Gurjar Sahitya Sangraha

Author(s): Bhadrankarvijay, Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004569/1

Page #1

ઉપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજ રચિત
- ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ
યશોવાણી
મૂલ સંપાદક : પન્યાસજી શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ
શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ
શ્રુતજ્ઞાન પ્રસારક સભા
Bleducation International 2010_02

www.jainelib any org

Page #2

શા. ધનજીભૂરા ગુરુ મહારાજને વિનંતી કરે છે.
કાશીમાં વાદી સાથે શ્રી યશોવિજયજી યાદ કરે છે.
| Jain Education Inteોત મુનિવરો “શ્રી નયચક્ર' ગ્રન્થનું પુનર્લેખન કરે છે.

Page #3

શ્રી આનંદઘનજી સાથે મેળાપ
ચંદેરનો સંઘ ‘શ્રીપાળ રાસ’ માટે વિનંતી કરે છે.
10, 0આ. સિંહસૂરિ મ શ્રી યશોવિજયજીને હિતશિક્ષા આપે છે.
2010_02

Page #4

2010_02

Page #5

ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ
(ય શો. વા ણી.)
મૂલ સંપાદક : પન્યાસજી શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ
શ્રી. મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ
પુન:સંપાદક / સંવર્ધક શ્રીનેમિ-અમૃત-દેવ-હેમચન્દ્રસૂરિ
શિષ્ય આ. પ્રદ્યુમ્નસૂરિ મહારાજ
પ્રકાશક : શ્રુતજ્ઞાન પ્રસારક સભા
અમદાવાદ-૧૪ વિ. સં. ૨૦૬ ૧ વસન્ત પંચમી
2010_02

Page #6

2010_02

Page #7

ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ
(ય શો વા ણી)
મૂલ સંપાદક: પન્યાસજી શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ
શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ
પુનઃસંપાદક / સંવર્ધક શ્રીનેમિ-અમૃત-દેવ-હેમચન્દ્રસૂરિ
શિષ્ય આ. પ્રદ્યુમ્નસૂરિ મહારાજ
પ્રકાશક : શ્રુતજ્ઞાન પ્રસારક સભા
અમદાવાદ-૧૪ વિ. સં. ૨૦૬૧ વસન્ત પંચમી
2010_02

Page #8

Gurjar ShahityaSangrah (Yashovani) Revised ed. by Acharya Shri Pradyumnasuriji Maharaj Published by Shri Shrutgnan Prasarak Sabha
Ahmedabad - 380 014 પહેલી આવૃત્તિ વિ. સં. ૧૯૯૨, બીજી આવૃત્તિ : વિ. સં. ૨૦૪૩
ત્રીજી આવૃત્તિ : વિ. સં. ૨૦૬ ૧ ચિત્રકલાકાર : શ્રી ગોકુળદાસ કાપડિયા, મુંબઈ મુખપૃષ્ઠ : ઉપાધ્યાયપદ-પ્રદાન પ્રસંગનું ચિત્ર
નકલ : ૧૦૦૦ પૃષ્ઠસંખ્યા: ૫૮+૬ ૧૬ કિંમત : ૧૦૦.૦૦ પ્રકાશક / પ્રાપ્તિસ્થાન : શ્રુતજ્ઞાન પ્રસારક સભા
| જિતેન્દ્ર કાપડિયા C/o. અજંતા પ્રિન્ટર્સ, ૧૨/બી, સત્તર તાલુકા સોસાયટી, પોસ્ટ, નવજીવન, અમદાવાદ - ૩૮૦ ૦૧૪
- શરદભાઈ ઘોઘાવાળા બી/૧, વી.ટી.એપાર્ટમેન્ટ, કાળાનાળા, ભાવનગર
થઇપસેટિંગ:
શારદા મુદ્રણાલય ૨૦૧, તિલકરાજ, પંચવટી પહેલી લેન, આંબાવાડી, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૬
મુદ્રક:
ભગવતી ઓક્સેટ ૧૫/સી, બંસીધર એસ્ટેટ, બારડોલપુરા, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૪
2010_02

Page #9

2010_02
सादमारदाको श्रापोवचनपुरंगानीमऊपशिजावकरsतर्क कामनोगतदादा साजरामानावामकिरिक सतहाशाखासROHiमाननाऊकवित्रज्दरतरवा|
मालतीसरशीवदाजधशतमातआनाकरविटावाप्रवदछ। प
रaaविनाशनविकरायाधिशननजंगुरित्री-प्राविलयनिफबालिका २२मपवित्रासापारणकविॐaasहिनाकरासुकमानयज्ञारलिप्तक।
ताश्रीजयविविधतानापरवानाaanaलहाकारaas ढात्रिनुबनसालदेसरानमेवारsरेमामालिकमरजतमुत्रमा एमनिवरगमवीरादेवानामरवानाशाविनतालीमरहीमावाजिना
EMAARTeacमनमानICHAR1 अलिकपबशप्रमसामानिकदवातावमाल
कमामानिकरदेवीमतवालामातमदितिववाहमा सदगुरामवरमकेवलीतरनामाहोममुनिदेवयनाटाहर नमanva4%a(
किमदशास्वामीकcaरिमवहासागुत्तमतिसता -
रककजिनदास-पाससमायरित्रलेमवरमगामातुसदेलक। शतरजाप्रमहनादलाऊऊ
मामीजालाकाटि-मजतेबाहिर भूतहासमामासुधइमामोधनाताम्म तिनवीहवकारउदाजरघापत्रमा मानिजकलिखितममवताविरम
फिरिरमावधनभालामुरsdi
जीनapagरान

ઉપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજના અક્ષરોમાં લખાયેલી જંબૂસ્વામી રાસની હ. લિ. પ્રતનું પહેલું પાનું (લા.દવિદ્યામંદિર ભંડાર)

Page #10

2010_02

वेफनाउनमउद्यममतारवालासेठसदितसामणमारिहानमोगरयामारेषाह मचानमध्यमतममारगनोसिरसावधालाहसममा:हिमांहिंमदानोनिपलकेसन महिलRIदमकमा भाकरमापजियावाचकारविजयएमसामोअरमोनमलसिय वसरतिनिसदामासाहमयमासानबिजयकापंकितावाससीसमोनागाकक्षमा करणारिकवजयधिकतिसमलिएRIहममानवविजयतसमासादिमा
महतोश्रीनयविजयदिनुपरुनानातिसमहामुणवंताजगुफवपरमपत्र सासज्ञवउपायकरकारकम्पश्यनिरुचिपुरविता/मुरुमगुपकमाRI मनसवामुक्साइंसहन्दितामलिलिमिलाश्मकममानिंग
RIEराहावकातिनाशिवाकविीबाजारप्रकाराकविसावजमाइए लसानिदिनबऊअसामााहवाकरममध्यगुलपमिकेरजवादि Runaपारशुकमारसागरतरलतारणबस्तरातरापासजसमधुकररममरमंड सामानयजयभवरलवकसविनयधजयकारातियणमायरायः॥ म. संबारावधक्रितविजयनगलनाविरसिंघवाहासारताबाट
मानिएर नलिखितधनारकलीविजमदेवशरिराज्येपं-नमरिमेनामा सिरनगरेप्रथमार मिपिजनवमलरकारकम्मंरामसमाजानरसामनामाभिमेनुसंधाम
ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજના ગુરુ મહારાજશ્રી પં.શ્રી નવિજયજી મહારાજના હસ્તાક્ષર.
દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયના રાસનું છેલ્લું પાનું

Page #11

પ્રકાશકીય નિવેદન ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજની ગુજરાતી પદ્યરચનાઓના સંચય ગુજરાતી સાહિત્ય સંગ્રહની ત્રીજી આવૃત્તિનું પ્રકાશન કરતાં આનંદ થાય એ સહજ છે, પણ એ બેવડાયો છે એટલા માટે કે ગ્રંથનું પુનઃસંપાદન અને સંવર્ધન પૂજ્ય આચાર્યશ્રી વિજયપ્રદ્યુમ્નસૂરિજી મહારાજને હાથે થયું છે.
ઉપાધ્યાયજીની ગીતાર્થ-વાણીનો પ્રત્યેક ઉદ્દગાર શાસ્ત્ર-પ્રમાણિત હોઈને એમના સઘળા ગ્રંથો ચતુર્વિધ સંઘની મોંઘેરી મિરાત સમા છે અને સૌને માટે ઉત્તમ પથપ્રદર્શક છે. દાર્શનિક પ્રતિભા તો ખરી જ. સાથે ભક્તિભાવે છલકાતી કાવ્યત્વે સભર ચોવીશી-વીશી, પદ-સઝાય, સંવાદરાસ જેવી ગુજરાતી પદ્યરચનાઓમાં એમની ઝળહળતી કવિપ્રતિભાનાં દર્શન થાય છે.
પૂજ્ય આ. શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિજી મ ઉપાધ્યાયજીના સમગ્ર સાહિત્યના ભ્રમર-જીવ છે. એમના જીવન-કવન અંગે કાંઈ ને કાંઈ નવું પ્રાપ્ત કરવાની એમની તલાશ ને તાલાવેલી વણથંભી રહી છે. પછી તે કનોડુ હોય કે કાવ્યકૃતિ હોય, પ્રત હોય કે પાઠાંતર હોય.
પ્રસ્તુત ગ્રંથ એની અગાઉની બને આવૃત્તિઓનો આમ તો યશોવાણી’ અપરનામે થયેલો પુનરવતાર છે. પણ અહીં કતિઓનો ક્રમ બદલાયો છે ને વિભાગીકરણ નવીન અને ચુસ્ત સ્વરૂપ પામ્યું છે. ઉપલબ્ધ થયેલી હસ્તપ્રતોને આધારે ઉપાધ્યાયજીની કેટલીક કૃતિઓ અહીં પ્રથમવાર ગ્રંથસ્થ થઈ છે, તો કેટલીક કૃતિઓના આંશિક પાઠ બદલાયા છે.
આમ, રાસ આદિ કેટલીક દીર્ઘ પદ્યરચનાઓ અને ગદ્ય લખાણો સિવાયનું ઉપાધ્યાયજીનું સમગ્ર મધ્યકાલીન ગુજરાતી પદ્યસાહિત્ય અહીં એક સાથે ગ્રંથસ્થ છે. આશા છે કે સૌ ભાવિક જીવોને એમની આ ગૂર્જર ગિરાની રસવાટિકામાં પરિભ્રમણ કરવું ગમશે.
શ્રુતજ્ઞાન પ્રસારક સભા ૧૨-૧૨-૨૦૪ (માગશર સુદ ૧, ૨૦૬ ૧)
અમદાવાદ
2010_02

Page #12

આપણો આધારવડ : ઉપાધ્યાયજી મહારાજની વાણી વાત તમારી ભલે મીંડા જેવી હોય પણ જો તેને ઉપાધ્યાયજી મહારાજના વચનનો એક પણ ટેકો મળી જાય તો એ મીંડાને મૂલ્યવાન બનાવતો એકડો મુકાઈ જાય અને તેથી પેલા મીંડાની આમ કિંમત ન હોય તોય મૂલ્ય ખૂબ વધી જાય કારણ કે એને ઉપાધ્યાયજી મહારાજના વચનનું સમર્થન મલ્યું. વળી ઉપાધ્યાય મહારાજ તો લખ છે. તે કે જેમાં તેમને પ્રભુ મહાવીરના વચનનો ટેકો મળ્યો હોય. તેઓની તો પ્રતિજ્ઞા છે જ.
બોલિયા બોલ તે હું ગણું
સફળ, છે તુજ સાખ રે. બીજા એક સ્થાને પણ તેઓ લખે છે કે – પણ તુજ વચન પ્રમાણ
તિહાં મુજ ભાખવું. બીજા ઘણા વિદ્વાનોની એવી પ્રતિજ્ઞા જોઈ છે કે “નામૃત્ત નિશ્ચિત વિવિ, પણ આ પ્રતિજ્ઞાનું સ્વરૂપ જ નિરાળું છે. નિનોવક્ત મતે સર્વમ્' એટલે આપણી જીવનશૈલી પછી તે આંતર કે બાહ્ય બને પ્રકારની યશોવાણીરંગી હોય તો જે કોઈ વચન પ્રવાહ હોય કે પ્રપાત હોય તે જિનવાણીની નદીના બે કાંઠા નિશ્ચય અને વ્યવહાર દ્રવ્ય
2010_02

Page #13

અને ભાવની વચ્ચે જ જ્યાં સ્યાદ્વાદ વારિ વહે છે તેનાથી ભીંજાયેલો જ એ પ્રવાહ હશે. તેમાં એકાંતને અવકાશ જ નહીં હોય. જ્યાં અનેકાંત ત્યાં અર્હત્ની મુદ્રા છે. એકાંત છે તે મિથ્યાત્વ અને અનેકાંત તે સમ્યક્ત્વ. આ આપણને શીખવનારા ઉપાધ્યાયજી મહારાજ છે.
વર્તમાન શ્રીસંઘને શ્રમણ ભગવાન મહાવીર મહારાજા સાથે સંબંધ જોડી આપનાર ઉપાધ્યાયજી મહારાજનાં વચનો છે. આપણા જીવનનો આધા૨વડ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ છે. તેની છાયા શીતકાળે ઉષ્ણતાનો અનુભવ કરાવે છે અને ઉષ્ણકાળે શીતળતાનો અનુભવ કરાવે છે. તે ક્ષણિકને ક્ષણિક અને શાશ્વતને શાશ્વત તરીકે ઓળખવામાં જરૂરી અજવાળું પૂરું પાડે છે.
આજે તો ચોગરદમ ક્ષણિકના થૂલાને સીઝવવા માટે શાશ્વત સુખડને હોમવાની હોડ ચાલી છે. કામચલાઉ ચળકાટ માટે કાયમી સંપત્તિ ગીરવે મૂકતાં અચકાતા નથી. ક્યારેક તો લાગે કે ચાવીવાળાં રમકડાં ખરીદવા ઘરેણાં વેચી દે છે અને તેનો ગર્વ કરે છે. આવા યુગમાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજનાં માત્ર ગુજરાતી પદ્ય વચનો પણ ઊંચે ચઢવામાં ઊંચું આલંબન પૂરું પાડે છે.
આ સંગ્રહની ઉત્પત્તિકથા કાંઈક આવી છે.
વિ. સં. ૧૯૮૬ આસપાસની વાત છે. પંન્યાસ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ દીક્ષા પહેલાં પૂજ્યપાદ સાગરજી મહારાજના સંપર્કમાં પણ હતા જ. સાગરજી મહારાજનું નામ ગીતાર્થપુરુષ તરીકે સંઘમાં જાણીતું હતું.
ભગવાનદાસે તેઓને પૂછ્યું. દીક્ષાગ્રણ કર્યા બાદ આપના જેટલા બધા ગ્રન્થો વાંચી શકાય તેવું લાગતું નથી તો બધાં શાસ્ત્રોનો સાર આવી જાય તેવા ગ્રન્થો અને તે પણ ગુજરાતીમાં હોય તો તે બતાવવાની કૃપા કરો.
તે વખતે સાગરજી મહારાજે કહ્યું ઃ ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી
2010_02
७

Page #14

ભગવાનદાસે તેઓને પૂછ્યું. દીક્ષાગ્રણ કર્યા બાદ આપના જેટલા બધા ગ્રન્થો વાંચી શકાય તેવું લાગતું નથી તો બધાં શાસ્ત્રોનો સાર આવી જાય તેવા ગ્રન્થો અને તે પણ ગુજરાતીમાં હોય તો તે બતાવવાની કૃપા કરો.
તે વખતે સાગરજી મહારાજે કહ્યું : ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજની ગુજરાતી રચનાઓનો અભ્યાસ કરશો તો સકલશાસ્ત્રનો નીચોડ તમને મળી રહેશે. આ વાત બીજરૂપે મનમાં રોપાઈ ગઈ. શ્રદ્ધાથી સ્વીકારાઈ ગઈ. પછીના વર્ષે કાર્તિક મહિને દીક્ષા થઈ. નાભિનો વૈરાગ્ય હતો. પ્રભુશાસનનો પક્ષપાત હતો. બુદ્ધિ નિર્મળ હતી તેથી આવશ્યક સૂત્રો થતાં વાર ન લાગી. તે પછી તુર્ત ઉપાધ્યાયજી મહારાજની અમૃત વેલીની મોટી સઝાયથી મંગળાચરણ થયું !
પ્રારંભમાં જ જીવનકર્તવ્યની કેડી મળી ગઈ ! ઉપાધ્યાયજી મહારાજની ગુજરાતી રચનાઓનો સંચય કરવા લાગ્યા. ભણવા લાગ્યા. પછી તાત્પર્યને પામવા મથામણ કરવા લાગ્યા. મને મળ્યું, મને ગમ્યું અને મને ફળ્યું તેવું બધાંને મળો, બધાંને ગમો અને બધાંને ફળો તેવા શુભ આશયથી આ ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ ભાગ-૧ અને ૨નું મુદ્રણ થયું. જોકે આ બધી પ્રક્રિયા થતાં પૂરાં પાંચ વર્ષ વીત્યાં છે. વિ. સં. ૧૯૯૨માં આ પ્રથમ ભાગ સંઘ સમક્ષ આવ્યો !
તેમને શુદ્ધ પ્રકાશન કરવું હતું. પૂર્ણ પ્રકાશન કરવું હતું તેથી સદ્દભાગ્યે મુંબઈમાં જ શ્રી મોહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ મળ્યા. તેમણે પણ અનેક હસ્તલિખિત પ્રતો સંપડાવી આપી. પાઠની શક્ય રીતે અશુદ્ધિ દૂર કરી. કઈ
2010_02

Page #15

રચનાની પોથી ક્યાંથી મળી છે તેની નોંધ તેઓએ એ પ્રથમાવૃત્તિમાં મૂકી. સંઘમાં એ આવૃત્તિ શાસ્ત્રપ્રેમી શાસનરાગી સંયમખપી જીવોમાં ખૂબ જ સન્માન પામી ઘણાં જીવોએ નિત્ય સ્વાધ્યાયનું સાધન બનાવ્યું. ઘણાં વર્ષોથી તે દુષ્પ્રાપ્ય કિંવા અપ્રાપ્ય બની ગઈ તેથી ઠેઠ વિ. સં. ૨૦૪૨માં મુનિરાજશ્રી કીર્તિયશવિજયજી મહારાજે તેનું પુનર્મુદ્રણ કરાવીને સુલભ કરી આપી.
મને આ ગ્રન્થનું ખૂબ જ આકર્ષણ હતું. વારંવાર તેને સ્વાધ્યાયના સાધન તરીકે ઉપયોગમાં લેતો. અને પાસે ને પાસે રાખતો હતો.
સારા રૂપરંગમાં નવી રચના મળે તો તે ઉમેરીને સંઘના કરકમલમાં મૂકવા ભાવના રહેતી હતી. તેમાં લાલભાઈ દલપતભાઈ ભારતીય વિદ્યામંદિરના હસ્તલિખિત ગ્રન્થસંગ્રહમાંથી એક પોથી મળી. જે ઉપાધ્યાયજી મહારાજનાં જ પ્રાયઃસ્તવનો હતાં અને પોથી ક્યાંક ક્યાંક ઉંદરે કરડેલી હતી અને કોઈ શ્રુતાનુરાગી મહાશયે તેને કાળજીપૂર્વક સાંધી હતી. તેમાંથી અદ્યાવધિ પ્રાયઃ અપ્રકાશિત સ્તવનો મળ્યાં. તેથી ઉત્સાહ બેવડાયો.
તે સ્તવનો આ સંગ્રહની શોભારૂપ બન્યાં. વળી આની ઉપાદેયતામાં વધારો કરનારાં નીવડ્યાં. વળી અગીયાર ગણધર નમસ્કારનો ત્રુટિત પાઠ લા.દ. વિદ્યામંદિરની બીજી એક પોથીમાંથી પૂર્ણ મલ્યો છે. જે અહીં આપ્યો છે.
જૂની આવૃત્તિની રચનાઓનો ક્રમ બદલ્યો છે. અત્રતત્ર ફેરફાર, શુદ્ધિ-વૃદ્ધિ જે કાંઈ શક્ય બન્યાં તે શુભ વૃત્તિથી કર્યાં છે, હજી આમાં ક્ષતિની સંભાવના છે તે નકારી
ન શકાય.
2010_02
९

Page #16

પણ મને તો એવું કહેવાનું મન થાય છે તે સ્વાવાદના અમીરસમાં ઝબોળાઈને પ્રકટ થઈ છે માટે પૂર્ણ છે અને પૂર્ણ પૂર્ણને સ્પર્શે છે, ખેંચે છે અને અંતે અપૂર્ણને પૂર્ણ કરીને જંપે છે.
પ્રસ્તુત પ્રકાશનને રળિયાત કરવામાં ઝાઝા હાથ ભળ્યા છે. આ પ્રકાશને પણ ખાસ્સો સમયપટ લીધો છે પણ તેનો રંજ નથી, રાજીપો છે. કાંઈ ને કાંઈ નવું મળતું જ રહ્યું છે.
વાચક પોતે જ તેનો સુખદ અનુભવ કરશે.
પૂજ્યપાદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજના પવિત્ર શબ્દો સાંભળવાનું સદ્દભાગ્ય વિ.સં.૨૦૧૭ના ચૈત્ર મહિનામાં સર્વ પ્રથમ વાર સાંપડ્યું. પૂજ્યપાદ દાદાગુરુ પીયૂષપાણિ આચાર્યશ્રી વિજયઅમૃતસૂરીશ્વરજી મહારાજ વહેલી સવારે પરોઢિયે ૩૫૦ ગાથાના સ્તવનની છેલ્લી ઢાળ લલકારીને બોલતા અને તેઓએ પ્રેરણા કરેલી એનું આજે પુણ્યસ્મરણ થાય છે. પછીથી પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રી વિજયધુરન્ધરસૂરિ મહારાજે ચોવીસી પહેલી કંઠસ્થ કરાવેલી એનું પણ સ્મરણ મનમાં રમે છે. અને આવાં બધાં શ્રુતસેવાનાં કાર્યોમાં પૂજ્યપાદ સૌમ્યમૂર્તિ આચાર્યશ્રી વિજયદેવસૂરિ મહારાજ, ગુરુમહારાજ પૂજ્યપાદ આચાર્યશ્રી વિજય હેમચન્દ્રસૂરિ મહારાજની કૃપાપૂર્ણ વાત્સલ્યસભર સ્નેહદૃષ્ટિનો લાભ મળતો જ રહ્યો છે, તે વાતનું સ્મરણ પણ મનને આનંદથી ભરી દે છે. સાથે શિષ્યવર્ગમાં પં. રાજહંસવિજયજી, મુનિ દિવ્યયશવિજયજી, મુનિ મલયગિરિવિજયજીનો પણ ઉપાધ્યાયજી મહારાજના સ્તવન-સાહિત્ય તરફનો અનુરાગ પણ આજે યાદ આવે
બીજાં પ્રકાશનોની જેમ જ પ્રો. શ્રી કાંતિભાઈ બી. શાહનો આત્મીયતાથી ભર્યો ભર્યો સહયોગ મળ્યો છે જે આનંદદાયી છે. પ્રકાશનની શોભાનો જશ ભાઈ રોહિત કોઠારીને આપવા અનુરોધ
છે.
૧૦
2010_02

Page #17

અહંદુ શાસન-અનુરાગી અને યશોવચનાનુરાગી સજ્જનોના કરકમલમાં ગ્રંથ અર્પણ કરતાં ધન્યતા અનુભવું છું.
ક્ષતિઓ માટે કરબદ્ધ પ્રાર્થના સજ્જનોને કરવી ગમે છે. તેઓ ઉદારતાથી નભાવી લેશે તેવી શ્રદ્ધા છે.
ઘણું થયું ! થોડું લખ્યું ઝાઝું માનીને વિચારજો. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ માટે લખવાનું કે કહેવાનું આવ્યું છે ત્યારે ઓછું જ લાગ્યું છે. તેમનાં વચનોથી મારી ઓછપ દૂર થઈ છે તે નક્કી છે. એ વાત અતિશયોક્તિ વિના કહું છું; યુક્તિ તો તેમાં છે જ નહીં.
બસ અહીં અલ્પવિરામ.
વાસણા-અમ.૭ શરદપૂર્ણિમા. વિ. સં. ૨૦૬૦
શ્રી નેમિ-અમૃત-દેવ-હેમચન્દ્રસૂરિ
શિષ્ય પ્રદ્યુમ્નસૂરિ.
2010_02

Page #18

પ્રકાશકના બે બોલ
ત્રથમ આવૃત્તિમાંથી) લગભગ અઢીસો વર્ષ પૂર્વે, પોતાની જીવનપ્રભાથી શ્રી જૈનશાસનનાં અનુપમ તત્ત્વોનો પ્રકાશ દિગન્તવ્યાપી બનાવનાર અને અનેક આત્માઓને અજ્ઞાનના અન્ધકારમાંથી પ્રકાશમાં લાવી અનુપમ રીતિએ સ્વપર શ્રેય સાધનાર મહાપુરુષ શ્રી યશોવિજયજી વાચકશેખરની ગૂર્જરગિરામાં ગૂંથાએલી ગૂઢ ભાવવાળી કૃતિઓનો આ સંગ્રહ પ્રસિદ્ધિમાં મુકાય છે.
ગૂર્જર ગિરામાં ગૂંથાએલી આ પદ્યમય કૃતિઓમાં શ્રી જેનશાસને ઉપદેશેલાં અનેક સત્યોનો સંક્ષેપમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ કૃતિઓનો અભ્યાસ યોગ્ય અભ્યાસકને શ્રી જૈનશાસનનાં સારભૂત તત્ત્વોનો પરિચય કરાવનાર નીવડે તેમ છે. ઉપરાન્ત ગ્રન્થકાર મહાપુરુષના જ્ઞાનની પ્રૌઢતા અને પરોપકારશીલતાનો પણ સુંદર પરિચય આ કૃતિઓથી મળી શકે છે.
પૂજ્યપાદ વાચકશેખર શ્રી યશોવિજયજી ગણિવર્યની ભાષાકૃતિઓ જુદે જુદે સ્થળે છપાએલી છે : પરન્તુ તેનો એક જ સંગ્રહમાં સમાવેશ થાય તો તેથી વધુ લાભ થાય : એ ઇરાદાથી આ સંગ્રહ પ્રસિદ્ધ કરવાનો પ્રયત્ન થયો છે. આ સંગ્રહમાં શ્રી ઉપાધ્યાયજીની ચાલીસ કૃતિઓ તો એવી આપવામાં આવી છે કે
१२
2010_02

Page #19

- જે આજ પૂર્વે કોઈ પણ સ્થળે મુદ્રિત થઈ નથી. આ અમુદ્રિત ૪૦ કૃતિઓની એક જુદી નોંધ પણ આપવામાં આવી છે.
આ બધા ઉપરાન્ત પણ પરમોપકારી પૂ. શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ ગૂર્જરગિરામાં વધુ કૃતિઓ બનાવેલી હોય એવો પૂરો સંભવ છે. પરંતુ જુદા જુદા ભંડારો અને વિવિધ સ્થળોએ તપાસ કરતાં આથી વધુ કૃતિઓ મળી શકી નથી. પ્રયાસ કરતાં મળી જશે તેને શ્રી દ્રવ્યગુણપર્યાયનો રાસ અને શ્રી જબૂસ્વામીનો રાસ આદિ કૃતિઓની સાથે હવે પછીના વિભાગમાં દાખલ કરવામાં આવશે.
સ્વપર શ્રેયસ્કર આવા ગ્રન્થોનું પ્રકાશન શુદ્ધ, સંપૂર્ણ અને વધુ ઉપકારક બને તે માટે અનેકોનો સહકાર આવશ્યક છે તેવી જ રીતે આ પ્રકાશનમાં પણ જે મુખ્ય વ્યક્તિઓ તથા સંસ્થાદિનો સહકાર મળી શક્યો છે તેની ટૂંક નોંધ અત્રે પ્રદર્શિત કરાય છે.
પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજય મેઘસૂરીશ્વરજી મહારાજા: મુનિ શ્રી જશવિજયજી: મુનિ શ્રી પુણયવિજયજી : તેઓની પાસેથી તથા અમદાવાદ વિદ્યાશાળા અને ડહેલાના ઉપાશ્રયના પ્રાચીન ગ્રન્થભંડારોમાંથી તથા લીંબડી, ઝીંઝુવાડા, પાટણ આદિ સ્થળોના ગ્રન્થભંડારોમાંથી જૂની હસ્તલિખિત પ્રતિઓ તથા કેટલીક અપ્રગટ કૃતિઓની મૂળ પ્રતિઓ પ્રાપ્ત થઈ છે, જેનો આ સંગ્રહમાં ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
આ સંગ્રહમાં પૂ. શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજાના હસ્તાક્ષરોના જે ફોટાઓ આપવામાં આવ્યા છે, તેની મૂળ નકલો મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી તરફથી મળી છે.
પૂ. મુનિ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજીઃ તેઓએ આ ઉત્તમ સાહિત્યનો સંચય કર્યો હતો તેમ જ આ પ્રકાશનમાં તેઓની જ પ્રેરણા મુખ્ય હતી. તેઓએ પ્રેસકોપી કરાવી, અમદાવાદ અને અન્ય સ્થળોના ગ્રન્થભંડારોની હસ્તલિખિત પ્રતિઓ મંગાવી શુદ્ધિ આદિ માટે ઘણો
१३
2010_02

Page #20

પરિશ્રમ ઉઠાવ્યો હતો. પ્રૂફો પણ તેઓએ શોધ્યાં હતાં અને ગ્રન્થકારનો પરિચય પણ તેઓએ લખેલો છે.
વકીલ મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ: પૂ. શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજાની કેટલીક અપ્રકટ કૃતિઓ તેઓ પાસેથી મળી છે. તેઓને મોકલવામાં આવેલી પ્રેસકોપીઓ તેમણે શોધી છે અને તેમાં હસ્તલિખિત પ્રતિઓ ઉપ૨થી પૂર્વે પોતે સંગ્રહ કરેલા તથા નવા પાઠાંતરો આદિ ઉમેર્યા છે. પ્રૂફોનું સંશોધન પણ તેમણે પરિશ્રમપૂર્વક કર્યું છે. શ્રી જવિલાસમાં દરેક વિષયોને જુદા પાડી, દરેક પદની ઉપર વિષયને લગતું મથાળું કરી તેઓએ તેને ક્રમબદ્ધ કરેલ છે. અન્ય કૃતિઓના જુદા જુદા વિષયોને લગતાં મથાળાં પણ તેમણે કર્યાં છે. ૭૯મા પાના ઉ૫૨ની તથા અન્ય સ્થળોએ નોંધ તેમણે કરેલી છે. શુદ્ધિવૃદ્ધિ પત્રક, અનુક્રમણિકા તથા આધારભૂત પ્રતોની નોંધ પણ તેઓએ તૈયાર કરેલી છે.
પ્રાન્ત-સાધનસામગ્રીની પરિમિતતા તથા સંશોધનકાર કે મુદ્રકાદિના દૃષ્ટિદોષાદિ કારણોએ પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પૂજ્યપાદ શ્રી ગ્રન્થકાર મહર્ષિના આશયવિરુદ્ધ અગર શ્રી જિનમતથી વિપરીત૫ણે જે કાંઈ લખાયું અગર છપાયું હોય તે બદલ અંતઃકરણપૂર્વક મિથ્યાદુષ્કૃત યાચી ગ્રંથઅધ્યયનમાં દત્તચિત્તે પ્રવૃત્ત થવા વિનવીએ છીએ.
2010_02
१४

Page #21

ગ્રંથકાર-પરિચય
- પૂજ્ય પં. શ્રી શ્રી શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ
આ પુસ્તકરત્નમાં જે મહાપુરુષની કૃતિઓ પ્રગટ કરવામાં આવે છે તે મહાપુરુષ ષડ્રદર્શન-શાસ્ત્રવેત્તા, ન્યાયવિશારદ, ન્યાયાચાર્યાદિ-બિરુદ-ધારક, મહાવૈયાકરણ, તાર્કિક-શિરોમણિ, બુદ્ધયંભોનિધિ, વાચક કુલચંદ્ર મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજી ગણિવર છે.
આ મહાપુરુષ જૈન આલમમાં શ્રી “ઉપાધ્યાયજીની સંજ્ઞાથી અતિ સુપ્રસિદ્ધ છે. પોતાના જીવનકાળમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, ગુજરાતી અને હિંદી ભાષામાં લાખ્ખો* શ્લોકપ્રમાણ ગ્રંથોની રચના કરી, અનેક આત્માઓને પ્રતિબોધ પમાડી, અનેક પરવાદીઓને જીતી, આ મહાપુરુષે શ્રી જૈન શાસનનો વિજયધ્વજ ફરકાવ્યો છે.
શ્રી જૈનશાસનના પરમપ્રભાવક મહાપુરુષોમાં છેલ્લામાં છેલ્લા પ્રભાવક આ એક જ મહાપુરુષ એવા થયા છે કે જેમણે પોતાના * માત્ર ન્યાયના વિષય પર પોતે બે લાખ શ્લોક લખ્યાનો ઉલ્લેખ પોતે લખેલા સુશ્રાવક
શા. હંસરાજ ઉપરના પત્રમાંથી મળી આવે છે, તે આ પ્રમાણે છે. ન્યાય ગ્રંથ બે લક્ષ કીધો છે. તો બૌદ્ધાદિ કરી એકાંતયુક્તિ ખંડી સ્યાદ્વાદ પદ્ધતિ માંડી નઈ એ યુક્તિ જૈન ન્યાયાચાર્ય બિરુદ પરિશન શિષ્ટ લોક કહે તે પ્રમાણે છઈ તે પ્રીછજ્યો.”
2010_02

Page #22

જ્ઞાનની અલૌકિક સ્ફૂર્તિ વડે પૂર્વે થયેલા શ્રુતકેવલિઓનું કલિકાલમાં પણ સ્મરણ કરાવી, સમસ્ત જનતાને આશ્ચર્યમાં ગરકાવ કરી દીધી છે. પૂર્વે થયેલા પ્રભાવક શ્રુતધરોનાં વચનોની જેમ આ મહાપુરુષનાં વચનો, કોઈ પણ શાસ્ત્રીય વિષયના સમાધાનમાં આજે પણ પ્રત્યેક સાધુ કે શ્રાવક પ્રમાણભૂત તરીકે સ્વીકારે છે.
આ મહાપુરુષના જીવનને લગતી કેટલીક પ્રમાણભૂત હકીકતો ‘શ્રી સુજસવેલી ભાસ' નામના ગૂર્જર પદ્યાત્મક ગ્રંથમાંથી ઉપલબ્ધ થાય છે. ‘શ્રી સુજસવેલિ ભાસ'ના રચનાર મુનિરત્ન શ્રી કાન્તિવિજ્યજી, તપાગચ્છના પ્રસિદ્ધ આચાર્ય સમર્થ શાસન પ્રભાવક જગદ્ગુરુ શ્રીમદ્ વિજયહીરસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી કીર્તિવિજ્યજી મહારાજાના શિષ્યરત્ન હતા તથા બે લાખ પ્રમાણ શ્લોકના બનાવનાર ઉપાધ્યાય શ્રી વિનયવિજયજી ગણિવરના ગુરુભ્રાતા હતા. આ મુનિવર શ્રી કાન્તિવિજ્યજી ગણિવર માટે, ઉક્ત ઉપાધ્યાય શ્રી વિનયવિજયજી ગણિવરે ‘શ્રી હૈમલઘુપ્રક્રિયા’ નામનું સંસ્કૃત વ્યાકરણ રચ્યાનો ઉલ્લેખ પણ મળી આવે છે.
ઉપાધ્યાયજી'ની અતિપ્રિય સંજ્ઞાથી પ્રસિદ્ધિને પામેલા શ્રી યશોવિજ્યજી વાચકનો પરિચય આપતાં ‘સુજસવેલિ ભાસ'ના કર્તા જણાવે છે કે—પૂર્વે પ્રભવસ્વામિ આદિ છ શ્રુતકેવલિ થયા, તેવી રીતે કલિકાલમાં આ યશોવિજય વાચક મહાન્ શ્રુતધર હતા : સ્વસમય અને પરસમયમાં અતિનિપુણ હતા : આગમોના અનુપમ જ્ઞાતા હતા : સકલ મુનીશ્વરોમાં શેખર અને કુમતના પ્રખર ઉત્થાપક હતા તેમણે શ્રી જૈન શાસનના યશની ભારે વૃદ્ધિ કરી હતી : તેમનામાં બીજા સેંકડો અને લાખો ગુણ એવા હતા કે—એમની જોડી કોઈથી થઈ શકે તેમ નહોતી ઃ તેઓ ‘કૂલિશારદા’નું બિરુદ ધરાવતા હતા અને બાળપણથી જ પોતાની વચનચાતુરી વડે બૃહસ્પતિને તેમણે જીતી લીધા હતા.
2010_02
१६

Page #23

આ મહાપુરુષની પૂર્વાવસ્થાનું નામ જશવંતકુમાર હતું. જશવંતકુમારનો જન્મ કન્ઝોડુ નામના ગામમાં થયો હતો. એ કન્ડોડુ ગામ ગૂર્જરદેશના અલંકારતુલ્ય શ્રી અણહીલપુર પાટણની નજીક શ્રી ગાંભુ ગામ પાસે છે. જશવંતકુમારના પિતાજીનું નામ નારાયણ હતું અને તે એક જૈન વણિક હતા. શ્રી જશવંતકુમારની માતાનું નામ “સોભાગદે હતું. શ્રી જૈનશાસનથી સુસંસ્કારિત માતાપિતાના સુયોગે શ્રીજશવંતકુમારને બાલ્યવયમાં જ જૈનશાસનના સારભૂત વૈરાગ્યની પ્રાપ્તિ થઈ. પોતાના વૈરાગ્યવાસિત થયેલા બાળકને એ સુયોગ્ય માતાપિતાએ સંવત્ ૧૬ ૮૮ની અણહીલપુર પાટણ જઈ પંડિત શ્રી નવિજયજી મહારાજા પાસે દીક્ષા અપાવી. ગુરુશ્રીએ જશવંતકુમારનું નામ શ્રી યશોવિજયજી રાખ્યું.
જશવંતકુમારના બીજા પદ્મસિહ નામના મોટા ભાઈ હતા. તેમણે દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી. અને તેમનું નામ શ્રી પદ્મવિજયજી રાખવામાં આવ્યું હતું. એ બન્ને ગુરુબંધુઓની વડી દીક્ષા તે જ સાલમાં આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયદેવસૂરિજીના વરદ હસ્તે થઈ હતી.
બન્ને ભાઈઓએ સાથે ગુરુ પાસે શ્રુતાભ્યાસ કર્યો. સંવત્ ૧૬ ૯૯માં રાજનગરના સંઘ સમક્ષ મુનિવર શ્રી યશોવિજયજીએ અષ્ટ અવધાન કર્યા. તે વખતે સંઘના એક આગેવાન શાહ ધનજી સુરાએ ગુરુદેવ શ્રી નવિજયજી મહારાજાને વિનંતી કરી કે–આપના શિષ્ય શ્રી યશોવિજયજી બીજા હેમચંદ્રાચાર્ય થાય તેમ છે, તો કાશી જઈ છયે દર્શનના ગ્રંથોનો તેમને અભ્યાસ કરાવો, તો શ્રી જિનશાસનની મહાન પ્રભાવના થાય.
આ કાર્ય માટે નાણાંનો વ્યય કરવાનું ધનજી શાહે કબૂલ કરવાથી ગુરુએ કાશી તરફ વિહાર કર્યો. કાશી દેશ એટલે સરસ્વતીનું નિવાસસ્થાન. ત્યાં તાર્કિકકુલમાર્તડ અને ષડ્રદર્શનના અખંડજ્ઞાતા એક ભટ્ટાચાર્ય હતા. તેમની પાસે સાતસો શિષ્યો
१७
2010_02

Page #24

મીમાંસા આદિ શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરતા હતા. શ્રી યશોવિજયજીના અભ્યાસની ત્યાં ગોઠવણ થઈ. ત્યાં અભ્યાસ કરતા શ્રી યશોવિજયજી ન્યાય, મીમાંસા, બૌદ્ધ, જૈમિની, વૈશેષિક આદિના સિદ્ધાંતો તથા ચિંતામણિ આદિ ન્યાય-ગ્રંથોના પારગામી બની, વાદિઓના સમૂહમાં દુન્ત વિબુધચૂડામણિ થયા. ત્યાં તેમણે સાંખ્ય અને પ્રભાકર ભટ્ટનાં મહા દુર્ઘટ સૂત્રો અને શ્રી જિનાગમ સાથેના મતાંતરો જાણી લીધા. અધ્યાપક પંડિતજીને રોજનો એક રૂપિયો આપવામાં આવતો. એ રીતે ત્યાં ત્રણ વર્ષ સુધી પોતાના ગુરુદેવની સુરમ્ય છાયામાં મુનિવર શ્રી યશોવિજયજીએ સતત અભ્યાસ કર્યો.
દરમિયાન ત્યાં એક સંન્યાસી મોટા ઠાઠથી આવ્યો. મુનિવર શ્રી યશોવિજયજીએ તેની સાથે સર્વ જન સમક્ષ વાદ કરી જીત મેળવી. એટલે તે નાસી ગયો અને ભવિષ્યના સમર્થ શાસનપ્રભાવક મુનિવર્ય શ્રી યશોવિજયજી મહારાજનો ભારે સત્કાર થયો. ત્યાંના પંડિતોએ ન્યાયવિશારદ' એ નામની મોટી પદવી શ્રી યશોવિજ્યજી મહારાજને અર્પણ કરી. આ રીતે ત્રણ વર્ષ કાશીમાં રહી તાર્કિકશિરોમણિ બનેલા શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ, પોતાના ગુરુદેવની સાથે વધુ અભ્યાસ માટે આગ્રામાં આવ્યા. આગ્રાના એક ન્યાયાચાર્ય પાસે પંડિત શ્રી યશોવિજયજીએ આદરપૂર્વક કર્કશ તર્ક, સિદ્ધાન્ત અને પ્રમાણમાં શાસ્ત્રો અવગાહ્યાં ત્યાં પણ તર્ક-શાસ્ત્રનો ચાર વર્ષ સુધી અખંડ અભ્યાસ કર્યો. એ રીતે દુર્દમ્યવાદી બની સ્થળે સ્થળે જીત મેળવતા વિદ્યાવિભૂષિત પંડિત શ્રી યશોવિજ્યજી મહારાજા અમદાવાદ પધાર્યા.
કાશીથી “ન્યાય વિશારદ'નું બિરુદ મેળવી વાદોમાં વિજય મેળવતા ઘણાં વર્ષે પધારેલા આ શાસનદીપક પંડિતવર્યને જોવા અનેક વિદ્વાનો, ભટ્ટો, વાદિઓ, યાચકો, ચારણો આદિ ટોળે મળીને આવવા લાગ્યા. સકલસંઘ સમુદાયથી વીંટાયેલા તેઓ અમદાવાદ
૧૬
2010_02

Page #25

નાગપુરી (નાગોરી) સગ્રહમાં પધાર્યા. તેમની પ્રશંસા ગૂર્જરપતિ (સૂબા) મહોબતખાન પાસે રાજસભામાં થઈ. સૂબાને તેમની વિદ્યા જોવાની હોંશ થતાં, તેના નિમંત્રણથી શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે અઢાર અવધાન કરી બતાવ્યાં. ખાને ખુશ થઈ તેઓશ્રીની બુદ્ધિનાં વખાણ કર્યાં અને મોટા આડંબરથી વાજતે ગાજતે તેઓશ્રીને તેઓશ્રીના સ્થાનકે લઈ જવામાં આવ્યા.
ત્યાર બાદ પંડિત શ્રી યશોવિજ્યજીએ અનેક ગ્રંથરત્નોની રચનાઓ આદિ દ્વારા, શ્રી જૈનશાસનની ભારે ઉન્નતિ કરી અને તે સમયમાં તપાગચ્છમાં આ મુનિ અક્ષોભ્ય પંડિત છે, એમ સર્વ ગચ્છના મુનિવરોએ સ્વીકાર્યું. અમદાવાદના સંઘે ગચ્છનાયક આચાર્ય દેવ શ્રીમદ્ વિજયદેવસૂરિજી મહારાજાને આ અજોડ પંડિત અને અનુપમ શ્રુતધર શ્રી યશોવિજયજીને પંચ પરમેષ્ટિના ચોથા શ્રી ઉપાધ્યાયપદે સ્થાપવાની આગ્રહપૂર્વક વિનંતી કરી. વિદ્વચ્છિરોમણિ શ્રી યશોવિજયજીએ વીશસ્થાનક ઓળીનો તપ આદર્યો. ૫૨મ સંવેગી એવા તેમણે ગુરુનિશ્રામાં પોતાના સંયમને પ્રતિદિન ઉજ્જ્વળ બનાવ્યું. તે વખતે શ્રી જયસોમ આદિ પંડિત મુનિવરોની મંડળીએ તેમનાં પાવનકારી ચરણોની સેવા કરી. વિધિપૂર્વક તપની આરાધના પૂર્ણ થયે ગચ્છાધિપતિ શ્રીમદ્ વિજયદેવસૂરિવરના પટ્ટર શ્રીમદ્ વિજ્યપ્રભસૂરિજીએ સંવત્ ૧૭૧૮માં તેમને વાચક (ઉપાધ્યાય) પદ સમર્પણ કર્યું. ત્યારથી શ્રી જશવિજય વાચક ‘સુરગુરુના અવતાર' તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજ્યજીની સઘળીયે ગ્રંથ૨ચનાઓ એ શ્રી જિનેશ્વરદેવોના આગમો અને આચાર્ય શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકર, ભગવાન્ શ્રી હરિભદ્રસૂરિ આદિ સમર્થ શ્રુતધરોના અતિશય કઠિન ગ્રંથરત્નોમાંથી ઉદ્ધરિત થયેલી છે. શ્રી જિનેશ્વરદેવોનું આગમ અને તેને અનુસરતું શાસ્ત્ર નય, નિક્ષેપ, ભંગ, પ્રમાણ આદિથી ભરપૂર
2010_02
१९

Page #26

હોઈ સાગર જેવું છે અ થી શ્રી ઉપાધ્યાયજીની વચનરચના સરલ, રસિક અને સુંદર હોવા છતાં પણ, અતિ ગંભીર હોવાથી કોઈ ધીર આત્મા જ તેના પારને પામી શકે છે. એ મહાપુરુષની શાસ્ત્રરચના સમુદ્ર સમાન ગંભીર, ચંદ્રિકા જેવી શીતલ તથા ગંગાના તરંગ જેવી ઉજ્વળ, નિર્મળ અને પવિત્ર હોવાથી ભવ્ય આત્માઓને પરમ આનંદ આપનારી છે.
અનુપમ ગ્રંથરચનાઓ વડે સુવિહિત શિરોમણિ ભગવાન્ શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજીના લઘુબાંધવની ઉપમાને પામેલા શ્રી યશોવિજયજી વાચક કલિકાલમાં શ્રુતકેવલિઓનું સ્મરણ કરાવનાર થયા. સંવત ૧૭૪૪માં પાઠકશિરોમણિ શ્રી યશોવિજયજી ડભોઈ નગરીમાં ચાતુર્માસ રહ્યા. ત્યાં અનશનપૂર્વક આયુષ્ય પૂર્ણ કરી સ્વર્ગે સિધાવ્યા. તેમના પવિત્ર દેહના અગ્નિદાહના સ્થળે સમાધિસૂપ કરવામાં આવ્યો. એ તેજોમય સ્તૂપમાંથી તેમના સ્વર્ગવાસના દિવસે વાયની ધ્વનિ પ્રગટે છે એવો પ્રઘોષ છે. સંવત્ ૧૬૮૮માં દીક્ષા, ૧૭૧૮માં વાચક પદવી અને ૧૭૪૪માં સ્વર્ગગમન હોવાથી, આ મહાપુરુષનો સત્તાસમય લગભગ સંવત્ ૧૬ ૮૦થી ૧૭૪૩ સુધીનો નક્કી થાય છે.
શ્રી મહાવીર પ્રભુની પટ્ટપરંપરાએ ચાલતા આવેલા તપાગચ્છમાં ભારતવર્ષના પ્રખ્યાત બાદશાહ અકબરને પ્રતિબોધ કરનાર સુવિખ્યાત જગદ્ગુરુ આચાર્ય ભગવાન શ્રીમદ્ વિજયહીરસૂરિવર થયા. તેમના શિષ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી કલ્યાણવિજયજી ગણિ, તેમના મુખ્ય શિષ્ય શ્રી લાભવિજયજી ગણિ, તેમના મુખ્ય શિષ્ય શ્રી જિતવિજયજી ગણિ, તેમના ગુરુભ્રાતા શ્રી નવિજયજી ગણિ અને તેમના શિષ્ય શ્રી યશોવિજય ગણિ થયા. આ વાત એમના જ શબ્દોમાં ઐન્દ્રસ્તુતિ સ્વોપજ્ઞ વિવરણ તથા ૩૫૦ ગાથાના સ્તવનના પ્રાન્ત ભાગાદિ સ્થળોએ ઉપલબ્ધ થાય છે.
2010_02

Page #27

ઉપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજીની સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ગ્રંથ રચનાઓની આદિમાં હું પદ મૂકવામાં આવે છે. શું એ સરસ્વતીનો મંત્ર છે. $ પદના જાપપૂર્વક તે મહાપુરુષે કાશીમાં રહી ગંગા નદીના તટે શ્રી સરસ્વતી દેવીનું આરાધન કર્યું હતું. તે વખતે તેઓશ્રીને સરસ્વતીદેવી પાસેથી તર્કશાસ્ત્ર તથા કાવ્યશાસ્ત્રનો પ્રસાદ પ્રાપ્ત થયો હતો. એ વાત સ્વરચિત શ્રી જંબૂસ્વામિનો રાસ અને શ્રી મહાવીર સ્તુતિ આદિનાં પોતે કરેલાં મંગલાચરણો ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે.
આ મહાપુરુષના સમકાલીન ધુરંધર વિદ્વાનું. અનેક ગ્રંથરત્નોના પ્રણેતા મહોપાધ્યાય શ્રી માનવિજયજી ગણિવર સ્વરચિત સ્વપજ્ઞવૃત્તિસમેત શ્રી ધર્મસંગ્રહ નામના અતિવિશદ ગ્રંથરત્નની પ્રશસ્તિમાં શ્રી “ઉપાધ્યાયજીના ગુણાનુવાદ કરતાં લખે છે કે –
જે મહાપુરુષ સત્ય તર્કથી ઉત્પન્ન થયેલી તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ વડે સમગ્ર દર્શનોમાં અગ્રેસરપણું પામ્યા છે, તપાગચ્છમાં મુખ્ય છે, કાશીમાં અન્ય દર્શનિઓની સભાઓને જીતીને શ્રેષ્ઠ જૈનમતના * “પારકીપવરમણ વવિન્ધર્વ..
वाञ्छासुरद्रु-मुपगंग-मभंगरंगम् । सूक्तैर्विकासिकुसुमस्तव वीर ! शम्भोरम्भोजयोश्चरणयोविंतनोमि पूजाम ॥१॥"
- શ્રીવાધવંદન ટી / x सत्तर्ककर्कशधिया-खिलदर्शनेषु
__ मूर्द्धन्यतामधिगतास्तपगच्छधुर्या । काश्यां विजित्य परयूथिकपर्षदोऽग्या
विस्तारित-प्रवरजनमतप्रभावा: ॥१॥ तर्कप्रमाणनय-मुख्यविवेचनेन
प्रोदबोधितादिममुनि-श्रुतकेलित्वाः ।। चक्रुर्यशोविजय-वाचकराजिमुख्या
ग्रन्थेऽत्र मय्युप्रकृति परिशोधनाद्यः ॥२॥"
२१
2010_02

Page #28

પ્રભાવને જેમણે વિસ્તાર્યો છે અને જેઓએ તર્ક, પ્રમાણ અને નયાદિકના વિવેચન વડે પ્રાચીન મુનિઓનું શ્રુતકેવલિપણું આ કાળમાં પ્રગટ બતાવી આપ્યું છે, તે શ્રી યશોવિજયોપાધ્યાય વાચક સમૂહમાં મુખ્ય છે.' આ ધર્મસંગ્રહ ગ્રંથ તૈયાર થયા પછી શ્રી માનવિજયજી મહારાજાએ શ્રી “ઉપાધ્યાયજી મહારાજની પાસે તેને શોધાવેલ છે.
ઉપાધ્યાયજીએ રચેલા ગ્રંથો પૈકી હાલ થોડા જ ઉપલબ્ધ થાય છે. પોતે રચેલા જૈનતર્કભાષા ગ્રંથની પ્રશસ્તિમાં તથા પ્રતિમા શતકની પ્રસ્તાવનામાં (૧૦૦) એકસો ન્યાયના ગ્રંથ રચ્યાનું સ્પષ્ટ પ્રતિપાદન છે. એ ઉપરાંત ‘રહસ્ય' શબ્દાંકિત ૧૦૮ ગ્રંથો રચવાની હકીકત પોતે “ભાષા રહસ્ય” ગ્રંથના પ્રારંભમાં જણાવી છે. બીજા પણ અનેક સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ગ્રંથો તેઓશ્રીએ રચેલા છે, એ વાત અત્યારે ઉપલબ્ધ થતા રહસ્ય શબ્દ અને ન્યાય સિવાયના વિષયના અન્ય ગ્રંથોથી તથા તેમણે સાક્ષી તરીકે ભલામણ કરેલા ગ્રંથોથી પુરવાર થાય છે. આ રીતે એ અદ્વિતીય ગ્રંથોની રચનાઓ કરી આ મહાપુરુષે શ્રી જૈનશાસનની ભારે પ્રભાવના કરી છે.
ઉપાધ્યાયજી વ્યાકરણ, કાવ્ય, કોશ, અલંકાર, છંદ, તર્ક, સિદ્ધાન્ત, આગમ, નય, નિક્ષેપ, પ્રમાણ, સપ્તભંગી આદિ સર્વ વિષય સંબંધી ઊંચા પ્રકારનું અતિશય સૂક્ષ્મ જ્ઞાન ધરાવતા હતા. એમના મંત્ર “પૂર્વ ચાવિશારત્વવિદ્દે વાગ્યાં પ્રવાં યુદ્ધ
न्यायाचार्यपदं ततः कृतशतग्रन्थस्य यस्यार्पितम् । शिष्यप्रार्थनया नयादिविजयप्राज्ञोत्तमानां शिशुः तत्त्वं किंचिदिदं यशोविजय इत्याख्याभृदाख्यातवान ॥१॥
- રૂતિ ગતિમાપાયાનું ! x “तता भाषाविशुद्धयर्थं रहस्यपदाङ्किततया चिर्कार्पिताष्टोत्तरशतग्रन्थान्तर्गतप्रभारहस्य-स्याद्वादरहस्यादि सजातीयं प्रकरणमिदमारभ्यते ॥"
• તિ સ્વોપામાપાયેટીવાય | I
૨૨
2010_02

Page #29

પ્રત્યેક ગ્રંથોમાં અપૂર્વ કવિત્વશક્તિ, વચન-ચાતુરી, પદ-લાલિત્ય, અર્થ-ગૌરવ, રસ-પોષણ, અલંકાર-નિરૂપણ, પર-પક્ષ-ખંડન, સ્વ-પક્ષમંડન સ્થળે સ્થળે દૃષ્ટિગોચર થાય છે. એમની તર્કશક્તિ તથા સમાધાન કરવાની શક્તિ અપૂર્વ છે. '
પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત અનેક ગ્રંથોમાં સૂત્ર-ટીકા વગેરેમાં જુદી પડતી અનેક બાબતોમાં સમાધાન તેઓશ્રીએ બહુ યુક્તિપુરઃસર કર્યા છે.
પોતાના ગ્રંથોમાં તેઓશ્રીએ વ્યવહાર અને નિશ્ચયનું સ્વરૂપ તથા શ્રી જિનેશ્વરદેવની પ્રતિમા તથા પૂજાનું મંડન એવી ઉત્તમ રીતે કર્યું છે કે તેને મધ્યસ્થ અને જિજ્ઞાસુવૃત્તિએ વાંચનાર અને સમજનાર આત્મા તુરત જ સન્માર્ગમાં સુસ્થિર બની જાય છે.
સૂત્ર, નિર્યુક્તિ, ચૂર્ણિ, ભાષ્ય અને ટીકા સ્વરૂપ પંચાંગીયુક્ત શ્રી જિનવચનના એક પણ અક્ષરને ઉત્થાપનાર પ્રત્યેક કુમતવાદિની તેઓએ સખ્ત રીતે ખબર લીધી છે. ટૂંઢકોના ખંડન માટે તથા યતિઓમાં પ્રવેશેલી શિથિલતા દૂર કરવા માટે તેઓએ પોતાના ગ્રંથોમાં ભારે પ્રયત્ન સેવ્યો છે.
કુમતોનું સખ્ત શબ્દોમાં ખંડન કરવાથી તેમના અનેક દુશ્મનો પણ ઊભા થયા હતા, પણ તેની એક લેશ માત્ર પરવા તેઓશ્રીએ કરી નથી. દરેક સ્થળેથી માનપાન મેળવવામાં જ પોતાની વિદ્વત્તાનો ઉપયોગ નહિ કરતાં, શિથિલાચારી યતિસમુદાય અને ટૂંઢકો સામે નિીડરપણે ઊભા રહી, તેઓશ્રીએ શ્રી જૈનશાસનની ભારેમાં ભારે સેવા બજાવી છે.
અદ્વિતીય શાસનસેવા અને અનુપમ વિદ્વત્તાના પ્રતાપે લઘુ હરિભદ્ર, બીજા હેમચંદ્ર તથા કલિકાલમાં પણ શ્રુતકેવલિઓનું સ્મરણ કરાવનાર તરીકેની અનેકવિધ ઉત્તમ ઉપમાઓ તે પુષ્યપુરુષ પામી ગયા છે.
2010_02

Page #30

માત્ર ૨૫૦ વર્ષ પૂર્વે થયેલા આ મહાપુરુષનું પણ પૂરેપૂરું સાહિત્ય આજે ઉપલબ્ધ થતું નથી, એ ખરેખર આપણી ભયંકર કમનસીબી છે. છતાં વર્તમાનમાં જે સાહિત્ય મળે છે તે પણ આપણા ઉપકા૨ માટે ઓછું નથી. આવા પરમ ઉપકારકનું સાહિત્ય જગતમાં દીર્ઘકાળપર્યંત ચિરસ્થાયી બની રહે, એ માટે સઘળા પ્રયત્નો યોજવા એ સમ્યગ્દષ્ટ આત્માઓનું પરમ કર્તવ્ય છે.
શ્રી ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ ન્યાય ખંડ ખાદ્ય જેવા સંસ્કૃત ભાષામાં દુર્ઘટ ગ્રંથો બનાવવા સાથે, પ્રાકૃતજનોના ઉપકારાર્થે ગુજરાતી ભાષામાં પણ ઘણી સરલ પદ્યરચનાઓ કરી છે. અસાધારણ ન્યાય અને પ્રમાણ વિષયક ગ્રંથો દ્વારા પંડિતશિરોમણિઓનાં શિરોને પણ ઇષત્ કંપાવનાર આ મહાન પુરુષ ‘જગજીવન જગવાલહો' અને ‘પુખ્ખલવઈ વિજયે જ્યો' જેવા સરળ પણ ગંભી૨ આશયવાળાં સ્તવનાદિકની રચનાઓ કરે છે, એ તેઓની પરોપકા૨શીલતાની પરાકાષ્ઠા છે. ગૂર્જર ભાષામાં પણ તેઓશ્રીએ જેમ સરલ ચોવીશીઓ, વીસી અને પદ્યોની રચના કરી છે, તેમ ૧૨૫-૧૫૦-૩૫૦ ગાથા જેવાં મોટાં ગંભીર સ્તવનો અને દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસ જેવી દુર્ઘટ રચનાઓ કરી છે. એમની ચિત્રવિચિત્ર કૃતિઓનો અનુભવ કરનારા વિદ્વાનો એમની અસાધારણ બુદ્ધિમત્તા અને અખંડ શાસ્ત્રાનુસારિતા જોઈને ચિત્તમાં ચમત્કાર પામ્યા સિવાય રહી શકતા નથી.
શ્રી ઉપાધ્યાયજીની કૃતિઓએ તે સમયના વિદ્વાનોને આકર્ષ્યા હતા, એટલું જ નહિ પણ આજ સુધી વિદ્વાનોનું તે તરફ આકર્ષણ એકસરખું છે. તેઓશ્રીનાં વચનો આજે પણ પ્રમાણ તરીકે વિદ્વાનો તરફથી અંગીકાર કરવામાં આવે છે. વધારે આશ્ચર્ય ઉપજાવનારી બીના તો એ છે કે સંસ્કૃત ગ્રંથોના ભાષાનુવાદો તો ઘણા થયા છે, પરંતુ શ્રીઉપાધ્યાયજી મહારાજના ગૂર્જર ગ્રંથ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય
2010_02
२४

Page #31

રાસ'નો અનુવાદ સંસ્કૃત ભાષામાં થયો છે એ પણ શ્રી ઉપાધ્યાયજીની બહુશ્રુતતાને સૂચવવા સાથે, તે મહાપુરુષનાં વચનોની આદેતા પુરવાર કરે છે.
ઉપાધ્યાયજીની ભાષા-કૃતિઓએ અનેક આત્માઓને બોધિબીજની પ્રાપ્તિ કરાવી છે, સંખ્યાબંધ આત્માઓનાં સમ્યગ્દર્શન નિર્મળ કરાવ્યાં છે તથા અનેકાનેક અંતઃકરણોને શ્રી જિનશાસનના અવિહડ રંગથી રંગી દીધાં છે.
વર્તમાન સદીના પરમપ્રભાવક પાંચાલદેશોદ્ધારક શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ મહારાજાએ કુમતનો ત્યાગ કરી જે મહાપુરુષનું શરણ સ્વીકાર કર્યું હતું તે શ્રીમદ્ આત્મારામજી મહારાજાના ગુરુદેવ, શ્રીમદ્ બુટેરાયજી મહારાજા વગેરે અનેક મહાત્માઓને આ મહાપુરુષની ભાષા-કૃતિઓએ મિથ્યામાર્ગમાંથી ખસેડીને સમ્યમ્ માર્ગની શ્રદ્ધા અને અનુસરણ કરાવ્યું છે, એ વાત પરિચિત આત્માઓને સુવિદિત છે. | શ્રી ઉપાધ્યાયજીની ગૂર્જર કૃતિઓ સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષાના અનભ્યાસી એવા મનુષ્યોને પણ જૈનશાસનનો તલસ્પર્શી બોધ કરાવે છે. સમુદ્ર જેવા ગંભીર આગમગ્રંથોનું સારભૂત તત્ત્વ પોતાની ગૂર્જર કૃતિઓમાં ગૂંથી તેઓશ્રીએ પ્રાકૃત જનતા ઉપર અનુપમ ઉપકાર કર્યો છે. કઠિનમાં કઠિન વિષયવાળા સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષાના પૂર્વ મહર્ષિઓ-વિરચિત ગ્રંથોનો સરળમાં સરળ ગૂર્જર પદ્યમય અકૃત્રિમ અનુવાદ કરવાની તેઓશ્રી અપૂર્વ શક્તિ અને કુશળતા ધરાવતા હતા. તેઓશ્રીની પ્રત્યેક કૃતિ સપ્રમાણ છે. શાસ્ત્રાધાર
- इति श्रीप्रशमरतौ
* “વત્સર્વવિષયવાક્ષો મુર્વ પ્રાથd મKIT |
तदनन्तकोटिगुणितं मुधैव लमते विगतरागः ॥'
સર્વ વિષય કષાય જનિત, જે સુખ લહે સરાગ; તેહથી કોટિ અનંત ગુણ મુધા લહે ગતરાગ.”
- શ્રી જબૂરાસ
२५
2010_02

Page #32

સિવાયનો એક અક્ષર પણ નહિ ઉચ્ચારીને, તેઓશ્રીએ પોતાનું ભવભીરુપણું સાબિત કરી આપ્યું છે. તેમનાં રચેલાં સ્તવનો આદિ એટલાં સરલ રસિક અને બોધપ્રદ છે કે આજે પણ આવશ્યકચૈત્યવંદનાદિમાં તે હોંશપૂર્વક ગવાય છે. તેમની નાનામાં નાની કૃતિમાં પણ તર્ક અને કાવ્યનો પ્રસાદ તરી આવે છે. આવા એક પ્રાસાદિક કવિ, મુક્તિમાર્ગના અનન્ય ઉપાસક, અખંડ સંવેગી, ગુણરત્નરત્નાકર, નિબિડ-
મિથ્યાત્વ-ધ્ધાંત-દિનમણિ, પ્રખર જિનાજ્ઞા પ્રતિપાલક અને પ્રચારક મહાપુરુષનું સ્મરણ જૈનોમાં કાયમ રહે એ માટે જેટલા પ્રયત્નો થાય તેટલા કરવા આવશ્યક છે.
આ મહાપુરુષની સાચી ભક્તિ તેમની કૃતિઓનો પ્રચાર કરવામાં રહેલી છે. આ સ્થળે એક વાત યાદ રાખવા જેવી છે કે આ મહાપુરુષની કૃતિઓ ગંભીર શ્રી જિનાગમરૂપી સમુદ્રમાંથી ઉદ્ધરિત થયેલી છે, તેથી તેનાં રહસ્યનો પૂરેપૂરો પાર પામવા માટે આગમ શાસ્ત્રોના પારગામી ગીતાર્થ ગુરુઓના ચરણોની સેવાનો આશ્રય એ જ એક પરમ ઉપાય છે. આ મહાપુરુષની કૃતિઓનો ગુરુગમપૂર્વક અભ્યાસ અર્થિ આત્માઓને જૈનશાસનનો તલસ્પર્શી બોધ કરાવે છે તથા સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગુજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્ર રૂપી મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં ઉત્તરોત્તર પ્રગતિ કરાવી આત્મિક અનંત સુખસાગરમાં નિશ્ચિતપણે ઝિલાવે છે.
2010_02

Page #33

આધારભૂત પ્રતોની નોંધ
પ્રથમ આવૃત્તિમાંથી).
- મોહનલાલ દ. દેશાઈ આ પુસ્તકમાં પ્રકટ થયેલી કૃતિઓ સંશોધિત કરવા અર્થે જે પ્રતોનો આધાર લીધો છે, તેની નોંધ અત્રે આપવામાં આવે છે: ૧. ચોવીશી પહેલી–મુંબઈથી ગોડીજીના ઉપાશ્રયની પ્રત. પત્ર ૭ નં. ૭૪૪ કે જેને અંતે લખેલ છે કે “સા દેવચંદ ચતુરા પઠનાર્થ
શ્રી રાજનગરે સં. ૧૮૫૫ ૨. વ. ૧૧ શનૌ” ૨. ચોવીશી બીજી—છાપેલ પુસ્તકમાંથી ૩. ચોવીશી ત્રીજી–મુંબઈના પાયધૂની પરના શ્રી મહાવીર
મંદિરમાંના જિનદત્તસૂરિ ભંડારમાં પોથી ૬ નં. ૨૧ની ૧૨ પત્રની પ્રત કે જેમાં છેલ્લું ૧૩મું પત્ર નથી. તેની આદિમાં પંડિત શ્રી લાભવિજય ગણિ ગુરુભ્યો નમઃ !' એમ લખ્યું છે. શ્રી લાભવિજયજી તે કર્તાના પ્રગુરુ હોવાથી આ પ્રત તેમના શિષ્ય એટલે કર્તાના ગુરુ શ્રી નવિજયજીએ લખેલી હોય ને તે કર્તાના સમયમાં જ લખાયેલી હોય. આ પ્રત પરથી શુદ્ધિવૃદ્ધિ જે છે તે
શુદ્ધિવૃદ્ધિ પત્રકમાં બતાવી છે. ૪. વીશી (૧) અમદાવાદ વિદ્યાશાળા ભંડાર, ડબો નં. ૪૫ પ્રત નં. ૧૦.
9
2010_02

Page #34

(૨)
મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય ભંડાર, પ્રત નં. ૧૦૩૧ પત્ર ૯ કે જેની અંતે એમ છે કે સં. ૧૮૫૭ના શાકે ૧૭૪૦ પ્રવર્તમાને મૃગસીર શુદિ ૬ તિથૌ ગુરુવાસરે લ મુનિ મુક્તિવિજ્ય શ્રી ખેરાલુ મધ્યે લખ્યો છે. શ્રી ઋષભદેવ પ્રસાદાત્’
(૩)
મુંબઈ શ્રી મોહનલાલજી સેંટ્રલ લાઇબ્રેરીમાં સ્તવન સંગ્રહ નામની સં. ૮૨ની પ્રત. ‘લ૰ સં. ૧૮૭૧ માણેકવિજયેન’ ૫. નવનિધાન સ્તવનો—
અમદાવાદ વિદ્યા ડબો નં. ૪૪ પ્રત નં. ૧૩
પાટણ ફોફેલીયાવાડા ભંડારની પ્રત.
(૧)
(૨)
૬. વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૭. સામાન્ય જિન સ્તવનો (પદો)
૮. આધ્યાત્મિક પદો
(૧) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રયની પ્રત નામે જવિલાસ પત્ર ૫ નં. ૯૯૬
(૨-૩)અમદાવાદ ડેહલાનો ઉપાશ્રય બે પ્રત બી. ડા. ૪૫ નં. ૧૪૩ અને પત્ર ૬ નં. ૧૦૬
(૪) લીંમડી શેઠ આ. ક. જૈન પુસ્તક ભંડાર જશવિલાસ અને વિનય વિલાસની પ્રત ૬ નં. ૨૦૨૮
(૫-૬)અમદાવાદ વિદ્યા દા૰ નં. ૩૯ નં. ૮૧ પત્ર ૩૧ કે જેને અંતે એમ છે કે :-‘સંવત ૧૯૨૪ના વર્ષે ચૈત્ર વદ ૧૦ વાર શુક્રે લિ.' તથા દા. નં. ૪૪ નં. ૫ પત્ર ૧૩ની પ્રત કે જેને અંતે એમ છે કે ‘સંવત ૧૭૭૫ વર્ષે ભાદ્રપદ સુદી ૫ ૨ૌ દિને લિખીત મોઢ જ્ઞાતિય પંડ્યા દ્વારકાદાસેન’. (૭–૧૦)અમદાવાદ પગથીઆનો ઉપાશ્રય ભઠીની બારીની ચાર
પ્રતો.
2010_02
२८

Page #35

(૧૧) અમદાવાદ શ્રી વીરવિજય ઉપાશ્રય ભંડાર, દા. ૧૭ નં.
૩ પત્ર ૫ ની પ્રત. ૯. સિદ્ધસહસ્ત્ર નામ વર્ણન છંદ
(૧) મારી પાસેની એક પ્રતમાંથી. (૨) શ્રી ચૈત્યવંદન સ્તુતિ સ્તવનાદિ સંગ્રહ ભાગ ૨, એ
નામના છાપેલ પુસ્તકમાંથી. (૩) અમદાવાદ ડહેલાના ઉપાશ્રયના ભંડારની એક પ્રત, ૧૦.મૌન એકાદશીનું ૧૫૦ કિલ્યાણક સ્તવન (૧-૨)અમદાવાદ વિદ્યા. ડબા નં. ૩૯ પ્રત નં. ૭૬ પાનું ૧૯)
અને ડબા નં. ૪પ પ્રત નં. ૧૦ એ બે પ્રત, કે જેમાંની એકને અંતે એમ છે કે “સંવત ૧૮૧૭ વર્ષે કાર્તિક વદિ ૧૨ ગુરૌ પ. ભાગ્યચંદ્રજી તત્ શિષ્ય મુનિ રાજસાગરણ
લિખિતું.” ૧૧.નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન-સ્તવન
અમદાવાદ વિદ્યા, ડબો નં. ૩૯ પ્રત નં. ૭૬ પાનું ૮૫) ૧૨.નિશ્ચય વ્યવહાર ગભિત સીમંધર સ્વામી સ્તવન
(૧) અમદાવાદ વિદ્યા. ડબો ૪૪ પ્રત નં. ૧૦ (૨) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય પ્રત નં. ૧૦૨૬ પત્ર ૨ કે જેની
અંતે એમ છે કે “સંવત ૧૮૨૩ના વર્ષે પોસ વદિ ૪ રવો
ખંભાતિ બિંદરે મુનિ પ્રેમસાગરજી લપિકૃત' ૧૩. સીમંધર સ્વામી સ્તવન (૧૨૫ ગાથાનું) (૧૪) અમદાવાદ વિદ્યાડબો ૩૯ નં. ૭૬ પાનું ૧૪૨)
ડબો ૪૪ પ્રત . ૧૨, ડબો ૩૯ પ્રત નં. ૭૯, ડબો ૪પ પ્રત નંબર ૧૦ ખેડાની ટબાવાળી ૨૧ પત્રની પ્રત કે જેની અંતે એમ છે કે–‘ટબાની ગ્રંથાગ્રંથ શ્લોક ૪૨૦ સુત્ર ૧૫૫ સર્વ થઈનઈ ગ્રંથાગ્રંથ પ૭૫ શ્રી ઉપાધ્યાય જસવિજયકૃત
2010_02

Page #36

૫૨મ સંવેગ શુદ્ધ માર્ગ દીપિકામિયં ઇતિશ્રી સંવત ૧૭૮૦ વર્ષે ભાદ્રપદે કૃષ્ણપક્ષે તિથિ એકાદશી શનીવારે યામની યામમેક ગજે શ્રીમંધર સ્વામિ વિનતિ સ્તવનું સંપૂર્ણ લષિત । શ્રાવિકા રૂપાં પઠનાર્થે । શુભં ભવતુ '
(૬–૯) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય ભંડાર, નંબર ૭૪૫ પત્ર ૭, ૭૫૫ પત્ર ૬, નં. ૧૦૬૮ પત્ર ૫, નં. ૧૨૨૧ પત્ર ૯ એમ ચાર પ્રતો.
૧૪.હુંડીનું વીરપ્રભુ સ્તવન (૧૫૦ ગાથાનું)
(૧) અમદાવાદ વિદ્યા. ડબો ૩૯ પ્રત નં. ૭૬ પાનું ૧૪૭ (૨) ખંભાતથી મળેલ ગુટકો તેમાં પત્ર ૮ લિ મુનિ દુલીચંદ ખરતરગચ્છઇ'
(૩) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય ભંડારની પદ્મવિજયકૃત ટબાવાળી પ્રત નં. ૭૦૫ પત્ર ૯૮ કે જે સં. ૧૯૧૫ ભાદ્રવા વદ ૧૨ સોમની મુંબઈમાં લખાયેલી છે. ૧૫.સીમંધર સ્વામી સ્તવન (૩૫૦ ગાથાનું)
(૧) ખેડાની જ્ઞાનવિમલસૂરિના ટબાવાળી પત્ર ૬પની પ્રત કે જેની અંતે એમ છે કે :—સંવત ૧૭૮૬ વર્ષે વૈશાખ સુદિ ૧૩ ૨ૌ દિને લિખિતમ્। શુભ ભૂયાલેખકપાઠકાનાં.' (૨) તે જ ટબાવાળી પ્રત મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય પત્ર ૭૦ નં. ૬૧૯ કે જેને અંતે જણાવે છે કે ‘સં. ૧૭૬૨ લિખિતં’ (૩) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય પત્ર ૯નં. ૧૨૨૧ ૧૬.આનંદઘનજીની સ્તુતિ રૂપ અષ્ટપદી. છાપેલમાંથી. ૧૭.શ્રી ગણધર ભાસ. એક પ્રત પત્ર ૧ની મુનિ જશવિજય પાસેથી. ૧૮. સાધુવંદના પાટણના ફોલ્લીઆવાડાના ભંડારની પ્રત પત્ર ૮ દા૰ ૮૨ નં. ૧૭૬ સંવત ૧૭૬૬ વર્ષે ભાદ્રવા વદ ૭
બુધવાસરે'
2010_02
३०

Page #37

૧૯. સમ્યકત્વના ૬૭ બોલ સ્વા.
(૧) વિદ્યાશાળા ભં. અમદાવાદ દાનં. ૪૫ નં. ૧. (૨) ખંભાતનો ગુટકો (૩) પ્રાચીન સઝાયમાળા
() લીમડી આ૦ ક. ભંડારની પ્રત ૧ પરથી ૨૦.આઠ યોગદષ્ટિ સ્વાધ્યાય (૧) તત્કાલીન પ્રત. પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજી પાસેની દા. ૩
નં. ૪૨ પત્ર પ કે જેમાં આદિમાં ના ૯૦ | સકલ પંડિત પ્રધાન પંડિત શ્રી પ્રીતિવિજય ગણિ ગુરુભ્યો નમઃ || મેં નમઃ !' એમ છે ને અંતે સંવત ૧૭૩૬ વર્ષે વૈશાખ વદ પને શનિવારે | મહોપાધ્યાય શ્રી શ્રી શ્રી ૨૧ શ્રી શ્રી શ્રી દેવવિજય ગણિ શિષ્ય પંડિત શ્રી ૧૯ શ્રી માનવિજય ગણિ તત્ શિષ્ય પં. શ્રી પ્રીતિવિજય ગણિ તતુ શિષ્ય મુનિ
કેશરવિજયેન લિપીકૃત II સા થાનસિંઘ સિંઘજી વાચનાર્થ (૨) વિદ્યાશાળા ભં. અમદાવાદ દા. નં. ૪૫ નં. ૫. (૩) મારી એક જૂની પ્રત પરથી સુધારેલી છાપેલ પ્રત. (૪) જ્ઞાનવિમલસૂરિના ટબાવાળી પ્રત / “સકલ ભટ્ટારક પુરંદર
ભટ્ટારક શ્રી શ્રી ૧૦૮ શ્રી વિજયક્ષમાસૂરીશ્વર ચરણરજ સમાન | તતુ શિષ્ય ૫. જીવવિજય ગણિ શિષ્ય વિનીતવિજય ગણિ તત્ લઘુભ્રાતા પ. હર્ષવિજય ગણિ વાચનાર્થી સંવત્ ૧૮૧૪ના શાકે ૧૬ ૭૯ પ્ર. જેષ્ટ સુદિ ૬ ભોમવારે શ્રી નવખંડાપાર્શ્વ પ્રાસાદાત્ શ્રી ઘની (ઘ) બંદર ચાતુર્માસ તૃતીય સંલગ્નકૃત મુંબઈ શ્રી મહાવીરસ્વામી મંદિરાંતર્ગત જિનદત્તસૂરિ ભંડારપોથી ૮ નં. ૯ પત્ર ૨૩ કે જેના પ્રથમનાં ત્રણ પત્ર નથી.
2010_02

Page #38

(૫) શ્રી જ્ઞાનવિમલકૃત ટબાવાળી પ્રત લ. દવે કરસનજી વેલજી સંવત્ ૧૯૨૪ વર્ષે કાર્તિક માસે શ્રી ભાવનગર મધ્યે શ્રી ઋષભદેવ પ્રાસાદાત્' પત્ર ૩૭ મુંબઈ મોહનલાલજી જૈન સેન્ટ્રલ લાઇબ્રેરી નં. આ. ૧૨. ૨૧.અઢાર પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય— (૧-૨)અમદાવાદ વિદ્યાશાળા ભંડાર દા. ૪૫ નં. ૧ લ. સં. ૧૭૯૧ મધુ માસે સિત પ થી તથા દા. ૪૫ નં. ૫. (૩) પ્રવર્ત્તક શ્રી કાંતિવિજયના જૈન જ્ઞાનમંદિર વડોદરાની ૯ પત્રની (૪) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય ૭ પત્રની નં. ૧૦૫૪ (૫-૬) ઝીંઝુવાડા ઉમેદખાંતિ જૈન જ્ઞાનંદિરની ૮ પત્રની લ. સં. ૧૮૭૦ નં. ૪૦૫/૧ તથા પાંચ પત્રની લ. સં. ૧૮૩૭ નં. ૪૦૫/૨.
૨૨.શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુ ગર્ભિત સ્વાદ્યાય
(૧) ઝીંઝુવાડા ઉમેદખાંતિ જૈન જ્ઞાનંદિરની પત્ર ૭ની પ્રત કે જે તત્કાલીન લાગે છે કારણ કે આદિમાં મેં નમઃ શ્રી પરમગુરવે નમઃ’ એમ લખ્યું છે અને એંકાર એ કર્તાનો ખાસ આદિ શબ્દ છે.
અમદાવાદ વિદ્યાશાળા ભં. દા. નં. ૪૫ નં. ૧ લખી ‘સંવત ૧૭૬૧ વર્ષે વૈશાખ સુદ ૧૪’
(૨)
૨૩.અગિયાર અંગની સ્વા—
(૧) અમદાવાદ વિદ્યાશાળા દા. નં. ૪૫ પ્રત નં. ૫. (૨) મારી પાસેની પ્રત પત્ર ૪ લ. સં. ૧૮૨૫. (૩) પાટણથી આવેલ પત્ર ૬ની પ્રત.
૨૪.પિસ્તાલીસ આગમ નામ સ્વા
(૧) લીંબડીના ભંડારની પ્રત. (૨) મારી પાસેની એક પ્રત.
2010_02
३२

Page #39

૨૫. સુગુરુની સાય. (૧) જૂની સઝાયમાલા અમદાવાદમાં સં. ૧૯૩૪માં
છપાયેલી (૨) સજઝાય પદ સ્તવન સંગ્રહ. ૨૬.પાંચ કુગુરુની સન્મય.
(૧) પાટણ ફોલીયાવાડાની પ્રતમાંથી મેં ઉતારેલી નકલ.
(૨) સઝાયપદ સ્તવન સંગ્રહ. ૨૭.ચડ્યા પડ્યાનીનહિતશિક્ષા સ્વા– (૧) અમદાવાદ ડહેલાના ઉપાશ્રયની બે પત્રની બી. દા. નં.
૪૫ નં. ૧૧૧ (૨) ખંભાતના ગુટકા પરથી. (૩) ઝીંઝુવાડા ઉ. ખાં. જૈન જ્ઞાનમંદિર પત્ર ૩ નં. ૪૦૮
() પાટણની એક પ્રત. ૨૮.અમૃતવેલિની નાની સઋય (અપ્રકટ)
(૧) મારી પાસેની એક પ્રતમાંથી
(૨) પાટણના ૧ ગુટકા ઉપરથી ૨૯. અમૃતવેલીની મોટી સમ્પ્રયત્ન
(૧) ઝીંઝુવાડા ઉ. ખાં. જૈન જ્ઞાનમંદિર પત્ર રની નં. ૩૯૫ ૩૦.જિન પ્રતિમા સ્થાપન સ્વાધ્યાયો–
(૧) પાટણની પ્રત (૨) મુનિ જશવિજય પાસેની પ્રત
(8) મેં હસ્તલિખિત પ્રત પરથી ઉતારેલી નકલ. ૩૧.સ્થાપના કલ્પ સ્વાધ્યાયો –મારી ઉતારેલી પ્રત છાપેલમાંથી. ૩૨. તપાગચ્છાચાર્યની સજઝાય – આચાર્ય વિજય મેઘસૂરીશ્વરજી
તરફથી મળેલ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ પરથી. ૩૩. સમકિત સુખડલીની સઝાય - આચાર્ય વિજય મેઘ-સૂરીશ્વરજી
તરફથી મળેલ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ પરથી.
2010_02

Page #40

૩૪. ગુણસ્થાનક સજ્ઝાય
મળેલ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ પ૨થી.
૩૫. તુંબડાની સજ્ઝાય – આચાર્ય વિજ્યમેઘસૂરીશ્વરજી તરફથી મળેલ હસ્તલિખિત પ્રતિઓ પ૨થી.
૩૬.ચાર આહારની સજ્ઝાય—
(૧-૨) અમદાવાદ વિદ્યાશાળાના ભેં. દા. નં. ૪૫, પ્રત નં. ૧, તથા દા. નં. ૪૫, પ્રત નં. ૫.
૩૭.સંયમશ્રેણિ વિચાર સજ્ઝાય
આચાર્ય વિજ્યમેઘસૂરીશ્વરજી તરફથી
(૧) કવિના સમયની મારી પાસેની પ્રત.
(૨)
અમદાવાદ વિદ્યાશાળા ભં. દા. નં. ૩૯, પ્રત નં. ૭૬. (૩) લીંબડી આ. ક. ભંડારની પ્રત.
૩૮.યતિધર્મ બત્રીશી – મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રયની પ્રત. નં. ૧૨૨૮. પાટણની એક પ્રત.
મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રય પ્રત નં. ૯૭૭, મુનિ જ્યવિજ્યની પ્રત પત્ર ૯ની પોથી નં. ૮૧, નં. ૧૩ સંવત ૧૯૦૧ના વર્ષે અસાઢ માસે કૃષ્ણપક્ષે તિથૌ સેં. ગુરુવાર લખિતંગ ભોજક વસંત પાનાચંદ પઠનાર્થ' ઠાકોર છગન અમુલષ.
૩૯. સમતા શતક (૧) ૪૦.સમાધિ શતક (૨)
(૩)
૪૧.સમુદ્રવાણ સંવાદ—
(૧) ખેડાની પત્ર ૭ની સુંદર પ્રત મારી પાસે છે તે પરથી તેની અંતે પંડિત શ્રી શ્રી દેવવિજય શિષ્યાદિ મુનિ લક્ષ્મીવિજ્યુલષત પઠનાર્થ'.
(૨) શ્રી બુદ્ધિસાગરકૃત ભજન પદ સંગ્રહ.
૪૨. અગ્યાર ગણધર નમસ્કાર – મુનિ જશવિજય પાસેની એક ફાટેલ પ્રત પત્ર ૧ની.
2010_02
३४

Page #41

૪૩. શ્રી જિનગીત – આચાર્ય વિજય મેઘસૂરીશ્વરજી તરફથી મળેલા
પાના પરથી. ૪૪. શ્રી વર્ધમાન જિન સ્તવન – આચાર્ય વિજય મેઘસૂરીશ્વરજી
તરફથી મળેલા પાના પરથી. ૪૫. શ્રી પંચપરમેષ્ટિગીતા. (૧) મુનિ જશવિજ્યના ભાવનગર વડવાના ભંડારની નં.
૫૦૧ની પ્રત “સંવત્ ૧૮૯૮ના જ્યેષ્ટ વિદિ ૧૨ ભૌમે: લિક્ષિતા શ્રી સ્તંભતિર્થેશ શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી
પ્રસાદા' પત્ર ૧૪. (૨-૪) મુંબઈ ગોડીજીપાર્શ્વનાથ ઉપાશ્રયમાં આધુનિક લખાયેલી
ત્રણ પ્રતો દરેક ૯ પત્રની નં.૧૦૭૧, ૧૦૭૨ અને
૧૦૭૩. ૪૬. શ્રી જંબુસ્વામિ બ્રહ્મગીતા (૧) મુનિ જશવિજયજી પાસેની પત્ર ૩ની પોથી ન. પર પ્રત
નં. ૫૪ (૨) મુંબઈ ગોડીજી ઉપાશ્રયની આધુનિક લખાયેલી પત્ર ૩ની
નં. ૧૦૭૫. (૩) આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજય મેઘસૂરીશ્વરજીની પ્રત પરથી. ૪૭.સમ્યકત્વ સ્થાન સ્વરૂપની ચોપાઈ (૧) પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજીની કવિના સ્વહસ્તાક્ષરની પ્રત
પત્ર ૪થી ૭ પ્રથમના ત્રણ પત્ર નથી) (૨) મુનિ જશવિજયની પત્ર ૧ દા. નં. ૧૨૬ ૧ કે જેમાં કોરે
કોરે સંસ્કૃતમાં ટિપ્પણો લખ્યાં છે તે આ પુસ્તકમાં મૂકેલાં
(૩) છાપેલ જૈન કથાનકોશ ભાગ
2010_02

Page #42

કા
મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી વિરચિત
સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ગ્રન્થસમૂહ લભ્ય ગ્રંથો
શ્લોક પ્રમાણ ૧. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા સ્વોપજ્ઞ
8000 ૨. અધ્યાત્મસાર
૧૩૦૦ ૩. અધ્યાત્મોપનિષત્
૨૩૧ ૪. અનેકાન્ત વ્યવસ્થા
૩૩પ૭ ૫. આધ્યાત્મિક મત દલન
૭૨૫ ૬. આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભાગી "
૧૫૦ ૭. અષ્ટસહસી વિવરણ
૭પપ૦ ૮. ઉપદેશરહસ્ય
૩૭00 ૯. ઐન્દ્રસ્તુતિ ચતુર્વિશતિકા ” ૧૦. કર્મપ્રકૃતિ ટીકા
૧૩૦૦૦ ૧૧. ગુરુતત્ત્વ વિનિશ્ચય ૧૨. જ્ઞાનબિન્દુ ૧૩. જ્ઞાનસાર
૨૮૧ ૧૪. જેન તર્કભાષા ૧૫. દેવ-ધર્મ પરીક્ષા
૪૨૫ ૧૬. દ્વાત્રિશત્ દ્વાત્રિશિકા
પપપ૦
३६
2010_02

Page #43

૧૭. ધર્મપરીક્ષા ૧૮. ધર્મસંગ્રહ ટિપ્પન
પ૦૦ ૧૯. નયપ્રદીપ ૨૦. નયોપદેશ સ્વોપન્ન (નયામૃત તરંગિણી) ૩૬OO ૨૧. નવરહસ્ય
પ૯૧ ૨૨. નિશાભક્ત પ્રકરણ ૨૩. ન્યાયખડ ખાદ્ય (વીરસ્તવ) સ્વોપજ્ઞ ૧૨000 ૨૪. ન્યાયાલોક
૧૨૦૦ ૨૫. પરમાત્મ પંચવિંશતિકા
૨૫ ૨૬. પરમ જ્યોતિ પંચવિંશિકા
૨૫ ૨૭. પાતંજલ યોગદર્શન વિવરણ
૩૦૦ ૨૮, પ્રતિમાશતક
સ્વોપજ્ઞ
૬OOO ૨૯. ભાષારહસ્ય ૩૦. માર્ગપરિશુદ્ધિ = પંચવસ્તક ગ્રંથનો સંક્ષિપ્ત અનુવાદ ૩૧. તિલક્ષણસમુચ્ચય
૨૬૩ ૩૨. યોગવિંશતિકા ટીકા
૪પ૦ ૩૩. વૈરાગ્વકલ્પલતા
૬ ૭૫૦ ૩૪. ષોડશકવૃત્તિ યોગદીપિકા)
૧૨૦૦ ૩૫. સામાચારી પ્રકરણ સ્વોપજ્ઞ
૧૩૦૦ ૩૬, સ્વાદ્વાદ કલ્પલતા (શાસ્ત્રવાર્તા સમુચ્ચયની
ટીકા)
૧૩OO ૩૭. સ્તોત્રાવલિ (વારાણસી પાર્શ્વનાથાદિ સ્તોત્રો) ૩૮. શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ સ્તોત્ર ૩૯. સમીકા પાર્શ્વનાથ સ્તોત્ર ૪૦. આદિ જિન સ્તવન, વિજયપ્રભસૂરિ સ્વાધ્યાય, ગોડી પાર્શ્વનાથ
સ્તોત્રાદિ, દ્રવ્ય પર્યાય યુક્તિ વગેરે.
39
2010_02

Page #44

અલભ્ય ગ્રંથો ૧. અધ્યાત્મોપદેશ
૧૪. મંગલવાદ ૨. અલંકાર ચૂડામણિ ટીકા ૧૫. ઉપદેશામૃત તરંગિણી
૧૪000 ૧૬. વાદમાલા ૩. અનેકાન્ત પ્રવેશ
૧૭. વાદાર્ણવ ૪. આત્મખ્યાતિ
૧૮. વાદરહસ્ય ૫. આકર ગ્રંથ
૧૯. વિધિવાદ ૬. કાવ્યપ્રકાશ ચકા
૨૦. વેદાન્તનિર્ણય ૭. જ્ઞાનસાર અવચૂર્ણિ
૨૧. શઠ પ્રકરણ ૮. છન્દભૂડામણિ
૨૨. સિદ્ધાન્ત તર્ક પરિષ્કાર ૯, તત્ત્વાલોક વિવરણ
૨૩. સિદ્ધાન્તમજૂરી ટીકા ૧૦. ત્રિસૂટ્યાલોક
૨૪. સ્યાદ્વાદ રહસ્ય ૧૧. દ્રવ્યાલોક સ્વોપજ્ઞ વિવરણ ૨૫. સ્યાદ્વાદ મજૂષા (સ્યાદ્વાદ ૧૨. ન્યાયબિન્દુ
મરી ટીકા) ૧૩. પ્રમાણરહસ્ય
અપૂર્ણ લભ્ય ગ્રંથો ૧. અસ્પૃશદ્ ગતિવાદ | ૫. જ્ઞાનાર્ણવ સટીક ૨. ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્યસિદ્ધિ ટીકા | ૬, તિન્તાન્વયોક્તિ ૩. કર્મપ્રકૃતિ લઘુવૃત્તિ
૭. તત્ત્વાર્થ ટીકા પ્રથમ અધ્યાય ૪. કૂપ-દષ્ટાન્ત વિશદીકરણ | વગેરે.
(તત્ત્વવિવેક)
2010_02

Page #45

ત્રિશતાબ્દી વર્ષના અવસરે યશોવંદના
મૈત્રી ભાવનું પવિત્ર ઝરણું – એ રાગ.) ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી જિનવર શાસનના શણગાર, વૈર્ય ક્ષમા ને ગંભીરતાદિ અનેક ગુણ ગુણના ભંડાર; જ્ઞાનયોગને સિદ્ધ કરીને ખૂબ બઢાવી શાસન શાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૧ ધન્ય કનોડા ધન સોભાગદે ધન નારાયણ ધર્મશ્રા, ધન સુહગુરુ શ્રી નયવિજયજી ધન ધન એ ધનજી શૂરા; ધન સિંહસૂરિજી જેણે હિતશિક્ષાનાં દીધાં દાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ર ભર ચોમાસે મૂશળધાર વરસે પાણી દિવસ ને રાત, ભક્તામરની શ્રવણપ્રતિજ્ઞા કારણે ત્રણ ઉપવાસી માત; સાત વરસના આપે ત્યારે સંભળાવ્યું એ સ્તોત્ર મહાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૩ કાશીતલ વહેતી ગંગાના કાંઠે નિશ્ચલ ધ્યાન ધરી, ભગવતી દેવી સરસ્વતીને રીઝવીને વરદાન વરી; ગુરુવરચરણપસાયે સહેજે લાધ્યું આતમ અનુભવ જ્ઞાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૪
३९
2010_02

Page #46

વિક્રમસંવત સત્તર દશમાં પોષ માસે પાટણમાં, ગુરુવર શ્રીનવિજયજી સાથે દુર્લભ ગ્રંથો લિપિ કરતાં પંદર દિનમાં સાત મુનિએ ગ્રંથ લખ્યો નયચક્ર નામ, વંદન કરીએ ત્રિવિધે તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન પ ઉપાધ્યાય શ્રી વિનયવિજયજી શ્રીપાલરાસને શરૂ કરે, રાંદેરસંઘનો પૂર્તિ આગ્રહ વાચક જસ સ્વીકાર કરે; સાર્ધ સપ્તશત ગાથા પછીનું પૂર્ણ કર્યું એ રાસનું ગાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૬ સત્તર તેતાલીસ ડભોઈતીર્થે ચરમ ચોમાસું આપ રહ્યા, વરસ પંચાવન નિર્મળ સંયમ પાળી યશથી અમર થયા; હેલા હેલા શિવપુર જાવા કર્યું આપે શું શુભપ્રસ્થાન, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૭ પ્રભુની આણા ગૌણ બનીને જ્ઞાનનો મારગ વિરલ બન્યો, શાસન મારું હું શાસનનો એવો અંતર્નાદ ઘટ્યો; એવા ટાણે આપના ગ્રંથો ટાળે સંઘનું તિમિર તમામ, વંદન કરીએ ત્રિવિધ તમને દેજો અમને સાચું જ્ઞાન. ૮
પ્રશસ્તિ ન્યાયાચાર્ય ને ન્યાયવિશારદ યશોવિજયજી વાચક રાજ, વરસ વીત્યાં છે ત્રણસો પૂરાં સ્મરણ અંજલિ દઈએ આજ; દેવ હેમનો સેવક ભાવે સકલ સંઘ સાથે પ્રણામે, ચૈત્રી પૂનમ દિન ચરણવંદના કરીને જીવન ધન્ય ગણે. ૯
* વિ.સં. ૨૦૪૩
૪૦
2010_02

Page #47

પૂજ્યપાદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજની ગુરુપરંપરા જગર શ્રી હીરસૂરિજી મહારાજ (૧૫૮૩-૧૬૫ર) ઉપાધ્યાય શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજ પંડિત શ્રી લાભવિજયજી મહારાજ (૧૬ ૬ ૧) પંડિત શ્રી જીતવિજયજી મહારાજના ગુરુ ભાઈ પંડિત શ્રી નવિજયજી મહારાજના શિષ્યો (૧૬૪૦-૧૩૧૦) ઉપા. શ્રી યશોવિજયજી ગણી પૂજ્યપાદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજની શિખ્યપરંપરા શ્રી હેમવિજયજી શ્રી જિનવિજયજી પં. ગુણવિજયજી ૫. કેશર વિજયજી તથા શ્રી સુમતિ વિજયજી શ્રી વિનીત વિજયજી શ્રી ઉત્તમ વિજયજી તથા શ્રી દેવ વિજયજી ગણી. શ્રી પ્રતાપ વિજયજી શ્રી દયાવિજયજી શ્રી મયાવિજયજી શ્રી માનવિજયજી ગણી (વિ. સં. ૧૭૪૫) શ્રી મણિ વિજયજી શ્રી માણેક વિજયજી શ્રી ત વિજયજી શ્રી લક્ષ્મી વિજયજી (તત્વવિજયજીના ભાઈ)
2010_02

Page #48

2010 02

વંશવૃક્ષ
જગદ્ગુરુ શ્રી હીરવિજયસૂરિ મહારાજ
ઉપા. કલ્યાણવિજયજી મહારાજ પં. લાભવિજયજી મહારાજ
પં. જીતવિજયજી મ. પં. નયવિજયજી
ઉપા. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ શ્રી પદ્મવિજયગણી
ગુણ વિજયગણી
તત્ત્વવિજયગણી
।
કેસરવિજયગણી
સુમતિવિજય પાઠક
I વિનીત વિજયગણી
દેવવિજયગણી
ઉત્તમવિજય
પ્રતાપવિજયજી
માનવિજયગણી (?)
લક્ષ્મીવિજયગણી
પ્રેમવિજયગણી
હેમવિજયગણી

Page #49

અનુક્રમ
૧. પ્રકાશકીય નિવેદન......... ૨. આપણો આધારવડ : ઉપાધ્યાયજી મહારાજની વાણી | આ. શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજયસૂરિ .......
• • • • . . . . . . ૬ ૩. પ્રકાશકના બે બોલ પ્રથમ આવૃત્તિમાંથી) ......... ૪. ગ્રંથકાર-પરિચય | પૂ. પં. શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મ... 9 ૫. આધારભૂત પ્રતોની નોંધ પ્રથમ આવૃત્તિમાંથી)...... ર૭ ૬. મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજી વિરચિત સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ગ્રન્થસમૂહ
... ૩૬ ૭. ત્રિશતાબ્દી વર્ષના અવસરે યશોવંદના........... ૩૨ ૮. પૂજ્યપાદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજની ગુરુપરંપરા - વંશવૃક્ષ ... 9
- મંગલ નમસ્કાર ૧. શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા...
૧. અરિહંત ગુણવર્ણન / ૩ ૨. સિદ્ધ ગુણવર્ણન / ૧૦ ૩. આચાર્ય ગુણવર્ણન / ૧૮ ૪. ઉપાધ્યાય ગુણવર્ણન / ૨૧
४३
2010_02

Page #50

૫. સાધુ ગુણવર્ણન / ૨૪
નવકાર મંત્રનો મહિમા | ૨૮ ૨. સિદ્ધ-સહસ્ત્રનામવર્ણન છંદ... ૩. શ્રી ગણધર ભાસ . . . . . .. • • • •
....... ૩૬ ૧. ઇંદ્રભૂતિ ભાસ / ૩૬ ૨. અગ્નિભૂતિ ભાસ / ૩૭ ૩. વાયુભૂતિ ભાસ / ૩૮ ૪. વ્યક્ત ગણધર ભાસ | ૩૯
૫. સુધર્માસ્વામી ભાસ / ૪૦ ૧૧ ગણધર નમસ્કાર
. . . . . ૪૨ ૧. ઈંદ્રભૂતિ | ૪૨ ૨. અગ્નિભૂત ૪૨ ૩. વાયુભૂતિ | ૪૩ ૪. વ્યક્ત / ૪૩ ૫. સુધર્મા / ૪૩ ૬. મંડિત | ૪૪ ૭. મૌર્યપુત્ર | ૪૪ ૮. અકંપિત ) ૪૪
૯. અચલભ્રાતા / ૪૫ ૧૦. મેતાર્ય | ૪૫
૧૧. પ્રભાસ | ૪૫ ૫. શ્રી ગૌતમ પ્રભાતિ સ્તવન ૬. શ્રી બૂસ્વામી બ્રહ્મગીતા .... ....... ૪૭
ચોવીશી વીશી નવનિધાન વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો ૭. ચોવીશી પહેલી...........
...... પ૭
-
, ,
, , ,
, , • •
• • • • • • • • • •. . . ૪૬
• • •
• • • •
• • •
2010_02

Page #51

૧. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન / ૫૭ ૨. શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન / ૫૮ ૩. શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન / ૫૮ ૪. શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન / ૫૯ ૫. શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન / ૬૦ ૬. શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન / ૬૧ ૬ ૭. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૬૧ ૮. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન / ૬૨ ૯. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન / ૬૩ ૧૦. શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન / ૬૪ ૧૧. શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન / ૬૪ ૧૨. શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન / ૬૫ ૧૩. શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન / ૬૬ ૧૪. શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન / ૬૬ ૧૫. શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન / ૬૭ ૧૬. શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન / ૬૮ ૧૭. શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન / ૬૯ ૧૮. શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન / ૬૯ ૧૯. શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન / ૭૦ ૨૦. શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન / ૭૧ ૨૧. શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન / ૭૧ ૨૨. શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન / ૭૨ ૨૩. શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૭૩ ૨૪. શ્રી મહાવી૨ જિન સ્તવન / ૭૩ ૮. ચોવીશી બીજી
૧. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન / ૭૫ ૨. શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન / ૭૫
2010_02
४५

૭૫

Page #52

૩. શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન / ૭૬ ૪. શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન | ૭૬ ૫. શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન / ૭૭ ૬. શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન / ૭૭ ૭. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૭૮ ૮. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન / ૭૮
૯. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન | ૭૯ ૧૦. શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન | ૭૯ ૧૧. શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન / ૮૦ ૧૨. શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન | ૮૦ ૧૩. શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન | ૮૧ ૧૪. શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન / ૮૧ ૧૫. શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન | ૮૨ ૧૬. શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન | ૮૨ ૧૭. શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન / ૮૩ ૧૮. શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન / ૮૪ ૧૯. શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન | ૮૪ ૨૦. શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન | ૮૫ ૨૧. શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન | ૮૫ ૨૨. શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન | ૮૬ ૨૩ શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૮૭
૨૪. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન | ૮૮ ૯. ચૌદ બોલની ચોવીશી ત્રીજી
૧. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન | ૮૯ ૨. શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન | ૯૦ ૩. શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન | ૯૧
• • • ૮૯
2010_02

Page #53

૪. શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન | ૯૧ ૫. શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન / ૯૨ ૬. શ્રી પડાપ્રભ જિન સ્તવન / ૯૩ ૭. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૯૪ ૮. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન | ૯૪
૯. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન / ૯૫ ૧૦. શ્રી શીતળનાથ જિન સ્તવન / ૯૬ ૧૧. શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન / ૯૭ ૧૨. શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન | ૯૭ ૧૩. શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન | ૯૮ ૧૪. શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન | ૯૯ ૧૫. શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન / ૯૯ ૧૬. શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન / ૧૦૦ ૧૭. શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન | ૧૦૧ ૧૮. શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન / ૧૦૨ ૧૯. શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન / ૧૦૨ ૨૦. શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન | ૧૦૩ ૨૧. શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન / ૧૦૪ ૨૨. શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન | ૧૦૪ ૨૩. શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૦૬
૨૪. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન / ૧૦૭ *૧૦. ચોવીશી-જિન-નમસ્કાર (અષ્ટમી-માહાસ્ય-ગર્ભ) .. ૧૦૯ *૧૧. મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન
૧૧૨ ૧૨. વિહરમાન જિન-વીશી .........
૧૧૩ ૧. શ્રી સીમંધર જિન સ્તવન | ૧૧૩ * આવી નિશાનવાળી રચનાઓ આ ગ્રંથમાં પ્રથમવાર પ્રકાશિત થાય છે.
४७
2010_02

Page #54

૨. શ્રી યુગમંધર જિન સ્તવન / ૧૧૪ ૩. શ્રી બાહુ જિન સ્તવન / ૧૧૫ ૪. શ્રી સુબાહુ જિન સ્તવન / ૧૧૫ ૫. શ્રી સુજાત જિન સ્તવન / ૧૧૬ ૬. શ્રી સ્વયંપ્રભ જિન સ્તવન / ૧૧૭
૭. શ્રી ઋષભાનન જિન સ્તવન / ૧૧૭ ૮. શ્રી અનંતવીર્ય જિન સ્તવન / ૧૧૮ ૯. શ્રી સુપ્રભ જિન સ્તવન / ૧૧૯ ૧૦. શ્રી વિશાળ જિન સ્તવન / ૧૨૦ ૧૧. શ્રી વજ્રધર જિન સ્તવન / ૧૨૧ ૧૨. શ્રી ચંદ્રાનન જિન સ્તવન / ૧૨૨ ૧૩. શ્રી ચંદ્રબાહુ જિન સ્તવન / ૧૨૩ ૧૪, શ્રી ભુજંગ જિન સ્તવન / ૧૨૪ ૧૫. શ્રી ઈશ્વ૨ જિન સ્તવન / ૧૨૪ ૧૬. શ્રી નેમિપ્રભુ જિન સ્તવન / ૧૨૫ ૧૭. શ્રી વીરસેન જિન સ્તવન / ૧૨૬ ૧૮. શ્રી મહાભદ્ર જિન સ્તવન / ૧૨૭ ૧૯. શ્રી ચંદ્રયશા જિન સ્તવન / ૧૨૮ ૨૦. શ્રી અજિતવીર્ય જિન સ્તવન / ૧૨૯ ૧૩. નવનિધાન-સ્તવનો ...
૧. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન / ૧૩૦ ૨. શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન / ૧૩૧ ૩. શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન / ૧૩૧ ૪. શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન/ ૧૩૩ ૫. શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન / ૧૩૪ શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન / ૧૩૪
૬.
2010_02
૪

૧૩૦

Page #55

૭. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૩૫ ૮. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન | ૧૩૬
૯. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન / ૧૩૬ ૧૪. વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો ..
• • • •. . . . . . . ૧૩૮ 9. શત્રુડ્ઝયમન્ડનશ્ર ઋષમફેવસ્તિવનમ્ / ૧૩૮ *૨. શ્રી ક્ષભદેવ જિન સ્તવન/ ૧૩૯ ૩. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન / ૧૪૧ ૪. શ્રી આદિનાથ જિન સ્તવન / ૧૪૩ ૫. શ્રી આદિનાથ જિન સ્તવન / ૧૪૩ ૬. શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન | ૧૪૪ ૭. શ્રી વિમલાચલ સ્તવન | ૧૪૪ ૮. તારંગામંડન શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન | ૧૪૫ ૯. શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન / ૧૪૭ ૧૦. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૪૮ ૧૧. મલકાપુર મંડન શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૪૯ ૧૨. શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન / ૧૫૦ *૧૩. શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવની ૧૫૦ ૧૪. ઉન્નતપુરમંડન શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન | ૧૫૧ ૧૫. શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન | ૧૫૩ ૧૬. શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન | ૧૫૪ ૧૭. રાજુલ-નિવેદન / ૧૫૫ ૧૮. પ્રભુનું અદ્દભુત રૂપ / ૧૫૬ ૧૯. નેમ-રાજુલનાં છ ગીતો | ૧પ૬.
૧. નેમ પ્રભુને મનામણાં | ૧૫૬ ૨. નેમ પ્રભુનું મૌન / ૧૫૭ ૩. સખી પ્રત્યે રાજુલ / ૧૫૮ ૪. રાજુલ પ્રત્યે સખી ! ૧૫૮
४९
2010_02

Page #56

૫. સખી પ્રત્યે રાજુલ / ૧૫૯
૬. રાજુલના ઉદ્ગાર | ૧૫૯ ૨૦. શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવનો / ૧૬૩ ૨૧. શ્રી શામળા પાર્શ્વનાથ ભગવાન સ્તવન | ૧૬૬ ૨૩. પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૬૮ ૨૪. પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૬૯ ૨૫. દાદા પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૬૯ ૨૬. પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૭૦ ૨૭. શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૭૧ ૨૮. શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૭૧ ૨૯. શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૭૨ ૩૦. શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ સ્તવન / ૧૭૩ *૩૧. શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન) ૧૭૪ ૩૨. શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૭૬ ૩૩. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન / ૧૭૭ *૩૪. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન) ૧૭૮ ૩૫. સુરતમંડન શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૭૯ ૩૬. શ્રી કલ્હારા! પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન | ૧૮૦ ૩૭. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન | ૧૮૧ ૩૮. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન | ૧૮૨ ૩૯. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન / ૧૮૩ ૪૦. રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન ૧૮૪ ૪૧. રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન / ૧૮૫ ૪૨. રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન | ૧૮૭ ૪૩. શ્રી વર્ધમાન જિન સ્તવન / ૧૮૯ ૪૪. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન / ૧૯૦ ૪૫ વર વિનંતી (મારવાડી ભાષામાં) / ૧૯૨
2010_02

Page #57

G
S
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
*૪૬. શ્રી મહાવીરબિનસ્તવનY / ૧૯૨ ૪૭. શ્રી સીમંધર જિન સ્તવન / ૧૯૪ ૪૮. મુજ સાહિબ જગનો તૂઠો (આનંદગાન) | ૧૯૫ ૪૯. મૌન એકાદશી સ્તવન (દોઢસો કલ્યાણકનું) / ૧૯૭ ૫૦. કુમતિ-લતા-ઉમૂલન જિનબિંબ સ્થાપન) સ્તવન / ૨૦૬
જિનપદમાલા. ૧૫. જિનપદમાલા....
. . . ૨૦૯ ૧. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૦૯ ૨. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૦ ૩. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૦ ૪. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૧ ૫. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૧ ૬. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૨ ૭. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૨ ૮. સામાન્ય જિન સ્તવન / ૨૧૩ ૯. સામાન્ય જિન સ્તવન | ૨૧૪ ૧૦. શ્રી જિન-ગીત | ૨૧૪ ૧૧. પદ | ૨૧૫ ૧૨. પદ | ૨૧૫ ૧૩. પદ / ૨૧૬ ૧૪. આંતરોલીમંડન શ્રી વાસુપૂજ્ય જિનસ્તુતિ / ૨૧૭
નાગર્ભિત સ્તવનો ૧૬. નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન... ૨૨૧ ૧૭. નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન. ૨૨૯
2010_02

Page #58

૧૮. શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ
નયરહસ્ય ગર્ભિત સવાસો ગાથાનું સ્તવન........ ૨૩૫ ૧. શુદ્ધ દેશનાનું સ્વરૂપ / ર૩૫ ૨. આત્મસ્વરૂપની ઓળખાણ / ૨૩૬ ૩. આત્મતત્ત્વ વિચાર / ૨૩૮ ૪. શુદ્ધ નય વિચાર | ૨૪૦ ૫. વ્યવહારસિદ્ધિ / ૨૪૨ ૬. વ્યવહારસિદ્ધિ (ચાલુ) | ૨૪૩ ૭. મોક્ષ-ભવમાર્ગ | ૨૪૫ ૮. દ્રવ્ય-ભાવસ્તવ | ૨૪૭ ૯. દ્રવ્ય-ભાવસ્તવ (ચાલુ) ૨૪૮ ૧૦. શ્રી જિનપૂજામાં નિર્જરી | ૨૪૯
૧૧. સાચી ભક્તિ – પ્રભુપ્રેમ | ૨૫૦ ૧૯. કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ દોઢસો ગાથાનું હુંડીનું સ્તવન. . . . . . . .
.... ૨૫૩ ૨૦. સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત સાડા ત્રણસો ગાથાનું શ્રી સીમંધર જિન-સ્તવન .........
.... ૨૭૨ સાય વિભાગ ૨૧. સાધુવંદના ..
૩૧૯ ૨૨. સમ્યક્તના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
૧. પ્રસ્તાવ / ૩૩૨ ૨. સમ્યકત્વ સડસઠ બોલ | ૩૩૩ ૩. ચાર સદુહણા | ૩૩૩ ૪. ત્રણ લિંગ / ૩૩૪ ૫. દશ પ્રકારનો વિનય / ૩૩૫
૩૩૨
2010_02

Page #59

૬. ત્રણ શુદ્ધિ / ૩૩૫ ૭. પાંચ દૂષણ / ૩૩૬ ૮. આઠ પ્રભાવક / ૩૩૮
૯. પાંચ ભૂષણ / ૩૩૯ ૧૦. પાંચ લક્ષણ / ૩૩૯
૧૧. છ યા / ૩૪૦
૧૨. છ આગાર / ૩૪૧
૧૩. છ ભાવના / ૩૪૨ ૧૪. છ સ્થાનક / ૩૪૩
૨૩. આઠ યોગ-સૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય .
૧. પ્રથમ મિત્રા દૃષ્ટિ-વિચાર / ૩૪૫ ૨. બીજી તારા દૃષ્ટિ-વિચાર / ૩૪૭ ૩. ત્રીજી બલા દૃષ્ટિવિચાર / ૩૪૭ ૪. ચોથી દીપ્તા દૃષ્ટિવિચાર / ૩૪૮ ૫. પાંચમી સ્થિરા દૃષ્ટિવિચાર / ૩૫૧ ૬. છઠ્ઠી કાંતા દૃષ્ટિ-વિચા૨ / ૩૫૨ ૭. સાતમી પ્રભા દૃષ્ટિ-વિચા૨ / ૩૫૩ ૮. આઠમી પરા દૃષ્ટિ-વિચાર / ૩૫૪ ૨૪. અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
૧. હિંસા પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૫૬ ૨. મૃષાવાદ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૫૭ ૩. અદત્તાદાન પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૫૮ ૪. અબ્રહ્મચર્ય પાપસ્થાનક સજ્ઝાય / ૩૫૯ ૫. પરિગ્રહ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૦ ૬. ક્રોધ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬ ૨
૭. માન પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૩
2010_02
५३

૩૪૫
૩૫૬

Page #60

૮. માયા પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૫ ૯. લોભ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૬ ૧૦. રાગ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૭ ૧૧. દ્વેષ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૬૮ ૧૨. કલહ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૦૦ ૧૩. અભ્યાખ્યાન પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૧ ૧૪. પૈશુન્ય પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૨ ૧૫. રિત-અરિત પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૩ ૧૬. પ૨પરિવાદ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૪ ૧૭. માયા-મૃષાવાદ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૬ ૧૮. મિથ્યાત્વશલ્ય પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય / ૩૭૭ ૨૫. શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૧. પ્રસ્તાવ / ૩૮૦
૨. પ્રતિક્રમણ અને તેના છ પ્રકા૨ / ૩૮૧
૩. બાર અધિકાર / ૩૮૨
૪. અતિચારશુદ્ધિ અને પ્રતિક્રમણના આઠ પર્યાય / ૩૮૩
૫. પ્રતિક્રમણ વિધિ / ૩૮૪
૬. દેવસી પ્રતિક્રમણ વિધિ (ચાલુ) / ૩૮૫
૭. દેવસી પ્રતિક્રમણ વિધિ (ચાલુ) / ૩૮૬
૮. રાઈ પ્રતિક્રમણ વિધિ / ૩૮૮
૯. પખી પ્રતિક્રમણ વિધિ / ૩૮૯
૧૦. ચઉમાસી વરસી પ્રતિક્રમણ / ૩૯૧
૧૧. પ્રતિક્રમણનો અર્થ / ૩૯૧
૧૨. પ્રતિક્રમણનો બીજો પર્યાય પ્રતિકરણ / ૩૯૨
૧૩. સંવાદ ને દૃષ્ટાંતથી પ્રતિકરણ પર વિવેચન / ૩૯૩ ૧૪. પ્રતિક્રમણ ત્રીજો પર્યાય પડિહરણા / ૩૯૬
2010_02
५४
૩૮૦

Page #61

૧૫. પ્રતિક્રમણનો ચોથો પર્યાય વારણા / ૩૯૭ ૧૬. પ્રતિક્રમણનો પાંચમો પર્યાય નિવૃત્તિ / ૩૯૮ ૧૭. પ્રતિક્રમણનો છઠો પર્યાય નિંદા / ૪૦૦ ૧૮. પ્રતિક્રમણનો સાતમો પર્યાય ગહ | ૪૦૫
૧૯. પ્રતિક્રમણનો આઠમો પર્યાય શુદ્ધિ – શોધન / ૪૦૬ ૨૬. અગિયાર અંગની સઝાય ................... ૪OG
૧. પ્રથમ અંગ શ્રી આચારાંગ સૂત્રની સઝાય / ૪૦૯ ૨. બીજા અંગ શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રની સઝાય / ૪૧૦ ૩. ત્રીજા અંગ શ્રી ઠાણાંગ સૂત્રની સઝાય | ૪૧૧ ૪. ચોથા અંગ શ્રીસમવાયાંગ સૂત્રની સઝાય | ૪૧૨ ૫. પાંચમાં અંગ શ્રી ભગવતી સૂત્રની સજઝાય / ૪૧૨ ૬. છઠ્ઠા અંગ શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાની સઝાય | ૪૧૪ ૭. સાતમા અંગ શ્રી ઉપાસક દશાંગની સઝાય / ૪૧૫ ૮. આઠમાં અંગ શ્રી અંતગડ દશાંગ સૂત્રની સક્ય | ૪૧૬, ૯. નવમા અંગ શ્રી અણુત્તરોવવાઈ સૂત્રની સજઝાય / ૪૧૬ ૧૦. દશમા અંગ શ્રી પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્રની સજઝાય ૪૧૭ ૧૧. અગીયારમા અંગ શ્રી વિપાક સૂત્રની સઝાય / ૪૧૮
૧૨. કલશ ! ૪૧૯ ૨૭. ૪૫ આગમનાં નામની સઝાય. . . . . . . . . . . . . ૪૨૦ ૨૮. શ્રી સંયમશ્રેણી વિચાર સઝાય.... ૨૯. સુગુરુની સઝાય ..
૪૨૬ ૩૦, પાંચ કુગુરુની સઝાય... ૩૧. ચડ્યા-પડ્યાની સઝાય – હિતશિક્ષા સ્વાધ્યાય . . ૩૨. અમૃતવેલીની નાની સઝાય .. .
૪૪૨ ૩૩. શ્રી અમૃતવેલીની મોટી સઝાય .......
ય -
•
•
•
•
•
•
,
,
,
,
,
,
,
• • • • • • •. . . .
૪૩૧
- છે
૪૪૨
• • • • • • . . . . . .
• • • . .
૪૪૫
2010_02

Page #62

૩૪. જિનપ્રતિમા-સ્થાપન સ્વાધ્યાયો
૩૫. સ્થાપના કલ્પ સ્વાધ્યાય ૩૬. તપાગચ્છાચાર્યની સજ્ઝાય ૩૭. સમકીત સુખલડીની સજ્ઝાય ૩૮. ગુણસ્થાનક સજ્ઝાય (૧) . *૩૯.ગુણસ્થાનક સજ્ઝાય (૨). ૪૦. તુંબડાની સજ્ઝાય .
૪૧. ચા૨ આહારની સજ્ઝાય અથવા આહાર-અણાહારની
સાય. .
૪૨.
श्री विजयप्रभसूरेः स्वाध्यायाम् .
૪૩. આનંદઘનજીની સ્તુતિરૂપ અષ્ટપદી . ૪૪. પદો (સજ્ઝાયો)
૧. વીરોની પ્રભુભક્તિ / ૪૭૦
૨. પંચમહાવ્રત ઝહાજ / ૪૭૦
૩. સાચા મુનિ (૧) (૨) / ૪૭૧
૪. સાચો જૈન / ૪૭૩
૫. સજ્જનરીતિ / ૪૭૪
૬. સાચો ધર્મ / ૪૭૫
૭. દૃષ્ટિરાગ / ૪૭૬
૮. પરભાવમાં લગની / ૪૭૭
૯. મોહત્યાગ અને જ્ઞાનસુધા / ૪૭૮
૧૦. જ્ઞાનદૃષ્ટિ અને મોહદૃષ્ટિ / ૪૮૦ ૧૧. ચેતન અને કર્મ / ૪૮૧
૧૨. જ્ઞાન અને ક્રિયા / ૪૮૨
૧૩. ખોટો છોડી સાચો પંથ લ્યો / ૪૮૩
५६
2010_02
૪૪૯
૪૫૩
૪૫૫
૪૫૬
૪૫૭
૪૫૮
૪૬૦
૪૬૨
૪૬૪
૪૬૬
૪૭૦

Page #63

૧૪. આત્માને ચેતવણી / ૪૮૪ ૧૫. મન:સ્થિરતા | ૪૮૪ ૧૬. સમતા અને મમતા / ૪૮૫ ૧૭. સમતાનું મહત્ત્વ / ૪૮૬ ૧૮. ઉપશમ અને શ્રમણત્વ / ૪૮૭ *૧૯, ન વિચાર સઝાય ! ૪૮૯ ૨૦. નયની અપેક્ષાએ સામાયિક / ૪૯૧ ૨૧. સુમતિને ચેતનનો વિરહ | ૪૯૨ ૨૨. ચેતના / ૪૯૨ ૨૩. આત્મદર્શન | ૪૯૩ ૨૪. પૂર્ણાનંદઘન પ્રભુ ! ૪૯૪ ૨૫. ચિદાનંદઘન પ્રભુની જોડી | ૪૯૫ ૨૬. ચિદાનંદઘનનું સ્વરૂપ | ૪૫ ૨૭. અવિનાશી ચિદાનંદ | ૪૯૬ ૨૮. અવિનાશીમાં મગ્નતા / ૪૯૭ ૨૯. પરમબ્રહ્મ પરમાત્મસ્વરૂપ ! ૪૯૮ ૩૦. હોરી ગીત ૪૯૯ ૩૧. માયાની ભયાનકતા / ૫૦૦ ૩૨. હરીઆલી | ૫૦૧ ૩૨. હરીઆલીનો ભાવાર્થ / ૫૦૨ યતિધર્મ બત્રીશી, સમતા શતક, સમાધિ શતક,
સમુદ્ર વહાણ સંવાદ ૪૫. શ્રી યતિધર્મ બત્રીશી-સંજમ બત્રીશી .
૫૦૯ ૪૬. સમતા-શતક,
પ૧૩ ૪૭. સમાધિશતક..
. . ૫૨૪
૬૭
2010_02

Page #64

૪૮. સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ ....
... પ૩૫ સમ્યકત્વનાં પુસ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ ૪૯. સમ્યકત્વનાં ષસ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ...... પ૭૫
૧. નાસ્તિકવાદ | પ૭પ ૨. બૌદ્ધમત / પ૭૭ ૩. અકર્તા–અભોક્તાવાદ / પ૭૯ ૪. અનિર્વાણવાદ | પ૮૫ ૫. નિયતિવાદ-અનુપાયવાદ / ૫૮૭ ૬. પણ વ્યયમ્ / ૫૯૨
.
.
,
.
.
,
.
,
૧
૪
,
,
,
/
,
,
૫૦. પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું સ્તવન .. *૫૧. શ્રી મુનિસુવ્રત-જિન સ્તવન.
પર. સામાન્ય જિન સ્તવન *પ૩ વિમલાચલમંડણ ઋષભદેવનું સ્તવન..... ૫૪. પ્રહેલિકા ..
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ ... ...
૫૯૩ પ૯૪ પ૯૫ પ૯૭ પ૯૯ ૬૦૧
2010_02

Page #65

મંગલ નમસ્કાર
પ. શ્રી નયવિજયજી મહારાજ
2010_02

Page #66

2010_02

Page #67

Jain Education I

Page #68

निन्द्यो न कोऽपि लोके,
पापिष्ठेष्वपि भवस्थितिश्चिन्त्या । पूज्या गुणगरिमाढ्या,
धार्यो रागो गुणलवेऽपि ॥
નિન્દ ના આતમાં કોઈ આ જગ વિષે,
ભવસ્થિતિ ભાવવી પાપીને પણ વિષે; જેહ ગુણવન્ત તેને સદા પૂજવા,
રાગ ધરવો ભલે હોય ગુણ જૂજવા.
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૩૮
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી).
2010_02

Page #69

શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
પ્રણમિએ પ્રેમસ્ડ વિશ્વત્રાતા, સમરિએ સારદા સુકવિમાતા; પંચપરમેષ્ટિ-ગુણ-થણણ-કીજે, પુણ્ય-ભંડાર સુપરિ ભરીજે. ૧
૧. અરિહંત ગુણવર્ણન
ચાલિ અરિહંત પુણ્યના આગર, ગુણ-સાગર વિખ્યાત, સુરઘરથી ચવિ ઉપજે, ચઉદ સુપન લહે માત; જ્ઞાન ત્રણે જૂ અલંકરિયા, સૂરય-કિરણે જેમ, જનમે તવ જનપદ હુએ, સકલ સુભિકખ બહુ પ્રેમ. ૨
દુહા દશ દિશા તવ હોએ પ્રગટ જ્યોતિ, નરકમાં પણિ હોએ ખિણ ઉદ્યોતિ; વાય વાએ સુરભિ શીત મંદ,
ભૂમિ પણિ માને પામે આનંદ, ૩ શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

Page #70

અલિ દિશિ-કુમરિ કરે ઓચ્છવ, આસન કંપે ઇંદ, રણકઇ રે ઘંટ વિમાનની, આવે મિલિ સુરવું, પંચરૂપ કરિ હરિ સુરગિરિશિખરે લેઈ જાઈ, ન્ડવરાવે પ્રભુ ભગતિ, ક્ષીર-સમુદ્ર-જલ લાઈ. ૪
દુહા
સ્નાત્ર કરતાં જગતગુરૂ શરીરે, સકલ દેવે વિમલ કલશ-નીરે, આપણા કર્મમલ દૂરિ કીધા, તેણ તે વિબુધ ગ્રત્યે પ્રસિદ્ધા. ૫
ચાલિ ન્ડવરાવી પ્રભુ મેહલે રે, જનની પાસે દેવ, અમૃત હવે રે અંગુઠો, બાલ પિયે એક ટેવ; હંસ ક્રોચ સારસ થઈ, કાને કરે તસ નાદ, બાલક થઈ ભેલા રમે, પૂરે બાલ્ય-સવાદ. ૬
દુહા બાલતા અતિક્રમે તરૂણ ભાવે, ઉચિત થિતિ ભોગ સંપત્તિ પાવે; દષ્ટિ કાંતાઈ જો શુદ્ધ જોવે, ભોગ પિણ નિર્જરા-હેતુ હોવે. ૭
ચાલિ પરણી તરૂણી મનહરણી, ઘરણી તે સોભાગ, શોભા ગર્વ અભાવ, ઘર રહેતાં વૈરાગ; ભોગ-સાધન જબ છેડે, મંડે વ્રતસ્ય પ્રીતિ, તવ વ્યવહાર વિરાજે, વૈરાગી પ્રભુ-નીતિ. ૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #71

દુહા દેવ લોકાંતિકા સમય આવે, લેઈ વ્રત સ્વામી તીરથ પ્રભાવે; ઉગ્ર તપ જપ કરી કર્મ ગાલે, કેવલી હોઈ નિજ ગુણ સંભાલે. ૯
ચાલિ ચત્રિીસ અતિશય રાજતા, ગાજતા ગુણ પાંત્રીસ, વાણી ગુણ-મણી-ખાણી, પ્રતિહાર્ય અડઈસ; મૂલાતિશય જે આાર, તે સાર ભુવન-ઉપગાર, કારણ દુઃખ-ગણ-વારણ, ભવતારણ અવતાર. ૧૦
દુહા દેહ અદ્ભુત રૂચિર રૂપ ગંધ, રાગમલ વૈદનો નહિ સંબંધ શ્વાસ અતિ સુરભિ ગોખીર ધવલ, રૂધિરને માંસ અણવિસ અમલ.
૧૧
ચાલિ કરેઈ ભવથિતિ પ્રભુ તણી, લોકોત્તર ચમત્કાર, ચર્મચક્ષુ ગોચર નહિ, જે આહાર નીહાર, અતિસય એહજ સહજના, ચ્યાર ધરે જિનરાય, હવે કહિએ ઇગ્યા જે, હોઈ ગએ ઘનઘાય. ૧ર
ક્ષેત્ર એક યોજનમેં ઉચ્છાહિ દેવનર તિરિય બહુ કોડિમાહિં, યોજન-ગામિણી વાણી ભાસે, નર તિરિય સુર સુર્ણનિત ઉલ્લાસ. ૧૩
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

Page #72

ચાલિ યોજન શત એક માંહિ, જિહાં જિનતર વિરહંત ઇતિમારિ દુરભિક્ષ, વિરોધ વિધિ ન હુંત; સ્વપર ચક્ર અતિવૃષ્ટિ, અવૃષ્ટિ ભયાદિક જેહ, તે સવિ દૂરિ પલાયે, જિમ દવ વરસત મેહ. ૧૪
તરણિ-મંડલ પરે તેજ તાજે, પૂંઠ ભામંડલ વિપુલ રાજે, સુરત અતિશય જેહ લહિએ, એક ઊંણા હવે વીસ કહીએ. ૧૫
ચાલિ
ધર્મચક્ર શુચિચામર, વપ્રગય વિસ્તાર છત્રત્રય સિંહાસન, દુંદુભિ-નાદ ઉદાર'; રત્નત્રય ધ્વજ ઉંચો, ચૈત્ર દ્રુમ સોહંત કનક કમલ પગલાં હવે, ચઉમુહ ધર્મ કહેત". ૧૬
વાયુ અનુકૂલ સુખમલ જાયે", કંટકા ઉંધ મુખ સકલ થાએ, સ્વામી જબથી વયોગ સાધે કેશ નખ રોમ તબથી ન વાધેપ. ૧૭
ચાલિ કોડિ ગમે સુર સેવે, પંખિ પ્રદક્ષણ દંતિપ ઋતુ અનુકૂલ કુસુમભર", ગંધોદક વરસંતિ, વિષય સર્વ શબ્દાદિક, નવિ હોવે પ્રતિકૂલ તરૂ પણ સવિ શિર નામે, જિનવરને અનુકૂલ.૧૯૧૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #73

દુહા હવે કહું જેહ પણતીસ વાણી, ગુણ સકલ ગુણ તણી જેહ ખાણી; પ્રથમ ગુણ જેહ સંસ્કારવંત, ઉદાત્ત ગુણ અપર સવિ સુણે સંત. ૧૯
અલિ.
શબ્દ ગંભિરપણું જિહાં, વલી ઉપચારોપત અનુનાદિત્વ" સરલતા, ઉપનીત રાગ સમેત શબ્દાતિશય તે સાત, અથતિશય હવે જોય, મહાર્થતા અવ્યાહત, શિષ્ટપણું ગુણ હોય. ર૦
ગુણ અસંદિગ્ધ વિગ7ોત્તરત્વ, જનહૃદયગામિ ગુણ મધુરવત્વ, પૂર્વ અપરાધે સાકાંક્ષ ભાવ, નિત્ય પ્રસ્તાવ ઉચિત સ્વભાવ. ૨૧
ચાલિ તત્ત્વનિષ્ટઅપ્રકીર્ણ પ્રસૂત” નિજ શ્લાઘા, અન્યનિંદ રહિત અભિજાત મધુર અને સ્નિગ્ધ" તે ધન્ય મર્મત વેધઈ ઉદાર ત્રિવર્ગ પ્રતિબદ્ધ કારકાદિ અવિપર્યય વિભ્રમ રહિત સુબદ્ધ. રર
ચિત્રકાર અલ્કતા“ રતિ વિલંબ જાતિ સુવિચિત્ર” સુવિશેષ બિંબમ સત્વ પર વર્ણ પદ વાક્ય શુદ્ધ
નડિય વિચ્છેદ* ખેદ ન રૂદ્ધ.૫ ૨૩ શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

Page #74

ચાલિ
ઈમ પાંત્રિસ ગુણ કરી, વાણી વદે અરિહંત, સર્વ આયુ જો કોઈ સુણે, તો નહી ભૂખ ન ભૂત; રોગ શોગ ન જાગે, લાગે મધુર અત્યંત, ઇહાં આવશ્યક ભાગો કિવિ દાસી દષ્ટાંત. ૨૪
દુહા દેવ-દુંદુભિ' કુસુમવૃષ્ટિ છત્ર, દિવ્ય ધ્વનિ ચામર આસન પવિત્ર; ભવ્ય ભામંડલ દ્રુમ અશોક, પ્રાતિહાય હરે આઠ શોક. ૨૫
ચાલિ.
રાગાદિક જે અપાય તે, વિલય ગયા સવિદોષ ઉગ્યો જ્ઞાન દિવાકર, જય જય હુઓ જગિ ઘોષ; વાણી કુમતિ-કૃપાણી, ત્રિભુવન જન ઉપચાર પામે જન જે વ્યાપક, મૂલાતિશય એ પ્યાર. ૨૬
દુહા
મહા માહણ મહા ગોપનાહ, મહા નિર્ધામક મહા સત્યવાહ; બિરૂદ મહા કથિત તણું જે ધરંત, તેહના ગુણ ગણે કુણ અનંત? ૨૭
ચલિ
પુણ્ય મહાતરૂ ફલદલ, કિસલય ગુણ તે અન્ય, અન્ય તે માયિક સંપતિ, ઉપકારે કરી ધન્ય; ક્ષીર નીર સુવિવેક એ, અનુભવ હંસ કરેઈ, અનુભવ વૃત્તિ રે રાચે, અરિહંત ધ્યાન ધરેઈ. ર૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #75

બુદ્ધ અરિહંત ભગવંત ભ્રાતા વિશ્વવિભુ શંભુ શંકર વિધાતા; પરમ પરમેષ્ટિ જગદીશ' નેતા, જિન જગન્નાહ ઘનમોહજેતા". ૨૯
ચાલિ
મૃત્યુંજય" વિષ-કારણ જગતારણ“ઈશાન, મહાદેવ મહાવ્રતધર, મહાઈશ્વર મહાજ્ઞાન, વિશ્વબીજ ધુવધારક, પાલક પુરૂષ પુરાણ; બ્રહ્મ “પ્રજાપતિ "શુભમતિ, ચતુરાનન જગભાણ. ૩૦
ભદ્ર ભવ-અંતકર શતઆનંદ કમન” કવિ સાત્વિક પ્રીતિકંદ, જગપિતામહ મહાનંદ-દાયી, સ્થવિર પહ્મશ્રય પ્રભુ આમાયી. ૩૧
ચાલિ વિષ્ણુ જિષ્ણુ હરિ અચુત, પુરૂષોત્તમ શ્રીમંત,'' વિશ્વભર ધરણીધર, નરક તણો કરે અંત; ઋષી કેશવ બલિસૂદન- ગોવર્ધન-ધર ધીર વિશ્વરૂપ વનમાલી, જલશય પુણ્ય-શરીર. ૩૨
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

Page #76

આર્ય શાસ્વાસુગત વીતરાગ, અભયદાતા તથાગત અનાગત); નામ ઇત્યાદિ અવદાત જાસ, તેહ પ્રભુ પ્રણમતાં દિ ઉલ્લાસ. ૩૩
ચાલિ
નમસ્કાર અરિહંતને, વાસિત જેહનું ચિત્ત, ધન્ય તેહ કૃતપુણ્યને, જીવિત તાસ પવિત્તઃ આર્તધ્યાન તસ નવિ હુએ, નવિ હુએ દુગતિવાસ ભવક્ષય કરતાં રે સમરતાં, લહિએ સુકૃતિ અભ્યાસ. ૩૪
૨. સિદ્ધ ગુણવર્ણન
આત્મગુણ સકલ સંપદ સમૃદ્ધ, કર્મક્ષય કરિ હુઆ જેહ સિદ્ધ; તેહનું શરણ ડીજે ઉદાર, પામીયે જેમ સંસાર પાર. ૩૫
ચાલિ સમકિત આતમ સ્વચ્છતા, કેવલજ્ઞાન અનંત, કેવલ દર્શને વીર્ય તે, શક્તિ અનાહત તંત; સૂક્ષ્મ અરૂપ અનંતની અવગાહન જલ્યાં કાઠ, અગુરુલઘુ અવ્યાબાધએ, પ્રગટ્યા શુચિ ગુણ આઠ. ૩૬
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #77

દુહા સર્વ શત્રુ ક્ષયે સર્વ રોગ, – વિગમથી હોત સર્વાર્થ-યોગ; સર્વ ઇચ્છા લહે હોએ જેહ, તેહથી સુખ અનંતો અDહ. ૩૭
સર્વ કાલ સપિંડિત, સિદ્ધ તણા સુખરાશિ, અનંત વર્ગને ભાગે, માએ ન સર્વ આકાશ; વ્યાબાધા-ક્ષય-સંગત, સુખ લવ કલ્પ રાશિ, તેહનો એહ ન સમુદય, એહનો એક પ્રકાશ. ૩૮
સર્વ કાલા કલણણત વિષ્ણુ, ભયણ આકાશ અણુમાણ સગ્ગ; સિદ્ધ સુવર્ણ તણું તથ્થ દેશી, રાશિ ત્રિણે અસંતે વિશેશી. ૩૯
ચાલિ કાલ ભેદ નહિ ભેદક, શિવ-સુખ એક વિશાલ, જિમ ધન કોડિની સત્તા અનુભવતાં ત્રિહું કાલ; કોડિ વરસનારે આજના, સિદ્ધમાં નહીં દોઈ ભાંતિ; જાણે પણ ન કહે જિન, જિમ પુરગુણ ભિલ્લજાતિ. ૪૦
દુહા જાણતો પણ નગર ગુણ અનેક, ભીલની પાલમાંહિ ભીલ અંક; નવિ કહે વિગર ઉપમાન જેમ, કેવલી સિદ્ધ સુખ ઈત્ય તમ. ૪૧
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

Page #78

અશ્વ વાહને કાંઈ ચાલ્યો રે, નરપતિ સુરપતિ રૂપ, એક વિવેક વિરાજે એ, બીજે એ સાજ અનૂપ; અો અપહત સૈન્ય તે, છોડી દેહી જાય, પાલિને પરિરિ મેલ્યું તે, બેઠી ઈક તરૂછાય. ૪૨
દુહા એક તે ભીલ અવિનીત તુગે, કષ્ટ ઉપનીત છૂહ તરસ લાગે પ્લાન મુખ દેખીઓ ભીલ એકે, તેહ પિણ ચમકીઓ તાસ ટેક. ૪૩
ચાલિ એક એકને દેખે રે, ન વિશેષ નિજ રૂપ, એક સુવર્ણ અલંકૃત, એક તે કાજલ-કૂપ, ટગમગ જોઈ રે પશુ પરિ, ભાષા નવિ સમજાય; અનુમાને કલ આણિઓ, ભીલ લેઈ નૃપને પાય. ૪૪
Eel
મધુર ફૂલ આણી નૃપને ચખાવે, ચિત્તને પ્રેમ પરિ પરિ સિખાવે, બંધુ પિત માથી અધિક જાણ્યો, ભીલ તે ભૂપતિ ચિત્ત આણ્યો. ૪૫
ચાલિ એતલે આવી રે સેના, પર્ગિ પગિ જોતી મગ્ન, ગજિત ગજ હેષિત હય, રથ પાદાતિક વચ્ચ; વાજા રે વાગાં જીતિના, છાંટણાં કેસર ઘોલ, ઓકવરંગ વધામણાં, નવ નવ હુઆ રંગરોલ. ૪૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #79

દુહા
બંદિજન છંદમ્યું બિરૂદ બોલે, કોઈ નહીં તાહરે દેવા તોલે; થઈ થેઈ કરત નાચે તે નટુઆ, ગીત સંગીત સંધ્યાન પહુઆ. ૪૭
ચચલિ
આગે ધરિ રે મોદક, મોદકરણ સુપ્રબંધ, દિવ્ય ઉદક વલિ આપ્યાં, શીતલ સરસ સુગંધ; નૃપ કહે, ભીલ આરોગે, તે મુજ આવે ભોગ, વેચાતો હું લીધો, ઇણ અવસરે સંયોગ.૪૮
વસ્ત્ર અલંકાર તેહને પહિરાવ્યાં, મૂલગાં તૂચ્છ અંબર છોડાવ્યાં; દિવ્યતાંબૂલ-ભૂત મુખ તે સોહે, વિજય ગજરાજ સાચિ આરોહ. ૪૯
ચાલિ કોઈ આરોહ્યા રે વારણ, ઢમક્યાં ઢોલ નિશાણ, નાદે અંબર ગાજે, સાજે સબલ મંડાણ; નગરપ્રવેશ મહોચ્છવ, અચરજ પામે રે ભીલ, જાણે હું સરગમાં આવિઓ, રાખી તેહ જ ડીલ.' ૫૦
દુહા દેખી પ્રાકાર આકાર હરખ્યો, નગરનો લોક સુરલોક પરખ્યો; આપણ શ્રેણી બેઠા મહેભ્ય, માનિઆ સુગણ ગણરાજ સભ્ય. ૫૧
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
૧૩
2010_02

Page #80

ચાલિ પહરી રે પીત પટોલી, ઓલી કેશ પુનીત, ભંભર ભોલી ટોલી, મિલિ મિલિ ગાવત ગીત; દામિની પરિ ચમકતી રે, કામિની દેખે સનૂર; ભાલ તિલક મિસિ વિભ્રમ, જીવિત મદન અંકુર, પર
દુહા
દેખીયા રાચરાણા સતેજ, ઋષિનો પાર નહિ હુઓ તેહ; ભૂપ નિજ સદન પુહતો ઉલ્લાસ, ભીલને દ્ધિ સન્મુખ અવાસ. ૫૩
ચાલિ
ભોજન શયન આચ્છાદન, ગંધ વિલેપન અંગ, ખબર લીએ રૃપ તેહની, નવ નવ કેલવે રંગ; આધે બોલે તે સિવ કરે, મનિ ધરે તેહ જે કાજ, કમિસ અપયશ તે ગણે, જે નવિ દીધું રાજ. ૫૪
દુષ્પ
દિવસ સુખ માનમાં તાસ વીતા, કેતલા રંગ રમતાં વિચિંતા; એકદા આવીઓ જલદ કાલ, પંથિજન-હૃદયમાં દેત ફાલ. ૫૫
૧૪
ચાલિ
કૃત મુનિશમ પરિહારા, હારાવલી દિસ ભાગ, પ્રકટિત મોર કિંગારા, વિરચિત દારા રાગ; વિરહણિ મન અંગારા, ધારાધર, જલધાર, વરષત નિરખિત ઉપનો, તસ મનમાંહિ વિકાર. ૫૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
_2010_02

Page #81

દુહા
સાંભર્યા દિવસ ગિરિ ભૂમિ ફિરતાં, દેખતાં ઠામ નીઝરણ ઝરતાં; સાંભલી મોર કિંગાર કરતાં, સુખ લહ્યાં નીયસ્યું સીસ ધરતાં. ૫૭
ચાલિ
જન્મભૂમિ તે સાંભરી, રોયો કરી પોકાર,
ધાઈ આવ્યો નૃપ કહે તે, `તુઝને કવણ પ્રકાર ?' તે કહે જે તુમ્હેં સુખ દીઆ, મુઝ હોએ દુઃખ પરિણામ, બંધુ-વિરહ જો ટાલો, ફિરિ આવું તુમ્હે ઠામ.' ૫૮
હ્રા
બોલ લેઈ મોકલે તેહ રાજા, બંધુ મિલિયા સુખ દિવાજા; એકદા નગર વૃત્તાન્ત પૂછે, કહોને તે કેહવું તિહાં કિસ્યું છે ? ૫૯
ચાલિ
ઈહાંથી તિહાં ઋદ્ધિ બિમણી, ત્રિગુણી ચોગુણી મિત્ત, તે કહે ઇંદુને બિંદુને વર્ણ-સગાઈ મિત્ત; ઉપમા વિણ ન કહી શકે, જિમ તે પુરનો ભાવ,
તિમ જિન પણ ન દેખાવે, ઇહાં શિવસુખ અનુભાવ. ૬૦
દુહા તોહિ પણ અતિ નિરાબાધ સેઠ, સુખ અધિક વ્યંતરાદિક તે હઠી; જાવ સવ્પઠ (સર્વાર્થ) શિવસુખથી જાણ્યું, વીતરાગે કહ્યું તે પ્રમાણું, ૬૧
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

૧૫

Page #82

૧૬
ચાલિ
સંપૂરણ સુરનર સુખ, કાલ ત્રય સંબદ્ધ, અનંત ગુણ શિવ સુખ અંશ, અનંત વરગ વિ લદ્ધ; સિદ્ધ સરસુ સુખ સારિઆ, વિસ્તરિ નિજ ગુણતા સાર, શીતલ ભાવ અતુલ વર્યા, જ્ઞાન ભર્યા ભંડાર. ૬૨
દુહા
સિદ્ધ' પ્રભુ બુદ્ધ' પારંગ પુરોગ, અમલ અકલંક અવ્યયઃ અરોગ;
અજર અજ'' અમર અક્ષય અમાઈ,૪ અનઘર્ષ અક્રિયઃ અસાધન અયાઈ.૮ ૬૩
ચાલિ
૧
૩
દ
અનવલંબ અનુપાધિ અનાદિ અસંગર અભંગ, અવશ અગોચર" અકરણ, અચલ અગેહ અનંગ; અશ્રિત અજિત અજેય અમેય અભાર અપાર,પ અપરંપર અરંજરક અરહ અલેખ અચાર. ૬૪
30
૪૪
૪૮
દુહા અભય અવિશેષર અવિભાગ અમિત, અકલપ અસમાન અવિકલ્પ અકૃત; અદર અવિધેય॰ અનવર અખંડ, અગુરૂલઘુ અચ્યુતાશય` અદંડ.૫ ૬૫
v
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #83

ચાલિ
૫૯
પરમપુરૂષપ પરમેશ્વર,પ પરમપ્રભાવ પ્રમાણ, પરમજ્યોતિ પરમાતમ, પરમશક્તિ પરમાણ; પરબંધુ પરમોજ્વલ," પરમવીર્ય પરમેશ, પરમોદયઃ પરમાગમ, પરમ અવ્યક્ત અદેશ. ૬૬
' ',
૬૯
૧
દુહા
ક
જગમુગુટ જગતગુરૂ જગતતાત, જગતિલકુ" જગતમણિ જગતભાત; જગારણ જગકરણ॰ જગતનેતા, જગભરણ શુભવરણ જગતજેતા. ૬૭
98
શ્રી. પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
*
:
હ્રા
દર્શનાતીત ૧ દર્શન-પ્રવર્તી, નિત્યદર્શન અદર્શન-નિવર્તી;
૧૦૩
૧૦૨
૯.
ચાલિ
2;
૮,
શાંત સદાશિવ" નિવૃત, મુક્ત મહોદય ધીર,“ કેવલ અમૃત-કલાનિધિ,' કર્મરહિત' ભવતીર; પ્રણવબીજ પ્રણવોત્તર,ધ્ધ પ્રણવશક્તિ શૃંગાર, પ્રણવગર્ભ પ્રણવાંકિત, યક્ષ પુરૂષઆધાર. ૬૮
૯૮
.108
56
(2
_2010_02
',',
23
3
'૧૦,
બહુનમન′ નમ્યું, જગનત॰ અનામ,
સિદ્ધના હુંતિ ઈત્યાદિ નામ. ૬૯
૧૭

Page #84

ચાલિ નમસ્કાર તે સિંદ્ધને વાસિત જેહનું ચિત્ત, ધન્ય તે કૃતપુણ્ય તે, જીવિત તાસ પવિત્ત; આર્તધ્યાન તસ નવી હુએ, નવિ હુએ દુરગતિવાસ; ભવક્ષય કરતાં રે સમરતાં, લહિયે સુક્ત ઉલ્લાસ. ૭૦
૩. આચાર્ય ગુણવર્ણન
દુહા પદ તૃતીયે તે આચાર્ય નમીએ, પૂર્વસંચિત સકલ પાપ ગમિએ; શાસનાધાર શાસન ઉલ્લાસી, ભૃતબલે તેહ સકલ પ્રકાશી. ૭૧
ચાલિ કહિયે મુગતિ પધાર્યા રે, જિનવર દાખી પંથ, ધરે રે આચાર્ય આર્યનીતિ પ્રવચન નિગ્રંથ; મૂરખ શિષ્યને શિખવી, પંડિત કરે રે પ્રધાન, એ અચરિજ પાષાણે, પલ્લવ ઉદય સમાન. ૭ર
ભાવ આચાર્ય ગુણ અતિ પ્રભૂત, ચક્ષુ આલંબન મેઢિભૂત; તે કહ્યું સૂત્ર જિનરાય સરિખો, તેહની આણ મત કોઈ ધરખો. ૩૩
ચાલિ સુબહુશ્રુત કૃતકર્મા, ધર્માધાર શરીર, નિજ પર સમય ધારી, ગુણધારી વ્રતધીર;
* ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #85

કુત્તિયા વણ સમ એહવા, આચારય ગુણ વદ્ય, તે આરાધ્ય આરાધ્યા, જિન વલિ અનિંદ્ય. ૭૪
દુહા
ચઉદ પડિરૂવ પમુહા ઉદાર, ખંતિ પભુહા વિશદ દસ પ્રકાર; બાર ગુણ ભાવનાના અનેરા, પદ છત્રિસ ગુણ સૂરિ કેરા. ૭૫
ચાલિ
પ્રતિરૂપ તેજે સુરૂપી, તેજસ્વી બહુ તેજ, યુગપ્રધાન તતકાલઈ, વર્તના સૂત્રસ્યું જ; મધુર-વાક્ય' મધુભાષી, તુચ્છ નહીં ગંભીર, ધૃતિમંત તે તે સંતોષી ઉપદેશક શ્રુતધીર. ૩૬
દુર્યો
નવિ ઝરે મર્મ તે અપરિશ્રાવી, સૌમ્ય સંગ્રહ કરે યુક્તિ ભાવી; અકલ અવિકત્વ ને અચલશાંત, ચૌદ ગુણ એ ધરે સૂરિ દાંત. ૭૭
ચાલિ
ધર્મ ભાવના વિશ્રુત, ઈમ છત્રીસ છત્રીસ. ગુણ ધારે આચારય, તેહ નમું નિસદીસ; આચારય આણા વિણ, ન લે વિદ્યામંત, આચારય ઉપદેસે, સિદ્ધિ લહી તંત. ૭૮
૧. મધુર-ભાષ્ય
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
_2010_02
૧૯

Page #86

દુષ્ટ
દ્રહ હુએ પૂર્ણ જો વિમલ નીરે, તો રહે મચ્છ તિહાં સુખ શરીરે, એમ આચાર્ય ગણમાંહિ સાધ, ભાવ આચાર અંગિ અગાધ. ૭૯
૨૦
આણ કુણની રે પાલીયે, વિણ આચારય ટેક ? કારણિ ત્રિક પણિ જિહાં હુએ, તિહાં આચારય એક; શ્રુત-પડિવત્તીમાં પણિ, આચારય સમરત્વ, જિન પણિ આચારય હુએ, તવ દાખે શ્રુત-અત્ય.
દુહા
સૂરિ' ગણધર' ગણી' ગચ્છધારી, સુગુરૂ ગણિપિટક-ઉદ્યોતકારી; અત્યંધર સત્યધર સદનુયોગી, શુદ્ધ અનુયોગકર' 'જ્ઞાન' ભોગી. ૮૧
'
ચાલિ
અનુચાન પ્રવચનધર'', આણા ઈસર દેવ, ભટ્ટારક ભગવાન મહામુનિ મુનિ-કૃતસેવ,
૧૫
૧. ધ્યાન.
ગચ્છ-ભારધરલ સદ્ગુરૂ', ગુરૂગણ-યુક્ત અધીશ, ગુણી વિદ્યાધર શ્રતધર," શુભ આશ્રય જગીશ. ૮૨
૨૩
દુહા
નામ ઇત્યાદિ જસ દિવ્ય છાજે, દેશના દેત ઘન ગુહિર ગાજે; જંહથી પામીયે અચલ ધામ, તેહ આચાર્યને કરૂં પ્રણામ. ૮૩
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #87

ચાલિ
આચાર્ય નમુક્કારે, વાસિત જેહનું ચિત્ત, ધન્ય તેહ કૃત-પુણ્ય તે, જીવિત તાસ પવિત્ત; આર્ત ધ્યાન તસ નવિ હુએ, નવિ હુએ દુરગતિ-વાસ, ભવ-ક્ષય કરતાં રે સમરતાં, લહિયે સુકૃત-ઉલ્લાસ. ૮૪
૪. ઉપાધ્યાય ગુણવર્ણન
દુહા પદ ચઉલ્થ વિન્ઝાય નમિએ, પૂર્વસંચિત સકલ પાપ ગમિએ; જેહ આચાર્ય પદ યોગ્ય ધીર, સુગુરુગુણ ગાજતા અતિ ગંભીર. ૮૫
અંગ ઇગ્યાર ઉદાર, અરથ શુચિ નંગ-તરંગ, વાર્તિક વૃત્તિ અધ્યયન, અધ્યાપત બાર ઉપાંગ; ગુણ પચવીસ અલંકૃત, સુકૃત પરમ રમણીક, શ્રી વિઝાય નમીજે, સૂત્ર ભણાવે ઠીક. ૮૬
સૂત્ર ભણીએ સખર જેહ પાસે, તે ઉપાધ્યાય જે અર્થ ભા", તેહ આચાર્ય એ ભેદ લહીએ, દોઈમાં અધિક અંતર ન કહીએ. ૮૭
ચાલિ ' સંગ્રહ કરત ઉપગ્રહ, નિજ વિષયે શિવ જાય, ભવ ત્રીજે ઉત્કર્ષથી, આચારય ઉવન્ઝાય;
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
છે,
ર૧
2010_02

Page #88

એક વચન ઈહાં ભાખ્યો, ભગવઈ-વૃત્તિ લેઈ, એજ-ધર્મો નિશ્ચય, વ્યવહારે દોઈ ભેઈ. ૮૮
સૂરિ ઉવજ્રાય મુનિ ભાવિ અધ્ધા, ગુણથી ભિન્ન નહીં જે મહપ્પા, નિશ્ચયે ઈમ વદે સિદ્ધસેન, થાપના તેહ વ્યવહાર દેન. ૮૯
ચાલિ.
વૃત્તિ સુત્ત ઉવઓગે, કરણ નઈ અલ્વેિ સ૬,
ક્ઝાયતિ ઝાણે પૂરે, આતમ-નાણની હ; પણિ નિરૂક્તિ ઉપક્ઝાય, પ્રાકૃત વાણિ પ્રસિદ્ધ, આવશ્યક નિર્યુક્ત, ભાખ્યો અર્થ સમૃદ્ધ ૯૦
ભાવ અધ્યયન અક્ઝાયણ એણે, ભાવ-ઉવન્ઝાય તિમ તત્વ વયણે; જેમ શ્રુતકેવલી સયલ નાણે, વ્યવહતે નિશ્ચયે અપ્પ.ન્માણ. ૯૧
ચાલિ સંપૂરણ મૃત જાણે, શ્રુત-કેવલી વ્યવહાર, ગુણદ્ધારાએ આતમ-દ્રવ્યનો જ્ઞાન પ્રકાર; શ્રતથી આતમા જાણે, કેવલ નિશ્ચય સાર, શ્રુતકેવલી પરકાશ તિહાં નહીં ભેદ યાર. ૯૨
જોડીએ જબહી તે તે ઉપાધે, તબહી ચિન્માત્ર કેવલ સમાધે; તેહ વિક્ઝાય પદને વિચારે, તેહ ઇક દીપ છે જગમઝારે. ૯૩
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ વશવાણી)
2010_02

Page #89

ચાલિ ઉપાધ્યાય વરવાચક, પાઠક સાધક“ સિદ્ધ, કરગ ઝરગ અધ્યાપક કૂતકર્મા મુતવૃદ્ધ, શિક્ષક દિક્ષક વિર, ચિરંતન રત્ન ૫ વિશાલ, મોહજયાપારિચ્છક જિત પરિશ્રમ વૃતમાલ ૯૪
સામ્યધારી” વિદિત-પદ-વિભાગ, કુત્તિયાવણજ વિગત-દ્વેષરાગ, અપ્રમાદી સદા નિર્વિષાદ, ૨૫ અઢયાનંદ આતમ પ્રવાદી. ૯૫
ચાલિ નામ અનેક વિવેક, વિશારદ પારદ પુણ્ય, પરમેશ્વર આજ્ઞાચુત, ગુણ સુવિશુદ્ધ અગણ્ય; નમિએ શાસન-ભાસનપતિ પાવન કવન્ઝાય, નામ જપતાં જેહનું, નવ વિધિ મંગલ થાય. ૯૬
નિત્ય ઉવષ્ણાયનું ધ્યાન કરતાં, પામીએ સુખ નિજ ચિત્ત ગમતાં; હૃદય દુર્ગાન વ્યંતર ન બાધે, કોઈ વિરૂઓ ન વયરી વિરાધ. ૯૭
અલિ નમસ્કાર વિક્ઝાયને, વાસિત જેહનું ચિત્ત, ધન્ય તેહ કૃતપુણ્ય તે, જીવિત તાસ પવિત્ત; આર્ત ધ્યાન તસ નવિ હુએ, નવિ હુએ દુરગતિ વાસ, ભવક્ષય કરતાં સમરતાં, લહિએ સુકૃત-ઉલ્લાસ. ૯૮
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
૨૩
2010_02

Page #90

૫. સાધુ ગુણવર્ણન
શિવ પદાલંભ સમરત્વ બાહુ, જેહ છે લોકમાં સવ્વ સાહુ, પ્રેમથી તેમનું શરણ કીજે, ભેદ નવિ ચિત્ર રીતે ગણીએ. ૯૯
ચાલિ કર્મ ભૂમિ પનર વર, ભરતૈરવત વિદેહ, ક્ષેત્રમાં પંકજ નેત્ર જે, સાધુ અમાય નિરે; એક પૂજે સવિ પૂજીઆ, નિંદિયા સિંઘે એક, સમગુણ ઠાણાં રે નાણી, એ પદ સર્વ વિવેકા ૧૦૦
લોક-સના વમી ધર્મ ધાર, મુનિ અલૌકિક સદા દસ પ્રકારે, લાભ અણલાભ માનાપમાન, લેખ લો, કાંચન સમાન. ૧૦૧
ચલિ. ખેતી અજવ મધુવ, મુત્તી પણ તસ મર્મ, તે વિચાર વિચાર વિવાગ વચન વલિ ધર્મ, લૌકિક ત્રિર્ય લોકોત્તર, બે છઈ તે તસ હોઈ, છઠ્ઠ ગુણઠાણું ભવઅટવી લંઘન જોઈ. ૧૦૨
દુહા તપ નિયાણ રહિત તસ અખેદ, શુદ્ધ સંયમ ધરે સત્તર ભેદ, પંચ આશ્રવ કરણ ચઉ કષાય, દંડ-ત્રિક-વર્જને શિવ ઉપાય. ૧૦૩
૨૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #91

ચાલિ ગુરુ સૂત્રાનુજ્ઞાએ, હિત મિત ભાષણ સત્ય, પાયચ્છિતજલે મલાલન શોચવિ ચિત્ત; પંખી ઉપમાએ ધમપકરણ જેહ ધરંત, તેહ અકિંચન ભાવ છે, તેણેિ મુનિરાય મહંત. ૧૦૪
દુહા બંભમણ વિત્તિ તણું ફરિસરૂવ સદમણ ત્યજ ઉપ વિચાર કૃવ; બંભમણ વિત્તિ બંભે જે ભાખી, તે ક્ષયોપશમ ગતિસૂત્ર દાખી. ૧૦૫
અલિ બ્રહ્મચારીએ બ્રહ્મ, કહ્યો સઘળો આચાર, તિહાં મનવૃત્તિ પ્રતિજ્ઞા, ક્ષય ઉપશમ વિસ્તાર તે વિણ બંભ અણુત્તર, સુરને નવિ હુએ તંત, મન વિરોધ પણ શુદ્ધ તે, બંભ કહે ભગવંત. ૧૦૬
એમ દસ ધર્મ પાલે વિચિત્ર, મૂલ ઉત્તર ગુણ મુનિ પવિત્ર; ભ્રમર પરિ ગોચરી કરીય ભૂજ, શુદ્ધ સક્ઝાય અનિશિ પ્રચું. ૧૦૭
ચાલિ કલેષ-નાશિની દેશના, દેત ગણે ન પ્રયાસ, અસંદીન જિમ દ્વિપ તથા, ભવિજન આશ્વાસ; તરુણ તારણ કરૂણાપર, જંગમ તીરથ સાર, ધન ધન સાધુ સુહંકર, ગુણમહિમા-ભંડાર. ૧૦૮
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
૨૫
2010_02

