e ja vAta siddha kare che. "ha ahaMkAra mamakAranuM baMdhana, yuddha naya te dahe dahana jema iMdhana, zuddha naya dIpikA mukti mAraga bhaNe, zuddha naya Athi che sAdhune ApaNu. zuddha naya dhyAna tehane sadA pariName, jehane zuddha vyavahAra hayaDe rame, malina vacce yathA rAga kuMkumata, hIna vyavahAracitta ehathI navi guNe."--zrI yazavijyajI. Ama paramArtha pratyayI yegamArganuM yathArtha darzana A yogadRSTirUpa divya nayanathI ja thaI zake. parama bhAvitAmAM AnaMdaghanajIe bhAkhyuM che tema " jiNe nayaNe karI mAraga joIe re, nayana te divya vicAra." A divya nayananI prApti kema thAya? je pAmela hoya tenI pAsethI pamAya. dIvAmAMthI dIvo thAya. kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave. dekhato hoya te ja mArga dekhADe, AMdhaLo kema dekhADe? AMdhaLo te pote khADAmAM paDe ne bIjAne pADe. eTale A divya nayananI prApti to gaThaSTirUpa divya cakSune pAmelA sAkSAta daSTA evA bhAvagI saddagurUthI ja thAya, nahiM ke dRSTiaMdha evA asadRgutthI. AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA doDyA jAya evI asadagururUpa aMdha puruSaparaMparA pAsethI divya nayananI AzA rAkhavI te AkAzakusumavat che. zrI AnaMdaghanajInA zabdomAM "puruSaparaMpara anubhava jevatAM re aMdha aMdha palAya' kAraNa ke jyAM lagI mithyAtva TaLyuM nathI, darzanamoha dUra thayo nathI ane samagUDhaSTi khUlI nathI, tyAM lagI paramArthathI daSTiaMdhapaNuM ja kahevA yogya che. A mithyAtvarUpa daSTigaMdhapaNuM to janmAMdha paNa karatAM paNa kharAba che; janmAMdha te arthane dekhate ja nathI, paNa mithyAdaSTi aMdha te arthano anartha dekhe che! eTale AvA daSTiaMdha asadaguru to pite unmArge jatA hoI bIjAne unmArge derI khADamAM pADe, durgatinI gatamAM nAMkhe; mATe sanmArge javA mATe to sadagurunuM ja nayana-doravaNI joIe. vaLI daSTi daSTigathI raMgAyelI hoya, kamaLAvALI hoya, athavA ADe raMgIna kAca dharyo hoya to darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM (Coloured vision) thAya che, yathArtha thatuM nathI. tema chavanI daSTi je daSTirAgathI raMgAyelI hoya, to tenuM darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM-viparyasta hoya che, samyapha hetuM nathI. ghaNI vakhata loko daSTirAganI puSTine paNa samyagRSTipaNe mAnI levAnI bhrAMtigata bhUla kare che. paNa e banne kevaLa jUdI ja vastu che, kAraNa ke daSTirAgathI je darzana thAya che te tevA rAgabhAvathI raMgAyeluM ne malina hoI asamyapha hoya che, ane samyagdaSTithI je darzana thAya che te rAgabhAvanA anaraMjana vinAnuM nirmala ne svaccha hAI samyaka hoya che. dAkhalA tarIke-potAnA kuladharmanA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru saddagurumAM avazya havA yogya evA AtmajJAna-vItarAgatA Adi lakSaNathI rahita hoya, chatAM pitAnA mata-saMpradAyanA AgrahathI ane potAnA mAnI lIdhelA kuladharmanA mamatvajanya rAgathI tene guru mAnavA te pragaTa daSTirAga paNuM che; athavA jenA pratye pitAne rAga che evA amuka puruSavizeSa ja sAcA che ne temAM ja sarvasva che, bIjA badhA khoTA che ne temAM kAMI nathI te paNa dRSTirAgano prakAra che. A daSTirAga choDa ghaNe muzkela che. zrI hemacaMdrAcAryajIe to vItarAga pAse pikAra pADyo che ke-he bhagavad ! neharAga choDavo saheluM che, kAmarAga choDa helo che, paNa A duSTa dRSTi rAga choDa saMtane paNa dehile che, tyaja che. paNa samaSTipaNamAM te rAga hete nathI, eTale temAM te vastunuM vastusvarUpe darzana thAya che. sadevanuM, saddagurunuM, saddhamanuM samyaka svarUpa samajI tenuM tathArUpa pratItimaya mAnyapaNuM hoya che. tAtparya ke daSTirAgamAM "mata nuM mAnyapaNuM che, ane samyagRSTimAM "sa"nuM mAnyapaNuM che. daSTirAgI " mAruM te sAcuM mAne che, ane samyagadaSTi "sAcuM te mAruM" mAne che. Ama e bannene pragaTa bheda che. eTale sujJa temAM krAMti pAme nahiM "dRSTirAgano piSa teha samakita gaNuM, syAdavAdanI rIta na jANuM nija paNuM."--zrI devacaMdrajI mATe samyaga daSTi icchanArA mumukSue te daSTirAga ne draSTiaMdhapaNArUpa aMdhazraddhAne choDI daI, daSTiaMdha evA ajJAnI asadagurune tyajI samyagadaSTisaMpanna jJAnI vItarAga sadagurunuM ja AlaMbana bhajavuM joIe. kAraNa ke carmacakSune agocara evI binA nayanakI bAta" "binA nayana pAve nahiM _divya nayana vinA pAme nahiM, paNa seve sadRguru ke carana, so pAve sAkSAta."-Agama paNa gurugama vinA agama thaI paDe che. kAraNa ke Agama e AtmAnumavI jJAnI puruSanA vacana heI, sAkSAt anubhavajJAnIAmAnubhavI evA pAramArthika sadaguru ja tenA marmane-hadayane-rahasyane pAme che, ane te ja eka te batAvavAne samartha che. eTale prajJArUpa zalAkAmAM pravacanarUpa divya aMjana laI saddaguru AMje, "jJAna-aMjanazalAkA" kare, te ja jIvane A daSTiroga dUra thAya. to ja A divya nayana unmIlana pAme, to ja A divya cakSu ughaDe ane sanmArganI prApti thaI meru samA mahAmahimAvAn parama guNanidhAna zuddha AtmAnuM sAkSAt darzana thAya. pravacana aMjana je sadaguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna, "--zrI AnaMdadhanajI, zAstramAM gItArthane ja gurupaNAno adhikAra kahyo che emAM ghaNuM rahasya che ane te e ja vAtane puSTa kare che, kAraNa ke gItArtha eTale keTalAka loko mAtra sUtrapAThI samaje che ema nahiM, paNa jeNe zAstrano-sUtrano artha-paramArtha gIta karyo che, atyaMta hRdayagata-pariNata karyo che, saMgItanI jema avisaMvAdIpaNe AtmAmAM tanmaya-ekatAra Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo che, AtmAkAra karyo che, AtmAnubhUtimaya karyo che te "gItArtha ' arthAta jeNe parama nizcayarUpa paramArtha Atmatatva gIta karyuM che, anubhUta karyuM che te gItArtha. evA gItArtha AtmAnubhavI jJAnI puruSa ja guru thavAne yogya che. bAkI tathArUpa gyatA vinAnA ajJAnI gurue te karmabhArathI "guru" (bhAre) bane che. ajJAnI nija chaMde cAle, tama nizrAe vihArI; ajJAnI je ga7ne calave, te te anaMta saMsArI che. jinajI ! jima jima bahuzruta bahu janasaMmata, bahu ziSya paravariyA; tima tima jinazAsanano vayarI, je navi nizcaya dariye re. jinajI ! samabhASI gItAratha nANI, AgamamAMhe lahiye re, Atama arathI zubhamati sajajana, kahe te viNa kema rahiye re?"--zrI yazovijayajI. Ama sAcA gItArtha, jJAnI, AtmAnubhavI sadaguru pAsethI ja pAramArthika bhAva gurugama prApta thAya che. A aMge suMdara anyakti che ke-gaganamaMDala-cidAkAza tenI maLe eka amRtane kuvo che, eTale amRtasvarUpI zAMtasudhArasamaya AtmAne tyAM vAsa che. jene sadaguru maLyA che, te ja te amRtakUpamAMthI zAMtasudhArasa bharI bharIne pIe che, temanI tRSA chIpe che arthAta bhavatRSNA zAMta thAya che, ane te amRtapAnathI te amRtapaNane pAme che. bAkI jene sadaguruno ga nathI maLyuM, te te amRtapAnanA lAbhathI vaMcita rahe che, tarasyA cAlyA jAya che, eTale temanI bhavatRSNa bujhAtI nathI, ane te mRta paNAne ja pAme che, arthAta janmamaraNaparaMparA karyA kare che, tenA janmamaraNane cheDo Avato nathI. "gagana maMDaLameM adhabica kUvA, uhA he amIkA vAsa; saguNA e so bhara bhara pIve, nathurA jAve pAsA.. avadhU! so jegI guru merA, usa padakA kare re nIveDA. -zrI AnaMdadhanajI. vaha satya sudhA darazAvahiMge, caturaMgula he dase mila hai, rasadeva niraMjanake pivahI, gahIM joga juga juga so jivahI "zrImad rAjacaMdrajI. zrI zaitamasvAmIjIne bhagavAna mahAvIra deve samyaga netra AvyAM tyAre vedanA artha paNa samyaphapaNe samajAyA. haSTi samyapha hoya te mithyA zAstra paNa sabhyapaNe pariName che ane daSTi mithyA hoya te samyakuzAstra paNa mithyApaNe pariName che. SaDradarzananuM rahasya paNa daSTi samyapha hoya te samajAya che. mATe daSTi samyak joIe, ane tenI prApti te upara kahyuM tema zrI gurune AdhIna che. tevA dA puruSa ja divya daSTi apI vastunuM yathAvat svarUpadarzana karAvavAne samartha hoya che. paNa AvA vastugate vastu kahenArA Apta anubhavajJAnIo to virala ja che, jagatamAM temane te dukALa ja che. AnaMdaghanajIe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 kahyuM che tema "abhimate vastu vastugate kahe che te viralA jaga joya." bAkI tathArUpa tAvika anubhava vinA vastunI mAtra khAlI kalpita vAto karanArA janane kAMI teTe nathI, temano to sarvatra sukALa ja che. kheda thAya che ke nagada mAlarUpe (Materially ) adhyAtmanuM svarUpa jAyAsamajyA vinA hAla adhyAtmIone vyavahAra kaTimAM adhogati pAmatA A dezamAM, A kesamAM rAphaDo phATyo che, kevaLa khyAla-bhramaNa-gatAnugatikatvane ( sentimentalism) anusarI zuddha varatugate vasturUpane jANyA samajyA vinA adhyAtmanuM puchaDuM pakaDanArA A jIvo, nathI AtmAne oLakhavAnA, paNa vyavahAra-paramArthathI patita thaI dezane ane pitAne pariNAme dhakko ja pahoMcADaze."--zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetA. kAraNa ke vastuvicAranI bAbatamAM divya nayanano viraha paDyo che, "vastu vicAre re divya nayana taNe, viraha paDaye niradhAra, eTale yathArtha vastuvicAra thato nathI. jema samyagadaSTi (cakSu) vinA bAhya padArthonuM yathArtha darzana thatuM nathI, tema samyagadaSTi vinA AtmAdi atIndriya padArthanuM samyapha svarUpadarzana thatuM nathI. e divya nayana vinA AkhA brahmAMDa saMbaMdhI game teTalA kapanArUpa svachaMda vicAra kare te paNa paramArthathI zunya ja che, moTuM mIMDuM ja che. kAraNa ke huM pote koNa chuM? hArUM svarUpa zuM che? e eka mULabhUta kendrastha vastuno jIve zAMtabhAve vivekapUrvaka bhAgye ja vicAra karyo che. eTale e AkhA lekane jANavAnI ceSTA kare che, paNa deha-devaLamAM birAjamAna Atama-devanA svarUpane jANavAnI tamA karatuM nathI ! A mukhya prajanabhUta AtmavastunA vicAranI samyagu daSTi paNa mukhyapaNe sAcA jJAnI sadagurunA avalaMbane khUle che ane te AdhyAtmika gadaSTithI ja gamArganuM divya darzana thAya che. eTale pachI jevI "daSTi tevI sRSTi', jevuM darzana tevuM sarjana e nyAye te dhaNI jogIjana" te divya yogamAge gamana karavA "Ie che" (IcchAga). eTale gg[d vhuM" e sUtra pramANe yegamArge daSTipUta padanyAsa karatA karato te "daSTA" puruSa apUrva AtmapuruSArthathI, adamya utsAhathI ne ananya saMvegathI te samAge gamana kare che, pravRtti Adare che (pravRttiga). vacce naDatA vidyAne A vIra puruSa adabhuta zoryathI sAmano karI jaya kare che ane zAMta sthira paNe mAge cAlyA jAya che (sthira. ga). ane aMte ISTa dhyeya sthAne AvI pahoMcI te yogamArgano pravAsa pUro karI anupama siddhi sAdhe che (siddhiAga). tAtparya ke-egamArga pravartato "jogIjana" parabhAva-vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devAne niraMtara jAgrata upaga rAkhI, dravyathI ane bhAvathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane niSparigraha e pAMca yamanuM paripAlana kare che, zoca, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSa, tapa, vAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyamanuM A sevana kare che, parabhAvanI beThakarUpa dehAdhyAsa choDI daI, AtmabhAvamAM Asana jamAve che; bAhya bhAvanuM virecana karI aMtarAtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa bhAvaprANAyAma sAdhe che; viSayavikAramAMthI ikiyene pratyAhata karI parabhAvamAMthI AtmAne pAcho kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che; AtmasvabhAvamAM AtmAne dhArI rAkhavArUpa dhAraNuM dhare che, sthiracita ane sthitaprajJa thaI AtmAnuM ekAgra dhyAna dhyAve che ane zuddha AtmasvarUpamAM lIna thaI javArUpa-samAI javArUpa parama AtmasamAdhi anubhave che. ane Ama je anaMta sukhadhAma padane IcchatA susaMte-gIndro dinarAta tenA dhyAnamAM rahe che, ane jyAM anaMta evI sudhAmaya parama zAMti pravahe che, evA te parama amRtasvarUpa zuddha parama padane A girAja sAkSAta pAme che. "sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM, para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."--zrImad rAjacaMdrajI. (2) zAstrakartA maharSi haribhadrAcAryajI. Ama divya gadaSTithI paramArthamaya vegamArganuM yathArtha darzana karAvanAra A zAstrakartA maharSinA pavitra caritra saMbaMdhI be zabda kahI aMtya maMgalarUpa upasaMhAra karIe -A bhArata bhUmimAM mata-darzananA AgrahathI para evA je gayAgAMThyA "nipakSa viralA koI" sAcA saMta puruSe thayA che, temAM zrI haribhadrAcArya koI anerI bhAta pADanArA vilakSaNa saMta tarasanna thaI gayA, sarva darzanano sAdhamika baMdhutvabhAve samanvaya karanArI parama udAra nirAgraha anekAMta daSTine yathArtha paNe jhIlanArA mahAprabhAvaka tirdhara ArSa daSTA thaI gayA. vikramanA AThamAM navamA saikAmAM thaI gayelA A yAkinI mahattA sUna' tarike suprasiddha haribhadrasUrinA jIvana saMbaMdhI je ati a5 mAhitI zrI prabhAvaka caritra Adi parathI ApaNane upalabdha thAya che te pramANe teozrI citrakUTanA( cittoDanA) nivAsI sarvazApAraMgata mahApaMDita brAhmaNa hatA? ane tyAMnA rAjA jitArinA saMmAnita purohita hatA. te caturdaza vidyAsthAnamAM prakarSa ne pAmelA hatA, paNa temane pitAnI vidyAne mada caDyo hato. pitAne kalisakalagnapaNe mAnatA A ghamaMDI vipre dutara pratijJA karI hatI ke " atre jenuM kaheluM huM na samajI zakuM, teno huM ziSya thaI jAuM.' Ama dvija zreSTha haribhadra purohita abhimAnI chatAM saralatAnI mUrti ane satyatavaveSaka hatA. eka divasa te mahApaMDita koI upAzraya pAsethI pasAra thatA hatA, tyAM eka "yAkinI "mahattarA nAmanA vRddha sAdhvIjIne nIcenI gAthAno madhura svare pATha karatAM teNe sAMbhaLyA- " cakkI dugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI / kesava cakkI kesava ducakkI kesI ya cakkI ya // " Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye A gAthAno artha besADavA haribhadra ghaNuM madhyA, paNa kAMI ghaDa beThI nahiM. eTale temaNe pAse jaIne upahAsamAM vRddhAne pUchayuM -aho! mAjI ! A tame cipha ciku chuM karyuM ? tyAre yoginIe javAba Apyo-beTA ! navuM likheluM cipha cipha thAya. navarjitaM vizvavikrAyate' (arthAta vyaMgamAM tuM paNa navo nizALI che, zikhAu aNaghaDa che, eTale A badhuM tane cikra cipha lAgatuM haze, paNa tema nathI.) AvA mArmika uttarathI upahAsa karavA gayelA haribhadrane upahAsa thaI gaye ne te cATa paDI gayA. eTale camakAra pAmelA satyapratijJA saralAtmA haribhadra vinamra banI vinayathI pUchayuM-ahIM mAtAjI! tame je A pATha karyo tene artha Apa samajAva, huM te artha samajatuM nathI, huM Apano ziSya chuM. tyAre pavitra sAdhvIjIe kahyuM-he bhadra! puruSane ziSya karavAne amAro AcAra nathI, paNa hArI jijJAsA hoya te tuM amArA dhamocArya pAse jA. eTale haribhadra puhita jinabhaTAcArya pAse jaI temane samasta nivedana karI temanI pAse dIkSita thayA. pachI to jinadarzanarUpa pArasamaNino parza thatAM, satyatattvaparIkSaka haribhadrano AtmA tenA raMgathI hADohADa raMgAI gaye. Ama jenA nimittathI potAne A jIvanapalaTa thaze, ane parama dhama bIjanI prAptirUpa parama upakAra thaye, evA te ceginI "yAkinI" mahattarAne potAne saddharma saMskArarUpa dharma janma ApanArA, sAce paramArtha "dvija " banAvanArA potAnA dharmamAtA mAnI, kRta ziromaNi haribhadra pitAne "yAkinI mahattAsUna' tarika oLakhAvavA lAgyA, ane pitAnI amara kRtiomAM paNa te puNya smRti temaNe jALavI rAkhelI adyApi dazya thAya che. kuzAgrabuddhinA svAmI haribhadra apa samayamAM samasta jinAgamanA pAragAmI thayA ne tene yogya jANI gurue svapade sthApana karyA. temanA be bhANeja haMsa ane paramahaMse temanI samIpe dIkSA lIdhI. pramANuzAstramAM pAraMgata A be mahAbuddhimAn ziSya, gurunI anujJA nahiM chatAM, boddha pramANa zAstronA abhyAsArthe gupta veze bauddha nagare gayA. tyAM pAchaLathI khabara paDI jatAM boddhoe haMsane haNI nAMkhe, paNa paramahaMsa nAsI chUTI mAMDa guru pAse pahoMcyuM, ane hakIkta nivedana karatAM te paNa hadavibhedathI maraNa pAme. eTale AvA be uttama ziSaratnonA virahathI zekanimagna thayelA haribhadrasUrine kSaNika AvezarUpa kepa vyApe che, paNa temanA gurue pAThavelI "gujaLa ajitA ' I. traNa gAthAthI tenuM tatakSaNa zamana thAya che, ane temane pitAnA kSaNika AvezarUpa kopano pArAvAra pazcAttApa thAya che ane prAyazcitta yAce che. pachI ziSyasaMtatino viraha jene vedato hato ane AvA du:khamaya saMsArasvarUpa pratye tIvra vairAgyathI je "bhavaviraha' gaveSatA hatA, evA A bhAvitAtmA mahAmumukSu tIvra saMvegaraMgI zrI haribhadrAcArya "zAasaMtati'nA sajanAthe anupama atula parama AzcaryakArI puruSArtha thI pravRtta thayA. gurue je traNa bI ja bhUta gAthA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokalI hatI te parathI temaNe vistArathI sagaraMgataraMgiNI samI samarAIacakahA ' (samarAditya kathA) racI, ane taduparAMta mAtra mAnasika kapAsanA prAyazcitta artha A parama bhavabhIru mumukSu mahAtmAe 1400 prakaraNa graMthonuM ananya sarjana karyuM ! pitAne vedAyele sataziSyaviraha, ane pote jhaMkhelo bhavaviraha temaNe pitAnI ciMrajIva" zAstrasaMtatimAM 'viraha' aMkathI amara karela dazya thAya che. dA. ta. "mArazvAM raddhi ne ravi rAje,' athavA A ja graMthamAM "mAravALo:.temaNe sarvathA jarjarita mahAnizItha zAstrano jIrNoddhAra karyo. ( haju sudhI temanA lagabhaga 75 jeTalA graMthe ja upalabdha thayA che.). AvA A sAdhucarita saMtanA akSaradehamAM emane akSara AtmA akSarapaNe amara rahyo che. "jenI yazakAyamAM jarAmaraNajanya bhaya lAgato nathI evA sukRtI kavio jayavaMta che,' 'nAta tharA:vA rAmauri mAM " e zrI bhatRharinI ukti A ArSa daTA saMta kavinI amRtavANI saMbaMdhamAM akSaraza: sAcI paDe che. codase. (1400) graMtha jeTalA mahAna graMtharAzinuM maulika sarjana karanArA A "yAkinImahattarAsu" haribhadrasUri, sADA traNa kroDa lokapramANa sAhityanA sarjaka kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI jema, asAdhAraNa kaTinA sAhityasvAmI (Literary giant) thaI gayA, virATa (Colosus) kavi-brahmA, ArSa daSTA maharSi ( Seer, great sage) thaI gayA. emanI eka ekathI sarasa evI amara kRtiomAM gUMjate emane divya ivani eTalI badhI amRtamAdhurIthI bharyo che ke tenuM pAna karatAM tRpti thatI nathI. zAMtasudhArasa jalanidhi e A haribhadrasUrina divya nAda akhUTa rasavALA akSayanidhi che; A divya vani A ArSa dAnA aMtarAtmAno nAda che, emAM pade pade nirjharatI parA zubhakti emanA parama bhakta hRdayanuM pratibiMba pADanAruM darpaNa che. sunilaSTa, suziSTa ane sumiSTa zailIthI uttama kalAmaya rIte suMdara zabdacitramAM guMthela ekeka graMtha A mahAnitha munIzvaranuM addabhuta graMthanimaNakozalya dAkhave che. vaLI emane Azaya te eTale badhe paramArthagaMbhIra che ke sAgaranI jema tenuM mApa kADhavuM ke tAga le te azakya vastu che. kAraNake temanA ekeka vacana pAchaLa agAdha zAstrajJAna ne ananya tattvaciMtana uparAMta uttama AtmAnubhavanuM samartha pIThabaLa rahyuM che. eTale AvA uca yogadazAne pAmelA mahAtmAnI kRtino Azaya yathArtha paNe avagAhI pragaTa kare, te te temanA jevI ucca AtmadazAne pAmelA mahAtmA gIzvaronuM kAma che. teo ja tene yathAyogya nyAya ApI zake, teo ja tenuM yathAyogya mUlyAMkana karI zake, sAcA ratnanI parIkSA nipuNa ratna parIkSaka ja karI zake; kAraNa ke sAgaravaragaMbhIra AzayavALA sUtrAtmaka saMkSepathI graMtha gUMthavAnI ananya kalAmAM siddhahasta zrI haribhadrAcAryajIe, atre addabhuta samAsazaktithI bindumAM pravacana siMdhu samAge che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "eka buM jaLathI e pragaTyA, zratasAgara vistAra dhanya jInene ulaTa udadhi, eka buMdameM DAra."-zrI cidAnaMdajI eTale AvA AzayagaMbhIra pravacanasiMdhumAMthI artharane kheLI kADhavAnuM kAma UMDI vicAra DUbakI mAranArA avagAhaka vivecakonuM che. "vItyAmavIrthavijA' A maMdamati TIkAkAra vivecake paNa yathAzakti-yathAmati A cagadaSTi samuccaya graMtha-ratnAkaramAM "sumanaMdanI TIkA 'rUpa DUbakI mArI artharane khALavAne kiMcit prayatna karyo che, te sumana sajanenA manane AnaMdita karo ! guNe je ke "hyAM te sakala gaNaje saMtajananA, ane deze ke te sakala paNa huM pAmara taNA; karI do dUra suguNa carajo haMsa sumati ! amI daSTi dhArI suNa ja bhagavAnadAsa vinati. 5, capATI roDa, muMbaI. te citra vadI paMcamI, vi. saM. 2006 I bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsaMgika vaktavya ga" zabda kAne paDe che ane maharSi haribhadrasUrijInI sAthesAthe ja ApaApa maharSi pataMjalinuM paNa maraNa thaI Ave che. tenuM kAraNa mane e lAge che ke haribhadrasUrijInI jema pataMjalinI daSTivizAlatA che. temaNe yogamArgamAM IzvaropAsanAne thAna ApIne niSpakSabhAve IzvaranA svarUpanuM evuM nirUpaNa karyuM che ke e mAnya karavAmAM koIne paNa vadhe Ave nahiM. emaNe vicAryuM ke jyAre lokonuM sAdhya eka ja che tyAre pratIkanA bheda mATe vyartha jhaghaDA zAne mATe? ane eTalA mATe ja emaNe cekhuM kahyuM ke, tamAruM mana jemAM lAge tenuM ja dhyAna dhare, paNa dhyeya te manane sthira-ekAgra karavAnuM rAkhI paramAtmaciMtananA sAcA pAtra bane. "ravivAranA purNaviroga zvA'' jene kaleza, karma, karmanA pariNAma tathA vAsanA sparza karI zakatA nathI evA koI paNa puruSa vizeSane Izvara kahe che. pataMjalie yegasUtramAM hozcitavRttinirodha eTale ke cittavRttinirodhane ja yuga kahela che, jyAre zrImadda haribhadrasUrie yogane lagatA pitAnA judA judA pustakomAM mekSaprApti karAvanAra dharmavyApArane ja yoga kahela che. zrImadda hemacaMdrAcArye yoga eTale samyagU jJAna, samyaka zraddhA ane samyaka cAritrarUpa ratnatraya ema kahyuM che. gItAjImAM yegane artha samajAvatAM kahyuM che ke cittanI samatA e ja yoga che, ane cittanI samatA mana (kriyA) ane buddhi(jJAna)nuM aikaya thAya tyAre ja zakya bane che. A badhI vyAkhyAmAM upalaka rIte jotAM bhinnatA jaNAya che, paNa bArIka rIte jotAM ApaNane khAtrI thaze ke mAtra zabdomAM ja bhinnatA che, arthamAM nahiM. "cittavRttinirodha" e zabdathI te kriyA agara vyApAra vivakSita che ke je mokSamArga mATe anukULa hoya. mokSaprApti karAvanAra dharmavyApAra, ene paNa artha e ja che. zrImadda hemacaMdrAcAryo to cakakhuM ja jaNAvyuM che ke cAra puruSArthamAM mokSa uttama che ane yoga tenI prAptimAM 1. pA. . samAdhipAda, a. 1-24 2 buddhiyukto jahAtIha ubhe sukRtaduSkRte / tamAghoghA gujarA yoga jarmanu zaiaurADham II (2-10) 3 caturdharme'graNIrmokSo yogastasya ca kAraNam / jJAnazrAnArivAranajhartha = sa -ogazAstra (1-15) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para kAraNa che, eTale ke samyaga jJAna, samyak zraddhA ane samyapha cAritra e ratnatraya eTale ja mukti. gItAjIne paNa e ja vani che. cittanI samatA thAya che tyAM ja meMga che. ane cittanI samatA eja mokSanuM dvAra che. vartamAna paristhitine anukULa thaI paDe evI yoganI vyAkhyA karIe to ema kahI zakAya ke "ajJAnarUpI aMdhakAramAMthI mANasane jJAnarUpI prakAza tarapha ja laI jAya te ja ga." ane A ga te ja durgatimAM paDatA prANIne dhArI rAkhe, bacAve, paDavA na de, e pradhAna dharma che. have ApaNe saMsAramAM yoganuM sthAna zuM ? yoga zA mATe ? yoganA adhikArI ke? ane sAdhakanA kartavya zA zA? e mATe vicAra karIe-zrI haribhadrasUrijIe yogabindumAM jaNAvyuM che ke " jyAre AtmAnI upara mohano prabhAva ghaTavAno AraMbha thAya che tyArathI ja AdhyAtmika vikAsano sUtrapAta thaI jAya che." apunarNadhaka (je AtmAne saMsAra pravAsa carama pudgalaparAvarta eTale bAkI rahe che, te AtmAne jaina paribhASAmAM apunabaMdhaka kahevAmAM Ave che) AtmAne AMtarika paricaya eTalo ja ke tevA AtmAnI upara mohanuM dabANa ochuM thaI UlaTuM mehanI upara tevA AtmAnuM dabANa zarU thAya che. e ja AdhyAtmika vikAsanuM bIjAropaNa che. ahIMthI ja gamArgane AraMbha thaI javAne lIdhe tevA vikAsagAmI AtmAnI pratyeka pravRttimAM saralatA, udAratA, namratA, paropakAraparAyaNatA Adi sadAcAra najare paDe che,-je tevA vikAsagAmI AtmAne bAhA paricaya lekhAya. yoganA sAcA adhikArI thavA mATe saMsArano bAhya tyAga e kAMI anivAryapaNe Avazyaka vastu nathI, paNa sAcuM mumukSu paNuM e Avazyaka vastu che. gRhasthAvAsamAM rahIne paNa sAco mumukSu yathAyogyapaNe yoga sAdhI zake che. ApaNe tyAM bhautika ane AdhyAtmika pragati vacce bheda pADavAmAM Ave che, ane tethI mANasamAM eka jAtanI vikRti ane daMbha utpanna thatAM jovAmAM Ave che. upAzraya ane maMdiramAM pUrNa bhAve bhakti karate mANasa, tenI peDhI, oNphisa agara gharamAM taddana bhinna svarUpa dharAvatA hoya che. e kharuM che ke, bhotika jIvanane avagaNIne mAtra AdhyAtmika pragatinAM sAdhakane herAna thavuM paDe che, tevI ja rIte AdhyAtmika pragati avagaNIne mAtra bhautika pragatinI pAchaLa paDanAra paNa herAna ja thAya che. paNa mANase viveka vAparI bhotika jIvana ane AdhyAtmika jIvanane samanvaya karavAno che. ekano vicAra karatI vakhate bIjAne bhUlavuM e daMbha che. jIvanamAM bannene sthAna che eTaluM ja nahiM, paNa banne vacce deha ane AtmAnI je ghATe saMbaMdha che, ema mAnIne jIvanavyavasAya nakkI karavAmAM Ave to ja mANasa potAnA jIvanamAM sAcI pragati sAdhI zake che. yogane aMtima hetu saMsArano tyAga nathI, paNa AMtarika ane bAhya sthiti vacceno samanvaya e ja bhegane hetu che. samartha tatvajJAnI ane mahAna yogI zrI araviMda A bAbata para lakhatAM kahe che ke "mANasane pitAne Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 AvirbhAva karavA mATe je jIvana ApavAmAM AvyuM che teno tyAga karavo e mANasanI pUrNatA mATe anivArya gaNAya ja nahiM, ane mane te hetu paNa hoI zake nahiM. keTalAka khAsa saMjogomAM evo jIvanano tyAga ISTa gaNAya, athavA te AkhI mANasa jAtinI pragati karavA mATe vyaktine e pramANe preraNA thAya te banavAjoga che. yegane khare hetu-pUrNa hetu to jyAre mANasano yoga, jIvana sAthe eka thAya ane kudaratanA svAbhAvika yAganI peThe mANasa potAnA AMtara jIvana pratye daSTi karI jJAnapUrvaka ema kahI zake ke "AkhuM jIvana yoga ja che " tyAre ja siddha thaye gaNAya." uttarAdhyayana sUtramAM te tyAM sudhI kahyuM che ke "sanita jof mikyua jAthA saMgamuttarA" eTale ke ghaNA musAdhuo karatAM saMyamI gRhastho paNa uttama hoya che. vanamAM jaIne tyAM pavitra bhAvathI rahenAra yegI, agara giranArajInI guphAmAM dhyAna dharanAra gI, agara te himAlayanAM zikhara para samAdhiyukta gInAM AcaraNa karatAM, vastImAM rahI vanavAsanI pavitratA, guphAnuM dhyAna, ane zikhara paranI samAdhi je AcarI jANe che te ja sAco yegI. zrImadda hemacaMdrAcAryanuM gazAstra rAjarSi kumArapAlanAM mATe ja taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM, ane eka rAjavInAM jIvanamAM je yoganuM sthAna che, to gRhastha jIvanamAM zA mATe vega azakya hoya ? sadAcAra " e yoganI prAthamika bhUmikA che. vicAra ane AcAranI saMpUrNa zuddhi enuM ja nAma sadAcAra. viveka e sadAcArane pAyo che. sata ane asata athavA nitya ane anityane juduM pADavAnI zakti tenuM nAma ja viveka " La jJA, viSe mAgi' arthAt prApta thayelA kAmomAM paNa vivekIne IcchA nathI thatI. eTale vairAgya e vivekano sahacara che. vairAgya eTale rAgane nAza. rAga eTale bhautika vastuone meLavavAnI ke bhegavavAnI IcchA. vairAgya eTale saMsAra ane jagatanA padArtho pratye tiraskAra nahiM, paNa tenA sAcA svarUpanA bhAnathI upajelI virakti e ja vairAgya. baLadanA paganI pAchaLa gADAnuM paiDuM cAlyuM Ave che, tema vivekanA pramANamAM tenI pAchaLa vairAgya paNa Ave che ja. e yAda rAkhavAnuM che ke jaganA mAnavIo mATe yoga-AdhyAtmika pragati tarapha vaLavA mATenI jarUriyAta je Aje UbhI thaI che, tevI jarUriyAta jagatamAM bhAgye ja A pahelAM kaI vakhate thaI haze. aNubombanI zodhane arthahIna banAvavAno mArga hAIDrojana bebanI zodha nathI, paraMtu mAnavInI AdhyAtmika pragati ja e be ane arthahIna banAvavA saphaLa thaze. tyAre ApaNe have sAdhakanAM jIvanakAryane vicAra karIe. yoganA mArge janArA dareka sAdhake paNa jIvanane yuddha tarIke ja mAnavAnuM che, paraMtu e yuddha pitAnI jAta sAthe ja laDavuM joIe, kAraNa ke potAnA baLathI potAnI jAtane Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jItanAro sukhI thAya che. sAdhake potAnI IrachAo, viSayavAsanAo, kAmanAo ane kaSA sAthe yuddha karavAnuM che. sAdhake yAda rAkhavuM ke, pAMca Indriye, krodha, mAna, mAyA ane lobha, tathA sauthI vizeSa durjaya evuM pitAnuM mana, e chatAyAM eTale badhuM chatAyuM. mana mAMkaDA jevuM che ane tene vaza karavuM muzkela che, paNa azakaya to nathI ja. abhyAsa ane vairAgya, e banne, sANasAnI mAphaka manane pakaDI zake che, ane eka vakhata sAdhake ene pakaDayuM, ene vaza karyuM, pachI AtmAnI unnati mATe e kevuM madadarUpa thaI paDe che, te, sAdhake pratyakSa anubhavathI samajavAnuM che, kAraNa ke keTalIka vAta samajAvavA mATe zabdo pUratA nathI, ane A paNa eka evI ja bAbata che. - sAdhakane upadeza ApatAM, zAstromAM kahevAmAM AvyuM che ke, sAdhake strIo sAthenAM prasaMgane tyAga kare. bhalene putrI hoya, putravadhU hoya, proDhA hoya ke nAnI kumArI hoya, topaNa sAdhake tene saMsarga na kara. DAhyA puruSa strIono paricaya ke sahavAsa vadhavA na de. strI sAthenA kAmo e hiMsA, parigrahAdi sarva mahApApanAM mULa che. bilADInA raheThANa pAse uMdaroe rahevuM e jema DahApaNuM bhareluM nathI, ema strIovALA makAnamAM sAdhaka brahmacArI e rahevuM salAmatIbhareluM nathI. strIo vaDe saMkIrNa ghara, manoraMjaka strIkathA, strIono paricaya, temanI IndriyonuM nirIkSaNa, tenAM rudana, gIta, ane hAsya, teonI sAthe bhojana ane beThaka, rasadAra ane pramANathI vadhAre khAna pAna, zarIranI TApaTIpa, A badhI vastuo mANasane priya che, ane sAdhake teno tyAga kare muzkela che. parantu AtmAnI zodha karanArA mANasane mATe to A tAlapuTa viSa jevI che. A dharma dhruva che, nitya che, zAzvata che, ane jine batAvela che. e ja mArga vaDe pUrve keTalAya jIvo siddha thayA che, thAya che ane haju thaze. sAdhake dhana, vaibhava ke strI jAtanI pratye tirasakAra sevavAM, evo artha AmAMthI kADhavAno nathI. ApaNe indriye, krodha, mAna, mAyA, lebha ane ApaNA mananuM ghaDatara ane svAbhAvika baMdhAraNa evuM che ke, jIvamAtrane kAma, bhego ane viSaya sevavAne mATe bahArathI koInI preraNA ke AjJAnI jarUra nathI rahetI. eTale strI, vaibhava ke dhana pratye jyAre sAdhakane AkarSaNa utpanna thAya, (ane pUrvajanmanAM koI gabhraSTa AtmAne bAda karIe te AvA AkarSaNe utpanna thavAM e badhA sAdhake mATe svAbhAvika ane kudaratI che) e vakhate, sAdhake deSa strImAM, vaibhavamAM ke dhanamAM jovAno nathI, paNa doSa 1 appANameva jujjhAhi kiM te jujjheNa bjjho| acqiAmeva magi =rUttA sumepa | u, se. (9-35) 2 paMcindiyANi kohaM mANaM mAyaM taheva lohaM ca / ja reva atgf saravuM nig vize u. sU. (9-36) 3. sUtrakRtAMga. (1-4). 2. uttarAdhyayana sUtra, 16-32. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnI indriyone, pitAnAmAM chupAyelI kAmanAonI ane pitAnA ja mana che ema mAnavAnuM che. strI jAti deSita nathI, strI mAtramAM to sAdhaka mAtAnuM svarUpa joI zake che. kharAba tatva to ApaNA potAmAM ja rahyuM che, eTale doSa sAdhake potAnI jAtamAM ja jovAno che. dhana ane vaibhava kharAba nathI, paNa ApaNe indriye ane mana tene je rIte mAge che, upabhega kare che, te vastu kharAba che. eTale sAdhake, keIpaNa padArtha pratye tiraskAra sevavAnI jarUra nathI, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. sAdhake abhimAnathI dUra rahevAnuM che. sAdhaka potAnA svabhAvamAM thoDe pheraphAra karI pitAnI jAtane ema samajAve ke pote pitAnI prakRti para kAbu meLavyuM che to temAM te avazya ThAkara khAze. sAdhake pitAnI indriyanAM, pitAmAM rahelA kaSAyenA, ane pitAnA mananA cokIdAra banI, paLe paLa tenAM "sI. AI. DI." banavAnuM che. sAdhakane je ghaDIe ema lAge ke te saMpUrNa che, ajaya che, te ghaDIthI ja tenA patananI zarUAta thAya che, ane teno vinAza thAya che. sAdhakamAtra apUrNa che, jo ke te pUrNa cagI banavAne adhikAra dharAve che te kharUM che. paraMtu jIvananA aMta sudhI, mRtyu vakhatanA chelAmAM chellA zvAsa sudhI, agara to jIvata avasthAmAM sagInI dazA prApta thAya tyAM sudhI kaI paNa sAdhaka pite saMpUrNa che ema mAnavAnI dhRSTatA na kare. AvI ghelachAne sAdhakanA jIvanamAM sthAna che tethI bhagavAna mahAvIre zrI gotamane kahyuM che ke "A jIvita bahu capala che tathA vidathI bharapUra che, mATe kSaNabhara paNa pramAda karyA vinA he gautama ! te pUrve karelAM karma khaMkherI nAkha." mahAna bhegIonAM, mahAna jJAnIonAM patana thayAM che, ene mULa kAraNe tapAsatAM jaNAya che ke teonAM abhimAnanA kAraNe tema banyuM che. paMjAbI lokomAM eka pracalita kahevata che jeno artha ema thAya che ke, rAMdhelI rasoI ane jIvanta mANasanAM kadI vakhANa na karavAM, kAraNa ke te kayAre bagaDI jaze e kahevAya nahiM. sAdhake A kahevatane dhyAnamAM rAkhI yogI banavAnAM prayatna karavAmAM ja potAnuM dhyAna rAkhavAnuM che, ane sAdhaka mAtra e paNa yAda rAkhavAnuM che ke, koI paNa dhyeyanI prApti athenAM prayatnomAM je AnaMda ane zAMti che, teTalA AnaMda ane zAMti te dhyeyanI prApti pachI maLatAM nathI. sAdhake to pitAnuM dhyeya ghAtI karmonA nAza mATe rAkhavAnuM che, tethI jarA paNa utaratuM nahi; ane e dhyeyanI prApti sAthe sAdhakanAM rAga ane dveSane nAza thayela hoya che, eTale pachI, temAM AnaMda ke zekane prazna ja vicAravAne nathI rahetuM. dareka sAdhake dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke, ApaNI aMdara eka evI mahAna sattAnuM 1. " chU ma cAkag, bIvizag aggghavAyA vidukhAdi ja pujA 6, ravamayaM poyama mA pamAyag "-zrI, u. su. 20-3 2 teramuM guNaThANuM-yogI kevalI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 sAmrAjya vyAparyuM che, ke je sattA sAme koI paNa viSaya vAsanA, kAmane kai IchA TakA zakatAM nathI. mANasa-manuSyapaNuM tiryaMca ane nArakanAM jIvo karatAM mahAna che eTaluM ja nahiM paNa manuSyapaNuM to deva karatAM paNa uttama che. tethI ja, mAnavI te devonAM mATe paNa vaMdanIya gaNAya che. sAdhake dhyAnamAM rAkhavuM ke manuSya ni karatAM bIjI koI uttama yoni che ja nahi. sAdhakane kAmagonAM vicAro Ave tyAre potAnI jAtane samajAvavAnuM ke, kAmabhego te devayonimAM zobhe, manuSya gatimAM nahiM. manuSya te devene deva che, kAraNa ke manuSya jIvana eTale to saMyama, tyAga ane tapanuM jIvana mukti e manuSya mAtrano adhikAra che, ane manuSya yoni prApta karyA pachI, traNa lekamAM koI evI zakti nathI ke je mukti meLavavAnAM ApaNuM mArgamAM aDacaNa utpanna karI zake. pUrva karma-prArabdha karatAM puruSArtha haMmeza prabaLa che, e sAdhake bhUlavAnuM nathI. Exertion is greater than destiny je paramAtmA-parama AtmAnI zedha sAdhake karavAnI che, te parama AtmA sAdhake potAnI aMdara ja zodhavAno che-utpanna karavAno che. ema kahevAya che, ane kadApi mAnavAmAM Ave ke A jamAnAmAM, A kSetrathI manuSya kama rahita banI mukti pAmI zakatA nathI, kAraNa ke A jamAnAnAM mAnavInA zarIranuM baMdhAraNa evuM che ke temAM zukala dhayAna saMbhavita nathI, paraMtu zrImadda hemacaMdrAcArya emanA yogazAstramAM jaNAvyuM che ke "bhale mokSa thaye kahevAo ke na kahevAe, paraMtu je paramAnaMda che tene anubhava to thAya ja che, ke jenI AgaLa saMsAranAM tamAma sukha tucacha jevAM-nahi jevA lAge che. " sAdhaka A sthiti prApta kare to e mukti karatAM kaMI rIte utaratI dazA che ema nahi kahevAya. ganA mArge janArane sukha, zAMti ane parama AnaMda maLe che, paNa te mATe sAdhake tene yogya mUlya paNa ApavAM paDe che. Apattio, duHkhe, vyAdhio, ciMtAo, na gamatA banAve, hRdayane hacamacAvI nAkhe evA prasaMge, ane dharatIkaMpanA jevA AMcakA lAge tevA banAvonAM anubhava mATe sAdhake taiyArI rAkhavI joIe parantu sAdhake temaja anya mAnavIoe yAda rAkhavAnuM che ke mAnavIne je herAna thavuM paDe che, anyAya sahana karavo paDe che, kuTuMbIjane, priyajana ane nikaTanAM nehi 1 devo, dAna ane gAMdharva jAtinA devo, yakSa, rAkSasa ane kinnara jAtinA devo paNa je duSkara evA brahmacarya pALe che tevA puruSane namaskAra kare che. deve paNa brahmacArIne dAsa bane che.' uttarAdhyayana sUtra. 16. * mokSo'stu mAstu yadi vA paramAnaMdastu vedyate sa khalu / mitravikuNAni pratimAne na vivivigha yogazAstra 12-51 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 enAM mRtyunA kAraNe viyoganI vedanAo bhogavavI paDe che, aneka muzkelIo, mAMdagIo ane trAsamAMthI pasAra thavuM paDe che, e ekAne ApaNuM burA kAryonuM pariNAma agara pApanuM phaLa che, ema mAnavAnI keIe bhUla karavAnI nathI. zrI kedAranAthajI jeo zrInAthajInAM zubha nAme prasiddha che ane mahAna tatvajJAnI che, teo potAnA eka lekhamAM lakhatAM jaNAve che ke " unnatino mArga sukha ane sagavaDomAM thaIne pasAra thato nathI, e vAta teNe (zreyAthIe) pitAnA manane sArI rIte zIkhavavI joIe. duHkha ane saMkaTa sAme jhaghaDatA rahevAnI vRtti ane puruSArtha tenAmAM hovA joIe. unnati mATe prayatna karatAM karatAM je duHkha ke saMkaTa AvI paDe temAM pitAnA mana-buddhi-zarIrane je tANa ApavI paDe che, aDacaNAmAMthI mArga kApatAM, saMkaTono asahya bhAra kheMcatA, mane bhAvanAone je rIte kyAreka atyaMta komaLa te kyAreka atyaMta kaThaNa karavI paDe che, te te vakhate manane kamaLa ke kaThaNa karatAM, mana, buddhi ane zarIra dvArA je anubhava thAya che te anubhavomAM ja sarva vizeSatA rahelI che, te anubhava dvArA ja manuSyatvane ghATa ghaDAya che, evo zreyAthIne vizvAsa hovo joIe. aneka prakAranAM vikaTa ane kaThaNa prasaMgamAMthI tavAIne nikaLyA vinA ApaNI satvazIlatAnI parIkSA thatI nathI, ane parIkSA vinA AtmavizvAsa upajato nathI. sAvika hetu mATe je duHkhe ane hADamArIo sahana karavA paDe che tethI ja ApaNAmAM rahelI malinatA nikaLI jaI ApaNAmAM rahelI manuSyatA pragaTa thAya che, evo vizvAsa zreyAthInAM hRdayamAM have joIe. unnatine mArge cAlatAM nyAya ane karuNAthI taraboLa thayelA hRdayamAM sArivAka sukha tathA AnaMda prApta thAya, tenA mATe je avakAza hoya te tene te dhikakAraze nahiM ane je dukha tathA hADamArIo Ave tene durbhAgya lekhaze nahiM." svargastha sAkSarazrI AnaMdazaMkara dhruva pitAnAM eka lekhamAM lakhe che ke, "paramAtmAnA manuSya uparanAM premanI pahelI nizAnI zuM? Ano uttara jarA virodhAbhAsI lAgaze, paNa te vAstavika che ane te e ke duHkha-saMsAranAM duHkha. paramAtmAnI jenA upara kRpA thAya che tenA upara ja e duHkha nAkhe che. asaMkhya vikaTa prasaMge ane Apatti one anubhava meLavI e anubhavathI pavitra thaI kuntI kRSNa pratye kahe che "vipara: saMratu naH zAzvat tatra tatra raju '' he jagatnA prabhu! haMmezA amArA upara AvI vipattio ja haze, jethI amane tamAruM nitya darzana rahRAAM kare. jeonAM hRdaya kRpaNutA ane kAyaratAthI bharelAM che, teo sAMsArika sukhanuM ekeka TapakuM cATyAM kare che,-kUtaruM hADakuM cATyAM kare tema ! kadI janmArAmAM jANe e joyuM ja na hoya,-je ke karoDo janmo bhogavyAM karyuM che chatAM ! evA manuSyonAM bAyalApaNAno khyAla lAvo, ane te sAthe kSatriyamAtA kuntInI vIratvabharelI ukti sarakhAvo ane kahe be bhAvamAMthI kaye bhAva vadhAre ucca ? paramAtmAnAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sAnnidhyamAM javuM e manuSyano manuSya tarIke parama dharma ane adhikAra che. manuSyamAM ja evI zakti che ke e duHkha jogavavAM, eTaluM ja nahiM paNa e duHkhano artha kare eTale ke enuM svarUpa samajavuM tathA prayojana tapAsavuM, enI AgaLa pAchaLanI kaDIo tapAsI kAryakAraNanI saMkalanAmAM enuM kayAM sthAna che tathA e zI garaja sAre che e nakkI karavuM. dukhamAM garakAva thaI na jatAM enA bhUta-bhaviSya tarapha najara karIzuM to turata jaNAze ke duHkha e bhUtakALanI malinatAnuM vizAdhana che ane bhaviSya kALanI Atmonnatine aruNedaya che. jene manuSya jIvana pAmI e jIvana saphaLa karavAnI IcchA che ane jeNe e jIvananI sughaTita ghaTanA upara vicAra karyo che-ene sAMsArika du:kha te paramAtmAnI kRpA sivAya anya rUpe kadi paNa bhAsaze nahi " samartha tatvajJAnI ane mahAna yogI zrI araviMda kahe che ke " It is not because there is something bad in you that blows fall on you-blows fall on all human beings, because they are full of desire for things that can not last and they loose them or even if they get, it brings disappointment and cannot satisfy them." athata tamArI upara duHkhanA ghA paDe che, enuM kAraNa e nathI ke tamArAmAM kAMIka kharAba tattva che, paNa duHkhanA ghA dareka mANasanI para paDe che, kAraNa ke teo evI vastuonI pAchaLa paDe che ke je varatu nitya rahetI nathI, ane tethI mANaso tene gumAvI de che, agara te varatu meLavyA pachI temane nirAzA utpanna thAya che agara teone saMtoSa ApI zakatI nathI. suprasiddha kavi ane mahAna jJAnI zrI khalila jibrAne lakhyuM che ke, "Your pain is the breaking of the shell that encloses your understanding," zuela tamArA jJAna upara bAjhI gayeluM jaDatvanuM paDa dUra karavA mATe, tamane je eka vastu kudarata taraphathI ApavAmAM Ave che, e tamArI vedanA. A kathAnI satyatA, bhagavAna nemanAthanAM pUrva janmanI patnI rAjulanAM jIvanamAMthI, ane bhagavAna mahAvIranAM prathama gaNadhara zrI gautamanAM jIvanamAMthI paNa ApaNane maLI zake che. lagnane ratha pAcho pheravIne bhagavAna nemanAtha jyAre pAchA phare che, ane pitAthI eka ghaDI paNa vikhUTA na paDanAra zrI gautamane nivaNasamaye bhagavAna mahAvIra dUra kare che,-temAM banne vibhUtioe rAjula ane zrI gautamane vedanA upajAvela che, ane te ja vedanA aMte e banenI muktinAM mATe kAraNabhUta bane che, e vAta sahelAIthI sau koI samajI zake tevI che. bhagavAna nemanAthe rAjulamAM vedanA upajAvIne pUrvabhavonI patnIne mukti apAvI sAcA patinuM kAma karyuM che, kAraNa ke je pati muktinAM kAryamAM patnIne nimittarUpa thAya te ja sAce pati bhagavAna mahAvIre potAnA parama ziSyane vedanA ApIne tene rAgamAMthI mukta banAvela che, ane je kevaLajJAna rAga sahita dazAmAM azakya hatuM, te kevalajJAna, pelI vedanAthI rAga rahita banyA eTale prApta thayuM. ziSyane je mukti apAve te ja sAcA guru. A badhA uparathI sAdhaka evo artha na tArave ke ApaNe jANe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa khajhIne ApaNA para du:khA vahArI lAvavAM joIe. duHkheA Ave tyAre samAdhAna karavA mATe A badhI bhAkhatA sAdhake dhyAnamAM rAkhavI. sAdhaka mAtra yAgI banavAnuM dhyeya rAkhavAnuM che. sAcA yAgI teA e ja ke jenAM ghAti karyAM nAza pAmyA che. je mRtyunAM pariNAme sAdhake pharI janma levA paDe teno khAkhatamAM, teTalA pUratI yAganI apUrNatA. sAdhaka eve yAgI A janme thAya, ke pachInA janma thAya, e bahu mahattvanI vastu nathI ke jeTalI mahatvatA sAdhakanA mATe tenAM prayatnA karavAmAM rahelI che. parantu sAdhake evuM jIvana teA jIvavu ja joIe ke, tenA ata:kALe jyAre tenI AsapAsanAM mANusA tene saMbhaLAve ke:-- maraNe karI e, A anubhave e, kAi ariha Mtanu e, zaraNu jainaneA e, sAdhu " janma jarA karyA ka sahu zaraNu eka zaraNa dharma zrI saMsAra asAra tA; na rAkhaNahAra tA. siddha bhagavata te; zaraNu guNavata te. 29 e vakhate sAdhaka mukhethI nahiM te paNa manamAM peAtAnI jAtane evA javAba ApI zake ke, ' A sa'sAra asAra che eTale ja jIvana maraNanAM keTalAe pherAe puruSArtha karI A janme me TALI nAkhyAM che, ane saMsAramAM kAi kAinA rAkhaNahAra ke tAraNahAra nathI, eTale ja mArA AtmAne mArI jAtanAM tAraNahAra tarIke taiyAra karavA prayatnA karyA che. aridvaMta ane siddhanuM zaraNuM huM kAMi daiyA tarIke yAcatA nathI, paNa adhikAra ane lAyakAtanI draSTie e mAgavAnA mArA hakka che eTale ja hu mAgu chuM'. ' je sAdhaka, mRtyu vakhate peAtAnI jAtane Ama kahI zakavAne zaktimAn hAya, te sAdhaka, mukti meLave ke na meLave, vahelI meLave ke meADI meLave, tA paNa tenu jIvana dhanya che. ( A graMthamAMthI pAna 249) jagatanAM dareke dareka strI ane puruSAe yAda rAkhavAnu che ane peAtAnA hRdayamAM sAnerI akSareAthI kAtarI rAkhavAnu` che ke, sAcA ane zAzvatA sukhanI prApti mATe, cAgane mArge gayA sivAya-AdhyAtmika pragati sAdhyA sivAya bIjo koi mArga ja nathI. A ja paMthe jaIne, A jagamAM asaMkhya mAnavIee zAzvatu sukha prApta karyuM che, kare che, ane karaze. je strI puruSA A jagatanI bhautika vastuenI prAptimAM ane tene bhAgavavAmAM sukha mAne che, tee sAcA sukhathI ajANa che. teee dhyAnamAM rAkhavuM ke 1 caiAda guNasthAna rUpamAM, AdhyAtmika vikAsakramamAM, terame gurusthAne jene sogI avasthA kahevAmAM AvI che te-e caiAgInA artha ahiM ghaTAvyA che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 teonu' sukha da'bhathI bharelu, ane aneka garIba mANasAnAM bheAge meLavAelu' che. tethI te sukha, pAkaLa, nAzavaMta ane anitya che ane tene aMte, teone mAtra du:kha ja prApta thavAnu che. jJAnIe kahI gayAM che ke, zAzvatA sukhanA mArge bhautika vastunI prAptimAM agara tene bhAgavavAmAM nathI, paNa tenuM svarUpa samajI tene tyAga karavAmAM che, ane eTale ja bhatRhira ane buddha jevAM mahAna rAjavIe, bhautika sukhAne avagaNIne, ceAganA paMthe cAlI nikaLyAM hatAM. sAdhakanAM mATe chellI agatyanI vAta te A che. sAdhake ema nathI mAnavAnu ke jagat ane A saMsAra mAtra du:khathI ja bharelAM che. je vairAgIone tamAma jagane mATe dhikkAra utpanna thAya che, temaja je ghuvaDa jevuM meDhuM' laine sadA nirAzAvAdI rahe che, te vairAgI nahi paNa mUrkha che. vairAgyanAM kAraNe teA jIvanamAM pavitra zAMti, divya prema, akhaMDa AnaMda, suDha mAmaLa tathA zarIra ane mananI tandurastI prApta thAya che, ane vairAgyanI sAthe AvA badhA sAdhanA jene prApta thAya che te ja sAcA sAdhaka kahevarAvavAne lAyaka che, bIjA nahi. A rIte, yAga-AdhyAtmika pragatimAM ja mANasa mAtranAM du:kha ane azAMti TALa vAnA upAya che, ane A jagatamAM koi evA du:kha nathI, kAi evA vyAdhi nathI, kAi evA darda nathI, ke jetu' mAraNa ApaNane ceAgamAMthI na maLe. ane mAnavI mAtra yAda rAkhavAnu che ke vahele ke meADe, A janme agara rakhaDapATa karIne anya janme, dareka AtmAne A mArge ja aMte te javAnu che, kAraNa ke, karmothI mukta banavu' e kAMi AtmAnA viziSTa adhikAra che evu nathI, paNa ene AtmAnA sAmAnya svabhAva-mULa dharma che. ApaNe jJAnI nathI, eTale jIva mAtra bhavya che ema mAnIne ja dareke ceAgane path javAnu che, jo vaheMle ke meADe e mArge gayA sivAya cAle tevuM che ja nahiM, te zA mATe e mArge javAnI zarUAta atyArathI ja nA karavI ? nepcyuna khIlDIMga, haiAkhI rADa, kATa, muMbai, 23-7-10, manasukhalAla tArAcaMda mahetA, Ge Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka ane vivecananI viSaya anukramaNikA viSaya pRSTha vivecanakAra-TIkAkAranuM maMgalAcaraNa. maMgalAcaraNaH prayojanAdi. IcchAyAgAdi upanyAsa. . . . 1-11 bhUmikAH IchAyAga, zAstroga, sAmarthyAga (lo. 3-11) .. 12-13 icchAyogaH nirdabha dharmecchA. zrutA, samyagudaSTi, chatAM pramAda... ... 13 zAstroga; tIvra zAstrabodha. saMpratyayAtmaka zraddhA. kaSa- cheda-tApa parIkSA. AjJApradhAna zraddhA. apramatta yoga. yathAsUtra sAcA 'nircatha' muni. ... sAmarthagaH zAstrathI para. zAstranuM sAmAnya diggadarzana. AtmasAmarthyathI pragati. saMyamathI zaktisaMcaya. zAstranI maryAdA. Atmaanubhava mitra. prAtibhajJAna-saMdhyA jevuM. sarvajJatAdinuM sAdhana. be bheda - ... (1) dharmasaMnyAsa yoga-bIjA apUrvakaraNamAM. graMthibheda. samyaggadarzana. samyaphatvanA cihna. tAtvika dharmasaMnyAsa. atAtvika dharmasaMnyAsa. dIkSA adhikArI. bIjuM apUrvakaraNa-kSapakazreNI-kevalajJAna. ... (2) saMnyAsa yoga-Ayojaka karaNa kevalI samudaghAta. zelezIkaraNa. yathApravRttakaraNa Adi apUrva purUAthe. ayoga parama bhega. .. ... sArasamuccaya. kaLazakAvya (DaeN. bhagavAnadAsa viracita navaracanA) .. . 10-11 12-14 ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (lai. 12-20) 54-101 ATha yogadaSTi, yathArtha nAma. dhadaSTi ne yogadaSTiH samyagdaSTinI nirAgraha madhyasthatA. saMtonI parArthapravRtti. cArisaMjIvanI cAra nyAya. * * ATha yogadaSTine upamAH tRNaagnikaNa sama mitrA, gomaya agnikaNu sama tArA, kAchaagnikazuM sama khelA, dIpaprabhA sama dIjhA, ratnaprabhA sama sthirA, tArAprabhA sama kAMtA, sUryaprabhA sama prabhA, caMdraprabhA sama para. pratyeka dRSTinuM saMkSepa kathana.-dImA parvata mithyAtva chatAM mitrAdi cAra daSTinuM saddaSTipaNuM kema? ikSumAMthI zuddha sAkaranI banAvaTanuM daSTAMta. mitrAdi ikSu Adi samAna" saMvegamAdhurya, mitrAdine pAtra bhavya ja. abhavya barU jevA, mitrAdine apAtra. pariNAmI AtmAmAM ja yogadaSTinuM ghaTanAnapaNuM ... .. sarvadarzanasaMmata yogadRSTi: ATha yogadaSTi, yama-niyamAdi ATha yogAMga khedaudegAdi ATha citta doSa tyAga, aSa-jijJAsAdi ATha guNa prApti-e sarvane paraspara anukrame saMbaMdha ane svarUpa. * * * * Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zloka 17-18 viSaya " dRSTi' zabdanI vyAkhyA-sata zraddhAsaMgata bedha te dRSTi-darzana: daSTiaMdhapaNuM, ke netrarogInuM daSTAMta. asatapravRttivyAghAtogadaSTi satapravRttipadAvahA, ATha skUla bheda, sUma bheda anaMta. ... ... ... ... *** mitrA Adi pahelI cAra dRSTi pratipAtI ke apratipAtI ema bhajanA, sthirA Adi cheDalI cAra te apratipAtI ja-mukti prati abhaMga prayANu. sAmAnya kathanane sAra samuccaya: kaLaza kAya... *** .. * 19-20 22-25 27-29 gadaSTinuM vizeSa kathana pahelI mitrA daSTi (le. ra1-40). 102-176 maMda darzana, paheluM gAMga IcchAdi yama, akheda, sarvatra aSa: "mitti che savamUug" mitrA nAmanI yathArthatA-ahiMsAnI mImAMsA * * 102 ahIM bIja grahaNa-avaMdhya mokSahetuH uttama gabIja: (1) saMzuddha prabhubhakti-jinapadanijapada ekatA. bhakti prakAra.-caramAvarta-tathAbhavyatvapAkasaMzaddha bhaktinuM lakSaNa-parama upAdeya buddhi, daza saMjJAnirodha, kalakAmanA rahitapaNa gabIja citta *** * * * ( 2 ) bhAvAcArya AdinI ja bhakti e paNa gabIja, -nahiM ke dravyAcArya AdinI. bhAvaliMganuM ja pradhAnapaNuM. "AtamajJAnI zramaNa kahAve. sadagurubhakti mahimA. (3) saMtanI vaiyAvacca paNa yogabIja. vidhi pramANe eTale zuM?... (4) sahaja bhava uga-varAgya bhAvanA ( 5 ) dravya abhigraha pAlana, sArvajanika dAnAdi (6) vidhithI siddhAntalekhanAdi (7) bIja kathA prItisaMvega zuddha zraddhA, upAdeya bhAva -e sarva yogabIja che. bhaktine mahimA ... bahu bhAvamala kSItA thaye carama pudagalAvattamAM A gabIja grahaNa-prAya manuSyane-caramAvattavartI jIvonuM lakSaNa avaMcaka udayathI zubha nimitta yoga. nimitta ane upAdAna ... ... .* * * * yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka, phalAvaMcaka-bANunI lakriyAnI upamA: laya eka ja, alakSya aneka. vaMcaka yoganuM ThagapaNuM moTuM mIMDu! "vaha sAdhana bAra anaMta ki, tadapi kachu hAtha haju na pa.-jogIndra garjanA' saMta caraNa Azraya vinA vaMcaka . *** avaMcakanuM nimitta saMtabhakita: 'binA nayana pAve nahiM'. bhAvamala a9patA thaye satapratIti. maM cana-apavyAdhinA chAta. dhRti Adi cAra vRtti ... chellA yathApravRttikaraNamAM alpamalatvathI AsannagraMthibhedane A badhuM upaje. chelle yathA pra0 ka. "apUrva " ja. atre "mukhya' paheluM "guNasthAna." sAra bodha. 169 mitrAdaSTine sAraH mitrAdaSTinA kaLaza kAvya ... 17 30-33 35-37 38-40 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bloka 41 42-45 viSaya bIjI tArA daSTi ( le. 41 48) 177-207 tArAmAM prApta thatA guNagaH gomaya agnikaNu sama darzananuM bIjuM aMganiyamaH zauca saMtoSa, tapa, svAdhyAya, IzvarapraNidhAna. anuga. tatvajijJAsA... 177 gakathA pratye atyaMta prIti, zuddha yogIo pratye bahumAnaH cAra prakAranI dharmakathA. saMtenI yathAzakita sevA-thogavRddhi phala. saMtasevAthI anya lAbha phala. vega mahimA. bhavabhaya rahitapaNuM. ucita kavya, anucita akartavya. . adhika guNI ati tIvra jijJAsAH sAnaMdAzcarya, "dhanya te munivara re!" sva nirguNapaNe pratye mRgu-" huM te deSa anaMtanuM bhAjana zuM karuguLa ! '.. du:kharUpa sarva saMsAra, tene ucheda kema thAya ? vairAgya bhAvanA--saMtenuM citra caritra ! " zAstra ghaNu mati thoDalI." " ziSTa kahe te pramANu'... .. 21 tArA daSTine sArAMzaH tArA dRSTinA kaLaza kAvya. ha9 47-48 49 50-51 52-54 trIjI balA daSTi ( la0 49-56) pR. 200-233 kASThaagni sama bedha, trIju gAMga Asana, parA tavazuzraSA, akSepaH manaDuM kimahI na bAjhe, ' manamarkaTane kema TekANe ANavuM ? . .. 208 ane sarvatra sukhAsana. arvArA pUrvaka sarve gamana ane kRtyaH praNidhAnAdi yukta vaMdanAdi adhyAtma kriyA.-prApta yoganuM ratana jema jatana ... ... *** zuzravAH "taruNa sukhI strI parivajI'nuM daSTAMta-zravaNe chAnA dAkhalA. zuzraSAbodha strotanI saravANI zuSa vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM kuvo khodavA jema aphaLa.-zravaNa vinAnI zuzruSA paNa saphaLa, zuzraSAthI karmakSaya. . 223 gamAM avikSepa upAya kauzala, upakaraNamAM apratibaMdhaka sAdhana te baMdhana ! AtmAthe ja sarva sAdhanasevana. sAvadya parihAra-mahAdaya. . 228 balAdaSTine sAra: balAdaSTinA kalaza kAvya . * 232 55-56 57 58-60 cithI dIprA daSTi (le. pa7-153) pR0 ra34-45ra dIpa prabhA sama jJAna, prANAyAma (bhAvaprANAyAma), yoganuM anusthAna, tatvazravaNu, sUkSmabodha abhAva.., 234 prANa karatAM dhama priya, dharma athe prANa tyaje dharma ja eka mitra ke je mRtanI pAchaLa jAya che; "dharmaprema e ja sAco prema che." "je jyAMnI te tyAM rahIcha.' sadAzayathI tattvazravaNa. dharmanuM zaraNa. vastu dharma * * tavakRtithI bIja praha saMsAra-khAruM pANI tatvazruti-madhura jalaH virAgya bhAvanA. tavazravaNathI sakala kalyANu, gurubhakti sukha. . gurubhakti prabhAve tIrtha kara darzana: samApatti svarUpa. bahirA mA, aMtarAtmA, paramAtmA. "bhaMgI ilika ne caTakAve.' tIrthe karadarzana. . . . 61-63 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 7072 273 73-74 viSaya pRSTha sUkSmabedhanuM lakSaNaH navanirNayanI nyAyapaddhati. bedhanuM sumapaNuM zI rIte ? anekAMta vastu varUpa. atra adyasaMvedyapada prabala, vedyasaMvedya atAtvika. skUla bodha-sUkSmadha rodhaka apAyazakti mAlinya. Agama-dIpaka. atra tattva bhAsarUpa skUla bedha. . . . . . 261 vedyasaMvedyapada adhikAra (zlo0 70-74) ra7ra-29 vedyasaMvedyapada sthira Adi chellI cAra daSTimAM, samyagRSTinI tasaleha5danyAsa vRttiH kAyapAtI paNa cittapAtI nahiM. samyagRSTinuM saMsArakriyAmAM nIrasapaNe, bhAva apratibaMdha-chelI pApapravRtti, saMgatizaya, punaH durgati ayoga. zreNika mahArAjanuM daSTAMta. saMvega zabdanA traNa arthe.-samyagadarzanano apUrva mahimA. kSAyika samyagadaSTine ja nizcaya vaidyasaMvedyapada, aghasavedyapada apada, vedyasaMvedya ja pada-"i che che je jogIjana,'... . vedyasaMvedyapadanI vyAkhyA: nArIniMdA, Agamavizuddha apravRttibuddhi. heya upAdeya viveka. bhedajJAna-mULa vastunuM bIjabhUta jJAna. vedasaMvedya te ja "pa", AtmasvabhAva "pada'. a5da aneka, "pada' eka ja. svarUpapadane mahimAsamyagdaSTinI caraNadhArA. "AtmagrAhaka thaye TaLe paragrahaNutA.. " 28 atharvaveda adhikkAra ( 40 hapa-86 ) ra9-3rara samAre parUpa avedya saMvedyapada-bhavAbhinaMdIne. . . . . 292 bhavAbhinaMdInA lakSaNa: bhavAbhinaMdInI yogakriyA paNa aphaLa. asata pariNAma yukta bodha asat-viSamizra annavata bhavAbhinaMdIno bedhAbedha, kriyA niSphaLa. viparyAsaparA bhavAbhinaMdI vartamAnadarzI, vivekAMdha. veThanI piThadehamAM AtmabuddhithIja saMsAra. duHkhamaya bhava chatAM bhavAbhina dIne mahAmohaH janma maraNAdi duHkha. kRtyAkRtyavimUDhatA, duHkhamAM sukhabuddhi ! duHkhamaya AraMbha parigrahanI balA. khasa khaNanArA jema viSayasAdhanachA-pApadhUlithI pitAnA hAthe AtmAne phAMse ! ... ... .. - 295 karmabhUmimAM manuSyapaNArUpa dharmabIjanI satakarma khetI a9pamati karatA nathI karmabhUmi pAmI karmacogI thAo | durlabha manuSyapaNAnuM sArthaka karo ! tu viSayAsaktinA dAruNa vipAka * * *** 314 aMdhapaNurUpa a0 10 saMne satsaMga-AgamathI jaya * * 320 viSama yukata da nirA avivAra ( 8-17) 3ra3-345 asaMvedya jaye viSama kutarka grahanI svataH nivRtti. viSama "graha' jevA vasamo kutarka graha-kutarka aneka prakAre cittane bhAvazatruH kugrahavaMta bedha apAtra. kutarkamAM abhiniveza mumukSune ayukta, zruta-zIla-samAdhi ne paropakAramAM yukta * * * * * * * * 323 76-82 83-84 86-89 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 353 zloka viSaya avidyAsaMgata vikapa, tene jaka kutaka. kutarka dUdhAbhAsa pradhAna-pratIti phalabAdhita. kutakane chevaTane javAba " svabhAva. ' chadmastha kaha5nArUpa kutakanuM asamaMjasapaNuM. daSTAMtapradhAna kutarkanA cuMthaNa ! AvA duSTa kutarkathI sayuM! 333 98-101 atIndriyothe siddhi upAyaH atIndriya artha zuSka tarka aviSaya, agama gocara. iMdriyono idra AtmA- je daza che dRSTine." Apta kaNa ? atIndriya artha AgamapradhAna satazrAddha zIlavAna yogI jANe-pataMjalie kahele tatva prAptine AgamAdi trividha upAya. * * * * 345 sarvajJatatva abhedaH sarvazavAdIabheda adhikAra (zlo0 102-133) 102-109 bahu sarvajJomAM tatvathI bheda nathI, chatAM bhedabuddhi te atibhakatone moha ! pAramArthika sarva vyakitabheda chatAM ekaja, sAmAnyathI sarvajJane mAnanArA abheda. asarvadarzI vizeSa saMpUrNa na jANe. rAjasevakevata sarvajJa bhakato abheda. sarva sarvajJavedIone abheda. nAmAdi bheda chatAM taravathI sarvajJa abheda, sarvajJanA guNa nipanna nAmanI aviruddhatA. sarvajJa abheda bAda yukitaone upanyAsa:- ... 110-114 citra-acitra devabhakti vibhAgaH saMsArI devanA bhakta taka gAmI, muLanA bhakta mumukSu-saMsArI devanI bhakti citra, muktanI acitra-te citra devasthAnane sAdhana upAya citra,-bhinna nagaronA bhinna mArganI jema ... 365 115-119 iSTApUrta karmo ane Azayabhede la bhedaH ISTanuM svarUpa, yajJanI bhAvanA brahmayajJa, AdhyAtmika bhAvayajJa. pUrtakarma: sama anukAnamAM paNa Azayabhede phatabheda. rAgAdithI ane buddhi AdithI Azayabheda 120-126 buddhi jJAna ane asaMmoha karma: buddhi Adi vividha bedhathI karmabheda, rana daSTAMta. sadanukAna lakSa. pAMca prakAranuM anuSThAna-viSa, gara, ananudAna, tabdhatu, amRta,-buddhikarma vipAkavirasa, phala saMsAra. jJAnakama mukti aMga, amRtasamI zrutazakti.-trividha anuSThAna ane tenuM phala. asaMha karmanuM phala 378 127-13 3 paratavagAmI mumukSuone eka ja zamaparAyaNa mA bhavAtIta arthagAmI bhavabhegavirakta.- zAMtijina ! eka muja vinati." sAgaranA tIramArganI jema mokSane zAMtimArga eka ja.-eka ja nirvANu tatvanA sadAzivAdi anvartha nAma. nirodha, nirAmaya, niSkriya paraMtasva. abheda paraMtatvavedIne vivAda na ghaTe. matabhedanuM kAraNa tatvajJAnanI nyUnatA.-sarvajJapUrvaka ja nivaNa: sarvajJa abheda sArAMza . .. . .. * * 392 citrasarvajJadezanA abheda adhikAra (zlo0 134-138) / 134-135 ziSya hitArthe dravyapradhAna-paryAyapradhAna dezanAH "je gAyo te saghaLe eka'. 'samajAvyAnI zailI karI. ' anvaya-vyatirekarUpa vastu. ' syAdvAda sama 371 zIdhra mekSa : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zleka 136-137 138 139-142 viSaya jaNa paNa kharI'-sarvajJa bhavyAdhinA bhiSave. bIjadhAnAdi thAya te bedha. mAlInuM daSTAMta * * * * sarvadezanA eka chatAM acinya puNya sAmarthyathI zrotAbhede citra bhAse ! vacanAtizaya-sarvAnI avaMdhya dezanA yathAbhavya upakAra. auSadhano guNa-rAgAdi tridoSane nAza.-jinezvarataNuM vANI jANI teNe jANuM che." . . kAlAdi sApekSa citra RSidezanAnuM mUla paNa sarva dezanAH "aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArge !' .. * * * sarvajJa pratikSedha niSedhaH sarvajJa pratikSepa mahAanarthakara SaDUrizaNu jina aMga bhaNIe.' eka saMtanI AzAtanAmAM sarva saMtanI AzAtanA -savajJa pratikSepa ne sarvajJabheda kalpanA ayukta-aMdha daSTAMta. janmAMdha manuSya ne hAthI. ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI '-sAmAnyane pratikSepa paNa ayukta, Arya apavAda te jihavA chedathI paNa adhika. saMtajana kevuM bele ? bhASAsamiti ... ... ... ... ... ... . sarvajJAdi atIndriya artha anumAna agocara: ato driya arthane nizcaya gijJAna vinA na thAya; temAM aMdha samA chAnA vivAdathI zuM? atIndriya artha yuktine aviSaya.-yuktithI maMDana, yuktithI khaMDana, tarkavAda buddhine akhADe. hetu yAdathI tavanizcaya na thAya.-mumukSue zuSka taka graha nyAya ja. zuSka tarka graha ati radra kyAM zreya ? ne kyAM vAdI "vRSabha"? mumukSane kyAMya paNa 2 yukta nathI. mukitamAM prAye dharmo paNa tyAjya. * * mahata puruSamArga, mahAjananA mArganuM anusaraNa sUkSma parapIDAnuM paNa prayanathI varjana. paropakAra guru-deva-dija-thatinuM yathAyogya pUjana -lundhakAdi mahApApI pratye paNa anukaMpA ja, upasaMhAra... dImA dRSTi sAraH dIThA daSTinA kalaza kAvya ... 421 143-148 49 14-153 437 443 154 pAMcamI sthira daSTi ( 0 154-61) 453-512 nitya darzana, pratyAhAra, abrAMti, sUkSma bedhaH ratnaprabhA sama nitya darzana. niraticAra sthira, sAtivAra sthirA-daSThiroga naSTa. "ratnadIpaka ati dIpate he lAla '.- pAMcamuM gAMga pratyAhAra, dhrAMti doSayAga. pAMcame sukSma bodha guNa. "zuddhAtama anubhava sahA' . . . 453 ahIM tamecaMthivibhedathI bAladhUligRhakrIDA samI sarva bhavaceSTA bhAsaH graMthi bheda, samyagadarzana-pAMca labdhi, darzanamoha upazama, samyaktva prAptine krama. samyagadarzana lakSaNa-zraddhAna, jJAnAdi bAhya lakSaNa. AtmAnubhUti ane samya 155 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ glAka viSaya 156 157 158 phatvanI bApti. AtmAnubhUti sahita zraddhA samyaktva lakSaNa. zraddhA-AtmAnubhUti vyApti. navatatvavivekathI bhedarAna. prazAdi bAhya lakSaNa. saMgasvarUpa prazamadi guNa Avazyaka. kalyANamUrti samyagdarzanane mahimA. ... ... ... 462 zrutavivekathI samyadRSTinI vairAgyabhAvanAH mRgatRSNa jala zaileka," "A te svapanuM che saMsAra" gagana nagara jevo saMsAra. zrutaviveka. "teha parabhAvane kema cAkhe' niHzaMka samyagdaSTi kevo heya. * * * 473 abAhya kevala jati paraM taravuM, bAkI upaptavaH "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa." "Apa ApakuM bhUlI gayA !'-karma Adi AtmAthI bAhya-nimittanaimittika vyavahAra, pariNAma-pariNAmI nizcaya. khaDI ane bhIMtanuM daSTAMta. caMdra bhUmirUpa thatuM nathI, tema AtmA vizvarUpa thato nathI -AtmAnuM zuddha svarUpa, bAkI badhe upaptava. "gmo che tArA pratA anubhavajJAnIenA dhanya ugAra. ... ... ... ... ... ... 479 pratyAhAraparAyaNa dhIra vivekI dharmabAdhApariyAgamAM yatnavaMtaH vivekakhyAti, anubhava haMsa zuM pekhare." "citrasArI nyArI paraja'ka nyAro " "voTuM, neti neti".-samyagdaSTinI dhIratA-nirbhayatA. sapta bhaya rahita jJAnInuM parama niHzaMkapaNuM. pratyAhAra-sakaLa jagata te eThavata'. 'viSaya vAsanA tyAga cetana." AvA jogIne bhoga kema game ? dharmayatanA-dhamane marma. dharmanuM vAstavika svarU5. zabda dhamAM je pragayo tuma, pragaTe te amArA re." pApasakhA bhegara bheganI utpatti Adi hiMsAmaya. karmAdAnI dhaMdhA. . 45 dharmajanya bhoga paNa kAryo anartha hetuH devalokanA sukha devane pramAdamAM jIvana vyaya. rAjAdinuM pramAdavana. zrImaMtanA paNa e ja hAla-apavAdarUpa tIrthakarAdi sahu-ajJAnIne baMdha, jJAnI abaMdha. jJAna-vairAgyanuM sAmarthya. "mokSe rije ma tanu "-AvA jJAnInuM javalaMta daSTAMta, caMdanane agni paNa bALe, tema dharmajanya bhoga paNa aniSTa. " AvA pavitratA 498 bhogathI IcchAvirati te eka khAMdhethI bIjI khAMdhe bhAra lAdavA barAbara-ga sAdhanAthI prApta guNagaNuM. . * * * 507 sthira daSTine sAra: thirA dRSTinA kaLaza kAvya 487 159 160 161 510 162 chaThThI kAMtA daSTi ( . 162-16) 513-554 ati sUkSma bedha, pratyAhArAdi anyane protikaraH "kAMtA" nAmanI yathArthatA. tihAM tArA prakAza'.-cha mAMga dhAraNa -chA anyamud devane nAza. bIje manamaMdira ANuM nahiM. - chaThTho mImAMsA guNa .. . 513 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bleka para7 165-166 viSaya ahIM dharmamAhAthI samyapha AcAravizuddhithI dhamaikAcamanA yogI janapriya hoya. dharmane mama: " dharama dharama karato sahu jaga phire." kasturI mRganuM daSTAMta. sphaTika dRSTAMta-nirupAdhipaNuM te dhama. " vaghusaddAvo cho !' vibhAva te karma, svabhAva te dharma. "dho maMdabu6i ' dharmane apUrva mahimA-samyapha AcAravizuddhi-Adarza nigraMthacaryA. samyapha cAritravatanI ravayaMbhU janapriyatA.-dharmamAM ekAca mana-dIrdha yogasAdhanAnuM phaLa * * zrata dharmamAM mana sadA, AkSepaka jJAnathI bhege vahetu nahiH jJAnApakavaMta. " mana mahilAnuM vahAlA upare ne adbhuta paramArtha. jJAnIne " bhoga nahiM bhavaheta'. jalakamalavata nirlepa anAsakta jJAna-vicare pUrva praga" "dhAra talavAranI " ... ... ... . asaMga jJAnInuM bhega-mRgajala sesa paramapadagamanaH viSaya mRgajala, jJAnIne anAsakata vega-trikAla vairAgya, AvA jJAnI apavAdarUpa. -bIjAnuM gajuM nathI. daMbhI ajJAnIne karuNa pheja ! lAla battI !--jJAnI bhegI chatAM abhAgI ! * mana guNa avaguNa kheta.' balIyarasI dharmazakitane bhegazakita na haNe jJAnI gRhastha paNa bhAvasAdhu. . .. *** .. *** .. bhegatatva bhavAbdhi na tare viSaya-mRgajala. viparyA. "Apa ApakuM bhUla gayA !'- sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla.-viSayane bhIkhArI-banipUNyaka raMka '. viSaya kadannanA manoratha.-bhogatatvanI bhAvamAM sthiti, temaja mokSamArge paNa sthiti " ( a pragati ). bahirAmA-dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAradu:khanuM mULa, bhegAsatanuM bhavabhramaNa, kSamAge apragati. .. * * nitya mImAMsAbhAvathI atre ameha dazA, sadAya hidayaH SapadamImAMsA, paDadarzanamImAMsA, AtmatavamImAMsA, cAritra maha5rAjaya-- acUrva avasara'... kAMtA dRSTano sAra: kAMtA daSTinA kaLaza kAvya... 531 167-168 539 547 552 170 sAtamI prabhA daSTi ( 17-177) 555-589 dhyAnapriyA prabhA, agra, tattapratipatti, sapravRtti padAvalA yoganuM sAtamuM aMga dhyAna. dhyAtA svarUpa jJAnAdi cAra bhAvanAthI rithara citta sthitaprajJA bAtA. beya svarUpa -arihaMta-siddha AdinuM dhyAna. A dRSTimAM zukala dhyAnanI yogyatA. prabhunuM pistha dhyAna. AtmadhyAna.-roga dezane nAza. tridoSa "sannipAta 'tatvamatipati, "zuddhAtama anubhava sadA" . . 555 ahIM vivekabalajanya dhyAnasukha zamasAH Idriyasukha te duHkha ja, dhyAnajanya zamasukha, prazAMtavAhitA " samajyA te zamAyA. zamanA vividha arthanI ekatA. 568 171 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 172-173 pAcha9. 174 175-177 viSaya sarva paravaza te duHkha, sarva Atmavaza te sukhaH AkulatA te duHkha. "pArake peThe vinAza kare." "pratikramaNa karyuM chUTake. -' puNyApekSI sukha te paNa du:kha, dhyAnasukha AtmAdhIna ... ... ... 573 ahIM nirmala badhe sadA AtmadhyAna,-hema sadA " kalyANa." .. ... ahIM satapravRttipada-8 asaMgAnuSThAnaH ? prIti-bhakita Adi cAra prakAranuM anuSThAna, anAlaMbana yega. paraMtattvadarzanecchA. asaMga anuSThAnanuM tAtparyuM. asaMgAnuSThAnanA vividha nAma: " para zAMti anaMta sudhAmaya je.' atre asaMgAnukAnasiddhi, "praNamuM pada te, varate, jaya te ****. 579 prabhASTine sAra: prabhASTinA kaLaza kAca... ... ... ... 588 178 179 180-181 182 AThamI para daSTi (zla. 178-186) 50-627 samAdhiniSTha para daSTi, A saMgajita, sAtmIkata pravRttiH " zazirAma bodha vakhANuM che. ' nirvikalpa samAdhidazA-zukala AtmadhyAna. svarUpaguptanuM amRtapAna-AsaMgadeva tyAga.- A5 svabhAve pravRtti pUraNa." ... pa90 " nirAcAra pada ehamAM yogIH " apratikramaNAdi amRtakuMbha. yogArUDhanI vAta nyArI. kRtakRtya jJAnadazA- lekI na rahi Thora, tyAgavekI nahi ra." 595 ratnazikSAdaSTithI nijanadaSTi jema yogArUDhanI te ja AcArakriyA paNa phalabhedathI bhinnaH niSkaSAya te "sAdhu" "deha chatAM jenI dazA va dehAtata"--dharmasaMnyAsathI muni-ratnavaNika kRtakRtya. ... ... .. 600 dvitIya apUrvakaraNamAM mukhya dharmasaMnyAsayoga)kSapakazreNI>kevalathI- zrImadda " jinarAjarAjezvara, ********* caMdra jema jIva bhAvazuddha prakRtithI sthitaH Atma-caMdra jJAna-caMdrikA, kevalajJAnAvaraNa-medha. maMda prakAza, kSayopazama anaMta bheda, dharmasaMnyAsa vAyuthI ghAti-anna vilaye jJAnakevalI-karma rAjA mohanIya, dhAti-adhoti prakRti. dharmasaMkSapakazreNa>kevalajJAna. . . . kSINudeSa sarvajJa savalabdhi phala bhogI paraM parArtha karI yogAMta pAmeH "tridoSa" vijetA "mahAdeva'. aDhAra deSa rahita zrImad jinadeva-"sevaka kima avagaNiye he malijina !" deSa-AvaraNa kSaya, sarvajJa " sarva labdhi phala bhegIjI'. anaMta catuSkapada pAgI. " "dhruvapadarAmI. '-dAvAda labdhine adbhuta paramArtha - niSkAraNa karuNa rasasAgara' parama kRpALu jinadevane parama paropakAra. ... ... 613 zailezIkaraNa-ayoga yogasAmathI bhagavAnanuM nirvANa .. . .... 622 sAra. aSTAMga deganI pUrNAhutiH rUpaka ghaTanA. parASTinA kaLazakAvya. .. 625 183-184 6 07 185 186 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAka 187 188-189 190-192 viSaya mukatatatvamImAMsA (le. 187-206) 628-670 lekamAM vyAdhimukta puruSa jevo muktaH mukta abhAvarUpa nathI i. . 28 bhava e ja mahAvyAdhi bhavaroga aprAkRtika vikRta avasthA. bhavaroga cihnonI tulanA. sAdhyA sAdhya nirNaya. rogInI vividhatA cikitsA, Arogya-" vAgya'. 'mahA " roga kema? mumukSanuM kartavya. bhavavyAdhi mukhya, anAdiH ATha karmanI sAmAnya samajaNa. dravya-bhAva karmanI saMkalanA. ... .. ... 631 muta paNa mukhya ja, deSa abhAve adoSa. tatvabhAva upamada chatAM tatasvAbhAvyoge " tathAbhAva thI adeSapaNuM -AtmAno svabhAva te ja sva bhAva. "nija sattA nija bhAvathI re." "maryAdA dhama.' .. kSaNikavAda asataH "vadanAra te kSaNika nahiM'. kSaNikavAdanuM enA ja nyAye khaMDana. asata utpAdAdi de. kAM to sadA sthiti, kAM asthiti . ekAMta niyavAda asatA ekAMta nitya AtmAmAM mukta kalpanA ayukta, tethI svabhAvo marda tatvika mAnavo iSTa-didakSAdithI pradhAnAdinuM pariNamana. prakRtipariNati e ja saMsAra. bhavanityatva sate mukata asaMbhava-avasthAMtara sidi. vastusvabhAvasAra ... * * * ** 655 vyAdhita Adi jema saMsArI Adi mukta nathIH brAMta mAnyatAo. anekAMtanI pramANutA-kSINa vyAdhi te vyAdhimukta, tema bhavarogakSayathI mukta. * mukatatatvamImAMsAne sAra: kaLaza kAvya ... * * * 193-197 198203 fe upasaMhAraH kulayogI Adi svarUpayogyAyegyavicAra (le. 207-28) 671-71 2017 aneka zAstromAMthI saMkSepe samudata A yogadaSTi graMtha-dUdhamAMthI mAkhaNanI jema.- samAsa ne paramArtha sUtra samuM A zAsa. siMdhu-biMdu ne vRkSabIjanA daSTAMta. vistArano saMkSepa duSkara.- graMthakAranI mahattA-parama udAratA, daSTibhedathI yogakathana. AmAnamRti arthe -" kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM mana rega." * * * * * * * kalagI Adine AthI leza upakAra. "joga" vinA joga nahiM. cAra prakAranA yogI. svapara upakAra.--A te "sAdhu "ne mUgo svAdhyAya . jIvatI jAgatI jyota jevA A jegI.-kulagI ne pravRttacagI AnA adhikArI. gotrayonI, siddhayogI anadhikArI * * * * *** 671 208-209 5% Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 glAka De viSaya pRSTha kula yogI svarUpaH Ajane gI-udAharaNa. AdhyAtmika saMskAra janma.yogIdharma eTale zuM ? " jAti veSane bheda nahi.' kulagI dhirmanA sAcA anuyAyI. sAdhamika AtmabaMdhuo.-1 kulagI ' zabdanuM rahasya.-nAma mAtra anuyAyIo. mahAna "ga"nI viDaMbanA. gotrayegI te kulagI nathI. 684 kulagI lakSaNaH sarvatra apI. matAtha ne AtmArthI. darzanAgraha abhAva.guru-deva-dvijanuM priya paNuM.-zrI sarune " ahe ! ahA ! upakAra !" rogI Adi daSTAMta. upakArI sazunuM svarUpa -devanuM svarUpa para prema pravAha baDha prabhuse', 'guru' pada prathama kema ? "dija ane paramArtha. dayALupaNuM, vinIta paNuM guga pramoda atizaya rahe," "evo mArga vinayata'.-bedhavaMtapaNuM. - kriyapaNuM-SadarzanasaMmata phlakSaNa. te ja sAce "jagIjana" * * 692 pravRttacaka gInuM svarUpe pravRttacakra eTale zuM? ahiMsAdinI saMkalanA - pakArakacakrana palaTo. sAdhya dizA bhaNuM pragati. zuzraSAdi ATha guNa ... eo A mahA yogaprayoganA adhikArIo. yoga mahAprayoga. yogarasAyana. durgahIta zastrAdinuM daSTAMta . . . . . 708 ahiMsAdi pAMca yama savaMtatrasAdhAraNa: hiMsA-ahiMsA, satya-asteya Adi. bhAva ahiMsA, bhAva satyAdi. ahiMsAdinI saMkalanA ne mumukSunuM AcaraNa 72 cAra yamanuM-IcchA yama svarUpaH "IcchA'nuM mahatva. ruci vinAnA bhejananuM daSTAMta. kAryasiddhinuM rahasya. yamavaMta kathA pratye prIti. "dhanya te munivara re !". " apUrva avasara evo kyAre Avaze?" avipariNAminI IcchA. "coLa maThane raMga. pravRtti yama-icchA pachI pravRtti. traNa prakAranA viddha, ahiMsAdi choDanuM pAlana. sarvatra zamasAra. sthirayama-aticArAdi ciMtArahitapaNuM. abhyAsI AdinA daSTAMta. viziSTa pazama, siddhiyama-acitya zaktigathI parArthasAdhaka. zuddha aMtarAtmAnI siddhi. . . . . . . 717 avaMcaka svarUpe: gAvaMcaka-saMtanuM tathAdarzana, svarUpa oLakhANa. sapuruSa svarUpa. megAvaMcakathI jIvanapalaTo, saddaguge avaMcaka. kriyAvaMcaka-satapuruSanA yoga vinAnI vaMcaka kriyA. svarUpa laya vinAnI kriyA vaMcaka, lAvaMcaka-vaMcaka phaLa aneka, avaMcaka phaLa eka sAnubaMdha. sadupadezane prabhAva. sadgoge avaMcakatrayI-dravyathI ane bhAvathI... 732 kula yogI Adine AthI kaMIka upakAra. graMthakartAnI laghutA... ... tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyAnuM aMtara bhAnu-khadyota jevuM 746 215-218 219-221 743 222 220-224 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loka 225 226-227 751 viSaya cine zravaNArthe prArthavAnI jarUra nathI.. . .. * 749 A graMtha a ne devA yogya nathI ema zrI haribhadrajInuM sAdara kathana. ayogyane niSedhanuM kAraNa zrI haribhadrajInI siMhanAda jevI vIravANI -mahatanI leza paNa avajJAthI mahAanartha. ... .. * * * ne te prayatnathI devA yogyaH mAtsarya virahathI paramabhutanI udAra prabhAvanA. vidhiyukta jJAnadAtA. sadupadechA gItArthajhAnI. zreye vighaprazAMti arthe paramazratanA prabhAvanA, * * * * * 756 upasaMhAra. kaLazakAvya. TIkAkAra-vivecanakAranI (haiM. bhagavAnadAsanI) prazasti. 719 pariziSTaH zrI yazovijayajIta gadaSTi sajhAya . * * 762-768 228 ye devolveluckerleyla to pooja ya 2x2x4 196 199422 521 vax=x8}408 velge s svo | pRSTha 50 58 13 14 205 232 322 3.0 392 443 511 552 588 425 42 706 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 219 222 23 --- ja vivecanAntargata viziSTa viSayonI anukramaNikA viSaya paNa viSaya IcchAga, zAstroga, sAmaga 12-53 "huM te doSa anaMtanuM bhAjana chuM karuNALa !" 1991 kaSa-cheda-tApa parIkSA : saMpratyayaMtmaka zraddhA 20 manaDuM kimahI na bAjhe he kuMthujina !' pratibha jJAna aNedaya samAna 33 prANidhAnayukta vaMdanAdi adhyAtmakriyA caMthibheda, samyagadarzana, pramAdi cihna 41, 477 tatvazuzraSA-bodhastrotanI saravANI atAvika dhama saM. : dIkSA adhikArI 42 " sahu sAdhana baMdhana thayA !" bIjuM apUrvakaraNa>kSapakazreNI-kevala 43, 604 bhAvaprANAyAma : prANa karatAM dharmapriya yogasaMnyAsayoga : ayoga parama yoga 44, 623 tavazravaNathI gabIja praroha 243 AyojakaraNa : kevalI samuddhAta 44 gurubhaktiprabhAve tIrthaMkaradarzana 254 lezIkaraNa: yathApravRtakaraNAdi 45, 169 samApana : bahirAtmA, aMtarAtmA, paramAtmA 258 dhadaSTi ane yogadaSTi 57 sahamabodha ane raghubodha 261-271 samyagadaSTinI nirAgraha madhyasthatA vedyasaMvedyapadaH svarUpa "padane mahimA ra72-291 ATha ye da. ne upamA : saMkSepa svarUpa samyagadaSTinuM saMsArakriyAmAM nIrasa paNuM 274 - pariNamI AmAmAM ja che. da. dhaTe 79 saMvega zabdanA traNa artha 27, 4778 gAMga : 8 AzayadoSaH 8 guNa 83 bhedajJAnaH mULa vastunuM bIjabhUta jJAna --- 286 daSTinI vyAkhyA : sata zraddhAsaMgata bodha 88 samyagudanI caraNudhArA ahisAnI mImAMsA 105, 711 evedya vidyapada: bhavAbhinaMdI 292-322 gabIja: avaMdhya mahetu 109-148 karmabhUmimAM manuSyapaNurUpa dharmabIjanI satakhetI 14 saMzuddha prabhubhakti : yogabIjacitta 110-126 viSayAsaktinA dAruNa vipAka 318' bhAvAcAryAdinI bhakti : bhAvaliMganuM prAdhAnya 127 satsaMga-AgamathI adya saM. ne jaya 321 vairAgya bhAvanA 134, 202 viSama kutaka "graha ' 32 3-343 vidhithI siddhAntalekhanAdi 138 atIMdriya arthasiddhiupAya 345,429 jinadarzanAdi gabIjanI durlabhatA 146 sarvajJatatvaabheda : sarva vAdI abheda caramAvarta lakSaNa citra-acitra devabhaktivibhAga 365 nimitta ane upAdAna 155 brahAyajJa: AdhyAtmika bhAvayajJa 373 bhegAvaMcaka, yiAvaMcaka, phalAvaMcaka 158, 73ra buddhi, jJAna ane asaMmohakama 378-392 saMtabhaktithI bhAvamalaa9patA 166 vizva Adi pAMca prakAranuM anuSThAna 383 zaucasaMteSa tapa : tapasvInuM vadhatuM jatuM teja 179 mumukSuone eka ja zamaparAyaNa zAMti mAga 92 cAra prakAranI dharmakathA : svAdhyAya 141, 189 para tatva nirvANa tatvathI eka ja 399 zuddha egIo pratye bahumAna -sevA 190 citra sarva dezanA abheda 409-421 ucita kartavya anucita akartavya 194 " SaDradarizana jina aMga bhaNI je" 422 guNaamedaH "dhanya te munivarA re !". 197, 719 mumukSue graha sarvatra tyA jaya ja 289 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 74 ) v8 viSaya viSaya mahata puruSamArga 437 sata pravRtti padaH asaMgAnuSThAna 579-588 ratnadIpaka ati dIpa ho lIla" 455 prIti-bhakti Adi cAra prakAranuM anuSThAna 580 pratyAhAra: sakala jagata te eThavata' 456, 490 praNamuM pada te, vara te, jaya te' 587 samajodha : "zuddhAtama anubhava sadA" 454, 567 nirvikalpa samAdhidazA : zukala AtmadhyAna 592 bAladhUligrakrIDA sama sarva bhavaceSTA 461 apratikramaNAdi amRtakuMbhaH mArUDha dazA 597 samyagadarzanamImAMsA 29, 463 dhama saMthI muni ratnAvaNika kRtakRtya 603 zratavika : "mRgatRNAjala geleka" 474 zrImada jinarAjarAjezvaraH niHzaMka samyagadaSTi kevo hoya ? 478, 490 ( bAhu jiNuMda dayAmayI " 714 parama nidhAne pragaTa mukha AgaLa' 480 Ama-caMdra prakRtithI "sthita' 6 07 "Apa ApakuM bhUlI gayA !"--bIjabhUta bhUla 481, 540 karmarAjA mehanIya ghAti aghAti prakRti 610640 karma Adi AtmabAhya : zuddha AtmasvarUpa 482 aDhAra dUSaNarahita jinadeva mahAdeva 614 vivekakhyAti : "anubhava haMsa zuM pekha re" 487 dAnAdi labdhine adbhuta paramArtha 620 dharmane mama: dharmane apUrva mahimA 493, 521 zailezI-ayoga yogasaramathI nirvANa 45, 621 pApasakhA bhaga 495 aSTAMga yoganI pUrNAhuti : rUpakaghaTanA 625 devalokanA sukhaH devAdinuM pramAda jIvana 499 muktatatvamImAMsA jIvane bhavaroga 628-670 apavAdarUpa tIrthaMkarAdi puruSe 502 vibhAva parayakrathI svabhAva upamada yogasAdhanAthI prApta guNagaNuM 508 AtmAne svabhAva te ja svabhAva: maryAdAdharma 646 dhAraNa : mImAMsA : ananyamudra 516-518 ekAMta kSaNikavAda ke nityavAda asata 647-662 samyapha AcArazuddhi : Adarza nicaryA 24, pa04 samAsane paramArtha : "sUtra" samuM A zAstra 672 AkSepakajJAna : "mana mahilAnuM vAhalA upare" para7 "joga" vinA joga nahiM: cAra prakAranA yogI 679 jJAnIne anAsakta yoga : trikALa vairAgya 53 3 kula yogIsvarUpa : AdhyAtmika saMskArajanma 686 viSayane bhikhArI : "nipuNyaka raMka" 54 giradharma : sanAtana Atmadharma bahirAtmA dehamAM Atmabuddhi bhavadu:khamULa 302, 543 pravRttacakrogI: pakArakacakrane palaTa 70 3 padamImAMsA, DradarzanamImAMsAdi yoga mahA praye ga : yoga rasAyana AtmatattavamImAMsA 547 IrachAyAma, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyama 716-731 cAritramohaparAjayaH "apUrva avasara" 24, 550 zuddha aMtarAtmAnI siddhi e ja siddhi 730 dhyAna, dhyAtA ane beya 55-565 graMthakartAnuM laghutAdarzana 681, 744 roga doSane nAza : tridoSa sannipAta 566 tAtvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA 745 Idriyasukha te duHkha ja : dhyAnajanya zamasukha 568 agyane niSedhaH yogyane devA yogya 75-756 zamane vividha arthanI ekatA pa2 siMhanAda jevI haribhadrajInI vIravANI upara sarva paravaza te duHkha, Atmavaza te sukha 573 paramabutaprabhAvanA 1918 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthamAM avataraNa lIdhelA graMthAnI sUci. ( Bibliography ) pratha graMtha graMthakartA pravacanasAra TIkA prazamarati-tattvArthasUtra pAta jala yogasUtra puruSArtha siddhi upAya paMcAdhyAyI paMcAstikAya TIkA paMcAzaka aSTaka adhyAtmasAra adhyAtma upaniSad aSTa prAbhuta AcArAMga-sUtrakRtAMtrAdi Atmasiddhi AtmAnuzAsana AnaMdadhana ceAvIzI-pade ApaNA dharma AptamImAMsA uttarAdhyayana sUtra upamitibhava pra. kathA kabIravANI kAnyA-patra Adi gItA gAmasAra cidAnaMda heAMterI ceAvIzIvIzI Adi stavanA ceAvIzI-stavane jJAnabindu jJAnAva jJAnAva anuvAda jJAnezvarI gItA dvAtrizat AtriMzikA dvAtri zat Atri zikA dAnadhama -paMcAyAra dhama bindu nyAyAvatAra nadIsUtra paramAtma prakAza padmanadipa viMzita pratikramaNa sUtrAdi pravacanasAra graMthakartA zrI haribhadrAcAya jI zrI yazeAvijayajI zrI kuMdakuMdAcAya jI zrI jinAgama zrImad rAjacaMdrajI zrI guNabhadrasvAmI zrI AnadhanajI preA. AnaMdazaMkara dhruva zrI samatabhadrAcAryajI zrI jinAgama zrI siddhaSi saMta kazmIrajI zrImad rAjacaMdrajI zrI kRSNa zrI nemicaMdrAcAya jI zrI cidAnaMdajI zrI devacaMdrajI zrI yaze!vijayajI zrI yaze!vijayajI zrI zubhacadrAcAya jI zrI devaca'drajI sata jJAnezvarajI zrI siddhasena divAkarajI zrI yazovijayajI bRhad dvavyasaMgraha bhajane bhAvanAmeAdha mekSamALA yeAgaSTi sajjhAya yegaMbandu cergAva zikA gazAstra ratnakaraDa zrAvakAcAra vivekacUDAmaNi vItarAga stava vairAgyazataka zAstravArtAsamuccaya zAMtasudhArasa zAMtasudhArasa vivecana zrI manaHsukhabhAi zrImad rAjacaMdra yagdarzanasamuccaya | SoDazaka kirada mahetA. zrI haribhadrAcAya jI samayasAra zrI siddhasenadivAkarajI | samayasAra hIMdI zrI devaMduM gaNI kSamAzraNa samayasAra kalaza zrI yAgIdra deva samAdhizataka zrI padmana di AcAryajI | savAse| gAthA ratavana zrI jinAgama zrI kuMdakuMdAcArya jI sADA traNaso gAthA stavana zrI haribhadrAcAya jI zrI nemicadrAcAya jI zrI narasiddha mahetA, zrI akhAbhakta, prItama Adi zrI amRtacaMdrAcAya jI zrI umAsvAtijI muni pataMjali zrI amRtacaMdrAcAryajI ityAdi zrImad rAjacaMdrajI zrImad rAjacaMdrajI zrI yazovijayajI zrI haribhadrAcA jI zrI haribhadrAcAya jI zrI hemaca`drAcAya jI zrI sama`tabhadrAcAryajI zrI zaMkarAcAya zrI hemacadrAcAryajI zrI bhAra zrI haribhadrAcAya jI zrI vinayavijayajI zrI manaHsukhabhAi kira mahetA zrImad rAjacaMdrajI zrI haribhadrAcAya jI 17 zrI kuMdakuMdAcAya jI kavivara banArasIdAsajI zrI amRtacaMdrAcAya jI zrI pUjyapAdasvAmI zrI yazeAvijayajI zrI yazeovijayajI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka pRSTha paMkti 49 mokSadhora aparigraha 104 azuddha mokSajayona aparipraha prathama vyA kAryAthI vaMcakAnA prathama vyAvRtta kAryAthI vaMcakA nA 118 127 156 176 180 183 217 224 Ape Ave tRSNathI tenI AgaLamAM vAMce-AmAM pUrve je pararasIyo thaI para" 258 288 vedhasaMgha vaharata: vedyasaMvedya Acid rAtaH nizuM. 329 niyukta vraghara-kuti 37 24-2pa 24-25 28 410 412 16 419 nivRttiye praSTa virourgrAnuM che...na chuM nivRttaye prakRSTa viphAcAlu pratikSepI nizcita kAka 428 402 pratikSapI nizrita prajJA je 544 akavi ekatra - 561 0 617, nidUSaNa northa nidUSaNa bhUteSu (A zabdo kADhI nAMkho.) 725 udaghAta-5 pratye jatA budhyatmaiva Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadrAcAryajI traNa zrI yogadaSTisamuccaya savivecana yogaH kalpataru zreSThaH, yogazcitAmaNiH paraH / zrI haribhadrasUri. --: vivecaka : Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAi mahetA, ema khI, bI, esa 5. copATI 23, muMbai, 7 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mahA - -- -- - vivecanakAranuM maMgalAcaraNa jI che mAlanI jinavadana himAdri uddabhava sthAna jenuM, " . gaNadharanDara zIrSe Urva utthAna jenuM surasa salila pUrNa sevya suro narone, bhagavartI zrutagaMgA rakSaje te amone 1 prazamarasa jharaMtI AtmabhrAMti hatI, . jagata hita karatI padhya sone karatI, bhavajalataraNa je zreSTha naukA samANI, zivasukha jananI te vaMduM jene vANI 2 - - - - - 1 da. A : anatA saMtamAM eka, vilasatata saMtatA, sudhAsiMdhu samI tene, manaMdana vaMdanA. 3 upajAti nI cidAkAza viSe utA, che Da sa hajAra me varUpavaMta AmAM vivecI parane vame che, mumukSunA mAnasamAM rame che. 4 svAmI tame zuddha svacetanAnA, zamI tame Atama bhAvanAnA; bhegI tame AtmataNA guNAnA, yogI tame Atma hada marI saddagururAja_evA, zrImadda haribhakarI devA, sakravRtti tenI anuvartavAne, kacchI vivecuM kaMI eha sthAne, 6 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnakhara ooooo000 e NO A US rAka . : ajha nama: jinAya. zrI haribhadrAcAryajI praNIta anAma zrI yogadaSTisamuccaya sa vi ve ca na maMgalAcaraNuM gataMtrane nikaTavatI evA yogadaSTisamuccayanI vyAkhyA prAraMbhavAmAM Ave che. ane ahIM zarUAtamAM ja AcArya-ziSTa saMpradAyanA pAlana arthe, vidana-aMtarAyanI upazAMti arthe, ane prajana AdinA pratipAdana arthe -kasUtra upanyasta (2) kare che - natvecchAyogato'yogaM yogigamyaM jinottamam / vIraM vakSye samAsena yogaM tadRSTibhedataH // 1 // deharA ( kAvyAnuvAda ) IchAge vira jina namI, gigamya ayoga; gadaSTi bhede karI, kahuM saMkSepa yoga. 1 artha-ayogI, gigagya, jittama evA vIrane IchAyegathI namI, huM ga te cagadaSTinA bheda karIne, saMkSepathI kahIza. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) yogadarisamuccaya vivecana graMtha prAraMbhe maMgala, prajana, abhidheya viSaya, saMbaMdha Adi kahevA joIe, evI ziSTa praNAlikA che. tene anusarIne A ziSTa AcAryo A prathama kasUtra rajU karyuM che. eTale ke (1) ziSTa saMpradAyanA pAlana mATe, (2) vijJanI upazAMti mATe, (3) vicAravaMtanI pravRtti mATe, (4) prajana-viSaya-saMbaMdha e traNa batAvavA mATe A leka-sUvane uddeza che. (juo nIce vRtti). temAM agI, gigamya, jinottama evA vIrane IchAyogathI namI',-e uparathI ISTadevatA stava (maMgala) kahyuM ane "ga tenA daSTibhede karIne saMkSepathI kahIza' -e uparathI prajanAdi traNa kahyA. Ama A kasUtrano samuccayArtha che. vizeSArtha A prakAre - zrIharibhadrAcAryajIkRta vRttino anuvaadHtemAM (A leka sUtranA uddeza A pramANe che:-) 1. ziSTa jone A saMpradAya che ke-ziSTa kayAMya iSTa vastumAM pravartatAM, ISTa devatAnA namaskArapUrvaka pravarte che." A AcArya paNa ziSTa nathI ema nathI (ziSTa ja che), jethI karIne te saMpradAyanA pratipAlana arthe. ane tevA prakAre kahyuM che ke riNAnAmAM samAre sarvatra jue ziSTA pravarti te vAstavapUrvavat II " ityAdi. 2. tathA "zreyAMsa vastuvijJAna" zreya kAryo bahu vinavALA hoya che. kahyuM che ke - " zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti mhtaampi| azreyasi pravRttAnAM kvApi yAnti vinAyakAH // " mahAjane paNa zreya kAryomAM ghaNA vino hoya che; ane azreyamAM pravRtta thayelA janA via tArA te kayAMya cAlyA jAya che ! ane A prakaraNa te samagajJAnanA hetupaNAe karIne zreyabhUta-kalyANarUpa che. ethI karIne vina ma ha ' eTalA mATe vina-aMtarAyanI upazAMtine arthe. che. tathA prekSAvaMtanI-joI vicArI vartanArA vivekIonI pravRttine arthe. 4. ane prayojana AdinA pratipAdanane arthe. ane tevA prakAre kahyuM che ke "sarveya zAstranuM athavA koI paNa kamanuM jayAM lagI prayojana na kahevAmAM AvyuM hoya, tyAM lagI te tenAthI grahaNuM thaI zake vAru? ane ahIM je aviSya hoya tenuM prajane kahevuM zakya nathI, je viSaya hoya ja nahiM tenuM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa (3) ahIM "namI" ema kahetAMnI sAthe ja sarva AtmapradezanuM tathArUpa pari-namana (pariNamana ) thAya, sarva Atmapradeza bhaktibhAve pariName-sarvathA namI paDe, ne mana-vacana-kAyA tadrupa bane,-e sAcuM " namana " che. e bhAva namana eka paNa sAce namarakAra thAya te kalyANa thaI jAya che. A aMge " ikovi namukAro jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAno tAre na va tAra vA "--zrI pratikramaNa sUtra. eka vAra prabhu vaMdanA re, Agama rIte thAya; kAraNa satye kAryanI re, siddhi pratIta karAya. prabhupaNe prabhu oLakhI re, amala vimala guNageha, sAdhyadaSTi sAdhakapaNe re, vaMde dhanya nara teha zrI saMbhava" - zrI devacaMdrajI. ane zAstrakAre paNa atre tevA ja parama bhAvathI namaskAra karyo che,e "icchA prayajana kema kahI zakAya? kAraNa ke kAgaDAnA dAMtanI parIkSA vagerenI jema, tenA prAganI siddhi thaI zakatI nathI -asaMbhava che mATe. [ A " kAkadaMta parIkSA nyAya' kahevAya che. jayAM kayAMya azakya, asaMbhava, nirarthaka vAta hoya tyAM A lAgu paDe che. Adi zabdathI "mUruM nAsita kutto rAdhA datyAdi.] "AnuM A phala' ema je bega te saMbaMdha kahevAya che. ane te kathanamAM-abhidheya viSayamAM antargata che-samAI jAya che, eTalA mATe koI te saMbaMdhane judo kahetA nathI, ItyAdi." temAM--"zvekAthonA toDo thojiyaM vinottamam vIra-agI, gigamya, jittama evA vIrane IcchAgathI namI,-e uparathI ISTa devatAnuM tava kahyuM. va samAna jo ta me tA-ga tenA daSTibhede karIne saMkSepathI kahIza,-e uparathI projana vagere traNa kahyA. Ama bleka sUtrane samudAya artha che, ane avayava artha (pade padano chUTe artha) te A pramANe - nA-namIne, praNamIne, vI -vIrane, praNamIne ema saMbaMdha che. kevA prakAre praNamIne? te kechAbata -IrachAyegathI, evuM kriyAvizeSaNa kahyuM,-eTale ke jema IcchA hoya tema. A vizeSaNa zAstrayoga ane sAmarthyAganA vyavaheda arthe (apavAda karavA mATe) che ane te yuganA anadhikArIpaNAe karIne A vyavaheda-apavAda iSTa che. prakaraNa prAraMbhe mRSAvAdanA tyAgavaDa karIne, sarvatra aucitya AraMbhavALI ( ucita-yathAyogya ) pravRttine pradarzanArthe A vyavaccheda-apavAda kahyo che. ane A traNeya yuganuM (chAyega, zAstro ane sAmarthyavega) ravarUpa have pachI tarataja kaheze. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4) yogadaSTisamusthaya ga" zabdathI sUcavyuM che. prabhu pratyenI namana kriyAmAM pradhAnapaNe je aMtaraMga icchA, sAce niSkapaTa bhaktibhAva, parama prema joIe, te te amane avazya che, ema emane aMtarAtmAM sAkSI pUre che, tethI "IcachAgathI" e zabda bedhaDakapaNe kahRAo che. kAraNa ke prabhunA parama adbhuta guNathI rIjhI tenA pratye parama prema kuratAM, priyatama evA te prabhu pratye sahaja AtmabhAve namaskAra karavAnI temane sahaja IcchA thaI AvI che. "gaSabha jinezvara prItama mAro re, ora na cAhuM re kaMta; rIjho sAhiba saMga na parihare re, bhAge sAdi anaMta." - zrI AnaMdaghanajI A "icchAyoga' zabda atre hetupUrvaka le che. ethI karIne zAstrAga ne sAmarthyaga-e be pegano apavAda karyo che. A graMthakAra jevA mahAtmA, mahAzAstrajJa, mahAsamartha yegI puruSa potAnA mATe mAtra "IcchAga" IcchAga e zabda je che, te temanI parama laghutA sAthe parama gaMbhIra udAra AzayavALI mahAnubhAvatA pragaTa kare che. kAraNa ke, teozrI kahe che ke tevA zAstroga-sAmarthyatheganuM te hArUM anadhikArIpaNuM che, eTale khAsa IchAyegA kevA viziSTa vIrane praNamIne? te mATe kahyuM-vinottama jinottamane, evuM vastuvizeSaNa che. ahIM rAgAdinA jetApaNuthI (jItanArapaNuthI) sarveya viziSTa kRtadhara Adi jine kahevAya che. jemake-Rtajine, avadhijine, mana:paryAyajJAna jine, ane kevali jine. teomAM te vIra kevalapaNAne lIdhe ane tIkarapaNAne lIdhe uttama che. A "jittama" vizeSaNa uparathI bhagavaMtanI tIrthaMkara nAmakarmanA vipAka phalarUpa evI parama parArthe saMpAdana karanArI kamaMkAya avasthA kahI. tathAbhavyatvathI AkSisa ( AkarSAyela ) vara bodhilAbha jenI aMdara hoya che, evA ahaMda vAtsalyathI upArjana karela anuttara puNyasvarUpa te tIrthaMkaranAmakarmane vipAka hoya che. Ane ja vizeSaNa Ape che- - sopa-aga evA vIrane. "vAvAjhumana roDa" mana-vacana-kAyAnuM kAma te yoga che. jene yoga vidyamAna nathI, te aga-evA te vIrane. ane A uparathI bhagavaMtanI zailezI avasthAnA uttarakALe henArI, samasta karmanA dUra thavArUpa, tathAbhavyatvanA parikSayathI udbhavela parama jJAnasukharU5 lakSaNavALI, ane kRtakRtyatAthI nihitArtha svarUpa evI parama phalarUpa tavakAya avasthA kahI. eTalA mATe ja kahyuM --gigamane. yogIone gamyu te gigamya, evA te vIra. yogIo atre zratajina Adi grahyA che. A uparathI vaLI agI (thogI nahiM evA ) mithyASTione bhagavaMtanA gamyapaNane vyavaccheda kahyo ( niSedha karyo). kAraNake enI jijJAsAnuM paNa chellA yathApravRttakaraNamAM hovApaNuM che, eTale anya samaye tenI anupapatti che (te ghaTatuM nathI). ane- vIra-vIrane, A anvarya saMjJA che, (zabdanA barAbara artha pramANe nAma che). mahAvIryavarDa virAjanathI. tapavaDe karmanA vicAraNathI, kaSAya Adi zatruonA jayathI ane kevalazrInA svayaMgrahaNathI je vikrAMta-parAkramavaMta te vIra, evA tene, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa ( 5 ) or zabdathI jo tene apavAda na karU athavA tenAthI mhArUM cupaNuM' kahe, tA. rakhene mRSAvAda-asatya bhASaNu thai jAya; ane te tA mhAre karavu ce|gya nathI, dUrathI pariharavu che; nahiM. tA vagara vicAyu eka pazu asatya vacana uccArUM teA mhArUM ' munipaNuM kema rahe ? eTalA mATe e zabdaprayAga karyA che, te ucita ja che, aucitya pravRttirUpa che; ane sarva sthaLe AtmAthI mumukSue ucitapaNe ja pravarttavu yeAgya che enu udAharaNa atAvavA mATe A kahela che. jyAM jyAM je jema ghaTe, ucita hAya, tyAM tyAM te te tema samajavuM ane AcaravuM, tenuM nAma aucitya athavA citapaNuM che. kevI madbhuta nirmAnitA ! kevI bhavabhIrutA ! kevI nikhAlasatA ! * jyAM jyAM je je yAgya che, tyAM tyAM te te khAcare, tihAM samajavuM teha, AtmAthI jana ehu, " zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi, Ama eka ' icchAyAga ' zabda ceAjIne graMthakAra maharSie atyaMta kuzaLatAthI ekI sAthe aneka hetu garbhitapaNe sUcavyA che. (1) icchApradhAnapaNAthI parama prItiyukta bhakti batAvI. ( 2 ) icchAyAganA lakSaNa pramANe peAtAnuM samyagdaSTi sahita zrutajJAnIpaNuM' sUcavyuM. (3) te uparathI yAgaSTizAstra guthavAnuM potAnuM adhikArIpaNuM dhvanita karyuM, (4) zAsrayAga ne sAmarthya yoganu potAnuM anadhikArIpaNuM nikhAlasapaNe kahI, potAnI parama laghutAneA, nirdaMbha saraLatAnA ne paramArtha sat satyavAditAne paricaya karAvyeA. ( 5 ) sarvAMtra ucita pravRtti karavAnA dAkhale besADI bIjAne tema karavAnA bAdha karyA. Ama atre namaskAra karI, zrI vIr bhagavAna kevA che ? enuM yathArtha svarUpa Ama A uparathI, anyane asAdhAraNa evA yathAbhUta-jevA che tevA guNAnuM utkrIna e bhAvatavanuM svarUpa heAvAthI-iSTadevatA stava kahyuM. ane guNuthI RSTapaNuM' bhagavaMtanA guNa prakaOrUpapaNAthI ( atizayavaMtapaNAthI ) che, ane devatApaNu' parama gatinI prAptithI che, varSe samANena yogaM tAimenDsa:--yAga tenA bhede karIne saMkSepathI kahIza,-- e uparathI prayeAjana vagere traNa kA, kevA prakAre ? te kahevAmAM Ave che:-- vakSe--kahIza, thoLa-mitrA Adi lakSaNavALeA maiga, samAveza--samAsathI, saMkSepathI.-vistArathI to pUrvAcAryAthI ja uttarAdhyayana-ceAniNa ya AdimAM kahevAmAM AnyA che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) yogadaSTisamuccaya darzAvatA vizeSaNa ahIM thayA che. A vIra bhagavaMtane (1) jinottama, (2) aga, (3) gigamya e traNa vizeSaNa ApyA che, tenuM yathArthapaNuM A pramANe - jinerama-jinomAM je uttama che. rAga-dveSa-moha Adi AMtara zatruone jeNe jaya karyo che te jina (arihaMta-vItarAga ) kahevAya che. uttarottara AtmaguNanA pragaTa paNa pramANe te jinanA-kRtajina, avadhijina, mana paryAyajJAna jina, jinettama kevalI jina-ema bheda che. ane temAM paNa vIra bhagavAna uttama-uda sarvazreSTha che, kAraNa ke te kevalI che, tema ja tIrthakara paNa che. te tIrthakara padaprAptino upakrama A prakAre che-jIvanI tathArUpa gyatAthI ( tathAbhavyatAthI ) AkarSAIne uttama badhibIja temane pUrva janmamAM prApta thayuM. ane tyAre ahaMdubhakti-pravacana vAtsalya vagere uttama sthAnakenI temaNe uttama sevanA karI, utkRSTa ArAdhanA karI. tathA "A mohAMdhakArathI gahana saMsAramAM paribhramaNa dukha pAmI rahelA A bicArA prANIone, huM A dharmarUpa teja-prakAzavaDe karIne A duHkhamAMthI game tema karI yathAgapaNe pAra utArUM, huM A sarva jIvane saddharmazAsana-rasika karUM evA prakAre te vara bedhi pAmelo "bodhisatva" bhAvanA bhAve che. ane pachI "karuNuM" vagere guNathI tameivataH-te yogadaSTinA bhedathI. temAM atre saMkSepathI yogakathana te kartAnuM anaMtara prayojana che, paraMparA prayojana te nirvANa ja che, kAraNa ke zuddha AzayathI A tevA prakAranI sattvahita pravRtti che, ane A sahita pravRtti nirvANanA avaMdaya-acUka bIjarUpa che. abhidheya--kahevAne viSaya ga ja che. sAthe-sAdhanarUpa lakSaNavALo te saMbaMdha che. ema A mArga kSaNa che-sArI peThe jANItA che. ane zrotAonuM anaMtara prayojana te prakaraNanA arthanuM pariNAma che; paraMparA projana te enuM paNa nirvANa ja che, kAraNa ke prakaraNa arthanA parijJAnane lIdhe aucityathI-uri atre ja pravRtti hoya che, ane A pravRtti paNa nirvANunA avaMdhya-amogha bIjarUpa hoya che. modAvavA vAdane saMsAre suNatA thatA sattvAH paribhramantyuccaiH satyasmindharmatejasi // ahametAnataH kRcchAdyathAyogaM kathaMcana / anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH // karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sdaa| tathaiva ceSTate dhiimaanvrdhmaanmhodyH|| tattatkalyANayogena kurvansattvArthameva sH| tIrthakRttvamavApnoti paraM sattvArthasAdhanam // " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yogabindu cityathI-ucitapaNathI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa yukta evo te parama kRpALu mahAmati, sadA parArthathasanI-paropakArano baMdhANI banI, tema ja pravRtti kare che. ane tema karatAM tene mahadaya-parama puNyarAzi ne guNarAzi vardhamAna thatuM jAya che. Ama te te kalyANagavaDe prANuo pratye paropakAra karatAM te tIrthakara paNuM pAme che, ke je tIrthaMkarapaNuM jInA paropakAranuM parama sAdhana che'. bhaktaziromaNi mahAtmAo gAI gayA che ke - " trIje bhava vara thAnaka tapa karI, jeNe bAMdhyuM jinanAma; re bhavikA ! siddhacakrapada vaMde."-zrI yazovijayajI-( zrI zrI pALarAsa ) bhava trIje samakita guNa ramyA, jinabhakti pramukha guNa pariNamyA; tajI indriya sukha AzaMsanA, karI sthAnaka vIzanI sevanA. ati rAga prazasta prabhAvatA, mana bhAvanA evI bhAvanA savi jIva karuM zAsanarasI, IsI bhAvadayA mana udbhasI. " zrI devacaMdrajIkRta snAtra pUjA. AvA tIrthaMkara nAmakarmane jyAM udaya che, evI karmakAya avasthAnuM eTale ke karmajanya sAkAra dehadhArI sagI avasthAnuM A "jinattama" vizeSaNathI grahaNa karyuM che. ane A dehadhArI avasthA chatAM, bhagavAnanI sahajAnmasvarUpa sthitivALI parama jJAnadazA evI to apUrva hoya che ke jANe teo dehAtIta vartatA hAyanI ! deha chatAM jenI dazA, vatte dehAtIta te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita. " -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi, aga-mana-vacana-kAyAnuM karma te ega che. jene te vega nathI te ayoga che, A vizeSaNa uparathI bhagavAnanI takAya avasthAnuM eTale ke zuddha Atmatatva ja mAtra jenI kAyA che evI siddha avasthAnuM grahaNa karyuM. A zuddha ayoga Atmatattavamaya avasthA, zelezIkaraNa pachI tarataja upaje che, ane tyAre temAM samasta kama dUra thaI gayA hoya che, tathAbhavyatvanA pari. kSayathI parama jJAnasukha upajyuM hoya che, samasta kRtya karI lIdhAM hovAthI tyAM kRtakRtyatA anubhavAya che, ane mokSarUpa parama phaLanI prAptithI te nikitArtharUpa-siddhadazArUpa hoya che. AvI niSkarma, nirAkAra, niSkala zuddha Atmatavamaya dazA "aga" vizeSaNathI sUcavI bhagavAnanA siddhapadanI stuti karI. zUrapaNe Atama upayegI, thAya tiNe ayogI che. "-zrI AnaMdaghanajI, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) gadaSisasuccaya gigaNya-ane evA te agI bhagavAna yogIone-samyaga jJAnadaSTivALA puruSone ja gamya che, pAmI-jANI zakAya evA che. cegI eTale jene samyaga jJAnadraSTi ughaDI che evA zratajina vagere samajavA. paNa je haju yegI nathI cegigaNya thayA evA agI mithyAdaSTine te te gamya che ja nahiM; kAraNa ke enA saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI IcchA paNa chellA yathApravRttakaraNamAM upaje che, bIjA samaye upajatI nathI, te pachI e jinezvaranA svarUpane oLakhavA-jANavAnI vAta te kayAMya dUra rahI. Ama samyagRhaNi gIone ja te gamya hoI, gigamya" vizeSaNa kahyuM.+ evA bhagavAna "vIra" che. A anvartha nAma che, eTale ke "vIra" zabdanA vyutpatti artha pramANe te barAbara yathArtha paNe ghaTe che. te sAcesAcA "vIra" che, kAraNake te vIra bhagavaMta parama AtmavIryathI virAjamAna che; tapavIra vaDe temaNe karmanuM vidAraNa karyuM che, kaSAya vagere aMtaraMga verIo upara vijaya meLavyuM che, ane evA parama parAkramavaMtanA uttama guNathI rIjhane kevalalakSamI te puruSottamane svayaM varI che. Ama vikramavaMta-AtmaparAkramavaMtanA samasta lakSaNa hovAthI, bhagavaMtane "vIra" nAma barAbara chAje che. kAraNa ke vIrapaNuM te Atama ThANe, jANyuM tamacI vANe re. kAma vIrya vize jima bhegI, tima thayo AtamabhegI re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; mithyA moha timira bhaya bhAguM, chata nagAruM vANuM re."--zrI AnaMdadhanajI. "zuddhatA ekatA tINatA bhAvathI, moha ripu jItI jaya paDaha vAya."-zrI devacaMdrajI. " namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe / arhate codinAthAtha malhAvIrAya rAzi -zrIhemacaMdrAcAryajIta zrIgazAstra. + vRttimAM pade pada vivarIne tene yathAnukrame anvaya saMbaMdha batAvavAnI zrImAna haribhadrasUrinI A kathanazailI manana karavA jevI che, ane abhyAsI vidyArthIne bahu upayogI che. zrI haribhadrasUrijIe eke eka akSara tolI telIne-mApI mApIne ye che, UMDA tatvaciMtanapUrvaka lakhe che, tene kAne mAtrA paNa saprayajana che. eTale A kathanapaddhati lakSamAM rAkhI dhIrajathI svasthapaNezAMtapaNe jema jema A satzAstrane Azaya "cAvI cAvIne ' vAMcavA-vicAravAmAM Avaze, tema tema adhika AnaMda thaze, evI sAmAnya sUcanA che. ane A vRttino Azaya paNa atre pratyeka zlokanA vivecananA prAraMbhe prAyaH prathama pArigrAphamAM vaNI dIdhuM che ane pachI te upara chuTa vivecana karyuM' che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNu ISTadevastava-Ama AvA vIrane namaskAra karI atre zAstra prAraMbhe maMgalarUpa ISTa devatAnuM bhAvastava kahyuM, kAraNa ke anyane sAdhAraNa nahiM evA asAdhAraNu-ananya yathAbhUta guNenuM saMkIrtana karavuM te bhAvastava kahevAya che, ane atre iSTadeva stava paNa bhagavAnanA jevA che tevA guNavAcaka vizeSaNa vaDe ISTa devanuM bhAvastava karyuM che. AmAM bhagavAnanuM ISTapaNuM atizayavaMta evA paramottama guNagaNane lIdhe che, ane devatApaNuM parama divya gatinI-muktinI prAptine lIdhe che. Ama bhagavAna kharekharA "ISTa deva" che. temaja mokSasukhanA kAraNarUpa A gadaSTi paNa A vIra prabhue upadezI che, te upakAranI smRti arthe paNa atre te bhagavAnane namaskAra karyo che. "zivasukha kAraNa upadizI, gataNI aDa diThThI re; te guNa thaNI jina vIrano, karazuM dharmanI puThThI re.........vIra jinesara dezanA." -zrI yazovijyakata yogadaSTisajhAya. prajanAdi Ama maMgalAcaraNa karI ahIM prajana, viSaya, saMbaMdha e traNa kahyA che. ahIM kahevAno viSaya ga ja che. sAdhya-sAdhanarUpa te saMbaMdha che. graMthakartAnuM anaMtara-tAtkAlika (Immediate) projana saMkSepamAM yoganuM kathana karavuM te che; ane paraMparAjana (Remote, Ultimate) mokSa che, kAraNake zAstra kAra zuddha AzayathI A satvahitarUpa paropakAra pravRtti kare che, ane mAna-pUjA-kIrti Adi kAmanAthI rahitapaNe kevaLa zuddha AtmAthe karavAmAM AvatI AvI zuddha pravRtti mekSanA adhya-acUka bIjarUpa che. bIja hoya te kALAMtare phAlIphUlIne vRkSa thAya, tema zuddha AzayathI karavAmAM AvelI A sallAsarUpa paropakAra pravRttinA bIjamAMthI paraMparAe nivaNa-mekSa phaLanI avazya prApti e zAstrakAranuM paraMparAprayojana che. ane zrotAonuM anaMtara prayajana te A prakaraNanA arthanuM parijJAna thavuM-sArI peThe samajavuM e che, emanuM paNa paraMparAjana te mokSa ja che, kAraNa ke prakaraNa arthanA jJAnathI jema ghaTe tema ucitapaNe atre ja yogamAM pravRtti hoya che, ane A gapravRtti paNa mokSanA avaMdhya-acaka bIjarUpa che, temAMthI paNa kALAMtare avazya mokSarUpa phaLa maLaze ja. "ehanuM phaLa deya bheda suNaje, anaMtara ne paraMpara re, ANA pAlana cittaprasannI, mugati sugati suramaMdira re.......... suvidhi jinesara" -- zrI AnaMdaghanajI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10). yugadaSTisamuccaya Ama ISTa devatAnuM stava karI, ane prajana vagere kahI batAvI, prakaraNamAM upakAraka evuM prAsaMgika kathavA kahe che - ihaivecchAdiyogAnAM, svarUpamabhidhIyate / yoginAmupakArAya, vyaktaM yogaprasaGgataH // 2 // icchA Adika yoganuM, kathAya aMhi svarUpa upakArArthe ginA, prasaMgathI phuTa rUpa. 2. artha:-ahIM ja IcchA vagere vegonuM svarUpa, gionA upakAra mATe, yuganA prasaMgathI, vyaktapaNe-spaSTa paNe kahevAmAM Ave che. vivecana have ahIM cAlu viSayamAM upayogI evA gabhUmikArUpa-keganA hRdayarUpa IcchAga, zAstrayAga ne sAmarthyoganuM svarUpa kahevAmAM Ave che. mitrA vagere yogadaSTi ene tenI sAthe nikaTano saMbaMdha che, te daSTio temAM aMtarbhAva pAme che, tethI tenA prasaMgathI atre tenuM kathana Avazyaka che. eTale te kalagI ne pravRttacaka e be prakAranA yogIonA upakArArthe kahyuM che, ane te paNa vyaktapaNe, spaSTapaNe, agoyapaNe, bulekhulluM kahyuM che. paNa niSpanna-siddha yegIone AthI upakAra ke saMbhava nathI. A svarUpa je kahyuM che te yogIjanonA upakArane mATe che, teone veganuM rahasya marma jANavArUpa thAya te mATe che. ahIM cagIo eTale kalagI kalagI Adi ne pravRtacaka e be keTinA yogIo samajavA,-nahiM ke niSpanna siddhagIo; kAraNa ke tenuM kArya to paripUrNa siddha thaI cUkyuM vRtti - -ahIM ja, prakramamAM, cAlu viSayamAM. zuM? te ke-rUchAvikona-IcachA Adi rogonuM-chAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyoganuM. ethI zuM? te ke- vAmipItta-svarUpa-svalakSaNa kahevAmAM Ave che. zA mATe ? te ke- yojanAnuur -ogIonA upakAra athe. yogIo atre kulagIo ane pravRttacakra. gIo prathA che, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze) nahiM ke niSpanna yogIo-(jenuM lakSaNa paNa kahevAmAM Avaze.) kAraNake teone AnA thakI upakArano abhAva che, eTale temAMthI anya evA kulagI ne pravRttacakranA upakAra arthe. ane A thakI upakAra eTale keganA hRdayane (rahasyanemarmane) baMdha thavo te che. kevI rIte kahevAmAM Ave che ? te ke- catta-vyaktapaNe, spaSTapaNe (agoyapaNe), ane A aprastuta (asthAne) paNa nathI, eTalA mATe kahyuM-cAkaraDatA-mitrA Adi yoganA prasaMgathI. "prasaMga' nAmanI taMtrayuktithI AkSitaAkarSAIne A AvI paDeluM che, ema artha che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcachAyegAdi (11) che, teo te yoganuM hadaya pAmI siddhahasta lega banI cUkyA che, ga-girizcaMga para cagArUDha thaI gayA che. eTale tevA te mahAnubhAvone AthI kAMI upakAra thavAno abhAva ja che. pAmelAne pAmavAnuM zuM? caDhelAne caDhavAnuM zuM ? je kAIne AthI upakAra thavAne saMbhava hoya, to sAdhaka dazAvALA evA kulagIone ane pravRttacaka yogIone ja che. "kulagI ne pravRttacakra che, teha taNe hita hete che." gadaSTi graMtha hita have, tiNe kahI e vAta che." "Arahe ArUDha giri, tima ehanI gati nyArI che."- zrI ke. da. sakjhAya. A traNa prakAranA yogIonuM svarUpa graMthakAra maharSi AgaLa upara vistArathI kahevAnA che. paNa saMkSepathI- * kulagI" eTale jeo yogIonA kulamAM jagyA che, eTale ke janmathI ja je te yogInA dharmane pAmelA che, je janmathI ja bhegI che ( Born Yogis) te ane bIjAo paNa je prakRtithI gI-dharmane anugata hoya che, anusaranArA hoya che, te paNa kulagI che bAkI bIjA nahiM. jJAnarUpI agnimAM havana karanAra, adhyAtma zAstramAM niSNAta ane parabrahmarUpa gAmanA vatanadAra, jeo "ekamevAdvitIyanA siddhAntamAM nitya nimagna rahIne tribhuvananuM rAjya karatA hoya che, ane saMteSarUpa vanamAM kephila samAna madhura dhvani karyA kare che, ane jeo vicAravRkSanA mULamAM besIne brahmarUpa phaLanuM nitya sevana karatA hoya che, evA yegInA kuLamAM te cagazaSTa puruSa janma dhAraNa kare che." ItyAdi. saMtazrI jJAnezvara mahArAjaphata jJAnezvarI gItA. bagIkule jAyA tasa dharmo anugata te kulagIjI, aSI guru-deva-dvija priya, dayAvaMta upayogI che." ityAdi- zrI ke. da. sakjhAya. "athavA yoninAmA zu ati vImatAm . etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // tatra taM buddhisaMyoga labhate paurvadehikam / satata 2 to mUH vaMcito gurunaMdana "--gItA a. 6, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmi kA icachAyoga zAstrayoga ane sAmarthyAga -rAta - IcchAganuM svarUpa pratipAdana karavA mATe kahe che-- kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi prmaadtH| vikalo dharmayogo yaH, sa icchAyoga ucyate // 3 // Icchaka zrutajJa jJAnine, paNa pramAda pasAya; vikala je dharmaga te, IcchAga kathAya. 3. artha -dharma karavAne icchatA, ane Agama-artha jeNe zravaNa karyo che evA (zrutArtha) jJAnine paNa, pramAdane lIdhe je vikala-asaMpUrNa dharmaga, te IcchAga kahevAya che. vivecana ahIM IchAyeganuM svarUpa spaSTapaNe kahyuM che. jyAM dharma kartavya karavAnI sAcI tti - mijho -karavAnA Iccha-chaka, tevA prakAranA kSayopazama bhAvathI nircAjapaNejanirdabhapaNe ja karavAne icchatA evA keIne. Ane ja vizeSaNa Ape che. A cikIpuMdharma karavAnI icchAvALo ke viziSTa heya ? te ke-- "tArtha -sutArtha, eTale jeNe artha-Agama zrata karyuM che, zravaNa karyuM che e. kAraNake artha zabdano artha Agama vacana che, "artha? ane tavaM" anAvaDe karIne tatva arthAya che, zadhAya che, eTalA mATe. A mRtArtha-butajJAnI paNa kadAcita ajJAnI ja heya-kSapazamanA vicitrapaNane lIdhe. eTalA mATe kahyuM - jJAnitsf-AnIno paNa, anuSThAna karavA yogya-AcaravA gya tatvArtha-paramArtha jeNe jANela che, samajela che evA jJAnano paNa. evA prakAra hatAM paNa zuM? te ke -- pramAdane lIdhe, vikathA Adi pramAde karIne, viruda-vikala, kALa vagere vikalatAne AthI vikala-asaMpUrNa dharmoH -dharmayoga, dharmavyApAra, :-je, vaMdana Adi viSayI, hukkAthona -te "irachAyAga kahevAya che. ane AnuM irachApradhAnapaNuM tevA prakAre akAla AdimAM paNa karavA thakI che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IachAyoga (13) aMtaraMga IcchAnuM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM che, tenuM nAma "IcchAga' che. tevA IcchAyegavALe puruSa zAstravettA ane samyagajJAnI hoya che, paNa tema hovA chatAM haju vikathA vagere pramAdane lIdhe, tene te dharmavyApAra vikala eTale ke khoDakhAMpaNavALa-asaMpUrNa che. Ama IcchAyegI puruSanA mukhya lakSaNa A che:-(1) dharma karavAnI IcchA, (2) kRtArthazrutajJAnIpaNuM, (3) samyagrAnI paNuM -samyagRSTipaNuM, (4) chatAM pramAdajanya vikalapaNuM. 1. dharma karavAnI icchA-prathama to te puruSa dharmakArya karavAnI sAcesAcI, kharekharI, nirdabha, niSkapaTa, nivyAja aMtaraMga IcchAvALo he dharma karavAnI joIe. kAraNake jema saMsAra-vyavahAramAM prathama kei paNa kRtya karavAnI IcchA IcchA thAya che, ne te pachI ja temAM pravRtti thAya che, tema paramArthamAM paNa prathama te dharma katya karavAnI sAcI aMtaraMga IchA upajavI joie. te dharmanuM paheluM pagathIyuM che. dharma pratyenI eTale ke mokSasAdhana pratyenI tevI aMtaraMga IcchA, parama ruci, parama prIti, bhaktibhAva, prazasta rAga, sAco "raMga' jayAM lagI na hoya, tyAM lagI dharmakriyAmAM sAro rasa upajato nathI, "chAra para liMpaNa" jevI nIrasa zuSka kriyA yaMtravata jaDapa thayA kare che, paNa temAM joIe tevI majA AvatI nathI. amRtasarovara bharyuM hoya, paNa tenI ora mIThAza te tRSAturane ja Ave che. bhajananI kharI mIThAza sAcI bhUkha lAgI hoya tene ja Ave che, mATe dharmanI sAcI IcchA, tamannA, laganI lAgavI joIe, e sauthI prathama jarUranuM che. eTale je sAcA jogIjana" che, temanAmAM te tevI sAcI IcchA hovI ja joIe, e yoganI prathama bhUmikA che. ane te jogIjanane icchA paNa zI che? "mULa zuddha te Atmapada rUpa zuddha dharmanI-mokSanI prApti sivAya bIjI IcchA te mumukSu AmAthI jogIjanone hotI ja nathI. teone to eka AtmArthanuM ja kAma hoya che, bIje manaroga hotA nathI. "Ie che je jogIjana, anaMta sukhasvarUpa mULa zuddha te Atmapada, sagI jinasvarUpa." kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM manarega." gya thavAnI tamArAmAM IcchA paricayo ! tamane huM bhalAmaNa karuM chuM ke tame utpanna karo." tRSAturane pAyAnI mahenata karo, atRSAtune tRSAtara thavAnI jijJAsA pedA karaje." ityAdi, ---zrImad rAjacaMdrajI. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) gadaSTisamuccaya zrI pratikramaNa vagere sUtramAM ghaNA sUtro "chAmi" "phUchavAra" vagere IcchApradarzaka padathI zarU thAya che, enI pAchaLa paNa e ja rahasya raheluM che, ke pratyeka dharma kriyAmAM prathama icchAga have joIe. jemake-"phUchAmi mAmaLo, phuchAzA saMviraha mAna" | ityAdi. temaja A graMthanA maMgalAcaraNamAM paNa te IcachAyAga ja kaho che, te paNa garbhitapaNe ema sUcave che ke IcchAga e ja yoganuM maMgalAcaraNa che, yeganuM prathama pagathiyuM che, tyAganuM pravezadvAra che. ane A dharma-IcachAmAM paNa bIlakula niSkapaTapaNuM, mAyAcAra rahitapaNuM hovuM joIe; dAMbhika DoLaghAlupaNuM, dharmaDhegIpaNuM, bagalAbhagatapaNuM, na ja hovuM joIe, dhamamAM khapavA khAtarano daMbha na ja hovo joIe; ne to ja te sAcI dharmaicchAmumukSutA kahI zakAya. kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada reha ."--zrI AnaMdaghanajI. durbala nagna ne mAsa upavAsI, je che mAyA raMga re; to paNa garbha anaMtA leze, bele bIjuM aMga che." -zrI yazovijyajIkRta sADA traNaso gAthAnuM stavana, "AtmArthinA tatastyAjyo daMbho'narthanibandhanam / zuddha svAdanumUtayAkAme pratikArita "- zrI yazovijayajIkRta adhyAtmasAra arthAt eTalA mATe AmAthIe anarthanA kAraNarUpa daMbha-gIpaNuM choDI devuM joIe. junI-saraLatAvaMta puruSanI zuddhi hoya che, ema AgamamAM kahyuM che. 2. zrutajJAna-bIjuM, tenAmAM zrutajJAna hovuM joIe, sadgurumukhe ke sazAsa mukhe teNe mRtanuM-arthanuM zravaNa kareluM hovuM joIe, tene AgamanuM zrutajJAna jANapaNuM hovuM joIe. atre "zravaNu" eTale mAtra karNadriyadvArA zabdanuM sAMbhaLavuM ema nahIM, paNa sAMbhaLavAnI sAthe bhAvathI arthagrahaNa paNa karI levuM te ja sAcuM zravaNa che. kAraNa ke jenA dvArA tattva athaya-zodhAya tenuM nAma ja artha athavA Agama-zrata che. eTale A artha-Agama-zrata je zravaNa kare, te tenA arthagrahaNarUpa zravaNa paNa kare, e saheje samajAya ema che. x "kAyotsargAdisUtrANAM zraddhAmedhAdibhAvataH / phudawAtri derAsarvatrataUrAm II" -zrI adhyAtmasAra. / khaNamavi vicchijai va bhoaNe icchA / soLe rudachA ! evaM mokkhatthINaM chijai icchA Na kajaMmi // " zrI yazovijayajIkRta yatilakSaNasamuccaya. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcachAyoga 3. samyagadaSTi-jJAnIpaNuM-zAstrajJAna heya, sarva Agama jANato heya, chatAM kadAcane ajJAnI paNa hoya; eTalA mATe IcchAgI "jJAnI" hevo samyagdaSTi- joIe evuM khAsa vizeSaNuM mUkyuM. IcchAyogI samyagadaSTi puruSa hoya, jJAnIpaNuM samyagudarzanane prApta thayela AtmajJAnI hoya samyagadarzana vinAnuM badhuMya jJAna ajJAnarUpa ja che. kAraNake zAstrasamudrano pAra pAmIne vidvAn - vibudha thayela hoya, paNuM anuSThAna karavA yogya evuM ArAdhya ISTa tatva na jANyuM hoya, to te ajJAnI ja kahevAya. vibudhee ( e) maMdara parvatavaDe sAgaramaMthana karI sAra. bhUta ratnonI ne temAM paNa sArabhUta amRtanI prApti karI, ema purANekti che. te rUpakane atre adhyAtma paribhASAmAM ghaTAvIe, to vibudha (viddhajajano ) adhyAtmazAsrarUpa maMdarAcalavaDe zAstrasamudranuM maMthana karI, temAMthI sArabhUta tatva-ratna khoLI kADhI, parama amRtarU5 Atmatatvane na pAme, te te temanuM vibudhapaNuM abudha paNarUpa ja che, ajJAna paNArUpa ja che. pAMcamA aMgamAM-zrI bhagavatIsUtramAM spaSTa kahyuM che ke "nava pUrva sudhI bharyo hoya, paNa je jIvane na jANyo to te ajJAnI che." "je hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane ja nahIM, sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahA vizeSa, jIva karavA nirmaLa, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. nahIM graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavi-cAturI, nahiM maMtrataMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI, nahiM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe." jaba jA nija rUpake, taba jA saba loka nahiM jAnyo nija rUpake, saba jAnyo so pheka "-zrImad rAjacaMdrajI eTalA mATe IrachAyegI "jJAnI" puruSamAM AtmajJAna avazya hAya, IrachAyogI puruSa samyagdaSTi, samyagdarzanI, AtmajJAnI hoya. 4. pramAdajanya vikalatA-Ama A IchAyogI samaSTi AtmajJane darzana meha to dUra thayo che, paNa cAritramehanI haju saMbhAvanA che, eTale pramAdathI haju tene tenI saMpUrNa avikala Atmasthiti hatI nathI, akhaMDa vikalatA AtmAnucaraNarUpa cAritra hotuM nathI. kAraNake pramAdana saddabhAva hovAthI AtmasvarUpathI pramatta-yuta thaI javAya che, vikathA vagere pramAdanA prasaM. - " adhyAtmazAstrahemAdrimathitAdAgamodadheH / mUyAMti kuttAni prAthane vadherna lim " -zrI yazovijayajIta adhyAtmasAra. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadarisamuciya gathI tenA cAritrabhAvamAM vikalapaNuM-khAmI AvI jAya che, ane tethI ja tene yoga-dharma. vyApAra vikala-khAmIvALo hAI, jJAnAcAra vagerenA kALa-vinaya vagere prakAramAM aticAra-doSathI tenI khalanA thAya che. atre pramAda eTale ALasupaNuM e mAtra sAmAnya artha nathI; paNa pramAda eTale je kaMI vaDe karIne jIva pitAnI AtmasvarUpa sthitithIx pramatta thAya, pramAdanA prakAra bhraSTa thAya, cuta thAya, te vizALa artha che, ane jIvane svarUpabhraSTa karanArA A pramAdanA mukhya pAMca prakAra che: (1) mada, (2) viSaya, (3) kaSAya, (4) nidrA, (5) vikathA, athavA prakArotare tenA ATha bheda cheH (1) ajJAna, (2) saMzaya, (3) mithyAjJAna, (4) rAga, (5) zreSa, (6) matibhraMza, (7) dharmamAM anAdara, (8) mana-vacana-kAyAnA veganuM dupraNidhAna. ane A pramAdane lIdhe jJAnAcAra vagere paMca AcAranA sabhyapAlanamAM kSati thavAno saMbhava che chatAM, icchAgI mumukSune IcchApradhAnapaNuM te avazya che ja, eTale te mokSasAdhaka dharmakartavya karavAnI satata aMtaraMga IcchA dharAve ja che, ane te IcchA pramANe yega-dharmavyApAra-dharmapravRtti paNa kare che, tene dharma puruSArtha to cAlu ja hoya che. kAraNa ke anya sAmAnya kaTinA cha jema pramAdI-ALasu hoya che, tevA arthamAM te jJAnI puruSa pramAdI deto nathI, te kAMI pAdaprasArikA karIne ALasu besI rahetuM nathI. tevA sAmAnya-prAkRtajana karatAM te te anaMtagaNe AgaLa vadhI gayo hoya che, kAraNa ke tenA kaSAya pAtaLA paDI gayA hoya che, viSayarasa-viSayAsakita maMda paDI gayA hoya che, zagadveSa Adi pramAdedeSa meLA paDI gayA hoya che, ane AtmasvarUpa jANyA-samajyA pachI te jJAnI samyagadaSTi puruSane prayatna, puruSArtha, IchA paNa pramAda dUra karavA bhaNI ja hoya che. paraMtu upara kahelA kAraNone lIdhe upajate pramAdano aMza paNa jyAM lagI hoya, tyAM lagI te "pramAdI" ja-pramatta ja kahevAya che. ane jeTalA jeTalA aMze teno pramAdadoSa dUra thatuM jAya che, teTalA teTalA aMze tenI Atmasthiti-AtmadazA vadhatI jAya che, tene IcchAyoga baLavattara banatuM jAya che. Ama pramAdanI uttarottara nyUnatA (ochAza) pramANe te icchAgI samyagdaSTi AtmajJanA traNa vibhAga paDe che. (1) avirati samyagdaSTi, (2) dezavirati samaSTi (bhAvazrAvaka), (3) sarvavirati samyagadaSTi (bhAvasAdhu). "zraddhA jJAna lahyA che te paNa je navi jAya pamAya re, vaya taru upama te pAme, saMyama ThANa jo nA'ye re.... gAye gAye re, bhale vIra jagataguru gAya." x "na pramAdAdanartho'nyo jJAnino svasvarUpataH / sata modakatatatsdhItato caMdhatato cA "- zrI zaMkarAcArya kRta vivekaDAmaNi. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga " pamAyaM kammamAhaMsu appamAyaM tahAvaraM / tadbhAvAdesao vAvi bAlaM paMDiyamevavA // ,, --zrI sUtrakRtAMga. "pramAdane tI karadeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjI eTale aka rUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che. "" --zrImad rAjacaMdra Ama icchAyAganA cAra lakSaNa kahyA, te lakSaNeAnA paraspara saMbaMdha che. (1) prathama tA dharmanI icchA upaje, (2) eTale pachI tenuM svarUpa jANavA mATe zrI sadguru mukhe zravaNa thAya, (3) sabhyak arthagrahaNurUpa zravaNu thayA pachI jJAna thAya, (4) jJAna thayA chatAM paNa haju pramAdane lIdhe cAritramAM vikalatA hAya. ( 17 ) ane Ama A icchAyAgI puruSa-(1) sAcA dharma icchaka, kharekharA mumukSu, AtmAthI hAya, (2) zAsrAtiA-zrutajJa DAya, (3) samyagUDhaSTi AtmajJAnI hoya, (4) chatAM hajI pramAdravata-pramatta hAya. C vaLI atre zabdanI khUbIthI gUMthaNI karI zAstrakAra maharSi e icchAyAga'mAM kacAga bhaktiyeAga ne jJAnayeAganA zonA atyaMta kuzaLatAthI samAveza karI dIdhA che. te A prakAre-(1) kam-karavA mATe e zabdathI karmayoganuM grahaNa che, (2) * icchA ' zabdathI bhaktiyeAganuM sUcana che, (3) ane 'jJAnI' zabdathI jJAnayoganA nirdeza che. " te uparAMta e paNa samajavAnuM che ke-mahukAlavyApI evuM meAkSasAdhana jevuM pradhAna kArya mAthe lIdhuM hAya, temAM pramAdavaMta chatAM, jo te ceADu' paNa karmaxsAMgeApAMgapaNeavikalapaNuM-parizuddhapaNe karatA hAya, te tenA paNa A icchAyAgamAM samAveza thAya che. tema ja atre icchAnuM pradhAnapaNuM che, eTale e uparathI upalakSaNathI e samajavAnuM che ke thAtu paNa zuddha dharma karttavya karavAnI jo sAcI nirdabha icchA paNa hAya, tA tenA paNa vyavahArathI atre icchAyAgamAM upacArathI atabhAva thAya che. X 'sAGgamapyekakaM karma pratipanne pramAdinaH / t nastrachAyogata kRti zravaLAtra mannati // '--zrI yazavijayajIkRta dvAtrizata dvAtriMzikA, * " tatpaJcamaguNasthAnAdArabhyaivatadicchati / nizcayo vyavahAratu pUrvamavvupacAta: ''--zrI adhyAtmasAra ityAdi. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) zAstrayAganuM svarUpa kathavAnI icchAthI kahe che:~ zAstrayogastviha jJeyo yathAzaktyapramAdinaH / zrAddhasya tIvrabodhena vacasAvikalastathA // 4 // jo zrAddha apramAdIte, zakti taNe anusAra; tIvramedha yuta zrutathakI, vaLI te avikala dhAra, 4. artha:--ane zAsrayAga tA ahIM yathAzakti apramAdI evA zrAddhane-zraddhAva'tane jANuvA; ane te tIvra khAdhavALA Agama-vacanavaDe karIne tathA (kAla AdinI vikalatA vaDe karIne) avikala akhaMDa evA DAya che. vivecana yogadadisamuccaya zAstrayAga ahIM cogazAsranI paribhASAmAM khIjA zAsrayAga'nuM svarUpalakSaNa spaSTapaNe kahyuM che. zAstrapradhAnayega te zAstrayAga, zAstranuM jyAM pradhAnapaNuM che te zAstracAga kahevAya che. A zAsrayAgamAM AgamajJAnanuM-zrutaJAdhanuM eTaluM badhuM tIvrapaNuM-tIkSNapaNuM hAya che, eTaluM badhuM paTutra-nipuNapaNuM-kuzalapaNuM hAya che, ke te zAstrajJAnavarDa karIne e avikala-akhaMDa hoya che. ane tevA zAstrapaTupaNAne lIdhe, sUkSmamAM sUkSma aticAra doSanuM paNu ahIM jANapaNuM hAya che, tathA sUkSma upayAgapU ka-AtmajAgRtipUrvaka te te doSa dUra karavAmAM Ave che. eTale jJAnAcAra, daza nAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ne vIyocAra e 5ca AcAranA kAla, vinaya vagere sUkSma prakAranuM paNa yathAvat kharAkhara pAlana karavAmAM Ave che. ethI karIne paNa A zAsrayAga avikala-akhaMDa hoya che, khADakhAMpaNa vinAnA, niraticAra hAya che. vRtti:-zAstrayojatu--zAstrayoga to, zAstrapradhAnayAga te zAzvayAga, eTale prakramathI (cAlu viSayamAM ) dha'vyApAra ja, te vaLI TMTM-ahIM, yagata tramAM, jJeyaH- jANavA. kono ? dhruvA ? te mATe kahyuM cArji--yathAzakta, zaktine anurUpa, zakti pramANe. apramAntiH--apramAdInA, vikathA vagere pramAdathI rahitaneA, AnuM ja vizeSaNa Ape che zrAddasya--zrAddhane zraddhALune, tevA prakAranA meha dUra thavAthI saMpratyayAtmika--samyak pratItivALI Adi zraddhA dharAvanAraneA-zraddAva tane. tIvravothenatIvrodhavALA, hetubhUta evA paDhu-nipuNu edhavALA. varasA--traMcanathI, AgamathI, viSThaH--avikala, akhaMDa tathA--tema ja kAla AdinI vikalatAnI akSAdhAe karIne paNa avikala-akhaMDa, kAraNa ke ahuM ( akuzaLa ) DhAya te atiyAra deSanA jJAtA-jANanAra haiAya nahi, aticAra deSa jANe nahi, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrayoga ( 10 ) A A zAsayoga kone hoya che? kevA pAtrane hoya che? zrAddha-zraddhAvaMta evA yathAzakti apramAdIne te hoya che. Ama zAstrogI puruSa (1) tIvra zAstrabodhavALA, (2) zrAddha-zraddhALu, (3) yathAzakti apramAdI hoya. te A prakAre- tIvazAstrabodhavALo-A zAstrogIne siddhAMtano tIvra bedha-tINa bedha hoya che. kuzAgra buddhinA pratApe zAstranuM sUphamamAM sUkSama rahasyabhUta gUDha jJAna tIvra bodha tene hoya che, UMDAmAM UMDA AzayavALI tenI samajaNa hoya che. zAstra eTale zAstA puruSanuM-Ata pramANabhUta puruSanuM vacana. jIvane kAyakArya vagere saMbaMdhI je zAsana-AjJA kare, ane te nirdoSa zAsanavaDe karIne je jIvanuM trANa eTale saMsArabhayathI rakSaNa kare, te "zAstra' che, ema tene vyutpatti artha che. ane AvuM zAstra te nirdoSa evA vItarAga sarvaranuM ja vacana heI zake-bIjA keInuM nahiM. " zAsanAttrANazaktezca buddhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya taca nAnyasya kasyacit // " -zrI yazovijayajamaNIta adhyAtmapaniSadu. A zAstrasamudrano pAra pAmavo ghaNe duSkara che. moTA moTA matima te paNa temAM thAkI jAya, athavA gothuM khAI jaI dihane prApta thAya, evI te zAstrasamudra jina pravacananI durgamyatA" che. zrI sadagurunA kRpAprasAdathI, ava laMbanathI, gurugamathI ja te durgama Agama paNa sugama thaI paDe che. "jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna avalaMbana zrI sadaguru, sugama ane sukhakhANa." -zrImad rAjacaMdrajI mahAmatibhiniHzeSasiddhAntapathapAragaiH / kriyate yatra digmohastatra ko'nyaH prasarpati // " -ii zubhacaMdrAcAryajIkata zrI jJAnAva. evA durgama Agama-sAgarane paNa zrI sadagurukRpAprasAdathI A zAstrogI udbhavI gayela hoya che, tenuM rahasyabhUta jJAna pAmI gayela hoya che. ane sarvazratanuM rahasya paNa kevala eka zuddha AtmAne jANo-oLakha-pAme e ja che. "dvAdazAMgIjha zrI jinezvare kahI che temAM paNa eka AtmA ja Adeya-grahaNa karavA gya che, ane bAkI bIjuM badhuMya heya-tyAgavA gya che. e ja parama sArabhUta mukhya vAta kahI che. AvuM bhAvazrutajJAna x "ukaM jinadizabhedamanaM, zrutaM tato'pyanyadanekabhedakam / tasminnupAdeyatayA cidAtmA, zeSaM tu heyatvadhiyAbhyadhAyi // " -zrI padmanaMdi paMcaviMzatikA, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) gadaSTisamuccaya eTale ke zuddha AtmajJAna A zAstronA hRdayamAM niraMtara ramI rahyuM hoya che, atyaMta pariNamI gayuM hoya che. Ama dravya-bhAva zrutanA tIvra bodhavALo A zAyegI puruSa, AtmajJAnI samyagadaSTi e zAstrajJAtA hoya che. " jo hi sueNahigacchai, appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suyakevalimisiNo bhaNaMti loyappaIvayarA // jo suyaNANaM savvaM jANai, suyakevaliM tamAhu jiNA / NANaM appA savvaM jahmA suyakevalI tamhA // " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkaNIta zrIsamayasAra "jo gf , to savaM jJAna, no savaeN jJAna, so g gAjara !" -zrI AcArAMgasUtra. arthAt - je zrutavaDe karIne kevala zuddha evA A AtmAne jANe che, tene lekapradIpakara RSio "zratakevalI' kahe che. ane je sarva zrutajJAna jANe che tene jina bhaga vAna "zrutakevalI' kahe che, kAraNa ke sarve jJAna te AtmA che, tethI te zrutakevalI che." je ekane (AtmAne) jANe che te sarvane jANe che, je sarvane jANe che, te ekane (AtmAne) jANe che." ane Ama zrutajJAnane tIvra bedha hevAthI ja, A zAstrogI jJAnI puruSa, jJAnAcAra vagerenA pAlanamAM sUkama AtmA pagapUrvaka-satata AtmajAgRtipUrvaka avikalapaNe pravartI zake che, ane tethI ja atre A zAstrane avikala-akhaMDa kahyo che. zrAddha-zraddhAvaMta-A zAstrogI puruSa zrAddha eTale zraddhAvaMta hoya che. jJAna hoya paNa zraddhA na hoya te zuM kAmanuM? paNa A zAstrI puruSa te tIvra pratItivALI zratadhavALe heI, tene paramArthanI-tattvArthanI, Asana, Ata AgazraddhA manI ne sadaguru puruSanI zraddhA avazya hoya che. Ama te samyaga. darzanI puruSa hoya che ema spaSTa karyuM che. ane zAayogInI te zraddhA saMpratyayAtmaka-samyaku tatvapratItirUpa athavA anya prakAranI-AjJApradhAna hoya che. saMpratyayAtmaka zraddhA eTale tatvanI samyaka pratItithI, kharekharI khAtrIthI upajelI zraddhA. AvI zraddhA tatvanI barAbara cakAsaNa-parIkSA karavAthI (Searching investigation), sonAnI jema kasoTI karavAthI upaje che. kaSacheda * "dAnaM vmAnAmAnAmatamRtAn.. trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // " -zrI samaMtabhadracAryajIkRta zrI ratnakaraTha zrAvakAcAra, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAzvaga ( 21 ) tApathI jema sonAnI cekasAI karavAmAM Ave che, tema zAstratatvarUpa suvarNanI cokakasa parIkSA vicakSaNa puru kare che. ane A zAstrI te tIvra bodhavALo prabaLa kSapazamI-pratibhAsaMpanna puruSa hAI, AvI parIkSA karavAne atyaMta gya hoya che. te A prakAre - kaSacheda-tApa parIkSA. sonAne jema prathama to upara uparathI kasoTI patthara para kasI jue che, tema ke eka zAstranA vidhi-niSedha eka adhikAravALA (eka mokSatatvane gocara) che ke nahiM, tenI te parIkSA kare che -A kaSa parIkSA che. kadAca sonuM upara uparathI te barAbara hoya, paNa aMdaramAM dago ke seLabheLa hoya, uparamAM senAno DhoLa hoya ne aMdara pIttaLa hoya, te zuM khabara paDe? eTalA mATe eno cheda (cross-section) karavAmAM Ave che, kApa mUkavAmAM Ave che, ane ema karatAM pola hoya te pakaDAI jAya che. tema A parIkSApradhAnI puruSa ekasAI kare che keemAM je vidhi-niSedha batAvyA che, tene yoga-kSema kare evI kriyA enI aMdara kahI che ke kema? A chedaparIkSA che. kadAca sonuM uparanI banne kasoTImAMthI pAra utare, te paNa tenI parIkSA haju pUrNa thatI nathI, kAraNa ke bheLaseLa karanArA eTalA badhA cAlAka hoya che ke sonAnI sAthe aNue aNue bIjI dhAtu (Alloy) bheLavI de che. AnI parIkSA te sonAne tapAvavAthI thAya; agnitApathI sonuM gALavAmAM Ave, to tenI melAzana-azuddhinI khabara paDe. tema parIkSaka cekasI paNa sarva nayanuM avalaMbana karatA vicArarUpa prabala agnivaDe karIne, zAhanI tAvaNI kare che. zAstrane tAvI jue che, ane temAM tAtparyanI azuddhi ke melAza che ke nahiM te tapAse che. A tApaparIkSA che. Ama kaSa-cheda-nApavaDe zAstrarUpa senAnI parIkSA A vicakSaNa puruSa kare che, ane te paNa koI paNa mata-darzananA Agraha vinA, atyaMta madhyasthatAthI, kevaLa tavaMgaveSakapaNe ja kare che. pramANika nyAyAdhIzanI jema nyAyatulA barAbara jALavIne, te kaI paNa prakAranA pakSapAta vinA, svaccha* aMta:karaNathI te parIkSA kare che. AvI parIkSA karatAM * "gharAkSase jAratA jathA jJanA rAzi vAsuddhi parIsaMtAM tathA sudhAra " ItyAdi. (vizeSa mATe juo) - zrI adhyAtmaupaniSada * " sAkSAd vastuvicAreSu nikssgraavsnnibhaaH| rimArita pujAnuM hovAnuM paNa rAjInA retA >> -ii zAnArNava. " pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / mit vAraM ja taraNa kArya rijha "-paramanyAyamUrti zrI haribhadrasUri. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22), gidaSTisamuccaya tene tatvanirNaya-tatvavinizcaya thAya che, ane tethI karIne tene samyapha pratItivALI, kharekharI khAtrIvALI (Real conviction) aMtarAtmAmAM-hadayamAM ThasI jAya evI sacoTa aMtaraga zraddhA upaje che. AnuM nAma saMpratyayAtmaka zraddhA che. athavA te A zraddhAne bIje ANApradhAna prakAra paNa A zAstrogIne hoya che. amuka puruSa ApyuM che, vizvAsapAtra che, vizvAsa rAkhavA gya che, evA AjJApradhAna puruSaprAmANyathI-puruSapratItithI A zraddhA upaje che. ane te Apta zraddhA puruSa te rAga-dveSa-moha Adi doSathI rahita e nirdoSa nirvikAra vItarAga puruSa ja hoI zake, eTale evA Apta puruSanuM vacana parama pramANa che, parama pratIti yogya che, "tahatti" karavA yogya che, evI tene zraddhA hoya che. kAraNa ke te ema bhAve che ke-"vItarAge kaheluM tarava+ sUkSama che, hetuothI te haNI zakAtuM nathI, ane te AjJA grAhA (AjJAthI grahaNa karavA gya) che, kAraNa ke vItarAga anyathA kahe nahiM." mATe mahAre e vitarAga vacanamAM saMzayanuM bIja paNa UgavA devuM gya nathI. "kALanI hInatAthI, uttama jJAnanA vicacheda javAthI, buddhinI maMdatAthI ke evA koI anya kAraNathI mArA samajavAmAM te tattva AvatuM nathI, paraMtu ahaMta bhagavaMte aMzamAtra paNa mAyAyukta ke asatya kahyuM nathI ja, kAraNa eo nirAgI, tyAga ane nispRhI hatA. mRSA kahevAnuM kaMI kAraNa emane hatuM nahiM. tema e sarvajJa, sarvadazI hevAthI ajJAnathI paNa mRSA kahe nahiM." te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM? nirdoSa naranuM kathana mAne teha je anubhavyuM." saMzaya bIja uge nahiM aMdara, je jinanA kathana avadhAruM, rAjaya sadA muja e ja maneratha, dhAra thaze apavarga utAruM." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI mekSamALA. te paNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo "prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa je.apUrva avasara."-zrImad rAjacaMdrajI "AjJA ArAdhana vinA, kima guNasiddhi thAya?" "dAna tapa zIla vrata nAtha ANa vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi." devacaMdra ANAmeM khele, uttama yuhi prasiddha che." -zrI devacaMdrajI + "jUthamaM vino itavaM detafmajaiva dutte. AzAgrAhya di tat grAhya nAthAvAdina vinA " -AlApapaddhati. "tameva sarva nirAM kirdi pADyuM !" - zrI AcArAMgasatra. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAyega ( ra3 ) Ama prabhunI AjJAne ja pradhAna mAnI, tene zirasAvadha gaNI mAthe caDhAvavI, e ja gya che, ema A AjJApradhAnI puruSa mAne che. ane A AjJApradhAna zraddhA paNa kAMI jevI tevI vastu nathI, te "sarva saMpakarI -sarva arthane siddha karanArI che. temAM svachaMdane nAza thAya che, parama puruSanuM prabala avalaMbana prApta thAya che, ItyAdi aneka lAbha hoya che. tema ja temAM kAMI parIkSAne abhAva hoya che ema nathI, gauNapaNe te paNa yathAzakti temAM hoya che. jo ke parIkSApradhAnInI zraddhA baLavattara hoya che, paNa tevI tathArUpa parIkSAnuM sAmarthya kAMI badhAyanuM hotuM nathI. viralA samartha kSapazamavaMta puruSe ja te karI zake che, ane teo paNa AjJAnuM avalaMbana cheDI detA nathI, goNapaNe te mAnya rAkhI te pragasiddha karavA mathe che eTaluM ja. A game te prakAre paNa zAstrIne samyaka tattvapratItivALI (saMpratyayAtmaka) zraddhA avazya hoya che ja. ane A hevI parama Avazyaka che. kAraNa ke jyAM sudhI tevI zraddhA coMTe nahiM, sAcI AsthA upaje nahiM, AmAmAM na bhUMsAya evI "chApa paDe nahiM, tyAM sudhI badhuMya jANavuM-karavuM "chAra para liMpaNu" jevuM thaI paDe che. "deva guru dharmanI zuddhi kahA kima rahe? kima rahe? zuddha zraddhA na ANe. zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA karI, chAra para liMpaNe tema jANe. dhAra taravAranI sohalI, dohalI caudamAM jinatANu caraNa sevA." -zrI AnaMdaghanajI ane A zraddhA prApta thavI parama durlabha che. zrI uttarAdhyayana satramAM kahyuM che ke"zraddhA parama durlabha che. manuSyapaNuM, kRti, zraddhA ane saMyamamAM vIrya--e cAra vAnAM prANIone uttarottara parama durlabha che. saddA pUmaDudA !" "cattAri paramaMgANi dullahANiha jaMtuNo / mANu yudda ddhA saMcamaM ka vIkSyi " -- zrI uttarAdhyayana sUtra AmAM zAstrI puruSane zruti ane zraddhA te prApta thaI cUkyA che, e atre "tIvra thatabedhavALo" ane "zrAddha " e be vizeSaNathI batAvI dIdhuM have saMyamamAM tenuM vIrya- AtmasAma kevuM phure che, te batAvavA mATe kahyuM ke- yathAzakita apramAdI-ane e zraddhALu hovAthI ja A zAstrI apramAdI hoya che. asthimajajAparyata hADehADa vyApI gayelI sAcI lajalepa apramAda zraddhA hoya, to pachI te pramANe adamya utsAhathI, paNa umaMgathI, apramAdathI e tathArUpa kriyAmAM pravarte, emAM zuM navAI? kAraNa ke - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) yAgadasamuccaya "zraddhA jJAne je graho re, tehI ja kArya karAya re..dayAlarAya ! kAryaruci kattI thaye re, kAraka savi palaTAya re..dayAlarAya ! Atama ghara Atama rame re,nija ghara maMgala thAya re...dayAla zrI yugamaMdhara vinavuM re" - zrI devacaMdrajI ane uparamAM vyAkhyA karI hatI te pramANe, jenAvaDe karIne AtmA svarUpasthitithI bhraSTa-pramatta thAya, tenuM nAma pramAda" che. te pramAda jene nathI, je AtmasvarUpamAM sthiti kare che, te apramatta athavA apramAdI che. A apramatta puruSa mada, viSaya, kaSAya, vikathA, rAga-dveSa vagere pramAda prakArothI para hoya che. kAraNa ke pramAda na spazI zake evA UMcA, nilepa, udAsIna, zuddha AtmapadamAM te birAjamAna hoya che, ane emAM ja te nitya rata, nitya saMtuSTa ne tRpta hoya che, emAM ja tene parama sukha prApta thAya che. AvA AtmarAmI puruSane pramAda kyAMthI hoya? sayala saMsArI iDhiyarAmI, munigaNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahIye niSkAmI zrI zreyAMsa"-zrIAnaMdaghanajI A AtmArAma puruSa atyaMta AtmapayogavaMta hAI, satata AtmajAgRtimaya heI, paMca mahAvratanA zuddha dravya-bhAva pAlanamAM kaMI paNa khalanA AvavA detA nathI, paMca AcAramAM leza paNa aticAra lAgavA deto nathI, paMca viSayamAM rAga-dveSa rahita ve che, paMca samiti-trigupti Adi barAbara sAcave che, krodhAdi cAra kaSAyane parAjaya kare che, sarva pramAda AcaraNa dUrathI vaje che, ane sarvatra samabhAva bhAvata rahI yathAsUtra sarva AcaraNa kare che, "sUtra anusAra je bhavika kiriyA kare, tehane zuddha cAritra paridhAra taravAranI" -zrI AnaMdadhanajI ane A Adarza dravya-bhAva nirgatha apramatta yogI, cAritramehane nAza karavAmAM kevA zUravIrapaNe pravarte che, tenuM tAdaza parama suMdara zabdacitra rajU karatuM apUrva kAvya atre TAMkavAnI lAlaca rokI zakAtI nathI:- "sarva bhAvathI odAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya che, anya kAraNe anya kazuM ka9pe nahIM, dehe paNa kiMcita mUcchI nava jaya ja....apUrva apUrva avasara evo kayAre Avaze? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha che? darzanamoha vyatIta thaI upaja bodha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna je; tethI pakSINa cAritrameha vilekiye, vaNe evuM zuddha svarUpanuM dhyAna apUrva Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstroga (25) AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe te vatte deha paryata je ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahIM te ritharatAno aMta je.apUrva saMyamanA hetuthI vega pravartAnA, svarUpalakSe jina AjJA AdhIna je te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jatI sthitimAM, aMte thAye nija svarUpamAM lIna jo...apUrva paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe manano kSobha je, dravya kSetra ne kALa bhAva pratibaMdha vaNa, vicaravuM udayAdhIna paNa vItalobha je.apUrva krodha pratye te vara krodha svabhAvatA, mAna pratye to dInapaNAnuM mAna je, mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lebha pratye nahIM lAbha samAna je...apUrva bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM, vaMde cakrI tathApi na maLe mAna je; deha jAya paNa mAyA thAya na romamAM, lebha nahIM che prabaLa siddhi nidAna jo....apUrva nagnabhAva muMDabhAva saha anAnatA, adaMtadhAvana Adi parama prasiddha che; keza, ma, nakha, ke aMge caMgAra nahIM, dravya-bhAva saMyamamaya nircatha siddha je....apUrva zatru mitra pratye vate samadarzitA, mAna-amAne varte te ja svabhAva je; jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA, bhave mokSe paNa zuddha te samabhAva je...apUrva ekAkI vicarato vaLI samazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha siMha saMga je; aDola Asana ne manamAM nahIM kSobhatA, parama mitrane jANe pAmyA che. je apUrva ghera tapazcaryAmAM manane tApa nahIM, sarasa ane nahIM manane prasanna bhAva je, rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyA pudgala eka svabhAva je....apUrva ema parAjaya karIne cAritramohane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je; zreNI kSapakataNa karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je apUrva -zrImad rAjacaMdrajI Ama A apramatta yogI cAritramehane parAjaya karavAne mATe yathAzakitapitAnI samasta zakti pramANe pravRtta thAya che, parama AtmapuruSArthapUrvaka pramAdazatrune saMhAra karavAne kaTibaddha thAya che; "bheTha bAMdhIne", "raDha lagADIne maMDI paDe che. atre "yathAzakita" zabda kahyo che te sahetuka kahyo che. yathAzakti eTale jevI zakti hoya te pramANe, jUnAdhika nahiM ema zaktine anusarIne. yathAzakti AnA be artha che: (1) eka te pitAnI zaktinuM ullaMghana karIne, eTale? zakti uparavaTa thaIne, pitAnA gajA uparAMta na karavuM te yathAzakti che. azaya anuSThAna na karavuM, ane potAnA mana-vacana-kAyAnI zakti lakSamAM rAkhI zakAya anuSThAna karavuM, e A uparathI sUcavyuM che. (2) bIjo artha e che Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) gadaSTisamuccaya ke-jeTalI potAnI zakti che teTalI sarva kharacI nAMkhIne, sarvAtmAthI karavuM, kaMI paNa zakti pavyA vinA "banipUNa avaDhathatimo" pitAnuM bela-vIrya gopavyA vinA-karavuM te yathAzakti che. Ama A zAstrI puruSa-(1) tIvra thatabodhavALa, (2) zraddhAvaMta, (3) yathAzakti apramAdI hoya che. AmAM "tIvra zrata bodha' uparathI samyajJAna, "zraddhAvaMta" uparathI samyagdarzana, "apramAdI" uparathI samyakyAritra sUcita thAya che. Ama A zAstranI puruSa samyagadarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArgano uttama ArAdhaka-sAdhaka hoya che. ane tevA puruSano A zAstroga avikala-akhaMDa hoya che. sAmarthyAganuM lakSaNa kahe che - zAstrasaMdarzitopAyastadatikrAntagocaraH / zatayudrekAdvizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // zAstramAMhi darzAvo, je yogano upAya ne tethI paNa para vaLI, viSaya jehane jAya; prabaLapaNAthI zaktinA, vizeSe karI Ama; te A uttama yoga che, sAmarthya jenuM nAma. pa. artha:--zAstramAM jeno upAya darzAve che, ane te zAstra karatAM paNa jeno viSaya, zaktinA udrakane lIdhe, prabalapaNAne lIdhe,-- para che, te A "sAmartha" nAmane uttama yoga che. vivecana have trIjA sAmarthya veganuM svarUpa ahIM cakacakakhuM kahyuM che. sAmaga eTale sAmarthyapradhAna yoga. AtmasAmarthyanuM-AtmAne samartha paNAnuM jemAM pradhAnapaNuM-mukhya paNuM vRtti-sArasaMtiya:- sAmAnyathI zAstramAM jeno upAya darzAvela che, kahyo che, kAraNa ke zAstramAM tenuM kathana sAmAnyathI che. tAtA tara:-te zAstrathI jeno viSaya atikrAMta che--para che. (zAstra karatAM paNa jeno viSaya AgaLa vadhI jAya che ). zA kAraNathI ? te mATe kahyuM rAjAra- zaktinA udekathI zaktinA prAbalyathI--prabalapaNAthI. vipeja-vizeSathI - nahiM ke sAmAnyathI tene viSaya zAstrathI para che. kAraNa ke zAstranuM sAmAnyathI phalaparyavasAnapaNuM che. kAma caM -A 'sAmarthya yoga" nAmano cega, uttamada-uttama, sarvapradhAna che. kAraNa ke tada bhAvanA-gabhAvanA hovApaNAne lIdhe te akSepa karIne-avilaMbe ja-zIdhrapaNe pradhAnakUlanuM-mekSanuM kAraNa hoya che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmayyayAga ( 20 ) che, tenuM nAma sAmarthya yoga che. A yAga sarva caiAgamAM uttama yAga che. AnA e lakSaNa kahyA:--(1) zAstramAM AnA upAya sAmAnyapaNe darzAya chaeN, (2) vizeSapaNe teA zAsra karatAM paNa A yAganA viSaya para che, "zaktinA prabalapaNAne lIdhe. te A prakAre-- zAstramAM A sAma yAganA upAya matAnyeA te che, paNa te mAtra sAmAnyapaNe matAvyA che,-vizeSapaNe nahiM. AmAM zAstranuM prayAjana tA mArcaMdana-dizAdarzana pUratuM che. jema kAi vaTemArgu koI jANakArane rastA pUche, teA rastA tAvazAstranuM sAmAnya nAra tene lAMbethI AMgaLI cIMdhIne te batAve che, paNa te kAMi tene TheTha mArgadarzana vaLAvavA jatA nathI; tema zAstra paNa mumukSu sAmarthya yAgIne A yoga mArgamAM gamana karavAnI sAmAnyathI dizA sUjhADe che ke-jIe ! A A upAya karazeA teA AgaLaneA mArga pAmaze. paNa tenI sUcanA pramANe te mArge cAlavAnu'-gamananA puruSArtha karavAnuM kAma teA te ni`la mativALA mumukSunuM che. ane te tema kare che eTale ja te yogamArgamAM AgaLa ne AgaLa prayANa karatA jAya che, uttarAttara vadhatI AtmadazAne-guNasthAnanex pAmatA jAya che. ane ema karatAM karatAM te zAstrokta maryAdAne paNa vaTAvI jAya che, ane vizeSayI zAstrane agAcara-zAstrathI para evA viSayane pAmatA pAmatA AgaLa dhapatA jAya che. kAraNa ke zAstra teA amuka hada sudhI-sAmAnyapaNe mArga batAve che keAtmasAmarthya thI ' A phalANI dizAe cAlyA jAo.' pachI vizeSapaNe te! sAmarthya - pragati yegIe pAtAnA AtmasAmarthyathI ja mArganuM svarUpa jANI AgaLa vadhavAnuM rahe che. ane evA prakAre AgaLa vadhavAnuM sAmarthya-samartha paNuM A yAgImAM AvI gayuM hAya che; ceA-gaganamAM muktapaNe vidvaratArA A vihaMgamAM eTaluM badhuM Atmabala vRddhi pAmyuM hoya che, ke te peAtAnI meLe ja theccha UMce UDavAne samartha thAya che. eTale te saDasaDATa ceAgamAge cAlyeA jAya che; ane te jema jema vizeSe karIne AgaLa jatA jAya che, tema tema peAtAnI meLe ja tene AgaLaneA mA pratyakSa dekhAtA jAya che; je mArga lAMkhethI kharAkhara nhAtA dekhAtA te nikaTa AvatAM sAva spaSTa dekhAvA mAMDe che, ane je mArga pratyakSa AtmAnubhAgamyapaNe cekakhecAkakhA dekhAtA hAya, temAM pachI AtmasAmarthya sivAya bIjI zI sahAyanI tene apekSA rahe? Ama AvA samatha yogIne pratyakSa sAcA mArga maLI gayA che, ne sadehu chaTI gayA che, eTale te nibha yapaNuM-ni:za`kapaNe -hRDha nizcayapaNe, potAnA ja dhAmalathI ja-peAtAnA Atmaja, yeAga-parvatanI eka pachI eka bhUmikAe kUdAvatA jAya che, ne ema caDhatA alathI x "vizA zitA zAstra jJAnayogaM prayuJjIta tadvizeSopalabdhaye // jInnajIti: thi / zrI adhyAtmopaniSad Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) yogadASThisamuccaya caDhate chevaTe ga-girinA aMga para pahoMcI jAya che, ane tenA aMtarAtmAmAM anubhadagArarUpa vani UThe che ke - mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hatA so to jala gayA, bhinna kiyA nija deha." -zrImada rAjacaMdrajI AvA A sAmayogImAM Ama AtmabalathI ja AgaLa vadhavAnuM sAmarthya hoya che, tenuM kAraNa Atmazaktine udraka-prabalapaNuM che. tenAmAM eTalI badhI Atmazakti AvI gaI hoya che ke te ubharAI jAya che. ane A ubharAI jatI saMyamathI zaktinuM mUla kAraNa paNa tenI atyAra sudhInI Adarza zAstrokta rIti zakitasaMcaya pramANenI yogasAdhanA che, AtmasaMyamanA ge atyaMta zaktisaMcaya karyo che-zakti jamA karI che te che. kAraNa ke A sAmaganI bhUmikAe pahoMcatA pahelAM prathama to te sAco icchAyegI thaye hato. IcchA-zravaNAdi prApta thayA, samyagudarzana thayuM, AtmajJAna uparyuM, paNa tathArUpa cAritramAM-saMyamamAM haju tene pramAda hato, te pramatta gI hate. pachI te zAstrogI banyA, zAstranA saMpUrNa rahasyane jJAtA thaye, atyaMta zraddhALu ne apramAdI tha, apramatta saMyata yegI thaI gaye. Ama te uttarottara saMyamanI vRddhi karato gaye. mana-vacana-kAyAnA pramatta bhegathI AtmAnI veDaphAI jatI-cAre kora veraNa cheraNa thatI zaktine teNe aTakAvI; ane jema bane tema AtmasvarUpamAM AtmAnuM saMyamana karI, AtmAne saMyamI rAkhI-rokI rAkhI, teNe AtmavIryanI atyaMta jamAvaTa (Mobilisation) karI. ane hamaNAM paNa A sAmarthyavegamAM gamArge prayANa karatA te tIkSaNa Ama pagavaMta rahI, samaye samaye anaMtA saMyama vardhamAna karate jaI, AtmavIryanI ugra jamAvaTa karI rahyA che. Ama tene zaktiudreka upaja che, ane aMgamAM nahiM samAtI te zakti ja tene AgaLa vadhavAne prere che. "saMyamanA yoge vIrya te, tame kIdhe paMDita dakSa re, sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi ra nija lakSa che. mana mehyuM amAruM prabhuguNe. abhisaMdhi abaMdhaka nIpane, anabhisaMdhi abaMdhaka thAya re, thira eka tatvatA varato, te kSAyika zakti samAya re....mana" zrI devacaMdrajI anukrame saMyama sparzatAjI, pApe kSAyika bhAva saMyamazreNI phUlaDeja, pUjuM pada nipAva. ane AvA A samarthagIne A sAmaga sarva yogomAM uttama che, pradhAna Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyathAga ( 20 ) che, zreSTha chekAraNa ke mokSanI sAthe je-joDe te coga, ema ga zabdanI vyAkhyA che. e pramANe A sAmarthyathega vagara vilaMbe, kALakSepa vinA, uttama coga mokSarUpa pradhAna phala sAthe yoje che, zIdhrapaNe muktinuM kAraNa thAya che. eTalA mATe A sAmaga parama ga che, jegaziromaNi che, gaparvatanuM zikhara che. AnA samarthana arthe ja kahe che - siddhyAkhyapadasaMprAptihetubhedA na tattvataH / zAstrAdevAvagamyante, sarvathaiveha yogibhiH // 6 // siddhipada prApti hetunA, bheda tatvathI AMhi; mAtra zArthI ja sarvathA, gamya gine nahi. 6. artha:-"siddhi' nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo ahIM tatvathI, gIone zAstra dvArA ja, sarvathA ja jANavAmAM AvatA nathI. vivecana upara je kahyuM tenA samarthana mATe-puSTi mATe atre kahe che ke mokSapadanI prAptinA je samyagdarzana-jJAna-cAritra vagere hetuo che, kAraNavizeSa che, tenuM jJAna yogIone. sAcA saMta sAdhupuruSone mAtra zAstradvArA ja sarva prakAre thaI zake nahiM. zAstranI maryAdA hA, keTalAka prakAro zAstrathI avazya jANI zakAya, paNa badhAya nahiM. kAraNa ke te samyagdarzanAdi hetabhedanA bheda anaMta che,- ke je vANIne agocara che, "to vAvo nirtake' jyAMthI vANI pAchI vaLe che. mATe mukti prApti saMbaMdhamAM zAstra sarvathA samartha nathI, tema ja vyartha paNa nathI. mokSanA heturUpa samyagadarzanAdinA keTalAka prakAre ja zAstrathI jANI zakAya che - badhAya nahiM. Ama zAstranuM vyarthapaNuM paNa nathI, temaja sarvathA samarthapaNuM paNa nathI, amuka maryAdA sudhI tenuM digadarzana che, tethI AgaLa to anubhava mitra AtmasAmarUpa sAmarthyagathI vadhavAnuM che, e tAtparya che. zAstramaryAdA jyAM pUrI thAya che, tyAM sAmaga zarU thAya che. kAraNa tti-nivAhacapadraprANitumevA-siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubheda, mekSa nAmanA padanI prAptinA kAraNavizeSa-samyagadarzanAdi. zuM ? te ke- taravataH-nathI tasvabhAvathI, paramArthathI. rAtriAvAvaSyanta-zAstrathakI ja jANavAmAM AvatA. ane ema chatAM zAstranuM vaiyaA-vyarthapaNuM- phegaTapaNuM nathI, eTalA mATe kahyuM-thava6 vomiTa-sarvathA ja ahIM yogIone, eTale sarve ya prakArathI ahIM-lekamAM sAdhuone jANavAmAM AvatA nathI, kAraNa ke te samyaggadarzanAdi hetabhedonA anaMta bheda che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) yogadaSTisamuccaya ke zAstra te dizAdarzanathI AgaLa DagaluMya cAlatuM nathI,-"bhAI amuka dizAe amuka rIte cAlyA jAo," eTalI ja dizA sAmAnyapaNe A samartha yegIne sUjhADIne zAstra aTakI jAya che, vacana agocara vAta te kahI zakatuM nathI. eTale pachI te A samartha yegIne sAmaveganuM-AtmAnubhavarUpa jJAnayeganuM ja avalaMbana rahe che, ane te yaMga ja tene TheTha kaivalya pada sudhI pahoMcADe che, te anubhava mitra ja tene sahaja AtmasvarUpa, zuddha caitanyasvAmI banAve che. " padamAtraM hi nAnveti zAstraM digdarzanottaram / jJAnayogo mune vAmAvalya 7 muMti " -zrI adhyAtmapaniSadu anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna jo....apUrva avasara." -zrImad rAjacaMdrajI "dizi dekhADI re zAstra savi rahe, na lahe agocara vAta; kAraja sAdhaka bAdhaka rahita che, anubhava mitta vikhyAta, vIra jinezvara paramezvara jaye. ahe caturAI se anubhava mittanI, ahI tasa prIta pratIta, aMtarajAmI svAmI samIpa te, rAkhI mitrazuM rIta....vIra anubhava saMge re raMge prabhu maLyA, saphaLa phaLyAM savi kAja; nija pada saMpada je te anubhave re, AnaMdaghana mahArAja.vIra" - girAja AnaMdaghanajI sarvathA tene pariccheda(parijJAna) zAsathakI ja mAnavAmAM AvatAM, deSa kahe che - sarvathA tatparicchedAtsAkSAtkAritvayogataH / tatsarvajJatvasaMsiddhestadA siddhipadAptitaH // 7 // sarvathA ja je zAsathI, jJAna tehanuM heya; te sAkSAtkAritvane, joga tehane heya; vRtti-saMthA-sarvathA, akSepa-avilaMbe phasAdhakapaNuM vagere sarva prakArothI, tatpara rAtazAstrathakI ja te siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedanA paricchedane lIdhe parijJAnane lIdhe, zuM? to ke-sAkSAtkAritvota-kevala tethI ja sAkSAtakAripaNAe karIne yogathI kAraNathI, (pratyakSapaNAnA kAraNe . tacrvajJA -te zrotA gInA sarvApaNAnI siddhine lIdhe prastuta hetu bhedane AnAvaDe karIne sarvathA paricchedarUpa yoga thaze eTalA mATe-ane tethI karIne tavA-tyAre ja, zravaNa kAle ja, siddhighANata-siddhi padanImuktipadanI prApti thaze tene lIdhe, kAraNa ke agi kevalIpaNAne paNa zAstrathI ja saddabhAve jANavAno prasaMga prApta thaze eTalA mATe. arthAta agi valIpaNu paNa zAstrathI ja jaNAze, eTale siddhi padanI prApti paNa thai jaze ! ( Ama A doSa prApta thAya che). Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmaga (31 ) tethI sarvajJavanI, siddhi sAMpaDatAM ya; prApti siddhi pada taNuM, tyAre ja thaI jAya ! 7 artha - sarvathA zAstra dvArA ja te samyagudarzanAdinuM parijJAna thAya, te sAkSAtkAri. paNane-pratyakSapaNAno vega thaze, ane tema chatAM tene sarvajJApaNAnI saMsiddhine lIdhe tyAre ja siddhipadanI prApti thaI jaze! (Ama doSa Ave che). vivecana have je zAstrathakI ja te siddhipadanI prAptinA kAraNavizenuM sarvathA jJAna thAya ema mAnavAmAM Ave, to zo virodha Ave che? teno ahIM khulAso karyo che -(1) je ema thAya te sarva bhAvanuM pratyakSapaNuM thaze, (2) eTale tyAre ja sarvajJapaNuM sAMpaDaze, (3) ane tevI ja rIte tyAre zravaNa thatAM ja mukti paNa maLaze ! (1) jo zAstrathI ja samyagadarzana vagerenA sarva prakAro jANavAmAM AvI jAya, to pachI te sarva bhAvano sAkSAtkAra thAya, te sarva bhAva pratyakSa dekhAya (2) eTale pachI zravaNa karatAM ja-sAMbhaLatAM veMta ja te zrotA gIne sarvajJApaNuM sAMpaDI jAya! zAstrathI jANyuM-sAMbhaLyuM ke tarata kevalajJAna ! bIjI badhI paMcAta ne mAthAkuTa maTI jAya ! (3) ane tema thAya to tyAre ja-sAMbhaLatI veLAe ja tene siddhipadanI prApti paNa thaI jAya ! sAkSAt mokSa maLI jAya! kAraNa ke zAstrathI ja agikevalipaNAne paNa jANavAno prasaMga bane che. eTale ukta nyAye tema jANatAM ja siddhi thaI javI joIe! paNa tema banatuM dekhAtuM nathI. ane A badhuM pratyakSa viruddha che, aniSTa che, dagISTa bAdhita che. kAraNa ke (1) zAstra dvArA te sarvabhAva sAkSA-pratyakSa eTale AtmAnubhava gamya paNe dekhAtA nathI, pakSapaNe ja dekhAya che. zrutajJAna viSaya parokSa che, pratyakSa nathI. (2) Ama zAstrathI pratyakSa jJAna thatuM nathI, eTale te thakI sarvajJApaNuM paNa ghaTatuM nathI. (3) tema ja siddhipadanI prApti paNa thatI dekhAtI nathI. mATe zAstra dvArA ja samyagdarzanAdi kSahetuo sarvathA-sarva prakAre jANI zakAya nahiM, e siddhAta daDha thaye. zAstrAdikanA jJAnathI naveDo nathI, paNa anubhavajJAnathI nIveDo che." - zrImad rAjacaMdrajI e haze, ema paNa bhale he, emAM amane zI bAdhA che? eTalA mATe atre kahe che - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) gadaSTisamuccaya na caitadevaM yattasmAtprAtibhajJAnasaMgataH / / sAmarthyayogo'vAcyo'sti, sarvajJatvAdisAdhanam // 8 // ne A ema na-te thakI, sahita pratibha jJAna sAmaththaga avAcya che, sarvatAdi nidAna. 8 artha:-ane kAraNa ke e ema nathI, teTalA mATe prAtija jJAnathI saMgata evo sAmaga avA-na kahI zakAya evo che, ke je sarvajJANA vagerenA sAdhanarUpa che. vivecana koI kaheze ke "bhalA ! zAstrathI ja siddhipadanI prApti bhalene thaI jatI hoya ! emAM ApaNane zI harakata che?" teno ahIM javAba Apyo che ke-bhAI ! ema nathI. je zAstrathI ja siddhi maLI jatI hota, to amane zI harakata hoya? pratyakSa virodha te enA jevuM saheluM bIjuM zuM? enA jevuM rUDuM zuM? paNa ema to thatuM dekhAtuM nathI, pratyakSa pramANuno temAM virodha Ave che. kAraNa ke agIpaNAnuM parAkSa jJAna zAstrathI thAya che, paNa koI tethI karIne sAkSAta agIpaNuM- 1 ytta -tAM- ane AhamaNAM ja je upara kahyuM te ema nathI. kAraNa ke zAstrathI ayoga kelipaNAne baMdha thaye paNa. siddhinI asiddhi che. (siddhi prApta thatI nathI). ane Ama che teTalA mATe-nimajJAnataMtaH-prAtibhazAnathI saMgata, mArthAnusArI prakRNa "Uha" nAmanA jJAnathI yukta, zuM? to ke- sAmarthyavAna -sAmarthyapradhAna yoga te sAmarthya vega. eTale prakramathI-cAla viSayamAM kSakSakazroNagata dharmavyApAra ja rahyo che. A avAsthasfeta-avAya che, kahI zakAya evo nathI, tenA yegIne saMvedanasiddha arthAta AtmAnubhavagamya che, sarvasavAdhanama-sarvApaNu AdinuM sAdhana che,- akSepa karIne (vagara vilabe) AnA thakI sarvApaNAnI siddhi hoya che teTalA mATe. koI zaMkA kare--A prAtijJAna paNa zrutajJAna ja che, nahiM te chaThThA jJAnano prasaMga AvI paDaze. ane A kevala paNa nathI, kAraNa ke e sAmarthyoganA kAryarUpa che. ane Ama siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo tavethI zAstrathakI ja jANavAmAM Ave che. atre samAdhAna karavAmAM Ave che - - A nathI zrata, nathI kevala, ke nathI jJAnAMtara (bIjuM koI jJAna)- rAtrI, divasa ne aruNAdayanI jema. kAraNu ke aruNodaya nathI rAtri-divasathI jUde, tema ja nathI te bemAMthI eka paNa kahI zakAte. ema A prAtibhajJAna paNa nathI te bethI jUdu, tema ja nathI te bemAMthI eka paNa kahI zakAtuM. kAraNa ke tatkALe ja tevA prakAranA utkRSTa kSayapAmavALA bhAvane lIdhe. zratapaNe tAvathI tene asaMvyavahAryapaNuM che (mRtarUpe teno vyavahAra karI zakAya ema nathI), tethI e mRta nathI. ane paNAne lIdhe, azeSa dravya-paryAyanA avaSayapaNue karIne (sarva dravya-paryAya nathI jaNAtA) te kevala paNa nathI, eTalA mATe. ane A tArakajJAna-nirIkSaNa jJAna Adi zabdathI vAcya (oLakhAtuM) evuM pratibha jJAna bIjAone (anyadarzanIone ) paNa ISTa che. eTalA mATe adeSa che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmayoga (33) deharahita mukta avasthA pAmI, siddhipadane prApta thate dITho ke sAMbhaLyo nathI. ane je zAstradvArA agIpaNAnuM pratyakSa jJAna thatuM hota, te te pratyakSapaNe tene siddhipadanI prApti thavI joItI hatI. paNa tema te banatuM dekhAtuM nathI. ane Ama che eTalA mATe ja, sAmarthyaga je che te avAya che, kadAo jAya evo nathI, zAstravANIne agocara che. kAraNa ke zAstrano viSaya parokSa che, ane sAmarthya gane viSaya pratyakSa eTale ke AtmAnubhavagocara che, sAkSAtkArarUpa avAcya che. eTale ja A sAmarthayega tenA gIne svasaMvedanasiddha, AtmAnu bhavagamya kahyo che. A "ga" eTale kSapakazreNigata cagIne dharma vyApAra ja che, arthAt kSapakaNa jeNe AraMbhelI che evA samartha yegIne AtmasvabhAva rUpa dharmamAM vartanArUpa je dharmavyApAra che, tenuM nAma ja sAmarthya che. emAM AtmAnubhavanuM-svasaMvedanajJAnanuM pradhAnapaNuM hoya che, eTale ja ene sAmarthayega kahela che. "pragaTe anubhava rasa AsvAda." vAsI anubhava naMdanavananA, bhegI AnaMdaghananA." zrI devacaMdrajI A A sAmarthyAga "prAtijJAnathI saMgata-saMyukta hoya che, ane te sarvajJapaNa AdinA sAdhanarUpa-kAraNarUpa thAya che. te A pramANe - prAtija jJAna eTale pratibhAthI upajatuM jJAna, pratibhAsaMpanna jJAna. pratibhA eTale asAdhAraNa prakAza, jhaLaka, camakAre. jemAM asAdhAraNa AtmAnubhavano prakAza jhaLake che camake che te prAtijJAna. jemAM caitanyazaktine asAdhAraNa-atizayaprAtija jJAna vaMta camatkAra, apUrva anubhava prakAza, pratibhAse che, pragaTa jaNAya che-- anubhavAya che, tenuM nAma "prAtija jJAna" che. AvuM pratibha jJAna atre sAmagamAM hoya che. ene mArgAnusArI prakRe "ha" (ananya tatvaciMtana) nAmanuM jJAna paNa kahe che, kAraNa ke mAganusArI eTale sAkSAt mokSamArge cAlyA jatA "daSTA" yegInuM atre zuddha mArgane anusaratuM ananya tatvaciMtana hoya che. jemake - "jaDa ne cetana banne dravyano svabhAva bhinna, supratItapaNe banne jene samajAya che; svarUpa cetana nija jaDa te saMbaMdha mAtra, athavA te seya paNa para dravyamAMya che; evo anubhavane prakAza ullAsita thaye, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che, kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA evA, nircathane paMtha bhava aMtane upAya che." -zrImad rAjacaMdrajI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) yogadaSTisamuccaya A prAtijJAnarUpa mahAtejasvI pradIpanA (Search-Light) prakAzathI AgaLa mArga svayaM prakAzamAna dekhAya che-jhaLahaLI rahe che, eTale sAmagI pragaTa mArga dekhate dekhato AgaLa dhape che, kSapaNa para caDhato jAya che, ane karmaprakRtione kSaya karato jAya che. ema parAjaya karIne cAritramohane, AvuM tyAM kyAM karaNa apUrva bhAva je zraNa kSepaka taNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je... apUrva avasara moha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINumeha guNasthAna je; aMtasamaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevalajJAna nidhAna jo... apUrva avasara." -zrImad rAjacaMdrajI vaLI A sAmarthayega, sarvajJApaNuM-siddhipada vagerenuM sAdhana che, kAraNa che. kAraNa ke enAvaDe karIne vagara vilaMbe, sarvajJANA-kevalajJAna vagerenI siddhi thAya che. prAti jJAnathI yukta evA samayegathI kSapakazreNuM para caDhato caDhate A yegI, sarvajJatAdinuM te zreNInA aMte, kevalajJAna pAme che, ne kevalajJAna bhAnune udaya thatAM sAdhana te sarvajJa-sarvadazI bane che. ane pachI A chellA dehanuM AyuSya pUrNa thaye, te agI kevalI-siddha thAya che, "daihika pAtra maTI jAya che.? cAra karma ghanaghAtI te vyavaoda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je sarvabhAva jJAtA dachA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu virya anaMta prakAza je..apUrva vedanIyAdi cAra karma varte jahAM, baLI sIMdarIvata AkRti mAtra je; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa paNe maTiye daihika pAtra che...apUrva" -zrImad rAjacaMdrajI ane kadAca ema zaMkA thAya ke-A chaThTha jJAna-pratibha jJAna' kayAMthI kahyuM? te to ghaTe nahiM, kAraNa ke jJAna te pAMca prakAranA ja che. ane A pratibha jJAna kevaLajJAna paNa nathI, kAraNa ke e kevalajJAna te sAmarthayeganA kAryasaMdhyA jevuM rUpa-phaLa pariNAmarUpa che, kAraNa ke kArya banne eka heya nahiM. mATe A pratibhajJAna zrutajJAna ja che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmathyayAga ( 31 ) tenuM samAdhAna ema che ke-A prAtila jJAna zrutajJAna nathI, kevalajJAna nathI, tema ja bIjuM kAI paNu jJAna nathI. jema aruNeAdaya rAta-divasathI jUdo nathI, tema ja te emAMthI eka paNa nathI; tema A prAtibhajJAna zruta-kevalanI vaccenI saMdhinuM jJAna che, te te khethI jUduM paNa nathI, tema ja te emAMthI eka paNa nathI. (1) tene zrutajJAna paNa na kahI zakAya, kAraNa ke temAM evA keAi utkRSTa, pratibhAsa'panna kSayApazama hAya che, ke tenA zrutajJAnapaNe vyavahAra thai zake nahi. (2) tema ja te kevalajJAna paNa na kahevAya. kAraNa ke prAtila jJAna kSAyeApamika-yApazama bhAvarUpa che, ane kevalajJAna tA kSAyika bhAvarUpa che. tathA prAtibha jJAnamAM sarvAM dravya-paryAya jANI zakAtA nathI, ne kevalamAM jANI zakAya che. Ama e bannene pragaTa cAkaLeA bheda che. " yogajAdRSTajanitaH sa tu prAtibhasaMjJitaH / saMdhyeva dinarAtribhyAM kevalazrutayoH pRthak / / zrI adhyAtmaupaniSad 6 ane anya danIone paNa A prAtibhajJAna ' saMmata che. tee tene 'tAraka '- 'nirIkSaNa ' Adi nAmathI oLakhe che. tAraka eTale bhavasamudrathI tAranAru nirIkSaNu eTale daSTA puruSanuM sAkSAt dana. Ama A prAtibha jJAna mAnavAmAM koi paNa doSa nathI, eTale ke te mAnavuM yathArtha che, samyak che. sAmarthya ceAganA bheda kahI batAvavA mATe kahe che:-- dvidhAyaM dharmasaMnyAsayogasaMnyAsasaMjJitaH / kSAyopazamikA dharmA, yogAH kAyAdikarma tu // 9 // ehu sAma yAganA, prakAra e A khAsa; vhelA dharmasaMnyAsa te, jo cegasanyAsa, kSAyeApamika hoya je, dharmo teha kahAya; kAya AdinuM karma te, yogA atra kathAya. 9. vRtti:--dvidhA--e prakAraneA ayaM-A, sAmayAga che. kevA prakAre? te ke-dharmasaMnyAsa yogasaMnyAsasaMkSita:-dharmasaMnyAsa ane yogasaMnyAsa sattAthI (nAmathI ) yukta. AnI * dha sanyAsa' sattA upajI che, eTalA mATe dha sanyAsasadgita, ema " ceAgasaMnyAsa sattA nI upajI che, eTalA mATe yogasanyAsasakttita. ane ahIM tevA prakAre te sajJAta thAya che-barAbara oLakhAya che, eTalA mATe te tasvarUpe ja grahAya che. A dharmAM kayA ? te mATe kahyuM ke-- kSAyoparAmiSThA dharmAH--kSAyeAmika te dharmo, kSayApazamathI nIpajelA evA kSamA Adi te dharmAM che. cogAH hArmi tu-ane yegA te kAyaAdinA vyApAra che,- kAyAsakaraNu Adi. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) yogadaSTisamuccaya artha-A sAmaga,- dharmasaMnyAsa ane saMnyAsa evI saMjJAo (nAma) karIne be prakArano che. kSApazamika (kSapazama bhAvathI upajatA) te "dharmo" che, ane kAya vagerenuM karma te "ga" che. vivecana A sAmaganA be bheda che-(1) "dharmasaMnyAsa" evI saMjJAvALe, (2) "gasaMnyAsa" evI saMjJAvALe. atre dharmo eTale lApazamika bhAve, ane pega eTale mana-vacana-kAyAnuM karma-vyApAra. atre "saMjJA" zabda hetupUrvaka kahyo che, kAraNa ke jenA vaDe karIne amuka vastu tenA svarUpe saMjJAta thAya-samyak prakAre jANavAmAM Ave, barAbara oLakhAya te saMjJA. "dharmasaMnyAsAga"--jemAM dharmone saMnyAsa eTale tyAga hoya che te dharmasaMnyAsa. ahIM "dharmo" eTale sarva prakAranA kSApazamika bhAvo-kSapazamathI upajatA bhAvo samajavA kSayapazama bhAvathI kSamA vagere je je bhAva upaje che, te te dharmo che. A kSapazamarUpa dharmone ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, kAraNa ke A mahAtmA sAmarthyathegI kSapakazreNa para ArUDha thaI, kamene khapAvate khapAvate-khatama karate karate AgaLa vadhe che, eTale tene karmakSayathI utpanna thatA kSAyikabhAve upaje che, kSAyika samyakatva-darzana-jJAna-cAritra Adi guNo pragaTe che. Ama kSAyika bhAva upajatAM pazama bhAva tyajAtA jAya che. "kSAyika darisana jJAna, caraNa guNa upanyA re, Adika bahu guNa sabhya, Atamaghara nIpajyA re...zrI nami jinavara seva, ghanAghana uname re." -zrI devacaMdrajI cogasaMnyAsa ga-gasaMnyAsa, eTale jemAM kegano eTale ke mana-vacanakAyAnA karmone saMnyAsa-tyAga hoya che te. manavacana-kAyAnA vegane jyAM abhAva che, evI "agI" avasthA jyAM hoya che, te meMgasaMnyAsa che. "mana vacana kAyA ne karmanI vargaNA, chuTe jahAM sakaLa pudagala saMbaMdha je, evuM agI" guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha je...apUrva." zrImad rAjacaMdrajI Ama A banne nAma ApyA che te yathArtha che. ema A sAmarthyaga be prakAra che. temAM je jayAre hoya che, te tyAre kahI batAvavA mATe kahe che -- Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMnyAsayoga ( 37 ) dvitIyApUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / AyojyakaraNAdUrdhva, dvitIya iti tdvidH||10|| bIjA karaNa apUrvamAM, pahelo tAtvika hoya, AyeAjyakaraNanI pachI, taja bIje jaya. 10 artha-bIjA apUrvakaraNamAM tAtvika e prathama bega-dharmasaMnyAsaga hoya, ane AjyakaraNathI AgaLamAM bIje yoga-gasaMnyAsa yoga hoya, ema tenA sAtA-jANakAro kahe che. kRtti-jJatIpUrvaka -bIjA apava karaNamAM, graMthibhedanA kAraNarUpa pahelA apUrva karaNanA vyavaccheda-apavAda arthe bIjAnuM grahaNa karyuM, kAraNa ke pahelA apUrvakaraNamAM prastuta sAmarthayoganI asiddhi hoya che. aparvakaraNa" e te zubha evo apUrva pariNAma kahevAya che - ke je anAdi saMsAramAM paNa te dharmasthAnamAM vartatA chavane tevA prakAre pUrva upa hoto nathI, ane jenuM phala graMthibheda Adi che. temAM-A prathama apUrvakaraNamAM maMthibheda te phakta che, ane A graMthibhedanuM phala samyagadarzana che. ane samyagadarzana che te prazama Adi liMga-cinhavALo AtmapariNAma che. kahyuM che ke -"rAma. hanirghAnurita yAmisTikSa taravArthAnaM samathavanam " -prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiyanI abhivyakti (pragaTa paNuM ) e jenuM lakSaNa che, evuM te svArtha zraddhAna te samyaggadarzana che. yathAprAdhAnya-pradhAnapaNuM pramANe A upanyAsa (anukrame goThavaNuM) che, ane te pazcAnupUrvIthI-UlaTA krame suMdara che, ema samayavido-zAstro kahe che. ane A bIjuM apUrvakaraNa, -ke je tevA prakAranI karmasthitimAMthI tevA saMmeya sAgaropama vyatIta thaye heAya che, te bIjA apUrvakaraNamAM zuM? te ke prathamattAtvio mata'-prathama tAttvika hoya che. prathama eTale dharmasaMnyAsa nAmathI oLakhAto yoga tAtvika-pAramArthika e hoya che. ane e kSapakazreNuvALA yogIne hoya che, kAraNa ke kSApazamika evA kSamA vagere dharmonI ene nivRtti hoya che. ( kSamA vagere kSopazamarUpa bhAvodharmo dara thaI gayA hoya che, eTalA mATe A Ama upanyAsa-rajUAta che. atAvika e dharmasaMnyAsayoga te pravajyAkALe paNa hoya che, kAraNa ke pravRttilakSaNa dharmone jyAM saMnyAsa-yAga che, evI pravajayA-dIkSA jJAnaganI pratipattirUpa-aMgIkArarUpa che. eTalA mATe ja A pravajyAna bhavaviraktane ja adhikArI kahyo che. kahyuM che ke - sA pradyArTa kAryazovara, vizadajJAtiguDhAnvita:, zILAvavAma:, gata ga Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ). yogadaSTisamuccaya vivecana sAmayoganA dharmasaMnyAsa ne yogasaMnyAsa ema be vibhAga pADyA, te pratyeka kayAre hoya che, te ahIM batAvyuM che -(1) prathama prakArane sAmarthyoga-tAvika e dharmasaMnyAsa ega dvitIya apUrvakaraNamAM hoya che, (2) bIjA prakAra sAmagagasaMnyAsa coga AyojyakaraNathI AgaLamAM hoya che. vimalabuddhiH, 'durlabhaM mAnuSyaM, janma maraNanimittaM, saMpadazcapalAH, viSayA duHkhahetavaH, saMyoge viyogaH, pratikSaNaM maraNaM, dAruNo vipAkaH,' ityavagatasaMsAranairguNyaH, tata eva tadviraktaH, pratanukaSAyaH, alpahAsyAdiH, kRtajJaH, vinItaH, prAgapi raajaamaatypaurjnbhumata, adrojAnI, thALar, thAra, samupAcya ' (artha mATe juo vivecana.) kAraNa ke Avo na hoya te jJAnayoga ArAdhe nahiM, ane A hoya te na ArAdhe ema hoya nahiM (ArAdhe ja ), ema sarva vacanaAgama bhAvavA yogya che. tethI A anirUpita artha nathI. sAthoDavA tUrtha- jyakaraNathI AgaLamAM kevalAbhegathI acinyavIryapaNue karIne AjIne, tevA tevA prakAre tatkAla khapAvI devAya ema bhopaghAtI karmanI tathA prakAranI avasthAna bhAvamAM kati. te Ayojya kAraNa che. (kevalAbhegathI AyojIne bhapagAhI karmanI sthiti tarata khapAvI devAya evI karI devI te AyojyakaraNa che). AnuM phala zailezI avasthA che. eTalA mATe ja kahyuM - ditIza rati kriyA-bIjo "gasaMnyAsa" nAmane sAmarthya hoya che, ema tenA jJAtAo-jANakAro kahe che, kAraNa ke zelezI avasthAmAM Ane bhAva-hevApaNuM che. A sarva Aramika vastu che. ane tevA prakAre ene saMvAdI (maLatA) artha-Agamavacana che - "karaNaM ahApavattaM apuvamaNiyaTTimeva bhavvANaM / iyaresiM paDhamaM ciya bhaNNai karaNaM ti pariNAmo // jA gaNThI tA paDhamaM gaNThi samaicchao bhave bIyaM / aNiyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakaDe jIve / / gaNThitti sudubheo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaNThivva / jIvassa kammajaNio ghaNarAgadosapariNAmo // etto vivajao khalu bhiNNe eyammi samaNANaM tu / thovaM pi suparisuddhaM saccAsammohaheutti // sammattami u laddhe paliyapuhatteNa sAvao hoi / caraNovasamakhayANaM sAgarasaMkhantarA honti // " ityAdi lezathI A paribhAvita arthavALuM che. (artha mATe juo upara vivecana) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMnyAsayoga ( 39 ) - tAtvika dharmasaMnyAsa yoga - temAM prathama, dharmasaMnyAsa ane te paNa tAtvika-pAramArthika keTino dharmasaMnyAsa, bIjA apUrvakaraNanA samaye pragaTe che. ahIM "bIjA" apUrvakaraNamAM ema je kahyuM che te sahetuka che. kAraNa ke paheluM apUrvakaraNa ke je graMthibhedanuM kAraNa che, bIjA apUrva temAM A prastuta dharma saMnyAsa hoI zake nahiM. eTalA mATe bIjA'mAM karaNamAM ema kahI tene apavAda sUcavyuM. Ama A apUrvakaraNa be che: (1) graMthibhedanA kAraNarUpa, (2) kSapakazreNI veLAnuM. A apUrvakaraNa eTale zuM? "apUrva' eTale anAdi kALanA vAmaNamAM je kadI paNa pUrve prApta thayuM nathI, e zubha-prazasta AtmapariNAma. graMthibheda vagere A apUrvakaraNanuM phaLa che. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che, ane te graMthibhedanuM phaLa samyagadarzana che. graMthibheda-graMthi eTale gAMTha. vAMsanI kaThaNa gAMTha jevI durbheda-bhedavI muzkela, evI gADha rAgadveSapariNAmarUpa karmanI gAMTha jyAM bhedAya che, tenuM nAma graMthibheda che. "ane A durbheda karmagraMthirUpa mahAbalavAna parvata jyAre apUrvakaraNarUpa tIkSaNa graMthibheda bhAva-vAthI bhUdAI jAya che, tyAre A mahAmAne atyaMta tAvika AnaMda upaje che - je rogIne uttama auSadhathI roga kAbUmAM AvatAM upaje che te. ane A graMthino bheda paNa evo hoya che ke tenuM puna: tevA prakAre hevApaNuM hotuM nathI. te eka vAra tUTI eTale basa DyUTI! khalAsa ! te pharIne tevA svarUpamAM pAchI ubhI thavA pAme ja nahiM, saMdhAya ja nahiM, tenuM nAma bheda che, kAraNa ke tevo graMthibheda thayA pachI tIvra kaSAyAdine udaya hetuM nathI. Avo A graMthibheda sadAya kalyANano-nirvANano hetu thAya che. jema janmAMdha puruSane zubha puNyano udaya thatAM cakSune lAbha thaye sadudarzana thAya che (barAbara dekhAya che), tema ja Ane graMthino bheda thatAM sadarzana-samyagdarzana thAya che, eTale vastunuM yathArtha svarUpa dekhAya che." * "tathA ca bhinne durbhede karmagranthimahAbale / tIkSNena bhAvavajreNa bahusaMklezakAriNi // Anando jAyate'tyantaM tAttviko'sya mahAtmanaH / sadvathAdhyabhibhave yadvad vyAdhitasya mahauSadhAt / / bhedo'pi cAsya vijJeyo na bhUyo bhavanaM tathA / tIvasaMklezavigamAtsadA niHzreyasAvahaH / / jAtyandhasya yathA puMsazcakSurlAbhe zubhodaye / sadarzanaM tathaivAsya grandhibhede'pare jaguH // " --maharSi haribhadrAcAryajIkRta gabiMdu Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gadaSTisamuccaya samyagadarzana-Ama graMthibhedanA phaLa-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. tanyAthanuM zraddhAna te samyagadarzana che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tattva che. tenA bhUtAInuM-paramArthanuM zraddhAna samyagdazana thavuM, zraddhA upajavI, pratIti thavI te samyagadarzana che.* "A nava tatva rUpa aneka varNanI mALAmAM eka AtmatatvarUpa suvarNasUtra-senAno doro parovAyele che, cirakALathI chUpAIne rahelo che, tene kheLI kADhI sabhyadbhaSTi puruSa zuddha AtmatatvanuM darzana kare che, anubhava kare che." A jIva, ajIva karmathI baMdhAcele che, tenuM kAraNa puNya-pApa che; puNya-pApanA AvavAnuM kAraNa Asava che; Asava thaye baMdha thAya che; Asavane-navA karmanA Agamanane saMvarathI rokI zakAya che, jUnA karmone nijarAthI kheravI zakAya che ane ema nirjarA karatAM karatAM sarve karmane kSaya thaye, zuddha AtmasvabhAvarUpa mekSa thAya che, kevala eka zuddha AtmA ja mekSarUpa bane che - AvI tAvika pratIti te samyagadaSTi puruSane upaje che. Ama dehAdi samasta paravaratuthI bhinna, upayogavaMta ne avinAzI evA zuddha AtmAnuM bhedajJAna thavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti thavI te samyagadarzana che, ane enuM bIjuM nAma samakita che. che dehAdithI bhinna AtamAM re, ugI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLo jinano re. ema jANe sadaguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa mULa je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta...mULa0 te kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita....mULa" -zrImad rAjacaMdrajI " na samyaktvasamaM kiMcittraikAlye trijagatyapi / zrethoDI mithyAtvanAM nAkhyattamRtA " -zrI samaMtabhadrAcAryajI arthAta-"traNe kALamAM, traNe lekamAM, samyakatva samuM prANIonuM kaMI keya nathI, ane mithyAtva samuM kaMI azreya nathI." x "ciramiti navatattvacchannamunnIyamAnam , kanakamiva nimagnaM varNamAlAkalApe / atha satataviviktaM dRzyatAmekarUpam , pratipadamidamAtmajyotirudyotamAnam // " zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArakalaza Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMnyAsayoga ( 41 ). ane Ama graMthibheda thaI, AtmAnubhUtirUpa samyagadarzananI prAptithI jene parama AnaMdollAsa upaje che, evA samyagadaSTi thegI puruSanA AvA sahaja anubhava uddagAra nIkaLI paDe che - AtmA jJAna pAmyo che te niHsaMzaya che; graMthibheda thayo e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che." anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavAnivRttirUpa karyuM, te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra." -zrImad rAjacaMdrajI AvuM kalyANamUrti samyagadarzana apUrvakaraNa vaDe graMthibheda thayA pachI prApta thAya che. ane A samyagdarzananA pAMca liMga eTale pragaTa cihna che -(1) prazama, (2) savega, (3) nirveda, (4) anukaMpA, (5) Astikya, pradhAnapaNA pramANe samyaktvanA A lakSaNene Ama pUvonupUrva anukrama che, paNa pazcAnupUrvathI eTale cihna UlaTA anukrame e suMdara-rUDA che, ema zAstranuM rahasya jANanArA kahe che. kAraNa ke Astikaya na hoya te prazama Adi suMdara-sArA na lAge, zobhe nahiM, ItyAdi UlaTA krame samajavuM. ane sulaTA krame prathamanuM lakSaNa hoya te pachInuM lakSaNa Ave ema samajavuM. te A prakAre - prathama te prazama eTale kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, te viveka vicArano avakAza thatAM saMvega eTale mAtra mokSAbhilASa pAme, tethI nirveda eTale saMsArathI kaMTALo upaje, ane pachI svadayA-paradayArUpa anukaMpA Ave. A cAra guNa jyAre jIvanamAM pariName tyAre pAMcame Astiya guNa pAmavAnI cegyatA-pAtratA tenAmAM pragaTe. (Ama sulaTA krame che.) kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahiM jega; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara rega." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi athavA UlaTA krame Astikya eTale jIvAjIva Adi tatvanA astitvanI-hevApaNanI AsthA-aMtar pratIti upaje, svarUpa jANe, te anukaMpA upaje, A jIvAdi jANa tene anusarate kaMpa AtmAmAM thAya, eTale svadayA-pitAnA AtmAnI anukaMpA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kara) gAdisapusthaya upaje ke-are ! huM atyAra sudhI A paravatunA saMsargathI paravatumAM ramyo! te ramavA yegya hetuMe kSebha-kaMpa AtmAmAM thAya te anukaMpA. jemake - "huM choDI nijarUpa ramyA para pudagale, jhI UlaTa A viSaya tRSNA jale viharamAna" - zrIdevacaMdrajI evI sAcI anukaMpA upaje, eTale nida-saMsArathI atyaMta kaMTALo AvI jAya. A kAjaLanI koTaDI jevA saMsAramAM mahAre have eka kSaNa paNa AtmabhAve rahevuM nathI, ema saMsArathI te ubhage. ane e niveda-kaMTALo upajatAM, saMvega eTale mekSano tIvravegI abhilASa upaje, A saMsAra baMdhanathI huM kayAre chUTuM evI zuddha bhAvanA bhAvato te daDha mumukSu bane. ane tenA pariNAme prazama pragaTe, viSaya-kaSAyanuM prazAMtapaNuM thAya, parabhAvathI virati thAya, vItarAgatA Ave ane tene AtmA svasvarUpamAM zamAi jAya. AvA pAMca lakSaNavALuM samyagdarzana jIvane pahelA apUrvakaraNanA pratApe graMthibheda thaye sAMpaDe che. ane pachI karmasthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye, A bIjI apUrvakaraNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAvika dharma tAttvika dharmasaMnyAsaga kSapakazreNImAM caDhatA sAmarthyAgIne saMnyAsa hoya che, kAraNa ke te kSepaka vegI kSamA vagere pazamarUpa dharmothI nivaryo che, ane krodhAdi kaSAyarUpa sarva karmaprakRtione jaDamULathI khapAvavArUpa sAyikabhAva bharNa pravarte che. ane Avo je "dharmasaMnyAsa'nAmano sAmaagi che, te ja kharekhara tAtvika, pAramArthika "dharmasaMnyAsa "ga che. atAtvika "dharmasaMnyAsa" te pravajyA-dIkSA avasare paNa hoya che, kAraNa ke jemAM pravRtirUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, te nivRttirUpa pravajyA-dIkSA kahevAya che. pApamAMthI prakarSe karIne zuddha caraNagamAM vajana-gamana te "pravajyA" atAvika che. viSayakaSAyAdi duSTa bhAvanuM muMDana-cholaNakriyA tenuM nAma "dIkSA" dharma saM. che. A pravrajyA (dIkSA-saMnyAsa) jJAnaganA aMgIkArarUpa che. eTalA mATe ja saMsArathI je aMtaraMga pariNAmathI kharekhara virakta thaye heya, cittamAM atyaMta vairAgyavaMta thaye hAya, te ja tevI jJAnaganI pratipattirUpa dIkSA adhikArI pAtra kahyo che. dIkSAne gya, munidharma grahaNa karavAne gya pAtra jIva kevA viziSTa khAsa lakSaNavALe he jaIe, te ahIM kahyA che - (1) je Arya dezamAM utpanna thaye haya, (2) viziSTa jAti-kulavALo heya, (3) jene kamala kSINaprAya-lagabhaga kSINa thavA Avyo hoya, (4) ethI karIne ja je vimala Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamasaMnyAsAga (43) buddhivALo hoya, (5) "manuSyapaNuM durlabha che, janma maraNanuM kAraNa che, dIkSAne saMpadAo capala che, viSaye du:khanA hetu che, saMgamAM viyoga che, adhikArI pratikSaNe maraNa che, karmano vipAka dAruNa che,'- ema jeNe saMsAranuM nirguNa paNuM-naguNApaNuM, niHsArapaNuM, tu75NuM jANyuM hoya, (6) tethI karIne ja te saMsArathI je virakta thaye hAya, (7) jenA kaSAya atyaMta kuza, pAtaLA, dUbaLA paDI gayA hAya-je maMdakaSAyI hoya, (8) jenAmAM hAsya-ti-arati vagere a65 hAya, (9) je kutajJa-karelA upakArane, guNane jANavAvALo kadaradAna hoya, (10) vinItavinayaguNasaMpanna haya, (11) dIkSA letAM pahelAM paNa je rAjA, maMtrI ane nagarajanene bahumata-mAnIto hoya, jenuM samAjamAM paNa vajana paDatuM hoya evo pratiSThita-mAnanIya heya, (12) ahohakArI-deva, guru, dharma, rAja, deza, samAja vagerene je droha karanAra na haya, (13) je kalyANa aMgavALo-bhadramUrti hoya, ke jene dekhatAM ja chApa paDe ke A bhata-bhala-rUDo jIva che, evo hoya, (14) zrAddha, samyak zraddhAvaMta, zraddhALu hoya, (15) sthira heya, caLavicaLa pariNamI na hoya, (16) samupapanna hoya, eTale samyak prakAre sAgarane zaraNe Avelo-AtmasamarpaNa karanAra che. jemake zuM prabhu caraNa kane dharUM, AtmAthI sahu hInA te te prabhue Apio, vatuM caraNAdhIna. A dehAdi Aja thI, varate prabhu AdhIna; dAsa dAsa huM dAsa chuM, Apa prabhuno dIna." --zrIAtmasiddhi AvA lakSaNavALa na hoya te jJAnAga ArAdhe nahiM, ane AvA lakSaNavALo hoya te ArAdhyA vinA rahe nahiM, ema zrI sarvadevanuM vacana che. tethI A upara je kahyuM te badhuMya yathArtha che. Ama pravajyA samaye atAvika dharmasaMnyAsa, ane kSapakazreNImAM tAtvika dharmasaMnyAsa hoya che, ema spaSTa karyuM ane Ama kSapakazreNugata gIne "bIjA apUrvakaraNamAM" A tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmaga hoya che. Ane apUrvakaraNa eTalA bIjI mATe kahevAmAM Ave che ke temAM apUrva evuM A pAMca vastuonuM apUrvakaraNa karaNa-nirtana (karavApaNuM) heya che -(1) sthitighAta, (2) rasaghAta, (3) guNazreNI, (4) guNasaMkrama, (5) sthitibaMdha. te A prakAre - (1-2) moTA pramANuvALI jJAnAvaraNaya vagere karmanI sthitinuM ahIM apUrva khaMDanavAta karavAmAM Ave che - cheda uDAvavAmAM Ave che, tathA karmonA pracura rasanuM apUrva Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) gadarisamuzciya khaMDana-ghAta karI atyaMta apapaNuM karI devAmAM Ave che. Ama vizuddhinA prakRSTapaNAthI A sthitighAta-rasaghAta e banne AgalA guNasthAnakonI apekSAe apUrva hoya che. (3) temaja atre atyaMta vizuddhinA sAmarthyathI guNazreNInI viracanA evI aparva kare che, ke karmane daLI A jhapATAbaMdha TapoTapa uDAvI devA mATe goThavAI gayA hoya che. (4) tathA baMdhAtI zubha pravRtiomAM azubha daLIAnuM pratikSaNe asaMkhyaya guNavRddhithI laI javuM-saMkramaNa karavuM, te guNasaMkrama paNa ahIM apUrva hoya che. (5) ane karmonI sthiti pUrve azuddhapaNAne lIdhe ghaNI lAMbI bAMdhato hato, te ahIM apUrvakaraNamAM atyaMta vizuddha paNAne lIdhe ghaNuM TUMkI bAMdhe che. Ama A pAMca vAnAM atre apUrva hoya che, eTalA mATe "apUrvakaraNa" nAma sArthaka che. A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne je rogI puruSa kSapakazreNI para ArUDha thAya che, tene A tAtvika dharmasaMnyAsayoga hoya che, kAraNa ke te kSayapa zamarUpa dharmonuM kSapaNe karatA karatA AgaLa vadhe che; karmaprakRtione kSapaka sarvathA khapAvato khapAvate, khatama karato karato, UDAvato UDAvate, guNasthAnakanI zreNI para caDhato jAya che. ane Ama karmazatrune kSaya karato karate, A parama samartha vIra puruSa 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI teramA sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. - gasaMnyAsa ga - ane bIje je "yogasaMnyAsa' nAmane sAmaga che, te A pachI hoya che. te A prakAre - yakaraNanI aciMtya vIryapaNAe karIne, asAdhAraNa AtmasAmarthyathI kevalI bhagavAna samaghAta kare che, te pahelAM A yakaraNa kare che. A jyakaraNa eTale zuM? AjIne karavAmAM Avate gavyApAra te A karaNa A=maryAdA - kevalIe dIThela A yakaraNa maryAdA pramANe jana= javuM te, zubha yeganuM vyApAraNa-pravartana karaNa=pariNAmavizeSa, sAmarthyavizeSa kevalI bhagavAne dIThelI maryAdA pramANe, udIraNAAvalimAM pizAhI karmane prakSepa kare te A yakaraNa che. eTale ke A chellA bhAvamAM bhegavavAnA je bAkI rahelA vedanIya vagere cAra karma che, temAM je vedanIya vagerenI sthiti AyuSya karatAM vadhAre hoya, te tene sama-sarakhI karavA mATe kevalI bhagavAna udIraNa kare che, A jyakaraNa kare che, ke jethI karIne samudaghAtavaDe te te karmone jaldI khapAvI daI sarakhI sthitimAM lAvI mUkAya. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thANasanyAsa ( 5 ) AvuM AyojyakaraNa karIne kevalI bhagavAna samudUghAta kare che. sarva kevalI bhagavAna samudaghAta karatA nathI, paNa jenA vedanIya vagere karmanI sthiti AyuSya kevalI- karatAM vadhAre hoya che, teo ja te karmonA samIkaraNa mATe samudasamuddaghAta ghAta kare che, ke jethI karIne te karmone zIdhra bheLavI laI tene tatkAla nikAla karI devAya. mULa zarIrane choDyA vinA, uttara deharUpa jIvapiMDanuM-AtmapradezasamUhanuM dehamAMthI bahAra nIkaLavuM tenuM nAma samudaghAta che. samudraghAta eTale sama+uddaghAta, sama=samyapaNe eTale apunarbhAvapaNe, pharI na hoya e rIte, u=prAbalyathI, prabalapaNAthI; ghAtaHkarmanuM hanana, pralaya, kSaya. pharI na upaje evI rIte prabalapaNe je prayatnavizeSamAM karmane pralaya thAya-ghAta thAya, te samuddaghAta che. A kevalisamudaghAtamAM Atmapradezano vistAra karI-virATa svarUpa dhAraNa karI, te AtmapradezavaDe Akho leka daMDa-kapATa-pratara AkAre pUrI devAmAM Ave che, ane te te karmapradezane spazI, zIdhra bhagavI laI kheravI nAMkhavAmAM Ave che, ane pachI te Atmapradezano UlaTA kame upasaMhAra karAya che. A badhI vidhi mAtra ATha samayamAM pUro thAya che. AvuM parama addabhuta aciMtya sAmarthya A parama samarthayegI atra vyakta kare che !! ane A A jyakaraNa ne samuddaghAtanuM phaLa-pariNAma zailezIkaraNa che, eTale ke te pachI taratamAM zelezIkaraNa prApta thAya che. temAM mana-vacana-kAyAnA yogane sarvathA nirAdha karI, A parama samartha yegI cAthuM zukaladhyAna dhyAvata sate, zailezIkaraNa zaileza-meruparvata jevI nimbakaMpa aDAla avasthAne prApta thAya che. athavA sarva saMvararUpa-samAdhAnarUpa je zIla, tene Iza bane che. Ama A svarUpagupta parama gInI zeleza-meru jevI niSkapaganirodharUpa avasthA te zelezIkaraNa, athavA parama samAdhi pAmelA A zIleza gIzvaranI avasthA te zelezIkaraNa. A zelezI avasthA, pAMca hasva akSara (a, I, u, trA, luM) uccArAya teTale kALa rahe che ane tenA chellA samaya pachI tarataja A parama yogI yogI Urvigamana karI siddhapadamAM birAje che. "utkRSTa vIraja niveza, gakriyA navi pise re, yoga taNI dhruvatA zeleze, Atamazakti na bese re....vIrajIne caraNe lAguM." -zrI AnaMdaghanajI * " mUlasarIramacchaMDiya uttaradehassa jIvapiMDassa / NiggamaNaM dehAdo havadi samudghAdayaM NAma // " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartI ta gemadrasAra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadarisamusthiya "vIrya kSAyika bale capaLatA ganI, rAdhI cetana karyo zuci alezI, bhAva zelezIme parama akriya thaI, kSaya karI cAra tanu kamazeSI."--zrI devacaMdrajI mana-vacana-kAyA ne karmanI vargaNA, chUTe jahAM sakaLa pudagala saMbaMdha ; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha jo apUrva eka paramANu mAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDela svarUpa je; zuddha niraMjana caitanyamUrti ananyamaya, agurulaghu amUrta sahaja padarUpaje..apUrva" -zrImada rAjacaMdrajI Ama A saMnyAsa yaMga zelezI avasthAmAM prApta thAya che. - yathApravRttakaraNa Adi - bhAne yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa ema traNeya karaNa prApta thAya che, ane bIjAone eTale ke abhane paheluM yathApravRttakaraNa ja hoya che, bIjA karaNa tene kadI paNa prApta thaI zake nahi. atre karaNa eTale pariNAma. (gAthA 1). jema giri-nadIno patthara ghasAtAM pIsAtAM, kUTAtAM, pITAtAM, gharSaNa-gharNana nyAye geLa lI thAya chetema anAdi saMsAramAM rakhaDatA AthaDatA jIvane kavacita kavacita kema karIne bhAvamalanI kSINatA thatAM tathAbhavyatAno paripAka thaye yathApravRttakaraNa evo koI viziSTa AtmapariNAma thaI Ave che, evI kaI karma sthiti rasanI maMdatA upaje che, ke te graMthinI nikaTa AvI paDe che. Aguse calI AtI he" e rIte anAdi kALapravAhamAM pravartatAM pravartatAM jIvane je kavacita kiMcit bhAvacamakArA jevuM sAmAnyapaNe (Ordinarily) pravarte che evuM pUrvAnupUrvakaraNa te yathApravRttakaraNa che. AvuM yathApravRttakaraNa te jIva anaMtavAra kare che, ne anaMtavAra graMthinI nikaTa Ave che. paNa te mAtra sAmAnya-sAdhAraNa prayatnarUpa hoI AtmavIryanI maMdatAne lIdhe te graMthibheda karyA vinA pAcho vaLI jAya che. A karaNa bhavya-abhavya bane prApta thAya che, paNa bIjA be karaNa ekalA bhavyane ja prApta thAya che, abhavyane nahi, eTale ja te mokSamArgamAM pravezI zakatA nathI. ane bhavya paNa jyAM lagI apUrva (Unprecedented) AtmapariNAmarUpa bhAvane pAmI, apUrva AtmapuruSArtha kurAvI, ananya prayatnathI-asAdhAraNa (Extra ordinary effort) prayAsathI, potAnA sarva sAmarthyathI (With all his might) apUrva puruSArtha zUravIrapaNe "yahoma karIne, graMthirUpa dudha durgane bheda karavA sarva tmAthI pravartate nathI, tyAMlagI te paNa te kAryamAM saphaLa thato nathI. kAraNa ke graMthibhedarUpa durdhaTa kArya mATe asAmAnya-asAdhAraNa prayatnanI jarUra che. temAM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathApravRttakaraNaAdi (47) pUrvAnu parva yathApravRtta jevo tevo prayatna kAma Ave nahiM. jema yuddhamAM majabUta killo sara karavA mATe baLavAna zastrothI bhArI hallo (Mass attack) karavo paDe che, tema graMthirUpa durbhedya durgane jItavA mATe apUrva AtmapuruSArtharUpa bhAva-vajane joradAra hallo laI javo ja joIe, nahiM te temAM niSphaLatA ja maLe che, arthAtu graMthi AgaLathI pIchehaTha"(Retreat) karavI paDe che. graMthi pahele guNasthAnake che, tenuM bhedana karI AgaLa vadhI cethA sudhI saMsArI che pahoMcyA nathI. koI jIva nirjarA karavAthI UMcA bhAve AvatAM, pahelAmAMthI nIkanavA vicAra karI, graMthibhedanI najIka Ave che, tyAM AgaLa gAMThanuM eTaluM badhuM tenA upara jora thAya che ke graMthibheda karavAmAM zithila thaI jaI aTakI paDe che ane e pramANe moLa thaI pAcho vaLe che. A pramANe graMthibheda najIka anaMtIvAra AvI jIva pAcho pharyo che. keI jIva prabala puruSArtha karI nimitta kAraNo jega pAmI kaDI karI graMthibheda karI, AgaLa vadhI Ave che, ane jyAre graMthibheda karI AgaLa vadhyA ke cothAmAM Ave che, ane cothAmAM AvyuM ke vahele moDe mokSa thaze, evI te jIvane chApa maLe che." - zrImada rAjacaMdra paNa jIva jyAre chellA pagalAvattamAM vartato hoya che, ne temAM paNa bhAvamalanI atyaMta kSINatA thAya che, tyAre bhavya jIvane chelluM yathApravRttakaraNa prApta thAya che, ane te graMthibhedanI atyaMta nikaTa Ave che. eTale pachI tene apUrvakaraNa apUrva AtmabhAvano ullAsa thatAM, apUrva AtmapuruSArthanI kuraNAthI anivRttikaraNa apUrvakaraNane anivRttikaraNanI prApti thAya che. apUrvakaraNa eTale anAdikALamAM pUrve kadI paNa prApta thayo nathI e apUrva AtmapariNAma, ane samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahi-nivarse nahi, te anivRttikaraNa apUrvakaraNathI graMthibheda thAya che, ane anivRttikaraNathI samyakatva thAya che.. temAM jyAM sudhI graMthi che, tyAMsudhI yathApravRttakaraNa che, graMthi chedatAM-ulaMghatAM apUrvakaraNa che, ane graMthibheda karIne jIva sabhyatvane sanmukha thAya tyAre anivRtti. karaNa che. (gAthA-2). A graMthi eTale atyaMta dudha, bhedavI ghaNI kaThaNa evI gAMTha. karkaza, ghana, rUDha ne gUDha evI vAMsanI gAMTha jema bhedavI muzkela hoya che, tema jIvanI A gADha rAga-dveSa pariNAmarUpa gAMTha bhedavI ghaNI dukara che. (gAthA-3). eTalA mATe ja tene bhedavA mATe jIve apUrva AtmapuruSArtha karavo Avazyaka che. A sarva A AkRti uparathI samajAze AkRti-1 yathApravRttikaraNa | | anivRttikaraNa + sakhyatva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) yogadaSTisamuccaya ane Ama A gAMTha bhedAI gayA pachI, A jIva gADha rAga-dveSa pariNAma choDI ghe che, tenA rAgAdi maMda paDI jAya che, duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAya cekaDI samyaktvAdi naSTa thAya che, darzanamoha dUra thAya che ane samyagadarzana pragaTe che. kAraNa ke thoDuM paNa suparizuddha evuM samyajJAna sAcA asaMhano hetu hoya che. (gAthA-4). samyakatva prApta thayA pachI, popamapRthakatvamAM eTale ke cAritramohanIya karmamAMthI bethI nava popama sudhInI sthiti kSaya thaye, dezaviratipaNuM-sAcuM bhAvazrAvakapaNuM prApta thAya che. ane te cAritramohamAMthI saMkhyAtA sAgaropama rithati kSaya thaye, sarva viratipaNuM-sAcuM bhAvasAdhupaNuM, tathA upazamazreNI-kSapakazreNI anukrame prApta thAya che. (gAthA-5). ItyAdi atre saMkSepathI kahyuM che. vizeSa jijJAsue karmagraMtha Adi sthaLo jevA. AkRti-2 graMthibheda prathama apUrvakaraNa > samyakatva, kSapakazreNI bIjuM apUrvakaraNa 2 kevalajJAna. AyakaraNa samudaghAta - zailezIkaraNa > mela. atre eTaluM lakSamAM rAkhavA gya che ke samyakatva prApta thayA pachI jIva je tIvra saMvegathI apUrva puruSArthadhArA cAlu rAkhe ne vadhAre, te uparokta 55ma-sAgarapamAdi jeTalI karmasthiti paNa zIghra kSaya karI, jhapATAbaMdha bhAvazrAvaka, bhAvasAdhu Adi dazAne pAme, ane upazama-kSapakazreNI para ArUDha thaI, anupama kevalajJAna pragaTAvI, yAvata te ja bhAve paNa mokSa pAme. je jIvanA puruSArthamAM maMdatA hoya to te pramANe mokSanI prAptimAM paNa DhIla thAya. eTale mokSanI prApti jIvanA puruSArthabalane AdhIna che. jaladI puruSArtha kurAve te jaladI mokSa pAme, mATe bhAvasthiti Adi beTA bahAnA choDI daI jIve niraMtara satya puruSArthazIla rahevuM joIe ema jJAnI purunA upadezane Azaya samajAya che. kAraNa ke A eTalA mATe- jyakarathI Urva-AgaLamAM bIje (yogasaMnyAsa) ga hoya , Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasaMnyAsayega ( 49 ) atastvayogo yogAnAM yogaH para udAhRtaH / mokSapojhanamAna narvasaMnyAsakSaUT: I ?? ethI ayoga yogamAM, yoga kahyo pararUpa; mokSa sAthe yojanathakI, sarvasaMnyAsa svarUpa. 11. artha -eTalA mATe te je ayoga" che, tene yogamAM parama yoga kahyo che. (kAraNa ke) mokSa sAthe te jana-joDANa kare che, ane te sarva saMnyAsa lakSaNavALe che. vivecana Ama yogasaMnyAsa nAmano sAmarthyoga zailezI avasthAmAM hoya che ema uparamAM kahyuM. temAM mana-vacana-kAyAnA yogano abhAva hoya che, nirodha karaaga vAmAM Ave che, eTale te "aga" kahevAya che. ane A "ayoga" parama ga ga sarva yogomAM parama che, pradhAna che. kAraNa ke te "yoganA coka - mokSa sAthe sAkSAt ojana karAvanAra e kharekharA arthamAM "ga" che. ane te sarvasaMnyAsarUpa lakSaNavALe che, temAM utkRSTa parizuddhi hoya che. Ane "parama" yoga kahyo te yathArtha che, kAraNa ke sarva yogenuM je eka mAtra aMtima sAdhyadayeya mokSa che, tenI sAthe A aAga caga ja sAkSAta yojana-joDANa karAve che. mokSa sAthe je-joDe te yoga kahevAya, ema vyutpattithI A barAbara ghaTe che. tema ja atre sarvasaMnyAsa hoya che, adharma saMnyAsa ke dharma saMnyAsa karatAM utkRSTa pari. zuddhi hoya che, ane have kaMI paNa tyajavApaNuM bAkI rahetuM nathI. eTale A aga parama zreSTha ga che. atre eka paramANu mAtranuM paNa sparzavApaNuM rahetuM nathI. saMpUrNa niSkalaMka evuM aDola AtmasvarUpa pragaTe che. ananya evI zuddha niraMjana caitanyamUtti vyakta thAya che. agurulaghu evuM amUrta sahajatmasvarUpa pada siddha thAya che. A sahajAmasvarUpa padane vRtti-vAta gva eTalA mATe ja, zailezI avasthAmAM dhoga saMnyAsarUpa kAraNane lIdhe, 3yono-aga, yogano abhAva (mana-vacana-kAyAnA yogane abhAva). yojAnAM-mitrA Adi ganI madhe,- zuM? te kevo vara:-paramaga, pradhAnayoga, rAtakahyo che. kevI rIte ? te mATe kahyuM - mokSAthonamavera-mekSa sAthe jana-bhAvarUpa hetuthI, joDANa karavArUpa bhAvathI. zokanA yoga. -ojanane lIdhe yoga, ema samajIne. AnuM kavarUpa kahe che: sarvasaMnyAsahRkSa-sarva saMnyAsarUpa lakSaNavALe, kAraNa ke adharma saMnyAsa ne dharmasaMnyAsa karatAM paNa atre parizuddhine bhAva che, eTalA mATe. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( bae ) thazAsakSapAya zrIsarvajJa deve jJAnamAM dIThuM che, paNa te zrI bhagavAna paNa tenuM svarU5 varNavI zakatA nathI, te svarUpanuM varNana anya vANuM te kema karI zake ? te jJAna te mAtra jJAnIne anubhavagamya che. "je pada dIThuM zrI sarva jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je, teha svarUpane anya vANuM te zuM kahe ? anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je...apUrva" zrImada rAjacaMdrajI. Ama IcchAgIe zarU karelI mokSarUpa ISTa sthAna bhaNanI musApharI ahIM pUrI thAya che. gamA akhaMDa prayANa karatAM, kvacit maMda-kavacita tIvra vege cAlatAM cAlatAM cAgI, zubhecchAthI mAMDI zailezakaraNa parvatanI samata gabhUmikAo vaTAvI jaIne, aga evA zailezIkaraNarUpa mokSanagaranA bhavya daravAje AvI Ubhe che, ane pachI takSaNa mekSanagaramAM praveza kare che. AkRti - 3 ijAga zAsUga dhamasaMnyAsa sAmarthya yoga yogasaMnyAsayoga tIvra icachAdi tIvra zAstradha-zraddhA pratibhAna kevalajJAna mana-vacana kAyatyAga > ! dvi apUrva zailezIkaraNa mAkSa guNasthAna sapramAda apramAda 14 _ 7 8 9 10 12 13 IcchAyAgAdinuM keSTaka-1 ganuM nAma kenuM mukhyapaNuM mukhya lakSaNa | pAtra yogI guNasthAna IrachAyega IchApradhAna sAcI dhama IchA, zAstrI sAce dhama Icchaka | 4-5-6 | zravaNa mRtadha-samyagU Agama zrotA, samyagU upalakSaNathI daSTi, chatAM pramAdajanya | vikalatA jJAnI, paNa pramAdai JyavahArathI1) zAmayoga zAstra pradhAna zAstrapaTutA, zraddhA, apramAda zApaTu, zraddhALu apramAdI kSapakazreNIgata yogI za thI 5ra viSaya, dharma saMnyAsa sAmarthyapradhAna] pratibha-svasa vedana- anubhavajJAna, kSApakSama - dharmono tyAga. ane 8--1012-13 sAmarthyaga sagI kevalI, vegasanyAsa | sAmarthya pradhAna mana-vacana kAyAnA yogano tyAga-ayoga. parama yoga ayogI kevalI 14 zalezI avasthAmAM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArasa zvaya ( 11 ) 2412442244-( Summary ) Ama atre icchAga, zAstroga, ne sAmarthyoga e traNa yoganuM svarUpa kahyuM. ene sArasamuccaya samajavA mATe sthala rUpaka-ghaTanA karIe: kaI bhayaMkara aTavImAM kaI musAphara bhUle paDI gayuM hoya, ne cAre kerathI muMjhAI gayo hoya, tene temAMthI chUTavAno koI rasto batAve evI tenI kevI tIvra icchA hoya? kaI rogI mahAroganA paMjAmAM sapaDAyo hoya, te koI kuzaLa vaidya maLI jAya ne Arogya prApti thAya, ema kevuM Icache? ujajaDa mabhUmimAM bhara unDALAmAM koI tarasyA thaye hAya, te pANI mATe keTaluM jhaMkhe? tema A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUle paDele jIvarUpa musAphara prathama to temAMthI chUTavAnI tIvra IcchA rAkhe che, mokSa meLavavA Icche che, mokSarUpa ISTa sthAne javA cAhe che. eTale pachI hUMDhatA tUDhato te tene mArga jANakAra saddagurune pUche che. IcchAgI tenI pAsethI te mArganI mAhitI meLavI-sAMbhaLI, amuka dizAmAM A mArga che, ema te jANIne sahe che. Ama te kRtArtha ne jJAnI bane che. pachI te zraddhApUrvaka te udiSTa mArge cAlavA prayAsa kare che. paNa mArganI kaThinatAthI tathA pitAno anubhava haju kAcuM hovAthI tene kavacit pramAda thaI Ave che. eTale musApharI kavacit aTakI jAya che ke dhIrI paDe che, kavacita vegavaMtI bane che. Ama A icchAyogI AgaLa vadhatuM jAya che. A musApharI daramyAna zAstrarUpa bhemIo (Guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM saMpUrNa avikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mArga dekhato dekhato te zraddhApUrvaka AgaLa dhape che. zAAyegI pitAnI zakti pramANe, pitAnA pagamAM jora hoya teTalA vegathI, te apramAdI paNa AgaLa pragati karato jAya che. Ama AgaLa ne AgaLa prayANa karate te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaIne, suMdara rAjamArga para-dhorI rastA para AvI jAya che. eTale AgaLano mokSasthAna bhaNano rasto cekabecako dekhAya che. tyAM zAstrarUpa bhamIo tene kahI de che ke-he mahAnubhAva zAaogI! juo, A mArga sIdho saDasaDATa mokSasthAna pratye jAya che. te tarapha sIdhA cAlyA jAo! temAM A A sAmAnya sUcanA ApuM chuM, te pramANe tame cAlyA jaje. vadhAre vigatanI tame jema jema AgaLa jaze, tema tema tamane tamArI meLe khabara paDatI jaze. eTale have mahAre tamane AgaLa vaLAvavA AvavAnI jarUra nathI. tame pote samartha che. mATe rAvate gharathA ! Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( para ) yugadaSTisamuccaya eTale te yogI vaLatuM kahe che-he parama upakArI sazAstra! Apane huM kayA zabdamAM AbhAra mAnuM ? Ape mahArA para aciMtya upakAra karyo che. ATalI bhUmikAe huM paheryo chuM, te badhuM Apane pratApa che. ne AgaLa mATenI je Ape kiMmatI sUcanA batAvI te mATe paNa huM Apane trANuM chuM. huM ApanI te AjJAne anusaravA sadA tatpara rahIza, ane mane khAtrI che ke ApanI kRpAthI huM mArA ISTa sthAne-mokSanagare have thoDA vakhatamAM jaldI pahoMcIza. Ape hArA mATe ghaNe zrama lIdhe che, ne meM paNa ApanI AjJA uThAvavAne yathAzakti parizrama karyo che, chatAM AjJAbhaMga thayo hoya te kSamA ! vAru, namaskAra! pachI te samartha yogI AtmasAmarthyathI vegamArge tIvra saMvegathI-atyaMta vegathI jhapATAbaMdha doDyo jAya che. prAtija jJAna-anubhavajJAna draSTithI tene AgaLa AgaLane mArga cekho dIvA jevo dekhAto jAya che ane jema jema te ISTa sAmarthayegI dayeya prati AgaLa dhapato jAya che, tema tema teno utsAha atyaMta vadhato jAya che. lApazamika gharmone-kSayopazama bhAvene phagAvI daI te pitAne bhAra ocho karatA jAya che, eTale te ora ne era vegathI AgaLa pragati kare che. Ama apUrva AtmasAmarthyathI kSapakazraNa para caDhI, dharmasaMnyAsa karato karate, te 8-9-10-12 guNaThANuM jhapATAbaMdha vaTAvI dIe che, ne 13 mAM guNaThANe paheMce che, kevalajJAna pAmI sarva dravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM to mekSanagara sAkSAta dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMce che. tyAM pachI te cheDe vakhata (AyuSya pramANe) visAme khAya che, te pitAne thayelA jJAnane lAbha bIjAne-jagatane ApI parama paropakAra kare che. ne pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA AvyuM, te mana-vacana-kAyAnA gene nirodha kare che-tyAga kare che, ne Ama yogasaMnyAsa karI, meru jevI niSkapa zailezI avasthA rUpa bhavya daravAjAmAMthI te mekSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi anaMte kALa anaMta samAdhi sukhamAM zAzvata sthiti kare che. pUrva prAgAdi kAraNanA yogathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita je, sAdi anaMta anaMta samAdhi sukhamAM, anaMta darzana jJAna anaMta sahita je..apUrva" -zrImad rAjacaMdrajI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLakiyA (53) kaLaza kAvya maMdAkrAntA, IcchA pRcchA mRtazravaNathI darzane jJAna pAme, zraddhA sAthe gamana karatAM nipramAda- jAme; ne sAmarthya parama pratibhA dharmasaMnyAsa dhAme, choDI go mana vaca tanuM pahoMcatA pUrNa ThAme. 1. IcchAge zrutayuta ane jJAnI teye pramAdI, zAstra heye zrutapaTu ati zrAddha ne apramAdI; sAmagye te anubhava bale dharmasaMnyAsa sAdhe, zelezImAM parama prabhune bhegasaMnyAsa lAdhe. 2. anuSTa icchatA prIchatA jogI, jano sAdhaka sIjhatA; manaMdana zuddhAtma, padane pAmI rIjhatA 3. IcchAraMgI zrutAsaMgI, sAmaga zregane, pAmI zrImad haribhadra, pAme mokSa asaMgane. 4. zuddha caitanyanA svAmI, sahajAtmasvarUpa te; suyazA bhagavAna pAme, brahmAnaMda anupa te. 5. * atre pratyeka adhikAranA prAMte ukta viSayanA sArasaMdeha temaja puSTirUpe A kalAkAvyanI navaracanA karavAne maMda prayatna meM karyo che. -bhagavAnadAsa, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinuM sAmAnya thana (le. 12-20) [ ATha yogadaSTinA nAma- oghadraSTi ne yogadaSTi-upamA. ATha gAMga, ATha AzayadoSa, ATha guNa, dRSTinI vyAkhyA. AvaraNa apAyathI bheda.-pratipAtI ke aprati pAtI pratipAtI te sApAva, apratipAtI te nirapAya.- mukti prati akhaMDa prayANa. che. ema enuM svarUpa kahI batAvI, prakRta-cAlu viSayamAM upayogI kahe che - etattrayamanAzritya vizeSeNaitadudbhavAH / yogadRSTaya ucyanta aSTau sAmAnyatastu tAH // 12 // e traNane AdhyA vinA, vizeSathI tajanya; yogadaSTi kahuM ATha te, sAmAnyathakI manya, 12. artha - e traNa yogano Azraya karyA vinA, vizeSa karIne emAMthI ja uddabhava pAmelI (nIkaLelI) evI gaNie kahevAmAM Ave che. ane te daSTie sAmAnyathI ATha che. vivecana uparamAM je IcchAga vagere traNa yoganuM spaSTa varNana karyuM, tene sIdhesIdhe Azraya karyA vinA, paNa vizeSa karIne e traNa bhegamAMthI ja niSpanna thatI-nIkaLatI, evI cogadaSTionuM ahIM kathana karavAmAM Ave che, ane sAmAnyathI te ATha che. A ATha yogadaSTio e traNa vegamAM aMtarbhAva-samAveza pAme che. A gaNirUpa nadIo te ga-parvatamAMthI ja nIkaLelI che, eTale tenI sAthe eno gADha saMbaMdha che, ane eTalA nRtti-patatrathamU--e traNane, eTale IcchAga, zAstroga ane sAmavegane, anAjhi~Azraya karyA vinA, aMgIkAra karyA vinA, vireja-vizeSathI, 'AmAMthI A' evA lakSaNavALA vizeSe karIne, zuM? te ke-utavukravAra-emAMthI uddabhava pAmelI, e traNa yogamathI ja upajelI, codagyaH rAte-gadaSTie-mitrA Adi kahevAmAM Ave che. ja sAmAnyataraMtu tA-ane sAmAnyathI te dRSTi ATha che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gAdinuM sAmAnya thana ( 15 ) mATe ja A yogaSTinI AdhArarUpa bhUmikA-pIThikA barAbara samajavA mATe prathama e ukta icchAyAgAdi ceAgonuM varNana atyaMta upayAgI ane Avazyaka hatuM, ema A upa rathI phalita thayuM. ane te A che:-- mitrA tArA balA dIprA sthirA kAMtA prabhA parA / nAmAni yogadRSTInAM lakSaNaM ca nibodhata // 13 // mitrA tArA ne alA, dIprA sthiA tema; kAMtA prabhA ane parA, daSTi AThe che ema. yeAgaSTinA nAma e, ataNe anusAra; lakSaNa tenuM sAMbhaLe, have ahIM kramavAra. 13, artha:--mitrA, tArA, khalA, dvIprA, sthirA, kAMtA, prabhA ane parA - ema A yeAgaSTionA nAma che. ane eenuM lakSaNa sAMbhaLA! te AghadiSTa batAvavA mATe kahe che:-~~ sameghAmegharAjyAdau sagrahAdyarbhakAdivat / oarSTiriha jJeyA, mithyAdRSTItarAzrayA // 14 // vRtti:-temAM--mitrA jevI te mitrA, tArA jevI te sArA; ityAdi yathArtha ja nAmAni-nAma, cogaraghInAm--yAgadaSTienA che. ane eenuM jALa-lakSaNa-je kahevAmAM Ave che te, nioSatazravaNa kare, sAMbhaLeA ema artha che. ahIM eSTinA vyavaoda ( apavAda) karavA mATe 'cAgaSTi' ema grahaNa karyuM' che. vRtti:-6H--ahIM eTaSTi, jJAnAvaraNIya Adi karmAMnA kSaye pazcamanI vicitratAne lIdhe citra-nAnA prakAranI hoya che. samedhAmedhAyAro-samedha-amedha, medhavALA ke medha vinAnA, rAtrI AdimAM. Adi zabdathI divasanuM grahaNuM che; eTale meghavALA ke medha vagaranA rAta 3 divasamAM. sagrahAdyarbhakAdivat- -sagraha Adi ane abhaka AdinI jema, pahelA Adi zabdathI agrahanu grahaNa che, bIjA Adi zabdathI anakanuM grahaNa che. eTale grasahita ke graharahita, evA bAla ke akhAlanI jema. ( ma=bhUta, jhoDa vagere ). auSaDi:-eSTi, sAmAnya darzana. te bhAbhina'dI jIviSayI che. eTale ke bhavAbhinaMdI - saMsArathI rAcanArA jIvate A haiya che. mithyAradItAzrayA--mithyAdaSTi AkI ke amithyAdaSTi AyI. kAca ( meIe-paDala ) vagerethI jenI dRSTi upahata-Adhita che te mithyAdaSTi, tenAthI upadmAta nayI pAmela te mayyAdaSTi Ama akSaraganikA ( zabdArthanI samajutI) thai, ane bhAvArtha teA A cheH Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 ). thAgadagsasthaya meghasahita medhe rahita, rAtri divasamAM temanuM graha sahita graha rahita ne, bAla AdinI jema ahIM jANavA gya che, odhadaSTi te tema; mithyAdaSTi AzrI, itara AzrayI ema, 14. artha-meghavALA ke meva vinAnA rAta ke divasamAM, grahasahita ke zaharahita, evA bAlaka ke abAlakanA jevI ahIM oghadaSTi jANavI, ane te vaLI mithyASTi AzrayI ke amithyASTi AzrayI paNa hoya. vivecana "saghana aghana dina rayaNamAM, bAla vikala ne anerA re; aratha jue jema jUjUA, tima ogha najaranA pherA revara." - zrI ke. da. sa jhAya 2-2 eka te samegha-meghavALI meghalI rAtrImAM daSTi, te kaMika mAtra grahaNa karanArI hoya che; bIjI te amegha-medha vinAnI rAtrimAM jarA vadhAre adhika grahaNa karanArI hoya che; Adi zabdathI divasanuM grahaNa che. eTale eka sameva-meghalA divasamAM, tathA bIjI amegha-megha vagaranA divasamAM. ane A emAM vizeSa che-taphAvata che. A daSTi vaLI saMgraha-rahagrasta (bhUta vagere bharAyelA ) dAnI heya, ane Adi zabdathI agrahatI eTale grahagrasta nathI evA dajhAnI hoya. A beno paNa taphAvata hoya che - citra vizvama AdinA bhedane lIdhe. - A vaLI bAlaka daSTAnI heya, ane Adi zabdathI abAlakanI paNa heya. A bannene paNa vivekavikalatA Adi bhedane lIdhe bheda hoya che. A vaLI mithyAdaSTinI eTale kAca (pala-motIo-netraroga ) vagerethI jenI dRSTi upahataavarAyelI-kaMkAyelI che evAnI hoya; ane tenAthI-kAca vagerethI jenI daSTi upahata-avarAyelI nathI evA amiyAdaSTinI hoya. jema A daSTibheda - eka ja dazyamAM paNa,- citra (jUdA jUdA prakAranA) upAdhibhedane lIdhe hoya che; tema pAralaukika prameyamAM-paraleka saMbaMdhI jJAnaviSayamAM paNa, kSayopazamanI vicitratAne lIdhe, citra eTale judA judA prakArane pratipattibheda hoya che. (mAnyatabheda-grahaNabheda hoya che). A kAraNe A darzanabheda eTale jUdA jUdA darzanane bheda che, ema yogAcAryo kahe che. kharekharA A darzanabheda te sthira Adi daSTivALA bhinnagraMtha yogIone heta ja nathI, kAraNa ke teone yathAviSaya-potapetAnA viSaya pramANe nayanA bhedone avadha-sAcI samajaNa hoya che. enI pravRtti paNa pasAthe hoya che. temane zraddha dhana havApANa karIne, teone Agraha vinavRtta-atyaMta dUra thaI gayela hoya che tethI karIne, teonuM maitrI Adine parataMtrapaNuM hoya che tethI karIne, ane cAricarika saMcha. vanI cakacAraNa nItithI (cAra saMjIvanI cAra nyAya pramANe) temanA AzayanuM gaMbhIra udArapaNuM hoya che tethI karIne. aruM ghara. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha pagaNituM sAmAnya kathana eghadaSTi eTale sAmAnya daSTi, sAmAnya darzana. ogha eTale pravAha. pravAhapatita daSTi te ghaSTi. Ama anAdi saMsArapravAhamAM taNAI rahelA ane temAM ja rAcanArA evA bhavAbhinaMdI sAmAnya keTinA jIvonI daSTi te eghaghadRSTi draSTi che. lekapravAhane anusaratA prAkRta janonuM je lokika padArtha saMbaMdhI eTale ? sAmAnya darzana, te oghadaSTi che, (Vision of a layman). ane A oghadaSTi paNa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya vagere karmanA bhinna bhinna kSapazamane lIdhe-(nyUnAdhikatAne lIdhe) jUdA jUdA prakAranI, vicitra prakAranI hoya che. dAkhalA tarike kaI eka dazya hoya te (1) meghalI rAtre ghaNuM ghaNuM jhAMkhuM kaMIka dekhAya, (2) tenA karatAM kaMIka vadhAre megha vinAnI rAtre dekhAya, (3) tenA karatAM paNa ghaNuM vadhAre meghalA divase dekhAya, (4) ane tenA karatAM paNa ghaNuM ghaNuM vadhAre megha vagaranA divase dekhAya. ane temAM paNa, (5) 8NAjenAra jo bhUta vagere grahathI athavA citra vizvama vagere grahathI grahAyelo hoya to tenA dekhavAmAM, (6) ane tevA graha rahita jenAranA dekhavAmAM paNa ceka bheda-phera paDe; (7) athavA dekhanAra bAlaka hoya to tenA dekhavAmAM, (8) ane puSTha umarane hoya to tenA dekhavAmAM paNa vivekanA ochAvattA pramANane lIdhe, taphAvata hoya. athavA (9) kAca (paDala-motIo) vagere ADo hovAthI dekhanAranI draSTi je avarAI-DhaMkAI hoya to tenA dekhavAmAM, (10) ane kAca (5Dala) ADe na hoya, to tenA dekhavAmAM paNa jarUra phera paDe. Ama eka ja dazyamAM-jovAnI vastumAM paNa vicitra upAdhibhedane lIdhe judA judA daSTibheda thAya che. A daSTAMta pramANe, laukika padArthane, laukika daSTie dekhavAnA je je bheda che, te te evadaSTinA prakAra che. cagadaSTi-Ama eka ja laukika dazya dekhavAmAM paNa, jUdI jUdI jAtanI bAhya upAdhine lIdhe, jema oghadaSTinA bheda paDe che, tema paraleka saMbadhI yamAM-Atmatatva AdinA jJAnaviSayamAM paNuM, copazamanI vicitratAne kAraNe judA gadaSTi jUdA prakAranI mAnyatAbheda-daSTibheda hoya che, darzanabheda hoya che. jema kemerAne paDade (Diaphragm) e chovatto khulle, tema daSTimaryAdAnuM kSetra (Field of vision ) vadhaghaTa thAya che. te ja prakAre jevI kSapazamanI vadhaghaTa-taratamatA hoya, jeTaluM karmanuM AvaraNa khasyuM hoya-kamane paDado khUlya hAya, teTaluM ochuMvanuM darzana yogadaSTivALA samakitI puruSane thAya che. Ama "gadaSTi" eTale yega saMbaMdhI daSTi, yegamArgane anusaratI evI daSTA yogI-samyaguNi puruSanI daSTi (Vision of Yogi), oghadaSTi ne gadaSTino Ama pragaTa bheda che - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) dRSTA pAtra dRzya viSaya da napati bheda kAraNa vizeSatA (C mA, te Adha najarane phera re; darzana je thayA bheda thirAdika cAramAM, samakita STine hare re....vIra0" AghadiSTa ane yAgaSTinI tulanA: koSTaka-2 AdiSTa sAmAnya bhAbhinaMdI jIva laikika laiAkika-tryAvahArika, pravAhapatita, gADarIA pravAha jevI kSaye|pazamanI vicitra taratamatA daza nabheda bhAkhata vivAdanA saMbhava rAgasisa thaya zrI yA, da. sajjhAya 1-3 cAgaSTi ceogI samyakUdRSTi mumukSu puruSa pAralaiAkika, AtmatattvaAdi alaikika, pAramArthika, yAgamArgonusAriNI, tatrAhiNI kSayApazamanI vicitra taratamatA darzanabheda khAkhata vivAdanA asaMbhava ane Ama kSayApazamanI vicitra taratamatAne lIdhe danabheda thAya che, tethI karIneja A jUdA jUdA ( vedAMta-jaina vagere) darzAnAnA bheda paDyo che, ema yAgAcAryonuM kathana che. paNa sthirA Adi daSTivALA bhinnagraMthi sabhyaSTi cegIAne tA AveA darzanabheda manamAM vasatA ja nathI. tee! AvA mata-darzananA bhedane lakSamAM letA nathI, tene vajUda ApatA nathI. prAkRta janAnI jema tee mata-dananA Agra mAtra dRSTinA hamAM taNAI jatA nathI. tee tA eka cogamAne ja dekhe che, ceAgadarzInane ja-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatattvanA mULamAM e sa` danA vyAsa che, mAtra 'dRSTi 'nA ja bheda che, ema teo kharA aMta:karaNathI mAne che. teo tA SaDjhanane jinadarzananA athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che. eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae danane sabhyaSTithI ArAdhe che. kAraNa ke-- bheda " je gAyA te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNu paNa kharI. mULa sthiti jo pUche mane, tA sAMpI dauM yAgI kane '". Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogaSTinuM sAmAnya kathana " bhinna bhinna mata dekhIe, leka dRSTinA ehu; "" eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAneA te. "cheDI mata darzIna taNeA, Agraha tema vikalpa; ko mArga A sAdhaze, janma tehanA a5. "" 66 SaD darazana jina aMga bhaNIje, nyAsa SaDaMga jo sAdhe re; nami jinavaranA caraNu upAsaka, SaDa darazana --zrImad rAjacaMdrajI ( 59 ) ArAdhe phai." zrI Ana dhanajI Ama te mahAnubhAva sabhyaSTi mahAtmAe varte che, tenuM kAraNa e che, ke teone nayeAnI kharAkhara maryAdAnuM bhAna heAya che. yathAyAgya navibhAga te karI jANe che. te A prakAre;-naya eTale apekSAleda, te anata che. amuka vastune yathA amuka apekSAe-STibinduthI (Angle of vision ) jovI tenuM nAma navibhAga ' naya' che. Ama sa nayanuM pAtapAtAnA viSaya pramANenu'-maryAdAkSetra pramANenuM svarUpa teo kharAbara samajyA DAya che. eTale teo ema samAdhAna kare che ke-- A je jUdA jUdA darzanakArAe jUdA jUdA darzana karyA che, te te jUdA jUdA nayanI apekSAe, jUdA jUdA STibinduthI kayA che. te te nayanI apekSAe te kharAkhara che, mATe emAM jhaghaDA ze? vivAda ze? nayeAnA saMcAgeAthI (Pormutations & combinations) upajatA vistAra te anaMta che, zabdAlakArarUpa che,' mAtra vAAlarUpa che. jeTalI vacananI saMkhyA teTalA naya che, mATe ApaNe te badhAya naya pakSapAta cheADI dai, rAga-dveSa-meAha rahitapaNe, eka zuddha AtmatattvanA saMzodhanamAM 'raDha lagADIne maMDI paDavuM,' eTaluM ja ApaNuM kAma che. ema karazuM eTale enI meLe badhI khabara paDI jaze, mATe A badhI vAgUjAla zI? ema te mahAnubhAvA lAve che. ck " vaLatuM jagaguru INI pare mele, pakSapAta sama IMDI; rAgadveSa meAha pakha rjita, Atama zuM raDha maMDI....munisuvrataAtama dhyAna dhare jo kAu, sAphira chaM nA've; vAjrAla bIjI sahu jANe, eha tattva cita lAve...munisuvrata" zrI Ana'dUdhanajI vaLI kAi eka nayanA ja ekAMta pakSa-Agraha dharavAmAM Ave, tA te naya nathI, paNa nayAbhAsa che, mithyAtva che, ema te anekAMta daSTivALA niSpakSapAta samyag Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 60 ) yogadaSTisaMcaya daSTi puruSo sArI peThe samaje che, ane eTale ja teo "cA" nirAgraha padane nyAsa karIne-AgaLa mUkIne te te darzananI madhyastha parIkSA madhyasthatA kare che. ane ema madhyastha parIkSA karatAM te syAdvAdI mahAjanene cokkasa bhAse che ke A badhA darzano eka darzanarUpa ja che, jinadarzana athavA zuddha AtmadarzanarUpa puruSanA aMgarUpa ja che. te A prakAre - kalpavRkSa samA te jinadarzananA be pagane sthAne sAMkhyadarzana ne yogadarzana che; bauddha ane mImAMsaka e be tenA baLavAna hAtha che; kAyatika paDa darisaNu mata tenI kukSi sthAne che, jenA darzana bAhyAbhaMtara prakAre tenA jinaaMga mastakane sthAne-uttamAMgarUpe zobhe che. Ama "dhuri-prathama "syA " bhaNaje" padarUpa nyAsa akSara mUkIne, SaDa darzananI ArAdhanA jina darzananA ArAdhaka puruSo kare che. tethI ja teo atyaMta madhyastha hoya che. teo pitAnA aMganuM khaMDana kema karI zake? "jina surapAdapa pAya vakhANuM, sAMkhya joga deya bheda re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duHkha aMga akhede re.SaDa. bheda abheda sogata mImAMsaka, jinavara kara deya bhArI re, lokAleka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re....SaDa kAyatika kUkha jinavaranI, aMza vicAra je kIje re, tavicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ?.SaDa. jena jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re, akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re.SaDa. " zrI AnaMdaghanajI ItyAdi prakAre jenI "tatvavicAra sudhArasadhArA" akhaMDapaNe cAlyA kare che, evA A mahAtmA samyagRSTi "jogI jane"ne jUdA jUdA mata-darzanane Agraha kema hoI zake? tema ja A mahAjananI pravRtti paNa pasAtheparamAthe hoya che. "opArA satAM vimUtAH" A saMtapuruSonI vibhUtio paropakArane arthe hoya che. janakalyANanA yajJanI vedI para teo potAnA sarva aMga homI de che, mana-vacana-kAyAnI parArthapravRtti samasta zakti khacI nAMkhe che. potAne je AtmArthana-paramArthane lAbha thaye, te anya jIvone paNa thAya evA nirmala paramArtha premathI, A samyagUDhaSTi puruSo paramArtha pravRtti kare che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (61) jana pazu leka kalyANa yajJa para, hemuM aMga sahu hAra. " -sarasvatIcaMdra ane teonI AvI paramArtha pravRtti hoya che, tenA kAraNe A pramANe che - 1. zuddha bedhanuM hevApaNuM- te samadaSTi puruSane bedha zuddha hoya che, rAgazreSa-mohanI azuddhithI rahita hoya che, parabhAvanA sparza vinAne nirmala hoya che. 2. AgraharahitapaNuM-teonA sarva prakAranA matAgraha, darzanAgraha, abhinivezo sarvathA dUra thaI gayA hoya che, teo atyaMta madhyastha ane niSpakSapAta hoya che. 3. maitrI Adine parataMtrapaNuM-teo maitrI, pramoda, kAruNya, mAdhyacca-e cAra bhAvanAothI atyaMta bhAvitAtmA hoya che. teo samasta jagat sAthe maitrI dharAve che. jyAM kayAMya guNa dekhe tyAM teo ameda pAme che. "para guNanA paramANune paNa parvata je karI te viralA saMtapuruSo potAnA hRdayamAM atyaMta vikasita thAya che." saMsAra duHkhathI duHkhI jIvane joIne tenA para temane karuNAbhAva upaje che. A jagatajIvo bicArA sanmArgane choDI ubhAge gamana karI duHkhI thaI rahyA che, teone huM sanmArgane bodha karI te duHkhamAMthI choDAvuM, evI karuNuM te parama kRpALane vachUTe che. ane kaI viparIta vRttivALo hoI, samajAvyA samaje ema na hoya, te tyAM teo upekSA kare che, madhyastha bhAva dhAraNa kare che. 4. gaMbhIra udAra Azaya-teone Azaya-cittapariNAma eTale badhe gaMbhIra hoya che, eTale badhA UMDA-agAdha hoya che, ke te kaLI zakAto nathI, tene tAga pamAto nathI, sAgaranI jema tenA UMDANanI khabara paDatI nathI. tema ja te Azaya eTale badhe udAra hoya che, eTalI badhI udAratAvALe vizALa hoya che ke te samudra jema sarva koIne pitAnA vizALa paTamAM samAvI de che, te samyagdaSTi yogIo AvA "sAgarapeTA" tALavAmI" hoya che. 5. cArisaMjIvanI nyAyanuM anusaraNa-tevA gaMbhIra-udAra AzayavALA te samyagdaSTio "cArisaMjIvanI nyAyane anusare che. te A pramANe - - cArisaMjIvanI cAra nyAya - " cArisaMjIvanIcAranyAya eSa satAM mataH / / nAthASTasiddhiH cAddhizeorvijarmAn " --zrI bindu, 11 A cArisaMjIvanI cAra nyAya puruSone saMmata che, nahiM to vizeSa karIne dharmakAryanI zarUAta karanArAone iSTa siddhi thAya nahiM. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) yogannisamuccaya atre cAri=cA, saMjIvanI=sajIvana kare evA auSavizeSa, cAra=caravuM te. carAmAM sa'jIvanI mATe caravuM te cArisa jIvanIcAra nyAya-DhaSTAMta. Ane bhAvAtha A kathA uparathI samajI zakAya che:-~ , 'svastimatI ' nAmanI nagarajanAthI bharelI evI nagarI hatI. temAM brAhmaNanI kArya putrI hatI, tathA tenI eka sakhI hatI, ane te ja tenA niravadhi premanuM parama pAtra hatI. pachI te bannenA vivAha thayA, eTale banne jUdA jUdA sthAne rahevA lAgI. pachI eka divasa dvijaputrone 'sakhI kema haze ?' ema ciMtA upajI. eTale te parANA dAkhala tene tyAM gai, ne joyuM te tene viSAdamAM-zAkamAM DUbI gayelI dIThI. ethI tene pUchyuM- sakhI! hArUM mukha ATaluM badhuM kema levAi gayuM che ? ' teNe kahyuM-'huM pApaNI patinI bAbatamAM durbhAgI-kamanazIba chuM.? sakhI dvijaputrIe kahyuM-'tuM viSAda ma kara ! A viSAdamAM ne vizvamAM kAMi phera nathI, viSAda (zAka) viSa jevA che. huM thArA patine mULiyAnA prabhAvathI vRSabha (khaLadIe) banAvI daiza.' ema kahI tene mULiyuM ApI te peAtAnA nivAsasthAne gai. pachI te nAkhuza manavALI brAhmaNaputrIe te mULiyuM peAtAnA patine ApyuM, ke tarata ja te bharAvadAra khAMdhavALA maLada banI gayA. eTale pachI pazcAttApathI te hRdayamAM dIlagIra thai ke have A puna: sarva kAryamAM samartha evA puruSa kema thAya ? pachI te tene baLadezanA jUthanI sAthe rAja hAra cArA carAvavA lAgI. pachI eka divasa te vRSabha vaDanA jhADa nIce vizrAma leteA hateA tyAM tenI zAkhAmAM vizrAMti lai rahelA vidyAdhara yugalane paraspara vAttaoNlApa cAlavA lAgyA. temAM vidyAdhara Avye atre A vRSabha che te svabhAvathI nathI, paNa viparIta guNathI upayA che. tenI patnIe kahyuM-te puna: puruSa kema thAya ?' teNe kahyuM-'bIjA mULiyAnA upayAgathI.' vidyAdharIe pUchyuM- te kayAM che ? ' teNe kahyuM- te A jhADanI nIce che.' A sAMbhaLIne," jene manamAM pazcAttApa upajyeA hateA, evI te pazu-patnIe (brAhmaNIe ), bhedane nahi~' jANatA evA te vRSabhane te badhA cArA carAvavA mAMDyo, te caravA mATe chUTA mUkI dIdhA. eTale caratAM caratAM te mULiyuM khAvAmAM AvatAM, te vRSabha tarata ja puruSa thaI gayA. Ama parama niSpakSapAtapaNuM sUcavatuM A hRSTAMta che. AmAM kAi paNa darzonanA-matanA Agraha nathI. paNa cArekAra carI-pharI sAcA tattvajijJAsune madhyasthatAthI 'sajIvanI ' tattva zeAdhI kADhavAnA nirmala bedha che. Adi ka'vatAne eTale dharma mArga nI zarUAta nIti ati uttama che. karanArAne mArge avatAravA mATe A Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadinuM sAmAnya kathana ( ?deg a AvA 'cArisa jIvanI nyAya'nA upanaya--paramA pramANe A sabhyaSTi satpuruSA tattvanuM pratipAdana karanArI uttama niSpakSa nItine anusare che. AvA te nipakSa viralAe ' sa` daza nanA naya-sadaza grahe che; te saMta avadhUte ' Apa nipkSa viralA svabhAvamAM sadA magna' rahe che, ane leAkeAne hitakArI-kalyANakArI evA 'saMjIvanI nyAya 'ne! cAreA carAvI, samAge utAravAnA nirmaLa puruSArtha seve che. AvI parama dhanya pravRtti te sagliSTa mahAtmA ceAgIo kare che. "dana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; hitakarI janane sa'jIvanI, cArA teDu carAve re...vIra. ' zrI yA. da. sajjhAya ?-4 prakRta-prastuta viSaya kahIe chIe, ane prakRta tA mitrA Adi bhedathI bhinna evI cAgadRSTi che; ane A Ama ATha prakAranI che, ema udAharaNa mAtra aMgIkAra karIne kahe cheHtRnngomy kASThAgnikaNadIpaprabhopamA / ratnatArArkacandrAbhAH saddRSTerdRSTiraSTadhA // / 15 / / vRtti--ahIM adhikRta-prastuta dRSTinA badha spaSTapaNe tenA artha uparathI ja kahI devAya, e rIte tRNunA agnikaNu Adi udAharaNanA sAdhathI nirUpavAmAM Ave cheH-sAmAnyathI saSTivALA caiAgInI mAdhalakSaNA dRSTi ATha prakAranI hAya che: tRNu agnikaNunI upamAvALI mitrAmAM, gAmaya agnikaNunI upamAvALI tArAmAM, kASTa agnikaNunI upamAvALI khalAmAM, dIpaprabhAnI upamAvALI dIprAmAM; ratnanI prabhA jevI sthirAmAM, tArAnI prabhA jevI kAMtAmAM, sUryanI prabhA jevI prabhAmAM, caMdranI prabhA jevI parAmAM. tULanomayahrATAgni TIvapropamAM ratnatA cadrAmA:-evI upamAvALI A ATha dRSTi che. tevA prakAranA prakAza mAtra vagerethI ahIM sAdhatmya --samAna dhama paNuM che.-je kahe che 1. mitrAmAM bedha tRNa agnikaNa sadaza-sarakhA hAya che, tattvathI praSTa kAOkSama nathI hAMtAdRSTa kArya karavA samartha nathI hatA. kAraNa ke-(1) samyak prayAgakAla sudhI tenI sthiti nahi haiAvAne lIdhe, ane tenA apavIya paNAne lIdhe, paTu-dRDha smRti bIjanA sarakArAdhAnanI upapatti-ghaTanA thatI nathI, nipuNu-kuzala smRtisa skAra rApAtA nathI, tethI; (2) ane vikala prayAganA hevApaNAne lIdhe, bhAvathI vaMdanAdi kriyAnA ayAga hrAya che, tethI. 2. tArAmAM te bedha gAmaya eTale chANAnA evA ja hoya che,- tattvathI viziSTa sthiti-vInA smRtipATavanI siddhine lIdhe, tenA abhAve prayAganI tenA kAyanA abhAvane lIdhe. agnika sarakhA hoya che. A pazu lagabhaga vikalapaNAne lIdhe, ethI karIne vaLI prayAgakALe vikalatAne lIdhe, ane tethI karIne tathAprakAre 3. khalAmAM paNa A bodha kAi agnikaNa jevo, ne ukta be kheodha karatAM kaMika viziSTa hoya che. tethI atre jarAka sthiti--vIya haiAya che; eTale ahIM prayAga samaye paTu-napuNa jevI smRti hAya che; ane te hatAM, arthaprayoga mAtranI prItithI yanalezane bhAva hAya che. 4. dIprAmAM te A khela dIpaprabhA tulya, ne ukta traNa odha karatAM ghaNA vadhAre viziSTa hAya che, ethI karIne atre uddagna (ugra, AkarA) sthiti-rIya haiAya che, tethI prayogasamaye smRti pazu paTu-kuzala DhAya che. ema bhAva hAvA chatAM atre vadanAdimAM dravya prayAga hAya che,- tathAprakAranI bhaktine lIdhe atre bhedapravRtti hAya che tethI karIne. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRNuM gamaya ne kASTanA, agnikaNu sama mAna; dIpaprabhAnuM paNa vaLI, jihAM heya upamAna; ratana tema tArA ane, ravi ne zazi samAna; daSTi ema saddaSTinI, aSTa prakAre jANa. 15. ATalo prathama guNasthAkane prakarSa che-parAkASThA, chellI hada che, ema samayavide-zAstra kahe che. ' 5. sthirA te bhinnagraMthi-eTale jenI graMthi bhedAI che evA samyagadaSTine ja-bhedajJAnIne ja heya che. tene baMdha ratnaprabhA samAna hoya che. tene bhAva-(1) apratipAtI-paDe nahi e, (2) pravardhamAna-vRddhi pAmato jate, (3) nirapAya-apAya rahita, bAdhA rahita, (4) bIjAne paritApa nahiM pamADanAra, (5) paritoSane hetu ane (6) parijJAna AdinuM janmasthAna che. 6. kAMtAmAM-A bedha tArAnI prabhA samAna hoya che. eTalA mATe e prakRtithI-sahaja svabhAvathI sthita ja hoya che. atre anuSThAna-(1) niraticAra, (2) zuddha upaga anusArI, (3) viziSTa apramAdathI saMgata, (4) viniyogapradhAna, (5) ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. 7. prabhAmAM sUryanI prabhA samAna baMdha hoya che. (1) te sarvadA dhyAna hetu ja hoya che, (2) ahIM prAye vika9pano avasara hoto nathI, ane (3) ahIM prazamasAra ( prazama jene sAra che evuM) sukha hoya che. atre-(4) anya zAstro akiMcikara hoya che -kaMI nahiM karI zake evA nakAmAM thaI paDe che, (5) samAdhinika anuSThAna hoya che, (6) tenI saMnidhimAM vaira AdinI nA hoya che, "tasvaniza vaiiravinA', (7) parAnugraha-kartApaNuM hoya che, (8) vineyo-ziSya pratye ocityAga hoya che, (9) tathA avaMdhya evI satakriyA hoya che. 8. parAmAM te caMdranI caMdrikAnI prajA samAna bodha hoya che. sarvadA sadhyAnarUpa ja evo te vikaparahita mAnavAmAM Avyo che. (1) te vikalpanA abhAvathI uttama sukha hoya che, (2) ArUDhanA ArahaNanI jema atre pratikramaNa Adi anuSThAna nathI hetuM-caDhelAne caDhavAnuM zuM? tenI peThe. (3) paropakArIpaNuM-thAbhavyatve pramANe, (4) tathA pUrvavata avaMdhya sakriyA hoya che. ema sAmAnyathI na gigdhA-saddaSTinI-megInI dRSTi aSTa prakAranI che. atre- kA-graMthibheda thaye saddaSTipaNuM hAya. ane te graMthibheda to dIrdha uttarakALa-AgaLa upara ghaNA lAMbA vakhate hoya che, te pachI saddaSTinI dRSTi ATha prakAranI zI rIte ? samAdhAna-saddaSTinA avaMdhya-acUka hetupaNa karIne mitrA Adi daSTionuM paNa satItvasatapaNuM che eTalA mATe. zabda khaDI sAkaranI niSpattimAM-banAvaTamAM zeraDI, rasa, kAvo ne geLa jevI A mitrA Adi che ane khAMDa, sAkara, azuddha sAkaranA gaThThA, ne zuddha sAkaranI cAsalA barAbara bIjI cAra daSTio che, ema AcAryo kahe che. kAraNa ke IkSa (zeraDI) vagerenuM ja tathAbhavana-tevA prakAre pariNamana thAya che. A mitrA Adi ruci Adi gocara ja che,-A mitrA vageremAM ruci Adi heya ja che, kAraNa ke ene ja saMvega-mAdhuryanI upapatti hoya che -emanA ikSu samAnapaNane lIdhe. ane nala vagere jevA tathA prakAranA abhavya che,-saMgarUpa mAdhuryanA zyapaNAne lIdhe. A uparathI sarvathA apariNamI athavA kSaNika AtmavAdamAM daSTibhedano abhAva kahyo, kAraNa ke tenA tathAbhavananI-tevA prakAre pariNamananI anupa pati che, aghaTamAnapaNuM che, tevA prakAre pariNamana ghaTatuM nathI, tethI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana artha:-tRNano agnikaNa, gomaya-chANano agnikaNa, kAkano agnikaNa, dIpakanI prabhAratnanI prabhA, tArAnI prabhA, sUryanI prabhA ane caMdranI prajAnI upamA jyAM (anu. kame) ghaTe che - evI saddaSTivaMtanI daSTi ATha prakAranI che. jemake mitrAmAM tRNa agnikaNa jevI, tArAmAM chANanA agnikaNa jevI, ItyAdi. vivecana have ahIM A zAstranA mULa viSaya para Ave che. Ano mULa viSaya gaThaSTinuM kathana che. te "gadaSTi" ATha prakAranI kahI, tenI barAbara samajaNa paDavA mATe ahIM udAharaNarUpe upamA Apela che. ane te upamA graMthakAra maharSie eTalI badhI khUbIthIkuzaLatAthI cha che, ke te upamA uparathI ja te te daSTine ghaNekharo artha raheje samajI javAya, barAbara khyAlamAM AvI jAya. A ATha daSTione anukrame (1) tRNa agnikanI, (2) chANanA agni kaNanI, (3) kAjha-lAkaDAnA agnikaNanI, (4) dIpakanI prajAnI, (5) ratnaprabhAnI, (6) tArAprabhAnI, (7) sUryaprajAnI, (8) ane caMdraprabhAnI, - ema upamA ApI che. gadaSTine tRNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema upamA mitrA daSTithI mAMDIne parI daSTi sudhI uttarottara bedharUpa prakAzanI taratamatA che. eTale A upamAM sAMgopAMga saMpUrNa che. - mahA samartha tatvadaSTa zrImada rAjacaMdrajIe A yogadaSTine tharmomITaranI (Thermo-meter)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAyogyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNutAnuM-garamInuM mApa AtmadazAnuM thaI zake che, tema A cogadaSTi uparathI AmAnI AdhyAtmika mApaka pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI tharmomITara zake che. huM pite kayI daSTimAM vartu ? mahArAmAM te te daSTinA kahyA che tevA lakSaNa che ke nahiM? na hoya te te prApta karavA hAre kema pravavuM? ItyAdi prakAre aMtarmukha nirIkSaNa karI, AtmaguNavRddhinI preraNA pAmavA mATe A "yogadaSTi AtmAthI mumukSune parama upayogI che, parama upakArI che. Ama tenuM svarUpa samajavA mATe sthUla daSTAMta kahela che, tene bhAvArtha A pramANe che - 1, mitrA dRSTi jihAM mitrA tihAM baMdha ja, tRNa aganisa lahIye re."-zrI . da sajajhAya. mitrA daSTimAM be tRNanA agnikaNa sara hoya che. jema tRNa agnikaNane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhagadaSTisaNu thayA prakAza iSTa padArthanuM darzana karAvavA samartha thatA nathI, tema A daSTine bodha tatvathI paramArthathI ISTa padArthanuM darzana karAvI zakatuM nathI. kAraNa ke-(1) jema tRNa ani tRNa agnino prakAza padArthanI kaMIka barAbara sUjha paDe teTalo lAMbe sama mitrA vakhata Takato nathI, tema A daSTine bodha paNa teno samyakSa prayoga karI zakAya eTale vakhata sthiti karatA nathI-Takato nathI. (2) jema tRNa agnino prakAza a5-maMda vIryavALo atyaMta jhAMkho hoya che, tema A daSTine baMdha maMda vIryavALo-apa sAmarthyavALo hoya che. (3) jema tRNa agnine prakAza kSaNavAramAM hatA-na hato thaI jAya che, ane tethI tenI daDha-paTu smRtine saMskAra rahetuM nathI, tarata ja bhUlAI jAya che, tema atre paNa bodha evo apajIvI ne alpavIya hoya che ke-tenA daDha smRti bIjarUpa saMskAranuM ropaNa thavuM ghaTatuM nathI, tenI yAdarUpa daDha saMskAra nIpajatuM nathI. (4) ane Ama sthiti ne vIryanI maMdatAthI tathA prakAre smRtisaMskAranA abhAvane lIdhe, jema sarvathA tRgu agni prakAzano prayoga vikala-pAMgaLo hoI tenAthI karIne kaMI kharuM kArya banavuM saMbhavatuM nathI; tema A daSTimAM baMdhanuM evuM vikalapaNuM- apUrNa paNuM, pAMgaLApaNuM hoya che ke, tethI atre bhAvathI vaMdana Adi kAryane pega banato nathI, kahyavaMdanAdi hoya che. 2. tArA daSTi darzana tArA daSTi mAM.....manamohana mere, gomaya agni samAna.mana." -zrI e. sajjAya. tArA nAmanI bIjI daSTimAM je baMdha hoya che, tene chANanA agnikaNa sAthe sara khAvI zakAya che, kAraNa ke tRNanA agni karatAM chANAnA agnine prakAza kaMIka vadhAre hoya che, tema mitrA karatAM tArA praSTine bodha kaMIka vadhAre hoya che, gamaya ani paNa tenA svarUpamAM bheda na hovAthI te lagabhaga tenA jevo ja hoya che. sama tArA kAraNa ke-(1) jema chANAne agniprakAza jhAjho vakhata Takato nathI ane maMda baLavALo hoya che, tema mitrA daSTinI peThe atre paNa baMdha tatvathI jhAjhI sthitivALo hoto nathI-lAMbo vakhata Takato nathI, ane tenuM baLa-vIrya paNa maMda hoya che. (2) ane tethI karIne jIvanamAM te bedhanA AcaraNarUpa prAga veLAe 2mRtinuM 5TupaNuM-nipuNa paNuM hotuM nathI, daDha samaraNa rahetuM nathI. (3) ane tenI smRti na hoya te prayoga paNa vikala-pAMgaLo-kheDakhAMpaNavALa hoya che. (4) ane tethI karIne tevA prakAre bhAvathI vaMdana Adi kartavyanI siddhi thatI nathI, dravya vaMdanAdi hoya che. Ama atre aMzabheda sivAya badhuMya mitrA daSTine maLatuM Ave che. 3. balA daSTi trIjI daSTi balA kahI che, kASTha agni sama bedha."--zrI gaDha sakjhAya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana balA nAmanI trIjI daSTimAM je bAdha che tene kASThanA-lAkaDAnA agnikaNanI upamA ghaTe che, kAraNa ke mitro ne tArA e be daSTi karatAM ane bodha jarA viziSTa-vadhAre baLavALA hoya che, tethI (1) jema kAchanA agnikano prakAza jarA kASTha ani vadhAre vAra Take che, ane jarA vadhAre baLa-vIryavALa hoya chetema sama balA A daSTino baMdha kaMIka vadhAre sthitivALe hAI vadhAre vAra Take che, ane kaMIka vadhAre baLa-sAmarthyavALA hoya che. (2) eTale ahIM prayogasamaye 5-nipuNa jevI smRti hoya che, lagabhaga daDha yAdagIrI hoya che, (3) ane tethI arthaprayoga-prajanabhUta prayoganI prItithI sakriyAno kaMIka yatna hoya che. 4. dIpA dRSTi cogadaSTi thI kahIcha, dIpa prabhA sama jJAna."--zrI yoga sajajhAya cethI dIprA nAmanI daSTimAM je baMdha hoya che, tene dIpa pramAnI upamA ghaTe che. jema DhIpakano prakAza tRNa, gomaya (chANA), ne kAinA agni karatAM ghaNuM vadhAre hoya che, tema A daSTine bodha paNa upara kahI te mitrA, tArA ne balA dIpaprabhA e traNa daSTi karatAM vadhAre vizeSatAvALo hoya che. eTale (1) A jevI dIprA bAdha vadhAre lAMbI sthitivALA hoya che, lAMbo vakhata Take che ane vadhAre baLavAna vIryavALa-sAmarthyavALo hoya che. (2) ane tethI karIne tathA prakAranA AcaraNarUpa prAga vakhate paTu-nipuNa smRti kahe che. (3) ema chatAM haju ahIM vaMdana vagere kriyA dravyathI hoya che, bhAvathI nahiM, kAraNa ke tevA prakAranA vibhAgathI dravya-bhAvane pragaTa bheda che - dravya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNagrAmajI bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve ni:kAmojI."--zrI devacaMdrajI vaLI dIpakane prakAza jema bAhya kAraNa para avalaMbe che, temAM tela hoya tyAM sudhI te prakAze che, tela khUTI jatAM olavAI jAya che, tema A daSTino bodha paNa bAhya preraka kAraNene avalaMbato hovAthI, te dUra thatAM, tene apAya thavAno saMbhava che. dIpakane prakAza asthira hoya che, eka sarakhe prakAzato nathI, tema A daSTine bedha paNa asthira hoya che. kopazama pramANe cUnAdhika thayA kare che. dIpakano prakAza vAyunA sapATAthI olavAI javAno saMbhava che, tema atre paNa viSama bAhA kAraNenA vegathI bodha cAlyA javAne saMbhava che. Ama aneka prakAre dIpaprabhAnI sAthe dIprA daSTinuM sAdharyuM che. Ama A cAra dRSTi sudhI ja "paheluM mithyAtva guNasthAnaka hoya che. temAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) yogadaSTisamuccaya paNa te prathama guNasthAnakano prakarSa-parAkASThA chellAmAM chellI hada A cethI daSTimAM prApta thAya che. eTale mitrA vagere cAra daSTimAM uttarottara mithyAtvanuM pramANa mithyAtva ghaTatuM jAya che, ane tethI upajatA guNanuM pramANa vadhatuM jAya che. Ama guNasthAnaka" jethI daSTimAM mithyAtvanI mAtrA ochAmAM ochI ne tajajanya guNanI mAtrA vadhAremAM vadhAre hoya che. eTale dIprA daSTimAM ochAmAM ochA mithyAtvavALuM UMcAmAM UMcuM "mithyAtva guNasthAnaka' hoya che. tyAra pachI pAMcamI sthirA daSTithI mAMDIne mithyAtvane sarvathA abhAva hoya che. 5. sthira daSTi "daSTi sitharAmAMhi darzana nitya, ratnaprabhA sama jANe re."--zrI. ga0 sajajhAya pAMcamI sthirA dRSTi jene graMthibheda thaye che, eTale ke jenI rAga-dveSa pari. NAmanI gADha karmanI gAMTha chedAI gaI che, evA samyagadaSTivaMta puruSane ja-bhedanAnIne ja hoya che, AtmajJAnIne ja hoya che. dehAdi sarva paravastuthI sarvathA ratnaprabhA sama bhinna evA zuddha AtmAnA anubhavarUpa bhedajJAna-AtmajJAna A puruSane sthira hoya che. "huM eka zuddha darzana-jJAnamaya ane sadA arUpI e AtmA chuM, anya kaMI paNa paramANu mAtra paNa mahAruM nathI -evo akhaMDa sthira nizcaya A bhedajJAnI AtmadraSTA puruSane hoya che. "ahamikko khalu suddho daMsaNaNANamaio sadArUvI / Navi asthi majjha kiMcivi aNNaM paramANumittaMpi / " zrI kuMdakuMdAcArya praNIta zrI samayasAra ane eTalA mATe ja A daSTine "sthira" kahI che. temAM utpanna thatA bedhane ratnanI prabhA samAna kahyo che, te paNa yathAyogya che, kAraNa ke ratnane prakAza paNa sthira hoya che, Dagamaga thato nathI, tema samyagdaSTi puruSano bodha paNa sthira rahe che, Daga maga nathI, caLato nathI. "jyAre vApAta thato hoya ne AkhuM treya bhayathI dhrujatuM hoya tyAre paNa nisarga-nirbhayapaNe sarva zaMkA choDIne, pitAne na haNAya evA avaSya * " samyagdRSTaya eva sAhasamidaM kartuM kSamaMte paraM, yadvaje'pi patatyamI bhayacalatrailokyamuktAdhvani / sarvAmeva nisarganirbhayatayA zaGkAM vihAya svayam , jAnaMtaH svamavadhyabodhavapuSa bodhAcyavaMte na hi // " zrI amRtacaMdrAcAryapraNIta samayasArakalaza Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gaNituM sAmAnya kathana badha-deharUpa svayaM jANI rahelA A samyagRSTi puruSa ja bedhathI yuta thatA nathI ! AvuM parama sAhasa te samyagadaSTio ja karI zake !" ratnanA sthira prakAzane jema vAyu spazI zakato nathI ke olavI zakato nathI, tema samyagadaSTi AtmajJAnInA sthira bodharatnane upasarUpa vAyu spazI zakatA nathI ke olavI zakato nathI. ane eTalA mATe ja A daSTine bodha 1. apratipAtI-jema ratnane prakAza apratipAtI hoya che-kadI cAlyo jato nathI, tema A daSTine baMdha paNa apratipAtI hoya che, eka vAra AvyA pachI pAchA paDI jato nathI. "jeha na marutane gamya, caMcalatA je navi lahe ho lAla, jeha sadA che ramya, puSTa guNe navi kuza rahe he lAla."--zrI yazovijayajI 2. pravardhamAna-prayoga vagerenI kasoTIthI jema ratnanI kAMti era ne era jhaLakatI jAya che, tema A samyagadaSTinA bedhane AtmAnubhavarUpa kasoTIe caDhAvI prayoga siddha karatAM te uttarottara baLavattara banato jAya che, vRddhi pAmato jAya che. pAtra kare nahiM heTha, sUraja teje navi chipe che lAla, sarva tejanuM teja, pahelAMthI vadhe che te lAla."