Page Text
________________
આઠ પગણિતું સામાન્ય કથન
એઘદષ્ટિ એટલે સામાન્ય દષ્ટિ, સામાન્ય દર્શન. ઓઘ એટલે પ્રવાહ. પ્રવાહપતિત દષ્ટિ તે ઘષ્ટિ. આમ અનાદિ સંસારપ્રવાહમાં તણાઈ રહેલા અને તેમાં જ
રાચનારા એવા ભવાભિનંદી સામાન્ય કેટિના જીવોની દષ્ટિ તે એઘઘદૃષ્ટિ દ્રષ્ટિ છે. લેકપ્રવાહને અનુસરતા પ્રાકૃત જનોનું જે લોકિક પદાર્થ સંબંધી એટલે ? સામાન્ય દર્શન, તે ઓઘદષ્ટિ છે, (Vision of a layman). અને આ
ઓઘદષ્ટિ પણ જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય વગેરે કર્મના ભિન્ન ભિન્ન ક્ષપશમને લીધે-(ન્યૂનાધિકતાને લીધે) જૂદા જૂદા પ્રકારની, વિચિત્ર પ્રકારની હોય છે. દાખલા તરિકે કઈ એક દશ્ય હોય તે
(૧) મેઘલી રાત્રે ઘણું ઘણું ઝાંખું કંઈક દેખાય, (૨) તેના કરતાં કંઈક વધારે મેઘ વિનાની રાત્રે દેખાય, (૩) તેના કરતાં પણ ઘણું વધારે મેઘલા દિવસે દેખાય, (૪) અને તેના કરતાં પણ ઘણું ઘણું વધારે મેઘ વગરના દિવસે દેખાય. અને તેમાં પણ, (૫) ૮ણાજેનાર જો ભૂત વગેરે ગ્રહથી અથવા ચિત્ર વિશ્વમ વગેરે ગ્રહથી ગ્રહાયેલો હોય તો તેના દેખવામાં, (૬) અને તેવા ગ્રહ રહિત જેનારના દેખવામાં પણ ચેક ભેદ-ફેર પડે; (૭) અથવા દેખનાર બાલક હોય તો તેના દેખવામાં, (૮) અને પુષ્ઠ ઉમરને હોય તો તેના દેખવામાં પણ વિવેકના ઓછાવત્તા પ્રમાણને લીધે, તફાવત હોય. અથવા (૯) કાચ (પડલ-મોતીઓ) વગેરે આડો હોવાથી દેખનારની દ્રષ્ટિ જે અવરાઈ-ઢંકાઈ હોય તો તેના દેખવામાં, (૧૦) અને કાચ (૫ડલ) આડે ન હોય, તો તેના દેખવામાં પણ જરૂર ફેર પડે.
આમ એક જ દશ્યમાં–જોવાની વસ્તુમાં પણ વિચિત્ર ઉપાધિભેદને લીધે જુદા જુદા દષ્ટિભેદ થાય છે. આ દષ્ટાંત પ્રમાણે, લૌકિક પદાર્થને, લૌકિક દષ્ટિએ દેખવાના જે જે ભેદ છે, તે તે એવદષ્ટિના પ્રકાર છે.
ચગદષ્ટિ–આમ એક જ લૌકિક દશ્ય દેખવામાં પણ, જૂદી જૂદી જાતની બાહ્ય ઉપાધિને લીધે, જેમ ઓઘદષ્ટિના ભેદ પડે છે, તેમ પરલેક સંબધી યમાં-આત્મતત્વ
આદિના જ્ઞાનવિષયમાં પણું, ચોપશમની વિચિત્રતાને કારણે જુદા ગદષ્ટિ જૂદા પ્રકારની માન્યતાભેદ-દષ્ટિભેદ હોય છે, દર્શનભેદ હોય છે. જેમ
કેમેરાને પડદે (Diaphragm) એ છોવત્તો ખુલ્લે, તેમ દષ્ટિમર્યાદાનું ક્ષેત્ર (Field of vision ) વધઘટ થાય છે. તે જ પ્રકારે જેવી ક્ષપશમની વધઘટ-તરતમતા હોય, જેટલું કર્મનું આવરણ ખસ્યું હોય-કમને પડદો ખૂલ્ય હાય, તેટલું ઓછુંવનું દર્શન યોગદષ્ટિવાળા સમકિતી પુરુષને થાય છે. આમ “ગદષ્ટિ” એટલે યેગ સંબંધી દષ્ટિ, યેગમાર્ગને અનુસરતી એવી દષ્ટા યોગી-સમ્યગુણિ પુરુષની દષ્ટિ (Vision of Yogi), ઓઘદષ્ટિ ને ગદષ્ટિનો આમ પ્રગટ ભેદ છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005150 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchaya |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Bhagvandas Mehta |
| Publisher | Mansukhlal Mehta Mumbai |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 866 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 24 MB |