Page #92

સમાનાબાધ સુખના ગવેષી ધર્મમાં થિર હૃદય-હિત-ઉલ્લેખી; એહવા મુનિનું ઉપમાન નાહિ, દૈત્ય ના સુર સહિત લોક માંહિ. ૧૦૯
ચાલિ
પટ વ્રત કાય છે રક્ષક, નિગ્રહે ઇંદ્રિયલોભ, ખંતિ ભાવ-વિસોહી, પડિલેહણ થિર થોભ; અશુભ રાધ શુભ યોગ-કરણ તપશુદ્ધિ જગીશ; સીતાદિક મરણાંતિક સહે ગુણ સત્તાવીશ. ૧૧૦
દુહા મુનિ મહાનંદ અર્થી સન્યાસી, ભિક્ષુ નિર્ગથ આતમ-ઉપાસી; મુક્ત‘માહણ મહાત્મા મહેશી, દાન્ત અવધૂત નિતિ શુદ્ધ લેશી. ૧૧૧
ચાલિ
શાન્ત" વહક વર અશરણશરણમહાવ્રત-ધાર, પાખંડી અર્થ-ખંડી, દંડવિરત અણગાર;૨ લૂહ અભવ તીરાર્થી૫, પૂર્ણ*મહોદય કામ, અબુદ્ધ-જાગરિકા જાગર, શુદ્ધ" અધ્યાતમ-ધામ. ૧૧૨
જેષ્ઠ સુત જિન તણો ઉર્ધ્વ રેતા, * ઉન્મની ભાવ-વાવક* પ્રચેતા;
૨૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #93

અનુભવી... તારક જ્ઞાનવંત, જ્ઞાન-યોગી" મહાશય ભદંત, ૧૧૩
ચાલિ તત્ત્વજ્ઞાની" વાચંયમ, ગુખેંદ્રિય “ મન ગુપ્ત, મોહજયી“ રૂષિ૯ શિક્ષિત દીક્ષિત કામ અલુપ્ત,એક ગોપ્તા ગોપતિપપ ગોપ, અગોપ્ય અકિંચન ધીર, ૧૬ સર્વ-સહ° સમતા-મય, નિપ્રતિકર્મ શરીર૧૧૪
દુહા
શ્રમણ કૃતિ-દ્રવ્યપંડિત પુરોગ, અગર અવિષાનખાન રોગ,૧૯ અમૃત તદ્ધતુકિરિયા-વિલાસી, વચન ધર્મ-ક્ષમા... શુભ-અભ્યાસી.૫ ૧૧૫
ચલિ
શુક્લ શુક્લ અભિજાત્ય, અનુત્તર ઉત્તર” શર્મ, મગ્ન અતંત્ર અતંદ્રિય, મુદ્રિત કરણ અકર્મ, “ દીર્ણપ માત-સંતીર્ણ, સમાન તે સંખ્ય પ્રધાન, પ્રતિસંખ્યાન વિચક્ષણ, પ્રત્યાખ્યાન" વિધાન. ૧૧૬
નામ ઇત્યાદિ મહિમા-સમુદ્ર, સાધુ અકલંકના છે અમુક સર્વ લોકે જિકે બ્રહ્મચારી, તેહને પ્રણમિએ ગુણ સંભારી. ૧૧૭
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
૨૭
2010_02

Page #94

ચાલિ નમસ્કાર અણગારને, વાસિત જેહનું ચિત્ત, ધન્ય તેહ કૃતપુણ્ય તે, જીવિત તાસ પવિત્ત; આર્દ્રધ્યાન તસ નવિ હુએ, વિ હુએ દુર્ગતિ વાસ, ભવખય કરતાં રે સમરતાં, લહિએ સુકૃત-અભ્યાસ. ૧૧૮
૨૮
દુ
પંચ નવકાર એ સુપ્રકાશ, એહથી હોએ વિ પાપ નાશ; સકલ મંગલ તણું એહ મૂલ, સુજસ વિદ્યા વિવેકાનુકૂલ. ૧૧૯
નવકાર મંત્રનો મહિમા
ચાલિ
શ્રી નવકાર સમો જગિ, મંત્ર ન યંત્ર ન અન્ય, વિદ્યા નવિ ઔષધ નવિ, એહ જપે તે ધન્ય;
કષ્ટ ટલ્યાં બહુ એહને, જાપે તૂરત કિદ્ધ, એહના બીજની વિદ્યા, નમિ વિનમીને સિદ્ધ. ૧૨૦
દુષ્ટ
સિદ્ધ ધર્માસ્તિકાયાદિ દ્રવ્ય, તિમ જ નવકાર એ ભણે ભવ્ય; સર્વ શ્રુતમાં વડો એ પ્રમાણ્યો, મહાનિસીથે ભલિ પરિ વખાણ્યો. ૧૨૧
ચાલિ
ગિરિ માંહિ જિમ સુરગિરિ, તરૂમાંહિ જિમ સુરસાલ, સાર સુગંધમાં ચંદન, નંદન વનમાં વિશાલ;
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #95

મૃગમાં મૃગપતિ ખગપતિ, ખગમાં તારા ચંદ્ર, ગંગ નદીમાં અનંગ સરૂપમાં દેવમાં ઇંદ્ર. ૧૨ ૨
દુહા
જિમ સ્વયંભૂ રમણ ઉદધિમાંહિ,
શ્રી રમણ જિમ સકલ સુભટમાંહિ; જિમ અધિક નાગ માંહિ નાગરાજ,
શબ્દમાં જલદ્દગંભીર ગાજ. ૧૨૩
ચાલિ
રસમાંહિ જિમ ઇકખુરસ, ફુલમાં જિમ અરવિંદ, ઔષધ માંહિ સુધા વસુધા-ધવમાં રઘુનંદ; સત્યવાદીમાં યુધિષ્ઠિર, ધીરમાં ધ્રુવ અવિકંપ, મંગલમાંહિ જિમ ધર્મ, પરિચ્છદ સુખમાં સંપ. ૧૨૪
દુહા
ધર્મમાંહિ દયાધર્મ મોટો, બ્રહ્મવ્રત માંહિ વજ્જર-કછોડો; દાનમાંહિ અભયદાન રૂડું, તપ માંહિ જે કહેવું ન કુડું. ૧૨૫
ચાલિ
રતનમાંહિ સારો હિરો, નીરોગી નરમાંહિ, શીતલ માંહિ ઉસીરો, ધીરો વ્રત-ધરમાંહિ; તિમ સવિ મંત્રમાં સારો, ભાખ્યો શ્રી નવકાર, કહ્યા ન જાયે રે એહના, જેહ છે બહુ ઉપકાર. ૧૨૬
શ્રી પંચપરમેષ્ઠિ ગીતા
2010_02

૨૯

Page #96

દુહા તજ એ સાર નવકાર મંત્ર, જે અવર મંત્ર સેવે સ્વતંત્ર, કર્મ પ્રતિકૂલ બહૂલ સેવે, તેહ સુરતરૂ ત્યજી આપશે. ૧૨૭
ચાલિ
એહને બીજે રે વાસિત, હોયે ઉપાસિત મંત, બીજો પણિ ફલદાયક, નાયક છે એ તંત; અમૃત ઉદધિ ફસારા, સારા હરત વિકાર, વિષના તે ગુણ અમૃતનો, પવનનો નહીં રે લગાર. ૧૨૮
જેહ નિબજ ને મંત્ર જૂઠા, ફલે નહીં સાંહમ્ હુઈ અપુઠા; જેહ મહામંત્ર નવકાર સાધે, તેહ દોઅ લોક અલવે આરાધ. ૧૨૯
ચાલિ
રતન તણી જિમ પેટી, ભાર અલ્પ બહુ મૂલ, ચૌદ પૂરવનું સાર છે, મંત્ર એ તેહને તુલ્લ; સકલ સમય અત્યંતર, એ પદ પંચ પ્રમાણ, મહસુઅ-ખંધ તે જાણો, ચૂલા સહિત સુજાણ. ૧૩૦
દુહા પંચ પરમેષ્ઠિ ગુણ ગણ પ્રતીતા, જિન ચિદાનંદ મોજે ઉદીતા; શ્રી યશોવિજય વાચક પ્રણીતા, તેહ એ સાર પરમેષ્ટિગીતા. ૧૩૧
૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #97

સિદ્ધ સહસ્રનામવર્ણન છંદ
[ભુજંગ પ્રયાત વૃત્ત]
જગન્નાથ જગદીશ જગબંધુ નેતા,
ચિદાનંદ ચિતદ્વંદ ચિન્મરતિ ચંતા; મહા મોહ ભેદી, અમાઈ અર્વેદી,
તથાગત તથારૂપ ભવ-તરૂ-ઉચ્છંદી. ૧ નિરાતંક નિકલંક નિર્મલ અબંધો,
પ્રભો દીનબંધો કૃપાનીરસિંધો; સદાતન સદાશિવ સદા શુદ્ધ સ્વામી,
પુરાતન પુરુષ પુરુષવર વૃષભગામી. ૨ પ્રકૃતિ રહિત હિત વચન માયા અતીત,
મહાપ્રાજ્ઞ મુનિયજ્ઞ પુરુષ પ્રતીત; દલિત કર્મભર કર્મફલ સિદ્ધિ દાતા,
હૃદય પૂત અવધૂત નૂતન વિધાતા. ૩ મહાયજ્ઞ યોગી મહાત્મા અયોગી, મહા ધર્મ સન્યાસ વર લચ્છી ભોગી;
૧. ભવવન ઉચ્છેદી.
સિદ્ધ-સહસ્રનામવર્ણન છંદ
2010_02

૩૧

Page #98

મહા ધ્યાન લીનો સમુદ્ર અમુદ્ર,
મહા શાંત અતિદાંત માનસ અરૂ. ૪ મહેંદ્રાદિકૃતસેવ દેવાધિદેવ,
નમો તે અનાહત ચરણ નિત્યમેવ; નમો દર્શનાતીત દર્શન સમૂહ,
ત્રયી-ગીત-વેદાંતકૃત અખિલ ઊહ. ૫ વચન મન અગોચર મહા વાક્ય વૃત્ત,
કૃતાદ્ય સંવેદ્ય પદ સુપ્રવૃત્તેિ; સમાપત્તિ આપત્તિ સંપત્તિ ભેદઈ,
સકલ પાપ સુગરિષ્ઠ તું દીઠ છેદઈ. ૬ ન તું દશ્ય દાત્ર ઈતિ વેદ વાદો,
સમાપત્તિ તુજ દષ્ટિ સિદ્ધાંત વાદો; વિગૃતા વિના અનુભવઈ સકલ વાદી,
લખઈ એક સિદ્ધાંતધર અપ્રમાદી. ૭ કુમારી દયિત ભોગસુખ જિમ ન જાણે,
તથા ધ્યાન વિણ તુજ મુધા લોક તાણે; કરે કષ્ટ તુજ કારણઈ બહુત ખોઈ,
સ્વયં તું પ્રકાશે ચિદાનંદ મોજઈ. ૮ રટે અટપટે ઝટપટિ વાદ વ્યાવે,
ન ત્યાં તું રમઈ અનુભવી પાસ આવે; મહા નટ ન હઠ યોગ માંહિ તૂજ જાગઈ, વિચાર હોઈ સાંઈ આગઈ જુ આગઈ. ૯
૧. લીલા. ૨. ચર ૩. તું જો ૪. જો
૩૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #99

તથાબુદ્ધિ નહીં શુદ્ધ તુજ જેણિ વહિ),
કલી નામ માંહિં એક થિર થોભ રહિઈ, સહસ નામ માંહિ દમ્પ પણિ અપ્પ જાણું,
અનંતે ગુણે નામ અણતાં વખાણું ૧૦ અનેકાંત સંક્રાંત બહુ અર્થ શુદ્ધ,
જિકે શબ્દ તે તાહરાં નામ બુદ્ધ નિરાસી જપે જે તે સર્વ સાચું,
જપઈ જેહ આસાઈ તે સર્વ કાચું. ૧૧ ન કો મંત્ર નવિ તંત્ર નવિ યંત્ર મોટો,
જિમ્યો નામ તારો શમ-અમૃત લાટો; પ્રભો! નામ મુજ તુઝ અક્ષય નિધાન,
ધરું ચિત્ત સંસાર તારક પ્રધાન. ૧૨ અનામી તણા નામનો શ્યો વિશેષ
એ તો મધ્યમા વૈખરીનો ઉલ્લેખ મુનીરૂપ પયંતિ કાંઈ પ્રમાણઈ,
અકલ અલખ તું ઇમ હોઈ ધ્યાન ટાણે. ૧૩ અનવતારનો કઈ અવતાર ભાખે,
ઘટઈ તે નહીં દેવને કર્મ પાખે; તનું ગ્રહણ નહીં ભૂત આવેશ ન્યાય,
પ્રથમ યોગ છઈ કર્મ તત્મિશ્ર પ્રાયઈ. ૧૪ અછઈ શક્તિ તો જનની ઉદરઈ ન પઈસઈ, તનું ગ્રહણ વલી પર અદેખઈ ન બઈરાઈ,
૧. અાંત
સિદ્ધ-સહસનામવર્ણન છેદ
૩૩
2010_02

Page #100

તુરંગશંગસમ અર્થ જે એક યુક્તિ,
કહઈ સહઈ તેહ અપ્રમાણ ઉક્તિ. ૧૫ યદા જિનવરે દોષ મિથ્યાત્વ ટાલ્યો,
ગ્રહિ સાર સમ્યત્વ નિજ વાન વાલ્યો; તિહાંથી હુઆ તેહ અવતાર લેખ,
જગતલોક ઉપગાર જગગુરુ ગવખઈ. ૧૬ અહો યોગ મહિમા જગન્નાથ કેરો,
ટલે પંચ કલ્યાણકઈ જગ અંધેરો; તદા નારકી જીવ પણિ સુખ પાવઈ,
ચરણ સેવવા ધસમસ્યા દેવ આવઈ. ૧૭ તજી ભોગ ૯ઈ યોગ ચારિત્ર પાલે
ધરી ધ્યાન અધ્યાત્મ ઘનઘાતિ ટાઈ; લહ કેવલજ્ઞાન સુર કોડિ આવઈ,
સમવસરણ મંડાઈ સવિ દોષ જાઈ. ૧૮ ઘટે દ્રવ્ય જગદીશ અવતાર એસો,
કહો ભાવ જગદીશ અવતાર કેસો; રમઈ અંશ આરોપ ધરી ઓઘદૃષ્ટિ,
લહઈ પૂર્ણ તે તત્વ જે પૂર્ણ દષ્ટિ. ૧૯ ત્રિકાલજ્ઞ અરિહંત જિન પારગામી,
વિગતકર્મ પરમેષ્ટી ભગવંત સ્વામી; પ્રભુ બોધિદાભયદ આપ્ત સ્વયંભૂ,
જયો દેવ તીર્થકરો તું જ શંભુ. ૨૦
૩૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ વશવાણી)
2010_02

Page #101

ઇસ્યાં સિદ્ધ જિનનાં કહ્યાં સહસ્ર નામ, રહો શબ્દ-ઝઘડો લહો શુદ્ધ ધામ; ગુરુશ્રી નયવિજય બુધ ચરણ સેવી, કહ શુદ્ધપદમાંહિં નિજ દૃષ્ટિ દેવી. ૨૧
સિદ્ધ-સહસ્રનામવર્ણન છંદ
2010_02

૩૫

Page #102

શ્રી ગણધર ભાસ
૧. ઇંદ્રભૂતિ ભાસ
(ઢાલઃ અહો મતવાલે સાહિબા] પહલો ગણધર વીરનો, વર ગોબર ગામ નિવાસી રે સુત પૃથિવી વસુભૂતિનો, નામઈ ઇંદ્રભૂતિ સુવિલાસી રે
ભવિયાં વંદો ભાસ્યું. (આંકણી) ૧ જ્યેષ્ઠા નક્ષત્રોં જણ્યો, ગૃહવાઈ વરસ પચાસો રે; ત્રીસ વરસ છદ્મસ્થતા, જિન બાર વરસ સુપ્રકાસો રે. ભા ૨ સીસ પરિચ્છદ પાંચ સઈ, સર્વા, વરસ તે બાણું રે, ગોતમ ગોત્ર તણો ધણી, એ તો સાચો હું સુરતરૂ જાણું રે. ભ૦ ૩ સુરતરૂ જાણી સેવિઓ, બીજા પરિહરિયા બાઉલિયા રે, એ ગુરુ થિર સાયર સમો, બીજા તુચ્છ વહઈ વાહુલિયા રે. ભ૦ ૪ લબધિ અઠવીસ વરિઓ, જન મસ્તકે નિજ કર થાઈ રે, અછતું પણિ એહ આપમાં, તેહનઈ વર કેવલ આપશું રે. ભ. ૫ જ્ઞાન અહંકારઇ લહિઉં, રાગઈ કરિ જગગુરુસેવા રે, શોકઈ કેવલ પામિઉં, કારણ સર્વે ન કહેવા રે. ભ૦ ૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #103

વીર શ્રુતિપદઈ બૂઝવ્યો, એ તો જીવ તણો સંદેહી રે, શ્રી નવિજય સુસીસનઈ, ગુરુ હોજો ધર્મસનેહી રે. ભ૦૭
૨. અગ્નિભૂતિ ભાસ
[ઢોલ - લાલદે માત મલ્હાર ગોબર ગામ સમૃદ્ધ, અગનિભૂતિ સુપ્રસિદ્ધ આજ હો બીજો રે, ગણધર વર-મહિમા-મંદિરૂજી. ૧ પૃથિવી તેહની માત, શ્રી વસુભૂતિ તે જાત; આજ હો સોહઈ રે, મન મોહઈ જનમિઓ કૃત્તિકાજી. ર ગૃહિપણઈ વરસ છયાલ, બાર છમિત્વની કાલ; આજ હો સોલાઈ રે, રંગ રોલઈ જિન પદ ભોગવ્યુંજી. ૩ આયુ ચિહોત્તરી વર્ષ પણસય સીસ સહર્ષ; આજ હો જેહનું રે, અતિ ઉત્તમ ગૌતમ ગોત્ર કંઈજી. ૪ ભાજ્યો કર્મસંદેહ, વીરસ્યું નેહ અછત, આજ હો તેહનઈ રે, મુખ દીઠઈ નઈ દુખ સવજી. ૫ ગગનઈ ઊગઈ ચંદ, કરઈ ચકોર આનંદ, આજ હો દૂર પણિ સુખ પૂર, સુનજરિ તિમ ફલઈજી. ૬ દેખી ભગતિ પડૂર, રહો મુઝ ચિત્ત હજુર; આજ હો રાગઈ રે અથાગ વાચક જશ કહઈજી. ૭
શ્રી ગણધર ભાસ
૩૭.
2010_02

Page #104

૩. વાયુભૂતિ ભાસ નીંદલડી હો વઈરણ હુઈ રહી – એ દેશી] ત્રીજો ગણધર મુઝ મનિ વસ્યો,
વાયુભૂતિ હો ગુણગણ અભિરામ કે; સુત પૃથિવી વસુભૂતિનો,
જાયો સ્વાતિ હો ગોબર વર ગામ છે. ત્રીજો ૧ વરસ બદંતાલીસ ગૃહીપણઇ,
છમિત્થી હો દસ વરસ પ્રમાણ કે, વરસ અઢાર તે કેવલી,
સર્વાય હો સત્તરિ પરિણામ છે. ત્રીજોર ગોતમ ગોત્ર સુહામણો,
જેહના સોહે હો પણસય વર સીસ કે; જસ સંશય તે મજીવનો,
તે ટાલે હો યુગતે જગદીસ છે. ત્રીજો.. ૩ એહવા ગુરુની ગોઠડી,
થોડિ પણિ હો સવિ જનમનો સાર છે; થોડું પણ ચંદન ભલું,
ચૂં કીજઈ હો બીજા કાઠનો ભાર કે ? ત્રીજો ૪ હેજ હઈઆનું ઉલ્લસે,
જો બાઝઈ હો ગુણવંતરૂં ગોઠિ કે, નહીં તો મન માંહિ રહિં નવી,
આવે હો મત વાત તે હોઠિ છે. ત્રીજો પ
* ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #105

ચતુર શિરોમણિ સુંદરૂ, મુઝ મિલિઓ હો ગુરુ શિવતરૂવંદ કે;
મનહ મનોરથ સવિ ફલ્યા,
વલિ લિઆ હો દુ:ખદોહગ-નંદ કે. ત્રીજો ૬
દૂર રહ્યા પણિ જાણી,
ગુણવંતા હો નિજ ચિત્ત હજૂર કે;
શ્રી નયવિજય વિબુધ તણો,
ઈમ સેવક હો લહે સુખ-પડૂર કે. ત્રીજો ૭
૪. વ્યક્ત ગણધર ભાસ
ચોથો ગણધર વ્યક્ત તે વંઈિં, મીઠો જસ ઉપદેશ, શ્રવણ નક્ષત્રે રે ધનમિત્ર વારૂણી, જાયો કોલાગ સન્નિવેશ.
ચોથો ૧
ગૃહિ પર્યાયે રે વરસ પચાસ તે, વલી છઉમત્થો રે બાર; કેવલી વરસ અઢાર અસી, મિલી સર્વાયુ નિરધાર. ચોથો ૨ ભારદ્વાજ તે ગોત્ર સુહામણું, પણ સય સીસ ઉદાર; ભૂત સંદેહિં રે વીરે બૂઝવ્યો, હુઓ જગ જન જયકાર. ચોથો ૩ એહવા ગુરુનો રૈ ગુણનો પ્રેમ તે, બાવન અખ્ખર સાર; બાવના ચંદન તે હું ગણું, જગ-ચિત્ત-ઠારણહાર. ચોથો ૪ ક્ષર છ માસનો રે તે ગિ અગહરઈ, એહ તો જનમનો રોગ; બાવના ચંદનથી પણિ તે ભણી, અધિકો સુગુરુ સંયોગ. ચોથો પ નહિ જગ ઉપમા રે સદ્ગુરુ ગુણ તણી, જે વ્રત શીલ અભંગ; વાચકજસકહેતિહાં મુઝમનરમઈ,જિમમાલતીવનભંગ ચોથો ૬
શ્રી ગણધર ભાસ
૩૯
2010_02

Page #106

૪૦
૫. સુધર્માસ્વામી ભાસ
આવો આવો ધરમના મિત્તાજી! નિરમલ ચિત્ત ધારી; ગુરૂગુણ ગાઓ ઇક ચિત્તાજી!, નિરમલ ચિત્ત ધારી. જિણે તાર્યા નર નીે નારીજી, નિરમલ
તે સદ્ગુરુની બલિહારીજી. નિરમલ ૧ પંચમ ગણધર ભિવ! વંદોજી, નિરમલ
સોહમ મુખિ પુનિમચંદોજી, નિરમલ ધર્મિલ ભદિલા જાયોજી, નિરમલ
ઉત્તરગુણિઈ સહાયોજી. નિરમલ ર
પંચાસ આઠ બાયાલોજી, નિરમલ
ગૃહ કેવલી છઉમત્થોનો કાલોજી; નિરમલ સરવાયુ વરસ શત જાણોજી, નિરમલ
પણ સય તસ સીસ વખાણોજી. નિરમલ ૩ અંગિ વૈસાયણ ગોત્ર નામોજી, નિરમલ
કોલ્લાગ સન્નિવેશ ગામોજી; નિરમલ તારિ સંશય જિન મેટઇંજી, નિરમલ
તબ પ્રભુપદ ભાવિ ભેટઈંજી, નિરમલ ૪ સદ્ગુરુ તે નાવ અછિદ્દાજી, નિરમલ
તારÛ ભવજલધિ અનિદ્દાજી; નિરમલ તે કાણી નાવાજી. નિરમલ
જે
ફુગુર
ન સકે ભવતી જાવાજી. નિરમલ ૫
નવ વીસારું ગુરુ પ્યારાજી, નિરમલ
જેહના મુઝ બહુ ઉપગારાજી; નિરમલ
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
_2010_02

Page #107

ગુણ પ્રાણપણઈ લિઈ સંતોજી, નિરમલ
નવિ લીઈ ખલ કોડાઈ તંતોજી નિરમલ ૬ ગુરુ સમતારસ ભરીઓજી, નિરમલ ચિર પ્રતપો ગુણમણિ ભરીઓજી; નિરમલ ગુરુશ્રી નયવિજય સુસીસોજી, નિરખેલ
ઇમ નિતિ નિતિ દિઇ આસીસોજી. નિરમલ૦ ૭
શ્રી ગણધર ભાસ
૪૧
2010_02

Page #108

૪૨
૧૧ ગણધર નમસ્કાર
૧. ઇંદ્રભૂતિ
પહિલો ગણધર ઇન્દ્રભૂતિ, વસુભૂતિ મલ્હાર, પૃથ્વીમાતા ગુણ અવદાત, જાયો જયકાર. કારણ વિણ ઉપગાર બુદ્ધિ ત્રિભુવન આધાર, ધારણ ધ્યાન સમાધિ શુદ્ધિ મુનિકુલ શૃંગાર. ગારવરહિત સુહંકરુ એ બાણું વરસ તે આય, જીવ સંશય જિન બૂઝવ્યો પ્રણમેં જસ ઉવજ્ઝાય. ૧
૨. અગ્નિભૂત
અગનિભૂતિ બીજો નમું હુઓ ગોબર ગામેં, સુત પૃથિવી વસુભૂતિનો વરિઓ ગુણ અભિરામેં; કરમ સંદેહિં દીખીઓ જિન શુભ પરિણામેં વિચ સંવર આદરી, બહુ નગર ને ગામેં; ગામ ગામ વિચરતો એ, કરે ભવિક ઉપગાર; વરસ ચિહ્ત્તર આઉખું, વાચક જસ જયકાર.
2010_02
૨
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #109

૩. વાયુભૂતિ
માત તાતિ ગામ એક ત્રિજો તસ ભાયા; સિત્તરિ વરસનું આઉખું, વાયુભૂતિ સુહાયા; દોય બંધવ દીક્ષિત સુણી, છાંડે મદ માયા; જિન વંદે સંશય ટલ્યો, તેહ જીવ તે કાયા; કાયા સોવન વાન ભલી એ, તેજે તરુણ પ્રકાશ; શ્રી નવિજય બુધ સુસીસનેં દૈયા સુજય વિલાસ. ૩
૪. વ્યક્ત
ધમિત્તહ વારૂણિ તણો, શ્રી વ્યક્ત તે વંદા; સંનિવેસ કોલ્લાક જે, જયો સુખકંદો; ભૂત સંશય દૂરિ કરિઓ, વંદી જિનચંદો; વરસ અસીનું આઉખું, ટાલે દુઃખ-દ્વંદો; દુ:ખ દંગ દોહગ હરે એ, એહવા ગુરુનું ધ્યાન; વાચક જસ કહે વલી વલી, કીજે તસ ગુણગાન. ૪
૫. સુધર્મા
સંનિવેસ કોલ્લાક ગામ, જાયો લહી ધર્મ, ઈંહ ભવિ પરવિ તેહવો, હરે સંશય મમ્મ; ધમ્મિલહ ભદિલ તણય, શ્રી સ્વામિ સુધર્મ; વર્ષ એકશત આયુ પાલિ, પામ્યા શિવ શર્મા, શર્મ અનંતા અનુભવે એ, ચિદાનંદ કલ્લોલ; વાચક જસ કહે મુઝ ક્રીઓ, તે શમસુખ રંગરોલ. ૫
૧૧ ગણધર નમસ્કાર
2010_02

૪૩

Page #110

૪
૬. મંડિત સંનિવેશ મોચિ વિશેષ, વિજયા ધણદેવ; અંગજ મંડિત જેહની, પંડિત કરે સેવ; બંધ મોક્ષ સંશય હરી, દેખ્યો જિનદેવ; અસી વરસનું આઉખું, શમ સંવર ટેવ; ટેવ ઘણી જિન-ભક્તિની એ, પૂરી શિવપુર પત્ત; શ્રી નયવિજય સુગુરુ તણો, સેવક સમર્રે નિત્ત
૭. મૌર્યપુત્ર
મૌર્યપુત્ર મૌરીય નિવેસ, મૌર્ય ફુલ-હંસ; વિજયા અંગજ સાતમો, ગણધર અવતંસ; સુરસંશય જિન બૂઝવ્યો, નહી મદનો અંસ; વરસ પંચાણું આઉખું, દીપાવ્યો વંશ; વંશ ઉદ્યોત સુહંકરુ એ, જિનશાસન દેઢ રંગ; વાચક યશ મન તસ ગુણે, રમેં કમલ જિમ ભંગ. ૭
૮. અકંપિત
દેવ જયંતા તનય, મિથિલાઈ જાયોઃ નમું અકંપિત આઠમો, સુરનારી ગાયો; નારક સંશય અપહર્યો, જિનવર સમજાયો; વરસ અઠોતર આઉખું, પાલી શિવ પાયો; પાયો શિવ ગણધર ભલો એ, તેહનું લે તું નામ; વાચક યશ કન્હેં પામી, વંછિત ઠામોઠામ. ૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #111

૯. અચલભ્રાતા
અચલભ્રાતા કોશિલાઈ, વસુનંદા જાત;
પુણ્ય પાપ સંશય હરે, પ્રભુ મુગતિ વિખ્યાત; બહોત્તર વરસનું આઉખું, પાલી શિવ પાર્યા અવદાત; મુગતિ પોહતો ગાઈએં, નવમા તે પ્રભાત; સુપ્રભાત તસ નામથી એ, ટાલે જનમ જંજાલ; વાચક જસ કહે પામીએઁ, મંગલ રંગ વિશાલ. -
૧૦. મેતાર્ય
પુત્ર દત્ત વરૂણા તણો, મેતારજ સ્વામિ, ગામ તે તુંગીય સન્નિવેસ, જિનસેવા પામી પરભવ સંશય નીગમી, થયા થિર પરિણામી; આઉ વરસ બાસઠ ધરી, હુઆ શિવ ગયગામી; ગજગામી સ્વામી નમું એ, દસમા ગણધર તેહ; વાચક જસ કહે તેહસ્યું, ધરીઈ ધરમ-સસ્નેહ. ૧૦
૧૧. પ્રભાસ
રાજગૃહે ગણધર પ્રભાસં, સંશય નિરવાણ; બલ અતિ ભદ્રાસુત ભલો, દ્વિમંે જિનભાણ; વરસ ચાલીસનું આઉખું, પાલી સુપ્રમાણ; શિવપુર પુહતા તેહની, વહીઈં શિવ આણ; આણ સુગુરૂની શિર વહીએ, એહ કહે ઉવએસ; શ્રી નયવિજય સુગુરૂ તણો, સેવક જસ સુવિસેસ. ૧૧
૧૧ ગણધર નમસ્કાર
2010_02

૪૫

Page #112

શ્રી ગૌતમ પ્રભાતિ સ્તવન
રાગ: વેલાવલ) ગૌતમ ગણધર નમિયે હો અહનિસિ,
ગૌતમ ગણધર નમિચે. (ટેક) નામ જપત નવહી નિધિ પઈએ, મનવંછતિ સુખ લહીએ. હો અનિસિ. ૧ ઘર અંગન જો સુરતરૂ ફલિયો, કહા કાજ બન ભમિય; સરસ સુરભિ વૃત જો હુવે ઘરમેં, તો ક્યોં તૈલે જમિયે.
હો અહનસિક ર તૈસી શ્રી ગૌતમ ગુરુ સેવા, ઓર ઠોર કયું રમિયે; ગૌતમ નામે ભવજલ તરિયે, કહી બહુત તનુ દમિય.
હો અહનિસિ. ૩ ગુણ અનંત ગૌતમકે સમરન, મિથ્યા-મતિ-વિષ ગમિયે; જશ કહે ગૌતમ ગુન રસ કે આગે, રચત નહિ હમ અમિયે.
હો અહનિસિ. ૪
૪૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #113

શ્રી જંબૂસ્વામી બ્રહ્મગીતા
સં. ૧૭૩૮માં ખંભાતમાં રચેલી
દુહા
સમરીયે સરસતી વિશ્વમાતા, હોએ કવિરાજ જસ ધ્યાન ધ્યાતા; કરિય રસ રંગભરિ બ્રહ્મગીતા, વરણવું જંબૂ ગુણ જગવીતા. ૧
રાગ ાગ
બ્રહ્મચારી સિરસેહરો, બ્રહ્મ મનોહર જ્ઞાન, બ્રહ્મવૃતી માંહિ સુંદર, બ્રહ્મ ધુરંધર ધ્યાન; મોહ-અબ્રહ્મ-નિવારણ, તારણતરણ જિહાજ, જંબૂકુમર ગુણ ઘુણતાં, જનમ કૃતારથ આજ. ર
દુહા
હોઈ જસ વદન શત સહસ્ર જીહા, આઉખુ વળી અસંખ્યાત દીહા; તાસ પણિ જંબૂ મુનિ સુગુણ ગાતાં, પાર નાવે સદા ધ્યાન ધ્યાતાં. ૩
શ્રી જંબૂસ્વામી બ્રહ્મગીતા
2010_02

૪૭

Page #114

ફાગ શીલ સલીલ જે પાલ, વાલે ચંચલ ચિત્ત, આપ-શક્તિ અજુઆલે, ચિહું કાલે સુપવિત્ત; પાપ પખાલે ટાલે, મોહ મહામદપૂ, બ્રહ્મરૂપ સંભાલે, તે નિજ સહજ સબૂર. ૪
એહવા જંબૂ મુનિ પુરુષસિંહ, જેહની કોય લોપે ન લીહ; ભવ તર્યા શીલ સમ્યત્વ-તુંબે, સ્ત્રી-નદી માંહિ તે કિમ વિલમ્બ ? પ
ફગ સોહમ વયણે જાગી, વરાગી સિરદાર, સોભાગી બડભાગી, માગી અનુમતિ સાર; માતપિતા પ્રતિબૂઝવે, આઠ કન્યા ઉપરોધ, કરણી પરણી તરૂણી, જીપે મન્મથયોધ. ૬
દુહા આઠ મદની મહા રાજધાની, આઠ એ મોહ માયા નિશાની; જગવશીકરણની દિવ્ય વિદ્યા, કામિની જયપતાકા અનિંદા. ૭
ફાગ
મુખ મટકે જગ મોહે, લટકે લોયણ ચંગ, નવ યૌવન સોવન વન, ભૂષણ ભૂષિત અંગ; શંગારે નવિ માતી, રાતી રંગ અનંગ, અલબેલી ગુણવેલી, ચતુર સહેલી સંગ. ૮
૪૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #115

દુહા
જેહને દેખી રવિચંદ થંભે, બંભ હરિ હર અચંભે વિલંભ; કવણનું ધૈર્ય રહે તેહ આગે ? જંબૂની ટેક જિંગ એક જાગે. ૯
સગ
આઠ તે ભૂમિ ભયંકર શંકર, કર જિત લેઈ કામ,
શ્રમ કરિ સીખીને સજ થયો, ફિરિ જગિ જય-પરિણામ;
સર્વ મંગલાલિંગિત, દેખી જંબૂ કુમાર,
ઝૂઝે બૂઝે પંડિત, તિહાં જય ભંગ પ્રકાર. ૧૦
દુહા
ચાપ જે
મણુ કરિ બાણ ન્હાખે, જંબૂ વર ધૈર્ય સન્નાહ રાખે; ચાપ દુઈ ખંડ હુઓ ભમુહ ઠામે, ધૈર્ય પૂજા કુસુમ જંબુ પામે. ૧૧
શગ
એણી નયનાની વેણી લઈ ધાર્યો તરવારિ, તે તિહાં થંભી દંભી, સઘળે પામી હારિ; કાંનિ ઝાલ ઝબૂકે તે, તોલી રહ્યો માનુ ચક્ર, તેહ સુદર્શન ધારીસ્યું, પણિ ન હુવે વક્ર. ૧૨
દુહા
નાકિ મોતી તેં બંધૂક બાકિ, ગોલિકા તે રહ્યો માનું તાકિ; છૂટિ કરિ જંબુ ધૈર્ય નાહિ લોપે, રહે ઢલતી તે આભરણ રૂપે. ૧૩
શ્રી જંબૂસ્વામી બ્રહ્મગીતા
2010_02

૪૯

Page #116

ફાગ દિવ્ય શસ્ત્ર હિવે ફોરવે, જોર માયા અંધકાર, જહ માંહિ બંભ પુરંદરનો, પણિ નાહિ કોઈ ચાર; તત્ત્વ વિચાર ઉદ્યોતને, શસ્ત્ર તે જંબુમાર, મોઘ શક્તિ કરિ સંવરી, પામ્યા જગિ જયકાર. ૧૪
જાણીયે કામ ઉત્પત્તિ મૂલ, થાઈ સંકલ્પથી તે ત્રિશૂલ; જ્ઞાન ધરી જો ન સંકલ્પ કીજે, ઊપજે કામ કહો કૂણ બીજે? ૧૫
ફાગ હુઓ અનંગ તે સારૂ રે, જોતો ધરતો અંગ, બાણ કર્ણ તાઈ તાણીને, નાંખત હોત અભંગ; થોથાં કૂચ્ચે મ્યું હોઈ ? જે તું ચિત્ત વિકાર, કાંટે કાંટો કાઢસ્યું ચિત્ત ધરી બ્રહ્મ વિચાર. ૧૬
ભાવના ઈમ ક્ષમાદિક પ્રપંચી, શસ્ત્ર લીધાં સકલ તાસ ખંચી; તેણિ ન બલે તે નાઠા કષાય, પડિ અવેલા કુણ હોઈ સહાય ? ૧૭
ગ
તું જાણે જિત કાશી, જગવાસી કીયા જેર, પણિ જિન ભાણની આણમાં, વર્તતો હું છું સેર; અહ સાહમિણી શીતાદિક, અબલાથી પણિ ભગ્ન, મુઝસ્ય ઝૂઝસ્યો કિણિ પરે ?” ઈમ કહિ નાઠો તે નગ્ન. ૧૮
C
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #117

કુહા
સજ્જ થાતી હુંતિ મદન ફોજ, આઠ કન્યા કથા સુણત મોજ; જંબૂની અડકથાય તે ભાજે, જંબૂ જીતે ને કંદર્પ લાજે. ૧૯
નગ
આઠ તે કામિની ઓરડી, ગોરડી ચોરડી ચિત્ત, મોરડી પર મ િમાચતી, નાચતી રાચતી ગીત; દીઠિ ગલાબઈ છોરડી બોરડી પાકી જેમ, જંબૂ કુમાર તે લેખવે, કોરડી દોરડી તેમ. ૨૦
દુહા
વિશ્વ વશીકરણથી જેહ સબલા, તેહનો નામ કિસિ હોઈ અબલા ? નામ માલા તણી મામ રાખી, જંબૂ ધૈર્ય તણા સકલ સાખી. ૨૧
સગ
આઠ કન્યાને આપે, તે જનની જનક સમૃત, ચોરી કરવા આવ્યા, તે ચોરને પ્રભવ સહેત; એ સવિ દીક્ષા આદરી, વિચરેં ઉગ્ર વિહાર, જંબૂ તે ચઊદ પૂર્વધર, હુઆ સોહમ-પટ્ટધાર. ૨૨
દુહા
વર્ષ અતિક્રમે અનુત્તર વિમાની, સુર અધિક સુખ લહૈ બ્રહ્મજ્ઞાની; તે હુઆ શુકલ શુકલાભિજાતિ, આત્મરતિ આત્મતિ કર્મઘાતી. ૨૩
શ્રી જંબુસ્વામી બ્રહ્મગીતા
2010_02

૫૧

Page #118

ફાગ
બ્રહ્મરૂપ નિરૂપાધિક, આત્મજ્ઞાન તે યોગ, ઇન્દ્રજાલ સમ સઘલા, પુદ્ગલના સંયોગ; ઉપાદાન પુદ્ગલથી, પુદ્ગલ ઉપચય હોઈ, કર્તા નહિ તિહાં આતમા, નિશ્ચય સાખી સોઈ. ૨૪
દુહા એક અધ્યાત્મ તે મોક્ષ પંથ, એહમાં જે રહ્યા તે નિર્ગથ; એહ અંતકરણે હોઈ શુદ્ધિ બીજે, વિહિત કિરિયા તે તસ હેતિ કીજે. ૨૫
ફાગ
નય દોઈ યુક્તિ જોતાં, કિરિયા જ્ઞાનની વ્યક્તિ, સાધન ફલતાં દોઈમાં, દો સાધન શક્તિ; આણા વિણા આચાર માંહિ, આણે અનાચાર, જંબૂ પ્રતે ઈમ સોહમ, કહે અંગ આચાર, ૨૬
દુહા
જ્ઞાન કિરિયા તણા ઈમ અભ્યાસી, હુઈ ચિદાન લીલા વિલાસી; સ્થાન વર્ષાર્થ આલમ્બ અન્ય, યોગ પાંચે હુઆ જંબૂ ધન્ય. ૨૭
વેલિ ઇચ્છા પ્રવૃત્તિ ને થિર વલી, સિદ્ધિ એ ભેદ છે ચાર, પ્રીતિ ભક્તિ ને વચન અસંગ તિહાં સુવિચાર; સકલ યોગ એ સેવી પામી કેવલ-નાણ, મુગતે પુછતા તેહનું, નામ જપે સુવિહાણ. ૨૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #119

ઉદ્ધ
ખંભ નગરે થમ્યા ચિત્તિ હર્ષે, જંબૂ વસુ“ભુવન મુનિચંદ વર્ષે શ્રી નયવિજય બુધ સુગુરૂ સીસ, કહે અધિક પૂરજ મન જગીસ. ૨૯
ઇતિ મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી વિરચિત શ્રી જબૂસ્વામિ બ્રહ્મગીતા સમાપ્તા.
શ્રી જેબુવામી બહાગીતા
૫૩
2010_02

Page #120

निश्चित्यागमतत्त्वं,
तस्मादुत्सृज्य लोकसंज्ञां च । श्रद्धाविवेकसारं,
___ यतितव्यं योगिना नित्यम् ॥
આગમ તત્વનો નિશ્ચય વળી કરી,
લોકસંજ્ઞા તથા દૂરથી પરિહરી; સાર શ્રદ્ધા વિવેકાદિ છે જેહમાં,
યોગીએ યત્ન કરવો સદા તેહમાં.
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૩૯
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
૫૪
ગૂજર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #121

ચોવીશી વીશી
નવનિયાના | વિશિષ્ટ જિનસ્તવનો
બાળ જસવંત માતા સૌભાગ્યદેવીને ભક્તામસ્તોત્ર સંભળાવે છે.
2010_02

Page #122

2010_02

Page #123

Join Education International 2010_02
ம ன்

Page #124

હૈયાનો હાર બનાવી દેશો
આ ચોવીસ સ્તવનો અદ્ભુત છે. પ્રભુની સાથે આત્માને એકમેક બનાવવા માટે એ ર૪ સ્તવનો કરતાં બીજી કોઈ ચીજ વધારે સહેલી હજુ સુધી મારા અનુભવવામાં આવી નથી. એ નાનકડા સ્તવનોનો એક એક અક્ષર અર્થ-ગાંભીર્યથી ભરેલો છે. શાસ્ત્રોનો અધિક બોધ થયા પછી જ તેની અર્થ-ગંભીરતાનો ખરો ખ્યાલ આવે છે. બીજા સ્તવનો મોઢે થાય કે ન થાય, તેની ફિકર નહિ પણ આ ચોવીસને તો કદી ભુલાય નહિ, એવી મારી ફરી ફરીને ભલામણ છે. એમાં જે છે તે પ્રાયઃ ભાષામાં બીજે મળવાનું નથી. એનું એકેક પદ સેંકડો વાર બોલશો તોપણ નવો નવો ભાવ ઝર્યા જ કરશે. એવું પ્રાયઃ બીજી કૃતિઓમાં ઓછું જ બને છે, માટે તેને હૈયાનો બાર બનાવી દેશો.
– પં. શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ વિ. સં. ૧૯૯૮ – પ્રદ્યતનવિજયજી
ઉપરના પત્રમાંથી)
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #125

ચોવીશી પહેલી
(૧) શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
મહાવિદેહ ક્ષેત્ર સોહામણું – એ દેશી]
જગજીવન જગવાલહો, મરૂદેવીનો નંદ લાલ રે; મુખ દીઠે સુખ ઉપજે, દરિશણ અતિહી આણંદ. આંખડી અંબુજ પાંખડી, અષ્ટમી શિસમ ભાલ; લા વદન તે શારદ ચંદલો, વાણી અતિહિ રસાળ. લા જ ૨ લક્ષણ અંગે વિરાજતાં, અડહિય સહસ ઉદાર; લા રેખા કર ચરણાદિ કે, અત્યંતર નહિ પાર. લા જ ૩
ચોવીશી પહેલી
ઇંદ્ર ચંદ્ર રવિ ગિરિ તણા, ગુણ લેઈ ઘડીયું અંગ; લા ભાગ્ય કિહાં થકી આવીયું, અચરિજ એહ ઉત્તુંગ. લા ૪૦ ૪ ગુણ સઘળા અંગીકર્યા, દૂર કર્યા સવ દોષ; લા વાચક જવિજયે શુણ્યો, દેજો સુખનો પોષ. લા જ ૫
2010_02
લા

જ ૧
૫૭

Page #126

(૨) શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન
[નિંદરડી વેરણ હોઈ રહી
એ દેશી]
અજિતજિણંદણું પ્રીતડી, મુજ ન ગમે હો બીજાનો સંગ કે; માલતી ફૂલે મોહીયો, કિમ બેસે હો બાવળતરૂ ભંગ કે. અ ૧ ગંગાજળમાં જે રમ્યા, કિમ છિલ્લર હો રતિ પામે મરાળ કે; સરોવર જલધર જળ વિના, નવિ ચાહે હો જગ ચાતકબાળ કે. અર કોકિલ કલકૂજિત કરે, પામી મંજરી હો પંજરી સહકાર કે; આછાં તરૂઅર નવ ગમે ગિરૂઆસું હો હોયે ગુણનો પ્યાર કે. અ૦ ૩ કમલિની દિનકર કર ગ્રહ, વલી કુમુદિની હો ધરે ચંદણું પ્રીત કે; ગૌરી ગિરીશ ગિરિધર વિના, નવિ ચાહે હો કમળા નિજ ચિત્ત કે. અ૰ ૪ તિમ પ્રભુચ્ચું મુજ મને રમ્યું, બીજા સુર હો વિ આવે દાય કે; શ્રીનયવિજય સુગુરૂતણો, વાચક જશ હો નિત નિત ગુણ ગાય કે.
અ પ
૫૮
(૩) શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન
મિન મધુકર મોહી રહ્યો એ દેશી]
-
સંભવજિનવર વિનતિ, અવધારો ગુણજ્ઞાતા રે; ખામી નહિ મુજ ખિજમતે, કદિય હોશ્યો ફળદાતા રે. સં ૧
કર જોડી ઊભો રહું, રાત દિવસ તુમ ધ્યાને રે; જો મનમાં આણો નહિ, તો શું કહિયે થાંને રે. સં૰ ર ખોટ ખજાને કો નહિ, દીજૈ વંછિત દાનો રે; કરૂણાનજર પ્રભુજી તણી, વાધે સેવક વાનો રે. સં ૩
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
_2010_02

Page #127

કાળલબ્ધિ મુજ મતિ ગણો, ભાવલબ્ધિ તુમ હાથ રે, લડથડતું પણ ગજબચ્ચું, ગાજે ગજવર સાથે રે. સં૮ દેશ્યો તો તુમહી ભલા, બીજા તો નવિ યાચું રે, વાચક જશ કહે સાંઈશું, ફળશે એ મુજ સાચું રે. સં. ૫
(૪) શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
સિક્યો હો પ્રભુ – એ દેશી) દીઠી હો પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ, મૂરતિ હો પ્રભુ મૂરતિ મોહનવલડીજી; મીઠી હો પ્રભુ મીઠી તાહરી વાણી, લાગે હો પ્રભુ લાગે જેસી શેલડીજી ૧ જાણું હો પ્રભુ જાણું જન્મ કચ્છ, જો હું તો પ્રભુ જો હું તુમ સાથે મિલ્યોજી; સુરમણિ હો પ્રભુ સુરમણિ પામ્યો હથ્થ, આંગણે હો પ્રભુ આંગણે મુજ સુરતરૂ ફળ્યોજી. ર જાગ્યા હે પ્રભુ જાગ્યા પુણ્ય અંકૂર, માગ્યા હો પ્રભુ મુહ માગ્યા પાસા ઢળ્યાજી; ગૂઠા હો પ્રભુ વૃઠા અમીરસ મેહ, નાઠા હો પ્રભુ નાઠા અશુભ શુભ દિન વળ્યા. ૩ ભૂખ્યાં હે પ્રભુ ભૂખ્યાં મિલ્યાં ઘૂતપૂર, તરસ્યાં હે પ્રભુ તરસ્યાં દિવ્ય ઉદક મળ્યાં છે; થાક્યાં હે પ્રભુ થાક્યાં મિલ્યાં સુખપાલ,
ચાહતાં હો પ્રભુ ચાહતાં સજ્જન હેજ હળ્યાંજી. ૪ ચોવીશી પહેલી
- ૫૯
2010_02

Page #128

દીવો હો પ્રભુ દીવો નિશા વન ગેહ, સાથી હો પ્રભુ સાથી થલે જળ ની મિલીજી; કલિયુગે હો પ્રભુ કલિયુગે દુલ્લો મુજ, દરિશણ હો પ્રભુ દરિસણ લહું આશા ફળીજી. ૫ વાચક હો પ્રભુ વાચક જશ તુમ દાસ, વિનવે હો પ્રભુ વિનવે અભિનંદન સુણોજી; કઈયેં હો પ્રભુ કઈયેં મ દેશ્યો છે, દેજો હો પ્રભુ દેજો સુખ દરિશણ તણોજી. ૬
(૫) શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન
[ઝાંઝરીયા મુનિવર ધન્ય ધન્ય તુમ અવતાર – એ દેશી. સુમતિનાથ ગુણશ્ય મીલિજી, વાધે મુજ મન પ્રીતિ; તેલબિંદુ જિમ વિસ્તરેજી, જળમાંહિ ભલી રીતિ, સોભાગી જિનશું, લાગ્યો અવિહડ રંગ. સો. ૧ સજ્જનશું છે પ્રીતડીજી, છાની તે ન રખાય; પરિમલ કસ્તૂરી તણોજી, મહી માંહિ મહકાય. સો. ૨ અંગુલીમેં નવિ મેરૂ ઢંકાયે, છાબડીયે રવિ તેજ; અંજલિમાં જિમ ગંગ ન માએ, મુજ મન તિમ પ્રભુ હેજ. સો. ૩ હુઓ છિપે નહિ અધર અરૂણ જિમ, ખાતાં પાન સુરંગ; પીવત ભરભર પ્રભુગુણ પ્યાલા, તિમ મુજ પ્રેમ અભંગ. સો૪ ઢાંકી ઈશ્ન પાળશુંજી, ન રહે લહી વિસ્તાર વાચક જણ કહે પ્રભુ તણોજી, તિમ મુજ પ્રેમ પ્રકાર સો. ૫
૬૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #129

(૬) શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન
[સહજ સલુણા હો સાધુજી – એ દેશી] પદ્મપ્રભ જિન જઈ અલગા રહ્યા, જિહાંથી નાવે લેખોજી, કાગળ ને મસી જિહાં નવિ સંપજે, ન ચલે વાટ વિશેષોજી,
સુગુણ સનેહા રે કક્રિય ન વિસરે સુ
ઈહાંથી તિહાં જઈ કોઈ આવે નહિ, જેહ કહે સંદેશોજી; જેહનું મિલવું રે દોહિલું તેહશું, નેહ તે આપ કિલેશોજી. સુ૦ ર વીતરાગશું રે રાગ તે એકપખો, કીજે કવણ પ્રકારોજી; ઘોડો દોડે રે સાહિબ વાજમાં, મન નાણે અસવારોજી. સુ૦ ૩ સાચી ભક્તિ રે ભાવનરસ કહ્યો, રસ હોયેં તિહાં દોય રીઝેજી; હોડાહોડે રે બિહું રસરીઝથી, મનના મનોરથ સીઝેજી. સુ૦ ૪ પણ ગુણવંતા રે ગોઠે ગાજીએ, મોટા તે વિશ્રામજી; વાચક જશ કહે એક જ આસરે, સુખ લહું ઠામોઠામજી. સુ૦ ૫
(૭) શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
લાછલદે માત માર
એ દેશી]
શ્રી સુપાસજિનરાજ, તું ત્રિભુવન શિરતા;
આજ હો છાજે રે, ઠકુરાઈ પ્રભુ તુજ પદ તણીજી. શ્રી સુ૰ ૧ દિવ્યધ્વનિ સુરકૂલર, ચામર છત્ર ́ અમૂલ;
આજ હો રાજે રે, ભામંડલ" ગાજે દુંદુભિ જી. શ્રી સુ૦ ર
ચોવીશી પહેલી
૧
2010_02

૬૧

Page #130

સિંહાસન અશોક, બેઠા મોહે લોક; આજ હો રાજે રે, દીવાજે છાજે આઠમુંજી. શ્રી સુ૩ અતિશય સહજના યાર, કર્મ ખપ્પાથી અગ્યાર; આજ હો કીધા રે, ઓગણીસે સુરગણ ભાસુરેજી. શ્રી સુ૪ વાણી ગુણ પાંત્રીસ, પ્રાતિહારજ જગદીશ; આજ હો સ્વામી રે, શિવગામી વાચકજશ થયો છે. શ્રી સુપ
(૮) શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન
[ધણરાઢોલાની દેશી, રાગ કેદારો] ચંદ્રપ્રભજિન સાહિબા રે, તમે છો ચતુર સુજાણ; મનના માન્યા; સેવા જાણો દાસની રે, દેશ્ય ફળ નિરવાણ. મક આવો આવો રે ચતુર સુખભોગી, કીજે વાત એકાંત અભોગી; ગુણ ગોઠે પ્રગટે પ્રેમ. મ. ૧ ઓછું અધિક પણ કહે રે, આસંગાયત જેહ, મ. આપે ફળ જે અણકહ્યાં રે, ગિરૂઓ સાહિબ તેહ. મ૨ દીન કહ્યા વિણ દાનથી રે, દાતાની વાધે મામ; મ જળ દીયે ચાતક ખીજવી રે, મેઘ હુ તેણે શ્યામ મ૦ ૩ પિલ પિક કરી તેમને જપું રે, હું ચાતક તમે મેહ, મક એક લહેરમાં દુઃખ હરો રે, વાધે બમણો નેહ. મ૪ મોડું વહેલું આપવું રે, તો શી ઢીલ કરાય; મ. વાચક જશ કહે જગધણી રે, તુમ તૂઠે સુખ થાય. મ પ.
૬૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #131

(૯) શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન સુિણો મેરી સુજની રજની ન જાવે રે – એ દેશી) લઘુ પણ હું તમ મન નવિ માવું રે, જગગુરુ તુમને દિલમાં લાવું રે, કુણને દીજે એ શાબાશી રે, કહો શ્રી સુવિધિનિણંદ વિમાશી રે. લ. ૧ મુજ મન અણુમાંહિ ભક્તિ છે ઝાઝી રે, તેહ દરીનો તું છે માજી રે, યોગી પણ જે વાત ન જાણે રે, તે અચરિજ કુણથી હુઓ ટાણે રે. લ૦ ૨ અથવા થિરમાંહી અસ્થિર ન ભાવે રે, મોટો ગજ દરપણમાં આવે રે, જહને તેજે બુદ્ધિ પ્રકાશી રે, તેહને દીજે એ શાબાશી રે. લ૦ ૩ ઉર્ધ્વમૂલ તરૂઅર અધ શાખા રે, છંદપુરાણે એવી છે ભાખા રે,
ચરિજ વાળે અચરિજ કીધું રે; ભક્ત સેવક કારજ સીધું રે. લ૦ ૪ લાડ કરી જે બાળક બોલે રે, માતપિતા મન અમીયને તોલે રે, શ્રી નયવિજય વિબુધનો શીશ રે, જશ કહે ઈમ જાણો જગદીશ રે. લ૫
ચોવીશી પહેલી
૬૩
2010_02

Page #132

(૧૦) શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન
અલિ અલિ કદી આવેગો – એ દેશી) શ્રી શીતલજિન ભેટીએ, કરી ભક્ત ચોખું ચિત્ત હો; તેહગ્ધ કહો છાનું કિડ્યું, જેહને સોંપ્યાં તન મન વિત્ત હો. શ્રી. ૧ દાયકનામે છે ઘણા, પણ તું સાયર તે કૂપ હો; તે બહુ ખજૂઆ તગતગે, તું દિનકર તેજ સ્વરૂપ હો. શ્રી. ૨ મોટો જાણી આદર્યો, દારિદ્ર ભાંજો જગતાત હો; તું કરૂણાવંત શિરોમણિ, હું કરૂણાપાત્ર વિખ્યાત હો. શ્રી. ૩ અંતરયામી સવિ લહો, અમ મનની જે છે વાત હો; મા આગળ મોસાળનાં, શ્યાવરણવવા અવદાત હો. શ્રી. ૪ જાણો તો તાણો કિસ્યું, સેવા ફળ દીજે દેવ હો; વાચક જણ કહે ઢીલની, એ ન ગમે મુજ મન ટેવ હો. શ્રી. ૫
(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન
કિરમ ન છૂટે રે પ્રાણીઆ – એ દેશી) તમે બહુમૈત્રી રે સાહિબા, માહરે તો મન એક; તુમ વિણ બીજો રે નહિ ગમે, એ મુજ મોટી રે ટેક,
શ્રી શ્રેયાંસ કૃપા કરી. ૧ મન રાખો તુમે સવિ તણાં, પણ કિહાંએક મલી જાઓ; લલચાઓ લખ લોકને, સાથી સહજ ન થાઓ. શ્રી. ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #133

રાગભરે જનમન રહો, પણ ત્રિફુંકાળ વૈરાગ; ચિત્ત તુમારા રે સમુદ્રનો, કોઈ ન પામે રે તાગ. શ્રી ૩ એહવાશું ચિત્ત મેળવ્યું. કેળવ્યું પહેલાં ન કાંઈ; સેવક નિપટ અબુઝ છે, નિરવહશો તુમે સાંઈ. શ્રી ૪ નિરાગીશું રે કિમ મિલે, પણ મળવાનો એકાંત; વાચક જશ કહે મુજ મિલ્યો, ભક્ત કામણ તંત. શ્રી ૫
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન
મોતીડાની અથવા સાહિબા મોતિડો રે હમારો
એ દેશી)
સ્વામી તુમે કાંઈ કામણ કીધું, ચિત્તડું અમારું ચોરી લીધું; સાહિબા વાસુપૂજ્ય જિણંદા, મોહના વાસુપૂજ્ય. અમે પણ તુમશું કામણ કરશું, ભક્તે ગ્રહી મનઘરમાં ધરશું. સા૰ ૧ મનઘરમાં ધરીયા ઘરશોભા, દેખત નિત્ય રહેશો ચિર થોભા; મનવૈકુંઠ અકુંઠિત ભગત, યોગી ભાખે અનુભવ યુગતું. સા ર ક્લેશે વાસિત મન સંસાર, કલેશરહિત મન તે ભવપાર; જો વિશુદ્ધ મન ઘર તુમે આયા; પ્રભુ તો અમે નવનિધિ ઋદ્ધિ પાયા.
સા૦ ૩
સાત રાજ અલગા જઈ બેઠા, પણ ભગત અમ મનમાંહિં પેઠા; અળગાને વળગ્યા જે રહેવું, તે ભાણા ખડખડ દુઃખ સહેવું સા૰ ૪ ધ્યાતા ધ્યેય ધ્યાન ગુણ એકે, ભેદ છેદ કરશું હવે ટેકે; ખીરનીર પરે તુમસું મિલશું, વાચક જશ કહે હે હળશું. સા૰ પ
ચોવીશી પહેલી
2010_02

૬૫

Page #134

(૧૩) શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન
નિમો રે નમો શ્રી શત્રુંજય ગિરિવર – એ દેશી) સેવો ભવિયાં વિમલજિનેસર, દુલ્લા સજ્જન સંગાજી; એહવા પ્રભુનું દરિશણ લહેવું, તે આળસમાંહિ ગંગાજી. સે. ૧ અવસર પામી આળસ કરશે, તે મૂરખમાં પહેલોજી; ભૂખ્યાને જિમ ઘેબર દેતાં, હાથ ન માંડે ઘહેલોજી સે. ૨ ભવ અનંતમાં દરિશણ દીઠું, પ્રભુ એવા દેખાડેજી; વિકટ ગ્રંથિ જે પોળ પોળિયો, કર્મવિવર ઉઘાડેજી સે. ૩ તત્ત્વ પ્રીતિકર પાણી પાએ, વિમલાલોકે આંજિજી; લોયણ ગુરુ પરમાન દિએ તવ, ભ્રમ નાંખે સવિ ભાંજિજી. સે. ૪ ભ્રમ ભાંગ્યો તવ પ્રભુશું પ્રમે, વાત કરું મન ખોલીજી; સરલ તણે જે હીયડે આવે, તેહ જણાવે બોલીજી. સે૫ શ્રીનયવિજય વિબુધ પય સેવક, વાચક જણ કહે સાચું જી; કોડિ કપટ જો કોઈ દિખાવે, તોહી પ્રભુ વિણ નવિ રાચું જી. સે. ૬
(૧૪) શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન
સાહેલડીયાં – એ દેશી) શ્રી અનંતજિનશું કરો સાહેલડિયાં, ચોલ મજીઠનો રંગરે ગુણ વેલડિયા; સાચો રંગ તે ધર્મનો સા, બીજો રંગ પતંગ રે. ગુ. ૧ ધર્મરંગ કિરણ નહિ સા, દેહ તે જિરણ થાય રે, ગુરુ સોનું તે વિણસે નહિ સા, ઘાટઘડામણ જાય રે. ગુર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #135

તાંબું જે રસ વધીયું સા., તે હોએ જાચું હેમ રે, ગુરુ ફરિ તાંબું તે નવિ હવે સ.., એહવો જગગુરુ પ્રેમ ર. ગુ. ૩ ઉત્તમ ગુણ અનુરાગથી સા, લહિએ ઉત્તમ ઠામ રે, ગુરુ ઉત્તમ નિજ મહિમા વધે સાઇ, દીપે ઉત્તમ ધામ રે. ગુ૪ ઉદકબિંદુ સાયર ભળ્યો છે, જિમ હોય અખય અભંગ ર, ગુરુ વાચક જણ કહે પ્રભુગુણે સા, તિમ મુજ પ્રેમ પ્રસંગ છે. ગુરુ પ
(૧૫) શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન
બેડલે ભાર ઘણો છે રાજ વાતો કેમ કરો છો – એ દેશી) થાંશું પ્રેમ બન્યો છેરાજ, નિરવહણ્યો તો લેખ. મેં રાગી પ્રભુ મેં છો નિરાગી, અણજુગતે હોએ હાંસી, એકપખો જે નેહ નિરવહવો, તેમાં કીસી શાબાશી. થાં. ૧ નિરાગી સેવે કાંઈ હોવે, ઈમ મનમે નવિ આણું, ફળે અચેતન પણ જિમ સુરમણિ, હિમ તુમ ભક્તિ પ્રમાણું. થાં. ર ચંદન શીતલતા ઉપજાવે, અગ્નિ તે શીત મિટાવે, સેવકનાં તિમ દુઃખ ગમાવે, પ્રભુગુણ પ્રેમવભાવે. થાં. ૩ વ્યસન ઉદય જલધિ જે અણુ હરે, શશિને તેજ સંબંધે; અણસંબંધે કુમુદઅણુ હરે, શુદ્ધસ્વભાવપ્રબંધે. થાં. ૪ દેવ અનેરા તુમસે છોટા, થૈ જગમેં અધિકરા; જશ કહે ધર્મજિPસર થાંશું, દિલ માન્યા હે મેરા, થાં. પ
ચોવીશી પહેલી
૬
૭
2010_02

Page #136

(૧૬) શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન
ઘિડુલિયો મૂક્યો સરોવરિયારી પાળે અથવા દાતણ મોડ્યો સુગુણી તણો' – એ દશી) ધન દિન વેલા ધન ઘડી તેહ, અચિરારો નંદન જિન જદિ ભેટશુંજી; લહિશું રે સુખ દેખી મુખચંદ, વિરહવ્યથાનાં દુઃખ સાવિ મેટશુંજી. ૧ જાણ્યો રે જેણે તુજ ગુણ લેશ, બીજો રે રસ તેહને મન નવિ ગમેજી; ચાખ્યો કે જેણે અમી લવલેશ, બાકસબુકસ તસ ન રૂચે કિમેજી. ર તુજ સમકિતરસસ્વાદનો જાણ, પાપ કુભક્ત બહુ દિન સેવીયુંજી; સેવે જો કર્મને યોગે તોહિ, વાં છે તે સમતિઅમૃત પુરિ લિખ્યુંજી. ૩ તાહરું ધ્યાન તે સમકિતરૂપ, તેહજ જ્ઞાન તે ચારિત્ર તેહ છેજી; તેહથી રે જાએ સઘળાં પાપ, ધ્યાતા રે ધ્યેય સ્વરૂપે હોયે પછજી. ૪ દેખી રે અદ્ભુત તાહરું રૂપ, અચરિજ ભવિક અરૂપીપદ વરેજી; તાહરી ગત તું જાણે દેવ, સમરણ ભજન તે વાચક જશ કરેજી ૫
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #137

(૧૭) શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન
[સાહેલાં હૈ – એ દેશી]
સાહેલાં હૈ કુંથુજિણેસર દેવ, રતન દીપક અતિ દીપતો હો લાલ; સા૰ મુજ મનમંદિરમાંહે, આવે જો અરિબલ જીપતો હો લાલ. ૧ સા૰ મિટે તો મોહ અંધાર, અનુભવ તેજે જળહળે હો લાલ; સા ધૂમકષાય ન રેખ, ચરણચિત્રામણ નવ ચળે હો લાલ. ૨ સા૰ પાત્ર કર્યો નહિ હેઠ, સૂરજ તેજે નવિ છિપે હો લાલ; સા સર્વ તેજનું તેજ, પહેલાંથી વાધે પછે હો લાલ. ૩ સા૰ જેહ ન મરૂતને ગમ્ય, ચંચલતા જે નવ લહે હો લાલ; સા. જેહ સદા છે રમ્ય, પુષ્ટ ગુણે નવ કૃા રહે હો લાલ. ૪
સા૰ પુદ્ગલ તેલ ન ખેપ, જેહ ન શુદ્ધદશા દહે હો લાલ; સા૰ શ્રીનયવિજય સુશીશ, વાચક જશ એણિ પર કહે હો લાલ. પ
(૧૮) શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
[આસણા યોગી એ દેશી)
-
શ્રી અરજિન ભવજલનો તારૂ, મુજ મન લાગે વારૂ રે; મનમોહન સ્વામી. બાંહ્ય ગ્રહિ જે ભવિજન તારે, આણે શિવપુર આરે રે. મ૦ ૧
તપ જપ મોહ મહા તોફાને, નાવ ન ચાલે માને રે; મધ પણ નિવ ભય મુજ હાથોહાથે, તારે તે છે સાથે રે. મ૰ ર ભગતને સ્વર્ગ સ્વર્ગથી અધિકું, જ્ઞાનીને ફળ દેઈ રે; મ કાયાકષ્ટ વિના ફળ લહીએ, મનમાં ધ્યાન ધરેઈ રે. મ૦ ૩
ચોવીશી પહેલી.
2010_02

૬૯

Page #138

જે ઉપાય બહુવિધની રચના, યોગમાયા તે જાણો રે, મ. શુદ્ધ દ્રવ્ય ગુણ પર્યાય ધ્યાને, શિવ દિયે પ્રભુ સપરાણો રે. મ૦ ૪ પ્રભુપદ વળગ્યા તે રહ્યા તાજા, અળગા અંગ ન સાજા રે, મક વાચક જશ કહે અવર ન ધ્યાઉં, એ પ્રભુના ગુણ ગાઉં રે, મ પ
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન
નાભિરાયકે બાગ – એ દેશી) તુજ મુજ રીઝની રીઝ, અટપટ એહ ખરી રી; લટપટ નાવે કાજ, ખટપટ ભાંજિ પરીરી. ૧ મલ્લિનાથ તુજ રીઝ, જન રીઝે ન છૂરી; દીય રીઝણનો ઉપાય, સાહસું કાં ન જૂએરી. ૨ દુરારાધ્ય છે લોક, સહુને સમ ન શશીરી; એક દુહવાએ ગાઢ એક જ બોલે હસીરી. ૩ લોકલોકોત્તર વાત, રીઝ છે દોઈ જૂઈરી; તાત ચક્ર ધુર પૂજ્ય ચિંતા એહ હૂઈરી. ૪ રીઝવવો એક સાંઈ, લોક તે વાત કરેરી; શ્રીનવિજય સુશિષ્ય, એહીજ ચિત્ત ધરેરી. ૫
E
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #139

(૨૦) શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન
પાંડવ પાંચે વંદતા – એ દેશી મુનિસુવ્રત જિન વંદતાં, અતિ ઉલ્લસિત તન મન થાય રે; વદન અનોપમ નિરખતાં, મારાં ભવભવનાં દુખ જાય રે મા. જગતગુરુ જાગતો સુખકંદ રે, સુખકંદ અમંદ આનંદ. જ. ૧ નિશિદિન સૂતાં જાગતાં, હીયડાથી ન રહે દૂર રે, જબ ઉપકાર સંભારીયે, તબ ઉપજે આણંદપૂર રે જ ૨ પ્રભુ ઉપકાર ગુણે ભર્યા, મન અવગુણ એકે ન સમાય રે, ગુણ ગુણ અનુબંધી હુઆ, તે તો અક્ષયભાવ કહાય રે. ૪૦ ૩ અક્ષયપદ દિએ પ્રેમ છે, પ્રભુનું તે અનુભવ રૂપ રે; અક્ષરસ્વરગોચર નહિ, એ તો અકલ અમાય અરૂ૫ રે. ૪૦ ૪ અક્ષર થોડા ગુણ ઘણા, સજ્જનના તે ન લિખાય રે, વાચક જણ કહે પ્રેમથી, પણ મનમાંહે પરખાય રે. જપ
(૨૧) શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન
(ધન ધન સંપ્રતિ સાચો રાજા – એ દેશી, શ્રીનેમિજિનની સેવા કરતાં, અલિય વિઘન સવિ દૂરે નાસજી; અષ્ટ મહાસિદ્ધિ નવનિધિ લીલા, આવે બહુ મહમૂર પાસેજી શ્રી. ૧ મયમરા અંગણ ગજ ગાજે, રાજે તેજીખાર તે ચંગાજી; બેટાબેટી બાંધવજોડી, લહીયે બહુ અધિકાર રંગાજી. શ્રી. ૨
ચોવીશી પહેલી
2010_02

Page #140

વલ્લભસંગમ રંગ લીજે, અણવાહલા હોયે દૂર સહજેજી; વાંછા તણો વિલંબ ન દૂજો, કારજ સીઝે ભૂરિ સહજજી. શ્રી. ૪ ચંદ્રકિરણ યશ ઉજ્વલ ઉલ્લર્સ, સૂર્ય પ્રતાપી દીપેજી; જે પ્રભુભક્તિ કરે નિત્ય વિનયે, તે અરીયણ બહુ પ્રતાપી ઝીપેજી.
શ્રી ૪ મંગળમાળા લછિવિશાળા, બાલા બલ્લે પ્રેમે રંગેજી; શ્રીનયવિજય વિબુધ પયસેવક, કહે લહિયે પ્રેમસુખ અંગેજી. શ્રી. ૫
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
આટલા દિન હું જાણતો રે હાં – એ દેશી) તોરણથી રથ ફરી ગયા રે હાં, પશુઆં શિર દેઈ દોષ મેરે વાલમા; નવભવ નેહ નિવારીયો રે હાં, શ્યો જોઈ આવ્યા જોષ. મે૧ ચંદ્ર કલંકી જેહથી રે હાં, રામ ને સીતા વિયોગ, મે, તેહ કુરંગને વયસડે રે હાં, પતી આવે કુણ લોક ? મે ૨ ઉતારી હું ચિત્તથી રે હાં, મુગતિ ધૂતારી હેત; મે. સિદ્ધ અનંતે ભોગવી રે હાં, તેહર્યું કવણ સંકેત. મે૩ પ્રીત કરતાં સોહલી રે હાં, નિરવહતાં જંજાળ, મે, જેવો વ્યાલ ખેલાવવો રે હાં, જેહવી અગનની ઝાળ. મે૪ જો વિવાહ અવસર દિઓ રે હાં, હાથ ઉપર નહિ હાથ; મે, દીક્ષા અવસર દીજીયે રે હાં, શિર ઉપર જગનાથ. મે ૫ ઈમ વિલવતી રાજુલ ગઈ રે હાં, નેમિ કને વ્રત લીધ; મે.
વાચક યશ કહે પ્રણમીયે રે હાં, એ દંપતી દોય સિદ્ધ, મે, ૬ ૭ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #141

(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
- રાગ મલ્હાર વામાનંદન જિનવર મુનિવરમાં વડો રે; કેમુ જિમ સુરમાંહી સોહે સુરપતિ પરવડી રે, કે સુ જિમ ગિરિમાંહી સુરાચલ, યુગમાંહી કેસરી રે કે મૃ૦ જિમ ચંદન તરૂમાંહી, સુભદમાંથી મુરઅરી ૨. કે. સુ. ૧ નદીયોમાંહી જિમ ગંગ, અનંગ સુરૂપમાં રે, કે ફુલમાંહી અરવિંદ, ભરતપતિ ભૂપમાં રે, કે ભ૦ ઐરાવણ ગજમાંહી, ગરૂડ ખગમાં યથા રે; કે, ગ. તેજવંતમાંહી ભાણ, વખાણમાંહી જિનકથા જે. કે. વ. રે મંત્રમાહીં નવકાર, રતનમાંહી સુરમણિ રે, કે ર૦ 'સાગરમાંહી સ્વયંભૂરમણ શિરોમણિ , કે. ૨૦ શુક્લધ્યાન જિમ ધ્યાનમાં, અતિ નિરમળપણે રે, કે એ શ્રીનયવિજય વિબુધ પય સેવક ઈમ ભણે રે. કે. સુ૩
(૨૪) શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(રાગ ધનાશ્રી
ગિરૂઆ રે ગુણ તુમ તણા, શ્રી વર્ધમાન જિનરાયા રે, સુણતાં શ્રવણે અમી ઝરેમારી નિર્મળ થાએ કાયા રે ગિ ૧ તુમ ગુણગણ ગંગાજળે, હું ઝીલી નિરમળ થાઉં રે;
અવર ન ધંધો આદરૂં, નિશિદિન તોરા ગુણ ગાઉં રે. ગિ ૨ ૧. જિમ નંદન વનમાંહિ કે ગ્રહમાં નિશિમણિ રે.
ચોવીશી પહેલી
2010_02

Page #142

ઝીલ્યા જે ગંગાજળે, તે છીલ્લરજળ નવી પેસે રે, માલતિ ફૂલે મોહિયા, તે બાવળ જઈ નહિ બેસે છે. ગિ. ૩ ઈમ અચ્છે તુચ્છ ગુણ ગોઠણું, રંગે રાચ્ય ને વળી માચ્યા રે; તે કિમ પરસુર આદરે, જે પરનારી વશ રાચ્યા રે ગિ. ૪ તું ગતિ તું મતિ આશરો, તું આલંબન મુજ પ્યારો રે, વાચક જશ કહે માહરે, તું જીવજીવન આધારો રે ગિ. ૫
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #143

ચોવીશી બીજી
(૧) શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
મેરો પ્રભુ નીકો મેરો પ્રભુ નીકો – એ દેશી) ઋષભ જિગંદા ઋષભ જિગંદા, તું સાહિબ હું છું તુજ બંદા, તુજશ્ય પ્રીતિ બની મુજ સાચી, મુજ મન તુજ ગુણશ્ય રહ્યું માચી. ઋ૦ ૧ દીઠા દેવ રૂચ ન અનેરા, તુજ પાખલિએ ચિતડું દિય ફરા;
સ્વામિક્યું કામણલડું કીધું, ચિતડું અમારું ચોરી લીધું. ઝo ર પ્રેમ બંધાણી તે તો જાણો, નિરવહણ્યો તો હોશે પ્રમાણી; વાચક જશ વિનવે જિનરાજ, બાંહ્ય ગ્રહ્યાની તુજને લાજ. ૦ ૩
(૨) શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન
કિપૂર હોઈ અતિ ઉજળું રે – એ દેશી વિજયાનંદન ગુણનીલોજી, જીવન જગદાધાર; તેહશ્ય મુજ મન ગોઠડીજી, છાજે વારવાર
ચોવીશી બીજી
૭૫
2010_02

Page #144

સોભાગી જિન, તુજં ગુણનો નહિ પાર, હું તો દોલતનો દાતાર. સૌ ૧ જેહવી કૂઆ-છાંહડીજી, જેહવું વનનું ફૂલ; તુજણું જે મન નવિ મિળ્યુંજી, તેહવું તેહનું શૂલ. સો ર
મારૂં તો મન ધુર થકીજી, હળઉં તુજ ગુણ સંગ; વાચક જશ કહે રાખજોજી; દિનદિન ચઢતે રંગ. સો ૩
૭૬
(૩) શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન
લઘુ પણ હું તુમ મન નિવ માવું રે એ દેશી]
સેનાનંદ સાહિબ સાચો હૈ, પરિપરિ પરખ્યો હીરો જાચો રે; પ્રીતમુદ્રિકા તેહયું જોડી રે, જાણું મેં લહી કંચનકોડી રે. ૧ જેણે ચતુરચ્યું ગોઠિ ન બાંધિ રે, તિણે તો જાણું ફોકટ વાધી રે; સુગુણ મેલાવે જેહ ઉચ્છાહો રે, મણુઅ જનમનો તેહજ લાહો રે. ૨ સુગુણશિરોમણિ સંભવસ્વામી રે. નેહ નિવાહો ધુરંધર સ્વામી રે; વાચક જશ કહે મુજ દિન વળિયો રે, મનહ મનોરથ સઘળો ફળિયો રે. ૩
-
(૪) શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
[ગોડી ગાજે રે
એ દેશી]
સેવો સેવો રે અભિનંદન દેવ, જંહની સારે રે સુર કિન્નર સેવ; એહવો સાહિબ સેવે તેહ હજૂર, જેહના પ્રગટે રે કીધાં પુણ્ય પંડૂર.
સે ૧
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #145

જેહ સુગુણ સનેહી સાહિબ હેજ, ઢગલીલાથી લહીયેં સુખસેજ; તૃણ સરખું લાગે સઘળે સાચ, તે આગળ આવ્યું ધરણી રાજ.
સે ર
અલવે મેં પામ્યો તેહવો નાથ, તેહથી હું નિશ્ચય હુઓ રે સનાથ; વાચક જશ કહે પામી રંગરેલ, માનું ફળિ ય આંગણડ સુરતરૂવેલ, સે ૩
(૫) શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન
[ઘૂઘરીઆળો ઘાટ એ દેશી]
-
સુમતિનાથ દાતાર, કીજે ઓળગ તુમ તણી રે દીજે શિવસુખ સાર, જાણી ઓળંગ જગધણી રે. ૧ અખય ખજાનો તુજ, દેતાં ખોડી લાગે નહીં રે; કિસિ વિમાસણ ગુજ્જુ, જાચક થાકે ઊભા રહી ૨. ૨ રયણ કોડ તેં કીધ, ઊરણ વિશ્વ તદ્દા કીઓ રે; વાચક જશ સુપ્રસિદ્ધ, માગે તીન રતન દીઓ ૨. ૩
(૬) શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન
[આજ અધિક ભાવે કરી એ દેશી)
2010_02
-
પદ્મપ્રભજિન સાંભળો, કરે સેવક એ અરદાસ હો; પાંતિ બેસારીઓ જો તુમ્હે, તો સફલ કરજો આશ હો. ૫૦ ૧ જિનશાસન પાંતિ તેં ઠવી, મુજ આપ્યો સમકિત થાળ હો; હવે ભાણા ખડખડ કુણ ખમે, શિવમોદક પ્રિો રસાળ હો, ૫૦ ર
ચોવીશી બીજી

66

Page #146

ગજગ્રાસન ગલિત સાથે કરી, જીવે કીડીના વંશ હો; વાચક જશ કહે ઈમ ચિત્ત ધરી, દીજે નિજ સુખ એક અંશ હો. ૫૦ ૩
(૭) શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
એ ગુરુ વાલ્ડોરે – એ દેશી શ્રી સુપાસજિનરાજનો રે, મુખ દીઠે સુખ હોઈ રે; માનું સકળ પદ મેં લહ્યાં રે, જો તું નેહનજર ભરી જોઈ; એ પ્રભુ પ્યારો રે, માહારા ચિત્તનો કારણહાર મોહનગારો રે. ૧ સિંચે વિશ્વ સુધારસે રે, ચંદ રહ્યો પણ દૂર રે, તિમ પ્રભુ કરૂણાદષ્ટિથી રે, લહિયે સુખ મહમૂર અ. વાચક જણ કહે તિમ કરી રે, રહિયે જેમ હજૂર રે, પીજે વાણી મીઠડી રે, જેહવો સરસ ખજુર. એ. ૩
(૮) શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન
ભોલાશંભુ – એ દેશી મોરા સ્વામી ચંદ્રપ્રભજિનરાય, વિનતડી અવધારિયે જીરેજી; મોરા સ્વામી તુમ્હ છો દીનદયાલ, ભવજલથી ભુજ તારીયે. જી. ૧ મોરા સ્વામી હું આવ્યો તુજ પાસ, તારક જાણી ગહગહી જી મોરા સ્વામી જોતાં જગમાં દીઠ, તારક કો બીજો નહી. જી રે મોરા સ્વામી અરજ કરતાં આજ, લાજ વધે કહો કેણિ પરે જી. મોરા સ્વામી જશ કહે ગોપયતુલ્ય, ભવજળ થે કરૂણા ધરે. જી૩
૭૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #147

(૯) શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન
રિાગ મારી
જિમ પ્રીતિ ચંદચકોરને, જિમ મોરને મન મેહરે, અન્ડને તે તુમ્હશું ઉલ્લશે, તિમ નાહ નવલો નેહ, સુવિધિ જિPસરૂ, સાંભળો ચતુરસુજાણ; અતિ અલસરૂ. સુ૧ અણદીઠે અલજો ઘણો, દીઠે તે તપતિ ન હોઈ , મન તોહિ સુખ માની લિયે, વાહલા તણું મુખ જોઈ. સુ. ર જિમ વિરહ કઈ નવિ હુયે, કીજિયે તેવો સંગ રે, કર જોડી વાચક જશ કહે, ભાંજો તે ભેદ પ્રપંચ. સુ. ૩
(૧૦) શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન
(ભોલીડા રે હંસા – એ દેશી). શીતલજિન તુજ મુજ વિચે આંતરું, નિશ્ચયથી નવિ કોય; દંસણ નાણ ચરણ ગુણ જીવને, સહુને પૂરણ હોય;
અંતરયામી રે સ્વામી સાંભળો. અં. ૧ પણ મુજ માયા રે ભેદી ભોળવે, બાહ્ય દેખાડી રે વેષ; હિયડે જૂઠી રે મુખ અતિ મીઠડી, જેહવી ધૂરત વેષ; એ ર એહને સ્વામિ રે, મુજથી વેગળી, કીજે દીનદયાળ; વાચક જણ કહે જિમ તુમ્હણ્ય મિલી, લહિયે સુખ સુવિશાળ. અં૩
ચોવીશી બીજી
2010_02

Page #148

૧. કિમ.
८०
(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન
મુખને મરકલર્ડ એ દેશી]
શ્રેયાંસજિણેસર દાતાજી, સાહિબ સાંભળો; તુમ્હે જગમાં અતિ વિખ્યાતાજી, સાહિબ સાંભળો; માગ્યું દેતાં તે કિશું વિમાસોજી, સાહિબ સાંભળો; મુજ મનમાં એહ તમાસોજી, સાહિબ સાંભળો. ૧ તુમ્હ દેતાં સવિ દેવાયેજી, સાહિબ સાંભળો; તો અરજ કર્યે શું થાયેજી, સાહિબ સાંભળો, ચશ પૂરણ કેતેં લહિજેજી, સાહિબ સાંભળો; જો અરજ કરીને દીજેજી, સાહિબ સાંભળો; ૨ જો અધિકું દ્યો તો દેજોજી, સાહિબ સાંભળો, સેવક કરી ચિત્ત ધરજ્યોજી, સાહિબ સાંભળો; જશ કહે તુમ્હે પદસેવાજી, સાહિબ સાંભળો; તે મુજ સુરતરૂફળ મેવાજી, સાહિબ સાંભળો. ૩
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન
વિષય ન ગુંજીયે – એ દેશી]
વાસુપૂજ્યજિન વાલહા રે, સંભારો નિજ દાસ; સાહિબચ્ચું હઠ નવિ હોયે રે. પણ કીજે અરદાસ રે.
2010_02
ચતુર વિચારીયે. ૧
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #149

સાસ પહિલા સાંભરે રે, મુખ દીઠે સુખ હોય; વિચાર્યા નવિ વિસરે રે, તેહર્યું હઠ કિમ હોય રે. ચ૦ ર આમણ મણ નવિ ટળે રે, પણ વિણ પૂરે રે આશ; સેવક જશ કહે દીજીયે રે, નિજ પદકમળનો વાસ રે. ચ૦ ૩
(૧૩) શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન
લિલનાની ઢાળ)
વિમલનાથ મુજ મન વસે, જિમ સીતા મન રામ લલના; પિક વંછે સહકારને, પંથી મન જિમ ધામ. લ૦ વિ૦ ૧ કુંજર ચિત્ત રેવા વસે, કમળા મન ગોવિંદ, લવ ગોરી મન શંકર વસે, કુમુદિની મન જિમ ચંદ. લ૦ વિ૦ ૨ અલિ મન વિકસિત માલતી, કમલિની ચિત્ત દિગંદ લઇ વાચક જશને વાલો, તિમ શ્રીવિમલનિણંદ, લ૦ વિ૦ ૩
(૧૪) શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન
(ઢાળ સયદાની શ્રીઅનંતજિન સેવિયે રે લાલ, મોહનવલ્લીકંદ મનમોહના, જે સેવ્યો શિવસુખ દિયે રે લાલ, ટાળે ભવભવ ફંદ. મશ્રી. ૧ મુખમટકે જગમોહિઓ રે લાલ, રૂપરંગ અતિ ચંગ; મ લોચન અતિ અણીયાલડાં રે લાલ, વાણી ગંગતરંગ - શ્રી. ર
ચોવીશી બીજી
૮૧
2010_02

Page #150

ગુણ સઘળા અંગે વસ્યા રે લાલ, દોષ ગયા સાવિ દૂર; મ. વાચક જશ કહે સુખ લહું રે લાલ, દેખી પ્રભુ મુખ નૂર. મશ્રી. ૩
(૧૫) શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન
(રાગ મલ્હાર) ધરમનાથ તુજ સરિખો, સાહિબ શિર થકે રે સાહિબ શિર થકે રે, ચોર જોર જે ફોરવે, મુજફ્યુ ઈક મતે રે કે, મુ. ગજનીમિલીકા કરવી, તુજને નવિ ઘટે રે કે; તુ જો તુજ સન્મુખ જોતાં, અરિનું બળ મિટે રે કે. અ૧ રવિ ઉગે ગયેણાંગણ, તિમિર તે નવિ રહે રે કે તિ કામકુંભ ઘર આવે, દારિદ્ર કિમ લહરે કે, દા. વન વિચર જો સિંહ તો, બીહ ન ગજ તણી રે કે; બી. કર્મ કરે છ્યું જોર, પ્રસન્ન જો જગધણી રે કે પ્ર૨ સુગુણ નિગુણનો અંતર, પ્રભુ નવિ ચિત્ત ધરે રે કે, પ્ર. નિર્ગુણ પણ શરણાગત, જાણી હિત કરે રે કે; જા, ચંદ્ર ત્યજે નવિ લંછન, મગ અતિ શામળો રે કે; મૃ. જશ કહે હિમ તુમ જાણી, મુજ અરિ બળ દળો રે કે, મુ. ૩
(૧૬) શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન
સુણિ પશુ વાણી રે – એ ઢાલ). જગજનમન રજે રે, મનમથ-બળ ભજે રે, નવિ રાગ નવિ દોસ, તું અંજે ચિત્તર્યું રે. ૧
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #151

શિર છત્ર વિરાજે રે, દેવદુંદુભિ વાજે રે; ઠકુરાઈ ઈમ છાજે, તોહિ અકિંચનો રે. ૨ થિરતા ધતિ સારી રે, વરી સમતા નારી રે, બ્રહ્મચારી શિરોમણિ, તો પણ તું કહ્યો છે. ૩ ન ધરે ભવરંગો રે, નવિ દોષાસંગો રે, મૃગલંછન ચંગો, તોપણ તું સહી રે. ૪ તુજ ગુણ કુણ આખે રે, જગ કેવળી પાખે રે, સેવક જશ ભાખે, અચિરાસુત જયો રે. ૫
(૧૭) શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન
ઢાલ વિંછીયાની સુખદાયક સાહિબ સાંભળો, મુજને તુમશ્ય અતિ રંગ રે; તમે તો નિરાગી હુઈ રહ્યા. એ શ્યો એકંગ ઢંગ રે. સુ૧ તુમ ચિત્તમાં વસવું મુજ તણું, તે તો ઉબર ફૂલ સમાન રે, મુજ ચિત્તમાં વસો જો તમે, તો પામ્યા નવે નિધાન રે. સુર શ્રી કુંથુનાથ ! અમે નિરવહું, ઈમ એકંગો પણ નેહ રે; ઇણિ આકીને ફળ પામશું, વળી હોશે દુઃખનો છેક ૨. સુ. ૩ આરાધ્યો કામિત પૂરવે, ચિંતામણિ પણ પાષાણ રે, વાચક જશ કહે મુજ દીજિયે, ઈમ જાણી કોડિકલ્યાણ ૨. સુ. ૪
ચોવીશી બીજી
૮૩
2010_02

Page #152

(૧૮) શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
પ્રથમ ગોવાળ તણે – ઢાલ) અરજિન દરિશન દીજિયંજી ભવિક કમલવનસૂર; મન તલસે મળવા ઘણુંજી, તુમ તો જઈ રહ્યા દૂર,
સોભાગી તુમશ્ય મુજ મન નેહ, તુમશ્ય મુજ મન નેહલોજી, જિમ બાઈયાં મેહ. સો૧ આવાગમન પથિક તણુંજી, નહિ શિવનગર નિવેશ; કાગળ કુણ હાથે લિખુજી, કોણ કહે સંદેશ. સો. ર જ સેવક સંભારણ્યજી, અંતરયામી રે આપ; જશ કહે તો મુજ મન તણોજી, ટળશે સઘળો સંતાપ. સો. ૩
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન
ઢિાલ રસિયાની મલ્લિજિણસર મુજને તમે મળ્યા, જેહમાંહીં સુખકંદ વાલ્વેસર, તે કળિયુગ અમે ગિરૂઓ લેખવું, નવિ બીજા યુગવંદ. વા. મ. ૧ આરો સારો રે મુજ પાંચમો, જિહાં તુમ દરિશણ દીઠ, વાળ મરૂભૂમિ પણ સ્થિતિ સુરતરૂ તણી, મરૂથકી હુઈ ઈ8. વા. ૨ પંચમઆરે રે તુમ મેલાવડે, રૂડો રાખ્યો રે રંગ; વાત ચોથો આરો રે ફિરિ આવ્યો ગણું, વાચક જણ કહે ચંગ. વા.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #153

(૨૦) શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન
વીરમાતા પ્રતિકારિણી – એ દેશી) આજ સફળ દિન મુજ તણો, મુનિસુવ્રત દીઠા; ભાંગી તે ભાવઠ ભવ તણી, દિવસ દુરિતના નીઠા. આ. ૧ આંગણે કલ્પવેલી ફળી, ઘન અમિયના વૃઠા; આપ માગ્યા તે પાસા ઢળ્યા, સુર સમકિતી તૂઠા. આ ર નિયતિ હિત દાન સન્મુખ હુયે, સ્વપુણ્યોદય સાથે, જશ કહે સાહિબે મુગતિનું, કરિઉ તિલક નિજ હાથે. આ૦ ૩
(ર૧) શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન
ઋિષભનો વંશરણારૂ – એ દેશી) મુજ મન પંકજ ભમરલો, શ્રી નમિજિન જગદીશો રે,
ધ્યાન કરું નિત તુમ તણું, નામ જપું નિશદીશો રેમુ. ૧ ચિત્તથકી કઈ ન વિસરે, દેખીયે આંગલિ ધ્યાને રે, અંતર તાપથી જાણિયે, દૂર રહ્યાં અનુમાન છે. મુ. ૨ તું ગતિ તું મતિ આશરો, તેહિ જ બાંધવ મોટો રે, વાચક જશ કહે તુજ વિના, અવર પ્રપંચ તે ખોટા ૨. મુ૩
ચોવીશી બીજી '
2010_02

Page #154

(૨૨) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
રાજા જો મિલે – એ દેશી, કહા કિયો તુહે કહો મેરે સાંઈ, ફેરિ ચલે રથ તોરણ આઈ, દિલજાનિ અરે, મેરા નાહ ન,
ત્યજિય નેહ કછુ જાનીયે. દિ. ૧ અટપટાઈ ચલે ધરી કછુ રોષ, પશુઅનકે શિર દે કરિ દોષ. દિ. ર રંગ બિચ ભયો યાર્થે ભંગ, સો તો જાનો સાચો કુરંગ. દિ. ૩ પ્રીતિ તનકમિ તરત આજ, પિઉ ના દિલમે તુમ લાજ. દિ૪ તુમ્હ બહુ નાયક જાની ન પીર, વિરહ લાગિ જિઉ વેરીકો તીર. દિ૫ હાર ઠાર શિંગાર અંગાર, અસન વસન ન સુહાઈ લગાર, દિ. ૬ તુજ વિન લાગે સુની સેજ, નહિ તનુ તેજ ન હરદ હેજ. દિ. ૭ આઓને મંદિર વિલસો ભોગ, બૂઢાપનમેં લિજે યોગદિ. ૮ છોરૂંગી મેં નહિ તેરો સંગ, ગઈલિ ચલું જિઉ છાયા અંગ. દિ. ૯
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #155

ઈમ વિલવતી ગઈ ગઢ ગિરનાર, દેખે પ્રીતમ રાજુલ નાર. દિ. ૧૦ કંતે દીનું કેવલજ્ઞાન, કીધી પ્યારી આપ સમાન. દિ. ૧૧ મુગતિમહેલમેં ખેલે દોઈ, પ્રણમે જશ ઉલ્લસિત તન હોઈ, દિ. ૧૨
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
ઢાળ શગની]
ચઉ કષાય પાતલ કલશ જિહાં, તિસના પવન પ્રચંડ, બહુ વિકલ્પ કલ્લોલ ચઢતુ હે, અરતિ ફેન ઉદંડ, ભવસાયર ભીષણ તારીઈ હો, અહો મેરે લલના પાસજી; ત્રિભુવનનાથ દિલમે, એ વિનતિ ધારીયે હો. ભ. ૧
જરત ઉદ્દામ કામવડવાનલ, પરત શીલગિરિશંગ; ફિરત વ્યસન બહુ મગર તિમિંગલ, કરત હે નિમત ઉમંગ. ભ૦ ૨ ભમરીયાકે બીચિ ભયંકર, ઉલટી ગુલટી વાચ; કરત પ્રમાદ પિશાચન સહિત જિહાં, અવિરતિ વ્યંતરી નાચ. ભ૦ ૩ ગરજત અરતિ કુરતિ રતિ, બિજુરી હોત બહુત તોફાન; લાગત ચોર કુગુરૂ મલબારી, ધરમ જિહાજ નિદાન. ભ. ૪ જુપાટિયે જિઉં અતિ જોરિ, સહસ અઢાર શીલંગ; ધર્મજિહાજ તિઉં સજ કરી ચલવો, જશ કહે શિવપુરી ચંગ. ભ૦ ૫
ચોવીશી બીજી
s
2010_02

Page #156

૮૮
(૨૪) શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
[સમકિત દ્વારગભારે પેસાંજી એ દેશી)
દુઃખ ટળિયાં મુખ દીઠે મુજ સુખ ઉપન્યાં રે, ભેટચા ભેટચા વીર જિણંદ રે;
હવે મુજ મનમંદિરમાં પ્રભુ આવી વસો રે, પામું પામું પરમાનંદ રે. ૬૦ ૧
પીઠબંધ ઈહાં કીધો સમકિતવજ્રનો રે, કાચો કાઢો કચરો તે ભ્રાંતિ રે; ઈહાં અતિ ઊંચા સોહે ચારિત્ર ચંદ્રુઆ હૈ, રૂડી રૂડી સંવર ભિત્તિ રે. ૬૦ ર કર્મવિવર ગોખે ઈહાં મોતી ઝૂમણાં રે, ઝુલઈ ઝૂલઈ ધીગુણ આઠ રે; બાર ભાવના પંચાલી અચરજ કરે રે, કોરી કોરી કોરણી કાઠ રે. ૬૦ ૩
ઈહાં આવી સમતારાણીચું પ્રભુ રમો રે, સારી સારી થિરતા સેજ રે;
કિમ થઈ શકયો એક વાર જો આવશો રે; રંજ્યા રંજ્યા હિયડાની હેજ રે. ૬૦ ૪
વયણ અરજ સુણી પ્રભુ મનમંદિર આવિયા રે, આપે તૂઠા તૂઠા ત્રિભુવનભાણ રે; શ્રીનયવિજય વિબુધ પયસેવક ઈમ ભણે રે, તેણિ પામ્યા કોડિ કલ્યાણ રે. ૬૦ ૫
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #157

ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
(૧) શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
[આજ સખી સંખેસરો – એ દેશી
ઋષભદેવ નિતુ વંદિયે, શિવસુખનો દાતા; નાભિનૃપતિ જેહનો પિતા મરૂદેવી માતા; નયરી વિનીતા ઉપનો, વૃષભ લાંછન સોહે. સોવન્તવન સુહામણો, દીઠડે મન મોહે; હાં રે દીઠડ ૧
ધનુષ પાંચસેં જેહની, કાયાનું માન;
ચ્ચાર સહસભ્યું વ્રત લીયે, ગુણયનિધાન;
લાખ ચોરાશી પૂર્વનું, આઉખું પાળે;
અમિય સમી દ્વીચે દેશના, જગ પાતિક ટાળે; હાં રે જગ ૨
સહસ ચોરાશી મુનિવરા, પ્રભુનો પરિવાર;
ત્રણ્ય લક્ષ સાધવી કહી, શુભમતિ સુવિચાર; અષ્ટાપદ ગિરિવર ચઢી, ટાળી સવિ કર્મ; ચઢી ગુણઠાણે ચઉદમે, પામ્યા શિવશર્મ; હાં રે પામ્યા ૩
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજ
2010_02

૮૯

Page #158

ગોમુખ યક્ષ, ચક્કેસરી, પ્રભુ સેવા સારે; જે પ્રભુની સેવા કરે, તસ વિઘન નિવારે; પ્રભુ પૂજે પ્રણમે સદા, નવિનિધ તસ હાથે; દેવ સહસ સેવાપરા, ચાલે તસ સાથે; હાં રે ચાલે ૪
૯૦
યુગલા ધર્મ નિવારણો, શિવમારગ ભાખે; ભવજળ પડતા જંતુને, એ સાહિબ રાખે; શ્રીનયવિજયવિબુધ જયો, તપગચ્છમાં દીવો; તાસ શિષ્ય ભાવે ભણે, એ પ્રભુ ચિરંજીવો; હાં રે એ
(૨) શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન
[કોઈ લો પર્વત ધુંધલો રે લો – એ દેશી]
અજિતજિણંદ જુહારિયે રે લો, જિતશત્રુ વિજયા જાત રે સુગુણ નર; . નયરી અયોધ્યા ઉપનો રે લો, ગજલંછન વિખ્યાત રે સુગુ અ૰ ૧ ઉંચપણું પ્રભુજી તણું રે લો, ધનુષ સાઢાસયચ્ચાર રે સુ૦ એક સહસભ્યું વ્રત લિયે રે લો, કરૂણારસ ભંડાર રે સુ૰ અ ૨ બોહોતેર લાખ પૂરવધરે રે લો, આઉખું સોવનવાન રે સુ૦ લાખ એક પ્રભુજી તણા રે લો, મુનિ પરિવારનું માન રે સુ૰ અ૰ ૩ લાખ ત્રણ્ય ભલી સંયતી રે લો, ઉપર ત્રીસ હજાર રે સુ સમેતશિખર શિવપદ લહી રે લો, પામ્યા ભવનો પાર રે સુ૦ અ૦ ૪ અજિતબલા શાસનસુરી રે લો, મહાયક્ષ કરે સેવ રે સુ કવિ જવિજય કહે સદા રે લો, ધ્યાઉં એ જિનદેવ રે સુ૰ અ૦ ૫
2010_02
પ્રભુ ૫
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #159

(૩) શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન
મહાવિદેહ ખેત્ર સોહામણું – એ દેશી) માતા સેના જેહની, તાત જીતારી ઉદાર લાલ રે; હેમ વરણ હય લંછનો, સાવસ્થિશિણગાર લાલ રે.
સંભવ ભવભયભંજણો. ૧ સહસ પુરુષશું વ્રત લિયે, ચ્યારસે ધનુષ તનુમાન લાલ ર, સાઠ લાખ પૂરવ ધરે, આઉખું સુગુણનિધાન લાલ રે. સં. ૨ દોય લાખ મુનિવર ભલા, પ્રભુજીનો પરિવાર લાલ રે; ત્રણ લાખ વર સંયતી, ઉપર છત્રીસ હજાર લાલ રે. સં. ૩ સમેતશિખર શિવપદ લહ્યું, તિાં કરે મહોચ્છવ દેવ લાલ રે; દુરિતારી શાસનસુરી, ત્રિમુખ યક્ષ કરે સેવ લાલ ર. સં૪ તું માતા તું મુજ પિતા, તું બંધવ ચિહું કાળ લાલ રે, શ્રીનયવિજય વિબુધ તણો, શીશ કહે દુઃખ ટાળ લાલ રે. સં. ૫
(૪) શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
-
હિવે અવસર પામી અથવા શારદ બુદ્ધિદાઈ – એ દેશી)
અભિનંદન ચંદન શીતલ વચનવિલાસ, સંવર સિદ્ધારા નંદન ગુણમણિ વાસ; ત્રણસે ધનુ પ્રભુ તનુ ઉપર અધિક પચાસ, એક સહસશ્ય દીક્ષા લિયે છાંડી ભવપાર. ૧ કંચનવાન સોહે વાનર બંછન સ્વામી,
પચાસ લાખ પૂરવ આયુ ધરે શિવગામી; ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
૯૧
2010_02

Page #160

વર નયરી અયોધ્યા પ્રભુજીનો અવતાર, સમેતશિખરગિરિ પામ્યા ભવનો પાર. ૨ ત્રણ લાખ મુનીશ્વર તપ જપ સંયમ સાર, પટું લક્ષ છત્રીશ સાધવીનો પરિવાર; શાસનસુર ઈશ્વર સંઘના વિઘન નિવારે, કાળી દુઃખ ટાળી પ્રભુ સેવકને તારે. ૩ તું ભવભયભંજન જનમનરંજન રૂપ, મનમથમદગંજન અંજન રહિત સરૂપ; તું ભુવન વિરોચન ગત શોચન જગદીસ, તુજ લોચન લીલા લહિએ સુખ નિત દીસ. ૪ તું દોલતદાયક જગનાયક જગબંધુ, જિનવાણી સાચી તે તરિયા ભવસિંધુ તે મુનિમનપંકજ ભમર અમર ના રાય, ઉભા તુજ સેવ બુધજન તુજ જશ ગાય. ૫
(પ) શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન
ભોલુડા રે હંસા - એ દેશી) નયરી અયોધ્યા રે માતા મંગલા, મેઘ પિતા જસ ધીર; લંછન ક્રાંચ કરે પદ સેવના, સોવન વાન શરીર મુ. ૧ મુજ મન મોહ્યું રે સુમતિ જિર્ણસરે, ન રૂચે કો પર દેવ; ખિણ ખિણ સમરૂરે ગુણ પ્રભુજી તણા, એ મુજ લાગી રે ટેવ મુ. ૨
૧. સહસ ત્રીસ
૯૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #161

ત્રિણસેં ધનુ તનુ આયુ ધરે પ્રભુ, પૂરવ લાખ ચ્યાલીશ; એક સહસછ્યું દીક્ષા આદરી, વિચરે શ્રીજગદીશ. મુ૰ ૩ સમેતશિખરગિરિ શિવપદવી લહી, ત્રણ લાખ વીશ હજાર; મુનિવર પણ લખ પ્રભુની સંયતી, ત્રીશ સહસ વળી સાર. મૃ૰ ૪ શાસનદેવી મહાકાળી ભલી, સેવે તુંબરૂ યક્ષ; શ્રીનયવિજય વિબુધ સેવક ભણે, હોજે મુજ તુજ પક્ષ. મુ૰ પ
(૬) શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન
[ઢાળ ઝાંઝરીઆની]
કોસંબી નયી ભલીજી, ધર રાજા જસ તાત; માતા સુસમા જેહનીજી, લંછન કમળ વિખ્યાત. પદ્મપ્રભયું લાગ્યો મુજ મન રંગ. પ૦ ૧
ત્રીા લખ પૂરવ ધરેજી, આઉખું નવ રવિ વન્ત; ધનુષ અઢીસઁ ઉચ્ચતાજી; મોહે જગજન મન્ના ૫૦ ૨
એક સહસભ્યું વ્રત લિયેજી, સમેતશિખર શિવ ઠામ, ત્રણ્ય લાખ ત્રીસ સહસ ભલાજી, પ્રભુના મુનિ ગુણધામ. ૫૦ ૩
શીલધારિણી સંયતીજી, ચાર લાખ વીસ હજાર; કુસુમ યક્ષ શ્યામા સુરીજી, પ્રભુ શાસન હિતકાર. ૫૦ ૪
એ પ્રભુ કામિત સુરતરૂજી, ભવજળ તરણ જહાજ; કવિ જવિજય કહે ઇહાંજી, સેર્વા એ જિનરાજ ૫૦ ૫
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
2010_02

૯૩

Page #162

(૭) શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
નિંદનકું ત્રિસલા હુલાવે – એ દેશ) તાત પ્રતિષ્ટ ને પૃથિવી માતા, નયર વણારસી જાયો રે; સ્વસ્તિક લંછન કંચન વરણો, પ્રત્યક્ષ સુરતરૂ પાયો રે,
શ્રી સુપાસીજન સેવા કીજે. ૧ એક સહસશ્ય દીક્ષા લીધી, બે સય ધનુષ પ્રભુ કાયા રે, વીશ લાખ પૂરવનું જીવિત, સમેતશિખર શિવ પાયા રે. શ્રી. ર ત્રણ લાખ પ્રભુના મુનિ ગિરૂઆ, ચાર લાખ ત્રીસ હજાર રે, ગુણમણિમંડિત શીલ અખંડિત, સાધવીનો પરિવાર રે. શ્રી૩ સુર માતંગ ને દેવી શીતા, પ્રભુ શાસન અધિકારી રે; એ પ્રભુની જેણે સેવા કીધી, તેણે નિજ દુરગતિ વારી રે. શ્રી ૪ મંગળ કમળા મંદિર સુંદર, મોહનવલ્લીકંદો રે, શ્રીનયવિજય વિબુધ પયસેવક, કહે એ પ્રભુ ચિરખંદો રેશ્રી
(૮) શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન
[વાદલ હદિશી ઉમલ્હો સખિ – એ દેશી શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિનરાજીઓ, મુખ સોહે પુનિમચંદ; લંછન જસ દીપ ચંદ્રનું, જગજનનયનાનંદ રે; પ્રભુ ટાળે ભવભવ ફંડ રે, કેવલકમળાઅરવિંદ રે;
એ સાહિબ મેરે મન વસ્યો. ૧
૯૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #163

મહસેન પિતા માતા લક્ષ્મણા, પ્રભુ ચંદ્રપુરી શિણગાર; દોસેં ધનુ તનું ઉચ્ચતા, શુચિ વરણે શશી અનુકાર રે; ઉતારે ભવજળ પાર રે, કરે જનને બહુ ઉપગાર રે; દુ:ખદાવાનળ જળધાર રે. એ ૨
દશ લાખ પૂરવ આઉખું, વ્રત એક સહસ પરિવાર; સમેતશિખર શિવપદ લહ્યું, ધ્યાયી શુભ ધ્યાન ઉદાર રે; ટાળી પાતિક વિસ્તાર હૈ, હુઆ જગજન આધાર રે; મુનિજન મન પિક સહકાર રે. એ ૩
મુનિ લાખ અઢી પ્રભુજી તણા, તપ સંયમ ગુણહ નિધાન; ત્રિણ લાખ વર સાહુણી વળી, અસીય સહસનું માન રે; કરે કવિઅણ જસ ગુણગાન રે, જિણ જીત્યા ક્રોધ માન રે, જેણે દીધું વરસીદાન રે, વરસ્યા જળધર અનુમાન ૨. એ ૪
સુર વિજય નામ ભ્રકુટી સુરી, પ્રભુ શાસન રખવાળ; કવિ જવિજય કહે સદા, એ પ્રભુ ત્રિઠું કાલ રે; જસ પદ પ્રણમે ભૂપાલ રે, જસ અષ્ટમી સમ ભાલ રે; જે ટાણે ભવજંજાલ ૨. એ પ
(૯) શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન
[ભાવના માલતી ચૂસીએ - એ દેશી]
સુવિધિજિનરાજ મુજ મન રમો, વિ ગમો ભવ તો તાપ રે; પાપ પ્રભુ ધ્યાનથી ઉપરો, વિશ્રો ચિત્ત શુભ જાપ રે. સુ૦ ૧
રાય સુગ્રીવ રામા સુતો, નયી કાકંદી અવતાર રે; મચ્છ લંછન ધરે આઉખું, લાખ દોય પૂર્વ નિરધાર રે. સુ૦ ૨
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
2010_02

૯૫

Page #164

એક શત ધનુષ તનુ ઉચ્ચતા, વત લિએ સહસ પરિવાર રે, સમેતશિખર શિવપદ લહે, સ્ફટીક સમ કાંતિ વિસ્તાર રે. સુ૩ લાખ દય સાધુ પ્રભુજી તણા, લાખ એક સહસ વળી વીશ રે; સાહુણી ચરણગુણધારિણી, એહ પરિવાર જગદીશ રે. સુ. ૪ અજિત સુર વર સુતારા સુરી, નિત કરે પ્રભુ તણી સેવ રે, શ્રીનયવિજય બુધ શિષ્યને, શરણ એ સ્વામી નિત મેવ રે. સુ૫
(૧૦) શ્રી શીતળનાથ જિન સ્તવન
કિપૂર હોઈ અતિ ઉજળું રે – એ દેશી) શીતલજિન ભદિલપુરી રે, દઢરથ નંદા જાત; નë ધનુષ તનુ ઉચ્ચતાજી, સોવન વાન વિખ્યાત રે, જિનાજી, તુજથ્થુ મુજ મન નેહ, જિમ ચાતકને મેહ ૨, જિનજી! તું છે ગુણમણિગેહ રે. જિતું. ૧ શ્રીવત્સ લંછન સોહતજી, આયુ પૂરવ લખ એક એક સહસર્યું વ્રત લીયેજી, આણી હૃદય વિવેકરે. જિતું રે સમેતશિખર શુભ ધ્યાનથીજી, પામ્યા પરમાનંદ, અંક લખ ખટ સાહુણીજી, એક લાખ મુનિર્વાદ રે. જિતુ. ૩ સાવધાન બ્રહ્મા સદાજી, શાસન-વિઘન હરેઈ; દેવી અશોકા પ્રભુ તણીજી, અનિશિ ભગતિ કરેઇ રે. જિતુ૪ પરમપુરૂષ પુરૂષોત્તમજી, તું નરસિંહ નિરી, કવિઅણ તુજ જશ ગાવતાંજી, પવિત્ર કરે નિજ જિહ રે. જિતું પ
૯૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #165

(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન સ્તવન
નિયરી અયોધ્યા જયવતી રે – એ દેશી સિંહપુરી નયરી ભલી રે, વિષ્ણુ પતિ જસ તાત માતા વિષ્ણુ મહાસતી રે, લીજે નામ પ્રભાત રે, જિન ગુણ ગાઈય. ૧ શ્રી શ્રેયાંસ જિનેસડું રે, કનક વરણ શુચિ કાય; લાખ ચોરાશી વરસનું રે, પાળે પ્રભુ નિજ આય ર જિ. ર એક સહસશ્ય વ્રત લીયે રે, અસિય ધનુષ તનુ માન; ખગ્ગી લંછન શિવ લહે રે, સમેતશિખર શુભ ધ્યાન રે. જિ. ૩ સહસ ચોરાશી મુનિવરો રે, ત્રણ સરસ લખ એક પ્રભુજીની વર સાહુણી રે, અદ્ભુત વિનય વિવેક ૨. જિ. ૮ સુરમનુજેશ્વર માનવી રે, સેવે પય-અરવિંદ, શ્રીનયવિજયસુશીશને રે, એ પ્રભુ સુરતરૂ કંદ રે. જિ. પ
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન સ્તવન
(ઋષભનો વંશ રયણાયરૂ – એ દેશી શ્રી વાસુપૂજ્ય નસરૂ, તાત જયા જસ માતા રે; લંછન મહિષ સોહામણો, વરણે પ્રભુ અતિ રાતા રે,
ગાઈયે જિન ગુણ ગહગી. ૧ શ્રી વાસુપૂજ્ય જિણસરૂ, ચંપાપુરી અવતાર વરસ સત્તરિ લખ આઉખું, સત્તરિ ધનુ તનુ સાર ૨. ગાર
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
૯૭
2010_02

Page #166

ખટ શત સાથે સંયમ લિયે, ચંપાપુરી શિવગામી રે સહસ બોહોત્તર પ્રભુ તણા, નમિ મુનિ શિર નામ રે. ગા. ૩ તપ જપ સંયમ ગુણ ભરી, સાહુણી લાખ વખાણી રે; યક્ષ કુમાર સેવા કરે, ચંડા દેવી મેં જાણી રે. ગા. ૪ જન મન કમિત સુરમણિ, ભવદવ મેહ સમાન રે, કવિ જશવિજય કહે સદા, હદયકમળ ધરો ધ્યાન રે. ગા. ૫
(૧૩) શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન
સિજનીની અથવા આજ રહો રે જી – એ દેશી). સજની વિમલજિનેસર પૂજીયે, લેઈ કેસર ઘોળાઘોળ; સજની ભગતિ ભાવના ભાવિયે, જિમ હો ઘરે રંગ રોળ.
સજની વિમલ જિનેસર પૂજીયે. ૧ સ0 કંપિલપુર કૃતવર્મની, નંદન શ્યામા જાત; સ0 અંક વરાહ વિરાજતો, જેહના શુચિ અવદાત. સવિક ર સ, સાંઠ ધનુષ ઉચ્ચતા, વરસ સાઠ લાખ આય; સએક સહસશ્ય વ્રત લિયે, કંચનવરણી કાય. સવિ. ૨ સ. સમેતશિખર શિવપદ લહ્યું, મુનિ અડસઠ હજાર; સએકલાખ પ્રભુ સાહુણી, વળી અડ શત નિરધાર સવિ. ૪ સ પણમુખ વિદિતા પ્રભુ તણે, શાસનિ વર અધિકાર, સશ્રીનયવિજય વિબુધ તણા, સેવકને જયકાર. સવિ. ૫
૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #167

(૧૪) શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન
ઈડર આંબા આંબલી રે – એ દેશી) નયરી અયોધ્યા ઉપના રે, સિંહસેનકુલચંદ, સિંચાણી લંછન ભલો રે, સુયશા માતાનો નંદ,
ભવિક જન, સેવો દેવ અનંત. ૧ વરષ ત્રીસ લાખ આયખું રે, ઉચા ધનુષ પચાશ, કનકવરણ તનુ સોહતો રે, પૂરે જગજન આશ, ભ૦ ર એક સહસશ્ય વ્રત ગ્રહી રે, સમેતશિખર નિરવાણ; છાસઠ સહસર્ફે મુનીશ્વર રે, પ્રભુના શ્રુત ગુણ જાણ. ભ૦ ૩ બાસઠ સહસ સુસાણી રે, પ્રભુજીનો પરિવાર, શાસનદેવી અંકુશી રે, સુર પાતાલ ઉદાર. ભ૦ ૪ જાણે નિજ મન દાસનું રે, તું જિન જગ હિતકાર, બુધ જશ પ્રેમે વિનવે રે, દીજે મુજ દિદાર, ભ૦ ૫
(૧૫) શ્રી ધર્મનાથ જિન સ્તવન
એક દિને પુંડરીક અથવા શ્રી શંખેશ્વર પાસજી રે લાલ – એ દેશી, રાગ કાફી) રતનપુરી નયરી હુઓ રે લાલ, લંછન વજ ઉદાર મેરે પ્યારે , ભાનુ નૃપતિ કુળકેસરી રે લાલ, સુવ્રતા માત મલ્હાર, મેરે પ્યાર રે,
ધર્મજિનેસર ધ્યાઈયે રે લાલ. મેધ, ૧ આયુ વરસ દશ લાખનું રે લાલ, ધનુ પણયાલ પ્રસિદ્ધ છે ' કંચન વરણ વિરાજતો રે લાલ, સહસ સાથે વ્રત લીધ. મેધો રે
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
2010_02

Page #168

સિદ્ધિ કામિની કર ગઈ રે લાલ, સમેતશિખર અતિ રંગ; મે સહસ ચોસઠ સોહામણા રે લાલ, પ્રભુના સાધુ અભંગ. મેધ૦ ૩ બાસઠ સહસ સુસાણી રે લાલ, વળી ઉપર સત ચ્યાર; મેક કંદર્પ શાસનસુરી રે લાલ, કિન્નર અસુર સુવિચાર, મેધ. ૪ લટકાળે તુજ લોઅણે રે લાલ, મોહ્યા જગજન ચિત્ત, મે, શ્રીનવિજય વિબુધ તણો રે લાલ, સેવક સમરે નિત. મે ધો ૫
(૧૬) શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન
|ત્રિભુવન તારણ તીરથ – એ દેશી) ગજપુર નયર વિભૂષણ, દૂપણ ટાળતો રે કે દૂષણ વિશ્વસેન નરનાહનો, કુળ અજુઆળતો રે કે કુળ૦ અચિરા નંદન વંદન, કીજે નેહર્યું છે કે કીજે શાંતિનાથ મુખ પુનમ-શશિ પરિ ઉલ્લફ્યુ રે કે શ૦ ૧ કંચન વરણી કાયા, માયા પરીહરે રે કે માયા, લાખ વરસનું આયખું, મૃગ લંછન ધરે રે કે મૃગ એક સહસર્યું વ્રત ગ્રહે, પાતિકવન દહેરે છે કે પા. સમેતશિખર શુભ ધ્યાનથી, શિવપદવી લહે રે કે શિ૦ ૨ શ્યાલીશ ધનુ તનુ રાજે, ભાજે ભય ઘણા રે કે ભા. બાસઠ સહસ મુનીશ્વર, વિલર્સે પ્રભુ તણા રે કે વિ. એકસઠ સહસ છસે વળી, અધિકી સાહણી રે કે અo પ્રભુ પરિવારની સંખ્યા, એ સાચી મુણી રે કે એ ૩
૧. ભગતિ અપાર.
૧૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #169

ગરૂડ યક્ષ નીરવાણી, પ્રભુ સેવા કરે રે કે પ્ર તે જન બહુ સુખ પાવે, જે પ્રભુ ચિત્ત ધરે રે છે, મદઝરતા ગજ ગાજે, તસ ઘર આંગણે રે કે ત. તસ જગ હિમકર સમ, જશ કવિઅણ ભણે છે કે જ, ૪ દેવ ગુણાકર ચાકર, હું છું તાહરી રે કે હું નેહ નજર ભરી, મુજરો માનો માહો કે મુ તિહુઅણ ભાસન શાસન, ચિત્ત કરૂણા કરો રે કે ચિ. કવિ જશવિજય પયપે, મુજ ભવદુઃખ હરો રે કે મુ. પ
(૧૭) શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન
ઢિાલ મરકલડાની) ગજપુર નયરી સોહેજી સાહીબ ગુણનીલો; શ્રી કુંથનાથ મુખ મોહેજી, સાહબ ગુણનીલો. સૂર નૃપતિ કુલચંદોજી, સાશ્રીનંદન ભાવે વંદાજી. સા૦ ૧ - અજ લંછન વંછિત પૂરેજી, સા. પ્રભુ સમરીઓ સંકટ ચૂરજી, સા. પાંત્રીશ ધનુષ તનુમાનજી, સા. વ્રત એક સહસતિ માનજી, સાર આયુ વરસ સહસ પંચાણુજી, સાતનુ સોવન વાન વખાણુંજી, સા. સમેતશીખર શિવ પાયાજી, સાસાઠ સહસ મુનીશ્વર રાયાજી, સા.૦૩ ખટ શત વળી સાઠ હજારજી, સા. પ્રભુ સાધ્વીના પરિવારજી, સા. ગંધર્વ બલા અધિકારીજી, સાપ્રભુશાસન સાનિધ્યકારીજી, સા૪ સુખદાયક મુખને મટકેજી, સા. લાખેણે લોયણ લટકેજી, સા. બુધ શ્રીનયવિજય મુણિદોજી, સાસેવકને દીઓ આણંદાજી. સાપ
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
૧૦૧
2010_02

Page #170

(૧૮) શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
સિમ રે સાદ દિએ રે દેવ – એ દેશી)
અરજિન ગજપુર વર શિણગાર, તાત સુદર્શન દેવી મલ્હાર; સાહબ સેવીયે, મેરો મનકો પ્યારો સેવીયે; ત્રીસ ધનુષ પ્રભુ ઊંચી કાય, વરસ સહસ ચોરાશી આય. સા. ૧ નંદાવર્ત વિરાજે અંક, ટાળે પ્રભુ ભવભવના આતંક સા. એક સહસશ્ય સંયમ લીધ, કનક વરણ તનુ જગત પ્રસિદ્ધ. સા. ૨ સમેતશિખર ગિરિસબળ ઉછાહ, સિદ્ધિવધૂનો કર્યો રે વિવાહ, સા. પ્રભુના મુનિ પચાસ હજાર, સાઠ સહસ સાધ્વી પરિવાર. સા. ૩ યક્ષ ઇંદ્ર પ્રભુ સેવાકાર, ધારિણી શાનની કરે સાર; સા રવિ ઉગે નાસે જિમ ચોર, તિમ પ્રભુના ધ્યાને કરમ કઠોર. સા. ૪ તું સુરતરૂ ચિંતામણી સાર, તું પ્રભુ ભગતે મુગતિ દાતાર, સા. બુધ જશવિજય કરે અરદાસ, દીઠે પરમાનંદ વિલાસ. આ૦ ૫
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન
પ્રથમ ગોવાળ તણે ભવેજી – એ દેશી) મિથિલા નગરી અવતર્યોજી, કુંભ નૃપતિ કુળભાણ; રાણી પ્રભાવતી ઉર ધર્યોજી, પચવીશ ધનુષ પ્રમાણ, ભવિક જન, વંદો મલ્લિજિણંદ, જિમ હોયે પરમ આનંદ, ભવિક
જનનં. ૧ લંછન કલશ વિરાજતોજી, નીલ વરણ તનુ કાંતિ; સંયમ લીયે શત ત્રણમ્યુંજી, ભાંજે ભવની ભ્રાંતિ. ભવં ર ૧૦૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #171

વરસ પંચાવન સહસનુંજી, પાળી પૂરણ આય; સમેતશિખર શિવપદ લહ્યુંજી, સુર કિન્નર ગુણ ગાય. ભાવં૰ ૩
સહસ પંચાવન સાહુણીજી, મુનિ ચાલીશ હજાર; વૈરોટચા સેવા કરેજી, યક્ષ કુબેર ઉદાર. ભવં ૪
મૂરતિ મોહનવેલડીજી, મોહે જગજન જાણ; શ્રીનયવિજય સુશિષ્યનેજી, દીયો પ્રભુ કોડી કલ્યાણ. ભવં ૫
(૨૦) શ્રી મુનિસુવ્રત જિન સ્તવન
[ઢાળ રસિયાની - દેશી]
પદ્માદેવી નંદન ગુણનીલો, રાય સુમિત્ર કુળચંદ; કૃપાનિધિ; નયરી રાજગૃહી પ્રભુ અવતર્યો, પ્રણમે સુરનરવૃંદ. કુ૦ મુનિસુવ્રત જિન ભાવે વંદિય. ૧
કચ્છપ લંછન સાહિબ શામળો, વીશ ધનુષ તનુ માન; કૃ ત્રીશ સહસ સંવત્સર આઉખું, બહુ ગુણ રયણ નિધાન. પૃ મુ૦ ૨ એક સહસરસ્યું પ્રભુજી વ્રત ગ્રહી, સમેતશિખર લહી સિદ્ધિ, કૃ સહસ પચાસ વિરાજે સાહુણી, ત્રીશ સહસ મુનિ પ્રસિદ્ધિ કૃ મુ૦ ૩
નરઢત્તા પ્રભુ શાસન દેવતા, વરૂણ યક્ષ કરે સેવ; કૃ૦ જે પ્રભુ-ભગતિ રાતા તેહના, વિઘન હરે નિતમેવ. કૃ॰ મુ૦ ૪ ભાવઠભંજન જન-મન-રંજનો, મૂરતિ મોહનગાર; કૃ કવિ જવિજય પયંપે ભવભવે, એ મુજ એક આધાર. પૃ॰ મુ પ
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
3
2010_02

૧૦૩

Page #172

(૨૧) શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન
[કાજ સીધ્યાં સકળ હવે સાર – એ દેશી મિથિલાપુર વિજય નરંદ, વાસુત નમિ જિનચંદ, નિલપ્પલ લંછન રાજે, પ્રભુ સેવ્યો ભાવઠ ભાજે. ૧ ધનુષ પન્નર ઉંચ શરીર, સોવન વાન સાહસ ધીર; એક સહસશ્ય લીયે નિરમાય, વ્રત વરસ સહસ દશ આય. ર સમેતશિખરગિરિ આરોહી, પોહતા શિવપુર નિરમોહી; મુનિ વીસ સહસ શુભ નાણી, પ્રભુના ઉત્તમ ગુણખાણી. ૩ વલી સાધવીનો પરિવાર, એકતાલીસ સહસ ઉદાર; સુર ભકૃટિ દેવી ગાંધારી, પ્રભુ શાસન સાનિધ્યકારી. ૪ તુજ કી રતિ જગમાં વ્યાપી, તું પ્રતપે પ્રબળ પ્રતાપી; બુધ શ્રીનયવિજય સુશીસ, ઈમ દીયે નિત નિત આશિષ. ૫
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
ઢિાળ ફાગની, ભમર ગીતાની દેશી)
સમુદ્રવિજય શિવાદેવી, નંદન નેમિકુમાર, શૌરીપુર દશ ધનુષનું, લંછન શંખ સફાર. એક દિન રમતો આવિયો, અતુલીબળ અરિહંત; જિહાં હરિ આયુધશાળા, પૂરે શંખ મહંત. ૧ હરિ ભય ભરી તિહાં આવે, પેખે નેમિનિણંદ, સરિખે શ્રમ બળ પરખે, તિહાં જીતે જિનચંદ.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #173

આજ રાજ એ હરશ્ય, કરણ્યે અપયશ ભૂરિ, હરિ મન જાણી વાણી, તવ થઈ ગગને અદૂરિ. ર અણપરણ્ય વ્રત લેશ્ય, દેશ્ય જગ સુખ એહ; હરિ મત બીહે ઈહે, પ્રમુગ્ધ ધરમસનેહ. હરિ શણગારી નારી, તવ જલ ભજન જંતિ માન્ય માન્યું પરણવું, ઈમ સવિ નારી કહૃતિ. ૩ ગુણ મણિ પટી બેટિ, ઉગ્રસેન નૃપ પાસ; તવ હરિ જાચે માચે, રાચે પ્રેમ વિલાસ. તૂર દિવાજે ગાજે, છાજે ચામર કાંતિ; હવે પ્રભુ આવ્યા પરણવા, નવ નવા ઉત્સવ હૃતિ. ૪ ગોખે ચઢી મુખ દેખે, રાજિમતિ ભર પ્રેમ, રાગ અમિસ વરસે, હસે પંખી નેમ. મન જાણે એ ટાણે, જો મુજ પરણે એહ; સંભારે તો રંભા, સબળ અચંબા તેહ. ૫ પશુઆ પુકાર સુણી કરી, ઈણિ અવસરે જિનરાય; તસ દુઃખ ટાળી વાળી, રથ વ્રત લેવા જાય. તબ બાળા દુ:ખ ઝાળા, પરવશિ કરે રે વિલાપ; કહઈ જો હવે હું ઠંડી, તો દેશ્ય વ્રત આપ. ૬ સહસ પુરુષશ્ય સંયમ, લિયે શામળ તનુ કાંતિ; જ્ઞાન લહી વાત આપે, રાજિમતિ શુભ શાંતિ. વરસ સહસ આઉખું, પાળી ગઢ ગિરનાર; પરણ્યા પૂરણ મહોત્સવ, ભવ છાંડી શિવનાર. ૭ સહસ અઢાર મુનીશ્વર, પ્રભુજીના ગુણવંત;
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
૧૦૫
2010_02

Page #174

આાલીસ સહસ સુસાહુણી, પામી ભવનો અંત ત્રિભુવન અંબા અંબા-દેવી સુર ગોમેધ; પ્રભુ સેવામાં નિરતા, કરતા પાપ નિષેધ. ૮ અમલ કમલ દલ લોચન, શોચન રહિત નિરીહ; સિંહ મદન ગજ ભેદવા, એ જિન અકલ અબીહ. શૃંગારી ગુણધારી, બ્રહ્મચારી શિર લીહ; કવિ જવિજય નિપુણ ગુણ, ગાવે તુજ નિશઢીહ. ૯
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
[ઢાળ ફાગનો ધમાલિ
નગરી વાણારસી અવતર્યો હો, અશ્વસેન કુળચંદ; વામાનંદન ગુણ નીલો હો, પાસજી શિવતરૂકંદ.
ફણિ લંછન નવ કર તનુ જિનજી, સજલ ઘનાઘન વન્ત; સંયમ લિયે શત તીનયું હો, સવિ કહે જ્યું ધન ધન્ના ૫૦ ૨
પરમેસર ગુણ નિતુ ગાઈયે હો. ૧
વરસ એક શત આઉખું હો, સિદ્ધિ સમેતગિરીશ; સોળ સહસ મુનિ પ્રભુ તણા હો, સાહુણી સહસ અડતીશ. ૫૦ ૩
ધરણરાજ પદ્માવતી હો, પ્રભુ શાસન રખવાળ;
રોગ શોગ સંકટ ટળે હો, નામ જપત જપમાળ. ૫૦ ૪
૧૦૬
પાસ આસ પૂરો અબ મેરી, અરજ એક અવધાર; શ્રીનયવિજય વિબુધ પદ સેવી, જશ કહે ભવજલ તાર. ૫૦ ૫
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #175

(૨૪) શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(રાગ ધનાશ્રી) આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિધ્યા સવે, તું પાકુંભ જો મુજ તૂઠો; કલ્પતરૂ કામઘટ કામધેનુ મિલ્યો, આંગણે અમિયરસ મેહ વૂઠો. આ. ૧ વીર તું કુંડપુરનયર ભૂષણ હુઓ, રાય સિદ્ધાર્થ ત્રિસલા તનૂજો; સિંહ લંછન કનક વર્ણ કર સપ્ત તન, તુજ સમો જગતમાં કો ન દૂજો. આ૦ ૨ સિંહપરે એકલો ધીર સંયમ ગ્રહી, આયુ બોહોત્તર વરસ પૂર્ણ પાળી; પુરી અપાપાયે નિષ્પાપ શિવવહૂ વર્યો, તિહાં થકી પર્વ પ્રગટી દીવાળી. આ૦ ૩ સહસ તુજ ચઉદ મુનિવર મહાસંયમી, સાણી સહસ છત્રીસ રાજે; યક્ષ માતંગ સિદ્ધાયિકા વર સુરી, સકળ તુજ ભવિકની ભીતિ ભાંજે. આ ૪ તુજ વચનરાગ સુખસાગરે ઝીલતાં, પીલતો મોહ મિથ્યાત્વવેલી; આવીઓ ભાવીઓ ધર્મપથ હું હવે, દીજીયે પરમપદ હોઈ બેલી. આ૦ ૫
ચૌદ બોલની ચોવીશી-ત્રીજી
૧૦૭
2010_02

Page #176

૧૦૮
સિંહ નિશીદીહ જો હૃદયગિરિ મુજ રમે, તું સુગુણલીહ અવિચલ નિરીહો; તો કુમત રંગ માતંગના જૂથથી, મુજ નહિ કોઈ લવલેશ બીહો. આ ૬ ચરણ તુજ શરણમેં ચરણગુણનિધિ ગ્રહ્યા, ભવતરણ કરણ ક્રમ શર્મ દાખો; હાથ જોડી કહે જવિજય બુધ ઈશ્યું, દૈવ નિજ ભુવનમાં દાસ રાખો. આ ૭
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #177

ચોવીશી-જિન-નમસ્કાર (અષ્ટમી-માહાસ્ય-ગર્ભ)*
વૃષભલંછન આદિ જિણંદ, પ્રતાપ મરુદેવીનંદ, અમિ-તપ વિઘન નિવારિ, ઉપદેસિ ત્રિભુવન તારિ. ૧ ગજલંછન વંછિત-દાતા, દિઓ અજિત ભવિકને શાતા, અમિ-તપ ધ્યાન પડૂર, કરે આઠઈ ભય ચકચૂર. હયવર-લંછન પય સોઈ, સંભવજિન તિહુઅણ મોહ, અમિ-તપ ધ્યાન અખંડ, કરઈ કર્મ કઠિન શતખંડ. ૩ વાનર-લંછન પય સ્વામી, નમું અભિનન્દન શિવગામી, અમિ-તપ ધ્યાન-સમુ, વિસ્તારણ ચંદ્ર અમદ (અમુ૬). ૪ શ્રી સુમતિનાથ મુખ દીઠાં, ભવભવનાં પાતિક નીઠઇ, પય-લંછન કૌંચ વિરાજઇ, અદૃમિ વ્રતવંત નિવાજઇ. પ પદ મોહે લંછન-પા પદ્મપ્રભ ટાલઈ છદ્મ, અક્રમિ-તપ યોગ સમાધિ, દિઈ દર્શન રહિત-ઉપાધિ. ૬ સ્વસ્તિક-લંછન સવિ આસ, પૂરાં જિનરાય સુપાસ, અમિ-તપ ધ્યાન-પ્રભાવ, ભવ-સાયર-તારણ નાવ. ૭ * હસ્તપ્રતને આધારે આ કૃતિ સૌ પ્રથમ વાર અહીં ગ્રંથસ્થ થઈ છે. - સં.
ચોવીશી-જિન-નમસ્કાર
૧૮
2010_02

Page #178

ચંદ્રપ્રભ આઠમો દેવ, કરિ લંછનમિસિ વિધુ સેવ, અદ્ભુમિ-તપ ધ્યાન-વિધાતા, એહવો અવર ન કો વર-દાતા. ૮ શ્રી સુવિધિ સુવિધિ સમ-કંદો, જિન મકર-લંછન નિત નંદો, અક્રમિ-તપ ઉજ્જ્વલ ધ્યાન, જિનમંડલ સોહીઁ પ્રધાન. ૯ શીતલજિન શીતલવાણી શ્રીવચ્છ-લંછન ગુણ-ખાણી, જસ અક્રમિ-વ્રત ઉપદેશઇ, નવિ કર્મ ટકઇ લવલેશઇં. ૧૦ ઇગ્યારમો શ્રેયાંસદેવો, ખડ્ગી-લંછન ભિવ સેવો, અદ્ભુમિ-તપ ધ્યાનની ધારા, હુઇ જેહથી અચલ અપાશે. ૧૧ વાસુપૂજ્ય જપો જગ-ભાંણ, પાય-લંછન મહિષ પ્રમાણ, અમિ-તપ સહજ સન્દૂર, કરેં ચિદાનંદ ભરપૂર. ૧૨ શૂરક-લંછન જિન વિમલ, મન-માંહિ રમો ગુણ અમલ, અક્રુમિ-તપ આઠ પ્રદેશ-સરખા કરેં જેહ અસેસ. ૧૩ સીંચાણી-લંછન પાય, સમરું તે અનંત જિનરાય, અમિ-તપ જેહથી જાંણો, અડ-યોગઇં દ્વિફ્રિ સપરાણો. ૧૪ વજ્ર-લંછન ધર્મજિણંદ, અક્રમિ-તપ-કમલ-દિણંદ, રતન-ત્રય વતિ અભે(ખે ?)દ, તસ સાધન દાખě અભેદ. ૧૫ મૃગ-લંછન શાંતિજી ધ્યાવો, અદ્ભુમિ-તપ-ફલ શિવ પાવો, જે લહિě સુદ્ધ ઉપયોગ, તસ સાધન શુભ ઉપયોર્ગે. ૧૬ છાગ-લંછન નમિઇં કુંથુ, જે સિદ્ધ હુઆ અલમંથુ, અમિ-તપ કહેં જે અખેદ, વિધિ ભક્તિ વસે લભેદ. ૧૭ અર-લંછન નંદાવર્ત્ત, ટાલે ભવભય-આવર્ત્ત, નમું અમિ-તપ અવદાત, વર ધ્યાન વિવેક વિખ્યાત. ૧૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૧૧૦
2010_02

Page #179

મલ્લી ગુણ-મલ્લી-માલા, ઘટ-લંછન નમીઇ ત્રિકાલ, અમિ-તપ સંવરશકિત, દ્વીપઇં અધ્યાતમ વિગતિ. ૧૯
કચ્છવ-લંછન મનિ ધરીઇ, મુનિસુવ્રત જિમ ભવ તરીઇ, અમિ-તપ શુભ ઉપયોગ, ઇમ પ્રગટ હુઇ જ્ઞાનયોગ. ૨૦ નીલુપ્પલ-લંછન સ્વામી, નમિનાથ નમું શિવગામી, અમિ-તપ-જપ ફલદાઈ, એ છઇ સાચો ધર્મ સહાઈ, ૨૧ શંખ-લંછન નેમિ નમીજઇ, અમિ-તપ-વ્રત-ફલ લીજઇ, રાજૂલ-મન-નયણાણંદ, પ્રભુ ભવિક-કુમુદ-દિનચંદ. ૨૨ ફણી-લંછન પુરિસાદાણી, પ્રભુ પાસ નમો ગુણ-ખાણી, અક્રમિ-તપ ધ્યાનમાં ધરિઓ, દિઇ પ્રભુ શિવસુખ ગુણભરી. ૨૩ હરિ-લંછન પ્રભુ વીરજી વંદો, અક્રમિ-વ્રત પાપ-નિકંદો, ગુરુ શ્રીનયવિજય સુશીસ, જસ ધ્યાન ધરિ નિશિદીસ. ૨૪
ઇતિ શ્રીચતુર્વિશતિજિનનમસ્કારઃ સંપૂર્ણઃ લિખિતઃ શ્રીસૂરતિ બાંદરે.
ચોવીશી-જિન-નમસ્કાર
2010_02

૧૧૧

Page #180

મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન*
(દેશી : પ૨માતમપૂરણકળા)
સુણ સુગુણ સનેહી સાહિબા ! ત્રિશલાનંદન મહાવીર ! રે, શાસનનાયક ! જગધણી ! શિવદાયક ! ગુણ ગંભીર રે સુણ૦ ૧ તુજ સરિખા મુજ શિર છતે, હવે મોહ તણું નહીં જોર રે, રવિ ઉદયે કહો કિમ રહે, અંધકાર અતિ ઘનઘોર રે.
સુણ ર
વેષ રચી બહુ નવ નવા, હું નાચ્યો વિષમ સંસાર રે, હવે ચરણ શરણ તુજ આવીયો, મુજ ભવની ભાવઠ વાર રે સુણ૦ ૩
હું નિગુણો તો પણ તાહરો, સેવક છું કરૂણા નિધાન રે, મુજ મનમંદિર આવી વસો, જેમ નાશે કર્મ નિદાન રે. મનમાં વિમાસો છો કીયું, મુજ કરો જિનરાજ રે, સેવકના કષ્ટ નિવ ટાળે, એ સાહિબને શિર લાજ રે. તું અક્ષય સુખ અનુભવે, તસ અંગ દીજે મુજ એક રે, તો ભાંજે દુઃખ ભવોભવ તણાં, વળી પામુ પરમ વિવેક રે. શી કહું મુજ મન વાતડી, તુમે સર્વે વિચારના જાણ રે, વાચક જશ એમ વિનવે, પ્રભુ દેજો ક્રોડ કલ્યાણ રે.
* (કૃતિ આ સંગ્રહમાં પ્રથમ વાર ગ્રંથસ્થ થાય છે. • સં.)
૧૧૨
2010_02
સુણ૦ ૪

સુણ૦ ૫
સુણ૦ ૬
સુણ૦૭
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #181

વિહરમાન જિન-વીશી
(૧) શ્રી સીમંધર જિન સ્તવન
[ઈડર આંબા આંબલી રે – એ દેશી] પુખ્ખલવઈ વિજયે જયો રે, નયી પુંડરિગિણિ સાર; શ્રીસીમંધર સાહિબા રે, રાય શ્રેયાંસકુમાર,
મોટા નાહના અંતરો રે, ગિરૂઆ નવિ દાખંત; શશી દરિશણ સાયર વધે રે, કૈરવ વન વિકસંત. જિ ર ઠામ કુઠામ નિવ લેખવે રે, જગ વરસંત જલધાર; કર દોય કુસુમે વાસીએ રે, છાયા સવિ આધાર. જિ ૩ રાય રંક સરિખા ગણે રે, ઉદ્યોતે શશી સૂર; ગંગાજલ તે બિહું તણા રે, તાપ કરે સવિ દૂર. જિ૦ ૪ સરિખા સહુને તારવા રે, તિમ તુમે છો મહારાજ; મુજશું અંતર કિમ કરો રે, બાંહ્ય ગ્રહ્યાની લાજ. જિ ૫
વિહરમાન જિન-વીશી
જિણંદરાય, ધરજ્યો ધર્મસનેહ. ૧
2010_02

૧૧૩

Page #182

મુખ દેખી ટીલું કરે રે, તે નવિ હોવે પ્રમાણ; મુજરો માને સવિ તણો રે, સાહિબ તેહ સુજાણ. જિ ૬
વૃષભ લંછન માતા સત્યકી રે, નંદન રૂક્મિણી કંત; વાચક જશ ઈમ વીનવ્યો રે, ભયભંજન ભગવંત. જિ ૭
(૨) શ્રી યુગમંધર જિન સ્તવન
ધણરા ઢોલા એ દેશી)
શ્રીયુગમંધર સાહિબા રે, તુમશુ અવિહડ રંગ; મનના માન્યા. ચોલ મજીઠ તણી પરે રે, તે તો અચલ અભંગ, ગુણના ગેહા. ૧ ભવિજન મન ત્રાંબુ કરે રે, વેધક કંચન વાન; મ
ફરિ ત્રાંબુ તે નવિ હુએ રે, તિમ તુમ નેહ પ્રમાણ. ગુ૦ ૨ એક ઉદક લવ જિમ ભળ્યો રે, અક્ષય જલધિમાં સોય; મ તિમ તુજશું ગુણ નેહલો રે, તુજ સમ જગ નહિ કોય. ગુ૦ ૩ તુજશું મુજ મન નેહલો રે, ચંદન ગંધ સમાન; મ મેળ હુઓ એ મૂળગો રે, સહજ સ્વભાવ નિદાન. ગુ૦ ૪ વપ્રવિજય વિજયાપુરી રે, માત સુતારા નંદ; મ ગજ લંછન પ્રિય મંગલા રે, રાણી મન આનંદ. ગુરુ પ સુદૃઢરાય કુલ દિનમણિ રે, જય જય તું જિનરાજ; મ શ્રીનયવિજય વિબુધ તણા રે, શિષ્યને દ્વિઓ શિવરાજ. ગુ૦ ૬
૧. માહરે રે
૧૧૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #183

(૩) શ્રી બાહુ જિન સ્તવન
નિણદલની – એ દેશી) સાહિબ બાહુજિસેસર વીનવું, વીનતડી અવધાર હો; સા. ભવભવથી હું ઉભગ્યો, હવે ભવ પાર ઉતાર હો. સા. ૧ તુમ સરીખા મુજ શિર છત, કર્મ કરે કિમ જોર હો; સા. ભુજંગ તણા ભય તિહાં નહિ, જિહાં વન વિચરે મોર હતું. સા. ર જિહાં રવિ તેજ ઝળહળે, તિહાં કિમ રહે અંધકાર હો, સા. કેસરી જિહાં ક્રીડા કરે, તિહાં ગજનો નહીં પ્રચાર હો. સા. ૩ તિમ જો તમે મુજ મન રમો, તો નાસે દુરિત સંભાર હો; સા. વરછવિજય સુસીમાપુરી, રાય સુગ્રીવ માર હા. સા૪ હરિણ લંછન ઈમ મેં સ્તવ્યો, મોહનારાણીનો કંત હો; સા. વિજયાનંદન મુજ દીઓ, જસ કહે સુખ અનંત હો. સા૫
(૪) શ્રી સુબાહુ જિન સ્તવન
ચતુર સનેડી મોહના – એ દેશી) સ્વામી સુબાહુ સુલંકરૂ, ભૂiદાનંદન પ્યારો રે; નિસઢનરેસર કુળતિલો, લિંપુરુષા ભરથારો રે. સ્વા૧ કપિલંછન નલિનાવતી, વપ્રવિજય અયોધ્યાનાહો રે, રંગે મિલિયે તેહશું, એહ મણુઅજનમનો લાહો રે. સ્વા. ર તે દિન સવિ એળે ગયાજિહાં પ્રભુશું ગાંઠ ન બાંધી રે; ભગતિ દૂતકાએ મન હર્યું, પણ વાત કહી છે આધી રે. સ્વા. ૩
વિહરમાન જિન-વીશી
. ૧૧૫
2010_02

Page #184

અનુભવ મિત્ત જો મોકલું, તો તે સઘળી વાત જણાવે રે, પણ તેહ વિણ મુજ નવિ સરે, કહો તો પુત્ર વિચારે તે આવે રે. સ્વા૪ તેણે જઈ વાત સવે કહી, પ્રભુ મળ્યા તે ધ્યાનને ટાણે રે, શ્રીનયવિજય વિબુધ તણો, ઈમ સેવક સુજશ વખાણે રે. સ્વા. ૫
(૫) શ્રી સુજાત જિન સ્તવન
રામચંદ્રકે બાગ આંબો મોરી રહ્યો રે – એ દેશી) સાચો સ્વામી સુજાત, પૂરવ અરધ જયોરી; ધાતકીખંડ મોઝાર, પુષ્કલાવઈ વિજયોરી. ૧ નયરી પુંડરગિણી નાથ, દેવસેન વંશ તિલોરી, દેવસેનાનો પુત્ર, લંછન ભાન ભલોરી. ર જયસેનાનો અંત, તેહશું પ્રેમ ધર્યોરી; અવર ન આવે દાય, તેણે વશિ ચિત્ત કર્યોરી. ૩ તુમ મત જાણી દૂર, જઈ પરદેશ રહ્યારી; છો મુજ ચિત્ત હજૂર, ગુણ સંકેત હારી. ૪ ઉગે ભાનું આકાશ, સરવર કમલ હસેરી; દેખી ચંદ ચકોર, પીવા અમીઅ ધસેરી. ૫ દૂરથકી પણ તેમ, પ્રભુશું ચિત્ત મિર્ક્યુરી; શ્રીનયવિજય સુશિષ્ય, કહે ગુણ હેજે હિરી. ૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #185

(૬) શ્રી સ્વયંપ્રભ જિન સ્તવન
દેશી પારધીયાની) સ્વામી સ્વયંપ્રભ સુંદર રે, મિત્રનૃપતિ કુળ હંસ રે; ગુણરસીઆ. માતા સુમંગળા જનમિયો રે, શશિલંછન સુપ્રશંસ રે. મનસીઆ. ૧ વપ્રવિજય વિજયાપુરી રે, ધાતકી પૂરવ અદ્ધ રે, ગુ. પ્રિયસેનાપિયુ પન્થી રે, તુમ સેવામે લદ્ધ ૨. મ. ૨ ચખવી સમકિત સુખડી રે, હોળવીઓ હું બાળ રે, ગુરુ કેવળ રત્ન લહ્યા વિના રે, ન તજું ચરણ ત્રિકાળ રે. મઠ ૩ એકને લલચાવી રહો રે, એકને આપો રાજ રે ગુ એ તુમને કરવો નવિ ઘટે રે, પંક્તિભંદ જિનરાજ રે. મુ૮ કેડ ન છોડું તાહરી રે, આપ્યા વિણ શિવસુખ રે, ગુરુ ભોજન વિણ ભાંજે નહી રે, ભામણડે જિમ ભૂખ ર. મ. પ આસંગાયત જે હુશે રે, તે કહેશે સો વાર રે, ગુરુ ભોળી ભગતે રીઝશે રે, સાહિબ પણ નિરધાર રે, મ ૬ સવિ જાણે થોડું કહે રે, પ્રભુ તું ચતુર સુજાણ રે, ગુરુ વાચક જશ કહે દીજીએ રે, વાંછિત સુખ નિર્વાણ રે. મ૦ ૭
(૭) શ્રી ઋષભાનન જિન સ્તવન
બિન્યો રે કુંઅરજીનો સેહરો – એ દેશી) શ્રી ઋષભાનન ગુણનીલો, સોહે મૃગપતિ લંછન પાય હો; જિણંદ મોહે મન તું સવિ તણા, ભલી વીરસેના તુજ માય હો; જિ. શ્રી. ૧ વિહરમાન જિન-વીશી
૧૧૭
2010_02

Page #186

વછવિજય સુસીમા પુરી, ખંડ ધાતકી પૂરવ ભાગ હો; જિ. રાણી જયાવતી નાહલો, કીર્તિનૃપ સુત બડભાગ હો; જિ. શ્રી ર હું પૂછું કહો તુમે કેણી પરે, દિઓ ભગતને મુગતિ સંકેત હો, જિ. રૂસો નહિ નિંદા કારણે, તુસો નહીં પૂજા હેત હો; જિ. શ્રી ૩ વિણ સમક્તિ ફળ કો નવિ લહે, એહ ગ્રંથે છે અવદાત હો; જિ. તો એ શાબાશી તુમને ચઢે, તમે કહેવાઓ જગ તાત હો; જિ. શ્રી. ૪ હવે જાણ્યું મનવાંછિત દીએ, ચિંતામણિ ને સુરકુંભ હો, જિ. અગ્નિ મિટાવે શીતને, જે સેવે થઈ થિરથંભ હો; જિ. શ્રી. ૫ જિમ એ ગુણ વસ્તુસ્વભાવથી, તિમ તુમથી મુગતિ ઉપાય હો; જિ. દાયક નાયક ઓપમા, ભગતે ઈમ સાચ કહેવાય હો; જિશ્રી. ૬ તપ જપ કિરીયા ફળ દીયે, તે તુમ ગુણ ધ્યાન નિમિત્ત હો, જિ. શ્રી નવિજયવિબુધ તણા, સેવકને પરમ તું મિત્ત હો; જિ. શ્રી. ૭
(૮) શ્રી અનંતવીર્ય જિન સ્તવન
નારાયણની – એ દેશી) જિમ મધુકર મન માલતી રે, જિમ કુમુદિની ચિત્ત ચંદ, જિસંદરાય, જિમ ગજ મન રેવા નદી રે, કમળા મન ગોવિંદ રે, નિણંદ ૦
યું મેરે મન તું વસ્યોજી. ૧ ચાતક ચિત્ત જિમ મેહુલો રે, જિમ પંથી મન ગેહ રેજિ હંસા મન માનસરોવરૂ રે, તિમ મુજ તુજશું નેહ રે. જિયું ? જિમ નંદનવન ઈંદને રે, સીતાને વહાલો રામ રે જિ. જિમ ધરમીને મન સંવરૂ રે, વ્યાપારી મન દામ રે. જિયું. ૩ ૧૧૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #187

અનંતવીરજ ગુણસાગરૂ રે, ધાતકીખંડ મોઝાર રે, જિ. પૂરવ અરધ નલિનાવતી રે, વિજય અયોધ્યા ધાર રે. જિયુ. ૪ મેઘરાય મંગલાવતી રે, સુત વિજયવતીકંત રે, જિ. ગજ લંછન યોગી સરૂ રે, હું સમરૂં મહમંત રે. જિયું. પ ચાહે ચતુર ચૂડામણી રે, કવિતા અમૃતની કેલ રે, જિ. વાચક જણ કહે સુખ દિએ રે, મુજ તુજ ગુણ રંગરેલ રે. જિયું. ૬
(૯) શ્રી સુરપ્રભ જિન સ્તવન
ચમપૂરા કે બજારમેં – એ દેશી) સુરપ્રભજિનવર ધાતકી, પચ્છિમ અરધે જયકાર મેરે લાલ, પુષ્કલાવઈ વિજયે સોહામણો, પુરી પુંડરિગિણી શણગાર મે.
ચતુર શિરોમણિ સાહિબો. ૧ નંદસેનાનો નાહલો, હય લંછન વિજય મલ્લર, મે વિજયવતી કુખે ઉપનો, ત્રિભુવનનો આધાર. મે, ૨૦ ર અલવે જસ સામું જુએ, કરૂણાભર નયન વિલાસ; મે. તે પામે પ્રભુતા જગ તણી, એહવો છે પ્રભુ સુખવાસ. મ. ચ૦ ૩ મુખમટકે જગજને વશ કરે, લોયણ લટકે હરે ચિત્ત, મે, ચારિત્ર ચટકે પતિક હરે, અટકે નહિ કરતો હિત. મે ચ૦ ૪ ઉપકારી શિર સેહરો, ગુણનો નહિ આવે પાર; મે. શ્રી નયવિજય સુશિષ્યને રે હોજ્યો નિત મંગકાર. મે, ચ, ૫
વિહરમાન જિન-વીશી
૧૧૯
2010_02

Page #188

૧૨૦
(૧૦) શ્રી વિશાળ જિન સ્તવન
દેશી લો૨ની અથવા સીરોહી]
ધાતકી ખંડે હો કે પશ્ચિમ અરધ ભલો, વિજચાનયરી હો કે વપ્ર તે વિજય તિલો; તિહાં જિન વિચરે હો કે સ્વામી વિશાળ સદા, નિત નિત વંદુ હો કે વિમલાકંત મુદ્દા. ૧ નાગનરેસર હો કે વંશ ઉદ્યોતક, ભદ્રાએ જાયા હો કે પ્રત્યક્ષ દેવતરૂ; ભાનુ લંછન હો કે મિલવા મન તલસે, તસ ગુણ સુણિયા હો કે શ્રવણે અમી વરસે. ૨ આંખડી દીધી હો કે જો હોએ મુજ મનને, પાંખડી દીધી હો કે અથવા જો તનને; મનહ મનોરથ હો કે તો સવ તુરત ફળે, તુજ મુખ દેખવા હો કે હરખીત હેજ મળે. ૩
આડા ડુંગર હો કે દરીયા નદીય ઘણી, પણ શક્તિ ન તેહવી હો કે આવું તુજ ભણી; તુજ પાય સેવા હો કે સુરવર કોડિ કરે, જો એક આવે હો કે તો મુજ દુ:ખ હરે. ૪ અતિ ઘણું રાતી હો કે અગ્નિ મજીઠ સહે, ઘણણું હણીયે હો કે દેશ વિયોગ લહે પણ ગિરૂઆ પ્રભુશું હો કે રાગ તે દુરિત હરે, વાચક જશ કહે હો કે ધરીએ ચિત્ત ખરે. પ
2010_Ğ2
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #189

(૧૧) શ્રી વજધર જિન સ્તવન
માહરા સગુણ સનેહા પ્રભુજી અથવા સાલુ હો કે લાયો
જોધપુરી ઘણી બિદલીની – એ દેશી શંખ લંછન વજધર સ્વામી, માતા સરસ્વતી સુત શિવગામી હો;
ભાવે ભવિ વંદો. નરનાથ પદ્મરથ જાયો, વિજયાવતી ચિત્ત સુાયો હતો. ભા. ૧ ખંડ ધાતકી પશ્ચિમ ભાગે, પ્રભુ ધર્મધુરંધર જાગે હો; ભા. વચ્છવિજયમાં નયરી સુસીમા, તિહાં થાપ ધર્મની સીમા હો, ભા. ૨ પ્રભુ મનમાં અમે વસવું જેહ, સુપને પણ દુર્લભ તેહ હા, ભા.. પણ અમ મન પ્રભુ જો વસશે, તો ધર્મની વેલ ઉલ્લશે હો. ભા૩ સ્વપને પ્રભુ મુખ નિરખતા, અમે પામું સુખ હરખંતા હે; ભા. જે સુપન રહિત કહિયા દેવા, તેથી અમે અધિક કહેવા હો. ભા. ૪ મણિ માણિક કનકની કોડિ, રાશિમ ઋદ્ધિ રમણી જાંડિ હો; ભા. પ્રભુ દરશનના સુખ આગ, કહો અધિકેરૂં કુણ માગે હો. ભા૫ પ્રભુ દૂર થકી પણ ભેટ્યા, તેણે વેગે દુઃખ સવિ મટયા હ; ભા. ગુરુ શ્રીનયવિજય સુશીશ, પ્રભુ ધ્યાને રમે નિશદીશ હો ભા. ૬
વિહરમાન જિન-નીશી
૨૬
2010_02

Page #190

(૧૨) શ્રી ચંદ્રાનન જિન સ્તવન
માહરી સહિર સમાણી – એ દેશી) નલિનાવતી વિજય જયકારી, ચંદ્રાનન ઉપગારી રે,
સુણ વીનતી મોરી. પશ્ચિમ અરધે ધાતકી ખંડે, નયરી અયોધ્યા મંડે રે. સુ. ૧ રાણી લીલાવતી ચિત્ત સહાયો, પદ્માવતીનો જાયો રે, સુનૃપ વાલ્મીક કુળે તું દીવો, વૃષભ લંછન ચિરંજીવો રે. સુ૨ કેવલજ્ઞાન અનંત ખજાનો, નહી તુજ જગમાંહે છાનો રે સુ તેહનો લવ દેતાં શું નાસે, મનમાં કાંઈ વિમાસે રે. સુ૩ ચણ એક દિયે રણે ભરીયો, જો ગાતો દરીયો રે, સુ. તો તેહને કાંઈ હાણ ન આવે, લોક તે સંપત્તિ પાવે રે. સુ. ૪ અલિ મારો પરિમલ લવ પામી, પંકજ વન નહિ ખામી રે, સુ અંબ લુંબ કોટિ નવિ છીએ, એકે પિક સુખ દીજે રે. સુ૫ ચંદ્રકિરણ વિસ્તારે છોછું, નવિ હોયે અમીયમાં ઓછું રે સુ આશાતીર કરે બહુત નિહોરા, તે હોવે સુખિત ચકોરા રે. સુ૬ તિમ જો ગુણ લવ દિઓ તુમ હેજે, તો અમે દીપું તેજે રે, સુવાચક જણ કહે વાંછિત દેશો, ધર્મનેહ નિરવહેશો રે. સુ૭
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #191

(૧૩) શ્રી ચંદ્રબાહુ જિન સ્તવન
એ દેશી)
સરવર પાણી હું ગઈ મા મોરી રે અથવા મનમોહના લાલ દેવાનંદ નરીંદનો, જનરંજનો રે લાલ, નંદન ચંદનવાણી રે, દુ:ખભંજનો રે લાલ. રાણી સુગંધા વાલહો રે જ, કમલ લંછન સુખખાણ પુષ્કરદીવ પકલાવાઈ રે જ, વિજય વિજય સુખકાર રે; ચંદ્રબાહુ પુંડરિગિણી રે જ, નગરીએ કરે વિહાર રે. ૬૦ ર
વિહરમાન જિન-વીશી
તસ ગુણગણગંગાજલે રે જ૰ મુજ મન પાવન કીધ રે; દુખ૰ ફિરિ તે મેલું કિમ હુવે રે જ, અકરણનિયમ પ્રસિદ્ધ ૨. દુઃખ૦૩ અંતરંગ ગુણ ગોઠડી રે જ, નિશ્ચય સમકિત તેહ રે; દુખ વિરલા કોઈક જાણશે રે જ, તે તો અગમ અછૈહ રે. દુ:ખ ૪ નાગર જનની ચાતુરી રે જ, પામર જાણે કેમ રે; દુ:ખ તિમ કુણ જાણે સાંઈશું રે જ૰, અમ નિશ્ચયનય પ્રેમ રે દુઃખ પ સ્વાદ સુધાનો જાણતો રે જ, લલિત હોય કદન્ન રે; દુ:ખ પણ અવસરે જો તે લહે રે જ, તે દિન માને ધન ૨. દુઃખ ૬ શ્રીનયવિજય વિબુધ તણો રે જ, સેવક કહે સુણો દેવ રે; દુઃખ ચંદ્રબાહુ ! મુજ દીજીએ રે જ, નિજ પયપંકજ સેવ રે. દુઃખ ૭
2010_02
૨.