-zrI yazovijayajI 3. nirapAya-tela khUTI javAthI dIvo olavAI jAya che, paNa te tela khUTI javArUpa apAya (hAni) ratnane naDato nathI, tethI tene prakAza nirapAya-nibaMdha hoya che, kadI olavAto nathI; tema atre bedha parAvalaMbanI nahiM hovAthI nirapAya hoya che, tene koI paNa hAni-bAdhA pahoMcatI nathI, te kadI olavAto nathI-bUjhAto nathI; kAraNa ke tene kaI para avalaMbana nathI ke je khasI jatAM tene hAni pahoMce, te to svAvalaMbanI-AtmAvalaMbanI ja che, eTale te sarvathA bAdhA rahita che. Avo ratanadIpaka manamaMdiramAM pragaTyo ke basa zatrubala khalAsa! moha aMdhakArano sarvanAza! ne anubhava tejano jhaLahaLATa ! te dI jAge te jagyA ! olavAya ja nahiM. "sAhelAM he kuMthu jinezvara deva, rAnadIpaka ati dIpate che lAla, sA, muja manamaMdiramAMhI, Ave je aribala japato he lAla sArA miTe to moha aMdhAra, anubhava teje jhaLahaLe che lAla, sAva dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNuM navi cale ho lAla, sArA pudgala tela na epa, jeha na zuddha dazA dahe ho lAla, sAva zrI nayavijaya suziSya, vAcaka yaza INI pare kahe he lAla." - zrI yazovijayajI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) yAgadadisamuccaya 4. bIjAne paritApa na pamADanAra--ratnanA prakAza jema ThaMDA ne nila hAi, bIjAne paritApa upajAvatA nathI; tema A dRSTinA meSa paNu kaSAya--viSaya AdinI upazAMtatAnA kAraNe zItala ne nirmala hAi, khIjAne paritApa-leza pamADatA nathI. eTaluM ja nahi paNa anya jIvAne paNa ahiMsA AdivaDe karIne parama zAMtinuM kAraNa thAya che. 5. paritASahetu--ratnanA prakAzathI paritASa upaje che. tenI krAMti dekhIne AMkha Thare che, citta prasanna thAya che, kAca jevI tuccha vastu vagere dekhavAnuM mana thatuM nathI; tema A sRSTinA edhathI AtmA paritASa pAme che, cittaprasannatA upaje che, je dRSTabya hatuM--je dekhavA yAgya evuM parama Atmadarzana hatuM te dekhI lIdhuM, eTale tuccha khAdya vastu dekhavAnuM x kutUhala byAvRtta thai jAya che-maTI jAya che, ne AtmA AtmAmAM ja nitya rata rahI, tRpta thai jAya che, saMtuSTa thAya che. 6. parijJAnAdinuM janmasthAna--(6) ratnanA peAtAnA prakAzathI te ratnanI sa khAjI kharAbara dekhAya che, tema ja bIjA padArthanuM paNa parijJAna thAya che. tema A dRSTinA dharUpa prakAzathI edhamUrtti AtmAnuM te anya vastunuM kharAkhara jJAna thAya che. bAdhi ratnanA prakAzathI samyagdaSTi AtmajJAnI puruSa vastune vastugate dekhe che. ' vastugate je vastu prakAze, AnaMdadhana mata vAsI re. "zrI AnaMdhanajI ,, (3) ratna dIThe jema bIjA kAca vagerenuM mUlyAMkana thaI jAya che, sAcA hIrA dIThe kAcanI kiMmata keTalI che tenI barAbara khabara paDI jAya che, tema edhiratna dIThe anya tuccha padArthanuM mUlyAMkana thaI jAya che, ananya ciMtAmaNiratna samAna AtmAnI AgaLa para vastunI kAMi kiMmata lAgatI nathI. (4) uttama jAtiva ta ratnanI prApti moMgaladAyI gaNAya che, aizvarya-sukha-sa patti AdinI vRddhi kare che, aniSTane dUra kare che. tema A uttama kheAdharatnanI prApti sa maMgalanuM ma Mgala ne sarva kalyANanuM kAraNu thaI paDe che. ' sarvamaGgalamAGgalyaM sarvakalyANakAraNaM / ' " acintyazaktiH svayameva devazcinmAtracintAmaNireva yasmAt / sarvArthasiddhAtmatayA vidhatte, jJAnI kimanyasya parigraheNa || zrI samayasArakalaza X " yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / gAmanyeya 2 saMtustasya krArya na vidyute ||"----gItA " edarido NizcaM saMtuTTho hohi Niccamedahni / TreLa Dho itiro dor tuTTu uttama sopavuM| ''zrI samayasAra Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadAnuM sAmAnya kathana ItyAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthirA daSTinA bodhanuM samAnadharmapaNuM- sarakhApaNuM che, te atre yathAmati saMkSepamAM vivecyuM che. tathApi keLanA patranI aMdara patra heya che, tema jJAnInI vAtanI aMdara vAta hoya che, tene vistAra kema karI zakAya? "jaise kelake pAtameM, pAta pAtameM pAta; tise jJAnIkI bAtameM, bAta bAtameM bAta." 6. kAMtA daSTi chaThThI dIThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArAbha prakAza, " zrI gao sakjhAya chaThThI kAMtA daSTimAM tArAnI prabhA jevo bodha hoya che. A kAMtA" draSTimAM kAMtA eTale pativratA strI je paramArthabhAva hoya che. jema pativratA strI gharanAM bIjA samasta kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A daSTivALo * kAMtA jevI samyagRSTi puruSa bhale bIjuM kAma karatA hoya te paNa tenuM citta kAMtA sadA kRtadharmamAM ja lIna rahe che. karmanI preraNAthI ciThThInA cAkaranI jema tene parANe saMsAra saMbaMdhI karma karavuM paDe, paNa temAM tenI anAsakti ja hoya che. tenI parama Asakti-bhakti, parama prema te kevaLa zratadharmamAM ja eTale "jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye ja hoya che. mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re; tema kRtadharma mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM"--zrI gaDha sajhAya AvI A kAMtA daSTine tArAnI prajAnI upamA ApI che, te paNa atyaMta samucita che, kAraNa ke ratnanI prabhA karatAM tArAno prakAza adhikatara hoya che, tema sthirA daSTi karatAM A daSTino bodha vadhAre prakAzamAna-vadhAre gADha hoya che. tArA prabhA tArA prakAza gaganamAM camakArA karate rahI prakRtithI-svabhAvathI samI kAMtA sthita ja hoya che, dhruva hoya che, sadAya akhaMDapaNe majUda ja hoya che, tema A daSTino bodha paNa sadAya cidAkAzamAM camakatA rahI, sahaja svabhAve sthita ja hoya che, dhruva rahe che, sadAya akhaMDapaNe hAjarAhajUra ja hoya che. ane eTalA mATe ja atre tathA prakAranuM bhAva anuSThAna-sakriyA AcaraNa hoya che. jJAnane anusaratI je satakriyA tenuM nAma "anuSThAna che. eTale A samyagujJAnIne je Atma jJAna thayuM che, te AtmajJAnane anurUpa chAje evI AmAnucaraNarUpa bhAvaniraticAra kriyA karavAno-saccAritra pALavAno A puruSa satata prayatnapUrvaka puruSArtha sadanuSThAna seve che. A puruSanA vaMdana-bhakita, pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlocanA Adi bhAvathI heya che. tene AtmA prabhu sAthe abheda thavAnI IcchA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) yogadaSTisamuzkela rAkhe che ne parabhAvamAM niSkAma hoya che - Ama tene AtmA ja bhaktibhAvamaya banI jAya che. bhUtakALanA samasta karmadeSathI AmAne pAcho vALI-nivavI, teno AtmA pote pratikramaNarUpa thAya che. bhaviSyakALanA samasta karmaSathI AtmAne nivavI-pAchA vALI tene AtmA pote pratyAkhyAnasvarUpa bane che. vartamAnakALanA samasta doSane daSTApaNe dekhate rahI-temAM AtmabhAva choDI Alecate rahI, tene AtmA sAkSAt AlecanArUpa banI jAya che. Ama nitya pratyAkhyAna karatA, nitya pratikramaNa karato, nitya AcanA karate, teno AtmA pote cAritrarUpa bane che. Ama hovAthI A puruSanuM anuSThAnaAcaraNa-cAritra AvuM hoya che - 1. niraticAra-samasta para bhAvanA sparza vinAnuM hevAthI, temAM koI aticAra doSa hoto nathI. para bhAvamAM gamanarUpa aticaraNa (Transgression) thatuM nathI. 2. zudo paga anusAra-zuddha upagane-AtmasvarUpane anusaranAruM A AtmadazI puruSanuM anuSThAna hoya che. huM jalamAM kamalapatranI jema abaduspaSTa chuMnirlepa chuM, kaI paNa anya bhAvano hArAmAM praveza nahiM hovAthI huM ananya chuM, samudranI jema mahAre AtmasvabhAva nitya vyavasthita hovAthI huM niyata chuM, paryAyadaSTi choDIne dekhatAM huM avizeSa chuM, - suvarNanI jema eka akhaMDa dravya chuM, mahArA badhabIja svabhAvane apekSIne jotAM huM karma janya mohAdithI asaMyukta chuM. ema zuddha AtmAnI bhAvanA te puruSa bhAvyA kare che, ne "zuddha niraMjana eka' AtmAnuM ciMtana karatAM nirvikapa rasanuM pAna karyA kare che. paryAyadaSTi na dIjiye, eka ja kanaka abhaMga re," nirvikapa rasa pIjiye, zuddha niraMjana eka re."--zrI AnaMdadhanajI "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna re." 3. viziSTa apramAdayukata-AvI zuddha AtmabhAvanAthI bhAvita hovAthI, A sapuruSane svarUpayutirUpa-svarUpabhraSTatArUpa pramAda thatuM nathI, ane viSaya-kaSAya-rAgadveSAdinI kSINatA varte che. 4. viniyoga pradhAna-je jJAna-darzana karI jANya, pratItyuM, AcaryuM, teno A puruSa sabhya vinimayathAsthAne nijana karI, (Practical application) bIjA jIne dharmamAM joDe che, jethI pitAnI dharmaparaMparA cUTatI nathI. * " NicaM paJcakkhANaM kubvai NiccaM ya paDikamadi jo| ciM sTorarU to du tti dhruvannu re I - zrI samayasAra x "jo passadi appANaM abaddhapuDhe aNaNNayaM NiyadaM / aviramahaMtu taM riyAdi che "-zrI samayasAra Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha vAgatuM sAmAnya kathana ( 73 ) 5. gaMbhIra udAra AzayavALuM - A samyagudaSTi AtmajJAnI puruSanuM A dharmo caraNa parama gaMbhIra-udAra AMzayavALuM hoya che. A daSTivALA bhegI "sAgaravaragaMbhIrA hoya che. "jema AvI pratIti jIvanI re, jA sarvethI bhinna asaMgamULa mAraga sAMbhaLo jinane re; te sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...mULa "--zrImad rAjacaMdrajI 7. prabhA dRSTi arka prabhA sama be prabhAmAM, dhyAnapriyA e diThThI."-zrI yoga sajhAya sAtamI prabhA daSTimAM sUryanI prajA same bodha hoya che. tArA karatAM sUryane prakAza anekagaNe adhika hoya che, tema chaThThI daSTi karatAM sAtamI daSTino bAdha aneka gaNe baLavAna hoya che, parama avagADha hoya che. Ane "prabhA" nAma sUrya prabhA ApyuM che te paNa barAbara che, kAraNa ke prabhA=prakRSTa prakAza jene che sama prabhA te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI hoya che, tema A daSTinI bedhaprabhA-prakAza paNa ati ugra tejasvI hoya che. sUryaprakAzathI jema sarva padArthanuM barAbara darzana thAya che, vizva prakAzita thAya che, tema A daSTinA bodhaprakAzathI sarva padArthanuM yathArtha darzana thAya che. Ama A upamAnuM yathArtha paNuM che. ane A daSTine Avo prakRSTa bedhaprakAza hoya che, eTale ja atre- 1. sarvadA dhyAnahetu-A bodha niraMtara yAnano hetu hoya che. ahIM sthiti karato yogI akhaMDa AtmadhyAna dhyAve che. 2. prAye nirvikalpatA-tIphaNa Ama pagavALuM A AtmadhyAna hovAthI, temAM prAye koI paNa vika9pa UThavAne avasara heta nathI. 3. prazamasAra sukha-ane AvuM nirvika95 dhyAna hevAthI ja atre prazama jene sAra che evuM prazamasAra, prazamapradhAna sukha hoya che. prathamathI, parama AtmazAMtithI, vAtarAgatAthI atre yogIne parama sukha upaje che. kAraNa ke A sukhamAM parAvalaMbana nathI, paravazapaNuM nathI, eTale duHkhanuM leza paNa kAraNa nathI, ane kaivala AmAvalaMbana che, svAdhInapaNuM ja che, eTale kevala sukhane ja avakAza che. "saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe; e darTe AtamaguNa pragaTe, kahe sukha te kuNa kahIe re ? bhavikA ! vIra vacana citta dharIe "- zrI gaDha sajhAya 10 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga jisasa thaya ( 74 ) " ekAMtika AtyaMtikA, sahu akRta svAdhIna....hA jinajI; nirupacarita niklR dra sukha, anya ahetuka pIna....hA nijI. "--zrI devacaMdrajI 4. anya zAstro akicitkar--nakAmA, aNukhapanA thai paDe che, kAraNa ke ahIM anubhavajJAnanuM-prAtibha jJAnanuM atyaMta prakhaLapaNuM-sama paNuM hAya che. zAstra teA mAtra mArganA lakSa karAvI zake che, paNa atre te sAkSAta mArganI prApti che, eTale zAonu pratyeAjana rahetuM nathI. 5. samAdhiniSTha anuSThAna-ahIM sa anuSThAna samAdhiniSTha hAya che, sarva zuddha bhAvakriyA AtmasamAdhimAM pariName che. 6. tenI sanidhimAM veranAza-~~A dRSTimAM vartatA cegirAjanI evI yAga siddhatA thAya che, eveA yAgaprabhAva pravarte che, ke tenA sannidhAnamAM-hAjarImAM krUra hiMsaka prANIonA paNa vaira-virodha vagere nAza pAmI jAya che, jAtivera paNa bhUlAi jAya che! 7. parAnugrahakartApaNuM--A draSTivALA yAgI parAnugraha-paropakAraparAyaNu hAya che, bIjA jIvA pratye te kalyANa mAnA upadeza karI upakAra kare che, anugraha kare che. 8. vinayA ( ziSyA ) pratye aucityAga-ucitatAvALA paramArtha saMba`dha hAya che, ke tethI te vinayavAn ziSyanuM acUka AtmakalyANa thAya. 9. avaya sakriyA-atre bhAvarUpa, paramArtharUpa je zuddha AtmAnucaraNarUpa sakriyA hoya che, te avadhya-ameAdha hAya che, kadI mAlI jatI nathI, acUka muktiphUla Ape che. 8. parA STi "STi. AThamI sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuM jI. Apa svabhAve pravRtti pUraNa, ziza sama edha vakhANuM jI. '--zrI yAga0 sajjhAya AThamI purA STimAM edha caMdranI prabhA sarakhA haiAya che. sUrya ne! prakAza jo ke adhika tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, ugra lAge che; ane caMdranA prakAza te kevala saumya ne zAMta hAi zItalatA upajAve che, parama AhlAda Ape che. caMdraprabhA sama khannenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che. eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che, Ama A daSTi sarvotkRSTa che, parama che, UMcAmAM UMcI che, enAthI para keAI nathI, eTale ja ene parA parA' kahI che. caMdranI jyeAnA (cAMdanI) jema vizvamAM phelAi rahI tene prakAzamaya karI mUke che, prakAzamAM havarAve che, tema atre paNa edha-caMdranI seALe kaLA khIlI UThatAM jJAna-caMdrikA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana ( 7pa ) AkhA vizvamAM relAI rahe che. tathApi caMdra jema gaganamAM ja rahI bhUmine prakAze che, kAMI bhUmirUpa thaI jato nathI, tema cidAkAzamAM sthiti karate A bodha-caMdra paNa zeyarUpa vizvane prakAze che, paNa vizvarUpa banI jato nathI. kAraNa ke "zuddha dravyanuM svarabhavanapariNamana thayuM te svabhAvanuM zuM bAkI rahyuM? kAMI ja nahiM, te ja pUrNa svabhAva thayA. ane anya dravyarUpa te je thaI jAya, te te zuM eno svabhAva che ? nahiM ja. kAraNa ke anya dravyarUpa thavuM te to svabhAva nahiM, parabhAva ja che. daSTAMta-cAMdanI bhUmine havarAve che, paNa bhUmi kAMI tenI thaI jatI nathI. tema jJAna paNa zeyane sadA jANe che, paNa zeya vizva jJAnanuM-AtmAnuM kadI banI jatuM nathI- Ama jJAnI mahAtmAoe kahyuM che. caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi kata thaI jAya che, paNa kaMI caMdra bhUmirUpa kaI kALe tema thato nathI, ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kayAre paNa vizvarUpa thatuM nathI, sadAsarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja brAMti che." -samartha tatvadaSTA zrImad rAjacaMdrajI(aMka-760) Ama A "para" dRSTine caMdranI upamA barAbara ghaTe che. kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM sthita rahI atre vizvaprakAzakatA hoya che, vizvavyApakatA hotI nathI, Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvane praveza paNa thato nathI; zuddha "advaita" avasthA hoya che. ane Ama hovAthI A parA daSTine baMdha sadA saddhayAnarUpa ja-hoya che. atre niraMtarapaNe parama AtmasamAdhi ja varte che. A yogIzvaranI sahajAnmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke nirvikalapa parabhAvanuM je dvaita hatuM te sarvathA dUra thayuM che, eTale parama zuddha dhyAnasukha advaitabhAve kevala eka AtmasvarUpamAM ja sahaja niHprayAsa ramaNatA varte che. "zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhegI yadA, AtmakSetre nahiM anya rakSaNa tadA; eka asahAya niHsaMga nidratA, zakti utsarganI hoya sahu vyaktatA...dharma"--zrI devacaMdrajI nivikala5-A parama bodha nirvikalpa ja hoya che. AmAM kayAreya paNa koI paNa vika95 UThavAno asaMbhava che. Ama atre nirvika65 AtmasamAdhi hoya che. dhyAtA, * "zuddha dravyasvarasabhavanAki svabhAvasya zeSamanyadravyaM bhavati yadi vA tasya kiM syAtsvabhAvaH / jyotsnArUpaM snapayati bhuvaM naiva tasyAsti bhuumijJane vaM Dhati nA zeramANita naiva "--zrI amRtacaMdrAcAryajIna samayasArakalaza Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) yogadaSTisamuccaya dhyAna ne dhyeya e traNanA bheda paNa maTI jAya che; jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che; samasta dvaitabhAva asta pAmI jAya che. " yAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM have Teke; kSIra nIra pere tumazuM maLazuM, vAcaka yaza kahe tuje DhaLazuM."---yovijayajI " nivikalpa susamAdhime hA, bhaye haiM triguNa abheda. lalanA0 jina sevanathe pAce hA, zuddhAtama makaraMda....lalanA."--bhaktarAja devacaMdrajI A parama cegI AvI nivikalpa dazA AvA akhaMDa dhyAnathI pAme che-- " sarvAMthI sarva prakAre hu bhinna chauM, eka kevala zuddha caitanyasvarUpa, paramAtkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM, tyAM vikSepa zA ? vikalpa zA! bhaya ze? kheda zA ? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nivikalpa chauM, nijasvarUpamaya upayAga karUM chu. tanmaya thAuM chauM, zAMtiH zAMtiH zAMtiH . " zrImad rAjacaMdre patrAMka, 760. ane Ama vikalpane sarrathA abhAva hoya che, eTalA mATe ja atre 1. paramasukha--hAya che. A samAdhiniSTa-parabrahmaniSTha yAgIzvara parama AtmasukhanA anubhava kare che; 'AnaMdaghana avatAra' bane che. 2. ArUDhanA ArehaNanI jema anuSThAna abhAva--marUDhanA ArehaNunI jema ahIM pratikramaNAdi anuSThAna heAtuM nathI. kAraNa ke parvatanA zikhare caDhI gayelAne caDhavAnuM zuM rahe? tema A cegirAjarAjezvara yeAga-girirAjanA savenca zrRMga para caDhI gayA, tene anuSThAna vagerenA avalaMbananI zI jarUra rahe? kAraNa ke te te anuSThAna te AgaLa AgaLanI bhUmikA para caDhavA mATenu AlaMbana sAdhana che. have A dazAmAM tA te AlaMbana sAdhana viSakuMbha ' samAna che, apratikramaNAdi ja 'amRtakuMbha' samAna che. mATe AvA parama satpuruSa te 'AlaMbana sAdhanane tyAge che, parapariNatine bhAMge che, kAraNa ke akSaya darzana-jJAna-vairAgathI te AnaMdaghana prabhu jAge che. * " " paDikamaNaM paDisaraNaM parihAro dhAraNA niyatI ya / X jiMdA garahA sohI aTThaviho hoi visakuMbho // aDakaNaM appaDisaraNaM aparihAro adhAraNA ceva / aLiyattI ca anidrA nadA soDhI samathavu Mmo // ''--zrI samayasAr gA0 306-306, ArurukSormune yogaM karma kAraNamucyate / 66 coLA Dhasya tathaiva rAmaH kALamuthate // '--gItA, 6-3 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana ( 77 ) AlaMbana sAdhana je tyAge, paraMparikRtine bhAge re; akSaya darzana jJAna vairAge, AnaMdaghana prabhu jAge re.....virajIne caraNe lAguM" -girAja AnaMdadhanajI 3. paropakAripaNuM yathAbhavyatva pramANe-A parama satapuruSa, parama sadaguru, paramakRpALu deva pachI pitAnA karma udaya pramANe, niSkAraNa karuNAthI jagatajIne zuddha kalyANamArgano upadeza karI, temanA para parama anugraha-upakAra kare che. A parama yogIzvararUpa mahAmegha paramArtha badhAmRtanI vRSTi karI, jagatmAM paramAnaMdarUpa subhikSa-sukALa pravartAve che, "ka udaya jinarAjano, bhavijana dharma sahAya re...bAhu niNaMda dayAmayI. prabhu darisaNa mahAmaha, taNe paravezameM re; paramAnaMda subhikSa, thayA muja dezameM re...zrI nami."--zrI devacaMdrajI atre yathAbhavyatva pramANe eTale jevuM jevuM pitAnuM bhavyatva che-hevA gyapaNuM che, pUrva prArabdhajanya zeSa karmanuM bhogavavApaNuM vagere che, te yathAyegyapaNe bheLavIne kSINa kare che. jemake-zrI tIrthakara bhagavAna, gaNadhara deva, muMDakevalI bhagavAna vagere. avaMdhya satakriyA-atre pahelAnI jema ja zuddha AtmAnucaraNarUpa-AtmacAritrarUpa avaMdhya kriyA hoya che, amegha-acUka mokSaphaladAyI kriyA hoya che. ane Ama A yogirAja rAjezvara- kSINudeSa sarvajJa mahAmuni sarva labdhi phala bhegIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme yoga ayogIjI; sarva zatrukSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samItAjI, sarva aratha yoge sukha tehathI, anaMtaguNa nirIhA-o gaDha sakjhAya Ama A ATha dRSTine yathAyogya upamA ApI, zAstrakAra maharSie thoDA zabdomAM ghaNuM rahasya camatkArika rIte batAvI dIdhuM. ane te thoDA zabdo paNa parama arthagaMbhIra hovAthI, tenI spaSTa samajaNa paDavA mATe saMkSepathI ATaluM vivecana karyuM. A uparathI A daSTiono sAmAnyapaNe kaMIka khyAla AvI zakaze. vizeSa vistArathI te pratyeka daSTinuM svarUpa AgaLa upara kaheze tyAre barAbara samajavAmAM AvI jaze. Ama sAmAnyathI A ATha dRSTi saddaSTivALA jegIne hoya che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 78 ) yogadaSTisamuccaya zaMkA-samAdhAna, zaMkA-sadaSTipaNuM-samyagadaSTipaNuM to graMthibheda thayA pachI hoya che, ane te graMthibheda to haju AgaLa upara ghaNA lAMbA vakhata pachI thavAno che, kAraNa ke te te pAMcamI dRSTimAM thAya che. eTale mitrA vagere cAra to mithyAdaSTi che, to pachI "saddaSTinIsamyagadaSTinI" ATha daSTi ema kahevAnuM zuM kAraNa? samAdhAna-je mitrA vagere cAra daSTio che, te samyagadaSTinA amogha-acUka kAraNarUpa thAya che, teTalA mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI te mitrA vagerenuM paNa samyagraSTipaNuM ghaTe che, eTale ja ene samagUdaSTinI aMdara gaNe che. A samajavA mATe A daSTAMta che - zuddha sAkaranA cosalAnI-khaDI sAkaranI banAvaTamAM tenI AgalI AgalI avasthAo paNa kAmanI che. kAraNa ke te khaDI sAkara bane che, te kAMI ema ne ema banI jatI nathI. zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI tene pasAra thavuM zeraDImAMthI paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI prApti thAya che. te A prakAre:-(1) prathama to sAkara-daSTAMta zeraDI hoya, (2) pachI tene rasa kADhavAmAM Ave, (3) tene ukALIne kAve banAvAya, (4) temAMthI goLa bane, (5) tyAra pachI tene zuddha karatAM karatAM temAMthI bArIka khAMDa thAya, (6) pachI zarkarA-jhINI sAkara bane, (7) azuddha sAkaranA gaThThA-piMDA thAya, (8) ene chevaTe zuddha sAkaranA cosalA-khaDI sAkara (Refined crystallised sugar) bane. Ama zuddha sAkaranI avasthAe pahoMcatAM pahelAM judI judI prakriyAmAMthI (Various processes ) pasAra thavuM ja paDe che. temAM zeraDIthI mAMDIne goLa banavA sudhInI cAra avasthAo barAbara mitrA vagere pahelI cAra daSTio che. ane khAMDathI khaDI sAkara sudhInI cAra avasthAo barAbara sthirA vagere chellI cAra daSTio che. eTale jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDIthI mAMDIne badhI avasthAo khapanI-kAmanI che, tema zuddha Atmasiddhine mATe mitrA daSTi vagere avasthAo paNa tevA prakAre upaganI che; kAraNa ke te samyagadaSTinuM kAraNa thAya che. Ama mitrA vagere daSTine atre yogadaSTimAM potapotAnuM yathAyogya sthAna che ja. A mitrA vagere avasthAo kharekhara! Izu-zeraDI vagere jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhuryanI-mIThAzanI prApti thAya che. mULa zeraDI ja na hoya te rasa kayAMthI nIkaLe? rasa na hoya te geLa vagere kema bane ? mIThI sAkara kema nIpaje? paNa A mitrA vagere to zeraDI vagere jevI heI, temAMthI avazya paramArtha premarUpa rasAdinI niSpatti thAya che, ne mIThI sAkara jevA-parama amRta jevA saMveganI madhuratAno anubhava thAya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yAgAdinuM sAmAnya kathana AthI ulaTuM, abha te nala jevA-barU jevA che, tethI karIne ja temane kaI kALe saMvegarUpa mAdhurya nIpajatuM nathI. "nala'-barU to sAva nIrasa hoya che. eTale ene game teTale pale to paNa temAMthI rasa nIkaLato nathI, to pachI temAMthI abhavyo mIThI sAkaranI prApti te kayAMya dUra rahI ! tema A abho paNa apAva tevA ja nIrasa, kerAdhAkaDa" hoya che, temane game teTalA bodhathI paNa paramArtha premarUpa rasa upajatuM nathI, te pachI saMvegarUpa mIThI sAkaranI AzA kayAMthI hoya? AvA abhavya bhale paramArtha prema vinAnI nIrasa-sAva sukkI evI anaMta dravya kriyA karyA kare, athavA to "khUba zAstro bhaNuM moTA paMDita zratadhara bane, paNa teo potAnI prakRtine kadI choDatA nathI, -goLavALuM dUdha pIne sApa nirviSa thAya nahiM tema. kAraNa ke teonA hRdayamAM aMtarAtmAmAM karI paNa paramArtha rasano aMkura phuTato nathI. Ama hovAthI teo mekSamArga pAmavAne sarvathA agya che, eTalA mATe ja te "abhaya" kahevAya che. eTale athapattinyAyathI tevA puruSe A mitrA vagere daSTi pAmavAne paNa yogya nathI hotA, kAraNa ke je te pAme te te "abhavya" kayAMthI rahe? A mitrA vagere daSTi pAme te bhavya ja hoya, abhavya hAya ja nahiM. - pariNAmI AtmAmAM ja yogadaSTinuM ghaTanAnapaNuM - Ama jUdI jUdI daSTionuM tevA tevA prakAre pariNamana thatAM thatAM, avasthAo badalAtAM badalAtAM, zuddha AtmArUpa vastune AvirbhAva thAya che, pragaTapaNuM siddha thAya che. A uparathI vaLI A phalita thAya che ke (1) je sarvathA apariNamI-pariNAma nahiM pAmate e AtmA mAne che, evA apariNAmI AtmavAdamAM A kahyo te daSTibheda ghaTato nathI. tema ja, (2) je sarvathA kSaNika evo AtmA mAne che, evA kSaNika AtmavAdamAM paNa ukta daSTibheda ghaTatA nathI. kAraNa ke temanA ja abhiprAya pramANe, tathA prakAranuM bhavana-pariNamana ghaTatuM nathI. te A prakAre : 1. je sarvathA apariNamI eTale ekAMta nitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, to uttarottara daSTine lAbha kayAMthI thaze ? te te daSTie tathArUpa pariNamana vinA saMbhavatI nathI, eTale apariNAmI AtmAmAM tathArUpa pariNamana vinA te te ekAMta apari- daSTi kyAMthI Ave ? mATe kAM to pariNamI AtmA mAnavo paDaze, gAmI vAda ne kAM to A yogadaSTi lAbha cheDI de paDaze. ane A lAbha je ayukata jato karyo, te pachI A apariNAmavAdInuM yogamArgamAM sthAna kayAM raheze ? teoe mukti arthe kapele gamArga paNa "ka9panAmAtra ___* "Na muyai payaDimabhavyo suTThavi ajjhAiUNa satthANi / juhurtA ivivaMtA guLayA bighitA haiMti che"--zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta samayasAra Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) yogadasamukhathaya bhadraka' thaI paDaze ! kalpanAmAtra rUDo lAgaze! teone A yogamArgamAM ubhavAnuM sthAna ja nahi rahe, kAraNa ke A apariNAmI vAdamAM bhava-mekSano mukhya bheda paNa ghaTaze nahiM, kAM to bhava ne kAM to mokSa e bemAMthI eka ja avasthA raheze. je eka bhava avasthA ja rahe che ema mAnazo, te mekSasAdhaka gamArganuM prayajana niSphaLa thaze; ne je eka mokSa avasthA ja rahe che ema mAnaze to pachI A mokSasAdhaka yogamArganI jarUra ja kyAM rahI? Ama kRtanAza ane atAgama vagere aneka dUSaNa Avaze. eTale A ekAMta apariNAmavAda-ekAMta phUTastha nitya AtmA mAno te ayukta che. " evaM ca yogamArgo'pi muktaye yaH prakalpyate / soDapi nirvivacana nAmAtrama --(juo) gabindu, zla0 478-489. eka kahe nitya ja Atamatava, Atama darisaNa lIne; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihI."--zrI AnaMdaghanajI 2. sarvathA kSaNikAda eTale AtmAne je ekAMta anitya ja mAnavAmAM Ave, to akhaMDa eka vastu vinA pariNamana konuM thaze? kSaNa pachI te AtmA vinAza pAmI jaze, eTale vastu ja nahiM rahe, to pachI tathArUpa pariNamana vinA kSaNikavAda A gadaSTi paNa kone prApta thaze? kSaNa pachI kSaNanuM* anusaMdhAnaayukata anvaya mAnavAmAM Ave, to kSaNikavAda choDI devuM paDaze. Ama kAM to pariNAmI AtmAne eka nitya akhaMDa vasturUSa mAnavo paDaze, ne kAM to gaDhaSTino lAbha jato karavo paDaze. A yogadaSTino lAbha je jato karyo, to gamArgamAM kSaNikavAdane ubhavAnuM sthAna ja raheze nahiM; baMdha-mokSa, sukha-duHkha Adi vyavasthA paNa ghaTaze nahiM. "sIgata mati rAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANe, baMdha mokSa sukha duHkha na ghaTe, eha vicAra mana ANe."--zrI AnaMdadhanajI vaLI je kSaNika che ema jANIne je kahe che, te kahenAro pote kSaNika nathI, e anubhavathI paNa AmAM nitya che ema nizcaya thAya che. kayAreya paNa kaI paNa vastuno kevaLa sarvathA nAza thato nathI, mAtra avasthAMtara thAya che. ane cetanane je avAMtararUpa nAza thato hoya to te kemAM bhaLe? te tapAsI juo. * "kSanivAravaMtu naivAya kSAsUI javanArAtaH | avasthAmAvatatsNAthathAkavacamAvata: "-( juo) gabindu, 0 458-477. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha vAgaDhanuM sAmAnya kathana ( 81 ) athavA jJAna kSaNikanuM, je jANuM vadanAra; vadanAra te kSaNika nahi, kara anubhava nidhora. kayAre koI vastuno, kevaLa hAya na nAza; cetana pAme nAza te, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi pariNuMmIvAda ja yukta + Ama ekAMta nitya ke ekAMta anitya AtmA mAnavAmAM Ave, to te pakSamAM A gadaSTi lAbharUpa yogamArga ghaTatA nathI. eTale arthapatti nyAyathI "nAnA prakAranA paryAyavALA pariNamI AtmAmAM avasthAbhedanI saMgativaDe karIne vegamArgane saMbhava che." AtmA dravyathI nitya che, ne paryAyathI-avasthAMtarathI palaTAya che, anitya che, tenuM pragaTa daSTAMta-bAla, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. "AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya." -zrI Atmasiddhi Ama pariNAmI Atmatatva mAnavAmAM Ave to ja temAM A tathArUpa pariNamanavALI gadaSTi ne gamArganI samasta ghaTanA avikalapaNe ghaTe che, ema A uparathI phalita thayuM. astu! e game tema ha ! ApaNe have "gadaSTi"nA "umIlana" sAthe AgaLa vadhIe, eTale e Atmatatva kevuM che, tenI ApoApa khabara paDaze. emAM vAdavivAdane avakAza nathI. ane A "daSTi sakala gidarzanane sAdhAraNa che, eTalA mATe jevAone jevA prakAre heya che, tevAone tevA prakAre kahI batAvavA mATe kahe che - yamAdiyogayuktAnAM khedAdiparihArataH / adveSAdiguNasthAnaM krameNaiSA satAM matA // 16 // vRtti-samAviyojapurAnAM--yama vagere yogathI yuktane, ahIM "yama" vagere, yoganA aMgapaNane lIdhe "ga" kahevAya che. kahyuM che ke;-"camaniyamAna pAyAmaprasthAdAradhArA dhyAnamAMghoghAgharAna " (pAtaMjala yo. sU. 2, 29 ). ' yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e yoganA ATha aMga che." te ema yama vagere, yoganA pratyenIka-virodhI evA AzayenA parihAra 8 (tyAga )vaDe karIne hoya che. ane A Azaye paNa ATha ja che. ane tevA prakAre kahyuM che ke - + "nAsato vidyate mA nAmAvo vidyate sattA 3moni dagorataratvanottaravarAmiDa che "--gItA * "pariNAminyato nItyA citrabhAva tathAtmani / 11 avarAmenA yogamArca saMmavaMH "--zragabindu Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya mAdi dhAgAyutane thaye, khedAdi parihAra; aSAdi guNasthAna A, saMta saMmata kamavAra 16. artha -beda AdinA parihArathI-tyAgathI yama Adi yogathI yukta evA janone anukrame aSAdi guNanuM sthAna, evI A daSTi saMtone saMmata che. vivecana je A ATha daSTi kahI, te anukrame yama-niyama vagere bheganA ATha aMgathI yukta gIone hoya che. eTale ke-(1) jyAM yoganuM prathama aMga yama hoya, tyAM prathama mitrA daSTi hoya che, jayAM yoganuM bIjuM aMga niyama hoya, tyAM bIjI 8 cogAMga tArA daSTi hoya che. ema yAvat ATheno paraspara saMbaMdha samajavo. 8 cittadoSa tema ja-(2) kheda, udvega vagere ATha prakAranA duSTa Azaya-cittavRtti 8 guNa che, teno tyAga karavAmAM AvatAM, anukrame yeganAM ATha aMganI prApti thAya che. eTale pahelA kheda doSano tyAga thatAM, yoganuM paheluM aMga yama ane pahelI mitrA daSTi hoya che, bIjA udvega doSano tyAga thatAM, yeganuM bIjuM aMga niyama ane bIjI tArA dRSTi hoya che, ItyAdi. ane (3) A ATha dRSTi anukame aSa, jijJAsA vagere guNanuM sthAna che. eTale pahelA addeSa guNa pragaTya pahelI mitrA daSTi hoya che, bIjo jijJAsA guNa pragaTya bIjI tArA daSTi hoya che. Ama thAvat AThene saMbaMdha joDavo. "khedodvegkssepotthaanbhraantynymudrugaasnggaiH| yuktAni hi cittAni prapaJcato varjayenmatimAn // " kheda, udvega, kSepa, utthAna, brAMti, anyamudda, gU (roga) ne AsaMgathI (Asakti) yunA cittane pratimAnuM nizcaye karIne prapaMcathI vaje-cheDI dIe. tethI ema, vAlaparadAtA-te kheda AdinA parivArathI-yAgathI paNu krame karIne A daSTi ATha prakAranI che. A daSTi avavigunAnaM-aSAdi guNanuM sthAna che eTalA mATe paNa ema che, kAraNa ke A paNa ATha che. kahyuM che ke - "ko sAla subuir zALavavamImAMsA: | parizuddhA pratipattiH pravRttiraSTAtmikA tattve // " 1. aSa, 2. jijJAsA, 3. zuzraSA, 4. zravaNa, pa. bedha, 6. mImAMsA, 7. parizuddha pratipatti, 8. pravRtti-ema tatvamAM ATha prakAranI pravRtti che. ema sAme-kame karIne juvA--A saddaSTi, satAM-saMtane, munione-bhagavat pataMjali, bhadaMta bhAskarabaMdhu, bhagavat aMtava (?) Adi yogIone, mAtA-ISTa-saMmata che. ane enuM sAkalya-saMpUrNa vistAra pratyeka daSTimAM ame darzAvaze. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana: paganA ATha aMga ( 83) Ama A ATha gadaSTi, ATha yoga aMga, ATha doSa tyAga, ne ATha guNasthAnane anukrame paraspara saMbaMdha che. pahelI daSTimAM paheluM yogaaMga, pahelA citta doSane tyAga, pahelA guNanI prApti hoya che. ema yAvat ADenuM samajavuM. Ama A bhaMgI, ghaTe che. ahIM yamadi yoganA aMgarUpa che tethI tene "ga" kahyA che. keSTaka - 3 yogaaMga | doSatyAga mitrA - yama kheda guNasthAna | bedhanI upamA | vizeSatA aSa tRNa agnikaNa mithyAtva jijJAsA gomaya agnikaNu tArA niyama udvega I balA. Asana zuzruSA kASTha agnikazuM - 1 dIprA. prANAyAma utthAna zravaNa dIpa prabhA y. thirA | pratyAhAra bhrAMti bedha ratanaprabhA samyaktva kAMtA dhAraNa anyamudda mImAMsA tArA prabhA prabhA dhyAna (ga) ! pratipatti sUrya prabhA 8 | para parA | samAdhi | A saMga pravRtti caMdra prabhA - yoganA ATha aMganuM svarUpa - 1. yama-tene vrata paNa kahe che. te pAMca che -ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha. te pratyekanA paNa taratamatAnA kAraNe cAra prakAra che IcchAyama, pravRttima, sthiracama, siddhiyama. tapa, svAdhyAya ne IzvarappAna-e pAMca niyama che. 3. Asana-dravyathI kAyAnI capaLatA rokI eka sthAne sthiratApa pagha, vIra Adi Asana. bhAvathI to parabhAvanuM Asana- adhyAsa-beThaka choDI, AtmabhAvamAM besavuM- beThaka karavI te Asana. 4. prANAyAmala zArIrika prANAyAma nAmanI haThayoganI kriyA atra ISTa nathI. kAraNa ke temAM vAyune bahAra kADhavAmAM Ave che (recana), pUravAmAM Ave che (pUraNa) ane kuMbhamAM pANInI jema sthira karavAmAM Ave che (kuMbhana); A A prakriyAo zarIra Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgadaSTisamuccaya ( 84 ) ne AyAsarUpa ane manane caMcalatAkAraNarUpa hAi klezarUpa thAya che, mATe A bAhya prANAyAma atre vikSita nathI. atre tA AdhyAtmika-bhAva prANAyAma ja prastuta che-ke jemAM bAhya bhAva-paravastu bhaNI jatA bhAvane phreMca devAmAM Ave che, jUlAkha devAya che, vhAra kaDhAya che tevI recakriyA hAya che; jemAM aMtarbhAva pUrAya che--aMtarAtmabhAva bharAya che, te-rUpa pUraka kriyA ane te aMtarAtmabhAvanI sthiratArUpa kuMbhaka kriyA hAya che. AveA AtmasvabhAvarUpa bhAvaprANAyAma ja atre adhyAtmarUpa yAga mArgamAM iSTa che. bAhya bhAva recaka ihAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNaeN karIjI, prANAyAma svabhAva.... manameAhana jinajI! mIThI tAharI vANu. 'zrI yAga0 6. sabjhAya 5. pratyAhAra--viSayavikArAmAMthI iMdriyAne pAchI kheMcavI te pratyAhAra, paMca viSayanA vikArAmAM iMdriyAne na joDavI te pratyAhAra. * viSayavikAre naiMdriya joDe, te iddhAM pratyAhArAjI. "--zrI yoga. sajjhAya 6. dhAraNA-- pherAyazcittasya dhArA / ' (pA. cA.) cittane dezakhadha te dhAraNA. cittane amuka tattvaciMtanAdi maryAdita sthaLe dhArI rAkhavuM-khAMdhI rAkhavu, kI rAkhavuM te dhAraNA. 7. dhyAna-~~'taMtra pratyayaMtAnatA sthAnaM / ' temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna. ekAgra cittavRttine nirodha karavA te dhyAna. tattvasvarUpane ekAgrapaNe dhyAvavuM te dhyAna, 8. samAdhi-AtmatattvarUpa ja thai javuM, tattvane pAmavu, tattvamAM lIna thaI javuM te samAdhi. jyAM dhyAtA, dhyAna te dhyeyane bheda rahe nahiM, traNeya ekarUpa thai jAya, te samAdhi. " dhyAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM huve Teke.....''zrI yovijayajI ~: A Azaya dASa -- ATha doSathI yukta Azayane-cittanA duSTa adhyavasAyane jyAre cheADI dIe, tyAre anukrame te te STinI prApti haiAya che. pahelA DhoSa cheDatAM, pahelI mitrA STi DAya che, ityAdi. gatimAnlR AtmAthI jIve jema bane tema sarva prayAsathI te te dASA dUra karavA Avazyaka che, kAraNa ke ceAganI siddhimAM mananA jayanI jarUra che, te maneAjayamAM A ATha deSa naDe che. te dreSa TaLe te guNu pragaTe. tenuM sakSepa svarUpa A pramANe:-- 1. kheda-~-thAkI javuM te. zubha sanmArge pravatAM thAkavuM te. te doSa dUra thatAM mitrA STi DAya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinuM sAmAnya kathana: ATha Azaya dveSa " kheda pravRtti karatAM thAkIe re, "--zrI Ana'dudhanajI AvA khedathI dharmakriyAmAM mananI DhaDhatA rahetI nathI, ke je daDhatA, khetImAM pANInI jema, dharmanA mukhya hetu che. " kiriyAmAM khede karI ?, daDhatA mananI nAM ire; mukhya hetu te dharmanA rai, jema pANI kRSimAMhi re....prabhu tuja vANI mIThaDI re." --zrI yazevijayajIkRta sA, tra. gA. ta. 2. udvega--sanmArga sAdhaka kriyA pratye mAnasika kaDhALe-aNugamA upajavA, sanmArga - thI udbhagna thavuM-ubhagavuM te. eTale beThA beThA paNa kriyAmAM udvega--aNagamA upaje che. Ama ceAganA dveSane lIdhe te kriyA kare te! paNa rAjaveThanI jema jhapATAbaMdha ATe pI le che-jema tema patAvI de che! ( 85 ) " beThA paNa je upaje re, kiriyAmAM udvegare; ceAgadveSathI te kriyAre, rAjave sama vega re....prabhu tuja. 39 ! 3. kSepa--cittanA vikSepa, asamAdhAna DAmADALa vRtti amuka kriyAmAMthI vacce vacce bIjI kriyAmAM mananuM phUMkAvuM-cAlyA javuM, jhAMvAM-udhAmA te kSepa. jema zAline UkhaNatAM-vAra vAra UkheDI UkheDIne vAve teA phUla na thAya, tema AvI kSepavALI kriyAnuM nirmala phaLa maLatuM nathI. " vacce vacce bIjA kAjamAM 2, jAye mana te khepa re; UkhaNatAM jima zAlinuM re, phUla nahiM tihAM nile pa rai....prabhu tuja. "" 4. utthAna--UThI javuM te utthAna. sanmAga mAMthI eTale ke meAkSasAdhaka cegamAkriyAmAMthI 'cittanuM UThI javuM te utthAna. Ama thavAnu kAraNa zAMtavAhitAnA eTale ke cittanA eka akhaMDa zAMta pravAhanA abhAva che. AvA TharelapaNAnA abhAve jyAMthI mana UDI gayuM che evI te cegakriyA cheADI devA yeAgya che; paNa leAkalAdithI cheDI zakAtI nathI. A utthAna deoSa che. mamatathI te pakaDI rAkhe, A utthAna doSa che. 5. bhrAMti--bhamavuM te, bhrama upajavA te. prastuta yAgakriyAne kAra bhramaNa-bhrAmaka vRtti, te brAMti. athavA chIpamAM rUpAnI jema atattva mAnavArUpa viparyAsa thavA te brAMti, athavA amuka kriyA bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kriyAthakI paNa a virodhI ISTa klarUpa paramArtha kArya na thAya, Ama brAMtinuM svarUpa che. " zAMtavAhitA viSNu hAve re, je cAge utthAna re; tyAgayAga che tehuthI re, aNuchaDAtuM dhyAna re....prabhu tuja. ,, cheADI cittanuM cAre bhramaNA thavI, tattvane karI ke na karI e evuM akAja thAya, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya bhramathI jeha na sAMbhare re, kAMI akRta kRta kAja re; tehathI zubha kiriyAthakI re, arthavirodhI akAja re.prabhu tuja." 6. anya mada-bIje ThekANe AnaMda-moda pAme che. Atmatatva karatAM anyasthaLe AnaMdita thavuM te anyamuda. athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNane bIje ThAme harSa dharavo, te paramArtharUpa ISTa kAryamAM aMgArAnA varasAda jevo che. mAMDI kiriyA avagaNI re, bIje ThAme harSa; ISTa arthamAM jANIye re, aMgArAno varSa re....prabhu tuja." 7. ga-roga, rAga-dveSa-moha e tridoSarUpa mahAraga-bhAvaroga athavA sAcI samajaNa vinA kriyA karavAmAM Ave, to zuddha kriyAne uzkeda thAya, eTale zuddha kriyAne pIDArUpa athavA laMgarUpa e "roga upaje, AvI regiNa azuddha kriyAnuM phala vAMjhiyuM che. roga haiye samajaNa vinA re, pIDA-bhaMga surUpa re; zuddha kriyA uchedathI re, teha vaMdhya phalarUpa re..prabhu tuja." 8. AsaMga-Asakti, paradravya tathA parabhAvanA saMgamAM Asakti upajavI te. athavA amuka eka ja yogakriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja-te ja kriyAmAM Asakti thaI javI te AsaMga che. je kriyA karato hoya, temAM "Idameva suMdara' Aja suMdara che-rUDuM che, e je raMga lAgave, temAM ja guMdarIA thaIne cUMTyA rahevuM, te AsaMga deSa che, kAraNa ke ema eka ja sthaLe jIva je coMTI rahe-maMDyo rahe, to pachI tyAM ja guNaThANe sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress) na thAya tethI paramArtha rUpa suMdara phaLa(mokSa) na maLe. "eka ja ThAme raMgathI re, kiriyAmAM A saMga re; teha ja guNaThANe thiti re, tehathI phala nahIM caMga re..prabhu tuja." Ama sanmArgarUpa yogamArganI sAdhanAmAM cittane prathama kheda upaje, thAka lAge, daDhatA na rahe, eTale temAM udvega upaje-aNagamo Ave, veThIAnI jema parANe kare. ethI karIne cittavikSepa thAya, DAmADoLa vRtti upaje, mana bIje ATha deSanI bIje deDyA kare. eTale cAlu kAmamAMthI mana UThI jAya, utthAna saMkalanA thAya, ne cAre kora bhamyA kare, bhrAMti upaje. ema bhamatAM bhamatAM ke anya sthaLe tene lIjajata Ave-anyamudda thAya. eTale zuddha kriyAne ucheda thAya, pIDArUpa-bhaMgarUpa roga lAgu paDe, kriyA mAMdI paDe, ne te amuka thaLe AsaMga-Asakti upaje, "ahI dvArakA" ja thaI jAya ! Ama A ATha AzayadoSano pUvopara saMbaMdharUpa saMkalanA ghaTAvI zakAya che. te deSa jema jema choDAya, tema tema anukrame ATha daSTirUpa AtmaguNano avirbhAva thato jAya che, pragaTapaNuM thatuM jAya che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana: ATha guNu athavA bIjI rIte adhyAtma paribhASAmAM A doSa ghaTAvIe to-(1) AtmatatvanI sAdhanAmAM jIvanI daDhatA na rahe-kheda upaje, (2) te sAdhanAmAM uga-aNagamo Ave, (3) eTale cittavikSepa pAmI paravatumAM-parabhAvamAM doDyA kare, udhAmA nAkhe, (4) ane AmabhAvamAMthI uThI jAya (utthAna), (5) eTale pachI bhrAMti-vipayosa pAmI cAre kora parabhAvamAM bhamyA kare, (6) ne ema karatAM temAM AnaMda pAme-ramaNatA anubhave (anyamudda), (7) eTale rAga-dveSa-meharUpa tridoSa-sannipAta (roga) lAgu paDe, (8) ane paravastumAM-parabhAvamAM AsaMgo-Asakti upaje. ityAdi prakAre AnI yathAmati ghaTanA karI zakAya che. ane A doSa dUra thavAno krama paNa paraspara saMkaLAyela che, te A pramANe - (1) dharmakriyAmAM prathama te mananI daDhatA rahe, kheda na thAya, (2) te uga-aNugamo na upaje, veDarUpa na lAge; (3) eTale vikSepa na upaje, (4) ane citta temAMthI UThI na jAya, (5) eTale cAre kera bhame nahiM, (6) ane anya sthaLe AnaMdane prasaMga bane nahiM; (7) eTale pachI kriyAne roga lAgu paDe nahiM, (8) ane amuka sthaLe AsaktiAsaMge paNa upaje nahiM. - ATha guNanuM svarUpa - 1. aSa-Sa na ha te adraSa. sat tatva pratye zreSa-matsarano abhAva e prathama guNa che, sanmArganuM prathama pagathiyuM che, prathama bhUmikA che. sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akheda. "DheSa arocaka bhAva. " - avadhUta zrI AnaMdaghanajI Ama "sa" pratye arucibhAva-aNagamo te cheSa, ane tevI arucino-aNagamAno abhAva te adveSa. A nakArAtmaka (Negative) paNa guNa che. te upaje te pachI 2. jijJAsA-sat tatvane jANavAnI aMtaraMga IchA, utkaMThA, tAlAvelI, tamannA upaje. eTale pachI- 3. zuzraSA-tatvane sAMbhaLavAnI utkaTa icachA pragaTe, eTale pachI- 4. zravaNa--sattAvane sAMbhaLavAnuM bane. eTale pachI pa. bedha-taravane badha-jJAna thAya, upadeza lAge-ceTa, pratibaMdha pAme-bUjhe. eTale pachI- 6. mImAMsA--thayelA taradhanuM mImAMsana-sUma vicAraNA-ciMtana-UhApoha thAya. heya, upAdeya Adine sUkSama viveka pragaTe. eTale pachI- 7. pratipatti-Adeya tatvanuM avagaDha grahaNa-aMgIkaraNa thAya, aMtarAtmAthI tatvavinizcayarUpa mAnyapaNuM thAya, anubhavana thAya. eTale pachI- Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 88 ) yoga thrisamuccaya 8. pravRtti-tattvarUpa pravRtti, tadrupa pravRtti, smAcaraNu, anuSThAna, cAritra, ramaNu thAya. AtmA svasvarUpamAM ramaNa kare. Ama A paNe pragaTe che. 66 Apa svabhAve pravRtti pUraNa. '--zrI yAga0 sajjhAya 46 tevA sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNuliMga....mULa mAraga, " -zrImad rAjacaMdrajI ATha guNNAnA uttarAttara krama che, ane te ATha dRSTimAM anukrame ekeka sArAMza-( Summary ) -: dAharA - ( 8 doSa ) ( 8 guNa ) (8 ceAgAMga )--yAga aMga-yama niyama nai, Asana prANAyAma, pratyAhAra ne dhAraNA, dhyAna samAdhi Ama. doSa-kheda udvega ne, kSepa tema utthAna; bhrAMti anyamud raga ne, Asa Mge! ima jANu. adveSa jijJAsA ane, zuzrUSA zravaNu odha; mImAMsA pratipatti ne, pravRtti guNa zeAdha. mitrA tArA ne khalA, dIprA sthirA tema; kAMtA prabhA ane parA, daSTi ATha che ema, prathama draSTimAM yAganuM, aMga prathama yama hoya; prathama doSanA tyAga ne, prathama guNu paNa joya. ATha dRSTimAM e krame, gayeAjavA ATha; DhASa ATha pariva vA, guNa joDavA ATha, have 'STi ' zabdanA a matAvavA mATe kahe che:-- ( 8 daSTi ) - sacchraddhAsaMgato bodho dRSTirityabhidhIyate / asatpravRttivyAghAtAtsatpravRttipadAvahaH // 17 // vRtti-macchundrAtaMnato vodha-saRddhAsaMyukta bAdha. A uparathI asat zraddhAnA vyavacchedaapavAda kahyo. ane ahIM asat zraddhA eTale zAstrabAhya evI, peAtAnA abhiprAyathI tathAprakAranA asad UhurUSa-vikalparUpa zraddA grahavAmAM AvI che. evI te asat zraddhAnA vikalapaNAthI-rahitapaNAthI 'sat zraddhAsaMgata. " evA prakArane je edha-avagama ( samajaNu) te zuM ? to ke iimi prIyate-'dRSTi 'kahevAya che,-darzana te diSTa ema jANIne-nipratyapAyapaNAe karIne, (temAM krAi Ala avala AvatI nathI ethI karIne). phalathI A ja kahe che-- Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : sata zraddhAyukta bedha ( 89) sata zraddhAyuta bodha je, te "daSTi" kahevAya; asata pravRtti bAdhathI, sapravRtti padadAya. 17, artha -satazraddhAthI saMgata e je bedha te "daSTi" kahevAya che, ane te asata pravRttinA vyAghAtathI (aTakavAthI) satapravRtti padAvaha eTale sapravRttipada pamADanAra e hoya che. vivecana ahIM "daSTi eTale zuM? tenI spaSTa vyAkhyA kahI che. satazraddhAthI yukta e je bodha tenuM nAma "daSTi' che. ahIM "sat zraddhA" ema khAsa karIne kahyuM, te asat zraddhAno apavAda-niSedha karavA mATe che. satazAstrane AdhAra choDI satazraddhAyukata pitAnA abhiprAye karIne-pitAnA svacchede karIne, potAnI matika95nA bodha te daSTi pramANe jyAM asata peTA tarkavitarka-vika9pa karavAmAM Ave che, evI zAstrabAhA je zraddhA te asatazraddhA che. AvI asata zraddhA A "daSTi', mAM hotI nathI. emAM to sazAstranA AdhAravALI, sazAstrane anukULa, Apta puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI, evI satazraddhA-sAcI zraddhA ja hoya che. AvI sat zraddhA hoya te ja te bedhane "dRSTi' nAma ghaTe che. - daSTi" eTale darzana-dekhavuM te che. AmAM nipratyAyapaNuM hoya che, koI paNa ADakhIlI hotI nathI, eTalA mATe te "darzana" athavA "daSTi" kahevAya che. pachI bhale A ceDI ughaDI heya ke jhAjhI ughaDI hoya, paNa te khUlatAM je kAMI daSTi eTale dekhAya che te dekhAya che, dIThuM eTale basa dIThuM, temAM koI pratyavAya darzana naDato nathI. Ama "daSTi" eTale "darzana" ema kahyuM te yathArtha che. A barAbara samajavA AMkhanecarmacakSune dAkhalo laIe:AMkha baMdha hoya to kAMI dekhAtuM nathI, pachI AMkha jarAka ughaDe te pAseno padArtha jhAMkho jhAMkho dekhAya che, pachI vadhAre ughaDe te tethI vadhAre dekhAya che, ema jema jema AMkha khUlatI jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa AMkha arabaskRtti thAzAtA-asata pravRttinA vyAghAtathI (aTakI javApaNAthI). eTale ke tevA prakAranI zrAddhatAthI-zraddhAnaMtapaNAthI zAstraviruddha pravRttinA vyAghAtathI-aTakI javApaNAne lIdhe, zuM? te ke wvRttipAvA-sata pravRttipadane ANanAre, lAvanAre. eTale zAstrathI aviruddha evA pravRttipadane ANI ApanAra. adyasaMvedyapadanA parityAgavaDe karIne saMvedyapada pamADanAra ema artha che. sthira Adi dRSTinuM vedya padarUpapaNuM chatAM AnA sAmAnya lakSaNapaNAne lIdhe ema paNa adeSa che. athavA sata pravRttipada eTale paramArthathI zailezIpada che. eTale A daSTinA tatapadA vahANamAM-te pada pamADavApaNAmAM koI deSa nathI. - 12 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) yogasimuccaya rUpa khUlatAM anaMta AkAza paNa te nAnI sarakhI AMkhathI dekhAya che! tema A AMtaracakSu* cAgadRSTi' paNa jema jema ughaDatI jAya che, unsIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tema tenI draSTimaryAdAnuM kSetra vadhatuM jAya che, vadhAre ne vadhAre vizALa 'darzana ' thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa 'STi ' khUlatAM anaMta 'darzona' thAya che. paNa A thADuM ke jhAjhuM je kAMi dekhAya che, te badhuM ya 'dana' athavA 'STi ' kahevAya che; emAM mAtra mAtrAneA-aMzanA bheda (Difference of degree) che, darzanabheda nathI. A darzInanI jAti eka che. eTalA mATe 'vAto vacanaM'e sUtra pramANe 'draSTi' ema ekavaMcanI prayAga karyo che. Ama yAgaSTi athavA darzana eka che, chatAM tenA unsIlana aza pramANe-ughaDavA pramANe tenA vibhAga pADyA che. AvuM darzIna ke STi kyAre ughaDI kahevAya ? tenI atre spaSTa maryAdA batAvI che ke- jyAre satzAstranI zraddhA vALe! eya hAya tyAre' AthI UlaTu, sazraddhA vinAnA je bedha che, athavA svacchaMda kalpanArUpa asat zraddhAvALA je kheAdha che, te 'hRSTi' athavA 'dana ' kahI zakAya nahiM, kAraNa ke AMkha ughaDI na hAya tyAMsudhI jema adhaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, daSTiadhapaNuM darzana nathI, tema satzAstra zraddhAthI jyAM lagI AMtaraSTi ughaDI nathI, unsIlana pAmI nathI, tyAMsudhI draSTidhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI. A jIvane netrarogInI upamA ghaTe che. netraraMgI eTale ke jene AMkhanA rAga che, evA puruSa AMkha ughADI zakate nathI, AMkha mIMcI ja rAkhe che, tene ujAsa paNa gamate nathI. tenI jo keAi niSNAta netravedha (Eye-specialist ) kharAkhara cikitsA karI yathAcegya ajana vagere AMjIne davA (Treatment) kare, tA dhIre dhIre netrareNInuM tenA roga maTavAne saMbhava che. te sadvaidyane ne tene AdhIna auSadhanA joga na bane tyAMsudhI tenA rAga keme karIne maTe nahiM, tema A dAMta jIvane dRSTiadhapaNAnA-mithyAdaSTipaNAnA gADha rIMga lAgu paDyo che. te AMkha mIMcIne ja paDyo che. tenAthI jJAna-prakAza paNa dekhI zakAtA nathI! have tene kAi mahApuNyanA jogAnujoge kAi tevA sadgururUpa niSNAta sadyanA joga maLe, te te tenA rAganuM barAbara nidAna karI, ceAgya cikitsA kare, jJAnarUpa ajana AMje, teA dhIre dhIre te hRSTiaMdhanI STi khUlatI jAya, ne chevaTe te netraraMga sAva maTI jAya. paNa AmAM mAtra zarata eTalI ja che ke-sadvedyarUpa sadgurune zeAdhI kADhI, tenI davA daDha zraddhAthI, yathAvidhi pathya anupAna sAthe karavAmAM Ave, te ja te AtmAMtirUpa meTAmAM moTA rAga jAya. te A pramANe-- Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gaNituM sAmAnya kathana divya nayana (91) "AtmabrAMti sama roga nahiM, saddaguru vaidya sujANa guru AjJA sama pa nahiM, oSadha vicAra dhyAna." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi jJAnatiSiAnAM jJAnananADhAyA | netramunmIlitaM yena tasmai sadgurave namaH // " "pravacana aMjana je saddaguru kare, dekhe parama nidhAna; hadaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna" -zrI AnaMdaghanajI atre satazAstranI zraddhA kahI che, temAM te zAstranA mULa praNetA Apta puruSanI, tema ja te zAstrane Azaya samajAvanArA saddagurunI zraddhA paNa gabhiratapaNe samAI jAya che. kAraNa ke jAgatI jyota jevA saddaguru vinA te zAstra samajAvaze koNa? AptanI-sa6. zAstra kAMI enI meLe samajAI jatuM nathI! te to jene jJAnadaSTi UghaDI gurunI zraddhA che evA pragaTa yegisvarUpa jJAnI sadagurumukhethI samajavAmAM Ave, te ja samajAya tevA gurugama vinA te Agama te agama thaI paDe che! kAraNa ke "binA nayanakI bAta', 'binA nayana'-sadagurunI doravaNa vinA samajAya nahiM, ne te "divya nayana" to saddagurunA caraNa seve te sAkSAta khUle. "binA nayana pAve nahiM, binA nayanakI bAta, seve sadaguruke carana, so pAve sAkSAta. bujhI cahata je pyAsakI, hai bUjhanI rIta; pAve nahiM gurugama binA, yehI anAdi sthita." -zrImad rAjacaMdrajI carama nayana karI mAraga jovato re, bhU sayala saMsAra jiNe nayaNe karI mAraga joIe re, nayana te divya vicAra. paMthaDo nihALuM re. "zrI AnaMdaghanajI Ama atre zAstrakAra bhagavaMte athapattinyAyathI baMdha karyo ke-A gadaSTimAM praveza karavAnuM prathama kAra satazAstranI zraddhA che. zAstra eTale AptapuruSanuM vacana. tenI AjJAne zraddhAthI anusaravuM e ja gamArganuM prathama pagathiyuM che, to ja "daSTi" khUlaze, nahiM te aMdhapaNuM ja che, mATe jIve svadarUpa asatuzraddhAne tyAga karI, potAnI svachaMda matika95nA choDI daI, sazAstrane-sapuruSa sadagurunI AjJAne pradhAnapaNe anusarI, satuzraddhAthI A yogamArganI ArAdhanA karavI, ema upadezane ivani che. roke jIva svachaMda te, pAme avazya mokSa pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa."-zrImad rAjacaMdrajIta zrI Atmasiddhi Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 92 ) kr dAna tapa zIla vrata nAtha ANA vinA, thai mAdhaka kare bhava upAdhi. ''--zrI devacaMdrajI ane AvA sazraddhAvALA edhatu eTale STinu phUla zuM che? te mATe kahyuM ke-- (1) asat pravRttinA vyAghAta, (2) ane tethI karIne satpravRtti padanI prApti. te A prakAre:-- yogasimuccaya vyAghAta 1. asat pravRtti vyAghAta--sazraddhAvALA medha jo upajyuM, teA pachI tathAprakAre pravRtti thavAnA pratyeka sa'bhava che. eTale satzAsranA medhathI pratikULa-viruddha AcaraNAnA vyAghAta thAya che-ata Ave che, asat pravRtti aTakI paDe che, asatpravRtti thaMbhI jAya che. asapravRttine eTaleA badhA AghAta lAge che ke te bicArI tammara khAIne paDI jAya che ! mUrchAvaza thAya che! kAraNu ke--A zraddhAdhanavALA Asannabhabhya (nikaTa meAkSagAmI) matimAn puruSa paraleAkavidhimAM zAstra karatAM bIjAnI prAye apekSA rAkhatA nathI. ' tene ja pramANa gaNI asat pravRtti cheADI dIe che, kAraNa ke 'A mAAMdhakArabharyA leAkamAM zAstraprakAza ja sanmArgamAM pravRtti karAvanAra che." ane Ama asat pravRtti aTakI paDe che, eTalA mATe ja A medha 2. satpravRttipadAvaha--hAya che. satpravRttipadane lAvI ApanArA-pamADanArA hAya che. jema jema asat pravRtti aTakI jAya che, tema tema satpravRttipada nikaTa AvatuM jAya che, pAse ne pAse khecAtuM jAya che. ahIM Avahu satpravRttipada eTale lAvI ApanAra e zabda cAyA che te atyaMta sUcaka che. A yeAgaDhaSTinuM AkaSa Nu ja evuM prabaLa che ke te 'pada' enI meLe khecAtuM kheMcAtuM samIpa prApta thAya che. jANe najarakha'dhInuM ajaba jAdU karyu hAyanI! ema A cegaSTi te ' pada ne khecI lAve che! leAcu'khakanI jema adbhuta AkarSaNuzaktithI AkarSe che! eka vakhata A ceAgaDhaSTirUpa divya nayananeA sparzI karyuM ke eDA pAra! prApti atre sapravRttipada eTale 'vedyasaMvedya pada ' ( samyaktva ) samajavu. A STinA * " paralokavidhau zAstrAt prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn zraddhAdhanasamanvitaH // tasmAtsadaiva dharmArthI zAstrayatnaH prazasyate / loke mohAndhakAre'sminzAstrAlokaH pravartakaH // " -- maharSi haribhadrAcAryajIkRta zrIyAmi du Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : sAmavRtti pada ( 3) pratApe "avevasaMvedya pada" (mithyAtva) chUTI jaI, "vedyasaMvedya pada prApta thAya che. je ke "vedyasaMvedya pada pAMcamI sthirA daSTithI zarU thAya che, te paNa ahIM daSTinuM-bodhanuM sAmAnyathI kathana hoI, A kahyuM che emAM deSa nathI. athavA te satpravRttipada eTale zailezIpada gaNIe te paNa virodha nathI, kAraNa ke paramArthathI to tenI prApti thavI e ja paramArtha kAryarUpa satapravRttipada che. "pada" eTale kadI paNa na khase evuM sthira nizcala sthAnaAma avazya karIne A "daSTi"nA prabhAve "vedyasaMvedyapada" ke zelezI. padarUpa nizcala sthAnanI prApti thAya che. A daSTirUpa pArasamaNinA jAdUI sparzathI A jIvarUpa leha zuddha suvarNa banI jAya che ! "niyama kAMcanatA lahe remana mohana re lAla. leha jayuM pArasa pAma re....bhavi behanAre lAla."-zrI devacaMdrajI ane A daSTi paristhala bhedathI ATha prakAranI che, nahiM to bahu bhedavALI che, ema batAvavA mATe kahe che- iyaM cAvaraNApAyabhedAdaSTavighA smRtA / sAmAnyena vizeSAstu bhUyAMsaH sUkSmabhedataH // 18 // AvaraNa apAya bhedathI, che A ATha prakAra; sAmAnyathI-vizeSa , sUkSma bheda bahu dhAra. 18 artha:-ane A daSTi,-AvaraNa apAyanA eTale ke AvaraNa TaLavAnA bhedane lIdhe,-sAmAnyathI ATha prakAranI kahI che. ane vizeSa bheda to sUkSamabhedathI ghaNuM ghaNuM che. vivecana uparamAM je "daSTi" ema ekavacanI prayoga karyo te daSTi, AvaraNa TALavAnA bhedane nRtti-DyuM -ane A eTale hamaNAM ja kahyA te lakSaNavALI daSTi, vanarrrrkheta - AvaraNa apAyanA bhedathakI, AvaraNa dUra thavAnA bhedane lIdhe,-paristhala nItizrI, magvadhA nRtApUrvAcAryoe ATha prakAranI kahI che. sAmAna-sAmAnyathI,mekSikAne, sUkSmadaSTine anAdara karIne (bArIkIthI joyA vinA). virAvAtu-vizeSa to, saddaSTinA vizeSa bhede te, mUra-ati bahu, ghaNuM ghaNuM che, metAsamabhedane lIdhe,-darzana AdinA anaMtabhedapaNAne lIdhe, kAraNa ke paraspara sthAna patitapaNAe karIne teonuM kathana che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94 ) yogadaSTisamuccaya lIdhe, ATha prakAranI sAmAnyathI kahI che, ane te paNa atyaMta la bhedanI apekSAe kahela che. dAkhalA tarIke- AMkha ADe paDade jema jema dUra thato jAya, tema tema vadhAre ne vadhAre cekanuM dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa paDade TaLI jatAM pUrepUruM dekhAya che. Ama paDade dUra thavAnI apekSAe eka ja daSTinA-darzananA jUdA jUdA bheda paDe che. AvaraNa apAya te ja prakAre karmaprakRtionA upazama, kSayapazama, kSaya Adi pramANe jema jema karmanuM AvaraNa khasatuM jAya che, paDade dUra thatuM jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre spaSTa nirmala darzana thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa AvaraNapaDade TaLI jatAM saMpUrNa darzana thAya che. Ama AvaraNa TaLavAnA bhedathI, A daSTinA ATha sthUla bheda sAmAnyathI paDyA che. paNa sUkSamabhedanI apekSAe je bArIkIthI joIe, te tenA vizeSa bheda ghaNA ghaNA che, anaMta che, ke jene kahetAM pAra na Ave. kAraNa ke mitrAthI mAMDI parASTi sudhI, karmanA kSapazama Adi pramANe, dazananA prakAra anaMta che. SasthAnaanaMta bheda patita-SaguNavRddhine niyama ahIM lAgu paDe che. jemake-(1) anaMta bhAgavRddhi, (2) asaMkhyAtabhAgavRddhi, (3) saMkhyAtabhAgavRddhi, (4) saMkhyAtaguNavRddhi, (5) asaMkhyAtaguNavRddhi, (6) anaMtaguNavRddhi. Ama mitrAnA kaniSamAM kaniSTha prakAramAM ochAmAM ochuM (Minimum ) eka aMza (Unit) darzana mAnIe, te pachI temAM A niyama pramANe vRddhinA anaMta saMvego (Permutations & Combinations) thatAM, anaMta bheda thAya. Ama yoganA sthAna paNa asaMkhya che. "apavIya kSapazama ache, avibhAga vageraNArUpa re; SaDaguNa ema asaMkhyathI, thAye vegasthAna svarUpa re.... mana mohyuM amAruM prabhuguNe. suhuma nigedI jIvathI, jAva sannI vara pajaja re; yeganA ThANa asaMkhya che, taratama mohe parAyattare. mana"--zrI devacaMdrajI AkRti - 4 AvaraNa apAya, daSTi AvaraNa apAya. ane ahIM daSTi samuccayamAM- Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana che pratipAtI-apratipAtI daSTi ( 9 ) pratipAtayutAzcAdyAzcatasro nottarAstathA / sApAyA api caitAstatpratipAtena netarAH // 19 / / prathama cAra pratipAti che, bIjI cAra na tema; apAyayuta pratipAtathI, A paNa-anya na ema. 19 artha -pahelI cAra daSTie pratipAtayukta (paDI jAya evI) che, pAchalI cAra daSTio tema nathI, ane tenA pratipAta karIne A pahelI cAra daSTi apAyavALI paNa hoya che -bIjI tema nathI. vivecana A je ATha dRSTi kahI, temAMnI mitrA Adi pahelI cAra pratipAtI paNa heya che, AvIne pAchI paDI jAya evI "paNa" hoya eTale ke paDI pahelI cAra prati jAya ja ema nahi, paNa paDe paNa kharI, evI hoya che. ane sthirA pAtI paNa hoya vagere je pAchalI cAra daSTi che, te to apratipAtI ja che, AvyA pachI paDe ja nahiM, bhraSTa thAya ja nahiM, sthira ja rahe evI hoya che. ane je pahelI vAra kahI, temAM je kadAca pratipAta thAya-bhraMza thAya, eTale ke te daSTi AvIne je pAchI cAlI jAya, te apAya eTale narakAdi duHkharUpa bAdhA-hAni vRtti:-pratipAtayuttA-pratipAta yukta, brazayukta (pAchI paDI jAya evI), zAdAzcaroAdya cAra, mitrA Adi pahelI cAra dRSTio. A paNa tathA prakAranA karmaciyane lIdhe, pratipAtayukta paNuM hoya che, paraMtu pratipAtayukta ja hoya ema nathI. tethI-tenA uttara bhAvathI-34 tathA uttara eTale pAchaLanI cAra daSTi tema nathI. eTale sthira Adi cAra te prakAre pratipAtayukta nathI (paDatI nathI). kAraNa ke Ama che, tethI karIne-sApAyA -apAyayukta paNa che, -durgatinA hetu paNAe karIne, gtA -te A ja (pahelI cAra daSTi) che. kevI rIte ? to ke-ativatana-pratipAtathI, bhraMzavaDe karIne; netA -Itara tema nathI, eTale sthira Adi bIjI dRSTie apAvayukta nathI. zaMkA zreNika Adine Ane apratipAta chatAM, apAya kema thayo? samAdhAna-A dRSTinA abhAvamAM (pUrva) upajelA karmanA sAmarthyathI. eTalA mATe ja pratipAtavo karIne saMbhavamAtrane apekSIne " sApAya paNa ema kahyuM. tathApi pravRttinA viSayapaNA ghaNuM karIne Ama hoya che, eTalA mATe sUtrane ema upanyAsa-goThavaNa che. athavA saddaSTine aghAta hatAM apAya paNa ana pAya ja che, kAraNa ke pAkavaDe karIne vajataMdulanI jema tenA Azayane kAyaduHkhane sadabhAvamAM pazu, kriyAnI u5patti hotI nathI. eTalA mATe ema upanyAsa (rajUAta) che. yugAcAryo ja atra pramANa che. (pAkathI vajaddula na pAke, tema tenA cittane-Azayane duHkha upajatuM nathI.) eTale pratipAtavaDe karIne bIjI cAra dRSTi apAyayukta nathI ema sthita thayuM. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 96) yogAdisamuccaya paNa upaje. je pratipAta na thAya, AvyA pachI paDe nahiM, te narakAdi pratipAtI hoya duHkharUpa apAya-bAdhA paNa na hoya. Ama pahelI cAra daSTimAM be te ja sapAya vika95 -kAM to te pratipAtI heya, kAM to apratipAtI hoya, ane pratipAtI hoya, to ja sApAya-apAyavALI hoya apratipAtI te nirapAya ja-apAya rahita ja, narakAdi bAdhA rahita ja hoya. atre koI prazna kare ke-zreNika mahArAjA kSAyika sAmyatvanA dhaNI chatAM, sthirArUpa apratipAtI draSTimAM vartatAM chatAM, naraka vagere duHkharUpa apAya-bAdhA kema pAmyA? to teno uttara e che ke-prastuta daSTinA abhAvamAM pUrve temaNe tevA prakAre zaMkA samAdhAna karma upAryA hatA, tenA vipAka vaze tevA te samyagadaSTi mahAtmAne tevI narakAdi duHkharUpa apAyanI prApti thaI. ane Ama sthirAdi daSTivALAne kavacita tevo apAya hoya, to paNa te kAMI pratipAta thakI hoto nathI, paNa apratipAta chatAM pUrve bAMdhelA karmane lIdhe hoya che. vaLI atre je apAya na hoya ema kahyuM che te prAye-ghaNuM karIne apAya na haya, e daSTie kahyuM che, eTale kavacit apavAdavizeSe tema hoya paNa kharuM. paNa koI paNa saMjogomAM sthirAdi daSTino pratipAta to na ja hoya. athavA to bIjI rIte joIe to tevA zreNikAdi jevA mahAnubhAvone A apAya bAdhA te anapAya ja che, apAya ja nathI, bAdhArUpa ja nathI. kAraNa ke vajana cokhAne pakAvavAthI kAMI tenA para pAkarUpa asara thAya nahiM, te pAke nahiM, apratipAtI tema zarIra duHkharUpa pAka hovA chatAM, tevA mahAjananA cittane- nirapAya ja Azayane kaMI paNa duHkharUpa asara pahoMcatI nathI. te avadhUte te "sadA maganamAM" rahe che ! eTale paramArthathI tevA samyagadaSTi samatAvaMta jogIjanone tevo koI paNa apAya sparzato nathI, jalamAM kamalanI jema teo nilepa ja rahe che. kAraNa ke teo sarva apAyathI-bAdhAthI para "udAsIna" evI AtmadazAnI ucca kakSAe birAjamAna hoya che, ke tevo apAyarUpa du:khabhAva temane pahoMcI zakato nathI. "sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA, adhyAtmakI jananI, akelI udAsInatA."--zrImad rAjacaMdrajI "sukha du:kharUpa karama phala jANe, nizcaya eka AnaMde re. -zrI AnaMdadhanajI Ama je daSTi pratipAtI nathI, AvyA pachI paDatI nathI, apratipAtI ja rahe che, te te apAyarahita, hAni-bAdhArahita, duHkharahita ja hoya, emAM kaMI prazna ja rahetA nathI, ema sAbIta thayuM. A AkRti uparathI samajAze. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadata sAmAnya kathana: mukti ati alaMga prayANa AkRti-5 4 | - 7 5 | prayANa apratipAti ja nirapAya ja akhaMDa : sa bhavabhramaNadukha sApAya pratipAtI apratipAtI nirapAya che ahIM paNa- prayANabhaGgAbhAvena nizi svApasamaH punaH / vighAto divyabhAvatazcaraNasyopajAyate // 20 // . prayANa bhaMga abhAvathI, rAtre zayana samAna; vighAta upaje caraNane, surabhava bhAva nidAna. 20 vRtti-kathAmAmAna-prayANa bhaMganA abhAvathI, kanyakubdha vagere pratye gamanamAM ane varata-niraMtara prayANuthI (akhaMDa-abhaMga prayANa karatAM), AthI vaLI niSiA-nizAmAM, rAtrine viSe, ravAparamA-nidrA, zayana samAna. zuM? to ke-vighAtaka-vighAta, pratibaMdha (kANu, aTakAyata), vizvamAvataH-divyabhAva thakI-janmane lIdhe, varacaraNane, cAritro, 3jJAnti-upaje che,tathA prakAranA audayika bhAvanA yogathI. tene amAve te punaH-pharIthI temAM ja pravRtti hoya che. jema nidrA dUra thatAM, kanyakaje janAranI niraMtara pramANa mAM gamanapravRtti hoya che tema, (nidrA uDI jatAM te pAcho AgaLa cAlavA mAMDe che tema , 13 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) yogadisamuccaya artha :-prayANubhaganA abhAvane lIdhe, rAtre nidrA jevA caraNanA vidyAta, divyabhAvathI-devajanmanA kAraNe, upaje che. vivecana ane apratipAto-na ipaDatI evI sRSTi prApta thaye, muktimArga pratyenuM prayANagamana teA akhaMDapaNe asagapaNe cAlyA ja kare che, yAvata muktinI prApti haiAya che. paNa je karmanA bhagavaTo kai bAkI hAya, te te bhAgavI levA mATe vacamAM abhaMga prayANu visAmArUpa deva-manuSyanA bhava kadAca dharavA paNa paDe, Ama cAritramAM vighAta-vidnarUpa pratibaMdha AvI paDe; paraMtu te te bhavane te te karmIudaya vyatIta thatAM, punaH muktimArge prayANu AgaLa dhape che. jema kAi eka manuSya kaeNnAja javA nikaLyo hAya, tene lAMbu cheTu hoi vacamAM me, cAra ke vadhAre visAmA karavA paDe, rAtriyAsa karaveA paDe, ane te rAtavAsAthI tenA mAzrama paNa dUra thai jAya, pAchuM rahevAre prayANu cAlu thAya, ane ema akhaMDa-bhaga prayANa karatAM karatAM te chevaTe kaneAja hAMce; tema apratipAtI evI A sthirA Adi draSTimAM vattatA cegI muktinagare javA nIkaLyA che; tene kadAca kanA bhega avazeSa-khAkI rahyo hAya, te| deva-manuSyanA be-cAra ke vadhAre bhava karavArUpa zayanavaDe rAtrivAsa karavA paDe; pAchA te karmanA udaya dUra thatAM, muktimAge prayANu puna: cAlu thAya, ane ema akhaMDa abhaga gamana karatAM te chevaTe mukitapure DaeNAMce, 'svarUpa svadeze jAya ja.' rAtavAsA jevA bhava (( jAzuM svarUpa svadeza re '----mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI " e sAcI samaja (samyaktva) upanyA pachI, sthirA daSTi pAmyA pachI jIva bhava bhale kare, paNa te bhava tene mukti prati jatAM na ja razake; te bhava bIjA bhAvI bhavanI paripATI na ja upajAve. sAcI samaja na thai hAya, sabhyaSTi na thai hoya tyAMsudhI pratyeka bhava bIjA navA bhatra karavAnAM kAraNu thAya ja; anaMta anubaMdha thayA ja kare. paNa sAcI samaja Avye e anata anubaMdha nAza pAme; ane pUrva upArjelAM kama sabhya prakAre sAdhyadRSTie, bhAgavI levA, kheravI nAMkhavA, AgaluM ka` pudgalanuM lIdheluM pAchuM sa thA cukAvI ApavA, tenA deNAthI mAkaLA thavA, ekAda be ke vadhAremAM vadhAre pa`dara bhava karavA paDe te bhale, paNa tethI muktinI aTakAyata na ja thAya. muktinA raste tA te paDI cUkyA che. sAcI samaja ALye, satyanuM satyarUpe bhAna thaye, asatyanuM asatya. rUpe bhAna thaye, tene lAinanrIara (Line-clear ) maLI ja cUkI che. ' zrI manaHsukhabhAi kI'kRta zAMtasudhArasa vivecana Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTi/ sAmAnya kathana : sArasamuccaya ( 9 ) daSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re, rayaNazayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re.... vira0" - zrI yogasakjhAya, 2-5 PARAY2244-( Summary) prAraMbhamAM je icchAga Adi traNa yoga kA, temAM aMtarbhAva-samAveza pAmatI sAmAnyathI A ATha daSTi che. mitrA, tArA, balA, dIprA; sthirA, kAMtA, prabhA, parA, temAM uttarottara vadhato jato bedha,-tRNa agni, gemiyana, kASThaagni, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe - anukrame sarakhAvI zakAya che. A AThamAM pahelI cAra sudhI mithyAtva hoya che, pAMcamI sthira haSTithI samyakatvane prAraMbha thAya che. mitrA Adi cAramAM mithyAtva hovA chatAM tene saidaSTimAM gaNa, tenuM kAraNa e che ke te samyakatvanA kAraNarUpa thAya che, eTale kAraNamAM kAryano upacAra karavAmAM AvyA che, jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI vagere avasthAo Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAM-siddhimAM mitrA vagere avasthAo-AtmadazAo avazya upayogI hoya che. mitrA Adi daSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhuryanI-mIThAzanI prApti thAya che. A ATha daSTimAM, yama-niyama vagere bheganA ATha aMganI anukrame ekeka ema prApti hoya che; kheda-udvega vagere ATha prakAranA citta-Azaya doSano tyAga thatAM, anu krame A ATha dRSTi sAMpaDe che, ane aSa-jijJAsA vagere ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha daSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. atre "daSTi' zabdano artha sazAstra zraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evo bodha che; ane tenA phaLarUpe asatupravRtti aTake che, ne saMtupravRttipada pragaTe che. A daSTi ATha kahI, te te karmanA AvaraNa TALavAnI apekSAe, sthala daSTibinduthI kahI che. bAkI sUkSama rIte joIe te yoganA sthAna asaMkhya che. A ATha dRSTimAMthI mitro Adi je pahelI cAra che, tene pratipAta-za thAya paNa khare AvIne cAlI paNa jAya, ane jo tema thAya to narakAdi apAya paNa upaje. Ama pahelI cAra dRSTi pratipAtI-pAchI paDanArI ke apratipAtIpAchI na paDanArI hoya. ema vikalparUpa bhajanA che. paNa chellI cAra sthirA Adi daSTi te apratipAtI ja hoya AvyA pachI pAchI paDe ja nahiM evI heya, ane tethI temAM narakAdi apAya paNa heya nahiM. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) yogadaSTisasthaya ane AvI apratipAtI-pAchI nahiM paDatI dRSTi sAMpaDyA pachI, muktinagara pratyenuM prayANu-gamana akhaMDa abhaMga paNe cAlyA kare. vacamAM kadAca karmane bhega bAkI hoya te uttama deva-manuSyanA a85 bhava karavArUpa rAtavAso karavo paDe to bhale, paNa chevaTe te mukti pure pahoMce ja, "svarUpa svadeze' jAya ja. kaLazakAvya - maMdAkrAMtA - mitrAmAMhi tribhuvanasakhA yoganI matrI pAve, ne tArA te balavatI karI dIpata sthira thAve; kAMtA jevI para prati dharI, bhAnu zuM teja dhArI, zebhe gaNI zazi zuM zitale saumya ne zAMtikArI. 6 pAmI ikSu sama sarasa sadUdaSTi mitrA anUpa, bhavya pAme rasa sumadhure miSTa saMvegarUpI; zuddhi tenI thaI jaI parA zarkarA zuddha pAve, ne AsvAda anubhava sudhA nitya AnaMda bhA. 7 AtmAmAMhI yama-niyama Asana te sthira sAthe, prANAyAma para pa tyajI AtmAne bhAva vadhe, pratyAhAre viSayathI haThI dhAraNA dhIra sAdhI, AtmadhyAne acala bhagavAn pUrNa pAme samAdhi. 8 kheda tyAgI mana daTha ghare, yoga uga tyAge, vikSepa nA khaLabhaLI uThe, bhrAMti to dUra bhAge; anya sthAne muda nava lahe, rogano aMta Ave, ne AsaMgA viNa pragatithI mekSa ni:saMga pAve, 9 aSI te prathama suNavA jANavA tatva che, zrotA sAro zravaNathI bujhI ciMtana tatva prI che; savAtmAthI zaraNa bhajata tattvanuM pUrNa bhAve, temAM nitye pravRtti karatAM tatva tadrupa thA. 10 gaSTi nayana khulatAM cagano mArga bhALe, satazraddhAthI yuta thaI ati bodha sAca nihALe, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : kaLazakAvya (101). beTI sarve pravRtti aTakI satupravRtti ja thAve, AkaSotuM zivapada svayaM pAsa ne pAsa Ave. 11 muktimArge gamana karavA IcchI yogI pravAsI, mAMDe mitrAmahiM majala te zuddha bhAve ulAsI vacce vacce kavacita karato divya jame visAmA, pahoMce che te pragati karate sacidAnaMda dhAmA. 12 anuddha daSTi pAmI guNe jAmI, vAmI svadeSa grAmane, AtmArAma muni pAme, manaMdana dhAmane. 13 bIjanA caMdramA jevI, gaThaSTi khulya kameka pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAn svarUpe rame. 14 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTinuM vizeSa thana 1. mitrA dRSTiH have pratyeka daSTie yoga-janA upadarzita karatAM kahe che - mitrAyAM darzanaM mandaM yama icchAdikastathA / kahevo vaparAvapazcApatra tu | 22 . darzana maMda mitrAmahIMyama IcchAdika atra; akheda devakAryAdimAM, ne aSa anyatra. 21 artha -mitrA draSTimAM (1) maMda darzana, (2) IcchA Adika yama, (3) devakArya vageremAM akheda, (4) ane anyatra-anya sthaLe adveSa hoya che. vivecana A daSTinuM mukhya lakSaNa sakala jagata pratye mitrabhAva-nirvera buddhi hovAthI, tene mitrA" nAma yathArthapaNe ghaTe che. "mitti ke samUug veraM ma La' evI kRtti-mitrA-mitrA dRSTimAM, sanaM marja-darzana maMda, sva95 bodha-vaNa agnikanA udyota-prakAza sarakho hoya che. yama-yama, ahiMsA Adi lakSaNavALo, phuchAtA -tathA icchA Adi bhedavALo hoya che. kahyuM che ke-"phrikAratyAktaratrahAragriA : mAra--ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama (vrata) che. ane A yamanA IrachA, pravRtti, svairya, siddhie bheda che, te AgaLa upara kaheze. a sevA -devakArya vageremAM akheda, Adi zabdathI gurukAryanuM grahaNa che. tevA tevA prakAre AvI paze, tathA prakAranA paritoSane lIdhe ahIM kheda nathI hotA, paNa pravRtti ja hoya che;-jema zire gurutva-mAthuM du:khavuM vagere deSanA sadbhAvamAM paNa bhavAbhinaMdInI bhegakArya mAM pravRtti hoya che tema. zva-ane aSa, amatsara, mAtra tu-anyatra te, a-devakArya vagere anya sthaLe aba heya che. kAraNa ke tevA prakAre tavanA ajANapaNue karIne mArya-vIryabIjanuM havApaNuM chatAM, te mAtsaryA. bhAvanA akaranA anudayane lIdhe (masarane udaya thatuM nathI tethI), taravAnukAnane AzrIne kamamAM ene Azaya hoya che. ethI karIne ene anyatra ciMtA hotI nathI, ane te ciMtAna hovApaNAmAM paNa kaNuM aMzanA bIjanuM ja jarA kuraNa hoya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithA daNi : paheluM gAMga-yama (103) kharekharI vRtti atra hoya che. A mitrA nAmanI pahelI daSTimAM je maMda dazana darzana-sazraddhAvALe bedha hoya che, te maMdasvalpa zaktivALe heI, ene tRNa anikanI upamA ghaTe che. jema tRNa agnikaNano prakAza ISTa padArthanuM darzana karAvavA samartha thato nathI, tema A daSTine bodha tatvathI. paramArthathI ISTa padArthanuM darzana karAvI zakatuM nathI. kAraNa ke jema tRNaagnine prakAza padArthanI kaMIka barAbara sUjha paDe teTalo vakhata TakatA nathI, jotajotAmAM vilaya pAmI jAya che, tema A daSTine baMdha paNa tene samyakapaNe praga karI zakAya eTale vakhata sthiti karato nathI-jhAjhIvAra Takato nathI. jema tRNa agnine prakAza a5-maMda-jhAMkho hoya che, tema A daSTine bodha maMda varkavALo-apa sAmarthyavALo hoya che. jema tRNa agniprakAza camakIne cAlyA jAya che, daDha smRtisaMsakAra raheto nathI, tema atre paNa baMdha alpajIvI ne a9pavI hovAthI tene paTu smRti saMskAra rahevA pAmato nathI. ane Ama tRNa agniprakAza sarvathA vikala-pAMgaLo hoI tenAthI kaMi kharuM kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A daSTimAM bedhanuM vikalapaNuM-apUrNapaNuM heI atre bhAvathI vaMdana Adi kArya banatA nathI,-dravya vaMdanAdi hoya che. "eha prasaMgathI meM kahyuM, prathama dRSTi have kahIe re jihAM mitrA tihAM bodha ja, tRNa aganise lahIe re....vara." -zrI ga0 da. sajajhAya -5 ane A mitrA prathama dRSTi che, eTale emAM pUrve kahelA niyama pramANe (1) veganuM prathama aMga-thama, (2) kheda nAmanA prathama daSano tyAga-akheda, (3) ane aSa nAmano prathama guNa prApta thAya che. te A prakAre - 1. paheluM cogAMga : yama yamanuM bIjuM nAma vrata che. te pAMca che-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparibraha; ane te pratyekane vaLI taratamatAnA kAraNe vadhatA ochA dazAbhedane lIdhe cAra cAra prakAra che: IchAyAma, pravRttiyama, sthirayama, ne siddhiyama. (AnuM svarUpa AgaLa upara graMthanA cheDe mahAtmA graMthakAra kahevAnA che.) prathama daSTivALe bhegI dezathI ke sarvathI A ahiMsAdi yamanuM avazya pAlana karanAro hoya, aNuvratI ke mahAvatI hoya. te khare. kharo ahiMsaka, satyavAdI, asteyavaMta, brahmacaryadhAraka ane niparigrahI hoya. A ahiM. sAdi yamasaMpanna yogInA ahiMsAdi yama kevA hoya, tenuM svarUpa samajavA mATe tenuM zAstrIya lakSaNa avazya jANavuM joIe. eTale atre prasaMgathI prathama pAtaMjala yaMgasUtra anusAra tenI kaIka vyAkhyA karavAmAM Ave che - Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) yogadarisaruciya prANuviyoganA projanarUpa vyApAra te hiMsA, tene abhAva te ahiMsA. manavacananuM yathArthapaNuM te satya, paradhananuM apaharaNa te teya-cerI, teno abhAva te asteya, upasthane saMyama te brahmacarya. bhegasAdhano asvIkAra-agrahaNa te apari. graha-akiMcanatA. A pAMca vrata dizA, kALa, jAti AdithI anavacchinna-amaryAdita (Undemarcated) ne sArvabhoma (Universal & absolute) hoya to te mahAvatay kahevAya che. A yamane yoganuM aMga zI rIte kahyuM? te ke-hiMsAdi je che te yoganA virodhI che, ane A hiMsAdi tenAthI viruddha pratipakSI evA ahiMsAdinA bhAvanathI bAdhA pAme che, eTale ke ahiMsAdi hiMsAdine UThavA detA nathI athavA UThe yamanuM gAMga- te teno upaghAta kare che-nAza kare che. A prakAre ahiMsAdivaDe karIne paNuM zI rIte? hiMsAdinuM bAdhAna thAya che, tethI karIne yaMgasAmagrInI prAptinuM sugama paNuM hoya che, arthAt evI cittazuddhirUpa gyatA upaje che ke jethI yogasAmagrI pAmavI sulabha thAya che. Ama ADakatarI rIte ( Indirectly) ahiMsAdinuM gAMgapaNuM che, paNa dhAraNA AdinI jema sAkSAt upakArakapaNAthI tenuM sIdhesIdhuM (Directly) gAMgapaNuM nathI A hiMsAdi vitarko 27 che : krodhathI, lebhathI, mehathI, kuta, kArita, anuditapaNAthI; ane mRdu, madhyama ane adhimAtrapaNAthI, ema paraspara saMyogathI hiMsAdinA (3x3x3=27) prakAra thAya che. evA A hiMsAdi vitarkonuM duHkha-ajJAnarUpa anaMta phala che evuM vibhAvana karatAM, ahiMsAdi yame prakarSa pAme che, utkRSTa koTinA bane che. ane evA prakRSTa ahiMsAdinuM phala A prakAre kahyuM che : ahiMsAnA abhyAsavaMtanI sannidhimAM (hAjarImAM) vairane tyAga hoya che, sahaja virodhI-jamerI evA sApa-LI A vagerenA hiMsa paNa tyAga hoya che. "TUiMkAtA tannadhi vaivAja: (pAta, ra-35 ItyAdi ). Ama pAtaMjala ye. sU. pramANe ahiMsAdino vicAra karyo. * "jo tu gAtAvaDhavamAnavachinnA sArvabhauma mAtratam' - pAtaMjala yoga- 2-31. + " vivAre gharAkSamAvAn -pAta yoga sUtra 2-33, ItyAdi. "bAdhanena vitarkANAM pratipakSasya bhAvanAt / / rokavAryatatsai coriAmuddAdRtam ! "--zrI yazavijayajIkata dvA. dA. rara-3. * "satyapratiSThAyAM kriyAphalAzrayatvam / asteyapratiSThAyAM sarvaratnopasthAnam / brhmcrypratiSThANAM vIrthasTAma: | parArthe samarthatAAMdha: I'"--yA . 2 -- -- 79. "vairatyAgo'ntike tasya phalaM cAkRtakarmaNaH / ratanorathAnIjhAma kanu nusmRti che --- dvA. drA, 2-25 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ minA diH ahiMsAnI mImAMsA ( 105 ) jaina darzanamAM paNa A ahiMsAdinA ghaNNA sUkSma tAttvika viveka karavAmAM Avye che, ane tenI A vyAkhyA karI che: (1) pramatta yAgathI prANanuM vyaparApaNa (haravu) te hiMsA. (2) asat kathana te amRta-asatya. asat eTale sadbhAva- jaina danAnu* pratiSedha, arthAntara ane ga. a. sadbhAvapratiSedha eTale sadbhUta sAra vyAkhyA nihna, sat vastu chupAvavI-eLavavI te; athavA amRtaudbhAvana, asadbhUta vastunuM udbhAvana karavuM, arthAt ' sat ' ne asat kahevuM " asat 'ne sat kahevuM te sadbhAvapratiSedha. 7. ekane badale bIjI vastu kahevI te arthAntara. 4. garha eTale hiM'sA, pAruSya (kaThAratA ), pezunya AdithI yukta vacana bhale satya hAya chatAM garhiMta-nidha hAi asatya ja che. (3) adattAdAna te teya. arthAta cArInI buddhithI pArakI adIdhelI sRdi vastunuM paNu AdAna-grahaNa karavuM te teya. (4) maithuna te abrahmacarya. (5) mUrchA ( mamatvabuddhi ) te parigraha. cetana ke acetana evA bAhya-abhyaMtara dravyeAmAM mUrchA te parigraha. ' mUrchA parizraa: '. AvA A hiMsA, amRta, steya, abrahma ne parigrahamAMthI mana-vacana-kAyAthI virati te vrata. 'hiMsAnRtamtayA brahmazriMddezyo vitivratam ' (ta. su ) A virati (viramavuM te) dezathI hAya ke sathI hAya; dezavirati te aNuvrata ane sarvavirati te mahAvrata. A ekeka vratanI sthiratA arthe pAMca pAMca bhAvanA kahI che. A ahiMsAdi vrata dharanArA puruSa manathI, vacanathI ke kAyAthI hiMsAdi kare nahi, karAve nahi' ke anume de nahi'; ane te niHzasya hAya, 'ni:rAjyo vratI ' (ta. sa. ), arthAt mAyAzaya, mithyAzaya ane nidAnazalyathI rahita hAya; nibhI, niSkAmI ane samakitI haiAya. (ane eTalA mATe ja A tratAne samyaktvamUla kahyA che, enA mUla AdhArabhUta (Basis) samyaktva hAya tA ja enuM kharekharU vratapaNuM ghaTe che.) A ekeka vyAkhyA kevI parama arthagaMbhIra che, tenA udAharaNarUpe ahiMsAnI vyAkhyAnI mImAMsA karIeH-- " pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA / 3) -zrI tattvArthasUtra pramatta yAgathI prANanuM vyaparApaNu-haravuM te hiMsA, ema tenI sarvagrAhI vizAla vyAkhyA che. pramatta=rAga, dveSa, kaSAyAdi pramAdathI yukta, yeAga=mana, vacana, kAyAnA byApAra, prANa=vyaprANu ke bhAvaprANa,-peAtAnA ke paranA. 5 iMdriya, zvAsA ahiMsAnI Asa, manabala, vacanabala, kAyabala ne Ayu e daza dravyaprANu che. mImAMsA jJAna, darzana Adi AtmaguNa te bhAvaprANa che. eTale pramAda vaze karIne mana-vacana-kAyAnA yAgathI, peAtAnA ke paranA, dravyapaNAnuM ke bhAvaprANunuM haravuM, tenuM nAma hiMsA che. dravyaprANatuM haravuM te dravya hiMsA ne bhAvaprANanu haravuM te bhArvAiha sA che. AmAM mukhya cAvI AtmapariNAmanA hAthamAM che. eTale 14 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) AtmapariNAmanuM je hiMsana thatuM hoya, ghAta thatI hoya, to A sarva hiMsA che. dravyahiMsA paNa je bhAvahiMsA thatI hoya to ja hiMsA che, nahiM to nahiM. bhAvahiMsA hoya, to dravyahiMsA hoya ke na hoya, te paNa hiMsA ja che; bhAvahiMsA na hoya, to vyahiMsA hoya ke na hoya, to paNa ahiMsA ja che. AtmapariNAmanuM svasvarUpamAM na hovuM, svasvarUpathI yuta thavuM-bhraSTa thavuM, pramatta thavuM, athavA rAga-dveSa-moha Adi pramAdathI vikRtabhAvane pAmavuM te AtmasvarUpanI ghAta athavA bhAvahiMsA che. eTale asatya, corI, abrahmacarya, parigraha vagere paNa AtmAnA vikArabhAvanA kAraNa che, mATe te asatyAdi sarva pApasthAnaka paNa hiMsAnA aMgata che. ethI UlaTuM AtmAnuM svasvabhAvamAM vartavuM, vasvarUpathI mRta na thavuM, rAgAdithI vikRta bhAvane na pAmavuM te ahiMsA che, ane satya Adi paNa tenA aMgarUpa che. TUMkAmAM rAgAdino aprAdurbhAva-na upajavuM te ahiMsA che, tenI utpatti te hiMsA che. "satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA hAIne rahyA pramANe dayA nahiM to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha."--mokSamALA "AtamabhAva hiMsanathI hiMsA, saghaLA pApasthAna, teha thakI viparIta ahiMsA, tAsa virahanuM dhyAna...mana-sA. 2. gADha sta, Ama sarvatra AtmabhAvanuM pradhAnapaNuM hevAthI, e ja hiMsA-ahiMsA nizcita karavAnI mukhya kasoTI che. ane A uparathI keTalAka muddA nIkaLe che-"yukta8 AcaraNavALA, yatanAvaMtane rAgAdi na hoya, to prANanA vyaparopaNa (havA) mAtrathI ja hiMsA lAgatI nathI; paNa rAgAdine vaza evI pramAda avasthA hoya, te jIva mare ke na mare paNa hiMsA cakkasa AgaLa doDe che, kAraNa ke sakaSAya hoI AtmA prathama te AtmAne (pitAne) AtmAthI haNe che, pachI bhale bIjA prANInI hiMsA thatI hoya vA na thatI anRtavacanAdi kevalamudAhRtaM ziSyabodhAya // yat khalu kaSAyayogAt prANAnAM dravyabhAvarUpANAm / vyaeropaNasya karaNaM sunizcitA bhavati sA hiMsA // " -maharSi zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta puruSArthasiddhiupAya ~ "yuktAcaraNasya sato rAgAdyAvezamaMtareNApi / na hi bhavati hiMsA prANavyaparopaNAdeva // vyutthAnAvasthAyAM rAgAdInAM vazapravRttAyAm / mriyatAM jIvo mA vA dhAvatyagre dhruvaM hiMsA // yasmAtsakaSAyaH sanhantyAtmA prathamamAtmanAtmAnam / pazcAttAveta vA feaa prAcaMtairi tu !"-puruSArthasiddhiupAya Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mivA daSTi akheda-apa (107) hAya." eTale ke hiMsA karanAro sauthI pahelI potAnI ja hiMsA kare che, pachI bIjAnI kare ke na kare. Ama hiMsAmAM aviramaNa ke hiMsAmAM pariNamana te hiMsA che. tethI pramatta yogamAM prANuvyaparopaNa sadA hoya che. ane AvuM hiMsA-ahiMsAnuM tAtvika svarUpa samajAvavA mATe tenA traNa prakAra kahA che-hetu ahiMsA, svarUpa ahiMsA, anubaMdha ahiMsA. jIva-yatanA-jayaNA karavI, jIva bacAvavAnI kALajI rAkhavI te ahiMsAno hetu che, mATe te hetu ahiMsAnA ahiMsA che. jIvano ghAta na kare, prANa na haravA te svarUpa ahiMsA traNa prakAra che. anubaMdhathI ahiMsA phaLarUpe je pariNAme te anubaMdha ahiMsA che. temAM hetu ahiMsA ne svarUpa ahiMsA anubaMdha (paraMparA) vinAnuM zubha phaLa Ape che, paNa daDha ajJAnane lIdhe hiMsAno anubaMdha kare che. ane svarUpathI je niravadya hoya athavA sAvadya hoya, te kriyA jJAnazakti vaDe karIne anubaMdhe ahiMsA Ape che, arthAta tethI ahiMsAnI paraMparA cAlyA kare che. eTalA mATe ja kahyuM che ke "paDhamaM nA to tathA" paheluM jJAna ne pachI dayA. hetu ahiMsA jayaNArUpe, jaMtu aghAta svarUpa phalarUpe je te pariName, te anubaMdha svarUpa.... manamohana jinajI! tuja vayaNe muja raMga." hetu-svarUpa ahiMsA Ape, zubha phala viNa anubaMdha, daDha ajJAna thakI te Ape, hiMsAno anubaMdha.....mana svarUpathI niravagha tathA je, che kiriyA sAvadha; jJAnazaktithI teha ahiMsA, die anubaMdhe sagha.mana."-sA. trAgA, sta, ityAdi prakAre ahiMsA AdinI talasparzI mImAMsA jainadarzanamAM karavAmAM AvI che. temAM bhAvanuM mukhyapaNuM che; ane enA uparathI hiMsA-ahiMsAdi aMge upajatA aneka keyaDAne saralatAthI nikAla thAya che. vizeSa jijJAsue zrIpuruSArthasiddhiupAya, sADA traNaso gAthAnuM stavana, tatvArtha sUtra, upadezapada vagere sthaLo jevA. 2, akheda kheda nAmano prathama AzayadeSa atre TaLe che, eTale akheda hoya che. pravRtti karatAM na thAkavuM tenuM nAma akheda che. atre Avo kheda devakArya, gurukArya, dharmakArya AdimAM ghaTe che. sadeva, saddaguru, ke saddharma saMbaMdhI kaMI paNa kartavya AvI paDe tyAre A draSTivALe puruSa te te kartavyamAM adamya utsAhathI, pUrNa ullAsathI, atyaMta ucharaMgathI pravarte che, ane tema pravartatAM thAkato nathI, daDhapaNe maMDyo ja rahe che. jema saMsAramAM Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) yogadarisamuccaya rAcanAro-ropA rahenAro bhAvAbhinaMdI jIva, mAthuM bhArI hAya-duHkhatuM hoya te paNa viSayAga vagere sAMsArika prajanamAM pravarte ja che, tema A daSTimAM rithati karatA yogI dharmano daDha avihaDa raMga lAgyo hovAthI, dharmakAryamAM rapa ja rahe che. "sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya adveSa ada. "kheda pravRtti karatAM thAkIe 2, dveSa arocaka bhAva "-zrI AnaMdadhanajI sAce raMga te dhane.....sAhelaDI, bIje raMga pataMga re..guNavelaDio. dharma raMga jIraNa nahiM-sAhe. deha te jIraNa thAya che. guNa sonuM te viNase nahiM....sAhe. ghATa ghaDAmaNa jAya che. guNa"--zrIyazavijayajI "jaba jAgeMge AtamA, taba lAgeMge raMga."-zrImad rAjacaMdrajI 3. adveSa devakArya vageremAM akheda chatAM, devakArya vagere na hoya temAM ahIM adveSa-amatsara hoya che. eTale ke bIje kaI deva-guru-dharmakAryamAM na pravartate hoya to tevA jIva pratye atre cheSa-matsara hoto nathI, tiraskAra hoto nathI, paNa madhyastha evI upekSA vRtti hoya che. jo ke haju ahIM tevA prakAranuM tattvajANapaNuM nathI, eTale mAtsarya -zreSanuM bIja nAza pAmyuM nathI-sattAmAM che, to paNa te matsara-bIjano aMkuro-phaNago phUTato nathI, udaya thato nathI, te dabAI rahe che. kAraNa ke ahIM jIvanuM citta te tavaanuSThAnane Azraya karI satakarmamAM lAgyuM rahe che, te pote potAnA kAryamAM sAvadhAna-mazagUla rahe che. "saba sabakI saMbhALie, meM merI pheDatA huM" ema samajI te pote pitAnI saMbhALa che, eTale tene pArakI paMcAtano-ciMtAne avakAza raheto nathI; ane je rahete hoya te tene bIjA pratye dveSa, masara, asahiSNutA ke tiraskAra te upajato ja nathI, paNa UlaTe kaMIka karuNAbhAva kure che ke-are ! A bicArA jIvo sanmArgane AdaratA nathI, tethI anaMta duHkhaparaMparAne pAmaze. ema tene "paduHkha-chedana IcchArUpa karuNA" upaje che. athavA draSa eTale arocaka bhAva-aruci-aNagamo, sadeva, saddharma, sanmArga Adi pratye te zreSa-arocaka bhAva-aNagame ne have te aSa A A nakArAtmaka (Negative) prakArano paNa "guNa" che. te kAMI nAnIsUnI vAta nathI. A adveSa guNa ahIM pragaTe che. ane Ama"vata paNa yama ahIM saMpaje, kheda nahIM zubha kAje re; dveSa nahiM vaLI avarazuM, eha guNa aMga virAjere ....vIra"--zrI ga0 sakjhAya, 2-7 A draSTimAM vyavasthita yegI je sAdhe che, te batAvavA mATe kahe che - Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sigA daSTi : pagabIja grahaNa karoti yogabIjAnAmupAdAnamihasthitaH / vaNanottarAmiti romvivo vigu . rara . eha daSTimAM sthita kare, yoga bIja AdAna; mahetu avaMdhya je, jANe yoga sujANa. 22 artha -ahIM sthiti karanAra yogI yuganA bIjenuM grahaNa kare che ke je mekSanA avaya-acUka hetu che, ema gavettAo jANe che. vivecana "ganA bIja IhAM rahe"--zrI ga0 da. sajajhAya A mitrA daSTimAM sthiti karate yogI, A nIce kahyA che te yogabIjonuM grahaNa kare che. A ga-bIjo mokSanA avadhya-amogha kAraNa che. jema bIjamAMthI vRkSa nIpaje ne kALAMtare cokkasa phaLanI prApti thAya, tema ahIM evA gabIje grahaNa karAya che, cittabhUmimAM ropAya che, ke je mokSamArgarUpa vRkSasvarUpe vikAsa pAmI-phAlIklI, mokSarUpa cekasa phala Ape ja che. eka nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja paNa cagya bhUmi-jala vagerene yoga pAmI, kevA vizAla vaTavRkSarUpe phAlephule che? eka nAnI sarakhI AMbAnI goTalI vAvI hoya, te paNa vakhata jatAM kevaDA moTA AmravRkSarUpe pariNamI miSTa AmraphaLa Ape che? tema ahIM paNa evA yogabIje thAya che, ke je yogya bhAva-jalasiMcana vagerevaDe AgaLa jatAM maphatamAM pariNamI parama amRta phaLa cokakasa Apaze ja. Ama A rogabIja "avaMdhya' che-vAMjhiyA nathI, paNa avazya mokSarUpa saphaLa ApanArA thaI paDe che. bIje vRkSa anaMtatA re lAla, pasare bhU-jala yoga re, tima muja AtamasaMpadA re lAla, pragaTe prabhu saMgaTha" zrI devacaMdrajI vAcaka yaza kahe sAMIzuM, phalaze e muja sAcuM re."-zrI yazovijayajI AvA A yogabIjanA upAdAnarUpa-grahaNarUpa nimitta pAmIne, A gIpuruSane upAdAna ja sudharI jAya che! AtmabhAva ja palaTI jAya che ! bAdhaka paNuM maTIne sAdhakapaNuM thAya che. atyAra sudhI je bhAva bAdhaka thatA hatA, te have A gabIjanA pratApe ttijati-kare che,-tattvakaraNuvaDe, gogavInAnA-gabIjonuM -jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te gabIjenuM, kagi-grahaNa, ruthita ahIM mitrA dRSTimAM sthita, maitra yogI, ema artha che. kevA viziSTa gabIjonuM? te mATe kahyuM ke-vAdhyamokSatUnA-avaMdhya kSahetuonuM, mekSanA je amegha-acuka kAraNa che tenuM kAraNa ke vega-bIja gaphaLavALuM nathI ema nathI (apitu gaphaLavALuM che ja). ane je yoga che tenuM phaLa mokSa che. ruti yojaviro-ema yogavide, yoganA jANakAra evA viziSTa ja bhegAcAryo, vidura-jANe che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) yogadaSTisamuccaya sAdhaka thaI jAya che. kAraNa ke A yogIne "dRSTi' prApta thaI che, ane te che ke maMdapaNe ughaDI che, te paNa "daSTi"nA kahelA lakSaNa pramANe tene "satazraddhAsaMgata bodha" hoya che. eTale tene puruSanI, saddagurunI, sazAstranI zraddhA avazya hoya che, tenI AjJAne pradhAna gaNa tene anukULa pravRtti te kare che, asatapravRtti choDI dIe che, ke jethI satapravRttipada nikaTa kheMcAtuM jAya che. "sabaLA sAhiba eLage, Atama sabaLo thAya re bAdhaka pariNati savi TaLe, sAdhaka siddhi kahAya re...jagatAraka prabhu vinavuM." -zrI devacaMdrajI Ama A gabIjanA repaNathI A jIvano avatAra ja jANe pharI jAya che! avaLI pATha savaLI thAya che! UlaTuM cakra sUlaTuM thAya che. A bIjathI te "dvija' bane che! saMskArarUpa navo janma dhAraNa kare che! ane tAraka evA tIrtharUpa yogabIjanA sevanathI chevaTe A "jogIjana" tarI jAya che, ne tIrthanuM sArabhUta tatvarUpa phaLa pAme che. cakrI dharama tIratha taNe, tIratha phala tatta sAra re; tIratha seve te lahe, AnaMdaghana niradhAra re... dharama parama aranAthanA." zrI AnaMdadhanajI have egabIjane upanyAsa-rajUAta karatAM kahe che - jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM yogabIjamanuttamam / / 23 // jina prati citta kuzala ane, tehane namaskAra praNAmAdi saMzuddha-e, parama yogabaja sAra. 23 artha-jino pratye kuzala-zubhabhAvavALuM citta, temanA pratye namaskAra, ane saMzuddha evA praNAmaAdi-e anuttama (parama) yogabIja che. tti -nipu--jine pratye, bhagavAna ahati pratye, kurAruM vi-kuzala citta, dveSa AdinA abhAvathI prIti AdivALuM citta. A uparathI manoyoganI vRtti kahI. tannamAra ga -ane te jino pratye namaskAra, tathA prakAranA manAyegathI prerita e namaskAra. A uparathI vacanayoganI vRtti kahI. viAmAri ra-ane praNAma Adi. paMcAMga praNAma Adi lakSaNavALA. Adi zabdathI maMDalapradakSiNa AdinuM grahaNa che. zuddha-saMzuddha, A asaMzuddhanA vyavaheda athe kahela che, kAraNa ke te asaMzaddha to sAmAnyathI yathApravRttikaraNane bhedarUpa hoI, tenA bIja 5NunI anupatti-adhaTamAnapaNuM che,tenuM yogabIja paNuM ghaTatuM nathI. (asaMzuddha prAmAdi yogabIja nathI ) A savaja samastapaNe ke pratyeka bhAvapaNe--gabIja, kSajikra anuSThAnanuM kAraNa, anuttamaM-anuttamasarva pradhAna che -viSayanA prAdhAnyane lIdhe. (jenAthI uttama koI nathI te anuttama, zreSTha.). Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miSA daSTi : saMzuddha pabhubakti (111 ) vivecana jinavara zuddha praNAmo re"--zrI yoga sajajhAya rAga-dveSa-meha vagere aMtaraMga verIone jeNe sarvathA jaya karyo che, evA vItarAga jina bhagavaMta, sarva jagatanI pUjAnA paramapAtra-paramapUjanIya "ahaMta" che. evA jina bhagavaMta pratye kuzala eTale zubhabhAvasaMpanna citta rAkhavuM, leza paNa cheSa-arocaka bhAva rAkhyA vinA aMtaraMga prIti-bhakti Adi dhAraNa karavA, cittaprasannatAthI temanI bhaktiArAdhanA-sevanA-upAsanA karavI,-e uttama bIja che. jemake - "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita." para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabheda sura base. - zrImad rAjacaMdrajI "Sabha jinezvara prItama mAro re, ora na cAhuM re kaMta; rIjhayo sAhiba saMga na parihare re, bhAge sAdi anaMta. citta prasanna re pUjana phala kahyuM re, pUjA akhaMDita eha; kapaTa rahita thaI Atama arapaNu re, AnaMdaghana pada reha."--zrI AnaMdadhanajI ajita jirNoda zuM prItaDI, mane na game ho bIjAno saMga ke; mAlatI phUle mohie, kima bese he bAvaLa taru bhaMga ke." zrI zItala jina bheTie, karI bhakti cekanuM citta he; tehazuM kahe chAnuM kiryuM, jehane soMpyA tana mana vitta che."--zrI yazovijayajI prIti anaMtI parathakI, je teDe te joDe eha, parama puruSathI rAgatA, ekavatA ho dAkhI guNageha. RSabha jiNaMda zuM prItaDI."-zrI devacaMdrajI ane tevA uttama bhaktibhAvabharyA mananI preraNAne lIdhe, jinene namaskAra che, sapuruSone namaskAra ho, 'namo DhiMtA" "namo niri niramavALa"--evA je sahaja svAbhAvika vacanagAra nIkaLI paDe te paNa gabIja sUcave che ane mana vacana kAyA kAyAe karIne paMcAMga praNipAta, sASTAMga daMDavata, dvAdazAvarta vaMdana thI saMzabhakti vagere je bhaktibhAva sUcavanArA vaMdanaprakAra che, te yogabIja che, kAraNa ke te aMtaraMga bhaktinA bAhya AviSkAro-sUcano che. A praNAma vagere "saMzuddha hoya te ja yegabIja che. asaMzuddhane ahIM sthAna nathI, kAraNa ke te te sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedarUpa hoI, tene gabIja paNuM ghaTatuM nathI. Ama (1) manathI jina pratye zubha bhaktibhAvavALuM saMzuddha citta, (2) vacanathI temane namaskAra, (3) ane kAyAthI zuddha praNAma vagere -e anuttama-sarvotkRSTa gabIja che. Ane sarvamAM pradhAna-utkRSTa kahevAnuM kAraNa e che ke-jenA pratye te bhakti-namaskAra Adi Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) vigadarisaru thaya karAya che, te jina ahaMta sarva jagamAM parama pradhAna-utkRSTa vyakti che, vizvanI viziSTa zreSTha vibhUti che. eTale uttama puruSanI bhakti uttama gabIja thaI paDe che, kAraNa ke te mekSa sAthe janAra-jeDanAra anuSThAnanuM kAraNe thAya che. kahyuM che ke - "uttama guNa anurAgathI sAhe, lahIe uttama ThANa re..guNa uttama nija mahimA vadhe sAhe, dIpe uttama dhAma re guNa" - zrI yazovijayajI "uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anaMto;" nIrAgIthI re rAganuM joDavuM, lahIe bhavano pArojI. " nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANa; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI. "--zrI devacaMdrajI Ama atre egamArgamAM-mokSamArgamAM bhagavAna zAstrakAre prabhubhakitane prathama sthAna ApyuM che. jeNe parama AtmasvarUpane pragaTapaNe prApta karyuM che, jene parama pUjya e zuddha AtmasvabhAva pragaTyo che, evA guNanidhAna vItarAga paramAtmAnI yathAzakti bhakti karavI, e ga-prAsAdanuM prathama pagathiyuM che, mokSavRkSanuM uttama bIja che. je zuddha bhAve prabhubhakti kare che, te avazya mokSaphaLa pAme ja che. "jinapati bhakti muktino mAraga, anupama zivasukha kaMdo re."--zrI devacaMdrajI bhakti vinA navi mukti huve ke bhaktane, rUpI vinA te te na have kaI vyaktane."--zrI rUpavijayajI kAraNa ke prabhune bhajavAthI, prabhunuM nAma japavAthI, prabhunA guNanuM smaraNa karavAthI, prabhunuM stavana karavAthI, prabhunA caritranuM saMkIrtana karavAthI, prabhunuM svarUpa ciMtavavAthI, prabhunuM dhyAna dharavAthI, ne prabhu sAthe abhedapaNuM bhAvavAthI, bhajanAra jinapada nija bhaktajanane pitAnA AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. gheTAnA TeLAmAM pada ekatA" rahele siMhazizu potAnuM svarUpa bhUlI gayo hoya che, paNa jevo te siMhane dekhe che ke tarata tene pitAnA sAcA svarUpanuM bhAna thAya che. tema bhaktajanane prabhu sAthe tanmayatA sAdhatAM pitAnuM mULa zuddha sahaja AtmasvarUpa smRtimAM Ave che. eTale kharI rIte paramArthathI prabhunI bhakti-ArAdhanA te pitAnA AtmasvarUpanI bhakita-ArAdhanA che. A aMge mahAtmAonA subhASita che ke - "vyavahArase deva jina, nihase he Apa yehI banase samaja le, jina pravacanakI chApa. "jinapada nija pada ekatA, bhedabhAva nahiM kAMI, lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAI. " zrImad rAjacaMdrajI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA : 8 prabhubhakti-AjJAdhana (113) "jinavara pUjA re te nija pUjanA re." ajakulagata kesarI lahe re, nija pada siMha nihALa tima prabhubhakate bhavi lahe re, Atama zakti saMbhALa." dITho suvidhi jijda samAdhise bharyo re, bhAye AtmasvarUpa anAdine visa re."--zrI devacaMdrajI prabhue zuddha AtmasvarUpa vyakta paNe pragaTa karyuM che, ane anya jIvone te zaktirUpe rahyuM che. eTale pragaTa vyakti svarUpI paramAtmA pratiIda sthAne che, AdarzarUpa che, ( Ideal). jema kuzala zilpI pratichaMda-Adarza (Model ) dekhI, te pramANe pitAnI kalAkRti banAve che, tema bhakti-kalAmAM kuzala bhakta jana pratichaMdarUpa prabhuno Adarza niraMtara daSTi samakSa rAkhI, potAnA zuddha AtmAnI sAMgopAMga sakala kalApUrNa niSpatti thAya ema karavA mathe che. " pratiIde pratiIde jinarAjane hojI, karatAM sAdhaka bhAva; devacaMdra devacaMdra pada anubhave che, zuddhAtama prAgubhAva."-zrI devacaMdrajI bhaktajana prabhunI bhakti aneka prakAre kare che. prabhunuM zravaNa, kIrtana, smaraNa, caraNa sevana, arcana, vaMdana, dAsya (dAsapaNuM), sakhya (sakhA-mitrabhAva), ane Atmanivedana- ema navadhA bhakti anya zAstromAM kahI che. jenazAstramAM dravya ne bhakita prakAra bhAva ema be mukhya vizALa bhedamAM tene samAveza karavAmAM Avyo che. vaMdana, namana, arcana, pUjana, guNagrAma vagere dravyabhakti che. prabhu sAthe abheda thavAnI IcchA, parabhAvamAM nikAmapaNuM, pitAnA AtmAmAM tathArUpa AtmaguNa-bhAvanuM pariNamavuM-pragaTapaNuM thavuM te bhAvabhakita che. dravyamati bhAvabhaktinuM kAraNa thAya che, mATe avazya kartavya che. atre mitrA daSTimAM mukhyapaNe vyakti hoya che. "dravya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNa grAmajI; bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve nikAmojI-zrI caMdraprabha0"--zrI devacaMdrajI prabhunI ArAdhanAne zreSTha upAya to tenI AjJAnuM ArAdhana karavuM e ja che, e ja enI moTAmAM moTI pUjA che. prabhunI AjJA pALavI e ja enI uttama sevA che. * "yasya cArAdhanopAyaH sadAkSAbhyAsa eva hi / vA ividhAna niyamasa : | ahiMsAsatyamasteyaM brahmacaryamasaGgatA / / juhamattirata jJAnaM saturLa ghara che "- zrI haribhadrasUrikRti aSTaka Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114). keI nAkara hoya te zeThanI AjJA na pALe, ne kahe ke huM tene sevaka AjJArAdhana chuM, e kema bane ? A to "cAkara terA, kahyA nahiM karuM" enA sevA dehalI jevo ghATa thayo! sAce sevaka hoya, te to khaDe page zeThanI sevAmAM- khIja matamAM hAjara rahI, tenI AjJA kadI uthApe nahiM. tema sAce bhakta sevaka paNa prabhunI AjJAnuM pAlana karavA sadA tatpara rahe che, ne ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, asaMgatA, gurubhakti, tapa, jJAna e satapuSeithI prabhunI pUjA kare che. "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhaje, hukama hAjara khIjamatI karatAM, saheje nAtha nivAje."--zrI devacaMdrajI bAkI mugadha bheLA jana to ema mAne che ke prabhunI sevA rahelI che, sohalI che, sugama che. "je je, je je karyo ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhega dharyA eTale basa patyuM! prabhu prasanna! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI, ne enI sevA paNa evI helI nathI, sehalI nathI, paNa ghaNI ja dehalI che. kAraNa ke "mugadha sugama karI sevana Adare, sevana agama anUpa, deje kadAcita sevaka yAcanA, AnaMdaghana rasarUpa....saMbhava.--zrI AnaMdadhanajI zivagati jinavara deva, seva A dohalI he lAla, para pariNati parityAga kare, tasu sehalI ho lAla Azrava sarva nivArI, jeha saMvara dhare che lAla, je jina ANu lIna, pIna sevana kare che lAla."--zrI devacaMdrajI AvI A bhagavaMtanI bhakti-upAsanA e sauthI moTI vastu che, eTalA mATe bhaktine apUrva mahimA sarva dharmomAM ghaNe gAvAmAM Avyo che. gItAmAM kahyuM che ke-"sarva yogIomAM... paNa mane pAmelA-mahArAmAM rahelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAnuM mane bhaje che, te mahAre mane yuddhatama che." ane parama dharma dhuraMdhara nyAyAcArya zrImAna yazovijayajIe to eTale sudhI kahyuM che ke:-"meM zAstrasamudranuMxx avagAhana karyuM, temAMthI mane ATale ja sAra maLyo che ke-bhagavaMtanI bhakti e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che." x "yoginAmapi sarveSAM madgatenAntarAtmanA / caDhAvAnuM manate yo mAM tame gujaramo mataH | "--gItA, xx "sArametanmayA labdhaM zrutAbdheravagAhanAt / mAivatI vISe gharamAnaMdarA -zrI yazovijyajIta dvA dvAva Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : caramAvatta-tathAbhavyatvapAka jyAre A hAya che, tenA samaya kathavA mATe kahe che carame pudgalAvarte tathA bhavyatvapAkataH / saMzuddhametanniyamAnnAnyadApIti tadvidaH // 24 // caramAvatta viSe thaye, tathAbhavyatA pAka; saMzuddha ehu-na anyadA, tajjJAnI e vAka. 4 artha :----chellA pudgalAvamAM, tathAbhavyatvanA pAkathakI, A ( kuzala cittAdi ) niyama thI sazuddha hAya che,-nahi ke anya vakhate paNa, ema tenA jANakArA kahe che. vivecana uparamAM je jina pratye sazuddha kuzala citta vagere ceAgamIja kahyuM, te kayAre nIpaje che, tenA samaya ahIM khatAnyA che. e sazuddha citta Adi carama-chellA yugalaparAva mAM prApta thAya che. te A prakAra: (115) jyAre jIvathI grahaNu-tyAgavaDe, levA-mUkavAvaDe karIne, leAkamAM rahelA samasta pudgalA eka vAra spoi cUke che, legavAi jAya che, tyAre eka pudgalaparAvatta thayuM kahevAya che. puddagalaparAvartta eTale pudgalanA pherA-cakrAvA (Revolution of Pudgala eyele ). Ama eka pudgalaparAvarttamAM anata du:khathI bharelA evA asaMkhya janmamaraNu thai cUke che; ane A anAdi saMsAramAM jUdI jUdI gatimAM paribhramaNa karatAM, cakrabhramaNu nyAye, A jIve evA anaMta pudgalaparAvatto vyatIta karyA che. kahyuM che ke:~ " je svarUpa samajyA vinA, pAmyA du:kha anaMta; samajAyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta '' zrImad rAjaca'jIpraNIta zrI Atmasiddhi vRtti-came purUdghAyad--carama eTale chellA pudgalAvatta'mAM. tevA prakAre tenA tenA grahaNutyAgathI pudgalAvatto ( pudgalanA pherA ) hoya che. ane "te cAnAro saMsAre tathAmavyAkSijJA ciyinto'va '-A anAdi sAMsAramAM tathAbhavyathI AkSipta thayelA A pudgalAvatto kAine keTalAka heAya che,'evA vacananA prAmANyathI, carama padamAM carmAvanuM nAma dhaTe che. atre paNa kAraNa kahyuMtathAmanyasvapArjataH--tathAbhavyatvanA pAkathA. eTale temAMthI mithyAtvarUpa kaTutAnI nivRttithI ( kaDavAza dUra thatAM ) jarAka mAdhuryanI siddhi thAya che tethI karI, saMmatata-sazuddha evuM A,jinA pratye kuzala citta Adi,--hAya che. niyamAt-niyamathI,-tathAprakAre karmAMnA tathAbhavyatvapAkanA bhAve karIne;- anya samaye sazuddhanI jema, atre azuddhanI anupattine lIdhe. (eTale ke bIje vakhate jema sazuddha na dhare, tema ahIM caramAvamAM asa'zuddha na dhare; sazuddha ja ghaTe. ) eTalA mATe ja kahyuM-nAnyavinahi' ke anya kALe paNa,-pUrve ke pachI paNa nahiM. kAraNa ka pUrve kliSTa Azayane ane pachI vizuddhatara Azayane yoga hoya che. kRtti dvio-ema tenA jJAtAe-to kahe che, cegavettAo kahe che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya tuja darisaNa viNa huM bhame, kALa anaMta apAra re; suhama nigoda bhave vasya, pudgala pariaTTa anaMta re; avyavahAra paNa bhaye, kSullaka bhava atyaMta re."--zrI devacaMdrajI "ema aneka thala jANa e.sakhI! dekhaNa de! - catura na caDhiye hAtha re...sakhI."-zrI AnaMdaghanajI Ama pudagalAvarta karatAM karatAM tathAbhavyatvanA pAkathI kaI jIvane gaNatrImAM Ave tema keTalAka bAkI rahe che ane te keTalAkamAM paNa je chello parAvarta-phere che, te carama pudagalAvata kahevAya che. ane A chellA parAvartanuM kAraNa paNa tathAbhavyatvane pari pAka, bhavapariNatino paripAka che; eTale ke jyAre jIvamAM tathA prakAranI bhavyatA pAke, tevA prakAranI yogyatA-pAtratA paripakava thAya, tyAre mithyAtvarUpa viSanI kaDavAza dUra thAya ane kaMIka mAdhuryanI-mIThAzanI siddhi sAMpaDe. kahyuM che ke - " yogyatA ceha vijJeyA bIjasiddhyAdyapekSayA / jAmanaH sA triA tathAmacaramiyataH || "- zrI yogabindu, 278 arthAta-bIjasiddhi vagerenI apekSAe AtmAnI je sahaja evI nAnA prakAranI yegyatA, te tathAbhavyatva kahevAya che. jIvonI tevA tevA prakAranI yogyatA tenuM nAma tathAbha va. Ama tevI gyatAnA-tathAbhavyatAnA pAkathI jyAre chello pudagalaparAvarta vartato hAya, tyAre jina pratye A saMzuddha citta Adi prApta thAya, evo niyama che. te sivAya nA bIjA samaye, tenI pUrve ke tenI pAchaLa, A saMzuddha cittAdi na hoya. kAraNa ke tenI pUrve kilaSTa Azaya hoya che, ane tenI pAchaLamAM vadhAre vizuddha Azaya hoya che - ema keganA jANakAronuM kathana che. yathAyogya gyatA-pAtratA vinA koI kArya banavuM saMbhavatuM nathI. eTale jyAM lagI jIvamAM tevA prakAranI tathArUpa gyatA-pAtratA na AvI hoya, tyAM lagI jIvane guNanI prApti thavI zakaya nathI. prabhubhakti vagere uttama yogabIjanI prApti thavI, e kAMI jevI tevI ke nAnI sUnI vAta nathI, paNa jIvanA meTA bhAgyanI vAta che. evo bhAgyadaya te jIvane jyAre chello bhava-phero hoya, tyAre sAMpaDe che kAraNa ke tyAre jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-gyatA paripakava thAya che, eTale mithyAtvarUpa jheranI kaDavAzanuM pramANa ochuM thAya che, ane pariNAmanI kaMIka mIThAza nIpaje che, jethI karIne prabhu pratye apUrva bhaktibhAva phure che. * "anAdi saMtAne nAnAtimAthA . purAnAM pAvA trAtA tathA jatA / "---zrI gabindu, 04. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdraSTi : zuddha lakSaNa "caramAva hA carama karaNa tathA re, bhava pariNati paripAka; doSa TaLe vaLI STi khUle bhalI re, prApati pravacana vAka. "zrI Ana MdadhanajI " devacaMdra prabhunI hA ke, puNye bhakti sadhe; Atama anubhavano hA kaeN, nita nita zakti vadhe. ''-zrI devacaMdrajI ema A samastane samaya kahI dekhADI, A kathavAnI IcchAthI kahe che:-~~ upAdeyadhiyAtyantaM saMjJAviSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM saMzuddhaM hyetadIdRzam // 25 // upAdeya matithI ati, sajJA sthaMbhana sAtha; phUla abhisa Mdhi rahita A, sazuddha evuM yathArtha. 25 ( 119) vRtti:-3pAye dhayA-upAdeya buddhithI, grahaNa karavA yegya--AdaravA yAgya evI buddhivarDa karIne, atyanta-atya MtapaNe, sanA apeAhacI-tyAgathI (bIjA badhAne eka kAra mUkI ne, gauNa gaNIne ) tacAprakAranA paripAka thakI, samyagnAnanA pUrvarUpapAe karIne. saMjJAvimaLAnvitaM--saMjJAnA viSkANuthI yukta, saMjJAnA sthaMbhanathI-nirodhathI yukta, kSayApazcamanI vicitratAthI AhAraAdi saMjJAnA udaya abhAvathI yukta. sattA AhAra Adi bhedathI daza che. ane tevA prakAre Apa vacana che " vidyA baM maMte sannA pannattA goyamAM vidyA / AddAttannA, macattannA, meghuLalajjA, gidattannA, DholarA, mALalannA, mAyApannA, TomasannA, bodarannA, horarannA | "he bhagavaMta! saMjJA keTalA prakAranI kahI che? 'huM gAtama! daza prakAranI AhArasanA, bhayasaMjJA, maithunasattA, parigrahasanA, krodhasA, mAnasaMjJA, mAyAsanA, lAbhasaMjJA, esattA, leAkasaMjJA, '' A saMjJAthI sayukta AzayavALuM anuSThAna suMdara chatAM abhyudaya ( puNyAdaya ) arthe thAya, paNu ni:zreyasa-mekSa prApti arthe na thAya, parizuddhinA abhAvane lIdhe. A niHzreyasa-mekSa te| bhavabhogamAM niHspRha Azaya thakI janme che-nIpaje che, ema yAgIe kahuM che jAmidhi'hatuM--kulanI abhisadhithI rahita,-bhavAntaCta ( sAMsArika ) phUlanI abhisaMdhinAabhiprAyanA abhAve karIne, phlanI kAmanA vinAnuM niSkAma ). prazna----sa'jJAnuM vikhuMbhana sthaMbhana thaye pUrvokta phalanI abhidhi asaMbhavita ja che. uttara--tadbhavataryaMta eTale ke te bhavasabadhI phUlanI apekSAe A satya che; paNa ahIM te tenAthI anya bhavAntata (bIjA bhava saMbadhI ) evA sAmAnika deva Adi lakSaNuvALA phaLane pazu apekSane grahyuM che. kAraNa ke tenI abhisadhinA-kAmanAnA asuMdarapaNAne lIdhe, tenAthI upAna thayelA A phalanu paNa svata:--ApoApa pratibaMdhapradhAnapaNuM che ane e abhisa MdhithI rahita evuM A sazuddha kuzarcatta Ada apavarga-meAkSanu sAdhana che; paNa svapratibaMdhasAra evuM te te tathAvabhAvapaNAe karIne te sthAnamAM ja sthiti karAvanArU hAya che,gautamaravAmInA bhagavAna pratyenA bahumAnanI jema;-evuM hAya tenuM ja yArgAnapAdakapaNu che.yAgasAdhakapaNuM che teTalA mATe. kharekhara! zAlikhIja na hoya temAMthI kALe karIne paNa cAlatA aMkura hAya nahi Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) gadaSTisamuccaya artha-atyaMtapaNe upAdeya buddhivaDe karIne, saMjJAnA vidhvaMbhana-nirodha sahita, ane phalanI abhisaMdhithI-kAmanAthI rahita,-evuM A saMzuddha AvuM hoya che. vivecana uparamAM ja saMzuddha citta vagerenI vAta kahI, temAM saMyuddha kevuM hovuM joIe, te ahIM spaSTa karyuM che. saMzuddha havAmAM A traNa mukhya lakSaNa che:-(1) atyaMta upAdeya buddhi, (2) saMjJAnirAdha, (3) phalAbhisaMdhi rahitapaNuM-nikAma paNuM. 1. parama upAdeya buddhi prathama to prabhu pratye atyaMta upAdeya buddhi hovI joIe. eTale ke zrI jinezvara deva-vItarAga paramAtmA AkhA jagatamAM bIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, grahaNa karavA yogya che, ArAdhavA-upAsavA yogya che,-evI parama upAdeya buddhi upajavI joIe; AkhA jagatuM karatAM paNa jenuM guNagorava anaMtaguNa adhika che evA te parama jagadaguru parameSTi parama ISTa lAgavA joIe ane temanA pratye parama Adara pragaTa joIe. AvI upAdeyabuddhi-parama AdarabhAvavALI prabhubhakti ahIM caramAvattamAM upaje che, kAraNa ke tevI bhavyatA--vegyatAnA pAkane lIdhe ahIM samyaga jJAnanuM pUrvarUpa-pUrva avasthA hoya che. ane tethI karIne ja A daSTivALA bhakta jogIjanane bhagavAna AvA paramapriyapriyatama, parama hAlA lAge che. jhASabha jinevara prItama mAhare re, ora na cAhuM re kaMta." "bIjo mana maMdira ANuM nahiM, e ama kulavaTa rIta."-zrI AnaMdaghanajI "parama ISTa vAhA tribhuvana ghaNI re, vAsupUjya svayaMbuddha, "--zrI devacaMdrajI "sumatinAtha guNa zuM milIjI, vAdhe muja mana prIti; tela bindu jyama vistarejI, jalamAMhe bhalI rIti sobhAgI jina zuM lAgyA avihaDa raMga "-zrI yazovijyajI paraMtu A-abhisaMdhi rahita kuzalacittAdi to abhinnagraMthine paNa tyAre carama yathApravRttikaraNanA sAmathI tathA prakAranA kSayo pazama sArapaNAne lIdhe, evuM hoya che;-A sarAga evA apramatta yatinA vItarAga bhAva jevuM che.-je prakAre yogAcAryoe kahyuM che - "yogabIjavittaM bhavasamudranimagnasyeSadunmajanAbhogaH tatsatyatizayazaithilyakArI prakRteH prathabhavipriyekSA tadAkUtakAriNI samujAsanAgamopAyanaM ca itastaducitacintAsamAvezakRdbhanthiparvataparamavajraM niyamAttadbhedakAri bhAvacArakapalAyanakAlaghaNTA tdpsaarkaarinnii|" ItyAdi saMkSepathI che. (artha mATe juo vivecana) eTalA mATe saMtuM hetavIdAna-. A jina pratye kuzala cittAdi saMzuddha AvuM hoya che. ane A tevA prakAranA kAla Adi bhAvathI te te svabhAvapaNAe karIne, phala pAkanA AraMbha sarakhuM che. (phala pAkavAnI zarUAta jevuM che.) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bimAra : daza saMjJA nirodha (11) bIjA badhAM kAma eka kamare mUkI daI-paDatA mUkI, prabhubhaktine parama AdaravA cogya mAnI, zuddha AzayathI prabhubhaktimAM lIna thavAnI buddhi rAkhavI, tenuM nAma upAdeya buddhi che. sAcA bhaktanA hRdayamAM bIjAM badhAM kArya karatAM prabhubhaktinuM sthAna UMcAmAM UMcuM heI, AvI parama upAdeya buddhi pragaTe che. "zuddhAzaya thira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMte pAme, parama amRtarasa dhAmajIzItala"--zrI devacaMdrajI ra. saMjJA nirodha saMzuddhanuM bIjuM lakSaNa e che ke temAM daza prakAranI saMjJAno nirodha-udaya abhAva hovo joIe. daza saMjJA A che-AhArasaMzA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, parigrahasaMjJA, krodhasa jJA, mAyA saMjJA, lobhasaMjJA, oghasaMjJA ane lokasaMjJA. AmAMnI koI paNa saMjJAno udaya bhakti Adi kAryamAM na ja thAya, to ja te bhakti Adi saMzuddha gaNAya che. te saMjJA TALavAnI bhAvanA A prakAre - AhAra saMjJA-bhaktimAM evI tallInatA, tanmayatA thaI jAya ke AhAra vagere paNa bhUlAI jAya, khAvA-pIvAnuM paNa bhAna na rahe, evI prabhubhaktinI dhUna A bhakta jogIjanane lAge che. "piyu piyu karI temane japuM re, huM cAtaka tuma meha."--zrI yazavijayajI bhayasaMjJA-bhaktimAM te bhayane ja bhaya lAgI te bhAgI jAya! dUrathI ja palAyana karI jAya. te pachI parama samartha paramAtmA jevAnuM jeNe parama nirbhaya caraNa-zaraNa brahyuM che, evA bhaktarAjane bhaya zAne? kAraNa ke - "dukha dohaga dare TaLyA re, sukha saMpada zuM bheTa; "dhIMga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa gAje nara eTa?....vimalajina sAhiba samaratha tuM dhaNI re, pAmyo parama udAra; manavizarAmI vAlahe re, Atamo AdhAravimalajina" sakhta mahAbhaya TALato re, saptama jinavara deva."--zrI AnaMdadhanajI jasu bhagate nirabhaya pada lahIe, tehanI sevAmAM sthira rahIe...dITha"-devacaMdrajI " mItAmayagvamanitimadivAna "- zrI kalyANa maMdira stotra. tAru nAzakuvAti mayaM mithevA"-- zrI bhaktAmara stotra maithunasaMjJA-tucha kAmavikArano to bhakti veLAe uddabhava ghaTe ja nahiM. kAraNa ke niSkAma evA paramAtmAnuM nAmasmaraNa paNa kAmano nAza karanAruM che, eTale e gI puruSa te kAmanuM smaraNa paNa kare nahiM. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) mAgadakSiNa "paramAtama pada kAmanA, kAmanAzana eha." jotAM paNa jaMgI jatune, na vadhe viSayavirAma."--zrI devacaMdrajI "jihAM kAma tyAM rAma nA, rAma tihAM nahiM kAma." parigrahasaMjJA-paribrahanI mUcha, paravastune pitAnI mAnavArUpa mamatvabuddhi ane dUra thaI jAya, kAraNa ke paravatu pratyenI-pudagalAdi pratyenI prIti choDyA vinA, prabhu sAthe prIti joDAya nahiM. ane sAco bhakta jana to prabhune niraMtara prAthe che ke-ha paramakRpALu deva! Apa mane A para pariNatiraMgamAMthI ugAre ! A paravastunI jAlamAMthI choDAve ! AvA puruSane bhaktikAryamAM parigraha sAMbhare paNa zeno ? "e para pariNati raMgathI re, mujane nAthe ugAra re..dayAlarAya!" "prIti anaMtI para thakI, je teDe te joDe ehaRSabha.-zrI devacaMdrajI krodhasaMjJA-krodhano udaya ahIM heya nahiM. kAraNa ke krodha ane parama zAMtasudhArasamAM nimajajanarUpa bhaktine bane nahiM. prazamarasanimagna paramAtmAnA darzanathI ja krodha zamI jAya, ne AtmA zAMta amRtarasamAM jhIle. amiyabharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya; zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpati na hAya...vimala"---zrI AnaMdadhanajI "upazamarasabharI, sarvajanazaMkarI, mUrti jinarAjanI Aja bheTI"--zrI devacaMdrajI mAnasaMjJA-lokika mAna-moTAInI ke kIrti-pUjA vagerenI spRhA ahIM saMzuddha bhakita AdimAM ghaTe nahiM. je lekamAM manAvA-pUjAvAnI kAmanAe te karavAmAM Ave, athavA huM kevI bhakita karUM chuM evuM duSTa abhimAna dharavAmAM Ave, to te ciMtAmaNi ratnane kANu koDI jevuM karI mUke che! kAraNa ke amUlya evA uttama bhakitakartavyane gauNa karI te pAmara, tuccha nirmAlya mAnanI pAchaLa doDe che, eTale ke parama mahata evA bhakita Adi dharmakAryanuM khulluM apamAna karI AzAtanA kare che. paNa sAco bhakatajana te kevala eka AtmAthe ja-AtmakalyANane mATe ja prabhubhakti Adi kare che. lahyuM svarUpa na vRttinuM, grahyuM vata abhimAna grahe nahiM paramArthane, levA lokika mAna, "-zrI Atmasiddhi mAyAsaMjJA-zuddha bhaktimAM mAyA-kapaTa na hoya, bagalA bhagata jevI kuTilatAmAyAcAra na hoya, daMbha na hoya, potAnA doSanA AchAdanarUpe-DhAMkaNarUpe dharmane DoLa* "sAmyaM vinA yasya tapaH kriyAdeniSThA pratiSThArjanamAtra eva / svarghanuciMtAmaNivAmajmAna caNo vALavTvabhUthAna "--zrIadhyAtmapaniSadra + "mavAminandrio zrotaiA dharmAiyAmAM mato DhInaraznogaeNTurata tadiro vidura che "- zrI gabindu, 89. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birAdaNi : daza saMjJA nirodha (12) DhoMgIpaNuM na hoya, dAMbhika, chetarapIMDIvALI ThagabAjI na hoya, pitAne ne parane vaMcavArUpa AtmavaMcanA na hoya, "hAthamAM mALA ne manamAM lALA" evI vaMcaka vRtti na hoya, TIlAM TapakAM tANI jagatane chetaravAnI cAlabAjI na hoya, sAco bhakta jogIjana to cakakhA citte, nikhAlasa saraLa hadaye, zuddha aMta:karaNathI, niSkapaTapaNe, prabhucaraNa pratye AtmApaNa karavAnI bhAvanA bhAve, ne tema karavA pravarte. "avaguNa DhAMkaNa kAja, karUM jinamata kriyA ! DuM na avaguNa cAla, anAdinI je priyAviharamAna."--zrI devacaMdrajI "kapaTa rahita thaI Atama ara paNa re, AnaMdaghanapada reha."--zrI AnaMdaghanajI jyAM sudhI cittamAM bIje bhAva hoya tyAM sudhI tamArA sivAya bIjAmAM mAre kaMI paNa bhAva nathI ema dekhADIe to te vRthA ja che ane kapaTa che, ane jyAM sudhI kapaTa che tyAMsudhI bhagavAnanA caraNamAM AtmAnuM arpaNa kayAMthI thAya ? jethI sarva jagannA bhAva pratye virAma pamADI, vRttine zuddha caitanyavALI karavAthI ja te vRttimAM anyabhAva rahyo na hovAthI zuddha kahevAya ane te niSkapaTa kahevAya. evI cetanyavRtti bhagavAnamAM lIna karavAmAM Ave te ja AmaarpaNutA kahevAya. * * * je pote bIje sthaLe lIna che, tenA arpaNa thayelA bIjA jaDa padArtha bhagavAnamAM arpaNa kayAMthI thaI zake ? mATe bhagavAnamAM cittavRttinI lInatA e ja AtmaarpaNatA che."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka, 692. prabhu tane prasanna te kema thAya ? hArA dilanuM kapaTa nava jAya."-zrI narasiMha mahetA lobhasaMjJA-mane A bhakti AdithI A sAMsArika lAbha ho, evI bhavRttilAlaca saMzuddha anuSThAnamAM ghaTe nahiM. kAraNa ke je evA turacha kSaNika namAlA phalanI IcchA rAkhe, te te anaMtagaNuM moTuM phala hArI jAya che, ciMtAmaNi vecI kAMkaro kharIde che ! te te bhakti nahiM, paNa bhADAyata ja che! paNa sAcA bhaktajana to tevI koI paNa lAlaca rAkhe nahiM, te to anAsakta paNe kaI paNa phaLanIjha AzA vinA bhakti Adi kartavya karyA kare. "bhakti nahiM te te bhADAyata, je sevA phaLa jAce."--(zrI devacaMdrajI) ghasaMjJA-sAmAnya prAkRta janapravAhane anusaravArUpa gADarI A pravAha jevI vRtti atra na hoya, gatAnugatikapaNuM na hoya, AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLe doDyo jAya evuM aMdhazraddhALupaNuM na hoya, paraMtu sAcI tatvasamajaNapUrvakanI bhakti hoya. "nirmaLa tavaruci thaI re, karaje jinapati bhakita."----(zrI devacaMdrajI). lekasaMjJA -lekane rIjhavavA mATe, lokanA raMjana-ArAdhana arthe kriyA karavI te * "zarmAdhikArate mA nu rAvana --zrI bhagavaddagItA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) lokasaMjJA che. tevI saMjJA-lekeSaNa A zuddha bhakita AdimAM ghaTe nahiM. kAraNa ke lokeSaNarUpa lakapaMkti* ane lokottara evuM AtmakalyANa e bene kadI maLatI paNa Ave nahiM. je AtmArtha joIto hoya to mAnArtha choDavo joIe, ne mAnAtha joIne hoya to AtmArtha choDavo joIe. eka myAnamAM jema be talavAra samAya nahiM, "bhasavuM ne loTa phA" e banne kriyA jema sAthe bane nahiM, tema AtmArtha ne mAnArthane kadI meLa khAya nahiM. ane paramArtha vicArIe to AtmArtha pAse lokeSaNAnuM mUlya be badAmanuM paNa nathI, tema ja leka paNa durArAdhya che-rIjhavo muzkela che. je eka vAra prazaMsAnA puSpa vere che, te ja niMdAnA cAbakhA mAre che! mATe prabhune rIjhavavA heya-zuddha bhakti karavI hoya te lekane rIjhavavAno prayAsa choDI devo joIe, kettara devane lokika bhAvathI bhajavAno tyAga karavo joIe. Ama samajIne A gIpuruSa saMjJAna parza paNa karato nathI. janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma."--zrI cidAnaMdajI "mallinAtha tuja rIjha, jana rIjhe na huerI." leka lokottara vAta, rIjha che deya juIrI, tAta cakra dhura pUjya, ciMtA eha huIrI."--zrI yazovijayajI je lokottara deva, namuM laukikathI ! " "Adaryo AcaraNa leka upacArathI, zAstra abhyAsa paNa kAMI kIdhe; zuddha zraddhAna vaLI Atma avalaMba viSNu, teha kArya tize ke na sI." zrIdevacaMdrajI saMjJAthI laMkA javAtuM nathI. " jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze; ema huM laghutvabhAve samo chauM."--mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI Ama A daza prakAranI saMjJAne thaMbhAvI devAmAM Ave, te ja saMzuddha bhakti Adi gaNAya. nahiM te te anuSThAna suMdara chatAM bhale puNya-abhyadayarUpa devAdi gati Ape, paNa mokSanuM kAraNa te na ja thAya, kAraNa ke parizuddhino abhAva che. mokSanI prApti te sAMsArika bhegomAM niHpRha evA zuddha AzayamAMthI upaje che, ema gIjano kahe che. ane eTalA mATe ja - jyAM khAvApIvAnuM paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAme thaI paDe, mamatA marI jAya, Thodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle * "TopArAdharato maranAktarAmanA ! zicate kSatriyA sAra ropaMAivAdatA ! -zrIgabindu, 88. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (123) mitrAdaSTi : niSkAma bhakti nahiM, lebhano lAbha thAya nahiM, aMdhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hoya, ane lekanI vAhavAhanI ke laukika rItanI bIlakula paravA na hoya,-evI saMzuddha bhakita ja A yogadaSTivALA kharekharA vairAgI jogIjano kare che. "zrI zItala jina bheTiye, karI bhakta cekhuM citta che."--(zrI yazovijayajI). 3. niSkAmapaNuM saMzuddhanuM trIjuM lakSaNa phala abhisaMdhi rahitapaNuM che. saMzuddha anuSThAna phalanI kAmanA vinAnuM hoya. bhakita vagere nidAna rahita, nikAma hoya, te ja saMzuddha lekhAya. uparamAM saMjJAnirodha kahyo, temAM lebhasaMjJAnA abhAve phalakAmanAno abhAva che, to pachI A jUduM phalazrahaNa kema karyuM? tene uttara e che ke-pahelAM ja kahyuM hatuM, te te bhavasaMbaMdhI phalanI apekSAe kahyuM hatuM, ane A je kahyuM te parabhava saMbaMdhI phalanI apekSAe kahyuM che. eTale ke-parabhavamAM mane A bhakti vagerenA prabhAve, sAmAnika deva vagerenI Rddhi sAMpaDe"-ItyAdi parabhava saMbaMdhI phalanI kAmanA, nidAna, niyANuM na hoya, te ja saMzuddha bhakti Adi kahevAya; phalanI kAmanA-dAnata hoya, to saMzuddha na kahevAya. kAraNa ke tevI kAmanA sArI nathI, tethI tenAthI prApta thatuM phala paNa sArUM nathI, ane te mokSaprAptimAM ADA pratibaMdharUpa-aTakAyatarUpa thaI paDe che. koI paNa prakAranI kAmanA vinAnuMphaLanI AzA vinAnuM, evuM je niSkAma bhakti Adi anuSThAna che, te ja mokSanuM sAdhana che. paNa temAM je svapratibaMdha hoya, eTale ke prabhubhaktinA kuzala citta AdimAM ja pratibaMdha karAya, tyAM ja AsaMgo-Asakti rakhAya, to te kuzalacittAdi paNa te ja sthAne sthiti karAvanAra thaI paDe, tyAM ja aTakAvI de, jIvanI AtmadazA vadhavA na de. atre zrI gautamasvAmIjInuM prasiddha daSTAMta che. temane bhagavAna mahAvIra pratye atyaMta kuzala citta, bahumAna, prazasta rAga hatA. paNa te rAga ja ulaTo temane mukita prAptimAM avarodharUpa-pratibaMdharUpa thaI paDyo! jyAM lagI temane te rAga gaye nahiM, tyAM lagI temane kevaLajJAna thayuM nahiM. je rAga gayo ke tarata kevaLajJAna thayuM. A uparathI sAra e samajavAne che ke-prabhupratye paNa prazasta rAga mAtrathI aTakI javAnuM nathI, paNa nIrAgIne sevI nIrAgitA prApta karavAne satata lakSa rAkhI AgaLa vadhavAnuM che. "vItarAga zuM che je rAga vizuddha ke, tehI ja bhava bhaya vAraNe."--(zrI devacaMdrajI) Ama AvuM niSkAma bhakti Adi anuSThAna ja gasiddhinuM sAdhaka thAya che. kAraNa ke je zAlinuM bIja na hoya temAMthI koI kALe zAlino aMkura phUTe nahi ane zAli- x "pratibandhaikaniSThaM tu svataH sundaramapyadaH / / tararArithatirAva vIre tamarAvata "--zrI yazovijyajIkRta dvArA dvA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) yogadaSTisamuccaya bIja hoya temAMthI zAlina aMkUra phuTyA vinA rahe nahiM. tema yogabIja na hoya temAMthI yegane aMkura phUTe nahi ane gabIja hAya temAMthI ga-aMkura phUTyA vinA rahe nahiM bhakti pradhAna dazAe vartavAthI jIvanA vacchedAdi deSa sugamapaNe vilaya thAya che, e pradhAna Azaya jJAnI puruSone che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti je jIvane utpanna thaI hoya che, te te ghaNA deSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che." -zrImad rAjacaMdrajI AtmajJAnavaDe je pUrNa bharAyele che, ane jene karmaphaLane sarvathA kaMTALe AvI gayela che, tene A jagatamAM ghera beThAM ja zAMti AvIne vare che, paraMtu he arjuna ! bIje je saMsArI hoya che, te karmabaMdhanavaDe baMdhAIne abhilASAno gAMThathI phaLabheganA khIlA sAthe jakaDAI jAya che.+ x x teo svarganI IcchA manamAM rAkhe che, yajJatA je Ivara tene visarI jAya che. jema kapUrane Dhagalo karI temAM agni lAvI mUka, athavA miSTAnnamAM kALakUTano saMcAra kare, athavA devage amRtakuMbha maLe ane tene lAta mArI Gdhe vALI nAMkha, tema phaLaprAptinA hetuthI prApta thayelA dharmane loko hAthe karIne naSTa karI nAMkhe che."--zrI jJAnezvarI gItA. Ama A saMzuddha bhaktimAM-(1) paramAtmA pratye parama upAdeya buddhi, (2) saMjJA anudaya, (3) ane niSkAma paNuM hoya che. ane AvuM saMzuddha kuzala citta Adi ahIM chellA pudagalAvamAM, graMthibheda haju nahiM thayA chatAM, hoya che. kAraNa saMzuddha bhakti ke chellA yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI-prabhAvathI ahIM tevA prakA rane pazama hoya che. jema sarAga evA apramatta saMyamIne vitarAgabhAva ghaTe che, tema ahIM graMthibheda vinA paNa saMzuddhabhAva ghaTe che, gabIjavALuM kuzala cittAdi ghaTe che. ane tethI karIne ja A mitrA draSTimAM vartato gIpuruSa ananyabhAve, atizaya bhakti sahita, zrI jinezvara bhagavAnanI niSkAma upAsanA kare che. "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita"--(zrImad rAjacaMdrajI) cogabIja citta gabIjavALuM je citta che te kevuM che? te aMge yogAcAryoe kahyuM che ke - (1) te saMsAra samudramAM nimagna-belAne jarA unmajajana vilAsache, jarA upara sapATIe AvavArUpa prayAsa che; ane te A unmajana saMsAranI + " varmaruM cavA jJAtimAti saichikkAjU | magurU rAmavALA je sA nivAse "- gItA, a. 5. -- --- - - ----- --------- ----- Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : gabIja citta (15) atizayaka Asaktine zithila- DhIlI karI nAMkhe evuM che, moLI pADI nAMkhe evuM che. jema keI darIAmAM DULyuM hoya te jarA upara sapATIe Ave, to tene DUbelI avasthA ne uparanI avasthA e bannene spaSTa taphAvata jaNAya, rAhata anubhavAya, eTale DubelI avasthAnA tenA mehanI pakaDa DhIlI paDe; tema saMsAra-sAgaramAM Debele jIva jyAre gabIjane pAme che, tyAre te upara kaMIka uccadazAe AvavArUpa rAhata anubhave che, ane tenI saMsAra saMbaMdhI Asakti maMda-zithila-DhIlI banI jAya che. (2) te gabIja citta prakRtinuM prathama vipriya darzana che. jyAre yogabIjanI prApti thAya che tyAre prakRtinuM-mAyAjAlanuM- saMsAranuM prathama apriya darzana thAya che, je saMsAra pahelAM mITho lAgato hato, te ja have kaDavo-khAra-akAro lAgavA mAMDe che. jema samudramAM DUbelA mANasane DUbe heya tyAMsudhI AsapAsanuM kaMI paNa bhAna heya nahiM, paNa unmajajana thatAM je upara sapATI para Ave ke tarata tene AsapAsanI prakRtinuM kaMIka darzana thavA lAge tema ahIM paNa A jIva jyAM sudhI saMsArasamudranI aMdara DUbelo heya, tyAM sudhI to tene vastusthitinuM kaMI paNa bhAna nathI hotuM, paNa gabIjanI prApti thatAM je te saMsArasAgaranI sapATI para jarA UMce Ave ke tarata tene prakRtinuM-viSama karmavipAkarUpa saMsAranuM akAruM darzana thavA mAMDe che, ane te darzana thatAM, te te saMbaMdhI UhApohamAM-vicAramAM paDI jAya che ke A badhuM citra-vicitra saMsArasvarUpa zuM haze ? Ama tenI vicAradazA jAgrata thAya che. (3) te gabIja citta pachI te saMsArane samuccheda jANavA-pAmavAnA upAyane Azraya kare che. je saMsAra samudranuM pAchuM mIThuM jANI teNe atyAra sudhI hase hase pIdhuM hatuM, te have khArUM jhera jevuM lAgatAM, te saMsArano uccheda kema thAya ? tene upAya jANavA mATe te pravarte che, ane tene evA tatvaciMtanamAM paDe che. "tatvajJAnanI UMDI gupha"nA darzana karavA te prerAya che. jemake - "huM koNa chuM? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che mahAruM kharuM? konA saMbaMdhI vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharUM? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA. to sarva Atmika jJAnanA siddhAMtatatva anubhavyA." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI mokSamALA (4) eTale pachI te yogabIjavALuM citta rAga-dveSa-mehanI gADha graMthirUpa parvata pratye parama vaja jevuM bane che, ane niyamathI te graMthiparvatane bheTe che-cUrI nAMkhe che. Ama tene samyagudarzananI prApti thAya che. eTale ' x pAThAMtara-zakayatizaya pATha hoya, tyAM saMsAranA zakti atizayanI zithilatA kare ema artha kare. eTale saMsAranI zakti maLI paDI jAya, enuM jhAjhuM jera na cAle. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) yogadaSTisamuccaya "mahAdinI ghami anAdinI utare ho lAla, amala akhaMDa alipta, svabhAva ja sAMbhare che lAla tattvaramaNa zuci dhyAna, bhaNI je Adare che lAla, te samatArasa dhAma, svAmI mudrA vare ho lAla... dITho suvidhi jiNuMda samAdhirasa bharyo lAla.--munivarya zrI devacaMdrajI "darzana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala jina. muja mana tuja pada paMkaje re, lIno guNa makaraMda; raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAge.vimala jina"--gIrAja AnaMdaghanajI AvuM nirmala Atmadarzana atra thAya che. (5) ane pachI te gabIjavALuM citta bhavarUpa bhAva kArAgRhane palAyananI kAlaghaMTA bane che. samyagadarzana prApta thayuM, eTale pachI bhavarUpa kArAgRhane-baMdIkhAnAne dUra karanArI nAzanI kAlaghaMTA vAgI ema samajavuM, saMsAranuM AvI banyuM ema jANavuM. kAraNa ke: tarasa na Ave te maraNa jIvana taNe, sIjhe je darizana kAja; darizana durlabha sulabha kRpA thakI, AnaMdaghana mahArAja." "tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maMgala tUra jIva sarovara atizaya vadhaze, AnaMdaghana rasapUra."--zrI AnaMdaghanajI : "Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re dayAlarAya!"--zrIdevacaMdrajI AvA saMzaddha yogabIja cittane atre caramAvattamAM prAraMbha thAya che. kAraNa ke tevA prakAranI kALalabdhi vagerene paripAka thayo hoya che, tethI tenA te svabhAvapaNAe karIne A saMthaddha citta Adi phaLa pAkavAnI zarUAta jevA che. jema AmraphaLa teno kALaparipAka thatAM pAkavA mAMDe che, tema mokSarUpa phaLa ahIM chellA pagalAvamAM pAkavAnI zarUAta thAya che. kALaladhi laDI paMtha nihALazuM re, e AzA avalaMba e jana jIve re jinajI! jANajo re, AnaMdaghana mata aMba-paMthaDe. " -zrI AnaMdadhanajI AvI kALalabdhino pAka atre prAraMbhAI cUkayo che, eTale AnaMdaghanamatarUpa AMbAne have mokSarUpa phala pAkavAnI jhAjhI vAra nathI. e kALalabidhanuM game tema ho, paNa bhaktajana to bhaktinA AvezamAM gAya che ke Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biuI : bhASAcArya AdinA ja bhakti "kALalabdhi muja mata gaNe, bhAvalabdhi tuma hAthe re; laDathaDatuM paNa gaja bacuM, gAje gajavara sAthe re."--zrI yazovijayajI ane A ja kevala gabIja nathI, mATe tenAthI bIjuM batAvavAnuM kahe che- AcAryAdiSvapi hyetadvizuddhaM bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzayavizeSataH // 26 // bhAvagI AcAryajI, Adi prati ya A zuddha zuddha Azaya vizeSathI, vaiyAvRtya vidhizuddha 26 artha - ane bhAvagI evA AcArya Adi pratye paNa, vizuddha evuM A ja kuzalacitta Adi, te gabIja che. tema ja zuddha AzayavizeSathI temanA pratye vidhiyukta vaiyAvRtya (vaiyAvacca-sevA) te paNa gabIja che. vivecana "bhAvAcAra ja sevanA" zrI yoga dara sajhAya, bhAvagI evA bhAvaAcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAvatapasvI vagere pratye paNa je zubhabhAvasaMpanna bhaktibhAvabharyuM vizuddha kuzala citta vagere hovuM, te paNa gabIja che. ahIM "bhAva" zabda upara khAsa bhAra mUkyo che. bhAvAcArya bhAvathI-paramArthathI jenA AtmAmAM yoga pariNamyo che, je sAcA Adi pratye AtmajJAnI hAI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA gya bhakita evA zAstrokta yathArtha bhAva-guNa vate che, evA kharekharA bhAvAcArya, bhAvasAdhu vagere ja vaMdananA adhikArI che,-nahiM ke dravyaliMga dhAraNa vRtti-vAryAvidya-AcArya Adi pratye paNa, AcArya-upAdhyAya-tapasvI Adi pratye paNa; uta-A ja, kuzalacita Adi, vizuddha-saMzuddha je heya, ema artha che. te AcAryAdi kevA viziSTa (khAsa guNavALa) hoya, tenA pratye? to ke-bhAvanag-bhAvayogIo evA pratye-nahi ke adharmajanya lakSaNavALA dravya AcArya Adi pratye; kAraNa ke kUTarUpamAM aphUTabuddhinuM paNa khacita asuMdarapaNuM che, teTalA mATe. (kuDAne rUDuM mAnavuM che rUDuM nathI teTalA mATa). A ja kevala yogabIja nathI, tyAre zuM?-cAvRrayaM va-vaiyAvRta, vyAvRjya bhAva jenuM lakSaNa che evuM vaiyAvRtya (vaiyAvacca),-AhAra AdivaDe karIne. vivi-vidhi pramANe, sUtrokta vidhiyuktapaNe puruSa AdinI apekSAe, ema artha che. kahyuM che ke "purisaM tassuvayAraM uvayAraM cappaNo ya NAUNaM / vaiyAvaraNaM zai Raa niriao che -ItyAdi. arthAta-puruSane, tenA upakArane, ane potAnA AtmAnA upakArane jANIne, AjJA pALavA khAtara, nirAsaMza (koI paNa phaLanI AzA rahita) rahI vaiyAvRtya kare." eTalA mATe ja kahyuM - khAtA vizeSata-zaha AzayavizeSathI, zuddha citta prabaMdhavizeSathI. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAbadAsa ya karanArA, veSadhArI-nAmadhArI evA dravya AcArya, dravyaupAdhyAya, dravyasAdhu, dravyatapavI vagere. bhAvAcArya vagerenI bhakti karavI e ja gabIja che, nahiM ke dravyAcArya vagerenI. dravyAcArya-dravyasAdhu vagere to beTA rUpIA jevA che, tene mAnavA te te kUDAne rUDA mAnavA jevuM che, ane te rUDuM nathI. mATe bhAvAcArya AdinuM ja mAnya paNuM che. bAhyadaSTivALA prAkRta jana to bAhya veSAdi dekhIne sAdhupaNuM kape che, mugdha hAI upara uparanA dekhAvathI bhoLavAI jAya che, ane jJAnarahita evA dravyaliMgIone guru mAnI besI ArAdhe che! khoTA rUpIAne vaTAvavA jatAM keDInI kiMmata upajatI nathI! kAraNa ke-"bhAva ja prathama liMga che, dravyaliMga paramArtharUpa nathI, guNa-doSanuM kAraNa bhAva che ema jina bhagavAna kahe che. bhAvanI vizuddhi nimitta bAhya graMthane tyAga karAya che, paNa atyaMtara evA rAgadveSAdi graMtha yuktanI bAMhya tyAga niSphala che.' paNa je gaThaSTivALA jogIjane che teo te bhAvavihIna vyaliMgane kaMI paNa vajUda ApatA nathI, teo to bhAva-AtmapariNAma pratye ja daSTi kare che, bhAvitAtmA evA bhAvaliMgIne ja mahatva Ape che, darzana-jJAna-cAritra-tapa bhAvaliMganuM ja Adi AtmabhAvanA pragaTapaNAnA mApa uparathI mUlyAMkana kare che, sAcA pradhAnapaNuM nagada rUpIAne ja svIkAre che kAraNa ke te sArI peThe jANe che ke-dhAtu khoTI ane chApa beTI, athavA dhAtu kheTI ane chApa sAcI, e be prakAra kalaInA rUpIA jevA banAvaTI (Counterfeit) mUlyahIna dravyaliMgI sAdhuonA che, te to sarvathA amAnya-asvIkArya che ane dhAtu sAcI paNa chApa beTI, athavA dhAtu sAcI ane chApa paNa sAcI, e be prakAra cAMdInA rUpIA jevA sAcA mUlyavAna bhAvaliMgI sAdhujanonA che, ane te ja sarvathA mAnya che. eTale dravyathI tema ja bhAvathI je sAdhu che, athavA dravyathI nahiM chatAM bhAvathI je sAdhu che,-e banne prakAranA bhAvasAdhune ja te mAnya kare che. amuka puruSamAM keTale AtmaguNa pragaTyo che? te gamArge keTale AgaLa vadhe che ? te kevI gadazAmAM vate che ? tenuM guNasthAna kevuM che. tenI aMdaranI muMDa (kaSAya muMDanarUpa) muMDAI che ke nahiM? tene AtmA paramArthe sAdhu" "muni' banyo che ke nahiM? ItyAdi te tapAsI jue che. kAraNa ke tenA lakSaNanuM tene barAbara bhAna che. te jANe che x "bhAvo hi paDhamaliMga Na davaliMgaM ca jANa paramatthaM / bhAvo kAraNabhUdo guNadosANaM jiNA viti // " / -ityAdi zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta bhAvaprAbhUta * "tatra bAlo rato liMge vRttAnveSI tu madhyamaH / paMDitaH sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate / gRhatyAgAdikaM liMgaM bAhya zuddhiM vinA vRthA / na bheSajaM vinArogyaM vaidyaveSeNa rogiNaH // " zrI yazovijayajIta dvA2 dvA2 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi sadUguru bhaktino mahimA (129) ke-je AtmajJAnI samadazI vItarAga puruSa hoya, je pUrva prArabdha pramANe sarvathA IchArahitapaNe apratibaMdha bhAvathI vicaratA hoya, ane paramakRta evA je puruSanI vANI kadI pUrve na sAMbhaLI hoya evI apUrva hAya, te ja sAcA sadaguru che. 'chattIra kuLo muha mA te jANe che ke-je AtmajJAnI AtmAnubhavI hoya, je niraMtara AtmabhAvamAM ramaNa karanArA, AtmArAmI hoya, je vastugate vastunuM svarUpa prakAzanArA hoya, jJAnI sapuruSanA sanAtana saMpradAyane anusaranArA je sadA avaMcaka hoya, ane je samakitI puruSa sArabhUta evI saMvara kriyAnA AcaranArA hoya, te ja sAcA zamaNa che, te ja sAcA sAdhu che, te ja sAcA muniz che, te ja sAcA nigraMtha che, bAkI bIjA to 'dravyaliMgI' veSadhArI che. Ama te jANatA heI, tevA sAcA bhAvagIone ja, bhAvAcArya Adine ja te mAne che, temanA Adara-bhakti kare che. te nathI jovA besatA ke ANe sapheda kapaDA paheryo che ke pILA? pItAMbara che ke "vetAMbara ? laMgoTI che ke digaMbara che? kAraNa ke dharma kAMI kapaDAmAM saMtAI gaye nathI ! eTale temAM te baLavA jatA nathI ! teo te game tyAM sAcuM bhAva-sAdhupaNuM dekhe tyAM namI paDe che ane AvA bhAvagIne ja mukhyapaNe A cogamArgamAM sthAna che. bhAvagIno ja "bhAva" ahIM pUchAya che drAcArya AdinuM kaMI "dravya" ahIM upajatuM nathI ! kAraNa ke "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re; vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re...vAsupUjya." sayala saMsArI indriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI re...zrI zreyAMsa " Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re, saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra . zAMtijina" zrI AnaMdadhanajI "AtmajJAna samadazitA, vicare udaya prAga; apUrvavANI paramakRta, sadaguru lakSaNa yogya." "AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kulaguru kalpanA, AtmAthI nahi joya."----zrI Atmasiddhi "vuM saMmaMti pAradda, moti pAsaEUR"-zrI AcArAMga sUtra "kAraja siddha bhaye tinake jize, aMtara muMDa muMDAya liyA re."--zrI cidAnaMdajI x "paramaTTo khalu samao suddho jo kevalI muNI NANI / tasi dirA sAve mukhano pAvaeNti jaLavyA " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta samayasAra * "paNavihasammacaraNavayavavahArAyArasamiisajjhAe / jana ga ramo, chattIsaTro gu thavu " --zrI vAsvAmI praziSyakRta guruguNa chattIsI, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama jenAmAM bhAva-dIvo pragaTyo che, evA jAgatI jyota jevA sAkSAt gIsvarUpa bhAvaAcAryAdi pratye saMzuddha evuM kuzala citta rAkhavuM, temane bhAvathI namana vagere karavuM, e utama gabIja che. jema jinabhakita uttama gabIja saddaguru-bhakti che, tema sazurubhakti paNa uttama gabIja che, ema mahAtmA graMthaparama gabIja kArano Azaya che. A sadagurubhakitano mahimA zAstrakAroe atyaMta atyaMta gAye che, te eTale sudhI ke zrI saddagurune jina tulya kahyA chetiratharasamo pUrI zakyuM na viNaM mag (zrI gacchAcAra pannA), ne keI apekSAe jinanuM svarUpa samajAvanAra paNa zrI sadaguru che, eTale tene upakAra adhika che ema samajIne tethI paNa adhika kahA che. paMcaparameSThimAM arihaMta pada siddha pahelAM mUkayuM, te paNa pratyakSa sadaguruno mahimA sUcave che. kAraNa ke jIvane AtmakalyANane mukhya dhorI rAjamArga e ja che, jIvanA chaMda Adi aneka mahAdeSa sadaguruzaraNamAM jatAM a5 prayAse jAya che, mAna Adi je AtmAnA parama verI che te paNa tethI saheje TaLe che, saMtacaraNanA Azraya vinA, anaMta sAdhana karatAM chatAM, je anaMta bhavabhramaNa aTakatuM nathI, tene saMtacaraNa AzrayathI alapa samayamAM aMta Ave che. A jJAnI puruSone daDha nirdhAra hovAthI, teoe saddagurubhakitane parama yogabIja gayuM che. kAraNa ke- "seve sadaguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa te pAme paramArthane, nija padano le lakSa. pratyakSa saddaguru sama nahiM, parokSa jina upakAra; e lakSa thayA vinA, Uge na Atma vicAra sadgurunA upadeza viNa, samajAya na jinarUpa; samajyA viNa upakAra ? samaye jinasvarUpa. pratyakSa sadguru yogathI, svachaMda te rokAya; anya upAya karyAthakI, prAye bamaNa thAya. svachaMda mata Agraha tajI, vate saddagurulakSa, samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNuM pratyakSa. mAnAdika zatru mahA, nija chede na marAya; jAtAM saddaguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya." --zrImad rAjacaMdrapraNIta zrIAtmasiddhi ane AvA mahAmahimAvaMta parama upakArI bhAvAcArya, bhAvamuni vagerenuM vaiyAnRtya karavuM, vaiyAvacca-sevAsuzruSA karavI, te paNa uttama gabIja che, ema saheje samajI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milAdaSTiH vidhithI satpaSanI sevA (131) zakAya che. evI sevAno suavasara maLa e parama ahobhAgyanI vAta vaiyAvacca paNa che. vyAvRtta bhAva e vaiyAvRtyanuM lakSaNa che. vyAvRttabhAva eTale jemAMthI gabIja ahaMtva-mamatva Adi bhAvo vyAvRtta-nivRtta thayA che, pAchA haThI gayA che te. vaiyAvacca-sevAdharma evo hovo joIe ke temAM ahaMkAra, mamakAra, AzaMsA (phala-AzA) vagere duSTa bhAva dUra thaI gayA hoya athavA te "teone vyAdhi vagere AvI paDyuM, tene pitAnI zakti pramANe samyapha pratIkAra kare, nivAraNa karavuM, tenuM nAma vaiyAvRtya-vaiyAvacca che." AvuM vaiyAvacca sadaguru-saMtasAdhu Adi pratye AhAra-auSadhadAna vagerevaDe zAstramAM kahela vidhi pramANe karavA yogya che. A vidhimAM khAsa karIne nIcenA muddA vivekapUrvaka lakSamAM rAkhavA che - (1) eka te puruSa vizeSa-je puruSa pratye vaiyAvacca karavAnuM che, tenI vaya, zarIra prakRti, avasthA-dazA vagere dhyAnamAM rAkhavA joIe. (2) bIjuM tene upakAra kevA prakAre thaI zake? kema karyuM hoya to A sapuruSa AtmasAdhanAmAM nirAbAdhapaNe pravata zake? ItyAdi apekSA paNa lakSamAM levI joIe. (3) te prakAre parama vidhi pramANe nirapekSa, dehAdimAM paNa sarvathA niHspRha-nirIha muni Adi pratye eTale zuM? upakAra karatAM vAstavika rIte huM A mahArA pitAnA AtmAne ja upakAra karuM chuM, huM A vaDe karIne mahArA AtmAne ja A saMsArasamudramAMthI uddhAra karuM chuM huM dhanya chuM ke Aje mane AvA parama supAtra mahAtmA satapuruSanI sevA karavAno parama suavasara sAMpaDyo,-ityAdi prakAre potAnA ja AtmAno upakAra ciMtavavo joIe. (4) A je vaiyAvacca-sevA huM karuM chuM, te bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karuM , ema bhAvavuM joIe. (5) A vaiyAvacca sarvathA nirAzaMsapaNe kaI paNa jAtanI A loka-paralokanI kAmanA sivAya, phalanI abhisaMdhi vinA, phala tAyA vagara, karavuM joIe. huM sevA karIza te A muni Adi mane kaMI ladhi-siddhi batAvI Apaze, mane koI timaMtra-taMtra vagere camatkAra dekhADaze, mane evo koI rUDe AzIvAda Apaze ke-"jA baccA ! hAruM kalyANa thaze,'--ke jethI karIne huM dhana-putra Adi aihika siddhi pAmIza, athavA paralokamAM mane AthI karIne AvuM AvuM phaLa prApta thaze -ItyAdi prakAre A bhava-parabhava saMbaMdhI AzaMsA, duSTa khoTI AzA vaiyAvaccamAM- sevAdharmamAM na hevI ghaTe. ane eTalA mATe ja ahIM kahyuM ke AmAM khAsa karIne zuddha Azaya hovo joie, zuddha cittavRtti ja hevI joIe. A sadagurunA sevA-bhakita aMge saMta jJAnezvarajI kahe che ke-"e gurusevA te sarva bhAgyanI janmabhUmi ja che. kAraNa ke zekavaDe casAyelA jIvane e brahmasvarUpa * " vyAdhyAdyupanipAte'pi teSAM samyaga vidhIyate / svazaktyA yatpratIkAro vaiyAvRttyaM taducyate // " - zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta taravArthasAra. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) yogadaSTisamuccaya banAve che. jevI rIte pitAnA samagra jaLarAzine laI gaMgA samudramAM gurusevAnI maLe che, kiMvA zrati brahmapadamAM praviNa thAya che, athavA pativratA strI prazaMsA potAnuM jIvita ane pitAnA guNAvaguNa sarva potAnA priyatama patine samapI de che, te ja pramANe pitAnuM aMta:karaNa AMtarbAhya, gurukuLamAM arpaNa karI dIdhuM che, ane potAnA zarIrane gurukuLanA AgArarUpa banAvyuM che.-gurukuLamAM jenI evI ananya prIti rahelI tArA jevAmAM Ave, tenI AgaLa jJAna tenI sevA karatuM ubheluM hoya che. gurukRpA ja amRtanI vRSTi che, ane ApaNe gurusevA vRttirUpa ropA chIe." ItyAdi. AvA pavitra satpAtranI ApaNe zodhI zodhI anna-pAna-vastra-pAtra-auSadhaAvAsa AdivaDe saMbhALa levI joIe; teonI bhakti-zuSA karavI joIe. evA supAtra che, jeo kevaLa potAnA ane pArakA jInA hitamAM ja pravarI rahyA che, ane jeo pitAnA dehanI paNa apekSA nathI rAkhatA, tevA mahApuruSone dAna daI teonI bhakita karI, teono ga meLavI, mArI zaktione lAbha teone ApI aho! huM kayAre kRtArtha thaIza? evI saddabhAvanA ApaNe sadA bhAvavI ghaTe che." zrI manasukhabhAI kIracaMdrakRta dAnadharma-paMcAcAra, Ama A zrImadda guru bhagavAnane anaMta apAra upakAra jANI, A daSTivALe gIpuruSa tenI ananyabhAve sevA-bhakita kare che. te ciMtave che ke A parama kRpALu karuNasiMdhu sadaguru bhagavAne A huM pAmara para parama AzcaryakAraka zuM prabhucaraNa upakAra karyo che ! huM te upakArano badalo vALavA sarvathA asamartha chuM, kane dharuM? to pachI huM A prabhune caraNe zuM dharuMkAraNa ke AtmAthI bIjI badhI vastu utaratI che ane te AtmA to A prabhue ja mane Ape che, mATe emanA caraNAdhInapaNe vastu e ja eka upAya che. ema ciMtavI te sadaguru. caraNe AtmANa kare che. Atmanivedana kare che, AjJAdhIna thaI rahe che, dAsAnudAsa caraNareNu banI jAya che. aho! AhA! zrI sadaguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, ahAahe! upakAra. zuM prabhu caraNa kene dharuM? AtmAthI so hina; te to prabhue Api, vatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, vatte prabhu AdhIna dAsa, dAsa, huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna."- zrI Atmasiddhi Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (133) mitrAdaSTi sahaja bhava udvega ane A yuddha AzayavizeSa tathA prakAranA kAlabhAvathI hoya che, eTalA mATe lagabhaga kahevAI cUkeluM bIjAntara kahe che - bhavodvegazca sahajo dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya vidhinA lekhanAdi ca // 27 // bhavaudvega sahaja ane, dravya abhigraha tema, siddhAnta A vidhivaDe, lekhanAdi paNa ema. 27 artha -ane sahaja e bhavauga (saMsAra pratye vairAgya), dravya abhigrahanuM pAlana, tathA siddhAntane Azrone vidhithI lekhana Adi paNa gabIja che. vivecana "bhava uga suThAmare."--zrI yoga, da, sakjhAya uparamAM je prabhubhakti ne sadgurubhakti e yogabIja batAvyA, te uparAMta bIjA paNa yogabIja che: (1) sahaja bhavaudvega, (2) dravya abhigrahapAlana, (3) vidhithI siddhAMtanA lekhanAdi. 1. sahaja bhavaudvega saMsAra pratye udvega, atyaMta kaMTALe, aMtaraMga vairAgya upajavo e paNa uttama yogabIja che. ane A vairAgya paNa sahaja eTale ke svAbhAvika hai joIe, -nahiM ke ISTaviyega, aniSTasaMga, rogaApatti vagere duHkhanA kAraNethI upajato duHkhagarbhita vairAgya. te te eka prakArano kevuM che. evA duHkhagarbhita "masANIA" vairAgyane "verAgya" nAma ja ghaTatuM nathI. kAraNa ke te du:khajanya vairAgya to ArtadhyAnano prakAra che, mATe tevA kaMTALArUpa vairAgyane gabIja paNuM ghaTatuM nathI. paNa janma, jarA, mRtyu, roga, zoka vRttiH-mo -saMsAra pratye udvega, kaMTALA, aNagamo-AnA (saMsAranA) janmAdirUpapaNue karIne,-heAya che. vada-sahaja, nahiM ke ISTaviyoga Adi nimittavALo, kAraNa ke tenuM te AdhyAnarU55NuM che, (Ichaviyoga vagere kAraNe upajato vairAgya AdhyAnarUpa che ). kahyuM che ke"pratyutpatti surakSAno pa darAH | vairAgyam" ItyAdi, "pratyutpanna duHkha thakI nirveda, kaMTALo te te TheSa che, vairAgya nathI." sahaja bhadrega e gabIja che, ema saMbaMdha cAlyo Ave che. tathA TrasthAmitrapAdanamU-vya abhigrahanuM pAlana,-auSadha vagerenA saMpradAnane AThIne. viziSTa kSapazamabhAvarU 5 bhAva abhigrahano abhinnagraMthine asaMbhava che, tethI dravya abhigrahanuM grahaNa che. A paNa gabIja che. tathA viddhAtimANi-tathA siddhAntarUpa arthane-viSayane AzrIne, -nahiM ke kAma Adi zAstrane, zuM? te ke-vidhinA-vidhithI, nyAyopArjita dhananA sataprayoga Adi lakSaNalALA vidhivaDe karIne; zuM ? to ke-TAnA ra-lekhana Adi paNa anuttama yogabIja che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) gadarisamuccaya Adi duHkhamaya saMsAranuM sAcuM yathAta svarUpa vicAratAM, je sahaja-svAbhAvika bhoga-saMsAra pratye aNagamo upaje, khare vairAgya janma, tene ja gabIja kahevA yogya che ane te ja atre prastuta che. kAraNa ke A gadaSTivALA vivekIne mana saMsAranuM AvuM svarUpa spaSTapaNe saMvedAya che - "janma jarA mAraNe karI e, e saMsAra asAra to kya karma sahu anubhave e, keI na rAkhaNahAra te." -zrI vinayavijayajIta puNyaprakAza stavana. puhavIne je chatra pare kare, merune kare daMDa re; te paNa gayA hAtha ghasaMtA, mUkI sarva akhaMDa...mAyAjAla re."-zrIpadmavijayajI zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te kaI anya laI nA zakAya; te bhegave eka sva Atma pote, ekatva ethI naya sujJa te. vidyuta lakSamI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cA5 anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNane prasaMga?"-zrImad rAjacaMdrajI Ama saMsAra svarUpane vedI rahe te mahAnubhAva potAnA AtmAne saMbodhIne bhAve che ke-he jIva! te anaMta janmonI aMdara jUdI jUdI jananIonuM eTaluM dhAvaNu* pIdhuM che ke te bheguM karIe to samudranA jala karatAM paNa vadhI jAya ! hAruM vairAgya bhAvanA maraNa thatAM jUdI jUdI mAtAonI AMkhomAMthI eTaluM pANI vachUTayuM che ke te ekaThuM karIe to sAgarajala karatAM paNa vadhI jAya! Ama he jIva! hArA anaMta janma-maraNa thayA che. temAM keno putra ne kono pitA? konI * "pIosi thaNacchIraM aNaMtajammaMtarAiM jaNaNINaM / / uur/vor" mAsa! sAyanTisTAdu madiratha che. tu mane TuvasthA kavorviA kALAyaavrli | gurr thI sAyanTisTA Tu hithayAM "--zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta bhAvaprAbhUta "kasyApatyaM pitA kasya kasyAmbA kasya gehinI / eka eva bhavAmbhodhau jIvo bhramati dustare // " / -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI tatvArthasAra mavAdhimavA varSe viMdhaMdhA vipApam | saMbhavaMti manuSyANAM tathA'nte suSTu nIrasAH // gagananagarakalpaM saGgamaM vallabhAnAm , jaladapaTalatulyaM yauvanaM vA dhanaM vA / svajanasutazarIrAdIni vidyuJcalAni, kSaNikamiti samastaM viddhi saMsAravRttam // " --zrI zubhacaMdrAcAryajIracita zrI jJAnArNava, "janmatAla drumAjantuphalAni pracyutAnyadhaH / bALa mRtyummA marato zu vicagrAma "-zrI AtmAnuzAsana, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhANita karAya bhASanA ( 135 ) svA mAtA ne kenI strI? A dustara sa'sAra-sAgaramAM A jIva ekalA ja bhame che. A sasArasamudramAM upajatA sarva sabadhA manuSyeAne vipattinA sthAna thai paDe che ne aMte atyaMta nIrasa nivaDe che, ema he jIva! tuM thArA rAjanA anubhaveA parathI najare nathI jotA ? A jagamAM je prIta-sagAi che te paNa keTalI badhI jUThI, mAyAvI, ne prapacamaya che, eneA kaDavA anubhava zuM tane nathI thayA? priyajanAnA saMgama gagananagara jevA che, yovana ne dhana vAdaLA jevA che, svajana-putra-zarIra vagere vijaLI jevA caMcala che, Ama AkhuM saMsAraciratra kSaNika che, ema he jIva! tuM jANe che, chatAM A thArA tuccha vaibhava ne parivAra dekhIne tuM manamAM zAnA malakAya che ? DAlanI aNI para rahelA jalabindu jevuM A hArUM jIvana kSaNika che. janmarUpa tADa-vRkSamAMthI bhraSTa thayelAM A thArA jIvana-klane mRtyu-bhUmie pahoMcatAM keTale vakhata lAgaze? mATe hai mUDha jIva ! mAha ma pAma! meha ma pAma! have teA A anaMta khedamaya soMsArathI virAma pAma ! virAma pAma ! 66 mUDha muhyasi mudhA, mUDha muhyasi mudhA, vibhavamanuciMtya saparivAram / kuzirasi nIramiva galadanilakaMpitaM, vinaya jAnIhi jIvitamasAram // mUDha0 // " zrI zAMtasudhArasa, bhavathI ityAdi prakAre bhAvanA bhAvatAM tene sahaja vairAgyanI sphuraNA thAya che, kheda pAme che-thAkI jAya che, ne A janmamaraNu paraMparAnI jALamAMthI chUTavAnI tIvra icchA kare che-meAkSanI abhilASA kare che, ne sAcA 'mumukSu' ane che. eTale vairAgyathI pachI te meAkSanA upAya jANavA mATe ghaNA prayAsathI sAcA sadgurunI cittabhUminI zodha kare che; ane parama durlabha evA tenI prApti thaye, tenA parama AdratA upakAra gaNI mana-vacana-kAyAnI ekAgratAthI tenA AjJAdhInapaNe varte che. eTale sArunA kheAdha tevA vairAgyavAsita jIvane lAgatAM, tene sabhyajJAna Adi kalyANapara parAnI prApti thAya che; kAraNa ke vairAgya-jalathI tenI cittabhUmi pAcI thai hAvAthI temAM bedha UgI nIkaLe che. Ama sAcA aMtaraMga vairAgya tene uttama cAgabIjarUpa thai paDe che. ane tevA ataraMga, vairAgyane raMga jyAMlagI cittamAM na lAgyA hAya, tyAMlagI jIvamAM jJAna pAmavAnI ceAgyatA paNu AvatI nathI. jyAMlagI citta-bhUmi kaThaNa hoya tyAMlagI siddhAMtajJAna temAM pravezI zakatuM nathI, uparachalluM thaine cAlyuM jAya che. paNa jyAre vairAgyajalanA sicanavaDe te citta-bhUmi A thai pAcI bane che, tyAre ja temAM sabhyajJAna-khIjanA prakSepa thai zake che. sva. zrI manasukhabhAie (A vivecakanA pU. pitAzrI) zAMtasudhArasa prastAvanAmAM yathArtha ja kahyuM che ke jyAMsudhI vairAgyarUpI recaka dravyathI cittavRttinA malina vAsanArUpa maLa sAph thaye nathI, tyAMsudhI jIvane siddhAMta edharUpa-rasAyaNurUpa pauSTika auSadha guNu na kare, niSphaLa 66 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) yogadahisamuccaya jAya, athavA cittacaMcaLatArUpa vikAra upajAve. jyAM sudhI vairAgya jaLanA siMcanathI cittabhUmi yatheccha bhIMjAI na hoya, tyAM sudhI tatvajJAnarUpa siddhAMta baMdhanuM bIja temAM kayAMthI vAvI zakAya? na ja vAvI zakAya; chatAM te tyAM prakSepavAmAM Ave te te Thare nahiM, vyartha jAya." "tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna, aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nija bhAna. vairAgyAdi saphaLa to, je saha AtamajJAna, tema ja AtamajJAnanI, prApti taNuM nidAna."--zrI Atmasiddhi eTalA mATe A sahaja bhava uddegane-sAcA aMtaraMga vairAgyane paNa uttama yogabIja kahyuM te yathArtha che. ane Ama atyAra sudhI je gabIja kahyA te A pramANe- ganA bIja Iha grahe, jinavara zuddha praNAme re, bhAvAcAraja sevanA, bhava udvega suThAme re....vIra."--zrI yoga- sajhAya 2-8 2, dravya abhigraha pAlana tathA dravya abhigrahanuM pAlana-sevana e paNa uttama gabIja che. nirdoSa AhAra, oSadha, zAstra, upakaraNa AdinuM muni vagere sapAtrane saMpradAna karavuM, samyakUprakAre vidhi pramANe dAna karavuM, ItyAdi dravya abhigraha che, zubha saMka9pa che. supAtra-kSetre bhAva abhigraha to graMthibheda thayA pachI viziSTa pazamavaMtane hoya dAna-bIja che, ane A daSTivALAne hajI graMthibheda thaye nathI, eTale tene bhAva abhigraha saMbhavatA nathI, tethI ahIM dravya abhigrahanuM grahaNa karyuM che. AtmadhyAnamAM nimagna, dehamAM paNa kiMcit mUcha nahiM dharAvanArA, ane saMyamanA hetuthI ja dehayAtrAmAtra nirdoSa vRtti dharAvanArA, evA ekAMta AtmArthane ja sAdhanArA sAcA sAdhu munivarone, yathAzakti vidhipUrvaka egya dAna vagere devuM, tene atyaMta mahimA zAstramAM varNavavAmAM AvyuM che. jema pRthvImAM paDeluM nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja kALe karIne, chAyAthI zobhatuM ne ghaNA phaLathI mIThuM evuM moTuM jhADa banI jAya che tema supAtra sapuruSane cagyakALe bhaktithI ApeluM a5 dAnarUpa bIja paNa kALe karIne, moTA vaibhavarUpa chAyAthI zobhatA tathA ghaNuM phaLathI mIThA, evA mahA mokSamArgarUpa vRkSamAM pariNamI mokSa phala Ape che,* x "kSitigatamiva vaTabIjaM pAtragataM dAnamalpamapi kAle / phalati cchAyAvibhavaM bahuphalamiSTaM zarIrabhRtAm // " ---zrI samaMtabhadrAcAryajIta ratnakaraMDazrAvakAcAra Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhivAda : sArvajanika dAnAdi (137) "jema sArA kSetramAM vAveluM eka bIja UgI nIkaLI asaMkhya phaLa ApI, anaMtA bIja pedA karI, te te bIjemAM pAchI anaMtA bIja pedA karavAnI, ema paraMparAe anaMtAnaMta phaLanI cogyatA Ape che, tema supAtrane ApeluM dAna anaMta kalyANanuM kAraNa thAya che. eka supAtra maharSine khAnapAnanuM bhaktipUrvaka dAna dIdhuM hoya, to te supAtranA dehane yatheccha nivaha thAya che, ane te supAtra pachI jIvone kalyANamaya upadeza ApI bIjA aneka supAtra banAve che, je pAchA pratyeka aneka aneka karI, ghaNA jIne supAtra thavAnAM kAraNika thAya che. Ama eka supAtrane dAna ApavAthI paraMparAe aneka supAtro nIpaje che,-je jIvonAM amogha kalyANanAM kAraNarUpa ja che." -zrI manasukhabhAI kiratacaMdra mahetAkRta dAnadharma-paMcAcAra eka rIte joie te mokSamArganuM pravartana dAnathI ja thAya che. kAraNa ke mokSa mArga samyajJAna-darzana-cAritrarUpa che, tene dhAraNa karanArA mahAmunIzvare che, ane dehavaDe karIne teo te dharmamArgane ArAdhe che. deha paNa AhAra hoya te Take che, mATe nirdoSa AhAra-pAna-auSadha-zAstra AdinuM dAna je sapAtra muni Adine kare che, te mokSamArgane dhArI rAkhe che-TakAve che, ema pavanaMdipaMcaviMzatikAmAM dAna adhikAra mahAnitha munIzvara pavanaMdijIe kahyuM che. ane AvuM satpAtra pratye devAmAM AvatuM dAnAdi AtmAmAM tevA prakAranI gyatAnuM ropaNa kare che, tethI tene gabIja kahyuM che. supAtra dAnanA prabhAve ghaNA ja saMsArasAgara tarI gayA che, enA puSkaLa daSTAMta zAstramAM maLI Ave che. jemake-zrI zreyAMsakumAra, zrI zAlibhadrajI mahAmuni Adi. athavA te sArvajanika upayogane mATe dAnAdi karma karavuM, teno paNa atra samAveza thAya che. dIna-duHkhI janatA mATe vivekapUrvaka pitAnA dravyano yathAzakti vyaya kare, dAna devuM, nirdoSa auSadha Adino prabaMdha kare, deza-kAlane sArvajanika anusarI davAkhAnA-IspitAla vagere karAvavA, AhAra-pANInI jogavAI dAnAdi karI ApavI, dAnazAlA ughADavI; temaja rogacALo phATI nIkaLe tyAre athavA kudaratI kepa thAya tyAre, saMkaTasamaye pitAnA tana-mana-dhananI sarva zakti khacIne janatAnI-daridranArAyaNanI jeTalI bane teTalI sevA karavI -A badhuM ya prazasta hAI paraMparAe gabIjanuM kAraNa thAya che. kAraNa ke puSTa AlaMbanane AzrIne karavAmAM AvelA te dAnAdi karmane lIdhe pravacananI unnati thAya che, ane tethI karIne lokene bIjAdhAna Adi bhAvanI prApti thAya che. Ama ghaNA jInA upakArathI anukaMpAnuM nimitta bane che, tethI atre mukhya e zubhAzayarUpa hetu hoya che. ane A * "puSTAlambanamAzritya dAnazAlAdikarma yat / tattu pravacanonnatyA biijaadhaanaadibhaavtH|| bahUnAmupakAreNa nAnukaMpAnimittatAm / atikrAmati tenAtra mukhyo hetuH zubhAzayaH // " -zrI yazovijayajIkRta dvA2 dvA2 di. 18 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138) gadarisasthaya dAnanuM dhIMgANuM skuTa karavAne bhagavAne pote paNa pravrajyA pUrve saMvatsara dAna dIdhuM hatuM. are ! dIkSA lIdhA pachI paNa te paramakRpALu mahAvIra deve anukaMpAvizeSathI brAhmaNane devadUSya vastra ApI dIdhuM hatuM! * 3. vidhithI siddhAnta lekhanAdi siddhAnta, sadAgama, sazAstrarUpa viSayane Azrone lekhana Adi karavA, karAvavA te paNa uttama gabIja che; paNa kAmazAstra, arthazAstra vagere asatzAstrane AzrIne lakhavuMlakhAvavuM vagere te gabIja nathI, eTalA mATe "siddhAntane AzrI" ema kahyuM. "asatuzAstra te manane cAha pamADI ekadama mohasAgaramAM pheMkI de che, te kSaNabhara kAnane mIThuM lAge che, paNa pachI te avidyAnuM jhera phelAvI jIvane mUcita kare che, evA asatzAstranuM AtmAthIne zuM prajana jagatupUjya evuM sazAstra vidyamAna sate kayA subuddhi puruSa kuzAstrothI potAnA AtmAnI viDaMbanA kare?" ema zubha caMdrAcAryajIe zrI jJAnArNavamAM kahyuM che. eTalA mATe atre te asazAstrano niSedha karyo. AtmAthI to satuzAstranA ja lekhanAdivaDe tenA bhakti-bahumAna kare. A siddhAtanA lekhanAdi paNa vidhithI hovA joIe. vidhithI eTale nyAyapArjita-nyAyathI sAcI pramANika nItithI kamAyelA dhanane ja AvA satakAryamAM sadupayoga thavo joIe. lokone lUTIne, cUMsIne, chetarIne, kALA bajAra karIne, vidhithI aneka prakAranA phUTavaTAva-apramANikatA AcarIne kamAyelA dhanane AvA eTale? satakAryamAM sthAna ja nathI. keI ema jANato hoya ke huM aneka prakAre chaLaprapaMca karI hamaNuM to paiso bhego karuM, ane pachI AvA dharmakAryamAM vAparIza, te te bhrAMtimAM ja same che, mUrkhanA vargamAM ja (Fool's paradise) vase chekAraNa ke nyAyapAjita dhana e te sanmArgane anusaranAra mAganusAranuM prAthamikamAM prAthamika lakSaNa che, prathama pagathiyuM che, prathama bhUmikA che, kakkone pahele akSara che. e ja atre vidhi kahyo che. ane te dhanane paNa vivekapUrvaka sataproga-uttama sadupaga thavo joIe. je je prakAre te siddhAMta-zAstranuM bahumAna, bhakti, gorava, mAhAsya vadhe, je je prakAre AtmAmAM temaja jagatamAM tenI prabhAvanA thAya, te te prakAre te te sadagraMthane anurUpa-chAje evA bAhya-atyaMtara soMgasuMdara sAdhano, lekhanAdimAM javAno viveka vAparavo joIe;-e vidhi che. A aMge zrI manasukhabhAIe bahu mananIya zabdo kahyA che - x "dharmAGgatvaM sphuTIkartuM dAnasya bhagavAnapi / ata eva vrataM grahan dadau saMvatsaraM vasu // " -zrI dvArA prA "jJApakaM cAtra bhagavAniSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadaddhImAnanukaMpAvizeSataH // " -zrI haribhadrasUrijIkRta aSTaka. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi H vidhithI siddhAnta lekhanAdi (13) ApaNuM puNya mujaba ApaNane prApta thayela zaNagAra, ghareNAM, paisA, maNi, mANikayAdi javAhara sAcavavA ApaNe zebhItA kabATa, peTI, paTArA ke tejurI vasAvIe chIe, te citAmaNiratna samAna zabda jemAM rahelA che, te graMtha arthane jALavI rAkhavA kevA suMdara kAgaLa, chApa, puMThA, bAIDIMga Adi sAdhana joIe? bahu suMdara, zebhanIka, TakAu, manahara, graMthanuM gaurava jALave-vadhAre evAM, jJAnanA bahumAna-bhaktibhAvasUcaka-AvAM kAgaLa, chApa ThAM Adi joIe. jIva graMthamAM praveza karI bedha pAme te pahelAM A bahAranA dekhAvathI ja bodha pAmI, TharI jAya che. hAla pavitra graMthenI kharAba kAgaLa, kharAba zAhI-chApa, namAlAM peThAM e vagerethI pariNAme Thera Thera AzAtanA thatI dekhAya che. xxx suvarNa akSare hajAro bake lAkha rUpiA khacI sUtranI eka prata pUrvanA koI bhAgyazALI puruSe (saMgrAma sonIe) lakhAvI ApaNe sAMbhaLIe chIe, e zuM sUcave che? jJAna-bahumAna."--zrI zAMtasudhArasa prastAvanA. Ama siddhAMta-zAstranuM gaurava-bahumAna-bhakti vadhe, prabhAvanA thAya, evI suMdara vidhithI siddhAMta lakhAvavA vagere paNa uttama gabIja che. "dravya abhigraha pALavA, auSadha pramukhane dAne re, Adara Agama AsarI, likhanAdika bahumAne che. vIra" -zrI ga0 sajajhAya, 2-9 Adi" zabdano artha kahe che - lekhanA pUjanA dAnaM zravaNaM vAcanodagrahaH / kAnAtha svAdhyAyazcittanA mAvati 2 / 28 lekhana pUjana dAna ne, zrati vAMcana uDyAha; prakAzanA svAdhyAya ne, ciMtana bhAvana cAha. 28 artha:-lekhanA, pUjana, dAna, zravaNa, vAMcana, uhaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtanA ane bhAvanA-ema lekhanAdithI samajavuM. vivecana siddhAntane AzrIne, parama kRtajJAnanA viSayamAM, zuM zuM karyuM hoya te gabIja gaNAya, te ahIM kuTa karyuM che - vRtti-stranA-lekhanA, sata pustakomAM lakhAvavuM te; pUnA-puSpa vastrAdithI pUjana karavuM te pUjanA. sAnaMdAna-pustaka AdinuM. ai-zravaNa,-vyAkhyAnanuM; vAvanA-vAcanA, svayameva vAMcavuM te; Ane kadA-ugraha, vidhithI grahaNa. AnI ja prakAranA-prakAzana, grahaNa karelA siddhAMtanuM bhavya samakSa prakAzavuM te. atha dvANA : ane svAdhyAya, vAcanA Adi. AnI ja vittanA-ciMtanAgraMthanA arthathI; AnI ja-mati -bhAvanA, A ja siddhAMta saMbaMdhI bhAvanA, A gabIja che, ema saMbaMdha che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) yugadaSTisamuccaya lekhanA-sata pustakamAM, suMdara graMthomAM te satazAstro lakhAvavA. te te siddhAntone chAje evA anurUpa kAgaLa, zAhI, chApa, pUMThAM vagere, zAstranuM gaurava dIpAve evA bADhA AkarSaNarUpa guNethI; tema ja akSara, varNa, zabda, artha AdinI zuddhi-susaMkalanA vagere AtyaMta guNothI yukta, evA sarvAMgasuMdara sagraMthomAM sazAstronuM lakhavuM-lakhAvavuM te lekhanA. ane A gadaSTi pAmelo mumukSujana to satkRtano parama upakAra gaNI jema bane tema tenI prabhAvanA karavA Icche che, eTale te lekhanAdimAM yathAzakti pravarte che. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-"pApa vyAdhinuM oSadha zAstra che, puNyanuM nibaMdhana zAstra che, sarvatra gamana karanArUM cakSu zAstra che, sarva arthanuM sAdhana zAstra che." " pApAmayauSadhaM zAstraM zAstraM puNyanibandhanam / cakSu sarvatramAM zAzaM zAa sarvArthasAdhanam - zrI gabindu, 255. pUjanA-puSa, vastra, dhUpa, dIpa AdivaDe sazAstranI-paramakRtanI pUjA karavI te pUjanA. A bAhya pUjanA aMtaraMga bahumAna-bhaktinI sUcaka che, kAraNa ke mumukSu jogIjananA manamAM evo bhAva upaje che ke-A satapuruSanA vacanAmRtane mATe huM hArUM sarvasva evArI nAMkhyuM te paNa ochuM che, A satpuruSanA vacanAmRta mahArA hRdayamAM akhaMDa jJAna-dIpaka pragaTAvo ! Ama nirmala aMta:karaNathI satuzAstranA guNagrAma karavA te paNa pUjAno prakAra che. jemake- anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakala jagata hitakAriNuM hAriNI moha, tAriNuM bhavAbdhi mokSacAriNuM pramANa che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; aho rAjacaMdra! bAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANa teNe jANa che. -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrImekSamALA. dAna-anya AtmAthI mumukSune athavA satpAtra nigraMtha munIzvara Adine sanzAstra ApavuM te dAna. satuzAstrano ni:svArthapaNe pracAra kara, paramazratanI ekAMta AtmakalyANArthe prabhAvanA karavI, te AmAM samAya che. Ama jJAnanuM to dAna karavAnuM che, te pachI jJAna vecIne dravya upArjana karavAnI adhama vRttinI vAta te kayAMya dUra rahI! vAMcanA-sazAstranuM pate vAMcana karavuM te, A paNa AzAtanA TALI, vinayavivekapUrvaka, dravya-bhAva zuddhi jALavI thavuM joIe. sadagurunA virahe sazAstrano abhyAsa supAtra mumukSu jIvane parama AlaMbanabhUta thAya che. kAraNa ke te puruSanAM vacano AgamasvarUpa che, to paNa vAraMvAra pitAthI vacanaganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamane yoga na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : siddhAnta lekhana-pUjanAdi (141) tAdazya smaraNamAM na rahe tethI, tema ja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgadhruta-vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694. ugraha-vidhipUrvaka zAstra-siddhAMtanuM uddagrahaNa. AmAM upadhAna kriyAne samAveza thAya che. te te zAstranA adhikArI thavA mATe, Atmazuddhi arthe karavAmAM AvatI te jJAnapUrvakanI zuddha kriyA che. temAM siddhAMtanA bahumAnapUrvaka jJAnArAdhanane parama udAra hetu rahelo che. paNa je mAtra bAhya ADaMbara ne kriyAjaDapaNamAM ja tenI paryAptatA mAnavAmAM AvatI hoya, te tenA mULa ISTa uddeza visarAI jAya che, ne "sApa gayA ne lIsoTA rahyA" tenA jevuM thAya che ! "dhAmadhUme dhamAdhama calI, mokSamAraga rahyo dUra re" (zrI yazovijayajI)-tenA jevI karuNa sthiti thaI paDe che ! prakAzanA-pitAne je siddhAMtane bodha thayuM hoya, te bIjA supAtra jijJAsu, mumukSu, AtmAthI jIva pAse prakAza, kahI dekhADo-pragaTa kare che. koI jIvane kSapazama prabaLa hoya, samajaNa sArI hoya, to nirabhimAnapaNe UMcethI svAdhyAya karato hoya evI rIte te tenA arthanuM vivecanAdirUpe prakAzana kare, to vaktA-zrotA bane lAbhakartA thAya che, sva-parane upakArI thAya che. zrotAne lAbha thAya ke na thAya, paNa vaktAne te thAya ja che A graMthanA arthanuM prakAzana e ja ene paramArtha lAbhanuM kAraNa che. svAdhyAya-eTale sajajhAya tenA vAcanA Adi A cAra prakAra che - (1) vAMcanA eTale vinaya sahita nirjarA tathA jJAna pAmavAne mATe sUtra siddhAMtanA marmana jANanAra guru ke puruSa samIpe sUtra tattvanuM vAMcana laIe, tenuM nAma vAMcanA AlaMbana. (2) pRcchanA- apUrva jJAna pAmavA mATe, jinezvara bhagavaMtano mArga dIpAvavAne tathA zaMkAzalya nivAravAne mATe, tema ja anyanA tatvanI madhyastha parIkSA mATe, yathAyogya vinaya sahita gurnAdikane prazna pUchIe tene pRcchanA kahIe. (3) parAvartanApUrve jinabhASita sUtrArtha je bhaNyA hoIe te smaraNamAM rahevA mATe, nijerAne athe, zuddha upaga sahita zuddha sUtrArthanI vAraMvAra sajajhAya karIe, tenuM nAma parAvartanAlaMbana. (4) dharmakathA-vItarAga bhagavAne je bhAva jevA praNIta karyA che, te bhAva tevA laIne, grahIne, vizeSe karIne, nizcaya karIne, zaMkA, kaMkhA ane viDigichA rahitapaNe, potAnI nirjarAne arthe sabhA maLe te bhAva tevA praNIta karIe, ke jethI sAMbhaLanAra, saddahanAra banne bhagavaMtanI AjJAnA ArAdhaka thAya, e dharmakathAlaMbana kahIe."-zrI mokSamALA, pATha 75. * " na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / yuvatoDanuwdavudA varajAtato mavati che "--zrI umAsvAti mahArAja Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142). yogadarisamuccaya ciMtanA-je siddhAMta vAMcyA hoya, zravaNa karyA hoya, grahaNa karyA hoya, tenuM tatvaciMtana karavuM, sUkSma vicAraNA karavI, UhApoha kare, he pAdeya viveka vicAro te ciMtanA. bhAvanA-te ne te siddhAMtanuM punaH punaH bhAvana karavuM, raTaNa karavuM, pharI pharI pheravavuM, dhUna lagAvavI, ke jethI karIne tene saMrakAranI daDha chA5 AtmAmAM paDe, tene daDha bhAvaavihaDa raMga AtmAmAM lAgI jAya, bhAvanA eTale puTa, jema suvarNane sAva cekabuM karavuM hoya te saMpuTamAM, kulaDImAM mUkI, pharI pharI tapAvavArUpa bhAvanA-puTa detAM te zuddha thAya che, athavA suMTha Adine zuddha karavA, kamAvavA, nimaka ane liMbunA rasanA pharI pharI puTa ApI pharI pharI sukavavArUpa bhAvanA detAM zuddha thAya che; x x x tema A jIvane paNa judI judI rIte vastu vicAratAM jJAnanirmaLatA thAya che, vastusthiti yathArtha samajAya che." -zrI manasukhabhAI kiratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana. Ama bhAvanA e Atmazuddhine uttama prayoga che. te eTale sudhI ke tethI saMpUrNa Atmasiddhi sAMpaDe che, AtmabhAvanA bhAvamAM jIva kevalajJAna pAme che te mATe parama addabhuta maMtrarUpa sUtravacana che - "Atama bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevalajJAna re." Ama siddhAMtanA lekhana, vAMcanAdi paNa uttama yogabIja che. lekhana pUjana ApavuM, zruta vAcanA udagrAhe re, yAna vistAra sajajhAyathI, ciMtana bhAvana cAhe re...vIra."-o ga0 sajhAya, 2-10 tathA bIjazrutau ca saMvegAtpratipattiH sthirAzayA / tadupAdeyabhAvazca parizuddho mahodayaH // 29 // bIja zravaNe saMvegathI, sthiraAzaya zraddhAna; upAdeya tasa bhAva je, zuddha mahadayavAna. 29 - vRtti --vISata -ane bIjazruti thatAM, yathA yogabIja saMbaMdhI zravaNa thatAM, vAsaMvegathakI, zraddhAvizeSane lIdhe, itipatti- A ema che" evA rUpe pratipatti-mAnyatA; ridhArAvArithara AzayavALI,-tathA prakAranA cittaprabaMdhanI vistrotasikAnA ( ulaTA vaheNanA) abhAvathI karIne. taduparamAvazva-ane tene upAdeya bhAva,-e bIjazrutino upAdeyatA bhAva, (A bIjazruti grahaNa karavA yogya-AdaravA yogya che e bhAva), grzudraka-parizuddha -phala sukyA, phalanI utsukatAnA abhAvathI, madada-te ja mahA udayavALA hoya che; AnuSaMgika evA abhyadayathakI,-niHzreyasanA (mekSanA) sAdhanane lIdhe. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdagi: bIjakathA prIta-guha zraddhA (143) atha--ane yogabIjanuM zravaNa thatAM, sagathakI sthira AzayavALI pratipattimAnyatA ane tene parizuddha e mahadayavALa upAdeyabhAva-(A paNa gabIja che.) vivecana bIjakathI bhalI sAMbhaLI, romAMcita hAya deha re; eha avaMcaka yogathI, lahie dharama saneha re....vIra."--zrI yo0, 2-11 uparamAM je gabIja kahyA, te cogebIjanuM zravaNa thatAM, te yoga viSayanI kathA vArtA sAMbhaLatAM, saMvegathI-parama bhAllAsathI "A ema ja che" evI je mAnyatA thavI, pratipatti thavI. te paNa gabIja che. te kathA sAMbhaLatAM evo saMvegabIjakathAne prema bhAvAvezarUpa zraddhAvizeSa upaje, evo prema kure ke-"A meM je zravaNa zuddha zraddhA karyuM te ema ja che, tahati che," evA sahaja ugAra nIkaLI paDe. AvI pratipatti, mAnyatA, sahaNa, aMtarAtmAthI svIkAra thavo, te paNa gabIja che. ane A pratipatti-zraddhA paNa sthira AzayavALI hoya. kAraNa ke A ga. daSTimAM vartanArA mumukSunA cittanI sthiti evI hoya che ke temAM visrotasikAno eTale ke upara kahyuM tethI UlaTA pravAhano abhAva-asaMbhava hoya che, tenA cittanuM vaheNa ekadhArUM prastuta mAnyatA bhaNI sthirapaNe vahyA kare che, tethI ulaTuM-UMdhuM vaheNa thatuM nathI. ane eTalA mATe ja A mumukSu jogIjana -jyAre kayAMya paNa prabhubhaktinI, gurubhaktinI ke mRtabhaktinI vArtA cAlatI hoya, tyAre te premamaya bhaktirasamAM nimagna thAya che, parama bhAvollAsamAM AvI jAya che, tenA zarIramAM romAMca udghase che-rUvAMDA khaDA thAya che, ane saMvegamAM-atyaMta AvegamAM AvI jaIne te bolI UThe che-A je kahevAmAM Ave che te badhuM ya ema ja che. prabhubhakti Adino kharekhara ! evo ja atula aciMtya prabhAva che. ane Ama te sAcA aMtaHkaraNathI mAne che, zraddhe che. AvI aMtaraMga zraddhAsadahaNa atyaMta Avazyaka che. kAraNa ke tevI zraddhA vinAnuM gabIjanuM sevana zuM phaLa Ape? zuddha zraddhA vinAnI je kaMi kriyA karavAmAM Ave che te te "chAra paNa liMpaNuM" jevuM che, "ekaDA vinAnA mIMDA" jevuM che. yogarAja AnaMdaghanajIe garjanA karI che ke "deva guru dharmanI zuddhi kaha kima rahe? kima rahe? zuddha zraddhAna ANe; zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA kare, chAra para liMpaNe teha jANe....dhAra taravAranI." graMthakAra maharSi te haju eka DagaluM AgaLa vadhIne kahe che ke bIjathatimAM zraddhAnI vAta to dUra rahI, paNa tenA pratye upAdeya bhAva thavo-A grahaNa karavA gya che e For Private & Personal use only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) yugadaSisasujathaya AdarabhAva upaja, e paNa gabIja che, e paNa moTI vAta che. upAdeya bhAva eTale ke gabIjanuM zravaNa karavA yogya che, gabIjanI kathA-vArtA paNa gabIja sAMbhaLavA gya che, evI paNa je Adarabuddhi upajavI te paNa prazasta che. jinabhaktinI kathA ke saddaguru-satuzAstrano mahimA sAMbhaLavA pratye AdarabhAva pragaTa, te paNa gabIja che. kAraNa ke saMvegaraMgathI jyAre Avo upAyabhAva upaje che, tyAre bhAvathI atre sAcI IcchA utpanna thAya che, eTale pachI te pitAnI zaktine daDha vicAra karIne tenA grahaNamAM pravarte che. * A upAdeyabhAva parizuddha-sarvathA zuddha have joIe. eTale ke A leka-paraloka saMbaMdhI kaI paNa prakAranA phalanI utsukatA vinAne, utAvaLe phaLaprAptinI AkAMkSA-icchA vinAne, niSkAma hai joIe. kAraNa ke sarva kAryamAM dhIrajanI prathama jarUra che. "utAvaLe AMbA pAkatA nathI." ane AvA nirutsuka niSkAma zuddha upAdeyabhAvanuM phala paNa mahadayarUpa avazya hoya che, moTA aspRdayanuM kAraNa hoya che. kAraNa ke te mokSanA sAdhanarUpa che, eTale AnuSaMgikapaNe- sAthe sAthe puNyopArjananA phaLarUpe uttama devAdi gatirUpa abhyadayanI prApti paNa thAya, e kAMI moTI navAInI vAta nathI. jema jAranI pAchaLa sAMThA to hoya ja, tema iMdrapaNuM-cakravartipaNuM e vagere pudaya, mokSasAdhananA AnuSaMgika phaLarUpe sAMpaDe che. Ama A gabIjanA zravaNa pratyene upAdeyabhAva paNa chevaTe parama kalyANakArI thAya che, to pachI zrI satpuruSanI, sadagurunI, ne temaNe bodhelA sanmArganI bhakti te keTalI badhI kalyANakArI thAya? " guNa anaMta ho prabhu! guNa anaMtane vaMda, nAthe he prabhu! nAtha anaMtane Adare che; devacaMdra he prabhu! devacaMdrane AnaMda, parama he prabhu ! parama mahadaya te vare che." "nirmaLa tavaruci thaI re, manamohanA re lAla0 karaje jinapati bhakti re bhavibehanA re lAla. devacaMdra pada pAmaze re...mana parama mahodaya yukti re bhavi."-zrI devacaMdrajI Ama A mitrAdaSTimAM ATalA uttama gabIjanI prApti thAya che. (1) jine pratye kuzalacitta, namaskAra, saMzuddha prAmAdi. (2) bhAvagI evA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi pratye kuzalacittAdi. (3) bhAvAcArya-bhAvasAdhu AdinI vaiyAvacca-sevA. (4) sahaja e bhavauga-aMtaraMga vairAgya. (5) dravya abhigraha pAlana. (6) (5) siddhAntanA lekhanAdi-lekhana, pUjana, dAna, zravaNa, vAcana, ugrahaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtanA, bhAvanA. (4) bIjakathAnA zravaNaprati sthira mAnyapaNuM (4) tene zuddha upAdeyabhAva. AmAnuM ekeka gabIja paNa parama uttama che, te pachI te samasta sAthe maLyA x "dharmopAdeyatAM jJAtvA saMjAteccho'tra bhAvataH / dRDhaM svazaktimAlocya grahaNe saMpravartate // " -zrI haribhadrAcAryajIkRta dharmabindu. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : bahu bhAvamala kSINutA (145) hoya te pUchavuM ja zuM? atre bhakti upara zAstrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUko che, kAraNa ke prAraMbhakane-zarUAta karanArane mArga sanmukha karavAne e ja bhaktino zreSTha upAya che. prabhubhakti, sadagurubhakti, ne zrutabhakti e gamArga mahimA pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pUrNa siddhasvarUpa prabhu Adarza sthAne hoI, jIvane ISTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che. sadaguru, sanmArga. nA parama sAdhaka sAdhupuruSa sAkSAt jIvaMtamUtta pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heI, jIvane parama avalaMbanarUpa thaI paDI preraNAbaLa Ape che. ane temanA virahe athavA temanI AjJAe satzAstra paNuM parama AlaMbanarUpa banI parama upakArI thAya che. ema A yogabIjanuM upAdAna-grahaNa jevA prakAre upaje che, tevA prakAre kahI batAvavA mATe kahe che - etadbhAvamale kSINe prabhUte jAyate nRNAm / karotthavyaktacaitanyo mahatkArya na yatkvacit / 30 // bhAvamala bahu kSINa thaye, narane A upajaMta; kAya mahatu na kare kadI, avyakta cetanavaMta. 30 artha -A gabIja grahaNa, ghaNe ghaNe bhAvamala kSINa thaI gaye, manuSyone upaje che, kAraNa ke avyakta cetanavALo hoya, te kadI paNa mahatuM kArya kare nahiM. vivecana uparamAM je cogabIja-zuddha deva-gurunI bhakti vagere kahI dekhADyA, tenuM grahaNa kayAre thAya, te ahIM batAvyuM che.-jyAre AtmAnA bhAvamala, aMdarano mela ghaNe ghaNe kSINa thayo hoya, chevAI gaye hoya tyAre A gabIjanuM grahaNa-cittabahu bhAvamala bhUmimAM ropaNa thAya che, -nahiM ke thoDe kSINa thayo hoya tyAre te te yugala kSINatA karma vagere sAthe saMbaMdhanI yogyatA te sahaja e "bhAvamala" kahevAya che. jIvanI A karma saMbaMdha-ogyatA anAdi ne svAbhAvika ja che, ane vRtti.-uta-A, hamaNAM ja kahyuM te gabIjanuM grahaNa, mAlama-te te pudgalAdinA saMbaMdhanI yogyatA rUpa lakSaNavALA bhAvamala, kSILa-kSINa thaye; te thoDo nahiM paraMtu pra -puSkaLa, ghaNA pudagala parAvartane AkSepaka evo. sAte-upaje che, prAdurbhAva-pragaTapaNuM pAme che, kRNA-narane, puruSone, prAye e adhikArI che, eTalA mATe naranuM grahaNa che, nahi to A cAre gatimAM hoya che. ghaNe bhAvamala kSINa thaye, nahiM ke a5, eTalA mATe kahyuM- caracavaitanya -caitanya avyakta che e hitAhita vivekanya bAla kare ra-nahi, mata kArca-mahata kArya, arthAnukAna Adi meTuM kAma, catutti -kAraNa ke kavacita; paraMtu vyakta caitanyavALo ja kare che ke jyAre Ane (ghaNA bhAvamalane ) kSaya abhimata che. 19 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) yAgadaSTisamuccaya te AtmasvabhAvanuM malana-sthaMbhana kare che, eTalA mATe te 'mala " kahevAya che. temAM paNa ghaNA pudgalaparAvartA karAve eTaleA bhAvamala dUra thayA hAya tyAre ja A cAgabIjanI prApti thAya che. AvA A AtmalinatArUpa bhAvamala jayAre ghaNuMA ghaNA kSINu thai gayeA hAya, ne cittabhUmi ceAkhI thai hAya, tyAre ja prAye manuSyAne A cAgabIja sAMpaDe che. ahIM 'manuSyAne' ema kahyuM, tenuM kAraNu-ghaNuM karIne tee ja AnA mukhya adhikArI hAya che, e che. bAkI te cAre gatimAM A bhAvamalanI kSINatA sabhave che. eTale cAre gatimAM yAgabIjanuM grahmaNa hAi zake che. ane Ama AtmAnA a MdaraneA mela ghoA ghaNuM sApha thai gaye, citta-bhUmimAM yeAgakhIjanuM vAvetara thAya che; eTalA mATe ja ahIM kahyuM ke-' avyakta caitanya mahat kAya kare nahi''; arthAt jenuM caitanya hajI avyakta che-pragaTayu nathI, evA bAla jIva kayAre ya pazu A cAgabIja grahaNa karavA jevuM meDhu kArya karavA samartha thAya nahi. kAraNa ke jenAmAM hajI caitanyanI spaSTa sphuraNA-jAgRti thai nathI, jenAmAM hita-ahitanA vivekanuM bhAna AvyuM nathI, jenA AtmA haju gADha mAhinadrAmAM paDyo che, jenA AtmA jAgyA nathI,-evA mAla ajJAnI jIva kyAre ya meTu kAma kema karI zake? AhAra-nidrA-bhayamaithuna Adi saMjJAne paravaza te bicArI pAtAmAMthI ja paravAratA na hAya, teA bIjuM zuM karI zake ? te A prakAre nigodamAM tema ja ekedriyamAM jIva atyaMta mUrcchita avasthAmAM hoya che. eiMdriya, teiMdriya, caridriya e vikI avasthAmAM paNa caitanyanI avyakta dazA hoya che. asaMjJI paMcendriyamAM paNa te ja samUrchi ma jevI sthiti hAya che. sa'nI paMce jinadazanAdi driyamAM jalacara, sthalacara, ne khecara vagere tiryaMca pAMcAne viSe paNa ceAgabIjanI hitAhitanuM bhAna prAye haiAtuM nathI, pAmara gamArapaNuM hAya che. devamAM durlabhatA sukhavilAsanimagnatA-sukhamAM garakAvapaNuM hoya che; ane narakamAM du:khanivAsanimagnatA-du:khamAM DUbavApaNuM hAya che; eTale e ADe bIjuM kAMI sUjhatuM nathI, tema ja dharmaprAptinA uttama nimitto paNa tyAM maLavA durlabha che. manuSyamAM paNa anArya jAtine viSe tenI prApti asabhavita che. A jAtimAM paNa UMcu dharma sauMskArasa Mpanna kula pAmavuM durlabha che. te maLe teA paNa satya dharmanuM zravaNa prApta thavuM mahAdula bha che. zravaNa thAya tA paNa pratye zraddhA cAMTavI ghaNI ghaNI durlabha che. zraddhA ceTe te paNa te pramANe sayamamAM vIryanI sphuraNA thavI parama durlabha che. Ama uttarA ttara hu bhatA che. temAM ghaNe| bhAvamala kSINa thaye! hAya, parama puNyadaya pragaTyo hAya, *" sahajaM tu malaM vidyAtkarmasaMbandhayogyatAm / Atmano'nAdimattve'pi nAyamenAM vinA yataH // tasmAdavazyameSTavyA svAbhAvikayeva yogyatA / tasyAnAdimatI sA ca malanAnmala ucyate // ~~~zrI yAgabindu, bleka 164-170, "" Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA chu : jinadazanAde yogakhInI durlabhatA ( 147) tyAre ja A uttama cAgabIjanI prApti saMbhave che; tyAre ja parama du`bha evuM jina bhagavAnanuM darzana sAMpaDe che; tyAre ja sadgurunA yAga vagere sAmagrI maLe che. Ama satra jinadana-jinabhakti Adi yAgamIjanI parama durlabhatA che, eTalA mATe ja jAgatI jayeta jevA zrImAn AnaMdaghanajI, zrImAna devaca`drajI, zrImAn yoAvijayajI, zrImad rAjacaMdrajI Adi parama sata-parama bhakta yAgarAje parama bhakti ullAsathI gAi gayA che ke-- 66 'suhuma nigeda na dekhiyeA....sakhI ! dekhaNu de! bAdara atihi vizeSa.....sakhI puDhavI Au na lekhiyeA....sakhI. teu vAu na leza....sakhI vanasapati ati ghaNu diA....sakhI dIThe nahi~' ya dIdAra....sakhI. mi ti cauridI jala lihA....sakhI gati sanni paNa dhAra....sakhI0 sura tiri niya nivAsamAM....sakhI. manuja anAraja sAthe....sakhI apAtA pratibhAsamAM....sakhI catura na ciyA hAtha....sakhI ema aneka thala jANiye....sakhI darisaNu viSNu jina deva....sakhI AgamathI mati ANiye....sakhI kIje nirmala seva....sukhI--zrI AnadaghanajI jagatAraka prabhu vinavuM, vinataDI avadhAra re; tuja darasaNu viSNu huM bhamyA, kALa anaMta apAra re....jaga0 Ayara bhamyA prabhu navi maLyA, miththA avirati joDI re....jaga0 parapariNati rAgIpaNe, pararasaraMge rakta re; paragrAhaka rakSakapaNe, parabhege Asakta re....jaga0 '--zrIdevaca draSTa " jinape... bhAva vinA kakha, chUTata nahiM du:khadAva." " janma jAge ge AtamA, takha lAge ge raMga. "--zrImad rAjaca'jI " dIThI hA prabhu dIkI jagadguru tuja, mUrati he| prabhu mUti kaliyuge hA prabhu kaliyuge dulaheA tuja, darazaNu he! prabhu dariza 66 manuSya janmanI mahatvatA- Ama satra jinadarzana-bhakti Adi uttama yogakhIjanI atyaMta durlabhatA hAvA chatAM, tenI prAptinA sabhava mukhya karIne manuSya gatimAM hoya che. eTalA mATe ja jJAnIpuruSAe manuSya janmane sazreSTha kahyo che. kAraNa ke-- mAhanavelaDI jI; lahuM AzA lIjI. " --zrI yazeAvijayajI 8 e. mekSa khIjA kAi dehathI maLatA nathI. deva, tiryaMca, ke naraka e akke gatithI mAkSa nathI, mAtra mAnava dehathI mAkSa che. x x kAi paNa anya dehamAM pUrNa savavekanA udaya thatA nathI, ane meAkSanA rAjamArgamAM praveza thai zakatA nathI, ethI ApaNane Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) yogadaSTisamuccaya maLela A bahu durlabha mAnavadeDa saphaLa karI le e avazyanuM che. keTalAka mULe durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM, ane aneka prakAranA madamAM Avo mAnavadeha vRthA gumAve che, amUlya kaustubha hArI bese che. A nAmanA mAnava gaNAya, bAkI te vAnararUpa ja che." "bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavane maLyo. toye are ! bhavacakrano AMTo nahiM eka Ta sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe lahA, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM ahA ! rAcI raho ?'"--zrI mokSamALA ane Ama parama durlabha ne parama amUlya evA manuSya janmamAM ja prAye yogabIjarUpa sanmArganI prAptino suavasara sAMpaDe che, ema jANI mumukSu jIve prabhubhaktisadagurusevA Adi sAdhanonI parama bhaktithI upAsanA karI, jema bane tema utAvaLe A mAnavadehanI sArthakatA karI levI,-evo dhvanirUpa ADakataro sAra bodha atre mahAtmA zAstrakAre Apyo che. te upadarzAvatAM kahe che- carame pudgalAvaH kSayazcAsyopapadyate / jIvAnAM lakSaNaM tatra yata etadudAhRtam // 31 // carama pudgalAvartamAM, kSaya to eno heya; kAraNa jIvanuM tihAM, lakSaNa AvuM jayA-31 artha -ane chellA pudgalAvamAM A bhAvamalano A kSaya upaje che, kAraNa ke temAM vartatA nuM lakSaNa A (nIce kahevAmAM AvatuM ) kahyuM che - je kahyuM che, te batAvavA mATe kahe che - duHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu ca / aucityAtsevanaM caiva sarvatraivAvizeSataH // 32 // kRtti-rame sudraDhAva-carama pudagalAvatamAM, yakta lakSaNavALA chellA pudgalAvarta mAM, lAzcAhyougghare-A bhAvamalane kSaya upaje che. gItAnAM ar tatra-tyAM chellA pulAvartAmAM jIvanuM lakSaNa, rata itaduvAdatamU-kAraNa ke A (kahevAmAM Ave che te) kahyuM che. vRtti-duHsthitiy-zarIraAdi du:khathI duHkhI Ao pratye, rAcataM-atyaMtapaNe dayA. sAsuzayapaNuM, anukaMpAbhAva 3-aSa, asara. kenA pratye ? to ke vahu gha-vidyA vagere guNothI yukta evA guNavaMta pratye. gauristhANeva jaiva-tema ja aucityathakI sevana, zAstra anusAre ucitapaNAe karIne sevana; -sarvatra ja, dIna vagere pratye, vipatA:-avizeSathI, sAmAnyathI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : dAkhI prati dayA ati dukhiA prati dayA ati, guNavata prati adraSa; ucitapaNe sevana vaLI, sarvatra ja avizeSa 3ra artha:-dukhIAo pratye atyaMta dayA, ane guNavaMto pratye aSa, ane sarvatra ja avizeSathI ocitya pramANe sevana -A chellA pudgalAvartAnuM lakSaNa che. vivecana chellA 5galAvarsamAM-pudagalapherAmAM vartatA jIvanA mukhya lakSaNa A che:-(1) duHkhI A pratye atyaMta dayA, (2) guNavAna jano pratye aSa, (3) ane sarvatra aucityathI sevana. te A pramANe - 1. duHkhIA pratye atyaMta dayA roga vagere zArIrika duHkhathI, tema ja daridratA-daubhagya vagerethI upajatA mAnasika duHkhathI,-Adhi-vyAdhi-upAdhithI je jIvo bicArA duHkhI A haya, paritApa pAmI AkuLa-vyAkula thatA hoya, teo pratye atyaMta dayA-anukaMpA karavI, te atre prathama lakSaNa che. eTale ke te te duHkhathI te jIvane jevo kaMpa-Atmapradeza parispada thato hoya, tevo tene anusaratA kaM5 potAnA AtmAne viSe thAya, tenuM nAma " anukaMpA" che. te duHkha jANe potAnuM ja hoya evI bhAvanA upaje, jema zarIranA eka bhAgane duHkha thatAM bIjA bhAgamAM paNa anukaMpa UThe che, tema bIjAnA duHkhe pote duHkhI thavuM te anukaMpA che. ane pitAnuM duHkha dUra karavAne jema pote sadA tatpara hoya, tema paraduHkhabhajana karavAne sadA tatpara hovuM, te ja kharI anukaMpA athavA dayA che. kAraNa ke paraduHkha chedavAnI je IchA tenuM nAma ja karuNA-dayA che. "paraduHkha chedana IcachA karuNA."--zrI AnaMdaghanajI "vaiSNava jana to tene kahIe, pIDa parAI jANe re.-zrI narasiMha mahetA AvI uttama dayA je pALavA IcachA hoya, te para jIvane duHkha kema ApI zake ? pIDA kema upajAvI zake ? sUmamAM sUkSama jIvane paNa je dUbhavavA Iche nahiM, te nAnAmoTA keI paNa jIvane kema haNI zake? tenI lAgaNI paNa kema dUbhavI zake? te te kayAreya paNa koI paNa jIvanI mana-vacana-kAyAthI hiMsA karavAthI jema bane tema dUra ja rahe. eTaluM ja nahiM paNa jema bane tema sarva prayatnathI tenI rakSAmAM ja pravarte. A dayA dharmavRkSanuM mULa che, sarva siddhAtano sAra che, sarva darzanane saMmata che, sarva vratamAM prathama che, sarva sukhasaMpadAnI jananI che, sarva prANInuM hita karanArI che. enA jevo bIjo ekeka dharma nathI. "ahiMsA paramo dharma "-ahiMsA parama dharma che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) daSThisamucca satya, zIla, dAna vagere paNa dayAnI rakSA karanArA aMgarakSaka jevA che, dayA vinA e badhA apramANa che. mahAtmA satparuSe kahI gayA che ke dharmatatva je pUchayuM mane, te saMbhaLAvuM sneha tane, je siddhAMta sakaLane sAra, sarva mAnya sahune hitakAra. bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIje dayA samAna, abhayadAna sAthe saMtoSa, dya prANIne daLavA doSa. satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA hAIne rahyA pramANe, dayA nahiM to e nahiM eka, vinA sUrya kiraNa nahiM dekha."-zrI mokSamALA "jisake hirede haya bhUtadayA, vAne sAdhana era kiye na kiye. " - mahAtmA kabIrajI "tulasI dayA na chAMDie, jaba laga ghaTameM prAna."-zrI tulasIdAsajI 2. guNavaMta pratye adveSa guNavAna jana pratye adveSa-amatsara have, Ibdha rahitapaNuM hovuM, te A chellA pagalAvarsanuM bIjuM lakSaNa che. guNano dveSa te matsara kahevAya che, te ahIM na hoya. vidyA, vinaya, viveka, jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere guNothI je koI paNa pitAnA karatAM adhika-caDhIyAto dekhAya, te tenA pratye adekhAI na kare, paraMtu te te guNa joI UlaTe manamAM prasanna thAya, rAjI thAya, pramodabhAva dhare ke-"dhanya che Ane ! AnAmAM vidyA-vinaya-vivekano ke vikAsa che ! A ke jJAnavAna, kevo cAritravAna che!" Ama paranA paramANu jevaDA guNane paNa parvata jevo gaNI potAnA hRdayamAM sadAya vikAsa pAme, praphula thAya, sAcA saddaguNAnurAgI bane, to samajavuM ke A chelA yugalAvartanuM cihna che. " paraguNaparamANUnparvatIkRtya nityaM, nijhari visaMta raMti saMta cita"--zrI bhartuhari "guNa pramoda atizaya rahe, rahe aMtarmukha vega. - zrImad rAjacaMdrajI paragaNuM dekhI pramoda pAma, khuzI thavuM, rAjI thavuM e ja sajajananuM lakSaNa che. sajajana to pramodabhAvathI kevI bhAvanA kare che, tenuM suMdara zabdacitrax atra ApyuM che- x "jihve pravIbhava tvaM sukRtisucaritoccAraNe suprasannA, bhUyAstAmanyakIrtizrutirasikatayA me'dya karNau sukau~ / vIkSyAnyaprauDhalakSmI drutamupacinutAM locane rocanatvaM, saMsAramannA sTamiti maghatA jharamano muthameva " -zrI zAMtasudhArasa, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrASTi : guNIne apa, aucityathI sarvanI sevA (15) he chama! tuM puNyazALI jIvenAM sucaritra uccArI pavitra thA, suprasanna thA! bIjAnI kIrti sAMbhaLavAno rasa pAmI mArA baMne kAno Aje sukarNa arthAt saphaLa thAo! aho! bIjAnI uttama lakSmI, bIjAnuM aizvarya dekhI mArAM locano Tharo, dro, emAMthI harSAzru Avo! he jIbha! he kAna ! he cakSu ! asAra saMsAramAM AvI bhAvanA e ja tamArA janmanuM parama sArthaka che." -zrI manasukhabhAI kIracaMdrata zAMtasudhArasa vivecana. "dhanya dhanya te jIva prabhu pada sevI che, je dezanA suNe jJAna kriyA kare zuddha, anubhavayoge ho nija sAdhakapaNe, seva Izvara deva "- zrI devacaMdrajI "maitrI bhUtamAM, guNamAM pramoda, duHkhI jIvomAM karuNa prayoga, mAdhyamaya vRtti viparIta pratye, he deva! dhAre muja Atma ni. -zrI amitagati AcArya kRta "sAmAyika pATha (De. bhagavAnadAsa anuvAdita ) 3. aucityathI sarvatra avizeSapaNe sevana zAstramAM je pramANe kahyuM che te pramANe aucityathI, ucitapaNAthI, jyAM jema ghaTe tema sevA karavI te trIjuM lakSaNa che. "ucitapaNAne anusaravAthI asatupravRtti dUra thAya che, ne sat pravRttimAM pravartana thAya che, tethI karIne cakkasa karmakSaya thAya che." x mATe ja AtmAthI hAya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che, te te kare, ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che, te te samaje. "jyAM jyAM je je yogya che, tihAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha."--zrI Atmasiddhi ane temAM paNa avizeSathI-kaI paNa jAtanA bhedabhAva vinA, sAmAnyapaNe dIna-duHkhI vagere sarva koInI paNa yathAyogya sevA karavI, e ucita sevA che. atre ucitapaNuM, yathAyogya paNuM Ama samajavuM; muni-sAcA sAdhuguNathI yukta evA sapAtra puruSa pratye je sevA karavAmAM Ave, tyAM bhaktibhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. du:khI, dIna, apaMga vagere pratye kaMI sevA karavAmAM Ave temAM anukaMpA bhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. A (mULa zloka ) "maitra juninu pramo, vui zIju kaviggvuM ! mAdhyasthyavRttiM viparItavRttI, sadA mamAtmA vidadhAtu deva // " x "asyaucityAnusAritvAtpravRtti satI bhavet / vAvRrizca niyamoSava: varmakSa cataH | >>- zrI gabindu. * " anukaMpA'nukaMpye syAdbhaktiH pAtre tu snggtaa| 3thApItu rANAmatinA kavi che - zrI yazovijayajIkRta dvA2 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152 ) yogaSTisamuccaya dIna-du:khI vagere game te hoya, game te matasaMpradAyanA hAya, game te jAtinA hAya, tA paNa abhedabhAve sAcI anukapAthI sevA karavA ceAgya che. A anukaMpA dAnaneA jinezvara bhagavAne kadI paNa niSedha nathI karyA. dIna, du:khI, regI AdinI sevA-zuzruSAthe dAnazAlA, auSadhAlaya, ispitAla vagerenA prakhadha karavA, te ghaNA jIvAne upakArI thai paDI, anu kaMpAnA hetu che, zubha AzayanuM kAraNu che. puSTa AlaMbanane AzrI AvI dAnAdi sevAthI pravacananI unnati thAya che, ane te kalyANanuM kAraNu thai paDe che. 6 A dAnAdi kAryoMmAM paNa ucitapaNuM jALavavAnI bahu bahu jarUra che. dravya, kSetra, kAla, bhAva vagere kharAbara joi vicArIne jema ghaTe tema karavA caiAgya che. dAna Apavu te pazu-le rAMkA! letA jA!' evA tuccha bhAvathI, athavA 'upara dAnAdimAM hAtha rAkhavAnA bhAvathI ApavuM,-e ucita nathI, paNa anucita che. cathAUMcatapaNu ceAgya pAtrane yogya dAna ceAgya rIte AdarathI ApavuM, te pAtrane peAtAnu dIna--lAcArapaNuM na lAge--ta vedAya, ezIALApaNuM na lAge, ema 'jamaNA hAtha Ape ne DAbe hAtha na jANe' evI rIte ApavuM, te citapaNuM che. ispitAla-auSadhAlaya vageremAM paNa dIna-du:khI daradIe! pratye anAdara batAvavAmAM Ave, A te mIA che" ema jANI tenI kharAbara kALajI na levAmAM Ave, e aucitya nathI. paNa garIba daradIe pratye te khAsa hamadardI khatAvI, tenI era vizeSa kALajI levI, ni:svArtha sevA khajAvavI, e ja kharU ucitapaNuM che. AvuM ucitapaNuM jALavavuM e dAtA sagRhasthanI pharaja che, ane te jaLavAze teA ja sAcA sevAdharma bajAvI zakaze. temAM paNu yeAgya dravya-kSetra-bhAvamAM ceAgyakALe karelI gheADI dAnAdi sevA paNu, jeTalI lAbhakArI thAya che, jeTalI ugI nIkaLe che, teTalI akALe karelI ghaNI sevA paNa thatI nathI. varasAdamAM eka dANAnI paNa anekagaNI vRddhi thAya che, varasAda vagara karoDo dANA nakAmA jAya che. mATe sevAdharmamAM paNa ceAgya avasara jALavaveA, e ucita che. A badhA sthULa DhaSTAMta che. Ama satra yathAyeAgyapaNe jema ghaTe tema sevAdharma AdaravA, yAti janatAnI sevA karavI, e paNa caramAvarttatu cihna che. " dIna kahyA viNu dAnathI, dAtAnI vAdhe mAma; jala dIe cAtaka khIjavI re, megha hue tiSNe zyAma....caMdraprabha."--zrI yazovijayajI Ama atre traNa mukhya lakSaNa kahyA,-du:khIAnI dayA, guNI pratye adveSa, sanI abhepaDye ucita sevA. A lakSaNa jenAmAM varte che, te carama Avatta mAM varte che, tene " kAle'lpamapi lAbhAya nAkAle karma bahnapi / vRttI vRddhiH vaLatti jaLasroTigthAyayA // '-zrI yovijayajIkRta dvA. dvA dharmAGgakhyApanArtha ca dAnasyApi mahAmatiH / 66 avasthocityayogena sarvayaeNvAnu carcA | ''--zrI haribhadrasUriSkRta aSTaka Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mirAzi : jJAnano Azaya, puruSArtha preraznA bhavacakrano chelle AMTe che, ema jANavuM. A bAhya cihno parathI bhavasAra bodha cakrano chele phero bAkI che, evuM anumAna thaI zake che. bAkI vizeSa to atIndriya evA gIjJAnane gamya che, mATe caramAvarta mAM AvavuM hAya, bhavane chelle phero karavo hoya, ne gabIjanI vAvaNI karavI hoya, to A lakSaNeguNe AtmAmAM pariNamAvavA joIe; duHkhInI atyaMta dayAthI hRdayane komaLa-A karavuM joIe, guNa-aSathI cittabhUmi cokakhI karavI joIe, ne sarva jIvanI yocita sevA karI vivavatsala banavuM joIe. ema A uparathI mahAtmA zAstrakAre bedha Ape. ane A uparathI eTaluM paNa khAsa lakSamAM levA gya che ke-kALasthiti pAkaze, bhavapariNati paripAka thaze, bhavanI mudata pUrI thaze, tyAre ApaNe mArga pAmazuM, mATe ApaNe te tenI rAha joyA karazuM,-evuM khoTuM AlaMbana pakaDI ALasu-pramAdI thavA gya nathI, pAdaprasArikA avalaMbavA yogya nathI, hAtha joDI besI rahI puruSArthahIna thavA yogya nathI. jJAnI puruSae kALalabdhiparipAka vagere kahyA che, teno UlaTo anarthakArI artha karavA gya nathI. jJAnI puruSano upadeza kadI paNa puruSArthahInatA prere ja nahiM; puruSArthanI jAti ja prere. mATe jJAnIne Azaya samajavo joIe. ApaNI potAnI tathAbhavyatA kevI che, te ApaNe jANatA nathI. paNa te bhavyatAno paripAka karavAno puruSArtha te ApaNA hAthamAM che. eTale ke ApaNI bhavyatA-gyatA kema jaladI pakAvavI teno prayAsa ApaNe karI zakIe ema chIe. puruSArtha preraNuM ApaNI pAtratA-gyatA vadhArIe, eTale enI mudata enI meLe pAkaze, ApaNe enI ciMtA karavAnI jarUra nathI. dAkhalA tarIke-magamAM pAkavAnI yogyatA che, paNa te cUle caDAvIe te pAke, enI meLe koI kALe pAke nahiM. tema bhavya evA AtmAmAM paNa bhavyatA-gyatA ANavAno prayAsa na karIe, to enI meLe megyatA Ave nahiM. eTalA mATe je paramArthanI IcchA hoya, to kALasthiti jema pAke, bhavapariNati paripAka thAya, AtmAmAM gyatA-pAtratA jema Ave tevA upAya levAno satya puruSArtha karavo joIe ane tevA upAyamAM prAthamikamAM prAthamika je upAyadayA vagere ahIM spaSTa batAvyA che, teno Azraya karI AtmArtha sAdhavo joIe; zuddha nimittakAraNanA prabaLa avalaMbanathI upAdAna pragaTAvavuM joIe, -ke jethI karIne bhavapariNati chelalA pudagalAvAmAM AvI ubhI rahe, bhavano chele phero bAkI rahe, ne temAM paNa jema bane tema ochA bhAva karavA paDe. Ama atre ivani che. AnI sAthe saMvAdI evA parama puruSArtha preraka vIragarjanArUpa satya vacano vartamAnayuganA parama saMta-bhAvagI zrImad rAjacaMdrajI jevA jJAnAvatAra puruSe uccAryo che - 20 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) "jo Icche paramAtha tA, karA satya puruSArtha, bhavasthiti Adi nAma lai, haide nahiM AtmA. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya tyAga vairAgya; ane kAraNa ke ema che, ethI karIne-- hAya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgyuM."--zrI Atmasiddhi '' caMga samana evaMvidhasya jIvasya bhadramUrtermahAtmanaH / zubho nimittasaMyogo jAyate'vaJcakodayAt // 33 // bhadrabhUtti mahAma te, evA jIvane joga; avacakra udaye upaje, zubha nimittasayAga. 33 artha :-evA prakAranA bhadrabhUtti mahAtmA jIvane, avaMcAnA udaya thakI, zubha nimitta sayAga upaje che. vivecana " cAhe cakAra tecaMdane, madhukara mAlatI bhegI re; tima bhavi sahaja guNe hAve, uttama nimitta saMceAgI re. vI20'--zrI yA, sa0 2-13 uparamAM je TrumaNAM ja dayA vagere lakSaNa kahyA te lakSaNavatA yegI puruSa kevA hoya ? te bhadrabhUtti -bhadramUrttivALA hAya, kalyANurUpa bhalI AkRtivALA hoya. tene dekhatAM ja te bhadra, bhaleA, rUDA jIva che evI svAbhAvika chApa paDe. te priyadarzana zubha nimitta hAya, tenuM darzIna priya-DhAluM lAge evuM hAya, tene dekhatAM ja tenA sacAga pratye kudaratI prema sphure evA te priyadazI 'devAnAM priya " hAya. ane te 'mahAtmA ' kahevA ceAgya che, kAraNa ke sIya nA--uttama AtmavIrya nA tene yAga banyA che. AvA bhadramUtti mahAtmA jIvane zubha nimittane saMcaiAga upaje che, tene sadyAga vagerenA joga khAse che. uttamane uttama nimitta saheje maLI Ave che, tevuM tevAne kheMce, 'Like attracts like ' te nyAye yAgya supAtra jIvane tenA puNyaprAbhArathI kheMcAIne tathArUpa cegya nimitta sAMpaDe che, ane te uttama nimitto vRtti:-EvidharU nIvaya--evA prakAranA jIvane, hamaNAM ja kahelA lakSaNavALA yAgI, mAmRta:-bhadrabhUti, priyadarzIna, jenuM darzana priya-vhAluM lAge evAne, manhAtmanaH-mAmAne--sIya*nA yoge karIne, zuM teA ke-jhuma-zubha, prazasta, zuM? te ke-nimittalayona-nimitta sayAga, sAga AdinA saMyAga,--kAraNa ke soga Adija niH zreyasasAdhananu-me kSasAdhananuM nimittapaNuM che, nAcate-upaje che. kayAMthI? te mATe kahyuM-apa joyAt-avacakanA udayathakI, kahevAmAM AvatA samAdhivizeSanA--yogavizeSatA udayane lIdhe, ema artha che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithAdaSTi : "kAraNa jAge che kAraja nIpaje' (15) mokSanA amegha sAdhanarUpa thaI paDe che. jema cakora kudaratI rIte ja caMdrane cAhe che, jema bhamaro svabhAvathI ja mAlatIno bhegI bane che, tema bhavya-gya supAtra jIva paNa sahaja guNe karIne uttama nimittane saMga pAme che. "vyasana udaya je jaladhi anuhare, zazine teja saMbaMdhe; aNusaMbaMdhe kumuda anuhare, zuddha svabhAva prabaMdhe....thAzuM"--zrI yazovijayajI uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anaMtajI."--zrIdevacaMdrajI ane A uttama nimittane vega paNa zA kAraNathI thAya che? te paNa ahIM spaSTa karyuM che. traNa avaMcakanA udayathI A nimitta maLI Ave che. A avaMcaka eka prakArane vizeSa che. tenuM svarUpa have pachI kahe che. A avaMcakarUpa kAraNane vega bane te tevA nimittano yoga bane che. nimitta ane upAdAna "kAraNa jege che kAraja nIpaje, emAM koI na vAda paNa kAraNa viNa kAraja sAdhiye, e nija mata unamAda, saMbhava"zrI AnaMdaghanajI "kAraNathuM kAraja sadhe che, eha anAdikI cAla.lalanA devacaMdra pada pAIye che, karata nija bhAva saMbhAla...lalanA"zrI devacaMdrajI kAraNa vinA kArya thAya ja nahiM, A sanAtana niyama che, paNa e kAraNa vinA kArya sAdhavAnI je vAta kare che, te to kevaLa pitAnA matane unmAda ja che. chatAM keTalAka ke asamaMjasa bhAve upAdAna ane nimittanA yathAgya vibhAga-saMbaMdhanI maryAdAnuM bhAna nahiM hovAthI, athavA bAMdhI lIdhelA bhrAmaka khyAlane lIdhe UMdhu viparyasta samajatA hovAthI, ekAMtika pakSa grahIne, upAdAnane nimitta jANe eka bIjAnA virodhI pratispadhI hAya, ema arthavihIna zuSkajJAnarUpa vAtethI parama upakArI nimittane a5lApa karatA rahI, 'upAdAna upAdAna' ema zabda mAtra kahetA phare che, te zrI AnaMdaghanajIne zabdomAM "nija mata umAdaja che. kAraNa ke ekalI upAdAnane ke ekalA nimittane ekAMtika pakSa-Agraha karavo te kevala viparyAsarUpa-brAMtirUpa pragaTa mithyAtva ja che. je evo ekAMtika pakSa grahe che, te upAdAna ne nimittane parasapara sApekSa pUrNa avirodha sahakArarUpa saMbaMdha jANato ja nathI, ane ekAMtika mithyA asat usUtra prarUpaNA karI jJAnInA sanAtana mArgano lepa kare che-tIrthano uchera kare che. kAraNa ke upAdAnane bhUlI ekalA nimittane pakaDyAthI jema kAMI vaLatuM nathI, tema nimittane choDI ekalA upAdAnathI paNa kAMI vaLatuM nathI. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) yogadaSTisamuccaya zAstramAM upAdAnanI vAta kahI che te vAta kharI, paNa te kAMI nimittano niSedha karavA mATe ke enuM ochuM mUlyAMkana karavA mATe kahI nathI, paNa jIvane puruSArtha jAgRti arthe sApekSapaNe kahI che, eTale ke zuddha nimittanA prabaLa avalaMbanapUrvaka AtmapuruSArtha jAgrata rAkhavA mATe kahI che. te eTale sudhI ke zrutajJAnanuM-AjJAnuM athavA jina bhagavAnanuM avalaMbana bAramAM guNaThANAnA chellA samaya paryata kahyuM che, te paNa zuddha nimittanuM sevana keTaluM prazasta ne upakArI che e sUcave che. mATe yukta pakSa e che ke zuddha nimittanA AzrayathI upAdAnanI zuddhi pragaTa karatA rahI jIve AgaLa vadhavuM joIe, AtmavikAsa sAdhavo joIe. ane e ja jina bhagavAnane sanAtana rAjamArga che. A aMge zrI vizeSAvazyakamAM prajJAnidhi zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe tathA zrI aranAtha-mahilanAthamunisuvrata jina stavanemAM parama adhyAtmarasapariNata mahAtmA devacaMdrajI mahAmunie sUma mImAMsA karI sAMgopAMga nirNaya batAvyo che, te mumukSane atyaMta mananIya che. atre vistArabhayathI tene prAsaMgika nirdeza mAtra karyo che - kartA kAraNa ke kAraja siddhi laherI, kAraNa cAra anupa kAryAthI teha zaherI..praNamAM zrI aranAtha"--zrI devacaMdrajI kartA kAraNanA yoge kAryasiddhi pAme che, mATe kAryane athI hoya te cAra anupama kAraNe graha che. temAM mukhya be kAraNa che-upAdAna ane nimitta. vasatuno nija sattAgata dharma te upAdAna che. te upAdAna pote upAdAnakAraNapaNe na pragaTe tyAM sudhI kAryasiddhirU5 varatusvarUpa pragaTatuM nathI, ane upAdAnakAraNa paNa nimittakAraNa vinA pragaTatuM nathI. arthAta kartAnA prAge nimittakAraNanA avalaMbana-upakArathI upAdAna upAdAnakAraNapaNe pariName che ane tethI ja kAryasiddhi thAya che. vaLI upAdAnapaNuM na thatuM hoya to nimittanuM nimittakAraNa paNuM paNa rahetuM nathI, arthAta nimitta nimittakAraNa kahevAtuM nathI. jyAre tathArUpa upAdAnakAraNa pragaTatuM jatuM hoya, tyAre ja te kharekharUM nimittakAraNa kahevAya che, nahiM to nahi. Ama kartA pote kAryaruci thaI kArya karavA pravarta-puruSArtha kare ane zuddha puSTa nimitta kAraNano vidhipUrvaka Azraya karato rahI, upAdAnane upAdAnakAraNapaNe pragaTAvato jAya to kAryasiddhi thAya; nimitta ane upAdAnanA sahakAra-sahagathI ja kArya nIpaje. nija sattAgata ghama te upAdAna gaNerI." "upAdAna upAdAna pariNati nija vastunI re, paNa kAraNa nimitta AdhIna; puSTa apuSTa duvidha te upadiye re, grAhaka vidhi AdhIna....lagaDI munisuvata." -zrI devacaMdrajI dAkhalA tarIke ghaDo banAvavAmAM mATI che te upAdAna che, paNa daMDa-cakra vagere nimitta na maLe to te enI meLe upAdAnakAraNa paNe pariName nahiM, ane mATImAMthI ghaDe kadI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : upAdAna ane nimitta (157) paNa bane nahiM. tema jIvana nija sattAgata dharma te upAdAna che. nija sattAe sarva jIva siddha samA che, paNa te zaktithI che. te upAdAnanI vyakti mATe-pragaTapaNA mATe athaoNt upAdAna upAdAnakAraNa paNe pariName te mATe te nimita kAraNanI avazya jarUra che. zuddha evuM puSTa nimittakAraNa vidhipUrvaka na seve to anaMtakALe paNa kadI siddhi thAya nahiM, upAdAna pragaTe nahiM. tema ja upAdAnanuM durlakSya karI mAtra nimitta sevyAthI paNa kAryasiddhi thAya nahiM. bannenA sahakArathI ja siddhi nIpaje. upAdAna Atama sahI re, puNAlaMbana deva...jinavara pUje. upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu sevA...jina zrI saMbhava." "nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI, prabhu avalaMbana siddhi, niyama eha vakhANI....praNa -zrI devacaMdrajI mATe tAtparya ke upAdAnanuM nAma laI, je e nimitta choDI dIe, teo siddhi pAmatA nathI, ne zAMtimAM bhUlA bhame che. A acala siddhAMta jJAnI puruSoe kahyo che. sadagurunI AjJA, jinadazA ane prastutamAM A avaMcakatraya e nimittakAraNa che. te nimittakAraNa sevyA vinA-ArAdhyA vinA AtmajAgRti Ave nahiM. A aMge parama tatvaSTA zrImad rAjacaMdrajInA ketakIrNa vacanAmRta che ke - sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta, pAme nahiM siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita"- zrI Atmasiddhi arthAtu-"sadaguru AjJA Adi te AtmasAdhananAM nimittakAraNa che, ane AtmAnAM jJAnadazanAdi upAdAna kAraNa che; ema zAstramAM kahyuM che, tethI upAdAnanuM nAma laI je kaI te nimittane tajaze te siddhapaNane nahIM pAme, ane bhrAMtimAM vatya karaze, kemake sAcA nimittanA niSedhAthe te upAdAnanI vyAkhyA zAstramAM kahI nathI, paNa upAdAna ajAgrata rAkhavAthI tAruM sAcA nimitta maLyA chatAM kAma nahIM thAya, mATe sAcA nimitta maLe te nimittane avalaMbIne upAdAna sanmukha karavuM, ane puruSArtha rahita na thavuM, e zAstrakAre kahelI te vyAkhyAna paramArtha che." -zrImad rAjacaMdra avaMcaka udayathI" ema kahyuM, eTale enuM svarUpa pratipAdana karavA kahe che- Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) yogadaSTisamuccaya yogakriyAphalAkhyaM yacchyate'vaJcakatrayam / ..sAdhUnAzritya paramamiSulakSyakriyopamam // 34 / / avaMcakatraya parama je, vega kriyA phala nAma; sAdhu Ama-te bANanI, lakSya kriyA sama Ama. 34 artha-sAdhuone-sapuruSone AzrIne, yoga kriyA ne phala nAmanuM parama avaMcakatraya (tripuTI) saMbhaLAya che, tene bANunI lakSyakriyAnI upamA che. vivecana "nirmala sAdhu bhagati lahI...sakhI ga avaMcaka hAyare sakhI kiriyAvaMcaka tima saho sakhIphala avaMcaka jeya re sakhI caMdraprabhu"-zrI AnaMdadhanajI cagAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phelAvaMcaka e traNa prakAranA avaMcakanI tripuTI zAstramAM kahela che. A avaMcaka eka prakArane avyakta samAdhivizeSa-gavizeSa che, nAnA prakAranA kSayopazamane lIdhe upajo tevA prakArano AzayavizeSatraNa avaMcaka cittapariNAmavizeSa che. "avaMcaka eTale zuM? avaMcaka eTale vaMce nahiM, chetare nahiM te. je kadI khAlI na jAya, cUke nahiM, ADoavaLevAMko jAya nahiM, e amogha, acUka, avisaMvAdI, rAmabANa te avaMcaka. vega e ke kadI vace nahiM-cUke nahiM-vako jAya nahi te gAvaMcaka. kriyA evI ke kadI vaMce nahiM-phegaTa jAya nahiM-vAMkI jAya nahiM te kriyAvaMcaka. phala evuM ke kadI vaMce nahiMkhAlI jAya nahiM-vAMkuM jAya nahiM, te phalAvaMcaka A parama-uttama evuM avaMcakatraya sAdhuone eTale ke sAcA sAdhuguNathI zobhatA sapuruSone AzrIne che, sAcA "muni" evA jJAnI puruSone avalaMbIne che, ema tene saMbaMdha samajavAnuM che. eTale ke sAcA sAdhu svarUpa satparuSane-sadaguruno bhega, ga, tathArUpa oLakhANa te gAvaMcaka che; te yoga kadI vaMce nahiM, amegha haya, avazya vRtti-yojAyAtrAhayaM ramADavagnatrayamu-kAraNa ke vega, kriyA ne phala nAmanuM avaMcikatraya AgamamAM saMbhaLAya che,-"jo jovaca : ziyAvara paDhAvazat" e vacana uparathI. A amRta samAdhi ja che, tenA adhikAramAM pATha che tethI. A citra (jUdA jUdA) kSayopazamathakI tathA prakArane AzayavizeSa che. ane A sAdhunAzilpa-sAdhuone AzrIne, sAdhuo eTale munio; vmam-parama evuM avaMcAya. svarUpathI te A phUputradAyiomam-bANanI lakriyAnI upamAvALa che. bANunI lakriyA, tenI pradhAnatAe karIne tenAthI avisaMvAdinI ja hoya, -nahiM te lakSyakiyApaNAno athAga hoya teTalA mATe. (bANa barAbara tAke e ja lakriyA, nahiM te lakSya kriyA bane nahi) ema sAdhuone AzrIne yogAvaMcaka che, tenA yogane avisaMvAdI hoya che; ema tenI vaMdanAdi kriyA ane tenA phalane AzrIne, A ema ja, dravyathI che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSiNA : thAnAvazvaka , diyA thaka, talAvacakA (159) avisaMvAdI heya. ane pachI puruSane tevA sapuruSasvarUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdana, namaskAra, vaiyAvacca vagere kriyA karavAmAM Ave te kiyAvaMcaka kahevAya; te kriyA kadI vaMce nahiM-phegaTa jAya nahiM, acakapaNe avazya dharmalAbhadAyI thAya ja. ane Ama sapuruSa saddagurune tathArUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdanAdi kriyA karavAmAM AvI, tenuM phala paNa kadI vaMce nahiM, amegha hoya, acUkapaNe prApta thAya, te phelAvaMcaka jANavuM. A traNe avaMcaka ahIM A draSTimAM dravyathI hoya che. sadaguru vege vaMdana kriyA, tehathI phala hoya je re, vega kriyA phala bhedathI, trividha avaMcaka eha re....vara"-zrI ga0 sajhAya 2-1ra A avaMcaka tripuTIne bANunI lakSyakriyAnI upamA barAbara ghaTe che. jema lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne choDeluM bANa layane avazya vidhe, cUke nahi, khAlI jAya nahiM-aphaLa thAya nahiM, nija kAryanI siddhi kare, tema zuddha bANanI lakSya AtmasiddhirUpa lakSyane anulakSIne tAkIne karavAmAM AvelA yoga, kriyA kriyAnI upamA ne phaLa avaMcaka hoya, avazya pitAnA sAbarUpa lakSyane sAdhe, amogha acUka hAya, avisaMvAdapaNe svakAryanI cokakasa siddhi kare. AmAM nizAnane barAbara tAkIne bANano dhanuSya sAthe ga-jeDANa thavuM, anusaMdhAna thavuM, tenI barAbara cagAvaMcaka che. Ama barAbara tAkelA bANanI nizAna pratye gamana karavAnI je kriyA, tenI barAbara kriyAvaMcaka che. ane nizAnane viMdhavArUpa je kAryasiddhi thavI, tenI barAbara phalAvaMcaka che. A daSTAMta ghaNuM artha rahasya bhareluM che, ne tenA parathI nIcenA muddA tAravI zakAya che - (1) bANano gaanusaMdhAne barAbara nizAna tAkIne na hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vAMkIcUkI hAya, ne nizAna cUkI javAya; tema Atmasiddhino laya barAbara tAkyA vinA je ga vaMcaka hoya, to teno sAdhaka kriyA paNa vaMcaka hoya ane phala paNa vaMcaka heya. (2) bANano yoga-joDANa barAbara nizAnane tAkIne karavAmAM Avela hoya, to ja nizAna pratyenI tenI gamanakriyA sIdhI saDasaDATa hAya, ne nizAna viMdhAya, cake nahiM; tema Atmasiddhine lakSya barAbara tAkIne je vega avaMcaka karavAmAM Ave, to pachI tenI sAdhaka kriyA paNa avaMcaka haya, ane siddhirUpa phaLa paNa avaMcaka ja hoya. Ama A uparathI bhaMgI phalita thAya che -(1) yoga avaMcaka hoya, te kriyAphala avaMcaka hoya. (2) vega avaMcaka hoya, te pachInA kriyA-kula vaMcaka na hoya. (3) ga vaMcaka hoya, te kriyA-phala paNa vaMcaka hoya. (4) yoga vaMcaka hoya, te kriyA-phala avaMcaka na hoya. A sarvane nIcenI AkRti parathI barAbara khyAla AvI zakaze - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzcaya AkRti - kula ala" viMceka aneka kiyA vaMcaka cAga vaMcaka cAga kiyA _la nizAnala avecaka avecaka avecaka mANu ekaja vaMcaka thAga dhanuSya kiyA vecaka vaMcaka aneka - alakSya A uparathI spaSTa samajAze ke eka ga ja je barAbara na hoya te badhI bAjI bagaDI jAya che. ane A vega saddaguru sanduruSane AzrIne che, eTale sAcA sAdhu puruSane, saddaguruno joga barAbara na bane, te kriyA ne phalano ghANa paNa bagaDI jAya che. te A rIte-(1) sadaguru puruSa maLyA hoya, paNa te oLakhAya nahiM, te teno yoga agarUpa thaI paDe che, niSphaLa jAya che. (2) athavA asaddagurune sadaguru mAnI lIdhA hoya, te paNa yoga agarUpa thAya che, TelIphenamAM beTa naMbara joDAI gayA jevuM thAya Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhiyANa bANunI lahiyAnI u5yA (16) che! (3) athavA saddaguru maLyA hoya, paNa pitAnAmAM tenI yogyatA na hoya, te yoga : na maLyA barAbara thAya che. "lagana veLA gaI UMghamAM" tenA jevuM thAya che ! ane bIjuM e samajavAnuM che ke bANanuM nizAna-laya eka ja hoya che. te nizAnathI ADuMavaLuM-vAkuMcUMkuM, upara nIce bANa jAya, te nizAna viMdhAtuM nathI, khAlI jAya che, aphaLa jAya che, athavA ADA-avaLA alakSya vidhavArUpa aneka lakSya eka ja phaLa thAya che, paNa eka ISTa lakSaya pAmavArUpa phaLa maLatuM nathI. tema paramArthamAM paNa eka ja nizAna che, eka ja laya che. ane te zuddha AtmAnI siddhi athavA mokSa e ja eka lakSya che. eTale je yoga, je kriyA te eka mokSa pratye laI jAya, te ja saphaLa che, bAkI bIjI badhI aphaLa che. athavA to eka mokSarUpa phaLane cakI jaI, cAre gatimAM rakhaDavArUpa aneka phaLa ApanArI che. Ama avaMcaka evA yega, kriyA ne phalanI ekatA che, ane vaMcaka evA ga, kriyA ne phalanI anekatA che. "eka kahe sAdhiye vividha kiriyA karI, phala anekAMta locana na dekhe, phala anekAMta kiriyA karI bApaDA, raDavaDe cAra gatimAMhe lekhe dhAra taravAranI" -zrI AnaMdadhanajI Ama eka ja layanA anusaMdhAna-joDANarUpa je pega bane, tenA ja anusaMdhAnarUpa kriyA je karavAmAM Ave, ane tenA ja saMdhAnarUpa eka mokSaphaLa je maLe, to e traNe avaMcaka che. paNa eka ja lakSyanA anusaMdhAnarUpa yoga na hoya, vividhalakSI anekAMta kriyA hoya, ane tethI karIne vividha anekAMta phaLa-cAra gatimAM raDavaDavArUpa phaLa maLe, te e traNe vaMcaka che. ane A lakSyanuM bhAna paNa sadaguru puruSanA samAgama bhegathI thAya che, mATe sAcA saddagurune caga-tathArUpa eLakhANa te kAraNanuM paNa kAraNa hovAthI cagAvaMcaka che, te puruSa saddagurunA sevA bhakti Adi karavA te kiyAvaMcaka che, ane paraMparAe tenA phalarUpe mokSanI prApti thavI te phalAvaMcaka che. jIvane jJAnI puruSanuM oLakhANa thaye tathA prakAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lAbha meLAM paDavAno prakAra banavA yogya che, ke jema banI anukrame te parikSaNa paNAne pAme che. puruSanuM eALakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva meLA paDavA lAge che, ane pitAnA deSa jevA bhaNuM citta vaLI Ave che. vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che ke jugupsA utpanna thAya che. x x x jIvane * "je abuddhA mahAbhAgA vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakaMtaM saphalaM hoi sacaso // je ya buddhA mahAbhAgA vIrA smmttdNsinno| suddhaM tesiM parakaMtaM aphalaM hoi savaso" // -zrI sUyagaDAMga sUtra (paramArtha mATe juo-zrImad rAjacaMdra, patrAMka, 091) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlIsaNaya sapuruSane ega thaye to evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArAM prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM-lakSa vagaranA bANanI peThe hatA. paNa have puruSane apUrva yoga thayo che, te mArA sarva sAdhana saphaLa thavAno hetu che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 437. "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNa manana karI, parizIlana naya heta...saMbhava"--zrI AnaMdaghanajI "sAyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi ramyo nija lakSa 2."-zrI devacaMdrajI Ama vaMcaka-avaMcaka zabdanA prayogamAM bhagavAna zAstrakAre ghaNe paramArtha samajAvyo che. vaMcaka eTale chetaranAra, ThaganAra, chaLanAra; avaMcaka eTale nahiM chetaranAra, nahiM ThaganAra, nahiM chaLanAra. Thaga jema mANasane bhUlAvAmAM nAMkhI daI, vaMcaka yoganuM thApa Ape che, tema A vaMcaka yogAdi jIvane bhUlAvAmAM-bramaNAmAM ThagapaNuM nAMkhI daI, Thage che, chetare che, chaLe che! kAraNa ke mULa lakSyanuM bhAna na hovA chatAM, jIva bicAro baphamamAM ne baphamamAM ema mAne che ke huM ga sAdhuM chuM, kriyA karuM chuM, mane phaLa maLaze. paNa te bicAre ThagAya che! ne anaMta roga sAdhatAM chatAM, anaMta kriyA karatAM chatAM, te UMdhe ravADe caDI gaye hevAthI anaMta phaLa pAmate rahI, cAre gatimAM raDavaDe che-rakhaDe che! AvI ne AvI bhramaNAmAM A jIve vaMcaka evA anaMta vega-sAdhanA karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI, vaMcaka evI anaMta kriyA karavAmAM kAMI maNa rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAvavAmAM kAMI pAchI pAnI karI nathI ! paNa te bApaDAnI A badhI mahenata pANI mAM gaI che, "chAra para liMpaNa" jevI nakAmI thaI che, ne paramAthe tenuM pariNAma moTuM mIMDuM AvyuM che !! kAraNa ke anaMtakALanA paribhramaNamAM A jIve anaMtavAra dIkSA grahaNa karI haze, sAdhu-saMnyAsI-bAvo banyo haze! meruparvata jeTalA ghA-muhapatti vAparyA haze! yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya vagere athAga AdaryA haze, vanavAsa moTuM mIMDuM! laIne, mona dhAraNa karI daDha padmAsana lagAvIne besI gayA haze! ne prANAyAma vagere haThayoganA pravega karI samAdhi caDhAvI gayo haze svarodaya vagere jANuM ane maMtra-taMtrAdinA camatkAra batAvI mugdhajanene bheLavyA haze ! aneka prakAranA japa-tapa karyo haze. sarva zAstrano pAraMgata banI Agamadhara, zratadhara, zAstrajJamAM khape haze! svamatanA maMDanamAM ne paramatanA khaMDanamAM pAvaradhA banI "digavijaya" karavA paNa nIkaLI paDyo haze! are ! potAnuM kAMI paNa ThekANuM nahiM chatAM, UMcA vyAsapITha parathI mokSa sudhInA upadezarUpa moTA moTA vyAkhyAne ApI, sAkSAt vAca spatinA jevI vaktAbAjI karI, vyAkhyAnadharA dhrujAvIne sabhAo gajAvI haze! Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrASTi : saMtacaraNa Azraya vinA vaMcaka (13) ATaluM badhuM e bicArAe anaMtavAra karyuM haze! paNa tenA hAthamAM haju kAMI AvyuM nahi! tenA hAtha to khAlI ne khAlI ! mekSa to hato eTale ja dUra paDyo che ! kAraNa ke eka mULabhUta kAraNa je karavAnuM sauthI prathama agatyanuM hatuM, tadapikaccha hAtha tene tene vega na bane; sAcA sadaguruno tene ceAga na maLe, haju na pa" eTalI eka khAmI rahI gaI ! eTale enA e badhAM sAdhana svarUpe sAcA chatAM, tene to baMdhanarUpa banI eLe gayA, zUnyamAM pariNamyA ! hajAra ke lAkho vijaLInI battI gaThavI hoya, paNa eka "meIna svIca" (mukhya cAvI) cAlu na hoya, te battI pragaTe nahiM, aMdhAruM ja rahe tema anaMta sAdhana kare, paNa sadagurune yAga na hoya, te jJAna-dIvo pragaTe nahiM, aMdhAruM ja rahe. A aMge-jANe sAkSAta jegIMdra garjanA karatA hoya, evo pragaTa bhAsa ApatA parama vedhaka vacano zrImada rAjacaMdrajIe prakAzyA che - "yama niyama saMyama A5 kiye, puni tyAga birAga athAga liye; vanavAsa li mukha mona ri, daDha Asana pa lagAya diyA. mana-pIna nirodha svadha kiye, haTha joga prAga sutAra bhayo; japabheda jape tapa yahi tape, uraseMhi udAsi laDI sabape. saba zAstranA ke naya dhAri hiye, matamaMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu hAtha haju na paryo. aba kyAM na bicArata he manaseM, kachu ora rahA una sAdhanaseM; bina sadaguru koya na bheda lahe, mukha Agala hai kaha bAta kahe? karunA hama pAvata he tumakI, vaha bAta rahI sugurugamakI palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba saddagurucarna suprema base. tanaseM, manaseM, dhanasuM, sabase, gurudevaki Ana svaAtma base, taba kAraja siddha bane apano, rasa amRta pAhi premaghano." zrImad rAjacaMdrajI Ama saMtacaraNanA Azraya vinA samasta sAdhana-kriyAdi paramArthe niSphaLa gayA che, vaMcaka banyA che, ThaganArA banyA che. bhAvagI evA sAcA satpuruSane-bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, te ja savarUpane lakSa thavAthI avaMcaka yoga, saMtacaraNa avaMcaka kriyA ne avaMcaka phala thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA Azraya vinA zAstrakAre "sAdhune AzrIne'--saMtano Azraya karIne. e zarada vaMcaka para khAsa bhAra mUke che. kAraNa ke A avaMcaka tripuTInI prApti thayA pUrvenA jIvane je je vega thayA che, jIve che je kriyA AcarI che, jIvane je je phaLa maLyA che, te badhAya upara batAvyA pramANe vaMcaka-chetaranArA thayA che; Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) yogadasimuccaya mULa AtmalakSyathI cukAvanArA hAi lakSya vinAnA mANu jevA thayA che! kAraNa ke jIvane kadAca satpuruSa sadgurunA samAgama ceAga thayA haze, paNa tene te svarUpe nahi. ALakhavAthI, te vAMcaka thayA che, pheAgaDha gayA che. tema ja anaMta sAdhana kriyA paNa jIve aneka vAra karI haze, paNa te tathArUpa oLakhANu vinA ane sASyarUpa svarUpalakSyane jANyA vinA eTale te paNa vAMcaka thaI che, iSTa kArya sAdhaka thai nathI, ulaTI khAdhaka thaI che! sAdhana hatA te UMdhI samajaNune lIdhe, athavA mamatvane lIdhe, athavA duSTa abhimAnane lIdhe baMdhana thai paDyA che! ane Ama phUla paNa vAMcaka thayu che. " anaMta kALathI AthaDyo, vinA bhAna bhagavAna; sebyA nahi' guru saMtane, mUkayuM nahiM abhimAna. saMta caraNu Azraya vinA, sAdhana karyAM aneka; pAra na tethI pAmiyeA, UgyA na aMzaviveka, so sAdhana dhana thayA, rahyo na kAI upAya; sat sAdhana samaye nahi, tyAM baMdhana zuM jAya ?--zrImad rAjacaMdrajI AvA vAMcaka cega kriyA ne phUla dUra thai, atre A prathama mitrADhaSTimAM vatA mumukSu yAgIne avacaka cAga-kriyAlanI prApti (vyathI) thAya che, ane te paNa saMtacaraNanA zaraNarUpa Azrayane laIne, e muddo khAsa lakSamAM rAkhavA ceAgya che. A ava'catraya paNa jenA nimitte hAya che, kathavA mATe kahe che:-- etacca satpraNAmAdinimittaM samaye sthitam / asya hetuzca paramastathA bhAvamalAlpatA // 35 // satpraNAmAdi nimitta A, sthita siddhAMte kalpa; te eneA hetu parama, tathA bhAvamala apa. 35 artha:--ane A avacakatripuTI satpraNAma AdinA nimitte DAya che, ema samayamAM eTale siddhAMtamAM sthita che; ane A satkAmAdinA paNa parama hetu tathAprakAre bhAva malanI alpatA e che. vRtti:-tajJa--ane A ava'catripuTI, sastraLAmAiinamitta-sat praNAmAdi nimitte, sAdhue pratye vandanAdinA nimitte heAya che, ema artha che. samaye sthitaM-samayamAM sthita che, siddhAntamAM pratiSThita che. akSya-AnA, sat praNAma AditA, hetuzca pama:-parama hetu vaLI, kayA ? te mATe kahyuM-tathA mAnamajAvatA-tathAprakAre bhAvamalanI alpatA-e che. eTale kama sabaMdhanI yeAgyatAnI apatAe che. ratna vagerenA mala dUra thaye, jyotsnA-prakAza vagerenI pravRttinI jema, evuM yeAgAcAryA kahe che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrASTi : ava'cakanuM nimitta satpuruSanI bhakti vivecana uparamAM je traNa avaMcaka kahyA, tenI prApti paNa yA nimitta kAraNathI thAya ? te ahIM batAvyuM che. satpuruSa, sAcA sAdhu guNasaMpanna sAcA sAdhupuruSa pratye va Mdana, namana, taiyAvacce, sevA-zuzruSA vagere nimittathI te avaMcakanI prApti hAya che. avacakanuM prathama teA sadguru satpuruSanA, sAcA saMtanA joga thatAM, tenA pratye nimitta sa Mta vaMdanAddhi karavAmAM Ave. ema karatAM karatAM paricayathI te satpuruSanA bhakti svarUpanI oLakhANu thAya, eTale ceAgAva'caka nIpaje. pachI tenI tayArUpa eLakhANa thaye, je tenA pratye vaMdana-namaskAra-vaiyAvacca vagere kriyA karAya, te kriyAva'cakarUpa DAya. ane satpuruSa, sAcA bhAvasA pratyenI tevI vaMdanAdi kriyAnuM phaLa paNa ameAdha-acUka DhAya, eTale phalAva'caka hoya. Ama A badhAnuM mULa sAcA bhAvAcAyarUpa sadguru satpuruSanI nirmAMLa bhakti che. A prakAre ja uttama nimittanA sacaiAgathI upara kahelA avacatrayanI prApti DAya che, ema AptapuruSapraNIta siddhAMtamAM-AgamamAM hRDhapaNe sthApavAmAM AvyuM che, eve siddhAMta nizcitapaNe pratiSThita che, evI zAsramaryAdA-samaya che. e binA nayana siddhAMta akhaMDa nizcayarUpa hAi, kAi kALe phare nahiM. sAkSAt pAve nahi.' satpuruSa sadgurunA yoge ja jIvanA kalyANamA mAM-mAkSamA mAM praveza thAya, ema traNe kALamAM sthiti che, ema traNe kALamAM paramA pAmavAnA mArga eka ja che. kAraNa ke vinA nayananI vAta' eTale ke ca cakSune agamya ne jJAnarUpa divya cakSune gamya evI je vAta che, te 'vinA nayana'-sadgurunI DhAravaNI vinA prApta thAya nahi; ane jo sadgurunA caraNa seve, teA sAkSAt prApta thAya. jo tarasa chIpAvavAnI icchA hAya, te te chIpAvavAnI rIta paNa che, ane te paNa gurugama vinA kadI prApta thAya nahiM,-ema anAdi sthiti che, ane tevA prakAre parama jJAnI satpuruSAe bhAkhyuM che:-- ' "binA nayana pAve nahi, binA nayanakI bAta; (165) seve sadaguru ke carana, sA pAve sAkSAta. khujhI cahata jo pyAsakI, hai mujhanakI rIta; pAve nahi... gurugama vinA, ehI anAdi sthita."--zrImad rAjaca`drajI pravacana ajana jo sadaguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI ane evA uttama sAcA sAdhu puruSanI-bhAvayeAgIrUpa sAcA sadgurunI saMgatine lAbha paNa kayAre maLe ? tevA uttama 'joga' kayAre mane? tenuM kAraNa paNa ahIM kahyuM Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) yogadaSTisamuccaya ke-jyAre tevA prakAranI bhAvalinI alpatA thAya, tyAre te "ga" bhAlamala jIvane bAjhe, jyAre aMdarano mela (AtmamalinatA) dhovAI jaIne alapatA ocho thAya, tyAre tevuM nimitta maLI Ave. AvA "puNya paMDUra jyAre prakaTe, tyAre puruSane samAgamaga thAya. "eha sAhiba seve teha hajUra, jehanA pragaTe re kIdhAM puNya paMra" (yazovijayajI). ratnane mala jema jema dUra thAya, tema tema tenI kAMti-caLakATa jhaLahaLI UThe che; tema AtmAno bhAvamala-aMdarane mela jema jema vAto jAya che, tema tema tenI dharmaprAptinI yogyatArUpa kAMti ora ne era khIlatI jAya che, AtmaprakAza era ne era jhaLakato jAya che. "kalyANane viSe pratibaMdharUpa je je kAraNe che, te jIve vAraMvAra vicAravA ghaTe che. te te kAraNone vAraMvAra vicArI maTADavAM ghaTe che, ane e mArgane anusaryA vinA kalyANanI prApti ghaTatI nathI. maLa, vikSepa ane ajJAna e anAdi jIvanA traNa deSa che. jJAnI puruSanAM vacananI prApti thaye tene yathAyogya vicAra thavAthI ajJAnanI nivRtti hoya che. x x x saraLapaNuM, kSamA, potAnA deSanuM jevuM, apAraMbha, aparigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnI puruSanI atyaMta bhakti e vikSepa maTavAnuM sAdhana che." -zrImad rAjacaMdra Ama mAMhene mata devAtAM, jema jema AtmA nimala bane, tema tema tenAmAM sanmArga pAmavAnI pAtratA AvatI jAya che, ane te pAtratArUpa lehacuMbakathI AkarSAIne tene puruSanA jegarupa uttama nimitta sAMpaDe che. tAtparya ke-AtmamalinatA dUra karato rahI jIva je pitAnI yegyatA-pAtratA vadhAre, ane saddaguru Adi uttama nimittanuM sevana-upAsana karato rahe, to mArganI prApti thAya. "azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA parano zuddha nimitta rame jaba cidaghana, kartA bhaktA gharane...zrI sImaMdhara."--zrI devacaMdrajI prakRta vastunA samarthana arthe vyatirekapradhAnapaNe kahe che nAsmin ghane yataH satsu tatpratItimahodayA / kiM samyag rUpamAdatte kadAcinmandalocanaH // 36 // tti-nAmina-na hoya, A-bhAvamala, ghare-ghana, prabala hatAM, ataH-kAraNa ke, sahusAdhuo pratye, tabatIti -tenI pratIti. (A bhAvamala ghana-prabala hoya tyAre sAdhuo pratye tenI pratIti na hoya). te pratIti kevI viziSTa heAya ? te mATe kahyuM-maracA-mahodayavALI, abhyadaya AdinA sAdhakapaNue karIne mahAudayavALI, prativastUpamAthI Aja artha kahyo- sathApanA-zuM samyagUrUpa grahaNa kare?-lakSaNa, vyaMjana vagerenA saMpUrNapaNue karIne. tAvamocana:-kadI paNa maMda lenavALA-dRSTivALA,-IdriyadoSane lIdhe. na ja rahe ema artha che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birog: gADha bhAvamala hatAM satapatIti na heya (167) A ghana hetAM sata prati, pratita mahadaya nogya; samyaga phaeNpa zuM grahe kadI, maMdalocane keya? 36 arthakAraNa ke A bhAvamala ghana-gADha hoya tyAre, satparuSo pratye tenI mahedayavatI evI pratIti hAya nahiM. zuM maMda locanavALo kadI paNa barAbara rU5 grahaNa kare kharo? vivecana uparamAM je kahyuM ke bhAvamalanI alpatA thaye tevA uttama nimittanI prApti thAya che, te ja vAtane vyatirekathI eTale niSedhAtmaka uktithI (Negative Affirmation) ahIM daDha karI che -A bhAvamalanI jyAre ghanatA hoya, gADhapaNuM-prabalapaNuM hoya, tyAre satpa ruSo pratye tevI mahAdayavALI pratIti hAya nahiM, zraddhA-AsthA upaje nahiM. AtmAne aMdarano mela jyAM sudhI gADha hoya, tyAMsudhI saMtanI pratye vizvAsa bese nahiM. jyAM sudhI jIva gurukama-bhArekamI hoya tyAM sudhI satpuruSanI tevI pIchAna, oLakhANa thAya nahiM. tevI pratIti-aMtar AsthA kharekhara ! jIvano mahA udaya karanArI che-uttarottara caDhatI kaLA karanArI che. A vAtanuM tulya upamA dvArA samarthana kare che ke-jenI AMkhanuM teja ochuM che. maMda che, je daSTidaSathI jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che, e puruSa zuM barAbara vastu svarUpa dekhI zake kharo ? na ja dekhI zake. tema bhAvamala ghaNe hevAthI jenA bhAvacakSu ughaDyA nathI, te satparuSanA svarUpane barAbara na oLakhI zake, na pIchAnI zake, ne oLakhe nahiM te pratIti paNa kayAMthI kare? Ama "satpuruSo pratye satpaNanI buddhi tIvra mala heAya tyAMsudhI upaje nahiM. kAraNa ke ghaNA UMcA jhADanI zAkhAne pAMgaLo kadI AMgaLIthI spazI zake nahi." * have anvayapradhAnapaNe adhikRta varatunA samarthana arthe ja kahe che - alpavyAdhiryathA loke tadvikArairna bAdhyate / ceSTate ceSTasiddhyarthaM vRttyaivAyaM tathA hite / / 37 // vRtti-alpAdhAa15 vyAdhivALa, jeno roga kSINa khAya-lagabhaga kSINa jevo thaI gayo che e kAI,cathA ro-jema lAkamAM, taMdrA -tenA vikArethI, kaDU-khajavALa vagerethI, vAreyAdhinA apapaNAe karIne bAdhita thatuM nathI. tema ja zuM ? te ke- te ra-ane ceSTa kare che, rAjasevA AdimAM pravRtti kare che, phuchaNita-iSTa siddhine arthe, kuTuMba vagerenA pAlana arthe. A daSTAMta che. A eno artho panaya che eTalA mATe kahyuM- vR -vRttithI ja dharmanirUpa vRttivaDe karIne ja. ane A-"vRti kada suvivivijA vikSaNitirita dharmathonaH-e vacana uparathI che. eTale dhRti, zraddhA, suvividiSA (jANavAnI utkaTa icachI-jijJAsA ), ane vijJapti e dharmAnie che (dharmanI janmabhUmio che, dharmanA uda bhavasthAno che). tethI A hetubhUta evI vRttivaDe karIne ja jaM-A yogI, tevA a95vyAdhivALA puruSanI jema, sthira evA akArya vRttinA nirodhathI, dile-hitamAM, dAna Adi hita viSayamAM ceSTA kare che, (pravarte che). * "sahu saraghafdhargha dRnA maDhe tIvra 4ta : / prasthAna ghA rANAM phumatarataH " -zrI yazovijayajIkRta dvA dvArA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) thAmANika sAje rogavikArathI, bAdhita thAya ne jema; ISTAthe pravarte-vRttithI, hitamAM A paNa tema, 37 artha:-apavyAdhivALA puruSa jema lekamAM tenA vikArothI bAdhA pAmato nathI, ane ISTa siddhine arthe pravRtti kare che, tema A (gI) vRttithI ja hitamAM pravRtti kare che. vivecana uparamAM je ghaNA bhAvamalanI kSINatA thaye, avaMcaka prAptinI vAta kahI, tenuM ahIM anvayathI eTale ke vidhirUpa pratipAdana paddhatithI (Positive Affirmation) samarthana karyuM che. temAM prathama A daSTAMta rajU karyuM che-koI eka manuSya che. te moTI bimArImAMthI UDyo che. tene roga lagabhaga naSTa thayuM che, te lagabhaga sAjo thaI gayA che. mAtra khUjalI vagere nAnAsUnA kSudra-najIvA mAmUlI vikAro bAkI che, paNa te rahyAsahyA tuccha vikAro tene jhAjhI bAdhA karatA nathI, bahu herAna karatA nathI, tema ja tenA rojanA kAmamAM ADakhIlI-aTakAyata karatA nathI. ane Avo alpa vyAdhivALe, lagabhaga sAje thaI gayele puruSa potAnA kuTuMbanA bharaNapoSaNa khAtara rAjasevA, vepAra vagere ISTa kAryanI siddhi arthe pravarte che. te ja prakAre A mitrA daSTimAM vartato yogI vRttithakI ja ISTa siddhi athe pravarte che. A vRtti dharmani-dharmanA janmasthAnarUpa che, dharmanI janmadAtrI jananIo che. ane te vRtti cAra che:-(1) dhRti, (2) zraddhA, (3) suvividiSA, (4) vijJapti. vRtti cAra AvI cAra prakAranI vRttino A mitrA daSTivALA yogIne saMbhava hoya che. eTale ene prathama te dharmakAryamAM dhRti hoya che, dhIraja hoya che. prabhunA caraNa zaraNe" te "maraNa sudhInI cheka daDha dhIraja dhAraNa kare che; phaLanI tAtkAlika aprAptithI paNa te nirAza thaI adhIraja dharato nathI, kAraNa ke tene daDha zraddhA che ke A prabhubhakti Adi dharmakRtyanuM phaLa avazyameva mokSa che, mATe enI sAdhanAno puruSArtha karyA kare e ja ucita che. evI zraddhAvALo hovAthI te dharmanuM vizeSa ne vizeSa sanmasvarUpa jANavAnI utkaMThA dharAve che, vividiSA rAkhe che. ane tevI jijJAsAthI prerita thaIne te jANavA mATe saddagurune vijJapti-vinaMti kare che, ane tethI karIne tene vijJapti-vizeSa jJAnanI prApti thAya che. Ama dharmanI mAtA jevI uttarottara zubha vRttio A mahAtmA mumukSu jogIjanane uddabhave che. A zubha vRttione ahIM saMbhava hovAthI, a85 vyAdhivALA puruSanI jema A yegI akArya vRttiono daDha nirodha kare che, duSTa azubha vRttione roke che, ne ziSTa vRttionA prabhAve karI varasathI ja hitakAryamAM pravarte che, AtmAnuM zubha pravRtti kalyANa thAya evA zubha kArya kare che. te yathAzakti dAna dIe che, sadAcAra AdirUpa zIla pALe che, ane "sarva jagatanuM kalyANa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ priyA cheluM yathAprakaraNa-bhAvamakSa ahapatA (169) thAo !x sarva prANIgaNe parahita nirata thAo! sarva doSa nAza pAmo. sarvatra loke sukhI thAo !" ItyAdi zubha bhAvanA te bhAve che. kAraNa ke A jogIjanane bhAvAgarUpa bhAvamala ghaNekhara kSINa thaI gayuM che, lagabhaga dhovAI javA AvyuM che, tethI karIne mAMdagImAMthI UThelA, lagabhaga sAjA thaI gayelA puruSane jema rahI sahI jhINI jhINI phariyAde harakata karatI nathI, tenA rajIdA kAmanI ADe AvatI nathI; tema A thoDA bhAvamalavALA jogI janane rahyA sallA vikAro jhAjhI bAdhA upajAvatA nathI; ne AtmahitarUpa kAryamAM pravartatAM aTakAvatAM nathI, rokatA nathI. eTale te avazya ahita pravRttimAMthI niva che, ane hita pravRttimAM pravarte che. Ama anvaya-vyatirekavaDe, hakAra-nakArAtmaka dalIlathI, bhAvamalanI aDhapatA thaye, avaMcakavrayanI prApti hoya che, e siddhAMtane atyaMta daDha karyo. A je hamaNuM kahyuM te badhuM ya jyAre upaje che, te darzAvavA mATe kahe che- yathApravRttikaraNe carame'lpamalatvataH / Asannagranthibhedasya samastaM jAyate hyadaH // 38 // carama yathApravRttimAM, alpamalatva prabhAva graMthibhedanI nikaTane, upaje A sahu bhAva 38 artha - chellA yathApravRtti karaNamAM, apamalapaNAne lIdhe, jeno graMthibheda nikaTamAM che, evA puruSane A samasta nizcaye upaje che. vivecana "eha avaMcaka yoga te, pragaTe caramAvate re, sAdhune siddhadazA samuM, bIjanuM citta pravarte che.vara"-zrI gaDha sajhAya 2-14 uparamAM je A badhuM ya kahevAmAM AvyuM te kayAre upaje che ? chellA yathApravRtti karaNamAM upaje che. kyA kAraNathI upaje che ? bhAvamalanA a855NArUpa kAraNathI. kone upaje che? graMthibheda nikaTa che-pAsamAM che, evA saMta jogIjanane. Ama chelA yathApravRttikaraNamAM, AtmAne mela ghaNe ghaNe devAI gaye hoya tyAre graMthibheda pAse AvelA jIvane, A uparamAM kaheluM badhuM ya prApta thAya che. tene prAsikama A prakAre - - vRtta-vAvRtti -pUrve jenuM svarUpa varNavavAmAM AvyuM che evA yathApravRttikaraNamAM, came-carama, chellA, paryAvartI evA, hAmatvata:-apamala paNarUpa kAraNane lIdhe, gAjavaMzameksa-jene graMthibheda nikaTa che evA saMtane, samaratam-samasta hamaNAM ja je kahyuM ke, sAte gharaA nizcaya upaje che. * "rAvatu sarvanAta pAditanittA mavaMtu mUtALa | roNA thAtu nA sarvatra pu imavaMtu stro: --zrI bahuta zAMtistotra 22 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) yogadisamuccaya (1) bhAvamalanI kSINutA thatAM thatAM, tathAbhavyatvanA AtmAnI yeAgyatAneA paripAka thaye, jIva chellA pudgalAvatta'mAM Ave, tyAre ceAtrabIjanu grahaNa thAya che. (2) carama chellA pudgalAvatta mAM vatA jIvane, te cAgabIja prApta thavAnA zubha nimittarUpa traNa avaMcakanI prApti thAya che,-yAgAva caka, kriyAvacaka, phulAvacaka. (3) te avaMcakatraya paNu satpuruSa sadguru pratye praNAma AdithI prApta thAya che. (4) te praNAmAdine hetu paNa bhAvamalanI kSINatA che. (5) te bhAvamalanI kSaNutAthI chelluM yathApravRttikaraNa prApta thAya che. (6) ane chelluM yathApravRttikaraNa prApta thaye, jIva graMthibhedanI pAse Ave che. Ama jIvanA aMdaranA mela-bhAvamala kSINa thatAM thatAM, tathAbhavyatA pAke che, eTale te chellA bhava-pherAmAM Ave che. tyAre vaLI tene aMdaranA mela era ne Ara dhAvAtA jAya che, ane chelle yathApravRttikaraNa pAmI te graMthibhedanI pAse pahoMce che; ane Ama mala dUra thatAM, sAcA saMtapuruSanA jaga maLye te tenA pratye praNAmAdi kare che. ethI karIne ene cegAva caka, kriyAvacaka, ne phulAvacakarUpa jIbha nimittanA yAga bane che, Ama mAMhenA mela dheAvAtAM dheAvAtAM tenI ceAgyatA-pAtratA vadhatI jAya che, doSa dUra thAya che, ne tenI cittabhUmi cAkakhI thatI jai cegamIjanA thraNa mATe-vAvetara mATe taiyAra thAya che, eTale te gamIja grahe che, ne tenI bhalI evI daSTi' khule che, ughaDe che. ceAgIrAja AnaMdaghanajInA anubhaveAAra che ke-- " caramAvatA hai| carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka; doSa TaLe vaLI sRSTi khule bhalI re, prApati pravacana vAka....saMbhava' bhAvamalaapatAM tathAsakhyatva paripAka aM caramAvaTM- AkRti - cAkhIja 7 yAgatIyAgyatA avacakatraya chelluM yathApravRttikaraNa - -> -graMthibheda ++bhAvamalaalpatA apUrva karaNa athavA A carama (chelluM) yathApravRtta 'apUrva 'ja che, eTalA mATe kahe che-- sapraNAmAdi Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : chelluM yathApravRttakaraNa apUrva ja apUrvAsannabhAvena vyabhicAraviyogataH / tavato'pUrvamevedamiti yogavido viduH // 39 // apUrvanA nikaTa bhAvathI, vaLI vinA vyabhicAra; eha apUrva ja tattvathI, jANe yAgajJAtAra. 39 artha :apU karaNanA nikaTabhAvathI, tathA vyabhicAranA abhAvane lIdhe, tattvathI A-chelluM yathApravRttakaraNa 'apUrva 'ja che, ema ceAgavettAe jANe che, vivecana ane A je chellu yathApravRttakara kahyuM, te apUrvakaraNanI nikaTamAM-pAsemAM varte che tethI karIne, te 'apUrva'ja che ema yAganA jANakAra puruSA kahe che. kAraNa ke temAM kadI vyabhicAra thatA nathI, ADA-avaLA pheraphAra thatA nathI, eTale ke te chellA yathApravRttakaraNa pachI apUrNAMkaraNa niyamathI Ave ja che, eTalA mATe paramAthI te 'apUrva 'ja eTale ke pUrve kadI prApta nahi thayeluM evuM kahevA ceAgya che. kAraNamAM kAryA upacAra karavA e nyAyanI rIti che. AvuM 'apUrva' yathApravRttakaraNa anAdi kALathI A jIvane pUrva kadI paNa prApta thayuM nathI, Ave apUrva AtmIcaMdAsa pUrve kadI AvyA nathI, AvA 'apUrva avasara' kadI paNa sAMpaDyo nathI, paNa humaNAM A dRSTimAM AvatAM sAMpaDyo che. mATe A chellA yathApravRttakaraNane apUrva' nAma ApyuM te sArthaka che. ahIM ja guNasthAnanuM yAjana kahe che:-- ( 101 ) prathamaM yadguNasthAnaM sAmAnyenopavarNitam / asyAM tu tadavasthAyAM mukhyamanvarthayogataH // 40 // sAmAnyathakI varNavyuM, jeha prathama guNasthAna; anya yogathI mukhya te, eha avasthA sthAna. 