૬ ૧
૧૨૩

Page #192

(૧૪) શ્રી ભુજંગ જિન સ્તવન
મહાવિદેહ ખેત્ર સોહામણું રે – એ દેશી) ભુજંગદેવ ભાવે ભજો, રાય મહાબલ નંદ લાલ રે, મહિમા કુખે હંસલો, કમલ લંછન સુખકંદ લાલ રે. ભુ. ૧ વપ્રવિજય વિજયાપુરી, કરે વિહાર ઉચ્છાહ લાલ રે; પૂરવ અરધે પુખરે, ગંધસેનાનો નાહ લાલ રે. ભુ- ર કાગળ લિખવો કારમો, આવે જો દુરજન હાથ લાલ રે, અણમિલવું દૂરંત રે, ચિત્ત ફિરે તુમ સાથે લાલ રે ભુ ૩ કિસી ઈમારત કીજીયે, તમે જાણો છો જગભાવ લાલ રે,
સાહિણ જાણે અજાણને, સામું કરે પ્રસ્તાવ લાલ રે. ભુજ ખિજમતમાં ખામી નહીં, મેલ ને મનમાં કોય લાલ રે, કરૂણાપૂરણ લોયણે, સાતમું કાંઈ ન જોય લાલ રે. ભુપ આસંગો મોટા તણી, કુંજર ગ્રહો કાન લાલ રે; વાચક જશ કહે વિનતિ, ભગતિ વચ્ચે મુજ માન લાલ રે. ભુ૬
(૧૫) શ્રી ઈશ્વર જિન સ્તવન
(રાગ : બંગલાની દેશી અથવા રાજા જો મિલે –
એ દેશી અથવા કીસકા ચેલા બાબુ કીસકા હો પુત્તા નૃપ ગજસેન જશોદા માત, નંદન ઈશ્વર ગુણ અવદાત; સ્વામી સેવીએ પુષ્કરવાર પૂરવારધ કચ્છ, વિજય સુસીમા નયરી અચ્છ. સ્વા. ૧
૧૨૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #193

શશી લંછન પ્રભુ કરે રે વિહાર, રાણી ભદ્રાવતીનો ભરતાર; સ્વા. જે પામે પ્રભુનો દીદાર, ધન ધન તે નરનો અવતાર. સ્વા૨ ધન તે તન જે નમીએ પાય, ધન તે મન જે પ્રભુ ગુણ ધ્યાય, સ્વા. ધન તે જીહા પ્રભુ ગુણ ગાય, ધન્ય તે વેળા વંદન થાય. સ્વા. ૩ અણમિલ ઉતકંઠા જોર, મિલવે વિરહ તણો ભય સોર; સ્વા. અંતરંગ મિલિએ તિઉં સાંઈ !', શોકવિરહ જિમ દૂરે પલાય. સ્વા. ૪ તું માતા તું બંધવ મુજ, તુંહી પિતા તુજશું મુજ ગુજ; સ્વા શ્રીનયવિજય વિબુધનો શીશ, વાચક જશ કહે પૂરો જગીશ. સ્વા. ૫
(૧૬) શ્રી નેમિપ્રભુ જિન સ્તવન
થારે માથે પચરંગી પાઘ સોનારો છોગલો મારૂજી – એ દેશી. અથવા આજ હો ચારે કેસરી કસબી ને વાગે મોહરી રે મારૂજી - એ દેશી અથવા વાડી ફુલી અતિ ભલી મન ભમરા રે. અથવા મનમોહન મેરે – એ દેશી)
પુષ્કરવાર પૂરવ અરધ દિવાજે રાજે રે, સાહિબજી. નલિનાવતી વિજયે નયરી અયોધ્યા છાજે રે, સા પ્રભુ વીરનરેસર વંશ દિPસર ધ્યાઈએ રે, સા. સેનાસુત સાચી ગુણશું જાચો ગાઈએ રે. સા૧ મોહની મનવલ્લભ દરસન દુરલભ જાસ રે, સા. રવિચરણ ઉપાસી કિરણવિલાસી ખાસ રે; સા ભવિજનમનરંજન ભાવઠભંજન ભગવંત રે, સા. નેમિપ્રભુ વંદું પાપ નિકંદું તંત ૨. સા. ૨
૧. અંતરંગ મિલવે લીલ સાંઈ
વિહરમાન જિન-વીશી
૧૨૫
2010_02

Page #194

ઘર સુરતરૂ ફળીયો સુરમણિ મીલીઓ હાથ રે, સા કરી કરૂણા પૂરી અઘ ચૂરી જગનાથ રે; સા અમિએ ઘન વૂઠા વળી તૂઠા સવિ દેવ રે, સા શિવગામી પામી જો મેં તુજ પદ સેવ રે. સા૦ ૩ ગંગાજલ નાહ્યો હું ઉમાહ્યો આજ રે, સા ગુરુ સંગત સારી મ્હારી વધારી લાજ રે; સા મુહ માગ્યા જાગ્યા પૂરવ પુન્ય અંકૂર રે, સા મન લીનો કીનો તુજ ગુણ પ્રેમ પંડૂર રે. સા૦ ૪ તું દોલતદાતા તું જગત્રાતા મહારાજ રે, સા ભવસાયર તારો સારો વાંછિત કાજ રે; સા દુઃખચૂરણ પૂરણ કીજે સચલ જગીશ રે, સા અરદાસ પ્રકાશે શ્રીનયવિજય સુશીશ રે. સા૰ પ
(૧૭) શ્રી વીરસેન જિન સ્તવન
એ દેશી]
શ્રીઋષભનો વંશ રયણારૂ પશ્ચિમ અરધ પુષ્કરવરે, વિજય પુખલવઈ દીપે રે, નયરી પુંડરિગિણી વિહરતા, પ્રભુ તેણે રવિ ઝીપે રે.
૧૨૬
-
ભાનુસેન ભૂમિપાલનો, અંગજ ગજગત વંદો રે. રાજસેના મનવલ્લહો, વૃષભ લંછન જિનચંદો રે. શ્રી ૨ મસિ વિણ જે લિખ્યા તુજ ગુણે, અક્ષર પ્રેમના ચિત્ત રે; ધોઈએ તિમ તિમ ઉઘડે, ભગતિ જલે તેહ નિત્ય રે. શ્રી ૩
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02
શ્રીવીરસેન સુર્હકરૂ. ૧

Page #195

ચક્રવર્તી મને સુખ ધરે, ઋષભકુટે લિખી નામ રે, અધિકારે તુજ ગુણ તેહથી, પ્રગટ હુઆ ઠામ ઠામ છે. શ્રી. ૪ નિજ ગુણ ગંધિત તે કરી, કીરતી મોતીની માળા રે, તે મુજ કંઠે આરોપતાં દીસે ઝાકઝમાળા ર. શ્રી. ૫ પ્રગટ હુએ જિમ જગતમાં, શોભા સેવક કેરી રે; વાચક જણ કહે તિમ કરો, સાહિબ ! પ્રીત ઘણેરી ર. શ્રી૬
(૧૮) શ્રી મહાભદ્ર જિન સ્તવન
આજ હો છાજે રે ઠકુરાઈ પ્રભુ અથવા કેસરી બાર્ગ સાહિબોજી.
અથવા છાજલ દે મલહાર – એ દેશી દેવરાયનો નંદ, માત ઉમા મન ચંદ; આજ હો રાણી રે, સૂરિકાંતા બંત સોહામણોજી. ૧ પુષ્કર પશ્ચિમાર્ધ, વિજય તે વપ્ર સુબદ્ધ, આજ હો નયરી રે વિજયાએ વિહરે ગુણનીલાંજી. ર માહાભદ્ર જિનરાય, ગજ લંછન જસ પાય; આજ હો સોહે રે મોહે મન લટકાલ લોયણજી. ૩ તેહશું મુજ અતિ પ્રેમ, પર સુર નમવા નમ; આજ હો રજે રે દુઃખ ભંજે પ્રભુ મુજ તે ગુણેજી. ૪ ધર્મયૌવન નવરંગ, સમકિત પામ્યો ચંગ; આજ હો લાખણી લાડી મુગતિ તે મેલજી પર ચરણધર્મ અવદાત, તે કન્યાનો તાત, આજ હો માહરા રે પ્રભુજીને તે છે વશ સદાજી. ૬
વિહરમાન જિન-વીશી ,
૧૨૭
2010_02

Page #196

શ્રીનયવિજય સુશિષ્ય, જશ કહે સુણો જગદીશ; આજ હો તારો રે હું સેવક દેવ ! કરો દયાજી. ૭
(૧૯) શ્રી ચંદ્રયશા જિન સ્તવન
ચંદ્રયશા જિનરાજીઓ, મનમોહન મેરે, પુષ્કર દીવ મોઝાર; મ પચ્છિમ અરધ સોહામણો, મ૰ વચ્છવિજય સંભાર. મ ૧
નયરી સુસીમા વિચરતા, મ૰ સંવરભૂપ કુળચંદ; મ૰ શશી લંછન પદમાવતી, મ૰ વલ્લભ ગંગા નંદ. મ૦ ૨ કટિ-લીલાએ કેસરી, મ૰ તે હાર્યો ગયો રાન; મ હાર્યો હિમકર તુજ મુખે, મ૰ હજીય વળે નહીં વાન. મ૦ ૩ તુજ લોચનથી લાજીયાં, મ કમળ ગયાં જળમાંહી; મ અહિપતિ પાતાળે ગયો, મ૰ જીત્યો લલિત તુજ બાંહી. મ૦ ૪
જીત્યો દિનકર તેજશું, મ૰ ફરતો રહે તે આકાશ; મ નિંદ ન આવે તેહને, મ૰ જેહ મન ખેદ અભ્યાસ. મ પ
ઇમ જીત્યો તુમે જગતને, મ૰ હરી લીયો ચિત્ત રતન્ન; ૧૦ બંધુ કહાવો જગતના, મ૰ તે કિમ હોયે ઉપમન્ના મ૦ ૬ ગતિ તુમે જાણો તુમ તણી, મ૰ હું એવું તુજ પાય; મ શરણ કરે બળીયા તણું, મ૰ જશ કહે તસ સુખ થાય. મ૦ ૭
૧૨૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #197

(૨૦) શ્રી અજિતવીર્ય જિન સ્તવન
[એ છીંડી કીહાં રાખી, કુમતિ ! એ દેશી]
-
દીવ પુષ્કરવર પશ્ચિમ અરધે, વિજય નલિનાવઈ સાહ; નયરી અયોધ્યામંડન સ્વસ્તિક લંછન જિન જગ મોહ ; ભવિઆં ! અજિતવીર્ય જિન વંદો. ભ૰ ૧
રાજપાલ કુળ મુગટ નગીનો, માત નિનિકા જાયો; રતનમાળા રાણીનો વલ્લભ, પરતક્ષ સુરમણિ પાયો રે. ભ ર દુરજનશું કરી જે હુઓ દુષણ, હુયે તસ શોષણ ઈહા;' એહવા સાહિબના ગુણ ગાઈ, પવિત્ર કરૂં હું જીહા રે. ભ૦ ૩
પ્રભુ-ગુણગણ ગંગાજળ હાઈ, કીયો કર્મમા રે; સ્નાતક પદ જિન ભગતેં લહિયે, ચિદાનંદ ભરપૂર રે. ભ ૪
જે સંસર્ગ અભેદારોપે, સમાપત્તિ મુનિ માને; તે જિનવર ગુણ ઘુણતાં લહિયે, જ્ઞાન ધ્યાન લય તાને. ભ ૫ સ્પર્શજ્ઞાન ઈણિ પરે અનુભવતાં દેખીજે નિજરૂપ;' સકળ જોગ જીવન તે પામી, નિસ્તરિયે ભવકૂપ રે. ભ ૬ શરણ-ત્રાણ-આલંબન જિનજી, કોઈ નહી તસ તોલે; શ્રી.નયવિજયવિબુધપયસેવક, વાચક જશ ઈમ બોલે રે. ભ૦ ૭
૧. દુરજનસ્તુતૅ કરી જેહુ દુષણ, હુયે તસ શોષણ ઈહાં. ૨. જિનરૂપ
વિહરમાન જિન-વીશી
2010_02

૧૨૯

Page #198

નવનિધાન-સ્તવનો
શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
રાગ-રામકલી) ઋષભદેવ હિતકારી, જગતગુરૂ ઋષભદેવ હિતકારી; પ્રથમ તીર્થંકર પ્રથમ નરેસર, પ્રથમ યતિ બ્રહ્મચારી. જ૧ વરસી દાન દઈ તુમ જગમેં, ઇલતિ ઇતિ નિવારી; તેસી કાહી કરતુ નાહી કરૂના, સાહિબ બેર હમારી. જ ર માગત નહી હમ હાથી ઘોરે, ધન કન કંચન નારી; દિઓ મોહિ ચરનકમલકી સેવા, પાહિ લગત મોહિ પ્યારી. જ૩ ભવલીલા વાસિત સુર ડારે, તું પર સબહી ઉવારી; મે મેરો મન નિશ્ચલ કીનો, તુમ આણા શિર ધારી. જ. ૪ એસો સાહિબ નહિ કો જગમેં, યાચું હોય દિલદારી; દિલહી દલાલ પ્રેમકે બિચિ, તિહાં હઠ ખેંચે ગમારી. જપ તુમહી સાહિબ મેં હું બંદા, યા મત દિઓ વિસારી;
શ્રીનયવિજય વિબુધ સેવકકે, તુમ હો પરમ ઉપકારી. . ૬ ૧૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010-02

Page #199

શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન
રાગ કાલ અજિતદેવ મુજ વાલહા, ક્યું મોરા મેહા; ટેક).
ક્યું મધુકર મન માલતી, પંથી મન ગેહા. અ. ૧ મેરે મન તુંહી રૂટ્યો, પ્રભુ કંચન દેહા; હરિ હર શંભ પુરંદરા, તુજ આગે હા. અ. ૨ તુંહી અગોચર કો નહીં, સજ્જન ગુન રેહા; ચાહે તાકું ચાહિયે, ધરી ધર્મસનેહા. અ૦ ૩ જગતવચ્છલ જગતારનો, તું બિરૂદ વદેહા; વીતરાગ હૂઈ વાલહા, કયું કરી ઘા છેહા. અ. ૪ જે જિનવર હે ભરતમે, ઐરાવત વિદેહા; જસ કહે તુજ પદ પ્રણમતે, સબ પ્રણમે હા. અ. ૫
શ્રી સંભવનાથ જિન સ્તવન
રાગ ગોડી સંભવ જિન જબ નયન મિલ્યો હો. પ્રકટે પૂરવ પુણ્ય કે અંકુર તબથે દિન મોહે સફલ વલ્યો હો, અબથે વિષય પંક કલન મેં; બોહર બોહર નહી જાંઉં કલ્યો., હો. ૧.
૧. કર્મરી હો છેહા નવનિધાન સ્તવનો
૧૩૧
2010_02

Page #200

અંગનમેં અમીયે મેહ વૂડે; જનમ તાપકો વ્યાપ ગલ્યો હો, બોધિ બીજ પ્રગટ્યો તિહું જગમેં, તપસંજમકો ખેત ફલ્યો છે. સં. ર જેસી ભક્તિ તૈસી પ્રભુ કરુણા; શ્વેત શંખમે દૂધ ભલ્યો હો, દરશનથે નવનિધિ મેં પાઈ; દુઃખ દોહગ સવિ દૂર ટળ્યો હો. સં. ૩ ડરત ફિરત હૈ દૂર હી દિલથે; મોહમલ્લ જિણે જગત્ર છલ્યો હો, સમકિત રતન લહું દરિસણ છે, અબ નવિ જાઉં કુગતિ રુલ્યો છે. સં. ૪ નેહ નજર ભર નિરખત હી મુઝ, પ્રભુશું હોયડો હેજે હલ્યો હો; શ્રી નયવિજય વિબુધ સેવક કું, સાહિબ સુરતરુ હોઇ ફલ્યો હો. સં. ૫
૧૩ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #201

શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
(રાગ નટ) પ્રભુ! તેરે નયનકી હું બલીહારી, (ટેક) યાકી શોભા વિજીત તપસા, કમલ કરતુ હે જલચારી; વિધુને શરણ ગયો મુખ અરીકે, વણથે ગગન હરિણ હારી. પ્ર. ૧ સહજ હિ અંજન મંજૂલ નીરખત, ખંજન ગર્વ દીયો દારી; છીન લીહિ ચકોરની શોભા, અગ્નિ ભએ સો :ખ ભારી. પ્ર. ૨ ચંચલતા ગુણ લયો મનકો, અલિ ન્યૂ તારા હંકારી, કહું સુભગતા કેતિ ઈનકી, મોહી સબહી અમરનારી. પ્ર૩ ઘૂમત હે સમતા રસ માટે, જેસે ગજભર મદવારી; તીન ભુવનમાં નહીં કો ઈનકો, અભિનંદન જિન અનુકારી. પ્ર. ૪ મેરે મન તો તુંહી રૂચત છે, પરે કુણ પરકે લારી; તેરે નયનકી મેરે નયનમેં, જશ કહે દયો છબી અવતારી. પ્ર. ૫. * આ સ્તવનના ભાવ જેવા જ ભાવવાળું ઉ. વિનયવિજયકૃત સ્તવન મળે છે તે અહીં
તુલનાની દૃષ્ટિએ આપ્યું છે. શાન્તિા તેરે લોચન હૈ અણિયારે. કમલ વું સુદર મીન ચંચલ મધુકર સે અતિકારે. ૧ જાકી મનોહરતા જિતવનમેં ફિરતે હરિન બિચારે. શાં. ૨ ચતુર ચકોર પરાભવ નિરખત બહુરે ચુગત અંગારે. શાં. ૩ ઉપશમ રસકે અજબ કોરે માનું વિરેચી સંભારે... શાં. ૪
કીર્તિવિજય વાચકકા વિનથી કહે મુજકો અતિ પ્યારે. શાં. ૫ ૧. ચકોર પંખી કાગડાના જેવડું થાય છે. અને તે જીવતા. બળતા ધીકતા અંગારાને
ખાઈ જાય છે. અંગારા ખાય તે જ ચકોર એવી તેની પરીક્ષા છે. આ પંખી બંગાળ તરફ ઘણાં થાય છે. વાહિત વંઘ ઉો વારો. પ્રવિણ સર લહર ૨૬/૩૦
નવનિધાન સ્તવનો
૧૩૩
2010_02

Page #202

શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન
રાગ મારૂ સુમતિનાથ સાચા હો. ટેક) પરિપર પરખતહિ ભયા, જૈસા હીર જાચા હો; ઓર દેવ સવિ પરિહર્યા, મેં જાણી કાચા હો. સુમતિ ૧ તેસી કિરિયા હે ખરી, જૈસી તુજ વાચા હો;
ઓર દેવ સવિ મોહે ભર્યા, સવિ મિથ્યા માચા હો. સુમતિ ર ચઉરાસી લાખ વેષમાં, હું બહુ પરિ નાચા હો; મુગતિ દાન દેઈ સાહિબા, અબ કરહો ઊવાચા હો. સુમતિ ૩ લાગી અગનિ કષાયકી, સબ ઠોરહી આંચા હો; રક્ષક જાણી આદર્યા, મેં તુમ સરન સાચા છે. સુમતિ. ૪ પક્ષપાત નહિ કોલેસું, નહિ લાલચ લાંચા હો; શ્રી નયવિજય સુશિષ્યકો તોસું દિલ રાચા હો. સુમતિ ૫
શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન
ચિરાગ પૂરવી ઘડિ ઘડિ સાંભરે સાંઈ સલૂના, ઘડિ ઘડિ. (ટેક) પાપ્રભ જિન દિલસે ન વિસરે, માનું કિયો કછુ ગુનકો દૂના; દરિસન દેખતી સુખ પાઉં, તો બિન હોત હું ઉના દૂના. ઘ૦ ૧ પ્રભુ ગુન જ્ઞાન ધ્યાન વિધિ રચના, પાન સુપારી કાથા ચૂના; રાગ ભયો દિલમેં આયોગે, રહે છિપાયા ના છાના છૂના. ઘ૦ ૨
૧૩૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #203

પ્રભુ ગુન ચિત્ત બાંધ્યો સબ સાખે, કુન પઈસે લઈ ઘરકાં ખૂના; રાગ જગા પ્રભુનું મોહિ પરગટ, કહો નયા કોઉ કહો જૂના. ઘ૦ ૩ લોકલાજસેં જે ચિત્ત ચોરે, સો તો સહજ વિવેકહી સૂના; પ્રભુગુન ધ્યાન વિગર ભ્રમભૂલા, કરે કિરિયા સો રાને રૂના. ઘ૦ ૪ મેં તો નેહ કિયો તોહિ સાથે, અબ નિવાહો તો તોસે હૂના; જશ કહે તો બિન ઓર ન લેવું, અમિય પાઈ કુન ચાખે લૂના. ઘ૦ ૫
શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
રાગ-વમન કલ્યાણ ઐસે સામી સુપાસે દિલ લગા, દુઃખ ભગા સુખ જગા જગતારણા; (ટેક). રાજહંસકું માનસરોવર, રેવા જલ ક્યું વારણા; ખીર સિંધુ ન્યું હરિ; ખારો શાનિકું તત્ત્વ વિચારણા. એ. ૧ મોરકું મેહ ચકોરકું ચંદા, મધુ મનમથ ચિત્ત હારના; ફૂલ અમૂલ ભમરડું અંબી, કોકિલકું સુખકારના. એ ર. સીતાકું રામ કામ ક્યું રતિ પથીકું ઘર-બારના; દાનીકું ત્યાગ યાગ બંનકું, યોગીકું સંયમ ધારના. એ. ૩ નંદનવન જ્યુ સુરકું વલ્લભ, ન્યાયીકું ન્યાય નિહારના; – મેરે મન તેહિ સુહાયો, ઓર તો ચિત્તસે ઉતારના. એ૪ શ્રી સુપાર્થ દરિશન પર તેરે, કીજે કોડિ ઉવારના; શ્રી નયવિજય વિબુધ સેવકકું, દિયો સમતારસ પારના. એ ૫
નવનિધાન સ્તવનો
૧૩૫ .
2010_02

Page #204

શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન
(રાગ રામગ્રી શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિનરાજ રાજે, વદન પૂનમચંદ રે; ભવિક લોક ચકોર નિરખત, લહે પરમાનંદ રે. (ટેક) શ્રી ચં. ૧ મહમહે મહિમાએ જસભર, સરસ જસ અરવિંદ રે; રણઝણે કવિજન ભમર રસિયા, લહત સુખ મકરંદ રે. શ્રી ચંદ્ર ર. જરા નામે દોલત અધિક દિપે, ટલે દોહગ દંદ રે; જસ ગુણ-કથા ભવ-વ્યથા ભાંજે ધ્યાન શિવતરૂ કંદ રે. શ્રી ચં. ૩ વિપુલ હદય વિશાલ ભુજ યુગ, ચલત ચાલ ગચંદ રે; અતુલ અતિશય મહિમ મંદિર, પ્રણત સુરનરવંદ રે. શ્રી ચં. ૪ મેં હું દાસ ચાકર પ્રભુ! તેરો, શિષ્ય તુજ ફરજંદ રે, જશવિજય વાચક ઈમ વિનવે, ટાળો મુજ ભવફંદ રે. શ્રી ચં. પ
શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન
(રાગ કેદારો મેં કીનો નહીં તો બિન ઓરશું રાગ. (ટેક) દિન દિન વાન ચઢત ગુન તેરો, ક્યું કંચન પરભાગ,
ઓરનમે હે કષાયકી કલિમા, સો કર્યું સેવા લાગ. મેં. ૧ રાજહંસ તું જ્ઞાનસરોવર, ઓર અશુચિ રૂચિ કાગ; વિષય ભુજંગમ ગરૂડ તું કહિયે, ઓર વિષય વિષનાગ. મેં૨
૧૩૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #205

ઓર દેવ જલ છીલ્લર સરખે, તું તો સમુદ્ર અથાગ, તું સુરતરૂ જગવંછિતપૂરન, ઓર તો સુકે સાગ, મે. ૩ તું પુરુષોત્તમ તુહિ નિરંજન, તું શંકર વડભાગ; તું બ્રહ્મા તું બુદ્ધ મહાબલ, તુંહિ જ દેવ વીતરાગ, મે૪ સુવિધિનાથ તુજ ગુન ફૂલનકો, મેરો દિલ હે બાગ; જશ કહે ભમર રસિક હોઈ તામે, લીજે ભક્તિ પરાગ. મ. પ
નોંધ: આ ઋષભદેવથી સુવિધિનાથ સુધીનાં નવ સ્તવનોને એક પ્રતમાં નવનિધાન નવસ્તવન' કહ્યાં છે, તેથી આનું મથાળું ‘નવનિધાન સ્તવનો' રાખ્યું છે. તે પ્રતમાં અંતે એમ લખ્યું છે કે : – “નવનિધાન નવસ્તવન' સંપૂર્ણ ઇતિ શ્રેય. / સંવત ૧૮૬૪ વર્ષે મૃગસર સુદ ૯ દિને શ્રી લખીત શ્રી ઋષભવિજયગણી સ્વઅર્થે શ્રી ચાણસમા નગરે ભદેવાજી પ્રસાદાત્ શ્રી શ્રી' પત્ર ૨ પંક્તિ દરેકમાં ૧૫-મુનિ જશવિજય પાસેનો સંગ્રહ. બીજી પ્રત પાટણના ફોકલીયા પાડાના ભંડારમાં દાબડો ૮૨ પ્રત નં. ૧૬૦ છે તેમાં છેવટે આ નવ સ્તવન લખેલાં છે.
નવનિધાન સ્તવનો
૧૩૭
2010_02

Page #206

વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
शत्रुञ्जयमण्डनश्री ऋषभदेवस्तवनम् *
आदिजिनं वन्दे गुणसदनं, सदनन्तामलबोधम् रे । बोधकतागुणविस्तृतकीर्ति, कीर्ति - तपथमविरोधम रे || आदि. || १ ||
रोधरहितविस्फुरदुपयोगं, योगं दधतमभङ्गम् रे ।
- पेशलवाचं, वाचंयम- सुखसङ्गम् रे || आदि ॥ २ ॥
भङ्गनयव्रज-पे सङ्गतपदशुचि-वचनतरङ्गं, रङ्गं जगति ददानम् रे । दानसुरद्रुमम- जुलहृदयं, हृदयङ्गमगुण-भानम् रे || आदि. ॥ ३ ॥
* ઉપા. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજના સ્તવન જેવી જ શૃંખલા યમકમય રચના ઉપા. વિનયવિજયજી મ.ની હોવાથી અહીં તુલના દૃષ્ટિએ આપી છે.
|| श्री विनयविजयोपाध्याय विरचितं
अकब्बरपुरमण्डन श्री ऋषभदेवस्तवनम् ॥ श्री मरुदेवातनुजन्मानं; मानवरत्नमुदारं रं, दार: सह हरिभिः कृतसेवं; सेवकजनसुखकारं रे. ॥ १ ॥ कारणगन्धमृतेऽपिजनानां, नानासुखदातारं रे.
तारस्वरस्वर जितप - रपुष्टं पुष्टशमा- कृपारं रे. ॥ २ ॥ पारङ्गतमिह जन्म पयोधे: योधैः सहगुणधीरं रे, धीरपुरुष: संस्तुत - चरणं; चरणमहीरूह-कीरं रे. ॥ ३ ॥
.१३८
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #207

भानन्दित-सुरवर-पुन्नागं, नागरमानस-हंसम् रे । हंसगतिं पञ्चमगतिवासं, वासव-विहिताशंसम् रे ॥ आदि. ॥ ४ ॥ शंसन्तं नयवचन-मनवमं, नवमङ्गल-दातारम् रे । तारस्वर-मघघन-पवमानं, मानसुभट-जेतारम् रे || आदि. ॥ ५ ॥ इत्थं स्तुत: प्रथमतीर्थपति: प्रमोदात्छीमद्यशोविजयवाचकपङ्गवेन । श्री पुण्डरीक-गिरिराज-विराजमानो, मानोन्मुखानि वितनोतु सतां सुखानि ॥ ६ ॥
શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન સમરથ સાહિબ સમતાદરિઓ રે ગિરુઓ જિનપતિ ગુણમણિ ભરિયો રે, નાભિનરેસર નંદન દીઠા રે માહરે નયણે અમિય પઈઠો રે. ૧ મુજ ઘર આંગણિ સુરતરુ ફલિ ૨ કરે ચિંતામણિ આવી મિલિ ૨, આંગણે અમીયના મેહ વૂઠા રે
સમકિત દષ્ટિ સુર સવિ તૂઠા રે. ૨ कारणसं यशमा-जितचन्द्र, चन्द्रामल-गुणवास र, वासवहृदय-कजाहिमपादं; पादपमिव मच्छायं रे. ॥ ४ ॥ सच्छायाकबरपुरधरणी; धरणीधरमिव कामं र. कामं नमत सुलक्षण-नाभि, नाभितनुज-मुद्दाम रे. ॥ ५ ॥ इत्थं तीर्थपति: स्तुत: शतमख श्रेणी समग्रोद्भुत जीमूतोऽदभुत-भाग्य सेवधिर-धिक्षिप्त: गमग्रगुणः । श्रीमन्नाभि-नरेन्द्रवं-शकमला-केतु-भवाम्भोनिधी सेतुः श्री वृषभो ददातु विनयं स्वीयं सदा वाञ्छितम् ॥ ६ ॥ ૧. પ્રાય આજ સુધી અમુદ્રિત સ્તવન અહીં પ્રથમવાર પ્રકાશિત થાય છે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
ક ૧૩૯
____ 2010_02

Page #208

મુજ મંદિર સુરધણુ બંધાણી રે પ્રભુસ્ય વાધી પ્રીતિ પુરાણી રે, કામ કલશ પણિ સાહમો આયો રે પ્રભુ દેખી મેં બહુસુખ પાયો રે. ૩ અષ્ટ મહાસિદ્ધિ આવે હોર્ડિ રે નવ નિધિ તો મુજ પાસ ન છોડિ રે, પ્રભુધ્યાને નવિ કાંઈ અધૂરું રે જિહાં જોઈ તિહાં દીસઈ પૂરું રે. ૪ પૂરવ પુણ્ય અંકુરા જાગ્યા રે આજ ઢળિયા મુજ પાસા માંગ્યા રે, શંખ દક્ષિણાવર્ત તે લહિયો રે પ્રભુ દેખી હું અતિ ગહગહિઓ રે. પ ગુરુ આશિષ ફળી મુજ સારી રે ભવની ભાવઠ દૂર નિવારી રે, નયણ મિલાવે મિલીયો સ્વામી રે તો મેં સહજ મુગતિ જ પામી રે. ૬ ધન્ય દિવસ ને ધન એ વેલા રે જિહાં હુઆ તુજ દરિસણ ભેલાં રે, ચંદ ચકોરા મેહાં મોરાં રે તિમ અહ્મ ચાહું દરસણ તોરાં રે. ૭ ભવભય, ભગતિ ગુણાદર પૂરો રે દર્શન દેઈ પાતક ચૂરો ર.
૧૪૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #209

જો જાણો તો અધિક્ દયો રે પણ એહમાં ઓછું મ કરયો રે. ૮ શ્રી નવિજય વિબુધને સીસે રે વાચક જસવિજયે સુજગીસે રે, શ્રી રિસહસરના ગુણ ગાયા રે તેહથી નિજ મનવંછિત પાયા રે. ૯
શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
[આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિધ્યા સવે – એ દેશી) ઋષભ જિનરાજ મુજ આજદિન અતિ ભલો, ગુણ નીલી જેણે તુજ નયન દીઠો; દુઃખ ટળ્યાં સુખ મળ્યાં સ્વામિ! તુજ નિરખતાં, સુત સંચય હુઓ પાપ નીઠો. ઋષભ૦ ૧ કલ્પ શાખી ફળ્યો કામ ઘટ મુજ મળ્યો, આંગણે અમિયનો મેહ વૂઠો; મુજ મહીરાણ મહી-ભાણ તુજ દરિસર્ણ ક્ષય ગયો કુમતિઅંધાર જૂઠો. ઋષભ ર કવણ નર કનક-મણિ છોડી તૃણ સંગ્રહ ? કવણ કુંજર તજી કરહ લેવે ? કવણ બેસે તજી કલ્પતરૂ બાઉલે ? તુજ તજી અવર સુર કોણ સેવે ? ઋષભ, ૩ એક મુજ ટેક સુવિવેક સાહિબ સદા,
તુજ વિના દેવ દૂજો ન ઇહું, વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૪૧
2010_02

Page #210

૧૪૨
તુજ વચન-રાગ સુખ સાગરે ઝીલતો; કર્મ ભર ભ્રમ થકી હું ન બીહું. ઋષભ ૪ કોડી છે દાસ વિભુ ! તાહરે ભલભલા, માહરે દેવ તું એક પ્યારો પતિતપાવન સમો જગત ઉદ્ધારકર; મહિર કરી મોહિ ભવજલધિ તારો. ઋષભ ૫ મુક્તિથી અધિક તુજ ભક્તિ મુજ મન વસી, જેહશું સબલ પ્રતિબંધ લાગો;
ચમક-પાષાણ જિમ લોહને ખિચચ્ચે,
મુક્તિને સહજ તુજ ભક્તિ રાગો. ઋષભ ૬
ધન્ય ! તે કાય જેણે પાય તુજ પ્રણમિયે, તુજ થુષ્ટ્રે જેહ ધન્ય ધન્ય ! જીહા; ધન્ય ! તે હૃદય જેણે તુજ સદા સમરતાં, ધન્ય ! તે રાત ને ધન્ય ! દીહા. ઋષભ ૭
ગુણ અનંતા સદા તુજ ખજાને ભર્યા, એક ગુણ દેત મુજ શું વિમાસો; રયણ એક દેત શી હાણ રચણાયરે લોકની આપદા જેણે નાસો. ઋષભ ૮ ગંગ સમ રંગ તુજ કીર્તિ કલ્લોલિની,
રવિ થકી અધિક તપ-તેજ તાજો, નયવિજય વિબુધ સેવક હું આપરો, જસ કહે અબ મોહિ બહુ નિવાજો. ઋષભ ૯
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #211

શ્રી આદિનાથ જિન સ્તવન
(રામ કહો રહેમાન કહો – એ દેશી તારન તરન' કહાવત હો, ક્યું આપ તરે હમહીકો તારી; આદિનાથ પ્રભુ તારી કીતિ, તુમ અર્થ બિચારો. ૧. પહેલે તારક' આપ કહાવત, તાકે પીછે તરહ ઉવારો; સો તુમ આપ તરે પહેલે હી, અજહુતો પ્રભુ મોહે ન સંભારો. ર. દીન દયાલ ઉચિત યુંહીથી, દીન સહિત શિવ માંહી સીધારો; ઉચિત કા તુમ બઈઠ શિવ, હમ જગમાંહી કરત પુકારો. ૩. તુમ તો જગનાયક શિવ લાયક, દેખો કોઉ દિન ગવારો; પહેલે પાર કરી ગરીબનકું, આપ તે સબ પીછે પારો. ૪. જો કીની સો આછી કીની અબ મોરી બનતી અવધારી; ચરન ગ્રહી તુમહી તારોગે, સેવક જશ લહ્યો શરન તુમારો. ૫.
*શ્રી આદિનાથ જિન સ્તવન
(રાગ ગોડ સારંગ તથા પૂર્વ) પસારી કર લીજે, ઈશ્નરસ ભગવાન! ચઢત શિખા શ્રેયસ કુમરકી, માનું નિરમલ ધ્યાન. ૫૦ ૧ મેં પુરુષોત્તમ-કરકી ગંગા, તું તો ચરન નિદાન; ઈત ગંગા અંબર તરજનકું, માનું ચલી અસમાન. પ ર
જ આ પદ જૂની હિંદીનું છે. આ પદની ભાષા “રામચરિતમાનસ કે સુરદાસનાં પદોની
જૂની હિંદી છે, મારુ-ગુર્જર નથી. વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૪૯
2010_02

Page #212

કીધ૬ વિધુ બિંબ સુધા શું ચાહત, આપ મધુરતા માન; કીધ૬ દાયકકી પુણ્ય પરંપર, દાખત સરગ વિમાન. ૫૦ ૩ 'પ્રભુ-કરે ઇશુરસ દેખી કરત હૈ, ઐસી ઉપમા જાન; જશ કહે ચિત્ત વિત્ત પાત્ર મિલાવે, હું ભવિમું જિન-ભાન. પ૦ ૪
શ્રી ઋષભદેવ જિન સ્તવન
(રાગ ગોડી સારંગ, વિમલાચલ પર દાદાની અજબ જય – એ દેશી) તુમ્હરે શિર રાજત અજબ જટા. છારયે માનું ગાયન ન છારત, સીસ સણગાર છટા, તુમ્હારે. ૧ કિયું ગંગા અમરી સસુર સેવત, યમુના ઉભય તટા; ગિરિવર શિખરે અંહ અનોપમ, ઉન્નત મેઘ-ઘટા; તુમ્હારે ર કેસ બાલ લગે ભવિ ભવ-જલ, તારત અતિ વિકટા; હરિ કહે જશ પ્રભુ ઋષભ રખોએ, હમહિ અતિ ઉલટા; તુમ્હારે ૩
શ્રી વિમલાચલ સ્તવન
(રાગ પ્રભાત અથવા કારી વિમલાચલ નિતુ વંદિય, કીજે એહની સેવા; માનું હાથ એ ધર્મનો, શિવતરૂ ફલ લેવા. વિમલાચલ, ૧ ઉજ્વલ જિનગૃહ મંડલી, તિહાં દીપે ઉત્તગા;
૧. ઇક્ષુરસધારા ચંદ્રની સુધાની સાથે પોતાની મધુરતાનું માપ કાઢવા ચહે છે. એટલે
ઉપર વધે છે.) કાં તો પછી આ દાતાની પુણ્યપરંપરા જ ઊંચી થતી સ્વર્ગવિમાનનું
સૂચન કરે છે. ૧૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #213

માનું હિમગિરિ વિભમે, આઈ અંબર-ગંગા, વિમલાચલ, રે કોઈ અનેરૂ જગ નહીં, એ તીરથ તોલે, એમ શ્રીમુખ હરિ આગલે, શ્રી સીમંધર બલ. વિમલાચલ, ૩ જે સઘલાં તીરથ કહ્યાં, યાત્રા ફલ લહિએ; તેથી એ ગિરિ ભેટતાં, શત ગુણું ફલ લહિએ. વિમલાચલ, ૪ જન્મ સફળ હોએ તેહનો, જે એ ગિરિ વંદે, સુજસવિજય સંપદ લહે, તે નર ચિર નંદે. વિમલાચલ પ
તારંગામંડન શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન
મારા મોહલા ઉપરિ મેહ ઝરૂખે વિજલી હો લાલ – એ દેશી) આનંદ અધિક ઉચ્છાહ ધરી દિલમાં ઘણો હો લાલ ધરી દિલમાં
ઘણા લાલ, બહુ દિનનો ઉમાહ, સફળ થયો મુજ તણાં હો લાલ સફળ થયા
મુજ તણો હો લાલ. ૧ ભવતારણ તારંગ, અચલ અજબ નિરખીઓ હો લાલ અ. હિય હેજ વિલાસ, ધરી ઘણું હરખિઓ હો લાલ ધરી, ર દંડ કલશ અભિરામ, ધજાશું હતો હો લાલ ધજા ગગનગ્ધ માંડે વાદ, પ્રાસાદ મન મોહતો હો લાલ પ્રસાદ3 કુમારપાલ નરિંદ, પરમ શ્રાવકે કર્યો હો લાલ પરમ ધન ધન હેમસૂરિંદ, જિણે નૃપ ઉદ્ધર્યો હો લાલ જિર્ણ૦ ૪ તિણે કીધો કુમર-વિહાર, નામ દેવલ ભલો હો લાલ નામે મહિયલમાં વિજયંત, જાણે ત્રિભુવન તિલો લાલ જાણે છે વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
| ૧૪૫
2010_02

Page #214

બેઠા શ્રી અજિત જિણંદ, ગજાંક મનોહરૂ હો લાલ ગજાંક વિજયા માત મલ્હાર, સોભાગી સુંદર હો લાલ. સોભાગી ૬ ષટ ઋતુની વનરાજિ, વિરાજઈ બિહું પરે હો લાલ વિરા કોડિ શિલા જિહાં દિઠે, ભવિજન મન ઠરે હો લાલ. ભિવ ૭ તારણ દેવીના નામ, અછે રખવાલિકા હો લાલ અછઈ. એ ગિરની મનોહાર, ભવિક સુખદાયિકા હો લાલ. ભિવ ૮ ચારિ પાજિ ચઢી, ચિઠું ગતિ દુઃખ નિકંદીયે હો લાલ ચિહું ભેટી અજિત જિણંદ, સદા આણંદીયે હો લાલ. સદા ૯ તોરણ થંભ ઉત્તુંગ, કગરની કોરણી હો લાલ કગરની પૂતલી રૂપ અનૂપ, શોભા અતિ ચોગુણી હો લાલ. શોભા ૧૦ સિદ્ધાચલ સમ એહ, આણંદપુર પાસથી હો લાલ આણંદ સફળ કરો અવતાર, સુદર્શન વાસથી હો લાલ. સુદર્શન ૧૧
હાલ ૨
[નણદલની દેશી]
સાહિબ ! અજિત જિણંદ ! અવધારી, દાસ તણી અરદાસ હો,
સાહિબ ! શ્રી તારણગિરિ મંડણો, મહિમા મહિમ નિવાસ હો. સાહિબ ૧
૧૪૬
સાહિબ ! ગુણ અનંત છે તાહરે, તો કાં ન દ્વિઓ ગુણ એક હો, સાહિબ ! તિણિ ગુણથી તુઝને મિલું, ભક્તિ તણું સુવિવેક હો. સાહિબ ર
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #215

સાહિબ! રચનાયર એક રણચંડી, દો, ન હોઈ હાણિ હો, સાહિબ! નાસે લોકની આપદા, વાધે સુજસની વાણી હો. સાહિબ૩
શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
પાસજી અને દૂધ – એ દેશી) સમવસરણ જિનરાજ વિરાજે, ચઉત્તીસ અતિસય છાજે રે,
જિનવર જયકારી. પાંત્રીસ ગુણ વાણી ઈ ગાજે, ભવિમન સંશય ભાજે ૨. જિન ૧ બાર પરખદા આગળ ભાખે, તત્વચિફલ ચાખે રે, જિન કાર્યકારણ નિશ્ચય વ્યવહાર, ભાખ્યા જિનપતિ સાર રે. જિનર ગણધરકું ત્રિપદી વલી દાખી, સાધન શિક્ષા ભાખી , જિન પુદ્ગલ ભાવથી રાગ ઉતારો, નિજ આતમને તારો ર. જિન૩ સંવર સુત ઈમ દેશના દીધી, સંઘ ચતુર્વિધે પીધી રે જિન અનુક્રમે વિચરી પોહતા સ્વામી, સમેતશિખર ગુણધામે ર જિન ૪ સકલ પ્રદેશનો ઘન તિહાં કીધો, શિવધૂનો સુખ લીધો રે, જિન પૂર્ણાનંદ પદને પ્રભુ વરીયા, અનંત ગુણે કરી ભરીયા રે જિન ૫ એવા અભિનંદન જિન ધ્યાઉ, જિમ શિવસુખને પાઉડર, જિન, જશવિજય ગુરુ મનમાં લાવો, સેવક શુભફલ પાવો રે. જિન. ૬
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૪૭
2010_02

Page #216

શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(ધનરા ઢોલા – એ દેશી સાચી દેવ સુપાસજી રે ! સાહિબ ! તું સુલતાન, ગુણના ગેહા તુજસ્થૂ પ્રીતિ ભલી બની રે, ચંદન ગંધ સમાન. ગુ. ૧ એ તો કહિઈ ન કારમી રે, કહિઈ ન અલગી થાઈ, ગુ. દિન દિન અધિકી વિસ્તરઈ રે, મહિમાંઈ મહકાઈ. ગુર સરસ કથા જે એહની રે, તેહ પવનમઇ સંગ; ગુરુ વાસિત ભવિજન તસ હુઈ રે, ચંદન રૂપ સુરંગ. – ૩ બાવના અખર સાર છે રે, પરમ પુરૂષમ્યું ગોઠિ; ગુ. બાવના ચંદન વાસના રે, નામ જપું તસ હોઠ. ગુ. ૪ ક્ષય છ માસનો તે હરે રે, એહ તો જનમના રોગ; ગુરુ તેણિ અધિક તુમ્હ પ્રીતડી રે, ન લહઈ પામર લોગ. ગુ. ૫ કરમ ભુજંગ બંધન ઈહાં રે વિરૂઆ દીસે જેહ, ગુરુ વિરતિ મયૂરી મોકલો રે, જિમ સવિ છૂટે તેહ, ગુ. ૬ મુઝ પાસે એક મિત્ર છે રે, ગારૂડ પ્રવચન સાર, ગુ. કહે તો તેણિ બંધન હજું રે, દેવ ! કરો જો સાર. ગુ. ૭ પ્રીતિ ચંદન વાસના રે, વાસિત મોરૂ મન; ગુ તુમ્હ તો મલયાચલ સમારે, વાચક જસ કહે ધન. ગુ૮
(ઈતિ જસ ગણિકૃત ગીત સંપૂર્ણ સંવત ૧૯૨૪ના વર્ષે ચૈદ વદી ૧૦ વાર શુક્ર
લી. શ્રી પાલણપુરના સહા લવજી મોતીચંદ | શ્રી +]
૧૪૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #217

મલકાપુર મંડન શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(દીઠી હો પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ - એ દેશી) સુનિએ હો પ્રભુ હો સુનિએ દેવ સુપાસ, મનકી હો પ્રભુ મનની વાત સવે કહુંજી; થાં વિન હો પ્રભુ થાં વિન ન લહું સુખ, દીઠે હો પ્રભુ દીઠે મુખ સુખ લહુંજી. ૧ છોડું હો પ્રભુ છોડું ન થાકી ગેલ, પામ્યા હો પ્રભુ પામ્યા વિણ સુખ શિવ તણાંજી; ભોજનિ હો પ્રભુ ભોજનિ ભાંજે ભૂખ, ભાંજે હો પ્રભુ ભાંજે ભૂખ ન ભામણાજી. ર ખમયો હો પ્રભુ ખમયી માકો દોસ, ચાકર હો પ્રભુ ચાકર હેં છ રાઉલાજી; મીઠા હો પ્રભુ મીઠા લાગઈ બોલ, બાલક હો પ્રભુ બાલક બોલઇ જે વાલાજી. ૩ કેતૂ હો પ્રભુ કેતું કહિઇ તુઝ, જાણો હો પ્રભુ જાણો સવિ તુમ્ય જગધણજી; ધારી પ્રભુ ધારી નિવહો પ્રેમ, લજ્જા હો પ્રભુ લજ્જા બાંહ ગ્રહિયા તણીજી. ૪ યુણિઓ હો પ્રભુ યુણિઓ સ્વામિ સુપાસ, ભૂષણ હો પ્રભુ, ભૂષણ મલકાપુર તણજી; વાચક હો પ્રભુ વાચક જશ કહું એમ, દેયો હો પ્રભુ દયો દરશન સુખ ઘણોજી. ૫
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૪૯
2010_02

Page #218

શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન
(રાગ અડાણો. શીતલ જિન મોહિ પ્યારા. સાહિબ શીતલ જિન મોહે પ્યારા. ભુવન વિરોચન પંકજ લોચન, જિઉકે જિજે હમારા; શી. ૧
જ્યોતિશું જ્યોત મિલ જબ ધ્યાવે હોવત નહિ તબ ન્યારા; બાંધી મૂઠી ખૂલે જબ માયા, મિતે મહા ભ્રમ ભારા; શી૨ તુમ ન્યારે તબ સબહિ ન્યારા, અંતર કુટુંબ ઉદારા; તુમ્હી નજિક નજિક હે સબહી, ઋદ્ધિ અનંત અપારા; શી૩ વિષય લગનકી અગનિ બુજાવત, તુમ ગુન અનુભવ ધારા; ભઈ મગનતા તુમ ગુન રસકી, કુન કંચન કુન દારા; શી. ૪ શીતલતા ગુન ઓર કરત તુમ, ચંદન કાહ બિચારા ? નામહીં તુમ તાપ હરત છે, વાકું ઘસતા ઘસારા; શી પ કરહુ કષ્ટ જન બહુત હમારે, નામ તિહારો આધારા; જશ કહે જનમ મરણ ભય ભાગો, તુમ નામે ભવપારા; શી. ૬
શ્રી વિમલનાથ જિન સ્તવન વિમલનાથકો વદન વિરાજત, જિઉ પૂનિમકો ચંદ; મખતમપુર મંડન પ્રભુ મેરો, દેખત ભયો હોઈ આનંદ..૧ મન મનમોહન જિનજી ભેટિયે હો, અહો મેરે પ્યારે મેટિયે પાપકો પૂર મન, પ્રભુ સે પ્રીતિ લગી હે મનકી, જનકી લાજ મિટાઈ; “પ્રભુ પ્રભુ કરત ધરત હું થિરતા, પ્રભુ વિન કછું ન સુહાઈ....૨ મન,
હસ્તપ્રતને આધારે અહીં પ્રથમવાર પ્રકાશિત થાય છે. ૧૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #219

જાનત લોક ઉદાસી કાહે, પ્રભુ વિન ધ્યાઉં ફૂન; જિન પાયો રસ ભોગ અમિયકો, તસ મનિ રુચત ન લૂન...૩ મન. કિઈ જાનહૈ મૂરખ જનમેરી, સાંઈ પ્રેમી વાત; ભિલ્લજાતિ જાનઈ નહીં કબહુ, નાગરજન અવદાત....૪ મન જિઉ જાનો તિઉં જગ જન જાની, હમ તો પ્રભુકે દાસ; પ્રભુકે સાનધ્યાન મઈ ગઢ, ઓરથે ભએ હે ઉદાસ.૫ મન, પ્રભુસેવા હમહે સુરવેલી, પ્રભુકો ધ્યાન નિધાન; જગ તો જૂઠે ધંધે લાગો, જાનત નાહીં નિદાન..૬ મન પ્રભુનું પ્રીતિ લગાઈ રહિઓ છે, અનુભવ મેરો મિત્ત; તા વિન જનકૂં કિ સમઝાવું, જિઉં પરિણમત હે ચિત્ત.૭મન લોક લોકે કઈ ગઈ લઈ ચાલો, કહા કરત હઈ ખોજ, પ્રભુશું પ્રીતિ જુરે કિઉં જોરે, જોરેગી અનુભવ મોજ.૮ મન વિમલનાથ તુજ પ્રેમ ધરત હું, પ્રીતિ નીતિ અવધારિ, શ્રી નયવિજય વિબુધ પયસેવી, જસ કહઈ ભવજલ તારિ.૯ મન
ઉન્નતપુરમંડન શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન સરસતિ વરસતિ વચણ અભિય નમી, સમરી શ્રી ગુરૂપાય; વિનતડી ઈમ કીજઈ હો નિજ સાહિબ પ્રતિ, અવધારો જિનરાય. વી. ૧ ઉન્નતપુરમંડન જિન તું જયો, ઠકુરાઈ તુજ જોર; તુજ મુખ, તુજ મુખ, દીઠઈ છે મુજ હિયડું ઠર, જિમ ઘન દીઠઈ
મોર. વી. ર
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૫૧
2010_02

Page #220

હું તુજ ઉપરિ અનિશિ ભાવિઓ, તુમ કેમ રહો ઉદાસ; આસંગઈ, આસંગઈ, અધિકેરાં હો વયણ ન ભાસિઈ, જેહની કી જઈ
આસ. વી. ૩ તુજ વિણ હું ભવ વનમાંહિ ભમ્યો, આઠ કરમનઈ પાસિ; પરવરિશ પરવરિશ મિ, બહુવિધ વેઅણ સહી, સુહુમ નિગોદ નિવાસિ.
વી. ૪ તે મુજ ભવવનિ ભમતાં દુઃખ તણો, ગણતાં લાભઈ પાર; જસ કરિ, જસ કરિ જલ કણ અલગા હો કીજિઈ, જલધિ તણા સો વાર.
વી. ૫ ભીષણ ભમતાં હો ભવસાયરજલિ, તેં પ્રભુ અંતર દ્વીપ, પામિ, પામિઓ મિં પૂરવ પુણ્ય પસાઉલિઈ,
તેણઈ સવિ ટલ્યાં હો પ્રતીપ. વી. ૬ જેહમાહિં તુજ દર્શન મિં પામિલે, તે સુંદર કલિકાલ; તુજ વિણા, તુજ વિણા જિનજી નિજ મનિ જાણિછે,
કૃત યુગ પણિ જંજાલ. વી. ૭ સુરતરૂ પણિ જેહો અતિ દૂરઈ રહઈ, તે આવઈ કુણ કાજિક મરૂજને મરજને કીજઈ છાયા કારણિ, નિંબડલો તરૂરાજ. વી. ૮ હું તુજ શરણે તે જિનવર આવિઓ, બાંધી મોટી આસ; પારેવા, પારેવો જિમ શરણે રાખી યશ કિઓ, તિમ રાખો નિજદાસ.
વી. ૯ જિન તુજ આધારિ જગે જીવિઈ, સુભગ દેઓ દીદાર, ભજવાનઈ, ભજવાનઈ મનમાં હો મુજ અબજો ઘણો પ્રેમ તણો નહીં પાર.
વી. ૧૦ ૧૫૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #221

મુજ મન ગિરિ વિચરંતો સિંહલોજી, જો તુજ ભગતિ વિલાસ; તો મુજ, તો મુજ દુરિત મતંગજ ભાજસ્ય, કુમતિ મૃગી સંત્રાસ. વી ૧૧
સ્યું વીનવીઈં હો અધિકું તુજ પ્રતિ, ધરો ધરમ સસ્નેહ; તેહથી, તેહથી મુજ મન વંછિત સવિ સંપજઈ, જિમ તરૂ સંપદ મહ. વી ૧૨
ઉન્નતપુર છઈ હો સ્વરગ સમોવડિ, તિહાં પ્રભુ તુજ પ્રાસાદ; નીરખીન, નીરખીન મ* લોઅણ અમિઅ પખાલિઆં, માંડઈ સુરિગિર વાદ. વી. ૧૩ જેહના સ્વમુખે જિન કહે, ભવસિદ્ધિ પ્રમુખ છ બોલ; લાલ રે, તારા ભગતિ જિન પૂજના, નવિ માને તેહ નિોલ. લાલ ૨. તુ પ્રભુ આગલ નાટક કર્યું, ભગતિ સૂરિયાભે સાર; લાલ રે, ભગત તણાં ફલ શુભ કહ્યાં, શ્રી ઉત્તરાધ્યયન મોઝાર, લાલ અંગ ઉપાંગે ઘણું કહી, એમ દેવ-દેવીની ભક્તિ; લાલ રે, આરાધકતા તેણે થઈ, ઇહાં તામલી ઇંદ્રની યુક્તિ. લાલ રે, તુ ૧૬
૧૪
ર. તુ.
શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન
[ાગ-સારંગ]
હમ મગન ભયે પ્રભુ ધ્યાનમેં; ટેક
બિસર ગઈ દુવિધા તન-મનકી, અચિરા સુત ગુન જ્ઞાનમેં; હમ૰ ૧
૧. ઉન્નતપુર તે જુનાગઢ તાબે ઉના સમજવું.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02
૧૫

૧૫૩

Page #222

હરિ હર બ્રહ્મ પુરંદરકી ઋદ્ધિ, આવત નાંહિ કોઉ માનમેં; ચિદાનંદકી મોજ મચી હૈ, સમતા–રસ કે પાનમેં; હમ ર
ઇતને દિન તું નાંહિ પિછાન્યો, મેરો જન્મ ગમાયો અજાનમેં; અબ તો અધિકારી હોઈ બેઠે, પ્રભુ ગુન અખય ખજાનમેં; હમ ૩ ગઈ દીનતા સબહી હમારી, પ્રભુ ! તુજ સમકિત દાનમેં; પ્રભુ-ગુન-અનુભવકે રસ આર્ગે, આવત નાંહિ કોઉ માનમેં; હમ ૪ જિનહિ પાયા તિનહી છિપાયા, ન કહે કોઉકે કાનમેં; તાલી લાગી જબ અનુભવકી, તબ જાને કોઉ સાંનમેં; હમ પ પ્રભુગુન અનુભવ ચંદ્રહાસ જ્યોં, સો તો ન રહે મ્યાનમેં, વાચક જશ કહે મોહ મહા અરિ, જીત લીયો હે મેદાનમેં. હમ૰ ૬
શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન
(1)
તુજ દરીશન દીઠું અમૃત મીઠું લાગે રે યાદવજી ! ખીણ ખીણ મુજ તુજશું ધર્મ સનેહો જાગે રે, યાદવજી ! તું દાતા ગાતા ભ્રાતા માતા તાત રે, યાદવજી ! તુજ ગુણના મોટા જગમાં છે અવાત રે, યાદવજી ! ૧ કાચે રતી માંડે સુરમણિ છાંડે કુણ રે ? યાદવજી ! લાઈ સાકર મૂકી કુણ વળી ચૂકી લુણ રે, યાદવજી ! મુજ મન ન સુહાયે તુજ વિણ બીજો દેવ રે, યાદવજી ! હું અહિંનશી ચાહું તુજ પય-પંકજ-સેવ રે, યાદવજી ! ૨
૧. જનમ, ૨. ગયોસો, ૩. સમજે
૧૫૪
ગુર્જર સાહિત્યસંગહ યશોવાણી)
_2010_02

Page #223

સુર નંદન હે બાગજ જિમ રહેવા સંગ રે, યાદવજી! જિમ પંકજ ભંગા શંકર ગંગા રંગ રે, યાદવજી ! જિમ ચંદ ચકોરા મેહા મોરા પ્રિતી રે, યાદવજી ! તુજમાં હું ચાહું તુજ ગુણને જોગે તે છતી રે, યાદવજી ! ૩ મેં તુમને ધાર્યા વિચાર્યા નવિ જાય રે, યાદવજી ! દિન રાતે ભાતે ધ્યાઉ તો સુખ થાય રે, યાદવજી! દીલ કરૂણા આણો જો તમે જાણો રાગ રે, યાદવજી ! દાખો એક વેળા ભવજલ કેરા તાગ રે, યાદવજી! ૪ દુઃખ દલીયો મીલીયો આપે મુજ જગનાથ રે, યાદવજી! સમતા રસ ભરીયો ગુણ ગણ દરીયો શિવ સાથ રે, યાદવજી ! તુજ સુખડું દીઠે દુઃખ નીઠે સુખ હોઈ રે, યાદવજી ! વાચક જશ બોલે નહિ તુજ તોલે કોઈ રે, યાદવજી !
વૈરાગી રે, સોભાગી રે, યાદવજી ! ૫
રાજુલ-નિવેદન
(૨)
(રાગ કાફી', ભાવત હૈ મોહે શ્યામ કહઈઓ – એ દેશી) દેખત હી ચિત્ત ચોર લિયો હે, દેખત હી ચિત્ત ચોર લિયો; સામકો નામ રૂચત મોહિ અહીંનશી, સામ બિના કહા કાજ જિયો;
દેખતી ૧
૧. માંકિ કાફી, માંઝિ કાફી. ૨. રૂચે. ૩ જીવો વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૫૫
2010_02

Page #224

સિદ્ધિવધૂકે લિયે મુઝ છોરી, પશુઅનકે શિર દોષ દિયો; પરકી પીર ન જાનત તાસો, વૈર વસાયો જો નેહ કિયો; દેખતી ર પ્રાન ધરત મેં પ્રાનપિયા બિન, વજહિથે મોહિ કઠિન હિયો; જશ પ્રભુ નેમિ મિલે દુઃખ ડાર્યો, રાજુલ શિવસુખ અમૃત પિયો;
દેખતી. ૩
પ્રભુનું અદ્ભુત રૂપ
(રાગ દેવગંધારા. દેખો માઈ! અજબ રૂપ જિનજીકો; દેખો. ટેક ઉનકે આગે ઓર બહું કો, રૂપ લગે માહે ફીકો, દેખો. ૧ લોચન કરૂના-અમૃત-કચોલે, મુખ સોહે અતિ નીકો; કવિ જલ વિજય કહે યા સાહિબ નેમજી ત્રિભુવન ટીકો દેખો. ૨
નેમ-રાજુલનાં છ ગીતો (૧) નેમ પ્રભુને મનામણાં
રિંગ હોરી
હરિન (ટેક) ફાગણમેં તજી લાજ લાલ, રંગ હોરી, દેવરકું ઘેરી રહી, રંગ હો હોરી;
વ્યાહ મનાવન કાજ લાલ, રંગ હો હોરી. ૧ ૧. જાને ૨. દેખ્યો ૩. સબનકો ૪. એ ૫. ફાસુ રમે ૬. છાંટે. ૧૫૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #225

તાલ કંસાલ મૃદંગનું, ર૦ મધુર બજાવત ચંગ. લાલ રં ગયબ ગુલાલ નયન ભરે, બઈન બજાવે અનંગ. લાલ રંક ર પિચકારી છાંટે પીયા, રંટ ભરી ભરી કેસર નીર, લાલ રે, માનુ મદન કીરતી છટા, ર. અલવે ઉડાવે અબીર. લાલ ર૦ ૩ યોવન મદ મદિરા છકી, રં, ગાવત પ્રેમ ધમાલી, લાલ રં. રાચિત માચત નાચતી, ર, કૌતુકશું કરે આલી. લાલ ર. ૪ સોહે ભુખ તંબોલચું, . માનું સંધ્યા-યુત ચંદ, લાલ રં. પૂરિત કેસર ફુલેલસું, ર, ઝરત મહજિઉં છંદ, લાલ ર.૦ ૫ થણ ભુજ મૂલ દેખાવતી, 4 બાંહ લગાવત કંઠ, લાલ રં. કહે દેવરા પરનો પીયા, . પરના બિન પુરુષ ઉલંઠ લાલ ર. ૬ રૂખ મિલિત રહે વેલીસું, છે સાગર ગંગા રંગ, લાલ રં. જાન ઠગાને અજાનવું, ર૦ કિઉં ન કર ત્રિયા સંગ. લાલ રં. 9 ચું બિલાસ હરિ-નારીકે દેખો ધરે પ્રભુ મૌન, લાલ રં સ્ત્રી શિશુ શઠ હઠ નવિ ત્યજે, ૨૦ કરે વચન શ્રેમ કોન ? લાલ રં. ૮ જનકે જાને કહા ભયો, રંમનકો જાણ્યા પ્રમાણ લાલ રં ચતુર ન ચૂકે નેમિજી, રં, પાએ સુજસ કલ્યાણ. લાલ ૯
(૨) નેમ પ્રભુનું મૌન
રાગ-ગુર્જરી, પૂર્વી બાલા રૂપશાલા ગલે, માલા સોહે મોતીનકી,
કરે નૃત્ય ચાલા ગોરી, ટોરી મિલિ ભોરીસી. ૧. જગાવે ર. દેવ. વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૫૭
2010_02

Page #226

દેવરકું રહિ ઘેરી, સેના માનું કામ કેરી, ગુન ગાતી આવે નેરી, કરે ચિત્ત ચોરિસી; વિવાહ મનાવે આલી, પહિરિ દખિણ ફલી, વાંકું નિહાલે બાલી, છોડી લાજ હોરીસી; તોભી નેમી સ્વામી, ગજગામી જશ કામી ધામી, રહે ગ્રહિ મૌન ધ્યાન, ધારા વજ દોરીસી.
(૩) સખી પ્રત્યે રાજુલા
(રાગ ભૂપ કલ્યાણ સયનકી નયનકી બચનકી છબી નીકી, મયનકી ગોરી તકી લગી મોહિ અવિયાં (2) મનકી લગની ભર અગની સી લાગે અલી ! કલ ન પરત કછુ કહી કહું બીયાં. સ૧ મોહન મનાઓ માની કહી બની રતિ છાની શિવાદેવી કે નંદન! માનો બિનતિયાં; ગુન ગો જશ બો ધરિ રહો સુખ લહ, દેખ ગમ મુઝ સમો રંગ રમો રતિયાં. સ૨
(૪) રાજુલ પ્રત્યે સખી
(રાગ નાયકી કાનડો યા ગતિ કીન હે સખી! તોરી ?, કોન હે સખી! તોરી ? ટેક. ઇત ઉત યુંહી ફિરત હે ગહેલી, કંત ગયો ચિત્ત ચોરી. યા ગતિ. ૧
૧૫૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #227

ચિતવત હે વિરહાનલ બુઝવત, સિંચ નયન-જલ ભારી; જાનત હે ઉહાંહે વડવાનલ, જલણ જલ્ય ચિહું ઓરી. યા ગતિ૨ ચલ ગિરનાર પિયા દિખલાવું, નેહે નિહાવન ધોરી; હિલિ મિલિ મુગતિ મોહોલમેં ખેલે, પ્રણમે જશ યા જોરી. યા ગતિ૩૫
. (પ) સખી પ્રત્યે રાજુલા વીનતડી કહ્યો રે મારા કેતનઈ, સીખામણ મુજ પ્રભુ તુજનઈ, જીભ ભલામણ દંતનઈ. ૧ યૌવન વય યુવતી જે છોરી, ખાર દીધો તે ખંતનઈ, ચોદ જાણઈ તે ચ્યાર ન ભૂલઈ, યૂ કહેવું એ સંતનઈ. વી. ર કર્મદોષ પરનઈ નવિ દીજઈ, સાધ્ય ન એ મંત-તંતનઈ, મિલી અભેદ રાજુલ ઈમ કહતી જશ પ્રભુ નેમિ-અરિહંતનઈ. વી. ૩
(૬) રાજુલના ઉદ્ગાર રાજુલ બોલઈ સુનહુ સયાની રે ! નેમિ મનાવા જાઉ ઉજાતી રે; હું દુઃખ પામું વિરહ દિવાની રે,
પિઉ વિન જિમ મછલી વિન પાની રે. ૧ ૧. સરખાવો આ સાથે શ્રી વિયનવિજયજી ઉપાધ્યાયનું નીચેનું પદ, રાગ-કાગડો
યા ગતિ છોરી દે ગુણ ગોરી, તું ગુણ-ગોરી, અચરિજ એહું મિલૈ સસિ પંકજ, બિચિ યમુના વહં ભોરી. યા ૧ ચલ ગિરનાર પિયા દિખલાઉં, બોહરી જરી રતિ દોરી;
મુગતિ મહોલમેં મિલે રાજુલ નેમિ, વિનય નમે કર જોરિી. યારા રે વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧ ૧૫૯
2010_02

Page #228

એક યૌવન બીજું મદન સંતાપ રે, ત્રીજું વિરહ કલેજું કોપરું રે; ચોથું તે પિઉપિ પિક પોકાઈ રે, દુખિયાનું દુ:ખ કોઈ ન વારઈ રે. ૨ જે સુખ સાધન ભોગી મનાઈ રે, તે વિરહીનઈ દુઃખ દિઈ છનાઈ રે; વિન પિઉ હજ ન રોજ સુહાઈ રે, મોટાં મંદિર ખાવા ધાઈ રે. ૩ રાણિમ રિદ્ધિ નઇ દોલત લીલા રે, તે મુઝ પિઉ વિરાનલ કોલા રે; ભૂખ નિંદ બિહુ સાથિ નાઠી રે, માનું વિરહ બલવાથી ગાઠી રે. ૪ કોકિલ બોલઇ ટાઢું મીઠું રે, મુઝ મન તો તે લાગઈ અંગીઠું રે, વિરહ જગાવી વિરહિણી બાલી રે, તે પાપઈ તે થઈ છઈ કાલી રે. ૫ હર હિયાં પ્રતિબિંબિત ચંદો રે, વિરહ દહનથી દાધો મંદો રે, આંસુડે ઉલ્લવંતી કાલો રે, માનું પ્રકટિક લંછન લ્યાહલો રે. ૬ ચંદ કિરન જબ તનુ ગઈ રે. તાપ વિરહ અધિકરો જાગ રે;
૧૬૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #229

વડવાનલથી આધકો જાણી રે; મારિ નાખ્યો ઉલ્હાલી પાણી રે. ૭ લાગઈ ખિન પવન પ્રચારા રે, ચંદન અહિ વિષનાં ફૂંકારા રે; વિષધર ભખતાં જે વિષ પામે રે, મોર કિંગાર તે માનું વામે રે. ૮ ઘોર ઘનાઘન ગનિ ગરજે રે, માનું તે વિરહિણિનઈં તરજે રે; વીજલડિ મિસ અસિ ઝબકાવ રે, માનું તે મુઝનઈ બીહાવે રે. ૯ ઇંદ્ર તણાં મઈં ક્યું અપરાધ્યું રે ? ધનુષ દેખાવઈ ગગિન બાંધ્યું રે;
માનું પિઉ ગતિ તસ ગજ હાર્યો રે, તેણિ મુઝસ્યું પિઉ વઈર સંભાર્યો રે ? ૧૦
જલધર જલ વ ખલખલ ખાલ રે, આંસુઅડાં મુઝ નયણ પ્રણાલે રે; વાદ માંહોમાંહિ બિહુનઈ લાગો રે, આવીનઈં પિઉડા ! તે તુમ્હે ભાગો રે. ૧૧
ડર ડર કરિ દાદુર ડરપાવે રે,
ઉબા પણિ પિઉ વિરહ સતાવે રે,
ધૂલિ તમેં તિમ રવિ તતપાણો રે; એ સાચો જાણ્યો ઉખાણો રે. ૧૨
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૬૧

Page #230

નીંદ ન આવઈ ઝબકી જાગું રે, પૂરવ દિસિજઈ જોવા લાગું રે, રોતાં દીસે રાતડી નયણે રે, કિમહી ન દીસે પણિ તે ગમણિ રે. ૧૩ કુણ આગઈ એ વાત કહાઈ રે ? પિક અવલઈ કુણ સવલો થાઈ રે ? વિરહીનઈ હિમ ઋતુ દિન વાધઈ રે, ગ્રીષ્મ નિસ મોટી થઈ બાંધઈ રે. ૧૪ સરસ કમલ જે હિયડઈ દીજે રે, નીસાસે તેનું કો કીજઈ રે ? ફિરિ ધરિઈ નઈ ફિરિ અપહરિ રે, વિરહની વેદન કિમ નિસૂઈ રે. ૧૫ હઈડુ ભીડ્યું ૮ કુચ બંધઈ રે, પ્રાણ ન જાઈ તે પ્રતિબંધઈ રે, અંતરાય એ જાણું મોટું રે, જીવ જીવન વિન જીવિત ખોટું રે. ૧૬ નીંદ ન આવઈ ફિરિ ફિરિ સોઉં રે, માનું સુપનમાં પિઉમુખ જોઉં રે; પૂછું લગન તે જોસી આગઈ રે, કહિ મિલઅઈ પિઉ મન રાગઈ રે. ૧૭ નેહગહેલી દુરબલ થાઉં રે, માનું જિમ તિમ લિમિનિ મારે,
૧૬ ૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #231

પણિ નવિ જાણ્યું એ ન ઉપાયો રે, પ્રીતિ પરાણી કિમઈ ન થાયો રે. ૧૮ સ્યુ કી જઈ જો પ્રથમ ન જાણ્યું રે, હવઈ તો ચિતડું ન રહઈ તાક્યું રે, નિઃસનેહીસ્યું નેહ જે કીધો રે, ઉઘ વેચી ને ઉજાગર લીધો રે. ૧૯ આજ દીવાલી કહઈ કોઈ ભોલી રે, મુઝ મનિ ન ટલી વિરહની હોલી રે,
સ્પે કીજઈ તે સેવ સુહાલી રે, સુખ લહસ્યું પિ િવદન નિહાલી રે. ૨૦ ઈમ વલિ વિલવતિ ગઈ ગિરિનારિ રે, રાજુલ કંતસ્ય મિલી મનુહારી રે; દોઈ રમાઈ શિવ મંદિર માંહિ રે સુખ જસ સંપત્તિ લહિઆ ઉછાહિ ર. ર૧
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવનો
રાગ ધમાલા ચિદાનંદઘન પરમ નિરંજન, જનમનરંજન દેવ લલના! વામાનંદન જિનપતિ થણીએ. સુસ્પતિ જસ કરે સેવ, મનમોહન જિનજી ભેટીએ હ; (ટેક) અહો મેરે લલના! મેટીએ પાપકો પૂર, મનમોહન જિનજી૧
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૬૩
2010_02

Page #232

કેસરઘોળી ઘસી ઘનચંદન, આનંદન ઘનસાર, લલના ! પ્રભુજીકી પૂજા કરી મન રંગે, પાઈએ પુન્ય અપાર; મન ૨ જાઈ જૂઈ ચંપક કેતકી, દમણો ને મચકુંદ, લલના ! કુંદ પિયંગુ રચી સુંદર જોડી, પૂજીએ પાસ જિણંદ; મન૰ ૩ અંગી ચંગી અંગ બનાઈ, અલંકાર અતિસાર, લલના ! દ્રવ્યસ્તવ વિધિપૂરણ વિરચિ, ભાવીએ ભાવ ઉદાર; મન૦ ૪ પરમાતમ પૂરણ ગુણ પરતક્ષ, પુરુષોત્તમ પરધાન, ૯૦ પ્રગટ પરભાવ પ્રભાવતી-વલ્લભ, તું જ્યો સુગુણ નિધાન; મન પ જો તુજ ભક્તિ મયુરી મુજ મન, વન વિચરે અતિ ચિત્ત; લ દુરિત ભુજંગમ બંધન તૂટે, તું સઘળો જગ મિત્ત; મન ૬ તુજ આણા સુરવેલી મુજ મન, નંદનવન ચિહાં રૂઢ, લ૦ કુમતિ કદાગ્રહ કંટક શાખી, સંભવે તિહાં નહીં ગૂઢ; મન૦ ૭
ભક્તિ રાગ તુજ આણ આરાધન, દોય ચક્ર સંચાર, ૯૦ સહસ અઢાર સીલાંગરથ ચાલે, વિઘન રહિત શિવ દુવાર, મન૦ ૮ ગુરુ ઉપદેશે જો મુજ લાધ્યો, તુજ શાસનકો રાગ, લ મહાનંદ પદ ખેંચ લીઅંગો, જ્યં અલિ કુસુમ પરાગ; મન૦ ૯
બાહિર મન નિકસત નાંહિ ચાહત, તુજ શાસનમેં લીન, લ ઉમગ નિમગ કરી નિજપદ રહેવે, જ્યું જલ નિધિ માંહિ મીન;
૧૦
મન ૧૦
૧. કરો ૨. સાર ૩. ઇંદુ ૪. અંગે ૫ આંગી. ૬. ચિરચી. ૭. પ્રત્યક્ષ ૮. મોરી.
૯. ધા૨ ૧૦. જલ.
૧૬૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #233

મુજ તુજ શાસન અનુભવકો રસ, કયું કરી જાણે લોગ, લ૦ અપરિણીત કન્યા નવિ જાણે, ક્યું સુખ દયિત સંયોગ', મન૧૧ ઓરકી ગણના નાંહિ પાઉં, જો તું સાહિબ એક, લ. ફલે વાસના દઢ નિજ મનકી, જો અવિચલ હોય ટેક; મન૧ર તું સાહિબ હું સેવક તેરો, એ વ્યવહાર વિભાગ, લ૦ નિશ્ચય નય મત દોનું બિરો, હોય નાંહિ ભૂદકો લાગ; મન૧૩ મન વચનાદિ પુલ ન્યારા, નાસે સકલ વિભાવ, લ૦ શુદ્ધ દ્રવ્ય ગુન પર્યાય ઘટના, તુજ સમ શુદ્ધ સ્વભાવ; મન૧૪ તું ઘટ અંતર પ્રગટ વિરાજે, ક્યું નિર્મલ ગુણ" કાંત, લક બાહિર ઢુંઢત મૂઢ ન પાવે, ક્યું મૃગમદ મન ભ્રાંત, મન૧૫ ગુણ ઠાણાદિક ભાવે મિશ્રિત, સબમેં હૈ“ તુજ અંસ, લ૦ ખીર નીર ક્યું ભિન્ન કરત હૈ, ઉવલ અનુભવ હંસ; મન૧૬ આતમ જ્ઞાન દશા જસ જાગી, વૈરાગી તુજ ગ્યાન, લ૦ સો પાવે ક્યું રતન પરીક્ષા, પરખત રતન પ્રધાન; મન. ૧૭ પુન્ય પ્રગટ દેવનકો લઈન”, મૂઢ લહે નાંહિ ધર્મ, લક
ન્યું પિયરાકું કંચન માને, લહે નાહી અંતર મમ મનઃ ૧૮ ગંધ રૂ૫ રસ ફરસ વિવર્જિત, ન ધરત હૈ' iઠાણ, લક અન અવતાર અશરીર અવેદી, તું પ્રભુ સિદ્ધ પ્રમાણ; મન. ૧૯ કેવલજ્ઞાનદશા અવલોકી, લોકાલોક પ્રમાણ, લ દર્શન-વીર્ય-ચરણ-ગુણધારી, શાશ્વતાં સુખ અહિઠાણ મન. ર૦
૧૧. સંભોગ ૧૨. ગણતી ૧૩. પદ ૧૪. કોય હૈ. ૧૫. ન્યારો. ૧૬. મણિ. ૧૭. મૃગ. ૧૮. માંહિ. ૧૯. પેખત ૨૦. કારણ ૨૧. ધરે તિહાં. ૨૨. શુદ્ધ, ૨૩. શાશ્વત.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
: ૧૬૫
2010_02

Page #234

સત્તા શુદ્ધ અરૂપી તેરી, નહિ જગકો વ્યવહાર, લ, કા કહીએ કછુ કહ્યો ન જાએ, તું પ્રભુ અલખ અપાર; મનર૧ દીપ ચંદ્ર રવિ ગ્રહગણ કેરી, જિહાં પરત નહિ તેજ, લ. તિાં એક તુજ ધામ વિરાજે, નિર્મલ ચેતના સેજ, મન. ર૨ આદિરહિત અજરામર નિર્ભય, વ્યાપક એક અનંત, લ. શુદ્ધ પ્રકૃતિ અક્ષયિ* અમાયિ, તું પ્રભુ બહુ ગુણવંત; મન ર૩ તું માતા તું ગાતા ભ્રાતા, પિતા બંધુ તું મિત્ત, લ. શરણ તુંહી તુજ સેવા કીજે, દઢ કરી એક જ ચિત્ત; મન. ૨૪ પાસ આસ પૂરો અબ મેરી, અરજ એક અવધાર, લ, શ્રી નયવિજય વિબુધ પાયસેવક, જશ કહે ભવજલ તારક મન રપ
(૨) શ્રી શામળા પાર્શ્વનાથ ભગવાન સ્તવન
શાલિભદ્ર ભોગી રહ્યો – એ દેશી પૂજા વિધિ માંહે ભાવિયેજી, અંતરંગ જે ભાવ; તે સવિ તુઝ આગળ કહુંજી, સાહેબ સરલ સ્વભાવ, સુહંકર ! અવધારો પ્રભુ પાસ! એ આંકણી ૧ દાતણ કરતાં ભાવિયેજી, પ્રભુગુણજલ મુખ શુદ્ધ, ઉલ ઉતારી પ્રમત્તતાજી, હે મુઝ નિર્મલ બુદ્ધ, સુકર! ર જતનાયે સ્નાન કરીજીએજી, કાઢો મેલ મિથ્યાત; અંગુઠો અંગ શોષવીજી, જાણે હું અવદાત; સુહંકર ! ૩
૨૪. કહત ન આવે. ૨૫. ચેતન સહજ. ર૬. અકાષાયી. ૨૭. તનુ વચ ૧૬૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #235

ક્ષીરોદકનાં ધોતીયાંજી ચિંતવો ચિત્ત સંતોષ; અષ્ટ કર્મ સંવર ભલોજી. આઠ પડો મુહકોષ; સુહંકર ! ૪ ઓરસીયો એકાગ્રતાજી, કૈસર ભક્તિ કલ્લોલ, શ્રદ્ધા ચંદન ચિંતવોજી, ધ્યાન ઘોલરંગરોલ; સુહંકર ! ૫ ભાલ વહું આણા ભલીજી, તિલક તણો તે ભાવ; જે આભરણ ઉતારીયેંજી, તે ઉતારો પરભાવ; સુહંકર ! ૬ જે નિર્માલ્ય ઉતારીયેં જી, તે તો ચિત્ત ઉપાધિ; પખાલ કરતાં ચિંતવોજી. નિર્મલ ચિત્તસમાધિ; સુહંકર ! ૬ અંગલૂણાં બે ધર્મનાંજી. આત્મ સ્વભાવ જે અંગ; જે આભરણ પહેરાવીએજી, તે સ્વભાવ નિજ ચંગ; સુહંકર ! ૮ જે નવ વાડ વિશુદ્ધતાજી, તે પૂજા નવ અંગ; પંચાચાર વિશુદ્ધતાજી, તેહ ફૂલ પંચરંગ; સુહંકર ! ૯
દીવો કરતાં ચિંતવોજી, જ્ઞાનદીપક સુપ્રકાશ;
નય ચિંતા ધૃત પૂરિયુંજી, તત્ત્વ પાત્ર સુવિલાસ; સુહંકર ! ૧૦
ધૂપ રૂપ અતિ કાર્યતાજી, કૃષ્ણાગરૂનો જોગ; શુદ્ધ વાસના મહમહેજી, તે તો અનુભવ યોગ; સુહંકર ! ૧૧
મદ-સ્થાનક અડ છાંડવાંજી, તેહ અષ્ટ મંગલિક;
જે નૈવેદ નિવેદીયેંજી, તે મન નિશ્ચલ ટેક; સુહંકર ! ૧૨
લવણ ઉતારી ભાવીએજી, કૃત્રિમ ધર્મનો રે ત્યાગ; મંગલ દીવો અતિ ભલોજી, શુદ્ધ ધર્મ પરભાગ; સુહંકર ! ૧૩ ગીત નૃત્ય વાજિંત્રનોજી, નાદ અનાહત સાર; શમ-રતિ રમણી જે કરીજી, તે સાચો થેઈકાર; સુહંકર ! ૧૪
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૬૭

Page #236

ભાવ પૂજા એમ સાચવીજી, સત્ય વજાઓ રે ઘંટ; ત્રિભુવન માંહે તે વિસ્તરેજી ટાલે કર્મનો કંટ, સુહંકર ! ૧૫ એણી પર ભાવના ભાવતાંજી, સાહેબ જશ સુપ્રસન્ન જનમ સફલ જગ તેહનોજી, તે પુરુષ ધન ધન, સુહંકર ! ૧૬ પરમ પુરુષ પ્રભુ સામલાજી, માનો એ મુજ સેવ; દૂર કરો ભવ આમલાજી, વાચક જશ કહે દેવ; લુહંકર ! ૧૭
(૩) પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
રિાગ ધમાલ નયરી વાણારસી જાણીયે હો, અશ્વસેન કુલચંદ, વામાનંદન વંદીયે હો, પાસજી સુરતરૂ કંદ, બલ જાઉં. પરમેસર નિત્ય ગુણ ગાઈયે હો, અહો મેરે લલના રે ગાવત શિવસુખ પાઈયે હો. એ આંકણી ૧ ફણિધર લંછન નવ કર જિનજી, સબલ ઘનાઘન સાર, બલ૦ સંજમ લેઈ શત તીનશું છે, સવિકહે તું ધન્ય ધન્ય; પર૦ ૨ વરસ સત એક આઉખું હો, સીધ્યા સમેત ગીરીસ, બલ સોલ સહસ મુનિ તુમ તણા હો, સાહુણી સહસ અડત્રીસ; પર૦ ૩ ધરણ ઇંદ્ર પદ્માવતી હો, પ્રભુ શાસન રખવાલ, બલ. રોગ શોગ સંકટ ટલે હો, નામ જપતાં જપમાલ; પર. ૪ પાસ આસ પૂરો અબ મેરી, અરજ એક અવધાર, બલ૦ શ્રી નવિજય વિબુધ પદ સેવી, જશ કહે ભવજલ તાર પર ૫ * આ જ ભાવનું “જ્ઞાનસારમાંનું ભાવપૂજાષ્ટક" છે. ૧૬૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #237

(૪) પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
રાગ ધન્યાશ્રી શ કાનડો દરબારી, મંજુલ રચન રતન રચિત સિંહાસન - એ દેશી વામાનંદન જગદાનંદન, સેવકજન-આસા-વિસરામ; નેક નિજર કરી મોહિ પર નિરખો, તુમ હો કરૂના
રસ કે ધામ. (૮) વામાં. ૧ ઇતની ભૂમિ પ્રભુ તુમહી આન્યો, પરિપરિ બહુત બઢાઈ મામ; અબ દુચાર ગુનઠાન બઢાવત, લાગત હે કહા તુમકું દામ.
વાભા૦ ૨
અહનિશી ધ્યાન ધરું હું તેરી, મુખથી ન વિસારૂં તુમ નામ; શ્રી નયવિજય વિબુધ વર સેવક, કહે તુમ મેરે આતમ રામ.
વામા૦ ૩
(૫) દાદા પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
રાગ નટ) સુખદાઈ રે સુખદાઈ દાદો પાસજી સુખદાઈ; એસો સાહિબ નહિ કો જગમે, સેવા કીજે દીલ લાઈ. સ. ૧ સબ સુખદાઈ એહિ નાયક, એહિ સાયક સુસાઈ; કિંકરલું કરે શંકર સરિસો, આપે અપની ઠકુરાઈ. સુર મંગલ રંગ વધે પ્રભુ ધ્યાને, પાપલી જાએ કરમાઈ, શીતલતા પ્રગટે ઘટ અંતર, મિટે મોહકી ગરમાઈ. સુ૩
૧. મોહિ ઉપર ૨. દો ચાર. ૩. ચઢાવત ૪. મુખ ન મેલું તેરો નામ.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૬૯
2010_02

Page #238

કહા કરૂં સુરતરૂ ચિંતામણિકું, જો મેં પ્રભુ સેવા પાઈ, શ્રી જશવિજય કહે દર્શન દેખ્યો, ઘર-અંગન નવનિધિ આઈ. સુ૪
(૬) પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
રાગ બિલાઉલજી મેરે સાહિબ તુમહિ હો, પ્રભુ પાસ જીણંદા ! ખિજમતગાર ગરીબ હું, મેં તેરા બંદા. ટેક) મેરે. ૧ મેં ચકોર કરૂં ચાકરી, જબ તુમહિ ચંદા, ચક્રવાક એ હુઈ રહું, જબ તુમહિ દિગંદા. મેરે૨ મધુકર પરિ મેં રનઝનું, જબ તુમ અરવિંદા; ભક્તિ કરું ખગપતિ પરિ, જબ તુમહિ ગોવિંદા. મેરે૩ તુમ જબ ગજિત ઘન ભયે, તબ મેં શિખિનંદા, તુમ સાયર જબ મેં તદા, સુર સરિતા અમંદા મેરે ૪ દૂર કરી દાદા પાશજી ! ભવ દુઃખકા ફંદા; વાચક જણ કહે દાસકું, દિયો પરમાનંદા. મેરે૫
૧. શ્રી. ૨. તુમહો. ૩. રનજનું ૪. દીજે.
૧૭૦
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #239

શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(રાગ કલ્યાણ સલુને પ્રભુ ભેટે, અંતરીક પ્રભુ ભેટે(ટેક) જગતવચ્છલ હિતદાઈ, સલુને પ્રભુ ભેટે; મોહ ચોર જબ જોર ફિરાવત, તબ સમજવો પ્રભુ નેટ. સ. ૧
ઓર સખાઈ ચાર દિવસને, સાચ સખા પ્રભુ ભેટે; ઈતનો આપ વિવેક વિચારે, માયામે મત લેટે. સ૨ ભામણડે તો ભૂખ ન ભાંગે, બિનું ભોજન ગયે પેટ, ભગવંત ભક્તિ બિના સવિ નિષ્કલ, જશ કહે ભક્તિ મેં ભેટ. સ. ૩
શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
જય જય જય જય પાસ નિણંદ, ટેક અંતરિક પ્રભુ ત્રિભુવન તારન, ભવિક કમલ ઉલ્લાસ દિણંદ, જય ૧ તેરે ચરન શરન મેં કીને, તૂ બિન કુન તોરે ભવ ફંદ, પરમ પુરુષ પરમારથદર્શી, તૂ દિયે ભવિકલું પરમાનંદ, જય ર તું નાયક તું શિવસુખ દાયક, તું હિતચિંતક તું સુખકંદ; તૂ જનરંજન તૂ ભવભંજન, તું કેવલ કમલા-ગોવિંદ, જય૦ ૩
૧. ભક્તિ મ મેટે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧ ૧૭૧
2010_02

Page #240

કોડિ દેવ મિલિકે કર ન શકે, એક અંગુઠ રૂપ પ્રતિબંદ; ઐસો અદ્ભુત રૂપ તિહારો, વરસત માનું અમૃતકો બુંદ; જય૦ ૪ મેરે મન મધુકરકે મોહન તુમ હો વિમલ સદલ અરવિંદ; નયન ચકોર વિલાસ કરતુ હૈ, દેખત તુમ મુખ પુરનચંદ; જય૰ પ દૂર જાવે પ્રભુ ! તુમ દરિશનમેં, દુઃખ દોહગ દાલિદ્ર અઘ દંદ; વાચક જશ કહે જીહ સફલ તેં, જે ગાવે તુમ ગુનકે વૃંદ, જય૦ ૬ (અંતિમ પંક્તિનો પાઠ હસ્તપ્રતમાંથી મળ્યો છે.)
શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
૧૭૨
(૧)
[ત્રિગડઈ પ્રભુ સોહઈં રે એ રાગ]
-
ગોડી પ્રભુ ગાજે રે, ઠકુરાઈ છાજે રે, અતિ તાજે દિવાજે, રાજે રાજિઓ રે. ૧
શરણાગત ત્રાતા રે, તું દોલતે દાતા રે, હવે દીજે મુઝ સાતા, સમકિત શુદ્ધિની રે. ૨ હૂં તુઝ ગુણરંગી રે, તું સહજ નિ:સંગી રે, તોઈં પ્રીતિ એકંગી, અંગીકરી રહું રે. ૩ કેતું તુઝ કહીએ રે, જો બાંહિ ગ્રહીએ રે, તો પ્રેમ નિરવહીએ, વારૂ વાલહા રે. ૪ ઉત્તમ ગુણ ઠાણે રે તૂહિજ મુઝ આણે રે, હવે ટાણે સ્ક્રૂ તાણે, શિવસુખ આપવા રે ? પ યૂં થાઓ ઉદાસી રે, જોઓ હૃદય વિમાસી રે, તુઝ ચરણ ઉપાસી, હાંસી કિમ સહૂં રે ? ૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #241

હાંસી એ મોટી રે, જે આશા ખોટી રે, ધરિ જ્ઞાન કોટી રે, પણિ ભવવશ હુઈ ર. ૭ જો સનમુખ દેખે રે, સવિ આવે લેખે રે, તો કાંઈ ઉવેખે, થોડે કારણે રે. ૮ યાચક બહુ યાચે રે, વલી નચવ્યો નાચે રે, તેહથી કરમ નિકાચ, દાતા વિણ દિયે ર. ૯ તે સઘલું જાણો રે, ઍ મિહિર ન આણી રે, હું સપરાણો, તુજ આશરે રે. ૧૦ મુઝ લાજ વધારી રે, આપી મતિ સારી રે, હવે પ્યારી શિવનારી, પ્રભુ! પરણાવીએ રે. ૧૧ નહી કો તુઝ તોલે રે, તુઝ વયણે મનિ ડોલે રે, 'સેવક જશ બોલે, તું જગગુરુ જયો રે. ૧૨
શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ સ્તવન
(૨) હિતકારી તે હિતકારી, ગોડી પાસ પરમ ઉપગારી રે, તોરી મૂરતી મોહનગારી રે, તે તો લાગઈ મુઝનઈ પ્યારી રે. ૧ વાહઈ જીમ ચંદ-ચકોરા રે, જીમ વંછઈ ઘનનઈ મીરા રે, જીમ વાલ્હી ગજનઈ રેવા રે, તીમ હાલ્હી મુઝ તુઝ સવા ર. ર
૧. આ સ્તવનની નકલ કતના સ્વહસ્તાક્ષરથી લખેલ પ્રત પરથી લીધેલ છે. ચાલુ
ભાષામાં “અઈની જગ્યાએ ‘એ કર્યો છે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૭૩
2010_02

Page #242

જે સાહિબ ચતુર સનેહિ રે, તેહેમ્યું વાત અગોચર કેહી રે, સગુણાર્શ્વ તિણિ પરિમિલિઈ રે, જીમ સાકર દૃદ્ધિ ભલિઈ રે ૩ જે તુઝ ગુણ મઈ ચિતિ ધારિયા રે, તે તો જાઈ નવિ વીસારિયા રે, સુહણાઈ પણિ સાંભરિવાઈ રે, પરના ગુણ ચિતિ ન સુહાવઈ રે. ૪ મદ-માતુ-મનોભવ દલિયા રે, પર સુર તો સઘલા ગલિયા રે, તેહના ગુણ જે મુખિ ભાખઈ રે, તે તા દષ્ટિરાગ નિજ દાખઈ રે. ૫ બિહું માહિ ઈક અધિકાઈ રે, પરખતાં મુઝ મનિ ભાઈ રે, તુઝ વચનઈ સઘલું સાચું રે. પરવચનઈ સઘળું કાચું રે. ૬ જાણો તિમ જગત જાણો રે, મુઝ મન તો તુઝ સુહાણો રે, સરવંગી નયની વાણી રે, તુઝ વિણ અવરઈ નવિ જાણી રે. ૭ આજ અમિય ઘનાઘન વૂઠા રે, સમકિતદષ્ટિ સુર તૂઠા રે, નિજ કરિ ચિંતામણિ આયો રે, જે મઈ તુઝ દરશન પાયો રે. ૮ સાહિબ તુઝ અરજ કરી જઈ રે, સેવક ઉપરિ હિત કીજઈ રે, વાચક જણ કહેઈ અવિધારો રે, ભવસાયર પાર ઉતારો રે. ૯
શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
તા
ગોડી મંડન પાસજી કીજે સેવક સારજિનજી દુઃખ દોહગ દૂર કરો, વીનવું વારીવાર જિનજી...૧ વીનતડી અવધારિએ કીજે તાહરી ચાકરી, ઊભા જોડી પાણિ, જિનજી જપિએ છિએ નિત તાહરી, નામ મંત્ર ગુણખાણિજિનજી...૨ * હસ્તલિખિત પ્રતને આધારે અહીં પ્રથમ વાર પ્રકાશિત થાય છે.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશોવાણી)
૧૭૪
2010_02
.

Page #243

તુજ મુખ દેખી હરખિએ, જિમ વિધુ દેખી ચકોર, જિનજી તુઝ કરુણાથી માચિએ, મેહ થકી જિમ મોર.જિનજી..૩ તુઝ છોડી પરનઈ, ભજે વાંકો દુર્જન ખૂટ, જિનજી કાખ સેલડી છાંડતો, કાંટે રાચે ઊંટ. જિનજી....૪ રસિઆ તો ખસિઆ નહીં, તુઝથી સજ્જન લોક, જિનજી સુરતરુ છાંડી કુણ કરે, બાઉલ સેવા ફોક...જિનજી...૫ જે તુઝસ્યું રાતા નહીં, તે તો કઠિન કઠોર, જિનજી ગુણ નવિ જાણે નિરગુણી, માણસ રૂપે ઢોર...જિનજી...૬ તું ચિંતામણિ સુરતરુ, કામ કુંભ તું આપ; જિનજી મિત્ત તૃહિં તું સાહિબા, તું બંધવ – બાપ...જિનજી...૭ ભવસાયરમાં હું મિઓ, પામિયો બહુવિધ દુકખ, જિનજી ભવભાવઠ ભાંજી હવે, દીજે શિવપદ સુકખ જિનજી...૮ સંઘ મિલે છે સામટાં, કરવા તાહરી યાત્ર; જિનજી મનહ મનોરથ પૂરતો, તું છઈ ગુણમણિ પાત્ર.જિનજી...૯ મુઝ મનમાંહિં તાહરો, લાગો ગુણનો વેધ, જિનજી એક દેવ તું આદર્યો, કીધો અવર નિષેધ...જિનજી..૧૦ દોલતદાતા દીપતો, દોહગ ભંજન દેવ જિનજી પ્રકટ પ્રતાપી જાગતો, તું દીસઈ નિતમેવ..જિનજી...૧૧ કલ્યાણક દશમી દિને, આરાધિઓ જગભાણ, જિનજી ભાવવંત જનને દિયે, તું બહુવિધ કલ્યાણજિનજી...૧૨ પરસુરના જિહાં આથમ્યા, કલિયુગમાંહિં પ્રતાપ જિનજી સમરિઓ સાદ દિયે સદા, તિહાં પણિ પ્રભુ તું આપ જિનજી. ૧૩
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
ક, ૧૭૫
2010_02

Page #244

સ્યું વીનવીયે તુઝ પ્રતિ, ઘણુ ઘણેરું ગુજ્મ; જિનજી સવિ જાણે તેં સાહિબો, પૂરો આશા મુજ્ડ..જિનજી...૧૪
પામે ધરતો પાસજી, ચરણકમલ તુઝ રાગ; જિનજી શ્રી નયવિજય વિબુધ તણો, સેવક સુજસ પરાગ...જિનજી...૧૫
શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વજી રે ! વાત સુણો એક મોરી રે; માહરા મનના મનોરથ પૂરજો, હું તો ભક્તિ ન છોડું તોરી રે. શ્રી ૧
માહરી ખિજમતમાં ખામી નહિ રે, તાહરે ખોટ ન કાંઈ ખજાને રે; હવે દેવાની શી ઢીલ છે ? કહેવું તે કહીએ છાને રે. શ્રી ૨
તેં ઉરણ સવી પૃથિવી કરી રે, ધન વરસી વરસીદાને રે; માહરી વેળા શું એહવા, દીઓ વાંછિત વાળો વાન . શ્રી ૩
હું તો કેડ ન છોડું તાહરી રે, આપ્યા વિણ શિવસુખ સ્વામી રે; મૂરખ તે ઓછે માનશે, ચીંતામણી કરતલ પામી રે. શ્રી ૪
મત કહો તુજ કર્મે નથી રે, કર્મે છે તો તું પામ્યો રે; મુજ સરીખા કીધા મોટકા, કહો તેણે કાંઈ તુજ થામ્યો . શ્રી પ
કાલ સ્વભાવ ભવિતવ્યતા રે, તે સઘળા તારા દાસો રે; મુખ્ય હેતુ તું મોક્ષનો, એ મુજને સબલ વિશ્વાસો રે. શ્રી ૬
અમે ભક્ત મુક્તિને પંચશું રે, જિમ લોહને ચમક પાષાણો રે; તુમ્હે હેજે હસીને દેખશો, કહસો સેવક છે સપરાણો રે. શ્રી ૭ ભક્તિ આરાધ્યા ફળ દીએ રે, ચિંતામણી પણ પાષાણો રે; વળી અધિકું કાંઈ કહાવશો, એ ભદ્રક ભક્તિ તે જાણો રે. શ્રી ૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૧૭૬
2010_02

Page #245

બાળક તે જિમ તિમ બોલતો રે, કરે લાડ તાતને આગે રે, તે તેહશું વંછિત પૂર, બની આવે સઘળું રાગે રે. શ્રી. ૯ માહરે બનનારૂં તે બન્યું જ છે રે, હું તો લોકને વાત શીખાવું રે, વાચક જણ કહે સાહિબા, એ ગીતે તુમ ગુણ ગાવું ૨. શ્રી ૧૦
શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
સિગ શ્રી રાગ અબ મોહી ઐસી આય બની, શ્રી સંખેસર પાસ જિનેસર, મેરે તું એક ધની અબ૦ ૧ તું બિનુ કોઉ ચિત્ત ન સુહાવે, આવે કોડિ ગુની; મેરો મન તુજ ઉપર રસિયો, અલિ જિમ કમલ ભણી. અ. ર તુમ નામે નવિ સંકટ ચૂર, નાગરાજ ધરની; નામ જપું નિશી વાસર તેરો, એ શુભ મુજ કરની. અ૩ કોપાનલ ઉપજાવત દુર્જન, મન વચન અરની; નામ જપું જલધાર તિાં તજ, દારૂ દુ:ખ હરની. અ. ૪ મિથ્યામતિ બહુ જન હે જગમેં, પદ ન ધરત ધરની; ઉનતે અબ તુજ ભક્તિ પ્રભાવે, ભય નહિ એક કની. અ૦ ૫ સજ્જન-નયન સુધારસ-અંજન, દુરજન રવિ“ ભરની; તુજ મૂરતિ નિરખે સો પાવે, સુખ જશ" લીલ ઘની. અ. ૬ ૧. પ્રભુ! મેરે. ૨ મેરે તુહિક ધની. ૩ તુમ. ૪ મન દોરે. ૫. તુજ. ૬. જવ. ૭. યા ૮. ધરે. ૯, હમ. ૧૦. કવિ. ૧૧. સુજસ. વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૭૭
2010_02

Page #246

શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(૨)
શ્રી શંખેશ્વર પાસજી, અવધારો અરદાસ; જિનજી દિલમાં દેવ દયા કરી, ક્રિઓ નિજ ચરણે વાસ; જિનજી...૧ તું મુઝ મનમાંહિ વસ્યો, જિમચાતકચિત્ત મેહ; જિનજી નિતનિત નવલા ઉલ્લસે, તુઝસ્યું ધર્મ સનેહ; જિનજી...૨ તૂહિં તૂહિં સૂંહિ કરું, દિલમાં કરૂણા આણિ; જિનજી સેવકનઈં કિમ યાચતાં, કીજઈ તાણાતાણિ; જિનજી...૩ કેડ ન છોડું થોડલે, આપ્યા વિણ શિવ સુકખ; જિનજી ભોજન વિણ ભાંજે નહિં, ભામણડે જગિ ભૂખ, જિનજી...૪
હું રાગી તુઝ ઉપરિ, નીરાગી તું દેવ; જિનજી ભગતિ રસે જો રીઝસ્યો તો મિલસ્યે એ ટેવ જિનજી...પ
ભગતિરીઝિયો બહુ ફલે, સુરમણિ પણ પાષાણ, જિનજી જાણે ત્રિભુવન રાજીઓ, તું સવિ ચતુર સુજાણ; જિનજી...૬
ઉચિત હુઈ તિમ આચરો, હું તો તોરો દાસ; જિનજી આસંગાને આસનો, નવિ દીસે સહવાસ; જિનજી....૭
મુઝ મન તુઝ ગુણ રંજિયો, ન કરે અન્ય પ્રવેશ; જિનજી બાઉલ બીજ ગ્રહે નહીં, નંદન ચંદન દેશ; જિનજી...૮
જે તુઝને છાંડી કરી, ચાહે પરનો સાથ; જિનજી સુરતરુ છોડીને દિયે, તે તો બાઉલો બાથ; જિનજી...૯
* હસ્તલિખિત પ્રતને આધારે અહીં પ્રથમવાર પ્રકાશિત થાય છે.
૧૭૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #247

તે પાપી જે નવિ લહે, તુઝ દેખી સંતોષ, જિનજી કૌશિક આંખ ન ઉઘડે, સૂરજનો સ્ય દોષ; જિનજી...૧૦ તુઝ મૂરતિ દેખી કરી, જે ન લહે આનંદ, જિનજી આંખ ઘડતા તેહવી, ઊંઘએ દેવ જ મંદ, જિનજી..૧૧ મૂરતિ મોહનવેલડી, જબ દેખું તુઝ સાર; જિનજી જનમ સફલ માનું તાદા, પામું પ્રેમ અપાર; જિન).૧૨ આ હું અહં જે જપે, અલ્ટોત્તરસી વાર; જિનજી નામ તાહ તેહને, દીયે તું સુખભંડાર, જિનજી..૧૩ અશ્વસેનકુલ ચંદલો, વામાસુત ગુણવંત; જિનજી ત્રિભુવન મોહન તું જયો, રાણી પ્રભાવતી કંત; નિજી...૧૪ સેવંતા પાસે સદા, પ્રભુ તુઝ પદ-અરવિંદ, જિનજી શ્રી નયવિજય વિબુધ તણો, સીસ સુજસ મકરંદ, જિનજી...૧૫
સુરતમંડન શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
સિાહિબા વાસુપૂજય જિપ્સદા – એ દેશી) સૂરતિ મંડન પાસ જિગંદા, અરજ સુનો ટાલી દુઃખદંદા. સાહિબા રંગીલા રે મારા મોહના રે, જીવના રે, એ આંચલી. તું સાહિબા હું છું બંદા પ્રીત બની જિઉં કઈવ ચંદા, સા ર તુઝસ્યું નેહ નહીં મુઝ કાચો, ઘણહી ન ભાઈ હીરો જાચો. સા. ૩ દેતાં દાન તે કાંઈ વિમાસો, લાગઇં મુઝ મનિ અંહ તમાસો. સા. ૪ કેડિ લાગા તે કેડિ ન છોડઈ, દિઓ વંછિત સેવક કર ડઈ. સ. ૫
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૯
2010_02

Page #248

અખય ખજાનો તુઝ નવ ખૂટઈં, હાથ થકી તો સ્યું નવિ છૂટઈં. સા૰ ૬ જો ખિજમતિમાં ખામી દાખો, તો પણિ નિજ જાણી હિત રાખો. સા૰ ૭ જેણિ દીધું કંઈ તેહજ દેરૂંઈ, સેવા કરસ્યઈં તે ફલ લેસ્યઈં. સા૦ ૮ ધેનુ કૂપ આરામ સ્વભાવઈ, દેતાં દેતાં સંપત્તિ પાવઈં. સા૰ ૯ તિમ મુઝનઈં તુમ્હે જો ગુણ દૈસ્યો, તો જગમાં યશ અધિક વહેચ્યો.
સા૰૧૦
અધિકું ઓછું કિસ્યું રે કહાવો, જિમતિમ સેવક ચિત્ત મનાવો. સા૰ ૧૧ માગ્યા વિણ તો માઈં ન પ્રિસÛ, એ ઊખાણો સાચો દીસઈં. સા૰ ૧૨ ઈમ જાણીનઈં વીનતી કીજÛ, મોહનગારા મુજરો લીજઈં. સા૰ ૧૩ વાચક જશ કહઈ ખમિય આસંગો,
દ્વિઓ સિવ સુખ ધરિ અવિહડ રંગો. સા૰ ૧૪
શ્રી કલ્હારા ! પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
[દીઠી હો પ્રભુ, દીઠી ગગુરૂ તુઝ - એ દેશી)
પાસજી હો પ્રભુ પાસ કલ્હારા દેવ ! સુણઈ હો પ્રભુ સુણઈ માહરી વિનતીજી; કહીઈ હો પ્રભુ ! કહીઈં સઘળી વાત, મનમાંહી હો પ્રભુ મનમાંહી જે બહુદિન હુતીજી. ૧ તુજ વિના હો પ્રભુ ! તુજ વિના દૂજો દેવ, માહરઈ હો પ્રભુ ! માહરઈ ચિત્તિ આવઈ નહીંજી;
૧. ઉપાધ્યાયજીના સ્વાક્ષરે લખેલ પરથી નકલ.
૧૮૦
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #249

ચાખ્યો હો પ્રભુ! ચાખ્યો અમિરસ જેણિ, બાકસ હે પ્રભુ! બાકસ તસ ભાવઈ નહી. ૨ દરિશન હો પ્રભુ! દરિશન વાહલું મુક, તાહરૂં હો પ્રભુ! તાહરૂં જેહથી દુઃખ ટળઈજી; ચાકર હો પ્રભુ! ચાકર જાણો મોહિ, હઈડું હો પ્રભુ! હઈડું તો હેજઈ હલઈજી. ૩ તુજશ્ય હો પ્રભુ! તુજગ્યું મન એકંત, ચાલ્યો હો પ્રભુ! ચાલ્યો કોઈથી નવ ચલઈજી; અગનિ હો પ્રભુ! અગનિ પ્રલય પ્રસંગ, કંચન હો પ્રભુ! કંચન ગિરિ કહો કિમ ગલઈજી. ૪
શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(રાગ કાફી, હુસેની, ઇસનપાલા – એ દેશી)
અથવા (રાગ કાનડો યા ગતિ કૌન હે સખી ! તોરી – એ દેશી)
સાહિબ ધ્યાયી મનમોહના, અતિ સોહના ભવિ બોહના,
સાહિબ ધ્યાયા(ટેક) ૧ આજથે સફલ મેરે, માનું ચિંતામણિ પાયા; સાહિબ, ચોસઠ ઇંદ્ર મિલિય પૂજ્યો, ઇંદ્રાની ગુન ગાયા. સાહિબ૦ ર
૧. આ સ્તવન ઉપાધ્યાયજીની કૃતિનું છે પણ અપૂર્ણ છે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
- ૧૮૧
2010_02

Page #250

જનમ મહોત્સવ કરે દેવ, મેરૂ શિખર લે આયા; હરિકો મન સંદેહ જાની, ચરને મેરૂ ચલાયા. સાહિબ ૩ અહિ વેતાલ રૂપ દાખી, દેવે ન વીર ખોભાયા; પ્રગટ ભયે પાય લાગિ, વીર નામિં બુલાયા. સાહિબ ૪ ઇંદ્ર પૂછે વીર કહે, વ્યાકરન નીપાયા; મોહથે નિશાલધરને યુતિ વીર પઢાયા. સાહિબ૦ ૫ વરસીદાન દેઈ ધીર, લેઈ વ્રત સુહાયા; સાલ તલે ધ્યાન બાતે, ઘાતી ઘન ખપાયા. સાહિબ૦ ૬ લહિ અનંત જ્ઞાન આપ, રૂપ ઝગમગાયા; જશ કહે હમ સોઈ વીર, જ્યોતિશું જ્યોતિ મિલાયા. સાહિબ૦ ૭
શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(૨)
રાગ કેદ્યરો દરબારી. આવે હાથીદલ સાજ ગાજતે નેમજી ઘર આવે – એ દેશી) પ્રભુ બલ દેખી સુરરાજ, લાજતો ઈમ બોલે; દેખો બલ ભાગ્યો ભ્રમ મેરો કો નહિ જબ તુમ તોલે. પ્રભુ (ટેક) ૧ ચરન અંગુઠે કંપિત સુરગિરિ, માનુ નાચત ડોલે; ઇન મિસિ પ્રભુ મોહિ ઉપર તૂઠ, હરખ હિયાટો ખોલે. પ્રભુ- ર ડરત શેષધર હરત મહોદધિ, ભય ભંગુર ભૂગોલે; દિશિકુંજર દિમૂઢ ભએ તબ, સબહિ મિલત એક ટોલે. પ્રભુ ૩ -
૧૮૨
ગુર્જર સાહિત્યસંહ યશવાણી)
2010_02

Page #251

લીલા બાલ અબાલ પરાક્રમ, તીન ભુવન ધંધોલે; જશ પ્રભુ વીર ! મહેર અબ કીજે, બહુરિ હુ ન પરિ હૂં ભોલે. પ્રભુ
૪
શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(૩)
ઉપર પ્રમાણે એ જ દેશી. રાગ કેદારો દરબારી
પ્રભુ ધરી પીઠિ વેતાલ બાલ, સાત તાલુલોં વાધે;
કાલ રૂપ વિકરાલ ભયંકર, લાગત અંબર આધે. પ્રભુ (ટેક) ૧
બાલ કહે `કો વીર લે ગયો,' પરિજન દેવ આરાધે;
તિલ ત્રિભાગ ચિત્ત વીર ન ખોલ્યો, બલ અનંત કુન બાધે. પ્રભુ ૨
બઢત રહે નહિ સુર ભિષણ, જાનુ મોહિ વિરાધે; કુલિશ કઠિન દ્ર મુષ્ટિ માર્યો, સંકુચિત તનુ મન દાધે. પ્રભુ ૩
સુર કહે પરતખ મોહિ ભયો હૈ, પાની રસ વિણ ખાધે; જશ કહે ઇંદ્રે પ્રસંસ્યો તૈસો, તુંહી વીર શિવ સાધે. પ્રભુ ૪
૧. બોર ન પિર હૂઁ ભોલે; પિરહુ પિર. ૨. નયો હૈ, ૩. પાનિ રસોહિં ન ખાધે, પાનિ
ન
રસો વિન ખાધે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૮૩

Page #252

રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન,
(૧)
કોઈક વિધિ જોતાં થકાં રે – એ દેશી] શ્રી વર્ધમાન જિન રાજીઆરે. રાજનગર શણગાર રે, સુખદરીઆ ! વાલેસર ! સુણો વિનતી રે, તું મુજ પ્રાણ આધાર રે. ગુણભરીઆ : ૧ તુજ વિણ હું ન રહી શકું કે, જિમ બાલક વિણ માત રે, સુખ ગાઈ દિન અતિવાહીએ ૨, તાહરા ગુણ અવદાત રે. ગુણ૦ ૨ હવે મુજ મંદિર આવીયે રે, મ કરી દેવ ! વિલંબ રે, સુખ, ભાણા ખડખડ કુણ અમે રે, પૂરો આશ્યા (અલંબ રે. ગુણ ૩ મનમંદિર છે માહરૂ રે, પ્રભુ! તુઝ વસવા લાગ રે સુખ માયાકંટક કાઢીઆ રે, કીધો કોધ-રજ ત્યાગ રે ગુણ ૪ પ્રગટી સુરૂચિ સુવાસના રે, મૃગમદ મિશ્ર કપૂર રે, સુખ ધૂપ ઘટી ઈહાં મહમહે રે, શાસન શ્રદ્ધા પૂર રે. ગુણ, પ કિરિયા શુદ્ધ બિછાવણાં રે, તકિઆ પંચ આચાર રે, સુખ, ચિહું દિશિ દીવા ઝગમગે રે, જ્ઞાન રતન વિસ્તાર રે. ગુણ૦ ૬ અધ્યાતમધજ લહલો રે, મણિતોરણ સુવિવેક રે; સુખ, ગમાં પ્રમાણ ઈહાં ઓરડા રે, મણિ પેટી નય ટેક. ગુણ ૭ ધ્યાન-કુસુમ ઈહાં પાથરી રે, સાચી સમતા-સેજ રે, સુખ, ઇાં આવી પ્રભુ! બેસીએ રે, કીજે નિજ ગુણ હેજ ૨. ગુણ૦ ૮ મનમંદિર જો આવશ્યો રે, એક વાર ધરી પ્રેમ રે, સુખ, ભગતિભાવ દેખી ભલો રે, જઈ શક્યો તો કેમ રે ? ગુણ, ૯
૧૮૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #253

:
અરજ સુણી મન આવીયા રે, વીર જિણંદ મચાલ રે; સુખ ઓચ્છવ રંગ વધામણા રે, પ્રગટ્યો પ્રેમ વિશાલ રે. ગુણ ૧૦ આર્ઘપાઘ કરૂણા ક્ષમા રે. સત્ય વચન તંબોલ રે. સુખ ધરશું તુમ્હે સેવા ભણી રે, અંતરંગ રંગરોલ રે. ગુણ ૧૧ હવે ભગતિ રસ રીઝીયો રે, મત છોડો મન ગેહ રે; સુખ નિરવહજો રૂડી પરે રે, સાહિબ ! સુગુણ સસ્નેહ રે. ગુણ ૧૨ ભમર સહજ ગુણ કુસુમનો રે, અમર મહિત જગનાથ રે; સુખ જો તું મનવાસી થયો રે, તો હું હુઓ સનાથ રે. ગુણ ૧૩ શ્રી નયવિજય વિબુધ તણો રે, અરજ કરે ઈમ શિશ રે; સુખ રમજો મુજ મનમંદિરે રે, પ્રભુ ! પ્રેમ ધરી નીશ દિશ રે. ગુણ ૧૪
રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(૨)
[શાંતિ જિજ્ઞેસર કેસર અરિચત જગધણી રે - એ દેશી]
સમરીએ સરસતી વરસતી વચન સુધા ઘણી ૨ કે વચન વીર જિનેસર કેસર અરચિત જગધણી રે કે અરચિત રાજનયર વર ભૂષણ, દૂષણ ટાળતો રે. કે દૂષણ ભ્રૂણયું નિજ ગુણ કરણે જગ અજુઆલતો . કે જગ૦ ૧ સ્વામી ! મેં તુજ પામી ધર્મ સોહામણો રે કે ધર્મ માનું મન અવતાર સફળ કરી આપણો રે કે સફળ. મેંહી તુજ પામ્યો જિનજી ! નયન મેળાવડો રે કે નયણ તો નિજ આંગણે રોપ્યો સુરતરૂ પરગડો રે કે સુર ર
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૮૫

Page #254

તુજ મનમાં મુજ વસવું કિમ સંભવે રે ? કે વસવું. સુપનમાંહી પણ વાત નએ હુઈ નવિ હોએ રે કે નએ. મુજ મનમંદિર સુંદર વસો જો તુહે રે કે સુંદર તો અધિકું નવિ માગશું રાગશ્ય ફરી અખ્ત રે કે રાગ ૩ ચમક પાષાણ ખંચએ સંચસે લોહને રે કે સંચસે. તિમ તુજ ભગતિ મુગતિનિ મંચસે મોહને રે કે મંચસે. ઈમ જાણી તુજ ભગતિ જૂગતિ રહો રે કે ભગતિ તે જન શિવસુખ કરતલ ધરસિ ગહગહ્યો રે. કે ધરસિ. ૪ લાગી તુજ ગુણ ભરકી ફરકિ નવિ સકે રે કે ફરકિ. અલાગુંઅ મુજ મન વલગુ તુજ ગુણશ્ય ટકે રે કે તુજ છાંડ્યો પણ નવિ છૂટે મોહ એ મોહનાં રે કે મોહ૦ શિવસુખ દેશો તો છોડશું કેડિ ન તે વિના રે કે કેડિ૫ બાઉલ સરિખા પર સુર જાણી પરિહર્યા રે કે જાણી સુરતરૂ જાણી જાણી તુમ્હ સાહિબ વર્યા રે કે તુચ્છે કરો દેવ જો કરૂણા કરમ તો નવ ટકે રે કે કરમ ચોર જોર નવિ ચાલે સાહિબ ! એક થકે રે. કે સા. ૬ તુજ સરિખો મુજ સાહિબ જગમાં નવિ મલે રે કે જગમાં, મુજ સરખા તુજ સેવક લાખ ગમે રૂલે રે. કે લાખ તો આસંગો તુજશ્ય કરવો નવિ ઘટે રે કે કરવો. સહજ મોજ જો આવે તો સેવક દુઃખ મટે રે. કે તો ૭ જિમ વિણ પંકજ પરિમલ મધુકર નવિ રહે રે કે મધુકર, વિણ મધુમાસ વિલાસ ન કોકિલ ગહગહે રે કે કોકિલ,
. ૧૮૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #255

તિમ તુજ ગુણ રસપાન વિના મુજ નવિ સરે ૨ કે વિના૰ અંબ શાખ જિણે ચાખી તે આંબલીથૂં શું કરે રે ? કે તે ૮ ત્યાં મહિકે તુજ પરિમલ કીરતિ-વેલડી રે કે પરિમલ મુજ મન તરૂઅર વિંટી તે રહી પરગડી રે કે તે રહી. ભગતિ રાગ તસ પલ્લવ સમકિત-ફૂલડાં રે કે સમકિત૰ `શિવ સુખ ફલ તસ જેહનાં મોંઘાં મૂલડાં રે કે જેહનાં ૯ તુજ વાણી મુજ મીઠી લાગે જેહવી રે કે લાગે સાકર દ્રાખ સુધા પણ ન રૂચે તેહવી રે કે ન રૂચે કાન કરાવે એહનાં જે ગુરૂ પારણાં રે કે જે ગુરૂ તે નિત લીજે તેહનાં દેવ ! ઓવારણાં રે. કે દેવ ૧૦ સુખદાયક જગનાયક વીર જિનેસરૂ રે કે વીર ઇમ મેં સ્તવી(ચો) વંછિત પૂરણ સુરતરૂ રે કે વંતિ એ સ્તવ ભણતાં પ્રગટે નવનિધિ આંગણે રે કે પ્રગટે શ્રી નયવિજય વિબુધ પાયસેવક ઇમ ભણે રે. કે સેવક૦ ૧૧
રાજનગર મંડન શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(૩)
એક દિન એક ૫૨૨શીઓ – એ દેશી] સુણ સુગુણ સ્નેહી રે સાહિબા ! ત્રિસલાનંદન અરદાસ રે; તું તો રાજનગરનો રાજિઓ ગુણ ગાજિઓ લીલ વિલાસ રે. સુણ ૧
૧. આ લીટી મૂલપ્રતમાં તૂટે છે. અસ્ખલિત ગાવા માટે નવી ઉમેરી છે.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૮૭

Page #256

તુજ સરિખો સાહિબ શિર છતે જે મોહ કરે મુઝ જોર રે તે ન ઘટે રવિ ઉગે રહે જિમ અંધકાર ઘનઘોર રે. સુણ૦ ૨ અલવેસર વેષ રચી હું ઘણું નાચ્યો મોહને રાજ રે; હવે ચરણ શરણ તુજ મેં રહ્યા એ ભાવઠ ભવની ભાંજ રે સુણ ૩ હાલો પ્રભુ! અવિનય મોહનો મુજ ગાલો ભવની ભીત રે; મુજ હૃદય પખાલો ઉપશમ પાલો પ્રભુ અવિહડ પ્રીત રે સુણ ૪ નિગુણો પણ તુજ ગુણ સંગતે ગુણ પામું તે ઘટમાન રે, હુએ ચંદન પરસંગથી લિંબાદિક ચંદન માન રે. સુણ. ૫ નિગુણો પણ શરણે આવીયો ન વિછડી જે ગુણ-ગેઇ રે, નવિ છેડે લંછન હરણનું જૂઓ ચંદ અમીમય દેહ રે. સુણ૦ ૬ મન માંહિ વિમાસી શું રહ્યા હવે મહિર કરો મહારાજ રે ! સેવકનાં દુઃખ જ નવિ ટલે તો લાગે કોણને લાજ રે ? સુણ. ૭ તુજ આણથી હું પતિત છું પણ પતિતપાવન તુજ નામ રે, નિજ નામ ભણી મુજ તારતાં શું લાગે છે તુજ દામ રે ? સુણ૦ ૮ ચાખી તુજ સમકિત સુખડી નાઠી તેહથી ભૂખડી દૂર રે, જો પામું સમતા-સુરલતા તો એ ટલે મુજ મહિપુર રે. સુણ૦ ૯ તુજ અક્ષય સુખ જ રસવતી તેહનો લવ દીજે મુજ રે, ભૂખ્યાની ભાંજ ભુખડી શું અધિવું કહીએ તુજ રે સુણ ૧૦ આરાધ્યો કામિત પૂરવે ચિંતામણી પણ પાષાણ રે, ઈમ જાણી લેવક સુખ કરો પ્રભુ તમે છો ચતુર સુજાણ રે. સુણ૦ ૧૧
૧. કિમ ૨. માહરો ૩. સુખ છે શાશ્વતો.
१८८
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #257

યૂં વીનવીએ તુમ' અતિઘણું તું... મોટા ત્રિભુવન ભાણ રે; શ્રી નયવિજય સુશિષ્યને હવે દેજો કોડિ કલ્યાણ રે. સુણ ૧૨
શ્રી વર્ધમાન જિન સ્તવન
સરસતિ સામિણિ પાએ લાગો, પણમી સદગુરૂ પાયા; ગાસુ હીઅડઈં હરખ ધરીનઈ, શ્રી વર્ધમાન જિનરાયા; મોરા સામી હો ! તોરાં ચરણ ગ્રહીજે.
સોભાગી જિનનાં ચરણ ગ્રહીજે, વૈરાગી જિનના ચરણ ગ્રા;
અરૂપી જિનનાં ચરણ ગ્રહીજે,
ચરણ ગ્રહીજે હો; સરણે રહી, નરભવ લાહો લીજે,
મોરા સામી હો એ આંચલી.
ભારેકરમી તે પણ તાર્યા, પાતકથી ઉગાર્યા;
મુઝ સરખા શે નિવ સંભાર્યા ? શું ચિતથી ઉતાર્યા ? મોરા૦ ૨ પથર પન કોઈ તીરથ પરભાવે, જલમાં દીસે તરતા; તિમ અમે તરણું તુમ પાએ વલગા, શું રાખો છો અલગા ?
મારા સામી ૩
મુઝ કરણી સામું મત જોજો, નામ સાચું તુમે જોજો; સાહબ ! સેવક દુઃખ હરજો, તુમને મંગલ હોજો. મોરા સામી ૪ તરણ તારણ તુમે નામ ધરાવો, હું છું ખીજમતગારો; બીજા કુણ આગલ જઈ જાચું ? મોટો નામ તુમારો, મારા પ
એહ વીનતીર્ય સાહબ તૂઠા, શ્રી વર્ધમાન જિનરાયા; આપ ખજાના માંહેથી આપો, સમકીત રત્ન સવાયા. મોરા ૬
૧. પ્રભુ. ૨. તો ૩. જશ કહે ૪. હુજો.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૮૯

Page #258

શ્રી નવિજય વિબુધ પયસેવક, વાચક જસ ઈમ બોલે; શાસનનાયક શિવસુખદાયક, નહિ કોય વીરજીને તોલે. મોરા. ૭
શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
જૂિબખડાની દેશી) ત્રિશલાનંદન વંદીયે રે, લહીયે આનંદ કંદ, મનોહર બખડું – એ ટેક. જંબખડા હૂંબી રહ્યા રે, શ્રી વીર તણે દરબાર મનો સમોસરણ વિરાજતા રે, સેવિત સુરનર વંદ, મનો. ૧ જોજન વાયુ વૃષ્ટિ કરે રે, ફૂલ ભરે જાનુ માન; મનો મણિ રાણે ભૂતલ રચે રે. વ્યંતરના રાજાના મનો. ૨ કનક કોશીસાં રૂપા ગઢે રે, રચે ભુવનપતિ ઈસ, મનો. રતન કનક ગઢ જ્યોતિષી રે, મણિ રાણે સુર ઈસ. મનો૦ ૩ ભીતિ પૃથુલ તેત્રીસ ધનુ રે. એક કર અંગુલ આઠ; મનો વૃત્તે તેરસે ધનુ આંતરૂ રે, ઉંચી પણસેં ધનું ઠાઠ. મનો૪ પાવડીઆરા સહસ દશ રે, પંચ પંચ પરિમાણ; મનો, એક કર પીઠું ઉંચપણે રે, પ્રતર પચાસ ધનું માન. મનો. ૫ ચઉ બારા ત્રણ તોરણા રે, નીલ રતનમય રંગ; મનો મઝે મણિમય પીઠિકા રે, ભૂઈથી અઢી ગાઉ તુંગ, મનો. ૬ દીર્ઘ પૃથુલ બર્શ ધનુ રે, જિન તનુ માને ઉંચ; મનો. ચૈત્ય સહિત અશોક તરૂ રે, જિનથી બાર ગુણ ઉંચ. મનો. ૭
૧. ઈ. ૨. કરસિ.
૧૯૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #259

ચઉ દિનેં ચઉ સિંહાસને રે, આઠ ચામર છત્ર બાર; ધર્મચક્ર સ્ફટિક રત્નનું રે, સહસ જોજન ધ્વજ ચાર. દેવછંદો ઇશાન ખૂણે રે, પ્રભુને વિસામા ઠામ; મનો ચિઠું મુખે' દીયે દેશના રે, ભામંડલ અભિરામ. મનો ૯ મુનિ વૈમાનિક સાધવી રે, રહે અગ્નિ ણ મોઝાર; મનો જ્યોતિષી ભુવનપતિ વ્યંતરા રે નૈઋત કૂણે તસ નાર. મો ૧૦ વાયુ કૂણે દેવતા રે, સુણે જિનવરની વાણ; મનો વૈમાનિક શ્રાવક શ્રાવિકા રે, ઇશાન કૂણે સુજાણ. મો૦ ૧૧ ચિહું દેવી ને સાધવી રે, ઉભી સૂણે ઉપદેશ; મનો તિર્યંચ સહુ બીજે ગઢે રે, ત્રીજે વાહન વિશેષ. મો ૧૨
મો
મો૦ ૮
વૃત્તાકારે ચિઠું વાવડી રે, ચઉરંસી આઠ વાવ; મનો પ્રથમ પનરસેં ધનુ આંતરૂં રે, બીજે સહસ ધનુ ભાવ. મનો૰ ૧૩ ૨૫ણ ભીત ગઢ આંતરૂં રે, વૃોં ધનુ શત છવ્વીશ; મનો ચઉરસે ત્રણસેં ધનુ રે,' ઇમ શાખ દીયે જગદીશ. મો૰ ૧૪
તુંબરૂ પ્રમુખ તિહાં પોલીયા રે; ધૂપ ઘટી ઠામઠામ. મૌ દ્વારે મંગલ પુતલી રે,' દુંદુભી વાજે તામ. મનો ૧૫
દિવ્ય ધ્વનિ સમજે સહુ રે, મીઠી યોજન વિસ્તાર; મનો સુણતાં સમતા સહુ જીવને રે, નહીય વિરોધ લગાર. મો૦ ૧૬ ચઉતીસ અતિશય વિરાજતા હૈ, દોષ રહિત ભગવંત; મના શ્રી જગવિજ્ય ગુરૂ શિષ્યને રે, જિન પદ સેવા ખંત મનો૰ ૧૭
૧. ચઉ દિસેં. ૨. રહે ઇશાન કૃષ્ણે સુજાણ. ૩. સહસ ૪. ત્રણ સહસનું રે. ૫. મંગલધ્વજ પુતલી રે. ૬. ચોત્રીસ ૭. જશવિજય કહે પ્રણમીયેરે, લહઈ આણંદ કંદ.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧ ૧૯૧

Page #260

વીર વિનંતી મારવાડી ભાષામાં) મુજરો લેજ્યો અરજ સુણજ્યો થે રાજા છો મોહલ ઉપરિ ખબર અરદાસરી જ્યો આઠ પ્રહર ઉભા સેવા થાં સાહિબ સુનજરિ દેજ્યો, બાંહ ગ્રહ્યારી લાજ વહેક્યો પુરણ પ્રીતિ ધરેજ્યો. ૧ દરસણરી અભિલાષ ડું થાં, દરસણ મત વારેજ્યો, કરમ વિવર વિણ ઓર પોલિયાં, વિઘન કરત પાલેજ્યો. ર જબ થારો દરસણ પાવાં, સુખિયા તબ જાણેજ્યો, જબ હેં તુમ દરિસથી દૂરિ, દુખિયા તબ માનેજ્યો. ૩ સાહિબ માન્ડ દરસન થારું, સુરમણિ સાચ ગણેજ્યો, નિજ સેવક માંહિ લેખવો, વિરહવ્યથા ટાજ્યો. ૪ વર્ધમાન જિન ઈણિ પરંઈ વીનવ્યો, સુજસ વિલાસ કરેજ્યો, શ્રી નયવિજય વિબુધ સેવકને, ભવભયથી ઉધરેજ્યો. ૫ મુજરો જ્યાં અરજ સુણે જ્યો, થે રાજા છ મહલ ઉપરિ, ખબર અરદાસરી લેજ્યો...
श्री महावीरजिनस्तवनम्*
योगनिःश्रेण्यारोहभक्तिरसगर्भितम् ऐन्द्रं ज्योति: किमपि कुनयध्वान्तविध्वंससज्जं
सद्योऽविद्योज्झितमनुभवे यत्समापत्तिपात्रम् • ઉપા. યશોવિજયજીની આ સંસ્કૃત રચના આ સંગ્રહમાં પ્રથમ વાર પ્રકાશિત થાય છે. - સં.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
૧૯૨
2010_02

Page #261

तं श्रीवीरं भुवनभुवनाभोगसौभाग्यशालिज्ञानादर्शं परमकरुणाकोमलं स्तोतुमी ||१|| दिव्यश्रव्यध्वनिमभिनवच्छत्रसच्चामरौघं । हृद्यातोद्यप्रवरकुसुमाशोक शोभं सभायाम् ॥ स्वामिन्सिंहासनमधिगतं भव्यभामण्डलं त्वां । ध्यात्वा भूयः कलयति कृती को न सालम्बयोगम् ||२|| गाढाभ्यस्तात्त्रिभुवनगुरो किं न तस्मादकस्मात् । क्षीणे पापे प्रभवति निरालम्बनो योगमार्गः ॥ यस्मादासोविर्भवति भवतो दर्शनं केवलाख्यलक्ष्यावेधप्रगुणितधनुर्मुक्तकाण्डोपमानात् ||३|| मध्ये त्वाभ्यां भवति चरमावञ्चके नाम योगे दिव्यास्त्राणां परमखुरली मोहसैन्यं विजेतुम् ॥ तत्प्रौढैकक्रमपरिणमच्छास्त्रसामर्थ्ययोगा रोगातङ्कोज्झितपदमिता प्रातिभज्ञानभाजः ||४|| आस्तामस्ताहितहितदृशो दूरवार्ता तवासौ । इच्छायोगादपिवयमिमे यत्सुखं सम्प्रतीमः || तस्याधस्तात्सुरपतिपदं चक्रिणां चापि भोगाः । योगावेशाद्यदपि गदितं स्वर्गपुण्यं परेषाम् ||५|| सेयं भक्तिस्तव यदि मयि स्थैर्यवत्येव भर्तस्तत्प्रत्यूहं तदिह कलयन्कामये नैव मुक्तिम् ॥ पूर्वं पश्चादपि च विरहः कार्यतो यश्च न स्यात् । भूतो भावी तदयमुभयोः किं न मुक्तेर्विभागः ||६|| मुञ्चाम्येनां न खलु भगवन्क्वापि दुःखे सुखे वा । तत्त्वज्ञाने प्रणयति पुनः सङ्गते सा यदास्ते || ईर्ष्यालेशैर्विषसमयत: शिक्षणीयास्तया स्यु
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

૧૯૩

Page #262

येनाभेदप्रणयसुभगा सा ज्ञमज्ञं च रक्षेत् ||७|| प्राणायामैः किमतनुमरुन्निग्रहक्लेशचण्डैः किं वा तीव्रव्रतजपतपः संयमैः कायदण्डैः ॥ ध्यानावेशैर्लयपरिणतैर्भ्रातृभिः किं सुषुप्तेरेका भक्तिस्तव शिवकरी स्वस्ति तस्यै किमन्यैः ||८|| मोहध्वान्तप्रशमरविभा पापशैलैकवज्रं । व्यापत्कन्दोद्दलनपरशुं दुःखदावाग्निनीरम् ॥ कुल्या धर्मे हृदि भुवि शमश्रीसमाकृष्टिविद्या कल्याणानां भवनमुदिता भक्तिरेव (का) त्वदीय || ९ || त्वं मे माता त्रिभुवनगुरो त्वं पिता त्वं च बन्धुस्त्वं मे मित्रं त्वमसि शरणं त्वं गतिस्त्वं धृतिर्मे ॥ उद्धर्ता त्वं भवजलनिधेर्निर्वृतौ त्वं च धर्ता । त्वत्तो नान्यं किमपि मनसा संश्रये देवदेवम् ||१०|| तपगणमुनिरुद्यत्कीर्तितेजोभृतां श्री - नयविजयगुरूणां पादपद्मोपजीवी || स्तवनमिदमकार्षीद्वीतरागैकभक्तिः
૧૯૪
प्रथितशुचियशः श्रीरुल्लसद्भक्तियुक्तिः ॥ ११॥ इति श्रीमहावीर जिनस्तवनम् ॥
શ્રી સીમંધર જિન સ્તવન [સોભાગી જિનશું લાગ્યો અવિહડ નેહ શ્રી સીમંધર જગધણીજી, રાય શ્રેયાંસકુમાર; માતા સત્યકી નંદનોજી, રુક્મિણીનો ભરથાર. ૧ સુખકારક સ્વામી, સુનો મુજ મનની વાત; જપતાં નામ તુમારડુંજી, વિકસે સાતે ધાત. ૨
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #263

સ્વજન કુટુમ્બ છે કારમુંજી, કારમો સહુ સંસાર; ભવોદધિ પડતાં માહોજી, તું તારક નિરધાર. સુખ૦ ૩ ધન્ય તિહાંના લોકજી, જે સેવે તુમ પાય; પ્રહ ઊઠીને વાંદરાજી, મુજ મનડું નિત્ય ધાય. સુખ૦ ૪ કાગળ કાંઈ પહોંચે નહીંછ, કિમ કહું મુજ અવદાત; એક વાર આવો અહીંજી, કરું દિલની સવિ વાત. સુખ. ૫ મનડામાં ક્ષણ ક્ષણ રમજી, તુમ દરિસણના કોડ, વાચક રસ કરે વિનતિજી, અહોનિશ બે કર જોડ. સુખ૦ ૬
મુજ સાહિબ જગનો તૂઠો (આનંદગાન) (રાગ ધનાશ્રી કુણીયો ઘુણીયો રે પ્રભુ તું સુરપતિ જિન ધુણીયો. - એ દેશી તુઠો તુઠો રે મુજ સાહીબ જગનો તુઠો; એ શ્રીપાળનો રાસ કરતાં, જ્ઞાન અમૃતરસ બુઠો રે, મુ. ૧ પાસમાં જિમ વૃદ્ધિનું કારણ; ગોયમનો અંગુઠો, જ્ઞાનમાંહિ અનુભવ તિમ જાણો તે વિણ જ્ઞાન તે જુઠો રે, મુ. ર ઉદઉપયોતકલ્પજ્ઞાન તિહાં, ત્રીજો અનુભવ મીઠો; તે વિણ સકળ તૃષા કિમ ભાજે, અનુભવ પ્રેમ ગરીઠો રે, મુ. ૩ પ્રેમ તણી પરે શીખો સાધો, જોઈ સેલડી સાંઠો; જિહાં ગાંઠ તિહાં રસ નવિ દીસે, જિહાં રસ તિહાં નવિ ગાંઠો રે, મુ. ૪ જિનહીં પાયા તિનહી છિપાયા, એ પણ એક છે ચીઠો; અનુભવ મેરૂ છિપે કિમ મહોતો, તે તો સઘળે દીઠો રે, મુ. ૫ પુરવ લિખિત લિખે સવિ લેઈ, મસી કાગળ ને કાઠો; ભાવ અપુરવ કહે તે પંડિત, બહુ બોલે તે બાંઠો રેમુ. ૬ વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૯૫
2010_02

Page #264

અવયવ સવિ સુંદર હોય દેહે, નાકે દીસે ચાઠો, ગ્રંથજ્ઞાન અનુભવ વિણ તેહવું, શુક કિસ્યો શ્રુતપાઠો રે, . ૭ સંશય નવિ ભાંજે શ્રુતજ્ઞાને અનુભવ નિશ્ચય જેઠો, વાદવિવાદ અનિશ્ચિત કરતો, અનુભવ વિણ જાય હેઠો રે, મુ. ૮ જિમજિમ બહુશ્રુત બહુજન સંમત, બહુલ શિષ્યનો શેઠો; તિમતિમ જિનશાસનનો વયરી જો નવિ અનુભવ નેઠો રે, મુ. ૯ માહરે તો ગુરુચરણ-પસાર્યું, અનુભવ દિલમાંહિ પેઠો; ઋદ્ધિવૃદ્ધિ પ્રગટી ઘટમાંહિ, આતમ રતિ હુઈ બેઠો રે, મુ. ૧૦ ઉગ્યો સમતિ રવિ જલહલતો, ભરમતિમિર સવિ નાઠો; તગતગતા દુર્નય જે તારા, તેહનો બળ પણ ધાઠો રે, મુ. ૧૧ મેરૂધીરતા સવિ હરી લીની રહ્યો તે કેવળ ભાઠી; હરિ સુરઘટ સુરતરૂ કી શોભા, તે તો માટી કાઠો રે, મુ. ૧૨ હરવ્યો અનુભવ જોર હતો કે, મોહમલ્લ જગ લુંઠો, પરિ પરિ તેહના મર્મ દેખાવી, ભારે કીધો ભુઠો રે. મુ૧૩ અનુભવ ગુણ આવ્યો નિજ અંગે, મિટ્યો રૂપ નિજ માઠો; સાહિબ સન્મુખ સુનજરે જોતાં, કોણ થાયે ઉપરાંઠો રે, મુ. ૧૪ થોડે પણ દંભે દુઃખ પામ્યા, પીઠ અને મહાપીઠો; અનુભવવંત તે દંભ ન રાખે, દંભ ધરે તે ધીઠો રે, મુ. ૧૫ અનુભવવંત અદંભની રચના, ગાયો સરસ સુકંઠો, ભાવ સુધારસ ઘટઘટ પીયો; હુઓ પુરણ ઉતકંઠો રે, મુ. ૧૬
(શ્રીપાળ રાસ : ખંડ ૪, પ્રશસ્તિ)
૧૯૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #265

મૌન એકાદશી સ્તવન *શ્રી મૌન એકાદશીનું દોઢસો કલ્યાણકનું સ્તવન
ઢાલ પહેલી ધુરિ પ્રણમું જિન મહરિસી, સમરું સરસતી ઉલ્લસી; ધસમસી મુજ મતિ જિન ગુણ ગાયવા એ. ૧ હરિ પૂછી જિન ઉપદિસી; પરવ તે મૌન એકાદસી; મન વસી, અહનિસિ તે ભવિ લોકને એ. ર તરીઆ ને ભવજલ તરસી, એહ પર પોષધ ફરસી; મન હરસી, અવસર જે આરાહસી એ. ૩ ઉજમણે જે ધારસી, વસ્તુ ઈગ્યાર ઈગ્યારસી; વારસી, તે દુરગતિના બારણાં એ. ૪ એ દિન અતિહિ સુહામણું, દોઢસો કલ્યાણક તણું, મન ઘણું, ગુણણું કરતાં સુખ હોયે એ. ૫
ઢાલ બીજી
(ચેતન ચેતે રે, કાલ ન મેલે કેડો' – એ દેશી) પાડે પાડે ત્રણ્ય ચોવીશી, દ્વીપ ખેત્ર જિન નામ; પાડે પાડે પંચ કલ્યાણક, ધારો શુભ પરિણામે. ૧
* દોઢસો કલ્યાણકના ગણણાનું આ સ્તવન કર્તા મહાપુરુષે શ્રી ખંભાત નગરમાં સંવત
૧૭૩૨ની સાલમાં ચાતુર્માસ રહી દિવાળીના દિવસે પૂર્ણ કર્યું છે એવો આ સ્તવનની
છેવટે ઉલ્લેખ કરેલો છે. ૧. ચેતન ચેતજો રે એ દેશી. ૨ પાડે ત્રણ્ય ત્રણિ.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૯૭
2010_02

Page #266

જિનવર ધ્યાઈ રે, મોક્ષ માર્ગના દાતા. એ ટેક.
સર્વજ્ઞાન નમો' એમ પહિલે, નમો અહિત બીજે; જિ૨ પાંચમે નમો નાથાય' કહીને, પાડે પાડે જાણો; ત્રણ નામ તીર્થકર કેરાં, ગણણાં પાંચ વખાણો. જિ. ૩ ત્રણ ચોવીસી એક એક ઢાલે, ત્રણ નામ જિન કહિછ્યું; કોડી તપે કરી જે ફલ લહિયે, તે જિન-ભગતે લહિશ્ય. જિ. ૪ કામ સવે સીઝે જિન નામે, સફલ હોએ નિજ જીહી; જે જાએ જિન ગુણ સમરતાં, સફલ જનમ તે દહા. જિ૫
ઢાલ ત્રીજી
મહાવિદેહ ખેત્ર સોહામણું અથવા મનનો મોટો મોજમાં – એ દેશી) જંબુદ્વિપ ભરત ભલું, અતીત ચોવીશી સાર, મેરે લાલ; ચોથા મહાસ કેવલી, છઠ્ઠા સર્વાનુભૂતિ ઉદાર, મેરે લાલ. ૧
જિનવર નામે જય હુએ. એ ટેક. શ્રી શ્રીધર જિન સાતમા, હવે ચોવીશી વર્તમાન, મેરે લાલ, શ્રી નમિ જિન એવી શમા, ઓગણીસમા મલ્લી પ્રધાન, મેરે લાલ.
જિનવર૦ ૨ શ્રી અરનાથ અઢારમાં, હવે ભાવિ ચોવીશી ભાવ, મેરે લોલ; શ્રી સ્વયંપ્રભ ચોથા નમું, છઠ્ઠા દેવસુત મન લાવ, મેરે લાલ.
જિનવર૦ ૩ ઉદયનાથ જિન સાતમા, તેહને નામે મંગલ માલ, મેરે લાલ; ઓચ્છવ રંગ વધામણાં, વળી લહિએ પ્રેમ રસાલ, મેરે લાલ.
જિનવર. ૪ ૧૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #267

અલિય વિઘન દૂરે ટલે, દુરિજન ચિત્યું નવિ થાય, મેર લાલ મહિમા મોટાઈ વધે, વલિ જગમાંહે સુજસ ગવાય, મેરે લાલ.
જિનવર. ૫ ઢાલ ચોથી સુણો મેરી સજની રજની ન જાવે રે – એ દેશી) પૂરવ ભરતે તે ધાતકી ખંડે રે, અતીત ચોવીશી ગુણહ અખંડ રે; ચોથા શ્રીઅકલંક સોભાગી રે, છઠ્ઠા દેવ શુભંકર ત્યાગી રે. ૧ સપ્તનાથ સપ્તમ જિનરાયા રે, સુરપતિ પ્રણમે જેહના પાયા રે, વર્તમાન ચોવીસી જાણો રે, એકવીસમા બ્રહ્મદ્ર વખાણી રે. ૨ ઓગણીસમા ગુણનાથ સમરીયે રે, અઢારમા ગાંગિક મન ધરીયે રે, કહું અનાગત હવે ચકવીસી રે, ધાતકી ખંડે હિયડે હીસી રે. ૩ શ્રી સાંપ્રત ચોથા સુખદાયી રે, છઠ્ઠી શ્રી મુનિનાથ અમાથી રે, શ્રી વિશિષ્ટ સપ્તમ સુખકારી રે, તે તો લાગે જ મન પ્યારા રે. ૪ શ્રી જિન સમરણ જેહવું મીઠું રે, એહવું અમૃત જગમાં ન દીઠું રે, સુજસ મહોદય શ્રીજિન નામે રે, વિજય લીજે ઠામ ઠામે ર. ૫
હાલ પાંચમી
સાંહમેનેં વેડે પેસંતા અથવા તીરથ તે નમું રે – એ દેશી)
પુખર અરધ પૂરવ હુઆ, જિન વંદીયે રે, ભરત અતીત ચોવીસી કે, પાપ નિકંદીએ રે, ચોથા સુમૃદુ સુલંકરૂ, જિન, છઠ્ઠા વ્યક્ત જગદીશ કે. પા. ૧ ૧. ચઉવીશી. ૨. તેહવું.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૧૯૯
2010_02

Page #268

શ્રી કલાશત સપ્તમ ગુણ ભર્યા જિનહવે ચોવીશી વર્તમાન કે; કલ્યાણક એ દિને હુવા, જિન લીજીયે તેમનાં અભિધાન કે. પાર અરણ્યવાસ એકવીસમા, જિન. ઓગણીસમા શ્રી યોગ કે, પા. શ્રી અયોગ તે અઢારમા જિનો દિએ શિવરમણી સંયોગ કે. પા. ૩ ચોવીસી અનાગત ભલી, જિન તિહાં ચોથા પરમ જિનેશ કે, પા. સુધારતિ છઠ્ઠા નમું, જિન, સાતમા શ્રી નિલેશ, કે. પા૪ પ્રિયમલક પરમેસરૂ, જિન એહનું નામ તે પરમ વિધાન કે પાક મોટાનો જે આસરો, જિન તેહથી લહિયે જશ બહુમાન કે. પા૫
ઢાલ છઠ્ઠી
ભોલુડા રે હંસા વિષય ન રાચિય – એ દેશી ધાતકી ખંડ રે પશ્ચિમ ભારતમાં, અતીત ચોવીસી સંભાર, શ્રી સર્વારથ ચોથા જિનવરૂ, છઠ્ઠા હરિભદ્ર ધાર. ૧ જિનવર નામે રે મુજ આનંદ ઘણો. એ આંચલી. શ્રી મગધાધિપ વંદુ સાતમા, હવે ચોવીસી વર્તમાન; શ્રી પ્રયચ્છ પ્રણમું એકવીસમા જેહનું જગમાં નહી ઉપમાન જિનક ર શ્રી અક્ષોભ જિનવર ઓગણીસમ, અઢારમા મલસિંહ નાથ; હવે અનાગત ચોવીસી નમું, ચોથા દિનરૂક શિવ સાથ. જિન. ૩ છઠ્ઠા શ્રી જિન ધનદ સંભારીયે, સાતમા પૌષધ દેવ; હરખે જેહના રે ચરણ કમલ તણી, સુરનર સારે રે સેવ. જિન૪
૧. શત. ૨. લીજૈ. ૩. મોટા મોજે. ૪. પચ્છિમ. ૫ પ્રિયરત્ન ૬. મલ્લસિંહ.
૨૦૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #269

ધ્યાને મિલવું રે એહવા પ્રભુ તણું, આલસ માંહિ રે ગંગ; જનમ સફલ કરી માનું તેહથી, સુજસ વિલાસ સુરંગ. જિન પ
ઢાલ સાતમી
રિષભનો વંશ રાયરો – એ દેશી) પુખ્ખર પશ્ચિમ ભારતમાં, ધારો અતીત ચોવીશી રે, ચોથા પ્રલંબ જિનેસરૂ, પ્રણમું હિયડલે હીસી રે. ૧ એહવા સાહિબ નવિ વીસરે, ખિણ ખિણ સમરીયે હેજે , પ્રભુ ગુણ અનુભવ યોગથી, શોભીયે આતમ તેજે રે. એહવાઇ ર છઠ્ઠા ચારિત્રનિધિ સાતમા, પ્રશમરાજિત ગુણધામ રે; હવે વર્તમાન ચોવીસીયે, સમરીજે જિન-નામો રે. એહવા૩ સ્વામી સર્વજ્ઞ જયંકરૂ, એકવીશમાં ગુણગેહા રે, શ્રી વિપરીત ઓગણીસમા, અવિહડ ધરમ-સનેહા રે. હવા. ૪ નાથ પ્રસાદ અઢારમા, હવે અનાગત ચોવીસી રે; ચોથા શ્રી અઘટિત જિન વંદીએ, કર્મસંતતિ જેણે પીસી ર. અંહવા૫ શ્રી ભ્રમણંદ્ર છઠ્ઠી નમું, ઋષભચંદ્રાભિધ વંદું રે, સાતમા જગ જસ જયકરૂ, જિન ગુણ ગાતાં આણંદુ ર. એહવા૬
૧. પચ્છિમ ૨. બ્રહ્મદ્ર.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૨૦૧
2010_02

Page #270

ઢાલ આઠમી
[ઝાંઝરીઆ મુનિવર, ધન ધન તુમ અવતાર
જંબુદ્વીપ અરવતેંજી, અતીત ચોવીસી વિચાર; શ્રી દાંત ચોથા નમુંજી, જગ જનના આધાર. ૧ મનમોહન જિનજી, મનથી નહી મુજ દૂર. એ ટેક. અભિનંદન છઠ્ઠા નમુંજી સાતમા શ્રી રતનેશ; વર્તમાન ચોવીસીયેજી, હવે જિન-નામ ગણેશ. મન૰ ૨ શ્યામકોષ્ટ એકવીસમાજી, ઓગણીસમા મરૂદેવ; શ્રી અતિપાર્શ્વ અઢારમાજી, સમરૂં ચિત્ત નિતમેવ. મન૦ ૩ ભાવિ ચોવીશી વંદીયેજી, ચોથા શ્રી નંદિષણ; શ્રી વ્રતધર છઠ્ઠા નમુંજી, ડાલે કરમની રેણ. મન૦ ૪ શ્રી નિર્વાણ તે સાતમાજી, તેહશું સુજસ સનેહ; જિમ ચકોર ચિત્ત ચંદસુંજી, જિમ મોરાં મન મેહ. મન પ
૨૦૨
-
દ્રાલ નવમી
પ્રથમ ગોવાલ તણે. ભવેજી અથવા કપુર હોએ અતિ ઉજવું રે પૂરવ અરધે ધાતકીજી, એરવતે જે અતીત; ચઉવીસી તેહમાં કહુંજી, કલ્યાણક સુપ્રતીત. ૧ મહોદય સુંદર જિનવર નામ. એ ટેક. ચોથા શ્રી સૌંદર્યનેજી, વંદું વારોવાર; છઠ્ઠા ત્રિવિક્રમ સમરીયેજી, સાતમા નરસિંહ સાર. મ ર
૧. ઉદાર ૨, નિર્વાણી,
2010_02
એ દેશી]
એ દેશી]
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #271

વર્તમાન ચોવીસીયેજી, એકવીશમાં ક્ષમત; સંતોષિત ઓગણીસમાજી, અઢારમા કામનાથ સંત. મ0 8 ભાવિ ચોવીસી વંદીયેજી, ચોથા શ્રી મુનિનાથ; ચંદ્રદાહ છઠ્ઠી નમુંજી, ભવદવનીરદ પાથ. મ. ૪ દિલાદિત્ય જિન સાતમાજી, જનમન મોહનલ; સુખજસ લીલા પામીજી, જસ નામે રંગરેલ. મ. ૫
ઢાલ દશમી (એ છીંડી કિહાં રાખી અથવા ભવિકા સિદ્ધચક પદ વંદો – એ દેશી) પુખ્ખર અરધ પૂરવ ઐરાવતે, અતીત ચોવીશી સંભારું, શ્રી અષ્ટાલિક ચોથા વંદી, ભવ-વન-ભ્રમણ નિવારૂં ર. ૧ ભવિકા એહવા જિનવર ધ્યાવો, ગુણવંતના ગુણ ગાવો રે, ભવિકા એહવા જિનવર ધ્યાવો. એ આંચલી. વણિક નામ છઠ્ઠા જિન નમીયે, શુદ્ધ ધરમ વ્યવહારી; ઉદયજ્ઞાન સાતમા સંભારો, તીન ભુવન ઉપગારી રે. ભવિકા ર વર્તમાન ચોવીસી વંદુ, એકવીશમાં તમાકંદ, સાયકક્ષ ઓગણીસમા મરી, જન-મન-નયનાનંદ રે ભવિકો કે શ્રી ક્ષેમંત અઢારમા વંદો, ભાવિ ચોવીસી ભાવો; શ્રી નિર્વાણી ચોથા જિનવર, હદયકમલ માંહિ લાવો રે. ભવિકા છઠ્ઠા શ્રી રવિરાજ સાતમાં, પ્રથમનાથ પ્રણમીજે, ચિદાનંદઘન સુજસ મહોદય, લીલા લછિ લીજે રે, ભવિકા પ
૧. વેલિ. ૨. રેલિ. ૩. અણહિક. ૪. ખેમંત.
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
૨૩
2010_02

Page #272

ઢાલ અગ્યારમી
કિરિ પટકૂલે રે લૂંછણા અથવા અજિત જિસંદર્યું પ્રીતડી –- એ દેશી પશ્ચિમ ઐરાવતે ભલો, ધાતકી ખંડે અતીત કે; ચોવીસી રે પુરૂરવા, ચોથા જિન સુપ્રતીત કે. ૧ જિનવર નામ સુહામણું, ઘડીય ન મેલ્યું જાય છે; રાતિ દિવસ મુજ સાંભરે, સંભારે સુખ થાય છે. જિનવર એ ટેક. ર શ્રી અવબોધ છઠ્ઠા નમું, સાતમા શ્રી વિક્રમંદ્ર કે; ચોવીસી વર્તમાનના, હવે સંભારું જિનંદ્ર કે જિન. ૩ એકવીસમા શ્રી સ્વ સાંતજી, ઓગણીસમા હરનામ કે; શ્રી નંદિકેશ અઢારમા, હોજો તાસ પ્રણામ કે. જિન૪ ભાવિ ચોવીસી સંભારીયે ચોથા શ્રીમહામૃગંદ્ર કે; છઠ્ઠા અશોચિત વંદીયે, સાતમા શ્રી ધર્મેન્દ્ર કે જિન ૫ માન લાગ્યું જ હશ્ય, ન સર તેહ વિણ તાસ કે; તેણે મુજ મન જિનગુણ થણી, પામ સુજસ વિલાસ કે. જિન. ૬
ઢાલ બારમી
તે તરિયા રે ભાઈ તે તરિયા અથવા સા મેદમેં મનમાં ચિંતવે – એ દેશી]. પુખ્ખર પશ્ચિમ એરવતે હવે, અતીત ચોવીશી વખાણુંજી, અશ્વવંદ ચોથા જિન નમીયે, છઠ્ઠા કુટલિક જાણુંજી; સાતમા શ્રી વર્ધમાન જિનેસર, ચોવીસી વર્તમાનજી; એકવીસમા શ્રી નંદિકેશ જિન, તે સમરું શુભ ધ્યાનેજી. ૧ ૧. સોહામણું. ૨. સુશાંતિજી. ૨૦૪ :
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #273

ઓગણીસમા શ્રી ધર્મચંદ્ર જિન, અઢારમાં શ્રી વિવેકોજી; હવે અનાગત ચોવીસીમાં, સંભારૂં શુભ ટંકોજી;
શ્રી કલાપ' ચોથા જિન છઠ્ઠા, શ્રી વિસોમ પ્રણમીજેજી; સાતમા શ્રી આરણ્ય જિન ધ્યાતાં, જનમનો લાહો લીજેજી. ૨ શ્રી વિજયપ્રભ સૂરીશ્વર રાજે, દિન દિન અધિક જગીતેં જી; ખંભ નગરમાં રહીય ચોમાસું, સંવત સત્તર બત્રીસે જી; દોઢસો કલ્યાણકનું ગણણું, તે મેં પૂરણ કીધુંજી; દુઃખ-ચૂરણ દીવાલી દિવસે, મનવંછિત ફલ લીધુંજી. ૩ શ્રી કલ્યાણવિજય વર વાચક, વાદી મતંગજ સિંહોજી, તાસ શિષ્ય શ્રી લાભવિજય બુધ, પંડિત માંહિ લિહોજી; તાસ શિષ્યપ શ્રી જિતવિજય બુધ, શ્રી નયવિજય સૌભાગીજી; વાચક જસવિજયે તસ શિષ્ય, ભ્રૂણીઆ જિન વડ ભાગીજી. ૪
{
એ ગણણું જે કંઠે કરયે, તે શિવરમણી વચ્ચેજી; તરણ્યે ભવ-હરણ્યે સવિ પાતક, નિજ આતમ ઉદ્ધરણ્યજી; બાર હાલ જે નિત્ય' સમરસ્તે, ઉચિત કાજ આચરણ્યજી; સુકૃત સહોદય સુજસ મહોદય લીલા તે આદરÄજી. પ
6
કલશ
એ બાર ઢાલ રસાલ બારહ, ભાવના તરૂમંજરી,
વર બાર અંગ વિવેક પલ્લવ, બાર વ્રત શોભા કરી; એમ બાર તવિધિ સાર સાધન, ધ્યાન જિન-ગુણ અનુસરી, શ્રી નયવિજય બુધ ચરણ સેવક, જસવિજય જયસિરી વી. ૧
૧. કલાપક. ૨. આરણ. ૩. સૂરિ સુરાજ્યે. ૪. સીહોજી, ૫. સીસ. ૬. સીસે. ૭ નિતુ. ૮. લહી
વિશિષ્ટ જિન સ્તવનો
2010_02

: ૨૦૫

Page #274

કુમતિ-લતા-ઉન્મૂલન (જિનબિંબ સ્થાપન) સ્તવન ભરતાદિકે ઉદ્ધારજ કીધો, શત્રુંજય મોઝાર,
સોના તણા જેણે ઘેરાં કરાવ્યાં, રત્ન તણા બિંબ થાપ્યાં; હો કુમતિ ! કાં પ્રતિમા ઉથાપી ? એ જિનવચને થાપી. હો કુમતિ. ૧
વીર પછે બસે નેવું વરસે, સંપ્રતિ રાય સુજાણ, સવા લાખ પ્રાસાદ કરાવ્યા, સવા ક્રોડ બિંબ થાપ્યાં. હો ર દ્રૌપદીએ જિનપ્રતિમા પૂજી, સૂત્રમાં સાખ ઠરાણી,
છઠે અંગે તે વીરે ભાખ્યું, ગણધર પૂરે સાખી. હો૦ ૩
સંવત નવસઁતાણું વરસે વિમલ મંત્રીશ્વર જેહ, આબુ તણાં જેણે દહેરાં કરાવ્યાં, બે હજાર બિંબ થાપ્યાં. હો. ૪ સંવત અગીઆર નવાણું વરસે, રાજા કુમારપાલ,
પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યાં, સાત હજાર બિબ થાપ્યાં. હો. ૫
સંવત બાર પંચાણું વરસે, વસ્તુપાલ તેજપાલ,
પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યાં, અગીઆર હજાર બિબ થાપ્યાં. હો ૬
સંવત બાર બાંહોંતેર વરસે, સંઘવી ધન્નો જેહ, રાણકપુર જેણે દેરાં કરાવ્યાં, ક્રોડ નવાણું દ્રવ્ય ખરચ્યાં. હો ૭ સંવત તેર એકોતેર વરસે, સમરોશા રંગ શેઠ,
ઉદ્ધાર પંદરમો શેત્રુંજે કીધો, અગીઆર લાખ દ્રવ્ય ખરચ્યાં. હો૦ ૮ સંવત સોલ છોતેર વરસે, બાદરશાને વારે,
ઉદ્ધાર સોલમો શેત્રુંજે કીધો, કરમાશાહે જશ લીધો. હો ૯
એ જિન પ્રતિમા જિનવર સરખી, પૂજો ત્રિવિધ તુંમે પ્રાણી, જિન પ્રતિમામાં સંદેહ ન રાખો, વાચક જશની વાણી હો૦ ૧૦
૧. છે. ૨. રાણકપુરજી. ૩. ધન. ૪. સમરો શારંગ. ૫, બોતેર. ૬. સદ્દહણા રાખો
૨૦૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #275

જિનપદમાલા
શ્રી યશોવિજયજી કાશીમાં, ગંગાકાંઠે શ્રી શારદાદેવીની સાધના કરે છે.
2010_02

Page #276

2010_02

Page #277

Jain Educa
930P
Private & Personal Use Only
最
2018
ainelibrary.o

Page #278

૨૦૮
स्तुत्या स्मयो न कार्यः,
कोपोऽपि च निन्दया जनैः कृतया ।
सेव्या धर्माचार्या
स्तत्त्वं जिज्ञासनीयं च ॥
સ્તુતિ થકી કોઈની હર્ષ નવિ આણવો,
કોપ પણ તિમ ન નિન્દા થકી લાવવો; ધર્મના જેહ આચાર્ય તે સેવવા,
તત્ત્વના જ્ઞાનની કરવી નિત ખેવના.
2010_02
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૪૧ અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #279

જિનપદમાલા
(૧) સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગ આસ્થાવરી પ્રભુ મેરે અઇસી આય બની. મનકી વિથા કુનપે કહીએ જાનો આપ ધની. પ્રભુ ૧. જનમ મરણ જરા જીઉ ગઈ લહઈ, વિલગી વિપત્તિ ઘન; તન મન નયન દુ:ખ દેખત, સુખ નવિ અંક કની. પ્રભુ ર ચિત્ત તુભઈ દુરજન કે બયના જેસે અર અગન; સજ્જન કોઉ નહિ જાકે આગે, બાત કહું અપની. પ્રભુ ૩ ચઉગઈગમણ-ભમણદુઃખ વારો, બિનતિ અહી સુની; અવિચલ સંપદ જશકું દીજે, અપને દાસ બની. પ્રભુ. ૪
૧. વ્યથા. ૨. જાને એક ધની. ૩. ચિહું, ૪. દુબઈ
જિનપદમાલા
૨૦૯
2010_02

Page #280

(૨) સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગ સામેરી મેરે પ્રભુનું પ્રગટ્યો પૂરન રાગ (ટેક) જિન-ગુન-ચંદ-કિરનનું ઉગ્યો, સહજ સમુદ્ર અથાગ. મેરે. ૧ ધ્યાતા ધ્યેય ભયે દોઉ એકહુ, મિટો ભેદકો ભાગ; કૂલ બિદારી ચલે જબ સરિતા, તબ નહિ રહત તડાગ. મેરે ર પૂરન મન સબ પૂરન દીસે, નહિ દુબિધાકો લાગ; પાઉ ચલત પનહી જો પહિરે, નહિ તસ કંટક લાગ. મેરે ૩ ભયો પ્રેમ લોકોત્તર જૂઠો, લોક બંધકો તાગ; કહો કોઉ કછુ હમતો ન રૂચ, છૂટિ એક વીતરાગ. મેરે ૪ વાસત હે જિનગુન મુજ દિલકું, જેસો સુરતરૂ બાગ; ઓર વાસના લગે ન તા, જશ કહે તું વડભાગ. મેરે. ૫
(૩) સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગ વેલાવલા પ્રભુ! તેરો વચન સુન્યો, જબહીર્થે સુવિહાન. (ટેક) તબહાથે તત્ત્વ દાખ્યો, ચાખ્યો રસ ધ્યાન; ભાવના લીએ જાગી, માનું કીધો સુધા-પાન. પ્રભુ તેરો ૧ શ્રુત ચિંતા જ્ઞાન સોતો, ખીર નીરવાન;
વિષય-તૃષ્ણા બુઝાવે, સોહિ સાચો જ્ઞાન. પ્રભુ તેરો ૧. તૂટો, લૂટો. ૨૧૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #281

ગાયન હરન તાતેં, નાદે ધરે કાન; તેમૅહિં કરત મોહિ, સંત-ગુન-ધ્યાન. પ્રભુ તેરો.. ૩ પ્રાનતે અધિક સાંઈ, કેસે કહું પ્રાન ! પ્રાનથી અભિન્ન દાખ્યો, પ્રત્યક્ષ પ્રમાન. પ્રભુ તેરા. ૪ ભિન્ન ને અભિન્ન કછુ, સ્યાદ્વાદે વાન; જશ કહે તુહે તુહે, તુહ જિન-ભાન. પ્રભુ તેરો. પ
(૪) સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગ ધન્યાશ્રી અથવા ગુર્જરી જિન! તેરે ચરન સરન ગ્રહું. (ટેક) હૃદય કમલમેં ધ્યાન ધરત, સિર તુજ આણ વહું, જિન ! ૧ તુજ સમ ખોલ્યો દેવ ખલકમેં, ઉખ્યો નાંહિ કબહું, તેરે ગુનકી જવું જપમાલા, અહનિસિપાપ દહું. જિન ! ર મેરે મનકી તુમ સબ જાનો, “કયા મુખ બહોત કહું ? કહે જસવિજય કરો ત્યું સાહિબ, ક્યું ભવદુઃખ ન લહું. જિન ! ૩
(૫) સામાન્ય જિન સ્તવન આજ આનંદ ભયો, પ્રભુકો દર્શન લહ્યો, રોમ રોમ સીતલ ભયો, પ્રભુ ચિત્ત આવે છે. આજ ૧
૧. ધરતુહે. ૨. પઈઈઓ નાહિ કહું; પૈઓં છાહિ કહું. ૩. ઈયું નિજ પાપ દહું. ૪. દિલકી બાત સબહી તું જાને. ૫ તિઉં = તેમ, ૬. સહું
જિનપદમાલા.
૨૧૧
2010_02

Page #282

૨૧૩
મન હું તે ધાર્યા તોહે, ચલકે આયો મન મોહે; ચરણ-કમલ તેરો, મનમેં ઠહરાયો હૈ. આજ ર અકલ અરૂપી તુંહી, અકલ અમૂરતિ ચોહી; નિરખ નિરખ તેરો સુમતિશું મિલાયો હૈ. આજ૦ ૩ સુમતિ સ્વરૂપ તેરો, રંગ ભયો એક અનેરો; વાઈ રંગ આત્મ પ્રદેશે, મુજસ રંગાયો હૈ. આજ ૪
(૬) સામાન્ય જિન સ્તવન
જ્ઞાનાદિક ગુણ તેરો અનંત અપાર અનેરો; વાહી કીરત સુન મેરો, ચિત્ત હું જસ ગાયો હૈ. જ્ઞાના ૧ તેરો ગ્યાન તેરો ધ્યાન, તેરો નામ મેરો પ્રાણ; કારણ કારજ સિદ્ધો, ધ્યાતા ધ્યેય ઠહરાયો હૈ. જ્ઞાના. ૨
છટ ગયો ભ્રમ મેરો, દર્શન પાયો મેં તેરો; ચરણ-કમલ તેરો, સુજશ રંગાયો હૈ. જ્ઞાના ૩
(૭) સામાન્ય જિન સ્તવન
પ્રભુ ! તેરો ગુન-જ્ઞાન, કરત મહા મુનિ ધ્યાન; સમરત આઠો જામ, હૃદેમેં સમાયો હૈ. પ્રભુ ! ૧ મન મંજન કરલાયો, સુદ્ધ સમક્તિ ઠહરાયો; વચન કાય સમજાયો, એસે પ્રભુકું ધ્યાયો હૈ. પ્રભુ ! ર
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #283

ધ્યાયો સહી પાયો રસ, અનુભવ જાગ્યો કસ, મિટ ગયો ભ્રમકો મસ, ધ્યાતા ધ્યેય સમાયો છે. પ્રભુ ૩ પ્રગટ ભયો પ્રકાશ, જ્ઞાનકો મહા ઉલ્લાસ; એસો મુનિરાજ તાજ, જસ પ્રભુ છાયો છે. પ્રભુ! ૪
(૮) સામાન્ય જિન સ્તવન
(રાગ કાનડો) એ પરમ બ્રહ્મ પરમેશ્વર, પરમ આનંદમહિ સહાયો; એ પરતાપકી સુખ સંપત્તી, બરની ન જાત મોપે; તા સુખ અલખ કહાયો. એ૧ તા સુખ ગ્રહવેલું મુનિગન ખોજત, મન મંજન કર ધ્યાયો; મનમંજરી ભઈ, પ્રફુલ્લીત દસા લઈ, તા પર ભમર લોભાયો, એ ર ભમર અનુભવ ભયો, પ્રભુ-ગુણ-વાસ લહ્યો, ચરન કરન તેરો, અલખ લખાયો; એશી દશા હોત જબ, પરમ પુરુષ તબ, એશી દશા પકરત પાસ પઠાયો. એ૩ તબ સુજસ ભયો, અંતરંગ આનંદ લહ્યો, રોમ રોમ સીતલ ભયો, પરમાતમ પાયો; અકલ સ્વરૂપ ભૂપ, કોઉ ન પરખત અનૂપ; સુજસ પ્રભુ ચિત્ત આયો. એ૪
૧. રસ. ૨. મહાપ્રકાશ ૩. પંકર-ત. ૪. કોઉ ન પરખત કૂપ.
જિનપદમાલા
૨૧૩
2010_02

Page #284

(૯) સામાન્ય જિન સ્તવન
ચિગ કાશ તો બિન ઓર ન જાચું જિનંદરાય ! તો (ટેક) મેં મેરો મન નિશ્ચય કીનો, એહમાં, કછુ નહિ કાચું. જિનંદરાયા તો ૧ તુમ ચરનકમલ પર પંકજ-મન મેરો, અનુભવ રસભર ચાખું; અંતરંગ અમૃત રસ ચાખો, એહ વચન મન સાચું. જિનંદરાયડતો. ર જસ પ્રભુ ધ્યાયો મહારસ પાયો, અવર રસે નહિ રાચું, અંતરંગ ફરો દરસન તેરો, તુજ ગુણ-રસ સંગ માચું. જિનંદરાય
તો ૩
શ્રી જિન-ગીત
(રાગ-વેલાઉલજી મેરે સાહિબ તુમ્હહિ હો, જીવનધારા; પાર ન આવઈ સમરતાં, તુમ્હ ઉપગારા. મેરે૧ દુરિ કરે દુઃખ વિશ્વકો, વરપતી જલધારા; તેસે તુમ હમકુ ભએ, સમીત-દાતારા. મેરે ર તુચ્છ ગુણ સાયરમેં ભલે, હમ ભાવ દુચારા; અખય અખંડિત ગુણ ભએ, નહી ભેદ વિચારા. મેરે૩ હમ ગુણકું કંચન કરે, તુણ્ડ ગુણ રસ તારા, સો કર્યો તાંબા હોઈગા, ભયા કંચન સારા. મેરે ૪
૧. ભારા
૨૧૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #285

તુમ્હ અનંત કેતા કહું, ગુણ અનંત અપાર; જસ કહૈં સ્મરણ ભજન ઘું, તુમ્હ તારણહારા. મેરે. ૫
ભજન બિનું જીવિત જેસે પ્રેત, મલિન મંદમતિ ડોલત ઘર ઘર, ઉદર ભરનકે હેત. ભજન. ૧ દુર્મુખ વચન બકત નિત નિંદા, સજ્જન સકલ દુઃખ દેત; કબહું પાપકો પાવત પૈસો, ગાઢ ધુરિમેં દેત. ભજન. ર ગુરુ બ્રહ્મન અચુત જન સજ્જન, જાત ન કવણ નિયંત; સેવા નહીં પ્રભુ તેરી કબહું, ભુવન નીલકો ખેત. ભજન. ૩ કથે નહીં ગુન ગીત સુજસ પ્રભુ, સાધન દેવ અનેત; રસનારસ બિચારો કહાં લોં, બૂડત કુટુંબ સમેત. ભજન. ૪
(રાગ ધન્યાશ્રી) પરમ પ્રભુ સબ જન શબ્દ ધ્યાવે, જબ લગ અંતર-ભરમ ન ભાંજે, તબ લગ કોઉ ન પાવે, પરમ પ્રભુ સબ જન શબ્દ ધ્યાવે. ટેક. ૧ સકલ અંસ દેખે જગ જોગી, જો ખિનુ સમતા આવે; મમતા-અંધ ન દેખે યાકો, ચિત્ત ચિહું ઓરે ધ્યાવે. ૫૦ ર સહજ શક્તિ અરૂભક્તિ સુગુરૂકી, જો ચિત્ત જોગ જગાવે;
ગુન પર્યાય દ્રવ્યનું અપને, તો લય કોઉ લગાવે. ૫૦ ૩ જિનપદમાલા
૨૧૫
2010_02

Page #286

પઢત પુરાન વેદ અરૂ ગીતા, મૂરખ અર્થ ન ભાવે; ઇત ઉત ફિરત રાહત રસ નાંહી, જ્યોં પશુ ચર્વિત ચાવે. પ૦ ૪ મુગલસે ન્યારો પ્રભુ મેરો, પુદ્ગલ આપ છિપાવે, ઉનમેં અંતર નાહી હમારે, અબ કહાં ભાગો જાવે. ૫૦ ૫ અકલ અલખ અજ અજર નિરંજન, સો પ્રભુ સહજ સુહાવે; અંતરયામી પૂરન પ્રગટ્યો, સેવક જસ ગુન ગાવે. ૫૦ ૬
પદ
(રાગ દેશાખ) અબ મેં સાચો સાહિબ પાયો. ટેક. ચાકી સેવ કરત હું યાર્ડ, મુજ મન પ્રેમ સુયો. અ. ૧ ઠાકુર ઓર ન હોવે અપનો, જો દીજે ઘર માયો; સંપત્તિ અપની ખિનુમે દેવે, વે તો દિલમેં ધ્યાયો. અ. ર ઓરનકી ન કરત ચાકરી, દૂર દેશ પાય ઘાસ; અંતરયામી ધ્યાને દીસે, વે તો અપને પાસે. અ૩
ઓર કબહું કોઉ કારન કોપ્યો, બહોત ઉપાય ન તૂસે; ચિદાનંદમે મગન રહત હે, વે તો કબહું ન રૂ. અ. ૪
ઓરની ચિંતા ચિતિન મિટે, સબ દિન ધંધે જાવે; ચિરતા ગુન પૂરન સુખ ખેલ, વે તો અપને ભાવે. અ૫ પરાધીન હે ભોગ ઓરકો, તાતે હોત વિયોગી;
સદા સિદ્ધ સમ શુદ્ધ વિલાસી, વે તો નિજ ગુન ભોગી. અ. ૬ ૧. ચિત્ત. ૨. જાતે, તાતિ, તેતે ૩. સમતાઈ. ૨૧૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2016_02

Page #287

જ્યાં જાનો ત્યોં જગ જન જાનો, મેં તો સેવક ઉનકો; પક્ષપાત તો પરરૂં હોવે, રાગ ધરત હું ગુનકો. અ૦ ૭ ભાવ એક હૈ સબ જ્ઞાનીકો, મૂરખ ભેદ ન ભાવે; અપનો સાહિબ જો પહિચાને, સોં જસ લીલા પાવે. અ૦ ૮
આંતરોલીમંડન શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન-સ્તુતિ
[શ્રી શત્રુંજ્ય તીરથ સાર એ દેશી]
-
વાસુપૂજ્ય જિનરાજ વિરાજે, જલધર પëિ મધુરી ધ્વનિં ગાજે, રૂપેં રતિપતિ લાજે; નિત નિત દીસે નવલ દવાજે, દરીસણ દીઠ ભાવઠ ભાજે, નિરમલ ગુણમણી છાજે; આંતરોલી પુર મંડણ સ્વામી, મૃગતવધૂ જેણે હેલાં પામી, ઇંદ્ર નમે સિર નામી; ત્રિભુવન જન-મન-અંતરજામી, અકલ અરૂપ સહજ વિસરામી, વાચક જસ મત નાંમી. ૧
સમરૂં ચોવિસેં જિનરાજ, જે સેવ્યુ આપે શિવરાજ, સીઝે સઘલાં કાજ; જાસ નમેં સવિ સુર શિરતાજ, જે સંસાર-પયોનિધિ-પાજ, સેર્વે સુજન સમાજ; સ્વર્ગ મૃત્યુ પાતાલ નિવાસિ, જે દીઠે ભવિ કમલ ઉલાસિ, મુગતસિરિ જસ દાસિ; પરમ જ્યોતિ પરગટ અભ્યાસિ; જેનેિં મતિ કરૂણાઈ વાસી, પાતિગ જાઈં નાસી. ર
૧. યુગતિ ન, જ્ગત ન.
જિનપદમાલા.
_2010_02
૨૧૭

Page #288

જિનવર આગમ જલધિ અપાર, નાના વિધિ રયણે કરી સાર, સકલ સાધુ સુખકાર, જીવદયા લહરિ આધાર, બહુલ જૂગતમાં જલપૂર ઉદાર, જિહાં નવ તત્ત્વ વિચાર; જેહસ્ય વિલસે ત્રિપદી ગંગા, જસ તરંગ એ અંગ ઉવાંગા, સેવા જાસ વિભંગા, આલાપક મુગતાદ્ય ચંગા, જેહમાંહે સોહે અતિ બહુ ભંગા, નિત નિત નુતન રંગ. ૩ વાસુપૂજ્ય પદપંકજ પૂજે, જસ નામે સવિ સંકટ દૂજે, કામધેનું ઘર દૂજે, જાસુ સુદૃષ્ટિ જિન પડિબુઝે સકલ શાસ્ત્રના અરજ સૂઝે, કુમતિ મતિ પડિઝં; શ્રી વિજયસિંહ સૂરિ ચિત્ત આણિ, વિજયદેવ સુરિટે વખાણી, જગમાંહે જે જાણી; જાસ પસાઈ વિદ્યા લહે પ્રાણી, તે સરસતિ મુઝ દેજ્યો વાણી, વાચક જણ સુખખાંણી. ૪
૨૧૮
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #289

334
નયગર્ભિત સ્તવનો
શ્રી યશોવિજયજીમહારાજ કાશીમાં વાદી સાથે વાદ કરે છે.
2010_02

Page #290

2010_02

Page #291

1010101018
otola
2010_02
CLODIO OLolorators

Page #292

शौचं स्थैर्यमदम्भो,
वैराग्यं चात्मनिग्रहः कार्यः । दृश्या भवगतदोषा
श्चिन्त्यं देहादिवैरूप्यम् ॥
શૌર્યને શૈર્ય ધરી, દંભને ત્યજી કરી,
રાખી વૈરાગ્ય તિમ આત્મનિગ્રહ કરી; દોષ સંસારનાનિત નિત દેખવા,
દેહ વૈરૂપ્ય તિમ મન સદા ભાવવા.
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૪૨
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
૨૨૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #293

નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન
ઢાલ પહેલી
[નદી યમુના કે તીર, ઉડે ઘેય પંખીયાં એ દેશી] શાંતિ જિણેસર કેસર, અર્ચિત જગ ધણી રે, અર્ચિત સેવા કીજે સાહિબ, નિત નિત તુમ તણી રે; નિત તુજ વિણ દૂજા દેવ, ન કોઈ દયાલુઓ રે, ન કોઈ મન-મોહન ભવિ-બોહન, તૂહી મચાલુઓ રે. તુંહી૰ દુરિત અપાસન શાસન, તેં જગ પાવનો રે, વ્રૂં જગ સુકૃત-ઉલ્લાસન, કર્મ-નિકાસન ભાવનો રે; નિકાસન સિંહાસન પદ્માસન, બેઠો જે ઠવે રે, બેઠો જગ ભાસન પર શાસન, વાસન ખેપવે રે. વાસન ર વાણી ગંગ તરંગ, સુરગ તે ઉચ્છલે રે, સુરંગ નય-ગમ-ભંગ-પ્રમાણ, પ્રવાહ ઘણા ભલે રે; પ્રવાહ નિશ્ચય નય વ્યવહાર, તિહાં ભમરી ભમે રે, તિહાં બુદ્ધિ નાવ જસ ચાલે, તેહને સહુ નમે . તેહને ૩
-
૧. આ સ્તવન કર્તા મહર્ષિએ સંવત ૧૭૩૪માં રચ્યું છે. ૨. તુવિણ દેવ ન કોઈ કે જગ દયાલુઓ રે. ૩. અવે. ૪. પેખવે.
નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન
2010_02.

૨૨૧

Page #294

નિશ્ચય ને વ્યવહાર, તણી ચર્ચા ઘણી રે, તણી જાણે પણ જન તાણે, દિલરૂચી આપણી રે, દિલ
સ્યાદવાદ ઘર માંહિં, ઘડ્યા હોય ઘોડલા રે, ઘડ્યા દેખે પક્ષ ઉવેખે, તે જગ થોડલા રે. તે જગ ૪ માંહો માંહિં તે બિહુ જેમ, નય ચરચા કરે રે, નય. ભરતક્ષેત્રના ભાવિક, શ્રાવક મન ધરે રે, શ્રાવક તિમ હું કાંઈક ઢાલ, રસાલ દાખવું રે; રસાલ૦ પણ તુજ વચન પ્રમાણ, તિહાં મુજ ભાખવું રે. તિહાં ૫
હાલ બીજી
[અહો મતવાલે સાજના – એ દેશી]. નિશ્ચય નયવાદી કહે, એક ભાવ પ્રમાણ છે સાચો રે; વાર અનંતી જે લહી, તે કિરિયામાં મત નાચો રે ચતુર સનેહી સાંભલો. એ આંકણી. ૧ ભરત ભૂપ ભાવે તર્યો, વલી પરિણામે મરૂદેવા રે, નૈવેયક ઉપર નહી ફલે, દ્રવ્ય ક્રિયાની સેવા રે. ચતુર૦ ૨ નય વ્યવહાર કહે તુમે, કિમ ભાવ ક્રિયા વિણ લહસો રે, રતન શોધ શતપુટ પરિ, ક્રિયા તે સાચી કહઠ્યો રે. ચતુર ૩ એક સહેજે એક યત્નથી, જિમ ફલ કેરે પરિપાકો રે, તિમ કિરિયા પરિણામનો, જગ ભિન્ન ભિન્ન છે વાલો રે. ચતુર૦ ૪ સહેજે ફલ અડે પામશું, એમ ગલિઆ બલદ જે થાયે રે, સહેજે તૃપતા તે હુશે, કાં અન્ન કવલ કરી ખાએ રે. ચતુર ૫ ૧. નવ જાણે ૨. ઘડીયા દો ઘોડલા રે ૩. બેયનય ૨૨૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #295

વિણ વ્યવહારે ભાવ જે, તે તો ખિણ તોલો ખિણ માસો રે, તેથી હાંસી ઉપજે, વલી દેખે લોક તમાસો રે. ચતુર૬ ગુરુકુલવાસી ગુણ નીલો, વ્યવહારે થીર પરિણામી રે, ત્રિવિધ અવંચક યોગથી, હુયે સુજસ મહોદય કામી રે, ચતુર૦ ૭
ઢાલ ત્રીજી
(સાહિબા મોતીડા હમારા – એ દેશી નિશ્ચય કહે કુણ ગુરુ કુણ ચેલા, ખેલે આપહી આપ અકેલા, જાસ પ્રકાશે જગ સવિ ભાસે, નવ નિધિ અષ્ટ મહાસિદ્ધિ પાસ. ૧ મોહના રંગીલા હમારા, સોહના સુખ સંગી. એ આંકણી. કર્મ વિભાવ શક્તિ જે તોડે, તે સ્વભાવ શક્તિર્યુ જોડે; ભાગ્યો ભરમ ગરમ સવિ જાણ્યો, પૂર્ણ જ્ઞાન નિજરૂપ પિછાણ્યા.
મહિના ર કરતા હુઈ હાથી પરે જૂડ્ઝ, સાખી નિજ ગુણ માંહે સલૂઝ, કરતા તે કિરિયા દુઃખ વેદે, સાખી ભવ-તરૂ-કંદ ઉચ્છદે. મોહના. ૩ જ્ઞાનીને કરણી સવિ થાકી, હુઈ રહ્યો નરમ કરમ થિતિ પાકી; માલા અણદેખે જે ભમતો, તે દેખી હોએ નિજ ગુણ રમતા.
મહિના. ૪ ભાવ અશુદ્ધ જે પુદ્ગલ કેરા, તે તેં જાણ્યા સબહી અનેરા; મોક્ષરૂપ અમે નિજ ગુણ વરિયા, તે અર્થે કરશે કુણ કિરિયા મોહના, ૫ હવે વ્યવહાર કહે સુણો પ્યારા, એ મીઠા તુમ બોલ દુચારા; ભણતાંને અણકરતાં ભાસો, વચનવીર્ય કરી આપ વિમાસો. મોહના. ૬ ૧. વ્યવહારી ૨ પરિણામો રે. ૩. હોય. ૪ કામો રે. ૫ ભાગો. ૬. હોઈ. ૭. નર્મ ૮. કર્મ નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન
૨૨૩
2010_02

Page #296

૧
જે અભિમાન રહિત તે સાખી, શક્તિ ક્રિયામાં તે છે આખી; ક્રિયા જે શુભ જોગે માંડે, ખેદાદિક દૂષણ સવિ છાંડે. મોહના ૭ ભૂખ ન ભાંજે ભોજન દીઠે, વિણ ખાંડે તુષ વ્રીહી ન ની; માંજ્યા વિણ જિમ પાત્ર ન આછું, કિરિયા વિણ તિમ સાધન પાછું. મોહના૦ ૮
મોક્ષ રૂપ આતમ નિરધારી, નવિ થાક્યા જિનવર ગણધારી; ક્રિયા-જ્ઞાન જે અનુક્રમે સેવે, સુજસ રંગ તેહને પ્રભુ દેવે. મોહના ૯
ઢાલ ચોથી
બેડલે ભારે મરું છું રાજ
એ દેશી)
નિશ્ચય કહે વિણ ભાવ પ્રમાણે, કિરિયા કામ ન આવે; આવ્યો ભાવ તો કિરિયા થાકી, ધાયાં જિમણ ન ભાવે; માનો બોલ હમારો રાજ, તાણાતાણ ન કીજે. ૧
શ્રમણ હુઈ ગણધર પ્રવ્રજ્યા, મિલે તે ભાવ પ્રમાણે; લિંગ પ્રયોજન-જન-મનરંજન, ઉત્તરાધ્યયને વખાણે. માનો ૨ નિજ પરિણામજ ભાવ પ્રમાણ્યો, વલી ઓઘનિયુક્ત; આતમ સામાયિક ભગવઈમાં ભાખ્યું તે જુઓ જુગતેં. માનો. ૩
નય વ્યવહાર કહે સવિ શ્રુતમાં, ભાવ કહ્યો તે સાચો; પણ ક્રિયાથી તે હોએ જાચો, કિરિયા વિણ હોએ કાચો. માનો ૪
ભાવ નવો કિરિયાથી આવે, આવ્યો તે વલી વાધે; નવ પડે-ચડે ગુણશ્રેણ, તેણે મુનિ કિરિયા સાધે. માનો પ
૧. ખેદાદિઅડ દૂષણ તે છાંડે. ૨. સુજસ રંગ પ્રભુ તેહને દેવે. ૩. પ્રમાણો
૨૩૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ ત્યશોવાણી)

Page #297

નિશ્ચયથી નિશ્ચય નવિ જાણ્યો, જેણે ક્રિયા નવિ પાલી; વચન માત્ર નિશ્ચયનું વિચારે, ઓઘવચન જુઓ ભાલી. માન. ૬ જિમ જિમ ભાવ ક્રિયામાંહિ ભલશે, સાકર જિમ પય માંહિ, તિમ તિમ સ્વાદ હોશે અધિકરો, જસ વિલાસ ઉચ્છહિં. માના૭
હાલ પાંચમી
બિયઉવાની દેશી નિશ્ચય નયવાદી કહે રે, પર્દર્શન માંહિ સાર; સમતા સાધન મોક્ષનું, એવો કીધો નિરધાર રે. મનમાંહી ધરી પ્યાર રે, અમે કહું છું તુમ ઉપગાર રે, બલિહારી ગુણની ગોઠડી મેરે લાલ. એ આંકણી. ૧ પન્નર ભેદ જે સિદ્ધના રે, ભાવલિંગ તિહાં એક, દ્રવ્ય લિંગ ભજના કહ, શિવ સાધન સમતા છેક રે; તેહમાં છે સબલ વિવેક રે, તિહાં લાગી મુજ મન ટેકર, ભામા છે અવર અનેક રે. બલિ ર જિહાં મારગ ભાંજે સવે રે, ધારણને અસરાલ, જોગ નાલી સમતા તિહાં ડાંડો દાખે તતકાલ રે; હોએ જોગ અજોગ વિચાલ રે, લઘુ પણ અફાર સંભાલ રે, પહોંચે શિવપદ દેઈ ફાલ રે. બલિ. ૩
વિર*-કલ્પ જિન-કલ્પની રે, કિરિયા છે બહુ રૂપ, સામાચારી જૂઈ રે, કોઈ ન મિલે એક સરૂપ રે;
૧. ગુણ ૨. વિશાલ રે ૩. પેહચે ૪ થવિર નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન
૨૨૫
2010_02

Page #298

તિહાં હઠ છે ઊંડો ફૂપ રે, તિહાં પાસ ધરે મોહ ભૂપ રે, તે તો વિરૂઓ વિષમ વિરૂપ રે. બલિ૦ ૪ નય વ્યવહાર કહે હવે રે, શું બોલ્યા એ મિત્ત; સમતા તુમને વાલી, અમને પણ તિહાં દઢ ચિત્ત રે; અમે સંભારું નિત્ય નિત્ય રે, કિરિયા પણ તાસ નિમિત્ત રે; એમ વધશે બેહુને હિત રે. બલિ. ૫ પનાર ભેદ જે સિદ્ધના રે, રાજ-પંથ તિહાં જેહ, તે મારગ અનુસારિણી, કિરિયા તેહશું ધરો નેહ રે; ક્ષણ માંહીં ન દાખો છેહ રે; આલસ છાંડો નિજ દેહ રે; આલસુને ઘણા સંદેહ રે. બલિ. ૬ થાપે ભાવજ જે કહી રે, ભરતાદિક દિäત, આવશ્યક માંહિ કહ્યા, તે તો પાસથ્થા એકંત રે; તે તે પ્રવચન લોપે તંત રે; તસ મુખ નવિ દેખે સંત રે; એમ ભાખે શ્રી ભગવંત રે. બલિ ૭ કિરિયા જે બહુવિધ કહી રે, તેહજ કર્મ પ્રતિકારક રોગ ઘણા ઔષધ ઘણા, કોઈને કોઈથી ઉપગાર રે, જિન-વૈદ્ય કહે નિરધાર રે, તેણે કહ્યું તે કીજે સાર રે, એમ ભાખે અંગ આચાર રે. બલિ૦ ૮ રાજ-પંથ ભાગે નહીં રે, ભાજે તે નાહના સેર; એ પણ મનમાં ધારજો, એ એક ગાંઠો સો પર રે; શું ફૂલી થાઓ છો ભેર રે, જો મલીયે બિહું એક વેર રે; તો ભાંજે ભ્રાંતિ ઉકેર રે. બાલ ૯
૧. તિહાં શું ૨. ઠંડો ૩. દેણંત ૪. ઈમ
૨૨૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #299

સૂત્ર પરંપરણ્ય મળે રે, સામાચારી શુદ્ધ, વિનયાદિક મુદ્રા વિધિ, તે બહુ વિધ પણ અવિરૂદ્ધ રે; મુઝે તે જે હોયે મુદ્ધ રે, નવિ મુંઝે તે પ્રતિબદ્ધ રે; વલી સુજસ અલુદ્ધ અકુદ્ધ રે. બલિ. ૧૦
ઢાલ છઠ્ઠી
ગિરૂઆ રે ગુણ તુમ તણા – એ દેશી) વાદ વદંતા આવિયા, તુજ સમવસરણ જબ દીઠું રે; તે બિહુંનો ઝઘડો ટલ્યો, તુજ દર્શન લાગ્યું મીઠું રે, બલિહારી પ્રભુ તુમ તણી. એ આંકણી. ૧ સ્યાદ્વાદ આગલ કરી, તુમ બિહુને મલ કરાવ્યો રે; અંતરંગ રંગે મલ્યા, દુર્જનનો દાવ ન ફાવ્યો રે. બલિ ર પરઘર-ભંજક ખલ ઘણા, તે ચિત્ત માંહિં ખાંચા ઘાલે રે, પણ તુમ સરિખા પ્રભુ જેહને, તેહર્યું તેણે કાંઈ ન ચાલે ર. બલિ. ૩ જિમ એ બિહેની પ્રીતડી, તમે કરી આપી થિર ભાવે રે, તિમ મુજ અનુભવ મિત્તલું, કરી આપો મેલ સ્વભાવે રે બલિ ૪ તુજ શાસન જાણ્યા પછી, તેહશું મુજ પ્રીત છે ઝાજી રે, પણ તે કહે મમતા તજો, તેણે નવિ આવે છે બાજી રે. બલિ પ કાલ અનાદિ સંબંધિની, મમતા તે કેડ ન મૂકે રે, રીસાયે અનુભવ સદા, પણ ચિત્તથી હિત' નવિ ચૂકે રે. બલિ૦ ૬
૧. મુગ્ધ રે ૨. તુમ ૩. જાગીરે ૪. સંબંધથી ૫. તો ૬. હેત નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી શાંતિ જિન સ્તવન
૨૨૭
૨૨૭
2010_02

Page #300

એહવા મિત્રશું રૂસણું, એ તો મુજ મને લાગે માઠું રે, તિમ કીજે મમતા પરી, જિમ છાંડું ચિત્ત કરી કાઠું રે. બલિ. ૭ ચરણ ધર્મ નૃપ તુમ વસે, તસ કન્યા સમતા રડી રે, અચિરાસુત તે મેલવો, જિમ મમતા જાયે ઉડી રે. બલિ. ૮ સાહિબે માની વીનતી, મિલ્યો અનુભવ મુજ અંતરંગે રે, ઓચ્છવ રંગ વધામણાં, હુઆ સુજસ મહોદય સંગે રે. બલિ. ૯
કલસ
ઈમ સકલ સુખકર, દુરિત ભયકર શાંતિજિનવર મેં સ્તવ્યો, યુગ-ભુવન-સંયમ-માન વર્ષ (૧૭૩૪), ચિત્ત હર્ષે વિનવ્યો; શ્રી વિજયપ્રભસૂરિરાજરાજ્ય, સુકૃત કાજે નય કહી; શ્રી નયવિજય બુધ શિષ્ય વાચક જસવિજય જયસિરિ લહી. ૧
૧. તેહવા મિત્તલું ૨. તે તો મુજને ૩. મુજ ૪. સયલ પ જિસર ૬. સીસ. ૨૨૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #301

નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન
તાલ પહેલી
[રાગ મારૂણી]
શ્રી સીમંધર સાહિબ આગે વીનતી રે, મનધરી નિર્મલ ભાવ, કીજે રે કીજે રે, લીજે લાહો ભવ તણો રે. ૧
બહુ સુખ ખાણી તુજ વાણી પરિણમે રે, જેહ એક નય પક્ષ; ભોલા રે ભોલા રે; તે પ્રાણી ભવ રડવડે રે. ૨
મેં મતિ મોહે એકજ નિશ્ચય નય આદર્યો રે, કે એકજ વ્યવહાર; ભૂલા રે ભૂલા રે, તુજ કરૂણાર્ય ઓલખ્યા રે. ૩
શિબિકા વાહક પુરુષ તણી પરે તે કહ્યા રે, નિશ્ચય ને વ્યવહાર; મિલિયા રે મિલિયા રે, ઉપગારી નિવ જૂજૂઆ રે. ૪
બહુલા પણ રતન કહ્યાં, જે એકલાં રે, માલા ન કહાય; માલા રે માલા રે, એક સૂત્રે તે સાંકલ્યા રે. ૫
તિમ એકાકી નય સઘલા મિથ્યામતિ રે, મિલિયા સમકિતરૂપ; કહીએ રે કહીએ રે, લહીએ સમ્મતિ સમ્મતિ રે. ૬
નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન
2010_02
.

૨૨૯

Page #302

દય પંખ વિણ પંખી, જિમ રથ વિણ દોય ચક્ર, ન ચલે રે ન ચલે રે, તિમ શાસન નય બિહું વિના રે. ૭ શુદ્ધ અશુદ્ધપણું સરખું છે બેઉને રે, નિજ નિજ વિષે શુદ્ધ, જાણો રે જાણો રે, પર વિષે અવિશુદ્ધતા રે. ૮ નિશ્ચય નય પરિણામપણાએ છે વડો રે, તેહવો નહીં વ્યવહાર; ભાખે રે ભાખે રે, કોઈક ઈમ તે નવિ ઘટે રે. ૯ જે કારણ નિશ્ચય નય કારણ છે રે કારણ છે વ્યવહાર, સાચો રે સાચી રે, કારજ સાચો તે સહી રે. ૧૦ નિશ્ચય નય મતિ ગુરુ શિષ્યાદિક કો નહી રે, કરે ન ભુજે કોય; તેહથી રે તેહથી રે, ઉનમારગ તે દેશના રે. ૧૧ નય વ્યવહારે ગુરુ શિષ્યાદિક સંભવે રે, સાચો તે ઉપદેશ, ભાગો રે ભાગો રે ભાષ્ય સૂત્ર વ્યવહાર મેં રે ૧૨
ઢાલ બીજી
રિસિયાની દેશી કોઈક વિધિ જોતાં થકાં રે, છાંડે સવિ વ્યવહાર રે મન વસિયો; ન લહે તુજ વચને કહ્યું કે, દ્રવ્યાદિક અનુસાર રે ગુણ રસિયા. ૧ પાઠ ગીત નૃત્યની કલા રે, જિમ હોય પ્રથમ અશુદ્ધ રે, મન, પણ અભ્યાસે તે ખરી રે, તિમ કિરિયા અવિરૂદ્ધ રે. ગુણ ર
૧. બિસુનેરે ૨. વિષયે ૩. પ્રમાણે ૪. તે વ્યવહાર છે રે ૫ એક ૬. ઉપદિશે ૭. વ્યવહારને ૨ ૮. નર્તન
૨૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #303

મણિ શોધક શત ખારના રે, જિમ પુટ સકલ પ્રમાણ રે; મન સર્વ ક્રિયા તિમ યોગને રે, પંચવસ્તુ અહિનાણ રે. ગુણ ૩ પ્રીતિ ભગતિ યોગે કરી રે, ઇચ્છાદિક વ્યવહાર રે; મન હીણો પણ શિવ હેતુ છે રે, જેહને ગુરૂ આધાર રે. ગુણ ૪ વિષ-ગરલ-અન્યોન્ય છે રે', હેતુ અમૃત જિમ પંચ રે; મન કિરિયા તિહાં વિષ ગરલ કહી રે, ઈહ પરલોક પ્રપંચ રે. ગુણ પ અન્યોન્ય' હૃદય વિના રે, સંમૂચ્છિમ પરિ હોય હૈ; મન હેતુ ક્રિયા વિધિ રાગથી રે, ગુણ વિનયીને જાય રે. ગુણ ૬ અમૃત ક્રિયા માંહી જાણીએ રે, દોષ નહિ લવલેશ રે; મન ત્રિક ત્યજવાં દોય સેવવાં, રે યોગબિંદુ ઉપદેશ રે. ગુણ ૩ ક્રિયા ભગતે છેદીએ રે, અવિધિ દોષ અનુબંધ રે, મન તિણે તે શિવ કારણ કહે રે, ધર્મસંગ્રહણી પ્રબંધ રે. ગુણ૦ ૮ નિશ્ચય ફલ કેવલ લગે રે, નવિ ત્યજીએ વ્યવહાર રે; મન; ચક્રી ભોગ પામ્યા વિના રે, જિમ નિજ ભોજન સાર રે. ગુણ ૯ પુણ્ય અગનિ પાતક' હે રે, જ્ઞાન સહેજે ઓલખાય રે; મનo પુણ્ય હેતુ વ્યવહાર છે હૈ, તિર્ણ નિર્વાણ ઉપાય રે. ગુણ ૧૦ ભવ્ય એક આવર્તમાં રે, કિરિયા વાદી સિદ્ધ રે; મન હોવે તિમ બીજો નહિ રે, ``દશા ચૂર્ણી" પ્રસિદ્ધ રે.’ ગુણ ૧૧ ઈમ જાણીને મન ધરે રે, તુજ શાસનનો રાગ રે; મન નિશ્ચય પરિણત મુનિ રહે રે, વ્યવહારે વડ લાગે રે. ગુણ ૧૨
૧. યોગ્યરેને ૨. ગર અનનુષ્ઠાન ૩. અનનુષ્ઠાન ૪. ભોગ્ય ૫. અગ્નિ પાતિક ૬. સુસિદ્ધ રે ૭. સુપ્રસિદ્ધ રે.
નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન
2010_02

૨૩૧

Page #304

હાલ ત્રીજી
[અભિનંદન જિન ! દરિશન તરસિયે – એ દેશી) સમકિત પક્ષજ કોઈક આદર, ક્રિયામંદ અણજાણ; શ્રેણિક પ્રમુખ ચરિત્ર આગલ કરે, નવિ માને ગુરુ આણ; અંતરજામી રે ! તું જાણે સવે. એ આંકણી. ૧ કહે તે શ્રેણિક નવિ નાણી હુઓ, નવિ ચારિત્રપ્રધાન; સમકિત ગુણથી રે જિનપદ પામસે, તેહિજ સિદ્ધિ નિદાન. અંતર. ૨ નવિ તે જાણે રે કિરિયા ખપ વિના, સમકિત ગુણ પણ તાસ; નરક તણી ગતિ નવિ છેદી શકે, એ આવશ્યક ભાષ. ૩ ઉજવલ તાણે રે વાણે મેલડે, સોહે પટ ન વિશાલ; તિમ નવિ સોહે રે સમકિત અવિરતિ, બોલે ઉપદેશમાલ. અંતર. ૪ વિરતિ વિઘન પણ સમકિત ગુણ વર્યો, છેદે પલિય પહુક્ત; આણંદાદિક બ્રત ધરતા કહ્યો, સમકિત સાથે રે સૂત. અંતર ૫ શ્રેણિક સરિખા રે અવિરતિ થોડલા, જેહ નિકાચિત કર્મ; તાણી આણ રે સમકિત વિરતિને, એ જિનશાસન-મર્મ. અંતર. ૬ બ્રહ્મપ્રતિજ્ઞા રે વિણ લવ સપ્તમાં, બ્રહ્મવતી નહિ આપ; અણકીધા પણ લાગે અવિરતે, સહજે સઘલાં રે પાપ. અંતર૦ ૭ એહવું જાણી રે વત આદર કરો, જતને સમકિતવંત; પંડિત પ્રીછે રે થોડે જિમ ભણે, “ના રે બોલ અનંત. અંતર ૮
૧. પક્ષ કોઈક જ ૨. કહે ૩. કરે ૪. મુ. ૨૩૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #305

આંધા આગલ' દરાણ દાખવો, બહિરા આગલ ગીત; મૂરખ આગલ પરમારથ કથા, ત્રિણે એક જ રીત. અંતર. ૯ એવું જાણી રે હું તુજ વીનવું, કિરિયા સમકિત જોડી, દીજે કીજે રે કરૂણા અતિ ઘણી, મોહ સુભટ મદ મોડી. અંતર ૧૦
ઢાલ ચોથી
એણી પરે મેં પ્રભુ વિનવ્યો, સીમંધર ભગવંતો રે, જાણું હું ધ્યાને પ્રગટ હુંતો, કેવલ કમલાનો કંતો રે.
જયો જયો જગગુરૂ જગધણી. ૧ તું પ્રભુ હું તુજ સેવકો, એ વ્યવહાર વિવેકી રે, નિશ્ચય નય નહિ આંતરો, શુદ્ધાતમ ગુણ એકો રે. જયા૨ જિમ જલ સકલ નદી તણો, જલનિધિ જલ હોય ભલો રે; બ્રહ્મ અખંડ સખંડનો, તિમ ધ્યાને એક મેલો છે. જયાં. ૩ જિણે આરાધન તુજ કર્યું, તસ સાધન કુણ લેખે રે, દૂર દેશાંતર કુણ ભમે, જે સુરમણિ ઘર દેખે રે જયો. ૪ અગમ અગોચર નય કથા, પાર કુણે નવિ લહીએ રે, તેણે તુજ શાસન ઈમ કહ્યું, બહુ કૃત વયણડે રહીએ રે. જય. પ તું મુજ એક હદયે વસ્યો, તુંહી જ પરઉપગારી રે, ભરત ભવિક હિત અવસરે, મુજ મત મેલી વિસારી રે. જય. ૬
૧. આગે રે ૨. આગે રે ૩ જોડ ૪. મોડ પ કિઉ ૬. કિમ નિશ્ચય વ્યવહાર ગર્ભિત શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન
૨૩૩
2010_02

Page #306

કલશ
ઇમ વિમલકેવલજ્ઞાનદિનકર, સકલગુણરયણાયરો; અકલંક અકલ નિરીહનિર્મમ, વીનવ્યો સીમંધરો; શ્રી વિજયપ્રભસૂરિરાજ રાજે, વિકટ સંકટ ભયહરો; શ્રી નયવિજય બુધ શિષ્ય વાચક, જસવિજય જય જય કરો. ૧
૧. સુરીંદ રાજ્ય ૨. વિબુધ સીસ.
૨૩૪
વૃદ્ધ સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #307

શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નરહસ્ય ગર્ભિત
સવાસો ગાથાનું સ્તવન શુદ્ધ દેશનાનું સ્વરૂપ
ઢાલ પહેલી
એક દિન ઘસી ઘેડતી – એ દેશી] સ્વામિ સીમંધરા ! વીનતી, સાંભલો માહરી દેવ! રે; તાહરી આણ હું શિર ધરૂ, આદરૂં તાહરી સેવ રે.
સ્વામિ સીમંધરા ! વીનતી. એ ટેક ૧ કુગુરૂની વાસના પાસમાં, હરિણ પરિ જે પડ્યા લોક રે, તેહને શરણ તુજ વિણ નહીં, ટળવળે બાપડા ફકર. સ્વામિ જ્ઞાનદર્શનચરણ ગુણ વિના, જે કરાવે કુલાચાર રે, લૂંટિયા તેણે જગ દેખતાં, કિહાં કરે લોક પોકાર રે ? સ્વામિ. ૩ જેહ નવિ ભવ તર્યા નિરગુણી, તારશે કેણી પરિ તેહર? ઈમ અજાણ્યા પડે ફંડમાં, પાપબંધ રહ્યા જેહ રે. સ્વામિ. ૪
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નવરહસ્ય ગર્ભિત
૨૩૫
2010_02

Page #308

કામકુંભાદિક અધિકનું, ધર્મનું કો નવિ મૂલ રે, દોકડે કુગુરૂ તે દાખવે, શું થયું એહ જગ સૂલ રે ? સ્વામિ. ૫ અર્થની દેશના જે દીએ, ઓલવે ધર્મના ગ્રંથ રે, પરમપદનો પ્રગટ ચોર તે, તેથી કિમ વહે પંથે રે ? સ્વામિ ૬ વિષયરસમાં ગૃહી માચિયા, નાચિયા કુગુરૂમદપૂર રે, ધૂમધામે ધમાધમ ચલી, જ્ઞાનમારગ રહ્યો દૂર રે. સ્વામિડ ૭ કલહકારી કદાહ ભર્યા, થાપતા આપણા બોલ રે . જિનવચન અન્યથા દાખવે, આજ તો વાજતે ઢોલ રે. સ્વામિ૮ કેઈ નિજ દોષને ગોપવા, રોપવા કેઈ મતકંદ રે, ધર્મની દેશના પાલટે, સત્ય ભાસે નહીં મંદ રે. સ્વામિ. ૯ બહુમુખે બોલ એમ સાંભલી, નવિ ધરે લોક વિશ્વાસ રે, હુંઢતા ધર્મને તે થયા, ભમર જિમ કમલની વાસ રે. સ્વામિ. ૧૦
આત્મસ્વરૂપની ઓળખાણ
કાળ બીજી
ચિગ ગોડી, ભોલીડા હંસા રે ! વિષય ન રાચીએ – દેશી) એમ હૃઢતાં રે ધર્મ સોહામણો, મિલિઓ સદ્ગુરુ એક; તેણે સાચો રે મારગ દાખવ્યો, આણી હદય વિવેક.
શ્રી સીમંધર સાહિબ! સાંભળો. એ આંકણી. ૧૧ ૧ ચોરથી ૨. ઘખિયો.
यत: आत्मैव दर्शन-ज्ञान-चारित्राण्यथवा यतेः ।
यत्तदात्मक एवंष शरीरमधितिष्ठति ॥ ૨૩૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #309

પરઘર જોતાં રે ધર્મ તમે ફરો, નિજઘર ન લો રે ધર્મ જિમ નવિ જાણે રે મૃગ કસ્તૂરી, મૃગમદપરિમલમર્મ. થી ૧૨ જિમ તે ભૂલો રે મૃગ દિશિ દિશિ, ફરે લેવા મૃગમદગંધ; તિમ જગ ઢંઢે રે બાહિર ધર્મને, મિથ્યાદષ્ટી રે અંધ. શ્રી. ૧૩ જાતિબંધનો રે દોષ ન આકરો, જે નવિ દેખે રે અર્થ, મિથ્યાદેખી રે તેથી આકરો, માને અર્થ અનર્થ. શ્રી૧૪ આપપ્રશંસે રે પરગુણ ઓલવે, ન ધરે ગુણનો રે લશ; તે જિનવાણી રે નવિ શ્રમણે સૂર્ણ, દિએ મિથ્યા ઉપદેશ. શ્રી. ૧૫ જ્ઞાનપ્રકાશે રે મોહતિમિર હરે, જેહને સરૂ સૂર; તે નિજ દેખે રે સત્તા ધર્મની, ચિદાનંદ ભરપૂર. શ્રી. ૧૬ જિમ નિરમલતા રે રતનસ્ફટિક તણી, તિમ એ જીવ સ્વભાવ; તે જિન વીરે રે ધર્મ પ્રકાશીઓ, પ્રબલ કષાય અભાવ. શ્રી. ૧૭ જિમ તે રાતે રે ફૂલે રાતડું, શ્યામ ફૂલથી રે શ્યામ; પાપપુણ્યથી રે તિમ જગ જીવને, રાગદ્વેષ પરિણામ. શ્રી. ૧૮ ધર્મ ન કહિએ રે નિ તેહને, જેહ વિભાવ વડવ્યાધિ, પહેલે અંગે રે એણીપેરે ભાષિયું, કરમે હોએ ઉપાધિ. શ્રી. ૧૯ જે જે અંશે રે નિરૂપધિકપણું, તે તે જાણી રે ધર્મ, સમ્યગ્દષ્ટી રે ગુણઠાણા થકી, જાવ લહે શિવશર્મા શ્રી. ર૦ એમ જાણીને રે જ્ઞાનદશા ભજી, રહીએ આપ સ્વરૂપ; પરપરિણતિથી રે ધર્મ ન છાંડિએ, નવિ પડિએ ભવકૂપ. શ્રી. ર૧
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નવરહસ્ય ગર્ભિત
- ૨૭.
૨૩૭
2010_02

Page #310

આત્મતત્ત્વ વિચાર
ઢાલ ત્રીજી
હવે રાણી પદ્માવતી જીવ રાશી ખમાવે – એ દેશી) જિહાં લગે આતમદ્રવ્યનું, લક્ષણ નવિ જામ્યું; તિહાં લગે ગુણઠાણું ભલું, કેમ આવે તાણ્યું? રર
આતમતત્ત્વ વિચારીએ. એ આંકણી. આતમઅજ્ઞાને કરી, જે ભવદુઃખ લહીએ; આતમજ્ઞાને તે ટલે, એમ મનિ સહિએ. આતમ ૨૩ જ્ઞાનદશા જે આકરી, તેહ ચરણ વિચારો; નિર્વિકલ્પ ઉપયોગમાં, નહીં કર્મનો ચારો. આતમ ૨૪ ભગવઈઅંગે ભાષિઓ, સામાયિક અર્થ, સામાયિક પણ આતમાં, ધરો સૂધો અર્થ. આતમ ર૫ લોકસાઅિધ્યયનમાં, સમકિત મુનિભાવે,
મુનિભાવે સમકિત કહ્યું, નિજ શુદ્ધસ્વભાવે. આતમ ર૬ १. आत्मानमात्मना वेत्ति मोहत्यागाद् य आत्मनि ।
तदेव तस्य चारित्रं तद्ज्ञानं तच्च दर्शनम् ॥ ૨. સરખાવોઃ માત્મજ્ઞાનમવં; દુઃ૩માત્મજ્ઞાનેન હર્ત ! ___ तपसाप्यात्मविज्ञानहीनछेत्तुं न शक्यते ॥
શ્રી યોગશાસ્ત્ર ચતુર્થપ્રકાશ ૩. સરખાવો: માયા સાફ, ઝાયા સામય ગ્ર
શ્રી ભગવતી સૂત્ર ४. जं सम्मति पासहा तं मोणंति पासहा, जं मोणंति पासहा तं सम्मति पासहा ।
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર, લોકસાર અધ્યયન) ૨૩૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #311

કષ્ટ કરો સંજમ ધરો, ગાલો નિજ દેહ, જ્ઞાનદા વિણ જીવને, નહીં દુઃખનો છે. આતમ ર૭ બાહિર-યતના બાપડા, કરતાં દૂહવાએ; અંતર-યતના જ્ઞાનની, નવિ તેણે થાએ. આતમ ૨૮ રાગદ્વેષ મલ ગાલવા, ઉપશમ જલ ઝીલો; આતમપરિણતિ આદરી, પરપરિણતિ પીલો. આતમ ર૯ હું એહનો એ માહરો, એ હું એણી બુદ્ધી; ચેતન જડતા અનુભવે, ન વિસામે શુદ્ધી. આતમ ૩૦ બાહિરદષ્ટી દેખતાં, બાહિર મન ધાવે; અંતરદૃષ્ટી દેખતાં, અક્ષયપદ પાવે. આતમ ૩૧ ચરણ હોએ લજ્જાદિકે, નવિ મનને ભંગ; ત્રીજે અધ્યયને કહ્યું, એમ પહેલે અંગે. આતમ ૩ર અધ્યાતમ વિણ જે ક્રિયા, તે તનમલ તોલે; મમકારાદિક યોગથી, ઈમ જ્ઞાની બોલે. આતમ. ૩૩ હું કર્તા પરભાવનો, એમ જિમ જમ જાણે; તિમ તિમ અજ્ઞાની પડે, નિજ કર્મને ઘાણે. આતમ ૩૪
१. अज्ञानं खलु कष्टं क्रोधादिभ्योऽपि सर्वपापेभ्यः ।
अर्थ हितमहितं वा न वेत्ति येनावृत्तो जीवः ॥ ૨. ધ્યાવે. રૂ. સરખાવો : ગારમેલા ઘર્ત સર્વે પિ દિ તતવનવ્યા: | भावोऽयमनेन विना, चेष्टा द्रव्यक्रिया तुच्छा ।
- તૃતીય ષોડશક ૪. અજ્ઞાને. શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ ન રહસ્ય ગર્ભિત
૨૩૯
2010_02

Page #312

પુદ્ગલકર્માદિક તણો, કર્તા વ્યવહારે;
કર્તા ચેતન કર્મનો, નિશ્ચય સુવિચારે. આતમ ૩૫
કર્તા શુદ્ધસ્વભાવનો, નય શુદ્ધે કહીએ; કર્તા પરપરિણામનો, બેઉ કિરિયા ગ્રહીએ. આતમ ૩૬
શુદ્ધ નય વિચાર
ઢાલ ચોથી
વીરમતી પ્રીતિ કારણી
એ દેશી)
શિષ્ય કહે જો પરભાવનો, અકર્તા કહ્યો પ્રાણી; દાન-હરણાદિક કિમ ઘટે ? કહે સદ્ગુરુ વાણી. ૩૭
શુદ્ધનય અર્થ મનિ ધારીએ. એ આંકણી.
ધર્મ નવિ ક્રિએ નવિ સુખ ક્રિએ, પર જંતુને દેતો; આપ સત્તા રહે આપમાં, એમ હૃદયમાં ચેતો. શુદ્ધ ૩૮ જોગવશે જે પુદ્ગલ ગ્રહ્યા, નવિ જીવના તેહ; તેહથી જીવ છે જૂજૂઓ, વલી જૂજૂઓ દેહ. શુદ્ધ૦ ૩૯ ભક્તપાનાદિ પુદ્ગલ પ્રતે, ન દિએ છતિ વિના પોતે; દાનહરણાદિ પર જંતુને, એમ નવ ઘટે જોતે. શુદ્ધ ૪૦ દાનહરણાદિક અવસરે, શુભ અશુભ સંકલ્પે; ક્રિએ હરે તેં નિજ રૂપને, મુર્ખ અન્યથા જલ્પે. શુદ્ધ ૪૧ અન્યથા વચન અભિમાનથી, ફરી કર્મ તું બાંધે; જ્ઞાયકભાવ જે એકલો, ગ્રહે તે સુખ સાધે. શુદ્ધ ૪૨
૨૪૦
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #313

શુભ અશુભ વસ્તુ સંકલ્પથી, ધરે જે નમાયા; તે ટલે સહજ સુખ અનુભવે, પ્રભુ આતમરાયા. શુદ્ધ ૪૩ પર તણી આશ વિષવેલડી, ફલે કર્મ બહુભાંતિ; જ્ઞાનદહને કરી તે દહે, હોએ એક જે જાતિ. શુદ્ધ ૪૪ રાગદોષ રહિત એક જે, દયા શુદ્ધ તે પાલે; પ્રથમ અંગે એમ ભાષિયું, નિજ શક્તિ અજૂઆલે. શુદ્ધ ૪૫ એકતાજ્ઞાન નિશ્ચયદયા, સુગુરૂ તેહને ભાખે; જેહ અવિકલ્પ ઉપયોગમાં, નિજ પ્રાણને રાખે. શુદ્ધ ૪૬ જેહ રાખે પર પ્રાણીને, દયા તાસ વ્યવહાર નિજ દયા વિણ કહો પર દયા, હોએ કવણ પ્રકારે ?' શુદ્ધ ૪૭ લોક વિણ જિમ નગરદની, જિમ જીવ વિણ કાયા; ફોક તિમ જ્ઞાન વિણ પરદયા, જિસી નટ તણી માયા. શુદ્ધ ૪૮ સર્વ આચારમય પ્રવચને, ભણ્યો અનુભવયોગ; તેહથી મુનિ વમે મહિને, વલી અરતિ રતિ શોગ. શુદ્ધ૪૯ સૂત્ર અક્ષર પરાવર્તના, સરસ શેલડી દાખી; તાસ રસ અનુભવ ચાખીએ, જિહાં એક છે શાખી. શુદ્ધ પ૦ આતમરામ અનુભવ ભજો, તજ પર તણી માયા; એહ છે સાર જિનવચનની, વળી એહ શિવછાયા. શુદ્ધ ૫૧
૧. સરખાવોઃ ફાળ વત્ત, પૂર્વ નાઇવિંનત્ત ! तइया तस्स परसु, अणुकंपा नत्थि जीवंम् ॥
શ્રી ઉપદેશમાલા પ્રકરણ, ગાથા ૪૩૪ ૨. તેહ. શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નરહસ્ય ગર્ભિત
૨૪૧
૨૪૧
2010_02

Page #314

વ્યવહારસિદ્ધિ
ઢાલ પાંચમી
(રાગ-કેદારો, પ્રભુ ચિત્ત ધરીને અવધારો મુજ વાત – એ દેશી એમ નિશ્ચય નય સાંભલીજી, બોલે એક અજાણ આદરશું અમે જ્ઞાનને, શું કીજે પચ્ચખાણ?' પર સોભાગી જિન! સીમંધર! સુણી વાત. એ આંકણી. કિરિયા ઉત્થાપી કરીજી, છાંડી તેણે લાજ નવિ જાણે તે ઉપજી, કારણ વિણ નવિ કાજ. સોભાગી જિન! પ૩ નિશ્ચયનય અવલંબતાંજી, નવિ જાણે તસ મર્મ; છોડે જે વ્યવહારનેજી, લોપે તે જિન ધર્મ. સોભાગી જિન! ૫૪ નિશ્ચયદષ્ટિ હદય ધરીજી, પાલે જે વ્યવહાર, પુણ્યવંત તે પામશેજી, ભવસમુદ્રનો પાર. સોભાગી જિન! પપ તુરંગ ચડી જિમ પામિએજી, વેગે પુરનો પંથ; માર્ગ તિમ શિવનો લહેજી, વ્યવહાર નિગ્રંથ. સોભાગી જિન! પ૬ મહેલ ચઢતાં જિમ નહીંછ, તેહ તુરંગનું કાજ; સફલ નહીં નિશ્ચય લહેજી, તેમ તનુકિરિયા સાજ. સોભાગી જિન ! પ૭ નિશ્ચય નવિ પામી શકેજી, પાલે નવિ વ્યવહાર, પુણ્યરહિત જે એહવાજી, તેહને કવણ આધાર, સોભાગી જિન ! ૫૮ ૧. નિશ્ચયને. २. निच्छयमवलंबता, णिच्छयओ णिच्छयं अयाणंता । णासंति चरणकरणं, वाहिरकरणालसा केई ॥
શ્રી ઓઘનિર્યુક્તિ ૩. તેહનો. ૨૪૨
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #315

હેમ પરીક્ષા જિમ હુએજી, સહત હુતાશન-તાપ; જ્ઞાનદશા તિમ પરીએજી, જિહાં બહુ કિરિયાવ્યાપ. સી. જિન! પ૯ આલંબન વિણ જિમ પડેછે, પામી વિષમી વાટ; મુગ્ધ પડે ભવકૂપમાંજી, તિમ વિણ કિરિયાઘાટ. સૌભાગી જિન! ૬૦ ચરિત ભણી બહુલોકમાંજી, ભરતાદિકનાં જેહ, લોપે શુભ વ્યવહારનેજી, બોધિ હણે નિજ તેહ. સોભાગી જિન ! ૬૧ બહુ દલ દીસે જીવનાંજી, વ્યવહારે શિવયોગ; છીંડી તાકે પાધરોજી, છોડી પંથ અયોગ. સોભાગી જિન! દર આવશ્યકમાંહિ ભાખિઓજી, એહિ જ અર્થવિચાર; ફલસંશય પણ જાણતાંજી, જાણી જે સંસાર.' સોભાગી જિન ! ૬૩
વ્યવહારસિદ્ધિ (ચાલુ)
ઢાલ છઠ્ઠી
[શાસન તાહરૂં અતિ ભલું, મુનિમનસરોવરે હંસલો અથવા
ઋષભનો વંશ રયણાયરૂ – એ દેશી
અવર ઇસ્યો નય સાંભલી, એક ગ્રહે વ્યવહારો રે; મર્મ દ્વિવિધ તસ નવિ લહે, શુદ્ધ અશુદ્ધ વિચારો રે. ૬૪ તુજ વિણ ગતિ નહીં જંતુને, તું જગજંતુનો દીવો રે; જીવીએ તુજ અવલંબને, તું સાહિબ ચિરંજીવો રે.
તુજ વિણ ગતિ નહીં જંતુને. આંકણી ૬૫ ૧. સરખાવો : લંડ્યું પરિબળો સંસાર પરના મવતિ | संसयं अपरिआणओ संसार अपरिन्नाए भवति ।।
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નવરહ ગર્ભિત
૨૪૩
- 2010_02

Page #316

જૈહ ન આગમ વારીઓ, દીસે અશઠ આચારો રે; તેહિ જ બુધ બહુમાનીઓ, શુદ્ધ કહ્યો વ્યવહારો રે. તુજ ૬૬ જેહમાં નિજમતિ કલ્પના, જેહથી નિવ ભવપારો રે; અંધપરંપરા બાંધિઓ, તેહ અશુદ્ધ આચારો રે. તુજ ૬૭
શિથિલવિહારીએ આચર્યા, આલંબન જે કૂડાં રે; નિયતવાસાદિક સાધુને, તે નવ જાણીએ રૂડાં રે. તુજ ૬૮
આજ નવિ ચરણ છે આકરૂં, સંહનનાદિક દોષે રે; એમ નિજ અવગુણ ઓલવી, કુમતિ કદાગ્રહ પોષે રે. તુજ ૬૯
ઉત્તર ગુણમાંહિ હીણડા, ગુરુ કાલાદિક પાખે રે; મૂલગણે નહી હીણડા, એમ પંચાશક ભાષે રે. તુજ ૭૦
પરિગ્રહ ગ્રહ-વંશ લિંગિયા, લેઈ કુમતિરજ માથે રે; નિજ ગુણ પર અવગુણ લવે, ઇંદ્રિયવૃષભ ન નાથે રે. તુજ ૭૧ નાણરહિત હિત પરિહરિ, નિજ દંસણગુણ ભૂંસે રે; મુનિજનના ગુણ સાંભલી, તેહ અનારજ રુસે રે. તુજ ૭૨ અણુસમ દોષ જે પર તણો, મેરુ સમાન તે બોલે રે; જેહશું પાપની ગોઠડી, તેહશું હિયડલું ખોલે રે. તુજ ૭૩ સૂત્ર વિરુદ્ધ જે આચરે, થાપે અવિધિના ચાલા રે; તે અતિનિબિડ મિથ્યામતિ, બોલે ઉપદેશમાલા રે. તુજ ૭૪ પામરજન પણ વિ કહે, સહસા જૂઠ સણૂકો રે; જૂઠ કહે મુનિવેષ જે, તે પરમારથ ચૂકો રે.‘ તુજ ૭૫
૧. જેહને આગમ ન વરિઓ. ૨. અજ ન ૩. વિ ૪. મૂકો રે
૨૪૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #317

નિર્દય હૃદય છકાયમાં, જે મુનિવેષે પ્રવર્તે રે; ગૃહિ–યતિ-ધર્મથી બાહિરા, તે નિર્ધનગતિ વર્તે ૨, તુજ ૭૬ સાધુભગતિ જિનપૂજના, દાનાદિક શુભ કર્મો રે; શ્રાવકજન કહ્યો અતિ ભલો, નહિ મુનિવેષ અધર્મો ૨. તુજ ૭૭ કેવલ લિંગધારી તણો, જે વ્યવહાર અશુદ્ધો રે; આદરીએ નવિ સર્વથા, જાણી ધર્મવિરુદ્ધો રે. તુજ ૧૮
મોક્ષ-ભવમાર્ગ
ઢાલ સાતમી
[આગે પૂરવ વાર નવાણું – એ દેશી
જે મુનિવેષ શકે નવ ઠંડી, ચરણકરણગુણ હીણાજી; તે પણ મારગ માંહિ દાખ્યા, મુનિગુણપક્ષે લીણાજી. મૃષાવાદ ભવકારણ જાણી, મારગ શુદ્ધ પ્રરૂપેજી; વંદે નવ વંદાવે મુનિને, આપ થઈ નિજરૂપેજી. ૭૯ મુનિગુણરાગે પૂરા શૂરા, જે જે જયણા પાલેજી; તે તેહથી શુભભાવ લહીને, કર્મ આપણાં ટાલેજી. આપ હીનતા જે મુનિ ભાપે, માનસાંકડે લોકેજી; એ દુર્જાર વ્રત એહનું દ્વાખ્યું. જે વિ ફૂલે ફોકેજી, ૮૦
૧. મુખ
૨. સરખાવો : ગાયત્ત સમામાં સુવુવનું માળસંરું નાણું | संविपक्खियत्तं ओसनेणं फुडं काउं ॥
ઉપદેશમાલા, ગાથા ૫૨૪
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નયરહસ્ય ગર્ભિત
2010_02

૨૪૫

Page #318

પ્રથમ સાધુ બીજા વરશ્રાવક, ત્રીજો સગપાખીજી; એ ગયે શિવ મારગ કહીએ, જિાં છે પ્રવચન સાખીજી. શેષ ત્રણ્ય ભવ-મારગ કહીએ. કુમતિકદાચ ભરિયાજી; ગૃહિ-યતિલિંગ-કુલિંગ લખીએ, સકલદોષના દરિયાજી ૮૧ જે વ્યવહાર મુગતિમારગમાં, ગુણઠાણાને લેખેજી; અનુક્રમે ગુણશ્રેણિનું ચઢવું, તેહિજ જિનવર દેખજી. જે પણ દ્રક્રિયા પ્રતિપાલે, તે પણ સંમુખભાવેજી; શુકલબીજની ચંદ્રકલા જિમ, પૂર્ણભાવમાં આવેજી. ૮૨ તે કારણ લજ્જાદિકથી પણ, શીલ ધરે જે પ્રાણીજી, ધન્ય તેહ કતપુણ્ય કૃતારથ, મહાનિસીથે વાણીજી. એ વ્યવહારનયે મન ધારો, નિશ્ચયનયમત દાખ્યુંજી; પ્રથમ અંગમાં વિતિગિચ્છાએ, ભાવચરણ નવિ ભાખ્યુંજી. ૮૩
१. मावज्जजोगपरिवज्जणार सव्वोत्तमो अ जइधम्मो ।
वीओ सावयधम्मो, तइयो संविग्गपक्खो य ॥ सेसा मिच्छादिट्टी, गिहिलिंगकुलिंगदचलिंगेहिं । जह तिणि य मोक्खपहा संसारपहा तहा तिण्णिं ॥
શ્રી ઉપદેશમાલા પ્રકરણ, ગાથા ૫૧૯-૫૨૦ ૨. સેઢિનું ३. धन्ने णं से पुरिसे कयत्थे महाणुभावे जे णं लोगलज्जएवि सीलं पालेइ ॥
- શ્રી મહાનિશીથ સૂત્ર ૨૪૬ છે
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #319

દ્રવ્ય-ભાવસ્તવ
ઢાલ આઠમી
[ચોપાઈની દેશી) અવર એક ભાષે આચાર, દયા માત્ર શુદ્ધ જ વ્યવહાર, જે બોલે તે જ ઉત્થાપે, શુદ્ધ કરૂં મુખ ઈમ જપં. ૮૪ જિનપૂજાદિક શુભવ્યાપાર, તે માને આરંભ અપાર; નવિ જાણે ઉતરતાં નઈ, મુનિને જીવદયા કિહાં ગઈ ? ૮૫ જો ઉતરતાં મુનિને નદી, વિધિજોગે નવિ હિંસા વદી; તો વિધિજોગે જિન-પૂજના, શિવ કારણ મત ભૂલો જના. ૮૬ વિષયારંભતણો જિઈ ત્યાગ, તેહથી લહિએ ભવજલ-તાગ; જિનપૂજામાં શુભભાવથી, વિષયારંભ તણો ભય નથી. ૮૭ સામાયિકપ્રમુખે શુભભાવ, યદ્યપિ લહિએ ભવજલ નાવ; તો પણ જિનપૂજાએ સાર, જિનનો વિનય કહ્યો ઉપચાર ૮૮ આરંભાદિક શંકા ધરી, જો જિનરાજ ભક્તિ પરિહરી; દાન માન વંદન આદેશ, તો મુજ સબલો પડ્યો કિલેશ. ૮૯ સ્વરૂપથી દીસે સાવદ્ય, અનુબંધે પૂજા નિરવદ્ય; જે કારણ જિનગુણ બહુમાન, જે અવસર વરતે શુભધ્યાન. ૯૦ જિનવર પૂજા દેખે કરે, ભવિયણ ભાવે ભવજલ તર; છકાયના રક્ષક હોય વલી, એહ ભાવ જાણે કેવલી. ૯૧
૧. મમ ૨. પૂજામાં. ૩. તે.
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ ન રહસ્ય ગર્ભિત
૨૪૭
2010_02

Page #320

જલ તરતાં જલ ઉપર યથા, મુનિને દયા ન હોએ વૃથા; પુષ્પાદિક ઉપર તિમ જાણ, પુષ્પાદિક પૂજાને ઠાણ. ૯૨ તો મુનિને નહીં કિમ પૂજના, એમ તું શું ચિતે શુભમના ? રોગીને ઔષધ સમ એહ, નીરોગી છે મુનિવર દેહ. ૯૩
દ્રવ્ય-ભાવસ્તવ (ચાલુ)
ઢાલ નવમી
પ્રથમ ગોવાલ તણે ભવેજી – એ દેશી) ભાવસ્તવ મુનિને ભલોજી, બિહું ભેદે ગૃહી ધાર; ત્રીજે અધ્યયને કહ્યોજી, મહાનિશીથ મઝાર. ૯૪ સુણો જિન ! તુઝ વિણ કવણ આધાર ? એ આંકણી. વલી તિહાં ફલ દાખિયુંજી, દ્રવ્યસ્તવનું રે સાર; સ્વર્ગ બારમું ગેહિનેજી, એમ દાનાદિક ચાર. સુણો. ૯૫ છઠ્ઠ અંગે દ્રૌપદીજી, જિનપ્રતિમા પૂજેઈ; સૂરિયાભ પરે ભાવથીજી, એમ જિન વીર કહેઈ. સુણો. ૯૬ નારદ આવ્યું નવિ થઈજી, ઉભી તેહ સુજાણ; તે કારણે તે શ્રાવિકાજી, ભાપે આલ અજાણ. સુણો. ૯૭ જિનપ્રતિમા આગલ કહ્યોજી, શકસ્તવ તેણિ નારિ, જાણે કુણ વિણ શ્રાવિકાજી, એહવિધ હૃદય વિચારિ સુણો. ૯૮ પૂજે જિનપ્રતિમા પ્રતેજી, સૂરિયાભ સુરરાય; વાંચી પુસ્તક રત્નનાંજી, લેઈ ધરમ વ્યવસાય. સુણો. ૯૯
૨૪૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #321

રાયપાસેણી સૂત્રમાંજી, હોટ એક પ્રબંધ;
એહ વચન અણમાનતાંજી, કરે કરમનો બંધ. સુણો ૧૦૦ વિજયદેવ વક્તવ્યતાજી, જીવાભિગમ રે એમ;
જો સ્થિતિ છે એ સુર તણીજી, તો જિનગુણથુતિ કેમ ? સુણા૧૦૧ સિદ્ધારથરાયે કર્યાજી, ત્યાગ અનેક પ્રકાર; કલ્પસૂત્રે ઈમ ભાષિયુંજી, તે જિનપૂજા સારી સુણો. ૧૦૨ શ્રમણોપાસક તે કહ્યોજી, પહિલા અંગ મોઝાર; યાગ અનેરા નવિ કરે છે, તે જાણો નિરધાર. સુણો, ૧૦૩ ઈમ અનેક સૂત્રે ભષ્ણુજી, જિનપૂજા ગૃહિકૃત્ય; જે નવિ માને તે સહીજી, કરચે બહુભવ નૃત્ય. સુણો ૧૦૦
શ્રી જિનપૂજામાં નિર્જરા
ઢાલ દશમી
જે સુરસંઘા સા સુરસંધા, અથવા એણે પુર કંબલ કોઈ ન લેસી – એ દેશી) અવર કહે પૂજાદિકઠામ, પુણ્યબંધ છે શુભ પરિણામે, - ધર્મ ઈહાં કોઈ નવિ દીસે, જિમ વ્રતપરિણામે ચિત હીંસે. ૧૦૫ નિશ્ચયધર્મ ન તેણે જાણ્યો, જે શૈલી શી અંતે વખાણ્યો, ધર્મ અધર્મ તણો ક્ષયકારી, શિવસુખ દે જે ભવજલતારી, ૧૦૬ તસ સાધન તું જે જે દેખે, નિજ નિજ ગુણઠાણાને લેખ, તેહ ધરમ વ્યવહાર જાણો, કારજ કારણ એક પ્રમાણો. ૧૦૭
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ નવરહસ્ય ગર્ભિત
૨૪૯
2010_02

Page #322

એવંભૂત તણો મત ભાગો, શુદ્ધ દ્રવ્યનય ઈમ વલિ દાખ્યો; નિજસ્વભાવપરિણતિ તે ધર્મ, જે વિભાવ તે ભાવજ કર્મ. ૧૦૮ ધર્મશુદ્ધ ઉપયોગસ્વભાવે, પુણ્ય પાપ શુભ અશુભ વિભાવે; ધર્મહતુ વ્યવહારજ ધર્મ નિજસ્વભાવ પરિણતિનો મર્મ. ૧૦૯ શુભયોગે દ્રવ્યાશ્રવ થાય, નિજપરિણામ ન ધર્મ હણાય; થાવત્ યોગક્રિયા નહીં થંભી, તાવત્ જીવ છે યોગારંભી. ૧૧૦ મલિનારંભ કરે છે કિરિયા, અસદારંભ તજી તે તરિયા; વિષયકષાયાદિકને ત્યાગે, ધર્મમતિ રહિએ શુભમાગે. ૧૧૧ સ્વર્ગહતુ જો પુણ્ય કીજે, તો સરોગસંયમ પણ લીજે; બહુરાગે જે જિનવર પૂજે, તસ મુનિની પરે પાતિક દૂજે. ૧૧ર ભાવસ્તવ એહથી" પામીજે, દ્રવ્યસ્તવ એ તેણે કહીએ, દ્રવ્ય શબ્દ છે કારણ વાચી, ભમે મ ભૂલો કર્મ નિકાચી. ૧૧૩
સાચી ભક્તિ – પ્રભુપ્રેમ
ઢાલ અગીયારમી
દિન ઉલટ કરી દીજીએ એ દેશી. કુમતિ ઈમ સકલ દૂર કરી, ધારીએ ધર્મની રીત રે; હારીએ નવિ પ્રભુબલથકી, પામીએ જગતમાં જીત રે,
સ્વામી સીમંધર ! તું જયો. એ આંકણી. ૧૧૪
૧. જેહથી ૨. ભરમે.
૨૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #323

ભાવ જાણે સકલ જંતુના, ભવ થકી દાસને રાખ રે; બોલિયા બોલ જે તે ગણું, સફલ જો છે તુજ સાખ ૨. સ્વામી. ૧૧૫ એક છે રાગ તુજ ઉપરિ, તેહ મુજ ઉપરિ, તેહ મુજ શિવતરૂકંદ છે, નવિ ગણું તુજ પરિ અવરને, જો મિલે સુરનર્વાદ રે. સ્વામી. ૧૧૬ તુજ વિના મેં બહુ દુ:ખ લહ્યાં, તુજ મિત્યે તે કિમ હોય રે ? મેહ વિણ માર માર્ચ નહીં, મેહ દેખી માર્ચ સોય રે. સ્વામી. ૧૧૭ મનથી મિલન મેં તુજ કિયો, ચરણ તુજ ભેટવા સાંઈ રે ! કીજીએ જતન જિન ! એ વિના અવર ન વાંછિએ કાંઈ રે.
સ્વામી, ૧૧૮ તુજ વચન-રાગ-સુખ આગલે. નવિ ગણું સુરનર શર્મર, કોડી જો કપટ કોઈ દાખવે, નવિ તજું તો તુજ ધર્મ રે સ્વામી. ૧૧૯ તું મુજ હદયગિરિમાં વસે, સિંહ જો પરમ નિરીહર, કુમત માતંગના જૂથથી, તો કિશી પ્રભુ મુજ બીહ રે ? સ્વામી. ૧૨૦ કોડી છે દાસ પ્રભુ! તાહરે, માહરે દેવ તું એક રે, કીજીએ સાર સેવક તણી, એ તુજ ઉચિત વિવેક રે સ્વામી. ૧૨૧ ભક્તિભાવે ઈશ્ય ભાખીએ, રાખીએ એહ મનમાંહી રે, દાસનાં ભવ-દુઃખ વારિએ, તારિએ સો ગ્રહી બાંહી રે સ્વામી, ૧૨૨ બાલ જિમ તાત આગલિ કહે, વિનવું હું તિમ તુજ રે, ઉચિત જાણો તિમ આચરું, નવિ રહ્યું તુજ કિરૂં ગુજ્જ રે.
સ્વામી. ૧ર૩.
૧. ઇચ્છિાએ
શ્રી સીમંધરસ્વામિની વિનતિરૂપ ન રહસ્ય ગર્ભિત
૨૫૧
2010_02

Page #324

મુજ હોજો ચિત્ત શુભભાવથી, ભવ ભવ તાહરી સેવ રે; યાચિએ કોડી યતને કરી, એહ તુજ આગલે દેવ ! રે. સ્વામી. ૧૨૪
કલશ ઇમ સયલ-સુખકર, દુરિત-ભયહર, વિમલ-લક્ષણ-ગુણધરો; પ્રભુ અજર અમર નરિંદ વંદિત, વીનવ્યો સીમંધરો. નિજ-નાદ-તર્જિત-મેઘ-ગર્જિત, વૈર્ય-નિર્જિત મંદરો, શ્રી નયવિજય બુધ ચરણસેવક, જશવિજય બુધ જયકરો. ૧૨૫
૨૫૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #325

કુમતિ-મદગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ દોઢસો ગાથાનું હુંડીનું સ્તવન
ઢાલ ૧લી
(એ છિંડી કિહાં રાખી અથવા ભવિકા ! સિદ્ધચક્રપદ વંદો -- એ દેશી)
પ્રણમી શ્રીગુરૂના પયપંકજ, ગુણશ્ય વીરજિણંદ, ઠવણનિક્ષેપ પ્રમાણ પંચાંગી, પરખી લો આણંદ રે. જિનાજી! તુજ આણા શિર વહિએ, તુજ શાસન નય શુદ્ધ પ્રરૂપણ; ગુણથી શિવસુખ લહિએ રે. જિનજી! તુજ આણા શિર વહિએ. એ આંકણી. ૧ શ્રી અનુયોગદુવારે ભાષ્યા, ચાર નિક્ષેપો સાર; ચાર સત્ય દશ સત્યા ભાષ્યા, ઠાણાંગે નિરધાર રે જિનજી! ર
૧ સરખાવો: “ સર્વે પ્રનત્ત, તેં. નાનHષ્ય ટવામળે વ્યસ માવિમm"
“दसविहे सच्चे पन्नत्ते, तंजहा जणवयसम्मयटवणा नाम म्व पडुच्चसच्चे य । ववहारभावजीए, दस ओवम्मसच्चं य ॥ १ ॥
श्री ठाणांग पत्र
કુમતિમદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
પ૩
2010_02

Page #326

જાસ ધ્યાન કિરિયામાંહિ આવે, તે સત્ય કરી જાણું શ્રી આવશ્યક સૂત્ર પ્રમાણે, વિગતે તેહ વખાણું રે. જિનજી! ૩ ચોવીસત્યયમાંહિ નિક્ષેપા, નામ દ્રવ્ય દોય ભાવું; કાઉસગ્ગ આલાવે ઠવણા, ભાવ તે સઘલે લ્યાવું રે. જિનજી ! ૪ પુસ્તક-લિખિત સકલ જિમ આગમ, તિમ આવશ્યક એહ; ભગવઈ નંદી સાખે સંમત, તેહમાં નહીં સંદેહ રે. જિનજી! પ સૂત્ર આવશ્યક જે ઘરઘરનું, કહયે તે અજ્ઞાની; પુસ્તક અર્થ-પરંપર આવ્યું. માને તેહજ જ્ઞાની રે. જિનજી! ૬ ગંભીલિપિ શ્રીગણધરદેવે, પ્રણમી ભગવઈ આદે, જ્ઞાન તણી તે ઠવણા અથવા, દ્રવ્યશ્રુત અવિવાદે રે. જિનજી ! ૭ ભેદ અઢારજ બંભીલિપિના, સમવાયાંગે દીઠા; શુદ્ધ અરથ મરડી ભવ બહુલા, ભમરા કુમતી ધીઠા રે. જિનજી! ૮ ગંભીલિપિ જો તેહનો કર્તા, તો લેખક પણ આવે; ગુરૂઆણા વિણ અરથ કરે છે, તેહનો બોલ ન ભાવે રે. જિનજી! ૯ જિનવાણી પણ દ્રવ્ય-શ્રુત છે, નંદીસૂત્રને લેખે; જિમ તે તિમ ગંભીલિપિ નમિયે, ભાવ તે દ્રવ્ય વિશેષે રે, જિનજી ! ૧૦ જિમ અજીવ સંયમનું સાધન, જ્ઞાનાદિકનું તેમ; શુદ્ધભાવ આરોપે વિધિસ્યું, તેહને સઘલે ખેમ રે. જિનજી ! ૧૧ શુદ્ધભાવ જેહનો છે તેહના, ચાર નિક્ષેપો સાચા; જેહમાં ભાવ અશુદ્ધ છે તેહના, એક કાચ સવિ કાચા રે. જિનજી ! ૧૨
૧. અઢાર જે ૨, ફાવે રે
૨૫૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશવાણી)
2010_02

Page #327

દશવૈકાલિકે દૂષણ દાખ્યું, નારીચિત્રને ઠામે; તો કિમ જિનપ્રતિમા દેખીને, ગુણ નવિ હોય પરિણામે રે ?
રુચદ્વીપ એક ડગલે જોતાં, પડિમા નમિય આણંદે; આવતાં એક ડગલે નંદીસરે, બીજે ઈહાં જિન વંદે રે. જિનજી ! ૧૪
જિનજી ! ૧૩
ત્રિછી ગતિ એ ભગવઈ ભાખી, જંઘાચારણ કેરી; પંડગવન નંદન ઇહાં પડિમા, ઊર્ધ' નમે ઘણેરી રે. જિનજી ! ૧૫
વિદ્યાચારણ તે એક ડગલે, માનુષોત્તરે જાય;
બીજે નંદીસરે જિનપ્રતિમા, પ્રણમી પ્રભુદિત થાય રે. જિનજી ! ૧૬
તિહાંથી પડિમા વૃંદણ કારણ, એક ડગલે ઈહાં આવે; ઊર્ધપણે જાતાં બે ડગલાં આવતાં એક સ્વભાવે રે, જિનજી! ૧૭
શતક (ઈક-)વીશમે નવમ ઉદ્દેશે, પ્રતિમા મુનિવર વંદી; ઇમ દેખી જે અવલા ભાજે, તસ મતિ કુમતિ ફંદી રે. જિનજી ! ૧૮ આલોઅણનું ઠાણ કહ્યું જે, તેહ પ્રમાદ ગતિ કરો;
તીર ગતિ જે જાત્ર વિચાલે, રહે તે ખેદ ઘણેરો રે. જિનજી ! ૧૯
કરી ગોચરી જિમ આલોએ, દશવૈકાલિક સાખે;
તિમ એ ઠામ પ્રમાદ આર્લાએ, નહીં દોષ ને પાખે રે. જિનજી! ૨૦
કહે કોઈ એ કહેવા માત્ર જ, કોઈ ન ગયો નવિ જાસ્ય;
નહીં તો લવશિખા માંહિ જાતાં, કિમ આરાધક થાચે રે ?
:
૧ સરખાવો : ‘‘વિિિત્ત ન વિજ્ઞાપ, રિવા સુપ્રયિ | भक्खरंप व दट्ट्णं दिटि पडिसमाहरे ॥ 9 ॥” શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર
2010_02
જિનજી ! ૨૧
૨. તીર્છા. ૩. ઊર્ધ્વ
કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન

૨૫૫

Page #328

સત્તર સહસ્ર જોયણ જઈ ઊંચા, ચારણ તીર્છા ચાલે, સમવાયાંગે પ્રગટ પાઠ એ, સ્યું કુમતિ! ભ્રમ ઘાલે રે ? જિનજી ! ૨૨
‘ચૈત્ય’ શબ્દનો જ્ઞાન અરથ તે, કહો કરવો કુણ હેતે ? જ્ઞાન એક ને ચૈત્ય ઘણાં છે, ભૂલે જડ સંકેતે રે. જિનજી! ૨૩
રુચિકાદિકનાં ચૈત્ય નમ્યાં તે, સાસય પડિમા કહિએ;
જે ઈહાંનાં તેહ અશાશ્વત, બિહુમાં ભેદ ન લહિએ રે. જિનજી! ૨૪ જે ઉપર સાહિબ ? તુજ કરુણા, શુદ્ધ અરથ તે ભાખે; તુજ આગમનો શુદ્ધ પ્રરૂપક, સુજસ અમિયરસ ચાખે રે. જિનજી ! ૨૫
હાલ ૨
મહાવિદેહક્ષેત્ર સોહામણું – એ દેશી]
તુજ આણા મુજ મિન વસી, જિહાં જિનપ્રતિમા સુવિચાર, લાલ રે, રાચપસેણી સૂત્રમાં, સૂરિઆભતણો અધિકાર. લાલ રે. તુજ ૧
૧. “તએ ણં તસ્સ સૂરિયાભસ્સ દેવસ્ય પંચવિહાએ પજ્જત્તીએ પત્તિભાવંગયસ્સ સમાગમ્સ ઈમેયારુવે અઋત્વિએ પત્થિએ મણોગએ સંકપે સમુપ્પજિજત્થા-કિં મેં પુવ્વિ કરણિજ્યું ? કિં મે પચ્છા કરણિજ્યું ? કિ મૈં પુથ્વિ સેયં ? કિં મે પચ્છા સેયં ? કિંમે પુદ્ધિં પચ્છાવિ હિયાએ સુહાએ ખમાએ થ્રિસ્સેસાએ આણુગામિયત્તાએ ભવિસઈ ? તઐર્ણ તસ્સ સૂરિયાભસ્ય દેવસ્સ સામા ણિયપરિસોવવÇગા દેવા સૂરિયાભસ્સ ઈમેયારુવં અલ્ઝયિં સમુપ્પન્ન સમભિજાણિતા જેણેવ સૂરિયાભે દેવે તેણેવ ઉવાગચ્છતિ, સૂરિયાભં દેવં કરયલપરિગૃહિયં દસનહું સિરસાવત્તું મત્યએ અંજલી કટ્ટુ જએણે વિજએણં વન્દ્વાવેઈ, વહાવેત્તા એવં વયાસી એવં ખલુ દેવાણુખિયાણં સૂરિયાÒ વિમાણે સિદ્ધાયતણે જિણપડિમાણે જિણસ્નેહપ્પમાણમેત્તાણું અઠ્ઠસયં સન્નિખિત્તાણું વિદ્વઈ, સભાએ ણં સુહમાએ ણં માણવએ ચેઈયખંભે વઉરામએસ ગોલવટ્ટસમુગ્ગએસુ બહુઈઓ જિણસકાઓ સન્નિખિત્તાઓ ચિઠ્ઠતિ, તાઓ ણં દેવાણપ્પિયાાં અનૈર્સિ ચ બહૂણં વેમાણિયાણં દેવાણં દૈવીણું ય અચ્ચણિજ્જાઓ જાવ પજુવાસણિજ્જાઓ, તુ એયંણં દેવાણુખિયાણં પુર્વિં કરણિજ્યું એયંણં દેવાણુપ્પિયાણં પચ્છા કરણિજ્યું એયંણં દેવાણુપ્પિયાણ પુર્વિં પચ્છાવિ હિયાએ સુાએ ખમાએ નિસ્સેસાએ આણુગામિયત્તાએ વિસઈ - ઇતિ રાયપોણીઉપાંગે.
૨૫૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #329

તે
સુર અભિનવ ઉપન્યો, પૂછે સામાનિક દેવ; લાલ રે, શું મુજ પૂરવ ને પછી, હિતકારી કહો તતખેવ'. લાલ તે કહે `એહ વિમાનમાં, જિનપડિયા દાઢા જેહ; લાલ રે, તેહની તુમ્હે પૂજા કરો, પૂરવ પચ્છા હિત અંહ લાલ પૂરવ પચ્છા શબ્દથી, નિત્ય કરણી જાણે સોય; લાલ ૨; સમકિત-ષ્ટિ સદ્દહે, તે દ્રવ્યથકી કિમ હોય ? લાલ રે.
તુ
૨.
2010_02
तु

ર
૩૦૩
૪
तु ૫
દ્રવ્યથકી જે પૂજિયાં, પ્રહરણ કોશાદિ અનેક; લાલ રે; તેહજ બિહું જુદાં કહ્યાં, એ તો સાચો ભાવ વિવેક, લાલ ૨. ચક્રરયણ જિણનાણની, પૂજા જે ભરતે કીધ; લાલ રે, જિમ તિહાં તિમ અન્તર ઇહાં, સમકિતદૅષ્ટિ સુપ્રસિદ્ધ લાલ રે. તુ ૬
પહિલે ભવ પૂરવ કહે, જ્ઞાતા દર્દુર સંબંધ; લાલ રે, પચ્છા કડુઅ વિષય કહ્યા, વલી મૃગાપુત્ર પ્રબંધ. લાલ રે. તુ ૬ આગમેસીભદ્દા કહ્યા, ગઈઠિઈકલ્લાણા દેવ; લાલ રે, તસ પૂરવ પચ્છા કહે, ત્રિહું કાલે હિત જિન-સેવ. લાલ રે. તુ૰ ૮ જસ પૂરવ પચ્છા નહીં, મધ્યે પણ તસ સંદેહ; લાલ રે. ઈમ પહીલે અંગે કહ્યું, સૂધો અર્થ તે એહ. લાલ રે. તુ૦ ૯ પચ્છાપેચ્ચા શબ્દનો, જે ફેર કહે તે દુઠ; લાલ રે, શબ્દ તણી રચના ઘણી, અરથ એક છે પુઠ્ઠા લાલ રે. તુ વાંચી પુસ્તક રત્નનાં, હવે લઈ ધરમ વ્યવસાય; લાલ રે, સિદ્ધાયતને તે ગયો, જિહાં દેવછંદાનો ઠાય. લાલ રે. તુ ૧૧ જિનપ્રતિમા દેખી કરી, કરે શિર પ્રણામ શુભ બીજ; લાલ રે, પુષ્પ-માલ્ય-ચૂર્ણ કરી, વસ્ત્રાભરણે વલી પૂજ. લાલ રે. તુ૰ ૧૨
૧૦
કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૫૭

Page #330

ફૂલ પગર આગે કરી, આલેખે મંગલ આઠ; લાલ રે, ધૂપ દેઈ કાવ્યે સ્તવી, કરે શક્રસ્તવનો પાઠ. લાલ રે. તુ ૧૩ જેહના સ્વમુખે જિન કહે, ભવસિદ્ધિ પ્રમુખ છ બોલ; લાલ રે, તાસ ભગતિ જિનપૂજના, નવિ માને તેહ નિટોલ. લાલ રે. તુ ૧૪ પ્રભુ આગલ નાટક કર્યું, ભગતિ સૂરિયાભે સાર; લાલ રે, ભગતિ તણાં ફલ શુભ કહ્યાં, શ્રી ઉત્તરાધ્યયન મોઝાર, લાલ રે. તુ૦ ૧૫ અંગ ઉપાંગે ઘણે કહી, એમ દેવ-દેવીની ભક્તિ; લાલ રે, આરાધકતા તેણે થઈ, ઈહાં તામલી ઇંદ્રની યુક્તિ. લાલ રે. ૬૦ ૧૬ ભક્તિ જિતધર્મે કરી, લીએ દાઢા અવર જિન અંગ; લાલ રે, શૂભ રચે સુર ત્રણ તે, કહે જં‰પન્નત્તી ચંગ. લાલ રે. ૬૦ ૧૭ શતક દશમે અંગ પાંચમે, ઉદ્દેશે છઠ્ઠું ઇંદ; લાલ રે, દાઢ તણી આશાતના, ટાલે તે વિનય અમંદ. લાલ રે. તુ ૧૮ સમકિતદષ્ટી સુર તણી, આશાતના કરચે જેહ; લાલ રે, દુર્લભબોધિ તે હશે, ઠાણાંગે ભાખ્યું એહ લાલ રે, તુ ૧૯ તેહને જશ બોલ્યે કહ્યું. વલી સુલભબોધિતા થાય; લાલ રે. તેણે પૂજાદિક તેહનાં, કરણી શિવહેતુ કહાય. લાલ રે તુજ ૨૦ તપ સંયમ તરુસમ કહ્યાં, ફલસમ તે શિવસુરશર્મ; લાલ રે. સુરકરણી માને નહીં, નવ જાણ્યો તેણે એ મર્મ. લાલ રે. તુજ ૨૧
:
૧. સરખાવો ‘વંદ ટાળક નીવા તુન્નવોયિત્તા મેં પતિ, તંનહાअरिहंताणं अवणं वयमाणे ॥ १ ॥ अरिहंतपण्णत्तस्स धम्मस्स अवणं वयमाणे २ आयरियरवज्ज्ञाणाणं अवण्णं वयमाणे ३ चाउव्वण्णस्स संघस्स अवण्णं वयमाणे ४ विवक्कतवबंभचेराणं देवाण અવળું વચમાળે '' સ્થાનાંગ.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૨૫૮
2010_02

Page #331

દશવૈકાલિકે નર થકી, સુર અધિક વિવેક જણાય; લાલ રે, દ્રવ્યસ્તવ તો તેણે કર્યાં, માને તસ સુજસ ગવાય. લાલ રે તુજ ૨૨
હાલ ૩
[ઋષભનો વંશ રયણાયરૂ એ દેશી]
શાસન તાહરું અતિ ભલું, જિંગ નહીં કોઈ તસ સરિખું રે; તિમ તિમ રાગ ઘણો વધે, જિમ જિમ જુગતિચ્ચું પરખું રે. ૧ શાસન તાહરૂં અતિ ભલું. એ આંકણી
ચૈત્ય નમું ન અનેરાં રે,
શ્રી અરિહંત અને તેહનાં, અંબડ ને તસ શિષ્યનાં વચન ઉવવાઈ ઘણેરાં રે. શાસન ૨ `ચૈત્ય' શબ્દ તણો અરથ તે, પ્રતિમા નહિ કોઈ બીજા ૨; જેહ દેખી ગુણ ચેતિએ, તેહજ ચૈત્ય પતીજા રે. શાસન ૩ ઈમ જ આલાવે, આણંદને, જિનપ્રતિમા નતિ દીસે રે; સપ્તમ અંગના અર્થથી, તે નમતાં મન હીંસે રે. શાસન ૪
પરતીર્થી સુર તેહની, પ્રતિમાની નતિ વારી રે; તેણે મુનિ જિનપ્રતિમા તણી, વંદન નીતિ નિરધારી રે. શાસન પ
પરતીર્થીએ જે પરિગ્રહ્યા, મુનિ તે તો પરતીર્થી રે;
6
ત્રણ શરણમાંહિ ચૈત્ય તે; કહે પ્રતિમા શિવઅર્થી રે. શાસન ૬
૧. ‘ઘો માનમુવિટ્ટ, અહિંસા સંગમાં તવો | देवावि तं नमसंति, जस्स धम्मे सया मण्णो || १
|”
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર
૨. શ્રી અરિહંત ને વલી તેહનાં; અરિહંત ચૈત્ય તે અતિ ભલાં તેહ નમું ન અનેરાં રે. ૩. પણ ૪. લહી
કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વીસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02
૨૫૯

Page #332

દાન કિશું પ્રતિમા પ્રતિ ?' એમ કહે કે છલ હેરી રે; ઉત્તર તાસ સંભવ તણી, શૈલી છે સૂત્ર કેરી રે. શાસન ૭ દશવિધ બહુવિધ જિમ કહ્યું, વૈયાવચ્ચ નહી જોગે રે; દશમે તે અંગે તથા ઈહાં, જોડીએ નયઉપયોગે રે. શાસન ૮ સાધુને જિનપ્રતિમા તણું, વૈયાવચ્ચ તિહાં બોલ્યું રે, તેહ અરથથકી કુમતિનું, હિયડું કાંઈ ન ખોલ્યું છે. શાસન ૯ સંઘ તણી જિમ થાપના, વૈયાવચ્ચ જસવાદો રે; જાણીએ જિનપ્રતિમા તણું, તિમ ઈહાં કવણ વિવાદો રે ? શાસન. ૧૦ ઈમ સવિ શ્રાવક ાધુને, વંદનનો અધિકારો રે, સૂત્ર કહ્યો પ્રતિમા તણો, હવે કહું પૂજા-વિચારો રે. શાસન ૧૧ યાગ અનેક કર્યા કહ્યા, શ્રી સિદ્ધારથરાજે રે, તે જિનપૂજના કલ્પમાં, પશુના યાગ ન છાજે રે. શાસન) ૧૨ શ્રીજિન પાસને તીરથે, શ્રમણોપાસક તેહો રે, પ્રથમ અંગે કહ્યો તેહને, શ્રીજિનપૂજાનો નેહો રે. શાસન) ૧૩ શ્રેણિક મહાબલ પ્રમુખના, ઈમ અધિકાર અનેકો રે; છઠ્ઠ અંગે વલી દ્રોપદી પૂજે પ્રગટ વિવેકો રેશાસન. ૧૪ નારદ દેખીને નવિ થઈ, ઊભી તેહ સુજાણ રે, જાણીએ તેણે તે શ્રાવિકા, અક્ષર એ જ પ્રમાણ રે. શાસન. ૧૫ આમ્બિલ અન્તર છદ્રનું, ઉપસર્ગે તપ કીધું રે; કિમ નવિ કહિએ તે શ્રાવિકા ? ધર્મે કારજ સીધું રે. શાસન. ૧૬
૧. વંદન ૨. જહા ૩. ઘાત
૨૬૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #333

શાસન૧૯
રાયકન્યા કહી શ્રાવિકા, ન કહી ઈમ જે ભૂલે રે, રાજીમતી કહી તેહવી, તિહાં સદૈહ તે ઝૂલે રે.' શાસન૧૭ હરિ પરિ કર્મ નિયાણનું, ઈહ ભવે ભોગ ન નાસે રે, સમતિ લહે પરણ્યા પછી, કહે શું ન વિમાસે રે ? શાસન. ૧૮ જિણઘર કેણે કરાવિયું ? તિહાં પ્રતિમા ને પઈઠા રે, તેમની પૂજા તે કુણ કરે ? એમ પરખે તે ગરિઠા ૨. શાસન. ૧૯ વર નવિ માગ્યો પૂજતાં, શક્ર શિવ માગે રે; ભક્તિ સમી સૂરિયાભને, વિરતિ વિશેષથી જાગે રે. શાસન ર૦ ધર્મ વિનય અરિહન્તનો, ઈમ એ લોગવિયારો રે; સંભવે સર્વને જાણિએ, સમકિત શુદ્ધ આચારા રે. શાસનર૧ આણદનો વિધિ નવિ કહ્યો, રાયપ્રદેશીને પાડે રે સંભવ સર્વ ન માનસ્ય, વીંટાસ્ય તેહ આઠે રેશાસનરર પડિકમણાદિક ક્રમ નહીં, પાઠ સપ્તમ અંગે રે, પઢમઅણુઓગથી પ્રકરણે, સર્વ કહ્યું વિધિ રંગે ર. શાસન રક કિહાં એક એક દેશ જ ગ્રહે, કિહાં એક ગ્રહ ને અશેપો રે, કિહાં એક ક્રમ ઉત્કમ ગ્રહે, એ શ્રુતશલી વિશેષ રે. શાસન ૨૪ શાસનની જે પ્રભાવના, તે સમકિતની આચારો રે, શ્રીજિનપૂજાએ જે કરે, તે લહે સુજશ ભંડારી રે. શાસનરપ
૧. તિહાં સંદેહે ઝૂલે રે. ૨. પડિક્કમણું ઓઘથી ૩. કહે. કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વિરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
ટ૬૧
2010_02

Page #334

હાલ ચોથી
[ઝાંઝરીયા મુનિવર ! ધન ધન તુમ અવતાર – એ દેશી) કોઈ કહે જિન પૂજતાંજી જે પટ્ટાય આરંભ; તે કિમ શ્રાવક આચરેજી? સમકિતમાં થિરથંભ સુખદાયક તોરી આણા મુજ સુપ્રમાણ. ટેક ૧ તેહને કહીએ જતના ભક્તિ, કિરિયામાં નહિ દોષ; પડિકમણે મુનિદાન વિહારે, નહીં તો હોય તસ પોષ. સુખ૦ ર સાતમીવચ્છલ પખિયપોસહ, ભગવાઈ અંગ પ્રસિદ્ધ, ઘરનિર્વાહ ચરણ લિએ તેહનાં, જ્ઞાતામાંહિ હરિ કીધ, સુખ૩ કૃણિક રાય ઉદાયન કીધા, વંદનમહ સુવિવેક; મહાયાકયુબલિકમ્મા કહિયા, તુંગીયશ્રાદ્ધ અનેક. સુખ. ૪ સમક્તિ સંવરની તે કિરિયા, તિમ જિનપૂજા ઉદાર, હિંસા હોય તો અરથદંડમાં, કહે નહીં ? તેહ વિચાર. સુખ. ૫ નાગ-ભૂત-જક્ષાદિક હેતે, પૂજા હિંસા રે ઉત્ત; સૂગડાંગમાં નવિ જિનહેતે, બોલે જે હોએ જુત્ત. સુખ. ૬ જિહાં હિંસા તિહાં નહી જિન-આણા, તો કિમ સાધુવિહાર ? કર્મબન્ધ નહી જયણા ભાવે, એ છે શુભ વ્યવહારમાં સુખ. ૭ પ્રથમ બધ ને પછી નિર્જરા, ફૂપ તણો રે દિäત; કહિ કોઈ જોડે બધુ ભાખે, ભાવ તે શુચિજલ તંત. સુખ૦ ૮
૧. બોલીએ.
૨૬૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #335

ઉપાદાનવશ બન્ધન કહિયું, તસ હિંસા શિર ઉપચાર, પુષ્પાદિક આરમ્ભ તણો ઈમ, હોય ભાવે પરિવાર સુખ, ૯ જલ તરતાં જલ ઉપર મુનિને. જિમ કરૂણના રે રંગ; પુષ્પાદિક ઉપર શ્રાવકને, તિમ પૂજામાંહિ ચંગ. સુખ. ૧૦ પાત્રદાનથી શુભવિપાક જિમ, લહે સુબાહુકુમાર; પહિલે ગુઠાણે ભદ્રક પણ, તિમ જિન પૂજા ઉદાર, સુખ. ૧૧ ઉપલક્ષણથી જિમ શીલાદિક, તિમ જિનપૂજા લીધ; મનુઆયુ બન્યું તે સુબાહુ, તેણે સમકિત ન પ્રસિદ્ધ. સુખ. ૧૨ મેઘજીવ ગજ શશઅનુકમ્પા, દાન સુબાહુ વિચાર, પહિલે ગુણઠાણે પણ સુન્દર, તિમ જિનપૂજા પ્રકાર. સુખ૧૩ દાનદેવપૂજાદિક સઘલાં, દ્રવ્યસ્તવ કહ્યાં જેહ, અસદારમ્ભી તસ અધિકારી, માંડી રહે જે ગેહ, સુખ. ૧૪ સદારમ્ભમાં ગુણ જાણીએ, અસદારમ્ભનિવૃત્તિ; અરમણિકતા ત્યાગે ભાષી, ઈમજ પ્રદેશી પ્રવૃત્તિ. સુખ. ૧૫ લિખિત શિલ્પશત ગણિત પ્રકાશ્યો, ત્રણે પ્રજાહિત હેત; પ્રથમ રાય શ્રી ઋષભજિણિદે, તિહાં પણ એ સંકેત. સુખ. ૧૬ યતનાએ સૂત્રે કહ્યું મુનિને, આર્યકરમ ઉપદેશ; પરિણામિક બુદ્ધિ વિસ્તારે, સમજે શ્રાદ્ધ અશેષ. સુખ. ૧૭
૧. પુષ્કાદિક ૨. “i = સર્વ નવો, કવિ ળ ને મજા
सो तंमि तंमि समए, सुदासहं बंधए कम्मं ॥ १ ॥ ૩. ભદ્રકપણે ૪. તેમ પૂજાથી, ૫. અરમણીયતા. ૬. એહિ. ૭. તિણે. કુમતિમદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૬૩
2010_02

Page #336

આર્ય કાર્ય શ્રાવકનાં જે છે, તેમાં હિંસા દિઠ; હેતુ સ્વરૂપ અનુબન્ધ વિચારે, ના દેઈ નિજ પિઠ. સુખ. ૧૮ હિંસાહેતુ અયતના ભાવે, જીવ વધે તે સ્વરૂપ; આણાભંગ મિથ્યામતિ ભાવે, તે અનુબન્ધવિરૂપ. સુખ. ૧૯ હેતુસ્વરૂપ ન હિંસા સાચી, સેવી તે અનુબન્ધ; તો જમાલિપ્રમુખે ફલ પામ્યાં, કડુ કરી બહુ ધન્ય. સુખ. ૨૦ સ્વરૂપથી હિંસા ન લે છે, સમુદ્રજલે જે સિદ્ધ, વલી અપવાદપદે જે વરતે, પણ તેણે શિવપદ લીધ. સુખ. ૨૧ સાધુવિહાર પરિ અનુબળે નહીં હિંસા જિનભક્તિ; ઈમ તે માને તેહની વાધે, સુજસ આગમ શક્તિ. સુખ. ૨૨
ઢાલ પાંચમી
માહરી સહિ રે સમાણી – એ દેશી સાસયપડિમાં અડસય માને, સિદ્ધાયતનવિમાને રે, ધન ધન જિનવાણી. ટેક પ્રભુ તે ભાષી અંગ ઉવંગ, વરણવશું તિમ રંગે રે. ધન ૧ કંચનમય કરપદતલ સોહે, ભવિજનનાં મન મોહે રે, ધન, અંકરતનમય નખ સસનેહા, લોહિતાક્ષમધ્ય રેહા રે. ધન ર ગાત્રયષ્ટિ કંચનમય સારી, નાભિ તે કંચનક્યારી રે, ધન રિઠ રતન રોમ રાજિ વિરાજ, ચુચુક કંચન છાજે રે. ધન ૩
૧. દિઠિ. ૨. પિઠિ. ૩. શિવ ગતિ. ૪. સુખ જસ ૫. છઠે અંગે. ૬. કરતલપદ ૭. લષ્ટિ. ૮. રિઝ.
૨૬૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #337

૧
શ્રીવચ્છ તે તપનીય વિશાલા, હોઠ તે લાલ પ્રવાલા રે; ધન દંત ફટિકમય જીહ દયાલુ, વલી તપનીયનું તાલુ રે. ધન૦ ૪ કનક નાશિકા તિહાં સુવિશેષા, લોહિતાક્ષની રેખા રે; ધન૦ લોહિતાક્ષરેખિત સુવિશાલા. નયન અંક રતનાલા રે. ધન પ અસ્થિપત્તિ ભમુહાવલી કીકી, રિષ્ઠરતનમય નીકી રે; ધન૦ શ્રવણ નિલાડવટી ગુણશાલા, કંચન ઝાકઝમાલા રે. ધન ૬ વજ્રરતનમય અતિહિ સોહાણી, શીશઘડી સુખમાણી રે; ધન૦ કેશભૂમિ તપનીચનિવેશા, રિક્રરતનમય કેશા રે. ધન ૬ પૂંઠે છત્ર ધરે પ્રત્યેકે પ્રતિમા એક વિવેક રે; ધન
દોય પાસે દોય ચામર ઢાલે, લીલાએ જિનને ઉવારે રે. ધન૦ ૮
નાગ ભૂત યક્ષ ને કુંડધારા, આગે દોય ઉદારા રે; ધન૦ તે પડિયા જિનપડિમા આગે, માનું સેવા માર્ગે રે. ધનં ૯ ઘંટ કલશ શૃંગાર આયંસા, ચાલ પાઈ સુપઈદા રે; ધન૦ મણગુલિયા વાયકરગ પ્રચંડા, ચિંતા રયણકરડા રે. ધન૦ ૧૦
હય ગય નર કિન્નર કિંપુરિસા કંઠ ઉરગ વૃષ સરીસા રે; ધન રચણપુંજ વલી ફૂલ ચંગેરી, માલ્ય ને ચૂર્ણ અનેરી રે. ધન ૧૧ ગંધ વસ્ત્ર આભરણ ચંગેરી, સરસવ પુંજણી કેરી રે; ધન૦ ઇમ પુષ્પાદિક પડલ વખાણ્યાં, આગે સિંહાસન જાણ્યાં રે.
ધન ૧૨
છત્ર ને ચામર આગે સમુગ્ગા, તેલ કુભૃત જુગ્ગા રે; ધન૦ ભરિયા પત્ર' ચોયગ સુવિલાસે, તગર એલા શુચિવાસે રે. ધન૦ ૧૩
૧. વિશેષા. ૨. સુહાણી. ૩. ભિંગાર. ૪. પુદિક. પ. પાત્ર.
કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વીસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

૨૬૫

Page #338

વલિ હરતાલને મનસિલ અંજન, સવિ સુગંધ મનરંજન રે, ધન ધ્વજા એક શત આઠ એ પૂરાં, સાધન સર્વ સનૂરાં રે. ધન ૧૪ સુર એ પૂજાસાધન સાથે, જિન પૂજે નિજ હાથે રે, ધન, સિદ્ધાયતને આપ વિમાને, થુભાદિક બહુ માને રે. ધન૧૫ એહ અપૂરવ દરિશણ દીઠું, સુરતરૂ ફલથી મીઠું રે, ધન એ સંસારસમુદ્ર નાવા, તારણતરણસહાવા રે. ધન૧૬ ઈમ વિસ્મય ભવભવે ગુણરાગે, ઝીલે તેહ અતાગે રે, ધન, રાચે માચે ને વલિ નાચે, ધરમધ્યાન મન સાચે રે ધન૧૭ થઈ થેઈ કરતાં દે તે ભમરી, હર્ષે પ્રભુગુણ સમરી રે, ધન યોગ નિરાલંબન લય આણી, વશ કરતા શિવરાણી રે, ધન૧૮ ઈમ નંદીશ્વરપ્રમુખ અનેરાં, શાશ્વતચૈત્ય ભલેરાં રે, ધન તિહાં જિન પૂજી તે અનુમાને, જનમસફલ નિજ માને રે. ધન૧૯ કલ્યાણક અઠ્ઠાઈ વરસી, તિથિ ચઉમાસી સરખી રે, ધન, તેહ નિમિત્તે સુર જિન અરચે, નિત્ય ભક્તિપણ વિરચે રે. ધન ર૦ ભાવ અખયભાવે જે મલિયો, તે નવિ જાએ ટલિયો રે, ધન ફરિ ત્રાંબુ નવિ હોય નિષેધે, હુઓ હેમરસ વેધે રે ધન, ર૧ એકે જલલવ જલધિ ભલાએ, તો તે અક્ષય થાયે રે, ધન આપભાવ જિનગુણમાંહી આણે, તિમ તે અખયપ્રમાણે રે. ધન. ૨૨ અપુણરૂર અડય વડવૃત્તેિ, ઈમ સુર ભાવે ચિત્તે રે, ધન ઈમ જિન પૂજી જે ગુણ આવે, સુજશ લીલ તે પાવે રે. ધન ર૩
૧. હરિઆલ. ૨. જિનપૂજે તે અનમાને. ૩. સરિસી રે. ૪. ભક્તિપણે. ૨૬૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #339

ઢાલ છઠ્ઠી.
(ભોલીડા હંસા રે ! વિષય ન રાચિએ – એ દેશી) સમકીત સૃધું રે તેમને જાણીએ, જે માને તુજ આણ; સૂત્ર તે વાંચે રે યોગ વહી કરી, કરે પંચાંગી પ્રમાણ. સમકત. ૧ ઉદ્દેશાદિક નહીં ચલનાણનાં, છે સુચનાણનાં તેહ, શ્રીઅનુયોગદુવાર થકી લહી, ધરીએ યોગશું નહ. સમકત. ૨ ઉદ્દેશાદિક ક્રમ વિણ જે ભણે, આશા તેહ નાણ; નાણાવરણી રે બાંધે તેથી, ભગવાઈ અંગ પ્રમાણ. સમકત. ૩
સ્ત્રી નન્દી-અનુયોગદુવારમાં ઉત્તરાધ્યયન રે યોગ; . કાલગ્રહણનો રે વિધિ સઘલો કહ્યો, ધરિએ તે ઉપયોગ. સમકત. ૪ ઠાણે ત્રીજે રે વલી દશમે કહ્યું, યોગ વહે જેહ સાધ; આગમસિભા તે સંપજે, તેરે સંસાર અગાધ. સમકત. પ યોગ વહીને રે સાધુ કૃત ભણે, શ્રાવક તે ઉપધાન; તપઉપધાને રે કૃતપરિગ્રહ કહ્યા, નન્દીએ તેહ નિદાન. સમકતા ૬ ઇરિયાદિકનાં રે પટુ ઉપધાન છે, તેણે આવશ્યક શુદ્ધ, ગૃહી સામાયિક આદિ ચુત ભણે, દીક્ષા લેઈ અલુદ્ધ. સમકત૭ સૂત્ર ભણ્યા કોઈ શ્રાવક નહિ કહ્યા, લદ્ધા કહ્યા તેહ, પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી દયા કહી, તિહાં સંજત ગુણ રહ. સમકત. ૮
૧. આશાતના. ૨. અશુદ્ધ.
કુમતિમદ-ગાલન શ્રી વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૬૭
2010_02

Page #340

નવમે અધ્યયને તે બીજા અંગમાં, ઘરમાંહિ દીવ ન દીઠ્ઠ; વલિય ચઉદમે રે કહ્યું શિક્ષા લહે, ગ્રંથ તજે તે ગરિક. સમકીત૦ ૯
*
સપ્તમ અંગે રે અપક્રિયા સંવરી, દાખ્યા શ્રાદ્ધ અનેક; નવિ આચારધરાદિક તે કહ્યા, મોટો એહ વિવેક, સમકીત ૧૦
ઉત્તરાધ્યયને રે કોવિદ જે કહ્યો, શ્રાવક પાલિત ચંપ;૩ તે પ્રવચન નિગ્રંથ વચન થકી, અરથ વિવેક અકમ્પ. સમકીત ૧૧
સૂત્રે દીધું રે સત્ય તે સાધુને, સુરનરને વલી અત્થ; સંવરદ્વારે રે બીજે ઈમ કહ્યું, અંગ દશમે સમરત્ન. સમકીત ૧૨ વલિય વિગયપડિબદ્ધને વાચના, શ્રીઠાણાંગે નિષિદ્ધ; નવિય મનોરથ શ્રુત ભણવા તણો, શ્રાવકને સુપ્રસિદ્ધ. સમકીત ૧૩
વાચન દેતાં રે ગૃહિને સાધુને, પાયચ્છિત્તચઉમાસ; કહ્યું નિશીથે રે તો શું એવડી, કરવી હુંશ નિરાશ ? સમકીત ૧૪
તજિય` અસજ્ઝાઈ ગુરુવાચના, લેઈ યોગ ગુણવંત; જે અનુયોગ ત્રિવિધ સાચો લહે કરે તે કર્મનો અન્ત. સમકીત ૧૫
૧. ત્યજે.
૨. સરખાવો : નિંદ લાવમપામંતા, માળિયા ના 1
ते धीरा वंधणुमुक्का. नावकखंति जीवियं ॥ १ ॥ गंथं विहाय इह सिक्खमाणां, उठ्ठाय सुबंभचेरे वसिज्जा । ओवायकारी विषयं तु सिक्खे, जे छेय सेऽविप्पमयं न कुज्जा ॥ શ્રી યગડાંગ સૂત્ર.
૩. સ૨ખાવો : ચંવાળુ પત્તિ નામ, માવા સિ વાળા | महावीरम्स भगवओ. सीसो सो उ महप्पणो ॥ १ ॥
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર
૪. ગુરુને. ૫. જિય.
૨૬૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #341

સૂત્ર અરથ પહિલો બીજો કહ્યો, નિજુત્તિએ રે મીસ, નિરવશેષ ત્રીજો અંગ પંચમે, ઈમ કહે તું જગદીશ.' સમકત. ૧૬ સૂત્ર નિજુત્તિ રે બિહું ભેદે કહે, ત્રીજું અનુયોગદ્વાર ફૂડ કપટી રે જે માને નહીં, તેહને કવણ આધાર ? સમકત. ૧૭ બદ્ધ તે સૂગે રે અર્થ નિકાચિયા, નિજુત્તિએ અપાર; ઉપાધિમાન ગણનાદિક કિહાં લહે? તે વિણ માર્ગ વિચાર,
સમકત. ૧૮ જો નિયુક્તિ ગઈ કુમતિ કહે, સૂત્ર ગયાં નહિ કેમ ? જેહ વાચનાએ આવ્યું તે સવે, માને તો હોએ ખેમ. સમકત. ૧૯ આંધ આગે રે દરપણ દાખવો, બહિરા આગે ર ગીત; મૂરખ આગે રે કહેવું યુક્તિનું, એ સાવ એક જ રીત. રામકત. ૨૦ મારગ-અરથી પણ જે જીવ છે, ભદ્રક અતીતિ વિનીત; તેહને એ હિતશિખ સોહામણી, વલી જે સુનય અધીત. સમકત. ૨૧ પ્રવચનસાખે રે એમ એ ભાષિયા, વિગતે અરવિચાર, તુજ આગમની રે ગ્રહિય પરમ્પરા, લહિએ જગ જયકાર સમકત. રર ગુણ તુજ સઘલા રે પ્રભુ! કોણ ગણી શકે? આહાગુણલવ એક; ઈમ મેં થતાં રે સમકિત દઢ કર્યું, રાખી આગમટેક. સમકત. ૨૩ આણા તાહરી રે જો મેં શિર ધરી, તો શ્વે કુમતિનું જોર ? તિહાં નવિ પસરે રે બલ વિષધર તણું, કિંગારે જિહાં માર.
સમર્થિત ર૪ ૧. સરખાવો : અન્ય વસ્તુ પઢો. વકો નિત્તિમાં દારૂ I तइओ य निरवसेसो, एस विही होइ अणुओगा ॥ १ ॥
શ્રી ભગવતી સૂત્ર શતક ૨૫મું ૨. કહ્યું. ૩. તેહનો. ૪. લોક. ૫ સુહામણી. ૬. મેં. ૭. કુણ. ૮ પેસે રે. કુમતિમદ-ગાલની વીરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન ૨૬૯
2010_02

Page #342

પવિત્ર કરીજે રે જીહા તુજ ગણે, શિર ધરીએ તુજ આણ; દિલથી કદિએ રે પ્રભુ ન વિસારીએ, લહીએ સુજશ કલ્યાણ.
સમકત. ૨૫
હાલ સાતમી
(રાગ ધનાશ્રી,
વર્તમાન શાસનનો સ્વામી, ચામીકરસમ દેહોજી; . વીરજિનેશ્વર મેં ઈમ યુણિઓ, મન ધરી ધર્મસનેહોજી; એહ તવન જે ભણશે ગણશે, તસ ઘર મંગલમાલાજી, સમકિતભાણ હોશે ઘટ તેહને, પરગટ ઝાકઝમાલાજી. ૧ અરથ એહના છે અતિસૂક્ષમ, તે ધારો ગુરુ પાસેજી, ગુરુની સેવા કરતાં લહીએ, અનુભવ નિજ અભ્યાસેજી જેહ બહુશ્રુત ગુરુ ગીતારથ, આગમના અનુસારીજી, તેહને પૂછી સંશય ટાલો, એ હિતશીખ છે સારીજી. ર ઇંદલપુરમાં રહિય ચોમાસું, ધર્મધ્યાન સુખ પાયાજી, સંવત સત્તરતેત્રીસા વરસે, વિજયદશમી મન ભાયાજી; શ્રીવિજયપ્રભસૂરિ સવાયા, વિજયરતન યુવરાયાજી, તસ રાજે ભવિજનહિત કાજે, ઈમ મેં જિનગુણ ગાયાજી. ૩ શ્રી કલ્યાણવિજય વરવાચક, તપગચ્છગયણદિણિદાજી; તાસ શિષ્ય શ્રીલાભવિજયબુધ, ભવિજનકરવચંદાજી; તાસ શિષ્ય શ્રી જીતવિજય બુધ, શ્રીનયવિજય મુર્ણિદાજી,
વાચક જશવિજયે તસ શિષ્ય, યુણિયા વીરજિર્ણિદાજી. ૪ ૧. કહિએ રે. ૨. કલસ. ૩. ચિત્ત. ૪. નિત. ૫ અમદાવાદનું એક પરું ૬-૭ સીસ ૨૦
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #343

દોસી મૂલાસુત સુવિવેકી, દોસી મેઘા હેતેજી, એહ તવન મેં કીધું સુંદર, ચુત અક્ષર સંકેતજી; એ જિનગુણ સુરતરુનો પરિમલ, અનુભવ તો તે લહસ્થજી, ભમર પરિ જે અરથી હોઈને, ગુરુઆણા શિર વહસ્થજી ૫
કુમતિ-મદ-ગાલન શ્રી વરસ્તુતિરૂપ ૧૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૭૧
2010_02

Page #344

સિદ્ધાંતનવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત
સાડા ત્રણસો ગાથાનું શ્રી સીમંધર જિન-સ્તવન
ઢાલ પહેલી
એ છીંડી કિહાં રાખી ? – એ દેશી
શ્રી સીમંધરસાહિબ આગે, વીનતડી એક કીજે; મારગ શુદ્ધ મયા કરી મુને, મોહનમૂરતિ દીજે રે.'
જિનજી! વીનતડી અવધારો. એ આંકણી. ૧ ચાલે સૂત્ર વિરુદ્ધાચાર, ભાષે સૂત્ર વિરુદ્ધ એક કહે અમે મારગ રાખું, તે કિમ માનું શુદ્ધ રે ? જિનજી ! ર આલંબન કૂડાં દેખાડી, મુગ્ધ લોકને પાડે; આણાભંગ તિલક તે કાલું, થાપ આપ નિલાડે રેજિનજી! ૩ વિધિ જોતાં કલિયુગમાં હોવે, તીરથનો ઉચ્છેદ; જિમ ચાલે તિમ ચલવે જઈયે, એહ ધરે મતિભેદ રે. જિનજી! ૪
ર૭ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #345

ઈમ ભાષી તે મારગ લોપે, સૂત્રક્રિયા સવિ પીસી; આચરણા-શુદ્ધિ આચરિયે, જોઈ યોગની વીસી રે. જિનજી ! ૫ પંચમ આરે જિમ વિષ મારે, અવિધિ દોષ તિમ લાગે; ઈમ ઉપદેશપદાદિક દેખી, વિધિરસિયો જન જાગે રે જિનજી! ૬ કોઈ કહે જિમ બહુ જન ચાલે, તિમ ચલિયે શી ચર્ચા ? મારગ મહાજનચાલે ભાષ્યો, તેહમાં લહીયે અર્ચા રે જનજી! 9 એ પણ બોલ મૃષા મન ધરીયે, બહુજનમત આદરતાં; છેહ ન આવે બહુલ અનાય, મિથ્યામતમાં ફિરતાં રે. જિનજી! ૮ થોડા આર્ય અનારયજનથી, જેન આર્યમાં થોડા; તેમાં પણ પરિણતજન થોડા, શ્રમણ અલપ બહુમુંડા ૨. નિજી ! ૯ ભદ્રબાહૂગુરુ વદનવન એ, આવશ્યકમાં લહિયે; આણાશુદ્ધ મહાજન જાણી, તેહની સંગે રહિયે રે. જિનજી! ૧૦ અજ્ઞાની નવિ હોજે મહાજન, જો પણ ચલવે ટોલું, ધર્મદાસગણીવચન વિચારી, મન નવિ કીજે ભોલું રે. જિનજી! ૧૧ અજ્ઞાની નિજ છંદે ચાલે, તસ નિશ્રા વિહારી; અજ્ઞાની જે ગચ્છને ચલવે, તે તો અનંતસંસારી રે. જિનજી! ૧ર ખણ્ડ ખણ્ડ પડિત જે હોવે, જે નવિ કહીયે નાણી; નિશ્ચિત સમય લહે તે નાણી, સંમતિની સહિનાણી રે. જિનજી! ૧૩
૧. સરખાવો: મારે વિનં મુત્ત. ન વત્થાર તર (૩) સુમમ ! तह अविहिदोसजणिओऽधम्मोवि य दुग्गई हर । १ ॥
શ્રી ઉપદેશપદ
સિદ્ધાંતનવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૭૩
2010_02

Page #346

જિમ જિમ બહુશ્રુત બહુજનસંમત, બહુશિષ્યે પરિવરિઓ; તિમ તિમ જિનશાસનનો વયરી, જો નવિ નિશ્ચયદરીઓ રે.૧
કોઈ કહે `લોચાદિક કષ્ટ, માર્ગ ભિક્ષાવૃત્તિ;
તે મિથ્યા નવિ મારગ હોર્વે, જનમનની અનુવૃત્તિ રે. જિનજી ! ૧૫
જો કુષ્ટ મુનિમારગ પાવે, બલદ થાએ તો સારો;
ભાર વહે જે તાડવે ભમતો, ખમતો ગાઢ પ્રહારો રે. જિનજી ! ૧૬
લહે પાપઅનુબંધી પાપે, બલહરણી જનભિક્ષા;
પૂરવભવ વ્રતખંડન ફેલ એ, પંચવસ્તુની શિક્ષા રે. જિનજી ! ૧૭ કોઈ કહે અમે લિંગે તરશું, જૈનલિંગ છે વારૂ;'
તે મિથ્યા નવિ ગુણ વિષ્ણુ તરિયે, ભુજ વિણ ન તરે તારૂ રે. જિનજી ! ૧૮
જિનજી ! ૧૪
ફૂટલિંગ જિમ પ્રગટ વિડંબક, જાણી નમતાં દોષ;
નિબંધસ જાણીને નમતાં, તિમજ કહ્યો તસ પોષ રે. જિનજી ! ૧૯ શિષ્ય કહે “જિમ જિનપ્રતિમાને, જિનવર થાપી મિયે; સાર્વષ થાપી અતિસુંદર, તિમ અસાધુને નમિયે રે.' જિનજી! ૨૦ ભદ્રબાહુગુરૂ બોલે `પ્રતિમા, ગુણવંતી નહિ દુષ્ટ; લિંગ માંહે બે વાનાં દીસે, તે તું માન અદુષ્ટ રે.* જિનજી! ૨૧
૧. સરખાવો : ગદ ગદ વદમ્બુઝો મેમો ઞ માતાળસંર્પારવુડો ય । अविणिच्छओ अ समए, तह तह सिद्धतपडिणीओ ॥ १ ॥ શ્રી ઉપદેશમાલા તથા શ્રી પંચવસ્તુ.
यथा यथा शिष्यगणैः समेती, बहुश्रुतः स्याद्वहुसंमतश्च । समाधिमार्गप्रतिकूलवृत्तिस्तथा शासनशत्रुरेव || २ |
૨. તે તો માને અદુષ્ટ રે.
૨૭૪
કર્તામહર્ષિવિરચિત શ્રી વૈરાગ્ય કલ્પલતા.
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #347

કોઈ કહે જિન આગે માગી, મુક્તિ મારગ અમે લેશું નિરગુણને પણ સાહિબ તારે, તસ ભક્ત ગહગતિશું રે જનજી ! રર પામી બોધ ન પાસે મૂરખ, માગે બોધ વિચાલે; લહિયે તેહ કહો કુણ મૂલે ? બોલ્યું ઉપદેશમા રે. જિનજી! ર૩ આણા પાલે સાહેબ તૂરો, સકલ આપદા કાપે; આણાકારી જે જન માગે, તસ જસલીલા આપે છે. જિનજી! ર૪
ઢાલ બીજી
[આદર જીવ ક્ષમાગુણ આદર – એ દેશી
અથવા રાગ આસાઉરી; ઉપશમ આણો – એ દેશી). કોઈ કહે અમે ગુરૂથી તરસું, જિમ નાવાથી લાહા , તે મિથ્યા ન લહે સહવાસે, કાચ પાચની સોહા ૨. ૧ શ્રી સીમંધર સાહિબ! સુણજો, ભરતક્ષેત્રની વાતો , લહું દેવ ! કેવલ રતિ ઇર્ણ યુગે, હું તો તુજ ગુણ રાતો ૨, શ્રી સી. ર કોઈ કહે છે ગચ્છથી ન ટલ્યા, તે નિરગુણ પણ સાધો રે, નાતિમાંહે નિરગુણ પણ ગણીયે, જસ નહીં નાતિ બાધો રે. શ્રી સી. ૩ ગુણ અવગુણ ઈમ સરિખા કરતો, તે જિનશાસન-વૈરી રે, નિરગુણ જો નિજરે ચાલે, તો ગચ્છ થાએ વૈરી રે. શ્રી સી. ૪ ‘નિરગુણનો ગુરૂ પણ કરે છે, તસ ગચ્છ ત્યજવો દાવો રે; તે જિનવરમારગનો ઘાતક, ગચ્છાચાર ભાગો રે. શ્રી સી. ૫
૧. લહિશું. ૨. ભગતેં. ૩. સુપ્યો. ૪. લહીએ. ૫. જે. ૬. સરખાવો : ૪ નન્ય અTM વિથ્વી, જળ કુર્માના નવધા |
Iછો છો, બંનેમામ મુત્તબ્બે || 9 | શ્રી ગચ્છાચાર પન્ના
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૭પ
2010_02

Page #348

વિષમકાલમાં નિરગુણગચ્છ, કારણથી જો વસીયે રે, દ્રવ્યથકી વ્યવહારે ચલિય, ભાવે નવિ ઉલ્લસિયે રે. શ્રીસી, ૬ જિમ કુવૃષ્ટિથી નગરલોકને, ઘહેલા દેખી રાજા રે, મંત્રી સહિત ઘહેલા હોઈ બેઠા, પણ મનમાંહે તારા રે. શ્રી સી. ૭ ઈમ ઉપદેશપદે એ ભાખ્યું, તિહાં ભારગઅનુસારી રે; જાણીને ભાવે આદરીયે, કલ્પભાષ્ય નિરધારી રે. શ્રી સી. ૮ જ્ઞાનાદિક ગુણવન્ત પરસ્પર, ઉપગારે આદરવો રે, પંચવસ્તુમાં ગચ્છ સુગુણને, અવર કહ્યો છે ત્યજવો રે શ્રી સી. ૯ જે નિરગુણ ગુણરત્નાકરને, આપ સરીખા દાખે રે; સમકિતસાર રહિત તે જાણો, ધર્મદાસગણી ભાખે રે. શ્રી સી. ૧૦ કોઈ કહે છે બકુસકુશીલા, મૂલોત્તર પડિ સેવી રે; ભગવઈઅંગે ભાખ્યા તેથી, અન્ત વાત નવિ લેવી રેશ્રી સી. ૧૧ તે મિથ્યા નિકારણ સેવા, ચરણઘાતિની ભાખી રે; મુનિને તેહને સમ્ભવમાત્ર, સત્તમઠાણું સાખી રે. શ્રી સી. ૧૨ પડિસેવાવચને તે જાણી, અતિચારબહુલાઈ રે; ભાવબહુલતાયે તે ટાલે, પચવસ્તુ મુનિ ધ્યાઈ રે. શ્રી સી. ૧૩ સહસા દોષ લાગે તે છૂટે, સંયતને તત્કાલે રે, પછિ આકુટ્ટિયે કીધું, પ્રથમ અંગની ભાલે રે. શ્રી સી. ૧૪
૧. ગહિલા. ૨. હુઈ. ૩ સરખાવો : પાળો પુછાય, તો હું તુનમપ્પાઇi सुतवस्मिणो य हीलइ, सम्मत्तं कोमलं तस्स ॥ १ ॥
શ્રી ઉપદેશમાલા.
૨૭૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #349

પાયછિત્તાદિક ભાવ ન રાખે, દોષ કરી નિશૂકો રે; નિદ્ધધસ સેઢીથી હેઠો, તે મારગથી ચૂકો રે. શ્રી સી. ૧૫ કોઈ કહે જે પાતિક કીધાં, પડિકમતાં છૂટીજે રે; તે મિથ્યા ફલ પડિકમણાનું, અપુણકરણથી લીજે રે. શ્રી સી. ૧૬ મિથ્થોદુક્કડ દેઈ પાતિક, તે ભાવે જે સેવે રે, આવશ્યક સાખે તે પરગટ, માયામાસને સેવે છે. શ્રી સી. ૧૭ મૂલપદે પડિકમણું ભાડું, પાપ તણું અણકરવું રે, શક્તિ ભાવ તણે અભ્યાસ, તે જસ અર્થે વરવું રે. શ્રી સી. ૧૮
ઢાળ ત્રીજી
તિંગીયા ગિરિ શિખર સોહે અથવા વીર મધુરી વાણિ બોલઈ – એ દેશી.)
દેવ ! તુઝ સિદ્ધાંત મીઠો, એક મને ધરિયે; દુષ્ટ આલંબન નિહાલી, કહો કિમ તરિયે ? દેવ ! ૧ દુષ્ટ આલંબન ધરે જે, ભગ્નપરિણામી; તેહ આવશ્યકે ભાખ્યા ત્યજે મુનિ નામી. દેવ ! ર નિયતવાસ વિહાર ચેઈય, ભક્તિનો ધંધો, મૂઢ અર્જાલાભ થાપે, વિગય પડિબંધો. દેવ ! ! કહે ઉગ્રવિહારભાગા, સંગમઆયરિઓ; નિયતવાસ ભજે બહુશ્રુત, સુણિઓ ગુણદરિ. દેવ ! ૪ ન જાણે તે ખીણજંઘાબલ થિવિર તે હો; ગોચરીના ભાગ કલ્પી, બહુ રહ્યો જે હો ! દેવ ! "
૧. પચ્છિતાદિક ૨. મૂલ.
સિદ્ધાંત વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૭૭
2010_02

Page #350

ચૈત્યપૂજા મુક્તિમારગ, સાધુને કરવી; જિર્ણ કીધી વયર મુનિવર, ચૈત્યવાસ ઠવી. દેવ! ૬ તીર્થઉન્નતિ અન્યશાસન, મલિનતા ટાણે; પૂર્વ અવચિત પુષ્પ મહિમા, તેહ નવિ જાણે. દેવ ! ૭ ચૈત્યપૂજા કરત સંયત, દેવભોઈ કહો; શુભમને પણ માર્ગનાસી, મહાનિશીથે લહ્યો. દેવ ! ૮ પુજકારણ વિના મુનિ નવિ, દ્રવ્ય અધિકારી, ચૈત્યપૂજા ન પામે, ફલ અનધિકારી. દેવ! ૯ આર્ય અનિઅપુર અજ્જા લાભથી લાગા; કહે નિજલાલે અતુપ્તા, ગોચરી ભાગા. દેવ ! ૧૦ ન જાણે ગતશિષ્ય અવમે, શિવિર બળહીણો; સુગુણપરિચિતસંયતીત, પિંડવિધિ લીણો દેવ ! ૧૧ વિગય લેવી નિત્ય સૂજે, લષ્ટ પુષ્ટ ભણે; અન્યથા કિમ દોષ એહનો, ઉદાયન ન ગણે ? દેવ! ૧ર ઉદાયન રાજર્ષિતનું નવિ, શીત લુક્ષ સહે; તેહ વ્રજમાં વિગય સેવે, શું તે ન લહે? દેવ ! ૧૩ લોક આલમ્બન ભરીઓ, જન અસંયતને; તે જગમાં કાંઈ દેખે, ધરે તેહ મને. દેવ! ૧૪ શિથિલ આલમ્બન ગહે મુનિ મંદ સંગી; સંયતાલંબન સુજસ ગુણ, તીવસંવેગી. દેવ! ૧૫
૧. શુભમતિ. ૨. માર્ગ. ૩. અવસે. ૪. પભણે, ઈમ ભણે. ૫. જે જગમાં કોઈ દેખે. ૨૭૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #351

ઢાલ ચોથી
[પ્રભુપાસનું મુખડું જોવા, ભવભવનાં પાતીક ખોવા અથવા જાત્તરી
એ દેશી]
સુણજો સીમન્ધર સ્વામી ! વલી એક કહું સિર નામી; મારગકરતાને પ્રેરે, દુર્જન જે દૂષણ હેરે. ૧
કહે નિજ સાખે વ્રત પાલો, પણ ધર્મદેશના ટાલો; જનમેલ્યાનું શું કામ ?, બહુ બોલ્યું નિંદાઠામ.' ૨ ઈમ કહેતાં મારગ ગોપે, ખોટું દૂષણ આરોપે; જે નિર્ભય મારગ બોલે, તે કહ્યો દ્વીપને તોલે. ૩ અજ્ઞાની ગારવ રસિયા, જે જન છે કુમતે ગ્રક્રિયા; તેહનો કુણ તાલણહાર ?, વિણ ધર્મદેશના સાર. ૪ ગીતારથ જયણાવંત, ભવભીરૂ જેહ મહંત, તસ વયણે લોકે તરિયે, જિમ પ્રવહથી ભરદરીએ. પ બીજા' તો બોલી બોલે, શું કીજે નિર્ગુણ ટોલે ? ભાષા કુશીલનો લેખો, જન મહાનિશીથે દેખો. ૬ જનમેલનની નહી ઈહા, મુનિ ભાષે મારગ નીરીહા; જો બહુજન સુણવા આવે, તો લાભ ધરમનો પાવે. ૭ તેહને જો મારગ ન ભાખે, તો અંતરાય ફલ ચાખે; મુનિ શક્તિ છતી નવિ ગોપે વારે તેહને શ્રુત કોર્પ. ૮ નવિ નિંદા મારગ કહેતાં, સમપરિણામે ગહગહતાં; મુનિ અદ્દચરિત મનરંગે, જોઈ લીજે બીજે અંગે. ૯
૧. બીજો. ૨. બોળે.
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

૨૭૯

Page #352

કોઈ ભાષે `વિ સમજાવો, શ્રાવકને ગૂઢા ભાવો;' તે જૂઠ કહ્યા લદ્ધઠ્ઠા, શ્રાવક સૂત્રે ગહિયા. ૧૦ કહે કોઈ નવી સિ જોડી ? શ્રુતમાં નહીં કાંઈ ખોડી; તે મિથ્યા ઉદ્ધૃત ભાવા, શ્રુતજલધિપ્રવેશે નાવા. ૧૧ પૂરવસૂરિયે કીધી, તેણે જો નવિ કરવી સિદ્ધિ; તો સર્વે કીધી ધર્મ, નવિ કરવો જોયો મર્મ. ૧૨ પૂરવબુધને બહુમાને, નિજ શક્તિમારગજ્ઞાને; ગુરુકુલવાસીને જોડી, યુગતિ એહમાં નહીં ખોડી. ૧૩ ઈમ શ્રુતનો નહીં ઉચ્છેદ, એ તો એકદેશનો ભેદ; એ અર્થ સુણી ઉલ્લાસ, ભવી વરતે શ્રુતઅભ્યાસ. ૧૪ ઈહાં દૂષણ એક કહાય, જે ખલને પીડા થાય; તો પણ એ નવ છોડીજે, જો સજ્જનને સુખ દીજે. ૧૫ તે પુણ્ય હોર્સ તોષ, તેહને પણ ઈમ નહિ દોષ; ઉજમતાં હિયડે હીસી, જોઈ લીજે પહેલી વી.સી. ૧૬
૨૮૦
કહે કોઈક જુદી રીતે, મુનિભિક્ષા ભાંજે ભીતે; તે જુઠું શુભમતિ ઈહે, મુનિ અંતરાયથી બીહે. ૧૭ જે જન છે અતિપરિણામી, વલી જેહ નહિ પરિણામી; તેહને નિત્યે સમજાવે, ગુરૂ કલ્પવચન મન ભાવે. ૧૮ ખલવયણ ગણે કુણ સૂરા, જે કાઢે પયમાં પૂરા; તુજ સેવામાં જો રહીયે, તો પ્રભુ જસલીલા લહીયે. ૧૯
૧. જોડિ કીધી ૨. સપૂરવે. ૩. જોજો. ૪. મારગને જ્ઞાને.
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #353

ઢાલ પાંચમી
[રાગ રામગ્રી, મંત્રી કહે એક રાજ્યસભામાં અથવા કહણી કરણી તુજ વિણ સાચો ન દીઠો યોગી રે એ દેશી]
-
વિષમકાલને જોરે કેઈ ઉઠ્યા જડ મલધારી રે; ગુરૂ ગચ્છ છાંડી મારગ લોપી, કહે અમે ઉગ્રવિહારી રે. ૧ શ્રી જિન ! તું આલંબન જગને, તુજ વિણ કવણ આધારો રે; ભગતલોકને કુમતિજલધિથી, બાંહિ ગ્રહીને તારો રે, ૨ શ્રી જિન ! તું આલંબન જગને. એ આંકણી.
ગીતારથ વિણ ભૂલા ભમતા, કષ્ટ કરે અભિમાને રે; પ્રાયે ગંઠી લગે નવિ આવ્યા, તે ભૂતા અજ્ઞાન રે. શ્રીજિન ! ૩ તેહ કહે `ગુરુ ગચ્છ ગીતારથ, પ્રતિબન્ધ શું કીજે રે ? દર્શન-જ્ઞાન-ચરિત આદરિયે, આપે આપ તરીજે રે,' શ્રીજિન ! ૪ નવિ જાણે તે પ્રથમ અંગમાં, આદિ ગુરૂકુલવાસો રે; કહ્યો ન તે વિણ ચરણ વિચારો, પંચાશકનય ખાસો ૨. શ્રીજિન ! ૫ નિત્યે ગુરુકુલવાસે વસવું, ઉત્તરાધ્યયને ભાખ્યું રે;
તેહને અપમાને વલી તેહમાં, પાપશ્રમણપણું દાખ્યું રે. શ્રીજિન ! ૬ દસવૈકાલિક ગુરૂશુશ્રૂષા, તસ નિંદા ફલ દાખ્યા રે; આવંતિમાં દ્રહસમ સદ્ગુરુ, મુનિકુલ મચ્છસમ ભાખ્યા રે. શ્રાજિન ! ૭ ગુરૂદષ્ટિ અનુસારે રહેતાં, લહે પ્રવાદ પ્રવાદે રે;
એ પણ અર્થ તિહાં મન ધરિયે, બહુગુણ સુગુરૂ પ્રસાદે રે. શ્રીજિન ! ૮ -
વિનય વધે ગુરૂ પાસે વસતાં, જે જિનશાસન મૂલો રે; દર્શન નિર્મલ ઉચિત પ્રવૃત્તિ, શુભરાગે અનુકૂલો રે. શ્રીજિન ! ૯
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૮૧
2010_02

Page #354

વૈયાવચ્ચે પતિક ગુટે, ખંતાદિક ગુણ શક્તિ રે, હિતઉપદેશે સુવિહિતસંગે, બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિ રે. શ્રીજિન ! ૧૦ મન વાધે મૂદુબુદ્ધિ કેર, મારગ ભેદ ન હોવે રે; બહુ ગુણ જાણે એ અધિકારે, ધર્મરણ જે જોવે રે. શ્રીજિન! ૧૧ નાણ તણો સંભાગી હોવે, શિરમન દર્શનચરિતે રે, ન ત્યજે ગુરૂ કહે એ બુધ ભાખ્યું, આવશ્યકનિર્યુક્તિ રે શ્રીજિન ! ૧૨ ભૌતપતે જિમ બાણે હણતા, પણ અણફરસી સબરા રે; ગુરુ છાંડી આહાર તણો ખપ, કરતા તિમ મુનિ નવરા રે. શ્રીજિન ! ૧૩ ગુરૂકુલવાસે જ્ઞાનાદિક ગુણ, વાચંયમને વાધે રે, તો આહાર તણો પણ દૂષણ, ખપ કરતાં નવિ બાધે રે. શ્રીજિન ! ૧૪ ધર્મરતન ઉપદેશપદાદિક, જાણી ગુરુ આદરવો રે; ગચ્છ કહ્યો તેમનો પરિવારો, તે પણ નિત અનુસરવો રે. શ્રીજિન ! ૧૫ સારણવારણ પ્રમુખ લહીને, મુક્તિ મારગ આરાધે રે, શુભવીરય: તિહાં સુવિહિતકિરિયા, દેખાદેખે વાધે રે. શ્રીજિન ! ૧૬ જલધિ તણો સંક્ષોભ અસહતા, જેમાં નીકળતા મીન રે. ગચ્છારણાદિક અણસતા તિમ મુનિ દુખિયાદીનો રે. શ્રીજિન ! ૧૭
૧. સરખાવો: “ના, હો માળ, થિરો ફેંસને વરિત્ત ૨ . धन्ना आवकहाए, गुरुकुलवासं न मुंचंति ॥ १॥'
શ્રી આવશ્યક નિર્યુક્તિ. ૨. બાણ હસતા. ૩. વાધ રે. ૪. મુનિ ૫ વિરતિ ૬. સરખાવો : “દ નનિદિલ્હનન+મમહંતા જ દર પI I. मीणा अमुणिय मुणिणो, सारणपमुहाइ असहन्ता ॥ १ ॥"
શ્રીમતી ઓઘનિર્યુક્તિ ૭. અસહંતા. '
૨૮૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #355

કાક નર્મદાતટ જિમ મૂકી, મૃગતૃષ્ણાજલ જાતા રે, દુઃખ પામ્યા તિમ ગચ્છ તજિને, આપમતી મુનિ થાતા રે શ્રી જિન! ૧૮ પાલિ વિણા જિમ પાણી ન રહે, જીવ વિના જિમ કાયા રે, ગીતારથ વિણ તિમ મુનિ ન રહે, જૂઠ કષ્ટની માયા રે. શ્રીજિન! ૧૯ અંધ પ્રતે જિમ નિર્મલ લોચન, મારગમાં લેઈ જાય રે, તિમ ગીતારથ મૂરખમુનિને, દઢ આલંબન થાય રે. શ્રીજિન ! ર૦ સમભાષી ગીતારનાણી, આગમમાંહે લહિયે રે, આતમઅરથી શુભમતિ સજ્જન, કહો તે વિણ કિમ રહિયે રે
શ્રીજિન૨૧ લોચન આલંબન જિનશાસન, ગીતાર્થ છે મેઢી રે, તે વિણ મુનિ ચઢતી સંયમની, આરોહે કિમ સેઢી રે ? શ્રીજિન ! ૨૨ ગીતારથને મારગ પૂછી, છાંડીજે ઉન્માદો રે, પાલે કિરિયા તે તુજ ભક્તિ, પામે જગ જશવાદ . શ્રીજિન ! ૨૩
ઢાલ છઠ્ઠી
સાંભલ રે તું સજની મોરી. રસુડાની અથવા હિતશિક્ષા છત્રીસીની દેશી પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી અહિંસા, દશવૈકાલિક સાખી રે; જ્ઞાનવંત તે કારણ ભજિયે, તુજ આણા મન રાખી રે.
સાહિબ! સુણજો ર ૧ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર ને કાલ ન જાણે, ભાવ પુરુષ પડિલેવર નવિ ઉત્સર્ગ લહે અપવાદહ, અગીતારથ નિતમેવ રે. સાહિબ ! ર
૧ ભગતેં. ૨. સુણયો રે.
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૮૩
2010_02

Page #356

સચિત અચિત મિશ્ર નવિ જાણે, કલ્પ અકલ્પ વિચાર રે, યોગ્ય ન જાણે નિજ નિજ ઠામ, દ્રવ્ય યથાસ્થિત સાર રે. સાહિબ! ૩ ખેત્ર ન જાણે તે યથાસ્થિત, જનપદ અધ્વવિશેષ રે; સુભિક્ષ દુર્મિક્ષ કલ્પ નવિ જાણે, કાલવિચાર અશેષ રે. સાહિબ ! ૪ ભાવ હિ ગિલાણ ન જાણે, ગાઢ અગાઢહ કલ્પ રે ખમતો અખમતો જન ન લહે, વસ્તુ અવસ્તુ અનલ્પ રે. સાહિબ ! ૫ જે આકુટ્ટી પ્રમાદે દર્પ, પડિસેવા વલિ કલ્પ રે, નવિ જાણે તે તાસ યથાસ્થિત, પાયચ્છિત્ત વિકલ્પ રે. સાહિબ ! ૬ નયણ રહિત જિમ અનિપુણ દેશે, પંથ નટ્ટ જિમ સત્ય રે, જાણે હું ઠામે પહુંચાવું, પણ નહિ તે સત્ય રે. સાહિબ ! ૭ અગીતારથ તિમ જાણે ગરવે, હું ચલવું સવિ ગચ્છ રે, પણ તસ પાસે ગુણગણગ્રાસે, હોઈ ગતાગલમચ્છ રે. સાહિબ! ૮ પચ્છિત્ત અતિમાત્ર દિએ જે, અપચ્છિતે પચ્છિત્ત રે આસાયણ તસ સૂત્ર બોલી, આસાયણ મિચ્છત રે. સાહિબ ! ૯ તપસી અબહુશ્રુત વિચરત, કરી દોષની શ્રેણિ રે; નવી જાણે છે કારણ તેહને, કિમ વાધે ગુણશ્રેણિ રે ? સાહિબ! ૧૦ માર્ગમાત્ર જાણે જિમ પંથી, અલહી તાસ વિસેસ રે, લિંગાચારમાત્ર તે જાણે, પામે મૂઢ કિલેશ રે. સાહિબ ! ૧૧ ભેદ લહ્યા વિણ નાનાપરિણતિ, મુનિ મનની ગતબોધ રે; ખિણ રાતા ખિણ તાતા થાતા, અંતે ઉપાઈ વિરોધ રે. સાહિબ! ૧ર
૧. દૂઠ. ૨. અણખમતો. ૩. દોષ નવી. ૪. તિમ.
૨૮૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #357

પત્થર સમ પામર આદરતાં, મણિસમ બુધ જન છોડિ રે; ભેદ લધા વિણ આગમથિતિનો, તે પામે બહુ ખોડિ રે. સાહિબ ! ૧૩ જ્ઞાનગતિ ભોજિ અણહતાં, જ્ઞાન તણો ઉપચાર રે, આરાસારે મારગ લોપે, ચરણકરણનો સાર રે. સાહિબ! ૧૪ ઉત્કર્ષી તેહને ઘે શિક્ષા, ઉદાસીન જે સાર રે, પરૂષવચન તેહને તે બોલે અંગ કહે આચાર રે. સાહિબ ! ૧૫ અમ સરિખા હો તો તુમ જાણો, નહીં તો સ્યા તુમ બોલ રે ? એમ ભાખી જાત્યાદિક દૂષણ, કાઢે તેહ નિટોલ રે. સાહિબ ! ૧૬ પાસત્યાદિક દૂષણ કાઢી, હલે જ્ઞાની તેહ રે; યથાશ્વતા વિણ ગુરૂઆણા, નવિ જાણે નિજ રહે છે. સાહિબ ! ૧૭ જ્ઞાનીથી તિમ અલગા રહેતા, હંસથકી જિમ કાક રે; ભેદ વિનયના બાવન ભાખ્યા, ન લહે તસ પરિપાક રે. સાહિબ ! ૧૮ સર્વ ઉદ્યમે પણ તસ બહુ ફલ પડે કષ્ટ અન્નાણ રે, સૂત્ર અભિન્ન તણે અનુસાર, ઉપદેશમાલા વાણ રે. સાહિબ ! ૧૯ તે તો ઋજુભાવે એકાકી, ચાલે તેહને જુત્ત રે, વાગ્યે કુવાસન જે અકુવાસન, દેશારાધક ઉત્ત રે. સાહિબ ! ર૦ અજ્ઞાની ગુરૂ તણે વિયોગે, અથવા શુભ પરિણામ રે, કમ્મપયડી શાખ સુદષ્ટિ, કહિયે એહની હામ રે. સાહિબ! ર૧ જે તો હઠથી ગુરૂને છાંડી ભગ્નચરણ પરિણામ રે; સર્વઉદ્યમ પણ તસ નિશ્ચય, કાંઈ ન આવે ઠામ ર. સાહિબ ! રર
૧. છડે ૨. નિર્ચે સિદ્ધાંતનવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૮૫
2010_02

Page #358

આણારૂચિ વિણ ચરણ નિષેધં, પંચાશš હરિભદ્ર રે; વ્યવહા૨ે તો થોડું લેખે, જેહ સક્કારે સહુ રે. સાહિબ ! ૨૩ શિષ્ય કહે જો ગુરુ અજ્ઞાની, ભજતાં ગુણનિધિ જાણી રે; જો સુવાસના તો કિમ ત્યજતાં, તેને અવગુણ જાણી રે ? સાહિબ ! ૨૪
ગુરૂ બોલે શુભ વાસન કહિયેં, પન્નવણિજ્જસ્વભાવ રે; તે આયત્તપણે છે આઘેં,પ જસ મન ભદ્રક ભાવ રે. સાહિબ ! ૨૫
સૂકું માની સૂકું થાતા, ચઉભંગી આચાર રે; ગુરુ કહણે તેહમાં ફલ જાણી, કહીયે સુજશ અપાર રે. સાહિબ ! ૨૬
ઢાલ સાતમી
[રાગ-ધમાલનો, રાગીતાની અથવા સુરત મહિનાની દેશી]
કોઈ કહે `ગુરૂ ગચ્છ ગીતારથ સારથ શુદ્ધ, માનું પણ નિવ દીસે જોતાં કોઈ વિશુદ્ધ; નિપુણ સહાય વિના કહ્યો સૂત્રે એક વિહાર, તેહથી એકાકી રહેતાં નહી દોષ લગાર. ૧ અણદેખતા આપમાં તે સવિ ગુણનો યોગ, કિમ જાણે પરમાં વ્રત ગુણનો મૂલ વિયોગ ?
છંદ દોષ તાંઈ નવિ કહ્યા પ્રવચને મુનિ દુઃશીલ; દોષલવે પણ ચિરપરિણામી બકુાકુશીલ. ૨
૧૦
૧. તે ૨. સહકારે ૩. સુણી વાસના ૪. તેહન ૫. આદેં ૬. મતિ ૭. ગુણ ૮. ભમરગીતાની. ૯. વિબુધ ૧૦, પરિણામે
૨૮૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #359

જ્ઞાનાદિક ગુણ ગુરૂઆદિક માંહે જોય, સર્વપ્રકારે નિર્ગુણ નવિ આદરવો હોય; તે છાંડે ગીતારથ જે જાણે વિધિ સર્વ, ગ્વાનૌષધદુષ્ટાંતે મૂઢ ધરે મન ગર્વ. ૩ તે કારણ ગીતારથને છે એક વિહાર, અગીતારથને સર્વપ્રકારે તે નહિ સાર; પાપ વરજતો કામ અસજતો ભાખ્યો જેહ, ઉત્તરાધ્યયને ગીતારથ એકાકી તહ. ૪
પાપ તણું પરિવર્જન ને વિલ કામ અસંગ, અજ્ઞાનીને નિવ હુએ તે નવિ જાણે ભંગ; અજ્ઞાની શું કરશે શું લહશે શુભ' પાપ, દશવૈકાલિક વયણે પંચાશક આલાપ. પ એક વિહારે દેખો આચારે સંવાદ, બહુ ક્રોધાદિક દૂષણ વલી અજ્ઞાન પ્રમાદ; વલિય વિશેષે વાર્યો છે અવ્યક્ત વિહાર, પંખીપોત દૃષ્ટાંતે જાણો પ્રવચનસાર. ૬ એકાકીને સ્ત્રીરિપુશ્વાન તણો ઉપઘાત, ભિક્ષાની નવી શુદ્ધિ મહાવ્રતનો પણ ઘાત; એકાકી સ ંદપણે નવિ પામે ધર્મ, નવિ પામે' પૃચ્છાદિક વિણ તે પ્રવચન-મર્મ. ૭
સુમતિ ગુપતિ પણ ન ધરે એકાકી નિઃશંક, ભાવ પરાવર્તે ધરે આલંબન સપંક;
૧. એકલ ૨. અસંયત ૩. પુણ્ય. ૪. જાણે. ૫. સમિતિ,
સિદ્ધાંતવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
_2010_02
૨૮૭

Page #360

જૂદા જૂદા થાતા વિરકલ્પનો ભેદ, ડોલાએ મન લોકનાં થાએ ધર્મ-ઉચ્છેદ. ૮ ટોલે પણ જો ભોલે અંધપ્રવાહ નિપાત, આણા વિણ નવિ સંઘ છે અસ્થિ તણો સંઘાત; તો ગીતારથ ઉદ્ધરે જિમ હરિ જલથી વેદ, અગીતારથ નવિ જાણે તે સવિ વિધિનો ભેદ. ૯ કારણથી એકાકીપણું પણ ભાનું તાસ, વિષમકાલમાં તો પણ રૂડો ભેલો વાસ; પંચકલ્પભાષ્ય ભર્યું આતમરક્ષણ એમ, શાલિ એરંડ તણે ઈમ ભાંગે લહિયે ખેમ. ૧૦ એકાકી પાસત્યો સજીંદો ગતયોગ. ઠાણવાસી ઉસનો બહુદૂષણ સંયોગ, ગચ્છવાસી અણગી ગુરૂ-સેવી વલિ હોય,
અનિયતવાસી આઉત્તો બહુગુણ ઈમ જોય. ૧૧ દોહાનિ ગુણવૃદ્ધિ જયણા ભાષે સુરિ, તે શુભપરિવારે હુઈ વિઘન ટલે સવિ દૂરિ; દેવ ફલે જ આંગણે તુઝ કરૂણા સુરવેલિ, શુભ પરિવારે લહિયે તો સુખ જસ રંગરેલિ. ૧૨
૧. આતમરક્ષા ૨. શાલ ૩. ભાગે
૨૮૮
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #361

ઢાલ આઠમી
પ્રભુ! ચિત ધરીને અવધારો મુઝ વાત અથવા ઝાંઝરીઆ મુનિવર ! ધનધન-એ દેશી) કોઈ કહે સિદ્ધાન્તમાંજી, ધર્મઅહિંસા રે સાર, આદરિયે તે એકલીજી, ત્યજિયે બહુ ઉપચાર મનમોહન ! જિનજી ! તુજ વયણે ભુજ રંગ. મન. ૧ નવિ જાણે તે સર્વ ત્યજીને, એક અહિંસા રંગ; કેવલ લૌકિક નીતી' હોવે, લોકોત્તરપંથ ભંગ. મન ર વનમાં વસતો બાલતપસ્વી, ગુરુનિશ્રા વિણ સાધ; એક અહિંસાયે તે રાચે, ન લહે મર્મ અગાધ. મન ૩ જીવાદિક જિમ બાલતપસ્વી, અણજાણતો મૂઢ, ગુરુલઘુભાવ તથા અણલહેતો, ગુરુવર્જિત મુનિ ગૂઢ. મન૪ ભવમોચક પરિણામ સરીખો તેહનો શુભ ઉદ્દેશ આણારહિતપણે જાણીએ, જોઈ પદ ઉપદેશ. મન પ એક વચન ઝાલીને છાંડે, બીજાં લૌકિક નીતિ; સકલ વચન નિજ ઠામે જોડે, એ લોકોત્તર નીતિ. મન૬ જિનશાસન છે એકક્રિયામાં, અન્યક્રિયા સમ્બન્ધ; જિમ ભાષીજે ત્રિવિધ અહિંસા, હેતુ-સ્વરૂપ-અનુબન્ધ. મન છે હેતુઅહિંસા જયણારૂપે, જજુઅઘાત સ્વરૂપ; ફલરૂપે જે તે પરિણામે, તે અનુબન્ધસ્વરૂપ. મન, ૮
૧. નીતે ૨. વસતાં ૩ રાચી ૪. ઉપદેશ
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૮૯
2010_02

Page #362

હેતુ સ્વરૂપઅહિંસા આપે, શુભલ વિણ અનુબન્ધ; દઢ અજ્ઞાન થકી તે આપે, હિંસાનો અનુબન્ધ. મન ૯ નિહવ પ્રમુખ તણી જિમ કિરિયા, જે અહિંસારૂપ; સુરદુરગતિ દેઈ તે પાડે, દુત્તર ભવજલકૂપ. મન૰ ૧૦ દુર્બલ નગ્ન માસ ઉપવાસી, જો છે માયારંગ; તો પણ ગરભ અનન્તા લેશે, બોલે બીજું અંગ. મન ૧૧
નિન્દિત આચારે જિનશાસન, જેહને હીલે લોક; માયા પહિલી તસ અજ્ઞાને, સર્વ અહિંસા ફોક. મન ૧૨
સ્વરૂપથી નિરવદ્ય તથા જે, છે કિરિયા સાવદ્ય; જ્ઞાનશક્તિથી તેહ અહિંસા, ક્રિએ અનુબન્ધુ સા. મન ૧૩
જિનપૂજા અપવાદપદાદિક, શીલવ્રતાદિક જેમ: પુણ્ય અનુત્તર મુનિને આપી, દિએ શિવપદ બહુખેમ. મન ૧૪
એહ ભેદ વિણ એક અહિંસા, નવિ હોયે ચિરસ્થંભ; ચાવત્ યોગક્રિયા છે તાવત્, બોલ્યો છે આરંભ. મન ૧૫
લાગે પણ લગવે નહિ હિંસા, મુનિ એ માયા વાણી; શુભ કિરિયા લાગી જે આવે, તેમાં તો નહિ હાણી. મન ૧૬
હિંસા માત્ર વિના જો મુનિને, હોય અહિંસક ભાવ; સૂક્ષ્મ એકેંન્દ્રિયનેં હોવે, તો તે શુદ્ધ સ્વભાવ. મન ૧૭
૧. તેહ ૨. તે ૩. લહશે.
સરખાવો : મમે માસે ય નો વાનો. સોળ તુ મુંન ! न सो मुअक्खाय धम्मस्स फलं अग्घइ सोलसिं ॥
૪ દે.
૨૯૦
2010_02
શ્રી ઉતરાધ્યયન સૂત્ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #363