40 vRtti:-pUrvIsannamAvetta--apUrvakaraNanA nikaTabhAvarUpa hetuDe, tathA ryAmAviyogata:vyabhicAranA viyAgarUpa kAraNane lIdhe, (vyabhicAra na thatA hovAthI), tattvata:-tattvathI, paramArthathI, apUrvamaverma-A chelluM yathApravRtta apUrva ja che, rUti coviyo ...vidu:-ema yAvido jANe che, evA bhAva che. 4. vRtti-prathamaM--prathama, Adya, pahelu, cattuLasthAnuM-je guNasthAna, mithyAdaSTi nAmanu guNasthAna, sAmAnyanopavapitam-sAmAnyathI AgamamAM vavavAmAM AvyuM che. "micchaThThiI lAlA. thaLA6 '-e vacana uparathI. asyAM tu sarvasthAyAM-te A avasthAmAM ja, muchyuM-mukhya, nirupacarita evuM. kayA kAraNathI ? te ke-anyarthayota:-anva yeAgathakI, ane anusaratA zabdanA yeAgathI, ( zabdanA kharekharA arthAMmAM ). evA guNanA bhAvathI-DevApaNAe karIne guNasthAna'tI upapatti che eTalA mATe, ( guNasthAna nAma dhaTe che eTalA mATe). ti mitrAyapri: " Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasimuccaya artha:--sAmAnyathI je prathama guNasthAna varNavavAmAM AvyuM che, te A avasthAmAM te anva yeAgathI-zabdanA kharAkhara artha pramANe, 'mukhya' evuM hAya che. vivecana ( 172 ) A mitrA nAmanI pahelI STimAM karyu guNasthAnaka hAya, tenuM ahIM sUcana karyuM. che. zAstramAM je 'mithyAdaSTi' nAmanuM prathama 'guNasthAna' kahyuM che, te ahIM mukhya paNe ghaTe che. eTale A mitrA dRSTinI dazAmAM sAcesAcuM prathama guNasthAna' te zabdanA kharekharA arthamAM-nirucaritapaNe ghaTe che. kAraNa ke guNeAnI utpattinu-prAptinu sthAnaka te 'guNasthAnaka' kahevAya. ane temAM prAthamika avasthAnA guNAnu jyAM sphuraNu hAya te 'prathama guNasthAna ' yathArtha paNe kahevAya. AvA tathArUpa guNNAnI prAptinuM maDANu prAraMbha prathama STimAM thAya che, yAgamArgamAM pravezanu zubha muhUtta A prathama STi che, sanmArga prAptinI ceAgyatAnuM A ma MgalAcaraNu che, meAkSanI nIsaraNInuM A paheluM paga thiyuM che, mahAn ceAga-prAsAdanI A prathama bhUmikA che, ceAga-paryaMta para caDhavAnA A prathama prayAsa che. Ama mukhyapaNe arthAt nirupacaritapaNe A dRSTimAM prathama guNusthAnaka varte che. A sRSTi prApta thayA pUrve paNa sarva mithyAdaSTi jIvAnI gaNatrI prathama guNusthAnakamAM karAya che, paNa te uparitapaNe, gauNapaNe,-mukhyapaNe nahi. eenu e 'guNusthAnaka' nAmanu hAya che, kharekharUM nahiM. kAraNa ke temAM guNanu pragaTapaNuM nathI, guNunu sthAnaka nathI, eTale zabdanA kharA artha mujaba te guNasthAnaka nathI, kahevA pUratuM nAma mAtra guNasthAna che. Ama e anne prakAramAM pragaTa ghaNA phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che. jema keAI mANasa 'rAjA ' kahevAtA hAya, ne koi kharekharA rAjasattA dharAvatA rAjA hAya, te emAM jeTalA taphAvata che, teTaleA AgalA guNavagaranA prathama guNusthAnamAM ne guNusaMpanna evA mitrAdaSTivALA prathama guNasthAnamAM che. ane atre mitrA,STimAM jo ke hajI mithyAtva TaLyuM nathI ne samyaktva maLyuM nathI, chatAM paNa kevA addabhuta uttama guNe! atre pragaTe che, te uparamAM vistArathI vivecavAmAM AvyuM che. kAraNa ke ApaNe joyu ke-A jogIjananI AtmamalinatA ghaNI ghaNI dUra thaI haiAya che. ene sadguruneA ceAga maLatAM, ava'cakatrayanI prApti thAya che. enI cittabhUmi cAkakhI bane che, vairAgyajalanA siMcanathI pAcI thAya che, ne temAM cAgabIjane nikSepa thAya che. paramAtmA pratye tene zuddha bhakti pragaTe che, sadgurunI te uttama upAsanA kare che, ne satzAstranI vividha ArAdhanA kare che. dayA, adveSa, guNAnurAga, janasevA vagere magala guNNAnu te dhAma bane che. ane chellu yathApravRttikaraNa pAmI, te graMthibhedanI nikaTa AvIne ubhe che. Ama aneka guNunA AvibhAvathI-pragaTapaNAthI A jogIjanane 'suyaza vilAsanuM TANuM' maLyuM che-uttama yazaprAptine apUrva avasara ' sAMpaDyo che. mitrAmAM guNaprApti 6 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi: sAra (173) A guNe upara pukhta vicAra karI, potAnA AtmAmAM tevA tevA guNe pragaTyA che ke nahi, tenuM je AtmanirIkSaNa karavAmAM Ave, te pitAnAmAM tevA guNa nahi pragaTyA chatAM, pitAnuM samakitIpaNuM ke chaThThA guNaThANApaNuM mAnI besanArA lokonA AtmanirIkSaNa keTalAka bhUlabharelA mithyA brAMta khyA dUra thavAno saMbhava che. sArabodha samyagraSTinI maMjala to hajI ghaNuM lAMbI che, paNa pravAsanI zarUAta paNa haju thaI che ke nahiM, "pAzerAmAM pahelI pUNuM" paNa kaMtAI che ke nahi, pahelA guNaThANAnuM paNa ThekANuM che ke nahiM, te A mitrA daSTinA guNe uparathI AtmAthIMe vicAravAnuM che, ane te te guNanI prApti karI "suyaza vilAsanuM TANuM jema jaladI maLe tema karavAnuM che ! "karaNa apUrvanA nikaTathI, je paheluM guNaThANuM re; mukhyapaNe te IhAM haiye, suyaza vilAsanuM TANuM re...vIra"--zrI yoga sajajhAya 2-15 GALLEREOL 2012-( Summary) samasta jagatu pratye mitrabhAva, adveSabhAva, nivaira buddhi ahIM pragaTe che, eTale Ane mitrA' nAma ghaTe che. atre darzana-bodha tRNa agnikaNanA prakAza jevo maMda hoya che. veganuM prathama aMgA-yama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama AzayadaSano tyAga hoya che, ane adveSa nAmano prathama guNa pragaTe che. ahIM sthiti karato yogI puruSa uttama gabIjonuM grahaNa kare che. mukhya yogabIja A che:-(1) vItarAga prabhunI mana-vacana-kAyAthI zuddha bhakti, (2) bhAvagI evA bhAvAcAryarUpa sadaguru AdinI upAsanA, vaiyAvacca, (3) saMsAra pratye sahaja e aMtaraMga vairAgya, (4) dravya abhigrahanuM pAlana, (5) lekhanAdivaDe satazAstranI ArAdhanA, (6) yogabIjakathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, ane tene zuddha upAdeya bhAva.A uttama gabInuM grahaNa, AtmAne ghaNe bhAvamala dUra thaye, prAye manuSyone hoya che. ane A bhAvamalane kSaya chellA pudgalAvattamAM tathAbhavyatAnA parivAthI upaje che. A chellA pulAvartAmAM vartatA jIvanA mukhya lakSaNa A che-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAnuM pratye aSa, (3) sarva keInI abhedabhAve yathocita sevA. AvA lakSaNavALA bhadramUrti mahAtmA jIvane avaMcakavrayanA udayarUpa zubha nimitta maLe che; sadaguru puruSanA vegathI vegavaMcaka, kriyAvaMcaka, ne phalAvaMcaka prApta thAya che. Ane bANunI lakSmakriyAnI upamA barAbara ghaTe che. A avaMcakanI prApti paNa puruSa saddaguru pratye praNAma AdithI thAya che. ane te praNAma AdinuM kAraNa paNa bhAvamalanI alpatA che-Ama bhAvamalanI adrupatAthI puruSa pratye prAmAdinI prApti, te praNAmA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) yugadaSTasamucaya dithI avaMcakaprApti, avaMcakaprAptithI zubha nimittane saMga, ane tethI karIne yogabIja vagerenI prApti-ema atra kAraNuparaMparA che. ane A badhuMya chellA pudagalAvamAM, "apUrva" evA chellA yathApravRttakaraNamAM upaje che ke jyAre bhAvamalanI apatA hoya che, ane jIva graMthibhedanI najIkamAM AvyuM hoya che. A chelluM yathApravRttakaraNa apUrvakaraNanA nikaTapaNAne lIdhe kharekhara! paramArthathI "apUrvaja che. AvI A mitrA daSTimAM "guNasthAna" zabdanA kharekharA artha pramANe, mukhya evuM paheluM guNasthAnaka varte che. mitrAdaSTinuM keka - 4 darzana | yogAMga) 5 | gu yogabIjagrahaNa prAptikama | tyAga | prApti maya guNasthAnaka (2) saddagurusevA, ..V * (4) dravya abhi| avaMcaka kAmi. vaagni' yama | akheda | aSI (1) jina bhaktibhAvamalaalpatA, chellA | mukhya jevuM maMda. "' saMtane praNAmAdiSa.50mAM evuM paheluM (3) bhava udvega ! ! | chellA | guNasthAnaka { } | yathA pra0 ( kharekharUM graha pAlana ] nimitta | ka. mAM | yathArtha (5) siddhAMtanA ! lekhanAdi, bIjIgabIja Adi graMthibheda | guNaThANuM) kathAnuM mAnya nikaTa paNuM, upAdeya hoya tyAre bhAve. kaLaza kAvya - maMdAkrAMtA - mitrAmAMhI tRNa agani zo bodha to maMda dIse, jhAMkhuM jhAMkhuM darazana thatuM, mArga ceka na bhAse; toye zraddhA zruta prati dharI yogi A bhaktibhAve, muktimAge gamana karavA tIvra IcchA dharAve. 15 mitrAmAMhI prathama karane vega sanmitra maMtrI, nirverI A sakala dhruvanI sAthe sAthe sumaitrI; vinA khede mana daDha dhare devagurnAdi kRtya, ne aSI kadI paNa kare dveSa nA koI pratye 16. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mirASTi : kaLazakAvya (15) rAgAdithI jIva na haNatA AtmahiMsA kare nA, sAcuM bole para nija kahI cheTuM te ucare nA; vastu core nahiM para kadI, brAcara care che, mUcchabhAve para parigrahe nA prasakti dhare che. 17. mitrAgI citabhraMmi mahIM keganA bIja vAve, vRddhi pAmI phala acUka je mokSarUpI ja lAve, jevI rIte vaDa bIja vadhI vRkSa vizAla thAve, thAye bhAvI tyama zivapradA bIja AvA svabhAve. 18. atre yegI prabhu prati para prIti bhakti dharAve, pUje ace guNagaNa stave stotra saMgIta gAve; cokhA citte praNamana kare zuddha niSkAma bhAve, saMjJA sarve bhUlI jaI prabhu dhyAna ekAgra thA. 19 AtmArAma guNagaNagurU bhAva AcArya sAcA, ne sasarA avazveta muni bhAvagI ja jAcA te sau pratye tana mana vace zuddha bhakti laDe che, ne sevAmAM vidhiyuta paNe tatpara the rahe che. 20. janma mRtyu duHkha tyama jarA roga ne zeka dvArA, A saMsAra svarRpa sahaje khUba lAge akArA; ne te kArAgRha thakI sadA chUTavAne cahe che, uddhajIne bhavabhaya thakI mokSa IcchA vahe che. 21. dAnAdinA abhigraha dharI sAdhusevA kare che, ne lekArthe tana-mana-dhane zakti sarve ghare che; regI duHkhI dIna pramukhane oSadhAdi dIe che, sAcA bhAve sukRta karatAM puNya 9hA lie che. 22. satuzAstrone lakhI lakhavane bhakti bhArI kahe che, pUje arthe zravaNa grahaNe artha tene grahe che; bhavya pAse pragaTa karato teha sajajhAya dAve, ciMte bhAve paramakRtane vizvamAMhI prabhAve. 23. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) yogadaSTisaMcaya jyAre te te bIja taNI thA gau A sAMbhaLe che, zraddhAge tarata sadahI mAnya tene kare che; ne te pratye parama dharato zuddha Adeya bhAva, saMce che te mahataudayI bhArI puNya prabhAva. 24 pAkI jayAre bhavapariNati maMda mithyAtva thAve, che jyAre pudagalata atra Avarta Ave, tyAre prAye manujagatimAM gabIje grahe A, bIjA AvuM mahata karavA vyakti kyAMthI lahe A 25. duHkhI dekhI dila dravI dayAbhAva dhAre dayALu, te pitAnuM duHkha gaNuM anukaMpa pAme kRpALu; rIjhe jaI guNa ucita te seva sonI kare che, chellA pherA mahiM bhavataNA bhavya Avo Thare che. 26. tyAre tene zubha nimitano sAMpaDe yoga sAra, jethI AzrI sadaguru lahe yoga nirvacanAre; tenA kriyA phala paNa pachI vaMcanArA na thAve, laya pratye apaeNka zaranuM jema saMdhAna pAve. ra7. aMtar mela kSINa bahu thaye saMta sevA karatA, vega kriyA phala parama e vaMcakAnA havaMtA; pAme AvA saguNa bhagavAn gI atra svabhAve, AkarSatuM zivapada svayaM pAsamAM jema Ave. 28. anuSTa vAvI gabIje cite, bhAvI mokSaphalapradA; lAve samyakatvane pAse, manaMdana sarvadA. ra9. ga-bIja kalA pAmI, A yogIrAja caMdra zA; bhagavAn pUrNatA pAme, haribhadra mahAyazA. 30, // iti sumanonaMdanIbRhatTIkArUpavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne prathamA mitrAdRSTiH // F Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArA draSTi have tArA daSTi kahevAmAM Ave che. tethI atre kahe che - tArAyAM tu manAk spaSTaM niyamazca tathAvidhaH / anudvego hitArambhe jijJAsA tattvagocarA // 41 // tArA mahiM darzana skuTa kaMI, niyama teha khAsa; anaga hita kAryamAM, tattvaviSaya jijJAsa. 41. artha:-tArA draSTimAM darzana jarAka spaSTa hoya che ane tevA prakArano niyama, hita pravRttimAM anuga, tathA taravaviSaya saMbaMdhI jijJAsA heya che. vivecana "darzana tArA daSTimAM...mana gema, agni samAna...mana--Ta satra 2-1 A bIjI tArA nAmanI daSTimAM darzana-bodha pahelI mitrA daSTi karatAM kaMIka vadhAre spaSTa-eka hAya che. ene gamayanA eTale chANanA anikaNanI upamA ghaTe che. vRtti-tArAyAM tu-tArA daSTimAM te, zuM? te ke-manA I-kaMIka spaSTa evuM darzana hoya che. niyamazca tathavidhA-ane tathA prakArano niyama, zaica Adi; IcchA Adi rUpa ja niyama paNa hoya che. zAca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvaraNidhAna e pAM, niyama che. vasaMtoSatAvALARLadhAnAni niyama'-e vacana uparathI. tethI anne bIjA vegathakI pratipAta paNa hoya che; paNa mitrAmAM te Ane abhAva ja che,tathA prakAranA kSayapazamanA abhAvane lIdhe. tathA manu hitAme-pAralaukika hita AraMbhamAM anudega. palaka saMbadhI hita kAryanA AraMbhamAM-pravRttimAM anuga, udvega rahitapaNuM. A akheda sahita hoya, ethI karIne ja tenI siddhi hoya che. tathA jillAnA taravarAtavargocara jijJAsA. tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI IchA,aSathakI ja tenI pratipattinuM AnuguNya che. (addeSa guNa pahelAM AvyA che, eTale tenA anuguNapaNe-tenA pachI jijJAsA guNa Ave che.) 23 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) gadahisamuccaya chANAne agni taNakhalAnA Agna karatAM kaMIka vadhAre prakAzavaMta, vadhAre sthitivALe, vadhAre spaSTa hoya che, tema A dahinA bodha paNa prathama karatAM kaMIka vadhAre vizada-ceka hoya che. paNa te lagabhaga mitrA daSTi je ja che, mAtra mAtrAne ja phera che. eTale jema chANanA agnikaNune prakAza ISTa padArthanuM barAbara darzana karAvI zakato nathI, tema A daSTine bodha tatvathI-paramArthathI ISTa rahevA AmatavAdinuM darzana karAvI zakato nathI, jhAMkhe khyAla mAtra Ape che; kAraNa ke chANAne agni lAMbe vakhata TakatA nathI, thoDIvAramAM bajhAI jAya che, tema e daSTine che paNa teno samaya barAbara prayoga karI zakAya eTale vakhata sthiti karatAM nathI-jhAjhIvAra Takta nathI. chANanA agnino prakAza maMda-jhAMkho hoya che, tema A daIne bodhaprakAza paNa a5-maMda vayavALA hoya che. chANAne agni jotajotAmAM olavAI jAya che, tenI daDha sthiti rahevA pAmatI nathI, tema atre paNa apa virya-rithativALA baMdhano daDha smRti saMskAra raheto nathI, eTale jIvanamAM AcaraNarUpa prAga veLAe paTu-nipuNa evI amRti hotI nathI. ane Ama chANAnA agnine prakAza sAva pAMgaLa hovAthI, tenA vaDe karIne kaMI kharUM padArtha darzanarUpa kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A daSTi mAM bedhanuM vikalapaNuM -hInapaNuM hovAthI, atre bhAvathI vaMdanAdi kArya banatA nathI, dravya vaMdanAdi hoya che. tema ja A bIjI gaThaSTi che, eTale AgaLa kahelA niyama pramANe, temAM (1) yoganuM bIju aMga niyama, (2) tathA bIjA dezanA tyAgarUpa anukreza, (3) ane bIjA jijJAsA nAmanA guNanI prApti thAya che. 1. veganuM bIjuM aMgaH niyama "zoca satiSa ne ta5 bhaluM...mana sajajhAya Izvara dhyAna re...mana niyama paMca ihAM saMpaje....mana"--yoga 60 sakjhAya-2-1 yama nAmanuM coganuM prathama aMga prApta thayA pachI, krama pramANe, tenuM bIjuM aMga niyama ahIM sAM paDe che. ahiMsA vagere je yama che, te yAjajIva-jIve tyAM lagI dhAraNa karavAnA hoya che, ane je niyama che ke parimata-maryAdita kAla paryaMtanA, amuka mukarara niyata vakhata mATenA hoya che. "nima: mitADho cAvavuM camo cite' (ratnakaraMDa zrAvakAcAra). jemake svAdhyAya, tapa vagere amuka cokakasa avadhArita samaya mATe hoya che, yAjajIva hotA nathI, mATe te niyama kahevAya che. te niyama mukhya evA pAMca cheH (1) zoca, (2) saMtoSa, (3) tapa, (4) svAdhyAya, (5) Izvara praNidhAna ane tenA vaLI taratamatAnA kAraNe, kakSAde karIne, IcchA vagere cAra prakAra che-IcchAniyama, pravRttiniyama, rithiinayama, siddhiniyama 1. zauca--eTale zucipaNuM, zuddhi, pavitra paNuM manano mela sApha karava-dhe, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : bIju gAMga-niyama, zaucanI vyAkhyA (179) aMtarazuddhi karavI, AtmamalinatA dUra karavI, te ja kharuM zoca che. keTalAka loke jalathI ja zauca mAne che, te yukta nathI. tethI te kadAca zarIrane mela sApha zauca=aMtaHzuddhi thAya, ane te paNa kharekharI rIte banavA yogya nathI, kAraNa ke zarIra pote ja azucinI khANa che, azuci ukaraDo che. te hajAro varSa sudhI sAgara jeTalAM jalathI paNa snAna karatAM zuddha na thAya ! ema to mAchalAM paNa bicArA covIse kalAka pANImAM paDyA rahe che ! tema game teTalA tIrtha snAna karyuM paNa zoca thatuM nathI. A bAhya zauca ahIM prastuta nathI, paNa aMtaraMga zauca ja vivakSita che. bhAvazuddhirUpa AdhyAtmikax zaucane choDI, je jala A zoca che, te bhale mUDha janane vimaya pamADe, paNa budha janane nahiM. kAraNa ke "aho! mUDha jI eka vAra nAhyA, bIjI vAra nAhyA, trIjI vAra nAhyA, ema pharI pharI zuddha jaLavaDe nahAya che, ane malanA sthAnarUpa A zarIrane caMdana-sukhaDathI carca che; ane have ame pavitra chIe ema gaNI enA para prIti-moha ghare che; paNa vAstavika rIte ema nathI. e zarIra kadI zuddha nathI thatuM. ukaraDe kadI zuddha thAya khare? na ja thAya." -zrI manasukhabhAI kI. kRta zAMtasudhArasa vivecana budhajano te AvA bAhA zaucane tenI kavacit yogyatA karatAM jhAjhuM mahatva ApatA nathI. teonI daSTi to mukhya paNe aMtaraMga zuddhi bhaNuM ja hoya che. teo to dhyAnarUpa jalavaDe, karma malanI zuddhi karavArUpa bhAvanAna kare che. dharmarUpa drahanI aMdara brahmacaryarUpa nirmala zAMtitIrthamAM teo nAna karI vimala vizuddha thAya che, doSano tyAga karI zItala thAya che." " dhyAnAMbhasA tu jIvasya sadA yacchuddhikAraNam / ma rma samAzritye mAvaranA taduSya "zrI haribhadrasUrikRti aSTaka dharma jaganAthano dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA tehavo bhAvIe." "papariNati raja dheya ke, nirmala siddhi varaMta."---zrI devacaMdrajI x "zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA bhAvazuddhayAtmakaM zubham / DhAviyauvaM vaDuM mUDhavihmAnaM hi tan -vAcakavaryazrI umAsvAtijI * " snAyaM snAyaM punarapi punaH snAMti puNyAbhiradbhiH, vAraMvAraM bata malatanuM caMdanaizcarcayaMte / mUDhAtmAno vayamapamalA prItibhitthAzrayaMte / no zuddhayaMte kathamavakaraH zakyate zodhumevam // " -zrI vinayavijayajI mahArAjakuta zAMtasudhArasa + "gha dRrg me saMtati, jaLaske sattAvo ! hRtti chAtro vimo virUdra, gulItimUa vsafma naM -zrI utarAdhyayana sUtra "mAmA nI saMmatapULa, sacArA rItarA roSa tAmilaM sura viggva! na jAjiLa zuddhacani grAntarAma - zrI mahAbhArata. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) gadaSTisamuccaya Ama gRhasthAdine kAraNavizeSe kaMIka upayogitA chatAM bAhya zocane Agraha sarvathA mithyA che. AtmAno para pariNatirUpa aMdarane mela jema bane tema sApha karavo, ane AtmAne zuci-nirmala-pavitra zuddha svabhAvarUpa svadharma pragaTa kare,e ja sAcuM bhAva zauca sarva saMtajanone saMmata che. athavA zauca eTale nirlobhatA, nirlobhI paNa. A paNa aMtazuddhirUpa che, kAraNa ke lAbha sarva pApanuM mULa kahevAya che. lAbha vadhe tema lobha vadhe ema zrI uttarAdhyayana satramAM kahyuM che. "gadA strAdo tadA Dhoro" mATe jema bane tema lobhane maryAdita karo, zauca= nibhatA amuka cokkasa niyamamAM ANavo te zauca che. parapadArthane Iccha, para pariNatimAM lebhAguM, paravastunI lAlaca rAkhavI te lebhanA lakSaNa che. para pariNatino raMga jema jema vAto jAya, tema tema nirlobhANArUpa zoca pragaTatuM jAya che. A paravastuno lebha-lAlasA bhAva jema jema ghaTe tema tema zoca eTale AtmAnuM zucipaNuM-pavitrapaNuM pragaTe, aMtaHzuddhi vadhatI jAya. Ama banne ekAryavAcI che. athavA zoca eTale pramANikatA (Honesty) che. je pramANika mANasa hoya, te pArakI vastu graha nahi, spaze paNa nahiM, te AbAlavRddha sarva kaI samajI zake che, mATe parapadArthane jema bane tema hAtha paNa na lagADavo te zAca= zauca che; pArakI vastu bhUlathI paNa lIdhI hoya to te pAchI ApI pramANikatA devI e pramANikapaNArUpa zauca che. jema jema paravatu ne parapariNati ne saMsargaraMga chaTato jAya, tema tema zauca guNa skuTa thatA jAya che. Ama A traNe vyAkhyAnI ekavAkayatA che. "huM karatA huM karatA parabhAvane hajI, bhaktA pudagalarUpa; kAraka kAraka grAhaka ehano hejI, rA jaDa bhavabhUpa.namiprabha0-zrI devacaMdrajI khANa mUtra ne maLanI, rega jarAnuM nivAsanuM dhAma kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama." zrImad rAjacaMdrajI A zaucanI bhAvanAthI ATalA phaLa Ave che: (1) svAMgajugupsA-pitAnI kAyAnA rUpane vicAra karatAM tenuM azucipaNuM jaNAya che, eTale te malamUtranI khANa prati jugupsA-ghaNuM upaje che, sUga Ave che, ane A kAyA azuci che, mATe emAM leza mAtra mithyA moha-mAna-Agraha kartavya nathI. (2) anya sAthe asaMgama-bIjA kAya* "auvAta ke juduSkA zaMkaH guttaravazudriaumanasvaicivAmanottAna ra che "---che. . 2, 40-41. "zaucabhAvanaya svAGgajugupsA'nyairasaMgamaH / sattvazuddhiH saumanasyaikAthyAkSajayayogyatA // " - zrI yazovijayajIkRta dvA. hA, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : saMtoSaptapa, svAdhyAya (181) vaMte-dehadhArIo sAthe asaMgama eTale tenA saMparkanuM parivarjana thAya che. je kharekhara ! pote ja azuciya pitAnI kAyAne juguse che, te tevI ja azucimaya pArakI kAyAo sAthe saMsarga kema anubhave ? (3) savavRddhi-prakAza-sukhAtmaka susattvanI zuddhi thAya che, eTale ke raja-tamam rahitapaNuM thAya che. (4) somanasya-khedanA ananubhavathI mAnasI prIti upaje che, cittaprasannatA thAya che. (5) aikADha-ekAgrapaNuM, eTale niyata viSayamAM cittanuM sthirapaNuM thAya che. (6) IMdriyajaya-Idriyano jaya thAya che. (7) Atmadarzana cogyatA-viSayaparAkSukhanuM eTale je viSayathI vimukha thayela hoya tenuM svAtmAmAM avasthAna-sthiti thAya che, ane vivekakhyAtirU5 AtmadarzanamAM gyatA prApta thAya che, samarthapaNuM sAMpaDe che. 2. saMtoSa-prApta sthitimAM tuSTa rahevuM, prasanna-rAjI rahevuM, sadA khuzamIjAjamAM rahevuM te saMteSa che. A saMtoSathI bhego paga padArthanI maryAdA baMdhAya che, parigraha parimANanuM niyamana karAya che, AraMbhanI nivRtti thAya che. bAkI "tRNuM to AkAza jevI anaMta che." "pratyeka prANI dITha tRSNArUpa UMDe khADe che, temAM AkhuM vizva eka ANu jeTaluM che, to pachI kenA bhAge keTaluM Avaze?* Ama tRNAno khADo kadI pUrA nathI. cakravartInI RddhithI ke meru jevaDA sonAnA DuMgarathI paNa je tRSNA chIpatI nathI, te pAmara manuSyanI pAmara saMpattithI zI rIte chIpavAnI hatI? jema jema A jIva tRSNataraMgamAM taNute jAya che, tema tema te vadhAre ne vadhAre UMDA tRSNAjalamAM utarato jAya che kavIzvara zrImad rAjacaMdrajIe sAcuM ja kahyuM che ke hatI dInatAI tyAre tAkI paTelAI ane, maLI paTelAI tyAre tAkI che zeThAIne, sAMpaDI zeThAI tyAre tAkI maMtritAI ane, AvI maMtritAI tyAre tAkI nRpatAIne, maLI nRpatAI tyAre tAkI devatAI ane, diThI devatAI tyAre tAkI zaMkarAIne, aho! rAyacaMdramAno mAne zaMkarAI maLI, vadhe tRSNAI toya jAya na marAIne."--zrI mokSamALA A viSayatRSNanuM nivAraNa niyamana karanAra saMteSa che. jema jema para vastunI mRgatRSNAne- jhAMjhavAnA jaLano moha ocho thato jAya che, tema tema saMtoSa guNanI * "tijJA tu mANasamA atiyA -zrI uttarAdhyayana sUtra. "mArAa: pratithirimara vizvamaNUpam | TwvaM vicAvAti vRgha at vivittA -zrI guNabhadrasvAmIjIta zrI AtmAnuzAsana. "saMtovAnuttama guNAma che "--pAtaM ye ra-42. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) yogadaSTisamuccaya mAtrA vadhatI jAya che. jema jema paMca indriyanA viSayamAMthI virAma pAmate jaI, paratRSNAthI parita thayele AtmA paratRSNA choDatA jAya che, tema tema te AtmAthI paritRpta thaI saMtoSajanya AtmazAMti anubhavato jAya che. eTale ja A daSTivALe mumukSu jogIjana jema bane tema idrinI viSayatRSNAmAMthIx pAchA haThI, AtmAdhIne evuM saMtoSasukha meLavavA Icche che. muja jJAyakatA pararasI re lAla0 para tRSNAe taptare te samatA rasa anubhave re lAla0 sumati sevana vyAptare."--zrI devacaMdrajI. 3. tapa-kamanA kSaya arthe, nirjarA arthe je tapavAmAM Ave, te tapa che. athavA je tapa-tejavaDe AtmAnuM svarUpamAM pratapavuM-atyaMta pratApavaMta hovuM, nija svarUpane je jhaLahaLavuM, te "tapa" kahevAya che. jema Amra-phaNasa vagere phaLa garamI vagerethI jaldI pAke che, tema karma paNa tapa-agninA tApathI zIdhra pAkIne nijare che. A tapanA aneka prakAra che, paNa temAM mukhya bAra bheda che,-upavAsa, UdarI vagere cha bAhya tapa che, ane prAyazcitta, svAdhyAya vagere cha atyaMtara tapa che. bAhya tapa, atyaMtara tapane upakArI thAya che, anukULatA karI Ape che, sahAyakArI kAraNarUpa thAya che. kAraNa ke-jyAre upavAsAdi hoya che, tyAre ghaNI bAhya paMcAta maTI jAya che, mana svaccha rahe che, pramAda thato nathI, ane svAdhyAya-bhakti AdimAM pravartavAnI anukULatA-anukULa taka maLe che. A upavAsa vageremAM paNa jema bane tema viSayakaSAyano tyAga karavo joIe, uMghavuM-pAnA ramavA vagere pramAda na hovo joIe, AtyaMtara tapanI vRddhi bhaNI niraMtara lakSa rAkhavo joIe, ne jema bane tema AtmAnI upa-pAse vAsa karavAno prayAsa karavA joIe, te ja te kharekhara "upavAsa' kahI zakAya. nahi to lAMghaNu ja che! " kaSAyaviSayAhAratyAgo yatra vidhIyate / upavAsaH sa vizeo roSe jAna viduH"--zrI mokSamArga prakAza, " yatraH rodhaH kaSAyANAM brahmadhyAnaM jinasya ca / jJAtacaM tatta: zuddhamavaziSTa tu anaY I"--zrI adhyAtmasAra. Ama bAhA tapa, AtyaMtara tapane puSTi Ape che, tenA sAdhananI nirAkulatA karI Ape che, tethI te kartavya che ja, paraMtu kriyAjaDa5Ne nahiM; paNa samajaNapUrvaka-jJAnax "yadA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva sarvazaH / iMdriyANIMdriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA // " -zrI gItA. * "pUruM karmakSArtha cattavyane tat tA. mRta" " " je katapanA che"-zrI amRtacaMdrAcAryajI. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : tapasvInuM vadhatuM jatuM teja (183) pUrvaka karavAmAM Ape, pitAnI zaktinI maryAdA-gaju khyAlamAM rAkhIne ja jJAnapUrvaka karavAmAM Ave, to ja te kalyANakArI thAya che. bAkI gajA uparavaTa yathAzakta tapa thaIne mamatanI khAtara athavA dekhAdekhIthI mahinA mahinAnA upavAsa "kheMcavAmAM Ave, athavA manamAM mAyAne raMga rAkhI ajJAnapaNe mAsakhamaNa vagere tapazcaryA karavAmAM Ave, topaNa janmamaraNa duHkha TaLatuM nathI. eTale ja zAstramAM spaSTa kahyuM che ke-ajJAnIjha koDe varSa tapa karatAM paNa je karma kSINa karI zakato nathI, te jJAnI eka vAsocchavAsa mAtramAM kSINa kare che." kevala kAyakalezarUpa tapa te bAla tapa che, ajJAna tapa che, mATe tapa jJAnapUrvaka hoya to ja kalyANa thAya che. "kaI karo saMyama dhare, gALo nija deha, jJAnadazA viNa jIvane, nahiM duHkhane che."--savAso gAthAnuM stavana "durbala nagna ne mAsa upavAsI, paNa jo mAyA raMga re; to paNa garbha anaMtA leze, bele bIju aMga re"-sA. 2. gA sta kharekharUM mukhya tapa te AtyaMtara tapa che. svAdhyAya, prAyazcitta, vaiyAvacca, bu tsarga, vinaya, ne dhyAna e aMtaraMga tapanA cha prakAra che. tenA vaLI aneka uttara bheda che. A tapathI aMtarAtmAnI zuddhi thatI jAya che, karmamala gaLAte jAya che, nirjarato jAya che. jema agnimAM tapAvavAthI sonAno mela gaLAI jaI te cokakhuM thatuM jAya che, tema jJAnapUrvaka tapathI AtmAne aMdarane mela gaLAto jaI AtmA coka bane che. tapathI kalezAdi azucinA kSayathI kAya-indriyanI siddhi thAya che. "ndrisiddhiAguNathAt tAra' (pa. . 2-43). ane jema jema A jJAnapUrvaka tapanuM aMtarateja vadhatuM jAya che, tema tema AtmA ravi"nI jema pratApI tejathI jhaLahaLato jAya che. te sAdhIne te "sAma" (caMdra je saumya-zItala) bane che. eTale te mahAt "maMgala" paMkti pAme che. tapasvInuM eTale pachI te "budha janenA praNAmanuM pAtra-arvata" thAya che, ne vadhatuM teja nigraMtha jJAtA siddhidAtA "guru" bane che, athavA to paripUrNa Atma vIryathI virAjato "ka" thAya che, ane tyAM triga-mana vacana kAyAnA ga kevaLa maMda (zani) thAya che, ne pachI svarUpasiddhimAM vicarI te virAma pAme che! A A tapane apUrva mahimA che. A ja bhAva zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM pitAnI ananya lAkSaNika zailImAM pradarzita karyo che - * "ajJAnI tapanA samarami: lArma vattA 3d rAta surata- naiva saMdarbha " --- zrI adhyAtmasAra Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) yogadaSTisamuccaya tapAdhyAne ravirUpa thAya, te sAdhIne sama rahI suhAya; mahAna te maMgaLa paMkti pAme, A pachI te budhanA praNAme. nigraMtha jJAtA guru siddha dAtA, kAM to svayaM zukra prapUrNa khyAtA; triga tyAM kevaLa maMda pAme, svarUpa siddha vicarI virAme." 4. svAdhyAya-sajajhAya, praNavapUrvaka maMtrano japa athavA sazAstranuM vAMcana, manana, nididhyAsana karavuM, parizIlana karavuM te sajajhAya. Atmatatvano abhyAsa karavo, ciMtana karavuM te svAdhyAya che. dehAdi samasta para vasatuthI huM sarvathA bhinna e zuddha caitanyamUtti AmA chuM, evI AtmabhAvanA bhAvatA rahI, dehamAM Atmabuddhi choDI devI, dehAdhyAsa choDI devo, ane AtmAmAM Atmabuddhi karavI, e uttama prakArano svAdhyAya che. athavA tevI AtmabhAvanAne puSTa kare, evA adhyAtma graMtha vAMcavA-vicAravA; vairAgyabhaktivAhI pado, bhajana, stavane gAvA, lalakAravA zaMkAsamAdhAna athe pRchA karavI; nirabhimAna paNe jANe pitAnA AtmAne bedha detA hoya evI rIte dharmakathA-vyAkhyAna karavuM, vairAgya bhAvanA bhAvavI,-e vagere svAdhyAyanA prakAra che. svAdhyAyathI ISTa devatAnuM darzana thAya che. svAdhyAyAvitAsaMprayAH ' (pA 0 2-44). graMtha adhyAtama zravaNa manana karI re, parizIlana naya heta."--zrI AnaMdadhanajI Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna che." 5. IzvarapraNidhAna-ekAgra citte paramAtmA paramezvaranuM dhyAna dharavuM, ciMtana karavuM te IzvarapraNidhAna. tenA svarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna-joDANa karavuM, cittanuM lInapaNuM karavuM, tanmayapaNuM karavuM te IzvarapraNidhAna kahevAya che. izvara eTale jenAmAM jJAnAdi anaMta evaya AvirbhIta thayuM che-pragaTa thayuM che, je anaMta AtmatraddhinA svAmI-prabhu-ivara banyA che te. jeNe parama evA paramAtmapadane prApta karyuM che, evA zuddha siddha AtmA te ivara. "sevo izvara deva, jeNe izvaratA ho nija adabhuta varI; tibhAvanI zakti, AvirbhAve he sakala pragaTa karI." jehanA dharma anaMtA pragaTyA, je nija pariNati variyo paramAtama jinadeva amAhI, jJAnAdika guNa dariye re....svAmI! vinaviye manaraMge. " -zrIdevacaMdrajI evA paramAtmA-paramekavara padane prApta thayela IvaranuM praNidhAna karavuM, ekAgra citte dhyAna-ciMtana karavuM te ivarapraNidhAna che. pachI te Ivarane bhale prabhu, jina, ahaMtu, ziva, zaMkara, buddha vagere aneka nAme oLakhavAmAM Avato hoya. kAraNa ke nAmabheda chatAM arthabheda nathI. tathArUpa yathArtha guNavALuM IzvarapaNuM hoya eTale basa, te IzvarapaNuM ja pUjya che, pachI game te nAme samaro. jemake Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka maraNadhAna, advega " ziva zaMkara jagadIzvaru, cidAna da bhagavAna, jina arihA tItha karu, jyAti svarUpa asamAna....zrI supArzva alakha niraMjana vahyu, sakala jaMtu vizarAma; abhayadAna dAtA sadA, pUraNa AtamarAma...zrI supArzva vidhi viracita vizvabharu, hRSIkeza jaganAtha; aghahara azvamAcana dhaNI, mukti paramapada sAtha....zrI supArzva ema aneka abhidhA dhare, anubhavagamya vicAra; je jANe tene kare, Ana Mdadhana avatAra....zrI supArzva "--zrI AnaMdadhanajI e izvarane zA mATe ArAdhavA joie? jevuM te izvaranuM svarUpa che, tevuM A AtmAnuM svarUpa che, tenuM bhAna thavA mATe. prabhu pAte tA zuddha AtmasvarUpane pAmelA hAi, AdarUpa che. te Adarza dekhIne, jIvane peAtAnA svarUpanA lakSa ArAdhana hetu thAya e ja bhakti-upAsanAnA mukhya uddeza-hetu che, jema gheTAnA TALAmAM ucharelA siMhazizune peAtAnA svarUpanuM vismaraNa hAya che, paNa jevA te siMhane dekhe ke tarata tene svarUpanu bhAna Ave che, tema paramAtmAnA svarUpa ciMtanathI AtmAne nija svarUpanu bhAna thAya che. eTale paramezvaranA avalaMbanarUpa setubaMdhathI-pUlathI A jIva sahelAIthI bhavasAgara tarI jAya che, dustara bhavasamudra gApada jevA banI jAya che! prabhubhaktinA AvA adbhuta mahimA che, eTalA mATe enu parama pUjyapaNuM che, ema jANI A dRSTivALA yAgI puruSa jema bane tema bhaktiparAyaNa thAya che, sAvadhAna-ekAgra citte tenuM nAmasmaraNa, bhajana, stavana, ci Mtana, guNasa'kIna, dhyAna vagere kare che. A izvarapraNidhAnathI samAdhinI prApti thAya che. 24 66 AvA A pAMca niyamanA ahIM bIjI daSTimAM sa`bhava hAya che atre prathama dRSTinuM aMga je yama te tA hoya ja, uparAMta A niyama paNa hoya. paraMtu prathama draSTimAM (185) . * tapa, svAdhyAya te IzvarapraNidhAnathI kleza kAnA pratibaMdhadrArA samAdhinuM anukUlapaNuM thAya che. kahyuM che ke-- " tapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni kriyAyogaH / " zrI supAsa jinavacei, sukha saMpattinA hetu; zAMtasudhArasa jalanidhi, bhavasAgaramAM setu. sAvadhAna manasA karI, dhArAjinapada seva'~~~ zrI Ana dhanajI samAdhimAvanArtha: gherAtanu LArthastra / '--pA, cA. 2-1, samAdhisiddhiIzvanidhAnAt / / '--pA. cA. 2045 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAmAdvlA matha niyama na hoya, kAraNa ke tevA kSapazamano abhAva che. eTale ke pAchalI daSTimAM AgalI daSTino guNa hoya ja, paNa AgalImAM pAchalIne guNa na hoya. 2. anuddega. nahiM kiriyA udavega re......manamohana mere."--yogadara sajhAya-2 tema ja atre uga nAmane bIje cittadoSa TaLe che, anubega hoya che. eTale AtmahitanA kAryamAM, paraloka saMbaMdhI hitasAdhananA kAryamAM udvega, kaMTALe, aNagamo upajato nathI. beThA beThA paNa kriyA pratye je aNagamo-abhAva thavo tenuM nAma uga che. (juo pR. 85). eTale udvegavALo puruSa te yogakriyAthI ubhage che-dUra bhAge che, ane kadAca parANe karavI paDe te te kriyA rAjaveThanI jema utAvaLe utAvaLe ATopI le che, jhaTapaTa patAvI de che ! ethI ulaTuM, A daSTivALA puruSane anukrega hoya che. dharmakriyA pratye uga-aNagame hoto nathI, gasAdhana pratye dveSa hoto nathI, eTale te dharma, kAryamAM veTha kADhato nathI, rAjAnA hukamathI mana na hoya chatAM parANe karavuM paDatuM hoya evuM te karato nathI, jhaTajhaTa utAvaLe utAvaLe dharmakriyA patAvI deto nathI ! bhagavAnane be hAtha joDyA-na joDyA, cokhAnI be-traNa DhagalI mUkI-na mUkI, ne te bhAga nathI ! paraMtu ene te gakriyA-dharmakriyA pratye parama prema hoya che. te jANe che ke A huM je dharmakRtya karavA IcchuM chuM, te mArA pitAne ja AtmakalyANa mATe che, A yuga sAdhanathI hAre hAruM paribhramaNa duHkha TALavuM che. Ama hovAthI yogakriyA prIti te AtmAthI mumukSu puruSa pratyeka dharmakriyA parama ullAsa bhAvathI kare che, adamya utsAhathI ne zAMtithI kare che. te prabhubhakti karatA hoya to bhaktitanmaya paNe parama premathI kare che. te sadaguru-puruSanI sevA-suzruSA karatA hAya, te parama AdarathI vinayapUrvaka kare che. te satazAstranuM zravaNa karatA hoya te dhyAna daIne kare che. te sAmAyika, pratikramaNa Adi karato hoya to yathAvidhi zuddhabhAve kare che. ane AvA A mumukSu jogIjanano A anukrega paNa akheda sahita hoya che. kAraNa ke akheda hoya to ja pachI anuchega Ave. eTale prathama daSTimAM je kheda doSa dUra thaye, te paNa ahIM tema ja che. Ama A thegI puruSa dharma pravRtti karatAM kheda pAmato nathI-thAkato nathI. 3. tattvajijJAsA jijJAsA nAmano bIjo guNa ahIM pragaTe che. jijJAsA eTale tatva jANavAnI IcchA, utkaMThA, iMtejArI. tattvanuM svarUpa jANavAnI tamannA upajavI, tAlAvelI lAgavI te kharI jijJAsA che. sAcI jijJAsA vinAnuM je jANavuM che-jJAna che, te uparachaluM hoya che, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi tatvajijJAsA, vegakathAprIti (187 ) hRdayamAM pravezatuM nathI. A daSTivALA mumukSune to sAcI tatvajijJAsA pragaTe che. jema cAtaka meghanI utkaMThA dharAve, jema tRSAtura puruSa pANI mATe cetarapha jhAMvAM nAMkhe, tema A mumukSune tattva jANavAnI tarasa lAge che, utkaMThA jAge che, tAlAvelI upaje che. marudeza jevI bhUmimAM, unDALAnA samayamAM cAlyo jato vaTemArga jevo tarasyA thaIne pANIne Iche, "pANI pAchuM" kare, te tara A jIva tattvadarzana pAmavA mATe thAya che. AvI tIvra tapipAsA A jijJAsu puruSane upaje che, eTale ene aneka sahaja prazna UThe che. jemake - "huM koNa chuM ? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che hAruM kharuM? konA saMbaMdhI vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharU?"-zrI mokSamALA "jehane pipAsA ho amRtapAnanI, kima bhAMje viSapAna ? abhinaMdana jina darizana sarasiye."--zrI AnaMdaghanajI ane AvI jyAre tatvanI ke tavadarzananI sAcI tarasa lAge che, tyAre te bUjhavavAnI-chIpavavAnI rIta paNa tene maLI Ave che. tevI tarasa na lAgI hoya, te te tarasa bUjhavavAne I che paNa kema ? ne te bUjhavavAnI rIta paNa kema maLe ? parama samartha tatvavettA zrImad rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika bhAvavAhI zabda kahyA che - bUjhI cahata je pyAsa ke, huM bajhanakI ti; pAve nahiM gurugama binA, ehI anodi sthita." "tRSAturane pAyAnI mahenata kare , atRSAturane tRSAtura thavAnI jijJAsA pedA kare. jene te pedA na thAya tevuM hoya, tene mATe udAsIna rahe."-zrImad rAjacaMdra A jijJAsA guNa paNa, prathama adveSa guNa pragaTyo hoya te ja upaje. eTale prathama draSTimAM je adveSa guNa pragaTyo hato, tenA anuguNapaNe-anukULapaNe A jijJAsA pragaTe che. jijJAsA e aSanuM uttara pariNAma che. A jijJAsAmAM sAcuM tatvasvarUpa jANavAnI IcchA hoya che, paNa potAno kakko kharo che evo haThAgraha hotuM nathI. Ama A daSTimAM- "darzana tArA draSTimAM...manamohana mere gemaagni samAna re.mana zoca saMtoSa ne tapa bhaluM...mana sajhAya ivara dhyAna re...mana niyama paMca IhAM saMpaje...mana nahiM kiriyA udavega re...mana. jijJAsA guNa tatvanI.....mana paNa nahiM nija haTha Tega re..mana"--yo sajhAya 2,1-2 A daSTimAM je bIje guNasamUha hoya che te kahe che- Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188 ) bhavatyasyAM tathAcchinnA prItiryogakathAsvalam | zuddhayogeSu niyamAdbahumAnazca yogiSu // 42 // yogakathAmAM prIta ati, avicchinna A sthAna; zuddhayAga yAgI prati, niyamathakI mahumAna. 42 artha:--A dRSTimAM ceAgakathAo pratye tevA prakAre avicchinna-akhaMDa evI atyaMta prIti hAya che; ane zuddha ceAgavALA yAgIA pratye niyamathI bahumAna hoya che. vivecana yogadaSTisamuccaya " eha STi hAya varatatAM....mana. yAgakathA bahu prema re....mana"--yA sajjhAya, 2 uparamAM je A dRSTinA mukhya guNu kahyA, te uparAMta bIjA guNanA paNu ahIM saddabhAva hAya che. te A che:-(1) cegakathAo pratye akhaMDa- avicchinna evI atyaMta prIti, ane (2) zuddha ceAgavALA yAgIe pratye bahumAna. te A pramANe:-- 1. cAgakathA pratye atyaMta prIti A dRSTimAM vanAra ceAgI puruSane cAga saMbadhI kathAe pratye akhaMDa evI atyaMta prIti hAya che, avicchinna evA parama prema hoya che; kAraNa ke tevI kathAe! pratye tene bhAvapratikhaMdha thayA che, tenA bhAva-ataraMga prema baMdhAyeA che, tenuM citta AkarSAyuM che- cATayuM che, tene avihuDa dRDha raMga lAgyA che. eTale tevI kathA-vArtAmAM tene rasa paDe che. A ceAgakathA eTale zuM ? meAkSanI sAthe athavA parama tattvanI sAthe cArja-joDe tenuM nAma ceAga che. eTale meAkSanA sAdhanarUpa je je che te ceAga che. te yAga saba MdhI je kathA te yeAgakathA. te yAganA mukhya karIne e prakAra che-sAdhaka yAga siddh yAga. upazama, kSayApazama ke kSAyika bhAvapaNe je nija AtmaguNunu pragaTapaNuM thAya, ane jenAthI krame karIne pUrNa avasthAnI prApti thAya, te badhAya AtmasvabhAvarUpa dharmanA cAganA prakAra sAdhanabhUta evA sAdhaka ceAga che. pahelI ceAgaSTithI mAMDIne chellI ceAgaDhaSTinI prApti sudhInI je sAdhanA che te sAdhaka yAga che. athavA samakitathI mAMDIne zailezI avasthA paryaMta AtmabhAvane anusaratI je yAgabhUmikA che vRtti-mavayasyAM----A dRSTimAM hoya che, tathA-tevA prakAre, sacchinnA-avicchinna, ( akhaMDa ), bhAvapratibaMdhasArapAe karIne, prIti:-proti, yogathAjI yAgakayAe pratye, ahamatyaMtapaNe. tathA zuddhonepu-zuddha yAgavALA pratye, niyamAd-niyamathI, vamAnazca yonipuyegIe pratye bahumAna, Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : cAra prakAranI dharmakathA, zuddha yogIo prati bahumAna (189) te sAdhaka yoga che. te sAdhakaganI parAkASTA-chevaTanI hada te siddha yoga che. te siddha yogamAM sakala karmano kSaya hoya che, pUrNAnaMdamaya sahajAnmasvarUpa pragaTe che, AtmaguNanI saMpUrNatA nI paje che, ne yogI AtmabhegI thaI svasvarUpamAM ramaNa kare che.* AvA mokSasAdhaka yuga saMbaMdhI je kAMI kathana hoya, athavA AvA yogane sAdha nArA puruSonI jyAM jyAM kathA-vArtA cAlatI hoya, tyAM tyAM A daSTivALA mumukSune - parama prIti ulUse che, parama prema pravahe che. temaja sanmArga pratye cAra prakAranI ArSanArI evI AkSepaNI dharmakathA tene amRta jevI mIThI lAge dharmakathA che. asanamArga pratye vikSepa upajAvanArI vikSepaNa kathA te cithI sAMbhaLe che. karmavipAkanuM virasapaNuM batAvI saMvega-mokSAbhilASa janmAvanArI saMvejanI kathA tene khUba game che. pApakarmane kaDavo vipAka dekhADI nirveda-bhavavairAgya pedA karanArI nijanI kathA tene ruce che. TUMkamAM, jyAM kayAMya AtmakalyANanI kathA-vArtA cAlatI hoya, jyAM kyAMya nirmala bhakti amRtarasanuM pAna thatuM hoya, jyAM kayAMya sadagurunA guNagaNanuM gaurava gAna gavAtuM hoya, tyAM A AtmAthI puruSa parama premarasamAM nimajajana kare che. kAraNa ke Atmahitakara cemakathAne te parama durlabha jANe che. te jANe che ke-A jagatamAM sarvatra arthanI kathA, kAmanI kathA atyaMta sulabha che. eka bIjA pratye AcAryapaNuM-gurupaNuM karatAM "jIve kAmaga-arthanI kathA anaMtavAra sAMbhaLI che, anaMtavAra paricita karI che, anaMtavAra anubhavelI che."* paNa mokSanA sAdhanarUpa saMtakathA, vegakathA, dharmakathA teNe kadI sAMbhaLI nathI, paricita karI nathI, anubhavI nathI. Ama te jANato hoI, evI jhera jevI bhegakathAmAM tene rasa kema paDe ? ne parama amRta jevI parama durlabha bhegakathA pratye tene parama prema kema na kure ? "jina guNa amRtapAnathI mana- amRta kriyA supasAya re...bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI mana Atama amRta thAya che.....bhavi."-zrI devacaMdrajI "giA re guNa tuma taNA, zrI vardhamAna jina rAyA re; suNatAM zravaNe amI jhare, mahArI nirmaLa thAye kAyA re." zrI yazovijayajI * "upazama bhAva he mizra kSAyikapaNe, je nija guNa prAgabhAva; pUrNAvasthAne nIpajAvata, sAdhana dharma svabhAva...svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe. samakita guNathI he zailezI lage, Atama anugata bhAva; saMvara nirjarA he upAdAnahetutA, sAdhyAlaMbana dAva..svAmI-zrI devacaMdrajI * " sudaparicidANubhUdA savassa vi kAmabhogabaMdhakahA / / patharUvarsTamAM javA na duho vidattaka "- zrI samayasAra Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) yugadarisamuccaya 2. zuddha gIo pratye bahumAnaane vegakathA pratye paNa je Avo parama prema hoya. te pachI te zuddha vegane sAkSAt dhAraNa karanArA mUrtimAna svarUpa evA gIo pratye tene bahumAna hAya, parama Adara hoya, emAM navAI zuM? mekSasAdhaka gamArganuM nidoSa paNe ArAdhana karanArA je je sAdhako hAya, sAcA sAdhujano hoya, tenA pratye A mumukSu puruSa cokkasa bahumAna dharAve ja. yoganI saMpUrNa siddhi karI je siddha yogI banyA che, teo pratye te atyaMta AdarabhAva rAkhe ja. potAnAthI adhika dazAvALA, ucca guNasthitivALA kaI paNa pratye teno AtmA bhaktithI namI paDe. koI paNa gadaSTimAM vartate guNIjana te dekhe ke tarata tenA pratye tenA hRdayamAM parama premapravAha pravahe. sahaja bhakti uddagAra: mumukSu jogIjana hoya ke mArgAnusArI AtmAthI haya, samyagRhaNi puruSa hoya ke sAco bhAvazrAvaka hoya, bhAvasAdhu hoya ke bhAva upAdhyAya hAya, bhAva AcArya hoya ke bhAvayogI hoya, kevalI bhagavAna hoya ke siddha bhagavAna hoya te sarva kaI pratye tene AtmA parama pUjyabhAva dharAve che, ne tenA aMtaranA UMDANamAMthI sahaja udagAra nIkaLI paDe che ke - "namo arihaMtANaM - arihaMtane namaskAra ho! namo siddhALa - siddhone namaskAra ho! namo AyariyANaM - AcAryone namaskAra ho ! no 3vasAvA - upAdhyAyane namaskAra ho! no Dhoi saghasAdU ."- lokamAM sarva sAdhuone namaskAra ho ! zAMti, sAgara arU, nItike nAgara neka, dayAke Agara gyAna, dhyAnake nidhAna hai, zuddha buddhi brahmacArI, mukha bAni pUrNa pyArI, sabanake hitakArI, dharma ke udyAna he; rAga-dveSa rahita, parama punita nita, gunarse khacita citta, sajajana samAna che, rAyacaMdra gheryapALa, dharmaDhAla krodhamAla, muni ! tuma Age mere, pranAma amAna che." -zrImad rAjacaMdrajI kevala A bahumAna ja hoya che ema nahiM, paNuM- Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtaji saMta vegIonI yathAzakti sevA, (19) yathAzaktyupacArazca yogavRddhiphalapradaH / yoginAM niyamAdeva tadanugrahadhIyutaH // 43 // yogavRddhi phala Apata, yathAzakti upacAra; yogIone niyamathI, tasa anugraha mati dhAra, 43 artha - ane yathAzakti upacAra -ke je yogIone niyamathI ja gavRddhirUpa phala ApanAro, ane tenI anugraha buddhithI yukta evo hoya che. vivecana "vinaya adhika guNano kare...mana dekhe nija guNahANa re..mana"- satra uparamAM je zuddha gavALA yogIjano, yegamArgamAM AgaLa vadhelA yogIpuruSo kahyA, te pratye aMtaraMga bahumAna hoya eTaluM ja nahiM paNa te bahumAnane sArthaka banAve, AcaraNamAM mUkI vyavahArU (Practical ) banAve, e potAnAthI saMtenI yathA- banI zake teTale upacAra-sevAbhAva paNa temanA pratye hoya. eTale A zakita sevA mumukSu puruSa te sAcA puruSa pratye potAnAthI banI zake teTalI sevA vinayapUrvaka bajAve che; teone yathAvidhi parama AdarathI nirdoSa AhArapAna-auSadha AdinuM dAna kare che; sazAstra vagere dharmaupakaraNe te satpAtrone Ape che; rega Adi Apatti AvI paDye sAcI bhaktithI temanI sevA-suzraSA, vaiyAvacca kare che, te mahAtmA saMtajano nikulapaNe dharmArAdhana karI zake, evI badhI jogavAI karI ApavA te sadA tatpara rahe che. kAraNa ke te jANe che ke A sAcA bhAvasAdhuo to pitAnA deha pratye paNa ni:spRha che-mamatArahita che, A avadhato to sarva parabhAvane phagAvI daI udAsIna thaIne beThA che, nijAnaMdamAM nimagna rahelA A nigraMtha saMnyAsIo saMyamanA hetuthI ja deha dhAraNa karI rahyA che, bIjA keI paNa kAraNe bIjI koI paNa IchA A yogIpuru rAkhatA tti-vaghAri- yathAzakti, zaktinA aucityathI -zaktinA ucitapaNuM pramANe. zuM? te ke-3pannA-upacAra, rAsa-AkAra AdinA saMpAdanavaDe karIne yakta yogIo pratye ema prAma che-cAlu saMbaMdha che. tenuM ja vizeSaNa Ape che-jogavRddhiAra-gavRddhirUpa phala ApanAro - tenA samyak pariNAmavaDe karIne; yoninAM niyamoddeva-gIone niyamathI ja. anyathA-anya prakAre tene vighAtahetu heya nahiM. (A zuddha yogIo pratyenI sevA, yogIjanane vegavRddhi phala niyamathI ja Ape che,gavighAta hetu heya nahiM.) tanuzrIyuta -tenI anugraha buddhithI yukata e. upacAra saMpA. dakanA anugrahanI-upakAranI buddhithI yukta e. (je upacAra-sevA kare che te ema mAne ke huM A hArA pitAne Ama para upakAra karI rahyo chuM, A sadaguruprasAda che.) Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaonlAi nathI. to paNa tevA sarvathA ni:spRha mahAjanonI banatI sevA karavI, te mumukSu AtmA thIne dharma che, jIvanane apUrva lahAvo che, teonA caraNe je kaMI paNa arpaNa karIe te ochuM che, kAraNa ke teone parama upakAra che, ema jANato hoI, te pitAthI banatI sevArUpa kUlapAMkhaDI-"gx pui OM toDya"--bhaktithI temanA caraNakamalamAM arpaNa kare che. "zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sahu hIna, te to prabhue Apio, varatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varate prabhu AdhIna dAsa dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna."-zrI Atmasiddhi ane AvA satpAtra bhAvagIo pratyene A upacAra-vinayAnvita sevAdharma jogIjanane cokkasa gaguNanI vRddhirUpa phala Ape che. jema uttama kSetramAM vAveluM eka paNa bIja paraMparAe anaMtagaNuM phala ApanAruM thaI paDe che, tema AvA yogavRddhi phala satpAtra saMtajanonI sevA anaMtagaNuM phala ApanArI thaI paDe che, AtmAne uttarottara dharmavRddhinuM-kharekharA "dharmalAbha"nuM kAraNa thAya che. niSkAma sevAno lAbha ApI pote gavRddhirUpa pratilAbha pAme che, ane eTalA mATe ja A AtmArAmI sapuruSonI sevA-bhakti vaDe huM potAne ja anugraha karuM chuM, mahArA potAnA AtmA para ja upakAra karI rahyo chuM, ema sevA karanAre cakkasa bhAvavuM joIe. AnAthI huM hArA AtmAne ja saMsArasamudrathI tAruM chuM, evI Atma anugraha buddhi ugavI joIe. Ama A daSTimAM vartate yogI zuddha yogIo pratye bahumAna dharA vavA uparAMta, yathAzakti-ucitapaNe temanI sevAbhakti kare, ane te paNa pitAnA AtmAnI anugraha buddhithI ja. A upacArane ja vizeSaNa Ape che- lAbhAntaraphalazcAsya zraddhAyukto hitodayaH / kSudropadravahAnizca ziSTasammatatA tathA // 44 / / anya lAbha phala tasa daue, zraddhAyuta A ema; nirupadravatA hita udaya, ziSTa saMmatatA tema, 44 -hAmAttaraDha4-ane A upacArakartAne lAbhAntara phalavALe,-zuddha upacAranA puNyathakI tathA prakAranA vipAkabhAvane lIdhe. eTalA mATe ja-thANu-zraddhAyukta e upacAra, ema cAlu saMbaMdha che. dito jemAM hitane udaya heya che evo, AgaLanI jema. sudropadravanaane kSaka upadranI hAni hoya che. ethI karIne ja vyAdhi Adino nAza hoya che. riAisamatatA tathA-tathA prakAre zisammatatA, ziSTajanonuM mAnyapaNuM. ethI karIne ja enuM ati suMdara bahumAna hoya che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArASTi : saMtasevAthI anya lAbha kaLa artha:-ane e upacAra ene bIjA lAbhArUpa phala ApanAra ane zraddhAthI yukta e hiteAdayarUpa hoya che. ane temAM zuddha upadranI hAni tathA ziNajanenuM saMmatapaNuMmAnyapaNuM hoya che. vivecana uparamAM je upacAra athavA sevAdharma kahyo te vaLI ke viziSTa hoya che, kevA vizeSa guNavALo hoya che, te ahIM kahyuM che. tevA prakAre satapuruSanI sAcA bhAvathI sevA bhakti karanArane bIjA lAbha35 phaLa paNa maLe che. kAraNa ke te sevAgamahimAM bhaktithI puNodayanI prApti hoya che, ane tenA vipAkathI sura pati-nara pati saMpadA vagere anya lAbharUpa phaLa sAMpaDe che. jema jAranI pAchaLa sAMThA to hoya ja, jema phaLa pahelAM phUlanI prApti hoya che, tema sasevAnA gavRddhirUpa phalanI sAthe sAthe iMdra-cakravatI pada Adi AnuSaMgika phaLarUpa puNyaparipAkanI prApti hoya che. kAraNa ke "yoga che te uttama kalpavRkSa che, parama ciMtAmaNiratana che, sarva dhamamAM pradhAna che, siddhino svayaMgraha che." tenAthI zuM zuM phala prApta na thAya? Ama ka9pavRkSanI jema vAMcchita lAbha ApanAro A saMtAna pratyeno sevAdharma zraddhAthI yukta hoya che. kAraNa ke zuddha zraddhA vinAne vinopacAra zA kAmano ? mATe A mumukSu to zraddhAthI satapuruSonI sevA kare che. ane Avo A zraddhAyukta hoya che, tethI karIne A mumukSu jogIjanane hitane udaya thAya che. eTale te AtmahitanA-AtmakalyANanA kAryamAM prave che, ne temAM tenI caDhatI kaLA thatI jAya che. jema udaya pAmato sUrya uttarottara vadhAre prakAzamAna thato ja ya che, jema zukalapakSano caMdra dina-pratidina caDhatI kaLAne pAmato jAya che, tema A AtmAthI puruSane uttarottara vadhAre ne vadhAre baLavAna AtmahitanI prApti thatI jAya che, hitaparaMparAthI hitane anubaMdha thayA kare che. zula bIja zazi reha, teha pUraNa have ho lAla."- zrI devacaMdrajI ethI karIne ja ene zudra upadravanI hAni thAya che. eTale Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere nAnA nAnA cha upadravo A jIvane herAna karatA nathI, kanaDatA nathI. meTA bhavarUpa upadravane nAza thavAnI jyAM pUrva taiyArI cAlI rahI che, tyAM pachI A magatarA * "jo hapatA: zreSTha sozcitAmaNiH us! coLaH pradhAnaM ghaNAM rogaH yaMtraH "-zrI yogabindu x " yamaH sadyogamUlastu rucivRddhinibandhanam / gujakSatigAthA gAmano kathA che'-dvA dvA 25 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevA tuccha namAlA upadra-kanaDagato ene kema bAdhA karI zake? jyAM nadInA prabaLa pravAhapUramAM hAthIne hAthI taNAI jAya, tyAM tuccha taNakhalAne bhAra zo ? ane AvA A mumukSu puruSane ziSTajananuM saMmatapaNuM hoya che. eTale ke te ziSTajanane sadA parama pramANa mAne che, temanA vacanane-temanI AjJAne zirasAvaMgha gaNe che--mAthe caDhAve che. ziSTa eTale parama saMskArI suzikSita paMDitajana, saMskArasvAmI, sAdhujanane saMmata evA puruSo. jeNe zuddha AtmadharmanI zikSA sabhyapaNe prApta karI che, jenA hRdayamAM satya dharmanA zuddha saMskAra daDhapaNe lAgyA che, je vAtavanA vivekamAM nipuNa hoI paMDita" kahevAya che, ane tethI karIne ja saMtajanene saMmata che-mAnya che, evA sapuruSe "ziSTa' kahevAya che. evA ziSTajanane A daSTivALa yogI parama mAnanIya mAne che. tathA-- bhayaM nAtIva bhavaja kRtyahAnina cocite / tathAnAbhogato'pyuccainai cApyanucitakriyA // 45 // bhavabhaya nA ati-ucitamAM, kRtyahAni paNa ne; ajANatA paNa hAya nA, kriyA anucita keya. 45 artha -A daSTivALA puruSane bhavajanya atyaMta bhaya hoya nahiM, ucitamAM kRtya hAni hoya nahiM, tathA ajANatAM paNa anucita kriyA paNa sarvathA hAya nahiM. vivecana AvA A daSTivALA gIne bhavabhaya atyaMta hoto nathI, saMsArano jhAjho Dara rahetuM nathI; kAraNa ke azubha kAryamAM tenI pravRtti hotI nathI, eTale te nirbhaya rahe che. je khoTuM ke kharAba kAma karato hoya, je azubha AcaraNa karate hoya, je dura pApI hoya, bhayabhaya tene ja DaravApaNuM hoya, ema bAlaka suddhAM sarva kaI jANe che. vaLI A rahitapaNuM AtmAthI puruSa te prabhubhakti-gurubhakti Adi zubha pravRttimAM pravarte ja che, tethI karIne paNa tene savizeSa nirbhayatA prApta thAya che. kAraNa ke te bhagavAnanI bhaktimAM zuddha bhAvathI lIna thAya che ne prabhunuM caraNa-zaraNa grahI bhAve che ke-he bhagavAn ! he paramakRpALu deva ! huM to anaMta doSanuM bhAjana chuM, chatAM paNa ApanA avalaMbanathI meM A apAra bhavasAgarane gopada je karI dIdho che. jo ke hAdi zatru kRtti-nmajaM nAta mai-bhavajanya-saMsArajanya atyaMta bhaya heta nathI-, tathA prakAre azubhamAM apravRttine lIdhe. (azubha pravRtti kare nahiM, tethI saMsArane Dara paNa lAge nahiM) - dAni rojite-ane sarva ja ucitamAM kRtyahAni na haya, dharma Adarane lIdhe. tathAjAmaulato zu-tema ja anAbhegathI paNa, -ajANatAM paNa atyaMta paNe, na jANanutikriyA-sarvatra ja anucita kriyA paNa na hoya. (ajANatAM paNuM anucita kriyA kare nahiM.) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAzadaSTi: "dhIMga dhaNI mAthe ki " ucita kartavya (195) haju mane chaLI rahyA che, ne huM para pariNatimAM abUjhapaNe bhaLI rahyo chuM, paNa have tamArA jevo sAheba mane maLe che, eTale e mahAra bhavabhaya paNa TaLe che, ema huM mAnuM chuM. he vItarAga deva! tamAruM tattva-rasAyana meM pIdhuM che, bhaktithI meM tamane mahArA cittamAM vasAvyA che, eTale mahAro bhavarUpa bhAvaroga maTI gaye che, ema mane lAge che. he prabhu! ApanuM darzana thatAM hArA duHkha-dorbhAgya dUra thayA che, ane mane sukhasaMpatti maLI che. tamArA jevo "dhIMge dhaNI" meM "mAthe karyo che, to pachI hA vALa paNa keNu vAMke karI zake ema che ? "duHkha dehaga dare kanyA re, sukha saMpada zuM bheTa dhIMga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa gaMje nara peTa...vimalajina!"--zrI AnaMdaghanajI je ati dustara jaladhi same saMsAra je, te gepada sama kIdhe prabhu avalaMbane re le." yadyapi huM mahAdike chaliye, paraMpariNati zuM bhaLiyA re......prabhutva paNa have tuja sama sAhiba maLiye, tiNe bhAvabhaya savi TaLiyo re...prabhu paNa navi bhaya jinarAja pasAthe, tattvarasAyana pAye re..prabhu aMtarajAmI! prabhu bhagate nija citta vasAya, bhAvaga miTa jAye re....prabhu"--zrI devacaMdrajI Ama azubhamAMthI nivRttithI ane zubhamAM pravRttithI A mumukSu puruSa nirbhayanIDara hoya che. ane tene ucita kRtyamAM hAni hotI nathI, karavA yogya evA ucita dharmakartavyamAM te kAMI khAmI AvavA deto nathI; kAraNa ke te jinacaraNanI upAsanA atizaya bhakti pUrvaka kare che, munijananI saMgati pratye atyaMta prIti rAkhe che, yathAucita kartavya zakti saMyamanuM pAlana kare che, dAna de che, zIla-sadAcAra seve che, tapa Acare che, zubha bhAvanA bhAve che, ane temAM kaMI khAmI-UNapa AvavA deto nathI. te sarva jagajajaMtune potAnA mitra mAnato hoI, jema bane tema mana-vacana-kAyAthI ahiMsaka rahevAno prayatna kare che, hita mita ne prIta evuM satya vacana bole che, pramANika ane nyAyapriya rahI paradravya haravAnI ke coravAnI IcchAthI paNa dUra rahe che, parastrI pratye mA-bahenanI daSTi rAkhI svadArAsateSI thAya che, athavA sarvathA brahAcarya dhAraNa kare che; jema bane tema AraMbha-parigrahanuM saMkSepaNuM kare che, parigrahanuM parimANa-maryAdA TharAve che. te zuddha deva, zuddha guru ne zuddha dharmanuM AlaMbana le che; bAkI bIjI badhI ja jAla choDI che. te sarva tAmasI vRttione tyajI daI, sAvikI vRttione bhaje che. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya,-ItyAdi sAtvika vRttio A mumukSunA ghaTamAM sadAya sujAta hoya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita munijana saMgati rati ati, saMyama yoga ghaTita. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hAya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrImad rAjacaMdrajI "zuddha AlaMbana Adare, tyajI avara jaMjAla re; tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAvikI zAla re zAMti-zrI AnaMdaghanajI ane Ama A mumukSu puruSa jema ucita kartavya karavA cakatuM nathI, tema te anucita kriyA paNa karatA nathI. te jANI bUjhIne sUkamamAM sUkSma jIvane paNa haNatA nathI, to moTA sthaLa jIvane te kema ja haNe? ajANatAM paNa ThAI jIvane anucita te dUbhavavA IcchatA nathI, to jANIne te keInI lAgaNa paNuM kema akartavya dUbhave? te svamamAM paNa khoTuM bolavA Icchato nathI, te jANuM bUjhIne pratijJAbhaMga kema kare? anyAyathI apramANikapaNe dhana kamAIne pApane gAMsaDo konA mATe bAMdhI ja che, evo je vicAra kare che, tene paradravyanI cerI karavAnI IcchA paNa kema thAya ? vyabhicAra AdithI upajatA dhanahAni, mAnahAni, ragApitta vagere deza pratyakSa dekhatAM chatAM, te parastro pratye ADI AMkhe jue paNa kema? AraMbha parigrahanI prapaMcanAlamAMthI jema bane tema je jaladI chUTavA Icchato hoya, te ene lAMbe pathAre zuM kAma pAthare ? Ama jene saMsArane jhAjho bhaya have rahyo nathI, e A mumukSu puruSa ucita kRtya kare che, ne anucita karatA nathI, kAraNa ke te e saraLa pariNamI hoya che, ke te senAnI peThe jema vALIe tema vaLe che. anucita teha na Acare mana vALe vaLe jima hema re mana"--zrI yoga sajajhAya 2-3 ema- kRtye'dhike'dhikagate jijJAsA lAlasAnvitA / tulye nije tu vikale saMtrAso dveSavarjitaH // 46 // kRtti - -phayamAM, dhyAna Adi kRyamAM, adhi-adhikamAM,-pitAnI bhUmikAnI apekSAe adhika evA kayamAM,-dhirAti-adhikagata eTale AcArya Adi adhika-caDhIyAtA ( guNavaMtamAM ) vartatA, evA kRtyamAM, nizAzA-AnI jijJAsA, A Ama kema evI jANavAnI icchA hoya che; DhAkSAvitA-lAlasA sahita, eTale ke abhilASanA atirekathI yukta evI jijJAsA. (pitAnAthI caDhIyAtI dazAvALAnI caDhIyAtI kriyA dekhI, A Ama kema haze te jANavAnI tIvra IcchA ), zevaMdanAdi tulya-sarakhA kRtyamAM, nije -pitAnA ja, vi -vikala, kAyotsargakaraNa vagerevaDe vikalakhAmIvALA, saMtrANa-saMtrAsa AtmAmAM hoya che. huM hAnino virodhaka chuM ema AmAmAM atyaMta trAsa chUTe che. patita -Sa rahita-adhaka pratye dveSa rahita e saMtrAsa-prastuta daSTinA sAmarthyane lIdhe. (banI eka sarakhI kriyA chatAM, potAnI kriyA khAmIvALI dekhI, potAnA AtmAmAM trAsa chUTe che, ane temAM adhika guNavaMta pratye dveSa heta nathI.) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : adhika guNa pratye tIva jijJAsA (17) adhikanA Adhaka kRtyamAM, salAlasA jijJAsa; tulya vikala nija kRtyamAM, dveSa rahita saMtrAsa. 46 artha -guNathI adhikanA adhika kRtya pratye lAlasAyukta evI jijJAsA hoya, ane tulya evA pitAnA vikala-khAmIvALA kRtya pratye dveSa vinAne saMtrAsa hAya. vivecana vaLI A daSTimAM vartate mumukSu pitAnA karatAM adhika guNavaMta, caDhIyAtI AtmadazAvALA evA AcAryAdinI pitAnA karatAM caDhIyAtI kriyA dekhI, ema bhAve che ke aho ! A mahAjanonI A kriyA AvI uttama prakAranI, AvI ucca jijJAsA: koTinI zI rIte hetI haze? ema tenuM kAraNa jANavAnI tene tIvra dazAbheda abhilASAvALI utkaMThAvALI jijJAsA upaje che, kAraNa ke emanA sthAna asaMkhya che, ane mohakarmanI taratamatAnA kAraNe, nyUnAdhitAnA kAraNe, ochAvattApaNAne lIdhe, jIvanI dazAnA asaMkhya bheda paDe che. Ama kSapazamanI bhinnatAnA kAraNe, keTalAka jo potAnAthI hIna -utaratI paMktinA hoya, keTalAka potAnI samAna paMktinA hoya, ne keTalAka potAnAthI caDhIyAtI paMktinA hoya. Ama sanmArge prayANa karatA, AgaLa vadhatA, AtmavikAsa sAdhatA jIvonI dazAnA bheda hoya che. eTale teonI dharmakriyA paNa tevA prakAranI taratamatAvALI hoya che, UMcI-nIcI kakSAnI hoya che. temAM A daSTimAM sthiti karate thegI jyAre potAnAthI caDhIyAtI AtmadazAvALA mahAnubhAva mahAtmAone dekhe che, pitAnAthI guNamAM adhika evA bhAvAcAryane, bhAva upAdhyAyane, bhAvasAdhune, bhAvazrAvakane ke anya koI mumukSune bhALe che, sAnaMdAzcarya tyAre te visamayamAM paDI jAya che. jyAre te teonuM potAnA karatAM dhanya ! dhanya! vadhAre vizuddhivALuM dharmadhyAna jue che, jyAre pitAnA karatAM vadhAre - baLavALe daDha dharmaraMga nIrakhe che, jyAre potAnA karatAM vadhAre bhakti ullAsavALI bhagavaMtanI bhAvabhakti bhALe che, jyAre pitAnA karatAM vadhAre AtmavizvAsa vALI tapa-svAdhyAya-pratikramaNa-vaMdanAdi satakriyA nIhALe che, jyAre pitAnA karatAM adhika vikAsa pAmelA teonA ahiMsA-satya Adi sAkSAta dekhe che, ane jayAre pitAnA karatAM adhika AtmapariNati pAmelA tenA samyagadarzana-jJAna-cAritra Adi guNa pratyakSa kare che, tyAre A gaThaSTivALo yegI sAnaMdAzcarya anubhavI vicAramAM paDI jAya che ke-aho ! A mahAtmAonuM dharmadhyAna ! ahe bhAvabhakti! ahA dharmaraMga! ahI tapa-svAdhyAya ! ahA ahiMsA--satya ! ahe darzana-jJAna-cAritra! Aha emanI brAhmI sthiti ! ahA emanI apUrva AtmapariNati ! A addabhuta brAnika mahAtmAo AvI addabhuta AtmadazA kema pAmyA haze? AvI AzcaryakAraka AtmasAdhanA emaNe kema Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) yogadakTisamucaya sAdhI haze? AvI apUrva AtmasAmarthyavALI parama dhanya sakriyA teo zI rIte karI zakatA haze ? "dhanya dhanya nara teha, prabhupada vaMdI ho je dezanA suNe jJAna kriyA kare zuddha, anubhava meMge nija sAdhakapaNe."-zrI devacaMdrajI dhanya te munivara che, je cAle samabhAve, bhavasAyara lIlAe utare, saMyama kiriyA nA.dhanya bhegapaMka tajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; siMha pare nija vikrama zUrA, tribhuvana jana AdhArA...dhanya jJAnavaMta jJAnI zuM malatA, tana mana vacane sAcA dravya bhAva sUdhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA...dhanya"-sA. 2. ga. sta. ityAdi prakAre te AtmArAma mahAtmAonI parama dhanyatA te bhAve che, ane guNIjana pratyenA prazarata rAgathI ciMtave che ke-A mahAnubhAvonI AvI AzcaryakAraka Atmasthiti kema pragaTI haze? A jANavAnI tene tIvra IcchA-jijJAsA upaje che. ane A mumukSu jogIjanane AvI sAcI jijJAsA upaje che, eTaluM ja nahiM, paNa te mahAtmAo jevI ja potAnI vaMdanAdi kriyAmAM pitAnI hInatA dekhI, tene potAnA pratye manamAM atyaMta trAsa chUTe che, pitAnA AtmA pratye jugupsApitA pratye ghaNA vRNA upaje che ke-are ! huM te kevo adhanya ke A mahAjana jevI uttama dharmakriyA karI zakatuM nathI ! kharekhara! "huM to doSa anaM. tanuM bhAna chuM'; ane mahArAmAM guNa to ekake dekhAto nathI; kAraNa ke mahArAmAM A mahAtmAo je nathI zuddha bhAva ke nathI prabhu svarUpabhAva, nathI laghutA ke dInatA, nathI guru AjJA ArAdhakatA ke nathI nizcalatA, nathI prabhune daDha vizvAsa ke nathI paramAdara, nathI satsaMgane joga ke nathI sasevA jega, nathI kevaLa AtmApaNutA ke nathI daDhaAzrayabhAva, nathI "huM pAmara zuM karI zakuM ?" evo viveka ke nathI prabhu pratye acaLa Asakti, nathI prabhuvirahane tApa ke nathI parama durlabha evI prabhukathAno paritApa, nathI bhaktimArgamAM praveza ke nathI bhajananuM daDha bhAna, nathI nija dharmanI samajaNa ke nathI zubha deze sthiti, nathI sevAne pratikULa baMdhanano tyAga nathI dehadamana-iMdriyadamana, nathI prabhuviyeganI khuraNa ke nathI vacana-Agama jJAna, nathI divya nayananI prApti ke nathI yama-niyamAdi, nathI udAsInatA ke nathI nirabhimAnapaNuM, nathI svadharma saMcaya ke nathI paradharmanivRtti. Ama anaMta prakArathI huM sAdhana rahita chuM. mahArAmAM eka paNa sadaguNa nathI. huM moTuM zuM batAvuM? sakaLa jagatamAM huM ja adhamAdhama ne adhikamAM adhika patita chuM. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ htba nija zaNa hAtha "he prabhu! he prabhu! zuM kahuM ? dInAnAtha dayALa ! huM te doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa ! zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva tuja rUpa; nathI laghutA ke dInatA, zuM kahuM parama svarUpa, nathI AjJA gurudevanI, acaLa karI uramAMhi; Apa taNe vizvAsa daDha, ne paramAdara nAMhi. joga nathI satasaMgane, nathI sasevA jega; kevaLa arpaNatA nathI, nathI Azraya anuga. huM pAmara zuM karI zakuM? e nathI viveka, caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI che. aciMtya tuja mahAbhyano, nathI prakulita bhAva; aMza na eke nehane, na maLe parama prabhAva. acaLa rUpa Asakti nahiM, nahiM virahano tApa; kathA alabhya tuja premanI, nahiM tene paritApa. bhaktimArga praveza nahiM, nahiM bhajana daDha bhAna; samaja nahiM nija dharmanI, nahiM zubha deze sthAna. kALa deSa kaLithI thaye, nahiM maryAdA dharma teya nahiM vyAkuLatA, juo prabhu muja karma. sevAne pratikULa je, te baMdhana nathI tyAga; deheMdriya mAne nahiM, kare bAhA para rAga. tuja viyoga kurate nathI, vacana nayana yama nahi, nahiM udAsIna abhaktathI tema gRhAdika mAMhi. ahaMbhAvathI rahita nahiM, svadharma saMcaya nAMhi; nahiM nivRtti nirmaLa5Ne, anya dharmanI kAMI. ema anaMta prakArathI, sAdhana rahita huMya nahiM eka saddaguNa paNa, mukha batAvuM zuM? kevaLa karuNAmUrti che, dInabaMdhu dInanAtha ! pApI parama anAtha chuM, grahe prabhujI ! hAtha adhamAdhama adhika patita, sakaLa jagatamAM huMya; e nizcaya AvyA vinA, sAdhana karaze zuMya ? paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja saddaguru saMta svarUpa tuM ja, e daDhatA karI deja'-zrImad rAjacaMdrajI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) vAgadattasamukhya "huM choDI nija rU5 ra para pudagale, 1 jhIlyo UlaTa ANa viSaya tRSaNa jale, Azrava baMdha vibhAva karUM ruci ApaNuM, bhU mithyA vAsa doSa dauM para bhaNI...viharamAna."--zrI devacaMdrajI ItyAdi prakAre pitAnA doSa dekhI, pitAnI dharmakriyAnI vikalatA-khAmI jaI, A gadaSTivALA mumukSu yegI puruSane pitA pratye beda upaje che, trAsa chUTe che kejIvanuM A te kevuM hInavIrya paNuM? kevuM zithilAcArIpaNuM kevuM pramAdIpaNuM? kevuM nirguNacakravattI paNuM? paNa Avo saMtrAsa upaje che, temAM te guNIjano pratye adveSa ja hoya che, bIlakula zreSa-matsara bhAva to hato ja nathI, evA guNanidhAna prazasta puruSa pratye IrSyAadekhAI AvatI ja nathI, paNa kevaLa pramoda bhAva ja ulase che. eTaluM ja nahiM paNa pitAnI guNahInatAthI nirAza thavAne badale, te mahatu puruSonA uttama guNa dekhI AgaLa vadhavAnI preraNA meLave che. Ama- "vinaya adhika guNana kare....mana dekhe nija guNa hANa re...mana"--20 sajajhAya ra-3 duHkharUpo bhavaH sarva ucchedo'sya kutaH katham / citrA satAM pravRttizca sAzeSA jJAyate katham // 47 // duHkharUpa bhava sarva A, kayAMthI kema uche? citra pravRtti saMtanI, kayama jaNAya sahu bheda? 47 artha-sarva saMsAra duHkharUpa che, Ane ucheda kayA kAraNathI kevI rIte thAya ? ane tenI citra-vividha AzcaryakArI pravRtti che, te badhIya kevI rIte jaNAya? vivecana "trAsa dhare bhAvabhaya thakI....mana bhava mAne duHkhakhANa re...mana"--0 sajhAya 2-4 vaLI A daSTivALo egI puruSa samasta saMsArane duHkharUpa mAne che; kAraNa ke janma, jarA, maraNa, roga, zAka vagere duHkhathI bharele A saMsAra Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa vRtti- maraH sarva:-badhaya saMsAra duHkharUpa che,-janma-jarA Adi rU55NAne lIdhe. voDakza-A saMsArano ucheda, kutaH-kayAMthI? kayA hetuthI ? kSAMti AdithakI. -kema? kevA prakAre ? citrA-citra, (vividha prakAranI, athavA AzcaryakArI), ratALu-saMtonI, munionI, pravRttizcapravRtti, caitya karma Adi prakArathI, sArA zAyate thaF-te azeSa kema jaNAya ? te badhIya kema jANavAmAM Ave ?-tethI anyanA apahathI, (tethI bIjInA tyAgathI). Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 hAkhi : bha mAne akhANI-satuM viSa thariya (101) trividha tApathI niraMtara baLI rahyo che, ema te pratyakSa dekhe che; A bhayAkula saMsAra saMsAramAM sarvatra bhaya bhaya ne bhaya ja vyApI rahela che, ema tene jaNAya che. te jue che te "bhegamAM... rogano bhaya che, kulane paDavAno bhaya che, lahamImAM rAjAno bhaya che, mAnamAM dInatAne bhaya che, balamAM zatrune bhaya che, rUpathI strIne bhaya che, zAstramAM vAdane bhaya che, guNamAM khalano bhaya che, ane kAyA para kALano bhaya che. ema sarva vastu tene bhayavALI dekhAya che, mAtra eka vairAgya ja abhaya che, evuM tene pratIta thAya che. Ama A saMsAra bhayAkula hAI kevala duHkharUpa ja che, saMsAramAM je je sukhasAdhana manAya che te paNa badhAya paramArthathI sukhAbhAsarUpa hAI duHkharUpa ja che, iMdra-cakravatI AdinI padavI paNa dukharUpa ja che, ema tenA AtmAmAM nizcaya thAya che. kAraNa ke pratyeka vakhata mRtyunA bhayavALo, roganA bhayavALe, AjIvikAnA bhayavALa, yaza haze to tenI rakSAnA bhayavALo, apayaza haze te tene TALavAnA bhayavALo, leNuM haze to tene levAnA bhayavALo, deNuM haze to tenI hAyavoyanA bhayavALo, strI haze to tenI ...nA bhayavALo, nahiM hoya to tene prApta karavAnA khyAlavALo, putra-putrAdika haze to tenI kaDAkUTanA bhayavALo, nahiM hoya te tene meLavavAnA khyAlavALa, ochI ddhi haze te vadhArenA khyAlavALe, vadhAre haze te tene bAtha bharavAnA khyAlane, ema ja pratyeka sAdhano mATe anubhava thaze." zrImad rAjacaMdra eTale te mumukSu puruSa bhAve che ke-he jIva! A bhayarUpa saMsAramAM cAre gatimAM bhramaNa karatAM te anaMta duHkha pAme che. bhISaNa naraka gatimAM, tiryaMca gatimAM, kudeva gatimAM, ne kumanuSya gatimAM tuM tIvra duHkhane prApta thayA che, dAruNa asadA duHkha vairAgyabhAvanA teM cirakALa sahyA che, zArIrika mAnasika duHkha te vAraMvAra anubhavyA che. he jIva! azuci bIbhatsa ne malamalina evA aneka jananIonA garbhAvAsamAM tuM cirakALa vasyA che. samudranA pANa karatAM paNa vadhAre mAtAnA dhAvaNa tuM dhAvyo che. tArA maraNa samaye sAgarajala karatAM paNa vadhAre AMsuDA tArI mAtAoe sAryA che. meruparvata karatAM paNa vadhAre tArA keza-nakha vagere kapAyA che. he jIva! A x "bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM; mAne dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe taruNyA bhayaM / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM, saMI vastu mathAnvitaM muvi kRri jairNavAmAm II" -zrI bhaharI (artha mATe juo-zrImada rAjacaMdrakRta bhAvanAbedha). "aihikaM yatsukhaM nAma sarva vaiSayikaM smRtam / na tatsukhaM sukhAbhAsaM kintu duHkhamasaMzayam // " - zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI paMcAdhyAyI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) tribhuvana maLe te sarva sthAnamAM vAraMvAra gamanAgamana karyuM che, sarva jIvo sAthe sarva prakAranA saMbaMdho te aneka vAra karyA che, bhuvanodaramAM vartatA sarva pudgala pharI pharI grasyA che ne mUkayA che,-jaganI eTha te vAraMvAra hase hase khAdhI che, te paNa tuM tRpti pAmyuM nathI ! tRSNAthI pIDita thaIne teM traNe bhuvananuM pANI pIdhuM che, te paNa hArI tRSNAne cheda thayA nathI ! mATe he jIva! have te tuM virAma pAma! virAma pAma ! "jaDa cala jaganI eMThano, na ghaTe tujane bhega ho mitta."--zrI devacaMdrajI Ama duHkhamaya saMsArasvarUpa bhAvatAM tenA aMtamAM vairAgyano raMga lAge che, eTale te ciMtave che ke A duHkhada saMsArano kayA kAraNathI, kevI rIte ucheda thAya? huM A bhavabhayathI ubhagya chuM. A du:khapracura adhruva azAzvata saMsAramAM huM evI zuM kAraNa karUM? ke jethI karIne huM durgati prati na jauM. "bhavabhayathI huM ubha, have bhava pAra utAra he "--(yazavijyajI) vaLI te mumukSu sapuruSanI, saMta munijananI vividha prakAranI sapravRtti joIne diMga thaI jAya che. teonI parama adbhuta bhakti, parama addabhuta Atmazakti, parama vizuddha nirmala tapazcaryA, parama utkRSTa dharmadhyAna, parama prazAMta gaMbhIra vAdhArA, saMtonuM citra parama jJAnasaMpanna zuddha kriyAkalApa, ane meru jevA mahAna saMyamabhAranuM caritra! lIlAthI dhAraNa, e vagere te sAdhupuruSanI satapravRtti nihALI te te AzcaryamAM lIna thaI jAya che, ane ciMtave che ke A AtmArAma brahmaniSTha mahAtmAonuM samasta citra caritra kema jANI zakAya ? kAraNa ke A satpanuM caritra ciMtavavAmAM Ave to kavacit karuNa-kamaLatA dekhAya che, kavacit tIkSaNatA dekhAya che, kavacita udAsInatA dekhAya che ! Ama paraspara virodhAbhAsI guNonuM eomAM darzana thAya che! kAraNa ke A mahAjane sarva jIvonuM hita karavAvALI karuNA dharAve che, karmanuM vidAraNa karavAmAM tIkSaNatA rAkhe che, ane grahaNa-tyAga pariNAma vinAnI chA-sAkSIbhAvarUpa udAsInatA dAkhave che! vaLI eo yegI paNa che ne bhAgI paNa che! vaktA paNa che ne maunadhArI paNa che. tribhuvananA prabhu paNa che ne nigraMtha paNa che! Ama vividha x "bhIsaNaNarayagaIe tiriyagaIe kudevamaNugaie / pattosi tivaduHkhaM bhAvahi jiNabhAvaNA jIva // tihuyaNasalilaM sayalaM pIyaM tihAi pIDieNa tume / to vi ja to kAma vitaruM mavamagF ItyAdi- ( juo) zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI bhAvaprAbhUta. "madhu carAvathama saMlaifma TuvA rAkho kiM nAma suratamAM jAduM suvADuM na thA - zrI uttarAdhyayana sUtra Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : "zAstra ghaNu, mati thoDalI" (203) virodhAbhAsI temanI citra pravRtti jaNAya che ! ema parama AzcaryakAraka evI sapuruSonI samasta citra-vicitra AtmaceSTA, citanya camatkAro mahArAthI kema jANI zakAya vAra? "karuNA kemalatA tIkSaNatA, udAsInatA sehe re...zItala sarva jaMtu hitakaraNI karuNa, karma vidAraNa tIkSaNa re; hAnAdAna rahita pariNamI, udAsInatA vIkSaNa re....zItala zakti vyakti tribhuvana prabhutA, nirgathatA saMge re, yogI bhegI vaktA monI, anupayogI upage re.zItala ItyAdika bahabhaMga tribhaMgI, camatakAra cira detI re; acarijakArI citra vicitrA, AnaMdaghana pada letI re......zItala" zrI AnaMdadhanajI "tAharI zUratA dhIratA tIkSaNatA, dekhI sevaka taNe citta rA; rAga suprazastathI guNa AzcaryatA, guNa adabhutapaNe jIva mA."-zrI devacaMdrajI kAraNa ke - nAsmAkaM mahatI prajJA sumahAn zAstravistaraH / ziSTAH pramANamiha tadityasyAM manyate sadA // 48 // nathI amArI mati mahA, zAsavistAra mahAna; ziSTa ahIM pramANa e, mAne nita A sthAna. 48 artha:-amArAmAM moTI buddhi nathI, ane zAstravistAra te ghaNuM maTe che, tethI ahIM te ziSTa ja pramANa che,-ema A daSTimAM sadA mAne che. vivecana uparamAM je kahyuM ke "A sAdhujananI citra pravRtti badhIya na jANu zakAya, tenuM ahIM kAraNa batAvyuM che. A daSTivALe bhegI bhAve che ke-hArAmAM te tenI moTI buddhi nathI ke te kadI visaMvAda na pAme-khATI na paDe. ane pitAnI buddhiekayAM hArI vachaMda matikalpanAe kapelA viSapamAM te visaMvAda AvyA vinA maMda mati? rahetuM nathI. Ama hArI mati te ati pAmara che-alpaviSayA che, ane zAne vistAra te ghaNuM ghaNuM maTe che. zratasAgarane pAra vRtti-nAmA madatI prajJA-amArI prajJA-buddhi meTI nathI, saMvAdinI nathI; kAraNa ke svaprajJAthI vikalpitamAM visaMvAdanuM darzana thAya che, teTalA mATe. tathAjumadAra zastravirata-zAstravistAra atyaMta mahAna-me che -te te pravRttinA hetupaNue karIne. Ama-riNAda-sAdhujanone saMmata evA ziSTa puruSo, kamAnida-A vyatikaramAM-prasaMgamAM pramANabhUta che. saMvitti-teTalA mATe Ama, kahyAM mane javA-AdaSTimAM sadA mAne che. je teoe AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnyathI karavuM yukta che, ema artha che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) yogadaSTisamuccaya pAmatAM mahAmativALA mahAjano paNa thAkI jAya che tyAM hArA jevA pAmaranuM zuM gajuM? hArI cAMca temAM kema mUDI zake ? "anaMta gama, paryAya, artha, hetu, naya, ne zabdarUpa ratnothI dhanADhya-samRddha evA sarvajJa zAsana-puramAM pravezavuM abahuzrutane duSkara che. te pachI zruta-buddhix vibhavathI parihIna evo huM ke je potAnI azakti vicAryA vinA temAM praveza karavA IcchuM chuM, te to verAI gayelA dANAnA kaNa viNavA IcchatA raMka bhIkhArI je chuM ! tripadImAtranA grahaNathI jene dvAdazAMgInuM jJAna thatuM hatuM, evA pUrva puruSasiMhone anaMta sAgara jevo, jJAnAtizaya jyAre sAMbhaLIe chIe tyAre bindu jevA paNa nahiM evA jJAnathI "Agamadhara-zratadhara" kahevAtA vartamAnakALanA puruSone paNa madane avakAza nathI, te hArA jevA maMdamatinuM te temAM sthAna ja kayAM che ? "sa jemAM amala jala che arthagaMbhIra mITha, siddhAntanA prabaLa uchaLe jyAM taraMgo garIThA, yuktirUpI sarasa saritA saMgamasthAna yatra, cArU e zrutajalanidhi varNavA kaNa zakta? dhImetenI paNa atigati tAga jene na lAve, buddhi jemAM budha jana taNI kayAMya niruddha thA, dekhIne jyAM guNa gaNamaNi citta thAye prasA, cArU e zruta jalanidhi varNavA keNa zakta?"--manaMdana (Do. bhagavAnadAsa) Ama hArI alpamati apAra zAstrasamudrane pAra pAmI zake ema nathI, mATe atre te saMtajanene saMmata evA ziSTa puruSa ja mahAre pramANa karavA yogya che, teoe jema kahyuM che tema ja tahevA gya che, teoe je AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnya paNe mahAre AcaravA yogya che, mahAre mana te teonuM vacana ja mananIya ne mAnanIya che mATe mahAre hAruM jUThuM DaphANadoDhaDahApaNa karavA yogya nathI. "mahAkano na jata: a :-mahAjana je mAge gayA te mArgane anusaravuM e ja mahAruM kartavya che, ane ema bhAvathI karIza to suyazanI prApti mane avazya thaze.* * "vAghanatAmapardhAtunarAtanATyam | sarvazazAsanapuraM praveSTumabahuzrutairduHkham // zrutabuddhivibhavaparihINakastathApyahamazaktimavicintya / dramaka ivAvayavoJchakamanveSTuM tatpravezepsuH // pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarAnantyam / yuvA sAMgatapuravAra kartha svayuddhathA mahuM cAnita "--zrI umAsvAtivAcakapraNIta prazamarati * "taramata rAa pramA te, lAvArtha carita.. zAzva zAstravidhAnoruM ja kartAiddhati "-gItA-a. 16 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi mAzaMza-kaLaza kAvya (205) "zAstra ghaNA mati thoDalI.mana ziSTa kahe te pramANa re...mana suyaza lahe e bhAvathI....mana ma kare jUTha DaphANa re.mana"--ga sajhAya-2-5 tArAdaSTino sArAMza A tArAdaSTimAM- (1) darzana, chANAnA agnikaNa jevuM maMda vIrya-sthitivALuM hoya. (2) ganuM bIjuM aMga niyama hoya. (3) udvega nAmanA bIjA cittaSane tyAga hoya. (4) jijJAsA nAmane bIje guNa pragaTe. te uparAMta A guNasamUha paNa heya-(1) yogakathAo pratye parama prema. (2) zuddha gIo pratye bahumAna, teone yathAzakti upacAra. tethI hiteAdaya, zudra upavahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa. (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNahInatAthI kheda-trAsa. () bhavarAgya saMsArathI chUTavAnI kAmanA. satpuruSonI citra pravRttithI Azcarya. (9) "ziSTa kahe te pramANa evI bhAvanA, svachaMda tyAga. tArAdaSTinuM kaNaka - 2 darzana | gAMga | devayAga | guNaprApti bIjAM guNasamUha niyama jijJAsA chANAnA agnikaNu uga tyAga (anudega) gikathAprIti, yogIjana prati bahumAna-upacAra. IhiteAdaya, upadravanAza, ziSTa1 saMmatatA, bhavabhaya palAyana. ucita AcaraNa, anucita anAcaraNuM. guNavaMta prati jijJAsA, nija guNahAnithI kheda. { bhavavairAgya, ziSTa pramANutA. kaLaza kAvya - maMdAkrAMtA - tArAmAMhI prathama karatAM daSTi khUlya vadhAre, yogI uMcuM darazana kaMI gema yAgni zuM dhAre; sazraddhAthI yuta zrutapaze te sadA saMcare che, mumukSu te siMhazizu same mokSamArge care che. 31. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2016) yogadahisarusthaya sogonA amala jalathI cittano mela che, zocAcArazuci ruci ati vegI A zuddha sUgAte te azuci tanathI, zuddha nirlobha bhAve, satvavRddhi sumanapaNuM ne yogyatA pega pAve. 32. saMteSI A kSaNa paNa taNAye na tRSNA-taraMge, AtmAmAMhI nita rata rahe tuSTa saMvega raMge; maryAdA te parigraha taNuM niyame nitya ANe, tRSNA khADe kaThina pUro jANI saMtoSa mANe. 33. samyagUjJAne yuta tapa tape zakti zuM A yazasvI, ne AtmAmAM tapathI pratApe A pratApI tapasvI; sazAstronuM manana karatA eha svAdhyAya dhyAve, dehAdhyAsa tyajI ja5 jape bhAvanA AtmabhAve. jenuM zuddha svaphaeNpa pragaTayuM, jJAna ezvarya jenuM, yogIndroye dhara mana dharI dhAratA dhyAna jenuM evA sAcA Izavara guNe cittasaMdhAna jAme, gAtAM thAtAM bhajana karatAM AtmAnuM bhAna pAme. 35. yege dhAre nahiM aNagama, veTha to nA ja kADhe, kiMtu temAM dina dina prati bhakti ullAsa vadhe huM chuM keNa svareM muja zuM? jANavA tatva jhaMkhe, utkaMThAthI tarasa bujhavA cAtake jema kaMkhe. 36. sagonI amRta sarakhI satakathAo game che, jANI tene duralabha ati citta temAM rame che; kAmAdinI viSa sama kathAmAMhi nA citta cUMTe, soe cAkhI pharI phara pharI eThane kaNa baTe? 37. sAcA jegIjana mahata je zuddha saga sAthe, tenA pratye nita nita bahu bhakti sanmAna vadhe, sevA tenI vinayathI kare zaktizuM bhaktibhAve, ne AtmAno anugraha karUM cittamAM ema dhyAve. 38. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArAja ! kaLA kAryo (10) 39. 40. 41. tethI tene suphaLa maLatuM yAgavRddhi svarUpa, lAle bIjA paNa bahu maLe AnuSaMgI anUpI; kalyANane udaya vadhate, hANa upadravonI, mAnI ziSTa zira para ghare ANa te sajajanonI. A mumukSu bhava thakI bahu nA have te Dare che, "mAthe dhIMge dhaNuM" prabhuna ke vALa vAMke kare che, te te kRtye ucita mahiM te AvavA de na khAmI, nA kriyAye anucita kare te ajANe nakAmI. UMcI sthitimaya dazA dhAratA gionI, UMcI kriyA nirakhI talase jANavA te juonI ! te saMtonuM dhana dhanapaNuM ciMtave, cheSa TUTe, ne pitAnI vikala karaNI dekhI saMgrAsa chUTe. bhArI dukhasvaphaeNpa saghaLo eha saMsAra bhAse, kayA hetuthI? kaI ja rItathI tAsa ucheda thAze? A saMtanI kyama vividha A sakriyAo jaNAze? evuM evuM bahu talasato A mumukSu vimAse. mahArAmAM te nathI mati mahA, zAstra vistAra mATe, tethI atre matikalapanArUpa svachaMda ; zieo sAcA satajanamatA sarvathA che pramANe, evuM mAnI mana mahiM sadA DoLa nA DaphaNa. anuddha vAdhe vega kathA prIti, sAdhe soga sAdhanA sata sevA saMtanI lAdhe, bAdhe duSTa kuvAsanA. tyaja te bhAvabhegane, sarjata yogasAdhano, bhaja to bhagavAn yogI, te manaHsukhanaMdane. 42. 43. 44. 45. // iti sumanonaMdanIbRhatTIkArUpavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne dvitIyA tArAdRSTiH / / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balA draSTi tArAdaSTi kahI. have "balA' kahevAmAM Ave che, tethI atre kahe che. sukhAsanasamAyuktaM balAyAM darzanaM dRDham / parA ca tattvazuzrUSA na kSepo yogagocaraH // 49 // sukha Asana saha darzana, daDha heya balAmAMhi; tAvazuzruSA parama ne, kSepa yugamAM nAMhi, 9 artha:-balA daSTimAM sukha Asana saMyukta daDha darzana, ane parama tatvazuSA-tarava sAMbhaLavAnI IcchA hoya che. tathA pega viSayamAM kSepa hoto nathI. vivecana trIjI daSTi balA kahI, kASTha agni sama bedha; kSepa nahiM Asana sadhejI, zravaNu samIhA zodha re.. jinAjI ! dhana dhana tuja upadeza."--yogao sakjhAya rU-1 trIjI balA nAmanI draSTimAM AgaLa kahelA anukrama pramANe A prakAre cabhaMgI hoya che -(1) darzana, kASTha agnikaNa samAna, (2) ganuM trIjuM aMga Asana, (3) kSepa nAmanA trIjA Azaya deSane tyAga, (4) zuzraSA nAmanA trIjA guNanI prApti hoya che. vRtti-sulAtanaramAzu-sukhAsanathI samAyukta, sthira sukhAsanavALuM, vastrAgAM-balA daSTimAM, rana-darzana, pUrve kahyuM hatuM te (sata zraddhAvALo bodha te darzana), 8-daDha,-kAcha agnikanI upamAvALuM che. eTalA mATe. ghA = saravazuzraSA-ane parama tattvazuzruSA, tava sAMbhaLavAnI parama IrA, utkaMThA, 1 me rojagA -gocara-gaviSayaka kSe5 hoto nathI. te anahegajanya hoya che, eTalA mATe. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaNa kAI agni sama bedha, trIjuM mAMga Asana (2009) 1. darzana : kASThaagni sama bedha balavALI te balA. A daSTimAM darzana eTale ke satazraddhAvALa bodha paNa AgalI be daSTi karatAM vadhAre baLavAna data hoya che, kaMIka viziSTa prakAranA hoya che, ane tene kASTha agnikanA prakAzanI upamA chAje che. kASThana-lAkaDAne agni, tRNa ne chANAnA agni karatAM vadhAre prakAzavALe, vadhAre sthitivALa ne vadhAre viyavALo hoya che. tema A daSTine bodha paNa mitro ne tArA daSTi karatAM adhika daDhatAvALa, adhika sthiti vALa ne adhika bala-sAmarthyavALa hoya che. jethI karIne tenA jIvanamAM AcaraNarUpa prayoga karatI veLAe paTu-nipuNa jevI smRti rahe che, kAraNa ke tene saMskAra lAMbA vakhata Take che, ane tethI karIne prajanabhUta praganI eTale ke arthapraganI mAtra prItithI kaMika yatnano saMbhava hoya che. Ama apekSAe atre daDha-baLavAna darzana hoya che. eTale AgaLa kahelA daSTi-darzana zabdanA lakSaNa pramANe, ahIM puruSanI ne puruSanA vacanAmRtajInI-sazAstranI baLavattara zraddhA hoya che, ane evI zraddhAthI saMyukta bedha paNa vadhAre baLavALo hoya che. eTale A daSTivALe mumukSu sapuruSa saddagurune parama bhakta hoya che, satuzAstranI AjJAno daDha ArAdhaka hoya che. ethI karIne te satazAstrane anukULa pravRtti kare che, asapravRttithI virAma pAme che, ane satapravRttipadane pAse ne pAse kheMcatA jAya che. 2. trIjuM cagAMga Asana atre ganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che; sukhAsana, sthira Asana hoya che, AsananI DhaDhatA hoya che, AgalI be daSTimAM yama, niyama e be gAMganI prApti pachI svAbhAvika krame ahIM daDha AsananI prApti hoya che. kAraNa ke jema jema yama-niyamanI daDhatA thatI jAya che, jema jema yama-niyama AtmAmAM pariNAma pAmatA jAya che, tema tema jIva gamArgamAM daDha sukhAsana jamAvato jAya che, daDha beThaka karate jAya che, sthira thatuM jAya che. ahIM padmAsana, paryakAsana Adi bADhA Asana uparAMta mukhyapaNe atyaMtara Asana nI vAta samajavAnI che. A jIva anAdi kALathI para vastumAM adhyAsa-Asana karI beTho che, paravastune pitAnI mAnI te upara caDhI beTho che ! evI anAdinI paravastunI beThaka uThAvI laI, potAnA AtmasvarUpamAM Asana karavuM-beThaka levI te paramArthathI sukhAsana che. tenI sAthe mananI ne zarIranI capaLatA dUra karavA mATe bAhA daDha AsananI sAdhanA paNa sahakArIpaNe-AlaMbanapaNe upakArI thAya che, kAraNa ke jIva eka sthaLe sthira thaIne bese te tene maneacapaLa thAya che, ne tene dharmadhyAnanI anukULatA maLe che. Asana 27 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210) yoga disamuccaya daDhatAthI aMtarAyanA vijaya yAya che,x dvandvonA abhidhAta thatA nathI, ane hRSTa deSanA praNidhAnapUrvaka parityAga thAya che. sukhAsana A 'sukhAsana' zabda samajavA jevA che. 'sthiraNulamAlanam ' (pA0 yA0 2-46). sukhAsana eTale jyAM sukhethI-ArAmathI-laherathI mesI zakAya evuM sthira hAya te Asana. udvega na pamADe evuM sthira Asana te sukhAsana. je Asana DagamagatuM hAya, asthira hAya, jyAM sukhethI-ArAmathI besI zakAya evuM na heAya, te sukhAsana na kahevAya jema DagamagatA pAyAvALI ke bhAMgI tUTI ke khUMce evI khurazI sukhAsana na kahevAya, paNa sthira pAyAvALI, akhaMDa suMdara gAdIvALI hAya te sukhAsana kahevAya; tema paramA mAM, adhyAtma paribhASAmAM paNu, para vastunuM je Asana te asthira, DagamagatuM, besatAM khUMce evuM du:khadAyaka che, mATe te sukhAsana nahi, paNa du:khAsana che! sAcuM 'sukhAsana ' te eka nija sahuja AtmasvarUpapada che. kAraNa ke te ja atyaMta sthira, nahi. DagamagatuM, ne besatAM sukhadAyaka parama AnaMda upajAvanArUM che, mATe te ja pAramArthika sukhAsana che. jema jema tevA bhAva sukhA sanamAM jIva ese che, tema tema tene sukhanI- paramAnaMdanI Ara laharIe chUTatI jAya che. Ama jema bane tema dehAdhyAsa cheDatA jai, AtmArAmI banatA javuM, te Asana nAmanA trIjA cega aMganI siddhi che. " chUTe dehAdhyAsa te, tuM ko nahiM karma, tuM bhAktA nahi' tenA, eja dharmanA ma."-- zrI Atmasiddhi 66 Atamabuddhe hA kAyAdike grahyo, bahirAtama arUpa....sugyAnI kAyAdike hA sAkhIdhara thai rahyo atara AtamarUpa....su0''--zrI Ana dhanajI 3. akSepa trIjo je 'kSepa' nAmanA cittadoSa kahyo hatA, tenA ahIM tyAga hAya che. kAraNu ke AgalI e dRSTimAM khedya ane udvega nAmanA e doSa dUra thayA pachI A doSa paNa dUra thAya che. prathama kheda eTale yeAgakriyA pratye mananuM aDhapaNuM-thAkI javuM te dUra thAya che. eTale pachI te yogakriyA pratyenA dveSarUpa-aNagamArUpa udvega doSa TaLe che, veDiyApaNuM dUra thAya che. ane pachI svAbhAvika krame 'kSepa' dASa paNa TaLe che. kSepa eTale phUMkAvuM te (kSip dhAtu parathI ). cittanuM jyAM tyAM phUMkAvuM-doDavuM tenuM nAma kSepa. koi paNa kriyA karatAM karatAM vacce vacce tyAMthI ukhaDI ukhaDIne citta bIje bIje sthaLe ADuM-avaLu " ato'ntarAyavijayo dvandvAnabhihatistathA / X praTrovarSArasthAnaH pravidhAnapura:16: // '--zrI yazAkRta dvA. dvA. 66 'tato dvandvAmighAtaH // 'zrI pAta Mjala yA, su 2-48 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balASTi : akSepa, * manahu kimahI na bhADe ' C ( 211 ) gayA kare te kSepa. jema zAline ukheDI ukheDIne khIje vAvavAthI tenu phaLa hAtuM nathI, tema ukhaDI ukhaDIne anyatra doDatA-jhavAM nAMkhatAM cittathI thatI kriyAnuM yuddha phaLa hAtuM nathI. (juo pR. 85). AvI cittanI DAmADALa avasthA te kSepa che. A Apa doSanA ahIM tyAga thatAM akSepa haiAya che. A vikSepa vinAnuM evuM avikSipta mana teja AtmAnuM tattva che, vikSipta mana te AtmAnI brAMti che. ema jANIne A dRSTivALA cegI puruSa jema ane tema manane avikSepa rAkhe che, vikSepa pAmavA detA nathI. te pratikramaNa karatA hAya ke sAmA yika karatA hoya, te prabhubhakti karate hAya ke sadguruvaMdana karatA hAya, paNa tenuM mana khIje ADu avaLu jatuM nathI, DAmADoLa thai para vastumAM gamana karatuM nathI. sAmAyika karatAM DheDhavADe gayelA zeThanI jevuM te nathI karatAH-- eka gRhastha hatA. te sAmAyikamAM beThelA. daramyAna vicAracakre caDI jai, cAma DAnA vepArI amuka camArane tyAM javuM che ne enI sAthe Ama Ama vAta karavI che evI te manamAM ghaDabhAMja karavA lAgyA ! te tema baDabaDavA paNa mAMDyA ! te cheAkarAnI vicakSaNa vahue sAMbhaLyuM. tevAmAM kAi AvyuM ne pUchyuM ke zeTha gharamAM che ke ? vahue pAdhara javAba ApyA--gharamAM nathI, DheDhavADe gayA che! pachI sAmAyika pUrI thaye, zeThe vahune pUchyuM-huM te! gharamAM hatA, chatAM tuM khATu kema eTalI ? DAhI vahue javAba ApyAsasarAjI! ApanuM zarIra gharamAM hatuM ne sAmAyikamAM beThuM hatuM, paNa ApanuM mana zuM DhaDhavADe heAtuM gayuM ? te sAMbhaLI zeThane peAtAnI bhUlanuM bhAna AvyuM ne peAtAnA cittano ca'calatA mATe pazcAttApa thayeA. A mumukSu puruSa jema bane tema parabhAvamAMthI manane pAchuM vALe che, kAraNa ke tene avidyAbhyAsanA saMskAra dUra thaI rahyA che, ne jJAnasaMskAra prApta thai rahyA che. eTale rAga-dveSa-mAhAdi bhAve! tene jhAjhA kSeAbha pamADI zakatA nathI; tIvra kaSAye tenI cittabhUmine khUMdI nAMkho khaLabhaLATa macAvatA nathI; viSayAnu AkarSaNa tenA manane DAmADoLa karatuM nathI; mAna-apamAna, sukha-duHkha, harSa-zeAka vagere dvandvo tenA cittane vikSepa upajAvatA nathI; artha kathA, kAmakathA ke koI paNa prakAranI vikathA tenA cittane AkarSatI nathI. * " avikSiptaM manastattvaM vikSiptaM bhrAntirAtmanaH / dhArayettadavikSiptaM vikSiptaM nAzrayettataH // avidyAbhyAsasaMskArairavazaM kSipyate manaH / tadeva jJAnasaMskAraiH svatastattve'vatiSThate // apamAnAdayastasya vikSepo yasya cetasaH / navamAnATyastasya na zo caca zvetasa: I'--zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) yogadarisamuccaya kAraNa ke A mahAnubhAva mumukSu A mana-markaTanA tarakaTane sArI peThe jANe che. kaI paNa kArya karatAM A manarUpa vAMdaruM jyAM tyAM doDyA kare che-pheMkAyA kare che, vikSepa pAme che. mATe tene chuTuM reDhuM na mUkavuM joIe, ema te samaje che. manaDuM mihI kAraNa ke te citave che ke-rAtre ka divase, vasatimAM ke ujajaDa sthAnamAM, na bAjhe" game tyAre A mana ghaDIkamAM AkAzamAM ne ghaDIkamAM pAtAlamAM jAya che ! | muktinA abhilASI evA tapasvIo jJAna-dhyAnane abhyAsa kare che, tyAM to A dazamana jevuM mana kaMIka evuM ciMtave che ke jethI te avaLe pAse nAMkhI de cheudhe ravADe caDhAvI de che! moTA moTA zAstranA jANakAra je "Agamadhara' kahevAya che, temanA hAthe paNa A manaDuM koI paNa prakAre aMkAtuM nathI-madenmatta hAthInI jema aMkuzamAM ANa zakAtuM nathI! ane kayAMka je tene haTha karIne haDakAvavAmAM Ave che-tiraskAra karIne kUtarAnI jema haDadhUta karavAmAM Ave che, to te vyAlanI jema vAMkuM thaIne bese che, ulaTuM ADuM phATe che ! A manane je Thaga kahIe to ThagatuM dekhAtuM nathI, ne zAhukAra paNa te che nahiM! te badhAyamAM che ne badhAyathI alaguM che ! e Azcarya manamAM upaje che! ne manamAM samAya che ! huM je je kahuM chuM te te A durjana kAne dharato nathI, ne "kAla" A5mate rahe che ! game te sura, nara ke paMDitajana samajAve te 5Na A hAre zALA-mahA rozALa samaja samaje ema nathI ! huM to jANato hato ke A mana napuMsakaliMgI che, paNa A te badhAya "marada"ne Thele mAre che-Thebe caDAve che ! bIjI vAtamAM to "puruSa' samartha che, paNa A manaDAne koI jera karI zakatuM nathI! mane AvuM durArAdhya che, rIjhavavuM-vaza karavuM muzkela che, mATe "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM" e vAta huM khoTI mAnato nathI. AvA manane huM jema jema jatana karIne rAkhavA jauM chuM, tema tema te aLaguM ne aLaguM bhAgatuM jAya che ! kaI rIte bAjhatuM nathI! ThekANe AvatuM nathI ! "manaDuM kimahI na bAjhe he kuMthu jina! manaDuM kimahI na bAjhe; jima jima jatana karIne rAkhuM, tima tima aLaguM bhAjehA kuMthurA rajanI vAsara vasati ujaDa, gayaNa pAyAle jAya, sApa khAya ne mukhaDuM thothuM, eha ukhANe nyAyahA kuMthurA mukti taNA abhilASI tapiyA, jJAna ne dhyAna abhyAse; vayarIDuM kAMI ehavuM ciMte, nAMkhe avaLe pAse...he kaMtha, Agama Agamadharane hAthe, nA've kiNavidhi AMkuM, kihAM kaNe jo haTha karI haTakuM, te vyAla taNI pare vAMkuM he kuMthurA Thaga kahuM te ThagatuM na dekhuM, zAhukAra paNa nahi; sahu mAMhe ne sahuthI aLaguM, e acarija manamAMhi he kuMthurA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi : durArAdhya manamarkaTa, tattvazuzrUSA je je kahuM te kAna na dhAre, Apa mate rahe kAle!; sura nara paMDita jana samajAve, samaje na mahArA zALA....hai| kuMthu me jANyu e li Mga napuMsaka, sakala madane Thele; bIjI vAte samaratha che, nara, ehune kAi ne jele....hA kuMthu mana sAdhyu' teNe saghaLuM sAdhyu, eha vAta nahi' kheATI; ema kahe te niyamAnuM, e kahI vAta che meATI....hA kuMthu."--zrI AnadudhanajI (213) ema ciMtavI te vicAre che ke-AvA caMcala durArAdhya manane mhAre zI rIte ThekANe ANavuM? kAraNa ke pANImAM patharA paDatAM pANI jema DALAi jAya che, tema A mhArUM duSTa mana paNa jyAM tyAM gamanarUpa vikSepanA patharA paDatAM DALAi manamarkaTane kema jAya che. 'A caMcala mana tA mathana karanArUM ne atyaMta maLavAna che. ThekANe ANavuM ? vAyunI jema tenA nigraha karavA ghaNuA kaThina che.'x mATe have mhAre kema karavuM? vairAgya ne abhyAsanA ugra prayAsa nahi karavAmAM Ave tA A mana kadI vazamAM AvavAnuM nathI, e tA enA svabhAva pramANe cAre kAra bhaTakyA karavAnuM che; mATe A manarUpa vAMdarAne kAMka bAMdhI rAkhuM teA ThIka! athavA enA jogu kAi kAma soMpI dauM eTale e bicArU bhale caDha-utara karyA kare! ema vicArI te, jeNe te mananA jaya karyAM che, evA paramAtma prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhe che! eTale e bApaDuM ADuM avaLuM casI zakatuM nathI! athavA te ane zruta-ka MdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI ghe che, eTale temAM te bhale ArAhaNu-ava rAhaNa karyA ja kare! bhale AtmArUpa phaLa dharAi dharAine khAvA hAya teTalA khAya! bhale vacanarUpa pAMdaDAne cUMTI kADhe! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakIne hIMcakA khAya! bhale vizAla matirUpa mUla bhAgamAM nAcyA kare--kUghA kare ! " manaDuM durArAdhya teM vaza ANyu, AgamathI mati ANuM; AnaMdaghana prabhu mhArUM ANNA jo, te sAcuM karI jANuM....a| kuchu."----zrI Ana dhanajI 4. tattva-zuzrUSA A hRSTimAM zuzruSA nAmaneA trIjo guNu pragaTe che, kAraNa ke bIjo jijJAsA jINu X " caMcalaM hi manaH kRSNa pramAthi balavat dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam | ambAlena Tu jaunteya vairAgye ca ghate // '"-- gItA. * " anekAntAtmArthaprasavaphalabhArAtivinate, vacaHparNAkIrNe vipulanayazAkhAzatayute / samuttuMge samyak pratatamatimUle pratidinaM zrutaskaMdhe dhImAn ramayatu mano markaTamamum // " --zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAga thrisamuccaya ( 214) pragaTyA pachI svAbhAvika krame zuzruSA eTale zravaNu karavAnI-sAMbhaLavAnI IcchA upaje che. ane A zravaNecchA pazu ttattva sabaMdhI ja hAya che. vastu tattva zuM che? huM kANu chuM ? mhArUM svarUpa zuM che ? A khIjuM badhuMya zuM che ? tenuM vAstavika svarUpa zuM che ? tenI sAthe hAre ze! saMbaMdha che? A jagata zuM che ? tenuM citra-vicitra svarUpa kema che ? dharma zuM che ? dharmanu pAramArthika svarUpa zuM che? tenI prApti kema thAya ? ityAdi tattva saMbaMdhI aneka praznonA khulAsA karatI tattvavArtA sAMbhaLavAnI A STivALA mumukSu puruSane tIvra utkaMThA upaje che, aMtaraga icchA pragaTe che. AvI ataraMga utkaTa icchA vinAnuM karNendriyadvArA je zravaNa, te nAma mAtra zravaNa che, eka kAne sAMbhaLI bIje kAnethI kADhI nAMkhyA barAbara che! ema teA A jIve anaMtavAra kathA-vArtA sAMbhaLI che, te sAMbhaLI sAMbhaLIne tenA kAna paNuM phUTI gayA che ! tepaNu hajI tene brahmajJAna-sAcuM tattvajJAna thayuM nathI ! kAraNa ke teNe aMtarAtmAthI,-AMtara zravaNendriyathI, bhAtra zrotrandriyathI zravaNu karyuM. nathI. mAtra dekhAva pUratuM ja sAMbhaLyuM che. '--zrI akhAbhakta "kathA suNI suNI phUTyA kAna, teAya na AvyuM brahmajJAna. " brAhmA nA gare zrotavyo mantavyo niSci sitavyo / "--zrI vezruti " keTalIka vAra eka bhUla tA e thAya che ke te 'zravaNa'nA agrahaNa sAthene tAttvika saMbaMdha vastuta: dhyAnamAM levAtA ja nathI. 'zravaNa' eTale sAMbhaLavu ane sAMbhaLavuM eTale kAnamAM zabdo paDavA devA; ane ATaluM thatAM zravaNu thayu ema ghaNIvAra kRtakRtyatA mAnI levAya che. x x x zabdane ka mAM lai tenI sAthe agrahaNa paNa karI levuM tenuM nAma 'zravaNa', ema zravaNu zabdane vAstavika ane prAcIna zAstrasa`mata a che. ' --vi zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva ane A je zravaNecchA che temAM paranI apekSA rahe che, kAraNa ke sAMbhaLavAnuM bIjAnA malyA ke upadezyA vinA saMbhave nahi; mATe zravaNu anya dvArA, anya mukhe hAya che. eTale ke mukhyapaNe te zravaNa puruSavizeSarUpa brahmaniSTha sadguru saddagurumukhe mukhe karavAnu che; ane tenA joga na hoya tA pUrNAMkAlIna mahAtmAzravaNa AnA satzAsramukhe zravaNa karavAnu che, kAraNa ke mahAyeAgakhala sa'panna evA te te mahAguruonA caitanyasvarUpa AtmA 'akSara' svarUpe vyakta thaI, temanI kRtiomAM pragaTapaNe akSarasvarUpe rahyo che. pratyakSa AtmajJAnI sadgurunA abhAve, AvA parAkSa AtmArAmI sadguruonA vacananuM avalaMbana ja zreyaskara thaI paDe che, parama upakArI AdhArabhUta thai paDe che. sadgurunA abhAve, anya sAmAnya kATinA je te prAkRta janane guru sthApI-mAnI besI tenA mukhe zravaNu karavA karatAM, AvA parokSa sadguruenA sagraMthamukhe zravaNa karavuM, te anekagaNuM vadhAre lAbhadAyI che, ema vidvAnenuM mAnavuM che. tathArUpa guruguNurahita game tene guru kalpavA karatAM, Ama karavuM te ja ceAgya che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdadi : sadgurumukhe-satazAstra mukhe zravaNa (21) AtmAdi astitvanA, jeha nirUpaka zAstra, pratyakSa sadaguru yaMga nahiM, tyAM AdhAra supAtra. athavA sadagurue kadA, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravA, karI matAMtara tyAja." -zrI Atmasiddhi "kevaLa sAdhAraNa varganA puruSa pAsethI pratyakSa upadeza levo e ThIka, ke asA. dhAraNa puruSa pAsethI enA graMtha dvArA je parokSa upadeza maLe e ThIka? A praznane eka ja uttara ghaTe che. asAdhAraNa puruSo potAnA anupama AtmAne graMthamAM kevI sArI rIte saMkrAMta karI zake che, e vAta je dhyAnamAM levAmAM Ave te sahaja samajAya ema che ke A bIjo mArga ja uttama che."---che. AnaMdazaMkara dhruva. eTalA mATe A daSTivALo mumukSu yegI puruSa tatvazravaNanI tIvra utkaMThA utpanna thatAM, zrI sadagurune yoga meLavavA prayAsa karI temanA zrImukhe tatva sAMbhaLavA Icche che. ane temane yoga je banI zake ema na hoya te sazAstra mukhe zuM sAbhaLavAnI zravaNa karavA Icche che. te kaI paNa prakAre potAnA hRdayamAM maMthAI rahelA icchA? tatvapraznonuM samAdhAna pAmavA Icche che. te kavacit zAMtinuM svarUpa sAMbhaLavA Icche che, to kavacit Atmatattava kevuM haze te zravaNa karavA utkaMThita bane che. A jIve pUrve evI te zI virAdhanA karI haze ke jethI tenA mehAdi deSa haju TaLatA nathI, evI zaMkAnuM samAdhAna pAmavA te kavacita Icche che, to kavacita bhagavAnane hAjarAhajUra kalpI, sAkSAt khaDA karI, ATalA badhA kAraNa pAmyA chatAM A jIva haju kema tarI jato nathI, tenuM kAraNa Apa kaho, ema jANe sAkSAta bhagavAnane pUchI, te sAMbhaLavA mATe ekatAna thaI rahe che. jemake - zAMti jina! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re zAMti svarUpa kima jANiye? kayama aho! mana parakhAya re?....zAMti Atamatatva kayuM jANyuM jagata guru! eha vicAra muja kahiye, Atamatatva jANyA viNa nirmala,citta samAdhi nA lahiyemunisuvrata."-zrI AnaMdadhanajI pUchuM pUrva virAdhanA, zI kIdhI INa jIva lAla re, avirati moha TaLe nahIM, dIThe Agama dIva lAla re." kAraNa je ho sAdhe tatvane, navi samaye upAdAna re.... jidajI zrI jinarAja prakAza muja prate, tehane kaNa nidAna...jikuMdajI."--zrI devacaMdrajI A ja artha kahe che- Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) gadarisaruciya nAsyAM satyAmasattRSNA prakRtyaiva pravartate / tadabhAvAca sarvatra sthitameva sukhAsanam // 50 // prakRtithI ja tRSNa asata, pravartatI nahiM atra; tAsa abhAve sthita vaLI, sukhAsana ja savatra. 50 artha -A daSTi hatAM, asata tRSNA prakRtithI ja pravartatI nathI ane tenA abhAvane lIdhe sarvatra-sarvasthaLe sukhAsana rahe ja che. vivecana pUrve je sukhAsana karyuM, te kevI rIte prApta thAya che, tenuM ahIM vivaraNa karyuM che. jyAre A daSTi vartatI hoya che, tyAre jyAM sthiti karI hoya tyAMthI bIje sthaLe citta deDatuM nathI. eTale svabhAvathI ja asat tRSNa pravartatI nathI, ane asata tRSNa tenA abhAvathI sarvatra ja sukhAsana hoya che. Ama A daSTimAM vartatA abhAva mumukSu jogIjananI asat tRSNA dUra thAya che. mRgajaLa-jhAMjhavAnA pANI jevI paravastunI prApti mATe jhAMvAM nAMkhavA jevI jUThI tRSNA tene have upajatI nathI. atyAra sudhI to viSayarUpa mRgatRSNanI pAchaLa khuvAra thavAmAM teNe bAkI rAkhI hatI, tenI pAchaLa teNe deDAya eTaluM deDyA ja karyuM hatuM, "Data deData deDiye, jetI mananI re doDa, paNa have te kAMIka thAka che, virAma pAme che. kAraNa ke A sakala jIvaleka saMsAracakrane cAkaDe caDela che. te anaMta dravya, kSetra, kAla, bhava ne bhAvanA parAvartAthI niraMtara bhamI rahyo che. vizvanuM ekachatrI sAmrAjya dharAvatA mahAmoharUpa grahathI baLadIAnI peThe te haMkArAI rahyo che. ema bhamatAM bhamatAM tene tRSNAnI tIvra pIDA upaje che. eTale te tarasa chIpAvavA mATe baLadanI peThe uchaLI vRtti - nathI, ahyAM, A adhikRta-prastuta daSTi, satya-te sate, -asata tRSNA,sthiti kAraNathI atirikta gocara-viSaya saMbaMdhI, izaiva-prakRtithI ja, svabhAvathI ja, pravartata-pravartatI -viziSTa zuddhinA yogane lIdhe tamAvAca-ane tenA asat tRSNanA abhAvathakI, sarvatra-vyAptithI sarvathAne, zivameva suNAsanama-sukhAsana sthita ja hoya che,-tevA prakAranA paribhramaNanA abhAvane lIdhe. * " iha sakalasyApi jIvalokasya saMsAracakrakroDAdhiropitasyAzrAMtamanaMtadravyakSetrakAlabhavabhAvaparAvataH samupakrAMtabhrAMtarekachatrIkRtavizvatayA mahatA mohagraheNa goriva vAhAmAnasya prasabhocUMbhitatRSNAtaMkatvena vyaktAMtarAdheruttamyottamya mRgatRSNAyamAnaM viSayagrAmamuparuMdhAnasya parasparamAcAryatvamAcarato'naMtazaH zrutapUrvAnaMtazaH paricitapUrvAnaMtazo'nubhUtapUrvA caikatvaviruddhatvenAtyaMtavisaMvAdinyapi kAmabhogAnubaddhA kathA // " -AcAryacUDAmaNi zrI amRtacaMdrasUrijIta samayasAra TakA, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAda: jhAMjhavAnAM jala-atUrApUrvaka sarva manAdi kRtya (217) uchaLIne te mRgajaLa jevA viSayagrAmamAM moTuM nAkhe che ! paNa te jhAMjhavAnA pANIthI tenI tarasa chIpatI nathI, chatAM te tenI pAchaLa doDyA ja kare che. jevI rIte koDhiyA mANasane potAnA gaLelA hAthavaDe anna khAvAmAM saMkoca thato nathI, tevI rIte viSayane jeno kaMTALo AvavA chatAM viSano jene kaMTALo Avate nathI ane karmaphaLa viSe niricacha thato nathI. gadheDe gadheDInI pAchaLa lAgatAM te gadheDI lAto uchALIne tenuM nAka phoDI nAMkhe che, toya te to tenI pAchaLa nakaTa thaIne cAlyA ja jAya che ! te pramANe je viSaya mATe baLatA agninI javALAmAM kUdatAM paNa AgaLa pAchaLa jete nathI ane pitAnA vyasanane dUSaNa nahiM paNa bhUSaNa mAne che ! jema mRgajaLanI lAlasAthI deDatAM doDatAM mRganI chAtI taTI jAya, to paNa tenI utkaMThA ochI na thatAM rahAmI vadhatI ja jAya che ! paraMtu e mRgajaLane te mithyA mAnatA nathI!" -zrI jJAnezvarI gItA Ama A tRSNAthI A jIva atyaMta atyaMta vyAkula thaI rahyo hato. jema jema te tRSNAne tRpta karavA prayAsa karatA hatA, tema tema te tRNu baLavattara banatI jatI hatI. agnimAM iMdhana nAMkhatAM te jema prajavalato jAya, tema viSayarUpa Aha viSayathI tRSNAtithI A tRSNa agni ulaTo prajavalita thaI jIvane paritApa pamADyA vRddhi karato hato. game teTalA pANInA pUrathI samudra pUrAya nahiM, tema game teTalI viSaya nadIonA pUrathI A tRNasamudrano khADo pUrAte hato. sAgara jeTalA devakAdinA mahAsukha A jIve anaMtavAra bhagavyA, chatAM je tRSNA samAI nahiM, te gAgara jeTalA manuSyanA tucha bhegothI zI rIte zamAvAnI hatI? paNa gaI te gaI! have to A mumukSu jIva jAgyo che, ne tene verAgyano daDha raMga lAgyo che. eTale te tevA asatu tRNArUpa mRgajaLa pAchaLa doDato nathI, ne nakAme duHkhI thato nathI. teno tRSNAthI tapta thato hato, te have sva-rasa banI svAtmAmAM saMtoSathI tRpta thAya che, AtmA pUrve je para-rasI thaI, para sadabuddhinA-sumatinA sevanathI samatArasa anubhave che. te have te pharIthI duHkhI thavA mATe viSayarUpa mRgajaLa pAchaLa daDe ja kema? te ekaluM anna pharI khAvA Icche ja nahiM; jIvavA mATe viSapAna kare ja nahiM. ane Ama asatatRSNano abhAva thatAM A mumukSu jogIjanane AtmasaMtoSane anubhava thAya che. eTale pachI A mumukSu puruSa game te sthaLe, game te paristhitimAM, game te vAtAvaraNamAM, game te saMgamAM hAya, te paNa tene sarvatra sukhaAsananI sthiratA va che. kAraNa ke gIpuruSa te te paristhitine anukULa thaI, prApta saMgemAM saMtuSTa banI, sukhe ja rahe che, ArAmathI-laherathI-sukhacenathI meja mAM ja rahe che, sadA mastarAja banIne ja rahe che. tenA mananI badhI deDAdoDa atra baMdha thaI jAya che, ane 28 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) gadasamuccaya AsananI daDhatA-cittanI sthiratA nIpaje che. mananI beThaka je bAhA vastumAM hatI, temAMthI nivRtta thaI AtmAmAM Asana levA bhaNuM pravarte che. Ama A "avadhUta sadA maganamAM rahe che ! abadhU sadA maganameM rahenA, kyA terA kayA merA? abadhULa terA hai so terI pAse, avara sabahI anerA...abadhU"--zrI AnaMdadhanajI jene bedhabIjanI utpatti hoya che, tene svarUpa-sukhathI karIne paritRptapaNe vartI ane viSaya pratye aprayatna dazA varte che."--zrImad rAjacaMdra, patraka, ra97. e ja kahe che- atvarApUrvakaM sarva gamanaM kRtyameva vA / praNidhAnasamAyuktamapAyaparihArataH // 51 // tvarA vinAnuM gamana ne, kRtya ja tema samasta; apAyanA parihArathI, saha praNidhAna prazasta pI. artha - sarva gamana svarA-utAvaLa vinAnuM ane sarva kRtya paNa apAyanA parihAra thakI praNidhAna saMyukta evuM hoya che. vivecana uparamAM je sukhAsana karyuM tenuM atra vadhAre spaSTIkaraNa karyuM che. A daSTivALA mahAnubhAvane cittanI eTalI badhI svasthatA varte che-eTalI badhI sthiratA rahe che ke tenI badhI doDAdoDa maTI jAya che, sarvatra tene sukhAsana ja rahe che, utAvaLano te game tyAM nIrAMte heThA manathI bese che. AnuM sIdhuM pariNAma e Ave abhAva che ke te game te sthaLe jato hoya athavA game te kriyA karato hoya, topaNuM te te kartavyamAM tene leza paNa utAvaLa-tvarA hotI nathI, doDadhAma hetI nathI. tenI sarva kriyA mananA praNidhAna saMyukta hoya che, ane te daSTi AdimAM apAya-khAmI AvavA deto nathI. eTale te devamaMdire jato hoya ke upAzraye jato hoya, saMsAra vyavahAranA kAma mATe jato hoya ke paramArthanA kAma mATe jatA hoya, dehaciMtA arthe jatuM hoya ke anya kArya arthe jato hoya, to paNa te utAvaLe gamana karato nathI, jUriyA-avaqAmu-arvArA pUrva ka, tvarA-utAvaLa vagaranuM, eTale anAkula, sarSa-sarvasAmAnyathI, te zuM? te ke- naM-gamana, javuM te, devakula Adi pratye. tvameva vAtema ja kRtya paNa,vaMdanAdi kRtya paNu, grLadhAnasamAyujaM-mananA praNidhAnapura sara, (mananI sAvadhAnatA yukta), apAyAdidAtta -apAyanA parihArathakI,-daSTi AdimAM apAyanA parihAravaDe karIne, (daSTi AdimAM kAI paNa hAni-khAmI na Ave evA prakAre doSanA tyAgathI ). Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTi : pragidhAnayukta vaMdanAdi adhyAtma kriyA (19) khoTI dhamAla karato nathI, paNa sarvatra zAMtithI anAkulapaNe jAya che, yatanApUrvaka jIvahiMsA na thAya, ema dhIra-gaMbhIra gatie cAle che, ne sAthe vidhi barAbara sAcave che. jemake dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re, daha tiga paNa ahiMgama sAcavatAM, ekamanA dhuri thaIe re.....suvidhi."-zrI AnaMdadhanajI svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra "--zrI devacaMdrajI hAya! bhAgI jaze, pelo lUMTI jaze ne huM rahI jaIza. amuka pahelI pUjA karI leze ne huM moDe paDI pAchaLa rahI jaIza, darzana khulyA che ne tarata baMdha thaI jaze, mATe cAla deDate jauM. cAla cAla ! mahAre phalANe ThekANe jaladI javAnuM che, mATe A bhagavAnanI pUjA jema tema patAvI dauM, A bhagavAnane jaladI jaladI be cAra cAMdalA karI pUjAvidhi jhaTajhaTa ATopI lauM, A cokhAnI traNa DhagalI mUkI "le tAro bhega ne mUka mAre keDe ema karatakane ekadama ravAnA thaI jAuM!-ItyAdi prakAre vyakta thatI kSudra vicAraNAvALI beTI utAvaLa A mumukSu puruSane upajatI nathI. te te sarvatra heThA mane, nIrAMte, nirAkulapaNe gamana kare che. ane Ama tenI atyaMta ravasthatA hovAthI, A mumukSu jegIjana pratyeka kriyA cittanA praNidhAnapUrvaka kare che, sAvadhAna manathI kare che, ekAgrapaNe kare che. dAkhalA tarike te deva-guru AdinuM vaMdana karato hoya, to sthAna-kALa vagerene pratyeka kriyAmAM kama barAbara jALave che, je bhaktisUtra-stavana vagere bolato hoya tenA sAvadhAnapaNuM zabdanA arthamAM sAvadhAna upaga rAkhe che, basUrA rAgaDA tANa bIjA bhakti karanArAone saMmoha-vikSepa upajAvato nathI, paNa yogya rAgamAM bIjAone paNa karNapriya mIThuM lAge ema, zraddhA ne saMvega-atyaMta bhaktirAga sUcave evI rIte, sUtra-stavanAdi lalakAre che. tathA te bhaktikRtya karatAM tenA bhAvomAMca ullase che, kharekharA rUMvADA ubhA thAya che, tene zubhAzaya vardhamAna thato jAya che-tenA bhAvapariNAma caDhatA jAya che; praNAma Adi vidhi te barAbara sAcave che. Ama te ISTa devaguru vaMdana Adi bhakti tanmayapaNe kare che. jemake- "sthAnakAlakramopetaM zabdArthAnugataM tathA / anyAsaMmohajanakaM zraddhAlaMvegasUcakam // prollasadbhAvarImAJca vadhamAnazubhAzayam / avanAmAdisaMzuddhamiSTaM devAdivaMdanam // pratikramaNamapyevaM sati doSe pramAdataH / sutIyAdhApavA uddhAra maLavAti !"-zrI gabiMdu, 397-99. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) "te mATe ubhA kara joDI, jinavara AgaLa kahIe re. samaya caraNa sevA zuddha dejo, jima AnaMdaghana laDIe re.--zrI AnadadhanajI r parama guNI sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacakra pada pAvejI. " "dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu mupasAya; ta mayatAe dhyAya, sahI tehane ? devacaMdra pada thAya re.... yogadRSTisamuccaya jiSNu dA! tArA nAmathI mana bhIneA."--zrI devacaMdrajI " prabhu padma valagyA te rahyA tAjA, alagA aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na yAuM, e prabhunA guNa gAuM re.'--zrI yazovijayajI te pratikramaNa karatA hAya, tA pUrNa bhAvathI ekAgracitta kare che. pramAdanA vaze karI peAtAnA svarUpathI zruta thai, parabhAvamAM gamanarUpa je kAMi peAtAnA deSa thayA hAya, tene te pazcAttApa kare che, ane te dreSa phIne na thAya evI bhAvanApUrvaka sAcA aMta:karaNathI kSamA mAge che, 'nimi vidyAmi travALa vosirAmi'kare che, AtmAne nirde che, gaDe che te vesarAve che-doSathI mukta kare che, ane doSa jo na thayA hoya tApaNu A pratikramaNa trojA auSadha jevuM hAvAthI tene AtmadharmanI puSTirUpa guNa ja kare che, kAraNa ke auSadha traNa prakAranA che:-(1) eka rAga hoya teA dUra kare, na heAya teA ubhe kare, (2) trIjuM rAga hAya tA dUra kare, na heAya teA guNu ke doSa na kare, (3) trIjI rAga hoya tA dUra kare, na hoya teA rasAyanapaNe pariName. Ama A pratikramaNa trIjA oSadha jevuM hAvAthI tene lAbhakArI ja thAya che. ane A pratikramaNa kriyAmAM paNa je cha Avazyaka samAi jAya che, temAM paNa te sAvadhAnapaNuM rAkhe che. sAmAyikanI pratijJA lai te samabhAvamAM sthiti kare che; pratyA jyAna karatI veLAe parabhAvane paccakhe che-tyAge che; svAdhyAya karatAM te AtmabhAvamAM te che; catuvi zati stava karatAM prabhune sahujAtmasvarUpa bhAva smarI, temanA guNamAM cittanu' anusa'dhAna kare che; sadguruvaMdana karatAM temanu parama adbhuta AtmArAmIpaNuM ciMtavI, temanA parama upakAranuM anusmaraNa kare che; kAyAtsaga karatI veLAe jANe dehamAM vartatA na hoya, evI dehAtIta zuddha AtmadazA anubhave che; AlAcanA karatAM te potAnA doSa niSkapaTapaNe nibhapaNe prakAro che; kSamApanA veLAe sarva jIvanI sAcA bhAvathI kSamA icchI, te sakala jagajaMtu sAthe maitrI bhAve che, jemake-- "khAmemi savve jIvA, savve jIvA khamaMtu 1 mitti me santramUjI, veramAM naLajja // ''--zrI pratikramaNa sUtra, Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTiga ratnanuM jatana (21) Ama pratyeka kriyA te sAvadhAnapaNe kare che, kAraNa ke te daSTi AdimAM apAyahAni AvavA detA nathI, khAmI-UNapa sarva dUra karI de che, tema ja A daSTimAM hovA gya guNanI te barAbara sAdhanA kare che, eTale te te sakriyAo te kaI paNa jAtanI beTI utAvaLa vinA atyaMta svasthatAthI, ekAgra citte, zuddha praNidhAnathI kare che, ane parama AnaMdamaya zAMtino anubhava kare che. zAMti svarUpa eha bhAvaze, je dharI zuddha praNidhAna re, AnaMdaghana pada pAmaze, te leze bahumAna re..zAMti jina" sakhta mahAbhaya TALate re, saptama jinavara deva-lalanA sAvadhAna manasA karI re, dhAre jinapada seva.lalanA"-zrI AnaMdadhanajI uparamAM A daSTi Adine A mumukSu puruSa apAya-hAni AvavA dete nathI ema kahyuM, te A prakAre atyAra sudhInI bhUmikAe pahoMcatAM sudhImAM A rogI puruSe jeTalI cogasAdhanA karI che, temAM te koI jAtanI khaDa-khAMpaNu-UNapa AvavA prAsa veganuM ratna detuM nathI, ane tene kaI nukazAna na pahoMce enuM khAsa dhyAna rAkhe jema jatana che. jema keI mahAmUlyavALuM ratna maLyuM hoya, te tene jIvanI jema jALavI rAkhe, tema A jogIjana pitAne prApta thayela amUlya daSTirUpasadabodharUpa ciMtAmaNiratnane prANadhikapaNe jALavI rAkhe che, tene hAni-nukazAna pahoMcavA deto nathI. jema mUlyavAna ratnane kAMI DAgha na lAge evI kALajI rAkhe che, ne tene maja bata kabATa ke tejurImAM saMgharI rAkhe che tema A mumukSu puruSa bodharatnane bAdhArUpa DAgha na lAge tenI khAsa kALajI rAkhe che, ane badharatnane potAnA daDha cittarUpa kabATamAM-tejurImAM sAcavIne saMgharI rAkhe che. eTale mitrA daSTimAM tema ja tArA daSTimAM prApta thayela gaguNa samUha te sAcavI rAkhe che, eTaluM ja nahiM paNa A draSTimAM prApta thaI rahelA guNaratnanuM paNa khUba jatana kare che. kAraNa ke-(1) te mitrA daSTimAM prApta thayela gabIjane jalasiMcana kare che, tene aMkUrA ugADe che, eTale ke te prabhubhaktimAM vizeSa daDha bane che, saddaguru sevAmAM sadA tatpara rahe che, sazAstranI adhika ArAdhanA kare che, vairAgyataraMgiNImAM vizeSa nimajana karate jAya che; dAnAdi abhigrahanuM pAlana vizeSapaNe Adare che ane A cogabIja kathA pratye sthira mAnyapaNuM tathA upAdeya bhAva rAkhe che; cagAvaMcaka, kriyAvaMcaka ne phelAvaMcaka e avaMcaka tripuTIne baLavattara banAve che; bhAvamalanI ora ne era kSINatA karI, tathA bhavyatAne-cogyatAno vadhAre paripAka kare che; ane Ama mithyAtva aMzanIbAdabAkI karato jaI, samyaktvanI vadhAre ne vadhAre nikaTamAM Avato jAya che. vaLI te ahiMsA vagere pAMca yamanuM-vatanuM daDha pAlana kare che, dharmakAryamAM kheda pAmate nathI, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) gadaripuzcaya ke dveSa dharato nathI. (2) ane tArA daSTimAM dhAraNa karela zaucAdi pAMca niyama te barAbara pALe che, udvegane tyAga kare che, ne jijJAsA vadhAre pradIpta kare che. gaNyA pratyenI tenI prIti vadhatI jAya che, zuddha yogIo pratyenA bahumAna-sevA Adi vadhAre sakriya banatA jAya che. te ucita Acare che ne anucita Acarato nathI. adhika guNa vaMta pratye te jijJAsA rAkhI, potAnI guNahInatAthI trAsa pAme che. te saMsArathI atyaMta vairAgya dharI, tethI chUTavAnI tIvra IcchA kare che. ziSTajanene pramANa gaNuM te pitAnuM DahApaNa DahALato nathI. Ama A gI puruSa AgaLanI junI mUDI sAcavI rAkhe che, ne temAM paNa A daSTimAM navI mUDI umere che. eTale A balA draSTimAM tene bAdha vadhAre baLavAna banavAthI, te te dharmakriyAmAM tenuM mana vadhAre sAvadhAnapaNe varte che, ema je kahyuM hatuM te barAbara che. Asana kahyuM. AnI ja zuzruSA kahe che- kAntakAntAsametasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA tathAsyAM tattvagocarA // 52 // ramaNa yukta yuvAnane, sAMbhaLavA sura gAna; jyama IcchA tyama heya te, tattvaviSaya A sthAna dhara, artha -ramaNIya ramaNathI yukta evA taruNane jevI divya saMgIta sAMbhaLavAnI IcchA-suzruSA thAya, tevI A daSTimAM tattva saMbaMdhI zuzruSA heya. vivecana taruNa sukhI strI parivaryo, jima cAhe suragIta) tyama sAMbhaLavA tatvane, eha daSTi suvinIta rejinA " ga sajajhAya rU-2 ahIM zuzraSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA kevI utkaTa hevI joIe, te batAvavA mATe daSTAMta ApyuM che -keI eka taruNa-bhara yuvAnImAM AveluM suMdara yuvAna puruSa che. te zarIre nIrogI, hRSTapuSTa, ne saMpUrNa iMdriyasaMpanna che. mahAvarUpavAna suMdara lAvaNyamayI ramaNa tenI bAjumAM che. dhana-vaibhava AdinI tene kaI kamI nathI. paMca viSayanA upabheganI samasta sAmagrI tenI sevAmAM sadA hAjara che. Ama sarva prakAre sukhI evo te vRtti-vAtajAtAmata stha-kAMta kAMtAthI yukta, kamanIya-suMdara priyatamAthI yukta evAne, vidheyakRtau zA-jema digya gItanA zravaNa pratye, jema kinnara vagerenA gItanA zravaNa pratye yuvAnane, vayasthane, mavatiya che, zuzruSA-suzruSA, zravaNa karavAnI icchA,-te saMgIta saMbaMdhI ja; tathA cAM-tema A daSTimAM vyavasthita henArane, tarApovA-tatvagocara, taravaviSayI ja, tattvasaMbaMdhI ja zamUSA-sAMbhaLavAnI icchA hoya che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khabhASTi : zuzrUSAzravaNecchAnA dAkhalA ( 223) kAi naMdanavana jevA ramya upavanamAM vilasI rahyo che. ane sukhasamudramAM nimajjana karI rahelA AvA taruNane evA icchAtaraMga utpanna thAya ke-ApaNe te have divya saMgIta sAMbhaLavu' che. kAi keAkilakaDI kinnara potAnuM madhura gAyana saMbhaLAve te kevuM sArU ? gAMdharvAMnA madhura AlApavALA saMgItanA joga banI Ave te kevuM sArUM? vINA, veNu vagere vAdyonA raNakArathI gujatuM ane divyAMganAenA nRtya DhaNakArathI rucatuM, evuM divya saoNMgIta sAMbhaLavAnuM saubhAgya jo mane prApta thAya tA kevu sArUM? Ama te raMgamAM AvI jaIne Icche che. tyAM daivAnuyAge jo keAi kinnara ke gAMdharva Adi AvI caDe, ne hRdayanA tAra halamalAvI nAMkhe evu dvivya saMgIta cheDe, dibya saoNMgItanI ramajhaTa khelAve, te te taruN puruSa te divya saMgIta keTalA ullAsathI sAMbhavavA icche? jANe citramAM AlekhAyele hAya ema kevI sthira tanmayatAthI te hRdayahArI gAnanu kaN puTathI pAna kare? jANe thIjI gayelu' pUtaLuM hAya ema kevI ekatAnathI te zravaNu karavAnI DAMsa dharAve? tema A STimAM sthita karatA yAgI puruSa tattva zravaNu karavA mATe tevI tIvra icchAutkaMThA dharAve che, tAlAvelI rAkhe che. jevA ullAsathI te bhegI divya saMgItanuM zravaNu icche che, tevA balke tethI vadhAre ucchvAsathI A yAgI divya tattva zravaNecchAnA amRtanuM zravaNendriyadvArA pAna karavA icche che. te taruN puruSa jema citravat sthira thaIne sAMbhaLavA cAhe che, tema A zravaNapipAsu jogI jana sthira tanmayapaNuM tattvavArtA sAMbhaLavAnI sahuja icchA-ulaTa dharAve che. ane te sahaja zravaNecchA svAbhAvika aMtarAgAradvArA sarI paDe che. jemake-- dAkhalA he parama kRpALu sadguru deva ! jIva te hRSTimAM AvatA nathI. tenuM kAi rUpa jaNAtuM nathI. bIjo paNa kaI anubhava thatA nathI. mATe jIvanuM svarUpa ja nathI. mATe AtmA che nahi. eTale meAkSanA upAya mithyA che. A mhArI aMtar zakAne Apa sapAya samajAve he bhagavAn ! AtmatattvanuM svarUpa zuM che? Ape te kevuM jANyuM-anubhavyu che? te tattvasvarUpa sAMbhaLavA huM icchuM chuM. kAraNa ke nirmala Atmatattva jANyA vinA mhArU citta keAI rIte samAdhi pAme ema nathI. A bhinna bhinna vAdIe tenu svarUpa bhinna bhinna prakAre kahe che, te sAMbhaLIne te mhArI mati muMjhAi gai che. mATe samAdhAna karavA Apa ja samartha che!, kRpA karA! he parama prabhu! ApanA parama dharma huM zI rIte jANuM ? svasamaya zuM ? ane parasamaya zuM? te ApanA zrImukhe zravaNu karavA huM icchu chu. De marhimAvata mahaMta ! te samajAvavA kRpA karI ! he puruSAttama ! te brahma zuM che? te karma zuM che ? te adhyAtma zu che ? te aSi Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (224) gadasimuciya bhUta zuM che? te adhideva zuM che ? A dehamAM rahelo te adhiya koNa kevI rIte che? niyatAtmA yogIothI tame prayANakAle kevI rIte jANI zakAya che? * nathI daSTimAM AvatuM nathI jaNAtuM rUpa, bIjo paNa anubhava nahi, tethI te jIva svarUpa. mATe che nahiM AtamA, mithyA makSa upAya e aMtara zaMkA taNe, samajAve sadupAya." -zrI Atmasiddhi "munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNe! Atamatatva kayuM jAyuM jagataguru! eha vicAra muja kahiyA; Atamatatva jANyA viNa nirmala, citta samAdhi nu lahiye....munisuvrata" "dharama parama aranAthane. kima jANuM bhagavaMta re; svapara samaya samajAviye mahimAvaMta mahaMtare- dharama"--zrI AnaMdadhanajI, ityAdi prakAre A sAce tatvapipAsu-tatvarasika puruSa potAnI zravaNechA vyakta kare che. ane A parama amRta jevI tatvavArtAnA zravaNamAM A mumukSu gIne jeTalo AnaMda Ave che, tene anaMta bhAga paNa te bhAvAbhinaMdI bhegIne divya saMgIta sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI ! ane A zuzraSA) AvA prakAranI hoya che, eTalA mATe kahe che - bodhAmbhaHsrotasazcaiSA sirAtulyA satAM matA / abhAve'syAH zrutaM vyarthamasirAvanikUpavat / / 53 / / badha sata sara tulya A, e viNa zravaNa vRthA ja; saravANI viNa avanimAM, kUMpa bAda yathA ja. pa3. nRttivo dhAma:stroto-bedharUpa jala-srotanI, bodharUpa pANInA pravAhanI, jA-ane A, zuzraSA, tirasuthA-sirA tulya, saravANu samAna,-avaMdhya ne akSaya evA tenA bIjanA tulyapaNae karIne, ratAM matA-saMtone, munione mata che, iSTa che. mAthA :-AnA, zuzraSAnA abhAve, zuM? te ke-gupta cartha-sAMbhaLeluM vyartha che, zrama-phalavALuM che. konI jema ? to ke-atinavaniva-saravANI vinAnI pRthvImAM kUvAnI jema. temAM kUvo khodave te na khAvA barAbara ja che. kAraNa ke tenuM phaLa nathI teTalA mATe. * "kiM tad brahma kimadhyAtma kiM karma puruSottama / adhibhUtaM ca kiM proktamadhidaivaM kimucyate // adhiyajJaH kathaM ko'tra dehe'sminmadhusUdana / prathANA 4 thaM zaioni niyatAmafmaH "--gItA a. 8. leka 1-2 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balASTi : zuzraSA-edhapravAhanI saravANI (125) aH--ane A zuzruSA medha jalanA pravAhanI saravANI samAna satAe mAnelI che. enA abhAve sAMbhaLelu bya-phrAgaTa che, jema saravANI vinAnI bhUmimAM kUvA khAdave bya che tema. vivecana "sarI e medhapravAhanIjI, e viSNu zruta thala kUpa; zravaNu samIhA te kisIjI, zayita suI jima bhUpa....dhana"--yA sajjhAya, rU-3 saravANI ahIM je AvI zuzruSA sAMbhaLavAnI icchA haiAya che, te edharUpa jalapravAhanI sara vANI samAna che. jema kUvAmAM saravANI hAya, tA te vATe pANI AvyA ja kare, tema AvI utkaTa zravaNecchArUpa saravANI jo hAya, tA te vATe medharUpa zuzruSA bAdha pANInA pravAha ekadhArA akSayapaNe AvyA ja kare. paNa jema kUvAmAM pravAhanI saravANI na heAya, te pANI Ave nahi, tema jo AvI zuSArUpa avaya--akSaya saravANI na hoya, teA edharUpa pANInA pravAha Ave ja nahiM, ne jJAnarUpI kUvA khAlI ja rahe. Ama zuzruSA vinAnuM badhuM zravaNu karyuM. te dhULa thAya che, sAMbhaLyuM na sAMbhaLyA jevuM thAya che, eka kaNu chidrathI pesI sAMsarU' jethI nIkaLI jAya che, hRdayamAM pravezatuM nathI, pheAgaDha jAya che, jema keAi evI kharaDa bhUmi-ke jemAM pANInI saravANI AvatI na hoya, te bhUmimAM game teTalA UMDA kUvA khAdyA karIe (Tapping), te paNa pANI Ave ja nahiM, kUvA khAvA na khAdyA kharAkhara ja thAya, zramamAtra ja phaLa maLe, mahenata mAthe paDe, tema sAcI zuzruSA vinAnuM aya zravaNu niSphaLa jAya che, edharUpa phaLa ApatuM nathI, eLe jAya che. tevA zravaNumAM tA vAyunA tara MgAthI ( Air-waves) zabde karNe paTa para athaDAI pAchA vAyumAM--havAmAM maLI jAya che! AneA nIcenI AkRti parathI kharAkhara khyAla Avaze AkRti-8 AkRti-h Link=p; baraDa bhUmi= 29 khAlI zuSA vinA zravaNu zuSA-saravANInA abhAva mAdha-jalapravAhanA abhAva Pls = lb * 18:0 yogya pocI bhUmi= - pi>Kwks=1& zuzrUSAvALuM zravaNu zuzrUSArUpa saravANI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke eka rAjA rAtre zayana karatI veLAe vArtA sAMbhaLato hoya, uMghamAM ne uMghamAM te hoMkAro paNa dete jAya, paNa tenuM lakSa temAM heya nahiM, zuM sAMbhaLyuM te tenA khyAlamAM rahe nahiM! ane savAre UThIne bApu pUche ke alyA ! rAtre kaI vArtA karI hatI? tema prastuta zuzraSA vinAnuM zravaNa karato hoya te jANe uMghamAM hoya ema sAMbhaLe che! te moTethI ghAMTe pADI "jI! mahArAja !" ema hoMkAro paNa dIe che. paNa zuM sAMbhaLyuM tenuM tene bhAna hetuM nathI ! te ghera AvIne pUche che ke Aja mahArAja vakhANumAM zI vAta karatA hatA ! Ama sAcI zuzraSA vinAnuM zravaNa phegaTa-nakAmuM che, hRdayane sparzatuM nathI, eka kAnathI bIje kAne kADhI nAMkhyA jevuM thAya che ! kharuM zravaNa to tyAre thAya ke jyAre mana rIjha-prasannatA pAme, tana ullase-zarIramAM romAMca-rUMvADA UbhA thAya. evI zravaNecchA vinA ja guNakathA sAMbhaLavAmAM Ave, te baherA mANasa AgaLa saMgIta karavA barAbara che! bheMsa AgaLa bhAgavata che ! aMgrejI kahevata pramANe-kakara pAse Aichal RI di 2491 04210429! 'Casting pearls before swine.' mana rIjhe tana udbhasejI, rIjhe bujhe eka tAna; e IchA viNa guNakathA jI, baherA AgaLa gAna re... jinajI ! dhana dhana taja upadeza." -coga sajhAya 3-4 ahIM ja vyatireka kahe che - zrutAbhAve'pi bhAve'syAH zubhabhAvapravRttitaH / phalaM karmakSayAkhyaM syAtparabodhanibandhanam // 54 // zravaNa abhAve ya A sate, zubhabhAve A sthAna; phala karmakSaya nAmanuM, uttama bodha nidAna, 54 artha:-zravaNanA abhAve paNa A zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchA hatAM, zubha bhAvanI pravRttine lIdhe karmakSaya nAmanuM phaLa hoya che ke je parama bedhanuM nibaMdhana-kAraNa thAya che. vivecana uparamAM je zuzraSAnI prazaMsA karI, te vyatirekathI eTale ke nakArAtmaka uktithI vizeSa daDha kare che. dhAro ke tevI zuzraSA-nava sAMbhaLavAnI tIvra IcchA che, paNa zravaNane kRtti-vRtAmaveda -zravaNanA abhAve paNa, mADA -A zuzraSAno bhAva-sadUbhAva hatAM, (A zuzruSA hoya te), zuM? te ke-gumAvapravRttita-zubha bhAvanI pravRttine lIdhe,-te zuzruSA bhAvanA ja zubhapaNuthakI, 18 varmakSayartha dayA-karmakSaya nAmanuM phala heya-vacananA prAmANyathI (AgamavANInA pramANapaNathI). ane A-TodhanAdhanam-parama bedhanuM nibaMdhana, pradhAna bodhanuM kAraNa hoya che -vacanaprAmANyathI ja. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTi : zravaNa vinAnI zuzruSA paNa saphaLa-avikSepa (227) joga na hoya to zuM? tene ahIM khulAso karyo che ke-suzruSA chatAM zuzraSAthI zravaNa na bane, paNa te zuSA thavI e zubhabhAvamAM pravRtti che, karmakSaya eTale tethI karIne karmakSayarUpa phaLa upaje che, ane te karmakSaya uttama prakAranA bodhanuM nibaMdhana-kAraNa hoya che. Ama kevala zuzraSA-sabhiLavAnI sAcI aMtaraMga IrachA thavI te paNa ghaNI moTI vAta che, prazasta che, ane paraMparAe te paNa lAbhadAyaka thAya che, kAraNa ke tevA zubhabhAvathI AgamanA pramANapaNAne lIdhe karmane kSaya thAya che, ane tenA pariNAme parama bodhanA nimitta maLI Ave che. je sAco tatvapipAsu mumukSu hoya che, tene tenA bhAgyodayathI kheMcAIne uttarottara pradhAna baMdhanA kAraNe prApta thAya che, puruSa sadagurune jega banI Ave che, ne sata zrata vagerenI prApti thAya che. lohacuMbaka jema lehane kheMce, tema tevuM tevAne kheMce che (Like attracts like). A zuzraSAmAM paNa evuM kaMI ajaba AkarSaNa che, ke sAcA vaktA saMtapuruSane samAgama game tyAMthI thaI Ave che. je tarasa bujhAvavAnI IcchA che, te te bUjhAvavAnI rIta paNa maLI Ave che. Ama zuzruSA vinAnuM zravaNa niSphaLa che, paNa zravaNa vinAnI zuzraSA niSphaLa nathI, paraMtu karmakSayarUpa phaLathI saphaLa che. sAcI bhUkha lAgI hoya ne khAdhuM hoya te jema bhAve, ece, mIThuM lAge ne page; khUba tarasa lAgI hoya ne pAchuM zuzraSAne jema mIThuM amRta jevuM lAge, ne tarasa chIpe; tema je tatva sAMbhaLamahimA vAnI sAcI bhUkha lAgI hoya, tattvasudhArasa-pAnanI sAcI tarasa lAgI hoya, te ja te zravaNa bhAve che, ruce che, ne jIvane amRtarUpe pariName che, nahiM te kANuM mATalAnI jema bIjA karNa-chidra vATe bahAra nIkaLI jAya che! hRdayamAM TharatuM nathI ! mATe A zuzruSA guNanuM mAhAsya ghaNuM che. "bUjhI cahata je pyAsakI, hai bUjhana kI rIta." (AjacaMdrajI) yegamAM akSepa guNa kahe che- zubhayogasamArambhe na kSepo'syAM kadAcana / upAyakauzalaM cApi cAru tadviSayaM bhavet // 55 // zubha yoga samAraMbhamAM, kadI kSepa ahiMya; ne te viSathI upAyanuM, kauzala suMdara heya. papa. vRtti-mathAsamA mezubha yoganA samAraMbhamAM, tathA prakAranA dhyAna AdimAM, na kSepaDAM vArana-A adhikRta dRSTi sate kadI paNu kSepa hotA nathI. 3paurANuM vAva-temaja upAyanuM kauzala-kuzalapaNuM paNa,tathA prakAranA deza Adi, Asana Adi saMbaMdhI, rAsa-zobhana, suMdara, taviva-tenA viSaye, zubha cogasamAraMbha viSayanuM, marhe ya. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) gadaSTisamuccaya artha -A daSTine viSe, zubha yoganA samAraMbhamAM kadI paNa kSepa heta nathI; ane tenA viSayanuM upAya-kozala paNa suMdara hoya che. vivecana ahIM akSepa guNanuM spaSTIkaraNa karyuM che. AgalI daSTimAM uga doSane tyAga karyo, eTale te pachI anukrame kSepa doSa paNa jAya che. ethI karIne A daSTimAM vartata yogI puruSa jyAre dhyAna vagere zubha yogano samAraMbha kare che, tyAre gamAM temAM kadI koI paNa vikSepa AvI paDato nathI, keI paNa ADakhIlI avikSepa ke aMtarAya naDato nathI, ahIM tahIM jhAMvAM nAMkhI citta DAmADoLa thatuM nathI, saMkSubdha thatuM nathI. eTale te dhyAna karato hoya, te ekAgra citta zuddha bhAve kare che, parISaha-upasargathI bha pAmate nathIprabhubhakti karatA hoya te zuddha praNidhAnathI tanmayabhAve kare che,-ahIMtahIM cittavikSepathI DAmADoLa thato nathI, sAmAyika-svAdhyAya karato hoya te samatAbhAve atyaMta svasthatAthI kare che,temAM AkAza pAtAlanA ghATa ghaDate nathI; pratikramaNa Adi satakriyA karato hoya, te upagapUrvaka nija deSa-darzananA sAcA pazcAttApa bhAvathI kare che, paNa manane bIje bhamavA deto nathI; bIje kaMI paNa mokSasAdhaka yoga sAdhate hoya, ke bIjuM kaI paNa zuddha tapazcayodika dharmakRtya karate heya, te AtmajAgRtipUrvaka nirmala bhAve kare che, paNa A leka-paralakanI phalAkAMkSAthI vikSepa pAmate nathI. temaja te te dhyAna Adi zubha yoga saMbaMdhI upAyamAM paNa A mumukSu puruSa kozala-kuzalatA dharAve che, kalAkAranA jevI nipuNatA dAkhave che. te te yoga kema uttama rIte sAdhI zakAya, tenuM tene nipuNa jJAna hoya che. ane Ama upAyaupAya kauzala paTu hevAthI te te yogane te suMdara rIte sAdhI zake che. kAraNa ke je zastravyApAramAM niSNAta hoya, te aTApaTAnA khela khelavAmAM paTu hoya; tema jene te dhyAna AdinI vidhinuM barAbara jANapaNuM hoya, te te dhyAnAdinI sAdhanAmAM kuzala hoya che. vyAyAmamAM je sArI peThe kasAyelo hoya, te jema kustI vagere pragamAM hozIyAra hoya che, tema te te dhyAnAdine upAya je barAbara jANatA hoya, te dhyAnAdi siddha karavAmAM nipuNa hoya che. dAkhalA tarIke-dhyAna karavuM hoya te tene megya deza Adi jANavA joIe, AsanAdi vidhi jANavI joIe. te jANela hoya, te ja tenA upAyamAM barAbara pravartI zakAya. kuzala kArIgara potAnI kAmagIrI barAbara bajAvI zake che, paNa aNaghaDa tema karI zakato nathI, tema upAya Tu puruSa dhyAnAdi kuzalapaNe karI zake che, apaTu tema karI zaktA nathI. gItAmAM kahyuM che ke-"yoga karmag saurAstram !" have jinavacana prasaMgathI, jANa sAdhaka nItinAtha re; sAdhyarasI sAdhakapaNe, karIe sAdhana rItinAtha re."--zrI devacaMdrajI Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaH upakaraNamAM apratibaMdha-sAdhana te baMdhana ! (rara) ane A draSTimAM ja amyuccaya kahe che- pariSkAragataH prAyo vighAto'pi na vidyate / avighAtazca sAvadyaparihArAnmahodayaH // 56 // upakaraNa viSayamAM vaLI, prAye negya vidhAta; pApataNuM parihArathI, maheda avidhAta. pa6. artha -upakaraNa viSayamAM vighAta paNa prAye atre hote nathI ane sAvadya parihArathI eTale ke pApakarmanA parityAgathakI mahodayavALe avighAta hoya che. vivecana ahIM bIje je guNasamUha hoya che, te atre samuccayarUpe (Generalisation) kahyo che -(1) ahIM upakaraNa saMbaMdhI prAye vighAta-IcchA pratibaMdha upajatuM nathI, (2) ane pApakarmanA parihArathI mahadayavALe avighAta-apratibaMdha hoya che. te A prakAre - A draSTimAM vartatA mumukSu yogIne upakaraNa bAbatamAM prAye koI paNa jAtane vighAta-IcchA pratibaMdha upajato nathI. upakaraNa eTale dharmasiddhimAM upakAra kare evA upasAdhana. tevA upakaraNa saMbaMdhI IcachAnA pratibaMdhe karI-Agraha karI upakaraNamAM A mahAnubhAva vighAta pAmato nathI, vidhra pAmI aTakI jato nathI. apratibaMdha kAraNa ke upakaraNa e te sAdhana mAtra che, sAdhya nathI, ema te jANe che. eTale te sAdhanamAM ja sarvasva mAnI besI raheto nathI, sAdhananA ja kuMDALAmAM ramyA karatA nathI, paNa te dvArA je AtmasiddhirUpa sAdhyanI siddhi karavAnI che, te bhaNI ja potAne satata lakSa rAkhe che, sadAya sAdhyaruci rahI te sAdhana kare che. eTale upakaraNa saMbaMdhI mithyA Agraha, TaMTA, sAdhana dharmanA jhaghaDA ene ApoApa nivastI jAya che. sAdhanamAM-upakaraNamAM te mUccha pAmato nathI, kAraNa ke zuddha sAdhyarucipaNe sAdhana-sevavAM e teNe jinavacana prasaMgathI jANyuM che. "paMca mahAvrata dhAnya taNa, karSaNa vadhyA re, sAdhyabhAva nija thApI, sAdhanatAe sadhyA re....zrI nami." sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rakhyo nija lakSa re."--zrI devacaMdrajI nRtti-rivAta -pariSkAra saMbaMdhI, upakaraNa saMbaMdhI, ema artha che, kApo-mAye, ghaNuM karIne, bAhuyethI, vidhAtA -vidyAta paNu, icchA pratibaMdha paNa, na vidyate-nathI hota, karacAMA daSTi hete sate, vidhAtazca-ane avidhAta hoya che. kevA prakArane heya che? te mATe kahyuM kesAvadyAr-sAvaghanA parihArathakI, pratiSiddhanA parihArathI-tyAgathI, mahoracA-mahadayavALe, abhyaya-niHzreyasane hetu e, ema artha che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) gadaSTisamuccaya paNa mUDha AgrahI jIvo jema, dharmanA upakaraNa je AtmasAdhana mAtra nimitta ja che, tene lakSya cUkI jaI, te te sAdhananA mithyA AgrahamAM, tucha matabhedamAM, nAnA nAnA jhaghaDAomAM, nAnA nAnA vADAomAM rAcI rahI,-temAM ja itikartavyatA mUcchathI mAne che; tema A mahAnubhAva vizAladaSTivALA gIpuruSa mAnato apakaraNa nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-jJAnI puruSoe bAhA-atyaM tara je kAMI upakaraNa kahyA che, dravya-bhAva je kAMI sAdhana batAvyA che, te kevaLa jIvana upakAra thavA mATe kahyA che, apakAra thavA mATe nahiM. paNa temAM paNa je jIva mamatvabhAva rAkhe, IcchArUpa pratibaMdha kare, mUccha dharAve, to te upakaraNe ulaTA apakaraNarUpa thaI paDe che! adhikaraNe thaI paDe che ! sAdhana te baMdhana bane che ! jemake maMdira, upAzraya Adi ghaNuM jIvone bhakti-svAdhyAya AdinI sugamatA-anukULatA khAtara karavAmAM AvyA che, paNa temAM paNa je caDasAcaDasI, hoMsAtasI karavAmAM Ave, mArA-tArApaNuM karavAmAM Ave, nIrAgI ni:saMgI vItarAga prabhu aMge sAdhana te paNa parigraharUpa mamatva buddhi dhAravAmAM Ave, koTe caDhavA jevA moTA baMdhana ! jhaghaDA karI rAgadveSanI vRddhi karavAmAM Ave, to ISTa uddeza mAryo jAya che; sAdhana te baMdhana thaI paDe che ! ane upAzraya paNa amuka vakhata mATe, gRhasthanI anujJAthI, pakSInI jema apratibaMdhapaNe vicaratA pharatArAma muninA kAma. calAu vaparAza mATe che. paNa temAM paNa A phalANAne apAsare ne A bIjAne apAsaro ema je mamatvarUpa kSetrapratibaMdha karavAmAM Ave, te te upAzraya paNa apAzrayarUpa thaI paDe! ga7-gaNu Adi paNa mULa te vyavasthA (Organisation ) ane sahakAra (Co-ordination ) khAtara karavAmAM AvyA che, paNa te paNa je mamatvanuM sthAna thaI paDe, kadAgrahanuM nivAsadhAma bane, kaleza-jhaghaDAnuM raNagaNu banI jAya, ke vADArUpa saMkucitatAnuM pradarzana bane, te te paNa baMdhanarUpa thaI paDe che! AtmAne vighAtarUpa thaI paDe che ! gacchanA bheda bahu nayana nihALatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje ! udarabharaNAdi nija kAja karatAM thakA, moha naDiA kalikAla rAje...dhAra."_zrI AnaMdaghanajI zAstra to kevaLa AtmAthe paThana-pAThana mATe ne sArvajanika upaga mATe kahyA che. tene badale koI potAno mAlIkI hakka karI kaMjUsanI jema tene saMgraha-saMcaya kare, ne temAM pitAnuM mamatva sthApe to apakaraNarUpa thaI paDe che. athavA huM ke paMDita chuM, huM kevuM sarasa vyAkhyAna karI zakuM chuM, huM kevo vaktA chuM, ema abhimAna dharI zAstrane mAnAthe upayoga karavAmAM Ave, to te jIvane pratibaMdharUpa thaI paDe che. athavA zAstrane AgraharUpa khaMDana-maMDanAthe ke beTA vAdavivAda mATe upayoga karavAmAM Ave to te paNa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baSTi AtmAthe ja sAdhana sevana (31) baMdhanane artha thAya che. mUDha janane jema strI-putrAdi saMsAra hoya che, tema sAga rahita-adhyAtmarahita vidvAnone paNa zAstra saMsArarUpa thaI paDe che !! te ja prakAre yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya vagere atyaMtara sAdhana paNa je karaMjanAthe karavAmAM AvatA hoya, athavA ISTa sAdhya lakSyane bhUlI jaI sAdhananI khAtara sAdhana karavAmAM AvatA hoya, athavA sAdhanane sAdhya mAnI sevavAmAM AvatA hoya, te te paNa baMdhanarUpa bane che. zrI ratnAkarapacIzImAM kahyuM che ke - "vairAgyaraGgaH paravaJcanAya, dharmopadezo janaraJjanAya / vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt , kiyabruve hAsyakaraM svamIza // " Ama jANato hoI A mumukSu puruSa te te upakaraNane upakaraNarUpe ArAdhe che, te te sAdhanane sAdhanarUpe seve che, ane temAM mamatvarUpa IcchA-pratibaMdha karI tene baMdhana banAvato nathI, kAraNa ke te yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya, bhakti, AtmAthe ja japa, tapa, vrata, zAstra Adi AtyaMtara upakArI sAdhanone paNa kevaLa sAdhana sevana AtmAthe ja seve che, zuddha Atmasiddhine satata nizcaya lakSya rAkhI ArAdhe che. jema rAdhAvedha sAdhanArA bANAvaLIne lakSa rAdhAnI (pUtaLInI) kIkI para ja hoya che, tema A AtmAthI mumukSu puruSane niraMtara lakSa zuddha AtmArUpa paramArtha para ja hoya che, Ama hevAthI ene upakaraNa viSayamAM kaI paNa vighAta upajato nathI, IcchA pratibaMdharUpa vinna naDatuM nathI. tema ja A mumukSu puruSa sAvagha parihAra kare che, sarva pApakarmano tyAga kare che, niSiddha AcaraNa karato nathI. eTale te aDhAra pApasthAnaka prayatanapUrvaka varje che. AthI karIne paNa tene yogasAdhanamAM avighAta hoya che, IcchA pratibaMdha rahitapaNuM hoya che, koI paNa vigha naDatuM nathI. te nirvidhrapaNe, nirAkulapaNe gasAdhanA karyA kare che. ane A yogasAdhanano avighAta mahadayarUpa phaLavALo che. eTale A nirvigha yegasAdhanathI mumukSune moTo aspRdaya-puNyadaya prApta thAya che, temaja niHzreyasa-mekSanI siddhi sAMpaDe che. A mahAdayavALe suyaza tene maLe che ! "vighana Iha prAye nahIM ja, dharma hetumAM keya; anAcAra parihArathI jI, suyaza mahadaya hAya re jinajI! dhana"-zrI 0 80 sa0 rUpa * "putradArAdisaMsAraH puMsAM saMmUDhacetasAm / viTupa zAstrasaMsAra saghoSatAramanAm "--- gabiMdu. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) gAdisamuccaya balAdaSTine sAra ahIM darzana daDha-kAmAM agnikaNa jevuM hoya che, ane yoganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che. asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja hoya che. atparApUrvaka sarvatra gamana hoya che, ane apAyaparihArathI sarva kRtya praNidhAyukta hoya che. zuzraSA nAmano trIjo guNa ahIM prApta thAya che. A yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNechA jevI tIvra hoya che. A zuzraSA baMdha jalapravAhanI saravANI jevI che, e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM kuvo khodavA jevuM-phegaTa che. zravaNa na thAya tepaNa A zuzruSAnA prabhAve zubha bhAvathI karmakSayarUpa phala thAya che -je uttama bodhanuM kAraNe thAya che. kSepa nAmanA trIjA cittadoSano ahIM tyAga hoya che. eTale yoga saMbaMdhI akSepa hoya che, ane te dega upAyanuM kauzala-kuzalapaNuM hoya che. temaja upakaraNa viSayamAM ghaNuM karI kaI vinna ahIM naDatuM nathI, ane pApakarmanA parityAgathI mahadayavaMta avinna hoya che. balAdRSTinuM keSTaka - 6 darzana gAMga daSatyAga guNaprApti daDha-kAka agni sama Asane kSepa deSa tyAga. zuzraSA. tRSNA abhAve sarvatra | upakaraNa viSaye | bodha pravAha saravANI samI. sukhAsana. avigha. taruNu sukhI jevI tIva. avarApUrvaka yoga upAya kauzala. sarva gamana-mRtya. kaLaza kAvya - bhUjagI - balA daSTimAM kASTha agni samANuM, balI darzane yukta bedhatva mAnuM parA zuzraSA tatva kerI dharAve, na kadI bhegane kSepa thAva. 46. anAdi taNe deha adhyAsa cheDI, nijAdhyAsamAM teha abhyAsa jeDI, sukhAsanamAM sthiti bhegI kare che, parAnaMdamAM magnatA te dhare che. 47. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAta kaLaza kArya (233) svabhAve karIne ja A daSTimAMhI, na tRSNA asatu gIne heya kayAMhI, sukhAsanamAM sthita sarvatra tethI, rame Atma ArAmamAM te sukhethI. 48. game tyAM jatAM ke game te karatAM, tvarA nA nirAkela megI dharatA praNidhAna dhArI sadA AtmarAmI, naghe AvavA daSTimAM kAMI khAmI. 49. sukhI kAMta kAMtA yuta ko yuvAna, cahe sUNavA jema gaMdharva gAna ahIM zuzraSA tatvanI tema dhAre, pipAsu cahe pArTIne je prakAre. 50. huM chuM koNa? kayAMthI vaLI huM thaye chuM? kharA kayA svarUpe ahe! rahyo chuM? mane bAMdhatA A saMbaMdhe badhA zA mahA sUNavA tatva evA pipAsA. 51. ahIM bedha pANInI sira samANI, kharI kRSA tatvanI A vakhANI; vinA zuzraSA sAMbhaLyuM sau vRthA ja, asirA bhUmAM kUpa khevo yathA ja. para kadI zratano joga noce chatAM ye, khare aSA bhAva je cittamAM, ruDA bhAvathI karma te kSINa thAye, paraM bedhane hetu jethI ja pAye 53. rUDA coga AraMbha-atra vegI, kadI kSepane bhega e abhegI; suyoge tanuM zreSTha upAyamAMhi, sukozalya te dAkhave che je AMhi. 54. kadI sAdhane mUchanA nA dharAve, na to baMdhane sAdhanene banAve; sadA pApathI bhAgate te phare che, mananaMdI bhAgyodayane vare che. 55. - geTaka - daDha darzana Asana sthira vase, ati tava taNuM zravaNe talase avikSepaNe zubha yoga lase, mananaMdana ayuda ulase. pa6. // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanI bRhatTIkArUpavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne tRtIyA balAdRSTiH / / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprA dRSTi balA kahI. have dIjhA kahe che. prANAyAmavatI dIprA na yogotthAnavatyalam / tattvazravaNasaMyuktA sUkSmabodhavivarjitA // 57 // prANAyAma dIprAmahIM, na yoganuM utthAna; zravaNa taravanuM hoya paNa, na sUkSama bodha sthAna. 57, artha -dIprA daSTimAM prANAyAma hoya che, yoganuM utthAna sarvathA hetuM nathI, ane te tattvazravaNathI sahita, paNa sUma bodhathI rahita evI hoya che. vivecana "yogadaSTi cothI kahIcha, dIprA tihAM na utthAna, prANAyAma te bhAvathIjI, dIpa prabhA sama jJAna. manamohana jinajI! mIThI tAharI vANu."--yogao da0 sakjhAya 4-1 A dIprA nAmanI cothI gadaSTi che. eTale AgaLa kahelA anukrame veganuM cothuM aMga-prANAyAma ahIM hoya che, utthAna nAmanA cethA AzayadeSane parityAga thAya che, ane zravaNa nAmano cothe guNa pragaTe che, paraMtu darzana te haju paNa sUkama bedha vinAnuM hoya che, ane tene dIpakanA prakAzanI upamA ghaTe che. te A prakAre - vRtti-mAthAmavatI-prANAyAmavaMtI, prANAyAmavALI,caturtha aMganA bhAvathI,-bhAva recaka Adi bhAvathakI, hIrA-dIkA, ethI daSTi. ya thAravatI-ganA utthAnavALI nathI hotI,tayAprakAranA prazAMtavAhitAnA lAbhathI, a4-atyaMta. taravavA saMjuai-tatvazravaNathI saMyuktazubhUvAnA phalabhAvathI. sUkamoghavatA -suma edhathI vivajita, sUkSma-nipuNa bedhathI rahita evI. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi "dIpaprabhA sama jJAna".-dravya-bhAva prANAyAma (35) darzana-A daSTimAM darzana-bodha sthUla prakArano hoya che, sUphama-nipuNa hatA nathI. jo ke AgalI traNa daSTi karatAM vadhAre sthitivALa ne vadhAre sAmarthyavALe heI, tene dIpakanA prakAzanI upamA ApavAmAM AvI che, te paNa sthirA Adi dIpaprabhA haSTinI apekSAe A bodhanuM haju sthalapaNuM che. kAraNa ke dIpaka sama jJAna" prakAza tRNa-gema-kAnA agni karatAM anekagaNe baLavAna ne vadhAre sthitivALo hoya che, paNa ratna-tArA vagerenI apekSAe ghaNe a5vIrya ne maMda che, tema A dIprAdaSTine bodha-prakAza mitrA Adi karatAM vadhAre baLavAna ne vadhAre sthitivALo hoya che, paNa sthirA Adi karatAM maMda ne a85 sthitivALe hoya che. dIpakanA sAnnidhyamAM tenA prakAza-vartalamAM AvatA padArthonuM digadarzana thAya che, paNa tenI bahAramAM dUravatI sUphama vyavahita padArthonuM darzana thatuM nathI, tema kSaye pazama rUpa telanA pramANamAM A draSTimAM padArthanA sthala bodha thAya che, paNa dUravatI sUkSama aMtarita te padArthanuM darzana thatuM nathI. have tela hoya tyAMsudhI prakAze che, tela khUTI gaye olavAI jAya che, tema A daSTine bedha tathArUpa kSopazama hoya tyAM sudhI prakAze che, pachI. prakAzato nathI-olavAI jAya che. dI vAyarAnA sapATAthI olavAya che, athavA asitha2 thAya che, tema A daSTine baMdha paNa tathA prakAranA bAhya nimittarUpa vAyunA sapATAthI olavAI javAne-paDI javAno bhaya rahe che, athavA asthira-caMcala thavAne saMbhava rahe che, ItyAdi aneka prakAre A daSTinA bedhane dIpakanI upamA barAbara ghaTe che. atre "daSTinA agAu kahelA lakSaNa pramANe satazraddhAsaMgata baMdha hoya che, tethI karIne asata pravRttino vyAghAta thato jAya che, ne sapravRttipada nikaTa AvatuM jAya che. - prANAyAma - "bAhyA bhAva recaka IhAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNe karIjI, prANAyAma svabhAva. mana"-zrI yo0 60 sakjhAya -2 ane mukhyapaNe AdhyAtmika bhAvaprANAyAmano ja nirdeza che. paNa prANAyAma nAmane zvAsanA aMdhanarUpa je bAhyA e haThayogano prakAra che, te atre mukhyapaNe prastuta nathI, kAraNa ke te te kAyakalezarUpa mAtra heI cittacaMcalatAnuM kAraNa thavAne dravya prANAyAma saMbhava che. A bAhya prANAyAmanA traNa prakAra che -(1) zvAsane bahAra kADha, te recaka prANAyAma che. (2) zvAsane aMdara pUra, te pUraka prANAyAma che. (3) zvAsane kuMbhamAM jalanI jema nizcalapaNe thaMbhI rAkhavo, te kuMbhaka prANAyAma che. * "recakaH syAdahirvRttirantavRttizca pUrakaH / kuMbhakaH staMbhavRttizca prANAyAmastridhetyayam // dhAraNAyogyatA tasmAt prakAzAvaraNakSayaH / anyairuktaH kvaciccaitadyujyate yogyatAnugam // " (AdhAra mATe juo) yazA kRta dvA2 dvA2 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (236) gadarisaracaya pataMjali Adine abhiprAya che ke-"prANAyAmathI prakAzanA AvaraNane kSaya thAya che, ane dhAraNamAM mananI egyatA thAya che." eTale ke cittasaravagata prakAzanuM je kalezarUpa AvaraNa che tene kSaya thAya che, ane prANAyAmathI sthira karAyeluM citta sukhe karIne niyata dezamAM dhArI rakhAya che. ane A je pataMjali Adie kahyuM che te kavacit puruSa vizeSamAM gyatA pramANe yukta che, kAraNa ke yegIonuM nAnArucipaNuM che. tethIpaNa bhagavat jinapravacanamAM te zvAsocchavAsano rodha vyAkulatAne hetu thaI paDe che mATe niSiddha ja che, kAraNa ke jema gasamAdhAna thAya ema ja pravRtti karavI zreyaskara che ane prANarodharUpa mathAmaNunuM bahu jhAjhuM prayojana paNa nathI. bAkI bhAvathI joIe te bAhyA bhAvanA recanathI, aMtarabhAvanA pUraNathI, ne nizcita arthane kuMbhanathI paramArtharUpa bhAva prANAyAma thAya che. te A prakAre -(1) jema prANA yAmanI bAhya sthala kriyAmAM zvAsane bahAra kADhavArUpa recaka kriyA karabhAva prANuyAma vAmAM Ave che, tema A bhAva prANAyAmamAM bAhAbhAva-parabhAvane bahAra kADhavArUpa-reca devArUpa recake kriyA karavAmAM Ave che. eTale strIkuTuMba AdinA mamatvarUpa bAhA bhAvone kADhI nAMkhavAmAM Ave che. (2) jema bAhA prANAyAmamAM zvAsa aMdara bharavArUpa pUraka kriyA karavAmAM Ave che, tema bhAva prANAyAmamAM aMtarAtmabhAva aMtarumAM bharavArUpa pUraka kriyA karAya che. eTale ke zravaNathI upajelA vivekarU5 aMtarbhAva bharAya che. (3) jema haThagika prANAyAmamAM zvAsane aMdara bharyA pachI tene kuMbhamAM jalanI jema sthira karavArUpathaMbhAvI rAkhavArUpa kuMbhaka kriyA karAya che, tema atre bhAva prANAyAmamAM aMtarbhAvanI sthiratArUpa-sthaMbharUpa kuMbhaka kriyA karavAmAM Ave che. eTale nizcita arthanuM kuMbhana-sthirIkaraNa thAya che. Ama bhAva prANAyAma te AtmabhAvarUpa svabhAva che, ane e ja avyabhicArathI veganuM aMga che. arthAta bAhya prANAcAma yAganuM aMga thAya ke na paNa thAya, paNa A bhAva prANAyAma te cakakasa veganuM aMga che ja. mATe A AdhyAtmika prANAyAma e ja utkRSTa-zreSTha prANAyAma che. " zvAsaprazvAsayorgativicchedaH prANAyAmaH / sa tu bAhyAbhyaMtarastaMbhavRttirdezakAla. saMkhyAbhiH paridRSTo dIrghasUkSmasaMjJaH / bAhyAbhyaMtaraviSayApekSI caturthaH / tataH kSIyate prakAzA vALam ! dhAraNa 4 thatA manaH " - pAtaM0 0 2, 49-53. x " ussAsaM Na Nirubhai AbhiggahIovi kimu aceThA / ghara maLa nirode mudupurANaM ja jJALar "--zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajI. + "revanAdAmAvAnAmatamava pULA ! mANitArA kALajAyAmazva mAvataH "--zrI yazevikRta dvAra dAva Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kajhAdaSTi : yoganuM anusthAna, tatvazravaNa (237) - "bahitarAma taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva - paramAtamanuM he Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva."-zrI AnaMdaghanajI. "zuddha deva avalaMbana bhajatAM, paraharIe parabhAva." aMtara aMtara AtamatA lahI hojI, 5ra pariNati niraha."-zrI devacaMdrajI yoganuM utthAna-UThI javuM te anna thatuM nathI, kAraNa ke tevA prakAranI prazAMtavAhitA hoya che, eTale ke evA prakArane prazAMta rasano pravAha pravahe che ke vegamAMthI citta UThatuM nathI. jema zAMta saritAne pravAha akhaMDa zAMtapaNe vahyA kare, anusthAna temAM taraMga UThe nahiM, tema atre gasaritAnA zAMta rasane pravAha akhaMDapaNe vahyA kare che, temAM utthAnarUpa taraMga UThatuM nathI. kAraNa ke AgalI draSTimAM kSe5 nAmane doSa TaLe, eTale keI paNa prakAre cittamAM vikSepa upa. jato nathI, tethI cittamAM zAMtarasa pravahe che, ane mane potAnA sthAnamAMthI UThavAnuM banatuM nathI, AraMbhelI gakriyAmAM ja citta coTayuM rahe che. Ama anutthAna ghaTe che. paNa AvI A zAMtavAhitA-karelapaNuM na hoya, te yugamAM utthAna thAya che, eTale ke prArabdha gakriyAmAMthI mana UThI jAya che, ucaka thAya che, umana thAya che, citta cuMTatuM nathI-TharatuM nathI. chatAM tevI unmAna sthitimAM tyAgavA gya evI te yogakriyA jhaMDAtI paNa nathI. jemake-keIe dIkSA lIdhI hoya, ane te pALavAne sarvathA asamartha hoI temAMthI tenuM mana UThI gayuM hoya, tevAne te dIkSA choDI zrAvakanuM liMga dharavuM vadhAre yogya che, tathApi te lekaniMdA Adi bhayathI te muniliMga chAMDato nathI. A utthAna doSanuM udAharaNa che. Avo utthAnadeSa ahIM TaLe che. zAMtavAhitA viNa have re, je yoge utthAna re, tyAga yoga che tehathI re, aNachaDAtuM iyAna re.....prabhu"--sAtragA0 sta2tA.-10 AgalI daSTimAM zuzruSA-sAMbhaLavAnI IcchAne guNa pragaTyo che, eTale tenA pachI svAbhAvika krame atre tacvanuM zravaNa bane che. AgaLamAM kahyuM hatuM tema zuzraSA eTale sAMbhaLavAnI utkaMThA-aMtaraMga jijJAsA vinAnuM zravaNa vRthA che, e khAsa tatvazravaNa lakSamAM rAkhavA gya che. kadApi zravaNa vinAnI zuzraSA kalyANakArI thAya, paNa zuzraSA vinAnuM zravaNa kalyANakArI thatuM nathI. mATe zuSAnA anuvedhavALuM--anusaMdhAnavALuM zravaNa ja upakArI thAya che. ane A zravaNa eTale kaNendriya para zabdonuM athaDAvuM ne sAMbhaLavuM ema nathI, paraMtu aMtarAtmAthI aMta:kaNendriyadvArA zabdanuM arthagrahaNa-bhAvagrahaNa karavuM, tenuM nAma zravaNa che. ema te A jIve karNapaTa * "jai na tarasi dhAreuM mUlaguNabharaM uttaraguNabharaM ca / mojULa totti mUrSi purAvAraM vAtatri "- zrI upadezamAlA, Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238) gadaSTisasthaya para athaDAvArUpa zabda zravaNa to eTaluM badhuM karyA karyuM che ke tenA kAnanA paDadA paNa tUTI gayA che! to paNa tene brahmajJAna thayuM nathI! kAraNa ke kharuM tattvazravaNa thayuM ja nathI, arthagrahaNa-bhAvagrahaNarUpa aMtarAtmAthI zravaNa thayuM ja nathI. zrI akhAbho mArmika vacana kahyuM che ke- "kathA suNI suNI phUTyA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna." bhAvarecaka Adi guNa kahe che - prANebhyo'pi gururdharmaH satyAmasyAmasaMzayam / prANAMstyajati dharmArtha na dharma prANasaMkaTe // 58 // prANathIya maTe gaNe, nisaMzaya ahiM dharma dharma artha prANa tyaje, prANasaMkaTa na dharma, 58. artha-A haSTi hatAM, prANe karatAM paNa dharmane nisaMzaya guru-maTe mAne, dharmane arthe prANa choDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDye dharma na choDe. vivecana dharma artha ahIM prANane jI, cheDe-paNa nahiM dharma, prANu artha saMkaTa paDe che, juo! e daSTine marma.mana"--2 da0 sajhAya 4-3 A draSTimAM vartanAra yegIne mana ni:saMzayapaNe prANa karatAM paNa dharma ghaNuM vadhAre mATe lAge che, dharmanuM mAhAmya prANa karatAM paNa adhika bhAse che. AkhA jagatamAM hAlAmAM vahAlI vastu prANu gaNAya che, te prANanI jALavaNI arthe prANuthIya samasta jagata pravRtti karI rahyuM che, ne tenI rakSA mATe game te karavA dharma priya te taiyAra rahe che. paNa A jogIjanane to AvA priyatama prANa karatAM paNa dhama vadhAre priya bhAyamAna thAya che. eTale ja te dharmanI khAtara prANa paNa choDI devA paDe-nyochAvara karavA paDe, to te AMcake khAto nathI, ane prANasaMkaTa AvI paDe, prANa javAne prasaMga AvI paDe, to paNa te prANa bacAvavAnI khAtara dharmane choDato nathI. prANanI ke dharmanI rakSA karavAnI hoya, te tenI prathama pasaMdagI dharmarakSA para utare che, prANanA bhege paNa te dharmanuM paripAlana kare che. jemake - "raghukula rIti sadA calI AI, prAna jAya aru bacana na jAI. -zrI tulasIdAsajIkRta rAmAyaNa. kRtti mAththasfu-prANathI paNa, Idriya Adi pramANe karatAM paNa guha dharma guru, mahAra, vadhAre moTo hoya, sAmAku-A aMdhakRta dRSTi-dIkA hete sate, kasAyamU-asaMzayapaNe, A kyAMthI? te mATe kahyuM- vAtyAti dhamartha-dharma arthe prANa tyaje, tavautsarga pravRtivaDe karIne, (paNa) - dharma prAraMva-prANasaMkaTe dharma na tyaje-tatvautsaga pravRttivaDe karIne ja. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Adi sAcA raMga te dharmanA',--dhama arthe prANa tyaje (139) AvA te DhadhI hAya che, AvA DhaDha dha raMga- cALa majIThanA raMga '-tene lAgelA hAya che. ane A dhamanA ra'ga ja sAcA raMga che, bAkI bIjo badhA raMga pataMga samAna che-cAra divasanI caTakI che. 'sAcA reMga te dharmanA '. deha bhale jINu thAya, saDI jAya, paDI jAya, vidhvaMsa pAmI jAya, paNa dhama`roMga kadI jINu thatA nathI, saDatA nathI, paDatA nathI, vidhvaMsa pAmatA nathI. dharma raMga jIraNa nahi ....sAhe. deha te jIraNu thAya re....guNu seAnuM te viSNuse nahiM...sAhe.ghATa ghaDAmaNa jAya re....guNu. trAMbu' je rasavedhiyuM...sAhe. hAya te jAcuM hema re...guNu. pharI te trAMbuM navi huve....sAhetima prabhu zuM muja prema re....guNuru"-zrIyoAvijayajI ane Ave! sAcA dharaga-dharma prema lAgavAnuM kAraNa, te dharmanuM parama mAhAtmya tene mana vastu che te che. jemake-- " zrI anaMtajina zuM karA....sAhelaDIA, cALa majIThanA rIMga re....guNu velaDIA sAcA raMga te dharmane....sAhe. bIjo raMga pataMga re....guNu. X k ' cAturA cAMpethI cAhI ciMtAmaNi citta gaNe, paMDitA pramANe che pArasamaNi premathI; kaviye| kalyANakArI kalpataru kathe jene, sudhAnA sAgara kathe sAdhu zubha kSemathI; AtmanA uddhArane umaMgathI anusarA jo, ni`La thavAne kAje, name nIti temathI; vande rAyacaMda vIra, evuM dharmarUpa jANI,dharma vRtti dhyAna dharI, vilakhe! na vemathI.'' ~~zrImad rAjacaMdrajI na tema ja A mumukSu jogIjana jANe che ke-' A saMsArane viSe vizuddha dharma ja budhajanAne muktiarthe sadA upAdeya che-mAdarathI grahaNa karavA ceAgya che, kAraNa ke bIjI badhuya du:khanuM kAraNa che. A saMsAramAM badhuMya prakRtithI asuMdara che, dhama ja upAdeya svabhAvathI asuMdara che. eTalA mATe atre dharma zivAya bIje kyAMya vivekIone AsthA dharavI zuM yukta che? te huM jIva! tuM kahe. ane te dharma teA jagadya che, niSkaMlaka che, sanAtana che, parAnA sAdhaka che, ane zIlavata dhIrajanAe te sevelA che. mATe te dharma sivAya anyatra kayAMya AsthA karavI cukta nathI .'x "C 'upAdeyazca saMsAre dharma eva sadA budhaiH / vizuddho muktaye sarva yato'nyadduHkhakAraNam // prakRtya suMdaraM hyevaM saMsAre sarvameva hi / ato'tra vada kiM yuktA kavidAsthA vivekanAm // muktvA dharma jagadvaMdyamakalaGkaM sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH // " maharSi ribhadrAcAya jI praNIta zAsravArtAsamuccaya Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240) rAgasimaya Ama parama kalyANakArI, du:khahAraka ne sukhakAraka, evA nirmala dharmonuM mAhAtmya tenA hRdayamAM vastu' hAvAthI, A mumukSu puruSa te dharmanI khAtara pAtAnA prANanA paNa lega ApI devA paDe, peAtAnA prANanI paNa kurabAnI karavI paDe, tApaNu pAchuM vALIne jIe nahi, emAM zuM navAi ? kAraNa ke te dharmane ja peAtAnA bhAva-prANa jANe che, te dharma jo gayA tA te peAtAne muvale ja samaje che, te dharmo rakSAye tA peAtAnA prANa paNa rakSAye ema te kharA aMta:karaNathI mAne che. eTale AvA bhAlaprANarUpa dharmanA saMcaya karatA rahI, saMrakSaNa karatA rahI, te bhAva prANAyAmanI vRddhi karatA rahe che; ane te dhane arthe prANa tyaje che. arthAt jema bane tema AtmatattvanA utsa thAya, jema bane tema AtmatattvanA pragaTapaNArUpa kAryasiddhi-tattvaniSpatti thAya evI satpravRttimAM jIvana aNu kare che; ane tema karatAM kavicata prANasaMkaTa AvI paDe, tApaNuM te tattvautsarga pravRtti-karatA ja rahI-Atmasiddhi sAdhatA ja rahI kaDhI dharma te chADatA nathI,-evA te Dhadharmo hAya che. atra pratibaMdhana kahe che-- eka eva suhRddharmo mRtamapyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyattu gacchati // 59 // eka ja sudharma je, muvA pAchaLe jAya; anya sa tA hanI, sAthe nArA ja thAya. para artha:dharma e eka ja suhRd-mitra che, ke je marelAnI pAchaLa paNa jAya che. bAkI khIjuM badhuM teA zarIranI sAthe ja nAza pAmI jAya che. vivecana dharma ja eka sAcA-kharekharA mitra' che. kAraNa ke je maitrI eTale ke sahavAsasahuceAgIpaNuM na cheDe te mitra kahevAya. sukhamAM ke du:khamAM, saMpattimAM ke vipattimAM, sArI sthitimAM ke mADI sthitimAM je sAtha na cheADe, sadA peAtAnA dharmaja eka hRdayarUpa rahI 'suhRd ' bhAva na tyaje, te kharekharA mitra athavA suhRd mitra kahevAya che. evA ' mitra' zabdanA yathArtha arthamAM jo keAIne paNa 'mitra' nAma chAjatuM hAya tA te dharmane ja che. kAraNa ke mRtyu pAmyA pachI paNa eka dharma ja te dharma karanArane anusare che, enI pAchaLa pAchaLa jAya che, sadA enA saMgAthI rahe che. vRtti:- va sudadharmo--eka ja mud-mitra dharma che, anya nathI, tenA lakSaNunA caigane lIdhe. tethI kahyu nRtamavyanuyAti yaH-je mRta-marelAnI pAchaLa paNa naya che. rArIdena sama nAA-zarIranAM sAthe nAzca-vyaya, sarvamamcattu pati-khIju badhuMya-strajAda tA pAme che, Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIgadaSTi : "dharmaprema e ja sAco prema che,-"je jyAMnI te tyAM rahIcha' (21) * bAkI bIjA badhA kahevAtA svajana-saMbaMdhI to dehanA saMbaMdhI hoI, deha naSTa thatAM tenI sAthe ja naSTa thAya che, deha paryAya chUTI jatAM te te saMbaMdha paNa chUTI jAya che. svajanAdi te mRtadehane bALI-jALI mazAnamAMthI pAchA vaLe che, sanAnasUtaka karI, dADA-pavADo karI, thaDe vakhata sAca-Te svArthamaya kheda karI, maranAranA nAmanI moTI pika mUkI potAnA svArthane raDatA rahI, thoDA vakhata pachI maranAranA nAmane paNa visarI jAya che ! are ! eTaluM ja nahiM, paNa keTalIka vAra te maranAranA nAme, maranAranI milakata mATe aneka prakAranA jhaghaDA kare che, korTa-kajIA UbhA kare che, ne maranAra pAchaLa bhavADA karI tenA nAmane jagabatrIzIe caDhAve che! phajetI kare che ! sAkSaravarya zrI sva. manasukhabhAIe vedhaka zabdomAM A aMgene AbehUba citAra khaDe karyo che ke - cetana ! tArA javA pachI e zuM kare che? tuM je teone mATe A bhava dhULa ghAlI rA, khape, tenuM to game te thAo; sArI gati thAo ke mAThI gati thAo, tene te teone vicAra paNa nathI. paNa ulaTA tArA javA pachI tArAM dravyanI bhAMgaphADa kare che, te vaheMcI le che, te vaheMcaNImAM tophAna kare che, keIne ochuM maLe che, koIne vadhAre maLe che, AthI virodha thAya che. koI tane jaza Ape che, kaI tArAthI ceDAM kADhe che. Ama pachavADe tArA prati vItaka thAya che, vIte che. pitAnuM sukha gayuM jANuM strIo lAMbA kALa sudhI raDApITa kare che, tArA nAmano cheDe tANe che. puruSo paNa tArA saMbaMdharUpa nAma yAda karI, koI bhAI kahI, kaI beTA kahI, tane lAMbA sAde yAda kare che, paNa keI ema nathI vicAratuM ke tArI zI gati thaI? tuM kaI gatimAM paDyo ? tAruM zuM thayuM ? tuM sukhI che ke duHkhI? eno cetana ! koI vicAra karatuM nathI. " ( ItyAdi - zAMtasudhArasa vivecana, mRtyu sudhAraka bodha, pR. 46. " Apa muA pIche, DUba gaI dunI A." -saMta kabIrajI, Ama pitA potAnA svArthane AzrIne jagatamAM sarva ke prIta-sagAI kare che, paNa te badhI prIta-sagAI sAcI nathI-beTI che, mAyAjAlarUpa che, e sapAdhika prItamAM kAMI mAla nathI-kAMI kiMmata nathI. kharI prIta-sagAI to nirupAdhika che, svArtha Adi upAdhithI rahita che, kevaLa paramArtha premamaya che. "prIta sagAI re jagamAM sahu kare re, prIta sagAI na koya, prIta sagAI re nirupAdhika kahI re, pAdhika dhana bAya -Sabha. zrI AnaMdaghanajI * " pratApApannaM galitamatha tejobhiruditairgataM dhairyodyogaiH zlathitamatha puTena vapuSA / pravRttaM tadravyagrahaNaviSaye bAMdhavajanairjane kInAzena prasabhamupanIte nijavazam // " zrI vinayavijayajIta zrI zAMtasudhArasa, 31. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 242 ) yogadarisaNaya - ane evI nirupAdhika, ni:svArtha, kevaLa paramArtha premamaya prIta-sagAI te dharmanI ja che. "dharmaprema e ja sAce prema che. kAraNa ke dharma ja parama mitra-suhadanI jema jyAM jyAM A jIva jAya che tyAM tyAM sarvatra tene anu"dharma prema gAmI thaI, sAcuM mitrapaNuM adA kare che; sarvatra hitasvI rahI Atmaeja sAce kalyANa sAdhI, sAce nircAja mitrabhAva bajAvatA rahe che. eTalA prema che " mATe AvA paramArtha premI dharmarUpa parama lyANamitrane saMsarga kadI paNa choDavA yogya nathI, ema A uparathI sAra badha phalita thAya che. kAraNa ke sarva zAstro pokArIne kahe che ke pApathI duHkha ne dharmathI sukha che, eTalA mATe pApa karavuM nahiM, ne dharmane saMcaya karavo " kAraNake manuSya game teTalA chaLaprapaMca karI, game teTalA kALA dheALA karI, game teTaluM dhana saMcaya kare, game teTalI "do-lata" ekaThI kare, game teTalA vADIvajIphA ne bAga-baMgalA baMdhAve, game teTalI RddhisamRddhi meLave, are! je jyAnI te sakala zatrudalane padadalita karI vizvanuM ekachatrI sAmrAjya sAdhI tyAM rahIjI' cakravatI padavI paNa prApta kare, te paNa jyAre mRtyuveLA AvI pahoMce che, tyAre te badhuMya emane ema dharyuM rahe che, je jayAnuM che te tyAMnuM tyAM ja paDayuM rahe che, ne yamarAjanI AjJAthI A kAyArUpa koTaDI eka kSaNanI paNa neTIsa vinA tAbaDaba khAlI karI, e badhaya parigraha parANe mUkIne jevA AvyA tevA khAlI hAthe pAchA cAlyA javuM paDe che. mahAparAkramI vijetA elekajhAMDara (sIkaMdara) aMge kahevAya che ke-te jyAre mRtyuzA para hato, tyAre teNe evA Adeza karyo hate ke hArI ThAThaDI jyAre laI javAmAM Ave tyAre hArI muThThI khulI rAkhaje, ne jagane batAvaje ke A sIkaMdara khAlI hAthe Avyo hato ne khAlI hAthe jAya che. "parigrahanI mamatA karIjI, bhavabhava melI re Atha; je jyAMnI te tyAM rahIjI, keI na AvI sAtha re...jinAjI! micchA dukakaDa Aja." zrI vinayavijayajIkRta zrI puNyaprakAzastavana " juhIne je chatra pare kare, merune kare daMDa re; te paNa gayA hAtha ghasatA, mUkI sarva akhaMDa. mAyAjAlare." -zrI vijayajI. * "durNa pApAta pArvazApu rithatiH | jamataH pavi atho ghaNA - zAsUvArtAsamuccaya " pApAhuHkhaM dharmAtsukhamiti sarvajanasuprasiddhamidam / taramAhiAtha gri antu yuvAthI sarA dharman -AtmAnuzAsana Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti : sadAzayathI tavazravaNa, vastudha-Atmadhama sAthe Ave che mAtra eka dhamitra ja, eTale 'hAthe te sAthe' ema samajI AtmAthI vivekI puruSa pAtAnA hAthe jeTaluM bane teTaluM dharmanuM ArAdhana kare che. itthaM sadAzayopetastasvazravaNatatparaH / prANebhyaH paramaM dharmaM balAdeva prapadyate // 60 // Ama sadAzaya yukta te, tattva zravaNa taiyAra; prANAthI parama dharmata, kare khaLe ja svIkAra 60 (243) ( artha:--mAma sad AzayathI yukta evA te, tattva zravaNumAM tapara rahI, prAthaeNA karatAM parama evA dharmane baLathI ja aMgIkAra kare che, mAnya kare che, vivecana Ama uparamAM kahyuM tema A dRSTivALA cegI puruSa dharmIne parama mitra-suhRd jANe che, eTale tene dharmanI gADha maitrI jAme che, daDha dharaga lAge che, ane jene jevA saMga, tene tevA raMga ' e ukti pramANe te dharmanI saMgatinA prabhAvathI te pAte sAcA dharmAtmA-dhamamUrtti banI jAya che, te dharmanA saMskAra tene asthimajjA paryaMta hADAhADa vyApI jAya che. kAraNa ke " uttama guNu anurAgathI....sAhe. lahIe uttama DAmare....gujI. uttama nija mahimA vadhe....sAhe. dIpe uttama dhAma re....guNu," zro yoAvijayajI, " uttama saMge re uttamatA vadhe, saMdhe Anada anaMtAjI."-- zrI devaca'jI. ane tethI karIne tene citta mAzaya sprIta--ujjavala thAya che. sa-zula pariNAmavALA thAya che, tenI cittabhUmikA sphaTikanA jevI svaccha te cAkakhI thAya che, ke jethI te tattvarUpa nirmala jalane jhIlavA mATe yeAgya pAtra (Receptacle) sadAyaH ane che. sArA mitranI seAbatathI avaguNa doSa dUra thAya che ne sadguNa tavazravaNa Ave che, tema A dharma sanmitranI sagatithI azubha AcaraNurUpa doSa TaLe che te zubha AcaraNurUpa sadguNunI prApti thAya che, citta cAmuM` niLa te nirvikAra bane che. ane Ama citta cAkakhu thAya tyAre ja temAM bhakti pramukha guNu pariName che--kare che. vRtti:-sthaM--ema, nArAyouta:-sad AzayathI saMyukta hAi, tattvathavaLatasparaH-tattvazravaNumAM tatpara, A tattvazravaNa-pradhAna eve te, prALo maM dharma vahAreva prapadyate-prANA karatAM parama evA dharmAMte balathI ja mAnya kare che, tenA svabhAvapaNuAne lIdhe. svata eva ( pAtAnI meLe ja ) yAganuM utthAna ane hetu nathI. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) - yogadaSTizathiya zrI zItala jina bheTiye, karI bhakta cakakhuM citta che."--zrI yazovijyajI. "zuddhAzaya prabhu thira upayoge, je samare tuja nAmajI; avyAbAdha anaMte pAme, parama amRta rasa dhAmajI, "- zrI devacaMdrajI. ane Ama jyAre cittanI pATI cekakhI (Clean Slate) thAya che, tyAre ja temAM tavazravaNurUpa akSara lakhAya che, tyAre ja jIva tavazravaNanuM yogya pAtra bane che. eTale te mumukSu jogIjana tavazravaNamAM tapura-udyakta thAya che, dharmatatva sAMbhaLavAne rasIo thAya che. A AkhuM jagat "dharma dharma " ema kahetuM phare che, paNa A dharmane marma kaI jANatuM nathI, mATe A dharma eTale zuM? ghamanuM vAstavika tatvasvarUpa zuM? ItyAdi tatvavArtA saddagurumukhe zravaNa karavAmAM e sadA utkaMThita rahe che. eTale zrI sadaguru bhagavAna prakAze che ke- varaghurAvo gho - vastune svabhAva te dharma " Atmavastuno svabhAva te Atmadharma, eTale ke AtmAnuM sva * svabhAvamAM vartavuM tenuM nAma dharma. je je prakAre AtmA svavastudharma bhAvamAM-AtmabhAvamAM Ave te dharmanuM vAstavika svarUpa che. upazama, kSapazama ke kSAyika bhAvarUpe je nija guNanuM pragaTapaNe chevaTe pUrNa avasthA nIpajAve che, te svabhAvarUpa AtmadharmanA sAdhana che, mATe te paNa sAdhanarUpa dharma che. samakita guNathI mAMDIne zelezI avasthA sudhI je AtmAne anugata-anusaratA bhAva che, te AtmadharmarUpa sAdhyane avalaMbatA heI, saMvara-nirjarAnA hetu thaI paDI upAdAna kAraNane pragaTa kare che, mATe te badhAya dharmanA prakAra che. ane pachI sarva pradeze karmane abhAva thaI, pUrNAnaMdasvarUpa je AtmaguNanI saMpUrNatA thavI, sahajAnmasvarUpanI pUrNa pragaTatA thavI, te anupama e siddha svabhAvarUpa dharma che. Ama sAdhya evA vastu dharmanuM sAdhana ke siddhi te ja kharo bhAvadharma che. bAkI nAmadharma, sthApanAdharma, dravyadharma, kSetradharma, kAladharma, vagere je dharmanA prakAra che, te to je bhAvadharmane heturUpa thatA hoya te bhalA che-rUDA che, nahiM to bhAva vinA e badhAya "Ala' che, mithyA che, vyartha che. AvA zuddha vastudharmane-Atmadharmane athavA te zuddha dharma jene pragaTyo che evA dharmamUrti prabhune je jANI, sahIne ArAdhe che, te pachI kama bAMdho nathI, ne tene vastu svabhAvarUpa dharma pragaTe che. "svAmI svayaMprabhane huM jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra, A vastudharma pUraNa jasu nIpa, bhAva kupA kiratAra...svAmI. nAma dharma he ThavaNa dharma tathA, dravya kSetra tima kAla; bhAva dharmanA hai hatupaNe bhalA, bhAva vinA sahu Ala. svAmI che.' Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi ! dhamanuM zaraNu-ga bIja praha (245) ( zraddhA bhAsana ha tatva ramaNapaNe, karatAM tanmaya bhAva; devacaMdra hajinavara pada sevatAM, pragaTe vadhu svabhAva...svAmI zrI devacaMdrajI. "dharama dharama karato jaga saha phire, dharma na jANe ho marma...jinesara ! dharma jinesara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che karma jinesara ! dharma jinesara gAuM raMgazuM. "-zrI AnaMdadhanajI. "je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che...jIve dharma pitAnI kalpanAvaDe athavA ka95nAprApta anya puruSavaDe zravaNa karavA jega, manana karavA jega ke ArAdhanA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA puruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che."--zrImad rAjacaMdrajI. ItyAdi prakAre jyAre sadguru dharmanI vyAkhyA kare che, dharmanuM tatvasvarUpa pragaTa kare che, tyAre A mumukSu zrotA puruSa tanmayapaNe-tatpara paNe te zravaNa kare che, ane prANathI paNa parama evA te dharmane balathI ja mAnya kare che, te dharma pratye ene e premapravAha vachUTe che ke tenA svIkAra vinA tene cAlatuM nathI. kAraNa ke te tene svabhAva che, eTale te anAyAse jasahaja svabhAve ja prANAdhika dharmanuM zaraNa thahe che, ane bhAve che ke "rAdhi mAM tyAM gha" he dharma ! huM tyAre zaraNe Avyo chuM, tuM mAruM rakSaNa kara. ane Ama je dharmanI rakSA kare che, tene dharma rahe che. "pamAM rakSati rakSitaH " " sarvajJAna dharma suzaNuM jANuM, ArAdhya ! ArAdhya ! prabhAva ANI; anAtha ekAMta anAtha thAze, enA vinA keI na bAMhyA haze. - zrImad rAjacaMdrajI. te zravaNa guNa kahe che - kSArAmbhastyAgato ydvnmdhurodkyogtH| bIjaM prarohamAdhatte tadvattattvazruternaraH // 61 / / khA jalana tyAgathI, madhurA cage jema; pAme bIja prahane, tavazravaNathI tema. 61 vRtti-lArAmarayAto thatu madhurothAta -khArA pANInA tyAgathI, madhura-mIThAM pANIne yogathI jema-tenA mAdhuryanuM spaSTa saMcitithIsaMvedanAthI ajANapaNuM chatAM, vI1 karo -bIja praroha dhAre che-pAme che, ( bIja UgI nIkaLe che), tannata saravarnara:-tenI jema tattvakRtithI tara ( praroha pAme che ),-tazrAtinA acinya sAmarthyathakI mahAprabhAvapaNane lIdhe. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgannisamuccaya ( 246 ) artha::-khArA pANInA tyAgathI ane mIThA pANInA yeAgathI jema bIja prarAhu pAme che-UgI nIkaLe che, tema tattvazravaNathakI bhaMra prarAddhane pAme che. vivecana. 66 tattvazravaNu madhurAdake, ihAM hAya bIja praRAha; khAra udaka sama bhava tyajejI, guru bhakti adroha....mana."--zrI. yA. 6. sajjhAya 4-4 6 tattvazraNane mahimA ahIM khatAnyeA che. A tattvazravaNu madhurAdakejI '- tavazravaNurUpa mIThA pANInA jogathI, ahIM bIjanA prarAhu thAya che, aMkura phUTe che. khAruM pANI hoya teA bIja Uge nahi; paNa jo khAruM pANI cheADI, mIThA pANInA joga ane tA bIja UgI nIkaLe,-bhale tenI mIThAzanuM spaSTa 'cetana vaDe bhAna-jANupaNuM na hAya, teA paNu aMkurA phUTI nIkaLe. te ja prakAre saMsAra samudranA khArA pANInA joga jyAMsudhI hAya, tyAMsudhI meSanu mIja Uge nahi, paNa te khArUM' pANI cheADI, tattvamravaNurUpa madhura jalane joga jo banI Ave te bedharUpa bIja UgI nIkaLe- praroha pAme. ' bhale te tavazrutinA mAdhuryanu puSTa sacetana-sa Mvedana hajI na heAya, te paNa tene kurA te jarUra Ave. atre ' prarAha ' zabda ane atha mAM ghaTe che (zleSa ). prarAhu eTale UgI nIkaLavuM te, athavA uttarAttara caDhatI padavI pAmavI te. taAzravaNanA aciMtya mahAprabhAvathI nara uttarAttara prarAhu-caDhatI kaLA para ArUDha thatA jAya che, te vArtA spaSTa che. ahIM 'nara' zabdanu grahaNa karyuM che, te mukhyapaNe manuSya ja tattvazravaNanuM pAtra bane che, e sUcavavA mATe che, kAraNa ke manuSya paryAyamAM ja pUrNa sadRvivekanA udaya thai, cAvatA meAkSanI prApti thai zake che. Avu tavazravaNunuM acittva sAmarthya hAya che, Ave mATe prabhAva hoya che. AkRti-10 - khIja saMsAra=mAruM pANI tattva zravaNu= mIThuM pANI. jinavara vacana amRta anusariye, tatttaramaNa Ariye re; .* vya-bhAva Azrava paraharie, devacaMdrupada varIe re ''--zrI devacaMdrajI vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavarAganA, kAyarane pratikULa, "teDhu tattvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa. - zrImad rAjaca drajI Adha- aMkura puNya--bIja "" "" Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANitattvazravaNu madhurajalathI gabIja aMkura (47) Ama AgalI mitrA Adi daSTiemAM je vega- bIjonuM cittabhUmimAM ropaNa thayuM hatuM, tene atre aMkurA phuTe che, arthAta te paripaSaNathI vRddhi pAme che. eTale prabhubhakti-paramAtmA ahaMta bhagavaMta pratyenI bhakti uttarottara gabIja adhika mAtrA pAmatI jAya che. A bhakti prabhu pratye parama upAdeya aMkura bhAvavALI, AhAradi daza saMjJAthI rahita, ane phalakAmanA vinAnI - niSkAma evI hoya che. ane te bhakti karanAra bhakta jogIjananuM citta atyaMta cokakhuM hoya che, saMzuddha-nirmala hoya che. AvI akuThita bhaktithI mana e ja vaikuMTha-svarga thaI paDe che, ema yogI janene anubhava kahe che, ane evA zuddhacitta gIjano parama premAvezamAM prabhune kahe che ke he prabhu! ame tamane amArA mana-gharamAM padharAvazuM eTale tenI zobhA dekhIne tame tyAM ja sthira thaI jaze! mana gharamAM dhariyA ghara zobhA, dekhata nitya rahezo thira thobhA; sAhebA vAsu" "mana vaikuMTha akuMThita bhakata, yegI bhAkhe anubhava yukate. sAhebA vAsu"--zrI yazovijayajI. sadagurubhakti-samAge caDhAvanAra zrImadda sadaguru bhagavAn pratye atre atyaMta bhakti ulase che; bhAvagI evA bhAvAcAryAdi pratye paramAdara yukta vinaya-bahumAna hoya che. ane te parama upakArI pratye niSkAma evA zuddha AzayathI bhaktajana vidhi pramANe yathAzakti vaiyAvaca-sevA kare che, tana-mana-dhanathI tenI upAsanAmAM tatpara rahe che. satzAstrabhakita-parama upakArI evA samArgadarzaka sadAgama pratye adhikAdhika bhakti spharatI jAya che. sata zratanA lekhana-pUjana-dAna-ciMtana-bhAvana-svAdhyAya Adi parama gauravabahumAna yuktapaNe atra karAya che. jinabhakti Adi parama gabIja pratye atre parama upAdeya bhAva pragaTe che. temaja bhava vairAgya-saMsAra pratye tenA svarUpadarzanathI upajate sahaja vairAgya atra baLavattara bane che, janma-maraNAdi dudakhathI duHkhamaya evA saMsAra pratye atyaMta uga upaje che. ItyAdi gabIja atre paripaSaNa pAmI yega-aMkurapaNAne pAme che. Ane ja bhAvArtha kahe che- kSArAmbhastulya iha ca bhavayogo'khilo mataH / madhurodakayogena samA tattvazrutistathA // 62 // tti-kSArAtuya duda mavathoDavo mata -ane ahIM samasta saMsArayoga khArA pANI barAbara mAnavAmAM AvyA che,-ataravazravaNarUpa 5Na ( temaja che ). madhurajana samA saragaththatisathA-tathA madhura jalanA yoga samAna takRti (tattvazravaNa) mAnela che. tenA aMgapaNuthI tasvakRti paNa (temaja che ). Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 248 ) yogadarisamuccaya khArA pANI sama badhA, bhavayoga ahIM jANo taravakRti te to maTha, jalanA joga samAna. dara artha --ane ahIM khArA pANI sara sakala saMsAra yuga mAnya che, tathA tatvazrutine madhura jalanA yoga samAna mAnI che. vivecana khAra udaka sama bhava tyaje" - zrI ca, i. sa. uparamAM je khAruM pANa-mIThuM pANI vagere kahyuM, te zuM? tenuM atra spaSTIkaraNa karyuM che. samasta saMsAra yaMga-sakala saMsAraprasaMga che, te khArA pANI barAbara che. atazravaNurUpa saMsAra prasaMga paNa temaja khArA pANI jevo che. khArA saMsAra pANInA ge bIja Uge nahiM, baLI jAya, tema saMsAraprasaMga athavA khAruM pANI atazravaNarUpa khArA pANInA vegathI puNyabIja vA bodhabIja Uge nahiM, paNa baLI jAya. jyAMlagI A saMsAra samudranuM khAruM pAchuM pIvAnI hasa manuSya dharAve, tyAM lagI bAdhabIja pAmavAnI AzA rAkhavI te AkAzakusumavat che. jyAM lagI A khAruM pANI pIvAnuM choDI daI, cinamAM daDha verAgyaraMga na lAge, bhoga na upaje, tyAM lagI jJAnano uddabhava thavo saMbhavato nathI. " tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna, aTake tyAga virAgamAM, to bhUve nija bhAna."--zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi. ane vivekIne mana to A saMsAra sAgara kharekhara khAroja lAge che, pratikSaNe tene tene tevo kaDavo anubhava thAya che, eTale te kSaNabhara paNa te saMsAramAM rahevAne Icchato nathI. kAraNake te vairAgyabhAvanA bhAve che ke - A saMsAra samudramAM upajatA sarva saMbaMdho manuSyane viSadAnA sthAna thaI paDe * "bhavAbdhiprabhavAH sarve saMbaMdhA vipadAspadam / saMbhavanti manuSyANAM tathAnte suSTu nIrasAH // vastujAtamidaM mUDha pratikSaNavinazvaram / jAnannapi na jAnAsi grahaH ko'yamanauSadhaH // yadvaddezAntarAdetya vasanti vihagA nage / tathA janmAntarAnmUDha prANinaH kulapAdape // rAtataH paristhatha te vArita patra: 1 ravavAmAnaH sAzvattathata vAgha dina che zarIraM zIryate nAzA galatyAyurna pApadhIH / mohaH sphurati nAtmArthaH pazya vRttaM zarIriNAm // " zrI zubhacaMdrAcAryajIta jJAnAva. - A bhAvanAonuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAvamAM, zrImad rAjacaMdrajIkRta bhAvanAvabodhamAM, ane zrI vinayavijayajI upAdhyAyejIkRta zrI zAMtasudhArasamAM atyaMta vistArathI varNavyuM che. vizeSa jijJAsue te te sthaLe jovuM. ane tenA AdhAre saMkSepamAM kahyuM che, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti vairAgya bhAvanA-duHkhamaya saMsAra svarUpa ( 249 ) che, ane te atyaMta nIrasa nIvaDe che. A zarIra rAgathI AkrAMta thayelu` che, yovana jarAthI AkrAMta che, azva aMte vinAza che, ane jIvananA aMte maraNu che. iMdriya viSayathI upajatA evA kSaNabhaMgura sukhamAM rati karIne tribhuvana naSTa thayu che. A vastu-mAtra pratikSaNe vinazvara che, te jANatAM chatAM tuM jANateA nathI ! te he mUDha! thArA kevA graha che ke jenu esaDa nathI ! je pUrve dvArA zatruo hatA te A janmamAM karmavaze hArA madhue anyA che ! ane pUrva janmamAM je hArA baMdhue hatA, te A janmamAM hArA zatrupaNe upajyA che! jema dezAMtarathI AvIne pakSIo vRkSamAM vAsa kare che, tema prANIo janmAMtarathI AvIne kularUpa vRkSamAM vase che. pachI prabhAta thatAM A paMkhIe jema jhADane chADIne potapAtAnI dizAmAM cAlyA jAya che, tema A prANIe paNa AyupUrNa tArUpa prAta:kALa thatAM pAtAtAnA karma pramANe jUdI jUdI gatimAM kyAMya cAlyA jAya che! Ama A badhAya paMkhImeLA che. chatAM prANIonu A vicitra caritra tA jue ! zarIra zINuM (chaNuM) thAya che, paNa AzA zINuM thatI nathI ! AyuSya gaLe che, paNa pApamuddhi gaLatI nathI! mehu sphure che, paNa AtmA sphuratA nathI ! kharekhara ! Ayu+ tA vAyunA taraMga jevuM tarala-caMcala che, sa`padAe ApadAo sAthe joDAyelI che, sa iMdriya viSayeA sadhyAsamayanA vAdaLAnA raMga jevA che, mitra-strI-svajanAdinA saMgamanuM sukha svapna-iMdrajAla samAna che. tetho A sasAramAM evI te kaI vastu che ke je saMtajaneAne AnaMdanuM kAraNa thAya ? A tribhuvanamAM evA kAi paNa zarIradhArI nathI ke jenA kaMThamAM kRtAntaneA pAza nahi AvI paDe, yama-kesarInA pAchA na ThelAya evA pagalAM jyAre paDe che, tyAre mahAmahenata karatAM devAthI pazu prANI rakSI zakAtA nathI, teA pachI mAnava-krIDAnuM zuM gajuM ? ' " janma jarA maraNe karI e, A saMsAra asAra tA; karyAM kaM sahu anubhave e, keAi na rAkhaNuhAra tA. zaraNu eka arihaMtanu e, zaraNu siddha bhagavata tA; zaraNu dharma zrI jainane e, sAdhu zaraNu guNavata tA." zrI vinayavijayajIkRta zrI puNyaprakAza stavana *" AyurvA yutarantaraM gataralaM lagnApadaH saMpadaH, sarve'pIndriyagocarAzca caTulAH sandhyAbhrarAgAdivat / mitrastrIsvajanAdisaGgamasukhaM svapteMdrajAlopamam, tatkiM vastu bhava bhavediha mudAmAlambanaM yat satAm // zAMtasudhArasa (jIe zrI mana:sukhabhAI kIratca draSkRta vivecana ) 39 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 250 ) x cha khaMDanA adhirAja je caDe karIne nIpA, brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhUpa bhAre upayA; e catura cakrI cAliyA haiAtA na heAtA hAine, jana jANIe mana mAnIe tava kALa mUke koine maNimaya mugaTa mAthe dharIne kaNa kuMDala nAMkhatA, kAMcana kaDA karamAM dharI kazIe kacAza na rAkhatA; paLamAM paDyA pRthvIpati e bhAna bhUtaLa khAine, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keAIne, " 66 vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te teA jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcie tyAM kSaNanA prasaMga? " nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM bhRta snehIe svajana ke nA geAtra kaeN jJAta nA; nA mArAM dhana dhAma yovana dharA e meAhu ajJAnA, 2 2 jIva ! vicAra emaja sadA anyatvadA bhAvanA. zrImad rAjacaMdrajI vaLI te mumukSu jogIjana bhAve che ke~~ " A saMsAra prati jIve lezamAtra meha karavA jevuM nathI. jJAnIAe A saMsArane anaMta khedamaya, ana Mta du:khamaya, avyavasthita, caLa-vicaLa ane anitya kahyo che. anaMta tApa, anata zAka, anaMta du:kha joine eee A sasArane puMTha dIdhI che, duHkhamaya saMsAra te satyaja che. e bhaNI pAchuM vALI jovA jevuM nathI. tyAM du:kha, du:kha te du:khaja che. du:khanA e samudra che. kAraNa ke jIva prathama tA mAtAnI kUkhamAM-garbha mAMja aneka saMtApa sahana kare che. pachI janma pAmI aneka prakAranA mahAkaSTo pAmI mATeA thai, hAza, have duHkhanA aMta ALye, tuve nirAMta thai, ema jyAM dekhItAM sukha, kAlpanika sukhane sparza kare che, tyAMja mRtyunI benapaNI jarA avasthA kAyAne kALiyA karI jAya che; arthAt ghaDapaNa Ave che, deha jarita thavA mAMDe che, ane kALa AvI eci MtA prANa harI le che. AvA du:kharUpa A saMsAra che. garbhanA du:khathI mAMDI meMraNa payaMta jIva du:khIja che."x-- yogadisamuccaya ,, zrI mana:sukhabhAi ki. kRta zAMtamu. vivecana "galatyekA ciMtA bhavati punaranyA tadadhikA, manovAkkAye hA vikRtiratiroSAtta rajasaH / vipaddhartAva jhaTiti patayAloH pratipadaM, na jaMtoH saMsAre bhavati kathamapyAtiviratiH // sahitvA saMtApAna zucijananIkukSikuhare, tato janma prApya pracuratarakaSTakramahataH / sukhAbhAsairyAvatspRzati kathamapyartiviratiM, jarA tAvatkAyaM kavalayati mRtyoH sahacarI // - -zAMtasudhArasa. . Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIyASTi : atazravaNa khArUM jala-tattvazruti madhura jala (251) 4 cAra gatirUpa jyAM meATA AvartA che ane du:kharUpa dAvAnala jyAM prAvalI rahyo che, evA A bhavasAgaramAM prANIo bicArA nirdaMtara bhamI rahyA che. eka rUpa cheDIne khIjA grahaNa karatA A yaMtravAhaka jIva, raMgabhUmi para nATakIAnI jema nira Mtara navanavA veSa dhAraNa karI, A bhavamaMDapamAM nATaka nAcI rahyo che. drazya, kSetra, kAla, bhava ne bhAva ema pAMca prakAranA parAvartta nAvaDe A saMsAra du:khathI ThAMsI ThAMsIne bharelA che. anAdi kALathI bhramaNa karatA A jIve trasa-sthAvara ceAniemAM sanI sAthe sarva saMbadhA prApta karyA che. devaleAkamAM ke manuSya leAkamAM, tiryaMcamAM ke narakamAM evI eka paNa yAni nathI, evuM eka paNa rUpa nathI, evA eka paNa deza nathI, evu eka paNa kula nathI, evu' eka paNa du:kha nathI, evuM eka paNa sukha nathI, evA eka paNa paryAya nathI ke jyAM nira'tara gamanAgamana karI A jIva khaMDita na thayeA hAya, ' : A vicitra sa'sAramAM deva AkraMda karatA nIce paDe che ne zvAna svage caDe che! zrotriya brAhmaNa kUtarA bane che, vA kRmi ke zvapAka cAMDAla iMdra bane che! rAjA krI thAya che ne kIDA iMdra bane che! Ama kathI balAtkAre prANInA parAvartana thAya che ! are ! A viSama saMsAramAM mAtA hoya te mRtyu pAmIne putrI bane che! vhena hAya te strI thAya che ! te srI vaLI putrI tarIke avatare che! pitA hAya te putrarUpe janme che ! putra vaLI marIne potra paNa mane che!' Ama A saMsAra kharekhara ! sAva asAra che. AvA anitya, azaraNu, du:khamaya, vicitra ne viSama saMsArane dhikkAra hA! dhikkAra hA ! ityAdi prakAre A vivekI vairAgyavata puruSa bhAve che. eTale tene samasta saMsAra saba'dha khArA lAge emAM zu navAi? ane tethI ubhagIne, virakta thai, A saMsArasamudranA khArA pANInA tyAga karavAne pravarte emAM zu' Azcaya ? vaLo je atattvazravaNa che te paNa khArA A jIve atattvazravaNurUpa khArU pANI pIdhA karyuM pANI samAna che. anAdi kALathI che, tethI ja tenA aMtamAM sadhyeAganuM zrIja reApAyuM nathI, kAraNa ke mithyAvAsanAthI vAsita evu' atattva atattvazravaNa- jyAMsudhI jIva sAMbhaLyA kare, tyAMsudhI jIvane satsa MskAra Uge ja kema ? khArU jala A jIve zravaNa karavAmAM teA kAMi bAkI rAkhyu` nathI, paNu te te teNe * " caturgatimahAvartte duHkhavADavadIpite / bhramanti bhavino'jastraM varAkA janmasAgare // arodara gRhNAti tyajatyanyAni santatam / yathA raGge'tra zailUSastathAyaM yantravAhakaH // sarvaiH sarve'pi sambandhAH saMprAptA dehadhAribhiH / anAdikAla saMbhrAntaistra sasthAvarayoniSu // bhUpaH kRmirbhavatyatra kRmizcAmaranAyakaH / zarIrI parivarteta karmaNA vaJcito balAt // mAtA putrI svasA bhAryA saiva saMpadyate'GgajA / pitA putraH punaH so'pi labhate pautrikaM padaM // " --zrI jJAnANuM va. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) gadaSTisamuccaya kAmagaanubaddha-viSaya saMbaMdhI asakathA ja zravaNa karI che, paNa teNe kadI "sat " suyuM nathI. tethI ja tenuM atyArasudhI akalyANa thayuM che. paNa have atre A daSTine pAmatAM jIva A atavazravaNarUpa khArA jalane tilAMjali Ape che. ane jevo A khArA pANInA tyAga thAya che, tenI sAthe sAthe tatvazrutitavazravaNurUpa mIThA pANIne jega paNa bane che, eTale ahIM bedha-bIjA UgI nIkaLe che. atre tasvakRti eTale tatvanA pratipAdaka evA tavakRti tattvazAstra-paramArthazAstra te madhurAM-mIThA jalanA jega samAna che ane madhura jala tenA bIjA arthamAM laIe to taravaaiti ( = tattvazravaNu ) te paNa tavakRtinA-navazAstranA aMgarUpa hoI, madhura jalanA jega barAbara che. Ama tatvazAstra tathA tatvazAstradvArA thatuM tattvazravaNa te banne mIThA pANI jevA che. ane tatvazratidvArA je tavazravaNa kahyuM, temAM saddagurunuM grahaNa aMtabhAva pAme che. kAraNa ke sAMbhaLavAnI kriyA to kaI bese tyAre thAya, eTale tavakRtinA-paramArthazAstranA AzayanA yathArtha vaktA to zrImad saddaguru ja heI, tenA zrImukheja mukhya karIne tatvazravaNane jega banI zake che. athavA sadaguru virahe arthagrahaNarUpa zravaNa parokSa saddaguru sapuruSe praNIta karelA vacanAmRta-paramakRta dvArA paNa thAya che. "tatva vicAra sudhArasa dhArA, gugama viNa kima pIje re ?"---zrI AnaMdaghanajI. AtmAdi astitvanA, eha nirUpaka zAstra pratyakSa saddaguru yoga nahiM, tyAM AdhAra supAtra. athavA sazurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtare tyAja." zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. Ane ( tattvakRti ) ja guNa kahe che __ atastu niyamAdeva kalyANamakhilaM nRNAm / .. . gurubhaktisukhopetaM lokadvayahitAvaham // 63 // tti-taratu-ane AthI karIne ja, eTale ke tavabhuti thakI ja, zuM? te ke-nAnAreza vahayALaM-niyamathI ja kahANa, paropakAra Adi, viruM nRvi-badhuMya narene-manuSyane hoya che,-tattvakRti thakI tathA prakAranA AzayabhAvane lIdhe. tenuM ja vizeSaNa kare che-juhariguNottagurubhaktinA sukhathI yukata evuM kalyANa. tenI AjJAthI tenA karaNanuM-karavAnuM tattvathI kalyANapaNuM che teTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM -ovAtAva-ubhaya lekamAM hitAvaha-hita ANanArUM -anubaMdhanuM gurutadhArA sAdhya paNuM che, tene lIdhe. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrAdaSTi : tava zravaNathI sakala kayANu. (253) niyamathIja ethI karI, narane sakala kalyANa gurubhakti sukha yukta je, ubhaya loka hita sthAna. 63 artha -ane e-tatvakRti thakIja manuSyone niyamathIja sakala kalyANa heya che, ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane banne lekamAM hitAvaha-hita karanAra evuM hoya che. vivecana "tanase manase dhanaseM sabase, gurudevakI Ana sva Atma base taba kAraja siddha bane apano, rasa amRta pAhi premAno."--zrImad rAjacaMdrajI. ane e tattvakRti-tattvazravaNa thakI ja niyamathI ja manuSyone paropakAra vagere sakala kalyANanI prApti thAya che. kAraNa ke satuzAstranA sadupadezazravaNathI ja paropakAra, dayA, dAna, zIla AdinA kalyANakArI sarakAra bIja AtmAmAM ropAya che; tattvazravaNathI ane tethI karIne ja tevA prakArane nirmala citta-Azaya pragaTe che, sakala kalyANa mana:zuddhi thAya che, ane tenA pariNAme pare5kAra Adi kalyANaprada pravRtti saMbhave che. artha-kAmanIjha bAbatamAM te leke vinA upadeze paNa 5Tu-hoziyAra hoya che, paNa dharma te zAstra-zruti vinA thaI zakato nathI, eTale temAM-te kalyANakara zAstramAM-Ama sata puruSanA vacanamAM Adara karavo te hitakAraka che, parama kalyANakArI che. parama bhAvitAmA zrImad rAjacaMdrajInuM vacanAmRta che ke- aho! puruSanA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama. suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine thira rAkhanAra, darzana mAtrathI nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanA kAraNabhUtachelle agI svabhAva pragaTa karI, anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra, 10 trikALa jayavaMta va! OM zAMti: zAMti: zAMti:."-zrImad rAjacaMdra ane te kalyANa paNa gurubhaktinA sukhathI yukta evuM hoya che. kAraNa ke zrI sadagurunI AjJAthIja kalyANa hoya che. paropakArAdi kalyANakArya paNa zrImadda sadaguru bhagavAnanI AjJApUrvaka karavAmAM Ave teja tatvathI-paramArthathI vAstavika ka9yANarUpa thAya che, svacha karavAmAM Ave te vAstavika kayANarUpa thatuM nathI. ema bhagavAna zAstrakArano x" upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / dharatu vinA rAnnAvati tAro ditA " - zrI bindu, Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) yugadraSTisamuccaya abhiprAya che. kAraNake-guru AjJAno tyAga karyo eTale bhagavAnanI AjJAne tyAga karyo, ane bhagavAnanI AjJAno tyAga karyo eTale ubhaya lekano tyAga karyo." "dAna tapa zIla vata, nAtha ApyA vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi... dhanya tuM! dhanya tuM! dhanya jinarAja tuM!" "ANAraMge citta dharaje, devacaMdra pada zIdhra varI je."-zrI devacaMdrajI. AvuM je guru AjJApUrvaka kalyANa kArya hoya che, te anubaMdhavALuM hoya che. eTale ke tethI uttarottara viziSTatara ka9yANanI paraMparA prApta thayAja kare che, puNyAnubaMdhI puNyanI uttarottara caDhatI kaLA-abhyadaya thayA ja kare che. Ama A kalyANakArya A leka-paralokamAM hitanuM kAraNa thAya che, "loka drayahitAvaha'-ubhaya lekamAM hitane kheMcI lAvanAruM bane che. AnA po, Anarg to "--zrI jinapravacana, AnuM (gurubhaktinuM) ja vizeSathI parama kula kahe che- . gurubhaktiprabhAvana tIrthakaddarzanaM matam / samApattyAdibhedena nirvANaikanibandhanam // 64 // prabhAvathI gurubhaktinA, tIrthakara dazana mAna; samApatti Adi bhedathI, mokSanuM eka nidAna, 64 artha -gurubhaktinA prabhAvathI samApatti Adi bhede karIne tIrthakara darzana mAnyuM che, ke je mokSanuM eka nibaMdhana-kAraNa che. kRtti -gurumahimAna-gurubhaktinA prabhAvathI, sAmarthyathA, tenAthI upArjelA karmavipAkathI, zuM? te ke-tI mAM-tIrthakaranuM darzana, bhagavaMtanuM darzana mAnyuM che-iSTa gaNyuM che. kevI rIte? te kesamAvasyAvimena-samApati Adi bhedathI. samApatti eTale dhyAnathI sparzanA, te vaDa karIne. Adi zabdathI te nAmakarmanA baMdha, vipAka ane taMdubhAva ApattinI upapIttanuM grahaNa che, eTale ke tIrthakaranAmakarmane baMdha udaya ane tIrthaMkarabhAvanI prAptinI yuktiyuktatAnuM-yegyatAnuM grahaNa che.) te tIrthaMkara darzane AvuM viziSTa che- nivanirAdhAma-nirvANanuM eka nibaMdhanakAraNa che, asAdhAraNa evuM avaMdhya (acUka ) mokSa kAraNa che. "guru bhAi vAgha livara mALA na doDa nirALA sacchaMdavihArANaM haribhaddeNa jao bhaNiaM // eammi paricatte ANA khalu bhagavao pariccattA / tIe. a pariccAe duNha vi logANa cAotti // " zrI yazavijayajIkRta zrI tilakSaNasamuccaya. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAzi : gurubhaktiprabhAvetI 'karadarzana-samAttisvarUpa vivecana << prabhu bhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna; guru oLakhavA ghaTa vairAgya, teha upajavA pUti bhAgya. '~~~zrImad rAjacaMdrajI " uparamAM je gurubhakti kahI tene mahAprabhAva-mAhAtmya-sAmarthya atra khatAvyu che. gurubhaktinA prabhAvathI zro tIthaMkaranuM Dhana prApta thAya che, ema satpuruSAnu mAnavuM che. te kevI rIte ? tene mATe kahyuM ke samApatti vagere bhedathI te darzana sAMpaDe che. samApatti eTale dhyAnathI spardhAnA, prabhunA svarUpanI arthAta zuddha AtmasvarUpanI dhyAnathI je krasanA thavI, tethI karIne tIrthaMkara darzana " sAMpaDe che, athavA teA tIrthaMkaranAmakarma baMdhAya che, ane tene vipAka thaye tIrthaMkara bhAvano prApti thAya che. Ama paNa tIrthaMkara dana prApta thAya che. ane AvuM je bhagavAn tIrthaMkaranuM-dharma tIrtha saMsthApakanuM darzana che, te meAkSanu eka advitIya kAraNa che, ameAdha-acUka evuM asAdhAraNa ananya kAraNa che. (255) ? Ama gurubhaktine mahimA apUrva che. sadgurunI bhaktithI-sevAthI-upAsanAthI zrI jinezvara bhagavaMtanuM svarUpa samajAya che, temanuM svarUpadarzana thAya che, jethI ameAgha meAkSaphaLa avazya maLe che; ane je darzana 'che. te ' dRSTi 4 binA nayana vinA--nayana vinA thatuM nathI, 'binA nayana pAve nahiM,' vinA nayananI pAve nahi'' je vAta che, arthAt carmacakSune agAcara evI je vAta che, te " nayana * vinA arthAt sadgurunI doravaNI vinA athavA sadgurue apelA divya AMtara cakSu vinA prApta thatI nathI. paNa je sadgurunA caraNa seve che, te te te khinA nayanakI mAta sAkSAt pAme che. vinayavaMta vineya-ziSya sadgurunA nayanathI divya nayana pAmI jinasvarUpanA sAkSAtkAra kare che. Ama alaiMdriya evA prabhunA zuddha sahajAnaMda svarUpanuM darzana sadgurue apelA divya nayanadvArA thAya che, e zroma sadguru bhagavAneA parama upakAra che. ' 66 mULa sthiti jo pUche| mane, te soMpI dauM ceAgI kane. "--zromad rAjacaMdrajI -: samApattinuM svarUpa :~~~ uparamAM je samapatti kahI tenu svarUpa rasaprada-edhaprada hAi khAsa samajavA jevuM che. samApatti eTale dhyAnadvArA spardhAnA, jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tenA svarUpanu dhyAnathI spena-anubhavana thavuM, tadrupatAnI samyak Apatti-prApti thavI, tadnapapaNuM pAmavuM te samApatti. athavA jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tenA svarUpanI sama-tulya ApattiprApti thavI, tenI samAna tadrupa AtmAnubhava thavA te samAtti. A samajavA mATe sphaTika ratnanuM dRSTAMta che: jAtavaMta evuM nirmAMla sphaTika ratna rAtA ke kALA phUlanI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C256 ). yogadasisucaya uparamAM rAkhyuM hoya, te temAM tenI tevI jhAM-chAyA paDe che, tevI raMgachAyAthI tapAparitadra55NAnI prApti thAya che. tema nirmala citta-ratna jenuM dhyAna kare che, tenI tevI chAyA temAM paDe che, te te bhAvavAmAM AvatI vastunA uparAgathI tene tadrapApatti-takUpapaNuM prApta thAya che. Ama jAtivata nirmala sphaTika rananI jema kSINavRttivALAne (1) 'tathyathI arthAta temAM sthitirUpa ekAgrapaNAthI ane (2) "tadaMjanapaNathI" arthAta tenuM aMjana-raMga lAgavArUpa tanmayapaNAthI samApati hoya che. A samAparijha thavAmAM traNa mukhya Avazyaka zarata che-(1) prathama te phaTika ratnanI jema citta kSINavRttivALuM nirmala hovuM joIe. ema hoya te ja samApatti thavAnI yogyatA prApta thAya. (2) eka phUlanI pAse mUkelA saphaTikanI samApatti jema, bhAvavAmAM AvatA viSaya pratye cittanuM sthira ekAgrapaNuM kema thAya? thavuM joIe. A na hoya te samApatti thAya ja kema ? (3) ane pachI phUlanI raMgachAyA sphaTikamAM paDe, tema tanmayapaNuM thavuM joIe, dhyAna viSayano daDha bhAvaraMga lAgI ja joIe. Ama thAya tyAre ja samApati thAya. temaja A samApatti thavAmAM Avazyaka evI je A traNa zarata (ssential conditions) kahI, temAM AgalI hoya te pAchalInuM kAraNa thAya che. kAraNa ke sauthI prathama to cittasave sphaTika jevuM atyaMta nirmala-zuddha thavuM joIe, arthAta cita atyaMta sAtvika pariNAmI thaI javuM joIe. Ama je na thAya to pattharamAM jema phulanI chAyA na paDe, tema malina cittamAM paNa bhAvavA yogya vastunI chAyA na paDe, samApatti na thAya. paNa cAre citta nimala-kSINavRttivALa, sphaTika jevuM pAradarzaka varacha (Crystal-clear) thaI jAya, tyAre te anya vRtti pratye daDatuM nahiM hovAthI sthira thaI ekAgrapaNuM pAme; ane Ama jyAre te ekAgrapaNuM pAme tyAre ja te tanmaya bhAvane pAme tAtparya ke citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te tanmaya thAya. Ama samApatine upakrama x " maNerivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tatvaththA sAravAca samapatti. kAnnitA che "--zrI yaze. kRta dvA2 dvA2, 10 pAtaMjala yogazAstranI paribhASA pramANe grAhya, grahaNa ane gRhIta ema traNa prakAranI samApatti che. temAM grAhya samApati nivicAra samAdhi parya te, grahaNa samApatti sAnaMda samAdhi paryate. ane gRhI samApatti sAsmita samAdhi parya te vizrAma pAme che. vaLI tenA cAra prakAra che: (1) savitarka, (2) nirvitarka, (3) suvicAra, (4) nirvicAra. A samapattio saMprajJAta samAdhi (savika5) cheane te ja "sabIja ' samAdhi kahevAya che. temAM chelI nirvicAra samA pattinuM nirmalapaNuM thaye adhyAtmaprasAda thAya che, tethI RtaMbharA prajJA upaje che, ke je mRta-anumAna karatAM adhika hoya che. te RtaMbharA prajJAthI saMskArotarano bAdhaka evo taravasaMskAra upaje che. ane tenA niradhathI asaM'prajJAta (nirvika65) nAme samAdhi upaje che. virAma prayayanA abhyAsathI ane "neti neti" evA saMskArazeSathI te asaMprajJAta samAdhithI kaiva pragaTe che-- AtmAnuM kevala svarU5pratita thAya che. Ama nirvicAra samA pari>adhyAtmaprasAda>RtaMbharA prajJAtarasaMskAra asaMkhanAta samAdhi kevala, A krama che. (vizeSa mATe jAe pAta, tathA yazavijayajIta ThA. ThA. 20). Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi tAriSThI paramAtma samApatti : vividha AtmA (57) che. AmAM cittasthiratA e madhyavata guNa che, tenI keTalI badhI mahatvatA che e sUcavatuM zrImad rAjacaMdrajInuM parama tatvagaMbhIra vacana che ke- "bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza. have samApati konI? kayA yAnaviSayanI ? teno vicAra karavA yogya che. pAnaviSaya je jaDa hoya ne thAtA cetana hoya to eno eka pariNAmarUpa meLa kema bane? mATe jaDa vastunA dhyAnathI tAvikama samApati thAya nahiM. tAtvika tAvikI samApatti te AtmA je bhAvanAviSaya hoya te ja thAya. ane paramAtmA paramAtma e zuddha AtamAM ja che, eTale paramAtmAna samApatti jIvAtmAmAM samApati yukta che. huM chuM te paramAtmA chuM, paramAtmA che te huM chuM, "paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM"--evuM abheda dhyAna dharavAthI jIvAtmAne paramAtmAnI samApti thAya che, kAraNa ke dravyathI AtmAnI ne paramAtmAnI tAvika ekatA che, eka cetana svarUpapaNuthI samAnatA che, eTale tenI samarasIbhAvarUpa samApattiabheda ekatA thavA yogya che. eTalA mATe ja "je huM tane (zuddha AtmAne) svadravyaguNa-paryayathI jANe che, te ja sva AtmAne jANe che, ane teno moha nizcaya laya pAme che," ema maharSi kuMdakuMdAcAryajIe kahyuM che. " jo jANai arahaMte, davvattaguNattapajayattehiM / so kALa gaNA, modo ghaNu nAtaraNa strayaM " zrI pravacanasAra. "je upAya bahuvidhanI racanA, yogamAyA te jANe re; zuddha dravya guNa paryaya dhyAne, ziva diye prabhu parANe re....zrI ara0 "---yazovijayajI, "pragaTa taravatA yAvatAM, nija tatvane dhyAtA thAya che."--zrI ravacaMdrajI. Ama paramAtmAnI samapatti thAya che tenuM kAraNa ema che ke jIvamAM pitAnI aMtaraMga upAdAnabhUta tevI paramAtma zakti rahelI che. tenI vyakti athAt pragaTapaNuM vyakta-pragaTa paramAtmAnA tevA prakAre vAnarUpa sAmagrIsAyegathI heAya che, pragaTa paramAtmAnuM dhyAnAlaMbanarUpa uttama nimitta pAmI jIvanI te upAdAnazakti pragaTa paramAtmapaNe pariName che. +" saMprajJAto'vatarati dhyAnabhede'tra tattvataH / tAravI mauttaramana mAdhatAM vinA".--kA. dvA. ra0-15 *" paramAtmasamApattirjIvAtmani hi yujyte| jana sadhAzAnAradvAja ! ''tA, tA, 20. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) yogadarisamuccaya ane jIvAtmAmAM tevA prakAre paramAtmAnuM satva-zakita che, tenI upapatti mATe traNa prakAranA AtmA gavAyamAM prasiddha che:bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. temAM (1) kAyAmAM jene Atmabuddhi che ane tethI "huM thula, kuza" trividha AtmA ItyAdi prakAre je pratIta thAya che, te kAya athavA bahirAtmA che. (2) kAyAdikamAM jene Atmabuddhi nathI paNa AtmAmAM ja Atmabuddhi che, eTale kAyAdikamAM je sAkSIrUpa rahI tene adhiSThAtA thaIne rahe che, te adhiSThAyaka athavA aMtarAtmA che. (3) jJAnAnaMde je pUrNa pAvana ane sarva upAdhithI rahita che, ane je atIndriya guNaratnanA Akara che, te paramAtmA che. A traNa prakAranA AtmAmAM bahirAmAM dhyAnane anadhikArI hAI dhadhAtA thaI zakato nathI, aMtarAtmA adhikArI hAI yAtA hoya che, ane paramAtmA to dhyAnamAM lAvavA evA dhyeya che. Ama dhyAnano upayoga hoya che. athavA bIjA zabdomAM kahIe to bahirAtmabhAva tyajI, aMtarAtmarUpa thaI, sthira bhAve paramAtmAnuM je AtmArUpa bhAvavuM, te ja samApattino vidhi che, Atma arpaNano dAva che, "Atama ara paNa dAva." jema avikAra evA nirmala paNamAM puruSanA svarUpanuM arpaNa thAya che, tema nirvikAra evA nirmala aMtarAtmAmAM paramapuruSa paramAtmAnA svarUpanuM arpaNa thAya che, athota te paramAtmasvarUpa temAM pragaTa anubhavarUpe dekhAya che. A ja samApatti che. "kAyAdike he Atama buddha pradyo, bahirAtama agharUpa... sugyAnI; kAyAdike hA sAkhIdhara thaI rahyo, aMtara AtamarUpasugyAnI. jJAnAnaMde hA pUraNa pAvana, varjita sakala upAdhi sugyAnI; atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha-sugyAnI. bahirAtama taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva....sugyAnI; paramAtamanuM hA Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva-sugyAnI. sumati caraNakaja Atama ara paNa, dara paNa jima avikAra-sugyAnI "-zrI AnaMdadhanajI A sarva parathI phalita thAya che ke bahirAtmA-aMtarAtmAmAM zaktithI paramAtmApaNuM che, tethI yathAyogya kAraNone tenI vyaktino-AvirbhAvano saMbhava che. eTale ke bahi. rAtmabhAva tyajI daI, nirmala ne sthira thayela aMtarAtmA je paramezvara-paramAtmAnuM ekAgra dhyAna kare, to tenA avalaMbane dhyAtA ne beyano abheda thAya, arthAta dhyAna x "bAhyAtmA cAntarAtmA ca paramAtmeti ca tryH|| kAyAdhiSThAyakadhyeyAH prasiddhA yogavAGmaye // "-40 30 " bahiratnaH parazceti tridhAtmA sarvadehiSu / vAttatra gharamaM maLagyAri che "--- samAdhizataka.." Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH " bhUgI ilikAne caTakAve'-tIrthaMkaradarzana (259) karanAra pote ja dayeya evA paramAtmasvarUpa thaI jAya, beyanI samApti thAya ane sAdhyanI akhaMDa siddhi sAMpaDe. paramezvara avalaMbane remano dhAtA dhyeya abheda re bhavi. dhyeya samApati re...mana sAdhya siddhi aviccheda re bhavi. "--zrI devacaMdrajI "tAruM dhyAna te samakitarUpa, tehI ja jJAna ne cAritra te ja che, tethI jAye saghaLA he pApa, yAtA dhyeya svarUpa hoya che ."-zrI yazovijayajI Ama dravyanA-tatvanA sAdhaccethI aMtarAtmAne paramAtmAnI samApti thAya che, arthAt sabhyaprakAre tadrupatApati, tapaNuM, tanmayapaNuM thAya che, kAraNa ke je jene dhyAne te tevo thAya, e niyama che. atre bhamarI ne iyaLanuM daSTAMta prasiddha che. IyaLa bhamarInuM dhyAna dhare che, te IyaLa bhamarI bane che. zrI AnaMdaghanajIe parama bhAlAsathI lalakAryuM che ke - "jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara have re; bhaMgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re.paddarizaNa jina aMga bhaNaje. zrImad rAjacaMdrajI A vacanono uttama paramArtha samajAvatAM kahe che ke-"jina thaIne eTale sAMsArika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je kaI jinane eTale kaivalya jJAnIne, vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kevalyapade yukata hoya che. tene bhamarI ane IyaLanuM pratyakSa samajAya evuM daSTAMta ApyuM che. " "dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu supasAya; je tanmayatAe thAya, tehane sahI devacaMdra pada thAya re..... jidA terA nAmathI mane bhIne." "paramaguNa sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAvejI."-zrI devacaMdrajI. Ama samApati Adi bhedathI A tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana gurubhaktinA prabhAvathI sAMpaDe che ema kahyuM che. arthAta gurubhaktinA prabhAvathI upArjelA puNyaparipAkathI uparamAM vivaryuM tema samApattithI paramAtmadarzana thAya che, athavA gubhakitathI tIrthakara nAmakarma baMdhAya che, tene udaya thAya che, ane tIrthakaratIrthakara darzana bhAvanI prApti thAya che. ane Ama paNa tIrthakaradarzana-paramAtma darzana sAMpaDe che. A tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana ja nirvANanuM eka nibaMdhana arthAta mokSanuM advitIya kAraNa che. te prApta thayA vinA kadI paNa Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) yogathrisamuccaya nirvANu thatu nathI. jenI prApti parama du`bha che, evuM A paramAtmadarzana parama durlabha che. A paramAtmadarzananI prAptithI parama bhAvAvezamAM AvI jai zrI AnaMdaghanajIe gAyuM che ke~ 66 " caMdraprabhu mukha caMda rai...sakhI! dekhaNu de! upazama rasanA ka...sakhI. seve sura nara iMda....sakhI. A tIrthaMkaradananI prApti vinAja A jIva anAdi kALathI A saMsAramAM rakhaDyo che, ane tenI prApti thaye ja A jIvanA saMsArathI nistAra thAya che. ane tenI prApti paNa nirmala sAdhubhakti vinA-saMta sadgurunI bhakti vinA thatI nathI. 66 gatakalimala du:kha OM.....re sakhi suhuma nigeAda na dekhiye....sakhi, bAdara atiddhi vizeSa....re sakhI. puDhavI A na pekhiyeA....sakhi. te vAu naleza re....sakhI. " ityAdi, ( jue. pR. 147). " nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. xxx zI enI zailI ! ---zrImad rAjacaMdra, patrAMka 31. tI kara da - nanA vividha a jagatAraka prabhu vinavu, vinataDI avadhAra re; tuja darazaNu viSNu hu bhamyA, kALa anaMta apAra re. "--zrI devacaMdrajI Avu parama adbhuta ne parama durlabha tIrthaMkaradarzana eTale zu? tenA aneka artha ghaTe che. jemake (1) prabhunI mudrAnuM-vItarAgabhAvasUcaka tadAkAra sthApanArUpa pratimAnuM dana, (2 ) tIrthaMkaranA guNusvarUpanuM sAmAnyapaNe sthala darzana, (3) tattvanuM yathArtha darzana karI tattvadraSTA tIrthaMkare yathAvat prarUpela tattvadarzana, (4) temanA paramAtma svarUpanuM sAkSAta darzana-sAkSAtkAra. ityAdi prakAre A dananA pratyeka prakAra ana tara ke para para rIte parama upakArI che. temAM prathamanA traNa prakAra paNu anukrame cethA prakAranA kAraNarUpa thavAthI upakArI thAya che. ane AvuM' A parama upakArI tIrthaMkaradana paNa parama parama upakArI zrImad sadguruthI ja samajAya che, mATe moTAmAM moTA upakAra zrImad sadguru bhagavAna ja che. sadgurunA upadeza va, samajAya na jinarUpa; samajyA viNu upakAra ye ? samaye jinavarUpa.'---zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpASTi : sukSma bedhanuM lakSaNa taMtra nirNayanI nyAyapaddhati ahIM pratiSedha karelA sUkSma kheAdhanu lakSaNa batAvavA mATe kahe che samyagyetvAdibhedena loke yastattvanirNayaH / vedyasaMvedyapadataH sUkSmabodhaH sa ucyate // 65 // samyag hetu AdithI je, tattvanaya janamAMya; vedyasaMvedya pathIte, sUkSma medha hevAya. 65 a:----samyak hetu vagere bhede karIne, leAkamAM je vedhasavedha pada thakI tattvaniNaeNya thAya che, te sUkSma bedha kahevAya che, vivecana ( 21 ) " sUkSmamAdha tApaNu ihAM, samakita viSNu na heAya; vedhasa vedha pade kahyojI, te na avedhe joya....manamAhana, '--zrI ceA. 6 sajjhAya, 4-5 uparamAM sumadha hajI A dRSTimAM na heAya ema kahyu hatu, teneA khulAsA karavA mATe ' sUkSmAdha ' eTale zuM ? tenuM atra kathana che. hetu svarUpa ane phUlathI karIne vidvaTsamAjarUpa leAkamAM, paMDita janeAnA samudAyamAM, vedyasaMvedya padathakI je samyakprakAre tavRti karavAmAM Ave, eTale ke paramAnA pariccheda karAya, paramArthanuM parijJAna thAya, tene ' sUkSma bedha ' kahyo che. tattvani yanI nyAyapaddhati keipaNu tattvane nirNaya karavA hAya, teA te kAma sAcA paMDita janAnuM-kharekharA vidvAnAnuM che, kAraNa ke te ja hetuthI, svarUpathI ane phaLathI tattvanI samyak parIkSA karI, kaSa-cheda-tApa Adi prakArathI samyak kasoTI karI, tattvaneA-paramAnA ni ya karavAne samartha hAya che. teesa AgrahathI para hAI, tattvanI madhyasthapaNe nyAyapaddhatithI cakAsaNI kare che. jema kuzala nyAyAdhIza-nyAyamUrtti nyAyatulA kharAkhara jALavIne pakSapAtarahitapaNe nyAya tAle che, tema A nyAyapriya vidyajjane paNa niSpakSapAtapaNe tattvanI tulanA kare che, kAraNa ke te nyAyapaddhatimAM niSNAta hoya che. te A prakAre vRtti:-sAtha-samyak paNe, aviparIta vidhithI, devAmaeNirena-hetu Adi bhedayA; hetu, svarUpa te phalanA bhedathI, jo-leAkamAM, eTale ke vidvat samAjamAM sta=nirNaya:-je tattvani ya, paramAtha pariccheda, kayA kArajIthI ! to ke--vecalavaghapata: vedhasa vedhapadathakI, jetu lakSaNa kahevAmAM Ave che evA vedyama drapadayI, sUkSmajodhA sayaMte-te samaoAdha, nipuNa che|dha kahevAya che, ema atha che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (262) yogadaSyisamuccaya 1 tatvano nirNaya karavAmAM nyAyavettAo prathama to (ga) sAdhya nakkI kare che, sAdhanA svIkArarUpa amuka pakSa sthApe che, ane te pratyakSa AdithI abAdhita e hoya che. te hetune viSaya prakAze che, mATe teno prayoga kara joIe, sAthya, heta nahiM to lakSya vinAnA bANa jevI sthiti thaI paDe, ema teo ane daSTAMta jANe che. (2) Ama sAdhya nizcita karI teo tene hetu vicAre che. sAyane avinAbhAvI, eTale sAdhyane sAdhyA vinA na rahe-avazya sAdhe ja, te hetu kahevAya che. sAdhya ane hetune saMbaMdha avinAbhAvI eTale ke eka bIjA vinA na cAle evo che. tathA prakAre upapattithI ane anyathA prakAre anupapattithI, ema be prakAre hetunA pragavaDe karIne sAdhyanI siddhi thAya che. Ama anyathA anupapatrapaNuM eTale ke A ja prakAre ghaTe, bIjA prakAre na ghaTe, e hetunuM lakSaNa che. tenI apratIti, saMdeha ke viparyAla hoya, to hetvAbhAsa kahevAya che. te hetvAbhAsane A vicakSaNa puruSo prayatnathI vaje che. () Ama hetuvaDe sAdhyanI siddhi karI, teo tenI daSTAMtathI puSTi kare che. jemAM sAdhana-sAdhyanI vyakti vizeSa karIne saMbaMdhamaraNathI vinizcita karavAmAM Ave te, sAdhaccethI daSTAMta che, ane jyAM sAtha nivRtta thatAM sAdhanano paNa asaMbhava kahevAmAM Ave, te vaidhammathI daSTAMta che. aMtara vyAptithI ja sAdhyanI siddhi heya, te bAhya udAharaNa sArthaka che, nahiM te tene abhAve vyartha che. (3) AvA daSTAMtathI puSTi karatAM A nyAyavizArade asiddha, apratIta, anyathapapanna, viruddha, ne anekAMtika evA sAmyathI upajatA daSTAMta doSa AvavA detA nathI, temaja apalakSaNa hetuthI upajatA sAdhyavikala vagere deze paNa AvavA detA nathI, ane vadharyathI upajatA daSTAMtoSa darathI parihare che. Ama A vicakSaNa jano anumAna pramANathI nirdUSaNa evA samyaka hatuvaDe sAyanI siddhi karI, ne nirdoSa daSTAMtathI tenI puSTi karI, tavanuM astitva sthApe che. 2. tattvanirNayamAM bIjI vastu tattvanuM svarUpa vicAravAnI che. eTale tattvanuM svarUpa-valakSaNa zuM che? tenA sAmAnya-vizeSa guNa zuM che? ene teo vicAra kare che. pratyeka vastu anekAMtasvarUpa che. tenA eka dezane-aMzane grahaNa kare te naya kahevAya che. "te ekaniSThax nI zrutamArgamAM pravRtti thakI, saMpUrNa arthane vinizcaya karAvanArUM *" sAdhyAvinAbhuvo hetorvaco yat pratipAdakam / parArthamanumAnaM tat pakSAdivacanAtmakam // anyathAnupapannatvaM hetorlakSaNamIritam / tadapratItisandehaviparyAsaistadAbhatA // " ItyAdi, (vizeSa mATe juo) zrI siddhasena divAkarakRta zrI nyAyAvatAra. +" sAdhyAvinAbhuvo liGgAtsAdhyanizcAyakaM smRtam / 3nanumAnaM tarastrAtaM pramANAt samakSavat . " --nyAyAvatAra Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH bedhanuM sUkSmapaNuM zI rIte ? ( 263) syAdavAdagruta kahevAya che. " evA pramANabhUta syAdavAda zrutano teo vastu svarUpa samajavA mATe Azraya kare che. thatajJAne nayapatha lIje, anubhava AsvAdana kIje." -zrI devacaMdrajI. 3. tasvanirNayamAM trIjI vastu phaLa zuM te nirdhAravAnuM che. eTale amuka tattvanuM svarUpa nakkI karyuM, nizcita karyuM, tenuM phaLa zuM, pariNAma zuM, ane prastuta tAvanI phaLarUpa prApti kevA prakAre thAya, prastuta tatva kema niSa-siddha thAya, tenI phala vicAraNuM teo kare che. pramANabhUta evA sarvajJAnanuM phala sAkSAta ajJAnanuM hRra thavuM te che, kevalajJAnanuM phala sukha ne upekSA che, ane bAkInA jJAnanuM phala grahaNa-tyAga buddhi upajavI te che, eTale ke sane grahaNa ane asatnA tyAgarUpa vivekabuddhi upajavI te che. aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza."--zrImad rAjacaMdrajI Ama vidvajano hetuthI svarUpathI ane phalathI tattvano samyapha, yathAsthita, avisaMvAdI e nirNaya kare che, paramArthano suvinizcaya kare che; ane te karI zake che tenuM kAraNa vadyasaMvedya padanI prApti che. vedya eTale jANavA yogya jyAM saMvedAya che, samyapha prakAre jaNAya che, anubhavAya che, te vedyasa vedya pada kahevAya che. AnuM svarUpa have pachI graMthakAra maharSi kaheze. A je avisaMvAdI tatvanirNaya vedhasaMvedya padathI thAya che, tene ja " sUkSma bedha" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIMja vizeSathI pravRttinuM nimitta kahe che- bhvaambhodhismuttaaraatkrmvjrvibhedtH| .. jJeyavyAptezca kAtsnyena sUkSmatvaM nAyamatratu // 66 // kRtti:-mavAsmodhisamurArA-bhavasamudramAMthI samutAraNathI, saMsArasAgaramAMthI pAra utAravA vo karIne lekottara pravRttinA hetupaNAne lIdhe. tathA zarmAnnamitrata-karmarUpa vajanA vibhedathI - apunavaNathI vibhedavaDe karIne. phreya thAzca mAna-ane yavyAptinA kArathI-saMpUrNa paNAthI; -anaMta dharmAtmaka tatvanI prati patti vaDe karIne, vRkramaa-sUkSmatatva, sUkSmapaNuM, bedhanuM nipuNa paNuM. nAmatra tu-paNa (A) A sUma badha ave nathI hotA. atre eTale dIprA dRSTimAM ane tenI nIcenI daSTiemAM nathI hoto,-tathI graMthibhedanI asiddhine lIdhe. x " nayAnAmekaniSTAnAM pravRtteH zrutavama'ni / sapUNArthavinizcaya thAttAdhutamukyate I-nyAyAvatAra. * "ghamALa0 ruM sAkSAjJAnaviniMgharjanam . kevAya kuvava vasthAvAnadAradhIH "-nyAyAvatAra. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya (264) . bhavasAgara vistArathI, karma vajI bhede ja; seya sakala vyApti thakI, sUkSmatA-ahiM na e ja. 66 artha-bhavasamudranA samunnAraNa thakI, kamarUpa vanA vibheda thakI, ane ya vyAptinA saMpUrNapaNe thakI sUkamapaNuM hoya che. paNa Ave) A sUma bAdha atreA daSTimAM heta nathI. vivecana uparamAM je bodhanuM sUmapAzuM kahyuM, te zA kAraNathI hoya che, te atra vivaryuM che: (1) saMsArasAgaranA nistArane lIdhe, (2) tathA kamarUpa vAnA vibhedane lIdhe, (3). tathA anaMta dharmAtmaka evuM ja seya vastutatva tenA saMpUrNapaNAne lIdhe-samagrapaNAne lIdhe, A sUkSamaNuM kahyuM che. te A prakAre - bedhanuM sUphamapaNuM zI rIte ? (1) jyAre A sUkama bedha upaje che, tyAre jIva anaMta apAra e bhavasAgara tarI jAya che, teno bhavanistAra thAya che, saMsAra samudra goipada je sukhethI lIlAmAM oLaMgI javAya evo banI jAya che. Ama A sUphamabodha bhavasAgara bhavanitAra kare che, kAraNa ke te lokottara pravRttine hetu thaI paDe nistArathI che. athavA to jayAre jIvana bhavanitAra thavAno hoya che, jIva jyAre bhavasamudranA kAMThA pAse AvI pahoMce che, tyAre lokettara pravRttino hetubhUta e A sUmabodha prApta thAya che. ane Ama enA zIgha tArakapaNAne lIdhe enuM sUkamapaNuM ghaTe che. (2) tathA karmarUpa vAna vibheda thAya che, tethI paNa A bodhanuM sUmapaNuM che. vA (hIro) jema bheda-cUra muzkela che, tema kamanI mahAmerU5 graMthi durbhe dha bheravI duSkara che, teno atra vibheda thAya che. vibheda e ke jethI karmavA apunagrahaNa hoya che, eTale ke evA prakAre bheda thAya ke pharIne vibhedathI tenuM tevA prakAre grahaNa karavApaNuM hoya nahiM. AvA kamaM vajanA vize dathI "tIvra saMkaleza-daDha kaSAdaya thatuM nathI, tethI karIne te sadA ni:zreyasAvaha -nirvANahetu thAya che. ane Ama te sUkSama bodhanuM kAraNa thaI paDe che. na "moSava cArA vize na mUtho mAtaM tathA I satrama ja ji. valaH - zrI ga6 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : samasta vastunuM anekAMta svarUpa (265) (3) temaja anaMtadharmAtmaka evA akhaMDa vastu-tatvanuM atra samagrapaNe (Comprehensive & Collective ) grahaNa thAya che, tethI karIne paNa A bodhanuM sUkSmapaNuM nIpaje che. kAraNa ke syAdavAda ja e samasta vastutattvanuM sAdhaka anekAMta evuM eka akhkhalita arhat sarvajJanuM zAsana che. ane te sarva ane vastunA samagra kAMtAtmaka che ema anuzAsana kare che, kAraNa ke sarva vastuno anekAMta grahaNathI svabhAva che. temAM je tatva che, te ja atat che; je eka che te ja aneka che; je sat che, te ja asat che; je nitya che, te ja anitya che.--ema eka vastunA vastutvanuM sAdhanAra evuM je paraspara viruddha be zaktinuM prakAzana te anekAMta che. ema tatvavyavasthitithI pote pitAne vyavasthApita karatA anekAMta jaina zAsanane avalaMbI vyavasthita che. A "anekAMta te paramAgamane jIva-mANa che. ane janmAMdha puruSanA hAthInA svarUpa viSenA jhaghaDAne zamAvanAra, tathA sakala navilasitonA virodhane mathI nAMkhanAre," evo parama udAra gaMbhIra ne sarvagrAhI che. kAraNa ke te bhinna bhinna naya-apekSA lakSamAM rAkhI jUdA jUdA daSTikoNathI samagra-saMpUrNa vastunuM svarUpa tapAse che, tethI paraspara kalaha karatA nAnI takarArane aMta Ave che, ane keI paNa prakAranA matAgrahane ubhavAnuM sthAna rahetuM nathI. tavanA jIvanarUpa A anekAMtanA AvA parama addabhuta camatkArika sarvasamAdhAnakArI svarUpathI mugdha thaIne, parama tattvoe udAraghaSAma udyoSaNA karI che ke- anekAMta zivAya tatvavyavasthA nathI, te atyaMta satya che. ____ * " syAdvAdo hi samastavastutattvasAdhakamevamekamaskhalitaM zAsanamarhatsarvajJasya / sa tu sarvamanakAMtAtmakamityanuzAsti sarvasyApi vastuno'nekAMtasvabhAvatvAt / + + tatra yadeva tattadevAtat, yadevaikaM tadevAnekaM, yadeva sattadevAsat, yadeva nityaM tadevAnityamityekavastuvastu. svanigg gggvaddhAridrayapravarA manekAMtA" (ItyAdi, anekAMtanI parama vizada hRdayaMgama vivecanA mATe juo)-zrI amRtacaMdrAcAryajI viracita samayasAra TIkA pariziSTa. x " paramAgamasya jIvaM niSiddhajAtyaMdhasiMdhuravidhAnam / sakalanayavilasitAnAM virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkaNIta zrI puruSArthasiddhiupAya. " evaM tattvavyavasthityA svaM vyavasthApayansvayam / AlaMbya zAsanaM jainamanekAMto vyavasthitaH // " zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasATIkA-pariziSTa. + " imAM samakSa pratipakSasAkSiNA mudAraghoSAmudaghoSaNAM truve| na vItarAgAtparamasti devataM na cApyanakAntamRte nayasthitiH // " -kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIkRta anyayogavyava, kA. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) thAgadaSTisamuccaya Ama anaMta dhamotmaka akhaMDa varatutattvanuM saMpUrNa paNe-samagrapaNe (as a whole) atra grahaNa thAya che. eTale ke pratyeka vastumAM-dhamIMmAM anaMta dharma rahyA che, vastutatva anekAMta che, chatAM vastu eka akhaMDa ne abheda che,-ema samagrapaNe-saMpUrNapaNe ahIM vastutatva samajAya che. tethI paNa A bedhanuM sUphamapaNuM hoya che. "syAdvAdI vastu kahIe, tasu dharma anaMta lahaje; sAmAnya vizeSanuM dhAma, te dravAstika pariNAma....vAmI sujAta."---zrI devacaMdrajI anaMta dharmAtmaka vastu atra, syAdvAdanuM zAsana eka chatra; syAdvAda mudrA jana jeha lape, sarvasva tenuM nRpa leja kApe. "--(DaoN. bhagavAnadAsa) Ama bhavasamudranA nistArane lIdhe, karmavajInA vibhedane lIdhe, tathA reya vastutatvanA samagrapaNe grahaNane lIdhe A bedhanuM sUkSamaNuM kahyuM che, paraMtu AvA sUkSmapaNAvALa bodha haju A daSTimAM pragaTatA nathI, temaja tenI nIcenI daSTiomAM paNa hato nathI, kAraNa ke temAM tatvathI grathibhedane abhAva hoya che. avedyasaMvedyapadaM yasmAdAsu tatholvaNam / pakSicchAyAjalacarapravRttyAbhamataH param // 67 // pada avedhasaMvedha te, tevuM prabala A sthAna; bInuM pakSichAyA viSe, jalacara pravRtti samAna 7. artha:~-kAraNa ke A pahelI cAra daSTiemAM avedhasaMvedya pada tathA prakAre ubaNaprabaLa hoya cheane AnAthI bIjuM evuM je vedhasaMvedya pada che, te te ahIM paMkhInA paDachAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM hoya che. vivecana sUma bodha A mitrA vagere cAra daSTiomAM nathI hoto ema uparamAM kahyuM, tenuM kAraNa ema che ke-atre avedhasaMvedya pada ubaNa-prabala hoya che. ane AnAthI vRtti -a rvavedauhuM-avevasaMvedya pada-jenuM lakSaNa kahevAmAM AvanAra che te, gamArA kAraNa ke AmAM-mitrA Adi cAra daSTiemAM, tathaai-tevuM ubaNa, te nivRtti Adi padanA prakArathI prabala-uddhata, UMkSAvAgaDha grAma5-pakSInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM, pakSInA paDachAyAmAM te pakSInI buddhithI jalacaranI pravRtti jevuM, ata: umu-AnAthI para -bIjuM, eTale vedasaMvedyapada, A daSTiemAM tAttvika nathI hotuM, ema artha che. kAraNa ke graMthibhedanI asiddhi che tethI karIne. A atAvika vedhasaMvedyapada paNa A mitrA Adi cAra daSTiomAM carama yathApravRttikaraNathI ja hoya che,-ema AcAryo vade che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : avedha savedya pada prabala-vaidya saMvedya atAttvika (267) bIjuM-ulaTuM evuM je vedhasa vedya pada te atre tAttvika hAtu nathI, paraMtu pakSInI chAyA pratye jalacaranI pravRtti jevu mithyA-atAttvika hAya che. jema AkAzamAM paMkhI uDatu. hAya, tenA paDachAyeA pANImAM paDe, ane te paDachAyAne paMkhI jANI keAI jalacara tene pakaDavAnI ceSTA kare-tenI pAchaLa DhADe, paNa tenA hAthamAM kAMi AvatuM nahiM hovAthI te ceSTA jema niSphaLa--mithyA jAya; tema A cAra dRSTiemAM paNa vedhasa vedha pada te jalacaranI paDachAyA pAchaLa doDavArUpa khATI niSphaLa pravRtti jevu hAi, yathArtha, tAttvika ( Real, Genuine ) hAtu nathI, mithyA paDachAyArUpa (shadowlike) hAya che, mAtra tadAbhAsarUpa hoya che. kAraNa ke hajIsudhI atra graMthibheda thaye nathI, eTale tAttvika vedhasavedyapadanI prApti haitI nathI, paNa aAttvika evuM vedyasaMvedyapada atre A mitrAdi pahelI cAra draSTimAM hoya che, ane te paNa chellA yathApravRttakaraNuvaDe karIne ja sAMpaDe che, ema AcArya bhagavaMtAnuM kathana che, kAraNa ke kavivararUpa pALiyA-dvArapAla jyAre pALa arthAt tattvamaMdiranuM mukhadvAra ughADe tyAre ja kharekharUM' tattvadarzana thAya che. ve. sa. pada paDachAyArUpa 66 bhava anatamAM darzana dIThuM, prabhu ehuvA dekhADejI; vikaTa graMtha je pALa pALiyA, kavivara ughADejI.... ' " A yathApravRttakaraNa AdinuM svarUpa AgaLa paDelI STinA varNanamAM kahevAI cayu che. jIvaneA bhAvamala jyAre ghaNuM! kSINa thAya che, tyAre chellA pudgalAvamAM vatta tA jIvane A chelluM yathApravRttakaraNa-AtmapariNAma vizeSa sAMpaDe che. tethI karIne apUrva AtmavIrya nA ullAsa thaI apUva karaNa thAya che. ane te pachI samyaktvanI prApti karAvyA vinA raheja nahi.nivaaja nAMhe, evu * anivRttikaraNa ' hAya che. temAM jIva graMthi sudhI Ave tyAMsudhI yathApravRttakaraNa, graMthibheda karatAM apUrvakaraNa, ane graMthibheda karI jIva samyaktvAbhimukha thAya tyAre anivRttikaraNa hoya che. AmAM A carama yathApravRtta karaNa pahelI cAra STiemAM sAMpaDe che. paNa samyaktvanI prApti te pAMcamI dRSTithI ja hAya che, tyAra pahelAMnI cAra daSTi sudhI tA mithyAtvaja hAya che. ( jue pR. 46, 170 ). ( yathApravRtta karadi sevA bhaviyAM vimala jijJesara. 'zrI yovijayajI. Ama pahelI cAra daSTiemAM mithyAtvane sadbhAva hAvAthI 'avedhasa vedya pada utkhaNa-utkaTa prakAranu hAya che, bahu maLavAna heAya che,-jethI darzanameAhane lIdhe jIvanI meAhudazA haju hAya che. ane atre vedhasavedyapada je hAya che te sthUla medha tAttvika-vAstavika hAtu nathI, paNa tadAbhAsarUpa-paDachAyArUpa atA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68). yugadaSTisamuccaya vika evuM hoya che, eTale jIvanI jJAnadazA hatI nathI. eTalA mATe ja A pahelI cAra daSTiemAM jIvane je kAMI tatvajJAnane bodha thato dekhAya che, te mAtra uparachale ne uparaTapakAno hoya che, sthala prakAra hoya che, paNa UMDe ne tavarahasyagAmI e sUma hotuM nathI. A uparathI-pustako vAMcIne ke ahIMthI tahIMthI kaMIka jANIne uparachalA tatvabadhathI pitAnuM jJAnIpaNuM mAnI besanArA paMDitama e ke jJAnIonA anubhavanI malA IrUpa "taiyAra mAla" para besI gayelA zuSka adhyAtmIoe ghaNe A uparathI dhaDo levA jevuM che, ghaNe bedha levA jevuM che. kAraNa ke samyakatvanI levA cagya dha prApti to upara kahyuM tema pAMcamI daSTimAM ghaNI UMcI dazA prApta thaye - heAya che, ane tenI prApti pUrve prathama cAra daSTimAM ke apUrva guNa gaNa prApta karavo paDe che, te te pratyeka daSTimAM vistArathI varNavyuM che. te yathokta guNasthAna prApta karyA vinA samyaktvanI yogyatA paNa prApta thatI nathI. chatAM tathArUpa AtmabhAvanI prApti vinA, mohabhAva rahita evI tathArUpa jJAnadazA vinA, pitAne "jJAnI" mAnI besavAnI "ka95nA" karavI te "ka9panA" ja che, ane te potAnA AtmAne vaMcavAchetaravA barAbara che. kAraNa ke "dazAnuM phaLa che, mAnyAnuM phaLa nathI -e parama tattvaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM saMkotkIrNa vacanAmRta atra barAbara lAgu paDe che. mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta, te kahiye jJAnI dazA, bAkI bIjI brAMta. sakaLa jagatu te eThavat, athavA svapna samAna; te kahiye jJAnI dazA, bAkI vAcAjJAna." -zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi. A ema kema che ? te mATe kahe che- ajJAnAsi sUma vivaMdhakRta naitadvato'yaM tattattve kadAcidupajAyate // 68 // apAyazakita mAlitya kare, sUkSma be pratibaMdha eha-vatane tattvamAM, kadI na A upajata, 68. artha:-apAya zaktinuM malinapaNuM sUmabodhane pratibaMdha karanAruM che, tethI karIne A apAyazaktinA malinapaNuvALAne tatvaviSayamAM A sUkSama bodha kadI upajato nathI. kRttiH-parimAdrighaM-apAyazaktinuM mAlinsa, narakAdi apAyazakitanuM malinapaNuM. zuM? to ke-jUthamavadhavidhaMdhA-suma bedhane vibaMdha-pratibaMdha karanAruM che, kAraNa ke apAyahetuenA AsevanarUpa kilaSTa bIjano bhAva-hevApaNuM che, tethI karIne. naitata caM-e apAyazakitanA malinapaNuvALAne A-sUma baMdha nathI hote, ta-tethI karIne, tara-tatva viSayamAM, jAvidugvAte-kadI upaja,-avaMdhya evA thula bAdhabIjanA bhAvathI-hovApaNAthI. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprArdika sUkSmaedharodhaka apAya-zaktimAliya vivecana uparamAM ema je kahyuM ke A mitrA Adi cAra daSTimAM vedyasa Mvedya pada prabaLa hAya che, paNa tAttvika evu. vedyasa Mvedya padaaAtuM nathI, ane tethI karIne sUkSma Adha atra hAtA nathI, te zA kAraNathI ema hAya che, tenA ahIM spaSTa apAya zakti khulAsA karyAM che. naraka vagere apAyanuM je zitarUpa malinapaNuM che, te mAlinya sUkSma medhanA vikhaMdha-pratibaMdha karanAruM, rAMdhanAruM-aTakAvanAruM che. kAraNa ke naraka vagere Ape evA apAyahetuonuM-kilaSTa karmInA kAraNNAnuM AsevanarUpa kliSTa khIja hajI ahIM sattAmAM che, zaktirUpe rahyuM che. A apAya eTale zuM ? nirupakrama nAmathI eLakhAtu evuM pUrva karma ja apAya che, ema nirapAya puruSe kahe che; A apAyarUpa vicitra karma pApa Azaya upajAve che. 6 rAyaka ane pApa Azaya upajAvanArU A apAyarUpa kliSTa karmanuM bIja jyAMsudhI zaktirUpe paNa hAya che, tyAMsudhI te sUkSma medha upajavA detu nathI, kAraNa ke te cittanu evuM milanapaNuM upajAve che ke temAM sUkSma edhanA ta:praveza thai sUkSmameAdha zakatA nathI. melI pATI para jema cAkakhA akSara lakhI zakAtA nathI, tema cittanI pATI jyAMsudhI malina haiAya tyAMsudhI temAM sUkSma madharUpa cAkamA akSara lakhI zakAtA nathI. jema cIkAzavALI sapATI ( Greasy surface ) para pANI Tharatu nathI, tema philaSTa kamalathI cIkaNI cittabhUmi para sUkSma edharUpa ni+la jala Tharatu nathI-pravezatuM nathI. A apAyakhIjarUpa kIDA aMdarathI jyAMsudhI aMtane kArI khAtA hAya, tyAMsudhI tattvasabaMdhI samAdha utpattinI AzA rAkhavI AkAzakusumavat phAgaTa che, tyAMsudhI je edha thAya te peAleA ja-peAkaLa ja rahevAnA. kAraNa ke te zaktirUpe raheluM apAya-khIja paNa jyAMsudhI hAya, tyAMsudhI te sUkSma edhane ADA aMtarAyarUpa thai paDe che, eTaluM ja nahi, paNa tathArUpa nimitta pAmI temAMthI vRkSa thai tevA vyakta phUlapariNAmanI paNa saMbhAvanA rahe che. jyAMsudhI rAganu mIja na gayuM. hAya, rAga nirmULa na thayeA hAya, tyAMsudhI rAga kyAre ubharI nIkaLaze, kyAre uthalA mAraze, te kahI zakAtu nathI; tema apAyakhIja paNa jyAMsudhI hAya, tyAMsudhI te kyAre ubharI AvI-cakta svarUpe phUlIphAlI AtmAnA svAsthyane bagADI nAMkhaze, te kaLI zakAtuM nathI. Ama A apAyazaktinu malinapaNuM kharekhara ! apAyarUpa ja thai paDe che, kAraNa ke tenA thakI apAya (apa+Aya) thAya che, AveaA lAbha hAthamAMthI cAlyeA khIjamAMthI vRkSa << x apAyamAhuH karmaiva nirapAyAH purAtanam | pApArAyAM citra niSNamavaMzam / ''--yAbindu. ( 269 ) Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 270 ) yogadaSTisamuccaya jAya che, eTale ke je kAMI bedhane lAbha thAya, te sUkSamadharUpa ISTa pariNAma ApyA vinA cAlyA jAya che. ane Ama AvA apAyanuM-kilaSTa karmaSanuM bIjarUpa-zaktirUpa malinapaNuM jenAmAM heya, tene sUkSamadhanI prApti hotI nathI, eTale ke tatvaviSayanuM aMtargata rahasyabhUta jJAna hotuM nathI, tatvanI UMDI yathArtha sopAMga samajaNa hatI pUlabodha te nathI. paNa A mitrAdi cAra daSTimAM tattvasaMbaMdhI sthUla bedha te hoya ja avazya hoya che, kAraNa ke avaMdhya-amogha-acaka evA sthala bodha bIjanuM anna hovApaNuM che, ane te avaMdhya heI, AgaLa upara bhAvI zubha phaLa pariNAmanuM eTale ke bhAvI sUkSma bodhanuM kAraNa thaI paDe che. "sUma bodha te paNa IhAMjI, samakita viNa na hoya"--. sakjhAya. Ama che tethI karIne- apAyadarzanaM tasmAcchUtadIpAna tAttvikam / tadAbhAlaMbanaM tvasya tathA pApe prvRttitH||69|| zradIpathI tAtvika nA apAya darzana tAsa; tevI pApa pravRtti thI, te hoya tadAbhAsa. 69. atha -tethI karIne tarUpa dIpakathI enuM apAya darzana tAvika hetuM nathI, paNa ene tenI AbhAnuM-tadAbhAsanuM avalaMbana hoya che, kAraNa ke tevA prakAre pApamAM enI pravRtti hoya che. vivecana Ama apAyazaktinA malinapaNAne lIdhe sthala bodha atre hoya che, paNa sUkSamadha nathI hote, tethI karIne AgamarUpa dIpakavaDe karIne A daSTivALAne apAyadazana eTale tRtti: apAinamU--apAyadarzana, apAyanuM-doSanuM darzana, tamanna-tethI karIne, tarIpatta-butarUpa dIpathI, AgamathI, na tarivAjU-tAtvika nathI hotuM, pAramArthika nathI hotuM, aAnuM-ema saMbaMdha che. tAmAraMvanaM su-paNa tenI AbhAnA avalaMbanavALuM te, paramArtha AbhAviSayI te brAMtithI hoya che. (eTale ke tatvAbhAsa, paramArthAbhAsarUpa apAyadarzana hoya che, tattvadarzana nahi). zA kAraNathI? to ke-tathA pa+ pravRttitaH-tevA prakAre pApamAM pravRttithI. tevA prakAre vicitra anAbhoga-ajANatA prakArathI pApamAM pravRtti hoya che teTalA mATe. +pAThAMtara-sAthe-arthata apAyamAM, pAparUpa doSamAM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi : Agama-dI, tattvAbhAsarUpa sthala bedha (271) ke liSTa karmaSanuM je darzana thAya che, te tAtvika-pAramArthika hotuM nathI, paraMtu tatvanAparamArthanA AbhAsarUpa, tattvAbhAsarUpa, paramArthabhAsarUpa hoya che, tadAbhAsarUpa hoya che. AgamarUpa dIvo mehadhakAra bharyA A lekamAM sarva padArthanuM yathArtha darzana karAve che, ane AtmasvarUpane apAya-hAni pahoMcADanAra evA kilaSTa karmarUpa apAyanuM samyagra | svarUpa dekhADI te karmadeSane kema dUra karavo tene sAco rasto batAve che. Agama-dIpaka jemake-A AtmA svarUpathI zuddha, buddha, cita ghana svayaMti ne sukhadhAma che. paNa ajIvarUpa jaDa karmanA doSathI tenuM te zuddha svarUpa avarAyuM-DhaMkAI gayuM che. tenA sahajAmasvarUpane apAya-hAni pahoMcela che, ane A puNya-pAparUpa karma apAyathI te narakAdi cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. atrata-viSaya-kaSAya AdithI te karmano Azrava thAya che ne pachI baMdha thAya che. dazavidha dharma Adi saMvarathI navAM karmo AvatA aTakI jAya che, ne tapathI jUnA karmonI nirjarA thAya che-kharI jAya che. ane Ama sarva karmono kSaya thaye, AtmAnA zuddha svabhAvanA pragaTapaNurUpa mokSa thAya che. "kama bhAva ajJAna che, mokSa bhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza. AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, jethI kevaLa pAmiye, mokSapaMtha te rIta. je je kAraNuM baMdhanA, teha baMdhane paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhava aMta. mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nirgatha. zuddha buddha cetanyAna, svayaMti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM, kara vicAra te pAma." -zrImad rAjacaMdrajIta zrI Atmasiddhi ItyAdi prakAre sadAgamarUpa dIpaka tatvanuM samyapha svarUpa prakAze che, karma-AtmAne saMbaMdha darzAvI te kama-apAya dUra karavAno zuddha mArga spaSTapaNe dekhADe che. tathApi A jIvanI tevA sUma baMdhanI UNapane lIdhe tene yathArtha tatvadarzana thatuM nathI. AgamarUpa dIpakanA prakAzathI je ke A jIvane kamarUpa apAya doSanuM sthala svarUpa bhAsyamAna thAya che, to paNa baMdhanI daSTimaMdatAne lIdhe tene tenuM tAtvika svarUpa-paramArtha svarUpa haju samajAtuM nathI, barAbara lakSamAM AvatuM nathI. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 272) yogadaSTisamuccaya eTale tene A sthala baMdha tatvAbhAsarUpa, paramArthAbhAsarUpa hoya che, uparachale ne paDachAyA je (Shadow-like ) hoya che. Ama A sthala bedha tatvane paramArthane AbhAsa Ape e heya che, paNa tatvathI cittamAM aMtaHtatvAbhAsarUpa pravezarUpa-sajajaDa chApa lAgI jAya evo hoto nathI. ethI karIne sthala bodha upara uparathI te A jIvane AtmA-kama apAya Adine baMdha hoya evuM dekhAya che, e AbhAsa upaje che. kAraNa ke zrata zravaNadidvArA tevA sthUla prakAre jANe tevI vAta paNa kare che; paraMtu tene te bodha tatvathI nahiM hoI, brAMtirUpa hoya che, kharekharI aMta:pratItirUpa hoto nathI. kAraNa ke A daSTimAM vate jIva haju ajANatAM paNa tevA prakAranA nAnAvidha pApamAM pravRtti kare che, tethI karIne ema jaNAya che ke haju tene narakAdi apAyanuM tatvathI darzana thayuM nathI, je thayuM hota to te bhISaNa narakAdi gatinA anaMta duHkhathI bhaya pAmIne te te pApathI DaratA rahIpApabhIru rahI, tathA prakAranI pApapravRttimAM ajANaye paNa pravartata nahiM, tethI dUrathIja bhAgata. ato'nyaduttarAsvasmAtpApe karmAgaso'pi hi / taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacidyadi // 70 // pada avedya saMvedyathI anya vedhasaMgha; te to chellI cAra te, daSTimAMja saMvedya. AthI karma aparAdhathI, pApakarmamAM keya; tata lohapada nyAsa sama, vRtti kavacita ja hoya. 70 artha -A avedhasaMvedya padathI anya evuM je vedhasaMvedya pada , te pAchalI cAra daSTiemAM hoya che. ane A vedyasaMvedya padane lIdhe, karmanA aparAdhathI paNa pApamAM je kavacit pravRtti hoya, te te paNa tapelA leDhA para paga mUkavA jevI hoya che. vivecana e pada graMthi vibhedathIjI, chelI pA5 pravRtti tapta lohapada dhRti samajI, aMtasamaya nivRtti. manamohana - sajhA. 4-7 IttA-tat sattAyu-AnAthI eTale prastuta aghasaMvedya padathI anya te vedya, saMvedya pada, uttara eTale sthira Adi pAchalI cAra daSTiomAM hoya che. jawAt-AnA thakI, A vevasaMvedya pada thakI, pAve pApakarmamAM, hiMsA AdimAM, rAmano di-karmanA aparAdhathI paNa, (karmanA doSe karIne paNa), zuM ? to ke-tatodattAtulyavRtti -tasalohapadanyAsa tulya vRtti, eTale tapelA leDhA para paga mUkavA jevI vRtti-apAyamAM-apAya thAya tyAre saMsAra-saMgapradhAna evI, trizadi-kavacita heya te heya, paNa prAye te hetI ja nathI. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : taptAhupada nyAsavRtti, bhAva apratibaMdha. (ra73) uparamAM je adyasaMvedya pada kahyuM, tenAthI itara-bIjuM evuM je vedhasaMvedya pada che, te sthira vagere pAchalI cAra daSTiemAM hoya che. ane A vedhasaMvedyapadanA parama prabhAvathI A daSTivALo jogIjana apAyamAM athavA pApamAM tasalAhapada prAye pravRtti karatA ja nathI; ane pUrva karmanA doSe karIne paNa je nyAsavRtti kavacita kare, te tenI te pApa pravRtti, ta hapadanyAsa jevI, eTale ke tapelA loDhA para mUkavA jevI hoya che. jema tapelA loDhA para paga mUkatAM tarata ja AMcako anubhavAya che, paNa tyAM jhAjho vakhata sthiti karatA nathI, tarata ja ApoApa pAcho kheMcI levAya che, tema A daSTivALo mahAtmA samyagudaSTi puruSa eTale badhe pApabhIru hoya che, eTale badhe pApathI Darato rahe che, ke kavacita karmanA aparAdhane lIdhe paNa je jANatAM-ajANatAM paNa tenI hiMsAdi pApamAM kaMI pravRtti thaI jAya, to te tarata ekadama AMcako anubhave che, pApamAM te jhAjho vakhata To nathI, tyAMthI te tatakSaNa ja pAcho vaLI jAya che-pratikramI jAya che. ane te pravRtti paNa te atyaMta nI rasapaNe-aMtaraMga kheda paNe kare che, AtmabhA. vathI te karato ja nathI; nirvasa pariNAmathI karatA nathI, pUrva karmathI prerAIne parANe na chUTake karavI paDe to kare che. A samadaSTi jIva kAyapAtI ja+ kAyapAtI, paNa hoya che, kAyAthI ja enuM patana thAya che, eTale ke kAyA mAtrathI ja cittapAtI nahiM te kavacita pApamAM paDe-pApakriyA kare; paNa te cittapAtI te hatuM ja nathI, cittathI to tenuM kadI pApamAM patana thatuM ja nathI. kAraNa ke te bhinnagraMthi samyagRSTi puruSanuM citta mokSamAM hoya che je zarIra saMsAramAM hoya che. "mokSa citta ma tanu:" eTale tene sarva ja yoga-dharma athodi saMbaMdhI vyApAra garUpa ja hoya che. ' "zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyaktva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kriyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kriyA te jIvanI hotI nathI ke jethI paramArthane viSe jAMti thAya saMsArakriyAmAM ane jyAM sudhI paramArthane viSe brAMti thAya nahIM tyAM sudhI nIrasapaNe bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahIM. x x x samyagdaSTi jIva te saMsArane bhajatA dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM + "jApati pada vodhisattA pavitamU na cittapAtinastAvadetadatrApi yuktimat // bhinnagranthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / taratha tarva veda cAre ya hi mAvataH ''- zrI biMdu. (35 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274 ) yogadRSTisamuccaya evAM prArabdha karma thI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM tenA pratibaMdha ghaTe nahiM. pUrva karmanA udayarUpa bhayathI ghaTe che. jeTale a Mze bhAvapratibaMdha na hoya teTale aMze ja samyakRSTipaNuM te jIvane hAya che. " anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane leAla samyaktva sivAya gayAM saMbhave nahi', ema je kahevAya che te yathArtha che. x xx paramA mAnuM lakSaNa e che ke aparamArthane bhajatAM jIva badhA prakAre kAyara thayA kare, sukhe athavA duHkhe. du:khamAM kAyarapaNuM kadApi bIjA jIvAnu paNa sa`bhave che. paNa sa'sArasukhanI prAptimAM pazu kAyarapaNuM, te sukhanuM aNugamavApaNuM, nIrasaNa paramA mAgI puruSanuM hoya che. " (vizeSa mATe jIe )--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 375. Ama sabhyaSTi puruSanI samasta sa MsAra ceSTA, bhAvapratibadha vinAnI hAya che, anAsakta bhAvavALI hoya che. AnuM uttama dRSTAMta zrI jinezrvara bhagavAn che. . teo gRhasthAvAsamAM hatA tyAre paNa parama vairAgyadhI vAsita hatA. bhegI chatAM yeAgI hatA, saMsAramAM anAsaktabhAve jalakamalavat nirlepa rahyA hatA. AvuM temanuM leAkAttara citra caritra AcAryanA AcAya jevA samartha kavivara yazaiAvijayajI upAdhyAyajIe suMdara bhAvavAhI zabdomAM AlekhyuM che ke~ 66 rAga bhare jana mana raheA, paNa tihu kALa verAga; citta tamArA re samudrane, koi na pAme haiM| tAga....zrIzreyAMsa kRpA karI " zrIyovijayajI. " yadA marunnareMdrazrIstvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma virakkatvaM tadApi te // zro hemaca`drAcArya kRta zrI vItarAgastava. 