ભાવે જે અહિંસા માને, તે સવિ જોડે ઠામ, ઉત્સર્ગ અપવાદે વાણી, જિનની જાણે જામ. મન. ૧૮ કોઈ કહે ઉત્સર્ગે આણા, છંદો છે અપવાદ; તે મિથ્યા અણપામે અર્થે, સાધારણ વિધિવાદ. મન૧૯ મુખ્યપણે જિમ ભાવે આણા, તિમ તસ કારણ તેહ, કાર્ય ઇચ્છતો કારણ ઇચ્છે, એ છે શુભમતિ રેહ. મન ર૦ કલ્પ વચન કહ્યું અપવાદે, તે આણાનું રે ભૂલ, મિશ્રપક્ષ તો મુનિને ન ઘટે, તેહ નહી અનુકૂલ, મન, ર૧ અપનબંધકથી માંડીને, જાવ ચરમ ગુણઠાણ, ભાવઅપેક્ષાયે જિન આણા, મારગ ભાખે જાણ. મન રર એક અહિંસામાં જે આણા, ભાખે પૂરવ સૂરિ, તે એકાંત મતિ નવિ રહિયે, તિહાં નથવિધિ છે ભૂરિ, મનર૩ આતમભાવ હિંસનથી હિંસા, સઘલા એ પાપાન; તેહથકી વિપરીત, અહિંસા, તાસ વિરહનું ધ્યાન, મન, ૨૪ તસ ઉપાય છે જે આગમમાં, બહુવિધ છે વ્યવહાર, તે નિઃશેષ અહિંસા કહિયે, કારણ ફલ ઉપચાર, મન, રપ જીવ અજીવ વિષય છે હિંસા, નગમના મત જુત્ત, સંગ્રહ વ્યવહારે પાયે પ્રતિજીવે જુસુત્ત. મનર૬ આતમરૂપ શબ્દનય તીને, માને એમ અહિંસ; ઓઘવૃત્તિ જોઈને લહિયે, સુખ જશ લીલ પ્રશંસ, મન, ર૭
૧. જૈદ્યો ૨. અણપામ્ય ૩. યુત
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૯૧
2010_02

Page #364

ઢાલ નવમી
[હમીરાની, ચૈત્રી પૂનમ અનુક્રમે અથવા દેશ મનોહર માલવો - એ દેશી કોઈક સૂત્ર જ આદરે, અર્થ ન માને સાર; જિનજી ! આપમતે અવલું કરે, ભૂલ્યા તેહ ગમાર; જિનજી ! તુઝ વયણે મન રાખીયે. જિનજી ! ૧ પ્રતિમા લોપે પાપીઆ, યોગ અને ઉપધાન; જિનજી ! ગુરુનો વાસ ન શિર ધરે, માયાવી અજ્ઞાન. જિનજી ! ૨ આચરણા તેહની નવી, કેતી કહિયે દેવ ? જિનજી ! નિત્ય તૂટે છે સાંધતાં, ગુરુ વિણ તેહની ટેવ. જિનજી ! ૩ વૃત્તિપ્રમુખ જોઈ કરી, ભાખે આગમ આપ; જિનજી ! તેહ જ મૂઢા ઓલવે, જિમ કુપુત્ર નિજ બાપ. જિનજી ! ૪ નૃત્યાદિક અણમાનતા, સૂત્ર વિરાર્ધ દીન; જિનજી ! સૂત્ર-અરથ-તદુભયથકી, પ્રત્યેનીક કહ્યા તીન જિનજી ! ૫ અક્ષર અર્થ જ એકલો, જો આદરતાં ખેમ; જિનજી ! ભગવઈઅંગે ભાખિયો, ત્રિવિધ અર્થ તો કેમ. જિનજી !
સૂત્ર અરથ પહેલો બીજો, નિજ્જત્તીય મીસ; જિનજી ! નિરવશેષ ત્રીજો વલી, ઈમ ભાખે જગદીશ. જિનજી ! ૭
છાયા નરચાલે ચલે, રહે થિતી તસ જેમ; જિનજી ! સૂત્ર અરથચાલે ચલે, રહે થિતી તસ તેમ. જિનજી ! ૮
૧. તેહવી નથી
૨૯૨
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #365

અર્થ કહે વિધિ ધારણા, ઉભય સૂત્ર જિમ ઠાણ; જિનજી ! તિમ પ્રમાણ સામાન્યથી, નવિ પ્રમાણ અપ્રમાણ. જિનજી ! ૯
અંધ પંગુ જિમ બે મલે, ચાલે ઇચ્છિત ઠાણ; જિનજી ! સૂત્ર અરથ તિમ જાણીયેં, કલ્પભાષ્યની વાણ. જિનજી ! ૧૦ વિધિ-ઉદ્યમ-ભય-વર્ણના, ઉત્સર્ગહ-અપવાદ; જિનજી ! તદુભય અર્થે જાણીયે, સૂત્ર ભેદ અવિવાદ. જિનજી ! ૧૧ એહ ભેદ જાણ્યા વિના, કંખામોહ લહંત; જિનજી ! ભંગન્તરપ્રમુખે કરી, ભાખ્યું ભગવઈતન્ત. જિનજી ! ૧૨ પરિવાસિત વારી કરી, લેપન અશન અશેષ; જિનર્જી ! કારણથી અતિ આદરચાં, પંચકલ્પ ઉપદેશ. જિનજી ! ૧૩ વર્ષાગમન નિવારિઓ કારણે ભાખ્યું તેહ; જિનજી ! ઠાણાંગે શ્રમણી તણું, અવલમ્બાદિક જેહ. જિનજી ! ૧૪ આધાકર્માદિક નહી, બન્ધ તણો એકન્ત; જિનજી! સૂયગડેપ તે કિમ ઘટે, વિણ કૃત્યાદિક તન્ત ? જિનજી ! ૧૫ વિહરમાન ગણધર પિતા, જિનજનકાદિક જેહ; જિનજી ! ક્રમ વલી આવશ્યક તણો, સૂત્ર માત્ર નહીં તેહ. જિનજી ! ૧૬ અર્થ વિના કિમ પામિયે, ભાવ સકલ અનિબદ્ધ ? જિનજી ! ગુરૂમુખ વાણી ધારતાં, હોવે સર્વ સુબદ્ધ. જિનજી ! ૧૭ પુસ્તક અર્થ પરમ્પરા, સઘલી જેહને હાથ; જિનજી ! તે સુવિહિત અણમાનતાં, કિમ રહસે નિજ આથ ? જિનર્જી ! ૧૮
૧. મિલી ૨. ચલે ૩ તે ૪. નિવારિયું પ, સૂયગડાંગે
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

૨૯૩

Page #366

સદ્ગુરૂ પાસે શીખતાં, અર્થ માંહિ ન વિરોધ, જિનજી! હેતુવાદ આગમ પ્રતે, જાણે જેહ સુબોધ. જિનજી! ૧૯ અર્થે મતભેદાદિકે, જેહ વિરોધ ગણન્ત, જિનજી! તે સૂત્રે પણ દેખશે, જો જોશે એકત્ત. જિનજી! ૨૦ સંહરતાં જાણે નહિ, વીર કહે ઈમ ક૫, જિનજી ! સંહરતાં પણ નાણનો, પ્રથમ અંગ છે જલ્પ. જિનજી ! ર૧ ઋષભકૂટ અડજોયણો, જંબૂન્નત્તિ સાર; જિનજી! બાર વલી પાઠાન્તરે, ભૂલ કહે વિસ્તાર. જિનજી! ૨૨ સત્તાવન સય મલ્લિને, મનનાણી સમવાય, જિનજી! આઠ સયાં જ્ઞાતા કહે, એ તો અવર ઉપાય. જિનજી! ર૩ ઉત્તરાધ્યયને સ્થિતિ કહી, અન્તરમુહૂર્ત જઘન્ય જિનજી ! વેદનીયની બાર તે, પન્નવણામાં અન્ય જિનજી! ર૪ અનુયોગદ્વારે કહ્યા, જઘન્ય નિક્ષેપા ચાર, જિનજી! જીવાદિક તો નવિ ઘટે, દ્રવ્યભેદ આધાર. જિનજી! ર૫ ઈમ બહુવચન નયન્તરે, કોઈ વાચનાભેદ, જિનજી! ઈમ અર્થે પણ જાણીયે, નવિ ધરીયે મન ખેદ. જિનજી! ર૬ અર્થકારથી આજના, અધિક શુભમતિ કુણ ? જિનાજી! તોલે અમિય તણે નહી, આવે કહિયે લુણ? જિનજી ! ર૭ રાજા સરીખું સૂત્ર છે, મંત્રી સરિખો અર્થ, જિનજી! એહમાં એકે હીલીઓ, દિયે સંસાર અનર્થ. જિનજી! ૨૮
૧. અંતર્મુહુર ર. કઈ
૨૯૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #367

જે સમતોલે આચરે, સૂત્રઅર્થશે પ્રીતિ, જિનજી!. તે તુઝ કરુણાયે વરે, સુખજશ નિર્મલનીતિ જિનજી! ર૯
ઢાલ દશમી
આપ ઈદે છબિયા છલાવ રે અથવા જીવ-જીવન પ્રભુ કિહાં ગયા રે અથવા
ધોબીડા! તું ધોજે મનનું ધોતીઉં – એ દેશી જ્ઞાન વિના જે જીવને રે, કિરિયામાં છે દોષ રે, કર્મબન્ધ છે તેથી રે, નહીં શમસુખ સન્તોષ રે. ૧ પ્રભુ! તુઝ વાણી મીઠડી રે. મુઝ મન સહેજ સુહાય રે; અમીય સમી મન ધારતાં રે, પાપતાપ વિ જાય રે, પ્રભુ! તુઝ વાણી મીઠડી રે એ આંકણી. ૨ લોકપતિ કિરિયા કરે રે, મનમેલે અનાણ રે, ભવ-ઇચ્છાના જોરથી રે, વિણ શિવસુખ વિનાણ રે પ્રભુ! ૩ કામકુક્ષ્મસમ ધર્મનું રે. ભૂલ કરી ઇમ તુચ્છ રે; જનરંજન કેવલ લહે રે, ન લહે શિવતરૂગુચ્છ રે. પ્રભુ! ૪ કરૂણા ન કરે હીનની રે, વિણ પણિહાણ સનેહ રે; દ્વેષ ધરન્તા તેહશું રે, હેઠા આવે તેહ રે પ્રભુ! પ એક કાજમાં નવિ ધરે રે, વિણ પ્રવૃત્તિ થિર ભાવ રે, જીહાં તિહાં મોહોડું ઘાલતાં રે, ધારે ઢોરસ્વભાવ રે. પ્રભુ! ૬ વિના વિઘનજય સાધુને રે, નવિ અવિચ્છિન્ન પ્રયાણ રે, કિરિયાથી શિવપુરી હોયે રે કિમ જાણે અનાણ રે ? પ્રભુ! ૭
૧. કરે ૨. મુઠું ૩. હોવે રે સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૯૫
2010_02

Page #368

શીતતા પમુખ વિઘન છે રે, બાહિર અન્તર વ્યાધિ રે; મિથ્યાદર્શન એહની રે, માત્રા મદુમધ્યાધિ રે. પ્રભુ! ૮ આસનઅશનજયાદિકે રે, ગુરૂયોગે જય તાસ રે, વિઘનફોર એ નવિ ટકે રે, વિગર જ્ઞાન અભ્યાસ રે. પ્રભુ! ૯ વિનય અધિકગુણ સાધુનો રે, મધ્યમનો ઉપગાર રે, સિદ્ધિ વિના હોવે નહિ રે, કૃપા હીનની સાર રે. પ્રભુ! ૧૦ વિણ વિનિયોગ ન સમ્ભવે રે, પરને ધર્મ યોગ રે; તેહ વિના જનમાન્તરે રે, નહિ સંતતિસંયોગ રે. પ્રભુ! ૧૧ કિરિયામાં ખેદે કરી રે, દઢતા મનની નાંહિ રે; મુખ્ય હેતુ તે ધર્મનો રેજિમ પાણી કૃષિ માંહિ રે. પ્રભુ! ૧૨ બેઠા પણ જે ઉપજે રે, કિરિયામાં ઉદ્વેગ રે, યોગ-દ્વેષથી તે ક્રિયા રે, રાજઠ સમ વેગ રે. પ્રભુ! ૧૩ ભૂમથી જેહ ન સાંભરે રે, કાંઈ અત-કૃત-કાજ રે; તેહથી શુભક્રિયા થકી રે, અર્થવિરોધી અકાજ રે. પ્રભુ! ૧૪ શાન્તવાહિતા વિણ હુએ રે, જે યોગે ઉત્થાન રે, ત્યાગયોગ છે તેહથી રે, અણઇંડાતું ધ્યાન રે. પ્રભુ! ૧૫ વિચે વિચે બીજા કાજમાં રે, જાએ મન તે ખેપ રે, ઊખણતાં જિમ શાલિનું રે, ફલ નહીં તિહાં નિર્લેપ રે. પ્રભુ! ૧૬ એક જ ઠામે રંગથી રે કિરિયામાં આ સંગ રે; તેહ જ ગુણઠાણે થિતિ રે, તેહથી ફલ નહીં ચંગ રે. પ્રભુ! ૧૭
૧. પ્રમુખ ૨. ધર્મમાં રે. ૩. અર્થવિરોધ ૪. અણછંઘનું ધ્યાન રે. ૨૯૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #369

માંડી કિરિયા અવગણી રે, બીજે ઠામે હર્ષ રે, ઇષ્ટ અર્થમાં જાણિયે રે, અંગારાનો વર્ષ રે. પ્રભુ! ૧૮ રોગ હોએ સમજણ વિના રે, પીડા ભંગસ્વરૂ૫ રે, શુદ્ધકિયાઉચ્છેદથી રે, તેહ વધ્યફલરૂપ રે. પ્રભુ! ૧૯ માનહાનિથી દુઃખ દીએ રે, અંગ વિના જિમ ભોગ ૨, શાન્તાદાત્તપણા વિના રે, તિમ કિરિયાનો યોગ રે. પ્રભુ ! ર૦ શાન્ત તે કષાય અભાવથી રે, જે ઉદાત્ત ગમ્ભીર રે; કિરિયાદોષ લહી ત્યજે રે તે સુખ જશભર ધીર ર. પ્રભુ! ર૧
ઢાલ અગીયારમી
[દુહા અથવા સુરતી મહીનાની દેશી). એકવીસ ગુણ પરિણમે, જાસ ચિત્ત નિતમવ; ધરમરતનની યોગ્યતા, તાસ કહે તૂ દેવ ! ૧ ૧ ખુદ નહિ ર વલી રૂપનિધિ, ૩ સોમ્ય ૪ જનપ્રિયજ ધન્ય; પ દૂર નહીં ૬ ભીરુ વલી, ૭ અસઠ ૮ સાર દકિખગ્ન. ૨ ૯ લજ્જાળુઓ ૧૦ દયાલુઓ, ૧૧ સામદિમિક્ઝત્ય; ૧૨ ગુણરાગી ૧૩ સત્કથી ૧૪ સુપખ, ૧૫ દીરઘરદશી અત્ય. ૩ ૧૬ વિશેષજ્ઞ ૧૭ વૃદ્ધાનુગત, ૧૮ વિનયવંત ૧૯ કૃતજાણ; ૨૦ પરહિતકારી ૨૧ લબ્ધલકખ, ગુણ એકવીસ પ્રમાણ. ૪ ખુદુ નહી તે જેહ મને, અતિગંભીર ઉદાર, ન કરે જન ઉતાવલો, નિજારનો ઉપગાર. ૫
ત્યજી લહે સિદ્ધાંતવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૯૭
2010_02

Page #370

શુભસંઘયણી રૂપનિધિ, પૂરણ અંગપિંગ, તે સમરથ સહજ ધરે, ધર્મપ્રભાવન ચંગ. ૬ પાપકર્મ વરતે નહીં, પ્રકૃતિસૌમ્ય જગમિત્ત; સેવનીક હોવે સુખે, પરને પ્રશમનિમિત્ત. ૭ જનવિરુદ્ધ સેવે નહીં, જનપ્રિય ધર્મ સૂર; મલિન ભાવ મનથી ત્યજી, કરી શકે અક્ર. ૮ ઈપરલોક અપાયથી, બીહે ભીરૂ જેહ, અપયશથી વલી ધર્મનો, અધિકારી છે તેહ. ૯ અશઠ ન વંચે પર પ્રતે, લહે કીર્તિ વિશ્વાસ; ભાવસાર ઉદ્યમ કરે, ધર્મઠામ તે ખાસ. ૧૦ નિજકાર્ય છાંડી કરી, કરે અન્ય ઉપકાર સુદકિખન્ન જન સર્વને, ઉપાદેય વ્યવહાર. ૧૧ અંગીકૃત ન ત્યજે ત્યજે, લજ્જાળુઓ અકાજ; ધરે દયાલુ ધર્મની,“ દયા મૂલની લાજ. ૧૨ ધર્મમર્મ અવિતથ લહે, સોમદિદ્ધિ મન્ઝર્થી; ગુણસંયોગ કરે સદા, વરજે દોષ અણત્થ. ૧૩ ગુણરાગી ગુણ સંગ્રહે, દૂસે ન ગુણ અનંત; ઉવેખે નિર્ગુણ સદા, બહુમાને ગુણવંત. ૧૪ અશુભકથા કલુષિત મતિ, નાસે રતન વિવેક; ધર્માર્થી સકથ હુએ, ધર્મનિદાન વિવેક. ૧૫
૧. કરે ૨. ભીરૂ, ૩. ધર્મઠાણ ૪. ધર્મને ૫ તથા
૨૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #371

ધર્મશીલ અનુકૂલ યશ, સદાચાર પરિવાર, ધર્મસુખ વિઘન રહિત, કરી શકે તે સાર. ૧૬ માંડે સવિ પરિણામહિત, દીરઘદશ કામ; લહે દોષ ગુણ વસ્તુના, વિશેષજ્ઞ ગુણધામ. ૧૭ વૃદ્ધાનગુત સુસંગત, હવે પરિણતબુદ્ધિ, વિનયવંત નિયમા કરે, જ્ઞાનાદિકની શુદ્ધિ ૧૮ ગુણ જોડે ગુરૂ આદરે, તત્ત્વબુદ્ધિ કૃતજાણ; પરહિતકારી પર પ્રતે, થાપે માર્ગ સુજાણ. ૧૯ શીખે લખે સુખે સકલ, લબ્ધલક્ષ શુભકાજ; ઈમ એકવીસ ગુણે વર્યો. લહે ધર્મનું રાજ. ૨૦ પૂરણગુણ ઉત્તમ કહ્યો, મધ્યમ પાદે હીન; અર્થહીન જઘન્ય જન, અપર દરિદ્રી દીન. ૨૧ અરજે વરજી પાપને, એહ ધર્મ સામાન્ય; પ્રભુ તુઝ ભક્તિ જશ લહે, તેહ હોએ જનમાન્ય. રર
ઢાલ બારમી
ચોપાઈની દેશી એકવીસ ગુણ જેણે લહ્યા, જે નિજમર્યાદામાં રહ્યા; તેહ ભાવશ્રાવકતા લહે, તસ લક્ષણ એ તૂ પ્રભુ ! કહે. ૧ કૃતવતકમાં શીલાધાર, ગુણવન્તો ને જુવ્યવહાર; ગુરૂસેવી ને પ્રવચનક્ષ, શ્રાવક ભાવ એ પ્રત્યક્ષ. ૨ ૧. વૃધિ ૨. ભગતેં ૩. તે હોવે ૪. ભાવ શ્રાવકના સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૨૯૯
2010_02

Page #372

શ્રવણ જાણણા ગ્રહણ ઉદાર, પડિસેવા એ ચાર પ્રકાર, પ્રથમ ભેદના મન ધારીયે, અર્થ તાસ ઈમ અવતારીયે. ૩ બહુમાણે નિસુણે ગાયત્વ, પાસે ભંગાદિક બહુ અત્ય; જાણ' ગુરૂ પાસે વ્રત રહે, પાલે ઉપસર્ગાદિક સહે. ૪ સેવે આય તણા ઉદ્દેશ, પરગૃહ તજે અણુબ્લડ વેસ; વચનવિકાર ત્યજે શિશુલીલ, મધુર ભણે એ પદ્વિધ શીલ. ૫ આયતને સેવે ગુણપોષ પરગુહગમને વાધ દોષ; ઉદ્ભવેષ ન શોભા લાગ, વચનવિકારે જાગે રાગ. ૬ મોહ તણો શિશુલીલા લિંગ, અનર્થદંડ અછે એ ચંગ; કઠિન વચનનું જલ્પન જેહ, ધર્મિને નહિ સમ્મત તેહ. ૭ ઉદ્યમ કરે સદા સક્ઝાય, કરણ વિનયમાં સર્વ ઉપાય; અનભિનિવેશી રુચિ જિનઆણ, ધરે પંચગુણ અંહ પ્રમાણ. ૮ સન્માયે ધારે વૈરાગ, તપ નિયમાદિક કરણે રાગ; વિનય પ્રયુંજે ગુણનિધિ તણો, જિમ મન વાધે આદર ઘણો. ૯ અનભિનિવેશી અવિતથ ગણે, ગીતા ભાવિત જે સુણે; સદુહણાયે સુણવા ચાહ, સમકિતનો મોટો ઉચ્છા. ૧૦ અવિતકથન અવંચકક્રિયા, પાતિક પ્રકટ મૈત્રીપ્રિયા બોધબીજસદ્ભાવે સાર, ચાર ભેદ એ ઋજુવહાર. ૧૧ ગુરૂસેવી ચઉવિહ સેવણા, કારણ સમ્પાદન ભાવના; સેવે અવસરે ગુરૂને તેહ, ધ્યાનયોગનો ન કરે છે. ૧૨
૧. જાણે ૨. આદર વાધ ૩ પાતક ૪. બોધિ ૫. ગુરુસેવા ૩૦%
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #373

તિહાં પ્રવર્તાવે પર પ્રતે, ગુરૂ ગુણ ભારે નિજ પર છતે; સમ્પાદે ઔષધમુખ વલી, ગુરૂભાવે ચાલે અવિચલી. ૧૩ સૂત્ર અર્થ ઉસ્સગ્ગવવાય, ભાવે વ્યવહાર સોપાય; નિપુણપણું પામ્યો છે જેહ, પ્રવચનદક્ષ કહીએ તેહ. ૧૪ ઉચિત સૂત્ર ગુરૂ પાસે ભણે, અર્થ સુતીર્થે તેહનો સુણે; વિષયવિભાગ લહે અવિવાદ, વલી ઉત્સર્ગ તથા અપવાદ. ૧૫ પક્ષભાવ વિધિમાંહે ધરે, દેશકાલમુખ જિમ અનુસરે, જાણે ગીતારથી વ્યવહાર, તિમ સવિ પ્રવચનકુશલ ઉદાર. ૧૬ ડિરિયાગત એ પવિધ લિંગ, ભાષે તું જિનરાજ અભંગ; એ વિધિ શ્રાવક જે આચરે, સુખજશલીલા તે આદરે. ૧૭
હાલ તેરમી
[છઠ્ઠી ભાવના મન ધરો – એ દેશી), ભાવ શ્રાવકનાં ભાવિયે હવે સત્તર ભાવગત તેહો રે, નેહો રે, પ્રભુ તુઝ વચને અવિચલ હો જાએ. ૧ ઈત્ની ચંચલ ચિત્તથી, જે વાટ નરકની મોટી રે; ખોટી રે, છડે એ ગુણ ધરિ ગણો એ. ર ‘ઇંદ્રિયચલિતુરંગને, જે રૂંધે જ્ઞાનની રાશે રે,
પાસે રે, તે બીજો ગુણ શ્રાવક ધરે એ. ૩ ૧. સમ્માએ ૨. પ્રમુખ ૩ ગીતારથનો. ૪. ભાષીએ ૫ હુયો રે. ૬. સરખાવોઃ વિવત્તા, ગુરૂ વિર નિગૅ I भाबियभवस्सरूवो, रूंभई सन्नाणदाहिं ॥ १ ॥
શ્રી ઇંદ્રિયપરાજયશતક. સિદ્ધાંતનવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૩૦૧
2010_02

Page #374

કલેશ તણું કારણ ઘણું, જે અર્થ અસાર જ જાણે રે, આણે રે, તે ત્રીજો ગુણ સંનિધિ એ. ૪ ભવ વિડંબનામય અછે, વલી દુઃખરૂપી દુઃખ હતો રે; ચેતો રે, ઈમ ચોથો ગુણ અંગીકરે એ. ૫ ખીણસુખ વિષય વિષોપમા, ઈમ જાણી નવી બહુ ઈહે રે બી રે, તેથી પંચમગુણ વય એ. ૬ તીવ્રારંભ ત્યજે સદા, ગુણ છઠ્ઠાનો સંભાગી રે; રાગી રે, નિરારંભ જનનો ઘણું એ. ૭ માને સત્તમગુણ વર્યો, જન પાસસશિ ગૃહવાસી રે; અભ્યાસો રે, મોહ જીતવાનો કરે છે. ૮ અક્રમ દંસણ ગુણભર્યો, બહુ ભાતે કરે ગુરૂભક્તિ રે, શક્તિ રે, નિજ સદુહણાની ફોરવે એ. ૯ લોકસના સવિ પરિહરે, જાણે ગાડરિયો પરવાહો રે, લાહો રે, ઈમ નવમા ગુણનો સંપજે એ. ૧૦ આગમને આગલ કરે, તે વિણ કુણ મારગ સાખી રે; ભાખી રે, ઈમ કિરિયા દશમાં ગુણ થકી એ. ૧૧ આપ અબાધાર્યો કરે, દાનાદિક ચાર શક્તિ રે, વ્યક્તિ રેઈમ આવે ગુણ ઈગ્યારમો એ. ૧૨ ચિંતામણિ સરિખા લહી, નવિ મુગ્ધ હસ્યો પણ લાજે રે, ગાજે રે, નિજધર્મ એ ગુણ બારમો એ. ૧૩
૧. ગરિઓ. ૨ શખ્ત રે. ૩. વ્યક્ત રે. ૪. જિન ૩૦૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #375

ધનભવનાદિક ભાવમાં, જે નવિ રાગી નવિ પી. રે; સમર્પષી રે, તે વિલસે ગુણ તેરમો એ. ૧૪ રાગદ્વેષમધ્યસ્થનો, સમગુણ ચકદમ ન બાધ રે; સાધે રે, તે હઠ છાંડી મારગ ભલો એ. ૧૫ ક્ષણભંગુરતા ભાવ, ગુણ પન્નરમે સેવંતો રે, સંતો રે, ન ધનાદિ સંગતિ કરે એ. ૧૬ ભાવવિરતિ સેવે મને, ભોગાદિક પર અનુરોધ રે, બોધે રે, ઈમ ઉલ્લ ગુણ સોલમે એ. ૧૭ આજ કાલ એ છાંડિલ્સ, ઈમ વેશ્યા પર નિસહોર, ગેહો રે, પર માને ગુણ સત્તરમેં એ. ૧૮ એ ગુણવંદે જે ભર્યા, તે શ્રાવક કહિયે ભાવે રે, પાવે રે, સુજસપૂર તુઝ ભક્તિથી એ. ૧૯
ઢાલ ચઉદમી
તે ભાવસાધુપણું લહે, જે ભાવશ્રાવક સાર; તેહનાં લક્ષણ સાત છે, સવિ જાણે હો તું ગુણભંડાર સાહિબજી! સાચિ તાહરી વાણી. ૧ કિરિયા મારગ અનુસારિણી ૧, શ્રદ્ધા પ્રવર અવિવાદ ; ઋજુભાવે પન્નવણિજ્જતા ૩, કિરિયામાં હો નિત્યે અપ્રમાદ ૪. સા.૦૨ નિજ શક્તિ-સારૂ કાજનો, આરંભ ૫ ગુણઅનુરાગ ૬; આરાધના ગુરૂઆણની ૭, જેહથી લહિયે હો ભવજલતાગ. સા. ૩
૧. ભવવિરતિ ૨. સોલમો એ. સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૩૦૩
૩૦૩
2010_02

Page #376

માર્ગ તે સમયની સ્થિતિ તથા, સંવિજ્ઞબુધની નીતિ; એ દોઈ અનુસારે ક્રિયા, જે પાલે હો તે ન લહે ભીતિ. સા૦ ૪ સૂત્રે ભણ્યું પણ અન્યથા, જુદું જ બહુગુણ જાણ; સંવિવિબુધ આચર્યું, કાંઈ દીસે હો કાલાદિપ્રમાણ, સા૰ પ કલ્પનું ધરવું ઝોલિકા, ભાજને દવરકદાન;
તિથિ પજૂસણની પાલટી, ભોજનવિધિ હો ઇત્યાદિ પ્રમાણ. સા૰ ૬ વવહાર પાંચે ભાખિયા, અનુક્રમે જેહ પ્રધાન;
આજ તો તેહમાં જીત છે, તે ત્યજિયેં હો કિમ વિગર નિદાન ? સા૦ ૭
શ્રાવક મમત્વ અશુદ્ધ વલી, ઉપકરણ વસતિ આહાર; સુખશીલ જન જે આચરે, નવિ ધરિયે હો તે ચિત્ત લગાર. સા૦ ૮
વિધિસેવના-અવિતૃપ્તિ-શુભ, દેશના-ખલિતવિશુદ્ધિ; શ્રદ્ધા ધર્મ ઇચ્છા ઘણી, ચઉભેĚ હો ઈમ જાણે સુબુદ્ધિ; સા૰ ૯
દેહરાગ છે શુભભોજ્યમાં, જિમ સેવતાંયેં વિરૂદ્ધ; આપદામાંહે રસ જાણને, તિમ મુનિને હો ચરણે તે શુદ્ધ સા૰ ૧૦ જિમ તૃપ્તિ જગ પામે નહીં, ધનહીન લેતો રત્ન; તપ-વિનય-વૈયાવચ્ચ પ્રમુખ તિમ, કરતો હો મુનિવર બહુયત્ન.
સા ૧૧
ગુરુની અનુજ્ઞા લેઈને, જાણતો પાત્ર કુપાત્ર, તિમ દેશના શુદ્ધી ક્રિએ, જિમ દીપે હો નિજ સંયમગાત્ર. સા૦ ૧૨ જે કદાચિત લાગે વ્રતે, અતિચારપંકકલંક
આલોયણું તે શોધતાં, મુનિ ધરે હો શ્રદ્ધા નિઃશંક. સા૰ ૧૩
૧. સૂધી
૩૦૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #377

શ્રદ્ધા થકી જે સર્વ લહે, ગંભીર આગમ ભાવ;
ગુરૂવચને પત્નવણિજ્જ તે, આરાધક હો હોવે સરલસ્વભાવ. સા૦ ૧૪
ષટ્કાય ઘાત પ્રમત્તને, પડિલેહણાદિક યોગ;
જાણી પ્રમાદી નવિ હુએ, કિરિયામાં હો મુનિ શુભસંયોગ. સા૦ ૧૫ જિમ ગુરૂ આર્યમહાગિરિ, તિમ ઉજમે બલવંત;
બલ અવિષય નવિ ઉજમેં, શિવભૂતિ હો જિમ ગુરૂ હીલંત. સા૰ ૧૬
ગુણવંતની સંગતિ કરે, ચિત્ત ધરત ગુણ-અનુરાગ;
ગુણલેશ પણ પરનો થુણે, નિજ દેખે હો અવગુણ વડભાગ. સા૦ ૧૭ ગુરૂચરણસેવા રત્ત હોઈ, આરાધતો ગુરૂઆણ;
આચાર સર્વના મૂલ ગુરૂ, તે જાણે હો ચતુર સુજાણ. સા૰ ૧૮
એ સાત ગુણ લક્ષણ વર્યાં, જે ભાવસાધુ ઉદાર; તે વરે સુખજશસમ્પદા, તુજચરણે હો જસ ભક્તિ અપાર. સા૰ ૧૯
હાલ પત્તરમી
આજ મારે એકાદશી રે નણદલ ! મૌન કી મુખ રહિયે અથવા-ધન તે સૂરિવરા રે જે મૂકી મોહજંજાલે – એ દેશી]
ww
ધન‘ તે મુનિવા રે, જે ચાલે સમભાવૈં, ભવસાયર લીલાએ ઉતરે, સંયમકિરિયાનાવૈં. ધન ૧ ભોગપંક ત્યજી ઉપર બેઠા, પંકજ પર્વે જે ન્યારા; સિંહપરે નિજવિક્રમશ્રા, ત્રિભુવનજન આધારા. ધન ર
૧. વિ. ૨. સુગુરૂ. ૩. સવિનું. ૪. ધન્ય ૫. સીહ
સિદ્ધાંતવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
_2010_02
૩૦૫

Page #378

જ્ઞાનવન્ત જ્ઞાનીશું મિળતાં, તનમનવચને સાચા; દ્રવ્ય ભાવ સુધા જે ભાખે, સાચી જિનની વાચા. ધન ૩ મૂલ ઉત્તર ગુણ સંગ્રહ કરતા, તજતા ભિક્ષાદોષો; પગ પગ વૃતદૂષણ પરિહરતા, કરતાં સંયમપોષો. ધન. ૪ મોહ પ્રતે હણતાં નિત્ય આગમ, ભણતાં સદ્ગુરુ પાસે; દૂષમકાલે પણ ગુણવત્તા, વરતે શુભઅભ્યાસે. ધન, ૫ છઠું ગુણઠાણું ભવઅડવી, ઉલ્લંઘણ જેણે લહિ, તસ સોભાગ સકલ મુખ એકે, કિમ કરિ જાએ કહિઉં? ધન, ૬ ગુણઠાણાની પરિણતિ જેહની, ન છિપે ભવજંજાલે; રહે શેલડી ઢાંકી રાખી, કેતો કાલ પાલે ? ધન ૭ તેવા ગુણ ધરવા અણધીરા, જો પણ સૂધે ભાખી; જિનશાસન શોભાવે તે પણ, સુધા સંવેગપાખી. ધન ૮ સદુહણા અનુમોદન કારણ, ગુણથી સંયમકિરિયા; વ્યવહારે રહિયા તે ફરસે, જે નિશ્ચયનયદરિયા. ધન ૯ દુઃકરકાર થકી પણ અધિકા, જ્ઞાનગુણે ઈમ હો; ધર્મદાસગણિવચને લહિયે, જેહને પ્રવચનનેહો, ધન, ૧૦ સુવિહિત ગ૭ કિરિયાનો ધોરી, શ્રીહરિભદ્ર કહાય; એહ ભાવ ધરતો તે કારણ, મુઝ મન તેહ સુહાય. ધન ૧૧ સંયમઠાણ વિચારી જોતાં, જે ન લહે નિજ સાખે, તો જૂઠું બોલીને દુરમતિ, શું સાધે ગુણ પાખે. ધન ૧ર
૧. ત્યજતાં ૨. જે ૩ એહો
૩૦૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #379

નવિ માયા ધર્મે નવિ કહેવું, પરજનની અનુવૃત્તિ; ધર્મવચન આગમમાં કહિયે, કપટ રહિત મનવૃત્તિ. ધન ૧૩ સંયમ વિણ સંયતતા થાપે, પાપભ્રમણ તે ભાખ્યો; ઉત્તરાધ્યયને સરલસ્વભાવે, શુદ્ધપ્રરૂપક દાખ્યો. ધન ૧૪ એક બાલ પણ કિરિયાનયે તે, જ્ઞાનનયે નવિ બાલા; સેવા યોગ્ય સુસંયતને તે, બોલે ઉપદેશમાલા. ધન ૧૫ કિરિયાનયે પણ એક બાલ છે, જે લિંગી મુનિરાગી; જ્ઞાનયોગમાં જસ મન વરતે, તે કિરિયા સોભાગી. ધન ૧૬ બાલાદિક અનુકૂલ ક્રિયાથી, આપે ઇચ્છાયોગી; અધ્યાતમમુખ યોગ અભ્યાસે, કિમ નવિ કહિયે યોગી ? ધન૧૭ ઉચિતક્રિયા નિજ શક્તિ છાંડી, જે અતિવેગે ચઢતા; તે ભવયિતિપરિપાક થયા વિણ, જગમાં દીસે પડતો. ધન ૧૮ માએ મોટાઈમાં જે મુનિ, ચલવે ડાકડમાલા; શુદ્ધપ્રરૂપક ગુણ વિણ ન ઘટે, તસ ભવઅરહટમાલા. ધન૧૯ નિજ ગણ સંચે મન નવિ ખંચે, ગ્રંથ ભણી જન વંચે; ઉંચે કેશ ન મુંચે માયા, તો વ્રત ન રહે પંચે. ધન, ૨૦ યોગગ્રંથના ભાવ ન જાણે, જાણે તો ન પ્રકાશે; ફોકટ મોટાઈ મન રાખે, તસ ગુણ દૂરે નાસે. ધન, ૨૧ મેલે વેશે મહીયલ મ્હાલે, બક પર નીચો ચાલે, જ્ઞાન વિના જગ ધંધે ઘાલે, તે કિંમ મારગ ચાલે ? ધન૨૨
૧. કહવું ૨. નિજ શકર્તે ૩. શુદ્ધ પ્રરૂપણ ૪. જાણતો સિદ્ધાંત વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
૩૦૭
2010_02

Page #380

પર પરિણતિ પોતાની માને, વરતે આરતધ્યાને; બન્ધમોક્ષ-કારણ ન પીછાને, તે પહિલે ગુણઠાણે. ધન ર૩ કિરિયા લવ પણ જે શાનીનો, દષ્ટિ ચિરાદિક લાગે; તેહથી સુજશ લીજે સાહિબ, સીમંધર ! તુજ રાગે. ધન, ૨૪
ઢાળ સોળમી
સિફલ સંસાર અવતાર હું એ ગણું – એ દેશી) સ્વામી સીમંધરા ! તું ભલે બાઈએ, આપણો આતમા જિમ પ્રગટ પાઈયે; દ્રવ્યગુણપwવા તુઝ યથા નિર્મલા, તિમ મુઝ શક્તિથી જઈવિ, ભવ: સામલા. ૧ ચાર છે ચેતનાની દશા અવિતથા, બહુશયન-શયન-જાગરણ-ચોથી તથા મિચ્છ-અવિરત-સુત-તેરમે તેહની, આદિ ગુણઠાણે નયચક્ર માંહે મુણી. ર ભાવસંયોગના કર્મઉદયાગતા, કર્મ નવિ જીવ નવિ મૂલ તે નવિ છતા; ખડીયથી ભિત્તિમાં જિમ હોએ શ્વેતતા; ભિત્તિ નવિ ખડીય નવિ તેહ ભ્રમસંગતા. ૩ દેહ નવિ વચન નવિ જીવ નવિ ચિત્ત છે, કર્મ નવિ રાગ નવિ દ્વેષ નવિ ચિત્ત છે,
૧. ભવિ ૨. સુણી ૩. ભીતિમાં
૩૦૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #381

પુદ્ગલી ભાવ પુદ્ગલપણે પરિણમેં, દ્રવ્ય નવિ જૂ જૂઉં એક હોર્વે કિમે ? ૪ પંથીજન લૂંટતાં ચોરને જિમ ભણે, વાટ કો લૂંટીઈ તિમજ મૂઢો ગિણે; એકક્ષેત્રે મિલ્યા અણુ તણી દેખતો, વિકૃતિ એ જીવની પ્રકૃતિ ઊવેખતો. ૫ દેહકર્માદિ સવિ કાજ પુદ્ગલ તણાં, જીવનાં તેહ વ્યવહાર માને ઘણાં; સચલગુણઠાણ જિઅઠાણસંયોગથી, શુદ્ધપરિણામ વિણ જીવકારય નથી. ૬ નાણ-દંસણ-ચરણ શુદ્ધપરિણામ જે, તન્ત જોતાં ન છે જીવથી ભિન્ન તે; રત્ન જિમ જ્યોતિથી કાજકારણપણે, રહિત ઈમ એકતા સહજ નાણી મુણે. ૭ અંશ પણ નિવ ઘટે પૂરદ્રવ્યના, દ્રવ્ય પણ કિમ કહું દ્રવ્યના ગુણ વિના ? અકલ ને અલખ ઈમ જીવ-અતિતન્તથી, પ્રથમ અંગે વઘું અપદને પદ નથી. ૮ શુદ્ધતા ધ્યાન ઈમ નિશ્ચયેં આપનું, તુઝ સમાપત્તિ ઔષધ સકલ પાપનું; દ્રવ્ય અનુયોગ સંમતિ પ્રમુખથી લહી, ભક્તિ વૈરાગ્ય ને જ્ઞાન ધરિયે સહી. ૯
૧. જૂજૂઓ ૨. તિમ
સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

૩૦૯

Page #382

જેહ અહંકાર મમકારનું બંધન, શુદ્ધનય તે દહે દહન જિમ ઈંધન, શુદ્ધનય દીપિકા મુક્તિમારગ ભણી, શુદ્ધ નય આથિ છે સાધુને આપણી. ૧૦ સકલ ગણિપિટકનું સાર જેણે લહ્યું, તેહને પણ પરમસાર એહ જ કહ્યું, ઓઘનિયુક્તિમાં એહ વિણ નવિ મિટે, દુઃખ સવિ વચન એ પ્રથમ અંગે ઘટે. ૧૧ શુદ્ધનયધ્યાન તેહને સદા પરિણમે, જેહને શુદ્ધ વ્યવહાર હિડે રમે. મલિન વચ્ચે યથા રાગ કંકમતણો, હન વ્યવહાર ચિત્ત એહથી નવિ ગુણો. ૧૨ જેહ વ્યવહારસેઢી પ્રથમ છાંડતાં, એક એ આદરે આપમત માંડતાં; તાસ ઊતાવલે નવિ ટલે આપદા, શ્રુધિત ઇચ્છા ઉંબર ન પાચે કદા. ૧૩ ભાવ લવ જેહ વ્યવહાર ગુણથી ભલે, શુદ્ધનયભાવના તેહથી નવિ ચલે; શુદ્ધવ્યવહાર ગુરૂયોગ પરિણતપણું, તેહ વિણ શુદ્ધનયમાં નહિ તે ગણું. ૧૪ કઈ નવિ ભેદ જાણે અપરિણતમતિ, શુદ્ધનય અતિહિ ગંભીર છે તે વતી;
૧. ઘણું
૩૧૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #383

ભેદલવ જાણતાં કેઈ મારગ ત્યજે, હોય અતિપરિણતિ પરસમય સ્થિતિ ભજે. ૧૫
તેહ કારણ થકી સર્વ નય નવિ કહ્યા, કાલિકશ્રુત માંહે તીન પ્રાયે લહ્યા; દેખી આવશ્યકે શુદ્ધનય ધુરિ ભણી, જાણિય ઊલટી રીતિ બોટિક તણી. ૧૬
શુદ્ધ વ્યવહાર છે ગચ્છકિરિયા ચિતિ, દુપ્પસહ જાવ તીરથ કહ્યું છે નીતિ; તેહ સંવિજ્ઞગીતાર્થથી સંભવે, અવર એરંડ સમ કોણ જગ લેખવે. ૧૭ શાસ્ત્રઅનુસાર જે નવિ હમેં તાણિયેં, જે નીતિ તપગચ્છની તે ભલી જાણિયેં; જીત દાખે જિહાં સમય સારૂ બુધા, નામ ને ઠામ કુમતે` નહી જસ મુધા. ૧૮
નામ નિગ્રંથ છે પ્રથમ એહનું કહ્યું, પ્રથમ અડપાટ લગે ગુરૂગુણે સંગ્રહ્યું; મંત્ર કોટી જપી નવમપાટે ચઢા, તેહ કારણ થયું નામ કોટિક તા. ૧૯
પનરમે પાર્ટે શ્રીચન્દ્રસૂરિ કર્યું, ચંદ્રગચ્છ નામ નિર્મલપણે વિસ્તર્યું. સોલમે પાટ વનવાસ નિર્મમમતિ, નામ વનવાસ સામંતભદ્રો યતિ. ૨૦
૧. કુશ. ૨ કુમત તે ૩. યથા ૪. કહ્યું,
સિદ્ધાંતવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

Page #384

પાટ છત્રીસમે સર્વદેવાભિધા, સૂર વડગચ્છ તિહાં નામ શ્રવણે સુધા; વડતોં સૂરિપદ આપી તે વતી, વલીય તસ બહુગુણે તેહ વાધ્યા યતિ. ૨૧
૩૧૨
૧
સૂરિ જગચંદ જગ સમરસે ચન્દ્રમા, જેહ ગુરૂ પાટે ચઉ અધિક ચાલીસમા; તેહ પામ્યું તપા નામ બહુતપ કરી ! પ્રગટ આઘાટપુરિ વિજયકમલા વરી. ૨૨ એહ ષટ્ નામ ગુણઠામ તપગણ તણા, શુદ્ધસદ્હણ ગુણરયણ એહમાં ઘણા; એહ અનુગત પરંપર ભણી સેવતા, જ્ઞાનયોગી વિબુધ પ્રગટ જગદેવતા. ૨૩
કોઈ કહે મુક્તિ છે વીણતાં ચીથરાં, કોઈ કહે સહજ જમતાં ઘર દહિથરાં; મૃદ્ધ એ દોય તસ ભેદ જાણે નહી, જ્ઞાનયોગે ક્રિયા સાધતાં તે સહી. ૨૪
સરલભાવે પ્રભો ! શુદ્ધ ઈમ જાણતાં, હું લડું સુજસ તુઝ વચન મન આણતાં; પૂર્વે સુવિહિત તણા ગ્રંથ જાણી કરી, મુઝ હોજો. તુજ કૃપા ભવ-પયોનિધિ-તરી. ૨૫
૧. સૂરિજ્ન્મચંદ જગચંદ શમરમાં ૨. જ્ઞાનયોગે
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #385

દ્વાલ સત્તરમી
[કડખાની દેશી]
આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિયાં સર્વ, વીનતી માહરી ચિત્ત ધારી; માર્ગ જો મેં લહ્યો તુઝ પારસથકી, તો હુઈ સમ્પદા પ્રગટ સારી. આજ ૧ વેગલો મત હુજે દેવ ! મુઝ મન થકી, કમલના વનથકી જિમ પરાગો; ચમકપાષાણ જિમ લોહને ખેંચી, મુક્તિને સહેજ तुझ ભક્તિરાગો. આજ ૨
તું વસે જો પ્રભો ! હર્ષભર હીયડલે,
તો સકલ પાપના બન્ધ તૂટે; ઉગતે ગગન સૂરય તણે મણ્ડલે, દહ દિશિ જિમ તિમિરપડલ ફૂટે. આજ ૩
સીંચજે તેં સદા વિપુલ કરુણારસેં, મુઝ મને શુદ્ધમતિકલ્પવેલી; નાણાંસણકુસુમ ચરણવરમંજરી, મુક્તિફલ આપશે તે અકેલી. આજ ૪ લોકસન્ના થકી લોક બહુ વાઉલો, રાઉલો દાસ તે વિ ઉવેખે;
૧, ખેંચસે ૨. તૂટે ૩. બાઉલો
સિદ્ધાંતવિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન
2010_02

૩૧૩

Page #386

એક તુઝ આણશું જેહ રાતા રહે, તેહને એહ નિજ મિત્ર દેખે. આજ ૫ આણ જિનભાણ ! તુઝ એક હુ શિર ધરું, અવરની વાણિ નવિ કાને સુણિએ; સર્વદર્શન તણું મૂલ તુઝ શાસન, તેણે તે એક સુવિવેક થુણિએ. આજ ૬ તુઝ વચનરાગ સુખસાગર હું ગયું, સકલસુરમનુજસુખ એક બિંદુ, સાર કરજો સદા દેવ ! સેવક તણી, તૂ સુમતિકમલિનીવનદિબિંદુ. આજ ૭ શાનયોગે ધરી તૃપ્તિ નવિ લાજિયે, ગાજિયે એક તુઝ વચનરાગે; શક્તિ ઉલ્લાસ અધિકો હુસે તુઝ થકી, તૂ સદા સકલસુખહત જાગે. આજ. ૮ વડતપાગચ્છનંદનવને સુરત, હીરવિજયો જયો સૂરિરાયા; તાસ પાટે વિજયસેનસૂરીસરૂ; નિત નમે નરપતિ જાસ પાયા. આજ ૯ તાસ માટે વિજયદેવ સૂરીસરૂ, પાટ તસ ગુરુ વિજયસિંહ ધોરી; જાસ હિતસીખથી માર્ગ એ અનુસર્યો, જેહથી સવિ ટલી કુમતિચોરી. આજ૧૦
૧. શાસન
૩૧૪
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #387

હીરગુરુ શીસ અવતંશ મોટો હુઓ, વાચકાં રાજ કલ્યાણવિજયો; હેમગુરુ સમ વડે શબ્દાનુશાસને, શીસ તસ વિબુધવાર લાભવિજયો. આજ ૧૧ શીસ તસ જીતવિજયો જયો વિબુધવર, નયવિજય વિબુધ તસ સુગુરુભાયા રહિઅર કાશીમઠે જેહથી મેં ભલે, ન્યાયદર્શન વિપુલ ભાવ પાયા. આજ૧ર જેહથી શુદ્ધ લહિએ સકલ વયનિપુણ, સિદ્ધસેનાદિ કૃત શાસ્ત્રભાવા; તે એ સુગુરુ-કરુણા પ્રભો ! તુઝ સુગુણ. વયણરયણાયરિ મુઝ નાવા. આજ. ૧૩
કલસ ઈમ સકલસુખકર દુરિતભયહર સ્વામિ સીમંધર તણી, એ વીનતી જે સુણે ભાવે તે લહે લીલા ઘણી; શ્રીનયવિજયબુધચરણસેવક જસવિજય બુધ આપણી, રુચિ શક્તિ સારૂ પ્રગટ કીધી શાસ્ત્રમર્યાદા ભણી. ૧
૧. ગુરૂભાયા. ૨. રહિઆ. ૩. રયણાગરે ૪. રૂચિ પ્રગટ કીધી શક્તિ સારૂ. સિદ્ધાંત-વિચાર રહસ્ય ગર્ભિત ૩૫૦ ગાથનું સ્તવન ૩૧૫
2010_02

Page #388

भक्तिभंगवति धार्या,
सेव्यो देश: सदा विविक्तश्च । स्थातव्यं सम्यक्त्वे,
विश्वस्यो न प्रमादरिपुः ॥
ભક્તિ ભગવન્તમાં દઢમને ધારવી,
દેશ એકાન્ત નિત સેવવો ભાવથી; સ્થિર સદા રહેવું સમ્યકત્વમાં મેરુ જિમ,
પ્રમાદરિપુનો ન વિશ્વાસ કરવો તિમ.
(અધ્યાત્મસાર - આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૪૩
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
૩૧૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #389

સજઝાયા
આથી સિંહસૂરિ મહારાજયશોવિજયજીને
હિતશિક્ષા આપે છે.
2010_02

Page #390

2010_02

Page #391

2010_02

Page #392

ध्येयात्मबोधनिष्ठा,
सर्वत्रैवागमः पुरस्कार्यः । त्यक्तव्याः कुविकल्पाः,
स्थेयं वृद्धानुवृत्त्या च ॥
બાવવી આત્મ તણી બોધનિષ્ઠા સદા, આ કાર્ય કરતાં સવિ આગમ માનવા; કરવો કુત્સિત વિકલ્પો તણો ત્યાગ વળી,
રહેવું સુખશાન્તિમાં વૃદ્ધજન અનુસરી.
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૪૪
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ)
૩૧૮
ગુજર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી),
2010_02

Page #393

સાધુવંદના
(રમ્ય સં. ૧૭૨૧ વિજયાદશમી ખંભાત)
ઓં નમ શ્રી વીતરાગાય પ્રણમું શ્રી રૂષભાદિ જિણસર, ભુવણદિણસર દેવ, સુરવર કિન્નર નર વિદ્યાધર, જેહની સારઈ સેવ; પુંડરીક પમુહા વલિ વંદું, ગણધર મહિમાગેહ, જેહનું નામ ગોત્ર પણિ સુણતાં, લહિઈ સુખ અછત. ૧ ભરત ભૂપતિ નિજ રૂપ વિલોકિત, દરપણ-ઘરમાંહિસાર, ઉત્તમ ગુણ-ઠાંણી સુહઝણી પામ્યા ભવનો પાર; એહવા મુનિ વઈરાગી ત્યાગી, સોભાગી બડભાગ, ગુણરયણાગર સાગર ગિરૂઆ, પ્રણમું મનિ ધરિ રાગ. ૨ આઈચ જસ ઈણી પરિ મહાજસ, અતિ બલ મહાબલી રાજ, તેજવીરિય દંડવરિય નમિઈ, જલવરિય શુભ કાજ; કિત્તિયવરિય કેવલનાણી આરીસા ધરી આઠ, જંબુપન્નતી નઈ ઠાણાંગિ, એહનો પરગટ પાઠ. ૩
સાધુવંદના
૩૧૯
2010_02

Page #394

બંભી સુંદરીઈ પડિબોહિલ, કેવલી બાહુબલીસ, ઈમ અસંખ્ય મુનિવર પ્રહ ઉગ્યઈ, પ્રણમીજઈ નિસિદસ; સિદ્ધિદંડિકા વંદું વરતી, યાવત્ અજિતનો તાત, સિદ્ધિ અણુત્તર સુર વિણ જિહાં નહિ, બીજી ગતિની વાત. ૪ અજિત તીર્થ નમિઈ મનરંગિ, નમિઈ સગર મુણિદ, મઘવા સનતકુમર વર ચકી, નમિય લહું આણંદ, સંતિ કુંથુ અર જિણવર ચકી, પઉમ અનઈ હરિણ, નમિઈ ચક્રિ રુદ્ધિ જેણી ઠંડી, તે મુણિવર જયસણ. ૫ વિમલ તિસ્થિ મહાબલ નૃપ ઠંડી, રાજ રમણિ ભંડાર, ચઉદ પુરવધર સંયમ પાલી લહિ દેવ અવતાર; પૂરવ ભવ સંભારી વીરઈ, આણ્ય વ્રત મનિ રંગ, તેહ સુદર્શન સેઠિ નમિજઈ, જોઈ ભગવાઈ અંગ. ૬ અચલ વિજય ભદ્દા બલદેવા, સુપભ સુદંસણ સેઠ, આણંદો ણંદણ વલિ પઉમો, એ આઠઈ સુપ્રસિદ્ધ) આપ રૂપ અપરાધ નિહાલી, ત્યજિય નયર નઈ ગામ, તંગિય ગિરિહરઈ હુઉ તપસી, તેહ નમું મુનિ રામ. ૭ પૂર્બમિત્ત શ્રી મલ્લિ જિણસર, પડિબુદ્ધ ઈકખગ, કાસી અધિપતિ શંખ કુણાલા, નૃપ રૂપી વડ ભાગ; ચંદછાય અંગરાય અદણ અદાણશત્રુ કુરૂરાય, જિયસતુ પંચાલ દેશનો, અધિપતિ સકલ કહાઈ. ૮ મલ્લિ પાસિ હૃઆ સંયમધારી, પછઈ ઉગ્રવિહારી, પરણ્યા સારી તે શિવનારી, સયલ જીવ ઉપગારી;
૩૨૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #395

વિષ્ણુકુમાર મુણિદો વંદો, ભવિમુખ-કઈ રવિ ચંદો, જેહથી શાસન ઉન્નતિ દેખી, પામ્યા ગુરુ આણંદો. ૯ અંતગડા એગૂણા અંદગ, સીસ સયા વલિ પંચ, સંભારીજઈ જેણઈ ટાલ્યો, સઘલો કર્મપ્રપંચ, આઠ સહસ્સસ્ કત્તિ સેઠ, મુણિ સુવ્રય જિણ પારઈ, લેઈ દિક્ષા શિક્ષા અભ્યાસી, તસ જગ ઉલ્લાસઈ. ૧૦
ઢાલ ૨
સાધુ સુકોમલ મન દઢ કરિ ખમ્યો, વાઘણિનું ઉવસગ્ન; કીરતિધર મુનિ નીઝામિઉ ગયો મુગ્નિલ ગિરિ અપવષ્ણ.
એહવા રે મુનિવર વલિ વલિ વંદિઈ. ૧૧ ગૌતમ સમુદ્ર નઈ સાગર ગંભીર, થિમિત અચલ નઈ અખાભ; કંપિલ પ્રસેનજિત વિષ્ણુકુમાર ભલો, એ દસ નિર્જિતલોભ.
* અહવા ૧ ર ધારણિ અંધકવૃષ્ણિ સુતા ત્યજી, આઠ વધુ ધન કોડિ; ભિકબૂ પડિમારે બાર વહી લહ્યા, સેત્તેજિ શિવ ભવ છોડિ.
એહવા ૧૩ અખોભ સમુદ નઈ સાગર હિમવંતો, અચલ અનઈ અભિચંદ; પૂરણ ધરણી રે આઠ કુમાર જયા, વિષ્ણિ ધારણી ર નંદ. અહવા ૧૪ અડ અડ કોડિ ત્યજી રમણી ભલી, નેમિ કન્હઈ વ્રત લિદ્ધ પાલી દીક્ષા રે સોલ વરસ લગઈ, શ્રી વિમલાચલ સિદ્ધ એહવા ૧૫ અણિયસ કુમાર અનંતસેનો ભલો, અજિયસેન ગુણખાણિ; અણિક્યરિઉ દેવસેન સુહાવણ, શત્રુસેન મનિ આણિ. અંહવા. ૧૬
સાધુવંદના
૩૨૧
2010_02

Page #396

દેવકીનંદન એ ખટ ગુણનિલા, કાજલ સામલ દેહ; નાગઘરણ સુલસા શિર વાધિયા, સુર શકતિ સસસ્નેહ. એહવા ૧૭ કોડિ બત્રીસ બત્રીસ રમણિ ત્યજી, પામ્યા શિવપદ-વાસ; ધારણ વસુદેવાંગજ સારણઈ, નારી ત્યજી પંચાસ. એહવા ૧૮ દેવકીનંદન સીસ અગિન સહી, સીધા ગજસુકુમાલ; પાપ આલોઈ રે રહનેમી લહ્યા, શિવપદ સુજસ વિશાલ. ૧૯ એહવા રે મુનિવર વલિ લિ મંદિઈ.
હાલ ૩
આમિં ઈં અંગ એ કહિયા રે, લાલનાં વલિ અનેક મુનિચંદ રે, વઈરાગી લાલનાં; સુમુખ દુમુખ કુરવા ભલા રે લાલનાં, વસુદેવ ધારણી નંદ રે, વઈરાગી લાલના. ૨૦ આમિં અંગઈં કહિયા રે લાલનાં. આંચલી. અનાધિક્રિત દારૂગ સુણી રે લાલનાં, વસુદેવ ધારણીપુત્તરે વઈરાગી લાલનાં; પંચાસ કોડિ રમણી ત્યજી રે લાલનાં, સંતુજિ સીધા સુમુત્તરે વઈરાગી લાલનાં. ૨૧ આમિં. જાલિમચાલિ ઉવચાલિયા રે લા૰ પુરિસસેણ વારિસેણ રે વઈ વસુદેવ ધારણ અંગજા રે લા પંચાસ સ્ત્રી ત્યજી જેણિ રે; વઈસગી. ૨૨ આઠમિં
પ્રદ્યુમ્ન હરિ-રૂકમણિ-સુતો રે લા૰ જંબૂવતીનો સંબ રે વઈ વૈદભી પ્રદ્યુમ્નો રે લા૰ અનિરુદ્ધ અપ્રતિબિંબ રે વઈ૦ ૨૩ આ૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
૩૨૨
2010_02

Page #397

સમુદ્રવિજય-શિવાદે-સુતા રે લા૰ સત્યનેમિ દૈઢનેમિ રે. વઈ પંચાસપંચાસ વધુ ત્યજી રે લા૰ સીધા દીક્ષિત નેમિ ૨. વઈ ૨૪
આ આમિ પઉમાવઈ ગોરી ભલી રે લા૰ ગંધારી લક્ષણી સુસીમ રે. વઈ૦ જંબુવઈ ભામા રૂકમણી રે લા૰ હરિવહુ અડ રૂચ સીમ રે. વઈ૦ ૨૫ મૂલદત્તા સંબભામિની રે લા૰ બીજી મૂલસર નામ રે. વઈ૦ વીસ વરસ સંયમ ધરી રે લા૰ એ સવ ગઈ સિવઠામિ રે. વ ૨૬ આઠમિં મકાઈ કિંકિમ સંચમી રે લા૰ સોલ વરસ સુપ્રસિદ્ધ ૨ વચ૦ પરિસહ સહિ ખટમાસમાં રે લા૰ અર્જુનમાલી સિદ્ધ ૨. વય ૨૭ કાસવ ખેમ ધૃતિધર ભલા રે લા૰ હરિચંદન કઈલાસે ૨. વય. વારત સુદેસણ ગુણનિલા રે લા
પૂરણભદ સુમણભદ ખાસ રે. વય૦ ૨૮ આઠમિં
સુપઈડ્રુ મેહ મહાવ્રતી રે લા૰ બાલ મુની અઈમુત્ત રે. વય૦ અલકખ વીરસીસ શિવપુર લહઉ રે, લા૰
છઠ્ઠઈ વરગઈ વૃત્ત રે. વય ૨૯ આઠમિં
નંદા નંદવતી સતી રે લા૰ નંદુત્તર મરુદેવ રે. વય મરુતા સુમરુતા નઈ શિવા રે લા
નંદિસેણિ પાસિવિ રે (યાસતી રે) વય૰ ૩૦ આઠમિં
ભદ્દ સુભદ્દ સુજયા સતી રે લા૰ સુમણા નઈ ભૂયદિન રે. વય તેર શ્રેણિક અંતેઉરી રે લા૰ સિદ્ધિ ગઈ એ ધન્ન રે, વય૰ ૩૧ આઠમિં
સાધુવેદના
_2010_02
૩૨૩

Page #398

બીજી દશ શ્રેણિક-વધૂ રે લા૰ પુહોતી શિવ સુવિશાલ રે. વય કાલી રયણાવલિ તપી રે લા૰ કનકાવલિ ય સુકાલિ રે.
સિંહ નિ:ક્રીડિત લઘુ તપી રે લા૰ મહાકા ગંભીર. રે. વય મહાસિંહ નિ:ક્રીડિત તપી રે લા૰ કા પુહુતી તીર રે. વય૦ ૩૩ આઠમિં સત્ત સત્તમિયાદિક વહી રે લા૰ પડિમા સુકણ્ણા ચ્યાર રે. વય સર્વતોભદ્ર લઘુ તપ કરી રે લા૰ મહકહા ગઈ પાર રે. વય૦ ૩૪ વીરકહાઈ નિરવહિઉ રે લા૰ મહા સર્વતોભદ્ર રે. વય ભદ્રોત્તર પ્રતિમા વહી રે લા૰ રામકહ્ા લહી ભદ્ર રે. વય૦ ૩૫
પિઉસેણકણ્ડાઈ તપ તપિઉ રે લા૰ મુગતાવલી અનિદાન રે. વય મહસેણકણ્ણા જસ વધ્યો રે લા તપ આંબિલ વર્ધમાન રે. વય૦ ૩૬ આહિમ અંગઈ એ કહિયા રે લાલનાં.
વય ૩૨ આઠમિં..
હાલ ૪
પ્રિમમ ગોવાલતણઈ વિં જી
નવમઇ અંગિ વખાણિયાજી, વંદુ ભત્તીભરણ; જાલિ મચાલિ વચાલિયાજી પુરિસસેણ વારિસેણ
૩૨૪
એ ઢાલ]
2010_02
દીહાંત લક્રૃદંત ભલાજી, હલ્લકુમાર વેહાસ;
અભય અણુત્તર સુર હૂયાજી, ક્રમ ઉતક્રમ દસ ખાસ રે. નમો. ૩૮
નમો ભવિ સાધુશિરોમણિ એહ. ૩૭
વલી બીજા સેણિક-સુઆજી, દીહસણ મહસેણ; લક ગઢ સુદ્ધાંત ભલાજી, દુહલો દુમ દુમસેણ. નમો. ૩૯
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #399

મહાદુમસેણ સીહો ભલોજી, સીહસેણ મહાસીહણ; પુણસણ અણુત્તર ગતિ ગયાજી, દો દો દો દો પચ કમેણ. નમો. ૪૦ કાકંદી ધન્નો ભલોજી, ભાચુત વાત લઈ; વીર પ્રશસિઉ સુર હૂઉ જી, રમણિ બત્રિસ ત્યજેઈ. નમ. ૪૧ પેઢાલપુર નઈ ચંદિમાજી, પોટ્ટિલ સાધુ વિહલ્લ; કહિયા અણુત્તર સુર હૂયાજી, નરમાઈ અંગિ વિસલ્લ. નમ. ૪ર નેમિ જિર્ણાદિ પ્રશંસિઓજી, દુક્કરકારી રે યેહ મોદક ભૂરિઈ કેવલીજી, ધન ઢંઢણ રિસિ તેહ. નમો. ૪૩ સહસ પુરિસસિઉ સંયસી(મી)જી, ચઉદ પૂરવધર વીર; કુમર થાવચ્ચો શિવ લહઉજી, વિમલાચલ વડવીર. નમો. ૮૪ પાસતીન્થિ પનર ભલાજી, વીરતીન્થિ દસ શુદ્ધ, વીસ નેમિ-તિત્વઈ કહિયાજી, વંદુ પતૈયબુદ્ધ નમો. ૪૫ સહસ પુરુષશું શુકમુનિજી, સીધા સેત્તેજિ સેલિ; સેલક મુનિ શત પંચમ્યું છે, સેલગ સુત ઈણિ મેલિ. નમો. ૮૬ મેઘમુનિસર વાંદીઈજી, ઇંડિ જેણિ જરીર; ઊજલગિરિ સુરપતિ નમિઉજી, સારણ કેવલિ ધીર. નમો. ૪૭ પોટિલ પડિગોહિલ લ@ોજી, તેતલિસુત શિવશર્મ; સરવારથસિદ્ધિ ગયો, પુંડરીક દેહધર્મ. નમો ૪૮ મંત્રી સુબુદ્ધિ બોહિલજી, શ્રી જિનશત્રુ નરેશ; ધર્મરૂચિ પાલી દયાજી, ટાલ્યા સર્વ કિલેશ. નમો. ૪૯ પાંડવ પાંચઈ પામિયાજી, સેત્તેજગિરિ નિરવાણ; તે પ્રણમી સુખ જશ લહુંજી, છઠ્ઠા અંગ પ્રમાણ. નમો. પ૦
સાધુવંદના.
૩૨૫
2010_02

Page #400

ઢાલ ૫ હણિક પણિ દુર્યોધનઈ રે, યુણિયો પંડવિ જેહ, સુણિ સમતારસ ભરિઉરે, નમિઈ દમદંત તેહો રે.મુનિગુણ ગાઈઈ. પર રામસૂઓ કૂલવાલૂ રે, સુર મૂક્યો જિન પાસ; દ્વારા અગનિથી ઉદ્ધરી રે, પામ્યો શિવપુર વાસી રે. મુનિ ૫૩ રાય પએસી બોહિઉ રે, રાયપ્રણી પ્રમાણ; વીરતિત્વ જેણિ પડિવન્યું રે, નમિઈ કેસી સુજાણો રે. મુનિ ૫૪ કપિલ મહારુષિ કેવલિ રે, હરિકેસી ગુણવંત; બ્રહ્મદત્ત પડિબોહવા રે, આવ્યા ચિત્ર મહંતો રે મુનિ ૫૫ કમલાવઈઈ બોહિલ રે, વ્રત લિઈ નૃપ ઈષકારક ભૃગુ બંભણ ઘરણી જસા રે, તેહના બેહૂ કુમારો રે મુનિ ૫૬ નૃપ સંજય મૃગયા ગયો રે, ગર્દભાલિ ગુરૂ પાસિ; વત લેઈ ખત્તિય મુનિ મિલી રે, કીધો વિચાર ઉલ્લાસિ રે. મુનિ ૫૭ દશાર્ણભદ્ર મુનિ વંદિઈ રે, જેણિ જીત્યો સુરનાથ; સાધુ અનાથી સમરિઈ રે મૃગાપુત્ર શિવ સાથી રે. મુનિ ૫૮ નૃપ કરકંડુ કલિંગનો રે, કિમુખ પંચાલ નરેશ; મિથિલાનૃપ નગ્નઈ રે, નૃપ ગંધાર વિસે સો રે. મુનિપ૯ પ્રત્યેકબુદ્ધ એ મુનિ ભલા રે, સમુદપાલ સુપવિત્ત; જયઘોષ વિજયઘોષ માહણા રે, ઉત્તરાધ્યયન ચરિત્રો રે. મુનિ ૬૦ જન-મન-મોહન સંથણું રે, કુમર સુબાહુ સુચંગ; ભદુનંદિ મુખનંદ વલી રે, જોઈ ઈગ્યારમું અંગો રે. મુનિ ૬૧
૩૨૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #401

અંદગ પરિવાયક મુણી રે, કાલાવેસિય પુત્ત; તપ સંજય લ જેણિ કહિયાં રે, થેરી પાસ અપત્યો છે. મુનિ ૬૨ કાલિયસુત મેહિલ મુણી રે, આણંદકિખય થેર કાસવ મુનિવર પ્રણમતા રે, ટાલિજઈ ભવફેરો રે. મુનિ ૬૩ દેવાણંદા માવડલી રે, રુષભદત્ત જિણ તાત; વીર કન્હઈ વ્રત આદરિયાં રે, મોટા દસ અવદાતો રે, મુનિ ૬૪ ઈંદનાગ બહુ પિંડિઉ રે, શિવમુનિ ગલિય વિભંગ; રાય ઉદાયન મુનિ નમું રે, પિંગલ વિજિત અનંગો રે. મુનિ ૬૫ વીર-જિનૌષધ દાયગો રે, ધનસીહો અણગાર; તીસય કુરુદત્તા સુણ્યા રે, રોહા બુદ્ધિ અણગારો રે. મુનિ ૬૬ સુનકપર ગયો બારમઈ રે, આઠમઈ સર્વાનુભૂતિ; ગંગેયો ભગવાઈ કહિઉ રે, લહિઉ સુજસ અનુભૂતિ રે. મુનિ ૬૭
ઢાલ ૬
કિપૂર હુઈ અતિ ઉજલઉ રે – એ ઢાલ)
બૂક્યો પ્રતિમા-દર્શનઈ રે, મુનિવર આર્દ્રકુમાર; ઉદય પેઢાલો પણમિઈ રે, બીજા અંગ મઝારિ. સોભાગી મુનિ સંભારિઈ સુખ થાઈ. ૬૮ એહનઈ પ્રણમ્ય ઈ પાપ પલાઈ, સોભાગી મુનિ સંભારિ સુખ થાઈ. એ આંચલી. મેતારય મહિમાનિલો રે, ઈલાપત્ત સુહ ઝાણ; ધર્મરૂચી અણાઉદ્દિઉં રે, ચિલાઈપુર સુજાણ. સોભાગી. ૬૯
સાધુવંદના
૩૨૭
2010_02

Page #402

ગંગામાં હૂઆ કેવલી રે, અસ્નિયસુત વ્રત ધીર; તીર્થ પ્રયાગ થયું સુરઈજી, અર્ચિઉં તાસ શરીર. સોભાગી ૭૦ શીતલ સૂરિ હુયા કેવલીજી, વિલ તસ ચઉ ભાણેજ; દેવિલાસુત્ત કર્માસુતોજી, નિરમલ કેવલ તેજ. સોભાગી. ૭૧ શીલિ સુહંસણ આકરો રે, સિદ્ધિ ગયો જયદેવ; મુનિ સુજાત વલિ મંદિઈ રે, જસ ગુણ ગાઈ દેવ. સોભાગી ૭૨
શરણ હુયો ભવજલ તરિયાજી, ચંડરૂદ્દ તસ સીસ;
ધન શાલિભદ્ર મહા રિદ્ધિ ત્યજી રે, જેહની અધિક જગીસ. સો૦ ૭૩
કરગડૂ ગુણ-ગાડૂઉરે, તપસી તસ ચઉપાસ;
પન્નરસઈ તાપસ નમું રે, જસ સિરિ ગૌતમ વાસ. સોભાગી. ૭૪
વીર જિણિદ વેચાવચી રે, ધન ધન મુનિ લોહિચ્ચ; બૂઝિઓ ગીત સુણી મુણી રે, ખડ્ડગ પ્રણમું નિચ્ચ. સૌભાગી ૭૫
દપ્રહારિ મુનિ ગાઈઈ રે, વલ્કલચીરી ધીર; પ્રસન્નચંદ્ર રુષિરાજીઓ રે, જસ ગુણ બોલઈ વીર. સોભાગી ૭૬
હાલ ૭
વીર જિણેસર શાસનિ, ગણધર ધીર ઈગ્યારો રે; ઈંદુભૂઈ પભુહા નમું, જે પામ્યા ભવ પારો રે. ૭૭ ગાઈઈ મુનિગુણ ગહગહી. (આંકણી)
જંબૂકુમાર મહાવ્રતી, સોભાગી સિરદારો રે;
અવર ન મુગતિવધૂ વર્યો, જે પામી ભવતારો રે. ગાઈઈ ૭૮
પ્રભવ સિધ્વંભવ વંદિઈ, જસભદ્દો ભ૬બાહૂ રે; સંસ્કૃતિવિજય વખાણિઈ, ચઉદ પૂરવધર સાહૂ રે. ગાઈઈ ૭૯
૩૨૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #403

સીત સહી સુરવર થયા, ભદુબાહુ ચઉસીસા રે; આર્યમહાગિરિ ગુણગુરૂ જયા, જિનકલ્પઈ સુજગીસા રે ગાઈઈ. ૮૦ આર્ય સુહત્યિ સુહંકરો, નલિણીગુલમ અન્ઝયણઈ રે. અવંતિસુકુમાલ કારય સર્યો, જેણિ ગણિ શુભવયણિ ર. ગાઈઈ. ૮૧ સીહ ઘરિ ઈક મુનિ રહિઓ, અહિ-બિલિ બીજો સુમુદ્દો રે, ત્રીજો રહિઓ કુવા ઉપર, કોસ ઘરિ થૂલભદ્દો રેગાઈઈ૮૨ જે ગુરૂરાજિ બોલાવિઓ, દુક્કર દુક્કરકારી રે; તે ધૂલિભદ્ર મુની જયો, શાસન-ઉન્નતિકારી રે. ગાઈઈ. ૮૩ અગ્નિશિખામાંહિ નવિ ચલિઓ, કાજલમાં રહિઓ કોરી રે શકડાલસુત નવિ ધિઓ, સવયણિ ગુણરાગો રે ગાઈઈ. ૮૪ પન્નવણા જેણિ ઉદ્ધરી, તે શ્યામાચારય વંદું રે, સીહગિરિ સુગુરૂ જાઈસરો, પ્રણમી પાપ નિકંદું ર. ગાઈઈ. ૮૫ ધણગિરિ થેર સમિય વલી, વઈર અરિહદિન નામા રે; સીહગિરિ સીસ ઉત્તમ જયા, એ ચઉ શુભ પરિણામા રે. ૮૬ દીઠો સુપનમાંહિ હરિ વંદઈ, પય પડઘો જિણિ પીધો રે, વઈર સમાગમ અવસરિ, ભદ્રગુપત તે પ્રસિદ્ધો રે. ગાઈઈ. ૮૭ પંચ મહાવ્રતધર હૂક, ખટમાસી જેહ બાલો રે; પાલણાઈ પઢિઉ શ્રુત ભણિ, સાંભળતાં તતકાલો રે. ગાઈઈ૮૮ ગગનવિદ્યા જેણિ ઉદ્ધરી, કન્યા-ધનેિ જે ન લૂધો રે; માહેસરી નૃપ જેહના, અતિશયથી પડિબુદ્ધો રે. ગાઈઈ. ૮૯ પય અણુસારિ વેચ્ચિયા, નહગમણી જસ લદ્ધી રે. વંદિઇ તેહ જાઈસરો, સામી વયર સુબુદ્ધિ રે. ગાઈઈ૯૦
સાધવદના
- ૩૨૯
2010_02

Page #404

તેહનો ક્ષુલ્લક વંદિયઈ, ઉત્તમ અરથ પયતો રે; લોકપાલઈ થઈ નંદિક, શૈલ હૂઓ રહાવરો રે. ગાઈઈ. ૯૧ વંદિઈ વઈરસિણો મુણી, જેહથી હૂઈ વયરી શાખા રે, અજ્જ રક્રિખ્ય નમું જેણિ કરી, ચ અનુયોગ પરિભાષા રે. ૯૨ અજ્જ રક્રિખ્ય સૂરિ જેણિ કરિયો, વાલઘડા સમરિજ્જો રે; તે નવ પૂરવી વંદિઈ, દુવ્વલયા પૂસમિત્તો રે. ગાઈઈ. ૯૩ જેણઈ દુભિકખ ટલ્યઈ કરિઓ, મથુરામાં અનુયોગો રે, મંદિલ તે સૂરિ વંદતાં, નાસઈ ભવભયોગો રે, ગાઈઈ. ૯૪ સૂત્ર અરથ ગુણ આદરૂ, શમ દમ સુખ જસ ભરિ રે, દેવઢિ ખમાસમણો નમું, આગમ જેણિ ઉદ્ધરિઉ રે. ગાઈઈ. ૯૫
દ્વાલ ૮ ફગ્ગસિરિ સમણી નઈ નાઈલ, શ્રાવક શ્રાવિકા સારી રે, સત્યસિરી પરિવારઈ વરિ, મૂલઉત્તર ગુણધારી રે, ઉત્સર્પિણી અંતઈ જે હોસઈ, દૂપસહો ગણિરાયા રે, ક્ષાયક સમકિત દર્શન ભૂષિત, તેહના પ્રણમું પાયા રે. ૯૬ બીજા પણિ જે અતીત અનાગત, વર્તમાન મુનિ હીરા રે, ભરતૈરવત વિદેહઈ પ્રણમું, તે સવિ ગુણ ગંભીર રે; બંભી સુંદર રાઈમઈ નઈ, ચંદનબાલા આદિ રે, શ્રમણી પણિ જે હુઈ નઈ હોસ્ટઈ, તે સમરૂ અપ્રમાદિ રે. ૯૭ ખંભનયરમાં રહિય ચઉમાસું, સાધુ તણા ગુણ ગાયા રે, સંવત સતર ઈકવીસા (૧૭ર૧) વરસઈ વિજયદશમિ સુખ પાયા રે.
૩૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #405

શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ વિરાજઈ, તપગચ્છ કેરા રાયા રે, તસ રાજિ ભવિજન હિત કાજિ, કીધા એહ સક્ઝાયા રે. ૯૮ . શ્રી કલ્યાણવિજય વર વાચક, તપગચ્છ ગયણ-દિગિંદા રે, તાસ સીસ શ્રી લાભવિજય બુધ, આગમ-કઈરવ-ચંદા રે, તાસ સીસ શ્રી જીતવિજય બુધ, શ્રી નયવિજય મુણિદા રે, વાચક જસવિજય તસ સીસઈ, ગણિયા સાધુ-ગુણ વૃંદા રે. ૯૯ જે ભાવઈ એ ભણસ્વઈ ગણસ્થઈ, તસ ઘરિ મંગલમાલા રે, સુકુમાલા બાલા ગુણવિશાલા, મોટા મણિમય થાલા રે, બેટા બેટી બંધુર સિંધુર, ધણ કણ કંચણ કોડી રે, અનુક્રમિ શિવલચ્છી તે લહિસ્યઈ, સુક્ત સંપદા જોડી ર. ૧૦૦
કલશ ઈમ આઠ ઢાલ રસાલ મંગલ, હુયા આઠ સુહામણાં, વર નાણ દંસણ ચરણ શુચિ ગુણ, કિયાં મુનિગુણ ભામણાં, જે એહ ભણસ્થઈ, તાસ ફલસ્વઈ ત્રિદશ તરુ ઘરઆંગણાં, શ્રી નયવિજય બુધ ચરણ સેવક, જસવિજય વાચક ભણઈ. ૧૦૧
| ઈતિ શ્રી મહોપાધ્યાય શ્રી પં. શ્રી જસવિજયગણિત
સાધુવંદના' સંપૂર્ણ.
સંવત ૧૭૬ ૬ વર્ષે ભાદ્રવા વદ ૭ બુધવારે લિખિ. પિત્ર ૮ પંક્તિ ૯ દાબડી ૮૨ નં. ૧૭૬ ફોફલીયાવાડા, પાટણનો ભંડારા
સાધુવેદના
૩૩૧
2010_02

Page #406

સમ્યક્તના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
આ સ્વાધ્યાય સુવિહિત શિરોમણિ શાસ્ત્રકાર શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરવિરચિત સમ્યકત્વ સપ્તતિા વ્યકત) ગ્રંથનો
સરળ અને સુમધુર અનુવાદ છે.
પ્રસ્તાવ
સુકૃતવલ્લિકાદંબની, સમરી સરસ્વતી માત, સમકિત સડસઠ બોલની, કહિશ્ય મધુરી વાત. ૧ સમકિતદાયક ગુરૂ તણો, પચ્ચવવાર ન થાય; ભવ કોડાકોડે કરી, કરતાં સર્વ ઉપાય. ર દાનાદિક કિરિયા ન દિયે, સમકિત વિણ શિવશર્મ; તે માટે સમકિત વડું, જાણો પ્રવચનમર્મ. ૩ દર્શનમોહવિનાશથી, જે નિર્મલ ગુણઠાણ; તે નિશ્ચય સમકિત કહ્યું, તેહનાં એ અહિઠાણ. ૪
૩૩૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #407

હાલ પહેલી
સમ્યકત્વ સડસઠ બોલ વિરજિનેશ્વર ઉપદિશે અથવા દિએ દિએ દર્શષ આપણું – એ દેશી
ચઉ સદુહણા તિ લિંગ છે, દશવિધ વિનય વિચારો રે, ગિણિ શુદ્ધિ પણ દૂષણો, આઠ પ્રભાવક ધારો રે. ૫
ત્રુટક પ્રભાવક અડ પંચ ભૂષણ, પંચ લક્ષણ જાણીએ, પટુ જયણા ૧ આગાર ભાવના, છબૈિહા મન આણીએ;
ઠાણ સમકિત તણા સડસઠ, ભેદ એહ ઉદાર એ, એહનો તત્ત્વવિચાર કરતાં, લહજે ભવપાર એ. ૬
GLU
ચાર સદહસા ચઉહિસદુહણાં તિહાં, જીવાદિક પરમત્યો રે, પ્રવચનમાંહિ જે ભાખિયા, લીજે તેહનો અલ્યો . ૭
ત્રુટક તેહનો અર્થ વિચારીએ, એ પ્રથમ સદુહણા ખરી, બીજી સદુહણા તેહની જે, જાણે મુનિ ગુણ જવહરી; સંવેગ રંગતરંગ ઝીલે, માર્ગ શુદ્ધ કહે બધા, તેહની સેવા કીજીએ જિમ, પીજીએ સમતા-સુધા. ૮
સમ્યક્તના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
* ૩૩૩
2010_02

Page #408

ઢાળ-ચાલુ સમકિત જેણે ગ્રહી વચ્ચું, નિજવ ને અહાન્ટા રે, પાસત્થા ને કુશીલિયા, વેષવિડંબક મંદા રે. ૯
ત્રુટક મંદા અનાણી દૂર છંડો, ત્રીજી સદુહણા ગ્રહી, પરદર્શનીનો સંગ ત્યજીએ, ચોથી સદુહણા કહી; હીણા તણો જે સંગ ન ત્યજે, તેહનો ગુણ નહિ રહે, ન્યું જલધિજલમાં ભલ્યું ગંગા નીર લૂણપણું લહે. ૧૦
ઢાળ બીજી
ત્રણ લિંગ જંબુદ્વીપના ભારતમાં રે અથવા કપૂર હોવે અતિ ઊજલો રે – એ દેશી) ત્રિણ લિંગ સમકિત તણાં રે, પહિલું શ્રુત અભિલાષ; જેહથી શ્રોતા રસ લહે રે, જેહવો સાકર દ્રાખ રે; પ્રાણી ! ધરીએ સમકિત રંગ, જિમ લહિએ સુખ અભંગ રે. પ્રાણી ! એ આંકણી. ૧૧ તરૂણ સુખી સ્ત્રી પરિવર્યા રે. ચતુર સુણે સુરગીત; તેથી રાગે અતિઘણે રે, ધર્મ સુણ્યાની રીત રે. પ્રાણી : ૧૨ ભૂખ્યો અટવી ઉતરે, જિમ દ્વિજ ઘેબર ચંગ; ઇચ્છે હિમ જે ધર્મને રે, તેહિ જ બીજું લિંગ રે. પ્રાણી!. ૧૩ વૈયાવચ્ચ ગુરૂદેવનું રે, ગીજું લિંગ ઉદાર, વિદ્યાસાધક પરિ કરે રે, આલસ નવિય લગાર રે. પ્રાણી! ૧૪ ૧. જૂઓ. ૨. નીતિ રે ૩૩૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #409

ઢાળી ત્રીજી
દશ પ્રકારનો વિનય સિમક્તિનું મૂલ જાણીએજી અથવા પ્રથમ ગોવાલા તણે ભવેજી – એ દેશી અરિહંત તે જિન વિચરતાજી, કર્મ ખપી હુઆ સિદ્ધ; ચેઈય જિનપડિમા કહીજી, સૂત્ર સિદ્ધાંત પ્રસિદ્ધ ચતુર નર ! સમજો વિનયપ્રકાર, જિમ લહીએ સમકિત સાર, ચતુર. એ આંકણી. ૧૫ ધર્મ ક્ષમાદિક ભાખિઓજી, સાધુ તેહના રે ગેહ, આચારજ આચારનાજી, દાયક નાયક જેહ, ચતુર. ૧૬ ઉપાધ્યાય તે શિષ્યનેજી, સૂત્ર ભણાવણહાર, પ્રવચન સંઘ વખાણીએજી, દર્શન સમકિત સાર. ચતુર ૧૭ ભગતિ બાહ્ય પ્રતિપત્તિથીજી, હદયપ્રેમ બહુમાન; ગુણથતિ અવગુણ ઢાંકવાજી, આશાતનની હાણ. ચતુર ૧૮ પાંચ ભેદ એ દશ તણોજી, વિનય કરે અનુકૂલ; સીંચે તે સુધારસેજી, ધર્મવૃક્ષનું મૂલ. ચતુર. ૧૯
ઢાળ ચોથી
ત્રણ શુદ્ધિ ધોબીડા તું ધોજે મનનું ધોતીયું અથવા લ્હાવો રે માલિણી – એ દેશી. ત્રિણ શુદ્ધિ સમકિત તણી રે, તિહાં પહિલી મનશુદ્ધિ રે, શ્રી જિન ને જિનમત વિના રે, જૂઠ સકળ એ બુદ્ધિ રે; ચતુર ! વિચારો ચિત્તમાં રે. એ આંકણી. ર૦ ૧. શ્રત. ૨. ખિમાદિક ૩. દરિસણ
સયતના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
૩૩૫
2010_02

Page #410

જિનભગતે જે નવિ થયું રે, તે બીજાથી કેમ થાય રે ? એવું જે મુખે ભાખીએ રે, તે વચનશુદ્ધિ કહેવાય રે. ચતુર ! ૨૧ છેદ્ય ભેઘો વેદના રે, જે સહતો અનેક પ્રકાર રે, જિન વિણ પર સુર નવિ નમે રે, તેમની કાયાશુદ્ધિ ઉદાર રે.
ચતુર ! રર.
ઢાળ પાંચમી
પાંચ દૂષણ મુનિમારગ. અથવા કડવાં ફળ છે ક્રોધનાં – એ દેશી સમકિત દૂષણ પરિહરી, તેમાં મહિલી છે શંકા રે, તે જિનવચનમાં મત કરો, જેહને સમ ગુપ રંકા રે, સમકિત-દૂષણ પરિહરો. એ આંકણી. ૨૩ કંખા કુમતિની વાંછના, બીજું પણ ત્યજીએ; પામી સુરતરૂ પરગડો, કિમ બાઉલ ભજીએ ? સમકિતર૪ સંશય ધર્મનાં ફલ તણો, વિનિગિચ્છા નામે; ત્રીજું દૂષણ પરિહરી, નિજ શુભ પરિણામે. સમકિત. રપ મિથ્યામતિ-ગુણ-વર્ણના, ટાળો ચોથો દોષ; ઉનમારગી ઘુણતાં હુવે, ઉનમારગ પોષ. સમકિતર૬ પાંચમો દોષ મિથ્યામતિ, પરિચય નવિ કીજે; ઇમ શુભમતિ અરવિંદની, ભલી વાસના લીજે. સમકિત. ૨૭
૧. વલી
૩૩૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #411

મર્મ આ છે – મિથ્થામતિ – ગુણવર્ણનાને અતિચાર કહ્યો છે, તે એકાંત અભિનિવેશ અને પરમત પ્રત્યે દ્વેષ ધારણ કરનારા મિથ્થામતિ સમજવા. પણ સ્વભાવથી જ દયાળુ, વિનીત, (દયાશીલ) દાનશીલ આદિની રુચિવાળા અને નિષ્કામ બુદ્ધિથી ત્યાગ, તપ, પરોપકાર આદિ સત્કર્મોને કરનારા માર્ગાનુસારી મતિવાળા મિથ્થામતિ સમજવા નહિ, કારણ કે એ બધા ગુણો મંદ મિથ્યાત્વવાળી અવસ્થામાં જ સંભવે છે અને એવા જીવો સધર્મની પ્રાપ્તિ માટેની પાત્રતા ધરાવવાવાળા માન્યા છે. એવા પાત્ર જીવોની સ્વાભાવિક ધર્મરુચિ પ્રશંસાને પાત્ર તથા અનુમોદનીય છે.
અનુમોદન મનથી થાય છે અને પ્રશંસા વચનથી. (જ) થાય છે, તેથી પ્રશંસા વખતે એટલો વિવેક રહેવો જોઈએ કે જેથી મુધવર્ગ પરદર્શનીનો ભક્ત ન બને અથવા પરદર્શનની અગ્નિહોત્રાદિ તથા. પંચાગ્નિ તપ આદિ સાવદ્ય ક્રિયાઓમાં ધર્મબુદ્ધિવાળો, ન બને. બાકી જે પ્રસંગોએ પોતાના કે પરના ગુણાનુરાગની વૃદ્ધિનું કારણ બને તેમ હોય તે પ્રસંગોએ પરદર્શનીના ક્ષમા, દાન, શીલ આદિના ગુણોની પ્રશંસાને તો ધર્મ ઉન્નતિનું કારણ કહ્યું છે કે અહો જિન પ્રવચન કેટલું ગુણગાહ છે ! મિથ્યાષ્ટિના ગુણની પ્રશંસાને જે અતિચારરૂપ ગણાવી છે, તેનો મર્મ શું છે, તેની સ્પષ્ટતા આટલાથી થશે તેમ માનું
– પં શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મહારાજ પ્રેરક પત્રપરિમલ' પુસ્તક, પૃ. ૩૧)
સમ્યક્તના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
૩૩૭
2010_02

Page #412

ઢાળ છઠ્ઠો
આઠ પ્રભાવક
અભિનંદન જિનદરિસણ તરસીએ અથવા ભોલુડા રે હંસા વિષય ન રાચીએ – એ દેશી
આઠ પ્રભાવક પ્રવચનના કહ્યા, પાવયણી ધુરી જાણ; વર્તમાનશ્રુતના જેહ અર્થનો, પાર લહે ગુણખાણ, ધન ધન શાસનમંડન મુનિવરા. એ આંકણી. ૨૮ ધર્મકથી તે બીજો જાણીએ, નંદિષણ પર જેહ; નિજ ઉપદેશે રે રંજે લોકને, ભંજે હૃદયસંદેહ, ધન, ૨૯ વાદી ત્રીજો રે તર્કનિપુણ ભણ્યો, મલ્લવાદી પરિ જેહ; રાજદુવારે જયકમલા વરે, ગાજીંતો જિમ મેહ. ધન ૩૦ ભદ્રબાહુ પરિ જૈહ નિમિત્ત કહે, પરમત-જીપણ કાજ; તેહ નિમિત્તી રે ચોથો જાણીએ, શ્રીજિનશાસનરાજિ. ધન ૩૧ તપ ગુણ ઓપે રે રોપે ધર્મને, ગોપે નવિ જિનઆણ આસવ લોપે રે નવિ કોપે કદા, પંચમ તપસી તે જાણ. ધન ૩૨
છઠ્ઠો વિદ્યા રે મંત્ર તણો બલિ, જિમ શ્રી વય મુણિદ;
3
સિદ્ધ સાતમો રે અંજનયોગથી, જિમ કાલિક મુનિચંદ. ધન૦ ૩૩
કાવ્ય સુધારસ મધુર અર્થ ભર્યા, ધર્મહેતુ કરે જેહ; સિદ્ધસેન પરિ રાજા' રીઝવે, અઠ્ઠમ વર કવિ તેહ. ધન૦ ૩૪
જવ નવિ હોવે પ્રભાવક એહવા, તવ વિધિપૂર્વ અનેક; જાત્રા પૂજાદિક કરણી કરે, તેહ પ્રભાવક છેક. ધન૦ ૩૫
૧. કથક ૨. પોષે ૩. વલી ૪. નરપતિ.
૩૩૮
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #413

ઢાળ સાતમી
પાંચ ભૂષણ
[સતીય સુભદ્રાની દેશી]
સોહે સમકિત જેહથી, સખિ ! જિમ આભરણે દેહ; ભૂષણ પાંચ તે મન વસ્યાં,
સખિ ! મન વસ્યાં તેહમાં નહિ સંદેહ.
મુજ સમકિતરંગ અચળ હોજો રે. એ આંકણી. ૩૬ પહિલું કુશલપણું તિહાં, સખિ ! વંદન ને પચ્ચક્ખાણ; કિરિયાનો વિધિ અતિ ઘણો,
સખિ ! અતિ ઘણો આચરે જેહ સુજાણ મુજ૦ ૩૭
બીજું તીરથસેવના, સખિ ! તીરથ તારે જેહ;
તે ગીતારથ મુનિવરા, સખિ ! તેહશ્યું તેહગ્યું કીજે નેહ. મુજ ૩૮ ભગતિ કરે ગુરૂદેવની, સખિ ! ત્રીજું ભૂષણ હોય,
કિણહિ ચલાવ્યો નવિ ચલે,
સિખ ! ચોથું એ ચોથું તે ભૂષણ જોય. મુજ ૩૯ જિનશાસન અનુમોદન, સિખ ! જેહથી બહુ જન હુંત', કીજે તેહ પ્રભાવના, સખિ ! પાંચમું પાંચમું ભૂષણ ખંત. મુજ ૪૦
2010_02
ઢાળ આઠમી
પાંચ લક્ષણ
[ઈમ નવિ કીજે હો, અથવા ધર્મ જિનેશ્વર ગાઉ રંગશું – એ દેશી] લક્ષણ પાંચ કહ્યાં સમકિતતણાં, ધુરિ ઉપશમ અનુકૂળ, સુગુણ નર ! અપરાધીયું પણ નવિ ચિત્તથકી, ચિંતવીએ પ્રતિકૂલ, સુગુણ નર ! શ્રી જિનભાષિત વચન વિચારીએ, એ આંકણી. ૪૧
૧. હિત ૨. તેહ પ્રભાવ મન ભાવતાં, પાંચમું પાંચમું.
સમ્યક્ત્વના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય

૩૩૯

Page #414

સુરનરસુખ જે દુઃખ કરી લેખ, વિંછે શિવસુખ એક સુ. બીજું લક્ષણ તે અંગીકર, સાર સંવેગશે ટેક. સુ. શ્રીજિન ૪૨ નારક ચારક સમ ભવઉભગ્યો, તારક જાણીને ધર્મ, સુગુણ નર ! ચાહે નિકલવું નિર્વેદ તે, ત્રીજું લક્ષણ ધર્મ. સુશ્રીજિન ૪૩ દ્રવ્યથકી દુખિયાની જે દયા, ધર્મહીસાની રે ભાવ; સુ. ચોથું લક્ષણ અનુકંપા કહી, નિજ શકતે મન લાવ. સુશ્રી જિન ૪૪ જે જિનભાખ્યું તે નહિ અન્યથા, એહવો જે દઢ રંગ; સુ તે આસ્તિકતા લક્ષણ પાંચમું, કરે કુમતિનો એ ભંગ.
સુ. શ્રી જિન૪૫ ઢાળ નવમી
છ યના [જિને જિન પ્રતિમા વંદન દીસે અથવા ત્રીજે ભવ વરસ્થાનક તપ કરી – એ દેશી.] પરતીથ પરના સુર તેણે, ચૈત્ય રહ્યાં વળી જેહ, વંદન પ્રમુખ તિહાં નવિ કરવું, તે જયણા ૫ ભેય રે, ભવિકા ! સમકિત યતના કીજેએ આંકણી ૪૬ વંદન તે કયોજન કહિએ, નમન તે શીશ નમાશે; દાન ઈષ્ટ અનાદિક દેવું, ગૌરવ ભગતિ દેખાડ્યું રે. ભવિકા ! ૪૭ અનુપ્રદાન તે તેને કહીએ, વાર વાર જે દાન; દોષ કુપાત્ર પાત્રમતિએ, નહિ અનુકંપા માન રે. ભવિકા ! ૪૮ અણબોલાયે જેહ બોલવું, તે કહિએ આલાપ; વારંવાર આલાપ જે કરવો, તે જાણો સંલાપ રે. ભવિકા ! ૪૯
૧. નિર્વેદથી. ૨. શ્રી જિનભાષિત ૩. કરજોડન ૪. સુત્રે ૫. ભાખÇ. ૩૪૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #415

એ જયણાથી સમકિત દીપે, વલી દીપે વ્યવહાર; એહમાં પણ કારણથી જયણા, તેહના અનેક પ્રકાર રે. ભવિકા !. ૫૦
ઢાળ દશમી
છ આગાર
લિલનાની દેશી) શુદ્ધ ધર્મથી નવિ ચલે અતિ દઢ ગુણ આધાર લલના; તો પણ જે નહિ એહવા, તેહને એ આગાર લલના. ૫૧ બોલ્યું તેહવું પાલીએ, દંતીદંત સમ બોલ લલના; સજ્જનના દુર્જન તણા, કચ્છપ કોટિને તોલ લલના. બોલ્યું પર રાજા નગરાદિક ધણી, તસ શાસન અભિયોગ લલના; તેહથી કાર્તિકની પરે, નહિ મિથ્યાત્વસંયોગ લલના. બોલ્યું. પ૩ મેલો જનનો ગણ કહો, બલ ચોરાદિક જાણ લલના; ક્ષેત્રપાલાદિક દેવતા, તાતાદિક ગુરૂ ઠાણ લલના. બોલ્યું. ૫૪ વૃત્તિ દુર્લભ આજીવિકા, તે ભીષણ કાંતાર લલના; તે હેતે દૂષણ નહી, કરતાં અન્ય આચાર લલના. બોલ્યુંપપ
૧. સજ્જન ને. ૨. જાણ,
સમ્યક્રવના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
૩૪૧
2010_02

Page #416

ઢાળ અગીયારમી
છ ભાવના રિાગ મલ્હાર, પાંચ પોથી રે ઠવણી પાય વિટણાં – એ દેશી) ભાવીજે રે સમકિત જેહથી રૂઅડું, તે ભાવના રે ભાવો મન કરી પરવડું; જો સમકિત રે તાજું સાજું મૂલ રે, તો વતતરૂ રે દીએ શિવફલ અનુકૂલ રે. પ૬
તૂટક અનુકૂલ મૂલ રસાલ સમકિત, તેહ વિણ મતિ અંધ રે, જે કરે કિરિયા ગર્વભરિયા, તે જૂઠો બંધ રે, એ પ્રથમ ભાવના ગુણો રૂઅડી, સુણો બીજી ભાવના, બારણું સમકિત ધર્મપુરનું, એવી તે પાવના. પ૭
ઢાળ ચાલુ ત્રીજી ભાવના રે સમકિતપીઠ જો દઢ સહી, તો મોટો રે ધર્મપ્રાસાદ ડગે નહીં, પાયે ખોટે રે મોટે મંડાણ ન શોભીએ, તેણે કારણ રે સમકિતશ્ય ચિત્ત થોભીએ. પ૮
થોભીએ ચિત્ત નિત એમ ભાવી, ચોથી ભાવના ભાવીએ, સમકિત નિધાન સમસ્ત ગુણનું એહવું મન લાવીએ; તે વિના છૂટાં રત્નસરિખા, મૂલ ઉત્તર ગુણ સેવે; કિમ રહે? તાકે જેહ હરવા, ચોરજોર ભવોભવે. પ૯
૧, ગુણે
૩૪ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #417

ઢાળ ચાલુ ભાવો પંચમી રે ભાવના શમ દમ સાર રે, પૃથ્વી પરિ રે સમકિત તસ આધાર રે; છઠ્ઠી ભાવના રે ભાજન સમકિત જો મિલે, શ્રુત શીલનો રે તો રસ તેહમાંથી નિવ ઢલે. ૬૦
છૂટક
નવિ ઢલે સમકિતભાવના રસ, અમિય સમ સંવર તણા, ષટ્ ભાવના એ કહી એહમાં, કરો આદર અતિ ઘણો; ઈમ ભાવતાં પરમાર્થ જલનિધિ, હોય નિતુ ઝકઝોલ એ; ઘન પવન પુણ્ય પ્રમાણ પ્રકટે, ચિદાનંદ કલ્લોલ એ. ૬૧
ઢાળ બારમી
છ સ્થાનક
પરવ પન્હોતું, જે મુનિવેષ શકે નવિ છંડી, અથવા મંગળ આઠ કરી જસ આગળ એ દેશી]
ܩܢܣ܂.
ઠરે જિહાં, સમકિત તે થાનક, તેહનાં પદ્ધિધ કહીએ રે, તિહાં પહિલું થાનક છે ચેતન', લક્ષણ આતમ લહીએ રે; ખીરનીરપરિ પુદ્ગલમિશ્રિત, પણ તેહથી છે અલો રે, અનુભવ હંસચંચૂ જો લાગે, તો નિવ દીસે વલગો ૨. ૬૨ બીજું થાનક નિત્ય આત્મા, જે અનુભૂત સંભારે રે, બાળકને સ્તનપાનવાસના, પૂરવ ભવ અનુસાર રે, દેવ મનુજ નરકાદિક તૈહના, છે અનિત્ય પર્યાયા રે; દ્રવ્યથકી અવિચલિત અખંડિત, નિજ ગુણ આતમરાયા રે. ૬૩
૧. તેહમાં ૨. ભાવના ૩. નનુ
સમ્યક્ત્વના સડસઠ બોલ સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૪૩

Page #418

ત્રીજું સ્થાનક ચેતન કર્તા', કર્મ તણે છે યોગે રે, કુંભકાર જિમ કુંભ તણો જગ, દંડાદિક સંયોગે રે, નિશ્ચયથી નિજ ગુણનો કર્તા, અનુપચરિત વ્યવહાર રે, દ્રવ્યકર્મનો નગરાદિકનો, તે ઉપચાર પ્રકારે રે. ૬૪ ચોથું થાનક ચેતન ભોક્તા, પુણ્ય પાપ ફલ કેરો રે, વ્યવહાર નિશ્ચય નય દષ્ટ, ભુંજે નિજ ગુણ નેરો રે, પાંચમું સ્થાનક છે પરમ પદ', અચલ અનંત સુખવાસો રે, આધિ વ્યાધિ તન મનથી લહિએ, તસ અભાવે સુખ ખાસો રે. ૬૫ છઠું થાનક મોક્ષ તણો છે, સંજમ જ્ઞાન ઉપાયો રે, જે સહજે લહીએ તો સઘળે, કારણ નિષ્ફલ થાયો રે; કહે જ્ઞાનનય જ્ઞાન જ સાચું, તે વિણ જૂઠી કિરિયા રે, ન લહે રૂ૫ રૂપે જાણી, સીપ ભણી જે રિયા રે. ૬૬ કહે ક્રિયા નય કરિયા વિણ જ, જ્ઞાન તેહ શું કરયે રે ? જલ પસી કર-પદ ન હલાવે, તારૂ તે કિમ તરયે રે ?' દૂષણ ભૂષણ છે ઈહાં બહુલાં, નય એકેકને વાદે રે, સિદ્ધાંતી તે બિહું નય સાધે, જ્ઞાનવંત અપ્રમાદે રે. ૬૭ ઈણિ પરિ સડસઠ બોલ વિચારી, જે સમકિત આરાહે રે, રાગદ્વેષ ટાલી મન વાલી, તે શમ સુખ અવગાહે રે, જેહનું મન સમકિતમાં, નિશ્ચલ, કોઈ નહીં તસ તોલે રે, શ્રીનયવિજય વિબુધપયસેવક, વાચક જ ઈમ બોલે રે. ૬૮
૧. કર્મ તણો છે યોગ રે ૨. જે ૩ છે તે ભોક્તા' ૪. સુખવાસો રે
૩૪૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #419

આઠ યોગ-દૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય
ઢાળ પહેલી
પ્રથમ મિત્રા દષ્ટિ-વિચાર શિવ સુખ કારણ ઉપદિશી, યોગ તણી અડ દિઠ્ઠી રે, તે ગુણ થણી જિન વીરનો, કરફ્યુ ધર્મની પુઠ્ઠી રે.
વીર જિર્ણસર દેશના. ૧ સઘન અઘરે દિન દયણિમાં, બાલ વિકલ ને અનેરા , અરથ જો જિન જૂજૂઆ, ઘ નજરે તિમ ફેરા ર વીર૨ દર્શન જે હૂઆ, જૂજૂઆ, તે ઘ નજરને ફરે રે, ભેદ ચિરાદિક દષ્ટિમાં, સમકિત દષ્ટિને હરે રે. વીર. ૩ દર્શન સકલના નય ગ્રહે, આપ રહે નિજ ભાવે રે, હિતકરે જનને સંજીવની ચારો તેહ ચરાવે છે. વીર. ૪
સમર્થ શાસ્ત્રકાર, ૧૪૪૪ ગ્રંથરત્નોના પ્રણેતા. યાકિની મહત્તરાસૂન શ્રીમાનું હરિભદ્રસૂરીશ્વપ્રણીત “શ્રી યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય' ગ્રંથના આધારે આ અપૂર્વ
સ્વાધ્યાયની રચના ગ્રંથકાર મહર્ષિએ કરેલી છે. ૧. હિતકરી
આઠ યોગ-દષ્ટિની સ્વાધ્યાય
૩૪૫
2010_02

Page #420

દષ્ટિ થિરાદિક ચારમાં, મુગતિ પ્રયાણ ન ભાજે રે, ચણિ શયન જિમ શ્રમ હરે, સુરનર સુખ તિમ છાજે રે. વીર. ૫ એહ પ્રસંગથી મેં કહ્યું, પ્રથમ દષ્ટિ હવે કહિયે રે, જિહાં મિત્રા તિહાં બોધ જે, તે તુણ અગનિસ્યો લહિયે રે વીર. ૬ વ્રત પણ યમ ઈહાં સંપજે, ખેદ નહિ શુભ કાજે રે; દ્વેષ નહિ વલી અવરછ્યું, એહ ગુણ અંગે વિરાજે રે. વીર. ૭ યોગનાં બીજ ઈહાં ગ્રહે, જિનવર શુદ્ધ પ્રણામો રે; ભાવાચારજ-સેવના, ભવ-ઉદ્વેગ સુઠામો રે. વીર. ૮ દ્રવ્ય અભિગ્રહ પાલવા, ઓષધ પ્રમુખને દાને રે, આદર આગમ આસરી, લિખનાદિક બહુમાને રે. વીર૦ ૯ લેખન પૂજન આપવું, ચુતવાચન ઉદ્માહો રે; ભાવ વિસ્તાર સઝાયથી, ચિંતન ભાવ ચાહો રે. વી. ૧૦ બીજ કથા ભલી સાંભલી, રોમાંચિત હુએ દેહ રે; એહ અવંચક યોગથી, લહિયે ધરમ-સનેહ રે. વીર. ૧૧ સદ્ગુરુ યોગ વંદન ક્રિયા, તેહથી ફલ હોએ જેલે રે, યોગ-ક્રિયા-ફલ ભેદથી ત્રિવિધ અવંચક એવો રે. વીર. ૧૨ ચાહે ચકોર તે ચંદને, મધુકર માલતી-ભોગી રે; તિમ ભવિ સહજ ગુણ હોય, ઉત્તમ નિમિત્ત સંયોગી રે. વીર. ૧૩ એહ અવંચક યોગ તે, પ્રગટે ચરમાવર્ત રે; સાધુને સિદ્ધ દા સમું, બીજનું ચિત્ત પ્રવર્તે રે. વીર. ૧૪ કરણ અપૂર્વના નિકટથી, જે પહેલું ગુણઠાણું રે; મુખ્યપણે તે ઈહાં ોએ, સુજસ વિલાસનું ટાણું રે વીર. ૧૫ ૩૪૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #421

ઢાલ બીજી
બીજી તારા દષ્ટિ-વિચાર
મનમોહન મેરે – એ દેશી) દર્શન તારા દષ્ટિમાં, મનમોહન મેરે, ગોમય અગનિ સમાન. મ. શૌચ સંતોષ ને તપ ભલા, મ. સઝાય ઈશ્વરધ્યાન. મ. ૧ નિયમ પંચ ઈહાં સંપજે, મ, નહિ કિયા ઉદ્વેગ, મ. જિજ્ઞાસા ગુણતત્વની મા પણ નહિ નિજ હઠ ટેગ. મ. ર એહ દષ્ટિ હોય વરતતાં, મઠ યોગ કથા બહુ પ્રેમમ. અનુચિત તેહ ન આચરે, મ હાલ્યો વલે જમા હેમ. મ૩ વિનય અધિક ગુણીનો કરે, મ દેખે નિજ ગુણહાણિ; મઠ ત્રાસ ધરે ભવભય થકી, મ. ભવ માને દુઃખખાણ. મ. ૪ શાસ્ત્ર ઘણાં મતિ થોડલી, મશિષ્ટ કહે તે પ્રમાણ; મ. સુજસ લહે એહ ભાવથી, મ, ન કરે જૂઠ ડફાણ. મ. ૫
ઢાલ ત્રીજી
ત્રીજી બલા દષ્ટિ-વિચાર
પ્રથમ ગોવાલ તણે ભવેજી રે - એ દેશી ત્રીજી દષ્ટિ બલા કહીજી, કાષ્ટ-અગનિ સમ બોધ; ક્ષેપ નહિ આસન સધે જી, શ્રવણ સમીહા શોધ રે.
જિનાજી ધન ધન તુજ ઉપદેશ. ૧
૧. તુમ્હ
આઠ યોગ દૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય
છે ૩૪૭
2010_02

Page #422

*તરૂણ સુખી સી પરિવર્યોજી, જિમ ચાહે સુરગીત; સાંભલવા તિમ તત્ત્વનેજી, એ ષ્ટિ સુવિનીત રે. જિનજી ! ધર
સરિ એ બોધ પ્રવાહનીજી, એ વિણ શ્રુત થલ કૂપ; શ્રવણ સમીહા તે કિસીજી ? શયિત સુણે જિમ ભૂપ રે. જિન ધ૰ ૩
મન રીઝે તનુ ઉલ્લસેજી, રીઝે બુઝે એક તાન; તે ઇચ્છા વિષ્ણુ ગુણકથાજી, બહિરા આગલ ગાન રે. જિ ધ૰ ૪
વિઘન ઈહાં પ્રાયે નહિજી, ધર્મ-હેતુ માંહે કોય; અનાચાર પરિહારથીજી, સુજસ મહોદય હોય રે. જિ ધ ૫
ઢાલ ચોથી
*
ચોથી દીપ્તા દૃષ્ટિ-વિચાર
[ઝાંઝરીયા મુનિવર ! ધન ધન તુમ અવતાર એ દેશી]
યોગ દષ્ટિ ચોથી કહી જી, દીપ્તા તિહાં ન ઉત્થાન; પ્રાણાયામ તે ભાવથી જી, દીપ-પ્રભાસમ જ્ઞાન.
૩૪૮
-
બાહ્ય ભાવ રેચક ઈહાંજી, પૂરક અંતર ભાવ; કુંભક થિરતા ગુણે કરીજી, પ્રાણાયામ સ્વભાવ. મન ૨ ધર્મ અરથે ઈહાં પ્રાણનેજી, છાંડે પણ નહિ ધર્મ; પ્રાણ અરથે સંકટ પડેજી, જૂઓ એ દૃષ્ટિનો મર્મ. મન૦ ૩
સરખાવો : તરૂણ સુખી સ્ત્રી પરવર્યો રે, ચતુર સુણે સુરગીત તેહથી રાગે અતિ ઘણે રે, ધર્મ સુણ્યાની રીત.
કર્તાની સમ્યક્ત્વ ૬૭ બોલ સ્વાધ્યાય, કડી. ૧૨
—
મનમોહન જિનજી ! મીઠી તાહરી વાણિ. ૧
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #423

તત્ત્વશ્રવણ મધુરોદકેજી, ઈહાં હોએ બીજ-પ્રરોહ; ખાર ઉદકસમ ભવ ત્યજેજી, ગુરૂભગતિ અદ્રોહ. મન ૪ સૂક્ષ્મ બોધ તો પણ ઈહાંજી, સમકિત વિણ નવિ હોય; વેદ્ય સંવેદ્યપદે કહ્યોજી, તે ન અવેઘે જોય. મન પ વેદ્ય બંધ શિવહેતુ છેજી, સંવેદન તસ નાણ; નય-નિક્ષેપે અતિ ભલુંજી, વેદ્ય સંવેદ્ય પ્રમાણ. મન૦ ૬
તે પદ ગ્રંથિ વિભેદથીજી, છેહલી પાપપ્રવૃત્તિ; તપ્ત લોહ પદ ધૃતિ સમીજી, તિહાં હોએ અંતે નિવૃત્તિ. મન ૭
એહ થકી વિપરીત છેજી, પદ્મ જે અવૈદ્ય સંવેદ્ય; ભવ-અભિનંદી જીવનેજી, તે હોએ વજ્ર અભેદ્ય મન૦ ૮
લોભી કૃપણ દયામણોજી, માચી મચ્છર ઠાણ; ભવ-અભિનંદી ભયભર્યોજી, અફલ આરંભ અયાણ. મન ૯ એહવા અવગુણવંતનુંજી, પદ જે અવેદ્ય કઠોર; સાધુ સંગ આગમ તણોજી, તે જીતે ધરિ જોર. મન ૧૦ તે જીતે સહજે ટલેજી, વિષમ કુતર્ક પ્રકાર;
દૂર
નિકટ હાથી હણેજી, જિમ એ બઠર વિચાર. મન ૧૧ હું પામ્યો સંશય નહીજી,' મૂરખ કરે એ વિચાર; આલસુઆ ગુરૂ શિષ્યનાજી, તે તો વચન પ્રકાર. મન ૧૨
ધીજે તે પતિઆવવુંજી, આપ-મતેં અનુમાન; આગમને અનુમાનથીજી, સાચું લહે સુજ્ઞાન મન૦ ૧૩
૧. છે. ૨. તે જીત્યો ધુરિધોર-ધુરંધો..
આઠ યોગ દૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૪૯

Page #424

નહિ સર્વજ્ઞ તે જૂજૂઆજી, તેહના જે વલી દાસ; ભગતિ દેવની પણ કહીજી ચિત્ર અચિત્ર પ્રકાશ. મન. ૧૪ દેવ સંસારી અનેક છે, તેહની ભક્તિ વિચિત્ર, એક રાગ પર દ્વેષથીજી, એક મુગતિની અચિત્ર. મન૧૫ ઇંદ્રિયાર્થગત બુદ્ધિ છેજી, જ્ઞાન છે આગમ હેત; અસંમોહ શુભ કૃતિ ગુણેજી, તેણે ફલ ભેદ સંકેત. મન. ૧૬ આદર કિયા-રતિ ઘણીજી, વિઘન ટલે મિલે લચ્છિ, જિજ્ઞાસા બુધસેવનાજી, શુભ કૃતિ ચિન્હ પ્રત્યચ્છિ. મન૧૭ બુદ્ધિ ક્રિયા ભવ ફલ દિએ, જ્ઞાન ક્રિયા શિર અંગ; અસંમોહ કિયા દિએજી, શીઘ મુગતિ ફલ ચંગ. મ. ૧૮ પુદ્ગલ રચના કારમીજી, તિાં જસ ચિત્ત ન લીન; એક માર્ગ તે શિવ તણોજી, ભેદ લહે જગ દીન. મન૧૯ શિષ્યભણી જિન દેશનાજી, કે જન પરિણતિ ભિન્ન કે મુનિની નય દેશનાજી, પરમાર્થથી અભિન. મન ર૦ શબ્દભેદ-ઝઘડો કિંચોજી ? પરમારથ જો એક કહો ગંગા કહો સુરનદીજી, વસ્તુ ફિરે નહિ છે. મન. ૨૧ ધર્મ ક્ષમાદિક પણ મિજી, પ્રગટે ધર્મ-સંન્યાસ; તો ઝઘડા ઝોંટા“ તણોજી, મુનિને કવણ અભ્યાસ ? મન. રર અભિનિવેશ સઘલો ત્યજીજી, ચાર લહી જેણે દૃષ્ટિ; તે લહશ્ય હવે પાંચમીજી, સુજસ અમૃત ઘન વૃષ્ટિ. મનર૩
૧. તે ૨. કહે. ૩. કહે ૪. ઝાંટા
૩૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #425

ઢાલ પાંચમી
પાંચમી સ્થિરા દૃષ્ટિ-વિચાર
(ધન ધન સંપતિ સાચો રાજા – એ દેશી) દષ્ટિ થિરા માંહે દર્શન નિત્ય, રત્નપ્રભા સમ જાણો રે; ભ્રાંતિ નહિ વલી બોધ તે સૂક્ષ્મ, પ્રત્યાહાર વખાણો રે. ૧ એ ગુણ વીર તણો ન વિસારું, સંભારું દિનરાત રે, પશુ ટાલી સુરરૂપ કરે જે, સમકિતને અવદાત રે.
એ ગુણ વીર તણો ન વિસારું. આંકણી. ર બાલ ધૂલિ પર લીલા સરિખી, ભવચેષ્ટા ઈહાં ભાસે રે, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ ઘટમાં સવિ પ્રકટે, અષ્ટ મહાસિદ્ધિ પાસે ૨. એ ગુણ ૩ વિષય વિકારે ન ઇંદ્રિય જોડે, તે ઈહાં પ્રત્યાહારો રે, કેવલ જ્યોતિ તે તત્ત્વ પ્રકાશે, શેષ ઉપાય અસારો ર. એ ગુણ૦ શીતલ ચંદનથી પણ ઉપન્યો, અગનિ રહે જિમ વનને રે, ધર્મજનિત પણ ભોગ ઈહાં તિમ,
લાગે અનિષ્ટ તે મનને રે. એ ગુણ૦ ૫ અંશે હોએ ઈહાં અવિનાશી, પુલજાલ તમાસી રે; ચિદાનંદઘન સુજસવિલાસી, કિમ હોય જગનો આશી રે ? એ ગુણ ૬
૧. સિદ્ધિ ૨. પેસે.
આઠ યોગ દષ્ટિની સ્વાધ્યાય
૩પ૧
2010_02

Page #426

દ્વાલ છઠ્ઠી
છઠ્ઠી કાંતા દૃષ્ટિ-વિચાર
[ભોલીડા હંસા રે વિષય ન રાચીયે એ દેશી] અચપલ રોગ રહિત નિષ્ઠુર નહિ, અલ્પ હોય દોય નીતિ; ગંધ તે સારો રે કાંતિપ્રસન્નતા, સુરસ્વર પ્રથમ પ્રવૃત્તિ.
ધન ધન શાસન શ્રી જિનવર તણું. એ આંકણી. ૧ ધીર પ્રભાવી રે આગલે યોગથી, મિત્રાદિક યુત ચિત્ત; લાભ ઇષ્ટનો રે દ્વંદ્વ અધૃષ્ટતા, જનપ્રિયતા હોય નિત્ય. ધન ર નાશ દોષનો રે તૃપતિ પરમ લહે, સમતા ઉચિત સંયોગ; નાશ વયરની રે બુદ્ધિ શતંભરા એ નિષ્પન્નહ યોગ. ધન૦ ૩
ચિન્હ યોગનાં રે જે પરગ્રંથમાં, યોગાચાય દિ; પંચમ ષ્ટિ થકી સવિ જોડીયે, એહવા તેહ ગરિષ્ઠ. ધ ૪
છઠ્ઠિ દિદ્ધિ રે હવે કાંતા કહું, તિહાં તારાભ-પ્રકાશ; તત્ત્વમીમાંસા રે દેહ હોએ ધારણા, નહિ અન્ય શ્રુત વાસ. ધ પ
મન મહિલાનું રે વહાલા ઉપરે, બીજાં કામ કરત; તિમ શ્રુતધર્મે રે એહમાં મન ધરે, જ્ઞાનાોપકવંત. ધ ૬
એહવે જ્ઞાને રે વિઘન-નિવારણે, ભોગ નહિ ભવ હેત; નિવ ગુણ દોષ ન વિષય સ્વરૂપથી, મનગુણ અવગુણ ખેત. ધ ૭
માયા પાણી રે જાણી તેહને, લંઘી જાએ અડોલ; સાચું જાણી રે તે બીહતો રહે, ન ચલે ડામાડોલ. ધ૦ ૮
૧. પ્રમુખ ૨. ઋતંભરા.
ઉપર
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #427

ભોગ તત્ત્વને ૨ ઈમ ભય નિવ ટલે, જૂઠા જાણે રે ભોગ; તે એ ષ્ટિ રે ભવસાયર તરે, લહે વલી. ગુજસ સંયોગ. ૨૦ ૯
દ્વાલ સાતમી
સાતમી પ્રભા દૃષ્ટિવિચાર
[એ બ્રિડિ કિહાં રાખી – એ દેશ]
અર્ક-પ્રભાસમ બોધ પ્રભામાં, ધ્યાન-પ્રિયા એ દિકિ; તત્ત્વ તણી પ્રતિપત્તિ ઈહાં વલી, રોગ નહી સુખપુઠી રે.
ભવિકા ! વીરવચન ચિત્તિ ધરીએ. એ આંકણી. ૧ સઘલું પરવશ તે દુ:ખ લક્ષણ, નિજવા તે સુખ લહિએ; એ દૃષ્ટ આતમગુણ પ્રગટે, કહો સુખ તે કુણ કહિએ રે ? ભ૦ ર નાગર-સુખ પામર વિ જાણે, વલ્લભ-સુખ ન કુમારી; અનુભવ વિણ તિમ ધ્યાન તણું સુખ, કુણ જાણે નરનારી રે ? ભ૦ ૩ એહ દૃષ્ટિમાં નિર્મલ બોધે, ધ્યાન સદા હોએ સાચું; દૂષણ રહિત નિરંતર જ્યોતિએ, રતન તે દીપ જાચું રે. ભ૦ ૪
વિષભાગક્ષય શાંતવાહિતા, શિવમારગ ધ્રુવ નામ; કહે અસંગ ક્રિયા ઇહાં યોગી, વિમલ સુજસ પરિણામ રે. ભ પ
આઠ યોગ દૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય
2010_02

* ૩૫૩

Page #428

ઢાલ આઠમી
આઠમી પરા દૃષ્ટિ–વિચાર (રાગ પરજીઓ, ત્રિપદીની, આગે પૂર્વ વાર નવાણું, અથવા તુજ સાથે નહિ બોલું મારા વાલ્હા ! વાહ ! તેં મુજને વિસારીજી – એ દેશી) દષ્ટિ આઠમી સાર સમાધિ, નામ પર તસ જાણેજી, આપ સ્વભાવે પ્રવૃત્તિ પૂરણ, શશિરામ બોધ વખાણુંજી; નિરતિચારપદ એહમાં યોગી, કહિયે નહિ અતિચારીજી, આરોહે આરૂઢ' ગિરિને, તિમ એહની ગતિ ન્યારીજી. ૧ ચંદન ગંધ સમાન ખિમા ઈહાં, વાસકને ન ગવેષજી, આસંગે વર્જિત વલી એહમાં, કિરિયા નિજ ગુણ લેખેજી; શિક્ષાથી જિમ રતનનિયોજન, દષ્ટિ ભિન્ન તિમ એહોજી, તાસ નિયોગ કારણ અપૂર્વે, લહે મુનિ કેવલ ગેહોજી. ર ક્ષીણદોષ સર્વજ્ઞ મહામુનિ, સર્વ લબ્ધિ-ફલ ભોગેજી, પરઉપગાર કરી શિવસુખ તે પામે યોગ અયોગેજી; સર્વ શત્રુક્ષય સર્વ વ્યાધિલય, પૂરણ સર્વ સમાજી, સર્વ અરયોગે સુખ તેહથી, અનંત ગુણહ નિરીરાજી. ૩
ઉપસંહાર એ અડ દિષ્ટિ કહી સંક્ષેપે, યોગશાસ્ત્ર સંકેતેજી, કુલ યોગી ને પ્રવૃત્તચક્ર છે, તેહ તણે હિત હેતેજી; યોગી કુલે જાયા તસ ધર્મે, અનુગત તે કુલયોગીજી, અષી ગુરુ-દેવ-
દ્વિજપ્રિય, દયાવંત ઉપયોગીજી. ૪
૧, આરૂઢન
૩૫૪ કે
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #429

શુશ્રૂષાદિક (અડ) ગુણ સંપૂરણ, `પ્રવૃત્તચક્ર' કહિયેજી, ચમય-લાભી પરદુગ અર્થી, આદ્ય અવંચક લહિયેજી; ચાર અહિંસાદિક યમ ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ સ્થિર સિદ્ધિ નામેજી, શુદ્ધ રૂચે' પાથે અતિચારહ, ટાલે ફલ પરિણામેજી. ૫ કુલ-યોગી ને પ્રવૃત્તચક્રને, શ્રવણ શુદ્ધિ પક્ષપાતજી, યોગદ્યષ્ટિ ગ્રંથે હિત હોવે, તેણે કહી એ વાતજી; શુદ્ધ ભાવ ને સૂની કિરિયા, બેહુમાં અંતર કેતોજી, ઝલહલતો સૂરજ ને ખજૂઓ, તાસ તેજમાં જેતોજી. ૬ ગુહ્ય ભાવ એ તેહને કહિયે, જેહશું અંતર ભાંજેંજી, જેહશું ચિત્ત પટંતર હોવે, તેહશું ગુહ્ય ન છાજેજી; યોગ્ય અયોગ્ય વિભાગ અલહતો, કહસ્ય મોટી વાતોજી, ખમસ્કે તે પંડિત-પરષદમાં, મુષ્ટિપ્રહાર ને લાતાજી. ૭ સભા ત્રણ શ્રોતા ગુણ અવગુણ, નંદીસૂત્રે દીસેજી, તે જાણી એ ગ્રંથ યોગ્યને, દેજો સુગુણ જગીશેજી; લોક પૂરજો નિજ નિજ ઇચ્છા યોગ ભાવ રણેજી, શ્રી નયવિજય વિબુધ પય સેવક, વાચક જસને વયણેજી. ૮
ઇતિ શ્રી આત્મ પ્રબોધક જીપક સજ્ઝાય સંપૂર્ણ: છા સંવત્ ૧૭૩૬ વર્ષે વૈશાખ વદિ ૫ દિને શનિવાસરે ॥ મહોપાધ્યાય શ્રી શ્રી શ્રી ૨૧ શ્રી શ્રી શ્રી દેવવિજય ગણિ શિષ્ય પંડિત શ્રી ૧૯ શ્રી માનવિજયગણિ તચ્છિષ્ટ પંડિત શ્રી ૫ શ્રી પ્રીતિવિજય ગણિ તત્ સ્વશિષ્ય મુનિ કેશરવિજયૈન લિપીકૃત ॥ ૫-૧૩ પ્ર. શ્રી કાંતિવિજય પાસેની પ્રતિ.
―
૧. શુદ્ધ રૂચિ ૨. ત્યાગે
આઠ યોગ દૃષ્ટિની સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૫૫

Page #430

અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
૧. હિંસા પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[કપૂર હોએ અતિ ઉજવું રે – એ દેશી]
પાપસ્થાનક પહિલું કહ્યું રે, હિંસા નામે દુરંત; મારે જે જગ જીવને રે, તે લહે મરણ અનંત રે. ૧ પ્રાણી ! જિનવાણી ધરો ચિત્ત. એ આંકણી.
માતપિતાદિ અનંતનાં રે, પામે વિયોગ તે મંદ; દારિદ્ર દોહગ નવિ ટલે રે, મિલે ન વલ્લભવૃંદ રે. પ્રાણી ! ૨ હોએ વિપાકે દશગણું રે,' એક વાર કિયું કર્મ;
શત સહસ્ર કોડિ ગમે રે, તીવ્ર ભાવના મર્મ . પ્રાણી ! ૩
`મર' કહેતાં પણ દુ:ખ હુવે રે, મારે કિમ નહિ હોય ? હિંસા ભગિની અતિ બૂરી રે, વૈશ્વાનરની જોય રે. પ્રાણી ! ૪
તેહને જોરે જે હુઆ રે, રૌદ્ર ધ્યાન-પ્રમત્ત; નરક-અતિથિ તે નૃપ હુઆ રે, જિમ સુભૂમ બ્રહ્મદત્ત રે. પ્રાણી ! પ
૧. નર જીવને રે ૨. દશ ગણાં રે ૩. કિયાં, કર્યાં ૪. મેર’
૩૫૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #431

'રય વિવેક કન્યા ક્ષમા રે, પરણાવે જસ સાય; તેહ થકી દૂરે ટલે રે, હિંસા નામ બલાય રે. પ્રાણી ! ૬
૨. મૃષાવાદ પાપસ્થાનિક સ્વાધ્યાય
(લાછલદે માત મલ્હાર – એ દેશી)
બીજું પાપનું સ્થાન, મૃષાવાદ દુર્ગાન; આજ હો ઠંડો રે ભવિ મંડો ધર્મશું પ્રીતડીજી. ૧ વૈરાખેદ-અવિશ્વાસ, એહથી દોષ અભ્યાસ; આજ હો થાય રે, નવિ જાએ વ્યાધિ અપથ્યથીજી. ર રવિવું કાલિક સૂરિ, પરિજન વચન તે ભૂરિ, આજ હો સહવું રે, નવિ કહવું જૂઠ ભયાદિકેજી. ૩ આસન ધરત આકાશ, વસુ નૃપ હુ સુપ્રકાશ; આજ હો જૂડે રે, સુર રૂઠે ઘાલ્યો રસાતલેજી. ૪ જે સત્ય વ્રત ધરે ચિત્ત, હોય જગમાંહિ પવિત્ત; આજ હો તેહને રે, નવિ ભય સુર-વ્યંતર-યક્ષથીજી. પ જે નવિ ભાખે અલીક, બોલે ઠાવું ઠીક; આજ હો ટેકે રે, સુવિવેકે સુજસ તે સુખ વરે જી. ૬
૧. સરખાવો : કવિકૃત વૈરાગ્યકલ્પલતા, તૃતીય સ્તબક, શ્લોક ૪૧ ને તે પછીના. ૨. ખિમા રે ૩. સા. સાંય. ૪. છાંડો રે ભવિ માંડો
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
૩૫૭.
2010_02

Page #432

૩. અદત્તાદાન પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[નિંદરડી વેરણ હુઈ રહી – એ દેશી]
ચોરી વ્યસન નિવારીયે, પાપસ્થાનક હો ત્રીજું કહ્યું ઘોર કે; ઈહવિ પ૨વિ દુ:ખ ઘણાં.
એહ વ્યસને હો પામે જગ ચોર કે. ચોરી ૧
ચોર તે પ્રાયે દરિદ્રી હુયે, ચોરીથી હો ધન ન ઠહરે નેટ કે; ચોરનો કોઈ ધણી નહિ,
પ્રાયે ભૂખ્યું હો રહે ચોરનું પેટ કે. ચોરી ર જિમ જલમાંહે નાખીઓ, તલે આવે હો જલને અયગોલ કે; ચોર કઠોર કરમ કરી,
જાયે નરકે હો તિમ નિપટ નિટોલ કે, ચોરી ૩
નાઠું પડયું વલી વીસર્યું, રહ્યું રાખ્યું હો થાપણ કર્યું જે કે; તૃણ તુસ માત્ર ન લીજીયે,
અણદીધું હો કિહાં કોઈનું તેહ કે. ચોરી ૪ 'દૂરે અનર્થ સકલ' ટલે, મિલે વાહલા હો સઘલે જસ થાય કે; સુર સુખનાં હુએ ભેટણાં.
વ્રત ત્રીજું હો આવે જસદાય કે. ચોરી ૫
૧. ઇહભવ પરભવ દુ:ખ હોએ, લહે પ્રાણી હો એહથી અતિ જોર કે. ૨. પ્રાયે ભૂખ્યો હો હોય ચોરનો પેટ કે.
૩. સરખાવો : “અનર્થા પૂરતો યાન્તિ, સાધુવાવ: પ્રવર્તતે ।
स्वर्गसौरव्यानि ढोकन्ते, स्फुटमस्तेयचारिणाम् ॥”
૪. સંકટ, ૫. જસવાઈ કે.
૩૫૮
2010_02
યોગશાસ્ત્ર
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #433

ત્યજી ચોરપણું ચોરતાં, હુએ દેવતા હો રોહિણીયો જેમ કે, એહ વતથી સુખ જસ લહે,
વલી પ્રાણી હો વહે પુણ્યરૂં પ્રેમ કે. ચોરી૬
૪. અબ્રહ્મચર્ય પાપસ્થાનક સઝાય
તુઓ બહુ મિત્રી રે સાહિબા ! અથવા કોઈ સુધ લાવો દીનાનાથની – એ દેશી) પાપસ્થાનક ચોથું વર્જિએ, દુર્ગતી મૂલ અખંભ; જગ સવિ મૂક્યો છે એહમાં, છાંડે તેહ અચંભ. પાપ. ૧ રૂડું લાગે રે એ ધરે, પરિણામે અતિ અતિ ક્રૂર, ફલ કિંપાકની સારિખું, વરજે સજ્જન દૂર પાપ ર અધર-વિદ્ગમ સ્મિત-ફૂલડાં, કુચ-ફલ કઠિન વિશાલ; રામા દેખી ન રાચિયે, એ વિષવેલિડ રસાલા પાપ 3 પ્રબલ જ્વલિત અય-પૂતલી, આલિંગન ભલું તંત; નરક-દુવાર નિતંબની, જઘન-સેવન તે તુરંત. પાપ. ૪ દાવાનલ ગુણ વન તણો, કુલ-મશીકૂર્ચક એહ, રાજધાની મોહરાયની, પાતક કાનન મેહ. પાપ. ૫ પ્રભુતાએ હરિ સારિખો, રૂપે મયણ અવતાર,
સીતાએ રે રાવણ યથા, છાંડવો પરનરનારિ પાપ૦ ૧. ત્યજી ચોરપણું દેવતા, હોએ નિશ્ચલ હો રોહિણીઓ જેમ કે, ૨. જશ સુખ ૩. ચોથો ૪. છોડે. ૫ કિંપાક. ૬. વેલ. ૭. સરખાવો : શ્વર્યાનીનપિ. રૂપમાનધ્યનો પિ ઘ .. सीतया रावण इव, त्याज्यो नार्या नरः परः ॥
- શ્રી યોગશાસ્ત્ર દ્વિતીય પ્રકાશ. ૮. છાંડો તમે પરનાર છેડો તુમે નરનાર.
અઢાર-પાપસ્થાનિક સ્વાધ્યાય
૩૫૯
2010_02

Page #434

દશ શિર રજમાંહે રોલિયાં,' રાવણ વિવશ અખંભ; રામે ન્યાયે રે આપણો, રોપ્યો જગિ જયશંભ. પાપ. ૭ પાપ બંધાએ રે અતિ ઘણાં, સુકૃત સકલ ક્ષય જાય, અબ્રહ્મચારીનું ચિંતવ્યું, કદિય સફલ નવિ થાય. પાપ૦ ૮ મંત્ર ફલ જગ જસ વધે, દેવ કરે રે સાનિધ, બ્રહ્મચર્ય ધરે જે નરા, તે પામે નવનિધ. પાપ ૯ શેઠ સુદર્શનને ટલી, શૂલિ સિંહાસન હોય; ગુણ ગાયે ગગને દેવતા, મહિમા શીલનો જોય. પાપ. ૧૦ મૂલ ચારિત્રનું એ ભલું, સમકિતવૃદ્ધિ નિદાન; શીલ સલિલ ધરેજિકે, તસ હુએ સુજસ વખાણ. પાપ. ૧૧
૫. પરિગ્રહ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
સુમતિ સધ્ધ દિલમાં ધરો – એ દેશી) પરિગ્રહ મમતા પરિહરો, પરિગ્રહ દોષનું મૂલ; સલૂણ; પરિગ્રહ જેહ ધરે ઘણો, તસ તપ-જપ પ્રતિકૂલ. સલૂણ. ૧
પરિગ્રહ મમતા પરિહરો. એ આંકણી “નવિ પલટે મૂલ રાશિથી, માર્ગી કદિય ન હોય; સલૂણ, પરિગ્રહ-ગ્રહ છે અભિનવી, સહુને દિએ દુખ સોય.
સલૂણ, પરિગ્રહ ર ૧. રોલવ્યાં. ૨. સાનિધિ ૩ નવિનિધિ. ૪. ઘટે. ૫. સરખાવો : “ર પરવર્તિત તાણે.-ર્વનાં નું નતિ . પ્રથ: , વિશ્વના ત્ર: "
- સ્વકૃત શાનસાર-પરિગ્રહાષ્ટક ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ વશીવાણી)
૩૬૦
2010_02

Page #435

પરિગ્રહ મદ ગુરૂઅત્તણે, ભવ માંહિ પડે જંત; લુણ, ચાનપાત્ર જિમ સાયરે, ભારાક્રાંત અત્યંત. સર્ણ. પરિગ્રહ. ૩ “જ્ઞાન-ધ્યાન હય-ગવરે, તપ-જપ-શ્રુત પરિતંત; સલૂણ, છોડે પ્રથમ પ્રભુતા લહે, મુનિ પણ પરિગ્રહવંત. સલૂણે.
પરિગ્રહ૦ ૪ અપરિગ્રહ-ગ્રહવશે લિંગિયા, લે કુમતિ રજ સીસ, સલુણે, જિમ તિમ જગ લવતા ફિર, ઉનમત્ત હુઈ નિસદીસ.
સલૂણે. પરિગ્રહ પ તૃપતો ન જીવ પરિગ્રહ, ઇંધણથી જિમ આગ; સલૂણ, તૃષ્ણા-દાહ તે ઉપસમે, જલસમ જ્ઞાન વૈરાગ. સલૂણે. પરિગ્રહ ૬ તૃપતો સગર સુતે નહિ, ગોધનથી કૂચીકર્ણ સલુણે, તિલક શેઠ વલી ધાન્યથી, કનકે નંદ સકર્ણ લૂણ, પરિગ્રહ છે
9. “દિ મદદ્ધ, મત્યંત મવાનુઘં ..
માપત વ પ્રfit, ચત્તમપ્રિનું " - શ્રી યોગશાસ્ત્ર-તૃતીય પ્રકાશ २. तप:श्रुतपरिवारां, शमसाम्राज्यसम्पदम् ।
uિageગ્રતાક્યર્નાનાદિ || - શ્રી યોગશાસ્ત્ર-દ્વિતીય પ્રકાશ ૩. છોડી પ્રશમ પ્રભુતા લહી. ४. 'परिग्रहग्रहावेशाद, दुर्भाषितरज: किरान् । श्रूयन्ते विकृता: किं न ? प्रलापा लिंगिनामपि ।
- સ્વરચિત જ્ઞાનસાર-પરિગ્રહાષ્ટક પરિગ્રહગ્રહ-વશલિંગિયા, લેઈ કુમતિ રજ માથે રે, નિગુણ પર અવગુણ લવે, ઇંદ્રિય વૃષભ ને નાથે રે.
- સ્વકૃત સીમંધર સ્વ. પૃ. ૨૪૪ ૬. ‘તૃન્ના : સT:, વળ ન નૈ: | થીસ્તિન: 2. 1 નઃ નવર: NI'
- શ્રી યોગશાસ્ત્ર દ્રિતીય પ્રકાશ
અઢાર-પાપસ્થાનિક સ્વાધ્યાય
૩૬ ૧
2010_02

Page #436

અસંતુષ્ટ પરિગ્રહ ભર્યા, સુખીયા ન ઈંદ-નરિંદ, સલૂણે, સુખી એક અપરિગ્રહી, સાધુ સુજસ સમ-કંદ સલૂણે. પરિગ્રહ, ૮
૬. ક્રોધ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
| ઋિષભનો વંશ રયારૂ – એ દેશી) ક્રોધ તે બોધ-નિરોધ છે, ક્રોધ તે સંયમઘાતી રે, ક્રોધ તે નરકનું બારણું, ક્રોધ દુરિત-પક્ષપાતી રે. ૧ પાપસ્થાનક છઠ્ઠ પરિહરી, મન ધરી ઉત્તમ ખંતી રે; ક્રોધ ભુજંગની જાંગુલી, એહ કહી જયવંતી રે. પાપ ર પૂરવ કોડિ ચરણ ગુણે, ભાવ્યો છે આતમા જેણે રે; ક્રોધ વિવશ હતાં દોય ઘડી, હારે સવિફલ તેણે રે. પાપ૦ ૩
બાલે તે આશ્રમ આપણો, ભજનાં અન્યને દાહે રે; ક્રોધ કૃશાનુ સમાન છે, કાલે પ્રથમ પ્રવાહ રે પાપ. ૪ આક્રોશ તર્જના ઘાતના, ધર્મભ્રંશને ભાવે રે, અગ્રિમ અગિમ વિરહથી, લાભ તે શુદ્ધ સ્વભાવે રે પાપ. ૫ ન હોય, ને હોય તો ચિર નહિ, ચિર રહે તો ફલ-છેહો રે, સજ્જન ક્રોધ તે એહવો, જેહવો દુરજનનેહો રે. પાપ૦ ૬
૧. મન્તપવા સૌä, ર શ ર જિ: ! जन्तोः सन्तोषभाजौ यदभयस्येव जायते ॥"
- શ્રી યોગશાસ્ત્ર, દ્વિતીય પ્રકાશ ૨. ધમાન: પ્રથમે, રઢવ વિનાયમ્ | શોધ: શાનવત્વશ્ચક ઢતિ વા ન વા !'
- શ્રી યોગશાસ્ત્ર, ચતુર્થ પ્રકાશ ૩૬૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #437

ક્રોધી મુખે કટુ બોલણા, કંટકીઆ લુક સાખી રે; અદીઠ કલ્યાણકરા કહ્યા, દોષતરૂ શત શાખી રે. પાપ ૭ કુરગડુ ચઉતપ-કરા, ચરિત સુણી શમ આણી રે; ઉપશમ સાર છે. પ્રવચને, સુજસ વચન એ પ્રમાણો રે, પાપ, ૮
૭. માન પાપસ્થાનિક સ્વાધ્યાય
પીઉજી પીઉજી નામ જપું દિન રાતીયાં, અથવા નદી યમુના કે તીર ઉડે દોય પંખીયાં – એ દેશી) પાપસ્થાનક કહે સાતમું શ્રી જિનરાજ એ, માન માનવને હોય દુરિત-શિરતાજ એ;
આઠ શિખર ગિરિરાજ તણાં આડાં વલે, નાવે વિમલાલોક તિહાં કિમ તમ ટલે ? ૧ પ્રજ્ઞા-મદ તપ-મદ વલી ગોત્ર-મદે ભર્યા, આજીવિકા મદવંત ન મુક્તિ અંગીકર્યા; ક્ષયોપક્ષમ અનુસાર જો એહ ગુણ વહે,
શ્યો મદ કરવો એહમાં ? નિર્મદ સુખ લહે. ર Rઉચ્ચ ભાવ દેગ દોષે મદ-જવર આકરી,
હોય તેહનો પ્રતિકાર કહે મુનિવર ખરો; ૧. સરખાવો : આઠ શિખર ગિરિરાજકે, કામે વિમલલોક,
તો પ્રકાશ સુખ ક્યું લહે ? વિષમ માનવશ લોક. સમતા શતક ૨૮. ૨. સરખાવો ‘ દષ્ટિકોણસ્થ વોર્વરશાંત पूर्वपुरुषसिंहेभ्यो भृशं नीचत्वभावनम् ॥'
- સ્વકૃત જ્ઞાનસાર-અનાત્મશંસાષ્ટક ૩. દઢ દોષે
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
- ૩૬૩
2010_02

Page #438

પૂર્વ-પુરુષ-સિંધુરથી લઘુતા ભાવવું, શુદ્ધ-ભાવન તે પાવન શિવ-સાધન નવું. ૩ માને ખોયું રાજ્ય લંકાનું રાવણે, નરનું માન હરે હરિ આવી ઐરાવર્ણ, સ્થૂલિભદ્ર ભૂત-મદથી પામ્યા વિકાર એ, માને જીવને આવે નરક અધિકાર એ. ૪ *વિનય શ્રુત-તપ-શીલ-ત્રિવર્ગ હણે સવે, માન તે જ્ઞાનનો ભંજક હોવે ભવોભવે; લૂપક છેક વિવેક નયનનો માને છે, એહ જે છાંડે તાસ ન દુઃખ રહે પછે. ૫ માને બાહુબલિ વરસ લગે કાઉસ્સગર્ભ રહ્યા, નિર્મદ ચક્રી સેવક દોય મુનિ સમ કહ્યા; સાવધાન ત્યજી માન જે ધ્યાન ધવલ ધરે, પરમાં સુજસ રમા તસ આલિંગન કરે. ૬
૧. સરખાવો : “વિનાશ્રુતનાનાં, દિવા વ ઘાત: विवेकलांचनं लम्पन, मानोऽन्धकरणो नृणाम् ॥"
- શ્રી યોગશાસ્ત્ર, ચતુર્થ પ્રકાશ ૨. રાયણનો. ૩. એહને ૪. અનશને.
૩૬૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #439

૮. માયા પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
સ્વામી સ્વયંપ્રભ સાંભલો, અરિહંતાજી – એ દેશી)
પાપસ્થાનક અઠમ કહ્યું,' સુણો સંતાજી ! છાંડો માયા મૂલ, ગુણવંતાજી !
કષ્ટ કરે વ્રત આદરે સુણો માયાએ તે પ્રતિકૂલ. ગુણ ૧ નગન માસ ઉપવાસીયા, સુણો સીથ લીયે ક઼ા અન્ન; ગુણ૰ ગર્ભ અનંતા પામશે, સુર્ણા જો છે માયા મન્ન. ગુણ ર કૈશલોચ મલ ધારણા, સુણો ભૂમિશય્યા વ્રત યાગ; ગુણ સુકર સકલ છે સાધુને, સુણો દુષ્કર માયા-ત્યાગ. ગુણ ૩ નયન-વચન-આકારનું, સુણો ગોપન માયાવંત, ગુણ જેહ કરે અસતીપરે, સુણો તે નહિ હિતકર તંત. ગુણ ૪ કુસુમપુરે ઘરે શેઠને, સુણો હૈઠે રહ્યા સંવિજ્ઞ; ગુણ ઉપરિ તસ બીજો રહ્યો, સુણો, મુત્કલ પણ સુગુણજ્ઞ. ગુણ ધ દંભી એક નિંદા કરે, સુણો બીજા ધરે ગુણરાગ; ગુણ પહેલાને ભવ દુસ્તર કહે, સુણો બીજાને કહે વલી તાગ; ગુણ દ વિધિ-નિષેધ નવિ ઉપદિશે, સુણો એકાંત ભગવંત; ગુણ કારણે નિઃકપટી હવું, સુણો એ આણા છે તંત. ગુણ ૬
૧. વિનયવિજય ઉ.ની વીશીના સ્વયંપ્રભ સ્તવનની પહેલી લીટી.
૨. આઠમું સુણો સંતાજી. ૩. જુઓ કર્તાકૃત અધ્યાત્મસાર દંભત્યાગાધિકાર ૪. સરખાવો : ‘ચિ હત્ય વિદ્યા, વાલુનગ્રાોપના |
पुंश्चल्या इव कल्याण - कारिणी न प्रकीर्तिता ॥'
- સ્વકૃત જ્ઞાનસાર-થૈર્વાષ્ટક ૫. જુઓ કર્તાકૃત શ્રી અધ્યાત્મસાર દંભત્યાગાધિકાર. ૬. કરણીએ, કારણી અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
2010_02
-

3
૩૬૫

Page #440

માયાથી અલગા ૮લો, સુણો જિમ મિલો મુગતિસ્તું રંગ; ગુણ સુજસ વિલાસ સુખી રહો, સુણો લક્ષણ આવે અંગ. ગુણ૦ ૮
૯. લોભ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[જનમ્યો જેસલમેર અથવા જીરે મારે જાગ્યો કુમર જામ એ દેશી] [ભીલી રાણી ! કુણ તમારી નીતિ, અથવા જીરેજી – દેશી]
જીરે મારે, લોભ તે દોષ અથોભ, પાપસ્થાનક નવમું કહ્યું; જીરેજી, જીરે મારે, સર્વ વિનાશનું મૂલ, એહથી કુણે ન સુખ લહ્યું. જીરેજી. જી ૧ જીરે મારે, સુણિએ બહુ લોભાંધ,` ચક્રવર્તી હરિની કથા; જીરેજી; જીરે મારે, પામ્યા કડુક વિપાક, પીવત રક્ત જલો યથા. જીરેજી. ૨ જીરે મારે, નિર્ધનને શત ચાહ, શત લહે સહસ લોભિએ; જીરેજી; જીરે મારે, સહસ લહે લખ લોભ,‘ લખલાપ મન કોડીએ. જીરેજી. ૩
જીરે મારે, કોટીશ્વર નૃપ ઋદ્ધિ, નૃપ ચાહે ચક્રીપણું; જીરેજી; જીરે મારે, ચાહે ચક્રી સુરભોગ, સુર ચાહે સુરપતિપણું. જીરેજી. ૪
૧. લોભાત.
૨. જુઓ ગાથા ૩-૪-૫ માટે શ્રી યોગશાસ્ત્ર ચતુર્થ પ્રકાશના નીચેના શ્લોક ૧૯-૨૦
૨૧.
धनहीन: शतमेकं सहस्रं शतवानपि । सहस्राधिपतिर्लक्ष कोटिं लक्षेश्वरोऽपि च ॥
'कोटीश्वरो नरेन्द्रत्वं, नरेन्द्रश्चक्रवर्तिताम् । ચક્રવર્તી ૪ દેવત્વ, તેવો પીન્દ્રમિતિ ||’ ઇન્દ્રત્યેડિિદ સંપ્રાપ્ત, યદચ્છા ન નિવર્તતે । मूले लधीयांस्तल्लोभः शराव इव वर्धते ॥' ૩. લોડિએ. ૪. લાભ, લોભે. ૫. લાભ
-
૩૬૬
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #441

જીરે મારે, મૂલે લઘુપણ લોભ, વાધે સરાવ પરિ સહી; જીરેજી; જીરે મારે, ઉત્તરાધ્યયને અનંત, ઇચ્છા આકાશ સમી કહી. જીરેજી. પ
જીરે મારે, સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર, કોઈ જે અવગાહી શકે; જીજી; જીરે મારે, તે પણ લોભસમુદ્ર, પાર ન પામે બલ થકે. જીરેજી. ૬ જીરે મારે, કોઈક લોભને હેત, તપ-શ્રુત જે હારે જડા; જીરેજી; જીરે મારે, કાગઉડાવણ હેત, સુરમણિ નાંખે તે ખડા. જીરેજી. ૭ જીરે મારે, લોભ ત્યજે જે ધીર, તસ સવિ સંપતિ કિંકરી; જીરેજી; જીરે મારે, સુજશ સુપુણ્ય વિલાસ, ગાવે તસ સુરસુંદરી. જીજી. ૮
૧૦. રાગ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
સ્વામિ યુગમંધર સુણ સસસ્નેહો રે, અથવા સુણ મોરી સજની ! રજની ન જાએ રે
ww
પાપસ્થાનક દશમું કહ્યું રાગ રે, કુણહિ ન પામ્યો તેહનો તાગ ૨; રાગે વાહ્યા હિર હર બંભા રે, રાચે નાચે કરે ય અચંભા રે. ૧
એ દેશી.]
રાગ કેસરી છે વડરાજા રે, વિષયાભિલાષ ત મંત્રી તાજા રે; જેહના છોરૂ ઈંદ્રિય પંચો રે,' તેહનો કીધો એ સકલ પ્રપંચો’ ૨. ર જેહ સદાગમ વશ હુઈ જાણ્યે રે, તે અપ્રમત્તતા શિખરે વાચે રે; ચરણધરમ નૃપ શૈલ વિવેકે રે, તેહશ્યું ન ચલે રાગી ટેકે ૨. ૩
૧. કોઈ જો. ૨. પુણ્ય સુવિલાસ
૩. વિનયવિજય ઉ૰ કૃત વીશીમાંના યુગમંધર જિનસ્તવનની પહેલી પંક્તિ. ૪. જેહને ૫. પંચ ૬. પ્રપંચ ૭. ઠાસ્યરે ૮. રાગે
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
2010_02
.
* ૩૬૭

Page #442

બીજા તો વિ રાગે વાહ્યા રે, એકાદશ ગુણઠાણે ઉમાહ્યા રે; રાગે પાડ્યા તે પણ ખૂતા રે નરક નિગોદે મહા દુઃખ જુત્તા રે.` ૪ રાગ-હરણ તપ-જપ શ્રુત ભાખ્યા રે, તેહથી પણિ જેણે ભવ ફલ ચાખ્યા રે; તેહનો કોઈ ન છે પ્રતિકારો રે, અમિય હુએ વિષ તિહાં શ્યો ચારો રે ? પ તપ બનેં છૂટા તરણું તાણી રે, કંચન કોડી આષાઢભૂતિ નાણી રે; નંદિષણ પણ રાગે નડિયા રે, શ્રુત-નિધિ પણ વેશ્યાવશ પડિયા રે. ૬ બાવીસ જિન પણ રહી ઘરવાસે રે, વરત્યા પૂરવ રાગ અભ્યાસે રે; વજ્રબંધ પણ જસ બન્નેં તુટે રે, નેહતંતુથી તેહ ન છૂટે રે. ૭ દેહ-ઉચ્ચાટન અગ્નિનું દહવું રે, ઘણ-કુટ્ટન એ વિ દુઃખ સહવું રે; અતિ ઘણું રાતી જે હોય મજિઠ રે, રાગ તણો ગુણ એહજ દિ રે. ૮ રાગ ન કરજાં કોઈ નર કિણયું રે, નવિ રહેવાય તો કરજ્યો મુનિચ્ચું રે; મણિ જિમ ફણિ-વિષનું તિમ તેહો રે, રાગનું ભેષજ સુજસ સસ્નેહો રે. ૯
૩.
૧૧. દ્વેષ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[શેત્રુંજે જઈઈ લાલણ ! શેત્રુંજે જઈએ, અથવા લાલનની દેશી
દ્વેષ ન ધરિયે લાલન ! દ્વેષ ન ધરિયે, દ્વેષ તજ્યાથી લાલન ! શિવસુખ વરિચે.
લાલન ! શિવસુખ વરિચે.
૧. રાગે પડિયા તે નર જૂતા રે, નરય નિગોદ માંહે દુઃખ જોતાં રે. ૨. રહ્યા. ૩ દેશ ઉચાટ અંગને દહવું રે. ૪. કુષ્ણસ્યું રે; કોઈસ્યું રે.
૩૬૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #443

પાપસ્થાનક એ ઈગ્યારમું ફૂડું; દ્વેષરહિત ચિત્ત, હોએ સવિ રૂડું. લાલન ! હોય સાવ રૂડું. ૧ ચરણ કરણ ગુણ બની ચિત્રશાલી; દ્વેષ ઘૂમેં હોય, તે સવિકાલી. લાતે સવિ. ૨ દોષ બેતાલીસ શુદ્ધ આહારી; ધૂમ દોષ હોય, પ્રબલ વિકારો. લાપ્રબલ૦ ૩ ઉગ્ર વિહાર ને તપ-જપ-કિરિયા, કરતાં ઢષે તે, ભવ માંહે ફિરિયા, લા. ભવ. ૪ યોગનું અંગ અઢેષ છે પહિલું; સાધન સવિ લહે, તેથી વહેલું. લાતેથી ૫ નિરગુણ તે ગુણવંત ન જાણે; ગુણવંત તે ગુણ, દ્વેષમાં તાણે. લા. ઠેષ૦ ૬ આપ ગુણી ને વલી ગુણરાગી; જગમાંહે તેહની, કીરતિ જાગી. લા. કીરતિ૭ રાગ ધરીને જિહાં ગુણ લહિયે; નિરગુણ ઉપરે, સમચિત્ત રહિયે. લાસમ૦ ૮ ભવ-થિતિ ચિંતન સુજસ વિલાસે; ઉત્તમના ગુણ એમ પ્રકાશે. લા. એમ. ૯
૧. તોય.
અઢાર-પાપ-સ્થાનક સ્વાધ્યાય
૩૬૯
2010_02

Page #444

૧૨. કલહ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[ાગ બંગાલો, કિસકે બે ચેલે કિસકે બે પૂત, અથવા રાગ જો મલે
કલહ તે બારમું પાપનું સ્થાન, દુર્ગતિ વનનું મૂલ નિદાન; સાજન ! સાંભલો;
દંત-કલહ જે ઘર માંહે હોય,
લચ્છી-નિવાસ તિહાં વિ જોય. સાજન ! ૧
મહોટો રોગ કલહ કાચ કામલો. આંકણી
શું સુંદરી ! તું કરે સાર ?'
ન કરે નાપે કાંઈ ગમાર ?' સાજન ! ક્રોધ મુખી તું તુજને ધિક્કાર ! તુજથી અધિકો ગુણ કલિકાર'' ? સાજન ! ૨
સાહમું બોલે પાપિણી નિત્ય,
પાપી તુજ પિતા જુઓ ચિત્ત;' સાજન ! દંત-કલહ ઈમ જેહને થાય.
તે દંપતિને સુખ કુણ ઠાય ? સાજન ! ૩
કાંટે કાંટે થાયે વાડ, બોલે બોલે વાધે રાડ; સાજન !
જાણીને મૌન ધરે ગુણવંત,
તે
સુખ પામે અતુલ અનંત. સાજન ! ૪
નિત્યે કલહણ-કોહણસીલ, ભંડણસીલ વિવાદ ન સીલ;' સાજન !
૩૭૦
૧. આપે. ૨. કલિકાલ. ૩. વિવાદ સલીલ.
એ દેશી]
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #445

ચિત્ત ઉતાપ ધરે જે એમ, સંયમ કરે નિરર્થક તેમ, સાજન ! પ
કલહ કરીને ખમાવે જેહ,
લઘુ ગુરૂ આરાધક હોય તેહ; સાજન ! કલહ સમાવે તે ધન્ન ધન્ન,
ઉપશમ સાર કહ્યું સામા. સાજન ! ૬
નારદ નારી નિર્દય ચિત્ત, કલહ ઉદીરે ત્રિણે નિત્ય; સાજન ! સજ્જન-સુજસ-સુશીલ' મહંત, વારે કલહ સ્વભાવે સંત. સાજન ! ૭
૧૩. અભ્યાખ્યાન પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
[અરણિક મુનિવર ચાલ્યા ગોચરી – એ દેશી] પાપસ્થાનક તે તેરમું છાંડીયે, અભ્યાખ્યાન દુરંતોજી; અછતાં આલ જે પરનાં ઉચ્ચરે, દુઃખ પામે તે અનંતોજી. ૧ ધન ધન તે નર જે જિનમત ધરે.' એ આંકણી.
અછતે દોષે રે અભ્યાખ્યાન જે, કરે ન પૂરે ઠાણોજી;
*
તે તે દોષે રે તેહને દુ:ખ હોવે, ઈમ ભાંખે જિન-ભાણોજી. ધન ર જે બહુમુખરી રે વળી ગુણમત્સરી, અભ્યાખ્યાની હોયજી; પાતક લાગે રે અણકીધાં સહી, તે કીધું સિવ ખોયજી. ધન ૩
૧. તે શીલ. ૨. મહંત ૩. જિનમતે ૨મે ૪. દૂષિયે ૫. મત્સ૨ભર્યા
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૭૧

Page #446

મિથ્યામતિની રે દશ સંજ્ઞા જિક, અભ્યાખ્યાનના ભેદોજી; ગુણ અવગુણનો રે જે કરે પાલટો, તે પામે બહુ ખેદોજી. ધન ૪ પરને દોષ ન અછતાં દીજિયે, પીજીયે જો જિનવાણીજી; ઉપશમરસસ્પેરે ચિત્તમાં ભીજીયે, કીજીયે સુજસ કમણીજી ધન ૫
૧૪. પશુન્ય પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
શિરોહીનો સાધૂ હો કે ઉપર જોધપુરી – એ દેશી) પાપસ્થાનક હો કે ચૌદમું આકરું, પિશુનપણાનું હો કે વ્યસન છે અતિ બુ અશન માત્રન હો કે શુનક કૃતજ્ઞ છે, તેહથી ભંડો હો કે પિશન લવે પછે. ૧ બહુ ઉપકરિયે છે કે પિશુનને પરિ પરિ, કલહનો દાતા છે કે હોય તે ઉપરિ; દૂધે ધોયો હો કે વાયસ ઉજલો; કિમ હોય પ્રકૃતિ છે કે જે છે સામલો ? ૨ તિલક તિલzણ હો કે નેહ છે ત્યાં લગે, નેહ વિણઠ હો કે ખલ કહીયે જગે; ઈમ નિઃસ્નેહી હો કે નિરદય હદયથી. પિશુનની વાર્તા હો કે નવિ જાયે કથી. ૩ ચાડી કરતાં હો કે વાડી ગુણ તણી,
સૂકે ચૂકે હો કે ખેતી પુણ્ય તણી; ૧. આલ ૨. રસમાં રે. ૩. એ ખરૂ ૪. તિલહતિ લક્ષણ હો કે નેહ છે તિહાં લગે ૫. પાજ, ખ્યાતિ
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
હ૭ર
2010_02

Page #447

કોઈ નિવ દેખે હો કે વદન તે પિશુન તણું, નિરમલ કુલને હો કે દિયે તે કલંક ઘણું. ૪ જિમ સજ્જન ગુણ હો કે પિશુનને દૂષિય, તિમ તિણે સહજે હો કે ત્રિભુવન ભૂષિયે; ભસ્મૈ માંજ્યો હો કે દર્પણ હોય ભલો, સુજસ સવાઈ હો કે સજ્જન સુકુલ તિલો. ૫
૧૫. રતિ-અરિત પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
પ્રિથમ ગોવાલા તણે ભર્વેજી એ દેશી] જિહાં રતિ કોઈક કારણેજી, અરતિ તિહાં પણ હોય; પાપસ્થાનક તે પનરમુંજી, તિણે એ એક જ જોય. ૧ સુગુણ નર ! સમજો ચિત્તમઝાર. એ આંક.
‘ચિત્ત અરતિ પાંખથ્થુંજી, ઊડે પંખીરે નિત્ત; પિંજર શુદ્ધ સમાધિમેંજી, રૂંધ્યો રહે તે મિત્ત સુગુણ ર
૧. નિજ ૨, સુકુત ૩. હોય
૪ જુઓ સ્વરચિત શ્રી વૈરાગ્ય કલ્પલતા પ્રથમ સ્તબકના નીચેના શ્લોક ૧૪૬-૧૪૭ તથા શ્રી અધ્યાત્મોપનિષદ્
" इतस्ततो नारतिवनियोगादुड्डीय गच्छेद्यदिचित्तसूतः । समाधिसिद्धीपधिमूर्च्छितः सन् कल्याणसिद्धेन तदा विलम्बः ॥ इतस्ततो भ्राम्यति चित्तपक्षी, वितत्य यो रत्यरतिस्वपक्षां । स्वच्छंदतावारणहेतुरम्य, समाधिसत्पंजरयंत्रणैव ॥"
જો ચિત્તરૂપી પારો અરતિ રૂપી અગ્નિથી ઊડીને આમ તેમ ચાલ્યો ન જાય, અને સમાધિરૂપી સિદ્ધ થયેલી ઔષધિથી જો તેને મૂર્ચ્છના અપાણી હોય તો કલ્યાણ (પક્ષે સુવર્ણની) સિદ્ધિ થવામાં વિલંબ ન થાય; ૧૪૬, જે ચિત્ત રૂપી પક્ષી રિત અને અતિ રૂપી પોતાની પાંખો વિસ્તારીને આમ તેમ ભમ્યાં કરે છે, તેના સ્વચ્છંદપણાને વારવાને સમાધિરૂપી ઉત્તમ પાંજરાની યંત્રણા જ એક હેતુભૂત છે. ૧૪૭, ૫ મિત્ત
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૦૩

Page #448

મન-પારદ ઉડે નહિ, પામી અરતિ-રીતિ આગ; તો હુયે સિદ્ધિ કલ્યાણનીજી, ભાવઠ જાયે ભાગ. સુગુણ૦ ૩ રતિ વશે અરતિ, કરીજી, ભૂતારતા હોય જેહ, તસ વિવેક આવે નહીજી, હોય ન દુ:ખનો છે. સુગુણ૦૪ નહી રતિ-અરતિ છે વસ્તુથીજી, તે ઉપજે મન માંહિ; અંગજ વલ્લભ સુત હુઓજી, “કાદિક નહિ કાંઈ. સુગુણ. પ મનકલ્પિત રતિ-અરતિ છેજી, નહિ સત્ય પર્યાય; નહિ તો વેચી વસ્તુમાંજી, કિમ તે સવિ મિટિ જાય ? સુગુણ ૬
જેહ અરતિ રતિ નવિ ગણેજી, સુખ દુઃખ હોય“સમાન; તે પામે જસ સંપદાજી, વાધે જગિ તસ વાન. સુગુણ ૭
૧૬. ૫રપરિવાદ પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
_“સાહિબ બાહુ જિનેસર વીનવું અથવા નણદલ ચુડલે યૌવન ઝલ રહ્યો – એ દેશી) સુંદર ! પાપસ્થાનક તજો સોલકું, પરનિંદા અસરાલ હો; સુંદર ! નિંદક જે મુખરી હુવે, તે ચોથો ચંડાલ હો. સુંદર ! ૧
૧. પરવસિ અરતિ રતિ કરીજી ૨. ભૂતાર્ત ३. लाभेऽप्यलाभेऽपि च सुखे च दु:खे,
ये जीवितव्ये मरणे च तुल्या: । रत्याप्यरत्याप्यनिरस्तभावाः, समाधिसिद्धा मुनयस्तएव ॥ १४४
- વૈરાગ્યકલ્પલતા પ્રથમ સ્ત. ૪. હેતુ. ૫. આ દેશી સ્વકૃત વીશીના બાહુ જિનસ્તવનની પહેલી કડીની છે. ૩૭૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #449

સું જેહને નિંદાનો ઢાલ છે, તપ કિરિયા તસ ફોક હો; સું દેવ કિલ્બિષ તે ઉપજે, એહ ફલ રોકારક હો. હું ર સું ક્રોધ અજીરણ તપ તણું, જ્ઞાન તણું અહંકાર હો; સુંઠ પરનિંદા કિરિયા તણું, વમન અજીર્ણ આહાર હો. સુંઠ ૩ સુંનિંદકનો જેહ સ્વભાવ છે, તાસ કથન નવિ નિંદ હો; સું નામ ધરી જે નિંદા કરે, તેહ મહા મતિમંદ હો. હું ૪ સું રૂપ ન કોઈનું ધારીયે, દાખીયે નિજ નિજ રંગ હો; સું, તેહમાંહિ કોઈ નિંદા નહિ, બોલે બીજું અંગ હો. સું૫ સું એ કુશીલને ઈમ કહે, કોપ હુઓ' જેહ ભાખે હો; સું તેહ વચન નિંદકનો તણું, દશવૈકાલિક સાખે છે. સુંઠ ૬ સું દોષ નજરથી નિંદા હુએ, ગુણ-નજરે હુએ રાગ હો; સું જગ સવિ ચાલે માદલડ્યો, સર્વગુણી વીતરાગ હો. સુંઠ ૭ સું નિજ સુખ કનક કચોલડેનિંદક પરિમલ લેઈ હો; સુંઠ જેહ ઘણા પરગુણ ગ્રહે, સંત તે વિરલા કોઈ હો. હું ૮ , સું પરપરિવાદ વ્યસન તજો, મ કરો નિજ ઉત્કર્ષ હો; સું પાપકરમ ઈમ સવિ ટલે, પામે સુજસ તે હર્ષ હો. હું ૯
૧. નિદ્યાનો ૨. કુશીલણી ૩. પરમલ ૪. શુભ જસ
અઢાર-પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
૩૭૫
2010_02

Page #450

૧૭. માયા-મૃષાવાદ પા૫રસ્થાનક સ્વાધ્યાય
સિખિ શૈતર મહિને ચાલ્યા: અથવા ચેત્રે ચતુર કિમ રહર્સે ? – એ દેશી સત્તરમું પાપનું ઠામ, પરિહરજો સગુણ ધામ; જિમ વાધે જગમાં મામ હો લાલ,
માયા-મોસ નવિ કીજીયે. એ આંકણી. એ તો વિષને વલીય વધાર્યું, એ તો શસ્ત્રને અવલું ધાર્યું, એ તો વાઘનું બાલ વકાર્યું હો લાલ, માયા, ર એ તો મારી ને મોસાવાઈ, થઈ મોટા કરે એ ઠગાઈ, તસ હેઠે ગઈ ચતુરાઈ હો લાલ. માયા ૩ બગલાં પરે પગલાં ભરતાં, થોડું બોલે જાણે મરતાં; જગ ધંધે ઘાલે ફિરતાં હો લાલ. માયા. ૪ જે કપટી બોલે જૂઠું, તસ લાગે પાપ અપૂછું; પંડિતમાં હોય મુખ ભૂંઠું હો લાલ. માયા પર દંભીનું જૂઠું મીઠું, તે નારી-ચરિત્રે દીઠું, પણ તે છે દુર્ગતિ-ચીઠું હો લાલ. માયા૬ જે જૂઠો દિએ ઉપદેશ, જનરંજને ધરે વેશ; તેહનો જૂઠો સકલ કલેશ હો લાલ. માયા. ૭ તેણે ત્રીજો મારગ ભાખ્યો, વેષ નિંદે દંભે રાખ્યો; શુદ્ધ-ભાષકે શમનસુખ ચાખ્યો હો લાલ, માયા૮
૧. પરિહરયો. ૨. ન.
૩૭૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #451

જૂઠું બોલી ઉદર જે ભરવું, કપટીને વેષે ફરવું, તે જમવારે સ્યું કરવું ? હો લાલ. માયા. ૯ પંડે જાણે તો પણ દંભ, માયા-માસને અધિક અચંભ; સમકિતદષ્ટિ મન થંભે હો લાલ. માયા. ૧૦ શ્રત-મર્યાદા નિરધારી રહ્યા માયા-મોસ નિવારી; શુદ્ધ-ભાષકની બલિહારી હો લાલ. માયા૧૧ જે માયાએ જૂઠ ન બોલે, જગ નહિ કોઈ તેહને તોલ; તે રાજે સુજસ અમોલે હો લાલ, માયા. ૧૨
૧૮. મિથ્યાત્વશલ્ય પાપસ્થાનક સ્વાધ્યાય
(ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી આરા – એ દેશી: થોઈની દેશી અઢારમું જે પાપનું થાનક, તે મિથ્યાત્વ પરિહરીયેજી, સત્તથી પણ તે એક ભારી,' હોય તુલાયે જો પરીયેજી; કષ્ટ કરી પરિ પરિ દમો અપ્પા, ધર્મ અર્થે ધન ખરચોજી, પણ મિથ્યાત્વ છતે તે જૂઠું, તિણે તેથી તમે વિરચોજી ૧ કિરિયા કરતો ત્યજતો પરિજન, દુઃખ સહતો મન રીજી, અંધ ન જીતે પરની સેના, તિમ મિથ્યાદષ્ટિ ને સીઝેજી; વીરસેન શુરસેન દષ્ટાંતે, સમકિતની નિસ્તેજી, જોઈને ભલી પરે મન ભાવો, એહ અરથ વર યુક્તજી. ર
૧. ભારે. ૨. વિરમોજી. ૩. મિથ્યાત્વી નવિ
અઢારપાપસ્યાનક સ્વાધ્યાય
૩૭૭
2010_02

Page #452

ધર્મ અધમ અધમે ધર્મોહ, સન્ના મગે ઉમગ્ગાજી, ઉન્માર્ગે મારગની સન્ના, સાધુ અસાધુ સંલગ્નાજી; અસાધુમાં સાધુની સના, જીવે અજીવ અજીવે જીવ વેદોજી, મુત્તે અમુત્ત અને મુસ્તિક, સન્ના એ દશ ભેદોજી. ૩ અભિગ્રહિક નિજ નિજ મતે અભિગ્રહ, અનભિગ્રહિક સહુ સરિખાજી, અભિનિવેશી જાણતો કહે જૂઠું, કરે ન તત્વ-પરિખાજી; સંશય તે જિનવચનની શંકા, અવ્યક્ત અનાભોગાજી, એ પણ પાંચ ભેદ છે વિકૃત, જાણે સમજુ લોગાજી. ૪ લોક લોકોત્તર ભેદ એ પવિધ, દેવ ગુરૂ વલી પર્વજી, , સંગતિ તિહાં લૌકિક ત્રિણ આદર, કરતાં પ્રથમ તે ગર્વજી; લોકોત્તર દેવ માને નિયાણે, ગુરૂ જે લક્ષણ હીણાજી, પર્વ નિષ્ટ ઈહલોકને કાજે, માને ગુરૂપદ લીનાજી. ૫ ઈમ એકવીશ મિથ્યાત્વ ત્યજે જે, ભજે ચરણ ગુરૂ કેરાજી, સજે ન પાપે રજે ન રાખે, મત્સર-દ્રોહ અનેરાજી; સમકિતધારી શ્રુતઆચારી, તેહની જગ બલિહારીજી, શાસન સમકિતને આધારે તેહની કરે મનોહારીજી. ૬ મિથ્યાત્વ તે જગ પરમ રોગ છે, વલીય મહા અંધકારોજી, પરમ શત્રુ ને પરમ શસ્ત્ર તે, પરમ નરકસંચારોજી; પરમ દોહગ ને પરમ દરિદ્ર તે, પરમ સંકટ તે કહીયેજી, પરમ કંતાર પરમ દુર્મિક્ષ તે, તે છાંડે સુખ લહીયેજી. ૭ જે મિથ્યાત્વ લવલેશ ન રાખે, ધો મારગ ભાણેજી, તે સમકિત સુરતરૂ ફલ ચાખે, રહે વલિ અણીયે આંખેજી; ૧. મતિ. ૨. શકતે. ૩. આરાધ ૩૭૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #453

હોટાઈ શી હોય ગુણ પાખે ? ગુણ પ્રભુ સમકિત દાખજી, શ્રી નયવિજય વિબુધપય સેવક, વાચક જસ ઈમ ભાજી ૮
ઇતિ સકલ પંડિત શિરોમણિ મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય વાચક વિરચિત શ્રી અષ્ટદશ
પાપસ્થાનિક સ્વાધ્યાય સંપૂર્ણ.
૧. આમેજી.
અઢાર-પાપરસ્થાનક સ્વાધ્યાય
૩૯
2010_02

Page #454

શ્રી પ્રતિક્રમણ હતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
પ્રસ્તાવ
શ્રી જિનવર પ્રણમી કરી, પામી સુગુરૂ પસાય; હતુગર્ભ પડિક્કમણનો, કરફ્યુ સરસ સઝાય. ૧ સહજ સિદ્ધ જિનવચન છે, હેતુ-રૂચિને હેતુ; દેખાડે મન રીઝવા, જે છે પ્રવચન-કેતુ. ૨ જસ ગોઠે હિત ઉલ્લર્સ, તિહાં કહીજે હેતુ રીઝ નહિ બૂઝે નહિ, તિહાં હુઈ હેતુ અહેતુ ૩ હેતુ યુક્તિ સમજાવીએ, જે છોડી સવિ ધંધ; તેહજ હિ' તમે જાણજો, આ અપવર્ગ સંબંધ. ૪
૧. હિત.
૩૮૦
: ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #455

પ્રતિક્રમણ અને તેના છ પ્રકાર
હાલ પહેલી
ઋષભનો વંશ રયણાયો એ દેશી] પડિક્કમણ તે આવશ્યક, રૂઢિ સામાન્ય પયત્નો રે; સામાયિક ચઉવીસત્થો, વંદન પડિક્કમણો રે. ૧ શ્રુત-રસ ભવિયાં ! ચાખજો, રાખજો ગુરૂકુલવાસો રે; ભાખજો સત્ય, અસત્યને નાખજો, હિત એ અભ્યાસો રે. ૨ શ્રુતરસ ભવિયાં ! ચાખજો. એ આંકણી.
કાઉસ્સગ્ગ ને પચ્ચખાણ છે, એહમાં ષટ અધિકારો રે; સાવદ્ય યોગથી વિરમવું, જિનગુણ-કીર્તન સારો રે. શ્રુત૦ ૩ ગુણવંતની પ્રતિપત્તિ તે. અતિક્રમ નિંદા ઘણેરી રે, વ્રણ-ચિકિત્સા ગુણધારણા, ધુરિ શુદ્ધિ ચારિત્ર કેરી રે. શ્રુત ૪ બીજે દર્શનના આચારની, જ્ઞાનાદિક તણી ત્રીજે રે; ચોથે અતિચાર અપનયનની, શેષ શુદ્ધિ પાંચમે લીજે ૨. શ્રુત ૫
છઠે શુદ્ધિ તપ-આચારની, વીર્માંચારની સર્વે ૨; અધ્યયને ઓગણત્રીશમે, ઉત્તરાધ્યનને ગર્વે રે. શ્રુત ૬
અરધ નિબુફુ રવિ ગુરૂ, સૂત્ર કહે કાલ પૂરો રે; દિવસનો રાતિનો જાણીયે, દસ પડિલેહણથી સૂરો રે. શ્રુત ૭
મધ્યાન્હથી અધરાતિતાઈં, હુએ દેવસી અપવાદે રે; અધરાત્રિથી મધ્યાન્હતાઈ, રાઈય યોગ-વૃત્તિ નાદે રે. શ્રુત ૮
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૮૧

Page #456

સલ સકલ દેવ ગુરૂ નતિ, ઇતિ બારે અધિકારે રે; દેવ વાંદી ગુરૂ વાંદીએ, વર ખમાસમણ તે ચ્યારે રે. શ્રુત૦ ૯ સિદ્ધિ લોકે પણ કાર્યની, નૃપ-સચિવાદિક ભક્ત રે; ગુરૂ-સચિવાદિક થાનકે, નૃપ જિન સુજસ સુયુક્ત રે. શ્રુત ૧૦
બાર અધિકાર
હાલ બીજી
રાગ મારૂણી, ગિરિમાં ગિરૂઓ મેરૂ ગિરિવરૂ રે - એ દેશી] પઢમ અહિઞાનેં વંદું ભાવ જિણોસરૂ રે, બીજે વ્ય-જિણંદ; ત્રીજે રે ત્રીજે રે, ઈંગ ચેઈઅ ઠવણા જિણા રે. ૧
ચોથે નામ જિણ, તિહુઅણ ઠવણ જિના નમું રે, પંચમે છઠે તેમ, વંદુ રે વંદુ રે, વિહરમાન જિન કેવલી રે. ૨
સત્તમ અધિકારે, સુય નાણ મંદિએ રે, અઠમ શુઈ સિદ્ધાણ; નવમેં રે નવમેં રે, શુઈ તિત્થાહિવ વીરની રે. ૩
દશમેં ઉજ્જયંત થઈ વલિય ઇગ્યારમેં રે, ચાર-આઠ-દસ-દોઈ; વંદો રે વંદો રે, અષ્ટાપદ જિન જિન કહ્યા રે. ૪
બારમેં સમ્યગ્દષ્ટિ, સુરની સમરણા રે, એ બારે અધિકાર; ભાવો રે ભાવો રે, દેવ વાંદતાં ભવિજનાં ! રે. પ
વાંદું છું ઇચ્છકારી સમસ્ત શ્રાવકો રે,' ખમાસમણ ચઉ ઈ; શ્રાવક રે શ્રાવક રે, ભાવક' સુજસ ઈસ્યું ભણે રે. ૬
૧. સમ સુશ્રાવકો રે. ૨. વાચક
૩૮૨
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #457

અતિચારશુદ્ધિ અને પ્રતિક્રમણના આઠ પર્યાય
ઢાલ ત્રીજી
(સાહિબા રંગીલા હમારા – એ દેશી) હવે અતિચારની શુદ્ધિ ઇચ્છાએ, અતિચાર-ભાર-ભરિત નત કાયે, ઉદ્યમી ! ઉપયોગ સંભાલો, સંયમી ! સવિ પાતિક ટાલો, સવ્વસ્સવિ દેવસિય ઇચ્ચાઈ, પ્રતિક્રમણ બીજક મન લાઈ. ૧
ઉદ્યમી ! ઉપયોગ સંભાલો. એ આંકણી. જ્ઞાનાદિક માંહે ચારિત્રસાર, તદાચાર શુદ્ધિ અર્થ ઉદાર, ઉ. કરેમિ ભંતે' ઇત્યાદિક સૂત્ર, ભણી કાઉસ્સગ્ન કરો પવિત્ર ઉ ચિંતવો અતિચાર તે પ્રાંત, પડિલેહણથી લાગા જે ભ્રાંત, ઉ. સયણાસણ ઇત્યાદિક ગાથા, ભાવજો તિહાં મત હોતાં. થોથા. ઉ. ૩ ઈમ મનસા ચિંતન ગુરૂસાખે, આલોવા અર્થે ગુરૂ દાખ, ઉ. શ્રાદ્ધ ભણે અડગાથા અત્યો, કાઉસ્સગ્ગ પારી ચઉસિત્યો. ઉ. ૪ સાડાસા પડિલેહી બેસે, મુહપત્તિ તનુ પડિલેહ વિશેષ, ઉ. કાઉસ્સગ્ગ અવધારિત અતિચાર, આલોવા દે વંદન સાર. ઉ. પ અવગ્રહ માંહિ રહિઓ નત અંગ, આલોએ દેવસી જે ભંગ, ઉ. સવ્યસ્તવિ દેવસિઅ ઇચ્ચાઈ, ઉચ્ચારતો ગુરૂસાખે અમાઈ. ઉ. ૬ મન-વચ-કાય સકલ અતિચાર, સંગ્રાહક એ છે સુવિચાર, ઉ. ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્, પાયછિત્ત તસ માગે તપધન. ઉ. ૭ પડિક્કમ ઈતિ ગુરૂ પણ ભાખે, પડિક્કમણાખ્ય પાયચ્છિત દાખે; ઉ. સ્વસ્થાનકથી જે બહિગમણ, ફિરી આવે તે છે પડિક્કમણ." ઉ. ૮ શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સવાધ્યાય
૩૮૩
2010_02

Page #458

પડિક્કમણ, પડિઅરણ, પવત્તિ, પરિહરણા, વારણા, નિવૃત્તિ, ઉ નિંદા, ગરહા, સોહી અઠ, એ પર્યાય સુજસ સુગરીઠ. ઉ. ૯
પ્રતિક્રમણ વિધિ
હાલ ચોથી
પ્રથમ ગોવાલા તરે ભરેજી – એ દેશી] બેસી નવકાર' કહી હવેજી, કહે સામાયિક સુત્ત; સફલ નવકારથી જીવનેજી, પડિક્કમનું સમચિત્ત.
મહાસ! ભાવો મનમાં રે હેત. એ આંકણી ૧ ચારિ મંગલ મિત્કાદિકેજી, મંગલ અર્થ કહેઈ, ઇચ્છામિ પડિક્કમિઉ ઇત્યાદિકેજી,
દિન અતિચાર આલોઈ. મહાસ ર ઈરિયાવહિ સુત્ત ભણેજી, વિભાગ આલોયણ અત્ય; તસ્ય ધમ્મસ્સ લગે ભણેજી, શેષ વિશુદ્ધ સમથ્થ. મહાજસ!૩ શ્રાવક આચરણાદિકેજી, નવકાર' સામાયિક સૂત્ર; ઈચ્છામિ પડિક્કમીઉં કહી કહેજી, શ્રાદ્ધ સૂત્ર સુપવિત્ર. મહા. ૪ અતિચાર-ભાર-નિવૃત્તિથીજી. હલુઓ હોઈ ઉઠેઈ; અભુઠિઓ મિ ઇત્યાદિકે જી, સૂત્રમુનિ શેષ' કહેઈ, મહા. ૫ અવગ્રહ ખમાસમણ વંદણંજી, તીન ખમાવે રે દેઈ; પંચાદિક મુનિ જો હુએજી, કાઉસ્સગ્નાર્થ ફિરેઈ. મહા૬
૧. સૂત્રે નિઃશેષ
૩૮૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #459

ભૂમિ પંજી અવગત વહીજી, પાછે પગે નિસરેઈ; આયરિય ઉવઝાય ભલે ભણેજી, અભિનય સુજસ કહેઈ, મહા ૭
દેવસી પ્રતિક્રમણ વિધિ (ચાલુ)
હાલ પાંચમી
રિસિયાની દેશી) આલોયણ પડિક્કમણે અશુદ્ધ જે, ચારિત્રાદિક અતિચારક ચતુર નર ! કાઉસગ્ગ તેહની શુદ્ધિ અર્થે કહો, પહિલો ચારિત્ર શુદ્ધિકાર.
ચતુર નર ! ૧ પરીક્ષક હો તો હેતુને પરખજો, હરખજો હિયડલા માંહિ, ચ, નિરખો રચના સદ્ગુરૂ કેરડી, વરણો સરસ ઉછાહિ. ચતુર- ર
પરીક્ષક હો તો હેતુને પરખજો. એ આંકણી. ચારિત્ર કષાય-વિરહથી શુદ્ધ હોએ, જાસ કષાય ઉદગ, ચ, ઉ પુષ્ક પરિ નિફલ તેહનું, માનું ચરણ સમગ્ર. ચ૦ ૩ તેણે કષાય તણા ઉપશમ ભણી, આયરિય ઉવઝાય ઇત્યાદિ, ચ, ગાથાત્રય ભણી કાઉસ્સગ્ગ કરો, લોગસ્સ દોઈ અપ્રમાદિ.
ચપરી ૪ કરેમિ ભંતે ઇત્યાદિ ત્રય કહી, ચારિત્રનો એ ઉસ્સગ્ન; ચક સામાયિક ત્રય પાઠ તે જાણીએ, આદિ મધ્યાંત સુહસગ્ન.
ચ૦ પરીક્ષક. ૫
૧. અભિનય ૨. મધ્યતે
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૩૮૫
2010_02

Page #460

પારી ઉજજોય' ને સબ્યુલોએ કહી, દર્શનાચાર શુદ્ધિ સટ્ટ, ચ, એક ચઉવિસત્થાનો કાઉસ્સગ્ન કરે, પારી કહે પુખરવરદીવ૮.
ચ. પરીક્ષક૬ સુયસ્સ ભગવઓ' કહી ચકવીસત્યય, કાઉસ્સગ્ન કરિ પારે દંત; ચ૦ સકલાચાર ફલ સિદ્ધ તણી ઘૂઈ, સિદ્ધાણં બુદ્ધાણં કહે મહંત.
ચ૦ પરીક્ષક. ૭ તિસ્થાધિપ વીરવંદન રેવતમંડન, શ્રી નેમિનતિ તિત્થસાર; ચ૦ અષ્ટાપદ નતિ કરી સુયદેવયા, કાઉસ્સગ્ગ નવકાર, ચ૦ પરીક્ષક, ૮ ક્ષેત્રદેવતા કાઉસ્સગ્ગ ઈમ કરો, અવગ્રહ યાચન હેત; ચ૦ પંચ મંગલ કહી પુંજી સંડાસન, મુહસ્પત્તિ વંદન હેત. ચ. પરીક્ષક, ૯ “ઇચ્છામી અણુસદ્ઘિ કહી ભણે, સ્તુતિ ત્રય અર્થગંભીર; ચ૦ આજ્ઞા કરણ નિવેદન વંદન, ગુરૂ અનાદેશ શરીર. ૨૦ પરીક્ષક૧૦ દેવસિયે ગુરૂ ઈકથતિ જવ કહે, પકિખઆઈક કહે તીન; ચ૦ સાધુ શ્રાવક સહુ સાથે થઈ કહે, સુજસ ઉચ્ચ સ્વર લીન.
ચ૦ પરીક્ષક. ૧૧
દેવસી પ્રતિક્રમણ વિધિ (ચાલુ)
ઢાલ છઠ્ઠી
નમસ્કાર સ્વકૃત જગન્નાથ જેતા શ્લોકની દેશી) શ્રાદ્ધી સુસાધ્વી તે કહે ઉચ્છાહ, સંસાર દાવાનલ તીન ગાહા; ન સંસ્કૃતિ છે અધિકાર તાસ, કહી કહે એકહી પૂર્વ ભાસ. ૧
૩૮૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #461

અછે તીર્થ એ વીરનું તેણે હર્ષે, પ્રતિક્રમણ નિર્વિદન થઈ તાસ કર્યું કહી શકસ્તવ એક જિન-સ્તવન ભાખે,
કૃતાંજલિ સુણઈ અપર વરકનક ભાખે.' ર નમોહેતુ થકી દેવ ગુરૂ ભજન એહ, ધરિ અંતે વલી સફલતા કર અછેહ, યથા નમુત્થણે ધરિ અંતે નમો જિણાણું
જિણ વંદન ઈક સત્યય' દુગ પમાણે. ૩ દુબદ્ધ સુબદ્ધ તિલોગસ્સ યાર, કાઉસ્સગ્ગ કરે દેવસી શુદ્ધિકાર; પારી કહી લોગસ્સ મંગલ ઉપાય,
ખમાસમણ દઈ દઈને કર સઝાય. ૪ જાવ પોરિસી મૂલવિધિ હોઈ સઝાય, ઉત્કૃષ્ટ તે દ્વાદશાંગી અધ્યાય; પરિહાણિથી જાવ નમુક્કાર હોઈ, સામાચારિ વશ પંચ ગાથા પલોઈ. ૫ કહી પડિક્કમણે પંચ આચાર સહિ, તિહાં દીસે એ તિણહણહણ હોઈ; ઈશ્યપભણિ તપવીર્યઆચારશુદ્ધિ, અવર્યે હુઈ જો હોઈ ત્રિકવિશુદ્ધિ.૬ પ્રતિક્રમણ પચ્ચખાણ ચઉવિહાર મુનિને,
યથાશક્તિ પચ્ચખાણ શ્રાવક સુમનને; કાઉસ્સગ્ગ અંતરંગ તપનો આચાર, વલિ વીર્યનો ફોરવે શક્તિસાર. ૭ પ્રતિક્રમણ પદથી ક્રિયા કર્વ કર્મ, જણાએ તિહાં પ્રતિક્રમણ ક્રિયામર્મ, પ્રતિક્રમણ કર્તા તે સાધ્વાદિ કહીએ, સુદષ્ટિ સુઉપયુક્ત યતમાન
લહિએ. ૮ પ્રતિક્રમ્ય તે કર્મ ક્રોધાદિ જાણો, ટલે તેહ તો સર્વ લેખ પ્રમાણ; મલે જો સુજનસંગ ઢરંગ પ્રાણી,
ફલે તો સકલ કજજ એ સુજસ વાણી. ૯ ૧. સાથે ૨. જિનવંદને શ્રી પ્રતિકમાણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૩૮૭
2010_02

Page #462

રાઈ પ્રતિક્રમણ વિધિ
ઢાલ સાતમી
બ્રહ્મચર્યના દેશ કહ્યા અથવા જૂઓ જૂઓ અચરજ અતિભલું – એ દેશી દેવસી પડિક્કમણ વિધિ કહો, કહિએ હવે રાઈનો તેહ રે, ઈરિય' પડિક્કમિવ ખમાસમણમ્યું, કુસુમિણ દુસુમિણ જેહ રે. ૧
ચતુર નર! હેતુ મન ભાવજો. એ આંકણી તેહ ઉપશમ કાઉસ્સગ્ગ કરો, ચાર લોગસ્સ મનિ પાઠ રે, દિઠિ-વિપરિયાસ સો ઉસ્સાસનો, ધી-વિપરિયાસ શત આઠ રે.
ચિઈ વંદન કરિય સઝાય મુખ, ધર્મવ્યાપાર કરે તાવ રે, જાવ પડિક્કમણ વેલા હુએ, ચઉ ખમાસમણ દિએ ભાવ રે. ચતુર ૩ રાઈ પડિકમણ ઠાઉ ઈમ કહી, સબસ્સવ રાઈ કહે રે, સક્કન્ધય'ભણી સામાયિક' કહી, ઉસ્સગ્ન એકચિતે રે. ચતુર. ૪ બીજે એક દર્શનાચારનો, ત્રીજે અતિચાર ચિંત રે, ચારિત્રનો તિહાં એક હેતુ છે, અલ્પ વ્યાપાર નિસિ ચિત્ત રે. ચતુર ૫ પારી સિદ્ધસ્તવ' કહી પછે, જાવ કાઉસ્સગ્ન વિહિ પુવ રે; પ્રત્યેક કાઉસ્સગ્ગ પડિકમણથી, અશુદ્ધનો શોધ એ અપુષ્ય રે.
ચતુર૦ ૬ ઈાં વીર છમાસી તપ ચિંતવે, હે જીવ! તું કરી શકે તેહ રે ન શકું એ ગાઈ ઈગુણતિસતાં, પંચ માસાદિ પણ જેહ રે. ચતુર ૭
૩૮૮
ગૂ સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #463

એક માસ રાવતેર ઊણડો, પછે ચઉતિસ માંહિ હાણી રે; જાવ ચઉથ આંબિલ પોરિસિ, નમુક્કારસી યોગ જાણી રે. ચતુર. ૮ શક્તિ તાંઈ ચિત્ત ધરી પારીએ, મુહપત્તિ વંદન પચ્ચખાણ રે, ઈચ્છામો અણુસદ્ધિ' કહી તિગ થઈ, થય ચિઈવંદણ સુહજાણ રે.
ચતુર ૯ સાધુ વલી શ્રાદ્ધકૃત પૌષધો, માગે આદેશ ભગવન રે, બહુવેલ સંદિસાઉબહુવેલ કરૂં, લઘુતર અનુમતિ મન્ન રે. ચતુર ૧૦ ચી ખમાસમણ વંદે મુનિ, અઠ્ઠાઈજેસુ તે કહે સઢ રે; કરે રે પડિલેહણ ભાવથી સુજસ મુનિ વિદિત સુગુણદ્ર ર ચ૦ ૧૧
પખી પ્રતિક્રમણ વિધિ
હાલ આઠમી મધુબિંદુઆની, અથવા સરસતી યુઝરે માતા ! દિયો બહુમાન રે -- એ દેશી હવે પખિય રે ચઉદસિ દિન સુધી પડિક્કમે
પડિકમતાં રે નિત્ય, ન પર્વ અતિક્રમે; ગૃહ શોધ્યું રે પ્રતિદિન તો પણ શોધીએ,
પખસંધિ રે ઈમ મન ઈાં અનુરોધિયે.
અનુરોધિયે ગુરૂ ક્રમ વિશેષે ઉત્તર કરણ એ જાણીએ, જિમ ધૂપ લેપન વર વિભૂષણ, તેલ ન્હાણે માણીએ; મુહપતી વંદણ સંબુદ્ધ ખામણ, તીન પાંચ પાંચ શેષ એ, પકિખ આલોયણ અતિચારા, લોચના સુવિશેષ એ. ર શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૩૮૯
2010_02

Page #464

હાલ
`સવ્વસવિરે રે `પકિખયસ્સ' ઇત્યાદિક ભણી, પાયચ્છિત્ત રે ઉપવાસાદિક પડીસુણી;
વંદણ દેઈ રે પ્રત્યેક ખામણાં ખામીએ,
ક
વિશ્વામિએ સામાયિક સૂત્રે, ખમાસમણ દેઈ કરી,
કહે એક પખ્ખી સૂત્ર બીજા, સુણે કાઉસ્સગ્ગ ધરી; પાખી પડિકમણ સૂત્ર કહીને, સામાયિક ત્રિક ઉચ્ચરી, ઉજ્જ્ઞોઅ' બાર કરે કાઉસ્સગ્ગ હર્ષ નિજ હિઅડે ધરી. ૪
દેવસિયં આલોઈયં' ઇત્યાદિક વિશ્રામિએ. ૩
મુહપત્તી રે પડિલેહી વંદણ ક્રિએ,
સમાપ્ત ખામણાં રે ખમાસમણ દેઈ ખામિએ; ખમાસમણ ચ્યારે રે પાખી ખામણાં ખામજો,
ઇચ્છામો અણુસઠિ' કહી દેવસી પરિણામજો. પ
૧. પણિ સુણી
૩૯૦
હાલ
नूटङ
પરિણામજો સવિ `ભવનદેવી, ક્ષેત્ર દેવી' મા ભલી; તોપણ વિશેષે ઈહાં સંભારો, અજિત શાંતિ-સ્તવ' વલી. ઈહાં જ્ઞાનાચારની શુદ્ધિ, વંદન `સંબુદ્ધ ખામણે' જાણીયે; દર્શનાચારની `લોગસ્સ' પ્રગટે, કાઉસ્સગ્ગ પ્રમાણીયે. ૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #465

હાલ
પ્રમાણે રે અતિચાર `પ્રત્યેક ખામણે',
પાખી સૂત્ર દુર્ગે ચારિત્રશુદ્ધિ પાખી ખામણે;
કાઉસ્સગે રે તપ આચારની ભાખજો,
સઘલે આરાધ્યે વીર્યાચારની દાખજો. ૭
ચઉમાસી વરસી પ્રતિક્રમણ
મૂક
દાખજો ચઉમાસ વરસી, પડિક્કમણનો ભેદ એ; ચઉમાસી વીસ દુવીસ મંગલ, ઉસગ્ગ વરસિ નિવેદ એ; પાખી ચોમાસી પંચ વરસે, સગ દુશેષે ખામીએ; સઝાય ને ગુરુ શાંતિ વિધિસ્યું, મુજસ લીલા પામીએ. ૮
પ્રતિક્રમણનો અર્થ
હાલ નવમી
-
મેરે લાલ અથવા લૂખો લલના વિષયનો એ દેશી નિજ થાનકથી પર થાનકે, મુનિ જાએ પ્રમાદે જેહ, મેરે લાલ. ફિરિ પાછું થાનકે આવવું, પડિક્કમણું' કહિયે તેહ, મેરે લાલ. ૧ પડિક્કમજો આનંદ મોજમાં, ત્યજી ખેદાદિક અડ દોષ મેરે ભાલ; જિમ જિમ અધ્યાતમ જાગશે, તિમતિમ હોગ્યે ગુણ પોષ. મે પડિક્કમજો આનંદ મોજમાં. એ આંકણી. ર
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
_2010_02
૩૯૧

Page #466

`પડિક્કમણું' મૂલ પદે કહ્યું, અણકરવું પાપનું જેહ, મેરે અપવાદે તેહનું હેતુએ, અનુબંધ તે શમ-રસ-મેહ. મે૰ પડિ ૩ પ્રતિક્રમકને પ્રતિક્રમણે કરી, અઘ-પ્રતિ કર્તવ્ય અનાણ, મે શબ્દાર્થ સામાન્યે જાણીએ, નિંદા સંવર પચ્ચખાણ. મે પડિ ૪ પડિક્કમણું ને પચ્ચખાણ છે, ફલથી વર આતમ નાણ, મે તિહાં સાધ્ય-સાધન-વિધિ જાણજો,
ભગવઈ અંગ સુજસ પ્રમાણ. મેરે લાલ. પડિ પ
પ્રતિક્રમણનો બીજો પર્યાય પ્રતિકરણ
ઢાલ દશમી
એ દેશી]
[નંદલાલ વજાવે વાંસલી અથવા તું મતવાલે સાજના પડિક્કમણ પદારથ આસરી, કહું અધ્વ તણો કિંતો રે; ઈક પુરે નૃપ છે તે બાહિરે, ઘર કરવાનો સંભંતો રે.૧ ૧ તુમ્હે જોજો રે ભાવ સોહામણો, જે વેધક હુએ તે જાણે રે; મૂરખ તે ઔષધ કાનનું, આંખે ઘાલી નિજમતિ તાણે રે. ૨ તુમ્હે જોજો રે ભાવ સોહામણો. એ આંકણી.
તિહાં બાંધ્યું સૂત્ર ભલે દિને, રખવાલા મેલ્યા સારા રે; `હણવો તે જે ઈહાં પેસશે', ઈસ્યા કીધા પૂકારા રે. તુમ્હે ૩
જે પાછે પગલે ઓસરે, રાખીજે તેહના પ્રાણ રે; ઈમ કહી તે સજ્જ હુઈ રહ્યા, ધરી હાથમાં ધનુષ ને બાણ રે. તુમ્હે ૪
૧. સંભૂતો રે
૩૯૨
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #467

તસ વ્યાસંગે દોઈ ગામડી, તિહાં પેઠા તેણે દીઠા રે, કહે કાં તુણ્ડ પેઠા પાપીયા !' તિહાં એક કહે કરી મન ધીઠા રે.
તુમ્હ૦ ૫ ઈહાં પેઠાં શ્યો મુજ દોષ છે ?', તેણે તે હણીઓ બાણ રે, પાછે પગલે બીજો ઓસર્યો, મૂક્યો કહે પૈઠો અનાણે . તુમ્હ૦ ૬ તે ભોગનો આભોગી હૂઓ, બીજે ન લuો ભાગસંયોગ રે, એ દ્રવ્ય ભાવે જાણજો, ઈહાં ઉપનય ધરિ ઉપયોગ રે તુમ્હ૦ રાજા તીર્થકર તેણે કહ્યો, મારગ સંયમ રહો રાખી રે, ચૂક્યો તે રખવાલે હણ્યો, સુખ પામ્યો તે સત્યભાષી ર. તુમ્હ૦ ૮ પ્રતિક્રમણ પ્રમાદ અતિક્રમે, ઇહાં રાગાદિક રખવાલા રે, તે જો રૂપ પ્રશસ્ત જોડીયે, તો હવે સુજસ સુગાલા રે તુમ્હ૦ ૯
સંવાદ ને દૃષ્ટાંતથી પ્રતિકરણ પર વિવેચન
હાલ અગીયારમી
કિાંઈ જાણું કબ ઘરે આવેલો ? અથવા પ્રીત પૂરવ પામીયે – એ દેશી
પહેલાં મારવાડી ભાષાની છાંટ છે) કાંઈ જાણાં કિઉ બની આવેલો ? માહરા મોહનગારાશું સંગ હે મિત્ત!
માહારા પ્રાણ પિયારારા રંગ હો મિત્ત ! કાંઈ. ૧ નદિય હોએ તો બાંધિએ, કાંઈ સમુદ્ર બાંધ્યો ન જાઈ હે મિત્ત ! લઘુ નગ હોએ તો આરોહિએ, મેરૂ આરહ્યો ન જાઈ હે મિત્ત! કાંઈક ર
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
કે ૩૯
2010_02

Page #468

બાથ શરીરે ઘાલીએ, નગને ન બાથ ઘસાઈ હે મિત્ત ! સરોવર હોય તો તરી શકાં, સાહામી ગંગ ન તરાઈ હે મિત! કાંઈ ૩ વચન કાયા તે તો બાંધીએ, મન નવિ બાંધ્યો જાય છે મિત્ત ! મન બાંધ્યા વિણ પ્રભુ ના મિલે, કિરિયા નિફલ થાય હે મિત્ત! કાંઈ ૪ એક સહજ મન પવનરો, જઠ કહે ગ્રંથકાર હે મિત્ત ! મનરી દોર તે દૂર છે, જિહાં નહિ પવન પચાર હે મિત! કાંઈ ૫ મિત્ત કહે મન ! ચલ સહી, તો પણ બાંધ્યો જાય છે મિત્ત ! અભ્યાસ વૈરાગે કરી, આદર શ્રદ્ધા બનાય હે મિત્ત !'
જાણું ઈયું બની આવેલો. એ આંકણી. ૬ કિણહિ ન બાંધ્યો જલનિધિ, રામે બાંધ્યો સેત હે મિત્ત! વાનર તેહી ઉપરિ ચલ્યા, મેરૂ ગંભીરતા લેત હે મિત્ત ! હું જાણું ૭ શુભયોગે ભડ બાંધિએ, અનુભવે પાર લહાઈ હે મિત્ત! પડિઅરણા પડિક્કમણનો, ઈમ જ કહ્યો પરયાય હે મિત્ત ! હું જાણું ૮ પડિઅરણ ગતિ ગુણ તણી, અશુભથી તે પડિકંતિ હે મિત્ત! તિહાં પ્રાસાદ દષ્ટાંત છે, સુણો ટાલી મન ભ્રાંતિ હે મિત્ત ! હું જાણું, ૯ કોઈ પુરે એક વણિક હુઓ, રતને પૂર્ણ પ્રાસાદ હે મિત ! સોંપી ભાર્યાને તે ગયો, દિગયાત્રાયે અવિષાદ હે મિત્ત ! હું જાણું ૧૦ સ્નાન વિલેપન ભૂષણે, કેશ નિવેશ શૃંગાર હે મિત્ત! દર્પણ દર્શન વ્યગ્ર તે, લાગે બીજું અંગાર હે મિત્ત ! હું જાણું. ૧૧ પ્રાસાદ તેણીયે ન જોઈઓ, ખૂણો પડિયો એક હે મિત્ત ! દેશ પડિ-મ્યું એહને સા કહેધરી અવિવેક હે મિત્ત! જાણું. ૧૨
૧. બાથ ન ગગને. ૨. નદી સાહામી. ૩. શ્રદ્ધાવાન ૪ તેણે જોયો ૩૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #469

ભીતે પીંપલ અંકૂર હુઓ, તે પણ ન ગણે સાંઈ હે મિત્ત ! તેણે વધતે ઘર પાડીયું, જિમ નદીપૂરે વનરાઈ હે મિત્ત! જાણું. ૧૩ દેસાઉરી આવ્યો ઘરધણી, તેણે દીઠો ભગ્ન પ્રાસાદ હે મિત્ત ! ' નીસારી ઘરથી ભામિની, તે પામીયો અતિહીં વિષાદ હે મિત્ત !
જાણું. ૧૪ તેણે ફરી પ્રાસાદ નવીન કર્યો, આણી બીજી ઘરનાર હે મિત્ત ! કહે જો પ્રાસાદ એ વિણસશે, તો પહિલિની ગતિ ધાર' હે મિત્ત !
જાણું. ૧૫ ફિરિ ગયો દેશાંતરે વાણીયો, તે ત્રિતું સંધ્યાએ જોઈ હે મિત્ત! ભાગું કાંઈ હોય તે સમારતાં, પ્રાસાદ તો સુંદર હોય છે મિત્ત!
. હું જાણું. ૧૬ ધણી આવ્યો દીઠો તેહવો, ઘર-સ્વામીની કીધી તેહ હે મિત્ત ! બીજી હુઈ દુઃખ-આભોગિની, ઉપનય સુણજો ધરી નેહ હે મિત્ત !
જાણું. ૧૭ આચારય ગૃહપ્રભુ વાણીયો, પ્રાસાદ તે સંયમ રૂપ હે મિત્ત! તેહને તે રાખવો ઉપદિશે, ન કરે તે થાએ વિરૂપ હે મિત્ત! જાણું ૧૮ પ્રાસાદ તે જેણે થિર કર્યો, તે પામ્યો સુજસ જગીશ હે મિત્ત! ઈહાં પૃચ્છક કથક તે એક છે, નય રચનાએ ગુરૂ ને શિષ્ય હે મિત્ત !
હું જાણું. ૧૯
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૩૫
2010_02

Page #470

પ્રતિક્રમણ ત્રીજો પર્યાય પડિહરણા
દ્વાલ બારમી
[બન્યો રે વિઘાજીરો કલ્પડો એ દેશી] હવે પડિહરણા પષ્ક્રિમણનો, પર્યાય સુણો ઈણી રીતિ, હો મુણિંદ ! પરિહરણા સર્વથી વર્જના, અજ્ઞાનાદિકની સુનીતિ, હો મુણિંદ ! ૧ પડિક્કમણ તે અવિશદ યોગથી. એ આંકણી એક ગામે એક કુલપુત્રની, ભગિની દોઈ ગ્રામે ઉદ્ઘ હો મુણિંદ ! પુત્રી એક તસ દોઈ બહિનના, હુઆ સુત ચુવ ભાવ પ્રરૂઢ, હો મુણિંદ ! પડિ ૨
પુત્રી અર્થે તે આવિયા, કહે સુવિવેકી કુલપુત્ર, હો મુણિંદ ! તુમ સુત દોઈ મુજ એક જ સુતા, મોકલી દિઉ જે હોય પવિત્ર, હો મુણિંદ ! પડિ ૩ તે ગઈ સુત દોઈ તે મોકલ્યા, ઘટ આપી કહ્યો આણો દૂધ', હો મુણિંદ ! કાવડ ભરી દૂધ નિવત્તિયા, તિહાં દોઈ મારગ અનુરૂદ્ધ,
હો મુણિંદ ! પડિ ૪ એક નિટ' તે અતિહિ વિષમ અછે, દૂરે તે સમ છે મગ્ન હો મુણિંદ ! સમે આવ્યો એક વિષમ ત્યજી, બીજો નિકટથી વિષમતે મગ, હો મુણિંદ ! પડિ પ ઘટ ભાગ્યે તસ ઈક પગ ખલ્યો, બીજો પણ પડતો તેણ, હો મુણિંદ ! સમે આવ્યો તેણે પય રાખીયો, સુતા દીધી તેણ ગુણેણ,
હો મુણિંદ ! પડિ ૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૧. વિકટ ૨, લગ્ન
૩૯૬
2010_02

Page #471

`ગતિ ત્વરિતે આવજો' નવ કહ્યું, `પય લાવજો' મેં કહ્યું એમ, હો મુણિંદ ! કુલપુત્રે વક્ર તિરસ્કર્યો, ધરો ભાવ એ ઉપનય પ્રેમ, હો મુણિંદ ! પડિ ૭ તીર્થંકર તે કુલપુત્ર છે, ચારિત્ર તે પય અભિરામ, હો મુણિંદ ! તે રાખે ચારિત્ર કન્યકા, પરણાવે તે નિર્મલ ધામ. હો મુણિંદ ! પડિ ૮
ગોકુલ તે માનુષ્ય જન્મ છે, મારગ તે તપ-જપ રૂપ, હો મુણિંદ ! તે ચિવિરને દૂર નજીક છે, જિનકલ્પીને તો અનૂપ, હો મુણિંદ ! પડિ ૯ નવી અગીતાર્થ રાખી શકે, ચારિત્ર પય ઉગ્રવિહાર, હો મુણિંદ ! નિવૃત્તિ દુર્લભ છે તેહને, બીજો પામે વહેલો પાર હો,
હો મુણિંદ ! પડિ ૧૦
દુગ્ધ કાય દષ્ટાંત એ, દૂધ કાવડ તસ્સ અત્મ હો મુણિંદ ! -પરિહરણા' પદ વર્ણવ્યું, ઈમ સુજસ સુહેતુ સમત્વ,
પ્રતિક્રમણનો ચોથો પર્યાય વારણા
ઢાલ તેરમી
[આસણારે યોગી - એ દેશી]
વારણા તે પડિક્કમણ પ્રગટ છે, મુનિને તે પ્રમાદથી જાણો રે, સુણો સંવરધારી ! ઈહાં વિષભુક્ત તલાવરો ભાખ્યો, દૃષ્ટાંત તે મન આણો રે. સુણો સંવરધારી ! ૧
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
હો મુણિંદ ! પડિ ૧૧
2010_02

૩૯૭

Page #472

એક પુરે એક રાજે છે રાજા, તેણે જાણ્યું પરદલ આવ્યું રે, સુણો ભક્ષ્ય ભોજને મીઠા જલમાં, ગામ ગામ વિષ ભાવ્યું રે. સુણો રે પ્રતિ નૃપ પડહૈ ઈમ ઘોષાવે, “જે ભક્ષ્ય ભોજ્ય એ ખાયે રે, સુણો. પીયે મીઠા જલ હુઈ હોંશી, તે યમમંદિર જાયે રે. સુણો, ૩ દૂરથી આણી જે ભોજ્ય જે જમશે, ખારાં પાણી પીચ્ચે રે, સુણો તે જીવી હોયે સુખ લહેશ્ય, જય લચ્છિ એ અવશ્ય રે." સુણો. ૪ જેણે નપ-આણ કરી તે જીવ્યા, બીજા નિધન લહંત રે, સુણો. દ્રવ્ય વારણાં એ ઈહાં ભાવો, ભાવે ઉપનય સંત રે ! સુણો પ જિનવર નૃપતિ વિષય વિષમિશ્રિત, ભવિને ભોજ્ય નિવારે રે, સુણો - ભવ ભમે રાગી ને તરે રે વૈરાગી, વાચક જસ તે સંભારે રે સુણો ૬
પ્રતિક્રમણનો પાંચમો પર્યાય નિવૃત્તિ
હાલ ચૌદમી
માડી ! માંને પરદેશીડાને કાં પરાવ્યા રે અથવા ચંદ્રાવલાની દેશી પડિમણ નિવૃત્તિ પ્રમાદથી રે, રાય કન્યા દિäત; એક નગરે એક શાલાપતિ, ધૂર્ત સૂતા તસ રત,
માડી ! માંને ભર યૌવનમાં કાંઈ ન દીધાં છે, માડી ! માંને મનમથ માચતે કાંઈ ન દીધાં છે; માડી ! માંને અવસર છયલ છબીલાને કાંઈ ન દીધાં છે, માડી ! માંને લાવણ્ય લહરે જાતે કાંઈ ન દીધાં છે. ભોલી માડલી! ૧
૧. કની.
૩૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #473

તે કહે આપણ નાસિએ રે,' સા કહે `સખી ! મુઝ નૃપ-પુત્તિ; સંકેત તિણસ્યું છે કિઓ રે, તેડી લાવીસી ઝત્તિ' માડી ! માંને ભર૦ ૨ તેણે ગીત પરભાત સુણ્યું રે, પાછી નિવર્તિ તામ;
`આણું કરંડિયો રત્નનો’ઈમ વચન ભાંખી સ્યામ. માડી ! માંને ભર૦ ૩ ફૂલ્યાં તો સ્યું કણિઆરડાં રે !, અહિમાસ વુઠે અંબ; તુજ ફૂલવું જુગતું નહિ. જો નીચ કરે વિડંબ. માડી ! માંને ભર૦ ૪ કોલિક સુતા કણિઆરડી રે, હું લતા છું સહકાર; અધિ માસ ઘોષણ ગીતએ, કાલ હરણ અશુભનું સાર.
માડી ! માંને ભર૰ પ
તસ તાત શરણે આવીયો, નૃપ ગોત્ર એક પવિત્ર; પરણાવી પટરાણી કરી, નિજ રાજ્ય આપે ચૈત્ર. માડી ! માંને ભર ૬
કન્યા થાનક મુનિ વિષય તે, ધૂરત સુભાષિત ગીત; નિવર્તે તે જસ ને સુખ લહે, બીજી ન એ છે રીત. માડી ! માંને ભર૰ ૭
ઢાલ પંદરમી
જવઈરિ (ઝવેરી) સાચો રે જગમાં જાણીયે રે – એ દેશી] બીજો પણ દૃષ્ટાંત છે રે, એક ગચ્છ એક છે સાધ રે; ગ્રહણ-ધારણક્ષમ તેહને રે, આચાર્ય ભણાવે અગાધ રે. ૧ ધારો રે ભાવ સોહામણો રે, તુો સારો રે આતમકાજ રે; વારો રે' તેહને પાપથી, સંભારો પામ્યું છે રાજ રે.
ધારો રે ભાવ સોહામણો રે. એ આંકણી.
૧. કે. ૨. તારો રે.
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
2010_02

૩૯૯

Page #474

પાપકર્મ તસ અન્યદા હુઓ રે, ઉદયાગત અતિઘોર રે; નીકલ્યો ગચ્છથી એકલો રે, જાણે વિષય ભોગવું જોર રે. ધારો રે ર
કહે સુર' તરૂણ મંગલ તદા રે, ઉપયોગે સાંભલે તેહ રે; જિમ તે ભટ પાછા ફિર્યા રે, તેણે કિધો ચારિત્રસ્યું નેહ રે. ધારો રે૦ ૩
ગાથા
तरियव्वा पत्तिया मरियव्वं वा समरे समत्थेणं ।
असरि सज्जण उल्लावा नहु सहियव्वा कुलप्पसूएणं ॥
સાધુ ચિંતવે રે સારાંશમાં' રે પ્રવ્રજ્યા હું ભગ્ન રે; લોક ઢીલાથી નિવૃત્તિઓ રે, હુઓ સુજસ ગુરૂ-પય-લગ્ન રે.
પ્રતિક્રમણનો છઠો પર્યાય નિંદા
હાલ સોલમી
અહો મતવાલે સાહિબા – એ દેશી]
નિંદા તે પડિક્કમણ છે, દુષ્ટાંત ચિત્રકર-પુત્રી રે; એક નગર એક નૃપતિછે, તે સભા કરાવે સચિત્રી રે.
ભવિ' ! સુભાષિત રસ ગ્રહો. ૧ એ આંકણી.
આપી ચિત્રકાર સર્વને, તેણે ચિત્રવા ભૂ સમ-ભાગે રે; ચિત્રવા તે એકને દીવે ભાત આણી પુત્રી રાગે રે. ભવિ ૨
૧. સુત. ૨. રણસમા હૈ. ૩, ભાવે ૪. દિએ
૪૦૦
ધારો રે પ
क
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #475

રાજા આવે વેગે હય, કષ્ટ નાઠી તે આવે રે;
ભાત આણી તેમ તે રહી, તાત દેહ ચિંતાયે જાવે . ભવિ ૩
આલેખે શિખિ-પિચ્છ સા, વાને કરી કુટ્ટિમ દેશે રે; ગત આગત કરતો તિહાં, નૃપ દેખે લલિત નિવેશે ૨. ભિવ ૪ તે ગ્રહવા કર વાહિયો, નખ ભાગા હસી સા બોલે રે; મૂર્ખ મંચ ત્રિક પાદથો, તેં હુઓ ચોથાને તોલે રે.' ભવ પ નૃપ કહે ‘કિમ' ? તવ સા કહે, `રાજ મારગે ઘોડો દોડાવ રે;' જીવી પુણ્યે હું તેહથી, એ પહેલો પાયો મિન આવે રે. બીજો પાયો નરપતિ, સમભાગ સભા જેણે આપી રે; વૃદ્ધ તરૂણ કોઈ નિવ ગણ્યો, ત્રીજો તાત તે
ભવિ ૬
જેણે મત થાપી રે. ભિવ ૭
દેહ ચિંતાયે તે ગયો, અન્ન ટાઢું થાયે તે ન જાણે રે, ચોથો તું શિખિ-પિચ્છ ક્યાં ? કિમ સંભવે ઈર્ણ ટાણે રે ? ભિવ ચિત્ત ચમક્યો રાજા ગયો, ઘરિ સા ગઈ બાપ જિમાડી રે; સ્મર ાર સમ` તાસ ગુણે હર્યું, નૃપચિત્ત તે મૂક્યું ભગાડી રે. વિ. ૯
વેધક વયણું મારકે, પારકે વશ કીધો રાજા રે,
વિણ માશુક ને આસકી, કહો કિમ કરી રહવે તાજા રે ? વિ ૧૦
હુઈ ત્રિયામા શત યામિની, તસ માત તે પ્રાત બોલાવી ૨, કહે `તુમ્હે પુત્રી દીજીએ' કિમ દારિદ્ર વાત એ થાવી રે ?’ વિ ૧૧
રાજાએ ઘર તસ ધન ભરિઉ, મનોહરણી તે વિધિસ્યું પરણી રે; દાસી કહે `નૃપ જિહાં લગે, નાવે કથા કહો એક વરણી રે. ભવિ૰ ૧૨
૧. ન ૨. સ્મર શરમ્યા. ૩. શયયામસી ૪. કરો.
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
_2010_02
૪૦૧

Page #476

સા કહે એક પુત્રી તણા, સમકાલે ત્રણ વર આવ્યા રે, નિજ ઈચ્છાએ જૂઓ જૂઆ, માએ ભાઈએ બાપે વરાવ્યા રે. ભવિ. ૧૩ રાત્રે સા સાપે ડસી, તે સાથે બાલ્યો એક રે, અણસણ એક કરી રહ્યો, સુર આરાધે એક સુવિવેકરે. ભવિ. ૧૪ આપ સંજીવની મંત્ર, તે જીવાડ્યાં તે બિહુ તેણે રે, ગયે મિલિયા સામટા, કેહને દીજે કન્યા કેણે રે ? ભવિ. ૧૫ દાસી કહે જાણું નહિ, તું કહે જે જાણે સાચું રે સા કહે અબ નિદ્રા છું, કાલે કહેશ્ય જાણું જે જાચું રે ભવિ. ૧૬ રાજા પ્રચ્છન્ન તે સાંભળે, બીજે પણ દિન દિએ વારો રે, ગુણે કરી વેચાતો લીએ, ચીતારી કહે ઉત્તર સારો રે. ભવિ. ૧૭ સાથે જીવ્યો તે ભ્રાતા હુઓ, જેણે જીવાડી તે તાતો રે, અનશનીયાને દીજીયે, એ તો પ્રાણનું પણ વિખ્યાત રે. ભવિ. ૧૮ દાસી કહે બીજી કહો, સા કહે એક નૂપ તે સારો રે, ઘડે આભરણ અંતેઉર, ભોયરમાં રહ્યા સોનારો રે, ભવિ. ૧૯ તિહાંથી નકલવું નથી, પણિ દીપ તણું અજુઆલું રે, કુણ વેલા ! એને પૂછ્યું કહે, તે રાતિ, અંધારું છે કાલું રે ભવિ. ર૦ કિમ જાણે ” દાસી કહે, જે સૂર્ય ચંદ્ર ન દેખે રે, કાલે કહછ્યું આજે ઉઘડ્યું, મોજમાં કહિએ તે લેખ રે. ભાવિ. ર૧ બીજે દિન સા તિમ વદ, રાચંધ તે જાણે વેલારે" અવર કથા પૂછી કહે, નૃપ એક ને ચોર બે ભલા રે. ભવિ. ૨૨
૧. ભૂધરમાં. ૨. જાણચેટરે ૩. અવસર.
૪૦ર
1.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #477

પેટીમાં ઘાલી સમુદ્રમાં, વહી સા તટ કિહાં લાગી રે; કેણે ઉઘાડી દેખીયા, પૂછ્યું કેતે દિને ત્યાગી રે ?” ભવિ. રક ચોથો દિન છે. એક કહે, દાસી કહે છે કિમ જાણે રે ? બીજે દિન સા હસી કહે, તુર્યવરને પરમાણું રે ભવિ. ર૪ પૂછી કહે દો શોક્ય છે, એક નગર રત્નાવતી પહેલી રે, વિશ્વાસ બીજીનો નહિ કરે, ઘટે ઘાલે રતન તે વહેલી રે. ભવિ. ૨૫ લીપી મુંદી ઘટ મુખ રહે, બીજી રતન લેઈ ઘટ મુદે રે, રતન ગયા તેણીએ જાણીયા, દાસી કહે તે કિમ વિંદ ર ” ભવિ. ૨૬ બીજે દિન કહે ઘટ કાચનો, છતાં દીસે હરિયાં ન દીસે રે, પૂછી કહે બીજી કથા, ઈક નૃપ ને સેવક ચાર હીએ રે. ભવિ. ૨૭ સહયોધી, વૈદ્ય, રથકરૂ, ચોથો નિમિત્તવેદી છે સારી રે; પુત્રી એક છે મનહરૂ, કિહાં લઈ ગયો ખેચર પ્યારી રે. ભવિ. ૨૮ જે આણે તસ નુ૫ દિએ, ઈમ સુણી નિમિત્તિયો દિશિ દાખે રે, રથકાર તે રથ ખગ કરે, ચારે ચાલ્યા રથ આખે રે. ભવિ. ૨૯ સહસે ખેચર હણ્યો, તેણે મરતે, કન્યા મારી રે; વૈદ્ય જીવાડે ઔષધે, ચારેને દિએ નૃપ અવિચારી રે. ભવિ. ૩૦ કન્યા કહે એક ચારની, નવિ થાઉં, જે પેસે આગે રે, હું તેહની છું સ્ત્રી', હવે કહે પૈસશે તિહાં કુણ રાગે રે ?” ભવિ. ૩૧ દાસી કહે બીજો કુણ કહે ?' બીજે દિને કહે સા તે નિમિત્તી , જે નિમિત્તે જાણે મરે નહિ, ચય સાથે પેઠી સુચિત્ત રે ભવિ૩ર,
૧. નિઃસ્વા બીજી વિશ્વસે ૨. તેણે ૩. વંદે રે ૪ છતાં હરિયા કેમ ન દીસે રે ૫. હરી ૬. નિસૂણી શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
૪૩
2010_02

Page #478

રંગે સુરંગે નીકલી, અંગે સાજો પરણે કન્યા રે, બીજી કથા કહે એક સ્ત્રી માગે હેમ-કટક દુગ ધન્યા રે. ભવિ. ૩૩ મૂલ રૂપક દેઈ કોઈ દિએ, તેણે ઘાલ્યાં સુતાને હાથે રે, પ્રૌઢ થઈ તે ન નીસરે, માગે મૂલ રૂપક સાથે રે. ભવિ. ૩૪ બીજા દીધાં વાંછે નહિ, શું કરવું ?' કહે ઈહાં દાસી રે; સા કહે અવર ન ચતુર છે, તું કહે ને કરે શું હાંસી રે ?’ ભવિ. ૩૫ બીજે દિને કહે તેહ જો, રૂપક દીયે કટક તો દીજે રે, ભૂપ આખ્યાને એહવે, નિજ ઘરે ૫ માસ આણીએ રે. ભવિ૩૬ શક્ય જૂવે છિદ્ર તેહનાં, ઓરડામાં રહી ચીઆરી રે પહેરી વસ્ત્રાદિક મૂલગાં, જીવને કહે સંભારી રે. ભવિ. ૩૭ રાજવંશ પત્ની ઘણી, રાજાને તું સીકારું રે, નૃપ માને જે પુણ્ય તે, બીજી મૂકી રૂપે વારૂ રે. ભવિ. ૩૮ ઈમ કરતી તે દેખી સદા, રાજાને શોક્ય જણાવે રે, કામણ એ તુઝને કરે, રાખો જીવને જો ચિત્ત ભાવે રે. ભવિ. ૩૯ આત્મનિંદા કરતી નૃપે, દેખી કીધી સી પટરાણી રે, દ્રવ્ય-નિંદા એ ભાવથી, કરે જે સંયત સુહ નાણી રે. ભવિ. ૪૦ દશ દેખાતે દોહિલો લહી, નરભવ ચારિત્ર જો લહિયું રે, તો બહુશ્રુત મદ મત કરો, બુધ કહવું સુજસ તે કહિયું રે. ભવિ. ૪૧
૪૦૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #479

પ્રતિક્રમણનો સાતમો પર્યાય ગહ
હાલ સત્તરમી
રાજાજી હો રાણાજી, અથવા રાણાજી હો જાતીરો' કારણ માહરે કોઈ નહિ જી
- એ દેશી ગહ તે પરસાખિશ્યજી, તે પડિક્કમણ પરયાય; દૃષ્ટાંત તિહાં પતિ મારિકાજી, વર્ણવ્યો ચિત્ત સહાય.
સાચલો ભાવ મન ધારજજી. ૧ કિહાં એક અધ્યાપક વિપ્ર છેજી, છે રે તરૂણી તસ ભજ્જ કાક બલિ દેહિ પ્રિય !” ઈમ કહેજી, સા કહે બિહું હું અ૪. સાચલો. ર ભીરૂ તે જાણી રાખે ભલેજી, વારે વારે ઘણા છાત્ર; ઉપાધ્યાયના રે આદેશથીજી, માન્ય છે તેમ ગુણપાત્ર. સાલા. ૩ મહાઠગ તે ઠગને ઠગેજી, એક કહે મુગ્ધ ન એહ, જાઉ હું ચરિત્ર સવિ એન્જી , સહજથી કપટ અછત સાચલો. ૪ નર્મદાના પર કૂલમાંજી, ગોપશ્ય સા નિશિ આય; અન્યદા નર્મદા ઉતરેજી, કુંભે સા ચોરપણે જાય. સાચલો. ૫ ચોર એક ગ્રહ્યો રે જલજંતુએજી, રોઈ કહે સા દગ ઢાંકી; તીરથ મલ્હીને મા ઉતરોજી, જાઈ કુતીર્થ તે વાંકી' સાચલો. ૬ જોઈ ઈમ છાત્ર પાછો વલ્યોજી, બીજે દિને બલિ દેત; રાખતો છાત્ર ભલી પરે કહેજી, શ્લોક એક જાણણ હત. સાચ૦ ૭
૧. રાજી હો નાતરો. ૨. સાંભલો ૩. ખાય. શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
-
૪૦૫
2010_02

Page #480

S
શ્લોક યતઃ दिवा बिभेषि काकेभ्यो रात्रौ तरसि नर्मदां । कुतीर्थानि च जानासि जलजंत्वक्षिरोधनं ॥
હાલ પૂર્વલી સા કહે શું કરૂં ઉપવરેજી, તુઝ સરિખા નવિ દક્ષ; તે કહે બીહું તુજ પતિ થકીજી, હુઈ તે પતિ મારી વિલક્ષ. સાચ૦ ૮ પોટલે ઘાલી અટવી ગઈજી, થંભે શિરચંતરી તેહ, વન ભમે માસ ઉપર લગેજી, ભૂખ ને તૃપા રે અછેહ. સાચ૦ ૯ ઘરિ ઘરિ ઈમ જ ભિક્ષા ભમેજી, પતિ મારીને દિયો ભિખ; ઈમ ઘણે કાલે જાતે થકેજી, ચિત્તમાં લહિએ સા દિM. સાચ૦ ૧૦ અન્યદા સંયમ તણી વંદતાંજી, શિસ્થળી પડીયો તે ભાર; વત ગી તે હલુઈ થઈજી, ગહએ સુજસ સુખકાર. સાચ૦ ૧૧
પ્રતિકમણનો આઠમો પર્યાય શુદ્ધિ – શોધન
ઢાળ અઢારમી
તે તરિયા રે ભાઈ તે તરિયા, જે વિષય ન સેવે વિરૂઆ રે – એ દેશી) તે તરિયા રે ભાઈ તે તરિયા, ક્રોધાદિકથી જે ઉતરીયા રે, સોહી પડિમણે આદરિયા, વસ્ત્ર દષ્ટાંત સાંભરીયા રે.
તે તરિયા, ૧ એ આંકણી
૧. ઉપચરેજી ૨. અટી ૩. મલેજી ૪. સંવતી
૪૦૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી
2010_02

Page #481

-નૂલ્ય રાજાદિક ધરિયા, મલિન જાણી પરિહરિયા રે;
રજક લેઈ ગ્રંથિ બાંધિ ફરીયા, રાસભ ઉપરિ તે કરિયાં રે. તે તરિયા૰ ર લેઈ જલે શિલકૂટ પાથરિયા, પગે માઁ ઉધરિયા રે;'
ખાર દેઈ વર નીરે ઝરિયા, અગુરૂ-વાસ વિસ્તરિયા રે. તે તરિયા૰ ૩ ભૂપતિને ભૂપતિ પીતરિયા, તસ શિર પરિ સંચરિયા રે;
ર
એમ જે રાગાદિક ગણ વરીયા, ભ્રષ્ટ થઈ નીસરિયા રે. તે તરિયા ૪ મહિમા મૂકી હુઆ ઠીકરિયા, વિરુદ્ધ કર્મ આચરિયાં રે; પ્રાયશ્ચિત્તે હુવા પાખરીયા, તે પણ ગુરૂ ઉદ્ધરિયા રે. તે તરિયા પ તે ફરિ હુઆ મહિમાના દરિયા, શિષ્ટ જને આદરિયા રે;
ઇ
પાલી જ્ઞાન સહિત વર કિરિયા, ભવવન તે નવિ ફરિયા રે. તે તરિયા ૬ ભીત તણા હુઆ તે વિહરિયા, ઘર રાખણ પિયરિયા રે; અનુભવ ગુણના તે જાહરિયા, મુનિ મનના માહરિયા રે. તે તરિયા૰ ૭ પાલે તેહ અગ્રુપ જાગરિયા, બુદ્ધ સમા વાગરિયા રે; એમ શોધે બહુજન નિસ્તરિયા, સુજસે ગુણ ઉચ્ચરિયા રે. તે તરિયા ૮
દોહા
વલી આગે દૃષ્ટાંત છે. શોધિ તણે અધિકાર; પરદર્ભે પરપુર આવર્ત, અધિપતિ કરે વિચાર. ૧ વૈદ્ય તેડચા જલ નાશવા, વિષ દિયે જબ· એક; ભૂંડું દેખી નૃપ કોપિયો, દાખે વૈદ્ય વિવેક. ૨
૧. ઉવરિયા રે. ૨. ઠાકરીઆ ૩. વાહિરઆ ૪. પાહરીઆ રે. ૫. અચ્છુદ્ધ; અબુ ૬. ચારિઆરે. ૭. અગદ ૮. જવ મિત્ત એક ૯. થોડું
શ્રી પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય
2010_02

* ૪૦૭

Page #482

સહસ્ર વેધિ એકોપિમાં, કરિને મૂછ દેઈ; તે વિષ હુ તદ્ ભક્ષિઓ, એમ સહી શાતા ધરેઈ.' ૩ રાજા કહે છે વાલના વૈદ્ય કહે છે સાર; ઔષધ લવ દેઈ વિષ હરે, વ્યાપક જીવ હજાર. ૪ અતિચાર વિષ જે હુઓ, ઓસરે તેથી સાધ નિંદા અગદં સુજસ ગુણ, સંવર અવ્યાબાધ. ૫
ઢાળ ઓગણીસમી
(ટોડરમલ્લ જીત્યો રે – એ દેશી) હેતુગર્ભ પૂરો હુઓ રે, પહોતા મનના કોડ, વૈરાગબલ જીત્યું રે." દલિય તે દુર્જન દેખતાં રે, વિદનની કોડાકોડ, વૈરાગબલ જીત્યું રે. ગઈ આપદા સંપદા રે આવી, હોડા હોડિ; વૈ સજ્જન માંહે મલપતા રે, ચાલે મોડામોડિ. વૈ ર જિમ જિન વરસીદાનમાં રે, નર કરે ડાડિ, વે તિમ સદ્ગુરુ ઉપદેશમાં રે, વચન વિચારનું છોડી. વૈ૦ ૩ લીયો લીયો ઘેરમાં મોહરાય રે, હરાવ્યો મુંછ મરોડિ વે અશુભ પ્રકૃતિ સેના દલી રે, શુભની તો નહિ ખોડિ. ૧૦ ૪ કર્મ વિવર વર પોલિઓ રે, પોલિ દિએ છે છોડી, વૈ, તખત વખત હવે પામસું રે, હુઈ રહી દોડાદોડી. વૈ૦ ૫ સૂરત ચોમાસું રહી રે, વાચક રસ કરી જોડી, વૈ, યુગ યુગ મુનિ વિધુ વત્સરે રે, દેજો મંગલ કોડી. વૈ૦ ૬ ૧, ઇમે સહસતાંઈ ધોઈ ર. ચાલના ૩. જાવ ૪. ઓસરે તે સાધ; તેહની હુઈ સમાધિ ૫. જીત્યો છે. ૬. ન કરે ૭. જોડી ૮. મોહરા રે ૯, પોલા ૪૦૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #483

અગિયાર અંગની સાય
પ્રથમ અંગ શ્રી આચારાંગ સૂત્રની સજ્ઝાય
[કોઈ લો પરવત ધૂંધલો રે લો એ દેશી] આચારાંગ પહિલું કહ્યું રે લો, અંગ ઈચ્ચાર મઝાર રે; ચતુર નર ! અઢાર હજાર પદે જિહાં રે લો, દાખ્યો મુનિ-આચાર રે. ચ ૧ ભાવ ધરીને સાંભલો રે લો, જિમ ભાજે ભવભીતિ રે, ચતુર નર ! પૂજા ભક્તિ પ્રભાવના રે લો, સાચવીયે સવિ રીતિ રે. ચતુર નર ! ર ભાવ ધરીને સાંભલો રે લો. એ આંકણી.
સુઅબંધ દોઈ સુહામણાં રે લો, અજ્જયણાં પણવીસ રે; ૨૦ શાશ્વતા અર્થ ઈહાં કહ્યા રે લો, જુગતે શ્રી જગદીશ રે. ચ૰ ભાવ ૩
મીઠડે વયણે ગુરૂ કહે રે લો, મીઠડું અંગ જ એહ રે; મીઠડી રીતે સાંભલ્યું રે લો, સુખ લહે મીઠડાં તેહ રે. ચ ભાવ૦ ૩
સુરતરૂ સુરમણિ સુરગવી રે લો, સુરઘટ પૂરે કામ રે; ૨૦ સાંભલવું સિદ્ધાંતનું રે લો, તેહથી અતિ અભિરામ રે.' ચ૰ ભા૦ ૪
૧. અધિક
અગિયાર અંગની સાય
2010_02

. ૪૦૯

Page #484

શ્રી નવિજય વિબુધ તણો રે લો, વાચક જસ કહે સીસ રે. ૨૦ તુમને પહિલા અંગનું રે લો, શરણ હોજો નિશદીસ રે. ચ૦ ભાવ ૫
બીજા અંગ શ્રી સૂયગડાંગ સૂત્રની સક્ઝાય
કિપૂર હોવે અતિ ઉજલો રે – એ દેશી) સૂયગડાંગ હવે સાંભલોજી, બીજું મનને રંગ, શ્રોતાને આવે જે રૂચિજી, તેહજ લાગે અંગ, ચતુર નર ! ધારો સમકિત ભાવ,
એ છે ભવસાગરમાં નાવ. ચતુર એ આંકણી ૧ સૂયખંધ દોય ઈહાં ભલાંજી, અલ્ઝયણા તેવીસ, તિસય તિસઠ કુમતિ તણુંજી, મતખંડન સુજગીસ. ચતુર૦ ર કહિ દેવિય અણગમાંજી, એહ પુહૂત અધિકાર સાધુ જવીરીનો ભલોજી, જવાહરનો વ્યાપાર. ચતુર૦ ૩ અર્ચક વર્ચકના હાંજી શ્રોતાના અંતર હોય; ગુરૂભક્તા સુખ પામસેજી, અવર ભમે મતિ ખોય. ચતુર ૪ અંગપૂજા પ્રભાવનાજી, પુસ્તક-લેખન-દાન; ગુરૂ ઉપકાર સંભારવોજી, આદર ભક્તિ નિદાન. ચતુર ૫ વક્તા એહવો કોઈ નહિજી, જિમ ભાંખે તુચ્છ ધર્મ, વાચક જસ કહે હર્ષશુંજી, ઈમ તે વિનયનો મર્મ ચતુર. ૬
૧. સાતમ ભાવે મન રૂચેજી; સાતમ આર્યો જે રૂચેજી. ૨, મન, મત.
૪૧૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #485

ત્રીજા અંગ શ્રી ઠાણાંગ સૂત્રની સક્ઝાય
હિં વારી રે ગોડી ગામની – એ દેશી). ત્રીજું અંગ હવે સાંભલો, જિહાં એકાદિક દસ ઠાણ; મોહન ઉદ્દેસા છે અતિઘણા, અર્થ અનંત પ્રમાણ. મોહન૧ વારી રે હું જિનવચનની, જેહના ગુણનો નહિ પાર મોહન. જેહ ક્રૂર અને બહુ લંપટી તેહનો પણિ કરે ઉદ્ધાર. મોહન વારી રે ગીતારથ મુખ સાંભલ્ય, લહિએ નય ભાવ ઉલ્લાસ. મોહન. તરણી કિરણ ફરર્સે કરી, હુયે સરવર કમલ વિકાસ મોહન વા૩ જે એહની દિએ શુભદેશના, તિમ હૂઓ સદ્ભરપૂર. મોહન તસ અંગવિલેપન કીજીયે, ચંદન મૃગમદસું કપૂર. મોહન. ૪ જિમ ભમર કમલવને સુખ લહે, કોકિલ પામી સહકાર, મો તિમ શ્રોતા વક્તાને મિલે, પામે થુત અર્થનો પાર. મો. વા. ૫ ખાંડ ગલી સાકર ગલી, વલી અમૃત ગર્ભે કહિવાય, મોહન, માહરે તો મન ભુત આગલે, તે કોઈ ન આવે દાય. મો. વા. ૬ શ્રુત ગુણ મન લાવીએ, વલી ભાવિયે મન વૈરાગ, મો. ઠાણાંને પ્રેમ જગાવિયે, ઉપજાવિયે સુજસ સોભાગ. મો. વા. ૭
૧. નરભવ ૨, સૂત્ર ૩. ઈમ હલાવીએ
અગિયાર અંગની સાય
= ૪૧૧
2010_02

Page #486

ચોથા અંગ શ્રીસમવાયાંગ સૂત્રની સઝાય
નીંદલડી વેરણ હૂઈ રહી – એ દેશી. ચોથું સમવાયાંગ તે સાંભલો, મૂકી આમલો રે, મનનો ધરિ ભાવ કે; એહના અર્થ અનોપમ અતિ ઘણા, જગ જાગે રે એહનો સુપ્રભાવ કે.૧
ઉત્તમ ધરમે થિર રહો. એ આંકણી. સંખ્યા શત એગુણત્તરા, રે બીજી પણ જાણ કે, સરવાલો ગણિપિટકનો, અહમાં છે રે જૂઓ જુગતિ પ્રમાણ કે ઉત્તમ ર ઈગ લખ પદ એહમાં કહ્યાં, વલી ઉપરિ ૨ ચુંઆલ હજાર કે અપ્રસ્તના સંઘાતે દોષ જે, કરે સદગુરૂ ર તેહનો પરિહાર કે ઉત્તમ૦ ૩ જિનવયણે ન વિરોધ છે, તસ શાસને રે મંદબુદ્ધિ જે હોઈ કે, સદ્ગુરુ વિરહે“ કલપતા, ગીતારથ હાં ગુણગ્રાહક કોઈ કે. ઉત્તમ. ૪ બલિહારી સદ્ગુરૂ તણી, જે દાખે રે કૃત અર્થ નિચોલ કે; કીજ કોડિ વધામણાં, લીજે ભામણાં રે નિત નિત રંગરોલ કે. ૫ સદ્ગુરૂમુખે જે સાંભલે, શ્રુતભક્ત રે ઉજમણાં સાર છે; શ્રી નવિજય વિબુધ તણો, કહે સેવન હો તસ હુયે ભવપાર કે.
ઉત્તમ ૬ પાંચમા અંગ શ્રી ભગવતી સૂત્રની સક્ઝાય
[અહો મતવાલે સાજના – એ દેશી) અંગ પાંચમું સાંભલા તુમે, ભગવાઈ નામે ચંગો રે; પૂજા કરી ને પ્રભાવના, આણી મનમાંહિ દઢ રંગો રે. ૧
૧. એગુત્તરા ૨. ગુણત્તરારે ૩. પ્રભુ ૪. વલી અલપતા હો ગીતારથ હોઈ કે (જોઈ કે) ૪૧૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #487

સુગુણ સનેહી સાજના !, તમે માનો ને બોલ અમારા રે, હિતકારી જે હિત કહે, તે તો જાણીજે મન પ્યારો ર. સુ રે બ્રહ્મચારી ભૂએ સૂએ, કરે એકાસણું ત્રિવિહારો રે; પડિકમણાં દોઈ વારનાં, કર સચ્ચિત્ત તણો પરિહારો . સુ ૩ દેવ વાંદે ત્રિણ ટંકના, વલિ કઠિણ વચન નવિ બોલે રે; પાપસ્થાનક શકતું ત્યજે, ધર્મશું હઈડું ખોલે રે. સુ૪ કીજે સૂત્ર આરાધના, કાઉસ્સગ્ગ લોગસ્સ પણવીસા રે, જપીએ ભગવઈ નામની, નોકારવાલી વલી વીસો રે સુ પ જે દિને એહ મંડાવિયે, ગુરૂભક્તિ તે દિવસે વિશેષ ર; કીજે વલી પૂરે થયે, ઉત્સવ જિમ બહુજન દેખે ૨. સુ. ૬ ભક્તિ સાધુ-સાહમાં તણી, વલી તિજગા સુવિવેકા , લખમી લાહો અતિ ઘણો, વલી ગૌતમ નામે અનેક ૨. સુ છે ત્રિણ નામ છે એહનાં, પહિલું તિહાં પંચમ અંગા રે, વિવાહપન્નત્તી બીજું ભલું, ત્રીજું ભગવઈ સૂત્ર સુરંગા ર. ર૦ ૮ એક સુયાબંધ એહની વલી, વલી ચાલીસ શતક સુકાયા રે, ઉદ્દેશા તિહાં અતિઘણા, ગમ-ભંગ અનંત કહાયા છે. સુ. ૯ ગૌતમ પૂછે પ્રભુ કહે, તે તો નામ સુર્યે સુખ હોઈ રે, સહસ છત્તીસે તે નામની, પૂજા કીજ વિધિ જોઈએ. સુ. ૧૦ મંડપગિરિ વિવારીયા, જયો ધન્ય સોની સંગ્રામ રે, જિણે સોનૈયે પૂજીયાં, શ્રી ગુરૂ ગૌતમ નામ ર. સુ. ૧૧
૧. કાલના ૨. આરાધવા ૩. સુણે: સુયા
અગિયાર અંગની સઝાય
૨ ૪૧૩
2010_02

Page #488

પુસ્તક સોનાને અક્ષરે, તે તો દીસે ઘણા ભંડાર રે, કલ્યાણે કલ્યાણનો હોયે, અનુબંધ અતિ વિસ્તાર રે. સુ. ૧૨ સફલ મનોરથ જસ હોય, તે પુણ્યવંતમાં પૂરો રે, ઉમાહી અલગ રહે, તો તો પુણ્ય થકી અધૂરો રે.સુ. ૧૩ સૂત્ર સાંભલીયે ભગવતિ, લીજે લખમીનો લાહો રે, ભાવ ભૂષણમાં ધારીયે, સદુહણા ઉષ્ણાહો રે. સુ. ૧૪ ઉત્કૃષ્ટી આરાધના, ભગવાઈ સુણતાં શિવ લહિયે રે; ત્રીજે ભવ વાચક જસ કહે, ઈમ ભાખ્યું તે સહિયે રે. સુ. ૧૫
છઠ્ઠા અંગ શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાની સઝાય
પ્યારો પ્યાર કરતી હો લાલ – એ દેશી) જ્ઞાતાધર્મકથા છઠ્ઠ અંગ, સાંભલીયે મન ધરિ રંગ; સુઅબંધ દોઈ ઈહાં છે સારા, સુણી સફલ કરો અવતાર. હો લાલ૦ ૧ પ્યારી જિનવર વાણી, લાગે મીઠી સાકર સમાણી હો લાલ;
પ્યારી જિનવર વાણી. એ આંકણી. પહિલામાં કથા ઓગણીસ, દસ વગૂ બીજે સુજગીસ; અઉઠકોડી કથા ઈહાં સારી, છઠા અંગેની જાઉ બલિહારી.
હો લાલ, પ્યારી. ૨ ઉત્સવ આનંદ અવધારો, પ્રમાદથી આતમ વારો; રોમાંચિત હુઈ ચુત ધારો, સમકિત-૫ર્યાય વધારો. હો લાલ. પ્યારી. ૩
૧. સોમૈયે સોનેરી ૨. તે તો માણસ નહિ ઢોરો રે, તે તો વિણસિંગ ઢોર રે ૩. માનવ ભવ પામી કરી બીજાધાને કરી જન તારો ૪. બીજા ધ્યાને મન વારી ૫. ચિત્ત
૪૧૪ ,
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #489

સાહા કરે શ્રુત સુણતાં, તે સુખ પામે મનગમતાં; જે વિઘન કરે હુઈ આડો, તે તો માણસ નહિ પણ પાડો. હો લાલ. પ્યારી ૪
વાચક જસ કહે સુણો લોગ ! શ્રુત ટાલે વિઘન ને શોગ; કહિયે શ્રુતભક્તિ નવિ ત્યજીયે,' ગુરૂચરણકમલ નિત્ય ભજીયે. હો લાલ. પ્યારી પ
સાતમા અંગ શ્રી ઉપાસક દશાંગની સજ્ઝાય
[ચોપાઈની દેશી]
સાતમું અંગ ઉપાસક દસા, તે સાંભલવા મન ઉલ્લુસ્યા; ટોલે મિલી મનોહર ભાવ, પામ્યો' ધર્મકથા-પ્રસ્તાવ. ૧ શ્રાવક ધર્મ પ્રભાવક જયા, આણંદાદિક જે ઢઢ થયા; તેહનાં એહમાં સરસ ચરિત્ર, સાંભલી કરિયે જન્મ પવિત્ર. ૨
શ્રાવક જિમ ઉપસર્ગ ખમેઈ, તેડી મુનિને વીર કહેઈ; ગૃહીને ખમવું ઈમ ચિત્ત વસ્યું, શ્રુત પાખે તુમ કહેવું કીયું ? ૩ જિમ જિમ રીઝે ચિત્ત શ્રુત સુણી, તિમ તિમ શ્રોતા હોય બહુગુણી; રોમાંચિત હુયે કાયા સદ્ય, જાયે નાઠા સકલ અવા. ૪ જિનવાણી જેહને મનિ રૂચિ, તે સત્યવાદી તેહિ જ શુચી; ધર્મગોઠી તેહશું કિજિયે, વાચક જસ કહે ગુણે રિઝિયે. પ
૧. સાહાજ્ય કરે; સામાયિક કરે ૨. ભવિ શ્રુત ભક્તિ સજીયે. ૩. પામો ૪. પ્રભાવે ૫. શ્રુતપાઠી
અગિયાર અંગની સાય
_2010_02
૨ ૪૧૫

Page #490

આઠમા અંગ શ્રી અંતગડ દશાંગ સૂત્રની સઝય
સિાહેલડીયાની દેશી આઠમું અંગ અંતગડ દશા; સાહેલડીયાં,
સુણજો ધરિય વિવેક, ગુણ વેલડીયાં, બોલ્યા બોલ તે પાલિયે સા નવિ ત્યજિયે ગુણટેક. ગુ. ૧ એક અખંધ છે એહનો સા. મોટો છે અડવષ્ણુ, ગુરુ ચરિત્ર સુણી બહુ વીરનાં સાઠ રોમાંચિત હુએ અંગ. ગુર ધરમ તે સોવનઘટ સમી, . ભાંગે પિણ નવિ જાય; ગુરુ ઘાટ ઘડામણ જો ગયું, સાવસ્તુનું મૂલ લાય. ગુ. ૩ નિતનિત રાચિયે માચિયે, સા. યાચિયે એક જ મુક્તિ, ગુ. પુણ્યની પ્રકૃતિ નિકાચીયે, સા. ધર્મરંગ એહ યુક્તિ. ગુ. ૪ શ્રી નવિજય વિબુધ તણો, સાત વાચક જસ કહે શીસ, ગુ. મુજને જિનવાણી તણો, સા. નેહ હોજ નિશદીસ. ગુ. ૫
નવમા અંગ શ્રી અમુત્તરોવવાઈ સૂત્રની સક્ઝાય
રિસિયાની દેશી નવમું અંગ હવે ભવિ ! સાંભલો, અણુત્તરાઈવવાઈ નામ સોભાગી! સુણતાં રેસકલ પ્રમાદને પરિહરો, જિમ હોયે સમ પરિણામ, વૈરાગી !
| નવમુંએ આંકણી. ૧
૧. સાંભળો; સાંભલયો, ૨. ગુણ છેક ૩. હૂઓ ૪. સુણતા સકલ પ્રમાદ છે. ૪૧૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #491

બુઝે રીઝ રે શ્રોતા જો સુણી, તો સીઝ સવિ કામ સો. વાધે રંગ તે શ્રુત-વક્તા તણો. બિહું ચિત્તે બહુ ધામ. નવમું ર અંધા આગેરે દરપણ દાખવો, બહિરા આગે રે ગાન; સા ધર્મરહસ્યકથા જડ આગલે, ત્રણે એક સમાન. વૈ૦ નવમું ૩ જે જે હોય તે સમજે તિરૂં, નિસ્પૃહ કહેચ્ચે રે સાચ, સાં. ધર્મગોઠ ધર્મીયું બાઝશે, બીજું મોરનું નાચ. વૈ૦ નવમું ૪ ધર્મ કરી જે અનુત્તર સુર હુઆ, તેહના ઈાં અવદાત; સો વાચક જસ કહે જે એહ સાંભળે, ધન તસ માત ને તાત. વૈ૦ નવમું૫
દશમા અંગ શ્રી પ્રશ્નવ્યાકરણ સૂત્રની સઝાય
મોતીડાની દેશી પ્રશ્નવ્યાકરણ અંગ તે દશમું, સાંભળતાં કાંઈ ન હુએ વિસનું ભાવિયા પ્રવચનના રંગી, આવિયા સુવિહિતના સંગી. ૧ આશ્રવ પંચ ને સંવર પંચ, દશ અધ્યયને ઈહા સુપ્રપંચ. ભાવિયા ટેક. એહજ હિત જાણીને ધાર્યા, અતિશય હુંતા તેહ ઉતાર્યા ભાવ જેહ અપુષ્ટાલંબનસેવી, તેહને વિદ્યા સબલ ન દેવી. ભા૨ નાગકુમાર સુપર્ણકુમાર, વર દિયે પણ નવિ ત્યે અણગાર; ભા. એહવા ઈહાં અક્ષર સંયોગ, નંદીસૂત્રનો દિયો ઉપયોગ. ભા. ૩ સર્વ સૂત્ર મહામંત્રની વાણી, લબ્ધિ અઠાવીશ ગુણની ખાણી; ભા. પણ એ જગમાંહિ અધિકાગવાણી, પાઠસિદ્ધ અતિશય સપરાણી. ભા૦૪
૧. જે. ૨. બહું પ્રીતિ બહુધર્મ. ૩. સફલ અગિયાર અંગની સક્ઝાય
. ૪૧૭.
2010_02

Page #492

ગુરૂભક્તા ને પ્રવચનરાગી, સુવિહિતસંગ સદા સોભાગી; ભા. વાચક જસ કહે પાતિક દહયે, શ્રુત સાંભળતાં તે સુખ લહયે. ભા. ૫
અગીયારમા અંગ શ્રી વિપાક સૂત્રની સક્ઝાય
તે તરીયા રે ભાઈ તે તરીઆ – એ દેશી] અંગ અગીયારમું સાંભલો, હવે વર વિપાક શ્રુત નામ રે, અશુભ વિપાક છેદશે એ વલી, દશ વિપાક શુભ ધામ રે. ૧
અંગ અગીયારમું સાંભલો. એ આંકણી. અશુભ કર્મ તે છાંડીયે, વલી આદરિયે શુભ કર્મ રે, સમજી લેજો રે ભવિયા !, સાંભલ્યા કેરો મર્મરે. અંગ ર મર્મ ન જાણે મૂલગો, કંઠશીષ કરાવે ફોક રે, તેહને હિત કિણિ પરે હુયે ? ફલ લીયે તે રોકારો કરે. અંગ ૩ મત કોઈ જાણો રે ઉલટું, અસ્તે પ્રવચનના છું રાગી રે, શાસનની ઉન્નતિ કરે, તે શ્રોતાને કહું સોભાગી રે. અંગ૪ ચેઈ કુલ ગણ સંઘનો આચારજ પ્રવચન કૃતનો રે, વૈયાવચ્ચ તેહનો નિત કરશું, “ જેહનો મન છે તપ સંયમનો રે. અંગ ૫ પણ વ્યવહાર શોભીયે, વ્યવહાર તે ભક્તિ સાચો રે, કૃપણપણે જે વંચીયે, તેહનો ભાવ તે જાણો કાચો રે, અંગ, ૬ જે ઉદાર આગમ ગુણ રસિયા, કદિય નહિ આલસીયા રે, સાધુવચન સુણવા ઉલ્લસિયા, તે શ્રોતા ચોકસિયા રે. અંગ૭
૧. સંઘ ૨. શુભ ૩. લહીએ ૪. વેયાવચ્ચ તેણે નિત કર્યું. ૫ પણ વ્યવહાર તે સાચવે ૪૧૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #493

એહવાને તુહે અંગ સુણાવો, ધરિયા ધર્મસનેહા રે; ધર્મગોઠ એવાશું છાજે, જે એક જીવ દઈ દેહા રે, અંગ૮ ધન્ય તેહ વર અંગ ઉપગે, જેહનું લાગું મન રે; વાચક જસ કહે તસ ગુણ ગાવા, કીજે કોડી જતન રે, અંગ, ૯
કલશ
[ોડરમલ જીતિયો રે – એ દેશી) અંગ અગિયારે સાંભલ્યાં રે, પુણતા મનના કોડિ; ટોડરમલ્લ ઇતિયો રે. " ગઈ આપદા સંપદા મિલી એ, આવી હોવાહોડિ ટોડારમલ્લ ૧ દલિયે તે દુર્જન દેખતાં રે, વિઘનની કડાકોડિ; ટો સજ્જન માંહિ મલપતા રે, ચાલે મોડામોડિ. ટો૨ જિમ જિન વરસીદાનમાં રે, ન કરે ઓડાઓડિ; ટો તિમ સગુરૂ ઉપદેશમાં રે, વચન વિચાર શું ઠોડિ. ૦ ૩ કવિવર વર પોલીયો રે, પોલિ દિયે છે છોડિ ઢો. તખત વખત બલ પામસ્યું રે, હુઈ રહ્યાદોડાદોડ. ટી. ૪ માત બકાઈ મંગલ પિતા રે, રૂપચંદભાઈ ઉદાર; ટો માણકશાયે કાંઈક સાંભલ્યા રે, વિધિસ્ય અંગ ઈગ્યા. ટોપ યુગ યુગ મુનિ વિધુ વચ્છરે રે, શ્રી જસવિજય ઉવઝાયે; ઢાં સુરત ચોમાસું રહી રે, કીધો એ સુપસાય. ઢો. ૬
૧. એહવાને અમ્યો અંગ સુણાવું ૨. ધરિએ ૩. બાગે. ૪. હવે. ૫. બગોઈ ૬. માણિક
શ્રાવિકાઈ
અગિયાર અંગની સજાય
૪૧૯
2010_02

Page #494

૪૫ આગમનાં નામની સઝાય
ચોપાઈ અંગ ઈગ્યાર ને બાર ઉપાંગ, છ છેદ દસ પેયના ચંગ, નંદી અનુયોગવાર, મૂલ ચ્યાર પણયાલ વિચાર ૧ આચારંગ પહિલો મન ધરો, શ્રી સુગડાંગ બીજું આદરો, સમરું ત્રીજું શ્રી ઠાણંગ, ચોથું સુંદર સમવાયંગ. ર પંચમ ભગવાઈ કહે જગદીસ, પ્રશ્ન ઉત્તમ જિહાં સહસ છત્રીસ, જ્ઞતાધર્મકથા અભિધાન, છઠું અંગ છે અર્થનિધાન. ૩ સાતમું અંગ ઉપાસક દશા, આઠમું સમરો અંતગડ દશા, અણુત્તરાવવાઈ શુભ નામ, નવમું અંગ સયલ સુખ ધામ. ૪ દશમું પ્રશ્નવ્યાકરણ હું નમું, વિપાકસૂત્ર તે ઈગ્યારમું, એહની જે સંપ્રતિ વાચના, તે પ્રણામ કીજે ઈકમના. ૫ ઉવાઉ રાયપણી સાર, જીવાભિગમ પન્નવણા ઉદાર, જબૂદીવ પન્નતી ચંગ, ચંદ-સુરપનતી અભંગ. ૬ નિરયાવલી ને પફીઆ, કપૂવડિંસગ ગુણ ગુંથીઆ, પુર્વહિંસગ વહ્નિ દશા, ધ્યાઉ બાર એ મન ઉલ્લાસા. ૭
૪૨૦
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #495

બૃહત કલ્પ વ્યવહાર નિશીથ, પંચકલ્પ ને મહાનિશીથ, વલી વ્યવહાર તે મન આણીએ, છેદ ગ્રંથ એ પટ જાણીએ. ૮ ચઉસરણ આઉર પચખાણ, વીરસ્તવ ને ભત્ત પચખાણ, તંદુલયાલી ગુણગેહ, ચંદાવિજય અરથ અહ. ૯ ગણીવિજજા ને મરણસમાધિ, દેવેંદ્રસ્તવ ટાલ વ્યાધિ, દસમું સંથારગ પયગ્ન, જે માને તેણે ભવજલ તિન્ન. ૧૦ પેટી રતન તણી જે સૂત્ર, તે જંગીત છે અર્થ વિચિત્ર, નંદી ને અનુયોગદુવાર, ફૂપી તસ ઉઘાડણહાર. ૧૧ દસકાલિક નિર્યુક્તિ ઓઘ, આવશ્યક બહુ યુક્તિ અમોઘ, ઉત્તરાધ્યયન મહા ગંભીર, મૂલ સૂત્ર એ ભવદવ-નીર. ૧૨ આગમ પણચાલીસહ તણાં, નામ કહ્યાં અતિ સોહામણાં, જે એહની સર્વહણા ધરે, વાચક યશ તે શિવ વર. ૧૩
૧. જીતકલ્પ.
૪૫ આગમનાં નામની જાય
કે, ૪૨૧
2010_02

Page #496

શ્રી સંયમશ્રેણી વિચાર સઝાય
પ્રણમી શ્રી ગુરુના ચરણાબુજ, સમરી સારદ માત, સંયમશ્રેણી વિચાર કહેશ્ય, સુણજો તે અવદાત, ભાવ ગંભીર ઘણા જે શ્રુતમાં, તે સુણતાં ભવિ પ્રાણી, સંદુહણા અનુમોદન ગુણથી, લહે મુગતિ પટરાણી. ૧ સર્વાકાશ પ્રદેશ થકી પણ, અનંત ગુણ અવિભાગ, સર્વ જઘન્યસંયમ સ્થાનકમાં, દેખે શ્રી વીતરાગ; બીજું કાણું અનંતે ભાગે, હોય પ્રથમથી વૃદ્ધ, અંગુલ ક્ષેત્ર અસંખ્ય ભાગ ગત, અંસ સમાને સિદ્ધ. ૨ તેતાં થાનક કંડક કહીએ, બીજે કંડકે ઠાણી, પહિલે વૃદ્ધિ અસંખ્ય ભાગની ચરણ અંશની જાણી; આગે કંડક માન અનંતે, ભાગે વૃદ્ધિ કહીએ, વલતું બીજું ઠાણ અસંખે ભાગે વૃદ્ધિ લડીજે. ૩ ભાગ અનંત વૃદ્ધિ કંડક જે અંતરિ કંડક માન, એમ અસંખ્ય ભાગે જે વાધ્યા, તે કહે વરાન;
૧. અધિકાર ૨. ચારિત્ર પર્યાય ૩. Aણ ૪. કડકને ૪૨૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #497

ચરમ અસંખ્ય ભાગ કંડકથી, અનંતે ભાગે વૃદ્ધિ, કંડક માત્ર ગએ અસંપ્રયાતે, ભાગે વૃદ્ધિ ઈક લદ્ધ. ૪ વલતું મૂલ થકી જે સંજમ, ઠાણ સર્વ તે ભાખો, ઠાણભાગ સંખ્યાત વાળું, બીજું મન માંહિ રાખો; બીજી વૃદ્ધિ કહિ ઈમ કંડક, માણ ઠાણસ્ય પુરી, ત્રીજી વૃદ્ધિ સંખ્યાત ભાગની, ધારો સંયમ ચૂરી. ૫ થયાં થયાં તે થાક અંતર, ચઉથી પંચમી છઠ્ઠી, કંડક માણઠાણ થયે પૂરે, વૃદ્દિઢ જિણવર દિઠી; છેહલે કંડક પૂર્ણ થએ વલી, પંચ વૃદ્ધિનાં થાન, મૂલ થકી કહિએ નહિ બીજું, પૂર્ણ થયાં પર્ સ્થાન. ૬ ઉપરિ પણ પત્ સ્થાનક છે, અસંખ્ય લોકાકાશ, અંસ પ્રમાણ સમગ્ર તે કહીએ, સંયમશ્રેણી પ્રકાશ; એહમાંથી જે વરતે સંયત, વંદનીક તે હોઈ, બીજ વંદનીક ભજનાએ, ભાષ્ય કલ્પનું જોઈ. ૭
હાલ
હવે ઠાણ પરૂવણા, કહું સુણજ્યો તુહે શ્રોતા રે ! પ્રથમ નિરંતર માર્ગણા, મત ભૂલો તુહે જોતા રે;
આગમ વચનમાં થિર રહો. આંચલી ૧
૧. (કવિના સમયની પ્રતના હાંસિયામાં જણાવ્યું છે કે :)
અનંત ભાગ વૃદ્ધિ, અસંખ્યાત ભાગ વૃદ્ધિ, સંખ્યાત ભાગ વૃદ્ધિ, સંખ્યાત ગુણ વૃદ્ધિ,
અસંખ્યાત ગુણ વૃદ્ધિ, અનંત ગુણ વૃદ્ધિ એ ષટુ સ્થાનક. ૨. ઓ. ૩. સમય. ૪. અહિઠાણ.
શ્રી સંયમશ્રેણી વિચાર સાય
૪૨૩
2010_02

Page #498

આદિ અસંખ્ય અંશ વૃદ્ધિથી, વૃદ્ધિ અનંત અંસ કેતાં રે; હેઠે થાનક ઈમ પૂછતાં કહીએ કંડક તેતા રે. આગમ ર ઉત્તર ઉત્તર બુદ્ધિના, રથી હેઠલાં ઠાણો રે;
ઈમ નિરંતર માર્ગણાએ, કડક માત્ર તે જાણો રે. આગમ૦ ૩ અંશ સંખ્યાતે જે વૃદ્ધિ છે, પહેલું થાનક તેહથી રે; ભાગ અનંત વૃદ્ધિ કેતલાં, હેઠે થાનક કહો મુહથી રે. આગમ ૪
કંડક વર્ગ તે ભાખીએ, ઉપરે કંડક એકો રે; એમ એકાન્તર માર્ગણા, આગલ પણ સુવિવેકો રે. આગમ૰પ
દ્વયંતરિતાદિક માર્ગણા, ઈમ નિજ બુદ્ધિ વિચારો રે; પર્યવસાનની માર્ગણા, ષટ્ સ્થાનક થયે ધારો રે. આગમ ૬
એહ સંયમશ્રેણી પડિવજે, કોઈ ઉપર કોઈ હઠી રે; હેઠલથી ચઢે જેહ તે, નિશ્ચલ શિવગૃહ પેઠો રે. આગમ ૭
ભરત ભૂપતિ જિમ કેવલી, ધુરથી સંયમ ફરસી રે; ઉપરિ મધ્યમિ જે ચડિયો, નિયમા હેઠ ઉતરસી રે. આગમ ૮
3
અંતર્મુહૂર્તની જાણવી, વૃદ્ધિ ને વલી હાણી રે;
એહ પ્રરૂપણા ગુરૂ કહી, વૃદ્ધિ દુવારની જાણી રે. આગમ૦ ૯
૧. અસંખ્યાતે
२. एकांतर मार्गणायां कंडकवर्ग: कंडकं च द्वयंतरमार्गणायां कंडकवर्ग-वर्ग: कंडकवर्ग: कंडकं च त्र्यंतरमार्गणार्या कंडक-वर्गवर्गवर्ग: कंडकवर्गवर्गः कंडकवर्ग: कंडकं च चतुरंतरवर्गणाया कंडकवर्गवर्गवर्गवर्गः कंडकवर्गवर्गवर्ग: कंडकवर्गवर्गः कंडकवर्ग: > હૈં. આ પાઠ નોંધ શ્રી સંશોવિજયે ખુદ સ્વહસ્તે લખેલી મારી પાસેની એક પ્રતમાં છે. - મોદ,દે. ૩. ચઢ્યો.
૪૨૪
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #499

હાલ
મેં યુણિયો રે પ્રભુ! તું સુરપતિ હું યુણિઓ – એ દેશી) પાયો પાયો રે, ભલે મેં જિનશાસન પાયો. એ ટેક અલ્પ-બહુત દુવારે સંયમ, શ્રેણિ-વિચાર સુહાયો; થોવાસંખ ગુણા ઉતક્રમથી, થાનક પટુ એહ ન્યાયી રે. ભલે. ૧ ઉત્તર ઉત્તર થકી અનંત, અસંખ ગુણહ વઢાયો, તે કંડક સંમિત ગુણકારે, અધિક કંડક એક આયો રે. ભલે રે જીવ પદ પ્રતિબદ્ધ માર્ગણા, તે પ્રકાર ન કહાયો; દષ્ટિવાદ છે વિસ્તર તેહનો, હવડાં નહિ સંપ્રદાયો રે. ભલે. ૩ મંદબુદ્ધિને સૂક્ષ્મ વિચારે, ચિત્ત ન ચમકો થાય; ગીતારથ વચને રહેવું, સમકિત શુદ્ધ ઉપાયો રે. ભલે. ૪ વીતરાગ આણા સિંહાસન, પુણ્ય પ્રકૃતિનો પાયો; વાચક જશવિજયે એ અર્થહ, ધર્મધ્યાનમાં ધાયો રે. ભલે. ૫ પાયો પાયો રે ભલે મેં જિનશાસન પાયો.
૧. ઉત્કૃષ્ટથી. ૨. અનંત ગુણવૃદ્ધિ થકી અસંખ્યાત ગુણવૃદ્ધિના થાનક અસંખ્યાત ગુણા જાણવા. ઈમ
ઊતરતાં ઊતરતાં જાવત અનંત ભાગ વૃદ્ધિ સુધી જાણવા. (આમ કવિના સમયની પ્રતના હાંસિયામાં જણાવેલ છે.)
શ્રી સંયમશ્રેણી વિચાર સાય
- ૪૨૫
2010_02

Page #500

સરની સજઝાય
ઢાલ પહેલી
(રૂષભનો વંશ રાયરૂ – એ દેશી સદ્ગુરુ એહવા સેવિયે, જે સંયમ ગુણ રાતા રે; નિજ સમ જગ જન જાણતા, વીરવચનને ધ્યાતા રે.
સદ્ગુરુ એહવા સેવિયે – એ આંકણી. ૧ ચાર કષાયને પરિહરે, સાચું શુભમતિ ભાખે રે, સંજમવંત અકિંચના, સંનિધિ કાંઈ ન રાખે રે. સ0 ર આણિય ભોજન સૂજતું, સાતમીને દેઈ ભેજે રે, કલહ-કથા સવિ પરિહરે, ચુત સઝાય પ્રયુજે રે. સ૩ કંટક ગામ નગર તણા, સમ સુખ દુઃખ અહિઆસે રે, નિરભર હદય સદા કરે, બહુવિધ તપ સુવિલાસે રે. સ. ૪ મંહમંદની પરિ સવિ સહે, કાઉસગ્ગ પરિતાપો રે, ખમિય પરિસહ ઉદ્ધર, જાતિ મરણ ભય વ્યાપો રે. સ૫ કરે કમ વચન સુસંયતા, અધ્યાતમ ગુણ લીના રે, વિષય વિભૂતિ ન અભિલખે, સૂત્ર અરથ રસ પીના રે. સ૬ ૪૨૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #501

એહ કુશીલ ન ઈમ કહે, જેથી પરજન રૂસે રે, જાતિ મદાદિક પરિહરી, ધર્મધ્યાન વિભૂસે રે. સ૭ આપ રહી વ્રત ધર્મમાં, પરને ધર્મમાં થાપ રે, સર્વ કુશીલ લક્ષણ ત્યજી, બંધન ભવ તણા કાપ ૨. સ. ૮ અધ્યયનિ કહિયા ગુણ ઘણા, દશવૈકાલિક દશમે રે, કંચન પરિ તેહ પરખિયે, એ કાલિ પણિ વિસમ રે. સ. ૯
ઢાલ બીજી
[ચોપાઈની દેશી) ઉત્તરાધ્યયને કહિયો તે તણો, મારગ તે હવે ભવિયણ ! સુણો; હિંસા અલિય અદત્ત અખંભ, છાંડે પુનપરિગ્રહ આરંભ. ૧૦ ધૂપ પુષ્પ વાસિત ઘર ચિત્ર, મને ન વંછે પરમ પવિત્ર; જિહાં રહે ત્યાં ઇંદ્રિય સવિકાર, કામ હેતુ હોવે ઈણિ વાર. ૧૧
સ્ત્રી-પશુ-પંડક વર્જિત તામ, પ્રાસુક વાસ કરે અભિરામ; ઘર ન કરે કરાવે સદા, ત્રસ થાવર વધ જિહાં છે સદા. ૧૨ અન્ન પાન ન પચાવે પચે, પચતું દેખી નવી મન રૂચે; ધાન-નીર-પૃથ્વી-તૃણ પાત, નિશ્ચિત જીવ તણો જિહાં ઘાત. ૧૩ દીપ અગની દીપાવે નહિ, શસ્ત્ર ષ ધારૂ તે સહી; કંચન તૃણ સમવડિ મન ધરે, ક્રય વિક્રય કહિંય નવિ કરે. ૧૪ ખરીદદાર કર્યા કરતો કહિઉ, વિજય કરતો વલિ વાણિજે, કય વિક્રયમાં વર્તે જેહ, ભિક્ષુભાવ નવિ પાલે તેહ. ૧૫
૧. પુછય. ૨. ધામ. ૩. સર્વધરૂ. ૪. કઈયે.
સુગુરુની સાય
૪ર૭
2010_02

Page #502

ક્રય વિજયમાં બહુલી હાણિ, ભિક્ષાવૃત્તિ મહા ગુણખાણિ; ઈમ જાણી આગમ અનુસરી, મુનિ સમુદાન કરે ગોચરી. ૧૬ રસ લાલચિ ન કરે ગુણવંત, રસ અર્થે નવિ ભુંજે દંત; સંયમ જીવિત-રક્ષા હેત, સંતોષી મુનિ ભોજન લેત. ૧૭ અર્ચન-રચના પ્રજા-નતિ, નવિ વછે શુભધ્યાની યતિ; કરી મહાવ્રત-આરાધના, કેવલજ્ઞાન લહે શુભ મના. ૧૮
હાલ ત્રીજી
શ્રી સીમંધર જિન ત્રિભુવનભાણ – એ દેશી) મારગ સાધુ તણો છે ભાવે, દર્શન જ્ઞાન ચારિત્ર સ્વભાવે; ચરકાદિક આચાર કુપંથ, પાસત્યાદિકનો નિજ યૂથ. ૧૯ આધાકર્માદિક જે સેવે, કાલહાનિ મુખ દૂષણ દેવે; જિનમારગ છોડી ભવામી, થાપે કુમત કુમારગગામી ૨૦ મારગ એક અહિંસા રૂપ, જેહથી ઉતરીકે વિકૃપ; સર્વ યુક્તિથી એહજ જાણો, એજ સાર સમય મન આણો. ૨૧ ઉરધ-અધ-ત્રિચ્છા જે પ્રાણી, ત્રસ-થાવર તે ન હણે નાણી; એષણ દોષ ત્યજે ઉદ્દેશી, કીધું અન્ન ન લિયે શુભ-લેશી. ૨૨ આધાકર્માદિક અવિશુદ્ધ, અવયવ મિશ્રિત જે છે અશુદ્ધ, તે પણ પોતે દોષથી ટાલે, એ મારગે સંયમ અજુઆલે. ૨૩ હણતાને નવિ મુનિ અનુમોદે, કૃપાદિક ના વખાણ પ્રમોદે, પુણ્ય પાપ તિહાં પૂછે કોઈ, મૌન ધરે જિન આગમ જોઈ. ૨૪ ૧. પૂતિ. ૪૨૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #503

પુણ્ય કહે તો પાતક પોષે, પાપ કહે જન-વૃત્તિ વિશેષ; કંઈ ભાખે `નિરદોષ આહાર, સૂઝે અશ્વને ઈહાં અધિકાર. ૨૫ મુક્તિ કાજે સવિ કિરિયા કરતો, પૂરણ મારગ ભાખે નિરતો; ભવજલ વહતા જનને જેહ, દીપ સમાન કરે દુઃખ છેહ.' ૨૬ એહ ધરમ ન લહે અજ્ઞાની, વલિય અપંડિત પંડિત માની; બીજ ઉદક ઉદ્દેશિકનું જી, ધ્યાન ધરે અસમાધિ પ્રમુંજી ૨૭ માછાંભક્ષણ ધ્યાયે પંખી, ઢંકાદિક જિમ આમિષ કંખી; વિષય-પ્રાપ્તિ ધ્યાયે તિમ પાપી, બહુલારંભ પરિગ્રહ થાપી. ૨૮ વિષય તણાં સુખ વંછે પ્રાણી, પરિગ્રહવંત ન તે સુહઝાણી; તે હિંસાના દોષ ન દાખે, નિજમતિ કલ્પિત કારણ ભાખે. ૨૯ અંધ ચલાવે કાણી નાવા, તેહ સમર્થ ન તીરે જાવા; મિથ્યાદ્દષ્ટિ ભવજલ પડિયા, પાર ન પામે તિમ દુઃખ નડિયા. ૩૦ જેહ અતીત અનાગત નાણી, વર્તમાન તસ એક કહાણી; દયા મૂલ સમતામય સાર, ધર્મ તેહનો પરમાધાર. ૩૧ ધર્મ લહી ઉપસર્ગ–નિપાતે, મુનિ ન ચલે જિમ ગિરિ ઘનવાત; ઇગ્યારમું અધ્યયન સંભારો, બીજે અંગે ઈમ મન ધારો. ૩૨
ઢાલ ચોથી
[ઇણિપુર કંબલ કોઈ ન લેસી – એ દેશી]
તે મુનિને ભામણડે જઈયે, જે વ્રત કિરિયા પાલે રે, સૂકું ભાષી જે વલી જગમાં, જિન-મારગ અજુઆલે રે. તે મુનિને ભામણડે જઈયે, એ આંકણી. ૩૩
સુગુરુની સજ્ઝાય
2010_02

* ૪૨૯

Page #504

જે સૂધી મારગ પાલે તે, શુદ્ધ કહિયે નિરધારી રે; બીજો શુદ્ધ કહે ભજનાર્ય, કહ્યું ભાષ્ય વ્યવહાર રે. તે ૩૪ દ્વિવિધ બાલ તે શુદ્ધ ન ભાખે, ભાખે સંવેગ-પાખી રે, એ ભજનાનો ભાવ વિચારો, ઠાણાંગાદિક સાખી રે. તે ૩૫ કુગુરુવાસના-પાસ-પડિયાને નિજ બલથી જે છોડે રે, શુદ્ધકથક તે ગુણ-મણિ-ભરિયા, માર્ગ મુક્તિને જોડે રે. તે ૩૬ બહુલ અસંયતની જે પૂજા, એ દશમું અોરું રે, ષષ્ટિશતકે ભાખ્યું ઠાણાંગે, કલિલક્ષણ અધિકેરું રે. તે ૩૭ એહમાં પણ જિનશાસન બલથી, જે મુનિ પૂજ ચલાવે રે, તેહ વિશુદ્ધ-કથક બુધ જનના, સુરપતિ પણ ગુણ ગાવે રે. તે ૩૮ કરતો અતિ દુકર પણ પડિયો, અગીતાર્થ જંજાલે રે, શુદ્ધ-કથન હીણો પણ સુંદર, બોલે ઉપદેશમાલે છે. તે ૩૯ શુદ્ધપ્રરૂપક સાધુ નમીજ, શરણ તેહનું કીજે રે; તાસ વચન અનુસાર રહી, ચિદાનંદ ફલ લીજે રે. તે ૪૦
ગાથા – सिरि णयविजय गुरुणं, पसायमासज्ज सयलकम्मकरं । भणिया गुणा गुरुणं, साहुण जससिसेण ए ए ॥ १ ॥
૧. બોલ્યું.
૪૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #505

પાંચ કુગુરુની સજ્ઝાય
(અથવા પાસસ્થા-વિચાર ભાસ)
ઢાલ પહેલી
[ચોપાઈની દેશી)
સેવો સદ્ગુરુ ગુણ નિરધારી, ઈહ ભિવ પર ભિવ જે ઉપગારી; વર્ષો કુગુરુ સમય અનુસારે, પાસસ્થાદિક પંચ પ્રકારે. ૧ નિજ શ્રાવકને જે બલ સારે, સુવિહિત-સંગતિ કરતાં વારે; કુલ-સ્થિતિ ભંગે ભય દેખાડે, મુગધલોકને ભામે પાડે. ૨ જ્ઞાનાદિક ગુણ આપ ન રાખે, સૂધો મારગ મુર્ખ વિ ભાખ; કરે સાધુ-નિંદા વિસ્તારે, પાસત્યો તે સર્વ પ્રકારે, ૩ દેશથકી સજ્યાતરપિંડ, નિત્યપિંડ ભુંજે નૃપ-પિંડ, અગ્રપિંડ નિઃકારણ સેવે, સાહમું આપ્યું ભોજન લેવે. ૪ દેશ નગર કુલ મમતા માંડે, થાપિત કુલમર્યાદા છાંડે; વિવાહ' ઉચ્છવ જોવે ફિરતો, ન રહે જનનો પરિચય કરતો. પ ૧. વિનોદ
પાંચ કુગુરુની સજ્ઝાય
2010_02

૪૩૧

Page #506

જેહ મહાવ્રત-ભારે જૂતો, છાંડી તેહ પ્રમાદે ભૂતો; કર્મ-પાસમાં રહતો કહિયે, પાસસ્થો જિન-વચને લહિયે. ૬
દ્રાલ બીજી ગલિયા બલદ તણી પરે રે, જેહ ન વહે વ્રત–ભાર; તે ઉંસનો જાણીયે રે, સર્વ દેશ બિહું પ્રકાર રે.
ભવિજન ! સાંભલો–એ આંકણી. ૧
પાટ પાટલા વાવરે રે, શેષે કાલે રે જેહ; થાપિત પિંડ જમે સદા રે, સર્વ-ઉસન્નો તેહો રે. ભવિ૰ ૨ ઓછાં અધિકાં જે કરે રે, પડિકમણાદિક ઠાણ; સુગુરુ-વચન વિ જાલવે રે, દેશ-ઉસન્નો તે જાણો રે. ભવિ ૩
રાય–વેઠ સમ ભય થકી રે, કિરિયા વિણ ઉપયોગ; જેહ કરે તે નવિ લહે રે, પરભવ ચારિત્ર-યોગ રે. ભવિ ૪
જેહ કિરિયા શિથિલ કરે રે, દીક્ષિત શીસ અનેક; ભવસાગર અધિકો પડે રે, એ ઉસનો અવિવેક રે. ભવિ પ
ઢાલ ત્રીજી
વીરમાતા પ્રીતિકા૨ણી એ દેશી]
નાણ દેસણ ચરણ ભેદથી, કહ્યું ત્રિવિધ કુશીલ; નાણથી નાણ આચારનો, કરે ભંગ દુઃશીલ.
2010_02
વીર-વાણી હૃદયે ધારિયે. ૧
દર્શનાચાર દર્શન થકી, વિરાધે સવિ પાપી; બોલિયે ચરણ કુશીલના, હવે લક્ષણ વ્યાપી. વીર૦ ૨
૪૩૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #507

સ્નાન સોભાગ અર્થે કરે, જ્વર ઔષધ આપે; પ્રશ્ન વિદ્યાદિ બલથી કહે, નિમિત્તાદિક થાપે. વીર૦ ૩ જાતિ
કુલ પ્રમુખ આજીવિકા, કરે કેલવે માયા; સ્ત્રી પ્રમુખ અંગ લક્ષણ કહે, વહે મંત્રની છાયા. વીર૦ ૪
ઈમ અનાચાર મલ યોગથી, કરે કુત્સિત શીલ; ઘર ત્યજી અધિક માયા ભર્યો, કહ્યો તેણે `કુશીલ'. વીર પ
ઢાલ ચોથી
મુનિજન મારગ ચાલતાં
એ દેશી]
સંસત્તો જિહાં જિહાં મિલે, તિહાં તેહવો હોયે; નટ જિમ બહુરૂપી ફિરે, મુનિવેષ વિગોવે.
આગમ-અર્થ વિચારીએ-એ આંકણી. ૧
બિહું ભેદે તે જાણીયે, શુભ અશુભ પ્રકાર; મૂલુઉત્તર ગુણ દોષને, યોગેં શુભસાર. આગમ ર પાસત્યાદિકયું મિલ્યો, તે થાયે અધર્મી. સંવેગી સાથે મલ્યો, પ્રાયે થાયે ધર્મી. આગમ ૩
૫
પંચાસવ-રત ગારવી, સ્ત્રીજનશું રત્તો; જે મોહે માતો રહે, તે અશુભ સંસત્તો. આગમ ૪ ઈમ અનવસ્થિત દોષ તે, સંગતિથી પાવે; નિંબ-સંગથી અંબમાં, જિમ કટુતા આવે. આગમ પ
૧. પ્રવિદ્યા લબધી. ૨. કહે મંત્રવી છાયા. ૩. ઈ. ૪. અધમ્મી. ૫. ધમ્મી.
પાંચ કુગુરુની સજ્ઝાય
2010_02

૪૩૩

Page #508

હાલ પાંચમી
કુમતિ ! એ છીંડી કિહા રાખી ! – એ દેશી] ચાલે સૂત્ર વિરૂદ્ધાચાર, ભાખે સૂત્ર-વિરૂદ્ધ યથાવૃંદ ઇચ્છાએ ચાલે, તે નહિ મનમાં શુદ્ધ રે, પ્રાણી ! વીર-વચન ચિત્ત ધારો. એ આંકણી. ૧ સૂત્ર-પરંપરસ્યું જે ન મિલે, તે ઉત્સુત્ર વિચારો; અંધ-પર પર ચાલ્યું આવ્યું, તે પણ તિમ નિરાધારો છે. પ્રાણી ! ર નિજમતિ કલ્પિત જનને ભાખે, ગારવ રસમાં માચે; યથાવૃંદ ગૃહિકાજ કરતો, નવ નવ રૂપે નાચે રે. પ્રાણી ! ૩ એક પ્રરૂપણ તેહની ચરણે, બીજી ગમને ખોટી; પડિલેહણ મુહપત્તિયે કરફ્યુ, કિસી ચરવલી મોટી રે ? પ્રાણી ! ૪ માત્રકવિધિ પાત્રથી હોયે, પડલાં કાજ ચલોટે; લેપે દોષ ઘણો ઇત્યાદિક, ચરણ મૃષા-મલિ લોટે રે. પ્રાણી ! ૫ ચોમાસે જો મેહ ન વરસે, તો હીંચે શ્યો દોષ; ? રાજવિરુદ્ધ-ગમન સિઉં વારીયું?, મુનિને શ્યો તનું પોષ રે? પ્રાણી! ૬ વર્ષાકાલે વસ્ત્ર વિહરતાં, ખપ કરતાં નહિ હાણી; નિત્ય-વાસમાં કાંઈ ન દૂષણ, સાતમું હુએ નાણી રે પ્રાણી! ૭ ઈમ ગતિ વિષય-પ્રરૂપણ ખોટી, એ સવિ છે વિસ્તારે, આગમ-અરથી જોઈ લેજો, ભાષ્ય સહિત વ્યવહાર રે. પ્રાણી! ૮
૧. વહોરતાં, વિહિરતાં
૪૩૪.'
કે ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #509

ઢાલ છઠ્ઠી
[સુરસુંદરી કહે શિર નામી – એ દેશી
ઈમ પાંચે ફુગરૂ પ્રકાશ્યા, આવશ્યકમાં જિમ ભાષ્યા; સમકિત-પ્રકરણ બહુ ભાપ્તિ, યોગબિંદુ પ્રમુખ ઇહાં સાખિ. ૧ એ થાનક સર્વ અશક્તિ, જો સેવે કારણ વ્યક્તિ; તો મુનિ-ગુણની નહિ હાણી, એ ઉપદેશમાલા-વાણી. ૨
જસ પરિગ્રહ પ્રમુખ અકાજ, ઉન્માર્ગ કહિયે નવિ લાજ; તે તો બોલ્યો બિમણો બાલ, જૂઓ પહિલો અંગ વિશાલ. ૩ આધાકર્માદિક થાપે, યતિ નામ ધરાવે આપે;
તે પાપશ્રમણ જાણીજે, ઉત્તરાધ્યયને મન દીજે. ૪
જે કુગુરુ હોએ ગચ્છનાથ, નિવ લીજે તેહનો સાથ; અજ્ઞાથી જે ગચ્છધારી, તે બોલ્યો અનંત સંસારી. ૫ ભાવાચારય જિન સરિખો, બીજા નવિ લેખે પરિખો; પૂછે ગૌતમ કહે વીર, મધ્ય મહાનિશીથ ગંભીર. ૬ જે જ્ઞાન-ક્રિયાનો દરિયો, તે સદ્ગુરુ ગુણ-મણિ ભરિયો; જે શુદ્ધ-પ્રરૂપક નાણી, તે પણ ઉત્તમ-ગુણ-ખાણી. ૭ `ઉસન્નો પણ રજ ટાલે, જે જિન મારગ અજુઆલે; ઈમ બોલે ગચ્છાચાર, ગુરુજ્ઞાની જગદાધાર. ૮ જ્ઞાની છે કૈવલી-કલ્પ, એ કલ્પભાષ્યનો જ૫; જે શુદ્ધ-કથક ગુણધારી, તે સદ્ગુરુની બલિહારી. ૯
૧. વિગતિ ૨. ઉપ (દિગ્યું)
પાંચ કુગુરુની સજ્ઝાય
2010_02

૪૩૫

Page #510

અંત ગાથા –
एसो कुगुरुसज्झाओ, जिनवयणाउ फुडं भणिओ । सिरि णयविजयमुणीणं, सीसेण जणाण बोहट्ठा ॥ १ ॥
– આ કુરુગુ પ૨ની સાયં શ્રી નયવિજયમુનિના શિષ્ય લોકના બોધ અર્થે શ્રી જિનવચન થકી સ્ફુટપણે કહી છે.
૪૩૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #511

ચડત્રા-પડ્યાની સઋય – હિતશિક્ષા સ્વાધ્યાય
રે કુમતિ ! કાં પ્રતિમા ઉત્થાપી ? – એ દેશી)
ચડ્યા પડ્યાનો અંતર સમઝી, સમ પરિણામે રહીછે રે, થોડો પણિ જિહાં ગુણ દેખીએ, તિહાં અતિહિં ગહગહીછે રે, લોકો ! ભોલવીયા મત ભૂલો. એ આંકણી. ૧ અંતર્મુહૂર્ત અછે ગુણ-વૃદ્ધિ, અંતર્મુહૂર્ત વણિ; ચડવું પડ્યું તિબંતાઈ મલવું, તે ગત કિણહિ ન જાણી રે. લોકો : ૨ બાહ્ય કષ્ટથી ઉચું ચઢવું, તે તો જડના ભામા; સંયમ શ્રેણી-શિખરે ચઢવું, અંતરંગ પરિણામા રે. લોકો ! ૩ તિહાં નિમિત્ત છે બાહિર કરિયા, તે જો સૂત્ર સાચી; નહિ તો દુઃખદાયક પગ સામું, મોર જૂએ જિમ નાચી છે. લોકો ! ૪ પાસત્યાદિક સરિખે વેર્યું, જૂઠાં કારણ દાખે; ઇકવીસ પાણીનો ખપ ન કરે, મીઠા પાણી ચાખે રે. લોકો ! ૫
૧. લોકા ! ૨. તે, થી. ૩. મળીયું; મુનિને. ૪. ચઢાવે. ૫. અંતરગત. ૬rઈકલીસ પાણી ખપ નવિ કરતા.
ચડ્યા-પડ્યાની સજાય
૪૭.
2010_02

Page #512

પરિચિત ઘરની ભિક્ષા લેવે, ન કરે સમુદાણી; વસતિ–દોષ ન તજે દીતાદિક, જિન-આણા મનિ આણી રે. લોકો! ૬ વસ્ત્ર-પાત્ર-દૂષણ નવિ ટાલે, કરે પતિતનો સંગો; કલહ વૈરની વાત ઉદીરે, મન માન્યું તિહાં રંગો રે. લોકો ! ૭ હીણો નિજ પરિવાર બઢાવે, આપ કષ્ટ બહુ દાખી; ચઢિયો તેહને કિણીપરે કહીઈ ?, સૂત્ર નહિ જિહાં સાખી રે. લોકો! ૮ ન ગણે ઉત્તર ગુણની હાણી, સૂત્રક્રિયા માંહીં પંગુ, દુઃખ સહસે જિમ ઉપદેશમાલે, બોલ્યો મથુરા મંગુ રે. લોકો ! ૯ એક મૂળ કારણ ચિંતવતાં, આવે મોટું હાંસું, પંચ મહાવત કિહાં ઉચ્ચરિયાં ? સેવું કેહનું પાસું રે. લોકો! ૧૦ પહેલાં જે વ્રત જૂઠ ઉચ્ચરિયાં, તે તો નાવે લેખે; ફેરીને હવે તે ઉચ્ચરી ઇં, “પંચ લોક જિમ દેખે રે. લોકો ! ૧૧ મુનિને તે સઘળું સાચવવું, વાત ઘટે નવિ કૂડી; શુદ્ધ-પ્રરૂપકની જે જે યતના, તે તે જાણો રૂડી રે લોકો ! ૧૨ પહિલાં મૂલ ગુણથી હીણો, ફિરી દિક્ષા તે લેવે; ચરણ અંશ હોઈ તે તપ છેદ, ઉદ્યમ મારગ સેવે રે લોકો ! ૧૩ એહવું ભાષ્ય કહ્યું વ્યવહાર, ક્રિયામૂઢ નવિ જાણે,
અધિકાઈ દાખી કોઈ ફેર, મતવાલો મત તાણે રે. લોકો! ૧૪ શુદ્ધ-કથકને કહે અજ્ઞાની, ઘણી ઉપધિ જે ધારે, દ્વિવિધ બાલ તે મારગ લોપે, ભાષ્ય અંગ આચારે રે. લોકો! ૧૫ ૧. ટબાવે, પઢાઈ, વાવે. ૨. જુઓ ઉપદેશમાલા ગાથા ૧૯૪ અને ત્યાર પછીની ગાથાઓ. ૩. એકનું. ૪. ઉચ્ચરીઈ મુંકો; ઉચ્ચારી છે મુંડો. ૫ ઉદ્દમ ગારવ સેવે. ૬. તે તો મર્મ ન જાણે. ૭. અધિકાઈ બાહિર દેખાડી. ૪૩૮ !
: ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
5.
.

2010_02

Page #513

પાસત્કાદિક જાતિ ન તજી, તો કિમ ઉંચા ચઢિઈ ? જ્ઞાનાધિક-આણાઈ રહી છે, તે સાથે નવિ વઢિ રે. લોકો! ૧૬ પાસત્યો પણિ તેહને કહી છે, જે વ્રત લઈ વિરાધે; પુરથી જેણે વ્રત નવિ લીધાં, તે શ્યો મારગ સાધે રે ? લોકો ૧૭ સર્વ શુદ્ધિ વિણ પણિ વત યાતના, શુદ્ધ-કથકને છાજે; ઇચ્છાયોગી આપ હીનતા કહેતો તે નવિ લાજે રે. લોકો ! ૧૮ કુસુમપુરે એક શેઠ તણે દરિ, હેઠ રહ્યો સંવેગી; ઉપરિ ઈક સંવર ગુણ-હીણો, પણિ ગુણ-નિધિ ગુણરંગી રે. લોકો ! ૧૯ સંવેગી કહે ઉપરિ છે તે, મહા મોકલો પાપી; ગુણરંગી કહે જે વ્રત પાલે, તસ કરતી જગ વ્યાપી રે લોકો ૨૦ સંવેગીના બાહ્ય કષ્ટથી, થયા લોક બહુ રાગી; કોઈક શુદ્ધકથકનાં પણિ મતિ, જેહની જ્ઞાને લાગી રે લોકો ! ર૧ ચોમાસું પુરી બિહું વિચરીયા, તિહાં આવ્યા ઇક નાણી; બિહુમાં અલ્પ અધિક ભવ કુણના??
પૂછે ઈમ બહુ પ્રાણી રે. લોકો ! ૨૨ જ્ઞાની કહે સંવેગી નિંદાઈ, ઘણા ભવ રઝલક્ષે; શુદ્ધ-કથકવહિલો શિવ-સુખમાં, પાપ ખમાવી“ભલક્ષ્ય છે. લોકો! ર૩ સુણી એહવું બહુ જન સમજ્યા, ભાવ-માર્ગ-રૂચિ જાગી; એ ઉપદેશપદે સવિ જોયો, જો તુહ્મ ગુણના રાગી રે લોકો! ર૪ શુદ્ધ ચારિત્ર" કલિ માંહિ વિરલા, શુદ્ધ-કથક પણિ થોડા; ઇચ્છાચારી બહુલા દીસે, જાણે વાંકા ઘોડા રે લોકો ! ૨૫
૧. દીનતા. ૨. શુદ્ધકથકથી ૩. કહના. ૪. પખાલી. ૫ કરે તે. ૬. હાચારી,
ચડવા-પડવાની સઝાય
૪૩૯
2010_02

Page #514

પાસત્યાદિકને પણ સંયમ,−ઠાણ કહ્યો જે હીણો; શુદ્ધ-પ્રરૂપક પવયણે શાસન, કહિંએ ન હોએ ખીણો ! રે. લોકો ! ૨૬
જિન વિણ અછતું ચરણ ન કરીએ, હોય તેતો ઉદ્ધરીએ; નવો મારગ જન આગેં ભાખે, કહો કિણિ પરિનિસ્તરીએ રે ? લોકો ! ૨૭ સંજમ-ઠાણ વિચારી જોતાં, જો ન લહે નિજ સાખે; તો જુઠું બોલીને દુર્મતિ !, સ્યું સાધે ગુણ પાખે રે ? લોકો ! ૨૮ સંયમ વિણ સંયતતા થાપે, પાપ-શ્રમણ તે ભાખ્યો; ઉત્તરાધ્યયનેં સરલ સ્વભાવે શુદ્ધ-પ્રરૂપક દાખ્યો રે. લોકો ! ૨૯ સુવિહિત ગચ્છ ક્રિયાનો ધોરી, શ્રી હરિભદ્ર કહાએ; એહ ભાવ ધરો તે કારણે, મુજ મન તેહ સુહાએ રે. લોકો ! ૩૦ શુદ્ધ દ્રવ્ય-સંયત તે ઇણિ પરિ, ભાવ-ચરણ પણિ પાવે; પ્રવચન-વચન-પ્રભાવે તેહના, સુરપતિ પણિ ગુણ ગાવે રે. લોકો ! ૩૧ શુદ્ધ-કથક-વચનેં જે ચાલે, મૂલ ઉત્તર ગુણધારી; વચન ક્ષમાદિક રંગે લીના, તે મુનિની બલિહારી રે. લોકો ! ૩૨
પૃજનિક જ્ઞાને જ્ઞાનાધિક, સંજત ચરણ વિલાસે; એકે નહિ જેહને બિહુ માંહે, કિમ જઇએ તસ પાસે હૈ ? લોકો ! ૩૩ જિમ જિમ પ્રવચન-જ્ઞાનેં ઝીલે, તિમ સંવેગ તરંગી;
એ આવશ્યક-વચન વિચારી, હોજો જ્ઞાનનો રંગી રે. લોકો ! ૩૪ જ્ઞાનાધિકના ગુણ જે દૂર્ષે, કષ્ટ કરે અભિમાની; પ્રાયે ગંઠી લગે નવિ આવ્યા, તે ખુતા અજ્ઞાનેં રે. લોકો ! ૩૫
૧. પાસસ્થાદિકમાં પણ સંયમ થાનક કહિઉં કોઈ હીણું. ૨. કહિð: ૩. જિન. ૪. ધ૨તો.
૫. પ્રભાવક.
૪૪૦
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #515

તેહની કષ્ટ-ક્રિયા અનુમોદ, ઉનમારગ થિર થાવે; તેહથી દુરગતિના દુઃખ લહીએ, એ પંચાસક કહાવે રે લોકો ! ૩૬ કુલ ગણ સંઘ તણી જે લજ્જા, તે આપ-છંદે ટાલી; પાપભીરૂ ગુર-આણા-કારી, જિન મારગ અજુઆલી છે. લોકો ! ૩૭ જ્ઞાનાધિકની દીક્ષા લેખે, કરે તસ વયણે પરખી; બીજાની ષોડશકે ભાખી, હોલી-નૃપને સરિખી . લોકો ! ૩૮ જ્ઞાનાધિકનો વિનય વિરાધે, શ્રી જિનવર દુહવાએ; વિનય-ભેદ સમજીને કિંકર, જ્ઞાનવંતનો થાએ રે. લોકો ! ૩૯ તે માટે જ્ઞાનાધિક-વયણે, રહી ક્રિયા કે કરસ્ય; આધ્યાતમ-પરિણતિ-પરિપાકે, તે ભવસાયર તરશ્ય રે લોકો ! ૪૦ વાચક સવિજયે ઈમ દાખી, શીખ સર્વનઈ સાચી, પણિ પરિણમશ્ય તેહ તણે મનિ, જેહની મતિ નવિ કાચી ર. લોકો ! ૪૧
ઇતિ શ્રી સંગ્નિ -૫ક્ષીય વદન-ચપેટ
સ્વાધ્યાય સમાપ્ત. ઇતિ શ્રી હિતોપદેશ સ્વાધ્યાય
૧. આપછંદતા યલી. ૨. લે. ૩. નૃપરિધિ.
ચડ્યા પડવાની સર્જાય
૪૪૧
2010_02

Page #516

અમૃતવેલીની નાની સાય
ચેતન ! જ્ઞાન અજુઆલજે, ટાલને મોહ સંતાપ રે, દુરિત નિજ સંચિત ગાલ, પાલજે આદર્યું આપ રે;
ચેતન ! જ્ઞાન અજુઆલજે. ૧ ખલ તણી સંગતિ પરિહરે, મત કરે કોઈમ્યું ક્રોધ રે; શુદ્ધ સિદ્ધાંત સંભારજે, ધારજે મતિ પ્રતિબોધ રે. ચેતન : ૨ હરખ મત આણજે તૂસવ્યો, દૂહવ્યો મત ધરે ખેદ રે; રાગ દ્વેષાદિ સંધિ (સંઘે) રહે, મનિ વહે ચારૂ નિર્વેદ રે. ચેતન! ૩ પ્રથમ ઉપકાર મત અવગણે, તૂ ગણે ગુરુ ગુણ શુદ્ધ રે; જિહાં તિહાં મત ફરે ફૂલતો, ખૂલતો મમ રહે મુદ્ધ રે. ચેતન ! ૪ સમકિત-રાગ ચિત્ત જજે, અંજજે નેત્ર વિવેક રે, ચિત્ત મમકર મત લાવજે, ભાવજે આતમ એક રે. ચેતન ! ૫ ગારવ-પંકમાં મમ લુલે, મત ભલે મચ્છર ભાવ રે, પ્રીતિ મ ત્યજે ગુણવંતની, સંતની પંક્તિમાં આદિ રે. ચેતન! ૬ બાહ્ય ક્રિયા કપટ તું મત કરે, પરિહરે આર્તધ્યાન રે, મીઠડો વદને મને મેલડો, ઈમ કિમ તું શુભાન રે ? ચેતન ! ૭ જર
ગુજર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #517

ચાલતો આપછંદે રખ, મત ભખે પુંઠનો મંસ રે; કથન ગુરુનું સદા ભાવજે, આપ શોભાવજે વંશ રે. ચેતન ! ૮ હઠ પડડ્યો બોલ મત તાણજે, આણજે ચિત્તમાં સાંન રે; વિનયથી દુ:ખ નવિ બાંધસ્યું, વાધસ્યે જગતમાં માંન રે. ચેતન ! ૯ કોકવારે તુઝ ભોલયેં, ઓલવે ધર્મનો પંથ રે; ગુરુ-વચન-દીપ તો કરિ ધરે, અનુસરે પ્રથમ નિગ્રંથ રે. ચેતન ! ૧૦ ધારજે ધ્યાનની ધારણા, અમૃતરસ પારણા પ્રાય રે; આલસ અંગનું પરિહરે, તપ કરી ભૂષજે કાય રે. ચેતન ! ૧૧ કલિ-ચરિત દેખિ મત ભડકજે, અડકજે ગત શુભ યોગ રે; સૂખડી નવમ રસ પાવના, ભાવના આણજે ભોગ રે. ચેતન ! ૧૨
લોકભયથી મન ગોપવે, રોપવેં તું મહાદોષ રે;
અવર સુકૃત કીધા વિના, તુઝ દિન જંતિ શુભ શોષ રે. ચેતન ! ૧૩ લોક સન્નાવમાં ચતુર તું, કાંઈ અછતું નવ બોલ રે; ઈમ તુઝ મુગતિમ્યું બાઝસ્થે, વાસસ્થે જિમ ગ્રહી
(ગૃહી) મોલ રે. ચંતન ! ૧૪
જ્ઞાન-દર્શન-ચરણ ગુણ તણા, અતિ ઘણો ધરે પ્રતિબંધ રે; તન મન વચન સાચો રહે, તું વહે સાચલી સંધ રે. ચેતન ! ૧૫ પોપટ જિમ પડચો પાંજરે, મનિ ધરે સબલ સંતાપ રે; તિમ પડે મત પ્રતિબંધ તૂં, સંધિ સંભાલજે આપ રે. ચંતન ! ૧૬ મન રમાડે શુભ ગ્રંથમાં, મત ભમાડે ભ્રમ પાશ રે; અનુભવ રસવતી ચાખજે, રાખજે સુગુરુની આશ રે. ચેતન ! ૧૭
અમૃતવેલીની નાની સાય
2010_02

: ૪૪૩

Page #518

આપ સમ સકલ જગ લેખવે, શીખવે લોકને તત્ત્વ રે, માર્ગ કહેતો મત હારજે, ધારજે તું દૃઢ સત્ત્વ રે. ચેતન! ૧૮ શ્રી નવિજય ગુરુ સીસની, સીખડી અમૃતવેલ રે, સાંભલી જેહ એ અનુસરે, તે લહે જસ રંગરેલ રે. ચેતન ! ૧૯
૪જજ
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #519

શ્રી અમૃતવેલીની મોટી સાય ચેતન ! જ્ઞાન અજુઆલીએ, ટાલીએ મોહ-સંતાપ રે; ચિત્ત ડમડોલતું વાલીએ, પલીએ સહજ ગુણ આપ ર. ચે૧ ઉપશમ અમૃત-રસ પીજીએ, કીજીએ સાધુ-ગુન-ગાન રે, અધમ વયણે નવિ ખીજીએ, દીજીએ સજ્જનને માન રે. ૨૦ ૨ ક્રોધ-અનુબંધ નવિ રાખીએ, ભાંખીએ વયણ મુખે સાચ રે; સમકિત-રત્નરૂચિ જોડીએ, છોડીએ કુમતિ મતિ કાચ ર. ચ૦ ૩ શુદ્ધ પરિણામને કારણે, ચારનાં શરણ ધર ચિત્ત રે, પ્રથમ તિહાં શરણ અરિહંતનું, જેહે જગદીશ જગ-મિત્ત ૨. ચં. ૪ જે સમોસરણમાં રાજતા, ભાંજતા ભવિક-સંદેહ રે; ધર્મનાં વચન વરસે સદા, પુષ્કરાવર્ત જિમ મેહ રે. ચે. ૫ શરણ બીજું ભજે સિદ્ધનું, જે કરે કર્મ ચકચૂર રે; ભોગવે રાજ શિવ-નગરનું, જ્ઞાન આનંદ ભરપૂર. ચં. ૬ સાધુનું શરણ ત્રીજું ધરે, જેહ સાધે શિવ-પંથ રે; મૂલ ઉત્તર ગુણે જે વર્યા, ભવ તર્યા ભાવ-નિગ્રંથ ૨. ચે. ૭ ૧. એક પ્રતમાં લખ્યું છે કે “અથ વૃદ્ધ અમૃતવેલ વખતે.” ૨. સજ્જન બહુમાન રે ૩. મન શ્રી અમૃતવેલીની મોટી સઝાય
૪૪૫
2010_02

Page #520

શરણ ચોથું કરે ધર્મનું, જેહમાં વર દયાભાવ રે, જેઠ સુખ-હેતુ જિનવર કહ્યું, પાપજલ તારવા નાવ રે. ૨. ૮ ચારનાં શરણ એ પડિવજે, વલી ભજે ભાવન શુદ્ધ રે; દુરિત સવિ આપણાં નિંદિએ, જિમ હોયે સંવર વૃદ્ધ રે. ૨. ૯ ઈહભવ પરભવ આચર્યા, પાપ-અધિકરણ મિથ્યાત રે, જે જિનાશાતનાદિક ઘણાં, નિંદિએ તે ગુણ-ઘાત રે. ૨. ૧૦ ગુરુ તણાં વચન તે અવગુણી, ગંથિયા આપ મત જાલ રે; બહુ પરે લોકને ભોલવ્યા, નિંદિએ તેહ જંજાલ રે. ચે૧૧ જેહ હિંસા કરી આકરી, જેહ બોલ્યા મૃષાવાદ રે; જેહ પરધન હરિ હરખિયા, કીધલો કામ-ઉનમાદ રે. ૨. ૧૨ જેહ ધન ધાન્ય મૂછ ધરી, સેવિયા ચાર કષાય રે, રાગ ને દ્વેષને વશ હુવા, જે કીયા કલહ-ઉપાય રે. ચે૧૩ જૂઠ જે આલ પરને દિયાં, જે કર્યો પિશુનતા પાપ રે, રતિ અરતિ નિંદ માયા મૃષા, વલિય મિથ્યાત્વ-સંતાપ રે. ચે૧૪ પાપ જે એવાં સેવીયાં, તેહ નિંદિએ ત્રિહું કાલ રે, સુકૃત અનુમોદના કીજિએ, જિમ હોયે કર્મ વિસરાલ રે. ૨. ૧૫ વિશ્વ ઉપકાર જે જિન કરે, સાર જિન નામ સંયોગ રે, તેહ ગુણ તાસ અનુમોદિએ, પુણ્ય-અનુબંધ શુભ યોગ રે. ૨૦ ૧૬ સિદ્ધની સિદ્ધતા ધર્મના, ક્ષય થકી ઊપની જેહ રે; જેહ આચાર આચાર્યનો, ચરણવન સિંચવા મેહ રે. ચે૧૭
૧. જેહ
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #521

જેહ ઉવઝાયનો ગુણ ભલો, સૂત્ર સજ્ઝાય પરિણામ રે; સાધુની જેહ વલી સાધુતા, મૂલ ઉત્તર ગુણ-ધામ રે. ૨૦ ૧૮ જેહ વિરતિ દેશ શ્રાવક તણી, જે સમકિત સદાચાર રે; સમકિત દ્દષ્ટિ સુરનર તણો, તેહ અનુમોદિએ સાર રે. ૨૦ ૧૯ અન્યમાં પણ દયાદિક ગુણો, જે જિન-વચન અનુસાર રે; સર્વ તે ચિત્ત અનુમોદિએ, સમકિત-બીજ નિરધાર રે. ૨૦ ૨૦ પાપ નવી તીવ્ર ભાવે કરે, જેહને નવિ ભવ-રાગ રે; ઉચિત સ્થિતિ જેહ સેવે સદા, તેહ અનુમોદવા લાગ ૨. ૨૦ ૨૧ થોડલો પણ ગુણ પર તણો, સાંભલી હર્ષ મન આણ રે; દોષ લવ પણ નિજ દેખતાં, નિજ ગુણ નિજાતમા જાણ રે. ૨૦ ૨૨ ઉચિત વ્યવહાર અવલંબને, ઈમ કરી સ્થિર પરિણામ રે; ભાવિયે શુદ્ધ નય ભાવના, પાવનાશય તણું ઠામ ૨. ચે૦ ૨૩ દેહ મન વચન પુદ્ગલ થકી, કર્મથી ભિન્ન તુજ રૂપ રે; અક્ષય અકલંક છે જીવનું, જ્ઞાન આનંદ સરૂપ રે. ચે ૨૪ કર્મથી કલ્પના ઉપજે, પવનથી જેમ જલધિ-વેલ રે; રૂપ પ્રગટે સહજ આપણું, દેખતાં દૅષ્ટિ સ્થિર મેલ ૨. ૨૦ ૨૫
ધારતાં ધર્મની ધારણા, મારતાં મોહ વડચોર રે; જ્ઞાન રૂચિ વેલ વિસ્તારતાં, વારતાં કર્મનું જોર રે. ચે ૨૬ રાગ વિષ દોષ ઊતારતાં, જારતાં દ્વેષ રસ શેષ રે; પૂર્વ મુનિ વચન સંભારતાં, વારતાં કર્મ નિઃશેષ રે. ચે ૨૭
૧. સુથિર
શ્રી અમૃતવેલીની મોટી સજ્ઝાય
_2010_02
૪૪૭

Page #522

દેખિયે માર્ગ શિવ-નગરનો, જે ઉદાસીન પરિણામ રે, તેહ અણછોડતાં ચાલિયે, પામિએ જિમ પરમ ધામ રે. ૨ ૨૮ શ્રી નયવિજય ગુરુ શિષ્યની, શીખડી અમૃતવેલ રે, એહ જે ચતુર નર આદરે, તે લઈ સુજસ રંગ રેલ રે. ૨૦ ર૯
ઇતિ શ્રી હિતશિક્ષા સઝાય સમાપ્ત.
૪૪૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #523

જિનપ્રતિમા સ્થાપન સ્વાધ્યાયો
જિનજીની પ્રતિમા વંદન દીસે, સમકિતને આલાવે; અંગોપાંગ પ્રગટ અરથ એ, મુરખ મનમાં નાવે રે.
કુમતિ ! કાં પ્રતિમા ઉથાપી ? ઈમ તે શુભમતિ કાપી -કુમતિ ! કાં પ્રતિમા ઉથાપી ? મારગ લોપે પાપી રે, કુમતિ! કાં પ્રતિમા ઉથાપી ? એહ અરથ અંબડ અધિકારે, જુઓ ઉપાંગ ઉવાઈ એ સમકિતનો મારગ મરડી, કહે દયા સી માઈ. કુમતિ ! ર સમકિત વિણ સુર દુરગતિ પામે, અરસ વિરસ આહાર, જુઓ જમાલી દયાયે ન તરીઓ, હુઓ બહુસંસારી. કુમતિ ! ૩ ચારણ મુનિ જિનપ્રતિમા વંદે, ભાખિઉં ભગવાઈ અંગે; ચૈત્ય સાખિ આલોયણ ભાખે, વ્યવહારે મનરંગે. કુમતિ ! ૪ પ્રતિમા–નતિ ફલ કાઉસગ્ગ, આવશ્યકમાં ભાખ્યું ચૈત્ય અર્થ વૈયાવચ મુનિને, દસમે અંગે દાખ્યું રે. કુમતિ ! પ
જિનપ્રતિમા સ્થાપન સ્વાધ્યાયો -
૪૪૯
2010_02

Page #524

સૂરીયાભ સૂરિ પ્રતિમા પૂજી, રાયપણી માહિં, સમકિત વિણુ ભવજલમાં પડતાં, દયા ન સાહે બાંહિ રે. કુમતિ ! ૬ દ્રૌપદીએ જિનપ્રતિમા પૂજી, છઠે અંગે વાગે; તો હું એક દયા પોકારી, આણા વિણ તું માચે રે ? કુમતિ! ૭ એક જિન-પ્રતિમા–વંદન-એ, સૂત્ર ઘણાં તું લોપે; નંદીમાં જે આગમ સંખ્યા, આપમતી કાં ગોપે ? કુમતિ ! ૮ જિનપૂજા ફલનાદિક સમ, મહાનિસાથે લહિએ; અંધ પરંપર કુમતિવાસના, તો કિમ મનમાં વહિએ રે ? કુમતિ ! ૯ સિદ્ધારથ રાયઇ જિન પૂજ્યા, કલપસૂત્રમાં દેખો; આણાશુદ્ધ દયા મન ધરતાં, મિલે સૂરનો લેખો રે. કુમતિ! ૧૦ થાવર હિંસા જિન-પૂજામાં, જો તું દેખી ધૂજે; તો પાપી તે દૂર દેશથી, જે તુઝ આવી પૂજે રે. કુમતિ ! ૧૧ પડિકમણે મુનિદાન વિહારે, હિંસા દોષ વિશેષ; લાભાલાભ વિચારી જોતાં, પ્રતિમામાં સ્યો દ્વેષ રે ? કુમતિ! ૧ર ટીકા ચૂર્ણિ ભાષ્ય ઉવેખ્યાં, ઉવેખી નિયુક્તિ, પ્રતિમા કારણ સૂત્ર ઉવેખ્યાં, દૂર રહી તુઝ મુગતિ રે. કુમતિ ! ૧૩ શુદ્ધ પરંપરા ચાલિ આવી, પ્રતિમા-વંદન વાણી; સમૂર્છાિમ જે એ મૂઢ ન માને, તેહ અદીઠ અકલ્યાણી રે. કુમતિ! ૧૪ જિનપ્રતિમા જિન સરિખી જાણે, પંચાંગીના જાણ; કવિ સવિજય કહે તે ગિરૂઆ, કીજે તાસ વખાણ રે. કુમતિ ! ૧૫
૪૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)

2010_02

Page #525

સતરભેદ પૂજા સાંભલી, સ્યુ કુમતિ ! જગ ધંધે રે, શુદ્ધ પરંપર સૂત્ર ન માતે, ઘાલિ અંધો અંધે રે. સત્તર. ૧ જિનપ્રાસાદ કરાવ્યાનું ફલ, મહાનિશીથ વખાણું રે, દાન શીલ તવ ભાવના સરીખું, તો તે નવી જાણ્યું રે ? સત્તર૦ ૨ જિનપ્રતિમા જિન-દાઢા પૂજા, નિતિ હિતકરણ ભાખી રે, સૂરિઆભ સુરને ઈહીં જોયો, રાચપણી સાખી રે. સત્તર૦ ૩ મોક્ષ તણું કારણ જિનપૂજા, બહુવિધ ભગતિ કીધી રે; સમકિતદષ્ટિ સુરનર વંદે, આગમવાત પ્રસિદ્ધી રે. સત્ત૪ ૫ફારોહણાદિક વિધિ સૂત્ર, દેખી પણ કાંઈ ભૂલે રે ? હિંસા દાખી સૂત્ર ઉથાપી, ફલ પામિ કૂલ મૂલે રે ? સત્તર૦ ૫ જિન-પૂજામાં દોષ ન દાખ્યો, આધાર્મિક ભાંતિ રે, જિનઆણા વિણકુમતિ! પડિ તું, કુગુરુ તણી મ્યું વાતે રે ? સત્ત...૬ નાગભુત જાદિ કહે તે, પૂજા હિંસા લહીએ રે, સુગડાંગમાં નવિ જિન હેતે, તે કિમ હિંસા કહીએ રે ? સત્તર૦ ૭ મિથ્યાષ્ટિ હરી હર પૂજે, જૈન જિનેસ્વર પૂજે રે; તું તો બેમાં એક ન પૂજે, કુમતિ પડિઓ પુજે રે. સત્તર૦ ૮ સાર સૂત્રનું સમઝી જિનની, પૂજા જે મન ધારે રે; જસવિજય કહે તે ગિરૂઆ, તેહ તર્યા ને તારે રે. સત્તર૦ ૯
જિનપ્રતિમા સ્થાપન સ્વાધ્યાયો.
૪૫૧
2010_02

Page #526

3
પંચ મહાવ્રત તણિ રે ચારિ, ત્રિવિધ ત્રિવિધ જે ભાખી; આણા કુદ નદી ઉતરતા, એહ છીંડી કિહાં રાખી રે.
કુમતિ ! એહ છીંડી કિહાં રાખી રે ? ૧ નદીય તણા જીવ ઘણું અજપો કારિ, કાં માર્થિ પગ મુકો ? મુગતિ મારગ રખવાલાં થઈને, ચોર થઈ કાં ચુકો રે ? કુ ! ૨ એક ગુરુવંદન આણી હેતે, નદી-પાપ આચરતા; કર્મ વિશોધિને જન વિમલા, ફલ અંતર કુણ કરતા ? કુ॰ ! ૩
જીવહિંસાના થાન જાણી, જિનપ્રતિમા ઉથાપી; સંજમ કાજે નદીય તરતાં, કે ધરમી કે પાપી રે ? કુ૦ ! ૪ બત્રીસ સૂત્રમાંહિ જિનપ્રતિમા, સુર માનવ એ પૂજી; ભવ્ય હુઈ તે કહો કિમપિં, તારી મત કાં મુંજી રે ? કુ૦ ! પ
જિન જનમે સહુ સુરપતિ આવે, નીરે કલસ ભરાવે; એક કોડી સાઠિ લખિ નવરાવે, કહો તે શું ફલ પાવે રે ? કુ॰ ! ૬
દયા દયા મુખ પર પોકારે, દયા મરમ નવી જાણે; સકલ જંતુ જેણે સરણ રાખ્યા, નદીય મહિર કાં નાણે રે ? કુ૦ ! ૭
(જે પ્રતમાંથી આ સ્વાધ્યાય લીધી છે તે પ્રતમાં બધી યશોવિજયજીની કૃતિઓ છે તેથી જો કે આમાં છેવટે તેમના નામનો ઉલ્લેખ નથી તો પણ આ તેમની જ કૃતિ લાગે છે.)
૪૫૨
裴
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #527

સ્થાપના કલ્પ સ્વાધ્યાય
હિસ્તિનાપુર વર ભલું – એ પાંડવની સઝાયની દેશી) પૂરવ નવમથી ઉદ્ધરી, જિમ ભાખઇ શ્રી ભદ્રબાહુ રે, થાપના કલ્પ અહ્મ કહું, તિમ સાંભલય સહુ સાહૂ રે. ૧ તિમ સાંભલયો સહુ સાહૂ પરમગુરુ, વયણડે મનિ દીજ રે; મનિ દીજઈ પરમગુરુવયણડે, તો શિવમુરલતાલ લીજ રે.
- આંકણી. લાલ વરણ જેહ થાપના, માંહિ રેખા શ્યામ તે જોઈ રે, આયુ જ્ઞાન બહુ સુર વદી, તે તો નીલકંઠ સમ હોઈ . ર
તે તો નીલકંઠ પીત વરણ જેહ થાપના, માંહિ દીસઈ બિંદુ તે શ્વેત રે, તેહ પખાલી પાઈછે, સવિ રોગ-વિલયનો હેત રે. સવિ. ૩ શ્વેતવરણ જેહ થાપના, માંહિ પીતબિંદુ તસ નીર રે, નયન રોગ છાંટે કલઈ, પીતાં લઈ શૂલ શરીરિ રે. પીતાં ૪ નીલવરણ જેહ થાપના, માંહિ પીલા બિંદુ તે સાર રે. તેહ પખાલી પાઈ, હોઈ અહિ-વિષનો ઉત્તાર રે. હોઈ
સ્થાપના ક૫ સ્વાધ્યાય
- - ૪૫૩
2010_02

Page #528

ટાલě રોગ વિસૂચિકા, ધૃત લાભ દીઈં ધૃત વન રે; રક્ત વરણ પાસð રહ્યો, મોહઇં માનિનિ કેરાં મન્ન રે. મોહઈ ૬
શુદ્ધ શ્વેત જે થાપના, માંહિ દીસં રાતી રેખ રે; ડંક થકી વિષ ઉતરઈં, વલી સીઝઈં કાર્ય અશેષ રે. વલી ૭ અર્ધ રક્ત જે થાપના વલી અર્ધ પીત પરિપુષ્ટ રે; તેહ પખાલિ છાંટિઈં, હરઈં અક્ષિરોગ નઈં કુષ્ટ રે. હરઈ૦ ૮ જંબૂ વરણ જેહ થાપના, માંહિ સર્વ વર્ણના બિંદુ રે; સર્વ સિદ્ધિ તેહથી હોઈ, મોહઈ નરનારીના વૃંદ રે. મોહઈ ૯ જાતિ પુષ્પ સમ થાપના, સુત વંશ વધાર ́ તેહ રે; મોરપિચ્છ સમ થાપના, વંછિત દિઈ નવિ સંદેહ રે. વંછિત ૧૦ સિદ્ધિ કરě ભય અપહરઇ, પારદ સમ બિંદુ તે શ્યામ રે; મૂષક સમ જેહ થાપના, તે ટાલઈ અહિવિષ ઠામ રે. તે ટાલઇ ૧૧
એક આવર્ત્ત બલ દિઈ, બિહું આવર્ત્તઈ સુખાભંગ રે, ત્રિહું આવર્તાઈં માન ઇિં, ચિઢું આવર્તાઈં નહી રંગ રે. ચિઠું ૧૨
પંચ આવર્ત્તં ભય હરઈં, છહિં આવર્ત્તઈ દિઈ રોગ રે; સાત આવર્ત્ત સુખ કરઈં, લિ ટાલÛ સઘલા રોગ રે. વલિ ૧૩
વિષમાવર્ત્તઈં ફલ ભલું, સમ આવર્ત્તઈ લ હીન રે; ધર્મનાશ હોઇ છેદથી, ઈમ ભાખઈં તત્વ-પ્રવીન રે. ઇમ ૧૪ જેહ વસ્તુ થાપિ, દક્ષિણ આવર્ત્ત તેહ રે; તે અખૂટ સઘલું હોઈં, ઈમ જાણી જઈ ગુણ ગેહ રે.
૪૫૪
કહઈં વાચક જશ ગુણ ગેહ રે. ૧૫
પૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
_2010_02