29 ane evu ja ujjavala jIvatuM jAgatuM vala'ta dRSTAMta vamAnayugamAM zrImad rAjacaMdrajI jevA parama adhyAtmayegI sabhyaSTi vItarAga puruSe peAtAnA uttama adhyAtmacaritrathI pUrU pADayuM che. te temanuM adhyAtma jIvana jemAM AtaprAta guMthAyelu che evA temanA vacanAmRtane madhyastha bhAvathI sAdyata aleAkanArane sahaje pratIta thAya che. dAkhalA tarike-- "rAtri ane divasa eka paramA viSayanuM ja manana rahe che. AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhAga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAdaSTi samyagaNituM saMsArakriyAmAM nAsapaNuM-udAsInapaNuM (275) adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa ane tenI mijAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka rema paNa eno ja jANe vicAra kare che. cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che, jethI vyavahAranA badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe." "amane te evI ja jALa viSe udAsInapaNuM varte che. amAre viSe vartate parama vairAgya vyavahArane viSe kayAreya mane maLavA deto nathI. "je ke amAruM citta netra jevuM che. netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che. amane vate che evuM citta te netrarUpa che. x x x AvI sthiti chatAM upAdhi joga to baLavAnapaNe ArAdhiye che. e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che, te jema duHkhe, atyaMta duHkhe thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugama paNAe sthita citta hovAthI vedanAne samyaphaprakAre vede che, akhaMDa samAdhipaNe vede che." ItyAdi. (vizeSa mATe juo ) zrImad rAjacaMdra A uparathI samajI zakAze ke samyagadaSTi jIva prAye pApa Acare ja nahiM, ane kadAcane pUrva karmanI preraNAthI-prArabdha udayathI te kiMcitmAtra paNa kavacita Acare, te te nirvasa pariNAmathI to tema kare ja nahiM, tethI karIne tene baMdha samyagdaSTine paNa alpa hoya che. te pApakarma AcaratAM paNa tene tapAvelA loDhA para alapa baMdha paga mUkavAnI jema ekadama AMcako lAge che, arerATI upaje che, ne hRdayanA UMDANamAMthI cittanA sAcA bhAvathI atyaMta atyaMta kheda thAya che. kAraNa ke jeNe samakita amRta rasane leza paNa svAda cAkhe, tene bAkasabukasa jevA bIjA rasa kema game? "tuja samakti rasa svAdane jANa, pApa kubhakata he bahu dina seviyuM che; seve je karamane jege tehi, vAMche te samakita amRta dhure lakhyuM che. jA re jeNe tuja guNa leza, bIjA re rasa tehane mana navi gamejI. cAkhe re jeNe amI lava leza, bAkasabukasa tasa na ruce kimejI. "-zrI yazovijayajI A evA prakAranI kema hoya che? te mATe kahe che - x " sammadichI jIvo jaivi hu pAvaM samAyare kiMci / gati dora ghaMgha ra niraMdharSa kuLadu -zrI pratikramaNasUtravaMdittA sUtra Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) gaMdasimuzciya vedyasaMvedyapadataH saMvegAtizayAditi / caramaiva bhavatyeSA punardurgatyayogataH / / 71 / / saMgatiza karI, ghasave prabhAva; punaH durgati agathI, chellI heya A sAva 71 artha-vedyasaMvedya padathakI saMgatizayane lIdhe, A pApapravRtti chellI ja hoya che, kAraNake (tene) pharIne durgatino yoga hoto nathI. vivecana uparanA lekamAM ema kahyuM ke vedasaMvedya padavALAne kadAca pApapravRtti je thAya, te te tapelA leDhA para paga mUkavA jevI hoya che, eTale karmaSa vaze te karatAM tene aMtaraMga kheda-pazcAttAparUpa tIvra baLatarA thAya che. AvI vilakSaNa prakAranI maMdatama rasavALI A pravRtti kema hoya che? tene ahIM khulAse hoya che. prathama to vedhasa vedhapadanI prApti thaI hovAne lIdhe ja AvI pravRtti hoya che. A vedyasaMvedyapada (samyagdarzana) graMthibhedathI prApta thAya che, tenuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze. "atyaMta dAruNa evI karmagraMthine zubha bhAvavaDe bhedI nAMkhIne kadAcita keIka ja te darzanane pAme che. " kRtti-vecArato- saMvedya pada thakI, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te veghasaMvedya padane lIdhe, sAtirAvAra-saMvega atizayathI, atizaya saMvegane lIdhe, vameva mavaSAA (pApapravRti) chelI ja hoya che. zA kAraNathI ? to ke punarracAtaH-punaH-pharIne durgatinA ayogathI, pharIne durgatine yoga thato nathI teTalA mATe zreNika AdinA udAharaNa uparathI. zaMkA-jenuM sadarzana pratipatita ( AvIne pAchuM paDI gayuM che ) thayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgati hoya che. samAdhAna-ema kahevuM te vAtamAM kAMI sAra nathI-mAla nathI. kAraNake amArA abhiprAyanuM parijJAna nathI-amAre abhiprAya barAbara samajAya nathI. kSAyika samyagadaSTine ja nezcayika vedhasaMvedya padano bhAva hoya che, evA abhiprAyathI e (samyagdarzana) vyAvahArika che. temaja- A ja (nizcaya vedhasaMvedya pada) cAru-suMdara che, kAraNa ke e hetAM, prAye durgatimAM paNa mAnasaduHkhano abhAva hoya che,-vaja taMdulanI jema (vajanA cokhAnI jema) Ane bhAva pAkane ayoga hoya che tene lIdhe, paNa AnAthI bIjuM evuM vyAvahArika vedyasaMvedya pada te ekAMtathI ja acA-asuMdara che. " taddarzanamavApnoti karmagraMthi sudAruNam / nirbhidya zubhabhAvena kadAcitkazcideva hi / / sati cAsminnasau dhanyaH samyagdarzanasaMyutaH / tattvazraddhAnapUtAtmA na ramate bhavodadhau // " - maharSi haribhadrAcAryajIkRta zAstravArtAsamuccaya, Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpASTi : savegatizaya-samyagnadarzananA apUrva miA ( 277) vega bIjI teA sa`vegAtizaya-atizaya savegane lIdhe AvI pravRtti hAya che, ane A saMvegAtizaya paNa vedhasa vedyapadanI prAptinuM phaLa pariNAma che. kAraNa ke samyag darzana thatAM, bhavasAgaranuM sAcesAcuM svarUpa pratIta thAya che, saMsAranu savegaatyaMta dAruNu anata du:khamaya svarUpa sAkSAt jaNAya che; ane AtmAnu anaMta sukhamaya svarUpa pratyakSa pragaTa anubhavageAcara thAya che. eTale te jIva AvA du:khamaya bhayarUpa saMsAramAM ramate nathI, paNa jema bhayasthAnathI kAi mUThIo vALIne vege dUra bhAgI jAya, tema A sabhyaSTi mumukSu jIva paNa savegathI-atyaMta vegathI te sa'sArathI bhaDakIne bhAge che. kSakSNabhara tene saMsAranI mAhinI rucikara lAgatI nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM parama saMvegabhAvamaya vacanAmRta che ke-- " he nAtha ! sAtamI tamatamaprabhA nanI veDhanA maLI DAya te vakhate sammata karata. paNa jagatanI mAhinI sammata thatI nathI. "zrImad rAjaca'draSTa. athavA sa`vega eTale atyaMta meAkSAbhilASa, tIvra mumukSupaNuM. sabhyaSTi puruSa sahaja AtmasvarUpane paramAna damaya rasAsvAda karyAM che, adbhuta sakita amRtarasa cAkhyA che, eTale svAbhAvika rIte ja tenI sahaja Atmarati atyaMta saMvegamAkSA-saMvegathI--atyaMta atyaMta vegathI sahajAtmasvarUpe sthitirUpa mekSa bhilASa bhaNI dADe che. eTale ke jema bane tema tvarAthI samasta saMsArabaMdhanathI chUTI, sakala kama jAlamAMthI mukta thai, AtmavabhAvarUpa mekSa pAmavAnI tene utkaTa-atizaya icchA haiAya che. kAraNa ke te bhAve che ke- janma, mRtyu, jarA, vyAdhi, rAga, zeAka vagerethI upadrava pAmI rahele| A bhayaMkara bhavasAgara puruSone kevaLa klezanu ja kAraNa thAya che, ane sukhanuM kAraNa te! mAtra meAkSa ja che, ke je meAkSa janma vagere kalezathI rahita, bhayazaktithI vimukta ane sadA vyAbAdhAthI vita che. '+ ane AvA tIvra meAkSAbhilASarUpa savega heAvAthI, upalakSaNathI te mekSanA sAdhanarUpa-kAraNarUpa ahaM dukti-vAtsalya vagere sattAdhana pratye paNa savega-parama rucibhAva dharAve che. kAraNa ke kAraNathI ja kAniSpattikAyasiddhi savega=parama thAya che, evA akhaMDa sanAtana siddhAMta, trikAlAbAdhita nizcala nizcaya bhaktirAga te hRdayamAM avadhAre che. eTale te bhagavAn arhatAnI bhakti-vAtsalya Adi pratye saMvegathI-atyaMta vegathI, pUrNa utsAhathI, parama AtmallA + 'janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupadrutaH / ** klezAya kevalaM puMsAmaho bhImo bhavodadhiH // sukhAya tu paraM mokSo janmAdikkezavarjitaH / mathAyA vinimuMjo thAvAthAvagitaH sarAA"--zAsravArtAsamuccaya, Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278) gAdisamuccaya sathI, atyaMta citta prasannatAthI pravarte che. ane jema pANInuM pUra rokayuM rokAtuM nathI, tema samyagaDhaSTine A sasAdhana pratyeno atyaMta vega-saMvega-adamya utsAha roka kAta nathI. " yathA samyaktvabhAvasya saMvego lakSaNaM guNaH / sa copalakSyate bhaktivAtsalyenA'thavAhatAm // -maharSi amRtacaMdrAcAryajIta paMcAdhArI. kAraNathI kAraja have, e zrI jina mukha vANajinavara ! puSTa hetu muja siddhinA, jANI kIdha pramANa.....jinavara ! "--zrI devacaMdrajI. "jinase bhAva vinA kabu, nahiM chUTata duHkhadAva."--zrImada rAjacaMdrajI. Ama vedhasaMvedya padanA pratApe, uparokta traNe arthamAM saveganI prApti heya che. eTale A samyagdaSTi mumukSu AtmAthI jIva atyaMta saMvegathI-atyaMta atyaMta vegathI saMsArathI dUra bhAge che, atyaMta saMvegathI mokSa pratye daMDe che, atyaMta saMvegathIparamelAsathI-parama bhaktirAgathI jinabhakti Adi bhakSasAdhanane ArAdhe che. ane Ama vedasaMvedyapadanI prApti thaI hovAthI, tathA saMvegatizaya upa hovAthI, uparamAM kahI te tamalehapadanyAsa jevI pApapravRtti kadAca hoya to hoya ane te paNa carama-eTale chellI ja, chevaTanI ja hoya che, have pachI bhaviSyamAM koI kALe tenAthI tevI pApapravRtti pharIthI thavI saMbhavatI nathI. A pApa pravRtti chellI ja kahI, tenuM kAraNa e che ke tyAra pachI punaH kadI paNa durgatino-mAThI gatine te samyagRhaNi puruSane yoga thavAnuM nathIatre zrImAna zreNika rAjAnuM udAharaNa suprasiddha che. te mahAnubhAva mahAtmAne kSAyika puna: durgati samyaktva prApta thayuM hatuM, chatAM pUrva karmapragathIprArabdhavaze karIne aga temanI chellI pApapravRtti hatI, vrata-paccakhANa Adi te grahI zakatA. hetA, avirati samyagadaSTi hatA. ane je ke samyagadarzana pUrve bAMdhelA AyukarmanA prabhAve temane narakagatinI prApti thaI che, te paNa te chevaTanI ja che. te pachI to te AgAmI vIzImAM mahApA nAmanA tIrthakara thavAnA che. A apUrva mahimA vedasaMvedya padarUpa-svasaMvedanarUpa samyagdarzanano che. parama satakavivara zrImad rAjacaMdrajIe gAyuM che ke - vrata nahIM pacakhANa nahIM, nahIM tyAga vastu keIne mahApa tIrthakara thaze, zreNika kANuMga joI le. jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe." Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkAdraSTi : kSAyika samyagRSTineja nizcaya vedhasaMvedyapada (279) A vacana koI aviratapaNAnI prazaMsArUpa nathI, paraMtu bAhya-dravya avirati chatAM paNa samyagdarzanane, AtmajJAnano, AtmAnubhUtino keTale badhe acitya apUrva mahimA che, te sUcavavA mATe ja che. vaLI bhAvathI joIe te tevA sAcA samyagadarzanano samyagadaSTi puruSo aMtarAtmAthI parabhAvathI virAma-virati pAmyA ja apUrva mahimA hoya che. bAkI samyagadarzana ne bAhA viratine sumeLa te to sonAmAM sugaMdha bhaLyA barAbara che. paNa samyagadarzana vinAnuM je jJAna jANyuM te na jANyA barAbara che, moTA mIMDArU 5-zUnyarUpa che; temaja samyagadarzana vinAnuM je cAritra-virati-vratapaccakhANuM te paNa mokSaprApti arthe zUnyarUpa-moTA mIMDA jevuM cheema zrI bhagavatI sUtramAM bhAkhyuM che. ene ja bhAva sUcavatA parama rahasyapUrNa paramArtha. gaMbhIra zabdomAM e ja sthaLe kavirAja zrImad rAjacaMdrajI vade che ke - "je heya pUrva maNela nava paNa jIvane jANe nahiM, to sarva te ajJAna bhAgyuM sAkSI che Agama ahIM, e pUrva sarva kahyA vizeSa jIva karavA nirmaLa, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. nahiM graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavi cAturI, nahIM maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI, nahIM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. A jIva ne A deha evo bheda je bhAye nahIM, pacakhANa kIdhAM tyAM sudhI mokSArtha te bhAkhyAM nahIM, e pAMcame aMge kahyo upadeza kevaLa nirmaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhaLe sAMbhaLe. zAstro vizeSa sahita paNa je jANiyuM nija rUpane, kAM teho Azraya karaje bhAvathI sAcA mane, te jJAna tene bhAkhiyuM, je sammati Adi sthaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo."zrImad rAjacaMdrajI AtmAnubhUtithI avinAbhAvI eTale ke nizcayathI jemAM AtmAnubhava hoya ja evA samyagadarzanano A parama prabhAva che. eTale te prApta thayA pachI pharIne durgatine ga thato nathI. atre kaIne zaMkA uddabhavavAno saMbhava che ke-jenuM samyagadarzana ApIne cAlI gayuM che, pratipAtI thayuM che, paDI gayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgatine vega hoya che, tenuM kema ? Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) yogadaSTisamuccaya enuM samAdhAna ema che ke evI zaMkA karanAra abhiprAya Azaya samajyo nathI, kAraNa ke kSAyika samyagadaSTine ja nizcayathI ghasavedha pada hoya che, tene apekSIne I atra kathana che, teNe mAnelA vyAvahArika vedhasaMvedya padanI-vyavahAra nizcaya vidya- samyagadarzananI vAta ahIM che nahiM. te vyavahArika samyagudarzana suMdara saMvedya pada nathI, kAraNa ke tethI bhavabhramaNano aMta AvatuM nathI. bhavabhramaNano aMta te nizcaya vedhasaMgha padanI prApti pachI ja Ave che. mATe A nizcaya vedhasaMvedya pada je che, te ja suMdara che, rUDuM che, bhaluM che, nirvyAja sAcesAcuM kalyANakara che, te ja zIdhra mokSagati prApta karAvanAra che. ane e prApta thaye, prAye durgatimAM javuM ja paDatuM nathI, paNa kavacit karmavaza karIne chevaTane mATe ekAdavAra ja je javuM paDayuM (mahAnubhAva mahAtmA zreNika mahArAjanI jema , topaNa tyAM narakamAM paNa tevA kSAyika samyagUDhaSTi puruSane mAnasika duHkhane abhAva hoya che; vajanA cokhA jema pAke nahiM, tema mAnasika duHkhanA tApathI tenA bhAvano pAka thato nathI, tenA bhAva tapatA nathI, tene unI AMca paNa AvatI nathI, te te nirAkulapaNe svasvabhAvamAM ja samavasthita rahI samatAbhAve sarva sukha-duHkha vede che. "jJAnI ke ajJAnI jana, sukha du:kha rahita na kaya; jJAnI veda vairyathI, ajJAnI vede rAya. "--zrImad rAjacaMdrajI kAraNa ke te AtmAnubhavI nizcaya samyagdaSTi saMtajana jANe che, vede che, anubhave che, ne Atma bhAvanA bhAve che ke - abadhU ! kayA terA ? kyA merA? terA hai so terI pAse, avara saba anerA...abadhU "--zrI AnaMdaghanajI huM nizcaya eka, zuddha, darzanajJAnamaya, sadA arUpI evo AtmA chuM. bIjuM kaMI paNa, paramANa mAtra paNu, mahAruM nathI. huM abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa, ne asaMyukta e zuddha AtmA chuM." "sarva taraphathI svarasathI nirbhara bhAvavALA eka evA svane-AtmAne huM ahIM vayaM anubhavI rahyo chuM. hAre kaI moha che nahiM-che nahiM. huM zuddha ciddaghana tejonidhi chuM." " ahamiko khalu suddho dasaNaNANamaio sadArUvI / Navi asthi majjha kiMcivi aNNaM paramANumittaMpi // jo passadi appANaM abaddhapuThThamaNaNNayaM NiyadaM / aviresamaiztta zuddhArtha taM vivAdi ! "- zrI samayasAra Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdi : vedasaMgha pada-9 Icche che je jogIjana " (281) "sarvataH zvANanirmAmA, reta yamadaM mahai | nAsita rAtti mama na moda, zudighanamonidhirima "-samayasArakaLaza paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abhaMga re." nivikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re." zrI AnaMdaghanajI. ItyAdi prakAre AtmabhAvanA bhAvato A prastuta parama bhAvitAtmA nizcaya samyagadaSTi jIva kayAreya paNa koI paNa prakAranI AkulatA pAmato nathI, sadAya udAsIna bhAvathI svastha rahe che, niraMtara AtmAnA nijAnaMdamAM nimagna rahe che. paNa AvA A nizcaya vedhasaMvedyapadathI anya evuM je vyAvahArika vadyasaMvedyapada che, te te ekAMteja asuMdara che, bhaluM nathI, rUDuM nathI. kAraNake upara kahyuM tema tenAthI bhavabhramaNanI rakhaDapaTTI baMdha thatI nathI, saMsAra paribhramaNa cAlu ja rahe che. hA, puNyabaMdha thAya che, paNa bhavaviccheda thato nathI, mATe tenA avalaMbane paNa parama suMdara nizcaya vedhasaMvedyapada pAmavAne niraMtara lakSa AtmAthIe rAkhavo joIe. je kahe che - avedyasaMvedyapadamapadaM paramArthataH / padaM tu vedyasaMvedyapadameva hi yoginAm // 72 // apara ja che paramArthathI, pada aghasavedya pada to nizcaya yAginuM, pada ja vedyasaMveda. 7ra artha:-avedyasaMvedya pada e paramArthathI apada ja che. nizca yogIonuM pada te vedhasavedya pada ja che. vivecana adyasaMvedya pada je uparamAM ekAMte ja asuMdara kahyuM, sArUM rUDuM nathI ema kahyuM, te zA kAraNathI ema che, tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che. avedhasaMvedya pada je paramArthathI vRtti - saMvedyapamu-adyasaMvedya pada, mithyAdaSTi AzayasthAna. eTalA mATe ja kahyuM ke-avhuM gharamArthatA-paramArthathI apada che.-yathAvasthita vastu tavanA apadanathI-ajANapaNAthI. vhuM tu-paNa pada te, verAva-vedyasaMvedya pada ja,-jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che te -- anvartha vegathI, (zabdanA yathArtha artha pramANe eja "pa" che), hi-nizcaya, yoninA-gIonuM. 36 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 282 ) gadarisamuccaya vicArIe te "apada" ja che, ene pada" nAma ja ghaTatuM nathI. vedhasaMvedhaja kAraNake te mithyASTivALuM AzayasthAna che, eTale samyagaDhaSTi evA pada" gIjanane te pada (paga) mUkavAnuM ThekANuM ja nathI, sthAna ja nathI. tyAM te zrImAna AnaMdaghanajInA vacana pramANe " caraNa dharaNuM nahi ThAya" evI sthiti che. paNa yogIonuM kharUM pada te-paga mUkavAnuM sthAna che, vedhasaMvedya pada ja che, kAraNake te ja "pada" zabdanA yathArtha artha pramANe "pada" kahevAne yogya che, tene ja "pada" nAma ghaTe che avedyasaMvedya pada athavA vyAvahArika vedyasaMvedya pada je che te sthira nathI, asthira che, tene patanano bhaya che, ane te pote bhavabhramaNane aMta karI zakatuM nathI. paNa je te paraMparAe nizcaya saMvedya padanuM kAraNa thAya, eTale ke tenA icche che je dvArA prApta thayelI gyatAthI-pAtratAthI jIvane je nizcaya vedhasaMvedya jogIjana pada prApta thAya, te ja ane tyAre ja jIvane bhavabhramaNano aMta Ave che, ane mokSano yoga thAya che. A nizcaya vedhasa vedha pada asthira nathI, sthira ja hoya che, tene patanane bhaya hoto nathI, ane tethI zInna bhavAmaNa aTakI paDI mukti sAMpaDe che. Ama nizcaya vedhasaMvedya pada ja mokSane avilaMbe yega karAve che, eTale mokSanA athI yegIjano sadAya A nizcaya vedhasaMvidha padane ja Irache che, paramArthathI tene ja parama ISTa gaNe che; ane bAkI bIjA badhA padane apada jANI, eka nizcaya vedhasaMvedya padane ja pitAnuM pada mAne che, tene ja parama pUjya-ArAdhya-upAsya samajI ArAdhe che-upAse che. ane tevA prakAre kahe che - vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / tathApravRttibuddhyApi syAdyAgamavizuddhayA // 73 // kRtti vaM-veva, vedanIya, davA yogya vatu. vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAna vaDe grAhya evI vastu, ema artha che. vasaMte-saMvedAya che, kSayapazamane anurUpa paNe nizcaya buddhithI paNa jaNAya che, rima-jemAM, je padamAM-AzayasthAnamAM. te kevuM viziSTa ? te mATe kahyuM-apAyAvinivadharamU-apAya AdinuM nibaMdhana-kAraNa, naraka-svarga vagerenuM kAraNa, vAri-strI Adi, tathA-tevA prakAre, jethI sAmAnyathI anuviddha (sAmAnya sAthe saMkaLAyeluM), pravRttivukrayA-apravRttibuddhithI paNa, eTale ke tenA upAdAna-tyAga AzayAtmaka buddhithI, tenA upAdAna-cAga (prahaNa-tyAga) AzayavALI buddhivaDe karIne, saMvedyate-saMvedAya che, ( zrI Adi ve), AkavirA -AgamathI vizuddha evI, eTale zrutathI jene viparyayamela dUra karAya che evI buddhithI. prekSAvane--vicAravAnuM chevone paNa A ja pradhAna baMdhakAraNa che, eTalA mATe strIAdi grahaNa karyuM. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diImASTi : vesavA padanI vyAkhyA, nArIniMdA (283) apAya Adi nidAna jyAM, zrI Adi ve vidAya Agamavizuddha tehavI, apravRtti mati chatAMya; 73. artha-jemAM,--apAya AdinA kAraNarUpa zrI Adi veva-davA yogya vastu, AgamathI vizuddha evI tevA prakAre apravRtti buddhithI paNa, saMvedAya che -(A kano uttara saMbaMdha nIcenA kalekamAM che. ). vivecana naraka-svarga vagere apAyanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa strI vagere vedya jyAM AgamathI vizuddha evI tevA prakAranI apravRtti buddhithI paNa saMvedAya che-samyaka prakAre vedAya che- anubhavAya che, tenuM nAma vedhasaMvedha pada che, ema pachInA lekamAM saMbaMdha che.) te A prakAre - veda eTale vedanIya, davA gya, anubhavavA gya. eTale ke vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAnavaDe zrA-grahaNa thAya evuM vedavA _ gya vastusvarUpa bhAvagIne sAmAnyapaNe vastusvarUpanuM je darzanajyAM strI Adi anubhavana-vedana thavA yogya che, tenuM nAma vedya che. atre vedya eTale vedha saMvedAya strI vagere padArtha -ke je naraka-svarga vagerenA kAraNe thAya che. A strI te ve. saM. Adi padArthanuM, tenA tenA tevA tevA yathAvasthita svarUpe, vastusthiti pramANe jema che tema, bhAvagIne sAmAnyapaNe vedanA anubhavana thavuM, te vedya che. A strI Adi veda-anubhava yogya vastu jayAM potapotAnA kSapazamane anurUpapaNe, nizcayabuddhithI saMvedAya che, samyapha prakAre jema che tema vedAya che, anubhavAya che, jANavAmAM Ave che, te (vedyasaMvedya pada kahevAya che, ema nIcenA kalekamAM saMbaMdha che.) eTale ke narakAdi apAyanA kAraNurUpa zrI AdinuM jevuM vAstavika sAcuM svarUpa che, tenuM tevA yathArtha svarUpamAM, trikALamAM na phare evI nizcaya buddhithI saMvedana thavuM, bhAna thavuM, darzana thavuM, anubhavana thavuM te vedhasaMvedya pada che. A nizcayabuddhi AgamathI-sazAsathI vizuddha thayelI evI hoya che, teno viparyaya mala-viparyAsa mala AgamarUpa nirmala jalathI dhovAI gayA hoya che. ane A nizcayabuddhimAM Adi padArtha pratye tathA prakAranI apravRttibuddhi Agamavizuddha hoya che, eTale ke vevasaMvedyapada-samyagadarzana prApta thayA pachI, A apravRttibuddhi strI Adi padArtha heya che, tyAgavA gya che, cheDI devA gya che, anAdeya che-grahaNa karavA yogya nathI, e daDha nizcaya-traNe kALamAM kadI na phare evo nirdhAra aMtarAtmAmAM sthira thAya che. ane evA nizcayane lIdhe samya Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra84) yogadaSTisamucaya gadaSTi puruSane, pUrvakamathI kadAca tyAga na karI zakAya te paNa, strIAdi apAyahetu pratye aMtarAtmAthI sadAya apravRttibudi ja hoya. te te padArtha pratye te kadI paNa AtmabhAve pravarte nahiM ja. kAraNa ke saMsAra spaSTa prItithI karavAnI IcchA thatI hoya, te te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyA nathI, athavA jJAnI puruSanA darzana paNa teNe karyA nathI, ema tIrthakara kahe che. jJAnI puruSane joyA pachI strIne joI je rAga utpanna thato hoya te jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANe. jJAnI puruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIne vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnI puruSa zivAya tene AtmA bIje kayAMya kSaNavAra sthAyI thavAne viSe I che nahIM, " (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 371. atre strInuM mukhyapaNuM kahyuM, tenuM kAraNa e che ke bhalabhalA moTA vicArazIla jIne paNa strI e moTAmAM moTA pratibaMdhanuM kAraNa thaI paDe che. durbhaya kAmacAMDAla paMDitene paNa paDe che. "strI vagere moTA phAMsAthI khUba jakaDAyelA saMsArI musApharo "bhava' nAmanA moTA aMdhArA kUvAmAM paDe che." mATe mukhya evo A strI-pratibaMdha TaLatAM, bIjA pratibaMdha paNa saheje tUTavAne avakAza maLe che. A saghaLA saMsAranI, ramaNa nAyakarUpa e tyAgI tyAguM badhuM, kevaLa zoka svarUpa. eka viSayane jItatAM, chatie so saMsAra; nRpati jItatAM jatie, daLa pura ne adhikAra" -zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI mekSamALA. - jIvane A jagatamAM je moTAmAM moTuM apAyanuM-AtmahAninuM koI paNa kAraNa hoya, kalyANanuM moTAmAM moTuM pratibaMdhaka kaI paNa kAraNa hoya, to te strI ja che. eTalA mATe ja jJAnI puruSoe A strInI niMdA karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. nArI niMdA jema ke-"vANImAM je amRta ane hRdayamAM hAlAhala viSa dhAre che evI A nisarga-kuTila strI ke nirmANa karI che te ame jANatA nathI ! x " nirdayaH kAmacaMDAlaH paMDitAnapi piiddyet| di bhASyAmarAstrArthodhodha mata - zrI adhyAtmasAra, " aGganAdimahApAzairatigADhaM niyNtritaaH| patatyaMdhamahAkUpa bhavAkhye bhvino'dhvgaaH||" -zrI zubhacaMdrAcAryajI praNIta zrI jJAnArNava. * " dhArayantyamRtaM vAci hRdi hAlAhalaM viSam / nisargakuTilA nAryo na vidmaH kena nirmitAH // vajrajvalanalekheva bhogidaMSTreva kevalam / vaniteyaM manuSyANAM saMtApabhayadAyinI // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi : bhedavijJAna-mULa vastunuM bIjabhUta jJAna ( 285) vajagninI lekhAnI jema ane sApanI dADhanI jema A vanitA manuSyone kevaLa saMtApa ane bhaya ApanArI che. saMtonA paNa cittamAM vasati bAMdhatI evI A ni:zaMka strI jagatupUjya evA guNasamUhane uddavAsita kare che-dezavaTe dhe che. krodha pAmelI kuMphADA mAratI nAgaNane AliMgana karavuM sAruM, paNa narakapaddhatirUpa nArIne kautukathI paNa AliMgavuM sAruM nahiM. idviyArthIno prakopa karanArI strI puruSonA hRdayamAM evo dAha upajAve che ke je sparzavAmAM AvelI agnizikhA upajAvatI nathI. strI saMdhyAnI peThe kSaNarAgavaMtI che, nisagA (nadI) jema nIca-priyA che, tathA bIjanA caMdramAnI peThe vakra-vAMkI hoya che." ItyAdi. ane Ama strInuM svarUpa jema atyaMta heyabuddhithI saMvedAya che, tema "Adi" zabdathI anya sarva vastusvarUpa paNa tenA yathArtha svarUpe atra samyagadaSTi puruSane saMve dAya che. tethI te sarva heya-upAdeya viveka barAbara jANe che. A vastu heya-upAdeya tyAgavA gya che, ane A vastu AdaravA gya-grahaNa karavA gya viveka che, evo spaSTa viveka, nirdhAra, nizcaya buddhi, saMvedana tenA AtmAmAM daDha chA5paNe aMkita thaI gayela hoya che. eTale bhale kadAca te te pramANe AcaraNa na paNa karI zake, arthAt strIAdi heya che, tene te tyAga na karI zakate heya, athavA virati-pratyAkhyAna Adi Adeya che, tenuM te upAdAna-grahaNa na karI zakato hoya, te paNa A vastu cokkasa cheDI devA gya che, ane A vastu cokkasa AdaravA gya che, evI je tenI aMtaraMga lAgaNI, saMvedanA, pratIti, akhaMDa nizcayatA temAM kaMI paNa phera paDato nathI. kadoSa vaze tema karavAnI kadAca potAnI azaktinirbaLatA hoya, te tene mATe paNa tene niraMtara kharekhara AtmasaMvedanamaya kheda rahe che ke are! huM A heya vastu tyAgI zakatA nathI, A virati Adi huM AdarI zako nathI. Ama te jJAnInA aMtarumAM bheda paDI jAya che. ajJAnIne te saMvedanarUpa aMtarabheda hoto nathI. Ama jJAnI ane ajJAnInI draSTimAM, vRttimAM ane pravRttimAM AkAzapAtAlanuM aMtarU hoya che. kAraNa ke samyagdaSTi jJAnIne bhedavijJAna thayuM che. sva-para vastune bheda teNe jA che. sarva anya dravyathI bhinna evo huM zuddha AtmA chuM, evA bIjabhUta-mULabhUta jJAnanuM aMta:pratItimaya akhaMDa saMvedana-anubhavana tene varte che. svaparanA bhedavijJAnarUpa udbAsayati niHzaGkA jagatpUjyaM guNavajam / badhnatI vasatiM citte satAmapi nitambinI // varamAliGgitA kruddhA calallolA'tra sarpiNI / na punaH kautukenApi nArI narakapaddhatiH // hRdi datte tathA dAhaM na spRSTA hutbhushikhaa| vaniteyaM yathA puNsaamindriyaarthprkopinii|| sandhyeva kSaNarAgADhyA nimngevaadhrpriyaa| vakrA bAlendulekheva bhavanti niyataM striyaH // " - jJAnArNava, Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) yogadarisamuccaya A AtmasaMvedana sarva bhAvayogIne sAmAnya (Common) che. eTale ke avika9paka jJAnavaDe (darzanavaDe) grAhya evI vedya vastunuM A sAmAnya darzana sarva bhAvagIne hoya che, ane teone A vedya vastu pitatAnA kSayopazama pramANe nizcayabuddhithI saMvedAya che. paNa sAmAnya darzana je thayuM tenuM samyaga darzana-zraddhAna-AtmasaMvedanaanubhavana-saMpratIti to te sarvane sAmAnya che. arthAta je kaI bhAvagI che, tene A samyagudarzanarUpa vevasaMvedya pada hoya che; ane jene A samyagadarzanarUpa vevasaMvedya pada che, te ja bhAvagI che. samyagdaSTi puruSa e ja bhAvagI che. A uparathI parama paramArthabhUta tAtparya e nIkaLe che ke-boghabIjabhUta-mULabhUta AtmasaMvedanavALuM, AtmAnubhUtivALuM jaghanya jJAna paNa hoya, to tyAM vedyasaMvedya pada che. paNa te bIjabhUta jJAna vinAnuM-AtmasaMvedana vinAnuM-bIjuM badhuMya mULa vastunuM game teTaluM utkRSTa jJAna hoya, te tyAM vevasaMvedya pada nathI. eTalA bIjabhUta jJAna mATe ja sva-para bhedavijJAnarUpa mULa bIjabhUta Avazyaka tatvamaya jJAna jene hatuM, paNa bIjuM kAMI paNa jJAna jene nahotuM, evA "tuSamASa jevA ati maMda pazamI paNa tarI gayA che, ane coda pUrva kaMIka UNA jANanArA atimahA pazamI zAstrapAraMgata paNa rakhaDyA che, tenuM kAraNa A bIjabhUta saMvedana jJAna nahotuM e che. temaNe sarva zAstro jAyo, paNa mULa bIjabhUta je A vedhasaMvedya pada te pharamyuM nahiM, A jIva ane A deha evo spaSTa AtmasaMvedanarUpa nizcaya temaNe karyo nahiM, tethI tema thayuM. Ama mULa bIjabhUta jJAna jyAM avazya che evA vedyasaMvedya padanA saddabhAve DuM jaghanya jJAna paNa zIdhra mahAkalyANakArI thAya che, ane tenA abhAve utkRSTa jJAna paNa tevuM ka9yANakArI thatuM nathI. A vevasaMvedya padano-samyaga darzanano ati ati addabhuta mahimA batAve che. A aMge ati addabhuta camatkArika rahasyamaya samAdhAna zrImad rAjacaMdrajIe prakAzita karyuM che - bIjuM prazna coda pUrva dhArI kaMI jJAne UNA evA anaMta nigadamAM lAbha ane jaghanya jJAnavALA paNa adhikamAM adhika paMdara bhave mokSe jAya e vAtanuM samAdhAna kema?-ene uttara je mArA hRdayamAM che te ja jaNAvI dauM chauM ke e jaghanya jJAna bIjuM ane e prasaMga paNa bIje che. jaghanya jJAna eTale sAmAnyapaNe paNa mULa vastunuM jJAna, atizaya saMkSepamAM chatAM mokSanA bIjarUpa che. eTalA mATe ema kahyuM. ane eka deze UNuM evuM coda pUrvadhArInuM jJAna te eka mULa vastunAM jJAna zivAya bIjuM badhuM jANanAra thayuM; paNa dehadevaLamAM rahele zAzvata padArtha jANanAra na thayuM. ane e na thayuM te pachI lakSa vagaranuM phekeluM tIra lakSyArthInuM kAraNa nathI tema A paNa thayuM. je vastu prApta karavA cauda pUrvanuM jJAna jine bodhyuM che te vastu na maLI te pachI coda pUrvanuM jJAna ajJAnarUpa ja thayuM. ahIM deza UNuM coda pUrvanuM jJAna samajavuM. deze UNuM kahevAthI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : vadyasaMvedya pada ja yathAtha pada-AtmasvabhAva pada (287) ApaNuM sAdhAraNa matithI ema samajAya ke codapUrva cheDe bhaNuM bhaNuM AvI pahoMcatAM ekAda adhyayana ke tevuM rahI gayuM ane tethI rakhaDyA, paraMtu ema to nahIM. eTalA badhA jJAnano abhyAsI eka a5 bhAga mATe abhyAsamAM parAbhava pAme e mAnavA jevuM nathI. arthAt kaMI bhASA agharI, athavA artha agharo nathI ke smaraNamAM rAkhavuM temane dullabha paDe. mAtra mULa vastunuM jJAna na maLyuM eTalI ja uNAI, teNe coda pUrvanuM bAkInuM jJAna niSphaLa karyuM. eka nayathI evI vicAraNuM paNa thaI zake che ke zAstro ( lakhelAMnAM pAnA) upADavAM ane bhaNavAM emAM kaMI aMtara nathI, je tava na maLyuM che. kAraNa be bAje ja upADyo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe bojo upADyo, bhaNI gayA teNe mane je upADyo, paraMtu vAstavika lakSArtha vinA tenuM nirupayogIpaNuM thAya ema samajaNa che. jene ghera Akhe lavaNa samudra che te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI; paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te pitAnI ane bIjA keTalAkanI tRSA maTADavA samartha che. ane jJAna daSTie jotAM mahatvanuM te ja che. te paNa have bIjA naya para have daSTi karavI paDe che. ane te e ke kaI rIte paNa zAstrAbhyAsa haze to kaMI pAtra thavAnI jijJAsA thaze, ane kALe karIne pAtratA paNa pAmaze, ane pAtratA bIjAne paNa Apaze. eTale zAstrAbhyAsano niSedha ahIM karavAno hetuM nathI. paNa mULa vastuthI dUra javAya evA zAstrAbhyAsano te niSedha karIe te ekAMtavAdI nahIM kahevAIe. " ItyAdi-( juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 125. tatpadaM sAdhvavasthAnAdbhinnagranthyAdilakSaNam / anvarthayogatastantre vedyasaMvedyamucyate // 74 // te pada sabhya sthiti thakI, bhinna graMthyAdirUpa; vedyasaMvedya zAstramAM, kahyuM artha anurUpa. 74 artha -te bhinnagraMthi vagere lakSaNavALuM pada, samyapha avasthAna-sthitine lIdhe, zabdanA yathArtha artha pramANe, zAstramAM "vedyasaMvedya" kahevAya che. vivecana uparamAM kahyA pramANe, jayAM strI Adi vedya yathAvasthitapaNe, jema che tema, saMvedAya vRtti:--te pada, padane thakI, padarUpa thavAthI pada, eTale AzayasthAna, sAdaravAnA sAdhu avasthAnane lIdhe, paricchedathI samyapha avasthAnane lIdhe, samyaka sthitithI. miznarazArirakSaNamubhinnagraMthiAdi lakSaNavALuM. bhinnagraMthi-dezaviratirUpa, zuM? to ke-gavarjayota -antartha yogathI, taMtra-taMtramAM, siddhAMtamAM, visaMveda -vedyasaMvedya kahevAya che, --AnA vaDe karIne vedya saMvedAya che, eTalA mATe. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (288) gadaSTisamuccaya che, AtmAnubhavagocara thAya che, te pada "vedyasaMvedya pada" nAmathI zAstramAM oLakhAya che. samyak prakAre avasthAnavALuM, sthitivALuM, sthiratAvALuM hovAthI tene vedhasaMvedya teja pada' nAma barAbara ghaTe che, kAraNa ke "da" eTale pada-paga mUkavAnuM yathArtha "pada' sthAna ane te sthiratAvALuM hoya, DagamagatuM na hoya, te ja tyAM pada (paga) mUkI zakAya nahiM te tyAM "caraNa dharaNuM nahiM ThAya, "tyAM paga mUkI zakAya ja nahiM. paNa atre to bhAvathI tevI sthiratA hoya ja che, eTale A padane "veghasaMvedha pada" nAma ApyuM, te te zabdanA yathArtha arthamAM barAbara ghaTe che, paramArthathI tema ja che. kAraNa ke A vedhasaMvedya pada saMvedanarUpa-AtmAnubhavapradhAna che. ane A Ama pada ja vAstavika pada che, bAkI bIjA badhA apada che. kAraNa ke je sahaja AtmasvarUpa che, sahaja AtmasvabhAva che, teja trikAlAbAdhitapaNe sthira AtmasvabhAva hoya che, eTale te sahajAnmasvarUpa padanuM-zuddha AtmasvabhAvanuM je pada" nizcayarUpa bhAna thavuM, anubhavana thavuM, saMvedana thavuM, te paNa traNe kALamAM phare nahiM evuM sthira nizcala hAI pada" nAmane yogya che. te sivAyanA-AtmasvabhAva padathI atirikta evA bIjA badhAya kahevAtA pada te pada nathI, paNa apada che, kAraNa ke te svabhAvarUpa na hovAthI, asthira che, aniyata che. eTale A asthirarUpa dravya-bhAva apane mUkI daI, nizcaya samyagadaSTi puruSa A eka, niyata, sthira, e svabhAvathI prApta thatA bhAva (pada) grahaNa kare che. " Adamhi davvabhAve apade mottaNa giNha taha NiyadaM / fdhAmemimaM mAthaM kavarudamaMta saraLa che." -- zrI samayasAra, gA. 23 kAraNa ke A bhagavAna AtmAmAM bahu dravya-bhAvonI maLe je atat svabhAvathI upalabdha thatA-anubhavAtA, aniyatapaNAnI avasthAvALA, aneka, kSaNika, evA vyabhicArI bhAve che,-te sarveya pote asthAyIpaNAne lIdhe sthiti karanAranuM sthAna thavAne azakya hovAthI apadarUpa che. ane je tat svabhAvathI-AtmasvabhAvathI upalabdha apada aneka, thata-anubhavAte, niyatapaNAnI avasthAvALe, eka, nitya, e pada eka ja avyabhicArI bhAva che,-te eka ja, pote sthAyIpaNAne lIdhe sthiti * " iha khalu bhagavatyAtmani bahUnAM dravyabhAvAnAM madhye ye kila atatsvabhAvenopalabhya. mAnA, nivAravAvarathar:, ane, kSaNavADa, thImavALo mAvA te sarve hAthatharitven sthAtuH sthAnaM bhavitumazakyatvAt apdbhuutaaH| yastu tatsvabhAvenopalabhyamAnaH, niyatatvAvasthA, ekaH, nityaH, avyabhicArIbhAvaH, sa eka eva svayaM sthAyitvena sthAtuH sthAna bhavituM zakyasvAt pdbhuutH| tataH sarvAnevAsthAyibhAvAn muktvA sthAyibhAvabhUtaM, vmAtherAtacAravamAnaM zAmelAmevayaM sthA" amRtacaMdrAcAryajInI samayasAraTIkA. gA. 203 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : svarUpa padane mahimA-samyagdaSTinI caraNudhArA ( 289) karanAranuM sthAna thavAne zakaya hovAthI, padarUpa che. tethI karIne sarveya asthAyI bhAvone mUkIne, sthAyI bhAvarUpa, paramArtha rasapaNe svAdamAM AvatuM, evuM A jJAna eka ja svAdya-svAda levA gya che"-(saMvedya che). tAtparya ke sahaja svabhAvarUpa jJAyaka evo eka AmabhAva ja-Atmapada ja sthAyI che, sthira che, eTale tyAM ja sthiti-sthiratA thaI zake, mATe te ja paramArthathI kharekharUM pada che. bAkI e AmabhAva sivAyanA bIjA badhAya bhAvo pote ja asthAyI che, asthira che, DagamagatA che, eTale tyAM sthiti-sthiratA thaI zakavI saMbhavatI nathI, mATe te badhAya apada che. ane A AtmapadarUpa pAramArthika pada to svasaMvedanaphAnI samyagudaSTine sAkSAta anubhavagocara hoya ja che, eTale te sthira padamAM tenI sthiti hovAthI, enA e vedhasaMvedha padane "pada" kahyuM te sarvathA yathArtha che. A zuddha sahajAmasvarUpa padanI parama samyagdaSTi AtmajJAnI puruSoe Thera Thera muktakaMThe stuti karI, te svarUpa padano khUba mahimA gAve che. jemake - "je svarUpa samajyA vinA pApe du:kha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta. Iche che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sayogI jina svarUpa."-zrImad rAjacaMdrajI. caraNa kamala kamalA vase re, nirmala thira pada dekha; samala athira pada pariharI re, paMkaja pAmara dekha vimalajina dIThA leyaNa Aja. muja mana tuja pada paMkaje re, lIne guNa makaraMda raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAgaeNdravimala abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpati na hoya...vimala."- girAja AnaMdaghanajI. " zrI caMdraprabha jina pada sevA, hevAe je haLiyAjI; Atama anubhava guNathI maLiyA, te bhavabhayathI TaLiyAjI."--tatvaraMgI munivarya zrI devacaMdrajI. Ama A vasaMvedanarUpa-AtmAnubhavarUpa vedhasaMvedya pada samyaka sthitivALuM hoya che ane graMthibheda, dezavirati Adi lakSaNethI te sUcita thAya che. A karma graMthi je atyaMta kaleza upajAvanArI ane parvata jevI mahAbalavALI hoI bheravI duSkara che, 37 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) gadadisamuccaya te jyAre tIkSaNa bhAva vajIthI bhedAI jAya che, tyAre A samagaNi mahAtmAne atyaMta tAtvika AnaMda upaje che-jema rogIne oSadhavaDe karIne rega dUra thatAM upaje che tema." (gabindu). dezavirati, samyagadarzana jenuM mUla che evI bhAva dezavirati, bhAva sarvavirati Adi paNa A vedasaMvedya padanuM lakSaNa che, kAraNa ke vastusvarUpanuM yathArtha bhAna thayA pachI jIva svayameva svAbhAvika rIte ja paraMparikRtithI-parabhAvathI bhAva dezavirati ekasarato jAya che, ane svabhAvapariNati bhaNI DhaLato jAya che-saMcarasto Adi jAya che. samAdhirasa bharyA zuddha nija sahaja AtmasvarUpanuM athavA jinasvarUpanuM darzana thayA pachI, anAdikALathI visarAI gayelA AtmasvarUpanuM bhAna AvyA pachI, jIva avazyameva sakala vibhAva upAdhithI bhAvathI pAcho haThe che, osare che, pratikrame che; ane zuddha AtmasattAnI sAdhanA pratye pravarte che. ane Ama anAdinI mohAdinI ghami (ghamAvo-jamaNe) utarI jatAM ne amala akhaMDa alipta e AtmasvabhAva sAMbharI AvatAM, tatvaramagurUpa zuci-pavitra-zukala-zuddha dhyAnane jIva Adare ja che, ane samatArasanA dhAmarUpa jinamudrAnesamyagadRSTinI zuddha AtmasvarUpane vare che, prApta kare che. jinadarzana Adi zuddha uttama caraNadhArA nimittanI prApti thakI, vastunA sAdhamyathI AtmasvarUpanI yathArtha oLakhANa thatAM, te pratye bahumAnayukta ruci upaje che, eTale pachI te rucine anuyAyI-anusaratuM vIrya-AtmasAma pravarte che, ane te " cAradhArA AtmacAritranI akhaMDa paraMparA sAdhe che. AmAM dezavirati-sarvavirati Adine bhAvathI samAveza thaI jAya che. mahAna tatvadA zrImAn devacaMdrajIe sAkSAta jinadarzanano anubhava thatAM parama bhAvAvezathI lalakAryuM che ke - "dITho suvidhi niNaMda samAdhise bharyohe lAla bhAsyo AtmasvarUpa anAdine visaryo", sakala vibhAva upAdhi thakI mana osaryo , , sattA sAdhana mArga bhaNe e saMcaryo , , dITho. mahAdinI ghami anAdinI utare ,, ,, amala akhaMDa alisa svabhAva ja sAMbhare....... , , tatvaramaNa zuci dhyAna bhaNI je Adare" , , te samatArasa dhAma svAmI mudrA vare,, , dITho. x jaha mUlAo khaMdho sAhAparivArabahuguNo hoi| ta6 nilamUDho niro moghamarA - zrI kuMdakuMdAcAryajI kRta zrI aSTaprAbhRta. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi ajJAnarUpa adyasaMvedya bhavAbhinaMdIne (29) prabhu mudrAne roga prabhu prabhutA lakheDa lAla. dravya taNe sAdhamya sva saMpatti oLakhe che , oLakhatAM bahumAna sahita ruci vadhe.... , , ruci anuyAyI vIrya caraNadhArA sadhe ho lAlo dIThe."--zrI devacaMdrajI. Ama AtmasvarUpanuM bhAna thatAM parabhAva pravRtti ghaTe che, ne svabhAva pravRtti vadhe che, eTale strI Adi samasta parabhAva heya che tyAgavA yogya che, ane eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che-grahaNa karavA yogya che, evo nizcala nizcayarUpa viveka "AtmagrAhaka AtmAmAM thAya che. tethI karIne kharekharA bhAvathI A jIvanA dezathaye TaLe para virati, sarvavirati Adi pariNAma avazya upaje che. ane A grahaNutA samastanI parama rahasyabhUta mukhya cAvI (Master-Key) A che ke AtmAne grAhaka thAya eTale paranuM grahaNupaNuM enI meLe chUTI jAya che, tavane bhegI thAya eTale paranuM bhegyapaNuM ApoApa TaLe che. * AtmagrAhaka thaye TaLe paragrahaNatA, tabhAgI thaye TaLe parogyatA." dharma zrI devacaMdrajI A uparathI tAtparya e che ke-kSAyika samyagRSTipaNe e ja nizcaya vedhasaMgha pada che, e ja sAcuM samakita, pAramArthika samyagudarzana che. e "padanI prApti vinA vyavahAra samyagadarzana mAtrathI potAnuM samakitIpaNuM mAnI besanArA bhrAMtimAM rame che, ane tevI bhrAMtithI AgaLa AdhyAtmika pragati karatAM aTake che. paNa je vyavahAra samyagudarzana mAtrathI saMtoSa na mAnatAM, nizcaya samyagadarzanane niraMtara lakSa rAkhIvevasaMvedya padane jhaMkhatA rahI tenI prApti vinA japatA nathI, te avazya AdhyAtmika pragati karatA rahe che. e A uparathI saheje samajAya che. ti vevasaMvedaparAdhial. I avedhasaMvedya pada adhikAra tenAthI anya kahe che - avedyasaMvedyapadaM viparItamato matam / bhavAbhinandiviSayaM samAropasamAkulam // 75 // vRtti - valaMdA virata-asaMvedya pada viparIta, sato-AnAthI, A vevasaMvedya padathI, mata-mata che, iSTa che, mAneluM che. te A prakAre-adya' eTale avedanIyarna vedI zakAya te, vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI paNa avikalpaka jJAnavaDe grAhya nahiM te-grahaNa na karI zakAya evuM -tathA prakAranA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (292) yogadaSTisamuccaya pada aghasaMvedya te, eha thakI viparIta; bhavAbhinaMdI viSayI te, samArepaNa sahita. 7pa. artha -enAthI viparIta te adyasaMvedya pada kahyuM che. tene viSaya bhavAbhinaMdI che,-(bhavAbhinaMdI jIvane te hoya che), ane te samAropathI samAkula evuM hoya che. vivecana eha thakI viparIta che, pada te avevasaMveva; bhavAbhinaMdI jIvane, hoya te ja abhedya...mana -ii che. da. sajhAya. 4-8 uparamAM je vedhasaMvedya padanuM lakSaNa kahyuM, tenAthI viparIta-ulaTA prakAranuM je che, te "avedhasaMvedya pada" kahyuM che. tenuM kAraNa A pramANe che - "adya" eTale avedanIya,-na vedAya, na anubhavAya evuM. vastusthiti pramANe tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI paNa avikalpaka jJAnavaDe je zrAdya- grahaNa karI zakAya evuM nathI, te avedya che. kAraNa ke tevA prakAranA samAna pari. "avedya" NAmanuM atra upajavuM thatuM nathI. eTalA mATe ja A "avedya kahyuM che. eTale zuM? bhAvagIone sAmAnyapaNe varatusthitinuM amuka prakAranuM sAmAnya samAna bhAvavALuM saMvedana, anubhavana, samyagadarzana hoya che. jethI teone samAna pariNAmarUpa svasaMvedana, samyagadarzana, anubhUti hoya che. jemake-che dehAdithI bhinna AtamA re"--evA bhedajJAnarUpa samAna anubhavano nizcaya sAmAnyapaNe sarva bhAvagIone hoya ja che. evo anubhava avikalparUpa-nirvika95 bedharUpa hoya che, emAM kaI paNa vika95 hete nathI, eTale tattvavinizcayarUpa A nirvikalpa anubhava samyagudarzanasvarUpa che. kAraNa ke "darzana" avikalaparUpa kahyuM che, ne jJAna samAna pariNAmanI anupattine lIdhe. (tevuM samAna pariNAma dhaTatuM nathI tethI). AvuM je "a" te saMvedAya che, eTale ke ajJAnAvaraNanA kSapazamane anurUpapaNe upalavasAra-viparyAsarUpa (goTALAvALI) evI nizcayabuddhi vaDe karIne mRgatRSNa jalanI jema je padamAM jaNAya che, te tathA prakAranuM aghasaMvedya che. eTalA mATe ja kahyuM - mavAmina-viSacaM-bhavAbhinaMdI jeno viSaya che evuM, bhavAbhinaMdIrUpa viSayavALuM. enuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. (bhavAbhinaMdI eTale bhavane saMsArane abhinaMdanAra, vakhANanAro, saMsAramAM rAcanAro). samArohamAlum-samArepathI samAkula-atyaMta Akula mithyAtvanA SathI apAya pratye gamanAbhimukha evA samAre patho tevA prakAre paNa te galita che, ema artha che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi samAre parUpa aghasavedya pada (23) vikalparUpa che. paNa "avedya 'mAM to tevA prakAranuM bhAvagIgamya evuM koI paNa sAmAnya saMvedana-darzana hetuM nathI. tethI ja tene "adya" nAma ApyuM che. athavA bIjI rIte ghaTAvIe te bhAvagIonI sAmAnyapaNe potapotAnI AtmadazA anusAra jUdI jUdI samAna kakSAo hoya che, ke jemAM sAmAnyapaNe vastu sthiti pramANe amuka vastunuM amuka prakAranuM samAna saMvedana, darzana, anubhavana hoya che. paNa A 'adya'mAM to evI koI samaSTinI kakSAnA samAna saMvedana pariNAmanI upapatti thatI nathI, "avedya" evI kaI jaghanya gakaTimAM paNa AvatuM nathI-prApta thatuM nathI, eTale ja ene "a " kahyuM che. saMvedya eTale evuM ane jyAM saMvedAya che, jaNAya che, anubhavAya che te. atre mithyAtvane saddabhAva hovAthI jJAna ajJAnarUpa ja hoya che. eTale te ajJAnanuM AvaraNa jeTaluM khasyuM hoya, teTalA pazama pramANe upappavarUpa-viparyAsarUpaajJAnarUpa gaDabaDagoTALArUpa nizcayabuddhithI je ajJAnarUpa jJAna-jANapaNuM mithyA saMvedana atre thAya che, te mRgatRSNa jevuM khoTuM hoya che. mRgatRSNA (jhAMjhavAnuM jala) jema jUThI hoya che, mithyA hoya che, tema A avedyasaMvedana paNa jUThuM che, mithyA che, kAraNa ke mithyAbhAsarUpa beTA jhAMjhavAnA pANIne sAcA mAnavArUpa mithyA bhrAMti-bhramaNa ahIM hoya che. parama tAvikazekhara zrImAn amRtacaMdrAcAryajI kahe che ke - ajJAnathI mRgatRSNane-jhAMjhavAnA jalane jalabuddhithI pIvAne mRgalAo doDe che, ajJAnathI aMdhakAramAM rajAne viSe sarSanI brAMtithI leke bhAge che ane ajJAnathI vikalpacakanA karavAvaDe karIne A (AtmA), pote zuddha jJAnamaya chatAM, vAyuthI jemAM taraMga UThe che evA samudranI peThe, kartA thaI Akula bane che". AvA ajJAnathI jhAMjhavAnA jala jevuM mithyAbhAsarUpa saMvedana jyAM thAya che, te avedyasaMvedya pada che, ane vAstavika rIte to te upara kahyuM tema 'pada" nAmane paNa gya nathI. AvuM A adyasaMvedya pada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che. bhavAbhinaMdI eTale bhavane-saMsArane abhinaMdanA, saMsArane prazaMsanAro-vakhANanAro, saMsArathI rAcanAra, saMsAramAM racyApacyA rahenAro, saMsAra jene mIThe lAge che (Hails) e viSayaSAyane kIDe, zudra jatu AnuM lakSaNa have pachI kaheze. "ajJAnAtkRuiriAM raviNA ghAghati ghauM jhujArA ajJAnAttamasi dravaMti bhujagAdhyAsena rajau janAH // ajJAnAcca vikalpacakrakaraNAdvAtottaraGgAbdhivat / zuddhazAnamathaka vacamamI vargamavaMcAvurA: " zrI samayasArakalaza, 58 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) yogadasimuciya vaLI A adyasaMvedya pada samAropathI samA kula hoya che, eTale ke AmAM eka vastunuM bIjI para Aro paNa hoya che, upacAra hoya che, ekanI TepalI bIjAne mAthe oDhADavAmAM Ave che, paravaratumAM svanuM-pitAnuM AropaNa karAya che, samApa svavastumAM paranuM AropaNa karAya che. eTale asaMvedya 5damAM sthiti samA kula karato bhavAbhinaMdI jIva paravastune potAnI mAnI bese che, dehAdimAM AtmAne adhyAsa-Atmabuddhi kare che, bIjAnI beThaka upara pote caDhI bese che, pArakI gAdI pite pacAvI pADe che ! AtmA pote ja sukhasvarUpa chatAM te sukhane Aropa pudagala-viSayamAM kare che ! ane te samAropanI AkulatAnuM phala paNa pite AkulatAmaya dukhasvarUpe bhegave che !! kAraNa ke A samAropaNa mithyAtvadeSathI apAyagamanAbhimukha-narakAdi apAya pratye janArA jIvane hoya che, tethI AtmasvarUpanI hAnirUpa apAva thAya che, ane narakAdi apAyanI prAptithI AkulatArUpa duHkha upaje che. A je samAre paNa upacAra che te vyavahAra nayane viSaya che. eTale avedyasaMvedya padavALo jIva vyavahAra pradhAna daSTivALo hoya che. ane vyavahAramAM ja jenI daSTi rahyA kare che, tene nizcayarUpa paramArthane lakSa thato nathI, te to vyavahAranA vyavahAre "kAMI anaMta bhedarUpa kuMDALAmAM ja ramyA kare che, cakrAvAmAM ja bhamyA kare che, na Ave paNa tene eka nizcayarUpa akhaMDa vastunI prApti thatI nathI, kAraNa ke hAtha re" upacArarUpa-samAroparUpa vyavahArane ja lakSa rAkhyA kare, tenA hAthamAM kAMI vastu AvatI nathI; eka paramArthane ja lakSa rAkhI je pravarte, tene ja vastugate vastu prApta thAya che -jema vedhasaMvedya padavatane thAya che tema "paramAratha paMtha je vahe, te raMje eka taMta re, vyavahAre lakha je rahe, tehanA bheda anaMta re.-dharama parama aranAthane vyavahAre lakha dehi, kAMI na Ave hAtha re, zuddha naya thApanA sevatAM, rahe na duvidhA sAtha re--dharama " zrI AnaMdaghanajI. AvuM samApavALuM adyasaMvedya pada mithyAtvadoSathI ujapatuM hoI galata che, mithyA che, mithyAbhAsarUpa che, ane tenuM pAtra bhavAbhinaMdI jIva che. bhavAbhinaMdInuM lakSaNa kahe che - kSudro lAbharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syAnniSphalArambhasaMgataH // 76 // nRtti-zudrA-sudra, kRpaNa, DhAmati -lAbharati, lAbhamAM rati-prItivALo, lobhI, pAMcAzIla (mAgaNu ravabhAvavALe), rInA-dIna, sadAya akalyANadarzI, marI -matsaravaMta, para kalyANamAM durasthita Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAyaSTi : bhavAbhinadInA lakSaNa kSudra lAbha dIna matsarI, zazna temaja bhayavata bhAbhina'dI ajJa ne, Arbha phaLavata. 76. a:--kSudra, leAbhI, dIna, matsaravata, bhayavALA, za, ajJAnI evA bhavAbhinaMdI niSkula ArabhathI saMyukta hAya che, ( 295 ) vivecana saMsAramAM rAcanArA-racceApacyA rahenArA bhavAbhinadI jIva kevA hAya ? tenA mukhya lakSaNa ahIM sUcavyA che: te kSudra eTale ke kupaNuM, pAmara, tuccha hoya che; kAraNa ke tuccha-pAmara sAMsArika viSayane te bahumAnanArA hAi, tenA Adarzo ne vicAraNAo paNa tuccha, pAmara, kasa jevA anudAra ne chIMcharA hoya che; eTale te peAte pazu tevA pAmara, tuccha, kSudravRttivALA hAya che. tuccha, kSudra, kSaNika sAMsArika lAbhathI te malakAI jAya che, harSAvezamAM AvI kAkIDAnI jema nAcavA kUdavA maMDI jai peAtAnI pAmaratAnuM pradarzana (Vanity fair) kare che! ane rakhene te cAlyeA jaze ema jANI tene kRpaNanI jema sAcavI rAkhavA mathe che ! paNa AtmAnI anaMta guNasa'pattinuM tene bhAna paNa nathI ! kSudra-lAlI te lAbharati-lAlI hoya che. te sadAya lAbhamAM rati-prItivALA hAya che, eTale ke mane lAbha sadAya maLyA karA evA te leAbhI-lAlacu hAya che. pAMca maLe teA pacIza, pacIza maLe tA sA, sA maLe teA hajAra, hajAra maLe tA lAkha, lAkha maLe teA kroDa, phroDa maLe teA abaja,-ema uttarAttara tenA lAbhanu pramANa vadhatu jAya che. * dInatAI hAya tyAre te paTelAi icche che, paTelAi maLe eTale te zeThAi icche che, zeThAi maLe eTale matritAi icche che, matritAi maLe eTale nRpatAi (rAjApaNuM) icche che, nRpatAi maLe eTale devatAi icche che, devatAi maLe eTale iMdratAi icche che. ' ema tenA leAbhane cAla nathI. jema lAbha vadhe tema leAbha vadhatA jAya che. " ane Ave! leAbhI-lAlacu DhAvAtho te cAMcAzIla eTale ke yAcanA karavAnA svabhAvavALA, mAgaNuvRttivALA bhIkhArI hoya che, kAraNa ke sAMsArika viSayanI bhUkhathI pIDAtA hAi, te bhUkha bhAMgavAne mATe viSaya bubhukSAne TALavAne mATe te 'nipuNyaka raka' du:khIe, ( eTale ke bIjAnuM bhalu` dekhIne du:khI thanArA ). mathavAn--bhayavAna, niya bhIta, sadA DaranArA, caka:-zaTha, mAyAvI, kapaTI, ajJa-ajJAnI, mukha, maminanTrI-bhAbhinaMdI, saMsAra bahumAnI, saMsArane bahu mAnanArA, svAr-evA hoya te, niSThA,masaMgataH-nila AraMbhathI saMgatasayukta hAya,satra atattvAbhinivezane lIdhe. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) yogadasimuzciya karamAM ghaTapAtra laIne bhIkha mAMgate phare che ! viSayatRSNa chIpAvavA mATe mRgatRSNa pAchaLa De che paNa potAmAM ja rahelI AtmAnI anaMta baddhine te ulaMghI jAya che! bhAvanagaramAM jIva bhikhArI, karamAM laI ghaTapAtra viSayabubhukSu bhIkha mAMgata, bhame divasa ne rAtra."--manaMdana (uM. bhagavAnadAsa ) te dIna hoya che. te sadAya akalyANadaza, haMmezAM bhU DuM ja dekhanAro (Pessimistic) hoya che. te dIna, garIbaDa, rAMka jevo thaI sadA akalyANa dekhe che, bUrUM ja jue che, nirAzAvAdI ja hoya che. hAya ! A mahArA A dIna-matsaravaMta ThIbaDAmAM raheluM viSaya kadanna cAlyuM jaze to? kaI upADI jaze ? koI paDAvI leze to? ema iMdra jevA puruSa pratye paNa sadA AzaMkA rAkhate hoI te bApaDo-bicAro sarvatra akalyANa-amaMgala dekhate phare che, sarvatra bhayadazI heI, yAkula rahI, niraMtara phaphaDATamAM rahyA kare che, ane hAthe karIne dIna, lAcAra bicAro, bApaDo, rAMke thaIne phare che. kAraNa ke kalyANamUtti evA sahajAmasvarUpano tene lakSa nathI. vaLI A bhavAbhinaMdI jIva masaravaMta-adekho hoya che. eTale te paranI guNasaMpatti pratye zreSavALA hoya che. pArakAnuM bhaluM dekhI ke pArakAno guNa dekhI tene manamAM baLatarA thAya che, Aga UThe che, parasukhe te duHkhI thAya che. kAraNa ke tene mana tuccha sAMsArika viSayanuM mAhAbhya bhAsyuM che, te sAMsArika viSayathI rIjhe che; ne pitAne prApta na thayelA, paNa bIjAne prApta evA viSayAdi sukha dekhI, athavA paranA prazasta zubha guNa dekhI, tene manamAM ISya upaje che ke-A laI gayo ne huM rahI gaye. A puNyaSI ne guNaveSI te hoya che. te bhayavAnuM hoya che. te sadA bhayAkula rahyA kare che. A loka paraleka saMbaMdhI bhaya, vedanA bhaya, azaraNabhaya, aguNimaya, mRtyamaya, Adi bhaya tene niraMtara satAvyA kare che, DarAvyA kare che. hAya ! A mahAruM lUMTAI jaze to ! hAya ! bhayA mane vedanA AvI paDaze to ! hAya! mahAruM mRtyu AvI paDaze to ! zake-ajJa ItyAdi prakAre te sadAya bhayathI phaphaDato rahe che, kAraNa ke parama nirbhaya evA zAzvata AtmasvarUpanuM tene bhAna nathI. te zaTha eTale mAyAvI, kapaTI hoya che. jagatane chetaravAno, jagatanI AMkhamAM dhULa nAMkhavAne te prayAsa kare che. tenI mana-vacana-kAyAnI ekatA hotI nathI, manamAM kAMI, vacanamAM kAMI ane vartanamAM kAMI-ema tenA traNe bheganI vaMcakatA hoya che. te pite durguNa chatAM sagu dekhAvAno DoLa kare che, daMbha kare che! tenI ceSTA dAMbhika Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : bhavAbhinaMdI niSphaLAraMbhI (297) hoya che, ne jagatane huM kevo vaMcuM chuM-chetaruM chuM, ema mAnI te manamAM malakAya che. paNa kharI rIte te te pote ja chetarAya che, AtmavaMcanA ja kare che, te te mUrNa jANa nathI. "avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, DuM na avaguNacAla, anAdinI je priyAviharamAna bhagavAna"--zrI devacaMdrajI. te ajJa eTale ajJAnI, mUrNa hoya che, sArAsAranA bhAna vinAne, abUjha, akkala vagaranA hoya che. ane AvA lakSaNavALe hei, te niSphaLa AraMbhI hoya che, eTale ke tenA sarva AraMbha niSphaLa-aphaLa jAya che, kAraNa ke tenI samasta pravRtti atAbhinivezavALI hoya che, eTale atatvamAM tatvabuddhirUpa mithyA abhinivezane lIdhe niSphI tenI samasta kriyA Adi kAryakArI thatI nathI, kAragata thatI nathI, AraMbhI phegaTa jAya che, eLe jAya che. enuM badhuMya karyuM-kAravyuM dhULa thAya che, pANImAM jAya che. "AMdhaLo vaNe ne pADe cAve" enA jevuM thAya che. Ama tenA badhA AraMbha-maMDANa niSphaLa jatA hoI, te te kevaLa niSphaLa kheda ne mithyA zama ja vahore che. zuddha zraddhAna vinAnI tenI sakala kriyA "chAra para liMpaNu" jevI thAya che. "zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA karI, chAra para liMpaNe teha jANe." zrI AnaMdaghanajI "Ageka TuMkata dhAya, pAche bacharA carAca, jese dagahIna nara jevI vaTatu hai, tese mUDha cetana sukRta karatUti karI, zevata hasata phala khevata khaTatu he "zrIbanArasIdAsajI. Ama tenI samasta pravRtti-samasta AraMbha niSphaLa thAya che, eTaluM ja nahiM paNa tenI gavRtti paNa paramArthathI tevI ja niSphaLa hoya che. kAraNa ke te dharmavyApArarUpa yoga pravRtti mehagarbhavairAgyathI upajatI hoI, apAyajananI mohabhavAbhinaMdInI vAsanA utpanna kare che. ane tenAthI je puyabaMdha thAya che te paNa cogakriyA paNa pAchaLathI apAyavALA hoya che, eTale ke te puNya pApAnubaMdhI puNya aphaLa hoya che. ane Ama "avedhasaMvedha padapAM sthiti karatA bhAvAbhinaMdI jatuone puNya je hoya che, te niranubaMdha hoya che, ane pApa je hoya che te sAnubaMdha hoya che. eTale puNyanI paraMparA cAlu rahetI nathI, pApanI x " pravRttirapi yogasya vairAgyAnmohagarbhataH / prasUte'pAyajananImuttarAM mohavAsanAm // avedyasaMvedyapade puNyaM niranubandhakam / bhavAbhinaMdijantUnAM pApaM syAtsAnubandhakam // " -zrI yazovijyajI kRta dvA2 dvA2 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) gaDhasimuzciya paraMparA cAlu rahe che, kAraNa ke rAgadveSAdinuM A bhavAbhinaMdIne prabalapaNuM hoya che. Ama bhavAbhinaMdI bicAro je kAMI dharmakaraNa karavA jAya che, te paNa tene niSphaLa thaI paDe che!--Avo A bhavAbhinaMdI jIva, saMsArane abhinaMdanAre bahu mAnanAra, saMsAramAM rAcanAra, saMsAramAM rapa mazagUla-tanmaya rahenAre, saMsArane kIDe hoya che. "bhI kRpaNa dayAmaNajI, mAyI macchara ThANuM bhavAbhinaMdI bhaya bha jI , aphala AraMbha ayANuM...mana,"--. da. sakjhAya 4-9 je kharekhara ema che, tethI zuM? te mATe kahe che- ityasatpariNAmAnuviddho bodho na suMdaraH / tatsaMgAdeva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat // 77 // yukta asata pariNAmathI, badha na suMdara ema; tAsa saMgathI ja niyamathI, viSaspaSTa anna jema. 37 artha_ema asata pariNAmathI anuviddha-(saMkaLAyela) bedha, tenA saMgathakI ja, niyamathI suMdara nathI-viSamizrita-viSathI kharaDAyelA annanI jema. vivecana uparamAM je bhavAbhinaMdInA lakSaNa batAvyA, te uparathI zuM phalita thAya che, te ahIM spaSTa karyuM che. bhavAbhinaMdInA-saMsArathI rAcanArA jIvanA je je pariNAma hoya che, te asata hoya che. eTale tene je kAMI skUla baMdha hoya che, te paNa asata pariNAma asata pariNAmathI anuviddha-saMkaLAyelo-joDAyela hoya che. yuta bodha seyamAM parovAyelA dorAnI jema, teno bAdha paNa asata pariNAmamAM asat parovAyelo che, eTale asat pariNAmanA saMgathakI ja teno te bodha paNa niyamathI asata hoya che, suMdara-sAro nathI hoto, rUDe- bhale nathI che. kAraNa ke jevo saMga tevo raMga lAge che. Ama asata pariNAmane lIdhe tenA bodhane badhe ghANa bagaDI jAya che. atre viSathI kharaDAyelA, paziyelA, bheLa nRtti -Ati-ema bhavAbhinaMdI pariNAma sate-AnA asata pariNAmapaNAne lIdhe, sArasparimAnuvidra-asata pariNAmathI anuviddha, parovAyela, joDAyele, saMkaLAyele, ghoghAbedha,-sAmAnyathI, na huM -suMdara nathI. zA kAraNathI ? te ke-tarasava-tenA saMgathakI ja, vivakSita asata pariNAmanA saMbaMdhathakI ja, nimAra-niyamathI, konI jema ? te ke-vAraMg var-viSasaMyukta ananI jema, viSathI sparzAvelA-kharaDAyelA annanI jema. ema nidarzana mAtradRSTAMta mAtra che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra9) dIprAdaSTi asata pariNAmayukata bedha asata vAyelA viSamizrita annanuM daSTAMta ghaTe che. suMdara pakavAnna hoya, paNa te je viSathI dUSita hoya, tene viSano saMga lAgyo hoya, to te AkhuM bhajana viSarUpa thavAthI asuMdara thaI paDe che, bhakSaNa karavA gya rahetuM nathI. tema bhavAbhinaMdI jIvane paNa svabhAvathI suMdara evA zAstra Adine je kaMI bodha hoya che, te paNa tenA asamiyA AtmapariNAmathI dUSita hovAthI, vAsita hovAthI, aprazasta thaI jAya che, asuMdara thaI jAya che, asat pariNAmarUpa viSathI badhI bAjI bagaDI jAya che. te parama amRtarU5 Agamabadha paNa te asata pariNAmavaMta adhikArI jIvane abhimAnAdi vikAra upajAvI viSarUpa pariName che. eTale A uparathI e paNa phalita thAya che ke-bhavAbhinaMdI jIva bhale game teTale paMDita hoya, game teTale dravya kRtajJAnI haya, game tevo AgamavettA-Agamadhara zAavizArada kahevAtuM hoya, game te vAkpaTu hAI vAcaspati bodha paNa kahevAtuM hoya, game te zAbedha dharAvatuM hoya, to paNa tenA abodha pariNAma asat hovAthI, mithyA vAsanAthI vAsita hovAthI, te ajJAnI ja che, tene te sarva bodha abodharUpa ja che. kSaye pazamanI taratamatA pramANe bhale tenAmAM taratama kSapazama hoya, te paNa tene AdhAra vAsanAmaya bedha hovAthI, "vAsita bodha AdhAra' hovAthI, tene te bAdha vAstavika rIte abodha ja che. kAraNa ke"vastu vicAre re! divya nayana tare re, viraha paDaye niradhAra; taratama be re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra. paDo." zrI AnaMdadhanajI vaLI A uparathI e paNa spaSTa thAya che ke jyAM lagI asat pariNAmanI vAsanA hoya che, tyAM lagI game teTaluM zAstrajJAna paNa ajJAnarUpa ja hoya che, game teTale dravya zrutabadha paNa abodharUpa ja hoya che. zAstramAM kahyuM che ke- abhavya sArI bhavAbhinaMdInA peThe zAstro abhyAsIne paNa prakRti choDa nathI -sAkaravALuM dUdha pIne jJAna-kriyA paNa pannaga (viSadhara-sApa) nirviSa-jhera vagaranA nathI hotA tema." niSphaLa (juo pR. 79). A abhavyanA daSTAMta uparathI e sUcita thAya che ke abhavya te kadI paNa anAdi asat vAsanA choDatuM nathI, svaparane bheda jANavArUpa bhedajJAna pAmI AtmajJAna kadI pAmatuM nathI, tethI tene kadI mokSa thatA nathI. tema anya jIva paNa-bhavya paNa-jyAM lagI anAdi kuvAsanA-asat vAsanA choDatuM nathI, jyAM lagI sva-parane bheda jANavArUpa bheda jJAna pAmI AtmajJAnane pAmate nathI, tyAM lagI te paNa ajJAnI heI saMsAramAM rakhaDyA kare che. arthAta jayAM lagI jIvanuM bhavAbhinaMdIpaNuM TaLe nahiM tyAM lagI bhavabhramaNa paNa TaLe nahiM; kAraNa ke Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (300) yogadaSTisamuccaya jyAM lagI para vastumAM Atmabuddhi TaLatI nathI, parabhAva-vibhAva pratyenI aMtaraMga ramaNatArUpa duSTa durvAsanA jyAM lagI dUra thatI nathI, jIvanI pariNati ane vRtti jyAM lagI parabhAvavibhAvamAM rAcI rahI che, tyAM lagI tenuM samasta jJAna paNa ajJAna che, ane tenI anaMta dravya kriyA paNa niSphaLa-nakAmI che. dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI re manamohanA."-zrI devacaMdrajI phala thakI A ja kahe che---- etadvanto'ta eveha viparyAsaparA nraaH| hitAhitavivekAndhA khidyante sAMpratekSiNaH // 78 // ehIM ja kAraNathI ahIM, aghasavaMta; viparyAsamAM tatparA, evA nahivata. vaLI te hita-ahitanA, vivekamAMhi aMdha; kheda prApta karatA rahe, vattamAna dekhaMta, 78 artha -eTalA mATe ja ahIM A adyapadavALA manuSya viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale hita-ahitanA vivekamAM aMdha evA teo vartamAnane ja dekhanArA heI, di pAme che. vivecana eTalA mATe ja, uparamAM je kahyuM te kAraNane lIdhe, A aghasavedya padamAM je varte che, evA manuSya A lekamAM viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale ke vastusthitithI viparIta-ulaTI buddhi dharAve che. teo sane asat jANe che, asatane viparyAta sat jANe che; tattvane atatva jANe che, atatvane tattva jANe che; - nityane anitya jANe che, anityane nitya jANe che, dharmane adharma jANe che, adharmane dharma jANe che, hitane ahita jANe che, ahitane hita jANe che; heyane Adeya jANe che, adeyane heya jANe che, zeyane jJAna jANe che, jJAnane seya jANe che, AtmAne anAtmA jANe che, anAtmAne AtmA jANe che. ItyAdi aneka prakAre te viparyAsana-UMdhI buddhino AviSkAra thAya che, pragaTa bhAva dekhAya che. tAtparya ke vastu sthitithI viparIta-ulaTI mAnyatA tenuM nAma viparyAsa che. - vRtti -Ata -A adyapadavALA, gata jIva-Aja kAraNathI, juduM-ahIM, lekamAM, vi -viparyAsapradhAna, nAka-nare, manuSya, zuM ? te ke-titivirAghA:-hitAhita vivekamAM adha, AthI rahita ema artha che. eTalA mATe ja kahyuM ke-Nite dakSiNa sAMpratekSIo kheda pAme che, vartamAnadarzI hoI kheda pAme che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi: viparyAsa-dehamAM AtmabuddhithI ja saMsAra (301) "paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viSayasabhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyakti paNe ke avyakta paNe viparyAsapaNe padArtha svarUpane niradhArI le che. jene vairAgya upazama saMbaMdhI upadeza bodha tha nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM varyA kare che, ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya tyAMsudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thayuM ja saMbhave che. gRha-kuTuMba parigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA mamatA che, ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja viparyAsabuddhi che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 418. ane AvI viparyAyabuddhi-ulaTI mati hevAthI, te jIva hita-ahita vivekamAM aMdha-AMdhaLA hoya che, hita-ahitanuM tene bhAna hotuM nathI, eTale te hita choDI ahitamAM pravRtti karI hAthe karIne duHkhI thAya che. " hitaM hitvAhite sthitvA durthIHkhAyase bhRzam / vize todhi vaM guNAciSya sudhI. -zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana, arthAta hitane choDI, ahitamAM sthiti karI tuM dubuddhi atyaMta duHkhI thAya che. ane te bannenA viparyayane tuM pAma, eTale ke ahitane cheDI hitamAM sthiti kara, eTale subuddhi e tuM sukhI thaze. "je vATe sukha maLe che te vATe sukha nahiM maLe, evI khoTI mati jIvane thAya te te sAcI vATe prayatna karato te aTake che. mane A vATe sukha nahi maLe, sukha te bIjI vATe maLaze, AthI te kharI vATe prayatna karato aTake che. ane satya sukhane aMtarAya pAme che.A khoTI matine jJAnIo mithyAtva kahe che." * zrI manasukhabhAi ki. kRta zAMtasudhArasa vivecana. - ethI karIne ja teo mAtra sAMpratezI hoya che, vartamAnadazI ja hoya che, mAtra vartamAnakALane ja dekhe che, AgaLa pAchaLano vicAra karatA nathI, te to "A bhava mIThA, - parabhava keNa dIThA" ema mAnI mAtra vartamAnane ja vicAre che. eTale vartamAnadazI paralokane bhUlI jaI, visArI mUkI, A bhavAbhinaMdI cho A dehAzrita samasta kartavyamAMja ItikartavyatA mAnI, sarvasva mAnI, tenI pravRttimAMja AMkha mIMcIne racyA-pacyA rahe che. ane tema karatAM te hitAhita-aMdha jane kRtyAkRtyanuM, gamyAgamyanuM, khAdyAkhAdyanuM, piyA peyanuM bhAna bhUlI jAya che. tathA jaDa dehathI sarvathA jUdA yuddha caitanyamUtti AtmAnA abhAnapaNAthI, dehaAtmAne ekatva adhyAsa rAkhI te bebhAnapaNe-mohamUrchAitapaNe dehanI veTha karyA ja kare che. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) gadaSTisamuccaya ane je jaDa dehanA saMbaMdhanI khAtara A bicArA ATalI badhI veTha UThAve che, ATalI badhI jahemata kare che, te dehano saMbaMdha te ulaTe tene baMdharUpa nIvaDe che! kAraNa ke je dehano teNe ATalo badho gADha saMbaMdha rAkhe, te deha veThanI pATha paNa badalAmAM baMdharUpa saMbaMdha kema na rAkhe? zuM te kAMI akRtajJa che-zuM kRtajJa che vAru? eTale dehamAM AtmabuddhithI tene dehano baMdhasaMbaMdha chUTato nathI, te baMdha che tyAM sudhI janma-maraNa chUTatA nathI; janma maraNa chUTatA nathI tyAMsudhI duHkha chuTatuM nathI, ane A janma maraNa duHkha chUTatuM nathI, tyAM sudhI saMsAra paribhramaNa chUTatuM nathI. Ama pitAnA mAnelA saMbaMdhI evA dehano saMbaMdha jALavavA khAtara (!) pote pitAne bAMdhI pApano poTale mAthe caDhAvI, veThanI poTha UThAvI, A veThIA baLada jevA bhavAbhinaMdI jIva saMsAramArgamAM niraMtara paribhramaNane kheda pAmyA kare che! zrImAn pUjyapAda svAmIjIe prakAryuM che ke - dehamAM Atmabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaye yoje che, ane saMva AtmAmAM ja Atmabuddhi te dehathI AtmAne vije che-vikhUTe pADe che. dehamAM AtmabuddhithI putra dal 2017 DELALDRI (Unrealities, Imaginations, Illusions ) dehamAM Atma- upajI che. ane te kalpanAo vaDe AtmAnI-pitAnI saMpatti mAnatuM buddhithI ja A abhAgIyuM jagat arere! haNAI gayuM che ! A saMsAra duHkhanuM saMsAra mUla dehamAM Atmabuddhi e ja che, tethI A dehAtmabuddhi cheDIne, hAramAM iMdriyane pravRtta nahiM karatAM, aMtaramAM praveza karaze." paNa bhavAbhinaMdI jIvane te dehamAM Atmabuddhi hoya che. ane AvI viparyAsarUpa ulaTI buddhithI te deha sAthe baMdhAIne saMsAra paribhramaNa duHkha pAme che. Ama viparyAsathI aviveka, avivekathI vartamAnane ja dekhanArI mithyA pravRtti, ane mithyA pravRttithI saMsAra kheda upaje che, ema spaSTa thayuM. janmamRtyujarAvyAdhirogazokAyupadrutam / vIkSamANA api bhavaM nodvijnte'timohtH|| 79 // -Ama-janma, prAdurbhAva-janmavuM jenuM lakSaNa che te, mRtyu-mahu, prANuyAgarU5, kA-jarA, ghaDa5Nu, vayahAnirUpa vRddhAvasthA, dhyAdhi-vyAdhi kedra vagere lakSaNavALe, te roga, vicikA vagere AtaMka-atyaMta tIvra AvegavALI pIDA, dazeka ISTa viyoga vagerethI upaja manevikAra, Adi-Adi zabdathI praha AdinuM grahaNa che, eethI- 3pakuta-upadrava pAmI rahela, * "dehe svabuddhirAtmAnaM yunaktyetena nizcayAt / svAtmanyevAtmadhIstasmAdviyojayati dehinam // deheSvAtmadhiyA jAtAH putrabhAryAdikalpanAH / sampattimAtmanastAbhimanyate hA hataM jagat // mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyaktvanAM prvishedntrbhirvyaapRtendriyH||" -- zrI samAdhizataka. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAdaSTi : bhavAbhina'dInA mahAmaha, janma-maraNAdi duHkha janma maraNa vyAdhi jarA, roga zAka du:khavata; bhava jotAMya udvega nA, ati mehuthI lahata. 79 artha :-janma, maraNu, jarA, vyAdhi, rAga, zAka vagerethI upadrava pAmatA sa'sArane dekhatAM chatAM, teo ati meAhane lIdhe udvega pAmatA nathI! vivecana mahAmeAhanuM vilasita hetu.''zrImad rAjacaMdrajI uparamAM bhavAbhinaMdI jIva viparIta mativALA, UMdhI buddhivALA hAi, hita-ahitanA vivekamAM aMdha hAya che, ane mAtra-vartamAnane ja jonArA hoya che,-ema kahyuM. Ama avivekI ne vamAnadI hAvAthI ja, saMsAranuM pragaTa du:khada svarUpa tethI udvega pAmatA nathI, kaMTALatA nathI, " janma jarA ne mRtyu, mukhya du:khanA hetu; kAraNa tenA e kahyA, rAga dveSa ( 303 ) pratyakSa dekhatAM chatAM, teo ulaTA temAM ja gADha mAha pAme che! puna: puna: janmavuM, punaH punaH maravu, puna: puna: jananInA jaTharamAM garbhavAsa karavA, puna: puna: cAre gatimAM rakhaDavu, evI atyaMta pragaTa du:khamaya avasthAe puna: puna: A saMsAramAM pratyakSa anubhavavI paDe che. chatAM A saMsArathI A jIva udvega pAmatA nathI, temAMthI ud eTale atyaMta vegathI bhAgI chUTavAnA vicAra karatA nathI, eTaluM ja nahi paNa tene ulaTA mUDha AsaktithI vaLagI rahe che, e kAMI jevu' tevuM Azcarya nathI. kharekhara A badhuM mahAmeAhanu vilasita che. kAraNa ke~~ "L acimaya mAtAnA udaramAM jANe tapazcaryA karatA hAya ema nava mAsa paryaMta uMdhe mAthe laTakatA rahI, A jIva jyAre janma pAme che, te samaye je vedanA thAya che, te ati ati tIvra, ati ati asahya, akalpya ne ardhya hAya che. evI janma duHkha vedanA pratyeka janmamAM--bhavamAM vedavI paDe che. kahyuM che ke- jenA banne cheDe agni saLagAvele che evA lAkaDAnI aMdaramAM rahelA kIDAnI jema, huM jIva ! tu janma-mRtyuthI bheTAyelA zarIramAM arere ! sIdAya che ! '* zrImad rAjacaMdrajInuM parama savegara'gI vacanAmRta che ke---- kadanA herAnagatI anubhavatA, vIkSamALA vi-dekhatAM chatAMya atyaM-sasArane, noTvinanta-udvega pAmatA nathI,AnA thakI uThega pAmatA nathI ema prakrama che-cAlu sabaMdha che, pratimohato-ati mAharUpa haeNtune lIdhe. * phIsomayAtracAsArivAjhITavat / gammatRtyulAjide rArIne vata sIla // '..zrI guNabhadrAmIkRta AtmAnuzAsana 'punaSi ganane punarrApa maLyuM, junAva nanAre zayana '...zrI zaMkarAcAya Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304) yogadaSTisamuccaya " aMtajJAnathI smaraNa karatAM evA koI kALa jaNAto nathI vA sAMbharate nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, ane e vaDe samAdhi na bhUlyo hoya, niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahAvairAgyane Ape che. vaLI jenuM mukha kaI kALe paNa nahi jouM, jene keI kALe huM grahaNa nahIM ja karUM tene ghera putrapaNe, strIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jaMtuSaNe zA mATe janme ? arthAt evA zveSathI evArUpe janmavuM paDyuM! ane tema karavAnI to IcchA nahotI! kahe, e smaraNa thatAM A kalezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAt Ave che." ( juo ) zrImad rAjacaMdra. patraka 115. vaLI jayAre mRtyu Ave che tyAre paNa A jIvane tevI ja asA tIvra vedanA thAya che. temaja je dehamAM AyuSya paryata Akho bhava sthiti karI te dehane ane te dehane-Azrita evI anya vaLagaNuone saMbaMdha vagara noTise tAbaDamaraNa duHkha taba choDatI veLAe, A jIva atyaMta AMtarika-mAnasika vyathA anubhave che. pratyeka deha choDatI veLAe te te dehanA mamatvathI AvI asahA AMtara vedanA bhegavavI paDe che. ane te te bhAvane parigraha te choDavA Icchate nathI, chatAM tene parANe choDavo paDe che. tethI tenuM aMta2 kapAI jAya che. paNa te teNe pitAnI mAnelI badhI saMpatti tyAMnI tyAM ja paDI rahe che, kaI sAthe AvatI nathI. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM jIvI nahIM zakuM evA keTalAka padArtho (nniyAdika) te anaMtavAra choDatAM teno viyoga thayAM anaMta kALa paNa thaI gayo; tathApi tenA vinA jIvAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAta je je veLA te prItibhAva karyo hato te te veLA te kalpita hato. evo pratibhAva kAM thayo? e pharI pharI vairAgya Ape che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115. AvA ghara mRtyu-vyAdhrathI4 suMghAyelA prANIne devo paNa zaraNarUpa thatA nathI, to * "rUpAtarA poLa mRtyudaLa ni: tevA ja na jJAvate zai fmu mAnavA: " zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI tattvArthasAra. " janmatAlagumAjantuphalAni pracyutAnyadhaH / aprANa pRdhummAmate yuH ziram " -zrI AbhAnuzAsana. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkAdaH jarA-raMga-zAka Adi duHkha (305) pachI mAnavanuM zuM gajuM? janmarUpa tADavRkSamAMthI nIce bhraSTa thayelA jaMturUpa phaLa mRtyu rUpa bhUmibhAge pahoMcatAM pahelAM vacamAM keTalIkavAra raheze ? tADanA jhADamAMthI chUTA paDelA phaLane bhUmi para pahoMcatAM vAra lAgatI nathI, tema janmamAMthI jIvane mRtyu pAmatA vAra lAgatI nathI. naguNI kAyA terA kayA guNa gAvuM? mahela e nimeM rahena na pAvuM. ja mukha cAvata pAnakI bIrI, tA mukha tere saMgata karI."-saMta kabIrajI Ama janma mRtyu paraMparA-zaMkhalA cAlyA ja kare che. janma pachI maraNa, ne maraNa pachI janma-ema anaMta anubaMdha-paraMparA cAlyA ja kare che. ane tethI A jIva araghaTTaghaTI nyAye, kUvAnA reMTa jevI A saMsAranI rakhaDapaTTImAM, anaMta dukhaparaMparA anubhavyA kare che. vaLI pratyeka janmamAM paNa bIjA zA zA mukhya duHkha bhogavavA paDe che, tene paNa ahIM nirdeza karyo che. te A pramANe- - jyAre jarA-ghaDapaNa Ave che tyAre paNa A jIvanA hAlahavAla thavAmAM kAMI bAkI rahetI nathI. jyAre pAMca iyeinI zakti zithila-DhIlI thaI jAya che, vikala-pAMgaLI banI jAya che, UThavAnI zakti aMgamAM rahetI nathI, hAthamAM lAkaDIne ghaDapaNanuM Teke cAlavuM paDe che, keDa vAMkI vaLI jAya che, zarIramAM karacalI paDe che, dukha vaLIA-paLI Ave che, ane jyAre parAdhIna-paravaza thaIne rahevuM paDe che, bIjAnA meNA-ToNA sahana karavA paDe che, ne A Dekaro marate nathI ne mAM mUkato nathI" evA kaDavA vacana sAMbhaLavA paDe che -evI vRddhAvasthA paNa kAMI ochI duHkhadAyaka nathI. vaLI A "vRddhAvasthAmAM bIjAonA tiraskAra veNa jANe sAMbhaLavAne IchatA na hoya ema kAna baherA thaI jAya che! pitAnI duSTa lAcAra dazA dekhavAne jANe asamartha heya ema AMkha aMdha paNane pAme che! sAme AvelA yamarAjanI bhItithI jANe A kAyA paNa khUba kaMpe che! topaNa jarAthI khakhaDI gayela A pradIpta bhavanamAM paNa aho ! A jIva niSkapa rahe che!" sat kavIzvara zrImada rAjacaMdrajIe tAdazya varNana karyuM che ke - karacalI paDI dADhI DAcA taNe DATa vaLe, kALI kezapaTI viSe tatA chavAI gaI; suMghavuM sAMbhaLavuM ne dekhavuM te mAMDI vALyuM. vaLI daMta Avali te kharI ke khavAI gaI + "sorI tArA vinAzrutInAM zutiH cakSurvIkSitumakSamaM tava dazAM dUSyAmivAndhyaM gatam / bhItyevAbhimukhAntakAdatitarAM kAyo'pyayaM kampate, niravado kahImavAre rAka "--zrI AtmAnuzAsana Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 306 ) yogadaSTisaMcaya vaLI keDa vAMkI hADa gayA aMga raMga gaye, UThavAnI Aya jatAM lAkaDI levAI gaI, ahe rAjyacaMdra! ema yuvAnI harAI paNa, manathI na toya rAMDa mamatA marAI gaI." temaja kedra vagere aneka jAtanA du:sAdhya asAdhya vyAdhio (Chronic diseases) athavA visUcikA (Cholera) vagere aneka tIvra AtyaMtika pIDA upajAvanArA-vedanAmaya rege (Acute Ailments) jyAre A zarIra para AkramaNa kare che, jyAre A zarIra para jorathI hale lAvI tene taraphathI gherI vaLe che, tyAre A pitAne hAle deha paNa atyaMta akAro thaI paDe che, ane te choDavAnuM mana paNa kayAreka thaI Ave, evuM asahya duHkha atra vedAya che. jyAre e rogI jaNAze, mUkavAnuM mana thAze, tana tuM gayuM che tAruM re, te nathI tAruM."- kavi zrI dalapatarAma. tathA INa vastuno viyoga thatAM ke aniSTane saMga thatAM, tene zeka karavArUpa AMtara duHkha atre hadayane atyaMta saMtApa Ape che. keI iSTa-manavAMchita vastu na maLI, te arere ! A mane na maLI, A lAga AvyuM hatuM te mArA zeka hAthamAMthI hAthatALI daIne cAlyA gaye, ema aMtastApa thAya che. athavA svajanAdi koI ISTa-priya janane mRtyu Adi kAraNe viyoga thAya te tene zoca thayA kare che ke-are! A to gaye, enA vinA huM kema jIvIza ? athavA rogapatti, dhanahAni, ke mAnahAni Adi koI aniSTa prasaMga AvI paDe, tyAre paNa e jharyA kare che ke-are ! A aniSTa prasaMga kema dUra thaze ? A muzkelImAMthI kayAre Are Avaze? ItyAdi aneka prakAre A saMsAramAM ISTanA asaMgathI ke viyegathI, athavA aniSTanA saMyogathI ke aviyegathI A dhyAnarUpa zokathI upajatuM AMtarU duHkha jIvanA hRdayane kIDAnI jema korI khAya che. A badhAnA sArasamuccayarUpa jIvaMta zabdacatra A che:- "eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa suyA veMcavAthI je asahya vedanA upaje che, te karatAM AThaguNa vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. lagabhaga nava mahinA maLa, mUtra, lehI, paru AdimAM aherAvya mUchogata sthitimAM vedanA duHkha duHkha bhegavI jogavIne janma pAme che. garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNa vedanA ne duHkha janmasamaye utpanna thAya che. tyArapachI bALAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, dhULa, ane nagnAvasthAmAM aNasamajathI rajhaLI raDIne te bALAvA paNa thAya che; ane yuvAvasthA Ave che. dhana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che. jyAMthI utpanna thayo che tyAM eTale viSaya vikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, niMgha haSTi, saMga, viyega, ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlyuM jAya che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dISTi : phatyAkRtya vimUDhatA, duHkhamAM mukhabuddhi (307) tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che; tvacA para karacalI paDI jAya che; suMghavuM, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktio kevaLa maMda thaI jAya che, keza dhavaLa thaI kharavA mAMDe che; cAlavAnI Aya rahetI nathI, hAthamAM lAkaDI laI lathaDIA khAtAM cAlavuM paDe che, kAM te jIvana paryaMta khATale paDyA rahevuM paDe che, zvAsa, khAMsI ItyAdika rega AvIne vaLage che, ane thoDA kALamAM kALa AvIne kaLIo karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che kAyA hatI na hatI thaI jAya che. maraNa samaye paNa keTalI badhI vedanA che? caturgatinA duHkhamAM je manuSya deha zreSTha temAM paNa keTalAM badhAM duHkha rahyA che ! tema chatAM upara jaNAvyA pramANe anukrame kALa Ave che, ema paNa nathI. game te vakhate te AvIne laI jAya che, mATe ja vicakSaNa puruSa pramAda vinA AtmakalyANane ArAdhe che." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta mekSamALA pATha 18. A soMgasuMdara zabdacitramAM saMsAradu:khanuM tAdazya Abehuba citra doryuM che. ane Ama pragaTapaNe janma-maraNAdi duHkhanA upadravathI herAna herAna evuM saMsAra sva rUpa pratyakSa dekhatAM chatAM, A che tenAthI kema uga nahiM pAmatA chatAM udvega hoya? temAMthI atyaMta vegathI kema nAzI chUTatA nahiM hoya? A nahiM! baLatA gharamAM rahevAne kema icchatA haze? e svAbhAvika prazna udabhave che. tenuM samAdhAna mahAtmA graMthakAraja svayaM kahe che ke- atihathI', mohanA atizaya prabaLapaNArUpa hetuthI, A mahA mahamUDha cho te saMsArathI udvega-kaMTALe pAmatA nathI, sUga pAmatA nathI, tethI trAsI jaI teno aMta lAvavAne IcchatA nathI! ulaTA mehathI muMjhAI jaIne tene ja daDha AsaktithI vaLagI rahe che! temAM ja rAce che. saMsArasamudranuM khAruM pANI hasathI mIThuM mAnIne pIe che! ne pitAnA "bhavAbhinaMdI' nAmane sArthaka kare che !! dAkhalA tarIke, eone zuM hoya che? te kahe che- kukRtyaM kRtyamAbhAti kRtyaM cAkRtyavatsadA / duHkhe sukhadhiyAkRSTA kacchUkaNDUyakAdivat / / 80 // vRtti-3 -kukRtya, prANAtipAta-AraMbha Adi kukRtya, yamAmati-kRtya bhAse chemohane lIdhe, zAM 4-ane kRtya, ahiMsA-anAraMbha Adi kRtya, kAvat rA-akRtya jevuM sadA bhAse che, -mehathI ja. TuNe-duHkhamAM, samAraMbha AdimAM, athavA-sukha buddhithI AchA-AkarSAyelA, kenI jema? te ke- sTrAipyAvi-kaccha kaDUyaka AdinI jema, khasane khaNanArA vagerenI jema. karachu-pAmA, khasa tenA kaMyake, ka-khajavALa kare te kaMDUyaka, khajavALanArA, khaNunArA, tenI jema. Adi zabdathI kamithI herAna thaI rahela evA agnisevaka-agni sevanArA kaDhIAnuM grahaNa che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 308 ) yogadaSTisamucaya kukRtya kRtya bhAse sadA, kRtya akRtya ja tema; dukhamAM sukhabuddhi dhare, khasa khaNanA jema. 89 artha-eone kukRtya sadA kRtya bhAse che, temaja kRtya akRtya jevuM bhAse che, ane khasane khaNunArA vagerenI jema teo duHkhamAM sukhabuddhithI AkarSAyelA hoya che. vivecana ati mohamUDha evA bhavAbhinaMdI jIvonI viparyAsa mati ulaTI buddhi kevA kevA prakAre vyakta thAya che, te ahIM batAvyuM che-hiMsA, AraMbha vagere je duSTa kRtya che, kukRtya che, akRtye che, te teone mana sadA kRtyarUpa, karavA yogya kRtyAkRtya lAge che! ane ahiMsA, anAraMbha vagere je ziSTa kRtya che, sukRtya vimUtA che, te teone akRtyarUpa, nahiM karavA yaMgya lAge che! Ama hovAthI teo duHkhane sukha mAnI bese che, ane tevI mithyA sukhabuddhithI AkarSAIne teo te duHkhamAM ja pravRti kare che, rAce che, tanmaya thAya che! jema khasavALo manuSya khasane khaNavAthI sukha mAne che, ane tethI khaNavAnI pravRtti karyA kare che tathA jene kIDA paDyA hoya evo kaDhI agninA sevanathI sukha mAnI temAM pravRtti kare che; tema A viparIta mativALA bhavAbhinaMdI paNa duHkhamaya saMsAramAM kRtyAkRtyanuM bhAna bhUlI jaI duHkhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM pravarte che, ane sukhakAraka evA ahiMsAdi sukRtyathI nivate che !! e ati AzcaryakAraka viSama ghaTanA che ! ane A AzcaryakAraka viSama ghaTanAnuM kAraNa paNa A che, ke A jIvane sukhanA sAcA vAstavika svarUpanuM bhAna nathI. sarva jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che, paNa teo sukhano sAco mArga jANatA nathI, ne duHkhanA mArgane da:khamAM sukha, sukhane mArga mAnI besI-ka9pI besI tene pakaDe che. anAkulatA e buddhi! sukhanuM lakSaNa che, AkulatA e duHkhanuM lakSaNa che. prANAtipAta-hiMsA, asatya, cerI Adi anArya kAryo AkulatAnA kAraNarUpa heI duHkhanA kAraNa che. kAraNa ke je hiMsA kare che, asatya bole che, cerI kare che, abrAcaryarUpa dazIla seve che, paravya grahaNa kare che-hare che, te sthala daSTie upalaka rIte jotAM paNa pite aparAdhI hoI, niraMtara Akula rahyA kare che, ne tethI atyaMta duHkhI thayA kare che-e sarva keInA satata pratyakSa anubhava che. te hiMsA-cerI Adi karanArane aMtaramAM kadI paNa zAMti hotI nathI, hAya! kadAca pakaDAI jaIza to!-ema sadAya phaphaDATa rahyA kare che. tethI ulaTuM je prANAtipAta nathI karatA, asatya nathI bolata, cArI nathI karato, duzIla nathI sevato, paradravya nathI rAhata, te pite niraparAdhI hoI, niraMtara nirAkula rahyA kare che, ne tethI atyaMta sukhI vatya kare che. ahiMsaka, satya vakatA, Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi: duHkhamaya Ara bha-parigrahanI balA ( 309) suzIla puruSane aMtaramAM sadAya zAMti hoya che-nirAMta hoya che. A sarva keIne pratyakSa vAnubhava che. paNa A jIve to viparyAsane lIdhe ulaTI buddhi dharI che, ne tethI te ulaTa mArga pakaDe che. te hiMsA Adi karIne sukha pAmavAnI IcchA rAkhe che. tethI sukhane mATe jhAMvA nAMkhato te bicAre duHkhI thAya che! ane ahiMsAdi sukhane mArga choDIne hiMsAdi duHkhane mArga pakaDI sukha pAmavAne phAMphAM mAre che, paNa sukhathI braNa thaI duHkha ja anubhave che ! A jIvane javuM che uttara bhaNI, ne pakaDe che dakSiNane mArga! A jIvane joIe che sukhaamRta, paNa pIe che dukhaviSa! temaja AraMbha e pragaTa AkulatAnuM kAraNa che ane nirAraMbha pragaTa nirAkulatAnuM kAraNa che. jeTalI AraMbha upAdhi, teTalI AkulatA ne duHkha jeTalI nirAraMbha nirupAdhi, teTalI nirAkulatA ne sukha, e pratyakSasiddha evI nivivAda vAta che. chatAM viparyAsa AraMbha e buddhivALe jIva ethI ja uMdhuM kalpI uMdhuM ja pravartana kare che, ulaTuMja duHkha AcaraNa kare che. te to ema ja samaje che ke AraMbha samAraMbha karavAthI mane sukha sAMpaDaze. eTale te hiMsApradhAna kR-AraMbhe AdarI, pApAcaraNa AcarI, pApa pArjana kare che, pApanI kamANI kare che. dAkhalA tarIke-teNe dhanamAM sukha mAnyuM che, eTale na kALa game te prakAre te dhana meLavavA mATe te nAnA prakAranA mahApApI karmAdAnI dhaMdhA-AraMbha Adare che. jemake-agnikarma, vanakarma, zaTakarma, bhATaka karma, daMta vANijya, lAkha vANijaya, rasa vANijya, keza vANijya, viSa vANijya ItyAdi.4 ane jema jema AraMbha vadhe che, tema tema AraMbhane mitra parigraha paNa sAthosAtha vRddhi pAme che. A nAmacIna "parigraha" paNa potAnA nAma pramANe, jIvane "pari' eTale cotaraphathI rahe che, pakaDI le che, jakaDI le che. pachI te A parigrahanI "graha" (bhUta athavA durNa graha athavA magara) jevA parigrahanI jIva balA para jakaDa-pakaDa evI te majabUta hoya che, ke temAMthI jIvane chUTavA dhAre te paNa chUTavuM bhAre paDe che. te parigraha-balA vaLagI te vaLagI, kADhavI muzkela paDe che. moTA vyavasAye AraMbhanArA athavA moTI moTI rAjyAdi upAdhi dhAraNa karanArA janano A rojano jAtianubhava che. parigrahanI jaMjALamAM phaselA te bApaDAone rAte nIrAMte UMgha paNa AvatI nathI. Ama jIve hAthe karIne herelI AraMbha upAdhi jIvane potAne ja parigraharUpa AkulatA upajAvI duHkhanuM kAraNa thaI paDe che ! hAthanA karyA haiye vAge che ! bheMsanA zIMgaDA bheMsane ja bhArI paDe che! Ama duHkhamAM sukhabuddhithI kheMcAIne A ja duHkhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM x "iMgAlI vaNa sADI bhADI phoDI suvajae kammaM / vArSi veva aMtastrAvivighaM . - zrI pratikramaNa suva. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310 ) yogadaSTisamuccaya tathA AraMbha-parigrahamAM pravarte che; paNe sukhadAyaka evA ahiMsAdi sukRtyamAM tathA nirAraMbhamAM pravartatA nathI. te mATe ahIM be prasiddha daSTAMta rajU karyA che - khasa khaNanAra (1) koIne khasanuM darada hoya tene mIThI khUjalI Ave, eTale te jema khasane khaNayA kare che, paNa pariNAme tene baLatarA ja UThe che, lAhyA baLe che. (2) koDhIyAne kIDA paDyA hoya te agnisevanathI-zeka vagerethI dUra thaze ema mAne che, paNa tema karatAM tene vyAdhi ulaTa vadhI paDe che. zArIrika, mAnasika anaMta prakAranA duHkhoe AkuLavyAkula jIvone te dukhethI chUTavAne bahu bahu prakAre IcchA chatAM, temAMthI te mukta thaI zakatA nathI tenuM zuM kAraNa? e prazna aneka jIvane utpanna thayA kare; paNa tenuM yathArtha samAdhAna keI virala jIvane ja prApta thAya che. jyAM sudhI duHkhanuM mULa kAraNa yathArthapaNe jANavAmAM na AvyuM hoya tyAMsudhI te TALavAne mATe game te prayatna karavAmAM Ave te paNa duHkhane kSaya thaI zake nahIM. ane game teTalI aruci, apriyatA ane abhAva te duHkha pratye hoya chatAM tene anubhavyA ja karavuM paDe. atyaMta suprasiddha che ke prANI mAtrane duHkha pratikULa, apriya ane sukha anukULa tathA priya che. te duHkhathI rahita thavA mATe ane sukhanI prApti mATe prANI mAtranuM prayatna che. prANI mAtranuM evuM prayatna chatAM teo duHkhane anubhava ja karatAM daSTigocara thAya che. kavacit kaMIka sukhanA aMza koIka prANune prApta thayA dekhAya che, te paNa du:khanI bAhulyatAthI karIne jovAmAM Ave che." ItyAdi - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694 Ama viparyAsathI sukhaduHkhanA sAcA svarUpanuM bhAna nahi hevAthI bhavAbhinaMdI jIvanI ulaTI pravRtti hoya che. asat AcaraNa hoya che. Aja arthane spaSTa karatAM kahe che yathA kaNDrayaneSveSAM dhIna kacchanivartane / bhogAGgeSu tathaiteSAM na tadicchAparikSaye // 81 // kRtti -daSTAMta-kei eka khasane khaNunA daradI hatA. khajavALanA atirekathI enA nakha jamAi gayA. pachI retALa bhUmimAM nivAsane lIdhe tene khajavALa dUra karavA mATe keme karIne taNakhaluM mahuM nahiM. tyAM bhikSApuTikA (koLI) vagere sAthe jeNe tRNano pULe lIdhe hato evA vidya pathikanuM tene darzana thayuM. tenI pAse teNe eka tRNa mAMgyuM ne eNe tene te dIdhuM. eTale te hRdayamAM paratuSTa ane tASa pAmI ciMtavavA lAgyo-ahA! A kharekhara dhanya che ! ke jenI pAse ATalA badhA khajavALavAnA kaMthane (sAdhano ) che ! pachI teNe tene pUchayuM-vAru, A Ama ATalA badhA kayAM maLe che? teNe kahyuM --lATa deza AdimAM. tyAre enuM zuM prayojana che ? teNe kahyuM-basanI khajavALa dUra karavAnuM (kachUka vida). pathika-je ema che te AnuM zuM kAma che? huM hArI khasane ja sAta Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpANi : khasa khaNunArA jema viSaya sAdhanA (311) mati enI khajavALamAM, khasa maTADavA nahi; tyama tasa mati bhegAMgamAM, na tadichA kSayamAMhi! artha-A basane khaNunArAonI buddhi jema khajavALamAM ja hoya che, paNa khasanA maTADavAmAM hotI nathI, tema A bhavAbhinaMdI jInI mati paNa bheganA aMgarUpa viSayamAM ja hoya che, paNa te bhegAMganI( viSayanI) IcchAnA nAzamAM rahetI nathI. vivecana atre je suMdara AbehUba daSTAMta ApyuM che, (juo vRtti) te bahu manana karavA jevuM che, ne teno upanayayukta A sAra grahaNa karavA yogya che - khasanA daradIne khajavALa-caLa ghaNuM ja mIThI lAge che, ane tethI te khaNavAmAM- kherI nAMkhavAmAM tene eTale badho AnaMda Ave che ke khajavALatAM khajavALatAM tenA nakha ghasAI jAya, to paNa tenI khajavALa khUTatI nathI! pachI te khajavAdraSTAMtaH LavA mATe tRNa vigere bIjA sAdhana paNa zodhe che. have tene je koI upanaya vaidyarAja maLI Ave ane tene kahe ke-bhAI! hAro samULago khasa roga ja huM kADhI nAMkhuM, mane triphaLAne praga karavA de, pachI tyAre khajavALavAnI paNa paMcAta nahiM rahe. te e sAmuM kaheze-mahAre te A hArI khajavALaja bhalI che, te ja mane mIThI lAge che, mATe barAbara khajavALAya tevo teno upAya hoya te karo. jo ke A khajavALathI tAtkAlika kalpita mIThAza lAgatAM chatAM pariNAme te baLatarAja UThe che, khajavALa ulaTI vadhe ja che, ne roga UMDA mULa nAkhe che. paNa pazu jevo mUrkha te gAmaDIo gamAra tema samajatuM nathI. te ja prakAre bhavAbhinaMdIrUpa rogIne bhavarUpa khasane mahAroga lAgu paDyo che. tethI A saMsAranA kIDAne viSayecchArUpa mIThI khujalI-khajavALa Ave che, ane viSayasevanathI te khajavALa dUra karavA mathe che, paNa game teTalA viSayabhegathI te maTatI nathI, agnimAM AhutinI jema ulaTI vadhatI jAya che, ne aMtastAparUpa baLatarA UThe che. viSaya bhegathI saMsAra roga UMDA mULa rAtamAM dUra karI dauM. tuM triphalAne yoga kara. teNe kahyuM-khasa maTI gaye, kavinedanA abhAve (khajavALanA abhAve ) jIvavAnuM phaLa zuM? tethI triphalAthI sayuM ! A kayAM maLe che e ja kahA ! ema bleka garbhathe che. akSaragamanikA (zabdArtha) te--vathA varSe porna inivartane tevAM moDu na chApa -jema enI mati kaMpyanamAM (khajavALanA sAdhanomAM) hoya che, paNa te khasanA nivartanamAM-maTADavAmAM hatI nathI; tema A bhavAbhinaMdIonI mati bhogAMgamAM hoya che, paNa tenI icchAnA parikSayamAM-bhogecchAnI nivRttimAM nathI hotI; tatvanA anabhinapaNathI ja ( ajANupaNathI ) vayane paripAka thathe paNa, vAjIkaraNumAM Adara hovAthI. ahIM IcchAnuM grahaNa bhogakriyAnA upalakSaNavALuM che, Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasimuccaya ( 312 ) nAMkhatA jAya che. viSayathI tRpti thavAne badale viSayatRSNA vadhatI jAya che. ' iMdhanathI-khaLataNathI agni jema kSINa thatA nathI, tema viSayeAthI kAma kSINa thatA nathI, ulaTA vizeSa baLavAna khanI vRddhi pAme che. kAraNa ke anaMta vAra prApta thayA chatAM jANe kadI prApta na thayA hAya evA bhramane lIdhe kAmabhegAne viSe mUDha jananI IcchA upazamatI nathI !+ ' pachI tene devAnuyAge-sadbhAgyanA udayathI kAi sadgururUpa sarvaidyanA Akasmika bheTa thai jAya, tA te viSayecchArUpa khajavALa-caLanA sAdhana-upAya ( puNyarUpa ) pUche che. ane te paNa viSayasAdhanathI ja thAya ema icche che. eTale zro sadguru tene kahe che-he bhadre ! A khajavALa khajavALa zuM kare che? cAla, huM thArA A khajavALanA mULarUpa bhavarAga ja alpa samayamAM maTADI dauM, A samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa triphalAnuM tuM sevana kara, eTale ApeAApa te khajavALa paNa enuM mULa kAraNa dUra thatAM maTI jaze. paNa te mehamUDha jIva vaLatu ema bele che--he mahAnusAva! mhArA e rAga che! rahyo! mhArUM tA A mArI viSayecchAnI khajavALa-caLanuM sAdhana joie che, te khaNavAmAMja --tene khAdI nAMkhavAmAMja mane teA mIThAza lAge che, mATe tene mAdha viSaya sAdhana na Ave evuM sAdhana hoya tA kaDA. Ama te vastutattvathI anabhijJaicchA antraNa hAI, bhAgasAdhaneAmAM Asakta rahI, bhavarAganuM nivAraNa icchatA nathI, ane viSayane ja iSTa mAnI temAM ja racyApacyA rahe che, temAMja nimagna thAya che, temAM ja DUbI jAya che! ane Ama tenI bhAge chAnI nivRtti thatI nathI, te eTale sudhI ke uMmara pAkI gai hoya, pote gharaDAkhakha khUTThA khela jevA thaI gaye DAya, chatAM viSayAbhilASanA atirekathI puna: juvAnInuM joma prApta karavAne te 'vAjIkaraNa ' prayAga,-dhAtupuSTinA vaidyaka prayAga kare che, rasAyana seve che, ne gheADA jevI tAkAta meLavavA icchatA te viSayanA gadheDA ane che! AzA jINuM thatI nathI, te ja chaNuM thAya che! vaya jAya che, paNa viSayAbhilASa jatA nathI ! ! 6 + " natuM vaco no viSayAmisrAva: |'~~zrI ratnAkara paccIzI 'viSayaiH kSIyate kAmo nedhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evo pavarddhate // aprAptatvabhramAduccairavApteSvapyanaMtazaH / kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // " // zrI yazovijayakRta adhyAtmasAra, 66 6 AzA na nILo yameva nILo '-zrI bhatRhara. * " na hi kenApyupAyena janmajAtaGkasaMbhavA / viSayeSu mahAtRSNA pazya puMsAM prazAmyati " // zrI zubhacaMdrAcArya chaSkRta zrI jJAnANuM va Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaH pAlithI pitAnA hAthe AtmAne phAMse ! (313) atre bhegasAdhanane icchA parikSaya nathI ema kahyuM, te uparathI bhega kriyAne parikSaya paNa nathI thatuM ema upalakSaNathI samajavAnuM che, kAraNa ke bhegakriyA paNa bhegaIcchA vinA upajatI nathI, eTale bhagaIcchAno parikSaya-nAza na hoya te bhegakriyAne paNa parikSaya nathI thato. icachA-vAsanA TaLe nahiM tyAM sudhI bhegapravRtti paNa TaLe nahiM. jaba IcchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUva"---zrImad rAjacaMdrajI. ane kAraNa ema che tethI - AtmAnaM pAzayantyete sadAsacceSTayA bhRzam / pApadhUlyA jaDAH kAryamavicAryaiva tttvtH|| 82 // ucaTTAthI jaDa e sadA, nAMkhe javane pAza; pApa dhULathI-tAvathI, vinA kArya vimAsa. 82. artha -A jaDa che, tattvathI kArya vicAryA vinA ja, atyaMta paNe asata ceSTAthI AtmAne pAmadhUlivaDe sadA pAza nAMkhe che. vivecana uparamAM kahyuM tema sthiti hovAthI, A bhavAbhinaMdI jIva kSaNika viSayarUpa kusukhamAMkhoTA mAnI lIdhelA karipata sukhamAM Asakta heI, te viSayanI prApti arthe hiMsA kare che, asatya bole che, corI kare che, kuzIla seve che, parigraha vadhAre pitAnA hAthe che, AraMbha Adi kare che, ane te te pApasthAnakenA sevanathI te phAMsI! jJAnAvaraNAdi pApakarma rUpa dhUli-raja AtmAmAM nAMkhI pitAnA AtmAne malina kare che ! te pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che, piote pitAne bAMdhe che, te pitAne verI thaI AtmaghAtI bane che! ane Ama je pitAnA hAthe gaLe phAMso nAMkhe che, AtmAmAM dhULa nAMkhe che, te mUrkha, jaDa, maMdabuddhi kahevA yogya che. kAraNa ke kaI mANasa potAnA hAthe mAthAmAM dhULa nAMkhato hoya, te ApaNe tene mUrkha divAne mAnIe chIe, gAMDAnI IspItAne lAyaka gAMDe pAgala tti -samAraM-AtmAne, jIvane, rAti-pAza bAMdhe che, jakaDI le che, gaMThI le che, ghare-A adhikRta-prastuta prANIo, sarA sadA-sava kAla a gvA-asat ceSTAthI, prANAtipAtaAraMbharUpa evI hetubhUta asat ceSTA vaDe karIne, mRrAma-atyaMta. konAvaDe pAza bAMdhe che te mATe kahyuM ke-vAghadhUlyA -pA padhUlivaDa, jJAnAvaraNa Adi lakSaNarUpa pApadhUlivaDe, navA jaDe, maMda, vArthamavivArtha-kArya vicAryA vinA ja tarataH- thI, paramArthathI. kSaNika sukhamAM saktapaNathI teo AtmAne pAza nAMkhe che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314). gAdisamuccaya gaNIe chIe, ne tenI mUrkhatApara hasIe chIe. te pachI A te amUlya cintAmaNi ratna karatAM paNa adhika evA AtmAmAM pApadhUla nAMkhI tene malina kare, te to keTalI badhI mUrkhatAnuM kAma gaNavuM joIe? kharekhara! viSayAsaktithI pApadhUli AtmAmAM nAMkhanArA mohamUDha bhAvAbhinaMdI jI mUrkha, divAnA, pAgala ja che, gAMDAnI ispitAlane lAyaka manuSya ja che. kAraNa ke teo mohamadirAthI masta thaI unmatta banyA che! "jItyA modamathImimAM mAigujarImUtta jJAna"--bhartuhari. dAkhalA tarIke- dharmabIjaM paraM prApya mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarmakRSAvasya prayatante'lpamedhasaH // 83 // karma bhUmimAM lahIM parama, dharmabIja nara janma; tasa sat karma kRSi viSe, maMda kare na prayatna. 83, artha-karmabhUmimAM parama dharmabIjarUpa manuSyapaNuM pAmIne, enI satakarUpa kRSimAM (khetImAM) alapa mativALA prayatna karatA nathI. vivecana "bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavano maLe, toye are ! bhavacakrano AMTo nahiM eka TaLe,"--zrI mokSamALA. karmabhUmimAM dharmabIjanI sata karma khetI. dharmanI prAptimAM bIjarUpa pradhAna kAraNu-parama dharmabIja manuSyapaNuM che. bIja hoya te ja aMkura phUTavAno saMbhava che, kAraNa ke manuSyapaNuM hoya te ja bIjA AnuvaMgika kAraNene jega banI zake che, ane manuSyapaNAmAM ja pUrNa saddavivekano udaya thaI mekSanA rAjamArgamAM praveza thaI zake che,-bIjA koI dehathI mokSanI prApti thaI zakatI nathI. eTalA mATe A mAnava deha sarvathI uttama che. jJAnIo kahe che ke ghaNuM ghaNuM puNyane puMja bhego thAya-moTo puNayarAzi ekaThA thAya, tyAre A manakho avatAra maLe che, A mAnavadeha parama durlabha che. AvuM manuSyapaNuM paNa puNyage maLyuM hoya, paNa vRtti-gharmavI zaM-dhama bIja, dharma kAraNa, paraM-para, pradhAna, vAi-grAma karI; te karyuM? te ke--mAsudargha-manuSyapaNuM. kayAM? te ke-vArmamumig-bharata Adi karmabhUmiomAM, zuM? to ke varma -san karma kRpamAM, dharma bIjAdhAne AdarUpa satakarmanI khetImAM, astha-AnI, A dharmabIjanI, na thatA te rAdhA :apamativALA prayatna karatA nathI. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprATi kama bhUmimAM dhabIjanI satakuma khetI ( 315 ) jo anAya kSetrabhUmimAM janmavuM thayuM hAya, te te manuSyapaNuM paNa aphaLa jAya che; kAraNu ke evI anArya bhUmimAM dharma sa MskAranuM durlabhapaNa che, ulaTuM. tyAM teA dharma-sa MskAra hAya tApaNa cAlyA javAne sabhava che, mATe dharmanI prAptimAM A kSetranI paNa teTalI ja AvazyakatA che. Aya` ' eTale xsa haeNya--tyAgavA yAgya dhamAMthI je jaldI cAlyA gayelA che, te mAnanIya jana. hiMsA-cArI-paradArAgamana vagere anArya kArya je AcaratA nathI, ane khAdyAkhAdya, peyApeya, gamyAgamya vagere viveka je kare che, evA saMskArI A sajjana jyAM vase che te Aya kSetra che. A cha prakAranA che-kSetra Aya, jAti mA, kula A, karmAM Arya, zilpa Aya ane bhASA Aya. paMdara ka bhUmiemAM janmelA tekSetra A che, ityAdi, devakuru, uttarakurune bAda karI, pAMca bharata, pAMca eravata ne pAMca videha-e paMdara kA~bhUmi kahevAya che, kAraNa ke sa*sAra durgAnA aMta karanArA samyagdarzonajJAna-cAritrarUpa mAkSamAnA jJAtA, kattI ne upadeSTA evA bhagavAn paramitI - karA atre upaje che. atre ja janmelA siddha thAya che, anyatra nahi. eTalA mATe mAkSA karmInI je siddhibhUmie che, te karmabhUmi che. jyAM mAkSa mATenA puruSArtha kama yAga saphaLa thAya che--siddha thAya che, tene ' karma bhUmi ' nAma kharAkhara ghaTe che. paNa mAvuM pradhAna dha'bIjarUpa uttama manuSyapaNu maLyuM hoya, ane bharatakSetrAdi karma bhUmirUpa A kSetra paNa sAMpaDayu DAya, chatAM e dharma bIjane vAvI, UgADI, temAMthI satkama rUpa khetI na kare, tene kheDavAnA prayatna na kare, teA zuM kAmanuM ? tevA manuSyA te khacita alpamativALA kahevA caiAgya che, kAraNa ke te tevuM uttama manuSyapaNuM hArI jAya che, tenA yega pAmI bhAmArtha AtmakalyANa sAdhatA nathI, peAtAnuM kAma kADhI letA nathI. kAi khIja hAya, tene yAgya bhUmimAM jo vAvavAmAM na Ave, UgADavAmAM na Ave, ne tene nakAmuM paDayuM rahevA devAmAM Ave, tA te paDayu paDayu saDI jAya ne nAza pAme. paNa jo tene suyeAgya bhUmimAM vAgyu hoya, tA te eka bIjamAMthI lAkhA, karADA, akho, asabhya, anaMta bIja UgI nIkaLe. dAkhalA tarIke-1DanuM eka nAnuM sarakhuM khIja vAvyuM hAya, temAMthI mehu vaTavRkSa kAlIkUdI nIkaLe che. te vaTavRkSamAM anaMta khIja hAya che, te pratyekamAMthI pAchA anata khIja nIpaje che. ema anata paraparA cAlyA ja kare che. tema khIjamAMthI vRkSa * N AdhyAtaH sarvadharmo kRti kArya: '- zrI zIlAMkAcArya kRta sUyagaDAMga TIkA. zrI tattvArthasUtra. * " bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'ntra devakurUttarakurubhyaH / ra 22 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) cakaSTisamuccaya dharmabIjarUpa manuSyapaNuM sapaDayuM hoya, tene satkaga vaDe karIne karmakSetrarUpa gya bhUmimAM vAvyuM hoya, to temAMthI anaMta kalyANaparaMparAno anubaMdha thayA ja kare che. A dharma kSetrarUpa kurukSetramAM-karmakSetramAM zubhavRttirUpa pAMDe ane azubha vRtirUpa kauranuM sanAtana yuddha cAlyA kare che. temAM satakamagarUpa satya puruSArthathIAtmaparAkramathI jyAre asaka vRttione dabAvI daI saravRttio vijayI bane che, tyAre paramArthathI dharmabIjanI khetI zarU thAya che ema samajavuM, ane pachI uttarottara yANanI zreNI prApta thayA kare che. atre "karmabhUmi" ema je zabda bharatAdi kSetrane mATe ja che, te ghaNe arthasUcaka che, ane te ema sUcave che ke-jema karmabhUmimAM dhAnya AdinI khetI karavI paDe che, bIjane vAvI tenuM paripaSaNa karI tenI vRddhi karavI paDe che, karmabhUmi pAmI tema te manuSyo! tame paNa A karmabhUmimAM jagyA che, te satakarma, karmacagI rU5 puruSArthamAM prayatna karo! prayatna kare! satakarmavega sAdhI sAcA thAo. karmayogI bano! A uttama dharma bIjarUpa manuSyapaNAne vAvI sat kamarUpa khetI kare, saddharma ArAdhanArUpa jalasiMcanavaDe tenuM paripaSaNa karI vRddhi pamADe,-jethI karIne te dharma bIja UgI nIkaLI, phAlI phUlI anaMtagaNe phaLa paripAka Apaze. "je icho paramArtha te, karo satya puruSArtha vasthiti Adi nAma laI, cheda nahi AtmArtha." -zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi. ahI manuSyo! nija svarUpanuM sAdhyapaNuM lakSamAM rAkhI ne tame paMcamahAvratarUpa dhAnyanI khetI karazo, to kSAyika darzana-jJAna-cAritra vagere guNarUpa dhAnya niSpanna thaI AtmAnA gharane bharI deze, ane pachI tamArA AtmapradezamAM paramAnaMda rUpa subhikSa-sukALa vartaze, eTale tame sAdi anaMtakAla Atmasukha bhogavaze.-Ama A karmabhUmi jANe A karmabhUminA manuSyone saMdeza ApI rahI che! paMca mahAvrata dhAnya taNuM karSaNa vadhyA re, sAdhyabhAva nija thApI, sAdhanatAe sadhyA re; kSAsika darisana jJAna, caraNa guNa upanyA re, Adika bahu guNa sabhya, Atama ghara nIpajyA re. prabhudarisaNa mahAmaha taNe paravezameM re, paramAnaMda subhikSa thayA muja dezameM re; devacaMdra jinacaMdra taNe anubhava karo re, sAdi anaMta kALa Atama sukha anusare re. zrI nami jinavara seva ghanAghana unna re"--zrI devacaMdrajI. + "dharmakSetre kurukSe ramatA guyutavA mAma: pavaaa fmata saMkara " zrI bhagavad gItA, 2-1 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH karmabhUmi pAmI kagI thAo ! (367) kharekhara ! manuSyapaNuM e dharmaprAptimAM-AtmasiddhimAM apekSA kAraNuM che. prabhudarzana Adi nimitta kAraNa pAmI, Atma pariNAmarUpa upAdAna kAraNa je pragaTe to ja te apekSA kAraNanuM saphaLa paNuM che, to ja te lekhe che. nahiM te saMmUrNima jema janme te zuM ? ne muo te zuM ? teno koI hisAba nathI. mATe saddharmarU5 nimitta pAmI AtmArUpa upAdAnane pragaTAvavA, eja A dharmabIjarUpa manuSyapaNAnI khetI che. "nara gati paDhama saMdhayaNa te apekSA jANe nimittAzrita upAdAna, tene lekhe ANe....praNAme zrI aranAtha, nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI, prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANIpraNa, janma kRtArtha tehane re, divasa saphala paNa tAsa, jagata zaraNa jina caraNane re, vaMde dhariya ullAsa. "-zrI devacaMdrajI. daza haete durlabha mAnavadeha A, prApta thAya che mahA puNya saMyoga je, utAvaLe karavuM te sArthaka ehanuM, pharI pharI bAjhe nahiM e joga je."-(Da. bhagavAnadAsa.) paNa mUrkhaziromaNi evA maMdabuddhi bhavAbhinaMdI jIvo Ama dharmabIjarUpa manu yapaNAnuM sArthakaya karavAne badale te bIjane veDaphI nAMkhe che. aneka prakAranA durAcAramAM, mithyAbhimAnamAM, pramAdamAM, viSayamAM ne kaSAyamAM teo amUlya cintAmaNi ratna samAna manuSya jIvana gumAvI de che ! ne kAgaDAne uDADavA mATe ciMtAmaNi ratna phagAvI denAra mUkha jevuM kArya kare che. tethI temane "eLe gayo avatAra" thAya che. "lAmI ane adhikAra vadhatAM zuM vadhyuM ? te te kahe, zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM? e naya grahe; vadhavApaNuM saMsAranuM na rade ha ne hArI ja che, eno vicAra nahiM aho eka paLa tamane have !"-zrI mokSamALA tyAre zuM ? baDizAmiSavattucche kusukhe dAruNodaye / saktAstyajanti sacceSTAM dhigaho dAruNaM tmH|| 84 // kRtti - harAmajA-DizamaSa jevA, e nidarzana-udAharaNa che; eTale ke mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA, tu-tuccha, apa, guNe-kusukhamAM, duSTa bhogathI upajatA kusukhamAM, haLo -dAruNa udayavALA, raudra vipAkavALA,- samaya ( Agama) paribhASA che, taja-sakta, vRdha, lelapI. zuM ? te ke-calati zeTTa-saceSTA tyaje che, dharma sAdhana vaje che. A karmane doSa che, te Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) gadasimuccaya dANa udayI gala mAM, tuccha kusukhe sakta; tyaje sucA-dhika aha, dANya tamane atra! 84 artha --baDizAmiSa eTale mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha, tathA dAruNa udaya-vipAkavALA kusukhamAM sakta thayelA teo saceSTA je che ! ahA ! dAruNa tamaneajJAna aMdhakArane dhikkAra ho! vivecana te bhavAbhinaMdI che manuSya janmanuM sArthaka to karatA nathI, paNa ulaTuM tene veDaphI nAkhe che, manuSya avatArarUpa dharmabIjanI khetI karavI te dUra rahI, paNa te bIjAne ja saDAvI nAMkhe che! kamANI karavI te dUra rahI, ulaTI mUDI gumAvI galanI lAlace nukazAnI ja kare che! naphAnA badale beTane vyApAra kare che. kAraNa bUrA hAla ke teo mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha ane dAruNa-bhayaMkara vipAkavALA duSTa gajanya viSayasukhamAM sakta thAya che. mAchalAne lalacAvavA mATe mAchImAre mAchalAnA gaLAnuM mAMsa-gala AramAM bharAvIne mUke che. mAchaluM te tacha mAMsa khAvAnI lAlace, tenI pAchaLa doDI, te AramAM sapaDAI jAya che, ane pachI tenA bhUMDA hAlahavAla thAya che, prANAMta dAruNa duHkha te anubhave che. tema meharUpa macchImAra jIvarUpa mAchalAne lalacAvavA mATe duSTa viSayasukharUpa gala mUke che, te tuccha asata sukhanI AzAe te tenI pAchaLa doDI temAM sapaDAI jAya che, AsaktA thAya che, ane pachI tenA bUrA hAlahavAla thAya che, narakAdinA dAruNa duHkha vipAka tene davA paDe che. Ama rasaneMdriyanI lolupatAthI jema mAchaluM sapaDAIne duHkhI thAya che tema pazendriyane vaza thavAthI madamasta hAthI paNa baMdhana pAme che, cakSuIndriyane vaza thavAthI pataMgIe dIpakamAM jhaMpalAvI baLI mare che, dhrANendriyane vaza thavAthI bhamare kamaLamAM purAI jaI prANuta duHkha pAme che, zrotraMdriyane vaza thavAthI mRgalAM pAradhinI jAlamAM sapaDAI jAya che. Ama ekeka draya viSayanA paravazapaNAthI prANa dANa vipAka pAme che, to pachI pAMce iMdriya jayAM makaLI hAya, e bhavAbhinaMdI jIve te keTaluM duHkha pAme emAM pUchavuM ja zuM ? " karijhaSamadhupA re zalabhamRgAdayo, viSayavinodarasena / haMta labhaMte re vividhA vedanA, bata pariNativirasena // variLIyA re sujhatimirAThavA "--zAMtasudhArasa mATe kahyuM-dhirdo rAja tamada-aho! dAruNa tamasUne vikAra che ! A dAruNuM ajJAna aMdhakArane dhikAra hoI A kaSTarUpa ajJAna che, ema artha che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprATTi - tu viSayAsaktinA dAruNa vipAka 66 manamatha vaza mAtaMga jagatam', paravazatA duHkha pAve 26 rasanA lubdha Deya jhakha mUrakha, jALa paDayA pachatAve re.... viSaya vAsanA tyAge cetana, sAce mAraga lAge| . ghrANu suvAsa kAja suna bhamarA, saMpuTamAMhe baMdhAve re, te sAja sa'puTa saMyuta kruna, karIke mukha jAve re...viSaya rUpa manahara dekha pataMgA, paData dvIpamAM jAi re; dekhA yAkuM du:kha kAranameM, nayana bhaye huM sahAi re....viSaya zrotradriya Asakta miragalA, chitame ziza kaTAve re; eka eka Asakta jIva ema, nAnAvidha duHkha pAve re....viSaya paMca prabaLa varte nitya jAkuM, tAjuM kA yu' kahIe re; cidAna'da e vacana suNIne, nija svabhAvame rahIe re....viSaya. " cidvAna ch Ama hAvAthI jJAnI puruSAe A viSaya sukhane nAganI pheNunI athavA piAkaphUlanI upamA ApI che, ane tene kusukha-asat sukha kahyu te yathArtha che, athavA tA jenA pariNAme du:kha che te vAstavika rIte sukha ja nathI, du:kha ja che. ' e tyAgavA siddhAMta ke pazcAta duHkha te sukha nahi' ( zrImad rAjacadrejI). ' mA Ane atre tuccha ne dAruNa kahyu` te yathAyeAgya che. kAraNa te tuccha, sAra vinAnuM ne jagatnI eDa jevu che. je pudgaleA anata jIvAe vAraMvAra bhAgavyA che, tenA ucchiSTa-eThA evA pudgala paramANuonA bhAgathI viSayA'Sino rAvaLa sakta-bhAbhinaMdI jIva AnaMda mAne che! ne tevA jhAMjhavAnA jala jevA tuccha kusukha pAchaLa doDI sanmA`thI bhraSTa thAya che, dharma kavyarUpa satpravRtti cheDI dye che! e mATe zAstrakAra maharSi AcAryajI kheda vyakta kare che-are! A tamane, ajJAna aMdhakArane dhikkAra hA ! ke jene laIne A jIva peAtAnu bhAna bhUTI jaIne Ama viparIta pravRtti kare che, khATu' AcaraNa kare che. AmAM e bicArAne doSa nathI, paNa tenA mAhanIya karmane doSa che. te ja aMdhakArarUpa DhAvAthI, tene sAcI dizA sUjhatI nathI, sAceA mALa bhAsatA nathI, eTale yuAi jaI te sanmArga choDI unmArge jAya che. x dha oLA mujJakamoLAmAM, satha: prAnAvaDhALa: { sevyamAnAH prajAyante saMsAre tridazairapi // ( 319 ) zrI jJAnANaeNva. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3ra0), yogadaSTisamuccaya iMdriyanA viSayarUpI kSetranI jamIna jItavAne AtmA asamartha paNa batAve che, ane AkhI pRthvI jItavAmAM samarthapaNuM dhAre che, e kevuM AzcaryarUpa che ?" -zrImad rAjacaMdrajI upasaMhAra karatAM kahe che - avedyasaMvedyapadamAndhyaM durgatipAtakRt / satsaMgAgamayogena jeyametanmahAtmabhiH // 85 / / pada avedya e AMdhyarUpa, karatuM durgati pAta; satsaMgAgama nathI, jeya mahAtmathI mAtra. 85. artha e avevasaMvedya pada AdhyarUpa--aMdhapaNArUpa hoI, durgatimAM pAta karanAruMpADanAruM che, e satsaMga-AgamanA cegathI mahAtmAothI jItI zakAya evuM che. vivecana Ama uparamAM jenuM svarUpa vistArathI kahevAmAM AvyuM, te adyasaMvedya pada AMdhyarUpa eTale ke-aMdhapaNArUpa che, ane te durgatimAM pAta karanAruM-pADanAruM che. AvuM A adyasaMvedya pada A ja bhUmikAmAM mahAtmA gIjanethI ja a.ve. saM. no satsaMga-AgamanA ceme karIne jItAya evuM che. te A prakAre -jema satsaMga-Aga- keI AMdhaLe aMdhapaNane lIdhe mArga na dekhate hAI UMDA khADAmAM mathI jaya paDI jAya, tema adyasaMvedyarUpa aMdhaNane lIdhe A jIvane sanmArga na sUjha heI te narakAdi durgatirUpa gartAmAM-khADAmAM paDI jAya che. paNa te AMdhaLAne je sAce mArgadarzaka doranAro maLI Ave, to te khADAmAM na paDatAM sIdhe mArge cAlyA jAya che, tema A jIvane paNa sAce raste doranAra satsaMga-sapuruSane ane Agamana-satuzAstrano yoga bAjhe, to tenA mArgadarzakanA prabhAve tene sanmArganuM bhAna thAya, ane durgatinA khADAmAM na paDatAM te sanmArge cAlyA jAya. siMghara-ukta lAguvALuM asaMvedya pada, bhASacaM-Abhya bhAvarUpa, aMdhArUpa che. eTalA mATe ja kahyuM -TutipAta durgatimAM paData karavAnA zIlavALuM-svabhAva vALa che. saspaMjAmajana-satsaMga-Agamane vegathI, vi rASTa saMga-A gamanA saMbaMdhathI ema artha che. ekarUpa bhAva puru prAdhAnya prakhyApana kare che. gata - A evedyasaMvidyapada chatAvA yogya che, mArAma:-mahAmAM puruSothI,-A ja bhUmikAmAM; anyadA jItavAnuM azakayapaNuM che tethI karIne, ethI karIne ja Agama paNa anAdapara ( Ama ja aneka kahenAra) che, ema yogAcAryo kahe che. " aniziH "--ayogyanA niyoganI asiddhine lIdhe. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi! satsaMgano ananya mahimA (321) "paricaya pAtakaghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNa manana karI, parizIlana naya heta...saMbhava." "hujana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re."--zrI AnandaghanajI atre satsaMga-Agama yogathI ema ekavacanarUpa prayoga karI ekabhAva kahyo che, te sahetuka che, kAraNa ke mArganA darzanamAM satu puruSanuM ja prAdhAnya-pradhAnapaNuM che. mArga, daNA puruSa sadaguru ja mArga dekhADI zake, te ja ajJAnAM jIvanuM "nayana" eTale ke sanmArge doravaNa karI zake. ane te puruSane samAgama joga bane te tenA anusaMdhAnamAM ja saMskRtanA zravaNane jega paNa banI Ave che. athavA temanI AjJA pramANe adhyAtmazAstra vAMcavA-vicAravAnI-avagAhavAnI preraNA maLe che. Ama agama evuM AgamajJAna paNa gurUgamane AdhIna che, mATe bane kAraNanI ekatA kahI. ( jJAnI puruSoe A satsaMgane mahimA Thera Thera khUba gAye che. satsaMga e jIvane taravAnuM uttama sAdhana che. 'kSaNa paNe sajajananI saMgatijha thaI to te bhavasamudra taravAmAM naukA samAna thaI paDe che," ema mahAjano kahe che. kAraNa ke satsaMgathI jIvanA svacchedAdi doSa saheje dUra thAya che. ne AtmaguNanI vRddhi thAya che. Ama sasaMgane Azraya jIvane parama AdhArarUpa, avarNabharU5, otharUpa thaI paDe che, ne tenA avalaMbane saMsArasAgara khAbocIA je thaI jaI lIlAthI pAra utarAya che. jIvanA parama bAMdhavarUpa A satsaMganI jeTalI prazaMsA karIe teTalI ochI che, mATe temAM sarvAtmAthI AtmArpaNa karavuM yogya che ema puruSo upadeze che. mATe jenI prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI e daDha nizcayavALe prathama vicAra kare. ane pachI "sat "nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM. te jarUrI mArganI prApti thAya. A je vacana lakhyA che, te sarve mumukSune parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che. ane ene samyapha prakAre vicAryathI paramapadane Ape evAM che, emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, Sa darzananuM sarvottama tattava ane jJAnInA bodhanuM bIja salepe kahyuM che. "sarva paramArthanA sAdhanamAM paramasAdhana te satsaMga che. puruSanA caraNa samIpane nivAsa che. badhA kALamAM tenuM dullabhapaNuM che, ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta dullabhapaNuM jJAnI puruSoe jANyuM che. je puruSa sadgurunI upAsanA vinA nija ka95nAe AtmasvarUpano nirdhAra kare te mAtra potAnA svachaMdanA udayane vede che, ema vicAravuM ghaTe che. avazya A cha prathama sarva sAdhanane goNa gaNI, nivaNano mukhya hetu e * "kSAma ivaSanaraMtarA, mavati mArNavato 1 --zrI zaMkarAcArya. "pAtayanti bhavAvarte ye tvAM te naiva baaNdhvaaH| 41 "vaMdhutAM te vyanita hitamudrA yojanA "--zo jJAnAva. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) yogadarisasusthaya satsaMga ja sarvArpaNapaNe upAse yogya che, ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, e amAro AtmasAkSAtkAra che. "-(juo ) zrImad rAjacaMdra patrAMka 181-428-518 i. AvA uttama satsaMga AgamanA yogathI A adyasaMvedya pada A cethI daSTivALA mahAtmA puruSathI ja jItI zakAya che, kAraNa ke A ja bhUmikAmAM teno jaya karI zakAya ema che. anyatra tema banI zakavuM saMbhavatuM nathI, kAraNa ke tathA prakAranI yogyatApAtratAne abhAva hoya che. pUrve te jItavA jeTaluM AtmabaLa hotuM nathI, ane pachI tene udaya hoto nathI, te chatAI gayuM hoya che. AgamamAM paNa AnuM samarthana che ke "agyane niyoganI asiddhi che." mATe A draSTimAM ja adyasaMvedya padane jItavAnI yegyatA A mahAtmA jogI janane sAMpaDe che. ane eTalA mATe ja kahyuM ke"evA avaguNavaMtanuM jI, pada e avedya kaThera; sAdhu saMga AgamatAjI, te ja dhuraMdhara.manamohana."--zrI ke. da. sa. 4-10 adyasaMgha ane vedhasaMvedya padanI tulanA keTaka 7. nAma asaMvedya pada vedhasaMvedya pada kaI daSTimAM kAraNa vyAkhyA pAtra bodha pApa pravRtti pahelI cAramAM a, saM. pada chellI cAramAM avedha saM. na hoya. kebalavidyasaMvedya atAvika vasaMvedya pada tAvika graMthi abheda graMthibheda vedya na sadAya, paramArthathI apada | vedya sadAya. paramArthathI pada bhavAbhinaMdI, sAMpratadarzI mithyASTi mumukSu, nizcaya samyagadaSTi yUla-asata. kAraNa apAya zakti || sakSama sata. kAraNa apAya zakti mAli mAlinya, apAya darzana atAttvika na hoya, apAyadarzana tAvika pApa pravRtti hoya heya nahi. kavacita hoya to chellI ne tasalehapadanyAsa jevI viparyAsa, vivekAMdhatA, atimaha, aviparyAsa, saviveka, amoha, viSama kutarka graha praharahitapaNuM saMsAra prati anuddega, bhegAsakita, | saMvegAtizaya-parama vairAga, anAsakti, kRdhAkRtyabrAMti abrAMti asat ceSTApravRtti, sat ceSTAnivRtti | sat ceSTA pravRtti, asat ceSTAnivRtti aMdha5NArUpa samyaggadarzanarUpa AtmabaMdhana, durgatipAta abaMdha, sugati prApti prathama caturtha-dezavirati Adi [ 1 rUti vedasaMvedapAvavA ] lakSaNa paraNAma pravRtti-nivRtti svarUpa guNasthAne Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpASTi : avedhasa vedyaye kuttaka graha nivRtti viSama kruta graha nindA adhikAra eTalA mATe jayaliMgA (jayanA cihno) kahe che jIyamAne ca niyamAdetasmiMstattvato nRNAm / nivartate svato'tyantaM kutarkaviSamagrahaH // 86 // ehu chaMtAtAM niyamathI, tatva-thI naranA sAva; svayaM nivatte graha samo, viSama kutarka bhAva. 86. artha::~ane A AvedyasaMvedyapadanA jaya karAtAM niyamathI manuSyeAnA kutarka viSama graha tattvathI atyaMtapaNe Apa nivRtta thAya che--Le che. vivecana ( 323) " te jIte saheje TaLejI, viSama kutarka prakAra; dUra nikaTa hAthI haNejI, kare e khAra vicAra....manamAhana. '--zrI. cA. 6. sa. 4-11 nibaMdhana ane A avedhasa vedyapada ke je mahAmithyAtvanu kAraNa che, ane pazupaNA Adi zabdathI vAsthya-eLakhAvA yAgya che, te jyAre jItAtuM jAya che tyAre paramA thI puruSanA viSama kutarka rUpa graha peAtAnI meLeja cAkkasa nivatI jAya che. upamahAmithyAtvaramAM atyaMta vistArathI avedhasa vedhapadanuM varNana karyuM, te uparathI spaSTa che ke mahAmithyAtvanuM kAraNa jo koi hAya, teA te aveghasavedyapada ja che. tenA prabhAvathI ja jIva anAtmajJa haiAya che, anAtmAmAM Atmabuddhi dhare che, sva-paraneA ekatva adhyAsa kare che, dehane ja AtmA mAnI AtmAnu bhAna bhUlI jAya che, sattne asat ane asatAne sat ciMtave che. ityAdi prakAre gADha mithyApaNAnuM -asatapaNAnu kAraNa A vedyasavedya pada che. ane AvA abhUjhapaNAne lIdhe ja ene pazupaNuM, gamArapaNuM, azrRjhapaNuM, mUDhapaNuM ityAdi nAma chAje che. kAraNa ke pazu jevA abUjhatu jJAna khAdya padArthothI sarvathA pIvAI jAya che te nija prakti arthAt svasvarUpanuM pragaTapaNuM cheADI dIdhAthI khAlI thatuM jAya che. Ama pararUpamAM ja * vRtti:-nIyamAne = niyamAphemina--ane A avedyasa Mvedya pada niyamathI jItAtAM; eTale ke A mahAmithyAtvanA nibaMdhanarUpa, pazutva Adi zabdathI vAcya evu' avedha pada jItAtI veLAe, tattvata:-tattvathI, paramArthathI, tRLAM-narAtA, puruSone, nirtate svata:-svataH nivarte che; AtmAthI ja, peAtAnI meLe ja, paranA upadeza vinA nivarte che, TI jAya che,-nimittanA abhAve naimittikanA abhAvane lIdhe. atyaMta-matya tapaze,-sabhyajJAnayegane lIdhe, Agama prAmaNyanA jANupaNA thakI. tadmaviSamagradU:-kutarka rUpa viSama graha, dRSTa evA apAya hetupAdhakI. ( apAya hetupaNuM pragaTa dIThAmAM AvatuM hAvAthI. ) graha jeve| maha ( ma=sUrya canda, athavA bhUta-pizAca, athavA magara. ) Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) gadaSTisamuccaya vizrAMta thayeluM pazunuM jJAna taraphathI sadAya che. paNa je tata-te che, te tat ahIM svarUpathI che, evuM svAduvAdInuM jJAna te atyaMta umagna upara tarI AvatA ghana svabhAvabharathI pUrNa thaI samunjana pAme che, ulasI AvI upara taratuM rahe che....* AvuM abajha-gamAra pazupaNA jevuM mithyAtvakAraNa asaMvedyapada jema jema jItAya che, tema tema te mithyAtvane AdhIna-te mithyAtvathI ja uddabhavatA evA viSama kutarkarUpa graho potAnI meLe ja nivatI jAya che, dUra thAya che, kAraNa mithyAtvajaye ke nimittano abhAva thAya eTale naimittikano abhAva thAya ja evo niyama kutarkagraha- che. kutarkonuM janmasthAna mithyAtva che. eTale jevuM mithyAtva dUra thAya, nivRtti ke tenI sAthosAtha ja kutarka paNa cAlyo jAya che, kAraNa ke mULa kAraNa nimaeNla thatAM uttara kAraNa nirmala nirAdhAra thAya che. mukhya AdhArathaMbha tUTI paDatAM jema makAna jamInadosta thAya che, tema mithyAtvane AdhAra tUTI paDatAM kutarkanI ImArata ekadama TI paDe che. kutarkanA havAI kilA (Castles in the air) jhapATAbaMdha UDI jAya che. jema rAjA chatAI jatAM AkhI senA chatAI jAya che, tema mithyAtvano jaya thatAM tenA parivArarUpa kutarka-senA paNa jItAI jAya che. ane Ama A kutarka naSTa thAya che te ApoApa ja, pitAnI meLe ja; emAM pachI bIjAnA upadezanI paNa jarUra rahetI nathI. kutarka eTale kutsita tarka, asata-khoTA take. je svarUpathI pite ja duSTa che, beTA che, asata che, mithyA che te kataka. A kutarkano graha eTale kuTila AvezarUpa pakaDa, abhiniveza "viSama' kahyo te yathArtha che. kAraNa ke te kharekhara vasamo che, jIvane herAna herAna karI mUke che; vaLI te kutarkanuM koI jAtanuM ThekANuM nathI, DhaMgadhaDo nathI, Ama paNa kUde ne tema paNa kUde, vANIAnI pAghaDI jema game tema pheravAya ! khoTAnuM sAcuM ne sAcAnuM khoTuM karavuM e enuM kAma che. ItyAdi prakAre kutarkanuM viSama paNuM pragaTa che. AvA kutarkane viSama "ha" nI upamA aneka prakAre ghaTe che -(1) graha eTale sUrya, caMdra, rAhu Adi graha. temAM duSTa graha-aniSTa graha jema manuSyane pIDAkArI - vasamo thaI paDe che, naDe che, tema kutarUpa duSTa graha manuSyane herAna viSama "graha" herAna karI nAMkhI vasame pIDAkArI thaI paDe che, kanaDe che. athavA je kutarka rAhu jevo pApagraha jema caMdrane grasI tene uttApakArI thAya che, tema A kutarkarUpI viSama pApagraha AtmArUpa caMdrane grasI laI tene atyaMta + "vAhya vitattanA nimitta dvizrAMtaM pararUpa eva parito jJAnaM pazoH sIdati / yattattattadiha svarUpata iti syAdvAdinastatpuna-- TUMkomanaghanazvamAvataH pUrNa samurama jJati "--samayasArakalaza, Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : viSama kutarka-cittane bhAvazaru (35) tApa pamADe che. Ama te bhAre "vasama" graha che. (2) athavA "graha' eTale bhUtapizAca-jhoDa. jema koIne vasamuM bhUta, pizAca ke jhoDa vaLagyuM hoya, te teno keDo na mUke, tene grahI rAkhe, pakaDI-jakaDI rAkhe, ane tene herAna parezAna karI nAMkhe, tema A kutarkarUpa bhUta, pizAca ke jhoDa jIvane je vaLagyuM hoya, to te tene keDo mUkatuM nathI, tene grahI-pakaDI-jakaDI rAkhe che, kADhavuM muzkela thaI paDI tene khUba kanaDe che. jenA manamAM kutarUpa bhUta (Obsession, Delusion) bharAI gayuM hoya, tene te kADhavuM bhArI vasamuM thaI paDe che, e balAne kADhavI bhArI vikaTa thaI paDe che. Ama paNa kutarka viSama braha" che. (3) athavA "graha" eTale magara, magara je keIne grahe, pakaDe, te tenI pakaDamAMthI chUTavuM bahu muzkela-vasamuM che, tema kutarkarUpa grahanA-magaranA paMjAmAM je sapaDAye, tenI dADhamAM je bhIDA, tene paNa tenA sakaMjAmAMthI chUTavuM bhArI vasamuM thaI paDe che. A rIte paNa kutarka kharekhara ! viSama graha che.-Ama duSTa zaha, bhUta, ke magara- ema grahanA keI paNa arthamAM kutarkane "graha nAma ApyuM te yathArtha che, ane te paNa "viSama graha che, vasamo-zamAvavA vikaTa, sama kare-sIdhe pAMsare karo durdhaTa e che. Avo jIvane grahI rAkhanAro, pakaDI-jakaDI rAkhanAro kutarkarUpa pApagraha, athavA bhUta, athavA magaramaccha, adyasaMvedyapadane* jaya thatAM, Apa Apa potAnI pakaDa mUkI ghe che. jema grahazAMtinA pAThathI pApagrahano upadrava virAma pAme che, jema bhuvAnA maMtrapAThathI bhUtane Aveza-jhoDa utarI jAya che, jema marmasthaLamAM bahAra AdithI magaranI pakaDa chaTI jAya che, tema avedhasaMvedyapadanA jayarUpa grahazAMtithI, maMtrapAThathI, zastraprahArathI kutarUpa viSama graha (yathAsaMbhava traNe arthamAM) pitAne graha-pakaDa ApoApa choDI : che. A kutarka ke viziSTa che? te mATe kahe che - bodharogaH zamApAyaH zraddhAbhaGgo'bhimAnakRt / kutarkazcetaso vyaktaM bhAvazatruranekadhA // 87 // tti - vadhaze -bedhane garUpa,-te yathAvasthitanA upadhAta bhAvane lIdhe, rAmaparA-1mane apAyarUpa-hAni karanAra,-asadu abhinivezanA janakapaNu thakI. rAma-zraddhAbhaMgarUpa -Agama arthanI atipatine lIdhe, amimanas-abhimAna karanAra -mithyAbhimAnanA janakapaNAthI. ema * "jIvamAtra rAzIva cakUvAcharaH | nivartite rAtaH # sutaviSamajhaTUH - zrI yaza, kRta dvA. dvA. "nRpati jItatAM jatie daLa pura ne adhikAra."--zrI mokSamALA. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) Adharoga zamahANa ne, zraddhAbhaMga madakAra; kRtaka bhAripu cittanA, pragaDha aneka prakAra. 87 artha:--edhane rAgarUpa, zamane apAyarUpa, zraddhAne bhaMgarUpa, ane abhimAna karanArA evA kutarka vyaktapaNe cittanA aneka prakAre bhAvazatru che. vivecana A viSama kutarka graha je kahyo, te kevA aniSTa ne duSTa che, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che. A kutarka (1) edha pratye rAga jevA che, (2 ) zamane apAyarUpa-hAnirUpa che, (3) zraddhAnA bhaMga karanArA che, (4) ane abhimAnane upajAvanArA che. Ama te aneka prakAre cittaneA bhAvaza3-paramArtha ripu che. cittanA bhAvazatru kutarka 1. AdharAga----A kutarka graha bedha pratye-samyag jJAna pratye rAgarUpa che, kAraNa ke yathAvasthita dhane!-sAcI samajaNune te upaghAta kare che. rAga jema zarIrane hina pahAMcADe che, nikhala kare che, tema kutarka paNa yathArtha edhane nukazAna pahoMcADI namaLe manAve che. jema rAgathI zarIranI zakti kSINa thAya che, aMgeApAMga DhIlA paDI jAya che, ne zarIra kuza thai jAya che, tema kutarkathI mananI ciMtanazakti kuMThita thavAthI kheAdhanI zakti kSINa thAya che, edha zithilaDhIleA-pocA bane che, ne kRza thAya che-kUbaLA paDI jAya che. Ama kutarkathI medha 'mAMo" paDe che. eTale mAMdA mANasa jema bhArI kherAka pacAvI zakatA nathI-jIravI zakatA nathI, tema kutarka graharUpa rAga jene lAgu paDyo che evA kutI jIva uttama zrutajJAnarUpa paramAnna pacAvI zakatA nathI-jIravI zakatA nathI, UlaTu tenAthI te tene apacA ajINuM thAya che ! eTalA mATe jJAnI satpuruSe kahe che ke-' jeneA asagraha nAza pAmyA nathI, evAne zrutajJAna ApavuM vakhANavA lAyaka nathI,-jema khADakhAMpaNavALAne moTI rAjyalakSmI ApavI yogya nathI tema, kAcA ghaDAmAM rAkheluM pANI jema peAtAnA ane ghaDAneA tarata nAza kare che, tema asagrahava'tane ApavAmAM AveluM zruta te bannene nAza kare che. asagrahathI grasAcelane je vimUDha hiteApadeza ApavA jAya che, te mahAupakArI (!) kUtarInA zarIra para kastUrIne lepa kare che! kaSTathI prApta thayela Agama artha je asagrahathI dUSitane tarjaH kutarka,-AgamanirapekSa ema a che. te zu ? tA ke-zvetalaH-cittanA, aMtaHkaraNanA, cattuMvyaktapaNe, mAyarAjI: bhAvazatru, paramArtharipu, ane dhA-aneka prakAre,-AnA apavAda Adi kAravarDa karIte, kugrahavata Adha apAtra yAgaSTisamuccaya Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DimASTi : katakathI badhagazamApAya Adi (37) Ape che, te seMkaDo yatnathI meLaveluM bIja Ukhara bhUmimAM vAvatAM kheda pAme che! kAraNa ke asadugrahavAna guru pAsethI zAstro sAMbhaLe che, paNa temanI AjJA karI pALato nathI, ane te asAragrAhI cAlaNanI jema pitAnuM vivecakapaNuM mAne che!" jema cAla asAra evA kAMkarA pakaDI rAkhe che, tema A asadugrahavAn kAMkarA jevA asAra doSa pakaDI rAkhe che! ne ulaTuM tenuM abhimAna rAkhe che ke huM kevo vivecaka chuM ! " Ama tenI caturAI paNa daMbhane mATe hoya che, zAstrajJAna paNa pApane mATe hoya che, pratibhAsaMpannapaNuM paNa prasAraNa mATe-chetarapIMDIne mATe hoya che, dhIrapaNuM paNa garvane mATe hoya che ! ahe! asathrahavaMtanA guNenI viparIta sRSTi hoya che !" eTalA mATe ja asahavaMta regI bodharUpa dUdhapAka pacAvavAne cogya nathI.* 2. zamApAya-kutarka zamane eTale AtmazAMtine apAyarUpa-hAnirUpa thAya che, khalela pahoMcADe che, kAraNa ke te asat abhiniveza-kadAgraha janmAve che, khoTA kheTA mananA taraMgo ke turaMgo upajAve che, tethI te cittanI zAMtine DoLI nAMkhe che, khaLabhaLAvI mUke che, ne jIvane vizvama dizAmAM pADI nAkhe che, hAvaro-hAvare banAvI de che. "zamarUpa suMdara ne zItalA bAgane A kutarUpa AganI javAlA bALI nAMkhe che, ne ujajaDa verAna karI mUke che. AvA asagraharUpa4 agnithI jenuM aMtar baLI gayuM che, tyAM tatvanizcayarUpa velI kayAMthI Uge? te pachI prazAMti-pu ane hitopadeza-phale te bIje ja zodhI levA! A asagrahathI jenI mati chavAI gaI che evo manuSya kutakarUpa dAtaraDAvaDe tattva-vallIne kApI nAMkhe che, rasathI doSavRkSane siMce che, ne zamarUpa svAdiSTa phalane nIce pheMkI de che!" 3. zraddhAbhaMga-kutarka zraddhAno bhaMga kare che, kAraNa ke tethI Agama arthanI apratipatti-asvIkAra thAya che, satzAstranI AsthAmAM bhaMgANa paDe che, AsthA traTe che. kutarkarUpa zakya hoya che, tyAM lagI hRdayamAM zraddhA cAMTatI nathI. jema pattharavALI bhUmimAM pANI pravezatuM nathI ne aMkuro phUTatA nathI, tema asagraharUpa pattharamaya cittamAM saTTa * " asadgraho yastha gato na nAzaM, na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya, prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // Ame ghaTe vAri dhRtaM yathA sadvinAzayet svaM ca ghaTaM ca sadyaH / kasaratamatistava, dhutAtmajJAsumayorvinAzaH " ityAdi. (vizeSa AdhAra mATe juo)-zrI yazava kRta. zrI adhyAtmasAra. + " asadagrahAgnijvalitaM yadaMtaH, kva tatra tattvavyavasAyavalliH / prazAMtipuSpANi hitopadezaphalAni cAnyatra gaveSayantu // kutarkadAtreNa lunAti tatvavallI rasAtsiMcati doSavRkSam / kSipadha: cAturuM rAmANamAchannamatirmanuSya zrI adhyAtmasAra. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNAya bhAva rasano praveza thato nathI, ne vizuddha bodharUpa aMkure ugate nathI, emAM siddhAMta vANune zo aparAdha vAru? vaita Acare, tapa paNa tape, ane prayatnathI piMDazuddhi kare, tepaNa nihaMne phaLa nathI maLatuM, te asadugrahane ja aparAdha che, kAraNa ke teone zraddhA nathI." thALImAM lADavA pIrasyA hoya, paNa keI gaLuM dabAve to kema khAI zakAya? tema "svabuddhirUpa thALI che, temAM saddagururUpa pIrasanAre koI bodharUpa mAdaka pIrasyA che, paNa asagraharUpa kaI evo duSTa gaLacI dabAvanAra che ke te gaLe utaravA dete ja nathI!" eTale ke zraddhA upajavA deto ja nathI. 4. abhimAnakAra-kutarka abhimAna karanAra che, mithyAbhimAna upajAve che. te AgamathI nirapekSa hoya che. kutarka karanArane potAnI kutarkazaktinuM abhimAna upaje che ke huM kevo baDe hoziyAra chuM, kevo DAhyo (deDha) chuM, AgamamAM kahelI vAtane paNa huM hArA tarkabaLathI kevI khoTI pADuM chuM! ItyAdi prakAre te khoTo phAke rAkhI AgamazAstranI paNa paravA karatA nathI ! paNa A badhuM tenuM mithyA-khoTuM abhimAna che. kAraNa ke... "kAMIka bhaNIne ne kAMIka sAMbhaLIne asahathI je paMDitamAnI-pitAne paMDita mAne che, te bhale vANInuM mukha cuMbe, paNa tenuM lIlArahasya te avagAhata nathI." Ama A viSama kutarka-graha bodhane rega upajAvanAre, AtmazAMtimAM khalela pahoMcADanAre, zraddhAne bhAMganAra, ane mithyAbhimAnane janmAvanAre hoya che. anyatra paNa kahyuM che ke - "zamArAmAnalajvAlA himAnI jJAnapaGkaje / dvArAcaM moTTA kutaH sunayA " zrI yazovijayajIta, dvA dvA 23 arthAta-kutarka zamarUpa bagIcA pratye agnijavAlA che, jJAnarUpa kamaLane karamAvaviAmAM hima jevo che, zraddhAne zULarUpa che, garvanA ullAsarUpa che, ne sunaya pratye AgaLI ArUpa che. ane Ama che eTalA mATe ja A kutarka cittano-aMta:karaNane aneka prakAre * " asadgrahanAvamaye hi citte, na kvApi sdbhaavrsprveshH| ihAMkurazcittavizuddhabodhaH, siddhAMtavAcAM bata ko'praadhH|| sthAlaM svabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modkaalii| agra: joi zaheratA, tathApi mo rAti " zrI adhyAtmasAra * "adhItva thiMvida nizaww vitarakatamAnano che muvaM purNa suMvatamaetu zAstrI zrIsTArartha tu hai -ii adhyAtmasAra Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdraSTiH kutamAM abhiniveza mumukSune ayukta ( 329 ) bhAvazatru che, paramArtharipu che. bAhya zatru jema bhUMDuM kare che, ahita kare che, tema A bhAvazatru jIvanuM akalyANa karavAmAM kAMI bAkI rAkhato nathI, kAraNa kutarka cittane ke enA kAraNe Arya paramapUjya evA puruSa-sadAgama Adine pragaTa bhAvazatru anAdara thAya che, AzAtanA-avinaya-apavAda vagere nI paje che, ane tethI jIvanuM bhArI akalyANa thAya che. zatru jema sarvanAza karavAmAM sadA tatpara hoya che, tema jIvano A bhAvazatrurUpa kutarka sadAya cittazaktine hAsa karato rahI, sarvanAza karavA sadAya tatpara rahyA kare che. eTale je kutarka kare che, te pote pitAnA duzmananuM kAma kare che! pote pitAne vairI bane che ! ane kAraNa ke ema che, tethI zuM ? te mATe kahe che- kutarke'bhinivezastanna yukto muktivAdinAm / yuktaH punaH zrute zIle samAdhau ca mahAtmanAm // 88 // kutake abhiniveza nA, muktivAdIne yukata; paNa zrata zIla samAdhimAM mahAtmane e yukta. 88 artha -tethI karIne muktivAdIone-mumukSuone kutarkamAM abhiniveza karavo yukta nathI; paNa zratamAM, zIlamAM ane samAdhimAM abhiniveza karavo e mahAtmAone yukta che. vivecana AvA je uparamAM kahyA te lakSaNavALA kutarka mAM abhiniveza kare te muktivAdIone-saMnyAsIone-mumukSuone kaMI paNa rIte yukta nathI, kAraNa ke yuktimAM matine na jeDavIjha ane matimAM yuktine parANe jeDavI e asagraharUpa abhivRttiH -kuta-ukta lakSaNavALA kutarkamAM, mAnaverA -abhiniveza, tevA prakAre tenA praharUpa. zuM? to ke gujara-yukta nathI. kone ? to ke--muvinAmU-muktivAdIone, saMnyAsIone. gujaH punaHpaNa yukta che, zurU-zrutamAM, AgamamAM, zI-zIlamAM, parahathI virati lakSaNavALA zIlamAM, samAdhau 2-ane samAdhimAM, dhyAnanA phAbhUta samAdhimAM, maramanAmU-mahAtmAone, muktivAdIone abhiniveza yukta che. x "niyojayatyeva matiM na yukau yukiM mato yaH prasabhaM niryuke| aAva hya dAthass ghaTApavmAdhAnaH zrI adhyAtmasAra. " AgrahI bata ninISati yukti, tatra yatra matirasya nivissttaa| pakSapAtati tu sutra satra matiti niveza "-zrI haribhadrAcAryajI "manovatso yuktigIM madhyasthasyAnudhAvati / tamAruti sujhana tudAdradyumana rAvaH zrI yazovijayajIkRta adhyAtmopaniSadu, 42 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330 ) : yogadaSTisaMsthaya mumukSane kutarka nivezanuM lakSaNa che, ane te pANI na hoya tyAM ghaDe nAMkhavA jevuM ayukta hAsyAspada che ! " madhyastha puruSanuM manarUpI vAchaDuM yuktirUpI gAyanI pAchaLa deDe che-yuktine anusare che, paNa tuccha AgrahanuM manarUpo vAMdaruM te yuktirUpI gAyane puMchaDAthI kheMce che!"--yuktinI kheMcatANa kare che. A tuccha AgraharUpa abhiniveza mumukSu jIve karavA yogya nathI, kAraNa ke mumukSu to mAtra mokSano ja abhilASI hoya che, AtmAthe zivAya bIjI koI IcachA ke manaroga tene heto nathI. kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM manarega." zrImad rAjacaMdrajI ane A kutarka abhiniveza te mokSano pratipakSI ne AtmArthano virodhI chebAdhaka che, kAraNa ke mumukSu jIva sAdhane Icche che, ne kutarka to bedhane rogarUpa thaI paDI teno hAsa athavA vaMsa kare che. mumukSu zamane-AtmazAMtine katarka saMtimAne jhaMkhe che, ne kutarka to amane apAyarUpa hoI hAni muktivirodhI pahoMcADe che. mumukSu jIva zraddhAne sanmArganuM prathama pagathIyuM mAnI temAM sthira thavAno prayatna kare che, ne kutarka to zraddhA bhaMga karAvI tene DagamagAvI mUke che. mumukSu te "mAnA gharano mALA ta" "AjJAe dharma ne AjJAe tapa" ema jANI atyaMta namrapaNe sadA AjJApradhAna rahevA mathe che; ne kutarka to sva chaMdapradhAna heI jIvane mithyAbhimAna upajAve che. Ama kutarka aneka prakAre jIvana bhAvazatru che. eTale mumukSupaNAne ne kutarkane kayAreya paNa koI paNa prakAranI kaMI paNa maLatI paNa AvatI nathI, banemAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che, prakAza-aMdhakAra je pragaTa bheda che, e banneno koI kALe meLa khAya ema nathI. mATe sAce mumukSu hoya te pitAnA ISTa prayajanamAM viznakartA evA kutane kema grahaNa kare vAru? ane grahaNa na kare-dUrathI paNa na sparze, to pachI temAM abhinivezaAgraharUpa pakaDa to kema ja kare ? kharekhara! sAco mokSAbhilASI hoya, te te kutarUpa asagrahane AtmacaMdra pratye rAhurUpa jANatA hoI te kutarka-grahaNane grahavA Iche ja nahiM, kutarkagrahane bhUta pizAcarUpa balAno vaLagADa jANatA hoI, te balAne vaLagavA Icche ja nahiM; kutarka grahane zAharUpa-magararUpa jANatA heI, tenAthI grahAvA-tenA sakaM. jAmAM AvavA I che ja nahiM. te to te kutarkabalAthI sadA dUra ja bhAge, kadI paNa temAM abhiniveza kare ja nahiM. ane ema ja karavuM mumukSune yukata che, kAraNa ke gamArganA jJAtApuruSoe bhAvikALanA gIjanonA hita arthe mohAMdhakAra pratye A lAlabattIrUpa vacana kahyuM che ke-"tevA tevA prakAre vAde... ane prativAdo karatAM tatvane aMta pamAte x "vAdAMzca prativAdAMzca vadanto nizcitAMstathA / taravAjo niya charata sisTapIDhavatau I " zrI gabiMdu. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIprAdaNiH zruta-zIla-samAdhimAM abhiniveza yukta ( 331 ) nathI,-ghANInA belanI jema.' AMkhe pATA bAMdhela ghIno bela A vakhata bhamyA kare, paNa keTaluM cAle tenuM tene bhAna nathI hotuM; tema pitA potAnA pakSanA abhinivezathI aMdha thayelA vAdIo vicitra prakAre vAda vade che, chatAM bolAI rahelA tattvane to teo pAmatA nathI ! tarka vicAre che vAdaparaMparA re, pAra na pahoMce kaya; abhimata vastu varatugate kahe che, te viralA jaga jeya. pathaMDA nihALuM re bIjA jinata."--zrI AnaMdadhanajI eTalA mATe mumukSu jIve kutarkamAM bIlakula abhiniveza karavo yogya nathI. paNa A mahAtmA mumukSuone je kayAMya paNa abhiniveza kare egya hoya, te te zrutamAM sadAgamamAM kare gya che, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAMzIlAdimAM zuddha cAritramAM kara cogya che, ane dayAnanA phalarUpa samAdhimAM kare abhiniveza yogya che. kAraNa ke zrata, zIla ne samAdhi ja evA zubha sthAnaka yukta che, ke jyAM abhiniveza karavo eTale ke aMta:praveza karavo, draDha Agraha dhare, daDhatAthI vaLagI rahevuM, majabUta pakaDa karavI,-e AtmAthI mumukSune hitAvaha heI yukta che, parama prazasta che. jo ke AgraharUpa-kadAgraharUpa, matAgraharUpa abhiniveza te sarvathA aniSTa heI sarvatra varSe ja tyAgavA yogya ja che; to paNa atre je zruta AdimAM abhiniveza kaho, te kadAgrahanA arthamAM nathI, paNa sadAgraharUpasatyAgraharUpa prazasta arthamAM che, atre abhiniveza eTale atyaMta aMta:praveza ema artha ghaTe che. Ama thatamAM abhiniveza karavo eTale zratane daDha bhaktithI ArAdhavuM, zrata sAgaramAM UMDe praveza karI tenA arthanuM avagAhana karavuM. zIlamAM abhiniveza kare eTale zIlane-yuddha cAritrane daDhapaNe, custapaNe, makkamapaNe vaLagI rahevuM, cITakI rahevuM, zIlane akhaMDa abhaMgapaNe sevavuM. samAdhimAM abhiniveza kare eTale daDhatAthI samAdhimAM pravezI akSAbha rahevuM, "ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta je,"--evI akhaMDa AtmasamAdhi prApta karavI. Ama prazasta arthamAM-zrata, zIla ne samAdhinI daDha ArAdhanAnA samartha arthamAM, zrata-zIla-samAdhi pratye abhiniveza karavo te mumukSune sarvathA yegya che, kAraNa ke te zruta-zIla-samAdhi mumukSu jogIjananA mokSarUpa ISTa prayajananI siddhinA uttama sAdhana che, mATe tenI daDha laganIrUpa ArAdhanA karavI, raDha lagADIne tenI pAchaLa maMDI paDavuM, temAM abhiniveza-atyaMta tanmayatArUpa praveza karavo te mumukSune atyaMta yogya che. * juo zrImad rAjacaMdrajIta apUrva avasaravALuM atyaMta suprasiddha amara kAvya, Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33ra) gadaSTisamuccaya bIjaM cAsya paraM siddhamavandhyaM sarvayoginAm / parArthakaraNaM yena parizuddhamato'tra ca // 89 // AnuM bIja saha gine, siddha avaMdhya pradhAna; paropakAra parizuddha je, ethI eha A sthAna. 89 artha:-ane A kRta AdinuM parama bIja, sarva rogIone siddha evuM avadhyaacUka phala denAruM parizuddha parArtha karaNa(paropakAra) che, eTalA mATe atre paNa abhiniveza kara yukta che. vivecana "prabhu bhaje, nIti samaje, paraTho popakAra."- zrImad rAjacaMdrajI ane A uparamAM je abhiniveza karavA yogya-laganI lagADavA yogya, evA zrata, zIla ne samAdhi kahyA, tenuM paNa sarva rogIone siddha thayeluM-pratiSThita thayeluM parama kAraNa zuM che? te ahIM pragaTa karyuM che -e zrutAdinuM paNa parama zuddha bIjarUpa pradhAna kAraNa parArthakaraNa che, eTale ke para prajananA paropakAramAM nipAdanarUpa popakAra che. ema kulagI vagere sarva yegIoe abhiniveza saMmata kareluM che, pratiSThita kareluM che. ane A paropakArarUpa bIja yukata zretAdinI prAptirUpa amedha-acUka phala ApanAruM che. A paropakAra kAryamAM anya koIne upaghAta na thavo joIe, bIjA koIne bAdhA na upajavI joIe, evuM te sarvathA parizuddha hevuM joIe. AvA parizuddha paropakAramAM abhiniveza kare, laganI lagADavI, te mumukSu mahAtmAone yukta che, kAraNa ke A paropakAra zretAdi kAraNanuM paNuM kAraNa che. eTalA mATe mumukSue paropakArI thavuM, parapakAra kAryanA vyasanI thavuM, ema satapuruSone upadeza che. zrI yAsajIe bhAgavatamAM kahyuM che ke-"pAra puuthAya pApAjApAnam ' eTale mokSAbhilASI mumukSu jIve potAnA tana, mana, dhana ne vacananI samasta zakti vrutti-vInaM vAkya-ane AnuM-zrutAdinuM bIja, g4 sisTaM-parama siddha, pradhAna pratiSThita. 3gharaghaM-avaMdhya, niyata phaladAyI, cokkasa phala ApanAruM, sarvayoninAmU-sarvayogIone, kuyogI pramukha sarva vegIone. te zuM? te mATe kahyuM-gharArthanA-parArthakaraNa, paraprajananuM nipAdana, (paropakAra ) rara-jethI, je kAraNathI, zuduM-parizuddha, anyanA anupaghAtathI, bIjAne upaghAta nahi karavA thakI, sAta-AthI, A kAraNa thakI, satra 4-atre paNa, A parArthakaraNamAM (paropakAramAM) paNa abhiniveza yukta che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrAdaSTi : avidyAsaMgata vikala5, tene yAjaka kutarka ( 333 ) anya jInA upakArane arthe kharcavI eja ucita che. pitAnA zarIrane te pitAnAthI bane teTalI para sevA kAryamAM arpaNa kare, pitAnA manane te parahita tana,mana,dhanathI ciMtAnA kAryamAM vyApRta kare, potAnA vacanane te paranuM bhaluM thAya paropakAra evA sata prajanamAM prayakta kare, pitAnA dhanane te dIna-du:khInA du:khadalanamAM viniyojita kare, ane janakalyANanA utkarSarUpa sevA kAryamAM potAno banato phALo Ape, kAraNa ke saMtajananI vibhUtio paropakArArtha heya che. "parovArA satAM vimUtA:' ane AvuM je paropakAra kRtya che te "parizuddha" athata sarvathA zuddha hevuM joIe. eTale AmAM bIjA jIvano upaghAta na thAya, ekanA jAne upakAra na thAya, e khAsa jovuM joIe. kaI paNa jIvane kaMIpaNa du:khakilAmaNA upajAvyA vinA je karavAmAM Ave te ja parizuddha paropakAra che. temaja A paropakAra kRtyamAM A leka-paraloka saMbaMdhI kaMI paNa phala apekSA na ja hovI joIe, paropakAra kRtya sarvathA niSkAma ja levuM joIe, ane to ja te "parizuddha" gaNAya kutarkanI asAratA ja batAvavA mATe kahe che- avidyAsaMgatAH prAyo vikalpAH sarva eva yat / tadyojanAtmakazcaiSa kutarkaH kimanena tat // 9 // avidyAsaMgata prAya te, heya vikalpa tamAma; tasa pejakaja kutarka A, tethI enuM zuM kAma? 90 artha:-ghaNuM karIne sarveya vikalpa avidyAsaMyukta hoya che, ane te vikalpanA jarUpa A kutarka che. tethI karIne A kutarkathI zuM ? vivecana "jahAM kalapanA jalapanA, tahAM mAne du:kha chAMI; miTe kalapanA jalapanA, taba vastu tina pAI. - zrImad rAjacaMdrajI sarveya vika-zabdavikapi ne arthavika prAye karIne avidyAsaMgata hoya vRtti -avidyAraMgatA-avidyAsaMgata, jJAnAvaraNIya AdithI saMpukta-saMyukta, kAtho-prAye bAhulyathI, vivAhA sarva jIva-vika sarveya,--zabda vikalapa, ane artha vika, thar-kAraNa ke, tagharanAma-ane tene janAtmaka, te vikalpane yAjanAtmaka, i--A-gema-pAsa Adi vikalpa karavAvaDe karIne, kuMta-kuta-ukta lakSaNavALe che. minena taru-tethI karIne enAthI zuM? enuM zuM kAma che? kaMI nahi, ema arthe che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 334 ) yogasimuya che, eTale ke jJAnAvaraNIya AdithI sayukta heAya che, jyAM jyAM vikalpa che tyAM tyAM tenI sAthe avidyA azya jAya ja che, ne tyAM tyAM avazya jJAnAvaraNIya vipanA AdinA uddaya hAya ja che. ane te avidyAsa'gata vikalAnA yAjaka kutarka ceAjaka-ceAjanArA-gAThavanArA A taka che. mA chANu che te dUdha kema nahi? A dUdha che te chANu kema nahi? ityAdi prakAranA asamaMjasa vikalpanA utpAdaka kutarka ja che. avidyArUpa zilpI-kaDIe vikalparUpa kalpanAnI zilA ghaDe che! ane kutarka te kalpanAnI zilAnI ceAjanA kare che, gAThave che, eka bIjA sAthe salADe che! eTale mULa zilpakAra ja khATA ! tenuM zilpa-ghaDatara paNa kalpanArUpa, badhuya havAmAM! havAI killA jevu! Castles in the air! ne te havAI killAnI zilAne salADanArA pAchA kutarka ! eTale pachI badhuya caNatara khATAmAM khATu kalpita ne havAi ja hAya ne ! ane te khAMdhavA jAya tenA paNa bhAMgIne bhukkA ja thAya ke khIjuM' kAMi ? * mUrakha jIva dhare cittame' kahA, jalpa vikalpa sadA du:khadAyI; dhyAhu brahma sadA ati ujajavala, dUra to saba seAja parAI. " te pachI AvA avidyAprerita vikalpane geAThavanArA krutarkanuM zuM kAma che? tha pratyeAjana che ? kai ja nahiM. vikalpanuM mULa avidyA che ne tene poSanArA kutarka che, teA pachI AvA duSTa aniSTa anarthakAraka ne haLAhaLa khATA kutarkane kayA viSNudha bhaje vAru ? avidyAjanya vikalpathI ja A sasAranI utpatti thAya che, te pachI saMsAraneA aMta icchanArA mumukSu vikalpanA Azraya kema kare ? samasta tattvajJAnanA uttama niSkarSarUpanicADarUpa atyaMta samartha anubhavavacana tAttvikazekhara zrImad rAjacadrajIe uccAryAM che ke" upaje meha vikalpathI, samasta A sasAra; aMtarmu kha avaleAkatAM, vilaya thatAM nahi' vAra temaja-- zrI devacaMdrakRta dravyaprakAza jAtiprAyazca sarvo'yaM pratItiphalabAdhitaH / hastI vyApAdayatyuktau prAptAprAptavikalpavat // 91 // vRtti:--- jJAtiprAyazca-ane jatiprAya, dUSaNuAbhAsapradhAna, sarvAMo-A saMkutarka, matItiruSita:-pratIti-lathI bAdhita che eTalA mATe. e ja kahe che-dUtI vyAvAcavyujhIhAthI mArI nAMkhaze evuM vacana mhAvate kahyuM,-kAnI jema ? te mATe kahyuM-prAsAJARvilpavar-mAsaaprAptanA vikalpanI jema. x " vikalpakalpanAzilpaM prAyo'vidyAvinirmitam | sonanAmayazcAtra sarjaH minena sat || dvA. dvA "" Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAmi taka dUSaNAbhAsapradhAna pratIti-phala bAdhita A, jAtiprAya sahu japa; jyama ' hAthI haNo kahyuM, prApta-aprApta vikalpa. 91. aH--ane pratItilathI mAdhita evA A sarva kutarka jAtiprAya che-dUSaNAbhAsapradhAna che. ' hAthI mArI nAMkhaze ' evu' kahyuM, hAthI pAmelAne-pAse rahelAne haNuze ? ke nahi' pAmelAne-dUra rahelAne huNaze ?-evA vikalpanI jema, vivecana ane je A sarva kutarka che te sarva jAtiprAya che, dUSaNAbhAsapradhAna che. jayAM haiAya tyAM dRSaNAbhAsa zeAdhI kADhavuM e enuM kAma che ! dUSaNa nahi -paNa dUSaNa jevA AbhAsa Apatu, dUSaNa jevu dekhAtu kaMi paNa chidra zeAdhI kADhavuM e kutarkanuM kAma che ! 'dUdhamAMthI peArA kADhavA jevuM chala nirdoSa niravadya vastumAM paNa zeAdhI kADhavu e khala kutarkanu` kuzalapaNuM che ! ' ( 335 ) " vAdyukte sAdhane proktadoSANAmudabhAvanam / dUSaNaM niravadye tu dUSaNAbhAsanAmakam // 59 zrI siddhasenadvivAkarakRta nyAyAvatAra AvA A kutarka pratItithI ane phalathI bAdhita che, eTale ke game tevA kutarka thI paNa pratIti upajatI nathI, ane te mAnyAmAM AvatA nathI, sadA saMzayAtmakatA ja rahe che, ne 'saMzayAtmA vinati'saMzayI jIva vinAza pAme che. temaja tethI kAMI phUla pratyeAjana siddha thatuM nathI. khAlI nakAmI mAthAphoDa thAya che. e mATe atre ramUjI dRSTAMta rajU karyuM che ke-hAthI mArI nAMkhaze ema mahAvate kahyuM, hAthI pAse rahelAne haNe ? ke dUra rahelAne haze ? evA vikalpa jema keAi Thera-jaDa kare, tenI jema atre 'dUra nikaTa hAthI haNejI, yama e marDara vicAra. ' A dRSTAMtanA sAra samajavAnu che. A pramANe: , kutarka pratItiphela bAdhita krAi taiyAyika chAtra ( vidyArthI ) kayAMkathI AvyA. aza-tirakuza thai gayelA gAMDA hAthI para caDhelA kAie bUma mArI * are ! are ! jaldI dUra khasI jA ! ( nahiM teA ) hAthI mArI nAMkhaze. ' eTale tevA prakAre jete nyAyazAstra pariSkRta heAtu-je bhaNyA paNu gaNyA nhAtA evA teNe kahyuM22 ! bAra! Ama yuktibAhya krama pralape che? kAraNu ke, zuM A prAptane haNe che? ke aprAptane Adya pakSamAM hArI ja vyApattinA ( maraNane ) prasa`ga che,-prAptibhAvane lIdhe. ema jyAM te kahe che, tyAM to tene hAthIe gho-pakaDyo. tene mAMDa mAMDa mhAvate mUkAyeA. jAtiprAyatA tema satra bhinna atha grahaNu svabhAvavALA savedananA vedanamAM hoya che;-tagata (temAM prApta thatA AkArarUpa vikalpananA e prAyapaNAne lIdhe, ema anyatra cavAmAM ALyuM che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 332 ) yogadaSTisamu ya kAi eka naiyAyika--nyAyazAstranA vidyAthI kayAMkathI AvI caDhyo. tyAM rastAmAM nira kuza gAMDA thayelA hAthI para caDhelA mahAvate bUma mArI-are are! jaladI dUra haThI jA! dUra haTI jA ! nahiM teA hAthI mArI nAMkhaze. eTale bhaNyA paNa gaNyA nahiM evA te vedIe DhADhacatura doDhaDahApaNa karI, pAte bhaLelA nyAyazAstranI paddhatie nyAyanA pracAza karavA lAgyA ku-2 2 mUrkha! Ama tu yuktibAhya-yukti vagaranu zuM bake che ? kAraNa ke A hAthI thru pAmelAne-pAse AvelAne Ne ? ke nahi pAmelAne haze ? pAmelAne haNe ema kahe te| tane ja huNe, ema jyAM te hajI peAtAnuM saMbhASaNu AgaLa calAve che, tyAM te| hAthI pAse AvI vhoMcyA, ne tene pakaDyo. pachI mahAvate tene mAMDamAMDa cheADAvyeA. tema tevA prakAre vikalpa karanArA evA te te danamAM sthita jIva paNa kutarka -hastIthI grahAyelA hAya che, te sadguru-mahAvatathI ja mUkAvAya che. AnA jevu' bIjI ramUjI draSTAMta-dhRtAdhAre vAtre nivA pAtrAdhAre dhRtam| ghInA AdhAre pAtra che ? ke pAtranA AdhAre ghI che ? e prayAgasiddha karavA mATe vedI paDite pAtra UMdhuM vALyuM eTale ghI DhALAi gayuM ! Y Ama sarvatra jUdo ja artha grahaNa karavAnA svamAvavALu sa Mvedana jyAM jyAM hAya che, tyAM tyAM jAtiprAyatA hoya che. eTale ke kahevAnA AzayathI-matalabathI jUdo avaLA ja Azaya grahaNa karavA, 'eDanuM ceADa vetaravuM' te jAtiprAyatA che, dUSaNAbhAsapradhAnatA che. ane te sabaMdhI vikalpa karavA paNa tadrupa heAtrAthI tevA prakAranA jAtiprAya--kRSaNAbhAsapradhAna hAya che. ' jJAtayo dUdhaLAmAlA pATrisena ya:|' tApa ke je vAta kahevA mAgatA hoya, tenAthI UlaTA ja-UMdhA ja atha pakaDavA ane tevA vikalpa karavA te jAti athavA dUSaNa bhAsa kahevAya che. aMgrejI kahevata pramANe Chalk ne badale Cheese samajavI, tenI jema. " huM pAmyA saMzaya nahIMjI, mUrakha kare e vicAra; ALasuA guru ziSyaneAjI, e tA vacana prakAra....mana. '--zro cA. 6. sajjhAya. 4-12 temaja vaLI-- svabhAvottaraparyanta eSo'sAvapi tattvataH / nAvagggocaro nyAyAdanyathAnyena kalpitaH / / 92 / / vRtti:-svamAyottaparyanta Sa:-A kutarka pa` te svabhAva uttaravALA hAya che, chevaTe 'svabhAva e ja kutarkanA uttara haeNAya che. ane atre 'vastuslamAvaittara vArtha ' vastubhAvA vaDe karIne uttara kahevA yogya che, e vacana uparathI. Ama agni dahe che, pANI bhIMjave che, evA eA svabhAva che. asApa-khA svabhAva paNu, saravataH-ta vathI, paramAthI, nAvocara:-arvAMgmAcara nathI, chadmastha viSaya navI; nyAyAt mAyathakI, paprasiddha evA nyAyathI kevA prakAranA hAine ? Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpradaSTi : kutakane chevaTano javAba "svabhAva" (337) svabhAva Ava ubhuM rahe, chevaTane ja javAba katarka e hoya e, evI enI chA5. e svabhAva paNa tatvathI, chadmasthagocara ne; kAraNa nyAyathI anyathA, anyathI kalpita hoya. 9ra, artha -svabhAva ja jyAM chevaTano javAba che e A kutarka che; ane A svabhAva paNa tatvathI arvASTivALAne-chavAsthane gocara hoto nathI, kAraNa ke nyAyathI e bIjAthI bIjA prakAre kapavAmAM Ave che. vivecana A je kutarka kahyo, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che -A kutarka e hoya che ke temAM chevaTane javAba "svabhAva hoya che. jyAre bIjI koI paNa dalIla ke yukti na cAle, tyAre chele ema kahevAya ke A te A vastune svabhAva che. kahyuM che kevaratughamAatta vALaM" "vastusvabhAvathI uttara kahe." Ama agni bALe che-dajhADe che, paNa bhIMjAve che, kAraNa ke evo eno svabhAva che. ane te svabhAva paNa tattvathI-paramArthathI arvASTine eTale ke chadyasthane gecara nathI. amuka vastuno svabhAva zuM che? te tatvathI jANavuM e chaghane eTale ke jJAnA varaNavaMtano viSaya nathI. jene saMpUrNa cha-jJAnAvaraNa TaLyuM nathI, te chasthanI te jANI zakavAne samartha nathI. zAthI? para darzanIone prasiddha evA anyathA 5nA nyAyathI. kevA prakAre ? to ke-anyavAdIthI te anyathA-bIjA ja prakAre ka95vAmAM Ave che. koI amuka prakAre vastusvabhAvanI kalpanA kare, to te mATe kahyuM-navyathA-anyathA, prakArAntarathI, jUdA ja prakAre, atta-anyathI, bIjA vAdIthI, karipata-karipata hoI, ka95vAmAM Avela hoI. dAkhalA tarIke-"varatavamahatta vAkya vastu svabhAvo parathI uttara kahe, ema sarvatra ja tathA prakAre tenI tenI siddhimAM kahI zakAya che. kevA prakAre?--jenAvaDe teno artha kriyA karavAno svabhAva che, tenA vaDe te arthakriyA kare che -nahiM ke kSaNikatAthI. kAraNa ke tene ( artha kriyAne ) sarva bhAvomAM ja svIkAra che teTalA mATe. kAraNa ke game tyAMthI tenA arthakrayAbhAvanA prasaMgathI tenA kAraNane avizeSa hoya che,-taphAvata hete nathI, tethI. - Ama agni, jalanI saMnidhimAM ( nikaTa hAjarImAM) bhIMjave che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe. tathA jala aninI saMnidhimAM dahe che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe ja-svabhAvanA vaiciyathIvicitrapaNAne lIdhe. temAM paNa lekabAdhA zivAya vaLI bIjo svabhAva hoya che, daSTAMtamAtranuM sarvatra sulabhapaNuM hoya che. tethI Ama kutarka asamaMjasakArI (ayukta ) che, ema daMparya che, A kahevAnuM tAtparya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) thAijhisamuccaya vaLI bIje vAdI prakArAMtarathI-jUdA ja prakArathI tenI kalapanA kare che. Ama jenuM jJAnAvaraNa TaLyuM nathI evA chaaonuM jJAna kalapanArUpa (Imaginary) hovAthI, chavasthAnI citravicitra kahapanAno meLa khAto nathI! ne "huM muMDe matirminnA' "magaje magaje jUdI mati' jevuM thAya che! eka kalpanA karaze uttaranI, te bIje karaze dakSiNanI ! Diametrically opposite! chavAsthane pratyakSa jJAna to che nahiM, eTale tene badhe AdhAra vikalparUpa kalpanA upara rAkhavo paDe che, ane kapita jJAnathI aneka kalpita kapanAtaraMgo UThayA kare che, kAraNa ke "vastusvabhAvo uparathI uttara kahe," e sUtra pramANe sarvatra ja tevA prakAre tenI siddhi kahI zakAya che, te A prakAre-jenA vaDe karIne tene akriyA karavAne svabhAva che, tenA vaDe te artha kriyA kare che,nahiM ke kSaNikatAthI. ane koI paNa arthakriyA tevA prakAranA te vastunA svabhAvathI thAya che. A artha kriyAne sarva bhAvomAM ja svIkAra karAya che, ane game tyAMthI tevI aWkriyAne prasaMga ubhuM karI zakAya che, kAraNa ke tenA kAraNamAM kaI taphAvata nathI. Ama koI kaheze ke agni, pANInI nikaTa hAjarImAM, bhIMjAve che, kAraNa ke tene tevA prakArano svabhAva che ! tathA pANuM, agninI nikaTa hAjarImAM, bALe che-dajhADe che, kAraNa ke teno tevA prakArano svabhAva che! athavA te svabhAvanuM vicitrapaNuM hovAthI, lekabAdhA na upaje evA bIjA prakAranA paNa tathAsvabhAvapaNAnI vicitra kepanA karI zakAya che! kAraNa ke tevA tevA svabhAvane puSTa kare evA daSTAMta mAtranuM sarvatra sulabhapaNuM hoya che! game tyAMthI tevuM anukULa daSTAMta meLavavuM saheluM che ! AvA prakAre kutarka karanAra pitAnA maMtavyanI-pitAnI kalpanAnI siddhi mATe haMmezAM vastusvabhAvane Azraya le che, ane A vastusvabhAva che ema chevaTane javAba ApI sAmA mANasane niruttara karavAne-mukha baMdha karavAno prayAsa daSTAMtano kare che ! ane cena na pra -game te prakArathI kayAMyathI paNa tene te nathI pitAnI kalpanAne anukULa evo svabhAva maLI paNa Ave che! kAraNa ke svabhAvanuM vicitrapaNuM hoya che, ane tene baMdhabestu daSTAMta meLavavuM paNa badheya sulabha hoya che ! te meLavatAM jhAjhI takalIpha paDatI nathI ! dAkhalA tarIkeagni to mULa uSNavabhAvI hAI dajhADanAra che ema sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAro ema sAbita karavAno prayAsa karaze ke juo! agnino svabhAva pANInI hAjarImAM bhIMjAvavAno che, kAraNa ke huM pANI bhIMjAve paNa che! temaja pANIno mULa svabhAva zItala hAI bhIMjAvavAno che, chatAM kutarka karanAra evI dalIla karaze ke-pANIno svabhAva, agninI hAjarImAM dajhADavAno che, kAraNa ke uhuM paNa dajhADe che ! e pratyakSa anubhava che. kAraNa ke te tene svabhAva che. A rIte vastusvabhAvanA oThA heThaLa kutarka karanAra mArI macaDIne potAne manaphAvato artha baMdha besADe che ! Ama daSTAMtano toTo nathI ne Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAda: chadmastha kaka5nArUpa kutarkanuM asamaMjasapaNu (339) kutarkane Aro nathI ! mATe Avo katarka sarvathA asamaMjasa, agya, anucita che, DhaMgadhaDA vinAne-ThAmaThekANA vinAne che, ema tAtparya che. ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSu jogIjane tene sava thA darathI parityAga karavo egya che. A ja arthane vizeSathI kahI dekhADavA kahe che - ato'gniH kledayatyambusannidhau dahatIti c| ambvagnisannidhau tatsvAbhAvyAdityudite tayoH / / 93 // ethI jala sannidhAnamAM, anala bhIMjave vAha! sannidhAnamAM analanA, jala upajAve dAha; ema teha ba taNA, tathA svabhAve thAya; ema ke vAdi thakI, jyAre kathana karAya; 93. artha eTalA mATe pANInI hAjarImAM agni bhIMjave che, ne agninI hAjarImAM pANI dajhADe che,-ema te bannenA tevA svabhAvapaNAne lIdhe thAya che, evuM keIthI jyAre kaLavAmAM Ave tyAre- vivecana uparamAM kahelI vAtane vizeSathI kahI dekhADe che-prastuta vastusvabhAva avagraha--i chavAsthane gecara nathI, chadmastha te svabhAvane yathArtha jANI zakato nathI. eTalA mATe ja agni, pANunI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM, bhIMjave cheathavA pANI, agninI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM dajhADe che, kAraNa ke agnine ne pANIne te te svabhAva che,-ema kaI vAdI jyAre dalIla kare che. tyAre zuM? tenuM anusaMdhAna nIcenA lokamAM kahyuM che. agnino asala svabhAva uSNa che, ane tethI dajhAya che ema AbAlavRddha sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAre kaheze ke-agnino svabhAva bhIMjavavAnuM che, kAraNa ke agni pANInI hAjarImAM bhIMjave che, uSNa jala bhIMjave che, e pratyakSa dekhAya che. zuttiH kAraNa ke adhikRta-prastuta svabhAva arvAgudagocara-chavAsthanI dRSTine gocara nathI, to-ethI karIne, e kAraNathI, niH rati-agni bhIMjave che; pratyakSa virodhanA parihAra arthe kahyuM ke-phunnidho-jalanI saMnidhimAM, nikaTa hAjarImAM. rAti vALyuathavA pANI dajhADe che. pratIti bAdhA nathI eTalA mATe kahyuM ke-atirasaMnidhau-agninI saMnidhimAM ( agninI nikaTa hAjarImAM). A ema kema che ? te mATe kahyuM- ta mAravAva -te banenA te svabhAvapaNAne lIdhe. agnine te pANIne te svabhAva che tethI karIne, pharite-paravAdathI kahevAmAM AvyuM,-ema ema jyAre koI para vAdI kahe che tyAre Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 340 ) yogadisamuccaya temaja jala mULa zItala svabhAvI che, ane tethI bhIMjAvAya che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayatna karaze ke-pANInA svabhAva dajhADavAnA che, kAraNa ke pANI agninI hAjarImAM dajhADe che, uSNu jala dajhADe che, e pratyakSa anubhava che. Ama vastusvabhAvanA AThA nIce kutarka karanAra peAtAne manaphAvatA atha eka ja vAtamAMthI utArI zake che! zu? te kahe che-- kozapAnAdRte jJAnopAyo nAstyatra yuktitaH / viprakRSTo'pyaskAntaH svArthakRddazyate yataH // 94 // kAzapAna vinA bIjo, heya na jJAna upAya; evuM paNa mukti thakI, atre sthApita thAya ! kAraNa dUra rahyo chatAM, lAcu pASANa; svArtha kArya karatA sadA, dekhAye A hANa, 94 artha:- atra yuktithI keAzapAna zivAya jJAna upAya che nahi; kAraNa ke viprakRSTa (dUrarahelA) lehacuMbaka paNa svArtha karanArA (peAtAnu kArya karanArA) dekhAya che. ( vivecana tyAre kAI vaLI ema kaheze ke kezapAna ( zabdakASa pI javA-geAkhI javA te) sivAya jJAnanA bIjo upAya nathI ! ema atre svabhAvanA prasagamAM zuSka tarkanI yuktithI sthApita thai zakaze. jo svabhAvanI ja vAta karyA karazeA, tA kAi vaLI e ja svabhAvanI yukti AgaLa dharIne upara pramANe dalIla karaze. temAM vaLI keAi viprakaCAA (Far-fetched argument) eTale dUrapaNAne cheTApaNAnA vAMdhA leze, te te paNa A lAhacu aka daSTAMtathI dUra karI zakAze:-dUra rahelA ayaskAMta-leAhacuMbaka patthara paNu svArtha sAdhe che, arthAt leDhAnuM AkarSaNa vagere peAtAnu kArya karavAne svabhAva dharAvatA dekhAya che. vRtti:-jorAvAnAdo--kAzapAna zivAya, jJAnopAtho nAyaMtra-jJAnaupAya atre-svabhAva gtikaramAM (prasagamAM ) che nahi, yukttitaH yuktithI, zuSka taka yuktithI kAi khIjuM dRSTAMta paNa A anuM samaCka evuM vidyamAna che ja, eTalA mATe kahyuM-viproDayahAnta:-viprakRSTa-dUra rahelA eve ayaskAMta-lAhAkaSa ka pattharavizeSa, svArtha ta-svArtha karanArA, lAhAkaNuM Adi strakA karaNarUpa svabhAvavALA, te yata:-kAraNa ke dekhAya che. te ja viprakRSTa-dUra rahela ja evA te nikRSTa leAhane ja, nahi / tAArdine, AkarSe ja che, nahi ke kApe che. tethI Ama AI jema Agna Adinu' tathAsvabhAva kalpana kAnAthI bAdhita thAya vAru ? kaeNAithI nahi, ema bhAvavA yogya che. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi daSTAMtapradhAna kutarkanA cuMthaNAM ! (341) kAraNa ke te dUra rahyo rahyo ja leDhAne kheMce che, najIka hoya te nahiM; leDhAne ja kheMce che, tAMbA vagerene nahiM; leDhAne kheMce ja che, kApatA nathI. kAraNa ke lohacuMbakane te ja svabhAva che. tethI Ama AnI peThe agni vagerenA tathAsvabhAvanuM kalapana konAthI bAdhI zakAya vA? koIthI nahiM, ema bhAvavA yogya che. game te svabhAva kuyuktithI ne daSTAMtabalathI sthApita karI zakAya ema che, mATe evA kutarkanA cuMthaNuM karavAmAM kAMI sAra nathI, kaMI mAla nathI. tatvaveSaka mumukSue te A duSTa kutarkane nava gajanA namaskAra ja karavA cogya che. ! upasaMhAra karatAM kahe che - dRSTAntamAtraM sarvatra yadevaM sulabhaM kSitau / etatpradhAnastatkena svanItyApocate hyayam // 9 // ema daSTAMtamAtra ahIM, sarvatra sulabha joya; tapradhAna A keNathI, svanItithI bAdhita heya? 5 artha -Ama pRthvImAM sarvatra daSTAMtamAtra sulabha che. teTalA mATe e daSTAMtapradhAna evo A kutarka kenAthI pitAnI nIti vaDe karIne bAdhita thaI zake vAra? vivecana Ama uparamAM je kahyuM te pramANe A pRthvImAM savizeSapaNe sarva keI sthaLe sarvatra dRSTAMta mAtra sulabha che, koI paNa sAdhya vastu viSe, lekapratItithI bAdhita evuM, daSTAMta meLavavuM saheluM che. pitAnA sAdhyane anukULa-baMdhabetuM evuM daSTAMta daSTAMtapradhAna maLI AvavuM muzkela nathI. pachI bhalene te lekane pratIta na thAya evuM, kutarka mAnyAmAM na AvI zake evuM hoya ! game tema mArI macaDIne, tANe kheMcIne, potAnI mAnyatAnA DAbalI baMdha besADavA khAtara UbhuM kareluM hAya! mATe AvuM daSTAMta jyAM pradhAna che, AvA draSTAMta para ja jene badho madAra che, AvA draSTAMtanA pilA thAMbhalA para ja jenI havAI ImArata addhara ubhI che, evA A kutarkane keNa pitAnI nItithI vArI zake? keNa bAdhita karI zake vAra? keI nahiM. tti-dawtamAzaM-daSTAMtamAtra, sAdhu varatumAM, leka-pratItithI bAdhita evuM, satra-sarvatra avizeSathI, avamU-kAraNa ke ema, ukta nItithI, gurumaM-sulabha, kSitiau-pRthvImAM che. patawthAnortha-e daSTAMtapradhAna A kutarka, nAraNe-konAthI bAdhita thAya ? koInAthI svanItinA virodhane lI che, ema artha che. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34ra ) yo gadaSTisacaya kadAca koI ema kaheze ke kalpanAgorava AdithI A kutarkane bAdhA pahoMce che. jemake agnisaMnidhimAM pANIno dAha svabhAva ka95 temAM ka95nAgora (Monstrous imagination ) che, ghaNI bhArI ka9panA che, te gaLe utare ema nathI; kapanA- mATe te bAdhaka che. ema koI kaheze te teno uttara e che ke yuktithI geravAdi siddha svabhAvanA bAdhanamAM ka95nAgoravAdika samartha nathI, kAraNa ke bAdhaka nathI hajAro kalpanAothI paNa svabhAvanuM anyathA kalpavuM zakya nathI. eTalA mATe ja kalpanAlAghavathI-nAnIsUnI kalpanAthI paNa svabhAvAMtara kapa zakya nathI, ema samajI levuM gaurava chatAM aprAmANika hoya to tenuM duhapaNuM che; ane prAmANika hoya te gauravAdi thakI paNa adoSa paNuM che. tAtparya ke kapanAgorava hoya ke kalpanAlAghava hoya, tethI kAMI kutarkane bAdhA pahoMcatI nathI, mATe A A daSTAMtapradhAna* kutarka sarvathA parityAga karavA yogya ja che ema nizcita thayuM. ahIM ja daSTAMta kahe che dvicandrasvapnavijJAnanidarzanabalotthitaH / nirAlambanatAM sarvajJAnAnAM sAdhayanyathA // 96 // dicaMdra svapnavijJAnanA, udAharaNa bala dAva yama sahu jJAnanI sAdhate, nirAlaMbatA sAva, 96 artha -jema be caMdranA ane svapnavijJAnanA udAharaNa balathI UThata evo A kutarka, sarva jJAnanI nirAlaMbanatA sAdhata sate, konAthI bAdhita thAya vAru? vivecana uparamAM kutarkanI daSTAMtapradhAnatA kahI, ne AvA daSTAMtapradhAna kutarkane keNa bAdhita karI zake ema kahyuM. te spaSTa batAvavA mATe ahIM daSTAMta rajU karyuM che -caMdra eka che, chatAM trAMsI AMkhe be dekhAya che. svapna mithyA che-khoTuM che, chatAM tenuM vijJAna-jANapaNuM thAya che. Ama be caMdranuM jJAna, tema ja svapnavijJAna vAstavika rIte mithyA che, beTA tti-givAnavijJAnaniyojita be caMdranA ane svapnavijJAnanA nidarzananA udAharaNanA balathI-sAmarthyathI UThele-upajele evo kuta, nirAzvAtA-nirAlaMbanatA, AlaMbanazUnyatA, sarvajJAnAnA-sarva jJAnanI, mRgatRSNa Adi gocara sarva jJAnanI -avizeSathI. sAmAnya karIne, tApathathathA-sAdhato sato jema-Avo kutarka kenAthI bAdhI zakAya vAra x " dRSTAntamAtrasaulabhyAttadayaM kena bAdhyatAm / vamAvavAne nAruM pAravArikAn ! " dvA dvA. 23-10 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : AvA duSTa kutarkathI sayuM! (343) che, AlaMbana vinAnA, AdhAra vinAnA, nirmULa che. A daSTAMtanA sAmarthyathI, A daSTAMta AgaLa dharIne kaI ema kutarka kare ke jema A jJAna nirAlaMbana hAI mithyA-khoTA che, tema mRgatRSNAdi gocara bIjA badhA jJAna nirAlaMbana hAI mithyA-khoTA che. jhAMjhavAnA jala nirAlaMbana che, vAstavika che nahiM, paNa mithyA AbhAsarUpa dekhAya che, tema sarva jJAno nirAlaMbana hAI misyA che. Ama kutarka karI daSTAMtanA baLe karIne sarva jJAnonuM nirAlaMbana paNuM, nirAdhArapaNuM, nimaeNLapaNuM kaI sAbita karavA jAya, to tene kezu bAdhita karI zake vAru? keI nahiM. kutarka kaI rIte bAdhita karavo zakaya nathI, enuM A udAharaNa mAtra rajU karyuM mATe AvA uMdhA ravADe caDAvI denAra, unmArge laI janAra, utpathe dorI janAra kutarkane kaye vivekI puruSa Azraya kare ? ane ema tattvasiddhi nathI eTalA mATe kahe che- sarva sarvatra cApnoti yadasmAdasamaJjasam / pratItibAdhitaM loke tadanena na kiMcana // 97 // ethI asamaMjasa badhuM, prApta thAya sarvatra; pratIti bAdhita lokamAM, ethI kAMI na atra. 97 artha -kAraNa ke A kutarkathakI sarva sarvatra prApta thAya che, ke je asamaMjasa (ayathArtha) ane lokamAM pratItithI bAdhita evuM hoya che. eTalA mATe A kutarkathI kAMI nathI, enuM kAMI prayeAjana nathI. vivecana ane Ama kutarka karavAthakI koI prakAre tatvasiddhi thatI nathI, kAraNa ke A kutarkathI te sarva sarvatra prApta thAya che, game tyAM game te kAMI sAdhya thaI zake che. koI eka amuka daSTAMtanA balathI amuka vAta siddha karI, kutarkathI te daSTAMta duSTa sarvatra lAgu pADavAmAM Ave che ! eka lAkaDIe badhAyane hAMkavAmAM kutarkathI saryuM Ave che. A atiprasaMgarUpa hoI asamaMjasa che, ayathArtha che, agya che. vaLI A kutarka to lekamAM paNa pratItithI bAdhita vRtti -sarva-sarva, niravazeSa sAthe ema prakrama che, sarvatra 4-sarvatra vaLI, sarvatra ja vastumAM kAnoti-prApta thAya che, gharamA-je A kutarka thakI, gaNamaMDala-asamaMjasa, (ayathArtha ), atiprasaMgane lIdhe kAtivAdhid DholakamAM pratItithI bAdhita thatuM evuM-tevA prakAranA daSTAMtamAtra sAravaMtapaNAthI, tane vivA-tethI Atho-A kutarkathI kAMI nathI, (enuM kAMI kAma nathI.) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) gadarisamuccaya thAya che, eTale ke lekamAM paNa te mATe pratIti upajatI nathI, khAtrI thatI nathI. kutarkathI siddha karAtI vAta lekene paNa mAnyAmAM AvatI nathI. kAraNa ke temAM mAtra daSTAMta zivAya bIje kAMI sAra raheto nathI. Ama sarvathA AvA niHsAra tuccha kutarkathI kAMI nathI, emAM kAMI mAla nathI. eTale AvA asamaMjasakArI lekapratItithI bAdhita kutarkathI saryuM! " tatkutarkeNa paryAptamasaJjasakAriNA / ___ atIndriyArthasiddhyarthaM nAvakAzo'sya kutracit // .. 23-12. mATe je satyatatvano jijJAsu che evA tatvoSaka AtmAthIe to kayAreya paNuM, koI paNa prakAranA kaMI paNa kutarkane bIlakula koThuM ApavA yogya nathI ja, ema tAtparya che. A aMge pratyeka mumukSue parama AtmAnubhavI zrImad rAjacaMdrajInA A saMketkIrNa vacana hRdayamAM sadA katarI rAkhavA yogya che choDI mata darzana taNe, Agraha tema vika9pa; kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA a5 "zrI Atmasiddhi. kutarka niMdAno sArAMza ane A vacanano jANe pratini karatA hoya-paDaze pADatA hoya, ema bhagavAna zAstrakAra maharSi haribhadrasUrijIe A kutakarUpa viSama grahanA tyAga para ATalo badhA bhAra mUkyo che, sarva prakArane Agraha-abhinivezano atyaMta niSedha karyo che. kAraNa ke A kutarka viSama grahanI khUba niMdA karatAM, teozrIe spaSTa darzAvyuM ke-A kutarka, (1) bodha pratye rogarUpa che, (2) zamane-AtmazAMtine apAyarUpa che, (3) zraddhAno bhaMga karanAra che, (4) mithyA abhimAna upajAvanAra che, ane (5) Ama te cittane aneka prakAre bhAvazatru-paramArtharipu che, mATe temAM abhiniveza karavo mumukSune yegya nathI. (6) sarva vikalpa avidyAsaMgata che, ane tenI cejanAzeThavaNa karanAra A kutarka che, mATe tethI zuM kAma che? (7) A sarve kutarka jAtiprAya eTale dUSaNabhAsapradhAna che, pratItithI ane phalathI bAdhita che. dUra rahelAne hAthI haNe? ke nikaTa rahelAne? tenA jevA vediyAveDAnI jema. (8) vaLI A kutarkamAM chevaTano javAba svabhAva" che. ane A svabhAva te tatvathI chadmasthAne gocara nathI, kAraNa ke anyathI te anya prakAre kalpavAmAM Ave che. jemake agni bhIMjave che, pANI baLe che, ItyAdi. (9) Ama sarvatra lekapratItithI bAdhita evuM daSTAMta sulabha che, te pachI AvA dAMtapradhAna kutarkane keNu vArI zake ? jemake-be caMdra ne svapnavijJAnanA udAharaNanA bala uparathI UThato kutarka sarva jJAnenuM nirAlaMbanapaNuM sAdhe che! (10) Ama lokapratItithI bAdhita evuM sarva kAMI paNa asamaMjasa kutarkathI sarvatra prApta thAya che. kutarkathI game tevuM agaDaM. bagaDe game tyAM sAbIta thaI zake che! to pachI AvA aniSTa duSTa kutarkanuM zuM prayojana che? Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : atIndriya artha zuSka takane aviSaya ( 345) mATe AvA kuvarkagrahano-kadAgrahano tRNanI jema tyAga karavo e ja udArabuddhi mumukSujanane ucita che, ane ema je kare che, "tene pativratA kulIna strInI jema guNAnurakta yazalakSamI kadI choDatI nathI. " ane Avo niMgha A duSTa, aniSTa, asat e kutarka viSama graha, atre A draSTimAM adyasaMvedyapadano jaya thatAM ApoApa TaLe che. / iti kutarkaviSamagrahanindAdhikAraH / atadriya arthasiddhiupAya ane ahIM A ema che, eTalA mATe kahe che- atIndriyArthasiddhyarthaM yathAlocitakAriNAm / prayAsaH zuSkatakesya na cAsau gocaraH kvacit / / 98 // sicartha atIndriyAthanI, prekSAvaMta prayAsa ne te gocara kayAMya nA, zuSka tarkane khAsa. 98 artha-joI vicArIne vartanArA prekSAvaMta janone prayAsa atIndriya arthanI siddhine arthe hoya che, ane te atIndriya artha te kavacit paNa zuSka taka ne gocara (viSaya) hete nathI. vivecana je prekSAvaMta vicAravAnuM ja che, te vivekIone prayAsa atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che. dharma, AtmA Adi atIndriya artha che, eTale ke indriyane agocara che, iMdriyajJAnavaDe jANI zakAtA nathI. tyAM go-cara nathI, arthAta ge eTale idriya, tene cara-saMcAra nathI, gati-prasAra nathI. AvA atIndriya, iMdriyajJAnathI para evA dharma-AtmA Adi arthanuM svarUpa vAstavika rIte kevuM che? te jANavA mATe, samajavA mATe ne siddha karavA mATe vicAravaMta vivekI puruSe satata prayatnazIla rahe che, nRtti:- atIndrizAsiddhArtha atIndriya arthanI siddhine arthe, dharma AdinI siddhi arthe ema artha che, pathArAvALAT-thAlacitakArIone prekSAva tane, pravAsa-prayAsa, pravRtti utkarSa hoya che. suta-adhikRta zuSka tarkane, vAta-ane nathI hota te atIndriya artha, jovA-gocara, viSaya, ji-kavacita, kayAMya paNa. + " idaM vidastattvamudAravuddhi rasagrahaM ystRnnvjhaati| kAti nainaM 34 va cova junAgu thataM tharathIH " zrI adhyAtmasAra. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346 ) gadarisasuccaya mathe che, ane ema karatAM teone AtmA-dharma Adi padArthanA atInidrayapaNAnI vizeSa pratIti thAya che. te A prakAre - iMdriya" eTale IMdra saMbaMdhinI. Idra eTale AtmA jeno svAmI che te Idriya, athavA je potapotAnA niyata kSetramAM ahamidranI jema sarva sattAdhIza thaIne vate che te indriya. tenA kSetramAM bIjAnuM kaMI cAlatuM nathI ne bIjAnA kSetramAM IMdrane IMdra tenuM kaMI cAlatuM nathI. pitapotAnI kSetramaryAdAnI bahAra kaI indriyanI AtmA sattA cAlatI nathI. jemake-AMkha dekhavAnuM ja kAma karI zake che, kAna sAMbhaLavAnuM ja kAma karI zake che. AMkhathI saMbhaLAtuM nathI, ke kAnathI dekhAtuM nathI. Ama pratyeka indriyanI sattA nAnA ThAkaraDAnI peThe potAnA nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che. AvI sarva iMdriyanI sattAthI je para che, te indriyane paNa je iMdra-adhiSThAtA svAmI che, te "AtmA" nAmathI oLakhAtI vastu che. atre koI ema zaMkA kare ke-AmA jevI kaI vastu ja nathI, kAraNa ke te daSTimAM AvatuM nathI-najare caDato nathI, tenuM koIpaNa rUpa jaNAtuM nathI, temaja tene bIje koI paNa anubhava thato nathI. mATe jIvanuM svarUpa che ja nahiM. athavA nathI daSTimAM deha ja AtmA che, athavA idriya-prANa e AtmA che, AtmA jUdo Avata" mAnavo e mithyA che, kAraNa ke tenuM jUhuM eMdhANa nathI. vaLI je te AtmA hoya te te kema jaNAtuM nathI? je te hoya to ghaTa-paTa vagerenI jema jaNA joIe, mATe AtmA jevA keI padArtha nathI. ane te pachI mekSane upAya paNa mithyA che-phegaTa che. nathI daSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa, bIje paNa anubhava nahiM, tethI na jIvavarUpa. athavA deha ja AtamA, athavA Idriya prANa; mithyA jUdo mAna, nahiM juduM eMdhANa. vaLI je AtmA heya te, jaNAya te nahiM kema? jaNAya che te hoya te, ghaTa paTa Adi jema. mATe che nahiM AtamA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkAtaNe, sama jAva sAdu pAya, " zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi, Ama koI dehAmavAdI ke jaDavAdI dalIla kare te keTalI badhI pikaLa che, e upara kahelA indriyanA svarUpa parathI raheje samajI zakAya che. kAraNa ke je draSTine paNa draSTA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH AtmAdi atIMdriya artha Agamagocara ( 347) che, je rUpane jANanAro che, tene daSTi kema dekhI zakaze vAru? sarva "je draSTA che iMdriyothI para evo abAdhya anubhava je bAkI rahe che, te ja jIvanuM draSTine " svarUpa che. pratyeka indriyane te pitA potAnA viSaya pUratuM ja jJAna hoya che, paNa AtmAne to pAMca iMdriyanA viSayanuM bhAna hoya che. deha te AtmAne jANato nathI, indriya ke prANa tene jANatA nathI, paNa khuda AtmAnI sattA vaDe karIne ja te deha Idriya ne prANa tipitAnA niyata kAryamAM pravarte che. AtmA e badhA yaMtrane calAvanAra yaMtravAhaka che. Ama sarva avasthAmAM je sadAya tyAre-jUdA ja jaNAya che, jude ja tarI Ave che, je pragaTarUpa caitanyamaya che, te AtmA che; ane e ja enuM sadAya eMdhANa che-oLakhavAnI nIzAnI che. bAkI dehAdhyAsane lIdhe AtmA deha samAna bhAse che, paNa te banne pragaTa lakSaNa uparathI bhinna che -"jema asi ne myAna" bhinna che-jUdA che tema. "je daSTa che daSTine, je jANe che rUpa abAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. che Idriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna paMca iMdrinA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. deha na jANe tehane, jANe na Idriya prANa AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. sarva avasthAne viSe, jyAre sadA jaNAya pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya. bhAe dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna, paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna paNa te banne bhinna che, jema asi ne mAna." (juo ) zrImad rAjacaMdrakRta zrI Atmasiddhi, Ama AtmAdi arthanuM atIndriyapaNuM sAbita thAya che. ane te atIndriya padArtha te kavacita paNa prastuta zuSka tarkano viSaya nathI hotuM. sukA, nIrasa, vitaMDAvAda jevA kerAdhAkaDa tarkathI kadI paNa atIndriya arthanI siddhi thatI nathI. mATe evA aprajanabhUta, ISTa siddhine nahiM sAdhanArA, ane ulaTA AtmArthane hAnirUpabAdhArUpa thai vyomeha upajAvanArA zuSka tarkane kaye vicAravaMta AtmAthI puruSa seve? Adare? koI vicAravAna vivekI jIva to tene dUrathI paNa spaze ja nahiM. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348) gadaSTisamuccaya gocarastvAgamasyaiva tatastadupalabdhitaH / candrasUryoparAgAdisaMvAdyAgamadarzanAt // 99 / / paNa atIndriya artha te, Agama gocara hoya; teha thakI te arthanI upalabdhi ahiM jAya; caMdra-sUrya grahaNadine, maLatuM Ave jeha; evA Agamadarzane, heya nahiM saMdeha. 09 artha-paraMtu te atIndriya artha Agamane ja gocara hoya che,-tenA thakI te atIndriya arthanI upalabdhi (jANa paNuM ) thAya che teTalA mATe. kAraNa ke caMdra-sUryanA grahaNa vagerene saMvAdI-maLatA AvatA AgamanuM darzana thAya che. vivecana ukta atIndriya artha je kaIne paNa gocara hoya te te Agamane ja che. kAraNa ke atIndriya eTale ke iMdriyone agamya evA viSayanuM jANapaNuM AgamathI thAya che. jemake AgamadvArA ema jANavAmAM Ave che ke amuka divase, amuka vakhate atIndriya artha caMdragrahaNa thaze, sUryagraDaNa thaze, ityAdi. ane te ja AgamavANI Agamagocara pramANe tene maLatA AvatA ja samaye caMdragrahaNa-sUryagrahaNa (Eclipse) Adi pratyakSa dekhAya che. Ama Agamakathanano pratyakSa sAthe saMvAda Ave che, meLa khAya che. eTale A sthala daSTAMta uparathI atIndriya arthanI vAta e Agamano viSaya che, ema siddha thAya che. jo ke A caMdragrahaNAdi lokika artha che, ema bhAvavA yogya che, chatAM atIndriya haI daSTAMtarUpe atre rajU karela che. je je viSayamAM niSNAta hoya te viSayamAM tenuM vacana ja pramANabhUta gaNAya, te sAmAnya niyama pramANe atIndriya viSayamAM atIndriya jJAnI evA Asa puruSa pramANa bhUta hei, tenuM ja vacana pramANa che. ane Asa puruSanuM vacana tenuM nAma ja "Agama" che. tenI pratyakSa pratIti Ape evuM grahaNanuM daSTAMta atra ApyuM che. paNa A te laukika padArtha che. paNa alokika evA atIndriya AtmapadArthanA saMbaMdhamAM paNa A Ama ja pramANabhUta che. kAraNa ke te gIzvare AtmasvarUpanuM sAkSAt darzana karI tenI prApti karI vRtti - jorAsu-paNa gocara te, Ajanava-Agamane ja, atIndriya artha te Agamane ja gocara hoya che. kayAMthI? te mATe kahyuM-tata tadupaTTazvitaH-tenA thakI-Agama thakI te atIndriya arthanI upalabdhine lIdhe. e ja kahe che- vAraMvAdhAmanA-caMdra-sUryanA uparAga (grahaNa) Adine saMvAdI-barAbara maLatA AvatA evA AgamanA darzana uparathI. A laukika artha che ema, bhAvavuM. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprANi atIndriya artha satazrAddha zIlavAna yegI jANe (349) che, ane tathArUpa anubhava karI pote sahaja AtmasvarUpa evA sAkSAt "prabhu" banyA che, ane jevuM AtmasvarUpa temaNe dIThuM tevuM yathArtha paNe temaNe kahI dekhADayuM che. eTale AvA - AtmadraSTA nirdoSa AtmAnabhavI prApta puruSa A bAbatamAM pramANabhUta che, Ama che, parama vizvAsa karavA gya che. lekavyavahAramAM paNa jema koI sAcA pramANika manuSyano loke vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhe, tema paramArthamAM paNa A sAcA pramANika sapuruSa vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhavA yogya che, "tahari' karavA yogya che. parama tavaMdaNA zrImad rAjacaMdrajIe bhAkhyuM che ke - "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAne teha jeNe anubhavyuM."--mAkSamALA pATha 67 ane Ama paNa te ja ke jenA doSa ne AvaraNa TaLyA hoya. jenA rAga-dveSamohAdi doSa ane jJAna-darzana AvaraNa TaLyA che, te ja puruSa "Ata" hovA gya che. kAraNa ke jJAnane AvaraNa heya te apUrNa jJAnane lIdhe tenuM vacana "Asa keNu?" asatya paNa hoya, ne tenA para vizvAsa mUkI zakAya nahiM. ane rAga zreSa-mahAdi hoya to tethI paNa asatya vadavAno prasaMga Ave, eTale paNa vizvAsa rAkhI zakAya nahiM. paNa nirAvaraNa jJAna hoya ane rAgadveSarahitapaNuM-nirdoSapaNuM hoya, te ja tenuM vacana saMpUrNa satya hAI vizvAsapAtra hoya-Asa hoya. eTale je kaI sarvajJa vitarAga hoya te ja Ata che, ne tenuM vacana ja Apta che, arthAt parama pramANabhUta heI parama vizvAsapAtra che. ane AvuM je Aptavacana te ja Agama athavA vizvAsapAtra evuM zAstra che. upasaMhAra karatAM kahe che- etatpradhAnaH sacchrAddhaH zIlavAn yogttprH|| jAnAtyatIndriyAnAMstathA cAha mahAmatiH // 10 // vruttiH-gvastradhAna -A AgamapradhAna, nadabrAddha-satazrAddha, sata bahAvaMta prAjJa, NIDhavAnazIlavAna, paradrohathI viratimAna, cAtapura -ogatatpara, sadA temAM abhiyA-ta5ra, evA prakArane hei, jJAnAyatIndriyAnana-atIndriya arthone, dharmAdine jANe che, tathA jAda mAnati --ane tevA prakAre mahAmatie pataMjalie kahyuM che - * "rokavAyonirvivAdasyatarAyanAtA. kvacidyathA svahetubhyo bahirantarmalakSayaH // " -samaMtabhadrAcAryajIkRta AptamImAMsA, Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350 ) zrutapradhAna sattrAddha ne, yAgapara zIlavAna; artha atIndriya jANatA, kahe mahAmatimAnaH- 100 aH--A AgamapradhAna, sazrAddha ( sazraddhAvata ), zIlavAn evA yeAgatatpara puruSa, atIndriya ane jANe che. ane tevA prakAre mahAmatie ( patajalie ) kahyuM che:~ vivecana A AgamapradhAna eTale ke Agama jene mana pradhAna-mukhya che, evA satprAddha zIlavAn ne ceAgatapara thai atIndriya arthAne jANe che. ane tevA prakAre mahAmati patajalie paNa kahyuM che. uparamAM atIndriya viSayamAM pramANabhUta atIdriya arthA evuM je Agama arthAt Asavacana kahyuM, te jene mana pradhAna che, mukhya koNa jANe ? che, sarvopari che, evA puruSa sazrAddha athavA sazraddhAvaMta kahevAya che. evA sazrAddha zIlavAn thAya che eTale ke paradrothI virAma pAme che, ane yogasAdhanamAM tatpara rahI dharma-AtmA Adi atIndriya ane jANe che. AgalA aAkamAM atIndriya viSayanI bAbatamAM brahmaNanA dAMta uparathI AgamanuM Apta vacananuM pramANabhUtapaNuM batAvyuM. AvuM Agamavacana jene mana pradhAna che, te AjJApradhAna puruSa sat zrAdkaDeAya che. kAraNa ke te sat vacana pratye sat zraddhA-daDha vizvAsa-sthira AsthA dharAve che, ane satra sat puruSanA vacanane AgaLa karI prava`vAnI utkaTa icchA dharAve che. Ama AtmakalyANanA icchanAra mumukSue sauthI prathama 'AjJApradhAna' thavu joie, kAraNa ke 'AjJAthI dharma ane AjJAthI tapa '-ema zAstravacana che. satpuruSanI AjJA vinAnI A jIvano dAna-tapa-zIla Adi kriyA paNa jIvane khAdhaka thaI ulaTI bhavaupAdhi kare che, mATe atre zAstrakAra maharSie AjJApradhAnapaNA guNune * sauthI prathama mUkayeA che. Ave! AjJApradhAna heAya te ja sat zrAddha '-sat zraddhALu thai zake che. AjJApradhAna sahyAd 66 prabhu AgrA bhakate lIna, tiSNe devacaMdra ANA raMge citta dharIje, devacaMdra pada zIghra 66 yogadRSTisamuccaya kIna. " varIje. "--zrI devacaMdrajI AvA je sazrAddha hAya che te pachI yathAzakti AgamanI AjJA pramANe cAlavA tatpara mane che. ane AgamanI mukhya AjJA teA zIla' sevavAnI che. 'zIla ` eTale AtmasvabhAva; parabhAva-vibhAva pratye gamana karavAthI-vyabhicAra karavAthI te zIlanA bhaMga thAya che, mATe parabhAva-vibhAva pratye vyabhicArathI zIlabhaMga na karatAM, AtmavabhAvamAM rahI 'zIla'pALavu evI mukhya zAstra AjJA che. ane tevA zIlanA pAlana mATe ahiMsA satya Adi paMcazIla parama zIlasevana Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi tattva prAptino AgamAdi vividha upAya (351) upakArI che, mATe tenuM pAlana karavuM evI zAstrajJA che. A AjJAne anusarIne satvazrAddha mumukSu puruSa yathAzakti ahiMsA-satyAdi zIlanA pAlanamAM tatpara bane che, ane jema bane tema parabhAva-vibhAvano tyAga karI AtmasvabhAvamAM rahevA prayatnazIla bane che. Ama te "zIlavAna" hoya che. ane Ama je satazrAddha zIlavAna-saMyamI hoya che, te pachI yegano adhikArI banI gatatpara hoya che, AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa yogane sAdhavA pravarte che. ane tema gatatpara thatAM tene divya gIjJAnanI prAptithI atIndriya arthonuM jJAna thAya che, sAkSAtkAra thAya che. zuM? te ke- AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / vidhA prakalpayanprajJAM labhate tatvamuttamam // 101 // AgamathI anumAnathI, gAbhyAsa rase ya; prajJA trividha jatAM, uttama tatva lahe ya. 101. artha - AgamathI, anumAnathI ane yogAbhyAsanA rasathI,-ema traNa prakAre prajJAne praka9patAM- jatAM uttama tatvane pAme che. vivecana muni pataMjali kahe che ke- uttama tatvanI prApti traNa prakAre prajJAne prajatAM thAya che: (1) AgamathI, (2) anumAnathI, ane (3) yogAbhyAsanA rasathI." prajJAne- buddhine AgamamAM javAthI, Akha puruSanA vacanamAM joDavAthI uttama uttama tava tatvanI prApti thAya che. anumAna eTale liMga uparathI liMganuM prApti traNa jJAna, temAM paNa prajJAne prajatAM uttama tatvanI prApti thAya che. ane prakAre gAbhyAsa eTale vihita anuSThAnanA abhyAsarasamAM paNa prajJAne prajita karatAM uttama tatvanI prApti thAya che. Ama traNa prakAre AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsarasathI,-e ukata anukrame ja prajJAne prajatAM vRtti-sAmena-AgamathI, AmavacanarUpa lakSaNavALA AgamathI, anumAna-anumAnathI, liMga uparathI liMgInA jJAnarUpa anumAnathI, nAthANasena -ane yogAbhyAsanA rasathI, vihita anuSThAnarUpa yogAbhyAsanA rasathI, tridhA pravAhajUthabrazAM-traNa prakAre prajJAne praka5to,ukta krame ja, kAraNa ke anyathA to pravRttinI asiddhi che, tethI karIne. te zuM? to ke-jamate taravamuttamam-uttama tatva pAme che -pApa-saMmehanI nivRttine lIdhe, mRtAdi bhede karIne. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (352 ) uttama tattvane pAme che, eTale ke pApa-samAhanI nivRtti thakI uttama tattvanI prApti thAya che. bIjI rIte pravRtti karatAM tattvanI 1. atre tattvaprAptinA sauthI prathama upAya Agama che, kAraNa ke Agama e tattvanuM sAkSAt dana jeNe karyuM che evA AtmAnubhavI satpuruSanuM vacana che. tevA parama prajJAvaMta tattvadraSTAMtA vacanAmRtamAM buddhine yeAjavAthI arthAta satpuruSanA vacananI buddhipUrva ka-samajaNapUrvaka ArAdhanAthI uttama tattvanI prApti jarUra thAya. 2. tattvaprAptinA bIjo upAya anumAna arthAta sanyAyasa panna yuktivAda che. A yuktivAdamAM prajJAnA prayAga karavAthI athAt sanmatiyukta tarka karavAthI tattvanI vizeSa parIkSA thAya che, vizeSa cakAsaNI thAya che, ane yuktinI kasoTImAMthI pAra utaratAM tattvanI atyaMta daDhatA thAya che, sanmatitarkanuM yathAyeAgya samAdhAna thatAM tattvavinizcaya thAya che. paNa A yuktivAda sanyAyasa panna hAvA joie. jema nyAyamUrtti niSpakSapAtapaNuM-nirAgrahapaNuM-madhyasthatAthI satya nyAya tAle, tema sanmati parIkSake niSpakSapAtapaNe, nirAgrahapaNe, madhyasthatAthI tattvanA teAla karI, sunyAyasa Mpanna yuktiyukta pakSanA ja mukta kaMThe svIkAra karavA joIe,-jema A yAgannisamuccaya zAstranA kartA maharSi hirabhadrasUrijIe kahI dekhADayu che ne karI dekhADayu che tema; athavA meAkSamALA nAmaka darzonaprabhAvaka graMthamAM zrImad rAjacaMdrajIe pradarzita karyu che tema. yogadadisamuccaya zrutAdinA bhede karIne prApti thatI nathI. " pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu | yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH || --zrI haribhadrAcAya jI. dd temaja A yuktivAda AgamathI viruddha na hAvA joie, paNa aviruddha hAvA joie, Agamane anukULa hovA joie. kAraNa Agama e sAkSAt tattvadraSTA puruSanuM vacana heAi, tenuM sthAna yukti karatAM ghaNuM uMcuM che. eTale AgameAkta tattvanuM suyuktithI pratiSThApana karavAmAM bAdha nathI, paNa utthApana karavAmAM jarUra bAdha che. ane eTalA mATe ja atre AgamanuM sthAna prathama mUkyuM che. 3. tathA tattvaprAptinA trIjo upAya ceAgAbhyAsa rasa che. satazAstramAM je cAgaanuSThAna vihita che, tenA rasapUrvaka abhyAsathI uttama tattvanI prApti thAya che. zAstramAM je cegasAdhana arthAta dharmabyApAra vidhAna khatAvyA che, tenA puna: puna: AsevanarUpa abhyAsamAM rasa laI mati joDavAthI AtmAnI pariNati vizuddha thAya che, ane prajJA nila bane che, tethI tattvanA camakArA temAM bhAsyamAna thAya che. atre 'rasa ' zabdathI ceAgAbhyAsamAM ekarasatArUpa-tanmayatArUpa bhAva sUcanmyA che. A ceAgAbhyAsanuM sthAna atre Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : savAmAM bheda nathI, chatAM atibhakatone maha! (353) trIjuM mUkyuM che, tenuM kAraNa A gAbhyAsa zAstraAjJA pramANe temAM batAvela vidhi anusAra hovo joIe temaja Agamane anukULa yuktithI yukta e he joIe, svachaMda pramANe na hai joIe. Ama tavaprAptimAM A traNa upAyanuM ukta anukrame pUrvApara pradhAnapaNuM che. prathama sthAna AgamanuM, pachI anumAnanuM, ane pachI yogAbhyAsarasanuM che, kAraNa ke AgaLa AgaLanuM sthAna hoya to ja pAchaluM zobhe che. mATe mumukSu Agamavacanane daDha zraddhAthI mAnya karI, yuktithI tenI cakAsaNI karI buddhipUrvaka barAbara samajIne, tadanusAra je rasapUrvaka gAbhyAsa kare te tene avazya uttama tavanI prApti thAya, ema tAtparya che. pahelAM zraddhA, pachI buddhi, ane pachI rasapUrvaka pravRtti A anukrame traNe maLe, te tatvakAryanI siddhi sAMpaDe. || rati atIvivANigiAjAdhiH sarvajJa tattva abhedaH sarvajJavAdI abheda adhikAra A ja artha kahe che- na tattvato bhinnamatAH sarvajJA bahavo ytH| mohastadadhimuktInAM tadbhedAzrayaNaM tataH // 102 / / sarvo bahu tatvathI, nathI bhinna matavAsa; bheda mAne meha che, atibhaktone tAsa. 102 artha -kAraNa ke ghaNuM sarva tatvathI bhinna matavALA nathI, tethI karIne tenA bhedane Azraya kare te tenA atibhaktono-dAsone moha che. vRtti - taravattA-na tattvathI, paramArthathI, mimatA-bhinna matavALA, bhinna abhiprAyavALA, vaijJA vadavo thata:-kAraNa ke bahu sarvajJA, moTTaadhamujInAM-moha che tenA atibhaktone, satizaya zrAddhane, tarAthai-tenA bhedane Azraya kare che, sarvattanA bhedanuM aMgIkaraNa, tataHtethI karIne. * A dIprAdaSTinuM varNana aneka hRdayaMgama zAstrIya carcAvALuM ghaNuM lAMbu hoI, viSayanI vizadatA ane vAMcakanI sugamatA arthe atre A mukhya adhikAro ane tenA aMtarAdhikAronA vibhAganI cejanA , meM prayojI che. - bhagavAnadAsa, Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) yogadaSTisamuccaya vivecana "nahiM sarva jU AjI, tehanA vaLI dAsa."--. da. sakjhA. 4-14. uparamAM AgamanI athavA zAstranI pradhAnatA ane tenI zraddhA para khAsa bhAra mUkyo, te pachI kayA zAstranI zraddhA karavI ? kAraNa ke zAstronuM paNa bhinnapaNuM che, ema svAbhAvika prazna UThavAno saMbhava che. teno atra uttara Ape che ke tatvathI dharmavAdanI apekSAe joIe to zAstrano bheda paNa nathI, kAraNa ke tenA zAstAmAM bheda nathI. paNa skUlabuddhi janene tenA bhedanuM abhimAna thAya che, te te te te nayanI apekSAe dezanAbhedane lIdhe ja che. Ama te te dharma-zAstranA praNetA je sarvajJa bheda aneka sarvajJo che, te tatvathI-paramArthathI vicAratAM kAMI bhinna matavALA, kapanA ati bhinna abhiprAyavALA nathI; teomAM kaI paNa jAtano matabheda kiMvA bhaktane meha abhiprAyabheda nathI. eTalA mATe te te sarvone bhajanArA je sarva bhakato che, zraddhALu zrAddhajano che, te sarvemAM kaI paNa prakAranA matabhedano avakAza raheto nathI. chatAM paNa te te sarvajJanA koI atibhakta-atizraddhALuo je te sarvajJomAM bhedanI kalpanA kare, bhinnatA-jUdAI mAne, to te kevala te atibhakatono meha ja-ajJAna ja che, ema kahevuM paDaze. kAraNa ke teo bhaktinA atirekamAM ne zraddhAnI aMdhatAmAM dharmajhanUnanA AvezathI viveka bhUlI jaI tevA prakAre mithyA ka9panA kare che. paNa vAstavika rIte joIe te anaMta sarvajJo paNa eka abhinna svarUpa che. mATe temAM bhinnatA karavI te mAtra mohano vilAsa che, kevala brAMti ja che. mATe je ArAdhya-upAsya evA sarvajJamAM bheda nathI, to pachI ArAdhaka evA sarvajJa bhaktomAM paNa kaI bheda hovo ghaTato nathI. pitAnA ArAdhya-pUjya puruSane sarvajJa ne sarvotkRSTa mAnavAne mAnavasvabhAva che, mAnavasulabha nabaLAI che. eTale pote mAnelA sarvajJanuM sthAna bIjA badhAthI caDhI. yAtuM che ema sAbita karavA Icchato te tenuM bhinnapaNuM kapavAne saheje lalacAya che, ane pitAnA ISTa deva pratyenA daSTirAgathI aMdha thaI tathA prakAre bhinna kalapanAne Agraha kare che. A daNirAgamAMthI zraddhA-bhaktinA atirekane lIdhe vadhAre paDatA utsAhI atibhaktone AMdhaLuM dhArmika jhanUna pragaTe che, ane tethI dharmane nAme nAnA prakAranA jhaghaDA utpanna thAya che. Ama A bhedakalpanA aniSTa paraMparAnuM mUla thaI paDe che. abhinaMdana jina darizaNa tarasiya, darizaNa durlabha deva, mata mata bhede re jaI pUchiye, sau thApe ahameva."-zrI AnaMdaghanajI, taravataH zAstramethya ja zArAmametA madustAdhimunA sAthai tataH " dvA dvA, 23-14 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdraSTi : pAramArthika satta vyaktibheda chatAM eka ja kevI rIte ? te mATe kahe che sarvajJo nAma yaH kazcitpAramArthika eva hi / sa eka eva sarvatra vyaktibhede'pi tattvataH // 103 // sarvajJa nAme je ko, pAramArthika ja atra; vyakti bhedde paNa tattvatho, te ekaja satra. 103 artha:- sarvajJa ' nAmanA je kAI pAramArthika ja evA che, te vyaktise chatAM, tattvathI sarvatra eka ja che. vivecana " uparamAM kahyuM ke sAmAM bheda nathI, te kevI rIte ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che:-- sana ' nAmathI eLakhate je kAI paNa pAramArthika ja, sAcesAce, nirupacarita saCjJa hAya, te vyaktibheda chatAM tattvathI satra eka ja che. vyaktibheda chatAM te sAcA pAramArthika sajJane bhale pachI at, jina, buddha, ziva, sarvajJa abheda zakara vagere game te nAma ApavAmAM Avyu. hAya, chatAM tattvathI sarvajJapaNAe karIne te satra ekaja che. te RSabha jina Adi vyaktibhedanI apekSAe bhale bhinna bhinna hAya, tApaNu pAramArthika sarvajJapaNArUpa eka sAmAnya lakSaNathI joIe te te tattvathI jAtanI apekSAe sa` sthaLe eka ja che, temAM bhedanA avakAza cheja nahi. "mukto buddho'rhanvApi yadvaizvaryeNa samanvitaH / tadIzvaraH sa eva syAtsaMjJAbhedo'tra kevalam // ,, (355) --zrI yAgabindu " ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna....lalanA, jina arihA tIrthaMkara, cetisarUpa asamAna....valanA. zrI supArjina vaMdIe, --zrI AnadradhanajI, nAma game te hoya ke vyakti game te DaeNAya, paNa sAcuM' paramA hAya, teA anaMta sarvajJA paNa eka svarUpa che. Ama anaMta "2" vRtti ---sarvajJo nAma caH zrcit-sarvajJa nAme je kAi at Adi, nAmAviSTha va dipAramArthika ja che, niruparitaja che, sa ja va sayaMtra-te satra ekaja che,-sarvajJapaNA thakI, ryAstame isattvataH vyaktine chatAM,-tattvayI. RSabhAdipa vyaktibheda chatAM. sat sava jJapaNuM kevalajJAnInA paNa Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (356) gadaSTisamuccaya kevalajJAnasvarUpamAM bheda nathI, kAraNake kevalajJAnI sarvajJa sarva kAMI jANe che. tenA asaMkhya pradezAtmaka AtmakSetramAM anaMta payayanuM sthAna che, ane tenI azeSa-saMpUrNa jJAyaka zakti pUrNa kakSAe pragaTI che, tethI te sarva kAMI vizeSa jANe che, sarva prameyapramANa tenuM kevalajJAna hoya che. "kSetra asaMkhya pradeza, anaMta paryAya niveza; jANuga zakti azeSa, tehathI jANere kAMI sakala vizeSa re... jimuMdA tArA nAmathI mana bhIne. sarva prameya pramANa, jasa kevalanANa pahANa tiNe kevalanANuM abhivANa, jasa dhyAve re kAMI munivara jhANuM rejimuMdA." -zrI devacaMdrajI. pratipattistatastasya sAmAnyenaiva yAvatAM / te sarve'pi tamApannA iti nyAyagatiH parA // 104 // tethI pratipatti tehanI, jenI sAmAnya ja; te sarve Azrita tehane, parA nyAyagati eja. 104 artha:-tethI karIne te mukhya sarvajJanI jeTalAone sAmAnyathI ja pratipatti (mAnyatA) che, te sarveya tene Azrita che, ema parA nyAyagati che. vivecana Ama vyaktibheda chatAM sarvajJa eka ja che, tethI karIne A sarvajJAna sAmAnyathI ja jeTalAo svIkAra karatA hoya, te sarve te sarvajJane ja Apanna che, Azrita che, evI nyAyanI parA gati che. kAraNa ke jema manuSya lakSaNa jenA jenAmAM hoya, mukhya sarvajJanA tene tene sAmAnyathI ja "manuSya" tarIke svIkAra karavo e nyAyanI bhakata abheda paddhati che; tema sarvajJanuM lakSaNa jenA jenAmAM hoya, tene teno sAmAnya nyathI "sarvajJa" tarIke svIkAra karavo e nyAyanI rIti che. ane Ama jeTalA jeTalA bhinna bhinna matavAdIo-dArzanike sAmAnyapaNathI ja te sarvajJane svIkAra karatA hoya, mAnyatA dharAvatA hoya, te sarveya mukhyaja-pAramArthika ja evA te vRtti -pratigttaH tattaH-tethI karIne pratipatti, tarA-tenI, sarvajJanI, sAmAjaiiva sAmAnyathI ja, cAvatAM-jeTalAenI, jeTalA taMtrAntarInI ( anya anya darzanIonI ) paNa, te sarva-te sarveya, tamannA -te mukhya sattane ja A panna-Azrita che, ruta cAyata evI parA nyAyagati che -te sivAya tenI pratipattinI asiddhi che mATe. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : sAmAnyathI sarvajJane mAnanArA abheda (357) eka sarvajJane ja mAnya kare che, mAne che, ema nyAyathI sAbita thAya che. mATe sarvasane mAnanArA jUdA jUdA darzanavAdIo paNa sarva kaI eka svarUpa ja che, abheda svarUpa ja che. Ama sarvajJane bhajanArA bhaktomAM paNa bheda ho saMbhavatA ja nathI. vizeSastu punastasya kaatsnyenaasrvdrshibhiH| sarvaina jJAyate tena tamApanno na kazcana // 105 // asarvadaza sarvane, vizeSa paNa tene ya; pUrNa jaNAya nate thakI, tene prApta na keya. 105 artha ane te sarvAno vizeSa-bheda to saMpUrNapaNe sarva asarvadazIone jANa vAmAM Avato nathI, tethI karIne te sarvajJane prApta thayela e koI (asarvadazI ) che nahiM. vivecana uparamAM sAmAnyathI sarvajJanuM ekapaNuM kahyuM. have koI kaheze ke vizeSathI temAM bheda haze. teno uttara atre kahe che:-te sarvasane vizeSa-bheda te asarvadazI evA sarva pramAtRonA jANavAmAM saMpUrNa paNe AvI zakato nathI. kAraNa ke te pote asavadazI asarvadazI asarvajJa hovAthI, tenuM sarva darzana teone thatuM nathI, vizeSa saMpUrNa eTale te sarvajJanA vizeSanuM-bhedanuM jJAna teone kema thaI zake ? ane kema jANe? sAmAnya evuM darzana thatuM hoya te paNa vizeSa evA tenA jJAnamAM teonI gati hotI nathI. Ama sarvajJanuM svarUpa ciMtavanArA sarva asarvadazIone tenA saMpUrNa vizeSa svarUpanuM bhAna thavuM saMbhavatuM nathI. kAraNa ke saMpUrNa ne saMpUrNane khyAla AvI zake, paNa apUrNane saMpUrNane khyAla kema AvI zake ? eTale te te darzana pramANe A sarvajJa saMbaMdhI je bheda kalpanA karavAmAM Ave che, te paNa nirarthaka che. jemake-zeva leke tene anAdiyuddha ne sarvagata kahe che, jene sAdi ne asarvagata kahe che, boddho pratikSaNa bhaMgura kahe che, ItyAdi je bheda kapAya che te nakAmo che. kAraNa ke-(1) tenA vizeSanuM parijJAna eTale ke sarvathA sarva prakAre jJAna chadmasthane thaI zakatuM nathI. (2) yuktionA jAtivAdane lIdhe prAye virodha hoya che, vRtti -vizag-vizeSa to, bheda che. punaH vaLI, tA-te sarvane, na-kArathI, saMpUrNapaNe, avardhama:-asarvadaza pramAtRothI, sarve, na jJAca-nathI jANavAmAM Avate,tenA adarzanane lIdhe; darzana sate paNa tenA jJAnanI agatine lIdhe, darzana hoya te paNa tenA jJAna pratye gati hotI nathI tethI karIne, teja-te kAraNathI, taM-te sarvane, Ava:-pratipanna, prApta thayelo, na jazcana-koI asarvadaza nathI. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) yogadarisamuccaya eTale anumAnarUpa yuktionA paraspara viruddhapaNAthI eka bIjAnuM khaMDana kare che, sAMkhya ne zaiva bauddhanuM khaMDana kare che, to bauddha sAMkhya ne zavanuM pratikhaMDana kare che. Ama khaMDanamaMDana paraMparA cAlyA kare che, ne A praznane niveDo kaI rIte Avato nathI, ane ghANane bela jyAMne tyAM paDyo rahe che! (3) ane bhAvathI phalane abheda che, eTale ke paramArthathI phaLamAM bheda paDatuM nathI.... kAraNa ke sarvajJanuM vizeSa svarUpa game te he, paNa te guNaprakarSarUpa sarvajJanI ArAdhanAnuM sAdhya phaLa te eka ja che, ane te kaleza kSayarUpa mokSaphala che. eTale te sarvajJa bhagavAna pratyenA bahumAnanuM ja phaladAyakapaNuM hovAthI je kaI paNa te sarvajJanI sAcA bhAvathI bhakti karaze tene ja te phela maLaze, mATe te sarvajJanA vizeSa svarUpa saMbaMdhI mithyA vAdavivAda zo? nakAme jhaghaDe che? Ama vizeSathI te sarvajJane pratipanna thayele-pAmele e kaI paNa asarvadazI che nahiM, te pachI sarvajJamAM bheda che ema keNa dekhI-jANe zake vAru mATe tenI ekatA je siddha che te mAnya karI, vizeSanI vAta hAla jatI karavI, e ja sarva asarvadazI chadmasthAne sAMprata ne zreyaskara che, ane paramArthathI AtmAthI mumukSu jogIjanane temaja karavuM ucita che. tasmAtsAmAnyato'pyenamabhyupaiti ya eva hi / niAjaM tulya evAsau tenAMzenaiva dhImatAm // 106 // (tethI) sAmAnyathI paNa ehane, mAne adaMbha jeha te aMze ja dhImaMtane, tulya ja hoya teha 106 artha -teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je nircAjapa-sAcesAcI rIte mAnya kare che, te teTalA aMze karIne ja matimatone mana tulya ja-sarakho ja che. vivecana teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je koIpaNa mAne che, svIkAre che, te te 7 -tasmArAmAbhyo benamUtethI karIne sAmAnyathI paNa A savajIne, amyuti 1 gg hUi-je koI asarvadaza mAnya kare che, nircA mU-nirvyAja paNe (sAcesAcI rIte), aucitya vegathI teNe kahelanA pAlanamAM tatpara thaIne, sutha gvAte tuja che, tenAM-te sarvajJapratipatti lakSaNa aMzathI, ghImatAmU-dhIme tene anu5hata buddhivaMtene, ema artha che. * "anAvizuddha rUtyArthi% evoDakza vAgha tattattantrAnusAreNa manye so'pi nirarthakaH // vizeSasyAparijJAnAdyuktInAM jAtivAdataH / prAyo virodhatacaiva TAmerA mAvata: -zrI gabindu Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATaNa : rAjasevakavata sarvajJabhakto abheda (35) mAnyatA pUratA aMzathI dhIme tene mana sarakhA ja che. eTale ke nivyAja paNe, nirdabha paNe, niSkapaTapaNe, sAcesAcI rIte te sarvajJanI AjJAnA pAlanamAM yAcita paNe tatpara thaI, tene je koI mAnya kare che, te sarvajJa mAnyatArUpa sAmAnya aMze karIne buddhimAna prAjJajanene mana tulya ja che, samAna ja che - pachI te bhale game te matane, saMpradAyano ke darzanano anuyAyI hoya. atre sarvajJane mAnavuM, eTale niSkapaTa, nirdabha paNe tenI bhAkhelI AjJAnuM pAlana karavAmAM tatpara rahevuM, ema artha spaSTa karyo che. kAraNa ke mukhethI mAnyapaNe kahIe, paNa AjJA ArAdhana na karIe, to te mAnyapaNAnI mazkarI vA viDaMbanA karavA barAbara che! e to "cAkara terA, kahyA nahiM karuM!" enA jevo ghATa thayo! mATe ahiMsA, satya AdinA pAlana saMbaMdhI enI AjJAnA pAlanamAM sadA ukta rahevuM, eja e sarvajJa bhagavAnanI ArAdhanAno zreSTha upAya che. ane tevA prakAre zrI haribhadrasUrijIe aSTakamAM kahyuM che sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje hukama hAjara bIja mati karatAM, saheje nAtha nivAje. sevA sAro re jinanI mana sAce -zrI devacaMdrajI. tAtparya ke--je koIpaNa sarvajJa tatvane svIkArI, nirdabha paNe-niSkapaTapaNe, sAcA bhAvathI tenI AjJAnA ArAdhanAmAM tatpara hoya che, te sarve teTalI mAnyatA pUratA samAna aMzathIjha tulya ja che, samAna ja che. cAhe te jena hoya ke ajena sarvajJa bhakatane hoya, boddha hoya ke brAhmaNa hoya, zaiva hoya ke vaiSNava hAya, sAMkhya abheda hoya ke naiyAyika hoya, vedAMtI hoya ke siddhAMtI hoya, IsalAmI hoya ke IsAI hoya, game te mata saMpradAyano anusakhta hoya, paNa je te sarvajJane (omniscient) mAnate heya te te ekarUpa-abhedarUpa ja che. Ama sarvane sAmAnya evI sarvajJa mAnyatA jaganA samasta saMpradAyanuM eka anupama milanasthAna che, mATe eka abhedasvarUpa sajJane mAnanArA sevaka bhaktajanamAM koI paNa bheda ghaTato nathI, ema siddha thayuM. A ja artha nidarzanagarbha paNa kahe che- + " yasya cArAdhanopAyaH sadAjJAbhyAsa eva hi / yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phlprdH||" x " sarvakSapratipattyaMzamAzrityAmalayA dhiyaa| nira= gucanA mAthA parvatapu thoAinAm " hA, hA. 23-17 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) thAgadAsaNa thAya yathaivaikasya nRpatebahavo'pi samAzritAH / dUrAsannAdibhede'pi tabhRtyAH sarva eva te // 107 / / jema eka rAjA taNA, Azrita hoya ghaNAya; dUra-nikaTa bhedeya te, tasa sevaka saghaLAya, 107 artha -jema koI eka rAjAnA ghaNaya Azrito hoya, paNa dUra-nikaTa Adine bheda chatAM, teo sarveya tenA bhU-sevake che; vivecana uparamAM suyuktithI je sarva bhaktinuM abhedapaNuM ghaTADyuM, tenuM ahIM lekaprasiddha daSTAMtavaDe samarthana karyuM che -jema keI eka amuka rAjA hoya, ane tenA Azrita evA sevA karanArA aneka puruSe hoya. te AzritamAM koI rAjAnI nikaTane sevaka hoya, koI dUra hoya. koI pradhAna hoya, te koI maMtrI hoya; koI saradAra hoya te koI sIpAI hoya; keI kArakuna hoya, te kaI paTAvALo hoya. ItyAdi prakAre te te puruSanI nimaNuka pramANe darajajAne bheda hoya che. paNa rAjAnA Azrita evA te badhAya puruSo te eka ja rAjAnA bhU te che ja, dANo-sevako to che ja, teonA bhatyapaNAmAM-sevakapaNAmAM kAMI bheda paDato nathI. koIne hoddo UMce te keIna nIce, paNa te badhAyanI gaNatrI bhatyavargamAM ja-dAsavargamAM ja thAya che. te sarve eka varga tarIke rAjasevaka ( Government Servant) kahevAya che. dArzatika jana kahe che-- sarvajJatattvAbhedena tathA sarvajJavAdinaH / sarve tattattvagA jJeyA bhinnAcArasthitA api // 108 // kRtti---vAstha grupateH-jema koI eka vivakSita rAjAnA, vavo inamAtAghaNAya samAzrita puruSa, TrAnnAvidhi -dUra-Asana Adi bheda hatAM chatAM, tevA prakAre niyoga bheda (nImaNuMkane bheda) karavAmAM Ave paNa, tanratyA -te vivakSita rAjAnA bhUsevaka, saMrva ga te-te samAchita sarve hAya che. vRttiH -sarvajJataravAna-yAta nItithI hetubhUta evA sarva tatvanA abhedathI, tathA-tevA prakAre, rAjAnA samAzrita bahu puruSanI jema, sarvajJAAnika sarva-sarve sarvasavAdIo, jina Adi matabheda avalaMbIo, tattaravA te sarva tattvagAmI, vA-jANavA, mitravAritA adhi-bhinna AcAramAM sthita chatAM, tevA prakAranA adhikArabhedathI. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpAdaSTi : sava sAvAdInA abheda sarvajJatattva abhedathI, sarvajJAvAdI badhAya; sarvajJatattvaga jANavA, bhinnAcAra chatAMya. 108 aH--tema sarvajJa tattvanA abhedathI, sarvajJavAdIe sarve, bhinna AcAramAM sthita chatAM, te sarvajJa tattvagAmI jANavA. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe, eTale ke ukta duSTAMta anusAra eka rAjAnA Azraye rahelA ghaNA puruSAnI jema, sarve ya sarvajJayAdIe te sarvajJatattva pratye janArA-gamana karanArA che; kAraNake sarvajJa tattvanA uparamAM kahyA pramANe abheda che. temasa sava jJa- pachI bhale te sajJavAdIe tevA tevA prakAranA adhikArabhede bhinna vAdI abheda bhinna AcAramAM sthita hAya. tAtparya ke-jema eka rAjAnA Azrita evA ghaNA puruSa hAya, tee peAtapeAtAnI cAgyatA anusAra nAnA moTA bhinna bhinna adhikAra dharAvatA hAya, UMcA nIcA hAddA saMbhALatA hAya, paNa te ekaja rAjAnA Azrita rAjasevaka gaNAya che, teonA dAsabhAvamAM bheda paDatA nathI; tema bhagavAn sa devanA Azraya karanArA, sarvajJane mAnanArA-bhajanArA jaita ke jainetara badhAya sarvajJavAdIe te eka sarvajJatattva pratye gamana karanArA hAI, sajJanA Azrita sevaka bhakta che. pachI te sajJa tattvane svIkAra karanArA bhale jaina hAya ke boddha hAya, zaiva hAya ke vaiSNava DAya, pArasI hAya ke prostI hAya, ane bhale te tapeAtAnI cegyatA pramANe adhikArabhedI bhinna bhinna AcAramAM vartate hAya, uMcI dazAvALA hAya ke nIcI dazAvALA hAya, uttama keArTinA hAya ke adhama keTane hAya, game tema hAya, paNa te sarveya ekaja ArAdhya sarvajJane bhajanArA ArAdhake-bhakatA che, sarvajJasevakA ja che. enA dAsabhAvamAM kai jAtanA bheda nathI, te khadhAya sarvajJa bhagavAnadAsa che. ( 361 ) A sarvajJanA sAcA sevaka bhakta paNa keNu kahevAya ? te upara spaSTa karyuM che, te ahIM nRpasevakanA hRSTAMtathI vizeSa dRDha karyuM che. sAmAnya leAkavyavahAramAM paNa rAjasevaka hAya teNe rAjAnI AjJA UThAvavAmAM sadA tatpara rahevuM joie, evI rIti che, teA pachI A te leAkeAttara deva sajJa mahArAjanI AjJAnA pAlanamAM sAcA sevakane keTalA tatpara rahevu joie, te saheje samajI zakAya ema che. ane tenI sevAbhakti karatAM sAcA sevaka bhaktajane sevAphaLanI AzA paNa na rAkhavI joie, te tA ja te sAcI bhakti kahI zakAya; nahiM te tenI jo AzA rAkhavAmAM Ave te te bhakta nahiM, paNa bhADutI kAma jevu thayuM! 46 sevaka bhakata AjJA pAlaka Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 362 ) savi jAi....sevA. " sevA sArajyeA rejinanI mana sAce, paNa mata mAgA bhAi ! mahinatanA phaLa mAgI letAM, dAsabhAva bhakti nahi te teA bhADAyata, je sevA dAsa tike je ghana bhari nirakhI, kekInI 52 nAce....sevA. '-zrI devacaMdrajI phaLa jAce; ane A sarvajJa devanA AvA je sAcA sevaka bhaktajanA hoya, teo samAnadharmI hAvAthI, sarvaya sAdharmika che. eTale tene eka khIjA pratye parama vAtsalya hAvu joie, parama prema sphuravA joie, vizvamatranI ( Universal Brotherhood) bhAvanA DhapaNe vikasavI joie, ema A uparathI saheje phalita thAya che. ane Ama che tA pachI eka bIjA pratye kei paNa prakAranA dveSane, matsarane ke asahiSNutAne ubhavAnuM sthAna paNa karyAM rahe che ? upasaMhAra karatAM kahe che na bheda eva tattvena sarvajJAnAM mahAtmanAm / tathA nAmAdibhede'pi bhAvyametanmahAtmabhiH // 109 // yAgannisamuccaya mahAtmA sA taNA, tattvathI bheda ja nAca; nAmAdi bhedreya A, bhAvya sujJane heya. 109 a:-mahAtmA sarvajJAnA tattvathI bheda ja nathI,--tevA prakAre nAma vagerenA bheda chatAM paNa,-A mahAtmAoe bhAvavA 2Agya che. vivecana 66 rAma kahA rahemAna kaheA kAu, kAna kahe| kAu kRSNa kaheArI. 'zrI Ana dhanajI. " izvara allA tere nAma, sakhakA sanmati de bhagavAna ! ' uparamAM je sajJa saMbadhI vivaraNa karyuM, tenA upasaMhAra karatAM mahAnubhAva mahAtmA zAsrakAra maSi kahe che ke tattvathI paramArthathI joie teA mahAtmA sarvajJAmAM eTale ke kharekharA bhAva sanAmAM bheda ja nathI. bhale tevA tevA prakAre iSTa-aniSTa vRtti:--- 7 meT va-bheda ja nathI, tavena-tattvathI, paramAthI, sarvajJAnAM mahAmanAmsajJa mahAtmAonA, bhAva sarvAnA ema arthe che, tathA--tevA prakAre, jJAtimavevi-STaaniSTa nAma Adine bheda chatAM, mAdhyanesannaTTAmi-A mahAtmAoe bhAvavA yogya che, zruta -medhA-asaMmeAhasAra prajJAvaDe karIne, Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : nAmAdi bheda chatAM tatvathI sarvajJa abheda (363) nAma vagereno bheda hoya, paNa tattvathI to temAM kaMI paNa bhedane abhAva che. Ama mahAtmA janoe zrutathI, medhAthI ne asaMmohathI sAra-pradhAna evI prajJAvaDe bhAvavA yogya che. kAraNake paramArtha daSTithI vicAratAM, sAcA kharekharA bhAva-sarvamAM koIpaNa jAtane bheda saMbhava nathI, ema budhajanone spaSTa jaNAya che. "sarva jANe te sarvajJa" ema tenI vyAkhyA parathI A yutisiddhapaNe pratIta thAya che. bhale pachI nAmabheda bhale ho e sarvane mata-saMpradAya AdinA bhede karIne potapotAnA ISTa evA bhinna bhinna nAma ApavAmAM AvatA hoya, bhinna bhinnapaNe tenuM svarUpa varNavavAmAM AvatuM hoya, bhinna bhinnapaNe tene mahimA gavAto hoya, bhinna bhinnapaNe tenuM caritra saMkIrtana karAtuM hoya, paNa tenA sarvarUpaNarUpa lakSaNamAM bheda paDato nathI. keI tene jina kahe ke ziva kahe, keI buddha kahe ke ahaMta kahe, kaI viSaNu kahe ke brahmA kahe, keI Izvara kahe ke khudA kahe, koI rAma rahe ke rahemAna kahe, kaI paramAtmA kahe ke sarvazaktimAna zaiDa' ( God Almighty ) kahe, ItyAdi game te ISTa devanA nAme tene sarva keI bhajatA hoya, paNa temAM nAmabhedathI arthabheda nathI. jema gaMgAnadIne koI suranadI kahe, kaI bhAgIrathI rahe, kaI tripathagA kahe, koI maMdAkinI kahe, paNa gaMgA nadI te ekaja che, temAM phera paDato nathI, tema ekasvarUpa sarvajJanA apekSAbhede bhale judA judA nAma ApavAmAM Ave, paNa tenA tAvika svarUpanI ekatAmAM phera paDato nathI. sarvajJatatva to paramArthathI eka ne abhinna ja che, evuM budhajanee medhAthI, mRtathI ne asaMmehathI pAvana evI prajJAvaDe bhAvana karavA yogya che, punaH punaH ciMtana karavA yogya che. ane AvA A eka savarUpa sarvajJane je vividha nAma ApavAmAM AvyA che, te paNa tenA vividha guNanA vAcaka che, ane jUdI jUdI apekSAe tene apUrva aciMtya mahimAne varNavatA hoI sArthaka che. jemake-te "ahaM" eTale guNaniSpanna pUjAhe-pUjAne yogya, jagatapUjya, vizvavaMdya che. karmazatruno nAza nAmanI karavAthI te "jina"--vitarAga che. adhidevapaNAthI te "mahAdeva" che. aviruddhatA sukhAvaha paNAthI eTale ke traNe bhuvananA zaMkarapaNAthI te " zaMkara" che. brahmajJapaNAthI-AtmajJapaNathI te "brahmA" che. dukha haravAthI te "hari " che. vibudhethI tene buddhi-bodha arcAya che, mATe te "buda" che. zivamArganI vidhinuM vidhAna karavAthI te "vidhAtA" che. AvA hovAthI te vyaktapaNe pragaTa puruSettama" che. ItyAdi aneka nAma dharAvatAM chatAM te svalakSaNathI aneka nathI, kAraNake anaMta guNAtmaka eka Atmadravya prasiddha che. eTale vividha guNa apekSAe vividha nAma paraspara viruddha nathI, paNa ekaja arthanA-svarUpanA dyotaka hoI, ekabIjAnA pUraka-Sika che, ane eka ja tavasvarUpanI puSTi kare che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364 ) yogadaSTisamucaya ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna-lalanA jina arihA tIrthakarU, tisarUpa asamAna.lalanA zrI supAsa" ItyAdi: ema aneka abhidhAjha dhare re, anubhavagamya vicAra-lalanA je jANe tene kare re, AnaMdaghana avatAra re lalanA. zrI supAsa." zrI AnaMdaghanajI. Ama sarvajJa paramAtmAnA aneka abhidhAna che, ane tene vicAra anubhavagamya che. je tene paramArthathI jANe che, tenuM yathArtha svarUpa oLakhe che, tene te "AnaMdaghana avatAra' kare che, ta5 sarvajJa padanI prApti karAve che. ane A eka ISTa paramArtha hetunI siddhine arthe, A sarvajJa bhagavAnane game te nAme bhajavAmAM Ave, temAM virodha ze? je paramArtha eka che, te zabdabhedano jhaghaDo zo ? zabdabheda jhaghaDo kiche, je paramAratha eka; kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phare nahiM eka. manamehana" sajhAya, 4-21. ane AvA A sarvane bhajanArA bhakta jogIjane te prabhuthI dUra hoya ke nikaTa hoya, to paNa te sarveya te sarvajJanA sevaka-upAsaka ja che. pachI bhale te upAsake pita anniti kAjUtho kira maNitanAtA mahAdevodhidevatvAcchaGkaro'pi sukhAvahAt // viSNurjJAnena sarvArthavistRtatvAt kathaMcana / brahma brahmajJarUpatvAddharirduHkhApanodanAt // ityAdyanekanAmApi nAneko'sti khalakSaNAt / yato'nantaguNAtmaikadravyaM syAt siddhasAdhanAtU // " zrI amRtacaMdrAcAryajI (2) praNIta paMcAdhyAyI. " buddhastvameva vivudhArcitabuddhibodhAt / tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtAsi dhIra zivamArgavidhervidhAnAt / vyaktaM tvameva bhagavanpuruSottamo'si // " bhaktAmara stotra. "nirmala zAzvata gu:niji nirAma nArI nizAnaMda ji: sUkSma niraMjanaH | mahAdevo mahAvIro mahAmohavinAzakaH / mahAbhAvo mahAdarzaH mahAmuktipradAyakaH // " zrI bhadrabAhusvAmIkRta jinalaghusahastranAma, *" dUrAsannAdibhedo'pi tadbhUtyatvaM nihanti na / eko nAmAdibhedena bhinnAcAreSvapi prbhuH||" hA, hA, 22-18, Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi bhaktinA be prakAra-citra ane aciva ( 365) pitAnA adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAra pALatA hoya, nAnA prakAranA anuSThAna AdaratA hoya, potAnI uMcI nIcI AtmadazA anusAra vividha rIte te prabhune bhajatA hoya, paNa te upAsya-ArAdhya prabhu je eka ja che to tenA upAsako-ArAdhake paNa eka rUpa ja che. citra acitra devabhakti vibhAga zAstragarbha ja (zAstramAM kahelI bIjI upayari-yukti kahe che - citrAcitravibhAgena yacca deveSu varNitA / bhaktiH sadyogazAstreSu tato'pyevamidaM sthitam // 110 // citra acitra vibhAgathI, bhakti devanI jeha; saga zAse varNavI, tethI paNa sthita eha. 110. artha -ane deva pratyenI bhakti, citra ane acitra e be vibhAgathI sAgazAstromAM varNavavAmAM AvI che,-te uparathI paNa A (je kahyuM te) ema ja sthita che. vivecana uparamAM je kahyuM ke sarvajJanuM ekapaNuM che, tenuM samarthana karavA mATe zAstrokata bIjI yukti ahIM kahI che-adhyAtma viSayanuM ciMtana karanArA sagazAstromAM varNavavAmAM AvyuM che ke-lokapAla, mukta vagere devanI bhakitanA be spaSTa vibhAga paDe che -(1) citra eTale bhinna, jUdA jUdA prakAranI, (2) acitra eTale abhinna athavA jUdA jUdA prakAranI nahiM te. A satazAstranI puSTi uparathI paNa, prastuta sarvajJa ne tenA bhaktonI ekatA che, te ema ja sthita che, ema ja saMsiddha thAya che. nahiM sarvajJa pUjUA, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kahIjI, citra acitra prakAza-mana- "--. sajajhAya -14 Aja arthane spaSTa karatAM kahe che - vRtti - citrAcitravimAna-citra-acitra vibhAgathI,-- jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, caane je, tey afItA-de pratye, lekapAla-mukta Adi devo pratye varNavavAmAM AvI che, mAbhakti, sorApu-sagazAstromAM, sarva adhyAtmaciMtA zAstromAM, to te kAraNa thakI paNa, gafma ritikU-A prastuta ema sthita che. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 366 ) yogadaSTisamuccaya saMsAriSu hi deveSu bhaktistatkAyagAminAm / tadatIte punastattve tadatItArthayAyinAm // 111 // saMsArI de prati, bhakti nizcaye joya, te saMsArI devanA, kAyagAminI hAya. saMsArAtIta tavamAM, bhakti paraMtu soya; saMsArAtIta arthamAM, gamanakAranI heya. 111 artha -kAraNake saMsArI deva pratye, te kAyamAM janArAonI bhakti hoya che, paNa te saMsArathI atIta-para evA tatva pratye, saMsArAtIta artha pratye janArAonI bhakita hoya che. vivecana konI kenI bhakti kevA kevA deva pratye hoya che, tene spaSTa vibhAga atre karyo che? lekapAla vagere je saMsArI de che, tenA pratyenI bhakita te saMsArI devanI kAyamAM janArAone hoya che, te te saMsArI devanI gatimAM je gamana muktanA bhakata karanArA che-javAvALA che, tevAo te saMsArI denA bhakta-sevaka mumukSu hoya che, teo ja tene bhaje che.* (2) paraMtu te saMsArathI atIta-para tava pratyenI bhakita te saMsArAtI artha pratye janArAone hoya che. saMsArathI atIta-para evA gamANe je gamana karanArA che, evA gIjanonI bhakti te saMsArathI atIta, saMsArane pAra pAmelA, evA para tatvamAM ja hoya che. Ama saMsArI devenA bhakta, saMsAragAmI saMsArI jIva hoya che; ane mukta sarvajJa devanA bhakta mukitagAmI mumukSu jogIjane hoya che. kAraNake "yAdazI mAvanA tAdazI kriH " jevI bhAvanA tevI siddhi, athavA yathA mata tathA jata: jevI mati jUttisaMsAgi fTTa pu-kAraNake saMsArI devomAM, lokapAla Adi deva pratye, mani:bhakta sevA, sAdajAminAka-te kAyegAmIonI eTale ke te saMsArI devanI kAryamAM janArAonI. (Aya che), tIte punaH-paNa tethI atIta, saMsArathI atIta-para, tarave tatvamAM, tava pratye, tarInAthanAM -tenAthI atIta arthagAmIonI, tenAthI atIta-para athe pratye janArAonI. eTale ke saMsArAtIta mArge janArA yogIonI bhakti hoya che. bahUnAM janmanAmante jJAnavAnmAM prpdyte| vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH // kAmaistaistaihatajJAnAH prpdynte'nydevtaaH| saM saM niramamAthA kanyA nivatA: 2at >>--gItA. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dI khAdraSTi : saMsArI devanI bhakti citra-muktanI bhakti aciva (367) tevI gati. je jene bhaje te te thAya. saMsArIne bhaje te saMsArI thAya, muktane bhaje te mukta thAya. A pariNAmI AtmA jevA jevA bhAve pariNamavA Iche, tevA tevA bhAve te pariNamI zake che. Iyala bhamarInuM dhyAna dharatAM, pote bhamarI bane che. "jinasvarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara have re; mUMgI IlikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re...Sadazana "---zrI AnaMdadhanajI. A bene vizeSa kahe che- citrA cAdyeSu tadrAgatadanyadveSasaGgatA / acitrA carame tveSA zamasArAkhilava hi // 112 // tasa rAga para dveSathI, bhakti AghamAM citra; zamasArA e caramamAM, hAya samasta acitra. 112 artha -ane temAM pahelA-te saMsArI devo pratyenI bhakti, tenA pratyenA rAgathI ne tenAthI anya pratyenA veSathI saMgata hoI, citra (bhinna) hoya che. ane chelalA-te saMsAratIta tatva pratyenI je bhakti te badhIya zamasAra (zamapradhAna) heI, acitra (abhinna) hoya che. vivecana uparamAM je be prakAranA devanA bhaktanA be vibhAga pADyA, tenI bhaktimAM paNa tevA be bheda paDe che, te ahIM batAvyuM che -temAM prathama je lokapAla vigere sAMsArika de che, teo pratyenI bhakti citra eTale nAnA prakAranI hoya che, ane saMsArI devanI mehagapaNane lIdhe te pitAnA ISTa deva pratye rAgavALI ne aniSTa bhakti citra deva pratye dveSavALI hoya che. jemake koI hanumAnane, ke zaMkarane, ke viSNune, ke sUryane, ke varuNane, ke anyane bhakata hoya, te tevA prakAranA mehabhAvane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga rAkhI, Itara pratye dveSa rAkhe che. Ama te bhakti jUdA jUdA devane apekSIne judA judA prakAranI ne rAga-draSavALI hoya che. emAM sahiSNutAne prAya: abhAva hoya che, ane huM mAnuM chuM te ja deva sAcA ne bAkI bIjA badhA khoTA, evI mAnyatA mukhyapaNe hoya che. vRtti -vitra -ane citra, nAnA prakAranI, pu-AghomAM, sAMsArika devo pratye, tAkatavaraphatA-pitAnA abhISTa devatAnA rAgathI ane anabhISTanA SathI saMyukta evI hoya che, -mehagarbhapaNane lIdhe. vijJA-acitra, ekAkAra, eka prakAranI, rAme -paNa caramamAM eTale ke tadatIta-saMsArAtIta tattvamAM, -A bhakti; ane te, rAmavA-zamasAra-zamapradhAna, sTiva hi akhila ja hoya che, tevA prakAranA saMmelanA abhAvane lIdhe. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamu caya ( 368 ) ane khIjuM je saMsArAtIta-saMsArathI para evu mukta tattva kahyuM, tenA pratyenI bhakti te te acitra eTale ke ekAkAra ja hoya che, eka ja prakAranI hAya che; kAraNu ke te paratattvanuM ekapaNuM -abhedapaNuM uttaramAM siddha karAI cUkayu che. mukta tattvanI ane A ekasvarUpa paratattvanI bhakti zamasAra--zamapradhAna hoya che. bhakita acitra temAM eka pratye rAga ne bIjA pratye dveSa, ema hAtu nathI; paNa sarvatra rAgadveSarahita evA samabhAva hAya che, ane akhaMDa zAMtarasanA pravAha vahe che, eTale dveSa-asahiSNutA Adi duSTa bhAvAnA udbhavanA asaMbhava che, kAraNa ke sAhanA atra abhAva DAya che. Ama aneka evA saMsArI devAnI bhakti vicitra ane eka evA sa'sArAtIta para tattvanI bhakti acitra hAya che. " deva saMsArI aneka che cha, tehanI bhakti vicitra; eka rAga para dveSathIjI, eka muktinI acitra....mana. "--yA. 6, sajjhAya. 4-15 atre ja hetu kahe che-- saMsAriNAM hi devAnAM yasmAccitrANyanekadhA / sthityaizvaryaprabhAvAdyaiH sthAnAni pratizAsanam // 113 // sthAna saMsAri devanA, ci-tra aneka prakAra; sthiti aizvaryAdithI, pratizAsana dhAra. 113 artha-kAraNa ke saMsArI devAnA sthAneA sthiti-aizvarya prabhAva vagere vaDe karIne, pratyeka zAsanamAM, aneka prakAre citra (jUdA jUdA ) hAya che. vivecana sa'sArI devA citra-jAtajAtanA ane tenI bhakti paNa citra hAya che ema kahyuM, tenu kAraNa A pramANe:--Urdhva, madhya ne adheleAkarUpa A trividha brahmAMDamAM je sa'sArI devA che, teonA sthAnA pratyeka zAsanamAM aneka prakAre citra eTale saMsArI devAnA nAnA prakAranA-jAta jAtanA kahyA che. kAraNa ke teonI sthiti, aizvarya, citra sthAna prabhAva, sahaja rUpa vagerethI teonA vimAna AdisthAnAmAM jAta jAtanA taphAvata-bheda hAya che. jemake (1) hiMdu dharmImAM brahmA, viSNu, vRtti-saMsArinAM tti levAnAM kAraNa ke saMsArI devAnA-lekapAla AdinA, cazmAcitrALikAraNa ke citra-aneka AkAravALA, naidhA-aneka prakAre,-kAnA vaDe ? kathA ? te mATe kahyuMsthityezvaryapramAvAye:-sthiti, aizva, prabhAva Adi vaDe karIne, Adi zabdathI sadgaja rUpa Adinu grahaNa che, sthAnAni-sthAnA, vimAna Adi, pratizAsana-pratizAsane, pratyeka zAsanamAM,-brahmANDanA vaividhyanA anubhedathI. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdaSTi ! te citra devasthAnene sAdhana upAya citra (369) maheza, iMdra, sUrya, caMdra, pavana, agni, varuNa vagere deva gaNAya che. teonA svAbhAvika svarUpa, sthiti, ezvarya, prabhAva, sAmarthya vageremAM tevo te yathokta varNana pramANe bheda hoya che. (2) jaina dharmamAM cAra prakAranA saMsArI devanikAya kahyA che: bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSI ne vaimAnika. teonA vaLI aneka pratibheda vistArathI varNavyA che. temAM koInI sthiti ochI hoya che, keInI vadhAre hoya che. koInuM aizvarya adhika hoya che, keInuM nyUna hoya che. keIne prabhAva maMda hoya che, keIne ugra-tejasvI hoya che. koInuM sahaja rUpa AkarSaka hoya che, keInuM anAkarSaka hoya che. Ama rUpa, rasa, gaMdha, varNanA vibhinna bhede karIne taratamatAnA aneka prakAra hoya che. (3) bauddha dharmamAM, khristI dharmamAM, ane bIjA dharmomAM paNa potapotAnI mAnyatA anusAra saMsArI devenuM varNana karyuM che. Ama pratyeka zAsananI apekSAe saMsArI denA sthAna-vimAna Adi paNuM citra prakAranA hoya che. kAraNa ke ema che-- tasmAttatsAdhanopAyo niyamAcitra eva hi / na bhinnanagarANAM syAdekaM vama kadAcana // 114 // (tethI) sAdhana upAya tehane, niyamatha citraja hoya; kadI bhinna nagare taNe, mAraga ekaja noya, 114 artha-tethI karIne te devonA sthAnanI sAdhanAno upAya, niyamathIja, citrajUdA jUdA prakArane heya che, kAraNake bhinna nagarone mArga kadI paNa eka hAya nahiM. vivecana ane Ama te te saMsArI devonA sthAne bhinna bhinna che, jUdA jUdA che, eTalA mATe te te devasthAnanI sAdhanAne je upAya che, te paNa niyamathI citra hoya che, bhinna-jUdA jUdA prakAranA hoya che. A mATe atre lekamAM jANItuM daSTAMta ApyuM che ke jUdA jUdA nagaro pratye javAno mArga kadI paNa eka hoya nahiM. muMbaI, kalakattA, madrAsa, dihI vagere jUdI jUdI dizAmAM AvelA zahera bhaNI javuM hoya, to tene rastA paNa judI judI dizAmAM jatA hoya, eka na hoya nahi to te te nagaronuM bhinnapaNuM ghaTe vRtti -tawtta- te kAraNa thakI, tarasAdhanopAya tenA sAdhanane upAya, te saMsArI denA sthAnanA sAdhanane upAya, niramAcitra parva hiM-niyamathI citra ja hoya che. A ja vastu lekaprasiddha udAharaNa dvArA kahe che-miznanarALAM cA-bhinna nagarone na hoya, ghauM varka karAvanaeka mAga karI paNa, tevA prakAre tenA bhedanI anupattine lIdhe. 47 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3se ) dhagadadisamuccaya nahi. Ama sAdI samajathI bhinna nagaranA mArga paNa bhinna che, tema bhinna saMsArI devasthAnanA sAdhanopAya paNa bhinna che. eTale citra devonI bhakti citra prakAranI che ema sAbita thayuM. AkRti 11 dilhI Auttara muMbaI- pazcima -- - kalakattA WdakSiNa madrAsa citrAcitra bhaktinuM keTakaH 8. citra bhakti acitra bhakti deva lokapAlAdi saMsArI deva mukta paramAtmA bhakta saMsArI deva kAyagAmI, bhavAbhinaMdI | saMsArAtIta arthagAmI, bhavabhAgasaMsArAsaM vira mumukSu lakSaNa | mehagarbha paNAne lIdhe iSTadevamAM rAga, asaMhabhAvane lIdhe zamasArapaNuManiSTamAM TheSa samabhAva citrAcitratA kAraNaT(1) saMsAri devanA citrasthAnanA sAdhana | sadAziva, paraM brahya, siddhAtmA Adi upAya citra nAmabheda chatAM nirvANatattavanuM-para padanuM abhedapaNuM | (2) citra AzayathI citraphalabheda saMsAra mekSa [ ti vinAvimaracaMtAdhikkAra: I ] Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : IdanuM svarUpa jJanI AtmArpaNa bhAvanA (371 ) IcchApUrta karma ane Azayabhede phalabheda. tathA- iSTApUrtAni karmANi loke citraabhisNdhitH| nAnAphalAni sarvANi dRSTavyAni vicakSaNaiH // 115 // leke citra abhisaMdhithI, ka icchApUrta; vicakSaNe sahu dekhavA, nAnA phalathI yukta. 115 artha -je IchApUrta karyo che, te sarveya lokamAM citra (jUdA jUdA) abhisaMdhine lIdhe-abhiprAyane lIdhe, nAnA prakAranA phalavALA che, ema vicakSAe dekhavA yogya che. vivecana uparamAM te te tenA sthAnanuM citrapaNuM ane tenA sAdhanopAyanuM paNa citrapaNuM kahyuM, tenuM vaLI prakAratarathI samarthana karavA mATe ahIM bIjI yukti rajU karI che - IcchApUrta vagere karmo je lekamAM karavAmAM Ave che, temAM paNa judA abhiprAyabhede judA prANIone jUdA jUdo abhisaMdhi-abhiprAya hoya che, Azayakulabheda vizeSa hoya che. ane tethI te sarvanA phala paNa jUdA jUdA hoya che, ema vicakSaNa purue-DAhyA vidvajanoe jANavuM yogya che. jenuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze evA IchApUrta vigere karmo karavAmAM je jevo abhiprAyabheda hoya che, te te tene phalada paNa prApta thAya che, e vAta budhajanene sAva spaSTa bhAse che. jevI matalaba-irAda (Intention) tevuM phala, "jevI bhAvanA tevI siddhi'. IcchApUrtinuM svarUpa kahe che - RtvigbhimaMtra saMskArairbrAhmaNAnAM smksstH| antarvedyAM hi yaddattamiSTaM tadabhidhIyate // 116 // vRtti - pUtana mana-ISTApU karmo-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, te icchApUrta karmo, Dho-lokamAM, prANigaNamAM, triAmapaMdhita --citra abhisaMdhithI-abhiprAyarUpa kAraNathI. zuM? to kenAnAthawAni-nAnA prakAranA phalavALA, citra phalavALA che ema, sarvAna-sarve, prasthAnidekhavA yogya che,-tabhedane lIdhe. tenAthI? te mATe kahyuM-virakSaLe-vicakSaNathI, vidvAnethI. vRtti -Atrima -yajJamAM adhikRta evA RtvigAthI, maMtraraMvAda-karaNabhUta evA maMtrasaMskAre vaDe karIne, trAkSAnAM samAtA-bAhmaNanI samakSamAM tenAthI anyane, karatAM -vedInI aMdara, hiM-spaSTapaNe, nizcaye, caraM-je hiraNya (suvarNa) Adi devAmAM Ave che, chuM tamittete "ISTa' kahevAya che,-vizeSa lakSaNanA yogane lIdhe. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 372 ) yogadaSTisamuccaya brAhmaNa samakSa atvi, karI maMtra saMskAra; vedamAMhi devAya je, iSTa teha avadhAra. 116. artha -Rvigo dvArA, maMtra saMskAro vaDe karIne, brAhmaNanI samakSamAM, vedInI aMdara, je ApI devAmAM Ave, te "ISTa" kahevAya che. vivecana IcchApUrtimAM "iSTa eTale zuM? tenuM svarUpa ahIM kahyuM che -yajJamAM je adhikRta -adhikArI brAhya hoya, te "kavi" kahevAya che. evA katvio dvArA, bIjA brAhmaNanI hAjarImAM, vedInI aMdara maMtrasaMsakAro vaDe vidhipUrvaka je suvarNa vagerenuM dAna ApavAmAM Ave, te "iSTa" kahevAya che. kAraNa ke temAM "iSTa' zabdano artha barAbara ghaTe che. "huM amuka dAna devA IcchuM chuM" evA ISTa saMka95pUrvaka yajJamAM dAna devAne vidhi hovAthI, tene "ISTa" nAma ApavAmAM AvyuM che. AmAM mahAjananI samakSa ISTa dAnanI gaMbhIra pratijJA levAmAM Ave che, mATe A "ISTa' che. atre bAhA yajJamAM je vidhi pracalita che tene anusarIne kahyuM che. yajJa zabda "yaja" dhAtu parathI nIkaLe che. ene mULa artha "yaju' eTale yajavuM-pUjavuM, e uparathI yajJa eTale ISTa devanuM yajana, pUjana karavuM te che, ane te pUjanamAM arpaNa yajJanI bhAvanA: karavAnI-homI devAnI bhAvanA hoya che, eTale homI devuM, arpaNa karavuM brahmayajJa evo bIjo artha paNa thAya che. arthAt svArpaNa buddhithI dAnAdi sadanuSThAna karavuM te yajJa. pitApaNAnI-mamatvanI buddhi hAmI daI, AtmArpaNa bhAvathI kevaLa ni:svArthapaNe-niSkAmapaNe je kaMI Atmabhega (Self-sacrifice) ApavAmAM Ave, je kAMI ISTa saMkalipata dAnAdi devAmAM Ave, te yajJa ne te ja ISTanahiM ke anya pazu Adine bhega ApavAmAM Ave te yajJa, te te yajJanI vikRti ne viDaMbanA che. pitAne ne pitAnI vastune bhega-balidAna ApavAnI vAta ja atra mukhya che. mamatva visarjanarUpa-AtmAMrpaNa bhAvarUpa sAce svArtha tyAga e ja yajJanI pAchaLanI prazasta bhAvanA che. vartamAnamAM paNa apekSAe kaMIka upamArUpa tulanA karIe te ziSTa janonI (brAhmaNe) sabhA samakSa, dAtA saddagRhastho (vige), vyAsapITha (vedI) parathI, gaMbhIra pratijJAvidhirUpa jAherAtathI (maMtrasaMsakArothI) je pitAnA ISTa dAnane saMkalpa jAhera kare che (announcement ), te samasta vidhi paNa eka prakAre ukta yajJavidhine kaMIka aMze maLI Ave che, te jANe tenI hAnakaDI AvRtti seme lAge che! atu! A te bAhA yajJanI vAta thaI. bAkI khare pAramArthika yajJa te AMtarika che, Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti : brahmayajJa-AdhyAtmika bhAvayajJa ( 373 ) adhyAtma yajJa che, brahmax yajJa che, ane teja prazasta hAi sa` satpuruSAne sa Mmata che. mahAtmA jJAnezvara mahArAja kahe che ke " huM pA ! evI rIte kAI peAtAnA sarva deASAnuM kSAlana karI nAMkhe che; kAi hRdayarUpI araNImAM vicArarUpa maMthana karIne, ane tene dhairyarUpa bhArathI dAkhIne, tathA zAMtirUpa dorIthI hacamacAvIne guruvAkayarUpa maMtravaDe maMthana kare che. evI rIte sa vRttionuM ekaya karIne mAMthana karavAthI tyAM tatkALa kAryasiddhi thAya che. te kAryasiddhi e ke, tyAM tarata jJAnarUpa agni prajvalita thAya che. arthAt prathama RddhisiddhinA mAharUpa utpanna thayelA dhUmADAnA lApa thatAM agninI sUkSma cinagArI utpanna thAya che. e pachI yamaniyamanA yoge sahaja taiyAra thayelA manarUpa kAyalAnI sahAyatAthI te agnine saLagAvavAmAM Ave che. enI sAhyathI meATI jvALA utpanna thAya che. tyArapachI vAsanArUpa samidhAne aneka prakAranA meharUpa dhRtanuM lepana karIne temane bALI nAMkhavAmAM Ave che. tyArapachI jIvarUpa dIkSita, pradIpta karelA jJAnarUpa agnimAM iMdriya-karmanI Ahuti ApI de che. te prANukanA ' suvA' nAmaka yajJapAtranI sahAyathI agnimAM pUrNa Ahuti karyA pachI ayodharUpa avabhraMtha snAnane lAbha prApta thAya che; ane saMyamAgnimAM iMdriya Adika hAmadravyeAnuM havana karI dIdhA pachI bAkI rahelA AtmasukhanA purADAza tarIke svIkAra karavAmAM Ave che. " " prathama vairAgyarUpa IMdhananI pUrNatAthI iMdriyarUpa agnine praznavalita karIne temAM viSayarUpa dravyanI Ahuti ApavAmAM Ave che; tyAra pachI vajrAsanarUpa bhUmikAne zuddha karIne tenI upara mULakha'dha mudrAnA eTale khAMdhavAmAM Ave che, ane tenI upara zarIrarUpa maMDapa ubhuM karAya che. te sthAne iMdriyanigraharUpa agninA kuMDamAM iMdriyarUpa hAmadravye apane ceAgama travarDa havana karAya che. e pachI mana ane prANanA nigraharUpa haiAmadrayaiAnI taiyArIthI dhUmADA vinA ja nirdoSa jJAnAgnine saMtuSTa karavAmAM Ave che. evI rIte e sAhityAne jJAnamAM aNu karIne, pachI te jJAna pAte brahmamAM laya pAme che, arthAt brahmArpaNaM brahma havirbrahmAgnau brahmaNA hutam / brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA // sarvANadrikarmANi prANakarmANi cApare / AtmasaMyamayogAgnau juhyati jJAnadIpite // zreyAndravyamayAyajJAjJAnayajJaH paraMtapa / sarva jUlinuM vArtha jJAne simAvyate ! 'gItA. X . arthAt----( 1 ) je brahmane apaNu karavAmAM Ave che, te brahmarUpa vi ( Dema dravya ), brahma agnimAM, brahmathI DAmavAmAM Ave che; ane brahma kama' samAdhithI tene brahma pratyeja javAnu che, brahmateja pAmavAnuM che. ( 2 ) khIjAe vaLI sa* iMdriya karmAMnA ane prANukarmAMte jJAnathI pradIpta thayelA AtmasayamarUpa yeAga-gnimAM DrAmI ghe che. (3) huM para Mtapa ! dravyamaya yajJa karatAM jJAnayajJa zreyaskara che. huM pA ! sa%0Lya sarvAM karma jJAnamAM parisamApta thAya che. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (374) yogadadisamuccaya ema thatAM aMte kevala ekaluM brA ane brahma ja avaziSTa rahe che. ene ja adhiyajJa eTale brA mAnavAmAM Ave che."--jJAnezvarI gItA. zrI uttarAdhyayanasUtranA 12 mA adhyayanamAM paNa saMkSepathI A ja zrI jJAnezvarajIne maLato bhAva batAvyuM che -brAhmaNe janmathI caMDAla evA harikezibala | munine pUche che - he muni! tamArI ti (agni) zuM che? tamAruM AdhyAtmika- tisthAna-agnisthAna zuM che? tamArI sUvA (kaDachI) kaI che? tamArA bhAvayajJa iMdhana (chANuM-lAkaDAM) kayA che? tamArA samidhe kayA che? kayA hemathI tame jetine homa cho?" muni javAba Ape che-tapa mArI jAti (agni) che, jIva mahArUM jatisthAna che, go mahArI suvA (kaDachI) che, zarIra mahArUM iMdhana (chANa-lAkaDAM) che. karma mahArA samidha che, saMjama joga zAMti che, draSi saMbaMdhI evo prazasta hema hasuM chuM." maharSi haribhadrAcAryajI paNa "agnikArikA' aSTakamAM vade che ke-"karmaIbdhano Azraya karIne jemAM sadbhAvanAnI Ahuti ApavAmAM Ave che, evI daDha agnikArikA dharmadhyAnarUpa agnivaDe dIkSita karavI.' " kameMndhanaM samAzritya dRDhA sdbhaavnaahutiH|| dharmadhyAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA // " Ama sAco prazasta yajJa to bhAvayajJaja che, adhyAtma yajJa ja che, brahmayajJa ja che. bAkI je bAhya yajJa-ISTa che, te to sakAmane hoya che, te mokSanA aMgarUpa nathI. akAma mumukSune te uparamAM kahelI agnikArikA ja nyAya che, ene to evI ja "dhaNI' sadAya dhakhAvavI ghaTe che. tathA- vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / annapradAnametattu pUrtaM tattvavido viduH // 117 // kUttaravADIkUtarA-ni-vAva, kUvA, taLAve lekaprasiddhaja che, revatAvatarAna ane devatAyata, vasatikA Adi. tathA annaprA annadAna ( laukikaja ) che. ane AvA prakAranuM te zuM ? te mATe kahyuM ke-jUrta tattvavivo viru - pUrvaparibhASAthI tattvavide jANe che. * "ke te joi kiM va te joiThANaM ? kA te suA kiM va te kArisaMgaM ? pahA ya ta kayarA sota bhikkh ! kayareNa homeNa huNAsi joI ?" muni utara Ape che" tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suA sarIraM kArisaMgaM / kamme ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // " x " ISTApUrta na mokSAGgaM sakAmasyopavarNitam / / gAma nA jaiva vAgyAnAri II" zrI haribhadrasUrita aSTakacha. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTiH sama anukAnamAM paNa Azayabhede phakSabheda ( 375) vAva taLAva phUMvA ane, devasthAna annadAna; eha sarvane pUrva to, jANe tava sujANa 117 artha:vAva, kUvA, taLAva ane devatAyatano-devamaMdire, tathA annapradAna-Ane tatvavido "pUrta" kahe che. vivecana va karAvavI, kUvA khedAvavA, taLAva baMdhAvavA, devamaMdira caNAvavA, annadAna ApavuM, e badhA pUrtakarma che, ema pUrtanI paribhASA uparathI tattvavettAo jANe che. (1) vAva vagere jalAzaya karAvavA, e sArvajanika kakalyANanA keI apekSAe upayogI sukRtya che. koIpaNa tarasyA tyAM AvIne pitAnI tarasa bujhAve ne potAnI AMtaraDI TharatAM jalAzaya karAvanArane aMtaranA AzIrvAda Ape, tethI kaI rIte kaMI puNyabaMdha saMbhave che. jo ke temAM hiMsA Adi doSa paNa che, tathApi jala vinA jIvana TakatuM nathI, eTale tenI jyAM khoTa hoya tyAM te pUrI pADavI, te lokopayogI "pUrva karma " che. (2) temaja bhUkhyAne annadAna devuM, te mATe jyAM jarUra hoya tyAM dAnazAlAo karAvavI, sadAvrate kholavA -ItyAdi sukRta paNa janasevAnA prakAro che. anna vinA jIvI zakAtuM nathI, tethI dIna-duHkhI-daridIne peTane khADo pUravA mATe annapradAnano prabaMdha karavo te puNya evuM "pUrva ' karma che. duSkALa, ativRSTi, anAvRSTi vagere bhayaMkara prasaMgomAM janatAnI rAhata mATe yathAzakti rAhatakendro khelI annanI truTinI pUrti" karavI te paNa pUrNa karmano prakAra che. (3) teja prakAre upalakSaNathI oSadhadAna devuM, rogIonI sArAmAM sArI mAvajata mATe jyAM jyAM jarUra hoya tyAM IpitAle baMdhAvavI, oSadhAlayadavAkhAnAM khelavAM, anAthAlaye-apaMgAlaya kholavAM, te paNa pUrNa karmanA prakAra che, Ama janatAnA IhalAkika kalyANa mATenA sAdhanonI jyAM UNapa hoya, tyAM tenI pUrti karavI te "pUrva ' kama che. (4) temaja lekanA pArelAkika kalyANa mATenA sAdhananI paNa jyAM jyAM UNapa hoya, tyAM tyAM tenI pUrti karavI, te pUrA pADavA, te paNa pUrNa karma. jemake-devamaMdire karAvavA, dharmazALA o karAvavI, svAdhyAyagRho-pauSadhAlaye-upAzraye karAvavA vagere. Antarahetune adhikRta karI (mukhya karIne) kahe che- abhisaMdheH phalaM bhinnamanuSThAne same'pi hi / paramotaH sa eveha vArIva kRSikarmaNi // 118 // - vRtti-gamaidhe-tathA prakAranA AzayarUpa lakSaNavALA abhisaMdhi thakI-abhiprAya thakI. zuM ? te ke- manna-phala bhinna che, saMsArI devanA sthAnAdirUpa phaLa bhinna che, anuSkAne saMs diISTa Adi anuSThAna sama (sarakhuM) chatAM, paH:--parama, pradhAna, ata:-A kAraNathI, ha iva-te ja, abhisaMdha ja, 6-ahIM, phalasiddhimAM, kenI jema ? te mATe kahyuM ke-vAjIva vikarmani-kaSikarmamAM-khetImAM jalanI jema. ema karUDhithI parama daSTAMta che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376). gadaSTisamuccaya phala bhinna abhisaMdhithI, sama anuSThAna chatAMya; ethI te ja parama ahIM, jala jema kRSimAMya. 