Page #529

તપાગચ્છાચાર્યની સજ્ઝાય
[નિંદરડી વેરા હુઈ – એ દેશી]
શ્રી. વિજયધર્મસૂરીશ્વરજી,' ગછપતિના હો ગુણગણ અભિરામ કે, તપગચ્છપતિ વિરાજતા, રૂપે સુંદર હો જાણું નૃપ કામ કેશ્રી ૧ તુમે ધર્મધુરંધર વીરના, શાસન માંહે કરુણાના સિંધુ કે, ઘો અમિય સમાણી દેશના, નિષ્કારણ ગુરુ જગના બંધુ કે–શ્રી ર એહવા ગુરુની ગોઠડી થોડી પણ હો સિવ જનમનો સાર કે, થોડું પણ ચંદન ભલું, શું કીજે હો બીજો કાઠનો ભાર કે-શ્રી ૩ હેજ હૈયાનો ઉલ્લસે, જો બાઝે હો ગુણવંતશું ગોઠ કે, નહિ તો મનમાંહે રહે, વિ આવે તો તસ વાત તે હોઠ કે-શ્રી ૪ મર્યાદા ચરણ ગુણે ભર્યા, મુજ મલિયા હો સૂરિરાજ સુરીંદ કે, મનના મનોરથ સહુ ફળ્યા, વળી ટળીયા હો દુઃખદોહગ દૂર કે–શ્રી પ દૂર રહ્યા કિમ જાણીએ, ગુણવંત હો નિજ ચિત્ત હજૂર કે, વાચક જસ કવિ ગુણ તણો, ઈમ સેવક હો લહે સુખ પંડુર કે–શ્રી ૬
૧. શ્રી વિજ્યધર્મસૂરીશ્વરજીને બદલે શ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજી અથવા શ્રી. વિજયપ્રભસૂરીશ્વરજીનું નામ સંભવે છે.
તપાગચ્છાચાર્યની સાય
_2010_02
૪૫૫

Page #530

સમકીત સુખલડીની સાય
ચાખો નર સમકીત સુખડલી, દુઃખભૂખડલી ભાજે રે,
ચાર સદુહણા લાડુ સેવઈયા, ત્રિણ લિંગ ફેણાં છાજે રે-ચાખો. ૧
દશ વિનયના દહુઠા ? (દહીથરા) મીઠા, ત્રિણ શુદ્ધિ સખર સુહાળી રે, આઠ પ્રભાવક જતને રાખી, પણ દૂષણ તે ગાળી રે–ચા ર ભૂષણ પાંચ જલેબી કુંપલી (કુમળી), છહ વિધ જયણા ખાજા રે, લખણ પાંચ મનોહર ઘેબર, છ ઠાણ ગુંદવડા તાજા રે–ચા૦ ૩ છ આગાર નાગોરી પીંડા, છ ભાવના પણ પૂરી રે, સડસઠ ભેદે નવ નવ વાની, સમકીત સુખડી રૂડી રે-ચા૰ ૪ શ્રી જિનશાસન ચઉહટે દીઠી, સિદ્ધાંત થાલે સારી રે, એ ચાખે અજરામર હોવે, મુનિ દરશમે પ્યારી રે–ચા પ
એ નિશ્ચે જીવ અણાહારી, સંતુષ્ટ પુદ્ગલ વીવહારી રે, વાચક જશ કહે આગમ માને (માં તે) વાત પ્રમાણે પ્રકાશી રે-ચા૦ ૬
૪૫૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #531

ગુણસ્થાનક સઝાય (૧)
દેશી – કડવાં ફળ છે ક્રોધનાં) હોયે મિથ્યાત્વ અભવ્યને, કાળ અનાદિ અનંતો રે; તેહ અનાદિ શાંત છે, પ્રાણી ભવ્યને તંતો રે શ્રી જિનવચન વિચારીએ. ૧ આવલી પટ સાસાયણે ચોથું અયર તે મીસો રે, મનુજભવાદિક સુરભવે, ઈમ ભાખે જગદીશો રે. શ્રી જિન ર પૂરવ કોડી છે પાંચમો, તેરમું દેશથી ઉણો રે, કાલ અવર ગુણ જાણવો, અંતર્મુહૂર્ત સહુનો છે. શ્રી જિન૦ ૩ સાધુ છઠે અને સાતમે, મીલી રહે પૂરવ કોડી રે; અધિક વધે હોય કેવલી, કઠીન કર્મદલ મોડી રે. શ્રી જિન. ૪ જે જેના વ્યવહારમાં, તેહને તેહ કહેવાય રે, નિશ્ચયથી ગુણઠાણએ, અંતર ગતિ પલટાય રે. શ્રી જિન૫ ઉચીત ક્રિયા અધિગમ થકે, અછતો પણ ગુણ આવે રે, છતો હોય તે સ્થિર રહે, જો જિનવચન સુહાવે છે. શ્રી જિન૬ જે ગુરુચરણ ઉપાસતે, ઈમ ગુણઠાણે વિચાર રે, તે લહે સુજસ સંપદા, નિશ્ચય ને વ્યવહાર રે. શ્રી જિન૭
ગુણસ્થાનક સજાય
૪૫૭.
2010_02

Page #532

ગુણસ્થાનક સજwય (૨)
ભવિઅણ જાણો રે ગુણઠાણા ભલા જિમ હુઈ આતિશુદ્ધિ, જેહથી જાગે રે રુચિ પ્રવચન તણી, તેજ સાચી રે બુદ્ધિ. ૧. ભ૦ રુચિ નવિ હોવે રે જ નવ તત્ત્વની તે પહિલું ગુણઠાણ, નામ મિથ્યાત અગનિવિય સારિખું, ઉન્મારગ અપ્રમાણ. ૨. ભ૦ ખીર-ખાંડ-ગૃત બહુ ભોજન કરી વમતાં જેવો રે સ્વાદ, સમકિત વમતાં રે તેહવો જાણિઇ, સાસદન અવિવાદ ૩. ભ૦ ઉદાસીનતા રે જે જિનશાસનિ અંતમુહુત પ્રમાણ, મિશ્ર કહીજ રે તે દધિ-ગુલ પરિ, જાતિ વિશેષ વિજ્ઞાણ. ૪. ભ૦ વિરતિ ન આવઇ રે જસ અવિરત બલિ જાણે સાચો રે ભાવ, તસ ગુણઠાણું રે ચોથું જાણિઈ, સમકિત સહજ સ્વભાવ. ૫. ભ૦ ભેદ વિચારી રે દ્વાદશ વત તણા જે એકાદિક ભંગ, સદ્ગુરુ પાસે રે લેઈ નિરવો, દેશવિરતિ તેહ અંગ. ૬. ભ૦ પંચમહાવ્રત દુદ્ધર જે ધરે, ધર્મ ક્ષમાદિક સાર, તેહને છઠું રે ગુણઠાણું કહ્યું, નામ પ્રમત્ત ઉદાર. ૭. ભ૦ • હસ્તપ્રતને આધારે અહીં સૌ પ્રથમ વાર પ્રકાશિત થાય છે. - સં.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી).
૫૮
2010_02

Page #533

હોઇ અસંગી રે રંગી નિજગુણે, લણો જે સુઝાણ, તેહને ભાખ્યું રે સૂત્રિ સાતમું, અપ્રમત્ત ગુણઠાણ. ૮. ભ૦ સ્થિત રસ ઘાત ન ગુણસેઢી, જિહાં ગુણસંક્રમ ચિતિબંધ, તેહ અપૂર્વકરણ છે આઠમું, ગુણઠાણું શુભસંધ. ૯. ભ૦ જેહમાં વરતિયા રે નાના જીવને, અધ્યવસાય સમાન, તે અનિયદિકરણ નવમું ભલું, ગુણઠાણું અનિદાન. ૧૦. ભ૦ ચરમ કિગિત લોભતણા અણુ વેદત શુભ વ્યવસાય, કહિછે દસમાં ગુણઠાણે રહિઓ, મુનિ સુસમ સંપરાય. ૧૧. ભ૦ પ્રકૃતિ મોહરી રે જિહાં સવિ ઉપશમઇ ભસ્મ પિહિત જિમ આગિ, તે વિસમ મોહઈ ગ્યારમું, ગુણઠાણું શિવમાગિ. ૧૩. ભ૦ જિમ ઉલ્લવિઇ રે અગનિ જલે કરી તિમ ખપિઇ તેહ મોહ, તે ગુણઠાણું જાણો બારમું, ખીણ મોહ થિર સોહ. ૧૩. ભ૦ કેવલનાણી રે જાણી જગથિતી દિઈ ઉપદેશ રાલ, તેહ સયોગી રે કેવલિ તેરમું ગુણઠાણું સુવિશાલ. ૧૪. ભ૦ જિન અયોગિ ગુણઠાણું ચઉદમું હસ્વડક્ષર પણ માન, જે આરોહિ રે શિવપદ પામિઇ, સુખ જસ કુશલ નિદાન. ૧૫. ભ૦
ગુણસ્થાનક સજઝય
૪૫૯
2010_02

Page #534

તુંબડાની સાય
સાધુજીને તુંબડું વહોરાવીયુંજી. કરમે હલાહલ થાય રે; વિપરીત આહાર વહોરાવીઓજી, વધાર્યો અનંત સંસાર રે; સાધુજીને તુંબડું વહોરાવીયુંજી-એ આંકણી
આહાર લેઈ મુનિ પાછા વલ્યાજી, આવ્યા ગુરુજીની પાસ રે; ભાત પાણી આલોવીયાજી, `એ આહાર નહી તુજ લાગ રે; સાધુ ર નિરવા ઠામે જઈને પરઠવોજી, તુમે છો દયાના જાણ રે; બીજો આહાર આણી કરીજી, તુમે કરો નિરધાર રે;' સાધુ ૩
ગુરુ-વચન શ્રવણે સુણીજી, પહોંચ્યા વન મોઝાર રે; એક જ બિંદુ તિહાં પરઠવ્યોજી, દીઠા દીઠા જીવના સંહાર રે; સાધુ ૪
જીવદયા મનમાં વસીજી, આવી કરુણા સાર રે; માસખમણને પારણેજી, પડીવજ્યાં શરણાં ચાર રે; સાધુ પ
સંથારે બેસી મુની આહાર કર્યોજી, ઉપજી ઉપજી દાહ જ્વાળ રે; કાળ કરી સર્વાર્થસિદ્ધજી પહોંચ્યા પહોંચ્યા સ્વર્ગ મોઝાર રે; સાધુ ૬ દુ:ખણી દોભાગણી બ્રાહ્મણીજી, તુંબડા તણે અનુસાર રે; કાળ અનંતા તે ભમીજી, રૂલિરૂલિ તિર્યંચ મોઝાર રે; સાધુ ૭
· ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૪૬૦
2010_02

Page #535

સાતે નરકે તે ભમીજી, પામી પામી મનુષ્યની દેહ , ચારિત્ર લઈ તપસ્યા કરીજી, બાંધ્યું નિયાણું તેહ રે; સાધુ ૮ દ્રુપદ રાજા ઘરે ઉપજીજી, પામીપામી યૌવન વેષ રે, પાંચ પાંડવે તે વરીજી, હુઈહુઈ દ્રૌપદી એષ રે; સાધુ ૯ તે મનુષ્ય જન્મ પામી કરીજી, લેશે લેશે ચારિત્ર નિરધાર રે, કેવળજ્ઞાન પામી કરીજી, જશ કહે જાશેજાશે મુક્તિ
મોઝાર રે; સાધુ. ૧૦
તુંબડાની સઝાય
૪૬ ૧
2010_02

Page #536

ચાર આહારની સઝાય અથવા આહાર-અણાહારની સજાય
અરીહંત પદ ધ્યાતો થકો - એ દેશી) સમરૂ ભગવતી ભારતી, પ્રણમી ગુરુ ગુણવંતો રે સ્વાદિમ જેહ દુવિહારમાં, સૂઝે તે કહું કંતો રે. ૧ શ્રી જિનવચન વિચારીએ, કીજીએ ધર્મનિરસંગો રે; વત પચ્ચખાણ ન ખંડીએ, ધરીએ સંવર રંગો રે. શ્રીજિન ર પીંપર સુંઠ તીખા ભલા, હરડે જીરૂ તે સાર રે; જાવંત્રી-જાયફલ-એલચી, સ્વાદિમ ઈમ નીરધાર રે. શ્રીજિન ૩ કાઠ-કુલજર-કુમઠા-ચણકબાવા-કચૂરો રે; મોથ ને કંટાલિયો, પોહોકર-મૂલ કપૂરો રે. શ્રીજિન ૪ હીંગલા અષ્ટક-બાપચી, બૂઠી-હિંગુ ત્રેવીસો રે, બલવણ-સંચલ સૂજતાં, સંભારો નિસદિસો રે. શ્રીજિન પ હરડાં-બેહડાં વખાણીયે, કાથો-પાન-સોપારી રે; અજ-અજમો-અજમો ભલો, ખેરવહિ નિરધારી રે. શ્રીજિન ૬ ૧. સુંદર. ૨. સુજાત. ૩. સુપારી રે.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #537

તજ ને તમાલ લવીંગનું, જેઠીમધ ગણો ભેલા રે, પાન વલી તુલસી તણાં, દુવિહારે લેજ્યો હેલા રે શ્રીજિન ૭ મૂલ જવાસના જાણીએ, વાવડિંગ કસેલો રે, પીપલીમૂલ જોઈ લીજીએ, રાખજ્યો વ્રત-વેલો છે. શ્રીજિન ૮ બાવલ ખેર ને ખેજડો, છોલી ધવાદિક જાણી રે; કુસુમ સુગંધ સુવાસિયો, વાસી પૂનિતસ્ય' પાણી રે. શ્રીજિન૯ એહવા ભેદ અનેક છે, ખાદિમ નીતિ માંહે રે; જીરૂ સ્વાદિમ કહ્યું ભાષ્યમાં, ખાદીમમાં બીજે ઠામે રે. શ્રીજિન ૧૦ મધૂ ગોલ પ્રમુખ જે ગ્રંથમાં, સ્વાદિમ જાતિમાં ભાખ્યો , તે પણ તૃપ્તિને કારણે, આવરણાએ નવિ રાખ્યો રે. શ્રીજિન ૧૧ હવે અણાહાર તે વર્ણવું, જે ચૌવિહારમાં જે રે, લીંબ-પંચાંગ ગલો-કડું, જેથી મતિ નવી મૂંઝે રે. શ્રીજિન. ૧ર રાખ ધમાસો ને રોહણી, સુખડ ત્રીફલાં વખાણો રે; કીરયાતો અતિવિષ એલીયો, રીંગણી પણ તિમ જાણો રે. શ્રીજિન ૧૩ આછી આસંધ-ચીતરો, ગૂગલ હરડાં દાલો રે, બોણ કહી અણહારમાં, વળી મજીઠ નિહાલો રે. શ્રીજિન૧૪ કણેરનાં મૂલ પુંવાડીયા, બોલબીયો તે જાણી રે; હલદર સૂજે ચોવિહારમાં, વળી ઉપલેટ વખાણી રે. શ્રીજિન ૧૫ ચોપચીની વજ જાણીએ, બોરડી ભૂલ કંથરી રે; ગાય ગૌમૂત્ર વખાણીયે, વલી કુંવાર અનેરી રે. શ્રીજિન૧૬
૧. પૂનીતર્યો
ચાર આહારની સન્મય
૪૬૩
2010_02

Page #538

કંદરૂ વડકુડા ભલા, તે અણહારમાં કહીએ રે; એહવા ભેદ અનેક છે, પ્રવચનથી સધી લહીએ રે. શ્રીજિન ૧૭ . વસ્તુ અનિષ્ટ ઇંચ્છા વિના, તે મુખમાં ધરીજે રે, ચાર આહારથી બહીરો, તે અણહાર કહિએ રે. શ્રીજિન ૧૮ એહ જુગત શું જે લહી, વ્રત પચ્ચખાણ ન ખંડે રે. તેહશું ગુણ-અનુરાગીણી, શિવ-લચ્છિ રતિ મંડે રે. શ્રીજિન. ૧૯ શ્રી નયવિજય સુગુરૂતણા, લેઈ પાય ઉદાર રે, વાચક જસવિજય કહ્યો એહ વિશેષ વિચાર રે. શ્રીજિન ૨૦
श्री विजयप्रभसूरेः स्वाध्यायाम् श्रीविजयदेवसूरीशषट्टाम्बरे, जयति विजयमप्रभसूरिरर्कः। येन वैशिष्ट्यसिद्धिप्रसङ्गादिना, निजगृहे योगसमवायतर्कः ॥ श्री विजय० १ ॥ ज्ञानमेकं भवद् विश्वकृत् केवलं, दृष्टाबाधा तु कर्तरि समाना । इति जगत्कर्तृलोकोत्तरे सङ्गते, सङ्गता यस्य धी: सावधाना || श्रीविजय. २ ॥
૧. વાચક જસ સિક્ઝાય રચી, એ સેવક સુવિચાર રે. કોઈક પ્રતોમાં નીચેની એક વધુ ગાથા મલે છે.
તપગચ્છ-ગણ-દિવાકરૂ, શ્રી પરવ પ્રભ) સૂરિરાજ્ય રે;
એ સક્ઝાય રચ્યો ભલો, ભવિયણને હિત કાજે રે. ૨૧" २. निपूर्वकस्य गृहणातेर्धातो: परोक्षारूपम् । ३. “भवतु वि' प्रत्यन्तरे । ४. 'कर्तृवादोत्तरे'
પ્રત્યુત્તર !
૪૬૪.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #539

ये किलापोहशक्तिं सुगतसूनवो, जातिशक्तिं च मीमांसका ये । संगिरते गिरं ते यदीयां नयद्वैतपूतां प्रसह्य श्रयन्ते || श्री विजय ० ३ ॥
कारणं प्रकृतिरङ्गीकृता कापिले:
कापि नेवाऽऽत्मनः काऽपि शक्तिः ।
बन्धमोक्षव्यवस्था तदा दुर्घटे
त्यत्र जागर्ति यत्प्रौढ 'शक्ति: || श्री विजय ० ४ ||
शाब्दिकाः स्फोटसंसाधने तत्परा
ब्रह्मसिद्धौ च वेदान्तनिष्टाः ।
सम्मतिप्रोक्तसंग्रहरहस्यान्तरे
यस्य वाचा जितास्ते निविष्ठाः ॥ श्री विजय० ५ ॥
श्रीव्यमुत्पत्तिविध्वंसकिमीरितं
द्रव्यपर्यायपरिणति विशुद्धम् ।
विस्रसायोगसङ्घातभेदाहितं
स्वसमयस्थापितं येन बुद्धम् || श्री विजय० ६ ||
इति नुतः श्रीविजयप्रभो भक्ति - स्तर्कयुक्त्या मया गच्छनेता । श्रीयशोविजयसम्पत्कर कृतधिया
मस्तु विघ्नापहः शत्रुता || श्री विजय० ७ || समाप्तमिदं श्री विजयप्रभसूरेः स्वाध्यायम् ॥
१. ' - ढयुक्ति प्रत्यन्तरे ।' २ 'शत्रुनेता' प्रत्यन्तरे श्री विजयप्रभसूरे: स्वाध्यायाम्
2010_02

૪૬૫

Page #540

આનંદઘનજીની સ્તુતિરૂપ અષ્ટપદી
પદ પહેલું
રાગ કાનડો) મારગ ચલતે ચલત ગાત, આનંદઘન પ્યારે, રહત આનંદ ભરપૂર. મારગ તાકો સરૂપ ભૂપ, ત્રિહું લોકર્થે ન્યારો; વરસત મુખ પર નૂર. મારગ ૧ સુમતિ સખિકે સંગ, નિતનિત દોરત, કબહુ ન હોતી દૂર; જશવિજય કહે સુનો હો આનંદઘન ! હમ તુમ મિલે હજૂર, મારગ ૨
પદ બીજું આનંદઘનકો આનંદ સુજશ હી ગાવત; રહત આનંદ સુમતિ સંગ. આનંદ સુમતિ સખિ ઓર નવલ આનંદઘન; મિલ રહે ગંગ તરંગ. આનંદ૦ ૧
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
૪૬૬
2010_02

Page #541

મન મંજન કરકે નિર્મલ કીયો હે ચિત્ત, તા પર લગાવો હે અવિહડ રંગ; જશવિજય કહે સુનત હી દેખો, સુખ પાયો બોત અભંગ. આનંદ ર
પદ ત્રીજું
રાગ નાયકી. તાલ ચંપકો. આનંદ કોઉ નહીં પાવે, જોઈ પાવે સોઈ આનંદઘન ધ્યાવે. આનંદ આનંદ કોન રૂપ ? કોન આનંદઘન ? આનંદ ગુણ કોન લખાવે ? આનંદ. ૧ સહજ સંતોષ આનંદ ગુણ પ્રગટત, સબ દુવિધા મિટ જાવે; જસ કહે સોહી આનંદઘન પાવત, અંતરજ્યોત જગાવે. આનંદ૦ ૨
પદ ચોથું
(રાગ નાયકી, તાલ ચંપકો આનંદ ઠોર ઠોર નહીં પાયા, આનંદ આનંદમેં સમાયા. રતિ અરતિ દોઉ સંગ લીય વરજિત; અરથને હાથ તપાયા. આનંદ૦ ૧
આનંદઘનજીની સ્તુતિરૂપ અષ્ટપદી
2010_02

Page #542

કોઉ આનંદઘન છિદ્રહી પેખત, જસરાય સંગ ચડી આયા, આનંદઘન આનંદ રસ ઝીલત, દેખતે હી જસ ગુણ ગાયા. આનંદ૦ ૨
પદ પાંચમું
રાગ નાયકી આનંદ કો હમ દેખલાવો, આનંદ, કહાં ટૂંકત તું મૂરખ પંખી', આનંદ હાટ ન બેકાવો. આનંદ૦ ૧ એસી દશા આનંદ સમ પ્રગટત, તા સુખ અલખ લખાવો; જોઈ પાવે સોઈ કછુ ન કહાવત, સુજસ ગાવત તાકો વધાવો. આનંદ ર
પદ છઠું
(રાગ કાનડો, તાલ રૂપક] આનંદકી ગત આનંદઘન જાને, આનંદકી. વાઈસુખ સહજ અચલ અલખ પદ, વા સુખ સુજલ બખાને. આનંદકી૧ સુજસ વિલાસ જબ પ્રગટે આનંદ રસ, આનંદ અક્ષય ખજાને, આનંદકી એસી દશા જબ પ્રગટે ચિત્ત અંતર, સોહિ આનંદઘન પિછાને. આનંદકી, ર
૧. પંછી
૪૬૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #543

પદ સાતમું એરી આજ આનંદ ભયો, મેરે તેરી મુખ નિરખ, નિરખ રોમ રોમ શીતલ ભયો અંગો અંગ. એરી શુદ્ધ સમજણ સમતારસ ઝીલત, આનંદઘન ભયો અનંતરંગ એરી. ૧ એસી આનંદ દશા પ્રગટી ચિત્ત અંતર, તાકો પ્રભાવ ચલત નિરમલ ગંગ; વારી ગંગા સમતા દોઉ મિલ રહે, જસવિજય ઝીલત તાકે સંગ. એરી૨
પદ આઠમું
(રાગ કાનડો) આનંદઘનકે સંગ સુજસ હી મિલ જબ, તબ આનંદ સમ ભયો સુજસ; પારસ સંગ લોહા જો ફરસત, કંચન હોત હી તાકે કસ, આનંદઘનકે ૧ ખીર નીર જો મિલ રહે આનંદ, જસ સુમતિ સખિકે સંગ; ભયો છે એકરસ, ભવ ખપાઈ સુજસ વિલાસ, ભયે સિદ્ધસ્વરૂપ લિયે ધસમસ. આનંદઘનકે. ર
આનંદઘનજીની સ્તુતિરૂપ અષ્ટપદી
- ૪૬૯
2010_02

Page #544

પદ (સક્ઝાય) વીરોની પ્રભુભક્તિ
જો જો દેખે વીતરાગને, સો સો હોશે વીરા રે, બિન દેખે હોશે નહી કોઈ, કાંઈ હોય અધીરા રે. જો ૧ સમય એક નહીં ઘટસી જો, સુખ દુઃખી પીર રે; તું ક્યું સોચ કરે મન ! કૂડા, હવે વજ જો હીરા રે. જો ર લગે ન તીર કમાન બાન, કયું મારી શકે નહિ મીરા રે; તું સંભારે પુરુષબલ અપનો, સુખ અનંત તો પીરા રે. જો૩ નયન ધ્યાન ધરો વો પ્રભુકો, જો ટારે ભવભીર રે; સજ સચેતન ધરમ નિજ અપનો, જો તારે ભવતીરા રે. જો ૪
પદ (સક્ઝાય)
પંચમહાવત ઝહાજ વાદ વાદીસર તાજ, ગુરૂ મેરો ગચ્છ રાજ; પંચ મહાવ્રત ઝહાજ, સુધર્મા ક્યું સવાયો છે. વાદ- ૧ વિઘાકો વડો પ્રતાપ સંગ, જલ જ્યે ઉઠત તરંગ; નિરમલ જેસો સંગ, સમુદ્ર કહયો છે. વાદ ર સત્ત સમુદ્ર ભર્યો, ધરમ પોત તામે તયો;
શીલ સુકાન વાલમ, ક્ષમા લંગર ડાય છે. વાદ- ૩ ૧. આમાં કવિએ પોતાનું નામ આપ્યું નથી. પરંતુ “જશવિલાસની ઘણી પ્રતોમાં મળે
છે તેથી અહીં દાખલ કર્યું છે. ૪૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #545

સહડ (શ) સંતોષ કરી, તપતો તપીહ્યા ભરી, ધ્યાન રંજક ધરી દેત, મોલા ગ્યાન ચલાયો હૈ. વાદ ૪ એસો ઝહાજ ક્રિયા કાજ, મુનિરાજ સાજ સજો; દયા મચા મણિ માણિક, તાહિમેં ભરાયો હે. વાદ ૫
પુણ્ય પવન આયો, સુજસ જહાજ ચલાયો; પ્રાણજીવન અસો માલ, ઘર બેઠે પાયો હૈ. વાદ ૬
પદ્મ (સજ્ઝાય)
સાચા મુનિ (૧)
[રાગ જ્યજ્યવંતી ધર્મકે વિલાસ વાસ, જ્ઞાન મહા પ્રકાસ, દાસ ભગવંતકે, ઉદાસ ભાવ લગે હૈ, સમતા નદી તરંગ, અંગહી ઉપંગ ચંગ, મજ્જન પ્રસંગ રંગ, અંગ ઝગમગે હૈં. ધર્મકે ૧
ધર્મક (કર્મક) સંગ્રામ ઘોર, લરે મહામોહ ચોર, જોર તાકો તોરવેલું, સાવધાન જગે હૈ, શીલકો ધરી સન્નાહ, ધનુષ મહા ઉત્સાહ, જ્ઞાન બાનકે પ્રવાહ, ભાવ અરિ ભગે હૈ. ધર્મકે ૨
૩
આયો હે પ્રથમ સેન કામકો ગયો હે રેન, હરિ હર બ્રહ્મા જેણે, એકલેને ઠગે હે,
૧. સબ વેરી ૨. શ્રેણી ૩. રેણિ
પદ (સાય)
2010_02

૪૭૧

Page #546

ક્રોધ માન માયા લોભ, સુભટ મહા અખોભ, હા રે સોય છોડ થોભ, મુખ દેઈ ભગે હે.` ધર્મકે ૩
નોકષાય ભયે ખીન, પાપકો પ્રતાપ હીન, ર ભટ ભયે દીન, તાકે પગ ડગે હે, કાઉ નહીં રહે ઠા, કર્મ જો મિલે તે ગાઢે, ચરનકે જિહા કાઢે, કરવાલ નગે હૈ. ધર્મકે ૪
*
૩
જગત્રય ભયો પ્રતાપ, તપત અધિક તાપ, તાતે નાહિ રહી ચાપ, અરિ તગતગે હૈ, સુજસ નિસાન સાજ, વિજય વધાઈ લાજ એસે મુનિરાજ તાકું હમ પાય લગે હૈ. ધર્મકે ૫
સાચા મુનિ
(૨)
પવનકો કરે તોલ,ગગનકો કરે મોલ,રવિકો કરે હિંડોલ, ઐસો કોઉ નર રે ? પથરકો કાંતે સૂત, વંધ્યાકું પડાવે પૂત,· ઘટમેં બોલત ભૂત, વાકે કિન ઘર રે ? પવનકો ૧
'
બીજલીસેં કરે બ્યાહ, કું ચલાવે રાહ, ઉદધિમેં ઉડાવે દાહ, કરત ભરાભર રે,
બડો દિન બડી રાત, વાકી કૌન માત તાત,
1
ઈતની બતાવે વાત, જશ કહે મેરા ગુરૂ રે. પવનકો ર
૧. મુખ લેઈ ધગે હે; મુખ દેઈ ધગે રે. ૨. કમકે સઈન ટાઢે. ૩. તાતે (તાથૅ) નહિ આપ ધરી. ૪. વધારી. ૫. વાંઝનીકો રમાવે પુત ૬. છાંહ ૭. સમુદ્રકું લાવે છાહા, નીર ભરાભર રે. ૮ બડો દિન કે બડી રાત. ૯ ઇતની જો જાને વાત, સોહી મેરો ગોર 3.
૪૭૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #547

પદ (સઝાય)
સાચો જૈન
(રાગ-ધન્યાશ્રી) જેન કહો કયો હોવે, પરમ ગુરૂ! જૈન કહો ક્યાં હોવ ? ગુરૂ ઉપદેશ બિના જન મૂઢા, દર્શન જૈન વિગોવે; પરમ ગુરૂ ! જેન કહો કયો હોવે ? ટેક ૧ કહત કૃપાનિધિ સમાજલ ઝીલ, કર્મમયલ જો ધોવે; બહુલ પાપમલ અંગ ન ધારે, શુદ્ધ રૂપ નિજ જોવે. પરમ. સ્યાદ્વાદ પૂરન જ જાને, નયગર્ભિત જસ વાચા; ગુન પર્યાય દ્રવ્ય જો બૂઝ, સોઈ જૈન હે સાચા. પરમ. ૩ કિયા મૂઢમતિ જ અજ્ઞાની, ચાલતા ચાલ અપૂઠી; જૈન દશા નિમંહી નાહી, કહે સો સબહી જૂઠી. પરમ. ૪ પરપરિનતિ અપની કર માને, કિરિયા ગર્વ ગહિલો; ઉનડું ન કહો કહ્યું કહિયે, સો મૂરખ પહિલો. પરમ. પ જેન ભાવ-જ્ઞાને સબમાંહી, શિવ સાધન સહિએ; નામ શું કામ ન સીઝે, ભાવ ઉદાસે રહીએ. પરમ ૬ જ્ઞાન સકલ નય સાધન સાધો, ક્રિયા જ્ઞાનકી દાસી; ક્રિયા કરત ધરતુ હે મમતા, યાહી ગલેમેં ફાંસી. પરમ. ૭ ૧. સરખાવો કર્તાની કુગુરૂ સ્વાધ્યાયમાંથી.
ઘોટકની પરે પંથે ચાલે, શહેરમાં નીચું જોવે, ગડબડ ગાડાંની પરે ચાલે. જિનશાસનને વગોવે. કપટ કહિયા એહ જિર્ણદે.” ૨. જૈન શાસનને વગોવે ૩. જ્ઞાન ભાવ ૪. ભેખસે
પદ (સજઝાય)
. ૪૭૩
2010_02

Page #548

ક્રિયા બિના જ્ઞાન નહિ કબહું, ક્રિયા જ્ઞાન બિનું નાંહી; ક્રિયાજ્ઞાન દોઉ મિલત રહતું કે, જ્યાં જલ-રસ જલમાંહી. પરમ. ૮ ક્રિયામગનતા બાહિર દીસત, જ્ઞાન શક્તિ જસ ભાંજે, સદ્ગુરૂ શીખ સુને નહી કબહું, સો જન જનતે લાજે. પરમ. ૯ તત્ત્વબુદ્ધિ જિનકી પરિણતિ હે, સકલ સૂત્રકી કૂંચી; જગ જશવાદ વદે ઉનહીકો, જૈન દશા જસ ઊંચી. પરમ. ૧૦
પદ (સઝાય)
સજનીતિ અપનો સંગ કરે જો તનકી, આશ કરે સલી) સજ્જન રાખત રીતિ ભલી બિનુ કારણ ઉપકારી ઉત્તમ, જાઈ સહજ મિલિક દુર્જનકી મન પરિનતિ કાલી, જેસી હોય ગલી. સ૧
ઓરનકો દેખત ગુન જગમેં, દુર્જન જાયે જલી; ફેલાવે*ગુન ગુનકો જ્ઞાતા, સજ્જન હેજે હતી. સ. ૨ ઉંચ ઈતિ પદ બેઠો દુર્જન, જાએ માહિ બલી; નૃપગૃહ ઉપર બેઠી મીની, હોત નહીં ઉજલી. સ. ૩
૧. સરખાવો જ્ઞાનસારના કિયાષ્ટકનો શ્લોક બીજો.
क्रियाविरहित हंत । ज्ञानामात्रमनर्थकं ।
गति विना पथज्ञोऽपि, नाप्नोति पुरमिप्सितम् ॥ ૨. શાનભગતિ. ૩. વધુ ૪. સરખાવો કર્તાકૃત દ્વાત્રિશત્ તાત્રિશિકાની સજ્જન સ્તુતિ
દ્વત્રિશિકા. ૫. ફલ પાવે ૬. ઉપગૃહ ૪૭૪
ગુજર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #549

વિનય વિવેક વિચારત સજ્જન, ભદ્રક ભાવ ભલી; દોષ લેશ જો દેખે કબહું, ચાલે ચતુર ટલી. સ૪ અબમેં એસી સજજન પાયો, ઉનકી રીતી ભલી; શ્રી નયવિજય સુગુરૂ સેવાતે, સુજસં રંગ લી. સ. ૫
પદ (સઝાય)
સાચો ધર્મ શિવસુખ ચાહો તો, ભજો ધરમ ઉનકો સાર;
ગ્યાનવંત ગુરૂ પાયર્ડ, સફલ કરો અવતાર. ૧ ‘ચિત તું ચેતિ મહામુનિ રાજા, જુઠા કાહિ દિવાની, સંજમ વિણ કરણી સુઝ ખોટી, જિઉં મોટી વિશ્વફલકી ગોટી. ર ચ્ચાર પાંચ મિલિ મોટો કીધી, તિઉં તિ ગારવરસ મધુ પીધો; જે તુઝ પાડઈ અવિરતિ ભલઈ, તે તો મેરૂ ચઢાવિ ઢોલછે. ૩ ખલ વાણી તુઝ મીઠી લાગે, જિનવયણે સૂતો નવી જાગે; જો તું પડસી પ્રમાદે ભોલા, સેલિસિ બહુત નિગોદ ગાલા. ૪ તું બહુ જન સેવાઈ રાચઈ, છાંડી મારગ કરમ નીકાઈ, નિર્ગુણ પરગુણ કીધું ગોપઈ, પરગુણ નિસુણી કિલું મન કોપઈ ? ૫ તું પડિઓ ગારવને ધંધે, ભગતિ લોક તુઝ અંધા-અંધ; જે મારગે તું ચાંપ્યો તારો, તિહાં તો તું દીસઈ વટ પ્યારો. ૬
૧. સુખ જશે. ૨. આ પદ પ્રકટ થયું નથી. વીરવિજય ઉપાસરો અમદાવાદમાંનો ભંડાર દાબડો ૧૭, પોથી નં. ૩ની પ્રતના પાનાં ૫ દરેક પર પંક્તિ ૧૩ કે જે પ્રતમાં યશોવિજયકૃત પદો છે તેમાંથી આ પદ મળ્યું છે. વિદ્યાશાળાની દા. ૩૯ પ્રત નં. ૮૧ પત્ર ૩૧ની પ્રત કે જેનો લ. સં. ૧૯૨૪ છે તેમાં પણ આ છે. ૩. ખાંપ્યો.
પદ સાય)
૪૭૫
2010_02

Page #550

પક્ષ કરી ગુનવંતહ કેરી, નિર્ગુણ લોકન રાખો નેરો, ઈયું કરતાં તુમ સુજસે લોગ, જો જિન વચનઈ સુદઢ રોગે. ૭ જ હિતવચન તુમ નહીં માનો, તો પણ હતું ન રહે છાનો; જો દીસે બહુ માયા બોલી, જૂધ જાતિ નહી તે સહી ગોલી. ૮ જેહને અંતર હીત ચાહી જઈ, ધર્મ, ઉપક્રમ તેહનઈ કીજઈ, શ્રી નયવિજય વિબુધ પદ સેવી, જસ બોલઈ તસ એ મતી દેવી. ૯
પદ (સક્ઝાય) દેષ્ઠિરાગ
(રાગ પ્રભાતી] દષ્ટિરાગે નવિ લાગીયે, વાલી જાગીય ચિત્તે; માગીયે શીખ જ્ઞાની તણી, હઠ ભાંગીએ નિતે. દષ્ટિ૧ જે છતા દોષ દેખે નહિ, જિહાં જિહાં અતિરાગી; દોષ અછતા પણ દાખવે, જિહાંથી રૂચિ ભાગી. દષ્ટિ૨ દૃષ્ટિરાગ ચલે ચિત્તથી, ફરે નેત્ર વિકરાલે; પૂર્વ ઉપકાર ન સાંભળે, પડે અધિક જંજાલે. દષ્ટિ. ૩ વીર જિન જબ હુતા વિચરતા, તવ મંખલીપુત્તો; જિન કરી જડ અને આદર્યો, ઇહાં મોહ અતિ ધૂતો. દષ્ટિ. ૪ ઋષિ ભંડાર રમણી તજી, ભજી આપમતિરાગો; દષ્ટિરાગ જમાલિ લહ્યો, નવિ ભવજલ તાગો. દષ્ટિ ૫
૧. લોકમાં
૪૭૬ કે
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #551

વલી આચાર્ય સાવદ્ય જે, હુઓ અનંત સંસારો; દૃષ્ટિરાગ સ્વમતે થયો, મહાનિશીથ વિચારો. દષ્ટિ૬ હવે જિન ધર્મ આશાતના, અજાણ્યું કહે રંગે; મંડુ આગલે જિનવરે, વદિઉં ભગવાઈ અંગે. દષ્ટિ. ૭ ગ્રામના નટને મૂર્ખનો, મિલ્યો જેહવો જોગો; દષ્ટિરાગ મિલ્યો તેહવો, કથક સેવક લોગો. દષ્ટિ ૮ આપણ ગોઠડી મીઠડી, હસીને મન લાગે; જ્ઞાની ગુરૂ વચન રલિયામણાં, કટુક તીરસ્યાં વાગે. દષ્ટિ ૯ દૃષ્ટિરાગે ભ્રમ ઉપજે, વધે જ્ઞાન ગુણરાગે; એહમાં એક તુમ આદરો, ભલો હોય જે આગે. દષ્ટિ ૧૦ દષ્ટિરાગી કદા મત હજો, સદા સુગુરૂ અનુસરજો; વાચક જશવિજય કહે, હિતશીખ મન ધરજો. દષ્ટિ ૧૧
પદ (સક્ઝાય) પરભાવમાં લગની
રિાગ સારંગા જિક લાગિ રહ્યો પરભાવમે, ટેક) સહજ સ્વભાવ લિખે નહિ અપનો, પરિયો મોહકે દાઉમે. * જિ. ૧ વંછે મોક્ષ કરે નહિ કરની, ડોલત મમતા વાઉમે, ચહે અંધ જિઉ જલનિધિ તરવો, બેઠો કાંણી નાઉમં. જિઉ. ૨
૧. સ્વમતિપણે ૨. મોહ જાલમેં.
પદ (સક્ઝાય)
૪૭૭
2010_02

Page #552

અરતિ-પિશાચી પરવશ રહેતો, બિનહું ન સમય આઉમે, આપ બચાય સકત નહિ મૂરખ, ઘોર વિષયકે ઘાઉમે. જિઉ. ૩ પૂરવ પુણ્યધન સબહિ ગસત હે, રહેત ન મૂલ વટાઉમે; તામે તુઝ કેસે બની આવે, નય વ્યવહારકે દાઉમે. જિઉ. ૪ જશ કહે અબ મેરો મન લીનો, શ્રીજિનવરકે પાઉમે, યાતિ કલ્યાણ-સિદ્ધિકો કારન, ક્લે વેધક રસ ધામેં. જિઉ. ૫
પદ (સક્ઝાય)
મોહત્યાગ અને જ્ઞાનસુધા
- રાગ-આશાવરી, દુહા પદ) ચેતન ! મોહકો સંગ નિવારો ગ્યાન સુધારસ ધારો, ચેતન ! ૧ મોહ મહા તમ મલ દૂર રે, ધરે સુમતિ પરકાસ; મુક્તિ પંથ પરગટ કરે રે, દીપક જ્ઞાન વિલાસ. ચેતન : ૨ જ્ઞાની જ્ઞાન મગન રહે રે, રાગાદિક મલ ખોય; ચિત્ત ઉદાસ કરની કરે રે, કર્મબંધ નહિ હોય. ચેતન ! ૩ લીન ભયો વ્યવહારમેં રે, યુક્તિ ન ઉપજે કોય; દીન ભયો પ્રભુ પદ જડે રે, મુગતિ કહાંસે હોય. ચેતન ! ૪ પ્રભુ સમરી પૂજા પઢો રે, કરો વિવિધ વ્યવહાર મોક્ષ સ્વરૂપી આતમા રે, જ્ઞાન ગમન નિરધાર, ચેતન ! !
૧. બિચાર ૨. દુરબલ ૩ જો બુધ લખે સભાવમેં જવું વેધકરસ ખાઉમેં.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
૪૭૮
2010_02

Page #553

જ્ઞાન કલા ઘટ ઘટ વસે રે, જોગ જુગતિકે પાર; નિજ નિજ કલા ઉદ્યોત કરે રે, મુગતિહોય સંસાર. ચેતન ! ૬ બહુવિધ કિયા કલેશસું રે, શિવપદ ન લહે કોય; જ્ઞાન કલા પરગાસસો રે, સહજ મોક્ષપદ હોય. ચેતન ! ૭ અનુભવ ચિંતામણિ રતન રે, જાકે હઈએ પરકાસ; સો પુનીત શિવપદ લહે રે, દહે ચતુર્ગતિવાસ. ચેતન ! ૮ મહિમા સમ્યક્ જ્ઞાનકી હૈ, અરૂચિ રાગ બલ જોય; ક્રિયા કરતાં ફલ ભુંજતે રે, કર્મબંધ નહિ હોય. ચેતન ! ૯
ભેદ જ્ઞાન તબલોં ભલો રે, જબલોં મુક્તિ ન હોય; પરમ જ્યોતિ પરગટ જિહાં રે, તિહાં વિકલ્પ નહિ કોય. ચંતન ! ૧૦
ભેદ જ્ઞાન સાબુ ભયો રે, સમરસ નિર્મલ નીર;
ધોબી અંતર આત્મા રે, ધોવે નિજ ગુણ ચીર. ચેતન ! ૧૧
રાગ વિરોધ વિમોહ મલી રે, એહી આશ્રવ મૂલ; એહી કરમ બઢાયકે રે, કરે ધર્મકી ભૂલ. ચેતન ! ૧૨
જ્ઞાન સરૂપી આતમા રે, કરે જ્ઞાન નહિ ઔર; દ્રવ્ય કર્મ ચેતન કરે રે, એહ વ્યવહારકી દોર. ચેતન ! ૧૩
કરતા પરિણામી દ્રવ્ય રે, કર્મરૂપ પરિણામ;
કિરિયા પરજયકી ફિસ્ત રે, વસ્તુ એક ત્રય નામ. ચેતન ! ૧૪
૧. સરખાવો કર્તાના જ્ઞાનસારનું જ્ઞાનાષ્ટક.
આ પદની બધી કડીઓ બનારસીદાસના સમયસાર નાટકમાંથી લઈ આખા પદની સુંદર યોજના કરી જણાય છે. પ્રકરણરત્નાકર ભાગ ૧લામાં તે સમયસાર પ્રગટ થયેલ છે ત્યાં જુઓ કડી ૧થી ૩ પૃ. ૬૫૬, ૪ પૃ. ૬૫૧, ૫થી ૮ પૃ. ૬૫૩, ૯ પૃ. ૬૪૪, ૧૦-૧૧ પૃ. ૬૪૬, ૧૨ પૃ. ૬૩૮, ૧૩ પૃ. ૬૨૧, ૧૪-૧૫ રૃ. ૬૧૭ અને કડી ૧૫ પૃ. ૬૧૮.
પદ (સજ્ઝાય)
2010_02

૪૭૯

Page #554

કરતા કર્મ ક્રિયા કરે રે, ક્રિયા કરમ કરતાર, નામ ભેદ બહુવિધ ભયે રે, વસ્તુ એક નિર્ધાર. ચેતન ! ૧૫ એમ કર્મ કર્તવ્યતા રે, કરે ન કરતા દોય; તેસે જસ સત્તા સધી રે, એક ભાવકો હોય. ચેતન ! ૧૬
પદ (સઝાય)
જ્ઞાનદેષ્ટિ અને મોહદષ્ટિ
(રાગ ધન્યાશ્રી અથવા મલ્હાર, ચેતન ! જ્ઞાનની દષ્ટિ નિહાલો, ચેતન ! ટેક. માંહ-દષ્ટિ દેખે સો બાકરો,' હોત મહા મતવાલો. ચેતન : ૧ મોહનદષ્ટિ અતિ ચપલ કરતુહ, ભવવન વાનરચાલો; યોગ વિયોગ દાવાનલ લાગત, પાવત નાહિ વિચાલો. ચેતન : ૨ મોહ-દષ્ટિ કાયર નર ડરપે, કરે અકારન ટાલો; રન મેદાન લરે નહીં અરિ, શૂર લરે જિઉં પાલો. ચેતન ! ૩ મોહ-દષ્ટિ જન જનકે પરવશ, દીન અનાથ દુખાલી; માર્ગ ભીખ ફિરે ઘરિ ઘરિશું, કહે મુઝકું કોઉં પાલો'. ચેતન ! ૪ મોહ-દષ્ટિ મદ-મદિરામાતી તાકો હોત ઉછાલો; પર અવગુન રાચે સો અનિશિ, કાગ અશુચિ જ્યૌ કાલો. ચેતન !૫ જ્ઞાનદષ્ટિમાં દોષ ન એતે, કરો જ્ઞાન અજુઆલો; ચિદાનંદ ઘન સુજસ વચન રસ સજ્જન હદય પખાલો. ચેતન ! ૬
૧. બોરા. ૨. શોક ૩ જ્ય.
૪૮૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #555

પદ (સક્ઝાય)
ચેતન અને કર્મ
(રાગ ધન્યાશ્રી અથવા આશાવરી) ચેતન ! જો તું જ્ઞાન અભ્યાસી, આપહી બાંધે આપહી છોડે, નિજ મતિ શક્તિ વિકાસી.' ચ૦ ૧ જો તું આપ સ્વભાવે ખેલ, આસા છોરી ઉદાસી; સુરનર કિન્નર નાયક સંપત્તિ, તો તુજ ઘરકી દાસી. ૨૦ ૨ મોહચર જન-ગુન-ધન લૂસે, દેત આસગલ ફાંસી; આસા છોર ઉદાસ રહે જ, સો ઉત્તમ સંન્યાસી. ૨ ૩ જોગ લઈ પર આસ ધરતુ હે યાહી જગમેં હાંસી; તું જાને મેં ગુનકું સંચુ ગુન તો જાએ નાસી. ૨૦ ૪ મુગલકી તું આ ધરત છે, સો તો સબહી વિનાસી; તું તો ભિન્નરૂપ હે ઉનત, ચિદાનંદ અવિનાસી૨૦ ૫ ધન ખરચે નર બહુત ગુમાન, કરવત લેવે કાસી; તો ભી દુઃખકો અંત ન આવે, જો આશા નહીં ઘાસી. ૨. ૬ સુખજલ વિષમ વિષય મૃગતૃષ્ણા, હોત મૂઢમતિ પ્યાસી; વિભ્રમ ભૂમિ ભઈ પરશી, તું તો સહજ વિલાસી, ચ, છે ચાકી પિતા મોહ દુઃખ ભ્રાતા, હોત વિષયરતિ માસી; ભવ સુત* ભરતા અવિરતિ પ્રાની, મિથ્યામતિ એ સાસી.” ચ૦ ૮
૧. નિજશક્તિ બુદ્ધિ વિમાસી: મુંદી શક્તિ વિકાસી. ૨. છોડ. ૩. વિરામ ભૂરિ. ૪. સુખ. ૫. હાંસી
પદ (સ...ય)
૪૮૧
2010_02

Page #556

આશા છોર રહે જો જોગી, સો હોવે શિવવાસી; ઉનકો સુજસ બખાને જ્ઞાતા, અંતરદૅષ્ટિ પ્રકાસી. ચે૦ ૯
પદ્મ (સજ્ઝાય)
જ્ઞાન અને ક્રિયા
[રાગ બિહાગડો ]
'સબલ યા છાક મોહ મદિરાકી. ટેક
મિથ્યામતિકે જોરેં ગુરૂકી, વચન શક્તિ જિહાં થાકી. સ ૧ નિકટ દશા છાંડિ જડ ઊંચી, દૈષ્ટિ દેત હે તાકી; ન કરે કિરિયા જનકું ભાખે, `નહિ ભવ-થિતિ પાકી..' સ૰ ર ભાજનગત ભોજન કોઉ છાંડી, દેશાંતર જિઉ દોરે; ગહત જ્ઞાનકું કિરિયા ત્યાગી, હોત ઓરકી ઓરે. સ૦ ૩ જ્ઞાનબાત નિસુની સિર ધૃને, લાગે નિજ મતિ મીઠી; જો કોઉ બોલ કહે કિરિયાકો, તો માને નૃપ-ચીઠી. સ૰ ૪
જ્યું કોઉ તારૂ જલમેં પૈસી, હાથપાઉ ન હલાવે; જ્ઞાન સેંતી` કિરિયા સબ લેપી, ત્યું અપનો મત ગાવે. સ૰ પ જૈસે પાગ કોઉ શિર બાંધે, પહિરન નહિ લંગોટી; સદ્ગુરૂ પાસ ક્રિયા બિનુ સીખે, આગમ બાત ત્યું ખોટી. સ૦ ૬ જૈસે ગજ અપને સિર ઉપર, ધાર અપની ડારે;
3
જ્ઞાન ગ્રહત ક્રિયા તિઉં છારત, અલ્પબુદ્ધિ ફલ હારે. સ૦ ૭
2010_02
૧. સરખાવો અને સાર્થ વાંચો કર્તાના જ્ઞાનસારનાં ક્રિયાષ્ટક અને જ્ઞાનાષ્ટક ૨. જ્ઞાન કથી ૩. તુચ્છારત.
૪૮૨
ભૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #557

જ્ઞાન ક્રિયા દોઉ શુદ્ધ ધરે જો, શુદ્ધ કહે નિરધારી; જશ પ્રતાપ ગુનનિધિતી જાઉં, ઉનકી મેં બલિહરિ. સ. ૮
પદ (સક્ઝાય)
ખોટો છોડી સાચો પથ લ્યો
- રાગ પર ચેતન! રાહ ચલે ઉલટે. ટેક. નખશિખલો બંધનમેં બેઠે, કુગુરૂ વચન કુલટે. ચંતન : ૧ વિષય વિપાક ભોગ સુખ કારન, છિનમેં તુમ પલટે, ચાખી છોર સુધારસ સમતા, ભવજલ વિષય પટે, ચેતન ૨ ભવોદધિ બિચિ રહે તુમ એસે, આવત નાંહિ તટે, જિહાં તિમિંગલ ઘોર રહેતુ હે, ચાર કષાય કટે. ચેતન ! કે વર વિલાસ વનિતા નયનકે, પાસ પટે લપટે; અબ પરવશ ભાગે કિહાં જાઓ, ઝાલં મોહ-ભટે. ચેતન ! ૪. મન મેલે કિરિયા જે કીની, ઠગે લોક કપટે; તાકો ફલબિન ભોગ મિટેગો, તુમકું નહિ રહે. ચેતન ! પ સીખ સુની અબ રહે સુગુરૂકે, ચરણકમલ નિકટ; ઈતુ કરતે તુમ સુજશ લહોગે, તત્ત્વજ્ઞાન પ્રગટે. ચંતન ! ૬
૧. પડે પાસ પલટે ર. ઉનકુ ૩. ભેણ ૪. યુ.
પદ (સજwય)
* ૪૮૩
2010_02

Page #558

પદ (સઝાય)
આત્માને ચેતવણી
(રાગ ધુપદ) કેસે દેત કર્મન; દોસ ? મન નિવહે વેહે આપુકાનો, ગ્રહે રાગ અરુ દોષ. કેસે. ૧ વિષયકે રસ આપ ભૂલો, પાપસી તન છો. કેસે૨ દેવ-ધર્મ-ગુરૂકી કરી નિંદા, મિથ્યા મતકે જો સ. કેસે ૩ ફલ ઉદય ભઈ નરક પદવી, ભજોગે કેકો સંગ. કેસે૪ કિએ આવું કર્મ જુગતું, અબ કહા કરો સોસ. કે. ૫ દુઃખ તો બહુ કાલ વીત્યો, લહે ન સુખજલ-ઓસ. કેસે ૬ ક્રોધ માન માયા લોભ, ભર્યો તનઘટ ઠોસ. કેસે ૭ ચેત ચેતન પાય સુજશ, મુગતિપંથ સો પોસ. કેસે ૮
પદ (સઝાય)
મન સ્થિરતા
રાગ-ધન્યાશ્રી) જબ લગ આવે નહિ મન ઠામ. ટેક. તબ લગ કષ્ટ ક્રિયા સવિ નિષ્કલ, જ્યાં ગગને ચિત્રામ. જબ લગ ૧ કરની બિન તું કરે રે મોટાઈ, બ્રહ્મવતી તુજ નામ; આખર ફલ ન લહે જ્યોં જગિ, વ્યાપારી બિનુદામ. જબ લગ ર
,
૧. સરખાવો કર્તાકત “જ્ઞાનસારમાંથી સ્થિરતાષ્ટક.
૪૮૪
ગૂ
સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

.

Page #559

મંડ મુંડાવત સબહિ ગડરિયા, હરિણ રોઝ વન ધામ; જટા ધાર વટ ભસ્મ લગાવત, રાસભ સહતુ તે ઘામ, જબ લગ ૩ એતે પર નહીં યોગની રચના, જો નહિ મન વિશ્રામ; ચિત્ત અંતર પર છલ ચિતવિ, કહા જપત મુખ રામ. જબ લગ ૪ વચન કાય કૉપે દઢ ન રહે, ચિત્ત તુરંગ લગામ; તાએ તું ન લહે શિવ-સાધન, જિજે કણ સૂનું ગામ. જબ લગ ૫ જ્ઞાન ધરો કરી સંજમ કિરિયા, ન ફિરાવો મન ઠામ, ચિદાનંદ ઘન સુજસ વિલાસી, પ્રગટે આતમરામ. જબ લગ ૬
પદ (સઝાય)
સમતા અને મમતા
(રાગ-નાયકી કનડો અથવા વેડી] ચેતન ! મમતા છારિ પરીરી, દૂર પરીરી ચેતન ટેક. પર રમનીસું પ્રેમ ન કીજે, આદરી સમતા આપ વરીરી. ચં. ૧ મમતા મોહ ચંડાલકી બેટી, સમતા સંયમનપ-કુમરી રી; મમતા મુખ દુર્ગધ અસત્યે, સમતા સત્યસુગંધી ભરીરી. ચે. ર મમતાસે કરતે દિન જાવે, સમતા નહિ કોઈ સાથે લરીરી; મમતા હેતુ બહુત હૈ દુશ્મન, સમતા કે કોઉં નાહિ અરિરી. ચ. ૩
૧. ચિત્ત અંતર પરમાતમ કેસે; ચિત્ત અંતરપટ છલકું ચિતવત ૨. વચન કાય ગોપે દઢ ન ધરે. ૩. પઢો જ્ઞાન ધરો સંજમ કિરિયા. ૪. વામ. ૫ છાંડ. ૬. સમતાકો નહિ કોઉ અરિહી.
પદ (સાય)
+ ૪૮૫
2010_02

Page #560

મમતાકી દુર્મતિ હે આલી, ડાકિની જગત અનર્થ કરી રી; મમતાકી શુભ મતિ હૈ આલી, પર ઉપગાર ગુણે સમરીરી. ચે. ૪ મમતાપૂત ભએ કુલપંપન, સોક બિયોગ મહા મચ્છરીરી;
સમતાસુત હોવેગો કેવલ, રહેંગો દિવ્ય નિશાન ધુરી. ચે૫ સમતા મગન રહેંગો ચેતન,! જો એ ધારે શીખ ધરી રી; સુજસ વિલાસ લહેગો તો તૂ, ચિદાનંદ ઘન પદવી વરીરી. ચે. ૬
પદ (સઝાય)
સમતાનું મહત્વ
રાગ ગોડી). જબ લગે સમતા ક્ષણું નહિ આવે, જબ લગે ક્રોધ વ્યાપક હે અંતર; તબ લગે જોગ ન સોહાવે. જબ ૧ બાહ્ય ક્રિયા કરે કપટ કેલવે, ફિરકે મહંત કહાવે; પક્ષપાત કબહુ નહિ છોડે, ઉનડું કુગતિ બોલાવે. જબ ર જિન જોગીને ક્રોધ કિહાંતે, ઉનડું સુગુરૂ બતાવે; નામધારક ભિન્ન ભિન્ન બતાવે, ઉપશમ વિનુ દુઃખ પાવે. જબ૦ ૩ ક્રોધ કરી બંધક આચારજ, હુઓ અગ્નિકુમાર, દંડકી નૃપનો દેશ પ્રજાલ્યો, ભમિયો ભવ મોઝાર. જબ૦ ૪ સંબ પ્રદ્યુમ્ન કુમાર સંતાપ્યો, કષ્ટ દીપાયન પાય; ક્રોધ કરી તપનો ફલ હાર્યો, કીધો દ્વારિકા દાહ. જબ પ
૧. લહેંગો જબ સમતા સુત કેવળ, રહેંગો દેવ નિશાન ગહરીરી.
४८६
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #561

કાઉસગ્નમાં ચડ્યો અતિ ક્રોધ પ્રસન્નચંદ્ર ઋષિરાય; સાતમી નરક તણાં દલ મેલી, કડવાં તે ન ખમાય. જબ૦ ૬ પાર્શ્વનાથને ઉપસર્ગ કીધો, કમઠ ભવંતર ધીઠ; નરક તિર્યંચનાં દુઃખ પામી, ક્રોધ તણાં ફલ દીઠ. જબ૦ ૭ એમ અનેક સાધુ પૂર્વધર, તપિયા તપ કરી જેહ, કારજ પડે પણ તે નવિ ટિકિયા, ક્રોધ તણું બલ એહ. જબ૦ ૮ સમતા ભાવ વલિ.જે મુનિ વરિયા, તેહનો ધન્ય અવતાર, બંધક ઋષિની ખાલ ઉતારી, ઉપશમે ઉતર્યો પાર. જબ૦ ૯ ચંડરૂદ્ર આચારજ ચલતાં, મસ્તક દીયા પ્રહાર; સમતા કરતાં કેવલ પામ્યો, નવ દીક્ષિત અણગાર. જબ ૧૦ સાગરચંદનું શીસ પ્રજાલ્યું, શ્રીનભર્સન નરેદ સમતા ભાવ ધરી સુરલોકે, પોતા પરમ આનંદ. જબ. ૧૧ એમ કરતાં ખરચ ન લાગે, ભાંગે કોડ કલેશ; અરિહંત દેવ આરાધક થાયે, વાધે સુજસ પ્રવેશ. જબ. ૧૨
પદ (સઝાય)
ઉપશમ અને શ્રમણત્વ
(રાગ ધન્યાશ્રી) જબ લગ ઉપશમ નાહિ રતિ, તબ લગે જોગ ધરે ક્યા હોવે ? નામ ધરાવે જતિ'. જબ. ૧
૧. નીલભસેન. ૨. ક્ષમા.
પદ સઝાય)
४८७
2010_02

Page #562

કપટ કરે તૂ બહુવિધ ભાતે, ક્રોધે જäય છતી; તાક ફલ તું ક્યાં પાગો ? જ્ઞાન વિના નહિ બતી. જબ ર ભૂખ તરસ ઓર ધૂપ સહતુ હે, કહે તું બ્રહ્મવતી'; કપટ કેલવે માયા મંડે, મનમેં ધરે વ્યક્તિ જબ૦ ૩ ભસ્મ લગાવત ઠાડો રહેવું, કહંત હે હું વરતીર જંત્ર મંત્ર જડીબુટી ભેષજ, લોભવશ મૂઢમતિ. જબ ૪ બડે બડે બહુ પૂર્વધારી, જિનમેં શક્તિ હતી; સો ભી ઉપશમ છોડિ બિચારે, પાયે નરક ગતિ. જબ પ કોઉ ગૃહસ્થ કોઉ હોવે વૈરાગી, જોગી ભમત જતિ; અધ્યાતમભાવે ઉદાસી રહેગા, પાર્વાંગો તબહી મુગતિ જબ૦ ૬ શ્રી નવિજય વિબુધ વર રાજે, ગાજે જગ કરતિ; શ્રી જસવિજય ઉવન્ઝાય પસાથે, હે પ્રભુ સુખ સતંતિ. જબ ૭
આ પદમાં હેમ તે શ્રી શ્રીજશવિજય ઉપાધ્યાયના શિષ્ય હેમવિજય સૂચવે છે. અને તેમણે રચેલું આ પદ હોય તેમ આખી કડી પરથી સમજાય. પણ આખા પદની રચના જોતાં ઉપાધ્યાયજી ખુદનું રચેલું સંભવિત ધારી મૂકેલું છે. શ્રી જશવિલાસની ઘણી પ્રતોમાં આ પદ આવે છે અને હેમવિજયકૃત બીજાં પદો ક્યાંય હજુ સુધી દેખાયાં નથી. તેથી તે પદ ઉપાધ્યાયજીકૃત માનવું યોગ્ય લાગે છે.]
૧. યકતિ ૨. વસતિ ૩. ભગત.
૪૮૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #563

નયવિચાર સઝાય*
ચોપાઈ પ્રણમું શંખેસર પાસ સમરું, ગુરુગુણ-લીલવિલાસ, ધ્યાઉં હદય વલી મૃતદેવિ, ન વિચાર કેહસું સંખેવિ. ૧. પહિલો નૈગમ નય મનધરો, બીજો સંગ્રહ ચિતિ અનુસરો, ત્રીજો નય મોટો વ્યવહાર, ચોથો તે ઋજુસૂત્ર વિચાર. ર. પંચમ શબદ ધરે નિજ ટેક, સમભિરૂઢ છઠ્ઠો સુવિવેક, એવંભૂત કહિ સાતમો, નામ સાત નયનાં મન રમો. ૩ હવે કહસ્યું વિવરો એહ તણી, જે જિમ માને તે તિમ સુણો, નગમ દીસે જેહ અશેષ, તે માટે સામાન્ય વિશષ. ૪ વૃક્ષ કહે સામાન્ય જણાઇ, સહકારાદિ વિશેષ ઉપાય, દર્શન પ્રથમ લહે સામાન્ય, ઇહાપોહ વિશેષ જ સામાન્ય. પ. સંગ્રહ ન માને ઇક જાતિ, તરુ વિણ કુણ નિંબાદિક ભાતિ, વિધ ગોચર છઇ સકલ પ્રમાણ,ભેદ વિકલ્પ અવિદ્યા ટાણ. ૬. માને નય વ્યવહાર વિશેષ, જેહની છે પરિણામે રખ, ગો દૂઝે ગો નવિ સામાન્ય, નામ ન લીજે ધાન્ય. ૭. નય ઋજુસૂત્ર કહે જે અર્થ, તે ખિણભંગુર અન્ય અનર્થ, સ્વભાવભેદે કિરિયા-ભેદ, અર્થ એક કિમ કહિ વેદ, ૮. સંખ્યા લિંગ વિભેદઇ ભિન, અર્થ શબ્દનય કહે અખિન, સમભિરૂઢ નય વચને હુઆ, ઇંદ્ર-પુરંદર-હરિ જૂઓ. ૯.
• હસ્તપ્રતને આધારે અહીં સૌ પ્રથમ વાર પ્રકાશિત થાય છે. - સં.
પદ (સજાય)
- ૪૮૯
2010_02

Page #564

એવંભૂત કહેં ઘટ તદ્દા, નીર ભરીનેં આણઇ યદા, બીજી વેલા ઘટ નિવ કહું, શબ્દ અરથ એક સરખા લહું. ૧૦. એ વિવરો ભાખ્યો નય તણો, નવĚ તત્ત્વમાં એ વિધિ ગણો, સદગુરુ-વયણે નિશ્ચલ રહો, કુવિકલ્પે શ્રદ્ધા મન દહો. ૧૧. ગીતારથ જાણે નય ઘણા, દાસ હુઈ રહિઇં તેહ તણા, તો મારગ-અનુસારી ભાવ, પામીએઁ ભવજલનિધિ નાવ. ૧૨. શ્રી નવિજય સુગુરુથી લહિયા, વાચક જવિજયઇં નચ કહિયા, એહ જાણી જે કિરિયા કરે, દુત્તર ભવસાયર તે તરે. ૧૩
૪૯૦
- ઇતિ નયસજ્ઝાય સંપૂર્ણમ્. સં. ૧૭૮૮ માશું.૨. ઉ. શ્રી યશોવિજયગણિશિષ્યાનુ શિષ્યેયને લખિતં.
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #565

પદ (સઝાય)
નયની અપેક્ષાએ સામાયિક
(રાગ સોરઠ અથવા જયતસિરિ ધન્યાશ્રી) ચતુર નર ! સામાયિક નય ધારો. ટેક. લોકપ્રવાહ છાંડ કર અપની, પરિણતિ શુદ્ધ વિચારો. ચતુર નર ! ૧ દ્રવ્યત અખય અભંગ આતમા, સામાયિક નિજ જાતિ; શુદ્ધ રૂપ સમતામય કહીયે, સંગ્રહ નકી બાતિ. ચતુર નર ! ર અબ વ્યવહાર કહે મેં સબજન, સામાયિક હુઈ જાએ; તાતે આચરના સો માને, ઐસા નગમ ગાએ. ચતુર નર ! ૩ આચરણા ઋજુસૂત્ર શિથિલકી, બિન ઉપયોગ ન માને; આચારી ઉપયોગી આતમ, સો સામાયિક જાને. ચતુર નર ! ૪ શબ્દ કહે સંજય જો ઐસી, સો સામયિક કહિયે, ચોથે ગુનઠાને આચરના ઉપયોગે ભિન્ન લહિય. ચતુર નર ! પ અપ્રમત્ત ગુણઠાણે ઈર્યાક, સમભિરૂઢ નય સાખી; કેવલજ્ઞાન દશાથિતિ ઉનકી, એવંભૂતે ભાખી. ચતુર નર ! ૬ સામાયિક નય જો નહુ જાને, લોક કહે સો માને; જ્ઞાનવંતકી સંગતિ નાહી, રહિયો પ્રથમ ગુન ઠા. ચતુર નર ! ૭ સામાયિક નય અંતરદખે, જો દિન દિન અભ્યાસં; જગ જસવાદ લહે સો બેઠો, જ્ઞાનવંતકે પાસે. ચતુર નર! ૮
પદ (સજાય)
" કે ૪૯૧
2010_02

Page #566

પદ (સઝાય)
સુમતિને ચેતનનો વિરહ “કબ ઘર ચેતન આવેગે ?, મેરે કબ ઘર ચેતન આવેંગે ? ટેક. સખિરિ ! લેવું બલેયા બાર બાર, મેરે કબ ઘર ચેતન આનંગે ?" રેન દીના માનું ધ્યાન તું સાઢા, કબહુંકે દરસ દેખાવંગે ? મેરે કબ૦ ૧ વિરહ દીવાની ફિરૂં ઢંઢતી, પીઉ પીઉ કરકે પોકારંગ; પિઉ જાય મલે મમતાસે, કાલ અનંત ગમાવેગે. મેરે કબ૦ ર કરું એક ઉપાય મેં ઉદ્યમ, અનુભવ મિત્ર બોલવંગે; આય ઉપાય કરકે અનુભવ, નાથ મેરા સમજાવંગે, મેરે કબ૦ ૩ અનુભવ મિત્ર કહે સુનો સાહેબ !' અરજ એક અવધારંગ; મમતા ત્યાગ સમતા ઘર અપનો, વેગે જાય મનાયેંગે. મેરે કબ૦ ૪ અનુભવ ચેતન મિત્ર મિલ દોઉ, સુમતિ નિશાન દુરાગે; વિલસત સુખ જસ લીલામે, અનુભવ પ્રીતિ જગાવંગે. મેરે કબ૦ ૫
પદ (સઝાય)
ચેતના
(રાગ સારંગા કંત બિનુ કહો કૌન ગતિ નારી, ટેક સુમતિ સખી! જઈ વેગે મનાવો, કહે ચેતના પ્યારી. કંત ૧ ધન કન કંચન મહેલ માલિએ, પિઉ બિન સબહિ ઉજારી; નિદ્રાયોગ લહું સુખ નાંહિ, પિયુવિયોગ તનુ જારી. કંતો ર
૪૯૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #567

તોરે પ્રીત પરાઈ દુરજન, અછતે દોષ પુકારી; ઘરભંજન કે કહન ન કીજે, કીજે કાજ વિચારી. કંત વિભ્રમ મોહ મા મદ બિજુરી, માયા રેન ! અંધારી; ગર્જિત અરતિ લવે રતિ દાદુર, કામકી ભઈ અસવારી. ત. ૪ પિઉ મિલકું મુઝ મન તલફે, મેં પિઉ-ખિદમતગારી; ભૂરકી દેઈ ગયો પિઉમુઝવું, ન લહે પીર પિયારી. કંત પ સંદેશ સુની આયે પિઉ ઉત્તમ, ભઈ બહુત મનુહારી; ચિદાનંદ ઘન સુજસ વિનોદે, રમે રંગ અનુસારી. કંત. ૬
પદ (સઝાય)
આત્મદર્શન
રાગ કા જંગલો ] ચેતન ! અબ મોહિ દર્શન દીજે, ટેક. તુમ દર્શન શિવ પામીજે, તુમ દર્શને ભવ છીએ. ચંતન : ૧ તુમ કારન તપ સંયમ કિરિયા, કહો કહાંલા કીજે; તુમ દર્શન બિન સબ યા જૂઠી, અંતર ચિત્ત ન ભીજ. ચંતન : ૨ ક્રિયા મૂઢમતિ હે જન કેઈ, જ્ઞાન ઓરકું પ્યારો; મિલિત ભાવ રસ દોઉ ન ચાખે, તૂ દાનત ન્યારો. ચેતન ! ૩
૧. રાત. ૨. તલવેં, તલવે ૩. સરખાવો આનંદઘનકૃત દરસન પ્રાણજીવન ! મોહિ દેજે એ પંક્તિથી શરૂ થતું પદ. ૪. કહાંલું = ક્યાં સુધી ૫ ભાખે.
પદ (સ
...ય)
: ૪૯૩
2010_02

Page #568

સબમેં હે ઓર સબમેં નાંહી, તું નટરૂપ અકેલો; આપ સ્વભાવે વિભાવે રમતો, તું ગુરૂ અરૂ તૂ ચેલો. ચેતન ! ૪ જોગી જંગમ અતિથિ સંન્યાસી, તુજ કારણ બહુ ખોજે, તું તો સહજ શક્તિરૂં પ્રગટે, ચિદાનંદની મોજે. ચેતન ! ૫ અકલ અલખ પ્રભુ તું બહુ રૂપી, તેં અપની ગતિ જાને; અગમ રૂપ આગમ અનુસાર, સેવક સુજસ બખાને ચેતન ! ૬
પદ (સક્ઝાય)
પૂર્ણાનંદઘન પ્રભુ
(રાગ ધનાશ્રી) પ્રભુ મેરે ! તું સબ વાતે પૂરા, પરકી આશ કહા કરે પ્રીતમ ! એ કિણ વાત અધૂરા. પ્રભુ ૧ પરબશ બસત લહત પરતક્ષ દુઃખ, સબહી બાસે સતૂરા; નિજ ઘર આપ સંભાર સંપદા, મત મન હોય સનૂરા. પ્રભુ ર પરસંગ ત્યાગ લાગ નિજ રંગે, આનંદવેલી અંકૂર; • નિજ અનુભવ રસ લાગે મીઠા, ક્યું થેવરમેં છૂરાપ્રભુ ૩ અપને ખ્યાલ પલકમેં ખેલે, કરે શત્રુકા ચૂરા; સહજાનંદ અચલ સુખ પાવે ધૂરે જગ જશ નૂરા. પ્રભુ ૪
૧. પૂરન. ૨. તુંહી ગુરૂ તૂ ચેલો ૩. સબરૂપી.
૪૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #569

પદ (સઝાય)
ચિદાનંદઘન પ્રભુની જોડી
(રાગ જયજયવંતી)
ષટ્રપદી ગીત અજબ બની હે જોરી, અર્ધગ ધરી છે ગોરી; શંકર શંક હિ છોરી, ગંગ શિર ધરી છે. અ૧ પ્રેમકે પીવત પ્યાલે, હોત મહા મતવાલે; ન ચલત તિહું પાલે, અસવારી ખરી છે. આ ર જ્ઞાનીકો એસો ઉત્સાહ, સમતાકે ગલે બાંહ, શિર પર જગનાહ-આણ, સુર-સરી * રહ. અ૦ ૩ લોકકે પ્રવાહ નાંહિ, સુજસ વિલાસ માંહિ, ચિદાનંદઘન છાંહિ, રતિ અનુસરી છે. અ૦ ૪
પદ (સઝાય)
ચિદાનંદઘનનું સ્વરૂપ
રાગ કાનડો) અજબ ગતિ ચિદાનંદઘનકી, (ટેક) ભવજંજાલ શક્તિનું હોવે, ઉલટ પુલટ જિનકી. અજબ ૧
૧. ન ચલેં ન પાહું પાર્લે ચલે નહિ તેય પાલે. ૨. સુરગંગા સરી. ૩. સંભોરતિ
પદ (સજાય)
૪૯૫
2010_02

Page #570

ભેદી પરિણતિ સમકિત પાયો, કર્મ-વજ-ઘનકી; એસી સબલ કઠિનતા દીસે, કોમલતા મનકી. અજબ ર ભારી ભૂમિ ભયંકર ચૂરી, મોહ રાય રનકી; સહજ અખંડ ચંડતા યાકી, ક્ષમા વિમલ ગુનકી. અજબ૦ ૩ પાપલી સબ જ્ઞાન દહન, જાલી ભવવનકી; શીતલતા પ્રગટી ઘટ અંતર, ઉત્તમ લચ્છનકી. અજબ ૪ ઠકુરાઈ જગ જનતે અધિકી, ચરનકરન ધનકી; ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ પ્રગટે નિજ નામે, ખ્યાતિ અકિંચનકી. અજબ ૫ અનુભવ બિન ગતિ કોઉ ન જાને, અલખ નિરંજનકી, જસગુન ગાવન પ્રીતિ નિવાહો, ઉનકે સમરનકી. અજબ૦ ૬
પદ (સઝાય)
અવિનાશી ચિદાનંદ
(રાગ સોહની અથવા કાી) ચિદાનંદ અવિનાસી હો, મેરો ચિદાનંદ અવિનાસી છે. ટેક. કોર મરીરિ કરમકી મેરે, સહજ સ્વભાવ વિલાસી હો. ચિદા. ૧ પૂગલ ખેલ મેલ જો જગક, સો તો સલબહી વિનાસી હો; પૂરન ગુન અધ્યાતમ પ્રગટે, જાગે જોગ' ઉદાસી છે. ચિદા લિંગ, વેષ: કિરિયાણું સબહી, દેખે લોક તમાસી હો; ચિન મૂરતિ ચેતન ગુન ચિન્હ, સાચી સો સંન્યાસી હો. ચિ૦ ૩ ૧. ૧ જુઓ જ્ઞાનસાર અનુભવાષ્ટક’ ૨. કોર મરોર કરમકી મેટે ૩. લબાસી ૪. જોગે જોગ. ૫. નામ ભેખ. ૬. નિરખે
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
૪૯૬
2010_02

Page #571

દોર દેવાલની કેતિ દોરે, મતિવ્યવહાર પ્રકાસી હો; અગમ અગોચર નિશ્ચય નયી, દોર અનંત અગાસી હો. ચિ. ૪ નાના ઘટમેં એક પિછાને, આતમરામ ઉપાસી હો; ભેદ કલ્પનામે જડ ભૂલ્યો, લુબ્ધો તૃષ્ણા દાસી હો. ચિ. ૫ પરમ સિદ્ધિ નવ નિધિ હે ઘટમેં, કહાં હૃઢત જઈ કાશી હો; જશ કહે શાંત સુધારસ ચાખો, પૂરણબ્રહ્મ અભ્યાસી છે. ચિ૦
પદ (સક્ઝાય)
અવિનાશીમાં મગ્નતા
(રાગ ભીમપલાસી, ચિરિયા ચેરી હો – એ દેશી મન કિતહી ન લાગે હેજે રે, મન, ટેક પૂરન આસ ભઈ અલી ! મેરી, અવિનાસીકી સંજે રે. મન. ૧ અંગ અંગ સુનિ પિક-ગુન હરખે, લાગો રંગ કરજે રે, એ તો ફીટાયો નવિ ફીટે, કરહુ જોર જો જે રે. મન ર યોગ અનાલંબન નહિ નિષ્કલતીર લગી ક્યું રે, અબ તો ભેદ તિમિર મોહિ ભાગો, પૂરન બ્રહ્મકી સેજ રે, સુજસ બ્રહ્મક તેજે રે. મન૩
૧. જ્ઞાન કલા નહિ ભાસી. ૨. ઉદાસી. ૩ ધર્મ. ૪ હે. ૫. સરખાવો જ્ઞાનસાર ઈદ્રિયજયાષ્ટક' શ્લોક ૫ गिरिमृत्स्नां धनं पश्यन, धावतीन्द्रियमोहित: ।
अनादिनिधनं ज्ञानं, धनं पार्थे न पश्यति ॥ ૬. ચાખ્યો.
પદ (સાય)
* ૪૯૭
2010_02

Page #572

પદ (સઝાય)
પરમબ્રહ્મ પરમાત્મસ્વરૂપ
રાગ કાનડો) એ પરમબ્રહ્મ પરમેશ્વર, પરમાનંદમયી સોહાયો, એ પરતાપકી સુખ સંપત્તિ, વરની ન જાત મોપે, તા સુખ અલખ કહાયો. ૧ તા સુખ ગ્રહવે; મુનિ-મન ખોજત, મનમંજન કર ધ્યાયો; મનમંજરી ભઈ, પ્રફુલ્લિત દસા લઈ, તા પર ભમર લોભાયો. એ. ર ભમર અનુભવ ભયો, પ્રભુ ગુનવાસ લહ્યો, ચરણ કમલ તેરો અલખ લખાયો, એસી દશા હોત જબ, પરમ પુરુષ તબ, પકરત પાસ પડાયો. એ. ૩ તબ સુજસ ભયો, અંતરંગ આનંદ લહ્યો; રોમ રોમ શીતલ ભયો. પરમાતમ પાયો, અકલ સ્વરૂપ ભૂપ, કોઉ ન પરખત નુપ, સુજસ પ્રભુ ચિત્ત આયો. એ પરમ બ્રહ્મ
૪૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

2010_02

Page #573

પદ (સઝાય)
હોરી ગીત
(રાગ કાલ, તાલ દીપચંદી, પા લાગું કર જોરી – એ રાહી અયસો દાવ મીલ્યોરી, લાલ ક્યું ન ખેલત હોરી. અયસ. માનવજનમ અમોલ જગતમે, સો બહુ પુણ્ય લહ્યોરી; અબ તો ધાર અધ્યાતમ શૈલી, આય ઘટત થોરી થોરી; વૃથા નિત વિષય ઠગોરી. અયો. ૧ સમતા સુરંગ સુરૂચિ પીચકારી, જ્ઞાન ગુલાલ સજારી; ઝટપટ ધાય કુમતિકુલટા ગ્રહી, હલીમલી શિથિલ કરોરી; સદા ઘટ ફાગ ચોરી. અયો . ૨ શમ દમ સાજ બજાય સુઘટ નર, પ્રભુ ગુન ગાય નચારી; સુજસ ગુલાલ સુગંધ પસારો, નિર્ગુણ ધ્યાન ધરારી; કહા અલમસ્ત પરોરી. અયસો૩
૧. પગોરી ૨. “સુજસ' શબ્દથી આ કૃતિ ઉપાધ્યાયજીની માની દાખલ કરી છે. ૩ ગુલાબ. ૪. નિજગુણ
- ૪૯૯
પદ સજwય)
2010_02

Page #574

પદ (સઝાય)
માયાની ભયાનકતા
આપ સ્વભાવમેં રે, અવધૂ સદા મગનમેં રહેના – એ દેશી] માયા કારમી રે, માયા મ કરો ચતુર સુજાન. એ ટેક માયાવાહો જગતવિયુધો, દુઃખિયો થાય અજા; જે નર માયાએ મોહી રહ્યો, તેને સુપને નહિ સુખઠાણ. માયા. ૧ નાના મોટા નરને માયા, નારીને અધિકેરી; વળી વિશેષે અધિક માયા, ઘરડાને ઝાઝેરી. માયા ર માયા કામણ માયા મોહન, માયા જગધુતારી; માયાથી મન સહુનું ચળીયું, લોભીને બહુ પ્યારી. માયા. ૩ માયા કારણ દેશ દેશાંતર, અટવી વનમાં જાય; ઝહાજ બેસીને દ્વિપ-દ્વિપાંતર, જઈ સાયર ઝંપલાય. માયા. ૪ માયા મેલી કરી બહુ ભેલી, લોભે લક્ષણ જાય; ભયથી ધન ધરતીમાં ઘાલે, ઉપર વિષધર થાય. માયા૫ જોગી જતિ તપસી સંન્યાસી, નગ્ન થઈ પરવરિયા; ઉધે મસ્તક અગ્નિ તાપે, માયાથી ન ઉગરિયા. માયા. ૬ શિવભૂતિ સરિખો સત્યવાદી, સત્યઘોષ કહેવાય; રત્ન દેખી તેહનું મન ચળિયું, મરીને દુર્ગતિ જાય. માયા૭ લબ્ધિદત્ત માયાએ નડીયો, પડીયો સમુદ્ર મોઝાર; મચ્છ માખનીઓ થઈને મરીયો, પોતો નરક મોઝાર માયા. ૮
૫૦૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #575

મન-વચન-કાયાથી માયા, મૂકી મનમાં જાય; ધનધન તે મુનીસર રાયા, દેવ ગાંધર્વ જસ ગાય. માયા૦ ૯
હરીઆલી
કહિયો પંડીત ! કોણ એ નારી ?
વીસ વરસની અવધિ વિચારી કહિયો. ૧
દોય પિતાએ એહ નિપાઈ, સંઘ ચતુર્વિધ મનમેં આઈ. કહિયો. ર કીડીએ એક હાથી જાયો, હાથી સાહમો સસલો ધાયો. કહિયા ૩ વિણ દિનેં અજવાળું થાયે, કીડીના દરમાંહિ કુંજર જાયે. કહિયો. ૪ વરસે અગ્નિ ને પાણી દ્વીપે, કાયર સુભટ તણા મદ જીપે. કહિયો. પ તે બેટીએ બાપ નિપાયો, તેણે તાસ જમાઈ જાર્યો. કહિયા ૬ મેહ વરસતાં બહુ રજ ઉડે, લોહ તરે ને તરણું બુડે. કહિયો૦ ૭ તેલ ફિરે ને ઘાણી પીલાએ, ઘરટી દાણું કરીચ દલાય. કહિયા ૮ બીજ લે ને શાખા ઉગે, સરોવર આગલેં સમુદ્ર ન પૂગે. કહિયા ૯ અંક ઝરે ને સરવર જામે, ભમે માણસ તિહાં ઘણે વિસામે. કહિયા ૧૦ પ્રવહણ ઉપરિ સાગર ચાલે, હરિણ તણે બળ ડુંગર હાલે. કહિયો૦ ૧૧ એહનો અર્થ વિચારી કહિયો. નહિતર ગર્વ મ કોઈ ધરિયો. કહિયા.. ૧૨ શ્રી નયવિજયવિબુધને સીસેં, 'કહીહરિઆલી મનહજગીશે. કહિયા ૧૩ એ હરિઆલી જે નર કહેણ્યે, લહેણ્ય. કહિયો. ૧૪
વાચક જશ જંપે તે
૧. કહેજો. ૨. ઘંટી. ૩. શિષ્ય
રિઆલી
સુખ
_2010_02
૫૦૧

Page #576

હરીઆલીનો ભાવાર્થ
એક સ્વર્ગસ્થ મુનિરાજ પાસે એક છૂટું પાનું હતું તેમાં આ હરિયાલી અર્થ સાથે આપેલી હતી. તેમાંથી નીચેનો અર્થ ઉતાર્યો છે. શ્રી જશવિલાસની ઘણી પ્રતોમાં આ હરિયાલી ટબા સાથે આપેલી નજરે પડે છે. તેમાંથી માત્ર બેત્રણ ઉતારા અત્રે આપવામાં આવે છે. ૧. ચેતના સ્ત્રી કહીયે; વીસ વરસ લગે વિચારીને મુનઈ કહિયો. ૨. જ્ઞાન ઉપયોગ–દર્શન ઉપયોગ બે પિતા; સંઘ ચતુર્વિધ મનમાં આવે. ૩. નિગોદમાં જે અવ્યક્ત શક્તિ તેહથી વ્યવહાર રાશિ થાય તે હાથી;
વળી નિગોદમાંહિ જાય તિવારે હાથી સરિખા જીવ સામે કરમ રૂપી
સસલો જોર કરી ધાયો. ૪. જ્ઞાન હોય તિવારે ચેતનાથી અજવાળું વિણ દવે થાય; નિગોદ
કીડીના દરમાં કુંજર જાય. ૫. અગ્નિ સરખા કર્મ વરસે, નદી પાણી સરખો ક્ષમાવત્ત થાય ને દીપે;
વિષય-કષાયથી કાયર હોય તે કર્મસુભટના મદ ઝીપે. ૬. તે ચેતના બેટીએ ઉપયોગ રૂપ બાપ નિપાયો; ને ઉપયોગરૂપ બાપે
આત્મારૂપ જમાઈ જાયો. ૭. ચેતના મંઝી. નેહરૂપ મેહ વરસતાં ઘણી કર્મરૂપ રજ ઊડે: લોહ
સરિખો ભારે હોય તે તરે. હલુઓ-અણગંભીર બૂડે. ૮. તેલ સરખા કર્મ ફરે તે વારે ઘાણી સરખો ચેતન પિલાય. ૯-૧૦પ્રમાદીના ચેતનાનો ચૂરો થઈ ઝરે, આત્મા સરોવર ઝામ, કર્મ લૂંટી
લે, પ્રમાદરૂપ વિસામે ચેતન સંસારમાં ભમે, ચારિત્રરૂપ વેગે ચાલે. ૧૧. પ્રમાદી જીવનો પ્રવાહણ સરખો જે આત્મા. તેહને હેઠો ઘાલી
સંસારરૂપી સમુદ્ર તેના ઉપર થઈ ચાલે. હરિણ સરખા દુર્બલ કર્મ જીવરૂપી ડુંગરને હલાવે.
૫૦૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશોવાણી)
2010_02

Page #577

(૨)
એક બીજી પ્રત પરથી કે જેમાં ઉપરના અર્થનું સાદૃશ્ય છે.) ૧. નારી તે ચેતના, બે પિતા તે જ્ઞાનોપયોગ, દર્શનોપયોગ. ૨. કીડી તે નિગોદ, હાથી તે વ્યવહારરાશિ. ૩. હાથી તે આતમા, ને સસલો તે કર્મ. ૪. દીવા વિના અજવાળું થાય, ચેતન મોહગ્રસ્ત ન થાય ત્યારે. ૫. કીડી તે નિગોદ, હાથી તે આતમા. ૬. અગ્નિ વરસે તે અગ્નિ સરખાં કર્મ ૭. કષાય પાણી ધારે તે દીપે. ૮. વિષય કષાય તણા ભયથી કાયર થયેલો મોહ સુભટને જીતે. ૯. બાપ તે ઉપયોગ, તેણે આત્મારૂપ જમાઈ જાણ્યો. ૧૦. સ્નેહરૂપ મેહ વરસતાં, કર્મરૂપ રજ ઊડે. ૧૧. જ્ઞાનવંત બલિષ્ઠ તે) લોહ જેવા તરે. ૧૨. તરણા સરખા વિષયલાલચી બૂડે. ૧૩. તેલ સરખા કર્મ ફરે તેહનેં સમુદાયૅ, પ્રમાદથી ઘાણી સરખી ચેતના
પીલાય. ૧૪. કર્મને દાણું કરી ચેતનારૂપ ઘટી (ઘંટી) પ્રમાદથી પીલાય. ૧૫. બીજ તે બોધિબીજ, ક્રિયા કરે તે શાખા, જ્ઞાનરહિત દુઃખ પાવે. ૧૬. જ્ઞાનસરોવર આગળ સમુદ્રપાણી ન પૂગે. ૧૭. પ્રમાદરૂપ પંક, આત્મારૂપ સરોવર. ૧૮. પ્રમાદરૂપ સામે મનુષ્ય સંસારમાં ભમે – ચારિત્રરૂપ વેગે ચાલે તે
ન ભમે. ૧૯, પ્રમાદ તે પ્રવહણ સરખો આત્મા તેહને હેઠે ઘાલીને ઉપર સંસાર
સમુદ્ર ચાલે છે. ૨૦. હરિણ સરિખા કર્મ–તેહનેં બર્લે ડુંગર સરીખો આત્મા હાલે, તે જાણી
ચેતનાની શુદ્ધિ કરવી એ પરમાર્થ છે. હરીલીનો ભાવાર્થ
૫૩
2010_02

Page #578

(૩)
[આત્માનંદ પ્રકાશ પુ. ૫ અં. ૧ સં. ૧૯૬૩ શ્રાવણમાસના અંકમાં પૃ. ૨૨ પર આ હરિયાળીનો જે અર્થ આપ્યો છે તે પણ અત્ર મૂકવામાં આવે છે.]
હરિઆલી-વિરોધાભાસ, અસંભવ વિરુદ્ધ ન હોય છતાં વિરુદ્ધ દર્શાવનાર. ૧. હે પંડિત પુરષો! તમને ૨૦ વરસની મર્યાદા આપું છું તેની અંદર
તમે કહો કે એ નારી કોણ ?
ઉ. દયા (વીસ વસાની અવધિ છે.) ૨. એ દયાને બે પિતાએ જન્મ આપ્યો છે એટલે કે જિનેશ્વર ભગવંતે
(૧) અને ગણધર મહારાજાએ (૨) વળી જેને ચતુર્વિધ સંઘે આદરી
છે – સ્વીકાર કર્યો છે – પાળી છે. ૩. દવારૂપી કીડીથી ધર્મ રૂપી હાથી ઉત્પન્ન થયો. અને અધર્મરૂપી
સસલો એ ધર્મરૂપી હાથીની સામે થયો. ૪. દયારૂપ ધર્મ પ્રાપ્ત થાય એટલે સંવરરૂપી અજવાળું થાય; અવિરત
અંધકાર દૂર કરવાને) પછી (એ) વિરતિરૂપી કીડીના ઘરમાં સંયમરૂપી
હાથી પ્રવેશ કરે છે. ૫. અગ્નિ-કર્મરૂપી અગ્નિ, વરસે-વરસવા માંડે એટલે ઓછા થાય, તેથી
પાણી એટલે ક્ષમારૂપી પાણી દીપે-અજવાળું કરે. સંસારથી કાયર એવા પુરુષોના મદ (અજ્ઞાનથી ઉત્પન્ન થયેલ છે. તે નાશ પામવા
માંડે છે. ૬. એ દયારૂપી પુત્રીથી શુભ ધ્યાનરૂપી પિતા ઉત્પન્ન થાય છે અને
એ ધ્યાનથી જ્ઞાનરૂપી જમાઈનો જન્મ થાય છે. ૭. મેહ વરસતાં એટલે જ્ઞાનનો વરસાદ વરસવાથી રજ ઊડે, એટલે
અજ્ઞાનરૂપી રજ અથવા કર્મરૂપી રજ ઊડી જાય-જતી રહે-નાશ પામે. લોહ તરે-કર્મથી ભારે એવા જીવ તરે–અદ્ધર ને અદ્ધર રહે
જ્ઞાનનો સ્પર્શ એને થાય જ નહિ ને તરણ બૂડે એટલે તરણાં જેવા ૫૦૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #579

હળવા-હળુકર્મી જીવ એ જ્ઞાનમાં લીન થાય છે. ૮. (જીવ-જ્ઞાનોપદેશરૂપી જળમાં લીન થવાથી) રસબંધરૂપી કર્મ–તેલને
નિરાધાર સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય છે. એ આત્મપ્રદેશથી ખસવા માંડે છે, ને કર્મની અબંધ સ્થિતિ ભોગવવા માંડે છે. કર્મરૂપી ઘંટી લેવી અને
ઉદય ઉદીરણા-વેદના અને નિર્જરારૂપી દાણા લેવા. ૯" ક્રિયારૂપી શાખા (મોક્ષ સિદ્ધિ યોગ)માંથી નિશ્ચય સમકિતરૂપી બીજ
ફળે. નિશ્ચય સમકિતથી ઉત્પન્ન થયેલ નિશ્ચય જ્ઞાનરૂપી સરોવર
આગળ સંસારરૂપી સમુદ્ર પહોંચી શકતો નથી. ૧૦. પ્રમાદરૂપી કાદવ જરી જાય છે અને જ્ઞાનરૂપી સરોવર જામતું નથી
તથા ગુણસ્થાનકે ભમતાં પંડિતો તે સરોવરે વિસામો લે છે. ૧૧. (એટલે એઓના જોવામાં આવે છે કે, આત્મારૂપી વહાણ ઉપર
કર્મરૂપી સમુદ્ર ચાલી રહ્યો છે, જેથી જીવરૂપી હરણ પોતાના બળથી કર્મરૂપી ડુંગરને હલાવે છે.
હરીઆલીનો ભાવાર્થ
૫૦૫
2010-02

Page #580

साक्षात्कार्यं तत्त्वं,
રિલૂપાનન્દવ્ય ! हितकारी ज्ञानवता,
मनुभववेद्यः प्रकारोऽयम् ॥
કરવું ઈમ આતમ તત્ત્વશુભ દર્શન,
જ્ઞાન આનન્દ ભરપૂર થવું સંતત; હિતકર જ્ઞાનીને અનુભવવેદ્ય આ,
પ્રકાર આપે યશોવિજય સુખ સંપદા.
(અધ્યાત્મસાર – આત્માનુભવાધિકાર – શ્લોક ૪૫
અનુ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ).
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ લશોવાણી)
2010_02

Page #581

યતિધર્મ બત્રીશી.
a
.
પં. શ્રી પદ્મવિજયજી મહારાજ
in Education International 2010_02
For Private & Personal se Only
www.jamenbrary.org

Page #582

2010_02

Page #583

Edication International 2010 02
For Private
Only

Page #584

ज्ञाते ह्यात्मनि नो भूयो ज्ञातव्यमवशिष्यते । अज्ञाते पुनरेतस्मिन् ज्ञानमन्यनिरर्थकम् ॥
આત્માને જાણ્યા પછી બીજું કાંઈ જાણવા યોગ્ય બાકી રહેતું નથી. પણ જો એને જાણ્યો નથી તો અન્ય જ્ઞાન નિરર્થક છે.
(અધ્યાત્મસાર - આત્મનિશ્ચય અધિકાર, - બ્લોક ૨)
૫૦૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી).
2010_02

Page #585

શ્રી યતિધર્મ બત્રીશી - સંજમ બત્રીશી
દોહા ભાવ-યતિ તેહને કહાં, જિતું દશવિધ યતિધર્મ, કપટ ક્રિયામાં માહાલતા, મહીયા બાંધે કર્મ. ૧ લૌકિક લોકોત્તર ક્ષમા, દુવિધ કહી ભગવંત; તેહમાં લોકોત્તર ક્ષમા, પ્રથમ ધર્મ એ તંત. ૨ વચન ધર્મ નામે કચ્યો, તેહના પણ બહું ભેદ, આગમ-વયણે જે ક્ષમા, પ્રથમ ભેદ અપખંદ. ૩ ધર્મ ક્ષમા નિજ સહેજથી, ચંદન-ગંધ પ્રકાર; નિરતિચારપણે જાણીએ, પ્રથમ સૂક્ષ્મ અતિચાર. 4 ઉપકારે ઉપકારથી, લૌકિક વળી વિભાગ,
બહુ અતિચાર ભરી ક્ષમા, નહિ સંજમને લાગ. ૫ १ खंती य मद्दवा ज्जव मुत्ती नव मंजम य वाद्धव्यं ।
सच्चं सोयं आकिंचणं च बंभं च जइधम्मा ॥ –ક્ષાન્તિ-ક્ષમા, માર્દવ-મૃદુતા-કોમળતા. આર્જવ-ઋજુતા-સરલતા. મુક્તિલોભત્યાગ, તપ, સંયમ. સત્ય, શૌચ-નિરતિચારતા, અકિંચનતા. અને બ્રહ્મચર્ય એ
(દશ) વતિધર્મ છે. – પ્રવચન સારોદ્ધાર, ગાથા. ૫૫૪. ૨. અપકારથી શ્રી યતિધર્મ બત્રીશી - સંજમ બત્રીશી
૫૦૯
2010_02

Page #586

બાર કષાય ક્ષય કરી, જે મુનિ-ધર્મ લહાય; વચન ધર્મ નામે ક્ષમા, તે બહુ તિહાં કહાય. ૬ મ, અજ્જવ, મુત્તિ, તવ, પંચ ભેદ ઈમ જાણ; તિહાં પણ ભાવ-નિયંઠને, ચરમ ભેદ પ્રમાણ. ૭ ઈહલોકાદિક કામના, વિણ અણસણ સુખ જોગ; શુદ્ધ નિર્જરા ફલ કથ્યો, તપ શિવ સુખ સંજોગ. ૮ આશ્રવ દ્વારને રૂંધીએ, ઇંદ્રિય દંડ કષાય; સત્તર ભેદ સંજમ કથ્યો, એહજ મોક્ષ-ઉપાય. ૯ સત્ય સૂત્ર અવિરૂદ્ધ જે, વચન વિવેક વિશુદ્ધ; આલોયણ જલ શુદ્ધતા, શૌચ ધર્મ અવિરૂદ્ધ. ૧૦ ખગ ઉપાય મનમેં ધરો, ધર્મોપગરણ જેહ; વરજીત ઉપધિ ન આદરે, ભાવ અકિંચન તેહ. ૧૧ શીલ વિષય મનવૃત્તિ જે, બંભ તેહ સુપવિત્ત; હોય અનુત્તર દેવને, વિષય-ત્યાગનું ચિત્ત. ૧૨ એહ દવિધ પતિ-ધર્મ જે, આરાધે નિત્યમેવ. મૂલ ઉત્તર ગુણ જતનથી, કીજે તેહની સેવ. ૧૩ અંતર-જતના વિણ કિસ્સો, વામ ક્રિયાનો લાગ ? કેવલ કંચુક પરિહરે, નિરવષ ન હુવે નાગ ૧૪ દોષરહિત આહાર લિયે, મનમાં ગારવ રાખ; તે કૈવલ આજીવિકા, સૂયગડાંગની સાખ. ૧૫
१ पंचासवा - विरमणं पंचिंटियनिग्गहो कसायजओ । સંવૃત્તવમ્ન વિરફ સત્તર મા મંનમાં દારૂ || ગાથા ૫૫૫ ર. કો
૫૧૦
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #587

નામ ધરાવે ચરણનું, વગર ચરણ ગુણખાણ; પાપ-શ્રમણ તે જાણીયે, ઉત્તરાધ્યયન પ્રમાણ. ૧૬ શુદ્ધ ક્રિયા ન કરી શકે, તો તું શુદ્ધ ભાખ; શુદ્ધ-પ્રરૂપક હુંએ કરી, જિન-શાસન-થિતિ રાખ. ૧૩ ઉસનો પણ કર્મ-રજ, ટાલ પાલ બોધ; ચરણ કરણ અનુમોદતાં, ગચ્છાચાર શોધ. ૧૮ હીણો પણ જ્ઞાને અધિક, સુંદર સુરૂચિ વિશાલ, અલ્પાગમ મુનિ નહિ ભલો, બોલે ઉપદેશમાલ. ૧૯ જ્ઞાનવંત ને કેવલી, દ્રવ્યાદિક અહિનાણ; બૃહત્ કલ્પ ભાષે વલી, સરખા ભાખ્યા જાણ. ર૦ જ્ઞાનાદિક-ગુણ-મચ્છરી, કષ્ટ કરે તે ફક; ગ્રંથિભેદ પણ તસ નહિ, ભૂલે ભલા લોક. ૨૧ જોડ્યો હાર જવેહરી, જ્ઞાને જ્ઞાની તેમ; હમણાધિક જાણે ચતુર, મૂરખ જાણે કેમ ? ૨૨ આદર કીધે તેહને, ઉન્મારગ થિર હોય; બાહ્ય ક્રિયા મત રાચજો, પંચાશક અવલાય. રક જેહથી મારગ પામીયો, તેમની સાથે થાય; કૃતદની“ તે પાપીયો, નિશ્ચય નરકે જાય. ર4 સુંદર-બુદ્ધિપણે કથ્ય, સુંદર શ્રવણ થાય;
જ્ઞાનાદિક વચને કરી, મારગ ચાલ્યો જાય. રપ ૧. જુઓ તેનું ૧૭મું પાપશ્રમણીય અધ્યયન ૨. જ્ઞાનાચારે ૩. જુઓ તેની ગાથા ૪૧૨થી ૪૧૫ ૪. પ્રત્યેનીક શ્રી યતિધર્મ બત્રીશી - સંજમ બત્રીશી
૫૧૧
2010_02

Page #588

જ્ઞાનાદિક વચને રહ્યા, સાધે જે શિવ પંથ, આતમ-જ્ઞાને ઉજલો, તેહ ભાવ નિર્ગથ. ૨૬ નિંદક નિચે નાટકી, બાહ્યરૂચિ મતિ-અંધ; આતમ-જ્ઞાને જે રમે, તેહને તો નહિ બંધ. ૨૭ આતમ-સામે ધર્મ જે, તિહાં જનનું શું કામ ? જન-મન-રંજન-ધર્મનું, મૂલ ન એક બદામ. ૨૮ જગમાં જન છે બહુ જરૂચિ, રૂચિ નહિ કો એક, નિજ હિત હોય તિમ કીજીયે, ગ્રહી પ્રતિજ્ઞા ટેક. ર૯ દુર રહી જે વિષયથી, કીજે મૃત અભ્યાસ; સંગતિ કીજે સંતની, હુઈએ તેહના દાસ. ૩૦ સમતાસે લય લાઈયે, ધરી અધ્યાતમ રંગ; નિંદા તજીયે પર તણી, ભજીયે સંજમ ચંગ. ૩૧ વાચક જસવિજયે કહી, એહ મુનિ-હિત વાત; એહ ભાવ જે મુનિ ધરે તે પામે શિવ સાથ ૩૨
૧ શ્રદ્ધા ૨. નારકી ૩. આતમરામે ૪. સુખી ૫ અંગ ૬. મન ૭. સાત
૫૧૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #589

સમતા-શતક
દોહા સમતા-ગંગા-મગનતા, ઉદાસીનતા જાત; ચિદાનંદ જયવંત હો, કેવલ ભાનું પ્રભાત. ૧ સકલ કલામે સાર લય, રહો દુર સ્થિતિ એહ; અકલ યોગમેભી સકલ, લય દે બ્રહ્મ વિદેહ. ૨ ચિદાનંદ-વિધી કલા, અમૃત-બીજ અનપાય; જાનિ કેવલ અનુભવિ, કિનહિ કદી ન જાય. ૩ તોભી આશ્રવ-તાપકે, ઉપશમ-કારણ-નિદાન; બરફતહું તાકે બચન, અમૃતબિંદુ અનુમાન. ૪ ઉદાસીનતા પરિનયન, જ્ઞાન ધ્યાન રંગરોલ, અષ્ટ અંગ મુનિયોગકો, એહી અમૃત નિચોલ. ૫ અનાસંગ મતિ વિષયમે, રાગદ્વેષકો છેદ, સહજ ભાવમં લીનતા, ઉદાસીનતા ભેદ, ૬
૧ સકલ. ૨ નિપાય
સમતા-શતક
૫૧૩
2010_02

Page #590

તાકી કારણ અમમતા, તામે મન વિશ્રામ; કરે સાધુ આનંદઘન, હેવત આતમરામ. ૭ મમતા થિર-સુખ-શકિની, નિર્મમતા સુખમૂલ; મમતા શિવ-પ્રતિકૂલ હૈ, નિર્મમતા' અનુકૂલ. ૮ મમતા-વિષ-મૂછિત ભયે, અંતરંગ ગુણ-વંદ, જાગે ભાવનિરાગતા, લગત અમૃતકે બુંદ. ૯ . પરિણિત-વિષય-વિરાગતા, ભવતરૂ-મૂલ-કુઠાર; તા આગે કયું કરિ રહે?, મમતા વેલિ-પ્રચાર ૧૦ હાહા મોહકી વાસના, બુધકુ ભી પ્રતિકૂલ; યા કેવલ મૃત-અંધતા, અહંકારકો મૂલ. ૧૧ મોહ-તિમિર મનમેં જર્ગ, યાકે ઉદય અછત, અંધકાર પરિણામ હે, શ્રુતકે નામેં તેહ. ૧૨ કરે મૂઢ મતિ પુરૂષકું, શ્રુતભી મદ ભય રોષ;
ન્યૂ રોગીકે ખીર ધૃત, સનિપાતકો પોષ. ૧૩ ટાલે દાહ તૃષા હરે, ગાલે મમતા-પંક; લહરી ભાવ-વૈરાગકી, તાડું ભજો નિઃશંક. ૧૪ રાગ-ભુજંગમ-વિપરહન, ધારો મંત્ર વિવેક; ભવ-વન-મૂલ ઉચ્છદકું, વિલસે યાકી ટેક. ૧૫ રવિ દૂજો તીજો નયન, અંતર-ભાવ-પ્રકાશ કરી ધંધ સબ પરિહરી, એક વિવેક-અભ્યાસ. ૧૬
૧. સમતા હૈ. ૨. અંગ અંગ. ૩. અંતર બાઝિ પ્રકાશ.
૫૧૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #591

પ્રથમ પુષ્કરાવર્તકે, બરષત હરષ વિશાલ; દ્વેષ હુતાશ બુઝાઈએ, ચિંતા-જાલ જ ટાલ. ૧૭ કિનકે વશ ભવવાસના, હોવે વેશ્યા ધૃત ? મુનિભી જિનકે વશ ભયે, હાવભાવ અવધૂત. ૧૮ જબલો ભવકી વાસના, જાગે મોહ નિદાન; તબલો રૂચે ન લોકકું, નિર્મમ` ભાવ-પ્રધાન. ૧૯ વિષમ તાપ-ભવ-વાસના, ત્રિવિધ દોષકો જોર; પ્રકટે ચાકી પ્રબળતા, કવાથ કષાયેં ઘોર. ૨૦ તાતેં દુષ્ટ કષાયકે, છેદે હિત નિજ ચિત્ત; ધરો એહ શુભ ભાવના, સહજ ભાવમેં મિત્ત ! ૨૧
સિદ્ધ ઔષધિ ઈક ક્ષમા, તાકો કરો પ્રયોગ; જ્યું મિટિ જાયે મોહઘર, વિષમ ક્રોધજ્વર રોગ. ૨૨ ચેતનકું કોમલ લલિત, ચિદાનંદમય દેહ; સૂક ભૂક જુરજાત હૈ, ક્રોધ ફૂંકતે તેહ. ૨૩ ક્ષમા-સાર-ચંદન-રસે, સીંચો ચિત્ત પવિત્ત; દયા-વેલ-મંડપ તલે, રહો લહો સુખ ચાકો ભાસે શમ વધુ, ક્ષમા સહજમેં જોર; ક્રોધ ચોધ કયું કરી કરે, સો અપનો બલ સોર? ૨૫
મિત્ત ! ૨૪
દંત ખેદ-વર્જિત ક્ષમા, ખેદ-રહિત સુખરાજ; ઈનમેં નહિ સંદેહ કછુ, કારન સરિખો કાજ. ૨૬
૧. જબલું; જ્યું ક્યું ૨. તબલું; ત્યું હ્યું, ૩. નિર્મળ, ૪. વિષય. ૫. ચિત્ત. ૬. સુરજાત હે; મુરજાત હે. ૭. ભાજે.
સમતા-શતક
2010_02

૫૧૫

Page #592

પર્વત ગર્વ શિખરે ચડ્યો, ગુરૂકું ભી લઘુ રૂપ; કહે તિાં અચરજ કિડ્યો?, કથન જ્ઞાન-અનુરૂપ. ર૭ આઠ શિખર ગિરિરાજ, ઠામે વિમલાલીક; તો પ્રકાશ સુખ કયું શહેર, વિષમ-માન-વશ લોક. ૨૮ માને મહીધર છેદ તું, કર મૃદુતા-પવિ-ઘાત;
ચું સુખ માગ સરલતા, હવે ચિત વિખ્યાત. ૨૯ મૃદુતા કોમલ કમલથે, વજ-સાર અહંકાર; છેદત હ ઇક પલકમેં, અચરજ એહ અપાર. ૩૦ વિકસિત માયા-વેલિ ઘરિ, ભવ-અટવીકે બીચ; સોવત હૈ નિત મૂઢ નર, નયન જ્ઞાન કે મીચ. ૩૧ કોમલતા બાહિર ધરત, કરત વક્ર ગતિ ચાર; માયા સાપિણી જગ જસે, ગ્રસે સકલ ગુણ સાર. ૩૨ તાકે નિગ્રહ કરનફ, કરો ક્યું ચિત્ત વિચાર, સમરો ઋજુતા જાંગુલી, પાઠસિદ્ધ નિરધાર. ૩૩ લોભ-મહાતરૂ શિર ચઢી, બઢી ન્યું તૃષ્ણા-વેલિ, ખેદ-કુસુમ વિકસિત ભઈ, ફલે દુઃખઋતુ મેલી. ૩૪ આગર સબહી દોષકો, ગુન-ધનકો બડ ચોર, વ્યસન-વૈલિકો કંદ , લોભ-પાસ ચિહું ઓર. ૩૫ લોભ-મેઘ ઉન્નત ભયે, પાપ-પંક બહુ હોત; ધર્મ-હંસ રતિ નહું લહ, ચાહે ન જ્ઞાન ઉદ્યોત. ૩૬
૧. જો ર. રહે ન માન ઉદ્યોત.
૫૧૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #593

કોઉ સ્વયંભુરમનકો, જે નર પાવે પાર; સોભી લોભ-સમુદ્રકો, લહે ન મધ્ય પ્રચાર. ૩૭
મન-સંતોષ અગસ્તિકું, તાકે શોષ-નિમિત્ત; નિતુ સેવો જિનિ સો કિયો, નિજ જલ અંજલિ મિત્ત ! ૩૮
યા લાલચમેં તું ફીરે, ચિંતે તું ડમડોલ; તા લાલચ મિટિ જાત ઘટ, પ્રકટે સુખ રંગરોલ. ૩૯
ધન માનત ગિરિ-મૃત્તિકા, ફિરત મૂઢ દુર્ધ્યાન; અખય ખજાનો જ્ઞાનકો, લખે ન સુખ-નિદાન. ૪૦ હોત ન વિજય કષાયકો, બિન ઇંદ્રિય વશ કીન; તાતેં ઇંદ્રિય વશ કરે, સાધુ સહજ ગુણ-લીન. ૪૧ આપ કાજ પર સુખ હરે, ધરે ન કોસું પ્રીતિ; ઇંદ્રિય દુર્જન પરિ દહે, વહે ન ધર્મ ન નીતિ. ૪૨ અથવા દુર્જનનેં બરે, ઈહ પરભવ દુ:ખકાર; ઇન્દ્રિય; દુર્જન હેતુ હૈ, ઈહભવ દુઃખ ઈકવાર. ૪૩ નયન ફેરસ જનુ તનું લગેં, હે દૃષ્ટિ-વિષ સાપ; તિનકુંભી પાપી વિષે, સુમરે કરે સંતાપ. ૪૪ ઇચ્છાચારી વિષયમેં, ફિરતે ઇન્દ્રિયગ્રામ; વશ કીજે પગમેં ધરી, યંત્ર જ્ઞાન પરિણામ. ૪૫ ઉન્મારગગામી અબસ, ઇન્દ્રિય ચપલ તુરંગ; ખેંચી નરક-અરણ્યમેં, લેઈ જાય નિજ સંગ. ૪૬
૧. છુરે.
સમતા-શતક
2010_02

૫૧૭

Page #594

જે નજીક હે શ્રમ રહિત, આપહીમેં સુખરાજ; બાધત હૈ તાકું કરન, આપ અરથકે કાજ, ૪૭ અંતરંગ રિપુ કટક ભટ, સેનાની બલવંત; ઇન્દ્રિય ક્ષણમેં હરત હૈ, શ્રુત-બલ અતુલ અનંત. ૪૮ અનિયત ચંચલ કરણ હય, પદ પ્રવાહ રજપૂર; આશા છાદક' કરતુ હૈં, તત્વષ્ટિ-બલ દૂર. ૪૯ પંચબાણ ઈન્દ્રિય કરી, કામ સુભટ જગ જીતિ; સબકે શીર પદ દેતુ હૈ, ગણે ન કોસું ભીતિ. ૫૦ વીર પંચ ઈન્દ્રિય લહી, કામ નૃપતિ બલવંત; કરે ન સંખ્યા પૂરણી, સુભટ સેણીકો તંત. ૫૧ દુ:ખ સબહિ સુખ વિષયકો, કર્મ વ્યાધિ પ્રતિકાર; તાકું મન્મથ સુખ કહે, ધૂર્ત જગત દુઃખકાર. ૫૨ ઠગે કામકે સુખ ગિને, પાઈ વિષયકી ભીખ; સહજ રાજ પાવત નહિ, લગી ન સદ્ગુરૂ-શીખ. ૫૩ અપ્રમાદ પવિ-દંડÄ, કરી મોહ ચકચુર; જ્ઞાની આતમ-પદ લહેં, ચિદાનંદ ભરપૂર. ૫૪ જાકે રાજ વિચારમેં, અબલા એક પ્રધાન; સો ચાહત હૈ જ્ઞાન જય, કૈસે કામ અયાન, ૫૫ ઔર ભ્રાંતિ મિટિ જાત હૈ, પ્રકટત જ્ઞાન-ઉદ્યોત; જ્ઞાનીકું ભિ વિષય-ભ્રમ, દિશા મોહ સમ હોત. ૫૬
૧. બાહક; છાહક. ૨. તીર
૫૧૮
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #595

દાખે આપ વિલાસ કરિ, જૂઠેલું ભી સાચ; ઈન્દ્રજાલ પર્ફે કામિની, તાસું તું મત રાચ. ૫૭ હસિત ફૂલ પલ્લવ અધર, કુચફલ કઠિન વિશાલ; પ્રિયા દેખી મત રાચ તું, યા વિષવેલિ રસાલ. ૫૮ ચર્મ-મઢિત હે કામિની, ભાજન મૃત પૂરીખ; કામ-કીટ-આકુલ સદા, પરિહર સુનિ ગુરૂ-શીખ. ૫૯ વિષય તજે સો સબ તજે, પાતક દોષ વિતાન; જલધિ તરત, નવ કયું તરે, તટની ગંગ સમાન ? ૬૦ ચાટે નિજ લાલા મિલિત, શુષ્ક હાડ જ્યું શ્વાન; તેમેં રાચે વિષયમેં, જડ નિજ રૂચિ અનુમાન. ૬૧ ભૂષન બહુત બનાવતેં, ચંદન ચરચત દેહ; વંચત આપહી આપકું, જડ ! ધિર પુદ્ગલ-નેહ. ૬૨ દુર્દમનકે જય કિયે, ઇન્દ્રિય જન-સુખ' હોત; તાતેં મન-જય કરનકું, કરો વિચાર-ઉદ્યોત. ૬૩
વિષય-ગ્રામકી સીમમેં, ઈચ્છાચારી ચરંત; જિન-આણા-અંકુશ ધરી, મન-ગજ વશ કરો સંત. ૬૪
એક ભાવ-મન પૌનકો, જૂઠ કહે ગ્રંથકાર; ચાર્ડે પવનહિત અધિક, હોત ચિત્તકો ચાર. ૬૫
જામેં રાચે તાહિમેં, વિરચે કરિ ચિત્ત ચાર; ઇષ્ટ અનિષ્ટ ન વિષયકો, યૂં નિશ્ચય નિરધાર. ૬૬
૧. ગ સુખ. ૨. કરી.
સમતા-શતક
2010_02

૫૧૯

Page #596

કેવલ તામે કર્મક, રાગ-દ્વેષતે બંધ, પરમે નિજ અભિમાન ધરિ, કયા ફિરત ? હો અંધ ! ૬૭ જેસે લલના લલિતભેં, ભાવ ધરતુ હે સાર; તેસે મૈત્રી પ્રમુખ, ચિત્ત ધરિ કરિ સુવિચાર. ૬૮ બાહિર બહુરી કહા ફિરે?, આપહિમેં હિત દેખ; મૃગતૃષ્ણા સમ વિષયકો, સુખ સબજાતિ ઉવેખ૬૯ પ્રિય અપ્રિય વ્યવહાર નિજ, રૂચિરસ સાચો નહિ અંગજ વલ્લભ સુત ભયો, “કાદિક નહિ કાહિ. ૭૦ હોવત સુખ નૃપ રંકડું, નોબત સુનત સમાન; ઈક ભોગે ઈક નાહિ સો, બડ્યો ચિત્ત અભિમાન ૭૧ ભવકો સુખ સંકલ્પ ભવ, કૃત્રિમ કિસી કપૂર રજત હે જન મુગલકું, વર્જિત જ્ઞાન-અંકુર. ૭૨ ગુન મમકાર ન વસ્તકો, સો વાસના નિમિત્ત; માને સુતમેં સુત અધિક, દોરત હે હિત ચિત્ત. ૩૩ મન-કૃત મમતા જૂઠ હે, નહિ વસ્તુપરજાય; નહિ તો વસ્તુ બિકાયથે, કયું મમતા મિટિ જાય ? ૭૪ જન જનકી રૂચિ ભિન્ન હે, ભોજન નૂર કપૂર, ભોગવંત; જો રૂચે, કરજ કરે સો દૂર. ૭૫ કરભ હસે નૃપ ભોગડું, હસે કરભકું ભૂપ; ઉદાસીનતા બિનું નહિ, દોનું રતિ રૂપ. ૭૬
૧. કર. ૨. બહુર ૩. દેખિ. ૪ જાનિ ઉવેખિ. ૫ તસ.
૫RO +
કે, ' '
'
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #597

પરમેં રાચે પર રૂચિ, નિજ રૂચિ નિજ ગુણ માંહિ; ખેલે પ્રભુ આનંદઘન, ધરિ સમતા ગલ' બાંહિ. ૩૭ માયામય જગડો કહ્યો, જહાં સબહિ વિસ્તાર જ્ઞાનીકું હોવત કહાં, તહાં શોકકો ચાર ? ૭૮ શચત નહિ અનિત્યમતિ, હોવત માલ મલાન; ભાડેથી શોચિત ભગે, ધરત નિત્ય અભિમાન. ૭૯ કૂટ વાસના મઢિત હૈ, આશા-તંતુ-વિતાન; છેદે તારું શુભમતિ, કર ધરિ બોધ-કૃપાન. ૮૦ જનની મોહ-અંધકારકી, માયા-રજની ક્રૂર, જ્ઞાન-ભાનુ-આલોકતે, તાકો કીજે દૂર. ૮૧ ઉદાસીનતા મગન હુઈ, અધ્યાતમ-રસ-કૂપ; દેખે નહિ કછુ ઔર જબ, તબ દેખે નિજરૂપ. ૮૨ આગે કરી નિઃસંગતા, સમતા સેવત જે રમે પરમ આનંદ-રસ, સત્ય-યોગમે તે. ૮૩ દંભહી જનિત અસંગતા, ઇહ ભવને સુખ દેત; દંભ રહિત નિઃસંગતા, કોન દૂર સુખ હેત. ૮૪ મત હો સંગ નિવૃત્તડું, પ્રેમ પરમ ગતિ પાઈ તાકો સમતા-રંગ પુનિ, કિનહી કહ્યો ન જાય. ૮૫ તિસના વિદ્યુમ વલ્લિ ઘન વિષય ઘુમર બહુ જોર, ભીમ ભયંકર ખેદ જલ, ભવસાગર ચિહું ઓર. ૮૬
૧. મમ ગલિ. ૨. ગઢિત. ૩. જન. ૪. સમ સેવત છે જેહુ. ૫. દેત.
સમતા-શતક
૫૨૧ ,
2010_02

Page #598

ચાહે તાકો પાર તો, સજ કર સમતા નાઉ, શીલ-અંગ દ્રઢ પાટીએ, સહસ અઢાર બનાઉ. ૮૭. કૃઆથંભ શુભ યોગ પરિ, બેઠે માલિમ જ્ઞાન; અધ્યાતમ સઢ બલે ચલે, સંયમ પવન પ્રમાણ. ૮૮ યોગી જબહુ તપ કરે, ખાઈ જુરે તરૂપાત; ઉદાસીનતા બિનુ ભાસમ, હતિ મેં સોભિ જાત. ૮૯ છુટે ભાવકે જાલથે, જિનહિ તપ કરિ લોક; સોભી મોહે કાહુકું, દેત જનમકો શોક. ૯૦ વિષય ઉપદ્રવ સબ મિટ્યો, હોવત સુખ સંતોષ; તાતે વિષયાતીત છે, દેત શાંત રસ પોષ. ૯૧ બિન લાલચ બશ હોત હે, વસા બાત યહ સાચ; યાતે કરે નિરીકે, આગે સમ-રતિ નાચ. ૯૨ દે પરિમલ સમતા લતા, વચન અગોચર સાર; નિત્ય વૈરિભી જિઈ વસે, લહતુ પ્રેમ મહકાર. ૯૩ સેના રાખસ મોહકી, જીપે સુખે પ્રબુદ્ધ, બ્રહ્મ બાનિ ઈક લેઈકે, સમતા અંતર શુદ્ધ. ૯૪ કવિ-મુખ-કલ્પિત અમૃતવે, રસમેં મુઝત કાંહિ ? ભજો એક સમતાસુધા, રતિ ધરિ શિવપદ માંહિ. ૫ યોગ ગ્રંથ જલનિધિ મથો, મન કરિ મેરૂ મથાન; સમતા અમૃત પાઈને, હો અનુભવ રસ જાન. ૯૬
૧. ક્રિયા. ૨. જે બહુ ૩. બશા. ૪. બહિરિભી, ૫ બાત ઈક. પર ૨ 1
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #599

ઉદાસીન મતિ પુરૂષ જો, સમતા નિધિ શુભ વેષ; છોરત તા; ક્રોધકી છે, આપ કર્મ અશેષ ૯૭ શુદ્ધ યોગ શ્રદ્ધાન ધરિ, નિત્ય કરમકો ત્યાગ; પ્રથમ કરે જો મૂઢ સો, ઉભય ભૂખ નિભંગ. ૯૮ કિયા-મૂઢ જૂઠી ક્રિયા, કરે ન થાપે જ્ઞાન, ક્રિયા-ભ્રષ્ટ એક જ્ઞાન મતિ, છેદે ક્રિયા અજ્ઞાન.' ૯૯ તે દોનુંથે દૂરિ શિવ, જે નિજ બલ અનુસાર, યોગ રૂચિ મારગ ગહે, સો શિવ સાધનહાર. ૧૦૦ નિવૃત્તિ લલનાકું સહજ, અચિરકારી કોઉ ? જો નર યાકું રૂચત છે, યાકું દેખે સોઉ. ૧૦૧ મન પારદ મૂછિત ભયો, સમતા ઔષધિ આઈ; સહજ વેધ રસ પરમ ગુન, સોવન-સિદ્ધિ કમાઈ. ૧૦૨ બહુત ગ્રંથ નય દેખિકે, મહા પુરૂષ કૃત સાર; વિજયસિંહસૂરિ કીઓ, સમતા-શતક ઉદાર. ૧૦૩ ભાવત જાડું તત્ત્વ મન, હો સમતા-રસ-લીન;
ન્યું પ્રગટે તુજ સહજ સુખ, અનુભવ-ગમ્ય અહીના ૧૦૪ કવિ જશવિજય સુશિખ એ, આપ આપકું દેત; સામ્ય-શતક ઉદ્ધાર કરી, હેમવિજય મુનિ હેત. ૧૦૫
૧. અયાન, અખાન ૨. પાઈ. ૩. સમતા શતકો હાર.
સમતા-શતક
. પર૩
2010_02

Page #600

૫૨૪
સમાધિશતક
દુહા સમરી ભગવતી ભારતી, પ્રણમી જિન જગ-બંધુ; કેવળ આતમ-બોધકો, કરશું સરસ પ્રબંધ. ૧ કેવલ આતમ-બોધ હૈ, પરમારથ શિવ પંથ; તામેં જિનકું મગનતા, સોઈ ભાવનિગ્રંથ. ૨
ભોગ જ્ઞાન જ્યું બાલકો, બાહ્ય જ્ઞાનકી દોર; તરૂણ ભોગ અનુભવ જિસ્યો, મગન-ભાવ કછુ ઓર. ૩ આતમ-જ્ઞાને મગન જો, સો સબ પુદ્ગલ ખેલ; ઇંદ્રજાલ કરિ લેખવે, મિલે ન તિહાં મન-મેલ. ૪ જ્ઞાન બિના વ્યવહારકો, કહા બનાવત નાચ ? રત્ન કહો કોઉ કાચકું, અંત કાચ સો કાચ. પ રાચે સાચે ધ્યાનમેં, યાર્ચે વિષય ન કોઈ, નાચે માર્ચ મુગતિ-રસ, `આતમ-જ્ઞાની' સોઈ. ૬ બહિર અંતર પરમ ઐ, આતમ-પરિણતિ તીન; દેહાર્દિક આતમ-ભરમ, બહિરાતમ બહુ દીન. ૭
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #601

ચિત્તદોષ આતમ-ભરમ, અંતર આતમ ખેલ; અતિ નિર્મલ પરમાતમા, નાદિ કર્મકો ભેલ. ૮ નરદેહાદિક દેખકે, આતમ-જ્ઞાને હીન, ઇંદ્રિય બલ બહિરાતમા, અહંકાર મન લીન. ૯ અલખ નિરંજન અકલ ગતિ, વ્યાપી રહ્યો શરીર; લખ સુજ્ઞાને આતમાં, ખીર લીન જવું નીર. ૧૦
અરિ મિત્રાદિક કલ્પના, દેહાતમ અભિમાન; નિજ પર તનુ સંબંધ મતિ, તાકો હોત નિદાન. ૧૧ દેહાદિક આતમ-ભ્રમે, કલ્પ નિજ પર ભાવ; આતમ-જ્ઞાની જગ રહે, કેવલ શુદ્ધ સ્વભાવ. ૧૨ સ્વપર વિકલ્પ વાસના, હોત અવિઘારૂપ, તાતે બહુરી વિકલ્પમય,ભરમ-જાલ અંધકૃપ. ૧૩ પુત્રાદિકકી કલ્પના દેહાતમ-ભ્રમ ભૂલ; તા; જડ સંપત્તિ કહે, હહા મોહ પ્રતિકૂલ. ૧૪ યા ભ્રમ-મતિ અબ છાંડિ દે, દેખો અંતર-દષ્ટિ; મોહ-દષ્ટિ જો છોડિએ, પ્રગટે નિજ-ગુણ-સૃષ્ટિ. ૧૫ રૂપાદિકકો દેખવો, કહન કહાવન ફૂટ; ઇંદ્રિય યોગાદિક બલે, એ સબ લૂટાલૂટ, ૧૬ પરપદ આતમ દ્રવ્યકું કહન સુનન કછુ નહિ; ચિદાનંદઘન ખેલહી, નિજપદ તો નિજ માંહિ. ૧૭
૧. મતિ. ૨. લખ લે (લખે) સો જ્ઞાનાતમા. ૩. લખે. ૪. વિકલ્પ ઈમ. ૫. મૂલ ૬. દેખનો. ૭. કહઉ.
સમાધિશતક
- ૫૨૫
2010_02

Page #602

ગ્રહણ અયોગ્ય ગ્રહે નહિ, ગ્રહો ન છોડે નેહ, જાણે સર્વ સ્વભાવતે, સ્વપર-પ્રકાશક તેહ. ૧૮ પેકે ભમ સીપમેં, ન્યું જડ કરે પ્રયાસ; દેહાતમ-ભમતે ભયો, ત્યું તુજ ફૂટ અભ્યાસ. ૧૯ મિ. રજત-ભ્રમ સીપમેં, જન-પ્રવૃત્તિ જિમ નાંહિ; ન રમેં આતમ-ભ્રમ મિટે, હું દેહાદિકમાંહિ. ૨૦ ફિરે અબોધે કંઠગત, ચામીકરકે ન્યાય; જ્ઞાન-પ્રકાશે મુગતિ તુજ, સહજ સિદ્ધિ નિરૂપાય. ૨૧ યા બિન હૂં સૂતો, સદા, યોગે જાગે જેણ; રૂપ અતીન્દ્રિય તુજ તે, કહી શકે કહો કેણ? ૨૨ દેખે ભાખે ઓર કરે, જ્ઞાની સબહિ અચંભ; વ્યવહારે વ્યવહારસ્યું, નિશ્ચયમેં થિર થંભ. ૨૩ જગ જાણે ઉન્મત્ત ઓ, ઓ જાણે જગ અંધ; જ્ઞાનીકું જગમેં રહ્યો હું નહિ કોઈ સંબંધ. ર૪ યા પર છાંહિ જ્ઞાનકી, વ્યવહારે જ્યે કહાઈ; નિર્વિકલ્પ તુજ રૂપમેં, દ્વિધા ભાવ ન સુહાઈ. ૨૫ હું બહિરાતમ છાંડિકે, અંતર-આતમ હોઈ; પરમાતમ મતિ ભાવિએ, જિહાં વિકલ્પ ન કોઈ. ર૬ સોમેં યા દ્રઢ વાસનાપરમાતમ પદ હેત; ઇલિકા ભમરી ધ્યાન ગતિ, જિન-મતિ જિન પદ દેત. ૨૭
૧. સ્વભાવને. ૨ ભોગે. જાગે. ૩ તું છતે; તૂ સતે. ૪ ગતિ. પર૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #603

ભારે ભય પદ સોઈ હે, જિહાં ભડકો વિશ્વાસ; જિનસ્ ઓ ડરતો ફિરે, સોઈ અભય પદ તા. ૨૮ ઇંદ્રિય-વૃત્તિ-નિરોધ કરી, જો ખિનું ગલિત વિભાવ; દેખે અંતર આતમા, સો પરમાતમ-ભાવ. ૨૯ દેહાદિકર્તા ભિન્નમેં, મોથે ત્યારે તે પરમાતમ-પથ-દીપિકા, શુદ્ધ ભાવના એહ. ૩૦ ક્રિયા કષ્ટભી નહુ લહે, ભેદ-જ્ઞાન-સુખવંત; યાબિન બહુવિધિ તપ કરે, તોભિ નહિ ભવઅંત. ૩૧ અભિનિવેશ પુદ્ગલ વિષય, જ્ઞાની; કહાં હોત ? ગુણકો ભી મદ મિટ ગયો, પ્રકટત સહજ ઉદ્યાત ૩૨ ધર્મ ક્ષમાદિક ભી મિટે, પ્રકટત ધર્મ-સન્યાસ; તો કલ્પિત ભવ-ભાવમેં, કયું નહિ હોત ઉદાસ ? ૩૩ રજ્જુ અવિદ્યા-જનિત અહિ મિટ રજૂકે જ્ઞાન; આતમજ્ઞાને ત્યું મિટે, ભાવ-અબોધ નિદાન. ૩૪ ધર્મ અરૂપી દ્રવ્યકે, નહિ રૂપી પર હેત; અપરમ ગુન રાચે નહીં, યું જ્ઞાની મતિ દેત. ૩૫ નૈગમ નકી કલ્પના, અપરમ-ભાવ વિશેષ; પરમ-ભાવ મગનતા અતિ વિશુદ્ધ નયરેખ. ૩૬ રાગાદિક જબ પરિહરી, કરે સહજ ગુણ-ખાજ; ઘટમેં ભી પ્રગટે તદા, ચિદાનંદકી મોજ. ૩૭ રાગાદિક પરિણામ-ચુત, મનહિ અનંત સંસાર; તેહિજ રાગાદિક રહિત, જાને પરમ પદ સાર. ૩૮
સમાધિશતક
૫૨૭
2010_02

Page #604

ભવ પ્રપંચ મન-જાલકી, બાજી જૂઠી મૂલ; ચાર પાંચ દિન ખુશ લગે, અંત ધૂલકી ધૂલ. ૩૯ મોહ વાગરી" જાલ મન, તમે મૃગ મત હો; યામે જે મુનિ નહિ પરે, તા; અસુખ ન કોઉ. ૪૦ જબ નિજ મન સન્મુખ હુએ, ચિત ન પર ગુણદોષ; તબ બહુરાઈ લગાઈએ, જ્ઞાન ધ્યાન રસ પોષ. ૪૧ . અહંકાર પર ધરત, ન લહે નિજ ગુણ ગંધ; અહંજ્ઞાન નિજ ગુણ લગે, છૂટે પરહિ સંબંધ. ૪૨ અર્થ ત્રિલિંગી પદ લહે, સો નહિ આતમરૂપ; તો પદ કરી કયું પાઈએ ? અનુભવ-ગમ્ય સ્વરૂપ. ૪૩ દિસિ દાખી નવિ ડગ ભરે, નય પ્રમાણ પદ કોડિ; સંગ ચલે શિવપુર લગે અનુભવ આતમ જોડિ.] ૪૪ આતમ-ગુણ અનુભવતભી, દેહાદિક ભિન્ન; ભૂલે વિભ્રમ-વાસના, જોરે ફિરે ન ખિન્ન. ૪૫ દેખે સી ચેતન નહિ, ચેતન નાહિં દિખાય; રોષ તષ કિનસું કરે ? આપહિ આપ બુઝાય. ૪૬ ત્યાગ ગ્રહણ બાહિર કરે, મૂઢ કુશલ અંતરંગ, બાહિર અંતર સિદ્ધકું, નહિ ત્યાગ અરૂ સંગ. ૪૭ આતમજ્ઞાને મન ધરે, વચન-કાય-રતિ છોડ; તો પ્રગટે શુભ વાસના, ગુણ અનુભવકી જોડ૪૮
૧. બાંગુરી; વાગરી. ૨. ચિંતવે. ૩. અતિરંગ.
પ૨૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #605

યોગારંભીકું અસુખ અંતર, બાહિર સુખ, સિદ્ધયોગકું સુખ તે અંતર, બાહિર દુ:ખ. ૪૯ સો કહીએ સો પૂછીએ, તામે ધરિયે રંગ; યાતે મિટે અબોધતા, બોધરૂપ હુઈ ચંગ. પ૦ નહિ કછુ ઇંદ્રિય વિષયમેં, ચેતનકું હિતકાર; તોભી જન તામે રમે, અંધો મોહ-અંધાર. ૫૧ મૂઠાતમશું તે પ્રબલ, મોહે બાંડિ શુદ્ધિ, જાગત હે મમતા ભરે, પુદ્ગલ નિજ બુદ્ધિ. પર તાલું બોધન-શ્રમ અફલ, જાકું નહિ શુભ યોગ, આપ આપકું બૂઝવે, નિશ્ચય અનુભવ ભોગ પ૩ પરકો કિસ્સો બુઝાવનો ? તું પરગ્રહણ ન લાગ; ચાહે જેમેં બુઝનો, સો નહિ તુઝ ગુણ ભાગ. પ૪ જબલાં પ્રાણી નિજ મતે, ગ્રહે વચન મન કાય; તબલો હિ સંસાર થિર, ભેદ-જ્ઞાન મિટિ જાય. પપ સૂક્ષ્મ ઘન જીવન નવે, ક્યું કપરે દેહ, તાતે બુધ માને નહિ, અપની પરિણતિ તેહ. પ૬ [હાનિ વૃદ્ધિ ઉજ્વલ મલિન, ક્યું કપર સું દેહ, તાતે બુધ માને નહી, અપની પરિણતિ તહ.] પS જેસે નાશ ન આપકો, હોત વસ્ત્રકો નાશ; તેસે તyકે નાશત, ચેતન અચલ અનાશ. ૫૮
૧. હે. ૨. જોગ. ૩. સુખમ; સુખિમ.
સમાધિશતક
૫૨૯
2010_02

Page #606

જંગમ જગ થાવર પરે, જાવું ભાસે નિત્ત, સો ચાખે સમતા-સુધા, અવલ નહિ જડ-ચિત્ત. ૧૯ મુગતિ દૂર તાકૂ નહિ, જાકું સ્થિર સંતોષ; દૂર મુગતિ તાક્ સદા, જાકૂ અવિરતિ-પોષ. ૬૦ હોત વચન મન ચપલતા, જનકે સંગ નિમિત્ત; જન-સંગી હોવે નહિ, તાતે મુનિ જગનમિત્ત. ૬૧ વાસ નગર વનકે વિષે, માને દુવિધ અબુદ્ધ આતમ-દર્શીકું વસતિ, કેવલ આતમ શુદ્ધ. ૬૨ આપ-ભાવના દેહમેં દેહાંતર ગતિ હેત; આપ-બુદ્ધિ જો આપ, સો વિદેહ પદ દેત. ૬૩ ભવિ શિવપદ દિઈ આપવું, આપહિ સમ્મુખ હોઈ; તાતે ગુરૂ હે આતમા, આપનો ઓર ન કોઈ. ૬૪ સોવત હે નિજ ભાવમેં, જાગે તે વ્યવહાર; સુતો આતમ-ભાવ, સદા સ્વરૂપાધાર ૬૫ અંતર ચેતન દેખકે, બાહિર દેહ સ્વભાવ; તાકે અંતર-જ્ઞાનતે હોઈ અચલ દ્રઢ ભાવ. ૬૬ ભાસે આતમજ્ઞાન ધુરિ, જગ ઉન્મત્ત સમાન; આગે દેઢ અભ્યાસ, પથ્થર તણ અનુમાન. ૬૭ ભિન્ન દેહતે ભાવિયે, હું આપહીમેં આપ;
ન્યું સ્વપ્નીમેં નહિ હુએ, દેહાતમ-ભ્રમ-તાપ. ૬૮
૧ સ્વરૂપ અંધાર ૨ તાતેં ૩ આતમગુણ
પ૩૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #607

પુણ્ય પાપ વ્રત અવત, મુગતિ દોઉ, ત્યાગ; અવત પરે વ્રત ભી ત્યજે, તાતે ધરિ શિવ-રાગ. ૬૯ પરમ-ભાવ-પ્રાપ્તિ લગે, વ્રત ધરિ અવ્રત છોડિ; પરમ-ભાવ-રતિ પાયકે, વતભી ઇનમેં જડિ. ૭૦ દહન સમે ક્યું તૃણ દહે, ત્યું વ્રત અવત છેદિક ક્રિયા શક્તિ ઇનમેં નહિ, યા ગતિ નિશ્ચય ભેદ. ૭૧ વત ગુણ ધારત અવૃતિ, વૃતિ જ્ઞાન ગુન દોઈ, પરમાતમક જ્ઞાનતે પરમ-આતમા હોઈ. ૭૨ લિંગ દેહ આશ્રિત રહે, ભવકો કારણ દેહ, તાતે ભવ છેદે નહિ, લિંગ-પક્ષ-રત જેહ ૭૩ જાતિ દેહ આશ્રિત રહે, ભવો કારણ દેહ, તાતે ભવ છેદે નહિ, જાતિ-પક્ષ-રત જહ. ૭૪ જાતિ લિંગને પક્ષમેં, જિનકું હૈ દઢ-રાગ; મોહ-જાલમેં સો પરે, ન લહે શિવ-સુખ ભાગ. ૭૫ લિંગ દ્રવ્ય ગુન આદરે, નિશ્ચય મુખ વ્યવહાર, બાહ્ય લિંગ હઠ નય મતિ, કરે મૂઠ અવિચાર. ૭૬ ભાવ લિંગ જાતે ભયે, સિદ્ધા પનરસ ભેદ, તાતે આતમકું નહિ, લિંગ ન જાતિ ન વેદ. ૭૭ પંગુ દષ્ટિ ક્યું અંધમેં, દષ્ટિ-ભેદ નહુ દેત; આતમ-દષ્ટિ શરીરમેં, – ન ધરે ગુન હેત. ૭૮
૧ સુખ
૬ ૨૩૧
સમાધિશતક
2010_02

Page #608

સ્વપ્ન વિકલતાદિક દશા, ભ્રમ માને વ્યવહાર; નિશ્રય નય દોષ-ક્ષય, વિના સદા ભૂમાચાર. ૭૯ છૂટે નહિ બહિરાતમાં, જાગતભી પઢિ ગ્રંથ; છૂટે ભવથે અનુભવી, સુપન-વિકલ નિર્ગથ. ૮૦ પઢિ પાર કહાં પાવનો ?, મિટ્યો ન મનકો ચાર,
ન્યું કોલ્ડકે બેલડું, ઘરહી કોસ હજાર. ૮૧ જિહાં બુદ્ધિ થિર પુરૂષી, તિહાં રૂચિ તિહાં મન લીન આતમ-મતિ આતમ-રૂચિ, કાહુ કોન આધિન ? ૮૨ સેવત પરમ પરમાતમા, લહે ભવિક તસ રૂપ; બતિયાં સેવક જ્યોતિયું, હોવત જ્યોતિ સરૂપ. ૮૩ આપ આપમેં સ્થિત હુએ, તરૂપેં અગ્નિ ઉદ્યોત; સેવત આપહિ આપવું, ત્યું પરમાતમ હેત. ૮૪ યાતિ પરમ પદ ભાવિયે, વચન અગોચર સાર; સહજ જ્યોતિ તો પાઈયે, ફિર નહિ ભવ-અવતાર. ૮૫ જ્ઞાનીકું દુઃખ કછુ નહિ, સહજ સિદ્ધ નિર્વાણ; સુખ પ્રકાશ અનુભવ ભએ સબહિ ઠોર કલ્યાણ. ૮૬ સુપન-દષ્ટિ સુખ-નાશ, મ્યું દુઃખ ન લહે લોક; જાગર દષ્ટ વિનષ્ટમેં, – બુધવું નહિ શોક. ૮૭ સુખ-ભાવિત દુઃખ પાયકે, ક્ષય પાવે જગજ્ઞાન; ન રહે સો બહુ તાપ, કોમલ ફૂલ સમાન. ૮૮
૧. આપહિ આપ મથન હુઈ
૫૩૨
, , ,
,
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશીવાણી)
2010_02

Page #609

દુઃખ-પરિતાપે નવિ ગલે, દુઃખ-ભાવિત મુનિ-જ્ઞાન; વજ ગલે નવિ દહનમેં, કંચનકે અનુમાન. ૮૯ તાતે દુઃખસું ભાવિએ, આપ શક્તિ અનુસાર, તો દઢતર હુઈ ઉલ્લર્સ, જ્ઞાન ચરણ આચાર' ૯૦ રનમેં તરતે સુભટ જ્યુ, ગિને ન બાન-પ્રહાર; પ્રભુનરંજનક હેતુ ચું, જ્ઞાની અસુખ-પ્રચાર. ૯૧ વ્યાપારી વ્યાપારમેં, સુખ કરિ માને દુઃખ; ક્રિયા-કષ્ટ સુખમેં ગિને, ત્યે વંછિત મુનિ-મુખ. ૯૨ ક્રિયા યોગ અભ્યાસ હે, ફલ હે જ્ઞાન અબંધ; દોનુંકું જ્ઞાની ભજે, એક-મતિ મતિ-અંધ. ૯૩ ઈચ્છા શાસ્ત્ર સમર્થતા, ત્રિવિધ યોગ હે સાર; ઈચ્છા નિજ શક્ત કરી, વિકલ યોગ વ્યવહાર. ૯૪ શાસ્ત્ર-યોગ ગુન-ઠાણકો, પૂરન વિધિ આચાર; પદ અતીત અનુભવ કહ્ય, યોગ તૃતીય વિચાર, ૯૫ રહે યથા બલ યોગમે, ગહે સકલ નય સાર; ભાવ-જૈનતા સો લહે, વહેન મિથ્યાચાર. ૯૬ મારગ-અનુસારી ક્રિયા, છેદે સો મતિહીન; કપટ-ક્રિયા-બલ જગ ઠગે, સોભી ભવજલ-મીન. ૯૭ નિજ નિજ મતમે લરિ પડે, નયવાદી બહુ રંગ; ઉદાસીનતા પરિણમે, જ્ઞાનીકું સરવંગ. ૯૮
૧. આધાર. ૨. મુનિ સુખ ૩. તે અંધ ૪ ચહે
સમાધિશતક
:
- ૫૩૩
2010_02

.

Page #610

દોઉ લરે તિહાં ઈક પરે, દેખનમેં દુઃખ નાંહિ; ઉદાસીનતા સુખ-સદન, પર પ્રવૃત્તિ દુઃખ છાંહિ. ૯૯
૫૪
ઉદાસીનતા સરલતા, સમતારસફલ ચાખ; પર-પેખનમેં મત પરે, નિજ ગુણ નિજમેં રાખ. ૧૦૦ ઉદાસીનતા જ્ઞાન-ફલ, પર-પ્રવૃત્તિ હૈ મોહ; શુભ જાનો સો આદરો, ઉદિત વિવેક-પ્રરોહ. ૧૦૧ દોધક શતકેં ઉદ્ધર્યું, તંત્રસમાધિ વિચાર; ધરો એહ બુધ ! કંઠમેં, ભાવ-રતનકો હાર. ૧૦૨ જ્ઞાન વિમાન ચારિત્ર પવિ, નંદન સહજ-સમાધિ; મુનિ સુરપતિ સમતા શચી, રંગે રમે અગાધિ. ૧૦૩ કવિ જવિજયે એ રચ્યો, દોધક શતક-પ્રમાણ; એહ ભાવ જો મન ધરે, સો પાવે કલ્યાણ. ૧૦૪
ઇતિ શ્રી સમાધિતંત્ર દોધક સંપૂર્ણ
૧. પરકથનીમેં ૨. ઉચિત
[આ શતકમાં ૪૪ અને ૫૭ નંબરનો કૌંસમાં એક એક દૂહો મૂકેલ છે તે મુંબઈ ગોડી પાર્શ્વનાથના ઉપાશ્રયના ભંડારની છ પત્રની પ્રત નં ૯૭૭માંથી લીધેલ છે..
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #611

સમુદ્ર વહાણ સંવાદ સં. ૧૭૧૭માં ઘોઘા બંદરમાં રચેલો)
શ્રી નવખંડ અખંડ ગુણ, નમી પાસ ભગવન્ત; કરસ્યું કૌતક કારણે, વાહણ-સમુદ્ર વૃત્તાંત. ૧ એહમાં વાહણ સમુદ્રનાં, વાદ-વચન-
વિસ્તાર; સાંભળતાં મન ઉલ્લસે, જિમ વસંત સહકાર, ર મોટા નાના સાંભળો મત કોઈ કરો ગુમાન; ગર્વ કર્યો રયણાયરે, ટાળ્યો વાહણે નિદાન. ૩ વાઇ હુઓ કિમ એહોનઈ, માંહોમાંહીં અપાર; સાવધાન હુઈ સાંભળો, તે સવિ કહું વિચાર. ૪
ઢાલ ૧
[ફાગની-ત્રિભુવન તારણ તીરથ પાસ ચિંતામણી રે . એ દેશી), શ્રી નવખંડ જિનેશ્વર, કેસર કુસુમરૂં રે, કે કેસર કુસુમસ્યુ રે. મંગલ કારણ પૂજિએ, પ્રણમી પ્રેમસ્પેરે, કે પ્રણમી પ્રમણ્યું રે.
સમદ્રવહાણ સંવાદ
. પ૩૫
2010_02

Page #612

પ્રભુ પાય લાગી માગી, શકુન વધામણાં રે કે શકુન૦ વ્યવહારિ શ્રી પાસના, લેતા ભામણાં રે કે લેતા ૧
શ્રીફલ પ્રમુખ વધાવી, રયણાયર ઘણાં રે કે રચણાયર વહાણ હકારીને ચાલિયા, તે સવિ આપણા રે કે તે સવિ પમિનિ દિએ આસીસ, કહે `વહિલા આવજો રે' કે વહિલા હીર ચીર પટકૂલ, ક્રયાણાં લાવજો રે કે ક્રચાણાં ૨ પવન વેગ હવે ચાલ્યાં, વહાણ સમુદ્રમાં ૨ વહાણ સઢ તાણ્યા શ્રી કેરા, ડૈરા તેગમાં રે કે ડેરા તુર દિવાજે ગાજે, મણિ-રૂચિ વિજલી ૨ કે મણિ માનુ કે અંબર ડંબર, મેઘ-ઘટા મલિ રે કે મેઘ૦ ૩ કે પર્વત પંખાલા, કે પુર ચાલતા ૨ પુર ઉદધિકુમાર વિમાન, કે જલમાંહિ માલતા રે કે જલ.૦ કે ગ્રહ-મંડલ ઉતર્યાં, થોક મિલી સહૂ રે કે થોક ઈમ તે દેખી શકે, અંબરે સુરવહૂ રે કે અંબરે ૪ ચાટુએ જલ અવગાહતાં, ચાલ્યાં તે જલે રે ચાલ્યાં સાંઈ દિએ જિન સજ્જન તિમ બેહુ મિલે રે કે તિમ કરતરંગ વિસ્તારી, સાયર તે મિલ રે કે સાયર૦ જાલ પ્રવાલ છલે હુઓ, રોમાંચિત વલી રે કે રોમાં પ ભર મધ્યે તે આવ્યાં, જિહાં જલ ઉચ્છલે રે જિહાં સાયર માંહિ ન માટે, ગર્વ તણું બલે રે કે ગર્વ ગાજે ભાજે નાચતો, અંગ તરંગસ્યું રે કે અંગ મતવાલો કરે ચાર્લી, નિજ મન રંગસ્યું રે કે નિજ ૬
૫૩૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #613

ગર્વ જાણે મુઝ સમ, જગમાં કે નહિર કે જગમાં, ગર્વ ચઢાવે પર્વત, જન તે કરગ્રહી રે તે જન તે ગર્વે નિજગુણ બોલે, ન સુણે પર-કહિયા રે ન સુણ રસ નવિ દિએ તે નારી, કુચ જિમ નિજ ગ્રધા રે કે કુચ૦ ૩ એ અસમંજસ દેખી, દષ્ટિ આકરૂં રે કે દૃષ્ટિ એક વાહણ ન રહી સક્યું, બોલ્યું તે ખરૂં રે કે બોલ્યું, મુખ નવિ રાખે ભાખે, સાચું વાગીઆ રે કે સાચું રાજકાજ નિર્વાહ, તે નવિ હાજિયા કે તે નવિ. ૮ દરિયા! તુમે છો ભરિયા, નવિ તરિયા કુર્ણ ર કે નવિ. તમે કોઈથી નવી ડરિયા, પરવરિયા ગુણે ર કે પર તો પિણ ગુણ-મદ કરવો, તુમને નવી ઘટે રે કે તુમન વઠાની વાત કહએ, બટાઉ જે અ ર કે બટાઉ ૯ જે નિજ ગુણ-સ્તુતિ સાંભલિ, શિર નીચું ધરે રે કે શિર તસ ગુણ જાયે ઉંચા, સુરવરને ઘરે રે કે સુર જે નિજ ગુણ મુખિ બોલે, ઉંચી કરી કંધરા ર કે ઉંચી તસ ગુણ નીચા પેસે, બેસે તલ ધરા રે કે બેસે તલ ૧૦
દુહા
એહ વચન સાયર સુણી, બોલે હલુઆ બોલ; “સી તુજને ચીંતા પડી ? જાનું નિર્ગુણ નિટોલ. ૧ આપકાજ વિણ જે કરે, મુખરી પરની તાતિ; પર અવગુણ વ્યાસને હુએ, તે દુખિયા દિનરાતિ'. ૨
સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
- ૫૩૭
2010_02

Page #614

વાહણ કહે સાયર ! સુણો, જે જગ ચતુર સુજાતિ; તે દાખે હિત-સીખડી, તે મત જાણો તાતિ ૩ જો પણિ પરની દ્રાખ ખર, ચરતાં હણિ ન કોય; અસમંજસ દેખી કરી, તો પિણ મનિ દુઃખ હોય' ૪
ઢાળ ૨
સૂરતી મહિનાની: વા ભમરગીતાની દેશી, અથવા વિજય કરી ઘરી આવિયા,
- બંદિ કરે જયકાર—એ દેશી) સિંધુ કહે હવે સિંધુર, બંધુર નાદ વિનોદ, ઘટતો રે ગર્વ કરું પામું છું ચિત્તિ પ્રમોદક મોટાઈ છઈ રે માહરી, સારે જગત પ્રસિદ્ધ, સિદ્ધ અમર વિદ્યાધર, મુજ ગુણ ગાઈ સમૃદ્ધ. ૧ રજત સુવર્ણના આગર, મુજ છે અંતરદ્વીપ, દીપે જિહાં બહુ ઓષધિ, જિમ રજની મુખ દીપ; જિહાં દેખી નરનારી, સારી વિવિધ પ્રકાર, જાણીએ જગ સવી જોઈG, કૌતુકનો નહિ પાર ર તાજી રે મુજ વનરાજિ, જિહાં છે તાલ તમાલ, જાતિફલ દલ કોમલ, લલિત લવિંગ રસાલ; પૂગી શ્રીફલ એલા, ભેલા નાગ પૂનાગ, મવા જેહવા જોઈએ, તેહવા મુજ મધ્ય ભાગ. ૩ ચંપક કેતકી માલતી, આલતિ પરિમલ છંદ, બકુલમુકુલ વલિ અલિકુલ, મુખર સખર મુચુકુંદ;
૫૩૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #615

દમણો મરૂઓ મોગરો, પાડલ ને અરવિંદ કંદ જાતિ મુજ ઉપવને, દિએ જનને આનંદ. ૪ મુજ એક શરણે રાતા, રાતી વિદ્રુમ વેલિ, દાખી રાખી તેહમાં, મેં સાચી મોહનલિ; જપ માલા જપકારણે, તસ ફલ મુનિવર લિંત, વનિતા અધરની ઉપમા, તે પુણ્ય લાભંત. ૫ નવગ્રહ જેણે રે બલિઈ, બાંધ્યા ખાટને પાય લોકપાલ જસ કિંકર, જેણે જિત્યો સુરરાય; કિઓ રે ત્રિલોકી કંટક, રાવણ લંકા-રાજ, મુજ પસાથે તેણે કંચન, ગઢમઢ મંદિર સાજ. દ પક્ષ લક્ષ જબ તક્ષતો, પર્વત ઊપરિ ધાઈ, કપાટોપ કરી ઘણો, વજ લેઈ સુરરાય; તડપડિ પડિયારે તે સવિ, એક ગ્રહ મુજ પક્ષ, તબ મેનાક રહિઓ, તે સુખિઓ અક્ષતપક્ષ. ૭ જગ સચરાચર જસ તન, પાયા પીલે ચીર, તે લક્ષ્મીનારાયણ, ગોવર્ધન-ધરધાર; ભુજમાં પોલ્યા હેજે, સેજ કરી અહિરાજ, હોડ કરે કુણ માહરી ?, હું તિહુઅણ-સિરતાજ. ૮ વાહણ ! વાહણ પણિ તુઝથી, ભારે તું કહેવાય, હતુઓ પવન ઝકોલે, ડોલે ગડથલાં ખાય; તો હલુઆ તુઝ બોલડા, હલુ છે તુજ પંટ, મુજ મોટાઈ ન જાણે, તાણે નિજ મત નેટ, ૯
૧. શુચિ ૨. તેજત ૩. ધરી સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
પ૩૯
2010_02

Page #616

ગિરૂયાના ગુણ જાણે, જે હૂઈ ગિરૂઆ લોક, હલુઆને મનિ તેહના, ગુણ સવી લાગે ફોક; વાંઝિ ન જાણે રે વેદના, જે હુઈ પ્રસવતાં પુત્ર, મૂઢ ન જાણે પરિશ્રમ, જે હુઈ ભણતાં સૂત્ર ૧૦
દુહા
સાયર જબ ઈમ કહિ રહ્યો, વાહણ વદે તબ વાચ; મા આગલિ મોસાલનું, એ સવિ વર્ણન સાચ. ૧ વાણીને જિમ ગ્રંથગતિ, સુરથિતિ હરિને જિમ; કાંઈ અજાણી મુજ નહી, તુજ મોટાઈ તેમ. ૨ વિસ્તારું છું ગુણ અહ્મ, ઢાંકું છું તુઝ દોષ; તો એવડું મ્યું ફૂલવું?, સ્યો કરવો કંઠ-સોષ ? ૩ મલો પણ મૃગ ચંદલે, જિમ કીજે સુપ્રકાશ; તિમ અવગુણના ગુણ કરે, સજ્જનનો સહવાસ. ૪ ગુણ કરતાં અવગુણ કરે, તે તો દુર્જન ક્રૂર, નાલિકર-જલ મરણ દિયે, જો ભેલિયે કપૂર. ૫ હિત કરતાં જાણે અહિત, તે છાંડીજે દૂર, જિમ રવિ ઊગ્યો તમ હરે, ઘેક-નયન તમ-પૂર. ૬
ઢાળ ૩
મિરકલડાની દેશી) હલુઆ પિણ અહ્મ તારૂજી, સાયર ! સાંભલો, બહુ જનને પાર ઉતારૂજી, સાયર ! સાંભલો,
૫૪૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #617

રૂં કિ તુહ્મ મોટાઈજી? સાયર ! જે બોલે લોગ લગાઇજી. સાયર ! ૧
નામ ધરાવો છો મોટાજી, સાયર ! પણિ કામની વેલાંઈ ખોટાજી; સાયર ! તુમ્ભ કેવલ જાણ્યું વાધી રે. સાયર ! નવિ જાણ્યું પરહિત સાધી રે. સાયર ! ર તું મોટાઈઇ મત રાચોજી, સાયર ! હીરો નાનો પણિ હોઈ જાચોજી, સાયર ! વાધે ઉકરડો ઘણું મોટોજી, સાયર ! તિહાં જઈએ લઈ લોટોજી. સાયર !. ૩ અંધારૂં મોટું નાસજી, સાયર ! જો નાન્હો દીપ પ્રકાશેજી; સાયર ! આકાશ મોટો પિણ કાલોજી, સાયર ! નાન્હો ચંદ્ર કરે અજુઆલોજી. સાયર ! ૪ આંખિ મોટી અંધને ફિકજી, સાયર ! તિાં તેજવંત તે નાન્ડી કીકીજી; સાયર ! નાની ચિત્રાવેલિ વિરાજેજી, સાયર ! મોટો એરંડો નવિ છાજેજી. સાયર !. ૫ નાનો પંચજન્ય હરિ પૂજેજી, સાયર ! તસ નાદે ત્રિભુવન ધૂજેજી; સાયર ! નાન્ડો સિંહ મહાગજ મારેજી, સાયર ! નાનું વજ તે શેલ વિદ્યારેજીસાયર ! ૬
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
- ૫૪૧
2010_02

Page #618

નાન્ડી ઔષધિ જો હોઈ પાસેજી, સાયર ! તો ભૂત પ્રેત સવિ નાગેજી; સાયર ! નાન્ડે અક્ષરે ગ્રંથ લિખાએજી, સાયર ! તેનો અર્થ તે મોટો થાએજી. સાયર ! ૭ મોટા નાખ્યાનો સ્યો ચહરાજી? સાયર! ઈહાં સાર અસારનો વહરજી સાયર ! તુર્ભે મોટાઈ નાંખી ઢોલીજી, સાયર ! નિજ મુખે નિજ ગુણ રસ ઘોલીજી. સાયર! ૮ તમે રાવણનું બલ પોર્ખજી, સાયર ! પિણ નીતિશાસ્ત્ર નવિ ઘોષ્યજી; સાયર ! ચોર-સંગી તુહ્મને જાણીજી, સાયર ! રામચંદ્ર બાંધ્યા તાણીજી. સાયર ! ૯ વન દ્વીપાદિકની સોહાજી, સાયર ! એ ભૂમિના ગુણ-સંદોહા જી, સાયર ! તે દેખી મદ મત વહ્યોજી, સાયર !. મદ છાંડને છાના રહયોજી સાયર ! ' ૧૦
એહ વચન શ્રવણે સુણી, પામ્યો સાયર ખેદ; કહે તુજસ્ય હું બોલતાં, પામું છું નિર્વેદ. ૧ જેહથી લક્ષ્મી ઉપની, પરણી દેવ મોરાર, ક્ષીર સિંધુ તે જિહાં હૂઓ, તે અહીં કુલ નિરધાર. ૨
૧. બોલીજી ર. વહજોજી ૩. રહજોજી
૫૪૨ મા
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #619

તાહરૂં તો કુલ કાઠનું, જે પોલાં ધુણ ખાય; તુજ મુજ વિચ જે અંતરો, તે મુખ કહ્યો ન જાય.' ૩ વાહણ કહે કુલ-ગર્વ શ્યો ? માહરું પણિ કુલ સાર; સુરતરૂ જેહમાં ઉપનો, વંચ્છિત ફલ-દાતાર. ૪ પશુ પંખી મૃગ પથિકને, જે છાયા સુખ દેત; તે તરૂવર અહ્મ કુલ-તિલાક પર ઉપગાર ફલંત. ૫ હું લક્ષ્મી દેઉ પુરૂષને, એ ગુણ મુજમાં સર્વ, મુજ તુજ વિચિ વિવાદ છઈ, તિહાં કુલનો સ્યો ગર્વ ?
ઢાલ ૪
વિછીઆની દેશી] કુલ-ગર્વ ન કીજે રે સર્વથા, હુઓ રૂડે કુલિ અવતાર રે, ગુણહીણ જો નર દેખિએ, તો કહિએ કુલ-અંગાર ૨. કુલ ૧ જો નિજ ગુણે જગ ઉજ્વલ કરિઓ, તો કુલ-મદનું ચૂં કાજ રે ? જો દોષ નિજ કાયા ભરી, તો કુલ-મદથી કુલ-લાજ રે. કુલ ૨ કચરાથી પંકજ ઊપનું, હુઓ કમલાનું કુલ-ગેહ , કહો કુલ મોટું કે ગુણ વડા?, એ ભાંજો મન-સંદેહ રે. કુલ ૩ મુરખને હઠ છે કુલ તણો, પંડિતને ગુણનો રંગ રે; ફિણિ-મણિ લેઈ રાણા રાજવિ, શિર ધારે જિમ હરિ ગંગ રે' કુલ ૪ ખોટો કુલ-મદ મૂરખ કરે, પિણ ગુણ વિણ નિસવાદ રે; ખોટો સિંહ બનાવ્યો કુતરો, પિણ કુણ કરચ્ચે સિંહનાદ રે ? કુલ પ ૧ જિમ અંગરે.
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
- ૫૪૩
2010_02

Page #620

નામ ઠામ ને કુલ નવિ પૂછિએ, જે જગમાંહિ ગુણ-ગરિઠ રે; રવિ ચંદ પયોધર પ્રમુખના, કુલ કુણે જાણ્યા કુણ દીઠ ૨. કુલ ૬
શ્યો નિજ કુલનો થ્યો પારકો ? ત્યજિ અવગુણ કરી ગુણ મૂલ રે; છડિજે મલતનું ઉપનો, શિર ધરિએ વનનું ફૂલ રે. કુલ ૭ ઈમ જાણિને કુલ-મદ ઇંડિએ, કીજે ગુણનો અભ્યાસ રે; ગુણથી જસ કીર્તિ પામિએ, લહિએ જગ લીલ વિલાસ રે. કુલ : ૮
વચન સુણી એ વહાણનાં, ભાખે જલનિધિ બોલ; હું યેણાયર જગતમાં, વાજે મુજ ગુણ-ઢોલ. ૧ જગજનના દાલિદ્ર હરે, સ્પણ તણી મુજ રાશિ; હોડ કરે શી માહરી ? એ ગુણ નહિ તુજ પારસ. ૨
ઢાળી ૫
ખંભાયતી ઢાવ, જગતગુરૂ હીરજીરે - એ દેશી] વાહણ કહે સાયર ! સુણો રે, તમે રાયણ ધરો છો સાચાં રે; પણ એક હાથે આપતાં રે, બેસે છે મુખ ડાચાં રે. ૧ તુશ્મન દમી રે આક્રમી રે, રણ દિઓ અમે લોકને આંકણી. ગજ ભાજે શુંડિ કરી છે, તવ તરૂઅર ફલ વરસે રે, તિમ દિએ કૃપણ પરે દમ્યો રે, પિણ દેતો નવિ હર્ષ ૨. તુહ્મને ૨ રસ દિસે પીલી શેલડી રે, અગર દહિઓ દિએ વાસે રે, કાલા ને ગાઠિ ભરિયા રે, કૃપણ દખ્યા તિમ ખાસો રે તુહ્મને ૩
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #621

સિંધુ કહે લેતાં તુર્ભ ર, હું નવિ નીઠું ય રે, વાહણ કહે મદ મત ધરો રે, મનમાં અહવે વયણે જે તમને ૪ જે ચણ આપ્યું અલ્પે રે, તે જગ આ લેખ , જે તુજ માંહિ પડિયા રહે , તેનું ફલ કુણ દેખ ? તુમન પ સાર-સંગ્રહી હું જ છું રે, ઈમ જાણી મત હરખ રે; સાર ન જાણે સંગ્રહી રે, નિજ મનમાં તું પરખે ૨. તુમ નં. ૬ લાકડ તણ ઊપરિ ધર રે, રયણ તલ તું ઘાલે રે, એ અજ્ઞાનપણું ઘણું રે, કહો કુણને નવિ સાલે રે ? તુમન છે તુજ કચરામાં જે પડ્યા રે, નિજ ગુણ રયણ ગાવે રે, તે તુજથી અલગ થયા રે, મૃલ સુકામે પાવે છે. તુલ્મ ૮ ભૂપતિ શિર ઊપરિ ધરિયાં રે, મુકુટ જડ્યાં તે સોહે રે, કામિનિ કુચ વિચિ તેહના રે, હાર ભુવન-મન માટે રે, તુબંને ૯ કાકર ભેલા મણિ ધરે રે, એ તાહરી છે ખામી ; ગુણ કી રતિ ઠામે રહી છે, અહ્મથી ચણે પામી છે. તુમ નં. ૧૦
સાયર કહે મ્યું ગદ કરે ? પોત વિચારી જોઈ, જે જગને આજીવિકા, તે સવિ મુજથી હોઈ. ૧ મુજ વેલા ઉપરિ તુર્ભે, ખેલો ખેલા જમ; જો મુજ નીર અખૂટ છે, તો સહુજનન ક્ષેમ.' ર
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
૫૪૫
2010_02

Page #622

ઢાલ ૬
ઢિાલ લોની, પ્રહણ તિહાંથી પુરીઉં રે – એ દેશી.] વાહણ હવે વાણી વડે રે લો, મ્યું તુજ નાવે લાજ રે! કઠિન-મન. જલ ધન તુજ ખુટે નહિ રે લો, તે આવે કુણ કાજ રે ? ૧ કઠિન-મન, ધનનો ગર્વ ન કીજીએ રે લોઆંકણી. જે યાચકને ધન છતાં રે લો, નવી દઈ કૃપણ લગાર રે, કઠિન. ભારિણી તેહથી ભૂમિકા રે લો, નવી તરૂઅર ગિરિ ભાર રે કઠિનર ખારાં પાણી નિર્મલા રે લો, વિષનફલ જિમ તુજ ભૂરિ રે, કઠિન પણિ તરસ્યા પશુપંખિયા રે લો, તેથી નાસે દૂરિ રે. કઠિન૩ માછાદિક તુજમાં રહ્યા રે લો, જિમ વિષમાં વિષકીડ રેકઠિન પિણ હંસાદિક તુજ જલે રે લો, પામે બહોલી પીડ રે. કઠિન ૪ મારગ જે તુજમાં થઈ રે લો, ચાલે પુણ્ય પ્રભાવ રે, કઠિન તિહાં એક રૃપિ અભારડી રે લો, મરૂ મંડલીને વાવ રે. કઠિન ૫ જો ખૂટે જલ માહરૂં રે લો, તો પડે જન સોર રે કઠિન બહુલ પણિ જલ તુજ છતે લો, રતિ ન લહે ચિહું ઓર રે. કઠિન. ૬ જે પર આશા પૂર્વ રે લો, છતે સારૂ દિએ દાન રે; કઠિન થોડું પિણ ધન તેહનું રે લોજગમાં પુણય નિદાન રે. કઠિન ૭ ખંડ ભલો ચંદન તણી રે લો, સ્યો લાકડનો ભાર રે ? કઠિન સજ્જન સંગ ઘડી ભલિ રે લો, સ્યો મૂરખ અવતાર રે ? કઠિન. ૮ સાદ હુઓ તુમ ઘોઘરો લો, ગોખ્યો એક નકાર રે, કઠિન જો જાણો જસ પારિએ રે લો, તો સીખો દાન-વિચાર રે. કઠિન : ૯
૫૪૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #623

દુહા
સિંધુ કહે `સુણિ વાહણ ! તું, હું જગ તીરથ સાર, ગંગાદિક મુજમાં મલઇ, તીરથ નદી` હજાર. ૧ તીરથ જાણી અતિ વડું, મુજને પૂજે લોક; ગંગા-સાગર-સંગમે, મલે તે જનના શોક.' ૨ વાહણ કહે ‘તીરથપણું, તુજ મુખિ કહ્યું ન જાય; ગંગાદિક તુજમાં ભલે, તાસ મધુર રસ જાય. ૩ ગંગાદિક આવી મિલે, તુજને રંગ રસાલ; જાય નામ પિણ તેહનું, તુજ ખારે તતકાલ. ૪ દુર્જનની સંગતિ થકી, સજ્જન નામ પલાય; કસ્તુરી કચરે ભરી, કચરારૂપ કહાય. પ ટાલે દાહ તૃષા હરે, મલ ગાલે જે સોઈ; ત્રિહુ અર્થે તીરથ કહ્યું; તે તુજમાં નહિ કોઈ. ૬ તારે તે તીરથ ઈસ્યો, અર્થ ઘટે મુજ માંહિ; જંગમ તીરથ સાધુ પિણ, તરે ગ્રહી મુજ બાંહ. ૭ પૂજે જન જે તુજ પ્રતિ, તે નવિ તીરથ હેત; ગરજે કહીયે ખર પિતા, એ જાણો સંકેત.' ૮
૧ નહીં. સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
2010_02

૫૪૭

Page #624

[દશરથ નરવર રાજીઓ - એ દેશી સિંધુ કહે `સુણિ વાહણ ! તું, હું જગ-જન-હિતકાર રે; મુજ જલ લેઈ ઘનઘટા, વરસે છે જલધાર રે, જલધાર વરસે તેણિ સઘલી, હોઈ નવ-પલ્લવ મહીં; સર કૂપ વાવિ ભરાઈ ચિહું દિશિ, નીઝરણ ચાલે વહી; મુદ-મુદિત લોકા ગલિત-શોકા, કેકિ કેકારવ કરે; જલધાન સંપતિ હોઈ બહુલી, કાજ જગજનના સરે. ૧ મુજ જલ-જીવિત ઘન-જલે, તુજ ઊપતિ મનિ જાણિ રે; એ સંબંધે તુજ પ્રતિ, તારૂં છું હિત આણી રે; આણિ એ હિત અવિનીત ! તુજને, તારીએ છીએ એ વિધિ; સંબંધ થોડો પિણ ન ભૂલે, જે ગિરૂઆ ગુણનિધિ; તુજ બાલ-ચાપલ સહૂં છું હું જે વયણ કડુઆ ભણે; છોરૂ કછોરૂ હોઈ તો પિણ, તાત અવગુણ નવ ગણે.' ૨ વાહણ કહે ``સુણિ સાયરૂ ! તુજ જલ લિએ બલવંતો રે; હરિ નિર્દેશ લહી કરી; જોરે ઘન ગર્જતો રે; ગર્જત બલિયા જલ હરઇ, તુજ તેહ મનમાં નિવ ઠરે; `મેં મેહને જલ દાન દીધું' ઇસ્યું તું સ્યું ઉચ્ચરે ? જિમ કૃપણનું ધન હરત નરપતિ, તેહ મનમાં ચિંતવે; મેં પુણ્ય એ ભવમાંહિ કીધું,' તિમ અઘટતું તું લવે. ૩ જો છે તાહરે રે સાચલી, જલ-ધરસ્યું બહુ પ્રીતિ રે; તો તે ઉન્નત દેખતાં, સ્યું પામે તું ભીતિ રે ?
૫૪૮
દાળ ૩
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #625

તું ભીતિ પામે યદા ગાજે, મેહ ચમકે વીજલી; અંબરાડંબર કરે વાદલ, મલે ચિંહું પખ આફલી; તું સદા કંપે વીચિ પંખઇ, નાસિએ જાણે હવે; રખે એ જ સર્વ મારું લિએ, ઈસ્ય મનિ ચિંતવે. ૪ તુજ જલ જે ઘન સંગ્રહે, તુ હુએ અમીઆ સમાન રે, તે સઘલો ગુણ તેહનો, તિહાં તુજ કિસ્યો ગુમાન રે; તિહાં માન સ્યો તુજ ઠામનો, ગુણ બહુ પરિ જગિ દેખિએ; તૃણ ગાય ભક્ષે દૂધ આપે, ન તે તુણ-ગુણ લેખિએ; સ્વાતિ.જલ હોઈ પડિG ફણિ-મુખે, ગરલ મોતી સીપમાં; ઈમ ક્ષાર તુજ જલ કરી મીઠો, મેહ વરસે દ્વીપમાં. ૫ જીવન તે જલ જાણિએ, જે વરસે જલધાર રે, તાહરૂં તો જલ જિહાં પડે, તિહાં હોઈ ઊખર ખાર રે; તિહાં હોઈ ખારો જિહાં તુજ જલ, વિગાડે રેલી મહી; દાધી દવે પણિ પલ્લવે, નવિ પલ્લવે તે તુજ દહીં; તું ધાન તૃણનાં મૂલ છેદે, લૂણ સઘલે પાથરે, તુજ જાતિ વિણ કુણ જીવ પામે, સુખ તેણે સાથ રે. ૬ એરંડો અને સુતરરૂ, તરૂઅર કહિઈ દોઈ રે, ચિંતામણિ ને કાંકરો, એ બે પત્થર હોઈ રે, એ દોઈ પત્થર પણિ વિલમ્બણ,-પણું નિજ નિજ ગુણ તણું, વલિ અક્ક સુરતી દૂધ, એક જ વરણ પતિ અંતર ઘણું ઈમ નીર-જીવન તેહ ઘનનું, તારું વિશ્વરૂપ એ; તું એક શબ્દ રખે ભૂલ, જૂઓ આપ સ્વરૂપ એ. ૭
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
• ૫૪૯
2010_02

Page #626

હું ઘન-જલથકી ઊપનો, વાધ્યો છું તસ વૃષ્ટિ રે; જનમ લગે તસ ગુણ ગ્રહું, નવિ દીઠો તું દષ્ટિ રે; દષ્ટિ ન દીઠો તું અહે, ઉપકાર સ્યો તિહાં તુજ તણો ? નિજ જાતિ ઘનને તમે જાણો, એહ અહ આચરીજ ઘણો; જો નીરગુણો ગુણવંત દેખી, કહે એ અ૭ જાત એ; તો જગતમાં જે જન ભલેરા, તેહ સવિ તુજ તાત એ. ૮ જલમાંહિ નિજ ગુણ થકી તરિકે છે અધ્યે નિત્તર, હું તારું છું એને, ઇમ તૂ મ ધરે ચિત્ત રે, ઈમ ચિત્ત મ ધરે શકટ હેઠ, શ્વાન જિમ મનમાં ધરે, તો ગર્વ કરવો તુજ ઘટે જો, પાહણ તુજ જલમાં તરે સંબંધ ગુણનો એક સાચો, કાજ તે વિણ નવિ સરે, ગુણ ધરે જે મદ મૃષા ન કરે, સુજશ તેહનો વિસ્તરે" ૯
દુહા સિંધુ કહે મુજ ગુણ ઘણા, સ્યું તું જાણે ? પોત! મુજ નંદન જગિ ચંદલો, સઘલે કરે ઉદ્યોત, ૧ સુરપતિ નરપતિ જેહનો, નવિ પામે દીદાર, તે પશુપતિ શિર ઉપરે, મુજ સુત છે અલંકાર. ૨ જેહને દેખી ઊગતો, પ્રણમે રાણા રાય; તે સુતની ઋધિ દેખતાં, મુનિ મન હરખ ન માય. ૩ મુજ નંદન વરસે યદા, કિરણ અમી-રસ-પૂર; તવ દાધો પિણ પાલવે, મનમથ તરૂ-અંકુર. ૪ કુંકુમવરણી દૂતિકા, મુજ સુતની નવ કંતિ; મન શંગાર જગાવતી, માનિનિ માન હરત. ૫
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
૫૫૦ છે.
2010_02

Page #627

માનું મનમથ રાયનો, કલસ રાજ અભિષેક; લંછન નીલ કમલ કલિત, મુજ સુત સાહે એક. ૬ મુજ સુત-મંડલ સાચલું, સરવર રતિ આનંદ, જિહાં મનમથ મજ્જન કરઈ, ઊડે તારાવું.' 9
ઢાળ ૮
ત્રિગડે પ્રભુ સોહઈ છે. અથવા ચિત્રોડી રાજાની દેશી) હવે વાહણ વિલાસી રે, કહે વદન વિકાસી રે; “સુત-દ્ધિથી હાસી સાયર ! તુજ તણી રે. ૧ તુજ સુત ઉવસંગી રે, તું પાતક-રંગી રે, નિજ ગોત્રજા ચંગી તું અંગીકરે છે. ૨ નવિ લોકથી લાજે રે, અભિમાને ભાજે રે, વલી પાપ કરીને ગાજે રે, પાપી . ૩ ઈમ હદય વિમાસી રે, સુત તુજથી નાસી રે; હુઓ અંબર-વાસી સુરનર વંદીઓ રે. ૪ દ્વિજરાજ તે કહિએ રે, અતિ નિર્મલ લહિયે રે, ગુણ ઉજલ મહિએ, લોકે ચંદલો રે. ૫ મલમૂત્ર સમેટે રે, અપવિત્ર તું ભેટ રે; તેણે કારણે બેટે, દૂરે પરિહય રે. ૬ વિરહાનલ સળગે રે, સુત રહતાં અલગે રે; તું ચંદ્રને વળગે, કિરણે ઉચ્છલી ર. ૭
સમદ્રવહાણ સંવાદ
૫૫૧
2010_02

Page #628

તે પખ અંધારે રે, કરવત્ત વિદારે રે, ઈમ ધારે તે દ્વિજપતિ નિજ પાવનપણું રે. ૮ શશિસ્યું તુજ રંગો રે, ઈમ છે એકાંગી રે, નવિ સોહે અભંગો, સજ્જનની પરે રે૯ તુજમાં નવિ ખૂતો રે, તો સવિ ગુણ-જૂતો રે; તુજ પૂતો વિગુતો, નવિ કોઈ અવગુણ રે. ૧૦ તો પિણ તુજવાસી રે, કુલ-રેખા કાલી રે; નિજ ગુણ જલ ગાલી, ટાલિ નવિ શકે રે. ૧૧ ખલ સંગે જાણી રે, જન-ગણ-હાણી રે, હોય મલીન ઘન-પાણી, યમુનામાં ભલ્યું રે. ૧૨ કુલ-અવગુણ-દોષી ૨, નિજ કાયા શોષી રે; તુજ નંદન ચોખી, તપસ્યા આદરે રે. ૧૩
ઈમ તુજથી વિપરીત જે, તુજથી લાજે જેહ, તે સુત-દ્ધિમદ કિસ્યો?, તેહસૂં કિસ્યો સનેહ ? ૧ સગા સણીજા નાતિનો, ગુણ નાવે પરકાજ; એક સગો ભૂખે મરે, એક તણિ ઘરિ રાજ. ૨ અત્રિ નયનથી ઉપનો તુજથી પણિ જે ચંદ; તે બંઈ બાપને બેટડે, તુજને કિસ્યો આનંદ ? ૩ નિજ ગુણ હોય તો ગાજીએ, પરગુણ સવિ અક્યત્ય; જિમ વિઘા પુરતક રહી, જિમ વલિ ધન પર-હત્ય. ૪
૫૫૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #629

બીજું તુજ નંદન-કલા, નિતિ નિતિ ઘટતી જાઈ, રાતે કેવલ તગતગે, દિવસ અગોચર થાઈ. પ મોટી જશ કીર્તિ કલા, પર ઉપગાર વિશેષ; અખય અખંડિત સર્વદા, મુજ વિલસે સવિ દેસ.' ૬
[ઈડર આંબા આંબલી રેએ દેશી]
સાયર કહે “સુણી વાહણ ! તું રે, ન કહે મુજ ગુણ સાર; કાઢે પૂરા દુધમાં રે, કહતો દોષ વિચાર;
GLUE
સબલ એ મન માન્યાની વાત,
હૂં ન કરે મુજ ગુણ ખ્યાત, મુજ મોટા છે અવદાત. સબલ ૧
જે દિન કૃપ સરોવરૂ રે, સૂકે નદિય નિવાણ;
ભર ઉનાલે તે દિને રે, વાધે મુજ ઊધાણ. સબલ ૨
પ્રબલ પ્રતાપે રવિ તણે રે, નવિ સૂકે મુજ નીર; મેરૂ અગિનથી વિ ગલે રે, જો પિણ હેમ શરીર. સબલ ૩
હું સંતોષ કરી રહૂં રે, અવિચલ ને ચિરોભ;
ઠામ રહિત ભમતાં રહો રે, વાહણ ! તુાં અતિ લોભ. સબલ ૪ શમાવંત ગંભીર છું રે, નવ લોખું મર્યાદ;
હૂં મુજ ગુણ જાણે નહિ રે, સ્યો તુજસ્થં મુજ વાદ ’' સબલ ૫
વાહણ કહે ``સુણિ સાયરૂ રે ! નવ સૂકે તું ઘામ; ઉનાલે જલ અતિ ધરે રે, પિણ નવિ આવે કામ. સબલ૦ ૬
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
2010_02

૫૫૩

Page #630

શોષ ન પામું કોઈથી રે, એ મદ મ ઘરે એક ચૂલપ કર્યો ઘટ-સુત મુનિ રે, તિહાં ન રહી તુજ ટેક. સબલ૦૭ એક એક પાં અતિ ઘણા રે, જગમાં છે બલવંત; મુજ સમ જગમાં કો નહિ રે, ઈમ કોઈ મ ધરો તંત. સબલ૦ ૮ સહસ નદી ઘન કોડિથી રે, તુજ નવી પેટ ભરાઈ; – નિત્ય ભૂખ્યો એહવો રે, કિમ સંતોષી થાઈ ? સબલ ૯ શસિ સૂરજ ઘન પરિ અલ્પે રે, ભમિએ પર-ઉપકાર ભાર્ગે અંગે તું રહિઓ રે, હસવું કાંઈ ? ગમાર ! સબલ ૧૦ પરહિત-હેતે ઉદ્યમી રે, સરજ્યા સજ્જન સાર; દુર્જન દુખીયા આલસું રે, ફોકટ કૂલણહાર સબલ ૧૧ નિકારણ નિતિ ઉચ્છલે રે, વલર્ગ વાઉલ જેમ; હૃદયમાંહિ ઘણું પરજલે રે, ક્ષમાવંત તું કેમ? સબલ૦ ૧૨ સાચું તું ગંભીર છે રે, નવિ લાપ મર્યાદ; પિણ તિહાં કારણ છે જુઓ રે, ઢું ફૂલે નિસવાદ? સબલ ૧૩ વિકટ ચપેટા ચિહુ દિશિ રે, વેલંધર દિએ તુઝ; મર્યાદા લોપે નહિ રે, તેહથી એ તુજ ગુજ્જ, સબલ૦ ૧૪ પર અવગુણ નિજગુણ-કથા રે, છાંડો વિકથા રૂપ; જાણું છું સઘલું અધ્યે રે, સાયર ! તુચ્છ સ્વરૂપ." સબલ૦ ૧૫
દુહા કહે મકરાકર "કરિ તું, પ્રવાહણ ! મુજસ્ડ હેડિ; મેં તૂ શરણે રખિઓ, તે પામી ધન કોડિ. ૧
* ૫૫૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #631

આસંગો નવિ કીજિએ, જેહની કીજે આસ; નરપતિ માન્યો પિણ રહે, આપ મુલાજે દાસ. ર શરણે રાખ્યો ચંદને, જિમ મૃગ હુઓ કલંક; તિમ તું મુજને પિણ હુઓ, કહતો દોષ નિઃશંક. ૩ સુંદર જાણી સંગ્રહો, હુઓ તે નિગુણ નિઃશૂક, ઉથાપે નિજ આશરો, એ તુજ મોટી ચૂક" ૪
ઢાળ ૧૦
ઢાળ કડબાની વાહણ કહે “શરણ જગિ ધર્મ વિણ કો નહિ. તું શરણ સિંધુ મુજ કેણિ ભાંતિ ? શરણ આવ્યા તણી શરમ તે નિરવહે, જેહ જાય હુએ સુજસ રાતિ. વાહણ ૧ કાલ વિકરાલ કરવાલ ઊલાળતો, ફૂંક મુકે પ્રબલ બાલ સિરખી; જૂઠ અતિ દુઠ જન સુખ સરમોહતા, યમ મહિષ સાંભરે જેહ નિરખી. વાહણ૦ ૨ ચોર કરિ સર મલબારિયા ઘારિયા, ભારિયા ક્રોધ આવે હકાર્યા; ભૂત અવધૂત યમદૂત જિમ ભયંકરા, અંજના-પુત નૂતન વકાર્યા. વાહણ ૩ હથિ હથિયાર શિર ટોપ આરોપિયા,
અંગિ સન્નાહ ભુજ વીર વલયાં, સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
૫૫૫
2010_02

Page #632

૫૫૬
ઝલકતે નૂર દલપૂર, બિઠું તબ મલ્યાં, વીર રસ જલધિ ઊધાણ બલિયાં. વાહણ. ૪ નીલ સિત પીત અતિશ્યામ પાટલ ધ્વજા, વસન ભૂષણ તરૂણ કિરણ છાજે; માનું બહુ રૂપ રણ-લચ્છિ હૃદય-સ્થલે, કંચુઆ પંચ-વરણી વિરાર્જ. વાહણ પ ભૂર રણતૂર પૂરે ગયણે ગડગડે, આથડે કટકની સુભટ-કોડી; નાવસ્યું નાવ રણભાવ ભર ભેળવી, કેલવી ઘાઉ દિએ મૂછ મોડી. વાહણ ૬ નિશિતશર ધુર જલધાર વરસે ઘણું, સંચરે ગગન બક-ધવલ નેજા; ગાજ સાજે સમર-ઢોલ વાજે સબલ, વીજ જિમ કુંત ચમકે સતેજા. વાહણ ૭ ક્રૂર-૨સશૂર ગજ કુંભ સિંદૂર સમ, રૂધિરનાં પૂર અવિદૂર ચાલે; સૂર ચૂરઈ સમર ભૂમિ સૂરણ પરિ, સીસ કાયર ધરા હૈઠિ ઘાલે. વાહણ ૮
ભંડ બ્રહ્મડ શત-ખંડ જે કરી સકે, ઊછલે તેહવા નાલિ-ગોળા; વરસતા અગન રણ-મગન રોસે ભર્યા, માનું એ ચમ તણા નયન-ડોલા. વાહણ ૯
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #633

ચોર ભૂંકે મહા ક્રોધ મૂકે વલી, વાહણ ઊપરિ ભરી અગન હોકા; કોક બાણે વઢે સુભટ રણ-રસ ચઢે, બિરૂદ ગાયે તિહાં બંદિ લોકા. વાહણ ૧૦ ઓસરી ચોર જલિ સોર બહુ પાથરઈ, સાથરઈ અગનિ તિહાં સબલ લાગે; ખાલતો બાળતો ટાળતો દર્પ તુજ, તેહ તૂં દેખાતો કિમ ન જાગે ? વાહણ ૧૧ શેષ પિણ સલસલે મેદિની ચલચલે, ખલભલે શલ તે સમર-રંગે; લડથડે ભીરૂ ઈક એક આગઈ પડે, સુભટ સન્નાહ માએ ન અંગે. વાહણ ૧૨
ઘોર રણજોર ચિહુ ઓર ભટ ફેરવે, દેવ પિણ દેખતાં જેહ ચમકે; બાણ બહુ ધૂમથી તિમિર પસરે સબલ, કૌતુકી અમરના ડમરૂ ડમકે. વાહણ ૧૩ એહવે રણ શરણ તું કિસ્યું મુજ કરે ? ખલ પરિ દુષ્ટ દેખઈ તમાસા; એક તિહાં ધર્મ છે શરણ માહરે વડું, સુજસ દિએ તે કરે સફલ આશા. વાહણ” ૧૪
૧. સબલ. ૨. ખલપણઈ.
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
2010_02

૫૫૭

Page #634

દુહા સાયર કહે “તું ભોગવે, ઘણા પાપનો ભોગ; એક મુજ નિંદા કરી, સ્યો અધિકો ફલ યોગ ? ૧ વીંધ્યો ખીલે લોહને, તું નિજ કૃષી મઝારિ, બાંધ્યો છે દઢ દોરચ્યું, નિજ વશ નહિ લગાર. ૨ દુભર ભરિએ તુજ ઉદર, ઘાલિ ધૂલિ પાષાણ; વાય ભર્યો ભચકે ઘણું, તું જગિ ખરો અજાણ;" ૩ વાહણ કહે “સાયર ! તુહ્યો, વડા જડાય જ;િ દેખો છો ગિરિ પ્રજલતો, નવિ નિજ પગવિચ અગ્નિ. ૪ મેરૂ મંથાણે તું મથ્ય, રામશરે વલિ દદ્ધ, ઊછાલી પાતાલ ઘટ પવને કીધો અદ્ધ. ૫ પામે મૂછ તે દુખે, મુખે મુકે છે ફીણ, સન્નિપાતિઓ ઘુરઘુર, લોટે કચરે લીણ. ૬ ભોગવતો ઈમ પાપ ફલ, નવિ જાણે નિજ હાનિ; દોષ રહે તૂ પર તણા, તે નવિ આવે માનિ." ૭
હાલ ૧૧
ઈણિ પુરિ કંબલ કોઈ ન લેસી - અદેશી)
સાયર કહે “તું બહુ અપરાધી, વાહણ ! જીભ તુઝ અધિકી વાધી; ખોલે મર્મ અનેક અદ્ભારાં, ઢાંકૂં છિદ્ર અમે તુજ સારાં. ૧
૧. કૂખ.
૫૫૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશવાણી)
2010_02

Page #635

જો હવઈ ન રહિસ નિંદા કરતો, મર્મ ઉઘાડિસિ માહરા ફિરતો; પોત તરંગ ઘુમરમાં બોળી, તો હું નાંખીશ તુજને ઢાળી. ર તુજ વિણ મુજ નવિ હોમ્બે હાણી, તુજ સરિખા બહુ મલિસિ આણી; જો અખૂટ છે નૃપભંડાર, તો ચાકરની નહીં કો પાર. ૩ ઉષ્ણ અગનિ-તાપે હુએ ગાઢું, જેહ સ્વભાવે જ છે ટાઢું, તિમ તુજ મર્મ વચને હું કોપ્યો, ક્ષમાવંત પુરિ જે આરોપ્યો ૪ મોટાસ્ય હઠવાદ નીવાય, નીતિમાર્ગ તે તિ વિસર્યા, મુજ કોપિ તું રહિએ ન સકઈ પડે એક લહરીને ધક્કઈ. ૫ કોડિ તરંગ શિખર પરિ વાધે, જઈઅ ફીરઈ તે અંબર આધ; એક તરંગ સયલ નભ ભાજ, કાજ ઘણા તું ઈમ લા? ૬ પવન છકોલઇ દિએ જલ ભમરી, માનું મદ-મદિરાની ઘુમરી; તેહમાં શૈલ-શિખર પણિ ટૂટે, હરિ શય્યા ફણિબંધ વિછૂટે છે નક્ર ચક્ર પાડીને અતુચ્છ, ઊછળતા આછોઈ પુચ્છ, જઈ લાગે અંબર જલ કણિયા, છમકે ગ્રહગણ તાતા મણિયા. ૮ એહવે મુજ કોપે તુજ સર્વ, ગલચે જે મનમાં છે ગર્વ, જે બોલે અસમંજસ ભાષા, તે ફલસે સઘલી શત શાખા.” ૯
Eesti
વાહણ કહે મત રાખજે, સાયર! પાછું જોર ચાલે તે કરિચ્યું વૃથા, ફૂલી કરે બકોર. ૧ વચન ગુમાને તુજ ભરિયાં, સાચ નકા તિાં ભાખ; કેતાં કાલાં કાદ્ધિએ, જિમતાં દહિ ને માખ. ૨
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
- ૫૫૯
2010_02

Page #636

ઢાલ ૧૨
રિઈવતના ગિર પોપટા - એ દેશી) સાયર ! મ્યું તું ઉછલે ?, સ્યુ ફૂલે છે ફક? ગરવ-વચન હું નવી ખમું, દેણ્યું ઉત્તર રોક સાયર! ૧ વાત-પ્રસંગે મેં કહ્યા, ઉત્તર તુજ સાર; મર્મ ન ભેદ્યા તાહરા, કરિ હદય વિચાર સાયર ! ર નિજ હિત જાણી બોલિએ, નવિ શાસ્ત્રવિરૂદ્ધ રૂસો પર વલિ વિષ ભખો, પણિ કહીયે શુદ્ધ. સાયર ! ૩ છિદ્ર અહ્મારાં સંવરે, તૂ કિહાં રે ? ગમાર ! છિદ્ર એક જો તનુ લઇ, તો કરે રે હજાર. સાયર૦ ૪ શકિનિ પરિ નિતિ અમ્ય તણા, તાકે તું છિદ્ર, પણિ રખવાળો ધર્મ છે, તે ન કરે નિદ્ર. સાયર૦ ૫ બોલે શરણાગત પ્રતિ, જે નીર મઝાર; કઠિન વચન મુખિ ઉચ્ચરે, તે તુજ આચાર સાયર, ૬ પણિ મુજ રક્ષક ધર્મમાં, નહિ તુજ બલ લાગ; જેહથી ભુજ બૂડે નહીં, બાવનમો ભાગ. સાયર૦૭ . મનમાં મ્યું મુંઝી રહ્યો, મ્યું માને શંક; અહ્મ જાતાં તુજ એકલો, ઊગરસ્વઇ પંક. સાય૨૦ ૮ તું ઘર-ભંગ સમર્થ છે, કરવા અસમરત્વ, શ્રમ કરવો ગુણ-પાત્રનો, જાણે ગુરૂ હલ્થ. સાયર. ૯ હંસ વિના સરવર વૃથા, અલિ વિણ જિમ પદ્મ, જિમ રસાળ કોકિલ વિના, દીપક વિણ સઘ. સાયર. ૧૦ ૫૬૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #637

મલયાચલ ચંદન વિના, ધન વિણ જિમ ઢંગ; સોહે નહિ તિમ અહ્મ વિના, તુજ વૈભવ રંગ. સાયર૦ ૧૧ કરહ પિઠિ જલ વરસ તૂઝને હિતવાણી; મૂરખ જો લાજે નહિ, જાણિ નિજ હાણી સાયર. ૧૨ ગગન પાત ભયથી સૂએ, કરી ઉંચા પાય; ટીટોડી જિમ તુજ તથા, કલ્પિત મંદ થાય. સાયર. ૧૩ ઉન્હો સું થાએ વૃથા? મોટાઈ જેહ, તે તો બહું મિલી હોઈ, બિહું પકખ સનેહ. સાયર૦ ૧૪
દુહા રાજા રાજિ પ્રજા સુખી, પ્રજા રાજ નૃપ રૂપ; નિજ કરિ છત્ર ચમર ધરે, તો નવિ સોહ ભૂપ. ૧ મદ ઝરતે ગજ ગાજતે, સોહે વિંધ્ય નિવેસ; વંધ્યાચલ વિણ ાથિઆ, સુખ ન લહે પરદેશ. ર અગંજય વન તે હુઈ, સિંહ કરે જિાં વાસ; વનનિકુંજ છાયા વિના, ન લહે સિંહ વિલાસ. ૩ હંસ વિના સોહે નહિં, માનસર જલપૂર, માનસ સરવર હંસલા, સુખ ન લહે મહમૂર. ૪ ઈમ સાયર ! તુજ અહ્મ મિલી, મોટાઈ બિહુ પકખ; જો તું ચૂકઈ મદ-વહ્યો, તો તુજ સમ મુજ લખ. ૫ હંસ સિંહ રિવર કરે, જિહાં જાઈ તિહાં લીલ; સર્વ કામિ તિમ સુખ લહે, જે છે સાધુ સુસીલ. ૬
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
૫૬૧
2010_02

Page #638

સાયર કહે “તું મુજ વિના, ભરી ન શકેડગ્ન; મુજ પ્રસાદિ વિસલે ઘણું, હું દિઉં છૂં તુજ મગ્ન. ૭ મુજસાહમ્ બોલે વલી, જો તું છાંડી લાજ, તો સ્વામીદ્રોહા તણી, શીખ હોસ્ટે તુજ આજ" ૮ વાહણ કહે સાયર! સુણો, સ્વામિ તે સંસાર; ગિરૂઓ ગુણ જાણી કરે, જે સેવકની સાર. ૯ ભાર વહે જન ભાગ્યનો, બીજો સ્વામી મૂઢ, જિમ ખરવર ચંદન તણો, એ તું જાણે ગૂઢ" ૧૦
ઢાળ ૧૩
ભિલૂડા રે હંસા - એ દેશી એહવે વયણે રે હવે કોપેઈ ચડ્યો, સાયર પામ્યો રે ક્ષોભ; પવન ઝોલે રે જલ ભર ઊછલી, લાગે અંબર મોભ. એહવે ૧ ભમરી દેતાં રે પવન ફિરી ફિરી રે, વાલે અંગ તરંગ; અંબર વેદી રે ભેદી આવતા, ભાજે તે ગિરિ-શંગ. એહવે ર ભૂત ભયંકર સાયર જબ હુઓ, વીજ હુઈ તવ હાસ; ગુહિરો ગાજી રે ગગને ઘર કરે, ડમ ડમ ડમરૂ વિલાસ. એહવે ૩ જલનઈ જોઈ રે અંબર ઊછલઈ, મચ્છ પુચ્છ કરી વંક; વાહણ લોકનઇ રે જો દેખી હુઈ, ધૂમકેતુ શત શંકા એહવે ૪ રોષ અગનિનો રે ધૂમ જલધિ તણી, પસ ઘોર અંધાર; ભયભર ત્રાસે રે મશક પરિ તદ, વાહણના લોક હજાર. એહવે ૫
૫૬ ૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #639

ગગનિ ચઢાવી રે વેગિ તરંગને, તલે ઘાલિજે રે પોત; ઝટઝટ ગુટઈ રે બંધન દોરનાં, જન લખ જોતાં રે જોત. એહવે ૬ નાંગર ઝડી રે દૂરિ નાંખીએ, ફૂલ તણાં જિમ બીટ; ગગનિ ઉલાળી રે હરિઈ પાંજરી, મોડિ મંડપ મીટિ, એહવે ૭ છુટે આડા રે બંધન થંભના, ફૂટઈ બહુ ધ્વજદંડ, સૂક વાહણ પણિ છોતા પરિ હુઈ, કુઆ-થંભ શતખંડ. હવે ૮ સબલ શિલા વિચિ ભાગાં પાટીયાં, ઊછલ જલ ગોટ; આશ્રિત દુઃખથી રે વાહણ તણો હુઓ, માનુ હદયનો ફોટ. અહ, ૯ તે ઉત્પાતિ રે પ્રલય પરિ હવે, લોક હુઆ ભયભાત; કાયર રોવે રે ધીર તે ધૃતિ ધરી, પરમેશ્વર સમરંત. એહવે ૧૦
ઇમ સાયર કોપે હુઓ, દેખી વાહણ વિલકખ; વિચિ આવી વાણી વદે, ઉદધિકુમાર તાલકખ. ૧ “વાહણ ! ન કીજે સર્વથા, મોટા સાથે ઝૂઝ, જો કીધું તો ફલ લહ્યું, મૂકઈ કાઈ અબૂઝ, ૨ તુજમાં કાંઈ ન ઉગર્યો, વહિ જાઈએ જલવેલ; હજી લગિ હિત ચાહિ તો, કરિ સમુદ્રસ્યું મેલ. ૩
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
૫૬૩
2010_02

Page #640

ઢાળ ૧૪
સિમરિઓ સાદ દિઈ એ દેવ, અથવા કિસકે ચેલે કિસકે પૂત
અથવા સમર્યા સાજ કરે જખ્યરાજ - એ દેશી) સંકટ વિકટ હલઈ સબ દૂર, ફિરિ સજ થઈ વાજઈ તુજ તૂર,
સાયર જો મિલે તો પૂગે તુજ વંછિત આસ, લોક કરે સવિ લીલ-વિલાસ.
સાયર જો મિલે. ૧ તુજ નમતાં લક્ષ્ય તસ ક્રોધ, ગિરૂયા તે જગિ સરલ સુબોધ; સા વહિઈ સાહિબ આણ અભંગ, આસ કરી જઈ નવિ આસંગ સા. ૨ ગજ ગાજે અંગણ મલપત, હેષઈ તેજી હય હરખંત; સા સાહિબ સુનજરિ ભર ભંડાર, તાસ કુનજરિ જન થાઈ ધ્વાર. સા. ૩ જે પરમેસરે મોટા કીધ, જેહની ભાગ્યરતી સુપ્રસિદ્ધ સા. તે સાહિબની કીજે સેવ, મેડિ તણી નવી કીજે ટેવ. સા. ૪ ધનમદ જે દોગંદુક દેવ, રંક કરઈ તેહને તતખેવ, સા. કરઈ રંકને રાજા પ્રાય, સાહિબ ગતિ નવિ જાણી જાય. સા. ૫ જેહ ઊપજે ઉત્તમ વંશ, લોકપાલના રે લઈ અંશ, સા. તે સાહિબ જગિ સેવા લાગ, નવી કીજે તેહસ્યું અણરાગ. સા. ૬ હિતકારી કહું છું અભે વાત, જાણે છે તું સવિ અવદાત; સા. કહ્યું માનિ માની સિરદાર, કીજે અવસર લાગ વિચાર. સા૭ સાયર સેવક છું અભે એહ, ધરિએ તેહને નેહે નેહ; સા હુકમ દીએ જો સાહિબ ધીર, તો અલ્પે સાંધુ તુજ શરીર. સા. ૮
૫૬૪ :
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #641

મેલ કરો અખ્ત વયણે પોત!, જિમ તુજ હુઈ જગ જસ ઉદ્યાત; સા - ફિરિ નીંપાઉ સઘલો સાજ, બંદિર જઈ પામે તુહમે રાજ" સા. ૯
દુહા સાથ-સેવક દેવની, સામ ભેદની વાણ; વાહણ એવી સાંભળી, વદે માન મનિ આણ. ૧ પગ તુમ્હ પોષ્યો ખરો, નિજ સાહિબનો દેવ ! ગુણ અજાણની પરિહરિ, પણિ એહની અમે સેવ. ર મત જાણો એ સંકટ, માન ટળે અહ્મ આજ; જે અમે સાહિબ આદર્યો, તે વચ્ચે અહ્મ લા. ૩
ઢાળી ૧૫
(નાભિરાયાકે બારિ ચાંપો મોરિ રહિઉ રી - એ દેશી) શ્રી નવખંડ નિણંદ, તેહનો શરણુ કિઓરી; ઘોઘા-મંડણ પાસ, સાહિબ તેહ કિરી. ૧ જેણે નિજ તનુ-નવખંડ, મેલ્યાં આપ બલરી; તેહજ મુજ તન-ખંડ, ભેલચે ભગતિ ભલેરી. ર ઊભા જસ દરબાર, સુર-નર સેવ કરેરી; જે સમર્યો તતખેવ, સંકટ સયલ હરેરી. ૩ અરિ કરિ કેસરી આગે, અહિ જલ બંધ રૂજારી; ભાંજઈ અડભય એહ, સાહિબ સબલ ભુજારી, ૪ તેજે ઝાકઝમાલ, રવિ પરિ જેહ તરેરી;
સિદ્ધ અમર મુનિ વંદજસ નિત નામ જપેરી. ૫ સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
૫૬૫
2010_02

Page #642

પતીતપાવન પ્રભુ જાસ, રંજે ભગત-રસેરી; તસ દુ:ખ હરવા કાજ, દેવ અનેક ધસેરી. ૬ તે પ્રભુ શરણ કરેઈ, અવર ન આસ કરૂંરી; કુણ લિઈ પત્થર હાથ, પામી રયણ ખરૂંરી. ૭ જલ-ભય નહીં મુજ દેવ ! સમરે નીલ છબીરી; યૂં કરસ્યું અંધકાર, ઉગ્યે ગયણી ૨વીરી. ૮
કોઈ નહીં ભય મુજ, જો પ્રભુ ચિત્તિ વસ્યોરી; જાઓ તુમ ઉદધિકુમાર ! સાયર-મેલ કિસ્સોરી ? ૯ જે સાહિબ સુપ્રસન્ન, કહિઈ ન રોસ ભજ્યોરી'; તે અો સેવ્યો દૂઠ, સાયર દૂરિ ત્યજ્યોરી, ૧૦ આસપૂરણ પ્રભુ પાસ, હરસ્તે વિઘન-તતીરિ; લહસ્યું જગ જસવાદ, આરતિ મહીંઅ રતીરી.' ૧૧
દુહા
ઇણિ આકીનઈ ધર્મને, તૂઠા સુર અસમાન; કુસુમવૃષ્ટિ ઊપરિ કરે, અંબરિ ધરી વિમાન. ૧
મુખિ ભાષે `ધન ધન્ય તું, તુજ સમ જગિ નહીં કોઈ; કુણને એહવી ધર્મમતિ, સંકટ આવે હોઈ ? ર હરખ નહીં વૈભવ લહે, સંકટ દુ:ખ ન લગાર; રણ સંગ્રામે ધીર જે, તે વિરલા સંસાર." ૩
એમ પ્રશંસા સુર કરી, ટાલે સવિ ઉતપાત, ફિરિ સાજ સબલો બન્યો, હુઆ ભલા અવદાત. ૪
૧. ભર્યોી
૫૬૬
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #643

સુરવર જસ સાંનિધિ કરે, તેહર્યે કેવી રીસ ? ઇમ સાયર પણિ ઉપશમી, ધરઈ વાહણ નિજ સીસ, ૫
ઢાળ ૧૬
(ઢાળ ફાગની હરખિત વ્યવહારી હુઆ હો, કરતા કોડિ કલ્લોલ, ટલી વાહણથી આપદા હો, ચિત્ત હુઆ અતિ રંગરોલ. ૧ પ્રભુ પાસજી નામથી દુઃખ ટળ્યો હો, અહો મેરે લલના; સવિ મલ્યો સુખ સંજોગ. પ્રભુ પાસજી, અહો. કિયાં છાંટણાં અતિ ઘણાં હો, કેસરકી ઝકઝોર; માનું સંકટ રચણી ગયે તે, પ્રગટ ભયો સુખ ભોર, પ્રભુ- ર ભયો હરખ વરષા અતિ સંકટ, ગએ ઘામરિતુ હેત; તાતે ફિરત અંબર બલાકા, ઉજ્વલ ફર્યા કેતુ. પ્રભુ ૩ કુઆ થંભ ફિરિ સજ કીઓ હો, માનું નાચકા વસ; નાચે ફિરતી નર્તકી હો, શ્વેત અંસુક ધરી એસ. પ્રભુ ૪ સોહે મંડિત ચિહું દિસે હો, પટમંડપ ચોસાલ; માનું જય-લચ્છી તણો હો, હોત વિવાહ વિશાલ. પ્રભુ ૫ બેઠો સોહે પાંજરી હો, કૂઆથંભ અગ્રભાગ; માનું કે પોપટ ખેલતો હો, અંબર તરૂઅર લાગિ. પ્રભુ૬ નવ નિધાન લચ્છી લહી હો, નવગ્રહ હુઆ પ્રસન્ન; નવ સઢ તાણ્યા તે ભણી હો, મોહે તિહાં જનમન. પ્રભુ છે
સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
2010_02

Page #644

રાચે માર્ચ નાચે બહુજન, સબ હી બનાવત સાજ; વાજે વાજાં હરખનાં હો, પામ્યું તે અભિનવ રાજ. પ્રભુ૦ ૮
મેઘાડંબર છત્ર વિરાજે, પામંડપ અતિ ચંગ; બીજે બિહું પખ સોહતા હો, ચામર જલધિ તરંગ. પ્રભુ ૯
એક વેલિ સાયર તણી હો, દૂજી જનરંગ રેલી; ત્રીજી પવનની પ્રેરણા હો, વાહણ ચલે નિજગેલિ. પ્રભુ ૧૦
પવનહીં થઈ દૂનો ભયો હો, પવન સિખાયો વેગ; જિહાએઁ જન મન ગુરૂ કિએ હો, વેગ વિદ્યા અતિ તેગ. પ્રભુ ૧૧
ત્રાસે કચ્છપ ચિહું દિસે હો, આવત દેખિ જિહાજ; માનું જિહાજના લોકના હો, નાસે દારિદ્ર ધરી લાજ. પ્રભુ ૧૨
ઇણિ પરિ બહુ આડંબરે રે, ચાલ્યાં વાહણ સુવિલાસ; નિજ ઇચ્છિત બંદિર લહી હો, પામ્યાં તે સુજસ ઉલ્લાસ. પ્રભુ૦ ૧૩
ચોપાઈ
બંદિર જઈ માંડયા બાજાર; વ્યાપારી તિહાં મિલ્યા હજાર; જિમ આવલિકા દેવ વિમાન, તિમ તિહાં હાટ બન્યા અસમાન. ૧
રણ-શ્રેણી તિહાં સોહે ઘણી, કમલા હાર તણી છવિ ભણી; સોનઇયા વિ જાએ ગણ્યા, રૂપારાલ તણી નહિ મણા. ૨
માંડચા મોતી તિહાં બહુ મૂલ, માવું ન્યાય-લતાના ફૂલ; પાસે માંડી મરકત હારિ, તે સોહે અતિકુલ અનુહારિ. ૩ લાલ કાંતિ પસરે તિહાં સાર, ભૂમિ લહે લાલી બાજાર; માનું આવિ કમલા રંગિ, તાસ ચરણ અલતાનઈ સંગ. ૪
૫૬૮ *
2010_02
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #645

સ્પણ-પારખિ પરખી પાસિ, કરે યણની મોટી રાશિ; પરખે નાણાં નાણાવટી, કરે રેડ જિન સુરગિરિ તટી. પ વિવિધ દેશ અંબર અનુકૂલ, દોસિ વિસ્તાર પટફલ; ચીન મસજ્જર ને જરબાફ, જીપે રવિ શશિ કર ઓ સાફ. ૬ સોવન-તંતુ-ખચિત પામરી, જે પાસે ભિકખા ભારી; માંગે રોહણગિરિની કંતિ, તે જોતાં પહુંચે મન ખંતિ ૭ જિમ વસંત ફૂલે કણિયાર, મણિમાલા માંડઈ મણીઆર; તેલ ફૂલ સુરહિયા ધરઈ, તસ સુવાસ અંબરિ વિસ્તરે. ૮ કસ્તુરી આકુલ તોલંત, સૌરભ નિશ્ચલ અલિ ગુંજંત; નવિ જાણે તિહાં લીનો લોક, સોર જોર કરતે જન થોક. ૯ કેસર છવિ અગનિ તનુ ધરી, માનું ધીજ કસ્તુરી કરી; ટાલઈ નીચપણા નિઃશંક, તો આદરિઈ જગિ નિકલંક. ૧૦ અંબર ચંદન અગર કપૂર, ગર્ભિત ધરણી પરિમલપૂર, માનું તે ભારે નવિ ફરે, અલિ ગુંજિત આકંદિત કરે. ૧૧ ઘણાં વસાણાનો વિસ્તાર, તે કહેતાં નવિ લાભ પાર; સુરલોકે પણિ ન મિલે જેહ, તે લહિએ તિહાં વસ્તુ અહ. ૧૨ લોક થોક જિમ વેલિ ભરાઈ, એક એકનાં હદય દલાઈ; શુચિ પક્ષે પામે વિસ્તાર, દરિઆ સમ ગાજઈ બાજાર. ૧૩ તિહાં વ્યાપાર કર્યો અતિ ઘણા, મુર્તિ લાભ હુઆ સોગુણા; ભર્યા વસાણે નિજ નિજ જિહાજ, કીધો ઘરિ આવ્યાનો સાજ. ૧૪
સમુદ્ર વહાણ સંવાદ
૫૬૯
2010_02

Page #646

હાલ ૧૭
[ગચ્છપતિ રાજિઓ હો લાલ એ દેશી, જગસરી રાગદ્ગુ
www.cad
ભરિયાં કિરિયાણાં ઘણાં હો, હીરચીર પટકુલ; મેલ્યાં નિજ બંદિર ભણી, હવે વાહણ પવન અનુકૂલ. ૧ હરિખત જન હુઆ હો લાલ, પામ્યા જયતસિરિ સુખલીલ-આંકણી. દોય પંખિ જિમ પંખિઆ હો, રથ જિમ દોય તુરંગ; સૂકવાણ સનેં બલૈં, તિમ વહાણ ચલે અતિરંગ. હરખિત ર
રણકે ધ્વજમણિ કિંકિણી હો,- કનકપત્ર ઝંકાર; વહાણ મિસેં આવે રમા, માનું ગરૂડ કરી સંચાર. હરિખત૦ ૩ ત્રાપે જલ ઓલંચીએ હો, માનું ઝરે મદપૂર; વાહણ ચલે જિમ હાથિઓ, સિર કેસર વચિ સિંદૂર. હરખિત ૪
ભર કસી સસર નાંખિએ હો, બાહિર તેહ ન જાઈ; એહવે વર્ગ ચાલિયાં, મનિ વાહણ હરખ ન માઈ. હખિત૰ ૫
વાહણ ભાણસ્યું તોલિએ હો, ધરા સ્વર્ગનો સાર; તુલા દંડ થંભે કરી, જોઈ લેજો એહ વિચાર. હરિખત ૬
કામિ કરે જિમ કામિની હો, હૃદય-સ્થલ પરિણાહ; સાયર તિમ અવગાહતાં, હવઈ વાહણ ચલ્યાં ઉચ્છાહ. હરખિત ૭
ગુણ-જીત્યો સાયર હુઓ હો, સહજેં સાંનિધિકાર;
દેખ્યાં બંદિર આપણાં, હવે હુઆ તે જયજયકાર. હરિખત૦ ૮
બંદિર દેખિ વાવટા હો, ધરિયા લાલ અગ્રભાગ;
માનું બહુ દિનનો હુંતો, તેહ પ્રગટ કીઓ ચિતરાગ. હરખિત૰ ૯
બંદિર દેખિ હરખસ્યું હો, મેલ્હી નાલિ આવાજ;
જે આગે સુરગજ તણો, વલિ મેહ તણો સ્યો ગાજ ? હરખત ૧૦
૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #647

વાજ્યાં વાજાં હરખનાં હો, કરે લોક ગીતગાન; પડછંદે ગુહિરો દિએ, માનું સાયર પણ કરે તાન. હરિખત ૧૧
સાહમા મિલવા આવિયા હો, સાજન લેઈ નાવ;
અંગોઅંગ મિલાવડે, એ તો ટલિયાં વિરહ વિભાવ. હરખિત૰ ૧૨
આવ્યાં વાહણ સોહામણાં હો, ઘોઘા વેલાકુલ; ઘરઘર હુઆ હો વધામણાં, શ્રી સંઘ સદા અનુકૂલ. હરિખત ૧૩
વ્યવહારી ભેટે મુદા હો, પ્રથમ પાસ નવખંડ; સુરભિ દ્રવ્ય પૂજા કરે, લેઈ કેશર ને શ્રીખંડ. હરખિત ૧૪
મોતીના કર્યા સાથિયા હો, આંગી રયણ બનાવ; ધ્વજા આરોપી અતિ ભલી, વલી કનક કલસ શુચિભાવ. હખિત ૧૫
ઈણ પરિ જેહના દ્રવ્યનો હો, આવ્યો પ્રભુને ભોગ; સાયરથી મોટું કર્યું, તે જિહાજ મિલિ સવિ લોગ. હરિખત ૧૬ એ ઉપદેશ રચ્યો ભલો હો, ગર્વ-ત્યાગ હિત કાજ; તપગચ્છ ભૂષણ સોહતા, શ્રી વિજયપ્રભ સૂરિરાજ. હરખત ૧૭ શ્રી નયવિજય વિબુધ તો હો, સીસ ભણે ઉલ્લાસ; એ ઉપદેશે જે રહે, તે પામે સુજસ વિલાસ. હરખિત ૧૮
વિષ્ણુ મુનિ સંવત જાણિએ હો, તેહજ વર્ષ પ્રમાણ; ઘોઘા બંદિરે એ રચ્યો, ઉપદેશ ચઢચો સુપ્રમાણ. હરિખત ૧૯
ઇતિ યાનપત્ર યાદસ્પત્યોઃ પરસ્પર પ્રશસ્ય સંવાદાલાપઃ સમાપ્ત: શ્રી ઘોઘા બંદિરે.
- ઇતિ સમુદ્રવાહણ વિવાદ રાસ સંપૂર્ણ. પંડિત શ્રી શ્રી દેવવિજયશિષ્યાદિ મુનિ લક્ષ્મીવિજય લષતં પઠનાર્થ સંપૂર્ણ પત્ર ૭ ખેડાની પ્રત.
સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ
2010_02

૫૧૭૧

Page #648

ચરણ-કરણપ્રહાણા સમય-પરસમયમુક્કાવારા, ચરણ-કરણસ્સ સારે ણિ૭યસુદ્ધ ણ કે લહતિ.
- ચરણકરણમાં આગળ રહેતા પણ સ્વશાસ્ત્ર-પરશાસ્ત્ર અંગેના અધ્યયનાદિ વ્યાપાર વિનાના જીવો ચરણકરણના નિશ્ચયશુદ્ધ સારને પામતા નથી.
(સમ્યત્વ ષસ્થાન ચોપાઈ, કડી ૧૨૩ના બાલાવબોધ-અંતર્ગત
સમ્મતિસૂત્રની ગાથા અને એનો અનુવાદ.)
- ૫૭૨.
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #649

સમ્યકત્વના ષસ્થાના
સ્વરૂપની ચોપાઈ
શૂન્યસર્જનમાં મની ઉપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજ
Jain Education Interna
10 02

rary.org

Page #650

2010_02

Page #651

WO
O
Jain Education in
For Private & Personal Use On
rary.org

Page #652

જિનશાસનરત્નાકરમાહિંથી લઘુકપર્દિકામાનિ જી, ઉદ્ધરિઓ એહ ભાવ યથારથ આપશકતિ અનુમાનેં જી; પણિ એહનિ ચિંતામણિ સરિખાં રતન ન આવઈ તોલાઈ જી, શ્રી નયવિજય-વિબુધ-પયસેવકવાચકજસઈમબોલઈ જી ૧ર૪ - જિનશાસનરૂપ રત્નાકરમાંહિથી એ સ્થાનભાવ ઉદ્ધરિઓ. એ ઉદ્ધારગ્રંથ યથાર્થ છઈ. જિનશાસનરત્નાકરલેખાં એ ગ્રંથ લઘુકપર્દિકામાન છે, રત્નાકર તો અનેક રત્નઈ ભરિઓ થઈ. એ ઉપમા ગર્વપરિહારનઈ અર્થિ કરી છઈ, પણિ શુદ્ધભાવ એહના વિચારિઇ તો ચિંતામણિ સરખાં રતન પણિ એહનઈ તો લઈ નાવઇ.શ્રી નયવિજય વિબુધનો પદસેવક વાચક જસ - યશોવિજયોપાધ્યાય ઈણિ પરિશું બોલઈ છાં.
(સમ્યત્વ જસ્થાન ચઉપઇ, કડી ૧ ર૪ અને એનો બાલાવબોધ)
પ૭૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #653

સમ્યકત્વનાં ષટ્રસ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ
વીતરાગ પ્રણમી કરી, સમરી સરસતિ માત; કહીશું ભવિ-હિત-કારણે, સમકિતના અવદાત. ૧ દર્શન મોહ વિનાશથી, જે નિરમલ ગુણઠાણઃ તે સમકિત તસુ જાણિ, સંખે પે ષટ ઠાણ. ર
ગાથા अत्थि जीओ तह णिच्चो, कत्ता भुत्ता य पुण्णपावाणं । अत्थि धुवं निव्वाणं, तस्सोवाओ अ छ टाणा || ३
ચોપાઈ સમકિત થાનકથી વિપરીત, મિથ્યાવાદી અતિ અવિનીત; તેહના બોલ સવે જૂજૂઆ, જિહાં જોઈયે તિહાં ઉંડા કૃઆ. ૪
નાસ્તિકવાદ પહિલો નાસ્તિક ભાખે શૂન, જીવ શરીર થકી નહીં ભિન્ન;
મદ્ય અંગથી મદિરા જેમ, પંચ ભૂતથી ચેતન તેમ. પ. ૧. ભાવ. २. यथा मद्यांगेन मदशक्तिरुत्पद्यते तथा पृथिव्यपतेजोवाय्याकाशानां पंचभृताना एकत्रमिलने चेतना नाम कश्चन पदार्थः समुत्पद्यते । तथा पंचभूत-विलयं तम्यापि विलय:
इति नास्तिकानां मतः ॥ સમ્યકત્વનાં પાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ
પ૭૫
2010_02

Page #654

માખણ વૃત જિમ તિલથી તેલ, અગનિ અરણિથી તરૂથી વેલ; જિમ પડિઓર થકી તરવાર, અલગો તો દાખો ઇણિવાર. ૬ જિમ જલથી પંપોટા થાય, ઊણતાં તેહ માંહે સમાય; થભાદિક જિમ ક્ષિતિ પરિણામ, તિમ ચેતન તનુગુણ વિશ્રામ ૭ નહિ પરલોક ન પુણ્ય ન પાપ, પામ્યું તે સુખ વિલસો આપ; વૃક પદની પરે ભય દાખવે, કપટી તપ જપની મતિ ઠરે. ૮ એહવા પાપી ભાખે આલ, બાંધે કરમ તણાં બહુ જાલ; આતમ સત્તા તેહને હવે, જુગતિ કરી સદ્ગુરૂ દાખવે. ૯ જ્ઞાનદિક ગુણ અનુભવસિદ્ધ, તેહનો આશ્રય જીવ પ્રસિદ્ધ) પંચ ભૂત ગુણ તેહને કહો, ઇંદ્રિયગ્રાહ્ય ન કિમ સદુહો ? ૧૦ તનુછેદે તે નવિ છેદાય, તનુવૃદ્ધ નવિ વધતા થાય; ઉપાદાન જ્ઞાનાદિક તણો, તેહથી જીવ અલાધો ઘણો. ૧૧ પ્રજ્ઞાદિક સ્થિતિ સરિખી નહીં, યુગલ જાતિ નરને પણ સહી; તો કિમ તે કાયા પરિણામ ? જુઓ તેહમાં આતમરામ. ૧ર રૂપી પણ નવિ દીસે વાત, લક્ષણથી લહિયે અવદાત; તો કિમ દીશે જીવ અરૂપ ? તે તો કેવલ જ્ઞાન-સરૂપ. ૧૩
१. मुद्रा प्रतिबिंबोदय न्यायेन जलबुबुदन्यायेन पंचभूत ज्ञानं समुत्पद्यते परं जीव पदार्थो
તા २. एतावानेव लोकोयं । पावानिंद्रियगोचरः ।
भद्रे वृकपदं पश्य यद्वदन्त्य बहुश्रुताः ॥ १
को जानाति परलोक:ऽस्ति वा नास्ति । व्याघ्रपदं भूमौ लिखितंऽलीक: ૩. પિવરવાદ ૨ વાહનોને, થતાં...માત્રમવું નૈવ 9 ત તોજાતિવા વર્ધ્વતિ | ૪. જ્ઞાનાદિક ગુણથી જુદો છે.
૫૭૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #655

બાલકને સ્તન-પાન-પ્રવૃત્તિ, પૂરવ ભવ વાસના નિમિત્તિ; એ જાણો પરલોક પ્રમાણ, કુણ જાણે અણદીઠું છાણ ? ૧૪ એક સુખિયા એક દુખિયા હોય, પુણ્ય પાપ વિલસિત તે જાય; કરમ-ચેતનાનો એ ભાવ, ઉપલાદિક પરે એ ન સ્વભાવ. ૧૫ નિફલ નહીં મહાજન-યત્ન, કોડી કાજ કુણ વચે રત્ન ? કષ્ટ સહે તે ધરમારથી, માનો મુનિજન પરમારથી. ૧૬
આતમ સત્તા ઇમ સદુહો, નાસ્તિકવાદે મન મત હો; નિત્ય આતમા હવે વર્ણવું, ખંડી બોદ્ધ તણું મત નવું. ૧૭
– નાસ્તિવાલી મત: |
બૌદ્ધમત તેહ કહે ક્ષણ-સંતતિરૂપ, જ્ઞાન આતમાં અતિથી અનૃપ; નિત્ય હોય તો વાધે નેહ, બંધન કર્મ તણો નહીં છે. ૧૮ સર્વભાવ ક્ષણનાશી સર્ગ, આદિ અંત જો એક નિસર્ગ, ક્ષણિક વાસના દિયે વૈરાગ, સુગતજ્ઞાન ભાખે વડભાગ. ૧૯ રાગાદિક વાસના અપાર, વાસિત ચિત્ત કહ્યો સંસાર, ચિત્ત ધારા રાગાદિક હીન, મોક્ષ કહે જ્ઞાની પરવીન' ર૦
૧. એટલે ચરણકરણાદિ २. ज्ञानगुणवान् आत्मा इत्यंगीकर्तव्यं । पंचभूतम्य गुणेxxगुणः इति नंपामाशयः
नास्तिकानां ।। यत् सत् तत् क्षणिकं इति. ૩. TIMવિ વાસના જીવ સંસા: રા..વિભુત્તિ: તિ વૈદ્ધા વન | – રાગાદિ =
કુવાસના ત્યજતિ તદા સંસારોચ્છેદ:. xxx विलक्षणो भवति चेत् तस्य रागोत्पत्ति तम्यात रागोत्पत्ती कर्मबंध: तन: संसारोत्पत्तिः ।
સમ્યકત્વનાં ષટ્રસ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ
૫૭૭
2010_02

Page #656

એહ બૌદ્ધનું મત વિપરીત, બંધ મક્ષ ન ઘટે ક્ષણચિત્ત; માનો અનુગત જો વાસના, દ્રવ્ય નિત્ય તેહજ શુભ મના. ર૧ સરિખા ક્ષણનો જે આરંભ, તેહ વાસના મોટો દંભ; . બંધ મોક્ષ ક્ષણ સરિખા નહીં, શક્તિ એક નવિ જાયે કહી. રર ઉપાદાન અનુપાદાનતા, જો નવિ ભિન્ન કરે ક્ષણ છતાં, પૂર્વ અપર પર્યાયે ભેદ, તો નવિ દ્રવ્ય લહે ત્યજી ખેદ, ૨૩ જ ક્ષણ નાશ તણો તુજ ધંધ, તો હિંસાથી કુણને બંધ ? વિસદશ ક્ષણનું જેહ નિમિત્ત, હિંસક તો તુજ મન અપવિત્ત. ૨૪ સમલચિત્ત ક્ષણ હિંસા યદા, કાયયોગ કાય નહિ તદા; “અનુમંતા તે હતા એક, તુજ વિણ કુણ ભાખે સવિવેક? રપ ખલપિંડીને માણસ જાણિ, પંચે તેહને ગુણની હાણિ; નરને ખલ જાણે નવિ દોષ, કહિયો બુધને તેહથી પોષ ર૬ સંઘ ભગતિ અજમાં કરી, દોષ નહીં તિહાં ઇમ ઉચરો; એ મહોટું છે તુમ અજ્ઞાન, જોજો બીજું અંગ પ્રધાન. ૨૭ હણિયે જે પર્યાય અશેષ, દુઃખ ઊપાઠવું ને સંકલેશ; એહ ત્રિવિધ હિંસા જિન કથી, પરશાસને ન ઘટે મૂલથી. ૨૮ નિશ્ચયથી સાધે ક્ષણભંગ, તો ન રહે વ્યવહાર રંગ; નવ સાંધે ને ગૂટ તેર, ઐસી બૌદ્ધ તણી નવ મેર.* ર૯
૧. જુવાન મન્ન: પાડાનામ: ૨. હિંસા ક્ષણની કાયા ભિન્ન | તિહૂવારે હિંસાનોડનુમંતા ને હંતા એક જ. ૩. નય. ૪. મેર એટલે મર્યાદા
૫૭૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
2010_02

Page #657

નિત્યપણાથી નહિ ધ્રુવ રાગ, સમભાવે તેહના નવિ લાગ; 'નિત્યપણે ફલહત સંબંધ, નહિ તો ચાલે અંધોઅંધ. ૩૦ યણ તણી પરે થાયે વિશુદ્ધ, નિત્યઆતમા કેવલ બુદ્ધ, રાગ વિના નવિ પ્રથમ પ્રવૃત્તિ, તો કિમ ઉત્તર હોય નિવૃત્તિ ? ૩૧ છાંડીજે ભવબીજ અનંત, જ્ઞાન અનંત લહી તંત; પણ નવિ ઓછો અધિકો ભાવ, નિત્યઆતમાં મુક્ત સ્વભાવ. ૩ર ઘન વિગમે જિમ સૂરજ ચંદ, દોષ ટલે “મુનિ હોય અમંદ; મુગતિ દશા થિર દર્શન ઘટે, તે મેલી કુણ ભવમાં અટે ? ૧૩
- રૂતિ વીમત:--નિત્યવાહી ત: ||
અકર્તા–અભોક્તાવાદ નિત્ય “આતમાં માનો એમ, યોગ માર્ગમાં પામો મ; કરતા ભોક્તા ભાખું હવે, તે ન રૂચે જે જૂઠું લવ. ૩૪ એક વેદાંતી બીજી સાંખ, કહે કર્તા ભોક્તા નહિ મુખ્ય, પ્રથમ કહે દમ્ માત્ર પ્રમાણ, તાસ ઉપાધિમંદ મંડાણ. ૩૫ માયાદિક મિશ્રિત ઉપચાર, જ્ઞાન અજ્ઞાન ગ્રંથી સંસાર; દેશ્યપણે મિથ્યા પરપંચ, સઘલો જિમ સુહણાનો સંચ. ૩૬ 9. આત્માને નિત્ય માનિયે તો ફલના કારણનાં સબંધ ઘટે, ૨. પ્રથમ... વિડી: એન વિના ઘર્ભ પ્રવૃત્તિનું પાનું | રૂ. આત્મા ઓછો અધિકો ન થાઈ. ४. मन्यते त्रिकालावस्था स्थिति मुनिः ॥ ૬. માત્મા નિત્યો મત વૈ મુર્ષિd TH.. ६. आत्मा कर्ता भोक्ता नास्ति इति ते वटंति । वंदांनी.
સમ્યકત્વનાં પુસ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ
. ૫૯
2010_02

Page #658

જિમ કટાકાદિ-વિકારે હેમ, સત્ય બ્રહ્મ જગજાલે તેમ; જે પરિણામી તેહ અસંત, અપરિણામ મત કહે વેદંત. ૩૭ જિમ તાતાદિક અછતા કહ્યા, શ્રુતિ સુષુપ્ત બુદ્ધ સહ્યા; તિમ જ્ઞાને અછતું બ્રહ્માંડ, અતિજ્ઞાને નાસે અહિદંડ. ૩૮ અધિષ્ઠાન જે ભવ ભ્રમ તણું, તેહજ બ્રહ્મ હું સાચું ગણું તેહને નહીં કરમનો લેપ, હોય તો ન ટળે કરતાં ખેપ. ૩૯ જે અનાદિ અજ્ઞાન સંયોગ, તેહનો કહિયે ન હોય વિયોગ; ભાવ અનાદિ અનંતજ દિઠ, ચેતન પરે વિપરીત અનિઠ. ૪૦ કાચ-ઘરે જેમ ભૂકે શ્વાન, પડે સિંહ જલબિંબ નિદાન; જિમ કોલિક જાલે ગુંથાય, અજ્ઞાને નિજબંધન થાય. ૪૧ ઇમ અજ્ઞાને બાંધી મહી, ચેતન કર્તા તેહનો નહીં; ગલ ચામીકરને દષ્ટાંત, ધરમ પ્રવૃત્તિ જિહાં લગે ભ્રાંત ૪૨ ભાંતિ મિ ચિન્માત્ર અગાધ, ક નહિ પણ સાખી સાધ; વ્યવહાર કર્તા તે હોઉ, પરમારથે નવિ બાંધ્યો કોલ. ૪૩ અભિધાન યોજન કૈવલ્ય, ગુણ પામે યુતિ કહે સિલ્ય; પરમારથ વ્યવહાર અભ્યાસ, ભાસનશક્તિ ટલે સવિ તાસ. ૪૪
१. सुवर्णनो कटक पणि हेमज कडु ते सुवर्णनो विकार मणि सत्य ते सुवर्ण. २. सुप्तावस्थायां निद्रायांऽवस्थाद्वयं एकासुप्तस्य सुषुप्तानां मन: पुरीतत्या प्रवि स्वप्नावस्था द्वितीया स्वप्नावस्था सुषुप्तानां मन: पुरी ततिं प्रविशति इति श्रुति: वेदे एकापुरी ततीनाम अनादि वर्तते तत्र मनः प्रविशति सर्वथैव सुप्त इत्यर्थः तथा परब्रह्म एव
सत्य: जगत् स्वप्नोपमं. 3. यस्य परावर्तः तद् वस्तुऽसत यस्य परावर्तो न तत् सत् ब्रह्म इति वेदांतिन: ॥ ૪. જ્ઞાનરૂપ ના ડભા... નિવ. ૫૮૦ ?
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #659

જીવનમુક્ત લહ્યો નિજ ધામ, તેહને કરણીનું નહિ કામ; જિહાં અવિદ્યા કરણી તિહાં, વીસામો છે વિદ્યા જિહાં. ૪૫ વિધિ નિષેધ જ્ઞાનીને નહી, પ્રારબ્ધ કિરિયા તસ કહી; અવર કહિએ નહિ તાસ અદષ્ટ, જીવન કારણ અન્ય અદષ્ટ. ૪૬ કરે ન ભેજે ઈમ આતમા, વેદાંતે બોલે મહાતમા; સાંખ્ય કહે પ્રકૃતિ સવિ કરે, ચેતનરૂપ બુદ્ધિ માંહે ધરે. ૪૭ જિમ દરપણ મુખ લાલિમ તાસ, બિંબ ચલનનો હોઈ ઉલ્લાસ, વિષય પુરૂષ ઉપરાગ નિવેશ, તિમ બુદ્ધિ વ્યાપારાવેશ. ૪૮ જાણું હું એ કરણી કરે, એ ત્રિર્હ અંશે માને ખરું, પણ તે સરવ ભરમની જાતિ, જાણે શુદ્ધ વિવેકહ ખ્યાતિ. ૪૯
પ્રકૃતિ ધર્મ હિત અહિત આચાર, ચેતનના કહે તે ઉપચાર વિજય પરાજય જિમ ભટ તણા, નરપતિને કહિએ અતિઘણા. ૫૦ પ્રકૃતિ કરે નવિ ચેતન કલીવ, પ્રતિબિંબ તે ભેજે જીવ; પંચવીશમું તત્ત્વ અગમ્ય, છે ફૂટસ્થ સદા શિવ રમ્ય. ૫૧
આપ વિલાસ પ્રકૃતિ દાખવી, વિરમે જિમ જગિ નઈ નવી; પ્રકૃતિ વિકાર વિલય તે મુક્તિ, નિર્ગુણ ચેતન થાપિ યુક્તિ. પર પંથી લૂંટ્યા દેખી ગૂઢ, કહે પંથ લૂંટાણો મૂકી પ્રકૃતિ ક્રિયા દેખી જીવને, અવિવેકી તિમ માને મને પ૩
१. करै प्रकृति भोगवै जीव ते उपचार कहीए । २. उपचारथी जीवने कर्ता नही परमार्थथी. प्रकृति कों || ३. जीव प्रकृति पणि नहि विकृति पणि नहीं. ऽकिंचित्कर: इति नेपां मत: છે. પ્રકૃતિના વિવાદનો પરામર્ત મુuિ..
સમ્યકત્વનાં ષટ્રસ્થાન–સ્વરૂપની ચોપાઈ
૫૮૧
2010_02

Page #660

મૂલ પ્રકૃતિ અવિકૃતિ વિખ્યાત, પ્રકૃતિ વિકૃતિ મહદાદિક સાત; ગણ ષોડશક વિકારી કહ્યો, પ્રકૃતિ ન વિકૃતિ ન ચેતન લહ્યો. ૫૪ એ બિહુને સાધારણ દોષ, ન કરે તો કિમ બંધન મોખ? મન બંધાએ છૂટે જીવ, એ તો યુગતું નહી અતીવ. ૫૫ પરમાર્થે નવિ બંધન મોખ, ઉપચારે જો કરસો તોષ; મોક્ષશાસ્ત્ર તો તુહ્મ સવિ વૃથા, જેહ માંહિ નહી પરમારથકથા. પ૬ પ્રકૃતિ અવિદ્યા નાસ કરી, પહિલી આત્મદશા જો ફરી; તો કૂટસ્થપણું તુહ્મ ગયું નહિ તો કહો શું અધિવું થયું ? પછી માયા નાશન અધિકો ભાવ, શુદ્ધ રૂપ તો પ્રથમ સભાવ; રત્નાદિકમાં શુદ્ધિ અશુદ્ધિ, જો કહો તો ઇહાં શી કુબુદ્ધિ ? પ૮ રતન શોધ જિમ શતપુટ ખાર, તિમ આતમ શોધક વ્યવહાર, ગુણધારાએ અખિલ પ્રમાણ, જિમ ભાખે દાસૂર સુજાણ ૫૯ સતુષપણે જિમ તંદુલ તણું, શ્યામપણું ત્રાંબાનું ઘણું ક્રિયા વિના નવિ નાસ પુત્ર, જાણિ પુરૂષ તિમ મલ અપવિત્ર. ૬૦
मूलप्रकृतिरविकृतिर्महदाद्याः प्रकृति... कश्च विकार: न प्रकृति न विकृति पुरुषः નવ 9 ત તેવાં શાશ્વ કf | I તથા પ્રતિ: જાનું ઉદ્ઘાર... त्यंत:करणचतुष्टयं पंचतन्मात्राणि शब्दम्पर्शरूपरसगंधा: पंचबुद्धिरिन्द्रियाणि । न्वक चक्षी नासिका श्रोत्र जिहवा । पंचकर्मेद्रिया । हस्त(पादपायूप)स्थ, वाच: । पंचतन्मात्राणि । चलन.... हण, विसर्जनाऽथ पंचभूतानि । पृथिव्यपतेजोवायु आकाशं | इत्याख्यानि चतु... पंचविंशतितरः पुरुपो जीव: ते प्र...हतां सत्वरजस्तमसां माम्यावस्था प्रकृति: । मा निन्या तम्या विकृति स्ति ऽन्येषां तत्त्वानां विकारोऽस्ति | ફન માધ્યમત ર૬ તન શનિ || ૨. નવિ વિકૃતિ ૩. ષોડશ ૪. વેદાંત અને સાંખ્ય
૫૮૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #661

'એ તો શુદ્ધાશુદ્ધ રવભાવ, કહિએ તો સવિ ફાવે દાવ; કાલભેદથી નહીં વિરોધ સઘટ વિઘટ જિમ ભૂતલ ઔધ. ૬૧ કેવલ શુદ્ધ કહી શ્રુતિ જેહ, નિશ્ચયથી નહિ તિહાં સંહ; તે નિમિત્ત કારણ નવિ સહે, ચેતન નિજગુણ કર્તા કહે. ૬ ૨ ચેતન કર્મ નિમિત્તે જેહ, લાગે તેલેં જિમ રજ દેહ; કરમ તાસ કર્તા સદ્દě, નય વ્યવહાર પરંપર ગ્રહે. ૬૩
બીજ અંકુર ન્યાયે એ ધાર, છે અનાદિ પણ આવે પાર; મુગતિ સાદિ ને જેમ અનંત, તિમ ભવ્યત્વ અનાદિ સ--અંત. ૬૪ મુગતિ-પ્રાગભાવહ તે ઠામિ, જાતિ યોગ્યતા જિય પરિણામી જૂઠી માયા કારણ થાય, વંધ્યા માતા કિમ ન કહાય ? ૬૫ જગ મિથ્યા તો એ શી વાચ ?, આશામોદક મોદક સાચ; જો અજ્ઞાન કહે બહુ રૂપ, સાચ ભાવનો શ્યો અંધ ગ્રૂપ ? ૬૬ સાધક છે સવિ કલ્પ પ્રમાણ, તેણે સામાન્ય વિશેષ મંડાણ; નિરવિકલ્પ તો નિજરૂચિ માત્ર, અંશે શ્રુતિ નિર્વાહ યાત્ર. ૬૬ બ્રહ્મ પરાપર વચને કહ્યો, એક બ્રહ્મ ઉપનિષદે રહ્યા; માર્યાપમ પણ જગ શ્રુતિ સુણ્યું. જેહની જેમ રૂચિ તેણે તિમ ભણ્યું. ૬૮ સ્યાદવાદ વિણ પણ સવિ મૃષા, ખારે જલ નિવ ભાગે તૃષા; માયા મિટે રહે જો અંગ, તો કિમ નહીં પરમારથ રંગ ? ૬૯
१. इह भूतले घटोऽस्ति इह भूतले घटी नास्ति भूतले ...
૨. સઘલ
૩. મુશ્કે
સમ્યક્ત્વનાં સ્થાન–સ્વરૂપની ચોપાઈ
2010_02

૫૮૩

Page #662

બાધિત અનુવૃત્તિ તે રહી, જ્ઞાનીને પ્રારબ્ધ કહી; કર્મ વિલાસ થયો તો સાચ, જ્ઞાને ન મિટ્યો જેહનો નાચ. ૭૦ વ્યવહારિક આભાસિક ગણે, યોગી તે છે ભ્રમ અંગણે, યોગી અયોગી શરીર અશેષ, શ્યો વ્યવહાર આભાસ
વિશેષ ? ૭૧ અન્ય અદષ્ટ યોગિ શરીર, રહે કહે તે નહિ શ્રુતિધર, જો શિષ્યાદિક અદષ્ટ રહે, અરિ અદષ્ટ તેહને કિમ સહે? ૭૨ સકતિ અનંત સહિત અજ્ઞાન, કર્મ કહો તો વાધે વાન; કર્મ હોય જનમની યુક્તિ, દર્શન-જ્ઞાન-ચરણથી મુક્તિ. ૭૩ પ્રતિબિંબ જો ભાખે ભોગ, કિમ તસ રૂપી અરૂપી યોગ; ? આકાશાદિકનું પ્રતિબિંબ, જિમ નહીં તિમ ચેતન અવિલંબ. ૭૪ આદર્શાદિકમાં જે છાય, આવે તે પ્રતિબિંબ કહાય; સ્થૂલ બંધનું સંગત તેહ, નવિ પામે પ્રતિબિંબ અદેહ ૭૫ બુદ્ધ ચેતનતા સંક્રમે, કિમ નવિ ગગનાદિક ગુણે રમે ? બુદ્ધિ જ્ઞાન ઉપલબ્ધિ અભિન્ન, એહનો ભેદ કરે શું ખિન્ન ? ૭૬ બુદ્ધિ નિત્ય તો પુરૂષજ તેહ, જ્ઞાન પ્રવૃત્તિ ઇચ્છા સમ ગેહ, જો અનિત્ય તો કિહાં વાસના ? પ્રકૃતિ તો શી બુદ્ધિ સાધના? ૭૭ અહંકાર પણ તસ પરિણામ, તત્ત્વ ચોવીસ તણું કિહાં કામ સકતિ વિગતિ પ્રકૃતિ સવિ કહો, બીજાં તત્ત્વ વિમાસી રહો. ૭૮
9. વાતિ ચર...... ત વશ સર્વ ને ૨. યોગી તે વિભ્રમ અંગ ગણે ૩. વિશેષ ૪. અરિષ્ટ દષ્ટિ ૫. પ્રતિબોધઈ ૬. સગતિ ૭. રહે
૫૮૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #663

વિરમે રમે યથા નર્તકી, અવસર દેખી અનુભવ થકી', પ્રકૃતિ અચેતન કિમ તિમ રમે ?, વિરમે જો કર્તા નવિ ગમે ૭૯ પ્રકૃતિ દિક્ષાએ જિમ સર્ગ, શાંતિ-વાહિતાએ મુક્તિ નિસર્ગ; કર્તાવિણ એ કાલ વિશેષ, તિહાં વલગે નય અન્ય અશેષ. ૮૦ પ્રકૃતિ કર્મ તે માટે ગણો, જ્ઞાન-ક્રિયાથી તસ ક્ષય ભણા; અશુદ્ધ ભાવ કર્તા સંસાર, શુદ્ધ ભાવ કર્તા ભવપાર. ૮૧
- કતૃત્વ-અવસ્કૃતિનો તા' |
અનિર્વાણવાદ એક કહે નવિ છે નિરવાણ, ઇંદ્રિય વિણ મ્યાં સુખ મંડાણ ? દુ:ખ અભાવ મૂર્છા અનુસર, તિહાં પ્રવૃત્તિ પંડિત કુણ કરે ? ૮૨ કાલ અનંતે મુક્ત જતાં, હોય સંસાર વિલય આજતાં;
વ્યાપકને કહે કેહો ઠામ ? જિહાં એક સુખસંપતિધામ. ૮૩ કિમ અનંત ઇક ઠામેં મિલે ? પહિલા નહિ તો કુણસું ભલે ? પહિલા ભવ કે પહિલા મુક્તિ ?, એ તો જોતાં ન મિલે યુક્તિ. ૮૪ જિહાં ન ગીત ન ભાવ વિલાસ, નહિ શૃંગાર કુતૂહલ હાર; તેહ મુગતિથી કહે કૃપાલ, વનમાં જન્મ્યો ભલો શૃંગાલ" ૮૫
૧. ચખી २. वेदांती सांख्य एतौ द्यो युक्त्या निराकृतौ । 3. केचन वदंति मुक्तिर्नास्ति तन्मतमपाकरोति. ४. व्यापक आकाशवत् ૫. શિયાલ
સમ્યકત્વનાં
સ્થાન–સ્વરૂપની ચોપાઈ
છે ૫૮૫.
2010_02

Page #664

ભવ-અભિનંદી એહવા બોલ, બોલે તે ગુણરહિત નિટોલ; જેહને નહીં મુગતિ-કામના, બહુલ સંસારી તેહ હુરમના. ૮૬ ઇંદ્રિયસુખ તે દુઃખનું મૂલ, વ્યાધિ પડિ ગણ અતિ પ્રતિકૂલ; ઈદ્રિય વૃત્તિ રહિત સુખ સાર, ઉપશમ અનુભવસિદ્ધ ઉદાર. ૮૭ તિહાં અભ્યાસ મનોરથ પ્રથા, પહિલાં આગે નવિ પરકથા; ચંદ્ર ચંદ્રિકા શીતલધામ, જિમ સહજે તિમ એ સુખધામ. ૮૮ તરતમતા એહની દેખીએ, અતિ પ્રકર્ષ જે શિવ લેખીએ; દોષાવરણ તણી પણ હાણ, ઈમ નિઃશેષ પરમપદ જાણ. ૮૯ દુઃખ હોવે માનસ શારીર, જિહાં લગે મન તનુ વૃત્તિ સમીર તે ટલે દુઃખ ના દુઃખ, નહિ ઉપચાર-વિશેષે મુખ્ય. ૯૦ સર્વ શત્રુક્ષય સર્વ જ રોગ,-અપગમ સર્વારથ-સંયોગ; સર્વ કામના પૂરિત સુખ, અનંતગુણ તેહથી સુખ મુખ. ૯૧ ઘટે ન રાશિ અનંતાનંત, અક્ષત ભવ ને સિદ્ધ અનંત; “પરિમિત જીવ નયે ભવરિત, થાએ જન્મ લહે કે મુક્ત. ૯૨ થયા અને થાસે જે સિદ્ધ, અશનિગોદ અનંત પ્રસિદ્ધ તો જિન શાસન શી ભવ"હાણી ? બિંદુ ગએ જલધે
શી કાણી ? ૯૩ વ્યાપકને નવિ ભવ નવિ સિદ્ધિ, બાંધે છોડે ક્રિય વિવૃદ્ધિ, પણ તનુમિત આતમ અહ્મ કહું, તિાં તે સઘળું ઘટતું લહું. ૯૪
૧. પીડા ગણ, પિડિગણ ૨. ગુણઠામ ૩. સુખ ૪ મત નવા દો તો સંસાર વાર્તા
થ૬. તે તનંતા છે. તંદ થ નિકટ નીવજંતા છે. પ ભય ૬. શરત પ્રમાણે નવ છે.
૫૮૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #665

યોગ નિરોધ કરી ભગવંત, હિન ત્રિભાગ અવગાહ લદંત; સિદ્ધ-શિલા ઊપરિ જઈ વસે, ધર્મ વિના ન અલોકે ધર્સ. ૯૫ જિહાં એક તિહાં સિદ્ધ અનંત, પય-સાકર પરે ભલે એકંત; રૂપીને ભલતાં સાંકડું, રૂપરહિતને નવિ વાંકડું. ૯૬
કાલ અનાદિ સિદ્ધ અનાદિ, પૂર્વ અપર તિહાં હોઈ વિવાદ; ભવ નિર્માણ તણો ક્રમ યોગ, શાશ્વત ભાવ અપર્યનુયોગ. ૯૬ મોક્ષ તત્ત્વ ઇમ જે સદ્દહે, ધર્મે મનિ થિર તેહનું રહે, મુક્તિ-ઇચ્છા તે મોટો યોગ, અમૃત ક્રિયાનો રસસંયોગ. ૯૮
अनिर्वाणवादी गतः ॥
નિયતિવાદ–અનુપાયવાદ
નાસ્તિક સરિખા ભાગ્યે અન્ય, છે નિર્વાણ ઉપાય શૂન્ય; સરજ્યું હોસ્થે લહસ્યું તદા, કરો ઉપાય ફરો નર સદા. ૯૯
દર્શન જ્ઞાન ચરણ-શિવ હેત, કહો તો સ્યો પહિલા સંકેત ? ગુણવિણ ગુણ જો પહિલા લહ્યા, તો ગુણમાં સ્યું જાઓ વહ્યા ? ૧૦૦ મરૂદેવા વિષ ચારિત્ર સિદ્ધ, ભરહ નાણ દર્પણ-ઘરિ લિદ્ધ; થોર્ડે કષ્ટ સીધા કેઈ, બહુકષ્ટ બીજા શિવ લે. ૧૦૧
જેહને જેહવી ભવિતવ્યતા, તિમ તેહને હોઈ નિ;સંગતા; કષ્ટ સહે તે કર્મ નિમિત્ત, નિયતિ વિના નવિ સાધ્ય વિચિત્ર. ૧૦૨
૧. અરૂપીનઈં
२. अथ नियतिवादिनां पूर्वपक्षं उक्त्वा स्वयमेव नियतिवादमपाकरांनि नियतिवाद... नियतिवलाश्रयेण योर्थः सो अवश्यं भवति नृणाम्... महनि कृतंपि हि प्रयत्नेनाभाव्यं भवति न भावनास्ति नाशः ।
૩. દિનાં પછે રોફ તિદનં વિવાન છડે | દા રૂમ નથી |
સમ્યક્ત્વનાં ષસ્થાન–સ્વરૂપની ચોપાઈ
2010_02
...

* ૫૮૭

Page #666

જ્ઞાનીએ દીઠું તિમ જાણિ, દીઠા ભાવમાં વૃદ્ધિ ન હાણી; કાયા કષ્ટ કરો મ્યું ફોક ?, ક્રિયા દેખાડી રંજો લોક. ૧૦૩ કામ ભોગ લંપટ ઈમ ભણે, કારણ મોક્ષ તણા અવગણે; કારજ છે ને કારણે નહીં, તેહને એ ક્ષતિ મોટી સહી. ૧૦૪ વાયસ-તાલી ન્યાય ન એહ, સરજે તો સઘલે સંદેહ જો સરક્યું જંપે નિસ દીસ, અરી વ્યભિચારિસ્ડ સી રીસ? ૧૦૫ સરક્યું દીઠું સઘલે કહે, તો દંડાદિક કિમ સહે? કારણ ભેલી સરજિત દીઠ, કહિતાં વિઘટે નવિ નિજ ઇ. ૧૦૬ તૃપ્તિ વચ્ચે જો સરજી હસ્ય, ભોજન કરવા સ્ય ધસમસે ? પાપે ઉદ્યમ આગલિ કરે, ધરમે મ્યું સરક્યું ઉચ્ચરે ? ૧૦૭ પહિલા ગુણ ગુણવિણ થયા, પાકી ભવથિતિની તે દયા, થયા જેહ ગુણ તે કિમ જાય? ગુણવિણ કિમ ગુણ કારજ થાય? ૧૦૮ એક ઉપાય થકી ફલ પાક, બીજો સહેજે ડાલ વિપાક; કરમ તણો ઇમ જાણી ભેદ, કારણમાં શું આણો ખેદ ? ૧૦૯ અથવા ગુણ વિણ પૂરવ સેવ મૂદુતર માટે હોઈ તતખેવ; તિમ નવિ ગુણ વિણ સિદ્ધિ ગરિષ્ટ, તેહમાં બહુલો કહ્યાં અરિષ્ટ ૧૧૦
૧. ભવમાં ૨. ઉથ સત્તર: નિરવિરતિ તિવાલિત | 3. नेपां मते कारणाभावे कार्योत्पत्तिः कथं स्यात् मुक्तिरूपं कार्य उद्यमेन विना कथं भवति
ા(.... Tળાદિ વાર્થTMાનામત તિ ચાતું ૪. સકલે. ५. सरज्यं अंगीकार करतो सत्रु माथे स्त्री साथे ऽन्य पुरुषने भोग करतो देखी क्रोध... ૬. તાસ્થાને વાર વિજ ઉં. ७. उद्यम सहित नियतिने अंगीकार कर तो सर्व इष्ट कामनी छे. ૫૮૮ *
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #667

ભરાદિકને છાંડી પંથ, રાજ પંથ કિરિયા નિર્ગથ; ઊવટે જાતાં કોઈ ઊગર્યો, તો પણ સેર ન તજીયે ભર્યો. ૧૧૧ તીરથસિદ્ધાદિકનો ભેદ, નિયતિ હે નવિ ક્રિયા ઉચ્છદ, જાણી કષ્ટ સહ્ય તપ હોઈ, કરમ નિમિત્ત ન કહીએ સોય. ૧૧૨ બહુ ઇંધણ બહુ કાલે બલે, થોડે કાલે થોડું જલે; અગ્નિ તણી જિમ શક્તિ અભંગ, તિમ જાણો શિવ કારણ રંગ. ૧૧૩ દંડાદિક વિણ ઘટ નવિ હોઈ, તસ વિશેષ મૃદુ ભેદે જોઈ, તિમ દલ ભેદે ફલમાંહિ ભિદા, રત્નત્રય વિણ શિવ નહિ કદા. ૧૧૪ સિદ્ધિ ન હોય કોઈને વત થકી, તો પણ મત વિરચી તેહ થકી; ફલ સંદેહે પણ કૃષિકાર, વર્ષ બીજ લહે અવસર સાર ૧૧૫ હેતુપણાનો સંશય નથી, જ્ઞાનાદિક ગુણમાં મૂલથી; તે માટે શિવ તણો ઉપાય, સહ્યો જિમ શિવસુખ થાય. ૧૧૬
અનુપાયવા તિ: ||
હાલ ચાલ
હવે ભેદ ગુણના ભાખી–એ દેશી] મિથ્યામતિનાં એ પટ થાનક, જેહ ત્યજે ગુણવંતા, સૂવું સમકિત તેમજ પામે, ઇમ ભાખે ભગવંતાજી; નય પ્રમાણથી તેમને સૂઝ, સઘલો માગ સાચોજી,
લહે અંશ જિમ મિથ્યાષ્ટિ, તેહમાંહિ કોઈ મત રાચાજી ૧૧૭ 9. તાર્થસિદ્ધાર્થસિદ્ધ ફત્યારે, २. उपाय न करवो सरज्यं हस्ये त्यार मुक्ति थास्य तेऽनुपायवादी कहींई. ૩. આ દેશી કર્તાના દ્રવ્ય ગુણપર્યાય રાસની ૧૧મી ઢાલની છે. સમ્યકત્વનાં સ્થાન-સ્વરૂપની ચોપાઈ
, , ૫૮૯
2010_02

Page #668

ગાહી એકેક અંશ જિમ અંધ કહે કુંજર એ પૂરોજી, તિમ મિથ્યાત્વી વસ્તુ ન જાણે, જાણે અંશ અધૂરોજી; લોચન જેહનાં બેહુ વિકસ્વર, તે પૂરો ગજ દેખેજી, સમકિતદષ્ટિ તિમજ સકલ નય, સમ્મત વસ્તુ વિશેષજી. ૧૧૮ અંશ-ગાહી નય-કુંજર ઊડ્યા, વસ્તુતત્ત્વ-તરૂ ભાંજેજી, સ્યાદ્વાદ-અંકુશથી તેહને, આણે ધીર મૂલાજેજી; તેહ નિરંકુશ હોએ મતવાલા, ચાલા કરે અનેકોજી, અંકુશથી દરબારે છાજે, ગાજે ધરિય અવિવેકોજી. ૧૧૯ નૈયાયિક વૈશેષિક વિવર્યા, નૈગમનય અનુસારંજી, વેદાંતી સંગહનય રંગે, કપિલ શિષ્ય વ્યવહારે જી; ઋજુસૂત્રાદિક નયથી સૌગત, મીમાંસકને ભલેજી, પૂર્ણ વસ્તુ તે જૈન પ્રમાણે, પણ્ દર્શન એમ મેલેજ. ૧૨૦ નિત્ય-પક્ષમાંહિ દૂષણ દાખે, નય અનિત્ય-પક્ષપાતીજી, નિત્યવાદ માંહિ જે રાતો, તે અનિત્ય નય-ઘાતીજી; માંહોમાંહિ લડે બેહુ કુંજર, ભાંજે નિજ કર દેતોજી, સ્યાદ્વાદ સાધક તે દેખે, પડે ન તિહાં ભગવંતોજી. ૧૨૧ છૂટાં રત્ન ન માલા કહિએ, માલા તેહ પરોયાંજી, તેમ એકેક દર્શન નવિ સાચાં, આપહિ આપ વિગોયાંજી; સ્યાદ્વાદ સૂત્રે તે ગુંથ્યા સમકિત દર્શન કહિએજી, સમુદ્ર અંશની સમુદ્ર તણી પરે પ્રગટ ભેદ ઈહાં લહિયેજી ૧૨૨ વચન માત્ર શ્રુત-જ્ઞાને હોવે, નિજ નિજ મત આશોજી. ચિંતાજ્ઞાને નય-વિચારથી, તેહ ટલે સંકલેશોજી; ચારા માંહિ અજાણી જિમ કોઈ, સિદ્ધ-મૂલિકા ચારેજી,
ભાવનાને તિમ મુનિજનને, મારગમાં અવતારેજી. ૧૨૩ ૫૦
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #669

ચરણ કરણ માટે જે અતિરાતા, નવિ સ્વસમય સંભાલજી, નિજ પર સમય વિવેક કરી નવિ, આતમતત્ત્વ નિહાલેજી; સમ્મતિમાંહે કહ્યું તેણે ન લહ્યો, ચરણ કરણનો સારોજી, તે માટે જ્ઞાન અભ્યાસો, એક જ ચિત્ત દેઢ ધારોજી. ૧૨૪ જિનશાસન રત્નાકરમાંહિથી, લઘુકપર્દિકા માનેજી, ઉદ્ધરિઓ એહ ભાવ યથારથ, આપ શક્તિ-અનુમાનજી; પણ એહમેં ચિંતામણિ સરિખાં, રતન ન આવે તોલેજી, શ્રી નયવિજય વિબુદ્ધ પય સેવક, વાચક જસ ઇમ બોલજી૧૨૫
ઇતિશ્રી સમ્યકત્વ ચતુષ્પદી સમાપ્તા. લોકગિરા સમર્થિત નયપ્રસ્થાન ષસ્થાનક વ્યાખ્યા સંઘમુદે યશોવિજયશ્રી વાચકોનાં કૃતિઃ.
१. चरण करण... न याणंति ॥ स्वशास्त्रं परशास्त्रं च ये न जानंति तं चरणकरणम्य मारं
न विदंति इति सम्मती ।
સમ્યકત્વનાં ષસ્થાન–સ્વરૂપની ચોપાઈ
૫૯૧
2010_02

Page #670

अथ काव्यद्वयम्' 'पटतर्कसंपर्कचेलिमोक्ति, न्यवेशियल्लौकिकवाचि काचित् । वाग्देवताया विहितप्रसादात, सूचीमुखेऽसौ मुशलप्रवेश: ॥१॥ नैगुण्यं वैगुण्यं मम परमताकांक्षिभिरिदं विदंतु स्वीयं ते रुचिविरचितं किंचिदपरम् । रसालोद्यत् कर्णामृतपरभृतध्वानपटुना नरत्येकाकानां क्वचन पिचुमंदप्रणयिनां ॥२॥ यद्विचारसहं तत्त्वं, शून्यतां ननु धावति । तन्निर्वाहकरं शुद्ध, जैनं जयति शासनम् ।।३।। चिरं नंदतां ॥श्रयः।। भक्तिविजयभंडार पत्र १० - इति श्री न्यायविशारद महोपाध्याय श्री ७ श्री यशोविजयगणिभिः स्वोपज्ञेयं सम्यक्त्वचापई संपूर्णतामगतम् ॥
१. श्री भक्तिविजय भंडारनी एक प्रतन अंत. पत्र १० २. पडदर्शनानां नक्काः तंपां संपको एकत्र समावेश: तेषां पचेलिमा...... लौकिक
वाचामवान्यवंशि उक्ता । इति गंटक: 3. पडदर्शनानां उक्तिः मया लांकिकवाचा यदभिहिता तत् सूचीमुखे मुसलप्रवेशो
नित्यादितः ॥ ४. परमताकांक्षिभिर्वा... माक्ति वचनेन वैगुण्यं न गुण्यं न गणनीयं मनसि नानेदं ते परवादिनो
म्वीय स्वकीयं रुचिविरचितं यत्किंचित विदंतु जानंतु तत्र दृष्टांतेन कवि: स्वोक्तिवचनं दृढति रमालन उद्यत प्रगटीभूतकर्णामृतसदृशकोकिल ध्वनिपटुता काकानां रत्यै प्रीतये न कथंभूतानां काकानां पिचुमंदप्रणयिनां निववृक्षफलाकांक्षिणाऽन्यवादिनः काकतुल्या इत्याशय: ।
૫૯૨
।
र
त्यANS (Nusl.)
2010_02

Page #671

પૂર્તિ
પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું સ્તવન*
તાર મુજ તાર મુજ, તાર ત્રિભુવન ધણી, પાર ઉતાર સંસાર સ્વામી; પ્રાણ તું ત્રાણ તું શરણ આધાર તું, આતમરામ મુજ તુંહી સ્વામી.
તા.ર૦ ૧
તુંહિ ચિંતામણિ તુંહિ મુજ સુરતરૂ, કામઘટ કામધેનું વિધાતા; સકલ સંપત્તિકરુ, વિકટ સંકટહરુ, પાસ શંખેશ્વરા મુક્તિદાતા.
તાર ફ્
પુણ્ય ભરપુર અંકુર મુજ જાગીઓ, ભાગ્ય-સૌભાગ્ય મુખ નૂર વાધ્યો; સકલ વાંછિત ફળ્યો માહરો દિન વળ્યો, પાસ શંખેશ્વરો દેવ લાવ્યો.
તાર૦ ૩
મૂર્તિ મનોહારિણી, ભવજલધિ તારિણી, નિરખત નયન આનંદ હુઓ; પાસ પ્રભુ ભેટિયા, પાતક મેટિયા, લેટિયા તાહરે ચરણે જુઓ.
તાર૦ ૪
પાસ તું મુજ ધણી, પ્રીતિ મુજ બની ઘણી, વિબુધવર નયવિજય ગુરુ વખાણી, મુક્તિ પદ આપજો, આપ પદ્દ થાપજો, જસવિજય આપનો ભક્ત જાણી.
તાર ૫
* અહીં સૌ પ્રથમવાર ગ્રંથસ્થ થાય છે
પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું સ્તવન
2010_02

૫૯૩

Page #672

શ્રી મુનિસુવ્રત-જિન સ્તવન
શ્રી મુનિસુવ્રત હરિફુલ ચંદા, દુરનય પંથ નસાયો, સ્યાદ્વાદ રસગર્ભિત બાની, તત્ત્વસ્વરૂપ જનાયો – સુણ જ્ઞાની ! જિન બાની ! રસ પીજો અતિ સન્માની. ૧ બંધ-મોક્ષ એકાંત માની, મોક્ષ જગત ઉછે, ઉભય-નયાત્મક ભેદ ગ્રહીને, તત્ત્વ પદારથ વદે, સુણ૦ ર નિત્ય-અનિત્ય એકાંત કહીને, અરથ ક્રિયા સબ નાસે, ઉભય સ્વભાવે વસ્તુ બિરાજે, સ્યાદ્વાદ ઇમ ભાસે. સુણ. ૩ કરતા-ભોગતા બાહિર દષ્ટ, એકાંતે નહી થાવે, નિશ્ચય શુદ્ધ નયાતમ રૂપે, કુણ કરતા ભુગતાવે? સુણ૦ ૪ રૂપ વિના ભયો રૂપસ્વરૂપી, એક નયાતમ સંગી, તન વ્યાપી વિભુ એક-અનેકા, આનંદઘન, દુઃખરંગી. સુણ ૫ શુદ્ધ અશુદ્ધ નાશી અવિનાશી, નિરંજન નિરાકારી, સ્યાદ્વાદ મત સઘરો નીકો, દુરનય પંથ નિવારો. સુણ. ૬ સપ્તભંગી મતદાયક જિનજી, એક અનુગ્રહ કીજો,
આતમરૂપ જિસો તુમ લીધો, સો સુજશકું દીજો. સુણ૦ ૭ *કૃતિ આ સંગ્રહમાં પ્રથમ વાર ગ્રંથસ્થ થાય છે.)
* ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
૫૯૪
2010_02

:

Page #673

સામાન્ય જિન સ્તવન
આનંદકી ઘડી આઈ,
સખીરી આજ આનંદકી ઘડી આઈ. કરકે કૃપા પ્રભુ દરિશન દિનો,
ભવકી પીડ મીટાઈ, મોહ નિદ્રાસે જાગત કરકે,
સત્ય કી સાન સુણાઈ,
તન મન હર્ષ ન માઈ...સખીરી. ૧ નિત્યાનિત્યકા તોડ બતાકર,
મિથ્યાદષ્ટિ હરાઈ, સમ્યજ્ઞાનકી દિવ્ય પ્રભા કે,
અંતરમેં પ્રગટાઈ,
સાધ્ય સાધન દિખલાઈ...સખીરી. ર ત્યાગ વૈરાગ્ય સંયમ કે યોગ સે,
નિસ્પૃહ ભાવ જગાઈ, સર્વ સંગ પરિત્યાગ કરા કર,
અલખ ધૂન મચાઈ, અપગત દુઃખ કહલાઈ...સખીરી. ૩
સામાન્ય જિન સ્તવન
- ૫૯૫
2010_02

Page #674

અપૂર્વકરણ ગુણસ્થાનક સુખકર, શ્રેણી:ક્ષપક મંડવાઈ,
વંદ તીનોં કા છંદ કરા કર, ક્ષીણ માહી બનાવાઈ, જીવન મુક્તિ દિલાઈ...સખીરી. ૪
૫૯૬
ભક્તવત્સલ પ્રભુ કરુણાસાગર, ચરણ શરણ સુખદાઈ, જશ કહે ધ્યાન પ્રભુ કા ધ્યાવત અજર અમર પદ પાઈ, ધંધ સકલ મિટ જાઈ...સખીરી. ૫
કૃતિ આ સંગ્રહમાં પ્રથમવાર ગ્રંથસ્થ થાય છે.
2010_02
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)

Page #675

વિમલાચલમંડણ ઋષભદેવનું સ્તવન*
શ્રી વિમલાચલમંડણ ગતદૂષણ એ, ત્રિભુવનપાવન દેવ, જય જય વિશ્વપત નાભિતનય નયસુંદર ગુણમંદિર એ, સુરનર નિર્મિત સેવ. જય. ૧ આદિતીર્થ સુદર્શન શુચિ દર્શન એ, પ્રગટિત શિવ કૈલાસ, યુગલાધર્મનિવારક ભવિતારક એ,
ભયવારક ભવનાસ.
કેવલ કમલાનાયક
સુખદાયક એ, સુમસાયક હરરૂપ, અંગ લિગત સમસાધન ગત બાધન એ,
વિમલાચલમંડણ ઋષભદેવનું સ્તવન
2010_02
જય.
જય. ૨
સ્થગિત મહાભય-કૃપ. જય. ૩
ક્રોધકંશ ગરુડાસન વૃષભાસન એ, વૃષભલંછન જિનચંદ્ર, જય.
અવિકલ કરુણાસાગર નતનાગર એ, દુરિત વિનાશ વિતંદ્ર. જય. ૪

જય.
૫૯૭

Page #676

માયાપંજર ભંજન જનરંજન એ,
સહજ નિરંજન મુદ્ર. જય. કર્મજાલ સતસાતન હતયાતન એ,
સોભા સિંધુ સમુદ્ર. જય. ૫ એંદ્ર જગમ હિતમ બહુ વિક્રમ એ,
ગુણસંક્રમ ગુણપાત્ર જય. મોહિત સકલ સભાજન ગુણભાજન એ,
સકલતીર્થમય ગાત્ર. જય. ૬ વિજિત મોહ ભડસંગર શુચિસંગર એ,
ભંગરહિત વર શીલ, જય. સુલલિત સિદ્ધિ વધૂવર વર સંવર એ,
પ્રલ સદતિશય લીલ. જય. ૭ લીલા લબ્ધિ મહોદય સુમહોદય એ,
મોદય મામપિ દેવ, જય. કુરુવાસં વિશદે મમ વૃતિત સંવર એ,
મનસિ નિરંતર મેવ. જય. ૮
શ્લિોક. इत्थं श्री नाभिसूनर्विमलगिरि शिरःस्फार शृंगारमूर्ति- । {त: पुण्यैकराशिस्त्रिभुवन-जनतानंद कंदायमानः ॥ नृतः पूतो यश: श्रीनविजय गुरूणां सुशिष्येन दत्तां । भव्यानां विश्वभर्ता सुजय नययश: पुण्यकल्याण लीलाम् ॥ १ ॥
- ઈતિ શ્રી વિમલાચમંડણ ઋષભદેવ સ્તવનમ્ ૪ હસ્તપ્રતને આધારે આ કૃતિ અહીં પ્રથમવાર ગ્રંથસ્થ થાય છે. ૫૯૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #677

પ્રહેલિકા*
એક પુરુષ અતિ દીપતો રે લો,
ટાલઇ રોગ ન શોગ રે, ચતુર નર. સંઘ ચતુરવિધ-નિરુચě રે લો,
ચ
ચ
માન સઘલા લોંગ રે. ૧ ચતુર નર. એહોનો અરથ તુર્ભે કહો કે લો, નહીંતર મ ધરો ગર્વ ૨, ‘સાંત્યું કાઢઇ લે સુધી રે લાં, દીઠું કાઢઇ સર્વ ૨. ૨. કિહાં ઇક આલિંગન દિઇ રેલો, કિહાં ઇક દીપક ધાર ૨, કિહાં ઇક પાડિએ ચઇ રે લા, ફૂલવેલિ વિસ્તાર ૨ શૃંગારી છ એહવા ૨ લો,
3.
કહાઇ ૨, ૨.૦.
નરનારી
૧. સાંત્યું = સંતાડેલું
પ્રહેલિકા
2010_02
૨૦

૨૦
પણિ કામી ન મોહિયા સર્વ ૨ લો,
મુખથી મેચો ન જાઈ રે. ૪. ચ
૫૯૯

Page #678

તે રાખઇ જઇ સમવડિ રે લો, - બિહુ સ્પે સરખી પ્રીતિ રે, ચ૦ પુરિ છેહતાંઇ નિરવહાં રે લો,
એ ઉત્તમની રીતિ રે. ૫. ચ. વાર પરવ બહુ માનિઇ રે લો,
ખરચિઇ દામ હજાર રે, ચ.. જો પુણ્ય એ પામિ રે લોલ,
માનિ જીવિત-સાર રે. ૬. ચ૦. વીતરાગમ્યું તે મિલઇ રે લો,
પણિ આપઇ બહુ રાગ રે, ૨૦ જે અંહની સેવા કરઇ રે લો,
તે પામઇ ભવ-તાગ રે. ૭. ચ૦ શ્રી વિજયદેવસિંદ નઇ રે લો,
હસ્યું અવિહડ રંગ રે, ૨૦ શ્રી નવિજય સુગુરુ તણો રે લો,
સીસ કરઇ બહુ સંગ રે. ૮. ૨૦
કે હસ્તપ્રતને આધારે આ કૃતિ અહીં સૌ પ્રથમવાર પ્રકાશિત થાય છે.
૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #679

પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
[આ સૂચિમાં કૃતિની, ઢાળની અને કૃતિ-અંગર્ગત પેટાવિભાગની પ્રથમ પંક્તિનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.]
અગનિભૂતિ બીજો નમું હુઓ ગોબર ગામેં,
અચપલ રોગ રહિત નિષ્ઠુર નહિ, અલ્પ હોય દોય નીતિ; અચલભ્રાતા કોશિલાઈ, વસુનંદા જાત; અજબ ગતિ ચિદાનંદ-ધનકી, (ટેક)
અજબ બની હે જોરી, અર્ધાંગ ધરી હું ગોરી;
અજિતજિણંદ જુહારિયે રે લો, જિતશત્રુ વિજયા જાત ૨ સુગુણ નર; અજિતજિણંદણું પ્રીતડી, મુજ ન ગમે હો બીજાના સંગ કે;
અજિતદેવ મુજ વાલહા, જ્યું મોરા મેહા; (ટેક)
અઢારમું જે પાપનું થાનક, તે મિથ્યાત્વ પરિહરીયજી, અબ મેં સાચો સાહિબ પાયો. ટેક.
અબ મોહે ઐસી આય બની,
અભિનંદન ચંદન શીતલ વચનવિલાસ, અચો દાવ મીલ્યોરી, લાલ ક્યું ન ખેલત હોરી. અયો અરજિન ગજપુર વર શિણગાર, તાત સુદર્શન દેવી મલ્હાર; અરજિન દરિશન દ્વીજિયેંજી ભવિક કમલવનસૃર; અરિહંત તે જિન વિચરતાજી, કર્મ ખપી હુઆ સિદ્ધ; અરિહંત પુણ્યના આગર, ગુણ-સાગર વિખ્યાત,
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
2010_02

૪૨
ઉપર
• H
664
૪૫
60
૫૮
૧૩૧
399
'૧૬
1.09
'૯૧
૪૯
૧૦૨
૮૪
૩૩૫
3
૬૦૧

Page #680

અર્ક પ્રભાસમ બોધ પ્રભામાં, ધ્યાન-પ્રિયા એ દિદ્ધિ
૩૫૩ અવર ઇસ્યો નય સાંભલી, એક ગ્રહ વ્યવહારો રે;
૨૪૩ અવર એક ભાષે આચાર, દયા માત્ર શુદ્ધ જ વ્યવહાર,
૨૪૭ અવર કહે પૂજાદિકઠામે, પુણ્યબંધ છે શુભ પરિણામે;
૨૪૯ અંગ અગિયારે સાંભલ્યાં રે, પુછતા મનના કોડિ; ટોડરમલ્લ જીતિયો રે. ૪૧૯ અંગ અગીયારમું સાંભલો, હવે વર વિપાક શ્રુત નામ રે,
૪૧૮ અંગ ઈગ્યાર ને બાર ઉપાંગ, છ છેદ દસ પયના ચંગ,
૪૨૦ અંગ પાંચમું સાંભલો તમે, ભગવાઈ નામે ચંગો રે;
૪૧ ર આચારાંગ પહિલું કહ્યું રે લો, અંગ ઈગ્યાર મઝાર રે; ચતુર નર! ૪૦૯ આજ આનંદ ભયો, પ્રભુ દર્શન લહ્યો,
૨૧૧ આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિદ્ધક્યાં સવે,
૩૧૩ આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિધ્યા સવે,
૧૦૭ આજ સફળ દિન મુજ તણો, મુનિસુવ્રત દીઠા;
૮૫ આઠ પ્રભાવક પ્રવચનના કહ્યા, પાવયણી પૂરી જાણ;
૩૩૮ આઠમિં ઈ અંગઈ એ કહિયા રે, લાલનાં
૩૨૨ આઠમું અંગ અંતગડ દશા; સાહેલડીયાં,
૪૧૬ આત્મગુણ સલ સંપદ સમૃદ્ધ, કર્મક્ષય કરિ હુઆ જેહ સિદ્ધ, आदिजिनं वन्दे गुणसदनं, सदनन्तामलबोधम रे |
૧૩૮ આનંદ અધિક ઉચ્છાહ ધરી દિલમાં ઘણો હો લાલ ધરી દિલમાં ૧૪૫ આનંદકી ગત આનંદઘન જાને, આનંદકી
४६८ આનંદકી ઘડી આઈ,
પ૯૫ આનંદ કોઉ નહીં પાવે,
४६७ આનંદ કોઉ હમ દેખલાવો, આનંદ0
४६८ આનંદઘનકે સંગ સુજસ હી મિલે જબ, આનંદઘનકો આનંદ સુજશ હી ગાવત;
४६६ આનંદ ઠોર ઠોર નહીં પાયા,
૪૬૭ આલોયણ પડિક્કમણે અશુદ્ધ જે, ચારિત્રાદિક અતિચાર, ચતુર નર! ૩૮૫ આવો આવો ધરમના મિત્તાજી! નિરમલ ચિત્ત ધારી; ઈમ પાંચે ફગરૂ પ્રકાશ્યા, આવશ્યકમાં જિમ ભાષ્યા;
૪૩૫ ૬૦૨
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
2010_02

Page #681

ઉત્તરાધ્યયને કહિયો તે તણો, મારગ તે હવે ભવિષણ ! સુણો; ઋષભ જિણંદા ઋષભ જિણંદા, તું સાહિબ હું છું તુજ બંદા; ઋષભ જિનરાજ મુજ આજદિન અતિ ભલો, ઋષભદેવ નિતુ મંદિર્ય, શિવસુખનો દાતા; ઋષભદેવ હિતકારી, જગતગુરૂ ઋષભદેવ હિતકારી;
એક કહે `નવિ છે નિરવાણ, ઇંદ્રિય વિણ ક્યાં સુખ મંડાણ ? એક પુરુષ અતિ દીપતો રે લો,
એકવીસ ગુણ જેણે લહ્યા, જે નિજમર્યાદામાં રહ્યા; એકવીસ ગુણ પરિણમેં, જાસ ચિત્ત નિતમૈવ; એણી પરે મેં પ્રભુ વિનવ્યો, સીમંધર ભગવંતો રે; એ પરમ બ્રહ્મ પરમેશ્વર, પરમ આનંદમહિ સોહાયો; એ પરમબ્રહ્મ પરમેશ્વર, પરમાનંદમયી સોહાયો, એમ ઢુંઢતાં રે ધર્મ સોહામણો, મિલિઓ સદ્ગુરુ એક; એમ નિશ્ચય નય સાંભલીજી, બોલે એક અજાણ એરી આજ આનંદ ભયો, મેરે તેરો મુખ નિરખ, એહવે વયણે રે હવે કોર્પઈ ચડ્યો, સાયર પામ્યો રે ક્ષોભ; ऐन्द्रं ज्योतिः किमपि कुनयध्वान्तविध्वंससज्जं
ઐસેં સામી સુપાર્શ્વસે દિલ લગા,
``કબ ઘર ચેતન આવેંગે ?, મેરે કબ ઘર ચેતન આવેંગે ? ટેક.
કલહ તે બારમું પાપનું સ્થાન,
કહા કિયો તુમ્હે કહો મેરે સાંઈ, કહિયો પંડીત ! કોણ એ નારી ? `કંત બિનુ કહો કૌન ગતિ નારી, ટેક
`કાંઈ જાણાં ફિઉ બની આવેલો ? માહરા મોહનગારાશું સંગ હે મિત્ત ! કુમતિ ઈમ સકલ દૂરે કરી, ધારીએ ધર્મની રીત રે;
કુલ-ગર્વ ન કીજે રે સર્વથા, હુઓ રૂડે કુલિ અવતાર રે;
કેસે દેત કર્મનકું દોસ ?
કોઈક વિધિ જોતાં થકાં રે, છાંડે સવિ વ્યવહાર રે મન વસિયા;
કોઈક સૂત્ર જ આદરે, અર્થ ન માને સાર; જિનજી !
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
2010_02

૪૨૭
૫
૧૪૧
૮૯
૧૩૦
૫૫
૧૯૯
૨૯૯
૨૯૭
૨૩૩
૨૧૩
૪૯૮
૨૩૬
૨૪૨
૪૬૯
૫૬૨
૧૯૨
૧૩૫
૪૯૨
૩૭૦
'
૫૦૧
૪૯૨
૩૯૩
૨૫૦
૫૪૩
૪૮૪
૨૩૦
૨૯૨
૬૦૩

Page #682

૨૮૬
૯૩
૧૭૨
૧૭૪
૩૭
કોઈ કહે “અમે ગુરૂથી તરસું, જિમ નાવાથી લોહી રે;
૨૭૫ કોઈ કહે ગુરૂ ગચ્છ ગીતારથ સારથ શુદ્ધ, કોઈ કહે જિન પૂજતાંજી જે ૫કાય આરંભ;
૨૬૨ કોઈ કહે સિદ્ધાન્તમાંજી, ધર્મઅહિંસા રે સાર,
૨૮૯ કોસંબી નયરી ભલીજી, ધર રાજા જસ તાત; ક્રોધ તે બોધ-નિરોધ છે, ક્રોધ તે સંયમઘાતી રે;
૩૬૨ ગજપુર નયર વિભૂષણ, દૂષણ ટાળતો રેકે દૂષણ
૧૦૦ ગજપુર નયરી સોહેજી સાહબ ગુણનીલો;
૧૦૧ ગહીં તે પરસાખિસ્યુંજી, તે પડિક્કમણ પરયાય;
૪૦૫ ગલિયા બલદ તણી પરે રે, જેહ ન વહે વત-ભાર;
૪૩૨ ગિરૂઆર ગુણ તુમ તણા, શ્રી વર્ધમાન જિનરાયા રે,
૭૩ ગોડી પ્રભુ ગાજે રે, ઠકુરાઈ છાજે રે, ગોડી મંડન પાસજી કીજે સેવક સાર; જિનજી ગોબર ગામ સમૃદ્ધ, અગનિભૂતિ સુપ્રસિદ્ધ) ગૌતમ ગણધર નમિયે હો અહનિસિ, ઘડિ ઘડિ સાંભરે સાંઈ સલૂના, ઘડિ ઘડિ. (ટેક)
૧૩૪ ચઉ કષાય પાતલ કલશ જિહાં, તિસના પવન પ્રચંડ,
૮૭ ચઉ સદુહણા તિ લિંગ છે, દશવિધ વિનય વિચારી રે,
૩૩૩ ચડ્યા પડ્યાનો અંતર સમઝી, સમ પરિણામે રહીછે રે;
૪૩૭ ચતુર નર! સામાયિક નય ધારો. ટેક. ચંદ્રપ્રભજિન સાહિબા રે, તમે છો ચતુર સુજાણ; મનના માન્યા; ચંદ્રયા જિનરાજીઓ, મનમોહન મેરે, પુષ્કર દીવ મોઝાર; મ0 ૧૨૮ ચાખો નર સમકીત સુખડલી, દુઃખભૂખડલી ભાજી રે,
૪૫૬ ચાલે સૂત્ર વિરૂદ્ધાચાર, ભાખે સૂત્ર-વિરૂદ્ધ;
४७४ ચિદાનંદ અવિનાસી હો, મેરી ચિદાનંદ અવિનાસી છે. ટેક.
૪૯૬ ચિદાનંદઘન પરમ નિરંજન, જનમનરંજન દેવ લલના!
૧૬૩ ચેતન ! અબ મોહિ દર્શન દીજ, ટેક.
૪૯૩ ચેતન! જો તું જ્ઞાન અભ્યાસી,
૪૮૧ ચેતન ! જ્ઞાન અજુઆલજે, ટાલજે મોહ સંતાપ રે,
૪૪૨ ૬૦૪
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
૪૯૧
2010_02

Page #683

ચેતન ! જ્ઞાન અજુઆલીએ, ટાલીએ મોહ-સંતાપ ; ચેતન ! જ્ઞાનકી ધ્રુષ્ટિ નિહાલો, ચેતન ! ટેક. ચેતન ! મમતા છારિ પરીરી, દૂર પરીરી ચેતન ટેક.
ચેતન ! મોહકો સંગ નિવારો ગ્યાન સુધારસ ધારો, ચેતન ! ૧ ચેતન ! રાહ ચલે ઉલટે. ટેક.
ચોથું સમવાયાંગ તે સાંભલો, મૂકી આમલો રે, મનનો ધરિ ભાવ કે; ચોથો ગણધર વ્યક્ત તે વંદિઈ, મીઠો જસ ઉપદેશ,
ચોરી વ્યસન નિવારીયે, પાપસ્થાનક હો ત્રીજું કહ્યું ઘોર કે; જગજનમન રંજે રે, મનમથ-બળ ભંજે રે; જગજીવન જગવાલહો, મરૂદેવીનો નંદ લાલ રે;
જગન્નાથ જગદીશ જગબંધુ નેતા, જબ લગ આવે નહિ મન ઠામ. ટેક. જબ લગ ઉપશમ નાહિ રતિ, જબ લગેં સમતા ક્ષણું નહિ આવે,
જય જય જય જય પાસ જિણંદ; ટેક
જંબુદ્વિપ ભરત ભલું, અતીત ચોવીશી સાર, મેરે લાલ; જંબુદ્વીપ અરવતેંજી, અતીત ચોવીસી વિચાર; જિઉ લાગિ રહ્યો પરભાવમેં, (ટેક)
જિનજીની પ્રતિમા વંદન દીસે, સમકિતને આલાવે; જિન ! તેરે ચરન સરન ગ્રહું. (ટેક)
જિમ પ્રીતિ ચંદચકોરને, જિમ મોરને મન મેહ રે,
જિમ મધુકર મન માલતી હૈ, જિમ કુમુદિની ચિત્ત ચંદ, જિણંદરાય જિહાં રતિ કોઈક કારણેજી, અરતિ તિહાં પણ હોય;
જિહાં લગે આતમદ્રવ્યનું, લક્ષણ નવ જાણ્યું;
જીરે મારે, લોભ તે દોષ અર્થોભ, પાપસ્થાનક નવમું કહ્યું; જીરેજી, જે મુનિવેષ શકે નવિ ઠંડી, ચરણકરણગુણ હીણાજી; જૈન કહો કર્યો હોવે, પરમ ગુરૂ ! જૈન કહો ક્યોં હોવે ? જો જો દેખે વીતરાગને, સો સો હોશે વીરા રે; જ્ઞાતાધર્મકથા છઠ્ઠું અંગ, સાંભલીયે મન કિ
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચ
2010_02

૪૪૫
૪૮૦
૪૮૫
૪૭૮
૪૮૩
૪૧૨
૩૯
૩૫૮
૮૨
૫૭
૩૧
૪૮૪
૪૮૭
૮૬
૧૭૧
૧૯૨
૨૦૨
૪૭૭
૪૪૯
૨૧૧
૩૯
૧૧૮
૩૭૩
૨૩૮
૩૬૬
૨૪૫
૪૧૩
૪૭૦
૪૧૪
* ૬૦૫

Page #684

પ૯૩
૪
૪ર૯
શન વિના જે જીવન ર, કિરિયામાં છે દોષ રે;
૨૯૫ નાદિક ગુણ તેને અનંત અપાર અનેરો;
૨૧ ર ઠરે જિહાં, સમકિત તે થાનક, તેહનાં પવિધ કહીએ રે,
૩૪૩ તાત પ્રતિષ્ટ ને પૃથિવી માતા, નયર વણારસી જાયો રે;
૯૪ તારન તરન' કહાવત હો, ક્યું આપ તેર હમહીકો તારો;
૧૪૩ તાર મુજ તાર મુજ, તાર ત્રિભુવન ધણી, પાર ઉતાર સંસાર સ્વામી; તુજ આણા મુજ મનિ વસી, જિલં જિનપ્રતિમા સુવિચાર, લાલ ર. ૨૫૬ તુજ દરશન દીઠું અમૃત મીઠું લાગે રે યાદવજી !
૧૫૪ તુજ મુજ રીઝની ઝ, અટપટ એહ ખરી રી;
૩૦ તુઠાં તુઠા રમુજ સાહીબ જગનો તુઠો
૧૯૫ તમે બહુમત્રી રે સાહિબા, માહરે તો મન એક; તુમ્હારે શિર રાજત અજબ જટા.
૧૪૪ તે તરિયા રે ભાઈ તે તરિયા, ક્રોધાદિકથી જે ઉતરીયા રે, તે ભાવસાધુપણું લહે, જે ભાવશ્રાવક સાર;
૩૦૩ તે મુનિને ભામડે જઈયે, જે વત ફિરિયા પાલે રે, તે કહે ક્ષણસંતતિરૂપ, જ્ઞાન આતમા અતિતી અનૃપ; તો બિન ઓર ન જાવું જિનંદરાય ! તાળ (ટેક)
૨૧૪ તારણથી રથ ફરી ગયા રે , પશુઆં શિર દેઈ દોષ મેર વાલમા; ત્રિણ લિંગ સમતિ તણાં રે, પહિલું શ્રુત અભિલાષ;
૩૩૪ ત્રિણ શુદ્ધિ સમકિત તણી ર, તિહાં પહિલી મનશુદ્ધિ ,
૩૩૫ ત્રિશલાનંદન વંદીયે ર, લહીયે આનંદ કંદ, મનહર જંબખડું - એ ટેક. ૧૯૦ ત્રીજી દષ્ટિ બલા કીજી, કાષ્ટ-અગનિ સમ બોધ;
३४७ ત્રીજું અંગ હવે સાંભલો, જિહાં એકાદિક દસ ઠાણ; મોહન
૪૧૧ ત્રીજો ગણધર મુઝ મનિ વસ્ય,
૩૮ થાંશું પ્રેમ બન્યો છે. રાજ, નિરવહસ્યો તે લખે. દર્શન તારા દૃષ્ટિમાં, મનમોહન મેર, ગોમય અગનિ સમાન. મ0 3४७ દીઠી છે પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ,
૫૯ દેવ પુષ્કરવર પશ્ચિમે અરધે વિજય નલિનાવઈ સોહ,
૧૨૯ દુઃખ દળિયાં. મુખ દી મુજ સુખ ઉપન્યાં રે, ६०६
| ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ યશોવાણી)
પ૭૭
૨
A
૮૮
2010_02

Page #685

૩૫૪ ૩૫૧
૧પપ ૧૫૬
૨૩
૩૮૮ ૧ ૨ ૩
43
૬૦૫.
દષ્ટિ આઠમી સાર સમાધિ, નામ પરા તસ જાણેજી, દષ્ટિ થિરા માંહે દર્શન નિત્ય, રત્નપ્રભા સમ જાણો રે; દષ્ટિરાગે નવિ લાગીયે, વલી જાગીયે ચિત્તે, દેખત હી ચિત્ત ચોર લિયા હે, દેખત હી ચિત્ત ચોર લિયો; દેખો માઈ ! અજબ રૂ૫ જિનજીકો; દેખો ટેક દેવ જયંતા તનય, મિથિલાઈ જાયોઃ દેવ! તુઝ સિદ્ધાંત મીઠ, એક મને ધરિયે; દેવાયનો નંદ, માત ઉમા મન ચંદ; દેવસી પડિક્કમણ વિધિ કહ્યો, કહિએ હવે રાઈનો તેહરે; દેવાનંદ નરીદન, જનરંજની રે લાલ, દ્વેષ ન ધરિયે લાલન ! દ્વેષ ન ધરિયે, ધણમિત્તલ વારણિ તણો, શ્રી વ્યક્ત તે વંદો, ધન તે મુનિવરો રે, જે ચાલે સમભાવે, ધન દિન વેલા ધન ઘડી તેહ, ધરમનાથ તુજ સરિખો, સાહિબ શિર થકે રે સાહિબ શિર ધકે ૨ ઘર્મક વિલાસ વાસ, જ્ઞાન મહા પ્રકાસ, ધાતકી ખંડ ૨ પશ્ચિમ ભારતમાં, અતીત ચોવીસી સંભાર; ધાતકી ખડે હો કે પશ્ચિમ અરધ ભલો, ધરિ પ્રણમું જિને મહરિસી, સમરું સરસત ઉલસી; નગરી વાણારસી અવતર્યા હો, અશ્વસન ફળચંદ; નયરી અયોધ્યા ઉપના રે, સિંહસેનકુલચંદ; નયરી અયોધ્યારે માતા મંગલા, મેઘ પિતા જસ ધીર; નયરી વાણારસી જાણીયે હો, અશ્વસેન કુલચંદ, નલિનાવતી વિજય જયકારી, ચંદ્રાનન ઉપગારી રે; નવમઈ અંગિ વખાણિયાજી, વંદુ ભત્તીભરણ; નવમું અંગ હવે ભવિ ! સાંભલો, અણુત્તરાઈવવાઈ નામ સાંભાગી : નાણ દંસણ ચરણ ભેદથી, કહ્યું ત્રિવિધ કુશીલ, નાતિક સરિખા ભાષે અન્ય, છે નિર્વાણ ઉપાય શૂન્ય; નિજ થાનકથી પર થાનકે, મુનિ જાએ પ્રમાદ જત, મરે લાલ. પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
૧૯૩
૩૮૧
૬૦૭.
2010_02

Page #686

૫૭૯
જ
જ
w
૩૮૧
Go
નિત્ય આતમા માનો એમ, યોગ માર્ગમાં પામ ખેમ; નિશ્ચય કહે કુણ ગુરુ કુણ ચલા, ખેલે આપહી આપ અકેલા, ૨ ૨૩ નિશ્ચય કર્યો વિણ ભાવ પ્રમાણે, કિરિયા કામ ન આવે;
૨૨૪ નિય નયવાદી કહે, એક ભાવ પ્રમાણ છે સાચો રે;
૨૨ ૨ નિય નયવાદી કહે રે, પદર્શન માંહિ સાર;
૨ ૨૫ નિંદા તે પડિક્કમણ છે, દાંત ચિત્રકર-પુત્રી રે;
४०० નૃપ ગજસંન જશોદા માત, નંદન ઈશ્વર ગુણ અવદાત; સ્વામી સેવીએ ૧૨૪ પડિક્રમણ તે આવશ્યક, રૂઢિ સામાન્ય પયત્વો રે; પડિક્કમણ નિવૃત્તિ પ્રમાદથી રે, રાય કન્યા દિëત;
૩૯૮ પડિક્કમણ પદારથ આસરી, કહું અધ્વ તણો દિધૃત રે;
૩૯ર પઢમ અહિંગાર વંદુ ભાવ જિણોસરૂ ર, બીજે દવ્ય-જિણંદ, પદ ચઉત્થ તે વિન્ઝાય નમિએ, પૂર્વસંચિત સકલ પાપ ગમિએ; ૨૧ પદ તૃતીયે તે આચાર્ય નમીએ, પૂર્વસંચિત સંકલ પાપ ગમિએ; ૧૮ પપ્રભ જિન જઈ અલગા રહ્યા, જિહાંથી નાવે લેખોજી, પદ્મપ્રભજિન સાંભળો, કરે સવક એ અરદાસ હો; પદ્માદેવી નંદન ગુણનલ, રાય સુમિત્ર કુળચંદ; કૃપાનિધિ; પરતીથી પરના સુર તેણે, ચૈત્ય ગ્રહ્યાં વળી જેહ,
३४० પરમ પ્રભુ સબ જન શબ્દ ધ્યાવે,
૨૧૫ પરિગ્રહ મમતા પરિહર, પરિગ્રહ દોષનું મૂલ; સલુણ;
३६० પવનકા કર તલ, ગગનકા કરે મોલ, રવિકો કરે હિંડોલ, એસી કોઉ નર રે? ૪૭ર પશ્ચિમ અરધ પુષ્કરવાર, વિજય પુખલવઈ દીપ રે,
૧ ૨૬ પશ્ચિમ એરવત ભલો, ધાતકી ખંડ અતીત કે;
२०४ પસારી કર લીજે, ઈક્ષરસ ભગવાન!
૧૪૩ પહલા ગણધર વીરનો, વર ગોબર ગામ નિવાસી રે
૩૬ પહિલા ગણધર ઇન્દ્રભૂતિ, વસુભૂતિ મલ્હાર, પહિલા નાસ્તિક ભાખે શુન્ન, જીવ શરીર થકી નહીં ભિન્ન;
પ૭પ પંચ મહાવ્રત તણિ રે ચારિ, ત્રિવિધ ત્રિવિધ જે ભાખી;
૪૫ર પાડે પાડે ત્રણય ચોવીશી, દ્વીપ ખેત્ર જિન નામ;
૧૯૭
૩૩
૧૦૩
૬૦૮ -
ગુર્જર સાહિત્યસંગ્રહ થશવાણી)
2010_02

Page #687

ઉપ૯ 311.
4રપ ૧૮૦
૧૬૯
૧૧૧
વાપસ્થાનક અઠમ કહ્યું, સુણો સંતાજી! પાપસ્થાનક કહે સાતમું શ્રી જિનરાજ એ, પાપસ્થાનક ચોથું વર્જિએ, દુર્ગતી મૂલ અખંભ; પાપ સ્થાનક તે તેરમું છાંડીયે, અભ્યાખ્યાન દુરંતજી; પાપસ્થાનક દશમું કહ્યું રાગ રે, કુણહિ ન પામ્યો તન તાગ ૨ પાપસ્થાનક પહિલું કહ્યું કે, હિંસા નામે દુરંત; પાપસ્થાનક છે કે ચૌદમું આકરું, પાયો પાયો રે, ભલે મેં જિનશાસન પાયો. એ ટેક પાસજી હો પ્રભુ પાસ કલ્હારા દેવ ! પુખ્ખર અરધ પૂરવ રાવત, અતીત ચોવીશી સંભા પુખ્ખર અરધ પૂરવ હુઆ, જિન વંદી , પુખ્ખર પશ્ચિમ એરવતે હવે, અતીત ચોવીશી વખાણું, પુખ્ખર પશ્ચિમ ભારતમાં, ધારો અતીત ચોવીશી રે; પુખલવઈ વિજય જયો રે, નયરી પુંડરિગિણિ સાર; પુત્ર દત્ત વરૂણા તણો, મેતારજ સ્વામિ, પુષ્કરવાર પૂરવ અરધ દિવા રાજે રે, સાહિબજી. પૂજા વિધિ માંહે ભાવિયેજી, અંતરંગ જે ભાવ; પૂરવ અરધે ધાતકીજી, એરવતે જે અતીત; પૂરવ નવમથી ઉદ્ધરી, જિમ ભાખ શ્રી ભદ્રબાહું; પૂરવ ભરત તે ધાતકી ખંડ ૨, અતીત ચોવીશી ગુણહ અખંડ રે, પ્રણમિએ પ્રેમસ્ડ વિશ્વત્રાતા, સમરિએ સારદા સુવિધાતા; પ્રણમી શ્રી ગુરુના ચરણાબુજ, સમરી સારદ માત, પ્રણમી શ્રીગુરૂના પયપંકજ, ધુણશ્ય વીરજિણંદ, પ્રણમું શંખસર પાસ સમરું, ગુરુગુણ-લીલવિલાસ, પ્રણમું શ્રી રૂપભાદિ જિણેસર, ભુવણદિણસર દેવ, પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી. અહિંસા, દસકાલિક સાખી રે, પ્રભુ! તેરે નયનકી હું બલીહારી, (ટેક) પ્રભુ! તેરો ગુન-જ્ઞાન, કરત મહા મુનિ ધ્યાન; પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ કમસૂચિ
૧૨૫
૧૯૯
૧૧૯
133
૬૦૯
2010_02

Page #688

પ્રભુ ! તેરો વચન સુન્યો, જબહીÄ સુવિહાન. (ટૂંક) પ્રભુ ધરી પીઠિ વેતાલ બાલ, સાત તાલુલોં વાધે; પ્રભુ બલ દેખી સુરરાજ, લાજતો ઈમ બોલે, પ્રભુ મેરે અઇસી આય બની.
પ્રભુ મેરે ! તું સબ વાત પૂરા,
પ્રશ્નવ્યાકરણ અંગ તે દશમું, સાંભલતાં કાંઈ ન હુએ વિસમું; ફર્ગ્યુસર સમણી નઈં નાઈલ, શ્રાવક શ્રાવિકા સારી રે,
ફાગણમેં તજી લાજ લાલ, રંગ હોરી, દેવરકું ઘેરી રહી, રંગ હો હોરી;
બાલા રૂપાલા ગલે, માલા સોહં મોતીનકી,
બીજું પાપનું સ્થાન, મૃષાવાદ દુર્ધ્યાન; બીજાં પણ દૃષ્ટાંત છે રે, એક ગચ્છ એક છે સાધ રે; બૃો પ્રતિમા-દર્શનઈં રે, મુનિવર આર્દ્રકુમાર; બેસી `નવકાર' કહી હવેજી, કહે `સામાયિક' સુત્ત; ભજન બિનું જીવિત જેસે પ્રેત, ભરતાદિક ઉદ્ધારજ કીધો, શત્રુંજય મોઝાર, ભરિયાં કિરિયાણાં ઘણાં હો, હીરચીર પટકુલ; વિઅણ જાણો રે ગુણઠાણા ભલા જિમ હુઇ આતિમશુદ્ધિ, ભાવ-યતિ તેહને કહો, જિહાં દુવિધ યતિધર્મ, ભાવ શ્રાવકનાં ભાવિયે હવે સત્તર ભાવગત તેહો રે; ભાવસ્તવ મુનિને ભલોજી, બિઠું ભેદ ગૃહી ધાર; ભાવી રે સમકિત જંહથી રૂડું, ભુજંગદેવ ભાવે ભો, રાય મહાબલ નંદ લાલ રે; મન તિી ન લાગે હજુ રે, મન0 ટેક
મલ્લિજિણેસર મુજને તુમે મળ્યા, જેહમાંહીં સુખકંદ વાલ્ફેસર;
માત તાતિ ગામ એક ત્રિજા તસ ભાષા;
માતા સેના જંહની, તાત જીતારી ઉદાર લાલ રે;
માયા કારમી ૨, માયા મ કરો ચતુર સુજાન. એ ટંક મારગ ચલત ચલત ગાત, આનંદઘન પ્યારે, મારગ સાધુ તણો છે ભાવ, દર્શન જ્ઞાન ચારિત્ર સ્વભાવે;
૬૧૦
2010_02
૨૧૦
૧૮૩
૧૮૨
૨૦૯
૪૯૪
૪૧૭
૩૩૦
૧૫૬
૧૫૭
૩૫૭
૩૯૯
૩૨૭
૩૮૪
૨૧૫
૨૦૬
૫૭૦
૪૫૮
૫૦૯
૩૦૧
૨૪૮
૩૪૨
૧૨૪
૪૯૭
૮૪
૪૩
૯૧
૫૦૦
૪૬૬
૪૨૮
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #689

૧૦૨
૧૦૪
૫૮૯
૧
ર૧૦ ૧૩૦. ર૧૪ ૧ ૩૬
૧૫૮
36८
મિથિલા નગરી અવતર્યાજી, કુંભ નુપતિ કુળભાણ; મિથિલાપુર વિજય નરેદ, વાસુત નમિ જિનચંદ; મિથ્યામતિનાં એ પટ થાનક, જેહ ત્યજે ગુણવંતા, મુજ મન પંકજ ભમરલો, શ્રીનમિજિન જગદીશો રે, મુજરો લેજ્યો અરજ સુણજ્યો મુનિસુવ્રત જિન વંદતાં, અતિ ઉલ્લસિત તન મન થાય રે; મેરે પ્રભુનું પ્રગટ્યા પૂરન રાગ (ટેક) મેરે સાહિબ તુમહિ હો, પ્રભુ પાસ જીણંદા ! મેરે સાહિબ તુમ્હહિ હો, જીવનધારા; મેં કીન નહીં તો બિન ઓરશું રાગ. (ટેક) મોરા સ્વામી ચંદ્રપ્રભજિનરાય, વિનતડી અવધારિયે જીરેજી; મૌર્યપુત્ર માંરીય નિવેસ, મૌર્ય કુલ-હંસ; યા ગતિ કીન હે સખી ! તારી ?, કોન હે સખી! તારી ? ટકા યોગ દષ્ટિ ચીથી કહી છે, દીપ્તા તિહાં ન ઉત્થાન; રતનપુરી નયરી હુઓ રે લાલ, લંછન વજ ઉદાર મેરે પ્યાર રે, રાજગૃહે ગણધર પ્રભાસ, સંશય નિરવાણ; રાજુલ બોલઈ સુનહુસયાની રે ! લક્ષણ પાંચ કહ્યાં સમકિતતણાં, ધૂરિ ઉપશમ અનુકૂળ, સુગુણ નર: લઘુ પણ હું તુમ મન નવિ માવું રે, વર્તમાન શાસનનો સ્વામી, ચામીકરસમ દેહાજી; વાદ વદંતા આવિયા, તુજ સમવસરણ જબ દીઠું રે; વાદ વાદીસર તાજ, ગુરૂ મેરા ગ0 રાજ; વામાનંદન જગદાનંદન, સવજન-આસા-વિસરામ; વામાનંદન જિનવર, મુનિવરમાં વડા રે, ક0 0 વારણા તે પડિક્કમણ પ્રગટ છે, મુનિને તે પ્રમાદધી જાણો રે, વાસુપૂજ્ય જિનરાજ વિરાજ, જલધર પરિ મધુરી ધ્વનિ ગાજે, વાસુપૂજ્યજિન વાલા રે, સંભારો નિજ દાસ; વાહણ કહે “શરણ જગિ ધર્મ વિણ કો નહિ.
પ. ૧૫૯
૯
૧૬૯ 13
ર૧
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમચિ
૬૧૧
2010_02

Page #690

વાહણ કહે `સાયર ! સુણો ૨, તુમે રયણ ધરો છો સાચાં રે; વાહણ હવે વાણી વદ રે લો, સ્યું તુજ નાવે લાજ રે ! કઠિન-મન. વિજયાનંદન ગુણનીલોજી, જીવન જગદાધાર; વિમલનાથકો વદન વિરાજત, જિઉં વૃનિમકો ચંદ;
વિમલનાથ મુજ મન વર્સ, જિમ સીતા મન રામ લલના; વિમલાચલ નિતુ નંદિયે, કા એહની સેવા;
વિષમકાલને જોરે કંઈ ઉઠ્યા જડ મલધારી રે; વીતરાગ પ્રણમી કરી, સમરી સરસતિ માત; વીનતડી કહ્યા રે મોરા કુંતનઈ,
વીર જિણસર શાસનિ, ગણધર ધીર ઈગ્યારો રે; વૃષભલંઘન આદિ જિણંદ, પ્રતો મરુદેવીનંદ, શંખ લંછન વજ્રધર સ્વામી, માતા સરસ્વતી સુત શિવગામી હો; શાસન તાહનું અતિ ભલું, જિંગ નહીં કોઈ તસ સરખું રે; શાંતિ જિણેસર કેસર, અર્ચિત જગ ધણી રે, અર્ચિત0 શિવ પદાલંભ સમરસ્ત્ય બાહુ, જેહ છે લોકમાં સવ્વ સાહુ; શિવ સુખ કારણ ઉપદિી, યોગ તણી અડ દિઠ્ઠી રે; શિવસુખ ચાહો તો, ભજો ધરમ જૈનકો સાર; શિષ્ય કહે જો પરભાવના, અકર્તા કહ્યો પ્રાણી; શીતલજિન તુજ મુજ વિચે આંતરૂં, નિશ્ચયથી નવિ કોચ; શીતલજિન ભદ્દિલપુરી રે, દઢરથ નંદા જાત;
શીતલ જિન મોહિ પ્યારા. સાહિબ શીતલ જિન મોહે પ્યારા. શુદ્ધ ધર્મથી નવિ ચલે અતિ દેઢ ગુણ આધાર લલના; શ્રાદ્ધી સુસાધ્વી તે કહે ઉચ્છ્વાહા, `સંસાર દાવાનલ' તીન ગાહા; શ્રી અનંતજિનણું કરો સાહેલડિયાં, ચોલ મજીઠનો રંગ રે ગુણ વેલડિયા; શ્રીઅનંતજિન સવિયે રે લાલ, મોહનવલ્લીકંદ મનમોહના; શ્રી અજિન ભવજલનો તારૂ, મુજ મન લાગે વારૂ રે; મનમોહન સ્વામી. ૬ ૯ શ્રીઋષભાનન ગુણનીલા, સાહ મૃગપતિ લંછન પાય હો; જિણંદ. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિનરાજ રાર્જ, વદન પૂનમચંદ રે;
૮૧
૧૧૭
૧૩૬
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)
૬૧૨ -
2010_02
૫૪૪
૫૪૬
૭૫
૧૫૦
૮૧
૧૪૪
૨૮૧
૫૭૫
૧૫૯
૩૨૮
૧૦૯
૧૨૧
૨૫૯
૨૨૧
૨૪
૩૪૫
૪૭૫
૨૪૦
૧૯
૯૬
૧૫૦
૩૪૧
૩૮૬

Page #691

શ્રીચંદ્રપ્રભ જિનરાજીઓ, મુખ સોહં પુનિમચંદ; શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વજી રે ! વાત સુણો એક મોરી રે; શ્રી જિનવર પ્રણમી કરી, પામી સુગુરૂ પસાય; શ્રીનમિજિનની સેવા કરતાં, અલિય વિઘન સવિ દૂરે નાસજી;
શ્રી નવકાર સો જગિ, મંત્ર ન યંત્ર ને અન્ય,
શ્રી નવખંડ અખંડ ગુણ, નમી પાસ ભગવા; શ્રી નવખંડ જિણંદ, તેહનો શરણુ કિઓરી;
શ્રી નવખંડ જિનેશ્વર, કેસર કુસુમરૂં રે, કે કેસર કુસુમરૂં ૨. શ્રી મુનિસુવ્રત હરિકુલ ચંદા, દુરનય પંથ નસાચો, શ્રીયુગમંધર સાહિબા રું, તુમશુ અવિહડ રંગ; મનના માન્યા. શ્રી વર્ધમાન જિન રાજીઆ રે ! રાજનગર શણગાર રે, સુખદરીઆ ! શ્રી વાસુપૂજ્ય નરેસરૂ, તાત જયા જસ માતા રે;
श्रीविजयदेवसूरी शषट्टाम्बरे,
શ્રી વિજયધર્મસૂરીશ્વરજી, ગછપતિના હો ગુણગણ અભિગમ કે, શ્રી વિમલાચલ મંડણ ગતદૂષણ એ
શ્રી શંખેશ્વર પાસજી, અવધારો અરદાસ; જિનજી શ્રીશીતલજિન ભેટીએ, કરી ભક્ત ચોખું ચિત્ત હો; શ્રી સીમંધર જગધણીજી, રાય શ્રેયાંસકુમાર; શ્રીસીમંધરસાહિબ આર્ગ, વીનતડી એક કીજે; શ્રી સીમંધર સાહિબ આગે વીનતી રે, મનધરી નિર્મલ ભાવ; શ્રી સુપાસજિનરાજ, તું ત્રિભુવન શિરતાજ; શ્રીસુપાસજિનરાજનો રે, મુખ દીઠે સુખ હોઈ રે; શ્રેયાંસજિણેસર દાતાજી, સાહિબ સાંભળો; षट्तर्क संपर्कचेलिमोक्ति, न्यवेशियल्लौकिकवाचि काचित् । સજની વિમલજિર્નેસર પૂજીયે, લેઈ કેસર ઘોળાધોળ; સજ્જન રાખત રીતિ ભલી
સતરભેદ પૂજા સાંભલી, સ્યું કુમતિ ! જગ ધંધે રે; સત્તરમું પાપનું ઠામ, પરિહરજો સદ્ગુણ ધામ;
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
2010_02

૪
૧૬૬
૩૮૦
5
4.34
૫૬૫
૫૩૫
૫.૯૪
૧૧.૪
૧૮૪
૬
૪૫મ
૧૯૬
'. '૮
166 ર
૨૯
૬. 1.
40
૧૯૨
૯૮
98
૪૫૧
૩૬૬
૬૧૩

Page #692

સદ્ગુરુ એહવા સેવિયે, જે સંયમ ગુણ રાતા રે; સબલ ચા છાક મોહ મદિરાકી. ટેક
સમકિત દૂષણ પરિહરો, તેહમાં પહિલી છે શંકા રે; સમકિત પક્ષજ કોઈક આદરે, ક્રિયામંદ અણજાણ; સમકીત સૃધું રે તેહને જાણીએ, જે માને તુજ આણ; સમતા-ગંગા-મગનતા, ઉદાસીનતા જાત;
સમરથસાહિબ સમતાદરિઓ રે
સમરીએ સરસતી વરસતી વચન સુધા ઘણી રે કે વચન0 સમરી ભગવતી ભારતી, પ્રણમી જિન જગ-બંધુ;
સમરીયે સરસતી વિશ્વમાતા, હોએ કવિરાજ જસ ધ્યાન ધ્યાતા;
સમરૂં ભગવતી ભારતી, પ્રણમી ગુરુ ગુણવંતો રે.
સમવસરણ જિનરાજ વિરાજેં, ચઉત્તીસ અતિસય છાજે રે; સમુદ્રવિજય શિવાદેવી, નંદન નેમિકુમાર;
સચનકી નયનકી બચનકી છબી નીકી,
સરસતિ વરસતિ વયણ અભિય નમી, સમરી શ્રી ગુરૂપાય; સરસતિ સામિણિ પાએ લાગો, પણમી સદગુરૂ પાયા;
સલુને પ્રભુ ભેટે, અંતરીક પ્રભુ ભેટ; (ટેક)
સંકટ વિક્ટ ટલઈ સબ દૂર, ફિરિ સજ થઈ વાજઈ તુજ તૂર; સંનિવેશ મોરિય વિશેષ, વિજયા ધણદેવ;
સંનિર્વસ કોલ્લાક ગામ, જાયો લહી ધર્મ, સંભવ જિન જબ નયન મિલ્યો હો. સંભવજિનવર વિનતિ, અવધારો ગુણજ્ઞાતા રે; સંસત્તો જિહાં જિહાં મિલે, તિહાં તેહવો હોવે;
સાચો દેવ સુપાસજી રે ! સાહિબ ! તું સુલતાન, ગુણના ગેહા0 સાચો સ્વામી સુજાત, પૂરવ અરધ જયોરી;
સાતમું અંગ ઉપાસક દસા, તે સાંભલવા મન ઉલ્લસ્યા; સાધુજીને તુંબડું વહોરાવીયુંજી. કરમે હલાહલ થાય રે; સાધુ સુકોમલ મન દૈઢ કરિ ખમ્યો, વાઘણિનું ઉવસગ્ગ;
૬૧૪
2010_02
૪૨૬
૪૮૨
૩૩૬
૨૩૨
૨૬૭
૫૧૩
૧૩૯
૧૮૫
પર૪
૪૭
૪૬૨
૧૪૭
૧૦૪
૧૫૮
૧૫૧
૧૮૯
૧૭૧
૫૬૪
૪૪
૪૩
૧૩૧
૫૮
૪૩૩
૧૪૮
૧૧૬
૪૧૫
૪૬૦
૩૨૧
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #693

પપ૮ પપ૩ ૫૬૦
૧૪૬ ૧૮૧ ૧૧૫
૫૪૮ ૫૩૮
૩૩૨ ૧૬૯
સાયર કહે “તું બહુ અપરાધી, વાહણ ! જીભ તુઝ અધિકી વાધી; સાયર કહે “સુણી વાહણ ! તું રે, ન કહે મુજ ગુણ સાર; સાયર ! મ્યું તું ઉછલે ?, ઍ ફૂલે છે ફોક? સાસપરિમા અડસય માને, સિદ્ધાયતનવિમાને રે, સાહિબ! અજિત જિગંદ ! અવધારીશું, સાહિબ ધ્યાય મનમોહના, અતિ સોહના ભવિ બોહના, સાહિબ બાહુજિર્ણસર વીનવું, વિનતડી અવધાર હો; સાધુ સાહેલાં હે કુંથુજિસેસર દેવ, રતન દીપક અતિ દીપતો હો લાલ; સિંધુ કહે સુણિ વાહણ ! તું, હું જગજન-હિતકાર રે; સિંધુ કહે હવે સિંધુર, બંધુર નાદ વિનોદ, સિંહપૂરી નયરી ભલી રે, વિષ્ણુ પતિ જસ તાત સુકૃતવલ્લિ-કાદંબિની, સમરી સરસ્વતી માત; સુખદાઈ રે સુખદાઈ દાદી પાસજી સુખદાઈ; સુખદાયક સાહિબ સાંભળ, મુજને તુમશ્ય અતિ રંગ રે; સુણજો સીમન્વર સ્વામી ! વલી એક કહું સિર નામી; સુણ સગુણ સનેહી સાહિબા ! ત્રિશલાનંદન મહાવીર ! રે, સુણ સુગુણ સ્નેહી રે સાહિબા ! ત્રિસલાનંદન અરદાસ રે, સુનિએ હો પ્રભુ હો સુનિએ દેવ સુપાસ, સુમતિનાથ ગુણશ્ય મીલિજી, વાધે મુજ મન પ્રીતિ; સુમતિનાથ દાતાર, કીજે ઓળગ તુમ તણી રે સુમતિનાથ સાચા હો. (ટેક). સુરપ્રભજિનવર ધાતકી, પચ્છિમ અરધે જયકાર મેરે લાલ, સુવિધિજિનરાજ મુજ મન રમો, સવિ ગમો ભવ તણો તાપ ર; સુંદર ! પાપસ્થાનક તજ સોલયું, પરનિંદા અસરાલ હો; સૂયગડાંગ હવે સાંભલોજી, બીજું મનને રંગ, સૂરતિ મંડન પાસ જિગંદા, અરજ સુનો ટાલો દુઃખદંદા. સેનાનંદ સાહિબ સાચો રે, પરિપરિ પરખ્યો હીરો જાચો રે; સેવો ભવિયાં વિમલજિનેસર, હુલ્લહા સજ્જન સંગાજી;
૨૭૯
૧૧ ૨ ૧૮૭ ૧૪૯
૭૭
૧૩૪
૧૧૯
3७४
૪૧૦
૧૩૯
પ્રથમ પંક્તિ - અકારાદિ ક્રમસૂચિ
૬ ૧૫
2010_02

Page #694

સેવા સદ્ગુરુ ગુણ નિરધારી, ઈહ ભવિ પ૨ વિ જે ઉપગારી; સેવો સેવો ૨ અભિનંદન દેવ, જંહની સારે રે સુર કિન્નર સેવ; સોહૈ સમકિત જેહથી, સખિ ! જિમ આભરણે દેહ; સ્વામિ સીમંધરા ! વીનતી, સાંભલા માહરી દેવ ! રે; સ્વામી તુમે કાંઈ કામણ કીધું, ચિત્તડું અમારું ચોરી લીધું; સ્વામી સીમંધરા ! તું ભલે ધ્યાઈએ,
સ્વામી સુબાહુ સુહંકરૂ, ભૃનંદાનંદન પ્યારો રે; સ્વામી સ્વયંપ્રભ સુંદરૂ હૈ, મિત્રનૃપતિ કુળ હંસ રે; ગુણરસીઆ. હણિઉ પણિ દુર્યોધનઈ રે, યુણિયો પંડિવ જેહ, હમ મગન ભયે પ્રભુ ધ્યાનમેં, ટૂંક
હખિત વ્યવહારી હુઆ હો, કરતા કોડિ કલ્લોલ, હલુઆ પિણ અદ્ભુ તારૂજી, સાયર ! સાંભલો, હવે અતિચારની શુદ્ધિ ઇચ્છાએ, અતિચાર-ભાર-ભરિત નત કાર્ય, હવે ઠાણ પરૂવણા, કહું સુણજ્યો તુમ્હેં શ્રોતા રે ! હવે પખિય ૨ ચઉદસિ દિનસુધી પડિક્કમ
થ પડિહરણા પક્કિમણનો, પર્યાય સુણો ઈણી રીતિ, હો મુણિંદ ! હવે વાહણ વિલાસી રે, કહે વદન વિકાસી રે;
હિતકારી તે હિતકારી, ગાડી પાસ પરમ ઉપગારી રે, હેતુગર્ભ પૂરા હુઆ રે, પોતા મનના કોડ, વૈરાગબલ જીત્યું રે. હોંચે મિથ્યાત્વ અભવ્યને, કાળ અનાદિ અનંતો રે,
૬૧૬
2010_02
૪૩૧
૧૬
૩૩૯
૨૩૫
૬૫

૩૦૮
૧૧૫
૧૧૭
૩૨૬
૧૫૩
૫૬૭
૧૪૦
૩૮૩
૪૨૩
૩૮૯
૩૯૬
૫૧
૧૭૩
૪૦૮
૪૫૭
ગૂર્જર સાહિત્યસંગ્રહ (યશોવાણી)

Page #695

2010_02

Page #696

શા. ધનજીસૂરા ગુરુ મહારાજને વિનંતી કરે છે.
કાશીમાં વાદી સાથે શ્રી યશોવિજ્યજી વાદ કરે છે.
Jain Education Internaસા મુનિવરોટ ‘શ્રી નયચક્ર' atત્ત્વનું પુનર્લેખન કરે છે.

Page #697

શ્રી આનંદઘનજી સાથે મેળાપ
રાંદેરનો સંઘ ‘શ્રીપાળ રાસ’ માટે વિનંતી કરે છે.
2010_02

wavujainelibrary.org
આ. સિંહસૂરિ મ. શ્રી યશોવિજયજીને હિતશિક્ષા આપે છે.

Page #698
હું ગુરુગુણ ગાઉં હર્ષ ધરી શ્રી કલ્યાણવિજય વડ વાચક, હીરવિજય ગુરુ સીસો, ઉદિયા જસ ગુણસંતતિ ગાવે, સુર કિન્નર નિશદીસો રે. ગુરુ શ્રી લાભવિય પંડિત, તાસ શિષ્ય સૌભાગી, શ્રુતવ્યાકરણાદિકબહુગ્રંથે, નિત્યે જસ મતિ લાગી રે. શ્રી ગુરુ જિતવિજ્ય તસ શિષ્ય, મહિમાવંત મહંતો શ્રી નયવિજય વિબુધ ગુરુ ભ્રાતા, તાસ મહા ગુણવંતો રે. જે ગુરુ સ્વ-પરસમય-અભ્યાસે, બહુ ઉપાય કરી કાશી સમ્યગ્દર્શન સુરુચિ સુરભિતા, મુઝ મતિ શુભ-ગુણ વાસી રે. જસ સેવા સુપસાથે સહેજે, ચિંતામણિ મેં લહિયો તસ ગુણ ગાઈ શકું કિમ સઘલા ? ગાવાને ગહગાહિઓ રે. તે ગુરની ભક્ત શુભ શક્ત, વાણી એહ પ્રકાશી કવિ જસવિજય ભણે, એ ભણજ્યો, દિન દિન બહુ અભ્યાસી રે. (યશોવાણી) દ્રવ્યગુણપર્યાય રાસ - પ્રશસ્તિ 1. ન્યાયદર્શનનો મહાન ગ્રંથ Jer Education International 2010_02 www.jainelib yor