118. artha anuSThAna samAna chatAM, abhisaMdhine (Azayane) lIdhe phaLa bhinna hoya che. tethI karIne te abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhimAM parama (kAraNa) che,jema kRSikamamAM jala che tema. vivecana - uparamAM je IcchApUrtinuM svarUpa kahyuM, te anuSThAna samAna-ekasarakhuM hovA chatAM, amisaMdhi pramANe Azaya anusAra tenuM phala bhinna hoya che, jUduM juduM hoya che. dAkhalA tarIke--kaI pAMca manuSya ekasarakhI yajJa-dAnAdi kriyA kare, abhisaMdhi athavA vAva-kUvA vagere karAve, paNa te pratyekane je jevo AzayapramANe phelabheda vizeSa hoya che, je je aMtar pariNAma hoya che, te tevo phalamAM paNa bheda paDe che, Ama abhisaMdhi-AzayavizeSa pramANe phatabheda hoya che, eTalA mATe A abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhi bAbatamAM parama che, pradhAna che, mukhya che. atre lekarUDhithI prasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jema kRSikarmamAM, khetIvADImAM pANI ja mukhya kAraNa che, tema prastutamAM paNa samajavuM. cogya jamIna hoya, sArA bIja vAvyA hoya, sArI peThe kheDavAmAM Avela hoya, paNa pANa ja na hoya, to e badhA phegaTa che; pANane joga hoya to ja e badhA saphaLa che. te ja prakAre yajJa-dAnAdi samAna anuSThAnamAM-kriyAmAM paNa sarvatra abhisaMdhinuM-AzayanuM pradhAnapaNuM che. abhisaMdhinA AzayanA bhedanA kAraNe kahe che - rAgAdibhirayaM ceha bhidyate'nekadhA nRNAm / nAnAphalopabhoktRNAM tathA buddhyAdibhedataH // 119 // citra phalabhegI lokane, rAgAdithI A ema; bahu prakAre bhinna ahi, buddhayAdi bheda tema. 11 artha:-ane rAga Adi vaDe karIne A abhisaMdhi (Azaya) nAnA prakAranA kalanA upaktA narene tathA prakAre buddhi AdinA bhedathI bhinna hoya che. -Ama-rAgAdi dethI, caM -A abhisaMdhi vaLI, -A lokamAM, mite - nevAdhA kRori[-manuSyane-aneka prakAre bheda pAme che,-tenA mRdu, madhya AMdhamAtra bhede karIne. kevA viziSTa manuSyono? te mATe kahyuM-nAnAmouri-nAnA prakAranA phalanA upabhoktA evA manuSyone, tathA uccAvita -tevA prakAre buddhi AdinA bhedathI (kahevAmAM AvanArA) abhisaMdhi bheda pAme che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (377) dIpAdiH rAgAdithI ane buddhi AdithI Azayabheda vivecana ane A AzayamAM paNa bheda paDe che, tenuM kAraNa zuM? teno ahIM khulAso karyo che ke-rAgAdi pramANe tevo bheda paDe che. jevA jevA rAga, dveSa, moha Adi pariNAma hoya che, te te AzayavizeSa-abhisaMdhi nIpaje che. eTale koInA rAgAdithI rAgAdi pariNAma maMda-meLA hoya, koInA madhyama prakAranA hoya, Azayabheda koInA vadhAre paDatI mAtrAvALA-adhimAtra tIvra hoya. Ama eka sarakhI kriyA karavAmAM paNa rAgAdinI taratamatA pramANe AzayanA bheda paDe che ane Azaya pramANe phaLamAM paNa bheda paDe che, jevo Azaya tevuM phaLa maLe che. dAkhalA tarIke-keI traNa gRhastha che, ne te dareka ekasarakhI rakamanuM dhamAMdA dAna kare che, athavA dharmasthAnaka ke hAspITala baMdhAve che, paNa temAMno eka kIrtine lAlasu che, nAmano bhUkhyo che, loko hArI vAhavAha karaze, mahArA nAmanI takhtI caDaze, mahAruM pUtaLuM besADaze, ema samajIne dAnAdi kare che. bIjo kaMIka kIrtibhI che, paNa sAthe sAthe sevAbhAvanAthI prerAIne tema kare che. trIjo ekAMta paropakAra athe kevaLa paramArtha premathI prerita thaIne te ja kArya kare che. Ama eka ja kAryamAM traNenA rAgAdi pariNAma jUdA che, tethI Azaya jUdA che, ane tethI phaLa paNa jUdA che. pahelAne kIrti to maLe che, paNa phaLa tethI AgaLa vadhatuM nathI; bIjAne kIrti sAthe kaMI vizeSa puNya phaLa paNa maLe che; trIjAne parama puNyarAzino saMcaya thAya che, ane jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, tema AnuSaMgika kIrti Adi paNa maLe che, paNa tenI tevA mahAnubhAva zuddha sevA bhAvIne paravA paNa hotI nathI. temaja buddhi vagerenA bhedathI AzayamAM bheda paDe che. je je jene bedha hoya che, tevo te teno Azaya hoya che te buddhi Adi bhedanuM svarUpa nIce kahyuM che. AkRti: 12 maMda rAgAdilmadhyama tIva ---> Azayada - -3 nAna>bedha | asaMmeha | [ / iti iSTApUrtAntargata Azayabhede phalabhedAntarAdhikAraH / ] Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (378) yogadaSisasuccaya - buddhi, jJAna ane asaMmeha karma adhikAra. A ja kahe che - buddhirjJAnamasaMmohastrividho bodha iSyate / tadbhedAtsarvakarmANi bhidyante sarvadehinAm // 120 // buddhi jJAna asaMmeha e, bedha trividha kathAya; sarva dehinA kama sahu, tasa bheda bhedAya. 120. artha -buddhi, jJAna ne asaMmeha, ema traNa prakArane bedha kaho che; ane tenA bhedathakI sarva prANIonA sarva karmo bheda pAme che. vivecana zAstramAM be traNa prakArane kahyuM che --(1) buddhirUpa bodha, (2) jJAnarUpa bedha, (3) asamAharUpa bodha A traNanuM lakSaNa have pachI kahevAmAM Avaze. A buddhi AdirUpa bodhanA bhedane lIdhe sarva dehadhArI prANIonA iSTa Adi sarva kamAM paNa bheda paDe che. je jevo jeno bodha, jevI jevI jenI samajaNa, te te tenA karmamAM bheda hoya che, kAraNa ke hatabheda hoya to phalada paNa hoya, e nyAyanI rIti che. kAraNa jUduM, to kArya paNa jUduM hoya ja, e nyAya prasiddha che. Ama eka ja karma mAM, bodhanI taratamatA pramANe, karmanA taratamatAnA bheda paDe che. temAM- indriyArthAzrayA buddhirjJAnaM tvAgamapUrvakam / sadanuSThAnavacaitadasaMmoho'bhidhIyate // 121 // buddhi IhiyArthAzrayI, AgamapUrvaka jJAna; sadanuSThAnavat jJAnanuM, asaMmoha abhidhAna. 12 vRtti -kuddhi-buddhi, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, jJAna-jJAna paNa ema ja, asaMmoasaMha paNa ema, trividha vadha:-traNa prakAranI bedha, suSyanta-zAstramAM kahyo che, tavA-te buddhi AdinA bheda uparathI, sArvajani-ISTa Adi sarva karmomite bheda pAme che, taddanAmuMsarva dehadhArIonA, prANuonA,-tenA hetuda thakI phelabheda hoya che eTalA mATe. vRttiH-$vArthothA yuddhaH-idriya arthano Azraya kare te buddhi che,-tIrthayAtrALunuM darzana thatAM jema tyAM javAnI buddhi thAya tema; jJAnaM svAmipUrvajanma-ane jJAna Agama pUrvaka hoya che, tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAnanI je ma; ravanuwiAvatanta-ane sadanukAnavALuM A jJAna, zuM ? to keasaMmohasfmadhIya-asaMha kahevAya che, bedharAja che. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : buddhi jJAna ane asaha karma-2na daSTAMta (379) artha-Idriya arthano Azraya kare te "buddhi' che, AgamapUrvaka (zrutapUrvaka) hoya te "jJAna" che, ane sadanuNAvALuM A jJAna te "asaMmeha' kahevAya che. vivecana temAM (1) je buddhi che te indriya arthano Azraya karanArI che. IdriyadvArA jaNAto padArtha te buddhino viSaya che. iMdriya thakI je jANapaNuM thAya che, te buddhirUpa bAdha che. jemake-koI tIrthayAtrALune dekhIne tIrthagamananI buddhi upaje, te buddhijanya bedha che. AmAM tIrthanA svarUpanI gatAgama nathI, mAtra anyane tIthe ja dekhI, tyAM tIrthe jaIe to kevuM sAruM? evI pitAne buddhi upaje che. (2) jJAna je che te AgamapUrvaka che. zAstra athavA zrata dvArA je bedha upaje che, je jANa paNuM thAya che, je samajaNa Ave che, te jJAnarUpa bedha che. jemake-tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna Agama dvArA thAya che. tIrtha eTale zuM? tIrthanuM svarUpa zuM? tIrthayAtrA kema karavI? e vagere vidhi bAbata zAstra, thakI jaNAya che. bhavasAgarathI tAre te tIrtha. tenA vaLI dravyatIrtha, kSetratIrtha, kALatIrtha ne bhAvatIrtha evA bheda che. te pratye kevA vinaya, viveka, bhakti, Adara, bahumAna Adi dAkhavavA joIe, e badhI vidhi zAstra vistArathI batAve che. (3) ane sadanuSThAnavALuM A je jJAna te asaMmeha athavA "bedharAjakahevAya che. AgamadvArA je jANyuM samajAyuM te jJAna thayuM. tadanusAra te jJAna sahitapaNe tathArUpa sat pravRtti-AcaraNa karavuM te, baMdhamAM ziromaNi, bedharAja, evo asaMmeharUpa bodha che. Ama buddhimAM idriyadvArA jANapaNuM che, jJAnamAM zAstrathI jANapaNuM che, ane asamehamAM jJAna sahita saAcaraNapaNuM che. ane tethI karIne tenA phalamAM paNa bhedapaNuM che. "idriyAIgata buddhi che, jJAna te Agama heta; asaMmeha zubha kRti guNejI, tiNe phatabheda saMketa. mana "--zrI . da. sa. 4-16. ema eonuM lakSaNa vyavasthita sate, lekasiddha udAharaNa kahe che - ratnopalambhatajjJAnatatprAtyAdi yathAkramam / ihodAharaNaM sAdhu jJeyaM buddhyAdisiddhaye // 122 // vRtti-ropasTama-ratnanuM sAmAnyathI jANapaNuM te Idriya arthanA AzrayavALI buddhi che, tana-AgamapUrvaka te rananuM jJAna te ratanajJAna che. tallA cAra-tenI prApti Adi te asaMha che-enA bodhagarbha paNAne lIdhe, vadhAma-Ama yathAkrame, ukta anukrame, 2-ahIM, buddhi viSayamAM, pharAdApaM-udAharaNa, sAdhu-sAdhu che, (samyaka che).-ISTa athanA sAdhakapaNAne lIdhe. eTalA mATe ja kahyuM-ze zuddhAti-buddhi, jJAna ne asaMmohana siddhi arthe jANavuM. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) yogadaSTisamuccaya ratna taNe upalaMbha ne, teha taNuM vaLI jJAna, prApti Adi paNa ehanA, jema heya A sthAna eha krama anusArathI, udAharaNa ahIM jANa; buddhi AdinI siddhine, kAje sAdhu pramANa. 122. artha:-ratnanI jANa (khabara) thavI, tenuM jJAna thavuM, ane tenI prApti vagere thavI,-ema anukrame ahIM buddhi vagerenI siddhi arthe sAdhu (samyaka-sAdhaka) udAharaNa jANavuM. vivecana ratnane upalaMbha eTale ke AMkhathI dekhIne A ratna che evI sAmAnyathI khabara paDavI, te iMdriya arthane Azraya karatI buddhi che. tenuM jJAna eTale ke AgamapUrvaka te ratnanuM jANapaNuM thavuM te jJAna che. ane te ratnanI prApti Adi te ratnanuM daSTAMta bodhagarbhapaNAne lIdhe asaMmeha che. Ama anukrame ahIM buddhi Adi paratve sAdhu-samyapha udAharaNa che; kAraNa ke te abhipreta-ISTa arthanuM barAbara sAdhaka che. eTalA mATe ja buddhi, jJAna, asamehanuM barAbara sacoTa svarUpa samajavA mATe atre A lokika ratnanuM dRSTAMta raju karyuM che: (1) jema ke eka ratna haya, tene dekhI sAmAnyathI cakSuiMdriyanA viSayathI "A ratna che" evuM je jANapaNuM, te buddhirUpa bedha che. (2) ane rananA lakSaNa darzAvanArA pratipAdaka zAstra dvArA, tenA AdhAre, te ratna saMbaMdhI lakSaNanuM vizeSa jANapaNuM, te jJAnarUpa bodha che. (3) ane te ratnanuM nizcita svarUpa jANI, tene tathAsvarUpe oLakhI, te rananI prApti vagere thavI, te asaMmoharUpa bodha che. A saMmehamAM tathArUpa jJAna te aMtarbhata hoya ja che, kAraNapaNe tathArUpa yathArtha jJAna na hoya to asaMmoha kema upaje oLakhyA vinA, svarUpa samajyA vinA grahaNa kema kare ? eTale samyaphapaNe oLakhI, sAkSAt prApti Adi jyAM hoya, tyAM saMmeha kyAMthI hoya? asaMha ja hoya. sadanuSThAnanuM lakSaNa kahe che - AdaraH karaNe prItiravighnaH saMpadAgamaH / jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 123 // vRtti -mA -Adara, yatnAtizaya (atizaya yatna), -ISTa Adi karaNamAM-kriyAmAM, nIti -prIti, abhivRMgarUpa proti ( prema, gADha sneha), vakta-avigha,-tenA karaNamAM ja, te ISTa Adi karavAmAM avigha-adaSTanA sAmarthyane lIdhe, saMgvAma-saMpaduM Agama, saMpattinI prApti tethI karIne ja zubhabhAvarUpa puNyasiddhine lIdhe, vizAlA-jijJAsA, jANavAnI icchA, iSTa Adi viSayanI ja jijJAsA, tArA sevA ane tajajJanI-tenA jANakAra jJAtA puruSanI sevA, ISTa UMcata sevA, 2zabda uparathI anumatanuM grahaNa che, sAinalama-A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kAraNa ke enuM anubaMdhasArapaNuM che -(anubaMdhapradhAnapaNuM che, paraMparAe ene uttarottara zubha anubaMdha thayA kare che) Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : sata anukAnanuM lakSaNa (382) Adara prIti avizva ne, saMpada prApti tema; jijJAsA ta sevanA, sat kRti lakSaNa ema. 127 athara-kriyAne viSe Adara, prIti, avina, saMpattinI prApti, jijJAsA ane tajJanI-tenA jJAtA puruSanI sevanA-A satu anuSThAnanuM ( kriyAnuM ) lakSaNa che. vivecana uparamAM je sadanuSThAna karyuM, tenuM lakSaNa ahIM batAvyuM che. (1) kriyAmAM Adara, (2) prIti, (3) avinna, (4) saMpatti prApti, (5) jijJAsA, (6) tasevA, (7) tene anugraha. sadanuSThAnanuM lakSaNa 1. kiyA Adara-Na Adi karavAmAM Adara eTale ke patnatizaya hoya. je ISTa vagere kriyA karavAmAM Ave te bahumAnapUrvaka, atyaMta AdarathI, atizaya yatnathI karavAmAM Ave, te sadanukAnanuM lakSaNa che. kriyAmAM veTha nahiM kADhatAM khUba jALavIne, upagajAtipUrvaka kriyA karavI, te sadanukAna sUcave che. dAkhalA tarike bhakti kAryamAM- suvidhi jinezvara pAya namIne, zubha karaNI ema kIje re, ati ghaNe ulaTa aMga dharIne, praha UThI pUchaje re.suvidhi. dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahiMgama sAcavatAM, IkamanA dhuri thaIe re suvidhi." zrI AnaMdaghanajI 2. prIti-te kriyA-anuSThAna pratye prIti, aMtaraMga prema, abhivRMga-neharUpa proti hovI te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. koI paNa kriyAmAM aMtaranI prIti-prema-umaLako jayAMlagI na hoya, tyAMlagI te kriyA nIrasa, phIkkI, ne lukhI lAge che, veTha kADhavArUpa thaI paDe che. jyAre tenA pratye aMtarune premaullAsa pragaTe che, tyAre te ja kriyA atyaMta sarasa, AhUlAdaka ne romAMcaka nivaDe che, tyAre AtmA temAM tanmaya thaI ekarasa bane che. dAkhalA tarike-prabhubhakti karavAmAM Ave, temAM prItinI prathama AvazyakatA che. prabhu pratye para prema pravAha pragaTe, ananya prIti jAge, tyAre ja prabhu bhaktinI ora majAha-lIjajata anubhavAya che, tyAre ja jIva prabhubhakti mAM tanmaya thaI ekarasa paNuM-ekatAnapaNuM anubhava che karasa paga_ekatAnapaNuM anubhave che. ajita jida zuM prItaDI, mane na game te bIjAne saMga ke; mAlatI phUle mohiye, kima bese ho bAvaLa taru bhaMga ke ajita Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) yogadasizcaya kokila kala kUjita kare, pAmI maMjarI he paMjarI sahakAra ke, UMchA taruvara navi game, giruma zuM have guNano pyAra ke....ajita kamalinI dinakara kara grahe, vaLI kumudinI he dhare caMda zuM prIta ke, gorI girIza giridhara vinA, navi cAhe hai kamalA nija citta ke.....ajita tima prabhu zuM muja mana ramyuM, bIjA zuM he navi Ave dAya ke, zrI nayavijaya vibudha taNe, vAcaka jasa he nita nita guNa gAya ke....ajita. " zrI yazovijayajI svAmI svayaMprabhane jAuM bhANe, harakhe vAra hajAra, vastu dharma pUraNa ja su nIpane, bhAva kRpA kiratAra -svAmI"--zrI devacaMdrajI 3. avinna-kriyAmAM avigha-nirvighapaNuM e sadanukAnanuM lakSaNa che. A nividhrapaNuM ahaNa evA pUrvopArjita zubha karmanA sAmarthyathI upaje che. nirvidane sadanuSThAna thAya te pUrva puNyane pasAya che. jemake-prabhubhaktithI sarva vizva dUra nAse che. zrI nami jinanI sevA karatAM, aliya vighana sAvi dUra nA che, aSTa mahAsiddhi navanidhi lIlA, Ave bahu mahamUra pAse jI."-zrI yazovijayajI 4. saMpadAgama-saMpanuM AvavuM, saMpattinI prApti thavI e paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. saMpatti paNa zubhabhAvathI upajelA puNyakarmathI AvI maLe che, koI kriyA kula vinAnI hotI nathI, tema sakriyA paNa saphala vinAnI hotI nathI. eTale sakriyAnA phala pariNAme dravya-bhAva saMpattinI prApti thAya emAM kAMI navAI nathI. dravyasaMpatti eTale artha-vaibhava vagere laukika saMpatti, ane bhAvasaMpatti eTale vidyA vinaya-vivekavairAgya-vijJAna vagere sadaguNenI AdhyAtmika saMpatti. AvI saMpattinI prApti dekhAya, te A sadanuSThAnanuM phala che ema samajavuM. dAkhalA tarIke-prabhubhakti aMge kavivara yazavijayajI kahe che - caMdra kiraNa ujavala yaza ulase, sUraja tulya pratApI dIpe che; je prabhubhakti kare nita vinave, te asthiNa bahu pratApI jhape che. zrI nami. maMgala mAlA lachI vizAlA, bAlA ahale prema raMge che; zrI navijaya vibudha yasevaka, kahe laDIe sukha prema aMge che. zrI nami. " 5. jijJAsA-te te kriyA saMbaMdhI jANavAnI tIvra IrachA, uThA, usuktA thavI, bhakti Adi sadanuSThAnanuM yathArtha svarUpa samajavAnI tAlAvelI lAgavI, tamannA upajavI, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi pAMca prakAranuM anuSThAna (383) 6. tajajJa sevA-tajajJa eTale tenA jJAtA puruSanI-jANakAranI sevA te paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. je sAce jijJAsu-tattvapipAsu hoya che, jene tava jANavAnI tarasa lAgI che, ne te tarasa bujhAvavAne je Icche che, te tenA jANakAra jJAtA puruSane zadhe che, ne nikhAlasapaNe nirmAnIpaNe tenI pAsethI potAnI jijJAsA saMtoSavA Icche che, eTale te te nI sevA-upAsanA kare che, temanA caraNakamala pratye "upaniSadda" (samIpa-pAse besavuM te) kare che, jethI tene "upaniSadu--rahasyabhUta jJAna prApta thAya che, mATe jJAnI puruSanI sevA-paryuM pAsanA karavI te sadanuSThAnanuM sUcaka lakSaNa che. seve sadguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa pAme te paramArthane, nija padane le lakSa. "--zrImad rAjacaMdrajI 7. tajajJa anugraha-tenA jJAtA puruSano anugraha-kRpAprasAda paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. tajajJanI sevA karatAM, te prasanna thAya che, ane tethI tene anugraha upaje che. jo ke jJAnI puruSa tevI sevAnA bIlakula abhilASI hotA ja nathI, paNa jijJAsune tethI AtmalAbha thAya che, tethI tenI yathocita sevA karavI e tenA pitAnA ja hitanI vAta che. eTale jJAnInI sevAthI jijJAsA saMtoSAvArUpa anugraha hoya che, ane Ama jJAnInI kupAdaSTinI vRSTithI jIvanA sarva arthanI siddhi thAya che. Ama sadanuSThAnanuM lakSaNa che. "Adara kiriyA rati ghaNuM jI, vighana TaLe mile lacchI, jijJAsA budha sevanA jI, zubha kRti cihna pratyacchI. " mana - da. sa. 4-17 Ane "sadanuSThAna" kahevAnuM kAraNa e ke tenuM anubaMdhasArapaNuM che, anubaMdhapradhAnapaNuM che. tethI uttarottara zubha anubaMdha paraMparA thayA kare che, ane uttarottara puNyAnubaMdha puNyanI mAtrA vadhatI jAya che. atre sadanukAnanuM svarUpa samajavA mATe anuSThAnanA prakAra samajavA yaMgya che, kAraNa ke eka ja anuSThAnamAM kattanA bhedathI bheda paDe che,-jema regI ane nIrogI bhaktAnA bhedathI bhejanAdi bAbatamAM bheda paDe che tema, rogIne amuka bhejana pAMca prakAranuM vagere rogavRddhine hetu thAya che, ane nIrogIne te ja bhejanAdi anuSThAna bApacayanuM-puSTinuM kAraNa thAya che tema. Ama A anuSThAna sAmAnyathI pAMca prakAranuM kahyuM che:-(1) viSa, (2) gara, (3) ananuSThAna, (4) tahetu, (5) amRta -guru AdanA pUjAnukAnamAM apekSAdi vidhAnathI Ama bheda paDe che. temAM (1) A lekamAM labdhi-kIrti AdinI apekSAthI je karavAmAM Ave che te viSa anuSThAna che. kAraNa ke A sacinane mArI nAkhe che ane mahatuM evA anuSThAnanuM a65 pRhaNathI ladhutva saMpAdana kare che. tethI A kharekhara viSa che. (2) divya bheganA abhi Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384) gadaSTisamuccaya lASathI je karavAmAM Ave che te "gara" anuSThAna che. kAraNa uparamAM kahI te ja nItithI A kAlAMtare nipAtana kare che, haNI nAkhe che, bhavAtaramAM anartha saMpAdana kare che, ane Ama garanI jema dhIre dhIre mAre che, tethI A kharekhara "gara" anuSThAnaz che. (3) anAbhegavaMtanuM-bekhabaranuM je saMpUrjhanaja tulya pravRttithI anuSThAna che, te ananuSThAna che, kayuM na karyA barAbara che. kAraNa ke AnuM mana atyaMta muzya che, eTalA mATe A AvuM kahyuM che. (4) sadanuSThAna pratyenA rAgathI-bahumAnathI je karavAmAM Ave che, te sadanuSThAna bhAvano zreSTha hetu hovAthI "taddetu" anuSThAna che, kAraNa ke AmAM zubha bhAvAMzane vega che. (5) A jinA che ema jANa karavAmAM AvatuM evuM bhAvasAra je atyaMta saMvegagarbha anuSThAna che, tene munipuMgavo "amRta" anuSThAna kahe che. "vinovimiti vAdurbhAvasAnamaH punaH saMveLarmacatamamRtaM munigvAda " -zrI yogabindu "jinaguNa amRtapAnathI re...mana amRta kriyAne pasAya. je bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI re...mana Atama amRta thAya re bhavi. "- zrI devacaMdrajI Ama A pAMca prakAranA anuSThAnamAMthI prathamanA traNa te aprazasta che,-asatuM che, heya che, zuM kaMIka aMze prazasta-sata che; ane chelle amRta anuSThAna to parama prazasta che, parama sat che, eTale te ja mukhyapaNe sadanuSThAna che, e ja mumukSune parama Adeya che, ane e ja atra vivakSita che. temAM- buddhipUrvANi karmANi sarvANyeveha dehinAm / saMsAraphaladAnyeva vipAkavirasatvataH // 124 // kRtti -vRddhipUrvaka kAmaLi sarvAiva-sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karmo, g-ahIM lekamAM, hinAmu-dehadhArIonA, prANIonA. zuM che te ke-saMvAdarAyeva-saMsAraphaladAyaka ja che, kAraNa ke teonuM zAstrapUrvakapaNuM nathI, (eTale ke zAstrane prathama AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI). ane tema ja kahe che- vizvavidvataH-teonuM nivegathI ja-niyamathI ja vipAkavirasapaNuM che tethI karIne, vipAkamAM-pariNAme teonuM virasapaNuM che teTalA mATe. x " viSaM labdhyAdyapekSAtaH idaM saJcittamAraNAt / mahato'lpArthanAjjJeyaM laghutvApAdanAttathA // divyabhogAbhilASeNa garamAhurmanISiNaH / gaztanI rAtanipAtanAlU " -zrI gabindu * " anAbhogavatazcaitadananuSThAnamucyate / saMpramugdhaM mano'syeti tatazcaitadyathoditam // etadrAgAdidaM hetuH zreSTho yogavido viduH| sadanuSThAnabhAvasya shubhbhaavaaNshyogtH||" -zrI yogabindu -~~- Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : buddhi karma vipAkavirala saMsAra (385) buddhipUrvaka karma sahu, dehadhArInA Ahi; vipAka virapaNA thakI, saMsAraphaladAyi. 124. artha--ahIM prANIonA je buddhipUrvaka karyo che te sarveya, vipAka virasapaNAne lIdhe, saMsAraphala ja denArA che. vivecana A lokamAM dehadhArI prANIonA sAmAnyathI sarve karmo buddhipUrvaka hoya che, ane vipAkavirasANAe karIne te saMsAraphala ja ApanArA hoya che. atre sAmAnyathI joIe te prANIo sarve karmo buddhipUrvaka eTale ke indriyajanya bedhadvArA kare che; AMkhathI, kAnathI, nAkathI, jIbhathI ke tvacAthI je kAMI jANavAmAM Ave che, tenAthI prerAIne teo samasta pravRtti kare che. dAkhalA tarikeidriyapravRtti AMkhathI koI padArtha dekhavAmAM AvyuM, jANavAmAM Avyo, te padArtha ane smRti ISTa lAgatAM te grahaNa karavAnuM mana thAya che, aniSTa lAgatAM tyajavAnuM saMskAra mana thAya che ane pachI tevA prakAre pravRtti thAya che. AMkhano saMdeza magajane pahoMce, magaje buddhine pahoMcADyo, ane buddhie pagane hukama karyo ke "A levA tuM jA, tathA hAthane Adeza dIdho ke "A tuM le'. A badhI sakSama prakriyA AMkhanA palakArAmAM banI jAya che. vaLI te IniSTa padArtha saMbaMdhI mRtisaMrakAra-dhAraNA paNa rahI jAya che, jethI AgAmI kALe tenI grahaNa-tyAgarUpa pravRttine nirNaya thAya che. te ja prakAre kAna vagere bIjI indriyo dvArA upajatA buddhirUpa bodhathI te te prakAranuM ISTa-aniSTapaNuM jaNAya che, ane pachI manathI tenuM manana thatAM tenA grahaNa-tyAga karAya che, tathA bhAvikALe paNa tenA rahI gayelA samRtisaMskAranI vAsanAthI tathA prakAre pravRtti thAya che. Ama iMdriyajanya bedhathI prANIonA sAmAnyapaNe sarva karmonI ghaTamALa cAlyA kare che. khAvuM, pIvuM, dekhavuM, sAMbhaLavuM, suMghavuM, cAkhavuM, sparzavuM, levuM, mUkavuM e vagere viSayabhoga pravRtti, vagara zikhacce paNa, prANIo karyA kare che. emAM kAMI navI navAI nathI. ane A viSayabhoga pravRttirUpa je buddhijanya karyo che, tenuM vipAka virasapaNe che, vipAke-pariNAme te avazya virasa nIvaDe che. je viSaye prathama sarasa lAge che, te ja pariNAme virasa-rasahIna-lUkhA lAge che. je viSaye prAraMbhamAM mIThA ne viSayanuM vipAka AkarSaka bhAse che, te ja prAMte tene moha utarI jatAM kaDavA ne virapaNuM anAkarSaka jaNAya che. je pudgalanA rUpa-rasa-gaMdha-sparza prathama sarasa ne manojJa hatA, te ja pudgalane svabhAva pramANe vipariNAma pAmatAM49 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) gadaSTisamuccaya virasa thaI jatAM amanojJa-akArA lAge che. kAraNa ke pUrAvuM ne gaLavuM jyAM niraMtara thayA kare che te pudagala che, ane saDavAno-vidhvaMsa pAmavAne teno svabhAva che. AvA pudgalarUpa viSaya bhogavatAM te prAraMbhe mIThAM lAge che, paNa pariNAme mAThA durgatikAraNa thAya che, eTale tenuM vipAka virapaNuM che. kipAkaphala-iMdravAraNAnA phaLa dekhAve suMdara jaNAya che, paNa khAdhA pachI zIdhra prANahArI thAya che, tema A viSaye bhogavatAM sarasa lAge che, paNa pariNAme virasa thaI paDe che. jJAnIoe A "bhegone bhujaMganA bhAga jevA-sApanI phaNA jevA kahyA che, te zIdhra prANa hare che, ne te bhegavatAM devone paNa saMsAramAM rakhaDavuM paDe che." Ama A viSayasevanarUpa buddhipUrvaka karmonuM vipAkavirapaNuM che. " hRSIkArthasamutpanne pratikSaNavinazvare / sukhe kRtvA ratiM mUDha vinaSTaM bhuvanatrayam // mor mukAmarvma: sadya prAiriverfr: I gamAnA prakArate saMsAra rivi " -jJAnArNava. ane AvA A vipAkavirasa buddhipUrvaka karmo saMsAraphala ja Ape che, kAraNa ke te karmo zAstrapUrvaka nathI, zAstrane-Aptavacanane AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI, zAstrAjJAne anusarI karAtA nathI, eTale tenuM phala-pariNAma ekAMta bhavabhramaNa rUpa saMsAra ja che. "sayala saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI " zrI AnaMdaghanajI. jJAnapUrvANi tAnyeva muktyaGgaM kulayoginAm / zrutazaktisamAvezAdanubaMdhaphalatvataH // 125 / / mukti aMga kulagine, jJAnapUrva te karma zrutazakti samAvezathI, anubaMdhe ziva zarma. 15artha-jJAnapUrvaka evA te ja karmo kulagIone muktinA aMgarUpa hoya che, kAraNa ke emAM zrutazaktinA samAvezane lIdhe anubaMdhaphalapaNuM hoya che. vRtti-jJAnapUrvANi-jJAnapUrvaka, yathAta jJAna-nibaMdhanavALA, (upara kahyA pramANe jJAnarUpa kAraNavALA). tAje-te ja karmo. zuM ? te ke-muttAa-muktinuM aMga hoya che, kuDhojanAkulagIone, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. kulayogIonuM grahaNa, anyane asaMbhava jaNAvavA mATe che. zA kAraNathI te ke-dhrutarAsimAverAta-zrutazaktinA samAvezarUpa hetuthI. A (yutazakti) amRta zakti jevI che. enA abhAve mukhya evuM kula yogIpaNuM hotuM nathI. eTalA mATe ja kahyuM keanuvaghaRvatA-anubaMdhaphala5Nu thakI,-mukti aMganI siddhi mAM tAvika anubaMdhanA evaM bhUtapaNune lIdhe. (muktinA aMgarUpa thAya te ja tAtvika anubaMdhanuM svarUpa che eTalA mATe). Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi : jJAnakama muktisaMga, zruta amRta zakti (387) vivecana je jJAnapUrvaka karme che, te mukti aMgarUpa che, ane te phalogIone ja hoya che, kAraNa ke zrutazaktinA samAvezathI teone anubaMdhaphalapaNuM hoya che. jJAnapUrvaka karma eTale AgamapUrvaka je karmo karavAmAM Ave che, zAstra AjJAne AgaLa karI-anusarI je karmo karavAmAM Ave che, te muktinA aMgarUpa che, mokSanA kAraNarUpa thaI paDe che. kAraNa ke Ama arthAt pramANabhUta puruSanI AjJAne anusaravuM te mokSane pradhAna hetu che, mokSano gherI rasto-rAjamArga che. eTale tathArUpa Ama puruSathI praNIta zAstra-AjJAnuM pramANa mAnI, zirasAvaMgha gaNI, mAthe caDhAvI, je kaI satakarma kare che, te mokSamArga sAdhe che. "tuma AvyuM hatuM ArAdhana zuddha ke, sAdhuM huM sAdhakapaNe." "ANA raMge citta dharaje, devacaMdra pada zIvra varI je."--zrI devacaMdrajI Ama jemAM Ama AjJAnuM anusaraNa mukhya che evA A mukti aMgarUpa jJAnapUrvaka karmo phalogIone ja hoya che,-bIjAne nahiM. A kulayogInuM lakSaNa AgaLa upara kahevAmAM Avaze. A kulagIone ja A jJAnapUrvaka karmone saMbhava amRta samI kahyo, tenuM kAraNa e che ke tethI heDalI avasthAmAM buddhipUrvaka karmo zrutazakti hoya che, ne upalI avasthAmAM asaMmoharUpa karmo hoya che. eTale kula yogI zivAya anyane A jJAnapUrvaka karmone asaMbhava kahyo. ane kulagIone Ane saMbhava kaho, tenuM kAraNa paNa teone zrutazaktino samAveza heya che, ane tethI karIne anubaMdhaphalapaNuM hoya che, te che. A zratazati amRtazakti jevI che. e na hoya to mukhya evuM kulagIpaNuM hotuM nathI. amRta jema marelAne ke mUcchitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRta samI A zrutazakita paNa mahAmohathI mRtaprAya athavA mUrNita banelA jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAva-jIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva-maraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che. A saMjIvanI jevI parama amRtasvarUpa zratazaktinA samAvezathI arthAt samyaka aMta:pravezathI, daDha bhAvasaMgathI mukhya evuM kulagIpaNuM prApta thAya che. "jinavara vacana amRta anusariye, tavaramaNa Adariye re, dravya bhAva Ava paraharice, devacaMdrapada varie re...pabhu aMtarajAmI "zrI devacaMdrajI "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa oSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa "- zrImad rAjacaMdrajI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (388) gadaSTisaNu thaya ane AvI A amRta samANa zratazaktinA mahAprabhAvathI anubaMdha phala prApta thAya che, eTale ke uttarottara adhikAdhika zubha phalaparaMparA sAMpaDe che; eka zubha phala bIjA vadhAre zubha phaLanuM kAraNa thAya che, ema ne ema zubha phalanI saMkalanA aTapaNeakhaMDapaNe cAlyA kare che, yAvat parama mokSaphaLa prApta thAya che. Ama zrutazaktinA prabhAve kulogIone tAvika anubaMdha thayA kare che, tethI ja A jJAnapUrvaka karmo teone mukti aMgarUpa thaI paDe che. Ama kulagIonuM anuSThAna anubaMdha phalavALuM hoya che, kAraNa ke te anubaMdhazuddha hoya che. A barAbara samajavA mATe traNa prakAranA anuSThAnanuM svarUpa samajavA gya che. anuSThAna traNa prakAranuM kahyuM che: (1) viSayazuddha, (2) trividha anuSThAna svarUpazuddha, (3) anubaMdha zuddha. A traNa anuSThAnanuM uttarottara ane tenuM phala pradhAnapaNuM che. (1) temAM muktine artha-mane mukti maLaze ema | mugdhapaNe-bheLA bhAve mAnIne je bhRgupata Adi paNa karavAmAM Ave che, te viSayazuddha anuSThAna che. ane te muktinA leza upAdeyabhAvathI zubha kahyuM che, paNa atyaMta sAvadharU55NAne (pAparUpa paNAne) lIdhe te svarUpathI zuddha nathI. (2) svarUpazuddha anuSThAna te lokadaSTithI vyavasthita evA yamAdi ja che, arthAta tAtvika svarUpa samajyA vinA je ahiMsA-satya vigere yama Adi lokika rIte-sthala lokarUDhi pramANe karavAmAM Ave che, te svarUpazuddha anuSThAna che. paNa te yathAzAstra nathI, zAstra anusAra nathI, kAraNa ke samyagU jJAna-zraddhAna Adino abhAva che. A anuSThAna svarUpathI to zuddha che, paNa vidhithI zuddha nathI. (3) je anubaMdha zuddha anuSThAna che te A yAdi ja che, paNa te tatvasaMvedanathI anugata hoya che, samyapha tattvaparijJAnathI yukta hoya che, tatvanI barAbara samajaNavALuM hoya che; tathA prazAMta-niSkaSAya vRttivaDe karIne te sarvatra atyaMtapaNe utsukatA rahita hoya che. A anubaMdha zuddha anuSThAna svarUpathI ane vidhithI paNa zuddha hoya che. " tRtIyamapyadaH kintu tattvasaMvedanAnugam / prazAMtavRAA sarvatra damausucattiY I" - zrI gabindu A traNenuM phaLa anukrame A pramANe che:-(1) viSayazuddha anuSThAnathI doSavigama thato nathI, arthAta mokSalAbhane bAdhaka e doSa dUra thato nathI. kAraNa ke temanuMajJAna aMdhakAranuM bAhulya-prabalapaNuM che, tethI ja AvI AtmaghAtarUpa kumati sUjhe che. (2) svarUpazuddha anuSThAnathI deSa dUra te thAya che, paNa ekAMta anubaMdhathI dUra thato nathI. bhasma karAyelA deDakAnA cUrNano je nAza karavAmAM Avyo hoya to temAMthI deDakAnI utpatti na thAya, paNa atre to tenI jema deSano sAnubaMdha nAza thato nathI ke jethI bIjA bhAvi Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : vividha anuSThAna ane tenuM phalA ( 389) deSa na upaje. deSa dUra te thAya che, paNa te dUra thavAnI paraMparA cAlu rahetI nathI. eka deSa dUra thAya, tyAM bIjA ubhA ja che. "AMdhaLe vaNe ne pADo cAve" enA jevI paristhiti thAya che! kAraNa ke temAM gulAghava-ciMtAdi niyamathI letA nathI; arthAta guNa-doSanA gurulaghubhAvanA pramANunuM bhAna atra hetuM nathI. eTale Aryajane ene bAhya-apradhAna mAne che, kAraNa ke te aMdarakhAnethI meluM che, malina che; ane duSTa rAjAnA purane suMdara killAnA yatna jevuM te che. killAthI bahAranA AkramaNa sAme rakSaNa maLe che, paNa aMdarakhAnethI rAjA ja pote prajAne luMTIne pIDe che ! tyAMnI prajAnI AbAdI kema thAya ? tema A svarUpazuddha anuSThAnamAM bAhA deSane abhAva chatAM, aMdarakhAnethI A kurAjA jevA tatvajJAnarahita puruSanA ajJAna doSane lIdhe guNavRddhi thatI nathI. (3) trIjAthI doSavirAma thAya che, doSa dUra thAya che, ane niyamathI te sAnubaMdha hoya che, arthAta doSa dUra thavAnI paraMparA cAlyA kare che, eka pachI eka doSa dUra thavAnuM anusaMdhAna cAlu rahe che. A deSavigamane gharanI Adya bhUmikAnA AraMbha sAthe sarakhAvavAmAM Avyo che. gharane pAye majabUta hoya, to tenA upara mALanA mALa uparAupari caNI zakAya che, tema A anuSThAnamAM uttarottara doSa dUra thavAne anubaMdha thayA ja kare che. AvuM A anuSThAna gulAghava ciMtAthI yukta hoI, guNadoSanA pramANunA barAbara bhAnavALuM hoI, tevuM anubaMdhavALuM udAra phala Ape che. ethI karIne atre sarveya pravRtti sadeva mahAdayavALI hoya che. AvuM A anubaMdhazuddha anuSThAna kulagIone hovAthI teone sAnubaMdha phala prApti hoya che. asaMmohasamutthAni tvekaantprishuddhitH| nirvANaphaladAnyAzu bhavAtItArthayAyinAm / / 126 // ekAMte parizuddhithI, asaMmeharUpa karma bhavAtIta agAmina, zIdhra e zivazarma. 1ra6. jUra:-ahaMnokuthAni-asaMmohathI udbhavelA, yakta asaMharUpa nibaMdhana-kAraNavALA, te ja karmo tu-te, vaLI, vAtazuddhita:- ekAMta parizuddhirUpa kAraNathI -paripAka vaze karIne; zuM ? to ke- nijharAbhyAsu-zIdhra nirmANa phala denArA che. kene te mATe kahyuM-avAtItArtha vinAmU-saMsArAtIta artha pratye gamana karanArAone, eTale samyapha paratattvavedIone-para tattva jANanArAone, ema artha che. x "tRtIyAddoSavigamaH sAnubaMdho niyogataH / gRhAdyabhUmikApAtatulyaH kaishcidudaahRtH|| etadhyudagraphaladaM gurulaaghvciNtyaa| ataH pravRttiH sarvaiva sadaiva hi mhodyaa"|| - AdhAra mATe juo ) gabindu Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 390 ) rAgasimuccaya a ane asamAhathI upajatA evA te ja krame, ekAMta parizuddhine lIdhe, saMsArAtIta-para artha pratye gamana karanArAone ( paratattvavedIne ) zIghra niSNu la denArA hAya che. vivecana asa mAhathI upajelA evA kamAM, ekAMta parizuddhine lIdhe, bhavAtIta-saMsArAtIta agAsIone zIghra nirvANuM phUla ApanArA evA hAya che. uparamAM kahyA pramANe saanuSThAna sahita je jJAna te asaMmAha kahevAya che. evA asamAhathI eTale ke sadanuSThAnayukta jJAnathI je karmo karavAmAM Ave che, te zIghra nirvANukula Ape che; emAM kALakSepa ke vilaMba thatA nathI, kAraNa asameAha ma ke atre ekAMta parizuddhi hoya che, paripAkavaze karIne sarvathA zuddhi zIghra meAkSadAyI haiAya che. jema suvarNa ne agnithI tapAvatAM tapAvatAM melarUpa azuddhi dUra thatI jAya che ne chevaTe paripAka thatAM zuddha suvarNa uttIrNa thAya che; tema atre paNa cegAnalathI tapAvatAM tapAvatAM AtmAnI ka`malarUpa azuddhi dUra thatI jAya che, ane chevaTe zuddhinA paripAka thatAM zuddha AtmArUpa sutraNa ja niSpanna thAya che. ane Ama jayAre AtmAnI ekAMta parizuddhi thai, eTale pachI meAkSalane AvatAM vAra zI ? AtmA zuddhopayeAgavata thayA eTale mekSa hatheLImAM ja che, kAraNa ke 'je zuddopayeAgavata che, tenA AvaraNu-aMtarAya ne mehuraja dUra thai jatAM, te svayameva pragaTa AtmArUpa-svayaMbhU thai, jJeyamAtranA pArane pAme che, arthAt kaivalajJAna pAme che. ' te A prakAre je caitanyapariNAmarUpa lakSaNavALA upayAgavaDe karIne yathAzakti vizuddha thaine varte che, tenI viziSTa vizuddhi zakti pade pade ubheda pAmatI jAya che-khUlatI jAya che. eTale tenI anAdinI khaMdhAyelI ati Dha mAhugraMthi udbhathita thAya che-ukelAi jAya che, ane te atya Mta nirvikAra caitanyarUpa thAya che. eTale pachI tenA samasta jJAnAvaraNu, darzanAvaraNa ne aMtarAya sarvathA dUra thAya che. ane Ama nipratigha-apratihata Atmazakti udbhasita thatAM, svayameva pragaTa AtmArUpa thai jJeyamAtranA aMtane pAme che, ' kevalajJAna pAme che. Ama upayAganI ekAMta parizuddhi thakI yAt meAkSa prApta thAya che. 66 X uvaogavisuddho jo vigadAvaraNaMtarAyamoharao / ba "" mUddo sacamevArA nArnAr para camUvALuM ".--zrI kuMdakuMdAcArya chakRta pravacanasAra. yo hi nAma caitanyapariNAmalakSaNenopayogena yathAzakti vizuddho bhUtvA vartate sa khalu pratipadamudbhidyamAnaviziSTavizuddhizaktirudranthitAsaMsArabaddha dRDhatara mohagranthitayAtyantanirvikAracaitanyo nirasta samastajJAnadarzanAvaraNAntarAyo niHpratighavijRmbhitAtmazaktizca svayameva bhUto zevamAvannAnAmatamAorrAti / '-zrI amRtacadrAcAya jI kRta pravacanasAravRtti. * Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpATaNa : asaha karmanuM phala zIdhra mokSa ( 391) AvA zIdhra mokSaphala ApanArA asaMmeha karmo kone hoya che? te mATe atre kahyuM ke-"bhavAtIta arthagAmIone," eTale saMsArathI ata-para evA artha pratye gamana karanArAone, samyaka para tatvane jANanArA para tatvavedIone A asaMmoha karmo hoya che ema tAtparya che. jene A para tatvanI gama-samajaNa paDe che, teo ja A para tatva pratye gamana karanArA hoya che. Ama anukrame buddhikriyAnuM phala saMsAra che; jJAnakriyAnuM phala muktinA aMgarUpa che- paraMparAe mukti che; ane asaMmeha kriyAnuM phala zIdhra avilaMbapaNe mokSa che, anaMtara mukita che. "buddhikriyA bhavaphala dIe, jJAnakriyA zivaaMga; asaMmoha kiriyA dIejI, zIdhra mugatiphala caMga, mana, "--zrI yo. da. sa. 4-18 trividha bedhano sAra saMkSepa AzayanA-abhiprAyanA bhede karIne phalamAM bheda paDe che. ane Azayano bheda rAgAdinI taratamatAthI, temaja buddhi-jJAna-asaMmoharUpa bodhanA kAraNabhedathI paDe che. bedha traNa prakAranA hoya che-buddhirUpa, jJAnarUpa ane asaMmoharUpa. A baMdhanA bhedathI sarva jenA sarva karmonA prakAramAM bheda paDe che. (1) iMdriyanA AlaMbane upajate bedha te buddhi" kahevAya che. (2) zratanA-zAstranA AdhAre upajate bAdha te "jJAna" kahevAya che. (3) ane sadanuNAnayukta jJAna te "asaMmeha rUpa bodha kahevAya che, te bodha ja sarvotkRSTa hAI bodharAja' kahevAya che. jemake-yAtrALune dekhI tIthe javAnI buddhi thAya, te buddhi che; tIrthayAtrA viMdhanuM vijJAna, te jJAna che, ane tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAna pramANe tIrthagamana-tIrthapharasaNa te asaMmoha che. "A ratna che" evuM ratnanuM sAmAnya jANapaNuM te buddhinuM udAharaNa che; Agama AdhAre A ratnanuM A svarUpa che ema jANavuM te jJAnanuM udAharaNa che, ane te jJAnagarbhitapaNe jJAnathI te ratnanuM svarUpa oLakhI te rananI prApti Adi thavI te asaMmohanuM sabhya sAdhaka udAharaNa che. kriyAmAM Adara, prIti, avina, saMpattiprApti, jijJAsA, ane tajajJasevA e sadanuSThAnanA lakSaNa che. temAM (1) prANIonA ya ka sAmAnyapaNe buddhipUrvaka hoya che, idriyajanya bedhavALA hoya che ane te vipAkavirasa hoI, tenuM phala pariNAma saMsAra che. (2) kulagIonA sarva karmo jJAnapUrvaka eTale ke zrata-zAstrane anusaranArA hoya che, ane zAstranuM sAmarthya amRta jevuM che, tethI uttarottara uttama phalaparaMparA sAMpaDe che. mATe zAstrAnugAmI evA kulagIonA karma mukitanA aMzarUpa che, paraMparAe muktinA kAraNarUpa thaI paDe che. (3) ane saMsArAtIta-saMsArathI para evA para tava pratye gamana Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39ra) gadarisayu thaya karanArA paramArthavettAonA je karyo che te asaMmohajanya hoya che. eTale ekAMte-nirbheLapaNe parizuddhivALA hei, teonuM phala zIghra-avilaMbe mukti che, anaMtara mukti che. trividha bodhanuM keTakaH 9 buddhi jJAna asaMmoha. lakSaNa IkiyArtha AzrayI AgamapUrvaka sadanukAna yukta jJAna. kriyA Adara, prIti, avina, 3 saMpatti prApta, jijJAsA, (tajajJa sevA. ratnanI prApti Adi. udAharaNa AgamathI ratnanuM jJAna. pAtra ratnanuM sAmAnya jANapaNuM sAmAnyathI sarva prANI. vipAkavirasapaNuM viziSTa pariNAma kulagIo bhavAtIta arthagAmI. amRtasamI vyutazaktithI ekAMta parizuddhi. sAnubaMdha phalapaNuM mukti aMga-paraMparAe ! zIdhra mukti-anaMtara mekSa. mokSa. saMsAra [ ! ti zuddhijJAnAmauvAtafdhAra: ] paraMtattvagAmano eka ja zamaparAyaNa mArga enuM ja (bhavAtIta arthagAmInuM) lakSaNa kahe che- prAkRteSviha bhAveSu yeSAM ceto nirutsukam / bhavabhogaviraktAste bhvaatiitaarthyaayinH||127 // vRtti -prAkRtividda mApu-ahIM bAkRtabhAvo pratye, buddhimAM jenuM paryavasAna che evA zabdAdi bhAvamAM, (A zabdAdi bhAvo chevaTe buddhimAM samAya che,-buddhijanya bhAvo che temAM ), jevAM reto nihagvamU-jeonuM citta nirutsuka che,-niHsaMgatAnA samAvezane lIdhe, mavamavAtebhavabhogathI virakta evA teo, saMsAranA bhegathI virakata evA svarUpavALA (evabhUta) te jIvo mukata jevA, maghAtItArtha cina:-"bhavAtItaarthagAmI ' kahevAya che.-bhavamAM cittanA asaMsparzane lIdhe. (saMsAramAM teonuM citta sparzatuM nathI-lepAtuM nathI, tethI karIne). Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : "bhavAtIta athagAmI" bhava-virata (33) prAkRta bhAmAM ahIM, nirasuka ja citta bhavAtIta arthagAmi te, bhavabhegamAM virakta. 127 artha:-ahIM prAkRta bhAvo pratye jeonuM citta nisuka (utsukatA rahita) hoya che, te bhAvabhegathI virakta thayelAo, bhavAtIta arthagAmI che. vivecana uparamAM bhavAtIta arthagAmI evA mahAmumukSu kahyA, te kaNa ne kevA hoya ? tenuM lakSaNa ahIM spaSTa kahyuM che. ahIM zAdi viSayarUpa prAkRta bhAvomAM jeenuM citta utsukatA rahita hoya che, te sAMsArika bhegathI virakta jano bhavAtItaarthagAmI che. prAkRta bhAvo eTale buddhimAM jenuM paryavasAna che evA zabdAdi bhAve. prAkRta eTale prakRtine vikAra, pudagalano vikAra. zabdAdi viSe prAkRta bhAva che arthAt jaDa prakRtinA vikArarUpa che, pugalanA vikArarUpa che, ane te buddhimAM paryamumukSu bhavabhAga vasAna pAme che, chevaTe buddhimAM samAya che, arthAt buddhigamya bhAve che. virakata AvA A zabdAdi viSayarUpa prAkRta bhAvomAM jeonuM citta anA saktapaNAne lIdhe utsukatA vinAnuM hoya che, te bhAvabhegathI virakta thayelA jano "bhavAtIta arthagAmI kahevAya che. zadAdi viSayamAM teo rAcatA nathI, Asakta thatA nathI, viSayomAMthI tenuM citta UThI gayuM che, sAMsArika bhega teone dIThA gamatA nathI, eTale bhavabhegathI virakata sAce aMtaraMga vairAgya pAmelA A jIvo kharekharA "bhavAtIta arthagAmI" che. kAraNa ke te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta bhavamAM-saMsAramAM sparzatuM nathI, lepatuM nathI, apRSTa rahe che, jaLa-kamaLavat alipta rahe che. vividha sva-iMdra jAla jevA muddagalaracanA teone kAramI-akArI lAge che, ane jagatanI ekarUpa te pudagala viSayanuM sevana karavuM te tevA parama vairAgyavaMta sAcA saMvegaraMgI mahAtmAone AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM atyaMta, asahya lAge che. dAkhalA tarIke-paramatavaNa zrImad rAjacaMdrajIe potAnA svAnubhavadugAra kAcA che ke jeke amArUM citta netra jevuM che, netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che. tene viSe vANInuM uThavuM, samajAvavuM, A karavuM athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDamAMDa bane che. xx xkAraNake ApanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che." zrImad rAjacaMdra 50 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 394 ). yugadaSTisamuccaya AvA parama utkRSTa vairAgyavaMta saMvegaraMgI sAcA pariNata-bhAvitAtmAo buddhiphaLarUpa zabdAdi viSayomAM-prAkRta bhAvomAM kema rAce? A prAkRta bhAmAM te sAmAnya prAkRta jana ja rAce, pudagalAnaMdI bhavAbhinaMdI jIvoja Asakta thAya; paNa sAcA aMtaraMga vairAgyavAn mumukSu jIvo kadI paNa utkaMThA dharAve nahiM, Asakta thAya nahiM. AvA vairAgyavAsita AtmA, sAcA verAgIo" ja saMsArathI para evA artha--tatva pratye gamana karanArA che, para tatvane jANanArA ne pAmanArA hoya che kAraNake saMsAramAM rahyA chatAM, te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta saMsArI bhAvone-vAsanAne lezamAtra sparzatuM nathI. tethI teo mukta jevA che, deha chatAM nirvANa pAmelA che, jIvanmukta che. "mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hAya prazAMta; te kahiye jJAnI dazA, bAkI bIjI brAMta. sakala jagat te eThavat, athavA svapna samAna; te kahiye jJAnidazA, bAkI vAcajJAna." -zrI mad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avasthAbhedabhede'pi jaladhau tIramArgavat // 128 // ekaja hoye tehanA, prazamaparAyaNa, mArga avasthAbheda chatAM yathA, sAgaramAM tIramArga, 128 artha - ane teone zamaparAyaNa mArga paNa, avasthAbhedano bheda chatAM, ekaja che, samudramAM tIramArganI-kAMThA nA mArganI jema. vivecana ane evA te bhavAtIta arthagAmIono eTale ke paramatatvavedIno mArga paNa, avasthAbhedano bheda chatAM, eka ja che,-sAgaramAM tIramArganI-kAMThAnA mArganI peThe uparamAM jenuM spaSTa lakSaNa kahyuM, evA sAcA bhavavirakta vairAgyavAsita saMvegI kRtti -u ga tu mAusfv-ane mArga paNa ekaja, cittavizuddhirUpa lakSaNavALo mArga paNa eka ja che, teai-teone, eTale ke bhavAtItaarthagAmIone, rAmAyaNaH-zamaparAyaNa, rAmaniSTha, avasthAmaDa -avasthAbhedane bheda chatAM,-guNasthAnakanA bhedanI apekSAe, (temanI dazAne bheda chatAM ), Gra tIkSA -samadranI bAbatamAM tIramArganI jema, e daSTAMta che. ane ahIM te samudrathI dUra-nikaTapaNuM AdinA bhedathI avasthAbheda hoya che. ( samudranA kAMThAnA mArga te tIramArga che. temAM koI dUra hoya ke I nikaTa heya, ema bheda chatAM te badhAya "tIramA " ja che. ) Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdraSTi : mumukSane eka ja zamaparAyaNa zAMtimArga - ( 35 ) - mumukSune mumukSu AtmAo bhavAtIta arthagAmI athavA paratatvavedI kahevAya che. mArga ekaja ane teono cittavizuddhirUpa lakSaNavALo mArga paNa eka ja che. koIpaNa prakAre cittavizuddhi karI, AtmAne zuddha karavo, eja mArga che, ane te eka ja che, temAM koI paNa bheda nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM saMkIrNa vacanAmRta che ke "mokSa ko nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha - zrI Atmasiddhi. mekSane eka ja zamaparAyaNa mArgazAMtimArga ane A mArga zamaparAyaNa che-zamaniSTha che: (1) zama eTale niSkaSAya AtmapariNuti, rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. "meha-bharahita je AtmAno pariNAma te samajha kahevAya che." A mArgamAM zamanI prApti karavI, zamaparAyaNa thavuM, eja eka niSThA che-chevaTanI nitAMta sthiti che, eja aMtima sAdhya che. (2) athavA zama eTale sAma; yathAvasthita AtmaguNane pAmavuM-jema che tema AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya che. je sAmya che te dharma che, ane "vaghusaddAvo cho e lakSaNa pramANe vastune svabhAva te dharma che. A dharma che te cAritra che, ane cAritra eTale "ravo ghara cAritra" e lakSaNa pramANe varUpamAM caravuM, AtmasvarUpamAM vartavuM, te cAritra che. Ama cAritra, dharma, sAya, sama, zama e zabda samAnArtha vAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAt sahaja AtmasvarUpamAM sthiti prApta karavA tatpara thavuM eja zamaniSTha mArga che. (3) athavA zama eTale zAMti. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha AdinI zAMti thavI te zama che. parabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM AvavuM tenuM nAma zAMti che, ane teja zamaniSTha mArga athavA zAMti mArga che. A zAMtimArganuM zAMtimAga atyaMta hRdayaMgama svarUpa mahAjJAnI gIzvara zrImAn AnaMdaghanajIe zrI zAMtinAthajInA stavanamAM saMkSepamAM pradarzita karyuM che. temAM zrI AnaMdaghanajI bhagavAnane sAkSAta hAjarAhajUra dekhatA hoya ema temanI sAthe geThivArtAlApa karatAM pUche che - zAMtijina! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re; zAMti svarUpa kima jANIe ? kaha kima mana parakhAya re ?....zAMti. " x" cArittaM khalu dhammo dhammo jo so samotti nnidihro| mohakkhohavihINo pariNAmo appaNo hu samo // " - zrI kuMdakuMdAcAryajIkaNIta zrI pravacanasAra, Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 396 ) yAgadaSTisasuzrcaya tyAre bhagavAn tenA javAba Ape che ke-jene AvA praznane avakAza che evA hai AnaMdaghana ! hArA AtmAne dhanya che! tu manamAM dhIraja dharIne sAMbhaLa ! huM tane zAMtisvarUpa jema pratibhAsyuM che tema kahu chuM: " dhanya tuM Atama jehane, ehavA prazna dhIraja mana dharI sAMbhaLeA, kahuM zAMti avakAza hai; pratibhAsa re...zAMti. " 1. avizuddha ne suvizuddha je je bhAve bhagavAn jinavare-parama vItarAgadeve kahyA che, te temaja avitathya arthAt atyaMta sAcA jANIne sattve, zraddhe, hRDha AtmapratItithI mAnya kare, te zAMtipattanI prathama sevA che, zAMtimAnuM prathama pada-pagathiyuM che. 2. ane AgamanA paramArtha rahasyane dhAraNa karanArA, samyaktvavata arthAta Atma jJAnI, sArabhUta evI sa*vara kriyA karanArA, jJAnIenA sanAtana mAkSamArgInA saMpradAyane anusaranArA, sadAya avacaka, sarvathA RjI-sarala, ane zuddha AtmAnubhavanA AdhArarUpa, evA sadgurunu je sevana te zAMtipadanI sevAnuM parama avalaMbana che. temaja anya paNa zudde Alekhana AdaravA ne khIjI badhI ja jAla cheADI devI, tathA sarva tAmasI vRttie pariharI suMdara sAttvikI vRttie bhajavI,-e zAMti svarUpane pAmavAnA mArga che. " bhAva avizuddha suvizuddha je, kahyA jinavara deva re; te tema avintha sadde, prathama e zAMtipada seva rai....zAMti Agamadhara guru samakritI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re...zAMti zuddha Alekhana Ada, tajI avara ja jAla 2; tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAttvikI zAla rai....zAMtibhuM ' 3. temaja-jemAM phulanA visavAda che nahiM, acUkapaNe je iSTa meAkSaphala Ape ja che; jemAM zabda che te kharAkhara artha sAthe saMbaMdha-sumeLa dharAve che, arthAt zabdanaye kharekharA paramArtha arthAMmAM te te sat sAdhana sevAya che-prayeAjAya che; ane jemAM sakala nayavAda vyApI rahe che, arthAt sa` naya jemAM avidhI-khavisa vAdIpaNe eka paramArtha sAdhakapaNe pravRtta che; evA zivasAdhananI-samyagdarzanAdi meAkSasAdhananI saMdhi karavI, evA samyak meAkSasAdhana joDavA-praye javA, te zivasvarUpa-meAkSasvarUpa parama zAMtimAnA zreSTha upAya che. phula visaMvAda jehamAM nahiM, zabda te artha saMbaMdhI re; sakala nacavAda vyApI rahyo, te zivasAdhana saMdhi rai....zAMti " et 4. AtmapadAtha ne varAdha na Ave eve vidhi-pratiSedha karI, mahAjane grahele evA AtmAnA grahavidhi AdaravA, e AgamamAM kaheaA zAMtimAga nA Adha-upadeza che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : mokSane zAMti mArga eka ja (397) 5. duSTa jananI saMgati choDI daI, sugurunA saMtAnanI saMgata karavI, ane muktine heturUpa yoga-samAdhimaya cittabhAvane bhajavuM, e zAMtino sanmArga che. "vidhi pratiSedha karI AtamA, padAratha avireja re; grahaNa vidhi mahAjane parigrahyo, I Agame bodha re...zAMti dura jana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re, yega samAdhi citta bhAva je, bhaje mugatinidAna zAMti." 6. mAna-apamAnane samAna jANe, vaMdaka-niMdakane sama gaNe, kanakapASANane sarakhA mAne, sarva jagajaMtune sama gaNe, tRNamaNine tulya jANe, mukti-saMsArane sama gaNe,A bhavasAgara taravA mATe naukA samAna zAMtimArga che. mAna-apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re, vaMdaka niMdaka sama gaNe, Izya hAya tuM jANuM re zAMti sarva jagajatune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re, mukti saMsAra behu sama gaNe, mune bhavajalanidhi nAva re....zAMti." 7. temaja-ApaNe AtmabhAva je zuddha cetanAdhAra che, te ja nija parikara (parivAra) bIjA badhA sAthasaMyoga karatAM sAra che, mATe te zuddha AtmabhAvamAM AvI temAM samAI javuM, e ja zAMtisvarUpa pAmavAne zreSTha upAya che. "ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re, avara savi sAtha sAgathI, e nija parikara sAra re...zAMti." ItyAdi prakAre A zamaparAyaNa mArganuM-zAMti mArganuM svarUpa zAstramAM varNavyuM che. "krodhAdika kaSAyonuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 122 sarva mumukSuo te ja eka zAMtimArgane pAmavAne Ire che, eTale te sarvane mAga eka ja che. jema sAgarakAMThAnA sarve mArga "tIramArga" che, mATe te eka ja svarUpa _ che, tema A sarva mumukSuonA mArga paNa "bhava-tIramArga'-mokSamArga mokSane zAMti- che, mATe te eka ja che. pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe koI te mArga eka ja mArganI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. jema sAgaramAM koI tIramArga kAMThAnI nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te "tIramArga' ja che, Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 398 ) yogadaSTisamuccaya tema keI mumukSu bhavasamudranA tIranI-bhavapAranI-mokSanI atyaMta nikaTa hoya, ne koI dUra hoya, paNa te sarvane mArga to eka ja "mekSamArga" che. Ama guNasthAnakanI apekSAe dazAvizeSa pramANe bhale teomAM dUra-nikaTapaNAno bheda hoya, te paNa mokSamArgane te abheda ja che. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgarasvarUpa mekSamArganA bhakto-ArAdhake-upAsake che, sAdharmika baMdhuo che. mokSanA mArga be nathI. je je puruSa mokSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA eka ja mArgathI pAmyA che; vartamAna kALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhi mAge che, tathA te sthira mArga che. ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hevApaNuM che. e mArganA marmane pAmyA vinA keI bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALa pAmaze nahIM. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahastragame upadezo e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che. ane te mArgane arthe te kriyAo ane upadeze grahaNa thAya te saphaLa che, ane e mArgane bhUlI jaI te kriyAo ane te upadeze grahaNa thAya to te so niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI to te vATethI zrI kRSNa taraze, je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNamAM, game te yogamAM jyAre pAmaze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIndriya sukhane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 32 para tatvanA kathananI IcchAthI kahe che - saMsArAtItatattvaM tu paraM nirvANasaMjJitam / taddhayekameva niyamAcchabdabhede'pi tattvataH // 129 // bhavAtIta para tatva to, nirvANa kahevAya; tattvathI eka ja teha che, zabda bheda chatAMya. 129 tti -saMsAtItattaradaM tu-ane saMsArAtIta tattva to, zuM? te ke-r-52, pradhAna, nijasaMkSita-nirvANa nAmanuM che, nirvANa saMzA enI upajI che eTalA mATe, tAvate nizcaye eka ja sAmAnyathI che, niyama-niyamathI, niyame karIne, ramefg-zabdabheda (jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che) chatAM, tavatatatvathI, paramArthathI. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIhaHi paratattva nirvANa ne tenA anvatha nAma ( 3 ) arthaane saMsArAtIta tatva te "nirvANa" saMjJAthI oLakhAtuM evuM para tatva che, ane te te zabdabheda chatAM tatvathI niyame karIne ekaja che. vivecana - uparamAM je saMsArAtIta-saMsArathI para evuM para tatva kahyuM, te zuM? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che te para tatva "nirvANa" evI saMjJAthI oLakhAya che. ane te te sAmAnyathI niyame karIne eka ja che. nIce kahevAmAM Ave che evo zabdabheda chatAM tatvathI-paramArthathI te nivaNa tatva ekaja che, game te nAme oLakhavAmAM Ave, paNa parama evA te nirvANa tatvamAM koI bheda che ja nahiM. te tatvathI para kaI che nahiM ne sarvathI para te che, teTalA mATe te "paraM tarava" che. karmarUpa tela khUTI javAthI saMsArarUpa dIvo tyAM bUjhAI jAya che-nivANa pAme che, teTalA mATe te tatvane nirvANa" nAma ghaTe che. eja kahe che- sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathAteti ca / / kavaitaTuDavarthomavaivAmi zarU0 || sadAziva para brahma ne, siddhAbha tathAtA ya; Adi zabda anvarthathI, ekaja teha kathAya. 130 artha:-sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA, ItyAdi zabdothI te oLakhAya che, te anvarthathI (zabdanA barAbara athe pramANe) ekaja che, vRtti -rAvika-sadAziva, eTale sarva kALa ziva, kadI paNa aziva nahiM te -nikAla parizuddhi thakI sarva azivanA abhAvane lIdhe, gha-parama, pradhAna, graha-brahma,-tathA prakAre bRhatta ane bRhatvavaDe karIne sadbhAvanuM avalaMbanapaNuM hevAthI, siddhAramA-siddha AtmA, kRtakRtya AtmA, nichitArtha ema artha che, tathati -ane tathAtA, AkAla eTale sakala tathAbhAvathI, sadAkAla tevA prakArane bhAva hovAne lIdhe, "tathAtA" kahevAya che. kahyuM che ke" upAdAnanimittAbhyAmadhikAritvatA dhruvA / sarvakAlaM tathAbhAvAttathAtetyabhidhIyate // visaMyogAtmikA ceyaM triduHkhaparivarjitA / bhUtakoTiH parAtyantaM bhUtArthaphaladeti ca // " arthAta-upAdAna ne nimittathI tenI adhikAravatA dhupa che, ane sarvakAla tathAbhAvane lIdhe te "tathAtA' kahevAya che ane A adhikAritvatA-tathAtA visaMgasvarUpa ne traNa prakAranA duHkhathI parivarjita-sarvathA rahita evI che; te parA bhUtakari che, ane atyaMta bhUtAI phala denArI che. ItyAdi roDa-zabdathI, tad-te nirvANa, 3pa-kahevAya che, oLakhAya che, anyatha-antarthathI, arthane anusaratA, zabdanA yathArtha artha pramANe, ukata nItithI, ilAmeva-te ekaja heI, gvArimiTa e Adi zabdothI. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 400 ) vivecana 66 zabda bheda jhaghaDA krizyeAjI, je paramAratha eka; kahA gaMgA kaheA suranadIjI, vastu krUi nahi cheka....manamAhana. '-zrIyA. 6. sa, 4-21 yAga thrisamuccaya te parama 'nirvANuM ' nAmanA tattvane je de de nAme oLakhavAmAM Ave che, tenA paramA jotAM kAMi abheda nathI. te bhinna bhinna nAmAmAMthI keTalAka atra batAvyA che: (1) sadAziva, ( 2 ) parabrahma, (3) siddhAtmA, (4) tathAtA. paramA thI te nAmeAnuM ekapaNuM A prakAre-- sadAziva--kAi tene ' sadAziva' kahe che. A 'sadAziva' eTale sadAya ziva, sarvakALa ziva, kadI paNa aziva nahiM te. traNe kALane viSe sarvathA parizuddhi vaDe karIne sarva azivanA-akalyANunA abhAvane lIdhe Ane 'sadAziva" nAma kharAkhara ghaTe che. kAraNa ke zuddha sahajAtmasvarUpa hAvAthI, A 'nirvANu ' sadA zivasvarUpa-kalyANusvarUpamaMgalasvarUpa che, sarva kalyANanuM ma MgalanuM dhAma che, zaMkara svarUpa arthAt zama-Atmasukhakara svarUpa che. " zivazaMkara jagadIzvarU re, cidAnaMda bhagavAna....lalanA '--zrI Ana dhanajI " parabrahma vaLI e ' parabrahma ' nAmathI oLakhAya che. para' eTale parama, pradhAna. ane tathA prakAre gRhava- katvathI sadbhAva avalaMbanapaNAne lIdhe te ' brahma" che. bRhattva eTale jagamAM anya kAi paNa vastu karatAM je bRhapaNuM-mahattpaNuM che te brahma. athavA bRhakatva eTale Atmanu atyaMta vRddhi MgatapaNuM-atyaMta puSTapaNuM jayAM varte che te brahma. AvA bRhattva- katva vaDe karIne jyAM AtmasvarUpanA sadbhAvanu avalakhana che, arthAt jyAM zuddha sahajAtmasvarUpanuM vidyamAnapaNuM va` che, je sahajAtmasvarUpa che, te para brahma che. " 66 brahma zabda vRd-vRo (vadhavu, to grow ) e uparathI thayA che, ema manAya che. ane e rIte jotAM vizvanI vRddhinA, vizvanA vikAsane jethI khulAsA thai zake che, rahasya samajAya che, e Antara tattvanuM nAma ' brahma ' che. x xx paNa brahma zabdanI eka bIjI vyutpatti-je pUrvanA jeTalI ja prAcIna che-te vicAratAM nivizeSa svarUpa paNa lita thaI zake che. ati prAcIna samayathI--Rk saMhitAnA samayathI-nRt zabda vizALa, mhATu, anavacchinna e arthamAM vaparAya che, ane e zabda vrahma zabdanA saheAdara che, tethI prahma eTale anavacchinna vastutattva ema artha paNa nIkaLe che. " --Ao. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIprASTi : eka nirvANu tattvanA avayA nAma ( 401 ) siddhAtmA--tene siddhAmAM nAma paNa ApavAmAM AvyuM che. jenA AtmA siddha che, jeNe zuddha Atmasiddhi prApta karI che te siddhAtmA. jene AtmA kRtakRtya che, jene kAMi kavya avazeSa rahyuM nathI te siddhAtmA. je niSThitA che. arthAt jenA sarva arthanI niSThA-chevaTanI hRda prApta thai che, eTale ke jenA sarva a-prayAjana siddha thayA che, te siddhAtmA. Ama jeNe zuddha Atma svarUpa siddha karyuM che, niSpanna karyuM che, evA sahajAtmasvarUpa svAmI zuddha caitanyasRtti te siddhAtmA che. 66 C6 yenAtmA budhyAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya tasmai siddhAtmane namaH || sakaLa pradeze hA karyAM abhAvatA, pUrNAna Mda svarUpa; AtamaguNunI hA je saMpUrNutA, siddha svabhAva anUpa. ....svAmI svayaM prabhane jAuM bhAmaNuM acaLa abAdhita hai! je ni:sa MgatA, paramAtama cidrUpa; AtamabheAgI hA ramatA nija pade, siddha ramaNu e rUpa....svAmI--zrI devaca'jI. y, ~zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhiAtaka, tathAtA--vaLI kAi tene 'tathAtA ' nAmathI eLakhe che. AkAla eTale ke sarvakAla tathAbhAva vaDe karIne te tathAtA kahevAya che; sadAkALa tathAprakAranA bhAva hAvAne Idhe te 'tathAtA ' che. jenu' zuddha sahajAtmasvarUpa jema che tema zAzvata varte che, te tathAtA che. te mATe kahyuM che ke~~~ upAdAna ne nimittathI tenI adhikAritratA dhruva che--nizcala che. upAdAna ane nimitta banne tenA hAthamAM che, tene AdhIna che. upAdAna AtmA che ane tene pragaTa karanAra nimitta paNa zuddha AtmAja che. eTale tenu svasvarUpanuM adhikArIpaNuM, svAmIpaNuM, IzvarapaNuM, sattAdhIzapaNuM dhruva che, acala che, kaDhI na phe evuM che. zuddha sahajAtmasvarUpanuM upAdAna paNa te ja che, ne nimitta paNa te ja che. A tathAtA ' visayeAgAtmikA che, ane traNa prakAranA du:khathI parivati che. sa anya bhAvane jyAM visayeAga che, arthAt samasta para bhAvanA jyAM viyega thayA che, vizleSa thayA che, paramANu mAtra pazu karyuM ne! jyAM sparza rahyo nathI, kevala zuddha AtmAja jayAM varte che, evI A tathAtA visayemikA che-visayAgasvarUpa che. ane eTalA mATeja zArIrika, mAnasika ne vAcika du:khathI, athavA Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa trividha 5 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 402 ) yAgadisamuccaya tApathI, athavA AdhyAtmika, Adhidaivika te Adhibhautika e trividha du:khathI te rivarjita che, sathA rahita che. " saMga parihArathI svAmI nija pada lahyuM, zuddha Atmika AnaMdapada saMgrahyuM.... vaLI A tathAtA parA bhUtakeTi che, ane atyatapaNe bhUtA la denArI che. prANIenI-bhUtAnI parama keTirUpa-uccatama varUpa je che te parA bhUtakepiTa che, arthAta je paramAtmavarUpa che, zuddha sahajAtmasvarUpa che, utkRSTa kATinA AtmA che, te tathAtA che. dharmajaganAthane dharma zuci gAie. '"--zrI devacadrajI " jJAnAnaMde hai| pUraNapAvane, jita sakala upAdhi; atIdriya guNugaNaNui AgaruM, ima paramAtama sAtha. sugyAnI ! sumati caraNakaja Atama arapaNA, ''--zrI Ana dhanajI ane te bhUtA phUla-paramArtha phUla ApanAra che; arthAt kharekharUM satya phUla, meAkSarUpa paramA sat kula Ape che. tathAtAnI arthAt zuddha sahajAtmasvarUpa parama prabhujInIparamAtmAnI sevA-bhakti tathAtArUpa nirvANuM phula avazya ApanArI che. khAma tathAtAnu svarUpa anyatra kahyuM che, te leAka zro haribhadrasUrijIe svApanna vRttimAM TAMkela che, tenA bhAvArtha atra kaMika vicAryA che. nirvANutattva eka ja eka ja ityAdi zabdothI te nirvANune anvardhathI eTale ke zabdane barAbara anusaratA artha pramANe te te nAma Apela che. e Adi zabdothI oLakhAtu te nirvANuM tattva che, nAmabheda mAtra che, artha bheda nathI. kAraNa ke zuddha sahajAtma svarUpa evuM te nirvANu, ApaNe bleyu' tema, sadA zivasvarUpa hAvAthI sadAziva che, parama AtmasvarUpa hAvAthI parabrahma che, zuddha AtmasiddhinA niSpannapaNAthI siddhAtmA che, sahujAtmasvarUpapaNuM zAzvata sthitithI tathAtA che. pratyAdi ane anusaratA anya anya nAmeAthI paNa tenuM abheda svarUpa ja pragaTa thAya che, vyakta thAya che; teneA paramArtha je samaje, te Anadaghana avatArane pAme che. " ema aneka abhidhA dhare re, anubhavagamya vicAra....lalanA. je jANe tehune kare re, Ana Mdaghana te kevu' che ? te kahe che-- avatAra....lalanA " zrI Ana'dhanajI Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImA nirAbAdha nirAmaya niSkriya paraMtatta (403) tallakSaNAvisaMvAdAnnirAbAdhamanAmayam / niSakriyaM ca paraM tattvaM yato janmAyayogataH // 131 / / lakSaNa avisaMvAdathI, nirAbAdha narega; ne niSkriya para tatva te, janmAdine aga. 131 artha -te nirvANunA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe, te parama tatva nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM che, kAraNa ke janma Adine ayoga che. vivecana "avyAbAdha agAdha, Atamasukha saMgrahe he lAla ''zrI devacaMdrajI. uparamAM je nirvANa tatva kahyuM, ane tenA vAcaka je vividha nAma kahA, tenA lakSaNamAM avisaMvAda che, saMvAda-maLatApaNuM che, temAM visaMvAda-basurApaNuM nathI, tethI karIne te ekaravarUpa che. kAraNa ke- "nirvANa" eTale zuM ? (1) nirvANa svarUpa nirvANa eTale bUjhAI javuM, zAMta thaI javuM, nivRtti pAmavI te. jema tela hoya tyAMsudhI dIvo baLe che, tela khUTI jAya eTale te tarata bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che; tema jyAM sudhI kamarUpa tela hoya tyAMsudhI saMsArane dIva baLyA kare che, paNa jevuM karmarUpa tela khUTayuM ke tarata te saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya che, holavAI jAya che, nirvANa pAme che. Ama jyAM saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya chenirvANa pAme che, te pada nivANapada che. (2) athavA nirvANa eTale zAMti, zAMta thaI javuM te. jyAM sarva saMsArabhAva zAMta thaI jAya che, sarva parabhAva-vibhAva virAma pAme che, te nirvANa che. AmAM jyAM sva svabhAvamAM vizrAMta thAya che, nistaraMga samudranI jema parama zAMta thaI sva sahajAmasvarUpamAM samAI jAya che, te parama zAMtisvarUpa evuM pada te nirvANa che. (3) athavA jyAM sarva vRttiono saMkSaya thayo che, arthAt sarva saMsAravRttio jyAM nivRtta thaI che, nivRtti pAmI gaI che, ane kevala zuddha AtmasvabhAvamAM ja vartanArUpa vRtti jyAM varte che, athata zuddha Atma padarUpa svayaMbhUramaNa samudramAM niraMtara ramaNatA che,-te nirvatipada athavA nivANa che. ane uparamAM je sadAziva vagere zabdano paramAthe darzAvavAmAM Ave, te tatvathI vicAratAM, je nirvANano artha che, tevo ja te te zabdane vruttiH-tazkSaviAraMvArAd-tenA-nirvANanA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe. e ja kahe cheunAvAyaM-nirAbAdha, "nitaM mAvAyA -A bAdhAothI nita-nhAra nIkaLI gayela, (leza paNa bAdhA jayAM nathI evuM ) anAmacaM-anAmaya, jayAM drazya-bhAva roga avidyamAna che evuM, niSiAcuM tra-ane niSkriya che. nibaMdhananA-kAraNanA abhAve kartavyanA abhAvathakI niSkriya che. taravaMevaMbhUta te para tarA, cata-je kAraNa thakI, rAta:-jama, jarA, maraNanA ayoga thakI. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (404) yogadaSTisamucaya artha che, mATe nirvANanA lakSaNamAM ane sadAziva AdinA lakSaNamAM visaMvAda nathI, avisaMvAdarUpa ekatA che. arthAt nirvANa, sadAziva Adi ekasvarUpa che, eka ja che, ema atyaMta prasiddha thayuM. ane Ama eka evuM A nirvANutatva kevuM che? to ke nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM te parama tatva che. te A prakAre-(1) nirAbAdha-sarva abAdhAomAMthI te bahAra nIkaLI gayeluM che; AbAdhA athota lezamAtra bAdhAthI paNa te rahita che, avyAbAdha svarUpa che. ane AvuM avyAbAdha svarUpa te pada hevAthI, tyAM ekAMtika, AtyaMtika, sahaja, svAdhIna evuM anupama avyAbAdha Atmasukha niraMtara anubhavAya che. (2) nirAmaya-Amaya eTale koI paNa jAtanA dravya-bhAvagane tyAM abhAva che. dehano abhAva che, eTale zarIra saMbaMdhI koIpaNa dravya rogane tyAM saMbhava ja nathI. ane AtmAnI atyaMta parizuddhi vase che, eTale rAga-dveSa-moha Adi bhAvagane paNa bIlakula abhAva che. Ama dravyathI ne bhAvathI A pada nirAmaya, nIrogI che, ane atre AtmAnuM parama bhAva Arogya, svarUpasthitirUpa parama svAthya varte che. (3) niSkriya che. nibaMdhanane kAraNano abhAva che, eTale kAryane abhAva che. atre sarva karmane niHzeSa nAza thaI gayA hovAthI kamarUpa preraka kAraNa nathI, eTale kAMI kartavya paNa rahyuM nathI. kAraNa hoya to kArya hAya, kAraNa na hoya te kArya paNa na hoya, e sanAtana sAmAnya niyama che. Ama te niSkriya che ekAMtika AtyaMtiko sahaja akRta svAdhIna he jinajI ! nirupacarita niddha sukha, anya ahetuka pIna ho jinajI! zuddha pariNamatA, virya kartA thaI, parama akriyatA amRta pIdhe."--zrI devacaMdrajI dehAdika saMyogane, AtyaMtika viyoga siddha mekSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhoga. "--zrImad rAjacaMdrajI AvuM nirAbAdha, nirAmaya, ne niSkriya evuM te parama tatva che, kAraNa ke janma jarA-maraNane tyAM aga che, sarvathA abhAva che. eTale sarva duHkhene tyAM AtyaMtika abhAva che, kAraNa ke "janmajarA ne mRtyu" e ja "mukhya dukhanA hetu" che. ane "kAraNa tenA be kahyA," " rAga dveSa aNuhetu." paNa atre te mukhya duHkhahetu A janmAdi nathI, ane tenA kAraNe rAgadveSane paNa sarvathA abhAva che. eTale ja A nirvANurUpa parama padamAM koI paNa prakAranI bAdhAna, rogano ane saMsaraNarUpa kriyAnasaMsArane sarvathA asaMbhava ja che. edaMparya (tAparya) kahe che- Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH abheda paraMtatvavedIne philAda na ghaTe (405) jJAte nirvANatattve'sminnasaMmohena tattvataH prekSAvatAM na tadbhaktI vivAda upapadyate // 132 // asaMmehathI tatvathI, jANe tatva A ukta, tasa bhaktimAM vivAda nA, buddhivatane yukta. 10ra artha -A nirvANa tatva asaMmehe karIne tatvathI jANavAmAM AvyuM, prekSAvaMtone (vicAravaMtane) tenI bhakti bAbatamAM vivAda ghaTato nathI. vivecana AvuM ja nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM parama nirvANutAva uparamAM varNavyuM, tenuM svarUpa asaMmeha bodhavaDe tatvathI-paramArthathI jANavAmAM AvyuM, samyapha pariccheda karavAmAM AvyuM, vicAravAna jIvone tenI bhaktinA taravadaSTine viSayamAM vivAda ghaTatA nathI, kAraNa ke tavajJAnamAM bhedano abhAva che. vivAda na ghaTe nahiM te ja vivAda karavAmAM Ave to prekSAvaMtapaNAne-vicAravaMtapaNAne virodha Ave. je sujJa vicAraka jana che, te to niraMtara tava bhaNI ja daSTi rAkhe che. tava je abheda hoya to pachI tenI bhakti-ArAdhanA vidhimAM game teTale bheda hoya, te paNa tenI teo bIlakula paravA karatA nathI. sAdhya je eka che, to tenA sAdhaka sAdhana game te hoya, tenA pratye teo durlakSya kare che, arthAta ISTa sAdhyarUpa madhyabiMdu pratye ja derI jatA vividha sAdhanA pratye teo kaTAkSadaSTie jotA nathI. dAkhalA tarIke-nAgapura javuM hoya, to jUdI jUdI dizAmAM AvelA muMbaI, dilhI, madrAsa vagere zaherathI bhinna bhinna mAge tyAM pahoMcI zakAya, paNa ISTa madhyabiMdu eka ja che. tema bhinna bhinna darzana saMpradAyavALAe nivANa tattvane mAnya karI bhale tene bhinna bhinna prakAre ArAdhatA hoya, paNa tenuM ISTa lakSya sthAna jo eka ja che, te pachI tenI bhakti bAbatamAM koI vivAdano avakAza rahetuM nathI. eTale tavagrAhI daSTivALA sujJajane te te sAdhanadharmanA mithyA jhaghaDAmAM paDatA nathI. kAraNa ke sAcA tatvajJAnIo ke jeone nirvANa tatvanuM pUrepUruM bhAna che. teo to kadI paraspara jhaghaDe ja nahiM eTaluM ja nahiM, paNa potAnA parama ArAdhya evA te ISTa nirvANa padane je anya koI bhaktithI ArAdhatA hoya, te sarvane potAnA sAdhamika ja mAne, svadharmabaMdhu ja gaNe. paNa nirvANatattvanuM jene bhAna nathI, evA ajJAnIo pote tethI atyaMta dUra chatAM, te kRtti -zAte-parichinna thaye, nittaraverimana-A evabhUta nirvANa tatva, saMmohenaasaMmoharUpa bedhathI, tarataH-paramArthathI. zuM ? te ke-prekSAvatAM-buddhimaMtone, na to nathI tenI bhakitamAM, nirvANa tatvanI sevA bAbatamAM, zuM ? to ke vidyA, upapada-vivAda ghaTata-tatvajJAnamAM bhedanA abhAvane lIdhe,-nahiM to prekSAvaMtapaNAne virodha Ave, eTalA mATe. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (406 ) gadarisamuccaya nirvANa tatvanI ArAdhanA bAbata paripara jhaghaDe che, e mahAAzcarya che! emAM tatvajJAnanI zUnyatAno ja doSa che. mahAsamartha taravajJAnI zrImad rAjacaMdrajIe darzanaprabhAvaka zrI mokSamALA graMthamAM atyaMta mananIya evuM parama satya ja bhAkhyuM che ke - "mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tatvajJAna bhaNathI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA; jenuM pariNAma daSTigocara che. vartamAna zodhamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga doDha abajanI gaNAI che; temAM sarva gacchanI maLIne jaina prajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNe pAsaka che. emAMthI huM dhAruM chuM ke navatatvane paThanarUpe be hajAra puruSe paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka to AMgaLIne Terave gaNuM zakIe teTalA puruSo paNa nahIM haze. jyAre AvI patita sthiti tatvajJAna saMbaMdhI thaI gaI che, tyAre ja matamatAMtara vadhI paDyAM che. eka laukika kathana che ke "so zANe eka mata," tema aneka tattvavicAraka puruSonA matamAM bhinnatA bahudhA AvatI nathI, mATe tasvAvabodha parama Avazyaka che. "--zrI mokSamALA, uparamAM je vivaryuM, te uparathI ATaluM tAtparya phalita thAya che ke-te nirvANatane samyaphapaNe jANanArA viveka vivAda kare nahi, ane vivAda kare te vivekI nahiM. suSu ki bahunA? sarvajJapUrvakaM caitanniyamAdeva yatsthitam / Asanno'yamRjurmArgastadbhedastatkathaM bhavet // 133 / / savajJApUrvaka A vaLI, niyamathI ja che sthita; nikaTa A ju mAge to, tene bheda zI rIta? 133 artha -ane kAraNa ke A nirvANa tAva sarvajJapUrvaka niyamathI ja sthita che. ane nivaNane samIpa e A sarvajJarUpa mA ju-sarala che, te pachI tene bheda kema hoya? tti -sarvajJapUrvalaM cita-ane sarvApUrvaka A-nirvANa nAmanuM adhikRta tattva, niramA zathitamU-kAraNa ke niyamathI ja sthita che asarvajJane nirvANanI anupattine lIdhe. mANajo amunirvANune AsA-samIpane, A sarvata lakSaNavALo, guma-gaju-avakra, mArga-paMtha, tara:sarvajJa bheda-matabhedarUpa lakSaNavALo, ta tethI, zuM patta-kema hoya ? na ja heya. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpASTi : sanapUrvaka nirvANu-sajJa abheda 46 vivecana bhinna bhinna mata dekhIye, bheda dRSTinA eha; eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAne teDu, ''zrImad rAjaca'draSTa. nirvANa ane A prastuta nirvANu tattva niyamathI ja sajJapUrvaka hoya, ema sthiti che, kAraNa ke asarvajJane kadI nirvANu ghaTe ja nahiM, arthAt sarvajJa thayA vinA nirvANu pAme ja nahi evA niyama che. eTale sarvAMnapaNuM e nirvANa pUrvenI avinA sarvajJapUrva ka bhAvI Avazyaka sthiti che, sarvajJa thayA pachI ja nirvANu pAme, e niyamamAM traNe kALamAM pheraphAra thAya ema nathI, evA nizcala nizcayasiddhAMta sthita che. Ama A jJaNuM nirvANune atyaMta nikaTanI sthitirUpa mArga che, ane te mA Rju che, sarala-sIdhA che, va-vAMkAcUkaeNA nathI, eTale te ekarUpa ja che. AvA abhedarUpa sarvajJa mArgomAM matabhedarUpa sarvajJabheda kema hAya sAruM ? na ja hoya, na ja hAya ane sajJamAM bheda jo nathI ja, tA pachI tenA ArAdhaka bhaktomAM kema bheda hAi zake ? na ja hAya, na ja hoya, e A uparathI vizeSe karIne pUravAra thayuM, sasiddha thayu. tA sajJa bhatamAM bheda kema? tAtparya ke sarvajJa thayA pachI ja nirvANapadanI prApti thAya, ema niyamathI siddha che. eTale nirvANune nikaTamAM nikaTa jo keAi hAya tA te sarvajJa che, ane mekSanA nikaTamAM nikaTa jo koI mArga hoya te te sarvajJadazA che. A mArga R ( 407 ) sarala che, sIdheA che, vAMkecUke! nathI; ane je sIdhA sarala mArga hAya te eka ja hoya; kAraNa ke kAi amuka sthaLe javAnA sIdhA-sIdhI lIMTIe jatA ( Straight-line ) mArga eka ja hAya, vAMkAcUkA ADA avaLA mArga aneka hAya, e pratyakSasiddha che; tema meAkSa pratye sIdhe lai jatA A sarvajJatArUpa mA eka ja che. AvA nirvANane nikaTamAM nikaTanA sarala saCjJamAne bhajavu, te nirvANune nikaTatama mArga che, ane temAM kAi paNa bheda nathI, teA pachI tene bhajanArA sAcAmArAdhaka bhakta janAmAM kema bheda hAi zake vAru ? AgaLa jJAnI thaI gayA, vamAnamAM hAya; thAze kALa bhaviSyamAM, mArga bheda nahuM kAya. ' " ->zrImad rAjacaMdraSTakRta zrI Atmasiddhi. 66 sajJa ane sarvajJabhakatAnI ekatA-sArAMza, sarvajJa ane sarvajJazvakatAnI ekatA bAbata atre je yuktie-dalIle| batAvI, tenA sAra A pramANe( 1 ) pAramArthika sarvajJa vyaktibhedda chatAM sAmAnyathI satra Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) yogadarisamuccaya tatvathI eka che, ane tene vizeSa saMpUrNa paNe asarvadazIne gamya nathI. eTale sAmAnyathI te sarvane nirdabhapaNe yathAzakti tenA AjJApAlanapUrvaka je kaI mAnatA hoya te sarva tulya ja che, arthAt sarvabhakato eka ja che - jema eka rAjAnA aneka sevake tenA eka bhUtyavargamAM ja gaNAya che. tema (2) devanI bhakti citra-acitra be prakAranI che. temAM saMsArI deva pratyenI bhakti citra, ane saMsArAtIta artha-para tatva-mukta devanI bhakti acitra che. eTale te eka mukta tatva pratye gamana IcchanArA mumukSu jogIjanone mArga ekaja che. (3) te mumukSuono mArga eka ja-zamaparAyaNa e che, ane te sAgaramAM kAMThAnA mArganI peThe avasathAbhedano bheda chatAM eka ja che. (4) nirvANa nAmanuM paraM tatva nAmabheda chatAM ekaja che. sadAziva, paraM brahma, siddhAtmA, tathAtA Adi yathArtha nAmathI oLakhAtuM te nivANa tAva svarUpathI ekaja che. AvuM nirvANa tattva nirAbAdha, nirAmaya, niSkriya ne janmamaraNAdi rahita evuM ekavarUpa che. A nivANutatvane jANanArA ne mAnanArA mumukSu yogIo vivAda kema kare ? (5) A nirvANutatva sarvajJApUrvaka che. sarvajJatva ja ene pAmavAno aju ane nikaTa evo ekaja mAge che, tenA vinA tenI prApti nathI thatI. Ama ekasvarUpa nivaNane sarvajJatvarUpa mArga paNa ekaja che, te pachI sarvajJamAM bheda kema hoya? ane temAM bheda na heya te te sarvAnA sAcA bhakta evA mumukSu jogIjanomAM paNa bheda kema hoya ? . / iti sarvajJatattvAbhedapratiSThApako mahAdhikAraH / bhinna sarvazadezanA abheda adhikAra dezanAbheda kema che? ema AzaMkIne kahe che - citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // kRtti -citrA su-vaLI citra nAnA prakAranA, kerAnA-dezanA, "AtmA nitya che, ane anitya che,' ityAdirUpe, teva-eonI -kapila, sugata Adi sarvajJAnI, cA-hAya, vivAnuM thata:-tathA prakAranA vinA -ziSyonA AnuguNyathI-anukULapaNAne lIdhe. kAlAntara apAyathI bhIru evA ziSyane AzrIne paryAyane upasaka na-goNu karatI evI dravyapradhAna nitya dezanA; ane bhegaAsthAvaMtane AzrIne dravyane upasarjana karatI evI paryAyapradhAna anitya dezanA, ane teo anvaya-vyatirekavALI vastunA jANanArA hoya ema nathI, kAraNa ke te te sarvajJapaganI anupati hAya, (sarvajJapaNuM ghaTe nahiM). evA prakAre dezanA ta tathA prakAre guNadarzanathI aduSTa ja che-nirdoSa ja che. te mATe kahyuM-paramAte mAtmAnaH-kAraNa ke A mahAtmAo, sarvajJa, zuM? te ke- miSaat:-bhavavyAdhinA bhiSagUre che. saMsAravyAdhinA vezomAM pradhAna che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdi : ziSyahitArthe dravyapradhAna-paryAyapradhAna dezanA a--paraMtu eenI citra-jUdA jUdA prakAranI dezanA tA ziSyAnA AnuguNyathI anukULapaNAthI hAya; kAraNa ke A mahAtmAe bhavyAdhinA bhiSavarA che. vivecana " je gAyA te saghaLe eka, sakala darzane eja viveka, samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. 'zrImad rAjaca citra dezanA ehanI, ziSya AnugaNya kAja; kAraNa ehu mahAtma tA, bhavyAdhi vaidyarAja. 134 tyAre have prazna UThe che ke jo uparamAM pratipAdana karyuM. tema sarvajJAna abheda che, tA pachI eenI dezanA citra-vicitra kema che? jUdA jUdA prakAranI kema che? tenA ahIM javAba ApyA che ke A kapila, buddha Adi sa`jJAnI dezanA je gAyA te tathAprakAranA ziSyAnA AnuguNyakI-anukULapaNAthakI citra eTale saghaLe eka 'ke jUdA jUdA prakAranI hAvI saMbhave che; kAraNa ke A mahAtmAe bhavavyAdhinA bhiSA che, saMsAra rAganA vaidyarAjo che. kapila, sugata-yuddha Adine te te daCnavAdIe sarvajJa mAne che, paNa teonI dezanAmAM-upadezapaddhatimAM bheda paDe che, tenu zuM kAraNa ? tenu yuktisaMgata samAdhAna atra mahAnubhAva zAstrakAra maharSie Apyu che. ane te e che ke-jevA 'samajAvyAnI jevA ziSyarUpapAtra vizeSa hAya, tevA tevA tene anukULa paDezailI karI' mAphaka Ave, tenA AtmAne guNu kare, eve kheAdha karavA, upadeza karavA yeAgya jANI, te te sarvajJAe tema karyuM che. eTale ke tathAvidha ziSya vizeSanA AnuguNyathI, tene jema guNa upaje tema, tenA AtmAnuM je rIte kalyANa thAya te rIte, teoe tene vividha prakAre ' samajAvyAnI zailI karI ' che. pAtravizeSane lakSamAM lai kAI paNa prakAre ziSyane ThekANe ANuvA-svasthAne lAve-'samajAvavA, ' e ja tenA ekAMta hita hetu hAi, teonI dezanA zaikI jUdI paDe che. dAkhalA tarike dravyapradhAna dezanA ( 409 ) kAi anityavAdI ziSya ema kaDe ke-A dehAdi anitya che, jagatamAM vastumAtra kSaNika che, kSaNabhaMgura che, tema A AtmA paNa anitya che, te pachI A dhama-mAkSa AphrikAnA mATe ? ne zA mATe karavA ? ema anityapaNAthI bhIru hAya, DaratA hAya, tevA ziSyane medha karavAnA hoya-samajAvavAne hAya, tyAre teoe paryAyane gauNa karI, drazyapradhAna dezanA dIdhI ke"ahA bhavya ! pratyeka vastu dravyathI nitya che, tema A AtmA paNu para Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gadadisamuccaya dravyathI nitya che, paryAyathI palaTAya che. "kaMI samudra palaTAto nathI, mAtra mojAM palaTAya che, tenI peThe." bAla, vRddha ne yuvAna e traNe avasthAnuM smaraNa-jJAna eka ja AtmAne thAya che, e pragaTa sUcave che ke AtmA nitya che. jema jUnA vastro badalIne manuSya navAM pahere che, tema jIrNa thayelA dehane choDI AtmA navA dehane grahe che, khoLIyuM badalAya che, AtmA badalAta nathI, mATe AtamA ajara, amara ne avinAzI che ema jANuM tuM bhaya ma pAma.x AtmA dravye nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAro te kSaNika nahiM, kara anubhava niradhAra. kyAre kaI vastune, kevaLa hAya na nAza; cetana pAme nAza to, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi. vaLI bhega pratye AsthAvaMta--Asakti dharAvate kaI ziSya hoya, tene bodha karavAnA prasaMge, teoe dravyane gauNa karI, paryAyapradhAna evI anityadezanA dIdhI ke*_"aho ! A anitya bhegamAM hAre AsthA karavI gya paryAyapradhAna nathI. A badhuMya jagat kSaNabhaMgura che. pratikSaNe vinazvara che. IrSyA ne dezanA zekathI bharele evo priyasaMga anitya che. kutsita AcaraNanuM sthAnaka evuM yovana anitya che. tIvra kaleza-samUhathI upajelI evI saMpadAo anitya che. ane sarvabhAvanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa evuM jIvana paNa anitya che. punaH punaH janma, punaH punaH mRtyu, ane punaH punaH ucca-nIca Adi sthAnano Azraya karavo paDe che, eTale atre sukha che nahiM. Ama A saMsAramAM badhuMya prakRtithI x "vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya, navAni gRhNAti naro'parANi / tathA zani vidAya lIvarAni saMcAra navAra --zrI bhagavaddagItA "naSThe vastre yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / na rahevyaramAnaM na na ma re sudhaH "---zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta zrI samAdhizataka * " anityaH priyasaMyoga iheAzokasaMkulaH / anityaM yauvanaM cApi kutsitAcaraNAspadam // anityAH saMpadastIvraklezavargasamudbhavAH / anityaM jIvitaM ceha sarvabhAvanibandhanam // punarjanma punrmutyu-naadisthaansNshryH| punaH punazca yadataH sukhamatra na vidyate // prakRtyasuMdaraM hyevaM saMsAre sarvameva yat / ato'tra vada kiM yuktA kvacidAsthA vivekinAm // muktvA dharma jagadvaMdyamakalaGka sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH // -zrI haribhadrAcAryajIta zrI zAvAttasamuccaya. stabaka 1. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi anvaya-vyatirekarUpa svAduvAdI vastu (411) asuMdara che. eTalA mATe, kahe, eka jagadvaMdya sanAtana zuddha dharma zivAya atre kayAMya vivekIoe AsthA karavI yukta che?" Ama pAtrabhede te te ziSyanA upakAra hetue te sarvanI dezanAne bheda paDyo hoya ema saMbhave che. vaLI te sarvajJo kAMI anvaya-vyatirekavALI vastune jANanArA na hoya ema nathI, jANanArA heya ja e nizcaya che, nahiM te temanuM sarvajJapaNuM ghaTe nahi. kAraNa ke avayarUpa dravya ane vyatirekarUpa paryAya, e banethI yukta evuM anvaya- vastusvarUpa teo na jANatA hoya, to teonuM sarvajJapaNuM zI rIte ? vyatirekarUpa ane anya vyAtithI te anvaya-vyatireka arthAta dravya-paryAya e vastu bane maLIne bhedabheda vRttivALI ja vastu che, e yukti-susaMgata vAta te sAmAnya buddhivALA budhajana paNa samajI zake che, te pachI A sarva na jANatA hoya, ema kema bane? kAraNa ke "dravya vinA paryAya nathI ane paryAya vinAnuM dravya nathI,"--ema a nya vyApti prasiddha che. A dravya-paryAyanI anyonya vyApti paNa tene ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM AvatAM ghaTatI nathI. kAraNa ke dravya-paryAyane ekAMta bheda mAnavAmAM Ave, te atiprasaMganI prApti thaze, ekAMta abheda mAnavAmAM Ave, te te banenuM ekya-ekapaNuM thaze, to pachI dravya-paryAya jUdA mAnavAnI zI jarUra paDI? ane Ama ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM "syAdavAda Avaze, te zabdArtha paNa ghaTaze nahiM; kAraNa ke sarvatra anuvartasamajaNa paNa cAlyA Ave te anvaye nAme oLakhAya che, ane ekatra vattI jUdo kharI tarI Ave te vyatireka kahevAya che. Ama zabdArtha paNa ekAMta pakSamAM ghaTaze nahiM. vaLI anya vyakti emAM "anya' e zabda bheda sUcave che, ane "vyAmi' e abheda batAve che. mATe e bannene bhedabheda mAnavAmAM Ave to ja anya vyAptino saMbhava thAya. tAtparya ke-anvaya-vyatirekanI anya vyAptithI vastu bhedabhedarUpa ja che, arthAt dravya-paryAyanI anya vyAptithI bhedabheda vRttivALI vastu che, vastu dravya-paryAyamaya che, ema nyAyathI aviruddhapaNe siddha che. * " anvayo vyatirekazca drvypryaaysNjnyitau| anyonyavyAptito bhedAbhedavRttyeva vastu tau|| nAnyo'nyavyAptirakAMtabhede'bhede ca yujyate / atiprasaMgAdekyAca zabdArthAnupapattitaH // anyo'nyamiti yadbhedaM vyAptizcAha viparyayam / bhedAbhede dvyostsmaadnyonyvyaaptisNbhvH|| evaM nyAyAviruddhe'smin virodhodbhAvanaM nRnnaam| vyasanaM vA jaDatvaM vA prakAzayati kevalam // " ityAdi. (vizeSa mATe juo) zrI haribhadrasUrikRta zAstravArtAsamuccaya, stabaka . " Natthi viNA pariNAma attho atthaM viNeha prinnaamo| davagaNapajjayattho attho atthittnnivtto||" -zrI kuMdakuMdAcAryapraNIta pravacanasAra arthAta-pariNAma vinAno artha nathI, ane artha vinAno pariNAma nathI. dravya-guNa-paryAyasthita artha astitvathI siddha thAya che. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (412 ) AvuM sadguddhigamya nyAyaprasiddha vastuvarUpa jJAnI evA sarvajJAnIjANu bhAra hAya, ema kema bane ? na ja mane. tevu yathArtha vastusvarUpa tee avazya jANatA ja hAvA joIe, paraMtu ziSyanA tihetue teee tevA tevA prakAre gaiANa-pradhAna bhAvathI jUdI jUdI dezanA karI che, mATe te aduSTa ja che, nirdeSa ja che; kAraNa ke nitya dezanA karatAM paryAyane gauNabhAva, ane anitya dezanA karatAM dravyane gauNubhAva, te mahA nubhAvAnA hRdayamAM hAvA ja joie. kAi paNa dezanA amuka naya-apekSAnA pradhAnapaNAthI te anya apekSAnA goNapaNAthI ja thai zake; kAraNa ke vacanamAM eka vakhate eka apekSA ja AvI zake, ane jJAnamAM te sarva apekSA ekI sAthe bhAsyamAna thAya, chatAM vacanathI tA anukrame eka eka apekSAja goNa-mukhyabhAve kahI zakAya. eTale te mahAnubhAvAnuM kathana ekAMtika nathI, ema Azaya samajAya che. << yogadaSTisamuccaya kuMthunAtha prabhu dezanAre, sAdhaka sAdhana siddhi; goNu mukhyatA vacanamAM re, jJAna te sakala samRddhire, kuMthu jinesarU! vastu anaMta svabhAva che ?, ana Mta kathaka tasu nAma; grAhaka avasara medhathI re, kaheve arpita kAmA 2. ku. "zrI devaca'draSTa. ane tevA parama upakArI mahAtmA mahApuruSe Ama kare emAM Azcarya nathI, kAraNa ke kAI paNa prakAre A jIvane saMsArarUpa mahArAga maTe e ja temanA mukhya uddeza hatA. eTale bhavyAdhinA bhiSavarA-vaidyarAjo jevA A sarva jJAe bhavavyAdhinA te te jIvanI prakRti ALakhI, tene mAphaka Ave, anukULa paDe, guNu bhiSagavarA kare, evI dezanA Adhi teeAne ApI. vyavahAramAM paNa kuzaLa vaidyarAja hAya te rAgInI prakRti ALakhI, rAganuM nidAna pArakhI, kharAkhara cikitsA karI, tene cAgya anupAnayukta auSadhAdi Ape che. temAM pitta prakRtivALAne je auSadha mAphaka Ave, te kaphavALAne na Ave; kaphavALAne sade, te pitta prakRtine na phAve; vAta prakRtine guNa kare, te kaprakRtine avaguNu kare; ItyAdi apekSA lakSamAM rAkhI te auSadhaprayAga kare che. tema A bhavarAganA vaidyarAja mahAtmA sarvajJAe paNa tevA tevA prakAre jIvanI prakRti pramANe viveka karIne tevI bhinna bhinna dezanA-- oSadhinA prayAga karyo che, ema samajAya che. A uparathI zu? te kahe che-- * " vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttiye / vineyAn kAMzcidAzritya yadvA taddezanArhataH // na caitadapi na nyAyyaM yato buddho mahAmuniH / suvaidyavadvinA kArya dravyAsatyaM na bhASate // " anye tvabhidadhatyevametadAsthAnivRttaye / kSaNikaM sarvameveti buddhenoktaM mahAtmanA // ', 29 -zAstravArtAsamuccaya. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi bhavavyAdhi bhiSavarone bIjAdhAnAdiprada baMdha (413) yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / sAnubandho bhavatyete tathA tasya jagustataH // 135 // sAnubaMdha bIja Adine, saMbhava jene jema; tene eee ahIM, bedha karyo che tema. 135 artha -jene je prakAre sAnubaMdha bajAdhAna Adine saMbhava thAya, tenA pratye tevA prakAre teoe teTalA mATe kahyuM che. vivecana "bhavaraganA vaidya jinezvarU, bhAvISadha tuja bhakti, devacaMdrane zrI arihaMtane, che AdhAra e vyakti, "zrI devacaMdrajI ane Ama uparamAM kahyuM tema A mahAtmA sarva bhavavyAdhinA bhiSa che-saMsAraroganA vaidyarAje che, eTalA mATe ja je prANIne je prakAre sAnubaMdha bIjAdhAna Adino saMbhava thAya, tevA prakAre teoe, kuzala bIjadhAnAdi mAlInI peThe, tenA pratye upadezakArya karyuM. te A prakAre - vanapatithAya tevo bodha zAstranA niyama pramANe kaI choDane UgavA mATe amuka jAtanuM khAtara joIe che. koI bIjA choDane mATe bIjI jAtanuM khAtara khape che. Ama jUdA jUdA cheDane mATe judI judI jAtanuM khAtara nAMkhavuM paDe che. A muddo lakSamAM rAkhIne kuzala mAlI yogya bhUmimAM bIjAdhAna thAya, bIja ropAya, UgI nIkaLe, evuM khAtara nAMkhe che. tema A kuzala bhaSavaro paNa egya pAtravizeSarUpa ziSyanI cittabhUmimAM samyagU bodha-bIjanuM AdhAna thAya, paNa thAya, tevuM bhadrega upaje evuM upadezarUpa khAtara nAMkhe che. mALI jema bIjAdhAna thayA pachI paNa, bIja ropAyA pachI paNa, temAMthI aMkuraphaNago phUTe tema jalasiMcana kare che; tema A nipuNa vaidyarAje paNa te te ziSyane te badhabIja UgI nIkaLI temAMthI aMkura phUTe evuM sadupadezajala siMce che. pachI mALI jema te kumaLA choDane rakSavA mATe tenI AsapAsa vRtti-vADa kare che, jyAre bAMdhe che, ane tene pANI pAyA kare che, tema A niSNAta vaidyare ziSyanA UgatA bodharUpa vRtti-vara-je prANIne, cena pravA -nityadezanA Adi lakSaNavALA je prakAre, thakAyAnAdisaMtaka-bIjAdhAna Adine saMbhava -tathA prakAre bhavega Adi bhAve karIne, sAvadho avatasAnabaMdha thAya tevA prakAre uttara guNavRddhi vaDe karIne, te-A sarvajJoe tathA-tevA prakAre tA-tene. tenA pratye, pazu-kahyuM che, gAyuM che, tataH-teTalA mATe. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (414 ) yogadarisamuccaya choDane rakSavA mATe vrata-vRttirUpa vADano prabaMdha karI ApI, tene tevA prakAranuM sAdhajala pAyA karI parivRddhi pamADe che. ane pachI khUba kALajIthI-mAvajatathI choDane ucherIne jema mAlI te choDa phalaphUlathI zobhatuM vRkSa thAya tevuM kare che tema A bhiSavaro paNa ziSyane bedharUpa choDa mokSavRkSarUpa bane ema kare che. Ama jema kuzala mAlI bIjAdhAnathI vRkSa mAMDIne phalabhArathI namra vRkSa thavA paryata choDanI kALajIbharI saMbhALa le che; tema A mahAnipuNa vaidyarAje ziSyane sAnubaMdha bIjA dhAnAdi thAya, arthAta samagra bodhabIja UgI nIkaLI, uttarottara guNavRddhi pAmI, thAvat mokSaphaLa prApta thAya, tema upadezAmRta jaladhArA vahAvI niSkAraNa karuNAthI kALajIbharI saMbhALa le che. kAraNa ke AvA parama vivekI, parama kRpALu, parama kRpAnidhAna A bhAva-vaidyarAje ekAMta hetu game tema karIne ziSyanuM kalyANa karavAno che. jema savaidyane hetu regIne jema bane tema jaladI rogamukta karavAno-sAjo karavAno ja hoya che; ekAMta ziSya pachI game te esiDathI sAro thato hoya, to te esaDa te ni:saMkecakalyANa hetu paNe ajamAve che. tema A bhavaroganA bhiSavare paNa je upadeza auSadhithI A jIvano bhavaroga maTe, tenI AtmabrAMti TaLe, te auSadhine ni:zaMka prayoga karatAM acakAtA nathI, kAraNa ke teono ekAMta hetu jema bane tema jaladI jIvana bhavarUpa bhAvaroga maTADavAno che, jIvanI AtmabrAMti ne tethI thatI bhavabhrAMti dUra karavAnuM che, eTale nityapradhAna dezanAthI ziSyane guNa thAya ema che evuM lAgyuM, te teoe nityadezanA upara bhAra mUkyo, ane anityapradhAna dezanAthI lAbha thAya ema che evuM dekhyuM to anityadezanA para bhAra mUkyo. jyAM jema ghaTe tema viveka vAparI teoe yathAyogya upadeza dIdho. Ama paramArtha hetue karIne sarvajJAnI dezanAmAM bheda paDyo haze, ema Azaya samajAya che. " AtmabrAMti sama roga nahi, sadaguru vedha sujANa guru AjJA sama pathya nahiM, oSadha vicAra dhyAna, "--zrI Atmasiddhi parihArAntara-bIjA prakArano zaMkAne parihAra ( samAdhAna) kahe che - ekApi dezanaiteSAM yadvA shrotRvibhedtH| acintyapuNyasAmarthyAttathA citrAvabhAsate // 136 // kRtti-gupa rerAnA-dezanA eka chatAM, teonA mukhamAMthI vinirgamana-nIkaLavAne AzrIne eka chatAM, teSAM-A sarvajJAnI, yadrA-athavA to, soviyetA-zrotAonA vibhedathI, tathAbhavyatAnA bheda karIne, ayApunAmata-acinya puNyanA sAmarthyathakI, eTale ke 5ra bodhanA AzrayathakI upajelA karmanA vipAkane lIdhe, ema artha che. tathA-tevA nitya Adi prakAre. jillAmAla-citra avabhAse che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAda: anitya puNaya sAmarthathI eka dezanAcitra bhAse ! (415) eka chatAM tasa dezanA, zretRbhedathI tema; acinha puNya sAmarthyathI, citra bhAsatI ema. 136 athara-athavA to enI (sonI) dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmane lIdhe, tathA prakAre citra-jUdI jUdI avabhAse che. vivecana athavA to sarvajJonI vANImAM bheda kema paDe che? e virodhano parihAra karavA mATe bIje yukti saMgata khulAso ahIM karyo che -eonI dezanA eka chatAM, zrotAonA vibheda karIne, acinanya puNya sAmarthyanA prabhAvane lIdhe, tevA sarvajJa dezanA prakAre citra bhAse che! arthAt e sarvajJonA mukhavinirgamane apekSIne eka chatAM citra eTale ke enA mukhamAMthI nIkaLI te apekSAe to teonI dezanA bhAse ! eka che, chatAM tathAbhavyatvanA bhedathI zrotAonA bhedane lIdhe te citra bhAse che! Ama te sarvajJonA mukhamAMthI karelI vANuM te eka ja prakAranI che, paraMtu zrotAomAM tathAbhavyatvane bheda hoya che, jUdI jUdI bhavyatA-yegyatA hoya che, eTale zrotAono bheda paDe che, tethI karIne te sarvajJavANu e enA acitya puNya prabhAvathI te te zrotAne citra-jUdI jUdI pratibhAse che ! eTale potapotAnI bhavyatA pramANe pratyeka zrotA sarvajJavANune pitAne upakArI evI anukULa apekSAmAM samajI jAya che, pitapatAne kalyANakArI anukULa artha mAM grahaNa karI le che, eTale pratyeka sAMbhaLanAra jANe emaja samaje ke bhagavAna A jANe mane ja uddezIne kahI rahyA che! emax kahevAya che ke samavasaraNamAM birAjI bhagavAna tIrthakara sarvajJadeva dezanA Ape che, tyAre pazu-pakSI, manuSAdi sarva kaI potapotAnI bhASAmAM tene bhAva samajI jAya che, tene artha grahaNa karI le che! A addabhuta sarvajJane vacanAtizaya hoya che, te e ja paramArtha sUcave che. ane Ama eka vANuM paNa anekarUpe-citrarUpe bhAsyamAna thAya che, te bhagavAna sarvajJanA acinya puNya sAmarthyane ja prabhAva che. kAraNa ke "savi jIva karUM zAsanarasI" evI parama udAtta para pakAra bhAvanAnA balathI, paropadezanA kAraNe karI, teoe mahApuNyasaMbhAra saMcita karyo hato. te puNyanA paripAkavaze karIne A camatkArakArI atizayavaMta mahAprabhAva teone varte che! jema meghavRSTi te eka ja hoya che, paNa bhUmi para paDatAM, te te bhUminA AkAra pramANe jUdA jUdA vaheLA vahe che, tema A sarvae vaSovela bedhadhArAmaya upadezavRSTi eka ja prakAranI che, chatAM bhinna bhinna zrotA pAtranI x " teSAmeva svasvabhASApariNAmamanoharam / vacce vacanaM ghamaghoSa - zrI hemacaMdrAcAryajIkRta vitarAgastava. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) gAdisamuccaya cittabhUmimAM paDatAM te bhinna bhinna arthapravAha dhAraNa kare che ! A temane apUrva vacanAtizaya sUcave che ! "vANI guNa pAMtrIza anopama, avisaMvAda sarUpe re; bhava duHkhavAraNa zivasukha kAraNa, sUdha dharma prarUpe re."--zrI devacaMdrajI ane ema paNa guNa nathI ema nathI, te kahe che - kAma ja sarvekANuvansfe tAta jAyate'vandhyatApyevamasyAH sarvatra susthitA // 137 // ethI upaje sarvane, yathAbhavya upakAra; avadhyatA sthita ehanI, sarvatra eha prakAra. 137 athara-ane yathAbhavya (bhavya pramANe) saveno tenAthI karAyele upakAra upaje che; Ama A dezanAnI A avadhyatA (saphaLatA) paNa sarvatra susthiti evI che. vivecana " vacanAmRta vItarAganA, parama zAMta rasamULa; oSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."- zrImad rAjacaMdrajI ane Ama sarvajJadezanA eka chatAM bhinna bhinna zrotAne bhinna bhinna bhAse che, topaNa vizeSa AzcaryakArI to e che ke tenAthI te sane yathAbhavyatva pramANe upakAra paNa thAya che. Ama sarvajJa vANanI sarvatra susthita evI avaMdhyatAaniSphaLatA upaje che. zrI sarva vANu ekarUpa chatAM citrarUpe bhAse che, eTaluM ja nahiM paNa, te pAvana amRtavANI je sAMbhaLe che, te sarva sAMbhaLanAra zrotAne tenA thakI upakAra paNa thAya che, vRtti-vathAmaNaM tra-ane yathAbhavya, bhayane sadA, sAMsane, 3vasv-upakAra paNu, guNa paNa, tataH -tenAthI karAyele, dezanAthI nipanna-nIpajela. kAraNe-upaje che, prAdurbhave che, pragaTe che, avasthatA-avadhyatA paNa, aniSphaLatA paNa, gvakhU-ema, ukta nItithI karavA - AnI A dezanAnI, sarvatra surizatA-sarvatra susthita evI. * " prssttpunnysaamrthyaatpraatihaarysmnvitH| avArA zrImAnyAmardhAni coraH " - bindu. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praSTi savajJanI avadhya dezanA (417) ane te upakAra, sAMbhaLanAranuM jevuM jevuM bhavyatva-gyapaNuM hoya te sarvajJanI pramANe thAya che. jevI jevI jenI jenI yogyatA-pAtratA che, tevo avaMya dezanA te tene tene upakAra thAya che, guNa upaje che, AmalAbha thAya che. jevI jevI jenI jenI jhIlavAnI zakti, je jevo jene kSapazamavizeSa, tevo te bodha te jhIle che. jema koI amRtasarovara bharyuM hoya, temAMthI jevaDuM pAtra heya, tevaDuM pAtra pramANa grahaNa thAya che. tema A sarvajJa vacanAmRta sAgaramAMthI tathAvidha pAtrapramANa grahaNa thAya che. te amRtasiMdhumAMthI jenAthI jeTaluM bane teTaluM yathAzakti amRtapAna yatheca7paNe sarva kaI zrotA kare che, ane tethI tene tathA prakArano AtmaguNa thAya che, te cekasa. bhava upAdhi gada TALavA, prabhujI che vaidya amogha re; ratnatrayI auSadha karI, tamo tAryA bhavijana ogha re. deva vizAla jiNuMdanI, tame yA tatvasamAdhi re. - zrI devacaMdrajI kAraNa ke rogIne sAce vaidya maLe che, ane amogha amRta oSadhina joga banyA che, to tene rega dUra kema na thAya ? tema AtmabrAMtithI upajele A bhavarUpa mahAroga jene lAgu paDyo che, evA A bhavya zrotAjanone zrI sarvajJarUpa parama auSadhane guNaH sarvedyano jega lAve che, ne teoe prayojelI parama oSadhirUpa tridoSane nAza amRtavANI kAne paDI che, te pachI teone te roga kema na maTe? kema na haThe ? regIno roga haThe che ke nahiM, tene guNa thAya che ke nahiM, te tenA doSa dUra thavArUpa cihathI parakhAya che. jema vAta, pitta ne kaphanI viSamatAthI upajelA tridoSathI kaI pIDAto hoya, tene auSadha ApavAmAM AvatAM je teno tridoSa dUra thato dekhAya te samajavuM ke A auSadhathI tene guNa thaye; tema A bhavarogI rAga, dveSa ne moharUpa tridoSa sannipAtathI pIDAI rahyo che, teno A rAga-dveSa meharUpa tridoSa je "parama zAMta ramULa sarvajJa vacanAmRta"thI dUra thaye, vA ocho che, te jANavuM ke A oSadhane A guNa che. ane A sarvajJa vacanAmRta zravaNathI te te zrotAnA rAga-dveSa-meharUpa tridoSa avazya dUra thAya che, dUra haThe che, meLA paDe che, e nizcita che. ema kahevAya che ke, sarvajJadezanA sAMbhaLI mehapaTala dUra thatAM kaMIka ne sarvavirati pariNAma-bhAva upaje che, kaMIka jIvo dezaviratibhAvane pAme che, kaMIka jIvone samyagdarzana sAMpaDe che, ane kaMIka jIvo zubha bhAvamAM sthiti kare che. mohI jIva lehako kAMcana, karave pArasa bhArI he samakita surataru vana secanameM, vara puSkara jaladhArI he "-zrI devacaMdrajI Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (418) yogadarisa thaya kAraNe ke anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI, tathA anaMta anaMta nathanikSepe vyAkhyAna karelI, evI sarvasavANI sakala ganI hitakAriNI che, mohanI hAriNuM che, bhavasAgaranI tAriNuM che, ane mokSanI cAriNI che. evI sarvajJavANIne jinezvarataNuM upamA ApavAnI tamA rAkhavI te phogaTa che, ane upamA ApavAnI vANuM, jANa kaI dhRSTatA kare te tenA uparathI tenI potAnI matinuM mApa nIkaLI teNe jANa che? jAya che AvI parama guNakAriNI sarvajJANIno bola jIvo khyAla nathI pAmatA, te guNakhANa vANI te jeNe jANI teNe ja jANI che. ane tevA prakAre zrI "jinezvaranI vANu'nI ananya bhAvathI parama prazaMsA karatA amara kAvyamAM zrImad rAjacaMdrajIe lalakAryuM che - "anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagatahitakAriNuM hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSa cAriNI pramANa che; upamA ApyAnI jene, tamAM rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati, mapAI meM mAnI che; ahe rAjayacaMdra! bAla, khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANuM jANI teNe jANa che. - kSamALA. Ama sarvajJANe zrotAone yathAyogya upakArarUpa guNa avazya kare che, eTalA mATe enuM sarvatra avadhyapaNuM che, aniSphaLa paDyuM che, amoghapaNuM che, arthAt sarvadA sarvathA sarvatra saphaLa paNuM che, e nizcita sthiti che. savajJavANuM rAmabANa jevI amegha che, kadI paNa khAlI jatI nathI. prakArAntara (bIje samAdhAna prakAra) kahe che - yadvA tattannayApekSA ttkaalaadiniyogtH| RSibhyo dezanA citrA tanmUlaipApi tattvataH // 138 / / tatakAlAdi niyogathI, te te nayasApekSA citra dezanA RSithakI, tala A paNa pekha. 138 artha:-athavA to te te nayanI apekSAvALI citra dezanA te kAla Adi nivegathI RSio thakI pravatta che; A paNa tarathI te sarvajJamulavALI che. vRtti-cakA-athavA te, tathA - te nAnI apekSAvALA, vyAstikAya Adine adhikata karI-AzrIne, sAhaniyoga:- kAla Adina ni mathI, dRSima AdinA vegathI. viSNa:-RSio thakI, kapila rapAdi thakI ja, tenA trAdezanA citra che. ane A paNa nimela nathI, eTalA mATe kahyuM -te sarva nAnAmUla A pa nuM, tarasa-tatva, paramArthathI,tenA pravacananA anusAra thakI tathA prakAre pravRttine lIdhe. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mASTi : kAlAdi sApekSa RvidezanAnuM mUla sarvadezanA vivecana racanA jina upadezakI, parama tina kAla; InameM saba mata rahatA hai, karate nija saMbhAla "- zrImad rAjacaMdrajI. ahIM vaLI prastuta vAtano bIjA prakAre khulAso karyo che. te kALa AdinA niSathI te te nayanI apekSAvALI A citra dezanA kapila Adi RSio thakIja pravata che, ane A videzanAnuM mUla paNa tatvathI sarvajJadezanA ja che; kAlAdi sApekSa kAraNa ke sarvajJa pravacananA anusAre ja tenI tathA prakAre pravRtti che. Ama citraSidezanA te te dezanA citra- judI judI bhAse che, tenuM prakArAMtare A yuktiyukta kAraNa paNa saMbhave che ke--tevI jUdI jUdI dezanA svayaM Sio thakI ja cAlI AvI che, arthAt kapala Adi draSioe ja tevI bhinna bhinna dezanA pravRtti karI che. ane tema karavAmAM teo deza-kAla Adi joI vicArIne pravaryA che. sarvatra dravya, kSetra, kAla, bhAva Adi joIne pravartavuM e vicakSaNanuM kartavya che evo niyama che. eTale e mahAnubhAvoe duSama kALa-karAla kalikAla vagere paristhiti lakSamAM laIne, ane jIvonA satva-saMvega ne vijJAnavizeSa khyAlamAM rAkhIne anuzAsana karyuM che, dravyAstika Adi nayanI apekSAe jAtajAtanI dezanA karI che. zrI siddhasena divAkara sUrIzvare kahyuM che ke - " dezakAlAnvayAcAravayaH prakRtimAtmanAm / saravasaMve vijJAnaviSAkjhAnuzAsanam II" -Atrizata dvatrizikA. dezakALAdi jotAM jo nityadezanA upakArI lAgI, to teoe dravyAstika nayanA pradhAnapaNe upadeza karyo je anitya dezanA upayogI lAgI, te paryAyAstika nayanI mukhyatAthI upadeza karyo, athavA anya koI apekSA kAryakArI lAgI. te tene pradhAnapada ApI upadeza karyo. Ama te te nayane-apekSAvizeSane AzrIne teoe sarvatra tevI tevI upadeza paddhati aMgIkAra karI che, kAraNa ke game tema karI jIvanI AmabrAMti dUra karI, tene nija AtmasvarUpano lakSa karAvI " ThekANe ANA ," e ja eka emane mukhya uddeza hato. eTale e ja eka viveka teoe sarvatra nija nija darzanamAM gAyA che, ane te samajAvavA mATenI jUdI jUdI zailI-kathanarIti akhatyAra karI che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane eja viveka samajAvyAnI zilI karI, syAdavAda samajaNa paNa kharI." parama tattvada zrImad rAjacaMdrajI. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (420) yogadarisamuccaya ane "naya' zabdano paramArtha paNa e ja sUcave che, kAraNa ke "nI' dhAtu uparathI naya eTale vastu varUpa aMza pratye dorI jAya che. athavA "nAnA svabhAvamAMthI vyAvRtta karI eka svabhAvamAM vastune dorI jAya-pahoMcADe te naya." athavA "prakRta vastunA aMzanuM grahaNa karatA paNa tenA Itara-bIjA aMzano pratikSepa-virodha nahiM karatA adhyavasAyavizeSa te naya. ' je Itara aMzano apalApa kare-pratikSepa kare, to te naya nahiM, paNa dunayama athavA nayAbhAsa bane che. athavA naya eTale nyAya, nayarUpa nyAyapaddhatithI niSpakSapAtapaNe anaMtadharmAtmaka vastuvarUpanA aMzonuM anukrame parIkSaNatolana thaI zake che. ane "upadeza che te naya che," "savNo to jo jAma", arthAta nayajanya upadezamAM naya padano upacAra thAya che. kAraNa ke upadeza paNa amuka apekSAvizeSanA pradhAnapaNAthI thaI zake che. eTale upadeza che te paNa naya che, apekSAvizeSathI jIvane sanmArge doravaNIrUpa che, "samajAvavAnI zaitrI rUpa che, mATe te te kaSidezanAne paNa nayasApekSa kahI te yathArtha che. AvI sApekSa RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI-paramArthathI sarvajJadezanA ja che, kAraNa ke parama pramANabhUta sarvajJANI ja pratyeka vastune-keI naya na dubhAya ema-anaMta naya apekSAe parIkSe che. sarva vANImAM nayavihIna evuM ke sUra RSidezanAnuM ke artha nathI,* paNa zotAne AzrIne navizArada naya kahe-prakAze. mUla sarvajJadezanA eTale paramArtha thI te te naya apekSAe zrotAvizeSane AzrIne karavAmAM AvelI sarva RSidezanAonuM mUla uddabhavasthAna sarvajJavANI ja che, ema svayaMsiddha thAya che. jema aneka nadIonuM mUla prabhavasthAna parvata che, temAM vividha dezanAsaritAonuM mUla janmasthAna sarvavacana che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM A sarvajJavANIne parama bhaktibhAvAMjali arpatuM TaketakIrNa vacanAmRta che ke "aho! te sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmAga ahe! te satkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJa deva! * " nAnAsvabhAvebhyo vyAvRtyaikasminsvabhAve vastu nayati prApnotIti nyH|" ghAtavarvArA tavatarAMvAti bAvarAthaviro nathaH " -zrI yazevijayajIkRta naya rahasya. + "ve taraMjajjuvArane zuratA TurnADa !" -zrI haribhadrasUrikRta paMcAta - " natthi nahiM vihuNaM suttaM attho a jiNamae kiNci|| 3mANass aovA na javA sUkA -zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNA vizeSAvazyaka sUtra Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIjhAdadi : sarva pratikSepa mahAanarthakara (41) ahe! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karA evA parama kRpALuM saddaguru deva! teme A vizvamAM sarvakALa jayavaMta vatto ! jayavaMta vo!"- zrImad rAjacaMdrajI Ama sarvajJa pravacanaz anusAre ja pravartelI te te RSidezanAe eka ja vatsala mAtAnI saMpIlI putrIo jevI che, vividha chatAM mUla to eka ja AzrayavALI che. eTale paramArthathI te paNa abhinna che. " ziSya bhaNI jina dezanAjI, kahe jana pariNati bhinna kahe muninI naya dezanA, paramArthathI abhinna....mana" zrI e. sa.4-20. AkRti 13 (1) sarva dezanA citra (2) sarva dezanA eka () RSidezanA citra (dezakALAdi pramANe) \N]N| INJLA vvvvv S mULa 8 sarva dezanA eka paryAyapradhAna dravyapradhAna zrotAbede citra bhAse anityadezanA nityadezanA (ziSyakalyANArthe) || kuti vikarthazAnAmerAdhA : | sarvajJa pratikSepa niSedha adhikAra. prakRta aSiothakI jana kahe che- tadabhiprAyamajJAtvA na tato'rvAgdRzAM satAm / yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH prH|| 139 // g -tamitrAma-teono abhiprAya, sarvano abhiprAya, jJAvA-jANyA vinA, 1nathI, tata-te kAraNathI, arvArA satta-arvAdRSTi (hAsya) saMtene, pramAtRonezuM? te ke-ju te pratikSepa -teone pratikSepa yukata, ke viziSTa te mATe kahyuM-jJAnartha -mahA anartha karaNazIla, mahA anartha karavAnA svabhAvavALo, Ft-para, pradhAna. x"sunizcitaM ja pAtaMtraphupui, puti cA sUra saMve: tavaiva te pUrvamahArNavotthitAH, jagapramANaM jinvaakyvipussH||" zrI siddhasena divAkarachakRta kA. ThA. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadarisasurAya tasa abhiprAya lahyA vinA, chadmasthane lagAra; pratikSepa tasa yukata nA, para mahAnarthakAra. 139 artha -tethI karIne teno-sarvajJano abhiprAya jANyA zivAya, avagaNi chavastha saMtone teno pratikSepa (virAdha) yukta nathI ke je parama mahAanartha karanAra che. vivecana "saba zAna ke naya dhAri hice, mata maMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kaccha hAtha haju na pa."zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM kahevAmAM AvyA che te kAraNone lIdhe te sarvano abhiprAya jANyA vinA avagaDhaSTivALA chavAstha saMtajanee teone pratikSepa kare-virodha karavo yukta nathI. te pratikSepa kevo che? to ke moTAmAM moTo anartha karanAra evo che. sarvajJapratikSepa sarvajJadezanAnA bhedanA samAdhAna aMge je je uparamAM kahevAmAM AvyuM, mahAanartha kara te sarva lakSamAM laIne vicArIe te-te sarvajJane Azaya zuM che? tenI samajaNa vinA avagaNi pramAtRoe arthAta tavaMgaveSaka chavAstha sajajanoe tene pratikSepa kara-virodha kare ghaTato nathI. kAraNa ke chaghasthanuM jJAna AvaraNavALuM hoI ghaNuM ja maryAdita che, atyaMta parimita che. kevalajJAna vinAnA cho kharekhara! acakSu-cakSu vinAnA che, eTale AMdhaLAnI lAkaDI jevA parokSa zAstrajJAnavaDe teone vyavahAra cAle che. AMdhaLo jema hAtha lagADIne vastu pArakhe, tema A zAstrajJAna cakSusaMdhanA hastapaza samuM che. tenA vaDe chadmastho yathAvat kema dekhI-jANI zake ? mATe sarvajJanA viSayamAM saMsthita ane chaghaththo prakAzI zakatA nathI, emAM Azcarya nathI, paNa te kaMI paNa jANe che te ja ati addabhuta-Azcarya che! " sarvajJaviSayasaMsthAMgchadmastho prakAzayatyarthAn / nAzcaryametadatyadbhutaM tu yatkiMcidapi vetti // " --zrI siddhasena divAkaracha kRti dvA. dvA. 8-21 vaLI upalakSaNathI te te darzanabhedavALI dezanAo paNa sarvajJamUlaka che, mUla temAMthI udabhavelI che, eTale te paNa sarvajJavANInA aMgarUpa che. Ama mukhya evA Sadarzana paNa sarvajJapravacananA aMgata heI, tene pratikSepa karavo te paNa sarvajJAvAne cheda karavA barAbara che. zrI AnaMdaghanajInI amRta vANI che ke- x"aMtarA kevalajJAnaM chadmasthA khalvacakSuSaH / hastasparzasameM zAstrajJAnaM tadvyavahArakRt // " - zrI yazovijayajI kRta adhyAtmopaniSada Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lajhAdadi : "darisaNu jina aMga bhaje' (23), "SaTa darisaNa jina aMga bhaNaje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re, nami jinavaranA caraNa upAsaka, SaT darisaNa ArAdhe re..Sar darisaNa. jina surapAda pAya vakhANuM, sAMkhya joga deya bheda re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duHkha aMga akhede re... bheda abheda sAgata mImAMsaka, jinavara kara deya bhArI re; kaleka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re.... lakAyatika kukha jinavaranI, aMza vicAra jo kIje re; tava vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re? parva jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re, akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re...SaphTa jinavaramAM saghaLAM darisaNa che, darzana jinavara janAre, sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinI sAgara bhajanAre. " mATe te te darzane vicAratAM, "smAta " padAMkita apekSAvizeSano "yuri-prathama nyAsa karI, sarvajJanA ArAdhaka saMtajanoe tene paNa pratikSepa-virodha karavA egya nathI; eTaluM ja nahiM paNa, syAt padanA nyAsapUrvaka-sthAt pada AgaLa joDIne SaTa darizana kaHpavRkSa samA jinadarzananA aMgabhUta padarzana paNa ArAdhavA gya che. jina aMga ane A paDadarzananuM jJAna paNa kAMI khaMDanamaMDanamAM utAravA mATe nathI, bhaNI je " paNa tatvano vinizcaya karavA mATe che, para siddhAMta jANIne sva siddhAMtanA balanojha nizcaya jANavA mATe che, svapakSanuM bela cakAsavA mATe che, ane ema karIne paNa kevala AmArtha sAdhavA mATe che. vaLI sarva zAstranA naya hRdayamAM dhAraNa karI, A jIve anaMtavAra mata khaMDanamaMDananA bheda jANayA, te paNa tenuM kalyANa thayuM nathI! e sAdhano anaMtavAra karyA chatAM, haju kAMI tarata hAthamAM AvyuM nathI ! hAtha haju khAlI ne khAlI che ! mATe AtmAthI saMtajanoe keI paNa prakAre pratikSepamAM khaMDanamaMDanamAM utaravuM cogya nathI. ane temAM paNa savAno ke sarvajJa vANIne prati kSepa karavo te to atyaMta duSTa che, mahA anarthakara che, moTAmAM moTo anartha karanAra che. kAraNa ke parama pUjya ArAdhya sarvajJanI AzAtanA jIvane mArga prAptimAM mahA aMtarAyarUpa thaI paDI, parama akalyANano hetu thAya che. pratyeka mumukSue A niraMtara lakSamAM rAkhavA x "jJeyaH parasiddhAntaH svapakSabalanizcayopalabdhyarthama / vpakSomAnavuvya tu satAmanArAja ! " -zrI siddhasena divAkarachakRta dva. ThA.8-10 * "gNAcArAtanA_tra sarvevAmAM taravata: anya manuvA udde tevu jJAna guja"--zrI yaze. kRta dvA. dvA. ra1- Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) gadaSTisaSaya yogya che ke eka saMtanI AzAtanAmAM sarva saMtanI AzAtanA che, ne eka saMtanI pUjanAmAM sarva saMtanI pUjanA che. ahIM ja nidarzana (dAMta) kahe che- nizAnAthapratikSepo yathAndhAnAmasaMgataH / tadbhedaparikalpazca tathaivArvAgdRzAmayam // 140 // caMdra taNe pratikSepa ne, bheda kalpanA jema; hoya asaMgata aMdhanA chadmasthanA A tema. 140 artha-jema caMdrane pratikSepa ane tenA bhedano parikaDha5 (ka9panA) AMdhaLAone asaMgata-ayukta che, temaja arvAdazane-chaghasthAne A sarvajJapratikSepa ane tenA bhedane parikalpa asaMgata-asaMyukta che. vivecana jema cakSuvikala evA AMdhaLAone caMdrane pratikSepa kare, niSedha karavo, te nItithI asaMgata che-ayukta che, ane caMdranA nI parikalpanA karavI te paNa ayukta che; temaja sthAne sarvajJano pratikSepa kare ke tenA bhedanI parika9panA sarvajJapratikSepa karavI asaMgata che-ayukta che. aMdhakArane dUra karanAre nizAnAtha-caMdra ayukta aMdhanuM dUra AkAzamAM rahyo to cAMdanI relAvI samasta jagatamAM prakAza data relAve che; chatAM cakSuvikala AMdhaLA tene dekhI zakatA nathI. caMdra pragaTa che, chatAM A aMdhajano "caMdra che ja nahiM " ema kahI vadhe uThAve, tene pratikSepa kare, to te bIlakula behUduM che, aNaghaTatuM che, nItithI asaMgata che. kAraNa ke teo pote ja dekhatA nathI, te A nathI ema kema kahI zake? tema mohAMdhakArane haranArA sarvajJa-caMdra jJAna-jonA vistArI samasta vizva vastune prakAzita kare che, chatAM daSTivikala chaghastha tene dekhI zakatA nathI, sarvajJa pragaTa che, chatAM je A avagudaSTi chadmastha, "sarvajJa ja nathI' ema kahI prativAda kare-pratikSepa kare, te te sarvathA ayukta che, sanyAyathI asaMgata che, kAraNa ke pote ja je dekhatA nathI, te A nathI ema kahevAnI dhRSTaal kema karI zake vAra? vRtti-nirAzAnAthaattAH -caMdrano pratikSepa, vyArA-jema ane, cakSuvikalane, apaMgataH-asaMgata che, natathI asaMgata che, tawhAzca-ane tenA bhedane parika9pa, caMdranA bhedane parika",-vakrapaNuM. cerapaNuM vagere, zaiva-tema ja, sAdarA-am daSTivALAono, eTale ke chadmasthAno, apaM-A, sarvanuM pratikSepa, ane tenA bhedane parika95 asaMgata-ayukata che, Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAzi : sa`nabhedakalapanA ayukta--janmAMdha manuSye ne hAthI ( 425 ) vaLI A aMdhajanAmAM koi cakra vAMkA che, kAi trAMsA che, kAi cArasa che, ema kahI tenA bhedanI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, natithI viruddha che. kAraNa ke je caMdrane dIThA ja nathI, tenA svarUpa sabaMdhI game te kalpanA karavI te kalpanA ja che, satya nathI. tema chadmastha jane, sarvajJa AvA che ke tevA che vagere tenA leH saba'dhI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, behUduM che; kAraNa ke je sarvajJane pAte dIThA ja nathI, tenA sa`badhI game te kalpanAnA ghoDA doDAvavA te mithyA kalpanArUpa ja che, satya nathI. ane je caMdra peAtAne dekhAte nathI, te caMdranA vividha beka kalpI, AMdhaLAe te saMbaMdhI jhaghaDA kare, tA te teA keTaluM badhu behUduM kahevAya ? tema je sarvajJa pAte dIThA nathI, te sajJanA jUdA jUdA bheda kalpI, chadmasthA te bheda saMbadhI mithyA vAdavivAda kare, sAmasAmA pratikSepa kare, paraspara khaMDana-maDanamAM utarI paDe, te teA atyaMta ayukta che A uparathI phalita thAya che. atre janmAMdha manuSyA ne hAthInuM draSTAMta ghaNuM badhakhetu che, te A prakAraH-- e bheda kalpanA ayukta janmAMdha manuSyA ne hAthI kAi eka sthaLe eka hAthI ANye. ene jovA mATe cha janmAMdha puruSA gayA. te AMdhaLAoe hAthIne hAtha lagADIne tapAsI joyA. ekanA hAthamAM hAthInI sUMDha AvI eTale tene hAthI sAMkhelA jevA lAgyA. bIjAnA hAthamAM datUzaLa Avyu' eTale tene te bhUMgaLA jevA lAgyA. trIjAnA hAthamAM kAna AbyA, eTale tene te sUpaDA jevA lAgyuM. ceAthAnA hAthamAM paga AvyA, eTale tene hAthI thAMbhalA jevA jAye. pAMcamAnA hAthamAM udara Avyu, eTale tene te maSaka jevA jAyA. chaThThAnA hAthamAM pUMchaDuM AvyuM, eTale tene te sAvaraNI jevA jAyA. A uparathI teoe potapeAtAneA abhiprAya madhye ane pachI eka bIjAne jaNAvyA. pachI dareka pAtapAtAnA abhiprAyamAM makkama hAi, pAte ja sAcA che te bAkInA khIjA khadhA khATA che, ema AgraThuM karI paraspara jhaghaDA karavA lAgyA, mithyA carcAmAM utarI paDayA, ne takarAra vadhI paDI ! d ' tyAM kAI eka dekhatA STivALA manuSya AvI caDhyo, ane te teone nivArIne khelye! ke-are! bhalA mANasA ! A tame pheAgaDha jhaghaDA zA mATe karA che? tame badhAya khATA che ne tame badhAya sAcA che!! kAraNa ke hAthI AvA ja che evA tamArA AgrahuthI tame khATA che, ane amuka aMganI apekSAe hAthI AvA che e rIte tame sAcA che. jue ! hAthInI sUMDhane AkAra sAMbelA jevA che, datUzaLane kAna sUpaDA jevA che, paga thAMbhalA jevA che, peTa maSaka jevuM AkAra bhuMgaLA jevA che, jaNAya che, ane pUMchaDuM 54 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4ra6 ) gadadisamuccaya sAvaraNI jevuM dekhAya che. eka eka aMgane sparzavAthI tamane hAthI tevo tevuM lAge, te te te aMganI apekSAe barAbara che, paNa te uparathI kAMI AkhA hAthIne khyAla che Ave che! samagra aMga maLIne ja hAthI bane che. mATe tenuM sAMgopAMga svarUpa barAbara samajavuM hoya te tene samagrapaNe ja vicAra karavo joIe, tamAro AgraharUpa "ja"kAraekAMtavAda choDI devo joIe, ema samajI have tamAre jhaghaDo baMdha karo! baMdha karo! ema te DAhyA dekhatA dA puruSe samajAvyA, eTale te vAdIo TADhA paDyA, ne mithyA carcA choDI daI samajIne zAMta thayA. A dAMta uparathI eTaluM phalita thAya che ke A Ama "ja" che ema vadanArA ekAMtavAdI AgrahI hoya, paNa sarvasamanvayakArI anekAMtavAdI te sarvathA sarvatra nirAgrahI ja hoya. thoDA paNa mahAgraMthagaMbhIra zabdamAM samasta ekAMtavAdInuM parama samartha nirasana karatuM zrImad rAjacaMdrajInuM camatkArika subhASita che ke- ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI che vAdIo! mane tamAre mATe darzAve che. kAraNa zikhAu kavio kAvyamAM jema tema khAmI dAbavA "ja' zabdano upayoga kare che, tema tame paNa "ja" eTale nizcayatA zikhAu jJAnavaDe kahe che. mahAre mahAvIra ema koI kALe kahe nahiM; e ja enI satkavinI peThe camatkRti che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 6 temaja- na yujyate pratikSepaH sAmAnyasyApi tatsatAm / AryApavAdastu punarjihvAchedAdhiko mataH / / 141 // pratiSa sAmAnya, paNa saMtane na yuktaH adhika jihAchedathI, Arya apavAda ukta. 141 artha-sAmAnya janane paNa pratikSepa yukta nathI. tethI karIne Arya sarvasane apavAda te tene mana jillAda karatAM adhika che. vRttiH- -nathI yukta, pratikSA:-nirAkaraNarUpa pratikSepa sAmAnyatha-ke sAmAnya puruSa Adine paNa, tatta-tethI karIne, tA-saMtone, munione, AjavAtu purAAyaM apavAda te vaLI, sarvajIno paribhava to ema artha che, zuM ? te ke-ddhiArAdho mata - jida cheda karatAM ( jIbha kapAI javA karatAM ) adhika mata che -tathAvidha pratyAyanA bhAve karIne * "paramAgamastha jI, niSiddha jAtyaMdhasindhuravidhAnam / sakalanayavilasitAnAm , virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta puruSArthasiddhiupAya. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi Aya apavAda jihavAdathI adhika bhASA samiti ( 427) vivecana kaI sAmAnya puruSane paNa pratikSepa-virodha kare yukta nathI; teTalA mATe Arya evA sarvajJane virodha kare te te saMtajanene mana jIbha kapAI javA karatAM paNa adhika che. koI sAmAnya-sAdhAraNa manuSya hoya, tene paNa nirAkaraNarUpa pratikSepa karavo, prativAda kare, virodha kare, te sajajanone ghaTato nathI. kAraNa ke ApaNA manamAM kAMI heya ne enA manamAM kAMI hoya. "apane mana kahu ora , unake sAmAnya mana kachu Ara." ApaNe eno Azaya-abhiprAya jANI zakatA nathI, pratikSepa paNa eTale te jANyA vinA tenA khaMDanamAM utarI paDavuM, tene toDI pADavAno yukta nathI vikalpa suddhAM karo, te sAva behUduM che. te pratikSepa karatAM paNa, sAme mANasa kAMI pitAne abhiprAya choDI detuM nathI, UlaTo ghaNIvAra tene bevaDA jorathI vaLagI rahe che! vaLI tevA pratikSepathI virodhanI vRddhi thAya che, sAmA mANasanuM mana dubhAya che, temanasya baMdhAya che, rAgadveSanI gAMTha paDe che, +ArtA-rodra dhyAna thAya che, potAne paNa azAMti rahe che. Ama aneka anartha nIpaje che, mATe saMto-munio te virodha kare ja nahiM. te pachI asAmAnya, asAdhAraNa vibhUtirUpa, mahAatizayavaMta evA Arya sarva jJano apavAda kara-avarNavAda balavA te te atyaMta atyaMta ayukta ja hoya, emAM pUchavuM zuM? eTalA mATe evA parama pUjya Arya sarvajJa apavAda Arya apavAda kare, paribhavarUpa virodha kare, tene saMta munijana to jihavA cheda chavAdathI karatAM adhika mAne che. eTale ke parama ahaM sarvajJa mATe eka adhika paNa apavAda vacana bolatAM, temane jIbha kapAI javA karatAM vadhAre duHkha thAya che. ane jIbha kapAI jatAM bolAya ja kema? ane pitAnI jIbha kapAya tevuM bolavA iche paNa kezu? tAtparya ke saMtajane kadI paNa Arya sarvajJanuM apavAda vacana uccAravAne prAraMbha paNa kare nahiM, tevuM vacana uccAratAM temanI jIbha upaDe ja nahiM; kAraNa ke parama satpuruSa evA Arya sarvajJanA avarNavAdathI mahA anartha paraMparA nipaje che, jIva anaMta saMsArI thAya che. temaja- + " ArtadhyAnopagato vAdI prativAdinastathA svasya / vidattathati pakSanArAvALAnAmarthanA"-zrI siddhasena divAkarachakRta dvA dvA.8-10 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (428) yogadasimuciya kudRSTayAdivanno santo bhASante prAyazaH kacit / nizcitaM sAravaJcaiva kiMtu sattvArthakRt sadA // 142 // kadaSTivALuM veNa te, bhAkhe kadI na saMta, nizcita parahitakara sadA, sAravaMta ja vadaMta. 142 artha -kuSTi AdivALuM kusya vacana saMta kavacit bolatA nathI, paraMtu sadAya nizcita, sAravALuM ane sattArtha karanArUM-prANuonuM hita karanArUM evuM vacana bole che. vivecana saMtajane kudaNi AdinI peThe kadI kudaSTivALuM-kutsita-niMdya vacana bolatA nathI, ane bele che te nizcita, sAravALuM ane paranuM hita karanArUM evuM ja vacana sadA bele che. kudaSTivaMta ajJAnI avivekI ja hoya te kutsita-niva bhASaNa kare che, phAve tema ThekANu vinAnuM bele che, yadvAtA DhaMgadhaDA vinAne asaMbaddha pralApa kare che, sAra vagaranuM namAluM bake che, ane bIjA jIvane duHkha thAya, anartha thAya, ahita saMta kevuM thAya evuM sAvadya vacana uccAre che. paNa je sAcA saMta-munijano jogIjano che, teo tema karI karatA nathI, tevuM sAvadya vacana kadI uccAratA nathI. teo bole che te vivekapUrvaka bhASAsamiti sAcavIne, bhASAne viveka AcAra barAbara jALavIne ja sadA bele che. eTale ja teonuM vacana sadA nizcita-asaMdigdha-susaMbaddha hoya che,-saMdehavALuM, ThekANuM vinAnuM, asaMbaddha pralApa jevuM hotuM nathI, sArapUrNa hoya che,-niHsAra niHprajana ke nirmAlya hetuM nathI, ane sattvArtha karanAruM hoya che, anya jIvonuM hita karavAnA svabhAvavALuM ja hoya che,-bIjA jIne duHkha thAya, anartha thAya, ahita thAya, evuM sAvadya kadI paNa hotuM nathI. Ama saMta janene sadA nizcita, sArabhUta, ne paropakArI evuM niravadya-nirdoSa vacana uccAravAnI Teva paDI hoya che. sAdhujI samiti bIjI Adaro, vacana nirdoSa parakAza re; guNi utsargana samiti te, mArga apavAda suvilAsa re." -zrI devacaMdrajIta aSTapravacanamAtAnI sajhAya. _ti zamatinavevAdhi vRti -da dAvivara kudaSTi AdivALuM. kutya ityAdi no tarato-na sata, munio, mASatte kavita-bhAkhe kavacita, tyAre kevuM bhAkhe, te mATe kahyuM-nizcita nizcita, asaMdigdha, vAva-ane sAravALuM ja, na apArthaka-vyartha nahiM evuM, kiMtu svArtha paraMtu sArthakara, parArthakarazIla evuM, savA-sadA bhAkhe che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIjhAdraSTi : yogAnaLamya atIbiyaartha anumAnaaviSaya (429) sarvajJAdi atIMdriya artha anumAna agocaratva adhikAra upasaMharatAM kahe che- nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAhate na c|| ato'pyatrAndhakalpAnAM vivAdena na kiMcana // 143 // nizcaya atIndriyArtha, na vijJAna zivAya; ethIya aMdha samAnanA, vivAdathI nahiM kAMya. 143 artha-ane atIndriya arthane nizcaya gijJAna zivAya thatuM nathI, ethI karIne paNa atre sarvAnI bAbatamAM aMdha jevAonA vivAdathI kAMI nathI. vivecana ane sarvajJa Adi atIndriya ane nizcaya yogijJAna sivAya thatI nathI, kAraNake tenA thakI ja tenI siddhi thAya che, eTalA mATe atre sarvajJa adhikAramAM aMdha jevA chavAnA vivAdathI zuM ? sarvajJa Adi viSaya atIndriya che, iMdriya ane manane agocara che, ane mAtra gIone 4 jJAnagaNya thaI zake evA che. e saMbaMdhI yathArtha nizcayanI bAbatamAM chavAno adhikAra nathI, kAraNa ke vizeSathI tatvane nahiM dekhanArA evA aMdha samA te cha aMdha jano jevA che. mATe e emanA adhikAra bahAranA chaghasthAnA viSayamAM-tattvanizcaya bAbatamAM teone vivAda nakAmo che, teonI vivAdathI zuM? carcAnI aco akiMcikara che. kAraNa ke je vastu ApaNe dekhatA nathI- jANatA nathI, tenA svarUpa bAbatamAM svachaMde kalpanA karI, mithyA jhaghaDo karavo, ni:sAra vAgayuddha karavuM, vAda-prativAda karI thaMka vAvavuM, khaMDanamaMDanamAM paDI vamanasya vadhAravuM, te mUrkhatAnI nizAnI che; caMdranA AkAra viSe aMdhajanonI kalpanA jevuM hAsyAspada che; pelA AMdhaLAo jema hAthInA svarUpa bAbata kheTa Ta karatA hatA, tenA jevuM phegaTa che. tevA mithyA vivAdathI lAbha thavAne badale UlaTI hAni thAya che. kAraNa ke tethI pitAnA sat cittane nAza thavArUpa aniSTa phala nIpaje che. arthAt gtti-niyorInivArtha-sarvajJa Adi atIndriya arthano nizcaya, zoSiAzAnAda roginAna zivAya nathI hoto, kAraNa ke tenA thakI ja tenI siddhi thAya che. toss-A kAraNa thakI paNa, satra-a, sarvana adhikAramAM, ghawhAnAM-aMdha jevAonA -vizeSathI tenA tatvane nahiM dekhanArAonA, vijJAna vi-vivAdathI kaMi nathI,-sacitanAzarUpa phalavALA vivAdathI kAMI nathI. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ) yogadaSTisamuccaya saddabhAvavALA citta Azaya naSTa thaI duSTa Azaya janme che, rAgadveSAdi doSanI vRddhi thAya che, cittane azAMti ne soAbha upaje che. AvA sacattane nAtha karanArA vivAdanuM sataneAne zu prayAjana che ? kai ja nahiM, kaMI ja nahiM na cAnumAnaviSaya eSo'rthastattvato mataH / na cAto nizcayaH samyaganyatrApyAha dhIdhanaH // 144 // yukti viSaya A tattvathI, huM-ethI anyatra; samyak nizcaya thAya nA, kampyu. buddhidhana atra:-144 a --ane A sajJarUpa aM tattvathI anumAnane viSaya nathI mAnavAmAM Aye. ane A anumAnathakI anyatra paNa samyakpaNe nizcaya thatA nathI. buddhidhana bhartRharie kahyuM che:-- vivecana uparamAM ema kahyuM ke sarvajJAdi atIndriya artha cegijJAna vinA jaNAtA nathI, eTale A viSaye aMdha samA chadmasthAnA vivAdathI kaMi prayeAjana siddha nathI thatu. tyAre koi ema kahe ke Apa evuM kema kaheA che? anumAnathI-yuktithI paNa te kema na jANI zakAya ? teneA ahIM javAba ApyA che ke-A sarvajJarUpa atIndriya artha tattvathI anumAnane-yuktinA viSaya nathI. game tevA mahAmatimAn tArkikanI yuktino tyAM gati nathI; game teTalA yuktivAdathI sAkSAt sarvajJa tattva gamya thai zakatuM nathI. kAraNu ke te tattva atIndriya eTale mana ne iMdriyathI para che-agamya che, ane tarkavAda buddhinA viSaya hAi buddhigamya che. eTale te atIndriya viSayamAM matinI gati kuMThita thatAM yuktivAda bhAMThA paDe che. vaLI A atIndriya viSayanI vAta javA daIe, teA paNa anya sAmAnya arthonA paNu anumAna thakI sabhyapaNe nizcaya thatA nathI; yuktivAdathI sAmAnyasAdhAraNa bAbatanA paNu barAbara niNya prApta thatA nathI, teA pachI atIndriya anu te pUchavuM ja zuM ? AnA samarthanamAM ahIM mahAmati bhatR hiranuM vacana TAMkyu che. zuM kahyuM che? te kahe che:-- atIdriya a yuktine aviSaya vRtti:- cAnumAviSayo-ane anumAnane viSaya nathI, yutigAcara nathI, poDathaeN:-A sa vizeSa lakSaguvALA artha, savato mataH-tattvathI mAnavAmAM Avela, paramAthI dRSTa, na cAtoane A anumAnayakI nathI hotA, nizcayaH samva-nizcaya sabhyapaNe, yaMtrAhi-anyatra paNa, sAmAnya arthamAM pazu-prAya thIyana.-te yuddhadhana bhatRharie kahyuM che:-~ Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdara: "taka vicAre che vAda paraMparA re' yatnenAnumito'pyarthaH kushlairnumaatRbhiH| abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 145 / / yatnathI paru anumAthI, artha anumita thAya, teya yuktatara anyathI, anyathA samarthAya. 145 artha-kuzala anumAnakArathI nathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, vadhAre yuktiyukta evA bIjAethI bIjI ja rIte sAbita karAya che. vivecana te buddhidhanavALA zrI bhartuharie zuM kahyuM che? te kahe che-"kuzaLa anumAnakAroe nathI anumAnele artha paNa vadhAre sabaLa yuktivALA bIjAethI bIjI ja rIte upapAdana karAya che -sAbita karAya che. - anvaya-vyatireka vagere nyAyapaddhatimAM pAraMgata evA nipuNa yuktivAdIo anvayavyatireka Adi anusAra tatvaparIkSA kare che. temAM anvaya eTale A Ama hoya te A Ama heya evI vidhAnarUpa hakArAtmaka ukti; ane vyatireka eTale yuktithI maMDanaH A Ama na hoya te A Ama na hoya, evI niSadharUpa nakArAtmaka yukitathI khaMDana, uti (1) A anvaya-vyatireka pramANe keI kuzala yuktivAdIo prayatnapUrvaka anumAnathI-yuktithI amuka artha sthApita kare. ane kahe ke juo! A artha A hetuthI A rIte ja ghaTe che, Ama enI ta papatti che, A artha AthI anya rIte ghaTato nathI-Ama enI anyathA5patti che. (2) te tyAM tenAthI caDhIyAtA evA bIjA prakhara tAkika-yuktivAdIo, vaLI e ja anvaya-vyatireka Adine Azraya karI, te ja ane anyathA prakAre upapAdita kare che, sAbita karI batAve che, ane kahe che ke juo! tame kahe che te prakAre A artha ghaTatuM nathI-enI atathepapatti che, ane A ame kahIe chIe te bIjA prakAre ja e ghaTamAna thAya cheenI anya papatti che. Ama eka ja arthane amuka vAdI sthApe che, te bIje utthApe che! eka ja arthane samartha tArkike potapotAnA matibalathI jUdA jUdA prakAre pUravAra karI Ape che! kRtti - nenAnumatats -anvaya Adi anusAra yatnathI anumAnavAmAM Avele artha paNa, kurAsTaeNnumAtRma-anya AdinA jANanAra kuzala anumAnakArothI-yukitavAdIothI, misurataratye-anvaya AdinA jJAtA ja evA abhiyukatatara-vadhAre yutivALA bIjAothI, abhyazaivaviA-anyathA ja upAdana karAya che. atathA siddhi Adi prakAre bIjI rIte ja pUravAra karAya che. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43ra ) yogadaSTisamukiya Ama A tarkavAda te buddhino akhADe che! akhADAmAM jema zarIrano vyAyAma thAya che, kasarata karAya che, aTApaTA khelAya che, dAvapeca ramAya che, tarkavAda buddhine tema A yuktivAdarUpa vyAyAmazALAmAM buddhine vyAyAma thAya che, akhADe yuktinI kasarata karAya che, tarkane aTApaTA khelAya che, chala-jAtinA dAvapeca ramAya che. "sAkSara viparItA pakSanA mata!"akhADAmAM jema vadhAre baLavAna mag alapa baLavALA pratimaane mahAta kare che, zikasta Ape che, tema A yuktivAdanI kasaratazALAmAM vadhAre prakhara buddhimAna vAdI a5 buddhivALA prativAdIne parAjita kare che, hAra Ape che! vaLI "zerane mAthe savAzera" e nyAye te vijetA mallane 5Na jema vadhAre baLavAna maa jIte che, tema vijayathI malakAtA ne phUlAtA te vAdIne paNa bIjo adhika tarkapaTu prativAdI harAve che! Ama jema kuratInI paraMparA cAlyA kare che, mallayuddha cheDo Avate nathI, tema tarkavAdanI paraMparA cAlyA kare che ne buddhiyuddhane Are AvatuM nathI ! paNa Ama anaMta tarkavAda karatAM paNa koI abhimata vastu vastugate kahI zakavA samartha thato nathI. ulaTuM pADe pADA laDe temAM jhADane kho nIkaLI jAya,e nyAye A tArkikenI sAThamArImAM tavavRkSa bApaDuM kayAMya chuMdAI jAya che ! tava vastu kayAMya hAtha lAgatI nathI. mahAtamA AnaMdaghanajInuM mAmika vacanAmRta che ke - "tarka vicAre che vAda paraMparA re, pAra na pahoMce keya; abhimata vastu vastugate kahe che, te viralA jaga jaya. ....paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNe re. - zrI AnaMdadhanajI. amyuccaya kahe che- jJAyeranhetuvAdena padArthA yadyatIndriyAH / kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAtteSu nizcayaH // 146 / / padArtho atIndriya je, hetuvAdathI jaNAta; ATalA kALe prANathI, nizcaya tihAM karAta. 146 artha - hetuvAdathI atIndriya padArtho jaNAtA hota, te ATalA kALe prAthI te viSayamAM nizcaya karavAmAM Avyo hata. vRtti:zAna tuvA-hetuvAdathI-anumAnavAdathI jANavAmAM AvatA hatA, paDyA atIndriA -jo sarvajJa Adi atIndriya padArtho, jaitAvatA-ATalA kALe karIne, trA-prAzothI, tAki kAthI, kRtaH sthA-karAya heta, teju-te viSayamAM,-nizcaya -nizcaya, avagama. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (433) dIprAdadi : mumukSane zuSka tarka graha tyAjya ja vivecana "hetu vivAde ho citta gharI joIe, ati durgama nayavAda AgamavAde he gurugama ke nahIM, e sabale vikhavAda. abhinaMdana jina darizaNa tarasiye. "-zrI AnaMdadhanajI. je yutivAdathI atIndriya padArthonuM jJAna prApta thaI zakatuM hota, to ATalA kALe prAjJa janoe te saMbaMdhI nizcaya karI nAMkhyA hatA. je yuti vaDe karIne indriyane agamya evA atIndriya padArtho jANavAmAM AvatA hatA, to ghaNA hetuvAdathI lAMbA kALathI A mahAbuddhizALI prAjJajano-mahAtArkike je tevI tanizcaya yukita laDAvatA AvyA che, teone ATalA badhA kALe te atIndriya na thAya padArthano nizcaya thaI javo joIto hato. paNa tevuM to thayuM dekhAtuM nathI, haju teno kAMI nIveDo Avyo jaNAto nathI. kAraNa ke A vAdI-prativAdIo haju tevA ne tevA jorazorathI te ja vAdavivAda calAvI rahyA che ! haju paNa te bAbatamAM navA nizALIAnI jema tevA ne tevA korAdhAkaDa rahelA jaNAya che ! teonI vAda-kaMDa haju tevI ne tevI che! ATalA badhA mahAsamartha vAdI mahArathIoe ATale badhe kALa prakhara yukitabala ajamAvyuM, paNa te mahAnubhAvone A mahA prayAsa pANImAM gayo hoya ema jaNAya che! kAraNa ke cogabiMdumAM kahyA pramANe "nizcita evA vAde ne prativAda karatAM chatAM teo gatimAM ghANane belanI peThe, haju tatvanA aMtane pAmyA nathI !" na caitadevaM yattasmAtzuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH // 147 // ne A ema na te thakI, zuSka kamaha mahAna; tyAjyaja hoya mumukSune, mithyA mAna nidAna. 147 artha-ane kAraNa ke A ema nathI, eTalA mATe mahAna e zuka tarka graha mithyAbhimAnanA hetupaNAne lIdhe, mumukSuone tyAjya ja che- choDI ja de egya che. vRtti-caitavaM-ane A ema nathI, je kAraNathI, tamar-te kAraNathI, sujAtozukataka, mAna-mahAna, atirodra, mithAImAnadetuvA-mithyAbhimAnahetupaNurUpa kAraNathI, tyAratha gva-jaya ja che, mumukSumiH-mumukSuoe, mUkAvA IcchanArAoe. 55 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 434 ) vivecana ane A ema te che nahi' arthAta ghaNA ghaNA kALe paNa hetuvAdathI atakriya tattvanA nizcaya haju prAjJajanAthI paNa thai zakayA nathI; tethI karIne mithyAbhimAnanA heturUpa A zuSka tarkanA mahA raudra-bhayaMkara graha, bhavabaMdhanathI kharekhara chUTavA icchanArA mumukSujanAe cheDI ja devA joIe, kAraNu ke A zuSka tarkavAda kharekhara ! zuSka ja ' che. emAM kAMi rasa-ArdratA nathI. sukkI, hRdaya sparza vinAnI yuktionI vAAlamaya laDAI ja zuSka tarka graha mumukSue tyAya ja yogadarzisamuccaya emAM che. veLune game teTaluM pIlatAM paNa jema temAMthI telarUpa sAra nIkaLe nahiM, tema game teTaluM pIlatAM paNu-piSTapeSaNu karatAM paNa zuSka tarkavAdamAMthI tattvarUpa sAra nIkaLe naDhuiM ane mumukSu te tavanA ja khapI che, te AvA niHsAra nIrasa zuSka tane kema grahe vAruM ? vaLI A zuSka tarka graha kharekhara ! graha jevA ja che. pUrve kahyuM hatu tema graha eTale bhUtapizAca, athavA aniSTa graha, athavA magaramaccha. (1) bhUtapizAcarUpa grahathI je grasta heAya, jene jhADa vaLagyu'hAya, tenA bhuMDA hAlahavAla thAya che ne tene te grahamAMthI chUTavuM muzkela thai paDe che; tema A zuSka tarkavAdarUpa grahathIbhUtathI je AviSTa thayA hAya, e bhUta jene bharAyu hoya, tenI bhAre khUrI dazA thAya che, ne tenA grahamAMthI-pakaDamAMthI chUTavuM bhArI thai paDe che. (2) athavA aniSTa pApa grahe jene naDatA hAya, tene bhArI vasamI pIDA sahavI paDe che; tema A tarkavAdarUpa aniSTa grahathI je pIDAtA hAya, tene pe!tAne hAthe vhArelI bhArI naDagata bhAgavavI paDe che, ane tenI asaramAMthI te shelAithI chUTI zakate nathI. (3) athavA je magarathI grasAye hAya, tene tenA jaDabAmAMthI chaTakavu bhArI kaThina thai paDe che; tema zuSka tarkarUpa magaranA grahathI je zraDhAyA hoya, tene teno cuMgAlamAMthI chUTavu ati duSkara thai paDe che. Ama traNe arthamAM peAte grahelA zuSka tarka rUpa grahathI zuSkata grAhI peAtAnI meLe ja du:khI thAya che. AvA aniSTa duSTa zuSkatarka grahane AtmArthagrAhI mumukSu kema grahe ? temaja A zuSka tarka graha mahAn che, ati rASTra che, mahA bhayakara che. enu pariNAma peAtAne mATe ne parane mATe mahAraudra che-dAruNu che. kAraNa ke Artta-rodra dhyAnathI vAdI-prativAdI bannene hAni thAya che. mahA tArkikaziromaNi zrI siDsena divAkarajIe pAtAnI lAkSaNika zailImAM varSoMngyu che tema- je kAI prakAre peAtAnA vijaya thAya che te te eTaleA badhA piratASa pAme che ke maryAdAnA bhaMga karI e peAtAnI baDAI hAMkI traNe leAkeAne khala banAve che ! ane pote jo koi prakAre khIjAthI jItAI jAya te te kApAMdha thai jai, prativAdI pratye ghAMTA pADI-barADA pADI, AkramaNa karatA satA peAtAnu Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : mumukSune sarvatra yaha ayukta (45) vilakhApaNuM dUra kare che. te vAda kathA khamI zakto nathI, ane mAnabhaMgathI uSNu evA lAMbA nisAsA nAkhe che! ramya vastumAM paNa tene arati-javara lAgu paDe che-ramya vastu paNa tene gamatI nathI, ane sahado pratye paNa tenA vacana vA jevA kaThora nIkaLe che ! ane dukha ahaMkAramAMthI upaje che, e A sarva taMtrano siddhAMta che, tenA para jANe ArUDha thaIne te kharekhara! tattvaparIkSA kare che! arthAta ahaMkArajanya duHkhano sAkSAt anubhava kare che!" ItyAdi prakAre zuSka tarkavAda raudra pariNAmanuM kAraNa thAya che. vaLI zuSka tarkavAda mithyAbhimAnano hetu thAya che. zuSka tarkavAdI pitAne baDe hoziyAra mAne che. tene potAnI buddhinuM-tarkazaktinuM ghaNuM abhimAna hoya che. meM kevI phakkaDa yukti laDAvI phalANAne chakakaDa mArI toDI pADa-harA, e phAMke rAkhI te akakaDa rahe che! Ama mahAro pariNAmavALo zuSka tarkagraha mithyAbhimAnane hetu hovAthI, AtmahitaSI mumukSuone sarvathA tyAjya ja che. kAraNake sAcA mumukSuone mukhya ne eka ja hetu game tema karIne bhavabaMdhanathI chUTavAne che. teone kevaLa eka AtmArthonuM ja kAma che, mAna-pUjA-labdhi-satkAra Adi bIje mana-ga teone heta nathI, ane uparamAM joyuM tema zuSka tarkathI keIpaNa prakArano AtmArtha siddha thatuM nathI, UlaTo mAnArthane lIdhe atyaMta hAni pAme che. kayAM sAcA mumukSu jogIjananuM ekAMta AtmAthapaNuM? ane kayAM zuSka tarkavAdInuM matAthI paNuM-mAnAthI paNuM? "zreya te eka bAjue rahyA che, ne vAdiacho athavA vAdIrUpa baLadIA bIjI bAjue vicarI rahyA che! munie vAdavivAdane kayAMya paNa mekSa-upAya kahyo nathI." Ama vAdane ane mokSane lAkho gAunuM aMtara che, mATe mAtra mokSane athI e mumukSu jogIjana vAdavivAdamAM kema paDe? zuSka tarkazAhane kema grahe? * " yadi vijayate kathaMcittato'pi paritoSabhagnamaryAdaH / svaguNavikatthana dUSikastrInapi lokAn khalIkurute // uta jIyate kathaMcit pariSatparivAdinaM sa kopAndhaH / galagarjenAkAman vailakSyavinodanaM kurute // vAdakathAM na kSamate dIrgha niHzvasiti mAnabhaGgoSNam / ramye'pyaratijvaritaH suhRtsvapi vajrIkaraNavAkyaH / / duHkhamahaMkAraprabhavamityayaM sarvataMtrasiddhAMtaH / atha ca tamebArUDhastattvaparIkSAM kila karoti // " zrI siddhasena divAkarajI kRta dva. dvA. 8 15-18 1 x "atta cAMcathata gva vizvarita vAhis: vAksaMraMbhaH kvacidapi na jagAda muniH zivopAyaH" // zrI siddhasena divAkarajI kRta hA-dvA. 8-7 . Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (436 ) yogadaSTisamuccaya temaja - grahaH sarvatra tattvena mumukSUNAmasaMgataH / muktI dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat // 148 // mumukSuone tattvathI, graha ayukta sarvatra; dhaya pAye muktimAM, tyA-ethI zuM atra? 148 artha-sarvatra graha tatvathI mumukSuone asaMgata-ayukta che. muktine viSe dharmo paNa prAye tyajavAnA hoya che, te pachI A grahathI zuM? vivecana cheDo mata darzana taNe, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA a9pa. "-- zrImad rAjacaMdrajI praNIta Atmasiddhi mumukSue tatvathI kayAMya paNa graha rAkhavo yukta nathI. kAraNa ke muktimAM dharmo paNa prAce choDI devA paDe che. to pachI A grahathI zuM ? mokSAbhilASI AtmAthI jIve zuSka tarka graha choDI de yogya che, eTaluM ja nahiM, paNa kayAMya paNa kaI paNa vastuno graha paNa tyajI de joIe. mATe sarva mata darzanano Agraha tema vikalpa choDI daI, tema ja anya sarva prakArane kayAMya paNa graha graha paNa visarjana karI mumukSue yathokta mokSamArga ja ArAdho yukta nathI egya che, kAraNa ke mumukSune ekAMta hetu koI paNa prakAre mokSanI prApti karavI te ja che. ane mokSamAM te zuddha AtmasvabhAvarUpa kSAyika dharmo sivAya badhuMya choDaye ja chaTake che. are! kSamAdika sApazamika dharmo paNa mokSamAM choDI devA paDe che, tyAM A tuccha aniSTa hAnI to zI vAta karavI ? sarva grahathI mukta thayA vinA mArga sanmukha paNa na thavAya, to mukta te kema ja thavAya? te pachI A "rAkhanA paDIkA" jevA duSTa grehAne mumukSu zA hetue gAMThe bAMdhe? ne e graha jevA hene grahIne hAthe karIne zuM kAma niSkAraNe duHkhathI gRhIta thAya ? dharma kSamAdika paNa miTe, pragaTe dharma saMnyAsa te jhaghaDA jhaMjhA taNejI, munine kavaNa abhyAsa. " manamohana jinajI! mIThI tAharI vANa."--. da. sakjhA. 4-22 / iti sarvazAdi atIMdriyArthAnumAnAgocaratvAdhikAraH / vRtti-- prA-graha, sarvatra-sarvatra, sarva vastumAM, tana-tarasathI, paramArthathI, kumudAmaraMta-mumukSuone asaMgata che--ayukta che. kayA kAraNathI ? te ke-nu ghama mA kAtyA. kathA -muktine viSe dharmo paNa prAye lajavA paDe che,-prAyanuM grahaNa kSAyika dharmonA vyavaccheda (apavAda) arthe che, minena to pachI A grahathI zuM ? kaMI nahi, ema artha che. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi: mahAjanane mArga-parapIDAvajana, paropakAra (437) mahApuruSa mArga adhikAra. kAraNa ke ema che tethI-- tadatra mahatAM vartma samAzritya vicakSaNaiH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikramavarjitaiH // 149 // prA atra mahaMto, mAga Azrane sAra; tasa atikrama viNa vartavuM, nyAya taNe anusAra, 149 artha -tethI karIne atre mahatu puruSanA mArgane samyapha Azraya karI, vicakSAe tene atikrama vajIne, yathAvAya vartavuM yogya che. vivecana "mekSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha." -zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi tenI atre A bAbatamAM mahApuruSonA mArgano samyaka Azraya karI, nirIkSaNa karI mumukSujanoe te dharmane atikrama na thAya e rIte, yathAnyAye vartavuM yegya che. te pachI mumukSu AtmAthI jIve zuM karavuM yogya che te ahIM spaSTa karyuM che. vicakSaNa mumukSue to bIjI badhI mAthApheDa choDI daIne, bIjI badhI mahAjananA bhaMgajAla phagAvI daIne, mata-darzana Agrahano samasta prapaMca visarjana mArgane karI, sarva brahanI cuMgAlamAMthI mukta thaI, mahata puruSonA mArganuM anusaravuM samyaka avalaMbana karavuM cogya che. "mahAgana jena jataH ra thA." mahAjana je mAge gayA te mArga che. ane mahAjanano mArga to kevaLa AtmavizuddhirUpa mekSamArga che. eTale mahAjanonA nirdiSTa mAge temanA pagale cAlavuM e ja mumukSunuM kartavya che. ane te mArge cAlatAM, mahatu puruSoe praNata karelA nirdoSa dharmamArgane jema atikrama na thAya aticAra na thAya, ulaMghana na thAya, bhaMga na thAya, tema upagapUrvaka sannati pramANe cAlavuM yogya che. Ama mahAjananA mArge niraticArapaNe yathAnyAya pravartAvuM-gamana karavuM e ja mumukSu jagajananuM kartavya che. kRtiH-tatra-tethI atra vyatikaramAM, A prasaMgamAM, mata varma-mahatapuranA mArgane, samAvi -samAzraya karI, aMgIkAra karI, vicAra-vicakSaNAe, paMDitoe, vartataDyuM thAvADyuMyathAnyAya-nyAya pramANe vartavuM egya che tatikrImafkatiH-te mahata dharmanA atikramathI-aticArathI rahita evAoe. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 438 ) eja kahe che-- parapIDeha sUkSmApi varjanIyA prayatnataH / tadvattadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 150 // parapIDA ahiM sUkSma paNa, vajra vIja saprayatna; temaja tasa upakAramAM, karA sadaiva yatna, 150 a:--ahIM sUkSma paNu parapIDA prayatnathI vavI; temaja tenA upakAramAM paNa sadevaja yatna karavA, vivecana " vovAra: mukhyAya, pApAya vapIDanam "--vyAsajI. te mahat puruSAe AcarelA mArga kayeA che? te ahIM kahyo che: A lekamAM sUkSma paNa parapIDA vavI, temaja para upakAramAM paNa niraMtara yatna karavA. ', yogannisamuccaya A jagatamAM peAtAnAthI bIjA jIvane sUkSma pIDA paNa na thAya, sUkSma mAdhA paNa na upaje, ema prayatnathI--yatanAthI vartavuM, e mumukSu AtmArthInu kartavya che. mumukSu bIjA jIvAne sUkSma pIDA paNa vaje, te pachI mATI pIDAnI vAta teA kayAMya dUra rahI ! manathI, vacanathI ke kAyathI kAipaNa prakAre koipaNa jIvane peAtAnAthI kaMI paNa pIDA-khAdhA na upaje, evI satata jAti AtmAthI jIva rAkhe. " anubaMdhe AtmA dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sarva jIvanu icche| sukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sarva dane e upadeza, e ekAMte nahi vizeSa; sarva prakAre jinane bedha, dayA dayA ni`La avirAdha. e bhavatAraka suMdara rAha, riye ye karI utsAha; dharma sakaLanu e zubha mULa, e viSNu dharma sadA pratikULa. tattvarUpathI e eLakhe, te jana pahAMce zAzvata sukhe; zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha ' 77 --zrImad rAjacaMdrajIprIta meAkSamALA vRtti:-papIkA ~~para pIDA, para bAdhA, rUddu-ahIM, leAkamAM, sUkSmAvi-sUkSma paNa, mATI tA dUra raheA! zuM? te ke varDsanIyA-vajra vA yeAgya che, parityajavA yogya che, pracanata: --prayatnathI, sama AbhAgathI, tadbhut-tenI jemaja, prayatnathIja, tarupAreDavi-tenA upakAramAM pazu, titanyayana karavA yeAgya che, anuSTAna dvArAe ( AcaravaDe karIne), savaiva di-sauMja. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAri guru-deva-braja-yatinuM yathAyogya pUjana (439) " ane bIjA nA upakAramAM paNa mumukSu jIva sadaiva yatna kare. anya jIvonuM A lekamAM ne paralekamAM je rIte hita thAya evA prakAre tana-mana-dhanathI pitAthI banatuM badhuMya mumukSu jIva sadAya sakriya AcaraNa dvArA karI cUke. Ama mumukSu jogIjana paramadayALu ne paropakArane vyasanI-baMdhANI heya. tathA guravo devatA viprA yatayazca tpodhnaaH| pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 151 / / guru devatA vipra ne, tapodhana yatirAja; pUjya suprayatna cittathI, mahAtmAo sahu Aja, 151 artha -guruo, devatAo, vipre ane tapodhana yatio-e sarva mahAtmA suprayatnavALA cittathI pUjanIya che-pUjavA gya che. vivecana temaja-guo, devatA, ddhi ane tapodhana yatio,-e sarva mahAtmAo suprayatnavaMta citte yathAyogya paNe pUjanIya che, pUjavA yogya che -gurue eTale mAtA, pitA, kalAcArya, eonA jJAtio-bhAI bahena vagere, tathA dharmano guru-devAdi upadeza karanArA vRddho-jJAnavRddha ane vRddha jano. A ziSTa janone pUjana ISTa evo guruvarya che. tenuM pUjana A A prakAre thAya:-(1) traNa saMdhyA samaye tene namanakriyA karavI, ane te avasarajoga na hoya to cittamAM tene atyaMtapaNe Apane namanakriyA karavI. (2) te Ave tyAre abhyatthAnAdi karavuM, arthAta UThIne sAmA javuM, Asana devuM te bese eTale paryuM pAsanA karavI, ItyAdi vinaya AcaraNa karavuM tenI samIpamAM apraga9bha paNe-anuddhatapaNe besavuM; asthAne tenuM nAma na levuM; kavacit paNa teno avarNavAda na sAMbhaLa. (3) sArAmAM sArA vastrAdinuM tene yathAzakti nivedana-samarpaNa karavuM, ane tenA hAthe sadA paraloka kriyAonuM karAvavuM. (4) tene aniSTa evA vyavahArono tyAga karavo, ane ISTa evA vyavahAramAM pravartana karavuM, ane A dharmAdine pIDAjha na upaje ema ocityathI-ucitapaNe karavuM, arthAta vRtti-guvo-guruo, mAtA-pitA pramukha, devatA-devatA, sAmAnyathI ja, vikAra-vikhe, dijo. tAzca-ane yatio, prajite, sAdhanA -tadhana, tarU5 dhanavALA, dUnIyA-pUjanIya che, pUjavA yogya che, mAramAra:-mahAtmAo, e sarveya, yathAhapaNe yathAyogya paNe. kevI rIte te kegumana taNA-suprayatnavaMta cittathI, AjJApradhAna cittathI, ema artha che. x " tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pravarttanam / aucityena tvidaM jJeyaM prAhurdharmAdyapIDayA // " (AdhAra mATe juo ) zrI yogabindu. zlo. 110-115. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40) yogadaSTisamuccaya tene aniSTathI nivatAM ane ISTamAM pravartatAM ja dharmAdi puruSArthane bAdhA upajatI hoya, te tema na karatAM puruSArtha-ArAdhanaparAyaNa rahevuM. (5) tenA AsanAdine abhega karo, arthAt gurunA AsanAdi vAparavA nahiM. ane tenA dravyanuM tItha mAM nijana karavuM, arthAta tIrthakSetramAM vAparI nAMkhavuM, nahiM to te pote grahaNa kare to tenA maraNAdimAM anumatine prasaMga Ave, (6) temaja tenA pratibimbanI* sthApanAne dhUpa-purapAdi pUjArUpa saMskAra karavo. ane tenI parama-utkRSTa evI UrdhvadehakriyA karavI, mRtakArya karavuM. pupathI, balithI, vastrothI, ane zebhana stotrothI zoca-zraddhA samanvita evuM devenuM pUjana karavuM. ItyAdi prakAre yathAyegyapaNe gurudevanI pUjA karavI. vipro eTale dvijo-brAhmaNe. vidyA vaDe je prakRNa che, arthAt je vidyAnA prakarSane pAmelA che te vipra, be vAra jeno janma thaye che, athata eka to sthala deha janmanI apekSAe ane bIje saMskAranI apekSAe ema be janma jenA thayA che te dvija, brahmane AtmasvarUpane je jANe che, te brAhmaNa. AvA vidyAvaMta, saMskArasvAmI, brahmavettA viddhajajanarUpa dvi yathAyogyapaNe pUjavA yogya che, sanmAnavA yogya che, temaja tapodhana evA yatio paNa pUjanIya che. yati eTale saMyamI puruSa, sAdhujana. jeNe manano ne iMdriyone saMyama karyo che te "yati" athavA "jati che. je jIvarakSAmAM ne IdriyanigrahamAM dhanavaMta che te yati, tapa jenuM dhana che te tapAdhana. anazanAdi bAhya tapa, ane prAyazcitta svAdhyAyAdi AvyaMtara tapa niraMtara tapatA rahI taparUpa dhananI jeNe vRddhi karI che, evA tapodhana yatio niraMtara paramAdarathI pUjavA yogya che. Ama guruo, devatAo, vipro, ane tapodhana yati bo- A sarva mahAtmAo jema ucita hoya tema yathAyogya paNe pUjavA yogya che. ane te pUjanA paNa suprayatanavaMta cittathI hovI joIe. arthAt tenA AjJApAlanamAM tatpara evA AjJApradhAna cittathI karavI joie. pApavatsvapi cAtyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyA dharmo'yamuttamaH // 152 / / svakarmathI ja haNAyelA, pApI prati atyaMta nyAcya anukaMpA ja-A, uttama dhama mahaMta. upara kRti-upavA cAlvarataM-ane atyaMta pAparvato pratye paNa,-lundhaka-zikArI Adi pratye paNa, vanitavamu-bavaMtapaNe svakarmathI haNAyelA e mA, anuvAjaiva ray-sanho pratye anukaMpAja, thANA-nyAya che, -nahi ka matsara, ghasLamuttama-A dhama uttama che,-kAraNamAM kAryanA upacArathI. * " tadAsanAdyabhogazca tIrthe tadvittayojanam / tadravrathANAMvAra sakriyA " --zrI yogabiMdu Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpASTi: mahA puruSone mArga, upasaMhAra (441) artha:-ane svakarmathI atyaMta haNAyelA evA atyaMta pApavaMta cha pratye paNa anukaMpA ja nyAya che,-A dharma uttama che. vivecana zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha - zrImad rAjacaMdrajI ane potAnA ja karmothI atyaMta haNAyelA evA mahApApI jI pratye paNa anukaMpA ja nyAo che- A dharma uttama che. mumukSu jIvane sarva jIva pratye dayA-anukaMpA hoya emAM pUchavuM ja zuM? paNa zikArI, mAchImAra vagere jevA mahApApI jI pratye paNa te mahApApI pratye anukaMpA ja rAkhe ane e ja nyAya che-nyAyayukta che. teonA paNa dayA, pratye ghaNuM rAkhavI ke tiraskAranI daSTithI jovuM e gya nathI, kAraNa ke e bicArA pAmara jIve ajJAnanA vize karIne mahA kukarmomAM paDI gayA che, patita thayA che, ane potAnA duSTa karmothI ja atyaMta haNAI gayelA che. evA marelAne mAravuM zuM? "paDatA upara pATu" zI? e bicArA pApI jIvo to atyaMta dayAnuM, anukaMpAnuM ja sthAna che. A kukamothI A cha bApaDA kevI durgati pAmaze ? e vicAratAM mumukSune tenA pratye anukaMpA ja chuTe. ane tethI prerita thaI pitAnAthI bane to temAMthI tene nivAravA prayatna paNa kare. A ja dharma uttama che. "tulasI dayA na chAMDIe, jaba laga ghaTame prAna, "--tulasIdAsajI "parahita e ja nija hita samajavuM, ane paraduHkha e pitAnuM duHkha samajavuM." prabhu bhaje, nIti sajo, paraMTho paropakAra."-zrImad rAjacaMdrajI Ama (1) para pIDAvarjana, (2) paropakAra vyasana, (3) gurudevAdipUjana, (4) pApInI paNa anukaMpA,-A dharma uttama che, A mahata pusane mArga che. A uttama dharma mahAjana e Acaryo che, ne darzAve che, tene ja anusaravuM e ja yathAnyAya varNana che. | rati majumarsfdhAna: Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (442 ) upasaMhAra karatAM kahe che:~ kRtamatra prasaMgena prakRtaM prastumo'dhunA / tatpunaH paJcamI tAvadyogadRSTirmahodayA // 153 // saryuM. atra prasa`gathI, have kahIe prastuta; te te| paMcamI ceganI, daSTi maheAya cuka, 153 aH--atre prasaMgathI basa thayu. have ame prakRta vAta prastuta karIe chIe; ane te prakRta te pAMcamI maheAdayavatI yAgaSTi che. vivecana uparamAM A je badhuM ya kahyuM te prasaMgavazAt kahyuM che. te mATe ATaluM khasa che! vadhAre kahevAnI jarUra nathI. zANA tA sAnamAM samajI jAya. eTale sAcA mumukSu vicakSaNa janA ATalAmAMthI badhuM samajI jaze, 'thoDuM kahyuM jhAjhuM karI jANaze. ' eTale have ame prakRta-cAlu vAtanA prastAva rajU karIe chIe. ane te prastuta vAta te pAMcamI sthirA' nAmanI cegaSTi che. ane te kevI viziSTa che ? te ke mahAdayavALI che. mATe ahA mumukSu jogIjane ! sarve aniveza cheDI daine cAra STinI maryAdA vaTAvI jaIne, tame have A 'suyaza amRta ghanavRSTi karanArI pAMcamI 'sthirA'hRSTi sabadhI yAga kathA bhAvathI ekacitte zravaNu kara ! yogasisa thaya " abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra laDI jeNe STi; te leze huve pAMcamIjI, suyaza amRta dhana vRSTi.... manameAhana jinajI! mIThI tAharI vANu-'zrI yA. 6. sajjA 4-3 vRtti:-ta----paryApta thayuM, khasa thayuM, atra-atra RtikaramAM, prasaMgena-prasagathI, pravRta prastumoghunA-have ame prakRta ( cAlu vAta ) kahIe chIe, sapuna:-punaH te prakRta te, pazcI tAvayogatti:-pAMcamI caiAgadaSTi-sthirA nAmanI che. te kevI viziSTa che ? te mATe kahyuM-maDhoTyAmahAdayavALI che, nirvANurUpa parama phUlavALI che, ema a che. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdi : dIpA dine sAra (443) dIprAdaSTinuM koSTaka : 10 nAma cathI daSTimAM noMdha. darzana dIpaprabhA samabodha avevasaMvedya padane lIdhe bedha pUla-sUkSma nahi. Tarecaka mAMga bhAva - pUraka prANAyAma parabhAvane reca, AtmabhAvanI pUrti ne sthiratA. datyAga | utthAna datyAga prazAMtavAhitAne lIdhe yogamAM uthAnadeSa na hoya. guNaprApti tavazravaNa >dharmazaraNa>bIjapraroha>gurubhakti) tIrtha karadarzananirvANu. aghasaMvedya pada jaya | >viSama kutarkagraha nivRtti. viziSTatA guNasthAna paheluM guNasthAna pahelA "guNasthAna" no prakaSa-chelAmAM cheTalI hada ahIM prApta thAya. dIpA dRSTino sAra. cathI dIprA ThaSTimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna bodha prakAza hoya che, ane roganuM ce zuM aMga prANAyAma prApta thAya che. temaja atre usthAna nAmanA cothA cittadeSano nAza tathA tavazravaNa nAmanA cothA guNanI prApti hoya che,-chatAM ane haju sUkSama badha hoto nathI. atre A prANAyAma je hoya che, te bhAvathI hoya che. eTale bAhA bhAvane reca devArUpa recaka prANAyAma, aMtarbhAvane pUravArUpa pUraka prANAyAma, ane tene sthiratA guNathI sthira karavArUpa kuMbhaka prANAyAma-ema svabhAvarUpa bhAva prANAyAma hoya che. A daSTivALe yegI puruSa prANa karatAM paNa dharmane ni:saMzaya guru-moTo gaNe che, eTale te dharmanI khAtara prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye paNa prANunI khAtara dharma cheDate nathI, e te daDhaSama hoya che. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (444) cAgadazisamaya Ama sadAzayavALA te mumukSu tattvazravaNamAM tatpara manI prArtheA karatAM paNu parama evA dharmane balAtkAre ja bhaje che. jema khArU pANI cheADI mIThA pANInA yAgathI bIja UgI nIkaLe che, tema tattvadyutithI narane ceAga khIja UgI nIkaLe che-prarAhu pAme che; ahIM sarva sa'sArayAga che te khArA pANI barAbara che, ane tattvati te madhura jalanA ga samAna che. ethI karIne A tattvavrutithI manuSyane sarva kalyANa sAMpaDe che, ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane banne leAkamAM hitAvahu evu hoya che. A gurubhaktinA prabhAvathI tIrthaMkaradana kahyu che, ke je samApatti Adi bhedathI nirvANanu eka kAraNa che. 66 tattvazravaNu madhurAdakejI, ihAM haiAya khIja prarAha; khAra urdaka sama bhatra tyajejI, guru bhakti adroha....manamAhana. " chatAM atre sUkSma edhane niSedha kahyo tenu kAraNu A che ke-samakita vinA tevA Apa hAtA nathI. tevA Adha vedhasavedya pada thakI hAya che, te avedhasavedha paddamAM jovAmAM AvatA nathI. vedya eTale badha-meAkSaheturUpa vedanIya vastu, te vedhasavadha pada jyAM saMvedAya che tevedyasa Mvedya pada che; tethI karIne samyak hetu Adi bhedathI vidyuta samAjamAM je tattvanihya thAya che te samayeAdha kahevAya che. teveA sukSmamedha hajI A draSTimAM hAtA nathI, kAraNa ke ahIM pahelI cAra STimAM avedyasa Mvedya pada prabaLa hoya che ne vedyasaMvedya pada paMkhInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevu paDachAyArUpa-tadAbhAsarUpa atAttvika hAya che. ane avevasa'veva pada je che te tA paramAthI apada ja che, ceAgIonu` pada tA vedhasa vedha pada ja che. kAraNa ke strI Adi vedyanu jyAM samyak sa Mvedana tathAprakAranI nirmala apravRtti buddhithI thAya che, evuM te pada samyak sthitivALuM hAi te pada' nAmane barAbara cegya che. Avu A vedyasaMvedya pada bhinnagraMthi, dezavirati Adi lakSaNavALu che. A naiyika vedyasaMvedya pada kSAyika samyagdaSTine ja hoya che. ane tenA mahAprabhAvane lIdhe karmanA aparAdhavaze karIne paNa jo vacata pApamAM pravRtti thai jAya te te tamaleAhapadanyAsa jevI hAya, arthAt tapelA leADhA para paga mUkatAM jema tarata pAche! kheMcAi jAya che, tema A samyagdraSTine paNu pApa karatAM tarata AMcakA lAge che, temAM jhAjhI sthiti thatI nathI, ane A pApa pravRtti paNa chellI ja hAya che, kAraNa ke nizcaya samyagdaSTi puruSane zreNika mahArAjanI jema puna: durgAMtinA ceAga hAtA nathI. " te padma graMthi vibhedathIjI, chellI pApa pravRtti; tama leAhupada dhRti samIjI, tihAM haiAya ata nivRtti....manamehana. tenAthI viparIta te avedhasa vedha pada che, ane vajA jevu' abhedya te pada bhinaMdI jIvane hAya che. A bhavAsinadI kSudra, leAbhI, dIna, matsaravata, bhayAkula, za, bhavA 29 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrAdaSTi : dI pA daSTine sAra ajJAnI ane niSphala AraMbhathI saMgata evo hoya che. evA avaguNaavedhasaMvedya vaMtano bAdha asat pariNAmathI anuviddha-parovAyele hAI viSamizrita pada anna jema suMdara nathI hotuM. eTale A avedyasaMvedya padavALA manuSya viparyAsaparAyaNa ne vartamAnadazI hAI hitAhitanA vivekamAM aMdha hoya che, eTale saMsAranuM pragaTa duHkhamaya svarUpa dekhatAM chatAM teo atimahane lIdhe tethI uga-kaMTALe pAmatA nathI; ane bhegamAM Asakta rahI A jaDa jane pApalithI AtmAne pAza nAMkhe che-bAMdhe che. karmabhUmine viSe manuSyapaNArUpa parama dharma bIja pAmIne paNa A apamati ja A bIjanI satkarmarUpa khetImAM prayatna karatA nathI, paNa gala jevA tuccha ne dAruNa udayavALA kusukhamAM sakta thaI saceSTA-sataAcaraNa choDI de che! aho! AvA A dAruNa tamane dhikkAra che ! AvuM A adyasaMvedya pada aMdhapaNurUpa hoI durgatimAM pAta karanAruM-pADanAruM che, ane te satsaMga-Agama cagavaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM jItavA gya che-anya samaye jItAvuM azakya che. "evA avaguNavaMtanuM jI, 5da je avedya kaThora sAdhusaMga Agama taja, te dhuraMdhara manamehanata " ane A avevasaMvedya pada chatAyuM hoya che tyAre manuSyanA viSama kutarkagraha ApoA5 niyamathI TaLe che. A kutarka bodhane garUpa che, zamane apAyarUpa che, zraddhAne karanAra ane abhimAna upajAvanAra che. Ama A kurtaka pragaTapaNe viSama katakapraha cittano aneka prakAre bhAvazatru che. eTalA mATe mumukSuone AvA nivRtti ducha kutarkamAM abhiniveza-Agraha kara yukta nathI; paNa kRtamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane paropakAramAM te karavo yukta che. temajasarveya vikalpa avidyAsaMgata che. ane teonI yojanArUpa A kutarka che, to ethI zuM prajana che? vaLI A sarva kutarka jAtiprAya che-dUSaNabhAsapradhAna che, ane pratItithI-phalathI bAdhita che. hAthI mAravA doDato hoya tyAre A hAthI dUra rahelAne haze ke nikaTa rahelAne haNaze? evA mUrNa vika9pa jevo A kutarka che. ItyAdi aneka prakAranA doSa A kutarkathI upaje che. tethI AvA duSTa aniSTa kutarkanuM zuM kAma che ? ane vicAravaMta jIno prayAsa to atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka tarkane gocara heta nathI, paNa Agamane ja gocara heya che. eTale A AgamapradhAna, zrAddha, zIlavAna evo gatatpara puruSa atIndriya arthone jANe che, ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che-AgamathI, anumAnathI ane yogAbhyAsarasathI ema prajJAne traNa prakAre prajatAM puruSa uttama tatvane pAme che." ane tatvathI ghaNuM sarvaro bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAne te tenA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadadisamuccaya atibhaktone moha che. kAraNake sarvajJa nAmano je koI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tattvathI sarvatra eka ja che. tethI tenI sAmAnyathI ja jeTalAonI sarva tatva pratipatti-mAnyatA che, te sarveya tene pAmelA che evI parA nyAyagati abheda che. ane tene vizeSa to saMpUrNapaNe sarva avadazIethI jaNAta nathI, tethI sAmAnyathI paNa e sarvajJane je nirvyAja paNe-niSkapaTapaNe tenA AjJApAlanamAM tatpara thaI mAnatA hoya, te teTalA aMzathI ja dhImone mana tulya ja che,-eka rAjAnA ghaNA sevakenI jema. atre bIjI yukti paNa che-devanI bhakti be prakAranI che-citra ane acitra. temAM je saMsArI de che tenI bhakti vicitra prakAranI che, kAraNa ke teonuM svarUpa vicitra prakAranuM che, ane te bhaktimAM mohagapaNane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga ane aniSTa deva pratye dveSa hoya che. paNa saMsArAtIta evA para mukta tattvanI je bhakti che, te acitra che, ane te saMmohanA abhAvane lIdhe zamasArA ja-rAmapradhAna ja hoya che. "nahiM sarvajJa AjI, tehanA vaLI dAsa; bhakita devanI paNa kahIjI, citra acitra prakAza.manamohana" temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMdhi-Azaya pramANe bhinna phaLa hoya che, ane te ja Azaya ahIM kRSi karmamAM pANInI peThe parama che-pradhAna che. A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi bedhanA bheda pramANe buddhi-jJAna- aneka prakAranA bhedavALo hoya che, kAraNake bodha traNa prakArano hoya che? asameha (1) buddhi, (2) jJAna, (3) asaMmoha. te bedhathakI sarva karmomAM bheda paDe che. temAM iMdriyArthIno Azraya kare te buddhi che, AgamapUrvaka hoya te jJAna che, ane sadanuSThAna yukta je jJAna te asaMmeha che. kriyAmAM Adara prIti, avijJa, saMpattiprApti, jijJAsA, tajajJa budhajananI sevA, ane temane anugrahae A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. prANuonA sarva karmo sAmAnyathI buddhipUrvaka heAya che, ane vipAkavirasapaNAne lIdhe te saMsAraphala ApanArA che. kulagIonA je karma che te jJAnapUrvaka hoya che, ane te amRta samI zunazaktinA samAvezathI anubaMdhaphalANAthakI muktinA aMgarUpa hoya che. ane asaMmohathI upajatA karmo ekAMta parizuddhithakI zIdhra mekSaphaLa ApanArA hoya che; A asaMmoha karma bhavAtIta arthagAmI mumukSuone ja hoya che. "buddhi kriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA ziva aMga; asaMmoha kiriyA dIejI, zIdhra mugatiphala caMga.manamohana " ahIM prAkRta bhAvamAM-kAramI pudgala racanAmAM jenuM citta nirutsuka che, te bhava Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prASTi : DIjhA daSTine sAra (447) bhegavirakta jano bhavAtIta arthagAmI che. teone mArga eka ja zamaparAyaNa evo che, ane avarathAbhedano bheda chatAM te sAgara paranA tIramArganI jema mumukSune eka ja eka ja che, kAraNa ke saMsArAtIta para tatva "nirvANu" nAmanuM che, te zamamArga zabdabheda chatAM tatvathI niyamathI eka ja che. sadAziva, paraMbrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi zabdothI anvathathI oLakhAtuM te eka ja che. kAraNake tenA lakSaNanA avisaMvAdathI nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM A paraM tatva janmAdinA agathI hoya che. eTale asaMmohathI tatvathI A nivaNatattva jANavAmAM Abe, prekSAvatane tenI bhaktinI bAbatamAM vivAda ghaTatA ja nathI. nirvANa ane A nirvANa tatva niyamathI ja sarva pUrvaka sthita che. A tattva eka ja sarvajJarUpa jaju mArga nirvANane nikaTamAM nikaTa mAge che, to te sarvAno bheda kema hoya? ane te na hoya te tenA bhakatono bheda kema hoya ? pudagala racanA kAramIjI, tihAM jasa citta na lIna; eka mArga te ziva tAjI, bheda lahe jaga dina....mana " tyAre heje zaMkA thaze ke te pachI te sarvanI dezanAno bheda kema che? tenuM samAdhAna ema che ke ziSyanA AnuguNyathI-gu thAya evA anukULapaNAthI te citra-nAnA prakAranI che. kAraNa ke bhavaroganA A bhiSavaroe jene je prakAre dezanA bhinna- bIjAdhAna Adino saMbhava thAya tene tevA prakAre upadeza dIdhuM che. tAne khulAso athavA to bIjuM kAraNa e che ke enI dezanA eka chatAM T zrotAonA vibhedathI teonA acitya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che, ane tenAthI te sarvane yathAbhavya-ogyatA pramANe upakAra paNa thAya che. athavA te te te deza-kAlAdinA niyogathI te te nayaapekSAvALI citra dezanA RSio thakI ja pravattI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI sarvajJa ja katarkagraha che. eTalA mATe te sarvajJano abhiprAya jANyA vinA teno pratikSepatyAjya virodha kara yukta nathI, kAraNa ke te pratikSepa parama mahA anarthakara che. eTale A sarvajJa viSayamAM aMdha jevA chadmasthAe vAdavivAda kare yukta nathI, mATe mithyAbhimAnanA hetupaNAne lIdhe zuSka tarka graha mumukSue sarvathA choDI devA gya ja che. mumukSune to tatvathI sarvatra graha ayukta che. kAraNa ke muktimAM prAye dharmo paNa cheDI devA paDe che, to pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM? "dharma kSamAdika paNa maTe che, pragaTe dharma saMnyAsa to jhaghaDA jhaMjhA taNejI, munine kavaNa abhyAsa ?....mana " Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) dakSiNa paNa tethI mahat puruSanA mArgane sabhyapaNe AzrI vicakSaNa e tenA atikrama rahitapaNe yathAnyAya vartavA gya che. te mahatu puruSane mArga sAmAnyathI saMkSepamAM A che - (1) ahIM sUkSma paNa parapIDA prayatnathI varjavI, (2) paropakAramAM sadeva catna karo, guruo, devatA, vi, ane tapodhana yatio-e mahAtmAone suprayatna cittathI yathAyegyapaNe pUjavA, (4) potAnA karmothI ja atyaMta haNAyelA evA mahApApI prANIo pratye paNa atyaMta anukaMpA rAkhavI nahiM ke matsara, A dharma uttama che. - ItyAdi guNagaNa prApta karI, je sarva kutarka-abhiniveza tyajI cAra daSTi pAme che, te have amRta ghanavRSTi samI pAMcamI sthirA ThaSTi pAmaze. abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra vahI jeNe hari; te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi. ....manamohana jinajI! mIThI tAharI vANu. "--ya, da. sajhAya kaLaza kAvya zAlinI: dIghAmAMhI dIpa zA bodha dIpe, dIpaMta te citta uthAna jhIpe; prANAyAme AtmAne te bhare che, ne protethI tattvazruti kare che. 57 bAhirUbhA recake bahAra kADhe, aMtarubhA pUrake gADha vAdhe; tene bhegI kuMbhake sthira dhAre, bhAve prANAyAma te Ama tyAre. 58 prANAyAme pUrNa te eha sthAne, prANathI dharma mATe ja mAne; prANene te dharma arthe tyaje che, nA prANAthe dharmane te tyaje che. 59 suhada sAce ekalo dharma thAye, mUAnI ye pAchaLe jeha jAye; bAkI bIjuM te badhuMye baLe che, kAyA sAthe khAkhamAMhI bhaLe che. * AvI rUDI dharmanI bhAvanAthI, tavakRti tatpara thAya AthI; prANathIye dharma mATe laDe che, zaNuM tenuM bhaktibhAve rahe che. 61 khAruM pANI choDI mIThA jalethI, Ave bIje aMkurA je rItethI; tevI rIte tavarcyuti prabhAve, aMkurA te yoganA bIja pAve. dara khArA pANI tulya saMsAra pANI, tatvati miNa vari samANa kalyANe sau e thakI sAMpaDe che, gurubhakti saukhya lahAvo maLe che. 63 zrI sadaguru bhakti kerA prabhAve, tIrtha svAmI darzana prApta thA, dhyAne spazI te samApati bhAve,-nirvANa je eka hetu dharAve. 64 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANi : kaLaza kAvya upajAti teye na hoye ahiM sUkSama bodha, te saMvedya pade sudha; te vedasaMvedya na atra hoya, adyasaMvedya ja ugra joya. 6pa je vevasaMvedya pade Thare che, bhavAMbudhi zItra ja te tare che, ne vaza te karmarUpI vibhede, sattatvathI ya samagra vede. 66 A vevasaMvedya pada prabhAve, pApe pravRtti kadIye na thAve; ne kamaSe yadi te pravRtti, to tasalehapadanyAsa vRtti. je vasaMveva pade vase che, saMgaraMge ati te lase che, tethI ja keTalI tasa pApavRtti, nA dugatanI karIne pravRtti. 68 A vevasaMvedya taNA abhAve, adyasaMvedya taNA ja bhAve, nA atra tatve kadI sUkSama bodha, paraMtu hoye kaMI thula bedha. nA tatvathI te "pada" che avedya, che yogIonuM pada eka vedya samyapha sthitithI 'pada' te ja sAcuM, ne graMthibhedAdi svarUpa jAcuM. avedya te che viparIta tethI, bhavAbhinaMdI tasa pAtra ethI asata pariNAmI na bodha cA, yuM viSasaMskRta na anna sArUM. 71 ethI vipayosI avevavaMtA, hitAhite heya viveka aMdhA A leka mIThA para keNa dIThA? evuM vicAre jana moha mUhA. 72 saMsAra janmAdithI duHkhI dekhe, uddhajatA teya na meha lekhe ! kukRtya te kRtya akRtya kRtya, bhAse-sva pAza karI te kukRtya. 73 le karmama nara dharmabIja, sata karma khetI mUDha nA kare ja dAruNa kUDA kusukhe ja rAcI, ceSTA tyaje te jaDa sarva sAcI. 74 avedya A aMdhapaNuM naThAruM, che durgatimAMhi ja pADanArUM te te jIte A ja sudaSTi ge, satasaMga sata AgamanA suvege. 75 ne A tAtAM niyame nakI ja, svata: narene ati tatvathI ja, kutarka grAho vasamo TaLe che, je jIvane te graha za naDe che. 76 A re ga be dhe, zamavANakArI, zraddhApahArI abhimAnakArI; kutarka pratyakSa aneka rIte, che cittane bhAvaripu ja nitya. 77 tethI kutake graha nA ja yukta, samAdhi ne zIla zrate suyukta; paropakAre paNa suvizuddha -je yogIne bIja avadhya siddha. 78 mumukSu te zrAddha zrutapradhAna, hai yegamAM tatpara zIlavAna; padArtha atIndriya atra jANe, prajJAbale uttama tatva pAme. 79 57 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (450) thAgaritaNuka IMdravaMzA (vaMzastha) sarvajJa jhAjhA nathI bhinna tatvathI, tabheda mAne atibhakta mohathI sarva je kaI kharekharo ja che, te vyakti bhede paNa eka sarva che. 80 tene ja sAmAnyathI jeha mAnatA, dhImaMtane te sahunI samAnatA, nyuM eka rAjazrita sevake baha, niyukti bhede paNa bhUya te sahu. 81 sarvajJa sat tAva taNuM abhedathI, sarvajJavAdI mahiM bheda to nathI; upAsya jo eka upAsaka mahIM, AcAra bheda paNa bhinnatA nahiM. 82 sarveya sarvajJa mahAtmane khare! tethI nathI tatvathI bheda Akhare nAmAdinuM bhinnapaNuM bhale havuM, samyapha mahAtmA jana eha bhAvavuM. 83 zAlinI citrAcitrA bhakti je deva kerI, satazAstromAM keganA varNavelI, tethIye A vastu te puSTi pAve, sarvonI ekatA siddha thA. 84 je saMsArI devakAye janArA, te saMsArI devAmAM bhakti dhArA je saMsAratIta athe janArA, te to tehI tattvamAM bhaktikArA. 85 te saMsArI devanI bhakti citra, tenA rAge anya be sahita, ne saMsAratata ta acitra, bhakti sarve zamasArA pavitra 86 te saMsArI devanA sthAna citra, ridhati Adi so prakAre vicitra tethI tene sAdhana pAya citra, raste jUdA purane nA acitra. 87 kA eke AzAno vibheda, tethI tevo tata phalanoya bheda, haiye hetu Azaya mukhya AMhI, jevI rIte pANI to khetImAMhi. 88 bhaktA nAnA tat phale eha ThAme, te lokonA Azaye bheda pAme; rAgAdinA tAratamya pramANe, ne buddhayAdi badhabheda pramANe 89 buddhi jJAna ne asaMmohakArA, bhAkhyA zAstra bedhanA triprakAro tenA bhede sarva prANIgaNonA, kama sarva pAmatA bheda nAnA. 90 iDhiyArthI buddhi to AzcanArI, haiye atre jJAna zAstrAnusArI; ne sata kriyA yukta je jJAna Ama, tene ApyuM che "asaMha" nAma. 91 kriyA pratye Adara proti bhArI, nirvidha zrI saMpadAlabdhi sArI jijJAsA ne tajajJa sevA sujANe! sakriyAnA lakSaNe eha jANe. 92 buddhipUrva prANInA karma sare, te to saMsArI phalo gha ja sarva zAstrAnusArIpaNuM no'ya jyAMhi, vipAke te virasA hoya AMhi, 3 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAzAhI : kaLaza kAvya (51) ne karmo ja jJAnapUrva juone ! te mukataMgA kulagI janone, sudhA jevI yutazakti prabhAve, sAnuM maMdhI saphale te ja pAve. 94 karmo heye je asaMmohajanya, te to Ape zIdhra nirvANa dhanya; je saMsArAtIta tata tatvagAmI, te ekAMte zuddhithI siddhi svAmI. 95 jenuM citta prAkRtArtha na sakta, je saMsArI bhega pratye virakta evA jIvanmukta je AtmarAmI, te saMsArAtIta tat tatvagAmI. 96 evA te saMto taNe mArga eka, "laMtima saMmani ja cheka; heye jhAjhA ta6 dazA bheda toye, abdhimAM kyuM tIrano mArga che. 97 te saMsArAtIta tattva para te, che nirvANuM nAma saMsAdhara te, te te nitye tatvathI eka heye, siddhAtmAdi zabdabheda chatAMye. 98 A nirvANa tane tatvathI ja, samyapha jAye e asaMmehathI ja tenI bhaktimAM vivekI janone, vivAde te nA ghaTe re! juone ! 99 ne nirvANa heya sarvajJapUrva, mukto pUrve haya sarvajJa sarva; A sarvajJa 4jI nirvANamArga, tethI tene kema re ! hAya bheTa? 100 sonI dezanA citra jeha, kavANAthe ziSyanA ukta teha, jene Uge bedhabIjAdi jema, tene beThuM janmavaidhe ja tema. 101 zrotAbhere dezanA eka toye, citrA bhAse! puNya sAmarthya je e! so bhavyano tethI upakAra hoye, ne A rIte ta6 avaMdhyatva rahe. 102 vA SinI dezanA citra hoye, te te kAlAIda apekSA ja joye; ne tenuM mUla sarvajJa jANe, sarvajJavApha siMdhu bindu pramANe. 103 vinA jAthe Azo tAsa AMhi, tenA pratyAkSepa te yukta nAMhi; Aryone durvA bhAkhe kadI ke, te te jihvAdathI che adhika. 104 sarvajJAdi A atIndriya heye, vinA jJAna nita no; ethI atre aMdha jevA janonA, vivAnuM kAma kAMI ja che nA. 105 anuSyam zuSka tarka to tethI, praha rodra mahA ati mithyAbhimAnane hetu, tyaje mumukSu sanmati. 106 tatvathI graha sarvatra, mumukSune ghaTe nahiM dharmeya mukti mAM tyA, te A grahathI zuM ahiM? 107 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (452) vaitAlIya ahiM Atma ja eka zAzvatA, tasa che dharma ja eka zAzvatA; bhajI dharma ja te sanAtane, jana ceAgI padma le sanAtane. 108 matadana aAgraheA tyajI, patha sat saMta mahetanA bhajI; sata bhaktiparAyaNA thavu, anuka'pAmaya citta dhAravuM. 109 parapIDana sUkSma vavuM, upakAre nita avu pUjavA guru Adi sAdarA, thavu pApI viSa Amahetu ja vAmaze, samakitAmRta mananadana dhAma jAmaze, bhagavAndAs citta pratice dayAparA. teDha yogaSTisamu ya pAmaze; amRtava pAmaze. 111 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena * sumanonaMdanI bRhatTI kAvyavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre caturthI kAdava // * A makRta vivecananuM A 'sumanenadanI bRhata TIkA ' nAma rAkhyuM che. 110 - bhagavAnadAsa ( ' manAnaphrena?) Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirA daSTi ema saprapaMca thI daSTi kahI, pAMcamI kahI dekhADavA mATe kahe che- sthirAyAM darzanaM nityaM pratyAhAravadeva ca / kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmayodhasamanvitam // 154 // darzana nitya sthirAmahIM, pratyAhArathI yukta; kRtya abrAMta aSane suma bedha saMyukta, 154. artha:-sthira daSTimAM darzana nitya ane pratyAhAravALuM ja hoya che tathA kRtya abrAMta, anagha (nirdoSa), ne sUphamadha saMyukta evuM hoya che. vivecana daSTi thirAmAMhi darzana nitya, prabhA sama jANe re, brAMti nahiM vaLI bedha te sUkSama, pratyAhAra vakhANe re. te guNa vIra taNe na visArUM. " zrI ke. da. sajhAya. 6-1. sthirA nAmanI pAMcamI yogadaSTimAM-niraticAramAM darzana nitya-apratipAtI hoya che, ane sAticAramAM anitya paNa hoya che, ane te darzana pratyAhArathI yukta evuM kRtti -rathANAM-sthirA daSTimAM, naM-darzana -bodhalakSaNavALuM, niyaM-nitya, apratipAtI,niraticAra evI dRSTimAM; ane sAticAramAM te, jene nayanapaTalane ( AMkhanA paDadAno) upadrava prakSINa che tene tenA upAdinA anavabodha jevuM -anitya paNa hoya che, tevA prakAranA aticAranA bhAvane lIdhe, rAmabhAmAM paNa dhali Adine upadrava hoya che. kadAvara -ane pratyAhAravALa ja. svaviSayanA asaMge vicittasvarUpane anukArI evo Idriyone pratyAhAra, tenAthI yukta evuM A darzana che. yamu-kaya, vaMdanAdi kriyA, 3strAnta-abrAMta,-kramane adhikRta karIne-AzrIne, eTalA mATe ja anai-anagha, niSpApa-nirdoSa -anaticAraNAne lIdhe ene ja vizeSaNa Ape che. sUkSakavorAvitasUmadha saMyukta,-graMthibheda thakI ghasavedyapadanI u5pattine lIdhe. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (454 ) gAdisaguNA hoya che. tathA age vaMdanAdi kriyA kamanI apekSAe abrAMta, nirdoSa-niraticAra hoya che, ane eTale ja te sUkSamadha sahita evI hoya che. kAraNa ke graMthibhedathI ahIM vedha. saMvedyapadanI prApti hoya che. Ama AgaLa kahelA krama pramANe ahIM pAMcamI daSTimAM(1) darzana ratnaprabhA samAna hoya che, (2) ganuM pAMcamuM aMga pratyAhAra sAMpaDe che, (3) bhrAMti nAmane pAMcame cittadoSa naSTa thAya che, (4) bodha nAmane pAMcama guNa pragaTe che. nitya darzana ratnaprabhA sama sthira daSTi be prakAre che-(1) niraticAra, (2) sAticAra. niraticAra daSTimAM je darzana thAya che te nityaapratipAtI hoya che, jema che tema avasthita rahe che, ane sAticAramAM je darzana thAya che, te anitya paNa heya che, -nyUnAdhika thayA kare che, jema che tema avasthita rahetuM nathI. A daSTinA darzana-bodhane ratnaprasAnI upamA chAje che, kAraNa ke ratnanI prabhA dIpaprabhA karatAM adhika heya, tema A daSTine bodha cothI dIpA daSTi karatAM ghaNuM vadhAre hoya che. dIpakanI prabhA tela vagere bAhA kAraNene avalaMbI hoya che, ratnaprabhA jyAM lagI tela hoya tyAM sudhI dIpaka prakAze che, eTale te asthira hoya sama jANe re' che, paNa ratnanI prabhA tevA bAhya kAraNene avalaMbatI nathI, te te svAvalaMbI che, eTale te sthira rahe che-kadI nAza pAmatI nathI. tema A daSTino bodha AtmAvalaMbI che, para kAraNane apekSatA nathI-parAvalaMbI nathI, aparokSa che, ane Ama A bedha AtmAlaMbI pratyakSa AtmAnubhavarUpa hovAthI sthira rahe che, kadI nAza pAmato nathI. temAM-(1) niraticAra sthira daSTine bodha nirmala ratnaprabhA jevo heI, nirmalapaNAe karIne nitya-sadA sthira ekarUpa hoya che, apratipAtI hoya che, je che te avasthita rahe che. ane (2) sAticAra sthira daSTine baMdha samala ratanaprabhA jevo hoI, aticArarUpa samalapaNAne lIdhe anitya-asthira hoya che, sadA ekarUpa rahetA nathI, malApagama pramANe nyUnAdhika thayA kare che. ratna upara jema pUla vagere upadrava saMbhave che, ane te pUla vagerene lIdhe tenI prabhA paNa asthira AMdolanavALI hoya che-cUnAdhika jhAMkhI vadhAre thAya che, paNa mUlathI naSTa thatI nathI eTale sthira rahe che tema A daSTine bodha aticArarUpa malane lIdhe asthira AMdelanavALo-anitya hoya che, kSApazama pramANe jUnAdhika thayA kare che, paNa mUlathI naSTa thata nathI, eTale sthira rahe che. jema koInI AMkha UDI hoya ne te maTavA AvI hoya, tene tenA ukapa AdinI asara mAluma paDatI nathI, tenI AMkha have khUba lAlaghUma dekhAtI nathI, tene pIDA paNa Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : ratnadIpaka ati dIpatA hai| lAla ( 455 ) thatI nathI, chatAM hajI kaMika vikAranI asarathI te AMkha maTamaTAvyA kare che, te vacce vacce jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che; tema sAticAra STivALAnA kaTTarAga maTavA AvyeA che, eTale tene tenA utkopa AdinI asara mAlUma paDatI nathI, STirAga paNu dekhAtA nathI, ane tajanya pIDA paNa thatI nathI, chatAM hajI kaMI aticArarUpa vikArane lIdhe danamAM kSApazama thayA kare che, vadhaghaTa thayA kare che. Ama sAticAra sthirA dRSTimAM dananI nyUnAdhikatArUpa asthiratA,-anityatA nIpaje che.-chatAM A ' sthirA ' STi teA enA nAma pramANe sthira ja rahe che, apratipAti ja hoya che, AvyA pachI kadI paDatI nathI, e pUrvokta niyama te kAyama rahe che. kAraNa ke prAraMbhamAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke sthirA Adi chellI cAra STi apratipAtI che. Ama A sthira draSTi apratipAtI che, chatAM temAM--niraticAramAM prApta thatuM darzana kai rIte nitya-apratipAtI che ane sAticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte anitya-pratipAtI paNa che, ene Azaya uparamAM vivaravAmAM Avyu che te uparathI spaSTa thai jaze, A sRSTimAM thatuM dana, netraraMga dUra thatAM upajatA dana jevuM che. jema AMkhanA roga maTI jatAM-AMkhanuM paDaLa khasI jatAM, tatkALa padArthanuM cathA darzIna thAya che; tema atre A dRSTimAM anAdi mAddhasatAnathI upajelA deha-AtmAnI daSTirAga naSTa ekayabu dvarUpa daSTire!ga dUra thatAM te danameAhanA paDado haTI jatAM, tatakSaNa ja pratibuddha thayelA jIvane padArthanuM samyag darzana thAya che. eTale A sAkSAt daSTA evA samyagdaSTi puruSane svapara padArthanA vivekarUpa bhedajJAna pragaTe che, ane te samaje che ke hu eka zuddha daCna-jJAnamaya ane sadA arUpI evA AtmA chuM. anya kaMi paNa paramANu mAtra pazu mhAruM' nathI. ' ( jIe pR. 68) . A darzana-madhane ratnadIpakanI upamA barAbara baMdha bese che. kAraNa ke (1) ratnapradIpathI jema zAMta prakAza patharAya che ne aMdhakAra vikharAya che, tema atre samyag darzanarUpa ratnapradIpa manamaMdiramAM pragaTatAM parama zAMtimaya anubhava prakAza prakAze che, mAhu adhakAra vilaya pAme che, miTe teA mAha aMdhAra. ' ( 2 ) ratnapradIpamAM jema dhUmADAnI rekhA hai|tI nathI te citrAmaNu caLatuM nathI, tema samyagdarzana ratna jyAre ' anubhava teje jhaLahaLe' che, tyAre kaSAyarUpa dhUmADAnI rekhA paNa dekhAtI nathI, dhUma kapAya na rekha ' ane carcAtrarUpa citrAmaNu caLatu nathI. citrAmaNa navi caLe heA lAla. ' ( 3 ) ratnadIpa khIjA dIvAnI peThe pAtra nIce karatuM nathI, * pAtra kare nahi heDa, 'tema A samyagdarzana ratna tenA pAtrane adha:-nIce karatuM nathI, arthAt tenuM pAtra adhagatine pAmatu nathI. ( 4 ) ranadIpa tA kadAca sUryanA tejamAM chUpAI jAya, paNa samyagdazyUna ratnanu teja teA sUrya tejathI chUpAtuM nathI. ( 5 ) ratnadIpanuM * caraNa 4 * ratnadIpaka ati dIpate hA lAla' Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) thAga hasamutha, teja te sthira-jema che tema avasthita rahe che, paNa "sava tejanuM teja" evuM A samyaggadarzanAratnanuM teja te anubhavapraganI baLavattaratAthI pahelAM karatAM pAchaLathI vadhatuM jAya che. (6) ratnadIpaka jema pavanathI olavAta nathI ane caMcalatA-asthiratA pAmato nathI, tema A samagradarzanarU5 ratnadIpa moharUpa vAyune gamya nathI ke tethI caMcalatA-asthiratA pAmato nathI. "ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta je." (juo phUTanoTa pR. 68). (7) ratnadIpaka sadA rUma-suMdara dekhAya che ane kSINa-kRza thato nathI, tema A samyagadarzanarU5 ranadIpa sadA ramaNIyasuMdara dekhAya che, tathA "puSTa guNe navi kRza rahe he lAla"-puSTa guNe karIne kadI paNa kRza-kSINa thatuM nathI, dUbaLA paDatA nathI, paNa AtmadharmanI uttarottara puSTithI niraMtara puSTa ja thayA kare che. (8) ratnadIpakamAM jema tela nAMkhavuM paDatuM nathI tathA dazA" arthAt vATa baLatI nathI, tema A samyagudAnarUpa ratnadIvAmAM pudgalarUpa tela nAMkhavuM paDatuM nathI arthAta parabhAvanuM AlaMbana hotuM nathI, tathA zuddha AtmadazA baLatI nathI, "jeha na zuddha dazA dahe he lAla," arthAta zuddha AtmabhAvamAM sthiti rahe che.-ratnadIpakanA rUpaka parathI phalita thato A sarva camatkArika bhAva kavivara yazovijayajIe pitAnA A amara kAvyamAM addabhuta rIte saMgIta karyo che - "sAhelAM huM kuMthu jinezvara deva! ratnadIpaka ati dIpa ha lAla sAru muja manamaMdiramAMhI, Ave je aribala jhIpato ho lAla " I. (juo pR. 69) temaja-2nanA prakAzanI jema A daSTino bodha paNa (1) apratipAtI, (2) pravaddhamAna, (3) nira pAya, (4) anyane aparitA pahetu, (5) paritoSahetu, (6) parijJAna AdinuM janmasthAna, (7) parama maMgalarUpa hoya che. (paSTIkaraNa mATe juo pR. 69-70). ItyAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthira daSTinA darzananuM-bodhanuM samAnadharmapaNuM che, sarakhApaNuM ghaTAvI zakAya che. A upamAne jema jema vizeSa vicArIe, tema tema temAMthI era ne ora camatkRti bhAse che, ne jJAnInI vANInI parama addabhutatAnI pratIti karAvI bahumAna upajAve che. atre saMkSepamAM tenuM digadarzana karyuM che. vamatithI vizeSa vicAravuM. yoganuM pAMcamuM aMga-pratyAhAra viSaya vikAre na idrica jeke, te IhAM pratyAhAra re."--. sakjhAya, 6-4. yeganuM cothuM aMga prANAyAma cethI daSTimAM prApta thayA pachI, svAbhAvika krame pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM gAMga atra sAMpaDe che. pratyAhAra ( pratirUAhAra) eTale IdriyanuM viSamAMthI pratyAhata thavuM-pAchuM kheMcAvuM te. "viSayono asaMprayoga thatAM Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda : pratyAhAra-viSayavikAra na Idriya joDe " svacittasvarUpano anukArI te pratyAhAra che." arthAt cakSu Adi idriyane grAhRA evA rUpa Adi viSayane saMprayoga thatAM, eTale ke viSaya sAthe joDANa nahiM thatAM tenuM grahaNAbhimukhapaNuM choDI dIdhAthI svarUpamAtra avasthAna thAya. iDhiye pitAnA viSayamAMthI pAchI phare, eTale jema che tema chAnImAnI besI jAya, ane ema thAya eTale aMtaHsvarUpanuM anukaraNa thAya, arthAta cittanirodha karavA mATenI sAmagrI sAMpaDe. AnuM nAma cakSu Adi iMdriyono pratyAhAra che. A pratyAhAra kevo che? te ke IdriyonA vazIkaraNarUpa eka phalavALo che. pratyAhArano abhyAsa thatAM, idriya evI AyaraAdhInatAbedAra thaI jAya che, ke bAhya viSaye pratye laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI.* cothI daSTimAM prANAyAma vaDe karIne bAhya bhAvane reca dIdhe, aMtarbhAvanuM pUraNa karyuM, ane tenuM kuMbhana-sthirIkaraNa karyuMAma gamArge AgaLa vadhatA mumukSu jegIjananI vRtti bAhya bhAvamAM ramatI nathI, ane attara bhAvamAM pariName che. eTale have A pAMcamI daSTi prApta thatAM, A yogAbhyAsI mumukSu jananI iMdriye pitapotAnA viSayo pratye pravartatI nathI, ane tenA tenA viSamAMthI vyAvRtta thaI pAchI kheMcAI Ave chepratyAhata thAya che, ane aMta:vyApAramAM vyApRta-pravRtta thaI cittanirodhamAM khapa lAge che, ane cittasvarUpanuM anukaraNa kare che. je indriyo pUrve harAyA DhoranI jema chUTI pharatI hatI ne raghavAI thaIne svacchede vicaratI hatI, te have niyamamAM AvI jaI, pAchI kheMcAIne, pitAnA citta-gharanA khIle baMdhAya che. viyagrahaNa mATe jyAM tyAM mukha nAMkhavArUpa bahiviSaya vikAre muMba vRtti cheDI daI, te have DAhIDamarI banI aMtar abhimukha thAya che. na Idriya joDe eTale jenI AMkhe bAhya rUpane dekhatI hatI te yogI have bhAvathI aMta: svarUpane dekhe che. je kAna bAhA zabdo sutA hatA te have aMta:nAda sAMbhaLe che. jenuM nAka bAhya sugaMdhathI lobhAtuM hatuM, te have bhAva-saurabhathI saMtoSAya che. jenI rasanA bAhya rasathI rIjhatI hatI, te have aMta:caitanyarasanA pAnathI prasanna thAya che. jeno sparza bAhya sparzathI sukha mAnato hato, te have caitanya svarUpanI sparzanAthI AnaMda anubhave che. Ama indriyanI bAhya vRtti virAma pAmI bhAvarUpa AtyaMtara vRtti va che, kAraNa ke pAMce IdrirUpa tephAnI gheDAnI lagAma have jAgrata AtmAnA * "viSayAsaMyojevetAravachUjAgutiH vijhA pratyAhAra: dhruvAkhAmeravAyattatA: " zrI yazA kRta dvA2 dvA2 24-2. "svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra indriyANAM prtyaahaarH| tataH gharamA varasendriyAnAm " -zrI pAtaMjala yo. sU. 2-54-55, 58 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 458 ) gAdisasuzrcaya eka citta-sArathinA hAthamAM AvI che, ane Ama bhAvathI anupama caitanyarasane anubhava AsvAda thAya che, eTale pachI iMdriyA evI teA vaza thai jAya che, evI tA garIbaDI gAMya jevI AdhIna thai jAya che, ke tene pachI khAdya viSayamAM rasa paDatA nathI, ne te pratye parANe lai javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI! evuM te tene A citta-ghara gAThI jAya che! eTale A caitanya amRtarasane AsvAda cheDIne cegI te mAkasabukasa 'rUpa pudgalabhAgane icchatA nathI !-Ama A draSTimAM sthiti karatA sabhyaSTi ceAgIpuruSanuM darzana avazya pratyAhAravALu ja hAya che, kAraNa ke pratyAhAra-kharekharA aMtaraMga viSayavairAgyana hAya tA sabhyaSTipaNuM pazu ghaTe nahi, mATe samyagdgaSTi puruSane viSaye pratye atyaMta anAsakti ja DAya, parama vairAgya ja varSe. bhrAMti dASa tyAga. " bIjI samajaNu pachI kahIza, jayAre citte sthira thaIza. "--zrImad rAjaca'draSTa. ceAthe! utthAna nAmanA cittadoSa ceAthI dRSTimAM nAza pAmyA pachI, svAbhAvika krame bhrAMti nAmane pAMcamA doSa atre TaLe che. kAraNa ke (1) atre evI prazAMtavAhitA haiAya che, cittane! evA akhaMDa ekadhArA zAMta pravAha pravahe che, cittanuM evuM TharelapaNuM hAya che ke mAkSasAdhaka yAgamAga -kriyAmAMthI citta UThatuM nathI. ane jo citta svasthAnamAMthI UThe ja nahi, tA tenI brAMti paNa kaima thAya ? te ADuM avaLuM kema bhame ? eTale atre citta abhrAMta hAya che-sthira DAya che. ( 2 ) athavA prastuta ceAgakriyAne cheADI cittanuM cArekAra bhramaNu-bhrAmaka vRtti te bhrAMti. paNa atre ! zAMtapaNAne lIdhe cittasthiratA varte che, eTale tevI bhrAMti DhAtI nathI, abhrAMti ja heAya che. (3) athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNA thavI, tattvane atattva mAnavArUpa viparyAsa thavA te brAMti. paNa atre teA tattvanA yathArtha nizcayane lIdhe tevI viparyAsarUpa bhrAMti hAtI nathI, azrAMti ja varte che. (4) amuka kriyA karI ke na karI, e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kriyAthakI pazu athavaredhI evuM akAja thAya, iTalarUpa paramArtha kAryA na thAya. ( jue pR. 86) A paNu bhrAMti che. paNa atre A dRSTimAM te samyag upayeAgavatapaNAne lIdhe jAgRtivALA sabhyagUDhaSTi puruSane tevI bhrAMti pazu upajatI nathI. Ama zAMtapaNAne lIdhe, viparyAsarahitapaNAne lIdhe, ane upayegavatapaNAne lIdhe atre citta sarva prakAre abhrAMta hAya che-sthira hoya che. eTale samyagdgaSTi puruSa je vaMdanAdi kriyA kare che te paNa abrAMta hAya che, arthAt yathAkta kramane barAbara sAcavIne te te kriyA bhAMtirahitapaNe kare che; pUrNa bhAvapUrvaka parama zAMtithI, tAttvika lakSathI, ne tanmaya sthira upayeAgathI kare che. jema ke 6 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda: uSAMti devatyAga, sUkSma bAdha prApti ( 5 ). "zraddhAzaya cira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMtuM pAme, parama amRtarasa dhAmajI. zItala0 "-zrI devacaMdrajI. te vaMdanAdi kare che to sthAna, kALa ne dama barAbara sAcave che, sUtra zabdanA arthamAM upaga rAkhe che, bIjAne saMmoha na upaje-vikSepa na thAya tathA zraddhA-saMvega sUcave evA yukta svare sUtroccAra kare che, ane te vaMdanAdi karatAM tenA bhAva-romAMca "zuddhAzaya thira ulase che, zubhAzaya vardhamAna thAya che, ne praNAmAdinI saMzuddhi barAbara prabhu upayoga" jaLavAya che. Ama tenI vaMdanAdi kriyA niraticArapaNAne lIdhe anagha nirdoSa-niSA paheya che. (juo pR. 229-220). temaja A vaMdanapratikramaNakrikriyA sUkSma bedhathI saMyukta evI hoya che. samyagadaSTi puruSa je koI kriyA kare che, te tenI tAtvika samajaNapUrvaka samyaphapaNe kare che, kAraNa ke tene tavanuM samyapha saMvedana hoya che, eTale tene anusarIne sarva kriyA prazAMta vRttithI, sarvatra atyaMta sujyarahitapaNe, tvarA rahitapaNe kare che. Ama samyagRSTinuM anuSThAna anubaMdha zuddha hoya che. dAkhalA tarike-samyagadaSTi prabhubhakita kare che te tAvika bhaktinuM svarUpa samajIne kare che. te ema jANe che ke A prabhu zuddha AtmasvarUpane pAmyA che, mATe hArA parama pUjya che. je A paramAtmAnuM svarUpa che te mahArA AtmAnuM svarUpa che. eTale mahArI zuddha AtmasattAnI pUrNatA pAmavA mATe, zuddha Atmasiddhi karavA mATe, A pratichaMdasthAnIya-zuddha AdarzarUpa prabhu parama hetu heI, mahAre tenuM parama prabaLa avalaMbana levA gya che. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya samaje jina svabhAva te, AtmabhAnane guMjya. -zrImad rAjacaMdrajI. mAharI zuddha sattA taNI pUrNatA, te taNe hetu prabhu tuMhI sAcA devacaMdra stabe munigaNe anubhavya, tatvabhakate bhavika sakala rAce."zrI devacaMdrajI sUkSma bedha guNanI prApti atre bedha nAmane pAMca guNa pragaTe che, kAraNa ke jethI daSTimAM tattvazravaNane guNa pragaTyo, eTale tenA phala paripAkarUpe A pAMcamI daSTimAM badhA guNa svAbhAvika krame pragaTavo joIe. ane te badha paNa atre sUkSamatAvALo hoya che. kAraNa ke atre graMthibhedane lIdhe vedasaMvedyapadanI prApti hoya che ane A vevasaMvedyapadamAM ja sUkSama badha ghaTe che, ema AgaLa cAthI daSTinA vevasaMvedyapada adhikAramAM vistArathI kahevAI cUkyuM che, te paNa saMkSepamAM bhAvanAthe tenI punarAvRtti karI jaIe, to tenuM lakSaNa A pramANe kahyuM hatuM -samyaphapaNe hetu svarUpa ne phalanA bhede karIne vidvata Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 460 ) yogaSTisamuccaya samAjamAM je vedyasaMvedyapadya thakI tattvanA nirNaya thAya, paramArtha pariccheda karAya, te 'sUkSma edha ' kahevAya che. ane bhavasamudramAMthI pAra utAravAmAM A Adhanu kuzalapaNuM che e ja enu sUkSma paNu` che; athavA ka` vajanA vizeda karavAmAM enu tIkSNapaNlR che e ja enu sUkSmapaNa che; athavA anata dharmAtmaka samagra vastutattvanuM vyApakapaNe nipuNa mAnyapaNuM' e ja enu mapaNuM che. Ama aneka prakAre A edhanu' sUkSmapaNuM ghaTe che. (jIe aaa. 65-66, vivecana pR. 261-266). atre vedhasa vedyapadanI prApti hoya che. arthAta jayAM vedya-sa MvedanIya vastu vastusthiti pramANe savadAya che. te vedhasa vedyapada che. eTale srI Adi padArtha je apAya AdinA kAraNurUpa che, te tenA yathArtha svarUpamAM atre AgamathI vizuddha evI tathAprakAre apravRtti buddhithI savedAya che. arthAt strI Adi padArtha bhavahetu che, mATe heya ja che, tyAjya ja che, evI nizcayabuddhi pratIti-samajaNu-chApa AtmAne viSe upaje che. (juo-aA. 7075, vivecana pR. 272-291) tathA jJAna-darzana--cAritrarUpa lakSajIvALA eka zuddha jJAyakasvabhAvI AtmA ja mAtra Aya che-gratuNu karavA cAgya che, bAkI bIju badhu ya heya che--tyajavA ceAgya che, evA akhaMDa nizcaya AtmAmAM pragaTe che. zuddha AtmAnA je anubhava che. te svasamayanA vilAsa che, ane jyAM pudgala karma pradezamAM sthitirUpa parabhAvanI chAMyaDI paDe che, te parasamaya nivAsa che, ema vastute vastu atre prakAze che, 'zuddhAtama anubhava sadA' le 66 zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re; paravaDI chAMhuDI je paDe, te parasamaya nivAsa re.... myAnathI taravAranI jema, dehAdithI mAtmA bhinna che, sattA upayAgavata ane avinAzI che, ema sadguru upadezathI jANIne atre tenA samyak pratIti upaje che, AtmasvarUpanuM sa Mvedana thAya che. Avu je sahaja AtmasvarUpapada samayA vinA arthAt jANIne pratItyA vinA pUrve anaMta du:kha pAmyA hatA, te AtmasvarUpa 'pada' zrI sadguru bhagavAne samajAvyAthI have A jIvane anubhavageAcara thAya che, svasa'vedanathI pratyakSa jaNAya che, ane teja vedhasavedyapada che. dharama parama arenAthanA "--zrI AnaMdaghanajI. sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nija pada nijamAMhi laghu, dUra thayuM. ajJAna, '~~ zrI Atmasiddhi ane A je AtmasvarUpa anubhava pada athavA vedyasa Mvedya pada che te ja zabdanA kharekharA artha pramANe ' pada' che, kAraNa ke jayAM sthirapaNe pada mAMDI zakAya Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTi : bAladhUtigRhakrIDA samI sava bhaceSTA ( 41 ) evu sthira samyak sthitivALuM je hAya tene ja pada nAma ghaTI zake. ane A AtmasvarUpa anubhava pada-vaidyasaMvedya pada svabhAvabhUta hAi tevuM samyak sthitivALuM che, eTale tene ja 6 , pada nAma barAbara ghaTe che. ( jue vivecana pR. 288 thI 291 ). AvuM sthira AtmasvabhAva anubhavarUpa vaidyasa Mvedya pada graMthibhedathI A sthirA dRSTimAM prApta thAya che, tethI karIne atre sUkSma edhanI sAMprApti haiAya che. ane evA sUkSmAdhasa panna sabhyaSTi puruSanA AvA sahuja udgAra nIkaLI paDe che ke--Ama nimala samyagdarzananA pratApe karIne jeNe mhAruM' pazurUpapaNuM TALIne devarUpapaNuM karyuM, divya sahaja AtmasvarUpa pragaTa karyuM, te bhagavAn vIrane amApa upakAra huM kadI visaruM' nahi', rAta divasa sabhAruM chuM. " e guNu vIra taNeA navasAruM, sabhAruM dina rAta re; pazu TALI surarUpa kare je, samitane avadAta re. "-zrI cA. 6. sajjhAya. -2, " anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatu hatu, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI, jeNe bhavanivRttirUpa kayu", te kalyANamUtti samyag danane namaskAra. "--zrImad rAjacadraSTa. bAladhUlIgRha krIDAtulyAsyAM bhAti dhImatAm / tamograMthivibhedena bhavaceSTAkhilaiva hi // 155 // mAla dhUligRha ramata zI, bhavaceSTA ja samasta; tamAma thibheda dIse, buddhimatane atra. 655 --A dRSTimAM tameAgraMthinA vibhedane lIdhe buddhimatAne akhila ja bhava ceSTA khAlakAnI dhUligRhakrIDA tulya bhAse che. a: vivecana " bAladhUli gRha krIDA sarakhI, bhava ceSTA iddhAM bhAse re; Rddhi siddhi satri ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re....te guNa vI20 " vRtti:---vAyUTIyu aukAtuvA-bAlakanI dhUli gRhakrIDA sarakhI, prakRti asuMdarapaNAthI te asthirapaNAthI, cAM-AmAM, A sthirA daSTimAM, mati-bhAse che, dhImatAM-dhImata-buddhimata puruSone, tamo vimephena-tameAgraMthinA vibhedarUpa hetuthI, macelijaiva phri-akhila ja bhavaceSTA nizcaye --cakravartI Adi cennArUpa paNa,--prakRtiasuMdarapaNAthI te asthipaNAthI. --zrI ce. 6. sajjhAya. 5-3 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgadaSTisAya A daSTimAM vartatA gIne tamogaMthine vibheda thaye heAya che, eTale tene samasta saMsAraceSTA bAlakanI dhUligraha krIDA jevI bhAse che, kAraNa ke prakRtithI asuMdara paNAthI ne asthirapaNAthI te bannenuM samAna paNuM che. bAlaka dhULanA kUbA (ghara) bAla dhUli ghara banAvavAnI ramata rame che. te kUbA prakRtithI-svabhAvathI asuMdara ane krIDA samI hAtha lagADatAM ke Thesa mAratAM paDI jAya evA asthira hoya che. tema sava bhavaceSTA A sarva saMsAraceSTA paNa prakRtithI asuMdara-aramaNIya ane asthira che, kSaNamAtramAM zIrNa vizIrNa thaI jAya evI kSaNabhaMgura che. Ama e banenuM tulyapaNuM che. are ! cakravattI AdinI addhi ke je saMsAramAM sarvotkRSTa gaNAya che, te paNa tatvathI jotAM viSamizrita anna jevI asuMdara ane asthAyI che. je pracaMDa pratApe karIne cha khaMDanA adhirAja banyA hatA, ne brahmAMDamAM baLavAna, thaIne "bhArI bhUpa' upajyA hatA, "e catura cakI cAliyA hotA na hatA heine, hAtha khaMkherIne AvyA hatA tevA khAlI hAthe cAlI nIkaLyA che. A jagatamAM eTalA badhA cakravartI thaI gayA che, ke jyAre koI navo cakravattI thAya che, tyAre kiMkiNIratnathI 2SabhakUTa parvata para pitAnuM nAma utkIrNa karatI veLAe tene eka nAma bhUMsI nAMkhavuM paDe che, tyAre te tenA nAma mATe jagyA thAya che ! Ama A pRthvInA anaMta svAmI thaI gayA che, te A pRthvI keI sAthe gaI nathI ke javAnI nathI. Ama A jagatanI sarvocca padavInI paNa A dazA che, te pachI enAthI utaratI evI anya kakSAnI zI vAta karavI ? (juo pR. 24-250). Ama bAlakanA kUbA jema sAva takalAdI ne kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che, tema A sarve saMsArano khela paNa kSaNavAramAM khatama thaI jAya che, hoM na hatuM thaI jAya che. A saMsAramAM jyAM juo tyAM sarvatra kSaNabhaMguratA ne aramyatA ja bharI che. te te bAlakanA kUbAnI jema bAlajIne ja ruce che-game che, paNa tevI bAlakanI ramata ramavI jema moTA mANasane na rucenna game, athavA zaramAvA jevI lAge, tema A bhavaceSTArUpa dhUligrahakIDA paNa paMDita janane-jJAnI samyagadaSTi puruSane rucatI nathI, ane bhUlecUke temAM ramavuM-AnaMda mAno te lajajAnuM kAraNa lAge che! zaramAvA jevuM lAge che. ane A sakala viceSTA tene bAladhUlihakrIDA jevI lAge che, tenuM kAraNa tene tamograMthine vibheda thayo che, te che. A tamograMthinA vibhedathI tene vedhasaMghapadarUpa samyagadarzana pragaTayu che, tethI tene saMsAranuM yathArtha duHkhada svarUpa saMvedAya che, mATe A graMthibhedanuM tathA tenA phalarUpe prApta thatA samyagadarzananuM svarUpa saMkSepamAM jANavuM atra prasaMgathI prApta thAya che - graMthibheda A pAMcamI sthira daSTine pAmelA samyagdaSTi puruSane tamograMthine eTale Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTi : graMthibheda darzanamAhaupazama-samyagdarzana (463) ajJAna aMdhakArarUpa graMthino vibheda thayo hoya che, ajJAnamaya mohAMdhakArane paDade cIrAI gayela che. A ajJAna kharekhara ! tamasUrUpa-aMdhakArarUpa ja che, kAraNa ke aMdhakAramAM jema padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI, tema ajJAna aMdhakAramAM padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI. A aMdhakAra samuM ajJAna jJAnarUpa prakAza thatAM zIdhra nAzI jAya che-ekadama palAyana karI jAya che. lAMbA vakhatanuM aMdhAruM paNa dIvo peTAvatAM tarata ja dUra thAya che, tema anAdine mohAMdhakAra paNa jJAna-pradIpa pragaTatAM takSaNa ja nAza pAme che. eTale samasta vatsvarUpa jema che tema yathAsthita svarUpe A gIne dekhAya che. Ama A yegI samyagadarzanI, samyagadaSTi jJAnI hoya che. "karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza. rAga dveSa ajJAna e, mukhya karmanI graMtha, thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha. "--Atmasiddhi. A tamecaMthi jIvano kamajanita thanagADha rAgadveSa pariNAma che, ane te vAMsanI karkaza, ghana, rUDha ne gUDha gAMTha jevo atyaMta durbhedya che. eTalA mATe ja ene graMthi -gAMTha kahela che. te kaThaNa aTapaTI (Complex ) parvata jevI mahAbalavAna tamograthi atre apUrva AtmapuruSArthanI sakuraNAthI apUrvakaraNarUpa tINa bhAvavavaDe bhedAI jAya che. eTale pachI samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahiM-nivarsa nahiM evA anivRttikaraNa vaDe karIne samyagadarzananI prApti thAya che, jethI vadhunuM yathArtha- samyapha varUpa dekhAya che. ( vizeSa mATe juo-pR. 39 ane 46-47). samyagadarzana "che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLo jinano re! ema jANe saddaguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa mULa je jJAna karIne jANiyuM re, tenI va che yuddha pratItamULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakti-mULa" - zrImad rAjacaMdrajI. Ama ukta graMthibhedanA phala-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. A samyaktva athavA samyagdarzana AtmAne guNa che, ane te nirvikalpa che. A sUkSama guNa kevalajJAnagocara che tathA paramAvadhi ane mana:paryaya jJAnano viSaya che, matijJAnane ke thatajJAnano ke dezAvadhino viSaya nathI. eTale A guNa pragaTyo che ke nahiM te tevA Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thonasuthatha viziSTa jJAnI ja jANe che. A guNa anAdithI darzana mehanA udayathI mithyA svAdarUpa thaI paDyo che,-kaDavI tuMbaDImAM nAMkhelA dUdhanI jema devage kAlAdi labdhi saMprApta thaye bhavasamudrane cheDe najIkamAM hoya tyAre bhavyabhAvanA vipAkathI-jIvanI yathAyogyatAthI jIva samyakatva pAme che. A samyaktvanI prAptimAM A pAMca ladhi kAraNabhUta che:- (1) kSAyopathamika labdhi-karmonA kSepazamanI prApti. (2) vizuddhi labdhikarmonA kSapazamathI AtmAnI je vizuddhatA upaje te. (3) dezanA labdhi-sadaguru AdinA upadezano yoga. (4) prAgikI labdhi-ke jethI karIne pAMca labdhiH karmonI sthiti ghaTIne aMta:koTAkeTimAtra rahI jAya. (5) karaNa darzanameha labdhi-AtmasAmarthyavizeSa ke jethI karIne karmonI sthitinuM ne rasanuM upazama khaMDana karavAnI zakti upaje che. karaNa lakhyi traNa prakAranI che-adha: karaNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa. A karaNanuM svarUpa pUrve kahevAI cUkayuM che. A karazulabdhi pachI aMtamuhUrtamAM darzanamohanA upazamatho avazya samyadarzana upaje che, arthAt darzananI mithyA avasthA samyapha avasthArUpa thAya che. paNa jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyane udaya hoya tyAM sudhI A samyagudarzanano lAbha thato nathI, kAraNa ke tIvra krodha-mAna-mAyA-bharUpa A duSTa ane tAnubaMdhI kaSAyacekaDI ja samyakatvane ghAta karanAra che, avarodhanAra che, te anaMta saMsAranA mULa kAraNarUpa mithyAtvane-darzanamohane udayamAM ANe che, eTalA mATe ene " anaMtAnabadhI? evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. Ama anaMta saMsArano anu baMdha karanAra A mahA rodra ne dAruNa pariNamI anaMtAnubaMdhI kaSAya TaLe ja darzanameha TaLe che, eTalA mATe anatAnubaMdhInuM A vyavahAra svarUpa samajI AtmAthIe tene TALavAno pratyeka prayatna karavo joIe: je saMsAra arthe anubaMdha kare che, te karatAM paramArthane nAme, bhrAMtigata pariNAme asaddaguru, deva, dhamane bhaje che te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lAbha thAya che, kAraNa ke bIjI saMsAranI kriyAo ghaNuM karI anaMta anubaMdha karavAvALI nathI. mAtra aparamArthane paramArtha jANI Agrahe jIva bhajyA kare, te paramArtha jJAnI evA puruSa pratye, deva pratye, dharma pratye nirAdara che ema kahevAmAM ghaNuM karI yathArtha che. te sadaguru, deva, dharma pratye asataguruvAdikanA AgrahathI, mAThA bodhathI, AsAtanAe, upekSAe pravarte evo saMbhava che. temaja te mAThA saMgathI tene saMsAravAsanA pari cheda nahIM thatI " khayuvasama visohI desaNA pAugga karaNaladdhIe / cattArivi sAmaNNA karaNaM puNa hodi sammatte // " zrI nemicaMdra siddhAMta cakavIkRta zrI gammasAra. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thi : savaprAptine pAma, darzanamoha upazama hatAM chatAM te paricacheda mAnI paramArtha pratye upekSaka rahe che. e ja anaMta krodha, mAna, mAyA, lebhane AkAra che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 375, para3. vaLI A ukta pAMca labdhinA svarUpa parathI e spaSTa samajAya che ke AmAM madhyavatinI dezanA ladhi samyakatvaprAptinI rahasya cAvI (Master-key) che. kAraNa ke karmanA kSapazamathI jIvanI vizuddhatA thAya ane tene sadagurunA upadezanI prAptino joga bane, te pachI tene anukrame samyaktvanI prApti thAya. eTale prathama to jIvanI vizuddhatA thavI joIe. ane te kema thAya? satya puruSArthathI prazamAdi guNanI prAptithI. jyAre kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mekSa zivAya bIjI abhilASA hAya nahiM, saMsAra pratye kheda heya ane aMtamAM dayA va, tyAre A jIva vizuddhine pAme, ane te ja kharekhara mokSamArgano "jijJAsu" kahevAya. AvA vizuddhiprApta supAtra jijJAsu jIvane je sazurune bedha thAya to te samakita pAme ane aMtaranI zodhamAM vatte; eTale pachI sava-guru-dharmanI samyak pratItirUpa vyavahAra samakita, ane tenA phalarUpe zuddha AtmAnubhavarUpa paramArtha samakita-ema sAnubaMdha paNe uttarottara vadhatI jatI samyakatvanI kakSAene te sparzatA jAya. "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda aMtar dayA, te kahiye jijJAsa. te jijJAsu jIvane, thAya sadguru bedha; to pAme samakitane, vatte aMtar zodha. mata darzana Agraha tyajI, vatte sadguru lakSa lahe zuddha samakita che, jemAM bheda na pakSa. va nija svabhAvanA, anubhava lakSa pratIta vRtti vahe nija bhAvamAM, paramAthe samakita. vardhamAna samakita thaI, TALe mithyA bhAsa; udaya thAya cAritrane, vItarAga pada vAsa.-zrI Atmasiddhi. AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samati upadezyAM che -(1) Asa puruSanAM vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svachaMdanirodhapaNe Apta puruSanI bhaktirUpa e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitane bIjo prakAra kahyo che. (3) nirvikalpa paramArtha anubhava te samakitano trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samakitanuM kAraNa che. bIjuM samakti trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samati vItarAga puruSe mAnya karyA che. traNe samakita upAsavA yogya che, satkAra karavA yogya che, bhakti karavA yogya che."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 68 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) A sarva parathI phalita thAya che ke-svachaMdano tyAga karI zrI sadagurunA caraNanuM samukhAsana karatAM AtmAthI mumukSu jIvane anaMtAnubaMdhI duSTa kaSAya-cokaDI naSTa thAya darzanamehano upazama thAya che, ane tyAre-jema sUryakiraNethIaMdhakArano nAza thaye dizAo prasannatA pAme che ane cotarapha nirmala thaI jAya che, tema sarva AtmapradezamAM zuddhapaNuM hoya che, cittaprasannatA-nirmalatA upaje che, ke jethI traNa prakArano baMdha dUra thAya che. athavA jema koIe madirA ke dhatUre pIdho hoya tene mUccha Ave che, paNa thoDA vakhata pachI tene nazo utarI jatAM te mUrchArahita nI regI thaI jAya che, tema darzanamohanA udayathI jIvane mUcha upaje che, citya hoya che-cittanuM ThekANuM hatuM nathI, bebhAnapaNuM hoya che, tathA bhrama hoya che, paNa te darzanamoha zAMta thaye mUcchane nAza thatAM jIva nIrogI bane che. darzana moha vyatIta thaI upa bodha je, deha bhinna kevaLa cetanyanuM jJAna je...(apUrva avasara)-zrImad rAjacaMdrajI. te samyagudarzananuM lakSaNa zuM ? zraddhAnAdi guNa samyagadaSTinuM bAhya lakSaNa che. te zraddhAnAdi ja samyaphavarUpa nathI, paNa jJAnanA paryAya che. vaLI AtmAnubhUti AtmAnubhava paNa jJAna che, kAraNa ke te jJAnane paryAya che, mATe te zradAna jJAnAdi paNa samyaphavanuM lakSaNa nathI. arthAta jJAna che te samyakatva nathI ane bAhya lakSaNa je che ema kahe to te bAhya lakSaNa kahI zakAya. kAraNa ke jema nIrogatA durlakSya che, paNa mana-vacana-kAyAnA utsAhAdika guNarUpa sthala lakSaNothI jANu zakAya che, tema samyagadarzana durlakSya che, paNa tatvArtha zraddhAna, AtmAnubhUti Adi bAhya lakSaNathI lakSita thAya che, jANI zakAya che. nirvikapa vastu kahI zakAya ema nahiM hovAthI teno ullekha jJAna dvArA karAya che, kAraNa ke jJAna ja eka evo guNa che ke je savikalpa-sAkAra hoI dIpakanI jema sva-parano grAhaka che, svaparane Avedaka che, sva-parane nizcAyaka-nizcaya karAvanAra che. bIjA badhA guNa nirvikalpa hAI sva-para avedaka che. eTale samyakatva paNa nivikalpa-nirAkAra heI vastutaH vacanane agocara e sUkSma guNa che. tethI vidhi-kame koIthI kahI ke sAMbhaLI zakAya tema nathI, mATe AtmAnI sAdhanAdi vidhimAM jJAna ja eka prasiddha che, ane te svAnu* "tatrotonA tamottevi rimajIma visa: prattimAH sarvato vimaDhArANA | daGmohopazame samyagdRSTerullekha eva saH / zuddhatvaM sarvadezeSu tridhA bandhApahAri yat // " (AdhAra mATe juo ) zrI amRtacaMdrAcAryajI (2) kRta zrI paMcAdhyAyI. * "zradAnA vAhya strakrama nAmanA sarva tatti Iti jJAnastha rA: "--zrI paMcAdhyAyI. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : AtmAnubhUti zraddhA ane samyakRtvanI vyApti ( 467) bhUtinA eka hetu hAi te ja parama pada che-parama AzrayasthAna che. jJAna ja anya gutheAnA lakSya karAvanAra che. " nirAkAra abheda saMgrAhaka, sedya grAhaka sAkAra re; dana jJAna dubheda cetanA, vastugrahaNa vyApArA re....vAsupUjya 'zrI mAnadhanajI ane je AtmAnubhUti-AtmAnubhava che te AtmAnA jJAnivazeSa che. A AtmAnubhUtinA samyaktvanI sAthe anvaya-vyatirekathI avinAbhAvI sabadha che, eka bIjA vinA na cAle evA saMbadha che. arthAt samyaphava hAya teA AtmAnubhUti AtmAnubhUti hAya, AtmAnubhUti hoya teA samyaktva hoya; sabhyaphula na hoya te AtmAnubhUti na hoya, AtmAnubhUni na heAya te| samyaktva na hAya. vanI vyApti Ama bannenI paraspara vyAptinA sadbhAvathI kahI zakAya che ke samyaktva te svAnubhUti che, te svAnubhUti jo zuddha nayAtmaka hAya teA. arthAt zuddha AtmAnA anubhava jyAM varte che tyAM samyaktva che ema samajavuM. Ama zuddha AtmAnubhUti e samyaktvanuM avisavAdI mukhya lakSaNa che. ane sabhya vaLI samyakzraddhAna Adi guNu paNa samyagdarzananA lakSaNa kevI rIte che te tapAsIe:-' taravAryazraddhAnuM samyAna '-tavA zraddhAna te samyagdarzana che. evuM lakSaNa zrI tattvArtha sUtramAM kahyuM che. A yathAsnAya tattvA gAcara zraddhAnanA AtmAnubhUti cAra prakAra che--(1) zraddhA-tavA abhimukhI buddhi te. (2) sahita zraddhA ruci-sAtmya, AtmabhAva, (3)pratIti-' tathA ' 'tadghatti ' ema samyaktvalakSaNa svIkAra te, (4) caraNu-tene anukUla AcaraNu-kriyA. Ama uttarIttara anukrama che. AmAM prathama traNa te jJAnasvarUpa che, jJAnanA ja paryAya che; ane AcaraNu mana-vacana-kAyAne zubha karmomAM vyApAra che. A cAre samasta ke vyasta- chUTA chUTA samyagdarzananA lakSaNa hoya ke na paNa hAya, samyaktva sAthe paNa hAya ne mithyAtva sAthe pazu hAya, athavA A zraddhAdika sAthe samyagdarzana hoya ke na paNa hAya, eTale A zraddhAdi pAte kAMi samyagdarzananA lakSaNa nathI, paNa je te svAnubhUti sahita hAya teA ja guNu che-samyagdananA lakSaNa che, svAnubhUti vinA guNAbhAsa che arthAt guNNA ja nathI. Ama zraddhAdi sarve svAnubhUti sahita hoya teA sabhya che, paNa zraddhAbhAsa Adi mithyA zraddhAdinI jema samyakRtva nathI. tApa ke zraddhA Adi hAya paNa zuddha AtmAnubhUti na hAya, te samya'' nathI; zraddhA Adi hAya ane zuddha AtmAnubhUti hoya te samyaktva che. A zraddhAdinA be prakAra che-samyak ane mithyA. (1) AtmAnubhUti sahita hAya te samyak zraddhAdi che, ane te ja vAstavika zraddhAdi kahevA cAgya che. (2) AtmAnu Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga simukhyaya bhUti rahita hoya te mithyA zraddAdi che, arthAt te zraddhAdi nathI.Ama bheda pADavAnu' kAraNa e che ke zraddhA ane svAnubhavanI sama vyApti che, kAraNa ke anupalabdha arthamAM eTale ke jenA anubhava nathI thayeA evA ananubhUta arthamAM zraddhA hovI te kharavaSANu jevI gadheDAnA ziMgaDA jevI che, arthAt nihuM anubhavelA padArthamAM nizcayathI zraddhA saMbhavatI nathI. vaLI AtmAnubhUti vinA je zraddhA zrutamAtrathI-zAzvamAtrathI che, te paNa tattvArthane anusaratI chatAM arthIthI zraddhA nathI, kAraNa ke anupalabdhi che-AtmAnubhava nathI. tAtparya ke jyAM kharekharI nizcayAtmaka zraddhA che tyAM AtmAnubhanna che; ane jyAM AtmAnubhava che tyAM ja kharekharI nizcayAtmaka zraddhA che. Ama bannenI vyApti che-avinAbhAvI sabaMdha che. eTalA mATe ja zraddhAne samyaktvanuM lakSaNa kahevAnI yogikI rUDhi paDI che. temAM paNu svAtmAnubhUti sahita hoya te ja vAstavika zraddhA che, ema Azaya samajavA. ane A ja 'taravArthazraddhAnuM samyakUzana '- arvAnuM zraddhAna e samyagdarzana che' e mahAsUtranuM rahasya che. kAraNa ke AtmAnubhUti-AtmAnubhava e ja zraddhAnanuM aMtastava che, AtmAnubhUti vinAnI zraddhA e kharI zraddhAM ja nathI. ( 468 ) zraddhA AtmA nubhUti vyApti Ama zuddha AtmAnubhUti vinA samyagdarzana hoya nahi', ane AtmAnubhUti vinA sAcI zraddhA hAya nahi, eTale (1) AtmAnubhUti e ja samyagdananuM mukhya lakSaNa che, (2) athavA AtmAnubhUtijanya sabhyak zraddhA ja samyagdarzananuM lakSaNa che, ema phalita thAya che. atre AtmAnubhUti eTale zudnayathI-bhUtA thI upajatI zuddha AtmAnubhUti samajavI. eTalA mATe ja zrI samayasArajImAM spaSTa kahyuM che ke- bhUtAthI+ jANelA anubhavelA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne meAkSa e samyaktva che. ' " jIva ajIva padArthA, puNya, pApa, Asrava tathA badha; savara nirA, meAkSa, tava kahyAM, nava padArtha saMbaMdha, jIva, ajIva viSe te, nave tattvanA samAveza thAya; vastu vicAra vizeSe, bhinna prameAdhyA mahAn munirAya 'zrImad rAjacadrajI 66 kAraNa joge hA khAMdhe dhane, kAraNa muti mUkAya; Azrava-saMvara nAma anukrame, haiyeApAdeya suNAya....padmaprabhu .. zrI Ana dhanajI. AmAM (1) jIva tattva upAdeya che-brahmaNu karavA yAgya che, (2-3-4 ) ajIva * " vavahAro'bhUttho bhUyattho dekhido du suddhaNao / sUyasthaliyo vahu sammAnrI vad nAvo // ''...zrI samayasAra. * + + da bhUyattheNAbhigadA jIvAjIvA ya puNNapAvaM ca / AsavanuMvavijJAvaMdho moralo ya sammatta // "-- zrI samayasAra. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda : navatatva vivekathI bhedajJAna (469) ane tenA aMgabhUta puNya-pApa heya che- tyAga karavA gya che. (5-6) heya evA ajIva tavano upAdAnahetu Asava che, ane tenA AdAnarUpa-grahaNarUpa baMdha navatatvavive che, eTale e banne ya heya-tyajavA yogya che. (7-8-9) saMvara ane kathI bhedajJAna nirjarA e heya evA ajIva tatvanA hAnanA-kSaNapaNanA hetu che, ane te heyanA prahANurUpa-AyaMtika kSINutArUpa jIvane mokSa che, eTale A traNeya tava upAdeya che.-A heyopAdeya viveka samyagadaSTi puruSa kare che (juo-zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta tatvArthasAra). Ama bhUtAIthI-paramArthathI dehAdi samasta para vastuthI bhinna evI pratyaga jyoti prakAze che ke je "aneka varNamALAmAM suvarNasUtranI jema navatattvagata chatAM ekava cheDatI nathI!" A bhinna jatirUpa zuddha AtmAnuM bhedajJAna upajavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti pragaTavI te samyagadarzana che, samyaktva athavA samakita che. (juo pR. 40) " udayati na nayazrIrastameti pramANaM, kvacidapi ca na vidmo yAti nikSepacakra / kimaparamabhidhmo dhAmni sarvakaSe'sminnanubhavamupayAte bhAti na dvaitameva // " zrI samayasA2kalaza "naya nikSepe re jeha na jANiye, navi jihAM prasare pramANa zuddha svarUpe re te brA dAkhave, kevaLa anubhava bhANa..vIra jinezvara paramezvara jaye. alakha agocara anupama arthano, koNa kahI jANe re bheda? sahaja vizuddha re anubhava vaya je, zAstra te saghaLo re kheda...vIra."--zrI AnaMdadhanajI AvA AtmAnubhavarUpa samyagdarzananA bIjA bAhya liMga-pragaTa cilo paNa che, ane te prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne Astiya e pAMca che (juo-pR. 41-42). A prazamAdi guNa paNa bahir daSTithI samyagadarzananA lakSaNa prazamAdi che, AtmAnubhUti athavA samyakatva sAthe je te hoya che. te guNa che, bAhya lakSaNa nahiM te guNAbhAsa che. arthAta AtmAnubhUti na hoya to prazamAdi samyam darzananA lakSaNa nathI. tenuM saMkSepa svarUpa A prakAre: (1) prazama-viSaya kaSAyamAM zithila mana te, arthAt viSaya kaSAyanuM upazAMtapaNuM te prazama che. athavA kRtAparAdhI jIvo pratye tene bAdhA upajAvavAnI buddhi na thavI, krodhanuM upazamana karI kSamA dharavI te prazama che. (2)saMvega-(ka) AtmadharmamAM ane dharmaphalamAM parama utsAha, (3) sAdharmikamAM anurAga, (4) parameSThIo pratye prIti, te saMvega che. jemake- (5)samyakatvamAtra AtmA e ja dharma che, athavA zuddha AtmAne anubhava te ja dharma che, ane tenuM phaLa Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (470 ) gadasisuzcaya atIndriya akSaya ne kSAyika evuM mokSapada che. AvA A Atmadharma ane AtmadharmanA phalarUpa mekSa pratye saMvega (sa + vega)- atyaMta vega dharavo, adamya parama utsAha dharAva, parama ucharaMga dharAvavo te saMvega che. (3) AvA Atmadharmane sAdhanArAArAdhanArA je sAdharmike che, tenA pratye kevaLa guNenA anurAgathI parama prema dharAvavo te saMvega che. paNa tevA guNa na hoya evA nAmamAtra sAdhamika pratye anurAga hovo te saMvega nathI, paNa moha che. kAraNa ke atre anurAga eTale abhilASa e artha nathI, paNa guNaprema artha che, athavA adharmathI ke adharmaphalathI nivRtti thavI te anurAga che. (4) athavA AvA Atmadharmane ne tenA phaLalAbhane jeNe siddha karyo che, athavA tenI sAdhanAnI ucca dazA jeNe sAdhI che, evA paMca parameSThI bhagavaMto pratye parama prIti hevI, parama bhakti hevI te saMvega che. arthAta saMvegathI-atyaMta vegathI, parama ullAsathI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ne sAdhunI ArAdhanA- upAsanA karavI te saMvega che.-Ama Atmadharma ne AmadharmanA phalarUpa mokSapadanI sAdhanA sivAya bIjI koI jyAM abhilASA nathI, te saMvega che. mAtra mekSa abhilASa" te vidhirUpa saMvega che, ane sarva abhilASano tyAga te niSedharUpa saMvega athavA nirveda che, ema parama tatvaSTA zrI paMcAdhyAyIkAra vibhAga pADe che. A saMvega che te ja dharma che, kAraNa ke mokSa sivAya bIjA abhilASayukta-IcachAyukta hoya te dharmavAnuM nathI. ane kiyA mAtra che te dharma nathI, sicyAhaNi paNa kriyA kare che, paNa tenI kriyA nitya rAgAdinA saddabhAvathI ulaTI adharmarUpa ja che, kAraNa ke mithyASTi sadA rAgI ja hoya che, samyagadaSTi sadA vairAgI ja hoya che, sadA saMvegI ja hAya che. (juo pR. 277). " saMvegaH paramotsAho dharme dharmaphale citaH / sadharmeSvanurAgo vA prItirvA parameSTiSu // dharmaH samyaktvamAtrAtmA zuddhasyAnubhavo'thavA / tAruM suNAcakSakSace zAciva ja at " -zrI paMcAdhyAyI. (3) niveda-eTale saMsAra saMbaMdhI sarva abhilASane-IcchAne tyAga, vairAgya, saMsArathI thAkI javuM-kaMTALavuM te, saMsArathI kheda pAmo te. (4) anukaMpA-eTale sarva prANa pratye anugraha buddhi-upakAra buddhi, athavA metrIbhAva, athavA madhyastha, athavA varatyAgathI niHzalyapaNuM. sarva prANu pratye je samatA che te para anukaMpA che, ane arthathI te svAnukaMpA che -zalyavarjanathI zalyanI jema. A svAnukaMpA ja pradhAna che. maka "yAja sarvAmitrApasa nirvero DhakSAttathar !. sa saMvego'thavA dharmaH sAbhilASo na dharmavAn // " (ItyAdi AdhAra mATe juo)-paMcAdhyAyI. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke , ane (47) rAgAdi azuddha bhAvanA sadabhAve baMdha thAya che, tenA asadubhAve baMdha nathI thatuM, ema jANI rAgAdi tyajI AtmA na baMdhAya ema karavuM te svAnukaMpA-potAnA AtmAnI dayA che. (5) Astiya-svata:siddha evA tatvanA saddabhAvamAM-hovApaNAmAM, dharmamAM, dharmanA hetumAM ane dharmanA phaLamAM,-AtmA Adino je dharma che te yathAvata vinizcaya karo te AstikAya che. A Astikya je AtmAnubhUti sahita hoya to ja samyakatva che, nahiM to mithyA Astiya che. AtmA che te nitya che, kartA nija karma che bhaktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudhama. "-zrI Atmasiddhi. " krodhAdika kaSAnuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya evI AtmadazA thavI, athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama. mukta thavA sivAya bIjI koI paNa prakAranI IcchA nahIM, abhilASA nahi te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNuM thaI ! are jIva! have bha, e nirveda. mahAgya jenuM parama che evA ni:spRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhA-AsthA. e saghaLAMvaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA. A lakSaNe avazya manana karavAM megya che, smaravA yogya che, IcchavA yogya che, anubhavavAM yogya che." --zrImad rAjacaMdra, patrAMka 122. AvA A prazamAdi guNa paNa je AtmAnubhUti-AtmAnubhava sahita hoya te samyagadarzananA bAhya lakSaNa che; AtmAnubhUti sahita na hoya te samyaggadarzananA lakSaNa nathI. Ama sarvatra zuddha AtmAnubhUtinuM ja prAdhAnya che, zuddha AtmAnuprazamAdi guNu bhavanuMja mukhyapaNuM che. tathApi A pramAdi guNa samyagadarzananI Avazyaka prAptimAM kAraNarUpa che, kAraNa ke jIvamAM jema jema pramAdi guNanI vRddhi thAya che, tema tema tenAmAM samyagadarzana pAmavAnI yogyatApAtratA vadhatI jAya che. jyAre viSayakaSAyanuM upazAMta paNuM thAya, mAtra mokSa zivAya bIje abhilASa na hoya, saMsAra pratye tIvra vairAgya varte, tathA sarva prANIo pratye ne potAnA AtmA pratye anukaMpA bhAva hoya, tyAre tevI vizuddha dazA pAmelo jIva saddagurunA upadezane pAtra bane che ane te upadeza bodhathI sarvicAraNAnI phuraNuM thAya che, eTale AtmAnA astitvathI mAMDIne mekSapada sudhInA cha astipada samajAya che-Astikaya upaje che, ane AtmAnubhUti-AtmajJAna pragaTI samyagdarzana sAMpaDe che, ane tethI moha kSaya thaI nirvANa pada pAme che. mArga prAptino A avikala krama mahAsamartha tatvavettA zrImad rAjacaMdrajIe zrI AtmasiddhimAM atyaMta mananIya subhASitamAM spaSTa prakAre che- Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANa dayA, tyAM AtmAthI nivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahiM jega; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara roga. jyAM Ave evI dazA, saddaguru bodha suhAya; te badhe suvicAraNuM, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNuM, tyAM pragaTe nijajJAna je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa."--zrI AtmasiddhijI. Ama prazama-tyAga-vairAgyAdi AtmajJAna hoya to saphaLa che, ane AtmajJAnanI prAptinA uttama hetu paNa che. kAraNa ke tyAga-vairAgya jenA cittamAM-aMtaraMgamAM nathI, asthimajajAparyata hADohADa vyAkhyA nathI, tene AtmajJAna thAya nahiM; ane tyAgavairAgyamAMja je jIva aTakI paDe-AtmajJAnanA iSTa lakSya bhaNuM AgaLa vadhe nahiM, te te pitAnuM bhAna bhUlI jAya, arthAt je AtmajJAna pAmavAnA mULa hetu arthe tyAgavairAgyAdi atyaMta Avazyaka che, te mULa hetu ja te cUkI jAya che. vairAgyAdi saphaLa te, je saha Atama jJAna temaja AtamajJAnanI prApti taNuM nidAna. tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nija bhAna." zrI Atmasiddhi. A parama upakArI prazamAdi guNa jyAM pragaTyA che, paramArthathI-tatvArthanuM samyapha zraddhAna jyAM upanyuM che, ane jyAM pragaTa AtmajJAna-zuddha AtmAnubhava thaye che, evuM A parama dhanya, parama vaMgha, parama durlabha evuM kalyANamUrti samyagadarzana A pAMcamI sthira daSTimAM sthiti karatA yegIne tamograMthinA vibhedathI sAMpaDe che. ane Ama jene darzana meha naSTa thayuM che, ne spaSTa AtmajJAna prakAza sAMpaDyo che, evA A mahAbuddhimAn vivekI samyagudaSTi dA cagIne A saMsAranuM mahAbhayaMkara duHkhada asthira svarUpa saMvedAya che, sAkSAta anubhavAya che. eTale ja A parama dhanya samyaguDhaSTi puruSane samasta saMsAraceSTA bAladhUligrahaskrIDA jevI bhAse emAM kAMI Azcarya nathI. kAraNa ke- enuM svane je darzana pAme che, tenuM mana na caDhe bIje bhame re, thAya kRNune leza prasaMga re, tene na game saMsArano saMga re. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re, muktAnaMdano nAtha vihArI re, evA jIvanadevI amArI re."-zrI muktAnaMdajI Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- zikha : "khuzanucchA ja lokajIkhya dhanya sehatuM? (47) Ama saMtajanoe AtmajJAnasamyam darzanano khUba mahimA gAyo che. zrImAnuM yazovijayajI kahe che ka-AtmajJAnanuM phala dhyAna che, ane AtmajJAna mukti ApanArUM che, mATe mahAtmA AtmAthIMe AtmajJAnane arthe nitya yatna karavA yogya che, kAraNa ke AtmAnex jAye, pachI jANavAnuM, bAkI rahetuM nathI ane A AtmA na jANyo, te pachI bIjuM jJAna phegaTa che.' parama AtmajJAnI zrImad rAjacaMdrajI ane paDagho pADe che - "jaba jA nija rUpake, taba jA saba loka; nahiM jAne nija rUpako, saba jAje so phaka."- zrImad rAjacaMdra mAyAmarIcigandharvanagarasvapnasaMnibhAn / bAhyAn pazyati tattvena bhAvAn zrutavivekataH // 156 // mRgajala gaMdharvanagara ne, temaja svapna samAna; bAhya bhAva tatvathI jue, mutavivekathI sujANa. 156 artha -A daSTivALe yogI zrutaviveka thakI bAhya bhAvone tatvathI mAyAjala, gaMdharvanagara ne svapna jevA dekhe che. vivecana "jene kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNa jala geleka...jIvyuM dhanya tehanuM! dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kadI lokajIvyuM dhanya tehanuM!" A daSTivALA yogIne zrutavika pariNata hoya che, ethI te deha-gahAdi bAhya bhAvane paramArthathI mRgatRSNa jevA, gaMdharvanagara jevA, svapna jevA dekhe che. A samyagdaSTi puruSa bhAve che ke A sarva jagajajAla mRgatRgaNa jevI che, mRgajala jevI-jhAMjhavAnA pANI jevI mithyA che (juo pR. 216). bhara unhALAmAM jagalane vRtti -mArAmAravo-mRgatRSNikA, nAnAM -gandharvanagara, harizcaMdrapura Adi, vAdasvapna, pratIta ja che, rimAna-tenA AkAravALA, vAsthAna-bAhya, deDa-gRha Adi, pati -dekhe che, taravera-tattvathI, paramArthathI, mAvAna-bhAvone, padArthone, zA kAraNathI? te ke-yuvavidhatA-zrata viveka thakI, samyapha evA zrutajJAne karIne. x "zAte hyAtmani no bhUyo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin zAnamanyanirarthakam // " zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - viSe tarasyA thayelA mRgane dUra dUra pANIne AbhAsa thAya che, ne te mRgatRNuM pANI pIvAnI AzAe pUrapATa doDyo jAya che ! paNa te mRgajala te jala railoka" vastuta: nahiM hovAthI, khAlI AbhAsamAtra hovAthI, hAthatAlI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM jAya che ! ne te mRga bicAro tenI beTI ne beTI AzAmAM doDAdoDIne nAhakano lothapotha thAya che. athavA madhyAhna raNabhUmimAM pasAra thatA musApharane dUra dUra kSitijamAM pAchuM AbhAsa (Mirage) thAya che, eTale tarasya thayele te te meLavavAnI AzAe deDe che, paNa te pANI to hatuM teTaluM ja dUra rahe che! kAraNa ke te jala khoTuM che, mithyA kapanArUpa che, sUryakiraNothI upajato mithyAbhAsarUpa dazyavibhrama (Illusion of vision) che, eTale te bicArAne nirAza thavuM paDe che ! tema A deha-guhAdi bhAvo mRgajaLa jevA che, te potAnA nathI, chatAM avivekarUpa dehAdhyAsathI-mithyAbhAsathI-asat ka95nAthI pitAnA bhAse che ! eTale mRga-pazu jevo mUDha jIva tene pitAnA gaNI, te meLavavAnI durAzAthI, tenI pAchaLa "jetI mananI re deDa'-jeTaluM doDAya teTaluM doDe che! paNa je vastu vastutaH pitAnI che ja nahiM, te kema hAthamAM Ave? jema jema A jIva tenI pAchaLa doDe che, tema tema te hAthatALI daIne dUra ne dUra bhAgatI jAya che ! ne A jIvanI jANe krUra mazkarIrUpa viDaMbanA kare che, ThekaDI kare che ! kAraNa ke A anAdi saMsAramAM A jIve anaMta deha paryAya dhAraNa karyA, temAM karyo deha A jIvane gaNa ? je deha paryAyane A jIva mithyA dehAdhyAsathI pitAne mAnavA jAya che, te deha te khalajananI mAphaka tene tyAga karIne-dago daIne cAlyo jAya che! ne A jIva meMDhAnI jema "me " (hArUM mahArU) karate hAtha ghasato rahe che! A hAlAmAM hAla deha paNa jyAM jIvano thato nathI, te pachI te dehane Azraye rahelIdeha hoIne rahelI evI gharabAra vagere parigraharUpa vaLagaNuM to tenI kayAMthI thAya? je dehamAM dUdha ne pANInI jema eka kSetrAvagAhapaNe A AmAM rahyo che, te deha paNa je A AtmAno nathI thatuM, te pachI pragaTapaNe atyaMta atyaMta bhinna evA anya padArtha te A AtmAnA kayAMthI bane ? mATe A dehAdi bAhya bhAvo tatvathI mithyAbhAsarUpa che, mRgatRSNa jevA ja che, ema A samyagdaSTi puruSa pratyakSa dekhe che. mahAtmA puruSa-dehadhArIrUpe vicaratA mahAtmA puruSa lakSa sadeva dehane viSe adhiNita ajara amara anaMta e je deha-AtmA te prati hoya che. e dehIe deha to aneka gharyA hoya, tyAM kayA dehane potAno gaNe?" zrI manasukhabhAi kiracaMda kRta zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA, athavA te A deha-gRha Adi bhAve gagananagara jevA che, AkAzamAM racAyelA Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi ! A to svapanuM che saMsAra -taviveka (475) zahera jevA che! iMdrajAlIyA AkAzamAM nagararacanAne khoTo bhAsa ubhe karAve che, paNa te mithyAbhAsarUpa nagara to kSaNavAramAM kayAMya "chu" thaI jAya che ! gagananagara kayAMnuM kayAMya alopa thaI jAya che! athavA to AkAzamAM addhara je saMsAra nirAdhArapaNe evuM nagara racavuM azakya che! havAmAM killA bAMdhavA (Castles in air) asaMbhavita che, zekhacallInA vicAra jevA mithyA ka9panAnA gheDA che! tenI jema A deha-gRha Adi bAdI padArtho kSaNabhaMgura ne mithyAbhAsarUpa che, kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che. A dehAdi kharekhara ! AtmAthI bAhya che, parabhAva che, tenI sAthe paramArthathI A AtmAne kAMI levAdevA nathI. zrI devacaMdrajInA zabdamAM "dravya dravya mile nahiM, bhAva te anya vyApta he mitta." jaDa te jaDa ne cetana te cetana ema traNe kALamAM akhaMDa sthiti che. eTale dehAdi sAthe kaMI paNa saMbaMdhanI kalapanA te AkAzamAM nagararacanA jevI mithyA ka9panA mAtra che. zrI pUjayapAda svAmIjIe kahyuM che tema "dehamAM AtmabuddhithI putra, zrI Adi kalapanAo upajI che ane tenAvaDe AtmAnI saMpatti mAnatuM jagata are haNAI gayuM che !" "vita lakSamI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNano prasaMga?"-zrImad rAjacaMdrajI. athavA A deha-guDa Adi Atma-bAhI padArtho svapna samAna che. savapnamAM dIThelI vastu jema jAgrata avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che, tema ajJAnarUpa svapna dazAmAM dekhAtI A dehAdi kapanA AtmajAgratirUpa jJAnadazAmAM A to svapanuM vAstavika dekhAtI nathI, mithyAbhAsarUpa jaNAya che. athavA game tevuM che saMsAra" suMdara svapna AvyuM hoya ane temAM game tevA uttama bhega bhogavyA hAya, chatAM tene kSaNavAramAM vilaya thatAM vAra lAgatI nathI ane hAya! te bhega cAlyA gayA ne amArA bhoga maryA!-evo mithyA kheda manamAM bAkI rahe che ! tema A deha-gRhAdine suMdara yuga thayo hoya ane cakravattI AdinI Rddhi prApta thaI uttama bhegonI vipulatA sAMpaDI hoya, to paNa te sarva kSaNavAramAM svapnAnI jema jotajotAmAM daNanaSTa thaI jAya che, ne hAya ! A hArA bhega cAlyA gayA, e vasavaso manamAM rahI jAya che! "bhIkhArIne kheda" e mananIya draSTAMta zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM tAdasya rIte varNavyuM che, te atre barAbara barAbara lAgu paDe che. keI eka bhIkhArIne svapnamAM uttama rAjavaibhava sAMpaDyo che, ne pachI te svapnamAM ne svapnamAM romAMca anubhave che, tyAM aphasosa ! vaccamAM vijJa Ave che-gAjavIjana gaDagaDATa thAya che, ne tenuM svapna adhUruM rahe che, tene kheda mAtra avazeSa rahe che ! Ama A saMsAra kharekhara ! svapnA jevo che, mATe ja sAdA vedhaka zabdamAM cAbakhA mAranArA bhejA bhagate bheLA bhAve sAcuM ja gAyuM che ke -"prANuo ! bhajI lene kiratAra, A te Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (476) gadarisamusthiya svapanuM che saMsAra."--ItyAdi prakAre niraMtara bhAvatA A samyagRSTi jJAnI puruSane A samasta saMsAra svapna jevo, mRgajaLa je, gagananagara jeva, ne upalakSaNathI eTha je, dhULa-rAkha je, kAjaLanI koTaDI jevo bhAse che. kAraNake vanarUpa ajJAna dazA vyatIta thaI, tene jJAnarUpa jAgrata dazA prApta thaI che. jAgIne jouM to jagata dIse nahiM, UMghamAM aTapaTA bhega bhAse; citta citanya vilAsa tadrupa che, brahma laTakAM kare brahma pAse."--zrI narasiMha mahetA "sakaLa jagat te eThavata, athavA svapna samAna; te kahIye jJAnidazA, bAkI vAcA jJAna."--zrI Atmasiddhi A leka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA doDI tRSA chIpAvavA Icche che, e dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atuLa kheda, javarAdi roga, maraNAdika bhaya, viyegAdika duHkhane anubhave che, evI azaraNutAvALA A jagatane eka puruSa ja zaraNa che; puruSanI vArtha vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te sapuruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe. "-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 184. Ama A saMsAra pratye A samyagadaSTi yogI puruSane atyaMta tIvra aMtaraMga vairAgya va che. AvA gADha saMvegaraMgathI jJAnI puruSa raMgAyelA hoya che, tenuM kAraNa emane mutaviveka upajyA che te che, sabhyapaNe zrutajJAna pariNuta thayuM che te che (juo zrataviveka pR. 19-20). arthAta A samyagdaSTi daSTA puruSane sapuruSa sadaguru samIpe zravaNa karalA "zrata jJAnathI viveka upaja che, zratajJAna samyakapaNe pariNamyAthI sada-asanuM bhAna thayuM che, paraMtu svarUpa jevuM che tevuM samajavAmAM AvyuM che, sva-paranuM bhedajJAna pragayuM che, AtmA-anAtmAne pragaTa bheda anubhavavAmAM AvyuM che, kevala zuddha AtmAnI anubhUtirUpa vivekakhyAti upajI che, zuddha AtmajJAna thayuM che. jemake-huM A dehAdi paravatuthI bhinna evo zuddha caitanya svarUpa avinAzI ajara amara AtmA chuM. A nAzavaMta dehAdi parabhAva te huM nathI. eka zuddha sahajAnma svarUpaja hArUM che, bIjuM kaMI paNa mahArUM nathI. huM A dehAdi bhAva nathI, ne A dehAdi bhAva mahArA nathI,-evo vivekarUpa nizcaya tenA AtmAmAM daDha thaye che. bhAsyuM nija svarUpa che, zuddha cetanArUpa ajara amara avinAzI ne, dehAtIta svarUpa." zrI Atmasiddhi, Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: "ha parabhAvane kema cAkhe?' nizaMka samyagRSTi (477 ) zrI sadagurue kahyAM che evA nigraMtha mArgane sadAya Azraya rahe. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi koIpaNa hAra nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI e huM AtmA chauM. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya."--zrImad rAjacaMdrajI, mATe mahAre A mahAro eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che grahaNa karavA yogya che, bAkI A bIjA badhA bhAva heya che, tyajavA gya che mATe huM hArA AtmabhAvane ja bhAM ne samasta parabhAvaprapaMcane tyAM e ja che. ApaNe AtmabhAva je eka cetanAdhAra che. te nija parikara-parivArarUpa bhAva ja A bIja badhA sAthe saMga karatAM sAra che. "e nija parikara sAra re." mATe he cetana ! tuM zAMta thaI A sarva parabhAvathI virAma pAma! virAma pAma! he AnaMdaghana ! e ja A parama zAMtimArga pAmavAne parama upAya che. eno Azraya kara ! Azraya kara ! "ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re, avara savi sAthe sagathI, e nija parikara sAra re...zAMtijina"-zrI AnaMdadhanajI. Ama jJAnI samyagdaSTi puruSa svabhAvane Azraya karavAne ne parabhAvane tyAga karavAno vivekajanya nizcaya kare che, temAM bebInA gherathI ANelA badalAI gayela vastranuM A daSTAMta barAbara ghaTe che.-jema koI eka puruSa brAMtithI dhAbInA teha parabhAvane gherathI vastra laI AvI, potAnuM mAnI paherIne sUI gaye. te pote kema cAkhe?" ajJAnI heI, bIjAe teno cheDo pakaDI tene baLathI nagna karavA mAMDa ane kahyuM ke "alyA ! jaladI UTha ! A hArUM badalAI gayeluM vastra ApI de!" ema vAraMvAra vacana sAMbhaLIne teNe badhA cihnothI sArI peThe parIkSA karI, cakkasa A te pArakuM che ema jANyuM, eTale jJAnI thaI teNe te vastra ekadama mUkI dIdhuM. tema jJAtA paNa saMbhrAMtithI pArakA bhAve grahaNa karIne AtmIya pratipattithI-potAnA mAnI besI paramAM adhyAsa karIne sUto hato. te svayaM ajJAnI heI, guru para bhAvaviveka karI tene "eka" karavA mAMDe che ne upadeza che ke-"are ! pratibodha pAma! jAga ! A AtmA nizcayathI eka che." ema vAraMvAra zrota-zrata saMbaMdhI vacana sAMbhaLI te sarva cihnothI sArI peThe parIkSA karI, nizcita A parabhAva che ema jANe che, eTale jJAnI thaI te sarva bhAvane zIvra mUkI de che. kAraNa ke- x "jaha NAma kovi puriso paradaSvamiNaMti jANiduM cayadi / taha sacce parabhAve NAUNa vimuMcade NANI // " (AdhAra mATe juo )- zrI samayasAra ane amRtacaMdrAcAryanI TIkA Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 478 ) 66 jIva vi puggalI naiva puggala kadA, parataNNA iza nahi a52 ezvarya tA, puggalAdhAra niSe tAsa raMgI; vastudharma kadA na para sagI.... saMgrahe nahi. Ape nahi para bhaNI, nava kare Adare para na rAkhe; zuddha syAdvAda nija bhAva lAgI jike, teha parabhAvane kema cAkhe ?.... ahA zrI sumati. tAharI zuddhatA bhAsa Azcarya thI, upaje ruci tiNe tattva ihe; tavara'gI thayeA doSathI ubhagyA, deSa tyAge DhaLe tattva lIdhe.... yogadadisamuccaya ahe ! zrI sumati jina zuddhatA tAharI Ama zrutajJAna pariNata thavAthI, tattvaviveka upajyeA haiAvAthI, sva-paranuM bhedajJAna pragaTayu` hAvAthI, AtmasvarUpapada samajAyu heAvAthI, ne zuddha AtmajJAna sAMpaDayuM hAvAthI,A sardiSTa yAgI puruSane deha-gRhAdi bAhya bhAvA-parapadArthA mRgatRSNAdi jevA bhAse e atyaMta svAbhAvika che, kAraNa ke jJAnI samyagdaSTa puruSanI AtmadazA utkaTa vairAgyamaya ne parama savegara'gathI raMgAyelI DhAya che. kharekhara ! AtmArAmI sabhyaSTi mahA tmAnI dazA parama adbhUta hAya che. jemake-- naa x 8 kabaMdhanI za'kA upajAvanArA mithyAtvAdi cAra pAdane chede che, te nizaMka AtmA samyagdaSTa jANavA. je kalAmAM tathA sarva dharmomAM kAMkSA karatA nathI, te niSkAMkSa AtmA sabhyaSTi jANavA. je sarveya dharmamAM brugupsA karatA nathI, niHza'ka samyak te nivicikitsA AtmA samyasUSTi jANavA. je sarva bhAvAmAM daSTi kevA hoya ? asaMmRddha hAi saddhivAna che, te amUdaSTi samyaSTi jAve. siddhabhaktiyukta eve je sa` paravastunA dharmAnuM upagrahana-geApana kare che, athavA sarva AtmadharmAnuM--AtmazaktinuM upakhtuNu kare che-vRddhi kare che, te upagrahanakArI-upaba hanakArI sagdiSTa jANavA. unmArge jatA peAtAnA AtmAne je mAge sthApe che. te sthitikarayukta AtmA sabhyaSTi jANavA. mAkSamArga ne viSe traNa sAdhuenuM arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritranu je peAtAnAthI abhedabuddhithI vAtsalya kare che, te vatsalabhAvayukta eve mAga vatsala sabhyaSTi jANavA. vidyArathamAM ArUDha thayelA je maneAthapathAmAM bhame che, te caitayitA-AtmA jinajJAnanI prabhAvanA karanAra samyagdaSTi jANavA. 'x ahA ! zrI sumati. zrI devaca jI. ** " jo cattArivi pAe chiMdadi te kammabaMdhamohakare / so NissaMko cedA sammadiTThI muNeyaco // "" ( jue ) zrI samayasAra, gA. 229-236, vijArahamArUDho maNorahapapasu bhramai jo cedA / so jiNaNANapahAvI sammAdiTThI muNeyadho // ''~zrI samayasAra. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthira 5 ti-parama nidAna mATe sukha AgaLa ' (48) abAhyaM kevalaM jyotirnirAyAdhamanAmayam / yadatra tatparaM tattvaM zeSaH punarupaplavaH // 157 // abAhya kevala jAti je, nirAmaya nirAbAdha; parama tava tehIM ja ahIM, zeSa upalava bAdha. 157 artha--abAhya evI kevala, nirAbAdha, nirAmaya jyoti je atre che te parama tattva che; bAkI zeSa to upalava che. vivecana "kevala ti te tatva prakAze, zeSa upAya asAro re."--zrI yo. da. sajhA. -4 atre abAhya evI je nirAbAdha ne nirAmaya kevala jJAnajAti che, te ja parama tatva che. te ja amUrta paNAne lIdhe nirAbAdha ane anAmaya che. eTalA mATe ja te parama tatva che. e sivAyanuM bAkI bIjuM badhuMya upalavarUpa che. A jagatamAM je koI parama, satkRSTa, parama tatva hoya che te aMtamAM jhaLahaLI rahelI kevaLa eka jJAna jyoti ja che. e tattva abAhya che, aMtamAM jhaLahaLI rahyuM che. te nirAbAdha che, keI paNa prakAranI bAdhAthI-pIDAthI rahita abAhya kevala che, kAraNa ke te amUrta-arUpI che, eTale tene koI bAdhA spazI ti para zakatI nathI. vaLI te nirAmaya-Amaya-roga rahita, arogI che, tatva bhAvaArogyasaMpanna che. kAraNa ke te arUpI-amUrta che. Ama nirA bAdha ne nirAmaya hovAthI te parama sukhamaya, parama AnaMdamaya che. kaI paNa bAdhA-pIDA vinAne ane roga vinAno savastha manuSya jema potAnA sahaja (Normal & Natural ) kudaratI saMpUrNa Arogyamaya svarUpamAM dIpI nIkaLI pUrNa khuzamIjAjamAM-AnaMdollAsamAM dekhAya che, tema kaI paNa prakAranI bAdhAthI ne rogathI rahita, evI A kevala jJAna jyoti pitAnA sahaja saMpUrNa avyAbAdha Arogyamaya-svAdhyamaya svarUpamAM prakAzI nIkaLI parama nirbhaya sukhamaya-parama AnaMdamaya dIse che. A avyAbAdha Arogyamaya evA sahajAnmasvarUpe sthita kevala eka jJAnajyotija parama tatva che. neti neti " ema bIjuM badhuMya bAdhya bAdha karatAM, te chevaTa-parama abAdhya anubhavarUpa rahe che, vRtti -avA-abAhya, Antara, viruMkevala, eka, DotiH-ti, jJAna, anAvAyaManAbAdha-amUrtatAthI, pIDArahita, anAmayaM-anAmaya, aregI,-eTalA mATe ja, catra-je atrelokamAM, taiAM taravaM-te paraM tattva ve che,sadA tathAbhAvane lIdhe, zeSaH punA-zeSa-bAkIne puna: vaDhavA-upalava che, tathAravArUpe bhAvathI. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - eka aka teTalA mATe te parama che, athavA enAthI para--moTuM koI nathI. e ja sarvotkRSTa che, e ja sarvottama che, teTalA mATe te parama che. ane tyAM kevala mAtra, eka, zuddha, advaita evI te jJAnati ja che, eka citanya camatkAra zivAya bIjuM kAMI nathI. "akhaMDa anAkula ne anaMta evI te parama ti aMdaramAM ne bahAramAM sadA sahaja vilasI rahI che, caitanyanA uchALAthI te nirbhara heI, mIThAnA gAMgaDAnI peThe sadAkAla ekarasane AlaMbe che." *mIThAne gAMgaDe game tyAMthI cAkho paNa sadA eka lavaNarasarUpa ja lAge che, tema A caitanyaghana jJAnajyoti sadA eka caitanyarasarUpaja anubhavAya che. "zuddha buddha caitanyaghana, svayaMti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM? kara vicAra te pAma."--zrI AtmasiddhijI. ane AvuM A parama tirmaya tatva abAhya che, aMtaramAM ja varte che, AtmAmAM ja sthita che, pitAmAM ja rahe che, AtmAthI bA-hAra nathI. e AtmAnuM aMtastatva che, ane te ja pitAnuM che. te kaMI hAra khALavA javAnI parama nidhAna jarUra nathI. te to AtmAmAM ja raheluM hoI, AtmAmAMthI ja oLakhIne pragaTa mukha khoLI kADhavAnuM che. paraMtu kasturI jema mRganI nAbhimAM ja che, paNa AgaLa ajJAna mRgane tenuM bhAna nahiM hovAthI te DhaMDhavA mATe bIje doDe che! tema ajJAnI jIvane A parama tatva je potAnA AtmAnI aMdaramAM ja raheluM che, je AtmA pote ja che, tenuM bhAna nahiM hovAthI, te tenI zodhamAM hAra bhamyA kare che. paNa aMtarmukha thaI potAnI aMdara avaloka nathI ! Ama parama nidhAna je pragaTa mukha AgaLa rahyo che, tene A ajJAnI jagata ulaMghI jAya che ! ne tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che ! "keDe chokaruM ne zodhavA cAlI" enA jevo ghATa thAya che! khule khajAno Ave che, tyAM AMkhe mIMcIne cAlatA, chatI AMkhe AMdhaLA banelA mUrkha janonA jevI A vAta bane che! teo nikaLyA'tA to khajAno zodhavA, paNa jyAM khajAne Ave che, tyAM "AMdhaLA zI rIte cAlatA haze te joIe to kharA !" ema tukko UThatAM teo AMkhe mIMcIne cAlavAne akhataro kare che ! ema karatAM teo khajAne ulladhI jAya che-TapI jAya che ! ane te zodhavA mATe AgaLa doDyA jAya che. paNa pragaTa meDhA AgaLa ughADo paDelo khajAno dekhatA nathI tema anaMta jJAna-darzanacAritra-vIrya--AnaMda Adi guNaratnano parama nidhAna, sauthI moTAmAM moTo ne kiMmatImAM 4 akhaNDitamanAkulaM jvaladanantamantarbahi-mahaH paramamastu naH sahajamudvilAsaM sadA / ciducchalananirbharaM sakalakAlamAlambate, yadekarasasamullasallavaNakhilyalIlAyitaM // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArakalaza. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : kama Adi AtmAthI bAhya (481) kiMmatI khajAne, e A AtmA mukha AgaLa pragaTa ughADe paDyo che-sAva khule paDyo che, chatAM A ajJAnI jagata aMdhanI jema tene ullughI jAya che! te Ama kare che tenuM kAraNa tene A parama jJAnatine prakAza sAMpaDyA nathI te che, eTale ajJAnarUpa aMdhakAra vyApI rahyo hoI, te bicArUM A parama nidhAna dekhatuM nathI, ane "adho aMdha palAya" AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA deDatA hoya evI ceSTA kare che ! parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ullaMghI he jAya.....jinesara ! jayoti vinA juo ! jagadIzanI, aMdha aMdha palAya...jinesara ! dharma " -zrI AnaMdaghanajI. paNa A gadaSTivALA samyagdaSTi puruSane to abAhya evI AMtaru tinuM pragaTa darzana thayuM che, jagadIzanI jAtino prakAza sAMpaDyo che, eTale teNe to A parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" dIThe che. evA samyagdaSTi puruSane te potAnI pUrva ajJAna avasthAnuM smaraNa thatAM potAnA pratye hasavuM Ave che ! te vicAre che ke "A5 A5rka bhUla gayA!" pote pitAne bhUlI gaye enAthI te bIjuM moTuM aMdhera kayuM? e pharI pharI yAda karatAM karatAM amane hasavuM Ave che. paNa have te ame pharIthI nahiM bhUlIe ! parama bhAvagI zrImada rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika vacane kahyA che ke "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA adheira ? sumara sumara aba hasata che, nahiM bhUge phera, "-zrImad rAjacaMdrajI. A kerala jJAnati ja abAha che, bAkI bIjuM badhuMya bAhya che; arthAta karma, nokarma Adi AmAthI bAhya che, tene AtmAmAM aMta:praveza nathI. kAraNa ke 4 pragaTapaNe anaMta zaktivALI vastu paNa bhale bahAra ALeTyA kare, paNa vatvax "bahirjuThati yadyapi sphuTadanaMtazaktiH svayam , tathApyaparavastuno vizati nAnyavastvantaram / svabhAvaniyataM yataH sakala meva vastvipyate, jayamAtranA krimiTTa mohita: sthita che vastu caikamiha mAnyavastuno, yena tena khalu vastu vastu tat / nizcayo'yamaparo'parasya kaH, kiM karoti hi bahilThanapi / yattu vastu kurute'nya vastuna , kiMcanApi pariNAminaH syaM / vyAvahArikAdazaiva tanmataM, nAnyadasti kimapIha nizcayAt / " - zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasAra kalaza. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (482) cagattisamu ya kaeNma Aphri taranI-khIjI vastunI a Mdara pravezI zakatI nathI, kAraNa ke sakala ja AtmAthI khAdya vastu svabhAvaniyata kahI che, peAtAnA svabhAvathI maryAdita kahI che, teA pachI mADu pAmI te svabhAva pheravavA mATe Akula thai zAne kaleza pAmavAmAM Ave che ? kAraNa ke ahIM koI vastu anya vastunI nathI, tethI vastu te vastu ja che, A nizcaya che. vhAra leATatAM chatAM anya anyanu zu kare che? ane svayaM pariNAmI evI anya vastunuM anya vastu kaMi paNa kare che, te te vyavahAra dRSTithI mAnyuM che, nizcayI tA ahIM khojI kaMi paNu nathI. ' Amaka ADhi AtmAthI khAdya che, teA pachI AtmAnA ane jJAnAvaraNIyAdi karmA, zarIrAdinA tathA rAgadveSAddhi bhAvakane paraspara zA sabaMdha che ? te prasa MgathI atra samajavA mATe sakSepa vicAra ka`nya che. atre zilpInuM-kArIgaranuM dRSTAMta ghaTe cheH-jema kAi seAnI vagere kArIgara kuMDalAdi paradravya pariNAmarUpa karma kare che, hatheADI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNeAvaDekare che, hutheADI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNA grahe che, ane kuMDalAdi nimitte naimikanA phaLarUpe paradravya pariNAmarUpa grAmAdi bhAgave che, paNu aneka ttika vyavahAra dravyapaNAne lIdhe tenAtho anyapaNuM jUdApaNuM hAi tanmaya thatA nathI. tethI nimitta-naimittika bhAva mAtrathI ja temAM ka-katvanA te bhrAtRbhAgyatvane vyavahAra che. tema AtmA paNa puNya-pApAdi pudgala pariNAmarUpa karma kare che, puddagala dravya pariNAmarUpa mana--vacana-kAya karazeAvaDe kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karaNA grahe che, ane puNya pApAdi kalarUpa pudgala vya pariNAmAtmaka sukha du:khAdi bhAgave che, paNa aneka dravyapaNAe karIne tenAthI anyapaNuM-bhinnapaNuM hAi tanmaya thatA nathI. tethI nimitta naimittika bhAva mAtrathI ja temAM katu -karma tyane ne bhAtR-bhAgyatvane vyavahAra che. ane jema te ja kArIgara kAma karavAne icchatA satA, ceSTAne anurUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, ane ceSTAne anurUpa du:khalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karma phaLa lAgave che, ane eka dravyapaNAe karIne tenAthI ananyapaNuMpariNAma-pari* abhinnapaNuM hAi tanmaya thAya che, tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI NAmI nizcaya temAM ja katuM-karmatvanA ne lAtR bhAgyatvanA nizcaya che. tema AtmA paNa karavA icchatA sattA, ceSTArUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, *** jaha sippio u kammaM kuvvada Na ya so u tammao hoi / taha jIvovi ya kammaM kuvvadi Na ya sammoroph // " (AdhAra mATe jIe) zrI samayasAra gA. 34-355 ane zrI amRtacadrAcAryanI TIkA. Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi khaDI ane bhIMta, AtmAnuM zuddha svarUpa (483) ceSTArUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNAe karIne tenAthI ananyapaNuM-abhinnapaNuM hoI tanmaya thAya che. tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI temAM ja kartakasvano ne bhetR-bhegyatvano nizcaya che. Ama dravya karma sAthe jIvane vyavahArathI nimitta-nemittika saMbaMdha che. ane azuddha nizcayathI bhAvakama sAthe pariNAma-pariNAmI saMbaMdha che. paNa zuddha nizcaya nayathI te AtmA sarva karma, kalaMka-paMkathI rahita e zuddha svabhAvI "deva svayaM zAzvata' che. vaLI jema bhIMta para hAra lagADelI khaDI bhIMtarUpa nathI, bhIMtathI bAgha che, bhIMtathI jUrI che, eTale khaDI bhIMtanI nathI, khaDI te khaDI ja che; tema jJAyaka evA AtmAnuM vyavahArathI pudagalAdi dravya ya che, paNa te jJAyaka zeyathI bAA che, khaDI ane zeyathI jUde che, eTale te jJAyaka ya evA paradravyane nathI, jJAyaka bhIMtanuM daSTAMta te jJAyaka ja che, ema nizcaya che. jema veta guNavALI khaDIne svabhAva bhItine veta karavAno che, tema jJAnaguNuvALA AtmAne svabhAva zeyane jANavAne che. khaDI jema vyavahArathI bhIMtarUpa paradravyane veta kare che, tethI te kAMI bhIMtanI thaI jatI nathI, arthAta bhIMtarUpa banI jatI nathI, paNa nizcayathI khaDInI khaDI ja rahe che, tema AtmA paNa vyavahArathI ya evA paravyane jANe che, tethI te kAMI paradravyane thaI jatuM nathI, arthAt paradravyarUpa banI jatuM nathI, paNa nizcayathI jJAyakane zAyaka ja rahe che. kAraNake eja ene svabhAva che. (AdhAra mATe juo samayasAra gA. 356-365 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA). "jaha seDiyA du Na parassa seDiyA seDiyA ya sA hoi| tad nAno Tu ja vararasa gALo gALavo to du -zrI samayasAra " bhAva saMgajA karma udayAgatA, karama navi jIva navi mUla te navi chatA; khaDIyathI bhItimAM jema hAe vetatA, bhIti navi khaDIya navi teha bramasaMgatA; deha navi vacana navi jIva navi citta che, kama navi rAga navi zreSa na vicitta che; puli bhAva pudgalapaNe pariName, dravya navi jUo jUo eka have kime. " -zrI yazovijayajI kRta sADA tra) gA. sta. ane jJAyakapaNuM AtmAno svabhAva hoI te vizvane prakAze che, tethI te kAMI vizvarUpa thaI jato nathI-vizvaprakAzaka "caMdra bhUmirUpa thatuM nathI" tema (juo pR. 75). jJAna seyane sadA jANe che, paNa ya kadI tenuM thatuM nathI. Ama -jJAyaka saMbaMdhanI vyavasthA che. jJAna svabhAvI Atma svarUpasthita rahI vizvarUpa zeyane jANe che-Ama jIva deha nathI, vacana nathI, mana nathI, karma nathI, rAga nathI, dveSa nathI, pudagala nathI, ke anya dravyarUpa nathI. jIva A sarvathI jUda che-bhinna che. A sarva te bAhya bhAve che, Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (484) akhAdya eka kevalajJAnayeAti ja AtmAne A AtmA akhaddhatkRSTa, ananya, niyata, phruTaneTa pR. 72 ) thALaSTisamuccaya bhAva che; kAraNa ke nizrcayathI-zuddhanayathI avizeSa ne asaMyukta che. ( jue gAthA, " deha pratye jevA vastranA sabaMdha che teve! AtmA pratye jeNe phreDanA saMbaMdha yathAtathya dIThA che, myAna pratye taravArane jevA sabaMdha che tevA dehu pratye jeNe AtmAnA sabaMdha dIThA che, abhaddhapruSTa AtmA jeNe anubhavyeA che, te mahat puruSane jIvana ane maraNu khanne samAna che. "zrImad rAjacaMdrajI, svarUpa (1) anAdi khadha paryAyanI apekSAe AtmA advaitkRSTa che, chatAM ekAMte pudgalathI aspRzya evA AtmasvabhAvane apekSIne AtmA jalamAM kamalanI jema adspaSTa che. (2) naranarakAdi anyAnya paryAya dhAraNa karyothI anyarUpa chatAM satra AtmAnuM zudde akhaMDa evA AtmasvabhAvanI apekSAe, ghaTa Adi sarva paryAyamAM vatA akhaMDita kRttikA svabhAvanI jema, AtmA ananya che. ( 3 ) samudranI jema AtmAnA vRddhi-hAni paryAyathI aniyata chatAM, samudrasvabhAva jevA nitya vyavasthita AtmavabhAvanI apekSAe AtmA niyata che. ( 4 ) bhArI, pILu, cIkaNuM ema seAnuM aneka paryAyarUpa dIse che, paNa paryAyaSTi na daIe ne dravyadRSTithI joIe teA eka abhaMga se'nuM ja dekhAya che. tema poya STithI AtmA jJAnada nAdi aneka paryAyavizeSarUpa dIse che, paNa avazeSa evA AtmasvabhAvane apekSIne joie ne nirvikalpa rasanuM pAna karIe teA zuddha nirajana eka AtmA ja bhAyamAna thAya che. ( 5 ) jema agnisayege prApta uSNatva paryAyanI apekSAe jalamAM uSNupaNAnuM saMyuktapaNuM che chatAM, ekAMte jalanA zIta svabhAvanI apekSAe tevuM sayuktapaNuM nathI; tema karmo sace ge prApta mAhaparyAyanI apekSAe AtmAnu mAhasa yukta paNuM che, chatAM ekAMte AtmAno svayaM edhabIja svabhAvanI apekSAe tevuM sayuktapaNuM nathI, arthAt AtmA asayukta che. Ama paryAyaSTi cheDI dai, zuddha dravya draSTithI jotAM AtmA akhaddhatkRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. ( AdhAra mATe jIe samayasAraTIkA gA. 14-15 ) " bhArI pILe! cIkaghe!, kanaka aneka taraMga ka paryAya che na dIe, ekaja kanaka abhaMga re....dharama parama aranAthane darazana jJAna caraNuthakI, alakha svarUpa aneka re; nirvikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re....dharama0 '-zrI AnaMdaghanajI AvI zuddha, nira Mjana, eka, advaita evI kevala jJAnaaAti ja amAthuM che, AtmAnuM parama evu atastattva che. e zivAyanA zeSa bhAvA tA bAhya che, AtmAthI Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : "go me lAvo -bAkI badhe upava (485) para che, ne te upakhavarUpa che. upaplava eTale aMdhAdhuMdhI, Aphata, bAkI badhe Apatti, dubhogya, vinna, bhaya, kSe-khaLabhaLATa, ariSTa, graha ItyAdi. upaplava kevala jJAnajAti zivAyanA je je bhAva che-parabhAva che, te te kharekhara ! upavarUpa ja che. jema koI paracakanA AkramaNathI nagaramAM upaplava macI rahe, aMdhAdhu dhI phelAI jAya, khaLabhaLATa vyApI jAya, nAzabhAga thaI rahe, saMpatti lUMTAI jAya, ne vipattino pAra rahe nahiM; tema paravastunA AkramaNathI A caitanyamaya puruSanA caitanyapuramAM upalava mace che, Atmapradeza parispaMdarUpa saMkSebha upaje che, ajJAnanI aMdhAdhuMdhI vyApe che, AtmAnA jJAna-darzanAdi guNaratnane khajAna lUMTAya che, ane anaMta bhavaparibhramaNarUpa Apattine pAra raheto nathI. "pArako paTho vinAza kare" te kahevata atra sAcI paDe che ! " paraH praviSTaH kurute vinAzam , lokoktireSA na mRSeti manye / nirA vajumirara phri jiM, jJAnAtamano no samApi ma " zAMtasudhArasa, A karmAdi parabhAva te bAhya bhAvo che, kharekhara ! para che-arthAta zatrunuM kAma karatA hovAthI "para" che, AtmAnA bhAvazatru che. paramArthathI AtmAne enI sAthe kAMI levAdevA nathI. paNa anAdi adhyAsanI kuvAsanAthI temAM ahaMva-mamatva karIne te baMdhAya che. te eTale sudhI ke papariNatinA rAgI paNe, te pararasanA raMgathI rakta thAya che, pararasaraMge raMgAI jAya che, ane 5rane grAhaka tathA rakSaka banI parAgamAM Asakta bane che! A paraMpariNatinA raMgathI ja A jIva anaMta duHkha pAme che. eTale A parabhAvarUpa pacakanuM AkramaNa kharekhara ! upapalavarUpa che, Aphata che, Apatti che, durbhAgyarUpa che, vijJarUpa-bAdhArUpa che, ariSTa-anirUpa che, praharUpa che, aMdhAdhuMdhIrUpa che. "para pariNati rAgI paze, para rasa raMge rakta re; para grAhaka rakSakapaNe, parabhege Asakta re jagatAraka prabhu vinavuM." zrI devacaMdrajI. " ego me sAsao appA jJAnadaMsaNalakkhaNo / roNA vA imAvA nave raMgovALar "-zrI ASa vacana. paNa jene kevala jJAtine prakAza sAMpaDyo che, e samyagdaSTi jIva te ema bhAve che ke-jJAnadazana lakSaNavALo eka zAzvata AtmA ja mahAre che, bAkInA saMjogalakSaNa bhAva to bAhya che-AtmabAhA che, hArA AtmAne tenI go me sAro sAthe kaMI levAdevA nathI-kaMI nisbata nathI. ema samajI te parapariNati " tyaje che, ne AtmapariNatine bhaje che; paramAtamasvarUpa zuddha vajAti tanA bahamAnamAM tallIna banI, virasa evA vijAti parabhAva rasane choDI de che, ne sarasa evA svasvarUpa rasanA pAnathI pIna-puSTa thAya che, dhIMgAdhaDa bane che Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) 66 zuddha svAti tattvane, bahumAne taddona re; te vijAti rasatA tajI, svasvarUpa rasa pIna re....jagatAraka0 ... zrI devaca'jI. . 4 ane AvA kevalajJAna-jyotirmaya parama AtmatattvanuM jene darzana sAMpaDayuM che, AtmasAkSAtkAra thayA che, evA samyagdaSTi puruSane pachI koi paNa prakArane sazayanA aMza paNa rahetA nathI. jJAna tihAM zaMkA nahi thAya. ' jema sUrya nA kiraNusamUha prasaratAM aMdhakAra rahetA nathI, tema paramAtmadarzana thaye leza pazu saMzaya rahetA nathI, sarvathA parama niHza MkatA-nirbhayatA varte che, ane 'duHkha dohaga dUre DhaLe' che. kAraNa ke jyAM zaMkA che tyAM ja saMtApa che, ane jyAM jJAna che tyAM zaMkA nathI. 66 " jayAM zaMkA tyAM gaNu saMtApa, jJAna tihAM zaMkA nahi' thApa. "--zrImad rAjacaMdrajI. darazana dIThe jinataNeA re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM 2, aMdhakAra pratiSedha...vimala. '--zrI Ana dhanajI. evuM ni:zaMka sahajAtmasvarUpanuM darzIna thatAM parama niyapaNAne prApta thayelA mahAtmA anubhavajJAnI samyagdaSTionA AvA parama dhanya ugAra nIkaLI paDe che: " mAraga sAcA mila gayA chUTa gaye sadeha; hAtA se| teA jala gayA, bhinna kayA nija deha. ' yogadaSTisamAya " ogaNIsase' ne suDatAlIse, samakita zuddha prakAzyu 2; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyu 2. dhanya divasa A aheA ! jAgI je re zAMti apUrva re, "--zrAmad rAjacaMdrajI. 66 du:kha doDhaLa dUra TaLyA re, sukha saMpadajI bheTa; dhIMga dhaNI mAthe kriyA re, kuNu gaje nara beTa ? vimala jina dIThA leAyaNu Aja, mhArA sijhayAM vAMcchita kAja, amiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe kAya; zAMtasudhArasa jhIlatI re, nirakhata tRti na hAya....vimala. '-zrI Ana dhanajI. evaM vivekino dhIrAH pratyAhAraparAyaNAH / dharmabAdhAparityAgayatnavantazca tattvataH // 158 // vRtti:-vak--ema, ukta nIti pramANe, vivezina:-A vivekI, dhIrAH-dhIra, acapala, prasthAdhAravA:-ukta lakSaguvALA pratyAhArapradhAna, tathA-te prakAre, dharmavAdhAritsyAyanavantazcaane dhabAdhAnA parityAgamAM yatnavata, tattvata:-tattvathI, ema ukta nItithI vivekavarDa karIne parizuddhine lIdhe tattvathI-paramArthathI. kAraNa ke te khinna thipaNAthakI uttama zrutapradhAna hAi ema AlAge che. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 487 ) sthiSTi : vikhyAti-"anubhava haMsa zuM che ?' ema vivekI dhIra A, pratyAhAra karaMta, tattvathI dharmabAdhanA, tyAre prayatnavaMta. 158 artha ema vivekI evA e dhIrajane tevA prakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, ane tatvathI dharmabAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe vivekI evA A dhIra-acapala jane ukta lakSaNavALA pratyAhAramAM tatpara hoya che, ane te vivekathI upajelI parizuddhine lIdhe teo tavathIparamArthathI dharmanI bAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. te A prakAre - vivekakhyAti uparamAM sva-para bhAvane spaSTa viveka batAvyuM ke deha-gRhAdi bhAva bAhya che, mRgajaLAdi jevA anitya, azaraNa ne azuci che, para che-pArakA che, potAnA nathI. ane nirAbAdha nirAmaya evI kevala eka jJAnajyoti ja abAhya che; zAzvata, zaraNarUpa ne zuci bhAva che; AtmIya-pitAno che, pArake nathI; ane e ja parama tatva che, bAkI bIjuM badhuMya upappavarUpa-AphatarUpa--aMdhAdhuMdhIrUpa che. mATe eka A kevalajJAnajyoti ja Adeya che, grahaNa karavA yogya che, bAkI bIjuM badhuMya heya che- tyAga karavA gya che. bhUlathI ghebane gherathI pArakuM vastra AvI gayuM hoya te tenA mULa dhaNIne pAchuM ApI devuM joIe, e nyAye pramANika vivekI samyagdaSTi puruSa ema jANe che ke A sarva parabhAvano-paravastune mahAre tyAga karI devo joIe, temAM neharUpa "AsaktithI huM baMdhAyo chuM, mATe hAre te Asakti choDI devI joIe. kAraNa ke dehamAM svabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaya joDe che, svAtmAmAM Atmabuddhi e dehathI AtmAne vije che-vikhUTo pADe che. dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che, mATe huM dehAdimAM AtmabuddhirUpa dehAdhyAsa choDI daI AtmAmAM ja Atmabuddhi karUM. (juo pR. 302). Ama sva-parabhAvano viveka upaja hovAthI, bhedajJAna pragaTayuM hovAthI, zuddha AtmajJAna thayuM hovAthI, tene nirmala AtmAnubhava sAMpaDe che. eTale-"bhUta, vartamAna 4 "bhUtaM bhAntamabhUtameva rabhasA nirbhidya baMdhaM sudhI yadyantaH kila ko'pyaho kalayati vyAhatya mohaM haThAt / AtmAtmAnubhavaikagamyamahimA vyakto'yamAste dhruvaM, nityaM karmakalaGkapaGkavikalo devaH svayaM zAzvataH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAra kalaza. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (488 ) yogadAsabuca ne bhAvI baMdhane ekadama nibhedIne A subuddhivaMta mohane haThathI "anubhava haMsa haThAvI aMtaramAM nihALe che, to eka AtmAnubhavathI ja jene mahimA zuM khare" gamya che evo A pragaTa AmA dhavapaNe "sthita" che, ane te nitya karmakalaMka paMkathI rahita eve svayaM zAzvata deva che'. Ama haMsa jema kSIra-nIrane viveka kare che, dUdha ne pANI jUdA kare che, tema A AtmAnubhavI samyagudaSTi puruSa AtmA-anAtmAno viveka kare che, sva-parane judA pADe che. dehathI jema vastra jAdu che. myAnathI jema talavAra nadI che, tema jaDathI cetanasvarUpa AtmA pragaTa lakSaNe jUda che, ema te anubhave che; sarva avasthAmAM je sadAya nyAro-jUda ne jUda jaNAya che ane je pragaTa citanyamaya svarUpa che, e AtmA te sAkSAt saMvede che. citrazALA nyArI-jUdI che, temAM palaMga nyAre jUda che, temAM seja-pathArI nyArI che, tenI cAdara paNa nyArI che, A paravastu sAthe mahAro saMbaMdha che, emAM mahArI sthApanA karavI-Atmabuddhi karavI jUThI che, ema samajI samyagudaSTi bhedajJAnI puruSa acetanatA bhAva tyAgIne, tyAgI cetana bano, daSTi khelIne dekhe che, te pitAnuM-AtmAnuM svarUpa dekhe che. nija guNa saba nijamAM lakhe, na cakhe paraguNanI rekha re; khIra nIra vivo kare, anubhava haMsa zuM paMkha repaNumuM padapaMkaja pArzvanA." -zrI AnaMdaghanajI. "citrasArI nyArI, parajaka nyAro, seja nyArI, cAdara bhI nyArI, IhAM jUDI merI thapanA; atIta avasthA saina, nidrA vahI keu pana, vidyamAna palaka na, yAmeM aba chapanA zvAsa o supana dau, nidrAkI alaMga bujhe, sUjhe saLa aMga lakhI, Atama darapanA tyAgI bhaya cetana, acetanatAbhAva tyAgI, bhAle daSTi like, saMbhAve rUpa apanA" -kavivara banArasIdAsajI. ane te dekhe che te svarUpa kevuM che? AtmAthI ja, AtmAmAM, AtmAne huM je anubhavuM chuM te huM chuM, 'tatse. nathI napuMsaka, nathI nara, nathI nArI, nathI eka, nathI be, nathI baha, neti neti. jenA abhAve huM suSama-sUto hato, ane jenA sadabhAve huM jAgrata thaye--UDyo, te atIndriya anidezya evo svasaMvedya huM chuM. (juo pR. 280-81) Ama samyagadaSTi puruSane nija svarUpanuM bhAna pragaTatAM anAdinI pramAda nidrA TaLI che, ane samyaga jJAnasudhAradhAma e AtmA jAgyA che ne belI UThe che ke *"yenAtmanA'nubhUye'hamAtmanaivAtmanAtmani / so'haM na tana sA nAsau naiko na dvau na vA bahuH // yadabhAva suSupto'haM yadbhAve vyutthitaH punaH / atIndriyamanirdezyaM tatsvasaMvedyamasmyahaM // " -zrI samAdhizataka. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi ? sasa bhayarahita jJAnInuM parama nizaMkapaNuM (489) "jagata divAkara zrI namIzvara svAma je, tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re lo. jAgye samyagU jJAna sudhArasa dhAma je, chAMDI durjaya mithyA niMda pramAdanI re lo. sahaje pragaTa nija parabhAva viveka je, aMtara Atama Thaharyo sAdhana sAdhave re le. sAthAlaMbI thaI jJAyakatA cheka je, nija pariNati thira nija dharmarasa Thare re le." -zrI devacaMdrajI dhIratA-nirbhayatA. "dhIMga dhaNuM mAthe kiyo re, kuNa gaMje nara eTa? vimala. "zrI AnaMdaghanajI. - A samyagaDhaSTi mahAtmAo AvA vivekI hoya che, eTalA mATe ja dhIra hoya che, acapala-acaMcala hoya che, parama nirbhaya hoya che, kAraNa ke bhaya-caMcalatAnuM kAraNa AtmasvarUpanuM ajJAna che, paNa jene pitAnA svarUpanuM bhAna pragaTyuM che, evA samyagadaSTi puruSo to daDha nizcaya paNe jANe che ke mahAruM kAMI cAlyuM javAnuM nathI, hAruM che te to mahArI pAse ja che, bAkI bIjuM badhuMya aneruM che. "avadha kayA terA? kayA merA ? terA he so terI pAse, avara sabahI anerA" mATe hAre bhaya che? ciMtA zI? vikalpa zo? sarvathI sarva prakAre huM bhinna chauM, eka kevala zuddha cetanyasvarUpa, paramotkRSTa, acitya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM, tyAM vikSepa che? vikalpa che? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nivikalpa chauM. nija svarUpamaya upayoga karUM chauM. tanmaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 760 AvA samyagUdaSTio ja A parama sAhasa karavAne samartha thAya che ke-"jyAre vaja paDatuM hoya ne bhayathI kaMpAyamAna thatuM leya tene mArga choDatuM hoya, tyAre nisarga - nirbhayatAthI sarva ja zaMkA choDI daI, teo svayaM potAne na haNI sapta bhayarahita zakAya evA avadha jJAnadeharUpa jANatA hoI bodhathI yuta thatA jJAnInuM parama nathI." (juo pR. 68, kuTaneTa) ane Ama jene jJAnadehamaya nija niHzaMkapaNuM sahajAnmasvarUpane parama akhaMDa nizcaya upaje che evA dhIra samyagdaSTine sAta bhayamAMthI koI paNa prakArane kaMI paNa bhaya rahe nathI. evo te parama ni:zaMka hoya che, kAraNa ke (1-2) sarvathI jUdA evA A * A sAta bhayanuM vistArathI parama mananuM varNana zrI amRtacaMdrAcAryajI(?)kRta paMcAdhyAyImAM ApyuM che. tyAM jijJAsue jevuM. tenuM sArabhUta saMkSepa paNa saMpUrNa varNana zrI amRtacaMdrAcAryajIe parama suMdara rIte atre AdhArarUpa lIdhelA samayasArakalazamAM lalakAryuM che. jemake - DhovA zAzvata gg g nA vivAminacillokN svayameva kevalamayaM yallokayatyekakaH / loko yanna tavAparastava parastasyAsti tadbhIH kuto, nirApha: satataM sAM sa sarva jJAnaM savA viti " ityAdi 62 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 ) gadahisamuca) vivikta AtmAne te sarvathI rahita e A eka zAzvata leka che. evA A kevala caitanya lokone ekAkI svayameva je anubhave che, ane A apara loka ke para loka hAro nathI ema je ciMtave che, tene te IhalekabhIti ke paroklIti kayAMthI hoya? Ama satata niHzaMka evo jJAnI to svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. (3) nibhedapaNe udita-udaya pAmelA evA vedya-vedakanA balathI eka acala evuM jJAna sadA anAkula nathI je svayaM vedAya che, te A ekaja vedanA che, bIjI AvI paDelI vedanA hoyaja nahiM, tethI jJAnIne te vedanAbhIti kayAMthI hoya? (4) je "sat " che te nizcaya nAza pAmatuM nathI, evI pragaTa vastu sthiti che ane jJAna svayameva sat che, to pachI enuM bIjAothI zuM trANa karAyuM che? eTalA mATe enuM atrANa evuM kaMI nathI, to pachI te agANuM bhIti jJAnIne kyAMthI hoya ? (5) "sva rUpa" eja kharekhara ! vasatunI parama gupti che, kAraNa ke svarUpamAM koI paNa bIjo pravezavA zaktA nathI, ane akRta-akRtrima evuM sahaja jJAnaja svarUpa che. eTale pachI enI agupti kaI hoya nahiM. tethI agupti bhIti jJAnIne kayAMthI hoya? (6) prANanA uchedane maraNa kahe che, ane A AtmAnA prANa to nizcayathI jJAna che. te svayameva zAzvatatAe karIne kadI paNa ue dAtuM nathI, ethI karIne tenuM maraNa kaMI hoya nahiM, te pachI jJAnIne mRtyubhIti kyAMthI hoya? (7) eka evuM jJAna anAdianaMta ne acala che, ane e kharekhara ! svata:siddha che. game tyAM A sadaiva ja che, ane bIjAno-dvitIyano udaya nathI. tethI Akasmika evuM kAMI atre hAya nahiM. te Akasmika bhIti jJAnIne kyAMthI hoya? satata ni:zaMka e jJAnI te ravayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. - Ama IhalokAdi sAta bhaya jene TaLyA che, evo samyagadaSTi jJAnI to sadA parama nirbhaya, parama ni:zaMka ja hoya che. bhayane ja bhaya lAgI temanAthI dUra bhAgI jAya che ! pratyAhAra, papariNAmikatA che, je tuja pugala bhega he mitta jaDa cala jaganI eThano, na ghaTe tujane bhega he mita! "zrI devacaMdrajI. samaggadaSTi puruSa AvA vivekI ne dhIra hoya che, teTalA mATe ja teo pratyAhAramAM tatpara bane che, arthAta viSayavikAramAM idriya joDatA nathI, viSayavikAramAMthI indriyane pratyAhuta kare che-pAchI kheMcI le che, parabhAvamAMthI AtmAne pAcho sakaLa jagat vALI cittasvarUpane anukArI kare che, para pariNatine vamI Atmate eThava" pariNatimAM rame che. teo potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke-he Atman ! he mitra! je tuM pudagalaga kare che, te paraparitipaNuM che, * " sammadiThThI jIvA NissaMkA hoMti nibbhayA tenn| sAmavizvamukya rahA taddA Tu LirahevA "- zrI samayasAra, Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda : pratyAhAra-viSayavAsanA tyAge cetana ! ? (491) marapariNatibhAva che. A jaDa ne cala jagatanI eka che mitra! tane bhega ghaTatA nathI. A pula sarva chae anaMta vAra bhegavIne mUkI dIdhelA che, te teonA ucchiSTa bhejana jevA che, eTha jevA che. AvI pragaTa azucirUpa eTha koNa khAya ? ne pitAnA parama zuci AtmasvarUpane koNa bhraSTa kare? vaLI he cetana ! A pudagalabhega anitya che, kSaNavivaMsI che. je pogalika viSayabhega sarasa ne priya lAgatA hatA, te kSaNavAramAM virasa ane apriya thaI paDe che, kAraNa ke rUpa-rasa-gaMdha-varNanA vipariNAmathI puddagalamAM tevA tevA vikAra-pheraphAra thayA ja kare che. rAjasaMpadAthI ke vargasaMpadAthI prApta thatA bhega paNa durgadhI kanna jevA che, mATe nitya sarasa evA cetanyarasamaya nijAnmasvarUpane AsvAda cheDIne tevA anitya virasa pudgala kadane koNa cAkhe? "karo sAcA raMga jinezva, saMsAra viraMga sahu anya re; surapati narapati saMpadA, te te duragaMdhi kadanna rekara sAcA AstAga jina guNarasa ramI, viSaya vikAra virU5 re, viNa samakita mata abhila, jiNe cAkhe zuddha svarUpa re.....karo sAcA "--zrI devacaMdrajI. pAMca indriyanA viSayoga pariNAme atyaMta duHkhadAyI che. "je ApAtamA-AraMbha mAtre sukhadAyaka lAge che, te viSayoga vipAke kipAka phala jevA dAruNa pariNAmI che. A bhega kharekhara ! sApanI pheNa jevA AtmaghAtI che. viSayamAM ne viSayavAsanA kAlakUTa viSamAM meru ne sarSava jeTaluM aMtara che." ekeka indriyane tyAga cetana!" paravazapaNAthI hAthI Adine prApta thatA A pratyakSa bhayaMkara pariNAma tuM je ! (juo. pR. 318-319) to pachI pAMca indriyanA prabaLapaNAthI to keTaluM badhuM duHkha thAya? mATe he saccidAnaMda Atman ! tuM viSayavAsanA cheDIne nija svabhAvamAM sthiti kara ! vaLI he cetana ! A anAdi saMsAramAM teM aneka vAra devalokAdinA anaMta sukha bhogavyA, chatAM tane tRmi upajI nathI, ane haju bhUkhALavAnI jema jANe koI divasa dIThA na hoya ema tuM A manuSyalakanA tuccha kAmaganI vAMchA kare che. te tethI tane zI rIte tRpti upajaze ? sAgarajalathI je tRSA nathI chIpI, te gAgarajalathI kema chIpaze? pANInA pUrathI samudra kaI rIte tRpti pAme, iMdhanothI agni tRpti pAme, paNa ati cirakALa bhogavela anaMta kAmagathI paNa prANI tRpti pAmato nathI, mATe AvA tRNuM-tApa upajAvanArA dAruNa viSayasukhathI saryuM x-Ama A pudagalaga sarvathA azuci, anitya, duHkhamaya ane tRSNatApa upajAvanAra che. ane hAruM svarUpa to he cetana ! parama zuci, nitya, parama sukhamaya, ne AtmatRptijanya parama zAMti upajAvanAruM che, mATe have tuM para pariNatirasarUpa pudagala bheganI Asakti choDI de, ne svasvarUparasanA bhegano AsvAda le ! * vizeSa AdhAra mATe juo jJAnAva, adhyAtmasAra Adi graMtharatno. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 492) gadaSTisamusthiya "tyAgIne sahu para pariNatirasa rIjha je, jAgI che nija Atama anubhava ISTatA re le saheje chUTI Azrava bhAvanI cAla je, jAlima e pragaTI che saMvara ziSTatA re lo. " -zrI devacaMdrajI ItyAdi prakAre viSayomAMthI idrine pAchI kheMcanArA A samyagdaSTi jegIjanane bhoga pratye atyaMta anAsakti ja hoya che, parama vairAgya ja vate che, kAraNa ke...(1) jenuM mana mUMge anAhata nAda sAMbhaLI rahyuM che, evA A jogIjanane AvA jogIne kephilano kala svara kema AnaMda Ape ? anubhUti naTIe lalakArelA bhega kema game? priya saMgItamAM je rata thayA che, te kAminInA kemala karakaMkaNanA avAjathI kema ghaNayamAna thAya? (2) avinAzI ne nisarga-nirmala evA svarUpane je dekhe che, te yogIpuruSane nAzavaMta ne zuka-zeNitathI upajeluM rUpa kema game? (3) zIla saurabhathI je prasanna thAya che, tene kastUrI-caMdanAdi sugaMdhI dravyathI kema AnaMda upaje ? kAraNa ke bIjI sudhI to jhAjhIvAra TakatI nathI, vAyuthI zIrgha UDI jAya che, paNa zIlasaurabha te lAMbo vakhata upayogamAM Ave che ane tene vibhAvarUpa vAyaro harI zakatuM nathI. (4) jenuM mana satata avikArI evA navamA zAMta rasamAM magna thayuM che, te yogIjana AraMbhe sukharUpa paNa pariNAme vasamA evA rasothI kema rIe? je madhura rasane cAkhatAM rasalapInI rasanAmAMthI rasa paDe che-jIbhamAM pAchuM chuTe che, te rasane bhayaMkara vipAka ciMtavatAM A viraktajanonI AMkhamAMthI pANI paDe che- aAMsu Ave che. (5) jyAM guNapux bIchAvelA che evI nimala suvikaparUpa taLAImAM je dhRti-patnIne AliMgIne sUtA che, te samadaSTijano bAhya sparzamAM kema rata thAya? Ama A lokanA viSayo A viraktacita samyagRhaNi janene AnaMdadAyI thatA nathI. are ! A mahAnubhAve paramAnaMdarasanuM pAna karIne dhIMgAdhaDabA banI eTalA badhA ALasu banI gayA che, ke teo paraloka sukhamAM paNa ni:spRha hoya che ! dharmayatanA AvA vivekI dhIra ne viSayavirata samyagadaSTi mahAjana dharma bAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. AtmadharmamAM jema bAdhA na upaje tema pravartavA teo satata yatnazIla rahe che, arthAta jema bane tema AtmapariNatimAM vartavA prayAsa kare che, parabhAvamAMthI x " iha ye guNapuSpapUrite, dhRtipatnImupaguhya zerate / vimaNe puvihatara, vahiM karatA mavaMtu te che tadime viSayAH kilaihikA, na mude ke'pi virktcetsaam| paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnaMdaralAlasA amI // " (ItyAdi AdhArarUpa hRdayaMgama varNana mATe juo) adhyAtmasAra vairAgya adhikAra Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda idhamane marma-dharmanuM vAstavika svarUpa (493) AtmAne pratyAhata karI-pAcho kheMcI laI, te svabhAvarUpa dharmamAM sthiti karavA prayatna kare che, ne temAM bAdhA-hAni AvavA detA nathI. parama dharmamUrti zrImada rAjacaMdrajIe pitAne tAdazya AtmAnubhava Alekhe che ke - "eka AtmapariNati zivAyanA bIjA je viSaye tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. x x x acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja citecchA rahe che. x x eka AtmapariNAma zivAya sarva bIjAM pariNAmane viSe udAsInapaNuM varte che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka kalya. dharma eTale vastune svabhAva-'varaghurAvo ghaNo' vastuno svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadharma. jJAna-darzana-cAritra athavA kelkIrNa eka zuddha jJAyaka bhAva e AtmAne svabhAva che, mATe temAM vartavuM te ja dharma eTale? vAstavika kharekharo dharma che. athavA zrI pravacanasAramAM kahyuM che tema "cAritra e ja dharma che, je dharma che te sAmya che, ane je sAmya che te moha-kSobha vinAno AtmAne pariNAma che." AmAM "ravarUpamAM kacaraNa te cAritra che, arthAta svasamayapravRtti te cAritra che. te ja varatusvabhAvapaNAthI dharma che. athaoNtu zuddha caitanya prakAzana te dharma che. ane te ja yathAvasthita AtmaguNapaNAthI sAmya che. ane sAmya te darzanamohanIya ne cAritramohanIyanA udayathI upajatA samasta maha-kSebhanA abhAvathI atyaMta nivikAra evo jIvane pariNAma che." Ama cAritra, dharma ne sAmya e traNe ekAWvAcaka che. Ama AtmAnuM jJAna, AtmAnuM darzana, ne AtmAnuM cAritra-e ratnatrayIrUpa zuddha AtmadharmamAM jema bAdhA na pahoMce, tema vartavAne samyagadaSTi jIva satata upaga rAkhe che. tAtparya ke jema bane tema AtmA zuddha upagamAM sthiti kare tema karavA mathe che. dharmanuM vAstavika svarUpa e ja che. bAkI thavahAradharmanA prakAro paNa je uparokta nizcayarUpa bhAvadharmanA sAdhaka thatA hoya to ja bhalA che, rUDA che,-bhAva vinA te e badhAya phegaTa che. (juo pR. 244-245) sakala jagata "dharama dharama" karatuM phare che, paNa te dharmane marma jANatuM nathI. te to koI viralA ja jANe che. dharmane marma te upara kahyo te-AtmasvabhAvamAM vartavuM te che. je dehAdhyAsa chUTe, dehamAMthI Atmabuddhi x "svarUpe caraNaM cAritraM svasamayapravRttirityarthaH / tadeva vastusvabhAvatvAddharmaH / zaddha caitanyaprakAzanamityarthaH / tadeva ca yathAvasthitAtmaguNatvAtsAmyam / sAmyaM ta darzanacAritramohanIyodayApAditasamastamohakSobhAbhAvAdatyantanirvikAro jIvasya pariNAmaH / " zrI amRtacaMdrAcAryajIta pravacanasAra TakA. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 494 ) yogaSTisamuccaya jAya ne AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya, te tu karmanA kartA ane bheAktA pazu nathI-~~ e ja dharmane! marma che. Ama AtmAnuM svasvabhAvamAM vavuM te dhama che, ane vibhAvamAM vavuM te adhama che. je vibhAva che te naimittika che--nimittathI utpanna thAya che, ane te nimitta viSayasa'gArdika che. A azuddha nimittathI AtmA saMsAramAM sa'sare che--rajhaLe che, ane parabhAvanA kartA thAya che. paNa jyAre A zuddha buddha caitanyaghana AtmA zuddha nimittamAM rame che, tyAre te nija bhAvanA kartA thAya che. << " chUTe dehAdhyAsa tA, tu koM nahiM. ka; tu bhAktA nahi tehane, e ja dharmanA ma. ''zrI Atmasiddhi pAriNAmika je dharma tamArA, teve amaceA dharma; zraddhA bhAsana ramaNu viyeAge, vaLagye vibhAva adha. ...re svAmI ! vinaliye mana rage. jehu vibhAva teha naimittika, saMtati bhAva anAdika paranimitta viSayasa'gArdika, hAya sayeAge sAdi...re svAmI !~ azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA paranA; zuddha nimitta rame jakha cihnana, kartA bhAktA gharane ...... '--zrI devaca Avu... dharma-adharma nu parama sArabhUta paramArtha svarUpa jANI sabhyaSTi puruSa vibhAvarUpa adharmanA nimittonA tyAga kare che, ane svabhAvarUpa dharmanA sAdhaka kAraNeAnesat sAdhanAne Azraya kare che. arthAt samyag jJAna-darzona-carcAtranI * pragaTA teha vRddhinA upAyAnuM avalakhana che; AtmasvarUpanA bAdhaka kAraNAne amAre re ! ' tyaje che ne sAdhaka kAraNeAne bhaje che, ane temAM paNa jene avA zuddha svabhAvarUpa vastu dharma pragaTayA che, evA paramAtmA prabhunI ddaDha Azrayabhakti parama avalaMbanabhUta-AdhArabhUta gaNIne te paramapreme bhaje che. ane te prabhune bhajatAM te, 'he prabhu! he sahajAtmasvarUpa svAmI! Apane jevA zuddha dharma pragaTyo che, tevA zuddha dharma amane pragaTo !' ema niraMtara ajaMpA jApa jape che, te prabhune avalakhatAM parabhAva parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNatA anubhavatAM tenA AtmabhAva pragaTe che. " zrI sImadhara jinavara svAmI, vinataDI avadhArA; zuddha dharma je pragaTyo tumacA, pragaTA tehu amArA re....svAmI ! zuddha deva avalaMbana bhajatAM, parariye parabhAva; smAtamadharma ramaNuM anubhavatAM, pragaTe AtamabhAva ...svAmI ! '"......zrI devaca'jI Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthizaheraH pApasakhA bhega-hisAda pApamaya bhega ( 495 ) ane samyagadaSTinI AvI pravRtti tasavathI-paramArtha thI hoya che, kAraNa ke tene nizcayapaNe graMthibheda thayo che. eTale vivekanI parizuddhine lIdhe te uttama kRtapradhAna hAI ema vicAre che. na hyalakSmIsakhI lakSmIryathAnandAya dhImatAm / tathA pApasakhA loke dehinAM bhogavistaraH // 159 / / alakSmasakhI lakSmI nade, dhImaMtane AnaMda pApasakhA tyama prANine, ahIM bhegano vRda, 159. artha kharekhara alakSamInI sakhI evI lakSmI buddhimaMtone AnaMda mATe thAya ja nahiM; tema lokamAM pApane sakhA e bhegavistara prANIone AnaMda mATe thatuM nathI. vivecana alakSamI jenI sakhI che, evI lakSmI buddhimaMtone AnaMdadAyaka thatI nathI, tema pApa jene sakhA che evo bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thato nathI. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa manAya che ke alakSamI jenI bahenapaNI che arthAt je lakSamInI sAthe alakamI sahacarIrUpe joDAyelI che, je lakSmInA pariNAme alakSamI prApta thAya che, tevI lakSamI DAhyA mANasone AnaMdanuM kAraNa thatI nathI. pApasakhA kAraNa ke je lakSamI anubaMdhe alakSamI Ape, je karelI kamANI bhega dhULadhANI thaI nirdhanapaNuM Ape, ne aMtarumAM dAha daIne cAlI jAya, tevI lakSamIthI budhajana kema rAce? tema samasta prakArano je bhogavistAra che tene sakhA-mitra pApa che. bheganI ane pApanI evI gADha maitrI che, evI dilojAna dostI che ke, jyAM jyAM bhegapravRtti che, tyAM tyAM tene sahacara dilojAna dosta pApa avazya hAjara hoya ja che. arthAta bhegapravRtti pApa vinA thaI zakatI nathI, evo e banene eka bIjA vinA na cAle evo-cena na paDe e avinAbhAvI saMbaMdha che. A pAparUpa mitravALe athavA pApano mitra-goThIo bhogavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che, ema bhAvanA che. ane pApathI te vRtti-naMda-nahi ja, a4mIrathI strI-alInI sakhI evI lakSmI, athavA alakSmI jenI sakhI che evI lakSmI,-tathA prakAre ubhayanA paribhegathI, yathAvAva dhImatA5-jevA prakAre dhIma tenA AnaMdAthe-tazA-tevA prakAre, pANallA-pApano sakhA, athavA pA5 jeno sakhA che e, DholakamAM,-tenA avinAbhAvathI, dinAM mojavitara-prANIonA bhegavistara, AnaMdAthe thato nathI,-bhUtane upadhAta karyA vinA bhAga saMbhava nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che ema bhAvanA che. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 496 ) tho disamuccaya duHkha ja che, te pachI jenAthI pAchaLa duHkha che evA pApasakhA bhegathI sukha kema thAya? zrImad rAjacaMdrajInuM saMkelkIrNa amRta vacana che ke - paravatumAM nahiM muMjha, enI dayA mujane rahI e tyAgavA siddhAMta ke pazcAt duHkha te sukha nahiM. " -zrI mekSamALA sava prakArano bhegavistara pApamaya ja che. kAraNa ke tenI utpattimAM, tenI prAptimAM, ane tenA upagamAM sarvatra pApa, pApa ne pApa ja che: (1) sarva prakAranA viSayabheganI utpatti nA upaghAta-hiMsA vinA thaI zakatI nathI. hiMsAdi pApa- kAmaganI utpatti mATe AraMbha-parigraha sevavA paDe che, kAraNa ke maya bhoga paMca viSayanI kaI paNa sAmagrI AraMbha-parigraha vinA upajatI nathI. paze driyano viSaya che ke rasaneMdriyano viSaya to, grAdriyano viSaya ho ke cakSurindriyane viSaya , zrotraMdriyano viSaya che ke anya koI viSaya ha, paNa koI paNa bhegya vastu prANIonA upamaE-upaghAta vinA upajatI nathI. A mATe khAnapAnano eka dAkhalo ja basa che. A be IMcanI jIbhaDIne rAjI rAkhavA khAtara jagatamAM keTalI badhI hiMsA thAya che? rasaneMdriyanA rasane saMtoSavA mATe keTalA badhA muMgA nidoSa jIvone ghAta karAya che? mAMsAhArIonA kSaNika saMvAdanI khAtara rAja lAkho-karoDo prANIonI katala A sudhareluM kahevAtuM jagata karI rahyuM che ! madirA AdinI banAvaTamAM paNa tevI ja bhayaMkara hiMsA thAya che, chatAM tenuM hase hase pAna karI umara leka mohamadirAmAM masta banI potAne saMskArI (Civilised) mAnatAM zaramAtA nathI ! te ja prakAre rezamI vagere mulAyama vastro mATe, kozeTAnA kIDAnI keTalI kAramI hiMsA karavAmAM Ave che, te te tenI vidhi jANanArA sahu koI jANe che. Una-cAmaDA vagerenI vastuo mATe, pIMchAvALo-rUMchAvALI TopIo mATe, pheTa haMTa (markaTa-mukuTa!) sAheba TopI vagere mATe hajAro-bakake lAkha prANuonA ghAtakIpaNe balidAna levAya che, tyAre aMga paridhAna karI A bezarama mAnava-pazu pitAnI vikRta virUpatA-beDoLapaNuM DhAMke che, ane tema karI pote kevuM rUDuM rUpALuM dIse che ema arisAmAM moTuM joI malakAya che! paNa te bApaDAne khabara nathI ke- "mukhaDA kayA dekhe darapanameM, dayA dharama nahiM dilame... mukhaDA"_zrI kabIrajI. vaLI pote rogano bhoga na bane teTalA khAtara lAkho nirdoSa prANIone bhega laI banAvavAmAM AvatI kaeNDalivara, cIkana isensa vagere hiMsAdUSita davAono A loka hasathI upabhoga kare che ! ne AthI jANe amarapaNuM pAmI javAnA hoya, ema AMkhe mIMcIne bATalAnA bATalA peTanI gaTaramAM gaTagaTAvatAM chatAM mAnavamarkaTa game teTalA upAya karyo paNa chevaTe maraNazaraNa thAya che !--A badhA skUla daBte che, paNa koI paNa Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi dharmajanya bhAge paNa anarthahetu hAnAmAM nhAnI bhegasAmagrI evI nathI ke jenI utpattimAM hiMsA na hoya. Ama bhegasAmagrImAM sarvatra hiMsA vyApta che, ane hiMsA e moTAmAM moTuM pApa che. eTale samasta bhegotpatti sAthe pApa sadA saMkaLAyeluM hoya che. (2) vaLI A pApa-sakhAvALI bhegasAmathrInI-viSayasAdhananI prApti karavA mATe manuSyane prAye pApopArjanathI dhana prApti karavI paDe che, AraMbha parigraha sevavA paDe che, ane tethI paNa mahApApa thAya che. paisAnI kamANI mATe bhAgye ja koI evo dhaMdho haze ke je sarvathA pApamukta ne anavadya hoya. temAM paNa agnikarma-vanakama vagere paMdara karmAdAnI dhaMdhA te vizeSa vizeSa pApanA kAraNa hoI atyaMta niMdya che, ane AtmAthIne sarvathA varSe che-dUrathI tyajavA yogya che. Ama bhegasAdhana evA dhananA upArjanamAM paNa mahApApa che. (3) temaja bheganA upabhogamAM paNa mahApApa che, kAraNa ke te te bhegasAmagrI bhegavatI veLAe rUpa-rasAdi viSayonA abhilASathI jIvanA rAga-dveSa-moha Adi vikAranI vRddhi thAya che. tethI nija AtmAnA guNane ghAta thavAthI AtmaghAtarUpa bhAvahiMsA thAya che, AtmAnuM kSaNe kSaNe bhayaMkara bhAvamaraNa thAya che. A pragaTa pApa che. "sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSe lahe; kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aho rAcI rahe ? "- zrI mokSamALA. Ama bheganI utpattimAM pApa che, bheganI prAptimAM pApa che ane bheganA upabhegamAM paNa pApa che. eTale bhegane sakhA pApa che ema kahyuM te sarvathA yathArtha che, ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSune samasta bhegapravRtti varyuM che, temaja bhega. sAdhanarUpa AraMbha-parigraha paNa tyAjya che, ema jANI saMgaraMgI samyagadaSTi puruSe samasta viSayabhega pravRttithI satata dUra rahevA prayatnazIla rahe che, ane jema bane tema AraMbha parigrahano saMkSepa kare che. dharmaga suMdara che evI paNa AzaMkA dUra karavA mATe kahe che - dharmAdapi bhavana bhogaH prAyo'narthAya dehinAm / nAva isaMbhUta vAra dutAzanaH || 60 || ttiH-pardhA mana moja --dharma thakI paNa upajate bhoga-devalokAdimAM, mAvo-mAye, bAhulyathI, anaya dinAk-prANIone anartha artha thAya che -tathA prakAre pramAdavidhAnathI. prAyanuM grahaNa zuddha dharmAkSepI (zuddha dharmane AkarSanArA-kheMcI lAvanArA) bhomanA nirAsa arthe che, tenA pramAdadhRvatvanA agane lIdhe, atyaMta anavadya tIrthaMkarAdi phalazuddhine lIdhe, tathA puNyazuddhi AdimAM AgamAbhiniveza thakI dharmasAra cittanI u5pattine lIdhe. sAmAnyathI daSTAMta kahyuM-vanA saMmUtatathA prakAre zatya prakRtivALA zItala caMdanathakI paNa upajele, zuM ? to ke-ratyeva dutArAna-hutAzanaagni rahe ja che, dajhADe ja che,-tathAvabhAvapaNane lIdhe. prAyaH A Ama ja che, (tathApi) keI. nathI paNa daha-satya maMtrathI abhisaMskRta a1ithakI dAhanI asiddhine lIdhe. A sakala lokasiddha che. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 498) vagarasamuNiya dharma thakI paNa bhoga te, anartha kara prAye ja; caMdanathI paNa upajata, agni ahIM bALe ja, 160 artha -dharma thakI paNa upajela bhega prANIone prAye anartha artha thAya che. caMdanathakI paNa upajele agni dajhADe ja che. vivecana " zItala caMdanathI paNa upane, agni dahe jima vanane re, dharmajanita paNa bhega IhAM tima, lAge aniSTa te manane re....te guNa." zrI ya0 sajhA 1-5. uparamAM bhegamAtrane pApasakhA ko ne tethI garbhitapaNe mumukSane tene niSedha karyo, paNa dharmathI-puNyathI prApta thatA bheganuM zuM? e praznanuM atra samAdhAna karyuM che ke dharmathI eTale zubhakarma rUpa dharmakRtyathI upArjana karela puNyanA udayathI dharmajanya bhAga paNa devaka-manuSyaleka AdimAM je bhegavitaranI prApti thAya che, te paNa anarthahetu paNa ghaNuM karIne prANIone anartharUpa thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre pramAda upajAve che. ahIM "ghaNuM karIne" ema kahyuM te zuddha dharmane AkSepanArA-kheMcI ANanArA bhegano apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke tevo bhega pramAdajIvI nathI, ane temAM atyaMta nirdoSa evA tIrthakarAdi phalanI zuddhi hoya che, temaja AgamAbhiniveza vaDe karIne ghasAra-dharmapradhAna cittanuM hovApaNuM che. atre lekaprasiddha daSTAMta ApyuM ke, caMdana zItala prakRtivALuM che, chatAM tethI pragaTele agni jarUra bALe ja che-dajhADe ja che. kadApi koI sAcA maMtrathI sarakArela caMdanano agni nathI paNa bALa -A lokamAM pratIta che. temAM prathama devalokamAM kevI rIte pramAdAcaraNa thAya che te tapAsIe:-"devalokamAM jIva zubha dhakaraNInA puryodayathI upaje che. tyAM ati bhavya vimAnane viSe kuMda jevA kemala upa pAda zilA-garbhamAM devo svayaM utpanna thAya che. te sthAna devalokanA sarva iMdriyone sukha ApanAruM evuM ramya che, nitya utsavathI virAjasukha mAna che, gIta-vAjiMtranI lIlAthI bharacaka che, "jaya" "jIva' zabdathI gAjatuM che. tyAM divya AkRti-rUpa susaMsthAnavALA, sAta dhAtuthI rahita, ane dehakAMtija lanA pUrathI digaMtarone prasArita karatA evA vAkAya ne mahAbalavAnuM sarvAMgasuMdara de acinya puNyagathI uttama divya zarIra dhAraNa kare che. jANe sukhax " tatrAtibhavyatAdhAre vimAne kundkomle| upapAdizilAgarbha saMbhavanti svayaM suraaH||" (ItyAdi AdhAra mATe juo ) zrI zubhacaMdrAcArya zrI jJAnArNava, pra0 35. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiraSTi : sukhamagra deva-rAjAdinu pramAdajIvana ( 499 ) mRtanA mahAsAgaranI madhyethI bhAra nikaLyA hAya ema te devA tarata ja kSaNamAM navayovanavALA thAya che. jema keAi sukhanidrAmAMthI ALasa maraDIne UThe, tema A devA upapAdazayyAmAMthI UThI AMkha ughADIne jue che teA parama ramaNIya svaMga bhUmi ne tenI vipula bhAgasAmagrI najare paDe che. eTale te Azcaryacakita thai ciMtave che, ahe ! meM pUrve anya jAne dudhdhara evuM tapa AcaryuM hatu, ane vitAthI prANIone abhayadAna dIdhuM hatu; mana:zuddhithI darzIna-jJAnAdi catuSTaya ArAdhyuM hatuM, ane jaganA nAtha saCjJa paramezvarane ArAdhyA hatA; viSaya araNyane meM khALI nAMkhyuM hatuM, kAma verIne haNyeA hateA, kaSAya taruone chedI nAMkhyA hatA, ne rAgazatrune niyaMtrita karyA hatA. A badhA tenA prabhAva che ke jenAthI Aje durgatimAMthI uddharIne mane devavadita svarga rAjyamAM sthApavAmAM AvyeA che. ' " nita nita nava nava raMga, gIta jaya jaya sadA hai| lAla. gItasAta dhAtu viSNu deha, rUpa sukhakara muddA haiA lAla. rUpa0 ati sukumAla zarIra, catura paMDita ruhA lAla. catura0 doSa kleza bhayahIna, zAMta jima nizakaru heA lAla zAMta puNya urdU lahe sukha, sadA mana Umahe hai| lAla. sadA0 devaleAkanI bhUmi sadA, sukha zu zu gahe haiM| lAla. sadA surapati cetana tAma, kAma e puNyanA hAlAla. kAma. pUravakRta tapa zIla, caraNa varadAnanA hai| lAla. caraNu. piNu zivasAdhaka mAga, eNu game nahIM haiA lAla. eNu eha vinAzI sukha, du:kha gaNaje sahI haiM| lAla. du:kha. -~-~~zrI devacaMdra kRta zrI jJAnAva anuvAda, "" ane pachI Ama zubhakaraNIjanya puNyAyathI sAMpaDelI svargasa...pattinA upa@Aga devA kare che. tyAM paMcaviSayanA sukhApabhAga sAdhanAnI eTalI badhI vipulatA hAya che, ane thai jAya che--mazagula manI sUjhatu nathI. rAtadivasa nathI ! are ! aneka devA bhAgasAgaramAM eTalA adhA nimagna jAya che, ke te ADe temene bIjuM kAMI kyAM jAya che tenI paNa temane khabara paDatI sAgaropama jeTaluM temanuM dIrgha AyuSya paNa ema ne ema pANInA relAnI mAphaka kyAM cAlyuM jAya che tevu paNa temane bhAna rahetu nathI ! AyuSyanA mAtra chellA cha mAsa bAkI rahe che tyAre emanI phUlanI mALA karamAvA lAge che, netrAnuM animeSapaNuM TaLe che--cakSu maTamaTe che, tyAre temanI AMkha ughaDe che ke--are! mhArA aMtakALa have najIkamAM che. are re! A mhAruM AyuSya me... viSayatallIna banI pramAdamAM zumALyuM! 'A suramya svabhUmi ! A sarvAMgasuMdara devAMganAe ! A parama praNayI mitra pramAdamAM jIvanavyaya ! Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) yogadaSTisamuccaya de! A svAmIbhakta sevako! A naMdanavana ! A kalpavRkSo ! A paMca viSayanI saMpUrNa sAmagrI ! are reA badhuM ya choDIne mahAre have cAlyA javuM paDaze. AnA mane punaH kayAre darzana thaze?' ityAdi aMtaratA pUrvaka ciMtavatA te ciMtAsAgaramAM nimagna thaIne chellA cha mAsa yugonI jema aphasosamAM ne aphasosamAM keme karIne vitAve che. Ama devalokamAM prAya: dharmathI prApta thayela bhega bhegavatAM pramAdamAM jIvana vyatIta thAya che, ane savarUpaSTatAthI te AtmAne anarthane hetu thaI paDe che. A svargalokanI vAta javA daIe, ane pratyakSa dazyamAna evA manuSyAdinI sthitino vicAra karIe, te paNa temaja pratIta thAya che. prabaLa pudayathI uttama rAjyalakSamIne pAmela evA rAjAdinuM AMtarU jIvana je tapAsIe, to rAjAdinuM te bhegavilAsAdimAM ke rAjyaciMtAdimAM eTalA badhA vyagra thaI pramAda jIvana gayelA dekhAya che, eTalA badhA pramAdamAM patita-paDI gayelA jaNAya che, ke teone "dharmakArya " mATe "phurasada " maLatI nathI ! navarAza jaDatI nathI. eTaluM ja nahiM paNa rAjyabhArarUpa puSpazAmAM nahiM-paNa kaMTakazadhyAmAM poDhI gayelA te mahAnubhAne "dharma " jevI kaI vastu jagamAM che ke nahiM tenI paNa bhAgye ja khabara paDe che ! je dharmanA ja prasAdathI A puNyabhava sAMpaDyo che, te upakArI mULa dharmanuM ja vismaraNa karI A bApaDA duHkhIA ja kRtaghapaNuM Acare che ! ne pramAdamAM avatAra eLe gumAve che ! "Unhappy lies the head, that wears the crown.' athavA te mahAzvarya saMpanna evo kaI zrImaMta dhanADhya hoya, te tenI paNa e ja barI dazA che. kAraNa ke lADI, vADI ne gADInuM sukha jene ghera hoya che, bAga, baMgalA ne bagI sadA jenI tahenAtamAM hoya che, paNa mAgatAM dUdha jenI pAse zrImatanA hAjara thAya che, evA zrImaMta dhanADhya jananI jIvanacaya nIrakhIe paNa e ja to te paNa evI ja pramAdAcaraNathI bharelI hoya che. kAraNa ke raddhihAla ! garava, rasagArava ne zAtAgAravanA gArAmAM guMcIne garakAva thaI gayelA heI, teo kAM te ezaArAmamAM ne vaibhavavilAsamAM eTalA badhA paDI gayA" hoya che, cAra divasanI cAMdanI jevA jIvananI "be ghaDI moja ? mANavAmAM eTalA badhA apramAdI banI gayA hoya che, hAya! rahI jaze ema jANa jIvanano lahAvo luMTavAnI tAlAvelImAM eTalA badhA lada banI gayA hoya che. ke dharma jevI kaI cIja jagatamAM astitva dharAve che ke kema, tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI kAM te teo dhananA madamAM eTalA badhA chAkI gayA hoya che, dolatanI de-lata emanI chAtImAM eTalA badhA jorathI lAgI hoya che, "cittastabdhatA' nAmanuM vilepana chAtI para lagAvI teo jANe AkAzanA tArA nihALatA hoya ema eTalA badhA akkaDa ne Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : apavAdarUpa tItha karAdi satpuruSa ( 501 ) krUDa anIne cAle che, ke te samasta jagatane peAtAnI pAse tRNavat tuccha gaNe che! are! pAte mUrkha zirAmaNa chatAM sAcA paMDita samartha vidvajanAne paNa hase che apamAne che! ane kAM te A bicArA zrImaMta janA pete pAtharelI parigrahanI jAlamAM eTalA badhA guMthAI gayA haiAya che, mila-kArakhAnA vagere pApApAdAnarUpa karmAdAnI dhaMdhAonI dhAMdhalamAM ne parAjaNamAM eTalA badhA parovAi gayA hAya che, pArake paraseve sacaya karele! dhanarAzi kai gAMThe mAMdhavA ne kyAM rAkavA tenA prapaMcanI vimAsaNamAM eTalA badhA AtaprAta thai gayA hAya che, zerasaTTAnI uthalapAthalanI gaDamathalamAM ahIMnA ahIM ja pAchaLa mUkI javA mATenA dhananA DhagalA zIghra bhegA karavAnI vetaraNamAM eTalA khaMdhA vyagra khanau gayA hAya che,-ke A bApaDA gaddhAvaitarU karanArA zrImaMta zAMtithI bhrAjana paNa letA nathI! ciMtAmagna thai rAte nirAMte UMghatA paNa nathI ! ane AvI A dhana-madhanI madhamAkhIo je dhana-madhanA pAte saMcaya kare che, tenA AsvAda levAthI pAte ja vAMcita rahe che ! je dhananA madhapuDA pAte khAMdhe che, te jANe pArakA mATe 8 mUkI javAne " jahAyanI ema paragaju-parApakArI ane che! veThIA peAThIA khanI pArakI veTha kare che! paNa pramAda cheADI, je dharmathI A ezvaryanI prApti thai che, thAya che, te thavAnI che, tene saMbhAratA paNa nathI ! kharekhara ! zrImaMta dhanavAna jevuM bIjI kAi vadhAre dayApAtra prANI duniyAmAM jaDavu muzkela che. sAyanA nAkAmAMthI UMTa nIkaLI jAya e banavAjoga che, paNa zrImaMtanA prabhunA dhAmamAM praveza thavA saMbhavatA nathI, evA AzayanuM mahAtmA Isu khrIstanuM vacana bAIbalamAM che, te atre kharAkhara lAgu paDe che:-- It is easier for a camel to pass through the eye of a needle than for a rich man to enter the kingdom of heaven.' " sAhyabI sukhada hoya, mAna taLeA mada hAya, khamA khamA khuda hoya, te te kazA kAmanu'? juvAnInu jora hAya, ezaneA akAra hAya, DhAlataneA dAra hAya, e te sukha nAmanu vanitA vilAsa hAya, prauDhatA prakAza hAya, dakSa jevA dAsa hAya, hAya sukha dhAmanuM, vande rAyaca'da ema, saddhane dhAryA vinA, jANI leje sukha, e te ee ja badAmanuM." - zrImad rAjacaMdrajI Ama svargomAM ke manuSyamAM jyAM dharma pasAye puNyAdayathI bhAgasaMpatti sAMpaDe che, tyAM jIvana prAye viziSTa dharmasAdhana vinA pramAdamAM vyatIta thAya che, ne AtmasvarUpa bhUlAi jAya che. eTale pariNAme A dharmAMjanita bhAgasoMpatti paNa paramArthathI AtmAne anarthakAraka thaI paDe che, ahitarUpa bane che, AtmAthI cakAvI denAra-vaMcita karanAra nIvaDe che; mATe A dhanita bhega paNa prAye aniSTa che, paramArthathI du:kharUpa ja che. atre prAye-ghaNuM karIne ema kahyuM che te zuddha dharmane AkSepanArA-Aka nArA Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (502) gadarisamuccaya evA puNyAnubaMdhI puNya phalanA bhegane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke temAM pramAdane aAga hoya che, AtmasvarUpanA bhAnathI bhraSTa paNe hetuM nathI. apavAdarUpa tIrthakara Adi uttama samyagadaSTi puruSavizeSanI vAta nyArI che. satapuruSo teone aciMtya puNyasaMbhArathI tIrthakara padavI Adi puNyaphala prApta thAya che, ane gRhasthAvAsamAM paNa teo puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayela bhegasAmagrIno upabhoga le che, te paNa teone te upabhoga atyaMta anAsakta bhAve hevAthI teo baMdhAtA nathI. jema sukko bhIMta para mATIno goLa caeNTa nathI, tema ni:sneha-anAsakta evA teone karmabaMdha thato nathI, paNa nirjarA ja thAya che, ne gakarmathI te chUTe che. kAraNa ke bhega-paMkanI madhye rahyA chatAM teo jalamAM kamalanI jema sarvathA alipta ja rahe che, e emanuM AzcaryakAraka citra caritra che! bIjA prAkRta sAmAnya janone je bhega baMdhanuM kAraNa thAya che, te A asAmAnya-asAdhAraNa atizayavaMta tIrthaMkarAdi samyagudaNi puruSavizeSane nirjarAnuM kAraNa thAya che ! eTale sAmAnya prAkRta keTinA janono niyama AvA asAmAnya puruSottamone lAgu paDato nathI. teo temAM apavAdarUpa che. "Exception proves the rule -apavAda niyamane siddha kare che, e aMgrejI kahevata atra ghaTe che. rAjamArgo -dhorImAge te sahu kaMI cAlI zake che, paNa sAMkaDI keDI-ekapadI para cAlavuM te koI viralAonuM ja kAma che. mATe Ajanma parama vairAgI evA tIrthaMkarAdi samyagaDhaSTi puruSa bhega bhogavatAM chatAM, temanuM citta to dharmasAra ja hoya che-gharmapradhAna ja hoya che, AtmadharmanI bhAvanAthI ja bhAvita ne vAsita hoya che.... (juo pR. 274-275). rAga bhare jana mana rahe, paNa tihuM kALa vairAga; citta tamArA re samudrane, koI na pAme che tAga zrI zreyAMsa kRpA karo !" zrI yazavijyajI A uparathI e phalita thAya che ke viSayanuM sevana-asevana e vairAgyanuM mukhya lakSaNa nathI, paNa anAsakta bhAva e ja mukhya lakSaNa che, kAraNa ke viSayanuM sevana na kare, paNa anAsakta bhAva na hoya ne aMtaramAM bhegAdinI kAmanAajJAnIne vAsanA hoya to vairAgya nathI; ane viSayanuM sevana kare, paNa anAbaMdha: jJAnI saktabhAva hoya ne aMtamAM bhegAdinI kAmanA-vAsanA na hoya te abaMdha vairAgya che. temAM paNa viSayanA asevana sAthe anAsakta bhAva hoya to te sarvottama che, tathApi keI apavAdarUpa viziSTa samyagdaSTi samartha jJAnI puruSane anAsaktabhAva chatAM pUrva prArabdhodayathI viSayasevana hoya, to paNa tenA x" ata eva mahApuNyavipAkopahitazriyAm / garbhAdArabhya vairAgyaM nottamAnAM vihanyate // " Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAda : ajJAnIne baMdha, jJAnI abaMdha (503) vairAgyane bAdha Avato nathI; eTale "viSayonA baMdha utpAdanamAM niyama che nahiM. ajJAnIone tenAthI baMdha che, jJAnIone kadI baMdha nathI-nirjarA ja che; kAraNa ke jJAnI sevatAM chatAM sevatA nathI -bhegavatAM chatAM bhogavatA nathI ! ane "ajJAnI nahiM sevatAM chatAM seve che"--nahiM bhagavatAM chatAM bhegave che! A AzcaryakAraka paNa satya ghaTanA che. kAraNa ke jema koI vANetara zeThanI vatI vyApAra kare-levaDadevaDa kare, paNa te kAMI lAbhahAnine svAmI thato nathI, tenA naphA-ToTAmAM tene kAMI levAdevA nathI, te to mAtra cIThThIna cAkara che, ane zeTha pote besI rahe che, ne kAMI karato nathI, chatAM te naphA-ToTAne mAlIka che, lAbha-hAnino svAmI che; tema samyagRSTi jJAnI puruSa pUrva karmodayathI sAMpaDelA viSayo sevatAM chatAM, rAgAdi bhAvonA abhAve viSayasevanaphalanA svAmitvanA abhAvathI asevaka ja-nahiM sevanAra che; ane mithyASTi to viSaya nahiM sevatAM chatAM rAgAdi bhAnA sadubhAve viSayasevanaphalanA svAmitvane lIdhe sevaka-sevanAro che. Ama samyagadaSTi jJAnI puruSa bhega bhegave che chatAM baMdhAtA nathI ne karma nijare ja che ! ne ajJAnI bhogavatAM baMdhAya che! kAraNa ke "padravya upabhegavatAM satAM tenA nimitte sAta-asAta vedanAnA udayathI jIvane sukharUpa vA duHkharUpa jJAna-vairAgyanuM bhAva niyamathI udayamAM Ave che. paNa te jyAre vedAya che tyAre sAmarthya mithyASTine rAgAdi bhAvonA sadabhAvathI baMdhanimitta thaIne nirja rAte chatAM ajIrNa heI baMdha ja thAya che; paNa samyagRSTine rAgAdi bhAvanA abhAvathI baMdhanimitta thayA vinA kevaLa nija rAte sate jIrNa thaIne nirjarA ja thAya che. Ama kaI kama bhogavatAM chatAM karmothI baMdhAto nathI! te jJAnanuM ja sAmarthya che ke virAganuM ja sAmarthya che: (1) jema viSa khAtAM vaidya puruSa maraNa nathI pAmate, tema pudagala karmane udaya jJAnI bhagave che paNa baMdhAto nathI. koI viSa vaidya, bIjAone maraNanuM kAraNa evuM viSa khAtAM chatAM, amegha vidyAnA sAmarthya vaDe tenI *"vivALAM to dhaMdhanane niyamota nA ajJAninAM tato dhaMdho zaninAM uMdira che sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevte| ko'pi pArajano na syAcchayan prjnaanpi||" zrI adhyAtmasAra "sevaMtovi Na sevai asevamANovi sevago koii| grLA vAstavi ja ya vAyotti ho "- zrI samayasAra * A viSaya vistArathI samajavA mATe atre AdhArarUpa lIdhela zrI samayasAranI gA0 104198 tathA te paranI zrI amRtacaMdrAcAryajInI paramasuMdara TIkA avagAhI,-temaja zrI adhyAtmasArane vairAgya adhikAra avaleka. / " tad jJAnasyaiva sAmarthya virAgasya ca vA kila / thoDA varmami vArma mulAroDa ira va " -- zrI samayasAra kalaza. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamu thaya ( 504 ) zaktinI niruddhatAthI maratA nathI; tema ajJAnIene rAgAdi bhAvAnA sadbhAvathI khaMdhakAraNu evA pUrva karmanA udaya upabhAgavatAM chatAM, ameAdha jJAnasAmarthya vaDe karIne rAgAdi bhAvAnA abhAva sate tenI zaktinI niruddhatAthI jJAnI maMdhAtA nathI -Ama jJAnanu sAmarthya che. (2) jema madya pItA puruSa aratibhAve karIne maDhavALA thatA nathI, tema dravyanA upa@AgamAM arata evA jJAnI baMdhAtA nathI. kAI puruSa madya prati tIvra aratibhAva pravarttatA hAi madya pItAM chatAM tIvra aratinA sAmarthyathI madavALA thatA nathI, tema rAgAdi bhAvAnA abhAve sava dravyeApabhAga prati tIvra virAgabhAva pravarttA hAi, viSayA upabhAgavatAM chatAM, jJAnI tIvra virAgabhAvanA sAmarthya thakI, baMdhAtA nathI--A vairAgyanuM sAmarthya che. ' Ama tIrthaMkarAdi sabhyaSTi samartha jJAnI puruSAnI vAta nyArI che. teme pU karmothI prerAine prAraAAdayathI saMsAramAM rahyA hAya tepaNu te sa`sArathI para-asa'sArI che, ne bhAga bhegavatAM chatAM nathI bhAgavatA,-evA parama adbhuta vairAgya temanA hAya che ! kAraNa ke temanuM zarIra-khALIyuM saMsAramAM che, paNa citta tA meAkSamAM ja che. zrImAn haribhadrasUrijIe kahyuM che tema 'mokSe vittuM mane tanuH '. lekamAM vatA jJAnI yeAgInI pravRttie kAyaMtranI pUtaLIonA nRtya jevI hAi temane bAdhAthe thatI nathI; ane leAkAnugrahanA hetupaNAthI A ' yAgamAyA ' che, ema anya danIe paNa kahe che, ane emAM paNa paNa nathI. ' ' mokSe cittaM bhave tanuH 3 " dAruyaMtrasthapAMcAlI nRtyatulyAH pravRttayaH / yonino naiva vadhArye jJAnino hovruttinaH / / ''--zrI adhyAtmasAra, ane AvA apavAdarUpa parama samartha jJAnI sabhyaSTi AtmAnuM dRSTAMta zeAdhavAne ApaNe vadhAre dUra javAnI jarUra nathI. haju humaNAM ja vamAna yugamAM thaI gayelA parama tattvadraSTA zrImad rAjacadrajInA parama adhyAtmamaya jIvanavRttamAMthI AnuM javalaMta udAharaNa maLI Ave che. e parama samyagdaSTa jJAnI puruSane pUrva prArabdhAdayathI anicchatAM chatAM saMsAraprasagamAM rahevuM paDayuM hatuM, chatAM pratikSaNe temane tenA atyaMta 66 jaha visamuvabhujaMto vejo puriso Na maraNamuvayAdi / proggalakammassudayaM taha bhuMjadi Neva bajjhae NANI // jaha majaM pibamANo aradibhAveNa majjadi Na puriso / rUbruvamone sonALIvana vari tadeva / / ''--zrI samayasAra 66 jahA visaM kuTThAyaM, maMtamUlavisArayA / vijJA baMti maMtehaiiM, to ta va nizvia II--zrI vadvittAsUtra, Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ridiH dharmajanya bhega paNa anicaMdanaagnivata (55) atyaMta kheda vartatuM hatuM, ane mahAmunivarone paNa durlabha evI parama udAsIna addabhuta vairAgyamaya bhAvanithadazA ne utkaTa Atmasthiti temane vartatI hatI, akhaMDa AtmasamAdhi anubhavAtI hatI,-e emanA AtmAnubhavamaya vacanAmRta parathI nipakSapAta avalokanArane pade pade supratIta thAya che. paNa AvA apavAdarUpa (Exceptional -Extraordinary) jalakamalavata nileSa mahAnubhAva samyagRhaNi mahAtmAo virala ja hoya che, ati ati alpa hoya che. trikALa vairAgyavaMta temanA cittasamudrano tAga levAnuM ke anukaraNa karavAnuM bIjAnuM gajuM nathI, tema karavA jatAM bIjA prAkRta jano te kharA ja khAya! A aMge zrImad rAjacaMdrajInuM ja mananIya vacanAmRta che ke - viSayAdi Icchita padArtha bheLavI tethI nivRtta thavAnI IcchA rAkhavI ane te kame pravartavAthI AgaLa para te viSayamUcha utpanna thavI na saMbhave ema thavuM kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nimULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. mAtra udaya viSaye bhegAtho nAza thAya; paNa je jJAnadazA na hoya te viSaya ArAdhatAM utsuka pariNAma thayA vinA na rahe ane tethI parAjita thavAne badale viSaya vardhamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSe viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI icchAthI temAM pravartatA nathI, ane ema je pravartAvA jAya te jJAnane paNa AvaraNa AvavA lAgyA che. mAtra prArabdha saMbaMdhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnI puruSanI bhegapravRtti che. te paNa pUrvapazcAta pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAma saMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jI vairAgyanA uddabhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che, kemake jJAnI puruSa te prasaMgane mAMDa mAMDa jItI zakayA che, te jenI mAtra vicAradazA che evA puruSano bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 49 Ama sAmAnyapaNe dharma janita bhega paNa anartharUpa thaI paDe che e niyama che, chatAM samyagUDhaSTi jJAnI puruSavizeSane tema nathI paNa te e apavAda che. atre caMdananuM daSTAMta ghaTe che. caMdana je ke svabhAvathI zItala ja che, chatAM caMdanane caMdanane agni agni vanane bALe ja che, kAraNa ke te tene svabhAva che. tema dharma paNa bALe paNa svabhAve zItala-zAMtiprada chatAM, dharmajanita bhega paNa aMtara dAha upajAve ja che. kavacita apavAde caMdanane agni maMtrathI saMskAravAmAM AvatAM maMtrasiddha vidyAdhara puruSane nathI paNa dajhAData. tema keI apavAdarUpa tIrthakarAdi samaNi jevA uttama puruSavizeSane dharmAnita bhega anarthahetu nathI paNa thatuM. kAraNa ke tevA bhAvitAtmA te Atma-vidhAdhara puruSoe anAsakta bhAvathI vAsanAnuM viSa kADhI nAMkhyuM hoya che, eTale temane bheganuM jhera caDatuM nathI ! bIjA ajJAnI janane Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (506) yohisAbu athavA je AzravanuM-karma AgamananuM kAraNa thAya che, te ja teone parizravanuM-karmanirgamananuM kAraNa thAya che! je mArA je parivA, pariNA re jANavA "--zrI AcArAMga sUtra hata AsavA parivA, nahiM inameM saMdeha mAtra daSTi kI bhUla hai, bhUla gaye gata eha."- zrImad rAjacaMdrajI A uparathI phalitArtha e che ke sammaNi puruSane dharmajanita bega paNa manane aniSTa lAge che, pudayathI sAMpaDela bhega paNa akAre lAge che, kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-A viSayabhoga AtmAne pramAdanA-svarUpaSTa karavAnA dharmajanya bhega kAraNa che, mATe enI aMDAse paNa utaravA yogya nathI. ema samajI paNa aniSTa te viSayaga IcchatA ja nathI ane tethI bhAga ja phare che. paNa pUrva prArabdhodayathI kavacit tema na banI zake, te satata cetato rahI anAsaktabhAve-anAtmabhAve bhegavI te karmane kheravI nAMkhe che, paNa baMdhAto nathI! te avinAzI jANe pudagalajAlane tamAso joI rahyo hoya ema kevaLa daSTAbhAvesAkSIbhAve va che. tathA bhogAttadicchAviratiH skaMdhabhArApanupattaye / skaMdhAntarasamAropastatsaMskAravidhAnataH // 161 // kRtti -motta-bhegathakI, taSThiAvitiH -tenI-bheganI irachAnI virati,-tAtkAlikI, zuM? te ke-rasaMghamAdApatta-kaMdhabhAra dUra karavA mATe, rAtaramAro-skaMdhAktara samAropa varte che, bIjI khAMdha para lAdavA barAbara che,-zA kAraNathI? to ke-tavaMja vidhAnatA -tenA saMskAravidhAnathI. tathA prakAre karma baMdhathI aniSTa evA bhegasaMskAranA vidhAnathakI, tatvathI tenI icchAnI anivRttine lIdhe. ema pAMcamI daSTi kahI. A dRSTi sate, bIjA yegAcAryoe paNa alabha-alolupatA Adi guNo kahyA che. kahyuM che ke " alaulyamArogyamaniSThuratvam, gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiHprasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteHprathamaM hi cihnam / / maitryAdiyuktaM viSayeSvacetaH, prabhAvavaddhairyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbhaH, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt / / doSavyapAyaH paramA ca tRpti-raucityayogaH samatA ca gurvii| jaivinAzasi taMmAM dhI-rnicgwthoca tu vidattara che " ityAdi. arthAta-(1) alauraya-alelupapaNuM, (2) Arogya, (3) anijupaNuM-akaDhArapaNuM, Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdi : bhAgathI IcchAnivRtti na thAya bhAgathakI icchA-virati te, tasa saskAra propa; skaMdhabhAra utAravA, dhAntara A|pa. 161. artha :--bhAgathakI tenI icchAvirati te khAMdha paranA bhAra dUra karavA mATe zrIcha khAMdha para lAdavA kharAbara che,-tenA saMskAra vidhAnane lIdhe. vivecana bhAga bhAgaLyAthI kAraNa ke bhegathI tyAre kAI kaheze ke-viSayabhAgathI tenI icchAnI nivRtti thaze, enA pratye kaTALA-vairAgya Avaze, te te mAnavu paNa khATuM che. tenI icchAvikRti thavI, te tA eka khAMdhethI bhAra utArI khIjI khAMdhe bhAgathI bhAra AraiApavA kharAkhara che, kAraNa ke tenA saMskAra teA cAlu ja che. icchAnivRtti jema koi bhAravAhaka eka khAMdhe bhAra upADatAM thAkI jAya, eTale na thAya bIjI khAMdhe bhAra Ape che, paNa bhAra mUkI detA nathI; tema bhAgavAMcchaka eka viSayathI thAke-kaMTALe eTale tenI icchAthI virAma pAmI khIjo viSaya pakaDe che, paNu mULabhUta viSayavAsanAne mUkI detA nathI, mATe bhegathI tenI icchAvirati thavI zakaya nathI. kAraNa ke bheAgasa'skAra chUTyo nathI-vAsanA TaLI nathI, eTale viSayamAMthI viSayAMtara thayA ja kare che. Ama bhega thakI je IcchAvirati thavI te teA tattvathI IcchA anivRttirUpa ja che, kAraNu vAsanAnA anubaMdha cAlu ja che !x * ( 400 ) Ama jANI A samyagdaSTi puruSa bhegecchAthI dUra rahe che, viSayavAMcchA tyaje che, viSayavAsanAnA tyAga kare che; ane kadAcit pUrva kama yAge puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAve prApta bheAgasa pattine upabheAga kare che, te paNa anAsaktabhAve-anAtma'pudgala jAla bhAve jalakamalavat nile`pa rahIne ja kare che; eTale te temAM baMdhAtA tamAsI re' nathI ane karma bhAgavIne chUTI jAya che. A sabhyaSTi puruSanI (4) zubha gadha, (5) alpa mUtra-purISa,-A yAmapravRttinuM prathama cihna che. ( 6 ) maitro AdithI yukta citta, ( 7 ) viSayAmAM aceta evu citta, (8) prabhAvavata citta, ( 9 ) ane dhairyathI yukta evu citta, ( 10 ) dvandvothI adhyatva, iSTa aniSTa, lAbha-annAbha Adi dothI nahiM. gabharAvApaNuM, ( 11 ) ane janapriyapaNu,A bIjuM cihna che. ( 12 ) deSatA vyapAya-dUra thavuM te, (13) ane parama tRpti, ( 14 ) aucitya yAga, ( 15 ) ate bhArI samatA, ( 16 ) vairAdanA nAza, ( 17 ) ane RtaMbharA kSuddhi,-A niSpanna yeLanu` cihna che. ahIM paNa A akRtrima guNusamUha ahIMthI ja ( A dRSTithI ja ) AraMbhIne joDavA. ( 66 siddhayA viSaya saukhyasya vairAgyaM varNayaMti ye / mataM na yujyate teSAM yAvadarthaprasiddhitaH / aprAptatvabhramAduccairavApteSvapyanaMtazaH / kAmabhogeSu mUDhAnAM samIkSA nopazAmyati // viSayaiH kSIyate kAmo naidhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchatirbhUya evopavardhate // ----zrI adhyAtmasAra. ', Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 508 ) yogadarisamusthiya Azcarya ghaTanA che. kAraNa ke te zuddha AtmasvarUpane daSTA-jJAtA heI, pudagalanI bAjImAM sapaDAtuM nathI, ane A badhe rUpa-rasa-gaMdha-sparza -zabdamaya pudgalane tamAso che, "avadhU! naTa nAgaranI bAjI" che ema jANI, mAtra daSTArUpe-sAkSIbhAve te tamAso joyA kare che, ane maphatamAM AnaMda mANe che ! kAraNa ke je cidAnaMdaghananA suyazane vilAsI che, te para vastunI AzA kema rAkhe ? "aMze hoya IhAM avinAzI, pudagala jAla tamAsI re; cidAnaMdaghana suyaza vilAsI, te kima parano AzA re? te guNa"-. da sajajhA. -6 "jagatane, jagatnI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. "- zrImad rAjacaMdrajI. yoga sAdhanAthI prApta guNagaNa A pAMcamI daSTimAM vaLI alobhAdi bIjA guNe je anya yogAcAryoe paNa kahyA che, te paNa ghaTe che, te A prakAre:-(1) alelupatA-samyagadaSTi puruSane viSaya vAsanA naSTa hoya che, athavA ati ati maMda hoya che, maLI paDI rogapravRttinA gayelI hoya che, eTale tene viSayalelupatA saMbhavatI nathI. samyagU prathama cihna daSTi jIva viSaya mATe jhAMvAM nAMkhatuM nathI ke te mATe talapApaDa thata nathI. pUrva prArabdhodayathI prApta bhega paNa te anAsaktapaNe-amUchitapaNe bhegave che. (2) Arogya-gasAdhananA prabhAvathI samyagadaSTine Arogya varte che. mana-vacana-kAyAnA veganI zuddhithI tathA viSaya alupatAthI roga hoya te nAbuda thAya che ne navo thato nathI, Arogya sAMpaDe che. (3) anipparapaNuM-samRSTinA mana:pariNAma atyaMta komaLa thaI jAya che, dayA-anukaMpAthI A bhInA bane che eTale tenAmAM kaMI paNa prakAranuM nirTupaNuM-kaThorapaNuM hetuM nathI; paNa kusuma samuM kamaLapaNuM, mRdupaNuM ne dayAdrapaNuM ja hoya che. zrI devacaMdrajIe gayuM che tema "bhAva dayA pariNAmano eha ja che vyavahAra." (4) zubhagadha-gI puruSane gasiddhinA prabhAvathI zarIrane parimala paNa sugaMdhI- suvAsita banI jAya che, kAMti-prasannatA Adi paNa vadhe che. (5) alapa mUva-purISa-yegasAdhanAthI zarIramAM kaI evI prakriyA thAya che ke jethI zarIranA mala sukAI jaI maLa-mUtra paNa ceDA thAya che, laghu nIti-vaDI nIti apa bane che. ItyAdi gapravRttinA prathama cihyuM che, prathama vAnakIrUpa che. A badhA lakSaNe yogasAdhanAnA prAraMbhamAM jaNAya che. "acapala roga rahita niSphara nahi, alapa hoya deya nIti, gaMdha te sAro re kAMti prasannatA, suvara prathama pravRtti... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM! "-ii che. sa. -1. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : yogasAdhanAthI prApta guNagaNu (500) (6) metrI Adi yukata citta-AgalI daSTimAM karelI yogasAdhanAthI citta maitrI Adi bhAvathI bhAvita hoya che. (7) viSaya pratye aceta-viSaye pratye citta aceta hoya che. (8) prabhAvavaMtapaNuM-ga prabhAvathI yogI puruSane bIjuM cihana kaI era prabhAva jhaLake che. jethI sAme mANasa aMjAI jAya che, ne tenA para camakAranI svAbhAvika chApa paDe che. yogI puruSane jotAM ja A koI prabhAvika puruSa che evI svayaMbhU sahaja asara upaje che. (9) dhairyavaMtapaNuMparama AtmanirbhayatAthI yogI samyagadaSTi puruSanuM dhairya asAdhAraNa-alokika hoya che. (10) dvandra adhyatva-sukha duHkha, rAga-dveSa, lAbha-hAni, mAna-apamAna, harSa-zoka, janma-mRtyu Adi dvandothI yegInuM avRSyapaNuM hoya che. arthAt te te indothI samadaSTi puruSa kSebha pAmatA nathI, calAyamAna thatA nathI, gAMjyA jatA nathI, DaratA nathI, gabharAtA nathI. te te kone bhAra nathI ke yogI puruSane vALa vAMke karI zake. (11) janapriyatva-AvA samyagadaSTi puruSa lokapriya hoya che. emanuM darzana thatAM lokone AnaMda upaje che, ane kudaratI prema kure che, evA te priyadarzana heAya che.-A badhA ganA bIjA cihna che. dhIra prabhAvI re Agale yogathI, mitrAdika yuta citta, lAbha ISTano re ThaMdva adhRSyatA, janapriyatA hoya nitya-dhana dhana zrI . sa. 2. (12) doSa vyapAya-rAga, dveSa-maha Adi deva dUra thAya che, athavA atyaMta maMda thAya che, moLI paDe che. jema jema samyagadarzananI daDhatA thAya che, tema tema rAga breSa-maha e trideSanuM jora ochuM thatuM jAya che. (13) paramatRptiniSpanna yoganA AtmAdhIna evA AtmAnubhavathI upajatA sukhathI samyagdaSTine parama cina tRti upaje che. zuddha caitanyarasanA AtvAdathI te eTalA badhA AtmatRpta thaI gayela hoya che,-eTalA badhA dharAI gayela hoya che, ke tene pachI bAkasabukasa jevA bIjA rasa gamatA nathI. (14) aucitya ga- samyagaThaSTi sarvatra aucityathI-ucita paNe, ghaTitapaNe pravarte che. jyAM jyAM je je yogya che tyAM tyAM te te Acare che. (15) bhArI samatA-samyagdaSTine sarvatra keI apurva samatA varte che. (16) vairAdi nAza-samyagdaSTine vera-virAdha, kaleza Adine nAza sahajamAM thaI jAya che, kAraNa ke veravirodhAdi karIne kaI gAMThe bAMdhavA che? ema samyagdaSTi vicAre che. temaja ahiMsaka samyagdaSTinA sannidhAnamAM vaidine nAza thAya che, e temane ugra mahAprabhAva vate che. yogI puruSonI hAjarImAM hiMsaka prANIo paNa potAnA jAtivera bhUlI zAMta thaI jAya che. (17) raDatabhara buddhi-tradalaM vimartati saMmata' arthAta ata eTale satyane ja je dhAraNa kare che, kadI paNa viparyayathI AcchAdita thatI nathI te RtaMbharA Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (510 ) tharAdaDisaNu thAya buddhi samyagdaSTine pragaTe che. A RtaMbharAjha buddhine pratibha jJAna paNa kahe che. te zratajJAna ne anumAna karatAM adhika che, kAraNa ke zruta ne anumAnano viSaya sAmAnya che, taMbharAne viSaya vizeSa che. A RtaMbharA buddhi adhyAtmanI prasannatAthI upaje che atyaMta AtmazuddhithI pragaTe che. -A badhA niSpanna-siddha veganA lakSaNa che. ane te pAMcamI daSTithI mAMDIne pragaTatA pAme che. "nAza doSane 2 tRpti parama lahe, samatA ucita saMga nAza verano re buddhi zataMbharA, e niSpannaha yega-dhana dhana cihna yoganA che je paragraMthamAM vegA cAra ja dITha, pAMcamI daSTithakI savi joDIe, ehavA teha garITha-dhana dhana " zrI ke. sajhA da-3-4 pAMcamI sthira daSTine sAra. A sthira daSTimAM-(1) darzana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evuM hoya che, (2) pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM gAMga prApta thAya che, (3) bhrAMti nAmane pAMcama cittadoSa TaLe che, ane (4) sUmabodha nAmane pAMca guNa sAMpaDe che. A dRSTivALA samyagdarzanI jJAnI puruSane ajJAnAMdhakArarUpa tamograMthine vibheda thayo hoya che, eTale tene samarata saMsArasvarUpa tenA kharA svarUpamAM dekhAya che. A sarva bhavaceSTA te buddhimaMtane mana bAlakanI dhUligrahakriIDA jevI asAra ane asthira bhAse che. samyak pariNata zratajJAnathI prApta thayelA vivekane lIdhe te sarva bAhya bhAvene mRgajala jevA, gaMdharvanagara jevA, ane vana jevA dekhe che. abAhya-AMtaru evI kevala nirAbAdha ne nirAmaya je jJAnati che te ja atre parama tattva che, bAkI bIje badhe upaplava che-ema jene viveka upaja che evA A samyagadaSTi dhIra puruSa tathAprakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, arthAta viSayamAMthI indriyone pAchI kheMcI le cheviSayavikAromAM idrine joDatA nathI; ane dharmane bAdhA na upaje ema tatvathI yanavaMta rahe che. alakSamInI sakhI evI lamI jema buddhimatone AnaMdadAyI thatI nathI, tema pApane sakhA e bhegavistAra prANIone AnaMdadAyI thato nathI, kAraNa ke pApane ane bhegane saMbaMdha eka bIjA vinA na cAle e avinAbhAvI che, arthAta bhega che tyAM pApa hoya che ja prANuonA upadyAta sivAya bhega saMbhavita vAra niSiAravALe vIratA saMmar tataH prajJA purAsumititodhi" - zrI ya kRta dvA0 tA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiraSTi : sthiSTine sAra, kaLaza kAvya (511) nathI, mATe bhegathI pApa ja che, ema jANI dharmiSa evA samyagadaSTi puruSa viSayabhegathI virAma pAmavA ja Icche che. vaLI dharmathI paNa upajato bhAga prAce anarthakArI thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda upajAve che. jema zItala caMdanathI upajele agni paNa dajhADe che, tema dharmajanita bhega paNuM tApa pamADate hoI samaSTi puruSane aniSTa lAge che. tema ja-bhegathI bhegaIcchAvirati mAnavI, te te eka khAdhethI bhAra utArI bIjI khAMdhe lAdavA barAbara che. tethI kAMI bhAra utaratuM nathI, paNa bhArane saMskAra cAlu ja rahe che. tema bhegathI bheganI IcchA virAma pAmaze ema mAnavuM te bhrAMti che, kAraNa ke tethI te UlaTo bhegecachAno na na saMskAra cAlu rahe che, ane viSayatRSNAne lIdhe bhecchAnI nivRtti thatI nathI.-ema samajI samyagadaSTi puruSa jema bane tema bhegane dUrathI vajevA prayatnazIla rahe che, arthAta viSayamAMthI idrine pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che. vaLI yogasAdhanAthI prApta thatA bIjA alelupatAdi cihna paNa je anya gAcAryoe kahyA che, te paNa A pAMcamI daSTithI mAMDIne pragaTe che (juo pR. 506). sthirAdaSTinuM keSTaka 11 darzana yogAMga doSatyAga guNaprApti guNasthAna 2naprabhAsama pratyAhAra bhrAMtityAga sumabodha 4-5-6 nitya alolupatAdi. -- kaLaza kAvya :-- copAI darzana ratnaprabhA sama nita, pratyAhAre indriya jIta; kRtya kare sahu bhrAMti rahita, yogI sUkSama sudha sahita. 112 graMthibheda taNe suprabhAva, vedyasaMvedya pade sthira bhAva vatI mahuM aMdhArI rAta, bhedajJAnanuM thayuM prabhAta. 113 kSIra-nIra jyama jANI bheda, vapara vastune karI vibheda yogI haMsa zuddha mAnasa rame, para pariNati AtmAnI vame. 114 bAla dhUligrakrIDA samI, bhavaceSTA lAge vasamI, magajala ne svAdi samAna, e bhAve bAhya sujANa. 115 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (512 ) tharAdadisamuha abAhya kevala ti eka, nirAbAdha nirAmaya cheka teja parama ahiM tatva pramANu, bAkI badhe upaSNava jANa 116 ema vivekI dhIra mahaMta, pratyAhAra sadAya karaMta, viSayamAMthI iMdriya hare, Asakti bhege nA ghare. 117 jeha harAyA Dhora jema, viSayamAM dharatI bahu prema, haThathI haThAvI indriya teha, svarUpamAM jaDe guNageha 118 pApa to mitra ja che bhega, yoga pratye roga ja che bhega; bhaMga bhujaMga taNe che bhega, Iche kayama yogI te bhega? 119 dharmathI paNa sAMpaDate bhega, tene paNa game nahiMga, upaja zItala caMdana thakI, te agniya vana bALe nakI. 120 bhegathI IchA to virAma, kadI na thAye-vadhe ja kAma; eka khAdhethI utArI bhAra, bIje lAdavo te avadhAra! 121 ema cite thegI niSkAma, AtmArAmI te guNadhAma, viSayaviSane dUrathI tyaje, AtmasvarUpa amRtane bhaje. 1rara aSTa mahAsiddhi nava nidhi, yogIne heye saMnidhi vibhUti so dAsI thaI phare, AvI svayaM yogIne vare. 123 te sAmI nava daSTi kare, yogI samyagadaSTi khare! anaMta jyAM AtmAnI addhi, tyAM kuNa mAtraja labdhi siddhi? 124 besI svarUpanA gharamAMhi, yogI sAkSI bhAve Ahi, pudagalajAla tamAso juve, lIlA lahera maphata anubhave. 125 dharmataNI bAdhA parihare, tatvathI dhameM yatna ja kare; Atmadharma mAM sthiratA dhare, bhagavAn mananaMdana pada vare. 126 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasU numanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumano. naMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre paJcatI sthirASTiH // Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kAMtA dRSTi ane tathAprakAre chaThTho STi kahI dekhADavA mATe kahe che:-~-~~ kAntAyAmetadanyeSAM prItaye dhAraNA parA / ato'tra nAnyamunnityaM mImAMsA'sti hitodayA // 162 // kAMtA dRSTi chaThThImAM, jehu kahyuM hamaNAM ja; teha badhuMye hAya che, anya prItine kAja, heAya parA ahiM dhAraNA, ethI anyamuda nAtha; mImAMsA vaLI sadA, hitAyacuta hAya. 162 aH--kAMtA STimAM A nitya darzanAdi anyane prIti kAraNa thAya che, tathA parA dhAraNA heAya che; ethI atre anyamud hAtI nathI ne nitya hiteAdathI mImAMsA DAya che. vivecana 66 ' chaThTho diThThI re have kAMtA kahu, tihAM tArAma prakAza, tattvamImAMsA 2 haDha hAya dhAraNA, nahuM' anya zruta vAsa.... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM ! "--zrI ceA. 6. sajjhAya 6-5 vRtti:-gA tAyAm-- kAntA dRSTimAM, vataeNv-A, ataMtara-hamaNAM ja kahelu nityadarza'nAdi, anyevAM prItane-khIjAeAnI proti arthe thAya che,-ddhi ke dveSa arthe. tathA ghArA vA-parApradhAna dhAraNA heAya che. ' cittanA dezadha' e dhAraNAnuM lakSaNa che. kahyuM che ke- terAyazcittastha vALA ' ( pA. rU. 1 ). ato-A dhAraNAyakI, anna-A dRSTimAM, nAbhyamud-anyamud nathI hetI, anyatra hu nathI hA, tyAre te te pratibhAsanA ayANane lIdhe. tathA-ta M-niya, sakALa, mImAMlA'ti-saddhicArAtmikA mImAMsA hoya che, eTale ja kahyuM-DhitoyA-hitedayavALI,-samyagUjJAnanA mULapazuAe karIne. 65 Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (514) vigadarisAya A chaThThI kAMtA daSTimAM (1) A je hamaNAM ja kahyuM te nitya darzanAdi badhuMya hoya che, ane te bIjAone prIti upajAve che-nahiM ke dveSa. (2) parama dhAraNa hoya che. dhAraNA eTale cittane dezabaMdha. (3) ane A dhAraNAne lIdhe atre anyamA hatI nathI, arthAta anyatra harSa hoto nathI, kAraNake tyAre te te pratibhAsane aga hoya che. (4) tathA nitya-sarvakALa sadavicArAtmaka mImAMsA-tattvavicAraNA hoya che, ke je samyagUjJAnanA phaLapaNue karIne hidayavaMtI hoya che. A daSTine "kAMtA" nAma ApyuM che, te yathArtha che. kAraNake A daSTimAM kAMtA eTale pativratA strI je paramArthabhAva hoya che. jema pativratA stro gharanA bIjAM badhAM kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A daSTivALo samyagRSTi puruSa bhale bIjuM saMsAra saMbaMdhI kAma karato hoya, te paNa tenuM citta sadAya kRtadharmamAM ja lIna rahe che. athavA kAMtA eTale priyA-hAlI lAge che. A praSTimAM sthiti karato puruSa kAMta-kamanIya-parama 25 bhAse che, eTale anya jIvone bahu priya-hAlA lAge evA janapriya hoya che, eTale A daSTine paNa "kAMtA" nAma ghaTe che. athavA A daSTi gijanene bahu priya che, eTale paNa te kAMtA che. Ama kharekhara "kAMtA" evI A chaThThI draSTimAM pAMcamI daSTino je nitya darzanAdi guNagaNa kaho, te te hoya ja che, paNa te vizeSa nirmaLa paze. eTale nitya darzana, sUkSama bodha, pratyAhAra, dhrAMtityAga Adi atre avazya anuvarte che ja, ane tenI ora baLavattaratA varte che. atre je darzana thAya che te sthira daSTinI peThe nitya-apratipAtI hoya che, paNa vadhAre nirmala ane baLavAna hoya che tene tArAnI upamA ghaTe che, kAraNa ke tArAno prakAza ratnanI jema sthira hoya che, paNa tenA karatAM vadhAre baLavAna tihAM tArA tejasvI hoya che tArAno prakAza AkAzamAM nitya camake che, sadA prakAza' sthira hoya che, tema A daSTivALA samyaguraSTi puruSane samagra dazana maya bodha-prakAza cidAkAzamAM nitya jhaLahaLe che, sadA sthira prakRtithI sthita ja varte che. atre darzana arthAt AtmAnubhavajanya sat zraddhAvata bodha eTale badho spaSTa hoya che ke te tArAnI peThe cidAkAzane niraMtara udyotamaya karI mUke che. vaLI tArA jema AkAzamAM nirAlaMbana chatAM nitya prakAzI rahe che, tema A draSTino bAdha paNa nirAlaMbana chatAM sadA cidAkAzane prakAzamAna kare che. ane jJAnInuM A nirAlaMbanapaNuM paNa prathama to parama jJAnI evA prabhunuM-paramAtmAnuM avalaMbana levAthI pragaTe che, kAraNa ke A dutara bhavasamudra paNa te zuddha sahajanmasvarUpa prabhunA prabala avalaMbanathI pada samAna banI jAya che, ane te prabhunA ja avalaMbanabalathI AtmA nirAvalaMbana paNuM pAmI nija guNarUpa zuddha naMdanavanamAM rame che. eTale ja AvA A samyagadarzana puruSane bodha atyaMta sUkSma hoya che. dravyAnu Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi : tArA sama prakAza-sUkSmabodhAdi, dhAraNa (515 ) cega ne tenA marmarUpa rahasyane samyagRSTi puruSa tatvathI samyaphapaNe jANe che. tenI zrata-anubhavanI dazA pratisamaya vadhatI jAya che ne tene zuddha sahajAtmasUkSma bodha svarUpane avabhAsa thAya che. sva-para bhAvano parama viveka karavArUpa sakSama bodha atre adhika baLavattara hoya che, atyaMta thira hoya che. huM dehAdithI bhinna evo zuddha caitanyasvarUpI AtmA chuM, evuM pragaTa bheda jJAna atra atyaMta daDha bhAvanAvALuM hoya che. eTale te samyagadaSTi puruSa bhAve che ke-"cetanya zaktimAM jeno sarvasava sAra vyApta che e A AtmA ATale ja che, enAthI atirikta ( jUdA) A saMya bhAva pogalika che. A anAdi avivekarUpa mahAnATyamAM vaNuM damAm pudagala ja nAce che-anya nahiM; ane A jIva te rAgAdi pudagala-vikArathI viruddha evI zuddha caitanya dhAtumaya mUrtirUpa che -evI daDha AtmabhAvanAne lIdhe "catanyathI riktakhAlI evuM badhuMya ekadama choDI daI, atyaMta skuTa evA citazakti mAtra AtmAne avagAhIne teo vizvanI upara taratA rahI, A anaMta evA sAkSAta paramAtmasvarUpa AtmAne AtmAmAM anubhave che."-- Avo sUkSma bodha hovAthI samyagRSTine kayAranIye mithyAtvajanya brAMti TaLI che ane parama zAMti maLI che, kAraNa ke anAtma evI para vastumAM Atmabuddhi e ja mukhya brAMti che, e ja mithyAtva athavA avidyA che, AtmAmAM ja Atmabuddhi e ja samyakatva athavA vidyA che, e ja vizrAMti che, e ja ArAma che, e ja virAma che, e ja virati che, ane e ja zAMti che. 5ra vastumAM AtmabrAMti e ja jIvano moTAmAM moTo roga che, ane te AtmabrAMtithI ja cittabhrAMti ane bhavabhrAMtirUpa anaMta duHkha upaje che. san daSTi jJAnI puruSane te A AtmazrAMtirUpa mahAroga sarvathA dUra thAya che, eTale teo svasvarUpamAM vizrAMta thaI, svarU pikanika banI parama AtmazAMti anubhave che. Ama parabhAvamAM AtmabuddhirUpa mUlagata bhrAMti TaLI hovAthI, ane AtmAmAM ja AtmabuddhirUpa savarUpavizrAMtiya parama zAMti maLI hovAthI, A jJAnI samyagRhaNi puruSa parabhAvamAMthI AtmAne pAcho kheMcI le che-pratyAhata kare che. eTale te pratyAhAra para pariNatimAM ramatA nathI, paravastumAM AtmAne muMjhavavA detA nathI mohamRchita thavA detA nathI, paNa nija AtmapariNatimAM ja rame che. pichAzavazvanA vIra javAna pUratotiri sarvottama UMauDhA amIu " asminnanAdIni mahatyavivekanATye, varNAdimAnnaTati pudgala eva nAnyaH / rAgAdipudgalavikAraviruddhazuddha-caitanyadhAtumayamUrtirayaM tu jIvaH // sakalamapi vihAyAtAya cicchaktiritam, sphuTataramavagAhya svaM ca vicchaktimAtram / imamupari tarantaM cAru vizvasya sAkSAt, kalayatu paramAtmAtmAnamAtmanyanantam // " zrI samayasAra kalaza, Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) yogadarisAra teo paugalika viSayogathI niraMtara dUra dUra bhAge che, ane kAcabAnI jema viSayamAMthI iMdriyeno pratyAhAra kare che-pAchI kheMcI le che. eTale emanI AzavabhAvanI cAla sahejeanAyAse chUTI jAya che, ane ugra saMvara dazA pragaTe che. jethI teone AtmA pote ja sAkSAt saMvararUpa thAya che, svarUpagata bane che.-Ama nityadarzana-pratyAhAra Adi pAMcamI daSTinA guNagaNune AtmalAbha atra chaThThI daSTimAM vizeSa prabaLapaNe-nirmaLapaNe anuvara che ja. AvA parama udAra gusaMpanna samyagra daSTi puruSane dekhIne anya ne paNa temanA pratye svAbhAvika prema kure evI temanI janapriyatA hoya che. A mahatenA svarUpAcaraNarUpa cAritrano koI e muMgo mahAprabhAva svayaM kure che, ke temane jotAM ja bIjA chone temanA pratye kudaratI prema-bahumAna upaje che. yoganuM chachuM aMga-dhAraNA. jinarAjanI sevA karavI, ceya dhyAna dhAraNA dharavI."--zrI devacaMdrajI. A daSTimAM dhAraNA nAmanuM cha ga aMga prApta thAya che, kAraNa ke pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM aMga sAMpaDyA pachI svAbhAvika krame dhAraNa thAya che. dhAraNuM eTale A cittane dezabaMdha, cittane amuka maryAdita dezamAM-kSetramAM bAMdhI rAkhavuMvibhAva nivRtti dhArI rAkhavuM te dhAraNA, ema tenI vyAkhyA che. manomarkaTa cAre kAra svabhAva pravRtti bhramaNa karavAno ati caMcala svabhAva dharAve che, tene nAsAgra AdimAM thira karavuM, athavA zrutaskaMdhanA niraMtara ArohaNa-avarohaNamAM rokI rAkhavuM, prabhubhaktirUpa khIlAmAM premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhavuM, athavA zuddha Atma ciMtananA vyApAramAM dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. ( juo pR. 212-213) AtmAne parabhAvamAMthI pratyAhata karavo-pAcho kheMcI te pratyAhAranuM kAma che, ne tene AtmabhAvamAM dhArI rAkhavo te dhAraNAnuM kAma che. Ama cittane viSayamAMthI vyAvRtta karI AtmabhAvamAM ja pravRtta karavuM, AtmasvarUpa dharmamAM ja dhArI rAkhavuM evI zuddha dhAraNA samyaguDhaSTi yogI puruSa dhare che, ke je aMte tasvAnaMdamaya pUrNa samAdhimAM layane pAme che. AvI uttama AtmadhAraNAvALA samyagadaSTi jJAnI puruSa para pariNati choDI daI, bheda" vAdonuM khaMDana karI, udita akhaMDa evA pracaMDa jJAnamaya svabhAvamAM sthiti kare che, te pachI tene bIjI kartA-karma pravRttino avakAza kayAMthI hoya? athavA pagalika karmabaMdha kayAMthI heya?" AvI addabhuta AtmasvabhAva dharmamaya dhAraNAvALA bhedajJAnI samyagadaSTi * " parapariNatimujjhat khaMDayajhedavAdA-nidamuditamakhaNDaM jJAnamuccaNDamuccaiH / navu jathamavAra rAmavRtti mavati vArtha vA vagaraH : " (ityAdi vizeSa mATe juo ) zrI samayasArakalaza. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAraSTi : ananyamuda- mane na bame he bIjAno saMga" ( pa17 ) puruSa AtmapravRttimAM ati jAgarUka-jAgatA hoya che, ane parapravRttimAM baherA, AMdhaLA ne mUMgA hoya che ! ArAkhavRttAvati nA pAkanI vRdhipUra: "---adhyAtmapaniSada. ' anyamudda doSane nAza. ' "dharma jinesara gAuM raMgazuM, bhaMga ma paDazo he prIta...jinesara ! - bIje mana maMdira ANuM nahiM, e ama kulavaTa rIta....ji. "zrI AnaMdadhanajI. ane atre AvI svasvarUpamAM daDha avadhAraNarUpa dhAraNa hoya che, eTalA mATe ja mA daSTimAM sthiti karatA daDha yegIne anyamudu hotI nathI, anya sthaLe harSa upajate nathI, eka AtmA sivAya bIje kyAMya AnaMda thato nathI. kAraNa bIjo mana- ke parama AnaMdanA nidhAna saccidAnaMdarUpI bhagavAna AnaMdaghana maMdira ANuM AtmAnA parama amRta sukhane rasAsvAda jeNe cAkhyo hoya, tene nahi" tenAthI anya evA "bAkasa bukasa" jevA tuccha viSayasukhamAM kema rasa paDe? AtmA ane Atmadharma zivAya tene bIjuM kaMI paNa kema game ? AvA AtmArAmI samyagadaSTi jJAnI puruSane kevaLa AtmanimagnatAmAM ja AnaMda upaje che. eka kSaNa paNa e sukhano viraha te khamI zakatA nathI. ane anichatAM chatAM kadApi karmajanya bAhya upAdhi prasaMgathI te amRtasukhasiMdhunA akhaMDa anubhavanamAM vizna Ave, te tethI tene AtmA atyaMta saMvedanavALe prazasta kheda anubhave che.-evI utkRSTa AtmAkAratA jJAnI puruSanI varte che. manamohana tuma sanamukha nirakhata, AMkha na tRpatI amacI, - moha timira ravi harSa caM chavi, mUrata e upazamacI huM te vAri prabhu! tuma mukhanI "--zrI devacaMdrajI. kAraNa ke jJAnI samadaSTi puruSa parama AtmatatvanA evA parama bhakta hoya che, tenA pratye emane evI ananya prIti pragaTI hoya che, e parama premapravAha pravahate na hoya che, ke e zivAya bIje kayAMya emanuM citta caMcamAtra paNa rati mane na game hA pAmatuM nathI zuddha sahajAnmasvarUpa prabhu pratye temane evI apUrva bIjAne saMga prItaDI baMdhANa che, ke tene bIjAne saMga gamatuM nathI, mAlatI phale je modyo hoya te bhamara bAvaLanI DALa para kema bese ? pavitra pravAhI ne zItala sugaMdhI gaMgAjalamAM je haMsa jhI hoya, te azuci baMdhiyAra ne duHkhada durgadhI khAbociAnA pANImAM kema rame? atyaMta utkaMThAthI je "pI8 pIu" japI Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 518 ) yAgaSTisamurAya jalaMdharanA jalanI pratIkSA karatA hAya, te cAtaka bIjA jala sAmuM paNa kema jue ? zItala chAyAprada ne mAro namra evA AmranI jarI majarI pAmI je madhura TahUkA karatI hAya, te kaiAkilane phUla rahita uMchA ne uMcA tADa jevA jhADa kema game ? kamalinI dinakaranA kara vinA bIjAnA kara kaeNma grahe ? kumudinI caMdra zivAya bIjAnI prIti kema kare? gorI girIza vinA ne lakSmI giridhara vinA peAtAnA cittamAM anyane kema cAhe ? tema jJAnI puruSanuM citta paNa eka paramAtma tattva zivAya anyatra prIti kema dharuM? ( jue pR. 381-382 ) Ama A parama AtmatattvanA ananya premane lIdhe jJAnI puruSane temAM eTaluM badhuM tanmayapaNuM-ekAgrapaNuM thaI jAya che, ke tethI tenI dRSTimAM anya viSayanA pratibhAsa paNa thatA nathI ! sabhyaSTi satpuruSAtu citta strarUpa-vadezamAM eTalu badhu rAkAyelu rahe che ke te ADe bIje kayAMya zu banI rahyuM che, tenuM paNuM te parama saMta avadhUtane bhAna rahetuM nathI !-AvA parama addabhuta ananyamud bhAvanuM jIvatuM jAgatuM javalaMta udAharaNa zrImad rAjacaMdrajInA svAnubhavajanya sahaja vacanAgAramAM sthaLe sthaLe sujJa vivekIne pratyakSa thAya che. jemake-- " rAtrI ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa eja che, bhAga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADa mAMsa ane tenI majAne eka ja e ja raMganu raMgana che. eka rAma paNa ene ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jovuM gamatuM, nathI kaMI suMdhavu' gamatuM, nathI kAMi sAMbhaLavuM gamatuM, nathI kAMI cAkhavuM gamatuM, ke nathI kaI spavuM gamatuM, nathI khelavuM gamatuM ke nathI mona rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI uThavuM gamatuM, nathI suvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvu gamatu ke nathI bhUkhyuM gamatuM, nathI asaMga gamatA ke nathI saMga gamatA, nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI gamatI; ema che, ityAdi ' (jue ) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 120, kharekharA jJAnI sabhyaSTi satpuruSane ananyamudbhAva AvI parAkASThAne prApta thayelA varte che, tenu A digdarzana mAtra che. Ama A chaThThI dRSTimAM anyamud nAmanA ThTho cittadoSa naSTa thAya che. Atmatattva karatAM anya sthaLe Ana-mA pAmaveA ta anyamud athavA Ama mAMDelI caiAkriyA avagaNIne bIje ThAme Thu dharavA, te paramArthIrUpa iSTa kAryoMmAM gArAnA varasAda jevA che. ( jue pR. 86 ) mImAMsA- tathA A chaThThI sRSTimAM mImAMsA nAmane chaThTho guNa pragaTe che. pAMcamI STimAM sUkSmakhAdha nAmanA guNu pragaTyA pachI svAbhAvika krame mImAMsA guNu upajavA joie. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi hatAdayavatI mImAMsA ( 119 ) kAraNa ke jene sUkSmameSa upaje che, te pachI te bedhanuM mImAMsana kare che, talasparzI savicAraNA kare che, aheniza UhApeAha kare che, nitya manana-nididhyAsana kare che, niraMtara tattvaci'tana kare che. jema keAi khArAka khAya arAma rasapUrvaka cAve tA hAjarImAM pAcaka rasanI barAbara utpatti thAya, ne tenI pAcanakriyA uttama thAya, ane pachI te rasa lAThImAM ekarasa thaI sarva agane mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve; tema samyag dharUpa AhAra paNa rasapUrvaka barAbara cAvavAmAM Ave, arthAt puna: puna: manana karavAmAM Ave te uttama bhArUpa rasanI niSpatti thAya, ne zuddha AtmapariNatirUpa uttama pAcanakriyA thAya, ane pachI te parita ra4 AtmAnA a MgeaMgamAM-pradezepradezamAM vyApta thai tene zuddha AtmadharmonI puSTithI mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve. A dRSTAMtathI mImAMsAnA paramArtha samajAya che. eTale jJAnI sabhyaSTi puruSa dravya, gujI, pAya, tenA bhaga, naya, pramANa, sat svarUpa, utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa tripadI, saptabhaMgI, AtmA, karma, cega mAdi dravyAnuceAAMtagata sUkSma viSayeAnI talAzinI avagAhanA kare che; svadravya -kSetra-kAla--bhAvathI AtmAnuM astipaNuM che, paradravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM nAstipaNuM che, evu UMDuM gaMbhIra taciMtana kare che. A dravyAnuyAganA parama rahasyabhUta-kaLazarUpa parama AtmatattvanuM-bhagavAn samayasAranuM arthAta zuddha AtmAnA sahuja svarUpanuM parizIlana karI, tene AtmasvabhAvabhUta karI mUke che. " guNa poya ana`tatA re, vaLI ya strasAva agADhA 2; naya gama bhaga nikSepanA re, haiyeApAdeya pravAhA ...kuthu jinesaru ! nija bhAve sIya astitA re, para nAstitva svabhAva; astipaNe te nAstitA rai, sIya te ubhaya svabhAvA re....kuMthu. "--zrI devaca'draSTa. ane AvI sUkSma mImAMsA-tattvavicAraNA hiteAdayavALI DAya che, AthI hiteAdayasarva prakAranA AtmakalyANanI saMprApti thAya che. udaya eTale caDhatI kaLA. jema sUryane udaya thai te uttarottara vadhatI tejasvitAne pAmI madhyAhne pUrNa paNe pratape che, tema atre paNa AtmahitarUpa sUryanA udaya thai, uttarAttara caDhatI AtmadazAne pAmI, pUrNa AtmasvarUpa madhyAhnane pAme che. athavA jema zrInA caMdra uttarAttara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNa mAe pUrNa svarUpane pAme che, tema atre paNa AtmahitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNa zuddha sahajAmasvarUpanI prAptimAM paryApta pAme che. sahaaDhala kamalakalikA jema uttarAttara vikAsane pAmI, pUrNapaNe khIlI UThe che, tema atra hitAyarUpa sahudala kamala sAnubaMdha vikAsane pAmI pUrNa svarUpe khIlI nIkaLe che. nave nidhAna ane aSTa mahAsiddhi Adi kikara thaine jJAnIpuruSane anusare che, paNa avadhUta nirapekSa jJAnI teA tenI sAmuM paNu Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) thAgadasivAya pAchuM vALIne jotA nathI, tenI tamA paNa karatA nathI! e parama adabhuta guNavairAgya jJAnI puruSane hoya che ! te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe ke prabhAvajoga utpanna thaye nathI, che nahIM, ane thavAnuM nathI ke je prabhAvajaga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAva jegane viSe vartavAmAM AtmasvarUpane kaMI kartavya nathI, ema te che, ane je tene te prabhAvajagane viSe kaMI kartavya bhAse che te te puruSa AtmasvarUpanAM atyaMta ajJAnane viSe vase che, ema jANIe chIe." "bAkI jeTalAM samyaktvanAM sthAnaka che, ane jyAM sudhI samyaka pariNamI AtmA che tyAM sudhI te eke jegane viSe jIvane pravRtti trikALa saMbhavatI nathI."-zrImada rAjacaMdra, patrAMka 33, 369. A ja artha spaSTa karatAM kahe che- asyAM tu dhrmmaahaatmyaatsmaacaarvishuddhitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharmaikAgramanAstathA // 163 / / AmAM dhama mAhAtmathI, heya vizuddhAcAra tethI heya priya prANine, dharma ekamana dhAra, 163 artha:-ane A ja draSTimAM dharmanA mahAmyathakI samyak AcAranI vizuddhine lIdhe, yogI prANIone priya hoya che, tathA dharmamAM ekAgra manavALA hoya che. A vivecana A kAMtA daSTimAM ja niyame karIne dharmanA mAtArUpa kAraNa thakI samyaka AcAravizuddhi hoya che, ane tethI karIne ja atre sthiti karato samyagU daSTi bhegI puruSa prANIone ApoApa priya thaI paDe che, tathA te dharmamAM ekAgra citta dharAve che. dharmane marma dharmane apUrva mahimA. "jina sohI he AtamA, anya hoI sau karma karma kaTe se jina bacana, tatvajJAnIke marma."-zrImad rAjacaMdrajI, kRtti - -A ja kAMtA daSTimAM-niyogathI, niyamathI, gharmamAdAthA-dharma mAhAtamyarUpa kAraNa thakI, tamArAvizuti-samyak AcAravizuddhirUpa hetune lIdhe, zuM? to ke vitho mavati mUtAnA-bhUtane prANIone priya hoya che, gharmazAgamanAratA-tayA dharmamAM ekAgra manavALo heva che. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi ! dharmano marma-vibhAva te karma, svabhAva te dharma (51) dharmane mahimA koI apUrva che. A dharmanuM vAstavika svarUpa samajavA gya che. atre "dharma eTale sanAtana-zAzvata e Atmadharma samajavo. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAtmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM nAma ja jina" arthAta vitarAga prabhu che, ane evA te jinano arthAta zuddha AtmAne dhama te ja jinadharma che, ane tenAthI anya te karma che. te karmane je kA-kApe te jinavacana che. Ama tatvajJAnIone marma che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta heI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. AvA AtamabhAvamAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavo tenuM nAma "dharma" che, ane te ja vAstavika evo vastu dharma che. kAraNa ke jJAnadarzana-cAritrAdi AtmAnA svabhAvabhUta guNa che, athavA te jemAM aMtarbhAva pAme che evo zuddha eka TakelkIrNa jJAyaka bhAva e ja AtmAne svabhAva che, temAM vartavuM, temAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavo te Atma vastune dharma che. "vadhuNAva gha" vastune svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadharma. Ama nirmala jJAna darzanamaya AtmasvabhAvamAM vartavuM te ja dharma che. paNa dharmanA A vAstavika svarUpanuM jagatane bhAna nathI. "dharama dharama karate sahu jaga phire" AkhuM jagata "dharma" "dharma" karatuM phare che, paNa tene dharmanA marmanI khabara nathI. nahiM te A dharma jinezvaranuM caraNa brahyA pachI kaI kama bAMdhe ja nahiM,-ema mahAgItArtha mahAtmA AnaMdaghanajI gAI gayA che. loko pArake ghera dharma zodhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te jotA nathI ! A te teo kastUrIA mRga jevuM AcaraNa kare che! kasturI mRganI nAbhimAM vAsa che, chatAM te mRgane teno parimala kayAMthI Ave che kasturI mRganuM tenuM bhAna nathI. eTale te bicAro tenI zodhamAM hAra tarapha daSTAMta bhamyA kare che ! tema A dharma to pitAnA AtmAnI aMdara ja rahyo che, kAMI gAma gaye nathI, chatAM ahIMthI maLaze ke tahIMthI maLaze evI khoTI AzAe ajJAna loka tene hUMDhavA mATe cArekora jhAMvA nAMkhI nakAmA herAna thAya che, ne niSphaLa kheda dhare che. pitAnA mukhanI AgaLa ja je parama nidhAna pragaTa khullo paDyo che, tene ulaMghI jaIne, teo tenI zodhamAM bahAra nIkaLI paDe che ! ! (juo pR. 480). "pa2 ghare jotAM re dharma tame pharo, nija ghara na lahe re dharma jema navi jANe re mRga kasturI e, mRgamada parimala marma. zrI sImaMdhara sAheba sAMbhaLe. " -zrI yazovijayajI kRta sa. gA. sta, Ama A dharma to potAnA AtmAmAM ja rahyo che, athavA A AtmA pote ja Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) gadarisamuccaya dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta loka samajatA nathI. jema nirmalatA e sphaTika ranano svabhAva hoI, teno dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nirmalatA e ja Taka daSTAMta AtmAno zuddha svabhAva hoI AtmAno dharma che. arthAta zuddha AtmA nirupAdhipaNuM e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te te dharma adharma che. paNa sphaTika ranano svabhAva nimala chatAM, pAse rAtuM phUla hoya to temAM rAtI jhAMI chAyA paDe che, kALuM phUla hoya te kALI jhAMI paDe che. Ama bAhya upAdhine lIdhe sphaTikanI nirmalatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema karmarUpa bAda upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mohAdi vibhAga pariNAmonI utpattithI AtmAnI nirmaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thAya eTale sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAno nirmala zuddha svabhAva to trikAlAbAdhita ne svayaMsthita che ja, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama jeTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhi paNuM Ave, teTale teTale aMze AtmadharmanI siddhi che. ane tevuM nirupAdhika paNuM samyagadaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSaprApti paryata uttarottara pragaTatuM jAya che "jima nirmalatA re rana saphaTika taNa, temaja jIva svabhAva te jina vIre re dharma prakAzIo, prabaLa kaSAya abhAva.zrI sImaMdhara. jema te rAte re phUle rAtaDuM, zyAma phUlathI re zyAma; pApa puNyathI che tema jagajIvane, rAga dveSa pariNAma...zrI sImaMdhara. dharma na kahIe re niro tehane, jeha vibhAva vaDa vyAdhi, pahele aMge re eNe pere bhAkhiyuM, karame hoye upAdhi...zrI sImaMdhara. je je aMze re nirupaNadhikapaNuM, te te jANe re dharma, samyagadaSTi re guNaThANathakI, jAva lahe zivazarma..zrI sImaMdhara. - zrI yazovijayajI. jema jema para pariNati tyajAtI jAya che ane AtmapariNati bhajAtI jAya che, tema tema A zuddha Atmadharma unmIlana pAmate jAya che-vikasato jAya che, yAvat mokSamAM zuddha dharmamUrti svarUpa AtmA siddha thAya che, saMpUrNa AtmavibhAva te karma siddhirUpa mokSane pAme che. tAtparya ke zuddha AtmAnI siddhi e ja svabhAvane dharma dharma che. jema jema kama-upAdhi TaLe che, tema tema dharma-samAdhi pragaTe che, kAraNa ke vibhAvapariNatirUpa upAdhi te karma che ane svabhAvapariNatirUpa samAdhi te dharma che. Ama dharmanI spaSTa vyAkhyA che. dharmanA dravya Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtANa che dhamane apUrva mahimA, samyak AcAravizuddhi (53), dharma Adi bIjA prakAro paNa A ukta bhAvadharmanI-AtmadharmanI utpattimAM- siddhimAM jeTale jeTale aMze kAraNabhUta thAya teTale teTale aMze ja tenI saphaLatA che; nahiM te vastunA svabhAva dharmanI siddhi vinA niSphaLatA che. mahAmunIzvara zrI devacaMdrajIe kahyuM che tema "bhAva vinA saha Ala.' A A AtmanirmalatArUpa svabhAva-dharma A daSTimAM sthiti karatA cagIne atyaMta Avirbhata thaye hoya che, atyaMta pragaTyo hoya che, kAraNake A daSTivALA samyagadaSTi gIpuruSa atyaMta AtmasthitimAM sthita hoya che, para pariNatine tyajI AtmasvarUpane bhaje che, evA te dharmamUri mahAtmA hoya che. "ghamo maMjaramuvi, fsA saMgamo tavo tevA vi taM namaMti, karaNa ghame tathA maLo ." -zrI dazavaikAlika sUtra A ukta AtmasvabhAvarUpa dharmano mahimA keI apUrva che. ciMtAmaNi, kAmakuMbha, kalpavRkSa Adine mahimA tenI pAse tuccha che. A dhame jyAre kharekharA svarUpamAM AtmAmAM pragaTe che, tyAre sarva labdhi-siddhi, sarva vibhUti tenI pAse dharmane apUrva dAsI thaIne kara joDI UbhI rahe che. chatAM A Atmanimagna avadhUta mahimA mahAtmA tenI paravAha paNa karatA nathI ! tenI sAmuM jovAnI paNa takalIpha letA nathI! kharekhara ! dharmamAM jenuM mana sadA lIna hoya che, evA mahAtmA gIne devo paNa namaskAra kare che. kAraNa ke ahiMsA, saMyama ane tapa e dharmanA prakAra che ane tenI A mahAmAe atyaMta siddhi karI hoya che. parabhAva-vibhAva pariNatithI te AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsA thavA detA nathI, ane svasvarUpamAM niraMtara sthiti kare che, tethI te atyaMta ahiMsaka hoya che. AtmAne te svasvarUpamAM ja saMyamI rAkhe che-dAbI rAkhe che, bahAra paravastumAM javA detA nathI, tethI te pUrA saMcamI hoya che. Ama parabhAvamAM nahiM javArUpa ahiMsanathI, ane svabhAvamAM sthitirUpa saMyamanathI samartha AtmavIyana saMcaya thAya che, ane tethI A gI puruSa svasvarUpanA parama tejathI pratApe che, parama tapodhana hoya che. AvA ahiMsaka, saMyamI ane tapasvI sAcA saMta puruSane deve paNa namaskAra kare emAM zI navAI ? * " dharmaH zrIvazamaMtra eSa paramo dharmazca kalpadrumo, dharmaH kAmagavIpsitapradamaNidharmaH paraM daivatam / dharmaH saukhyaparaMparAmRtanadIsaMbhUtisatparvato, . dha pratAparAtAM vimaH bhujaH " - zrI padmanaMdipacaviMzatikA. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 524) gadarisamuccaya samyapha AcAravizuddhiane AvA zuddha dharmanI siddhinA mahimAthI samyapha AcAravizuddhi hoya che, athaoNt jJAnAcAra, dazanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane viryAcAranI yokta vizuddhi thAya che. eTale (1) "jJAnacaraNArthe A yogI puruSa svAdhyAya kAla avaloke che, aneka prakAre vinaya prapaMce che, daddhara upadhAna vidhipUrvaka Adare che, sArI peThe bahumAna vistAre che, nitaMba deSApatti atyaMta nivAre che, artha--vyaMjana ane tadubhaya zuddhimAM nitAMta sAvadhAna rahe che. (2) dazanacaraNuMthe prazamarasanimagna, daDha saMvegaraMgI, parama vairAgyasaMpanna, anukaMpAparAyaNa ane AstikayavaMta evA teo zaMkA, kAMkSA, vicikitsA ane mUDhaNitAne UThatAM veMta ja dAbI devA mATe nitya baddhaparikara-bheTha bAMdhIne taiyAra rahe che; ane upakhaMhaNa, sthitikaraNa, vAtsalya, tathA prabhAvanAne bhAvatAM vAraMvAra utsAhanI abhivRddhi kare che. (3) cAritracaraNArthe hiMsA, asatya, steya, abrahma ane parigrahathI samasta viratirUpa paMca mahAvratamAM teo tanniSThavRttivALA hoya che; samyagU yoganigraharUpa lakSaNavALA gutiomAM atyaMta ughogI hoya che; IryA, bhASA, eSaNa, AdAnanikSepa ane utsargarUpa samitiomAM atyaMta prayatnazIla rahe che. (4) tapa AcaraNa teo anazana, avodaye, vRtti parisaMkhyAna, rasArityAga ane vivikta zayyAsanamAM pratikSaNe utsAha dharAve che; prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vyutsarga, svAdhyAya ane dhayAnaparikarathI teo potAnA aMtaHkaraNane aMkuzamAM lAve che. (5) vIryacaraNArthe teo karmakAMDamAM sarvazaktithI vyApRta thAya che. "-Ama kaMI paNa aticAra deSa na lAge ema teo paMcAcAranuM Adarza paripAlana kare che. AvuM teonuM niraticAra bhAva anuSThAna, satakriyAcaraNa hoya che. mAbhimukha thayelA samyagRSTi jIvone e AcaraNe parama kalyANanA heturUpa che. mATe teoe te avazya AcaravA ghaTe che, AcaravAno khaMtathI prayAsa karavo ghaTe che. abhyAsa karI vizuddha AcaraNa thaze. ahA ! kevA anupama AcAra!" ( A paMcAcAranuM hRdayaMgama spaSTa svarUpa vistArathI samajavA mATe juo)--zrI manasukhabhAI kIracaMdakRta dAnadharma-paMcAcAra jJAnane anusaratI-anukULa je sat kriyA tenuM nAma "anuSThAna" che. eTale A samyagadaSTi puruSane je AtmajJAna uparyuM che, te AtmajJAnane anurUpa-chAje evI AtmAnuM caraNarUpa bhAvakiyA karavAne-saccAritra pALavAne A yogI puruSa satata prayatnapUrvaka parama puruSArtha kare che. A sAcA sAdhupuruSanA vaMdanAdi anuSThAna uttama bhAvavALA hoya che. + "jJAnavarabAra vAgyA vADhamaDhosto , vahudhA vinaa vpazcAtto" - ItyAdi AdhArarUpa paramasuMdara varNana mATe juo) - zrI amRtacaMdrAcAryajIta paMcAstikAya TIkA, gA. 172. Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi Adarza nicaryA, dhamamAM ekAya mana (55) eTale ja A daSTivALA parama bhAvitAtmA yogIpuruSanuM samasta AcaraNacAritra niraticAra, zuddha upagane anusaranAruM, viziSTa apramAdathI yukta, vinigapradhAna ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. (juo pR. 72, tathA pR. 25 zrImad rAjacaMdrajInuM apUrva avasara " vALuM apUrva kAvya.) te aNagAra4 bhagavaMto Isamita, bhASAsamita, eSaNAsamita, AdAnabhaMDamAtra nikSepaNa samita, pArikA panikA samita, manasamita, vacana samita, kAyasamita, managupta, vacanaguNa, kAyagurU, gupta, guptadriya, gupata brahmacArI, akrodha, amAna, amAya, abha, zAMta, prazAMta, upazAMta, parinirvata, anAzrava, agraMtha, chinnazrota, nirupalepa. kazyapAtra jevA mukta jala, zaMkha jevA niraMjana, jIva jevA apratihatagati, gaganatala jevA nirAlaMbana, vAyu jevA apratibaMdha, zAradajala jevA zuddhahRdaya, puSkarapatra jevA nirupalepa, kUrma jevA gukheMdriya, vihaga jevA vipramukta, geMDAnA zIMgaDA jevA eka jAta, bhAraMDapakSI jevA apramatta, kuMjara jevA zoMDIra, vRSabha jevA sthira, siMha jevA durdharSa, maMdara jevA aprakaMpa, sAgara jevA gaMbhIra, caMdra jevA somezyAvaMta, sUrya jevA diptateja, jAtya suvarNa jevA jAtarUpa, vasuMdharA jevA sarvasparzaviSaha, suhuta hutAzana jevA tejathI javalaMta hoya che. te bhagavaMtone kayAMya paNa pratibaMdha hotA nathI." ane AvI samyapha AcAravizuddhine lIdhe A zuddhopAgamaya nigraMtha zramaNa ApoApa janatAne priya thaI paDe che. A svayaMbhU (spontaneous) prIti saMpAdana karavA mATe tene kAMI balavuM paDatuM nathI, ke bIje kaI kRtrima prayAsa kare paDatuM nathI. mAtra A nigraMtha mahAtmAnuM sahaja svabhAve siddha evuM zuddha AtmAnucaraNarUpa pavitra cAritra ja jANe lokone pokArIne bodha ApI AkarSe che! seMkaDo vAcAnI vANa je bedhI nathI zakatI, te eka jJAnI muninuM mona badhe che ! pustaka paMDitanA vAjAlarUpa hajAra upadeza ke vAcaspationA lAkha vyAkhyAne je baMdha nathI ApI zakatA, tenAthI anaMtagaNa samartha bodha eka sAcA sapuruSanuM zuddha sahajatmasvarUpamaya nirmala AtmacAritra mUka vANathI Ape che ! ane tethI tenA pratye lekIna naisargika prema pravAha pravahe che. dharmamAM ekAgra mana ane AvA zuddha AcArasaMpanna, dharmamUrti, paramArthanA avatAra samA A samya daSTi yogIpuruSanuM citta sadAya dharmamAM ekAgra ja hoya, emAM pUchavuM ja zuM ? dharma to * "hRA nAma anArA mArvato duniyAmaNA mAtAmiyA" che. (juo nirmacaryAnA A parama suMdara hRdayaMgama varNana mATe zrI sUtrakRtAMga, kiM. bu. ska. sUtra. 70) Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56 ) yogadaSThisamuccaya enA prANarUpa ja hoya che, jIvanarUpa ja thaI paDe che, e asthimajajA paryata avihaDa- pAko dharmaraMga temane lAgyuM hoya che. AnuM javalaMta udAharaNa A rahyuM- dharma ja jenAM asthi ane dharma ja jenI mijA che, dharma ja jenuM lehI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriya che, dharma ja jenuM calana che, dhama ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM ubhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jeno AhAra che, dharma ja jene vihAra che, dharma ja jene nihAra (?) che, dharma ja jene vikalpa che, dharma ja jene saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti dulabha che. ane te manuSya dehe paramAtmA che. e dazAne zuM ApaNe nathI IcchatA? " zrImad rAjacaMdra, patrAMka 117. Ama A yogI puruSa dharma-dhAraNAmAM A parama daDha dhIra hoya che, te tenI atyAra sudhInI dIrgha yogasAdhanAnuM phaLa che. kAraNa ke ApaNe pUrve AgalI daSTiemAM prApta thatA AdhyAtmika vikAsakramamAM joyuM tema, teNe prathama to maitrI dIgha vega Adi bhAvanAo vaDe citta parikarmathI-cittasudhAraNAthI pitAnA aMtaHsAdhanAnuM phalI karaNane vAsita karyuM, pachI yamaniyamane sArI peThe abhyAsa karyo, Asanano jaya karyo-dehAdhyAsa choDI AtmabhAvamAM Asana jamAvyuM prANavikSepane pariharyo-AtmabhAvanI sthiratArUpa bhAva prANAyAma sAthe indriya grAmane viSamAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra karI kAyAne aju karI-sIdhI karI; rAga-dveSa, sukha-du:kha Adi DhaMDhone jaya kya, saMprajJAta samAdhinA abhyAsamAM atyaMta praveza karyo ane nAbhicakra-nAsAgra Adi dezamAM cittane baMdha karyo -viSayAntara pari. hArathI athata bIje badhe viSaya cheDI daI cittanA sthirIkaraNarUpa dhAraNa karI-A dhAraNAmAM susthita-samyakapaNe vyavasthita mahAgI zrImadda puruSa jagajajanane priya kema na hoya? tathA dharmamAM ekAgramanA kema na hoya ?x e ja kahe che- zrutadharme mano nityaM kaaystvsyaanycessttite| atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // 164 / / -yutapameM-butadhamamAM, AgamamAM, mana niyaM-mana nitya hoya che,tenI bhAvanAnI upapattine lIdhe. rAhu-kAya ja, sahya -A adhikRta daSTivaMtanI, sAgi?-anya ceSTitamAM, sAmAnya evA bIjA kAryamAM. tattva-A ja kAraNathI, sAkSAvAzAnA-hetubhUta evA samagU AkSepaka zAnathakI, mA-bhoga, IdriyAthe saMbaMdha, mavahetAH-saMsArahetuo, -nathI hotA. x" dezabandho hi cittasya dhAraNA tatra susthitaH / ghiyo mata mUtAnAM dharmajAgramanAratathA " -(AdhAra mATe juo ) zrI dvA. dvA. ra4-9. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdraSTi : jJAnAkSepakavata-mana mahilAnuM vhAlA upara " (57) zratadharma mana tasa sadA, anya kArya tana yoga; ethI AkSepaka jJAnathI, bhavahetu nahiM bhega. 164 artha -enuM mana nitye mRtadharmamAM hoya che, kAya ja anya kAryamAM hoya che, AthI karIne ja AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhego bhavahetu thatA nathI. vivecana A prastuta daSTivALA rogInuM mana zratadharmanI daDha bhAvanAne lIdhe zrutadharmamAM- AgamamAM hoya che, ane enI kAyA ja sAmAnya evA anya kAryamAM hoya che. A ja kAraNathI AkSepaka jJAnane lIdhe bhego ene bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. A daSTimAM sthiti karatA samyagadaSTi yogI puruSane AtmadharmanI evI daDha bhAvanA upajI hoya che, ke tenuM mana zrImad puruSa sadaguru bhagavAn pAsethI zravaNa karelA te mRtadharmamAM-AgamamAM niraMtara lIna rahe che. bhale tenuM zarIra saMsAra AkSepaka jJAna saMbaMdhI bIjA sAmAnya kAryamAM pravRtta hoya, paNa tenuM citta to te AjJArUpa zratadharmamAM ja cUMTeluM hoya che. A dharmanuM tene kaI evuM ajaba AkarSaNa-AkSepaNa hoya che, ke game te kArya karatAM paNa tenA cittane pitAnA bhaNI AkSepa-AkarSaNa kare che. lohacuMbaka jema leDhAne kheMcI rAkhe che, tema zrutadharma pratye AvuM sahaja svabhAve AkSepanArUM-AkarSanAruM-kheMcI rAkhanArUM jJAna AkSepaka jJAna kahevAya che. ane tevuM sahaja savabhAvasiddha jJAna dharAvanArA A jJAnI puruSa 'jJAnAkSepakavaMta' kahevAya che. atre A lokaprasiddha daSTAMta ghaTe che. mahilAnuM arthAta pativratA strInuM mana ghara saMbaMdhI bIjAM badhAM kAma karatAM paNa pitAnA priyatamamAM ja lagna thayeluM hoya che. tema jJAnAkSepakavaMta jJAnI puruSanuM citta paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM chatAM, ke bhega bhegavatAM chatAM paNa niraMtara dhRtadharmamAM ja lIna hAya che,Asakta hoya che. A mahAmumukSunuM mana mekSamAM ane kheLIu saMsAramAM-evI sthiti hoya che. zrImad rAjacaMdrajIe prakAza paramArtha. "mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re; tima zrata dharme mana draDha ghare, jJAnAkSepakavata re...dhana."-zrI dasakjhAya -6. A vacana upara sUkSma mImAMsana karatAM prakhara tatvavettA zrImada rAjacaMdrajIe parama mananIya vivecana karyuM che ke-"ghara saMbaMdhI bIjA samasta kArya karatAM thakAM paNa jema pativratA (mahilA zabdano artha ) strInuM mana potAnA priya evA bhartArane viSe lIna che, tema samadaSTi evA jIvanuM citta saMsAramAM rahI samasta kArya prasaMge vartavuM paDatAM chatAM, jJAna saMbaMdhI zravaNa karyo che e je upadeza dharma tene viSe lInapaNe Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa28) thAgadaSTisamuccaya varta che. samasta saMsArane viSe strI puruSanA nehane pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. temAM paNa puruSa pratyeno strIne prema e keI prakAre paNa tethI vizeSa pradhAna gaNavAmAM Avyo che. ane emAM paNa pativratA evI strIne pati pratyeno neha te pradhAnane viSe paNa pradhAna evo gaNavAmAM Avyo che. te neha evo pradhAna-pradhAna zA mATe gaNavAmAM Avyo che? tyAre jeNe siddhAMta baLavAna paNa darzAvavA te daSTAMtane bahaNa karyuM che, e siddhAMtakAra kahe che ke te nehane eTalA mATe. ame pradhAnane viSe paNa pradhAna gaNIe chIe, ke bIjAM badhAM ghara saMbaMdhI (ane bIjAM paNa) kAma karatAM chatAM, te pativratA evI mahilAnuM citta patine viSe ja lIna paNe, premapaNe, smaraNa paNe, dhyAnapaNe, IcchApaNe vase che, eTalA mATe. paNa siddhAMtakAra kahe che ke e snehanuM kAraNa to saMsArapratyayI che. ane anna te te asaMsArapratyayI karavAne arthe kahevuM che mATe te saneha lInapaNe. premapaNe, smaraNa paNe, dhyAnapaNe, IcchApaNe, jyAM karavA yogya che, jyAM te sneha asaMsAra pariNAmane pAme che te kahIe chIe. te neha to pativRttArUpa evA mumukSue jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye te ja prakAre karavA cogya che; ane te pratye te prakAre je jIva varte che, tyAre "kAMtA" evA nAmanI samakita saMbaMdhI je draSTi tene viSe te jIva sthita che, ema jANIe chIe. evA arthane viSe pUrita evAM e be pada che. te pada te bhakti pradhAna che. * * * bhaktipradhAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSa sugama paNe vilaya thAya che, e pradhAna Azaya jJAnI puruSane che. te bhaktine viSe niSkAma evI a9pa paNa bhakti je jIvane utpanna thaI hoya che to te paNa doSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che. apa evuM jJAna athavA jJAnapradhAna dazA te asugama evA artha pratye, svachaMdAdi deSa pratye, athavA padArtha saMbaMdhI bhrAMti pratye prApta kare che. ghaNuM karIne ema hoya che. temAM paNa A kALane viSe to ghaNuM kALa sudhI jIvanaparyata paNa jIve bhakti pradhAna dazA ArAdhavA gya che, e nizcaya jJAnIoe karyo jaNAya che. ( amane ema lAge che, ane ema ja che). "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 320 vaLI "tema kRtadharme mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re" e pada para punaH parama paramArthamaya talasparzI vivecana karatAM teozrI-zrImad rAjacaMdrajI prakAze che ke vikSepa rahita evuM jenuM vicArajJAna thayuM che, e jJAnAkSepakavaMta AtmakalyANanI IcchAvALo puruSa hoya, te jJAnI mukhethI zravaNa thayo che evo je AtmakalyANarUpa dharma tene viSe nizcaLa pariNAme manane dhAraNa kare, e sAmAnya bhAva uparanAM padone che. atyaMta samartha evo siddhAMta pratipAdana karatAM jIvanA pariNAmamAM te siddhAMta sthita thavAne arthe samartha evuM draSTAMta ghaTe che, ema jANI graMthakartA te sthaLe jagatamAM, saMsAramAM pAye mukhya evo je puruSa pratyene kalezAdi bhAva rahita e kAmya prema strIne, te ja prema Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi : jJAnIne "bhaga nahiM bhavaheta", "dhAra taravAranI " ( pa29 ) sapuruSathI zravaNa thayo hoya je dharma tene viSe parimita karavA kahe che. te puruSadvArA zravaNa prApta thayA che je dharma temAM sarva bIjA je padArtha pratye prema rahyo che, tethI udAsIna thaI eka lakSapaNe, eka dhAnapaNe, eka layapaNe, eka smaraNa paNe, eka zreNapaNe, eka upaga paNe, eka pariNAma paNe sarva vRttimAM rahele je kAma prema te maTADI, kRtadharmarUpa karavAno upadeza karyo che, e kAmya premathI anaMtaguNaviziSTa e zrata pratye prema karavo ghaTe che, tathApi daSTAMta parisImAM karI zakayuM nathI, jethI daSTAMtanI parisImA jyAM thaI tyAM sudhI prema kahyo che, siddhAMta tyAM parisImApaNAne pamADyo nathI. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 321 atre bIjA lokaprasiddha dRSTAMta paNa ghaTe che. jemake-gAya vanamAM cAre caravA jAya che, cAre dizAmAM phare che, paNa tenuM mana te pitAnA parama priya vatsa-vAchaDAmAM ja hoya che. cAra pAMca sAhelIo haLImaLIne pANI bharavA jAya che, te pANInuM beDuM mAthA para mUkIne jhapATAbaMdha ruvAbabhera cAle che, vAto karatI jAya che, tAkI dIe che ne khaDakhaDATa hase paNa che, paNa tenI najara te "gaguriAmAMya '-tenI gAgaramAM ja hoya che. tema parabhAvanA vikSepathI rahita evA jJAnAkSepakavaMta jJAnInuM mana paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM thakAM paNa sadAya kRtadharmanA ja dhyAnamAM lIna hoya che. "jina carane cita lAva, vaise jina carane citta lAva, cAro caranake kAraNe re, gorA banameM jAya; cAra care phire cihuM dizi, vAMkI najara bahuriA mAMDyA.vaise jina cAra pAMca sAheliA milI, hilamila pAnI jAya; tAlI dIe khaDakhaDa hase, vAMkI najara gaguriA mAMhyavase "zrI AnaMdadhanajI. nizadina sutAM jAgatAM, haIDAthI na rahe dUra re, jaba upagAra saMbhArIe, tava upaje AnaMdapUra re."--zrI yazovijayajI. ane AvA sahaja svabhAvabhUta AkSepaka jJAnanA prabhAvane lIdhe ja A jJAnI samyagadaSTi puruSane bhego paNa bhavahetu thatA nathI - saMsArakAraNa banatA nathI ! je sAMsArika bhego bIjA sAmAnya prAkRta janane saMsArahetu hoya che, te bhaga nahi bhege paNa A daSTivALA nAnI puruSane saMsArakAraNa thatA nathI, e bhavaheta" atyaMta AzcaryakAraka paNa parama satya ghaTanA che. Ano khulAso ema che ke sAmAnya saMsArI ajJAnI jene viSayanuM AkSepaNuAkarSaNa hoya che, ane A jJAnI puruSane te niraMtara zratadharmanuM ja AkSepaNa-AkarSaNa hoya che. ajJAnI jIva sadAya viSayAd hAI, viSayAkAra vRttine bhajate rahI viSayane ja Icche che ke te pratye doDe che. ane jJAnI puruSa te uparamAM joyuM tema sadAya thata Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) vigadaSTisamutha, dhameneja-AjJApradhAna svabhAva dharmane ja Icche che, e viSayane nahiM IcachatAM tethI dUra bhAge che, chatAM pUrva prArabdhodayathI bhogavavA paDe to alolupa paNe-anAsakta bhAve bhogavI nirjarI nAMkhe che. jyAre ajJAnI jIva to atyaMta lelu papa-Asakta bhAve bheLavI puna: baMdhAya che. Ama jJAnI-ajJAnInI vRttimAM ne daSTibindumAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. eTale ja bhogane niraMtara irachato evo ajJAnI bhega nahiM bhagavatAM chatAM baMdhAya che ! ane bhegane anicchato e jJAnI AvI paDela bhoga bhogavatA chatAM baMdhAtA nathI ! e AzcaryakAraka ghaTanA satya bane che. (jue . pa02-504). kAraNa ke yaMtranI pUtaLIo jema derIsaMcArathI nAce che, tema niri7 evA jJAnI puruSanI badhI pravRtti pUrva prArabdhanA sUtrasaMcArathI ja cAle che. eTale te kavacita pUrva prArabdhadaya pramANe sAMsArika bhegAdi pravRtti paNa kare, to paNa vicare pUrva jalakamalavata nilepa evA te jJAnInuM citta to mokSamAM ja lIna praga" rahe che. saMsAramAM rahelA jJAnI puruSa jANe yegamAyA prakaTa karatA hoya, ema jaNAya che ! ane lokAnugrahanA hetupaNAthI AmAM paNa dUSaNa nathI. Ama lekavatI jJAnI yogI puruSa kavacit apavAdavizeSe saMsAramAM-gRhavAsAdimAM rahyA chatAM, sAMsArika bhegAdi jogavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI, ane ajJAnI nahiM bhegavatAM chatAM paNa baMdhAya che! e vilakSaNa vAta AkSepaka jJAnano mahAprabhAva sUcave che. bhoga bhogavatAM chatAM paNa jJAnI baMdhAtA nathI, tenuM kAraNa temanAmAM Asaktinonehano abhAva e che. jema reNubaha lax vyAyAmazALAmAM koI nehAbhyAsakta-tela copaDela manuSya vyAyAma kare te tene raja cAMTe che; paNa sanehAbhyakta na hoya-tela capaDela na hoya, tene saneharUpa-selarUpa cIkAzanA abhAve reNu cuMTatI nathI, tema ajJAnIne neharUpa, AsaktirUpa, rAgarUpa cIkAzane lIdhe karma paramANurUpa raja cUMTe che, paNa ni:snehavItarAga-anAsakta evA "kerA dhAkeDa" jJAnI samyagRSTi puruSane neharUpa-AsaktirUpa cIkAzanA abhAve karma raja vaLagI zakatI nathI. Ama samartha evA jJAnInI vAta nyArI che, te jalamAM kamalanI jema alipta ja rahI zakavAnuM adbhuta sAmarthya dharAve che, mUrkha ajJAnImAM tenuM anukaraNa karavAnuM gajuM nathI, ne tema karavA jAya to kharA ja khAya! dhAra taravAranI sohalI, dahalI caudamA jinataNI caraNa sevA dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA. " -zrI AnaMdaghanajI. saMsAramAM rahIne paNa sarvathA nirlepa rahevAnuM AvuM mahAparAkrama to kaika viralA apavAdarU5 asAdhAraNa jJAnI ja karI zake; AvI bedhArI talavAra para cAlavAnuM kAma x " evaM sammAdiTThI vahato bahuvihesu jogesu, akaraMto uvaoge rAgAi Na lippai rayeNa // " (juo) zrI samayasAra-ga 0 242-246. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtASTi : jJAnInuM bhAga-mRgajala sAMsaruM paramapada gamana ( 131 ) tA sama yogI puruSa ja karI zake. bAhya upAdhi maLye rahyA chatAM 'dhAra taravAranI' akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI e kAMi jevuM tevu vikaTa kArya nathI, paNa * AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM mahAvikaTa che - ema parama adhyAtmarasanimagna samartha mahAyeAgI zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavathI yathA ja kahyuM che,-jemanA vacanAmRtamAM A AkSepaka jJAnanA camatkAra padma pade gocara thAya che. bAhya upAdhi maLye paNa e mahAtmA jJAnI puruSanI AtmasamAdhi kevI akhaMDa hatI, zuddhopayAgamaya AtmajAgRti kevI apUrva hatI, saMsArasaMgamAM paNa asaMgatA kevI adbhuta hatI, te temanA AtmAnubhavamaya vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe niSpakSapAtI vicakSaNa vivekI janAne svayaM pratyakSa thAya che. ' akSipAtro TTui vidvAna' e pAta jala yAgabhASyanuM vacana paNa AvI jJAnAkSepakavata jJAnIdazAnI sAkSI pUre che. A ja artha dRSTAMtane AzrIne kahe che.. mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 165 // mRgajala tattvathI dekhatA, te tA viSNu udvega; te madhye vyAdhAta viNa, jAya ja jema savega; 165 athaH--mAyAjalane tattvathI dekhate puruSa tenAthI anudvignapaNe tenI madhyethI jema vyAghAta pAmyA vinA zIghra cAlyeA ja jAya che, vivecana ' mAyAjalane-mRgajalane je tattvathI mAyAjalapaNe dekhe che, te tenAthI udvega pAmatA nathI-gabharAtA nathI. eTale te tA tenI madhyethI jhapATA dha cAOA ja jAya che; ane tema karatAM tene vyAghAta-Adha upajatA nathI, kAraNa ke mAyA mAyA pANI re jala tattvathI vyAghAta-khAdha upajAvavAne asamartha che. mRgajala-jhAMjhavAnu jANI tehane' pANI e vAstavika rIte mithyA che-khATu che. evA mAyAjalanu tattvathI kAi svarUpa astitva che ja nahi, te mithyAbhAsarUpa hAi khATu' ja che, ema je jANe che, te tethI udvega-kSeAbha pAmatA nathI, rakhene huM AmAM vRtti:-mAyAmaH-mAyA lane, saravata: vazyana-tattvathI mAyAjalapaNe dekhatA, anudghina sato-te mAyAjalathI anudvigna hai, vrutam zIghra sathena-te mAyAjala madhyethI, prayAkSetracANyA ja jAya che, cathA-jema, e udAharaNanA upanyAsa arthe che, tyAdhAtAnata:-vyAdhAta pAmyA vinA,mAyAjalanA tattvathI bAdhAtanA asamartha paNAne lIdhe. Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pa3ra ) gadaSTisamuccaya bUDI jaIza ema Darato nathI. eTale te to te mAyAjala madhyethI soMsaro jhapATAbaMdha bedhaDakapaNe cAlyo jatAM AMcake khAto nathI, nibhIkapaNe tene ulaMghIne cAlyA ja jAya che. ane tema karatAM tene koI paNa vyAghAta-bAdhArUpa aMtarAya upajatuM nathI, kaMI paNa Alaavala AvatI nathI. mAyA pANI re jANI tehane, laMghI jAya aDela sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADola. dhana dhana." -zrI ke. dasajhAya 6-8. bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhuJjAno'pi hyasaGgaH san prayAtyeva paraM padam / / 166 // tyama bhege mRgajala samA, tattvathI je dekheja; bhagavatAMya asaMga te, para padane pAme ja. 166 artha -tema bhegone svarUpathI mAyAjala sarakhe dekhate puruSa, bhagavatAM chatAM, asaMga heI, parama pada pratye jAya ja che. vivecana te ja prakAre bhegone samAropa zivAya tenA svarUpe karIne je mRgajala jevA asAra dekhe che, te karmathI AkarSAIne parANe AvI paDelA bhegane bhegavatAM paNa asaMga hoI, paramapada pratye jAyaja che-kAraNake anabhivaMgathI-anAsaktithI paravaza bhAve che mATe. bhege arthAta iMdriyAthe saMbaMdhone koI paNa prakAranA samAropa zivAya tenA vastaravarUpe joIe to mAyAjala sarakhA-mRgajala jevA mithyA che. mRgajala mAtra mithyAbhAsarUpa che, vastuta: svarUpathI tenuM kaMI astitva nathI, eTale viSaya mRgajala temAM jalabuddhine samAro5 karo mithyA che, khoTo che, tenA pratye prAptinI AzAe doDavuM te paNa mithyA che, tenAthI kaMIkALe tRSA chIpAvAnI nathI, ane te micyA hevAthI ja tene ulaMdhIne cAlyA jatAM-tenI madhyethI sasarA pasAra thatAM DabAtuM paNa nathI. tema viSayabhoga mRgaja la jevA che, niHsAra che. AtmasvarUpanI apekSAe te kaI cIja che nahiM,-paramArthathI AmasvarUpane tenI sAthe vRtti-bhajana-bhogAne, ikriyAthe saMbaMdhone, ghauta: pana samAropa zivAya svarUpathI jete, tathA-tema, mAvomAna-mAyAjala jevA asAra, muna-karmAkSipta-karmathI AkarSAIne AvI paDelA bhego bhogavatAM paNa, ata: tana-asaMga hoI, pravAha ghara parama pada pratye jAyaja che,-anabhivaMgatAthI ( anAsakitathI ) paravaza bhAvane lIdhe. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtASTi : jJAnInA anAsakta yAga-trikALa vezavya ( 133 ) kAMi levAdevA nathI. eTale evA ni:sAra mithyA viSaya@AgamAM AtmabuddhinA samAropa karavA mithyA che-khATA che; tenA pratye tenI prAptinI tRSNAe-durAzAe doDavu te paNa mithyA che, kAraNu ke je vastu pAtAnI nathI te kadI hAthamAM AvavAnI nathI ane tenAthI koI kALe tRSNA chIpAvAnI nathI. ane Ama te sarvathA ni:sAra-mithyA hAvAthIja temAM Atmabuddhi karyA vinA, asaga rahIne, tenI madhyethI tene ulla MghIne sAMsarA cAlyA jatAM paNa DakhAtu nathI. eTale viSayAnuM AvuM mRgajala jevu mithyAbhAsa svarUpa je tattvathI jANuM che, te asaga-anAsakata jJAnI puruSa temAM DUbatA nathI, pazu avazya bhAgya karma cit AvI paDe tApaNu tenI madhyethI sAMsarA medhaDakapaNe aviSama bhAve pasAra thai jAya che. atre bhegAne 'mithyA' kahyA che, tene artha kAi svarUpAstitva na havu' evA kare che tema nathI. paNa atre 'mithyA' zabdanA artha svarUpAstitva hAvA chatAM para mAthI niHsAra evA spaSTa karyA che. jema mRgajalamAM kaMi jalarUpa jJAnInA anA sAra nathI, ane tenI pAchaLa doDavAcI kAMI vaLatu nathI; tema anAtmasakta ceAga svarUpa bhAgAmAM kaI AtmatattvarUpa sAra nathI, ane te pratye anudhAvanathI-DhADavAthI AtmAnuM kAMi vaLatuM nathI. athavA ' mithyA ' eTale nahiM hAvApaNArUpa asatApaNuM nahi, paNa kheATApaNArUpa asatapaNuM. kAraNa ke AtmatattvanI apekSAe paravasturUpa bhAga asat arthAt khoTA che, viSayAsarUpa che. Atmatattvane vastuta: te paravastunI sAthe levAdevA che nahiM, chatAM tevI atU-khATI paravastumAM Atmabuddhi karIne rAgadveSajanya iSTAniSTa bhAvathI mahamUdra AtmA niSkAraNu mujhAya che ne ba MdhAya che. paNa amehasvarUpa evA vItarAga jJAnI puruSa te| temAM Atmabuddhi nahi karatAM, iSTAniSTa bhAvanAne tyAga karI muMjhAtA nathI ne khaMdhAtA nathI. A uparathI tApa e che ke-je bhAgone svarUpathI mAyAjala jevA ni:sAra ne kheATA jANe che, te jJAnI puruSa kavacit pUrva karmAMnA-prArabdhanA ceAgathI AkSipta-kheMcAine AvI paDelA bhAge bhAgavatAM chatAM paNa asaMga hAi, paramapadane pAme ja che. sAcA jJAnI puruSa bhAgapakanI madhye paNa kadI kharaDAtA nathI-lepAtA nathI, jalamAM kamalanI jema alipta ja rahe che, mehumalathI aspRzya evA parama udAsIna ja rahe che. Anu nAma ja gItAmAM kaheleA anAsata ceAga che. " bhAga paka tyajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; sihu pare nija vikrama zUrA, tribhuvana jana AdhArA. dhanya te munivarA re je cAle samabhAve. "--sA, tra. gA. ta. AtmajJAnI puruSa AvI rIte anAsakita-asaMga bhAva rAkhI zake che, tenuM kAraNa ema che ke-te sAcA aMtarAtmAthI nizcaya jANe che ane niratara bhAve che ke-A Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34) yogadaSTisamuccaya paravaratumAM paramANu mAtra paNa mahAruM nathI. huM to eka zuddha dazana-jJAnamaya citanyasvarUpI arUpI AtmA chuM, A samasta paravaratunI sAthe mahAre kaMI paNa levAdevA nathI. pUrve mohathI A paravastumAM Atmabuddhi bAMdhIne huM je pudagala karmabaMdhathI baMdhAyo chuM te A karmayuddagale potAnuM jUnuM leNuM vasula karavA AvyA che, te bhale pitAnuM leNuM laI laI mane jhaTa jhaNamukta kare! bAkI "huMka te paravastu nathI ne paravastu te huM nathI. te hArI nathI ne huM heno nathI.' huM te huM chuM, te te te che. mahArUM te mahArUM che, tenuM te tenuM che. he cetana ! hAruM che te hArI pAse che, bAkI bIjuM badhuM ya anerUM che, mATe A paravatumAM tuM huMkAra huMkAra zuM kare che? mAruM mAruM zuM kare che? AtmAne huMkAra karI e huMkArano huMkAra tuM toDI nAMkha. "mAruM"ne mAruM ema nizcaya kara. AvI parama udAsIna vRttivALI akhaMDa AtmabhAvanAnA mahAprabhAvane lIdhe ja jJAnI puruSa paravaratunA bhAga madhye rahyA chatAM paNa bhegathI lipta thatA nathI, paraMtu kAjaLanI koTaDImAM paNa asaMga rahI, DAgha lAgavA dIdhA vinA bhegakarmane bhogavI jJAnIno trikAla nirjarI nAMkhe che, paNa baMdhAtA nathI ! e parama Azcarya che. parama vairAgya jJAnI tIrthakara bhagavAnanA bhagAvalI karmanA bhegavaTAnuM A ja parama rahasya che. Ajanma parama vairAgI evA tIrthakara devane pUrva prArabdhodayathI anicchatAM chatAM kaMIka vakhata gRhAvAsamAM sthiti karavAno prasaMga paNa paDe che, paNa zratadharmamAM daDha jJAnAkSepakavaMta parama AtmajJAnI evA te parama puruSa bhegakamane bhegavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI,-ulaTA te bhegAvalI kama bhegavIne nirjarI nAMkhe che, kheravI nAMkhe che. A vAta zAzvaprasiddha che. (juo, pR. 273-274). e ja prakAre evA koI apavAdarUpa samartha jJAnavizeSane pUrva prArabdhanA vegathI, kharekharA aMta:karaNathI anichatAM chatAM, saMsAravAsamAM rahevAne prasaMga parANe AvI paDe, to te parama samartha yogI atyaMta AtmajAgRtipUrvaka te saMsAraprasaMgamAM AvA jJAnI paNa asaMga rahI, temAMthI nileSapaNe uttIrNa thavAne parama puruSArtha apavAdarUpa kare che, ane "dhAra taravAranI sehalI-dehalI codamA jina taNuM caraNasevA"nI jema, saMsAra upAdhi maLe sthita chatAM parama AtmasamAdhi jALavI, zuddha AtmAnucaraNamaya cAritranI bedhArI talavAra para cAlavAnuM addabhuta bAjIgara paNuM dAkhavI, pote sAdhelA parama addabhuta AtmasAmarthayegane para batAve che ane sAnaMdAzcarya upajAve che. paNa AvA apavAdarUpa thegIo to koIka viralA ja hoya che, kAraNa ke tyAga avasthAmAM atmisamAdhi jALavavI duSkara chatAM sukarax"ahmedN padamahaM ahamedaraseva homi mama padam / aNNaM jaM paradabbaM saJcittAcittamissaM vaa|| eyattu asaMbhUdaM AdaviyappaM karedi saMmUDho / bhUdatthaM jANaMto Na karedi du taM asaMmUDho // " --- zrI samayasAre gA 20-22, Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi: AvA jJAnI apavAdarUpa-bIjAnuM gajuM nathI. (535 ) sohalI che, paNa gRhasthAvasthAmAM tathArUpa AtmasamAdhi jALavavI te to duSkara duSkara ne dahalI che. cekhA oraDAmAM DAgha na lAge e dekhItuM che, paNa kAjaLanI koTaDImAM rahIne paNa jarA paNa DAgha na lAgavA de, e kAMI jevA tevA puruSArtha kozalyanuM kAma nathI. paNa puna: kahevAnuM ke AvA apavAdarUpa parama cegIo to koIka viralA ja hoya che. AnuM javalaMta udAharaNa vartamAnamAM parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA jIvanacaritramAMthI maLI Ave che. anichatAM chatAM pUrva prArabdhodayathI parANe saMsAraupAdhi maLe rahIne paNa, temaNe kevI akhaMDa AtmasamAdhidazA jALavI che, te temanA vacanA mRtamAM DekiyuM karatAM koI paNa niSpakSapAta vivekI vicArakane saheje supratIta thAya che. anya darzanIomAM paNa janaka videhI-zrI kRSNa AdinA daSTAMta suprasiddha che. paNa AvuM bedhArI talavAra para cAlavA jevuM parama durghaTa kArya to koI viziSTa sAmarthyanA svAmI evA siddhahasta-gArUDha puruSo ja karI zake. bAkI bIjA sAmAnya prAkRta jano, ke sAmAnya keTinA gijano, ke gaprAraMbhaka Arohaka bIjAnuM gaju sAdhake, tenuM je AMdhaLuM anukaraNa karavA javAnI dhRSTatA kare, te nathI tenuM te adha:patana thavAnuM ja nirmANa thayeluM che, kAraNa ke tema karavAnuM tenuM gajuM nathI, sAmarthya nathI. eTale saMsAra prasaMgamAM rahI kevaLa asaMga rahevAno akhataro sAmAnya prAkRta ane ajamAvavA jAya, to te prAye niSphaLa thavAne ja sAce che, eTaluM ja nahiM paNa tene ulaTo mahAanarthakAraka thaI paDavAno pratyeka saMbhava che. hAlamAM svachaMda matika9panAe adhyAtmazAstro vAMcI tathArUpa dazA vinA anAsakta yoganI dAMbhika vAto karanArA ane khoTo phAMko rAkhanArA ghaNu jano daSTigocara thAya che, paNa te mahAnubhAvo kSaNabhara je potAne daMbha ane phoko choDI daI svastha aMtarAtmAthI vicAre to teone A uparathI ghaNo ghaDo levAnuM prApta thAya ema che. kAraNa ke chaThThI daSTi jeTalI uMcI paripakava gadazAne pAmelA jJAnAkSepakavaMta gavizeSa ja je kArya karavAne samartha che, te kAcI dazAvALA yogyatAvihIna jana kema karI zake ? jene haju ekaDe paNa AvaDato nathI e bAla, snAtaka padavIne pAmelA vidyApAraMgata paMDitane kema pahoMcI zake ? moTA mANasanA jeDAmAM jema hAnAne paga na mUkAya, tema mahAjJAnI mahApuruSanA AcaraNanuM anukaraNa sAmAnya manuSya naja karI zake, ane gyatA vinA karavA jAya to ulaTuM ahitakArakaja thaI paDe. zrI narasiha mahetAne kahevuM paDayuM che ke:-- amArUM gAyuM gAze, te jhAjhAM khAsaDAM khAze; je samajIne gAze, te vahele vaikuMTha jAze." mATe sAMkaDI keDI-espadImAMthI te koI virala manuSyaja jaI zake che ne rAjamArga Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (536) yogadarisamuccaya te sahu koI jaI zake che, ema jANI, bhega maLe paNa nilepa rahevArUpa ekapadI para cAlavAnuM durghaTa kArya koI viziSTa jJAnI vizeSane mATe rahevA daI, Itara janoe to viSayatyAgarUpa rAjamArge ja cAlavAmAM pitAnuM dhyAna kendrita karavA gya che, e ja atra tAtparya che. (juo, adhyAtmasAra ). eTale jJAnI puruSonA adhyAtma vacano vAMcI potAnI tathArUpa AtmadazA thayA vinA, pitAnI tevI dazA kapI laI, je zuSka jJAnIo saMsAramAM rahIne bhega bhegavatAM chatAM niSkAmapaNuM bhajavAno khoTe DALa-daMbha kare che, te ajJAnIo daMbhI ajJAnIne kharekhara ! AtmavaMcanA ja kare che, ane ga-adhyAtmanI hAsI-viDaMkaruNa pheja ! banA ja mAtra kare che! kAraNa ke sakAmapaNAnA bAhya nimitto tene niSkAma rahevA detA nathI, eTaluM ja nahiM paNa tenuM ghara adha:patana kare che. mATe kharekhara je niSkAma paNuM bhajavuM ja hoya to tevA bAhya nimitta prasaMgane paNa tyAga karavo atyaMta Avazyaka che. saMsAra prasaMgamAM paNa asaMga rahI nikAmavRtti akhaMDapaNe jALavanArA parama puruSa te atyaMta atyaMta viralA ja che, apavAdarUpa ja che, ema jANI mumukSue sAMsArika bega prasaMgano jema bane tema parityAga karatAM ja rahevuM e utsargamArga che. A anAsakta coga te keIka viralA parama cAgasiddha puruSe ja sAdhI zake che. bAkI tathArUpa gyatA vinAnA je te sAdhavAnI dhRSTatA vA sAhasa karavA jAya che, te te bicArA kharA ja khAya che, vyAmoha upajAvanArA bAhA nimitte tene sasvarUpathI bhraSTa kare che-pADI nAMkhe che, ane mAyAnI bhUlabhUlAmaNImAM bhUlA paDI te yogIne badale "bhagI bane che! eTalA mATe ja jJAnI puruSoe viSayalega sAdhanane patanasthAna jANI bAhya saMgane paNa sarvathA niSedha karyo che, te sahetuka che. paramANu mAtra paNa paravastuno leza paNa saMga karavA gya nathI, e emane niraMtara upadeza che. ane eTalA mATe ja anAsakta niSkAma yoga sAdhavA pravartavAnI ceSTA karanArane cetavaNIrUpa "lAlabattI teoe AgaLa dharI che. jemake - he jJAnI ! kadI paNa kaMI karmax karavuM ucita nathI. tathApi je tuM ema kahe ke huM to bhegavuM chuM, paNa paradravya karI mahAruM nathI,' to are ! tuM durbhakta ja che, arthAta je hArUM nathI te tuM bhagave che, eTale tuM duSTa bhega bheravanAra che. ane je tuM kahe ke " upabhegathI baMdha nathI, kAraNa ke paradravyanA upabhogathI baMdha nathI ema x "jJAnin karma na jAtu kartumucitaM kiMcittathApyucyate, bhukSve haMta na jAtu me yadi paraM durbhukta evAsi bhoH / baMdhaH syAdupabhogato yadi na tatki kAmacAro'sti te, jJAnaM sanvasa baMdhameSyaparathA svasyAparAdhAdhuvam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI samayasArakalaza. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katAraSTi : "mana guNa avaguNa kheta', balIyasI dharmazakti ( 537 ) zAstramAM kahyuM che," to zuM A hArI bhegapravRtti kAmacAra che-IcchA pravRtti che ? ane ema che te zuM baMdha nathI ? mATe he zAnI! tuM jJAnarUpa thaIne vasa, nahiM to cokkasa hArA pitAnA aparAdhathI tuM baMdhane pAmIza. temaja karmanayanA avalaMbanamAM parAyaNa kriyAmAM racyApacyA rahenArA evA kriyAja je jJAnane nathI jANatA te magna che, saMsArasamudramAM DUbI gayelA che. jJAnanayane IcchanArAo paNa je svachaMdathI maMda ane adhama che te paNa magna che, saMsArasAgaramAM DUbelA ja che. vizva upara to te tare che, ke je satata svayaM jJAna thaI-jJAnarUpe pariNamI karma kadI paNa karatA nathI, ane kadI paNa pramAdane vaza thatA nathI. '+ vaLI atre jJAnAkSepakavaMta kvacit bhega bhegavatAM chatAM paNa asaMga hoI nirlepa rahI zake che ema kahyuM, te tenI adabhuta gasiddhinuM sAmartha sUcavavA mATe kahyuM che, te bhoga bhegave ja ema kahevA mATe kahyuM nathI, paNa kavacit jJAnI bhegI koI yogI vizeSane pUrva prArabdhodayathI tevI saMbhAvanAnI apekSA lakSamAM chatAM abhegI! rAkhI, tenuM asAdhAraNa atizayavaMta dayegIpaNuM darzAvavA mATe kahyuM che. kAraNa ke jJAnI samyaguNi puruSa viSayone para padArtha jANe che, temAM AtmabhAva karatA nathI, te pitAnA nathI ja ema daDha AtmapratItithI mAne che, ane temAM svapnAMtare paNa paramANu mAtra paNa Asakti rAkhatA nathI. eTale sukako gALo jema bhIMtane lAgato nathI, tema kharekharA anAsakta jJAnI puruSa viSayothI baMdhAtA nathI, kevaLa alipta ja rahe che. pUrva prArabdhadayathI kadAcane bhega bhegavavo paDe, te paNa temAM sarvathA asaMga paNAne lIdhe jJAnI levAtA nathI, evI apUrva upagajAgRti rAkhe che. A kharekhara ! teonA jJAnanuM ja sAmarthya athavA vairAgyanuM ja sAmarthya che. temaja- viSaye je che te pote tenA svarUpathI guNarUpa paNa nathI ke doSarUpa mana guNa paNa nathI. eTale "viSayono baMdha utpAdanamAM niyama nathI; ajJAnIne avaguNa kheta tethI baMdha thAya che, jJAnIne kadI thatA nathI. je sevatAM kadI jenI azuddhi thAya che, tenAthI ja tenI kadAcita zuddhi thAya che, ema zAstravacana che." (juo adhyAtmasAra) paNa te viSayenA nimitte je ISTa-aniSTha buddhi upaje che, te ja baMdhanuM kAraNa che. tethI mana ja guNa-avaguNanuM kSetra che, utpattisthAna che. mana gva manuSkALa Troi vaMdhamALo: !" mane vItarAga jJAnI puruSane to e parama vairAgya varte che ke tene viSamAM lezamAtra paNa IchAnijha buddhi hotI ja nathI, nirmULa ja + "mannA jarmanarAvaranager jJAna na jJAnaMti che, magnAH zAnanayaiSiNo'pi yadatisvacchaMdamaMdAdhamAH / / vizvasyopari te taraMti satataM jJAnaM bhavaMtaH svayaM, the yuti na karma kAtu na va yAMti pramAdrarA "---zrI samayasAra kalaza. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (538). thAgAdisamuha thayelI hoya che, eTale pUrva karmavazAta kavacita viSaya bhogavatAM chatAM paNa te parama udAsIna rahI, te viSayabheganA guNadoSathI lepAtA nathI, evA te parama samartha hoya che. "kaleze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra, "zrI yazovijayajI. evA jJAne re vighana nivAraNe, bhaga nahi bhavaheta; navi guNa doSa na viSaya svarUpathI, mana guNa avaguNa kheta...dhana."--zrI ke. sajajhAya da-7 Ama je bhegasAgaramAM bhegI DUbI mare che, tene samartha thegI zIdhra tarI jAya che ! je bhegathI bIjAnA bhega mare che, te bhega paNa AvA uttama yogIne gabAdhaka thatA nathI, bhavahetu thatA nathI ! kAraNa ke "A kAMtA daSTimAM karmokSipaNAthI bhegazakti nirbala hoya che, te niraMtara varasathI pravartatI evI balIyasI dharmazaktine haNatI nathI,-dIpane je vAyare bUjhAvI nAkhe che, te prajavalita evA dAvAnalane bUjhAvI zakta nathI," paNa ulaTo tene sahAyatA ja kare che. tema atre bhagavyA vinA chUTako ja nathI evA karmane kSaya thato hovAthI baLavAna dharmazaktine bhegazakti sahAyatA ja kare che, paNa nirbaLapaNAne lIdhe teno virodha karatI nathI. hAthIne magataruM zuM karI zake? mahAmahelane nirbala bAlaka zuM karI zake? je ke sthira daSTimAM paNa jJAnInI tAkAta eTalI badhI hoya che ke tene bhego kaMI karI zake ema nathI, to paNa tyAre haju kaMIka aMze paNa pramAdanI saMbhAvanA che. paraMtu A kAnatA daSTimAM te dhAraNa jJAnI gRhastha vaDe karIne jJAnanuM evuM parama baLavAnapaNuM thayuM hoya che, ke te bhego paNa bhAvasAdhu paNa leza paNa pramAda upajAvI zakatA nathI ! arthAta bhega maLe paNa te viziSTa jJAnI svasvarUpathI pramatta-bhraSTa thato nathI, svarUpasthita apramatta ja rahe che, evo te baLavAnuM sAmarthya saMpanna hoya che. Avo apramatta gRhastha cagI paNa bhAvasAdhu ja che. ane Ama hovAthI atrasthita asaMga jJAnI gIpuruSa nivine-nirbAdha paNe parama pada pratye akhaMDa prayANa karato AgaLa vadhe ja che. "te e daSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza soga."--. sajhAya. bhogatatvasya tu punarna bhavodadhilaGghanam / mAyodakahaDhAvezastena yAtIha kaH pathA ? // 167 // vRttiH-mAtaravaza tu-bhagatatvane te, bhAga paramArthane te, arthAta bhoga jene mana paramArtha che evAne, puna:-punaH, 7 modhina-mAdhinuM baMdhana nathI, bhavasAgara ulaMdhAto nathI tevA prakAranI buddhithakI tenA upAyamAM apravRttine lIdhe, ane 2 dArA-mAyAja mAM jene daDha Avela che evo,-tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, jene mRgajalamAM daDha abhiniveza che e, tena cAtI : thAM-kaNa ahIM te paMthe-mArge jAya. ke jayAM mAyAmAM ja labuddhi che. x "dharmazakti na hantyasyAM bhogazaktibalIyasIm / Turita rIuruddo vApurva na ravAnam "-ya0 kRta dvA. hA. 24-15 Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi : bhagatatva bhavAbdhi na tare, viSaya mRgajala (539 ). bhegatavane bhavAbdhinuM, laMdhana to naja thAya; mRgajala daDhAveza che, te mArge kuNa jAya? 167 artha - paNa jene mana bhega e tatva che, evAne te bhavasamudranuM ulaMghana thatuM nathI. jene mRgajalamAM daDha Aveza che, evo ke ahIM te mAge-ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che tyAM-jAya? vivecana "sAcuM jANI re te bIte rahe, na cale DAmADola..dhana dhana bhagatattvane re e bhaya navi TaLe - zrI , da. sajhAya, paNa bhegane je tatvarUpa-paramArtharUpa mAne che, evA bhagata puruSane te bhavasAgaranuM ulaMghana thatuM nathI. kAraNake tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, mAyAjalamAM jene daDha abhiniveza che e koNa ahIM-jyAM mAyAmAM jalabuddhi che evA te mArge jAya? bhega jene mana tatvarUpa che, paramArtharUpa lAge che, sAcA bhAse che, e bhegataravA puruSa kadI bhavasamudra oLaMgI zakato nathI. kAraNa ke tevI mithyAbhAsarUpa buddhine lIdhe te tenA ullaMghananA upAyamAM pravartate nathI. ane tenuM kAraNa paNa bhAgatatva ema che ke jene mAyAjalamAM daDha Aveza-gADha abhiniveza hoya, bhavAbdhi na tare te te mAge kevI rIte jAya? viparyAsane lIdhe tene sAcuM jANato hoya te tene ullaMghI javAnI hAma kema bhIDe? eTale rakhene huM DUbI jaIza ema Darate rahI, DAmADoLa banI, te mAyAjalane oLaMgI javAno puruSArtha karatA nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che. tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdha paNe pAra utaravAne puruSArtha karato nathI, ane tyAM ja paDa rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samAM viSayabhegane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdha paNe pAra utaravAno puruSArtha karato nathI, tene nisAra asatya jANuM tenI seMsaro nirbhayapaNe pasAra thaI jato nathI, paNa temAM ja nimagna banI DUbI jAya che, guMcI jAya che, rapa rahe che. atre viSayane je mRgajalanI-jhAMjhavAnA pANInI upamA ApavAmAM AvI che, te atyaMta yukta che, kAraNa ke grISmamAM, dUra dUra kSitijamAM-jyAM pRthvI ne AkAza maLatA dekhAya che tyAM daSTimaryAdAnA cheDe jalano AbhAsa thAya che, tene mRga viSaya mRgajalaka jala kahe che. te jala kAMI vastutaH che ja nahiM, paNa daSTivibhramathI viparyAsa (Illusion of vision) tene AbhAsa mAtra thAya che. evA te mRgajalane sAcuM ja mAnIne tRSAtura mRga te pIvAnI AzAe te Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (540) yogadasimuciya pratye doDe che, paNa te mithyA jale to jANe hAthatAlI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM ja jAya che ! kAMI hAthamAM AvatuM nathI, ane deDavAnA niSphaLa zramathI bicArA mRganI tRSNa chIpavAne badale ulaTI vadhatI jAya che. tema jaDa evA viSaya padArtha ane cetana evA AtmAne saMbaMdha che asaMbhavita che, tathApi viparyAsarUpa vizvamathI ( Illusion & Delusion ) te jaDapadArthamAM AtmabuddhinA samAropathI te saMbaMdha bhAse che. te ja viSaya mRgajala che. evA te jhAMjhavAnA pANIne sAcuM mAnIne, viSayatRNAthI Akula banelo mohamUDha jIvarUpa mRga tenuM pAna karavAnI durAzAthI pUra vege te pratye deDe che, te jhAMjhavAnA pANIne mATe khUba jhAMvAM nAMkhe che, paNa mahAmAyAvI evuM te mAyAjala to lAMbethI laTaka salAma karI jANe jIvanI viDaMbanA karatuM hoya, ema dUra ne dUra bhAgatuM ja jAya che! ane A niSphaLa viSayAnu dhAvanathI bhavabhramaNujanya khedane lIdhe, pazu samA viSayapipAsu jIvanI tRSNA zamavAne badale ulaTI abhivRddhi pAme che, ane tethI mahA bhavabhramaNa duHkha sahavuM paDe che. A viparyAsa ja sarva duHkhanuM mULa che, te ja jIvane uMdhA pATA baMdhAve che, anAtmamAM Atmabuddhi upajAve che, para vastumAM vabuddhine vizvama karAve che. A anAdi avidyArUpa viparyAsathI bhegasAdhanarUpa dehAdimAM Atmabuddhi upaje che, Apa ApakuM dehAdithI AtmAne abhinna mAnI huM dehAdirUpa chuM evI mithyAmati bhUla gayA!" uddabhave che. eTale pachI vasvarUpathI bhraSTa thayelo AtmA idriyadvArathI pravartatI rahI viSayamAM paDI jAya che, ane te viSayone pAmIne pote potAne tavathI jANatuM nathI, pote pitAne bhUlI jAya che ! zrImad rAjacaMdrajIe lAkSaNika zailImAM bhAkhyA pramANe "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA aMdhera?" enA jevI mahAhAsyAspada vAtta bane che ! "huM choDI nija rUpa, ramyA para pudagale; jhI UlaTa ANI, viSaya tRSNAjale. "zrI devacaMdrajI. vicAranI utpatti thayA pachI vakra mAnasvAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMtavA2 janmavuM maravuM thayAM chatAM, haju te janma-maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI; te have kevA prakAre kSINa karavAM ? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che ke, je bhUlanuM ATalAM sudhI pariNamavuM thayuM che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe saddabodhanAM vaddhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya. jIvanI bhUla jotAM to anaMta vizeSa lAge che, paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla je jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtASTi : viSayanA bhikhArI-' nipuNyakAraka ' ( 141 ) ke je bhUlane vicAra karyAthI sarve bhUlane vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI sarve bhUla maTe che. keAi jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlanA vicAra karI te bhUlathI chaTavA che, tApaNa te kattavya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI IcchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 413. A sarva bhUlanI mIjabhUta bhUla te AtmasvarUpanuM ajJAna athavA paravastumAM AtmabuddhirUpa viparyAsa che. 'Apa Apa bhUla gayA ! ' e ja moTAmAM mATI kendrastha bhUla che. te mUlagata bhUlathI bIjI bhUlAnI paraparA nIpaje che, te viSayane eTalI hada sudhI AtmAnuM patana thAya che ke tenI vRtti viSayAkAra bhikhArIH banI jAya che. pA~ca iMdbiyanA viSayAmAM te eTale badhA tanmaya thai nipuNyaka raka jAya che ke te peAtAnuM mULa svarUpa sAtra bhUtrI jai, viSayAmAM ja sarvasva mAnI tenI gaveSaNAmAM aniza maMDyo rahe che ! ane viSayatRSNAthI Atta ne tapta khanI niraMtara du:kha anubhave che, chatAM te viSayeAnA kIDA viSayAnA keDA mUkatA nathI ! ne viSTAnA bhramaranI peThe tenI pAchaLa pAchaLa bhamyA kare che ! AvA te viSayanubhukSu jIva zrI upamiti bhavaprapaMca kathAmAM mahAtmA siSi e anupama zailIthI tAdazya varNavelA te nipuNyaka rakanA jevu samasta ceSTita kare che, ne karamAM ghaTapAtra lai rAtadvivasa viSayakadannanI bhikSArthe bhame che! jemake " A jIva A saMsAra-nagaramAM aparApara janma lakSaNarUpa UMcA-nIcA gRhAmAM viSaya-kadannanA AzApAzane vaza thai avirAmapaNe bhamyA kare che. 66 kSudhAthI jasa du`la deha, gRhe gRhai bhikSArthe te&; karamAMhi gRhIMnA ghaTapAtra, nindAtA bhramatA dinarAtra. sarvAMga mahAghAta utApa, tihAM anugata cetana Apa; 8 vAya. mADI! re karajo trANu ! ' pAkAre evI TvIna vANu. javara kruSTha unmAda saMyukta, zUlapIDita ne pAmA yukta; sarvAM rAganA teDu nivAsa, vedanAvege virhula khAsa. . pAmIza bhikSA te te geha, ' ityAdika citavatA eha; vikAkula manamAM thAya, rodradhyAna bharatA jAya. saMtAne karuNAnuM sthAna, mAnIene hAsya nidAna; mAleAne krIDana AvAsa, udAharaNa pApIne khAsa. --zrI uM. bha. pra. kathA, pra. 1 ( DA. bhagavAnadAsakRta saMdyagadya anuvAda ) * saMsArane viSe aheniza paTana karatA A jIvanA je A zabdAdi viSaye ane je A badhutra-dhana-suvarNAdi, ane je krIDA-vikathA Adi anya paN sa'sAra "" Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54ra ) gadarisamuccaya kAraNa hoya, te gRddhihetupaNAthI rAgAdi bhAvonA kAraNupaNAne laIne viSaya kadannanA ane karma saMcayarUpa mahA ajIrNanA nimitapaNAne laIne kadanna jANavA manoratha che.' (u. bha. pra. kathA) evI te kadannarUpa bhikSA bhakSaNa karavA Icchato A jIva nAnA prakAranA viSaya saMbaMdhI manoratha kare che - thAvat te cakravatI paNAnA manoratha paNa kare che. ane A cakravattI paNa "bhagavAna sata sAdhuone zuddha raMka jevo pratibhAse che, to pachI zeSa avasthAonuM to pUchavuM ja zuM?" ane AvA kadanna jevA A dhana-viSaya-kalatrAdithI pUrAI rahyA chatAM A jIvane abhilASAno viccheda thato nathI, eTaluM ja nahiM paNa tenI tRSA vizeSa gADhapaNe abhivRddhi pAme che. kAraNa ke jema gADha zrImamAM davadAhathI tApa pAmela zarIravALA, pipAsAthI-tarasathI abhibhUta cetanAvALA, mUchIthI DhaLI paDelA evA kaI pathikane tyAM ja svapnadarzanamAM, prabala kalamAlAthI Akula evA ghaNA ghaNA mahA jaLAzaya samUhe pItAM paNa jarAya tRSAnI nyUnatA upajAvatA nathI; tema A jIvane paNa A viSayAdi varte che. te A prakAre -anAdi saMsAramAM parAvartana karI rahelA A jIve pUrva devone viSe anaMtIvAra nirupacarita evA zabdAdi bhego prApta karelA che, anaMta amUlya ratnarAzio meLavelA che, ratinA vizvamone khaMDita kare evA vilAsinI. vaMde sAthe vilAsa karelA che, tribhuvanAtizAyinI nAnA prakAranI kIDAothI kIDana kareluM che. tathApi jANe mahAbubhakSAthI-bhUkhathI kRza udaravALo hoya ema A jIva zeSa dinanA bhukta vRttAMtane kAMI paNa jANatA nathI!kevala tenA abhilASathI zoSAya che!!! tethI tRpti na tene thAya, paNa bubhakSA vadhatI jAya !" -zrI u. bha. pra. kathA ( Do. bhagavAnadAsa kRta anuvAda) AvI kadannarUpa A viSaya mRgatRSNAnI pAchaLa doDavAthI A jIvane A badhI anartha paraMparA sAMpaDe che, ane tene bhavasAgaranuM ulaMghana thatuM nathI, kAraNa ke mAyAjAlarUpa te mAyAjalamAM tene gADha abhiniveza-mithyA Agraha che, eTale te tene ulaMdhI javAnI hAma bhIDato nathI, ane jyAM che tyAre tyAM eTale ke viSaya-kAdavamAM DukkaranI jema paDyo rahe che !! sa tatraiva bhavodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 168 / / kUtti - -te, mAyAmAM jene jalane daDha Aveza che te, saraiva-tyAM ja, pathamAM, mArgamAM, moniH -bhavodvigna heI, yathA-jema, e udAharaNanA upanyAsa arthe che, tigtyavaMzam niHsaMzaya sthiti ja kare che, jalabuddhinA samAvezathI, mokSamAja hi-jJAnAdi lakSaNavALA mokSamArgamAM paNa, tathA-tema asaMzaya sthiti kare che, mojazAstramohatA-bhogajaMbAlathI-ganibaMdhata dehAdi prapaMcathI mohita e te ema artha che. Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAkaSi bhavamAM sthiti, bahirAtmA-dehamAM Atmabuddhi (543) tyAMja niHzaMka sthiti kare, bhadvigna te jema; bhegaaMbAle mahiye, mekSipathe paNa tema. 168 artha -te jema tyAMja-mArgamAM, bhadvigna hoI, ni:saMzaya sthiti kare che, tema mokSamArga mAM paNa bhegajaMbAlathI mohita e te sthiti kare che. vivecana mAyAjalamAM jene jalane daDha abhiniveza che, e te bhogatatva puruSa jema jalabuddhinA AvezathI, bhadvigna rahI, tyAM ja mArgamAM asaMzaya sthiti kare che, tema jJAnAdi lakSaNavALA mekSamArgamAM paNa bheganA kAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mohita e te ni:saMzaya "sthiti" kare che. Ane Azaya ema samajAya che ke-mAyAjalamAM jene jalabuddhine abhiniveza che, evo bhegatava puruSa, A jala sAcuM che-kharekharUM che, evA bAMdhI lIdhelA pUrvagraharUpa mithyAbhAvane lIdhe, saMsArathI udvega-du:kha pAmato rahI, tyAM ja mArga mAM bhavamAM sthiti sthiti kare che, paNa AmAM kAMI sAra nathI ema jANuM te saMsAra mokSamArgo sAgarane oLaMgI javA AgaLa vadhato nathI, puruSArtha karato nathI, paNa sthiti" eTale te bhegamAM ja sthiti kare che, bhegamAM ja ra-pa rahe che. temaja bhegakAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mahamUDha banIne, te jJAnAdi lakSaNavALA mokSamArgamAM paNa "sthiti" kare che, eTale ke jyAM che tyAMne tyAM aTakI rahe che-bhA rahe che, paDyo rahe che, paNa AgaLa vadhatuM nathI. tAtparya ke jema te bhavamArgamAM nivAsarUpa sthiti kare che, tema mokSamArgamAM paNa AgaLa pragati na karavArUpa sthiti" kare che. arthAta te bhavasamudramAM nimagna rahe che, ane mokSamArge AgaLa vadhato nathI. te A prakAre - A AtmA anAdithI potAnA mULa sahaja zuddha svarUpane bhUlI gayA che. A svarUpa ajJAnarUpa avidyA athavA mithyAtvathI te para padArthamAM Atmabuddhi karI rahyo che. anAdi kALanA adhyAsathI detAdi paravaratumAM tenA Atmabuddhi eTalI bahirAmA: badhI sajajaDa thaI gaI che, eTalA badhA UMDA mULa ghAlI gaI che ke dehamAM "devAdi te ja hu" evI viparyAya buddhi-viparIta mati tene upajI che. Atmabuddhi jaDanA dIrghakAlanA sahavAsathI te jANe jaDa jevo thaI gayo che! Ama kAyAdikamAM AtmabuddhithI grahAyelo jIva bahirAtmA kahevAya che. AtmajJAnathI parAbhukha evo A bahAtmA potAnA svarUpanuM bhAna bhUlI, IdriyadvArothI sakurAyamAna thaI, potAnA dehane AtmApaNe mAnI bese che. manuSya dehamAM Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgadasimuzciya rahelA AtmAne te manuSya mAne che, tiryaMca dehamAM rahelA AtmAne tiryaMca mAne che, deva dehamAM rahelA AtmAne deva mAne che, ane nAraka dehamAM rahelA AtmAne te nAraka mAne che. paNa tatvathI huM pite te nathI, te te deDupayoyarUpa nathI, huM te anaMtAnaMta jJAnazakitane svAmI saMvedya e acala sthitivALA zAkavata AtmA chuM, ema te mUTha jANatA nathI.' Ama pitAnA dehamAM AtmAne adhyAsa karato e A bahirAtmA " paranA AtmAno jyAM vAsa che evA svadeha sadaza acetana paradehane A pArake deha ema mAnI bese che. ane Ama deDemAM vaparanA mithyA adhyavasAyane mAnyatAne lIdhe, jene AtmAnuM bhAna nathI evA anAtmajJa janane bro-putrAdi saMbaMdhI vikrama varte che, ane temAMthI avidyA nAmane daDha saMskAra jame che,-ke jethI loka puna: deha e ja AtmA evuM abhimAna dhare che. A dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che.' jaDa cala jaDa cala karma je dehane che, jANyuM Atama tatva bahirAtama bahirAtamatA meM ghaDI hojI, caturage akatva. namiprabha0 - zrI devacaMdrajI. dehamAM A Atmabuddhine lIdhe ja jIva tenA lAlana-pAlanAthe viSayomAM pravRtti kare che, ane te viSayaprAptinA sAdhanarUpa dhanAdinA upArjanamAM pravRtta thAya che, tenI prAptimAM anukULa thAya te pratye rAga kare che, pratikULa pratye dveSa dhare che. temAM koI vacce ADuM Ave tenA pratye krodha kare che, tuccha kadanna jevA kaMIka viSayanI prApti thatAM te anaMtagaNuM abhimAna dharI kAkIDAnI jema nAce che, ane vizeSa vizeSa lAbha dharata rahI tenA lAbha mATe aneka prakAranA chaLaprapaMca-mAyAkapaTa karI pitAne ane parane chetare che. ItyAdi prakAre jIva viSayane arthe kaSAya kare che, ane tethI hAthe karIne A bhavaprapaMca ubhuM karIne, saMsAra paribhramaNaduHkha pAmI, te bhadvigna bane che. Ama dehamAM AtmabuddhirUpa mULathI upajatA viSaya-kaSAyathI A jIvanuM saMsAracaka cAlyA kare che. x " bhiraatmendriydvaarairaatmjnyaanpraangmukhH| sphuritazcAtmano dehamAtmatvenAdhyavasyati / naradehasthamAtmAnamavidvAnmanyate naram / tiryaJca tiryagaGgasthaM surAGgasthaM suraM tathA // nArakaM nArakAGgasthaM na svayaM tattvatastathA / anaMtAnaMtadhIzaktiH svsNvedyo'vlsthitiH|| svadehasadRzaM dRSTvA paradehamacetanam / parAtmAdhiSThitaM mUDhaH paratvenAdhyavasyati / / svaparAdhyavasAyena deheSvaviditAtmanAm / varttate vibhramaH puMsAM putrabhAryAdigocaraH // avidyAsaMjJitastasmAtsaMskAro jAyate dRDhaH / yena loko'Ggameva svaM punarapyabhimanyate // mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyaktvanAM prvishdntrbhirvyaapRtendriyH||" -zrI pUjyapAdasvAmIchakRta zrI samAdhizataka. Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtASTi : bhAgatattvanI mokSamArge apragati-' sthiti ' 66 rAga dveSe bharyA mAhu vairI naDyo, leAkanI rItamAM ghaNuMya rAtA; krodha vaza dhamadhamyA, zuddha guNa nava ramyA, bhamyA bhavamAMhi huM viSaya mAtA.... tAra hA tAra prabhu ! muja sevaka bhaNI. '-zrI devacaMdrajI. " vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchaMdathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI ? bIjA jIvA paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lAbha karatAM ke anyathA karatAM te mAThu che ema yathAyeAgya kAM na jANyuM ? arthAt ema jANavuM joitu hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che. " . --zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115 ane pachI teA te tuccha kadanna jevA viSayasukhamAM A mehamUdra jIvane eTale badhA raMga lAgI jAya che, eTalA badhA tanmaya rasa jAme che, ke te tenI prAptimAM nira Mtara nimagna rahe che, ane tene ja suMdara mAne che, bIjuM kAMi te ApaDA jANatA nathI. kAraNa ke susvAdu bhAjanano svAda tene svapne paNa lAdhyuM nathI. eTale Dukkarane jema kAdavamAM paDyA rahevu game che, tema tene viSaya-dazamAM racyA-pacyA rahevuM game che. te viSTAnA bhramarane jema vidyAnI sugaMdhI ja sArI lAgatI hatI, tema A viSayanA bhramarane viSayanI gaMdha ja sArI lAge che! 46 tene suMdara mAne rAMka, bIjuM na jANe teha vAka susvAdu bhAjananA svAda, svapne paNa ene na prApta. "" ( 145 ) 9. bha. pra. kathA, 5. 1 ( DA. bhagavAnadAsakRta anuvAda) Ama parapariNatinA rAgIpaNe, para rasage rakta thayelA A jIva, para vastu grAhaka ane rakSaka anI, paravastunA bhAgamAM Asakta thaIne anaMta kALa pata saMsAramAM rakhaDe che. ane Ama peAtAnuM Atmahita cUkI, A mahAmahamUddha jIva veThIA peAThIAnI peThe pArakI veTha uThAvI, hAthe karIne nAhakaneA herAna herAna thAya che! bhAvitAtmA mahAtmAonA vacanAmRta che ke-- " paraparaNita rasa raMgatA, paragrAhakatA bhAva....nAtha re! para karatA para bhAgatA, zyA thayA ehu svabhAva ?....nAtha re ! '-zrI devacaMdrajI. " je kriyAne viSe jIvane raMga lAge che, tene tyAM ja sthiti hAya che, evA je jinanA abhiprAya te satya che. trIza mahAmahanIyanAM sthAnaka zrI tIrthaMkare kahyAM che te sAcA che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 148 ra Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 546 ) gAdisapuzcaya ane Ama bhegarUpa niHsAra mAyAjAlamAM ja jene daDha raMga lAgyo che, daDha abhiniveza upa che, evA bhegatava puruSane pitAnA zuddha AtmasvarUpanuM darzana hatuM nathI, eTale mokSamArgamAM teno praveza paNa kayAMthI hoya ? dehAdinI mokSamArga bhUlabhUlAmaNa bharI aMbAlamAM je phasAI gaye che, dehAdi mAyAprapaMcamAM apragati- AtmabuddhinA vyAmohathI je muMjhAI gayo che, mAyAjalarUpa viSayanI sthiti aTapaTI mAyAvI jAlamAM je aTavAI paDyo che, tenA nimitte rAgadveSa karate je kaSAyaraMgathI raMgAI rahyo che, ane tethI je bhavaprapaMcanA anaMta cakrAvAmAM paDI gayo che,-evA A mahAmohamUDha jIvane mokSamArga pAma paNa muzkela thaI paDe che, tenI mithyAtvamAM ja sthiti hoya che, tethI te AgaLa vadhato nathI, pragati karato nathI, kAraNa ke jyAM lagI kaSAyanI upazAMtatA na thaI hoya, viSayAdi pratye aMtaraMga vairAgya na va te hoya, mekSa zivAya bIjI koI abhilASA na hoya, tyAMlagI mokSamArgamAM praveza karavA yogya yogyatA paNa prApta thatI nathI, sAcuM mithyAtva guNasthAnaka' paNa prApta thatuM nathI, ne prathama mitrAdaSTi paNa khUlatI nathI, to pachI ukta bhegatatva puruSano me kSamA mAM praveza kayAMthI hoya? ne temAM te AgaLa kayAMthI vadhe? uttarottara guNasthAnanI prAptithI pragati kema kare? Ama ne bhegamAM tatvabuddhi che e bhogatatva puruSa saMsAramAM "sthiti kare che, arthAt anaMta kALasthiti paryata anaMta paribhramaNa duHkhane pAme che. ane mokSamArgamAM paNa te sthiti" ja kare che, arthAta guNavikAsa pAmI AgaLa pragati karato nathI, gaLIyA baLadanI jema jyAMne tyAM paDyo rahe che. ane Ama tenuM paribhramaNa duHkha cAlu rahe che, ne tene nivAraNano upAya tene maLato nathI. eTale bane rIte te duHkhI thAya che. mImAMsAbhAvato nityaM na moho'syAM yato bhavet / atastattvasamAvezAtsadaiva hi hitodayaH // 169 // nitya mImAMsA bhAvathI, meha ehamAM hoya; ethI tava samAvezathI, sadA hitodaya hoya. 169 artha -nitya mImAMsA bhAvane lIdhe A daSTimAM maha hete nathI, ethI karIne tava samAvezane lIdhe sadaiva hidaya ja hoya che. vRtti-mImAMsAmAvato-mImAMsA bhAvathI, sadvicAra bhAvathI, ni-niya, sarva kALa, na modotha thato mata-kAraNake A daSTimAM maha hete nathI, ataH-ethI karIne, taravasamAverAn taravasamAvezarU 5 kAraNa thakI. sara phri dito :-A daSTimAM cakkasa sadaiva hiteAdaya ja hoya che. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi: SapadamImAMsA, DradarzanamImAMsA (547 ) vivecana vaLI nitya mImAMsAnA sadUbhAvathI A daSTimAM moha heto nathI. ethI karIne tatvanA samAvezarUpa kAraNa thakI nizcaya ene sadAya hiteAdayaja hoya che. tava mImAMsA A daSTimAM sthiti karate samyam daSTi jJAnI puruSa samartha tatvaciMtaka-tatvamImAMsaka hoya che. eTale niraMtara saddavicArarUpa mImAMsAnA-sUkSama tattva-paryeSaNAnA hovApaNAne lIdhe atre koI paNa mohano saMbhava cheto nathI. kAraNake je tattva samaje che, te moha pAmato nathI. ane samyaga daSTine darzana meha to kayArano kSaya thaI cUkI che, tathA yegamArgamAM AgaLa vadhatAM ene cAritramehanI paNa uttarottara kSINatA thatI jAya che, eTale sarvathA mehano abhAva hoya che. samyaga dvaSTi puruSa aneka prakAre tatvane sUkSama vicAra kare che. jemake "zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyagadarzananAM nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che -(1) paheluM pada AtmA che. jema ghaTapaTa Adi padArtho che tema AtmA paNa che. spada mImAMsA amuka guNa hevAne lIdhe jema ghaTapaTa Adi hevAnuM pramANa che, tema svaparaprakAzaka evI cetanya-sattAno pratyakSa guNa jene viSe che e AbhA hovAnuM pramANa che. (2) bIjuM pada-AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavarti che. AtmA trikALavati che. ghaTapaTAdi saMyoge karI padArtha che. Atma svabhAve karIne padArtha che, kemake tenI utpatti mATe koIpaNa saMge anubhava thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetana-sattA pragaTa thavA gya nathI, mATe anutpanna che. asaMgI hovAthI avinAzI che, kemake jenI kaI saMgathI utpatti na hoya, tene keIne viSe laya paNa hoya nahiM. (3) trIjuM pada-AtmA kartA che. sarva padArtha arthakriyA saMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAma kriyA sahita ja sarva padArtha jevAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che, paramArthathI svabhAvapariNatie nija svarUpano kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA gya vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AmAM dravya karma kartA che. upacArathI dhara, nagara Adino kartA che. (4) cothuM pada-AtmA bhakatA che. je je kaMi kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhegavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa agnisparzathI agnispaza nuM phaLa; hImane sparza karavAthI himaparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) yogadaSTisamuccaya thavA gya ja che, ane te thAya che. te kriyAno AtmA kartA hovAthI bhaktA che. (5) pAMcama pada-ekSapada che.-je anupacarita vyavahArathI karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhaktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che, kemake pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya, paNa tenA abhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA gya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA gya hevAthI tethI rahita e je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. (6) chaDuM pada-te mokSane upAya che.-je kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya te tenI nivRtti keI kALe saMbhave nahIM, paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSa padanA upAya che." - vizeSa mATe juo ) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 406. "AtmA che te nitya , kartA nija karma che bhoktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudharma. SaTa sthAnaka saMkSepamAM, SaTa darazana paNa eha; samajAvA paramArthane, kaoAM jJAtie eha."--zrI Atmasiddhi. "munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisa Atama tava kayuM jAyuM jagataguru ! eha vicAra muja kahiye, Atama tatva jANyA viNa nirmala, cittasamAdhi navi lahiye. mu"--zrIAnaMdaghanajI. vaLI A Atmatatva saMbaMdhI SadarzananI te tatvajJa puruSa A pramANe vizeSa pale canA kare che: (1) keI Atmatatvane abaMdha mAne che, paNa A AtmA kriyA karato dekhAya che, to te kriyAnuM phaLa keNu bhagavaze ? (2) jaDa-cetana paddazana A baMne eka ja AtmArUpa che, sthAvara-jaMgama banne sarakhA che ema mImAMsA keI kahe che. paNa temAM sukha-duHkha vyavasthA nathI ghaTatI, ane saMkara nAmanuM duSaNa Ave che, ema cittamAM vicArI parIkSA karatAM jaNAya che. (3) AtmadarzanamAM lIna evo koI kahe che ke "Atmatatva nitya ja che, paNa temAM te karelA karmanA vinAzarUpa kRtavinAza Sa, ane nahiM karelA karmanA AgamanarUpa akRtAgama deSa Ave che, te matihIna dekhAtA nathI. "koI abaMdha Atama tA mAne, kiriyA karato dIse, kriyAtaNuM phala kahe kuNa bhegave? Ima pUchayuM citta rase. munisuvrata Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi: padanamImAMsA, AtmatatvamImAMsA jaDa cetana A Atama eka ja, sthAvara jaMgama sarikhA; duHkha sukha saMkara duSaNa Ave, citta vicArI je pari. muni eka kahe nitya ja Atama tatva, Atama darizaNa lIne, kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihI. muni."--AnaMdadhanajI. (4) koI kahe che ke "A AtmA kSaNika che ema jANe. paNa tema mAnatAM baMdha-mokSa ke sukha-dukhanI vyavasthA nahiM ghaTe, e vicAra manamAM lAvavA yogya che. (5) kaI vaLI ema kahe che ke "cAra bhUta zivAyanI aLagI-jUdI evI AtmasattA ghaTatI nathI. " paNa AMdhaLo gADuM najare na bhALe temAM gADAMne ze doSa?-ema aneka vAdIonA matavimarUpa saMkaTamAM paDI gayeluM cita samAdhi pAmatuM nathI, ane yathArthapaNe Atmatatva samajyA vinA te samAdhi upaje ema nathI, te mumukSue kema karavuM? "sIgata matirAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANe baMdha mokSa sukha duHkha navi ghaTe, eha vicAra mana ANe. muni bhUta catuSka varjita AtamatA, sattA alagI na ghaTe, aMdha zakaTa je najara na dekhe, te zuM kare zakaTe? muni ema aneka vAdi matavibhrama, saMkaTa paDiye na lahe, cittasamAdhi-te mATe pUchuM, tuma viNa tatta koI na kahe. muni -zrI AnaMdadhanajI. tyAre teno aMtarAtmA ( athavA paramAtmA ) jANe javAba Ape che ke-ahe Atman ! tuM sarva pakSapAta choDI daI, rAga-dveSa-moha pakSathI varjita evA eka AtmatavamAM raDha lagADIne maMDI paDa ! je kaI A AtmAnuM dhyAna kare che te karI AmAM AvatA nathI, ane bIjuM badhuMya vApUjAla che ema jANe che, A tattva cittamAM lAve che, mATe jenA vaDe karIne deha-AtmAne viveka upaje te ja pakSa grahaNa karavo gya che, ane te ja tatvajJAnI kahevAya. eTale ene aMtarAtmA punaH bolI UThe che ke he AtmasvarUpa AnaMdaghana prabhu! "munisuvrata ! je kRpA kare te," "AnaMdaghana pada lahIe." vaLatuM jagaguru INi pere bhAkhe, pakSapAta saba IDI; rAga-dveSa-moha pakha varjita, Atama zuM raDha maMDI-munisuvrata Atama dhyAna dhare je keu, se phira INameM nAve; vAgUjAla bIjuM sahu jANe, eha tatva citta lAve. muni jiNe viveka dhariye pakha gRhiye, tattajJAnI te kahiye: munisuvrata je kRpA kare to, AnaMdaghana pada lahiye." muni-zrI AnaMdadhanajI. ItyAdi prakAre SapadanI ane te parathI phalita thatA SadarzananI mImAMsA karanAra Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (papa0 ) gadaSTisamuccaya A mahAtatvajJAnI puruSa bIjI badhI paMcAta choDI daI, zuddha AtmadhyAnamAM lIna thAya che, ane dhyAve che ke-huM dehAdithI bhinna e zuddha caitanyasvarUpa Atmatatva AtmA chuM. " A mahArA svarUpathI mRta thaI huM idriyadvArothI mImAMsA viSayamAM patita-paDI gayA hatA. te viSayane pAmIne "huM" ema mane meM pUrve tatvathI oLakhe nahiM! je agrAhyane grahatuM nathI ne grahelane mUkatuM nathI, je sarvathA sarva jANe che, evuM svasaMvedya te "sat 'huM chuM. tatvathI bodhAtmA-bodhasvarUpa evA mane samyakrapaNe pekhatAM, rAgAdi atreja kSINa thAya che, tethI kaI mahA zatru nathI, ke koI hArA priya mitra nathI. mane nahiM dekhate e A loka nathI mahAro zatru ke nathI mAre mitra." Ama bahirAtmAne tyajI aMtarAtmAmAM vyavasthita thayela jJAnI puruSa bhAve che ke- je paramAtmA che te huM chuM, ne je huM chuM te parama chuM. tethI huMja mahArAthI upAsya chuM, anya koI nahiM ema sthiti che. viSayamAMthI mane prayuta karAvI, mahArAthIjI mahArAmAM sthita evA paramAnaMdamaya bedhAtmAne huM prapanna thayela chuM, prApta thayelo chuM." ItyAdi prakAre AtmabhAvanAnA paribhAvanathI te dazanamehano kSaya kare che. ane tethI karIne dehathI bhinna evA kevala zuddha caitanyanuM AtmAnubhavamaya jJAna jyAM vase che, evo parama sUkSmabodha tene upaje che. eTale pachI tene te zuddha svarUpanuM evuM dhyAna pravarte che ke te cAritramohane prakSaNa-atyaMta kSaNa karavA bhaNuM pravarte che. jemake - cAritra maha parAjaya sarva bhAvathI te odAsInya vRtti-udAsIna bhAva kare che, ane teno deha mAtra saMyamanA hetue ja hoya che, bIjA koI kAraNe tene bIjuM kAMI kahapatuM nathI, ane dehamAM paNa tene kiMcit mUcha hotI nathI. mana, vacana, kAyAnA sarvatra audA- yogane te jema bane tema saMkSipta kare che, ane te traNe saMkSipta ganI sInyara gupti- AtmAmAM sthiratA kare che te paNa mukhyapaNe te dehanI sthiti paryatasamiti cAvajajIva varte che. te AtmasthiratA eTalI badhI daDha hoya che ke ghera parISaha ke upasarganA bhayathI paNa tene aMta AvI zakato nathI. *" mattazyutvendriyadvAraiH patito viSayeSvaham / tAnprapadyAhamiti mAM purA veda na tttvtH|| yadanAAM na gRhNAti gRhItaM nApi maJcati / jAnAti sarvathA sarva ttsvsNvedymsmyhm|| kSIyante'traiva rAgAdyAstattvato mAM prapazyataH / bodhAtmAnaM tataH kazcinna me zatruna ca priy.|| mAmapazyannayaM loko na me zatruna ca priyH| mAM prapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyaH // yaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa paramastataH / ahameva mayopAsyo nAnyaH kazciditi sthitiH|| pracyAvya viSayebhyo'haM mAM mayaiva mayi sthitam / bodhAtmAnaM prapanno'smi paramAnandanivRtam // " - zrI samAdhizataka. Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtAdaSTi cArivaha parAjaya, sadAya hiteAdaya ( papa1 ) ane te saMkSipta mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti karavI paDe to te mAtra saMyamanA hetuthI ja kare che, ane te paNa nija AtmasvarUpano niraMtara lakSa rAkhIne ane bhagavAna vItarAga devanI AjJAne AdhIna paNe rahIne. te saMkSipta pravRtti paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM hoya che, ane chevaTe nija svarUpamAM lIna thAya che, (juo pR. 25, zrImad rAjacaMdrajIe saMgIta kareluM "apUrva avasara vALuM ananya kAvya). "sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya che, anya kAraNe anya kazuM ka9pe nahiM, deDe paNa kiMcita mUcha nava ya jo. apUrva avasara e kyAre Avaze ? " i-zrImad rAjacaMdrajI. paMca indriyanA viSayamAM tene rAgadveSa virahitapaNuM hoya che, ISTa-aniSTha buddhi hotI nathI; pAMca prakAranA pramAdathI enA manane kSobha upajato nathI; dravyathI, kSetrathI, kALathI ne bhAvathI kayAMya pratibaMdha karyA vinA te nirlobha paNe pUrva prArabdha viSaya kaSAyajaya karmanA udayane AdhIna thaIne vicare che. krodha pratye te tene krodhasva. apramAda- bhAvapaNuM varte che ! mAna pratye dIna paNAnuM mAna hoya che ! mAyA pratye apratibaMdha te sAkSIbhAvanI-daSTAbhAvanI mAyA kare che! ane lebha pratye te lobha samAna thato nathI ! kaMI bahu upasarga karanAre hoya to tenA pratye te kApate nathI. cakravatI AvIne vaMdana kare to paNa tenAmAM mAna tye jaDatuM nathI. deha chUTI jAya to paNa tenA romamAM paNa mAyA upajatI nathI, prabaLa ladhi-siddhi pragaTe te paNa tene lobhane aMza paNa sparzato nathI. zatru-mitra pratye tene samadarzipaNuM varte che, mAna-apamAnamAM paNa teno te ja svabhAva varte che, jIvitamAM ke maraNamAM te nyUnAdhika paNuM-ochAvattApaNuM mAnatA nathI ane saMsAra che ke mokSa che te pratye tene zuddha samabhAva varte che. sarvatrasamabhAva: te ekAkI paNa smazAnane viSe vicare che, vaLI parvatamAM ke jyAM vAghajinakapIvat siMhane saMga hoya che tyAM paNa vicare che, chatAM tenuM Asana caryA aDola rahe che ne manamAM koIpaNa prakArano kSobha upajato nathI, paNa jANe parama mitrane vega pAmyA hoya ema te jANe che. ghora tapazcaryA karatAM paNa tenA manane tApa thatuM nathI, ane sasa annathI tenA manane prasannabhAva upajatuM nathI. rajakaNa ho ke vaimAnika devanI Rddhi he -te sarveya eka pudagalasvabhAvarUpa che ema te mAne che. Ama te cAritramohane paNa parAjaya kare che, eTale sarvathA mehanA abhAvathI tatvasamAvezarUpa kAraNane lIdhe-atyaMta tatva pariNatine lIdhe tene sadAya hitodaya ja Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5para ) yogadaSTisamuccaya hoya che. mohAMdhakAra haranArI mImAMsAdIpikAnA4 tatvaprakAzavaDe sadAya hiteAdaya karIne tene sadAya AtmakalyANanI-dhamanI vRddhi thayA ja kare che. tene vastusvabhAvarUpa Atmadharma adhikAdhika aMze umIlana pAmate jAya che, pragaTato jAya che. Ama tenI AtmadazA uttarottara caDhatI kaLAne pAmatI jAya che, te uttarottara uttama AtmaguNanI zreNI para ArUDha thato jAya che. jema bIjano caMdramAM uttarottara caDhatI kaLAne pAmI prAMte pUrNatAne pAme che, tema A samyagRhaNi mahAtmA yAgIne hitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI pUrNa svarUpa paNAne pAme che. "bhaga tatvane re e bhaya navi TaLe, jUThA jANe re bhegA te e draSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza saMyoga. dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!"--zrI . da. sajhA, 6-9 kAMtA daSTi: kepTaka 12 darzana-tArA samAna anyamudra cittadoSa tyAga gAMga-dhAraNuM mImAMsA-guNaprApti - kAMtA dRSTino sAra - chaThThI kAMtA daSTimAM, AgalI daSTimAM je nityadarzana, pratyAhAra, azAMti, sUkamabedha vagere kahyuM, te te hoya ja che, ane te bIjAone prIti upajAve evuM hoya che. te uparAMta atre dhAraNa nAmanuM chaThuM gAMga prApta thAya che. e parama dhAraNAne lIdhe atre anyamud nAmane cittadeSa hete nathI, athata citta dharma zivAya koI anya sthaLe AnaMda pAmatuM nathI. ane hidaya karanArI evI nitya mImAMsA-vicAraNA atra hoya che. A daSTimAM dharmanA mahAne lIdhe samyaka AcAravizuddhi hoya che. ane tethI karIne A daSTivALe yegI puruSa prANIone priya thaI paDe che, ane te dharmamAM ekAgra manavALo hoya che. enuM mana sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che, jema pativratA strInuM citta gharanAM bIjA badhAM kAma karatAM paNa + "mImAMsAhIpikA sAcAM moDhavAvinAzinI ! tavAdyona sena sthAna karAvyasamAja zrI dvA, dvA. 24-15. Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAdi : sAra, kaLaza kAjya ( 113 ) peAtAnA patimAM ja lIna rahe che, tema. ethI karIne AkSepaka jJAnane lIdhe ene lAge bhavahetu-sa'sArakAraNu thatA nathI. mAyAjalane tattvathI tenA svarUpo dekhanArA puruSa jema bedhaDakapaNe zIghra tenI madhyethI, vyAghrAta pAmyA vinA, cAlyA jAya ja che; tema mAyAjalanI upamA jene ghaTe che, evA lAgene tenA svarUpathI dekhanArA sabhyagUDhaSTi DhaTA puruSa, te bhegavatAM chatAM, asaMgaanAsakta hei, paramapada pratye jAya ja che. pazu lega jene mana tattvarUpa-sAce sAcA bhAse che, evA bheAgatattva puruSane te bhavasamudranu ulla Mghana thatuM nathI. kAraNa ke tenI tathAprakAranI buddhithI tenA upAyamAM tenI pravRtti hoya che. mAyAjalamAM jene tevA viparyAsane lIdhe dRDha abhiniveza-Agraha che, evA kANu ahIM mAyAmAM-jyAM jalabuddhi che te mAge jAya ? eTale te tA bhavAdvigna-bhavathI du:kha pAmatA rahI, jema tyAM ja-mArgamAM ja ni:saMzaya sthiti kare che, tema legamAlathI mAhita evA te meAkSamArgamAM paNa ' sthiti ' kare che, jyAM che tyAMne tyAM ja paDyo rahe che, paNa AgaLa pragati karatA nathI, sadA sadRvicArarUpa mImAMsA bhAvathI A STimAM kadI mAha hAtA nathI, ethI karIne ' ameAhasvarUpa ' evA ' edhasUtti ' jJAnI puruSane sadaiva hiteAdaya ja hAya che, arthAt uttarAttara AtmadazAnI pragatirUpa hitaneA-AtmakalyANanA samudaya thayA ja kare che, , 190 kaLaza kAvya hiragIta krAMtA samI nita kAMta kAMtA hRSTi mijana taNI, tArA samI darzanaprabhAthI camakatI nitye ghaNI; sUkSmASa prakAza krAMti cidAkAza jhagAvatI, puSTa tattvavicAraNAmaya mImAMsA malathI ati. 127 myAnathI asi jema AtmA bhinna dehArdi thakI, avinAza ne upayogavatA TThakhatA nitye nakI ceAgI parA dhIra dhAraNA AtmasvarUpe dhArate, parasAva tema vabhAvamAM kadI meAda te na dharAvatA. 128 Atma svabhAve vanArUpa dharmamAM vana thakI, AcAranI zuddhi parA A pAmatA yAgI nakI; dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtti mahAtmane, A dharmanA mahimA thakI hAye ati priyatA jane, 129 Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrata karmamAM nita citta dhAre, kAya kArya bIjA mahIM, mana jema mahilAnuM sadAye lIna hAlAmAM ahIM jayama gAya vanamAM jAya, cAro care, cAra dizA phare, paNa daSTi te tenI sadA nija vatsa hAlA para dhare. 130 zrata dharma jenuM citta Ama ja nitya AkSepe ahIM, te jJAnAkSepakavaMtane bhege ya bha vahetu nahiM! mohamayI mAyAmahIM paNa ameharUpI sadA, duSkarakarA te kamalavata jalamAM na lepAye kadA. 13 magajala ahIM magajalapaNe je tatvathI jana khite, te seMsaro bedhaDaka te bAdhA vinA cAle jate; tyama ega mAyAjala samA je svarUpathI ahIM dekhate, gatAMya asaMga rahI te pada parama pratye jA. 132 ga tatva ja mAnate te bhavasamudra tare nahiM, mAyAjale Aveza daDha te te pathe vicare nahiM, te tyAM ja bhavaudvigna jyama mAyAjale sthiti dhAra, tyama mokSamArga paNa kare "sthiti" bhegamala mohita thatuM. 133 huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che, e paNa tava sudhAtaNuM rasapAnathI nita puSTa che, te yogI mananaMdana dhare kayama moha ke parabhAvamAM? hita udaya te pAme sadA bhagavAnadAsa svabhAvamAM. 134 // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena mumanonaMdanIpATIkAgyavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogaraeisamuccayazAne paSThI kAntArahi Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi chabI dakSi pratipAdana karavAmAM AvI. have sAtamI kahevAmAM Ave che jyAnapriyA prabhA prAyo nAsyAM rugata eva hi| tatvapratipattiyutA satpravRttipadAvahA+ // 170 // dhyAna priyA rAye prabhA, ethI anna na rega; tAva pratipatti ahIM satyavRtti para yoga. 170 artha-prabhA daNi prAye mAnapriyA hoya che, jethI karIne khAmAM "rAma" nAmane doSa hotuM nathI. A daSTi tatvamatipatti cuta arthAta yathArtha khAtmAnuNavayA heya che, ane satapravRtti 50ne ANanArI hoya che. vivecana aprajA sama cheSa prajAmAM, dhyAna priyA e chiI, taravataNI pratipatti vaLI IhAM, rAga nahiM sukha puThThI - 1 bhavikA ! vIra vacana citta dharIe "--mI che. i. sajhA. 7A sAtamI prabhA daSTimAM pUrvokta niyamAnusAra sUryapraNA samAna cheSa, yAta gAMga dhyAna, sAtamA "ga" deSane abhAva ne sAtamA tatvamatipati zaNane abhAva hoya che. AvI A daSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, tathA vizeSa karIne zamasaMsada ane tethI pravRttipadAvahA-sapravRtti pada ANanArI hoya che. -ema A daSTi "sapratipadAvahA ' che ema piMDAI che, arthAta satapratipadane lAvanArI che. 1 + pAThAMtara- vina zAsthatA arthata vizeSa karIne zrama saMyukta evI heva che. ane vRtti paNa apUrNa athavA khaMDita jaNAya che. Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdisapura bA dine sUrya prajAnI upamA ApI, te yathAcita che. kAraNa ke tArA karatAM sUryano prakAza anekagaNe baLavAna hoya che, tema chaThThI kAMtA daSTi karatAM sAtamI pramA dainuM darzana-bodhaprakAza anekaguNaviziSTa baLavAna, parama avagADha hoya che. Ane prabhA" nAma ApyuM te paNa yathArtha che. pra+mAM arthAt prakUTa bodhaprakAza jeno che te prabhA jema sUryanA prabhA ati ugra tejasvI che, tema A daSTinI bedha-prabhAM ati ugra teja ravI, baLavAna kSapazama saMpanna hoya che. sUrya prakAzathI jema sarva padArthanuM barAbara darzana thAya che, samasta vizva prakAzita thAya che, tema A daSTinA badhaprakAzathI sarva padArtha sAthenuM yathArtha darzana thAya che. - yoganuM sAtamuM aMga dhyAna ane A haSTine A prakRNa bodha-prakAza hoya che, tethI ja A bodha niraMtara mAnano hetu thaI paDe che, kAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che, jevuM jJAna baLavAna tevuM khAna paNa baLavAna hoya che. Ama A daSTi dhyAnapriyA hoya che, dhyAnanI hAlI priyatamA jevI hoya che, jyAM dhyAna yogIne atyaMta priya hoya che evI heAya che. eTale ahIM sthiti karato yerI jJAnI puruSa pitAne parama priya evuM akhaMDa AtmadhyAna bAve che. ane A AmadhyAna tIkSaNa AmepagavALuM-AtmajAgrativALuM hovAthI, temAM prAye-ghaNuM karIne kaMI paNa vikapa UThavAne avakAza hoto nathI, evuM te nivikalpa hoya che. dhAraNa nAmanuM chaThuM gAMga sAMpaDayA pachI svAbhAvika krame sAtamuM dhyAna nAmanuM gAMga prApta thAya che. kAraNa ke dhAraNuM eTale amuka viSayamAM-pradezamAM cirabaMdha thAya, eTale tenA punaH punaH saMskArathI tenA aMtastava pratye citta dorAya che, ane temAM ja ekAgra thAya che. AtmAne AtmasvabhAva abhimukha dhArI rAkhavArUpa dhAraNAthI AtmAmAM ekAgratArUpa.. dhyAna pragaTe che. "thonazcikRttinirodhaH" (pA2-1), dhAraNAmAM svarUpAbhimukha pravRttimAM cittanuM avadhAraNa hoya che, ane dhyAnamAM zuddha AtmatatvanuM sAkSAnuM anusaMdhAna hoya che. "tara karatAnatA dAnam ' (pA. 2-2). cittanA dhAraNA-dezamAM pratyayanI ekatAnatA thavI arthAt dhAraNuM pradezamAM eka sarakhA akhaMDa pariNAmanI dhArA rahevI te dhyAna che. ( juo. dvA. dvA.) "je sthira adhyavasAya te dhyAna che, ane arithara citta te bhAvanA, anuprekSA, vA ciMtA ema traNa prakAre che. eka arthamAM mananI aMtarmuhUrNa sthiti te dhyAna che. aneka arthasaMkramamAM lAMbI paNa sthiti hoya, te achinna-akhaMDa evI dhyAnasaMtati che." (juo adhyAtmasAra). 6 - vananA mukhya cAra bheda che-(1) Arta, (2) rodra, (3) dharma, (4) thakala. temAM A rodra e be duSpana saMsAranA kAraNa hoI aprazasta ane aniSTa che, Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlapi : pAna, cAra bhAvanAthI ricitta zirapanna thAtA (papa7) ane AtmAthI mumukSune sarvathA heya che-tyajavA yogya che. bAkInA be dharma ane zukala mokSanA kAraNa hoI prazasta ane ISTa che, ane AmAthI mumukSune sarvathA Adeya che, parama AdathI AdaravA yogya che. athavA padastha, pistha, rUpastha ane rUpAtIta ema dhyAnanA cAra prakAra paNa samajavA yogya che. A sarva dhyAnaprakAra vistArathI samajavA mATe jijJAsue zrI jJAnArNava, adhyAtmasAra, cogazAstra, mekSamALA Adi graMtharatna avalokavA. A sarva prakAranA dhyAnane aMtima uddeza zuddha AtmAnA dhyAna para ArUDha thavAno che. eTale AtmadhyAna eja mukhya dhyAna che. atre dhyAnamAM varUpa barAbara samajavA mATe dhyAtA-peya AdinuM svarUpa samajavA che yAtA svarUpa A pAna dharanAra dhyAtA yogI puruSa paNa te mATenI yathAyogya yogyatAvALA hovo joIe, ane te mATe jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya e cAra uttama bhAvanAothI bhAvitAmAM have joIe-daDha bhAvaraMgI che cAra bhAvanAthI joIe. kAraNa ke jJAnabhAvanAthI nizcalapaNuM thAya che, dazanabhAvanAthI sthira citta asaMmata hoya che, cAritrabhAvanAthI pUrva karmonI nirjarA thAya che ane vairAgya bhAvanAthI saMgano AzaMsAno ne bhayane ucheda thAya che arthAta verAgyane lIdhe citta kayAMya paNa saMga-Asakti karatuM nathI, ane A lekaparAkAdi saMbaMdhI kaI paNa AzaMsA-IcchA karatuM nathI, ane koI paNa prakAranA bhayakAraNathI kSobha pAmatuM nathI. Ama je cAra bhAvanAthI bhAvita hoya che, tenuM cita sthira thAya che. ane A je sthiracitta hoya che, te ja dhyAnanI egyatA pAme che, bIjAne-asthiracittane tenI gyatA hotI nathI. dhyAnanI siddhi mATe cittasthiratA e sothI prathama Avazyaka che. zrImad rAjacaMdrajInuM parama gaMbhIra tattvavacana che ke bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza.' temaja gItAmAM paNa kahyuM che ke- asaMyatAtmAone vega pAma durlabha che ema mahArI mati che, paNa jene AtmA-mana vaza che te yatnavaMtane vega upAyavaDe karIne pAmI zakaya che."--A badhuMya uparokta bhAvanAthI bhAvitAtmAmAM barAbara ghaTe che. zrI nemicaMdrAcAryajIe bahadu dravyasaMgrahamAM bhAkhyuM che ke-"je tame vicitra prakAranA dhyAnanI prasiddhine athe + " nizcalatvamasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / sanAzaMsAbhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam // sthiravittaH kilaitAbhiryAti dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA cokaM prairpi|" -zrI adhyAtmasAra. * " asaMyatAtmano yogo duHprApya iti me mtiH| - gharagAmanA tu gatatA rAjakovAtumupAvataH " gItA a. 6. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) gAdhisamAva cittane sthira chatA DA, te ISa aniSTomAM maha ma pAme, zama ma karI, kaiSa ma karA. * " mA mujjaha mA rajjadda mA dussaha iThThamiThuatthesu / thimisjIdda garU vitta vidhinnagdhALasiddhiva / / ''----bRhad dvavyasagraha. zyAma mananA ane iMdriyanA jayathI je nirvikAra buddhivALA DAya che, te khyAtA razAMta ane dAMta evA hoya che, arthAt kaSAyanI upazAMtatAthI te zAMta heAya che, ane iMdriyAdinA kramanathI te dAMta hAya che. gItAmAM kahelA sthitaprajJanA lakSaNu A zAMta-dAMta ceAgImAM saMpUrNa paNe ghaTe che.- De arjuna ! jyAre sarva maneAgata kAmeAne-icchAone cheDI de che, tyAre AtmAthI AtmAmAM ja tuSTa evA te sthitaprajJa kahevAya che. du:khAmAM tenA manane udvega upajatA nathI ane sukhAmAM te pRhA karatA nathI. vItarAga, zItabhaya, vItakrodha hoya evA te muni sthitaprajJa kahevAya che. DhAMta-dAMta puruSa kharekhara ! AvA lakSaNavALA hAya che. " AtmArAmapaNAe sthita evA zAMta, dAMta: sthitaprajJa ane A sAtamI draSTivALA cagI puruSa te AvA uttama keATinA dhyAtA haiAya ja che, kAraNa ke atyAra sudhIno uttama ceAgasAdhanAthI te atyaMta sthiracitta ane sthitaprajJa thaI cUkayA che. ( 1 ) sUkSma tattvamedha ane tenI mImAMsAthI-sUkSma A daSTivALA savicAraNAthI tene jJAna-darzananI uttama bhAvanA thaI hoya che. ( 2 ) uttama dhyAtA ahiMsAdi pAMca yamanA pAlanathI,zauca satASAdi niyamanA sevanathI, citta samAdhAnakArI sukhAsananI daDhatAthI, khAdI bhAvanA virecana ane tar AtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa prANAyAmathI, iMdriyAne viSayAmAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhArathI, ane cittane dharmadhyAnamAM dhArI rAkhavArUpa hRDha dhAraNAthI,Ama ceAgAMgAnA niraMtara abhyAsathI-puna: puna: bhAvanathI tenI cAritrabhAvanA uttama prakAranI thai DAya che. (3) ane jJAna-dana-cAritranI AvI uttama bhAvanAvALA A sabhyaSTi jJAnI puruSa parama vairAgya bhAvanAthI raMgAyelA hAya che, tethI parama udAsIna evA te vItarAga puruSa kayAMya pazu saMga-Asakti karatA nathI, A leAka-paraleAka saMbaMdho kAIpaNa IcchA dharatA nathI, jIvavAnI temane tRSNA nathI te maraNuyAgathI te kSeAbha pAmatA *" prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn / AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprazastadocyate // 3:ettunimanA: ghuleSu vigata-jjuTM: |thItarAmodhaH sthitathImuni te "gItA. suvididapadasthasuto saMjamatavasaMjudo vigatarAgo / samo samasu vukSo maLiyo suDo onozi // '--zrI pravacanasAra. 66 Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kandi vegvApadhyAna, arihaMtasthAna, sihAna (1pa) nathI, evA te sarva bhayathI mukta-parama nirbhaya avadhUta hoya che. yogIzvara rAjacaMdrajInuM kelkIrNa vacanAmata che ke - nahiM tRSNa jIvyA taNuM, maraNa pega nahiM kSebha; mahApAtra te mArganA, parama yoga jitabha."--zrImad rAjacaMdrajI. ane Ama jJAna, darzana, cAritra, vairAgyanI utkRSTa bhAvanAothI asthimaja paryata hADohADa raMgAyelA, ne AtmabhAvanAthI atyaMtapaNe bhAvitAtmA evA A gIne, citta vikSepa upajAvanArA deze nivRtta thaI gayA hevAthI, cittanI atyaMta sthiratA vase che. eTale A AvA sthiracitta, sthitaprajJa, AtmArAmI, zAMta-dAMta, vItarAgagIzvara samagra dhyAnasAmagrIthI saMpanna heI, kayAMya paNa iSTa-aniSTa arthamAM moha pAmatA nathI, zaga dharatA nathI, dveSa karatA nathI ane eTale ja A parama nigraMtha vItarAga munIzvara parama nizcaya dhyAnane mATe-zuddha AtmadhyAnane mATe parama yegya hoya che. dazeya svarUpa kaceya eTale dhyAna karavAne viSaya-AlaMbana. kaI paNa beya citavavAno aMtima (Ultimate ) hetu AtmadhyAna para ArUDha thavAno che. je kaMI ciMtavatAM AtmA nirIya vRttine pAmI ekAgrapaNAne pAme te dhyeya che. temAM mukhya dhyeya A che -(1) cetana ke acetana evI mUrta--amUrta vastu, (2) paMca parameSTi, (3) AtmA. 1. vastu cetana-acetana ema be bhAgamAM vibhakta che. te utpatti-sthiti-layarUpa sata svarUpa saMpanna che. nija nija guNaparyAyathI yukta evuM pratyeka dravya pitApitAnI svarUpa sattAmAM avasthita che. sva dravya-kSetra-kAla-bhAvathI astirUpa evI pratyeka vastu, para dravya-kSetra-kAla-bhAvathI nAstirUpa che. arthAta koI vastu savarUpa cheDI pararUpane bhajatI nathI, svasamayanI maryAdA ullaMghI parasamayamAM jatI nathI. jaDa che te jaDa bhAve ja pariName che, ane cetana che te cetana bhAve ja pariName che. emAM koI potAne svabhAva choDI palaTatuM nathI, jaDa te traNe kALamAM jaDa che, ane cetana te traNe kALamAM cetana che. A pragaTa anubhavarUpa che, emAM saMzaya kema hoya? ItyAdi prakAre koI paNa dhyeya vastunA svarUpaciMtana parathI AtmA zuddha svavastunA svarUpaciMtana pratye DhaLe che, ane zuddha AtmAnA dhyAna para caDhe che. jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva keI kaI palaTe nahiM, chaDI Apa svabhAva na jaDa te jaDa traNa kALamAM cetana cetana tema, pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya emAM kema ? "--bIma rAjacaMdrajI. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa60) thAgaSTisamutha, 2, athavA paMca parameSTine parameSivAcaka nAmamaMtrothI japa kare (padastha dhyAna) te paNa dhyAnane uttama viSaya che, uttama dhyeya che. __" namo marihaMtANa, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo lora savALA" (1) "jenA cAra vAtikarma na thayA che, ane tethI karIne ja anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta AnaMdamaya che, e je zubhahastha zuddha AtmA te aha" dhyAna karavA gya che." dhyAnanA phalarUpa parama AtmaarihaMtanuM samAdhine pAmI je deDa chatAM dehAtIta kAryotsarga dazAe vicare che, dhyAna evA sahajAnmasvarUpe sthita zuddha AmAM te ja ahaMta-jina bhagavAna -sarvajJa paramAtmA che. A jIvanmukta dehadhArI paramAtmAnuM tAtvika zuddha svarUpa AtmAthI mumukSune parama dhyeya che, dhyAna karavA gya che, kAraNa ke A sahajAnmasvarUpI zuddha AtmAnA plAnathI AtmA zuddha AtmasvarUpanA dhyAna para ArUDha thAya che. eTale A "parameSThi'nuM dhyAna mumukSune hastAvalaMbanarUpa hevAthI parama ISTa che. jinavaranA AlaMbanathI AtmA AtmAvalaMbanI thaI nija svarUpane dhyAtA thAya che. "nemi prabhu dhyAne re ekatvatA, nija tatve ekatAne, | zukala dhyAne re sAdhI susiddhatA, lahiye mukti nidAne che." -zrI devacaMdrajI. "deha tAya jehanI dazA adeha vatI, vRtti AtmabhAvamAM sadA svayaM pravartatI, ceginAtha je dharI rahyA chevavimuktine, vizvanI viziSTa cheka vaMduM e vibhUtine." -zrI arihaMtastotra (DebhagavAnadAsa viracita) (2) "jenA aNana karma ane deha naSTa thayA che, lokAlekanA je DAyaka ne daSTA che, evA puruSAkAra siddha AtmA kazikhara sthita che te dhAvavA.' sarva karma kalaMkane kSaya karyAthI jeNe zuddha AtmA siddha karyo che, deha rahita e zuddha AtmA siddhanuM dhyAna pragaTa karyo che, sahajAnmasvarUpane prApta evA je zuddha AtmA thayA che, kevala citanyamaya Atmatatva avasthAnA pragaTapaNAthI je svarUpapratiSThatvarUpa kevalayane pAmyA che -evA zuddha AtmArUpa siddha bhagavAna te parama dhyeya chex "gaTTacadughAikammo dsnnsuhnnaannviiriymiio| suhadehattho appA suddho ariho viciNtijo||" -zrI nemicaMdra siddhAMtacakravartIta thI brahad dravyasaMgraha. ggzno DhovADho rasajJALo 1 guNAgA caconlozAha solaro -ii bRhada vyasaMgraha Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi. siddhanuM khAna, AcAryAdinuM dhyAna (561) parama dhyAna dharavA gya che. kAraNake te bhagavAnane zuddha Atmavastu-dharma pragaTyo che, sarva AtmaguNanI saMpUrNa zuddhatA prApta thaI che, nija svarUpanA kartA- ktA thaI te temAM ramaNatA-pariNAmatA anubhavI rahyA che, sarva AtmapradezanI zuddhatA temane upajI che, caitanyamaya tatvapaNuM temane pragaTa prApta thayuM che, temane grAhya paNa cetana che ne grAhaka paNa cetana che, vyApya paNa cetana che ne vyApaka paNa cetana che,-evI caitanyamaya tatva avasthA-siddha dazA pragaTI che. "dharma prAgabhAvatA, sakala guNa zuddhatA, kattA gyatA, ramaNa pariNAmatA zuddha svapradezatA, tava caitanyatA, vyAya vyApaka tathA grAhya grAhakagatA... dharma jaganAthano dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA tehavo bhAvIe!"-zrI devacaMdrajI. prabhupada vaLagyA te rahyA tAjA, alaga aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na thAuM, e prabhunA guNa gAuM re."-zrI yazavijyajI. khAtAM karI khatama karmata samasta, pAyA tija apunarbhava je prazasta jeNe caeNryA caugati ratha cakra cAre, te siddhanA caraNa huM zaraNuM amAre !" -zrI siddhastotra (De. bhagavAnadAsa viracita) AvA pragaTa sahajAnmasvarUpa siddha prabhunA dhyAnathI AtmA nija svarUpane dhyAtA thAya che, kAraNake te paramAtmAnI ne AtmAnI Atmatva jAti eka che. je te dharmamUrti dharmanAtha paramAtmAne zuddha dharma che, te ja A AtmAno tiNe manamaMdire mULa svabhAva dharma che. Ama je vastunI jAti ekatA che, te kadI dharmA prabhu palaTatI nathI-pharatI nathI. mukta paramAtmAmAM sarva saMganA parihArathI yAe ' te parama AnaMdamaya paramAtma tatva vyaktapaNe rahyuM che, ane saMsArI AtmAmAM upAdhirUpa parabhAvanA prasaMgane lIdhe te AvRta hovAthI avyaktapaNe-zaktirUpejha rahyuM che. arthAta saMsArI jIvamAM zaktithI paramAtmapaNuM che, ane siddhamAM vyaktithI paramAtmApaNuM che. eTale te zaktirUpa paramAtmapaNAnI vyakti mATe, jene tenI vyakti-pragaTatA prApta thaI che evA sAkSAt paramAtma tatvanI bhaktimAM raMga lagADI, tenuM tanmaya dhyAna karavuM joIe. tevA tanmaya dhyAnathI samApItta thAya che, eTale ke samarasIbhAva upaje che, ekIkaraNa thAya che, ke jyAM AtmA amRthaphapaNe-abhinnapaNe paramAtmAmAM laya pAme che. Ama zuddha paramAtmAnA plAnathI zuddha AtmA pragaTe che, tethI A siddha parameSThinuM dhyAna manamaMdiramAM mumukSune sadA dhyAvavA gya che-parama ISTa che. x" mama zatayA guNagrAmo vyaktyA ca prmesstthinH| etAvAnAvayorbhedaH shktivyktisvbhaavtH|| so'haM samarasIbhAvastadekIkaraNaM smRtam / apRthaktvena yatrAtmA lIyate paramAtmani // " - zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava, 71 Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (562) yAgAdisaguNa tiNe muja AtamA tuja thakI nIpaje, mArI saMpadA sakaLa muja saMpaje, viNe manamaMdire dharma prabhu thAIe, parama devacaMdra nija siddhi sukha pAIe." pragaTa taravatA yAvatAM, nija tatvano dhAtA thAya re, tavaramaNa ekAgratA, teha pUraNa tatva samAya che." INI pare vimala jinarAjanI vimalatA, dhyAna manamaMdire jeha dhyAve, dhyAna pRthaphatva savikaHpatA raMgathI, dhyAna ekatva avikaTa Ave. dhanya tuM ! dhanya tuM! dhanya jinarAja tuM ! "-zrI devacaMcha. (3-4-5) temaja--" darzana-jJAnapradhAna evA uttama vicAra, cAritrAcAra ane tapAcAramAM je AtmAne ane parane yoje che, evA te AcArya muni dhyeya che dhyAna karavA yogya che. je ratnatrayayukta che ne nitya dharmopadezanamAM AcAryAdi nirata che, yativaravRSabha evA upAdhyAya AtmA che, tene namaskAra he! dhyeya ( te paNa dhyeya che ) darzana-jJAnasamagra evuM mekSanA mArgarUpa nitya zuddha cAritra je sAdhe che te sAdhu evA muni che, tene namaskAra ho !" A paNa dhyAna karavA gya che-A AcArya, upAdhyAya ne sAdhu e zuddha AtmAnA sahajAmasvarUpanI sAdhanAmAM-sahaja zuddha svabhAvabhUta AtmasvarUpanI ArAdhanAmAM niraMtara pravRtta thayelA ane ucca guNasthAne sthiti karatA, evA AtmArAmI mahAtmAo che. eTale evA e zuddha AtmArUpa parameSThionuM svarUdhyAna AtmArthIne AtmadhyAnArUDha thavAmAM apU preraNAdAyI hovAthI parama ISTa che-Ama paMcaparameSThi Adi A sarva meya-AlaMbanano hetu AtmasvarUpanA dhyAna para ArUDha thavAno-caDhavAno che, kAraNa ke "je kaMI ciMtavatAM sAdhu jyAre ekatva pAmI nirIha vRttivALe thaI jAya che, tyAre tene nizcaya dhyAna hoya che," arthAta zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna hoya che. prAsAda para caDhavA mATe jema nIsaraNI vagere AlaMbananI jarUra paDe che, tema AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAna para caDhavA mATe parameSThi Adi dhyeyanuM AlaMbana parama upakArI thAya che. 3, athavA AtmA e ja mukhya dhyeya che-dhyAnano viSaya che. uparokta anya sarva dhyeyanuM atima lakSya ane phaLa paNa A AtmadhyAna ja che. kAraNa ke e arihaMta, siddha Adi zuddha AtmArUpa beyanA ciMtanathI cittanI zuddhi ane sthiratA-ekAgratA * "raMamTITTAne caritrarattAvALA ai T = DuMgara to Ario muLa gro jo rayaNattayajutto NicaM dhammovaesaNe hirdo| so uvajjhAo appA jadivaravasaho Namo tassa // dasaNaNANasamaga maggaM mokkhassa jo hu caritaM / sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sa muNI Namo tst|| jaM kiMcivi ciMtaMto girIhavittI have jadA saai| ladhdhUNaya eyattaM tadAhutaM tassa NicchayaM jhaag||" -zrI bRhad dravyasaMgraha Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhANita zukala AtmadhyAna, prabhunuM piMDasthadhyAna (563) thAya che,-jethI sarvatra nirIha evA yogI puruSa thakala AtmakyAnarUpa nizcaya yAnane mATe parama yegya thAya che. eTale te parama guNavaMta paramAtmAnuM tanmaya dhyAna je nizcaya dhyAnamAM dhAve che, te zuddhAtmAno anubhava AravAdI te paramAtmapadane pAme che. "paramaguNI tanmayatA sevana, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pAvejI.-zrI devacaMdrajI. ane A divALo mahAyogI te zukava evA A zuddha AtmadhyAnanA prAraMbha mATe parama cagya thaI gayo hoya che, kAraNa ke atyAra sudhInI dharmadhyAnanI utkRSTa ArAdhanAthI A AtmajJAnI samyagadaSTi jogIpuruSa evo zAMta, dAMta A daSTi mAM ne apramatta thaI gayo hoya che. AmabhAvanAthI e bhAvitAmAM zukaladhyAnanI ane sthitaprajJa AmArAma thaI gayo hoya che, ke teNe zuddha AtmAnA cogyatA dhyAnarUpa zukaladhyAnanI zreNI e caDhavA mATe Avazyaka upayogI evA apUrva AtmavIryano-AtmasAmano abhuta saMcaya karI lIdhe hoya che. eTale A AmadhyAnI puruSa apUrva AtmavIryanI kuraNAthI bhAve che ke anaMta guNa-kamalane vikAsa karanAra e huM sUrya samAna chatAM aho ! A mahAbhavAramAM pUrva karma-riothI vaMcita karAyA ! majAMtithI upajelA rAgAdi atula baMdhanathI baMdhAyela huM anaMtakALa A duma bhava-vanamAM viDaMbina thaye ! have Aja mahAra rAga-javara naSTa thayo che, Aja mahArI mohanidrA cAlI gaI che, tethI dhyAnarUpa khadhArAthI huM karmazatrune haNI nAMkhuM" vaLI te bhAve che ke- jenA abhAve huM sUto hato, ane jenA samAve huM UDyo chuM, te atIndriya anidezya svasaMvedya huM chuM. je pAme che te ja huM chuM, je huM chuM te parama che, tethI huM ja mahArAthI upAsya chuM, anya kaI nahiM, ema sthiti che. ' name muja Ama je AtmabhAvanA bhAve che, te kayAMya rAga-dveSa karato nathI, name muja re" kAraNake te ciMtave che ke-A acetana che te dazya che, ne cetana che te adazya che. te huM kayAM reSa karuM? kayAM teSa karuM? ethI huM * "anantaguNarAjIvabandhurapyatra vaJcitaH / aho bhavamahAkakSe prAgahaM krmvairibhiH|| svavibhramasamudbhutai raagaaytulvndhnaiH| yo viDamdhitaH kAlamanantaM janmadurgame // adya rAgajvaro jIrNo mohanidrAdya nirgatA / tataH karmaripuM hanmi dhyAnanistrizadhArayA // " -zrI zubhacaMdrAcArya kRta zrI jJAnAva. x " acetanamidaM dRzyamadRzyaM cetanaM ttH|| jaya dAni jA tuma maccharathasNuM mANatA - zrI samAdhizataka. Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa64) vAgaDasisthaya madhyastha thauM chuM." ane sarvatra vItarAga evo te AtmAmAM ja rata thaI zukala evA AtmadhyAnane pAme che, ne tenA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che ke- "aho ! ahe! huM mujane kahuM, na muja namo muja re; amita phala dAna dAtAranI, jehane bheTa thaI tuja re. zAMtijina! eka muja vinati."--zrI AnaMdaghanajI. A AtmA jemAM dhyeya che, tene zAstraparibhASAmAM piMDastha dhyAna kahe che. dehapiMDamAM sthiti karatA AtmAnuM, deha-devaLamAM birAjamAna Atma-devanuM jayAM dhyAna dharAya che te piMDastha dhyAna che. parameSivAcaka namaskArAdi maMtra vAkyano japa ceya bhede cAra jyAM dhyeya che, te padastha thayA che. jyAM sadehe vartatA, sAkAra-rUpI dhyAna bheda evA sarvajJa paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpastha dhyAna che. ane jyAM dehAtIta-rUpAtIta evA niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpAtIta dhyAna kahevAya che.* reve4i no varU, deva baLarg zaituvaDhaLAnatAtaLu, gharamag fjamaMtu " -zrI yogIndradevaviracita paramAtmaprakAza gA. 33. emAM paNa khAsa karIne jIvaMtamUrti evA rUpI-dehapiMDastha sarvajJa bhagavAnanuM dhyAna jIvane parama upakArI thAya che. kAraNa ke A deha chatAM dehAtIta dazAvALA parama AtmasamAdhimaya prabhunuM anupama rUpa dekhIne bhakta jananuM mana capaLa prabhunuM piThastha svabhAva choDIne TharI jAya che-sthira thAya che. eTale e bhakta jana dhyAna bhAvAvezamAM gAya che ke-he bhagavAn ! jo A hArUM rUpI svarUpa jagatamAM na dekhAyuM hota, to amAruM mana tenA upara hasatA-harSa pAmata ? hasyA vinA zuddha svabhAvane kema IcchatI IchayA vinA hArA pragaTa bhAvane kema prIcchata-oLakhata? prIchayA vinA dhyAna dazAmAM te kema lAvata ? lAvyA vinA rasasvAda te kema pAmata? mATe ame te mAnIe chIe ke he prabhu! hArI bhakti vinA kaI bhaktane mukti hotI nathI. he sarvajJa paramAtmA ! amArA saMta puNyanA bhegathI tame rUpIdehadhArI thayA ne amRta samANu dharmanI vANI kahI gayA. Ama he bhagavAna ! A hAre deha-piMDa ghaNuM guNanuM kAraNa che, ane te sevavAmAM AvatAM mahAbhayanuM vAraNa thaI paDe che. mATe he prabhu! ame te hAruM piMDastha dhayAna ekamanA thaIne karavAno nizcaya karIe chIe. rUpa anUpa nihALI sumati jina tAharuM, chAMDI capala vasAva TharyuM mana mAha rUpI sarUpa na hata je jaga tuja dIsatuM, te kuNa upara mana kaho ama hIMsatuM. * " padasthaM mantravAkyasthaM piNDasthaM svAtmaciMtanam / para ripa sapatIta niralanam II" Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi : AtmakathAnanI mukhyatA, roga devane nAza (565). hiMsyA viNa kima zuddha svabhAvane IcchatA IchA viNa tuja bhAva, pragaTa kima prIchatA ? prIchayA viNa kima yAna, dazAmAMhi lAvatA? lAvyA viNa rasasvAda, kahe kima pAvatA? bhakti vinA navi mukti, have kaI bhaktane, rUpI vine te te na, have kaI vyaktine ama satapuNyane ge, tame rUpI thayA, amiya samA vANI, dharamanI kahI gayA. te mATe tuja piMDa, ghaNA guNa kAraNe, sebe thAye have, mahAbhayavAraNe. zAMtivijaya budha ziSya, kahe bhavikAjanA ! prabhunuM piMDastha dhyAna, karo thaI ekamanA." -zrI rUpavijyajI. "hAruM dhyAna te samakita rUpa, teja jJAna ne cAritra teha che; tehathI jAye saghaLA he pApa, dhyAtA dhyeya savarUpa have pache."--zrI yazovijayajI. A sarvajJa paramAtmAne parama zAMta, prazamarasanimagna vItarAga bhAva jemAM mUrtimaMta thAya che, evI tenI tadAkAra sthApanArUpa jinapratimA paNa dhyAna mATe teTalI ja upakArI thAya che. jina ane jinapratimA bane nimitta jinapaDimA samAna che, evI AgamavANI che. eTale A sthApanArUpa jinapratimA jina sArikhI' sAthe paNa je abhedatA vadhI, to A AtmAnA svasvabhAva guNanI vyakta-pragaTa gyatA sAdhI ema jANavuM. ane AvA A rUpI bhagavaMtanuM adabhuta rUpa dekhIne Azcarya che ke bhavyajana-gya evA yogIjana arUpIpada vare che ! "nimitta samAna thApanA jinajI, e AgamanI vANI re." "jinapaDimA jina sArikhI, kahI sUtra majhAra." "ThavaNuM samavasaraNa jina seMtI, je abhedatA vAdhI re, e AtamanA svasvabhAva guNa, vyakta gyatA sAdhI re. -zrI devacaMdrajI. dekhI je addabhuta tAruM rUpa, acarija bhavikA arUpI pada varejI; hArI gata tuM jANe che deva ! samaraNa bhajana te vAcaka yaza kare."-zrI yazovijayajI. temaja rUpAtIta Adi dhyAna prakAre paNa AtmAne svarUpAvalaMbanamAM parama upakArI thaI AtmadhyAne caDhAve che. A AtmadhyAna ja mukhya evuM yogasAdhana che, kAraNa ke tenAthI ja rogane mukhya uddeza siddha thAya che, zuddha svabhAvarUpa mokSa sAthe yujana thAya che, zuddha AtmatatvanA anusaMdhAnarUpa yoga nIpaje che. A dhyAna karanAra dhyAtA pite dhyeyarUpa-paramAtmArUpa banI jAya che. "karmavegane samyapha abhyAsa karI, jJAnAgathI samAhita e yogI, dhyAnayoga para caDhI, muktiyogane pAme che. ' vAto sArA jJAnopamAhita: thAnavo kuttA prApta ) -zrI adhyAtmasAra Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgAdisapula dhyAnanA ghaNA ghaNA prakAra che, e sarvamAM zreSTha evuM te AtmA jemAM mukhyapaNe vase che te dhyAna kahevAya che, ane e ja AtmadhyAnanI prApti ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI, evuM je AtmajJAna te yathArtha bodhanI prA te sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bedhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNuM jIvone thAya che, ane teno mukhya mArga te bodha svarUpa evA jJAnI puruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che." (juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 342. roga doSano nAza jaNAtA beya samAdhi abhe, parapariNati uche."--zrI devacaMdrajI. rega' nAmano sAtame cittaSi ane naSTa thAya che. roga eTale rAga-dveSa-moha e trideSarUpa mahAroga-bhAvaroga teno atra abhAva thAya che. athavA sAcI yathArtha samajaNa vinAnI kriyA karavAmAM Ave to zuddha kriyAno uccheda thAya, eTale tridoSa zuddha kriyAne je pIDArUpa athavA laMgarUpa thAya, te roga che. (juo sannipAta pR. 86) ane AvI mAMdalI azuddha kriyAnuM phaLa vAMjhiyuM che. (1) AmasvarUpanA ajJAnathI jIva parabhAvamAM muMjhAya che, mUti thAya che,-A ja moha che. ane tene lIdhe paravatumAM AtmabuddhinA kAraNe A jIva rAgacheSa kare che. eTale e parabhAva pratye gamana kare che, paraMparikRtine bhaje che. Ama moharAga-dveSa e ja jIvane moTAmAM moTo roga che. jema trideva sannipAtano rogI potAnuM bhAna bhUlI jAya che, bebhAnapaNe phAve tema bake che, pitAnuM te pArakuM ne pArakuM te pitAnuM evuM yuddhAtadvA asamaMjasa bole che, TUMkamAM jANe badalAI gaye hoya ema potAnA mULa asala svabhAvathI viparIta paNe-vibhAva paNe vate che, ane potAnA sata varUpathI nipAtane pAmI pitAnA "sannipAtI" nAmane yathArtha kare che tema rAga-dveSa-moharUpa trideSa sannipAta je jIvane lAgu paDyo hoya che, te jIva potAnA AtmasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, pArakuM te potAnuM ne pitAnuM te pArakuM evuM bebhAna paNe phAve tema pralape chelave che, pitAnA mULa asala sahaja svabhAvathI viparIta paNe-vibhAvapaNe varte che. Ama tridoSa sannipAtathI jIvane nija svarUpathI nipAta-adha:pAta thAya che eTale tenA AtmapariNamanamAM bhaMga paDI, te parabhAva pratye-vibhAva pratye gamana, pariNamana ne ramaNa kare che. A ja jIvano mukhya mahAroga che. (2) athavA yathArtha sAcI samajaNa vinAnI je kriyA karavAmAM Ave te paNa roga che, kAraNa ke tethI zuddha kriyAne uchera thAya che, eTale ke zuddha kriyAne pIDA upaje che athavA tene bhaMga thAya che. mAMdA mANasanI gamanAdi kriyA jema mAMdalI hoya che, tema A rega deSavaMtanI koI paNa kriyA mAMdalIrogiSTa hoya che. tAtparya ke zuddha kriyA eTale zuddha AtmapariNatine je pIDA upaje, Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi taravapratipatti-zamasArasthAna sukha anubhava ( 567) zuddha svarUpamaNutArUpa cAritrano je bhaMga thAya te ja roga che. A baMne vyAkhyAna tAparyo eka ja che. Ama zuddha AtmapariNatinA bhaMgarUpa athavA para pariNatimAM gamanarUpa raMgane atra nAza thAya che -eTale para pariNatimAM gamana thatuM nathI ane AtmaparikRtimAM ja ramaNa thAya che.-A "prabhA" daSTimAM sthiti karato mahAgI parabhAvane pariharI niraMtara zuddha AtmapariNatine ja bhajyA kare che, zuddha sahajAbhasvarUpI zuddha Atmadevane avalaMbatAM parabhAvane parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNa anubhavatAM AtmabhAvane pragaTAve che. AvI ucca AtmadazAnA svAnubhavanuM tAdazya Alekhana A rahyuM eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSaye tene viSe cita avyavasthitapaNe vase che." "atre AtmAkAratA vata che. " ItyAdi. (juo) zrImad rAjacaMdra. tattvamatipatti "e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa "--zrImad rAjacaMdrajI. chaThThI draSTimAM "mImAMsA'-sUma tatvavicAraNA nAmane guNa prakaTyA pachI tenA svAbhAvika pariNAmarUpe sAtamI daSTimAM tapratipatti nAmanA guNano avibhava thAya che. tavamatipatti eTale yathAsthita-jema che tema Atmatatvano anubhava. "zuddhAtama anubhava sadA". Ama atre AsamAne pratyakSa anubhava-sAkSAtkAra thAya che. eTale jemAM tenuM parokSa varNana che, evA anya zAstro akiMcikara thaI paDe che, nakAmA-aNakhapanA thaI paDe che, kAraNa ke zAkA to mAtra mArganuM dizAdarzana karAve che, ane je Atmavastutavano lakSa karAvavA mATe zAstranuM mukhya prajana che, te vastutava to atre sAkSAta anubhUtimAM-anubhavamAM AvyuM che, eTale have tenuM zuM kAma che ? tenuM have kaMI prayeAjana rahyuM nathI. "agama agocara anupa" arthane, koNa kahI jANe re bheda ? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLe re kheda vIra jinezvara paramezvara jaye. jeha agocara mAnasa vacanane, te atIMdriya rUpa anubhava mite re vyakti zakti zuM, bhAkhyuM tAsa svarUpa.vara0 -zrI AnaMdaghanajI. je mana-vacanane agocara che, jyAM vANI ane manane mona bhajavuM paDe che, jyAM vika5-jAno avakAza nathI, evuM atInidraya AtmasvarUpa anubhava mitranA prasAdathI atre sAkSAta jaNAya che. je naya-nikSepathI jaNAtuM nathI, ane jayAM pramANuno prasara nathI, gati nathI, te zuddha svarUpI brAne kevaLa anubhava-bhAnu ja dekhADe che. (juo pR. 30) Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisacaya dhyAnajaM sukhamasyAM tu jitamanmathasAdhanam / vivekavalanirjAtaM zamasAraM sadaiva hi // 171 / / dhyAnajanya sukha ehamAM, manmathane OtanAra; vivekabalathI upajatuM, sadaiva je zamasAra- 171 artha -ane A draSTimAM kAmanA sAdhanane jItanArUM evuM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je vivekabalathI upajeluM haI sadeva zamasAra ja hoya che. vivecana kAyAnI visArI mAyA, varUpe zamAyA evA, nircathane paMtha bhavaaMtano upAya che. "-zrImad rAjacaMdrajI. A prastuta sAtamI daSTimAM ja dhyAnajanya sukha hoya che. ane te kevuM viziSTa hoya che ke manmathanA-kAmanA sAdhanane jItanArUM, arthAt zabdAdi viSayane jaya karanAruM evuM hoya che. vaLI te vivekabalathI-jJAnasAmathI utpanna hoI, sadAya zamasAra-zamapradhAna ja hoya che, kAraNake vivekanuM phaLa zama che. A daSTimAM ja dhyAnanuM kharekharUM sukha anubhavAya che; zuddha AtmAnA dhyAnathI ke nivyaja sAcesAco AnaMda upaje che, te atra saMvedAya che. nirvikalpa dhyAnarUpa parama amRtarasasAgaramAM nimagna thayela girAja je sahajAnmasvarUpanA dhyAna sukha AnaMdanI zItala laharIo anubhave che, tenuM avAcya sukha te te anubhava pite ja jANe che. A yAna janya sukha viSayajanya sukhathI ulaTA prakAranuM che. kAraNa ke atre te kAmanA sAdhanarUpa zadAdi viSayane* vRtti-sthAnAM vamaracAM su-AmAM adhikRta dRSTimAM ja kAnajanya sukha hoya che. kevuM viziSTa ? toke kitamamarAdhanaM-manmathanA-kAmanA sAdhanane jItanAruM, zabdAdi viSayane yudata karanAruM-phamAvI denAruM. Ane ja vizeSaNa Ape che-vivAvanirvAtaH-vivekanA balathI upajeluM, jJAnasAmarthyathI utpanna, eTalA mATe ja zamaNAM saMva hiMsadevaja zamasA-zamapradhAna, vivekanA maphala paNane lIdhe. ___x indriyasukhabhAjaneSu hi pradhAnAH divaukasaH / teSAmapi na khalu svAbhAvikaM sukhamasti, pratyuta teSAM svAbhAvikaM duHkhamevAvalokyate / yataste paJcendriyAtmakazarIrapizAcapIDayA paravazA bhRguprapAtasthAnIyAnmanojJaviSayAnabhipatanti | xxx taduHkhavegamasahamAnA anubhavanti 2 vikathAnuM pU ya tAvaghAra kSa nitA" i. ( vizeSa mATe juo ) -zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta pravacanasAradIkA gA. 31-77. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAdaSTi : iMdriyasukha te duHkha ja, vivekakhajajanya dhyAnasukha ( 569 ) jaya hAya che, jitendriyapaNArUpa 'jinatva ' hoya che. zabdAdi viSaye je lekamAM sukhasAdhana manAya che te teA paramA STithI jotAM du:khasAdhana ja che, athavA kalpita sukhAbhAsa ja che. kAraNa ke puNyaparipAkane lIdhe devatAene utkRSTa IMdriyasukhanI prApti DhAya che, 'teone paNa svAbhAvika sukha nathI, ulaTu svAbhAvika du:kha ja dekhAya che. kAraNa ke tee pAMce. ndriyAtmaka zarIra-pizAcanI pIDAthI paravaza thai bhRguprapAta samA managamatA viSayeA pratye jhAMvAM nAMkhI jha MpalAve che. ' puNya khalathI IcchA mujaba hAjara thatA le!geAthI teo sukhIA jevA pratibhAse che, paraMtu 'duSTa rudhiramAM jaLAnI peThe' tee viSayAmAM atyaMta Asakta hAi viSayatRSNAduHkha anubhave che. kharAba leAhI pIvA icchatI leAhItarasI jaLA jema rudhira pAna karatAM pAte ja pralaya pAmI kleza bhAgave che; tema viSayatRSNAvata A puNyazALIe paNa viSayAne icchatA ane bhAgavatA rahI pralaya-AtmanAza pAmI leza anubhave che. Ama zubhecegajanya puchyA pazu sukhAsAsarUpa du:khanA ja sAdhanA che. jayAM mahA puNyazALI devAdinA sukha paNa paramAthI du:kharUpa ja che, tyAM bIjA sukhanu tA pUchavuM ja zuM ? vaLI puNyajanya iMdriyasukha sukhAbhAsarUpa che eTaluM ja nahi, paNa bahu prakAre du:kha svarUpa paNa che. kAraNa ke 'te parAdhIna che, bAdhA sahita che, vicchinna-khaDita che, baMdhakAraNa che, viSama che. eTalA mATe iMdriyAthI je sukha prApta thAya che, te du:kha ja che. 'AtmAthI atirikta-jUdA evA para nimittathI upajatu hAvAthI, te iMdriyasukha parAdhIna che. kSudhA-tRSAdi tRSNAprakArAthI atyata AkulatAne lIdhe te bAdhAsahita che. eka sarakhA akhaMDa zAtAvedanIyanA udaya rahetA na heAi, zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI te khaDakhaDa thAya che, eTale te vicchinna-khaDita che. ullegamArgomAM rAgAdi DhoSasenA teA pAchaLa pAchaLa lAgelI ja che, ane tenA anusAre dhana karma rajapaTala pazu sAthe sAthe hAya ja che, tenA vaDe karIne te badhakAraNa che. ane sadA vRddhi-hAni pAmavAthI viSamapaNAe karIne te viSama che. Ama puNya paNa pApanI jema du:khasAdhana siddha thayuM. " saparaM bAdhAsahidaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamaM / na kRddhi ruddha taM soyaNuM du:vameva tadhA / / "--zrI pravacanasAra. ane Ama puNya-pApamAM taphAvata nathI ema je no mAnatA te mAhAcchAdita jIva apAra ghAra saMsAramAM bhame che. 'x kAraNake seAnAnI kheDI hAya ke leADhAnI meDI hAya, paNa banne madhanarUpa eDIja che; tema puNyama dha hAya ke pApabaMdha hoya, paNu ane x jIe-zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta pravacanasAra TIkA, gA. 76. 72 Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pa70 ) gAdisapuSpo bhavabaMdhanarUpa beDI ja che, eTale puNya-pApamAM kaI phalabheda nathI, arthAt puNyaphalarUpa sukha paNa karyodayarUpa hAI duHkha che, pariNAmathI tApathI, saMskArathI, ane guNavRttinA virodhathI puNyajanya sukha te duHkhaja che." jene vadha karAvAne che evA gheTAnI dehapuSTinuM pariNAma jema ati dAruNa hoya che, lehatarasI jaLa jema aMte dAruNa dazAne pAme che, tema puNyajanya viSayabhegano vipAka paNa ati dAruNa hoya che. sukIne lIdhe jyAM viSaya tRSNAtApathI idrinuM saMtapaNuM rahe che, tyAM sukha zenuM hoya? eka khAMdhethI bIjI khAMdhe bhAra AropavAnI peThe indriyane AhlAda chatAM tatvathI dukhane saMskAra dUra thato nathI. sukha duHkha ane meha e traNeya guNavRttio viruddha che, chatAM e traNeya duHkharUpaja che. ItyAdi prakAre puNyajanya viSayasukhanuM je pragaTa duHkharUpapaNuM jANe che, evA parama vairAgyavAna jJAnI gIpuruSa A tuccha viSayasukhamAM kema rAce ? manmathanA sAdhanarUpa | zabdAdi viSayano jaya kema na kare ? "jaDa cala jaganI eka "jina" ne jevA pudagala bhegane dUrathI kema phagAvI na de? parama amRta jevA viSayajaya dhyAnasukhano rasAsvAda jeNe cAkhyuM hoya, te tuccha bAkasabukasa jevA durgadhi viSaya-kadane kema cAkhe? kAraNake viSayasukha parAdhIna che, tyAre dhyAna sukha svAdhIna che. viSayasukha bAdhA sahita che, tyAre dhyAnasukha bAdhA rahita che. viSayasukha vichinna-khaMDita che, tyAre dhyAnasukha avicchinna-akhaMDita che. viSayasukha baMdhakAraNa che, tyAre dhAnasukha mokSakAraNa che. viSayasukha viSama che, tyAre dhyAnasukha sama che. AvuM paramottama dhyAnasukha jene prApta thayuM hoya, te pachI tuccha viSaya bhaNI najara paNa kema nAMkhe? AvuM dhyAnasukha vaLI vivekanA baLathI-jJAnanA sAmarthyathI utpanna thayeluM hoya che. vapara vastunA bhedavijJAnathI je viveka upaje che, AtmajJAna sAM paDe che, tenA sAmarthyathI A dhyAna prApta thAya che. A vivekajanya jJAnanI kSayopazamanI jevI viveka balajanya tIvratA hoya che, tevIja dhyAnanI tIvratA nIpaje che, ane jevI dhyAna sukha thAnanI tIvratA nIpaje che, tevI AtmasukhanI tIvratA upaje che. x "Na hi maNNadi jo evaM patthi visesotti puNNapAvANaM / feri gharamAM saMsAra mohaMchaom -zrI pravacanasAra, pArataMtryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana // " -( ityAdi juo) zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra, le. 60-74 * " pariNAmAcca tApAcca saMskArAcca budhairmatam / guorgvadhArca TurNa guthama tum II "-zrI adhyAtmasAra. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi : "samajyA te zamAyA" zamanA vividha athanI ekatA (57) kAraNake haMsa jema kSIra-nIrano viveka kare che, dUdha ne pAchuM jUdA pADe che, ane pachI pANIne choDI dUdha grahe che, tema munirUpa paramahaMsa girAja AtmA-anAtmAne viveka kare che, ane anAtmArUpa samasta parabhAvane heya-tyajavA yogya jANI tene tyAga kare che, tathA jJAnadarzanamaya zuddha AtmasvarUpane parama AdeyagrahaNa karavA yogya jANa AtmasvabhAvamAM cittavRttine joDe che. A AtmasvarUpanA ekAgra ciMtanamAM anusaMdhAnarUpa cittavRttine nirodha thave, te ja mukhyapaNe "ga" che, ane tene ja jaina paribhASAmAM "dhyAna" nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ane e zukala dhyAnarUpa heLInI javALA kaThora kama paNa bALI nAMkhe che. "zukala dhyAna hArIkI vAlA, jAle karma kaThora re....nija sukhake sapaiyA zeSa prakRti dala kSIraNa nirjarA, bharUma khela ati jera re...nija "-zrI devacaMdrajI. Ama A dhyAnasukha vivekabalathI-jJAna sAmarthyathI utpanna hoya che, eTalA mATe ja te sadAya zamasAra-zamapradhAna hoya che. kAraNa ke "samajyA te samAyA." jJAnanuM arthAta vivekanuM phala virati-zama che. "jJAnastha zaruM virati"--e jinapravacananuM mahAsutra che. jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upaga anya vikalpa rahita thaye tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe bane eka ja che. jema che tema samajAvAthI upayoga svarUpamAM zamA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAya "samajIne zamAI rahyA" teno artha che. anya padArthanA saMgamAM je adhyAsa hatuM, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAryuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM samAI gayuM. e bIjuM vAkaya samajIne samAI gayA" teno artha che. je je samajyA teNe teNe mAruM tAruM e Adi ahatva mamatva zamAvI dIdhuM kemake kaI paNa nija svabhAva te dIThe nahiM ane nija svabhAva te aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa tyAre joye. eTale temAM ja samAveza pAmI gayA " ( juo)-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 561. Ama svarUpamAM je samAyA che, evA jJAnI puruSanA cittanI prazAMtavAhitA hoya che. jema taraMga rahita zAMta saritAne pravAha akhaMDa ekadhAre vahyA kare, tema atre yegInI zAMta citta-saritAne pravAha evo akhaMDa ekadhAre prazAMtavAhitA zAMta paNe pravahyA kare che, ke temAM koI paNa vika5taraMga UThata nathI, vikSepa dUra karyo hovAthI sadaza eka sarakhA pravAhavALI pariNAmitA hoya che. A prazAMtavAhitA nirAdhajanya saMsakArathI upaje chejha (AnI vizeSa samajUtI mATe juo pAta. . 3, 9-10, tathA dvA. dvA. 24.) prazAMtavAhitA rAta " - pAtaMjala ye. 3-10 Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogannisamuccaya ( 572 ) 6 zama eTale ( 1 ) kaSAyanuM zamana, (2) virati, ( 3 ) vItarAgabhAva, ( 4 ) samabhAva, ( 5 ) sAmyabhAva, (6) dharma, ( 7 ) cAritra, ( 8 ) AtmazAMti-vizrAMti. Ama zama zabdane lakSyArtha eka che. te A prakAre:--( 1 ) vivekane zamanA vividha lIdhe vastusvarUpanI yathArtha samajaNu Ave, sva-paranA bheda parakhAya, anI ekatA te pachI AtmA zivAyanI samasta vastu pArakI che ema jANe, eTale te viSayarUpa paravastune nimitte niSkAraNe kaSAyanI utpatti na thAya, rAga dveSa aNuhetu ' na upaje, ane krodha-mAna-mAyA-leAbhanuM zamana thAya, zAMtapaNuM thAya, madapaNuM thAya. Ama vivekathI kAyazamana thAya che. (2 ) vivekathI sva-paranA bheda jANuM, eTale pachI parabhAvathI virAma pAme-virati pAme je viSayane mATe AMvAM nAMkhavArUpa mananI doDAdoDa thatI hatI, te badhI aTakI jAya, viramI jAya. Ama ' jJAnanuM phUla virati ' e sUtra caritArtha bane che. (3) sva-para bheda jANu, eTale 52 vastumAM mujhAya nahiM, mAThu pAme nahiM, geAthuM khAya nahiM. eTale parabhAva pratyenA rAga chaTI jAya, Asakti chUTe, snehAnubaMdha truTe. Ama vItarAga bhAvarUpa zama pAme. (4)JAma vItarAga bhAva pAme, sarvatra rAga-dveSa virahita mane, eTale sarvatra samabhAvI thAya, kayAMya paNa STi-aniSTa buddhi citave nahi, samadarzI ane, 'vaMdaka niMdaka sama gaNe '-ityAdi prakAre samabhAvane pAme. ( 5 ) Ama samabhAvane pAme eTale sAmyabhAvane pAme. jevuM AtmasvarUpa che, tenuM samAnapaNuM-sazapaNuM pAmavuM tenuM nAma sAmya che, eTale svarUpasthitirUpa sAmyane pAme. (6) ane A sAmya pAme eTale dharma ke dharma eTale vastune svabhAva. ' vastulaDhAvo dhamo / ' AtmasvabhAvane pAmavA tenuM nAma dharma mATe svarUpasAmya thayu. eTale Atmadharma pAmyA. (7) Atmadharma pAmyA eTale cAritra yukta thayA. kAraNa ke ' svarUpe vaLa cAritra '- AtmasvarUpanu anucaraNa te cAritra. jevu AtmAnuM svarUpa khyAta che, prasiddha che, tevu yAkhyAta cAritra arthAta sva svarUpamAM ramaNupaNuM Ama prApta thAya. (8) ane ApaNeA AtmabhAva je eka ja caitanya AdhArarUpa che, te ja nija parikara-nija parivAra bIjA sarva sAtha sayAga karatAM sAra che. te ja nija parikararUpa AtmabhAvanI sAkSAt atra prApta thai, eTale parama AtmazAMti upajI, ane AtmA svarUpamAM vizrAMta thayA, svarUpavizrAMti pAmyA, svarUpamAM zamAi gayA. Ama samajhyA eTale zamAce. pAme. kAraNa 66 zatru mitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne vattuM te ja svabhAva jo; jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA, bhava mekSe paNa varSe zuddha samabhAva jo. apUrva avasara evA kayAre Avaze ? "--zrImad rAjacaMdrajI. Ama sva-52nA bheda jANyA-viveka thayA, eTale kaSAya upazAMti thai, virati thai, Asakti gai, vItarAgatA AvI, samatA upajI, svarUpa sAmya thayuM, AtmadharmanI siddhi Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAdaH " saghaLuM paravaza te dakhalakSaNa', "pratikramaNa karyuM chUTake (573) thaI, yathAkhyAta cAritra pragaTayuM, AtmA parama zAMtimArgane pAye, svarUpe mAyA svarUpamAM vizrAMta thaye, svarUpa samajIne temAM ja zamAI gayo. A evA badhA "zama"nA prakAra che. athavA te saravALe pariNAme eka ja che. AvA apUrva zamanI atra prApti hoya che. eTale ja A dhyAnasukhane zamasAra-zamapradhAna kahyuM che. temaja- sarva paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH / / 172 // paravaza saghaLuM dukha che, nijavaza saghaLuM sukha; lakSaNa e sukha duHkhanuM, kahyuM saMkSepa mukhya. 172 artha-paravaza hoya te badhuMya duHkha che, ane Atmaviza hoya te badhuMya sukha che, A saMkSepamAM sukhadu:khanuM lakSaNa karyuM che. vivecana, " saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe, e hade AtamaguNa pragaTe, te viNa sukha kuNu kahIe ?"--hyA che. sajajhAya 7-2 je kAMI paravaza che-parAdhIna che, te badhuMya duHkha che, ane je svavaza che-Atmavaza che. te badhuMya sukha che, kAraNake temAM sukha-dukhanA lakSaNane yoga che. A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa-svarUpa munie kahyuM che. sAmAnya lokavyavahAramAM paNa kahevAya che ke "pArakI Aza te sadA nirAza " parAdhInatA-parataMtratA jevuM kaMI duHkha nathI ne svAdhInatA-svataMtratA jevuM kaMI sukha nathI. koI pArakI Aze zIyALo thaIne paDyo hoya, tenuM duHkha te "saghaLuM paravaza pote ja jANe che. parAdhIna-parataMtra rASTra ke prajAne kevuM duHkha bhegavavuM te duHkhalakSaNa" paDe che, te hAlanA jamAnAmAM sarva kaI jANe che. Ama jema vyavahAramAM, tema paramArthamAM paNa parAdhInatA-parataMtratA e duHkha che, svAdhInatA-svataMtratA e sukha che. paramArthathI parAdhInatA eTale AtmAthI atirikta-jUtI evI paravastune AdhIna paNuM-parataMtrapaNuM, svAdhInatA eTale nija AtmasvarUpane AdhInapANuM-svataMtrapaNuM. jemAM para vaturUpa viSayanI apekSA rahe che, te viSayajanya sukha te vRtti - gvAM suram-paravaza te sarva duHkha che, tenA lakSaNanA yoga thakI, sarvamAramArAM putra-Atmavaza te sarve sukha che-e ja hetuthakI. tadu-A kahyuM che munie, tamAna-samAsathI, saMkSepathI, RkSamU-lakSaNa, svarUpa, guNasu tho-sukha-duHkhanuM. Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (574) dhagadarisamugdha sukha nathI, paNa duHkha ja che, athavA kevala sukhAbhAsa ja che, ema ApaNe pUrve vistArathI vicArI gayA. jemAM eka zuddha AtmavastunuM ja avalaMbana che, evuM nirapekSa Atmasukha e ja vAstavika sukha che kAraNake "sApekSe sAmartha, nirapekSe samartha' sApekSa te asamartha che, nirapekSa te samartha che, Ama paramArtha paribhASA che. "AzA eranakI kayA kIje gyAna sudhArasa pIje...AzA. bhaTake dvAra dvAra lekanake, kukara AzA dhArI. AzA AzA dAsIke je jAye, te jana jagake dAsa...AzA." -zrI AnaMdaghanajI. athavA AkalatA e duHkhanuM lakSaNa che, ane nirAkulatA e sukhanuM lakSaNa che, e vyAkhyA paNa uparokta vyAkhyA sAthe baMdhabesatI che, ne tene puSTa kare che, kAraNa ke - jyAM eka karatAM vadhAre maLe-bhaLe, jyAM dvata che tyAM AkulatA che; AkalatA te ane jyAM eka zuddha nirbheLa vastu hoya che, jyAM advaita che tyAM duHkha nirAkulatA che. eTale paravastunA saMga saMbaMdhathI jyAM parAdhInatA che tyAM AkulatA che, ane jyAM AkulatA che, tyAM duHkha che,-e sarva koIne pratyakSa anubhava che. tathA paravastunA saMga saMbaMdhathI rahita evI jyAM svAdhInatA che tyAM nirAkulatA che, ane jyAM nirAkulatA che tyAM sukha che. A paNa sarvane sAkSAta anubhava che. Ama A bane vyAkhyAne sumeLa che. AtmAthI atirikta-jUdI evI je anya vastu-karma, tenA vaDe karIne ja A AtmAne anaMta saMsAra paribhramaNa duHkha prApta thayuM che. beDIthI jakaDAyelA parAdhIna kedIne jyAM laI javo hoya tyAM parANe laI javAya che, tema karmabaMdharUpa pArake peThe beDIthI baMdhAyelA parAdhIna jIvane karma game tyAM ghasaDI jAya che, ane vinAza kare " janma-jarA-maraNAdi anaMta duHkhathI duHkhI kare che. Ama "pArake peThe vinAza kare"-g: gvaH kute vinA"--e lokokti sAcI kare che. AtmAe svasamayane arthAta AtmavastunI svarUpamaryAdAne ulaMghI, parasamayamAM -pArakA pugala kSetramAM-pArakI hadamAM praveza karyo, atikramaNa (Transgression, Trespass) karyo. anAdithI AtmAe paraMpudgala pradezamAM mAthuM mAryuM-hastakSepa karyo, paravatumAM Asakti karI, tenI sAthe snehasaMbaMdha (!) bAMdhyo. eTale te pudagala belAe badalAmAM karmarUpa bhUta te AtmAne vaLagADayuM, ane AtmAne pitAnA kSetramAM AkramaNanA gunhAnA badalAmAM pitAnA viSaya-kSetramAM pUrI rAkhavArUpa daMDa dIdhe! athavA to nehasaMbaMdhanA badalAmAM tene gADha baMdhane bAMdhI saMsArarUpa heDamAM pUrI rAkhe ! Ama parAdhInatAthI ja badhI hokANa thaI che ! paNa jyAre AmA parakSetramAM AkramaNarUpa atikramanuM prAyazcita kare che, te pitAnA Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi ! adhyApakSI sukha te dukha, dhyAnasukha AtmAdhIna (57pa) kSetramAM pAchA javArUpa pratikramaNa kare che, puna: parakSetramAM nahiM javAnuM pratyAkhyAna kare che; svarUpamAM samavasthita rahI zuddha sAmAyikarUpa AtmasvabhAvane pratikamaNa' bhaje che; svasvarUpanA sparzanarUpa sAcuM AtmavaMdana kare che"name karyo chUTake muja ! namo muja !" ema AtmatRtinI parama dhanya gyatAne prApta thAya che, ane "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zaramAyA evA" nirthathanA paMthane pAme che, arthAta deha chatAM dehAtIta dazAne pAmI niraMtara kAyetsarga bhAvane sAdhe che,-tyAre A AtmA svAdhIna-AtmAdhIna evA parama sukhane anubhave che. ane AvI A kAryotsarga dazAne pAmelo A haSTimAM sthita yogI te paravazapaNAthI duHkhasvarUpa evA sarva viSayane tyAga kare che, ane svavazapaNAthI sukhasvarUpa evA zukala AtmadhyAnano Azraya kare che, tethI te paramAnaMda laharIomAM niraMtara nimajajana kare che. puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / tatazca duHkhamevaitattallakSaNaniyogataH / / 173 // puNya apekSaka sukha paNa, paravaza sthita che Ama; tasa lakSaNa niyAgathI, duHkhaja ahIM tamAma. 173 artha -ema puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, ane tethI karIne A tenA lakSaNanA niyagathI duHkha ja che. (ane dhyAnajanya sukha ja tAtvika sukha che.) vivecana. ema upara kahI te nAti pramANe puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza rahyuM che, kAraNake puNyanuM parapaNuM che, eTale te paNa tenA lakSaNanA niyegathI duHkha ja che. tethI Ama dhyAnajanya sukha e ja tAtvika sukha che, kAraNake tenuM aparAdhInapaNuM che ane karma viyega mAtrathI upajavApaNuM che. uparamAM je sAmAnya niyamathI kahyuM ke jeTaluM paravaza che teTaluM badhuMya duHkha che, ane svavaza che teTaluM badhuMya sukha che, te niyamanI nIti pramANe je sukhamAM puNyanI apekSA kRtti-guthApekSamA-puNya pakSI paNa, puNyanI apekSAvALuM paNa, zaiva-ema, ukta nItithI, purva paravarAM sthitamU-sukha paravaza sthita che, puNyanA parapaNAne lIdhe. tatazca sumevaitara takSaniyojIta -ane tethI karIne A tenA lakSaNane niyogane lIdhe duHkha ja che. tethI Ama- izAra4 tArava kurgha-dhAnajanya eja tAtvika sukha che-aparAdhInapaNAne lIdhe, karma viyoga mAtra janyapaNAne lIdhe. ( dayAnaM tAravavaM guNa-e pAThAMtara che. ] Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (576 ) thAgadisapuzcaya rahe che, arthAta puryodayathakI je je sukhaprApti thAya che, te paNa puyApelI sukha duHkha ja che. kAraNa ke te puNya paNa paravatu che, eTale tene parAdhIna te duHkha evuM sukha te to duHkha ja che, e duHkhanuM lakSaNa atra prApta thAya che. puNyane paravatu kahevAnuM kAraNa e ke-puNya e zubha karma che ane zubha karma e AtmAthI atirikta-jUdI evI paravastu che. Ama paravaturUpa puNayanA udayathI deveMdra-manuje AdinA je je sukha sAM paDe che, te paramArthathI duHkha ja che, athavA sukhAbhAsa ja che. iMdra-cakravatI AdinI aDhaLaka Rddhi ane tethI prApta thatA paMca viSaya saMbaMdhI kahevAtA sukha te duHkha ja che. atre zrI upamitibhavaprapaMca kathAmAM kahela nipuNyaka raMkanuM tAdrazya citAra khaDe karatuM prastuta daSTAMta yAda Ave che. temAM puNyadayathI cakravatInI Rddhi pAmelAne paNa paramArthathI "nipuNyaka' arthAt dharma dhanathI rahita evo nidhanIo mahAdaridrI ne duHkhI kahyo che. te samasta addabhuta rUpaka varNana ( Allegory ) mahAtmA siddharSinI jema potAnA AtmA upara ghaTAvI AtmAthI mumukSu jIve punaH punaH manana karavA yogya che. jo kadI baMdhanane sukha mAnI zakAya to pune sukha mAnI zakAya, paNa tema to mUrkha gamAra paNa mAne nahiM. kAraNake puNya e sonAnI beDI ne pApa e loDhAnI beDI, paNa banne baMdhana te che ja che. piopaTane sonAnA pAMjarAmAM pUryo hoya ke leDhAnA, paNa te bane baMdhanarUpa pAMjarA che ja. eTale je puNyabaMdhathI saMsArabaMdhana cAlu rahe che, vidhya tRSNA udIrNa rahe che, tene sukha kema kahI zakAya ? A vagere uparamAM vistArathI vivecAI cUkyuM che. A uparathI sArarUpa tAtparya eka ja che ke-tAvika-pAramArthika sukha kevaLa dhyAnathI ja upaje che; kAraNa ke AtmadhyAnamAM parAvalaMbananI apekSA nathI, athavA pragaTa zuddha AtmArUpa paramAtmAnA ja avalaMbananI apekSA che, eTale dhyAnasukha te kevala AtmAdhIna che, ane te karmaviyogamAtrathI upaje che, AtmAdhIna eTale temAM kamanuM paravazapaNuM nathI. Ama svAdhIna evA AtmadhyAnamAM AtmA dhyAtA che, dhyeya AtmA che, ne dhyAna AtmA che. dhyAtAdhyAna-dhyeyanI tripuTInI atra ekatA thAya che, parama zuddha advaita thAya che. sahajAnmasvarUpa e ja sAtha, sahajAmasvarUpa e ja sAdhana, ne sahajAnmasvarUpa e ja siddhiema abheda ekatA atra thAya che. eTale koI paNa prakAranI koI paNa vikalparUpa AkulatA thatI nathI, parama nirvikalpa zAMti thAya che, parama svasthatA upaje che, te ja parama sukha che, te ja parama AnaMda che. evA paramottama dhyAna sukhanI tuccha viSayasukhamAM rAcanArA pAmara janene zI khabara paDe? nagaramAM rahenArA nAgara jananA sukhanI gamAra gAmaDI ane zI gama paDe? tema anubhava vinA te dhyAnasukha kema kahI zakAya ? " nAgara sukha pAmara navi jANe, vallama sukha kumArI re; anubhava viNa tyama dhyAnataNuM sukha, kuNa lahe nara nArI re." zrI ke. sajhA. 7-3. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mawkha : nimala bahai sadA AbhaththAna : he so kayANu' ( 7) " A dhyAna... jyAre parama paripAkane pAme che tyAre tenI pAse indrapada tRNa sarakhuM che. prakAzamaya-sukhamaya-bedhamaya evuM A dhyAna ja bhavane nAza karanAruM che. AtmAne paramAtmAmAM je bhedabuddhikata vivAda hato, ene A dhyAnarUpa saMdhikAra jhaTa dUra karI, e bene abheda karI Ape che." arthAta AtmA-paramAtmAnI abhedatA thatAM AtmAne paramAtmAmAM laya thAya che. "yAna sudhArasa pAna maganatA, bhajana svaguNa upaga re..nija sukhake sadhiyA rIjha ekatvatA tAnameM vAje, vAjiMtra sanmukha ga re...nija "-zrI devacaMdrajI. dhyAnaM ca nirmale bodhe sadaiva hi mahAtmanAm / kSINaprAyamalaM hema sadA kalyANameva hi // 174 // nirmala baMdha sate sadA, mahAtmAone dhyAna; kSINaprAya mela hoya te, hema sadA ja kalyANa, 174. artha:-ane nirmala bodha sate, mahAtmAone sadeva ja dhyAna hoya che. kSINuprAya malavALuM sonuM sadAya kalyANa ja hoya che. vivecana "eha dRSTimAM nirmala badhe, dhyAna te heye sAcuM; dUSaNa rahita niraMtara jAti, ratna te dIpe jAcuM. "-ii che. sajhA. 7-4 spaSTa kSayapakSamathI upajela nirmala baMdha hatAM, mahAtmA munione sadeva ja dhyAna hoya che. atre prativastuupamA ApI che ke-kSINaprAya melavALuM sonuM sadAya kalyANaja hoya che. kAraNa ke tenI tathA prakAranI avasthAnI upapatti che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe "--zrImad rAjacaMdra - jUtti-thAnaM 4 nirmade vo-ane spaSTa pazamathI upajelo nirmala bedha sate dhyAna, zuM? te ke- fha madAramanAku-sadaiva ja mahAtmAone, munione hoya che. A ja prativastupamAthI kahe che-kSINAma dema-kSINaprAya malavALuM hama-sonuM, sarA lAdavALA hisadA kalyANaja hoya che,-tathA prakAranI avasthAnI upapattine lIdhe. x "yatra gacchati paraM paripAkaM, pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM taddhayAnameva bhavanAzi bhajadhvam / / mAtmano hi paramAtmani yo'bhUteMdabuddhikRta eva vivAdaH / dAnasaMdhirakhuM racavanIya drA emanoviMtanoti "--zrI adhyAtmasAra, a0 17. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNaTemzyala A sAtamI prabhA daSTimAM bedha eTalo badhe nirmala thaI gayo hoya che, paNa kSapazamanuM bala eTaluM badhuM vadhI gayuM hoya che, ke A daSTivALA mahAtmA gI munIzvarane sadAya-niraMtara dhyAna ve che. A AtmArAma jJAnI AtmadhyAnathI puruSo niraMtara AtmadhyAnamAM nimagna rahe che, evI adabhuta sahaja AtmaprApta dhyAnadazA temanI varte che, kAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che. ane atre yogIne jJAnAvaraNIya karmane kSapazama eTale badhe vadhI gaye heAya che, sazraddhAsaMgata bedha eTale badhe spaSTa ne utkRSTa thaI gayo hoya che, jJAnadazA eTalI badhI AkarI-tIvra thaI gaI hoya che, ke evA gIzvarane sahaja svabhAve niraMtara aMkhaDa AtmadhyAna varte che. A AtmadhyAnIjha puruSa " puNya-pApa ga viSayamAM AtmAne AmAthI saMdhI, tathA paravastu pratyenI IcchAthI virata thaI, darzana-jJAnamAM sthita thAya che. ane sarva saMgathI mukta evA te AtmAne AtmAthI kAve che, karmane ke nekamane dhyAvatA nathI, ane cetayitA-AtmAnubhavI evA te ekatvane ciMtave che. Ama darzana-jJAnamaya ne ananyamaya evA jJAnI puruSa AtmAne dhyAvatAM kamavipramukta evA AtmAne ja zIdhra prApta kare che. A AtmadhyAnanI siddhimAM jeNe zuddha AtmAnI sAkSAt prApti karI che, evA paramAtmAnuM avalaMbana parama upakArI thAya che. zuddha AtmasvarUpa paramAtmAnI bhajanAthI pitAne zuddha AtmA pragaTe che, eTalA mATe yogI puruSo pitAnA manamaMdiramAM paramAtmAnuM niraMtara dhyAna dhare che, kAraNa ke evA puSTa nimitta AlaMbanarUpa paramAtmAnA dhyAnathI laya sthAne svAlaMbanaAtmAlaMbana thAya che, ane Ama "devacaMdra" paramAtmAnA guNanI sAthe ekatAnatA thatAM, AtmA pUrNa sthAne pahoMce che, paramAtmapadane pAme che. puSTa nimittAlaMbana yAne, svAlaMbana laya ThAne devacaMdra guNane eka tAne, pahoMce pUraNa thAne." "mArA svAmI he toro dhyAna dharije, dhyAna dharije he; siddhi varIe, anubhava amRta pIje - zrI devacaMdrajI atre prasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jemAMthI mela lagabhaga gALI naMkhAye heya, zuddha karAyo hoya, evuM hema-sonuM " kalyANa" tarIke oLakhAya che, ane te sadAya x " aNpANamappaNA ruMdhiuNa do puNNapAvajoesu / dasaNaNANahi Thido icchAvirao ya aNNami // jo savvasaMgamuko jhAyadi appANamappaNo appaa| Navi kammaM NokammaM cedA ciMtedi eyattaM // appANa jhAyaMto daMsaNaNANamao aNaNNamao / da jiLa pAme to vipu - zrI samayasAra gA. 187-189. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi : asaMgAtRchAna saMnnita satapravRtti pada ( pase) "kalyANa svarUpa ja rahe che. tema atre paNa kamala lagabhaga kSINa kalyANa suvarNa thaye hevAthI-kSINaprAya hevAthI, nimala evA utkRSTa kSaye pazamathI - je baMdha thAya che, te parama kalyANarUpa ja hoya che, kAraNake te parama kalyANasvarUpa uNa sAcA jJAnane hetu thaI paDe che. jema dUSaNa vinAnuM, niraMtara jyotivALuM ratna kharekharUM dIpe che-jhagArA mAre che, tema A nirmala bedharUpa sAcuM ratna aMtaramAM jhagArA mAre che, atyaMta jhaLakI UThe che. A parama prakAzamaya-prakAza dhAmarUpa bedha sadAya parama ka9yANusvarUpa ja che, kAraNake parama kalyANamaya svasvabhAvarUpa mokSapadanI prApti atre nikaTamAM nikaTa varte che. vaLI jema zuddha "kalyANu' suvarNa karI bagaDe nahiM, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema kalyANa svarUpa ja rahe, tema zuddha kalyANamaya nirmala baMdha kadI viNase nahiM, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema zuddha kalyANusvarUpe ja rahe, eTale A nirmala bedha sate atre niraMtara dhyAna varte che, e yathArtha kahyuM che. satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasaMjJitam / mahApathaprayANaM yadanAgAmipadAvaham // 175 / / ne satmavRttipada ahIM, che asaMga anuSThAna, mahApathataNuM prayANa ke, Ape pada nirvANa. 195 artha--ane ahIM-tatvamArgamAM, "asaMgAnuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM satapravRttipada varte che, ke je mahApatha-prayANarUpa hAi, apunarAvarta pada-nitya pada, pamADanArUM che. vivecana ane ahIM tatvamArgane viSe, "asaMgaanuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM sapravRtti pada prApta vatta che. kAraNa ke tathA prakAre svarasapravRtti hoya che. te asaMgAnuSThAna nAmanuM sapravRttipada mahApathanA prayANarUpa che, ane anAgAmipadAvaha che, arthAt apunarAvarta pada pamADanA-nitya pada pamADanAruM che. asaMga anuSThAna, uparamAM je saspravRtti pada kahyuM te zuM? tenuM anna svarUpa kahyuM che. ahIM tava ra-pravRttiparva -ane ahIM eTale ke tatvamArgamAM satapravRtti 56, zuM? tene a nuSThAnazitarmu-asaMgAnuSThAna saMti-saMjJAvALuM varte che, tathA prakAre svarasapravRttine lIdhe. mAthA -je asaMgAnujAna mahApatha prayANa che. anAmigvAva-anAgAmi padAvaha che, ( apunarAvarta pada pamADanAra che ), nityapada prApaka-pamADanAra che. Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (580) : gAdisa thaI mArgamAM arthAta zuddha AtmatatvanI siddhi sAdhanA yogamArgamAM, satmavRttipadane asaMgAnuSThAna" saMjJA ApavAmAM AvI che. A "asaMgAnuSThAna' saMjJA-nAma uparathI enuM svarUpa saMjJAta thAya che, samyaphaprakAre jaNAya che, eTale ene "asaMgAnuSThAna saMjJA barAbara ghaTe che. "saMzAte nena ti saMzA. 'A asaMga anuSThAna eTale zuM? te barAbara samajavA mATe A cAra prakAranA anuSThAnanuM svarUpa jANavuM joIe(1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna, (3) vacana anuSThAna, (4) asaMga anuSThAna. je anuSThAnamAM parama Adara-prayatnAtizaya hoya che, parama prIti upaje che, ane zeSatyAgathI eTale ke bIjAM badhAM kAma eka kAra mUkI daI je karAya che, te prIti _ anuSThAna che. e prIti anuSThAnanI tulya chatAM, pUjyapaNAnI buddhithI prIti-bhakti je vizuddhatara vyApAravALuM hoya che, te bhakita anuSThAna che. eTale anuSThAna bIjI badhI rIte prIti anuSThAna barAbara chatAM, A bhakti anuSThAnamAM pUjyabhAvane aMza vizeSa hoya che, tethI te vadhAre vizuddhagavyApAravALuM hoya che. A prIti-bhakti e bane anuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe patnInuM ane mAtAnuM udAharaNa che. patnI che te atyaMta valabha-priya che, temaja jananI hitarUpa che. patnIne je bhejana-vastrAdi ApavAmAM Ave che te prItithI apAya che, ane mAtAne je ApavAmAM Ave che te bhaktithI apAya che. ATale e baMne vacce phera che. zAe arthanA anusaMdhAnapUrvaka sAdhupuruSanI je sarvatra ucita pravRtti, te vacanA nuSThAna che. arthAta cAritravaMta puruSanI zAstravacanane anusaratI, " jayAM jayAM je je cogya che" evI sarvatra ucita gavALI pravRtti, zAstramAM kahyA vacana-asaMga pramANe yathAsUtra Adarza ( Ideal ) AcaraNa, te vacanAnuSThAna che. anuSThAna dA. ta. aDhAra hajAra zIlaaMgane dharanArA te sAcA sAdhu athavA muni che, tevuM zAstravacana anusAranuM yathakta Adarza AcaraNa hoya te vacanAnuSThAna. vyavahArakAle zAstravacanathI je nirapekSa hoya che-zAstravacananI jyAM apekSA rahI nathI, ane atidaDha saMskArane lIdhe caMdanagaMdha nyAye je AtmArUpa thaI gayuM hoya che, evuM je jinakalpa AdinuM kriyAsevana-sarva para bhAvanA saMgasparza rahita zuddha x " yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati krtuH| zeSatyAgena karoti yacca tatprItyanuSThAnam // gauravavizeSayogAdbuddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayataratulyamapi kSeyaM tadbhaktyanuSThAnam // atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / turAmavi kalyamanota bItimati "--DizAka, 20, 3-5 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA : mIla Adi 4 agSThAna, anAlaMbana yoga (581 ) AtmAnucaraNa te asaMgAnuSThAna che. kahyuM che ke-"abhyAsAtizayane lIdhe saMtethI je sAtamIbhUta jevuM AcarAya che, evuM asaMgAnuSThAna te vacananA saMskAra thakI hoya che. paheluM cakrabhramaNa daMDavyApArathI hoya che ane tenA abhAve pachInuM hoya che, A vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnane vizeSa jaNAvanArUM daSTAMta che." arthAta hAtha halAvatAM caka bhame che, temAM pahele AMTe hAthe halAvavAthI phare che, ane pachI hAtha mUkI daIe te paNa pUrva saMskArathI cakra pharyA kare che. AmAM pahelA AMTA barAbara vacanAnuSThAna che ane pachInA AMTA barAbara asaMgAnuSThAna che. eTale bhikSATanAdi viSayI vacanAnuSThAna vacanavyApArathakI hoya che, ane asaMgAnaSThAna vacana abhAve paNa kevala tajajanita saMskArathakI hoya che, vacanavyApAra nahiM chatAM tenAthI upajelA daDha abhyAsa saMskArathI ApoApa (Automatic ) thayA kare che. Ama asaMgAnuSThAna eTale vyavahAra kAle vacananuM AlaMbana lIdhA vinA, atizaya abhyAsane lIdhe upajelA gADha saMskAra thakI, caMdanagadhanyAye sAtmIbhUta thayeluM-AtmAnA svabhAvabhUta thaI gayeluM anuSThAna. jema caMdanagaMdha AkhA vanane suvAsita karI mUke che, tema A anuSThAna A cAritravaMta mahAyogIne eTaluM badhuM AtmArUpa thaI gayuM hoya che, ke te tenA sakala AtmapradezamAM vyApta thaI jaI tene zIlasaurabhathI suvAsita karI mUke che. te anuSThAnane tenA AtmAne eTale badhe daDha abhyAsa thaI gaye heAya che, ne zAstravacanane tene eTale badhe gADha saMskAra lAgI gaye heAya che, ke vacanAlaMbana vinA paNa enI meLe svarasathI tenI tathA pravRtti thayA ja kare che. AvuM te mahAtmAnuM sahaja svabhAvarUpa asaMga AcaraNa te asaMga anuSThAna che. anAlaMbana yoga A je asaMgAnuSThAna che, te ja anAlaMbana vega kahevAya che, kAraNa ke anAlaMbana e saMgatyAganuM ja lakSaNa che. A anAlaMbana yuganuM svarUpa samajavA mATe AlaMbana yoganuM svarUpa jANavuM joIe. te A prakAre ahIM AlaMbana paNa A cherUpI ane arUpI evA parama; ane te arUpI paramAtmAnA guNanI pariNatirUpa e je sUkSama che, te anAlaMbana yoga che." " AlaMvaNaM pi eyaM rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo, suhumo'NAlaMbaNo nAma // " -zrI haribhadrasUrikRta gavizikA, gA. 19. * " yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSyate sdbhiH| tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt / / cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM zeyam // " / maharSi haribhadrAcAryajI praNIta SaDazaka 20-7, 8. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tharAdasimuciya - ahIM (1) rUpI eTale samavasaraNasthita jinarUpa; ane tenI pratimAdi lakSaNavALuM AlaMbana. (2) arUpI parama eTale siddha paramAtmA. temAM-te arUpI paramAtmarUpa AlaMbananA je kevalajJAnAdi guNe, tenI samApattirUpa pariNatithI je jaNAya che, te taddaguNapariNatirUpa anAlaMbana nAmano ga che. atIndriya viSayapaNane lIdhe te sUkSama che, athavA te sUkSama AlaMbanavALe A ga che, tethI A ISa-kicita AlaMbanarUpa hoI anAlaMbana yoga kahevAya che.* ane A je anAlaMbana yoga che, te sAmarthya vegamAM prApta thatI parata dazanecchArUpa che. "zAstramAM jeno upAya batAvavAmAM Avyo che, paNa jeno viSaya zAsathI para che, e vizeSathI zakti udrekathI prApta thatuM A sAma paratava nAmane uttama yoga che."--ema A graMtha prAraMbhamAM (le. 5) dazanecchA vyAkhyA karavAmAM AvI hatI. A sAmarthya yoga kSapakazreNIgata dvitIya apUrvakaraNamAM prApta hoya che, ane temAM kSamA Adi kSApazamika dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che. AvA svarUpavALA A dharmasaMnyAsarUpa sAmagathakI je ni:saMga evI paratattvadarzane chA* akhaMDapaNe pravarte che, tadurUpa A anAlaMbana ga jANa. athata eka paramAtmA zivAya bIje kayAMya saMga na karecoMTe nahiM evI asaMga zaktithI, akhaMDa pravRttithI pUrNa evI je paramAtmadarzananI icchA te anAlaMbana yoga che. ane te paratatvanuM darzana jyAM lagI nathI thayuM, tyAM lagI ja A hoya che, paNa paramAtma svarUpanuM darzana thaye kevalajJAna upajatAM, anAlaMbana yega hite nathI, paNa sAlaMbana heAya che. A samajavA mATe bANunuM daSTAMta che - kSapakarUpa dhanurdhara bANAvaLI che. kSapakazraNarUpa dhanuSya che. paramAtmA e lakSyatAkavAnuM nizAna che. tenA vedhamAM khAlI na jAya, acUka je bANa tAke che, tenA sthAne A anAlaMbana ga che. jyAM lagI te bANa choDavAmAM AvyuM nathI, tyAM lagI ja anAlaMbana yeAga vyApAra che. paNa te choDavAmAM AvyuM, acaka evA tenA patanamAtrathI ja lakSyavedha hoya che, zIdhra paramAtma darzana thAya che. eTale bAhupAta-bANanA paDavA jevo sAlaMbana kevalajJAna prakAza ja hoya che, * "rAvano nikADhavAzca roDa dvidhA zeraH. kinauthA vavAtA -Dazaka 4* " sAmarthyayogato yA tatra didRkSetyasaGgazaktyADhyA / sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat // tatrApratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamAnujaH khalu tenAnAlambano gItaH // drAgasmAttadarzanamiSupAtazAtamAtrato zeyam / utA varuM tatva zAnaM jarAzaM tiH "--paDazaka 7-8, 9, 10. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patAne, "asaMga ataSThAna 'huM tApatha (583) nahiM ke anAlaMbana ga vyApAra. kAraNa ke phalanuM siddhapaNuM che. (vizeSa jijJAsue gaviMzikA para zrI yazovijayajInI TIkA tathA paDazaka zAstra avelekavA.) A sarva uparathI tAtparya e che ke-(1) asaMga anuSThAna eTale zAstravacananA saMgaavalaMbana vinA, tajajanya daDha saMskArathI ApoApa svarasathI pravartatuM evuM, nigraMtha vItarAga muninuM AtmasvabhAvarUpa thaI gayeluM asaMga AcaraNa. asaMganuM A nigraMtha mahAmuninuM AtmacAritra eTaluM badhuM Adarza paNe asaMga tAtparya hoya che, ke temAM koI paNa prakAranA parabhAvane kaMI paNa saMga nathI hato. saMga be prakAranA che-bAhya ane atyaMtara. dhana dhAnyAdi parigraha te bAhya saMga che, rAga-dveSa-mahada aMtaraMga bhAve te atyaMtara saMga che. A bane prakAranA saMgano jyAM sarvathA abhAva vare che, te asaMga anuSThAna kahevAya che. vya-bhAva nigraMthapaNAnI ane temAMya mukhya karIne Adarza bhAva nizaithapaNAnI jayAM saMpUrNa siddhi varte che, te asaMga anuSThAna che. (2) A asaMga anuSThAna e ja anAlaMbana roga che. arUpI paramAtmAnA guNa sAthe samApatti thavI, samarasabhAva pariNati thavI te anAlaMbana yoga che. bIje kayAMya paNa saMga-Asakti karyA vinA kevaLa eka paramAtmAmAM ja citta jeDI, paramAtmAnA ane AtmAnA guNanI ekatAnA ciMtanathI tanmayatA thavI, te asaMga anuSThAnarUpa anAlaMbana ga che. (3) ane A anAlaMbana ga te sAmarthyogamAM pragaTatI utkaTa paratavadarzanacchA che. A paratavadarzananI IcchA eTalI badhI utkaTa-tIvra hoya che, ke tyAM pachI bIje kayAMya parabhAvamAM saMgaAsakita hotI nathI, bIje kayAMya citta coMTatuM nathI, kevaLa 5ratatvanA darzananI ja jhaMkhanA varte che. Ama anyatra kayAMya saMga vinA-Asakti vinA, AlaMbana vinA, pratibaMdha vinA, je asaMga nigraMtha AcaraNa thAya, eka paramAtmAnA dhyAnarUpa je anAlaMbanaga pragaTe, paramAtmadarzananI je utkaTa IcchA pravarte, te sarva asaMga anuSThAna che. A "anuSThAna" zabdanuM artha rahasya samajavA gya che. jJAnane anusaratI, anukULa, aviruddha kriyA karavI, tenuM nAma anuSThAna che. eTale je prakAre draDha nizcayapUrvaka jJAna thayuM ke dehAdi paravatuthI AtmA bhinna che, te nizcaya jJAnane "anuSThAna "nuM vartanamAM-AcaraNamAM mUkavuM arthAta dehAdi paravatu pratyenA rAgAdi rahasya bhAvane tyAga karI, zuddha AtmAnI siddhi karavA pravartavuM, te anuSThAna che. dehAdithI pragaTa bhinna evuM je AtmAnubhavarUpa AtmajJAna thayuM, tene anurUpa-chAje ema dehAdi parabhAvanA saMsargathI rahitapaNe zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa karavuM, te anuSThAna che. eTale tenI sAdhaka evI kriyA te paNa anuSThAna nAmathI oLakhAya che. AvA AtmAne amRtarUpe pariNamatA amRta anuSThAnanI sAdhanA karatAM karatAM Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa94 ) samyagRhaNi megI puruSa, samasta parabhAva-vibhAvanA saMga-sparza vinAnA parama asaMga anuSThAnane pAmI, parama amRtamaya AtmadhyAnadazAne pAme che. " prIti bhakti anuSThAnathI re...mana, vacana asaMgI seva re...bhavi kartA tanmayatA lahere...mana prabhu bhakti svayameva re....bhavi. "-zrI devacaMdrajI. AvuM parama amRtamaya asaMga anuSThAna mahApathanA prayANarUpa che, mahAmokSamArga pratyenA sAkSAta gamanarUpa-cheTalI majalarUpa che. A asaMga anuSThAnathI ja sAkSAta mokSa mArganI prApti hoya che. ane eTalA mATe ja A asaMga anuSThAnane ahIM " anAgAmipadAvaha" kahyuM che, arthAt apunarAvarta pada ke jyAMthI punaH pAchuM pharavAnuM nathI, evuM nityapada, zAzvata mokSapada te prApta karAvanAra che. A asaMga anuSThAna thakI ja nitya-sadA sthira evA mokSapadanI prApti hoya che. kAraNake A asaMgAnuSThAna te uparamAM kahyuM tema paramAtmAnA tanmaya dhyAnarUpa anAlaMbana yoga che, ane paramAtmAnA varUpa dhyAna AlaMbane AtmA avazaya paramAtmA thAya che,-IyaLa jema bhamarInA dhayAnathI bhamarI bane che tema, "jina bhakitarata cittane re, mana, vedhaka rasa guNaprema che. bhavi. sevaka jinapada pAmaze re, mana, rasadhita aya jema re. bhavi. " zrI devacaMdrajI "jina thaI jina je ArAdhe, te sahI jinavara have re, bhaMgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re."--zrI AnaMdadhanajI. AnA nAmo kahe che - jAntavAditAsaM vimAnaparikSA zivavartma dhruvAdhveti yogibhirgIyate yadaH // 176 / / vibhAgaparikSaya ane, zAMtavAhitA nAma; vamArga zivapaMtha A gIta gIthI Ama. 176. artha-prazAMtavAhitA saMjJAvALuM A asaMga anuSThAna vibhAgaparikSaya, zivavarmA, dhavamArga ema yogIothI gavAya che. vivecana visabhAgakSaya zAMtavAhitA, dhruvamAraga ziva nAma, kare asaMga kriyA IhAM yogI, vimala suyaza pariNAma . "--. sakjhA. 7-5. vRtti - rAtavAhitA saMku-prazAMtavAhitA saMjJAvALuM-sAMkhyonuM. viramaparikSaya:visabhAgaparikSaya,-bauddhonuM. zivagharma-zivatatma, zivamArga,-zaionuM vAva-kuvamArga.-mahAvatinuM, ti-ema, rojimiyate sUvA-A asaMga anuSThAna yogIothI gavAya che. Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi : asa gAnuSThAnanA nAma, para zAMti anata sudhAmaya je' ( 185 ) A je asaMga anuSThAna kahyuM, tene yAgIoe bhinna bhinna nAme gAyu che; kA tene prazAMtavAhitA kahe che, krAi visabhAgaparikSaya kahe che, kAi zivavatna kahe che, kAi dhruvamA kahe che. ( 1 ) sAMkhyadarzanI-ceAgaDhanIe A asaMgaanuSThAnane prazAMtavAhitA nAme ALakhe che. jyAM prazAMta-atyaMta zAMtavAhitAvahuna bhAva che, arthAt jyAM akhaMDa zAMta sudhArasane prazAMta ekadhArA pravAha vahyA kare che, te prazAMtatrAhitA asa'gAnuSThAnanA che. jyAM akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM vividha nAma nimajjanamaya akhaMDa ekadhArA AtmabhAva pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitAx che. ( 2 ) khoddhadarzonI tene visabhAgaparikSaya ' kahe che. jyAM visasAganA parikSaya che te visabhAgaparikSaya. AnA paramArtha ema samajAya che ke-anAdi kuvAsanAmaya viSane jyAM parikSaya-sathA kSaya hAya che te visabhAgaparikSaya che. A kuvAsanAmaya viSanA sarvanAza thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA jyAM svasvabhAve pragaTa thAya che, te visabhAgaparikSaya che. (3) zaivA tene zivavatma-ziva mA kahe che. ziva eTale parama tattvarUpa mekSa athavA kalyANu-ni:zreyas; tene pAmavAne mA, tenA pratye jateA mArga te zivam, zivamArga, mAkSamAC. athavA ziva eTale zAMti; parama AtmazAMti pAmavAnA mArga te zivavam . (4) mahAnnatikA tene jIvAvadhruva sAga nAma Ape che. dhruva eTale traNe kALamAM je kadI cale nahi, krUre nahi evuM acala pada. jema dhruvane tArA kadI kare nahi, cale nahi, dhrutra ja rahe, tema je kadI kre nahi', cale nahi, dhruva ja rahe te dhruva pada. te dhruvapada pratye javAnA mArga te dhruva mA. Ama je parama vItarAga bhAvarUpa asaMga AtmacAritrane jaine asagAnuSThAna nAme eALakhe che, tene ja anya danIee paNa jUdA jUdA nAme gAi teneA mahAmahimA vistAryo che. ane Ama paramANumAtra pazu parabhAva--vibhAvanI vAsanAnA spa lezathI rahita evu A parama asaMga vItarAgapada-jinapada, zivapada, buddhapada, viSNupada che; ane te pAmavA mA paNu tevA ja asaMga anuSThAnarUpa che. sakala yAgamAnA parama rahasyarUpa * icche che je jogIjana 'vALuM parama adbhuta amara kAvya ke je yAgIzvara x" prazAMtavAhitA vRtteH saMskArAtsyAnniroghajAt / prAdu yaMtomAvo tatyusthAnaLayoyam ||''--DhA, dvA. 24. 23. arthAt--prazAMtavAhitA eTale vikSepanA parihatapaNAthI sadazapravAha pariNAmitA, eka sarakhI pravAharUpa pariNAmitA. te vRtti eTale vRttimaya cittanA nidhijanya saskArathI haiya che. " tattva prarAAMtavAditA saMTMkTMAt ''-( pA. 30-10).A rASa te zu? te ke nirodhajanya ane yutthAnajanya saMskAranA anukrame prAdurbhAva-tirAbhAva te nirAdha che, 4 Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (586) viSTisIya zrImad rAjacaMdrajInI aMtima kRti che, tenI A aMtima gAthAmAM uparokta sarva nAmane paramArthabhAva suMdara sarala ne spaSTa zailImAM uttama rIte guMthele daya thAya che - "sukhadhAma anaMta susaMta cahI, ( dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."--zrImad rAjacaMdrajI. sukhanA dhAmarUpa anaMta-zAzvata-dhava evA A parama padane saMtajana-jogIjane cAhe che, niraMtara Icche che, eTale ja rAtadivasa tenA ja dhyAnamAM rahe che. sudhAmaya amRtamaya evI parama zAMti jyAM pravahe che evA A padane namaskAra parazAMti he ! e pada "vara" che athata yogIoe vareluM-pasaMda kareluM anaMta (Choicest) parama pada che. evuM te pada jayavaMta vartA! atre sudhAmaya je" "sukhadhAma' zabdathI tenuM zivapaNuM ane "anaMta" zabdathI dhruvapaNuM batAvyuM che. "sudhAmaya' zabdathI vibhAgaparikSayanuM sUcana che, ane para zAMti anaMta" padathI prazAMtavAhitA pradarzita karI che. Ama eka ja kaMDikAmAM sarva darzananA gazAstrone parama saMmata evI cega paribhASAne parama rahasyarUpa anupama paramArtha kevI apUrva saralatAthI prakAzyo che ! kharekhara ! zrImadane A chelalAmAM chelle zabda e sarva yegazAstrone paNa eTalAmAM chelle (last word) zabdaja che. etatprasAdhayatyAzu yadyogyasyAM vyvsthitH| etatpadAvahaiSaiva tattatraitadvidAM matA // 177 / / eha prasAdhe zIgha ahiM, sthita gijana ziSTa; tethI eha-padAvahA, A ja tane ISTa. 197 artha -kAraNa ke A daSTimAM vyavasthita sato yogI A asaMga anuSThAnane zIvra prasAdhe che. tethI karIne e pada pamADanArI A ja draSTi tyAM A padanA jANanArAone ISTa che. vivecana A asaMga anuSThAnane A daSTimAM vyavasthita yogI zIdhra prasAdhe che. eTale A vRtti-pataA, asaMga anuSThAna, asAdhavAcA-zIdhra prasAdhe che, t yojI-kAraNake yogI, ahyAM-Ama, A dRSTimAM, yathita-vyavasthita sata, tAra -e padAvahA A ja che, e pada pamADanArI A ja dRSTi che, tattva-tethI karIne, tana-temAM, tihiAMe padane jANanArAone, matA-mata che, iSTa che. Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhASTi : asaMgAnuSThAnasiddhi-prabhu pada te, vara te, jaya te. ' ( 587 ) asa'gapadAvahA--asaMga paTTane pamADanArI A ja dRSTi, te cAgamAne viSe e padanA jJAtA yAgI puruSAne mata che, RSTa che, abhimata che, siddhi A je asaMga anuSThAna kahevAmAM AvyuM, te asaMga anuSThAnane A sAtamI prabhA dRSTimAM sthiti karatA yAgI zIghra prasAdhe che. atre cegI parama vItarAga bhAvarUpa A asaMga padane pAme che; ke jyAM anAdi kuvAsanAmaya viSane asaMgAnuSThAna pakSiya-visabhAgaparikSaya thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA zuddha sahajAtmasvarUpe pragaTa thAya che; ane jyAM parama zAMta sudhArasanA prazAMta akha'Da pravAha vahyA kare che-prazAMtavAhitA varte che, eTale akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM AtmA niraMtara nimajjana kare che. atre ja te parama ceAgI jJAna-dana-cAritranI abheda ekatArUpa paramArtha mAkSamAne-zivamArgone sAkSAta pAme che, meAkSarUpa dhruvapada pratye lai janArA pratyakSa dhruvamAne prApta kare che. javalata udAharaNa " ema parAjaya karIne cAritramAhA, AvA asaMga-vItarAga cogInI AtmadazA parama adbhuta hAya che. temanA AtmA eTalA badhA udAsIna-vItarAga varte che, ke te satra asaMga bhAvane ja bhaje che, eka AtmA sivAya anyatra kyAMya soMga karatA nathI. AvI parama adbhuta asaga-udAsIna vItarAga dazAnuM zreSTha udAharaNa A rahyuM:"cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che. " AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva jo. "-~zrImad rAjaca`drajI " eka purANa puruSa ane purANa puruSanI prema sapatti vinA amane kaMi gamatuM nathI, amane koi padArthAMmAM ruci mAtra rahI nathI; kaMi prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enu bhAna nathI; jagat zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; kAi zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; kANu zatru che ane kANu mitra che enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chaie ke kema te sabhArIe tyAre mAMDa jANIe chaiye. ,, ityAdi. jIe.--zrImad rAjaca', patrAMka 217 A asaMga anuSThAna atre sAtamI dRSTimAM prApta thAya che, eTalA mATe A sAtamI draSTi ja paramapadane-meAkSapadane ANanArI, pamADanArI hAi, ceAgIone parama iSTa che, abhimata che. kAraNa ke e padane-zAzvata padane athavA 'praNam' pada te, asaMgAnuSThAnarUpa satpravRttipadane je svarUpathI jANe che, te zAzvata vara te, jaya te ' AtmasvarUpa padanA-mekSapadanA marhimA jenA hRdaye vasyA che, evA Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 588 ) gadaSTisasthaya taju yogIone, te padanI sAkSAt prApti karAvanArI A daSTi ja parama priya, atyaMta vahAlI hoya, emAM Azcarya zuM? eTale yogIo niraMtara A daSTinI ja jhaMkhanA karyA kare che, niraMtara bhAvanAmaya IcachA rAkhe che, ane tevI asaMga jJAnadazAsaMpanna jJAnIne stave che ke - deha chatAM jenI dazA, vate dehAtIta; te jJAninA caraNamAM, ho vaMdana agaNita."--zrI Atmasiddhi. - prabhA dRSTine sAra - sAtamI prabhA daSTi dhyAnapriyA che. jethI karIne ja AmAM "ga" nAmane sAtame cittava nathI, ane A daSTi tatvamatipatti nAmanA sAtamA guNathI yukta, tathA vizeSe karIne zamasaMyukta evI heI, satavRttipadAvahA-satupravRtti pada pamADanArI che. A draSTimAM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je zabdAdi viSayarUpa kAmasAdhanane jItanAruM hoya che, tathA vivekabalathI-jJAna sAmarthyathI upajeluM evuM hoI sadaiva zamasAra ja hoya hoya che, kAraNa ke vivekanuM phala zama che. temaja sarva paravaza te duHkha che, ne sarva Atmaviza te sukha che, A saMkSepamAM sukha duHkhanuM lakSaNa munie kahyuM che. ema puNyanI apekSA rAkhavAvALuM sukha paNa paravazasthita che, kAraNa ke puNyanuM parapaNuM che, ane tethI karIne A puNyanI apekSAvALuM sukha tenA lakSaNanI prAptithI duHkha ja che. mAtra dhyAna janya sukha te ja tArika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhIna paNuM che, ane karmaviyegamAtrathI upajavApaNuM che. atre nirmala bedha heI, mahAtmA munione yAne sadeva hoya che, kAraNa ke jene mAla lagabhaga kSINa che evuM suvarNa sadA kalyANa ja hoya che. asaMgAnuSThAna saMjJAthI oLakhAtuM sat pravRttipada atra prApta hoya che. te mahApathanA prayANarUpa hAI nitya pada pamADanAruM che. A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavarma, ivamArga,-ema aneka nAme yogIothI gavAya che, Ane atra sthita yogI zIdhra sAdhe che. tethI A pada pamADanArI A daSTi ja gavidone ISTa che. prabhA daSTinuM keSTakaH 13 darzana | gaga | daSatyAga 1 guNaprApti | anya viziSTatA | guNasthAna sUrya prabhAsama dhyAna sadAya anupamasukha roga deSa tatvapratipatti sa pravRtti padAvalapaNuM satapravRtti pada =asaMgAnuSThAna 7-8 -nirmala bodha tyAga -zamasAra Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA hari : sAra, prabhA daSTinA kaLaza kAvya (589) kaLaza kAvya 136 mAlinIdinakara zuM prakAzI A prabhA nAma daSTi, zama amRta ghananI atra uddAma vRSTi, nimala pratipatti takerI pravarta, rugarahita kriyA so sarvadA zuddha va. 135 viSaya sukhataNA so sAdhane jItanAruM, balathI svapa2 bhedajJAnanA janmanA prazamarasathI sAra dhyAnanuM saukhya evuM, ahiM anubhava cAkhe gI-opa kevuM? paravaza saghaLuM lekamAM duHkha jANe, nijavaza saghaLuM sukha te te pramANe lakhaNa sukhaduHkhanuM eha saMkSepamAMhi, paravaza sukha puNyApekSI te duHkha AMhi. 137 niramala ati bedhe AtmanuM zukala yAna, nizadina ja mahAtmA jJAnIne e sthAna, mala galita thayo te hema kalyANa jAcuM, tyama amala lahe'hyAM dhyAna kalyANa sAcuM. 138 viSama viSaya Adi viSa jyAM kSINa va, apunaragatidAyI sapravRtti pravarte parama pravahatI jyAM zAMti suMdhA saritA, dhava ziva pathadAtrI megIne nitya prIta 139 para pariNatike saMga jyAM neya kAMI, para samayanI jemAM hoya ne na chAMI, samaya paNa na jemAM heya vibhAva vRtti, sthiti ja samaye te sat asaMgI pravRtti. 140 sata pravRttipadaM te kyAM asaMganuSThAna, mahata patha prati te ginuM che prayANa parikhaya vibhAga zAMtasaMvAhitAya, zivapada dhruvamArga cogithI te gavAya. 141 sakala sthala asaMgI A asaMgAnuSThAna, sthita ahiM jhaTa yogI sAdhate eha sthAna nizadina mananaMdI Atma AnaMda jAme, para pada bhagavAnane dAsa te zIdhra pAme. 142 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJnaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre saptamI mAgi: I Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 parA dRSTi sAtamI STi kahI, have te pachInI kahevAmAM Ave che. te kahe che:-~~~ samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // samAdhiniSTa dRSTi parA, tasa AsaMga vihIna; AtmArUpa pravRtti jyAM, Azaya tethI uttIrNa. 198 a:-AThamI parA draSTi samAdhiniSTha ane tenA bhAsagaDhASathI vijita evI hAya che; tathA sAmIbhUta pravRttivALI ane tenAthI uttINuM AzayALI hAya che. vivecana " AThamI STi sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuMjI; Apa svabhAve pravRtti pUra, zazi sama edha vakhANuMjI "--yA. sajjhA, 8-1 A parASTi samAdhiniSTha ane te samAdhinA AsaMga dveSathI sarvathA rahita evI hAya che. vaLI te ca Mndvanagadha nyAye sAtmIbhUta pravRttivALI ane te pravRttithI uttINu AzayavALI hAya che, kAraNake vAsaka cittanA abhAva hAya che. 4 pA A AThamI STi 8 parA ' nAmanI che, ane tenuM A nAma sathA yathArtha che; kAraNa ke enAthI para kAi nathI, ane e sarvathI para che, parama che, sarvotkRSTa che, vRtti:-samAdhiniSThA tu AThamI parAdiSTa teA samAdhiniSTa hoya che. samAdhi te dhyAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM kula che ema bIjAe kahe che. kahyuM che ke- pherAvandhazcittaya dhALA ' { pA. phai-1 ), 'taMtra pratyayaitAnatA sthAnaM'( tA. 3-2 ), ' tavevArthamAnirmAnuM svarUparAmiva samAdhi ' ( pA. rU-3 ), taddAttavivajJitA--tenA-samAdhinA AsaMgathI virjita, sAmatapravRttizrva-sAtmIkRta pravRttivALI, sAtmIbhUta pravRttivALI A,--ca MdanagadhanyAye. taduttAirAyA-tenArthI-pravRttiyI uttI AzcayavALI-vAsaka cittanA abhAve. ' Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para kha : samAdhiniSTha para hag, " zazi sama bedha vakhANuMcha ( 5 ) UMcAmAM UMcI ne chevaTamAM chevaTanI e che. eTalA mATe ene "para" kahI che. atre ja AdhyAtmika vikAsarUpa yoganI parAkASTA-chelAmAM chellI hada prApta thAya che, parama tatvanI sAkSAta pravRtti atra hoya che, arthAt atre AtmA sAkSAt paramAtmA bane che. vaLI A para" daSTine pAmele gIzvara saMsArathI para thAya che, eTale paNa ene "parA' nAma ghaTe che. AvI A yathAthabhidhAnA AThamI parA daSTimAM pUrvokta krama pramANe caMdraprabhA samAna bedha, ganuM AThamuM aMga samAdhi, AThamA AsaMga doSane tyAga ane AThamA pravRtti guNanI saMprApti hoya che. A praSTimAM prApta thato bedha caMdranI prajA sarakho hoya che, kAraNa ke sAtamI daSTi ke jene bodha-prakAza sUryaprabhA samAna hoya che, tenA karatAM A AThamI daSTine bodha adhikatara hoya che. sUryano prakAza tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, zazi sama badha ugra lAge che, ane caMdrane prakAza te kevala saumya ne zAMta hoI vakhANuMcha" zItalatA upajAve che, parama AhUlAda Ape che ane bannenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che, eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama pUrNa caMdranI jema jyAM pUrNa jJAnacaMdane prakAza soLe kaLAe khIlI UThe che, evI A daNine bedha paramotkRSTa hoya che, ane te badha-caMdranI jJAna tyanA samasta vizvane prakAzita kare che, paNa te vizvarUpa thatuM nathI. (juo pR. 757-483) Ama A parAThaSTine caMdranI upamA sAthe pAMga saMpUrNapaNe ghaTe che, kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM samavasthita rahI atre bedhanI vizvaprakAzakatA hoya che, paNa vizvavyApakatA nathI hotI; Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvano leza paNa praveza hete nathI, kevaLa nirbheLa zuddha advaita avasthA ja hoya che. ane Ama bodhanI parAkASThA prApta hovAthI atre yoganuM AThamuM aMga samAdhi prApta thAya che. A daSTi samAdhiniSTa hoya che-sadA saddhayAnarUpa ja hoya che. A - samAdhi e dhyAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phaLa che ema bIjAe samAdhiniSTatA kahe che. cittane dezabaMdha te dhAraNuM, temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna, ane te ja dhyAna artha mAtra nirmAsarUpa haI jANe svarUpa zanya hoya te samAdhi che. arthAta jyAM beya vastumAtraja dekhAya che ne dhyAnanuM svarUpa rahetuM nathI, ane Ama jyAM thAtA, dhayAna ne dhayeyanI tripuTInI ekatA thAya che, kevaLa eka sahaja evuM AtmasvarUpa ja sahaja svarUpe bhAse che, tenuM nAma samAdhi che. atre niraMtara paNe AvI parama AtmasamAdhi ja vase che, eTale A daSTimAM sthiti karatA gIzvaranI sahajAtmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke parabhAvanuM je daita hatuM te sarvathA TaLI gayuM, Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgadaSTisAya eTale ene parama zuddha advaita bhAve kevaLa eka AtmavarUpamAM ja sthitirUpa sahaja ni:prayAsa ramaNatA varte che. Ama A daSTi samAdhimAM nikAne-aMtima AtyaMtika sthitine pAme che, eTale ja ene atre "samAdhiniSTha" kahI che. "zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhegI yadA, Atma kSetre nahiM anya rakSaNa tadA eka asahAya niHsaMga niddhatA, zakti utsarganI hoya sahu vyaktatA." zrI devacaMdrajI. A parama saddhayAnarUpa AtmasamAdhi nirvikapa ja hoya che, kAraNa ke atre upara kahyA pramANe badha paNa caMdra jevo nirmala tathA nirvikalpa hoya che. eTale emAM kayAreya paNa koI paNa prakArane koI paNa vika95 UThavAno sarvathA asaMbhava ja nirvikalapa dazA che. Ama atre nirvikalpa akhaMDa AtmasamAdhi hoya che, eTale dhAtA dhayAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che, jJAtA, zeya ne jJAnanI tripuTI paNa laya pAme che, jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che. atra samasta vaitabhAva asta pAmI jAya che, ne eka zuddha AtmA svabhAvasamavasthita rahe che, zuddha jJAna-darzanamaya AtmasvabhAvamAM niyata caritavaMtacaraNavaMta vate che, svabhAvamAM vikase che. "nirvikalapa susamAdhimeM hai, triguNa bhaye he abheda." "yAtA dhyeya samAdhi abhede, para pariNati vicchede re; dhyAtA sAdhaka bhAva uche, beya siddhatA vede re..prabhu aMtarajAmI!" zrI devacaMdrajI. "te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre te te AtmArUpa....mULa mAraga. teha mAraga jinane pAmi re, kivA pApe te nijasvarUpa mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. A parama yogIMdra AvI nivikalpa dazA AvA akhaMDa AtmadhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chauM, eka kevala zuddha cetanya svarUpa, parameskRSTa, aciMtya sukhasvarUpa, mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikalpa zo? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta citanya huM mAtra nivika9pa chauM, nija savarUpamaya upayoga karUM chauM. tanmaya thAuM chauM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 760. Ama vika95jAlathI yuta thaI zAMta cittavALA je gIzvara nayapakSapAta cheDI, nitya svarUpaguma thaIne nivase che, teo ja sAkSAta amRta pIe che, arthAt jeo nirvikalpa evuM zuddha-zukala AtmadhyAna dhAve che, teo ja parama Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi: nivikalpa dazA, svarUpazu tanuM' amRtapAna svarUpaguptanu amRtapAna lalakAryuM che: - AvI parama AtmasamAdhi jyAM pragaTe che, evI A AThamI dRSTimAM Asaga nAmanA AThamA cittadoSanA sathA tyAga hoya che. amuka eka ja caiAkriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja--te ja kriyAmAM Asakti thaI javI te AsaMgadoSa che. je kriyA karatA hAya, temAM 'imeva suMdara' A ja suMdara che-rUDu che-bhalu che, evA je raMga lAgavA, Asakta bhAva thavA, temAM ja zudarIyA thaine cAMTyA rahevu, te AsaMga arthAta Asakti che. kAraNa ke ema eka ja sthAne jIva jo Asakta thaIne cAMTI rahema Dyo rahe, tA pachI tyAM ja guNasthAne sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress, Advancement) na thAya, AgaLanu guNusthAna na sparzAya, ane tethI paramArUpa saphaLa-mekSala na maLe. ( jue pR. 86 ). Asaga doSatyAga 75 ( 593 ) jIvanmuktadazArUpa parama amRta samA sahaja samAdhi sukhane sAkSAt anubhava kare che. e pramANe tAttvikazizamaNi zrI amRtacaMdrAcAya jIe zrI samayasAra zamAM parama AtmabhAvanA ullAsamAM " ya eva muktvA nayapakSapAtaM, svarUpaguptA nivasanti nityam / vikalpajAlacyutazAntacittAsta eva sAkSAdamRtaM pibanti // "" " caMdana goMdha samAna kSamA ihAM, vAsakane na gaverSejI; AsaMge vajita vaLI ehamAM, kiriyA nija guNa lekhejI "yA. sajjhA0 8-2 athavA para dravya tathA parabhAvanA prasaMgamAM Asakita upajavI te Asaga che. A dRSTivaMta vItarAga mahAyAgIne paradravya-parabhAvanA paramANu pratye paNa lezamAtra Asakti hAtI nathI, svapnAMtare pazu samaya mAtra paNa te pratye AtmabhAva upajatA nathI; kAraNa ke eka zuddha AtmA sivAya paramANu mAtra paNa mhArUM' nathI, evI akhaMDa AtmabhAvanA te bhAve che. AvA parama bhAvitAtmAne parabhAva pratye Asakti kema hoya ? are! anyatra AsaMga teA dUra rahyo, paNa uparamAM kahyuM tema yeAga-samAdhi kriyAmAM paNa tene AsaMga hAtA nathI ! ane tethI karIne ja uttarAttara samAdhiprakane pAmatA A yAgIzvara ucca ucca guNusthAnanI prApti karatA AgaLa vadhe che; eka ja sthAne paDyo rahetA nathI, paNa samaye samaye anaMtA sayama vardhamAna karatA rahI te jhapATAkha'dha guNasthAna zreNIe caDhatA caDhatA utkRSTa AtmasamAdhi dazAne pAme che. tr anukrame sayama sparza tAjI, pAmyA kSAyika bhAva; saMyama zreNI kulaDejI, pUjI pada niSpAva. " Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgAsabhyaya ane sAtame pratipatti-svAnubhavarUpa guNa pragaTyA pachI, svAbhAvika krame A AThamI daSTimAM AThame pravRtti guNa pragaTe che, jethI yathAta pravRtti hoya che. eTale ke jevA prakAre zuddha AtmatatvanuM svarUpa anubhavamAM AvyuM, tevA prakAre Apa svabhAve pravartAnarUpa, AcaraNarUpa, cAritrarUpa sthiti pravarte che, AtmAnucaraNa pravRtti pUraNa hoya che. arthAta AtmAno svabhAva jJAna-darzanArUpa che, te svabhAvamAM niyata carita hevuM, AtmasvabhAvamAM pUrNapaNe pravartavuM, "Apa svabhAve pravRtti pUraNa" thavI, evo utkRSTa pravRtti guNa atre pragaTe che. Ama A svabhAva pravRtti sAtmIrUpa-AtmabhUta thaI jAya che, AtmAnucaraNarUpa pravRtti AtmAmaya banI jAya che, AtmAkAra thaI jAya che. AtmA svayaM cAritramUrti bane che, AtmAnA "nAma cAritra pradeza pradeze zuddha cAritra guNa vyApta thAya che. jene vAsakanI-suvAsita te aNuliga" karanAranI apekSA nathI, e caMdanano vadha vanamAM sarvatra prasarI jaI tene suvAsita kare che, tema A svarUpAcaraNamaya AtmapravRtti guNa sahaja svabhAve sarva AtmapradezamAM vyApI jaI sapUrNa zIlasugaMdhathI tene suvAsita karI mUke che. jema jema A pravRtti guNa vikasato jAya che, tema tema mohanIya karmane kSaya thato jAya che, ne vItarAgatAnI mAtrA vadhatI jAya che, chevaTe yathAkhyAta parama vItarAga cAritra pragaTe che. eTale ke jevuM AtmAnuM zuddha svarUpa khyAta che-prasiddha che, athavA to jevuM cAritranuM zuddha nikaSAya svarUpa AkhyAta che-jJAnIoe bhAkhyuM che, tevuM anna pragaTa thAya che. "jema AvI pratIti jIvanI re, jANo sarvethI bhinna asaMga mULa mAraga te sthira svabhAva je upaje re, nAma cAritra te aNaliMga mULa0 "-zrI rAjacaMdrajI. vaLI A daSTi pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che-vAsaka cittanA abhAvane lIdhe. eTale ke have citta-Azaya pravRttithI utIrNa--pAra utarI gayelo hoya che. cittane kaMI pravRtti karavApaNuM rahyuM nathI, eTale tenI samasta pravRtti nivRtta pravRtti anaMta thAya che, badhI devADa baMdha thAya che ne te AtmAmAM laya pAme che. apahArI ho" atyAre pahelAM vAsanAvaMta AmAnI badhI pravRtti cittadvArA thatI hatI, jyAM sudhI kalezarUpa vAsanA hatI tyAM sudhI vAsanAvAsita citta jIvana badho kArabhAra calAvatuM hatuM. paraMtu have to kalezarUpa vAsanA nirmULa thatAM, vAsanAnuM bIja sarvathA baLI jatAM, AmAM pote ja AtmasvarUpamAM pravRtti kare che, vacce maphatI A mAraphatIA (agent ) cittanI Dabala rahetI nathI. Ama padabhraSTa maMtrInI jema vAsanAvAsita citta atra nirvAsita thAya che! eTale "thonazcittavRttinirodhaH " cittavRttinirodharUpa yoganI saMpUrNa siddhi atra saMprApta thAya che. sarva pradeza pragaTa zamaguNathI, pravRtti anaMta apahArI he; parama guNa sevanathe sevaka, aprazastatA vArI ho"--zrI devacaMdrajI. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA daNi : "Apa svabhAve pravRtti pUraNa" (35) "kaleze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazovijayajI. jihAM rAga ane vaLI cheSa, tihAM sarvadA mAno kaleza, udAsInatAne jyAM vAsa, sakala duHkhane che tyAM nAza. Abe bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI; AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. "-zrImad rAjacaMdrajI. nirAcArapado hyasyAmaticAravivarjitaH / ArUDhArohaNAbhAvagativattvasya ceSTitam // 179 / / nirAcAra gI ahIM, niraticAra ja hoya; tasa ceNita-ArUDhanuM, ArehaNa jyama ne. 179. artha -A daSTimAM yogI nirAcAra padavALe, aticArathI vivajita-rahita e heya che. ArUDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema enuM ceSita hoya che. vivecana A daSTimAM gI nirAcAra padavALo hoya che. kaI paNa AcAra karavAnuM prajana tene hetuM nathI. tethI tene pratikramaNa Adi AcArano abhAva hoya che. vaLI te ati cArathI vivajita-sarvathA rahita hoya che, kAraNa ke kaI paNa aticAra lAgavAnuM kAraNa tene hetuM nathI. ArUDhane ArohaNanA abhAvanI jema A gInuM cekhita hoya che, kAraNa ke AcAra vaDe jItavA gya evA karmano tene abhAva thayo che. eTale ke AcAranuM pALavApaNuM tene bAkI rahyuM nathI. Ama te sarva AcArathI para evA nirAcAra padane prApta thayo hoya che. "niraticAra pada ehamAM yogI, kahiye nahiM aticArIjI; Arahe ArUDhe girine, tyama ehanI gati nyArIjI, " ke. da. sajajhA. 8-1. jyAre yogI A AThamI para daSTine prApta thAya che, tyAre tene koI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI, te AcArathI para evo "kapAtIta thAya che. atyAra sudhI vRtti -nirarAjauo uda-nirAcAra padavALo ja, kAcAM-AmAM, A dRSTimAM yogI heya che, -pratimaNAdinA abhAvathI, ativAvivati:-aticAra vivarjita-rahita, tenA nibaMdhananA abhAvane lIdhe. AnAmAvattivatta vajja pritama-ArUDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema AnuMyogInuM ceSThita hoya che. AcArathI je-jaya karavA yogya evA karmanA abhAvathI nirAcAra padavALo hoya che, ema artha che. Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) yogadadisamuccaya yogasAdhanA mATe je je AcAra Avazyaka hatA, avazya karavA yogya nirAcAra pada hatA, te have atre saMpUrNa yogasiddhi sAMpaDatAM nirupayogI banI jAya ehamAM yogI" che, niprayajana thAya che. pUrve prAraMbhika sAdhakane je pratikramaNadi sAdhana gabhUmikA para caDhavA mATe upakArI hatA, te have gArUDha evI samAdhidazA pAmyA pachI yogasiddha puruSane akiMcitkara-nakAmA thaI paDe che. gAraMbha dazAmAM je pratikramaNAdi Avazyaka AcAra amRtakuMbharUpa hoya che, te ja sAdhanane jo niSpanna-siddha yogadazAmAM paNa vaLagI rahevAmAM Ave to te viSakaMbharUpa thaI paDe che; kAraNa ke akhaMDa AtmasamAdhirUpa AtmasthitimAM te te kriyA ulaTa vikSepa pADe che. pratikramaNAdi kriyA karavAno hetu anukrame AtmasamAdhidazA pAmavAno che, te hetu siddha thaI gayA pachI te te sAdhananuM koI prayojana rahetuM nathI. atre zaMkA thavI saMbhave che ke-A zuddha Atma upAsanathI zuM? kAraNa ke pratikramaNadithI ja AtmA niraparAdha thAya che. apratikamaNAdi sAparAdhane-aparAdhIne aparAdha dUra nahiM karanAra hovAthI viSakuMbharUpa che, ane pratikramaNAdi pratikamaNAdi aparAdha dUra karavApaNAthI amRtakuMbha che." tenuM samAdhAna-pratikramaNAdi viSakuMbha kema? apratikramaNadinA traNa prakAra che -(1) ajJAnI jananuM je aprati kramaNAdi che te to sAkSAt viSakuMbha ja che. kAraNa ke temAM te zubha Atmasiddhino abhAva ja che, eTale e svayaM aparAdharUpa ja che. (2) . bIjuM je dravya pratikramaNAdi zuddha AtmasiddhirUpa trIjI bhUmikAnA lakSya vinAnuM hoya, te paNa viSakuMbha ja thaI paDe che, kAraNa ke te AtmArtharUpa svIkArya sAdhatuM nathI, ane mAnArtha AdirUpa viparIta kArya sAdhe che, eTale AtmAne viSarUpe ja-jherarUpe ja pariName che. (4) paNa te dravya pratikramaNAdi je zuddha AtmasiddhirUpa tRtIya bhUmikAnA lakSyavALuM hoya, Atmasiddhine lakSya rAkhIne karavAmAM AvatuM hoya, te vyavahArathI te amRtakuMbharUpa hoya che, arthAt AtmAne amRtarUpe pariNamavAnuM kAraNa thAya che. (3) trIjuM jJAnIjananuM je tRtIya bhUmikArUpa-zuddha AtmasiddhirUpa apratikramaNAdi che, te te sAkSAta svayaM amRtakuMbha che, arthAta AtmAne sAkSAta amRtarUpe pariName che. eTale zuddha AtmasiddhisaMpanna AvA gArUDha jJAnInI apekSAe teone dravya pratikramaNAdi viSakuMbha che, ane apratikramaNAdi amRtakuMbha che.* (sarakhA-viSa, amRta Adi anuSThAna svarUpa). * " paDikamaNaM paDisaraNaM parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI aTTaviho hoi visakuMbho // apaDikamaNaM appaDisaraNaM aparihAro adhAraNA ceva / aNiyattI ya aNiMdA garahA sohI amayakuMbho // " ( juo ) samayasAra gA. 306-307 ane amRtacaMdrAcAryajInI addabhuta TIkA. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA diH "nirAcAra pada ehamAM yogI "-gArUnI vAta nyArI (597) ane eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA siddha zI jJAnI puruSa A amRtakuMbha samI apratikramaNadirUpa trIjI makAne prApta hovAthI, temane sAdhaka pagI evI dravya pratikramaNAdi AcAra kriyA hotI nathI, apratikamaNAdi kAraNa ke samasta kriyAkalApane eka ISTa uddeza zuddha Atmasiddhi e ja amRtakuMbha che, ane te zuddha AtmAnI siddhi te atre prApta thaI cUkI che. eTale - have tenuM kaMI prayajana rahyuM nathI. kAraNa ke "ka" je pUrvakRta zubhAzubha aneka vistAra vizeSavALuM che, tenAthI je AtmAne nivartAve-pAcho vALe te pratikramaNa che. athavA to svAsthAnamAMthI je pramAdane vaza thaI parasthAne gaye hAya, tenuM puna: pAchuM tyAM ja mULa sthAne kramaNa-gamana te pratikramaNa kahevAya che. arthAta zuddha AtmasvarUpa padamAMthI je bhaNatA thaI hatI, tyAM "mULa zuddha te AtmapadamAM pAchuM AvI javuM tenuM nAma pratikramaNa che, AvuM zuddha sahaja AtmasvarUpamAM punarAgamanarUpa bhAvapratikamaNaparamArtha pratikramaNa atre nipanna gIne prApta thaI cUkyuM che. eTale emane evI parama niraparAdha-nirdoSa AtmadazA pragaTI che, ke tyAM leza paNa aparAdhano punaH saMbhava nathI. te pachI aparAdhanA prAyazcittarUpa pratikramaNano avakAza kyAMthI hoya? Ama temane zuddha AtmasvabhAvamAM sthitimaya parama amRtasvarUpa apratikramaNa dazA ghaTe che. te ja prakAre apratyAkhyAnAdi bAbata samajI levuM. atre A daSTAMta ghaTe che-parvata para caDhavA mATe ArohaNakriyA-caDhavAnI kriyA karavI paDe che, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI kAMI caDhavAnI kriyA karavI paDatI nathI. tema gagiri para caDhavA mATe uttarottara gabhUmikA vaTAvavArUpa cogArUDhanI ArohaNakriyA karavI paDe che, paNuM gagirinA zRMga para ArUDha vAta nyArI thayA pachI kaMI paNa gasAdhanarUpa ArehazukriyA karavI paDatI nathI. sAdhaka dazAmAM vartatA gArohakane je avalaMbana-sAdhana anivArya paNe Avazyaka che, avazya jarUranA che, te niSpanna gadazAne pAmelA gArUDha jJAnI puruSane kaMI paNa kAmanA nathI. kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM ? pAmelAne pAmavAnuM zuM? dharAyelAne jamavAnuM zuM ? Ama parama addabhuta AtmasamAdhimaya parama jJAnadazA pAmelA jJAnagInI vAta e che, nyArI che. tyAM prAkRta janane kAyado kema lAgu paDe? sAmAnya jananA anumAnanA kATale jokhavAnuM kema pAlave ? ane sAmAnya prAkRta jana tevA jJAnIjananuM anukaraNa karavAnI dhRSTatA kare te paNa kema kAma Ave? bhUkhyAne bhejana karavAnI jarUra paDe che, paNa dharAyelAne tRpta thayelAne kAMI jarUra rahetI x "kammaM jaM puvakayaM suhAsuhamaNeyavittharavisesaM / to Liyag acqyaM tu ra parighama"- zrI samayasAra TIkA gA. 383. " svasthAnAtyatparasthAnaM pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH prtikrmnnmucyte||" Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (598 ) vagadaSTisamuccaya AnaMdaghana nathI. tema parama jJAnAmRtanA kAnathI je AkaMTha paritRpta thayA che, tene prabhu jAge re' have koI A bana-sAdhananI apekSA rahetI nathI, kAraNa ke AlaMbana sAdhanane tyAgI jeNe para pariNatine bhagADI che, evA sahajAnmasvarUpI AnaMdaghana prabhu akSaya evA darzana-jJAna-vairAgyamAM jAgyA che, arthAt zuddha AtmasvarUpamAM akhaMDa sthitirUpa sadedita jAgrata evI ujAgara dazAmAM birAjamAna thayA che. Ama sAdhya siddha thayuM hovAthI sAdhananI kaMI apekSA rahetI nathI, kRtakRtya thayA hovAthI ene have kaMI karavAnuM rahyuM nathI. "Alabana sAdhana je tyAge, paraMpariNatine bhAge re, akSaya darzana jJAna verAge, AnaMdaghana prabhu jAge re. "zrI AnaMdaghanajI. A parama jJAnI puruSa parama kRtakRtya, pUrNakAma thaI cUkyA che; kAraNa ke jyArathI cetana pite vibhAvathI ulaTa thaI-vimukha thaI, samaya pAmI potAno svabhAva grahaNa karI lIdho che, tyArathI ja je je levA gya hatuM te te sarva teNe katakalya jJAna laI lIdhuM che, ane je je tyAga yogya hatuM, te te sarva choDI dIdhuM | dazA che. eTale tene have kaMI levAnuM rahyuM nathI ke mUkavAnuM bIjuM kAMI rahyuM nathI, te have tene bAkI navIna kArya zuM rahyuM che? kAraNa ke saMganA tyAgI, aMganA tyAgI, vacana-taraMganA tyAgI, mananA tyAgI, buddhinA tyAgI evA A parama vItarAga yogIzvare AtmAne zuddha karI dIdho che. "jabahiM te cetana vibhAvaso ulaTi Apu, samo pAI apane subhAva gahI lIna he; tabahiM te je je lena jaga so so saba lIno, je je tyAga joga so so saba chAMDI dIne hai. levekI na rahI Thora tyAniko nAMhi ora, bAkI kahA ubaryo ju, kAraja navIna hai saMga tyAgI, aMga tyAgI, vacanataraMga tyAgI, mana tyAgI, buddhi tyAgI, ApA zuddha kI. --zrI banArasIdAsajIkRta hiMdI samayasAraAvI parama addabhuta vItarAga jJAnadazAne jeNe potAnA jIvanamAM sAkSAt anubhava karyo che, evA parama bhegI zrImad rAjacaMdrajI A subhASitamAM varNavela jJAnadazAnI mukta kaMThe prazaMsA karatAM paramellAsathI kahe che ke "levekI na rahI Thora, tyAgIkI nAMhi ora bAkI kahA ubaryo ju, kAraja navIne he." svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNakAmapaNuM prApta thayuM. eTale have bIjuM koI kSetra kaMI paNa levAne mATe rahyuM nathI. svarUpane to keI kALe tyAga karavAne mUrkha paNa che nahi, ane jyAM kevala svarUpasthita che tyAM to pachI bIjuM kaMI rahyuM Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 haNi = kRtakRya jJAnadazA, lejhI na rahI Thera' (59) "levekI na nathI, eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahIM. have jyAre levuM devuM e rahI Thara' bane nivRtta thaI gayuM tyAre bIjuM kaI navIna kArya karavAne mATe zuM ugayuM ? athota jema thavuM joIe tema thayuM, tyAM pachI bIjI levAdevAnI jaMjALa kayAMthI hoya? eTale kahe che ke ahIM pUrNakAmatA thaI. " -zrImad rAjacaMdra, aM. ra75. kevI addabhuta dhanya dazA ! AvA kRtakRtya, pUrNakAma jJAnI puruSane grahaNa-tyAgarUpa AcAra AcaravAno bAkI rahyo hoya ? kAraNa ke "mUDha jIva bahAramAM grahaNa-tyAga kare che, AtmavettA adhyAtmamAM-aMtarumAM grahaNa-tyAga kare che, paNa kahIye nahiM niSitAtmAne hAra ke aMdara grahaNa-tyAga hotA nathI." Ama nirAcAra aticArIjI' padane pAmyA hovAthI atre tenA kAraNanA abhAve kaI paNa aticArano saMbhava raheto nathI. kAraNa ke AcAramAM aticAra lAge, paNa atre te AcAra ja nathI, to aticAra kayAMthI lAge? AvI nirAcAra padavALI UMcI AtmadazAne pAmelA mahAtmAonuM vartamAna udAharaNa zrI cidAnaMdajI mahArAjanA adhyAtma jIvanamAMthI maLI Ave che. A aMge zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che ke - jaina muni thayA pachI potAnI parama nivikalpa dazA thaI javAthI kamapUrvaka dravya-kSetra-kAla-bhAvathI yama-niyama teo have pALI zakaze nahIM, tema temane (cidAnaMdajIne) lAgyuM. je padArthanI prApti mATe yamaniyamanuM kramapUrvaka pAlana karavuM che, te vastunI prApti thaI te pachI te zreNIe pravartavuM ane na pravartavuM bane sama che. Ama tatvajJAnIonI mAnyatA che. " ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 9 (2) Ane bhikSATanAdi AcAra kema hoya? evI AzaMkA dUra karavA kahe che - ratnAdizikSAharabhyo'nyA yathA dRk tanniyojane / tathAcArakriyApyasya saivAnyA phalabhedataH // 180 // kRtti-ratnAvAikSAda -ratnAdinI zikSadaSTio karatAM, -anya, bhinna ja, athAjema, da-daSTa, tanno je-te ratnAdinA niyojanamAM,-zikSita hatAM-tathA-tema, AvAyA , A gInI AcArakriyA paNa, liva-te ja, bhikSATanAdi lakSaNavALI, abhyA-anya, bhinna, jUdI ja hoya che. kayA kAraNathI ? te ke meta:--phalabheda thakI-pUrve sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, ane hamaNAM te bhopagrAhI karmakSaya phaLa che. x " tyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAmatapitA na yA nichitAramanaH | >>-samAdhizataka, Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadajhisasthaya ratnazikSA daSTi thakI, nijana dRSTi bhinna; tyama AcAra kriyA ya tasa, te phala bhede bhinna, 180 artha -ratnAdinI zikSAhaNio karatAM jema tenA nijana saMbaMdhI draSTi bhinna hoya che, tema AnI te ja AcArakriyA paNa phaladane lIdhe bhinna hoya che. vivecana "zikSAthI jyama ratana nijana, daSTi bhinna tyama eho.--zrI ke. sakjhA. 8-2 rAdikanI zikSANio karatAM, jema zikSita thatAM tenA niyojana viSayamAM daSTi anya ja hoya che, bhinna ja hoya che, tema A gInI te ja bhikSATanAdi AcAra kriyA paNa anya ja-bhinna ja hoya che. zA kAraNathI? to ke phalabhedathI,-pUrva sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, have bhapagrAhI karmakSaya phaLa che. prathama zikSA letI veLAe ratnaparIkSA viSaye zikhAunI je daSTi hoya che, te karatAM zIkhIne pAra utarI gayA pachI te rananuM niyojana kare che evA te zikSitanI haNi jUdI ja hoya che, kAraNake prathama to zikhAune te viSaya saMbaMdhI zikSAthI jayama kaMI jJAna hotuM nathI. ratna kevuM che? tenuM svarUpa zuM? tenA prakAra zuM? ratana niyojana" tenA guNadoSa zuM? tenuM mUlya zuM? ItyAdi bAbata tene sAva ajJAta hoya che. eTale tene te saMbaMdhI kutUhala buddhi hoya che. ethI te jijJAsApUrvaka te te ratananI parIkSA saMbaMdhI jJAna meLavavA pravarte che. Ama abhyAsa karatAM karatAM te taddaviSayaka jJAnamAM niSNAta thAya che. ane pachI ratanaparIkSAmAM suzikSita e te upalabdha jJAnano vyavahAramAM viniyoga kare che, kaya-vikrayAdi prayoga kare che. prathama avasthAmAM mAtra zikhAu jJAna (Theoretical knowledge ) hatuM, tyAre have to tane anubhavasiddha prayoga (Practical application) heAya che. eTale pahelAMnI zikhAu daSTi karatAM A viniyoga dazAnI daSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI hoya che. tema atre paNa gInI te ja bhikSATana Adi AcArakriyA paNa bhinna ja-era prakAranI ja hoya che. pahelAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA hatI, ane hamaNAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA che, chatAM banne daSTimAM mahad aMtara che. athavA te ekaDIne prathama to mAtukAkSaranuM-bArAkhaDInuM jJAna paNa nathI hotuM, ekaDo paNa nathI AvaData. paNa te khaMtIlA vidyArthI banIne ekaDe ghuMTatAM ghuMTatAM, krame karIne zikhAu jJAna prApta karato karato, vidyApAraMgata thanAtaka thAya che, jJAna-gaMgAmAM nAhIne bahAra paDe che ! ane pachI jIvanavyavahAramAM zikhelA jJAnano vyavahAra upaga kare che-yathAgya viniyoga kare che. tenI nizALIA tarikenI zikhAu avasthAnI Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA da zikSA daSTithI niyAjana daSTi bhinna, niSkaSAya "sAdhu ' ( 601) daSTimAM ane jIvana-vyavahAra zALAnI zikSita anubhavasiddha daSTimAM ghaNe ja pharaka hoya che. tema atre paNa AcAranI bAbatamAM prAraMbhika sAdhaka yogInI daSTi karatAM, yegArUDha siddha yogInI daSTi bhinna-judA prakAranI hoya che. athavA te saMgIta zAstrathI anabhijJa-ajANa jema pahelAM te AlApa letAM zIkhe che, svaranA prakAra vagere saMbaMdhI jJAna meLave che. Ama zIkhatAM zIkhatAM anukrame te saMgIta kalAmAM pravINa bane che, ane temAM ene hAtha e besI daSTi bhinna jAya che ke grAma-mUchanAdi prakAra tene sahaja siddha thAya che, game tyama ehajI" tyAre game te rAga cheDI tanmayatA sAdhI te ustAda jana-manoraMjana karI zake che. Ama prathamanI azikSita AlApakalA karatAM tenI havenI suzikSita AlApakalA sAva jUdI ja tarI Ave che. tema atre paNa AcAra paratve prathamanI abhyAsadazAmAM sAdhaka yegInI je daSTi hoya che, tenA karatAM gItArtha niSpanna jJAnadazAmAM daSTi bhinna hoya che.-Ama ratna, ke mAtRkAkSara, ke saMgIta Adi che to tenA te, paNa tenA pratyenI zikhAunI daSTimAM ne zikSitanI daSTimAM pragaTa bheda hoya che, tema bhikSATanAdi AcArakriyA che te tenI te, paNa tenA pratyenI sAdhaka bhegInI draSTi karatAM atre siddhaniSpanna yogInI daSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI-ora ja hoya che. kAraNake pUrve sAMparAyika-kaSAya saMbaMdhI karmakSaya e AcAra kriyAnuM phala hatuM, have bhapagrAhI karmakSaya e phala che. pUrve nithi muninI samasta pravRtti kaSAya saMbaMdhI karmakSaya karavA mATe hatI, jema bane tema sUphamamAM sUkSma philabheda kaSAyane paNa kSaya karavA arthe hatI, te saMyamIno deha paNa mAtra saMyamane mATe hato, ane te deha dvArA saMyamayAtrAnA nirvAha athe ja bhikSATanAdi kriyA Avazyaka hatI, tathA e badhuMya kaSAya-bhAva dUra karavA mATe ja-pUrNa vitarAgatA ANavA mATe ja hatuM. kAraNa ke sAcA "sAdhune kavacit hoya te ati ati sUkSama e saMjavalana kaSAya ja hoya, ethI adhika kaSAyajha hAya ja nahiM, chatAM * zrImAna haribhasUrijI zrI paMcAzaka sazAstramAM spaSTapaNe kahe che ke- sAdhu" ne kAladoSathI heya te kavacita saMjavalana kaSAyane udaya heya, bAkI te kapAya heya ja nahiM, ane je hoya to te sAdhu ja nathI, kAraNa ke sarveya aticAra saMjavalananA udayathI hoya che, paNa anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyanA udayathI to sacoDe vratabhaMga thato hovAthI mUlachedya prAyazcitta lAge che afmAja vi tada jevuM kaMDhaLa jaNAyA , mAiThANaM pAyaM asaI pi hu kAladoseNa // sanceviya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti / mU i vAra nAthari "--zrI paMcAzaka, Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 602 ) te mahAmuni AMkhanA kaNAnI jema te kaSAyakaNikAne paNa sAMkhI zakatA nathI, eTale sarva AtmapradezamAMthI paramANu mAtra kaSAyakaNane paNa kADhI nAMkhavA mATe te sarvAtmAthI pravarte che, ane niSkaSAyatArUpa vItarAga bhAvane sAdhe che. paNa have atre to te ati ati a85 kaSAyabhAva paNa sarvathA dUra thaI gayA che, vItarAgatA prApta thaI cUkI che, ghAtikane kSaya thaI cUkyo che, eTale aghAtI evA bhopagrAhI karmane kSaya eka ja atra hetu che. atre A parama bhegI je deha dhAraNa karI rahyA che, te nAma-zetra-khAyurvedanIya e cAra, A carama dehamAM bhegavavA gya prArabdha karmanA kSaya athe ja dhAraNa karI rahyA che. eTale te dehanA nirvAhAthe je bhikSATanAdi kriyA kare che, te paNa te bhapagrAhI kamanA kSaya athe ja kare che. Ama pUrve sAMparAyika karmakSaya e bhikSATanAdi kriyAnuM phala hatuM, ane atre bhopagrAhI karmakSaya e phala che. Ama kulabhedathI daSTibheda pragaTa che. A uparathI tAtparya e che ke-jene sarva kaSAyano kSaya thaye che evA vItarAga parama bhegI jyAM lagI A chellA dehanI Ayusthiti che tyAM lagI pUrva prArabdhodayathI vicare che, ane ema karIne potAnA ziSa karmane traNAnubaMdha cUkavI ApI 'deha chatAM jenI nirjarI nAMkhe che. Ama pUrva progathI vicaratA jJAnI puruSa, deha dazA, vatta chatAM dehAtIta evI parama addabhuta kotsarga dazA-jIvanmukta dehAtIta dazAno anubhava karatA satA, sadehe mukta varte che. AvA videhadazA saMpanna kevali bhagavAna paramArtha meghanI vRSTi karI bhavyajanene bodha karatA bhUtala para vicare che, ne parama janakalyANa-lokopakAra kare che ane AvA jaMgama kaHpavRkSa samA zuddha AtmasvarUpa jinarAjane dhanya AtmAo seve che. jemake - "ajitavIrya jina vicaratA re....mana puSkara ardha videha re...ni. jaMgama surataru sArikha re.....mana seve dhanya dhanya teha re.bhavi. "zrI devacaMdrajI. deha chatAM jenI dazA, va dehAtIta, te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita " -zrI Atmasiddhi tanniyogAnmahAtmeha kRtakRtyo yathA bhavet / tathAyaM dharmasaMnyAsaviniyogAnmahAmuniH // 181 / / kRtti-votta-tenA niyamathI, rananA niyamathI, mA-mahAtmA ahIM lekamAM, to thA ma-jema kRtakRtya hoya che, koI ratvavaNik kRtakRtya hoya che; tathAthaM-tema A, adhikRta yogI, dharmasaMvAniyoja-dharma sanyAsanA viniyogathakI, mahAmuni mahAmuni, kRtakRtya hoya che. Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi ! dharmasaMnyAviniyogathI muni-ratnavaNiku kRtakRtya (603) tasa viniyoge te ahIM, kRtakRtya jyama thAya; dharma saMnyAsa nigathI, tema mahAmunirAya. 181. artha -te rananA viniyogathI ahIM jema te mahAtmA kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyogathI kRtakRtya thAya che. vivecana "tAsa nige karaNa apUrva, lahe muni kevala gehe che."--. sajhA. 8, 2. te ratnanA viniyogathI jema ahIM lekamAM koI mahAtmA-ratnAvaNika kRtakRtya thAya che, tema A daSTivALo ega mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyogathakI kRtakRtya thAya che. ratnaparIkSA karI jANanAro ratnAvaNika cokasI, jhaverI zuddha daSTithI jyAre ratnane yatheccha vyApAra kare, tyAre ja te kRtakRtya thayo kahevAya che kAraNa ke ratnaparIkSA saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, paNa jyAM sudhI vyavahAramAM-vyApAravinimayamAM ratnAvaNikanuM tene prayoga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI tenuM sArthakapaNuM- daSTAMta kRtArthapaNuM thayuM kema kahevAya? paNa ratnanA krayavikrayamAM, levaDadevaDamAM upayogI thAya tenI khAtara ja je ratnaparIkSAnuM jJAna anivAryapaNe Avazyaka hatuM, te jJAnane vyApAramAM jyAre viniyoga (Practical application) karavAmAM Ave, ne tene yatheccha lAbha UThAvavAmAM Ave, tyAre ja tenuM kRtakRtyapaNuM gaNAya, tyAre ja tenuM kAma thayuM kahevAya. te ja prakAre A daSTivALe yogI mahAmuni ahIM dharmasaMnyAsanA viniMgathI, arthAta zuddha daSTithI tAtvika AcaraNarUpa viziSTa prayogathI-dharmavyApArarUpa projanathI kRtakRtya thAya che, kAraNa ke dharmasaMnyAsa saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, dharmasaMnyAsa game teTalI tAlIma lIdhI hoya, paNa jyAM sudhI haju teno nizcayazuddha viniga vyavahAramAM tAvikapaNe upayoga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI paramArthathI tenuM sArthakapaNuM thayuM kema kahevAya? paNa prastuta dharmasaMnyAsanI gyatA prApta thAya te khAtara ja je atyArasudhInI jJAna-darzana-cAritranI akhaMDa ArAdhanArUpa tAlIma atyaMta Avazyaka hatI, tene have ahIM tAvika dharmasaMnyAsapaNe vyavahArU prayoga karavAmAM Ave che, ane tanya parama AtmalAbha UThAvavAmAM Ave che. eTale ahIM A daSTimAM ja dharmasaMnyAsanA viniyogathI ( Practice ) kRtakRtya paNuM hoya che. arthAta atre ja zuddha ratnatrayIne vyApAra karanAro mahAmunirUpa ratnAvaNipha, dharmasaMnyAsa garUpa ratnavANijya vaDe, yatheccha AtmalAbharUpa napho meLavI kRtakRtya thaI jAya che, ahIM ja tene beDe pAra thaI jAya che, ahIM ja tenuM AtmasiddhinuM kAma thaI Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (604) gadarisacaya jAya che, ahIM ja te sAce "dharmasaMnyAsa" yogIsaMnyAsIbanI parama AtmakalyANane pAme che. kAraNa ke A daSTi pUrveno atyAra sudhI je dharmasaMnyAsaga hatA, te tAvika hete, atAvika hatuM. temAM pravRtti-lakSaNa dharmone saMnyAsa-tyAga jarUra hato, eTale ja te atAtvika chatAM "dharmasaMnyAsa" nAmane yogya hatA temaja te tAtvika dharma saMnyAsanI yogyatA pAmavA mATe paNa Avazyaka ne upakArI hato, eTale paNa tene upacaritapaNe te dharmasaMnyAsa nAma ghaTatuM hatuM. paNa ahIM to tAvika dharmasaMnyAsa yoga hoya che. dharma eTale kSApazamika bhAva, tene ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, mATe te dharmasaMnyAsAga ane yathArtha paNe paramArthathI hoya che. tathA-- dvitIyApUrvakaraNe mukhyo'ymupjaayte| kevalazrIstatazcAsya niHsapatnA sadodayA // 182 // bIjA karaNa apUrvamAM, mukhya eha upajata, (tethI tene) nirAvaraNa nityadayA, kevalalamI varaMta. 182 artha-bIjA apUrvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsa upaje che, ane tethI karIne A gIne nisapanA-nirAvaraNa evI sadadayA kevalalAmI hoya che. vivecana zreNavatta evA bIjA apUvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsayoga upaje che,-upacarita to pramatta saMyatathI AraMbhIne hoya che. ane te dharmasaMnyAsanA viniyoga thakI A gIne nirAvaraNa evI kevalazrI upaje che ke je pratipAtanA abhAve karIne saMdadayA hoya che. - A dharmasaMnyAsa yoga je kahyo, te mukhya arthAta tAtvika keTina dharma saMnyAsa kyAre hoya che? tenuM ahIM spaSTIkaraNa che. mukhya-tAtvika dharma saMnyAsa zreNImAM AvatA bIjA apUrvakaraNuM samaye prApta hoya che,-je ke upacaritatAvika atAtvika evo dharmasaMnyAsa pramattasaMvata guNasthAnathI mAMDIne hAya dharmasaMnyAsa che, ane te anukrame tAtvika dharmasaMnyAsa pAmavAnI yogyatA mATe adhikArI thavA mATe parama upakArI thAya che. A atAvika dharma. kRtti -kritIyApUrvakALe-dvitIya apurvakaraNamAM, eNavartI evA apUrvakaraNamAM, muthoDavana-mukhya evo A dharmasaMnyAsa; 3vSAya-upaje che, upayarita te pramatta saMvatathI upaje che. rakatata-ane kevalI tethI karIne-dharmasaMnyAsa viniyoga thakI, kahyuM-A pagIne, niraparanA-niHsapA, pati pakSa rahita (nirAvaraNa), sarovavA-sAdayA,-pratipAtanA abhAve karIne. Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA thrui : tAttvika dhasa'-kevalathI : zrImaddu' jina bhagavAn (605) sanyAsamAM pravRttilakSaNa dharmanA sanyAsa-tyAga hoya che, ane tAttvika dha sanyAsamAM kSayeApazamabhAvarUpa dharmanA sanyAsa-tyAga hoya che, eTale dha sanyAsa ' " saMjJA thAya che. 6 ahIM 'bIjA ' apUva karaNamAM A tAttvika dharmasaMnyAsa pragaTe che ema kahyuM te sahetuka che, kAraNa ke pahela' apUrvakaraNa je 'thilenu kAraNa che, temAM A prastuta dharmAMsanyAsa hAi zake nahiM. eTalA mATe 'jA 'mAM ema kahI tenA apavAda sUcayeA. Ama A apUrvakaraNa e che:-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa te paheluM; (ra) kSapakazreNI veLAnu` te khIjuM. A 'apUrvakaraNa' eTale zu? apUrva ' eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM je kadI paNa pUrva prApta thayA nathI, evA zubha-prazasta AtmapariNAma. temAM pahelA apUrvakaraNanu phaLa graMthibheda che ane te graMthibhedanu phaLa samyagdarzana che. ane pachI ka sthitimAMthI sakhyAta sAgarApama vyatIta thaye A bIjI apUrvakaraNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAttvika dha sanyAsa yeAga kSepaka zreNImAM caDhatA sAma yAgIne hAya che.(Ane 'apUrNAMkaraNa kahevAnA kAraNa mATe jue pR. 43-44 ). A apUrNAMkaraNurUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne, parama AtmavIlAsa sphurAvIne je yAgIpuruSa kSapakazreNI para ArUDha thAya che, tene A tAttvika dhasanyAsa nAmanA sAmarthya cAga hAya che, kAraNa ke te kSayApazamarUpa dharmonuM kSapaNu karatA karatA AgaLa vadhe che; krarma prakRtiene sarvathA khapAvatA khapAvata, khatama karatA karatA, uDAvatA uDAvata, guNu. sthAnakanI zreNI para vege caDhatA jAya che. ane Ama ka zatrune kSaya karatA karatA, kSAyeApazamika dhameniA sanyAsa karatA karatA, A parama sama vIra ' saMnyAsI ' 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jai, teramA saceAgI kevala guNasthAne paheAMcI 'nija kevalajJAna nidhAna ' pragaTAve che. (juo AkRti 3-pR. 50. ) kSapakezreNI kevalazrI ane Ama dharmasaMnyAsanA viniyeAgathI A sAmarthya ceAgIne kaivalalakSmInI-kaeNvalazrInI prApti hAya che, arthAt kevalajJAna-darzInanI utpatti hAya che, ke jemAM koipaNa pratiba MdhakavirAdhaka pratipakSarUpa AvaraNa hai|tuM nathI. AvI A nirAvaraNa kevalazrI sadAyA haiAya che, arthAt kAipaNa kALe tenA pratipAtanA abhAva hAvAthI sadA udayavatI ja hAya che. eTale AvI anupama kevalazrI saMpanna A ' zrImad ' bhagavAn jinarAja rAjezvara AtmasAmrAjya lakSmIthI sadA virAje che. tenuM apUrva varNana lAkSaNika zailImAM kavirAja devacaMdrajIe gAyuM cheH-- zrImad' bhagavAn Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) " mahAbhadra jinarAja ! rAjarAja virAje hai| Aja tumAraDAjI; kSAyika vIya anaMta, dharma abhage hA tuM sAhiba vaDAjI.... huM balihArI re zrI jinavara taNI re. yAganisamuOya kartA bhAktA bhAva, kAraka kAraNu hai| tuM svAmI chatAjI; jJAnAnaMda pradhAna, sa` vastunA hai dharma prakAzatAjI....huM balihArI samyagdarzana mitta, sthira nihore re avisa'vAdatAjI; avyAbAdha samAdhi, kAza anazvara re nija AnaMdatAjI, ''--zrI devaca'drajI, kAraNa ke A AtmasAmrAjyanA svAmI zrImad bhagavAnmAM rAjarAjezvaranA samrATna sapUrNa lakSaNa jovAmAM Ave che. jemake-temanAmAM anata evuM kSAyika vIrya pragaTayu che, ane tethI AtmatrabhAvarUpa dharmanA abhaMgANAe karIne zrI jinarAja e ' vaDA sAheba ' meATAmAM meATA sAheba thayA che. te AtmabhAvanA rAjarAjezvara ko-bhAktA, kAraka kAraNa che, eTale te chatA-pragaTa evA svasvarUpanA svAmI thayA che. temane jJAnAnaMda nAmanA pradhAna che ke je sarva vastunA dharma prakAze che; ane samyagdarzana nAmanA mitra che ke je sthira evI avisaMvAditAnA nirdhAra kare che, badhuya barAbara che enI takedArI rAkhe che. temane abhyAbAdha samAdhirUpa nijAna Mdamaya anizvara kAza che, akhUTa khajAnA che. asaMkhya AtmapradezarUpa tenA deza che ke je pAtapeAtAnI rIte guNasaMpattithI bharyA che. emane cAritrarUpa abhaMga durgA che, ajeya killA che, ke je AtmazaktithI parane-parabhAvarUpa zatruneA jaya karavA saMcaryA che. kSamAdi dharmarUpa temanuM sainya che. pariNati prabhutvarUpa-AtmapariNatinA svAmitvarUpa temanuM AkaruM bala che. AvA A prabhue sakala tattvanA pragaTabhAva sAdi anatI rIte dhAraNa karyo che. dravya-bhAva sarva zatrunA nAza karIne AvA A 'sAhiba ' avataryA che; ane te sahaja svabhAva vilAsanA bhegI, upayegI evA jJAnaguNe bharyA che. " deza asaMkhya pradeza, nija nija rIte 2 guNusa'patti bharyAjI; cAritra 6 abhaMga, Atamazakate haiA para jaya saMco.....huM balihArI0 dharma kSamAdika sainya, pariNati prabhutA hai| tuja khala ka2AjI; tattva sakala prAgbhAva, sAdi anatI raeN rIte prabhu dhAjI....huM balihArI dravyabhAva ari leza, sakala nivArI re sAhima avata jI; sahaja svabhAva vilAsa, bhogI upayAgI re jJAnaguNe bharyAjI. ''--zrI devaca`drajI, siMhAvaleAkana nItithI adhikRta vastunA nirdhAraNArthe kahe che; Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA STi : zrI jinarAjarAjezvara : Atma-ca, jJAna-cadrikA sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA bhAvazuddhayA / caMdrikAvaca vijJAnaM tadAvaraNamabhravat 282 // bhAvazuddha prakRti thakI, sthita caMdra zuM chaeNva ehu; jJAna cadrikA sama ane, tadAvaraNa che meha. 183 a: jIva, caMdranI jema, bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che; ane vijJAna caMdrikA jevuM che, tenuM AvaraNa agna-vAdaLA jevu che. vivecana ( 607) che AtmA caMdranI peThe pAtAnI--AtmIya bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che, kAMi sthApita karavAnA nathI; ane je vijJAna che te jgyAnA jevuM-cAMdanI jevu che. A kevalAnui` upamAmAtra che. ane tadAvaraNu arthAt jJAnAvaraNa te abhra jevu'-vAdaLA jevu' che. pratyeka vastu bhAvazuddha prakRtithI-zuddha svabhAvathI nija nija svarUpamAM sthita ja, kAMi navI sthApavAnI nathI. tema Atma-vastu paNa bhAvazuddha evI prakRtithI-svabhAvathI sthita ja che, kAMi navI sthApita karavAnI nathI. atre caMdranI Atma-caMdra upamA sAMgApAMga sughaTapaNe ghaTe che:-caMdra jema AkAzamAM prakRtithI jJAna-cadrikA kudaratathI-svabhAvathI sthita che, tema AtmA paNa nija prakRtithI-kudaratI sahaja svabhAvathI cidAkAzamAM sthiti karI rahyo che. AkAzamAM svasthAne sthita rahyo chatA caMdra jema caMdrikA prasAre che, tema sthira evA svatraMrUpa padamAM sthita AtmA jJAnarUpa jyenA-caMdrikA vistAre che. paNa cAMdanIthI bhUmiAdine prakAzita karatAM chatAM caMdra kAMi bhUmirUpa anI jatA nathI; tema AtmA paNu jJAnajyAnAthI vizvane prakAzatAM chatAM, kAMi vizvarUpa banI jatA nathI. Ama sva-para prakAzaka cadrikA relAvatA caMdva svasthAne sthita rahyo che, tema stra-pa2 avabhAsaka jJAna-caMdrikA vistAratA AmA paNa nija svabhAvapadamAM samavasthita ja rahyo che. A pramANe nizcayavArtA che, tavazuddha prakRtithI-svabhAvathI sthiti che. ane je svabhAva che te kadI anyathA thatA nathI, kAraNa ke anya dravyarUpa thavu te tA svabhAva nahiM, paNa parabhAva ja che. ( jue pR. 483, tathA aaa. pR. 75 ) AtmAnA sva-paraprakAzaka evA jJAyaka svabhAva che, eTale te vizvane vRtti--sthita:-sthita che, nahi ke sthApIya, sthApavAne! nathI, zItAMzuvad-zItAMzu-caMdranI jema, jhIva:-jIva, AtmA, pratyA-AtmIya,-petAnI prakRtithI mavacA-bhAvazuddha evI, tattvazuddha evI ema a che. temaja-caMdriAyaca-ane cAMdrikA jevu, jyAstA-cAMdanI jevu, vijJAnamvijJAna. kaivala dinu A upamAmAtra che. sattAvArtA, datAvaraNa, stravat abhra jevu, medhapaTala jevu che, ema aa che. Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gasisa ya (608 ) jANe che, paNa tethI te kAMi vizvarUpa banI jatA nathI. A aMge parama tattvadrA zrImad rAjacaMdrajInuM A parama rahasyamaya vacanAmRta puna: puna: manana karavA ceAgya che;~~~ " caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa caMdra kaMI bhUmirUpa kAi kALe tema thatA nathI. ema samasta vizvane prakAzaka evA A AtmA te kayAre paNa vizvarUpa thate nathI, sadA sarvAMdA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedyatA mAne che e ja bhrAMti che. ''----zrImad rAjacaMdra " jJeya jJAna zuM navi mile re lAla, jJAna na jAye tathya re; prApta aprApta prameyane rai lAla, jANe je jima jaththa re.--zrI devaca`drajI " ane Ama zuddha svabhAvathI svasthAne sthita chatAM caMdrane jema meghapaTala-vAdaLAM Avare che, DhAMkI ghe che, te tethI tenuM yathArtha dana nathI thatuM; tema zuddha svabhAvasthita AtmAne jJAnAvaraNAdi karmarUpa meghapaTala AvRta kare che-DhAMkI dye che, ane tethI tenuM yathAsthita darzana thatuM nathI. tathApi meghapaTala game teTalu gADha hAya chatAM, jema caMdranI kaMi ne kaMi chAMyA dekhAyA vinA rahetI nathI, tenI kaMi ne kaMi caMdrikA vAdaLane vIMdhIne hAra nikaLyA vinA rahetI nathI, cadra chupe nahi bAdala chAyA '; tema kevalajJAnasvarUpa Atma-ca game teTalA gADha karma paTalanA AvaraNathI AvRta hAya, tApaNuM tenI kAMI ne kAMI AMkhI thayA vinA rahetI nathI, tenI kaMi ne kaMi jJAna-yaiAnA DAkIuM karI caitanya svarUpanA khyAla ApyA vinA rahetI nathI. eTalA mATe ja akSaranA anatamA bhAga jeTale kevalajJAnane! bhAga nitya ughADA ja rahe che ema zAstramAMx kahyuM che. naDhuiM' tA te paNa jo avarAi jAya te jIva ajIvapaNAne pAmI jAya. eTale kevalajJAnAvaraNane lIdhe jo ke jJAnanA pUNa prakAza prApta thatA nathI, tApaNu azaprakAzarUpa mada prakAza tA sadAya avazya dRzyamAna hAya ja che. ane te ma prakAzanuM kAraNa paNa prastuta kevalajJAnAvaraNu ja che. Ama kevalajJAnAvaraNurUpa eka ja kAraNane lIdhe pUrNa prakAzarUpa kevalajJAna upajatu nathI; ane ma'da prakAzarUpa chAdyasthika jJAna upaje che. dhanundriya vaidhalamuC iti pamA caMdUrALAM ''..zrI naMdIsUtra, 42 A ma`da prakAzamAM paNa je taratamatA dekhAya che, nyUnAdhikatA dekhAya che, citra jJAnAvaraNamegha x sajIvApi ya NaM akkharassa anantatamo bhAgo NiccugghADio ciTura, "" No vijra srar AjJA teLa navo ajJIvattaLa vijJA| ''-zrI naMdIsUtra, 42 * " ayaM ca svabhAvaH kevalajJAnAvaraNAvRtasya jIvasya ghanapaTalacchannasya, rafta maMdaprakAza ityucyate / tatra hetuH kevalajJAnAvaraNameva / zrI jJAnabhinda 97 Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi 1 kevalajJAnAvaraNa megha, maMda prakAza-kSapazama ( 609) vicitra bheda dekhAya che, tenuM kAraNa matijJAnAvaraNAdi Itara karma che. vizvanA vivaramAMthI ke bhIMtanA vivaramAMthI (chidramAMthI ) dekhAtA abrAchAdita sUryanA kSapazAmaka maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che, tema aMtarAlamAM rahelA mati anaMta bheda Adi Itara jJAnAvaraNa karmane lIdhe kevalajJAnAvaraNachAdita AtmAnA jJAnarUpa maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che-nyUnAdhikatA, ochAvattApaNuM hoya che. ane tethI karIne mati Adi te te jJAnAvaraNa karmonA pazamanA anaMta bhedathI mati Adi jJAnanA anaMta bheda janme che.+ game tema ho, paNa AtmacaMdranI caMdrikAne kaMI ne kaMI prakAza avazya anAvRta hoya che-aNuDhAMkyo ja rahe che. eTalA mATe ja kahyuM che ke-jJAna e AtmAne svaparAdhabhAsaka asAdhAraNa guNa che. "tatra jJAnaM tAvadAtmanaH svaparAvabhAsakaH asAdhAraNo guNaH / " -zrI yazovijayajIta jJAnabindu prakRtinuM jana kahe che- ghAtikarmAbhrakalpaM tduktyogaanilaahteH| yadApaiti tadA zrImAn jAyate jJAnakevalI // 184 // ghAtikarma vAdaLa samuM, vAtAM yoga suvAya; dUra thAya tyAre zrImAna, jJAnakevalI thAya, 184 artha-ghAsikama vAdaLA jevuM che, te ukta yogarUpa vAyunA AghAtathI ( sapATAthI) jyAre dUra thAya che, tyAre te zrImAnuM jJAnakevalI arthAt sarvajJa thAya che. vivecana jJAnAvaraNIyAdi je ghAnikame te anna jevuM-vALA jevuM varte che. te ghAtikarmauparamAM hamaNAM ja kahevAmAM AvelA dharmasaMnyAsa yogarUpa pavananA sapATAthI,jyAre vRtti - vAtArma-dhAtikarma, jJAnAvaraNIya Adi, tathA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya. a-iabrAhamU-abhra, vAdaLA jevuM varte che. tatte ghAtikarma, copAnistrAhata ukta-hamaNAM ja kahyA te ga-vAyunA AghAtathI-sapATAthI (ema artha che ) jAti-jayAre dUra thAya che-zreNInI parisamApti veLAye, tavA-tyAre, thAkA-zrImAna, zrImadda te,-mukhya evA vikramagathI, parAkramathI , gAyate phAvaDhI-jJAnakevalI thAya che, sarvajJa thAya che, ema artha che, + "sa apAtarADhAgharathAmati jJAnAyAvarophAma merayaMtiM nAnAvuM mAre ghanapaTalAcchannaraveH maMdaprakAza iva antarAlasthakuTakuTyAdyAvaraNavivarapravezAt / " ItyAdi ( juo)--zrI jJAnaba6 Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) yoga usamaya zreNInI parisamApti veLAye vIkherAi jAya che, tyAre mukhya evA parAkramayeAge karIne te zrImAn jJAnakaivalI-sarvajJa thAya che. " jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, meAhanIya ane a MtarAya e cAra ghAtikama kahevAya che. te AtmAnA mULa svabhAvabhUta guNanI ghAta kare che, mATe ' ghAti '-ghAta karanArA che. jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnasvabhAvaguNune AvRta ghAtika -- -agna karI tenI ghAta kare che. danAvaraNIya karmI AtmAnA darzana guNune AvarI tenI ghAta kare che. mAhanIya krama AtmAnA parama nizcayasvarUpa samyaphala guNane tathA jJAnadarzana svabhAvamAM sthitirUpa cAritra guNune haNe che, ghAta kare che. aMtarAya karma AtmAnA anaMta vIrya zune haNe che, dhAta kare che. Ama AtmAnA svabhAvabhUta mULa guNunI ghAta karatA heAvAthI A cAreya karmIne ghAtika ' evI yathArtha sattA ApavAmAM AvI che. * AkRti 14H-- mAhanIya karmAMnA rAjA AtmA caMdra -jJAna-cadrikA ghAtikama -meghapaTala, " tatra ghAtIni catvAri karmANyanvarthasaMjJayA / vAtavAtu guLAnAM duinIyaivetti vAsmRtiH // "--zrI paMcAdhyAyI. A cAra ghAtika mAM paNa mAhanIya karma sarvathI vadhAre baLavAna che. te karmanA rAjA kahevAya che, kAraNa ke jJAnAvaraNIyAdi bIjAM karyuM jyAre AtmAnA te te guNene AvaraNa mAtra kare che, tyAre A mAhanIya karma te AtmAnA te te gujIne viparIta svAdavALA banAvI de che. dAnamAhanIya AtmAnA samyag nizcaya-zradAnarUpa samyaktva guNune viparIta-mithyA zraddhAnarUpa dha saMnyAsa yoga-vAyu Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 daHi mehanIya-kamene rAjA, ghAti-aghAti prakRti (611 ) mithyAtvamAM pheravI nAkhe che. ane cAritra mehanIya AtmAnA svabhAvasthitirUpa guNane vibhAva sthiti paNamAM palaTAvI nAMkhe che. Ama AtmAnA parama amRtamaya guNane viSamaya vikRta sthitimAM palaTAvI nAMkhavAnuM mahAduSTa adhama kRtya (Villain's action) mohanIya karma kare che. bIjAM karma to mAtra AvaraNa ke aMtarAya karIne aTake che, tyAre A mahAnubhAva (!) mohanIyakarma to potAnuM deDhaDahApaNa vAparI ulaTa bagADo karI mUke che! eTale ja e AtmAno bhayaMkaramAM bhayaMkara ne moTAmAM moTo duzamana (Ring-leader ) che. te nAyakanA jora para ja bIjAM karmonuM baLa nabhe che, tenuM jera kSINa thatAM anya karmonuM baLa paNa kSINa thAya che. Ama anya karmone AzrayadAtA- annadAtA" hovAthI nekanAmadAra mehanIyane karmone "rAjA" kahyo che te yathArtha che. karma anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. kama mahinIya bheda be, 1 darzana 2 cAritra nAma haNe 1 bodha 2 vItarAgatA, acUka upAya Ama, " zrI Atmasiddhi. karmanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra aghAtinI kahevAya che. cAra ghAtinIne dharma AtmAnA guNanI ghAta karavAne arthAta (1) te guNane AvaraNa karavAno, athavA (2) te guNanuM baLa-vIrya zodhavAno, athavA (3) tene vikaLa karavAne che. ane te mATe ghAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNa jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (2) darzanAvaraNIya evuM nAma ApyuM. aMtarAya prakRti e guNane AvaratI nathI, paNa tenA bhaMga upaga Adine, tenAM vIrya-baLane roke che. A ThekANe AtmA bhegAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNa nathI; paNa samajatAM chatAM bhegAdimAM vina-aMtarAya kare che, mATe tene AvaraNa nahiM paNa aMtarAya prakRti kahI. Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thaI. cothI ghAtinI prakRti mehanIya che. A prakRti AvaratI nathI, paNa AtmAne mUrzita karI, hita karI vikaLa kare che, jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahiM chatAM paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA baMdhAve che, muMjhave che, mATe ene mohanIya kahI. Ama A cAre sarvaghAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti je ke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyA kare che ane udaya anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNanI AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI mATe tene aghAtinI kahI che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 793, A cAra ghAti karma zivAyanA zeSa-bAkInA je cAra karma che, te "aghAti' Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) yogadadisamuccaya karma kahevAya che. Ayu, nAma, getra ne vedanIya e "aghAti' karma che, kAraNa ke te AtmAnA mULa svabhAvabhUta jJAna-darzana guNanI ghAta karatA nathI. hA, aghAti karma te ghAti karmone sahAyaka avazya thAya che, paNa svayaM AtmAnA te mULa jJAna-darzane svabhAvaguNane haNatA nathI. tathApi te te karma potapitAnI viziSTa zakti jarUra dAkhave che. jemake-Ayu karmathI jIva amuka maryAdita samaya sudhI te te gatine viSe te te dehamAM sthiti kare che, athAt Ayukarma jIvane catu gatimaya saMsArarUpa baMdikhAnAmAM jakaDI rAkhe che, ane tethI AtmAnA avagAhana guNane hAni pahoMce che. nAmakarma AmAnA amUrtatva-sUkSmatva guNane dhakho pahoMcADe che, jethI karIne AtmAnA gati-jAti-zarIra Adi sthala-sUrta paryAya pragaTe che, eTale nAmakarma citArAe citrelA citrAmaNa jevA citravicitra nAma pAmI AtmA bahurUpIvizvarUpI bane che! gotrakama AtmAnA "agurulaghu" guNane hAni kare che, jethI karIne eka zuddha samasvarUpa AtmA ucca-nIca netrarUpa viSamatAne pAme che. vedanIya karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane haNe che. jethI karIne madhuthI kharaDAyela khaDyadhArA jevA zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI sukhaduHkha bhegavavA paDe che. Ama A cAra aghAti kama paNa mULa AtmaguNaghAtI nahiM chatAM potapotAnI viziSTa asara jarUra nIpajAve che, pitA potAne bhAva jarUra bhajave che. Ama A ATha prakAranA karmamAMthI je jJAnAvaraNIyAdi ghAtika che, te vAdaLA jevuM che. te jyAre dharmasaMnyAsa garUpa pavananA sapATAthI zIrNa vizIrNa thAya che, vikharAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkrama yege karIne te zrImAnuM dharmasaMnyAsa jJAnakevalI arthAta sarvajJa paramAtmA thAya che. vAdaLAM jema vAyunA vAyuH kSapakazreNa haleLAthI vikharAI jAya che, tema dharmasaMnyAsarUpa pavananA AghAtathI - sapATAthI ghAtikarUpa meghapaTala vikharAI jAya che. A hamaNuM ja kahyo te tAvika dharma saMnyAsa nAmane sAmarthya vega AThamA "apUrvakaraNa" guNasthAnathI zarU thAya che, ke jyAM kSapakazreNIno prAraMbha thAya che. atre A samartha yogI apUrva AtmaparAkrama-apUrva AtmavilAsa dAkhavate kSapakazraNa para ArUDha thAya che, ane karmone kSaya karato karato, khapAvate khapAva, khatama karato karate, "mahA vIranI peThe AtmasthAne vIrapaNuM prakaTa kareto sate, AgaLa vadhe che. samaye samaye AtmasthitimAM saMyamanarUpa anaMtA saMyama vardhamAna karato karato, ne karmadalane uDAvatA uDAvate, te mahAyogI uttarottara guNasthAna bhUmikAo kudAvate jAya che, ane kSAyika bhAvanI vRddhi karato jAya che. yAvat bAramAM guNasthAnanA aMte mohanIya karmane sarva saMkSaya karI, te parama bhegI parama amehasvarUpa evA parama vItarAgabhAvane pAme che. * "rAta: zeSatu rAta jAmaghAti virakSaNA rria pAtAmAvAtmAnita " -zrI paMcAdhyAcI Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 daSTiH dhama saMthI dhAti-aSTa vilaya ne Atma-caMdrano prakAza (613) vIrapaNuM te Atama ThANe, jANyuM tamacI vANe re dhyAne nANe zakti pramANe, dhuva nija pada pahicANe re. "zrI AnaMdaghanajI. ane jevuM mohanIya karma kSaya pAme che ke takSaNa ja tenA avarNabhe-ethe rahelA jJAnAvaraNAdi bAkInA traNa ghAti karma kSaya pAme che, arthAta kevalajJAnAvaraNa, kevala darzanAvaraNa, ne aMtarAya kamanI tripuTIne sarvanAza thAya che. Ama kevalajJAna haripu jaya thatAM AtmAne jayapaTala vAgI rahe che, jIta-nagArUM - vAge che, ane AtmA kamaripu jaya karanArA "jina" tarIke, arihaMta' tarIke, "vIra' tarIke jagatamAM prasiddha thAya che. "sahaja guNa Aga, svAmI sukha sAgara, jJAna vayarAgare prabhu savAyA; zuddhatA ekatA tIkSaNatA bhAvathI, meha ripu jItI jayapaDaha vAya."--zrI devacaMdrajI "varajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mANuM re; mithyA meha timira bhaya bhAguM, chata nagArUM vANuM re."-zrI AnaMdaghanajI. ane Ama Atma-caMdrane AvaraNa karI rahela vAdaLA jevA cAra ghAtikarma dUra thAya che, ke takSaNa zuddha prakRtisthita jhaLahaLa jyoti svarUpa AtmA vasvarUpe pragaTa thAya che. jema vAdaLAnuM AvaraNa dUra thatAM caMdra svayaM pUrNa svarUpe prakAze che, tema ghAtikarmarUpa meghapaTala TaLatAM paraMtisvarUpa Atma-caMdra, jinarAjacaMdra svayaM pUrNa kevalajJAna svarUpe prakAze che, zuddha sahajatmasvarUpe jhaLahaLe che. cAra karma ghanaghAti te vyavaheda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je, sarva bhAva jJAtA dazA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je. apUrva avasara."- zrImad rAjacaMdrajI. eTalA mATe ja kahe che- kSINadoSo'tha sarvajJaH sarvalabdhiphalAnvitaH / paraM parArthaM saMpAdya tato yogAntamaznute // 185 // tti-kSaNo:-kSINa doSa jenA thayA che te -sakala rAgAdinA parikSayathI. atyAre ja, sarvo-sarvajJa, nirAvaraNuM jJAnanA bhAve karIne, raSyiAnvita:-sarva labdhi phalathI yukta - sarva sukyanI nivRttithI, ghartha saMviA-parama parArthe saMpAdana karI,-yathAbhavya samyakatvAdi lakSaNavALe parArtha-paropakAra karI, to yojAtamaxz-pachI paganA aMtane pAme che, yoganA parvatane pAme che, Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (614) yogadaSTisamuccaya kSINa doSa sarvajJa taba, sarva labdhi phalavaMta; parama parAI karI pachI, lahe vegane aMta 185 artha-pachI kSINa deSavALA, sarvajJa, sarva labdhi phalathI yukta evA te parama parArthanuM saMpAdana karI bheganA aMtane pAme che. vivecana Ama je kSINadoSa thayA che evA te tyAre ja nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne sarvajJa hoya che, ane sarva suSyanI nivRtti thakI sarva labdhiphalathI yukta evA heya che. AvA sarvaladhisaMpanna sarvajJa, bhavyajanonI egyatA pramANe, temane samyaphavAdi paramArthalAbha ApI, parama paropakAra kare che ane pachI meMganA aMtane pAme che. jenA rAgAdi sarva doSa kSaNa thAya che te vItarAga-jina thAya che, ane je vItarAga thAya che te tatakSaNa ja sarvajJa hoya che. A niyama che. sarva de traNa mukhya doSamAM samAya che-rAga, dveSa ane moha. A "viSa" jenAmAMthI gayA che, 'trideza" te sarva deSathI mukta evA parama vItarAga hoya che, kAraNa ke A vijenA mahAdeva "tridoSa thI ja jIvane "sannipAta" lAgu paDe che, arthAt AtmAnA zuddha sat svarUpathI nipAta-adha:patana hoya che. paNa jyAre A doSa naSTa thAya che tyAre sat svarUpathI nipAtarUpa sannipAta hoto nathI, paNa AtmAnA sahaja sat svarUpamAM saMsthiti ja hoya che, AtmA sahajAmasvarUpe "susthita" thAya che. A ja parama vItarAga dazA che, ane A ja parama divya evuM kharekharUM "mahAdevapaNuM" che. eTalA ja mATe kahyuM che ke jene saMleza upajAvanAro rAga sadAyane mATe che ja nahiM, ane zamarUpI iMdhana pratye dAvAnala je prANa pratyeno dveSa paNa che ja nahiM, ane sadajJAnane AcchAdana karanAra tathA azuddha cAritra karanAra moha paNa che ja nahiM te trikaprasiddha mahimAvALo "mahAdeva" kahevAya che." " yasya saMklezajanano rAgo nAstyeva sarvadA / na ca dveSo'pi sattveSu zamAndhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // " -zrI haribhadrAcAryajIta aSTaka aSTAdaza doSa rahita zrImad vItarAga jinadeva athavA prakAratare, jenAmAMthI aDhAra doSa gayA che, te parama nirdoSamUrti vItarAga hoya che. bIjAo je deSane ati Adara Ape che, je rAgAdi doSathI yuktamAM paNa Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa harSi vizvavijetA "mahAdeva'-18 doSa zahita jinadeva ( 615) pUjyapaNuM Ape che, te doSone A bhagavAna jina-vItarAge to mUlathI nivAryA hoya che, jaDamULathI ukheDI nAMkhyA hoya che. jemake - "sevaka kima avagaNue ho mallijina! e aba zobhA sArI; avara jehane Adara ati dIe, teha te mUla nivArI. "-zrI AnaMdaghanajI. anAdi evuM AtmAnuM jJAnasvarUpa ke jenA para anaMta kALanA ajJAna AvaraNanA anaMta thara bAjhI gayA hatA, tene A bhagavAna vItarAge bahAra kheMcI kADhI prakaTa karyuM. anAdinI sAthe saMlagna thayelI ajJAnadazAne rIsAvI te juo te turIya avasthA kharA ! ane te rIsAIne cAlI jatAM tenI kANuM paNa na mAMDI ! tene AvI mATe aphasosa vIka paNa na karyo ! Ama A bhagavAne ajJAna doSane nivRtta karyo nidrA, svani, jAgrata ane ujajAgrata e cAra dazAmAMthI cothI ujAgara avasthA bhagavAne prApta karI. arthAta sahaja AtmasvarUpamAM akhaMDa jAgrata Amopayogamaya satata atyaMta jAgratine pAmyA; ane nidrA-svapna e be dazA rIsANI jANuM te cAlavA mAMDI, to paNa A svasvarUpanA svAmIe tene manAvI nahiM! te cirakAlanI priyAnuM manAmaNuM karyuM nahiM! Ama atyaMta jAgrata-ujAgara evI parama jJAnadazAne pAmelA bhagavAne nidrA doSanI AtyaMtika nivRtti karI. "jJAna svarUpa anAdi tamArUM, te lIdhuM tame tANI; juo ajJAna dazA rIsAvI, jAtAM kANa na ANu mallijina! nidrA supana jAgara ujAgaratA, turIya avasthA AvI, nidrA supana doya dazA rIsANI, jANIne nAtha manAvI...he malijina ! " miththAmati nAmanI je kulaTA strI A jIva sAthe anAdithI joDAyelI hatI, saMlagna hatI, tene aparAdha-duSTa deSavALI duzIla vyabhicAraNa jANune A mahAtmAe AbhagRhamAMthI bahAra kADhI mUkI, ane saparivAra samakita sAthe sagAI samakita sAthe kIdhI, gADha sagapaNa saMbaMdha bAMdhe. Ama samyagadarzanane pAmelA sagAI kIdhI" bhagavaMte mahAmithyAtva deSane-darzanamehane kSINa karyo. samakita sAthe sagAI kIdhI, saparivAra zuM gADhI; mithyAmati aparAdha jANI, gharathI bAhira kADhI maNijina !" hAsya, arati, rati, zoka, dagacchA, bhaya,-e tuccha kRSipaMkti jevA, DhIlA mATInA DhephAM jevA deSa to bicArA kayAMya kacarAI gayA ! e pAmara magatarAM jevA nokaSAya doSe te,-bhagavAna jyAre kSapakazreNIrUpa gajarAja para caDhyA Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaya pAmara tyAre zvAnanI gati dhAraNa karI! paNa "hAthInI pAchaLa kUtarAM bhase" karasAlI" tenI jema te bApaDA bhasatA ja rahyA ! ane bhagavAnanI svArI te tenI upekSA karI AgaLa cAlI ! arthAta A tuccha pAmara deze A parama samartha givara pAse akiMcikara thaI paDyA, temanA para pitAnI kAMI paNa asara nIpajAvavA sarvathA asamartha nIvaDyA ! hAsya arati rati zeka dugacchA, bhaya pAmara karasAlI nokaSAya gaja zreNI caDhatAM, vAna taNI gati jhAlI. mannijina !" rAga, dveSa ane avirati pariNAma ke je cAritramehanA jabarajasta ddhA hatA, te te jevI A bhagavAnanI vItarAga pariNati pariNamI ke takSaNa bAghA banI uThIne nAThA ! vaLI vedodayarUpa je kAmavikAra pariNAma-kAgya karma te sarvano caraNa mehanA paNa A bhagavAne tyAga karyo. Ama cAritramohane sarvanAza karI, hA" niSkAraNa karuNArasanA sAgara evA A parama kRpALu deve anaMta catuSka pada pragaTa karyuM, arthAta anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda ne anaMta vIryanI prApti karI. rAga dveSa aviratinI pariNati, caraNa mahinA ddhA vItarAga pariNati pariNamatAM, UThI nAThA badhA...he mallijina ! vedeAdaya kAmA pariNAma, kAmya karama sahu tyAgI; niSkAraNa karuNarasa sAgara, anaMta catuSka pada pAgI. mannijina !" AvA A parama vItarAga prabhu dAna saMbaMdhI vidhrane-aMtarAyane nivArI sarvajanane abhaya dAnapadanA dAtA thayA. lAbha saMbaMdhI vizvane nivArI parama lAjarasathI masta evA A prabhu jagane vigha karanArA lAbhavindranA nivAraka thayA. parama lAbha paMDita vIye karIne vIryavidatanevIyatarAyane haNIne A prabhu pUrNa rasa mAtA" padavInA pegI banyA ane bhega-upabhega e bane vidana nivArIne pUrNa bhoganA subhegI thayA. "dAna vighana vArI sahu janane, ayadAna pada dAtA, lAbha vighana jaga vighana nivArI, parama lAbha rasa mAtA che.mahilajina! vIrya vighana paMDita vaye haNI, pUraNa padavI yogI; bhege paga deya vighana nivArI, pUraNa bhega subhegI he....malijina !" Ama (1) ajJAna, (2) nidrA, (3) mithyAtva, (4) hAsya, (5) arati, (6) rati, (7) zeka, (8) duzacachA, (9) rAya, (10) rAga, (11) dveSa, (12) Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : aDhAra varNavajita jinadevasarva ( 617) avirati, (13) vedaya (kAma), (14) dAnAMtarAya, (15) munijana vaMde lAbhapaMtarAya, (16) vItarAya, (17) bhegAMtarAya, (18) upagAyA " bhegAMtarAya,-e aDhAra dUSaNathI rahita A jina-vItarAga paramAtmA hoya che, ke jenA ananya guNenuM saMkIrtana munijanavRMda gAya che, ane je nidraSaNa evA prabhu manane ruce evA-game evA che. ane A AvA parama niSa guNamUtti zrImad vItarAga devanI A prakAre svarUpaparIkSA karI, A manavizrAmI jinavaranA guNa je gAya che, te paNa A dInabaMdhunI mahera najarathI-kRpA draSTithI AnaMdaghanapadane pAme che, arthAt te paNa jinezvara tulya paramAnaMdamaya sahaja AtmasvarUpa padane pAme che. "eha aDhAra dUSaNa varajita tanu, munijana vaMde gAyA; aviratirUpaka doSa nirUpaNa, nirdUSaNa mana bhAyA he...mahilajina! Isuvidha pArakhI mana vizarAmI, jinavara guNa je gAve re, dinabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghanapada pAve re ho."--zrI AnaMdadhanajI. Ama A bhagavAnanA deSa-AvaraNanI niHzeSa hAni-AtyaMtika kSINatA hoya che,sava hetuothI jema bAhA-atyaMtara mala kSaya thAya che tema, dhAtupASANano bAhyAbhaMtara mala jema pitAnA hetue karIne kSaya pAme che, tema samyagadarzanAdi doSa-AvaraNa hetuo vaDe karIne bhagavAnanA bAhyAbhyatara malane kSaya thayA hoya che, kSayaH sarvajJa eTale mehanIya ne aMtarAyarUpa doSa, tathA jJAnAvaraNa-darzanAvaraNarUpa AvaraNano AtyaMtika kSaya hoya che. ane Ama pratibaMdhaka evA doSa-AvaraNane kSaya thatAM, kSINudeSa evA te avazya sarvajJa thAya che, arthAta nirAvaraNa evA kevalajJAnane pAme che, jethI kAlokanA sarva bhAvane te sAkSAt dekhe che, sarva dravyanA sarva payaya jANe che. ( juo pR. 356, tathA pR. 349 phuTanATa.). A sarvasiddhi viSayamAM A pramANa che-sUkSama, aMtarita ne dUra padArtho keIne pratyakSa hoya che,anumeyapaNuM che mATe, agni AdinI jema. arthAta sUkSama eTale svabhAvathI viprakRNa (vikhUTA paDelA), aMtarita eTale kALathI viprakRe ne dUra eTale dezathI viprakaNa evA padArtho koIne paNa pratyakSa hoya che, kAraNa ke te anumeya-anumAnagamya che, athavA prameya che. ane je prameya che te koI puruSavizeSane pratyakSa hoya che, athavA je anumAna gamya che te koIne pratyakSa hoya che. jemake-agni Adi, vaLI sarva * "sUphamAttatidUtA pratyakSada jillA anumeravatothAviti vaizavaMtiH "-zrI AmImAMsA 78 Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118 ) gaSTisAya siddhi bAbata trIjI pramANabhUta yukti A che ke-je vastu taratamabhAvayukta hAya che, tenA praka- chevaTanI hada hAya che. jemake-mahattva, e taratamabhAvavALA jINu che, tene prakaaMtima maryAdA AkAzamAM prApta thAya che, arthAt AkAza sauthI mahAn che, tema jJAna guN taratamabhAvathI yukta DAya che. eTale tenI cita-keAi puruSavizeSamAM praka prApti avazya sabhave che. ane jenAmAM te jJAnanA praka prApta hoya che, te ja sa`jJa che, Ityala prasa Mgena ! (juo--zrI haribhadrasUriSkRta saCjJasiddhi prakaraNa, jJAnabindu, AsamImAMsA Adi ). " AvA kSaNadeSa-parama nirdoSa, guNAvatAra zrImad satta bhagavAn sa labdhirUpa phUlathI saMyukta DAya che. kevalajJAna labdhi, kaivaladana labdhi, anaMta dAnalabdhi, ane ta lAbha labdhi, anaMta bhAga labdhi, anata upabhAga labdhi, anaMta vI sarva labdhilabdhi Adi sarva bdhi A kevalI bhagavatanA ghaTamAM vase che. aNuimA- phala bhAgIjI' mahimA Adi aSTa mahAsiddhi emanI ki karI thaIne phare che. pAta'jala Adi cegazAstromAM tathA jinAgameAmAM varNavela sa` vibhUtionu A bhagavAn eka dhAma heAya che. sarva padArthanA sarvAM paryAyamAM vyApaka evA sarvajJapaNAne lIdhe AjJAnavarDa karIne sarvavyApaka zrIpati 'viSNu ' bhagavAnane otsukayanI sarvathA nivRtti hAya che, kayAMya paNa kaMi paNa utsukapaNuM' hetu nathI, eTale te sarva labdhienA phUlanA bhegI hoya che. 9 "te AtmasvarUpathI mahat ennu` kai nathI. evA A sRSTine viSe kAI prabhAvajoga utpanna thayA nathI, che nahIM ane thavAnA nathI ke je prabhAvoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya. 'zrImad rAjacaMdra, aMka 337, kAraNa ke nija jJAne karI jJAyaka padmanA iza evA A vItarAga prabhu jJeyanA jJAtA haiAya che, nija svarUpanuM darzana karI A prabhu nija sAmAnya evu drazya dekhe che, AtmavabhAvarUpa cAritramAM ramatArAma evA A prabhu nija ramyamAM ramaNa kare che, bheAgya evA nija svarUpanA anata bhAgane A bhaktA svAmI bheLave che. mahAn dAtA evA A prabhu nitya dAna dIe che, ane nija zaktinA brAhraka-vyApakamaya evA A deva pAte ja te dAnanA pAtra che. 'anaMta catuSka pada yAgI' " nija jJAne karI jJeyane, jJAtA gAyaka pada praMza 2; dekhe nija dana karI, nija dRzya sAmAnyajagIza re. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : "save labdhi phala bhogIjI, dhruvapadarAmI nija ramya ramaNa kare, prabhu cAritre ramatA rAma re, gya anaMtane bhegA, bhege tiNe bhetA svAma re. deya dAna nita dIjate, ati dAtA prabhu svayameva re, pAtra tame nija zaktinA, grAhaka vyApakamaya deva re. zrI zreyAMsa, " zrI devacaMdrajI. dAnAMtarAyane kSaya thayo hovAthI A bhagavAna zuddha sahaja AtmasvarUpanuM dAna AtmAne kare che, lAbhAMtarAyane kSaya thaye hevAthI aNaciMtavya e sahaja AtmasavarUpa lAbha niraMtara pAme che, bhegAMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha AtmasvarUpa zuddha svaguNa saMpattine ayane bhegA kare che, uparAMta rAyanA kSayane lIdhe zuddha upalega" svaguNane niraMtara upaga le che, ane vItarAyanA kSayane lIdhe svarUperamaNane viSe aprayAsavaMta hoya che-prayAsa vinA sahajapaNe anaMta Atmazakti sakurAyamAna kare che. akSaya dAna aciMtana, lAbha ayane bhega-hi jinAjI! virya zakti aprayAsatA, zuddha svaguNa upabhegahe "zrI devacaMdrajI. ane Ama anaMta dAnAdi labdhithI svarUpane viSe paryApta hovAthI, A parama prabhu dhruva evA sahajAnmasvarUpa padamAM ja ramaNa karanArA hoya che. eTale ja A "dhruvapada rAmI" prabhune koI kAmanA nathI hotI, te ni:kAmI ja hoya che. jene dhruvapadarAmI ghera vipula paripUrNa saMpatti bharI hoya, te anya vastunI IcchA kema he svAmI kare? tema jenuM Atma-gRha vipula paripUrNa guNa saMpattithI saMbhUta che, mAharA" te dhavapadarAmI niSkAmI guNarAya bIjI kaMI kAmanA kema dhare? kevala eka dhruva" evA zuddha Atmapada zivAya anyatra A "kevalI" bhagavAna upaga kema dIe? "dhavapadarAmI he svAmI mAharA, ni:kAmI guNarAya sugyAnI ! nikAmI hA pAmI tuM dhaNa, dhruva ArAma thAya."-zrI AnaMdaghanajI. A labdhi viSaya aMge talasparzI mImAMsA karatAM parama tatvadraSTA zrImad rAjacaMdrajIe parama addabhuta paramArtha prakAze che ke - cAra ghanaghAtI karmano kSaya thatAM aMtarAya karmanI prakRtine paNa kSaya thAya che. ane tethI dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vAryatarAya, bhegAMtarAya ane upabhegAMtarAya e pAMca prakArane aMtarAya kSaya thaI anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbhalabdhi, Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) tharAdaSTisamuccaya dAnAdi anaMta vIrya labdhi, ane anaMta bhega upaga labdhi saMprApta thAya labdhine a6- che. jethI te aMtarAya kama kSayuM che evA parama puruSa anaMta dAnAdi bhuta paramArtha ApavAne saMpUrNa samartha che. tathApi pudagala dravyarUpe e dAnAdi labdhinI parama puruSa pravRtti karatA nathI. mukhyapaNe te te labdhinI saMprApti paNa AtmAnI svarUpabhUta che, kemake kSAyakabhAve te saMprApti che, udayikabhAve nathI, tethI AtmasvabhAva svarUpabhUta che; ane je anaMta sAmarthya AtmAmAM anAdithI zaktirUpe hatuM te vyakta thaI AtmA nija svarUpamAM te ApI zake che, tarUpa zuddha svaccha bhAve eka svabhAve pariNumAvI zake che, te anaMta dAnaladhi kahevA gya che. temaja anaMta AtmasAmarthanI saMprAptimAM kiMcita mAtra viyoganuM kAraNa rahyuM nathI tethI anaMta lAbha labdhi kahevA yogya che. vaLI anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe paramAnaMda svarUpe anubhavAya che, temAM paNa kiMcita mAtra paNa temAM viyoganuM kAraNa rahyuM nathI, tethI anaMta bhega upaga labdhi kahevA lAgyA che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNa paNe thayAM chatAM te sAmarthanA anubhavathI Atmazakti thAke ke tenuM sAmarthya jhIlI na zake, vahana na karI zake, athavA te sAmarthyane koIpaNa prakAranA dezakALanI asara thaI kiMcitmAtra paNa nyUnAdhikapaNe karAve evuM kazuM rahyuM ja nahIM, te svabhAvamAM rahevAnuM saMpUrNa sAma trikALa saMpUrNa baLa sahita rahevAnuM che te anaMta vIrya ladhi kahevA gya che. kSAyaka bhAvanI draSTithI jotAM upara kahyA pramANe te labdhino parama puruSane upayogI che. vaLI e pAMca labdhi hetuvizeSathI samajAvA arthe judI pADI che, nahIM te anaMtavarya labdhimAM paNa te pAcene samAveza thaI zake che. AtmA saMpUrNa vIryane saMprApta thavAthI e pAMca labdhino upayoga pugala dravyarUpe kare to tevuM sAmarthya temAM vate che, tathApi kRtakRtya evA parama puruSamAM saMpUrNa vItarAga svabhAva hovAthI te upagane tethI saMbhava nathI. ane upadezAdinA dAnarUpe je te kRtakRtya parama puruSanI pravRtti che te gAzrita pUrvabaMdhanA udayamAnapaNathI che, AtmAnA svabhAvanA kiMcita paNa vikRta bhAvathI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 840 (3). ane pachI AvA sarva ladhisaMpanna A sarvajJa vItarAga deva prArabdhadaya pramANe parama paropakAra karatA satA vicare che, pitAnA zeSa je cAra aghAti karma-bhapagrAhI karma che, tenAthI prApta udaya pramANe bhUtala para vihAra karatA A "niSkAraNuM karuNuM kRtakRtya prabhu, sadezanA dAnavaDe anya AtmAo pratye parama popakAra rasa sAgara" karI, teone kRtakRtya thavAno mahA mokSamArga bodhe che. "niSkAraNa karuNuM rasa sAgara' evA A paramakRpALu deva paramArtha meghanI vRSTi karI saMsAratApathI saMtapta jagajajaMtuone parama AtmazAMtirUpa zItalatA Ape che. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA daSTi : dAnAdi ladhine paramArtha parama paropakAra (621 ) je svarUpa samajyA vinA A jIva anaMta paribhramaNa duHkha pAme che, te "svarUpa pada" samajAvI, A parama jagadaguru parama lokakalyANa-lokasaMgraha-lakAnugraha kare che. "bhava duHkhavAraNa zikhasukha kAraNa" evo zuddha dharma prarUpI A bhagavAna vizvabaMdhu parama zAMti sanmArga pravAho kare che, ke jemAM nimajajana karI bhavya AtmAo parama AtmazAMtine anubhave che. Ama A dharmamUtti-dharmAvatAra vItarAga paramAtmA saddharmanI saMsthApanA karI, samuddhAra karI, bhavyajanonI yathAbhavyatA pramANe-pita pitAnI yogyatA anusAre temane samyaphavAdi guganI prApti karAvI, yathAyogyapaNe "dharmalAbha" Ape che. A kevalI bhAskara bhavyajana-kamalone prabodhI vikasita karatA satA jagatamAM vihare che. "kevala jJAna anaMta prakAzI, bhavijana kamala vikAsI re..prabhu aMtarajAmI. cidAnaMda ghana tatva vilAsI, zuddha svarUpa nivAsI re...prabhutva Atama dharma taNe ArAmI, papariNati niSkAmI re prabhu -zrI devacaMdrajI. ane Ama AyuSyasthiti paryata duSTa asAdhujanene duSTa mArga choDAvI, ane ziSTa sAdhujanone ISTa paramArtha mAge caDhAvI, sarva jagatajaMtunuM hita karavArUpa parama lakAnugraha AcarI, pachI A vizvavatsala paramAtmA yoganA aMtane pAme che, yoga parvatane arthAta zilezI avasthAne pAme che. "kSINadoSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI; para upakAra karIne ziva te, pAme yoga agIjI."--zrI . da. sajajhA, 8-3 tatra drAgeva bhagavAnayogAdyogasattamAt / bhavavyAdhikSayaM kRtvA nirvANaM labhate param // 186 // aga garama thakI, zIdha ja tyAM bhagavAna; kSaya karI bhavyAdhine, pAme para nirvANa. 186. artha -tyAM zIdhra ja te bhagavAna, gasattama evA ayogathI bhavyAdhine kSaya karIne, parama nirvANane pAme che. kRtti-tatra-tyAM, eTale ke yogAnamAM, zailezI avasthAmAM, TrAva-zIdhra ja, jhapATAbaMdha ja, hasva paMca akSara uccAraNamAtra kALamAM, mAvA-bhagavAna te, ayoga-ayoga thakI, avyApAra thakI, thottamArga ma thakI, gapradhAna thakI, zailezI yoga thakI ema artha che. zuM ? te ke-avarathAdikSAM vA-bhavavyAdhine kSaya karI,-sarva prakAre, nirdhA sTama parama nirvANane pAme che, bhAva nirvANane pAme che, ema artha che. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( darara ) dhagadaSTisamuccaya vivecana pachI tyAM-cogapatarUpa zelezI avasthAmAM zIdhra ja te bhagavAna sarva yugamAM pradhAna evA "ayoga" cagathI arthAta zizI vegathI, sarva prakAre bhavavyAdhine kSaya karI, parama evA bhAva nivANune pAme che. zelezI avasthAmAM A kevalI bhagavAn sarva yegamAM uttama evA "aga" nAmanA parama bhegane pAme che, arthAta sarva manAyega, sarva vacanaga, ne sarva kAya ganI kriyA virAma pAme che, evI samasta gavyApAra rahita parama "ayogI" dazAneguNasthAnane pAme che. mana vacana kAyA ne karmanI vargaNa, chUTe jahAM sakaLa muddagala saMbaMdha je evuM agI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha je. apUrva avasara."- zrImad rAjacaMdrajI atre utkRSTa evA kSAyika vIryane baLathI mana-vacana-kAyAnA caganI capaLatA rAdhIne, A gIzvara bhagavAna vetanane zuci-zuddha ane alezI-lezyA rahita kare che. ane zilezI arthAta meruparvata jevI niprakaMpa-nizcala AtmasthiratAzalezIkaraNa rUpa zailezI avasthAmAM sthiti karI, parama saMvarane pAmelA A aAga parama "zIleza" prabhu parama akriya thaI, sUkSama evA cAra zeSa karmone cagasattama kSaya kare che. Ama jyAre utkRSTa AtmavIryanI skuraNa hoya che, tyAre yega-kriyAne praveza hoto nathI, eTale A zailezIkaraNamAM ganI evI dhruvatA-nizcalatA hoya che ke te zaileza-meru jevI acala aDola Atmazaktine besavA zakatI nathI--calAyamAna karI zakatI nathI. (juo pR. 45-46). ane A ayogI dazAguNasthAnaka paMca havAkSara uccAraNamAtra kALa rahe che, arthAta a, I, u, , -e pAMca laghu akSara uccAratAM jeTalo samaya lAge teTale vakhata ja rahe che. eTale A aga' cagasarAmane pAmIne zIdhra ja-tarata ja A prabhu bhavyAdhine kSaya karI parama nirvANane pAme che. jene laIne bhavanI sthiti hatI-punaH punaH dehadhAraNurUpa sthiti hatI, te bhavanA mUla kAraNabhUta sarva karmane atra sarvathA saMkSaya thAya che. eTale kAraNunA abhAve kArya na heya e nyAye, bhava-saMsArane AtyaMtika uccheda thAya che. jema bhavanA bIja roganuM mULa kAraNa nirmULa thatAM roga nirmULa thAya che, tema bhavaroganuM taNe AtyaMtika karmarUpa kAraNa nirmULa thatAM bhavaroga nirmaLa thAya che. eTale pachI nAza ja" punaH janma dhAraNa karavApaNuM rahetuM nathI. jema bIja baLI gayA pachI Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paza . zazIkaraNa--ane gaNattamathI nirvANa ( 623) aMkura phUTatuM nathI, tema karUpa bhava-bIja baLI gayA pachI, bhavarUpa aMkuro phUTato nathI. " dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI tatvArthasAra ane rogane nAza thayA pachI jyAM roganuM rajakaNa paNa nathI, evI taMdurastIsaMpUrNa Arogya avasthA prApta thAya che, tema bhAvavyAdhine nAza thayA pachI jyAM kama reganuM eka paramANuM paNa nathI, evI AtmAnI saMpUrNa bhAva Arogya sarva vyAdhi laya avasthA pragaTe che. jema rogano nAza thayA pachI manuSya potAnI asala mULa sahaja svasthatAne pAme che, tema bhavarUpa bhAvagano nAza thatAM AmA pitAnI asala mULa sahaja "svasthatAne-sahajAnmasvarUpa sthitine bhaje che, athota sahaja-yathAjAta AtmasvarUpamAM sthita" e bhagavAna zuddha AtmA pragaTe che. ane jema rogane nAza thayA pachI nIrogI manuSya Aregyano sahaja tAtvika AnaMda anubhave che, tema bhavaragano kSaya thayA pachI bhAva ArogyasaMpanna AtmA bhAva-Aregyano sahaja zuddha tAtvika paramAnaMda anubhave che. paramAnada vilAsI anubhave re, devacaMdrapada vyakti.... pUjana te kIje re bAramA jinataNa re." --zrI devacaMdrajI. ane Ama bhavavyAdhine kSaya thAya che, eTale bhagavAna parama evA bhAva nirvANune pAme che. dIpakanuM tela khUTI jatAM jema dIpaka nirvANa pAme che-bajhAI jAya che, tema karmarUpa tela khUTI jatAM bhagavAna paNa nirvANane pAme che. kAraNa ke bhAva nirvANuM karma-telanA abhAve temane saMsAra-dI nirvANa pAmyuM hovAthI holavAI gayA hovAthI, bhagavAn paNa "nirvANa" pAmyA kahevAya che. athavA jenuM iMdhana-baLataNa baLIne khAkha thaI gayuM che, e upAdAnasaMtati vinAno agni jema nirvANane pAme che-bajhAI jAya che, tema sarva karma IMdhana baLIne khAkha thaI jatAM upAdAna-saMtati vinAne saMsAra agni nivaNane pAme che, holavAI jAya che. eTale bhagavAna "nirvANa" pAmyA ema yathArtha kahevAya che. " kRtsnakarmakSayAdUrdhva nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahninirupAdAnasaMtatiH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI tatvArthasAra , hotA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha."- zrImad rAjacaMdrajI. sarva zatru kSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samI hAjI; sarva arathe ge sukha tethI, anaMta guNa nirIhAjI, "--zrI , . sajhA. 8-3 Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) thALaphisamukhalaya parA daSTino sAra. parASTi samAdhiniSTa che. te samAdhinA AsaMga doSathI rahita evI hoya che, ane caMdanagaMdha nyAye te sAtmIbhUta pravRttivALI hoya che, arthAta AtmasvabhAve pUrNa pravRttivALI hoya che. AmAM yogI sarva AcArathI para evA nirAcAra padavALo hoya che ane kAraNa abhAve tene aticAra hote nathI; arthAta tene koI AcAra pALavApaNuM rahyuM nathI ane tethI tene kaI aticAra doSanI saMbhAvanA paNa nathI. ArUDhane ArohaNane jema abhAva hoya che, caDhelAne jema caDhavAnuM hotuM nathI, tema A bhegArUDha puruSane AcAravaDe jItavA gya karmanA abhAve nirAcAra pada hoya che. te pachI tene bhikSATana Adi AcAra kema hoya che ? te zaMkAnuM nivAraNa e che ke-ratna AdinI zikSAdaSTi karatAM jema tenA niyaMjana viSayamAM zikSitanI daSTi judI hoya che, tema A gInI te ja AcArakriyA paNa phalade karIne jUdI hoya che; kAraNa ke pUrve tenuM sAMparAyika (kaSAya saMbaMdhI) karmakSaya phala hatuM, ne have to bha5grAhI karmakSaya phala che. te rananA niyAgathI-vyApArathI ahIM lekamAM te mahAtmA ratnAvaNika jema kRtakRtya thAya che, tema dharmasaMnyAsa viniyogathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. A mukhya dharma saMnyAsa bIjA apUrvakaraNamAM upaje che, ane tenA thakI nirAvaraNa evI kevalathI hoya che, ke jeno kadI pratipAta na thato hovAthI sadayAsadA udayavaMta hoya che. caMdranI jema jIva pitAnI bhAvazuddha prakRtithI-svabhAvathI "sthita ja' che, kAMI sthApavAnuM nathI. ane je vijJAna che te caMdrikA jevuM che. te jJAnanuM AvaraNa te meghapaTala jevuM-vAdaLA jevuM che. A vAdaLA jevuM ghAtikarma che, te A dharma saMnyAsa garUpa vAyunA sapATAthI jyAre kSapakazreNInI parisamApti veLAye dUra thAya che, tyAre te zrImAna mukhya evA parAkramagathI jJAnakevalI thAya che. eTale ke sakala rAgAdi deSanA parikSaya thakI kSINadoSa evA te takSaNa ja nirAvaraNa jJAna karIne sarvajJa hoya che, ane sarva laphilanA bhegI hoya che. AvA te zrImad sarvajJa bhagavAna mahAmuni parArtha-paropakAra karIne pachI yeganA aMtane pAme che. tyAM gAnamAM-zelezI avasthAmAM zIghra ja pAMca hrasva akSara uccAraNa mAtra kALamAM te bhagavAna gattama evA aga thakI bhavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. kSINa doSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme yoga agIjI, sarva zatru kSaya sarva vyAdhi laya, pUraNa sarva samItAjI, sarva aratha vege sukha tehathI, anaMta guNa nirIhA."--zrI . sajhAya. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazu vizva ! sAraH aSTAMga yoganI pUrNAhuti, rUpakaghaTanA darzana caMdraprabhAsama saMpUNaeN kevala darzana jJAna yagaMga ceAga-puruSa aSTAMga yAga samAdhi parA daSTi koSTaka 14 doSatyAga Asa gatyAga guNuprApti pravRtti ' Apa svabhAve pravRtti pUraNa aSTAMga yoganI pUrNAhutiH rUpakaTanA Ama aSTa cittadeoSanI nivRtti thatAM, tathA Apa svabhAve pUrNa pravRttirUpa AThamA pravRttiguNanI pravRtti thatAM, tathA AThamA samAdhi ceAgAMganI siddhi sAMpaDatAM, atre AThamI ceAgaSTi pUrNa kaLAe khIlI nIkaLe che, ane tethI karIne yeAgacakranI pUrNatA thatAM bhavacakranI paNa pUrNatA thAya che, arthAt bhavacakranA aMta Ave che. A ceALacakra kharekhara! bhavacakrane uccheda karanArU amegha zastra che. tenA vaDe karIne A parama caiAginAtha bhavaarine haNI ' arihaMta ? evA yathArtha nAmane pAme che, ane svarUpanI siddhi karI * siddhi' nAmane sArthaka kare che. aSTa yegAMga e A yeAgacakranA Aza che, te AtmasvabhAvayuM janarUpa cAganI dharI sAthe gADha sabaddha hAi tenI AsapAsa phare che. " ( 125 ) athavA yAgarUpa puruSa che. tenA aSTa cegagarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNu che, Asana-prANAyAma e hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthala (chAtI) che, dhyAna zrIvA-DAka che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM sapUrNa paNuM-vikalapaNuM thAya tA ja ceAga puruSanI avikala saMpUrNatA che, jema avikala saMpUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hAya tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI cAga puruSanI vikalatA-apUrNatA che, jema hIna aMgavALA khADakhAMpaNavALA puruSanI hAya che tema. jema puruSa zarIranA pratyeka aMganu yathAyeAgya samucita sthAna ne upayAgIpaNuM hAya che, tema A cegazarIramAM paNa pratyeka yeAgAMgatu. yathAyeAgya samucita sthAna ne upayAgIpaNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayogathI ekapaNe vattI ( Co-ordination ) eka zarIra saMbadhI sarva kriyA sAthe che, tema ceAga puruSanA A sarva aMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahuyeAgathI ekapaNe vattI ( organic unit ) eka Ge guNasthAna 8-9-10-12-13-14 dharma sanyAsayAga V kSapakazreNI W kevalajJAna--nirvANu Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegapuruSanI sAdhaka evI sarva prakriyA kare che. ItyAdi aneka prakAre A upamAnuM ghaTamAnapaNuM atra yathAmati meM vivecyuM che. te vizeSa svamatithI ciMtavavuM. athavA garUpa aNa kamaladalavALuM kamala che. ATha gaNirUpa tenI ATha pAMkhaDIkamaladala che. ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvathuM janarUpa ga-karNikA che. te AtmasvabhAvarUpa kaNikAmAM bhagavAna AtmA-parabrahma birAje che. garUpa aSTadala gaNirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema ga-kamala kamala vikAsane pAmatuM jAya che. ekeka gaNirUpa pAMkhaDI khulatAM anukrame ekaka cinadeSa nivRtta thato jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmate jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatuM jAya che. Ama saMpUrNa yogadaSTi vikasatAM garUpa aSTadala kamala saMpUrNa vikAsane pAme che. A sarvano saMpUrNa khyAla saMkSepamAM A graMthanA prAraMbhamAM mUkela sarvagrAhI mukhya AkRti parathI Avaze. kaLaza kAvya vasaMtatilakA. heye samAdhimahiM niSTha para sudaSTi, sadabodha caMdrataNI zAMti sudhA suvRSTi, soLe kaLAthI ahiM Atama caMdra khIle, snA sujJAnamayamAM vaya leka jhIle. 143 save vibhAva parabhAva samAI jAya, AtmA svabhAvamahiM zuddha sadA samAya; thAye vilIna mana AtmamahiM sadAya, evI samAdhi pragaTe para saukhyadAya. 144 sat saMyama ja samaye samaye anaMtA, vRddhi lahe amala Atama bhAvavaMtA; evuM apUrva ahiM zuSa sadA sudhAna, AsaMga varjita akhaMDa praviddhamAna. 145 jyAM vAsanAmaya mana: varate vilIna, AtmA thaye nija svarUpa viSe ja lIna sarva pradezamahiM caMdana gaMdha nyAye, AtmapravRtti sahajAnmasvarUpa thAye. 146 AvI asitrata samI caraNekadhArA, vatte sadA sahaja niraticAracArA; AcArathI para suduSkarakAra te che, AhavAnuM zuM ja ArUDhane rahe che? 147 je veganA parama zRMga pare caDhyA che, ne je apUrva guNazreNuM pare vadhyA che te sarva ka5thI atIta ja nirvikalpa, sAmaga jinakapa tuve ana5. 148 nAdi zikSaNanI draSTi zikhAu jevI, tethI jUdI tasa niyojana daSTi evI AcAranI tyama kriyA paNa te ja AMhi, yegInI anya phalabhedathI lekamAMhi, 149 rano niyache jyama ratnAvaNika kRtArtha, nirjI ratnatrayI tema muni yathArtha, saMnyAsa dharma viniyegathI atra yegI, thAye kRtArtha paramArtha sutatva bhegI. 150 saMnyAsa dharma saghaLAya taNe karIne, kSAyika bhAva sahu aMtaramAM bharIne, saMnyAsa dharma para paga muni lahe che, zreNI apUrvakaraNe guNanI vahe che. 151 Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA daSTi : parA daSTinA kaLaza kAvya ( 6ra7 ) sAkSAta mokSapada nIsaraNI samANa, evI apUrva guNa zreNI caDhata nANuM, yogIzvara parama kevalathI vare che, je nitya udaya nirAvaraNa kare che. 15ra AkAzamAM prakRtithI sthita jema caMdra, zuddha svabhAva sthita che tyama AtmacaMdra sacaMdrikA sama ja kevala jJAna levuM, te jJAna AvaraNa meghasamUha jevuM. 153 te ghAti karma ghana zuM vikhare jhapATe, saMnyAsa dharmarUpa vAyu taNuM sapATe tyAre zrImAna parama kevalajJAna pAme, ne jJAnakevalI kahAya yathArtha nAme. 154 sarveya doSa kSINa sAva ja vartanArA, sarvajJa lakviphala sarva ja bheganArA, sAdhI parArtha para teha para kRpALu, gAMta zrImada munIMdra lahe dayALu. 155 zelezImAMhi sahAtmasvarUpa svAmI, pAmI ja zIgha para yoga ayoga nAmI, vyAdhi bhava kSaya karI niravANa pAme, susthita teha bhagavAna nita saukhya dhAme. 156 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasU numanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTamI vi g: + Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukata tatva mImAMsA tyAM (nirvANamAM) A kevo hoya che? te kahe che - vyAdhimuktaH pumAn loke yAdRzastAdRzo hyayam / nAbhAvo na ca no mukto vyAdhinA vyAdhito na ca // 187 // vyAdhimukta puruSa ahIM, jevo-tevo A ja; na abhAva na vyAdhithI nA, mukta-avyAdhita nAja. 187 artha -lekamAM vyAdhimukta puruSa jevo hoya che, tevo ja A heya che. te abhAvarUpa nathI ane vyAdhithI mukta nathI ema nathI, ane te avyAdhita paNa nathI. vivecana A lekamAM vyAdhimukata puruSa je hoya che, te A nirvANa pAmelo mukta puruSa hoya che. (1) te abhAvarUpa nathI, paNa bajhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che evo te saddabhAvarUpa hoya che. (2) vaLI te vyAdhithI mukta nathI thaye ema nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI muktaja hoya che. (3) temaja te avyAdhita paNa nathI, vyAdhivALe to ema paNa nathI, kAraNa ke pUrva tathA prakAre vyAdhine saddabhAva tene hato. koI cirakALano mahArogI che. ghaNu ghaNA lAMbA vakhatathI te ati duHsAdhya vyAdhithI pIDAya che. vividha rogavikArothI duHkhAkula thaI te "trAhimAma " pikArI rahyo che. tenA zarIramAM ugra vara-tAva bharAyela che. vAta-pitta-kapha regInuM dRSTAMta e doSanI viSamatAthI tene tridoSa sannipAta upaje che. tethI te tti -zASiku -vyAdhithI mukta, vyAdhi jene parikSINa che te, pumAna-puruSa, jAdaroyAdaza, je hoya che, tAro zamU-tevo A nivRta-nirvANa prApta heya che. nAmAvo abhAva nathI, bUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che e. no mujane hAthanA-ane vyAdhithI mukta nathI thayo ema nathI, arthAta muja che-bhavyatvanA parikSayane lIdhe. rASito ja traane atyAdhita paNa nathI, vyAdhivALo hato ema paNa nathI,-pUrve tathA prakAre taddabhAvane lIdhe. * A siddhasvarUpavicAra vAstavika rIte parI daSTinI cUlikArUpa ja che. te viSayanI vizadatA atra alaga adhikArarUpe mUkayo che. Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukta tattva mImAMsA : jIvane bhavarUpa bhAvarAga (629 ) peAtAnuM bhAna bhUlI jai jema tema khakI rahyo che, unmatta ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tIvra asahya dAvedanA tene thaI rahI che. hRdayamAM tIkSNa zUla lAMkAi rahyuM che. ema aneka prakAranI rAgapIDAthI AkulavyAkula evA te herAna herAna thai rahyo che. AvA mahA rAgA` du:khI jIvane uttama sarvaidyanA upadezathI uttama auSadhane! joga maLI Ave ne tene yathAnirdiSTa padhyapUrvaka prayAga karavAmAM Ave, te te rAgInA rAga nirmULa thAya; tenA javara-tAva utarI jAya, tridoSa-sannipAta cAlyeA jAya, te kharAkhara peAtAnA bhAnamAM Ave, tenI dAvedanA dUra thAya, hRdayazUlya nIkaLI jAya, ne pachI saMpUrNa rogamukta thai, tadna sAjotAjo-hRSTapuSTa banI te saMpUrNa ArAgyane- svAsthyane anubhave. ane AvA A ArAgyasa Mpanna 'svastha puruSa rogamukta thayAnA kAI adbhuta AnaMdarasa AsvAde. A prakAre leAkamAM pragaTa dekhAya che. bhAvarAga te ja prakAre A jIvane anAdi kALathI A bhavarUpa mahArAga lAgu paDyo che. A mahA kaSTasAdhya vyAdhithI te ghaNA ghaNA dIrgha samayathI herAna herAna thai rahyo che. te rAganA vikArAthI du:khI du:khI thai te ' vAya mADI re ! karajo trANa jIvanA bhavarUpa ema pAkArI rahyo che. tenA jJAnamaya dehamAM rAgarUpa ugra javara caDhI AnyA che, mAharUpa tridoSa sannipAta tene thayA che, eTale te nija bhAna' bhUlI jaI unmatta pralApa-ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tene viSayatRSNAjanya asahya tIvra dADhavedanA vyApI rahI che-baLatarA thai rahI che; hRdayamAM dveSarUpa zalya bheAMkAi rahyuM che. AvA ugra bhavarAgathI Akula jIvane zrImad sat gururUpa uttama sadyanA ' joga ' bAjhatAM, temanA sadupadezathI samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa auSadhatrayInI prApti thAya che, ane zuruAjJArUpa pathya anupAna sAthe te ratnatrayIrUpa auSadhatripuTInuM samyak sevana karatAM anukrame tenA bhavarAganA nirmULa nAza thAya che. tene rAga-javara utarI jAya che, dveSazalya nIkaLI jAya che, mAhu sannipAtanu patana thAya che, AtmabhAna pAchuM Ave che, viSayatRSNAthI upajatI dAhavedanA-baLatarA zamI jAya che. ane te nija sahuja AtmasvarUpanuM darzIna karI,jJAna pAmI, Atma svarUpanu anucaraNa kare che; kevala zuddha AtmAne jANI, zraddhI, kevala jJAnamaya AtmAmAM sthiti karI, ' svastha ' thai, kaivalya dazAne anubhave che. ane pachI te carama dehanA AyuSyanI sthiti paryaMta baLelI sIMdarI jevA AkRtimAtra rahelA zeSa cAra karmIne prArabdhAdaya pramANe bhAgavI nirjarI nAMkhe che, ane prAMte te karmane paNa sarvathA parikSINu kare che. Ama sathA kama mukta thayela te bhavarAgathI mukta bane che. ane AvA A bhajavyAdhithI mukta thayelA, parama bhAvArAgyasaMpanna, sahajAtmasvarUpa susthita, evA A parama ' svastha parama puruSa parama AnaMdamaya evI bhAva-ArAgya dazAnA kAi avarNanIya AnaMdarasa bhAgave che. d Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (630 ) yogadaSTi succaya Ama jema lekamAM vyAdhimukta puruSa je nIragI, je svastha, je AnaMdamaya hoya che, te A bhavavyAdhithI mukta A zuddha caitanyasvarUpa puruSa (AtmA) parama nIrogI, parama svastha', parama AnaMdamaya hoya che. (1) A nirvANa prApta mukta mukta abhAva. puruSa kAMI abhAvarUpa nathI, arthAta keTalAka (boddha Adi) mAne che tema rUpa nathI nerA avasthArUpa nathI, Atma vastunA abhAvarUpa nathI, paraMtu vastusa bhAvarUpa che. eTale ke kevala, zuddha, vivikta, nirmala AmatatvanuM ja tyAM hovApaNuM che, ke je zuddha Atmatatva "siddha" nAmathI oLakhAya che. rogathI mukta thayela puruSa regathI mukta thatAM kAMI puruSa maTI jato nathI, tema bhavarogathI mukta thayela caitanyamaya puruSa-AtmA bhavarogamukta thatAM kAMI puruSa-AtmA maTI jato nathI. roganA abhAve kAMI puruSane abhAva thato nathI, paNa kevala tenI zuddha nIrogI avasthA ja pragaTe che. tema bhavaroganA abhAve kAMI AtmAne abhAva thato nathI, paNa tenI kevala zuddha nIrogI nirAmaya tavakAya avasthA pragaTe che; AtmAnI saMsArI avasthA dUra thaI siddha-mukta avasthA AvirbhAva pAme che, dehAdika saMgano jyAM AtyaMtika viga che, evI zuddha nija svabhAvarUpa mokSadazA prakaTa thAya che. (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 404). vaLI (2) A puruSa-AtmA vyAdhithI mukta nathI thayo ema paNa nathI, paNa bhavya tvanA parikSayathI mukta hoyaja che. keI (sAMkhyAdi) ema mAne che ke A AtmA to sadAya mukta ja che, abaMdha ja che-baMdhAyele ja nathI. paNa A mAnyatA bahu mukta nathI thaye bhUlabharelI che; kAraNa ke temAM je mAnIe te baMdha-mokSa, sukha-duHkha ema paNa nathI Adi vyavasthA ghaTaze nahiM, kRta nAza-akRtAgama Adi aneka doSa Avaze, ane je mokSane mATe ja te te darzananuM prajana che te prajana paNa niSphaLa thaze ! kAraNa ke baMdhAyela hoya tene mukta thavApaNuM hoya, paNa je baMdhAyelo ja na hoya to mukta thavAnuM kayAM rahyuM? jo baMdhana ja na hoya to mukti kyAMthI hoya ? kAraNake baMdhana-mecana, baMdhanathI chUTavuM tenuM nAma ja mokSa che. A baMdhanamocanarUpa mokSa atre bhavyatvanA parikSayathI hoya che. eTalA mATe je mokSa pAme che, mukata thAya che, te bhavyAdhithI mukata nathI thayo ema nathI, paraMtu mukta thayA ja che. jema "nIrogI " manuSya rogathI mukata nathI thayo ema nathI, paNa chatA evA rogathI mukta thayo ja che, ane eTale ja te nIrogI-rogamukta kahevAya che, tema mukta AtmA bhavaragathI mukata nathI thaye ema nathI, paNa chatA-pragaTa astitvarUpa bhavarogathI mukata thaye ja che, eTale ja te "mukta"--bhavaragamudata kahevAya che. (3) ane te "avyAdhita'-vyAdhi vagarano hato ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tene tathA prakAre pragaTa avyAdhita vyAdhino saddabhAva hate ja, vyAdhimukta puruSane mATe koI ema kahe paNa nathI ke pUrve tene vyAdhi ja hota, to temAM daSTa-ISTa bAdhA, pratyakSa virodha Ave che. kAraNa ke te te "mahArA moDhAmAM jIbha nathI" ema Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tattva maumAMsA : rAgamukta jevA bhavasukhta ( 631 ) khelanAranI jema vadatAvyAghAta che. kAraNa ke jo vyAdhi ja nhotA, teA vyAdhimukta thayA zI rIte? mATe ema kahevu te sAva behUduM che. kAraNake te bhAreAgathI du:khI thai rahyo hatA te pratyakSa pragaTa hukIkata (Real faet ) che. ane temAMthI chUTyo-mukta thayeA, tyAre ja te bhavyAdhi rahita-mukta kahevAya che. bhavamukta Ama sarvathA, vyAdhimukta puruSa jevA leAkamAM DhAya che, tevA ja-tAddeza ja A nirvANuprAsa mukta puruSa ( AtmA ) hoya che: ( 1 ) vyAdhimukta puruSa jevA svasthaAnaMdI hAya che, tevA A mukta AtmA parama svastha-parama AnaMdarAgamukta jevA nimagna heAya che. ( 2 ) jema rAga dUra thatAM kAMi rAgI puruSanA abhAva thai jatA nathI, tema bhavyAdhi dUra thatAM kAMi zuddha caitanya mUrtti AtmAne abhAva hAtA nathI. (3) te vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI hAtA ema nahiM, paNa mukta ja hoya che; tema A nirvANuprApta mukta AtmA bhavyAdhithI mukata nathI ema nahiM, paNa mukta ja hAya che. (4) ane te vyAdhimukta puruSa jema pUrve avyAdhita nhAtA, vyAdhi vagaranA nhAta, paNa vyAdhivALA hatA ja, tema A nirvANuprAsa mukta AtmA paNu pUrve avyAdhita nhAtA, bhava vyAdhi vagara mhetA, paNa bhava vyAdhivALA hatA ja. nahiMtA, vyAdhi ja na heAta, te tenA nAza paNa kema heta ? tethI muktapaNuM kema hAta ? mULuM nAsti to cAlA ? Ama A daSTAMta uparathI supratItapaNe phalita thatI cAkakhI dIvA jevI spaSTa hakIkata khAlaka paNa samajI zake ema che, tA sAdI samajavALA kAi paNa manuSya kema na samaje ? tathApi mahAmati gaNAtA keTalAka darzanavAdIoe A mekSa saMbaMdhI aneka prakAre asat kelpanAe ubhI karI che te Atmaya che! jemake- mekSa Atma abhAvarUpa che, ' ' A AtmA nitya mukta ja che. A AtmAne bhavyAdhi lAgeaA ja nathI, ' ityAdi. AvA badhA kuvikalpe| draSTa-ISTa bAdhita hAi, viveka vicArathI kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. A saMbaMdhI vizeSa prakAzanA jijJAsue zrI SaDkazanasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, atrIza maMtrIzI, tattvArthasAra Adi mahAgraMtharatnA avagAhavA bhalAmaNa che. atra vistAra bhayathI digdarzanarUpa nirdezamAtra karyAM che. > > A ja arthane spaSTa karatAM kahe che bhava eva mahAvyAdhirjanmamRtyuvikAravAn / vicitra mohajananastIvarAgAdivedanaH || 188 // vRtti:-maya va--bhavaja, sAMsAraja, majjAvyAdhi:-mahAvyAdhi che, ke viziSTa ? - jJamamRtyuviAvAn-janma, mRtyurUpa vikAravALA. Anu jarA Adi upalakSayu che. vicitramodajJano-vicitra meha upajAvanAre|, mithyAtvanA uddaya bhAvathI. sItrA-vena:-tIvra rAgAdi vedanAvALA,-srI AdinA abhiagabhAvathI ( Asakti bhAvathI ). Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) thAga sisthaya saMsAra ja mahA vyAdhi che, janma mRtyu vikAra; tIvra rAgAdi vedanA, citra meha karanAra 188 artha:-bhava ja mahAvyAdhi che. te janma-maraNarUpa vikAravALe che, vicitra moha upajAvanAro ane tIvra rAgAdi vedanAvALo che. vivecana A bhava-saMsAra e ja mahAvyAdhi che. te kevo che ? janma-maraNarUpa vikAravALo che, upalakSaNathI jarA Adi vikAravALe che; mithyAvanA udayabhAvathI vicitra prakArane moha upajAvanAro che; tathA strI AdinA Asakita bhAvathI tIvra rAgAdi vedanAvALo che. uparamAM je vyAdhinI vAta kahI te vyAdhi kayo? tenI ahIM graMthakAra maharSie ja spaSTatA karI che. paramArthathI joIe to A jagatamAM moTAmAM moTo je kaI vyAdhi hoya, te te A bhava eTale saMsAra ja che. A saMsArane mahAroganI upamA barAbara ghaTe che; kAraNa ke cihnathI, svarUpathI, kAraNathI, vikRtithI, cikitsAthI, pariNAma AdithI bannenuM aneka prakAre sAmya che. te A prakAre - rega jema manuSyanA zarIra para AkramaNa karI tene cotaraphathI gherI le che, tema bhavaroga AtmAnA jJAnamaya zarIra para AkramaNa karI ene e pAsathI gherI le che. roga jema zarIranA paramANue paramANumAM vyApta thaI pitAnI asara nIpabhavanuM jAve che, tema bhavaroga AtmAnA pradeza pradezamAM vyApI jaI pitAnI AkramaNa asara nIpajAve che. roga jema zarIranI zaktine kSINa karI nAMkhe che, nUra-teja uDADI de che, rakta-mAMsa Adi dhAtuone zoSI le che, tema bhavaroga paNa AtmAnI anaMta zaktine kSINa karI nAMkhe che, AtmAnuM nara-teja uDADI de che, jJAna-darzanAdi AtmasvabhAvarUpa dhAtuone zoSI le che. roga jema doSaprakopa kare che, tema bhavaroga rAgadveSAdi doSano prakopa kare che. roga jema manuSyane pathArIvaza karI parAdhIna ne pAMgaLa karI mUke che, tema bhavaroga AtmAne zarIra-zadhyAmAM suvaDAvI para pudagala vastune AdhIna pAMgaLo karI mUke che. roga jema mANasanI AkhI sIkala evI pheravI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa paDavuM muzkela thaI paDe che, tema bhavaraga AtmAnI asala sIkala evI palaTAvI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa thavuM kaThina hoya che. roga e jema manuSyanI anAregyarUpa aprAkRtika-akudaratI-vikRta avasthA che, tema bhavaroga e AtmAnI anAregyarUpa akudaratI aprAkRtika-vikRta avasthA che. roga jema manuSyanA zarIranI asvastha sthiti che, tema bhavaraga e bhavaga AtmAnI asvastha sthiti che. roga jema manuSyanA prakRtiviruddha aprAkRtika vartananI-adhamanI sajA che-daMDa che, tema bhavaroga e AtmAnA sahaja avasthA prakRti viruddha vartananI-adharmanI sajA che, daMDa che. roga jema zarIranI Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA : bhavaraga arAkRtika vikRta avasthA, cihno ( 633) dhAtuonI viSamatAne AvibhaoNva che, tema bhavaroga e AtmAnI svabhAva-dhAtunI viSamatAno AviSkAra-prakaTa prakAra che. rogane jema niyata cokakasa kAraNakelA hoya che, tema bhavaragano niyata cokkasa kAraNakalApa hoya che. malasaMcaya, deSaprakopa, dhAtuvaiSamya, prakRtiviruddha AcaraNa, bhaya, udvega Adi sva-gya kArathI jema roganI utpatti hoya che, tema bhAvamalasaMcayathI, rAgAdi doSaprakopathI, svabhAvadhAtuveSathI, AtmAnI sahaja svabhAvasiddha prakRti viruddha AcaraNathI adharmathI, AtmapariNAmanI caMcaLatArUpa bhayathI, sanmArga pratye kaMTALArUpa udvegathI -ItyAdi vividha kAraNethI mahAbhavaraga Upaje che. (1) rogathI jema agnimAMdya thAya che, anna pratye aruci upaje che, khAvAnuM bhAvatuM nathI, tema bhavarogathI AtmatejanI maMdatArUpa agnimAMdya upaje che, sanmArgarUpa paramAtra prati aruci-abhAve Ave che. rogathI jema meLa Ave che, rogacihano vamana thAya che, tema bhavarogathI satvacana pratye aNagamArUpa meLa animAMdha Ave che, ne svarUpavismaraNarUpa vamana thAya che. rogathI jema malAAdi varNabha thAya che, athavA ajIrNa -vizucikA upaje che, tema bhavarogathI karma saMcayarUpa bhAvamalane avarNabha thAya che, athavA viSayavikArarUpa ajIrNa-visUcikA upaje che. (2) rogathI jema hRdayamAM zala bheMkAya che, tathA hAMpha caDhe che, tema bhavarogathI zreSarUpa zULa AtmAne bheMkAya che, tathA sanmArga pratye bedarUpa hAMpha caDhe che. ( 3 ) rogathI jema prANAvarodha thAya che. zvAsocchavAsa jorathI cAle che. khAMsI Ave che, kapha paDe che, tema bhAgathI jJAnadarzanarUpa bhAvaprANano avarodha thAya che, janma-maraNarUpa zvA chuvAsa jorathI cAle che, kaSAyarUpa khAMsI Ave che, ne viSayarUpa kapha paDe che. (4) rogathI jema zarIrane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che, tema bhavarogathI jJAnamaya Atmadehane kSaya-kSINatA-ghasAre lAgu paDe che. (5) rogathI jema zuddha raktAbhisaraNa (circulation) barAbara thatuM nathI, zarIra pAMDu-kuM-nisteja (anaemic ) thaI jAya che, tema bhavarogathI zuddha caitanya pravAharUpa raktanuM abhisaraNa (circulation) barAbara thatuM nathI, AtmAne jJAnadeha pAMDu-phikko-niteja banI jAya che. (6) rogathI jema zarIranA rudhira-mAMsAdi dhAtu sukAI jAya che ne zarIra asthimAtrAvazeSa rahe che, tema bhavarogathI AtmAnA jJAnadarzanAdi vabhAvarUpa dhAtu zeSAya che ne atyaMta maMda citanyacihnarUpa Atmadeha avazeSa rahe che. (7) rogathI jema magajanuM ThekANuM rahetuM nathI, magajanuM keMdra (centre) khasI jAya che, mANasa pote potAnuM bhAna bhUlI jAya che, "cakama " thaIne yuddhAtadvA phAve tema bake che, ne tridoSa sannipAtane pAme che; tema bhavaragathI AtmAnuM | 20 Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 634 ) gAsasthaya tridoSa svarUpa padamAM sthitirUpa koI ThekANuM rahetuM nathI, svarUpabhraSTatAthI unmAdAdi varUpa keMdra khasI jAya che, AtmA pote potAnA sahaja nija svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, unmatta "cakrama' banIne paravastune potAnI kahevArUpa yadvADhA pralApa-bakabakATa kare che, ane moha-rAga-dveSarUpI tridoSanI vRddhithI sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAtane pAme che. (8) regathI jema khasa thAya che ne khajalI-mIThI caLa upaDe che, ane tethI pariNAme lAhA baLe che, tema bhavaregathI viSayavikArarUpa khasa thAya che ne bhegecchArUpa khajavALa-mIThI caLa-"kaMDaAve che, ne tethI pariNAme bhavagarUpa lAhya baLyA kare che. (9) rogathI jema zarIramAM ugra-Akaro tAva bharAya che ane bhArI tarasa lAge che, tema bhavagAthI rAgarUpa ugra javara bharAya che ane viSayatRSNArUpa bhArI tRSA upaje che. (10) vaLI rogathI jema vividha vikAro ubarI Ave che, tema bhavarogathI janma-maraNadi vikAro upaje che. pharI pharIne janmavuM, pharI pharIne maravuM, pharI pharIne mAtAnA udaramAM zayana karavuM, pharI pharI ghaDapaNa, roga, zoka, ciMtA, dobhAgya, dAridra Adi duHkha anubhavavuM, e badhA bhavaroganA vikAra che. (11) rogathI jema vicitra prakArano moha upaje che, tema bhavarogathI vicitra prakArano moha upaje che. rogathI jema kamaLArUpa pittavikArane lIdhe dhoLI vastu paNa pILI dekhAvArUpa daSTideSa thAya che, tema bhAgathI mithyAtva udayane vicitra mAha lIdhe asatamAM sat buddhi ne samAM asatabuddhirUpa daSTideSaAdi darzanameha upaje che. rogathI jema rogAkula daradI pote potAnuM bhAna bhUlI jAya che, tema bhavaragArna jatune AtmAnA svasvarUpanuM bhAna rahetuM nathI. bebhAnapaNamAM jema daradI potAnI vastune pArakI ne pArakI vastune pitAnI kahevArUpa brAMtine seve che, tema AtmasvarUpanA abhAnapaNamAM bhavarogI paravastune pitAnI ne vastune pArakI gaNavArUpa mithyA krAMtine seve che. (12) regI jema potAnI mULa Arogyamaya asala svabhAvasthitimAM heta nathI, paNa regakRta vikRta avasthAmAM hoya che, tema bhAgI pitAnI mULa asala sahaja svabhAvasthitimAM vartAto nathI, paNa bhavarogakRta vibhAvarUpa vikRta dazAmAM vartato hoya che. (13) rogathI muMjhAI gayelA-mohamUDha rogInuM AcaraNa jema viSama hoya che, tema bhavarogathI mohita thayelA-muMjhAI gayelA mehamUDha jIvanuM AcaraNa paNa mahAmohamaya viSama hoya che, svabhAvathI viparIta hoya che. (14) rogathI jema svabhAva cIDhIya thaI javAthI daradI vAtavAtamAM caDhAI jAya che, tema bhavarogathI cIDhIye thaI gayele A bhavaragI paNa vAtavAtamAM krodhAdi kaSAyAkula thaI AvezamAM AvI jAya che ! "kama jora ne gussA bahAta' kare che! (15) rogathI jema zarIre tIvra vedanA-pIDA upaje che, tema bhavaragathI AtmAne strI Adi pratyenA AsaktibhAvane lIdhe rAgadveSAdi tIvra vedanA upaDe che- Ama amuka amuka cokakasa cihno parathI Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA bhavaroga cihnonI tulanA, sAdhyAsAdhya nirNaya (635) jema roganuM nidAna-parIkSA (Diagnosis) thaI zake che, tema nAnA prakAranA pratiniyatacokkasa cihno parathI bhavareganuM nidAna thaI zake che. ane rogInI tathA prakAranI avasthA uparathI jema roganI susAdhyatAno ke duHsAdhyatAne ke asAdhyatAno nirNaya karI zakAya che, tema jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-abhavyatArUpa, regyatA-amRtArUpa dazAvizeSa uparathI A jIvana bhavaraga susAdhya sAdhyA sAdhya che? ke duHsAdhya che? ke asAdhya che? teno prAnirNaya (Prognosis ) nirNaya thaI zake che. jemake-(1) rogI upara ajamAvavAmAM Avela oSadhinI tAtkAlika ghaNuM suMdara asara thAya to jema rogIne rega susAdhya che ema jaNAya che, tema samyagadarzanAdi yathAyogya auSadhinA prayogathI je jIvana para tAtkAlika prazasta AtmapariNAmarUpa-bhAvarUpa ghaNuM suMdara asara thAya che, te jIva kenakaTabhavya che ane teno viroga asAdhya che, ema nizcita thAya che. (2) regI para projela oSadhinI lAMbA vakhate kaMIka asara thAya te jema A roga duHsAdhya che ema khAtrI thAya che, tema ratnatrayIrUpa saoSadhanA prayogathI je jIvanA para cirakALe zubha bhAvarUpa kaMIka suMdara asara thAya, to te jIva dUrabhavya che, ne tene bharoga dasAdhya che (Difficult to cure ) che ema samajAya che. (3) regI para game teTalA uttama auSadhono prayoga karavAmAM Ave chatAM ati ati cirakALe paNa jenA para kaMI paNa asara upajatI nathI, davAnI kaMI paNa "TakI" lAgatI nathI, "pathara para pANI DhaLyA" jevuM thAya che, ne roga ulaTo vadhato jAya che, te rogIno roga jema asAdhya koTimAM (Incurable) Ave che; tema je jIva para game teTalA uttama darzanAdi sadoSadhonI mAtrA ajamAvavAmAM Ave, paNa ghaNA lAMbA vakhate paNa kaMI paNa saddabhAvanI utpattirUpa suMdara asara nIpajatI nathI, kaMI paNa guNa upajato nathI, "ghaDo kare ne koro dhAkaDa" rahe che, ne ulaTI abhimAnAdi vipariNAmarUpa asara thaI roga ulaTo vRddhi pAme che, te jIva abhavya-asAdhya koTino (Incurable ) che, ane tene bhavaroga asAdhya che ema pratIta thAya che. Ama regInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI jema roganA bhAvi pariNAmanuM anumAna (Prognosis) agAuthI baMdhAya che, tema bhAvagInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI tenA bhavaraganA pariNAmanuM anumAna agAuthI karI zakAya che. vaLI rogI-gImAM paNa pharaka hoya che, kaI samaju, koI aNasamaju hoya che, kaI bAla, kaI vRddha, ItyAdi prakAra hoya che. tema bhavaragImAM paNa taphAvata hoya che, kaI samaju, keI aNasamaju, keI bAla, kaI vRddha, ItyAdi prakAra rogInI hoya che. kAraNake upara kahyA pramANe roganA duHkhamaya svarUpane je jANe che, vividhatA te vivekI sujJa rogI jema bane tema jaladI roga nimLa thAya ema Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 636 ) gadarisamuccaya kharA aMta:karaNathI Icche che. eTale te DAhyo samaju rogI jema kuzaLa savaidyanuM zaraNa le che, ane potAnuM DahApaNa DahoLyA vinA vaidyanI sUcanA mujaba oSadhaprayoga kare che, ane tethI karIne rogamukta thAya che, tema samyaka samajaNavALo DAhyo samaju paMDita jIva saddagururUpa sujANu saghanuM zaraNa le che, ane pitAnI matika9panArUpa svachaMdanuM DoDhaDahApaNa choDI daI zrImadda sadagurunI AjJAnusAra ratnatrayI auSadhanuM pratisevana kare che, ane tethI te bhavarogathI mukta thAya che. paNa kupagyasevAmAM Asakata evo aNasamaju rogI jema mIThuM mIThuM anukULa vadanArA UMTavaidyane (Quack) pakaDe che, ane teNe batAvela UMTavaiduM sevIne ulaTo hAthe karIne herAna thAya che ne rogamukta thatuM nathI, tema viSayakadannamAM Asakta evo bAla aNasamaju jIva viSayAnukULaprathama daSTie mIThA lAgatA paNa pariNAme hAlAhala jhera jevA vacana vadanArA miyAdaSTi asaddagururUpa UMTavaidyane Azraya kare che, ane te anADI vaidyanA anADI upAyathI hAthe karIne bhavakUpamAM UMDo utare che ne bhavarogathI mukata thatuM nathI. ItyAdi prakAre rogI regInA prakAra hoya che, ane te uparathI paNa roganI sAdhyatA-asAdhyatAnA prAphakathanamAM (Prognosis) paNa pharaka paDe che. temaja-roga jema yathAyogya cikitsAthI (Right treatment) kAbUmAM Ave che ne maTe che, tema bhavaroga paNa yathAyogya cikitsAthI kAbUmAM Ave che ne maTI jAya che. rogacikitsAmAM prathama jema roganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, rogacikitsA cihnane, pariNAmane ane cikitsAne barAbara jANanArA kuzaLa niSNAta (Expert, Specialist ) saghanI jarUra che, tema bhavaroganI cikitsAmAM paNa bhavaroganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, cihnane, pariNAmane ane nivAraNarUpa cikitsAne yathArtha paNe barAbara jANanArA kuzaLa jJAnI sadagururUpa "sujANu' sadvaidhanI anivArya jarUra paDe che. vaLI roganA nivAraNamAM jema uttama oSadhanI jarUra paDe che, tema bhavaroganA nivAraNamAM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa sa6 oSadhatrayInI jarUra paDe che. pathya anupAna sAthe osaDanuM barAbara sevana karavAmAM Ave to ja te phAyado kare che, guNakArI thAya che, nahiMte ulaTuM anarthakAraka thaI paDe che, tema guru AjJArUpa pathya anupAna sAthe je parama amRtasvarUpa ratnatrayI oSadhinuM samyaku sevana karavAmAM Ave, te ja te guNakArI-AtmopakArI thAya che, nahiMte AtmArtha-hAnirUpa anartha vipariNAma nIpajAve che. zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita che ke - AtmabrAMti sama rega nahiM, sadaguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahiM, auSadha vicAra dhyAna."-zrI Atmasiddhi. ane Ama yathAyogyapaNe auSadha prayogathI roga nirmULa thatAM rogI jema nIrogI bane Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : bhavarAgInI vividhatA, cikitsA, "mahA" rega kema? (637 ) che, sAjotAje-hRpuSTa thAya che, ane AnaMdanimagna svastha avasthA mANe che, tema yathAyogyapaNe samyapha ratnatrayIrUpa oSadha prayogathI bhavaraga nirmaLa Arogya thatAM jIva nI regI-bhAva Arogya saMpanna bane che, sAtA-nirAmaya svAthya tathA zuddha ciMtanyarasanA pAnathI hRSTapuSTa thAya che, ane paramAnaMda nimagna sahajAmasvarUpa sthitimAM parama svastha avasthA anubhave cheityAdi aneka prakAre bhavanuM roga sAthe sAmya-sarakhApaNuM ghaTAvI zakAya che, tethI tene roganI upamA barAbara chAje che. e atra saMkSepamAM yathAmati diggadarzanamAtra darzAvyuM che. vizeSa svamatithI samajI levuM. vaLI A bhavarogane "mahA' kahyo te paNa sahetuka che, kAraNa ke potapotAnA vargamAM-jAtimAM je zreSTha-moTo hoya te "mahA" kahevAya che. dA. ta. mahAkavi, mahArAjA, mahAvIra, mahAmuni; ane bhavaroganuM mahatupaNuM-moTApaNuM aneka prakAre mahA" roga che. jemake-(1) mANasanA zarIramAM upajate rega amuka maryAdita kema kahyo? samaya sudhIne athavA vadhAremAM vadhAre mAvaja jIva-A jIdagI paryata Take evo hoya chepaNa A bhavaraga to anAdi kALathI A jIvane lAgu paDe ane bhavobhava cAlI Avela heI, haju paNa A jIvana ke mUrti nathI! Ama ati ati dIrgha rithatine (Duration) laI A bhavaroga "mahAna" che. (2) manuSyanA zarIramAM dazya thate rega je ke tIvra vedanA upajAve che, te paNa bhavarogathI narakAdimAM (juo gAthA pR. 202 phUTanoTa) upajatI vedanA eTalI badhI tIvra hoya che ke tenI pAse game tevo Akaro roga kaMi visAtamAM nathI. rogathI je zArIrika-mAnasika du:kha bhogavavuM paDe che tenA karatAM anaMtagaNuM zArIrika-mAnasika duHkha Adhi, vyAdhi, upAdhirUpe bhavaregathI veThavuM paDe che. cAre gatimAM janmamaraNAdithI anaMta anaMta duHkha vedanA-yAtanA khamavI paDe che. Ama tIvratAne laI (Acuteness & Intensity) paNa bhavaroganI mahattA che. (3) bAhya rogane sAdhavo-maTADe e kAMI eTalI badhI muzkela vAta nathI, paNa A bhavarUpa bhAvaga sAdha-maTADavo e mahA mahAduSkara vArtA che. eTale kuchusAdhyatAthI athavA asAdhyatAthI paNa A bhavaroga "mahAna" che- moTo che. (4) bAhya roga ati tIvra hoya te kavacita eka ja vAranA maraNamAM pariName che, paraMtu A ati tIvra viroga to sadAya anaMtavAranA janmamaraNamAM pariName che. Ama pariNAmadaSTithI paNa A bhavaga ati moTo che. ItyAdi prakAre A bhava-saMsAra kharekhara mahAroga ja che. ene mITAvavAne vivekI baddhaparikara thaI jarUra kammara kase ja, sarvAtmAthI sarva prayAsa karI chUTe ja. kSaNika jIMdagInA eka sAmAnya rogane maTADavAne loke keTalI badhI jahemata mumukSanuM kartavya UThAve che? kevA AkAza pAtALa eka kare che? keTalA vedhaDAktara Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (638) yogadaSTisapusthaya bhegA kare che? auSadhAdi aMge keTale badhe kharca kare che ? te pachI AvA A anAdinA mahArogane mITAvavAne mATe AtmAthI mumukSu kema bane teTalI jahemata na UThAve ? kema apUrva Atma-puruSArtha na kare ? pitAnA tana-mana-dhana-vacananI samasta zakti kema na khacI nAMkhe? ratnatrayI oSadhinuM parama amRtapAna parama premathI kema na kare ? sadaguru AjJArUpa pathyanuM parama utsAhathI kema pAlana na kare ? mukhyo'yamAtmano'nAdicitrakarmanidAnajaH / tathAnubhavasiddhatvAtsarvaprANibhRtAmiti // 189 // mukhya A eNvane upaje, anAdi citra kaja; tema anubhavasiddha che, sarva prANioneja 189 artha -A bhavyAdhi AtmAno mukhya-nirupacarita e vyAdhi che, ane te anAdi evA vicitra karmanA nidAnathI kAraNathI upajela che; kAraNake sarva prANIone tenuM tevA prakAre anubhavasiddhapaNuM che. vivecana jIvana A je bhavavyAdhi che te mukhya che, nirupacarita e kharekhara che. ane te anAdi evA dravya-bhAva bhedathI bhinna vicitra karmanA balathI utpanna thayela che, kAraNake janma-maraNAdi vikAronA pratyakSa anubhavavaDe karIne, te tiryaMca vagere sarva prANuone paNa anubhavasiddha che. uparamAM je bhavavyAdhino ullekha karavAmAM AvyuM te bhavyAdhi kaI kalpanArUpa nathI, kAlpanika nathI, kathanamAtra upacArarUpa nathI, paraMtu kharekhara che, mukhya che, nirupacarita e pAramArthika che. te kAMI uprekSArUpa vikapanAno bhavavyAdhi taraMga nathI, kalpita nathI, paNa kharekharI vastusithatirUpa satya hakIkata sakhya paramArtha ( Actual Fact, Reality) che. kAraNake je pAramArthikasata vastusvarUpe sat nirupacarita hoya te "mukhya" kahevAya che. ane upacAra paNa je mukhya-pAramArthikasata vastu hoya te ja thaI zake che, nahiMte nahiM. je bhavarUpa vastu ja na hota, te tene vyAdhirUpe upacAra paNa na thaI zakata. paNa bhava kRtti-buhA -mukhya, nirupacarita, amUA, bhavyAdhi, Aramano-AtmAne, jIvana, kevA prakArane? ke-anAvicitravArmanisAna -anAdi evA citra karmarUpa kAraNathI janmelo - dravya-bhAve bhedathI bhinna evA karmane balathI utpanna ema artha che. kyA kAraNathI ? te ke-taLAvamavarivAta-tathA prakAre anubhavasiddha paNAne lIdhe, janmAdinA anubhavathI. sarvakALamRtAmitisarva prANIone paNa,-tiryaMca pramukhane paNa. Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suhatatatvamImAMsA : bhava vyAdhi mukhya paramArtha sata, anAdi (639) te kharekharI vastusthitirUpa-sadabhAvarUpa che ja, eTale ja tene vyAdhirUpe upacAra paNa karI zakAya che. vyAdhi e rUpaka-kapanA-upacAra bhale he, paNa "bhAva" e kAMI rUpakaka9panA-upacAra nathI. bhava e to satya hakIkata (Absolute reality) nirupacarita ghaTanA che, mukhya evI pAramArthika vastusthiti che. e mukhya "chatI" pragaTa vastu che, tene yathArtha paNe samajavA mATe A vyAdhirUpa rUpaka ghaTanA-upacArakathana che. ane A upacArarUpa vyavahAra paNa paramArtharUpa mukhya vastunA sadabhAve ja ghaTe che, zebhe che. jemakevAstavika vyAdhinuM astitva che, te tene upamArUpe upacArarUpa vyavahAra karI zakAya che; vAstavika siMhanuM astitva che, te "siMha-mANuvakane "-bIlADIne siMhanI upamAna upacAra karAya che, puruSa-siMhano vyavahAra karAya che, paNa tenuM astitva ja na hota to tevo kaI upacAra vyavahAra banI zakata nahiM. dAkhalA tarike-vaMdhyAsutanuM, ke AkAzapuSpanuM, ke zazazuganuM astitva ja nathI, eTale tene upacAra paNa saMbhavato nathI. A bhavaroga anAdi evA vicitra karmarUpa kAraNathI utpanna thayeluM che. koI paNa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa hovuM ja joIe, e sanAtana niyama pramANe bhavarUpa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa hovuM ja joIe. eTale roga jema cakkasa kAraNakalApathI upaje che, tema A bhavaroga paNa dravya-bhAva bhedathI bhinna evA vicitra kamarUpa kAraNathI utpanna thayela che. ane A karmarUpa nidAna-kAraNe anAdi che. eTale A karma A AtmA sAthe anAdinuM joDAyeluM-saMlagna che, saMga saMbaMdhathI baMdhAyeluM che. prakRtinI ane puruSanI A joDI anAdi che,-kanakapASANamAM senAne ne mATIne saMga jema anAdi che tema. kanake palavat payaDi puruSa taNuM, jeDI anAdi svabhAva, anya saMgI jihAM lagI AtamA, saMsArI kahevAya."--zrI AnaMdaghanajI "jaDa cetana saMga A, khANa anAdi anaMta, kartA kaI na tehane, bhAkhe jina bhagavaMta."-zrImad rAjacaMdrajI, karma AtmAne A saMga saMbaMdha je anAdi na mAnIe to Ama virodha Ave che-je kamane paheluM mAnIe to AtmA vinA karma karyA keNe? ane te lAgyA kene? je kevala zuddha AtmAne pahele mAnIe te zuddha AtmAne karyuM lAgavAnuM prayajana zuM ? ane lAge che ema mAnIe, to zuddha evA siddha AtmAne paNa kema nahiM lAge ? vaLI maraghI pahelI ke IMDuM paheluM ? vRkSa paheluM ke bIja paheluM ? tene x " upacAro'pi ca prAyo loke yanmukhyapUrvakaH / daitatatsghara samithimeva caritam ! " zrI gabiMdu, le. 15 Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 340 ) yoganisasa thaya nirNaya jema kahI zakAtA nathI ne banne anAdi ja mAnavAnuM prApta thAya che, tema atre paNa karyuM-AtmAnA sabaMdha xanAdi ja sasiddha thAya che. " jIva pahelA ke ka vastune maLa vaLagavAnu kai kANe ? e nyAyathI banne A anAddhi krama vicitra che-aneka prakAranu che, ane te dravya-bhAva bhedamAM vibhakta thayelu che. dravya ke te pudgala paramANurUpa, ane bhAvakasa te AtmapariNAmarUpa che. rAga-dveSa-mAha e azuddha AtmapariNAma te bhAvaka che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATha karmI te dravya karma che. te ATha karmonI sAmAnya samaja A prakAre:-- " jJAnAvaraNIya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana thaI javuM te. danAvaraNIya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene AcchAdana thaI javuM te. vedanIya eTale deha nimitte sAtA asAtA e prakAranAM vedanIya karma, ethI abhyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti rAkAi rahelI te. meAhanIyaka eTale AtmacAritrarUpa zakti rAkAi rahevI te. Ayuksa eTale akSaya sthiti guNu rokAi rahevA te. nAmakama eTale amUttirUpa divya zakti zakAI rahevI te. gAtrakama eTale aTala avagAhanArUpa Atmika zaktio rAkAI rahevI te. atarAya karma eTale anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhega ane upabhAga zakti rAkAi rahevI te. ' -zrI meAkSamALA, pA. 102. A ATha mULa prakRtinA vaLI uttara aneka bheda che. ane tenA baMdhanA cAra prakAra che; prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezakha dha, temAM sthitibaMdha-rasaba'dha kaSAyathI thAya che, ane prakRtima dha--pradezamAMdha mana-vacana-kAyAnA yAgathI thAya che. te te karmonA baMdha, udaya, udIraNA, sattA, kaviccheda, ghAti, adhAti vagere aneka sUkSma prakAro kagraMtha, paMcAdhyAyI, gAmaTTasAra Adi mahAgraMtharatnAthI tavarasike samajavA ceAgya che. ?-khane anAdi che. jIva pahelA hAya tA e vimaLa nimitta joie. ka pahelA kaDA tA jIva vinA karma karyAM anAdi che. ''--zrImad rAjacaMdramaNIta zrI meAkSamALA. " padmaprabha jina ! tujha mujha AMtaruM, kima bhAMje bhagavaMta ? kavipAke hai| kAraNu joIne, phAI kahe matimaMta....padma paDi Dii abhAga pradezathI, mULa uttara bahu bheda; ghAti aghAti madha udaya udIraNA, soM kaviccheda...padma ''--zrI AnaMdadhanajI X 66 'yogyatAmantareNAsya saMyogo'pi na yujyate / sA ca tattattvamityevaM tatsaMyogo'pyanAdimAn // 1. zrI yorgAmantu leA. 10 Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mutatatvamImAMsA : dravya-bhAva karmanI saMkalanA ( 641) A bhAvakarma-dravyakarmane paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che. rAgAdi bhAvakarmanA nimittathI jJAnAvaraNIyAdi dravya karmanI utpatti thAya che, ane dravya karmanA nimittathI puna: rAgAdi bhAvakarmanI utpatti thAya che. Ama eka bIjAnI sAMkaLa dravya-bhAva cakramaNa nyAye cAlyA kare che, ane duSTa anaMtacaka (Vicious circle) karmanI sthApita thAya che. paNa rAgAdi bhAvakarma je aTakAvI devAmAM AvesaMkalanA je aTakAvavuM moTaranI eIkanI jema AtmAnA pitAnA hAthanI vAta che-- te te duSTa cakra ApoApa truTI paDe che, ne karmacakragati aTakI paDatAM bhavacakragati aTakI paDe che. A saMbaMdhI ghaNe sUmi vivekavicAra zrI samayasAra, pravacanasAra Adi graMtharAjomAM pradarzita karavAmAM Ave che, je mumukSue atyaMta manana karavA gya che. AkRti: 15 bhAvaka ma" karmacaka bhavacakra divyakarma Ama anAdi evA vicitra karmathI utpanna thayelA A bhavaroga mukhya-nirupacarita kahyo, tenuM pramANa zuM? ema koI pUche te tene sIdhe, saraLa ne sacoTa javAba e che ke-te sarva prANIone anubhavasiddha che. eTale ke anubhavarUpa prabaLa pratyakSa pramANa atra che. kAraNake tiryaMcAdi sarva prANuone A bhavyAdhi tathA prakAre potAnA anubhavamAM AvI rahyo che, teo janma-jarA-maraNa-roga-zoka-bhaya AdirUpe A bhavaLyAdhinuM mahAduHkha-vasamI pIDA pratyakSa veThI rahyA che. A janmamaraNAdi ApanAra bhavyAdhi e kalpanA nathI, paNa sarvane sAkSAta anubhavasiddha "hakIkata che, vastusthitirUpa siddha vArtA che, to pachI AthI vadhAre bIjuM pramANa gotavA dUra javAnI jarUra nathI. x " jIvapariNAmaheduM kammattaM puggalA pariNamaMti / gr4wfmmitta nI 6 Limada - zrI samayasAra. Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhava ne vyAdhinI tulanA-keSTaka 15 jIva =rogI abhavya= asAdhya rogI bhava =vyAdhi-mukhya dUrabhavya = du:sAdhya rogI janma maraNa =vikAra A sabhavya = susAdhya rogI mohara pariNAma sadaguru=suvaidya rAgAdi= vedanA ratnatrayI = auSadha karma-dravya-bhAva=bhavarAga hetu | bhavamukta-mukta=vyAdhi muktA etanmuktazca mukto'pi mukhya evopapadyate / janmAdidoSavigamAttadadoSatvasaMgateH // 190 // ethI mukta paNa mukta nuM, ghaTatuM mukhyapaNuM ja; (kAraNa ) janmAdi doSa TaLe ghaTe, aSatva tenuMja. 190 artha--ane A bhavyAdhithI mukta thayele mukata paNa mukhya ja e ghaTe che, kAraNake janmAdi doSanA dUra thavAthI, tenA adaSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana uparamAM "mukhya" evo je bhavyAdhi kaha, tenAthI mukta thayele mukta-siddha paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke pravRtti nimittane bhAva che. eTale ke janmAdi doSanA dUra thavArUpa kAraNa thakI tene adoSapaNunI saMgati che-ghaTamAnapaNuM che. bhavavyAdhi je mukhya-nirupacarita sAbIta karavAmAM AvyuM, te bhavyAdhimAMthI mukta thayele mukata-siddha paNa mukhya ja, nirupacarita ja, pAramArthikasat ja hovo ghaTe che. kAraNake pravRttinimitta-tevA prakAre pravRttinuM nimitta-kAraNa je mukhya mukata paNa hoya to kArya paNa mukhya hAya, A niyama che. ane ahIM janmAdi mukhya ja doSa dUra thavArUpa kAraNa mukhya che, eTale mukta thavArUpa kArya paNa mukhya che. ane Ama janmAdi deSanA dUra thavAthI enA adaSapaNAnuM saMgatapaNuM hoya che. kAraNake rogayukata sArega puruSa rogamukata thatAM arega kahevAya che, kRtti-tamuzca-ane A bhavyAdhithI mukta evo, muaoja-mukta 5Nu, siddha, mutha guta-mukhya ja upapanna che, ghaTe che -pravRtti nimittanA bhAvane lIdhe. ane tevA prakAre kahe chekamarovaramAta-janmAdi doSanA vigamarUpa-TaLavArUpa kAraNathakI, tavoparAraMjate -te deSavaMtanA aSapaNAnI prAptine lIdhe. Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukatatattvamImAMsA : mukata paNa mukhya ja, doSa abhAve adoSa (643) tema janma maraNAdi doSathI yukta sadoSa puruSa te janmAdi doSathI mukta thatAM "adoSa" kahevAya che. Ama deSanA apagamarUpa-cAlyA javArUpa kAraNathI deSavaMtanuM adeSapaNuM ghaTe che, mATe "mukta" e mukhya ja evo ghaTe che. tAtparya ke-roga naSTa thatAM kAMI puruSa naSTa thaI jato nathI, paNa rogamukta puruSane sadabhAva ja hoya che tema bhavaroga naSTa thatAM kAMI puruSa-AtmA naSTa thaI jato nathI, paNa bhavarogamukata puruSane-mukta AtmAne sadabhAva ja hoya che. je doSavaMta hoya te tenA doSane abhAva thatAM adoSa hoya che, tema janmAdi dejavaMta A AtmA te doSane abhAva thatAM adeSa evo siddhamukta AtmA hoya che. paNa deSa abhAve kAMI adoSa puruSane abhAva hete nathI, tema janmAdi deSa abhAve kAMI adeSa AtmAno abhAva hoto nathI. jema aSapaNuM e puruSanI daSa-abhAvAtmaka avasthA che, paNa puruSa abhAvarUpa nathI, tema adeSa evuM muktapaNuM e AtmAnI janmAdi deSa abhAvAtmaka avasthA che, paNa Atma-abhAvAtmaka nathI. TUMkAmAM roga abhAve nirogI puruSa ja bAkI rahe che, tema bhavaroga abhAvexnirogI zuddha AtmA ja bAkI rahe che. AkRti 16 roga abhAve bhavaroga abhAve rogI bhavarogIne mukhya | AtmA saMsAra | puruSa |=| AtmA mukta A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - tatsvabhAvopamarde'pi ttttsvaabhaavyyogtH| tasyaiva hi tathAbhAvAttadadoSatvasaMgatiH // 191 // te AtmanA svabhAvane che upama chatAMya, tenA te ja svabhAvanA yoga taNe supasAya; te ja Atmana upaje, nizve ja tathAbhAva, tethI ghaTe che tehanuM aSatva ahiM sAva. 191 kRtti-tavamAvo -te AtmAnA svabhAvane upama chatAM. janmAdibhAvanA vigame karIne-dUra thavApaNAe karIne, tattararAmAvyayAta:-tenA tasvAbhAvyanA vegathI; eTale tenuM tatvavAbhAvya, tenI sAthe yogathI. te A prakAre-tene evA prakArano ja svabhAva jethI che, te ja 'tathA" hoya che. ane tethI karIne-tA ri-tenA ja, tathAmAvA-tathAbhAvathI, janmAdinA tyAgathI, janmAdi atItapaNe bhAvathI, zuM ? te ke-topavayaMtiH -tenA adadhatvanI saMgati heya che. doSavaMtanI ja adaSatraprApti hoya che, ema artha che. * "nai va yathAmAnaM chuM maLyate tathA / na rahemAnaM mate yudhaH " - zrI samAdhizataka. Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (644 ) a:--te AtmAnA svabhAvapaNAnA yAgathI, tenA ja yAgannisamuccaya svabhAvane upama chatAM, tenA tatkSvAbhAvyanA--tevA tathAbhAvane lIdhe, tenA adeSapaNAnI saMgati hAya che. vivecana te AtmAnA svabhAva upama chatAM, janmAdibhAvanA dUra thavAthI tenA tatkSvA bhAgya sAthe cAga hAya che; ane tethI karIne teneA janmAdi atItapaNe 'tathAbhAva ' hAya che, eTale tenA adoSapaNAnI sa`gati hoya che. arthAta doSavatane adeSapaNAnI prApti ghaTe che. ' anAdi kALathI A AtmAnA svabhAvanA upama thayA che-kaccaraghANa nIkaLI gayA che. vibhAvanA AkramaNathI te svabhAva kacarAi gayA che, dabAi gayA che, gherAi gayeA che, AvRta thayA che, paNa mULa nAza nathI pAmyA. nija svarUpanA jJAna- svabhAva upama darzana-caraNarUpa svabhAva dhanA viyeAge jo ke tene vibhAvarUpa adhama vaLagyA che, teA paNa vastunA je svajAti svabhAva che, tenA kadI samULagA abhAva thatA nathI. mAtra thAya che eTaluM ja ke--para vibhAvane anugata-anusaratA evA cetanathI te karma karIne avarAya che--DhaMkAI jAya che. arthAt AtmA paravasturUpa vibhAvane anusaryo, tethI te kathI avarAyeA che. svabhAvarUpa svadharma 'cheDI, te vibhAvarUpa 'para dharma ne anusaryA, tethI karmarUpa bhUtanA vaLagADathI te paradharma tene sauMsAra paribhramaNa du:khavaDe karIne kharekhara! ' bhayAvahu' thai paDyo che ! paradharmo mAvadaH /> A para evA je vibhAva che, te paNa naimittika arthAt nimittathI utpanna thanArA hAi saMtatithI anAdi che; ane tenA nimittarUpa je parabhAva che-te viSayasaMgAdika che, te saMcAge karIne sAdi che. Ama viSayAdirUpa parabhAvanA nimittathI rAgAdi vibhAvarUpa adharma upaje che, ane tethI zuddha svabhAvarUpa dharmAMthI bhraSTa thai AtmA saMsAramAM rakhaDe che ne parabhAvanA kartA thAya che. Ama parabhAva-vibhAvathI AtmAnA svabhAvanA upama thAya che--kacarAvApaNuM thAya che, abhibhUtapaNuM-dakhAi javApaNuM thAya che. (jue pR. 494) 66 vastu svabhAva svAti tehune, mUla abhAva na thAya; para vibhAva anugata cetanathI, karme te avarAya 4. zrI DhavacaMdra . " cetana jo nija bhAnamAM, karto Apa svabhAva; vartta nahiM. nija bhAnamAM, karto kama prabhAva. "--zrI Atmasiddhi. jema paracakranA AkramaNathI puramAM upamarda -upaplava macI rahe che, a MdhAdhuMdhI ( chaos ) phelAI jAya che, svaparanA bheda parakhAte nathI, ne arAjakatAthI satra bhayanuM sAmrAjya vyApI jAya che; tema vabhAvarUpa paracakranA AkramaNathI Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukatatatvamImAMsA : svabhAvaupama, "tathAbhAvathI adoSapaNuM (645) vibhAva paraca- cetanya-puramAM upamarda thAya che, upaplava mace che, aMdhAdhudhI vyApe che, thrI upaplava -parane bheda parakhAto nathI, svaparanI seLabheLa-goTALo thaI jAya che, ane cetana rAjanA "pada 'bhraSTapaNAthI arAjaktAne lIdhe sarvatra bhayanuM sAmrAjya jAmI jAya che ! Ama vibhAvarUpa adharmanA sevanathI, svAsthAnathI yuta thayele, "ThekANuM vinAne," svarU55dathI bhraSTa e A AtmA caturgatimaya saMsAramAM rakhaDe che, ne janmamaraNAdi anaMta duHkha bhegave che. AvA A svarUpa-padabhraSTa ciddaghana AtmAne puna: jyAre tasvAbhAvya sAthe arthAta tenA pitAnA svasvabhAvapaNA sAthe "ga" thAya che, tyAre teno "tathAbhAva" hoya che. eTale ke tene je mULa svabhAva che, tathA prakArano bhAva tene taravAbhAvya upaje che. Ama AtmA jyAre pratikramaNa karI-pIchehaTha karI sAthe vega mULa asala sahaja tathAbhAvarUpa svarUpasthitine bhaje che, vibhAvarUpa para ghara" choDI daI nija vibhAvarUpa gharamAM Ave che, tyAre tene janmamaraNAdirUpa saMsAra virAma pAme che, ane svabhAvasthitirUpa mekSa pragaTe che, ne nija ghara maMgalamALa" thAya che. "Atamaghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re." (devacaMdrajI). ane Ama "tathAbhAva" athAta je mULa svabhAva che te bhAva thavAthI ja tenuM aSapaNuM ghaTe che, te daSavaMta maTI adoSa bane che. kAraNake svabhAva upama karanArA vibhAvarUpa deSathI te doSavata hata; te vibhAva deSa TaLavAthI tene tathAbhAva" thI svabhAva upamarda thatuM aTaye, eTale te adeSa thaze, je hato adeSapaNuM tevo rahyo. svabhAva padathI-pitAnA ThekANAthI bhraSTa thaye-khasyo e tene * doSa hato, svabhAvamAM AvyuM eTale te doSa TaLe, ane svabhAvapadamAM sthiti thavAthI-ThekANe AvyAthI " te adeSa -rogIne roga TaLatAM jema te agI hoya che tema. tAtparya ke-adeSa hatAM, te tathAbhAvayukta hoya che, arthAta svasvabhAvapaNAnA yogathI je asala sahaja svabhAve-sahajAnmasvarUpe hatuM tevo hoya che. Ama kharekharA-mukhya evA janmamaraNAdi ApanAre svabhAvapamandarUpa vibhAvadoSa mukhya hato, e jema kharI vAta che, tema vibhAvadoSa TaLI svabhAvamAM AvyAthI te "adoSa" tha, e paNa tevIja kharekharI mukhya vAta che. mATe "adeSa" e A svabhAvasthita mukta AtmA mukhya che, kharekhara che, nirupacarita che, paramArtha sat che, ema A uparathI sAbIta thayuM. Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 646 ) yogadasimuzciya AkRti 17 svabhAvapamathI doSathI - - sadoSa ( puruSa AtmA) vibhAva doSayukta AtmA ) sana magwA svabhAvepamaI-vibhAva doSa abhAve deza abhAve svabhAva nirdoSa (puruSa sthita aSa Ama ane A Ama aMgIkAra karavA yogya che te kahe che svabhAvo'sya svabhAvo yanijA sattaiva tttvtH| bhAvAvadhirayaM yukto nAnyathAtiprasaGgataH // 192 / / svabhAva tasa svabhAva che, tatvathI nija sattA ja; bhAvAvadhi A-anyathA, atiprasaMgathI ne ja 192 artha -A AtmAno svabhAva te savabhAva che, kAraNa ke tatvathI nija sattA ja svabhAva che. A svabhAva bhAvAvadhi (bhAvanI avadhi paryata) yukta che, anyathA nahiM,atiprasaMgane lIdhe. vivecana A AtmAno svabhAva te svabhAva che, ane paramArthathI-tatvathI je nija sattA ja te svabhAva che. A je svabhAva che te bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke bhAvanI avadhimaryAdA paryata ja yukta che, nahiM to yukta nathI, kAraNa ke atiprasaMga deva Ave che. uparamAM AtmAnuM svabhAvamAM AvyAthI adeSapaNuM hoya ema kahyuM, te svabhAva eTale zuM? tenI spaSTa mayadA atra batAvI che. A AtmAne "sva bhAva" te svabhAva che. arthAt paramArthathI-tatvathI je prakAre nija sattA che, te svabhAva che. je prakAre kRtti -ravAmAdoDa-A AtmAne svabhAva, mAtra svabhAva che, kAraNa ke, zuM kahyuM? to ke- nizaiva taravata-nija satA ja tattvathI-paramArthathI. mAvArSi gurU-A hamaNAM ja kahyo te ravabhAva bhAvaavadhivALo yukta che, nAnyathA-anyathA yukta nathI. zA kAraNathI ? te ke-atikalata:-atiprasaMgane lIdhe. Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukatatavamImAMsA: bhAva- maryAdA dhama ', 'nija sattA nija bhAvathI 2' (647 ) AtmAnI svarUpa sattA che, je prakAre AtmAnuM zuddha sahaja AtmasvarUpa che, te prakAre svanuM bhavana-hovuM te svabhAva che. nija svarUpe hevuM te "svabhAva che. (juo thaka pR. 75 phUTanoTa ). ane A svabhAva paNa bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke jeTalI sva bhAvanI avadhi-maryAdA che, teTalI avadhi-maryAdA paryata ja svabhAva ghaTe che, -nahiM ke anya prakAre. zuddha cetanabhAvamAM hovuM-vartavuM e AtmAnI svabhAva-maryAdA che, svabhAva- e ja ene "maryAdA dharma - marajAda che, eTale zuddha cetana "maryAdA dharma" bhAvamAM varsa te ja "svabhAvamAM Avyo kahevAya, nahiM te nahiM. kAraNa ke svabhAva maryAdAmAM arthAt zuddha cetanabhAvamAM na vartatAM, parabhAva-vibhAvamAM varte, te te svabhAvamAM vanya na kahevAya, ne vanya je kahIe te atiprasaMga doSa Ave; kAraNa ke zuddha dravyanuM je svarabhavana te ja svabhAva che, ane je te anya dravyarUpa thAya te te ene svabhAva nathI, paNa vibhAva ja che. tAtparya ke-jema che tema, jeTalI che teTalI svabhAvanI avadhimAM-maryAdAmAM hovuMnija sattA nija vartavuM, tatvathI nija sattAe sthiti karavI, te ja svabhAva che te svabhAva bhAvathI re' maryAdAmAM na hovuM-na vartavuM te svabhAva nathI, paNa vibhAva che, parabhAva che. ane A je svabhAvamAM hovuM-vartavuM te ja adoSa evuM muktapaNuM che, "nija bhAvathI nija sattA" e ja anaMta guNanuM sthAna evuM zuddha siddhapaNuM che, ane tene je pAmyA che te ja parama nirdoSa mukta, siddha evA "devacaMdra" jinarAjajI che. "nija sattA nija bhAvathI re, guNa anaMtanuM kANajinavara pUje devacaMdra jinarAjajI re, zuddha siddha sukhakhANa...jina" zrI devacaMdrajI Aja kahe che - anantarakSaNAbhUtirAtmabhUteha yasya tu / tayAvirodhAnnityo'sau sthAdasanvA sadaiva hi // 193 // AgalI pAchalI kSaNe, AtmA taNe abhAva; je mAne che tehane, ahiM lemAM sAva; teja mAnyatA sAthamAM, virodhabhAva vinAja; hAyanitya te AtamAM, athavA asat sadAja. 193 tti-anaratarakSAbhUti -anaMtarakSaNe abhUti-abhAva, pUrva-pazciAt kSaNe abhUtiabhAva, ema artha che, AramataTTa tujene ahIM AtmabhUta che, je vartamAnanI athavA ' AtmabhUta che, tene doSa kahe che. tA-te sAthe te anaMtara kSaNa abhUti sAthe, avirodhA-avidharUpa kAraNa thakI, vartamAnabhAve karIne zuM ? to ke-nityoau -nitya evo te vartamAna hoya - tadrata havA tAvAr " "sadA tadbhAva thakI taddata hoya " eTalA mATe. pakSAntara kahe che-masaLyA hari di-athavA sadaiva asata hoya te anaMtara kSaNe abhUti sAthe virodhathI tenA pratapaNAne lIdhe. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 648) = = artha-anaMtara kSaNe abhUti ahIM jene (vartamAnane vA vAdIne) AtmabhUta che, tene tenI sAthe avirodhathI te vartamAna nitya heya, vA sadeva asat ja heya. vivecana anaMtara arthAta AgalI-pAchalI kSaNe abhAva-nahiM hovApaNuM, e je vartamAna vAdInA abhiprAye AtmabhUta che, arthAt AtmAne je AgalI-pAchalI kSaNe abhAvarUpanahiM hevArUpa mAne che, mAtra vartamAna kSaNe ja bhAvarUpa-hovArUpa mAne che, tene aneka deSa Ave che. te AgalI pAchalI kSaNe abhAva sAthe tenA vartamAnabhAvano avirodha che, tethI te vartamAna (1) kAM te nitya hovo joIe, ane (2) kAM to sadAya asat ja avidyamAna ja hA joIe,-Ama A be pakSa atre saMbhave che. A banne pakSa dUSita che, ane tethI kSaNikavAdano mata khaMDita thAya che. te A prakAre - (1) kSaNikavAdI ema mAne che ke-AtmAdi vastu kSaNavarUpa che, AgalI pAchalI kSaNe avidyamAna-abhAvarUpa che, mAtra vartamAna kSaNe ja vidyamAna-bhAvarUpa che. A mata jenA AtmabhUta che, tenA pitAnA AtmA upara ja A ghaTAvIe te vadanAre te Ama virodha Ave che -AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che evI tenI kSaNika nahiM" mAnyatAnI sAthe avirodhane lIdhe, vartamAna bhAve te te pote che. kAraNake AgalI-pAchalI kSaNe ja nahiM hevApaNuM te kahe che, eTale te benI vaccenI vartamAna kSaNe to tenuM vidyamAnapaNuM-vartamAnapaNuM te svIkAre che. Ama je vartamAnabhAve vartamAna che, te nitya hovo joIe. kAraNake "sadA taddabhAva thakI tavat " te bhAvavaMta hoya ema niyama che. arthAta je je bhAvavALo hoya te tadRbhAvathI sadA te bhAvavALA hA joie. eTale vanamAna bhAvavALA te sadA vartamAna bhAvavaMta ho joIe, arthAta te nitya ho joIe. ane Ama nitya pakSanI siddhi thatAM, kSaNikavAda UDI jAya che. (2) vaLI AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che ema je jANe che ne kahe che, te pite je AgalI-pAchalI kSaNe vidyamAna na hoya, to tema kema jANI-kahI zake vAru? eTale te pote je vartamAna kSaNe vidyamAna che, te AgalI pAchalI kSaNe paNa vidyamAna hija joIe. Ama je vastu kSaNika che ema jANa vade che, te vadanAro pite kSaNika nathI, ema anubhavathI nizcaya jaNAya che. (juo. pR. 81, AtmasiddhinI gAthA). tAtparya ke AtmA kSaNika nahiM, paNa nitya che.-eTale vAdIe kAM te nitya pakSane savIkAra karavo joIe ane kAM te pitAnA vartamAna kSaNe paNa vidyamAna paNAne pakSa choDI de joIe. ane ema je kare te te sadAya asat ja-avidyamAna ja thaI paDe ! kAraNake teonA mate AgalI pAchalI kSaNe te abhAvarUpa che, ane Ama vartamAna kSaNe paNa je na hoya, te te sadAya abhAvarUpa ja hovAthI sadAya asata ja hoya, avidyamAna ja hoya. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : kSaNikavAdanu enA ja nyAye khaMDana ( 649 ) vartamAna kSaNe paNa te satu nahi rahe. ane te vadanArA kSaNikavAdInuM peAtAnuM ja astitva nahiM rahe ! eTale tene vAdya ja kayAMthI ubhA raheze ? Ama AgalI--pAchalI kSaNe AtmAnA abhAva mAnanArA kSaNikavAda kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. parAkti mAtranA parihArAthe kahe che sa eva na bhavatyetadanyathAbhavatItivat / viruddhaM tannAdeva tadutpattyAditastathA // 194 // artha :--te ja nathI hAtA '-A '* anyathA hAya che'-enI jema viruddha che;-tenA nyAyathI ja tadutpatti Adine lIdhe tathAprakAre viruddha che. vivecana 'te ja che na" e ' anyathA, te che '-enI jema; viruddha tasa nyAye ja-tasa, upantyAdithI tema. 194 6 , sa eva ' 'te ja e bhAva sUcave che, ' 7 mati "-nathI hAtA e abhAva sUcave che. eTale 'te ja nathI hAtA' e ' RnyathA mati' te anyathA hAya che enI peThe, viruddha che, virAdha pAme che. tenA peAtAnA nayathI ja-nyAyathI ja Ama che. kAraNa ke te kSaNikavAdI te ja anyathA bhati-anyathA thAya che,' ema kahye Ama kahe che-"te anyathA krama hAya? jo anyathA hAya, teA te kema hAya ? " ane A nyAya te ja bhAva 6 na mati '-nathI hAtA, emAM paNa samAna ja che. te A prakAre:jo te ja che, teA te 'na mati '- kema ? nathI hAtA kema ? ane jo 'gamavat' che-che nahi', te te 'bhAva' kema ? ema A viruddha che. abhAvAtpatti Adine lIdhe A tathA prakAre--tevA prakAre viruddha che. viruddha te ja bhAva abhAva " vRttiH--jJa va-te ja ema bhAva parAmarza che, ane 1 mati-nathI hAtA-ema abhAva abhidhAna che, tat-A, zu' ? te ke-anyathA mavatItivar- anyayA bhavati '-anyayA hoya che enI jema, ema nirdezana che, viduM-viruddha, vyAhata che, sAyA-tenA naya thakI ja, tenA nyAyathI ja. kAraNa ke te * te ja anyathA thAya che' ema kahyuM Ama kahe che- kema anyathA thAya ? jo anyathA thAya, te te kema ?" ane A ' te ja nathI hateA '-emAM atre paNa samAna ja che. te A prakAre:-jo te ja che, te te kema 'na maryAta '-na hoya ? abhavatpAthI-na hovApaNAthI te kema ? evA prakAre viruddha che. aNuccaya kahe che-tarupavaeNtA:-tenI utpatti Adi thakI, abhAve tpatti Adi thakI, tathA-tevA prakAre viruddha che. ra Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 650 ). yogadaSisasuzcaya AkRti: 18 bhAva kSaNikavAdI { ja * Jkhata ) bhAva abhAva ? abhAve . abhAva bhAva ? ahIM kSaNikavAdI je yuktithI potAnA matanuM samarthana kare che, te ja yuktithI te kSaNika matanuM khaMDana zAstrakAra maharSie kuzaLa nyAyazAstrInI jema ajaba kuzaLatAthI karI batAvI, vAdInI dalIla vAdInA mukhamAM pAchI ApI che, tyAre enA ja nyAye tene niruttara-mona rahevA zivAya chUTako nathI, te A prakAra:-pUrva enuM khaMDana kSaNe je bhAva che, te ja uttara kSaNe paryAyAMtara pAmI anyathA hAya che "anyathA bhavati," ema kaI kahe che. tyAre kSaNikavAdI A pramANe dalIla karI tenuM khaMDana kare che-te anyathA kema hoya ? je anyathA hoya, te te kema hoya? athAta te bhAva bIjA prakAre kema hoya ? ane bIjA prakAre hoya to te bhAva kema hoya? mATe anyathA bhavati-te bhAva anyathA hoya che te ghaTatuM nathI." have e ja nyAye, AgalI-pAchalI kSaNe che te ja vartamAna kSaNe nathI ema mAnI, "ra gva ja mavati -te ja che nahiM, ema je kSaNikavAdI kahe che, te paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke "te ja' e bhAva-hevApaNuM batAve che, ane "che nahiM" e abhAva-nahiM hevApaNuM batAve che. Ama eka kathaLe bhAva-abhAva paraspara viruddha che. kAraNa ke te ja bhAva che, to te kema na bhavati"--kema nathI hoto? ane je te abhavat che-che nahiM, te te bhAva kema? arthAta je "bhAva" che to "na bhavati' kema? ne je "na bhavati" che to "bhAva kema? Ama A viruddha che. mATe te ja nathI hoto " e kSaNika pakSa ghaTato nathI. vaLI vartamAna kSaNe ja "bhAva"no kSaNikavAdI svIkAra kare che, paNa AgalI-pAchalI kSaNe te "na bhavati"--te nathI hoto-abhAva che ema te kahe che. temAM paNa aneka virodha Ave che, kAraNa ke pUrva kSaNe na hoya, te vartamAna kSaNe hoya, te asat utpAda thayo, athata abhAvamAMthI bhAvanI utpatti thaI, A deSa che. tema ja vartamAna kSaNe hoya te uttara kSaNe na hoya, to sata vinAza thaye, arthAta bhAvamAMthI abhAva thaye, A paNa pragaTa deSa che. ityAdi aneka virodha atra Ave che. (juo . phUTanoTa pR. 81). AnA bhAvana arthe ja kahe che - sato'sattve tadutpAdastato nAzo'pi tasya yat / tannaSTasya punarbhAvaH sadA nAze na ttsthitiH|| 195 // vRtti-sato-satanuM, bhAvanuM, attara-asatva mAnavAmAM AvyuM ("a ga = mAta" te ja nathI hota ? e vacanathI. ) zuM ? te ke-tasUkSma -teno utpAda, eTale asavane utapAda thaze,-kAdAcikANathI (kadAcita havA paNane lIdhe). to-tethI karIne, te utpAdane lIdhe, nAroja Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA: kSaNikavAdamAM asata utpAda Adi doSa (651) satanuM asatapaNuM sate-utpatti tasa hoya; tethI teha asavane, ahiM nAza paNa joya, ne tethI karI naSTane, upaje punarbhAva; athavA nAza sadA kalle, sthiti na tenI sAva. 185 artha-satanuM asa-asatupaNuM mAnavAmAM AvyuM te asavana-asatapaNAne utpAda thaze, tethI karIne te asattvano nAza paNa thaze, teTalA mATe naSTa asavane punarbhava thaze, ane sadA nAza mAnce tenI sthiti ja nahiM hAya. vivecana a ga gha mavati" te ja nathI hota" e vacana uparathI satanuM-bhAvanuM asara-abhAva mAnavAmAM AvyuM, kavacita hovApaNAne lIdhe asatvano utpAda thaze, ane te utpAdane lIdhe te asatrane nAza paNa thaze. kAraNa ke "je u5ttivALuM asat utapAda hoya te anitya hAya" e niyama che. ane tethI karIne naSTa evA Adi deASa asatvane te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asatvanA vinAzanI anyathA anupapatti che, arthAt bIjI kaI rIte ghaTamALapaNuM nathI. have nAza to nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrva pazcAta-AgaLa pAchaLa avasthita ja che, ema kaI kahe to e AzaMkIne kahe che sadA nAza je mAnavAmAM Ave, te tenI sthiti ja nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme. te ja nathI hota" e vacananA AdhAre je satanuM asatapaNuM mAnavAmAM Ave, bhAvanuM abhAvapaNuM mAnavAmAM Ave, te asatanI utpatti thaze, abhAvano uddabhava thaze. eTale je vastunuM mULa astitva ja che nahi, te navI AvIne kAM to sadA sataH utpanna thaze, abhAvamAMthI bhAva upajaze, zUnyamAMthI jagat pedA thaze ! kAM to sadA asat Ama AkAzapuSpa, zazazaMga, athavA vaMdhyAsuta ke jenuM astitva ja che nahiM, te ApameLe AkAzamAMthI ubhA thaze ! Ama A asat utpAda pratyakSabAdhita che, aneka prakAre deSayukata che. (1) tathApi dhAro ke asat utpAda thaze, to te asane nAza paNa sAthe AvIne ubhuM raheze. kAraNa ke jenI utpatti hoya tene nAza paNa hoya ja evo niyama che. tethI asavane vinAza thaze, te asava paNa UDI jaze. eTale naSTa evA asatvano te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asatvane vinAza tA-te asavano nAza paNa thaze.-dustasamAnitye' je upattivALuM hoya te anitya hoya, eTalA mATe. -je kAraNathI, jethI karIne. ema tatte thI karIne, nadRzya-naSTano, asavane, punama:-te ja rUpe punarbhAva thaze,-te asattvanA vinAzanI anyathA anu55ttine lIdhe (te asatvane vinAza bIjI koI rIte nahiM ghaTe, mATe). have "nAza te nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrva-pazcAta avasthita ja che " e AzaMkIne kahe che-ravA nA-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM, zuM? to ketithati tenI sthiti nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme che. Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65ra ) vagadaSTisamuccaya ( bhAva abhAva khaMDana bIjI kaI rIte ghaTaze nahiM. Ama satva ja raheze, satpaNuM ja raheze, vastu sadA sasvarUpa ja sAbita thaze, mATe tame mAneluM satanuM asatva ayukta che-mithyA che. (2) eTale sakaMjAmAM Avela vADI muMjhAIne savinAza pakSane pakaDIne kahe che kenAzAtmaka bhAvane lIdhe AgalI-pAchalI kSaNe nAza to che ja ema ame paNa mAnIe chIe. tyAre teno javAba Ape che ke sadA nAza mAnavAmAM AvyuM tenI sthiti ja nahi hoya. tame kaho cho te vivakSita kSaNe paNa tenuM astitva ja nahiM rahe. eTale tame mAneluM saMta sadA asata ja thaI paDaze. Ama satanuM asatva mAnavAthI (1) asat utpAda- abhAva bhAva thaze, (2) eTale asatva vinAza thaze arthAta abhAva bhAvane abhAva thaze, (3) eTale ke bhAvane te ja rUpe punarbhava thaze. arthAt bhAva bhAva thaze, vastu sadA bhAvarUpa ja siddha thaze. athavA-satuvinAza mAnavAthI vastu sadAya abhAvarUpa siddha thatAM, kayAreya paNa tenI sthiti nahiM hoya. AkRti: 19 kSaNikavAdI) 0 x [ [ 0 0 0 bhAva bhAva bhAva [ abhAva utapAda> abhAva nAza ] ( abhAva abhAva abhAva [ sadA nAza ] sa kSaNasthitidharmA ced dvitIyAdikSaNe sthitau / yujyate hyetadapyasya tathA coktAnatikramaH // 196 // kSaNasthiti dharma yuta vaLI, jo mAne te nAza; to dvitIya Adi kSaNe, hetAM sthiti ja tAsa; kSaNasthiti dharmapaNuM, e ja yu enuMya; ane tema to je kahyuM, te yathArtha badhuMya. 196. artha -te nAza kSaNasthiti dharmavALo che ema ja kaho, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate, A adhikRta bhAvanuM A kSaNasthitidharmakapaNuM yukta che, ane ema sate uktane anatikrama hoya che, arthAta je kahyuM tenuM ulaMghana thatuM nathI. vivecana te nAza je kSaNasthiti dharmavALe bhAva ja che, ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate A prastuta bhAvanuM kSasthitidharmakapaNuM paNa yukta che, ane ema sate uparamAM kahelI vAtanuM ulaMghana thatuM nathI. vRtti - te nAza, kSattipama reta-je kSaNasthitidharmavALo bhAva ja che, A AzaMkAne kahe che-dvitIyAvikSane rita-dvitIya Adi kSaNe sthiti sata, zuM? te ke-purA zreta-A paNa yukta che, kSarithatidharmakapaNuM paNa yukta che, mA-bAnuM, adhikRta bhAvanuM, tathA 4-ane tevA prakAre, ema sate, 3natina:-ukatano anatikrama che. Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : kAM to sadA sthiti, kAM to sadA asthiti (653) uparanA lekamAM kahyuM ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahiM rahe. eTale kSaNikavAdI kahe che ke-te nAza kSaNasthiti dharmavALe che. teno javAba ApatAM zAstrakAra kahe che (1) bIjI vagere kSaNe paNa A kAM te sadA tame je kSaNasthitidharmapaNuM kahe che te ghaTe che, eTale bIjI vagere sthiti kAM te kSaNe paNa A kSaNasthitivALo dhama AvIne ubhuM raheze. ema anaMta sadA asthiti kSaNa paryata cAlyA ja karaze, te pachI kSaNasthiti dharma vinAnI khAlI kaI kSaNa haze ? e batAve arthAt anavakAza evI trikALa sthiti ja prApta thaze. Ama vastunI akhaMDa sthiti siddha thatAM kSaNikapaNuM kayAM raheze? (2) athavA ema je kahe ke-nAza kSaNasthitidharmavALo-kSaNabhara rahenAro che, to pachI bIjI vagere kSaNe paNa te kSaNasthitivALo nAza prApta thaze. eTale tame mAnelA kSaNasthiti dharmavALA nAza vinAnI khAlI-avakAza evI kaI kSaNa haze? te kaho. evI eka paNa kSaNa nahiM hoya ke jyAre nAza nahiM vartato hoya, arthAta sadAya nAza ja prApta thaze, ane vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahiM rahe. Ama kAM to sadA sthiti-satapaNuM ja prApta thaze, ane kAM to sadA asthiti-asatpaNuM ja prApta thaze. eTale keIpaNa rIte tamAro kSaNikavAda kSaNa paNa Takaze nahiM. ane Ama uparamAM je kahyuM hatuM te badhuMya barAbara ja che, ema atre puSTi maLe che. kevA prakAre ? te kahe che- kSaNasthitau tadaivAsya nAsthitiyuktyasaMgateH / na pazcAdapi setyevaM sato'sattvaM vyavasthitam // 197 // kSaNasthiti tyAreja ehanI, asthiti nahiM yukta; na pachI paNa asthati te, ema vyavasthita ukta. 197 artha -kSaNasthiti sate, tyAre ja A vivakSita bhAvanI asthiti nathI,-yuktinI asaMgatine lIdhe, ane pachI paNa te asthiti nathI,-evA prakAre satvanuM asatva vyavasthita che. vivecana kSaNasthiti sate tyAre ja-vivakSita kSaNe A vivakSita bhAvanI ja sthiti nahi vRtti-kSati -kSaNarithati sata, tadaiva-tyAre ja vivakSita kSaNe, akSa-AnA, vikSita bhAvanI ja, nArithati -asthiti nathI. zA kAraNathI to ke-gujarAsaM -yuktinI asaMgatine lIdhe - tyAre ja asthitinA virodha thakI, evA prakAre yukti che. 7 pApa-pachI paNa-dvitIya kSaNe paNa nahi aa te asthiti nathI-yukita asaMgati thakI ja, " tyAre avasthitimAM tenI asthitinA virodha thakI ' evA prakAre yukti che. durvA evA prakAre, satatsNararva-saMtanuM asatve vyavasthita che. ane tethI karIne satanA asatvamAM tene utpAda ItyAdi anuvarNa ja che. Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 654 ) thagadakTisa thayA hoya; kAraNake nahiM to tyAre ja arithatino virodha Ave,ema yuktinI asaMgati hoya. pachI paNa dvitIya kSaNe paNa te asthiti nahiM hoya,-yutinI vivakSita Adi asaMgatine lIdheja " tyAre avasthitimAM tenI asthitine virodha che - kSaNe na asthiti e prakAre yuktinI asaMgati hoya che mATe evA prakAre satanuM asatva vyavasthita che. ane tethI karIne "hato.sarave sughAra " satanuM asatva sate teno utpAda ItyAdi anuva ja che. AgalA lekamAM nAza kSaNasthitidharmavALo che, ItyAdi kahyuM, tenuM atra spaSTIkaraNa karyuM che. (1) bhAvanI kSasthiti veLAe tyAre ja-amuka cekasa vivakSita kSaNe te vivakSita bhAvanI asthiti nahiM hoya, arthAta sthiti ja hoya. kAraNa ke nahiM to yuktinI asaMgati thAya. jyAre sthiti che tyAre asthitine virodha che, arthAta jyAre sthiti hoya tyAre asthiti hoya nahiM e pramANe yukti che, te ghaTe nahiM. eTale vastu je kSaNasthiti dharmavALI hoya te vivakSita kSaNe vivakSita bhAvanI sthiti hovI ja joIe. (2) ane pachI paNa bIjI kSaNe paNa tenI asthiti nathI, kAraNa ke nahiM te yuktinI asaMgati thAya; "tyAre avasthitimAM asthitino virodha Ave che" e prakAre yukti che, tenI asaMgati thAya; arthAta jyAre avasthiti hoya tyAre asthiti heya nahiM, e prakAre yukti che, te ahIM ghaTe nahiM. eTale bIjI kSaNe paNa prastuta bhAvanI sthiti nathI, paNa sthiti ja che. ema aparApara kSaNa mATe samajavuM. eTale prastuta bhAvanI trikALa sthiti siddha thaI.-Ama satanuM asatva te asatva utpAda vagere je kahyuM hatuM, te badhuMya barAbara ja che, ema sAbita thayuM. eTale kSaNikavAdIoe mAnelA kSaNika evA sat svarUpanuM asava sthApita thayuM, arthAt asatpaNuM-asatyapaNuM-mithyApaNuM pUravAra thayuM. Ama sarvathA kSaNikavAda asat che. / iti ekAntaanityapakSanirAkaraNam / nitya pakSane adhikRta karI kahe che- bhavabhAvAnivRttAvapyayuktA muktklpnaa| ekAntakasvabhAvasya na hyavasthAdvayaM kvacit // 198 // bhavabhAvaneya jo vaLI, hoye nahiM abhAva; mukta bhAvanI kalpanA, to dhaTe nahiM ja sAva; kAraNa ke ekAtathI, jene eka svabhAva; tene kadIya hAya nA, dvaya avasthA bhAva. 198 kRtti-mAmAvAnivRttAva-bhavabhAvanI anivRttimAM paNa, ekAnta nityatAmAM paNa, zuM ? te ke-azujA ku hAnA-AtmAnI muktaka95nA ayukata che. kema ayukta che ? te ke-0%Anatais. -ekAta eka svabhAvanuM -prayuta anupaja sthira eka svabhAvatAnuM, kAraNa ke nathI, mAthAdvayaM-avasthAya-saMsArI ane muktarUpa, rita-kavacita --ekAMta ekasvabhAva5NAnA virodhane lIdhe. Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutatattvamImAMsA * kSaNikAda asata, ekAMta nityamAM mokSa nahi ghaTe (55) a--bhavabhAvanI anivRttimAM paNa muktakalpanA ayukta che, kAraNa ke ekAMta eka svabhAvanI kavacit be avasthA DhAya nahiM. vivecana bhavabhAvanI-saMsArabhAvanI anivRttimAM paNa, arthAta ekAnta nityatA mAnavAmAM AvatAM paNu, AtmAnI muktakalpanA ayukta che. kema ayukta che? tA ke ekAMta eka svabhAvanuM avasthAdraya kadI hAya nahi; arthAt apradyuta, anutpanna, ekAMta nityamAM sthira evA jenA ekarUpa svabhAva hAya, tene saMsArI ne mukta evI mAkSa nahi ghaTe e avasthA dI hAya nahiM, kAraNa ke tema te tenA ekAMta eka svabhAvapaNAne virodha Ave. uparamAM kahyA pramANe ekAMta abhAvarUpaanitya pakSamAM jema meAkSa ghaTatA nathI, tema ekAMta bhAvarUpa nitya pakSamAM paNa meAkSa ghaTatA nathI. kAraNa ke bhavabhAva-saMsArabhAva hAya, teA nitya pakSanA abhiprAye tenI kI nivRtti thaze nahi, eTale sadAya bhavabhAva ja-saMsArabhAva ja rahyA karaze, ane AtmAnI kadI paNa mukti thaze nahiM. Ama ekAMta nitya pakSamAM muktakalpanA ghaTatI nathI, kAraNa ke ekAMte eka svabhAvarUpa je hAya, tene kadI paNa e avasthA hAya nahi. ekAMta nitya pakSanA abhiprAya pramANe apradyuta, anutpanna, sthira, eka svabhAvarUpa hAya te nitya che. eTale ke je svarUpathI pradyuta-bhraSTa nahi hAvAthI apradyuta che, utpanna na' thatu hAvAthI je anupanna che, sadA sthiratAvALuM hAvAthI je virAdhAtmaka sthira che, ane advitIya evA ekasvabhAvavALu hAvAthI je ekarUpa nitya vyAkhyA che, te nitya evuM sat che, ema teenI 'nitya ' zabdanI vyAkhyA che. ' acyutAnutpannacittva sat / '-A temanI mAnyatA pramANe bhAva--vastu nitya hAi, sadA sthira ekasvabhAvarUpa hoya che, te ja pramANe jema che tema sadA avasthita rahe che, eTale temAM kAI khIjo pheraphAra ke pariNAma ke avasthAMtara ghaTatuM nathI; ane Ama tenI sadA jema che tema eka ja avasthA rahe che, mIjI avasthA saMbhavatI nathI. nahi teA tenA ekAMta ekasvabhAvapaNAne virAdha Ave. eTale jo saMsAra bhAva haze tA sadAya sa MsAra bhAva ja raheze. temAMthI kadI paNa muktapaNArUpa trIjA bhAvanAavasthAnA saMbhava nahi ja thAya, Ama ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa sutapaNuM ghaTaze nahi', ane 'mukatapaNuM ' e kalpanA mAtra thai paDaze ! ane A mukita mATenA yegamA paNa 'kalpanA mAtra bhadraka' thai paDaze ! arthAt ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa sabhava ja nahi rahe (jIe aaa. pR. 80 ) ceAgamAnA Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhagadaSTisamuccaya tadabhAve ca saMsArI muktazceti nirarthakam / tatsvabhAvopamardo'sya nItyA tAttvika iSyatAm // 199 // ane be avasthA taNe, hetAM ema abhAva; saMsArI ne mukta e, kathana nirarthaka sAva; tethI eka svabhAvathI, bIjA taNe abhAva,nyAyathI tAttvika mAna, e ja iSTa che bhAva.199, artha - ane te avasthAdvayanA abhAve saMsArI ane mukta ema kahevuM nirarthaka thaI paDaze. tethI A AtmAne svabhAvopamarda nyAyathI tAtvika mAnya kare. vivecana ane uparamAM kahyuM tema te avasthAdvayanA abhAve saMsArI ane mukata, ema A nirarthaka ja zabdamAtra ja thaI paDaze, kAraNa ke arthano aga che. tethI karIne tathA prakAre A AtmAno svabhAvopamarda nItithI-nyAyathI tArika-pAramArthika mAne e ja iSTa che. A svabhApamarda tadattarathI tadantaranA dUra karavArUpa lakSaNavALe che, arthAt tenAthI anya vaDe karIne tadaanyane dUra karavArUpa lakSaNavALe che. uparamAM sAbita karI batAvavAmAM AvyuM ke apariNAmI evA ekAMta nitya pakSamAM sthira ekasvabhAvarUpa vastunI kadI paNa be avasthA hoI zake nahiM. Ama apariNumImAM avasthAdvayanA abhAve AtmAnI saMsArI ne mukta evI be avasthA ghaTaze nahiM. eTale tiryaMcAdi bhAvavALo saMsArI, ane bhavaprapaMcanA uparamane lIdhe sukta, -ema A be bhinna avasthAnI kalpanA karavI te nirarthaka ja-arthavihIna ja thaI paDaze, zabdamAtra ja thaI paDaze, kathanamAtra ja-kahevA pUratI ja raheze, te kapanA te kapanA ja raheze, artharUpa-tavarUpa nahiM rahe. A ayukta che, daSTa-ISTathI bAdhita che, kAraNa ke saMsArI ane mukta e be jUdI jUdI avasthA tatvathI avazya che, daSTa ane ISTa che, eTale apariNAmI evo nitya ekAMta pakSa kaI rIte ghaTato nathI, A uparathI phalitArtha e che ke-saMsArI ne mukata e be avasthAnuM ghaTanAnapaNuM to ja hoya ke je AtmAno svabhAvapamada tArika-pAramArthika mAnavAmAM Ave. eka svabhAve karIne bIjo savabhAva dUra karAya-haThAvAya, te ja svabhAvovRtti-taramAve ane tenA abhAve, avasthAzrayanA abhAve, saMsAra-saMsArI, tiryaMca Adi bhAvavALe, muzca-ane mukta bhavaprapaMca uparama thakI, ruti-A, nirartha-nirarthaka, zabdamAtra ja che, arthanA ayogane lIdhe. tattethI, tathA prakAre samAjamarra-svabhAva upamaI, tadantarathI tadantaranA apanayanarUpa lakSaNavALo-tenAthI anyathI tada ane dUra karavArUpa lakSaNavALe evo, atha Ano, AtmAno, nitya-nItithI, nyAyathI zuM ? te ke-sArita kyAM-tAvika cho, pAramArthika mAne. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattvamImAMsA : tAttvika svabhAvApama-pariNAmAMtara ( 157 ) tAttvika pamanuM lakSaNa che. arthAt eka avasthAmAMthI avasthAMtara thAya, bhAvamAMthI svabhAveApamadaH bhASAMtara thAya, pariNAmamAMthI pariNAmAMtara thAya te ja svabhAveApama che. pariNAma eTale sa'sArI bhAvaneA svabhAveApamada thai pariNAmAMtara thAya, bhASAMtara thAya, teA ja mukta bhAva ghaTe-nirha tA niha. kAraNa ke svabhAvApama na thAya-eka svabhAva bIjA svabhAvane haThAvI tenI jagyA na le ne saMsArI bhAva ema te ema rahe, bhAvAMtara-pariNAmAMtara na thAya, te mukta bhAva thAya ja kema ? mATe Ama nyAyathI A AtmAnA svabhAveApama -pariNAma bhAva tAttvika ja-pAramArthika ja mAnave iSTa che. kAraNa ke pariNAmI AtmAmAM ja avasthAbhedanI sa'gatithI yAgamAOnA sabhava hAya che. ( jue. aaa. phrUTaneTa pR. 81). didRkSAdyAtmabhUtaM tatmukhyamasya nivarttate / pradhAnAdinaterhetustadabhAvAnna tannatiH // 200 // dikSA mala Adi A, tethI mukhya ja sAva; nivan nahi. AtmanA, AtmabhUta A bhAva; pradhAnAdi pariNAmanu, dikSAdi nidAna; tasa abhAve tevu, hAya huM pariNAma. 200 atha:-dikSAdi AtmabhUta che, tethI A AtmAnuM mukhya evuM te dikSAdi nivatta che. te dikSAdi pradhAnAdi pariNatinA hetu che, ane tenA abhAvathI muktAtmAne te pradhAnAdinI pariNita nathI hAtI. vivecana dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi AtmabhUta che, sahaja vastusat che. tethI karIne mukhya-anupacarata ja evuM A didakSAdi AtmAne nivarte che. te kevu che ? tA kaeN pradhAna AdinI pariNatinA hetu-kAraNa che. ane te diDhakSAdinA abhAvathI te pradhAnAdinI pariNati mukta AtmAne hAtI nathI. te A prakAre: dikSA eTale dekhavAnI IcchA, jagat racanA dekhavAnI IcchA. avidyA eTale AtmasvarUpanuM ajJAna. mala eTale rAga-dveSa-mahAdghi a MtaraMga mala, bhAvamala bhavAdhikAra eTale sasArane adhikAra, sa`sAra bhAvanuM prAmanya, sa`sAra bhAvanI sattA. A dikSAdi vRtti:-aekSaphi-didakSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi, kAmasUtA-AmabhUta, sahu ja vastusata, tat-tethI, mukhyam-mukhya, anuparita ja, anya-A AtmAnuM, nivarjIte-nivan che. te kevuM? te ke-pradhAnAniteatu:-pradhAna AdinI pariSkRtanA hetu-kAraNa evu, tanmAvAt-te dikSA. dinA abhAvathI, jJa jJAtiH-tenI nati-pariNati nathI, pradhAna AdinI pariNati nathI,-mukata AtmAne, 83 Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (658) AtmabhUta che, AtmAnA aMgabhUta-AtmabhAvarUpa che, sahaja vastusat che (Realistic ), kApanika (Imaginary) nathI. Ama AtmA sAthe joDAyela hovAthI A dikSAdi mukhya che-nirapacarita che. te dikSAdi A AtmAno nivase che te pradhAnAdinI pariNatine hetu hoya che, ane te dikSAdinI nivRtti thatAM, muktAtmAne pradhAnAdi pariNati hotI nathI.* abheda dazA AvyA vinA je prANuM A jagatanI racanA jevA Icche che te baMdhAya che. evI dazA AvavA mATe te prANue te racanAnAM kAraNa pratye prIti karavI. ane potAnI ahaMrUpa brAMtine parityAga kare. sarva prakAre karIne e racanAnA upabheganI icchA tyAgavI cagya che. ane ema thavA mATe satpaSanA zaraNu jevuM ekake oSadha nathI. A nizcaya vArtA bicArAM mAhAMdha prANIo nahIM jANune traNe tApathI baLatA joI parama karuNa Ave che. he nAtha ! tuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti Apa, e uddagAra nikaLe che." zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM svabhApamarda tAvika che, ane tethI avasthAMtara-bhAvAMtara thAya che, ema sthApita karyuM. te avasthAtara-bhAvAMtararUpa pariNAmI paNuM kevA prakAre hoya che? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karI batAvyuM che. saMsArI avasthA ane mukta avasthA-e didakSAdithI be avasthAnuM pariNamana kevI rIte thAya che? te ahIM vivarI pradhAnAdinuM batAvyuM che. dikSA vagere je AtmAno aMgabhUta bhAva che, te jyAM sudhI pariNamana nivartato nathI-TaLato nathI, tyAM sudhI te jaDa prakRti-pradhAnAdinI pariNatinuM nimitta-kAraNe thAya che. ane te dikSAdi jyAre nivarte cheTaLe che, tyAre te mukta AtmAne prakRtinI-pradhAnAdinI pariNati hotI nathI. tAtparya ke jyAM lagI dikSAdibhAva che, tyAM lagI prakRti pariNAma che, ane tyAM lagI saMsAra che. ane jyAre dikSAdi bhAvane abhAva thAya che, tyAre prakRti pariNAmanA abhAve saMsArane abhAva hoya che, ane muktabhAvanI prApti hoya che. Ama dikSAdinI nivRtti Adi AtmAnuM pariNAma paNuM sate ghaTe che -AtmAnuM apariNAmIpaNuM sate A badhuM nirarthaka niSphala thaI paDe che.* * "dedAramadInAM vizvAsa tathA vA AmavAramaeInAM ja vizvAsa java ghA rata: --zrI samAdhizataka * " didRkSAdinivRttyAdi pUrvasUryuditaM yathA / gAmano pariNAma metarArthan ! "-zrIgabindu, le. 489 Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattvamImAMsA - dikSAdithI prakRtipariNatiae saMsAra, tadabAve mekSa dikSAdi--> dikSAdi abhAva---- anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate / evaM ca bhavanityatve kathaM muktasya saMbhavaH // 201 // sa'sAra. prakRti pariNAma--> prakRtipariNAma abhAva--> saMsAra abhAva (mAkSa) nahi teA heya A nitya nai, kahAya A 'bhava'-ema; bhavanuM nityapaNuM sate, mukta sa'bhava ja kema ? 201 ( 659 ) aH--nahi' te A pradhAnAdinI pariNati nitya hAya, ane A pradhAnAdi pariNati 'bhava ' kahevAya che; ane ema bhavanityatva sate mukatanA saMbhava kema hoya ? vivecana ' ane ema jo dikSAdinA nimitte A pradhAnAdinI pariNati na mAnavAmAM Ave, tA A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja hAya. ane A pradhAnAddhi pariNita 'bhava kahevAya che, * sa`sAra ` nAme oLakhAya che; kAraNa ke e pradhAnanI prakRtinI pariNati sate, tadAtmaka mahat AdinA bhAva hAya che. eTale pradhAnAdinI pariNati nitya hAtAM, bhavanuM nityapaNu thaze, eTale muktanA saMbhava kevI rIte hAya ? na ja hAya, ema a che. uparanA AAkamAM dikSA-bhAvamala AdinA nimitte A pradhAnAdinI pariNati hAya che, ane tenA abhAve tenI piraNita hAtI nathI ema kahevAmAM AvyuM. tema jo na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja thayA kare; kAraNa ke je sakAraNa hAya te tA kAdAcika hAya-kavacit kAraNu maLye ja hAya, paNa niSkAraNu hAya te kAM tA sadAya ja hAya ane kAMtA sadAya na hAya,-A niyama che. eTale dikSAdi nimitta kAraNa jo na hAya, ne pradhAnAdinI pariNati enI meLe svabhAvathI ja thayA karatI hoya, teA teA pachI te enI meLe sadAya thayA ja karaze, kadI paNa aTakaze nahi', kadI paN vAma pAmaze nahi', ne mAkSa kadI thaze nahiM. vRtti:--ane Ama A aMgIkAra karavA yeAgya che, anyathA-anyathA, nahiM. teA, ema abhyupagama-svIkAra na karavAmAM AvatAM, sthAntyi-A pradhAnAdi nati-pariNati hrAya, nityaM--nitya, sadeva. tethI zuM ? te ke-SA 2-ane A pradhAnAdi nati-pariNati, mava pujyante-bhava kahevAya che, sa sAra nAme oLakhAya che,"enI pariNati sate tadAtmaka mahat AdinA bhAtane lIdhe, vaM ca-ane ema, ukata nItithI, manityasve-bhanityatva sate, thaM mulya saMmavaH-muktane sa Mbhava kevI rIte hoya ? na ja hAya ema a che. Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdisazcaya ( 660) ja kAraNa ke A pradhAnAdinI je pariNati che, te ja bhava athavA sa'sAra kahevAya che. pradhAnanI-prakRtinI pariNati hAtAM, te prakRtiAtmakax mahat AdinA bhAva hAya che. pradhAnamAMthI mahat arthAt buddhi upaje che, mahatmAMthI ahaMkAra prakRtipariNati upaje che, ane ahaMkAramAMthI pADazaka gaNu upaje che, arthAta pAMca e ja saMsAra buddhi indriya, pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA ane mana, ema seALa upaje che. Ama pradhAna-prakRtinI pariNati pramANe bhavanI-saMsAranI pariNati hAya che. eTale pradhAnanI pariNati jo nitya hAya, tA bhavanI-saMsAranI pariNati paNa nitya thaze. ane Ama bhavanuM-sa'sAranu nityapaNuM' hAtAM, muktanA asabhava ja thaze. A ayukta che. eTale niSkAraNa-ninimitta evI pradhAnAdinI pariNati ghaTatI nathI, paNa dikSA-bhAvamala AdinA nimitta-kAraNe tenI pariNati ghaTe che. tAtparya ke-didakSAdinA kAraNe sa'sAra ne te kAraNa TaLye mekSa hoya che. ema siddhAMta sthApita thayA. dikSAdi--> pradhAnAdi riti--> saMsAra. temaja-pradhAna ( prakRti )--> mahetA ( buddhi )--> ahaMkAra--> SADazaka gaNu, ( pAMca buddhi iMdriya; pAMca karme driya, pAMca tanmAtrA, mana. ) avasthA tattvato no cennanu tatpratyayaH katham / bhrAnto'yaM kimaneneti mAnamatra na vidyate // 202 // avasthA jo tattvI nathI, pratyaya tenA kema ? bhrAMta eha, ethI ja zuM ? pramANa ahiM na ema. 202 artha:tattvathI avasthA nathI ema jo kaheA, tA tenA pratyaya kema hAya ? A avasthA pratyaya bhrAMta che, teA AthI zuM ? atra bhrAMta avasthAmAM mAna-pramANa vidyamAna che nahiM. vRtti-avasthA tavato-avasthA tavathI-paramAtha thI, no cait~o na DhAya, pUrvApara bhAvathI. te AzakIne kahe chenanu tapracaya:-vAru, tene pratyaya-avasthAne pratyaya, o-kevI rIte hAya ?- nibaMdhananA abhAve. A bhale hai ! tethI zuM ? grAntoyam-Azruti che, A avasthA pratyaya bhrAMta che. te minana-AthI zuM ? kRti-ema, A AzakAne kahe che-mAnamatra-mAna-pramANu atra bhrAMta avasthAmAM, na vidyuta--vidyamAna nathI. "pateSAM yA samAvasthA sA prakRtiH kilocyate / pradhAnAvyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA / tataH saMjAyate buddhirmahAniti yakocyate / ahaMkArastato'pi syAttasmAt SoDazako gaNaH // " --zrI haribhadrasuriSkRta SaDjha nasamuccaya, 36-37 Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA: bhavanityatva sate mukta asaMbhavaH avasthAMtara siddhi vivecana je pUrvApara bhAvathI avasthA tatvathI-paramArthathI nathI ema kahe, to vAru, nibaMdhananA abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kevI rIte upajaze? eTale vAdI kahe che-A bhale he, A avasthA pratyaya brAMta che. ethI zuM ? tene javAba Ape che ke atre brAMta avasthA bAbatamAM koI pramANu vidyamAna nathI. uparamAM pariNamI AtmAmAM saMsArI ne mukta e be avasthA kevI rIte ghaTI zake che, te nirmala yuktithI siddha karI batAvyuM, ane ekAMta nitya pakSanuM khaMDana karyuM. eTale nitya pakSavAdI kahe che ketame bhale te be avasthA siddha karI avasthA bA. batAvI, paNa te avasthA tatvathI-paramArthathI nathI. tene nyAyamUrti dalIlo zAstrakAra uttara Ape che ke-vAru, te avasthA je paramArthathI nathI, to kAraNa abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kema upajaze? A saMsArI avasthA ne A siddha avasthA, evI pratIti zI rIte thaze ? eTale saMkaDAmaNamAM AvIne vAdI kahe che-A bhale ho, paNa A avasthA pratyaya te brAMta che. ethI zuM? tene puna: javAba Ape che ke-A avasthA pratyaya brAMta che ema tame kahe che, te tenuM pramANa zuM? atre pramANa keI che nahiM. yogijJAnaM tu mAnaM cettadavasthAntaraM tu tat / tataH kiM bhrAntametatsyAdanyathA siddhasAdhyatA / / 203 // gijJAna je mAna te, avasthAntara te tAsa; te zuM? bhrAMta A-anyathA, siddhasAdhyatA khAsa. 203 artha-ane ginAna mAna che-pramANa che ema je kahe, to te gijJAna te yogInuM avasthAMtara thayuM. tethI zuM? to ke-A gijJAna brAMta haya, nahiM te enuM abrAMtapaNuM sate siddhasAdhyatA thAya, arthAta avasthAbhedanI upapatti thAya. vivecana yogIjJAna ja atra pramANa che, ema je kahe, te te yogIjJAna yogInuM ava kRtti -ojijJAnaM su-yogistAna ja, mA -atra jo pramANa che, A AzaMkIne kahe che, taravathAtAM tu-tenuM avasthAntara ja, yogI avasthAntara ja, ta-ta, yogijJAna che. tata: fitethI zuM? ema A AzaMkIne kahe che-trAtametAta-A yogijJAna brAMta heya. anyathA-anyathA, nahiM te enuM abrAMtapaNuM sate, zuM ? te ke- hisAdAtA-siddhasAgatA thAya.-avasthAbhedanI upapattine lIdhe. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66ra ) yogadarisaruciya sthAtara ja che. tethI zuM ? to ke-A gIjJAna brAMta hoya nahiM to enuM abrAMtapaNuM sate, avasthAbhedanI upapattine lIdhe, siddhasAdhyatA thAya. uparamAM pramANa zuM ema pUchayuM, eTale vAdI kahe che ke-yegIjJAna che te pramANa che. teno zAstrakAra uttara Ape che ke-je tame yegIjJAnane pramANe kahetA he to te gIjJAna pote ja gInuM avasthAMtara ja che. eTale vAdI kahe che-tethI zuM? te cegInuM avasthAMtara che, te tethI zuM thaI gayuM ? te uparathI tame zuM kahevA mAge che? tene siddhAMtakAra javAba Ape che ke-A gIjJAna kAM to bhrAMta hAya ne kAM to abrAMta hoya. je brAMta kaho to tene tame pramANabhUta lekhyuM zI rIte ? ane je abrAMta kahe te sidasAdhyatA thaI. arthAta abrAMta evA avasthAbhedanI u5patti thaI, eTale ame je sAdhavA mAgatA hatA, te ja tame svIkArIne sAdhI ApyuM ! jyAMthI tame chaTakavA mAgatA hatA, tyAM ja AvIne tame sapaDAI gayA ! eTale have tame amArA matano svIkAra karyo hovAthI, amAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI; kAraNa ke cogIjJAna e ja pite te gInuM avasthAMtara che. pUrve te gIjhAna hotuM, pachI thayuM, eTale te AgalI avasthAmAMthI thayelI judI avasthA che. ane A to abrAMta che-pramANabhUta che ema tame kaho cho, eTale te avasthAMtara paNa abrAMta che, pramANabhUta che, ema tame paNa svIkAra kare che. Iti siddha naH samIhitama ! ki bahu jahipatena?-Ama ekAMta nityapakSanuM paNa atra suyuktiyukta sanyAyathI khaMDana karavAmAM AvyuM. eTale vastu kevala abhAvarUpa paNa nathI, temaja kevala bhAvarUpa paNa nathI, paNa bhAvAbhAvarUpa che, ema anekAMta siddhAMta atra supratiSThita thayA. tAtparya ke-AtmA dravyathI nitya che, ane paryAyathI anitya che. dravyArthika nayanI apekSAe AtmA nitya che, paryAyArthika nayanI apekSAe anitya che-paryAyathI palaTAya che. bAla, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. AtmA pratye nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya."--zrI Atmasiddhi, / iti ekAntanityapakSanirAkaraNam / vastusvabhAva-sAra. kSaNikavAdI kahe che ke-"AgalI pAchalI kSaNe vastuno abhAva che, vartamAna kSaNe ja tene bhAva-hevApaNuM che." (1) A tenuM kathana yuktithI asaMgata che, kAraNa ke tenA abhiprAye te vartamAna bhAvavALI te che, eTale te sadA taddabhAvavALI- ekAMta anitya vartamAna bhAvavALI hovI joIe. kAraNa ke "sadA tabhAvathI taddavartI" hoya pakSa ayukta evo niyama che. Ama tenI mAnyatA sAthe avirodhathI te vastu sadA vartamAna bhAvavALI arthAta nitya siddha thaze. ane te vartamAna bhAvane Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anityAdi pakSa ayukta ( 13) 6 sutattvamImAMsA : vastumbhabhAvasAra: ekAMta svIkAra nahi kare, tA te sadAya asata ja siddha thaze. Ama kAM te vastu ekAMta nityasadA bhAvarUpa sAbita thaze ane kAM te ekAMta anitya-sadA abhAvarUpa sAbita thaze. eTale kSaNikavAda kSaNabhara TakI zakaze nahi' (2) have jo kSaNuikavAdI ema kahe ke- je AgalI kSaNe che te ja che nahiM, ' te ' te anyathA hAya che enI jema viruddha che. kAraNake te vastu anyathA-mIjI ja thai jatI hoya teA * te ' kema ? ane te hAya tA ' anyathA '-khIjI ja kema thAya ? evI dalIla teo kare che. te ja nyAya temanA kathana para lAgu pADIe teA te ja che te te kema che nahi? ' ane te che nahui' tA te ' kema ? ema vadatA vyAghAta thAya che. ( 3 ) temaja abhAva utpatti Adi deSa Ave che, kAraNa ke satanuM asahtva mAne, tA asannanA utpAda thaze, arthAta abhAvanI utpatti thaze. ane jenI utpatti hAya tenA nAza paNa hAya ja, e niyamathI A abhAvaneA nAza paNa thaze, eTale naSTa vastunA te ne te rUpe punotra thaze. arthAt vastu sadA bhAvarUpa sAbita thaze. ane jo vastu sadA nAzavaMta mAnA teA vikSita kSaNe paNa tenI sthiti nahi hAya, arthAta te sadA abhAvarUpa sAbita thaze. (4) have jo ema kahA ke te nAza kSaNasthitidharmavALA che, teA bIjI vagere kSaNe paNa sthiti hAtAM A kSaNusthitidharma paNa AvIne UbhuM raheze. eTale je kahyuM hatuM temaja thaze. kAraNa ke jayAre tenI kSaNasthiti che tyAre ja tenI asthiti ghaTatI nathI, ane pachI paNa te asthiti ghaTatI nathI. arthAt sadA tenI sthiti ja ghaTe che. Ama satanuM asava vagere je kahyuM hatuM. te madhu ya kharAkhara che. arthAt kAi paNa prakAre ekAMta anitya pakSa-kSaNikavAda ghaTatA nathI. tAtparya ke-vastu ekAMta abhAvarUpa nathI. temaja ekAMta nitya pakSa paNa kAI rIte ghaTatA nathI. kAraNa ke (1) apradyuta, anutpanna, sthira, ekarUpa te sat che ema nityavAdI kahe che, arthAt vastu sadA ekabhAvarUpa che. eTale saMsAra bhAva che, teA tenI kadI paNa nivRtti nahiM ekAMta nitya thAya, arthAt sadA ya saMsArabhAva ja raheze, kadI paNa mukta bhAvanI pakSa ayukta upatti thaze nahi; kAraNa ke eka svabhAvanI e avasthA kadI hAya che. eTale sasArI ane mukta ema e avasthA kahevI te zabdamAtra thai paDaze, mATe eka svabhAvathI bIjA svabhAvanA upama tAttvika mAnavA ISTa che. athAt eka svabhAva bIjA svabhAvane khaseDI tenu sthAna le teA ja sa'sArI ne mukta ema e avasthA ghaTI zake, te nahiM. (2) dikSA-bhAvamala vagere AtmAnI AtmabhUta mukhya vastusat che, te AtmAne nivatte che. ane te dikSAdi pradhAnAdinI pariNatinuM kAraNa che, tenA abhAve pradhAnAdinI pariNati hAtI nathI. arthAta dikSAdi kAraNa jayAMlagI TaLatuM nathI tyAMlagI pradhAnAdinI-prakRti AdinI pariNati thayA kare che, ane te kAraNa TaLye pradhAnAdinI pariti thatI nathI. nahi tA dikSAdi kAraNa na mAne te niSkAraNu evI AA pradhAnAdi pariNati sadA thayA karaze. A pradhAnAdinI pariNati Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) yogadisama thaya che, te bhava-saMsAra kahevAya che. ane Ama bhavanu' nityapaNu' hAtAM, muktaneA saMbhava kema thaze ? mATe krikSAdi kAraNu mAnavuM paDaze. dikSAdi hAtAM saMsAra hAya che, ane tenA abhAve mAkSa hoya che. Ama e avasthA ghaTaze. (3) ane ema jo kaheA ke-A avasthA tattvathI nathI, te tenI pratIti kema upajaze ? A pratIti bhrAMta che ema kahA tA tenu pramANu zuM ? ceAgIjJAna pramANa che, teA te A ceAgIjJAna ja avasthAMtara thayuM. A yAgIjJAnane bhrAMta kahA teA tene pahelAM pramANu kema kahyuM ? ane abrAMta kahe|, teA avasthAMtara pakSane tame svIkAra karyAM. Ama kai rIte ekAMta nitya pakSa ( bhAvarUpa vastu ) ghaTatA nathI. tAtparya ke vastu bhAva--abhAvarUpa che, arthAt pariNAmI nitya che. ema mAnIe tA ja soMsAra-mAkSa e sarva vyavasthA kharAkhara ghaTe che; kAraNa ke bhAvamala AdithI svabhAvanA upama thAya che, chatAM tenA mULa svabhAvanA ceAgathI tenA jevA bhAva hatA tevA bhAva-tathAbhAva thAya che. e ja aSapaNuM che. ane A je svabhAva che te ja vastunA sva bhAva che, arthAt tattvathI nija sattA ja che. svabhAvasthiti e ja meAkSa che, e ja adoSa paNa che; ane vibhAvasthiti e ja saMsAra che, e ja sadoSapaNu che. * AnuSAMgika kahyuM, have prakRta prastavIe chIe, ane te prakRta siddhasvarUpa che, vyAdhimu: pumAna hodde ' ityAdinA upanyAsathI. temAM---- vyAdhitastadabhAvo vA tadanyo vA yathaiva hi / vyAdhimukto na sannItyA kadAcidupapadyate // 204 // rogI regI abhAva vA, tethI anya ja jema; roga mukta sanyAyathI, ghaTe na kadIya ema, 204 a:jene vyAdhi upajyeA che te vyAdhita, athavA tenA abhAva je che te, athavA tenAthI anya je che te, jema sannotithI 'vyAdhimukta kadI paNa ghaTatA nathI; 9 vivecana vyAdhita eTale jene vyAdhi upaye che te, athavA tenA abhAvarUpa je che te, athavA tenAthI anya--teneA putrAdi je che te, e traNemAMthI eka paNa sanyAyathI kadI paNa vyAdhimukta ' ghaTatA nathI. ema dRSTAMta che. " vRtti:-yAdhita --mAdhita, jene vyAdhi upajyA che te ja, tamAro vA-athavA tenA abhAva je che te, tanmyo vA-athavA tenAthI anya, vyAdhitathI anya,-tene putrAdi, caiva di dhimuddojJa-jema vyAdhimukta nathI, e traNemAMthI eka paNa jema ' vyAdhimukta 'nathI, sannIsyA-sannItithI sanyAyathI, sidupayatekadI paNa dhaTatA, ema dRSTAMta che. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunnatatvamImAMsA / vyAdhita Adi vyAdhimukata nathI, tema saMsArI Adi mukata nathI (665 ) (1) jene vyAdhi upaje che e vyAdhita arthAta vyAdhivALo manuSya sanyAyathI joIe te kadI paNa "vyAdhimukta" kahI zakAya nahi, kAraNa ke vyAdhiyukta hoya te vyAdhimukta kema kahevAya? te to vadavyAghAta che. (2) athavA vyAdhita Adi jyAM vyAdhi-vyAdhivaMtane ja sacoDo abhAva hoya, tyAM paNa vyAdhimuktanathI vyAdhimukta paNe kema ghaTe? kAraNa ke jyAM vyAdhivata ja pite nathI, tyAM - vyAdhithI mukta thAya keNa? (3) athavA vyAdhitathI anya e tene putra-bhAI Adi paNa vyAdhimukta kahI zakAto nathI. kAraNa ke vyAdhiyukta jUdo ne vyAdhimukta thanAro jUde-ema kema bane? Ama rogI hoya te rogamukta kema kahevAya ? athavA rogIne ja jyAM abhAva che, tyAM rogamukta thaze ke? athavA rogI bIje ne rogamukta-sAjo thAya bIjo, e paNa kema ghaTe? mATe sannItinI rItie jotAM regI ke rogIne abhAva ke rogIthI anya, kadI paNa "rogamukta" kahe ghaTe nahiM. kAraNa ke A traNeya pakSa pratyakSabAdhita che, daSTa-ISTa viruddha che. eTale A uparathI e phalita thAya che ke rogIne je rogamukta kahe, athavA regInA abhAvane je rogamukta kahe, athavA rogIne badale bIjAne je rogamukta kahe, te tenuM pragaTa brAMtapaNuM ja che, mithyAtva ja che, mativiSayasa ja che. datika jana kahe che - saMsArI tadabhAvo vA tadanyo vA tathaiva hi / mukto'pi hanta no mukto mukhyavRttyeti tadvidaH // 205 // saMsArI tasa abhAva vA, tethI anya ja tema; mukta paNa mukta mukhya ne, vade yogavidda ema. 25 artha:-temaja saMsArI, athavA teno abhAva, athavA tenAthI anya, te mukta kahe chatAM mukhya vRttithI mukta nathI, ema te muktanA jANakAro kahe che. vivecana tema ja saMsArI puruSa, athavA te puruSane abhAva mAtra ja, athavA tenAthI ekAMte anya te mukta chatAM mukhya vRttithI-paramArthathI mukta nathI, ema te muktanA jJAtA puruSe kathe che. vRtti -saMsAra-saMsArI, puruSa, taramAvo vA-athavA teno abhAva, puSa abhAva mAtra ja, sabhyo vAM-athavA tenAthI anya, ekAMtalakSaNa e tenAthI anya, sadaiva di-tema ja, jema daSTAMtamAM che tema, zuM ? te ke-jas dUta no jo mughA -mukta kahe chatAM mukhyavRttithI mukta nathI,-traNeyane tenA pravRttinamittanA abhAvane lIdhe. dUti tatti -ema taddavido-tenA jANakAro, muktanA jJAtAo ema kahe che. 84 Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) madaSTisAya upamAM je hRSTAMta kahyuM tenI dASkRtika ghaTanA ahIM kahI che:-jema rAgI, ke rAgIneA abhAva, ke rAgIthI anya,-e traNamAMthI kAi paNa rAgamukta kahevA ghaTatA nathI; tema saMsArI puruSa, ke saMsArI puruSane abhAva mAtra ja, ke tenAthI saMsArI Adi ekAMte anya-e traNemAMthI kei paNa mukhyavRttithI-paramArthyathI mukta mukta nathI ghaTatA nathI, kAraNa ke tathAprakAre tenA pravRttinimittanA tene abhAva che. (1) sa MsArI arthAta bhavarAga jene lAgu paDelA che, evA sa'sAra paribhramaNa karI raheaA puruSa-AtmA je che, te paramArthathI mukta kahuvA ghaTatA nathI; kAraNa ke te paramArtha thI kharekhara mukta hAya tA te saMsArI kema che ? ane jo te sasArI che, teA saMsArathI mukta evA te mukta kema hAya ? jo ke zuddha nizcaya nayanI apekSAe * sarva jIva che siddh sama'-ema upacAra kathana karI zakAya, teA paNuM tathArUpa tAttvika mukta dazA vinA pAramArthika--mukhya evuM muktapaNuM kahI zakAya nahi. ane jo kAi kahe tA te kaivala krAMti ja che, mithyAla ja che, mativiparyAsa ja che. tAtparya ke--sa'sArI te mukhyavRttithI mukta kahevAya nahiM. (2) athavA jayAM saMsArI puruSanA ja abhAva hoya, tyAM paNa muktapaNuM ghaTatuM' nathI. kAraNa ke jyAM puruSane-AtmAneA ja sacADA abhAva che, tyAM mukta thaze kANuM ? (3) athavA te saMsArI puruSathI anya-ekAMte jUdA ja hAya, te paNa mukta thavA ghaTatA nathI; kAraNa ke regI bIjo ne sAjo thAya bIjo e jema banavA joga nathI, tema bhavarAgI bIjo ne bhavaregathI mukta thanArA banne e paNa banavAjoga nathI. Ama meAkSanA pravruttinimittanA-kAraNanA abhAve traNemAMthI kAi paNa pakSamAM mukhya vRttithI muktapaNuM ghaTatuM nathI eTale ke rAgI jema rogamukta kahI zakAtA nathI, tema bhavarAgI evA saMsArI paNa mukta kahI zakAtA nathI. raMgInA peAtAnA ja jyAM sarcADA abhAva haiAya tyAM pachI rogamukata thavAnA prazna ja rahetA nathI, tema bhavarAgI evA puruSanA AtmAne ja jyAM abhAva che, tyAM tenA mukta hAvAneA sa Mbhava rahetA nathI. athavA rAgI bIjo ne rAgamukta sAjo thAya khIjo e jema ghaTatu nathI, tema bharegI AtmA bIjo ne bhavarAgathI mukta thAya bIjo te paNa ghaTatu nathI kAraNa ke te tA kare kAi ne bhAgave kAi, 'le lAdyA ne bhare haradAsa ' enA jevuM thayuM! Ama be ne be cAra jevI, kAi kALe na phare evI A parama nizcayarUpa siddhAMtika vArtA che. AbAlavRddha sAdI samajavALA kAi paNa manuSya samaje evI A pragaTa satya hakIkata che. chatAM rAgone, athavA rAgInA abhAvane, athavA rAgIthI anyane jo koi rogamukta kahevAnA khATA Agraha dhare, tA te sAva behUduM hAi jema pragaTa bhrAMti ja che, pratyakSa mithyAtva ja che; tema bhavarAgI evA sa`sArI puruSane, ke te puruSanA abhAvane, ke te puruSathI anyane je kAi mukta kahe, tA te paNa sAva behUdu DAi, pragaTa bhrAMti ja che, sAkSAt mithyAtva ja che. A uparathI e dhvanita thAya che ke-( 1 ) kAi matavAdI ( sAMkhya-yAgAdi ) Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMmA : bhrAMta mAnyatAe, anekAMtanI pramANatA ( 667 ) saMsArI puruSane-AtmAne sadA mukta ja mAne che, te mithyA che; kAraNake saMsArI puruSaAtmA jo mukta ja che, tA teneA pragaTa bhavabhramaNurUpa saMsAra kema che ? ane jo saMsAra che teA te mukta kema che ? vaLI jo te mukata ja che te tene saMsArathI mukata karavA mATenA A badhA yAgamAgatuM pratyeAjana zu che ? mATe A mAnyatA bhUlabharelI che, mithyA che. (2) kAi matavAdI puruSanA-AtmAnA abhAvane mukata kahe che, te paNa mithyA che, atiprasaMgarUpa hAi ayukta che. kAraNake jene abhAva che, tenA ' bhAva '-hAvApaNuM kahevu khehUdu che. je che ja nahiM, te mukta kema thaze ? ( 3 ) kAi puruSathI-AtmAthI ekAMte anyane-jUdAne mukta kahe che, te paNa ayukta che; kAraNake kSaNavAdInA abhiprAye je pUrva kSaNe hatA te uttarakSaNe che ja nahi. eTale pUrvApara anvaya saMbaMdha vinA bhavarAgI evA saMsArI AtmA te bIjo, ane mukata thayA te AtmA paNu khIje. A tA pragaTa visaMvAdarUpa che. bhrAMta mAnyatAo Ama ekAMtavAdI anya danIekanI mAnyatA pramANe vastusvabhAva ghaTatA nathI, madha-meAkSa vyavasthA ghaTatI nathI, saMsArI-mukta Adi vyavasthA ghaTatI nathI. kevaLa anekAMta siddhAMtathI ja vastusvabhAva ghaTe che, avikala evI sakala adha-meAkSa vyavasthA ghaTe che, saMsArI-mukata Adi vyavasthA sAMgApAMga sapUrNa paNe ghaTe che. ityAdi atyaMta gaMbhIra dArzanika vicAraNA atra samAya che, je samajavA mATe zrI SaDDa nasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, dharmAMsa'grahaNI, zrImad rAjacaMdra, sanmatita Adi danaprabhAvaka Akara zrathA jijJAsue avagAhavA. anekAMtanI pramANatA " sadananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdha meAkSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI khIjA darzananI pratibhAsatI nathI-ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che. "--zrImad rAjacaMdrajI tyAre mukta vyavasthA kevA prakAre che ? te kahe che kSINavyAdhiryathA loke vyAdhimukta iti sthitaH / bhavarogyeva tu tathA muktastantreSu tatkSayAt // 206 // vRtti:-kSInanyAdhi:-kSINa nyAdhivALA puruSa, yathA hodde jema leAkamAM avigAnathI ( ekI avAje), vyAdhimunnati-vyAdhimukta che ema, tenA tenA abhAvathI vyAdhimukta che ema, sthita:-- sthita che, sthApanIya nathI-sthApavAne| nathI. mothaiva-bharAgI ja, mukhya evA tadbhAvathI, te rAganA bhAvathI, tathA tevA prakAre, mu:-mukta, vyAdhimukta, taMtreSu-tatrAmAM zAomAM sthita che, tarAyA tenA kSaya thakI, te bhavarAganA kSayane lIdhe, ema artha che, Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) kSINavyAdhi jyama leAkamAM, vyAdhimukta che sthita; bhavaregI ja tyama tasa kSaye, zAstre mukta susthita. 206 6 a:--jema leAkamAM kSINu vyAdhivALA te vyAdhimukta' ema sthita che, tema bhavareAgI ja te bhavarAganA kSaya thakI 'mukta ' ema tatrAmAM-zAstromAM sthita che, . vivecana yogaSTisamaya jenA vyAdhi kSINa thayA che. evA kSINavyAdhi puruSa jema leAkamAM avigAnathI- ekI avAje 'vyAdhimukta' che ema sthita che, sthApanIya nathI-sthApavAnA nathI; tema mukhya evA tadbhAvathI bhavarAgI ja te bhavarAganA kSaya thakI mukta 'ema tatrAmAMzAstromAM sthita che. " ' suta atre uparokta samasta rasaprada carcAnA chevaTane cUkAdo-niya (Judjement) nyAyamUtti zAstrakAre ApyuM che, ke je sa leAkane ane sarva zAstrane ekamate saMmata che. jene 'hatA ' te vyAdhi-rAga kSINu thayA che evA kSINubhavarAga kSayathI vyAdhi puruSa, te te vyAdhinA abhAvathI leAkamAM vyAdhimukta kahevAya che; Ama avigAnathI-sarvAnumate leAkamAM sthita che, sAdI samajathI sthApita siddhAMta che, kAMi navA sthApavAne nathI. tema mukhya bhAvathI jene bhavarAga lAgu paDele che, eve bhavarAgI ja te bhavarAganA kSaya thakI 'vyAdhimukta ' mukta hoya che, ema tatrAmAM-zAstromAM sthita che, akhaMDa nizcaya siddhAMta sthApita che, te kAMi navA sthApavAnA rahetA nathI. eTale Ama je sarva le!kane ane sarva zAstrane sAMmata che, evI AbAlavRddha sarva samajI zake evI sAdI samajavALI vastusthitine sthApita karavA mATe anya kArya pramANunI jarUra nathI. e saMbaMdhI vadhAre zuM kahevuM ? muktatattvamImAMsAnA sAra. A nirvANuprAsa mukta AtmA kevA che, tenuM svarUpa samajavA mATe atre vyAdhimukta-rAgamukta puruSanuM draSTAMta sAMgopAMgapaNe ghaTAvyu` che:-vyAdhimukta puruSa jevA ahIM lAkamAM hAya che, tevA A bhavyAdhimukta AtmA hoya che. te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, ane pUrve vyAdhivALA nhAtA ema paNa nathI. arthAt vyAdhimukta thatAM puruSanA kAMi abhAva thai jatA nathI, tema bhavyAdhimukta thatAM AtmAnA kAMi abhAva thaI jatA nathI. vyAdhimukata puruSa jema vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, tema A bhavavyAdhimukta AtmA bhavavyAdhithI mukta nathI ema nathI, paNa mukta ja che. vyAdhimukta puruSa jema pUrve vyAdhiyukta nhAtA ema nathI, paNa vyAdhiyukta hatA ja, Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA : bhavaregakSayathI mukata, sAra, kaLaza kAvya (669) tema A bhavyAdhimukta AtmA purve bhavyAdhiyukta heta ema nahi, paNa bhavyAdhiyukta hatA ja, te have tenAthI mukta thayela che. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che. janma-mRtyu Adi tenA vikAra che. te vicitra prakArane moha upajAve che, ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. A bhavyAdhi mukhya che, ane AtmAno A vyAdhi anAdi evA vicitra karmathI (dravya-bhAva) upajele che. ane te tevA prakAre tiryaMcAdi sarva prANIone anubhavasiddha che. Ama A bhavavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janma maraNAdi deSa TaLavAthI tenA adeSapaNAnI saMgati-ghaTamALapaNuM thAya che. te A prakAre tenA svabhAvane upamarda chatAM te AtmAnA te svabhAvapaNAnA yega thakI tene ja tathAbhAva hoya che, arthAt je mULa svabhAva che, te ja bhAva thAya che, tethI tenuM aSapaNuM ghaTe che. vibhAvathI tenA svabhAvano upamarda-kaccaraghANa thaye te deSa hatuM, tene puna: mULa svabhAvane yoga thatAM aSapaNuM prApta thayuM. Ama je doSayukta hatA te doSamukata thAya, tenI jema A bhavadeSayukta AtmA bhavadoSathI mukata thaye. Ama mukta mukhya che-kharekhara pAramArthika paramArtha sat e svabhAva bhAva che. ane A je svabhAva che te AtmAne sva bhAva-pitAno bhAva che, arthAt tatvathI nija sattA ja che. arthAta AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAnmasvarUpa e ja mokSabhAva-mukta bhAva che. ane A svabhAva che te bhAva avadhi ja yukta che-vastu svarUpa maryAdA paryata ja yukta che, bIjI rIte nahiM, kAraNa ke atiprasaMga doSa Ave. je te bhAva ekAMta anitya mAnIe ke ekAMta nitya mAnIe te mokSabhAvane saMbhava thato nathI, che uparamAM suyuktipUrvaka kahevAI cUkyuM che. jene vyAdhi upa che e vyAdhita, athavA te vyAdhivaMtane abhAva, athavA te vyAdhivaMtathI anya-e traNemAMthI koI paNa sanyAyathI vyAdhimukta kahe ghaTatuM nathI. tema saMsArI, athavA teno abhAva, athavA tenAthI anya evo AtmA mukta kahe to paNa mukhyavRttithI-tatvathI-paramArthathI mukta nathI, ema mukatanuM svarUpa jANanArA puruSa kahe che, mATe mukta vyavasthA A prakAre ja ghaTe che -jema jene vyAdhi kSINa thaye che evo kSINavyAdhi puruSa ja "vyAdhimukta" che ema lekamAM sthita che, tema ja kharekhara bharogI hatA, te ja te bhavaroganA kSaya thakI mukta che, ema zAstromAM sthita che. kaLaza kAvya cAmara chaMda (nArAcavata) vyAdhimukta jehavo puruSa lekamAMhya che, janmamukta teha ja mukita prApta eha che, nA abhAva tehane, na mukta ema nA ahiM, vyAdhithI na vyAdhito vaLIya ema che nahiM. 157 Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 670 ) vAgadaSTisamuccaya vyAdhi A bhavAkha, janma mRtyu to vikAra che, citra moha rAga Adi vedanA apAra che, mukhya A anAdi karma janya Atmane bhave, siddha eha sarva prANIne tathA anubhave. 158 eha vyAdhimukta teya mukta mukhya A ghaTe, janma Adi daSavigame adeSatA ghaTe pUrva janma Adi delavaMta Atma je hatA, teha doSa te TaLe adoSabhAva pAmata. 159 tatvabhAva te bhale dabAyala vibhAvathI, teya tehanA ja tasvabhAva ga bhAvathI bhAva je hate yathA thaye ja tehano tathA,Ama pUrva delavaMtanI ghaTe adeSatA. 160 eha Atmane savabhAva te sva bhAva jANu, teha tatvathI ja nija satvabhAva mAna, bhAvanI maryAda teTalo ja A svabhAva che, anyathA ati prasaMgane ja atra bhAva che. 161 regI, tehano abhAva, tehathI bIje nakI, rogamukta te kadI ghaTe na sannIti thakI; tema janmarogI, taddaabhAva, anya to ahiM, mukta teya mukta mukhya kadI ghaTe nahiM. 162 vyAdhi kSINa je puruSane ahiM thaI gaye, vyAdhimukta jema lekamAMhi sthita te raho tema janmavyAdhi kSINa jeha AtmAne thaye, teha janmarogI tethI mukta zAstramAM kahyo. 163 reganA abhAvathI na rogIno abhAva che, roga mukta te nIMdagIne ja svastha bhAva che, janmanA abhAvathI na AtmAno abhAva che, Ama te nararthI svastha AtmAne svabhAva che. 164 viyegathI vibhAvanA svabhAvanA suyogathI, the ja mukta Atma eha mukta janmarogathI; svabhAvadharma yujIne adhama kama TALiyuM, pratApathI svarUpanA ja janmabIja bALiyuM. 165 Atma sva svabhAva sthita mukta je prasiddha che, zuddha tata sahasvarUpa siddha tethI siddha che, brahma je paraM zrImadda sva zuddha cetanApati, ziva te sadA subhAgyavAnanI parA gati. 166 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre muktatattvamImAMsAdhikAraH // Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra kulayogI Adi svarUpa yogyAyogya vicAra ema prakRta kaDI, sava upasaMhAra kahe che- ane jozaSNa saMkSepe samuddhatA dRSTibhedena yogo'yamAtmAnusmRtaye paraH // 207 // yogazAstrothI uddharyo, eha saMkSepamAM ja; dRSTibhedathI yoga para, AtmAnusmRti kAja. 207 artha -STibhede karIne A yoga aneka yogazAstromAMthI saMkSepathI samuddhata karavAmAM Ave che, ane te AtmAnusmRti arthe parama-pradhAna e che. vivecana pAtaMjala Adi aneka gazAstromAMthI daSTibheda karIne Aga saMkSepathI-samAsathI samuddhata karavAmAM AvyuM che, kSIramAMthI navanItanI jema pRthapha karavAmAM AvyuM che. zuM arthe? te ke--AmAnusmRti arthe, paramapradhAna e. atre saralatAnI-jutAnI mUrti samA A zAstrakAra maharSi pitAnA A graMthanuM mUla zuM che? tene RjutAthI pramANikapaNe RNasvIkAra kare che. teozrI kahe che ke "A graMtha pAtaMjala Adi aneka gazAstromAMthI saMkSepathI samuddhata dUdhamAMthI karavAmAM AvyuM che, dUdhamAMthI mAkhaNanI jema pRthaka-jU karavAmAM mAkhaNa jema Avyo che." aneka yegazAstronuM dahana karIne navanIta je parama sArabhUta A yogagraMtha A mahAna yogAcArye pRthapha karyo che. sAgaranuM maMthana karI jema vibudhee amRta vaLyuM hatuM, tema cagazAstra-samudranuM maMthana karIne vRtti -ane roja rAtre aneka zAstromAMthI, pAtaMjala AdimAMthI, saMkSepasaMkSepathI, samAsathI, samudrata -samuddhata karAyo che, temAMthI pRthapha karAve che, kSIramAMthI navanItanI jema. jenA vaDe karIne? keNa? te ke-dachimana-ukta lakSaNavALA daSTibhedathI, coLo caM- A yoga, adhikRta ja mega, zuM arthe - te ke AramAnusmRta AtmAnusmRti athe, gharaH-para, pradhAna e yoga. Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (672 ). gahasthaya A mahAvibudha zAstrakAra bhagavAne A cagadaSTi samuccayarUpa parama gAmRta vahe che. ane sAgaranAM maMthana karavAmAM keTalI mahenata paDI haze te jema de ja jANe, tema A yegazAstramathanamAM keTale parizrama paDyo haze, te A parama AcArya deva ja jANe. ane te mahAvikaTa prayAse prApta amRtano rasAsvAda kevo haze te jema te amara ja jANe, tema ati vikaTa prayAse upalabdha A cegAmRtano rasAsvAda A amara kuti sarjanArA A parama amRtasavarUpa yogAcArya ja jANe. te te yogazAstromAM vistArathI varNana che, atre tenA sArabhUta saMkSepamAM kathana che. atyaMta vistRta mahAna graMtharAzimAMthI sArabhUta kathanarUpa ratna baLI kADhavuM e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI. eka apekSAe joIe to saMkSepano vistAra kara rahe che, paNa vistArane saMkSepa karavo rahele nathI. kAraNa ke viratArane saMkSepa karavAmAM ghaNuM bhAre kuzaLatAnI jarUra paDe che, ane te A AcAryavaye pUrepUrI dAkhavI che, ema pragaTa dekhAya che. vaLI saMkSepa eTale kAMI apUrNa-adhUruM nahiM, paga TUMkAmAM chatAM saMpUrNa. jema koI puruSanI pratikRti- chabI (Portrait ) te puruSa pramANu ( Life-size ) maTI paNa hoya, ne aMgulinI mudrikAmAM samAya evaDI nAnI (Locket-size) paNa hoya, chatAM te nAnI mudrA--pratikRti paNa puruSanI te saMpUrNa AkRti rajU kare che, tema vistRta zAstrakathananuM "saMkSepa" kathana paNa TUMkAmAM taviSayaka saMpUrNa zAstravaktavya rajU kare che. saMkSepano paryAya zabda "samAsa' paNa e ja arthanI puSTi kare che. thoDA zabdomAM ghaNA arthane samAsa kare-samAvavo te samAsa athavA saMkSepa che. jema AkAzamAM anaMta padArthane avagAhana karavAnI-samAvavAnI zakti che, tema samAsane puruSa kathita zAstra mAsamAM anaMta artha avagAhavAnI-samAvavAnI paramArtha addabhuta zakita che. Ama A zAstra apazabdarUpa chatAM mahAartha saMbhArathI saMbhUta che, atyaMta Azaya gaMbhIra che. ane te AzayanI gaMbhIratAnI pichAna paNa jema jema temAM UMDA utarIe-avagAhana karIe tema tema thatI jAya che. jema sapATI jotAM samudra upara uparathI to sAva sAde-UMDe nahiM hoya ema jaNAya che, paNa tenA UMDANanI khabara to temAM avagAhana karIe-nimajajana karI UMDA utarIe tyAre ja paDe che; tema upara uparathI jotAM A graMtha sAva sAdo jaNAya, paNa tenI AzagaMbhIratAnI khabara to temAM avagAhana karIe-UMDA utarIe tyAre ja paDe. AvI addabhuta AzayavALI avagAhana zakita-samAsazakata A zAstranI che; kAraNa ke samartha puruSanI hatheTI lAgatAM eka sAmAnya vacana paNa samartha arthabharyuM mahAvacana banI jAya che. AtmAnubhavI saMtarUpa pArasamaNine sparza thatAM varNamaya zabda suvarNa' banI anaMta arthalabdhithI bharapUra hoya che. jJAnInuM ekeka "paTa" parama "pada pamADavAne paripUrNa samartha hoya che. eTalA mATe ja "sapuruSanA eka eka vacanamAM anaMta Agama rahyA che, - e zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita vacanAmRta atra yathArtha Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa'hA sApa-samANanI pamAtha, "zaya' bA zALA bhAse che. ane bALaka jema "samudra kevaDo?" ema pUchavAmAM AvatAM be hAtha pahoLA karIne kahe ke "AvaDe maTe," tema ApaNe paNa AvA "sAgaravaragaMbhIrA" graMthane mATe Azcaryacakita thaI "AvaDo maTe!" eTaluM ja kahI bAlaceSTA mAtra karI zakIe ema che! A "sAgaravaragaMbhIrA" AcAryacUDAmaNinI A paramArthagaMbhIra kRti mATe ApaNe je zrImAna AnaMdaghanajI girAjanI kRti mATe koIe kADhelA uddagAranuM kiMcit pheraphAra sAthe anukaraNa karIe te- "Azaya zrI haribhadrane, ati gaMbhIra udAra, bALaka bAMhya prasArIne, kahe udadhi vistAra." " bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, viratIta thati vavithavurAzA . - zrI bhakatAmara stotraathavA "sUtra" jema saMkSepa kathanarUpa, thoDA zabdamAM ghaNA artha saMgraharUpa hoya che, tema A zAstra paNa tevuM ja hoI sUtra samAna che. sUtrane-dorAne daDA gajavAmAM mUkI zakAya e nAnuM hoya che, paNa tene ukelI je vistAra karIe, te sUtra samuM gAunA gAu sudhI pahece che, tema A sUtrAtmaka zAstra paNa saMkSepa A zAstra hoI sva5 zabda pramANa che, paNa tene paramArtha ukelI tene vistAra karIe te mahArNavALA graMthanA graMtho bharAya eTalo udAra Azaya emAM bharelo che. vaLI sUtra-doro jema madhyabindurUpa pherakaNAnI (Nucleus) AsapAsa viMTaLAyela hoya che, tema A sUtrarUpa zAstra paNa AtmasvabhAva-kuMjanamaya garUpa madhyabindunI AsapAsa viMTaLAyela che. sUtro dora hAthamAM hoya te pataMga game teTale UMce cagAvI zakAya che, nahiM to dora choDI detAM pataMga tarata paDI jAya che. tema A sUtrAtmaka yogazAstrane svarUpAnusaMdhAnarUpa cagano dora hAthamAM-lakSyamAM hoya, to yogasiddhirUpa pataMga game teTalI UMce Urva--Urva yogabhUmikAo paryata caDhAvI zakAya che, nahiM te te svarUpAnusaMdhAnane dera choDI detAM tarata gabhraSTatArUpa adha:patana thAya che. muktAmALAmAM jema vividha muktAphaLa eka sUtramAM parovela hoya che, tema mukatAmALArUpa A yogazAstramAM vividha sUktarUpa mukatAphaLa eka AtmasiddhirUpa sUtramAM parovela che. jema puSpahAramAM vividha puSpo eka sUtrathI gu thelA hoya che, tema A gazAarUpa pukhahAramAM vividha subhASita pupi gaNirUpa eka sUtrathI guMthelA che. jema puSarAzi kaThe dhAraNa karI zakAtA nathI, paNa vividha cuTelA puSei eka sUtramAM guMthI hAra banAvyuM hoya to sukhethI kaMThe dhAraNa thaI zake che, tema mahAgraMtharAzi kaMThe dhAraNa karavo sahela nathI, paNa vividha sUkata-puSpa cUMTI eka yoga-sUtramAM kaLAmayarIte Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - guMthelo A egazAyarUpa hAra sukhethI "kaThe" dhAraNa thaI zake ema che. Ama saMkSepa kathanane lIdhe A yogazAstrane aneka prakAre sUtranI upamA ghaTe che. vaLI atre saMkSepa kathanamAM siMdhubiMdunuM ane vRkSa-bIjanuM draSTAMta paNa ghaTe che. siMdhumAM biMdu che ne biMdumAM siMdhu che, vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che, tema atre paNa ghaTe che. te A prakAre -siMdhunI je racanA (Composition) che siMdhu-biMdunuM te biMdunI racanA che. siMdhumAM je je bhautika to (Elements) che, daSTAMta te te te ja pramANamAM tenA pratyeka bindumAM che. AkhA samudranuM pRthakkaraNa karatAM je tatvo nIkaLe che, te ja ta te ja pramANamAM eka bindunuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. AkhA samudrane je svAda che, te tenA pratyeka bindune svAda che. eka bindu cAkhyuM eTale Akho samudra cAkhe eTalA ja mATe kahyuM ke-siMdhumAM biMdu che ne biMdumAM siMdhu che. tema samasta yegazAstrarUpa siMdhunI je racanA che, te A temAMthI saMkSepe samudrata birUpa yogazAstranI racanA che. te te pravacana-siMdhumAM je je AdhyAtmika taro che, te te te ja pramANamAM tenA bindurUpa A yogazAstramAM che. AkhA gazAstra-samudranuM pRthakkaraNa karatAM je to nIkaLe che, te ja to te ja pramANamAM A bindurUpa yegazAstranuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. eka akhaMDa abheda parama amRtarasa sAgara svarUpa samasta yegazAstra-siMdhuno je paramAmRtamaya rasAsvAda che, te ja A tenI vAnakarUpa yogazAstra-bindune rasAsvAda che. A bega-bindu jeNe cAkhyuM, teNe samasta yoga-sindha cAkhyo. Ama Akho "pravacanasamudra" A parama amRtamaya gazAstrarUpa eka "bindumAM ulaTI Ave che-ulUsI AvyuM che, ke jene rasAvAda sarvasulabha thaI paDyo che. girAja rAjacaMdrajInuM saMketakaNuM subhASita che ke - "pravacana samudra bindumAM, ulaTI Ave jema; coda pUrvanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema."- zrImad rAjacaMdrajI. vRkSanI je racanA che, te saMkSeparUpamAM ( miniature form ) bIjanI racanA che vRkSanA aMga-pratyaMga, zAkhA-prazAkhA je pramANe vyakta rUpamAM che, te ja pramANe avyakta rUpe tenA aMga-pratyaMganuM pratinidhitva bIjamAM che. vRkSamAMthI bIjanI vRkSabIjanuM utpatti ane bIjamAMthI vRkSanI utpatti hoya che, A sanAtana kama che. daSTAMta AkhA vRkSanuM sarava (Essence) eka bIjamAM AvI rahyuM che. eTalA mATe ja kahyuM ke-vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che. tema samasta gazAstra eka vizALa vRkSasvarUpa che, ane tenA saMkSepa sArasaM deharUpa A cogazAstra bIja svarUpa che te yegazAstra vRkSanI je saMkalanArUpa racanA che, te saMkSepa rUpamAM A yogazAstranI racanA che; te gazAstravRkSanA je aMga pratyaMga, zAkhA-prazAkhA Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : siMdhu-biMdu, vRkSa-bIjanA daSTAMta graMthakAranI mahattA (675) je pramANe vistRta rUpamAM che, te atre bIjarUpa egazAstramAM saMkSipta svarUpe (In Concentrated & condensed form) che. akhila yogazAstra vRkSamAMthI saMkSepa karatAM jema A yogazAstrabIjanI utpatti che, tema A yogazAstra -bIjano vicAra-vistAra karatAM temAMthI samasta yegazAstra vRkSanI utpatti saMbhave che. Ama AkhA gazAstra vRkSanuM saMpUrNa tatvamaya sava A eka yegazAstra- bIja mAM ekatra AvI vasyuM che. evuM AnuM AzayazaktirUpa adbhuta sAmarthya che ! mAtra tenI vyakita karanAra-janAra kuzaLa sAcA jijJAsu tatvaveSaka saMzodhaka joIe! atu! vaLI sUkSama ne sthaLa rUpa ApavuM saheluM che, paNa sthaLane sUma rUpa ApavuM jema raheluM nathI, athavA nAnA citrane meTuM banAvavuM saheluM che, paNa meTAne nAnuM banAvavuM jema saheluM nathI, tema saMkSepano vistAra karavo te sahelo che, paNa vistArane vistArane saMkSepa karavo saheluM nathI. eTale aneka zAstrorUpa saMkSepa duSkara kAmadhenune dohIne, temAMthI A saMkSeparUpa navanIta kheMcI kADhI sarvasulabha karI ApavuM -e kaMi jevuM tevuM nAnuM sUnuM kArya nathI, mahAdurghaTa kAya che,-uttama kaLAnuM kAma che. ane tevI saMkSepa saMkalanArUpa uttama kaLAkRti karavAmAM A AcAryazrI ekkA che, parama kuzaLa che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI nAMkhavAnI emanI siddhahata addabhuta kaLAmaya camatkRti emanI pratyeka kRtimAM daSTigocara thAya che. "thoDuM lakhyuM jhAjhuM karI jANajo -e lokokti emanI A anokhI viziSTa zailImAM caritArtha thatI jaNAya che. pAtaMjala Adi aneka gazAstromAMthI A saMkSepathI samuzvata che"--e uparathI mahAtmA graMthakAre potAnI laghutA, nirabhimAnitAno, kRtajJatAno, pramANikatAne, nibhatAno, saraLatAno, mahAnubhAvatA, udAratAne, nirAgratAne, graMthakAranI madhyasthatAne, ne sarva darzana pratye samabhAvarUpa sahiSNutAno paricaya mahattA ApaNane Ape che, ane ema karI pitAnI ati ucca kenTinI parama udAratA naitika ne AdhyAtmika mahattAnI jhAMkhI karAvI che. e sujJa vAMcaka svayaM samajI zake ema che, temAM paNa khAsa dhyAna kheMcanArI bInA e che ke-bIjAo jyAre anya darzanIonA nAmathI paNa sUgAya che vA acakAya che, vA bhaDake che, tyAre A parama udAra mahAnubhAva AcAryavare bedhaDaka anya darzanIya zAstrone paNa nAma lekha kRtajJatApUrvaka karyo che. ane AvA parama bhegamArganA yathArtha jJAtA Ama kare emAM kAMI Azcarya nathI; kAraNa ke yogamArgamAM sarva darzananI ekatA che, yoga mArga sarva darzanene saMmata ne parama ISTa che. bhale saMsAranA mArga aneka hAya paNa mokSane mArga-ogamArga te eka ja che, kAraNa ke zuddha AtmasvabhAvarUpa mekSa sAthe jana-ga kare te ja eka tene uddiSTa lakSaya che. eTale AvA mokSasAdhaka Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 676 ) gadaSTisamuccaya yegamArgamAM-mokSamArgamAM matadarzanabhedanA tuccha Agrahane avakAza kyAMthI hoya ? pitAne siddhAMta ke pArako siddhAMta evo zudra bheda mumukSu bhegIone kayAMthI hoya? tyAM daSTa-ISTathI abAdhita e je satya tatvapratipAdaka siddhAMta hAya, tenuM ja mukta kaMThe ne khulA hadaye grahaNa hayaje kaI paNa rIte "AtamAM Atmatva pAme" e ja rIti tyAM pramANa hAya. (juo pR. 397-398, tathA AtmasiddhinI gAthA pR. 436). " AtmIyaH parakIyo vA kaH siddhAMtaH vipazcitAm / raheNAvAdita thatu puratA pariprahRA" -ogabiMdu. le. para4. eTalA mATe matadarzanano jene leza mAtra Agraha-abhiniveza che ja nahiM evA A parama yogAcArya e ja nItirItinuM anusaraNa karyuM hoya, te atyaMta yukitayukta che; kAraNa ke sarva darzanene samanvaya (Unity ) sAdhavAmAM teozrI parama kuzaLa (Expert) hoI, anya darzanaH yegane svadarzakata vegamAM sopAMga avatAra karavAnuM ne paraspara sumeLa sAdhavAnuM bhagIratha kArya temaNe ajaba kuzaLatAthI karI batAvyuM che! ke je mata-darzananA Agraha vinA sarva darzanIonA parama dhanyavAdane pAtra che ! tathAstu ! Ama saMkSepakathana jema A graMthanI viziSTatA che, tema A graMthano khAsa viSaya paNa enI bIjI viziSTatA che. ane te viSaya daSTibhedathI yoganuM kathana-e che, arthAta yogadaSTinA vikAsa pramANe atre bhegano vibhAga karavAmAM Avyo che. daSTibhedathI uparamAM pratyeka draSTimAM spaSTapaNe varNavavAmAM AvyuM tema A yogadaSTi gakathana AtmAne AdhyAtmika vikAsa sUcavanArI AdhyAtmika" yaMtrapaddhati (Spiritual Instrument) che. jema jema A yogadaSTi unmIlana pAmatI jAya che-ughaDatI jAya che, tema tema AtmA ucca ucca gabhUmikA para ArUDha thatA jAya che, ane chevaTe pUrNa unmIlana-vikAsa thatAM parama gArUDha sthitine pAme che. mahAsamartha bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe prakANyuM che tema-tharmomITara (Thermometer ), uSNatAmApaka yaMtra (pArAzIzI) uparathI jema zarIranI uSNutAnuM mApa thaI zake che, tema A "gadaSTi 'rUpa AtmadazAmApaka AdhyAtmika yaMtra uparathI AtmAnI gavikAsarUpa AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. AtmAne AdhyAtmika guNavikAsa samajavA mATe jema coda guNasthAnaka paddhati che, tema A aSTa yogadaSTirUpa viziSTa paddhati paNa che. A A gadaSTi graMtha saMkSepathI zuM arthe guMthavAmAM AvyuM che? tenuM zuM Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : pribhedathI vegakathana, " AtmAnusmRti athe" (677) prayojana che? te atra spaSTa karyuM che ke "AtmAnusmRti arthe ' arthAta pitAnI anusmRtine arthe, pitAnI yAdIne mATe, AmAthe. jema kaI AtmAna. pitAne vismRti na thAya ne ramRti rahe te mATe kaI viSayanI TukAmAM smRti arthe " yAdI TapakAvI le, tema A AcAryajI kahe che kepitAne vismRti na thAya ne anusmRti rahe te khAtara meM A gaviSayanI yAdI (Memorandum) hArA pitAnA AtmAnA upakArArthe-AtmAthe saMkSepamAM nedhI che. saMkSepamAM nedhelI yAdI para jema jhaDapathI najara pheravI javAya che, ane temAMthI kaI vastu thaI gaI ne kaI rahI gaI tene turata ja khyAla Ave che tema A yogadaSTinI saMkSipta yAdI pratye jhaDapathI daSTi pheravI javAya che, ne temAMthI potAnA AtmA paratve kaI guNasthiti prApta thaI gaI ne kaI rahI gaI, teno jhaTa khyAla AvI jAya che. ane pachI yAdImAMthI rahI gayelI vastu pratye jema lakSya keMdrita thAya che, tema atre paNa prApta thavI rahI gayelI sAdhya guNasthiti pratye laya kendrita thAya che, ne anukrame AtmaparAkramathI tenI siddhi thAya che. Ama AtmAtheApayagAthe A yAdI atyaMta upakArI che. tethI ja A parama AtmAthI AcAryavaryane kahevAno Azaya e che ke-huM gamArgane pravAsI AtmAthI chuM-sumukSu chuM. mokSasAdhaka gamArge AgaLa vadhavA Irachato huM IchAyogI sAdhaka-sAdhu" chuM. ane A yogadaSTi kAma eka AtmAnI AdhyAtmika pragatinA sImAcihnarUpa (Milestone) che, e AtmArthanuM" uparathI AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. eTale te te yogadaSTinA yakta lakSaNa mahArA pitAnA AtmAmAM che ke nahi ? tenuM "aMtarmukha avalokana" ( Introspection ) karatAM satata bhAna rahe, anusmaraNa rahe, tenI khAtara kevaLa AtmAthe ja meM A gadRSTi graMthanI guMthaNI karI che. je A gaThaSTi niraMtara daSTi sanmukha hoya, to hArA pitAnA AtmAnI gadaSTi keTalI vikAsa pAmI che, tene spaSTa khyAla AvI zake -jethI karIne prApta rogasthitinuM jema "kSema" thAya, sudaDhapaNuM- surakSitapaNuM thAya, ane aprAptino jema "ga" thAya, tema pravartAvA mATe mane AtmAnusmRti rahe. Ama kevaLa AtmakalyANa ja A graMtha racavAmAM hetu che. bAkI khyAti mATe, ke pUjAsatkAra mATe, ke yaza mATe, ke A leka-paraloka saMbaMdhI anya kaI lAbha mATe, A graMtha racavAnuM amAre koI prayojana che ja nahiM. e badhA tucha hetuo te hAlAhala "viSa" jANI ame choDyA che. amAre te kevaLa AtmasiddhirUpa parama amRtamaya AtmArthanuM ja kAma che, bAkI bIjo khyAti Adi kAmanArUpa "manarega" amane che nahiM. "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM manarega'. athavA "AtmAnusmRti arthe "---eTale AtmAne anusmaraNa arthe, A gadaSTinuM grathana che. A gaThaSTi niraMtara AtmAnuM anusmaraNa karAve che, kAraNa ke AtmavabhAva sAthe muMjana tenuM nAma "ga" che, ane A gaThaSTi tevA svabhAvayuMjana Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (678 ). gadahasamusthaya ganA abhyAsarUpa che. eTale A yogadaSTithI niraMtara AtmasvarUpane lakSa rahe che, dehAdhyAsa daSTi chUTI satata AtmA bhaNuM daSTi rahe che, jethI kevaLa AtmasiddhirUpa eka AtmArthanuM ja prayajana siddha thAya che. "nA'ya pUjAdinI ja kAmanA re, ne, vahAluM aMtara bhavaduHkha mULa mAraga mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, kaI pAme mumukSu e vAtamULa."--zrImad rAjacaMdrajI. Ama sarvathA AtmArtha ja A graMthanuM prayojana hoI, AtmAnusmRti arthe A daSTibhedarUpa ga parama che, pradhAna che, zreSTha che; kAraNa ke upa2mAM vivecIne kahyuM tema, prApta keganA kSemamAM ane amAsanA yogamAM parama upakArI hovAthI, tema ja niraMtara AtmasvabhAvanI anusmRtirUpa satata jAgRta upayoga rakhAvato hovAthI, A yogadaSTithI para e bIje kayo vega hoI zake vAra? prajanAntara (bIjuM prajana) kahe che kulAdiyogabhedena caturdhA yogino ytH| ataH paropakAro'pi lezato na virudhyate // 208 // kula Adi gabhedathI, yogI cAra prakAra; ethI virodha na pAmato, kAMya para upakAra. 208 artha-kAraNa ke kulaga Adi bhede karIne bhegIo cAra prakAranA che, ethI karIne A gagraMtha thakI kaMIka emano paropakAra paNa virodha nathI pAmate. vivecana kula Adi yogabhedane lIdhe gIo paNa sAmAnyathI cAra prakAranA che. ethI karIne tathAvidha kulagI AdinI apekSAe eone paNa A yogadaSTi graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra ke virodha pAmato nathI, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta hoya che.-uparamAM "AtmAnusmRti athe'-AtmArtharUpa svaupakAra athenuM A gaThaSTizAsanuM mukhya prajana kahyuM, atre para upakAra arthenuM goNu prajana kahyuM che. kRtti-guDhAmina-kulAdi vega bhedathI,-gotra, kula, pravRttayakra, niSpanna yogarUpa lakSaNavALa yogabhedathI, -cAra prakAranA, yonino yataH-kAraNa ke yogIo sAmAnyathI che. ethI zuM? te ke-rovAi-paropakAra paNa,-tathAvidha kula yogI AdinI apekSAe, rAto vidai-lezathI viruddha nathI hota -jarAka AnA thakI paNa virodha nathI pAmate, kAraNa ke teone yoga pratye pakSapAta che mATe. ema bhAva che. Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa hAya ! sAcagI Adine kaIka upakAra ( FEE ) jema A graMtha AtmAnusmRti arthe -peAtAnA AtmAnI anusmRti arthe upakArI che, tema bIjA paNa tathArUpa yAgyatAvALA AtmAaene A graMtha kaMika upakArI thai zakavAnA sa'bhava paNa che; kAraNa ke teonu` Atmatva samAna che, eTale teone paNa AnA thakI AtmAnusmaraNa thavAnA-AtmabhAna AvavAnA sabhava che. sarva AtmAonA svabhAvarUpa dharma samAna hAvAthI samAnadharmIsAdhamika evA anya AtmAone paNu, jo teo A saMskAra jIle tA, AnA thakI AtmajAgRtirUpa AtmalAbha thavA sa Mbhave che, kAraNu ke gheTAnA ToLAmAM cirakALa sudhI rahelA si'hazizune jema si Mhune dekhIne svarUpapadanuM bhAna thAya che, ( jue pR. 113 ) tema paravastunA anAdi saMsarga mAM-paricayamAM rahelA AtmAne paNa AnA thakI AtmasvarUpanA darzanathI nija svarUpanuM anusmaraNu thAya evI saMbhAvanA che. phulayeAgI Adine kaika upakAra ane te sakAra jhIlavA (Reception ) mATe paNa kaMika tathArUpa ceAgyatA joie che. jema reDio pravacananA ( Radio Broadcasting) vAyutaraMga-AMdolana (Waves ) jhIlavA mATe Die yaMtra amuka cAkkasa kakSA para-rekhAMza * joga ' vinA ( Wave-length ) para hAvuM joie, teA ja te lI zakAya che, tega nahi' nahi' teA nahi; tema A cega-pravacananA saMskAra-taraMga-AMdolana ( Vibrations ) jhIlavA mATe AtmA paNa amuka cAkkasa ceAgyatArUpa kakSA para-yAgarekhAMza para sthiti karate hAvA joie, tA ja te jhIlI zakAya che, ni te nahi. athavA pAtra vinA vastu rahI zakatI nathI, tema tathArUpa pAtra vinA A Atmika jJAnarUpa vastu rahI zakatI nathI. zrImad rAjacadrajIe mekSamALAmAM kahyuM che tema-'pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna. '' joga' (ceAgya ) jIva vinA A 'joga'rUpa mahat vastu jIravI zakAya ema nathI. jema siMhaNanuM dUdha siMhasutane ja jare che- siMhuNu kerU dUdha te teA sidghaputane jare, '-bIjAnI teA hAjarI ja phATI jAya; tema A 'joga 'rUpa paramAnna paNa tathArUpa ceAgyatAvALA jogIjanAne ja jarI zake ema che, bIjAne-ajogIone te te jare ema nathI, eTaluM ja nahi, paNa mithyAabhimAnarUpa ajIrNa-apacA ne uttarapIDA upajAve ema che. ane te jogIjanAnA cAra prakAra che, kAraNa ke gAtrayAga, layeAga, pravrutta cakrayAga, ne nipajJayAga-ema cAganA cAra prakAra che. eTale geAtrayeAgI, kulayeAgI, pravRttacakrayAgI, ne niSpannayeAgI ema yAgIonA paNa sAmAnyathI cAra prakAranA cAra prakAra che (jenuM lakSaNa have pachI kaheze ) eAne paNa yathA cAgI sabhava A yAgagraMthathI upakAra thavA saMbhave che. ane te upakAra thavAnuM kAraNa paNa teone yAga pratyene AMtaraga bhAvathI pakSapAta hAya che, e che; teone kudaratI rIte ja ceAga viSaya pratye prazasta rAga-naisargika prema hoya che, Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e che. kAraNa ke teonuM mAnasika valaNa (Inclination) svabhAvathI ja yoga pratye pakSapAtathI (Bias) DhaLe che. teonuM AtmapariNamana yoga pratye pari-Namana karatuMsarvathA namI paDatuM hoya che. Ama A yogadaSTi graMtha jema mukhyapaNe AtmAthe-AtmapakArAve che, tema goNapaNe parArthe-paropakArArthe paNa che. tAtparya ke-sva-para upakAra e A graMthanuM ISTa prayojana che. mahApuruSe sva upakAra athe je kRti race che, te AnuSaMgikapaNe sarva upakArArthe-sArvajanika upaganI paNa thaI paDe che, tenuM A uttama udAharaNa che. sarakhA " na kavitvAbhimAnena na kiirtiprsrecchyaa| kRtiH kintu madIyeyaM svabodhAyaiva kevalam // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava. ane A uparathI e paNa khAsa lakSyamAM rAkhavA gya che ke AvA sAcA papakAraparAyaNa saMta mahAtmAo je sva upakAra kare che te ja kharekharo para upakAra karavAne samartha hoya che, je AtmArtharUpa svArtha sAdhe che te ja sva-para upakAra paramArtharUpa parArtha sAdhI zake che. kAraNa ke je sva upakAra nathI karatA, te para upakAra paNa nathI karI zakatuM je AtmAthe nathI sAdhato, te parA paNa nathI sAdhI zakato. kAraNa ke "kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave." "pitAnuM nahi sAthuM kAMI, ukALaze paranuM I bhAI ?' paNa AmAthe sAdhyA vinA je parArtha karavAnI dhRSTatA kare che, vA zekhI kare che, te to bane gumAve che, ane bhraSTa tatabhraSTa thAya che. je potAnA AtmAne upadeza dIdhA vinA parane upadeza devA jAya che, te pitAnuM ke paranuM hita karI zakatA nathI, kAraNa ke svAcaraNarUpa cAritranA baLa vinA tenI dhArelI asara nIpajatI nathI, anyanA hRdayane sparza thato nathI, ne patthara para pANa" DhaLyA jevuM thAya che ! eTalA mATe ja sanmArganA jJAtA sadupadezA sapuruSonuM sothI prathama ne mukhya projana svAtamAne upadeza devAnuM hoya che, kAraNa ke te bhAvitAtmAo sArI peThe bhAve che ke-"he jIva! tuM upadeza ma de, prathama tuM ja upadeza le, kAraNa ke te jJAnIno deza sarvathI nyAro ne agama che." zrImad rAjacaMdrajInuM A mArmika vacanAmRta sarva mumukSuoe aMtamAM katarI rAkhavA yogya che ke - "mata de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza sabaseM nyArA agama hai, vo jJAnIkA deza."- zrImad rAjacaMdrajI Ama AvA sadupadeza sAdhucarita puruSenI vyAkhyAnapravRtti paNa jema mukhyapaNe meTethI-ucasvare svAdhyAyarUpa hoya che, tema AvI graMthalekhanapravRtti paNa mUka-mUMgA Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : va para upakAra, jIvatI jAgatI jyota jevA A che ( 681) svAdhyAyarUpa-sajajhAyarUpa ja hoya che; nahiM ke vAjAla vistAranArA A to "sAdhune vAcaspationI jema jana-manaraMjanakAriNI; kAraNa ke teo sArI peThe mUMge jANe che ke-jyAM AtmasAkSIe dharma che, tyAM jananuM zuM kAma che ? svAdhyAya che janamanaraMjana dharmanuM mUlya eka phUTI badAma paNa nathI. Atama sAkhe dharma jyAM, tyAM jananuM zuM kAma? janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma. "--zrI cidAnaMdajI. eTalA mATe ja AvA svAdhyAyanimagna, sAcA AtmAthI, "bhavaviraha'ne jhaMkhanArA kharekharA mumukSu, mehasAdhaka sAcA sAdhaka-sAdhu, adhyAmarasapariNata, bhAvitAtmA A zAstrakartA mahAyogInI A svAdhyAya uSaNa adyApi anya jIvatI jAgatI adhyAtmarasapipAsu mumukSu jogIjanonA hRdayane spazI temanA para jota jevA apAra upakAra kare che. jIvatI jAgatI jata jevA A jogIrAjanI A jogI cetanavaMtI jogavANI jegIjanone jAgrata karI, temanA aMtarumAM nirmala AtmAtirUpa yoga-pradIpa pragaTAve che! ane yAvacaMdradivAkaro pragaTAvatI raheze evuM emAM parama devata che ! atu! temAM atre- kulapravRttacakrA ye ta evAsyAdhikAriNaH / yogino na tu sarve'pi tathA'siddhayAdibhAvataH // 209 // kulagI pravRttacaka je, adhikArIo te ja; tathA asiddhayAdi bhAvathI, na gIo sarve ja. 209 artha -je kulagI ane pravRtacaka yogI che, teo ja AnA adhikArIo che,nahiM ke sarveya yogIo, kAraNa ke teone tevA prakAre asiddhi Adi bhAva che. vivecana temAM je kulagI ane pravRttacagI che, teo ja A yogazAstranA pAtra kRtti -38pravRtta je-jeo kularogI ane pravRttacakra yogI che, gvAhyAdhieo ja A megazAstranA adhikArIo che, aha che, thoAino-yogIo, na tu raastva-nahiM ke sarveya sAmAnyathI. zA kAraNathI ? te ke-tathA-tathA prakAre, matavAhimAvataH-asiddhi Adi bhAvane lIdhe,-gotrayAgIone asiddhibhAvane lIdhe, ane Adi zabdathI niSpanna(siddha) yogIone siddhibhAvane lIdhe. Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 85) lokasamutha adhikArI gIo che,-bIjA nahiM; kAraNa ke trAgIne tathA prakAranI gyatAnI asiddhi hoya che, tethI teo AnA anadhikArI che; ane niSpanna-siddha gIne te tathA prakAranI gasiddhi thaI cUkI che, eTale tene have AvA gagraMthanuM prajana rahyuM nahiM hoI teo paNa atra anadhikArI che. - pratyeka vastu pitApitAnI yogyatAnusAra-adhikArAnusAra zobhe che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa adhikArI pramANe ucca-nIca padavIrUpa adhikAra apAya che. tema paramArtharUpa zAstravyavahAramAM paNa adhikArI pramANe dharmasAdhanano "pAtra vinA adhikAra ghaTe che "dhajAtivazAzA ghamarAparataMrithatiH '--e vastu na rahe" zrI aSTakamAM zrI haribhadrasUrijInuM suprasiddha subhASita che. rAjyAdhikAra mATe jema yathAyogya guNanI jarUra paDe che, tema A yoga-rAjyAdhikAra mATe paNa tathArUpa yathAzyatAnI jarUra anivArya che. sAmAnya vidyAbhyAsa mATe jema uttarottara krame vadhatI yogyatArUpa adhikAranI AvazyakatA che, tema asAmAnya evA A gavidyAbhyAsa mATe paNa uttarottara ame caDhatI yogabhUmikArUpa cagya adhikAranI AvazyakatA che. sAdhAraNa lokika zAstra zIkhavA mATe paNa jema yathAyogya vinaya, viveka, samajaNa, buddhi vikAsa Adi guNagaNarUpa cegyatAnI jarUra hoya che, tema asAdhAraNa alaukika evuM A adhyAtmazAstra zIkhavA mATe paNa yathAyogya guNasthitirUpa yegyatAnI vizeSa jarUra che. ane tevA prakAranI yogyatA kulagI ne pravRttacake yegIomAM avazya hAya che, eTalA mATe teo ja A yogazAstranA adhikArI che, teo ja A paramArthazAstranA satasaMskAra jhIlavAne suyogya supAtra che. (juo. pR. 2para, AtmasiddhinI gAthA). bAkI je gebragI che, teone A yogazAstrano adhikAra ghaTato nathI, kAraNa ke teomAM tathArUpa yathAyogya guNabhAva hoto nathI, "ga" yogya yoganI siddhino abhAva hoya che eTale tene tyAgano aAga che. jema agyane rAjyapadavI gAyegI ghaTatI nathI, tema A agya gAtrogIne ga-rAjya padavI ghaTatI anadhikArI nathI. abudha evA mUrdhano jema vidvAnamaMDaLImAM praveza zebhate nathI, tema A abudha yogIno yogamaMDaLImAM praveza zaMbha nathI. ekaDo haju nathI AvaData te ekaDI ane jema sAtamI cUMpaDImAM besavAne adhikAra ghaTatA nathI, tema yogamArgane prAthamika mRtArUpa ekaDo paNa haju jeNe ghuMTyo nathI te agIne A ucca yogazAstravargamAM sthAna levAno adhikAra ghaTato nathI. Ama prAthamika gyatAthI paNa rahita evA zetragIo apAtra heI anna adhikArI che. . ane je niSpanna gIo-siddha yogIo che, te paNa A yogazAstranA adhikArI Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI ne pravRttacakagI adhikArI (683) nathI, paNa tenuM kAraNa bIjuM ja che. gotragIo jyAre yoganI asiddhine lIdhe atra adhikArI che, tyAre niSpanna yogIo ganI siddhine lIdhe siddhagI paNa anadhikArI che. A gazAstranuM prayojana te yogasiddhi mATe che, anadhikArI ane te gasiddhi te A niSpanna-siddha yogIone hAMsala thaI cUkI che, te pachI teone have AnuM prayojana zuM hoya ? jeNe gasiddhi sAkSAta pragaTa prayogasiddha (Practice ) karI batAvI che, jeNe svabhAva-guMjana coga siddha karI zuddha AtmA pragaTa karyo che, jeNe "samayasAra" pragasiddha karI batAvyo che, evA siddhayogIne pachI AvA zabdarUpa zAstranuM (Theory ) zuM prayojana hoya? yogamArganA pravAsIne A yogazAstra mArgadarzaka bhemIo upayogI thAya, paNa jeNe yogamArgano pravAsa pUro karyo che, tene have A yogazAstrarUpa bhUmI AnI ( Guide ) zI jarUra? prAsAda para caDhavA mATe AlaMbananI jarUra paDe, paNa prAsAdazikhare caDhyA pachI jema tenI jarUra na paDe tema yoga prAsAda para caDhavA mATe hastAvalaMbanarUpa A gazAstranI sahAya levI paDe, paNa yoga-prAsAdanA zikhare caDhI gayA pachI tenI jarUra kayAM rahI ? parvata para caDhavA mATe jema lAkaDInA TekAnI jarUra paDe, paNu parvatanI Toce caDhI gayA pachI jema tenI kaMI jarUra na rahe tema cega-giri para caDhavA mATe A gaNirUpa yaSTinA TekAnI jarUra paDe, paNa badhI gabhUmikAo vaTAvI jaI yogagirinA zRMge pahoMcyA pachI tenI jarUra zenI hoya? kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? siddhane sAdhavAnuM zuM ? mATe niSpanna-siddha cegI paNa A apekSAe A yogazAstra-sAdhananA adhikArI che. Ama gevagI ayogI hovAthI A sazAstranA adhikArI che, ane niSpanna yegI parama yogI hovAthI AnA adhikArI che. mAtra mAdhyama be prakAranA gI kulagI ne pravRttacaka yogI-A yogazAstranA adhikArI che. kulagI ne tAtparya ke-gya gabhUmikAthI dUra evA bAdhaka bhAvamAM vartatA pravRttacaka je" hovAthI gotra gI atra ayogya che, parama yegya evI cagabhUmikAnI parAkASTArUpa siddha bhAvamAM vatA hovAthI niSpanna yogI paNa atra ayogya che, ane yathAyogya evI yogabhUmikArUpa sAdhaka bhAvamAM vartatA kula yogI ane pravRttacakra megI avra sugya che-yathAgya che. ane eTalA mATeja aDadiThThI e kahI saMkSepe, yogazAstra saMketejI; kulagI ne pravRttacakra je, teha taNe hita heteza."--bI che. 6. sajjA. 8-4 eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 684) thAgasiya ye yoginAM kule jAtAstaddharmAnugatAzca ye| kulayogina ucyante gotravanto'pi nApare // 210 // jamyA je yogikale, tana dharma anugatA ya; kulagio kahAya te, na gotravaMta bajAya. 210. artha -jeo yogIonA kulamAM jagyA che, ane jeo te yogIonA dharmane anugata che, teo "kula yogIe" kahevAya che, -nahi ke bIjAo gotravaMto paNa. vivecana "gikule jAyA tasa dharma, anugata te kulayogIjI. "--. sajhA.8-4 jeo yogIonA kulamAM janmyA che ane janmathI ja teonA dharmane upagata chepAmelA che, tathA prakRtithI gidharmane anugata-anusaranArA evA je bIjAe paNa che, teo "kulagI " kahevAya che, ema dravyathI ane bhAvathI jaNAya che, -nahi ke gotravaMte paNa, nahiM ke sAmAnyathI bhUmibhavya evA bIjAo paNa. - je yogIonA kulamAM jagyA che ane yogIonA dharmane je upagata che-pAmelA che, te kulayogI che. arthAta-je janmathI ja gI che, Ajanama cagI (Born Yogis) che te phalogI che. manuSya kulamAM janmelo jema janmathI ja manuSyakulagI: bAla hoya che, siMha kulamAM janmele jema janmathI ja siMhazizu Ajanma hoya che, tema yogikulamAM jAmelo janmathI ja "jogI" hoya che. cagI pUrva janmamAM gasAdhanA karatAM karatAM, Ayu pUrNa thatAM jenuM yavana thayuM che, tevA pUrvArAdhaka "gabhraSTa' puruSe AvA kulagI (Born Yogis ) hoI zake che. jema naisargika kavitvazaktivALA manuSya Ajanma kavi (Born Poets) hoya che, tema AvA naisargika gitvazaktivALA mahAtmA kulagIo Ajanma gI hoya che. AvA bhegIone pUrvArAdhita cemasaMskAranI jAgrati svayaM saheje kurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hoya che, ane pUrve adhUrA cheDela yoganI kaDInuM anusaMdhAna zIdhra vinA prayAse hoya che. jema lAMbI musApharI e nIkaLelA musAphara vacamAM vizrAma sthAne visAmo khAya che, rAtavAso kare kRttiH-- zonAM jJAtA-jeo yogIonA kulamAM janmyA che, janmathI jatadanusAzva-ane teonA dharmane anugata-gidharmane anugata, je-je prakRtithI anya paNa, guruthojina 3Satte-kulagIo kahevAya che ema samajAya che -dravyathI ane bhAvathI. jogavatogetravato paNa, sAmAnyathI bhUmibhavya paNa, nA-nahiM ke bIjAo. nahiM ke bIjAo kulagIo kahevAya che. Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulayogI-Ajanmavega, udAharaNa (685) che, paNa thAka utarI gayA pachI tAjAmAjA thaI tarata ja AgaLa akhaMDa prayANa cAlu rAkhe che, tema mokSapurInA pravAse nIkaLela gamArgane akhaMDa pravAsI mumukSu AyupUrNatArUpa vizrAmasthAne vizrAMti le che, bhavAMtaragamanArUpa rAtrIvAsa kare che, ane zrama utarI gayA pachI pAcho punarjanmarUpa no avatAra pAmI, tAmAje thaIne, apUrva utsAhathI gamArganI musApharI AgaLa calAve che, ane Ama A gamArganA musApharanuM muktipurI pratyenuM prayANa akhaMDita rahe che. jema vakhata pUro thaI jatAM kArakuna Agale divase adhUruM mUkeluM kacerInuM kAma, bIje divase jyAMthI adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa calAve che, tema Ayuno samaya pUro thaI jatAM gI AgalA janmamAM adhUruM cheDeluM AtmArthanuM kAma, bIjA janmamAM adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa dhapAve che. Ama yogI puruSanuM yogasAdhanarUpa AtmArtha kArya aTUTapaNe pUrNatA paryata vinA prayAse-sahaja svabhAve cAlyA kare che. daSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re; rayaNazayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re."--. sajhA. 2 bIjAoneanya prAkRta janone je saMskAra ghaNA ghaNA abhyAse kaMika ja-a85 mAtra ja thAya che, te AvA Ajanma yogIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che. ane te pUrvajanmanuM asAdhAraNuMgArAdhakapaNuM ja darzAve che, jenuM vartamAnamAM pragaTa javalaMta udAharaNuM parama yogI zrImad rAjacaMdrajInA A saMvedanarUpa AtmAnubhavagamya sahaja uddagAra uparathI svayaM sUcita thAya che - "laghuvayathI adabhuta thaye, tatvajJAnano badha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zedha ? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thaye, bhavazaMkA zI tyAMya? "--zrImad rAjacaMdrajI. bhUtakALamAM paNa janmathI ja atyaMta asAdhAraNa yaMgasAma dAkhavanArA aneka mahApuruSanA caritro paNa A ja vAtanI puSTi kare che. jemake-vIza varSanI nAnI umaramAM jJAnezvarI jevo asAmAnya graMtha lakhanAra saMta jJAnezvara, ghoDIAmAM bIjA udAharaNe ramatAM paNa jene pUrvArAdhita munibhAva sAMbharI AvyA hatA, te | mahAgI vajIsvAmI. pAMca varSanI laghuvayamAM asAdhAraNa buddhicApalya darzAvanAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, ane dharmadhuraMdhara zrI yazovijayajI. saMta kabIrajI, ramaNa maharSi AdinA caritre paNa enI sAkSI pUre che. khuda tIrthakara bhagavaMte paNa janmathI ja mati-mRta-avadhi e traNa jJAnanA dhAraka hatA e hakIkata paNa * "athavA yoninAmeva mavati dhImatAm paddha TurramatAM Dhorama cIrAF I tatra saM yuktiraMgo jhamate UMddhivAn ! satata 2 tata mUyA saMsiddha gunaMdana "--gItA. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 686 ) yAgAdisamuzrcaya AjanmayAgIpaNuM ja sucave che. Ama kulayeAgIenA sekaDA dAkhalA ApI zakAya ema che, je pUrvajanmanA yeAgAbhyAsanuM ja pariNAma che. AvA kulayeAgIone yAga sahaja svabhAve siddha haiAya che. uMghamAMthI ALasa maraDIne UThatAM ja gata rAtrInA banAvanI peThe temane cega yAda AvI jAya che; ane pachI pravRttacakrAdi cegabhUmikAe jhapATAbaMdha atya ta vege vaTAvI jai teo niSpanna yeAgadazAne-siddhadazAne pAme che. sassAra janma A cALIkulamAM janmarUpa je kulacegIpaNuM kahyuM te adhyAtma saMskAranI apekSAe che, arthAt te saMskAra janmarUpa che. jema puruSanA bAhya janma sthUla svarUpe che, tema yeAgIpuruSanA A AdhyAtmika janma sUkSma svarUpe che. vyavahArathI AdhyAtmika jema bAhya vadisa'panna dehanA janma che, tema paramAthI yAgasaMskArasapanna AtmAnA janma che. bIjAdhAnathI jema sthUla puruSa dehanuM sarjana thAya che, tema yAga-khIjAdhAnathI puruSanA-AtmAnA sukSma saMskAra-zarIranuM sarjana thAya che. bAhya sthUla dehanuM bIjAdhAna karanArA jema bAhya mAtA-pitA hoya che, tema A AdhyAtmika sUkSma dehanuM samyagdarzanAdi khIjAdhAna karanArA ceAgIArUSa mAtA-pitA che. jema sthUla dehamAM mAtA-pitAnA guNa-lakSaNa vArasA utare che, tema A AdhyAtmika satkAravAmAM cegIenA guNusaMskAra-vArasA te sUkSmadehamAM utare che. jema ' Apa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA ' hAya che, tema yAgI-- pitA jevA A yAgI--khAla haiAya che. paraMtu khAhya janma punarjanmanA hetu hAya che, paNu A AdhyAtmika saMskArajanma tA apunarjanmaneA hetu hAya che. vyAvahArika janma mRtatvanemaraNanA hetu hAya che, paNa A pAramArthika janma amRtatvanA-amarapaNAnA hetu hAya che. athavA te| bAhya sthala dehe janma e paramArthathI janma ja nathI, paNa bhAvathI teA AtmAnuM mRtyu ja che, bhAvamaraNa ja che; AtmAnA kharekhara pAramArthika janma tA yeAgasa skAra saMpannapaNe janmavuM te ja che. Ave! A parama dhanya pAramArthika sa'skArajanma A kulayeAgIone sAMpaDyo DAya che, ane janmathI ja teA yAgIonA dharmane pAmelA hoya che. ane bIjAe paNa je prakRtithI yAgIdha ne anugata hoya, te paNu kulayeAgI che. arthAta jee yAgIonA dharmane anusaranArA-' anuyAyI ' che te paNa ' kulayeAgI' kahevAya che. A 'ceAgIdhama ' eTale zuM ? ceAganA jene yAga (sabaMdha) thayA te che yAgI, ane AtmavabhAvarUpa mekSa sAthe ceAjana-joDANa tenu nAma yAga. eTale AtmasvabhAva sAthe jenuM ceAjana che, arthAt jene AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thayuM che ceAgIdhama ' te ceAgI che, ane evA te yAgIne je dharma che te yAgIdhama che. eTale zu? Ama AtmasvarUpanuM anusadhAna karavuM, AtmasvabhAvanI sAdhanA-ArAdhanA karavI, Atmasiddhi karavI, e ja yAgIonA dharma che. vaLI paNa e ja bhAvane sUcaka che; kAraNa ke vastunA svabhAva te dharma, " * dharma' zabda Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : AdhyAtmika saMskAjanma, yogidharma eTale zuM ? ( 687 ) "raghurAvo dha' arthAta Atmavastune dharma te Atmadharma-vastudharma. AtmAnuM svabhAvamAM vartavuM te dharma, svarUpamAM sthiti hovI te dharma, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhavo te dharma. A AtmAne svabhAvathuM janarUpa ga te ja dharma. eTale je AtmasvabhAvamAM varte che, svarUpamAM sthiti kare che, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe che, AtmAnA svabhAvayuM janarUpa yogane sAdhe che, te sAkSAt dharmamUrti "gI" che ane tene dharma paNa te ja che. Ama bhegI dharma eTale AtmasvarUpanA anusaMdhAnarUpa vastudharma-Atmadharma, paraMparikRtino parityAga karI, AtmapariNatine anusaravuM te ja gidharma. tAtparya ke-AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga jeNe sAdhyo che, je svarUpasthita che te "yegI" che. ane AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga te ja teone vAstavika dharma che. AvA AtmavibhAvarUpa gidharmane anusaravA je nitya prayatnazIla rahe che, te kalagI che. AtmAne anugata eTale ke sarvatra AtmAne AgaLa karI tene anusaratI jenI samasta bhAvadharma pravRtti che, te kalagI che. A Atma-anugata bhAva samakita guNathI mAMDIne zailezI avasthA paryata hoya che, ke jethI saMvara-nirjarA thaI upAdAna kAraNa pragaTe che, kAraNa ke atre sAdhya AlaMbanane dAva hAthe lAgela che. (juo pR. 496, 521-522). samakita guNathI he zelezI lage, Atama anugata bhAva" saMvara nirjarA he upAdAna hetutA, sAthAlaMbana dAva." devacaMdrajI. ane Ama sadA Atma-anugata bhAva hovAthI ja A samyagadaSTi yogIpuruSa jema bane tema Atma-padArthane virodha na Ave, virAdhanA na thAya, ema sarva vidhiniSedha Acare che, eTale jethI Amavastune virodha na Ave te sarva "dharma" kartavya kare che, ane jethI Atmavaratune virodha Ave te sarva adharma kartavya nathI karato. TUMkAmAM te "ArAdhaka" jIva jJAna-darzana-cAritra svabhAvarUpa dharmane Adare che, te rAgadveSAdi vibhAvarUpa adharmane parihare che; AmapariNatine bhaje che ne parapariNatine tyaje che. ane Ama AtmapadArthathI avidha evo vidhi-niSedha AcarI, te "mahAjane parigrahela AtmapadArthane grahaNa "vidhi kare che. (juo kAvya pR. 397) eTale ja A gidharmano-mokSamArgano anuyAyI mumukSu kulagI, ajJAnarUpa karmabhAvane cheDI daI, nija vAsarUpa-svabhAvasthitirUpa mokSabhAvane bhajavA nitya prayatnazIla bane che; aMdhakAra samA ajJAnano jJAnaprakAza vaDe nAza kare che, je je baMdhanA kAraNe che te baMdhano paMtha jANI, te kAranI chedaka evI dazArUpa mokSamArgane seve che; rAga dveSa ne ajJAna e karmanI mukhya graMthi-gAMTha che tenI jenA vaDe nivRtti thAya, evA mokSapaMthane ArAdhe che ane sat caiitanyamaya ne sarvAbhAsathI rahita e "kevaLa' AmAM jethI pAmIe, e mokSapaMthanI rItine anusare che. (juo AtmasiddhinI gAthA pR. 271,463) A je kahyo te mokSamArgarUpa gIdharma mAM-sanAtana vastudharmamAM-zAzvata Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288) AtmadharmamAM koI paNa prakAranA matabhedano-darzanAbrahabhedano avakAza kayAMthI hoya? jAti-veSano bheda kayAMthI hoya? eTale A zuddha AtmasvabhAvanI "jAti veSane siddhirUpa eka ja prayajana jyAM che te yogi dharmamAM jaina, vaiSNava, bheda nahi" brAhmaNa, vedAMtI, baiddha Adi kula dharmanA bheda maTI jAya che. sAdhu, zramaNa, saMnyAsI, jogI, phakIra Adi bAdA dravyaliMgabhedane sthAna ja nathI. uparamAM je kahyo te bhAvaliMgarUpa gidharmamekSamArga je sAdhe che, ArAdhe che, upAse che, te ja muktine pAme che. jAti veSano bheda nahiM, kahyo mArga je hoya sAdhe te muti lahe, emAM bheda na koya "-zrI Atmasiddhi. je koI A yakta yogIdharmane ArAdhe che, te A yogIdharmamAM che. je koI mata-darzanano Agraha temaja vika9pa choDI daI, nija svabhAvanI siddhirUpa A sanAtana Atmadharmane bhAvathI sAdhe che, para pariNatine tyajatA rahI gidharmanA AmapariNutine bhajatA rahe che,-te sarva sAcA sAdhake, sarva sAcA anuyAyI ArAdhaka, sarva upAsake, sarva mumukSuo, sarva AtmAthIo, sarva - yogIo, sarva samyagUDhaSTi sAdhujane, mata-saMpradAyanA bheda vinA A vizvadharmarUpa (Universal Religion) gidharmane kharekharA "anuyAyI" evA kulagIo che. ane upalakSaNathI-AvA yogamArganI prApti te dUra rahI, paraMtu tenA pratye je koIne sarvathA adveSa hAya, kharekharo aMtaraMga prema hoya, prazasta rAga hoya, sAcI aMtaraMga jijJAsA hoya, tene anusaravAnI hArdika IcchA hoya,-te sarva sanmArgapremIo, sarva mArgAnusArIo, sarva jijJAsuo paNa dravyathI A corIdharmanA adhi kArI kulagIo che. Ama A vatusvabhAvarUpa sanAtana cegidharma sArvajanika evo vizvadharma" banavAne parama yogya che; kAraNa ke svarUpathI sarva yogArAdhaka bhegIonI jAti eka che, ane teono dharma paNa eka ja che, kAraNa ke svabhAvanI siddhi kare te ja cogarUpa dharma A mahAnubhAva goene anukULa hoya che. (juo kAvya pR.-58-59) teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa, svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa."-zrImad rAjacaMdrajI. x " liGgaM dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete liGgakRtAgrahAH // jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete jAtikRtAgrahAH // " -zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka. "Na u hodi mokkhamaggo liMgaM UM dehaNimmamA arihA / f&aaN muranuM jALavararAja revaMta "--zrI samayasAra, Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : coLidharmanA mAthA anuyAyI, kuzvaryAgI" zabdanuM rAjya (68) eTale AvA parama udAra sarvagrAhI A gidharmane je sAcA bhAvathI anusaratA hoya, te sarva game te saMpradAyanA hoya, te paNa eka ja dharmanA anuyAyI-sAdharmika che. tAtaparya ke-A yogamArgane kharekharo anusaranAro jena hoya ke sAdharmika vaiSNava hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, sAMkhya hoya ke vedAMtI hoya, AtmabaMdhuo game te hoya, te sarva sAdhamika baMdhuo che, AtmabaMdhuo che. AvA - A gidharmane je kaI dravyathI ke bhAvathI anusaratA hoya te sarva kulagI che. atre bhAvanuM kAraNa thAya te ja pradhAna evuM dravya vivakSita che -nahiM ke bhAvanuM kAraNa na thAya evuM apradhAna dravya. eTale ke jethI pariNAme gabhAvane uddabhava thAya tema dravyathI je dravya yogasAdhanarUpa gidharmane anusare che, te paNa upalakSaNathI kulagI che; ane bhAvathI je anusare che te to pragaTa tema che ja. mAtra eTaluM ja lakSamAM rAkhavA gya che ke-dravya yogasAdhanadharma paNa bhAva egasAdhana dharmanAM kAraNabhUta thAya to ja te bhalAM che, saphaLa che, nahiM te Ala che-mithyA che. dravyastava evuM viziSTa hovuM joIe ke te cokkasa bhAvastavanuM kAraNa thAya, ane ema thAya to ja te saphaLa che, nahiM te aphaLa che. A saMbaMdhI vizeSa jANavA IcchatA tavarasika jane zrI haribhadrasUrijIta zrI paMcAzakazAstra avalokavuM. dravyadha te vega samAravA, viSayAdika parihAra Atamazakti che svabhAva sudharmane, sAdhana hetu udAra."--zrI devacaMdrajI. AvA A mahAnubhAva "kula yogIo" kharekhara ! kulagIo ja hoya che. kulavadhU jema potAnA kulane chAje evuM vartana kare che-kulInapaNuM Acare che, kulaputra jema potAnA kulane lAMchana na lAge evuM kulInatA gya kulayogI" AcaraNa kare che, tema kulagI paNa pitAnA egikulane chAje zabdanuM rahasya evuM, ne deSa-kalaMkarUpa jhAMkhapa na lAge evuM, yathAyogya kulIna AcaraNa kare che. jemake-para ghare na javuM, sva gharamAM ja rahevuM, ucita maryAdA dharmamAM rahevuM, zIla sAcavavuM, ItyAdi kuladharmane jema kulavadhu pALe che, tema parabhAva-vibhAvarUpa para ghara pratye gamana na karavuM, AtmAnA nija gharamAM ja rahevuM, vastu svabhAvanI maryAdA na ulaMghAya ema ucita "maryAdAdharmamAM '-'marajAdamAM rahevuM, svarUpAcaraNarUpa zIla sAcavavuM -ItyAdi gIkulanA dharmane kulagI barAbara pALe che. temaja kulaputra jema hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra, pAradravyagrahaNa Adi sarva anArya kAryane dUrathI varje che, ane sanyAyanItine-pramANikatAne anusare che, tema A Arya kulagI paNa AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsAne, paravastune pitAnI kahevArUpa asatyane, pAradravyanI corI karavArUpa adattAdAnane, paravastu pratye gamana karavArUpa Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 697) vyabhicArane, ane mamatvathI padrivyanA grahaNarUpa parigrahane-ItyAdi anArya kAryane dUrathI tyaje che; ane paravaturUpa parabhAva-vibhAvane choDI daI, te uparathI potAnI mAlIkI uThAvI laI, va vastumAM ja sthiti karI sanyAyanItine- kharekharI pramANikatAne anusaravA niraMtara prayatnazIla rahe che. ane kulaputra jema bApadAdAnI AbarU vadhArI-kulane ujALI samAjamAM supratiSThita hoya che, tema kulagI paNa pitAnA legikulanI pratiSThA vadhArI, kulane ajavALI, "eketera peDhIne tArI" gI samAjamAM sthAna pAmI svarUpamAM sukhatiSita hoya che. eTalA mATe kulavadhU ane kulaputranI jema kulagIne A "kulagI" nAma barAbara ghaTe che. bAkI jinAdi parama bhegIonA kulamAM bAhya deha janmanI apekSAe jamyA chatAM, je tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, athavA to nAmamAtra anusaratA hoya, chatAM pitAne tenA anugAmI-anuyAyI "jaina" Adi kahevaDAvatA hoya, te nAmamAtra to nAmamAtra jaina Adi che, netrayegI che, paNa kulayogI nathI. te anuyAyIo ja prakAre buddhanA kula-saMpradAyamAM jagyA hoya ane tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, chatAM pitAne tenA anuyAyI "boddha" tarIke oLakhAvatA hoya, te te paNa nAmamAtra boddha che, kulagI nathI. temaja sAcA brAhmaNa-vaiSNavajana 4 AdimAM hovA gya lakSaNa jenAmAM nathI, chatAM potAne brAhmaNa-vaiSNava vagere kahevaDAvanArA anyane mATe paNa samajavuM. rAga-dveSAdi zatruno jaya karavArUpa jenapaNuM jenAmAM nathI, athavA yathArtha vasubodharUpa budhapaNuM jenAmAM nathI, athavA AtmapavitratArUpa zocamaya veSNavapaNuM jenAmAM nathI, athavA sAcA brahmajJAnarUpa brAhmaNa paNuM jenAmAM nathI,-te bhale janmathI jena che ke boddha che, vaiSNava che ke brAhmaNa hi, ke anya koI paNa ha; paNa te bhAvathI-paramArtha thI jena paNa nathI ne boddha paNa nathI, veNuva paNa nathI ne brAhmaNa paNa nathI; temaja te kulayogI paNa kahI zakAya ema nathI tAtparya ke-sAcA pAramArthika gamAne-mekSamArgane nahiM anusaranArA evA sarva saMpradAyavAdIo, sarva matadazanAhIo kAMI kulagI nathI. ghaNuM karIne manuSyAtma keI ne kaI dharma matamAM hoya che, ane tethI te dharma mata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che. paNa enuM nAma mumukSutA nathI. mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAsaktithI muMjhAI eka mokSane viSe ja yAna kare; ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 216. athavA to mAtra zArIrika vikAsane mATenA vyAyAmAdi prayogane je yogane nAme * vaiSNava jana to tene kahiye." ItyAdi-zrI narasiMha mahetA Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : nAmamAga anuyAyIo, govayogI te kulagI nathI ( 691) ThaThADatA hoya, athavA haThagAdi prakriyAne bahAne je lokone vega saMbaMdhI vyAmoha upajAvatA hoya, athavA vegane nAme aneka dhatIMga ubhA karI je mahAna ga'nI mahAna "ga" zabdanI viDaMbanA karatA hoya, athavA beTI samAdhi viDaMbanA caDhAvI javAno DoLa karI mugdha lekene vaMcatA rahI je yogane nAme carI khAtA hoya, athavA jaTAjUTa vadhArI jogI Adi veSa dhAraNa karI je jegImAM khapatA hoya,-e Adi paNa kaMI kulagI nathI. te te tyAganI ThekaDI uDAvanArA yugaviDaMbako che, yogikulane hAMsIpAtra banAvanArA che, ane "ga" jevI parama pavitra vastune abhaDAvanArA che! uparamAM je kulagI kahyA, te sivAyanA bIjAo je bhUmibha-gevagIo che, te kAMI kulagI nathI. bhUmibhaLe eTale bhUminA guNane lIdhe je bhavya kahevAya che te. jemake-AryakSetranA-A bharatabhUminA saMtAna bhUmibhaLe che. te gotrayegI te getragI che, paNa kulagI nathI, kAraNa ke bhUminI bhavyatAmAtrathI kulagI nathI kAMI jIvanuM kalyANa thaI jatuM nathI. paNa tathArUpa anukULa nimitta pAmI, jIvamAM jyAre kharekharI bhavyatA Ave tathArUpa guNagyatA pragaTe, tyAre ja kalyANa thAya che. bhUminI bhavyatA AtmAnuM kalyANa thavAmAM anukULa sAmagrInI upanatimAM-jogavAImAM apekSAkAraNa jarUra che, paNa nimittakAraNane AdhIna evuM upAdAnakAraNa pragaTAvavAmAM je tene upayoga karAya, te ja te lekhe thAya che, nahiM te alekhe che. dAkhalA tarIkeArya evI A bhavya bharatabhUmimAM yogidharma pAmavAnI pUrepUrI anukULatA che, kAraNa ke A divya bhUmimAM aneka mahAna givaree janma laI A avanine pAvana karI che. eTale atre yogasAdhana sAmagrI pAmavI sulabha che. paNa te sAdhanasAmagrIno je yatheSTa lAbha UThAvavAmAM Ave, ne AtmAnuM tathArUpa gyapaNuM-bhavyapaNuM-supAtrapaNuM pragaTa karavAmAM Ave, te ja te lekhe che. bAkI khAlI bhUmibhavyatAthI kAMI vaLe nahiM, mahAgIonI bhUmi evI bhavya bharata bhUmimAM jagyA mAtrathI kAMI coLI thaI javAya nahiM. eTale bhUmibharUpa zetra gIo che, te kAMI kulagI kahevAya nahiM. kulagI thavA mATe tevA mumukSatA yogya guNa pragaTAvavA joIe. (juo pR. 316-317) A gotrayegI ne kulagIno taphAvata sthalarUpe samajavA mATe gotra ane kula zabdane taphAvata samajavAnI jarUra che. "kula" zabda nikaTane vaMzasaMbaMdha sUcave che, ne "gotra" dUrano vaMzasaMbaMdha sUcave che. tema kulagI yogIkula sAthe nikaTano vaMzasaMbaMdha dharAve che, ane gotrayegI dUra dUrane sagapaNa saMbaMdha dharAve che. A uparathI ApaNe ema anumAna karI zakIe ke-jene mokSa nikaTamAM che, samIpamAM che, te Asannabhavya mumukSu AtmAo "kulagI' che; ane jene mokSa haju ghaNe ghaNe dUra che, te dUrabhavya bhavAbhinaMdI jI "gevagI ' che. enA vizeSa lakSaNane adhikRta karI kahe che- Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (692) yAga sisthaya sarvatrAdveSiNazcaite gurudeva dvijapriyAH dayAlavo vinItAzca bodhavanto yatendriyAH / / 211 // sarvatra aSI guru-deva-dvija prItivaMta; dayALu tema vinIta A, yoMkiya bAdhavaMta 211. artha:-ane eo (kulayogIo) sarvatra aSI, guru deva ne dvija jene priya che evA, tathA dayALu, vinIta, bedhavaMta ane yateMdriya hoya che. vivecana adveSI guru deva dvija priya, dayAvaMta upayogI che."---che. sajhA. 8 ane A kulagIo tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe sarvatra aDhelI hoya che, dharmaprabhAvane lIdhe, guru deva ne dvija jene priya che evA hoya che; kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe prakRtithI dayALa hoya che; kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI vinIta hoya che, graMthibhedathI bAdhavaMta hoya che ane cAritrabhAvathI yateMdriya-jiteMdriya hoya che. | sarvatra adveSI A kulayogIo-ke je yogIkulamAM janmyA che ane gidharmane je anusaranArA che, teo sarvatra-sarva sthaLe aSI hoya che, teone jagatmAM kayAMya paNa dveSa hete nathI; kAraNa ke teone zreSanA kAraNarUpa kaI paNuM prakAranA grahano-mithyA Agrahane sarvathA abhAva hoya che, eTale zreSane paNa abhAva hoya che. zreSanuM kAraNa graha hoya che, pote grahelA-pakaDelA matathI je kaI viruddha paDe te grahagrasta matAgrahIne tarata ja zreSa upaje che, kAraNa ke matAthane pitAnA matane "mamata" hoya che, A mahAre mata che evA mamatvane lIdhe tethI viruddha janAra pratye te gusse thAya che! matAgrahI "mAruM te sAcuM" ema mAne che, ane satagrAhI "sAcuM te mAruM ema mAne che. tethI matAgrahI pitAnI mAnyatA pramANe ghasaDAto hoI yuktine paNa jyAM potAnI mati abhiniviSTa che, tyAM kheMcI jAya che, ane sadAgrahIne to jyAM yukti che tyAM mati svayaM praveza kare che. AhInuM manarUpI vAMdaruM yuktirUpI gAyane pUMchaDethI "kheMce" che ! ane nirAgrahI vRtti - sarvatravite-ane e sarvatra aDhelI hoya che -tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe. tathA-juvatrikathA -guru, deva ane dvija jene priya che evA dharma prabhAvane lIdhe. tathAsAvaDa-dayALu-prakRtithI,-kilaSTa pApanA abhAvathI, vinItAzca-ane vinIta,-kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI, tathA vadhavato-bodhavaMta,-graMthibhedathI, kUivA:- teMdriya,-cAritrabhAvathI heya che. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulayogInA lakSaNa, sarvatra apI, darzanAtha abhAva (693 ) madhyasthanuM manarUpI vAchaDuM yuktirUpI gAyane anusare che-pAchaLa pAchaLa jAya che. ! (juo phUTanoTa maleka. pR. 328-329). A matAgraha ekAMtavAdIne ja hoya che, kAraNa ke te koI eka amuka nayane ja pakaDI bese che, ane "vahorAvALA nADA" nI jema teno ja haTha pakaDI rAkhe che! eTale ke te matAthI hoya che. dAkhalA tarIke-kaI vyavahAra nayano ja AgrahI matAthI ne hoya che, te kaI nizcaya nayano ja AgrahI hoya che. koI jJAnane AtmAthI ja AgrahI hoya che, te kaI kriyAno ja AgrahI hoya che. keI ekAMta nitya pakSano ja AgrahI hoya che, te kaI ekAMta anitya pakSane ja AgrahI hoya che. Ama matAthI ekAMtavAdIne potapotAnA matano abhiniveza-Agraha hoya che. paNa AtmAthI anekAMtavAdIne te koI paNa Agraha hato nathI, kAraNa ke te nayanA svarUpane sArI peThe jANe che ke pratyeka naya potapotAnI apekSAe pitAnI nayamaryAdAmAM sAce che, paNa para apekSAe khoTo che, mATe koI paNa nAno ekAMta Agraha karavo te kheTe che, mithyA che. ema jANato heI te kadI paNa keI eka nayano Agraha karatA ja nathI, ane vyavahAranaya-nizcaya nayanI yathAyogya maryAdA svIkArI bane samanvaya (Reconciliation) sAdhe che. eTale nizcayavANI sAMbhaLI te kAMI sAdhana choDI detuM nathI, paNa nizcayane lakSamAM rAkhI te te ja sAdhanA kare che. "nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM naya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya."--zrI Atmasiddhi. vaLI paddarzana viSayamAM paNa tene koI paNa mata-darzanano Agraha hoto nathI, kAraNa ke syAdvAdadazI hoI te, te te darzana pitA potAnA nayanI apekSAe, kathaMcita keI apekSAe sAcA che, ema "sthAt ' padane nyAsa karIne te dazanAgraha samAdhAna kare che. te te darzanene te jinadarzananA aMgabhUta jANe abhAva che, eTale tatsaMbaMdhI paNa tene koI Agraha saMbhavato nathI. (juo pR. 58-59, pR. 423) Ama sAMkaDI ekAMta daSTine abhAva hovAthI ane vizAla anekAMtadaSTino sadabhAva hovAthI A AtmAthI kulayogIne matAgrahano sarvathA abhAva hoya che. te te jyAM tyAMthI "sat "ne ja grAhaka heI, sarvatra sadaMzane ja kheLe che; ene matanuM kAma nathI, "satanuM ja kAma che. ane Ama tene sarvathA grahano abhAva hoya che, eTale koI paNa darzanavAdI pratye tene kadI paNa cheSa upajato nathI. tene mana to te sarva pitAnA sAdharmika AtmabaMdhuo che. te to eTale sudhI bhAve che ke-sarva AtmAeno svabhAva dharma eka ja che, eTale samAnadhamI hovAthI A sarva AtmAo mahArA sAdharmika bhAIo che, evI parama udAra bhAvanAthI tene sarva bhUtakamAtra pratye maitrI Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 694) gadasisthaya heya che, temanA pratye vAtsalya bhAva hoya che, sarva bhUta pratye te Atmavata vase che. AvA sarvatra maitrI bhAvavALAne kayAMya TheSa kayAMthI hoya? "mitti me sAmUENuM, gheruM makyuM Laru"--zrI jinapravacana kAmavA sarvempu"- zrI bhagavad gItA "sarvAtmamAM samadaSTi gho, A vacanane hRdaye lakhe." zrImad rAjacaMdrajI 2. guru-deva-dvijanuM priyapaNuM A kulagIno bIjo guNa guru-deva-dvijanuM priyapaNuM e che. A AtmAthI mumukSune guru, deva ane dvija ati priya hoya che-khUba vahAlA lAge che, ane te tene prApta thayelA dharmane prabhAva che. zAMta svastha citta je vicAra karIe te dareka prANune pitAnuM hita priya hoya che, pitAnuM bhaluM thAya ema sahu koI Icche che, eTale te hitanA kAraNarUpa bhaluM karanAra sahAyaka je kaI hoya che, te paNa tene priya thaI paDe che. ane guru-deva-ddhija tene AtmahitamAM sahAyabhUta thaI paDatA hoI tene priya thAya che. dAkhalA tarIke- kaI mANasa dagha rogathI pIDAtA hoI mRtyuzayAmAM paDyo hoya, tene koI suvedya sAje kare, to te jIvitadAna ApanAro upakArI vaidha tene keTale badhA hAle lAge? tema A kulagIne paNa parama upakArI zrImad sadaguru bhagavAnanI aho! aho! bAbatamAM paNa che. kAraNa ke-(1) pitAno jIva je anAdikALathI upakAra ! rogI AtmabrAMtirUpa mahArogathI pIDAte hato, ane "kSaNa kSaNa bhayaMkara Adi daSTAMta bhAvamaraNa rUpa mRtyuzadhyAmAM paDyo hato, tene A sadaguru suvaidya svarUpa-samajaNarUpa oSadhi vaDe sAjo karyo, AtmaArogyasaMpanna karyo, ane samyagadarzanarUpa-badhibIjarUpa apUrva saMskArabIja ropI no janma Apyo, te pachI AvA A parama upakArI zrImadda bhagavAna te AtmAthI mumukSune tenAthI anaMta anaMtagaNuM vahAlA kema na lAge? je svarUpa samajyA vinA, pAye duHkha anaMta samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta."--zrI Atmasiddhi. athavA (2) kaI raMka bhikhArI bhArI dAridyadukhathI duHkhI hoya, tenuM dAridvaduHkha TALI keI tene mahAsukha saMpattimAn banAvI ghe, te te dAridyuhara puruSa tene keTale badhe ISTa thaI paDe? to pachI,-anaMta AtmasaMpatti bharyA nija svarUpanuM A jIvane bhAna nahiM hovAthI te potAnuM ghara choDIne paraghera bhIkha mAgato pharato Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zrI gurune "aho ! ahe! upakAra'. rAgI Adi daSTAMta ( 695) hatuM, parapugalanI eThI jUThI eTha khAto hato, ane veThI A poThIAnI peThe pArakI veTha karato rahI pApI peTa bharato hato, tene A puruSa saddagurue nija svarUpanuM apUrva bhAna karAvI anaMta AtmasaMpattibharyA svagRhano lakSa karAvyo, nija gharamAM ja rahevAno upadeza karI paragRhe bhIkha mAMgato baMdha karyo, "cala jaDa jaganI eka" nahiM cATavAne ane pArakI veTha nahi karavAne bodha karI pApI peTa bharato aTakAvyo, ane Ama nija gharamAM ja rahelI aDhaLaka AtmalakSmIne bhektA svAmI banAvI daI parama sukhasaMpattimaya karI mUkyo. te anaMta upakArI zrImadda sadaguru bhagavAna AvA sAcA mumukSu yogIne parama priya kema na lAge ? athavA (3) keI bhayaMkara aTavImAM mArga nahiM maLavAthI cAre kora gothAM khAtAM bhUlA paDela manuSyane keAI sarala, sIdhe ne niSka. Taka mArga batAvI Ape, te te mArgadarzaka puruSa tene keTaluM badhuM priya thaI paDe? te pachI A bhayaMkara bhavATavImAM samAganI dizAnuM bhAna nahiM hovAthI A jIva cAre gatimAM cArekora gothAM khAto AthaDato hato, anaMta paribhramaNa duHkha pAmate hato, tene nija svarUpa-garUpa sIdho sarala nirdoSa sanmArga batAvI jeNe punaH anaMta paribhramaNa duHkha TALI bhavATavImAMthI ugAryo, te sanmArgadezaka zrImadda sadaguru devano amApa upakAra ciMtavatA A samyagadaSTi yogIne teozrI pratye parama premapravAha kema na pravahe? athavA (4) bhayaMkara majA jyAM UchaLI rahyA che, evA mahAsamudramAM DUbI rahelA manuSyane je koI tAru bacAvI laI, bAvaDuM jhAlI kAMThe ANe, to te tAranAra pratye tene keTale badhe prema kure ? to pachI A bhISaNa bhavasAgaramAM janma maraNa taraMgathI taNAto A jIva moharUpa gaLakAM khAI anaMta duHkhathI duHkhI thaI rahyo hato, tene mahAtA jevA je saddagurudeve hastAvalaMbana ApIne DUbato bacAvI zivapurane Are Aye, te ananya upakArI apAra karuNasiMdhu paramakRpALu zrImadda saddaguru pratye A kRtajJa jogIjanane apUrva premane umaLake kema na Ave vAru? "aho ! aho ! zrI saddaguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho! aho! upakAra."-zrI Atmasiddhi zrI arajina bhalajalano tAru, lAge muja mana vAru re; bAMhya grahI je bhavajala tAre, ANe zivapura Are re."--zrI yazovijayajI. athavA-(5) kaI jIva ugra dAvAnalamAM sapaDAI gayo hoya, tene zItala jalavRSTithI je kaI bacAvI le, to te bacAvanAra pratye tene keTalo badho premabhAva upaje? te pachI-A bhayaMkara bhavadAvAnalamAM A jIva sapaDAI gayo hato tene paramArtha amRtanI zItala meghadhArA varSovI jeNe bacAvI lIdhe, te zrI sadaguru pratye A mumukSu AmAthIne apUrva premabhAva kema na upaje ? Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAyAmakRSaya "bhava dava he prabhu! bhava dava tApita jIva; tehane he prabhu! tehane amRta ghana samI jI. "-zrI devacaMdrajI. " saMsAradAvAnaladAhanIraM, saMmohadhUlIharaNe samIram / mAcAra sArAvArasI, namAmi vIra jiritAravIn "-zrI haribhadrAcAryajI. athavA (6) mahAkaNidharanA haMsathI jhera caDhavAthI ke manuSya mUchita-bebhAna thaIne paDyo hoya, tene kaI gADika jAMgulimaMtrathI jhera utArI punarjIvana bakSe, te tene te viSahara pratye keTalI badhI prIti upaje ? to pachI mahAmeha viSadharanA DaMsathI A jIvane mithyAtva-jhera caDyuM hatuM, tethI A jIva nija svarUpanuM bhAna bhUlI mohamUciMchatabebhAna banyo hato. tene sahajAnmasvarUpa prakAzanArA apUrva samyagadarzana maMtrayegathI parama mAMtrika samA je zrImad saddagurudeve mithyAtva-viSa utArI nAMkhI, nija sahaja AtmasvarUpanA bhAnamAM Aye, ane samyakUva amRta chAMTI yegikule janmarUpa punarjanma Ape, te viSahara parama amRtamaya zrImadda saddaguru bhagavAna pratye A mumukSu jogIjanane, telamAM jalabindunI jema apUrva prIti kema na vistare ? micyA he prabhu! mithyA viSanI bIva; haravA he prabhu! haravA jAMguli mana ramI che."--zrI devacaMdrajI. Ama ananya upakArI hovAthI zrImad sadaguru bhagavAna pratye mumukSu bhegIne parama prema ullase che, eTaluM ja nahiM paNa zrImadda saru ja svarUpathI evA che ke temanA paramAttama guNagaNa pratye kaI paNa guNAnurAgI sAcA sajajanane upakArI sada- kudaratI prema kuryA vinA na ja rahe. kAraNa ke zrImadda saddagurunuM svarUpa gurunuM svarUpa vicArIe to "svarUpa' e ja emanuM svarUpa che, athavA "saddaguru" e ja emanuM svarUpa che, arthAta sarva "sata" vastumAM guru e ja emanuM svarUpa che; kAraNa ke AkhA jagata karatAM guru, bhArI, goravavaMta evA zrI sadaguru ja che. eka bAju AkhuM jagata mUkIe ne bIjI bAju saddaguru mUkIe, to saddagurunuM ja paluM namI paDaze. eTale jagadaguru zrI sadaguru ja che. athavA sat-saMta e ja emanuM svarUpa che, arthAt je prakAre jevuM AtmavastunuM sasvarUpa che, te prakAre tevuM sat, sAcuM, chatuM, vartamAnamAM pragaTa dazArUpe vidyamAna, evuM temanuM satasvarUpa che, saMtasvarUpa che, sAdhusvarUpa che, athavA "saMta" eTale zAMta,-parabhAva vibhAva pratyenI jenI badhI doDAdeDa maTI jaI, je svabhAvamAM vizrAMta thaI parama AtmazAMtine pAmyA che, evA zAMta te "saMta". paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja saddaguru saMta svarUpa tuM ja, e daDhatA karI de ja."--zrImad rAjacaMdrajI. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : upakArI salugurunuM vaNapa, devanuM svarUpa (07 ) AvA saMtasvarUpa saddaguru, AtmajJAnI, samadazI, prArabdhadayathI vicaranArA, apUrva vANI prakAzanArA, ane parama zratajJAnasaMpanna hoya che. mohabhAva jyAM kSaya thaI gayA che athavA prazAMta va che, ane AkhuM jagata jyAM eTha jevuM athavA vana jevuM bhAse che, evI parama addabhuta "jJAnI dazA" temanI hoya che. ane AvA jJAnI puruSa deha chatAM jANe dehamAM na vartatA hoya, evI parama AzcaryakAraka dehAtIta-videha dazAmAM ( vorAya) vartatA hoya che !! ( jue AtmasiddhinI gAthA, pR. 129, 394 ). AvA parama guNanidhAna, niSkAraNa karuNArasasAgara, parama upakArI, parama kRpALu zrImad sadagurudeva pratye mumukSu AtmAne ananya prema kema na vachUTe? "dIna dayALa kRpALu, nAtha bhavika AdhAra lAla re; devacaMdra jina sevanA, paramAmRta sukhakAra. lAla re."--zrI devacaMdrajI. Ama jema sadehe vartamAna pratyakSa sadaguru pratye mumukSune prIti hoya che, tema videha evA parokSa deva pratye paNa tene tevI ja ananya prIti hoya che, kAraNa ke te para mAtma devanuM svarUpa AtmAne nija svarUpAvalaMbana mATe parama upakArI devanuM svarUpa thaI paDe che. divya evuM jenuM "varUpa" pragaTayuM che te deva che, divya evA zuddha AtmasvarUpamAM je susthita' che te zuddha caitanyamUrti bhagavAna deva che. jeNe AtmAne AtmA ja jANe ne bIjuM parapaNe ja joyuM, evA akSaya anaMta bedhasvarUpa te deva siddha AtmA che. mukti sanmArgane vidhi batAvyA hovAthI te vidhi vidhAtA che. parama AtmazAMtine zivamArga-mokSamArga darzAvI tribhuvananuM zaMkarapaNuM karyuM hovAthI te ziva-zaMkara che. svarUpasthita chatAM jJAnathI samasta vizvane jANatA hovAthI te viSNu che. mekSarUpa parama sugatine pAmyA hovAthI te sugata che. ane rAgadveSAdine jaya karI kevaLa zuddha sahaja svarUpI AtmA pragaTa karyo hovAthI te parama vitarAga evA yathArthanAmAM jinadeva che. (juo pR. 363-364 tathA 400401) AvA zuddha sahajAmasvarUpa jinaprabhu te vyavahArathI deva che, nizcayathI te AmA e ja deva che. je jinadevanI pUjA che, te nizcayathI nija AtmAnI ja pUjanA che, kAraNa ke jinapada ne nija padanI ekatA che, emAM kAMI bhedabhAva nathI, svarUpabheda nathI. (juo kAvya, pR. 11ra-113). A jinavara deva pratye sAcA bhaktibhAva vinA kadI paNa duHkhadAva chUTa nathI; teTalA mATe A bhava duHkhadAvAnalathI chUTavA mATe A parama prabhunI bhakti parama amRta ghana samI hoI, zItala AnaMdadAyanI thaI paDe che; eTale A parama 'para premapravAha upakArI prabhu pratye mumukSune parama prema-ananya prema kema na ua?? baDhe prabhue" vaLI A parama deva sAdhya evA AtmasvarUpanA pratichaMda sthAne che, 88 Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdisa thaya (model) Adarza svarUpa che. jema zuddha suMdara Adarzane daSTisanmukha rAkhI kalAkAra zilpI kalAkRtinI ghaTanA kare che, tema A siddha devarUpa zuddha Adarzane satata daSTisamukha rAkhI sAdhaka e bhakta mumukSu AtmasvarUpanI ghaTanA kare che. (juo pR. 113) "aja kulagata kesarI' jema siMhane dekhIne nijarUpa kahe che, tema A prabhubhaktithI A bhavya AtmA Atmazaktine saMbhALI le che. Ama svarUpasiddhimAM parama upakArI hovAthI, temaja anupama guNagaNanA ratnAkara hovAthI, pitAnA parama ISTa evA A parameSThi deva pratye bhakta mumukSune parama prIti hoya ja che. atre "guru" pada prathama mUkavAnuM kAraNa pratyakSa sadaguruno parama prabhAva sUcavavA mATe che. kAraNa ke sarvakALane viSe paramArthamArganI prApti zrImad saddaguru thakI ja hoya che. eTale bhUtakALamAM thaI gayelA pakSa evA jinadeva karatAM "guru" pada paNa pratyakSa sadaguruno upakAra adhika che, mATe temanuM sthAna prathama prathama kema? mUkyuM che. temaja te jinanuM svarUpa paNa zrI sadagurunA upadeza vinA samajAtuM nathI, ane te samajyA vinA jinanA upakArane paNa khyAla kema Ave? e rIte paNa parama upakArI jinanA upakAranuM bhAna karAvanAra paNa zrImad saddaguru bhagavAna che, eTale paNa te parama parama upakArI hovAthI temanuM pada prathama mUkayuM che. A pratyakSa dehadhArI sajIvana mUrti paramAtmA parama sadguru mahimA darzAvavA mATe ja parama pavitra zrI navakAra maMtramAM paNa "arihaMta pada siddha karatAM prathama mUkayuM che, tenuM paNa e ja rahasya che. ( juo pR-130, AtmasiddhinI gAthA). vaLI A kulayogIne "dvija " paNa atyaMta priya hoya che. A "ddhija" eTale zuM ? tene paramArtha vicAravA yogya che. dvija be vAra jeno janma thayo che te dvija, athavA bIje janma jeno thayo che te dvija. te bIje janma eTale dvijane paramArtha saMskAra ApaNurUpa janma. pahelo janma te je deha janma paramArtha thaye te. paNa manuSyano kharekhara janma to-tene jyAre sanmArganI dIkSA maLe che, AMtarU muMDana thAya che,-tyAre thAya che. athaoNt samyagU - darzanarUpa saMrakAra-bIja AtmAmAM ropAyAthI jeno samagUDhaSTirUpe bIje janma-no avatAra thayela che, te "dvija* che. janmathI prApta thatA nAmamAtra dvija paNAne A pAramArthika hijapaNa sAthe levAdevA nathI. kAraNa ke janmathI bAhya brija nAma hovA chatAM, A pAramArthika brija paNuM na paNa hoya; ane janmathI bAhA brija nAma na hovA chatAM, A pAramArthika dvijapaNuM hoya paNa kharuM. janma dvija cAMDAla jevA lakSaNavALo paNa hoya! eTale dravya dvijAjama paNa sAthe A bhAva dvija paNAno saMbaMdha nathI, mATe ukta apekSAe game te jAtimAM janamele A "dvija" hoI zake che. arthAt samyagudarzanarUpa saMskArajanma pAmavAno adhikAra keI paNa jAtine che, Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : "brija ne paramArtha, dayALupaNuM emAM jAti-veSano bheda naDato nathI. game te jAtino yathAyogya guNogyatAvALo je gya adhikArI puruSa te saMskAra jhIlavAne pAtra hoya, te A saMskAra janma pAmI zake che. ane A saMskArajanma pAmela "dvija" "brAhmaNa' paNa kahI zakAya che. kAraNa ke "tra kAnAtIta brAhmar:'-brahmane, zuddha AtmasvarUpane jANe te brAhmaNa. Ama dvija athavA brAhmaNa eTale samyagudaSTi, jJAnasaMskArasaMpanna puruSa, kulagI, jogIjana. AvA samyagRSTi kulagI puruSa samAnadhama hovAthI, sAdharmika hovAthI, A mumukSu kulogIne tenA pratye kudaratI prema-vAtsalya skure ja che. tethI temanA pratye aneka prakAre te sAdharmika vAtsalya kare che, temane paramArtha mArganI sAdhanAmAM jema bane tema sahAyatA thAya-anukULatA thAya, tevA tevA prakAre potAnA tana-manadhanathI yathAzakti prabaMdha kare che, ane ema karI pitAnuM vAtsalya-zremabhAva dAkhave che. Ama sAkSAt parama upakArI hovAthI zrImad sadaguru bhagavAna pratye, tathA parokSapaNe parama upakArI Adarza sthAnIya hovAthI paramAtma deva pratye, tathA samAnadhamI hovAthI samyagadaSTi dvija athavA saMskArasvAmI brAhmaNo pratye, A mumukSu kulogIne avazya prIti hoya che. 3. dayALupaNuM. dayALa -A kulagI puruSa vaLI dayALu hoya che. dayA e emane AtmasvabhAvabhUta guNa thaI paDyo hoya che. keI dIna-duHkhI-dariddhI dekhI temane dayA vachUTe che, anukaMpA upaje che. te duHkhathI duHkhIne je kaMpa-trAsa thAya che, te tene anusaro kaMpa-trAsa temanA AtmAmAM vedAya che, temanuM hRdaya dravIbhUta thAya che, temanuM aMtarU kakaLI UThe che. Ama te paraduHkhe duHkhI thAya che. eTale paradukhanuM chedana karavAnI IcchArUpa karuNuM temane upaje che, ane tana-mana-dhananI samasta zaktithI te paraduHkha dUra karavA sakriyapaNe tatpara bane che. AvA paraduHkhe dAjhatA parama dayALu puruSa sarva jIvanuM sukha ja Icache ane "sarva jaMtu hitakaraNa karuNA ja kare, emAM Azcarya zuM? eTale teo sUphamamAM sUkSama paNa anya jIvone jANa bajhIne duHkha to kayAMthI ja Ape? dravyathI paNa koI paNa jIvanI hiMsA kare ja kema? temaja bhAvathI kaI paNa jIvanA AtmapariNAmane dUbhave ja kema? (juo pR. 149, 438, 441). A mumukSu yogIe AvA dayALu, kRpALu, karuNALu hoya che, tenuM kAraNa kilaSTa karmano abhAva e che. kilAI eTale kaThina, AkarA, bhArI, kalezarUpa karmono abhAva che, e che. tethI temanI cittabhUmi kaThora-kilaSTa pariNAmathI rahita evI kamaLa pocI hoya che, dayAthI Adra-bhInI hoya che, ane temanA AtmapariNAma ati komaLa hoya che, paraduHkhanA tApathI zIdhra ogaLI jAya ( melting)-dravI jAya evA hoya che. Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 700 ) gadaSTisamaya 4. vinItapaNuM, vinIta-vaLI A jogIjana vinIta hoya che. A jogI puruSo vinayathI namra hoya che, kadI paNa abhimAnathI unnata-akkaDa vA unmatta hetA nathI. gidharmanI prApti thavI te vinayane ja prabhAva che, kAraNa ke vinaya vinA 'vinaya" arthAta AtmaguNuM pramoda vidyA pratye AtmAnuM vinayana-doravaNI hotI nathI, vinayathI ja vinaatizaya rahe " yanI-AtmavidyAnI (Spiritual education)prApti hoya che. eTale yegI puruSa vinayano A mahAprabhAva jANatA hovAthI svabhAvathI ja "vinIta" hoya che. tethI pitAnAthI adhika guNavaMtano teo yathAyogya vinaya sAcave che, ayutthAna-UThIne sAmA javuM, AsanadAna, pUjana, bahumAna, satkAra Adi ucita upacAra Acare che. puruSanA, sanduruSanA vacanAmRtanA, ane sasAdhananA yathAyogya vinaya-bahumAna-gauravAdi te kare che, ane temAMthI keInI paNa svapnAMtare paNa lezamAtra AzAtanA, avajJA karatA ja nathI. kAraNa ke te jANe che ke- eka satapuruSanI ke eka satavacananI ke eka sasAdhananI AzAtanA te sarva sapuruSanI, sarva satavacananI, ane sarva satasAdhananI AzAtanA che. (juo leka pheTaneTa pR. 423) ane ekanI pUjAmAM te sarvanI pUjA che, kAraNa ke te sarva sat eka akhaMDa abheda parama amRta rasasAgara svarUpa che. eTale ekanI vaMdanA te sarvanI vaMdanA che, ane ekanI niMdanA te sarvanI niMdanA che. Ama jANatA hoI te bhAvabhIru yegI puruSe kaI paNa sanI AzAtanA dUrathI ja vaje che. ane jyAM kayAMya pitAnAthI adhika guNa dekhe che, tyAM A sAcA guNAnurAgI mumukSuone AtmA praphula bane che, ane te guNa pratye sahaja svabhAve vinayathI namI paDe che. A tene "gugaprada atizaya rahe" che. (juo padha, pR. 197-198) paNa guNa dekhIne te kadI matsara dharatA nathI, athavA abhimAnathI akkaDa rahetA nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-A mahAro AtmA je nija bhAna vinA anaMta kALathI AthaDe, tenuM kAraNa sAcA saMta gurune meM sevyA hetA e mAga ane abhimAnane mUkayuM hatuM--e che. A duSTa aniSTa mahAzatrurUpa vinaya taNe" abhimAnathI te huM ATalo kALa ATalo badho dukhI thaye; te have paNa mithyAbhimAna rAkhI je huM vinayapUrvaka saMtacaraNa nahiM sevuM, to haju paNa mahAre te ne te ja bhavaduHkha sahevAno vAro Avaze. abhimAnathI kadI koInuM ka9yANa thayuM sAMbhaLyuM nathI, paNa vinayamArganA sevanathI ja sarva keInuM kalyANa thayuM che, thAya che, ne thaze. are ! zAstramAM to eTale sudhI kahyuM che ke-je sadagurunA upadezathI pitAne kevaLajJAna thayuM che, te guru pote haju chavAstha (jJAnAvaraNa yukta) rahyA heya, to paNa te kevaLI bhagavAna paNa te parama upakArI gurune vinaya kare che. e A vinayano mArga zrI vItarAgadeve bhAkhe che, e mArgano mULa hetu kaI "subhAga'-sobhA Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : vinIta bedhavaMta yatendriya kulayogI (701) gyavAn puruSa ja samaje che. mATe huM paNa abhimAna cheDI te ja parama vinaya mArganuM anusaraNa karuM. ema samajI A mumukSu yegI puruSa yathAyogya vinayAcaraNa kare che. "je sadaguru upadezathI, pApe kevaLajJAna guru rahyA chavAstha paNa, vinaya kare bhagavAna. e mArga vinaya to, bhAkhe zrI vItarAga mULa hetu e mArgane, samaje kaI subhAga."-zrI Atmasiddhi A vinItapaNuM e kuzalAnubaMdhI puNyane ja prabhAva che, puNyAnubaMdhI puNyanuM ja phaLa che. je puNyathI pAcho viziSTa viziSTa puNyane anubaMdha thayA kare che, te puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. eTale jethI puNyanI zaMkhalA-sAMkaLa cAlu rahe che, evA mahApuNyanA ja phaLa paripAkarUpe A vinItapaNuM prApta thAya che. 5. bedhavaMtapaNuM bodhavaMta-vaLI A jogIjano bodhavaMta hoya che, yathArtha bedhavALA-samajaNa vALA hoya che. A yathArtha bedha graMthibhedane lIdhe hoya che. tethI karIne A yogIo samyagadaSTi hoI temano bodha satazraddhAsaMgata hoya che. temane vastutatvano yathArtha- tatvavinizcaya thaI cUkyuM hoya che, tethI teo sva-paravastune bheda hastAmalakavata dekhe che. huM dehAdithI bhinna e svaparaprakAzaka AtmA chuM, evo akhaMDa tavabedha temanA AtmAmAM sadAdita rahe che. "huM eka, zuddha, darzana-jJAnamaya, sadA arUpI evo AtmA chuM, bIjuM kaMI paNa paramANumAtra paNa mahAruM nathI. " (juo gAthA pR. 68) evI akhaMDa AmabhAvanAne lIdhe te paravastumAM kadI muMjhAtA nathI, mohAtA nathI, lepAtA nathI, kharaDAtA nathI, ane te mathe rahyA chatAM paNa teo tethI jalakamalavata alipta ane udAsIna ja rahe che. A samyam bodhano amRtarasa jeNe cAkhyo che, tene pachI bIjA rasa gamatA nathI, bAkasabukasa-chAsabAkaLA lAge che. 6. tendriyapaNuM. yadriya--ane te yadriya-jitendriya hoya che. teNe idrino saMyama karyo hoya che,-A cAritra bhAvathI bane che. je tatvasvarUpane yathArtha paNe jANe che, te pachI indriya ne AdhIna thatuM nathI, paNa idriyone potAne AdhIna karavA mathe che, te indriyone gulAma banatuM nathI, paNa indriyone pitAnI gulAma banAve che. te iMdriyone potAnA para svAra thavA detA nathI, paNa pite tenA para svAra thAya che. iMdrirUpa tephAnI gheDAne saMyamarUpa lagAmathI bAMdhI, te svarUpa-rathamAM besI, manarUpa sArathine AjJA karI te calAvarAve che. te pAMce Idriyane viSamAMthI vyAvRtta karI-pAchI vALI svarUpAbhimukha kare che, ane temane svarUpasAdhananI prAptimAM temanA "jogA" kAme lagADI de che, ni:sAra deha Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (702 ) gadarisasthaya mAMthI paNa sArabhUta paramArtha sAdhana sAdhI levAmAM teno sadupayoga karI pitAnuM kAma kADhI le che, ane pAkA vANIAnI peThe tene "kasa' kADhe che. dAkhalA tarike-rasaneMdriyane te sapuruSanA guNasaMkIrtananA sAravAdathI saphaLa kare che, zravaNendriyane puruSacarita zravaNathI pAvana kare che. ItyAdi prakAre bahirmukha upagathI pace iMdriyane vyAvRtta karI, te AtmAne upakArI thAya ema aMtarmukha upaga bhaNI vALI de che. "rahe aMtarmukha yoga." "je prasanna prabhu mukha zahe, tehI ja nayana pramANa...jinavara ! je jina caraNe nAmiye, mastaka te ja pradhAna.....jinavara ! arihA padakaja araciye, te sulahi je haththa...jinavara ! jina guNa ciMtanameM rame, tehi ja mana suSpaththa.... zrI RSabhAnana." "bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanA phaLa lIdho re; devacaMdra kahe hArA manane, sakaLa mane ratha sIdho re."- zrI devacaMdrajI. Ama ahIM A kulagInA mukhya cha lakSaNa kA:-(1) sarvatra aSa-grahanA abhAvane lIdhe. A uparathI tenuM madhyasthapaNuM ane samasta jagata pratye maitrIbhAva sUcavyuM. (2) deva-guru-dvijanuM priyapaNuM-dharma prabhAvane lIdhe. paddazana- A uparathI guNa prabheda batAvyuM. (3) dayALutA-kiaNa karmanA saMmata SaDu abhAvathI. A uparathI tenI duHkhI pratye anukaMpA kahI. (4) vinIlakSaNa tapaNuM-puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe. A uparathI tenuM vinayanamrapaNuM ane nirabhimAnapaNuM kahyuM. (5) bodhavaMtapaNuM-graMthibhedane lIdhe. A uparathI enuM samyagadaSTipaNuM, satya samajaNapaNuM, samyagudarzana-jJAnasaMpanna paNuM batAvyuM. (6) yateMdriyapaNuM-cAritrabhAvane lIdhe. A uparathI enuM saMyamIpaNuM darzAvyuM. A chae lakSaNa uparathI garbhitapaNe A mumukSu kulogIne samaggadarzana-jJAna-cAritrane saddabhAva batAvI svabhAva-ga sAdhaka saMpUrNa mokSamArganI prApti batAvI. A ukta Sa lakSaNa eTalA badhA spaSTa, avisaMvAdI ane vyavahAru che ke te uparathI kulagI koNa hoya? ne ke heya? tenI spaSTa parIkSA thaI zake che. A SaDuM lakSaNa evA vizALa ne sarvagrAhI che ke te mukhya pa dazanane saMmata thAya evA te ja sAce che. (juo pR. 558 gItAnA le.). A lakSaNa jenAmAM hoya te ja jogIjana" kulagI che, te ja sAco vaiSNavajana che, te ja sAce brAhmaNa che, te ja sAce bauddha che, te ja sAce sAMkhya che, te ja sAco jena che, te ja sAco vedAMtI che, te ja sAco mumukSu che, te ja sAco AtmAthI che, ane te ja parama yogIzvara zrImad rAjacaMdrajIe pitAnI chelI kRtimAM amara karele sAce jogIjana" che. (juo "ie che je jogIjana" pR. 13) ane AvA lakSaNavALo je jogIjana hoya, te ja atra A yogazAstrano adhikArI che. Ama kulayogInuM svarUpa atra kaMIka vistArathI yathAmati vivecyuM, te svamatithI vizeSa ciMtavavuM. Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulayogInA par lakSaNa, pravRttinuM svarUpa ( 703 ) pravRttacakrAstu punrymdvysmaashryaaH| zeSadvayArthino'tyantaM zuzrUSAdiguNAnvitAH // 212 // pravRttacaka to prathama, yamadraya AzrayavaMta; bAkI be ati IcchatA, zuzruSAdi guNavaMta. 212 artha ane pravRttacakra yogI to be prakAranA yamane samAzraya karanArA, tathA bAkInA be prakAranA yamanA athI, temaja zuzruSA Adi guNathI yukta, evA hoya che. vivecana, "zuzruSAdika aDa guNa saMpUraNa, pravRttacaka te kahiyejI; yamaddhayalAbhI para duga athI, Adya avaMcaka lahiye."--- da, sajajhA. 8-5 pravRttacaka te punaH kevA viziSTa hoya che te kahe che -(1) teo yamayano samAzraya karanArA, eTale ke ichAyama ane pravRttiyama e be yamano samyapha Azraya karanAra hoya che. tathA-(2) bAkInA be yamanA atha-sthirayama ane siddhiyamanA athI atyaMta paNe hoya che. Ama sadupAyapravRttine lIdhe heya che. eTalA mATe ja(3) teo zuzruSAdi ATha guNathI yukta hoya chezuzraSA, zravaNa, grahaNuM, dhAraNa, vijJAna, IhA, ahi ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta hoya che. "pravRttacaka" eTale zuM ? jenuM cakra pravRtta thayuM che te pravRttacakra. ane atre ga-caka ja prastuta che. eTale jenuM AkhuM gacaka pravRtta thayuM che-cAlavA mAMDayuM che, te pravRttacakra yogI che. jema cakranA koI eka dezane daMDathI preravAmAM pravRttacaka AvatAM-calAvavAmAM AvatAM, AkhuM cakra enI meLe ( AutomeTale zuM? ghatically ) cAlavA mAMDe che, tema A yogacakranA keI eka dezane sparzavAmAM AvatAM-preravAmAM AvatAM, AkhuM gacaka ApoApa pravRtta thAya che-cAlavA mAMDe che. A sAva sAdI paNa parama AzcaryakAraka satya ghaTanA che. cakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADavo paDato nathI, paNa koI eka deze hAtho (Handle ) halAvavAthI AkhuM cakra gatimAnuM thAya che tema A yogacakrane vRtti-pravRttavaratu punA-pravRttacaka te punaH kevA viziSTa heya che ? te camakrayAmAthA - icchAya, ane pravRttiyamanA AzrayavALA ema artha che, payArthinaH-zeSayanA atha, eTale ke sthirayama ane siddhiyama e benA atha, ema kahyuM. atyanta-atyaMta paNe, sadupAya pravRttivaDe karIne,-eTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM - zuzravAgiorvitA:-zuzruSA Adi guNayukta; zubhUSA, zravaNu, prahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha ane tavAbhiniveza e ATha guNathI yukta evA. Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 794 ) yoga samaya calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADa paDato nathI, paNa tenA koI eka pradeze AtmapuruSArtharUpa hAtha pheravavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che. athavA jema ghaDiyALanuM eka cakra cAle, eTale enI sAthe gADha saMkaLAyelA bIjAM badhAM cakra paNa cAlavA mAMDe che, ane AkhuM ghaTikAyaMtra cAlu thAya che tema gacakranuM eka cakra cAlavA mAMDatAM, enI sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA bIjAM badhAM cakra Apo bApa cAlavA mAMDe che, ane Ama AkhuM yogacakra yaMtra cAlu thAya che. ane cAlu thayeluM ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM pravRttacakra yaMtra paNa sAdhya evI siddhadazAnI dizA bhaNI ja pragati kare che. dAkhalA tarIke: "ahiMsA vega AtmAthI sparzavAmAM ApatAM, ahiMsAmAM pravRtti karatAM, tenI sAthe satyAdi bIjA yoga paNa sparzAI jAya che, cAlu thaI jAya che, kAraNa ke te satyAdi paNa ahiMsAnA aMgabhUta saMrakSaka heI, tenuM pAlana thatAM ahiMsAnuM paNa ahiMsAdinI pAlana thAya che, ane bhaMga thatAM ahiMsAno paNa bhaMga thAya che. (1) saMkalanA kAraNa ke ahiMsA eTale rAga-dveSa-mahAdi vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devuM, ghAta na thavA devI, te che. ane para vastune pitAnI kahevI te asatya che, te paNa Atma svarUpanI ghAta hevAthI sAcA ahiMsaka kadI vade ja nahiM. para vastunuM apaharaNa karavuM te cerI che, te paNa svarUpanI hiMsA hovAthI ahiMsaka kadI kare ja nahiM. paravastu pratye vyabhicaraNa karI tene AleSa karavo, bheTavuM te paNa svarUpanuM hiMsana hAI ahiMsaka kadI kare ja nahiM para vastunuM parigrahaNa paNa mUcha-mamavarUpa hoI AtmasvarUpanI ghAta che, mATe kharekhara ahiMsaka te parigrahane grahe ja nahiM. Ama je ahiMsaka heya te satyAdi avazya pALe ja, ane satyAdi pALe te ja sAco ahiMsaka hoya. je ahiMsaka hoya te asatyAdi seve ja nahiM, ane je asatyAdi seve te ahiMsaka hoya ja nahiM. Ama ahiMsA-satyAdinI paraspara avinAbhAva saMbaMdharUpa vyAmi che, eTale asatyAdi svarUpane bhaMga karanAra hovAthI ahisAne bhaMga karanArA hoya che, mATe ahiMsaka yegI tene varSe ja che. (2) tema "satya" vegane je grahe che, te kadI para vastune pitAnI che ema kahe ja nahiM, satane asata ane asatane sata kadI kahe ja nahiM, paNa sadAya sane sat ne asatane asat ja kahe. eTale rAgAdithI svarUpanI ghAta karavArUpa hiMsA karavI te asat hovAthI, satavAdI te kadI Acare ja nahiM. ne Acare te te satavAdI nathI para varastunA apaharaNarUpa adattAdAna te kare nahiM, kAraNa ke tema karavuM te satanA bhaMgarUpa che. svarUpa choDIne paravastu pratye vyabhicAra-saMkaileSa te kare nahiM, kAraNa ke te sata vastuno tyAga karavA barAbara che. pArakI vastu pratye AtmabuddhirUpI mUcha karIne te parigraha grahe ja nahiM, kAraNa ke tema pArakI vastu pacAvI pADavAnuM karavuM te haDahaDatuM asatya che. te ja pramANe asteya Adi mATe samajI levuM. (juo kAvya, pR. 106, 107) Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra ke ahiMsAIdanA saMkalanA Sa kAraka thakana palaTa ( ha05) A prakAre AtmopayogathI sAcA bhAvathI eka paNa yoga zuddhapaNe sparzatAM, anya ga tenI sAthe saMkalita hovAthI AkhuM gacaka ApoApa cAlu thaI jAya che. AvI A pravRgacakranI bhArI khUbI che. A garUpa pArasamaNino koI eka deze sparza thatAM, Akhe AtmA yogamaya banI jAya che ! A garUpa jAdUI lakaDI" ( magic wand) AtmA para pharatAM, AtmAmAM koI ajaba pheraphAra thaI jAya che! A yoga-paramAmRtanI aMjali chAMTavAmAM AvatAM tenI jAduI saMjIvanI asara AtmAnI nasenasamAM-pradeze pradezamAM prasarI jAya che ! Ama A pravRttacakra sAdhaka yogInuM roga-sAdhaka cakra ekadama cAlu thaI jAya che. je cakra pUrve AtmasvarUpanA bhAna vinA bAdhaka thaIne pravartatuM hatuM, viparIta paNe ulaTuM uMdhuM (anti-clockwise) cAlatuM hatuM, "vAmamAgI -ADe mAge SakAraka cAlanAruM thatuM hatuM, te have AtmasvarUpanuM bhAna Avya sAdhaka thaIne cakane palaTa pravarte che, aviparIta paNe sulaTuM sIdhuM ( clockwise ) cAlavA mAMDe che. "dakSiNamAgI'-anukULa thaIne pravarte che. kartA, karma, karaNa, apAdAna, saMpradAna ane adhikaraNa e Sa kAraka cakra je pUrva Atma-bAdhakapaNe cAlatuM hatuM, te have Ama-sAdhakapaNe cAlavA mAMDe che. pUrva je kartA parabhAva thato hato, kama parabhAva-vibhAvarUpa karatA hate, karaNa paravatunuM prayojato hate, grahaNarUpa saMpradAna ranuM karatA hatA, tyAgarUpa apAdAna nuM karato hato, ane adhikaraNa paNa paravatumAM karate hato tene badale have te kartA svabhAvane thAya che, karma svabhAvarUpa kare che, karaNa AtmasvabhAvanuM prayoje che, grahaNarUpa saMpradAna AtmabhAvanuM kare che, tyAgarUpa apAdAna parabhAvanuM kare che, ane adhikaraNa AtmavastumAM kare che. atre Atma dravya e ja kartA che, nija AtmAnI siddhi-siddhatA e kArya-karma che, upAdAna-pariNAmamAM prayukta te karaNapaNuM che, AtmasaMpattinuM dAna te saMpradAnapaNuM che,-ke jemAM dAtA pAtrane deya e traNe bhAvanI abhedatA thAya che, sva-paranuM vivecana-viveka kare te apAdAna che, ane sakala paryAyano AdhAra te adhikaraNa che. Ama anAdi evA bAdhaka kAraka bhAva nivAravA mATe te sAdhakatAne avalaMbI te samArI le che-sudhArI le che. eTale pUrve je para kartA, para karma, para karaNa vaDe, para athe, para thakI, paramAM rahIne karatA hatA, te have sva AtmAne kartA, svabhAva karmane, svabhAva karaNa vaDe, svabhAva athe, sva thakI, svamAM rahIne kare che. arthAta AtmA, AtmAne, AtmAthI, AtmA arthe", AtmA thakI, AtmAmAM sAdhe che. kAramAM sAmAnaM tamane sAmane rAmanA mAmane sAdhatA A pramANe te sAdhaka evA kAraka Saka vaDe AtmaguNanI sAdhanA kare che. "mahinAtha jaganAtha caraNuyuga thAIe re, zuddhAtama prAgUbhAva paramapada pAIe re; sAdhaka kAraka paddha kare guNa sAdhanA re, tehI ja zuddha svarUpa thAya nirALAdhanA re. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ). kartA Atama dravya, kAraja nija siddhatA re, upAdAna pariNAma, prayukta te karaNutA re, Atama saMpadAna, te saMpradAnatA re, dAtA pAtra ne deya, tribhAva abhedatA re. sva-para vivecana karaNa, teha apAdAnathI re, sakala payaya AdhAra saMbaMdha AsthAnathI re; bAdhaka kAraka bhAva, anAdi nivAravA re, sAdhatA avalaMbI, teha samAravA teha. mahAmuni zrI devacaMdrajI AkRti 20 Plef Plf. re Ish he -svabhAva 131h he , ---svabhAva 1 NU 'parabhAva adhikaraNa karaNa / adhikaraNa svabhAva / karo * 5rabhAva SbhAva ?' kA - svabhAva Adhaka cakra sAdhaka carka cAra prakAranA cogIH keSTaka 16 nAma gotra yogI kula yogI pravRttacakra gI (niSpanna) siddha yogI bhUmibhavya Adi, thALI kulamAM janmelA, | vyAkhyA nAmadhArI jenuM ahiMsAdi athavA gIdhamane gacakra pravRtta che. jene thoga nipanna-siddha che. anusaranArA | cAlavA mAMDayuM che. lakSaNa yathAyogya guNavihIna, nAmadhArI. IrachAyAmapravRttima sarvatra adevI, | pAmelA. sthiramaguru-deva-dvija priya, siddhiyama arthI, dayALu, vinIta, bodhavaMta, yateMdrika. | zubhUSAdi guNayukta, avaMcaka trayayukta. yogasiddhine pAmelA samartha yogI. A graMthanA cogyayogya agya yegya yogya ayogya kAraNa yogyatArahitapaNuM |ogyatAnI asiddhi yathAyogyapaNuM yathAyogya paNuM | siddhibhAva prApaNuM ' Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : pravRtta cakra sAdhakanI sAdhya dizA bhaNI pragati ( 707 ) Ama bAdhaka dizAmAMthI pharIne SaTa kAraka cakra sAdhaka dizAmAM cAlavA lAge che, eTale pachI cAlu thayela ghaTikAyaMtra jema amuka vizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM-pravRtta thayeluM gacakra-yaMtra paNa sAdhya evI siddha dazAnI sAdhya dizA dizA bhaNI ja pragati karyA kare che. vaLI eka vakhate calAvavAmAM bhaNuM pragati AveluM yaMtra-cakra uttarottara vadhAre gativegane (Velocity) pakaDatuM jAya che, tema A caga-cakra eka vakhata bhAvathI pravRtta karavAmAM AvatAM pachI uttarottara vadhAre pragatirUpa gatine pAmatuM jAya che, uttarottara vadhu ne vadhu saMvega pAmI caDhatI caDhatI cega-bhUmikAone sparzatuM jAya che, eTale uttarottara caDhatA pariNAma thatA jAya che, uttarottara Abhopayoga jAgrati vadhatI jAya che. ane A ahiMsAdi pAMca yamanI zuddhinI taratamatAnA kAraNe tenI cAra kakSA-cAra bhUmikAo kahevAmAM AvI che-icchAyAma, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. ahiMsAdinI uttarettara adhikAdhika zuddhinI mAtrA (Degree) pramANe A vibhAga pADavAmAM AvyA che. eka ne eka ahiMsAnI zuddhi aMza pramANe Ama cAra kaTi hoya che. jema uSNatA aMza (Degree ) pramANe zarIranI uNa dazAmAM phera paDe che, tema AtmazuddhatAnA aMza pramANe AtmAnI ahiMsAdi gadazAmAM phera paDe che. ahiMsAdi yamanI A cAra kaTimAMthI A pravRttacaka yogIne prathamanI be-icchAyAma ne sthirayama, te prApta thaI cUkI hoya che, ane bAkInI be kaTi prApta karavAnA-sparzavAnA te atyaMta athI hoya che, tIvra abhilASI hoya che. ane te mATe temano sata puruSArtha sadAya cAlu ja hoya che, emanuM "pravRtta caka" niraMtara pravRtta ja hoya che. Ama thavAnuM kAraNa teonI sadupAya pravRtti che, satusAdhana pratyenI puruSArthazIlatA che, eTale teo sat upAyamAM tIvra saMvegathI, atyaMta adamya utsAhathI, pUrNa ucharaMgathI pravRtta ja hoya che, raDha lagADIne maMDI paDayA ja hoya che, ( juo pR 154). ane Ama teo sadupAyamAM satata pravRtta hoya che, tethI ja teo zuzraSA Adi ATha buddhiguNathI saMpanna hoya che. te A prakAre: (1) zuzraSA-tatvazravaNanI aMtaraMga tIvra IcchA. jema koI taruNa, sukhI ane ramaNIthI parivAre puruSa kinnara gIta zuzruSAdi sAMbhaLavAne I che, tenA karatAM anekagaNuM utkaTa IcchAtalasATa tattva ATha guNa sAMbhaLavA mATe A mumukSune heya. AvI zuzraSA ja bodhapravAhanI saravANI che, AvI zuzraSA na hoya te sAMbhaLyuM te sthala kUpa samAna thaI paDe che, athavA uMghato rAjA kathA sAMbhaLato hoya tenA jevuM thaI paDe che. (2) zravaNa-AvI sAcI zuzraSA-sAMbhaLavAnI tIvra IcchA hoya, to ja pachI sAcuM zravaNa thAya che. A zravaNa eTale karNamAM mAtra zabda athaDAvA te nathI, paNa AtmAdvArA artha anusaMdhAnapUrvaka sAvadhAnatA. vALuM zravaNa te sAcuM zravaNa che. bAkI to eka kAnethI bIje kAne kADhI nAMkhyA jevuM thAya Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 708 ) AgaDhaSTisamuccaya che ! 'kathA suNI suNI phUTayA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna. '( 7 ) graha!--zravaNu thayA pachI grahu thAya che. je sAvadhAnapaNe utkaTa talasATathI zravaNuM karyuM, tenuM artha grahaNu thAya che. (4) dhAraNa--grahaNa pachI tenu dhAraNa-avadhAraNa thAya che. tenA sa MskAranu cittamAM TakI rahevuM--avidyuta rahevuM te dhAraNu che. (5) vijJAna--dhAraNa pachI vijJAna vizeSa jJAna thAya che, vizeSa edha thAya che. uttarAttara dRDha sAMskArathI prApta edha baLavAn khanatA jAya che. (2) ihA--vijJAna-edha pachI ihA-ci Mtana, zaMkA samAdhAna, tarka vagere thAya che. (7) apeAha--iThThA pachI apeAha thAya che. za MkA-dehanuM nirAkaraNa thAya che, mAdhaka aMzanuM nirAkaraNa dUra karavANuM thAya che. (8) tattvAbhiniveza-- apeAha thayA pachI, sarva zaMkA-samAdhAna thai gayA pachI, sarva tarkanuM nirAkaraNa thayA pachI tattvani ya thAya che, eTale tattvamAM abhiniveza-hRDha nizcayarUpa praveza thAya che, tattva niradhAra thAya che. AvA A ATha guNathI yukta A pravRttacakra yAgI puruSA hoya che. tathA-- AdyAvaJcakayogAptyA tadanyadvayalAbhinaH / ete'dhikAriNo yogaprayogasyeti tadvidaH // 213 // Adya avacaka ceAgathI, anya avacaka prAsa; yogya A yoga prayAganA, ka yegIe Asa. 213. artha :-pahelA avaMcaka yAganI prAptithI tenAthI anya be avacakanA lAbha pAmelA evA teo hAya che. ee A cegaprayAganA adhikArIe che, ema ceviMdA de che. vivecana tathA hetubhUta evI Adya avacaka yAganI prAptithI te tenAthI anya evA e avacakanA-kriyA avacaka ne phUla avaMcakanA yAganA lAbha pAmelA hAya che. tenI avadhya-ameAgha-acUka bhavyatAthI teo evA svarUpavALA hAya che. ee A ceAgaprayAganA adhikArIo che, ema te ceAganA jANanArAo kahe che. uparamAM pravRttacakra yeAgInA e lakSaNa kahyA-(1) prathama yamadrayanA lAbha pAmelA, (2) bAkInA yamadreyanA athI. ahIM tenuM trIjuM lakSaNa kahyuM :-Adya avacaka ceAganI vRtijJAdyAya thayoAtsyA---hetubhUta evI Adya avaMcaka yAganI prApti thakI, sacaca hAMmana:----tenAthI anya yanA lAbhI, kriyAavacaka-phUlAvacaka e enA lAbha dharAvanArA, tenI avadhya bhavyatAthI evabhUta, evA svarUpavALA temo, zuM? te ke--dhinALi: -adhikArIo. kAnA ? tA keconaprayogamya adhikRta evA yogaprayAganA,-vRtti-ema, dghiA--tenA baNukArA, yogavidA kahe che, ema zeSa che. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra H A mahAyoga pragatA adhikArIo (709 ) arthAt cagAvaMcakanI prAptine lIdhe teone bIjA be avaMcaka yoganI-kriyA avaMcaka ne phala avaMcakanI prApti thayelI hoya che, kAraNa ke te cogAvaMcaka nI evI avaMdhyaamegha-acUka bhavyatA hoya che, tathA prakAranI cogyatA hoya che ke A bIja be avaMcakanI prApti hoya ja. (A cagAvaMcaka, kiyAvaMcaka ane phalAvaMcakanuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze. temaja juo pR. 158 thI 164). ane A pravRttacakra gIne to Adha avaMcaka ganI prAptine lIdhe, bAkInA be kriyA-phela avaMcaka yugano lAbha prApta thaI cUka hoya che. eTale te yoga-kriyA-phala e traNa avaMcaka cogathI saMpanna hoya che. ane Ama jene A avaMcakatrayano lAbha thayelo che, jene icchAma ne pravRttiyamanI prApti thaI cUkI che, ane je sthiyama ne siddhiyamanI prApti IrachI tenA sadupAyanI pravRttimAM raDha lagADIne maMDI paDyA che,-evA A pravRttacaka cogIo A ga praganA adhikArIo che. ema yoganA jJAtA puruSa-gavida vade che. A yuga kharekhara! mahAprayoga che, eka lokottara kaTino mATe akhatare (Great & grand experiment) che. kAraNa ke te je savaLe utare to beDo pAra thaI jAya,-jIvanuM kalyANa kalyANa thaI jAya, ane avaLe paDe te coga-mahA- jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya! mahada vastunI hIna upagarUpa AzAtanAthI prayoga aka9yANa thaI mahAhAni thAya,-vijJAnanA prayoganI peThe. vijJAnano prayoga je tenI vidhinA jANa yogya vijJAnInA hAthe thAya to temAMthI camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI ajANa agya ajJAnInA hAthe thAya te temAMthI UlaTuM hAnikAraka pariNAma Ave ane kadAca pote paNa dhaDAkAbaMdha UDI jAya! tema A yogavijJAnano prayoga je vidhijJAtA gya jJAnI yogInA hAthe thAya, to temAMthI parama camatkArika pariNAma Ave, paNa vidhithI anabhijJa-ajANa agya ajJAnInA hAthe thAya, to temAMthI ulaTuM aniSTa pariNAma Ave, ane AmanAza paNa thAya! vartamAnamAM mahAzaktisaMpanna aNu bombanuM (Atom-Bomb) rahasya (vi+jJAnI) viparIta jJAnavALA arthAta paramArthathI ajJAna vijJAnIonA agya hAthamAM AvI paDayuM hovAthI jagatane keTalI hAni thayelI che te pratyakSa dekhAya che. tema A paramazaktisaMpanna yoga-rahasya paNa je ayogya jananA-agInA hAthamAM AvI paDe, to keTalI badhI hAni thAya te saheje samajI zakAya che. jema jaDavAdanuM vijJAna "vAMdarAne nIsaraNI batAvavA jevuM" viparIta paNe pariNamatAM jagatane mahAanarthakAraka thaI paDe che, tema adhyAtmavAdanuM vijJAna adhikArI jIvane "markaTane madirApAnanI peThe" viSamapaNe pari. matAM mahAanarthakAraka thaI paDe che ! eka ne eka vastu mAMthI tenA upayoga pramANe jhera ke amRta nIkaLe che ! tema ga-prayoganA sadupayogathI amRta nIkaLe ne durupayogathI jhera nIkaLe ! mATe A yoga pragarUpa jabarajasta akhataro (Grand experiment) Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) yogaptisamucya ajamAvavA mATe yogya adhikArI ja hovA joie; ane te adhikArI atre kahyA te mahAn lakSaNu-ceAgyatAvALA phulayeAgI ne pravRttacakra yAgIe che. cAga-rasAyana vaLI kAcA pArA pacAvavA jema saheleA nathI, ane jIravavAnI zakti vinA ulaTA phUTI nIkaLe che, tema A ceAga-prayeAgarUpa pArA pacAvavA sahelA nathI, ane te pacAvavAnI tAkAta na heAya teA UlaTA anarUpe phUTI nIkaLe che ! athavA pauSTika rasAyana pacAvavuM jema sahelu' nathI, ane tenA prayAga maMdAgnivALA anadhikArI duCLa manuSya para karavAmAM Ave, teA te tene bhAre paDI jAya che, ane viparIta pariNAma Ape che, te eTale sudhI ke tenA prANa paNa re che; paNa jo yAgya jaTharAgnivALA adhikArI para tenA prayAga karavAmAM Ave te tene Arogya ApI dIghAyu bakSe che; tema A ceAga-rasAyananA prayAga madya zaktivALA anadhikArI jIva para karavAmAM Ave te te tene pacatuM nathI, ane ulaTu tenuM mithyA abhimAnarUpa ajIrlR upajAvI anarthakArI thai paDe che, yAvat bhAva-prANu haraNarUpa bhAvamRtyu kare che; paNa jo cAgya uddIpta zaktisaMpanna yeAgI puruSarUpa adhikArIne ApavAmAM Ave te te tene kharAkhara pace che, ane bhavarAganA nirmULa nAza karI ajarAmarapaNuM Ape che. dRSTAMta (1) zastra pakaDatAM paNa na AvaDatuM haiAya evA mAlanA hAthamAM je zasra ApavAmAM Ave, te te ulaTuM tenuM ja gaLuM kApanArUM thai paDI bhakSaNa karanAra ja thai paDe che; paNu ceAgya zastrajJa subhaTanA hAthamAM te rakSaNa karanAra thAya che, tema A mega dugRhIta prayAga paNa jo adhikArI abhijJa ajANu evA mAlajIvanA zastrAdinuM hAthamAM ApavAmAM Ave, tA dugRhIta hAvAthI, tenuM ja akalyANurUpa bhakSaNa karanAra thai paDe; ane jo ceAgya sujJa ceAgAdhikArInA hAthamAM Ave, teA sugRhIta thavAthI, tenuM bhavabhayamAMthI rakSaNa karanAra thai paDe, ( 2 ) athavA agnine jo barAbara na pakaDayA hAya tA dajhADI de, tema yAgAgninA prayAga jo kharAkhara-vidhithI na pakaDayo hAya, durgaM hIta hAya tA bhavabhramaNa-tApathI dajhADI de! ( 3 ) athavA vyAla-sApa jo duOhIta hAya udhA pUchaDethI pakaDayA hoya te te pakaDanArane ja DAMsa mArI mRtyu nIpajAve che, tema cAga-prayAga paNa jo tu hIta hAya tA bhavahetu thai paDI bhAva-mRtyu nIpAve che. zrImAna haribhadrasUrijIe zrI yAbindumAM kahyA pramANe zrAmaNya-zramaNupaNuM jo dahIta hAyatA anaMta saMsAranuM kAraNu thaI paDe che, tema ceAga-prayAga jo duhIta hAya teA anata bhavabhramaNunuM kAraNu thaI paDe che ! Ama sarvathA A ceAga-prayAga cegya evA yAgI puruSanA hAthamAM ja mUkavA ** * ata eva ca zastrAgnivyAladurgrahasannibhaH / zrAmayadurgaMavata raNAsronAmi: / '' yogiSTha 6, 149, Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : yoga-rasAyana ane gRhIta yogamayoga yogya che, ane enA para ja ajamAvavA yogya che, ane sugrahIta ja karavA yogya che, nahiM te UlaTe AzAtanA-siddhivyAmoha-camatkAra darzana Adi kAraNe sugrahIta mahAanarthakAraka thaI paDavAne pUrepUre bhaya che, gaNatArUpa rogaprayoga adha:patana karanAro thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. eTalA mATe ahIM AvA ukta lakSaNavALA gIone ja A gapraganA adhikArI kahyA che. rAjyasana para jema egya rAja guNasaMpanna puruSa ja birAjavA yogya che, tema A garAjyasana para paNa yogya yogI guNasaMpanna yogI puruSa ja birAjavA yogya che. chatAM je kaMI ayogya-ayogI tenA para caDhI besavAnI dhRSTatA-dhIThAI kare, to te-"phirastAo jyAM paga mUkatAM Dare che, tyAM mUrkhAo dhasI jAya che," "Fools rush in where angels fear to tread, -tenA jevuM ja ceSTita kare che! mATe ukta phalogI ne pravRttacaka gIo ja ahIM adhikArI che, ema yoganA anubhavI jJAnI yogI puruSanuM kathana che. A yogIomAM paNa kaniSTa, madhyama ne uttama pAtra paNa hoya che,jenA lakSaNa lAkSaNika rIte parama yogI zrImad rAjacaMdrajIe temanA chelA amara kAvyamAM A prakAre bhAkhyA che - " maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahiM AtmathI, madhya pAtra mahAbhAga. nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa yoga nahiM kSobha mahApAtra te mArganA, parama yoga jitabha "- zrImad rAjacaMdrajI. upanyasta yamAdinuM svarUpa kahe che. ihAhiMsAdayaH paJca suprasiddhA yamAH satAm / aparigrahaparyantAstathecchAdicaturvidhAH // 214 // ahIM ahiMsAdi yame, prasiddha paMca prakAra; aparigraha paryata te, tyama IcchAdika cAra, 214. vRtti -66- ahIM, lokamAM, advaitA-ahiMsAdi dharmo, paMra-paMca-saMkhyAthI, sukhasadA suprasiddha, sarvataMtrasAdhAraNapaNAe karIne, mA-yamo, upara; IchAyo, pravRtti, sthirayame, siddhayame, ema satAM-saMtane, munione, zuM paryata ? te ke parijhAparyarata - aparigraha parvata. "ahUiMkArAcAryarijhadA: camA -" (pAtaMtra 2-30) ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e ya che,-e vacanathI. tathachAyaturvidhA- tathA IcchA Adi cAra prakAranA,-pratyeka paNe IcchAyAma, pratiyama, sthirayama ane siddhiyama, Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72). jagadaSasthaya artha--ahiMsAddhi aparigraha paryata ema pAMca yama satene suprasiddha che. tathA te pratyeka yama IcchA Adi cAra prakArano che. vivecana ahIM lekamAM ahiMsA Adi ne aparigraha paryata pAMca yama saMtane-munione suprasiddha che, sarvataMtra sAdhAraNapaNAe karIne sArI peThe jANItA che, kAraNa ke "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e yama che," evuM vacana che. tathA A pAMca. mAMthI pratyeka yama IcchA Adi cAra prakArano che. icchAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama, A ahiMsAdi pAMcane jema ga-sAMkhyAdi yama kahe che, tema je tene "vrata' nAmathI oLakhe che, bauddhI "zIla" nAma Ape che. Ama zabdabheda chatAM arthabheda nathI, eTale suprasiddha evA A pAMca yama sarvataMtrasAdhAraNa (Common to all religions ) hoI sarvamAnya che, sarvasaMmata che, sadarzanavAdIone suparicita che. AvA suprasiddhane suprasiddha karavA anya pramANanI AvazyakatA nathI. A ahiMsAdinuM svarUpa dravyathI ane bhAvathI banne prakAre samajavA gya che ane samajI AcaravA gya che. dravyathI eTale bAhyathI, vyavahArathI, sthalapaNe ane bhAvathI eTale aMtarathI, paramArthathI, sUphamapaNe. ' ahiMsA eTale koI paNa jIvanI hiMsA na karavI te. 'mA hiMcAt sarvALi mUtAni ema vedakRti che. ane " pramattAprAthavoum fhRAA - pramattayogathI prANanuM haravuM te hiMsA che ema zrI tavArtha sUtranuM vacana che. arthAta iMdriyAdi hiMsA-ahiMsA daza prakAranA dravya prANamAMthI athavA jJAna-darzanAdirUpa AtmAnA bhAva prANamAMthI koI paNa prANanuM mana-vacana-kAyAnA pramAda vegathI haravuM tenuM nAma hiMsA che, tethI viparIta te ahiMsA che. AmAM "pramAdayoga' zabda khAsa agatyano che. je prANa haraNamAM pramAda vega hoya, te ja hiMsA che, nahiM te nahiM eTale kadAca prANa harAyA hoya, paNa mana-vacana-kAyAne pramatta yoga na hoya to hiMsA nathI. ane prANa na paNa harAyA hoya, paNa mana-vacanakAyAne pramatta ega hoya te hiMsA che. Ama mana-vacana-kAyAne apramAda hoya, yatanA hoya, jayaNA hAya, jema bane tema sAcA aMtaraMga bhAvathI jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna (Careful effort) hAya, kALajI-takedArI hoya, te dravya-prANaharaNathI paNa hiMsA lAgatI nathI. ane mana-vacana-kAyAno pramAda yoga hoya, jema bane jIvarakSA karavAmAM bedarakArIrUpa (Carelessness) ayatna haya, bekALajI hoya, to dravya prANaharaNa na hoya chatAM paNa hiMsA jarUra lAge che. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : hiMsA-ahiMsA, satya-aseya Adi ( 713) A hiMsAthI je viparIta te ahiMsA che, eTale mana-vacana-kAyAne apramAda rAkhI, yatanA karavI, jayaNA karavI, sAcA bhAvathI jema bane tema jIvarakSA karavAnI jALavaNarUpa yatna kare, upaga-jAti rAkhavI te ahiMsA che. Ama dravyathI hiMsA-ahiMsAno mukhya AdhAra paNa bhAvathI hiMsA-ahiMsA upara che:-(1) dravyathI hiMsA na hoya ane bhAvathI paNa na hoya, te te utkRSTa ahiMsA che. (2) dravyathI hiMsA hoya, paNa bhAvathI na hoya, to te tethI kaMIka utaratI ucca ahiMsA che. (3) dravyathI hiMsA na hAya paNa bhAvathI hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa hiMsA ja che. (4) dravyathI hiMsA ane bhAvathI paNa hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa nikRSTa hiMsA ja che.-Ama hiMsA-ahiMsAno mukhya AdhAra AtmapariNAmanI ghAta-aghAta para che. rAgadveSAdi pariNAmathI jyAM AtmAnA svabhAvamUta jJAna-darzanarUpa bhAva-prANanI hisA thatI hoya tyAM avazya hiMsA che; ane tevA rAgadveSAdi pariNAmanA abhAve jyAM AtmAnA jJAna-darzana bhAva prANanI hiMsA na thatI hoya, tyAM hiMsA nathI. A niyama sarvatra lAgu paDe che. (juo pR. 105 thI 107). je jema che tema bolavuM, sAcuM bolavuM te satya che athavA jema che tema vastu svarUpa kahevuM te satya che. satane sat kahevuM, asatane asata kahevuM te satya che, ane asat sat kahevuM, satune asata kahevuM te asatya che. athavA jevuM satya-asteya manamAM hoya, jevuM AcaraNamAM hoya, tevu nirdabha niSkapaTa vacana Adi uccAravuM, mana-vacana-kAyAnI ekatA dAkhavavI te satya che. pArakI vatu aNadIdhI-tenI rajA vagara na levI te asteya-acoya che. arthAt paradhanaharaNa na karavuM-cArI na karavI te asteya che. mana-vacana-kAyAthI brahmacaryanuM pAlana te brahmacarya che. manuSaNa, tiryacihyuM ke devAMganA sAthe mana-vacana-kAyAthI maithunanuMabrAcaryanuM varjana te brahmacarya che. dhana-dhAnya-gRha-putra Adi kaI paNa parigraha na graho te aparigraha che; koI paNa pitAnI mAlIkInI vastu na hevI te, pitAnuM kaMI paNa nathI evuM akiMcanapaNuM te aparigraha che. Ama sAmAnyapaNe dravyathI ahiMsA AdinuM svarUpa che. ane bhAvathI to (1) ahiMsA eTale AtmAnA zuddha svarUpanI hiMsA na thavI te. rAga-dveSa-maha vibhAvathI AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva prANanI hiMsA thAya che, A rAgAdi vibhAva pariNAme karIne zuddha Atama pariNAmanI ghAta bhAva ahiMsA na thavA devI te ahiMsA che. tAtparya ke-zuddha AtmasvarUpe sthiti e ja pAramArthikatAvika parama ahiMsA che, ane te dravya-kSetrakALa-bhAvathI A prakAre ghaTAvI zakAya che -(1) AtmAnA guNa bAdhakabhAvathI rahitapaNe Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (714) guNapariNatie pariName ane Atma dravya anya dravyanuM asaMgI hoya, Atma dravyane paradravyane saMga na hoya,-te dravyathI zuddha evI puSTa ahiMsA che. (2) kSetrathI sarva pradezamAM parabhAvano prasaMga na hoya, ane azarIrI agI evA bhAvathI AtmAnI avagAhanA abhaMga hAya, te kSetrathI zuddha evI ahiMsA che. (3) jyAM utpatti-vyaya ne dhrocapaNe saheje pariNati thAya che, ane jyAM chedana-janapaNuM nahiM hAI vastu svabhAvane viSe samAya che,-te kALathI zuddha evI ahiMsA che. (4) anaMta guNuM paryAya, temaja kAraka pariNati jyAM nija nija pariNatie pariName che, te bhAvathI zuddha evI ahiMsA che. Ama dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zuddha evI ahiMsAnuM je kaI eka dhAma hAya, te parama ahiMsakatAmaya, parama dayAmaya, parama kRpALu zrI jinarAja che, kAraNa ke te ja sva-para jIvanA rakSaka evA tAraNa-taraNa jahAja che. Ama ahiMsAne UMcAmAM UMce Adarza zrI jina vItarAgamAM kaSTa thAya che. -jenuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa mahAtmA devacaMdrajIe Ama saMgIta karyuM che - " guNa guNa pariNati pariName, bAdhaka bhAvavihIna.prabhujI! dravya asaMgI anyane, zuddha ahiMsaka pIna...bA jirNoda dayAmayI. kSetre sarva pradeza meM, nahiM parabhAva prasaMga....prabhujI ! atanu agI bhAvathI, avagAhanA abhaMga..prabhujI! bahu utpAda vyaya dhruvapaNe, saheje pariNati thAya.prabhujI! chedana janatA nahiM, vastu svabhAva samAya...prabhujI! bAhuba guNa paryAya anaMtatA, kAraka pariNati tema.prabhujI! nija nija pariNati pariName, bhAva ahiMsaka ema.prabhujI ! bAhu ema ahiMsakatAmayI, dITho tuM jinarAja....prabhujI ! rakSaka nija para jIvane, tAraNutaraNa jihAja prabhujI!"--zrI devacaMdrajI. dravya ahiMsA paNa A bhAva ahiMsAnI sAdhanAmAM upakArI thAya che,-dravya e bhAvanuM kAraNa che mATe temaja dravya ahiMsA e bhAva ahiMsAnuM svAbhAvika pariNAma paNa che. Ama banene paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che. dravya thakI cha kAyane, na haNe jeha lagAra....prabhujI! bhAva dayA pariNAmane, ehI ja che vyavahAra prabhujI ! bAhu Atama guNa avirAdhanA, bhAva dayA bhaMDAra.prabhujI! kSAyika guNa payoyameM, navi para dharma pracAra....prabhujI!"- zrI devacaMdrajI. (2) bhAvathI satya eTale paramArthathItathI satya vacana varavuM te. je vastu tatvathI jema che tema ja kahevI te satya che. svane sarva kahevuM, parane para kahevuM svane para na kahevuM, Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : bhAva ahiMsA, bhAva satyAdi (15) parane rava na kahevuM te satya che. sata sata ne asatane asata kahevuM, bhAvathI satyAdi tathA sane asat ne asalUne sat na kahevuM te satya che. eka zuddha AtmA sivAyanI koI paNa vastu pitAnI nathI, paNa vastu che, te para varatune 5ra kahevI, sva na kahevI te satya che; para vastune sva kahevI, para na kahevI te asatya che. Ama anAtma vastune AtmarUpa kahevI te asatya che; anAtma vastune AtmarUpa na kahevI ne Atma vastune ja AtmarUpa kahevI, te ja paramArtha satya che. AnI parama manana karavA gya tAvika mImAMsA zrImad rAjacaMdrajIe A prakAre prakAzI che - paramArtha satya eTale AtmA sivAya bIje kaI padArtha AtmAne thaI zakato nathI ema nizcaya jANI bolavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM pahelAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI; e upaga rahevuM joIe. anya AtmAnA saMbaMdhI bolatAM AtmAmAM jAti, liMga, ane tenA upacArika bhedavALe te AtmA na chatAM mAtra vyavahAra nathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che, evA upagapUrvaka belAya to te pAramArthika bhASA che, ema samajavAnuM che. " ItyAdi. (juo)-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 54pa. (3) para vastunuM apaharaNa-corI na karavI te paramArthathI asteya che. eka zuddha AtmA sivAya bIjuM kAMI paNa paramANumAtra paNa pitAnuM nathI, pArakuM che. te para vastunuM grahaNa karavuM te cerI che--adattAdAna che, te na karavuM te asteya che. parabhAvavibhAva pariNAma te cerI che, te na karavA te asteya che. A pabhAva-vibhAvarUpa bhAvacerI je karato nathI, te para dravyaharaNarUpa kSudra dravya-cArI to kare ja kema? (4) brahmAmAM arthAta zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya che. abrahmamAM, anAtmamAM, para vastumAM vicaravuM-ramaNa karavuM te abrahmacarya, athavA vyabhicAra, athavA para vastunA saleSarUpa maithuna che, daita che. para vastumAM vicaravuM choDI, vyabhicAra tyajI, parabhAvane sparza pariharI, zuddha ati evA AtmAmAM ramavuM te brahmacarya che. AvA bhAva brahmacaryanI siddhimAM dravya brahmacarya upakArI thAya che, ane dravya brahmacaryanI daDhatAmAM AvuM bhAva brahmacarya upakArI thAya che. Ama dravya-bhAvane paraspara pUrakarUpa sahAyaka bhAva che. (5) AtmA sivAyanI bIjI-para vastu pratye mamatva bhAva karI, mUcha karI, tenuM parigrahaNa karavuM te parigraha che. te mUccharUpamamatva bhAvarUpa parigraha na hovo te paramArthathI aparigraha che. para vastune potAnI mAnI, mArI che ema mAnI, mUccha-mamatva na karatAM, para vastunuM paramANu paNa AtmabhAve na grahavuM te aparigraha che. AvI jenI aparigraha bhAvanA hoya, te pachI dravya parigraha zAne ekaTho kare ? ane je mUcchanA AyatanarUpa dravya parigraha na zahe, tene ukta aparigraha bhAvanA kema haTha na thAya? Ama baneno kArya kAraNa saMbaMdha che. Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (716 ) gadarisamuccaya Ama saMkSepe dravyathI-bhAvathI ahiMsAdi pAMca yamanuM svarUpa che. tenI saMkalanA ane bhuta che. te A prakAre -svAthI manuSya sAMsArika lebharU5 vArthanI khAtara paranI hiMsA kare che, parane pitAnuM kahe che-mAne che, eTale pachI te levA-apaharavAahisAdinI coravA pravarte che, apaharaNa pachI tene gADha saMleSa-saMsarga kare che, saMkalanA ane tevA gADha paricayathI tenA pratye tene mUccha bhAva-mamatva parigraha buddhi upaje che, jethI te para parigrahathI parigRhIta thAya che, capAsathI jakaDAya che. paNa AtmAthI mumukSu jIva AmArtharUpe svArthanI khAtara paranI hiMsA karato nathI, parane pitAnuM kahetA nathI-mAnato nathI, eTale pachI te levA-apaharavA-coravA pravarte to nathI, ethI tene saMleSa-saMbaMdha thato nathI, ane tevA paricayanA abhAvathI tene te pratye mUchabhAva-mamatva-parigrahabuddhi upajatI nathI, jethI te parigrahathI parigrahIta thato nathI, cetaraphathI jakaDAto nathI. eTale A A mumukSu mumukSunuM puruSa svarUpamAM sthitirUpa ahiMsAne bhaje che, ane pachI parane sva AcaraNa kahevArUpa asatyathI, ke paranA apaharaNarUpa corIthI, ke 5ra pratye vyabhicaraNarUpa maithunathI, ke para pratye mamatvarUpa parigrahabhAvathI, te svarUpasthitine hAni pahecavA deto nathI. Ama mumukSu gIpuruSa paramArthathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparigraha e pAMca yamanuM-uparamanuM sevana kare che. A yama athavA uparama zabda paNa ghaNe sUcaka che; kAraNa ke svarUpamAM saMyamana-AtmAne rokI rAkha-dAbI rAkhavo te yama che ane parUpathI viramaNa te uparama che. eTale jenA vaDe karIne AtmA svarUpamAM saMyamita thAya te yama che, ane parabhAvathI viramina thAya te uparama che. banne zabadano phalitArtha eka che - A ahiMsAdi pAMca yamanA pratyekanA pAchA cAra cAra prakAra che; zuddhinI taratamatAnA-ochAvattApaNAnA kAraNe te pratyekanI cAra cAra kaTi-kakSA cheH IcchAyAma, pravRttiyama, sthiyama ane siddhiyama. eTale A yamanA (54=30) vIza prakAra thayA. jemake-IcchAahiMsA, pravRttiahiMsA, sthira ahiMsA, siddhiahiMsA. IcchA satya, pravRttisatya, sthirasatya, siddhisatya, ItyAdi. A IcchAdi pratyeka prakAranuM svarUpa have pachI kahe che. eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - tadvatkathAprItiyutA tathAvipariNAminI / yameSvicchAvaseyeha prathamo yama eva tu // 215 // kRtti -agvathAtisutA taddavaMta arthAta yamavaMtanI kathA pratyenI prItiyukta, tathA viiriNAminI-tathA avipariNAminI,-taddabhAvanA sthiratvathakI, -ukta lakSavALA yamamAM, -IrachA, avA -samajavA gya che, 6-ahIM, yamayakramAM, ane A prathama ghama ghaa g- prathama yama ja che, anaMtara-hamaNAM ja kahelA lakSaNavALI IcchA ja ira kAyama che, eTalA mATe. Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : mumukSunuM ahiMsAdi AcaraNu, IcchAyamanuM svarUpa ( 717 ) yamavaMta kathA prIti yutA, avipariNAminI tema; icchA yamamAM jANavI, prathama yama ja te ema, 215. artha:-yamavatanI kathA pratye prItiyukta, tathA avipariNAminI evI je yamomAM IcchA, te ahIM yamacakramAM prathama yama ja (IchA yama ja) jANavI. vivecana yamavatanI kathA pratyenI prItivALI ane taddabhAva sthirapaNue karIne avipari. NAminI evI je yame pratyenI IcchA, te ahIM yamacakramAM prathama yama che, arthAta IcchAyama che ema jANavuM. ahiMsAdi yamone viSe je icchA utpanna thavI te ja prathama e IcchAyama che. ahA ! A ahiMsAdi kevA suMdara che ! kevA upakArI che ! kevA kalyANakArI che ! A ahiMsAdi mane paNa prApta hoya to kevuM sAruM! A ahiMsAdi pAmavAne huM jyAre bhAgyazALI thaIza? evA bhAvanI je sAcI aMtaraMga IchA, spRhA, ruci, bhAvanA thavI te ja IchAyama che. aMtarAtmAthI tevI IcchA thavI e paNa moTI vAta che. sAcI aMtarecchA e sa6 gaprAptinuM prathama ane mahAna pagathiyuM che, sanmArgapravezanuM prathama dvAra che, mokSamArgane bhavya daravAje che. e aMtaraMga bhAvarUpa IcchA vinA keIne paNa A ga sanmArgamAM praveza paNa ghaTatuM nathI, te pravRtti Adi te kyAMthI heAya? ane bAhyathI- dravyathI temAM parANe ghUsI gayelA dekhAtA koI daMbhI DoLaghAlu temAM pravezano dAvo karatA hoya, to paNa paramArthathI teone te sanmArgamAM aMta:praveza ghaTatA nathI,-te to hAranA hAra ja, gamArgabAhya ja rahe che; mATe kharo mArga praveza to icchAga vinA thaI zakto ja nathI. ruci-bhAva vinAnA bhejanamAM jema mIThAza AvatI nathI, koLIo gaLe utarato nathI, athavA parANe utAre paDe che, meLa Ave che ane vamana ke ajIrNa thAya che, tema aMtaraMga IcchArUpa ruci-bhAva vinAnA paramArtharUpa paramA ruci vinAnA bhejanamAM sAcI mIThAza AvatI nathI, saMvega-mAdhurya nIpajatuM nathI, bhajananuM daSTAMta satya tatva gaLe utaratuM nathI-aMtaramAM ThasatuM nathI athavA parANe gaLe utAravuM paDe che-matAgrahathI tANuM teNIne aMtamAM ThasAvavuM paDe che, arucirUpa-aNagamArUpa moLa Ave che, ane te satya tatva peTamAM TakatuM nathI- jagatane dekhADArUpe tenuM vamana thAya che, athavA mithyA abhimAnarUpa ajIrNa-apa upaje che. paNa ruci-bhAvathI karelA bhejanamAM mIThAza Ave che, koLIo hase hase enI meLe gaLe utare che-parANe utAro paDato nathI, peTamAM Take che, moLa AvatI Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 718) vAgaDasisa thaya nathI, ane vamana thatuM nathI ke ajIrNa upajatuM nathI, paNa barAbara pAcana thaI ekarasa banI zarIranI sarva dhAtuone puSTa kare che. tema sAcI IchArU5 rucibhAvathI karelA paramArtharUpa paramAnna bhojanamAM sAcI mIThAza Ave che-saMvega mAdhurya nIpaje che, satya tattvane kaLIo hase hase enI meLe gaLe utare che-saheje aMtarUmAM Thase che, parANe utAravo paDato nathI, matAhathI tANakheMca karIne ThasAve paDato nathI, aMta2mAM kare che, arucirUpa meLa AvatI nathI, dAMbhika oLaghAla dekhAvarUpa tenuM vamana thatuM nathI, ke abhimAnarUpa ajIrNa-apa upajato nathI, paNa aMtarAtmapariNAmarUpe, barAbara pariNata thaI-pAcana thaI eka parama amRtarasarUpa banI AtmAnI sarva dhAtunezuddha svabhAva bhAvane puSTa kare che. A daSTAMta uparathI, rucinuM-IcchAnuM sanmArga-pravezamAM keTaluM badhuM mahatva che, "Ie che je jogIjana" padamAM "icche che ' padanuM keTaluM badhuM arthagaurava che te sArI peThe samajI zakAya che. vaLI mana vinAnA milanamAM jema majhA AvatI nathI, tema mana vinAnA-IcchA vinAnA sanmArga milanamAM kharI majhA AvatI nathI. "mana vinAnuM maLavuM ne bhIMta sAthe bhaTakAvuM"--enA jevo A ghATa thAya che. sanmArga garUpa paramArtha-lanamAM aMtaraMga prItirUpa "laganI " lAgyA vinA kharo AnaMda anubhavAto nathI. eTalA mATe ja aMtaraMga prItirUpa A icchAgane A yogamArgamAM prathama sthAna ApyuM che, kAraNa ke tenA vinA AgaLa eka DagaluM paNa maMDAtuM nathI. vaLI kAryasiddhinuM rahasya vicArIe to koI paNa kAryanI siddhimAM sauthI prathama te te kArya mATenI aMtaraMga icchA-aci dhagaza jAgavI joIe, evI aMtaraMga IcchA hoya, te ja tene rastA maLI Ave che. "Where there is a will there is a way'-e prasiddha aMgrejI ukti anusAra teno mArga maLI AvatAM pravRtti arthAta kArya mATeno prayatna (Effort) thAya che. ane ema utsAhathI pravartatAM mArgamAM vizva (obstacle) Ave to teno jaya karAya che, ane ema karatAM karatAM anukrame kAryanI pUrNatA-siddhi thAya che. paNa ruci vinA je kArya karavAmAM Ave che, te te veTharUpa heI, kadI siddha thatuM nathI, ane te mATenI kriyA pravRtti "chAra para liMpaNa" jevI thaI paDe che ! Ama sAmAnya krama che. AtmA kAryarucivALe thaye badhA kAraka pharI jAya che, palaTAI jAya che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikAraNa e che kAraka je pUrve bAdhakapaNe pariNamatA hatA, te Atmasiddhi kArya pratye aMtaraMga ci-IcchA upajatAM sAdhakapaNe pravarte che. Ama aMtaraMga bhAvarUpa ruci-IcchA guNathI jIvanI vRttimAM ajaba palaTe AvI jAya che, camatkArika pheraphAra thaI jAya che, kAraNa ke jevI ruci upaje che, tevuM tene anuyAyI anusaratuM AtmavIrya skurAyamAna thAya che. (juo kAvya pR. 21) jyAre jIgarane prema lAge che, tyAre ja AtmA jAge che, ane tyAre ja kharekharo raMga lAge che. AvI apUrva guNavALI je IcchA che, te vaLI yamavaMtanI kathA pratyenI prItivALI tathA Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra ! yamavata kathA prIti "dhanya te munivara !' (19) avipariNaminI evI hoya che. A jagatamAM je koI dravyathI ke bhAvathI ke banethI ahiMsA sevato heya, satya bolatA hoya, asteya Acarato heya, brahmacarya pALato hoya, aparigraha dhArato hoya, tenI kayAMyathI paNa kathA-vArtA sAMbhaLavAmAM ke vAMcavAmAM AvatAM, tenA pratye aMtaraMga prIti upajAvI-prema skura te A IcchAnuM lakSaNa che. saMpUrNapaNe ke apUrNapaNe, sarvathI ke dezathI, sakalapaNe ke vikala paNe je kaI sAcA sAdhu puruSo-sAdhaka mumukSuo A ahiMsAdi yamanI sAdhanA karatA hoya ke siddhi pAmelA hoya, tenA pratye A IchAyasavaMtane atyaMta guNapramoda-guNAnurAga upaje che. jema ke dhanya che A ahiMsaka mahA munio ! ke jeo yatanAthI cha kAyanI rakSA kare che, sarva jagajajatune sama gaNI sUkramamAM sUkSma jIvane paNa haNatA nathI, lezamAtra duHkha upajA vatA nathI, rAga-dveSAdi bhAvahiMsA karatA nathI bhAvadayArasanA sAgara"dhanya te niSkAraNa karuNAsiMdhu evA A sAdhu bhagavAno niraMtara AtmavarUpamAM munivarA re" sthiti karI parabhAvanA lezane paNa sparzatA nathI! ahe! emanI karuNA! ahA ! emanI vItarAgatA ! ahA ! emanI svarUpasthiti! aho! A saMtanI satyavAditA paNa kevI AzcaryakArI che ! svapnamAM paNa A sAdhucarita puruSo asatya vacana vadatA nathI ! paravastune potAnI kadI kahetA nathI. vyavahArathI ne paramArthathI te kevaLa satya satya ne satya ja vade che. dhanya che emanA satya vratane ! aho! ravadehamAM paNa nirIha evA A parama pramANika mahAtmAo saLI mAtra paNa adatta letA nathI, parabhAvanuM paramANu paNa AtmabhAvathI IcchatA nathI ! ahe emanI niHpRhitA ! A sAcA tyAgI-saMnyAsI jegIjanenuM brahmavrata paNa kevuM adbhuta che! dravyathI ne bhAvathI teo kevuM kaThora brahmacaryavrata pALe che ! vaLAMtare paNa emanA romamAtramAM paNa viSayavikAranI chAyA dekhAtI nathI ! niraMtara teo brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicArI rahyA che ! aho temanuM A mahAasidhArAtrata! dhanya che A ni nI parama nigraMtha vRttine ! dravya-bhAva samasta graMthane-parigraha baMdhanono temaNe ucheda karyo che ! paravastunA paramANu mAtra pratye paNa teo mamatvabhAva-mUchI dharAvatA nathI ! A AkhA jagatamAM eka AtmA zivAya emanI potAnI mAlIkInuM bIjuM kAMI nathI, evA te parama akiMcana-niparigrahI che ! ahA ! emanI nircathatA! ( jue pR. 190 tathA 197- 198). AvA guNAnurAgane lIdhe te mumukSunA sahaja svayaMbhU udagAra nIkaLI paDe che ke namo stro " A lokamAM sarva sAdhuone-sAcA sAdhuguNasaMpanna sarva sAdhucarita puruSone namarakAra he! ane AvA yamavaMto pratye jene AvI guNanurAgajanya prIti upaje che, tene te yama atyaMta gamI jAya che, eTale tenA pratye tene sahaja svAbhAvika pRhA-ruci-IcachA upaje che. eTale te pRhA kare che ke AvA ahiMsAdino mane ga thAya to kevuM sAruM! AvA ahiMsAdi sAdhavA huM kayAre Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) yogazcimasa thaya bhAgyazALI thaIza ? AvA dravya-bhAva nigra^tha thavAnA mane ' apUrva avasara evA kyAre Avaze ? kayAre thaizu bAhyAMtara nigra^tha jo ?' (zrImad rAjacaMdrajI. ) ' mAhinIbhAva vicAra adhIna thaI, nA nirakhu ` nayane paranArI; patthara tulya gaNu para vaibhava, nirmaLa tAttvika leAla samArI. dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAttvika thAuM svarUpa vicArI; e muja tema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raheA bhavahArI. '--zrI meAkSamALA. jema kAi amuka sthaLe vyApAranI bhArI anukUlatAne lIdhe dravyalAbha khUba thAya che, ema sAMbhaLIne svArtha paTu vyApArI vaNikane tyAM zIghra dADI jai vipula dhanasaMpatti prApta karavAnuM mana thaI Ave; tema atre paNa ahiMsAdi cagavyApAranI anukULatAe apUrva AtmalAbha thAya che ema sAMbhaLIne, AtmA paTu mumukSune paNa tevA ahiMsAdi yeAgavyApArathI apUrva Atmagusapatti meLavavAnuM mana thaI Ave che, ruci-icchA upaje che, keADa-manAtha jAge che. " jJAnAdika guNu saMpadA hai, tuja anaMta apAra; te sAMbhaLatAM upanI 2, ruci tiLuM pAra utAra....ajita jina."--zrI devacaMdrajI. tathA A je icchA upaje che te avipariNAminI hAya che, kadI vipariNAmane- viparIta pariNAmane pAmatI nathI; kAraNu ke tadbhAvanI sthiratA hoya che, eTale te icchA kadI anicchArUpa thatI nathI, prIti aprItirUpa thatI nathI, ruci arucirUpa thatI nathI. je icchArUpa bhAva upayA te upajyuM, te kadI vipAima pAmI abhAvarUpa thatA nathI. evA utkaTa aMtaraMga icchAbhAva atra pragaTe che. te icchA-rucine! aMtaraMga raMga lAgye te lAgyA, kadI bhUsAtA ja nathI. jema ceALa maDhanA raMga kadI jatA nathI, tema AtmAne lAgele A dRDha icchA-raMga kadI jatA nathI. vasra jINu thaIne phATI jAya paNa pArkA majIThanA raMga jAya nahiM; tema dehuM jINuM thaIne paDI jAya paNa jAgelA AtmAne lAgelA A bhAraga kadI jAya nahiM, te bhavAMtaramAM paNa AjJAMkita anucaranI jema anugAmI thaine pAchaLa pAchaLa cAlyA Ave. ghATa ghaDAmaNu bhale jAya, paNa seAnuM kadI viSNuse nahi; tema deDhunA ghATa bhale jAya, paNa senA jevA A jAgrata AtmAne lAgelA aMtaraMga raMga TaLe nahi. ( jIA, kAvya pR. 239) tathA---- sarvatra zamasAraM tu yamapAlanameva yat / pravRttiriha vijJeyA dvitIyo yama eva tat // 216 // vRtti:-sarvatra-sarvatra sAmAnyathI, zamArM tu-zamasAra ja, upazamasAra ja, camavAhanameva tha-kriyAviziSTa evu je yamapAlana, pravRttittti vizeyA-te ahIM pravRtti jANavI. yamAmAM-dvitIyo yama jJa tat"te dvitIya yama ja che, pravruttiyama che ema atha' che. Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : avipariNAminI IcchA, pravRtti yama lakSaNa ( 721) ne je pAlana yamataNuM, sarvatra ja zamasAra; pravRtti ahiM te jANavI, bIje yama ja te dhAra. ra16 artha-sarvatra zamasAra-zamapradhAna evuM je yamapAlana te ahIM pravRtti jANavI ane te ja dvitIya yama che. vivecana sAmAnyathI sarvatra zamasAra ja evuM je yamapAlana che, te ja ahIM pravRtti jANavI, ane te yamane viSe bIjo e pravRttiyama che. je ahiMsAdi yama achAyamathI IcchavAmAM AvyA, aMtarAtmAthI ISTa-pRhaNaya gaNavAmAM AvyA, tenuM kriyAviziSTa (In action) pAlana karavuM te pravRttiyama che. te ahiMsAdine kriyAmAM utAravA, AcaraNamAM-cAritramAM ANavA, dainika icchA pachI jIvanavyavahAramAM vaNI devA te pravRttiyama che. jIvanane ahiMsAmaya, pravRtti satyamaya, asteyamaya, brahAcaryamaya, aparigrahamaya karavA pravartavuM te pravRttiyama che. manavacana-kAyAnA gavyApAramAM kUta-kArita-anudita bhAvathI ahiMsAdi pALavAmAM prayatnazIla thaI aMtarecchAne sakriya karI dekhADavI te yamamAM bIjo evo pravRttiyama che. kAraNa ke kaI paNa vastu sAcA dilathI ruci gayA pachI_sI gayA pachI te ISTa vatanI prApti mATe manaSya jarUra pravartana kare che-prayatna kare che. tema A ahiMsAdi yama pratye jene sAcI aMtarachA upajI che, te pachI te ISTa ahiMsAdinI sAdhanA mATe avazya pravarte che, avazya prayatna kare che. ane te gamI gayelI-beThI gayelI ISTa vastunI prAptimAM game teTalA vidano naDe, game teTalI vipattio AvI paDe, to paNa te manuSya teno pIcho choDatuM nathI, paNa ulaTo bamaNuM utsAhathI te vidgane paNa sAmano karI-vizna jaya karI AgaLa dhape che. tema aMtarAtmAthI parama ISTa mAnelA ahiMsAdinI prAptinA mArgamAM game teTalA vidananA DuMgarA ADA AvI paDe, game teTalI vipatti-saritAo vacce naDe, to paNa AtmAthI mumukSu pitAnA ISTa dhyeyane keDe kadI mUko nathI, paNa ulaTa dviguNita utsAhabaLathI te vinAneaMtarAyone paNa parAjaya karI AgaLa vadhavA mathe che, "dhIThAI karI mArge saMcare che. parama AtmaparAkramavaMta jJAnI puruSanA parama saMvegapUrNa amRtavacane che ke game tema che, game teTalA duHkha veThe, game teTalA parisaha sahana karo, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhio sahana kare, game teTalI upAdhio AvI paDe, game teTalI Adhio AvI paDe, game te jIvanakALa eka samayamAtra he, ane dunimitta che, paNa ema karavuM ja tyAMsudhI he jIva! chUTako nathI. "--zrImad rAjacaMdrajI. Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 722 ) gAsarA "ghAti DuMgara ADA ati ghaNA, tuja darizaNu jaganAtha ! dhIThAI karI mAraga saMcarUM, seMgU kaI na sAtha ... abhinaMdana jina darizana tarasiye."--zrI AnaMdaghanajI. prathama te kaI vaTemArga amuka sthaLe javA Icche che, eTale te tenA mArge cAlavA mAMDe che-gamanakriyA kare che. ane pachI vacce AvI paDatA vidane jaya karato rahI te pitAnA ISTa sthaLa paryata gamanakriyA cAlu rAkhe, te anukrame te traNa prakAranA sthaLe pahoMce che. ene vaccamAM traNa prakAranA mukhya vina saMbhave chevina kaMTakavinna, javaravina, ane digamehavidana. (1) kaMTakavina eTale kAMTo lAgavAthI jarA kSaNabhara vidata naDe te; paNa te nikaLI jatAM tarata musApharI cAlu thAya che. A jaghanya-nAnAmAM nAnuM vidana che. (2) bIjuM varavanna rastAmAM tAva AvatAM musApharI mokupha rAkhavI paDe che, ane te utarI jatAM musApharI pharI cAlu thAya che. A bIjuM vizva pahelA karatAM AkaruM hoI madhyama che, vacalA vAghAnuM che. (3) trIjuM digamehavijJa sauthI AkaruM hoI moTAmAM moTuMutkRSTa prakAranuM vijJa che, kAraNake dizAhathI te musAphara pitAnI javAnI dizA ja bhUlI jAya che, ADapheTe caDhI javAthI gothAM khAya che, ane puna: mArge caDhe-ThekANe Ave tyAM sudhI A vidva naDe che. tema ahiMsAdi vegamArge pravartatAM paNa sAdhaka yogIne AvA jaghanya-madhyama-utkRSTa prakAranAM vidhro naDe che. teno jaya karI te mumukSu puruSa AgaLa vadhavA maLe che. jemake, zIta-tApa vagere kaMTaka vigha samAna che, jvara vagere bAhya vyAdhi te javara vidata samAna che, ane mithyA darzanarUpa aMtaru vyAdhi te digraha vina samAna che. A vidamAMthI A ahiMsAdinuM pAlana-bhaMgasaMrakSaNa te kare che, ane ema vidhana jaya karato karato te AgaLa dhape che. vinA vighanajaya sAdhune re, navi avicchinna prayANa re; kiriyAthI zivapurI hAya re, kema jANe ajJANa re ? prabhu zIta tApa mukha vighana che re, bAhera aMtara vyAdhi re; miyAdazana ehanI re, mAtrA mRdu madhyAdhi re. prabhu Asana azana jayAdike re, guyege jaya tAsa re, vighana jera e navi TaLe re, vagara jJAna abhyAsa re. prabhu." sA, 2. ga. sta, hAla 10 ane jema kuzala mALI AlavAlathI-kayArAthI kumaLA choDanuM kALajIthI "pAlana'- saMrakSaNa kare che, tema sAdhaka mumukSu samyak AcaraNarUpa-samiti guNirUpa AlavAlathI kayArAthI A ahiMsAdirUpa komaLa choDanuM yatanAthI "pAlana'-saMrakSaNa Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : traNa prakAranA vizva, ahiMsAdi choDanuM pAlana " ( 723) ahiMsAdi kare che. jema vatsala mAtA bAlakanuM yatnathI lAlana-pAlana kare che, choDanuM "pAlana" tema mukti anurAgI mumukSu ahiMsAdi yamanuM yatnathI pAlana kare che. jema prajAvatsala rAjA nija rAjyanuM premathI pAlanarakSaNa kare che, tema mukti-vatsala gIrAja nija ahiMsAdi ga-sAmrAjyanuM prItithI pAlana-rakSaNa kare che. athavA koInI pAse mahAmUlya ratna haya, te te tenuM pAlana kevA ratnathI kare? te rakhene paDI na jAya, gumAvI na besAya, keI tene cerI na jAya, bhUlecUke tene DAgha na lAgI jAya, eTalA mATe tene sAcavI saMbhALIne rezamI kapaDAmAM viMTALI nAnI peTImAM mUkI, tene kabATamAM ke tejUrImAM te rAkhI mUke che, ane te barAbara salAmata che ke nahiM tenI vAraMvAra cekasI kare che. ane Ama tenuM niraMtara pAlana, gopana, bhaMga-saMrakSaNa, sAcavaNI-jALavaNuM kare che, to pachI A to amUlya citAmaNi ratnathI paNa adhika, mahA meruthI paNa mahAmahimAvAna, evA ahiM. sAdi yogaciMtAmaNinA jatana mATe, niraMtara pAlana mATe, gopana mATe, abhaMga mATe, rakSaNa mATe, sAcavaNI mATe, jALavaNI mATe keTalo badho prayatna hovo joIe? keTalI badhI satata jAgRti hovI joIe? keTalI badhI akhaMDa puruSArtha pravRtti hevI joIe ? tyAM "pAMcame Aro kaThaNa che, zuM karIe ?" ItyAdi khoTAM bahAnA-oThA daI pramAda karavo kema pAlave? haju bhavasthiti pAkI nathI, pAkaze tyAre vAta, ema kahI lamaNe hAtha daI, pAdaprasArikA karavI kema pisAya? (juo pR. 153-154). sarvatra zamasAra ane AvuM A yamapAlana kevuM viziSTa che? to ke sarvatra zamasAra ja che, arthAta zama ja jeno sAra che, athavA zamathI ja je sAra che,-pradhAna che, athavA zamana ja je sAra che, evuM che. A yamapAlanano sAra zama che, athavA zamane sAra A yamapAlana che, athavA zamathI ja A yamapAlana sAra che-pradhAna che. tAtparya ke-camanA pariNAme sArabhUta e zama ja upaje che, zama ja enuM sArabhUta phaLa che, ane zamanA pariNAme sArabhUta e yama ja upaje che, yama ja enuM sArabhUta phaLa che. Ama yamana ne zamane paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. yamanA sArabhUta phala pariNAmarUpa sarvatra zama ja upaje che, sarvatra zAMtinuM sAmrAjya chavAI rahe che; sarvatra-sarva sthaLe eTale pitAne ane parane, dravyathI ane bhAvathI, sarva prakAre zama ja-zAMti ja upaje che. kAraNa ke (1) je ahiMsAdi yamano sAra zama seve che te pote adabhuta AtmazAMti anubhave che, ane parane paNa zAMti upajAve che. je ahiMsAdi seve che, te pite tApa pAmate nathI ne anya jIvone paNa tApa pamADato nathI. paNa zItala caMdananI jema sarvatra tApanuM zamana karI zItalatA Ape che, zItala caMdranI jema sarvane AnaMda AnaMda upajAve che. Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 724) giTisamuccaya (2) athavA yamanuM phala upazama arthAta sarvatra kaSAyAdinI upazAMti che, je ahiMsAdi yama pALe che, tenA krodhAdi kaSAya upazAMta thaI jAya che, ane te bIjAonA kaSAyane paNa upazAMta kare che. kAraNake ahiMsA-satyAdithI krodhAdi kaSAyanA ghaNuM ghaNuM kAraNe svayameva dUra thaI jAya che, ane ahiMsaka satya vaktAne cAritra prabhAva anya jIvo para paNa sahaja svabhAve paDe che, tethI sava-paranA kaSAyane upazama thAya che. (3) athavA ahiMsAdi thama je seve che, te samabhAvarUpa zamane-zAMtine pAme che. kAraNake te samabhAvI AtmA "sarva jagajatune sama gaNe" che, mAna-apamAna, vaMdaka-niMdaka Adine sama gaNe che, eTale tene viSamatArUpa azAMti hotI nathI. (4) athavA ahiMsAdi je pALe che, tene zama arthAt svarUpazAMti upaje che, te svarUpamAM samAya che. utkRSTa ahiMsAdinuM sahaja svAbhAvika phaLa svarUpamAM zamAvuM e che, kAraNa ke svarUpanI ghAta na thavA devI ane parabhAva pratye gamana na karavuM, eja pAramArthika bhAva ahiMsAdinuM parama svarUpa che. eTale AvA ahiMsAdithI jIva samasta parabhAvathI virAma pAmI svarUpa vizrAMtirUpa parama AtmazAMtine bhaje che, arthAt svarUpamAM samAya che. (juo pR. 395, tathA pR. 572) athavA ulaTI rIte laIe te sarvatra zamanA sArarUpa yamapAlana ja che. kAraNa ke (1) jIva jyAre amane pAme che, arthAt kaSAyanI upazAMtine-upazamane pAme che, tyAre tenA krodha-mAna-mAyA-lebhAdi duSTa bhAva meLA paDe che, zamane sAra yama eTale krodhAdine vaza thaI te hiMsAdi karato nathI, ane svAbhAvika rIte ahiMsAdi pratye ja DhaLe che. (2) athavA jIva jyAre amane zAMtine pAme che tyAre te anyane paNa zAMti Ape che, hiMsAdithI parane upatApa upajAvato nathI. (3) athavA jIva jyAre amane-samabhAvane pAme che tyAre te sarva jagata jIvone sama gaNato hAI hiMsAdi karato nathI ane ahiMsAdi pALe ja che. (4) athavA jIva jyAre svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine pAme che, svarUpamAM samAya che, tyAre te svarUpa ahiMsAdirUpa utkRSTa ahiMsAdi yamapAlana kare ja che. Ama yamapAlanane sAra zama ane zamane sAra yamapAlana, ema paraspara saMkalita che. je mumukSu yama eTale uparama(virati) pAme che, te zama eTale upazama pAme che, ane je zama-upazama pAme che, te yama-uparama pAme che. cama tyAM zamaH kAraNa ke je kaSAyAdino upazama pAme che, tene viSayAdi nimitte zama tyAM yama thatA hiMsAdine uparama-viramaNana avazya hoya che, ane jene viSayAthe thatI hiMsAdino uparama hoya che, tene kaSAyAdine upazama hoya che, kAraNa ke viSayathI kaSAya ne kaSAyathI viSaya hoya che, eTale virati pAme che te zAMti pAme che, ane zAMti pAme che te virati pAme che. "jJAnastha karuM vitaH' tAtparya ke-(1) je parabhAvathI Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : camanA sAra zama, zamanA sAra cama 25) viratirUpa uparaJa pAme che, te svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che; ane je svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che, te parabhAvathI viratirUpa uparama pAme che. (2 ) athavA parabhAva AtmAnA sayamanarUpa sayama-yama je seve che, te svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, ane pratye jatA je svarUpamAM zamAyArUpa zama pAme che, te parabhAva pratye jatA AtmAnA sacamanarUpa sayama-yama pAme che. atre uparama-upazamanA A upakrama jaNAya che:- prathama tA jIvane upazama pariNAma upaje che, jIva zAMta thAya che. eTale tene viratibhAva upaje che, eTale ahiMsAdithI virAma pAme che, tethI tene zAMtisukhaneA anubhava thAya che, eTale te vizeSa viti kare che, tethI tene era vizeSa zamasukhaneA anubhava thAya che, eTale te vizeSa vizeSa virati kare che, ethI zamasukha era adhika thAya che. Ama jema jema viratino mAtrA vadhatI jAya che, tema tema zamasukhanI adhikAdhika laharIe chUTatI jAya che. yAvat pUrNa virati thatAM pUrNa zamasukhanA anubhava thAya che ne AtmA nija svarUpamAM zamAya che, vaLI A yamapAlana zamathI ja sAra che-pradhAna che. zama utpanna thavA e ja A yamapAlanane sAra che. jeTale aMze zama upaje teTale aMze A yamapAlananI sArabhUtatA. zamanI utpatti e ja A yamapAlananI saphaLatAnI cAvI che. jo AtmAne kaSAyanI upazAMti thai, sarvatra samabhAva AvyA, svarUpa-vizrAMtirUpa AtmazAMti upajI, tA samajavuM ke A yamapAlananuM sArabhUta phaLa maLI cUkyuM che. ane jema kAi paNu pravRttinuM-kriyAnuM kaMi ne kaMi viziSTa phaLa hAya che ja, tema A yamapAlanarUpa pravRttinuM kriyAnuM sArabhUta phaLa A zama ' ja che, ke je zamasukhanI AgaLa iMdra cakravattI AdinuM sukha tRNamAtra paNa nathI. vAcakavarya zrI umAsvAtijInuM vacanAmRta che ke-- 6 'zrI prazamati. 'naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamiva sAdhorlokavyApArarahitasya // vipakSacintArahitaM yamapAlanameva yat / tatsthairyamiha vijJeyaM tRtIyo yama eva hi // 217 / / vipakSa cintAthI rahita, te yamapAlana jeha; te sthaya ahIM jANavu, trIjo yama ja che tehuM, 217 66 vRtti:-vipakSavistAratik--vipakSa ciMtA rahita, aticArAdi ci MtAthI rahita ema a che, camArunameva cat-je yamapAlana ja viziSTa kSaye pazamavRttivaDe karIne, tat sthamiya_vijJayam-te ahIM yamAmAM rathai jANavu, ane A tRtIyo cama caDhe-tRtIya yama ja che, sthir yama che, ema atha che. Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 726) thagadarisamuccaya artha:-vipakSa cintAthI rahita evuM je yamapAlana ja, te ahIM yamamAM dherya jANavuM ane te trIje yama ja-sthira yama ja che. vivecana aticArAdi vipakSa cintAthI rahita evuM je viziSTa pazamavRttithI yamapAlana ja che, te ahIM yamomAM sthiya che ane te ja trIje sthirayama che. eTale A ahiMsAdi yamanuM pAlana evuM to sudaDha thaI jAya ke rakhene bhUlecake aticAra Adi lAgI jaze evI ciMtA rAkhavI na paDe, tenuM nAma sthirapaNuM che. | pravRttiyamamAM paNa yamapAlana hatuM ja, paNa tyAM haju aticAra-dezabhaMga aticArAdi Adi deSane saMbhava hatuM, ane ahIM sthirayamamAM te eTaluM ciMtArahitapaNuM badhuM sthirapaNuM thaI jAya che ke aticArAdi doSano saMbhava rahetA nathI. pravRttiyamamAM haju ahiMsAdinA pratipakSI hiMsAdi doSanI saMbhAvanAne lIdhe ahiMsAdine dezabhaMga thavAne, aticAra lAgavAne, vyAghAta thavAno bhaya hatA, paNa have ahIM to tevA bhayane avakAza nathI. pUrve aticArarUpa kaMTaka vinane, hiMsAdirUpa javara vinAno, ane matimoha-mithyAtvarUpa dimoha vidatano bhaya rahyA karato hato, paNa have tevA koI vidatane bhaya raheto nathI. yogamArge nividana nizcita pravRtti hoya che, kAraNa ke prathama mALe pravRtti karato hoya, te mArgane ajANa hoI tene Thekara paNa lAge che, vino paNa ADA Ave che, eTale Thokara na lAge, vidane ADA na Ave, athavA dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM, kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene cAlavuM paDe che, paNa pachI rastAne rIDhe mAhitagAra miye thaI jatAM tene Thokara lAgavAnI ke vidane naDavAnI bIka rAkhavI paDatI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe bedhaDaka cAlyA jAya che. tema A ahiMsAdi gamANe je prathama pravRtti karate hoya, te mArgane ajANa-anabhyAsI hoI, tene aticArAdirUpa khalanA paNa thAya che, Thokara lAge che, hiMsAdi vidano paNa naDe che, eTale punA khalanA na thAya, vidane ADA na Ave athavA kema dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM-upayAgarUpa kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene gamana karavuM paDe che. paNa pachI mArgane sujANa-abhyAsI thaI gayA pachI tene aticArAdi khalanA thavAnI ke hiMsAdi vidane naDavAnI bhIti rahetI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe bedhaDaka ahiMsAdi vegamA gamana karyA kare che. prAraMbhaka bhegI "kAca" heI tene haju khalanAne-aticArane saMbhava che, paNa prauDha abhyAsI yegI "pAke " thaI gayo hovAthI tene bhUlecUke paNa khalanAne saMbhava nathI. (1) nizALIo" pATha le temAM bhUlacUka thavAno saMbhava Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : sthira yama lakSaNa, atizAzadi ciMtA hatapaNuM ( 7ra7 ) abhyAsI che, paNa proDha vidyAthI kaDakaDATa pATha bolI jAya temAM leza paNa AdinA daSTAMta khalanAno saMbhava nathI hoto. tema A ahiMsAdimAM prAthamika pravRtti karanAro-kAro abhyAsI ahiMsAdi Acare temAM ati. cAra lAgavAne bhaya che, paNa tenA daDha pAlanathI rIDho thaI gayela pAka abhyAsI te Acare temAM aticAra doSano bhaya nathI. (2) kasarata zarU karanArA zikhAune prathama magadaLa pheravavuM bhAre thaI paDe che, ne te hAthamAMthI "paDuM paDuM thaI jAya che, paNa sArI peThe vyAyAma karI cUkelA kasAyelA zarIravALA kasaratabAja mahalane te bhArI magadaLa pheravavuM ramata thaI paDe che, ne te tenA hAthamAMthI khalanA pAmatuM nathI. tema ahiMsAdi yamane vyAyAma zarU karanArane prathama to tenuM AcaraNa kaThina lAge che ne temAM skUlanA thaI ke thaze evI ciMtA rahe che. paNa sArI peThe yamapAlanano vyAyAma karI cUkelA puSTa kasAyelA cAritra-dehavALA yegIne to meru jevuM bhArI vrata pAlana-yamapAlana karavuM 2Sata thaI paDe che, ne te kadI khalanA pAmavAno bhaya raheto nathI. (3) talavAranI dhAra para UbhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prathama abhyAsane AkaruM paDe che, ane tenI khalanA paNa thAya che; paNa pachI abhyAsa karatAM karatAM te talavAranI dhAra para ubhe rahI zake che, eTaluM ja nahiM paNa tenA para rahelAIthI tAlabaddha nRtya karI zake che, chatAM khalanA pAmato nathI ! e ajaba bAjIgara te banI jAya che! tema ahiMsAdi pAlanarU5 asidhArA vata para ubhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prAraMbhakane kaThina paDe che, ane tema karatAM tenI aticArarUpa khalanA paNa thAya che; pachI punaH punaH AvanArUpa abhyAsa karatAM karatAM-tenI pAchaLa "raDha lagADIne maMDyA rahetAM," te asidhArAvata para sthira Ubho rahI zake che, eTaluM ja nahiM paNa tenA para sahelAIthI saMyamarUpa tAlabaddha nRtya paNa karI zake che ! evuM ajaba bAjIgara paNuM A sthira girAja dAkhave che! (juo pR. 530, "dhAra taravAranI Io ) (4) zastra vyApAra zIkhanArane prathama te hAthamAM barAbara zastra pakaDatAM paNa AvaDatuM nathI, ne te paDI javAno paNa bhaya rahe che, paNa zastravidyA sArI peThe zIkhI lIdhA pachI te zastrajJa zastrane game tema viMjhI zake che, ne hAthe daDhapaNe hAthamAM pakaDa hovAthI tenI khalanA thavI saMbhavatI nathI. tema A ahiMsAdi gavyApAranA abhyAsIne prathama to A yogavyApAra barAbara AvaDatuM nathI ne tenuM patana thavAno bhaya paNa rahe che, paNa A yogazAstra vidyA sArI peThe abhyAsI lIdhA pachI zAstrajJa abhyAsI yegIne te ahiMsAdi vegavyApAra lIlArUpa thaI paDe che, ane atyaMta daDhatAne lIdhe tenI khalanA thavAne saMbhava nathI hoto. (5) zikhAu kavine prathama kAvya karatAM kaThina paDe che te yatibhaMga Adi deSano saMbhava che, paNa prauDha siddhahasta kavine kAvya karavuM saheluM che, sahaja che, ne yatibhaMga Adi deSano saMbhava nathI hoto. tema prAraMbhika yogIne prathama ahiMsAdi yamapAlana kaThina paDe che, ne aticArarUpa yatibhaMga" Adi doSano saMbhava che, paNa proDha siddhahasta saMyamI yogIne ahiMsAdi yamapAlana Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 728) tharASTra saheluM che, ne te "yatibhaMga" Adi doSa naDatuM nathI.-Ama pravRttiyamamAM ane sthira yamamAM yamapAlana te sAmAnya ja che, paNa pravRttiyamamAM aticArAdi deSa saMbhava che, ane sthirayamamAM te deSano asaMbhava che,-ba mukhya taphAvata e be vacce che. tema ja bIje taphAvata e che ke-pravRtti yamanA pAlana karatAM sthirayamanuM pAlana viziSTa pazama vRttithI yukta evuM hoya che. sAmAnya vidyAbhyAsamAM paNa ekaDIA karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhato jAya che, tema tema vidyAthIne viziSTa kSayopazama vadhatuM jAya che-buddhivikAsa thatA jAya che, buddhibaLa vadhatuM kSapazama jAya che, eTale te vikasita buddhibaLathI abhyAsa AgaLa vadhArate jAya che. tema A gavidyAbhyAsamAM paNa prAthamika abhyAsa karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhato jAya che, tema tema A yogavidyAbhyAsI AtmAthI cagIne kSaye pazama vadhato jAya che, jJAnavikAsa thato jAya che, cAritrabaLa vadhatuM jAya che, eTale te vikasita viziSTa kSayopazama baLathI era ne era gAbhyAsa AgaLa vadhArata jAya che. vyAyAma zarU karatAM prathama to thoDo thoDo vyAyAma thaI che, paNa pachI vyAyAmathI jema jema zarIra kasatuM jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. tema roga-vyAyAma zaru karatAM prathama te thoDo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI yegavyApArathI jema jema cAritra-zarIra kasatuM jAya che, cAritra dehane vikAsa thato jAya che, cAritra-kAyA purNa thatI jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa yoga vyAyAma thaI zake che. Ama prathamanA yamapAlana karatAM sthirathama gInuM A yamapAlana adhika baLavAna, adhika saMvegavAna, adhika kSaye pazamavAnuM, ne atyaMta sthiratAvAn hovAthI viziSTa jANavuM. te eTale sudhI ke acala caLe paNa A sAdhaka yogInuM yamapAlana na caLe. A sthiratAnuM uttama udAharaNa zrI jina bhagavAnamAM prApta thAya che - ati rUDI re ati rUDI, jinanI thiratA ati rUDI, sakaLa pradeze anaMtI, guNaparyAya zakti mahaMtI lAla. ati tasu ramaNe anubhavavaMtI, pararamaNe je na ramatI lAla. ati para dravye je navi gamaNa, kSetrAMtamAMhi na ramaNa lAla. ati atizaya yoge je navi dIpe, parabhAva bhaNI navi chIpe lAla. ati nija tatva rase je lInI, bIje kINa hI navi kInI lAla. ati "--zrIdevacaMdrajI. ane yama pAlananuM ja je zamasArapaNuM che te te AgaLanI jema atre paNa adhika adhikapaNe anuva che ja ema jANavuM. jema jema yamapAlananuM sitharapaNuM-daDhapaNuM thatuM jAya che, tema tema prazama sukhanI mAtrA vadhatI jAya che. Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNahAra : azvitya zaniyogathI 5zarthazASaka sihiyama (729) parArthasAdhakaM tvetsiddhiH zuddhAntarAtmanaH / acintyazaktiyogena caturtho yama eva tu // 218 // parAthasAdhaka siddhi A, zuddha AtmanI sAra; acinya zakti yugathI, caturtha yama A dhAra, 218 artha:-ane parArtha sAdhaka evuM A yamapAlana te acinya zaktige karIne zuddha antarAtmAnI siddhi che, ane A caturtha yama ja-siddhiyama ja che. vivecana parArthanuM-paropakAranuM sAdhaka evuM je A yamapAlana che te siddhi che; ane A zuddha antarAtmAnI siddhi che-bIjAnI nahiM, kAraNa ke tenI saMnidhimAM vairatyAga hoya che, evuM te siddhinuM acinya sAmarthya hoya che. ane A je siddhi che te ja cethe siddhiyama che. uparamAM je ahiMsAdi yamapAlana karyuM, te ja uttarottara zuddhine pAmatuM pAmatuM, evuM utkRSTa keTinuM thaI jAya ke te sahaja svabhAve paramArthanuM sAdhaka thaI paDe eno evo acitya zaktiga hoya che, ke jethI paranA upara saheje upakAra thAya. jemake-tenI saMnidhimAM-nikaTatAmAM vairatyAga hoya che, " utAvatigvAM tattarSoi vaiyA:" (pAtuM, ce.) ItyAdi. (juo pR. 520, "te AtmasvarUpathI mahat I.') Ama acitya zaktigathI parArtha sAdhaka evuM je yamapAlana te zuddha antarAtmAnI ja siddhi che,-bIjAnI nahiM. athAt aMtarAtmA eTale badhe yuddha thaI jAya che ke-teno acitya cAritraprabhAva sahaja svabhAve anya jIvo acitya para paDe che, jethI hiMsaka krara prANIo paNa potAnA jAtivara Adi zaktiga bhUlI jAya che. dA. ta.-bhagavAna tIrthakaranA samavasaraNamAM jAtivaravALA prANIo paNa jAtivaira bhUlI jaI premathI bAju-bAjumAM besIne dezanA suNe che. jemake-"hariNI siMhazizune putrabuddhithI paze che, gAya vAghanA baccAne pitAno putra mAnI paMpALe che, bilADI haMsabAlane prema paravaza thaI sparze che, mayUrI vRtti-vArthatAdhavaM ta-parArthasAdhaka evuM A yamapAlana, riddhi-siddhi kahevAya che. ane A-zu vAtAmana -zuddha aMtarAtmAnI-anyanI nahi. agirAziyona-acitya zaktiyogathI, tenI saMnidhimAM vairatyAga thakI. AthI Avatu thama iva su-caturtha yama ja che, siriyama che e bhAva che. Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha sApane sparze che,Ama eka samabhAvarU, kaSAya kaluSatA rahita evA kSINamoha yegInA Azraye bIjA prANIo paNa mada rahita thaI potAnA janma vaira cheDI dIe che." " sAraGgI siMhazAvaM spRzati sutadhiyA nandinI vyAghrapotam , mArjArI haMsabAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam / vairANyAjanmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajanti, kiravA sAcce hatuM prazamitANu covinaM zILamoda6 "- zrI jJAnAva. AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA thatAM-atyaMta sthiratA thatAM, te parama ahiMsaka mahAtmA gIzvaranI saMnidhimAM Ama jAtivairano paNa tyAga hoya che. temaja satyAdinI pratiSThAmAM tathA prakArane tevo tevo mahAprabhAva varte che, ItyAdi pAtaMjala Adi yogazAstramAM je varNavavAmAM AvyuM che, te sarva atra tIrthakara jevA paramAgInA caritamAM pragaTa caritArtha thayuM pratIta thAya che, te parama bhegezvaranA acitya mahAprabhAvanA eka dezamAM samAI jAya che. AvI je zuddha aMtarAtmAnI siddhi tenuM nAma siddhi che,-nahiM ke anya vyAmoha upajAvanArA camatkArAdinI siddhi te siddhi. tevI camatkArAdi batAvI namaskAra karAvavArUpa siddhi te svane ne pAra pADanArI che, yogIne adha:patitabhraSTa karanArI che. A aMge parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA parama mananIya vacanAmRta che ke - "samyagadaSTi puruSa ke jeno cothe guNaThANe saMbhava che, tevA jJAnI puruSane viSe kavacit siddhi hoya che, ane kavacit siddhi hotI nathI. jene viSe hoya che tene te phuraNA vize prAye IcchA thatI nathI, ane ghaNuM karI jyAre IcchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hoya te thAya che, ane je tevI IcchA thaI te samyaphavathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAye pAMcame chaThTha guNaThANe paNa uttarottara siddhijogane vizeSa saMbhava thato jAya che, ane tyAM paNa je pramAdAdi jege siddhimAM jIva pravarte te prathama guNaThANAne viSe sthiti thavI saMbhAve che. sAtame guNaThANe, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdane avakAza ocho che. agiyArame guNaThANe siddhigano lebha saMbhavato jANI prathama guNaThANe sthiti hovI saMbhave che. bAkI jeTalA sabhyatvanA sthAnaka che, ane jyAM sudhI samagU pariNAmI AtmA che tyAM sudhI te eke jene viSe jIvane pravRtti trikALe saMbhavatI nathI."_zrImad rAjacaMdra, patrAMka 369 Ama yamanA cAra prakAra kahyAH IchAyama, pravRttiyama, siriyamane siddhiyama. temAM icchAyAma te ahiMsAdi bhegamArga pratyenI rucirUpa che, pravRttiyama te mArge saMcaravArUpa-gamanarUpa che, sthirayama te mAge niraticAra nirvina gamanarUpa-atyaMta sthira Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zuddha aMtarAtmAnI siddhi te ja siddhi ( 731 ) tArUpa che, ane siddhiyama te mAnA aMtima dhyeyane pAmI paropakAra karavArUpa che. IcchAyamathI mAMDIne jema jema yogI AgaLa vadhato jAya che, tema tema tenI Atma vizuddhi vadhatI jAya che, saMvegarUpa vega ati vega pakaDa jAya che, kSayopazama baLa vRddhi pAmatuM jAya che, ane chevaTe zuddha aMtarAtmAnI siddhi thAya che. A je zuddha aMtarAtmAnI siddhi, temAM utkRSTa koTinuM yamapAlana zamAI jAya che, kAraNa ke tyAre AtmA dravya-bhAvathI pUrNa ahiMsAmaya banI jAya che, rAgAdi vibhA vathI svarUpanI hiMsA karato nathI; pUrNa satyamaya banI jAya chezuddha aMtarA- parabhAvane pitAne kahevArUpa asatya vadato nathI; pUrNa asteyamaya bhAnI siddhi banI jAya che-paramAvane leza paNa apaharato nathI; pUrNa brahmacaryamaya banI jAya che -zuddha AtmasvarUpamAM, brahmamAM care che ne parabhAva pratye vyabhicarate nathI; pUrNa aparigrahamaya bane che, parabhAvanA paramANu pratye paNa AtmabhAvarUpa mamatvabuddhi dharato nathI. Ama samasta parabhAvathI virAma pAmI, samasta para pariNatine parityAga karI, te AtmArAma cogI svabhAvamAM ArAma kare che, ne zuddha AtmapariNatine niraMtara bhajyA kare che. ane Ama zuddha svarUpa padamAM sthiti tenuM nAma ja parama ahiMsA, tenuM nAma ja parama satya, tenuM nAma ja parama asteya, tenuM nAma ja parama brahmacarya, tenuM nAma ja parama aparigraha. ane Ama A pAMce jene parama paripUrNa varte che, te ja sAkSAt jIvaMta paramAtmA, te ja jaMgama kalpavRkSa ke jene dhanya jana seve che. (juo kAvya, pR. 602). yama prakAranI sAra ahIM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama-zIla-trata sarva taMtra sAdhAraNapaNathI saMta janone suprasiddha che. te pratyeka yamanA cAra cAra prakAra che: icchAcama, pravRttiyama, sthirayama, sidiyama. (1) yamavaMtanI kathA pratye prItivALI evI je yamane viSe avipariNAminI IcchA, te pahelo icchAyama che. (2) sarvatra zamasAra evuM je yamapAlana te ja ahIM pravRtti che, ane te ja bIje pravRttiyama che. (3) aticArAdi citAthI rahita evuM je yamapAlana te ja ahIM sthaI che, ane te ja trIjo sthirayama che. (4) aciMtya zaktiyogathI parArthanuM sAdhaka evuM je A yamapAlana te zuddha aMtarAtmAnI siddhi che, nahi ke anyanI, ane A ja ceAthe siddhiyama che. agni tya zaktigathI tenI saMnidhimAM varatyAga hoya che.-AmAM pahelA be prakAra pravRttacaka yegIne prApta thaI cUkyA hoya che, ane chellA be prakArane arthe te satata puruSArthazIla rahe che. avaMcaka svarUpa kahe che - Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( hAra ) gadakTisa thaya sadbhiH kalyANasaMpannairdarzanAdapi pAvanaiH / tathAdarzanato yoga AdyAvazcaka ucyate // 219 // darzanathI paNa pAvanA, kalyANa saMta zuM ha; tathATanathI yoga te, Adya avaMcaka eha. 219 artha darzanathI paNa pAvana evA kalyANa saMpanna puruSo sAthe tathA prakAre darzanathI je yoga che, te Adya avaMcaka-gAvaMcaka kahevAya che. vivecana kalyANa saMpanna-viziSTa puNyavaMta, tathA darzanathI paNa pAvana, evA saMte sAthe viparyaya abhAve te prakAre gaNavattAthI tathAdana thakI, je yoga-saMbaMdha te A avaMcaka-cagAvaMcaka che. saMte sAthe tathAdarzanathakI je yoga-saMbaMdha tha arthAta satapuruSane tathArUpe oLakhANapUrvaka vega thavo te gAvaMcaka che. satapuruSanuM je prakAre "svarUpa" che, te prakAre tenA svarUpadarzana thakI, svarUpanI oLakhANathakI, sapuruSa sAthe tathAdazana: sva- je vega thavo, AtmasaMbaMdha thavo, brahrAsaMbaMdha thavo, tenuM nAma rUpa oLakhANa gAvaMcaka che. satapuruSa sAthe bAhya samAgamamAM AvavA mAtrathI, upalaka oLakhANa mAtrathI A ga thato nathI, paNa tenuM puruSa svarUpe darzana-oLakhANa thavAthakI ja A yoga sAMpaDe che. eTale puruSanA jegamAM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa-pichAna e ja moTAmAM moTI agatyanI vastu che. A AtyaMtara svarUpadarzana thAya, to ja puruSane kharekhara ga thAya che. ane A ga thAya te ja avaMcaka coga che. A satpaSa kevA hoya che ? te ke-kalyANasaMpanna arthAta viziSTa puNyavata hoya che. parama gaciMtAmaNiratnanI sAkSAt prAptine lIdhe te parama puNyazALI che, kalyANane pAmelA che. AvA puruSa darzanathI paNa pAvana hoya che. emanA darzana karatAM paNa AtmA pAvana thaI jAya che, evA te parama pavitrAtmA hoya che. eozrInA pavitra AtmacAritrane ja kaI evo addabhuta mUka prabhAva paDe che ke bIjA jIvane tti-kSaddhi thALasaMpa -kalyANa saMpanna evA saMta-sapuruSa sAthe, viziSTa puNyavaMta evA saMta sAthe, sanAd TradarzanathI paNa pAvana, avalokanathI paNa pAvana evA sAthe tathA-tayAprakAre, te prakAre guNavattAthI-guNayukatapaNuthI --viparyaya abhAve karIne, nam-darzanate tathAdarzana, tethI karIne tenA vaDe karIne je-co:--dhoga, saMbaMdha, teonI sAthe thAya te, mAghAva 3 -Ai avaMcakra kahevAya che, Adya avaMcaka ema artha che. Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : satparuSa svarUpanA tathAdanathI yogAvacaka ( 933) dekhatAM veMta ja tenI ajaba jAduI asara thAya che. AvA kalyANasaMpanna, darzanathI paNa pAvana, nirdoSa nirvikAra vItarAga evA jJAnI puruSa, emanI sahaja darzanamAtrathI paNa pAvanakAriNI jAduI asarathI sAcA mumukSu bhegIone zIdhra oLakhAI jAya che; kAraNa ke mona muninuM darzana paNa hajAra vAgADaMbarI vakatAonA lAkho vyAkhyAna karatAM anaMtagaNa sacoTa Ape che. (juo pR. 253, "aho sapuruSanA vacanAmRta" ItyAdi ). svadehamAM paNa nirmama evA A avadhUta vItarAga muninuM sahaja guNasvarUpa ja evuM addabhuta hoya che. jemake kIca kanaka jAke, nIco narezapada, mIcasI mittAI, garavAI jAke gArasI; jaharasI jaga jAni, kaharasI karAmati, haharasI hasa pudagala chabI chArasI. jAlaso jagavilAsa, bhAlaso bhuvanavAsa, kAlaso kuTuMbakAja, lekalAja lArasI, sIThaso sujasa jAne, vIThaso vakhata mAne, esI jAkI rIti tAhI, baMdI banArasI." -kavivara banArasIdAsajI. AvA parama nirdoSa, parama nirvikAra, parama vItarAga jJAnI puruSane-sAdhujanane tenA yathArtha guNasvarUpe oLakhavA, temanuM je sahaja zuddha AtmasvarUpa che te svarUpe temanuM darzana karavuM te "tathAdazana" che. A tathA darzanathI puruSane yoga thAya che, ane te bheganuM nAma cagAvaMcaka che.-Ama A megAvaMcakanI prAptimAM traNa mukhya vastu Avazyaka che. (1) jeno yoga thavAno che, te puruSa, sAcA saMta, sadaguru hovA joIe, (2) tenA darzana-samAgama thavA joIe, (3) tenuM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa thavuM joIe. AmAMthI ekanI paNa nyUnatA-khAmI hoya te gAvaMcaka thato nathI. kAraNa ke (1) prathama to jenI sAthe yoga thavAnuM che te pote sata, sAcA sapuruSa, pratyakSa sat svarUpane prApta thayelA saddaguru hovA joIe, zAstrokta sakala sAdhuguNathI zobhatA evA sAdhucarita sAcA bhAvasAdhu hovA joIe, sapuruSa svarUpa zuddha sonA jevA zuddha, parama amRta jevA mIThA, zuddha sphaTika jevA nirmala parama pavitra puruSa hovA joIe; sarva parabhAvanA tyAgI AtmArAmI evA sAcA "saMnyAsI" hevA joIe; bAhyAbhyatara graMthathI-parigrahathI rahita evA sAcA nircatha-bhAvazramaNa hovA joIe; parabhAva pratye mona evA AtmajJAnI vItarAga jJAnI "muni " hovA joIe, sahaja AtmasvarUpa padane jene sAkSAta ga thaye che evA yathArtha bhAvagI havA joIe, svarUpavizrAMta evA zAMtamUrti "saMta" hovA joIe, TUMkAmAM temanA "sat " nAma pramANe "sat "sAcA hevA joIe, AtmAnA pratyakSa pragaTa sat svarUpathI yukta evA "sata' hovA joIe. paNa AvA "sata " svarUpayukta sAcA saMta-sapuruSa na maLyA hoya, ane asat asaMta Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (734). gadarisamuccaya asAdhu ke kusAdhune sata mAnI lIdhA hoya, to A pega banato nathI, ega agarUpa thAya che, mATe jenI sAthe vega thavAno che, te sat-sapuruSa sAcA bhAvasAdhu-bhAvacogI hovA joIe. bAkI jagatamAM kahevAtA sAdhuone, bAhya veSadhArI sAdhu-saMnyAsIbAvAone, jaTAjUTa vadhAranArA nAmadhArI jogIone, aneka prakAranA veSaviDaMbaka dravyaliMgIone kAMI teTe nathI. paNa tevA sAdhu guNavihIna, beTA rUpIA jevA, dravyaliMgIothI "kAMI zukaravAra vaLatuM nathI," AtmAnuM kAMI kalyANa thatuM nathI. (juo pR. 128-129). (2) bIjuM -AvA puruSa sadRguru vidyamAna hoya, paNa tene darzana jega je na thAya, samAgama-paricaya na thAya, to zuM kAma Ave? AMgaNAmAM kalpavRkSa UgyuM hoya, paNa tene lAbha na levAya te zuM kAmanuM? aciMtya ciMtAmaNiratna hAtha lAgyuM hoya, paNa tene sevI ciMtita lAbha na uThAvAya to zuM kAmanuM? kAmadudhA kAmadhenu maLI hoya paNa tenI ArAdhanA na thAya te zuM kAmanuM? sAkSAta paramAmRtano megha varasate hoya, paNa tene jhIlavAmAM na Ave, to zuM kAmanuM? mATe saMtanA dazana-samAgamanI teTalI ja AvazyakatA che. (juo pR. 162, "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu" I.) (3) trIjuM-bAhyathI saMtanA darzana-samAgama thAya, paNa aMtarthI saMtanuM tathA prakAre saMtaravarUpe darzana na thAya, sasvarUpe oLakhANuM svarUpanuM na thAya, te tene bAhya samAgamaga paNa agarUpa thAya che, niSphaLa tathAdarzana thAya che. athavA sapuruSa maLyA hoya, paNa tenuM AMtardazana oLakhANa thaI zake evI pitAnAmAM yogyatA na hoya, te pega na maLyA barAbara thAya che. A traNamAM paNa trIjo muddo sauthI vadhAre mahatvano che, kAraNa ke puruSa heya, tenA bAhya darzana-samAgama paNa thayA hoya, paNa tenuM tathAsvarUpe Atmadazana" na thayuM hoya te zuM kAmanuM? kAraNa ke tathAsvarUpe darzana vinA sapuruSane cega aga thAya che--aphaLa jAya che. ema te A jIve aneka vAra bhagavAna tIrthakara jevA parama puruSanA darzana karyA haze, paNa A jIvanI yogyatAnI khAmIne lIdhe te satparuvanuM tathAdarzana na thayuM, tethI te yoga aphaLa gaye, mATe puruSanA yoganI kharekharI rahasya cAvI (Master-key) tenuM tathAsvarUpe darzana karavuM-oLakhANuM thavI te che. ane ema thAya tyAre ja avaMcaka yoga thAya che. A "avaMcaka" eTale zuM ? vaMcaka nahiM te avaMcaka vaMce nahi, chetare nahi, Thage nahiM te avaMcaka. je kadI khAlI na jAya, cUke nahiM, evo amegha, acUka, avi saMvAdI, rAmabANa te avaMcaka. yuga e ke kadI vaMce nahiM, khAlI ga avaMcake jAya nahiM, te gAvaMcaka. A cagAvaMcaka bANunA laya tAkavA eTale? barAbara che. (juo pR. 159-160, AkRti 6). bANunI lakSyakriyAmAM prathama pagathiyuM layane-nizAnane barAbara tAkyuM ( Aining ) te che. te laya barAbara tAkyA pachI ja bIjI nizAna viMdhavAnI kriyA bane che. tema A Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasAra : yogAvathakathI jIvanapalaTo ( 5) samasta gakriyArUpa rAdhAvedhamAM paNa prathama pagathiyuM sAdhyarUpa lakSayane-nizAnane suni. zcita karI barAbara tAkavuM te che. A sAdhya lakSyanI sAthe yoga thavo-jeDANa thavuM, tenuM nAma ja cagAvaMcaka che. ane te parama nizcayarUpa sAdhya lakSya te "svarUpa ja' che, eTale svarUpa lakSyane anulakSIne karavAmAM Avelo ega te cagAvaMcaka che. (juo pR. 693) to pachI atre puruSanA tathA darzanarUpa yoga para ATalo badhe bhAra mUkavAnuM zuM kAraNa? kAraNa eTaluM ja ke- puruSa mUrtimaMta pragaTa svarUpa che, sAkSAta-pratyakSa mUttimaMta pragaTa svarUpane vega pAmela pragaTa "yogI" che, sAkSAt sAkSAt sat sahajAnmasvarUpa prabhu che. eTale AvA sAkSAt yAgI sapuruSanA svarUpa javalaMta Adarza darzanathI na bhUMsAya evI camatkArika chApa mumukSu AtmAmAM paDe che. jethI ekAMta svarUpalakSI puruSanuM parama addabhuta AtmacAritra dekhI, teno AtmA saheje svarUpa lakSya bhaNI DhaLe che. vAcala vaktAonA lAkho upadeze je bodha nathI karI zakatA, te AvA eka sapuruSano jIvate jAgate dAkhala karI zake che. Ama yogI puruSanA tathAdarzanathI jIvanuM lakSaya eka sAdhya svarUpa nizAna prati kendrita thAya che, ane pachI tenI badhI pravRtti te svarUpalakSI ja hoya che. eTalA mATe svarUpane sAkSAta lakSya karAvanAra puruSanA cogane cagAvaMcaka kado che. A puruSanA vegathI prApta thatuM gAvaMcaka roga jIvanuM AkhuM jIvanacakra badalAvI nAMkhe che. prathama je jIvanuM samarata AcaraNa saMsArArtha thatuM hatuM, te have sva rUpalakSI thayA pachI kevaLa AmAthe ja thAya che. prathama je jIvanI cagAvaMcathI samasta kiyA-pravRtti AtmabAdhaka thaIne pravartatI hatI, te have AtmajIvanapalaTe sAdhaka thaIne pravarte che. prathama je sahu sAdhana baMdhanarUpa nIvaDatA hatA, te have satya sAdhanarUpa thaI paDe che. prathama je varUpalakSa vinA SaSkAraka cakra AtmavimukhapaNe ulaTuM cAlatuM hatuM, te have AtmasamukhapaNe sulaTuM cAle che. (juo AkRti 20). prathama je AtmAnI badhI cAla Azrava-baMdha paNe avaLI cAlatI hatI, te have saMvara-nirjarArUpa thaI savaLI cAle che. prathama je jIvanA samasta vega-kriyAdi svarUpa lakSane cUkI vAMkAcUkA cAlatA hoI, vaMkagAmI hoI, vaMcaka thaIne pravartatA hatA, te have svarUpa lakSyane sAMdhI sIdhA sarala cAlI, "avaMkagAmI' thaI, avaMcaka thaIne pravarte che. A camatkArika palaTo-pheraphAra A jIvamAM thaI jAya che. sakala jogajIvanarUpa A gAvaMcaka jyAre jIvane prApta thAya che, tyAre ja tenuM kharekharU jogIjIvana" zarU thAya che. ane eTalA mATe ja ene "Agha'-sothI prathama e avaMcaka kahyo che, prathama e avaMcaka hoya to ja pachI bIjuM badhuM ya avaMcaka hoya che, nahiM te vaMcaka ja hoya che, kAraNa ke te pahelAMnA tenA sarva ga-sAdhana vaMcaka ja Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsaNAya hatA, sat sAdhyathI vaMcita karI-cUkAvI chetaranAra, Thaga jema ThaganAra hatA. (juo pR. 162, 163, "yama niyama saMyama Apa "i ItyAdi jegIMgajanA.) Ama anAdi kALathI zrImadda sadagurunA yoga vinA jIvanA sarva yoga-sAdhana vaMcaka nIvaDyA che, paNa zrI saddaguruno vega thatAM te sarva vega avaMcaka thaI paDe che. A parama addabhuta mahimA A cagAvaMcaka cegane che. A sadagura ceAge puruSanA svarUpadarzanarUpa A gAvaMcaka nAmanI cegasaMjIvanI avaMcaka prApta thatAM jIvanuM AkhuM pegacakra cAlu thaI jAya che. jema hAtha pheravatAM AkhuM cakra cAlavA mAMDe che, tema A thegAvaMcakarUpa hAtha pheravatAM AkhuM gacakra cAlavA mAMDe che, mATe puruSa saddagurunA svarUpanI oLakhANa thavI e moTAmAM moTI vAta che. te thaye jIvanI yoga-gADI sareDe caDI-pATA para caDhI sAcI dizAmAM saDeDATa prayANa kare che. svarUpasthita sapuruSa sadagurune tathAdarzanarUpayega thaye ja AtmAnuM nija kArya siddha thAya che, ane premaghana e amRtarasa prApta thAya che. "sata te bhrAMti nathI, jAMtithI kevala vyatirikta (6) che, kalpanAthI para (Aghe) che, mATe jenI prApti karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANatuM nathI evo daDha nizcayavALo prathama vicAra kare, ane pachI "sa"nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM te jarUrI mArganI prApti thAya. (juo pR. 321), "jJAnI puruSane te tevo saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNIvAra thaI gayo che, tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have tene Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che, ema jIvane AvyuM nathI, ane te ja kAraNa jIvane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane to daDha karIne lAge che. ***jJAnI puruSanuM eALakhANa nahiM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA deSa jANIe chIye -(1) eka te huM jANuM chuM, huM samajuM chuM evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna (2) bIjuM, parigrahAdine viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. (3) trIjuM, lekabhayane lIdhe, apakIrti bhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM -zrImad rAjacaMdra patrAMka, 181, 342. teSAmeva praNAmAdikriyAniyama ityalam / kriyAvazcakayogaH syaanmhaapaapkssyodyH|| 220 / / tene ja praNAmAdina, kriyAniyama je sAra; kriyA avaMcaka yuga te, pApakSadaya kAra. 220 vRtti-teSAme-teone ja, tene ja, prAmAiiArAniyama rUstha4- praNamAdi kriyAniyama eja basa, thiyona cA-diyAvaMcaka vega hoya, ane A-mApakSayoHmahA pApakSayanA udayarUpa che,-nIca gotra karmano kSaya karanAro che, ema bhAva che. Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra sAru vAge, avazvaka yogaavaMthaka kriyA ( 777) artha-te ja saMtonA pramAdi kriyAno niyama e ja kriyAvaMcaka yoga che - ke je mahApApakSayanA udayarUpa che. vivecana te saMte pratye ja pramAdi kriyAno niyama e ja basa kriyAvaMcaka roga che, ane A mahApApakSayanA udayarUpa che,-nIca gotra karmane kSaya karanAra che. AvA je uparamAM hamaNAM ja kahyA te zAMta, dAMta ne kSAMta sAcA sapuruSa-bhAva sAdhuo pratye ja pramAdi kriyAne niyama te kriyAvaMcaka che. AtmAnA sat svarUpane yoga thayo che evA je sAcA bhAvagI sanduruSonuM sanduruSasvarUpe satapuruSanI darzana thayuM, te puruSa pratye ja praNAmAdi kriyA karavI te kriyAvaMcaka che. bhakti atre Adi zabdathI tavana, kIrtana, vaiyAvaca, sevA vagere grahaNa karavA. jene puruSanA svarUpanuM-guNavaMtapaNAnuM adbhuta darzana thAya che, tenA svarUpane lakSya thAya che, tene AtmA pachI sahaja savabhAve bhaktibhAvathI te saMtanA caraNakamaLamAM DhaLI paDe che, tene mane. te satapuruSanA guNaciMtanamAM rame che, tenA vacana ane te sAruSanuM guNastavana game che, tene kAyayoga te puruSanA caraNe name che, tenA samasta Atmapradeza te puruSa pratye pariNamana-pari namana kare che. Ama te satparuSa pratyenI bhakti kriyAmAM mana-vacana-kAyAnI samasta zaktithI talIna bane che. (juo pR. 3, "prabhupaNe prabhu oLakhI" I.) eTale A bhaktivaMta chatra niraMtara sapuruSanA vinaya, bahumAna, Adara Adi kare che; tanathI, manathI, dhanathI, sarvathI temanI AjJA mAthe caDhAve che, ane sarvAtmAthI temanI vaiyAvacca-sevA vagere kare che; kara joDI temanI sevAmAM khaDe page ubhuM rahe che, temanI sevAmAM tana-mana-dhana sarva arpaNa kare che. joke satapuruSa to paripUrNa ni:spRha che ane dehAdimAM paNa sarvathA mUcha rahita hAI paramANumAtranI paNa apekSA rAkhatA nathI, paNa puruSane potAnA parama upakArI jANe AtmAthI mumukSu jIva temanA caraNakamaLamAM AtmArpaNa kare cheAtmanivedana kare che. nija AtmAnuM "naivedya" dhare che, ane bhAve che ke "zuM prabhu caraNa kane dharuM?" ( juo pR. 132, "ahe ahIM zrI sadaguru" I.) ItyAdi prakAre je parama ni:spRhI AtmArAmI sapuruSa pratye pramAdi bhakti kriyA karavAmAM Ave che, te ja kriyAvaMcaka yoga che, teja kriyA avaMcaka che. kriyA evI ke je kadI vace nahiM, cUke nahiM, phegaTa jAya nahiM, te kriyAvaMcaka. lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne pheMkavAmAM AvelA bANunI gamana kiyA lakSya bhaNI ja hoya, acUkaavaMcaka ja hoya, ADIavaLI na hoya, vaMcaka-cUkanArI na hoya. tema puruSanA svarUpa-lakSyane barAbara lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvelI A vaMdanAdi kriyA paNa sAdhya Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (938). mAsicaya svarUpa laya bhaNuM ja hoya, avaMcaka-acUka ja hoya, ADI avaLI na hoya, vaMcaka-cUkanArI na hoya. Ama A kriyAvaMcaka prastuta bANanA daSTAMtamAM bANanI avaMcaka gamanakriyA barAbara che, kAraNa ke je nizAna pratye bANano yoga-anusaMdhAna barAbara tAkela-avaMcaka hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa barAbara acUka-avaMcaka ja hoya. ane je nizAna pratye bANano ga-anusaMdhAna barAbara tAkela na hoya, vaMcaka-cUkI janAra hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vaMcaka hoya. tema ga je avaMcaka hoya, te kriyA paNa avaMcaka hoya; ane yoga je vaMcaka hoya te kriyA paNa vaMcaka hoya, A niyama che. eTale puruSanA svarUpadarzanarUpa-oLakhANarUpa yoga pachInI je kAMI vaMdanAdi kriyA che, te ja avaMcaka hoya che. te oLakhANa pahelAnI je kriyA che, te vaMcaka hoya che-sataphaLathI cakAvanArI hoya che. kAraNa ke anaMtakALathI A jIve satapuruSanA anaMta kriyA karavAmAM kaMI maNa rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAva ga vinAnI vAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. (juo pR. 162) are! dravya zramaNavaMcaka kriyA paNAnI anaMta kriyA uttama rIte pALIne A jIva raiveyakamAM paNa anaMta vAra upaja hato. paNa tathArUpa bhAva vinA paramArthathI te bApaDAnI A badhI mahenata pANImAM gaI che! kAraNa ke jIvano A badho prayAsa ulaTI dizAmAM-uMdhI dizAmAM hato. udhI dizAmAM lAkho gAu kApI nAMkhe zuM vaLe? sAcI dizAmAM eka DagaluM paNa vadhe to lakSyasthAna nikaTa AvatuM jAya, paNa tema to A jIve karyuM hetuM ne tethI te rakhaDyo. A badhuM niSphaLa thayuM, tenuM kAraNa tene sapuruSano yoga thayo nahiM te che. puruSano bheTo to tene aneka vAra thayo haze, paNa teNe sapuruSane tasvarUpe oLakhyA nahiM, eTale kalyANa thayuM nahiM. puruSanuM svarUpa oLakhI tene je eka vAra paNa bhAvavaMdana-namaskAra karyo hota, to teno beDo kayArano pAra thaI gayA hata! kAraNa ke "jinavaravRSabha vadhamAnane eka paNa namaskAra saMsArasAgarathI nara ke nArIne tAre che'-e zAstravacanathI e pratIta thAya che. ema eka vAra paNa je teNe AgamarIte vaMdanA karI hatI te satya kAraNe kAryanI siddhi tene pratIta thaI jAta (juo pR. 3, zopa namuno che.) Ama teNe puruSane othe anaMtavAra vaMdanAdi karyuM haze-paNa oLakhyA vinA, eTale ja tene A vaMdanAdi kriyA vaMcaka thaI paDI, saphaLathI cUkavanArI-vaMcanArI thaI paDI ! hA, tethI zubhabaMdha thaye-pu pArjana thayuM, paNa saMsAra pari. svarUpalakSya bramaNa aTakayuM nahiM; caturgatirUpa anekAMta phaLa maLyuM, paNa mokSarUpa vinAnI ekAMta phaLa maLyuM nahiM! vaLI A svarUpa lakSya vinAnI anaMta kriyA kiyA vaMcaka karatAM paNa A jIva evI ja bhramaNAmAM hato ke huM dharma karuM chuM, yoga sAdhuM chuM, mokSasAdhaka kriyA karuM chuM. ane evI brAMta mAnyatAthI te Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : satapuruSanA yuga vinAnI vaMcaka kriyA ( 739 ) AtmavaMcanA karato hato, pite pitAne vaMcato hato, Thagato hato, tethI paNa A badhI kriyA vaMcaka, chetaranArI, Thaga hatI. kAraNa ke A kriyAnA oThA heThaLa te pote pitAne "dharmiSTha mAnI, vaMcaka kriyAnuM abhimAna rAkhI, potAnA AtmAne chetarato hatA, ane sataphaLathI vaMcita raheto hato. tAtparya ke-sapuruSanI svarUpapIchAna pachInI vaMdanAdi samasta kriyA avaMcaka ja hoya che, ane te ja kriyAavaMcaka yoga che. A diyAvaMcaka yoga mahApApakSayanA udayarUpa che, arthAta ethI karIne mahApApakSayane udaya thAya che, mahApApane atyaMta kSaya thAya che. puruSanI bhaktithI nIca netra karmane kSaya thAya che, kAraNa ke ucane-uttamane seve te ucca-uttama thAya che, eTale parama uttama evA puruSanA sevanathI nIca gotranuM nAmanizAna paNa hotuM nathI. uttamanA saMgathI uttamatA vadhe che. (juo pR. 112, "uttama guNa anurAgathI" I.) phalAvaJcakayogastu sabhya eva niyogataH / sAnubandhaphalAvAptidharmasiddhau satAM matA // 221 // saMta thakI ja niyogathI, phala avAcaka yoga; dharmasiddhimAM saMta mata, sAnubaMdha phla yoga. 221 artha--ane phalAvaMcaka yoga te saMta thakI ja nigathI sAnubaMdha phalaprApti dharmasiddhi viSayamAM saMtane saMmata che. vivecana ane phalAvaMcaka nAmano je chelle yugottama che, te kevo che? to ke-hamaNAM ja kahyA te saMto thakI ja niyogathI, je tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, dharmasiddhi viSayamAM sAnubaMdha phalaprApti te ja phalAvaMcaka yoga saMtane saMmata che. je satpaSanA tathA darzanathI-svarUpaoLakhANathI cagAvaMcakanI prApti thaI, tathA gAvaMcakanI prApti thaye je puruSa pratye ja vaMdanAdi kriyAthI kriyAvaMcakanI prApti thaI, te ja mahAnubhAva sapuruSanA mahAprabhAvathakI ja phelAvaMcaka ganI paNa prApti hoya che. kAraNa ke je yAga avaMcaka che, te kriyA paNa avaMcaka hoya che, ane tethI prApta thatuM phala paNa avaMcaka hoya che,-bANanI peThe. (juo pR. 159). A daSTAMtamAM nizAnane vidhavArUpa je eka svarUpalakSyanI siddhi thavI te phalAvaMcaka che. (juo pR. 191) tRtti-DhAvazoraMtu-phalAvaMcaka yoga te, carama-chadale gorama-uttama ga, kevo che? te ke-ra-dro gg-anaMtara kahelA sAta thakI ja, niyojata-niyogathI, avazyapaNe, sAsuvadhaBDhAvArasAnubaMdha phalaprapti,tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, pati-dharmasiddhirUpa viSayamAM, ratAM matA-satene mata che, saMmata che. Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (740) gAdisamuccaya A uparathI spaSTa samajAze ke- puruSanI oLakhANa pahelAMnA jIvane je je phaLa thatA hatA, te badhA vaMcaka hatA-chetaranArA hatA, kAraNa ke svarUpa laya vinA A jIve je je anaMta kriyA karI, tenA tenA phaLa to tene aneka maLyA, paNa vaMcaka phaLa aneka te saMsArapratyathI heI saMsAra paribhramaNarUpa hatA. (juo pR. 161, "eka kahe sAdhiye " I.) devAdi gatirUpa Idhara-udhara anekAneka phaLa tene maLyA, paNa te chUTAchavAyA-vizRMkhala hatA, eka sAdhya lakSya pratye ja derI janArA kaDIbaMdha-zRMkhalAbaddha hatA. athavA tethI je phaLaprApti thatI hatI, te svarUpasiddhirUpa eka mozaphaLathI vimukha dizAmAM hatI, eTale te jIva svarUpasiddhithI dUra ne dUra rahetuM hatuM, ane Ama te saphaLathI vaMcita raheto hovAthI tene prApta badhA phaLa vaMcaka ja thatA hatA. paNa have puruSano avaMcaka ega thayA pachI avaMcaka phaLa kriyA paNa avaMcaka thaye, te parama kRpALu puruSanA kRpAprasAdathakI ja eka sAnubaMdha avazya avaMcaka phalano yoga hoya che. arthAta sAnubaMdha phalanI prApti hoya che. eka saphaLa bIjA salphaLanI sAthe jemAM saMkaLAyeluM hoya che, jemAM phaLane anubaMdha cAlu rahe che-truTI jato nathI, te sAnubaMdha phalaprApti che. jemAM phala chUTuM chavAyuM-vizRMkhala nathI hotuM, paNa aMkoDAbaMdha-ekazRMkhalAbaddha hoya che, te eka svarUpalakSyanI dizAmAM dorI jatuM eka mekSapratyayI phaLa te sAnubaMdha phaLa che. Ama eka ekathI uttarottara caDhIyAtA puNyAnubaMdhi puNyanA anubaMdhathI jIva svarUpalakSyanI dizAmAM AgaLa ne AgaLa pragati karatA jAya che, te svarUpanI nikaTa Avato jAya che. A svarUpa pratyayI eka zreNarUpa je akhaMDa phaLaparaMparA tenuM nAma ja sAnubaMdha phaLa athavA phalAvaMcaka che. (juo pR. 398, "zrI jine sahastragame kriyAo" I.) AkRti 21 sAnubaMdha mokSapratyayI phala - - - -- -> mokSa A sAnubaMdha phalaprApti tathA prakAranA sadupadezAdithI hoya che, kAraNa ke satapuruSanA caraNasevanathI-temanA "padakaja nikaTa nivAsa"thI, upAsanathI, "upaniSada"thI temanA zrImukhe satvacanAmRta zravaNano parama lAbha prApta thAya che, ane sadupadezane te tathArUpa gyatAvALA te pAtra jIvane pariName che. eTale te satpaprabhAva ruSanA sadupadezAnusAra karavAmAM AvatI ekAMta svarUpalakSI samasta kriyAnuM phaLa paNa avaMcaka hoya che. kAraNa ke svarUpasthita AtmajJAnI vItarAga sapuruSano upadeza sadA mukhya evA svarUpa sAdhyane anulakSIne ja hoya che. zuddha AtmasvabhAvarUpa yoganI siddhi che je prakAre thAya te te prakAra AcaravAne temane pragaTa saupadeza hoya che. satasvarUpaprApta satpaSano upadeza satu ja hAya, sata svarUpa ja badhe, eTale satasvarUpane anulakSIne thatI pratyeka kriyA paNa varUpAnusaMdhAnavALI hovAthI avaMcaka phalavatI ja hoya che. (juo pR. 161, "jIvane jJAnI puruSanuM Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : phalAva'caka : sadguru yoge ava cakatrayI (dravya-bhAvathI ) ( 741 ) eLakhANu ' i.) ane A je sAnuSadha kala prApti kahI, te paNa dhama siddhi viSaya mAM ja saMtAne sa Mmata che,-nahiM ke anya viSayamAM. kAraNake satpuruSA kevaLa 'dharmasiddhi' zivAya bIjA kAi phaLane icchatA ja nathI. jema bane tema AtmAne zuddha svabhAvadhama pragaTe, AtmA svabhAva dhama mAM Ave, nija strabhAva sAthe ceAgarUpa dharmonI siddhi thAya, ema ja teo niraMtara icche che-jhakhe che, ane prabhu pAse prArtha che. ( jue pR. 494, ' zro sImaMdhara jinavara ' i. )khAkI iMdra-cakravattI Adi padavIrUpa phaLane te niSkAma saMtajane kadI IcchatAja nathI, chatAM aciMtya ciMtAmaNi samA dharmaratnanA prabhAvathI te prApta thavA kAMi durlabha nathI. ceAgarUpa dharmAMratnanI siddhithI tenI AnuSaMgika prApti paNa hAya che, paNa te teA jAranI pAchaLa sAMThA hAya ja tenA jevI che. satpuruSA kAMi tevA AnuSaM gika phaLamAM rAcatA nathI, ane tethI bheALavAi jai mULa svarUpalakSyane cUkatA nathI, kAraNa ke pazu hoya te sAMThA-kaDama icche te manuSya teA jAra ja grahaNa kare, tema sAMThA jevA AnuSa Mgika-sAthe sAthe thatA phaLane pazu jevA mAlajIva ja icche, paNa paDiMta saMtajana tethI phrAsalAya nahi; te tA ' pAkA vANIA' jevA svArtha paTu hAi AtmA - rUpa mukhya mULa muddAne kadI bhUle nahi! 4 Ama A vaMcatripuTIne bANunI lakSyakriyAnI upamA kharAkhara ghaTe che; te atra yathAsaMbhava ghaTAvI che. (jue pR. 158 thI 164). A sarva parathI e pamA kUlita thAya che ke satpuruSanA svarUpadarzana ceAgathI cAga avaMcaka hAya, sadguru cAge tA svarUpa lakSyavALIsapuruSa pratyenI vaMdanAdi kriyA ane tenu avaMcaka trayI phala paNa avacaka hAya, ane svarUpadarzanayAga vinA jo yAga vAMcaka hAya, tA svarUpa lakSya vagaranI vaMdanAdi kriyA ane tenuM phaLa paNa vacaka hAya. A uparathI spaSTa samajAze ke eka yAga ja barAbara na hAya tA badhI khAjI bagaDI jAya che. ane A yAga paNu sadguru satpuruSane AzrIte che, eTale sAdhu sAcA puruSanA-sadgurune svarUpadanathI thatA yAga' barAbara na bane, tA kriyAnA ne phaLanA ghANu paNa bagaDI jAya che. Ama saMtacaraNanA AzrayayeAga vinA samasta cAgasAdhana kriyAdi niSphaLa gayA che, AtmavaMcaka banyA che, jIvane ThaganArA-khetaranArA pUravAra thayA che. sAcA sapuruSaneA-bhAvayeAgI bhAvasAdhunA Azraya karavAmAM Ave, tA ja avacaka ceAga, avacaka kriyA ne avaMcaka phaLa thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA zAstrakAra maharSie 'ddhi: ' ' sAdhUnatritya' e zabdo para khAsa bhAra mUkayA che. ane Ama sadgurunA avalaMbane eka ja svarUpalakSyanA anusaMdhAna-joDANurUpa yoga bane, tenA ja anusa dhAnarUpa kriyA karavAmAM Ave, ane tenA ja sAnubaMdha sadhAnarUpa eka mAkSapratyayI phaLa maLe, tA e traNe avaMcaka che,-ceAgAva'caka kriyAva'caka ne lAvacaka che. (jue pR. 164, 'anaMta kALathI AthaDayA ' ', ) Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhagadasisthaya ( 74ra) "nirmala sAdhu bhagati lahI sakhI, yoga avaMcaka hoya...sakhI. kiriyAvaMcaka tima sahI...sakhIphala avaMcaka jaya...sakhI" zrI AnaMdadhanajI vaLI A avaMcakatrayanI prApti be prakAre ghaTe che-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI eTale sAcA sapuruSa-bhAvasAdhunuM bAhAthI-dravyathI sthala guNavaMtapaNe tathAdarzana thavuM te dravyathI gAvaMcaka che, tevA puruSo pratye dravyathI vaMdanAdi kriyA dravya-bhAvathI te dravyathI kriyAvaMcaka che, ane tevA sapuruSo pratyenI te dravya kriyAthI avaMcaketrayI prApta thatuM phaLa te dravyathI phalAvaMcaka che. sAcA sapuruSane AzrIne bhAvagIne avalaMbIne thatA A dravya avaMcakatraya paNa jIvane upakArI thAya che, kAraNa ke te bhAva avaMcakatrayInA kAraNarUpa thaI paDe che. bhAvathI-sAcA sapuruSanuM, bhAvasAdhunuM puruSa svarUpe aMtathI-bhAvathI sUkSama guNavaMtapaNe tathAdarzana thavuM te bhAvathI gAvaMcaka che. ane tevA sapuruSa pratye je bhAva vaMdanAdi kriyA te bhAvathI kiyAvaMcaka che. ane tevA puruSo thakI je bhAva dhama phalasiddhi thavI te bhAvathI phalAvaMcaka che. athavA saddagurunA upadezajanya sadha thakI jIvane svarUpa lakSayane vega the te bhAvathI gAvaMcaka, pachI te svarUpalakSyane anulakSI svarUpa sAdhaka kiyA te bhAvathI kriyAvaMcaka ane svarUpalakSyanI siddhi thavI-Atmasiddhi pAmavI te bhAvathI phalAvaMcaka. Ama dravyathI ke bhAvathI avaMcakatrayanI prApti jene hAya, te kaI paNa mumukSu bhegI A yoga prayogane adhikArI che ema tAtparya che. paNa temAM mukhyatA te bhAvanI ja che. A banne prakAramAM paNa mukhya mahatvano muddo eTalo ja che ke-A avaMcakatraya puruSa AzrI hovA joIe, sAcA saMta-kharekharA bhAvasAdhu bhAvagIne AzrIne ja hovA joIe. vadhAre zuM ? tAparyarUpa sArAMza ke-sapuruSanuM tathA darzana athI tenA svarUpanI oLakhANa te cagAvaMcaka che. puruSane satapuruSa svarUpe oLakhI tenA pratye je praNAmAdi kriyA karAya te kriyAvaMcaka che. ane te puruSa thakI dharmasiddhi bAbatamAM prApta thatuM je sAnubaMdha phala te phalAvaMcaka che. athavA svarUpane oLakhavuM te gAvaMcaka, svarUpane sAdhavuM te kriyAvaMcaka, ne svarUpane pAmavuM te phalAvaMcaka. ema enuM svarUpa kahI dekhADI prakRtajana kahe che - kulAdiyoginAmasmAnmatto'pi jaDadhImatAm / zravaNAtpakSapAtAderupakAro'sti lezataH // 222 // kRtti-34ojanAm-ukta lakSaNavaMtA kula yogI Adine, jamAta-A thakI, A yogadaSTisamuccaya thakI, matto-mahArA karatAM paNa, jJAdhInatAmu-jaDabuddhi evA bIjAone. zuM ? te ke-gha7-zravaNathakI, pakSapAtA--pakSapAta, zubhecchA A dine lIdhe, pAdita rAta:lezathI upakAra che,-tathA prakAre bIjapuSTi vaDe karIne. Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI Adine A graMthathI kaMIka upakAra (43) kulagI Adikane, mujathaya jaDamatidhAra; zravaNathI pakSapAtAdithI, AthI leza upakAra. rarara artha -A gadaSTisamuccaya thakI, mahArA karatAM paNa jaDabuddhi evA kulagI Adine, zravaNu vaDe karIne pakSapAta Adine lIdhe, lezathI upakAra che. vivecana ukta lakSaNavALA kulagI Adi ke je mahArA karatAM paNa jaDabuddhi hoya tevA bIjAone, A cagadaSTisamuccaya graMthathakI, AnA zravaNathI upajatA pakSapAta-zubhecchA Adine lIdhe bIja puSTi AdivaDe karIne lezathI upakAra che. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hAya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya. -zrI Atmasiddhi. uparamAM kahyuM tema,-je yogikulamAM jagyA che ane janmathI ja gidharmane pAmelA che, tathA bIjAo paNa je prakRtie karAne dravyathI ane bhAvathI vidharmane anugata che-anusaranArA "anuyAyI' che, te logIo che, A mahAnubhAva kalayogI ne kulagIo tathA prakAre grahanA abhAvane lIdhe jagatamAM sarvatra aSI pravRttacaka cogI hoya che, dharmaprabhAvane lIdhe guru-deva-dvija teone priya hoya che, tathA kila pApanA abhAvane lIdhe teo prakRtithI-svabhAvathI dayALu hoya che, puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe vinIta-vinayavAnuM hoya che, graMthibheda vaDe karIne bedhavata-tatvasamajaNavALA hoya che, ane cAritrabhAve karIne teMdriya-jiteMdriya hoya che. ane pravRttacaka gIo prathamanA be prakAranA yama-icchAyama ane pravRttiyamano samyak prakAre Azraya karanArA hoya che, ane bAkInA be yama-sthirathama ane siddhiyamanA atyaMta atha- abhilASI hAI sadA temAM sadupAya pravRtti karanArA hoya che, ane tethI karIne zuzraSA Adi ATha guNathI yukta evA hoya che. tathA Adya avaMcaka coganI prAptithI tenAthI anya evA be avaMcakano lAbha pAmelA hoya che, arthAta cogAvaMcakanI prAptine lIdhe kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka paNa pAmelA hoya che.-AvA A mahAtmA kulayogIo ane pravRttacakra yogIo A mahAnvega prayoganA adhikArIo che ema gavida vade che. arthAta A yugapravega yogya je "jegijane" hoya te AvA lakSaNavaMtA-AvA uttama guNa saMpanna avazya hAya, sAcA mumukSuo, sAcA AtmAthIe hAya, ema atra tAtparya che. ane AvA A viziSTa adhikArI cogIone uddezIne A parama paropakAraparAyaNa mahAyogI zAstrakAra maharSi kahe che ke-A kulagI-pravRttacakra gIomAM Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgAdisavAya je mahArA karatAM paNa jaDabuddhivALA hoya teone A yogadaSTi laghutA dazana samuccaya' graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra thavo saMbhave che ... A zade uparathI mahAnubhAva zAstrakAra mahAtmAe pitAnI atyaMta laghutA saraLabhAve darzAvavA sAthe, kone kone A graMtha khAsa upakArI thaI paDaze, tenuM sucana karyuM che. kAraNake "mahArAthI paNa jaDabuddhivALA " e padamAM "paNa" zabdathI potAnA paNa jaDabuddhipaNAno laghutvabhAve svIkAra karyo che. eTale huM to jaDabuddhi-maMda mati chuM ja, paNa mahArA karatAM paNa je vadhAre jaDabuddhivALA-maMdamati AtmAo hoya, tene AthI kaMIka upakAra thaze ema Azaya che. kAraNake matino vikAsa AtmAnA kSapazama pramANe hoya che, arthAta karyAvaraNanA kSapazama pramANe buddhinI taratamatA-nyUnAdhikatA hoya che. eTale huM je ke maMda pazamavALe chuM, chatAM mahArA karatAM paNa maMda kSaye zamavALA je jo hoya. je AtmabaMdhuo hAya, teone A hArI kati thakI kaMIka AtmalAbha the saMbhave che. atre lezathI -kaMIka (a little ) e zabda paNa laghutvabhAvane sUcaka che. kAraNa ke A graMtha mumukSune kAMI jevo tevo upakArI nathI, parama upakArI che, chatAM ema kahyuM che. vaLI atre pitAne paNa "jaDabuddhi" kahyA tenuM pAramArthika kAraNa paNa che. kAraNake je je kSayopazamabhAva che te te kSAyika lAvanI apekSAe a5vIrya chemaMdazaktivALA che, jaDabuddhirUpa che. eTale koI game tevA utkRSTa pazamavaMta hoya te paNa kSAyikabhAvanI apekSAe te maMda mati-apamati ja gaNAya. eTale game tevA kSayapazamane paNa mada karavA gya nathI, e nyAye graMthakAra maharSi kahe che ke-hAro kSapazama bhale game te hoya, paNa huM to jaDamati chuM. tathApi mahArA karatAM apakSapazamI jI je haze, te AthI kaMIka lAbha UThAvI zakaze. kAraNa ke adhika kSopazamavaMta pAsethI ahapatara kSayapAmavaMtane zIkhavAnuM-jANavAnuM maLe e rIti che,-jema vadhAre bhaNelA pAsethI ochuM bhaNele zIkhI-jANI zake tema. (juo pR. 94 "a65 varSa kSapazama ache" i.) Ama sAcA daDha adhyAtmaraMgathI hADohADa raMgAyelA A mahAnubhAva maharSi haribhadrAcAryajIe atyaMta atyaMta saralabhAve AtmalaghutA nivedana karI, pitAnI kharekharI mahattA pragaTa karI che. kAraNa ke-"laghutA meM prabhutA vase, prabhutA se prabhu dUra." ahIM je kaMIka upakAra che ema kahyuM, te upakAra ke? ane kevI rIte thaze? teno paNa atra khulAso batAvyuM che. te A prakAre A satuzAstranA zravaNa thakI te mahAnubhAva supAtra adhikArI cogIone anne pakSapAta-zubhechA Adi upakAra kevI upajaze, ane tethI karIne teone yathAsaMbhava bIja puSTi vaDe karIne rIte? kaMIka upakAra thaze. te mahAtmA gIjane A satazAstra sAMbhaLaze, eTale te guNagrAhI mahAjanone enA pratye kudaratI pramodabhAva upajavAthI pakSapAta thaze, zubhecchA upajaze, bhaktibhAva khuraze, yathArtha gamArganuM jJAna thaze, ane te yogamArge pravartavAnI abhilASA vRddhi pAmaze. eTale teone prApta Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra ! thathakattAnuM lakSatAdarzana u5hAra kevI rIte ? ( 5 ) thayelA yogabIjanI puSTi thaze, temAM soga sAdhanarUpa aMkura phUTaze ane yogasiddhirUpa vRkSa phAlIphUlIne mokSarUpa parama amRta phaLa Apaze. Ama A jogIjanene paNa A zAstra thakI AtmalAbharUpa kaMIka upakAra lezathI tha saMbhave che. vaLI "lezathI "--kaMIka ema kahyuM che, te anya pratyenA upakAranuM gaNapaNuM sUcavavA mATe che. kAraNake graMthakattone abhiprAya e che ke-bIjAone te AthI lezathI-kaMIka ja upakAra thavo saMbhave che, paNa A graMthagrathanathI mukhya upakAra-mukhya AtmalAbha te mane ja che. A graMtha te meM uparamAM kahyuM hatuM tema "AtmAnusmRtine arthe " e che. eTale A graMthanuM mukhya prayajana te mahArA pitAnA AtmAne upakAra che-hArA pitAnA AtmArthanI siddhi che. bAkI goNapaNe bIjA jogI jIvone A graMtharacanAthI kaMI AnuSaMgika lAbha thato hoya to bhale thAo ! te levAne teo parama yogya che ! teo paNa AnAthI yatheccha AtmalAbha bhale UThAvo ! parama premathI Ama karavAnuM temane sarvane AmaMtraNa che! parama gAmRtanuM AkaMThapAna karavA mATe meM je A racanA karI che, temAM avagAhana karI-UMDA utarI teo paNa bhale A parama gAmRtanuM pAna karI tRpta thAo ! ane parama AtmAnaMdarasane anubhava kare ! pakSapAta mAtra thakI zo upakAra ? evI AzaMkA dUra karavA mATe kahe che tAttvikaH pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyaa| anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 223 // pakSapAta tAtvika ane kriyA bhAvahIna tema; benuM aMtara jANavuM, sUraja khajuA jema. rara3 artha -tAtvika pakSapAta ane bhAvazUnya je kriyA,-e benuM aMtara sUrya-khavatanI peThe jANavuM vivecana "zuddha bhAva ne sUnI kiriyA, bahumAM aMtara kejI; jhaLahaLato sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI. " zrI e. sa. 8-6 uparamAM anne pakSapAta mAtrathI paNa bIjAone upakAra thavAnI saMbhAvanA kahI, te kema banI zake? evI AzaMkA ahIM dUra karI che. tAvika eTale ke je pAramArthika vRttiA-tAravA pakSapAta-tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, mAvajjA = cA viA-ane bhAvazUnya evI je kriyA, manoratAM zeheM-A benuM aMtara jANavuM. kenI jema? te ke-nmanughoDovi-sUrya ane khadyotanI jevuM mahad aMtara ema artha che. 84 Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakSapAta che, ane je bhAvazUnya kriyA che, A benI vaccenuM aMtara eTaluM badhuM moTuM che ke tene sUrya-khadyotane aMtaranI upamA ApI zakAya. jhaLahaLato sUraja ane tagatagato khajUo-AgIo e benA prakAza vacce jeTaluM moTuM aMtara che, teTaluM aMtara tAttivaka pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce che. tAvika pakSapAta sUryaprakAza same che, ane bhAvazUnya kriyA khadyota prakAza samI che. eTale tAtvika pakSapAtanI vAta moTI che. kaI ema zaMkA kare ke-A lega viSaya pratye pakSapAta mAtra upajavAthI ze upakAra thAya? upakAra to kriyA pravRttithI thAya, mAtra rucirUpa pakSapAtathI zI rIte thAya? tenuM nivAraNa atre ukta daSTAMtathI karyuM che. A yogazAstra viSaya pratye tAttvika pakSa- tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, kharekhara bhAvapakSapAta upaja pAtathI upakAra te paNa kAMI nAnIsUnI vAta nathI, kAraNa ke tathArUpa pakSapAta aMtaraMga ruci-prema vinA upajato nathI, aMtaraMga bhAva vinA upajato nathI. eTale aMtaraMga ruci-bhAvathI upajatA A bhAvapakSapAtanuM mUlya jeTaluM AMkIe teTaluM ochuM che. enI sAthe ApaNe je bhAva vagaranI karavAmAM AvatI anaMta dravya kriyAnI sarakhAmaNI karIe, te te bhAvazUnya kriyAnI ati ati adra5 kiMmata che. koI eka manuSya sAcA bhAvathI A vega viSaya pratye mAtra pakSapAta ja dharAvato hoya, ane kAMI yegasAdhaka kriyA na paNa kare cheane bIje kriyAjaDa manuSya aMtabheda vinAnI-bhAva vinAnI anaMta dravya kriyA karato hoya,-te A bannenI vaccenuM aMtara sUraja ne AgInA aMtara jeTaluM che. bhAvathI pakSapAta mAtra dharAvanAra paNa, bhAvazUnya anaMta kriyA karanAra kiyA jaDa karatAM anaMtagaNa mahAnuM che. bhAva pakSapAtI sUrya samo che, ane bhAvazUnya kriyAjaDa khAta samo che. eTale A benI tulanA kema thaI zake ? kayAM meru, kayAM sarSava? kayAM siMdhu, kayAM biMdu ? kayAM sUrya, kyAM khadyota? bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtabheda na kAMI jJAnamArga niSedhatA, teha kriyAjaDa aMhi."-zrI Atmasiddhi mAriyAH pratikaDhaMti na mAraphucA "--zrI kalyANa maMdira stotra. ane atre je pakSapAtanI vAta che, te tAtvika pakSapAtanI vAta che. tAtvika eTale pAramArthika-paramArtha sat satya tarata samajIne-paramArtha samajIne tenA pratye sahaja svabhAve upajato pakSapAta te tAvika pakSapAta che. A tAvika pakSapAtamAM ane atAtvika pakSapAtamAM ghaNo phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che; kAraNa ke matAhathI upajato pakSapAta-matanA mamatvathI upajato pakSapAta te atAvika che. temAM mAruM te sAcuM" Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra H tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyAnu aMtara ( 747 ) evI bhAvanAnI mukhyatA heAya che. ane svarUpanA yathArtha grahaNuthI-yathArtha samajaNuthI upajatA pakSapAta te tAttvika che, temAM 'sAcuM te mAruM..." evI bhAvanAnI mukhyatA hAya che. tAttvika pakSapAtamAM matanuM prAdhAnya che, tyAre tAttvika pakSapAtamAM 'sat'nu prAdhAnya che. atAttvika pakSapAta matAbhinivezarUpa che, tAttvika pakSapAta tatrapravezarUpa che. AvA mahatvanA phera e be vacce che. eTale atAttvika pakSapAta jema aprazasta che, aniSTa che, tema tAttvika pakSapAta prazasta che, iSTa che. A tAttvika pakSapati ja atra prastuta che, ane te guNAnurAgajanya premane lIdhe sat vastu pratyenI aMtaraMga rucithI-pratItithIbhAvathI upajatA hAi parama prazasta che. A zuddha bhAvarUpa pakSapAtanI vAta kaMi era che! tenI pAse bhAvavahIna jaDa vyakriyA kai gaNanAmAM nathI, sUrya pAse AgIA jevI tuccha che. A uparathI sAra madha e levA ceAgya che ke khAdya dravya kriyA upara je bhAra mUkavAmAM Ave che tenA karatAM anaMtagaNuA bhAra * bhAva upara mUkavA joie. pazu leAkeAnI dhaNu karI ethI ulaTIja sthiti dekhI kheda pAmelA karuNALu satajanA pAkAra karI gayA che keH-- " 66 dravya kriyAruci jIvaDA re, bhAva dharma rucihIna, upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna ?....caMdrAnana. ''-zrI devacaMdrajI ane tevA prakAre kahe che-- khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // khajIAnu' je teja che, alpa vinAzI teha; viparIta A che sUryanuM, bhAgya sudhAe ehu. 24 artha :--khadyotakanuM' ( AgIAnuM) je teja che, te alpa ane vinAzI che; ane sUryanuM A teja ethI viparIta che, ema A budhAe bhAvya che, bhAvavA yeAgya che. vivecana khadyota nAmanA jaMtuvizeSanu je prakAzAtmaka teja che, te svarUpathI alpa ane vinAzI che. ane sUryanuM A prakAzAtmaka teja tethI viparIta che, arthAt bahu ane vRtti:-lacotaya--khadyotanuM, savizeSanuM, yajJega:-je teja-prakAzAtmaka che, ta -te, zu? te ke-ahaNaM ca vi'za ca-apa ane vinAzI che,-svarUpathI viparamiTuM mAno:-bhAnunu' A viparIta che, eTale ke sUryanuM teja bahu ane avinAzI che. ti-ema, evA bhAvanu, mArthAmamAMA bhAvya che, bhAvavA yAgya che, adhikRta pakSapAta thakI, A kriyAdika, dudha:-budhAthI, tattvanItie karIne. Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (748 ) yogadRSTisasuya avinAzI che. evA bhAvanuM A prastuta pakSapAta thakI A kriyAkrika budhAe tattvanItithI bhAvavA yeAgya che. uparamAM je sUrya-khadyotanuM hRSTAMta Apyu tene RhIM spaSTa karyuM che:-khadyota nAmanu eka nAnakaDuM jIvaDuM, ke jene AgIe paNa kahe che, te rAtrInA bhAgamAM camake che. tenu je prakAzarUpa teja che, te svarUpathI alpa-ceADu' ane vinAzI hAya che. AgIe ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jemAM te pAte paNa kharAkhara dekhAtA nathI evA kSazubhara madada camakArA kare che, ane pAchA kyAMya vilIna thaI jAya che. paNa sUryanuM prakAzamaya teja ethI viparIta-ulaTuM che. sUryanuM teja ghaNuM ane avinAzI DAya che. te ekasarakhA jhaLahaLATa kare che, jhagajhage che,jemAM samasta vizva padArtha kharAkhara prakAzita thAya che, evA asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI prakAza pAthare che, ane Ama akhaMDapaNe dI kALa sudhI te tejonidhi prakAzyA kare che. Ama A leAkaprasiddha haiSTAMta che. kyAM sUya ? kyAM khadyota ? A draSTAMta uparathI budhanAe, prANajanAe, vivekI sajjanAe tattvanItithI paramArtha vicAravA cAgya che-bhAvavA ceAgya che. bhAvavahANI yaMtravat jaDapaNe karAtI dravya kriyA khadyota samI hAi, tenu teja alpa ane vinAzI che; ane bhAvasU dravya bhAvarUpa tAttvika pakSapAta sUrya sameA hAi, tenu teja bahu ane kriyA khadyota avinAzI che. dravya kriyA gIAnI jema ghaDI ghaDI camake che, taga tage che, AMkhA prakAza kare che, jemAM peAtAne peAtAnuM svarUpa paNa dekhAtuM nathI evA kSaNika mada mada camakArA kare che, ane kyAMya vilIna thaI jAya che, aneA patto maLatA nathI. pabhu prastuta bhAva tA sUryanI peThe ekasarakhA asAdhAraNa jhaLahaLATa kare che-jhagajhage che, jemAM peAtAnu AtmasvarUpa te zu' paNa samasta vizvasvarUpa prakAzita thAya evA asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI jJAnaprakAza pAthare che; ane Ama akhaMDapaNe te avinAzI tejonidhirUpa bhAva prakAyA kare che. Ama anata ne avinAzI tejomaya sUryanI samakSa alpa ne vinAzI tejanA camakArA karatuM AgIA jevuM jaMtuDu jeTaluM jhAMkhu lAge che; teTaluM ja anaMta ne avinAzI tejomaya jJAnaprakAza pAtharatA bhAvanI samakSa, alpa ne vinAzI camakArA karatuM Akhu dravya kriyAcakra jhAMkhu lAge che; mATe tAttvika pakSapAtarUpa zuddha bhAvanI apekSAe drazya kriyA kai gaNatrImAM nathI. ityAdi artha bhAvavA ceAgya che. jaDapaNuM dravya kriyA karanArA mugdha leke ema mAne che ke A kriyA karatAM karatAM ApaNuM kalyANa thaze, paNa te temanI brAMti che; kAraNa ke zrI haribhadrAcAya jIe ; Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : bhAva sUrya same : dravya kriyA khadyota samI (749) paMcAzakazAstramAM spaSTa kahyuM che ke-saMpUrNa kriyA paNa bhAva vinA kriyA ja nathI, kAraNa ke tene nija phalanuM vikalapaNuM che. atre praveyaka upa2AtanuM daSTAMta che." e aMge AgamamAM kahyuM che ke-ghathI-pravAhathI A jIve caiveyakomAM anaMtA zarIra mUkayA che, athAt A jIva leyaka devalokamAM anaMta vAra upajyA che. ane A zaiveyakaprApti paNa sAdhunI saMpUrNa kriyAnA pAlana vinA hotI nathI, uttamapaNe sAdhunI saMpUrNa kriyAnA pAlanathI ja hoya che. Ama sAdhunI saMpUrNa kriyA anaMtavAra prApta thayA chatAM A jIvanuM kalyANa thayuM nahiM! are! darzana paNa siddha na thayuM ! Ama thayuM tenuM kAraNa yathAyogya bhAvanI ja khAmI hatI. A uparathI paNa bhAvanuM ja prAdhAnya pratIta thAya che. vizeSa kahe che- zravaNe prArthanIyAH syuna hi yogyAH kadAcana / yatnaH kalyANasattvAnAM mahAratne sthito yataH // 225 // zravaNe prArthane gya nA, kadI yogya jana ratna; sthita che kalyANasane, mahAratnamAM yatna ra25. artha -Agya jene kadI zravaNa viSayamAM prArthanA karavA gya nathI, kAraNa ke kalyANasone mahAratna viSayamAM yatna sthita ja che. vivecana zravaNa viSayamAM gRjane kadI prArthanA karavA yogya nathI, kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe teonI temAM svataH pravRtti hoya che. kalyANa sane-puNyavaMtane mane ciMtAmaNi Adi mahAratna viSayamAM sthita ja che, rahelo ja che,-tathA prakAre aucityayogathI pakSapAta Adine lIdhe paNa janmAktaramAM tenI prApti hoya che, ema zAstramAM zravaNa thAya che. AvA upara kahyA te je yogya gIjano che, tene zravaNa karavA bAbatamAM kadI prArthanA karavA gya nathI. ahIM kulagIo ! aho pravRttacakra yogIo ! aho -zava-zravaNa viSayamAM, prArthanA zu:- prArthanIya hAya, prArthavA yogya heya, nahinahiM, cothA vAtAva7-yogya kadI paNa,-zuzruSAbhAvathI svata: pravRttine lIdhe. ane tevA prakAre kahe che-patna: vAghAtaravAnAM-kalyANa sono-puNyavaMtone yatna, madArajo-mahAratnamAM, cintAmaNi Adi viSayane, sithato thata:-kAraNa ke sthita ja che, tathA prakAre aucityayogathI, pakSapAta Adi thakI paNa janmAntaramAM prAptinI kRtine lIdhe. * " saMpuNNAvi hi kiriyA bhAveNa viNA Na hoti kiriyatti / LithavAro jevajJa3ghavAyaUrvoi "--zrI paMcAzaka. Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (750 ) gaSTasakhasthaya mokSamArganA pravAsI mumukSu AtmAthIo ! ahe gamArganA jijJAsu mahArA sAdharmika AtmabaMdhuo ! tame A zAstranuM zravaNa kare! A sAkSAta parama gAmRtanuM pAna karI paramAnaMdanI prApti karo !-ItyAdi prakAre A mumukSu yogya janane prArthanA karavAnI rahetI nathI, kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe-sAcI aMtaraMga zravaNe chAne lIdhe te sajajanonI sazAstrazravaNamAM svataH pravRtti che ja. eTale temane zravaNa mATe preraNuM karavAne ke vijJaNirUpa prArthanA karavAno avakAza che ja kayAM? teone te sAcI zuzraSA-sat zAstra sAMbhaLavAnI IcchA eTalI badhI utkaTa hoya che, ke teo vagara kalyANuM kahyuM ja pitAnI meLe temAM pravRtta che ja; kAraNa ke je kalyANasa sano che, je jIvo kayANa avazya pAmavAnA ja che, evA mahApuNyavaMta ratnamAM yatna janane ciMtAmaNi Adi mahAratnanA viSayamAM yatna sthita ja che rahele ja che, sthApavAno nathI, kAraNa ke tathA prakAre temane ocitya ga hoya che, teone tema karavuM ucita che, eTale teo te prakAre ApameLe avazya kare ja che. pakSapAta AdithakI paNa janmAntaramAM tevA zuzruSAdi bhAvanI prApti hoya che, ema zAstramAM zrata thAya che. te mahAnubhAvone satazravaNanA tAvika pakSapAta thakI janmAktaramAM paNa tathA prakAre azruSAdi bhAvanI avazya prApti hoya ja che. eTale AvA tAtvika pakSapAtavALA yogya gijane je sadA zuzruSAbhAvavALA, sAcI zravaNecchAvALA tatvarasika hAI varasathI ja zravaNamAM pravRtta che, tene, "A zravaNa karo ! A sAMbhaLe!" evI prArthanA karyAthI zuM ? agyane dAnadaSanA parihArArthe kahe che- naitadvidastvayogyebhyo dadatyenaM tathApi tu / haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt / / 226 // agyane to yogavida, daue na eha chatAMya; haribhadra sAdara kahe, ene deya na A ya. rara6 artha-paraMtu AnA jANakAra (AcAryo) a ne A graMtha detA nathI, tathApi haribhadde A AdarathI kahyuM che ke-A eone devA yogya nathI. vRtti-naidira -nathI AnA jANanArA AcAryo, jaLa ane, ayogya evA bIjAone, rati-detA, ApatA, inaM-A, gadaSTisamuccaya nAmano graMtha, tathApi tu-tathApi, ema paNa vyavasthita sate, rimo -haribha, graMthakartAe, huM -A kahyuM che. zuM? te ketaitetha:-na eone-ayogyane, revaDa-devA yogya A gadaSTisamuccaya, sArA-Adara thakI, AdarathI A kahyuM che. Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasAra yogya prArthanIya nathI, ne ayogyane Aya nathI, (havA) vivecana "sabhA traNa zrotA guNa avaguNa, naMdisUtre dIse che; te jANI A graMtha gyane, deje suguNa jagIza. " sajajhA. 8-8 paraMtu AnA jJAtA evA AcAryo to A yogadaSTisamuccaya graMtha ayogyane detA ja nathI, tathApi Ama vyavasthita chatAM graMthakartA haribhake A AdarathI kahyuM che keA graMtha eone- a ne "devA yogya nathI." uparamAM yogya evA gIjanone A graMtha kaMIka upakArI thaze ema kahyuM, ane te yegyajanone zravaNa karavA mATe prArthanA karavAnI paNa jarUra rahetI, kAraNake teo svarasathI temAM pravRtti karI ja rahyA che ema kahyuM. to pachI saheje prazna UThe che A graMtha ke agyanuM zuM ? teno TALe kema pADyo? tene zravaNa karavAnI ayogyane devA preraNA kAM karatA nathI ? teNe zI gunhegArI karI? teno ahIM paNa gya' nathI javAba Ape che ke-A yogamArganA jJAtA evA jJAnI puruSo gItArtha AcAryo te A cagadaSTi samuccaya graMtha a ne detA ja nathI. tathApi "haribhadra" to AdarathI A kahe che ke A graMtha eone "devA gya nathI." gAcAryo to A graMtha tevA apAtra janenA hAthamAM ApavAnI ghasIne cakakhI " nA ja pADe che, paNa mAvanI ane mAdhuryanI mUrti samA A graMthakartA to emane A graMtha "devA gya nathI" evuM narama vacana samajAvaTa bharI rIte AdarathI kahe che, vivekabharI mIThAzathI-namratAthI kahe che, eene paNa khoTuM na lAge-emanA AtmAne paNa duHkha na thAya, e rIte parama karuNAbhAvathI mAnapUrvaka sahetuka samajAvIne jenAmAM ukta lakSaNavALuM yogya "yogIpaNuM' na hoya, jenAmAM A parama bhegarahasya yathArtha paNe grahaNa karavAnI ke samajavAnI ke jhIlavAnI pAtratA na hoya, evA ayogya janone A parama yegyatAvALe gaprarUpaka graMtha ApavA agyane cagya nathI. kAraNa ke A parama yogatatvane jeo samyaphabhAvathI AtmaniSedhanuM kAraNa pariNamI karI pacAvI zake ema na hoya, jIravI zake ema na hoya, tevA apAtra janone to A viparIta-pariNAmI thaI mithyAbhimAnAdi ajIrNavikAra athavA "jJAnane apa" paNa upajAve ! jema maMda pAcana zaktivALAne poSTika anna pAcana na thAya, paNa tethI te ulaTuM ajIrNa upaje; tema anadhikArI jIvane A paramAtra pace nahiM, eTaluM ja nahiM paNa "huM A yogazAstra bhaNe chuM" ema mithyAbhimAna dharI, tathArUpa yogabhAvanI siddhi vinA, jJAnadazAnI prApti vinA, te jyAM tyAM bhega-jJAnanI moTI moTI vAta karavA maMDI paDe ne pitAnA pAMDityanuM pradarzana Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNita ( upara ) kare! ItyAdi prakAre tene zAstranA apacA thAya ! ane Ama atA mAha chUTyA vinA pApaTI paDita banI meDhethI jJAnanI vArtA karI, jJAtimAM khapavAnI khAtara, te pAmara prANI mAtra jJAnInA droha kare! ne pokaLa jJAnI-zuSkajJAnI evA te pAte graMtha 'vAMcyA che'ema jANe che, paNa AtmAne vacceA che' ema jANatA nathI! ane graMtha bhaNI te janane paNa vace che! eTale AvA aceAgya thavA AvA parama caiAgya uttama yoga graMthanA adhikArI kema hAya ? " mukhathI jJAna kathe ane, aMtar chUTyo na meha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnInA droha 'zrI Atmasiddhi "nija gaNu sace mana vi kharce, graMtha bhaNI jana vace; luce keza na suce mAyA, te na rahe vrata paMce ''--sA. tra. gA, sta. vaLI zAstramAM traNa prakAranI sabhA-zrotApariSad kahI che. te pramANe zreAtAnA guNa-avaguNa tapAsIne upadeza devAnI zAsrakArAnI zailI che-paddhati che. apAtra zrotAne tene ayeAgya evI upadezavArtA karavAmAM Ave te ulaTI anaCkAraka thaI paDe che, kAraNa ke te tene jhIlI zakavAne samartha nathI ane uMdhA anaOkAraka athamAM lai jAya che. A zrotAnA prakAranuM svarUpa zrI naMdIsUtrathI jANavA yAgya che. 66 guhya bhAva e tehune kahIe, je zuM aMtara bhAMjejI, jehazuM. citta paryaMtara hAve, tethu guhya na chAjejI; ceAgya aAgya vibhAga alahatA, karaze mATI vAtAjI, khamaze te paDita paraSadamAM, muSTi mahAra ne lAtAjI. '--yA. 6. sajjA. 8-7 temAM je bhRga pariSad jevA zrotAjanA che, te si'hunA jevI cAkakhI caTa vIravANI sAMbhaLI trAse che ! mRgalAnu TALu dUrathI siMhanAda sAMbhaLIne bhaya pAme che, gabharAI jAya che, ane bhaDakone bhAge che, teA sanmukha Ave ja kema ? siMhanAda jevI tema je mRgalAMnA ToLA jevA zrotAo che, te siMhanAda jevI spaSTa vIravANI nagna satyarUpa vIravANI zravaNu karIne trAse che, gabharAi jAya che, ane bhaDakIne bhAge che! te sanmukha sRSTi karIne zravaNa karavAne ubhI ja zenI rahe? evA gatAnugatika, gADarIkhA TALA jevA rUDha ne mUDha zrotAjaneA A satya tattvavA kema jhIlI zake ? ane A je gagraMthanI vANI che, te tA sAcA vIraputranI siMhanAda jevI parama vIravANI che, eTale te sAMbhaLavAne mRgalAM jevA hInasattva jIvA jaeNma ceAgya hoya ? kAraNake nagna satyarUpa parama tattvavArtA atra pragaTa kahI che. zuddha AtmavabhAva sAthe yujana karavArUpa zuddha yAgabhAvanI paddhati emAM batAvI che. AvI siMhuganA samI vIravANI jhIlavAne apasattva kAyara janA kema ceAgya hoya ? karege Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zrI haribhadrajInI siMhanA jevI vIravANI ( 753) yA marege" "Do Or Die," "vijaya athavA mRtyu " evI vIra puruSanI vIravANI sAMbhaLIne kAyara jano jema bhaya pAmIne bhAgI jAya, tema A dharmadhuraMdhara gavIranI vANI sAMbhaLIne hInasatva jIvo bhaya pAmIne bhAgavA mAMDe emAM zI navAI? kAraNa ke ahIM to " nagada nArAyaNa nI vAta che, tathAbhAvarUpa " rekaDA harino mAraga kaladAra" rUpIAnI vAta che, tathArUpa adhyAtmapariNutimaya bhAvakriyA che zUrAno karatAM gavijaya varavAnI athavA subhaTanI jema te yogasAdhanA karatAM karatAM khapI javAnI vAta che. "parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jene!"--paheluM mAthuM mUkI pachI A veganuM nAma levAnI vAta che. bhAvathI kapaTa rahitapaNe AtmArpaNa karI yogamArge AgaLa vadhavAnI vAta che. AtmasthAne vIrapaNuM dAkhavavAnI parama zUravIra vAta che. A A harine-karmane haranArA "vIra' prabhune mArga zUrAno mArga che, emAM kAyaranuM kAma nathI. (juo pR. 8, "vIra paNuM te AtamaThANe" I.). harino mAraga che zUrAne, nahiM kAyaranuM kAma jone; parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jone."- zrI prItama bhakta ItyAdi kAraNane lIdhe jJAnI AcAryo Ave A utkRSTa yogaviSayaka graMtha e nA hAthamAM detA ja nathI. eTale ja A graMthanA kartA zrI haribhadrAcAryajI kahe che ke-A graMtha a ne deve gya nathI. ane A ame haribhadrajInuM kahIe chIe te kAMI agya jIvo pratye anAdarathI ke tiraskArathI sAdara kathana kahetA nathI, paNa AdarathI (Respectfully) kahIe chIe; kAraNa ke amane te jIvo pratye kAMI dveSa nathI ke ame teno anAdara ke tiraskAra karIe, paNa amane te sarva jIva pratye samabhAva che, ane tevA agya jIvo pratye te vizeSa karIne bhAva karuNabuddhi che ke A cho paNuM A gamArga pAmavA gya thAya te kevuM sAruM. paNa te mATe paNa yathAyogyatA meLavavI joIe. yogyatA meLavye teo paNa A mATe yogya thAya. eTale meMge jema yogyatA vRddhi mATe prayatna karavo joIe, tema aAge paNa yogyatA prApta karavA mATeno prayatna-puruSArtha kare jaIe. eTale teoe bilakula nirAza thavAnI jarUra nathI. kAraNa ke jema bane tema verAgya-upazamAdi guNanI vRddhi thAya tema tema tenI yogyatA AvatI jAya, mATe te vairAgyAdinI vRddhi mATe prayAsa teoe karavo joIe. paNa jyAM sudhI tevI gyatA AvI nathI, tyAM sudhI te teo A mATe yogya nathI ja. eTale ja A ame AdarathI kahyuM che, ane te paNa mAtra te jIvanA hitArthe ja. kAraNa ke sarvadhe daradInI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, vayapAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI davA karavI joIe, e sAmAnya niyama che. ema na kare Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgasara thAya ne moTA mANasane ApavAnI mAtrA bAlakane ApI de, to tenuM keTaluM badhuM ahita thAya? kevuM viparIta pariNAma Ave ? kevuM oDanuM ceDa vetarAI jAya? tema saddaguru sadadhe paNa bhavaragI evA saMsArI jIvanI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, bhAvathI bAlAdi vaya-pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI, tenI bhAvacikitsA (Spiritual treatment) karavI joIe. ema na kare ne moTA mANasane-paMDita janane ApavA gya upadezamAtrA bAla jIvane Ape, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya? kevuM viSama pariNAma Ave? A daSTAMtanuM daSTibindu lakSamAM rAkhIne ame A cagadaSTisamuccaya agyane devA gya nathI, e atra spaSTa niSedha karIe chIe,Ama zrI haribhadrasUrinuM kahevuM che.* A ema kema? te ke- avajJeha kRtAlpApi yadanAya jAyate / atastatparihArArthaM na punarbhAvadoSataH // 227 // anarthakArI alpa paNa, thAya avajJA ahiM; parihArArthe tasa kahyuM, bhAvaSathI nahi, 227 arthaahIM-A gadaSTisamuccaya graMtha pratye karavAmAM AvelI alapa paNa avajJA anarthane arthe thAya che, eTalA ja mATe tenA parivAra arthe haribhadre A kahyuM che, nahiM ke bhAveSathI kahyuM che. vivecana ahIM-A cagadaSTi samuccaya nAmanA graMtha pratye karavAmAM AvelI alapa paNa avajJA, mahAviSayapaNAe karIne anarthane artha thAya che, eTalA mATe tenA parivAra arthe haribhake A kahyuM che, -nahiMzuddhatArUpa bhAvadaSathI. uparanA lekamAM je kahyuM ke aone A devA gya nathI ema haribhadra kahe che," te kahevAnuM kAraNa zuM ? tene ahIM spaSTa khulAso karyo che. A cagadaSTi samuccaya graMtha pratye a9pa paNa avajJA karavAmAM Ave, te te avajJA karanArane pitAne mahAanartharUpa thaI paDe, vRtti-va -avajJA ahIM-gadaSTisamuccaya nAmanA graMthamAM, tAWifi-karavAmAM AvelI, svarUpathI apa paNa, ca-kAraNa ke, attara vAte-anartha thAya che -mahAviSayapaNue karIne, matatatpariNArtha-eTalA mATe tenA parihArArthe, punamavota-paNa nahiM ke bhAvadoSathI-sukatAthI haribhadra A kahyuM che. x " hitamapi vAyorauSadhamahitaM tat zlaSmaNo yathA'tyantam / sarmAnauvamevaM vADhAyAkSamiti - zrI haribhadrasUrikRta Dizaka. Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : ayogyane na devAnuM kAraNu-mahatanI leza avajJAthI mahAanartha (755) pitAnA kAraNa ke A graMthane viSaya mahAnuM che. eTale A pratye avajJA karavAthI anartha paNa mahAna thAya. ethI karIne ayogyane dIdhAthI teone tevo mahAanartha na upaje, tenI khAtara haribhake A kahyuM che-nahiM ke zuddhatArUpa bhAva deSathakI. A "gadaSTisamuccaya" mahAna evA vega viSaya saMbaMdhIne graMtha che, eTale evA mahAviSayapaNAthI A yegazAstra paNa mahAna che. AvA mahAna yegazAstranI jANatAM-ajANatAM, bhUlecUke paNa thoDI paNa avajJA karavAmAM Ave, te mahatvanA anA- te avajJA karanArane mahAanartharUpa thaI paDe, moTI hAnirUpa thaI darathI mahA paDe; kAraNa ke mahatuM evA sata pratye je leza paNa avajJA karavAmAM anartha Ave, leza paNa anAdara karavAmAM Ave, leza paNa avinaya batAvavAmAM Ave, leza paNa AzAtanA karavAmAM Ave, leza paNa abhakti karavAmAM Ave, te tenuM anaMta saMsAra paribhramaNarUpa bhayaMkara phaLa bhegavavuM paDe. jema mahata evA sat pratyenI anAzAtanAthI, AdarathI, vinayathI, bhaktithI, bahumAnathI mahA sat phaLa maLe, tema AzAtanAthI, anAdarathI, avinayathI, abhaktithI, abahumAnathI asaMta phaLa maLe. jema satanA ArAdhanathI mokSarUpa mahatuM phaLa maLe, tema virAdhanathI mahAsaMsArarUpa phaLa maLe. jema rAjA rIjhe te nyAla karI ghe ne khIje te gharabAra paNa jAya tema ArAdhanAthI sat prasanna thAya to jIvanuM kalyANa kalyANa thaI jAya, ane virAdhanAthI aprasanna thAya te mahAakalyANa thAya. puruSa ne puruSanuM vacanAmRta saMsArathI tAranAra tIrthasvarUpa che. tenI bhaktithI jIvane beDo pAra thAya, ane AzAtanAthI jIvanuM nAvaDuM DabI jAya! eTalA mATe ja pUjAnI DhALamAM zrI vIravijayajIe sAcuM ja gAyuM che ke-tIrathanI AzAtanA navi kariye, hAMre navi kariye re navi kariye." (juo, pR. 110, "cakrI dharama tIrathataNe" i.) AvA satazAstra pratye je thoDI paNa avajJA mahAanarthakArI thaI paDe, to pachI vizeSa avajJAnuM to pUchavuM ja zuM? ane a ne jo AvuM satuzAstra devAmAM Ave to teo thakI AvI avajJA-AzAtanAdi thaI jAya e saMbhava che. niSkAraNa ka2- ane ema thAya, te teone mahA anartha thaI paDe, anaMta saMsAra NathI niSedha paribhramaNa duHkha bhegavavuM paDe. eTale Ama avajJAthakI teone mahA anartha na sAMpaDe tenI khAtara, mahAanartha dUra rahe tenI khAtara, a ne A devA gya nathI, ema haribhadre kahyuM che, nahiM ke bhAvadaSathI, arthAta sukatAthI-tucchatAthI ema kahyuM nathI. parama bhAvitAtmA haribhadrAcAryajI kahe che keamane A agya apAtra jIvo pratye kAMI ja nathI, ke matsara nathI, ke kaMI abhAva nathI, ke jethI karIne kSudratAne lIdhe-tucacha vicArane lIdhe ame teone A zAstradAnane niSedha karyo hoya. ame te tevA ajJAna che bicArA avajJA karI A zAstranI Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 756) vAgaDa samuccaya AzAtanAthI nibiDa kama bAMdhI anartha na pAme ema IcchatA hei, atre bhAvadayAthI prerAIne niSedha karyo che, ane te paNa kevaLa temanI hitabuddhithI, ekAMta niSkAraNa karuNAthI kahyuM che. mATe te jIvoe AthI duHkha lagADavuM nahiM ke amArA pratye kheTuM lagADavuM nahiM, paNa yogyatA gya guNa pitAnA AtmAmAM pragaTa karI prathama to pitAnI agyatA dUra karavA prayatna kare, ane jema bane tema A satazAstranI apa paNa avajJA dUrathI varjavI. eTale ja A amAro kahevAno Azaya che. dAkhalA tarike-jene A graMtha pratye zuzraSA na hoya, sAMbhaLavAnI sAcI aMtarachA na hoya, enA uddiSTa viSaya pratye rasa na hoya, teone A graMtha de, zravaNa karAve te A mahAgraMthanI avajJA-apamAna-AzAtanA karavA barAbara che, anAdara karavA barAbara che. evA zuzraSA rahitane zravaNa karAvavuM te "bheMsa AgaLa bhAgavata" jevuM che, ane motIne cAra Dukkara pAse nAMkhavA barAbara che. "Casting pearls before swine.' mATe zuzraSAdi guNa jenAmAM na hoya, evA agya zrotAone A graMtha devA gya nathI ja, e yukta karyuM che. ane A Ama aMgIkAra kartavya che, jethI karIne ja kahe che- yogyebhyastu prayatnena deyo'yaM vidhinaanvitaiH| mAtsaryaviraheNocaiH zreyovinaprazAntaye // 228 // yogyane deve yatnathI, vidhivate ja samarthaka mAtsarya "virahathI ati, zreya vina zAMtyartha. 228 artha--ane yogya zrotAone te A graMtha vidhithI yukta evA janoe, sarvathA mAtsaryA vinA, zevinanI prazAMtine athe, prayatnathI devo egya che. vivecana A graMtha aogya zrotAone devA yogya nathI, ema uparamAM hetupUrvaka kahI batAvyuM paNa cagya zrotAone te mAtsarya rahitapaNe A avazya prayatnathI devA yogya che, ane te paNa zravaNAdi viSaya saMbaMdhI vidhithI yukta evAo dvArA nahiM te vRtti voraMtu-paNa yogya zrotAone te, kAra-prayatnathI, upayogasAra evA prayatnathI, te A devA yogya che, vidhinA-vidhithI, zravaNadi gocara vidhithI, anivarti - anvita, yukta evAothI nahiM te pratyavAyanA saMbhava thakI de che, ema AcAryo kahe che. mArUttina-mAtsarya virahathI, mAtsarya abhAvathI ka-atyaMtapaNe, evidataparAta-zreya vidhanI prazAMtine arthe,-puNya-aMtarAyanI prazAMtine arthe. / samApto'yaM yogadRSTisamuccayaH / Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : yogyane te prayatnathI devA gyA parama kRtanI prabhAvanA (757 ) pratyavAyanA-hAninA saMbhavathI deSa lAge che ema AcAryo kahe che. A davA yogya che, te atyaMta paNe kevinanI prazAMti arthe che, puya aMtarAyanI prazAMti arthe che. uparamAM varNavyA evA zuzruSAdi guNasaMpanna yogya adhikArI zrotAone te A graMtha avazya devA yogya che. jene A zuzraSA che, A graMtha zravaNa karavAnI sAcI aMtarachA-jijJAsA che, A yogaviSaya pratye jene aMtaraMga ruci-rasa che, mAtsarya evA vinayAdi yakta guNavALA zrotAone te A graMtha upayogasAra'viraha thI upayoga pradhAna prayatnathI jarUra jarUra devA gya che-zravaNa karAvavA yogya che. ane te paNa sarvathA mAtsarya virahathI-mAtsarya rahitapaNe. koI paNa prakArano guNa dveSa, IrSyA, adekhAI rAkhyA vinA, pitAnI samasta zaktithI-sarvAtmAthI A parama jJAnadAna devA yogya che. tana-mana-dhanaparama kRtanI vacananI samasta zakti khacI nAMkhIne, ovArI nAMkhIne A jJAnanI prabhAvanA prabhAvanA parama udAratAthI karavA gya che. paNa A devAthI A mahArA karatAM gaguNamAM AgaLa vadhI jaze ne huM jhAMkhuM paDI jaIza to! evA tejovadharUpa guNa dveSathI-matsarathI prerAIne muktahRdaye-khulA dile A jJAnadAna detAM acakAvuM yogya nathI. paNa A zrotAjano A jJAnadAnathI kema AtmatkarSa pAme, kema gaguNanI vRddhi kare, ne te dekhIne huM rAjI thAuM-prasanna thAuM, evI pramodabhAvanA sahita parama udAra bhAvathI chUTe hRdaye ne chUTA hAthe A jJAnadhananuM dAna devA gya che. A jJAnadhana te akSayanidhi che. e dAna detAM kadI khUTatuM nathI, ane dAtAnuM kaMI jJAnadhana ochuM thaI jatuM nathI, ulaTuM jaLavAI rahe che ne vRddhi pAme che. mATe mAtsaryane 'viraha' karI, masarabhAva sarvathA choDI daI, jema bane tema bahALA hAthe A jJAnadAna ApI parama zratanI prabhAvanA karavI, e ja yogya che. atre "viraha' zabdathI zrImad haribhadrAcAryajIe pitAnI kRtinA prAMte virahAMka mUkavAnI paddhatinuM anusaraNa karyuM che. ane tenuM dAna karanArA jJAnadAtA paNa kevA hovA joIe? te mATe ahIM kahyuM ke--je zravaNAdi viSayanI vidhithI yukta hoya, evAo dvArA AnuM dAna thavuM joIe. zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha, tavAbhiniveza Adi vidhi yukata yakta guNathI ja yukta che, teo dvArA AnuM dAna thavA gya che. jJAnadAtA jeNe A graMthanuM zravaNa karyuM che, grahaNa karyuM che, hRdayane viSe dhAraNa karyuM che, vijJAna karyuM che, te saMbaMdhI jeNe IhA-ahi arthAta tatvaciMtanarUpa UMDe vicAra karyo che, ane Ama karI jeNe tattvAbhiniveza karyo che, evA suyogya vidhi saMpanna vaktA dvArA, zuzraSAvaMtane-zravaNa karavAnI sAcI utkaTa icachAvALA yogya pAtra mumukSune A devAmAM Ave, zravaNa karavAmAM Ave, tenuM nAma vidhidAna che. bAkI AvA vidhiyukta na hoya arthAta jeNe ukta zravaNAdi na karyA hoya evA vaktA Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 758) yogadarisamuccaya dvArA je A apAya te te avidhidAna che. kAraNa ke jeNe pote zravaNAdi karyuM nathI, te bIjAne devA bese-zravaNa karAvavA bese te keTaluM badhuM ajUgatuM che? kevuM behUduM che? ane Ama je avidhivaMtathI devAmAM Ave to pratyavAyanA-apAyanA saMbhavathI doSa Ave che, ema zrI AcArya bhagavaMte bhAkhe che. mATe jeTalI suyogya zrotAnI jarUra che, teTalI ja ke tethI vadhAre sugya vaktAnI-bhAvitAmA vyAkhyAtAnI jarUra che. je vegamArgane jANa, sujANa, jJAnI, anubhavI, gItArtha vaktA hoya, te ja upadeza devAne adhikArI hAI sadupadeSTA zake. paNa gamArgathI ajANa, ajJAnI, bInaanubhavI, agItArtha gItArtha jJAnI vaktA hoya, te kadI paNa upadezadAnano adhikArI hoI zake ja nahiM, ane te adhikArI je vyAkhyAnapITha para caDhI vaktAbAjI kare, manAvA-pUjAvA mATe pitAnuM janamanaraMjana vAcApaNuM dAkhave, to te kevaLa avidhie vartate heI, jJAnInA mArgane droha ja kare che. mATe zravaNAdi vidhi saMpanna, gamArganA anubhavI, bhAvagI, evA gItArtha jJAnI puruSa ja A pegamArganA upadezadAtA havA gya che. evA sadupadeSTA thakI ja AnuM sadupadeza dAna zobhe che, ane tevA mahAtmA sadupadeNAthI ja mArga pravarte che. " zrAddha zrotA sudhImAM gujarAta vIza tannA tvacchAsanasya sAmrAjyamekachatraM kalAvapi // -zrI hemacaMdrAcAryajIkRta vItarAgastava "sadupadekhAnI bahu jarUra che. sadupadeTAnI bahu jarUra che."zrImad rAjacaMdrajI ane tevA sadupadeNA yathArtha vaktA sapuruSe thakI devAtA A jJAnadAnanuM prayojana paNa atyaMtapaNe vihvano prazAMti arthe hoya che, puNyAntarAyanA vinanI prazAMti arthe hoya che, kAraNa ke AvA jJAnadAnarUpa parama satakAryathI pitAnA evijJa zreyamAM-AtmakalyANamAM je vina che, tenI prazAMti hoya che, atyaMta prazAMti arthe zAMti hoya che. arthAt puNyAnubaMdhi puNyamAM je aMtarAya che tenI prazAMtiatyaMta zAMti hoya che. eTale AvA satuzAstranA dAnathI pitAnA zreyaprAptinA aMtarAye traTe che, ne tethI pitAne zreyanIparama zratanI mokSarUpa sataphaLanI prApti hoya che. Ama A parama satuzAstra pite prabhAvanA zrevinanI prazAMti karanAra hovAthI, tenuM dAna paNa sva-parane zreye vinanI prazAMti karanAra che. eTalA mATe AtmakalayANanI niSkAma bhAvanAthI Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra yovimazAMti arthe satayutadAna : kaLaza kAvya (750) pitAne vinanI prazAMtine athe sadupadeNA puruSae A satazAstranuM jJAnadAna karI parama satkRtanI prabhAvanA karavA yogya che. tathAstu! kaleka pUrajo nija nija IcchA, gabhAva guNarAyajI zrI navijaya vibudha payasevaka, vAcaka yazane vayaNe che."--zrI, po. sajhA. 88 - upasaMhAra kaLaza kAvya - vasaMtatilakA sadagarUpa bahu zAstra samudra maMthe, A gaNimaya vega sugraMtha zuM; dudhAbdimAMthI vibudhe amRta levuM, yegAmRta zrI haribhadra budhe vaLyuM. 167 che sAra te kSIrataNe navanIta mAtra, A tema gadhRtasAra ja yogazAstra, saMkSepamAM karyuM samudgata A sUrI, AtmArtha artha paramArtha parA muna. saMkSepa teya paripUrNa ja mArga vyakti, evI apUrva ahiM zreSTha samAsazakti; che sidhu bindumahiM binduya sinadhumAMhi, che vRkSa bIja mahine baja vRkSamAMhi. pratyeka sUtra gabharAzaya eha sthAne, bindumahIM ulasiye kRtasidhu jANe! diggadarzanArtha kaMI teha taNA ulAse, lAMbuM vivecana karyuM bhagavAnadAse. jogaMdra jeha jaga jAgatI jata jevA, vAgUamRte amRta zrI haribhadra devA, vANI taNe tasa aho ! kuNa tAga pAme? AMbe zuM kalpadruma vAmana svarga dhAme? 171 je kulayogI vaLI pravRttacakra yegI, teneya eha upakAraka upayogI; AtmAthI jagajanA eha mumukSu mAtra, A yegazAstra adhikAra kahyA supAtra. 172 te kulagI jana yogikule ja jamyA, ne yogidharma anuyAyi yathArtha anyA aSI deva guru brija zuM premavaMtA, vinIta dayALuya jiteMdriya dhavaMtA. 173 saMskAra janma lahIM yegI pitAdidvArA, je kuladIpa kulane ajavALanArA te kulaputra kulagI suzIla epe, maryAdA kulavadhuM zuM kulanI na lepe. 174 satagueNSAdi guNa aNa suspaSTa varte, IcchA pravRtti yama Adi dvaya pravarte, ne sthira siddhi yamanA atize ja kAmI, te jANa jogIjana pravRttacaka nAmI. karnAdi kAraka kucaka padArtha varyuM, te AtmasAdhaka sucakra have pravartya; AtmArtha Atma thakI AtmakriyA ja AtmA, AtmAthI AtmamahiM A karate mahAtmA. 176 AtmasvabhAva na vibhAvathI te haNe che, AtmA zivAya parabhAva sva nA bhaNe che, Atmatirikti para dravya na te hare che, ne bhegave na ja mamatva mati kare che. 177 175 Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76e ) evuM varUpanuM ahiMsaka yugaca, sAdhe susAdhu nita vegI pravRttacaka je cAlatuM hatuM ja kAraka caka vaka, tene calAvyuM ju mokSapathe avakra. 178 ne Adya ga ja avaMcaka ga, ege tethI bIjA dvaya avaMcaka ga , A gIo ja zubha ga taNA prayoga, che pAtra atri adhikArI suga ge. 179 je saMtanuM svarUpa oLakhI saMta seve, te saMta saMtapula saMta kRpAthI le, AvA avaMcaka triga taNA suge, A gionuM ahiM gyapaNuM ja yege A kulagI tyama pravRttacakranoya, A graMthathI kaMI vaLI upakAra heya; sat pakSapAta pramukha zravaNe dharIne, saga bIja taNuM puSTivaDe karIne. 181 sata pakSapAta tyama bhAvasaeNnI kriyAnuM, khavAta bhAnu sama aMtara spaSTa mAnuM khota teja ati alpa ane vinAzI, A viparIta ravinuM-budha vimAsI! 182 evAM rahasya suprakAzaka graMtha eve, A te ayogya janane na ja yogya devo bhArI anarthakara leza ahiM avajJA, tethI vidyA zrI haribhadra dharI karuNA. 183 de ja yogya janane para prema bhAve, jethI jage parama zruta prabhAva thAve, ne zreya viddha virahe-haribhadra bhAkhe, tene anuvAdI kahyuM bhagavAnadAse. 184 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstra upsNhaarH|| che iti maharSi zrI haribhadrAcArye viralA ane zrI manasukhabhAI kiratacaMdranA putra che. bhagavAnadAse svaracita sumananaMdanI bahATIkA nAmaka vivecanathI savistara vivecelA zrI yogadaSTisamuccaya zAstramAM upasaMhAra Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : vivecanakAranI prazasti ( 762 ) ravivAra TIkAkAra-vivecanakAranI prazasti zArdUlavikrIDita A satuzAstra vivecanArRpa mahA TIkA manaMdanI, kIracaMdrasUnu manasukhasute gUMthI mananaMdanI, mArI DubakI savicArarUpa A soga ratnAkare, nyA hema sudeva jAta bhagavAnadAse surane ja re! 185 sadaratnomaya yogamaMdira pare atre caDhAvyA khare! A kALe kaLaze suvarNa bhagavAnadAse subhaktibhare tene jhajhagatA prakAza pheMrathI AkarSaze sanmane, AnaMdAmRta azvimAM vitaraze zAMtisudhA majaja. 189 anupa be hajAra ane eka, saMvat vikrama varSamAM bhagavAna morabIvAsI, kIdho A yatna harSamAM. 187 zikhariNa karyo vAdhyAyAthe parama zrata abhyAsa kaMI A, purI muMbaImAM sthita ja bhagavAnadAsa ahiM A thaze svAdhyAyAthe kaMIka upakArI sujanane, thaze A naMdermi za ta la su mane dana vane. 188 guNe je "hA te sakala gaNaje saMtajananA, ane ke te sakala paNa huM pAmara taNA; karI doSa dUra suguNa carajo haMsa sumati ! amI daSTi dhArI surthI ja bhagavAnadAsa vinati. 189 muMbaI, tA. 6-12-45 . zAMti: zAMti: zAMti: zrI saddagurucaraNApaNamastu ! iti zrIhemadevIsuta bhagavAnadAse svaracita "sumanaMdanI" "hata TIkA nAmaka che vivecanathI savistara viveceluM ane ekaso pacANuM abhinava kalaza kAvya-kusumathI samaceluM zrI yogadaSTisamuccayazAstra samApta . rirarararara Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 0000800000000000000 ziSTa zrImAn yoAvijayajI upAdhyAyajI kRta A yAgadaSTinI sajjhAya prathama mitrA dRSTi: DhALa pahelI-catura sanehI meAhanA-e dezo. zivasukha kAraNu upadeizI, cAga taNI aDa DDiI re; te guru thuNI jina thIranA, kathru dharmanI puThThI OM....vIra jinasara dezanA. 1. saghana azvana dina raNuimAM, khAla vikala ne anerA re; arthajIe jema jUjUmA, tema ela najaranA pherA ......ra. dana je thayA jUjUA, te Adha najarane phere re; bheda thirAdika cAramAM, samakita STine hera re....vIra dana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; kruitakarI janane saMjIvanI, cArA teDu carAve re....vIra. TruSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAje re; rayaNizayana jisa zrama haeNre, suranara sukha tima chAje re....vIra. eha prasaMgathI meM kahyuM, prathama STi have kahIe re; jihAM mitrA tihAM bedha je, tRNu anise laDIe re....vIra. vrata paNa yama iDhAM saMpaje, kheda nahi zubha kAje 2; dveSa nahIM vaLI avarajI, eha guNu aMga virAje re....vIra cAganAM bIja ihAM grahe, jinavara zuddha praNAma 2; bhAvAcAraja sevanA, bhava udvega suDAmA re....vIra. dravya abhigraha pALavA, auSadha pramukhane dAne re, Adara Agama AsarI, likhanAdika bahumAne re..vIra. nA 2 *akSare akSare parama amRta mAdhurya niratI A zrI yazavijayajInI adbhuta kRti mukhapADe karavA yogya hAi atra ApI che, tenI pratyeka pratyeka pukti. A graMthavivecanamAM meM yathAsthAne antArI che. artha mATe te te sthaLe jIe----bhagavAnadAsa, bhA 3 Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA de, tArA dRSTi, alA i lekhana pUjana ApavuM, zruta vAcanA udzAhA re; bhAvistAra sajjhAyathI, ciMtana bhAvana cAheA re....vIra. AjakathA bhatrI sAMbhaLI, rAmamaMcita huve deha re; eha avaMcaka ceAgathI, laDDIe dharama saneha re....vIra. sadguru ceAthe vaMdana kriyA, tehuthI phaLa hoya jeDA 2; cega kriyA phaLa bhedathI, trividha avacaka eheA re....vIra cAhe cakAra te cakrane, madhukara mAlatI bhAgI re; tima bhavi sahaja guNe heAye, uttama nimitta sayeAgI re....vIra, eha avaMcaka ceAga te, pragaTe caramAvatta re; sAdhune siddha dazA samuM, khIjanuM citta pravarte re....vIra. karaNu apUnA nikaTathI, je pahelu guNuThANuM re; mukhyapaNe te ihAM hAye, suyaza vilAsanu TANuM re....vIra. mIjI tArA dRSTi: DhALa mIjI-' manameAhana mere'-e dezI. vana tArA draSTimAM....manamAThuna mere. gAmaya agni samAna...mana zoca satASa te tapa bhaluM....mana. sajhAya izvara dhyAna....mana niyama paMca IMDAM saMpaje....mana. na`i kiriyA udavega....mana jijJAsA guNutattvanI....mana, pazu nahiM nija haeNTha Tega....mana0 eha STi hAya vatatAM,..mana. cAgakathA bahu prema...mana anucita teDhu na Acare...mana. vAyaiA vaLe jima hema....mana0 vinaya adhika guNInA kare....mana. dekhe nija guNu hrANu....mana. trAsa dhare bhavabhaya thakI...mana. bhava mAne duHkhakhANu...mana0 zAstra ghaNAM mati ceADI....mana. ziSTa kahe te pramANu....mana. suyaza laDe e bhAvathI ... mana. na kare jUTha DaphALu....mana trIjI khalA dRSTika dAla trIja- prathama gAvAlataNe bhavejI re'-e dezI. trIjI hRSTi bhalA kahIjI, kAi agni sama dha; kSepa nahiM. Asana saMdhejI, zravaNa samIhA zeAdha re.... jinajI! dhana dhana tuja upadeza! 10 11 12 13 14 15 1 2 5 ( 763 ) Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 764) yogadaSTisajhAya taruNa sukhI strI parivaryo, jima cAhe suragIta; sAMbhaLavA tima tavanejI, e daSTi suvinAta re.jina 2 sarI e bodha pravAhanI che, e viNa zrata thala kUpa; zravaNa samIhA te kisIjI, zayita suNe jima bhUpa rejinajI! che mana rIjhe tana ulasejI, rIjhe bajhe eka tAnaka te IcchA viNa guNakathAjI, baherA AgaLa gAna re...jinacha? 4 vighana Iha prAye nahIMcha, dha hetumAM koya; anAcAra parihArathIjI, suyaza maheAdaya hAya re...jinAjI! pa cathI dIpA dRSTi DhALa cothI-jhAMjharIA munivara' e dezI. roga praSTi thI kahIcha, dIprA tihAM na utthAna prANAyAma te bhAvathIjI, dIpaprabhA sama jJAna... manamohana jinajI! mIThI tAharI vANuM. 1 bAhA bhAva recaka IhAMjI, pUraka aMtara bhAva kuMbhaka thiratA guNe karIcha, prANAyAma svabhAva..manamohana 2 dharma arthe IhAM prANanejI, chAMDe paNa nahiM dharma, prANa arthe saMkaTa paDejha, juo ! e daSTino marma...manamohana 3 tava zravaNa madhurAdakejI, IhAM hAthe bIja praroha khAra udaka sama bhava tyaje, gurubhakti adroha manamohana 4 sUkSma bodha to paNa IhAMjI, samakita viNa na hoya; vedhasadya pade kahA, te na avei jaya-manamohana veva ba dha ziva hetu chejI, saMvedana tasa nANa; naya nikSepe ati bhaluMcha, vedyasaMvedya pramANamanamohana te pada graMthivibhedathIjI, chellI pApa pravRtti tata leha pada dhRti samIjI, tihAM hoya aMta nivRtti manamohana. 7 eha thakI viparIta chejI, pada te adyasaMvedya, bhavAminadI jIvane che, te heya vajA abhedya manamehana, 8 lebhI kRpaNa dayAmaNajI, mAyI macchara ThANa; bhavAbhinaMdI bhaya bhojI, aphala AraMbha ayA..manamohana 9 evA avaguNavaMtanuMcha, pada je adya kaThora sAdhu saMga AgamatajI, te ja dhuraMdhara...manamohana- 10 rajavara verAvaLa Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpA , sthira ( 765 ) nirAkaraNa te jIte sahaje TaLe, viSama kutarka prakAranuM dUra nikaTa hAthI haNejI, jima e baThara vicAra...manamohana- 11 huM pAmyo saMzaya nahIMcha, mUrakha kare e vicAra, ALasu guru ziSyane, te te vacana prakAra....manamohana12 dhI je te patiAvavuM che, Apa mate anumAna Agama ne anumAnathI, sAcuM lahe sujJAna manamohana13 nahiM sarva jUo, tehanA vaLI dAsa bhakti devanI paNa kahIcha, citra acitra prakAzamanamohana14 deva saMsArI aneka che, tehanI bhakti vicitra eka rAga para dveSathIjI, eka muktinI acitra....manamehana0 15 iMdriyArthagata buddhi chejI, jJAna te Agama heta; asaMmoha zubha kRti guja, tiNe phelabheda saMketa...manamohana Adara kriyA-rati ghaNIjI, vighana TaLe mile lacchI, jijJAsA budha sevanAjI, zubha kRti cihna pratyachimanamohana buddhikriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA ziva aMga asaMmeha kiriyA dIejI, zIdhra mugati phala caMga...manamohana18 pudagalaracanA kAramIjI, tihAM jasa citta na lIna eka mArga te ziva taNeja, bheda lahe jaga dIna...manamohana19 ziSya bhaNI jinadezanAja, kahe jana pariNati bhinna kahe muninI naya dezanA, paramArthathI abhinna....manamohana20 zabdabheda jhaghaDo kiche? paramAratha je eka kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phare nahIM cheka manamohana21 dharma kSamAdika paNa maTe , pragaTe dharmasaMnyAsa; te jhaghaDA jhaMjhA tajI, munine kavaNa abhyAsa ?.manamohana. 22 abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi; te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghanavRSTi...manamohana23 pAMcamI sthirA dRSTi DhALa pAMcamI-dhana dhana saMpati sAco rAjA -e dezI. daSTi cirAmAhe darzana nitya ratnaprabhA sama jANe re; brAMti nahiM vaLI bedha te sUkSama, pratyAhAra vakhANe re....e guNa 1 Stage Baas a Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 766 ) yogadasijhAya ka : e guNu vIrataNe na visAruM, saMbhAruM dinarAta re, pazu TALI surUpa kare je, samakitane avadAta re...e guNa0 2 bAla dhUlighara lIlA sarakhI, bhavA IhAM bhAse re, Rddhi siddhi savi ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re....e guNa 3 viSaya vikAre na iMdriya joDe, te IhAM pratyAhAra re; kevaLa ti te tatva prakAze, zeSa upAya asAro e guNa0 4 zItaLa caMdanathI paNa upaje, agni dahe jema vanane re; dharmAnita paNa bhega IhAM tema, lAge aniSTa te manane re....e guNa0 5 aMze heya IhAM avinAzI, pudagala jAla tamAsI re; cidAnaMda ghana suyaza vilAsI,kimahAya jaga Aza re?e guNa0 6 chaThThI kAMtA daSTi DhALa chaThThI-"bhalIDA haMsAra viSaya na rAcIe -e dezI. acapala regarahita niSphara nahiM, alpa hoya deya nIti, gaMdha te sAre 2 kAMti prasannatA, susvara prathama pravRtti dhana! dhana ! zAsana zrI jinavarataNuM. 1 dhIra prabhAvI re Agale cogathI, mitrAdika yuta citta lAbha ISTano re hRddha avRSyatA, janapriyatA heya nitya..dhana ! dhana 2 nAza daSane re tRmi parama lahe, samatA ucita saMga; nAza vairane re buddhi vyakataMbharA, e niSpanna vega-dhana ! dhana! 3 cihai yeganAM re je paragraMthamAM, bhegAcAraja di; paMcamI daSTi thakI savi jeDIe, ehavA teha gari.dhana ! dhana ! 4 chaThThI diThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArAbha prakAza tattavamImAMsA re 88 hAya dhAraNuM, nahIM anya kRta vAsa..dhana ! dhana! " mana mahilAnuM re vAhalA upare, bIjAM kAma karaMta, tima zrutame re mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta...dhana ! dhana ! 6 ehavA jJAne re vighana nivAraNe, bhega nahiM bhavaheta; navi guNa doSa na viSaya savarUpathI, mana guNa avaguNa kheta....dhana ! dhana! 7 mAyA pANI re jANI tehane, laghI jAya aDola; sAcuM jANI re te bIte rahe, na cale DAmADola...dhana! dhana ! 8 bhagatane re ema bhaya navi TaLe, jUThA jANe re bhega; te e daSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza saMgadhana ! dhana! 9 arararararara ra Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dara, prabhA daSTi, parA hari (767. sAtamI prabhA dRSTika DhALa sAtamI-e chiDI kihAM rAkhI' e dezI. arka prabhA sama bedha prabhAmAM, dhyAnapriyA e dihI; tatva taNa pratipatti IhAM vaLI, rega nahIM sukha puThThI..." re bhavikA! vIra vacana citta dharIe. 1 saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe, e duSTa Atama guNa pragaTe, kahe sukha te kuNa kahIe?"re bhavikA! 2 nAgara sukha pAmara navi jANe, valabha sukha na kumArI anubhava viNa tima dhyAna taNuM sukha, kuNa jANe naranArI?. je bhavikA ! 3 eha daSTimAM nirmaLa bodhe, dhyAna sadA heAya sAcuM dUSaNa rahita niraMtara ti, ratna te dIpe jAcuM re bhavikA! 4 visabhAgakSaya, zAMtavAhitA, ziva mAraga dhruva nAma; kahe asaMga kriyA IhAM bhegI, vimala suyaza pariNAmane bhavikA ! 5 AThamI para daSTi DhALa AThamI- tuja sAthe nahi boluM mArA vAhalA" e dezI. daSTi AThamI sAra samAdhi, nAma para tasa jANuMcha, Apa svabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bAdha vakhANuM; niraticAra pada ehamAM yogI, kahiye nahIM aticArIjI, Arahe ArUDha giri, tima ehanI gati nyArI....haNi AThamI. 1 caMdana gaMdha samAna kSamA IhAM, vAsakane na gavejI, AsaMge varjita vaLI ehamAM, kiriyA nija guNa lekhe; zikSAthI jayama ratana nijana, daSTi bhinna tyama ehajI, tAsa nige karaNa apUrava, lahe muni kevala-gehe ...daSTi AThamI. 2 kSINudeSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme yoga agIjI; sarva zatrukSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samItAjI, sarva arathane sukha tehathI, anaMtaguNa nirIhAikaSTi AThamI. 3 Vanja ukhammad che Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 768) gadarisajajhAya upasaMhAra e aDa diThI kahI saMkSepe, yogazAstra saMketejI, kulayogI ne pravRttacaka je, teha taNe hita hetejI; yegIkule jAyA tasa dham, anugata te kulagIjI, aSI guru-deva-dvija priya, dayAvaMta upayogIjI daSTi AThamI. 4 zuzruSAdika aDa guNa saMpUraNa, pravRttacakra te kahiye, yamaDhaya lAbhI para duga athI, Adya avaMcaka lahiyejI; cAra ahiMsAdika yama IcchA, pravRtti thira siddhi nAme, zuddha ruce pALe aticAraha, TALe phala pariNAmejI.-STi AThamI 5 kalagI ne pravRttacakrane, zravaNa zuddha pakSapAta, gadaSTi graMthe hita have, tiNe kahI e vAta zuddha bhAva ne sUnI kiriyA, behamAM aMtara kejI? jhaLahaLate sUraja ne khajUo, tAsa tejamAM tejI...haSTi AThamI. da guhya bhAva e kahIe tehazuM, jehazuM aMtara bhAMje, jehazuM citta paTaMtara have, tehazuM gudA na chAje; yogya ayogya vibhAga alahato, karaze moTI vAto, khamaze te paMDita paraSadamAM, muSTiprahAra ne lAtoSTi ADamI 7 sabhA traNa zrotA guNa avaguNa, naMdIsUtre dasejI, te jANI e graMtha gyane, deje suguNa jagazejI; loka pUraje nija nija IcchA, gabhAva guNarayaNejI, zrI nayavijaya vibudha payasevaka, vAcaka yazane vayaNe chaThaSTi AThamo. 8 dilakara ' che. Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sain Education International For Pilate & Fersonalise Only www.jalne brary.org